سرشناسه:حرعاملی، محمدبن حسن، 1033 - 1104ق.
عنوان و نام پدیدآور: ترجمه وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی؛ تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی / ترجمه: گروهی از محققین مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان
مشخصات نشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان 1400 ه ش
مشخصات ظاهری:30 ج.
موضوع:احادیث شیعه -- قرن 11ق.
موضوع:احادیث احکام
شناسه افزوده: متن عربی موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث(قم)
رده بندی کنگره:BP135/ح4ت7 ی1300
رده بندی دیویی:297/212
شماره کتابشناسی ملی:1321690
ص: 1
تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی
تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی
ص: 2
بسم الله الرحمن الرحیم
ص: 3
ص: 4
(1) 1 بَابُ وُجُوبِهَا فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا مِنَ الْعِبَادَاتِ وَ أَحْکَامِهَا
باب وجوب نیت در نماز ودیگرعبادات واحکام آن
7196- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: لَا عَمَلَ إِلَّا بِنِیَّةٍ.
******
ترجمه:
ابو حمزه از حضرت سجاد علیه السلام نقل میکند که حضرت فرمودند :هیچ عملی تحقق پیدا نمی کند مگر بانیت وقصد
7197- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ (وَ إِنَّمَا لِامْرِئٍ مَا نَوَی) (4).
******
ترجمه:
محمد بن حسن میگوید از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمودند : همانا (تحقق وارزش)اعمال انسان به نیت اوست (واینکه همانا اعمال هر کس به نیت اوست)واینکه (ارزش کار هرکس تابع نیت وقصد اوست )
7198- 3- (5) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ.
******
ترجمه:
جعفر بن حسن درکتاب معتبر آورده رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : همانا (ارزش)اعمال به نیت اوست
7199- 4- (6) وَ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ: لَا عَمَلَ إِلَّا بِنِیَّةٍ.
ص: 5
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِ النِّیَّةِ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (1).
******
ترجمه:
میگویم : قبلا دربابهای مختلف برخی ازاین مطالب ومطالب مناسب بیان شد دربابهای دیگر مثل زکات وصوم وبابهای تکبیر الاحرام بیان خواهد شد
(2) 2 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ صَلَاةِ مَنْ نَوَی فَرِیضَةً ثُمَّ ظَنَّ أَنَّهَا نَافِلَةٌ وَ بِالْعَکْسِ إِذَا ذَکَرَ مَا نَوَی أَوَّلًا
باب باطل نبودن نماز کسیکه نیت نماز واجب کرده سپس گمان میکند نمازش مستحبی است و بر عکس البته زمانی که از اول متوجه بوده است
7200- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ فِی کِتَابِ حَرِیزٍ أَنَّهُ قَالَ: إِنِّی نَسِیتُ أَنِّی فِی صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ [حَتَّی رَکَعْتُ] (4) وَ أَنَا أَنْوِیهَا تَطَوُّعاً- قَالَ فَقَالَ ع هِیَ الَّتِی قُمْتَ فِیهَا إِنْ کُنْتَ قُمْتَ وَ أَنْتَ تَنْوِی فَرِیضَةً ثُمَّ دَخَلَکَ الشَّکُّ فَأَنْتَ فِی الْفَرِیضَةِ وَ إِنْ کُنْتَ دَخَلْتَ فِی نَافِلَةٍ فَنَوَیْتَهَا فَرِیضَةً فَأَنْتَ فِی النَّافِلَةِ وَ إِنْ کُنْتَ دَخَلْتَ فِی فَرِیضَةٍ ثُمَّ ذَکَرْتَ نَافِلَةً کَانَتْ عَلَیْکَ فَامْضِ فِی الْفَرِیضَةِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
عبد الله بن مغیره میگوید درکتاب حریز آمده که گفته :من فراموش کردم که درحال خواندن نماز واجب هستم (تا اینکه رکوع را انجام دادم )و من نیت مستحبی کردم (حالا وظیفه ام چیست) گفت حضرت فرمودند :تو بر همان نمازی هستی که شروع کرده بودی اگر به قصد نماز واجب شروع کردی و بعد شک کردی پس تو هنوز در نماز واجب هستی ولی اگربه قصدنماز مستحبی شروع کردی وبعد قصد نماز واجب کردی پس تو هنوز در حال نماز مستحبی هستی و اگر به قصد واجب شروع کردی بعد فکر کردی نمازت مستحبی است (اعتنا نکن )و آنرا به همان قصد واجب تمام کن
7201- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَیَّاشِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ مُعَاوِیَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ قَامَ فِی الصَّلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ فَسَهَا فَظَنَّ أَنَّهَا نَافِلَةٌ أَوْ قَامَ فِی النَّافِلَةِ فَظَنَّ أَنَّهَا مَکْتُوبَةٌ قَالَ هِیَ عَلَی مَا افْتَتَحَ الصَّلَاةَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
معاویه میگوید از حضرت صادق علیه السلام پرسیدم : کسی مشغول نماز واجب شد بعد فراموش کردوگمان کرد نمازش مستحبی است یا اینکه مشغول نماز مستحبی شد ولی گمان کرد نمازش واجب است (وظیفه اش چیست)حضرت فرمودند :او به همان نمازی استکه از اول شروع کرده
ص: 6
7202- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ حَمْدَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَامَ فِی صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ فَصَلَّی رَکْعَةً وَ هُوَ یَنْوِی أَنَّهَا نَافِلَةٌ فَقَالَ هِیَ الَّتِی قُمْتَ فِیهَا وَ لَهَا وَ قَالَ إِذَا قُمْتَ وَ أَنْتَ تَنْوِی الْفَرِیضَةَ فَدَخَلَکَ الشَّکُّ بَعْدُ فَأَنْتَ فِی الْفَرِیضَةِ عَلَی الَّذِی قُمْتَ لَهُ وَ إِنْ کُنْتَ دَخَلْتَ فِیهَا وَ أَنْتَ تَنْوِی نَافِلَةً ثُمَّ إِنَّکَ تَنْوِیهَا بَعْدُ فَرِیضَةً فَأَنْتَ فِی النَّافِلَةِ وَ إِنَّمَا یُحْسَبُ لِلْعَبْدِ مِنْ صَلَاتِهِ الَّتِی ابْتَدَأَ فِی أَوَّلِ صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
ابو یعفور از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند سوال کردم از ایشان شخصی مشغول نماز واجب شده و یک رکعت هم خوانده بعد نیت نماز مستحبی میکند(عدول نیت ازواجب به مستحب )فرمودند :بر همان نیتی استکه شروع کرده بود .حالا اگرمشغول نماز شدی ونیت واجب داشتی بعد شک کردی (که نمازت مستحبی است)پس تو برهمان نماز واجب هستی و اگر مشغول نماز مستحبی شدی بعد نیت کردی (عدول دادی)به نماز واجب (عدول جایز نیست )وتو بر همان نماز مستحبی هستی زیرا(قاعده کلی اینستکه)تو برهمان نیتی هستی که از اول شروع کرده بودی .
(2) 3 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْجَمْعِ فِی النِّیَّةِ بَیْنَ صَلَاتَیْنِ مُطْلَقاً وَ لَا احْتِسَابِ مَا صَلَّی مِنَ النَّوَافِلِ بِنِیَّةٍ أُخْرَی وَ جَوَازِ نَقْلِ النِّیَّةِ قَبْلَ الْفَرَاغِ لَا بَعْدَهُ فِی مَوَاضِعَ
باب عدم جواز جمع بین ود نیت در یک نمازمطلقا و عدم احتساب نوافلی که به نیت دیگری خوانده و جوازعدول در نیت قبل ازتمام شد ن نه بعد از نماز آنهم در موارد خاص
7203- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ أَنْ یُصَلِّیَ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ فَیُصَلِّی عَشْرَ رَکَعَاتٍ وَ یَحْتَسِبُ (4) بِالرَّکْعَتَیْنِ مِنْ صَلَاةٍ عَلَیْهِ قَالَ لَا إِلَّا أَنْ یُصَلِّیَهَا مُتَعَمِّداً (5) فَإِنْ لَمْ یَنْوِ ذَلِکَ فَلَا.
******
ترجمه:
عمار از حضرت صادق علیه السلام (سوال کردم) مردی خواست هشت رکعت نماز بخواند پس ده رکعت خواند می خواهد آن دو رکعت بجای دو رکعتی قرار بدهد که قضا داشته (آیا جائز است )حضرت فرمودند خیر مگر اینکه (از اول )عمدا اینطور نیت کرده باشد پس اگر از اول ایطور نیت نکرده جائز نیست
7204- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ
ص: 7
عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا قِرَانَ (1) بَیْنَ صَوْمَیْنِ وَ لَا قِرَانَ بَیْنَ صَلَاتَیْنِ وَ لَا قِرَانَ بَیْنَ فَرِیضَةٍ وَ نَافِلَةٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ نَقْلِ النِّیَّةِ فِی الْمَوَاقِیتِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الْجُمُعَةِ (3) وَ الْقَضَاءِ (4) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
زراره از حضرت باقر علیه السلام نقل میکند که فرمودند :قران جائز نیست (قران : نزدیک کردن دو چیز به همدیگر و وصل کردن بهم مثل قران حج وعمره یعنی جمع هر دو با یک احرام ) بین دو روز روزه گرفتن یا بین دو نماز و همینطور قران بین نماز واجب ومستحب
ص: 8
(1) 1 بَابُ وُجُوبِهَا وَ کَیْفِیَّتِهَا وَ مَا یُجْزِی الْأَخْرَسَ مِنْهَا
باب وجوب تکبیره الاحرام وکیفیت آن وآنچه ازشخص گنک کفایت میکند .
7205- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ (3) عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یُجْزِئُکَ فِی الصَّلَاةِ مِنَ الْکَلَامِ (وَ) (4) التَّوَجُّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ تُجْزِئُکَ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
زراره از حضرت باقر علیه السلام نقل میکند که فرمودند :کفایت میکند برای تو در نماز توجه (حضور قلب )به آنچه که میگوئی و یک تکبیر کفایت میکند .
7206- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ وَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الِافْتِتَاحُ فَقَالَ تَکْبِیرَةٌ تُجْزِئُکَ قُلْتُ فَالسَّبْعُ قَالَ ذَلِکَ الْفَضْلُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 9
عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ بِالسَّنَدِ الْأَوَّلِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
زید شحام میگوید محضر امام صادق عرض کردم شروع نماز (به چیست؟) فرمودند : یک تکبیر کفایت میکند عرض کردم پس هفت (چیست )فرمودند : این فضل (بهتر) است
7207- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْإِمَامُ یُجْزِئُهُ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ وَ یُجْزِئُکَ ثَلَاثٌ مُتَرَسِّلًا إِذَا کُنْتَ وَحْدَکَ.
******
ترجمه:
ابن سنان از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :امام جماعت یک مرتبه تکبیر بگوید کافی است و اگر بصورت فرادا باشی سه مرتبه تکبیر بصورت شمرده بگوئی کفایت میکند .
7208- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: التَّکْبِیرَةُ الْوَاحِدَةُ فِی افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ تُجْزِئُ وَ الثَّلَاثُ أَفْضَلُ وَ السَّبْعُ أَفْضَلُ کُلِّهِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از حضرت باقر علیه السلام نقل میکند که فرمودند : یک مرتبه تکبیر برای شروع نمازت کافی است وسه مرتبه بهتر وهفت بهترین (روش ) است .
7209- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَدْنَی مَا یُجْزِئُ فِی الصَّلَاةِ مِنَ التَّکْبِیرِ قَالَ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
ابو بصیرمیگوید ازحضرت (باقر علیه السلام )سوال کردم کمترین عدد تکبیر برای شروع نماز چیست حضرت فرمودند یک تکبیر .
7210- 6- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ أَنْفٌ (6) وَ أَنْفُ الصَّلَاةِ التَّکْبِیرُ.
******
ترجمه:
اسماعیل بن مسلم از حضرت صادق و ایشان ازپدرشان (علیهما السلام) از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل کردند که فرمودند : هرچیزی بینی دارد(بینی یعنی اول هرچیز) وبینی نماز تکبیره الاحرام است .
7211- 7- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ نَاصِحٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِنَّ مِفْتَاحَ الصَّلَاةِ التَّکْبِیرُ.
******
ترجمه:
ناصح موذن در یک روایت از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند : کلید(شروع) نماز تکبیر است .
ص: 10
7212- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: أَدْنَی مَا یُجْزِئُ مِنَ التَّکْبِیرِ فِی التَّوَجُّهِ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ وَ ثَلَاثُ تَکْبِیرَاتٍ أَحْسَنُ وَ سَبْعٌ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
زراره میگوید کمترین عدد تکبیر برای شروع نماز یک تکبیر و سه مرتبه بهتر و هفت مرتبه افضل است .
7213- 9- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ إِمَاماً أَجْزَأَتْکَ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ لِأَنَّ مَعَکَ ذَا الْحَاجَةِ وَ الضَّعِیفَ وَ الْکَبِیرَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام می فرماید:هنگام امامت، یک تکبیر برایت کافی است؛ زیرا نیازمند و گرفتار ضعیف و بزرگسال همراه تو است.
7214- 10- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص افْتِتَاحُ الصَّلَاةِ الْوُضُوءُ وَ تَحْرِیمُهَا التَّکْبِیرُ وَ تَحْلِیلُهَا التَّسْلِیمُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع (6).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود :رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :آغاز و افتتاح نماز وضو است و تحریم نماز با «الله اکبر» است و تحلیل نماز با «سلام دادن» است.
7215- 11- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 11
أَتَمَّ النَّاسِ صَلَاةً وَ أَوْجَزَهُمْ کَانَ إِذَا دَخَلَ فِی صَلَاتِهِ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ-.
******
ترجمه:
رسول خدا کاملترین و مختصر ترین نماز را می خواندن وقتی وارد نماز می شدند بعد از تکبیره الاحرام بدون مقدمه سوره حمد را می خواندند
7216- 12- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ بِإِسْنَادِهِ فِی حَدِیثٍ جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ أَمَّا قَوْلُهُ اللَّهُ أَکْبَرُ إِلَی أَنْ قَالَ لَا تُفْتَتَحُ الصَّلَاةُ إِلَّا بِهَا.
******
ترجمه:
در یک روایت آمده گروهی از یهودیان آمدند محضر رسول اکرم صلی الله علیه و آله تا آنجا حضرت فرمودند :نماز شروع نمی شود مگر با گفتن الله اکبر.
7217- 13- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَجْهٌ وَ وَجْهُ دِینِکُمُ الصَّلَاةُ وَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ أَنْفٌ وَ أَنْفُ الصَّلَاةِ التَّکْبِیرُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ (3) وَ فِی التَّسْلِیمِ (4) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی حُکْمُ الْأَخْرَسِ فِی الْقِرَاءَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (6) تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 20 من الباب 15 من أبواب الوضوء، و فی الباب 1 من أبواب أفعال الصلاة.
******
ترجمه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر چيزى چهره اى دارد و چهره دين شما نماز است .وهرچیز بینی (نقطه شروع ) دارد وبینی نماز تکبیر است .
(7) 2 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَرْکِ تَکْبِیرَةِ الْإِحْرَامِ وَ لَوْ نِسْیَاناً وَ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ مَعَ تَیَقُّنِ التَّرْکِ لَا مَعَ الشَّکِ
باب باطل بودن با ترک تکبیرالاحرام ولو از روی فراموشی و وجوب اعاده آن با یقین به ترک نه با وجود شک
7218- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی
ص: 12
عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی تَکْبِیرَةَ الِافْتِتَاحِ قَالَ یُعِیدُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
زراره گوید از امام باقر سال کردم راجع به شخصی که تکبیره الاحرام را فراموش کرده است فرمود اعاده کند.
7219- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی الَّذِی یَذْکُرُ أَنَّهُ لَمْ یُکَبِّرْ فِی أَوَّلِ صَلَاتِهِ فَقَالَ إِذَا اسْتَیْقَنَ أَنَّهُ لَمْ یُکَبِّرْ فَلْیُعِدْ وَ لَکِنْ کَیْفَ یَسْتَیْقِنُ.
******
ترجمه:
از حضرت باق یا حضرت صادق علیهما السلام : در مورد کسیکه یادش آمد اول نماز تکبیر نگفته است حضرت فرمودند :اگر یقین کرد تکبیر نگفته است نمازش باطل است لکن چگونه یقین پیدا می کند
7220- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَقَامَ الصَّلَاةَ فَنَسِیَ أَنْ یُکَبِّرَ حَتَّی افْتَتَحَ الصَّلَاةَ قَالَ یُعِیدُ الصَّلَاةَ (4).
******
ترجمه:
زراره از امام صادق علیه السلام سوال کردم کسی مشغول نماز شده ولی تکبیر را نگفته تا نماز شروع شود حضرت فرمودند :نما زرا اعاده کند .
7221- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ ذَرِیحِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُحَارِبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی أَنْ یُکَبِّرَ حَتَّی قَرَأَ قَالَ یُکَبِّرُ.
وَ عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ ذَرِیحٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
سوال کردم ازحضرت صادق علیه السلام کسی فراموش کرده تکبیر بگوید تا اینکه حمد را شروع کرد حضرت فرمودند : تکبیر بگوید (وحمد را بخواند )
7222- 5- (7) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی أَنْ یَفْتَتِحَ الصَّلَاةَ حَتَّی یَرْکَعَ قَالَ یُعِیدُ الصَّلَاةَ.
******
ترجمه:
علی بن یقطین گوید که سوال کردم از ابوالحسن موسی بن جعفر راجع به شخصی که تکبیره الاحرام را فراموش کرده تا به رکوع رفته است فرمود نماز را اعاده نماید.
ص: 13
7223- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: الْإِمَامُ یَحْمِلُ (2) أَوْهَامَ مَنْ خَلْفَهُ إِلَّا تَکْبِیرَةَ الِافْتِتَاحِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از حضرت رضا علیه السلام :امام جماعت، همۀ سهوهاى مأمومين را برطرف مى كند مگر سهو در تكبيرة الاحرام را.
7224- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ سَهَا خَلْفَ الْإِمَامِ فَلَمْ یَفْتَتِحِ الصَّلَاةَ قَالَ یُعِیدُ الصَّلَاةَ وَ لَا صَلَاةَ بِغَیْرِ افْتِتَاحٍ.
******
ترجمه:
عمار گوید از امام صادق سوال کردم راجع به شخصی که پشت سر امام سهوا تکبیرة الاحرام را بجا نیاورده است فرمود نماز را اعاده نماید و نماز نمی باشد بدون افتتاح
7225- 8- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَنْسَی أَوَّلَ تَکْبِیرَةٍ مِنَ الِافْتِتَاحِ فَقَالَ إِنْ ذَکَرَهَا قَبْلَ الرُّکُوعِ کَبَّرَ ثُمَّ قَرَأَ ثُمَّ رَکَعَ وَ إِنْ ذَکَرَهَا فِی الصَّلَاةِ کَبَّرَهَا فِی قِیَامِهِ فِی مَوْضِعِ التَّکْبِیرِ قَبْلَ الْقِرَاءَةِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ قُلْتُ فَإِنْ ذَکَرَهَا (6) بَعْدَ الصَّلَاةِ قَالَ فَلْیَقْضِهَا وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (7) قَالَ الشَّیْخُ قَوْلُهُ فَلْیَقْضِهَا یَعْنِی الصَّلَاةَ
ص: 14
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی غَیْرِ تَکْبِیرَةِ الْإِحْرَامِ مِنْ تَکْبِیرَاتِ الِافْتِتَاحِ وَ الْقَضَاءِ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ.
******
ترجمه:
زراره از حضرت باقر علیه السلام سوال کردم اگر کسی تکبیر الاحرام را فراموش کرد؟ حضرت فرمودند :اگر قبل از رکوع یادش آمد تکبیر بگوید بعد قرائت ورکوع را انجام دهد .و اگر در بین نماز یادش آمد درحال ایستاده قبل یا بعد از قرائت (قطع کند و)تکبیر را بگوید عرض کردم اگر بعد از نماز یادش آمد فرمودند :نماز را (رها کند ) از اول بخواند *** می گویم :قبلا آنچه دلالت بر این مطلب داشت بیان شد (شاید منظور ازقبلا حدیث 2 باشد)ومی شود آنرا حمل کنیم برغیرتکبیره الاحرام ازتکبیرات افتتاح وقضا بنابر اینکه مستحب باشد
7226- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یُکَبِّرَ حَتَّی دَخَلَ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ أَ لَیْسَ کَانَ مِنْ نِیَّتِهِ أَنْ یُکَبِّرَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: هَذَا یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةَ لِاکْتِفَاءِ بَعْضِ الْعَامَّةِ بِالنِّیَّةِ.
******
ترجمه:
حلبی از امام صادق: سئوال کردم از آن حضرت راجع به مردی که تکبیر را فراموش کرده تا داخل نماز شده است؟ پس فرمود آیا نیت او چنین نبوده که تکبیر بگوید؟ گفتم بلی، فرمود نمازش را ادامه دهد.
7227- 10- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ قَامَ فِی الصَّلَاةِ فَنَسِیَ أَنْ یُکَبِّرَ فَبَدَأَ بِالْقِرَاءَةِ فَقَالَ إِنْ ذَکَرَهَا وَ هُوَ قَائِمٌ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ فَلْیُکَبِّرْ وَ إِنْ رَکَعَ فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الشَّکِّ فِی تَکْبِیرَةِ الِافْتِتَاحِ دُونَ الْیَقِینِ لِمَا تَقَدَّمَ (5).
******
ترجمه:
ابو بصیر از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی تکبیر را فراموش کرده ومشغول حمد شده حضرت فرمودند : اگر کسی تکبیرة الاحرام را فراموش کرد در صورتی که قبل از رکوع ملتفت شود تکبیر بگوید و اگر بعد از رکوع ملتفت شد نماز را ادامه دهد.
7228- 11- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ الْإِنْسَانُ لَا یَنْسَی تَکْبِیرَةَ الِافْتِتَاحِ.
******
ترجمه:
امام صادق فرمودند : اصلاً نسیان تکبیرۀ افتتاح معنا ندارد. چطور ممکن است فرض کنید که یک شخصی نیت داشته باشد نماز بخواند ولی تکبیرة الاحرام را نگوید؟
7229- 12- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ عَنِ الرِّضَا ع
ص: 15
قَالَ: الْإِمَامُ یَحْمِلُ أَوْهَامَ مَنْ خَلْفَهُ إِلَّا تَکْبِیرَةَ الِافْتِتَاحِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام فرمودند :امام جماعت، همۀ سهوهاى مأمومين را برطرف مى كند مگر سهو در تكبيرة الاحرام را.
(4) 3 بَابُ عَدَمِ إِجْزَاءِ تَکْبِیرَةِ الرُّکُوعِ عَنْ تَکْبِیرَةِ الِافْتِتَاحِ مَعَ تَیَقُّنِ التَّرْکِ وَ إِجْزَائِهَا مَعَ الشَّکِ
باب عدم کفایت تکبیر رکوع از تکبیره الاحرام بایقین داشتن ترک تکبیره الاحرام و کافی بودن در صورت شک در تکبیره الاحرام
7230- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ أَوِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی الرَّجُلِ یُصَلِّی فَلَمْ یَفْتَتِحْ بِالتَّکْبِیرِ هَلْ تُجْزِئُهُ تَکْبِیرَةُ الرُّکُوعِ قَالَ لَا بَلْ یُعِیدُ صَلَاتَهُ إِذَا حَفِظَ أَنَّهُ لَمْ یُکَبِّرْ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
فضل يا ابن ابى يعفور گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ كسى كه نماز مى خواند و بعد متوجّه مى شود كه تكبيرة الاحرام را نگفته است، پرسيدم كه آيا آن تكبيرى كه با آن به ركوع مى رود، او را كفايت مى كند؟
فرمود: نه. بلكه درصورتى كه بداند تكبيرة الاحرام را نگفته است، بايد نماز خود را اعاده كند.
7231- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ نَسِیَ أَنْ یُکَبِّرَ تَکْبِیرَةَ الِافْتِتَاحِ حَتَّی کَبَّرَ لِلرُّکُوعِ فَقَالَ أَجْزَأَهُ.
ص: 16
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ (1)
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الشَّکِّ دُونَ الْیَقِینِ لِمَا تَقَدَّمَ فِی هَذَا الْبَابِ وَ غَیْرِهِ (2) وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الْمَأْمُومِ لِمَا یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
ابو نصر به حضرت رضا علیه السلام عرض کردم کسی فراموش میکند تکبیره الاحرا را بگوید تا اینکه برای رکوع تکبیر می گوید (چه حکمی دارد)حضرت فرمودند : کفایت می کند *** می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند به مورد شک نه یقین و احتمال دارد مربوط به ماموم باشد
(4) 4 بَابُ إِجْزَاءِ تَکْبِیرَةٍ وَاحِدَةٍ لِلْمَأْمُومِ مَعَ الضِّیقِ عَنْ تَکْبِیرِ الْإِحْرَامِ وَ تَکْبِیرِ الرُّکُوعِ
باب در صورت ضیق وقت برای ماموم گفتن یک تکبیر برای شروع نماز ورکوع کفایت می کند
7232- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُعَاوِیَةَ بْنِ شُرَیْحٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا جَاءَ الرَّجُلُ مُبَادِراً وَ الْإِمَامُ رَاکِعٌ أَجْزَأَتْهُ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ لِدُخُولِهِ فِی الصَّلَاةِ وَ الرُّکُوعِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ شُرَیْحٍ مِثْلَهُ (6) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
شریح از پدرش ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکد فرمودند:وقتی شخصی رسید خواست اقتدا کند وامام جماعت دررکوع بود اگریک تکبیر بگوید هم برای وارد شدن درجماعت وهم برای رکوع کفایت می کند
ص: 17
(1) 5 بَابُ أَنَّ التَّکْبِیرَاتِ الْوَاجِبَةَ وَ الْمَنْدُوبَةَ فِی الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ خَمْسٌ وَ تِسْعُونَ تَکْبِیرَةً مِنْهَا تَکْبِیرَاتُ الْقُنُوتِ خَمْسٌ
باب تعداد تمام تکبیرات واجب ومستحب درنمازهای شبانه روز 95 تکبیرکه 5 تکبیر برای قنوت می باشد
7233- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّکْبِیرُ فِی الصَّلَاةِ الْفَرْضِ الْخَمْسِ الصَّلَوَاتِ خَمْسٌ وَ تِسْعُونَ تَکْبِیرَةً مِنْهَا تَکْبِیرَةُ الْقُنُوتِ خَمْسَةٌ (3).
******
ترجمه:
معاویه بن عمار ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :درنمازهای یومیه 95 تکبیر هست که پنج تکبیر مربوط به قنوتها می باشد
7234- 2- (4) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ مِثْلَهُ.
وَ فَسَّرَهُنَّ فِی الظُّهْرِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ تَکْبِیرَةً وَ فِی الْعَصْرِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ تَکْبِیرَةً وَ فِی الْمَغْرِبِ سِتَّ عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً وَ فِی الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ تَکْبِیرَةً وَ فِی الْفَجْرِ إِحْدَی عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً وَ خَمْسُ تَکْبِیرَاتِ الْقُنُوتِ فِی خَمْسِ صَلَوَاتٍ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
مرحوم کلینی مثل همین روایت را آورده واینگونه تفسیرکرده اند نماز ظهر21 تکبیر برای عصر 21 تکبیر برای مغرب 16 تکبیر برای عشاء21 تکبیر برای نماز صبح 11 تکبیر و5 تکبیر برای 5 قنوت پنج نماز
7235- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ الصَّبَّاحِ الْمُزَنِیِّ قَالَ (7) قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع خَمْسٌ وَ تِسْعُونَ تَکْبِیرَةً فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ لِلصَّلَوَاتِ مِنْهَا تَکْبِیرُ الْقُنُوتِ.
ص: 18
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
صباح مزنی ازحضرت علی علیه السلام نقل میکند که فرمودند :درکل نمازهای شبانه روز 95 تکبیر هست که 5 تکبیر مخصوص قنوتها می باشد
(4) 6 بَابُ جَوَازِ تَقْدِیمِ التَّکْبِیرِ الْمُسْتَحَبِّ فِی أَوَّلِ الصَّلَاةِ فَإِنْ نَسِیَ شَیْئاً مِنْهُ أَجْزَأَهُ مَا قَدَّمَهُ
باب جائزاست تکبیرات مستحبی را جلوتر ازتکبیرواجب بگوید واگر چیزی از آنرا فراموش کرد ازهمان تکبیراتی که جلوتر گفته بود کفایت میکند
7236- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا کُنْتَ (6) کَبَّرْتَ فِی أَوَّلِ صَلَاتِکَ بَعْدَ الِاسْتِفْتَاحِ بِإِحْدَی وَ عِشْرِینَ تَکْبِیرَةً ثُمَّ نَسِیتَ التَّکْبِیرَ کُلَّهُ وَ لَمْ تُکَبِّرْ أَجْزَأَکَ التَّکْبِیرُ الْأَوَّلُ عَنْ تَکْبِیرِ الصَّلَاةِ کُلِّهَا.
-
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَوْ لَمْ تُکَبِّرْهُ (7)
******
ترجمه:
زراره از حضرت باقر علیه السلام نقل میکند کم فرمودند: اگر اول نماز شما 21 تکبیر گفتی، تکبیرهای وسط نماز را یا مجموعش را فراموش کردی،تکبیر اول از همه تکبیرات نماز کفایت می کند
7237- 2- (8) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 19
الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ دَخَلَ فِی صَلَاتِهِ فَنَسِیَ أَنْ یُکَبِّرَ حَتَّی رَکَعَ وَ ذَکَرَ حِینَ رَکَعَ هَلْ یُجْزِیهِ ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ قَدْ صَلَّی رَکْعَةً أَوْ ثِنْتَیْنِ وَ هَلْ یَعْتَدُّ بِمَا صَلَّی قَالَ یَعْتَدُّ بِمَا یَفْتَتِحُ بِهِ مِنَ التَّکْبِیرِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
علی بن جعفرازحضزت کاظم علیه السلام سوال می کند که شخصی وارد نماز شده ولی تکبیررا فراموش کرده تا رکوع را انجام ودرحال رکوع تکبیررا گفت آیا این تکبیرکفایت می کند حتی اگر یک یا دورکعت خوانده باشد وآیا به این نماز بسنده کند ؟ حضرت فرمودند :به همان چیزی(تکبیر) که نماز را با شروع کرده بسنده کند
(2) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ بِسَبْعِ تَکْبِیرَاتٍ وَ جَوَازِ إِیقَاعِ النِّیَّةِ مَعَ أَیِّهَا شَاءَ وَ جَعْلِهَا تَکْبِیرَةَ الْإِحْرَامِ وَ جَوَازِ الِاقْتِصَارِ عَلَی خَمْسٍ وَ عَلَی ثَلَاثٍ وَ عَلَی وَاحِدَةٍ
باب استحباب شروع نمازبا هفت تکبیرواینکه هرکدام را خواست می تواند شروع نمازقراردهد وآنرا تکبیره الاحرام قراردهد ومی تواند به پنج یا سه یا یک تکبیراکتفا کند
7238- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ وَ فَضَالَةَ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ یَعْنِی ابْنَ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ فِی الصَّلَاةِ وَ إِلَی جَانِبِهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ- فَکَبَّرَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَلَمْ یُحِرِ (4) الْحُسَیْنُ ع بِالتَّکْبِیرِ ثُمَّ کَبَّرَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَلَمْ یُحِرِ الْحُسَیْنُ التَّکْبِیرَ فَلَمْ یَزَلْ رَسُولُ اللَّهِ ص یُکَبِّرُ وَ یُعَالِجُ الْحُسَیْنُ ع التَّکْبِیرَ فَلَمْ یُحِرْ حَتَّی أَکْمَلَ سَبْعَ تَکْبِیرَاتٍ فَأَحَارَ الْحُسَیْنُ ع التَّکْبِیرَ فِی السَّابِعَةِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَصَارَتْ سُنَّةً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ
ص: 20
بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ ذِکْرَ حَفْصٍ (1).
******
ترجمه:
هنگام نماز، حضرت حسین بن علی در کنار پیامبر گرامی اسلام(ص) بود. پیامبر(ص) تکبیر گفت ولی امام حسین(ع) نتوانست آن را به صورت فصیح ادا کند؛ لذا پیامبر تکبیر خود را تکرار کرد تا این که هفت تکبیر گفت و امام حسین(ع) در تکبیر هفتم توانست آن را به صورت فصیح ادا کند؛ از این رو گفتن هفت تکبیر مستحب شد.
7239- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَوْ قَالَ سَمِعْتُهُ اسْتَفْتَحَ الصَّلَاةَ بِسَبْعِ تَکْبِیرَاتٍ وِلَاءً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
زراره می گوید : دیدم یا گفت شنیدم که حضرت باقر علیه السلام نماز خود را با هفت تکبیر شروع کردند .
7240- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا افْتَتَحْتَ الصَّلَاةَ فَکَبِّرْ إِنْ شِئْتَ وَاحِدَةً وَ إِنْ شِئْتَ ثَلَاثاً وَ إِنْ شِئْتَ خَمْساً وَ إِنْ شِئْتَ سَبْعاً وَ کُلُّ ذَلِکَ مُجْزٍ عَنْکَ غَیْرَ أَنَّکَ إِذَا کُنْتَ إِمَاماً لَمْ تَجْهَرْ إِلَّا بِتَکْبِیرَةٍ.
******
ترجمه:
ابو بصیر امام صادق علیه السلام فرمودند :وقتى خواستى واردنماز شوى ، اگر خواستى يك تكبير و اگر خواستى سه ياپنج ياهفت تكبير بگو كه به هر قسم عمل نمايى ، كافى است ، ولى اگر امام جماعت هستى فقط يك تكبير را بلند بگو.
7241- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَی الصَّلَاةِ (6)- وَ قَدْ کَانَ الْحُسَیْنُ ع أَبْطَأَ عَنِ الْکَلَامِ حَتَّی تَخَوَّفُوا أَنَّهُ لَا یَتَکَلَّمُ وَ أَنْ یَکُونَ بِهِ خَرَسٌ فَخَرَجَ بِهِ ع حَامِلَهُ عَلَی عَاتِقِهِ وَ صَفَّ النَّاسُ خَلْفَهُ فَأَقَامَهُ عَلَی یَمِینِهِ فَافْتَتَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص الصَّلَاةَ فَکَبَّرَ الْحُسَیْنُ ع- فَلَمَّا سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَکْبِیرَهُ
ص: 21
عَادَ فَکَبَّرَ فَکَبَّرَ الْحُسَیْنُ ع حَتَّی کَبَّرَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَبْعَ تَکْبِیرَاتٍ وَ کَبَّرَ الْحُسَیْنُ ع فَجَرَتِ السُّنَّةُ بِذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
زراره از حضزت صادق علیه السلام نقل می کند :حضرت حسين بن على عليهما السّلام دير به سخن آمده تا جايى كه در اين فاصله اى كه حضرتش تكلّم نمى كردند ديگران خوف داشتند كه آن جناب نتوانند تكلّم كرده و سخن بگويند در چنين موقعيّتى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله براى خواندن نماز بيرون رفتند در حالى كه حسين عليه السّلام را به دوش مبارك گرفته بودند، مردم پشت سر آن حضرت
صف بستند، رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله حسين عليه السّلام را در طرف راست خود ايستاند پس تكبير افتتاح نماز را فرمود حسين عليه السّلام نيز تكبير گفت دوباره رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله تكبير فرمود و اين بار نيز حسين عليه السّلام تكبير گفت بارى تا هفت بار پيامبر تكبير گفتند و حسين عليه السّلام نيز تبعيّت كرده هفت مرتبه تكبير گفت و از اينجا اين سنّت رائج گرديد.
7242- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع أَنَّهُ رُوِیَ لِذَلِکَ عِلَّةً أُخْرَی وَ هِیَ أَنَّ النَّبِیَّ ص- لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ قَطَعَ سَبْعَ حُجُبٍ فَکَبَّرَ عِنْدَ کُلِّ حِجَابٍ تَکْبِیرَةً فَأَوْصَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ إِلَی مُنْتَهَی الْکَرَامَةِ.
******
ترجمه:
از زبان حضرت کاظم علیه السلام یک دلیل (توجیه)دیگری نقل شده وآن اینکه وقتی حضرت به معراج رفتند هفت حجاب را پشت سر گذاشتند برای هر حجاب یک تکبیر گفتند بخاطر همین خداوند ایشان را به نهایت کرامت رساندند
7243- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا صَارَتِ التَّکْبِیرَاتُ فِی أَوَّلِ الصَّلَاةِ سَبْعاً لِأَنَّ أَصْلَ الصَّلَاةِ رَکْعَتَانِ وَ اسْتِفْتَاحَهُمَا بِسَبْعِ تَکْبِیرَاتٍ تَکْبِیرَةِ الِافْتِتَاحِ وَ تَکْبِیرَةِ الرُّکُوعِ وَ تَکْبِیرَتَیِ السَّجْدَتَیْنِ (4) وَ تَکْبِیرَةِ الرُّکُوعِ فِی الثَّانِیَةِ وَ تَکْبِیرَتَیِ السَّجْدَتَیْنِ فَإِذَا کَبَّرَ الْإِنْسَانُ فِی أَوَّلِ الصَّلَاةِ (5) سَبْعَ تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ نَسِیَ شَیْئاً مِنْ تَکْبِیرَاتِ الِاسْتِفْتَاحِ مِنْ بَعْدُ أَوْ سَهَا عَنْهَا لَمْ یَدْخُلْ عَلَیْهِ نَقْصٌ فِی صَلَاتِهِ.
وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْأَسَانِیدِ الْآتِیَةِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
فضل بن شاذان از حضرت رضا علیه السلام ( که چرا تکبیرات در اول نماز هفت است) زیرا که نمازي که حق سبحانه و تعالی أولا بر
خلایق واجب گردانید دو رکعت بود و ابتداي افعال آن در هفت موضع است اول تکبیر افتتاح که ابتداي نماز و قرائت به آن شروع
میشود، دیگر تکبیر از جهت رفتن برکوع، و یک تکبیر از جهت رفتن به سجده اول، و دیگر از جهت رفتن به سجده دویم، و در
رکعت دویم یک تکبیر از جهت داخل شدن در رکوع، و دو تکبیر از جهت داخل شدن در سجدتین. پس هر گاه آدمی در اوّل
نمازش هفت تکبیر بگوید و فراموش کند تکبیري از این تکبیرات را بعد از آن یا سهو کند به آن که شک کند که کرده ام یا نه
نقصی در نماز او بهم نمیرسد
ص: 22
7244- 7- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ (2) بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْحَسَنِ (3) بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ لِأَیِّ عِلَّةٍ صَارَ التَّکْبِیرُ فِی الِافْتِتَاحِ سَبْعَ تَکْبِیرَاتٍ أَفْضَلَ إِلَی أَنْ قَالَ قَالَ یَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ سَبْعاً وَ الْأَرَضِینَ سَبْعاً وَ الْحُجُبَ سَبْعاً فَلَمَّا أُسْرِیَ بِالنَّبِیِّ ص- فَکَانَ مِنْ رَبِّهِ کَقَابِ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی رُفِعَ لَهُ حِجَابٌ مِنْ حُجُبِهِ فَکَبَّرَ رَسُولُ اللَّهِ ص- وَ جَعَلَ یَقُولُ الْکَلِمَاتِ الَّتِی تُقَالُ فِی الِافْتِتَاحِ فَلَمَّا رُفِعَ لَهُ الثَّانِی کَبَّرَ فَلَمْ یَزَلْ کَذَلِکَ حَتَّی بَلَغَ سَبْعَ حُجُبٍ فَکَبَّرَ سَبْعَ تَکْبِیرَاتٍ فَلِتِلْکَ الْعِلَّةِ یُکَبَّرُ لِلِافْتِتَاحِ فِی الصَّلَاةِ سَبْعُ تَکْبِیرَاتٍ.
******
ترجمه:
امام کاظم (علیه السلام) - هشام بن حکم گوید: به امام کاظم (علیه السلام) عرض کردم: «برای چه در ابتداء نمازگفتن هفت تکبیر افضل است حضرت فرمود: «ای هشام خداوند تبارک وتعالی آسمان ها را هفت طبقه و زمین را نیز هفت طبقه آفرید و حجاب ها را هفت تا قرار داد و زمانی که نبیّ مکرّمش را سیر داد و آن حضرت به قرب پروردگارش همچون قَابِ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی شد، حجابی از حجاب ها را برایش برداشت، بلافاصله رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تکبیر گفت و شروع کرد کلماتی را که در افتتاح نماز می گویند، فرمود و وقتی حجاب دوّم را برایش کنار زد حضرت تکبیر گفت و پیوسته امر به همین منوال صورت می گرفت تا حضرتش به هفت حجاب رسید و آن ها کنار زده شدند و آن جناب هفت تکبیر گفت و به خاطر همین علّت در افتتاح نماز هفت تکبیر مستحب گردید. و وقتی حضرتش متذکّر عظمت پروردگار گردید شانه هایش لرزید، پس بر سر زانو تکیه داد و عرضه داشت: سبحان ربّی العظیم و بحمده و وقتی از رکوع سر برداشت و ایستاد به نقطه ای بالاتر از مکان قبلی نظر افکند پس به خاک افتاد و صورت بر زمین نهاد و عرضه داشت: سبحان ربّی الاعلی و بحمده و وقتی این ذکر را هفت بار گفت رعب از آن جناب برطرف شد و آرام گردید و به همین جهت گفتن این اذکار به عدد هفت بار سنّت گردید».
7245- 8- (4) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْعِلَلِ بِأَسَانِیدِهِ الْآتِیَةِ (5) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا بُدِئَ فِی الِاسْتِفْتَاحِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الْقِیَامِ وَ الْقُعُودِ بِالتَّکْبِیرِ لِلْعِلَّةِ الَّتِی ذَکَرْنَاهَا فِی الْأَذَانِ.
******
ترجمه:
فضل بن شاذان از حضرت رضا علیه السلام نقل می کند که فرمودند :همانا شروع نماز و رکوع وسجود وقیام وقعود بوسیله تکبیر است به همان علتی که در باب اذان گفته شد
7246- 9- (6) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَدْنَی مَا یُجْزِی مِنَ التَّکْبِیرِ فِی التَّوَجُّهِ إِلَی الصَّلَاةِ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ وَ ثَلَاثُ تَکْبِیرَاتٍ وَ خَمْسٌ وَ سَبْعٌ أَفْضَلُ.
ص: 23
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2)
******
ترجمه:
برای شروع نماز یک تکبیر کفایت می کند ولی سه یا پنج یا هفت تکبیر بهتر است
(3) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَفْرِیقِ التَّکْبِیرَاتِ السَّبْعِ ثَلَاثاً ثُمَّ اثْنَتَیْنِ ثُمَّ اثْنَتَیْنِ وَ رَفْعِ الْیَدَیْنِ مَعَ کُلِّ تَکْبِیرٍ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ فِی أَثْنَائِهَا وَ بَعْدَهَا وَ الِاسْتِعَاذَةِ بَعْدَ ذَلِکَ
باب استحباب جدا جدا گفتن تکبیرات هفتگانه (اول) سه تکبیربعد دوتا وبعد دوتا وبا هر تکبیر دستها را بالا بیاورد ودعاهای وارد شده را بخواند ودرآخر اعوذ بالله بگوید
7247- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا افْتَتَحْتَ الصَّلَاةَ فَارْفَعْ کَفَّیْکَ ثُمَّ ابْسُطْهُمَا بَسْطاً ثُمَّ کَبِّرْ ثَلَاثَ تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِکُ الْحَقُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ذَنْبِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ- ثُمَّ تُکَبِّرُ تَکْبِیرَتَیْنِ ثُمَّ قُلْ لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ وَ الْخَیْرُ فِی یَدَیْکَ وَ الشَّرُّ لَیْسَ إِلَیْکَ وَ الْمَهْدِیُّ مَنْ هَدَیْتَ لَا مَلْجَأَ مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ سُبْحَانَکَ وَ حَنَانَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ سُبْحَانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ- ثُمَّ تُکَبِّرُ تَکْبِیرَتَیْنِ ثُمَّ تَقُولُ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ- ثُمَّ تَعَوَّذْ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ ثُمَّ اقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ
ص: 24
قَوْلَهُ إِنَّ صَلَاتِی وَ نُسُکِی إِلَی قَوْلِهِ مِنَ الْمُسْلِمِینَ (1)
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق علیه السلام : وقتی خواستی نمازرا شروع کنی هردو دست خود را بالا ببربعد سه تکبیر بگو وبعد این دعا را بخوان اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِکُ الْحَقُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ذَنْبِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ .بعد دو تکبیربگو واین دعا را بخوان َبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ وَ الْخَیْرُ فِی یَدَیْکَ وَ الشَّرُّ لَیْسَ إِلَیْکَ وَ الْمَهْدِیُّ مَنْ هَدَیْتَ لَا مَلْجَأَ مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ سُبْحَانَکَ وَ حَنَانَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ سُبْحَانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ .سپس دو تکبیربگوو این دعا را بخوان وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ سپس بگواعوذ بالله من الشیطان الرجیم وبعد سوره حمد را بخوان .
7248- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یُجْزِئُکَ فِی الصَّلَاةِ مِنَ الْکَلَامِ فِی التَّوَجُّهِ إِلَی اللَّهِ أَنْ تَقُولَ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ- إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ- وَ یُجْزِیکَ تَکْبِیرَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
زراره ازحضرت صادق علیه السلام : دراول برای توجه پیدا کردن کافی است که بگوئی(این دعا را بخوانی) وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ- إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ - واگرفقط یک تکبیر هم بگوی کافی است .
7249- 3- (3) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ع یَسْأَلُهُ عَنِ التَّوَجُّهِ لِلصَّلَاةِ یَقُولُ عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ دِینِ مُحَمَّدٍ- فَإِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا ذَکَرَ أَنَّهُ إِذَا قَالَ عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ- فَقَدْ أَبْدَعَ لِأَنَّهُ لَمْ نَجِدْهُ فِی شَیْ ءٍ مِنْ کُتُبِ الصَّلَاةِ خَلَا حَدِیثاً وَاحِداً فِی کِتَابِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ- عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ أَنَّ الصَّادِقَ ع- قَالَ لِلْحَسَنِ کَیْفَ تَتَوَجَّهُ فَقَالَ أَقُولُ: لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ ع لَیْسَ عَنْ هَذَا أَسْأَلُکَ کَیْفَ تَقُولُ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً- قَالَ الْحَسَنُ أَقُولُهُ فَقَالَ الصَّادِقُ ع- إِذَا قُلْتَ ذَلِکَ فَقُلْ عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ ع وَ دِینِ مُحَمَّدٍ- وَ مِنْهَاجِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ الِائْتِمَامِ بِآلِ مُحَمَّدٍ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ- فَأَجَابَ ع التَّوَجُّهُ کُلُّهُ لَیْسَ بِفَرِیضَةٍ وَ السُّنَّةُ الْمُؤَکَّدَةُ فِیهِ الَّتِی کَالْإِجْمَاعِ الَّذِی لَا خِلَافَ فِیهِ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ
ص: 25
وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ دِینِ مُحَمَّدٍ ص- وَ هَدْیِ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ ثُمَّ تَقْرَأُ الْحَمْدَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
جعفر حمیری نامه ای نوشت محضر امام زمان عجل الله تعالی فرجه سوال کرد ازچگونگی شروع نماز و اینکه می گویند- علی مله ابراهیم ودین محمد - زیرا بعضی ازاصحاب ما می گویند وقتی بگویعلی دین محمد این تشریع است چون ما درهیچ کتابی ندیده ایم غیرازیک روایت که درکتاب قاسم بن حسن ازجدش حسن بن راشد نقل میکند که حضرت صادق علیه السلام به حسن فرمودند : چگونه توجه پیدا می کنی (نماز را شروع می کنی ؟ اوهم درجواب عرض کرد :می گویم لبیک وسعدیک حضرت فرمودند سوالم ازاین نیست بلکه این دعا را چگونه می خوانیوَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً-حسن گفت : همینطور می خوانیم . حضرت فرمودند : اینطوربخوان عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ ع وَ دِینِ مُحَمَّدٍ- وَ مِنْهَاجِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ الِائْتِمَامِ بِآلِ مُحَمَّدٍ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِین -پس حضرت بقیه الله درجواب فرمودند : دعای وجهت - هیچکدام واجب نیست بلکه آنچه که مستحب موکد است مثل اجماعی که اختلافی هم درآن نیست باید دعا را اینطوربخوانی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِوَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ دِینِ مُحَمَّدٍ ص- وَ هَدْیِ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ-بعد بسم الله بگوید وسوره حمد را بخوان
(2) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالتَّکْبِیرِ الْوَاجِبِ وَ الْمُسْتَحَبِّ حِیَالَ خَدَّیْهِ إِلَی أَنْ یُحَاذِیَ أُذُنَیْهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ بِبَطْنِ کَفَّیْهِ وَ تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ لِلْإِمَامِ
باب استحباب بالا بردن دستها تا برابرگوشها درحالیکه کف دستها روبه قبله ودرآن حال تکبیرات واجب ومستحب را بگوید وبرای امام جماعت سفارش بیشتری شده است .
7250- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا کَبَّرَ فِی الصَّلَاةِ یَرْفَعُ یَدَیْهِ حَتَّی یَکَادَ یَبْلُغُ (4) أُذُنَیْهِ.
******
ترجمه:
مهران جمال می گوید : دیدم حضرت صادق علیه السلام وقتی درنماز تکبیر می گفتند دستهای خود را بالا می بردند بطوری که نزدیک گوشهایشان می رسید .
7251- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع حِینَ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ یَرْفَعُ یَدَیْهِ أَسْفَلَ مِنْ وَجْهِهِ قَلِیلًا.
******
ترجمه:
معاویه بن عمارمی گوید : دیدم امام صادق علیه السلام برای شروع نماز دستهای خود تا قدری پایین تر از صورت بالابردند.
7252- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا
ص: 26
عَبْدِ اللَّهِ ع یُصَلِّی یَرْفَعُ یَدَیْهِ حِیَالَ وَجْهِهِ حِینَ اسْتَفْتَحَ.
******
ترجمه:
ابن سنان می گوید امام صادق علیه السلام را دیدم برای شروع نمازدستهای خود را تا مقابل صورت بالا بردند .
7253- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ (2)- قَالَ هُوَ رَفْعُ یَدَیْکَ حِذَاءَ وَجْهِکَ.
******
ترجمه:
ابن سنان ازامام صادق علیه السلام درتفسیر آیه شریفه فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ نقل میکند که فرمودند منظوراینستکه دستهای خود را تا مقابل صورت بالا ببری .
7254- 5- (3) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ إِذَا افْتَتَحْتَ الصَّلَاةَ فَکَبَّرْتَ فَلَا تُجَاوِزْ أُذُنَیْکَ وَ لَا تَرْفَعْ یَدَیْکَ بِالدُّعَاءِ فِی الْمَکْتُوبَةِ تُجَاوِزُ بِهِمَا رَأْسَکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : درتکبیره الاحرام نباید دستهایت ازمقابل گوشهایت بگذرد ودرقنوت نمازهای واجب هم نباید دستها مقابل سربالاتر باشد .
7255- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع افْتَتَحَ الصَّلَاةَ فَرَفَعَ یَدَیْهِ حِیَالَ وَجْهِهِ وَ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ بِبَطْنِ کَفَّیْهِ.
******
ترجمه:
منصور حازم می گوید امام صادق علیه السلام را درحال شروع نماز دیدم که دستهای خود رادرحالیکه کف دستها روبه قبله بود تا مقابل صورت بالا بردند .
7256- 7- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ وَ أَبِی قَتَادَةَ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ: عَلَی الْإِمَامِ أَنْ یَرْفَعَ یَدَهُ فِی الصَّلَاةِ لَیْسَ عَلَی غَیْرِهِ أَنْ یَرْفَعَ یَدَهُ فِی الصَّلَاةِ.
وَ
رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِهِ أَنْ یَرْفَعَ یَدَیْهِ فِی التَّکْبِیرِ (6).
ص: 27
قَالَ الشَّیْخُ الْمَعْنَی أَنَّ فِعْلَ الْإِمَامِ أَشَدُّ تَأْکِیداً وَ أَکْثَرُ ثَوَاباً وَ اسْتَدَلَّ بِمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
حضرت کاظم علیه السلام : فقط امام (جماعت)باید درنماز دستها را بالا ببرد ودیگران حق ندارند .***درروایت دیگردرادامه میگوید یعنی بالا بردن دست درتکبیر .***مرحوم شیخ می فرمایند : منظور اینست که یرای امام تاکید بیشتروثواب بالاتری دارد وایشان به روایات گذشته استدلال کرده اند .
7257- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: وَ عَلَیْکَ بِرَفْعِ یَدَیْکَ فِی صَلَاتِکَ وَ تَقْلِیبِهِمَا.
******
ترجمه:
دروصایای رسول اکرم صلی الله علیه وآله به حضرت علی علیه السلام : سفارش میکنم درنمازت دستهارا بالاببری درحالیکه کف آنها روبه قبله باشد .
7258- 9- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رِسَالَةٍ طَوِیلَةٍ کَتَبَهَا إِلَی أَصْحَابِهِ إِلَی أَنْ قَالَ: دَعُوا رَفْعَ أَیْدِیکُمْ فِی الصَّلَاةِ إِلَّا مَرَّةً وَاحِدَةً حِینَ یُفْتَتَحُ الصَّلَاةُ فَإِنَّ النَّاسَ قَدْ شَهَرُوکُمْ بِذَلِکَ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ فِی جَمِیعِ التَّکْبِیرَاتِ إِلَّا لِتَقِیَّةٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام دررساله ای طولانی به اصحاب خود فرمودند : این(سنت)بالا بردن دستها برای (همه)تکبیرات را رها کنید زیرا مردم(دشمن) شما شناسای می کنند وخداوند یار ویاور(شما)است وقدرت ونیروی نیست مگراراده خداوند *** می گویم : این روایت دلالت میکند بر استحباب بالا بردن دستها در همه تکبیرات مگردرزمان تقیه .
7259- 10- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ عَمِّ خَیْرِ الْخَلْقِ مَا مَعْنَی رَفْعِ یَدَیْکَ فِی التَّکْبِیرَةِ الْأُولَی فَقَالَ مَعْنَاهُ اللَّهُ أَکْبَرُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ لَا یُلْمَسُ بِالْأَخْمَاسِ وَ لَا یُدْرَکُ بِالْحَوَاسِّ.
وَ
فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِی حَکِیمٍ الزَّاهِدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ
ص: 28
لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ لَا یُقَاسُ بِشَیْ ءٍ (1)
******
ترجمه:
کسی ازحضرت علی علیه السلام سوال کرد ای پسر عموی بهترین خلق خدا معنای بالا بردن دستها درتکبیراول نماز چیست ؟ یعنی خدای بزرگ یگانه اوکه چیزی مثل ومانند اونیست با انگشت لمس نمی شود وبا حواس(پنجگانه) درک نمی شود. *** درکتاب العلل یک اضافه ای دارد وآن اینکه مانند اوچیزی نیست وبا هیچ چیزی مقایسه نمی شود .
7260- 11- (2) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا تُرْفَعُ الْیَدَانِ بِالتَّکْبِیرِ لِأَنَّ رَفْعَ الْیَدَیْنِ ضَرْبٌ مِنَ الِابْتِهَالِ وَ التَّبَتُّلِ وَ التَّضَرُّعِ فَأَحَبَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَکُونَ الْعَبْدُ فِی وَقْتِ ذِکْرِهِ لَهُ مُتَبَتِّلًا مُتَضَرِّعاً مُبْتَهِلًا وَ لِأَنَّ فِی رَفْعِ الْیَدَیْنِ إِحْضَارَ النِّیَّةِ وَ إِقْبَالَ الْقَلْبِ عَلَی مَا قَالَ.
وَ
زَادَ فِی الْعِلَلِ- وَ قَصَدَ لِأَنَّ الْفَرْضَ مِنَ الذِّکْرِ إِنَّمَا هُوَ الِاسْتِفْتَاحُ وَ کُلُّ سُنَّةٍ فَإِنَّمَا تُؤَدَّی عَلَی جِهَةِ الْفَرْضِ فَلَمَّا أَنْ کَانَ فِی الِاسْتِفْتَاحِ الَّذِی هُوَ الْفَرْضُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ أَحَبَّ أَنْ یُؤَدُّوا السُّنَّةَ عَلَی جِهَةِ مَا یُؤَدَّی الْفَرْضُ
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام فرمودند :همانا درنماز دستها به گفتن تکبیر بلند می شود جون بالا بردن آنها به نوعی گدائی وذلیل بودن وتواضع کردن است پس خداوند دوست دارد بنده درحال ذکرذلیل ومتواضع باشد وعلاوه برآن بالابردن دستها یادآوری نیت وتوجه قلبی پیدا کردن است به آنچه می گوید . درکتاب علل یک اضافه دارد وآن اینکه ...وبه آنچه قصد می کند زیرا هدف ازذکرهمان شروع است وهمه سنتها درراستای همان هدف است پس چون شروع همان هدف اصلی است پس بالابردن دست بهترین روشی استکه که مارا به آن هدف می رساند .
7261- 12- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَخْلَدٍ عَنْ أَبِی عَمْرٍو عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادٍ السِّمْسَارِ عَنْ أَبِی نُعَیْمٍ عَنْ قَیْسِ بْنِ سُلَیْمٍ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَائِلٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ النَّبِیِّ ص فَکَبَّرَ حِینَ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ وَ رَفَعَ یَدَیْهِ حِینَ (4) أَرَادَ الرُّکُوعَ وَ بَعْدَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
علقمه ازپدرش نقل می کند من پشت سرپیامبرصلی الله علیه وآله نمازخواندم پس برای شروع نمازتکبیرگفتند وقبل وبعد ازرکوع دستهای خود را بالا بردند .
7262- 13- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هِلَالِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَفَّارِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَلِیٍّ الدِّعْبِلِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُقَاتِلٍ الْکَبِیسِیِّ (6) عَنْ أَبِی مُقَاتِلٍ السَّمَرْقَنْدِیِّ عَنْ مُقَاتِلِ بْنِ حَنَانٍ (7) عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع
ص: 29
قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ عَلَی النَّبِیِّ ص فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ- قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ مَا هَذِهِ النَّحِیرَةُ الَّتِی أَمَرَ بِهَا رَبِّی قَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّهَا لَیْسَتْ نَحِیرَةً وَ لَکِنَّهَا رَفْعُ الْأَیْدِی فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
اصبغ بن نباته از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: چون فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد، ایشان فرمود: «ای جبرئیل! این قربانی که پروردگارم مرا به آن فرمان داده، چیست»؟ عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آن، قربانی نیست، بلکه بالابردن دست ها در نماز است».
7263- 14- (1) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ مُقَاتِلِ بْنِ حَیَّانَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: لَیْسَتْ بِنَحِیرَةٍ وَ لَکِنَّهُ یَأْمُرُکَ إِذَا تَحَرَّمْتَ لِلصَّلَاةِ أَنْ تَرْفَعَ یَدَیْکَ إِذَا کَبَّرْتَ وَ إِذَا رَکَعْتَ وَ إِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ وَ إِذَا سَجَدْتَ فَإِنَّهُ صَلَاتُنَا وَ صَلَاةُ الْمَلَائِکَةِ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ زِینَةً وَ إِنَّ زِینَةَ الصَّلَاةِ رَفْعُ الْأَیْدِی عِنْدَ کُلِّ تَکْبِیرَةٍ.
******
ترجمه:
مقاتل بن حیان مثل همین روایت نقل کرده فقط یک اضافه ای دارد وآن اینکه : عرض کرد: «آن، قربانی نیست، بلکه خداوند تو را فرمان داده که چون احرام نماز بستی، در هنگام تکبیرهًْ الاحرام و در هنگام به رکوع رفتن و در هنگام سر از رکوع برداشتن و در هنگام به سجده رفتن، دست هایت را بالا آوری، چرا که این نماز ما و نماز فرشتگانی است که در آسمان هفتم هستند. هر چیزی زیوری دارد و زیور نماز، دست بلندکردن در هر تکبیر است».
7264- 15- (2) وَ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ- أَنَّ مَعْنَاهُ ارْفَعْ یَدَیْکَ إِلَی النَّحْرِ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
علی علیه السلام درتفسیرآیه شریفه فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْفرمودند : یعنی درنمازدستهایت را تا مقابل گلویت بالا ببر.
7265- 16- (3) وَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ- قَالَ هُوَ رَفْعُ یَدَیْکَ حِذَاءَ وَجْهِکَ.
وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ منظور، بالابردن دست ها تا برابر صورت است.
7266- 17- (4) وَ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ- فَقَالَ بِیَدِهِ هَکَذَا.
یَعْنِی اسْتَقْبَلَ بِیَدَیْهِ حَذْوَ وَجْهِهِ الْقِبْلَةَ فِی افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ
- أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
جمیل بن دراج از امام صادق (علیه السلام) درباره ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ نقل کرده است: ایشان با دست نشان داد و فرمود: «یعنی در افتتاح نماز، با بالاآوردن دستانش در برابر صورتش رو سوی قبله کند».
ص: 30
(1) 10 بَابُ کَرَاهَةِ الزِّیَادَةِ فِی رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالتَّکْبِیرِ حَتَّی تُجَاوِزَ الْأُذُنَیْنِ
باب مکروه بودن زیاد بالا بردن دستها بطوریکه ازگوشها رد شود.
7267- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: تَرْفَعُ یَدَیْکَ فِی افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ قُبَالَةَ وَجْهِکَ وَ لَا تَرْفَعُهُمَا کُلَّ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
زراره ازیکی ازدوامام علیهما السلام : درشروع نمازدستهایت را تا مقابل صورت بالا ببرنه بالاترازآن .
7268- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ یَعْنِی ابْنَ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ فِی الصَّلَاةِ فَکَبَّرْتَ فَارْفَعْ یَدَیْکَ وَ لَا تُجَاوِزْ بِکَفَّیْکَ أُذُنَیْکَ أَیْ حِیَالَ خَدَّیْکَ.
******
ترجمه:
حضزت باقرعلیه السلام :وقتی مشغول نمازشدی برای تکبیردستهایت رابالا ببرولی ازمقابل گوشهایت بالاتر نرود یعنی مقابل صورتد .
7269- 3- (4) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا افْتَتَحْتَ الصَّلَاةَ فَکَبَّرْتَ فَلَا تُجَاوِزْ أُذُنَیْکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی مشغول نماز شدی وتکبیرگفتی دستهایت ازمقابل گوشهایت بالاتر نرود .
7270- 4- (5) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ وَ الْحَسَنُ بْنُ یُوسُفَ الْعَلَّامَةُ فِی الْمُنْتَهَی عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص مَرَّ بِرَجُلٍ یُصَلِّی وَ قَدْ رَفَعَ یَدَیْهِ فَوْقَ رَأْسِهِ فَقَالَ مَا لِی أَرَی قَوْماً یَرْفَعُونَ أَیْدِیَهُمْ فَوْقَ رُءُوسِهِمْ کَأَنَّهَا آذَانُ خَیْلٍ شُمْسٍ (6).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
امام اميرالمومنين علي(ع) فرمود: پيامبر (ص) به مردي برخورد که نماز مي خواند و دو دست خود را حتّي از سر خود بلندتر نموده بود، پس پيامبر با مشاهده او فرمود: عجيب است گروهي را مي بينم که در موقع نماز دست هايشان را بالاتر از سر خود قرار مي دهند، همانند چهارپاياني که از روي وحشي گري گوش و دم خود را به سمت بالا مي کشند،
ص: 31
(1) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحْمِیدِ سَبْعاً وَ التَّسْبِیحِ سَبْعاً وَ التَّهْلِیلِ سَبْعاً وَ حَمْدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ بَعْدَ تَکْبِیرَاتِ الِافْتِتَاحِ وَ قِرَاءَةِ آیَةِ الْکُرْسِیِّ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ بَعْدَ اسْتِفْتَاحِ صَلَاةِ اللَّیْلِ
باب مستحب است درنمازشب گفتن هرکدام ازحمد وتسبیح وتهلیل هفت مرتبه وحمد وثنای خداوند بعد ازتکبیرات وخوا ندن آیه الکرسی ومعوذتین بعد ازشروع نماز .
7271- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (3) عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ ذَکَرَ حَدِیثَ تَکْبِیرَاتِ الِافْتِتَاحِ ثُمَّ قَالَ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع فَکَیْفَ نَصْنَعُ قَالَ تُکَبِّرُ سَبْعاً وَ تَحْمَدُ سَبْعاً وَ تُسَبِّحُ سَبْعاً وَ تَحْمَدُ اللَّهَ وَ تُثْنِی عَلَیْهِ ثُمَّ تَقْرَأُ.
- أَقُولُ: وَ ذَکَرَ هَذَا الْحُکْمَ الشَّهِیدُ (4) فِی الذِّکْرَی وَ نَقَلَهُ عَنِ ابْنِ الْجُنَیْدِ وَ قَالَ إِنَّهُ نَسَبَهُ إِلَی الْأَئِمَّةِ ع وَ زَادَ التَّهْلِیلَ سَبْعاً (5).
******
ترجمه:
زراره می گوید حضرت باقر علبه السلام مطالب تکبیرات نماز را فرمودند ازایشان سوال کردم ما چگونه عمل کنیم فرمودند :هفت تکبیربگووهفت مرتبه حمد وهفت مرتبه تسبیح وحمد وثنای بگووبعد سوره حمد را شروع کن .
می گویم : مرحوم شهید این حکم را ذکرکرده اند میکویم : ظاهرا ایشان اعتراف دارند به اینکه دراین مورد نصی نداریم ودرجاهای مختلف تصریح می کنند که نصی نداریم وحال آنکه درکتب اربعه وجاهای دیگرنصوص آن موجود است .
7272- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ کَامِلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا اسْتَفْتَحْتَ صَلَاةَ اللَّیْلِ وَ فَرَغْتَ مِنَ الِاسْتِفْتَاحِ فَاقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ- ثُمَّ اقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ سُورَةً.
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام : وقتی نماز شب را شروع کردی وتکبیرات آنرا گفتی آیه الکرسی ومعوذتین را بخوان سپس حمد وسوره را بخوان .
ص: 32
(1) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ لِلْإِمَامِ بِتَکْبِیرَةِ الِافْتِتَاحِ وَ الْإِخْفَاتِ بِالسِّتِّ الْمَنْدُوبَةِ
باب استحباب بلند گفتن تکبیره الاحرام وآهسته گفتن تکبیرات مستحبی برای امام جماعت
7273- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَخَفِّ مَا یَکُونُ مِنَ التَّکْبِیرِ فِی الصَّلَاةِ قَالَ ثَلَاثُ تَکْبِیرَاتٍ فَإِنْ کَانَتْ قِرَاءَةٌ قَرَأْتَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ وَ إِنْ کُنْتَ إِمَاماً فَإِنَّهُ یُجْزِیکَ أَنْ تُکَبِّرَ وَاحِدَةً تَجْهَرُ فِیهَا وَ تُسِرُّ سِتّاً.
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم حد اقل تکبیر درنماز فرمودند : سه تکبیراگرسوره حمد یا کافرون را می خوانی واگرامام جماعت باشی می توانی یک تکبیررا بلند وششتای دیگررا آهسته بگوئ .
7274- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخَلِیجِیِّ (4) عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ تَکْبِیرَةِ الِافْتِتَاحِ فَقَالَ سَبْعٌ قُلْتُ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ کَانَ یُکَبِّرُ وَاحِدَةً فَقَالَ إِنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یُکَبِّرُ وَاحِدَةً یَجْهَرُ بِهَا وَ یُسِرُّ سِتّاً.
******
ترجمه:
حسین بن راشد ازحضرت رضا علیه السلام سوال کردم از(تعداد) تکبیرنمازفرمودند : هفت تکبیرعرض کردم ازرسول اکرم صلی الله علیه وآله روایت شده که ایشان یک تکبیرمی گفتند حضرت فرمودند ایشان یک تکبیررا بلند وششتای بقیه را آهسته می گفتند .
7275- 3- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ إِمَاماً فَإِنَّهُ یُجْزِیکَ أَنْ تُکَبِّرَ وَاحِدَةً وَ تُسِرَّ سِتّاً.
******
ترجمه:
حلبی حضرت صادق علیه السلام فرمودند : اگرامام (جماعت ) باشی کافی است که یک تکبیررا (بلند) وششتای دیگررا آهسته بگوئ .
ص: 33
7276- 4- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا افْتَتَحْتَ الصَّلَاةَ فَکَبِّرْ إِنْ شِئْتَ وَاحِدَةً وَ إِنْ شِئْتَ ثَلَاثاً وَ إِنْ شِئْتَ خَمْساً وَ إِنْ شِئْتَ سَبْعاً فَکُلُّ ذَلِکَ مُجْزٍ عَنْکَ غَیْرَ أَنَّکَ إِذَا کُنْتَ إِمَاماً لَمْ تَجْهَرْ إِلَّا بِتَکْبِیرَةٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : برای شروع نمازمی توانی یک یا سه یا پنج یا هفت تکبیر بگوئ همه اینها کافی است اما اگرامام بئدی فقط یک تکبیررا بلند بگو .
(2) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ النَّوْمِ وَ عِنْدَ سَمَاعِ صَوْتِ الدِّیکِ وَ عِنْدَ النَّظَرِ إِلَی السَّمَاءِ وَ عِنْدَ الْوُضُوءِ وَ عِنْدَ الْقِیَامِ إِلَی صَلَاةِ اللَّیْلِ
باب استحباب خواندن دعاهای وارد شده درزمانیکه ازخواب بیدارمی شوی وزمان شنیدن صدای خروس وزمان نگاه کردن به آسمان وزمان وضوگرفتن وزمانیکه برای نماز شب آماده می شوی .
7277- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ بِاللَّیْلِ مِنْ مَنَامِکَ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَدَّ عَلَیَّ رُوحِی لِأَحْمَدَهُ وَ أَعْبُدَهُ- فَإِذَا سَمِعْتَ صَوْتَ الدُّیُوکِ فَقُلْ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ- فَإِذَا قُمْتَ فَانْظُرْ فِی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَا یُوَارِی عَنْکَ لَیْلٌ سَاجٍ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ مِهَادٍ وَ لَا ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ وَ لَا بَحْرٌ لُجِّیٌّ تُدْلِجُ بَیْنَ یَدَیِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِکَ تَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ غَارَتِ النُّجُومُ وَ نَامَتِ الْعُیُونُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ سُبْحَانَ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ إِلَهِ الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- ثُمَّ اقْرَأِ الْخَمْسَ الْآیَاتِ مِنْ آخِرِ آلِ عِمْرَانَ إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ- إِلَی قَوْلِهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ- ثُمَّ اسْتَکْ وَ تَوَضَّأْ فَإِذَا وَضَعْتَ یَدَکَ فِی الْمَاءِ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَ
ص: 34
اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ- فَإِذَا فَرَغْتَ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- فَإِذَا قُمْتَ إِلَی صَلَاتِکَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ إِلَی اللَّهِ وَ مِنَ اللَّهِ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ زُوَّارِکَ (1) وَ عُمَّارِ مَسَاجِدِکَ وَ افْتَحْ لِی بَابَ تَوْبَتِکَ وَ أَغْلِقْ عَنِّی بَابَ مَعْصِیَتِکَ وَ کُلِّ مَعْصِیَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنِی مِمَّنْ یُنَاجِیهِ اللَّهُمَّ أَقْبِلْ عَلَیَّ بِوَجْهِکَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ- ثُمَّ افْتَتِحِ الصَّلَاةَ بِالتَّکْبِیرِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
زراره ازامام باقرعلیه السلام نقل می کند که فرمودند : وقتی برای نماز شب بیدارشدی این دعا را بخوان : الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَدَّ عَلَیَّ رُوحِی لِأَحْمَدَهُ وَ أَعْبُدَهُ- وباشنیدن صدای خروس بگو: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ-وشبهنگام وقتی به آسمان نگاه می کنی بگو: اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَا یُوَارِی عَنْکَ لَیْلٌ سَاجٍ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ مِهَادٍ وَ لَا ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ وَ لَا بَحْرٌ لُجِّیٌّ تُدْلِجُ بَیْنَ یَدَیِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِکَ تَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ غَارَتِ النُّجُومُ وَ نَامَتِ الْعُیُونُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ سُبْحَانَ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ إِلَهِ الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ-سپس پنج آیه آخرسوره آل عمران از إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ-تا إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ-را تلاوه کرده ومسواک بزن ووضو بگیروقتی دستد به آب رسید بگو: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ وبعد تمام شدن وضوبگو: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- وقتی آماده نماز شدی بگو: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ إِلَی اللَّهِ وَ مِنَ اللَّهِ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ زُوَّارِکَ وَ عُمَّارِ مَسَاجِدِکَ وَ افْتَحْ لِی بَابَ تَوْبَتِکَ وَ أَغْلِقْ عَنِّی بَابَ مَعْصِیَتِکَ وَ کُلِّ مَعْصِیَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنِی مِمَّنْ یُنَاجِیهِ اللَّهُمَّ أَقْبِلْ عَلَیَّ بِوَجْهِکَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ سپس نمازرا باتکبیراتش شروع کن
7278- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: ابْدَأْ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ بِالْآیَاتِ تَقْرَأُ إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ- إِلَی قَوْلِهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ- وَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ تَبْدَأُ بِالْآیَاتِ قَبْلَ الرَّکْعَتَیْنِ اللَّتَیْنِ قَبْلَ الزَّوَالِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : نمازشب را با این آیات شروع کن إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ تا إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ ودرروزجمعه این آیات را قبل ازدورکتعتی که قبل ازظهرمی خوانی تلاوه کن .
7279- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا سَمِعْتَ صُرَاخَ الدِّیکِ فَقُلْ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ (5).
ص: 35
******
ترجمه:
امام صادق فرمودند : وقتی صدای خروس را می شنوی بگو:سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ سپس قرائت را با حمد خداوند شروع کن .
ص: 36
(1) 1 بَابُ وُجُوبِ قِرَاءَةِ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ فِی الثُّنَائِیَّةِ وَ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ غَیْرِهَا
باب وجوب سوره حمد درنمازهای دورکعتی ودردورکعت اول نمازهای دیگر
7280- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الَّذِی لَا یَقْرَأُ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ فِی صَلَاتِهِ قَالَ لَا صَلَاةَ لَهُ إِلَّا أَنْ یَقْرَأَ بِهَا (3) فِی جَهْرٍ أَوْ إِخْفَاتٍ قُلْتُ أَیُّمَا (4) أَحَبُّ إِلَیْکَ إِذَا کَانَ خَائِفاً أَوْ مُسْتَعْجِلًا یَقْرَأُ سُورَةً أَوْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ قَالَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنِ الْعَلَاءِ (5)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم ازحضرت باقرعلیه السلام سوال کردم کسیکه درنمازش سوره حمد نمی خواند ؟ فرمودند : نمازش باطل است مگر آنکه سوره حمد را بخواند چه درنمازهای جهری یا اخفاتی عرض کردم کسیکه خائف است یا عجله دارد بنظرشما آیا حمد را بخواند یا یک سوره دیگر؟ فرمودند : سوره حمد
ص: 37
7281- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقُومُ فِی الصَّلَاةِ فَیَنْسَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- إِلَی أَنْ قَالَ فَلْیَقْرَأْهَا مَا دَامَ لَمْ یَرْکَعْ فَإِنَّهُ لَا قِرَاءَةَ حَتَّی یَبْدَأَ بِهَا فِی جَهْرٍ أَوْ إِخْفَاتٍ.
******
ترجمه:
سماعه ازحضرت سوال کردم کسی مشغول نمازشده ولی سوره حمد را فراموش کرده -تا آنجا که فرمودند : باید حمد را بخواند تا به رکوع نرفته زیرا قرائتی برایش نیست تا اینکه حمد را بخواند چه نمازجهری باشد یا اخفاتی .
7282- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ: أُمِرَ النَّاسُ بِالْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ لِئَلَّا یَکُونَ الْقُرْآنُ مَهْجُوراً مُضَیَّعاً وَ لِیَکُونَ مَحْفُوظاً مَدْرُوساً فَلَا یَضْمَحِلَّ وَ لَا یُجْهَلَ وَإِنَّمَا بُدِئَ بِالْحَمْدِ دُونَ سَائِرِ السُّوَرِ لِأَنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ مِنَ الْقُرْآنِ وَ الْکَلَامِ جُمِعَ فِیهِ مِنْ جَوَامِعِ الْخَیْرِ وَ الْحِکْمَةِ مَا جُمِعَ فِی سُورَةِ الْحَمْدِ- وَ ذَلِکَ أَنَّ قَوْلَهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَمْدُ لِلَّهِ- إِنَّمَا هُوَ أَدَاءٌ لِمَا أَوْجَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی خَلْقِهِ مِنَ الشُّکْرِالْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
اينكه مردم به قرائت در نماز دستور داده شده اند براى اين است كه قرآن در ميان مردم، مهجور وضايع نشود بلكه مورد حفظ ومطالعه قرار گيرد ومجهول نماند وبه فراموشى سپرده نشود، واينكه از سوره حمد شروع شده نه ساير سوره ها بدين جهت است كه هيچ چيزى از قرآن يا سخنى نيست كه، به اندازه سوره حمد، جامع خير وحكمت باشد .
7283- 4- (3) قَالَ وَ قَالَ الرِّضَا ع إِنَّمَا جُعِلَ الْقِرَاءَةُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ وَ التَّسْبِیحُ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ لِلْفَرْقِ بَیْنَ مَا فَرَضَ (4) اللَّهُ مِنْ عِنْدِهِ وَ بَیْنَ مَا فَرَضَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص.
وَ رَوَاهُ فِی (الْعِلَلِ) (5) وَ فِی (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (6) بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (7) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
امام رضا علیه السلام فرمود :همانا در دو رکعت اول نماز قرائت و در دو رکعت دوم نماز تسبیحات قرار داده شده است به خاطر اینکه بین آنچه خداوند عزوجل از نزد خود فریضه نموده است و بین آنچه خداوند از نزد رسول الله فریضه نموده است، فرق و تفاوت باشد.
7284- 5- (8) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ
ص: 38
بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ مُقَطَّعٌ فِی أُمِّ الْکِتَابِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : اسم اعظم خداوند ، در اُمّ الكتاب (سوره فاتحه) مندرج است .
7285- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ قَالَ: قَالَ ع کُلُّ صَلَاةٍ لَا یُقْرَأُ فِیهَا بِفَاتِحَةِ (2) الْکِتَابِ فَهِیَ خِدَاجٌ (3).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا وَ فِی الْجَمَاعَةِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
حضرت علیه السلام فرمودند : هرنمازی که در آن حمد خوانده نشود ناقص است .
(6) 2 بَابُ أَنَّ الْفَاتِحَةَ تُجْزِی وَحْدَهَا فِی الْفَرِیضَةِ مَعَ الضَّرُورَةِ لَا مَعَ الِاخْتِیَارِ وَ تُجْزِی فِی النَّافِلَةِ مُطْلَقاً
باب سوره حمد درحال ضرورت درنماز واجب کفایت می کند نه درحال اختیار ودرنماز مستحب مطلقا کفایت می کند .
7286- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ تَجُوزُ وَحْدَهَا فِی الْفَرِیضَةِ.
ص: 39
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ جَمَاعَةٌ عَلَی الضَّرُورَةِ لِمَا یَأْتِی (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : سوره حمد به تنهائ درنمازواجب کافی است
*** می گویم : مرحوم شیخ وگروهی آنرا حمل کرده اند به حال ضرورت بدلیل آنچه (ازروایات)خواهد آمد .
7287- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ یَقْرَأَ الرَّجُلُ فِی الْفَرِیضَةِ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ إِذَا مَا أَعْجَلَتْ بِهِ حَاجَةٌ أَوْ تَخَوَّفَ شَیْئاً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود :اشکالی ندارد که شخص وقتی که کاری او را به عجله واداشته است یا از چیزی خوف و ترس دارد، در دو رکعت اول نماز فریضه (فقط) سوره حمد را بخواند.
7288- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ تُجْزِی وَحْدَهَا فِی الْفَرِیضَةِ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (4).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : درنمازواجب سوره حمد به تنهائ کفایت می کند .
7289- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یُجْزِی عَنِّی أَنْ أَقُولَ (6) فِی الْفَرِیضَةِ- فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَحْدَهَا إِذَا کُنْتُ مُسْتَعْجِلًا أَوْ أَعْجَلَنِی شَیْ ءٌ فَقَالَ لَا بَأْسَ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی دَاوُدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حسن صیقل ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم اگرعجله داشتم میتوانم فقط سوره حمد را بخوانم ؟ فرمودند : اشکال ندارد .
7290- 5- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
ص: 40
یَجُوزُ لِلْمَرِیضِ أَنْ یَقْرَأَ فِی الْفَرِیضَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَحْدَهَا وَ یَجُوزُ لِلصَّحِیحِ فِی قَضَاءِ صَلَاةِ التَّطَوُّعِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : شخص مریض می تواند درنماز فقط سوره حمد را بخواند وفرد سالم درقضای نافله می تواند حمد تنها را بخواند .
7291- 6- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ مُسْتَعْجِلًا یُجْزِیهِ أَنْ یَقْرَأَ فِی الْفَرِیضَةِ- بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَحْدَهَا قَالَ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ عَلَی حُکْمِ النَّافِلَةِ (4) وَ عَلَی وُجُوبِ السُّورَةِ (5) فَلَا بُدَّ مِنْ حَمْلِ هَذَا وَ مَا مَرَّ عَلَی الضَّرُورَةِ أَوِ التَّقِیَّةِ لِمَا مَضَی (6) وَ یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
علی بن جعفرسوال کردم ازحضرت کاظم علیه السلام کسیکه عجله دارد آیا درنماز می تواند فقط به حمد اکتفا کند ؟ حضرت فرمودند : اشکال ندارد .
ص: 41
(1) 3 بَابُ أَنَّ مَنْ لَمْ یُحْسِنِ الْفَاتِحَةَ وَ لَا غَیْرَهَا مِنَ الْقُرْآنِ وَ لَمْ یُمْکِنْهُ التَّعَلُّمُ لِضِیقِ الْوَقْتِ أَجْزَأَهُ أَنْ یُکَبِّرَ وَ یُسَبِّحَ وَ کَذَا الْمُسْتَعْجِلُ فِی النَّافِلَةِ
باب کسیکه نه سوره حمد ونه چیزدیگری ازقرآنرا نمی تواند بخواند وامکان یاد گیری هم ندارد بخاطرضیق وقت وهمینطورکسیکه با عجله می خواهد نافله بخواند می تواند بجای حمد وسوره فقط یک تکبیر وتسبیح بگوید .
7292- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ مِنَ الصَّلَاةِ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ أَ لَا تَرَی لَوْ أَنَّ رَجُلًا دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ- لَا یُحْسِنُ أَنْ یَقْرَأَ الْقُرْآنَ أَجْزَأَهُ أَنْ یُکَبِّرَ وَ یُسَبِّحَ وَ یُصَلِّیَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : خداوند درنمازرکوع وسجده واجب کرده مگرنمی بینی فرد تازه مسلمان که نمی تواند قرآن بخواند کافی استکه تکبیروتسبیح بگوید ونمازبخواند .
7293- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ الْمُسْتَعْجِلِ مَا الَّذِی یُجْزِیهِ فِی النَّافِلَةِ قَالَ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ فِی الْقِرَاءَةِ وَ تَسْبِیحَةٌ فِی الرُّکُوعِ وَ تَسْبِیحَةٌ فِی السُّجُودِ.
أَقُولُ: وَ یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ التَّعَلُّمِ کُلُّ مَا دَلَّ عَلَی وُجُوبِ الْفَاتِحَةِ وَ عَدَمِ إِجْزَاءِ غَیْرِهَا وَ مَا دَلَّ عَلَی وُجُوبِ تَعَلُّمِ الْوَاجِبَاتِ وَ الْأَمْرِ بِتَعَلُّمِ الْقُرْآنِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ یَأْتِی أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
ابوحمزه ازحضرت کاظم سوال کردم کسیکه با عجله می خواهد نافله بخواند چه چیزی بجای حمد وسوره کفایت میکند ؟ فرمودند : سه بارتسبیحات برای قرائت وبرای رکوع وسجده هرکدام یک تسبیح کافی است می گویم :تمام ادله ای که دلالت میکند بروجوب حمد وکافی نبودن غیرآن ودلائلی که یاد گیری واجبات را لازم میداند وتعلم قرآن را واجب میکند وآنچه حکم مریض رابیان می کند همگی دلالت میگند که شخص برا ی نماز باید قرائت را یاد بگیرد
ص: 42
(1) 4 بَابُ وُجُوبِ قِرَاءَةِ سُورَةٍ بَعْدَ الْحَمْدِ لِلْمُخْتَارِ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ مِنَ الْفَرِیضَةِ وَ عَدَمِ جَوَازِ التَّبْعِیضِ فِیهَا وَ جَوَازِهِ فِی النَّافِلَةِ وَ التَّخْیِیرِ إِذَا تَعَارَضَ قِرَاءَةُ السُّورَةِ وَ الْقِیَامُ عَلَی الْأَرْضِ
باب وجوب خواندن یک سوره بعد ازحمد دردورکعت اول نمازواجب وتبعیض سوره هم جایزنیست اما درنافله جایزاست واگرتعاض باشد بین قرائت وایستادن حق انتخاب دارد .
7294- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ قَالَ: سَأَلْتُهُ قُلْتُ أَکُونُ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ- فَنَنْزِلُ لِلصَّلَاةِ (3) فِی مَوَاضِعَ فِیهَا الْأَعْرَابُ- أَ نُصَلِّی الْمَکْتُوبَةَ عَلَی الْأَرْضِ فَنَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَحْدَهَا أَمْ یُصَلَّی (4) عَلَی الرَّاحِلَةِ فَیُقْرَأُ (5) فَاتِحَةُ الْکِتَابِ وَ السُّورَةُ قَالَ إِذَا خِفْتَ فَصَلِّ عَلَی الرَّاحِلَةِ الْمَکْتُوبَةَ وَ غَیْرَهَا وَ إِذَا قَرَأْتَ الْحَمْدَ وَ سُورَةً أَحَبُّ إِلَیَّ وَ لَا أَرَی بِالَّذِی فَعَلْتَ بَأْساً.
أَقُولُ: لَوْ لَا وُجُوبُ السُّورَةِ لَمَا جَازَ لِأَجْلِهِ تَرْکُ الْوَاجِبِ مِنَ الْقِیَامِ وَ غَیْرِهِ وَ وَجْهُ التَّخْیِیرِ کَوْنُ کُلِّ صُورَةٍ مُشْتَمِلَةً عَلَی تَرْکِ وَاجِبٍ ذَکَرَهُ بَعْضُ الْمُحَقِّقِینَ (6).
******
ترجمه:
سوال کردم درراه مکه درسفرم برای نمازدرجائیکه اعراب ساکن هستند پیاده می شوم آیا همانجا وفوری نمازرا بدون سوره بخوانم یا روی مرکب وبا حمد وسوره ؟فرمود : اگراز(پیاده شدن) ترس داری نمازواجب ومستحب را روی مرکب بخوان وبا حمد وسوره واین کاربهتراست ولی آنچه را که انجام دادی اشکال ندارد
می گویم : اگرسوره واجب نبود نمی شد بخاطرش واجب دیگرمثل قیام را ترک کرد وعلت تخیردراین مسئله اینسکه درهردوصورت واجبی ترک میشود واینرا بعضی ازعلما گفته اند وبعد از جستجواینرا درریاض المسائل پیدا کردیم با توجه به اینکه ایشان بعد ازصاحب وسائل هستند ومن آنرا درکتاب مستمسک عروه ازصاحب وسائل نقل کردم .
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَقْرَأْ فِی الْمَکْتُوبَةِ بِأَقَلَّ مِنْ سُورَةٍ وَ لَا بِأَکْثَرَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : درنمازواجب یک سوره بخوان نه کمتر ونه بیشتر .
7296- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ السُّورَتَیْنِ فِی الرَّکْعَةِ فَقَالَ (لَا لِکُلِّ رَکْعَةٍ سُورَةٌ) (3).
******
ترجمه:
ازیکی ازدوصادقین علیهما السلام سوال کردم کسی دریک رکعت دوسوره بخواند ؟ فرمودند : نه برای هررکعتی یک سوره (باید خواند).
7297- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ تَبْعِیضِ السُّورَةِ قَالَ أَکْرَهُ [ذَلِکَ] (5) وَ لَا بَأْسَ بِهِ فِی النَّافِلَةِ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّحْرِیمِ لِأَنَّهُ أَعَمُّ مِنْهُ فَلَا بُدَّ مِنْ حَمْلِهِ عَلَیْهِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا مَضَی (6) وَ یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
علی بن یقطین ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم آیا می شود درنماز بعضی ازیک سوره را خواند ؟ حضرت فرمودند : من اکراه دارم اما درنافله اشکال ندارد
می گویم : این روایت یا باید حمل شود برحرمت چون اکره اعم است (شامل مکروه وحرام می شود )یا حمل می شود برتقیه بدلیل روایاتی که گذشت
7298- 5- (8) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ هَلْ تُقْسَمُ السُّورَةُ فِی رَکْعَتَیْنِ قَالَ نَعَمْ اقْسِمْهَا کَیْفَ شِئْتَ.
ص: 44
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی النَّافِلَةِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
ازیکی ازدوصادقین علیهما السلام سوال کردم آیا می توانم یک سوره را تقسیم کنم دردو رکعت ؟ حضرت فرمودند : بله هرطورمی خواهی تقسیم کن
می گویم : این رویت (هم)یا حمل نافله می شود یا برتقیه
7299- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَرَأَ فِی رَکْعَةٍ الْحَمْدَ وَ نِصْفَ سُورَةٍ هَلْ یُجْزِیهِ فِی الثَّانِیَةِ أَنْ لَا یَقْرَأَ الْحَمْدَ- وَ یَقْرَأَ مَا بَقِیَ مِنَ السُّورَةِ فَقَالَ یَقْرَأُ الْحَمْدَ ثُمَّ یَقْرَأُ مَا بَقِیَ مِنَ السُّورَةِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَا یَأْتِی (2).
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام سوال کردم کسی دریک رکعت سوره حمد ونصف یک سوره را خوانده آیا جائزاست دررکعت دوم حمد را نخواند وفقط باقیمانده همان سوره را بخواند ؟ حضرت فرمودند : سوره حمد را بخواند وباقیمانده همان سوره .
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند برتوجیهی که بعدا خواهیم گفت
7300- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع رَجُلٌ قَرَأَ سُورَةً فِی رَکْعَةٍ فَغَلِطَ أَ یَدَعُ الْمَکَانَ الَّذِی غَلِطَ فِیهِ وَ یَمْضِی فِی قِرَاءَتِهِ أَوْ یَدَعُ تِلْکَ السُّورَةَ وَ یَتَحَوَّلُ مِنْهَا إِلَی غَیْرِهَا فَقَالَ کُلُّ ذَلِکَ لَا بَأْسَ بِهِ وَ إِنْ قَرَأَ آیَةً وَاحِدَةً فَشَاءَ أَنْ یَرْکَعَ بِهَا رَکَعَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی النَّوَافِلِ دُونَ الْفَرَائِضِ لِمَا مَرَّ مِنِ اخْتِصَاصِ إِجْزَاءِ الْحَمْدِ وَحْدَهَا بِالْمُضْطَرِّ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ (6) وَ حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
زراره ازحضرت باقرسوال کردم کسی درنماز سوره ای را شروع کرد ولی آنرا اشتباه خواند آیا توجه نکند وآنرا سوره نماز قراردهد یا اینکه آنرا رها کرده ویک سوره دیگربخواند ؟ حضرت فرمودند : هردوکار اشکال ندارد حتی اگر یک آیه هم خوانده باشد می تواند با همان آیه رکوع کند .
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند به نماز نافله نه واجب زیرا کفایت کردن حمد تنها فقط مخصوص شخص مضطر است .
ص: 45
(1) 5 بَابُ جَوَازِ تَبْعِیضِ السُّورَةِ فِی الْفَرِیضَةِ لِلتَّقِیَّةِ
باب جوازخواندن بعضی ازیک سوره درنمازبخاطرتقیه
7301- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْ أَبُو جَعْفَرٍ ع- فَقَرَأَ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ آخِرِ سُورَةِ الْمَائِدَةِ- فَلَمَّا سَلَّمَ الْتَفَتَ إِلَیْنَا فَقَالَ أَمَا إِنِّی (3) أَرَدْتُ أَنْ أُعَلِّمَکُمْ.
******
ترجمه:
اسماعیل بن فضل می گوید : نمازرا با حضرت صادق یا باقرعلیها السلام خواندیم ایشان بعد حمد آخرسوره مائده را خواند بعد نمازبه ما روکرده وفرمودند : من خواستم به شما یاد بدهم (که بعضی از یک سوره هم اشکال ندارد )
7302- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَاسِینَ الضَّرِیرِ الْبَصْرِیِّ عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ السُّورَةِ أَ یُصَلِّی بِهَا الرَّجُلُ فِی رَکْعَتَیْنِ مِنَ الْفَرِیضَةِ قَالَ نَعَمْ إِذَا کَانَتْ سِتَّ آیَاتٍ قَرَأَ بِالنِّصْفِ مِنْهَا فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ النِّصْفِ الْآخَرِ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا مَرَّ (5).
******
ترجمه:
ازامام صادق علیه السلام سوال شد آیا درنمازواجب شخص می تواند یک سوره را دردو رکعت بخواند ؟ حضرت فرمودند : بله اگرسوره شش آیه داشته باشد می تواند نصف آنرا دررکعت اول ونصف دیگررا دررکعت دوم بخواند .
می گویم :مرحوم شیخ آنرا حمل برتقیه کرده اند بدلیل آنچه که گذشت .
7303- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقَرَأَ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- وَ آیٍ مِنَ الْبَقَرَةِ فَجَاءَ أَبِی فَسُئِلَ فَقَالَ یَا بُنَیَّ إِنَّمَا صَنَعَ ذَا لِیُفَقِّهَکُمْ وَ یُعَلِّمُکُمْ.
ص: 46
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً فِی أَحَادِیثِ التَّقِیَّةِ (1).
******
ترجمه:
سلیمان بن عبد الله می گوید : با حضرت باقر علیه السلام نمازجماعت خواندم ایشان بعد ازحمد جائ ازسوره بقره راخواندند وقتی پدرم آمد ازاین نماز سوال شد پدرم گفت : پسرم ایشان اینکاررا انجام دادند تا آموزش ببینید ودرمسائل دین فقیه بشوید .
می گویم : روایات دیگری هم هست که همه درباب تقیه خواهد آمد .
(2) 6 بَابُ أَنَّهُ یَجُوزُ أَنْ یَقْرَأَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الْفَرِیضَةِ وَ النَّافِلَةِ السُّورَةَ الَّتِی قَرَأَهَا فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی عَلَی کَرَاهِیَةٍ إِنْ کَانَ یُحْسِنُ غَیْرَهَا
باب جائزاست سوره ای را که در رکعت اول خوانده دررکعت دوم هم بخواند البته اگر سوره دیگری را می تواند بخواند کراهت دارد .
7304- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ سُورَةً وَاحِدَةً فِی الرَّکْعَتَیْنِ مِنَ الْفَرِیضَةِ وَ هُوَ یُحْسِنُ غَیْرَهَا فَإِنْ فَعَلَ فَمَا عَلَیْهِ قَالَ إِذَا أَحْسَنَ غَیْرَهَا فَلَا یَفْعَلْ وَ إِنْ لَمْ یُحْسِنْ غَیْرَهَا فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
علی بن جعفرازبرادرشان حضرت کاظم علیه السلام سوال کرد کسی یک سوره را درهردو رکعت می خواند با اینکه سوره دیگری را می توانست بخواند آیا اشکالی دارد ؟ فرمودند : اگرسوره دیگری را می تواند بخواند اینکاررا نکند واگر نمی تواند اشکال ندارد .
7305- 2- (4) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ إِنْ فَعَلَ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ لَکِنْ لَا یَعُودُ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مَعَ الزِّیَادَةِ (5).
******
ترجمه:
مثل همین روایت با یک اضافه وآن اینکه اگراینکار را انجام داده اشکال ندارد ولی تکرار نکند .
7306- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یَقْرَأُ
ص: 47
الرَّجُلُ السُّورَةَ الْوَاحِدَةَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ مِنَ الْفَرِیضَةِ قَالَ لَا بَأْسَ إِذَا کَانَتْ أَکْثَرَ مِنْ ثَلَاثِ آیَاتٍ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم آیا درنمازواجب شخص می تواند یک سوره را درهر دورکعت بخواند ؟ فرمودند : اگرسوره بیشتر سه آیه دارد اشکال ندارد
7307- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ وَ غَیْرِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع سُلَیْمٌ مَوْلَاکَ ذَکَرَ أَنَّهُ لَیْسَ مَعَهُ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا سُورَةُ یس- فَیَقُومُ مِنَ اللَّیْلِ فَیَنْفَدُ (2) مَا مَعَهُ مِنَ الْقُرْآنِ- أَ یُعِیدُ مَا قَرَأَ قَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم سلیم غلام شما می گوید من فقط سوره یس را یاد گرفته ام شب برای نمازهمان سوره را می خوانم آیا باید اعاده کند فرمودند : اشکالی ندارد .
(5) 7 بَابُ جَوَازِ الْقِرَاءَةِ بِالْحَمْدِ وَ التَّوْحِیدِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ بِغَیْرِ کَرَاهَةٍ
باب جائزاست خواندن حمد وتوحید درهررکعت حتی کراحت هم ندارد
7308- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ تُجْزِی فِی خَمْسِینَ صَلَاةً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : سوره حمد (حتی)درپنجاه نماز هم کفایت می کند .
ص: 48
7309- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْمُکَارِی وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ وَ أَبِی إِسْحَاقَ ثَعْلَبَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أُصَلِّی بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَقَالَ نَعَمْ قَدْ صَلَّی رَسُولُ اللَّهِ ص- فِی کِلْتَا الرَّکْعَتَیْنِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- لَمْ یُصَلِّ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَتَمَّ مِنْهَا (2).
******
ترجمه:
زراره : محضرامام باقرعرض کردم آیا نمازم را با سوره توحید بخوانم ؟ حضرت فرمودند : بله رسول خدا صلی الله علیه وآله (درموردی) هردو رکعت را با توحید خواندند بطوری که نه قبل ونه بعد ازاین مورد نمازی به تمامیت این نماز نخواندند (البته شاید دلیل تمامیت آن نکته ای غیرازخواندن سوره حمد باشد مثل نمازی که درشب معراج با انبیا ء وملائکه خواندند یا بدلیل دیگری تا اینکه لازم نیاید مداومت کردن ایشان برکاری مرجوح (چون ترک حمد مرجوح است )شاید هم منظورازعدم تمامیت اثبات مساوات باشد نه نقصان طرف مقابل
7310- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی دَاوُدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ صَلَاةُ الْأَوَّابِینَ الْخَمْسُونَ کُلُّهَا بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : نمازکسانیکه خیلی به درگاه خداوند انابه می کنند پنجاه (رکعت ) است که تمام آنها را با سوره توحید می خوانند .
7311- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ یَزِیدَ الرِّشْکِ عَنْ مُطَرِّفِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ الْحُصَیْنِ أَنَّ النَّبِیَّ ص بَعَثَ سَرِیَّةً وَ اسْتَعْمَلَ عَلَیْهَا عَلِیّاً ع- فَلَمَّا رَجَعُوا سَأَلَهُمْ فَقَالُوا کُلٌّ خَیْرٌ غَیْرَ أَنَّهُ قَرَأَ بِنَا فِی کُلِّ الصَّلَوَاتِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَقَالَ یَا عَلِیُّ لِمَ فَعَلْتَ هَذَا فَقَالَ لِحُبِّی بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَقَالَ النَّبِیُّ ص مَا أَحْبَبْتَهَا حَتَّی أَحَبَّکَ اللَّهُ.
ص: 49
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله گروهی را بفرماندهی حضرت علی علیه السلام برای جنگ اعزام کردند وقتی برگشتند حضرت سوال کردند چطور بود گفتند همه چیز خوب بود ولی حضرت علی علیه السلام تمام نمازها را با سوره توحید خواندند . حضرت سوال کردند چرا چنین کردی حضرت علی علیه السلام عرض کردند بخاطر علاقه ای که به این سوره دارم حضرت فرمودند : به خاطر علاقه ات به این سوره محبوب خدا هستی .
(3) 8 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْقِرَانِ بَیْنَ سُورَتَیْنِ فِی رَکْعَةٍ مِنَ الْفَرِیضَةِ وَ جَوَازِهِ فِی النَّافِلَةِ
باب جائزنیست خواندن دوسوره دریک رکعت درنمازواجب ولی درنافله اشکال ندارد
7312- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ السُّورَتَیْنِ فِی الرَّکْعَةِ فَقَالَ لَا لِکُلِّ سُورَةٍ رَکْعَةٌ (5).
******
ترجمه:
ازیکی ازدوامام علیهما السلام سوال کردم کسی دریک رکعت دوسوره خوانده (آیا جائزاست ) فرمودند : خیر یک سوره برای هررکعت .
7313- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّمَا یُکْرَهُ أَنْ یُجْمَعَ بَیْنَ السُّورَتَیْنِ فِی الْفَرِیضَةِ فَأَمَّا النَّافِلَةُ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : خواندن دوسوره دریک نماز واجب مکروه است اما درنافله اشکال ندارد .
7314- 3- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقْرِنُ بَیْنَ السُّورَتَیْنِ فِی الرَّکْعَةِ فَقَالَ إِنَّ لِکُلِّ سُورَةٍ حَقّاً فَأَعْطِهَا حَقَّهَا مِنَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ قُلْتُ فَیَقْطَعُ السُّورَةَ فَقَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
زراره ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی دریک رکعت دوسوره می خواند (اشکالی دارد ) فرمودند : هرسوره حقی دارد مثل رکوع وسجده که باید حقش را ادا کنی . عرض کردم پس سوره (دوم ) را قطع کند فرمودند : (حالا که خوانده ) اشکالی ندارد .
7315- 4- (8) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ
ص: 50
عَبْداً صَالِحاً هَلْ یَجُوزُ أَنْ یُقْرَأَ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ بِالسُّورَتَیْنِ وَ الثَّلَاثِ فَقَالَ مَا کَانَ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَاقْرَأْ بِالسُّورَتَیْنِ وَ الثَّلَاثِ وَ مَا کَانَ مِنْ صَلَاةِ النَّهَارِ فَلَا تَقْرَأْ إِلَّا بِسُورَةٍ سُورَةٍ.
******
ترجمه:
از عبد صالح (حضرت کاظم ) علیه السلام سوال کردم آیا جائز است درنماز شب (درهررکعت ) دو یا سه سوره خواند فرمودند : درنماز شب دو یا سه سوره بخوان اما درنماز روزانه (واجب ) فقط یک سوره بخوان .
7316- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَرَوِیِّ (2) عَنْ أَبَانٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَقْرَأُ سُورَتَیْنِ فِی رَکْعَةٍ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ أَ لَیْسَ یُقَالُ أَعْطِ کُلَّ سُورَةٍ حَقَّهَا مِنَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَقَالَ ذَلِکَ فِی الْفَرِیضَةِ فَأَمَّا النَّافِلَةُ فَلَیْسَ بِهِ بَأْسٌ.
******
ترجمه:
محضر امام صادق عرض کردم آیا دوسوره دریک رکعت بخوانم ؟ فرمودند : بله عرض کردم مگرمی گویند حق هرسوره ازرکوع سجده باید ادا شود ؟ فرمودند : این مربوط به نماز واجب است اما درنماز نافله اشکال ندارد .
7317- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ (قَالَ زُرَارَةُ) (4) قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّمَا یُکْرَهُ أَنْ یُجْمَعَ بَیْنَ السُّورَتَیْنِ فِی الْفَرِیضَةِ فَأَمَّا النَّافِلَةُ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ (5)
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ ثُمَّ قَالَ وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْقَرَوِیِّ وَ ذَکَرَ الَّذِی قَبْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند : درنماز واجب خواندن دو سوره کراهت دارد ولی در نافله اشکال ندارد .
7318- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ
ص: 51
ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ تَجْمَعَ فِی النَّافِلَةِ مِنَ السُّوَرِ مَا شِئْتَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : درنماز اشکال ندارد هرچند سوره که خواستی بخوانی .
7319- 8- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ کَانَ عَلِیٌّ ع یُوتِرُ بِتِسْعِ سُوَرٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : حضرت علی علیه السلام نماز وتر را با نه سوره می خواندند .
7320- 9- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْقِرَانِ بَیْنَ السُّورَتَیْنِ فِی الْمَکْتُوبَةِ وَ النَّافِلَةِ قَالَ لَا بَأْسَ الْحَدِیثَ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی ضَرْبٍ مِنَ الرُّخْصَةِ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
علی بن یقطین ازحضرت کاظم سوال کردم درمورد جمع بین دو سوره درنماز واجب ومستحب حضرت فرمودند :اشکالی ندارد ....
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند بر اینکه این یک نوع اجازه خاص باشد یا حمل برتقیه می شود
7321- 10- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (5) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: أَعْطُوا کُلَّ سُورَةٍ حَقَّهَا (6) مِنَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ إِذَا کُنْتُمْ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام درحدیث اربعمائه فرمودند : وقتی مشغول نماز هستید حق آنرا ازرکوع وسجده ادا کنید .
7322- 11- (7) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تَقْرِنَنَّ بَیْنَ السُّورَتَیْنِ فِی الْفَرِیضَةِ فِی رَکْعَةٍ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند : دریک رکعت نماز واجب دوسوره نخوانید چرا که این افضل است .
ص: 52
7323- 12- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا قِرَانَ بَیْنَ السُّورَتَیْنِ فِی رَکْعَةٍ وَ لَا قِرَانَ بَیْنَ أُسْبُوعَیْنِ فِی فَرِیضَةٍ وَ نَافِلَةٍ وَ لَا قِرَانَ بَیْنَ صَوْمَیْنِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند : جمع بین دوسوره دریک رکعت وجمع بین دو طواف واجب ومستحب (بدون نمازطواب ) وجمع بین دو روز روزه گرفتن (بدون افطار )جائز نیست .
7324- 13- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَرَأَ سُورَتَیْنِ فِی رَکْعَةٍ قَالَ إِذَا کَانَتْ نَافِلَةً فَلَا بَأْسَ وَ أَمَّا الْفَرِیضَةُ فَلَا یَصْلُحُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4) وَ عَلَی حُکْمِ النَّافِلَةِ (5).
******
ترجمه:
از حضرت کاظم سوال کردم کسی دریک رکعت دوسوره خوانده فرمودند : اگر نماز نافله باشد اشکال ندارد اما در نمازواجب صلاح (جایز) نیست .
(6) 9 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ فِی الصَّلَاةِ بِدُعَاءٍ فِیهِ سُورَةٌ مِنَ الْقُرْآنِ
باب جائز است درنمازخواند دعاهائ که درآن سوره ای ازقرآن باشد .
7325- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ (عَنِ الْحُسَیْنِ) (8) عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ذِکْرِ السُّورَةِ مِنَ الْکِتَابِ- یَدْعُو بِهَا فِی الصَّلَاةِ مِثْلَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- قَالَ إِذَا کُنْتَ تَدْعُو بِهَا فَلَا بَأْسَ.
ص: 53
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الدُّعَاءِ عُمُوماً (2).
******
ترجمه:
زراره ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی درنماز سوره ای ازقرآن را مثل قل هو الله احد را بعنوان دعا بخواند ؟ حضرت فرمودند : اگربعنوان دعا باشد اشکال ندارد .
(3) 10 بَابُ أَنَّ الضُّحَی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ سُورَةٌ وَاحِدَةٌ وَ کَذَا الْفِیلُ وَ لِإِیلَافِ فَإِذَا قَرَأَ إِحْدَاهُمَا فِی رَکْعَةٍ مِنَ الْفَرِیضَةِ قَرَأَ الْأُخْرَی مَعَهَا
باب سوره ضحی والم نشرح یک سوره هستند وهمینطورسوره فیل وقریش یک سوره پس اگر یکی از آنها را درنمازواجب خواند باید سوره دیگرش را هم بخواند .
7326- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْفَجْرَ فَقَرَأَ الضُّحَی (5) وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ فِی رَکْعَةٍ.
******
ترجمه:
زید شحام می گوید : حضرت صادق علیه السلام نماز صبح را با ما خواندند درحالیکه سوره ضحی والم نشرح را با هم دریک رکعت خواندند .
7327- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَرَأَ بِنَا بِالضُّحَی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَنَّهُ قَرَأَهُمَا فِی رَکْعَةٍ لِمَا مَرَّ (7).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام درنماز سورهای ضحی والم نشرح را با هم خواندند .
می گویم :مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند به چیزی که درروایت قبلی اشاره شد .
7328- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: صَلَّی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَرَأَ فِی الْأُولَی الضُّحَی- وَ فِی
ص: 54
الثَّانِیَةِ أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی النَّافِلَةِ قَالَ لِأَنَّ هَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ سُورَةٌ وَاحِدَةٌ عِنْدَ آلِ مُحَمَّدٍ ع انْتَهَی.
******
ترجمه:
زید شحام :امام صادق علیه السلام درنماز رکعت اول را با ضحی ورکعت دوم را با الم نشرح خواندند .
می گویم : مرحوم شیخ آنرا برنماز نافله حمل کرده اند.
7329- 4- (1) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ قَالَ رَوَی أَصْحَابُنَا أَنَّ الضُّحَی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ سُورَةٌ وَاحِدَةٌ وَ کَذَا سُورَةُ أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ وَ لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ.
******
ترجمه:
اصحاب ما روایت کرده اند که سوره ضحی والم نشرح یک سوره وسوره الم تروسوره قریش یک سوره هستند .
7330- 5- (2) قَالَ وَ رَوَی الْعَیَّاشِیُّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَا تَجْمَعْ بَیْنَ سُورَتَیْنِ فِی رَکْعَةٍ وَاحِدَةٍ إِلَّا الضُّحَی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ- وَ أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ وَ لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ.
وَ رَوَاهُ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: یَحْتَمِلُ کَوْنُ الِاسْتِثْنَاءِ مُنْقَطِعاً وَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةُ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ فَالْحُکْمُ هُنَا وَاحِدٌ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : دریک رکعت نباید دوسوره خواند مگر سوره ضحی ونشرح باهم وسوره الم تر وقریش با هم
می گویم : احتمال دارد استثنا منقطع باشد یا حمل کنیم برتقیه بهرحال حکم دراینجا یکی است
7331- 6- (4) وَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ- وَ لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ سُورَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
یکی از دوامام علیها السلام فرمودند : سوره الم تر وقریش یک سوره هستند .
7332- 7- (5) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ أُبَیَّ بْنَ کَعْبٍ لَمْ یَفْصِلْ بَیْنَهُمَا فِی مُصْحَفِهِ.
******
ترجمه:
رویت شده که ابی بن کعب درمصحفش این دوسوره را ازهم جدا نکرده است .
7333- 8- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 55
مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی فَرَائِضِهِ أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ- شَهِدَ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کُلُّ سَهْلٍ وَ جَبَلٍ وَ مَدَرٍ بِأَنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُصَلِّینَ وَ یُنَادِی لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُنَادٍ صَدَقْتُمْ عَلَی عَبْدِی قَدْ قَبِلْتُ شَهَادَتَکُمْ لَهُ وَ عَلَیْهِ أَدْخِلُوهُ الْجَنَّةَ وَ لَا تُحَاسِبُوهُ فَإِنَّهُ مِمَّنْ أُحِبُّهُ وَ أُحِبُّ عَمَلَهُ.
قَالَ الصَّدُوقُ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْفِیلِ فَلْیَقْرَأْ مَعَهَا لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ فَإِنَّهُمَا جَمِیعاً سُورَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه در نمازهای واجب خود سوره ی أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ را بخواند، در روز قیامت همه دشتها و کوهها و تپّه ها برایش گواهی دهند که او از نمازگزاران بوده است و ندادهنده روز قیامت برایش ندا می دهد: «درباره ی بنده ام راست گفتید، گواهی شما بر او پذیرفته شد، او را به بهشت درآورید و از او حساب نکشید که او از جمله کسانی است که من خودش را و کردارش را دوست می دارم . مرحوم صدوق گفته اند هرکس سوره فیل را خواند باید سوره قریش را هم بخواند زیرا اینها هردو یک سوره هستند .
7334- 9- (1) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الشَّرَائِعِ قَالَ رَوَی أَصْحَابُنَا أَنَّ الضُّحَی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ سُورَةٌ وَاحِدَةٌ وَ کَذَا الْفِیلُ وَ لِإِیلَافِ.
******
ترجمه:
اصحاب ما روایت کرده اند که سوره ضحی و الم نشرح یک سوره و سوره فیل وقریش هم یک سوره هستند
7335- 10- (2) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَلَمَّا طَلَعَ الْفَجْرُ قَامَ فَأَذَّنَ وَ أَقَامَ وَ أَقَامَنِی عَنْ یَمِینِهِ وَ قَرَأَ فِی أَوَّلِ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ وَ الضُّحَی- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِالْحَمْدِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَّ قَنَتَ ثُمَّ سَلَّمَ ثُمَّ جَلَسَ.
أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ أَنَّ الضُّحَی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ سُورَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
داوود رقی حضرت صادق علیه السلام برای نماز صبح اذان واقامه گفتند ومن هم سمت راست ایشان ایستادم دررکعت اول سوره حمد وضحی ودررکعت دوم حمد وتوحید را خواندند سپس قنوت ونماز را تمام کردند .
می گویم : قبلا گفتیم که ضحی والم نشرح هردو یک سوره هستند .
ص: 56
(1) 11 بَابُ أَنَّ الْبَسْمَلَةَ آیَةٌ مِنَ الْفَاتِحَةِ وَ مِنْ کُلِّ سُورَةٍ عَدَا بَرَاءَةٌ وَ وُجُوبِ الْإِتْیَانِ بِهَا وَ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَعَمُّدِ تَرْکِهَا وَ وُجُوبِ إِعَادَتِهَا.
باب بسم الله درتمام سورها جزء هما سوره است غیر سوره برائت پس واجب است با هرسوره آنرا بیاوریم وبا ترک عمدی آن نماز باطل وباید اعاده شود .
7336- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیَّاماً فَکَانَ یَقْرَأُ فِی فَاتِحَةِ الْکِتَابِ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- فَإِذَا کَانَتْ صَلَاةٌ لَا یُجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ جَهَرَ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ أَخْفَی مَا سِوَی ذَلِکَ.
******
ترجمه:
صفوان گوید نماز می خواندم پشت سر امام صادق روزهایی، آن حضرت می خواند در فاتحة الکتاب، بسم الله الرحمن الرحیم پس اگر نمازی بود که به جهر خوانده نمی شد، بسم الله الرحمن الرحیم را جهریّه می خواند.وبقیه را آهسته می خواندند .
7337- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ أَ هِیَ الْفَاتِحَةُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنَ السَّبْعِ قَالَ نَعَمْ هِیَ أَفْضَلُهُنَّ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد سبع المثانی و قرآن عظیم سوال کردم که آیا آن سوره ی حمد است؟ فرمود : بله! گفتم : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» از این هفت آیه است؟ فرمود : بله! آن بهترین آنهاست!
7338- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ قَالَ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَقْرَبُ إِلَی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ نَاظِرِ الْعَیْنِ إِلَی بَیَاضِهَا.
******
ترجمه:
بسم الله الرحمن الرحیم، به اسم اعظم خداوند نزدیک تر از سیاهی چشم به سفیدی اش است
7339- 4- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْکَاهِلِیِّ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 57
فِی مَسْجِدِ بَنِی کَاهِلٍ- فَجَهَرَ مَرَّتَیْنِ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- وَ قَنَتَ فِی الْفَجْرِ وَ سَلَّمَ وَاحِدَةً مِمَّا یَلِی الْقِبْلَةَ.
******
ترجمه:
ابو عبد اللّه صادق (ع) در كوفه مسجد بنى كاهل با ما نماز جماعت خواند و دو نوبت با صداى بلند بسم اللّه الرحمن الرحيم گفت و به قرائت حمد و سوره پرداخت. و در نماز صبح قنوت خواند و فقط با يك سلام رو به قبله به نماز خود پايان داد.
7340- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا قُمْتُ لِلصَّلَاةِ أَقْرَأُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی فَاتِحَةِ الْقُرْآنِ (2)- قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَإِذَا قَرَأْتُ فَاتِحَةَ الْقُرْآنِ- أَقْرَأُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 2: 0 مَعَ السُّورَةِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
معاوية بن عمّار گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: هرگاه براى نماز برخواستم، بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ * را در سورۀ حمد بخوانم ؟
فرمود: آرى.
عرض كردم: چون حمد را خواندم، آيا با سوره نيز بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ * را بخوانم ؟
فرمود: آرى.
7341- 6- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ (یَحْیَی بْنِ أَبِی عِمْرَانَ) (4) قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ ابْتَدَأَ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- فِی صَلَاتِهِ وَحْدَهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ- فَلَمَّا صَارَ إِلَی غَیْرِ أُمِّ الْکِتَابِ مِنَ السُّورَةِ تَرَکَهَا فَقَالَ الْعَبَّاسِیُّ لَیْسَ بِذَلِکَ بَأْسٌ فَکَتَبَ بِخَطِّهِ یُعِیدُهَا مَرَّتَیْنِ عَلَی رَغْمِ أَنْفِهِ.
- یَعْنِی الْعَبَّاسِیَّ (5) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
یحیی بن ابی عِمران گوید: نوشتم به امام باقر(ع) فدایت گردم چه می گویی درباره مردی که ابتدا کرده به بسم الله الرحمن الرحیم در نمازش به تنهایی (نماز فرادی) در ام الکتاب پس زمانی که رسید به غیر ام الکتاب ترک نمود آن را «بسم الله الرحمن الرحیم»، پس عبّاسی گفت اشکالی ندارد پس حصرت به خط خودشان نوشتند اعاده می کند آن را برخلاف میل او «عباسی
7342- 7- (7) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ هَارُونَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی کَتَمُوا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَنِعْمَ وَ اللَّهِ الْأَسْمَاءُ کَتَمُوهَا
ص: 58
الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
هارون ازحضرت صادق نقل می کند که به من فرمودند : (دشمان ما ) بسم الله را کتمان کردند همانطور نامهای دیگرخداوند را کتمان کردند
7343- 8- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبَّادِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ فُرَاتِ بْنِ أَحْنَفَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ أَوَّلُ کُلِّ کِتَابٍ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَإِذَا قَرَأْتَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَلَا تُبَالِی أَنْ لَا تَسْتَعِیذَ وَ إِذَا قَرَأْتَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- سَتَرَتْکَ فِیمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام :ابتداى هر كتابى كه از آسمان نازل شده، بسم اللّه الرحمن الرحيم است. هر گاه بسم اللّه الرحمن الرحيم را قرائت كردى اشكالى ندارد كه استعاذه نكنى (نگويى كه پناه مى برم به خدا) و هر گاه بسم اللّه الرحمن الرحيم را تلاوت كردى، تو را از آنچه ميان آسمان و زمين است محفوظ مى دارد.
7344- 9- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْمُفَسِّرِ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَیَّارٍ عَنْ أَبَوَیْهِمَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آیَةٌ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ- وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ تَمَامُهَا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمود : همانا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیه ای از سوره حمد است و آن هفت آیه است که تکمیل آن با بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است.
7345- 10- (3) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِهَذَا السَّنَدِ قَالَ: قِیلَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- أَخْبِرْنَا عَنْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- أَ هِیَ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَقْرَؤُهَا وَ یَعُدُّهَا آیَةً مِنْهَا وَ یَقُولُ فَاتِحَةُ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.
وَ أَوْرَدَهُ الْعَسْکَرِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ (4).
******
ترجمه:
به امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه گفته شد : در مورد بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به ما خبر ده که آیا جزو سوره حمد است؟ فرمود : بله! رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله آن را قرائت می نمود و آن را یک آیه از آن به حساب می آورد و می فرمود : سبع المثانی همان فاتحة الکتاب (یعنی سوره حمد) است!
7346- 11- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: بِسْمِ
ص: 59
اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- أَقْرَبُ إِلَی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ (مِنْ بَیَاضِ الْعَیْنِ إِلَی سَوَادِهَا) (1).
******
ترجمه:
بسم اللّه الرحمن الرحيم، به اسم اعظم نزديك تر است از سياهى چشم به سفيدى آن .
7347- 12- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْخَطَّابِ التَّمِیمِیِّ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا نَزَلَ کِتَابٌ مِنَ السَّمَاءِ إِلَّا أَوَّلُهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ-.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (3) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ نَحْوِهَا (4).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) کتابی از آسمان نازل نگردیده مگر اینکه در ابتدای آن، بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است .
می گویم : مطالبی که مناسب این باب است قبلا بیان شد ومطالبی می آید که ظاهرش با اینها منافات دارد که حمل برتقیه وامثال آن می شود .
(5) 12 بَابُ جَوَازِ تَرْکِ الْبَسْمَلَةِ لِلتَّقِیَّةِ وَ جَوَازِ تَرْکِ الْجَهْرِ بِهَا فِی مَحَلِّ الْإِخْفَاتِ وَ فِی التَّقِیَّةِ
باب جوازترک بسم الله وترک بلند خواندن آن درنمازهای اخفاتی بخاطر تقیه .
زَکَرِیَّا بْنِ إِدْرِیسَ الْقُمِّیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی بِقَوْمٍ یَکْرَهُونَ أَنْ یُجْهَرَ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَقَالَ لَا یَجْهَرْ.
******
ترجمه:
ازحضرت ابو الحسن اول سوال شد کسی امام جماعت گروهی استکه کراهت دارند ازبلند گفتن بسم الله فرمودند : بلند نگوید .
7349- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُمَا سَأَلَاهُ عَمَّنْ یَقْرَأُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- حِینَ یُرِیدُ یَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ قَالَ نَعَمْ إِنْ شَاءَ سِرّاً وَ إِنْ شَاءَ جَهْراً فَقَالا أَ فَیَقْرَؤُهَا مَعَ السُّورَةِ الْأُخْرَی فَقَالَ لَا.
******
ترجمه:
محمد حلبی و برادرش، از امام جعفر صادق پرسیدند : درمورد کسی که هنگام خواندن سوره حمد، “بسْم الله” را می خواند؛
امام صادق فرمود : «بله. (باید بخواند)، چه خواست نماز سری بخواند و چه جهری»
ان دو پرسیدند : ایا “بسْم الله” را با سوره ی بعد نیز بخواند؟ امام فرمود : «نه».
7350- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَفْتَتِحُ الْقِرَاءَةَ فِی الصَّلَاةِ أَ وَ یَقْرَأُ (3) بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ (4) 1: 1 قَالَ نَعَمْ إِذَا اسْتَفْتَحَ (5) الصَّلَاةَ فَلْیَقُلْهَا (6) فِی أَوَّلِ مَا یَفْتَتِحُ ثُمَّ یَکْفِیهِ مَا بَعْدَ ذَلِکَ.
وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (7)
ص: 61
بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
سوال کردم کسی برای شروع نماز بسم الله بگوید با اینکه بسم الله درآنست ؟ فرمودند : بله باید وقت شروع نماز بسم الله بگوید وبعد ازآن دیگر کفایت می کند .
7351- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مِسْمَعٍ الْبَصْرِیِّ قَالَ: صَلَّیْتُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَرَأَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ- ثُمَّ قَرَأَ السُّورَةَ الَّتِی بَعْدَ الْحَمْدِ- وَ لَمْ یَقْرَأْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 2: 0- ثُمَّ قَامَ فِی الثَّانِیَةِ فَقَرَأَ الْحَمْدَ- وَ لَمْ یَقْرَأْ بِ بِسْمِ (3) اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- ثُمَّ قَرَأَ بِسُورَةٍ أُخْرَی.
******
ترجمه:
مسمع بصری میگوید : نماز را با امام صادق علیه السلام خواندم سوره حمد را با بسم الله خوندند ولی سوره بعد را بدون بسم الله خوادند دررکعت دوم هم حمد وسوره را بدون بسم الله خواندند .
7352- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ إِمَاماً یَسْتَفْتِحُ بِالْحَمْدِ وَ لَا یَقْرَأُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- قَالَ لَا یَضُرُّهُ وَ لَا بَأْسَ بِهِ.
وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ أَنَّ هَذِهِ الْأَحَادِیثَ مَحْمُولَةٌ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ الْقَرَائِنُ فِی بَعْضِهَا ظَاهِرَةٌ أَوْ عَلَی عَدَمِ الْجَهْرِ بِهَا فِی مَحَلِّ الْإِخْفَاتِ أَوْ عَلَی عَدَمِ سَمَاعِ الرَّاوِی لَهَا لِبُعْدِهِ أَوْ عَلَی النَّافِلَةِ لِجَوَازِ تَبْعِیضِ السُّورَةِ فِیهَا بَلْ تَرْکِهَا وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْجَهْرِ بِالْبَسْمَلَةِ (6) وَ بَعْضُ مَا تَقَدَّمَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی الْإِنْکَارِ (7).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردند امام جماعتی سوره حمد را بدون بسم الله می خواند (اشکالی دارد )؟ فرمودند : ضرری به اونمی رسد واشکالی ندارد .
می گویم : مرحوم شیخ ودیگران این اخبار را حمل برتقیه کرده اند وقرائنی دربعضی ازآنها وجود دارد . یا نماز اخفاتی بوده وبسم الله را هم آهسته گفته اند . یا رزاوی چون دور بوده صدای او را نشنیده است . یا نماز مستحبی بوده چون تبعیض سوره حتی ترک آن جایزاست
ص: 62
(1) 13 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ فِی نَوَافِلِ الزَّوَالِ وَ مَا یُقَالُ بَعْدَهَا
باب آنچه درنوافل روز وبعد از آن مستحب است گفته شود .
7353- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ الطَّوِیلِ عَنْ أَبِی دَاوُدَ الْمُنْشِدِ عَنْ مُحَسِّنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُقْرَأُ فِی صَلَاةِ الزَّوَالِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدُ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ آیَةُ الْکُرْسِیِّ (3) وَ فِی الرَّکْعَةِ الرَّابِعَةِ- الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ آخِرُ الْبَقَرَةِ آمَنَ الرَّسُولُ (4) إِلَی آخِرِهَا وَ فِی الرَّکْعَةِ الْخَامِسَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ الْخَمْسُ آیَاتٍ مِنْ آلِ عِمْرَانَ إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ- إِلَی قَوْلِهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ (5)- وَ فِی الرَّکْعَةِ السَّادِسَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ ثَلَاثُ آیَاتِ السُّخْرَةِ إِنَّ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ- إِلَی قَوْلِهِ إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ (6)- وَ فِی الرَّکْعَةِ السَّابِعَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ الْآیَاتُ مِنْ سُورَةِ الْأَنْعَامِ وَ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکاءَ الْجِنَّ- إِلَی قَوْلِهِ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ (7)- وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّامِنَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ آخِرُ سُورَةِ الْحَشْرِ مِنْ قَوْلِهِ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ (8)- إِلَی آخِرِهَا فَإِذَا فَرَغْتَ فَقُلِ (9)- اللَّهُمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ تَقُولُ أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ سَبْعَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : در رکعت اول از(نافله ) ظهرین حمد وتوحید رکعت دوم حمد وکافرون رکعت سوم حمد وتوحید وآیه الکرسی رکعت چهارم حمد وتوحید وآخرسوره بقره -آمن الرسول تا آخرسوره رکعت پنجم - حمد وتوحید وپنج آیه ازسوره آل عمران ازإِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ-تا إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ رکعت ششم - حمد وتوحید وسه آیه سخرإِنَّ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ-تا آیه إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ رکعت هفتم حمد وتوحید وآیا تی ازسوره انعام وَ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکاءَ الْجِنَّ تا آیه وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ ودررکعت هشتم حمد وتوحید وآخر سوره حشراز آیه لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ تا آیه فَإِذَا فَرَغْتَ فَقُلِ ودرحاشیه آمده بعد ازاینها هفت مرتبه می گوئ اللَّهُمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ وبعد هفت مرتبه می گوئ أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.
ص: 63
7354- 2- (1) وَ رَوَاهُ فِی الْمِصْبَاحِ مُرْسَلًا وَ زَادَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ تُسْتَحَبُّ أَنْ تُقْرَأَ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدُ- وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آیَةُ الْکُرْسِیِّ.
******
ترجمه:
همین روایت را درمصباح بصورت مرسل نقل کرده ویک اضافه دارد اینکه : مستحب است درهررکعت سورهای حمد قدرتوحید وآیه الکرسی را بخوانی .
7355- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْمَکْفُوفِ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ کَمْ یَقْرَأُ فِی الزَّوَالِ فَقَالَ ثَمَانِینَ آیَةً فَخَرَجَ الرَّجُلُ فَقَالَ یَا أَبَا هَارُونَ هَلْ رَأَیْتَ شَیْخاً أَعْجَبَ مِنْ هَذَا الَّذِی سَأَلَنِی عَنْ شَیْ ءٍ فَأَخْبَرْتُهُ وَ لَمْ یَسْأَلْنِی عَنْ تَفْسِیرِهِ هَذَا الَّذِی یَزْعُمُ أَهْلُ الْعِرَاقِ أَنَّهُ عَاقِلُهُمْ یَا أَبَا هَارُونَ إِنَّ الْحَمْدَ سَبْعُ آیَاتٍ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثُ آیَاتٍ فَهَذِهِ عَشْرُ آیَاتٍ وَ الزَّوَالُ ثَمَانُ رَکَعَاتٍ فَهَذِهِ ثَمَانُونَ آیَةً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ وَ نَوَافِلِهَا (3).
******
ترجمه:
هارون معکوف می گوید : کسی درحضورمن ازحضرت صادق علیه السلام سوال کرد درنماز(نافله ) ظهرچند آیه خوانده می شود ؟ حضرت فرمودند : هشتاد آیه پس آن شخص خارج شد حضرت فرمودند : ای ابا هارون دیدی که این ازجوابی که به اودادم تعجب کرد ولی ازتفسیر آن سوال نکرد ؟ اوفردی است اهل عراق اورا عاقل ترین خود می دانند . ای ابا هارون سوره حمد هفت آیه دارد وسوره توحید سه آیه جمع آنها ده آیه است ظهر هم هشت رکعت خوانده می شود واین همان هشتاد آیه است
(4) 14 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ فِی نَوَافِلِ الْمَغْرِبِ
باب آنچه درنافله مغرب خواندنش مستحب است
7356- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهُ یَقْرَأُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی مِنْ نَافِلَةِ الْمَغْرِبِ سُورَةَ الْجَحْدِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ سُورَةَ الْإِخْلَاصِ وَ فِیمَا عَدَاهُ مَا اخْتَارَ.
******
ترجمه:
درمصباح روایت کرده که دررکعت اول نافله مغرب سوره حمد وجحد ورکعت دوم سوره حمد وتوحید خوانده می شود بقیه رکعات هرسوره ای که خواستی می توان خواند .
7357- 2- (6) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیَّ ع کَانَ یَقْرَأُ فِی الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ الْحَمْدَ وَ أَوَّلَ الْحَدِیدِ إِلَی قَوْلِهِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ
ص: 64
الصُّدُورِ (1) وَ فِی الرَّابِعَةِ الْحَمْدَ وَ آخِرَ الْحَشْرِ.
******
ترجمه:
روایت شده که حضرت عسکری دررکعت سوم سوره حمد واول سوره حدید تا آیه ...وهوعلیم بذات الصدور ودررکعت جهارم سوره حمد وآخرسوره حشررا می خواندند .
(3) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ بِالتَّوْحِیدِ وَ الْجَحْدِ فِی الْمَوَاضِعِ السَّبْعَةِ
باب استحباب خواندن سوره توحید وجحد درجاهای هفتگانه
7358- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاذِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تَدَعْ أَنْ تَقْرَأَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ فِی سَبْعِ مَوَاطِنَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ قَبْلَ الْفَجْرِ وَ رَکْعَتَیِ الزَّوَالِ وَ الرَّکْعَتَیْنِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ وَ رَکْعَتَیْنِ مِنْ أَوَّلِ صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ رَکْعَتَیِ الْإِحْرَامِ وَ الْفَجْرِ إِذَا أَصْبَحْتَ بِهَا وَ رَکْعَتَیِ الطَّوَافِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ مِثْلَهُ (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- در هفت موضع خواندن قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ و قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ را ترک مکن: در دو رکعت اوّل نماز شب، و در دو رکعت نافله صبح، و دو رکعت نافله ظهر، و دو رکعت اوّل نافله مغرب، و دو رکعت طواف، و دو رکعت احرام، و دو رکعت نماز صبح اگر بدون خواندن نافله ی آن صبح کرده باشی.
7359- 2- (7) قَالَ الشَّیْخُ وَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی أَنَّهُ یَبْدَأُ (8) فِی هَذَا کُلِّهِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِقُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- إِلَّا فِی الرَّکْعَتَیْنِ قَبْلَ الْفَجْرِ فَإِنَّهُ یَبْدَأُ بِقُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- ثُمَّ یَقْرَأُ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ
ص: 65
أَحَدٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ هَذِهِ الْمَوَاضِعِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِهَا (2).
******
ترجمه:
درروایت دیگری آمده که درهمه این موارد رکعت اول حمد وتوحید ورکعت دوم سوره حمد وکافرون خوانده می شود مگردردورکعت صبح که درآن رکعت اول حمد وکافرون ورکعت دوم حمد وتوحید خوانده می شود .
(3) 16 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْجَحْدِ ثُمَّ التَّوْحِیدِ فِی رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ وَ جَوَازِ قِرَاءَةِ أَیِّ سُورَتَیْنِ شَاءَ
باب خواندن سوره جحد بعد ازآن توحید دردورکعت صبح مستحب موءکد است ولی خواندن هرسوره ای جائزاست
7360- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اقْرَأْ فِی رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ بِأَیِّ سُورَتَیْنِ أَحْبَبْتَ وَ قَالَ أَمَّا أَنَا فَأُحِبُّ أَنْ أَقْرَأَ فِیهِمَا بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : دردو رکعت (نافله ) صبح هرسوره ای که بخواهی می توانی بخوانی ولی من دوست دارم سوره توحید وکافرون را بخوانم .
7361- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ الْبَزَّازِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع صَلِّهِمَا بَعْدَ الْفَجْرِ وَ اقْرَأْ فِیهِمَا فِی الْأُولَی قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ فِی الثَّانِیَةِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : بعد ازفجر دورکعت بخوان رکعت اول کافرون ورکعت دوم توحید
ص: 66
(1) 17 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ التَّأْمِینِ فِی آخِرِ الْحَمْدِ وَ اسْتِحْبَابِ قَوْلِ الْمَأْمُومِ وَ غَیْرِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
باب عدم جواز گفتن آمین بعد ازحمد و استحباب گفتن الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ هم برای ماموم وهم دیگران
7362- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ خَلْفَ إِمَامٍ فَقَرَأَ الْحَمْدَ وَ فَرَغَ مِنْ قِرَاءَتِهَا فَقُلْ أَنْتَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ لَا تَقُلْ آمِینَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
وقتی درنماز جماعت بودی وامام حمد راخماند بگوالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وآمین نگو .
7363- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَقُولُ: آمِینَ إِذَا قَالَ الْإِمَامُ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ- قَالَ هُمُ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی وَ لَمْ یُجِبْ فِی هَذَا.
أَقُولُ: عُدُولُهُ عَنِ الْجَوَابِ لِلتَّقِیَّةِ دَلِیلٌ عَلَی عَدَمِ الْجَوَازِ لَا الْکَرَاهَةِ وَ إِلَّا لَأَفْتَی بِالرُّخْصَةِ ذَکَرَهُ بَعْضُ عُلَمَائِنَا.
******
ترجمه:
معاویه بن وهب می گوید : خدمت امام صادق علیه السلام عرض کردم : من آمین می گویم حضرت فرمودند : مغضوب علیهم وضالین یهود ونصارا هستند و(آمین ) دراینجا واجب نیست .
می گویم : بعضی ازعلما ء گفته اند اینکه حضرت ازجواب عدول کردند بخاطرتقیه بوده وگرنه فتوای به رخصت می دادند .
7364- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَقُولُ: إِذَا فَرَغْتُ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ آمِینَ قَالَ لَا.
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق علیه السلام پرسیدم بعد ازسوره حمد آمین بگویم ؟ فرمودند : خیر
ص: 67
7365- 4- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ حَدِیثُ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَ لَا تَقُولَنَّ إِذَا فَرَغْتَ مِنْ قِرَاءَتِکَ آمِینَ فَإِنْ شِئْتَ قُلْتَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : بعد ازخواندن حمد نباید آمین بگوئ ولی اگر خواستی بگو: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
7366- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ النَّاسِ فِی الصَّلَاةِ جَمَاعَةً حِینَ یُقْرَأُ فَاتِحَةُ الْکِتَابِ آمِینَ قَالَ مَا أَحْسَنَهَا وَ اخْفِضِ الصَّوْتَ بِهَا.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِإِجْمَاعِ الطَّائِفَةِ عَلَی تَرْکِ الْعَمَلِ بِهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم مردم (سنی ) درجماعت بعد حمد آمین می گویند فرمودند : خوب نیست آهسته بگو .
می گویم : مرحوم شیخ ودیگران آنرا حمل برتقیه کرده اند چون اجماع شیعه بر ترک آنست .
7367- 6- (3) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَرَأْتَ الْفَاتِحَةَ فَفَرَغْتَ مِنْ قِرَاءَتِهَا وَ (أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ) (4) فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی تَحْرِیمِ الْکَلَامِ فِی الصَّلَاةِ (5).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : بعد خواندن حمد بگو: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
می گویم : درباب حرمت کلام درنما زدلائل دیگری می آوریم .
(6) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَرْتِیلِ الْقِرَاءَةِ وَ تَرْکِ الْعَجَلَةِ وَ سُؤَالِ الرَّحْمَةِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنَ النَّقِمَةِ عِنْدَ آیَةِ الْوَعْدِ وَ الْوَعِیدِ
باب شمرده خوندن قرآن وترک عجله وبا رسیدن به آیات وعد ووعید درخواست رحمت وپناه بردن به خداوند مستحب است .
7368- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ
ص: 68
عَلِیٍّ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ) (1) وَ أَبِی أَحْمَدَ یَعْنِی مُحَمَّدَ بْنَ أَبِی عُمَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِلْعَبْدِ إِذَا صَلَّی أَنْ یُرَتِّلَ فِی قِرَاءَتِهِ فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ- وَ ذِکْرُ النَّارِ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ- وَ إِذَا مَرَّ بِأَیُّهَا (2) النَّاسُ وَ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا یَقُولُ لَبَّیْکَ رَبَّنَا.
******
ترجمه:
از امام صادق(ع) نقل شده سزاوار است بنده هنگامی که نماز می گزارد در قرائتش ترتیل را رعایت کند و چون به آیه ای رسید که در آن ذکر بهشت و یا جهنم شده است، از خدا بهشت را درخواست کند و از آتش جهنم به خدا پناه ببرد.وزمانیکه به آیاتی رسید که خداوند مردم یا مومنان را مخاطب قرارداده بگوید : بله پروردگار من (آماده شنیدن هستم ) .
7369- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَنْبَغِی لِمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ- إِذَا مَرَّ بِآیَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ فِیهَا مَسْأَلَةٌ أَوْ تَخْوِیفٌ أَنْ یَسْأَلَ عِنْدَ ذَلِکَ خَیْرَ مَا یَرْجُو وَ یَسْأَلَ الْعَافِیَةَ مِنَ النَّارِ وَ مِنَ الْعَذَابِ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام جعفر صادق(ع) فرمودند: شايسته است كسي كه قرآن را ميخواند اگر به آيهاي گذر كرد كه در آن حاجتي و با بيمي وجود دارد، در اين هنگام بهترين آرزوها را طلب كند و عافيت و تندرستي از آتش و عذاب را درخواست كند».
7370- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ مَعَ الْإِمَامِ فَیَمُرُّ بِالْمَسْأَلَةِ أَوْ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ قَالَ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَسْأَلَ عِنْدَ ذَلِکَ وَ یَتَعَوَّذَ مِنَ النَّارِ وَ یَسْأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی درنمازجماعت حضوردارد وامام درخواستی می کند یا به آیه ای می رسد که در مورد بهشت یا جهنم است (تکلیفش چیست ) فرمودند : اشکالی ندارد که همان درخواست را بخواهد واز آتش جهنم به خدا پناه ببرد وبهشت را درخواست کند .
ص: 69
(1) 19 بَابُ کَرَاهَةِ قِرَاءَةِ الْإِخْلَاصِ فِی نَفَسٍ وَاحِدٍ
باب کراهت دارد سوره توحید را با یک نفس بخواند .
7371- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُکْرَهُ أَنْ تُقْرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (فِی نَفَسٍ) (3) وَاحِدٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : کراهت دارد سوره توحید را با یک نفس بخوانی .
7372- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی بِإِسْنَادٍ لَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُکْرَهُ أَنْ یُقْرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی نَفَسٍ وَاحِدٍ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : کراهت دارد سوره توحید را با یک نفس بخوانی
(6) 20 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ بَعْدَ قِرَاءَةِ الْإِخْلَاصِ وَ فِی مَوَاضِعَ مَخْصُوصَةٍ مِنَ
الْقُرْآنِ
باب آنچه مستحب است گفتنش بعد ازسوره حمد وجاهای خاصی ازقرآن
7373- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ التَّوْحِیدِ فَقَالَ کُلُّ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ آمَنَ بِهَا فَقَدْ عَرَفَ التَّوْحِیدَ قُلْتُ کَیْفَ یَقْرَؤُهَا قَالَ کَمَا یَقْرَأُ النَّاسُ وَ زَادَ فِیهَا کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی.
ص: 70
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْبَرْمَکِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی عَنِ الرِّضَا ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام درباره سوره توحید سوال کردم فرمودند : هرکس سوره توحید را بخواند وبه آن ایمان داشته باشد پس به توحید ویگانگی خداوند معرفت پیدا کرده عرض کردم چگونه خوانده می شود ؟ فرمودند : همانطور که مردم می خوانند ولی درپایان گفته می شود کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی.پروردگارم همینطوراست .
7374- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ کَذَلِکَ اللَّهُ أَوْ کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : حضرت باقرعلیه السلام هرگاه سوره توحید را می خواندند درپایان می گفتند کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی.پروردگارم همینطوراست .
7375- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ (4) عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: الرَّجُلُ إِذَا قَرَأَ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا فَیَخْتِمُهَا یَقُولُ صَدَقَ اللَّهُ وَ صَدَقَ رَسُولُهُ- وَ الرَّجُلُ إِذَا قَرَأَ آللَّهُ خَیْرٌ أَمَّا یُشْرِکُونَ (5)- یَقُولُ اللَّهُ خَیْرٌ اللَّهُ خَیْرٌ اللَّهُ أَکْبَرُ- وَ إِذَا قَرَأَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ (6)- أَنْ یَقُولَ کَذَبَ الْعَادِلُونَ بِاللَّهِ- وَ الرَّجُلُ إِذَا قَرَأَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً (7)- أَنْ یَقُولَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ- قُلْتُ فَإِنْ لَمْ یَقُلِ الرَّجُلُ شَیْئاً مِنْ هَذَا إِذَا قَرَأَ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : وقتی کسی سوره وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا را خواند بگوید خدا ورسولش راست گفتند وزمانیکه این آیه خواند : الله خَیْرٌ أَمَّا یُشْرِکُونَ بگوید : خداوند بهتراست خدا بزرگ است . وقتی این آیه را می خواند : ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ بگوید : دروغ می گویند کسانیکه برای خدا شریک قراردادند .زمانیکه این آیه را می خواند : الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً بگوید : خدا بزرگ است سه بار تکرارکند . عرض کردم اگر این ذکرها را نگوید اشکالی دارد ؟ فرمودند : اشکالی ندارد .
ص: 71
7376- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَزَّازِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ فِی دُبُرِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ الرَّحْمَنُ- ثُمَّ تَقُولُ کُلَّمَا قُلْتَ فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (2)- قُلْتَ لَا بِشَیْ ءٍ مِنْ آلَائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : مستحب است صبح جمعه (بعد ازنمازصبح ) سوره جمعه را بخوانی وهربار این آیه را می خواند : فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ بگوید :لَا بِشَیْ ءٍ مِنْ آلَائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ. ای پروردگارم هیچ کدام ازنعمات تورا تکذیب وانکارنمی کنم .
7377- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (4) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا فَرَغْتُمْ (5) مِنَ الْمُسَبِّحَاتِ الْأَخِیرَةِ فَقُولُوا سُبْحَانَ اللَّهِ الْأَعْلَی إِذَا قَرَأْتُمْ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ (6) فَصَلُّوا عَلَیْهِ فِی الصَّلَاةِ کُنْتُمْ أَوْ فِی غَیْرِهَا إِذَا قَرَأْتُمْ وَ التِّینِ فَقُولُوا فِی آخِرِهَا وَ نَحْنُ عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ- وَ إِذَا قَرَأْتُمْ قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ (7) فَقُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ- حَتَّی تَبْلُغُوا إِلَی قَوْلِهِ مُسْلِمُونَ.
******
ترجمه:
امام علی (علیه السلام)- وقتی سوره های مسبّحات را خواندید، بگویید: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی.هرگاه این آیه راخواندید إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ برایشان صلوات بفرستید چه درنمازباشید یا غیر نماز .وقتی سوره والتین راخواندید بگوئد :وَ نَحْنُ عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ-ماهم دراینمورد جزء شاهدان هستیم . وقتی این آیه راخواندید قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ ...تا مُسْلِمُونَ. بگوئد آمَنَّا بِاللَّهِ ما بخدا ایمان آوردیم .
7378- 6- (8) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامٍ أَوْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الرَّحْمَنِ- فَقَالَ عِنْدَ کُلِّ فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ- لَا بِشَیْ ءٍ مِنْ آلَائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ- فَإِنْ قَرَأَهَا لَیْلًا ثُمَّ مَاتَ مَاتَ شَهِیداً وَ إِنْ قَرَأَهَا نَهَاراً ثُمَّ مَاتَ مَاتَ شَهِیداً.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره ی الرّحمن را تلاوت کند و هربار که آیه: فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ را تلاوت می کند بگوید: «ای پروردگار من هیچ یک از آیات و نشانه های تو را تکذیب نمی کنم». اگر هنگام شب آن را تلاوت کند و آنگاه بمیرد، شهید مرده است و اگر در روز تلاوت کند و سپس بمیرد [باز] شهید مرده است.
7379- 7- (9) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ
ص: 72
بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ شَجَرَةَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَرَأْتُمْ تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ فَادْعُوا عَلَی أَبِی لَهَبٍ فَإِنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُکَذِّبِینَ الَّذِینَ یُکَذِّبُونَ بِالنَّبِیِّ ص وَ بِمَا جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هنگامی که تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ را قرائت کردید، بر ابولهب نفرین کنید؛ چراکه او از جمله تکذیب کنان بود، [همان] کسانی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و آنچه را از جانب خداوند عزّوجلّ بر ایشان آمده بود، تکذیب می کردند.
7380- 8- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ کَانَ إِذَا قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ سِرّاً هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ کَذَلِکَ اللَّهُ رَبُّنَا ثَلَاثاً وَ کَانَ إِذَا قَرَأَ سُورَةَ الْجَحْدِ- قَالَ فِی نَفْسِهِ سِرّاً یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ اللَّهُ رَبِّی وَ دِینِیَ الْإِسْلَامُ ثَلَاثاً وَ کَانَ إِذَا قَرَأَ وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ- قَالَ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْهَا بَلَی وَ أَنَا عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ- وَ کَانَ إِذَا قَرَأَ لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ- قَالَ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْهَا سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بَلَی- إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَ إِذَا فَرَغَ مِنَ الْفَاتِحَةِ- قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- وَ إِذَا قَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- قَالَ سِرّاً سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی- وَ إِذَا قَرَأَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا 2: 104- قَالَ لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ سِرّاً الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام نقل که قل هوالله احد راتلاوت می کردند آهسته می گفتند : هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اوخدای یگانه است ودرپایان سوره سه مرتبه می گفتند : اللَّهُ رَبِّی وَ دِینِیَ الْإِسْلَامُ - الله پروردگارم ودینم اسلام است ودرپایان سوره تین می گفتند : بَلَی وَ أَنَا عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ - آری منهم دراین مورد ازشاهدان هستم . وقتی سوره قیامت را تلاوت می کردند می گفتند :سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بَلَی - آری خدایا تومنزهی . ودرپایان سوره حمد می گفتند : الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ - حمد مخصوص خداوندی استکه پروردگار جهانیان است .ودرپایان سوره اعلی آهسته می گفتند : سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی - منزه است پروردگارم که جایگاهش بالاتراست .وقتی آیه یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا راتلاوت می کردند آهسته می گفتند : لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ - لبیک پروردگارم .
7381- 9- (2) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: أَمَرَنِی أَبُو جَعْفَرٍ ع أَنْ أَقْرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ أَقُولَ إِذَا فَرَغْتُ مِنْهَا کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی ثَلَاثاً.
******
ترجمه:
فضیل بن یسار می گوید : حضرت باقر علیه السلام به من دستور دادند درپایان سوره توحید سه مرتبه بگویم : کَذَلِکَ اللَّهُ رَبِّی - چنین است پروردگارم .
7382- 10- (3) وَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَرَأْتَ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ- فَقُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ إِذَا قُلْتَ لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ فَقُلْ أَعْبُدُ اللَّهَ وَحْدَهُ- وَ إِذَا قُلْتَ لَکُمْ دِینُکُمْ وَ لِیَ
ص: 73
دِینِ- فَقُلْ رَبِّیَ اللَّهُ وَ دِینِیَ الْإِسْلَامُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرگاه خواندی - قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ- بگو یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ و هرگاه گفتی لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ پس بگو فقط خداوند یکتا را می پرستم. وهرگاه گفتی - لَکُمْ دِینُکُمْ وَ لِیَ دین - بگو الله پروردگارم واسبلم دین من است .
7383- 11- (1) وَ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلی أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی (2)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بَلَی.
وَ هُوَ الْمَرْوِیُّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (3).
******
ترجمه:
وقتی این آیه نازل شد أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلی أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی رسول اکرم صلی الله علیه وآله عرض کردند :آری خداوندا تومنزهی .
(4) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ بِالْبَسْمَلَةِ فِی مَحَلِّ الْإِخْفَاتِ وَ تَأَکُّدِهِ لِلْإِمَامِ
باب استحباب بلند گفتن بسم الله درنمازهای اخفاتی وبرای امام جماعت سفارش بیشتری شده .
7384- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیَّاماً فَکَانَ إِذَا کَانَتْ صَلَاةٌ لَا یُجْهَرُ فِیهَا جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ کَانَ یَجْهَرُ فِی السُّورَتَیْنِ جَمِیعاً.
******
ترجمه:
صفوان جمال می گوید : مدتی پشت سرحضرت صادق علیه السلام نمازخواندم ایشان درنمازهای اخفاتی بسم الله را بلند می گفتند وهردوسوره را تماما بلند می خواندند .
7385- 2- (6) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ هَارُونَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی کَتَمُوا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَنِعْمَ وَ اللَّهِ الْأَسْمَاءُ کَتَمُوهَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَخَلَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ اجْتَمَعَتْ عَلَیْهِ قُرَیْشٌ- یَجْهَرُ
ص: 74
بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ یَرْفَعُ بِهَا صَوْتَهُ فَتُوَلِّی قُرَیْشٌ فِرَاراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی ذَلِکَ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً (1).
******
ترجمه:
7386- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ (عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ) (3) عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
وَ
رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ وَ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ صَلَّیْتُ الْمَغْرِبَ (4)
******
ترجمه:
سدیرمی گوید : نمازم را پشت سرامام صادق علیه السلام خواندم درحالیکه اعوذ بالله وبسم الله را بلند خواندند .
7387- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَا ثُمَالِیُّ إِنَّ الصَّلَاةَ إِذَا أُقِیمَتْ جَاءَ الشَّیْطَانُ إِلَی قَرِینِ الْإِمَامِ فَیَقُولُ هَلْ ذَکَرَ رَبَّهُ فَإِنْ قَالَ نَعَمْ ذَهَبَ وَ إِنْ قَالَ لَا رَکِبَ عَلَی کَتِفَیْهِ فَکَانَ إِمَامَ الْقَوْمِ حَتَّی یَنْصَرِفُوا قَالَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَیْسَ یَقْرَءُونَ الْقُرْآنَ- قَالَ بَلَی لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ یَا ثُمَالِیُّ- إِنَّمَا هُوَ الْجَهْرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
******
ترجمه:
حضرت سجاد علیه السلام خطاب به ثمالی : وقتی نماز(جماعت ) برپا می شود شیطان کنار امام حاضرشده ومی پرسد آیا با نام خدا شروع کرد ؟ اگرجواب مثبت بود می رود واگربسم الله را نگفته باشد بر گردن امام سوارمس شود و(درواقع ) اوتا پایان نماز امام جماعت جواهد بود . عرض کردم جانم فدای شما (مگر) آنها قرآن نمی خوانند ؟ فرمودند : بله منظورم چیزی نیست که به ذهنت آمده بلکه منظورم بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم است .
قَالَ: وَ الْإِجْهَارُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی الصَّلَاةِ وَاجِبٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : بلند گفتن بسم الله درنماز واجب است .
7389- 6- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی (2) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ الْإِجْهَارُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی جَمِیعِ الصَّلَوَاتِ سُنَّةٌ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درنامه خود به مامون گفتند : بلند گفتن بسم الله درهمه نمازها سنت است
7390- 7- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ (4) عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَ یَجْهَرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی جَمِیعِ صَلَوَاتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درهمه نمازهای شبانه روزبسم الله را بلند می گفتند .
7391- 8- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عُمَرَ بْنِ مَهْدِیٍّ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَفَّانَ عَنْ أَبِی حَفْصٍ الصَّائِغِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع- فَجَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (6) وَ فِی أَحَادِیثِ الْمَسْحِ عَلَی الْخُفَّیْنِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی زِیَارَةِ الْأَرْبَعِینَ (8).
******
ترجمه:
ابوحفص صائع می گوید : پشت سرحضرت صادق علیه السلام نمازخواندم ایشان بسم الله را بلند خواندند .
ص: 76
(1) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ فِی نَوَافِلِ اللَّیْلِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی نَوَافِلِ النَّهَارِ وَ جَوَازِ الْعَکْسِ
باب استحباب بلند گفتن بسم الله درنوافل شب وآهست گفتن آن درنوا فل روز وجواز عکس آن .
7392- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقُومُ مِنْ (3) آخِرِ اللَّیْلِ فَیَرْفَعُ صَوْتَهُ بِالْقُرْآنِ- فَقَالَ یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ إِذَا صَلَّی فِی اللَّیْلِ أَنْ یُسْمِعَ أَهْلَهُ لِکَیْ یَقُومَ الْقَائِمُ وَ یَتَحَرَّکَ الْمُتَحَرِّکُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد مردی برای نماز شب بیدار می شود آیا می تواند با صدای بلند قرآن بخواند ؟ فرمودند :شایسته است که هرگاه مرد نماز شب می خواند صدایش را به گوش خانواده اش برساند تا ، آن که اهل نماز شب است برخیزد و انکه اهل حرکت (کار) است تکانی به خود بدهد .
7393- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السُّنَّةُ فِی صَلَاةِ النَّهَارِ بِالْإِخْفَاتِ (6) وَ السُّنَّةُ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ بِالْإِجْهَارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازهای روز آهسته ودرنمازهای شب بلند خواندن سنت است
7394- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَجْهَرُ بِقِرَاءَتِهِ فِی التَّطَوُّعِ بِالنَّهَارِ قَالَ نَعَمْ.
أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ وَ لَا یُنَافِی الْأَوَّلَ لِأَنَّهُ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ
ص: 77
وَ الْأَفْضَلِیَّةِ وَ تَقَدَّمَ أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
سماعه گوید:از امام صادق علیه السلام پرسیدم :آیا شخص می تواند در نافله روز،قرائت خود را جهر و بلند بخواند؟ امام فرمود :بله
می گویم : این روایت دلالت میکند برجواز وروایت اول دال بر استحباب وافضلیت است پس با هم منافاتی ندارند .
(3) 23 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ فِی الْفَرَائِضِ بِالْقَدْرِ وَ التَّوْحِیدِ حَتَّی الْفَجْرِ وَ اخْتِیَارِهِمَا عَلَی غَیْرِهِمَا وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِمَا وَ التَّخْیِیرِ فِی تَرْتِیبِهِمَا
باب استحباب خوندن نمازها با سوره قدر وتوحید حتی درنماز صبح ومکروه بودن ترک آنها وترتیب هرکدام با خود شخص است .
7395- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَادِیَةَ (5) عَنْ أَبِی عَلِیِّ بْنِ رَاشِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّکَ کَتَبْتَ إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ الْفَرَجِ تُعَلِّمُهُ أَنَّ أَفْضَلَ مَا یُقْرَأُ فِی الْفَرَائِضِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ إِنَّ صَدْرِی لَیَضِیقُ بِقِرَاءَتِهِمَا فِی الْفَجْرِ فَقَالَ ع لَا یَضِیقَنَّ صَدْرُکَ بِهِمَا فَإِنَّ الْفَضْلَ وَ اللَّهِ فِیهِمَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَادِیَةَ (6) عَنِ ابْنِ رَاشِدٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
از ابوعلی بن راشد نقل می کند که گفت:
به امام هادی علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم! در نوشته خود به محمد بن فرج آموخته ای که: با فضیلت ترین سوره ها در نمازهای واجب «انا انزلناه»، و «قل هو الله احد» است، و من از خواندن آن دو در نماز صبح، به تنگ می آیم، امام علیه السلام فرمود: سینه ات از خواندن آن دو تنگ نشود، سوگند به خدا! فضیلت در آن دو سوره است.
7396- 2- (8) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ حَدِیثُ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ وَ غَیْرُهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَی نَبِیِّهِ ص لَیْلَةَ الْإِسْرَاءِ- فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی أَنِ اقْرَأْ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَإِنَّهَا نِسْبَتِی وَ نَعْتِی ثُمَ
ص: 78
أَوْحَی إِلَیْهِ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَ مَا قَرَأَ الْحَمْدَ- أَنِ اقْرَأْ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- فَإِنَّهَا نِسْبَتُکَ وَ نِسْبَةُ أَهْلِ بَیْتِکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : درشب معراج خداوند به رسول اکرم صلی الله علیه وآله وحی کرد دررکعت اول نمازسوره حمد را بخوان زیرا این سوره نسبت وتوصیف من است . دررکعت دوم بعد ازحمد سوره قدررا بخوان زیرا این سوره نسبت (وسیله معرفت ) تو و اهل بیت تو تا روز قیامت را بیان می کند .
7397- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ حَکَی مَنْ صَحِبَ الرِّضَا ع إِلَی خُرَاسَانَ أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ فِی الصَّلَوَاتِ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدَ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ الْحَدِیثَ.
وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
کسیکه همراه حضرت رضا علیه السلام بوده درراه مدینه به خراسان می گوید : درتمام نمازهای شبانه روز دررکعت اول حمد وسوره قدرورکعت دوم حمد وتوحید را می خواندند .
7398- 4- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی فَرِیضَةٍ مِنَ الْفَرَائِضِ نَادَی مُنَادٍ یَا عَبْدَ اللَّهِ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا مَضَی فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ را در یکی از نمازهای واجب خود بخواند، ندا دهنده ای ندا سر می دهد: ای بنده خدا! خداوند برای تو آنچه را گذشت، آمرزید، پس کردارت را از سرگیر.
7399- 5- (4) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ- فِی جَوَابِ مَسَائِلِهِ حَیْثُ سَأَلَهُ عَمَّا رُوِیَ فِی ثَوَابِ الْقُرْآنِ فِی الْفَرَائِضِ وَ غَیْرِهَا أَنَّ الْعَالِمَ ع قَالَ عَجَباً لِمَنْ لَمْ یَقْرَأْ فِی صَلَاتِهِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- کَیْفَ تُقْبَلُ صَلَاتُهُ وَ رُوِیَ مَا زَکَتْ صَلَاةٌ لَمْ یُقْرَأْ فِیهَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ قَرَأَ فِی فَرَائِضِهِ الْهُمَزَةَ- أُعْطِیَ مِنَ الثَّوَابِ قَدْرَ
ص: 79
الدُّنْیَا فَهَلْ یَجُوزُ أَنْ یَقْرَأَ الْهُمَزَةَ وَ یَدَعَ هَذِهِ السُّوَرَ الَّتِی ذَکَرْنَاهَا مَعَ مَا قَدْ رُوِیَ أَنَّهُ لَا تُقْبَلُ صَلَاةٌ وَ لَا تَزْکُو إِلَّا بِهِمَا التَّوْقِیعَ الثَّوَابُ فِی السُّوَرِ عَلَی مَا قَدْ رُوِیَ وَ إِذَا تَرَکَ سُورَةً مِمَّا فِیهَا الثَّوَابُ وَ قَرَأَ- قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- لِفَضْلِهِمَا (1) أُعْطِیَ ثَوَابَ مَا قَرَأَ وَ ثَوَابَ السُّوَرِ الَّتِی تَرَکَ وَ یَجُوزُ أَنْ یَقْرَأَ غَیْرَ هَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ وَ تَکُونُ صَلَاتُهُ تَامَّةً وَ لَکِنَّهُ یَکُونُ قَدْ تَرَکَ الْأَفْضَلَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ (2) فِی کِتَابِ الْغَیْبَةِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ (5) وَ هُوَ مَحْمُولٌ عَلَی التَّخْیِیرِ وَ الْجَوَازِ.
******
ترجمه:
توقیع حضرت درجواب سوالات حمیری ازچمله سوالات اینکه روایت ازحضرت کاظم علیه السلام که فرموده اند : تعجب است ازکسیکه درنمازش سوره قدر را نمی خواند چگونه توقع دارد نمازش قبول شود و روایت دیگری که می گوید : نمازی که درآن سوره توحید خوانده نشود پاک وپاکیزه نیست وروایت دیگری که می گوید : کسیکه درنماز سوره همزه را بخواند به اندازه تمام دنیا پاداش می گیرد بنابر این آیا جائزاست کسی سوره همزه را بخواند واین دوسوره (توحید وقدر) را رها کند با اینکه درروایت آمده بود که نماز بدون این دوقبول وپاک وپاکیزه نیست . توقیع : (جواب حضرت ) ثواب درمورد سوره (همزه ) همانست که گفته شده حالا اگرکسی این سوره را ترک کند وبجای آن سوره توحید وقدر را بخاطر فضیلتی که دارند بخواند خداوند ثواب سورهای خوانده شده وآنهائ را که ترک کرده به اومی دهد البته می تواند سورهای دیگررا هم بخواند ونمازش هم کامل وصحیح است ولی آن فضیلت را ازدست داده است .
(6) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ فِی الْفَرَائِضِ بِالْجَحْدِ وَ التَّوْحِیدِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ قِرَاءَةِ التَّوْحِیدِ فِی الصَّلَاةِ
باب استحباب خواندن سوره جحد وتوحید درنماز وکراهت داشتن ترک سوره توحید .
7400- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ تَعْدِلُ ثُلُثَ الْقُرْآنِ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ رُبُعَ الْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: پدرم مى فرمود: «قل هو اللّه احد» [ در ثواب ]با يك سوّم قرآن برابر است وسوره کافرون معادل ربع قرآن است
7401- 2- (8) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ
ص: 80
الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَضَی بِهِ یَوْمٌ وَاحِدٌ فَصَلَّی فِیهِ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ وَ لَمْ یَقْرَأْ فِیهَا بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- قِیلَ لَهُ یَا عَبْدَ اللَّهِ لَسْتَ مِنَ الْمُصَلِّینَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِیهِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ (1)
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سَیْفٍ (2)
وَ
رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَصَلَّی فِیهِ خَمْسِینَ صَلَاةً (3)
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه يك روز بر او گذرد و پنج نماز در آن گزارد و سوره «قل هو الله احد»را در آنها تلاوت نكند به او گفته می شود: اي بنده خدا تو از نمازگزاران نيستي.
7402- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی طَلْحَةَ خَالِ سَهْلِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَرَأْتُ فِی صَلَاةِ الْفَجْرِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ قَدْ فَعَلَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : درنماز صبح سوره توحید وکافرون را خواندم رسول خدا صلی الله علیه وآله هم چنین کردند .
7403- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ الْحَارِثِ قَالَ سَمِعْتُهُ یَعْنِی أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یَقُولُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُلُثُ الْقُرْآنِ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ تَعْدِلُ رُبُعَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حرث : شنیدم که حضرت صادق علیه السلام فرمودند : سوره توحید معادل ثاث قرآن وکافرون معادل ربع قرآن است .
ص: 81
7404- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی فَرِیضَةٍ مِنَ الْفَرَائِضِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِوَالِدَیْهِ وَ مَا وَلَدَا وَ إِنْ کَانَ شَقِیّاً مُحِیَ مِنْ دِیوَانِ الْأَشْقِیَاءِ وَ أُثْبِتَ فِی دِیوَانِ السُّعَدَاءِ وَ أَحْیَاهُ اللَّهُ سَعِیداً وَ أَمَاتَهُ شَهِیداً وَ بَعَثَهُ شَهِیداً.
******
ترجمه:
حسین بن ابی العلاء از امام صادق (علیه السّلام) نقل می کند : کسی که سوره های «کافرون» و «توحید» را در یکی از نمازهای واجبش بخواند، خدای متعال او، پدر، مادر و فرزندانش را بیامرزد، و اگر شقی باشد نامش از دیوان اشقیا پاک شده و در دیوان پاکان نوشته شود و خدا در زندگی اش او را سعادتمند کرده و با پاداش شهیدان بمیراند و در زمره آنان مبعوث گرداند.»
7405- 6- (2) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ (3) فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ عَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: صَلَّی بِنَا رَسُولُ اللَّهِ ص صَلَاةَ السَّفَرِ فَقَرَأَ فِی الْأُولَی الْجَحْدَ (4) وَ فِی الثَّانِیَةِ التَّوْحِیدَ (5)- ثُمَّ قَالَ قَرَأْتُ لَکُمْ ثُلُثَ الْقُرْآنِ وَ رُبُعَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ وَ النَّوَافِلِ وَ غَیْرِهَا (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
علي صلوات اللَّه علیه فرمود : رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله نماز سفر را برای ما امامت نمود و در رکعت اول سوره جحد (کافرون) و در رکعت دوم سوره توحید را قرائت نمود و سپس فرمود : یک سوم قرآن (یعنی سوره توحید) و یک چهارم قرآن (یعنی سوره کافرون) را برای شما قرائت نمودم!
(8) 25 بَابُ وُجُوبِ الْجَهْرِ بِالْقِرَاءَةِ عَلَی الرَّجُلِ خَاصَّةً فِی الصُّبْحِ وَ أَوَّلَتَیِ الْعِشَاءَیْنِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی الْبَوَاقِی عَدَا الْبَسْمَلَةِ
باب بلند خواندن درنماز صبح ودو رکعت اول مغرب وعشاء برای مردها وآهسته خواندن دربقیه نمازها به غیر از بسم الله
7406- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ
ص: 82
الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ ذَکَرَ الْعِلَّةَ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا جُعِلَ الْجَهْرُ فِی بَعْضِ الصَّلَوَاتِ دُونَ بَعْضٍ أَنَّ الصَّلَوَاتِ الَّتِی یُجْهَرُ فِیهَا إِنَّمَا هِیَ فِی أَوْقَاتٍ مُظْلِمَةٍ فَوَجَبَ أَنْ یُجْهَرَ فِیهَا لِیَعْلَمَ الْمَارُّ أَنَّ هُنَاکَ جَمَاعَةً فَإِنْ أَرَادَ أَنْ یُصَلِّیَ صَلَّی لِأَنَّهُ إِنْ لَمْ یَرَ جَمَاعَةً عَلِمَ ذَلِکَ مِنْ جِهَةِ السَّمَاعِ وَ الصَّلَاتَانِ اللَّتَانِ لَا یُجْهَرُ فِیهِمَا إِنَّمَا هُمَا بِالنَّهَارِ فِی أَوْقَاتٍ مُضِیئَةٍ فَهِیَ (1) مِنْ جِهَةِ الرُّؤْیَةِ لَا یُحْتَاجُ فِیهَا إِلَی السَّمَاعِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْأَسَانِیدِ الْآتِیَةِ (2)
نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
درروایتی حضرت رضا علیه السلام اشاره کردند به علت بلند خواندن نمازهای جهریه فرمودند : چون نمازهای جهری درتاریکی شب خوانده می شود پس باید بلند خوانده شود تا اگر کسی عبور می کند متوجه بشود که دراینجا نمازخوانده می شود تا اگرخواست اوهم نمازبخواند چون اگر بخاطر تاریکی دیده نمی شوند ازطریق صدا با خبربشود . ودونمازی که آهسته خوانده می شود درروشنائ روزخوانده می شود وچون هوا روشن است لازم نیست بلند خوانده شود .
7407- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ (5)
أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لِأَیِّ عِلَّةٍ یُجْهَرُ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَ صَلَاةِ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ وَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ وَ سَائِرُ الصَّلَوَاتِ الظُّهْرُ (6) وَ الْعَصْرُ لَا یُجْهَرُ فِیهِمَا إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ لِأَنَّ النَّبِیَّ ص- لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ کَانَ أَوَّلُ صَلَاةٍ فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ الظُّهْرَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَأَضَافَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَةَ تُصَلِّی خَلْفَهُ وَ أَمَرَ نَبِیَّهُ ص أَنْ یَجْهَرَ بِالْقِرَاءَةِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ فَضْلَهُ ثُمَّ فَرَضَ عَلَیْهِ الْعَصْرَ وَ لَمْ یُضِفْ إِلَیْهِ أَحَداً مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ أَمَرَهُ أَنْ یُخْفِیَ الْقِرَاءَةَ لِأَنَّهُ لَمْ یَکُنْ وَرَاءَهُ أَحَدٌ ثُمَّ فَرَضَ عَلَیْهِ الْمَغْرِبَ وَ أَضَافَ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَةَ فَأَمَرَهُ بِالْإِجْهَارِ وَ کَذَلِکَ الْعِشَاءُ الْآخِرَةُ فَلَمَّا کَانَ قُرْبَ الْفَجْرِ نَزَلَ فَفَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْفَجْرَ فَأَمَرَهُ بِالْإِجْهَارِ لِیُبَیِّنَ لِلنَّاسِ فَضْلَهُ کَمَا بَیَّنَ لِلْمَلَائِکَةِ فَلِهَذِهِ الْعِلَّةِ یُجْهَرُ فِیهَا الْحَدِیثَ.
ص: 83
وَ
رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ (1) بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ ذَکَرَ صَلَاةَ الْفَجْرِ مَوْضِعَ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ تَرَکَ ذِکْرَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ (2)
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن عمران از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «به چه جهت در نماز جمعه و نماز مغرب و عشا و نماز صبح قرائت بلند خوانده می شود و در سایر نمازها آهسته، و به چه علّت تسبیحات اربعه در رکعات آخر افضل از قرائت است»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که به معراج برده شد، اوّلین نمازی که از جانب خداوند بر او واجب شد نماز ظهر بود و خداوند فرشتگان را در آن نماز با وی شرکت داد که با آن حضرت نماز را به جماعت گزاردند و فرشتگان اقتدا کردند و خداوند بر رسولش فرمان داد قرائت را بلند بخواند تا فضلش بر آن ها آشکار شود، سپس وقت نماز عصر رسید و کسی با آن حضرت نبود و به فرادی نماز گزارد و خداوند امر فرمود آهسته بخواند چون کسی به او اقتدا ننموده بود، آنگاه نماز مغرب را بر او مقرّر فرمود و فرشتگان را فرمان داد تا به او اقتدا کنند و حضرت را امر فرمود که قرائت را بلند بخواند و همچنین نماز عشاء، پس هنگامی که نزدیک طلوع فجر و صبح صادق شد به زمین بازگشت و با مردم به نماز صبح ایستاد و خداوند به او امر فرمود که قرائت را بلند ادا کند تا بزرگی و فضلش بر همگان روشن شود همان طورکه برای فرشتگان آشکار شد، و از این جهت است که آنها بلند خوانده می شود،
7408- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَکْثَمَ الْقَاضِی أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنْ صَلَاةِ الْفَجْرِ لِمَ یُجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ وَ هِیَ مِنْ صَلَوَاتِ النَّهَارِ وَ إِنَّمَا یُجْهَرُ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ فَقَالَ لِأَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یُغَلِّسُ بِهَا فَقَرَّبَهَا مِنَ اللَّیْلِ (4).
وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ بَشَّارٍ عَنْ مُوسَی عَنْ أَخِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ع أَنَّهُ أَجَابَ فِی مَسَائِلِ یَحْیَی بْنِ أَکْثَمَ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
یحی بن اکثم ازحضرت جواد علیه السلام سوال کرد چرا نماز صبح بلند خوانده می شود با اینکه جزء نمازهای روزانه است با اینکه بلند خواندن مخصوص نمازهای شب است حضرت فرمودند : چون رسول اکرم صلب الله علیه وآله نمازصبح را دراول سپیده می خواندند وآن زمان به شب نزدیک است .
7409- 4- (6) وَ فِی الْمَجَالِسِ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَسَأَلُوهُ عَنْ مَسَائِلَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ سَأَلُوهُ عَنْ سَبْعِ خِصَالٍ مِنْهَا الْإِجْهَارُ فِی ثَلَاثِ صَلَوَاتٍ فَقَالَ أَمَّا الْإِجْهَارُ فَإِنَّهُ یَتَبَاعَدُ لَهَبُ النَّارِ مِنْهُ بِقَدْرِ مَا یَبْلُغُ صَوْتُهُ وَ یَجُوزُ عَلَی الصِّرَاطِ وَ یُعْطَی السُّرُورَ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ.
******
ترجمه:
عده ای ازیهود خدمت رسول اکرم صلی الله علیه وآله رسیدند وسوالاتی پرسیدند ازجمله آنها اینکه خصلتهای هفتگانه ویکی ازآنها بلند خواندن سه نماز. حضرت فرمودند : اما بلند خواندن به همان اندازه شعله آتش را دورکرده وفرد را (سالم) ازصراط عبورداده وبا خوشحالی اورا وارد بهشت می کند .
ص: 84
7410- 5- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ (2) عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ فِی الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ (الْآخِرَةِ) (3) وَ صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ وَ الْغَدَاةِ وَ یُخْفِی الْقِرَاءَةَ فِی الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام قرائت نمازهای مغرب عشاء نماز شب شفع ووتروصبح را بلند وظهر وعصررا آهسته می خواندند .
7411- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی مِنَ الْفَرِیضَةِ مَا یُجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ هَلْ عَلَیْهِ أَنْ لَا یَجْهَرَ قَالَ إِنْ شَاءَ جَهَرَ وَ إِنْ شَاءَ لَمْ یَفْعَلْ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (7)
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهُ مُوَافِقٌ لِلْعَامَّةِ وَ حَمَلَهُ بَعْضُ عُلَمَائِنَا عَلَی الْجَهْرِ الْعَالِی بِمَعْنَی رَفْعِ الصَّوْتِ زِیَادَةً عَلَی أَقَلِّ الْجَهْرِ لِمَا مَضَی (8) وَ یَأْتِی (9)
ص: 85
إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ بِالْبَسْمَلَةِ فِی مَوْضِعِ الْإِخْفَاتِ (1).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال شد آیا می توان جهریه را با اخفات خواند ؟ فرمودند : اگرخواست بلند یا آهسته بخواند .
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل برتقیه کرده اند چون موافق عامه است . بعضی ازعلماء هم آنرا حمل کرده اند صدای بلندی که ازحد اقل جهر بیشترباشد وشاید منظور جهر به بسم الله باشد .
(2) 26 بَابُ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ عَلَی مَنْ تَرَکَ الْجَهْرَ وَ الْإِخْفَاتَ فِی مَحَلِّهِمَا عَمْداً وَ عَدَمِ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ عَلَی مَنْ تَرَکَهُمَا نِسْیَاناً أَوْ سَهْواً أَوْ جَهْلًا
باب وجوب اعاده نماز اگرعمدا جهرواخفات را ترک کرده ولی اگرازروی نسیان یا فراموشی یا جهل بوده اعاده لازم نیست .
7412- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی رَجُلٍ جَهَرَ فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْإِجْهَارُ (4) فِیهِ وَ أَخْفَی (5) فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْإِخْفَاءُ فِیهِ فَقَالَ أَیَّ ذَلِکَ فَعَلَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ نَقَضَ صَلَاتَهُ وَ عَلَیْهِ الْإِعَادَةُ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِکَ نَاسِیاً أَوْ سَاهِیاً أَوْ لَا یَدْرِی فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ قَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
زراره ازحضرت باقر علیه السلام سوال کرد کسی نماز جهری را به اخفات خوانده یا برعکس حضرت فرمودند : اگرعمدی بودده نمازش باطل وباید اعاده کند واگر ازروی فراموشی یا سهوی یا جهل بوده اشکالی ندارد ونمازش صحیح است .
7413- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ جَهَرَ بِالْقِرَاءَةِ فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْجَهْرُ فِیهِ وَ أَخْفَی فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْإِخْفَاءُ فِیهِ وَ تَرَکَ الْقِرَاءَةَ فِیمَا یَنْبَغِی الْقِرَاءَةُ فِیهِ أَوْ قَرَأَ فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْقِرَاءَةُ فِیهِ فَقَالَ أَیَّ ذَلِکَ فَعَلَ نَاسِیاً أَوْ سَاهِیاً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
زراره سوال کرد ازحضرت باقرعلیه السلام کسی جهر واخفات را برعکس خوانده یا قرائت را ترک کرده یا جائ نباید قرائت خوانده حضرت فرمودند : درتمام این موارد اگرازروی فراموشی یا سهوواشتباه بوده اشکالی ندارد .
ص: 86
(1) 27 بَابُ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ عَلَی مَنْ تَرَکَ الْقِرَاءَةَ أَوْ شَیْئاً مِنْهَا مُتَعَمِّداً لَا نَاسِیاً
باب وجوب اعاده برای کسیکه عمدا همه یا بعضس ازقرائت را ترک کرده نه ازروی فراموشی .
7414- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَرَضَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ وَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ فَمَنْ تَرَکَ الْقِرَاءَةَ مُتَعَمِّداً أَعَادَ الصَّلَاةَ وَ مَنْ نَسِیَ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
امام باقریا صادق علیهما السلام : خداوند رکوع وسجده وقرائت سنت قرارداد پس کسیکه آنها را عمدا ترک کند باید اعاده کند ولی اگرفراموش کرد اشکالی ندارد .
7415- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ مَنْ نَسِیَ الْقِرَاءَةَ فَقَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
روایت دیگری مثل همین روایت شده فقط درآن آمده : اگرقرائت را فراموش کرد نمازش صحیح است .
7416- 3- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ یَحْیَی بْنِ عِمْرَانَ (5) الْهَمْدَانِیِّ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ ابْتَدَأَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی صَلَاتِهِ وَحْدَهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ- فَلَمَّا صَارَ إِلَی غَیْرِ أُمِّ الْکِتَابِ مِنَ السُّورَةِ تَرَکَهَا فَقَالَ الْعَبَّاسِیُّ لَیْسَ بِذَلِکَ بَأْسٌ فَکَتَبَ بِخَطِّهِ یُعِیدُهَا مَرَّتَیْنِ عَلَی رَغْمِ أَنْفِهِ.
یَعْنِی الْعَبَّاسِیَّ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
يحيي بن عمران همداني ميگويد: به امام باقرعلیه السلام نوشتم: جانم به فدايت! چه ميگويي دربارة مردي كه در نمازش فقط در سورة حمد بسم اللّه الرحمن الرحيم ميگويد: و در بقيه سورهها نميگويد؟ عباسي ميگويد: اشكال ندارد. امام باقرعلیه السلام به خط خودش در جواب نوشت: نمازش را اعاده كند (و اين جمله را دو بار تكرار نمود). بر خلاف نظر عباسي.
ص: 87
7417- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الَّذِی لَا یَقْرَأُ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ فِی صَلَاتِهِ قَالَ لَا صَلَاةَ لَهُ إِلَّا أَنْ یَقْرَأَ بِهَا فِی جَهْرٍ أَوْ إِخْفَاتٍ.
******
ترجمه:
محمّد بن مسلم گويد: از آن حضرت (امام باقر عليه السّلام) پرسيدم: كسى كه در نماز خود سوره حمد را نمى خواند (چه حكمى دارد؟)
فرمود: نمازى براى او نيست، مگر اين كه در نمازهاى جهرى و يا اخفاتى نماز را با سورۀ حمد شروع كند.
7418- 5- (2) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّنْ تَرَکَ قِرَاءَةَ (3) الْقُرْآنِ مَا حَالُهُ قَالَ إِنْ کَانَ مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ وَ إِنْ کَانَ نَسِیَ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْحَمْدِ (4) وَ السُّورَةِ (5) وَ الْبَسْمَلَةِ (6) وَ الْجَهْرِ (7) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کرد کسی قرائت را ترک کرده چه حکمی دارد ؟ حضرت فرمودند : اگرعمدی بوده نمازش باطل است واگرفراموش کرده اشکالی ندارد .
(10) 28 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ قِرَاءَةَ الْحَمْدِ أَوِ السُّورَةِ وَ ذَکَرَهَا قَبْلَ الرُّکُوعِ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِتْیَانُ بِهَا فَإِنْ ذَکَرَهَا بَعْدَهُ مَضَی فِی صَلَاتِهِ
باب اگر حمد یا سوره را فراموش کرد وقبل ازرکوع متوجه شد واجب است آنرا بخواند واگربعد ازرکوع متوجه شد نمازرا ادامه بدهد .
7419- 1- (11) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی
ص: 88
بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ أُمَّ الْقُرْآنِ- قَالَ إِنْ کَانَ لَمْ یَرْکَعْ فَلْیُعِدْ أُمَّ الْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
ابوبصیرمی گوید ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی حمد را فراموش کرده چه حکمی دارد ؟ فرمودند : اگرهنوزرکوع نکرده باید آنرا بخواند .
7420- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقُومُ فِی الصَّلَاةِ فَیَنْسَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- قَالَ فَلْیَقُلْ أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- ثُمَّ لْیَقْرَأْهَا مَا دَامَ لَمْ یَرْکَعْ فَإِنَّهُ (لَا صَلَاةَ) (2) لَهُ حَتَّی یَقْرَأَ (3) بِهَا فِی جَهْرٍ أَوْ إِخْفَاتٍ فَإِنَّهُ إِذَا رَکَعَ أَجْزَأَهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
سماعه : ازحضرت سوال کردم کسی مشغول نمازشده وحمد را فراموش کرده وظیفه اش چیست ؟ فرمودند : باید بگوید أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ-(پناه می برم بخدا ازشرشیطان رانده شده همانا خداشنوا وآگاه است )وتا رکوع نرفته حمد را بخواند زیرا قرائتش کامل نیست تا حمد را بخواند چه نمازجهرباشد یا اخفات ولی اگررکوع رفته بود کفایت می کند انشاء الله
7421- 3- (4) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَفْتَتِحُ سُورَةً فَیَقْرَأُ بَعْضَهَا ثُمَّ یُخْطِئُ وَ یَأْخُذُ فِی غَیْرِهَا حَتَّی یَخْتِمَهَا ثُمَّ یَعْلَمُ أَنَّهُ قَدْ أَخْطَأَ هَلْ لَهُ أَنْ یَرْجِعَ فِی الَّذِی افْتَتَحَ وَ إِنْ کَانَ قَدْ رَکَعَ وَ سَجَدَ قَالَ إِنْ کَانَ لَمْ یَرْکَعْ فَلْیَرْجِعْ إِنْ أَحَبَّ وَ إِنْ رَکَعَ فَلْیَمْضِ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کرد کسی سوره ای را شروع کرد ولی قسمتی از آنرا اشتباه کرد لزا آنرا رها کرد ویک سوره دیگری را خواند بعد ادامه آن سوره قبلی را بیاد آورد آیا می تواند برگردد وهمان سوره اول را کامل کند ولورکوع وسجده را انجام داده باشد ؟ فرمودند : اگرقبل از رکوع باشد وبخواهد می تواند برگردد ولی اگربعد ازرکوع باشد نمازرا (باید )ادامه دهد .
7422- 4- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ فَقَرَأَ سُورَةً قَبْلَ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ- ثُمَّ ذَکَرَ بَعْدَ مَا فَرَغَ مِنَ السُّورَةِ قَالَ یَمْضِی فِی صَلَاتِهِ وَ یَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ فِیمَا یَسْتَقْبِلُ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی مَنْ ذَکَرَ بَعْدَ الرُّکُوعِ لِمَا تَقَدَّمَ مِنَ التَّفْصِیلِ (6)
ص: 89
وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کرد کسی درنمازقبل از حمد یک سوره خوانده وبعد ازتمام شدن سوره متوجه شده . حضرت فرمودند : نمازرا ادامه بدهد ودررکعت بعد حمد را بخواند .
می گویم : این روایت حمل می شود به کسیکه بعد ازرکوع متوجه شده .
(3) 29 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ عَلَی مَنْ نَسِیَ الْقِرَاءَةَ أَوْ شَیْئاً مِنْهَا حَتَّی رَکَعَ وَ أَنَّهُ لَا یَجِبُ قَضَاءُ مَا نَسِیَ وَ لَا سَجْدَتَا السَّهْوِ وَ أَنَّ مَنْ قَرَأَ فِی غَیْرِ مَحَلِّ الْقِرَاءَةِ نَاسِیاً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ
باب عدم وجوب اعاده برای کسیکه همه یا بعضی ازقرائت را فراموش کرده وبعد ازرکوع متوجه شده وقضای آنچه را فراموش کرده وسجده سهو هم واجب نیست واگرازروی فراموشی درغیر محل قرائت حمد وسوره خواند اشکالی ندارد .
7423- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ تَرَکَ الْقِرَاءَةَ مُتَعَمِّداً أَعَادَ الصَّلَاةَ وَ مَنْ نَسِیَ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
ازیکی ازدوامام علیهما السلام : کسیکه عمدا قرائت را ترک کند باید اعاده کند وکسیکه فراموش کرده اشکالی ندارد .
7424- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی صَلَّیْتُ الْمَکْتُوبَةَ فَنَسِیتُ أَنْ أَقْرَأَ فِی صَلَاتِی کُلِّهَا فَقَالَ أَ لَیْسَ قَدْ أَتْمَمْتَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ قُلْتُ بَلَی قَالَ قَدْ تَمَّتْ صَلَاتُکَ إِذَا کَانَ نِسْیَاناً.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
ابن حازم : محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم درنماز واجب قرائت را کلا فراموش کردم فرمودند: آیا رکوع وسجده کامل انجام دادی ؟ عرض کردم بله . فرمودند :وقتی ازروی فراموشی بوده نمازت صحیح است .
7425- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ
ص: 90
عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع) (1) قَالَ: إِنْ (2) نَسِیَ أَنْ یَقْرَأَ فِی الْأُولَی وَ الثَّانِیَةِ أَجْزَأَهُ تَسْبِیحُ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ إِنْ کَانَتِ الْغَدَاةُ فَنَسِیَ أَنْ یَقْرَأَ فِیهَا فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگر دررکعت اول ودوم قرائت را فراموش کرد ذکررکوع وسجده برایش کافی است واگردرنماز صبح بوده باید نماز را ادامه بدهد .
7426- 4- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ فَقَرَأَ السُّورَةَ وَ لَمْ یَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مَعَهَا أَ یُجْزِیهِ أَنْ یَفْعَلَ ذَلِکَ مُتَعَمِّداً لِعَجَلَةٍ (4) کَانَتْ قَالَ لَا یَتَعَمَّدُ ذَلِکَ فَإِنْ نَسِیَ فَقَرَأَ فِی الثَّانِیَةِ أَجْزَأَهُ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ تَرْکِ قِرَاءَةِ أُمِّ الْقُرْآنِ قَالَ إِنْ کَانَ مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ وَ إِنْ کَانَ نَاسِیاً فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
سوال کردم از حضرت کاظم علیه السلام آیا بخاطر عجله می توان درنماز حمد تنها را خواند ؟ فرمودند : عمدا نمی توان اینکاررا انجام داد اما اگرفراموش کرد ودررکعت دوم خواند کفایت می کند . سوال کردم ازترک حمد فرمودند : اگرعمدی باشد نماز باطل است واگرفراموش کرد اشکالی ندارد .
7427- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ الطَّهُورِ وَ الْوَقْتِ وَ الْقِبْلَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ ثُمَّ قَالَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ وَ التَّشَهُّدُ سُنَّةٌ وَ لَا تَنْقُضُ السُّنَّةُ الْفَرِیضَةَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّرْکِ سَهْواً أَوْ نِسْیَاناً أَوْ جَهْلًا وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : اعاده نمی شود نمازمگردرپنج مورد طهارت - وقت - قبله - رکوع وسجده سپس فرمودند : قرائت وسجده سنت است و(ترک ) سنت موجب بطلان نمازنمی شود .
می گویم : این (ترک ) حمل می شود برترک سهویا جهل یا فراموشی وقبلا دلائل آن اشاره شد .البته بعدا دلائلی که منافات با این دارد وحکم سجده سهو خواهد آمد .
ص: 91
(1) 30 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ الْقِرَاءَةَ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ لَمْ تَجِبْ عَلَیْهِ الْقِرَاءَةُ عَیْناً فِی الْأَخِیرَتَیْنِ وَ مَنْ نَسِیَهَا فِی الْأُولَی لَمْ یَجِبْ عَلَیْهِ قَضَاؤُهَا فِی الثَّانِیَةِ وَ حُکْمِ مَنْ نَسِیَ بَعْضَ الْقِرَاءَةِ وَ ذَکَرَ فِی الرُّکُوعِ أَوِ السُّجُودِ
باب کسیکه قرائت را فراموش کرد واجب نیست دررکعات آخرآنرا جبران کند یا آنرا قضا کند وبیان حکم کسیکه بعضی ازقرائت را فراموش ودررکوع یا سجده متوجه شده
7428- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ الرَّجُلُ یَسْهُو عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ فَیَذْکُرُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْآخِرَتَیْنِ أَنَّهُ لَمْ یَقْرَأْ قَالَ أَتَمَّ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ إِنِّی أَکْرَهُ أَنْ أَجْعَلَ آخِرَ صَلَاتِی أَوَّلَهَا.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ (السَّرَائِرِ) (3) نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
سوال کردم ازحضرت صادق علیه السلام کسی قرائت را فراموش کرده ودررکعات آخرمتوجه می شود که اصلا حمد وسوره را نخوانده فرمودند : آیا رکوع وسجده انجام داده ؟ عرض کردم بله فرمودند : من دوست ندارم آخرنمازم را اول آن قراردهم (نماز را با قضای قرائت تمام کنم پس نمازصحیح است )
7429- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: صَلَّیْتُ مَعَ (5) أَبِی الْمَغْرِبَ فَنَسِیَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی فَقَرَأَهَا فِی الثَّانِیَةِ.
أَقُولُ: یَحْتَمِلُ کَوْنُ زَیْدٍ لَمْ یَسْمَعْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ لِبُعْدِهِ وَ عَدَمِ رَفْعِ أَبِیهِ صَوْتَهُ کَمَا رَفَعَهُ فِی الثَّانِیَةِ وَ إِلَّا فَمَقَامُ الْعِصْمَةِ یُنَزَّهُ عَنِ السَّهْوِ کَمَا حَقَّقْنَاهُ فِی رِسَالَةٍ مُفْرَدَةٍ.
******
ترجمه:
زید بن علی می گوید نماز مغرب را با پدرم خواندم ایشان حمد را دررکعت اول فراموش کردند پس دررکعت دوم آنرا خواندند .
می گویم : شاید زید بخاطردوربودن یا صدای حضرت خیلی بلند نبوده زیرا معصوم بودن با فراموش کردن منافات دارد کما اینکه ما این مطلب را دریک رساله جدا گانه اثبات کردیم .
ص: 92
7430- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَسْهُو عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَالَ اقْرَأْ فِی الثَّانِیَةِ قُلْتُ أَسْهُو فِی الثَّانِیَةِ قَالَ اقْرَأْ فِی الثَّالِثَةِ قُلْتُ أَسْهُو فِی صَلَاتِی کُلِّهَا قَالَ إِذَا حَفِظْتَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ (2) تَمَّتْ صَلَاتُکَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ (3)
قَالَ الشَّیْخُ إِنَّمَا أَرَادَ یَقْرَأُ فِی الثَّانِیَةِ وَ الثَّالِثَةِ مَا یَخُصُّهُمَا مِنَ الْقِرَاءَةِ فَأَمَّا الْأُولَی فَقَدْ مَضَی حُکْمُهَا.
******
ترجمه:
حماد : محضرحضرت صادق علیه السلام عرض کردم دررکعت اول قرائت را فراموش کردم فرمودند : دررکعت دوم بخوان عرض کردم دردوم فراموش کردم فرمودند : دررکعت سوم بخوان عرض کردم قرائت را بطور کامل فراموش کردم فرمودند : وقتیکه رکوع وسجده انجام داده باشی نمازت کامل است .
مرحوم شیخ گفته اند : اینکه حضرت فرمودند دررکعت دوم وسوم بخوان یعنی آنچه باید دردرهمان رکعات بخوانی اما حکم فراموش دررکعت اول قبلا بیان شد .
7431- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَنْسَی حَرْفاً مِنَ الْقُرْآنِ- فَیَذْکُرُ وَ هُوَ رَاکِعٌ هَلْ یَجُوزُ لَهُ أَنْ یَقْرَأَهُ قَالَ لَا وَ لَکِنْ إِذَا سَجَدَ فَلْیَقْرَأْهُ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ (5)
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ لِمَا مَرَّ (6) وَ یَأْتِی (7) مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ لَا قِرَاءَةَ فِی رُکُوعٍ وَ لَا سُجُودٍ وَ یَأْتِی وَجْهُ الْجَمْعِ (8).
******
ترجمه:
عمارازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی درنمازیک حرف ازقرائت را فراموش کرده ودررکوع متوجه میشود آیا جائزاست آنرا بخواند ؟ فرمودند : خیر ولی زمانیکه سجده را انجام داد باید آنرا بخواند ....
می گویم : این روایت حمل براستحباب میشود .
ص: 93
7432- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُدْرِکُ آخِرَ صَلَاةِ الْإِمَامِ وَ هِیَ أَوَّلُ صَلَاةِ الرَّجُلِ فَلَا یُمْهِلُهُ حَتَّی یَقْرَأَ فَیَقْضِی الْقِرَاءَةَ فِی آخِرِ صَلَاتِهِ قَالَ نَعَمْ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (2) أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (3).
******
ترجمه:
سوال کردم ازحضرت صادق علیه السلام کسی به رکعت آخرجماعت رسیده وفرصت خواندن حمد را نداشته آیا درآخرنماز باید آنرا قضا کند ؟ فرمودند : بله
7433- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ نَسِیَ الْقِرَاءَةَ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ فَذَکَرَهَا فِی الْأَخِیرَتَیْنِ فَقَالَ یَقْضِی الْقِرَاءَةَ وَ التَّکْبِیرَ وَ التَّسْبِیحَ الَّذِی فَاتَهُ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْقَضَاءِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ لِمَا تَقَدَّمَ فِی هَذَا الْبَابِ وَ غَیْرِهِ (5).
******
ترجمه:
زراره ازمحضرحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی قرائت دررکعات اول را فراموش کرده ودررکعات دوم متوجه می شود حضرت فرمودند : قرائت وتکبیروتسبیحی را که دررکعات اول ترک شده بود راباید قضا کند وچیزی (دیگری) براوواجب نیست .
می گویم : این روایت حمل میشود براستحباب قضاء بعد ازسلام
(6) 31 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْجَهْرِ عَلَی الْمَرْأَةِ وَ اسْتِحْبَابِهِ لَهَا إِذَا صَلَّتْ بِالنِّسَاءِ بِقَدْرِ مَا تَسْمَعُ
باب بلند خواندن قرائت برزنان واجب نیست واگربا زنان دیگرنماز می خواند باید بقدری بلند باشد خودش بشنود .
7434- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 94
عِیسَی الْعُبَیْدِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَؤُمُّ النِّسَاءَ مَا حَدُّ رَفْعِ صَوْتِهَا بِالْقِرَاءَةِ وَ التَّکْبِیرِ فَقَالَ بِقَدْرِ مَا تَسْمَعُ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم سوال کرد زنی امام جماعت زنان دیگراست درقرائت وتکبیرصدایش چقدر بلند باشد ؟ فرمودند : به اندازه ای که خودش بشنود .
7435- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَؤُمُّ النِّسَاءَ مَا حَدُّ رَفْعِ صَوْتِهَا بِالْقِرَاءَةِ أَوِ التَّکْبِیرِ قَالَ قَدْرُ مَا تَسْمَعُ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم سوال کرد زنی امام جماعت زنان دیگراست درقرائت وتکبیر صدایش چقدر بلند باشد ؟ فرمودند : به اندازه ای که خودش بشنود .
7436- 3- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَیْهِنَّ الْجَهْرُ بِالْقِرَاءَةِ فِی الْفَرِیضَةِ (3) قَالَ لَا إِلَّا أَنْ تَکُونَ امْرَأَةٌ تَؤُمُّ النِّسَاءَ فَتَجْهَرُ بِقَدْرِ مَا تَسْمَعُ قِرَاءَتَهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
دریک روایت دیگرفقط یک اضافه ای دارد وآن اینکه آیا زنان می توانند قرائت نمازواجب یا نافله را بلند بخوانند ؟ فرمودند : خیرمگراینکه زنی امام جماعت زنان باشد که باید صدایش بقدری بلند باشد که خودش بشنود
(5) 32 بَابُ حُکْمِ إِعَادَةِ مَا یُنْسَی أَوْ یُشَکُّ فِیهِ مِنْ أَبْعَاضِ الْقِرَاءَةِ
باب حکم آنچه ازقرائت را فراموش کرده یا درآن شک دارد .
7437- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: قُلْتُ
ص: 95
لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَقْرَأُ سُورَةً فَأَسْهُو فَأَنْتَبِهُ وَ أَنَا فِی آخِرِهَا فَأَرْجِعُ إِلَی أَوَّلِ السُّورَةِ أَوْ أَمْضِی قَالَ بَلِ امْضِ.
******
ترجمه:
محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : سوره ای شروع میکنم (قسمتی ازآنرا ) فراموش کرده به آخرآن رسیدم آیا برگردم به اول سوره یا رد شوم ؟ فرمودند : بلکه باید رد بشوی .
7438- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ بَکْرِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی رُبَّمَا شَکَکْتُ فِی السُّورَةِ فَلَا أَدْرِی قَرَأْتُهَا أَمْ لَا فَأُعِیدُهَا قَالَ إِنْ کَانَتْ طَوِیلَةً فَلَا وَ إِنْ کَانَتْ قَصِیرَةً فَأَعِدْهَا.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْخَلَلِ الْوَاقِعِ فِی الصَّلَاةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).
******
ترجمه:
سوال کردم ازحضرت صادق علیه السلام گاهی درسوره شک میکنم ونمی دانم آنرا خوانده ام یا نه آیا سوره را اعاده کنم ؟ فرمودند : اگرسوره طولانی است لازم نیست واگرکوتاه است آنرا اعاده کن .
(3) 33 بَابُ أَنَّ حَدَّ الْإِخْفَاتِ أَنْ یُسْمِعَ نَفْسَهُ وَ اسْتِحْبَابِ إِسْمَاعِ الْإِمَامِ مَنْ خَلْفَهُ الْقِرَاءَةَ فِی الْجَهْرِیَّةِ مَا لَمْ یَبْلُغِ الْعُلُوَّ فَیُکْرَهُ لَهُ وَ لِغَیْرِهِ
باب حد اخفات آنست که خودش بشنود وبرامام مستحب است صدایش را به گوش مامومین برساند بحدی که فریاد کردن نرسد که برای خودش ودیگران کراهت دارد .
7439- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ وَ ابْنِ بُکَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا یُکْتَبُ مِنَ الْقِرَاءَةِ وَ الدُّعَاءِ إِلَّا مَا أَسْمَعَ نَفْسَهُ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمود : از قرائت و دعا، جز آنچه شخص به سمع و گوش خود برساند نوشته نمی شود
7440- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها (6) قَالَ الْمُخَافَتَةُ مَا دُونَ سَمْعِکَ وَ الْجَهْرُ أَنْ تَرْفَعَ صَوْتَکَ شَدِیداً.
ص: 96
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (1)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی آیه: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا پرسیدم. فرمود: «الْمُخَافَتَةُ؛ یعنی کمتر از حدّ شنیده شدن و جَهر یعنی صدایت را به شدّت بلند کنی
7441- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَلَی الْإِمَامِ أَنْ یُسْمِعَ مَنْ خَلْفَهُ وَ إِنْ کَثُرُوا فَقَالَ لِیَقْرَأْ قِرَاءَةً وَسَطاً یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها (3).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- عبدالله بن سنان گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «آیا امام جماعت باید چنان بلند بخواند که هرکس پشت سر او ایستاده صدایش را بشنود حتّی اگر تعداد آن ها زیاد باشد»؟ فرمود: «باید صدایش در حدّ متوسّط باشد، خداوند تبارک وتعالی فرمود: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا
7442- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ یَقْرَأُ الرَّجُلُ فِی صَلَاتِهِ وَ ثَوْبُهُ عَلَی فِیهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ إِذَا أَسْمَعَ أُذُنَیْهِ الْهَمْهَمَةَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حلبی گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه آیا شخص در نماز خود قرائت کند در حالیکه لباسش بر دهانش می باشد؟ فرمود : در صورتی که همهمه ی قرائت را به گوش و سمع خود برساند اشکالی ندارد!
7443- 5- (7) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَقْرَأَ فِی صَلَاتِهِ
ص: 97
وَ یُحَرِّکَ لِسَانَهُ بِالْقِرَاءَةِ فِی لَهَوَاتِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسْمِعَ نَفْسَهُ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ لَا یُحَرِّکَ لِسَانَهُ یَتَوَهَّمُ تَوَهُّماً.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ یُصَلِّی خَلْفَ مَنْ لَا یَقْتَدِی بِهِ لِمَا یَأْتِی (1).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال شدآیا اشکال دارد درنماززبان خود را حرکت بدهد ودردلش بخواند بدون اینکه صدای خودش را بشنود ؟ حضرت فرمودند : اشکال ندارد که زبان خود را حرکت بدهد وآیات را تصورکند
می گویم : مرحوم شیخ حمل کرده اند به کسیکه درجماعت حاضرشده ولی اقتدا نکرده .
7444- 6- (2) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها (3)- قَالَ الْجَهْرُ بِهَا رَفْعُ الصَّوْتِ وَ التَّخَافُتُ مَا لَمْ تُسْمِعْ نَفْسَکَ وَ اقْرَأْ مَا بَیْنَ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا، جَهر؛ یعنی بلندکردن صدا و تَخافُت؛ یعنی چنان آرام که با گوش شنیده نشود، پس باید حدّ بین این دو خوانده شود.
7445- 7- (4) قَالَ وَ رُوِیَ أَیْضاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: الْإِجْهَارُ أَنْ تَرْفَعَ صَوْتَکَ تُسْمِعُهُ مَنْ بَعُدَ عَنْکَ وَ الْإِخْفَاتُ أَنْ لَا تُسْمِعَ مَنْ مَعَکَ إِلَّا یَسِیراً.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : جهرآنستکه صدایت بقدری بلند باشد که فردی که ازتودوراست بشنود . اخفات آنستکه شخصی که کنارتوحضوردارد کمی ازصدایت را بشنود .
(6) 34 بَابُ وُجُوبِ الْکَفِّ عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْمَشْیِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یَتَقَدَّمَ
باب کسیکه می خواهد درنمازجابجا درحال حرکت قرائت را قطع کند .
7446- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی الرَّجُلِ یُصَلِّی فِی مَوْضِعٍ ثُمَّ یُرِیدُ أَنْ یَتَقَدَّمَ قَالَ یَکُفُّ عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی مَشْیِهِ حَتَّی یَتَقَدَّمَ
ص: 98
إِلَی الْمَوْضِعِ الَّذِی یُرِیدُ ثُمَّ یَقْرَأُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (1).
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند : کسیکه می خواهد درنمازکمی جلوتربرود درحال حرکت قرائت را باید قطع کند .
(2) 35 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الرُّجُوعِ فِی الصَّلَاةِ عَنْ قِرَاءَةِ الْجَحْدِ وَ التَّوْحِیدِ وَ إِنْ لَمْ یَتَجَاوَزِ النِّصْفَ إِلَّا مَا اسْتُثْنِیَ
باب نمازگذارحق ندارد سوره توحید وجحد را رهاکند وسوره دیگری را بخواند حتی اگرازنصف سوره هم رد نشده باشد مگر درجاهای خاص
7447- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَقُومُ فِی الصَّلَاةِ فَیُرِیدُ أَنْ یَقْرَأَ سُورَةً فَیَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- فَقَالَ یَرْجِعُ مِنْ کُلِّ سُورَةٍ إِلَّا مِنْ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
ابونصرمی گوید خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی وارد نماز شد می خواست سوره خاصر رابخواند ولی سوره توحید یا کافرون را شروع کرد (آیا می تواند آنرا رها کند وسوره دیگری را بخواند ) ؟ حضزت فرمودند : همه سورها را می توان رها کرد جزسوره توحید وکافرون
7448- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ قَرَأَ فِی الْغَدَاةِ سُورَةَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ لَا بَأْسَ وَ مَنِ افْتَتَحَ سُورَةً ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ یَرْجِعَ فِی
ص: 99
سُورَةٍ غَیْرِهَا فَلَا بَأْسَ إِلَّا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ لَا یَرْجِعُ مِنْهَا إِلَی غَیْرِهَا وَ کَذَلِکَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ.
******
ترجمه:
حلبی میگوید محضرامام صادق عرض کردم کسی درنمازصبح سوره توحید را می خواند فرمودند : اشکالی ندارد وشخص هرسوره ای را شروع کند وبعد خواست آنرا عوض کند اشکالی ندارد مگرسوره توحید وکافرون که حق ندارد آنها را رها کند وسوره دیگری را بجای آن بخواند
7449- 3- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ أَرَادَ سُورَةً فَقَرَأَ غَیْرَهَا هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَقْرَأَ نِصْفَهَا ثُمَّ یَرْجِعَ إِلَی السُّورَةِ الَّتِی أَرَادَ قَالَ نَعَمْ مَا لَمْ تَکُنْ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- أَوْ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (2)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم سوال کرد کسی تصمیم داشت سوره خاصی را بخواند پس سوره دیگری را شروع کرد آیا می تواند وقتی به نصف رسید آنرا رها کرده وهمان سوره ای را که از اول تصمیم داشت بخواند ؟ حضرت فرمودند : بله بشرط اینکه توحید وکافرون نباشد .
(4) 36 بَابُ جَوَازِ الْعُدُولِ عَنْ سُورَةٍ إِلَی غَیْرِهَا مَا لَمْ یَتَجَاوَزِ النِّصْفَ فِی غَیْرِ التَّوْحِیدِ وَ الْجَحْدِ
باب جوازعوض کردن سوره تا زمانیکه ازنصف رد نشده باشد مگرسوره توحید وجحد
7450- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع رَجُلٌ قَرَأَ سُورَةً فِی رَکْعَةٍ فَغَلِطَ أَ یَدَعُ الْمَکَانَ الَّذِی غَلِطَ فِیهِ وَ یَمْضِی فِی قِرَاءَتِهِ أَوْ یَدَعُ تِلْکَ السُّورَةَ وَ یَتَحَوَّلُ مِنْهَا إِلَی غَیْرِهَا فَقَالَ کُلُّ ذَلِکَ لَا بَأْسَ بِهِ وَ إِنْ قَرَأَ آیَةً وَاحِدَةً فَشَاءَ أَنْ یَرْکَعَ بِهَا رَکَعَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
زراره می گوید خدمت حضرت باقرعلیه السلام عرض کردم کسی درنمازسوره ای را شروع کرده یک آیه غلط خوانده آیا ادامه بدهد وسوره را تمام کند یا آنررا رها کرده ویک سوره دیگری بخواند ؟ حضرت فرمودند : هردوکارجائزاست و(حتی) اگریک آیه هم خوانده باشد می تواند ادامه داده وکوع انجام دهد ....
ص: 100
7451- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ أَنْ یَقْرَأَ السُّورَةَ فَیَقْرَأُ غَیْرَهَا قَالَ لَهُ أَنْ یَرْجِعَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَنْ یَقْرَأَ ثُلُثَیْهَا.
أَقُولُ: الظَّاهِرُ أَنَّ مُرَادَهُ تَجَاوُزُ النِّصْفِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
زراره می گوید کسی تصمیم داشت سوره ای را بخواند ولی سوره دیگری را شروع کرد (آیا اشکالی دارد) حضرت فرمودند : قبل ازآنکه دوثلث آنرا بخواند می تواند آنرا رها کند .
می گویم : ظاهرا منظورحضرت اینستکه ازنصف رد شده باشد .
7452- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ أَنْ یَقْرَأَ السُّورَةَ فَیَقْرَأُ فِی أُخْرَی قَالَ یَرْجِعُ إِلَی الَّتِی یُرِیدُ وَ إِنْ بَلَغَ النِّصْفَ.
أَقُولُ: هَذَا لَا یَشْمَلُ مَنْ تَجَاوَزَ عَنِ النِّصْفِ.
******
ترجمه:
ابو العباس می گوید : کسی تصمیم داشت سوره ای را بخواند ولی سوره دیگری را شروع کرد . حضرت فرمودند : می تواند آنرا رها کند ولوبه نصف هم رسیده باشد .
می گویم : این روایت شامل کسی نمی شود که ازنصف رد شده باشد .
7453- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْمُثَنَّی الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی الْمَکْتُوبَةِ بِنِصْفِ السُّورَةِ ثُمَّ یَنْسَی فَیَأْخُذُ فِی أُخْرَی حَتَّی یَفْرُغَ مِنْهَا ثُمَّ یَذْکُرُ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ قَالَ یَرْکَعُ وَ لَا یَضُرُّهُ.
******
ترجمه:
کسی درنمازواجب سوره ای را شروع کرد وقتی نصف آنرا خواند نصف دوم را فراموش کرد سپس سوره دیگری را خواند ولی قبل ازرکوع نصف دوم را یادش آمد . حضزت فرمودند : رکوع انجام دهد واشکالی ندارد .
ص: 101
(1) 37 بَابُ أَنَّ مَنْ قَرَأَ عَزِیمَةً فِی النَّافِلَةِ وَجَبَ أَنْ یَسْجُدَ ثُمَّ یَقُومَ وَ یُتِمَّ السُّورَةَ وَ یَرْکَعَ فَإِنْ کَانَ السُّجُودُ فِی آخِرِهَا اسْتُحِبَّ لَهُ قِرَاءَةُ الْحَمْدِ بَعْدَ الْقِیَامِ لِیَرْکَعَ عَنْ قِرَاءَةٍ
باب کسیکه درنمازنافله سوره سجده داربخواند سجده اش واجب وبعد ازسجده باید نمازش را تمام کند واگرسجده درآخرسوره باشد مستحب است بعد ازسجده بایستد وسوره حمد را بخواند تا رکوعش بعد ازقرائت باشد .
7454- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ بِالسَّجْدَةِ فِی آخِرِ السُّورَةِ قَالَ یَسْجُدُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- ثُمَّ یَرْکَعُ وَ یَسْجُدُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام در مورد كسى كه آيۀ سجده را در آخر سوره مى خواند، سؤال شد.
فرمود: به سجده مى رود، سپس برمى خيزد و حمد را مى خواند و پس از آن به ركوع مى رود و سجده مى كند.
7455- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: مَنْ قَرَأَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ فَإِذَا خَتَمَهَا فَلْیَسْجُدْ فَإِذَا قَامَ فَلْیَقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ لْیَرْکَعْ قَالَ (وَ إِذَا) (6) ابْتُلِیتَ بِهَا مَعَ إِمَامٍ لَا یَسْجُدُ فَیُجْزِیکَ الْإِیمَاءُ وَ الرُّکُوعُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
کسیکه سوره اقرء را خواند باید سجده کرده وبایستد وبعد ازحمد رکوع کند واگرامام جماعت سجده نمی کند تومی توانی با اشاره سجده ورکوع را انجام دهی .
7456- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا کَانَ آخِرُ السُّورَةِ السَّجْدَةَ أَجْزَأَکَ أَنْ تَرْکَعَ بِهَا.
ص: 102
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ لَمْ یَتَمَکَّنْ مِنَ السُّجُودِ فَأَوْمَی لَهُ لِمَا یَأْتِی (1) وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی مَنْ سَجَدَ لِلتِّلَاوَةِ وَ قَامَ فَأَرَادَ أَنْ یَرْکَعَ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةِ الْفَاتِحَةِ لِأَنَّ مَا مَضَی مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ (2).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام فرمودند : وقتی سجده در آخرسوره بود فقط کافی است که رکوع انجام دهی
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند برکسیکه قدرت سجده نداشته وفقط اشاره کرده . وممکن است حمل کنیم به کسیکه بعد ازتلاوت سجده کرده وبعد ازایستادن خواسته بدون قرائت رکوع انجام دهد چون دلائل قبلی هم حمل براستحباب شده .
(3) 38 بَابُ أَنَّ مَنْ صَلَّی خَلْفَ مَنْ لَا یَقْتَدِی بِهِ فَقَرَأَ الْعَزِیمَةَ وَ لَمْ یَسْجُدْ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِیمَاءُ لِسُجُودِ الْعَزِیمَةِ
باب کسیکه پشت سرفردی نمازخوانده بدون اینکه اقتدا کرده باشد وبا اینکه عزیمه را خوانده ولی سجده نکرده خودش باید بصورت اشاره سجده کند
7457- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ صَلَّیْتَ مَعَ قَوْمٍ فَقَرَأَ الْإِمَامُ- اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ- أَوْ شَیْئاً مِنَ الْعَزَائِمِ- وَ فَرَغَ مِنْ قِرَاءَتِهِ وَ لَمْ یَسْجُدْ فَأَوْمِ إِیمَاءً وَ الْحَائِضُ تَسْجُدُ إِذَا سَمِعَتِ السَّجْدَةَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : اگردرنمازجماعت امام سوره عزیمه یا بعضی ازآنرا خواند ولی سجده انجام نداد توبصورت اشاره باید سجده کنی وزن حائض هم با شنیدن عزیمه باید سجده انجام دهد .
7458- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی مَعَ قَوْمٍ لَا یَقْتَدِی بِهِمْ فَیُصَلِّی لِنَفْسِهِ وَ رُبَّمَا قَرَءُوا آیَةً مِنَ الْعَزَائِمِ- فَلَا یَسْجُدُونَ فِیهَا فَکَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ لَا یَسْجُدْ.
ص: 103
أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ یُومِئُ إِیمَاءً لِمَا مَرَّ (1) وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی الْإِنْکَارِ لَکِنْ مَعَ فَرْضِ الْقُدْرَةِ عَلَی السُّجُودِ بِحَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ بِهِ لِتَأَخُّرِهِ أَوْ یَعْلَمُونَ وَ لَا یُنْکِرُونَ أَوْ مَخْصُوصٌ بِالسَّمَاعِ دُونَ الِاسْتِمَاعِ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه با یک گروهی نمازمی خواند بدون اینکه اقتدا کرده باشد اگرآنها سوره عزیمه را خواندند وسجده نکردند فرمودند : اوهم سجده نکند .
می گویم : منظورایتستکه (سجده معمول نکند بلکه )اشاره کند . شاید هم منظورانکارازطرف آنها باشد (امکان سجده نداشته باشد )برفرض اینکه سجده ممکن باشد چون ممکن است آنها اصلا خبردارنشوند ازسجده اوچون جلوتراستاده اند یا خبردارمی شوند اما کاری با اوندارند (اورا انکارنمی کنند )یا اینکه سجده درصورت استماع است ولی اینجا سماع بوده (به گوشش رسیده نه اینکه گوش داده ) پس سجده نکند
(3) 39 بَابُ أَنَّ مَنْ قَرَأَ سُورَةً مِنَ الْعَزَائِمِ فِی نَافِلَةٍ وَ نَسِیَ سُجُودَ الْعَزِیمَةِ وَجَبَ أَنْ یَسْجُدَ لَهَا مَتَی ذَکَرَ فِی النَّافِلَةِ أَوْ بَعْدَهَا
باب کسیکه درنافله عزیمه خوانده ولی سجده را فراموش کرده هروقت یادش آمد چه درنافله یا بعد از آن واجب است سجده کند .
7459- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ السَّجْدَةَ- فَیَنْسَاهَا حَتَّی یَرْکَعَ وَ یَسْجُدَ قَالَ یَسْجُدُ إِذَا ذَکَرَ إِذَا کَانَتْ مِنَ الْعَزَائِمِ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْعَلَاءِ نَحْوَهُ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
ازیکی ازدوامام علیهما السلام سوال کرد کسی درنمازعزیمه خوانده ولی سجده را فراموش کرد تا اینکه رکوع وسجده انجام داد حضرت فرمودند : اگرازعزائم بوده هروقت یادش آمد باید سجده کند .
ص: 104
(1) 40 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ قِرَاءَةِ سُورَةٍ مِنَ الْعَزَائِمِ فِی الْفَرِیضَةِ وَ جَوَازِهَا فِی النَّافِلَةِ وَ وُجُوبِ الْعُدُولِ عَنْهَا لَوْ شَرَعَ فِیهَا فِی الْفَرِیضَةِ نَاسِیاً
باب عدم جوازخواندن سورعزائم درنمازواجب واگرازروی فراموشی هم شروع کرد عدول به سوره دیگرواجب است اما درنافله خواندنش اشکال ندارد .
7460- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا تَقْرَأْ فِی الْمَکْتُوبَةِ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْعَزَائِمِ- فَإِنَّ السُّجُودَ زِیَادَةٌ فِی الْمَکْتُوبَةِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
زراره ازیکی ازدوامام علیهما السلام : نباید درنماز واجب سورعزائم را بخوانی چون سجده (آن ) زیادی (عمدی ) درنمازاست .
7461- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: مَنْ قَرَأَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ فَإِذَا خَتَمَهَا فَلْیَسْجُدْ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا تَقْرَأْ فِی الْفَرِیضَةِ اقْرَأْ فِی التَّطَوُّعِ.
******
ترجمه:
فرمودند : کسیکه (درنافله ) سوره اقرء را بخواند درپایان باید سجده کند ...تا اینکه فرمودند :درنمازواجب حق نداری آنرا بخوانی
7462- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی الرَّجُلِ یَسْمَعُ السَّجْدَةَ فِی السَّاعَةِ الَّتِی لَا تَسْتَقِیمُ الصَّلَاةُ فِیهَا قَبْلَ غُرُوبِ الشَّمْسِ وَ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَجْرِ فَقَالَ لَا یَسْجُدْ وَ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی الْمَکْتُوبَةِ سُورَةً فِیهَا سَجْدَةٌ مِنَ الْعَزَائِمِ- فَقَالَ إِذَا بَلَغَ مَوْضِعَ السَّجْدَةِ فَلَا یَقْرَأْهَا
ص: 105
وَ إِنْ أَحَبَّ أَنْ یَرْجِعَ فَیَقْرَأَ سُورَةً غَیْرَهَا وَ یَدَعَ الَّتِی فِیهَا السَّجْدَةُ فَیَرْجِعُ إِلَی غَیْرِهَا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه (آیه) سجده درزمانیکه معمولا وقت نماز نیست می شنود .فرمودند: سجده نکند . ودرمورد کسیکه درنماز سوره سجده دارخوانده فرمودند : وقتی به آیه سجده رسیدآنرا نخواند واگر خواست می تواند آن سوره را رها کرده وسوره دیگری بخواند....س
7463- 4- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی الْفَرِیضَةِ سُورَةَ النَّجْمِ- أَ یَرْکَعُ بِهَا أَوْ یَسْجُدُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَقْرَأُ بِغَیْرِهَا قَالَ یَسْجُدُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَقْرَأُ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- وَ یَرْکَعُ (وَ ذَلِکَ زِیَادَةٌ فِی الْفَرِیضَةِ) (2) وَ لَا یَعُودُ یَقْرَأُ فِی الْفَرِیضَةِ بِسَجْدَةٍ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (3).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کرد کسی درنماز واجب سوره نجم را می خواند آیا (سجده تلاوت را رها کند و) به رکوع رود یا اینکه به سجده (تلاوت) رفته سپس بلند شود ویک سوره دیگری بخواند ؟ فرمودند : به سجده رفته بعد بلند شود وسوره حمد را بخواند وبه رکوع برود
7464- 5- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِمَامٍ یَقْرَأُ السَّجْدَةَ- فَأَحْدَثَ قَبْلَ أَنْ یَسْجُدَ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یُقَدِّمُ غَیْرَهُ فَیَسْجُدُ وَ یَسْجُدُونَ وَ یَنْصَرِفُ فَقَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُمْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ نَحْوَهُ (5) أَقُولُ: السُّجُودُ فِی الْمَکْتُوبَةِ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا مَرَّ (6).
******
ترجمه:
سوال کردم ازامام جماعتی که آیه سجده خوانده وقبل انجام سجده وضویش باطل شده چه کند ؟ فرمودند : کسی را جای خود قراردهد (نائب ) وبقیه سجده انجام دهند ونماز را تمام کنند نمازشان هم صحیح است .
می گویم : سجده درنمازواجب حمل برتقیه می شود بخاطرآنچه که گذشت .
ص: 106
(1) 41 بَابُ حُکْمِ الْقِرَاءَةِ مِنَ الْمُصْحَفِ فِی النَّافِلَةِ وَ الْفَرِیضَةِ
باب حکم خواندن قرآن ازروی مصحف
7465- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِیَادٍ الصَّیْقَلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا تَقُولُ فِی الرَّجُلِ یُصَلِّی وَ هُوَ یَنْظُرُ فِی الْمُصْحَفِ یَقْرَأُ فِیهِ یَضَعُ السِّرَاجَ قَرِیباً مِنْهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
زید صیقل می گوید : محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی درحال نمازچراغی را کنارش می گذارد وازروی قرآن سوره را می خواند ؟ فرمودند : اشکالی ندارد .
7466- 2- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ یَضَعُ الْمُصْحَفَ أَمَامَهُ یَنْظُرُ فِیهِ وَ یَقْرَأُ وَ یُصَلِّی قَالَ لَا یَعْتَدُّ بِتِلْکَ الصَّلَاةِ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْفَرِیضَةِ مَعَ الْحِفْظِ وَ الْأَوَّلُ عَلَی النَّافِلَةِ أَوْ مَعَ عَدَمِهِ ذَکَرَهُ بَعْضُ عُلَمَائِنَا (4).
******
ترجمه:
(5) 42 بَابُ تَخْیِیرِ الْمُصَلِّی فِی الثَّالِثَةِ وَ الرَّابِعَةِ بَیْنَ قِرَاءَةِ الْحَمْدِ وَحْدَهَا وَ بَیْنَ التَّسْبِیحَاتِ الْأَرْبَعِ وَ اسْتِحْبَابِ تَکْرَارِهَا ثَلَاثاً وَ الِاسْتِغْفَارِ بَعْدَهَا
باب نمازگذاردررکعت سوم وچهارم مخیراست که حمد تنها را بخواند یا تسبیحات اربع را سه مرتبه تکرارکند یک بارهم استغفارکند .
7467- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ
ص: 107
سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ مِنَ الظُّهْرِ قَالَ تُسَبِّحُ وَ تَحْمَدُ اللَّهَ وَ تَسْتَغْفِرُ لِذَنْبِکَ وَ إِنْ شِئْتَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ فَإِنَّهَا تَحْمِیدٌ وَ دُعَاءٌ.
******
ترجمه:
زراره ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازدو رکعت آخرنماز ظهر؟ فرمودند : تسبیح وحمد بگوازگناهانت استغفارکن واگرخواستی حمد را بخوان زیرا این سوره حمد ودعا است .
7468- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقِرَاءَةِ خَلْفَ الْإِمَامِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ فَقَالَ الْإِمَامُ یَقْرَأُ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ مَنْ خَلْفَهُ یُسَبِّحُ فَإِذَا کُنْتَ وَحْدَکَ فَاقْرَأْ فِیهِمَا وَ إِنْ شِئْتَ فَسَبِّحْ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
معاویه بن عمار می گوید : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم قرائت دررکعت سوم وچهارم درنمازجماعت حضرت فرمودند : امام سوره حمد را می خواند وماموم تسبیحت واگرفرادا نمازمی خوانی می توانی سوره حمد یا تسبیحات را بخوانی .
7469- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَنْظَلَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ مَا أَصْنَعُ فِیهِمَا فَقَالَ إِنْ شِئْتَ فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ إِنْ شِئْتَ فَاذْکُرِ اللَّهَ فَهُوَ سَوَاءٌ قَالَ قُلْتُ: فَأَیُّ ذَلِکَ أَفْضَلُ فَقَالَ هُمَا وَ اللَّهِ سَوَاءٌ إِنْ شِئْتَ سَبَّحْتَ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ التَّسَاوِی فِی الْإِجْزَاءِ لِمَا یَأْتِی (4) مِنَ التَّرْجِیحِ لِلتَّسْبِیحِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ حَنْظَلَةَ می گوید ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم دردورکعت آخرچه کنم ؟ فرمودند : اگربخواهی می توانی سوره حمد یا تسبیحات را بخوانی هردومساوی است . عرض کردم کدام بهتراست ؟ فرمودند : بخدا هردومساوی هستند خواستی حمد یا تسبیحات را بگو .
می گویم : یعنی هردو مجزی هستند .
7470- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا یَقْرَأُ الْإِمَامُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ فِی آخِرِ الصَّلَاةِ فَقَالَ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ لَا یَقْرَأُ الَّذِینَ خَلْفَهُ وَ یَقْرَأُ الرَّجُلُ فِیهِمَا إِذَا صَلَّی وَحْدَهُ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ.
******
ترجمه:
جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ می گوید : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم امام جماعت دردورکعت آخرنمازچه بخواند ؟ حضرت فرمودند : باید سوره حمد را بخواند ولی مامومین نباید (چیزی ) بخواند . وزمانیکه فرادا نماز می خواند باید فقط حمد را بخواند .
ص: 108
7471- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع مَا یُجْزِئُ مِنَ الْقَوْلِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ قَالَ أَنْ تَقُولَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ تُکَبِّرَ وَ تَرْکَعَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
زراره می گوید : خدمت حضرت باقرعلیه السلام عرض کردم دردورکعت آخرنمازچه چیزی کفایت می کند ؟ فرمودند : اینکه بگوئ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ. وتکبیربگوئ ورکوع انجام دهی .
7472- 6- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: عَشْرُ رَکَعَاتٍ رَکْعَتَانِ مِنَ الظُّهْرِ وَ رَکْعَتَانِ مِنَ الْعَصْرِ وَ رَکْعَتَا الصُّبْحِ وَ رَکْعَتَا الْمَغْرِبِ وَ رَکْعَتَا الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ لَا یَجُوزُ فِیهِنَّ الْوَهْمُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ هِیَ الصَّلَاةُ الَّتِی فَرَضَهَا اللَّهُ [عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ فِی الْقُرْآنِ] (4) وَ فَوَّضَ إِلَی مُحَمَّدٍ ص- فَزَادَ النَّبِیُّ ص فِی الصَّلَاةِ سَبْعَ رَکَعَاتٍ هِیَ سُنَّةٌ لَیْسَ فِیهِنَّ (5) قِرَاءَةٌ إِنَّمَا هُوَ تَسْبِیحٌ وَ تَهْلِیلٌ وَ تَکْبِیرٌ وَ دُعَاءٌ فَالْوَهْمُ إِنَّمَا هُوَ (6) فِیهِنَّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : نمازها(ی شبانه روزی ) ده رکعت بوده ظهر- عصر- مغرب - عشاء وصبح هرکدام دورکعت که درآنها شک جایز نیست ...این نمازهائ استکه خداوند واجب کرد (درقرآن برمومنین) وبه حضرت محمد صلی الله علیه وآله واگذارکرد ایشان هم هفت رکعت اضافه کردند که آنها سنت هستند وقرائت درآنها نیست ودرآنها تسبیح وتهلیل وتکبیرودعا است پس شک درآنها راه دارد .
7473- 7- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَدْنَی مَا یُجْزِی مِنَ الْقَوْلِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ أَنْ (8) تَقُولَ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ.
ص: 109
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الضَّرُورَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : حد اقل چیزی که دردو رکعت آخرنماز می توان گفت سه تسبیح است . یعنی سه باربگوئ سبحان الله
می گویم : این درحال ضرورت است .
7474- 8- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُرَشِیِّ (2) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ أَنَّهُ صَحِبَ الرِّضَا ع مِنَ الْمَدِینَةِ إِلَی مَرْوَ- فَکَانَ یُسَبِّحُ فِی الْأُخْرَاوَیْنِ یَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَرْکَعُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی تَرْجِیحِ التَّسْبِیحِ وَ غَیْرِهِ (3).
******
ترجمه:
أَبِی الضَّحَّاکِ که درسفرمدینه به مرو همراه حضرت رضا علیه السلام بوده می گوید : ایشان دردورکعت آخرنمازتسبیحات اربع را سه مرتبه تکرار می کردند .
می گویم : این تسبیح ازهرتسبیح وذکری بهتراست .
(4) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ التَّوْحِیدِ لِمَنْ غَلِطَ فِی سُورَةٍ وَ اسْتِحْبَابِ تَنْبِیهِ الْمَأْمُومِ الْإِمَامَ إِذَا غَلِطَ
باب مستحب است خواندن سوره توحید برای کسیکه سوره را غلط می خواند . واگر امام غلط خواند ماموم باید اورا متوجه کند .
7475- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ غَلِطَ فِی سُورَةٍ فَلْیَقْرَأْ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُمَّ لْیَرْکَعْ.
******
ترجمه:
کسیکه سوره را غلط می خواند باید سوره توحید را بخواند وبه رکوع برود .
7476- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْإِمَامِ إِذَا أَخْطَأَ فِی الْقُرْآنِ- فَلَا یَدْرِی مَا یَقُولُ قَالَ یَفْتَحُ عَلَیْهِ بَعْضُ مَنْ خَلْفَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سماعه ازحضرت سوال کردم وقتی امام درقرائت اشتباه کرده بطوری که نمی داند چه بخواند . فرمودند : ماموم باید اورا متوجه کند . (باخواندن آیه ای ازهمان سوره )
ص: 110
7477- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَؤُمُّ الْقَوْمَ فَیَغْلَطُ قَالَ یَفْتَحُ عَلَیْهِ مَنْ خَلْفَهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی فِی الْجَمَاعَةِ (2).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد امام جماعت چیزی را اشتباه می خواند . فرمودند : ماموم باید اورا متوجه کند .
(3) 44 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ قِرَاءَةِ سُورَةٍ فِی الصَّلَاةِ یَفُوتُ بِقِرَاءَتِهَا الْوَقْتُ
باب عدم جواز خواندن سوره ای که با خواندن آن وقت نماز تمام میشود .
7478- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَرَأَ شَیْئاً مِنْ (الحم) [آلِ حم] (5)- فِی صَلَاةِ الْفَجْرِ فَاتَهُ الْوَقْتُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : درنماز صبح نباید سوره ازحوامیم که با خواندن آن وقت تمام میسود را خواند .
7479- 2- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ لَا تَقْرَأْ فِی الْفَجْرِ شَیْئاً مِنَ الْحم.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْمَوَاقِیتِ عُمُوماً (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنماز صبح نباید سوره ای ازحم را خواند .
ص: 111
(1) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ فِی نَافِلَةِ الْعِشَاءِ بِالْوَاقِعَةِ وَ التَّوْحِیدِ وَ قِرَاءَةِ الْوَاقِعَةِ کُلَّ لَیْلَةٍ
باب مستحب است درنافله عشاء حمد وسوره واقعه را خواند وهمینطور واقعه درهرشب مستحب است .
7480- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی طَالِبٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ قَالَ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَقْرَأُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ بَعْدَ الْعَتَمَةِ الْوَاقِعَةَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام دردورکعت بعد ازعشاء سوره توحید و واقعه را می خواندند .
7481- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی طَلْحَةَ عَنْ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ بَعْدَ الْعَتَمَةِ- بِالْوَاقِعَةِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام دردورکعت بعد ازعشاء سوره توحید و واقعه را می خواندند .
7482- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ سُورَةَ الْوَاقِعَةِ- أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ (5) النَّاسُ أَجْمَعِینَ وَ لَمْ یَرَ فِی الدُّنْیَا بُؤْساً أَبَداً وَ لَا فَقْراً وَ لَا فَاقَةً وَ لَا آفَةً مِنْ آفَاتِ الدُّنْیَا وَ کَانَ مِنْ رُفَقَاءِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هَذِهِ السُّورَةُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع خَاصَّةً لَمْ یَشْرَکْهُ فِیهَا أَحَدٌ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هركس در هر شب جمعه ، سوره واقعه را بخواند، خداوند ، او را دوست مى دارد و محبوب همه مردمانش مى گرداند، و هرگز در دنيا گرفتار درويشى، فقر، درماندگى و هيچ آفتى از آفات دنيا نخواهد شد و از همراهان امير مؤمنان خواهد بود. اين سوره، ويژه اميرمؤمنان است و كسى در آن ، شريكش نيست.
مَعْرُوفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنِ اشْتَاقَ إِلَی الْجَنَّةِ وَ صِفَتِهَا فَلْیَقْرَأِ الْوَاقِعَةَ- وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی صِفَةِ النَّارِ فَلْیَقْرَأْ سَجْدَةَ لُقْمَانَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکس مشتاق بهشت واوصاف آنست پس سوره واقعه را بخواند وهرکس مایل است اوصاف جهنم را ببیند پس سوره سجده لقمان را بخواند . (ظاهرا منظورسوره سجده است که بعد لقمان می باشد )
7484- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ (2) الْعَبَّاسِ عَنْ (حَمَّادٍ عَنْ عَمْرٍو) (3) عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (4) ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْوَاقِعَةَ کُلَّ لَیْلَةٍ قَبْلَ أَنْ یَنَامَ لَقِیَ اللَّهَ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ.
******
ترجمه:
از امام باقر علیه السلام روایت شده است:
کسی که هرشب قبل از اینکه بخوابد سوره واقعه را بخواند خداوند عز و جل را در حالی ملاقات کند که چهره اش همچون ماه شب چهارده باشد.
(5) 46 بَابُ جَوَازِ قِرَاءَةِ الْمُصَلِّی الْفَاتِحَةَ وَ السُّورَةَ فِی نَفَسٍ وَاحِدٍ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ کَذَا فِی الْإِخْلَاصِ وَ اسْتِحْبَابِ سَکْتَةٍ فِی آخِرِ کُلٍّ مِنَ الْحَمْدِ وَ السُّورَةِ
باب جائز است نمازگذارحمد وسوره را وهمینطورسوره توحید را با یک نفس بخواند ولی کراهت دارد ومستحب است پایان حمد وسوره کمی مکث کند .
7485- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی الْفَرِیضَةِ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- وَ سُورَةٍ أُخْرَی فِی النَّفَسِ الْوَاحِدِ قَالَ إِنْ شَاءَ قَرَأَ فِی نَفَسٍ وَ إِنْ شَاءَ [فِی] (7) غَیْرِهِ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ (8)
وَ
رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ
ص: 113
الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ لَا بَأْسَ (1)
******
ترجمه:
علي بن جعفر گوید : از موسی بن جعفر صلوات اللَّه علیه در مورد شخصی که در نماز فريضه، حمد و سوره را در یک نفس می خواند سؤال کردم؛ امام فرمودند : اگر خواست در یک نفس (و بدون توقف در بین آن) قرائت کند و اگر خواست در غیر یک نَفَس
7486- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ رَجُلَیْنِ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ص- اخْتَلَفَا فِی صَلَاةِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَکَتَبَا (3) إِلَی أُبَیِّ بْنِ کَعْبٍ- کَمْ کَانَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ ص مِنْ سَکْتَةٍ قَالَ کَانَتْ لَهُ سَکْتَتَانِ إِذَا فَرَغَ مِنْ أُمِّ الْقُرْآنِ وَ إِذَا فَرَغَ مِنَ السُّورَةِ.
******
ترجمه:
امام باقر صلوات اللَّه علیه فرمود : دو مرد از اصحاب رسول اللّه صلی اللَّه علیه و آله در مورد نماز رسول اللَّه صلی اللَّه اختلاف کردند، پس به أُبی بن کعب نامه نوشتند : رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله چند سَکْتَه (یعنی توقف و مکث و سکوت) داشتند؟ او گفت : دو سَکْتَه : یکی هنگامی که از قرائت حمد فارغ می شد و یکی هنگامی که از قرائت سوره فارغ می شد!
7487- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی بِإِسْنَادٍ لَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُکْرَهُ أَنْ تُقْرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی نَفَسٍ وَاحِدٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (5).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : مکروه است که سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد در یک نفس قرائت شود!
(6) 47 بَابُ جَوَازِ الْقِرَاءَةِ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ بَلِ اسْتِحْبَابِهِمَا فِی الْفَرَائِضِ وَ النَّوَافِلِ وَ أَنَّهُمَا مِنَ الْقُرْآنِ
باب جائز است خواندن معوذتین بلکه درنمازواجب و مستحب استحباب دارد واینکه آنها جزء قرآن است .
7488- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 114
الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَغْرِبَ فَقَرَأَ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ (1).
******
ترجمه:
صَفْوَانَ الْجَمَّالِ : باحضرت صادق علیه السلام نمازمغرب را خواندیم ایشان دردورکعت معوذتین را خواندند (واین رد برعامه است )
7489- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ صَابِرٍ مَوْلَی بَسَّامٍ قَالَ: أَمَّنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی صَلَاةِ الْمَغْرِبِ فَقَرَأَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ ثُمَّ قَالَ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَقَرَأَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ (3)
******
ترجمه:
باحضرت صادق علیه السلام نمازمغرب را خواندیم ایشان دردورکعت معوذتین را خواندند وبعد فرمودند : این دو سوره از قرآن است .
7490- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: أَمَرَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَنْ أَقْرَأَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ فِی الْمَکْتُوبَةِ.
******
ترجمه:
مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ :حضرت صادق علیه السلام به من دستور دادند که درنمازهای واجب معوذتین را بخوانم .ُ
7491- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْوَتْرِ وَ قُلْتُ إِنَّ بَعْضاً رَوَی قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی الثَّلَاثِ وَ بَعْضاً رَوَی الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ فِی الثَّالِثَةِ- قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَقَالَ اعْمَلْ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم ازقرائت درنمازوتروعرض کردم بعضی روایت می کنند سه مرتبه توحید وبعضی دیگرمعوذتین وبعضی یک بار توحید . حضرت فرمودند : معوذتین وتوحید را بخوان .
7492- 5- (6) الْحَسَنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ أَ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ- فَقَالَ الصَّادِقُ ع هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ- فَقَالَ الرَّجُلُ إِنَّهُمَا لَیْسَتَا مِنَ الْقُرْآنِ- فِی قِرَاءَةِ ابْنِ مَسْعُودٍ وَ لَا فِی مُصْحَفِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَخْطَأَ ابْنُ مَسْعُودٍ أَوْ قَالَ کَذَبَ ابْنُ مَسْعُودٍ وَ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ- فَقَالَ الرَّجُلُ فَأَقْرَأُ بِهِمَا فِی
ص: 115
الْمَکْتُوبَةِ فَقَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
سوال شد ازحضرت صادق علیه السلام آیا معوذتین جزء قرآن است ؟ فرمودند : جزءقرآن است . کسی گفت درقرائت ابن مسعود نه درمصحف اوجزء قرآن نیست . حضرت فرمودند : ابن مسعود اشتباه کرده یا فرمودند ابن مسعود دروغ گفته اینها جزء قرآن است . آنمرد گفت : آیا درنماز واجب آنها را بخوانم ؟ فرمودند : بله
7493- 6- (1) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ (عَلِیِّ بْنِ) (2) سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ ابْنَ مَسْعُودٍ کَانَ یَمْحُو- الْمُعَوِّذَتَیْنِ مِنَ الْمُصْحَفِ فَقَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ إِنَّمَا فَعَلَ ذَلِکَ ابْنُ مَسْعُودٍ بِرَأْیِهِ وَ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
بِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ : محضرحضرت باقرعلیه السلام عرض کردم ابن مسعود معوذتین را ازقرآن حذف کرده فرمودند : پدرم می فرمودند : او اینکاررا با نظرخودش انجام داده این دوسوره جزء قرآن است .
(5) 48 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ الْقِرَاءَةُ بِهِ فِی الْفَرَائِضِ مِنَ السُّوَرِ الطِّوَالِ وَ الْمُتَوَسِّطَاتِ وَ الْقِصَارِ
باب آنچه که درنمازهای واجب خواندنش مستحب است ازسورهای طولانی متوسط وکوتاه قرآن
7494- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ (7) عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُصَلِّی الْغَدَاةَ بِعَمَّ یَتَسَاءَلُونَ- وَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- وَ لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ
ص: 116
الْقِیَامَةِ وَ شِبْهِهَا وَ کَانَ یُصَلِّی الظُّهْرَ بِسَبِّحِ اسْمَ- وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا وَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- وَ شِبْهِهَا وَ کَانَ یُصَلِّی الْمَغْرِبَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ إِذَا زُلْزِلَتْ- وَ کَانَ یُصَلِّی الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ بِنَحْوِ مَا یُصَلِّی فِی الظُّهْرِ وَ الْعَصْرَ بِنَحْوٍ مِنَ الْمَغْرِبِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : رسول اکرم صلی الله علیه وآله نمازصبح را با سورهای عم -غاشیه - قیامت ومشابه اینها می خواندند ونمازظهررا با سورهای سبح اسم - شمس - غاشیه ومشابه اینها ونمازمغرب را با سورهای توحید - نصر- زلزال ونمازعشاء را مثل ظهروعصرومغرب می خواندند .
7495- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ السُّوَرِ تُقْرَأُ فِی الصَّلَوَاتِ قَالَ أَمَّا الظُّهْرُ وَ الْعِشَاءُ الْآخِرَةُ تُقْرَأُ فِیهِمَا سَوَاءً وَ الْعَصْرُ وَ الْمَغْرِبُ سَوَاءً وَ أَمَّا الْغَدَاةُ فَأَطْوَلُ وَ أَمَّا الظُّهْرُ وَ الْعِشَاءُ الْآخِرَةُ فَسَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا وَ نَحْوُهَا (2) وَ أَمَّا الْعَصْرُ وَ الْمَغْرِبُ فَإِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ- وَ أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ وَ نَحْوُهَا (3) وَ أَمَّا الْغَدَاةُ فَعَمَّ یَتَسَاءَلُونَ- وَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- وَ لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ درروایتی می گوید : محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم درنمازها چه سورهائ خوانده می شود ؟ فرمودند : ظهر وعشاء مثل هم عصرومغرب هم مثل هم اما نماز صبح (سوره ) طولانی تر. ظهروعشاء سورهائ مثل اعلی - شمس . عصر ومغرب مثل نصر- تکاثر- وصبح مثل عم -غاشیه - قیامت وانسان .
7496- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: أَفْضَلُ مَا یُقْرَأُ فِی الصَّلَوَاتِ (5) فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدُ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- إِلَّا فِی صَلَاةِ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- فَإِنَّ الْأَفْضَلَ أَنْ یُقْرَأَ فِی الْأُولَی مِنْهَا الْحَمْدُ وَ سُورَةُ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ وَ سَبِّحِ [اسْمَ] (6)- وَ فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فِی الْأُولَی الْحَمْدُ وَ سُورَةُ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ وَ سُورَةُ الْمُنَافِقِینَ- إِلَی أَنْ قَالَ وَ فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ- وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدُ- وَ هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ وَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- فَإِنَّ مَنْ قَرَأَهُمَا فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ- وَ یَوْمَ
ص: 117
الْخَمِیسِ وَقَاهُ اللَّهُ شَرَّ الْیَوْمَیْنِ قَالَ وَ حَکَی مَنْ صَحِبَ الرِّضَا ع إِلَی خُرَاسَانَ- لَمَّا أُشْخِصَ إِلَیْهَا أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ فِی صَلَاتِهِ بِالسُّوَرِ الَّتِی ذَکَرْنَاهَا (1).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : بهترین سورهائ که درنمازها خوانده می شود رکعت اول حمد وقدر ورکعت دوم حمد وتوحید می باشد . مگرنمازعشاء شب جمعه که بهتراست دررکعت اول حمد وجمعه - رکعت دوم حمد وسبح اسم - ودرنماز صبح وظهر.عصرروزجمعه رکعت اول سوره حمد وجمعه ورکعت دوم حمد وسوره منافقین ...تاآنجا که فرمودند : درنمازصبح روزدوشنبه وپنج شنبه رکعت اول حمد وانسان - ورکعت دوم حمد وغاشیه کسیکه دراین دوروزاین سورهارا بخواند خداوند اورا ازشرآن روزها حفظ میکند . کسی هم که درسفرحضرت رضا علیه السلام به خراسان همراه ایشان بوده برایش روشن بوده که ایشان هم همین سورهارا می خواندند .
(4) 49 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَهَا بِالْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ وَ الْأَعْلَی وَ التَّوْحِیدِ
باب مستحب است درشب وروز جمعه نمازبا سوره جمعه - منافقین - اعلی وتوحید خوانده شود .
7497- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ وَ بِإِسْنَادِهِ (6) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْقِرَاءَةُ فِی الصَّلَاةِ فِیهَا شَیْ ءٌ مُوَقَّتٌ قَالَ لَا إِلَّا الْجُمُعَةَ تَقْرَأُ فِیهَا بِالْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم آیا قراوت درنمازها چیزمعینی است ؟ فرمودند : خیرمگرروزجمعه که درآن سوره جمعه ومنافقین خوانده می شود .
7498- 2- (8) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ
ص: 118
عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اقْرَأْ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ الْجُمُعَةَ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ فِی الْفَجْرِ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الْجُمُعَةِ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : درنماز شب جمعه سوره جمعه و اعلی ودرنمازصبح سوره جمعه وتوحید ودرنمازجمعه سوره جمعه ومنافقین را بخوان .
7499- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ وَ رِبْعِیٍّ رَفَعَاهُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ- تُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ فِی الْعَتَمَةِ سُورَةُ الْجُمُعَةِ- وَ إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ وَ فِی صَلَاةِ الصُّبْحِ مِثْلُ ذَلِکَ وَ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ مِثْلُ ذَلِکَ وَ فِی صَلَاةِ الْعَصْرِ مِثْلُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : مستحب است درنمازعشاء شب جمعه سوره جمعه وإِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ وصبح ونماز جمعه ونمازعصرجمعه هم این دوسوره خوانده شود .
7500- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ حَیَّانَ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ فَاقْرَأْ فِی الْمَغْرِبِ سُورَةَ الْجُمُعَةِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ إِذَا کَانَ فِی الْعِشَاءِ (4) الْآخِرَةِ فَاقْرَأْ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- فَإِذَا کَانَ صَلَاةُ (5) الْغَدَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَاقْرَأْ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَإِذَا کَانَ صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَاقْرَأْ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ- وَ إِذَا کَانَ صَلَاةُ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَاقْرَأْ بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازمغرب شب جمعه سوره جمعه وتوحید - نمازعشاء سوره جمعه واعلی - نمازصبح سوره جمعه وتوحید - ودرنمازجمعه سوره جمعه ومنافقین - وعصرروز جمعه سوره جمعه وتوحید را بخوان .
7501- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ حَکَی مَنْ صَحِبَ الرِّضَا ع إِلَی خُرَاسَانَ لَمَّا أُشْخِصَ إِلَیْهَا أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ فِی الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ- لَیْلَةَ
ص: 119
الْجُمُعَةِ فِی الْأُولَی مِنْهَا الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ سَبِّحِ اسْمَ- وَ فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْمُنَافِقِینَ.
******
ترجمه:
کسی که درسفرحضرت رضا علیه السلام به خراسان همراه ایشان بوده برایش روشن بوده که ایشان درنماز عشاء شب جمعه دررکعت اول حمد وجمعه - رکعت دوم حمد واعلی - ودرنماز صبح ظهروعصردررکعت اول سوره حمد وجمعه - ودرکعت دوم سوره حمد ومنافقین را می خواندند .
7502- 6- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَقُولُ اقْرَأْ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ فَإِنَّ قِرَاءَتَهُمَا سُنَّةٌ- یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی الْغَدَاةِ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ لَا یَنْبَغِی لَکَ أَنْ تَقْرَأَ بِغَیْرِهِمَا فِی صَلَاةِ الظُّهْرِ یَعْنِی یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِمَاماً کُنْتَ أَوْ غَیْرَ إِمَامٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام دریک روایت طولانی فرمودند : درنمازهای صبح وظهروعصرجمعه سوره جمعه ومنافقین را بخوان زیرا سنت است وسزاوارنیست درنماز ظهرغیراین دوسوره را بخوانی چه امام باشی یا ماموم .
7503- 7- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: الْقُنُوتُ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ (3)- وَ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ الْجُمُعَةَ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ الْمُنَافِقِینَ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام درحدیث ْأَرْبَعِمِائَةِ فرمودند : قنوت درنمازجمعه قبل ازرکوع است ودررکعت اول سوره حمد وجمعه - ودررکعت دوم حمد ومنافقین خوانده می شود .
7504- 8- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْوَاجِبُ عَلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ إِذَا کَانَ لَنَا شِیعَةٌ- أَنْ یَقْرَأَ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ بِالْجُمُعَةِ- وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ فِی صَلَاةِ الظُّهْرِ بِالْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ- فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ فَکَأَنَّمَا یَعْمَلُ بِعَمَلِ رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ کَانَ جَزَاؤُهُ وَ ثَوَابُهُ عَلَی اللَّهِ الْجَنَّةَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ الْمُؤَکَّدِ لِمَا مَضَی (5) وَ یَأْتِی (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : واجب است برشیعیان ما درنماز شب جمعه سوره جمعه واعلی ودرظهرجمعه سوره جمعه ومنافقین وقتی چنین کند عملش مثل عمل رسول خدا صلی الله علیه وآله شده وپاداش اوازطرف خداوندبهشت خواهد بود .
میگویم : این روایت حمل بر مستحب موکد می شود بدلیل آنچه که قبلا گذشت .
ص: 120
7505- 9- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: قَالَ یَا عَلِیُّ بِمَا تُصَلِّی فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ- قُلْتُ بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ وَ إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ- فَقَالَ رَأَیْتُ أَبِی یُصَلِّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ فِی الْفَجْرِ بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ- وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ فِی الْجُمُعَةِ بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ- وَ إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ.
******
ترجمه:
حضرت کاظم خطاب به برادرشان فرمودند : ای علی شب جمعه نماز را با چه سوره ای می خوانی ؟ عرض کردم : با سوره جمعه ومنافقین . حضرت فرمودند : دیدم پدرم با سوره جمعه وتوحید وصبح جمعه با سوره جمعه واعلی - ودرنماز جمعه با سوره جمعه ومنافقین می خواندند .
7506- 10- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِمَا أَقْرَأُ فِی صَلَاةِ الْفَجْرِ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ اقْرَأْ فِی الْأُولَی بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَّ اقْنُتْ حَتَّی یَکُونَا سَوَاءً.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ فِی الْأَحَادِیثِ کَمَا تَرَی اخْتِلَافٌ مَحْمُولٌ عَلَی التَّخْیِیرِ.
******
ترجمه:
ابوحمزه می گوید محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : نماز صبح جمعه را با چه سوره ای بخوانم ؟ فرمودند : دررکعت اول سوره جمعه ودررکعت دوم با توحید سپس قنوت بخوان تا مثل هم باشد .
(4) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ هَلْ أَتَی وَ هَلْ أَتَاکَ فِی صُبْحِ الْإِثْنَیْنِ وَ الْخَمِیسِ
باب مستحب است خواندن سوره انسان وهل اتاک درنمازصبح دو شنبه وپنج شنبه
7507- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: حَکَی مَنْ صَحِبَ الرِّضَا ع
ص: 121
إِلَی خُرَاسَانَ- أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ- وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدَ- وَ هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- فَإِنَّ مَنْ قَرَأَهُمَا فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ- وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَقَاهُ اللَّهُ شَرَّ الْیَوْمَیْنِ.
وَ فِی (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (1) بِسَنَدٍ تَقَدَّمَ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
کسی که درسفرحضرت رضا علیه السلام به خراسان همراه ایشان بوده گفته : حضرت درنمازصبح دوشنبه وپنج شنبه دررکعت اول حمد وسوره انسان -ودررکعت دوم حمد وسوره غاشیه را می خواندند . همانا کسیکه این دوسوره را دراین دوروزبخواند خداوند اورا ازشراین روزها حفظ می کند .
7508- 2- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُبَیْرٍ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ فِی کُلِّ غَدَاةِ خَمِیسٍ- زَوَّجَهُ اللَّهُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ ثَمَانَ مِائَةِ عَذْرَاءَ وَ أَرْبَعَةَ آلَافِ ثَیِّبٍ وَ حَوْرَاءَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ کَانَ مَعَ مُحَمَّدٍ ص.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : کسیکه درنمازصبح روزهای پنج شنبه سوره انسان را بخواند خداوند هشتصد حورالعین باکره وچهارهزارغیرباکره را به اوتزویج می کند وهمراه رسول اکرم صلی الله علیه وآله خواهد بود .
(5) 51 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ التَّسْبِیحِ عَلَی الْقِرَاءَةِ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ إِمَاماً کَانَ أَوْ مُنْفَرِداً وَ إِنْ نَسِیَ الْقِرَاءَةَ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ
باب مستحب دردورکعت آخرنمازتسبیحات را برقرائت ترجیح بدهد حتی اگردردورکعت اول قرائت را فراموش کرده باشد .
7509- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تَقْرَأَنَّ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ مِنَ الْأَرْبَعِ الرَّکَعَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ شَیْئاً إِمَاماً کُنْتَ أَوْ غَیْرَ إِمَامٍ قَالَ قُلْتُ:- فَمَا أَقُولُ: فِیهِمَا فَقَالَ
ص: 122
إِذَا کُنْتَ إِمَاماً أَوْ وَحْدَکَ فَقُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- ثَلَاثَ مَرَّاتٍ تُکَمِّلُهُ تِسْعَ تَسْبِیحَاتٍ ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَرْکَعُ.
وَ
رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ تُکَمِّلُهُ تِسْعَ تَسْبِیحَاتٍ وَ قَوْلَهُ أَوْ وَحْدَکَ (1)
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند : دردورکعت آخرنمازهای واجب نباید چیزی بخوانی چه امام باشی یا غیر امام عرض کردم پس چه بگویم ؟ فرمودند : چه امام باشی یا فرادا سه باربگو :سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- (درواقع) نه تکبیررا کامل کرده ای بعد ازتکبیررکوع انجام بده .
7510- 2- (2) وَ رَوَاهُ فِی أَوَّلِ السَّرَائِرِ أَیْضاً نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَقُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَرْکَعُ.
أَقُولُ: لَا یَبْعُدُ أَنْ یَکُونَ زُرَارَةُ سَمِعَ الْحَدِیثَ مَرَّتَیْنِ مَرَّةً تِسْعَ تَسْبِیحَاتٍ وَ مَرَّةً اثْنَتَیْ عَشْرَةَ تَسْبِیحَةً وَ أَوْرَدَهُ حَرِیزٌ أَیْضاً فِی کِتَابِهِ مَرَّتَیْنِ.
******
ترجمه:
درکتاب حریزمثل این روایت آمده فقط درآنجا گفته سه بار بگو :سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ سپس تکبیربگو وبه رکوع برو .
می گویم : شاید زراره حدیث را دوبارشنیده باشد یک بار نه تسبیح ویک با دوازده تکبیروحریزهم هردورا بیان کرده باشد
7511- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لِأَیِّ عِلَّةٍ صَارَ التَّسْبِیحُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ أَفْضَلَ مِنَ الْقِرَاءَةِ قَالَ إِنَّمَا صَارَ التَّسْبِیحُ أَفْضَلَ مِنَ الْقِرَاءَةِ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ لِأَنَّ النَّبِیَّ ص لَمَّا کَانَ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ ذَکَرَ مَا رَأَی مِنْ عَظَمَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَدَهِشَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- فَلِذَلِکَ صَارَ التَّسْبِیحُ أَفْضَلَ مِنَ الْقِرَاءَةِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ (4) بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ
ص: 123
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
در حدیثی محمد بن عمران از امام صادق علیه السلام پرسید :به چه علتی در دو رکعت دوم گفتن تسبیحات از قرائت(سوره حمد) افضل و بهتر است؟ فرمودند :زیرا وقتی رسول الله صلی الله علیه و آله (در شب معراج) در دو رکعت دوم نماز بودند، آنچه از عظمت خداوند دیده بود را به یاد آورد و به دهشت افتاد و گفت:
سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ
7512- 4- (2) قَالَ وَ قَالَ الرِّضَا ع إِنَّمَا جُعِلَ الْقِرَاءَةُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ وَ التَّسْبِیحُ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ لِلْفَرْقِ بَیْنَ مَا فَرَضَهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنْ عِنْدِهِ وَ بَیْنَ مَا فَرَضَهُ اللَّهُ (3) مِنْ عِنْدِ رَسُولِهِ ص.
******
ترجمه:
امام رضا علیه السلام فرمود :همانا در دو رکعت اول نماز قرائت و در دو رکعت دوم نماز تسبیحات قرار داده شده است به خاطر اینکه بین آنچه خداوند عزوجل از نزد خود فریضه نموده است و بین آنچه خداوند از نزد رسول الله فریضه نموده است، فرق و تفاوت باشد.
7513- 5- (4) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: اقْرَأْ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ وَ سَبِّحْ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : دردورکعت اول قرائت ودردورکعت آخرتسبیحات را بخوان .
7514- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ الَّذِی فَرَضَ اللَّهُ عَلَی الْعِبَادِ مِنَ الصَّلَاةِ عَشْرَ رَکَعَاتٍ وَ فِیهِنَّ الْقِرَاءَةُ وَ لَیْسَ فِیهِنَّ وَهْمٌ یَعْنِی سَهْواً فَزَادَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَبْعاً وَ فِیهِنَّ الْوَهْمُ وَ لَیْسَ فِیهِنَّ قِرَاءَةٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا یَأْتِی فِی السَّهْوِ (6) وَ تَقَدَّمَ حَدِیثٌ بِمَعْنَاهُ فِی أَعْدَادِ الصَّلَوَاتِ (7).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : نمازها(ی شبانه روزی ) ده رکعت بوده ظهر- عصر- مغرب - عشاء وصبح هرکدام دورکعت که درآنها شک جایز نیست ...این نمازهائ استکه خداوند واجب کرد (درقرآن برمومنین) رسول اکرم صلی الله علیه وآله هم هفت رکعت اضافه کردند وقرائت درآنها نیست پس شک درآنها راه دارد .
7515- 7- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ
ص: 124
مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ [الْأَخِیرَتَیْنِ] (1) لَا تَقْرَأْ فِیهِمَا فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :در دو رکعت دوم هرگز چیزی قرائت نکن پس بگو : الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
7516- 8- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ فَضَالَةَ جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ الرَّجُلُ یَسْهُو عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ فَیَذْکُرُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ أَنَّهُ لَمْ یَقْرَأْ [قَالَ أَتَمَّ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ قُلْتُ نَعَمْ] (3) قَالَ إِنِّی أَکْرَهُ أَنْ أَجْعَلَ آخِرَ صَلَاتِی أَوَّلَهَا (4).
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍمحضرحضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی قرائت دردورکعت اول رافراموش کرده ودردورکعت آخرمتوجه می شود فرمودند :من دوست ندارم آخرنمازم را اول آن قراردهم .
7517- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا صَلَّی یَقْرَأُ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاتِهِ الظُّهْرِ سِرّاً (6) وَ یُسَبِّحُ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ مِنْ صَلَاتِهِ الظُّهْرِ عَلَی نَحْوٍ مِنْ صَلَاتِهِ الْعِشَاءِ وَ کَانَ یَقْرَأُ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاتِهِ الْعَصْرِ سِرّاً (7) وَ یُسَبِّحُ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ عَلَی نَحْوٍ مِنْ صَلَاتِهِ الْعِشَاءِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام : حضرت علی علیه السلام قرائت دورکعت اول ازنماز ظهر را آهسته وتسبیحات دردو رکعت آخرآنرمثل نمازعشاء می خواندند وقرائت دورکعت اول عصر را آهسته وتسبیحات آنرا مثل نمازعشاء اقامه می کردند .
أَیُّمَا أَفْضَلُ الْقِرَاءَةُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ أَوِ التَّسْبِیحُ فَقَالَ الْقِرَاءَةُ أَفْضَلُ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ عَلَی السَّائِلِ لِاخْتِلَاطِهِ بِالْعَامَّةِ وَ إِنْکَارِهِمُ التَّسْبِیحَ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال شد دردورکعت آخرنماز قرائت بهتر است یا تسبیحات ؟ فرمودند : قرائت بهتراست
می گویم : این روایت حمل برتقیه می شود چون راوی با عامه همنشین بوده وآنها تسبیحات را منکرند .
7519- 11- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ إِمَاماً فَاقْرَأْ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- وَ إِنْ کُنْتَ وَحْدَکَ فَیَسَعُکَ فَعَلْتَ أَوْ لَمْ تَفْعَلْ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (2).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگرامام جماعت بودی دردورکعت آخرنماز سوره حمد را بخوان واگرمنفرد حق انتخاب داری که انجام بدهی یا نه .
7520- 12- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ کُنْتَ خَلْفَ الْإِمَامِ فِی صَلَاةٍ لَا یُجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ حَتَّی یَفْرُغَ وَ کَانَ الرَّجُلُ مَأْمُوناً عَلَی الْقُرْآنِ- فَلَا تَقْرَأْ خَلْفَهُ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ وَ قَالَ یُجْزِیکَ التَّسْبِیحُ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ قُلْتُ أَیَّ شَیْ ءٍ تَقُولُ أَنْتَ قَالَ أَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ.
أَقُولُ: الظَّاهِرُ أَنَّهُ مَخْصُوصٌ بِالْمَأْمُومِ وَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگر همراه امام در نمازی بودید که جهری نیست امام هم قرائتش درست است و مأمون بر قرآن است، قرآن را خوب و درست می خواند،در دو رکعت اولی قرائت را نخوان در دو رکعت آخر می توانی بخوانی،راوی از امام سوال کردم شما تسبیح می خوانید فرمود من فاتحة الکتاب می خوانم.
می گویم : ظاهرا این حکم مخصوص ماموم است واحتمال دارد که حضرت تقیه کرده باشند .
7521- 13- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ سَالِمٍ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ إِمَامَ قَوْمٍ فَعَلَیْکَ أَنْ تَقْرَأَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ وَ عَلَی الَّذِینَ خَلْفَکَ أَنْ یَقُولُوا سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- وَ هُمْ قِیَامٌ فَإِذَا کَانَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ فَعَلَی الَّذِینَ خَلْفَکَ أَنْ یَقْرَءُوا فَاتِحَةَ
ص: 126
الْکِتَابِ- وَ عَلَی الْإِمَامِ أَنْ یُسَبِّحَ مِثْلَ مَا یُسَبِّحُ الْقَوْمُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگرامام جماعت بودی دردورکعت اول حمد وسوره بخوانی ومامومین درحال قیام باید تسبیحات را بگویند . دردورکعت آخر (برعکس ) مامومین باید سوره حمد رابخوانند وامام همان تسبیحا ت اربع را بگوید .
7522- 14- (1) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ (2) قَدْ کَثُرَتْ فِیهِمَا الرِّوَایَاتُ فَبَعْضٌ یَرَی (3) أَنَّ قِرَاءَةَ الْحَمْدِ وَحْدَهَا أَفْضَلُ وَ بَعْضٌ یَرَی (4) أَنَّ التَّسْبِیحَ فِیهِمَا أَفْضَلُ فَالْفَضْلُ لِأَیِّهِمَا لِنَسْتَعْمِلَهُ فَأَجَابَ ع قَدْ نَسَخَتْ قِرَاءَةُ أُمِّ الْکِتَابِ- فِی هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ التَّسْبِیحَ وَ الَّذِی نَسَخَ التَّسْبِیحَ قَوْلُ الْعَالِمِ ع- کُلُّ صَلَاةٍ لَا قِرَاءَةَ فِیهَا فَهِیَ خِدَاجٌ إِلَّا لِلْعَلِیلِ أَوْ مَنْ یَکْثُرُ عَلَیْهِ السَّهْوُ فَیَتَخَوَّفُ بُطْلَانَ الصَّلَاةِ عَلَیْهِ.
أَقُولُ: هَذَا یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی وَقْتِ التَّقِیَّةِ وَ ظَاهِرٌ أَنَّ النَّسْخَ مَجَازِیٌّ لِأَنَّهُ لَا نَسْخَ بَعْدَ النَّبِیِّ ص وَ یَحْتَمِلُ إِرَادَةُ تَرْجِیحِ الْقِرَاءَةِ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ لِمَنْ نَسِیَهَا فِی الْأَوَّلَتَیْنِ وَ قَرِینَتُهُ ظَاهِرَةٌ أَوِ الْمُبَالَغَةُ فِی جَوَازِ الْقِرَاءَةِ لِئَلَّا یُظَنَّ وُجُوبُ التَّسْبِیحِ عَیْناً وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی مَضْمُونِ الْبَابِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
(7) 52 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی فِی الْقِرَاءَةِ خَلْفَ مَنْ لَا یَقْتَدِی بِهِ أَنْ لَا یُسْمِعَ نَفْسَهُ بَلْ یَقْرَأَ مِثْلَ حَدِیثِ النَّفْسِ وَ لَوْ فِی الْجَهْرِیَّةِ
باب کسیکه درجماعت حاضرشده ولی اقتدا نکرده ولونمازجهری باشد قرائتش باید آنقدرآهسته باشد که خودش هم صدای خود نشنود مثل حدیث نفس .
7523- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ
ص: 127
الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی خَلْفَ مَنْ لَا یَقْتَدِی بِصَلَاتِهِ وَ الْإِمَامُ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ قَالَ اقْرَأْ لِنَفْسِکَ وَ إِنْ لَمْ تُسْمِعْ نَفْسَکَ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ : سوال کردم ازحضرت کاظم علیه السلام کسی درجماعت حاضرشده ولی اقتدا نکرده وامام هم به جهرمی خواند حضرت فرمودند : برای خودت بخوان ولوصدای خود را نشنوی ( خیلی آهسته بخوان )
7524- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَقْرَأَ فِی صَلَاتِهِ وَ یُحَرِّکَ لِسَانَهُ بِالْقِرَاءَةِ فِی لَهَوَاتِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسْمِعَ نَفْسَهُ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ لَا یُحَرِّکَ لِسَانَهُ یَتَوَهَّمُ تَوَهُّماً.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْقِرَاءَةِ خَلْفَ مَنْ لَا یُقْتَدَی بِهِ لِمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَر : ٍازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم آیا شحص میتواند درقرائت آنقدرآهسته بخواند که صدای خود را نشنود وفقط زبان خود را حرکت بدهد ؟ فرمودند : می تواند (حتی )زبان خود را هم حرکت ندهد وآیات را فقط تصورکند .
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند به کسیکه درجماعت اقتدا نکرده بخاطر آنچه که گذشت .
7525- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِیکَ مِنَ الْقِرَاءَةِ مَعَهُمْ مِثْلُ حَدِیثِ النَّفْسِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازجماعت با اهل سنت بای قرائت کافی است آیات را تصورکنی
7526- 4- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی صَلَاتِهِ هَلْ یُجْزِیهِ أَنْ لَا یُحَرِّکَ لِسَانَهُ وَ أَنْ یَتَوَهَّمَ
ص: 128
تَوَهُّماً قَالَ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِیهِ (1).
******
ترجمه:
علی بن جعفر: ازحضرت کاظم سوال کردم شخص درنمازمی تواند زبان خود را حرکت ندهد وفقط آیات را تصورکند ؟ حضرت فرمودند : اشکال ندارد .
(2) 53 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ هَلْ أَتَی فِی الرَّکْعَةِ الثَّامِنَةِ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ
باب مستحب است خواندن سوره انسان دررکعت هشتم نمازشب
7527- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی مَسْعُودٍ (4) الطَّائِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقْرَأُ فِی آخِرِ صَلَاةِ اللَّیْلِ هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : رسول اکرم صلی الله علیه وآله درآخرنمازشب سوره انسا را تلاوت می فرمودند .
(5) 54 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْإِخْلَاصِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مِنَ الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ ثَلَاثِینَ مَرَّةً
باب مستحب است خواندن سی مرتبه سوره حمد دردو رکعت اول نمازشب .
7528- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ قَرَأَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثِینَ مَرَّةً انْفَتَلَ وَ لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ ذَنْبٌ إِلَّا غُفِرَ لَهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: رُوِیَ أَنَّهُ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
و کسی که دو رکعت اول نماز شب را با حمد و با سی مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ در هر رکعت از آن تمام کند در این صورت نیست بین او و بین خدا گناهی مگر اینکه خداوند آن را برایش می بخشد و می آمرزد .
ص: 129
7529- 2- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ الْمَالِکِیِّ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ سِتِّینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فِی کُلِّ رَکْعَةٍ ثَلَاثِینَ مَرَّةً انْفَتَلَ وَ لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ ذَنْبٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ وَ نَوَافِلِهَا (2).
******
ترجمه:
و کسی که دو رکعت اول نماز شب را با حمد و با شصت مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ در هر رکعت سی مرتبه تمام کند در این صورت نیست بین او و بین خدا گناهی مگر اینکه خداوند آن را برایش می بخشد و می آمرزد .
(3) 55 بَابُ جَوَازِ الِاقْتِصَارِ فِی النَّوَافِلِ عَلَی الْحَمْدِ فِی السَّعَةِ وَ الضِّیقِ أَدَاءً وَ قَضَاءً
باب درنمازنافله می شود حمد تنها را خواند چه وقت باشد یا نه وچه بصورت قضا باشد یا اداء
7530- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَجُوزُ لِلْمَرِیضِ أَنْ یَقْرَأَ فِی الْفَرِیضَةِ- فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَحْدَهَا وَ یَجُوزُ لِلصَّحِیحِ فِی قَضَاءِ صَلَاةِ التَّطَوُّعِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : شخص مریض درنمازواجب می تواند حمد تنها را بخواند . شحص سالم می تواند قضای نافله را باحمد تنها بخواند .
7531- 2- (5) (وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ) (6) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْوَلِیدِ الْکِنْدِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ أَوْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أَقُومُ آخِرَ اللَّیْلِ وَ أَخَافُ الصُّبْحَ فَقَالَ اقْرَأِ الْحَمْدَ وَ اعْجَلْ وَ اعْجَلْ.
ص: 130
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
ابن سنان : محضرحضرت صادق علیه السلام عرض کردم آخرشب بیدارمی شوم ونگرنم صبح شود (نافله چگونه بخوانم ؟ ) فرمودند : حمد را بخوان وعجله کن .
(3) 56 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ التَّوْحِیدِ ثَلَاثاً فِی الْوَتْرِ جَمِیعاً أَوْ تِسْعِ سُوَرٍ
باب مستحب است درنمازوترهرکدام ازمعوذتین وتوحید سه بار تکرارشود یا نه آیه خوانده شود .
7532- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْوَتْرِ مَا یُقْرَأُ فِیهِنَّ جَمِیعاً فَقَالَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- قُلْتُ فِی ثَلَاثَتِهِنَّ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
ابْنِ سِنَانٍ : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم درنماز وترچه سوره ای خوانده می شود ؟ فرمودند : سوره توحید عرض کردم : سی مرتبه ؟ فرمودند : بله
7533- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْوَتْرِ فَقَالَ کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَ أَبِی بَابٌ فَکَانَ إِذَا صَلَّی یَقْرَأُ فِی الْوَتْرِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فِی ثَلَاثَتِهِنَّ وَ کَانَ یَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ کَذَلِکَ اللَّهُ (6) أَوْ کَذَلِکَ (7) اللَّهُ رَبِّی.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- عبدالرحمان بن حجاج گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی قرائت سوره در نماز وَتر پرسیدم و ایشان فرمود: «بین من و پدرم (علیه السلام) دری بود، چون پدرم (علیه السلام) نماز وَتر می خواند، در هر سه رکعت آن قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ را می خواند و چون هربار این سوره را به پایان می رساند، می فرمود: کَذَلِکَ اللهُ (این چنین است خداوند،) و یا کَذَاکَ اللهُ رَبِّی (این چنین ست خداوند، پروردگار من)».
7534- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی ع یَقُولُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ تَعْدِلُ ثُلُثَ الْقُرْآنِ- وَ کَانَ یُحِبُّ أَنْ یَجْمَعَهَا فِی الْوَتْرِ لِیَکُونَ الْقُرْآنَ کُلَّهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : پدرم می فرمودند سوره توحید معادل ثلث قرآن است وایشان دوست می داشتند درنماز وتر با سه مرتبه خواندن قرآن را جمع کنند
ص: 131
7535- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ الْحَارِثِ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ تَعْدِلُ رُبُعَهُ.
******
ترجمه:
حارث هم مثل این روایت را نقل کرده با یک اضافه وآن اینکه سوره کافرون معادل ربع قرآن است
7536- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْوَتْرِ وَ قُلْتُ إِنَّ بَعْضاً رَوَی قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی الثَّلَاثِ وَ بَعْضاً رَوَی [فِی الْأُولَیَیْنِ] (3) الْمُعَوِّذَتَیْنِ- وَ فِی الثَّالِثَةِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَقَالَ اعْمَلْ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ درمورد قرائت درنماز وتر پرسیدم وعرض کردم بعضی روایت می کنند که توحید سه مرتبه وبعضی دیگررواین می کنند معوذتین وسومی توحید . حضرت فرمودند : معوذتین وتوحید .
7537- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْوَتْرُ ثَلَاثُ رَکَعَاتٍ تَفْصِلُ بَیْنَهُنَّ وَ تَقْرَأُ فِیهِنَّ جَمِیعاً بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : نماز وترسه رکعت است که جدای ازهم (یک دورکعت ویک رکعت ) هستند ودرتمام آنها سوره توحید خوانده می شود .
7538- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ لِی اقْرَأْ فِی الْوَتْرِ فِی ثَلَاثَتِهِنَّ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّار : حضرت به من فرمودند : درنمازوتر سی مرتبه توحید بخوان .
7539- 8- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ أَوْتَرَ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- قِیلَ لَهُ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَبْشِرْ فَقَدْ قَبِلَ اللَّهُ وَتْرَکَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ مُرْسَلًا (7).
******
ترجمه:
امام محمد باقر علیه السلام فرمودند:
هرکه در نماز وتر معوّذتین و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ بخواند، به او گویند: «ای بنده ی خدا [این] مژده را بگیر که خداوند وتر تو را پذیرفت».
ص: 132
7540- 9- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهُ یُقْرَأُ فِی الْأُولَی مِنْ رَکْعَتَیِ الشَّفْعِ الْحَمْدُ- وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (2)- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدُ وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (3).
******
ترجمه:
روایت شده دررکعت اول شفع سوره حمد وفلق ودررکعت دوم حمد وناس خوانده می شود .
7541- 10- (4) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یُصَلِّی الثَّلَاثَ رَکَعَاتٍ بِتِسْعِ سُوَرٍ فِی الْأُولَی أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ- وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ إِذَا زُلْزِلَتْ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدِ وَ الْعَصْرِ- وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ- وَ فِی الْمُفْرَدَةِ مِنَ الْوَتْرِ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ تَبَّتْ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ وَ نَوَافِلِهَا (5) وَ مَا فِی هَذِهِ الْأَخْبَارِ مِنَ الِاخْتِلَافِ مَحْمُولٌ عَلَی التَّخْیِیرِ أَوِ الْجَمْعِ کَمَا فِی حَدِیثِ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ (6).
******
ترجمه:
روایت شده رسول اکرم صلی الله علیه وآله درسه رکعت نه سوره می خواندند دررکعت اول تکاثر- قدروزلزال ودررکعت دوم حمد والعصر ونصر ودررکعت ودریک رکعت وتر کافرون وتبت وتوحید
(7) 57 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِعَاذَةِ فِی أَوَّلِ الصَّلَاةِ قَبْلَ الْقِرَاءَةِ وَ کَیْفِیَّتِهَا
باب استعاذه قبل شروع به قرائت وچگونگی آن .
7542- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ دُعَاءَ
ص: 133
التَّوَجُّهِ بَعْدَ تَکْبِیرَةِ الْإِحْرَامِ ثُمَّ قَالَ ثُمَّ تَعَوَّذْ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ ثُمَّ اقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام بعد ازتکبیره الاحرام دعای وجهت وحهی می خواندند وپس ازآن اعوذ بالله وسپس سوره حمد راشروع می کردند .
7543- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیَّاماً وَ کَانَ یَقْرَأُ فِی فَاتِحَةِ الْکِتَابِ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ إِذَا کَانَ صَلَاةٌ لَا یُجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ أَخْفَی مَا سِوَی ذَلِکَ.
******
ترجمه:
صفوان جمّال گوید نماز می خواندم پشت سر امام صادق(ع) روزهایی، پس اگر نمازی بود که به جهر خوانده نمی شد، بسم الله الرحمن الرحیم را جهر می خواند وبقیه سوره را به اخفات .
7544- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقُومُ فِی الصَّلَاةِ فَیَنْسَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- قَالَ فَلْیَقُلْ أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- ثُمَّ لْیَقْرَأْهَا مَا دَامَ لَمْ یَرْکَعْ.
******
ترجمه:
سَمَاعَةَ : ازحضرت سوال کردم کسی درنمازسوره حمد را فراموش کرده . فرمودند : بگوید :أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- سپس سوره حمد را بخواند تا زمانیکه به رکوع نرفته باشد .
7545- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ (عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ) (5) عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
******
ترجمه:
حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ: پشت سرحضرت صادق علیه السلام نمازخواندم ایشان اعوذ بالله وسپس بسم الله را بلند خواندند .
7546- 5- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 134
عَبْدِ الْحَمِیدِ وَ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَغْرِبَ فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارِ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ: پشت سرحضرت صادق علیه السلام نمازمغرب خواندم ایشان با صدای بلند گفتند : أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ ...
7547- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ قَبْلَ الْقِرَاءَةِ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
******
ترجمه:
أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ : رسول اکرم صلی الله علیه وآله قبل ازقرائت می فرمودند : أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ .
7548- 7- (2) وَ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی الِاسْتِعَاذَةِ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام اینطوراستعاذه می فرمودند : أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ .
7549- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبَّادِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ فُرَاتِ بْنِ أَحْنَفَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ فِی حَدِیثٍ وَ إِذَا قَرَأْتَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَلَا تُبَالِی أَنْ لَا تَسْتَعِیذَ.
******
ترجمه:
فُرَاتِ بْنِ أَحْنَفَ : شنیدم حضرت باقرعلیه السلام فرمودند : وقتی بسم الله را گفتی اشکال ندارد که استعاذه را نگوئ
7550- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 135
أَتَمَّ النَّاسِ صَلَاةً وَ أَوْجَزَهُمْ کَانَ إِذَا دَخَلَ فِی صَلَاتِهِ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ : رسول اکرم صلی الله علیه وآله کامل ترین ومختصرترین نما زرا می خواندند وقتی وارد نمازمی شدند می فرمودند : اللَّهُ أَکْبَرُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ .
(2) 59 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی الْأَخْرَسَ فِی الْقِرَاءَةِ وَ التَّشَهُّدِ وَ سَائِرِ الْأَذْکَارِ وَ مَا أَشْبَهَهَا أَنْ یُحَرِّکَ لِسَانَهُ وَ یَعْقِدَ قَلْبَهُ وَ یُشِیرَ بِإِصْبَعِهِ
باب شخص گنگ درقرائت وتشهد ودیگراذکارکافی است زبان خود را حرکت داده وبه قلبش خطوردهد وبا انگشت اشاره کند .
7551- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَلْبِیَةُ الْأَخْرَسِ وَ تَشَهُّدُهُ وَ قِرَاءَتُهُ الْقُرْآنَ فِی الصَّلَاةِ تَحْرِیکُ لِسَانِهِ وَ إِشَارَتُهُ بِإِصْبَعِهِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : لبیک وتشهد وقرائت شخص گنگ به این است که زبان خود را حرکت داده وبا انگشت اشاره کند .
7552- 2- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ إِنَّکَ قَدْ تَرَی مِنَ الْمُحَرَّمِ (6) مِنَ الْعَجَمِ- لَا یُرَادُ مِنْهُ مَا یُرَادُ مِنَ الْعَالِمِ الْفَصِیحِ وَ کَذَلِکَ الْأَخْرَسُ فِی الْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ وَ التَّشَهُّدِ وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِکَ فَهَذَا بِمَنْزِلَةِ الْعَجَمِ وَ الْمُحَرَّمِ لَا یُرَادُ مِنْهُ مَا یُرَادُ مِنَ الْعَاقِلِ الْمُتَکَلِّمِ الْفَصِیحِ
ص: 136
الْحَدِیثَ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : گاهی برخورد کرده ای با افرادی که درست نمی توانند حرف بزنند وکلامشان قابل درک نیست توقعی که ازیک عالم سخنورهست ازآنها نیست شخص گنگ هم همینطوراست (توقع نداریم مثل افراد عادی حرف بزنند )درخواندن قرآن درنمازیا درتشهد یا موارد مشابه پس این فرد مثل کسی است که سخنورنباشد . بنابراین توقعی که ازآن سخنور هست اونیست .
(2) 60 بَابُ جَوَازِ تَأْخِیرِ بَعْضِ الْقِرَاءَةِ فِی النَّافِلَةِ وَ الْإِتْیَانِ بِهِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ
باب جائزاست درنافله بعضی ازآیات را عقب انداخت وبعد ازسلام آنها را خواند .
7553- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَرَادَ أَنْ یَقْرَأَ مِائَةَ آیَةٍ أَوْ أَکْثَرَ فِی نَافِلَةٍ فَتَخَوَّفَ أَنْ یَضْعُفَ وَ یَکْسَلَ هَلْ یَصْلُحُ أَنْ یَقْرَأَهَا وَ هُوَ جَالِسٌ قَالَ لِیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ بِمَا أَحَبَّ ثُمَّ لْیَنْصَرِفْ فَلْیَقْرَأْ مَا بَقِیَ عَلَیْهِ مِمَّا أَرَادَ قِرَاءَتَهُ فَإِنَّ ذَلِکَ یُجْزِیهِ مَکَانَ قِرَاءَتِهِ وَ هُوَ قَائِمٌ فَإِنْ بَدَا لَهُ أَنْ یَتَکَلَّمَ بَعْدَ التَّسْلِیمِ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ فَلْیَقْرَأْ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع (4).
******
ترجمه:
الْبَزَنْطِیِّ که ازاصحاب حضرت رضا علیه السلام است ازایشان سوال کردم کسی تصمیم داشت درنافله صد آیه یا بیشتربخواند ترسید درصورت خواندن آنها ضعیف وناتوان شود آیا می تواند نشسته بخواند ؟ دورکعت نافله را هرطورخواست باهرچند آیه می تواند بخواند وبعدازنمازباقیمانده آیات را بخواند واین جای قرائت ایستاده اودرنماز را می گیرد . حالا اگربعد ازنمازحرف هم بزند وبعدش آیات را بخواند هم اشکال ندارد .
(5) 61 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ التَّوْحِیدِ وَ الْقَدْرِ وَ آیَةِ الْکُرْسِیِّ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مِنَ التَّطَوُّعِ
باب مستحب است درهررکعت ازنمازنافله سوره توحید - قدروآیه الکرسی رابخواند .
7554- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 137
الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مِنْ تَطَوُّعِهِ فَقَدْ فَتَحَ اللَّهُ لَهُ بِأَفْضَلِ (1) أَعْمَالِ الْآدَمِیِّینَ إِلَّا مَنْ أَشْبَهَهُ أَوْ زَادَ (2) عَلَیْهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی فَضْلِ التَّوْحِیدِ وَ الْقَدْرِ فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکس درهررکعت ازنماز نافله سوره توحید - قدر وآیه الکرسی را بخواند خداوند برایش بهترین اعمال بندگان را رقم زده است مگرکسیکه همین عمل یا زیاد ترازآنرا انجام داده باشد
(4) 62 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ غَیْرِهَا بِالسُّوَرِ الطِّوَالِ مَعَ سَعَةِ الْوَقْتِ
باب مستحب است درنمازشب ودیگرنمازها سورهای طولانی را بخواند اگروقت باشد .
7555- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ یُصَلِّی بِهَا فِی لَیْلَةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا قُنُوتَ لَیْلَةٍ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَتَیْ آیَةٍ فِی غَیْرِ صَلَاةٍ لَمْ یُحَاجَّهُ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ قَرَأَ خَمْسَمِائَةِ آیَةٍ فِی یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فِی صَلَاةِ النَّهَارِ وَ اللَّیْلِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ فِی اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ قِنْطَاراً مِنْ حَسَنَاتٍ وَ الْقِنْطَارُ أَلْفٌ وَ مِائَتَا أُوقِیَّةٍ وَ الْأُوقِیَّةُ أَعْظَمُ مِنْ جَبَلِ أُحُدٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ
ص: 138
عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود: هر کسصد آیه قرآن به هنگام نماز شب بخواند، خداوند ثواب عبادت سراسر آن شب را به او کرامت کند. هرکس دویست درغیرنمازبخواند درروزقیامت قرآن با اومجادله نخواهد کرد . کسیکه درتمام نمازهای شبانه روزی پانصد آیه بخواند خداوند درلوح محفوظ یک قنطارحسنه برایش می نویسد . هرقنطار هزارودویست اوقیه وهراوقیه بزرگترازکوه احد است .
7556- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع عَنْ قِیَامِ اللَّیْلِ بِالْقُرْآنِ (3)- فَقَالَ لَهُ أَبْشِرْ مَنْ صَلَّی مِنَ اللَّیْلِ عُشْرَ لَیْلِهِ لِلَّهِ مُخْلِصاً (ابْتِغَاءَ ثَوَابِ اللَّهِ) (4) قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِمَلَائِکَتِهِ اکْتُبُوا لِعَبْدِی هَذَا مِنَ الْحَسَنَاتِ عَدَدَ مَا أَنْبَتَ فِی اللَّیْلِ مِنْ حَبَّةٍ وَ وَرَقَةٍ وَ شَجَرَةٍ وَ عَدَدَ کُلِّ قَصَبَةٍ وَ خُوصٍ وَ مَرْعًی (5) وَ مَنْ صَلَّی تُسْعَ لَیْلِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَشْرَ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٍ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ مَنْ صَلَّی ثُمُنَ لَیْلِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ شَهِیدٍ صَابِرٍ صَادِقِ النِّیَّةِ وَ شُفِّعَ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ وَ مَنْ صَلَّی سُبُعَ لَیْلِهِ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ یَوْمَ یُبْعَثُ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ حَتَّی یَمُرَّ عَلَی الصِّرَاطِ مَعَ الْآمِنِینَ وَ مَنْ صَلَّی سُدُسَ لَیْلِهِ کُتِبَ فِی الْأَوَّابِینَ وَ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ (6) وَ مَنْ صَلَّی خُمُسَ لَیْلِهِ زَاحَمَ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلَ الرَّحْمَنِ فِی قُبَّتِهِ وَ مَنْ صَلَّی رُبُعَ لَیْلِهِ کَانَ فِی أَوَّلِ الْفَائِزِینَ حَتَّی یَمُرَّ عَلَی الصِّرَاطِ کَالرِّیحِ الْعَاصِفِ وَ یَدْخُلَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ مَنْ صَلَّی ثُلُثَ لَیْلِهِ لَمْ یَبْقَ مَلَکٌ إِلَّا غَبَطَهُ بِمَنْزِلَتِهِ مِنَ اللَّهِ وَ قِیلَ لَهُ ادْخُلْ مِنْ أَیِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ الثَّمَانِیَةِ شِئْتَ وَ مَنْ صَلَّی نِصْفَ لَیْلِهِ فَلَوْ أُعْطِیَ مِلْ ءَ الْأَرْضِ ذَهَباً سَبْعِینَ أَلْفَ مَرَّةٍ لَمْ یَعْدِلْ جَزَاءَهُ وَ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ رَقَبَةً یُعْتِقُهَا مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ- وَ مَنْ صَلَّی ثُلُثَیْ لَیْلِهِ کَانَ لَهُ مِنَ الْحَسَنَاتِ قَدْرُ رَمْلِ عَالِجٍ
ص: 139
أَدْنَاهَا حَسَنَةٌ أَثْقَلُ مِنْ جَبَلِ أُحُدٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةً تَامَّةً تَالِیاً لِکِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَاکِعاً وَ سَاجِداً وَ ذَاکِراً أُعْطِیَ مِنَ الثَّوَابِ مَا أَدْنَاهُ یَخْرُجُ مِنَ الذُّنُوبِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ وَ یُکْتَبُ لَهُ عَدَدَ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ مِثْلَهَا دَرَجَاتٌ وَ یُثَبَّتُ النُّورُ فِی قَبْرِهِ وَ یُنْزَعُ الْإِثْمُ وَ الْحَسَدُ مِنْ قَلْبِهِ وَ یُجَارُ مِنَ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ یُعْطَی بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ یُبْعَثُ مَعَ الْآمِنِینَ وَ یَقُولُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِمَلَائِکَتِهِ یَا مَلَائِکَتِی انْظُرُوا إِلَی عَبْدِی أَحْیَا لَیْلَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِی أَسْکِنُوهُ الْفِرْدَوْسَ- وَ لَهُ فِیهَا مِائَةُ أَلْفِ مَدِینَةٍ فِی کُلِّ مَدِینَةٍ جَمِیعُ مَا تَشْتَهِی الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَ لَمْ یَخْطُرْ عَلَی بَالٍ سِوَی مَا أَعْدَدْتُ لَهُ مِنَ الْکَرَامَةِ وَ الْمَزِیدِ وَ الْقُرْبَةِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اللَّیْثِ عَنْ جَابِرِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ (1)
وَ رَوَاهُ فِی الْمُقْنِعِ مُرْسَلًا (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
جابر بن اسماعيل از امام صادق و آن حضرت از پدرش عليهما السّلام روايت كرده: مردى از امير المؤمنين عليه السّلام سؤال كرد در مورد شب زنده دارى به خواندن قرآن يا تلاوت قرآن در نماز، آن حضرت به او فرمود: بشارت باد تو را، هر كس يك دهم از شب را با اخلاص براى خداوند و تحصيل پاداش او نماز كند، خداوند تبارك و تعالى به فرشتگان خود گويد: به عدد آنچه از دانه و برگ و درخت و نيز به عدد هر شاخ و برگ خرما و هر چه از گياهان كه شب در چراگاهها ميرويد براى اين بندۀ من (كه يك دهم شب را نماز كرده) از حسنات ثواب و پاداش بنويسد و هر كس يك نهم شب را نماز كند، خداوند او را ده دعاى اجابت شده و قبول يافته عطا فرمايد، و در روز قيامت نامۀ اعمالش را بدست راست او دهد، و هر كس يك هشتم از شب را نماز كند، خداوند متعال ثواب و پاداش شهيد صابرى كه با صدق نيّت در راه خدا جهاد كرده باو عطا فرمايد، همچنين شفاعتش را در مورد اهل بيت و خانواده اش بپذيرد، و هر كس يك هفتم شب را نماز كند، روز برانگيخته شدن در حالى از گور خود بيرون آيد كه چهره اش همچون ماه در شب چهارده زيبا و درخشان باشد تا اينكه همراه با كسانى كه از عذاب و هول قيامت ايمن هستند از صراط بگذرد، و هر كس يك ششم شب را نماز كند نام او را در زمرۀ توبه كنندگان حقيقى نويسند و همه گناهان گذشته اش را بيامرزند، و هر كس يك پنجم شب را نماز كند در خيمه و بارگاه حضرت ابراهيم خليل در بهشت همنشين و انيس او باشد، و هر كس يك چهارم شب را نماز كند در صف اوّل رستگاران باشد تا وقتى كه همچون تند بادى از صراط عبور كند، و بدون حساب وارد بهشت شود. و هر كس يك سوّم شب را نماز كند فرشته اى نباشد مگر اينكه به منزلت و مقام او نزد خداوند عزّ و جلّ رشك برد و آن را آرزو كند. و به او بگويند: از هر يك از درهاى هشتگانۀ بهشت كه خواهى وارد شو، و هر كس نيمى از شب را نماز كند اگر هفتاد هزار بار همۀ زمين را پر از طلا كرده و به او دهند باز هم با پاداش او برابرى نخواهد كرد، و پاداشى كه بواسطۀ عبادت شبانه اش نزد خداوند متعال دارد، بيش از ثواب آزاد كردن هفتاد بنده است كه همگى از فرزندان اسماعيل باشند، و هر كس دو سوّم شب را نماز كند پاداش او از حسنات بقدر ريگهاى درهم فشردۀ بيابان است كه كمترين آن حسنات ده بار سنگين تر از كوه احد باشد، و هر كس يك شب كامل نماز كند در حالى كه كتاب (قرآن) خداوند عزّ و جلّ را تلاوت كند و گاه در ركوع باشد و گاه در سجود و گاه به ذكر پردازد، چندان ثواب به او عطا كنند كه كمترين آن اين باشد كه از گناهان خود بدر آيد همچون روزى كه مادرش او را زاده است و براى او به عدد مخلوقات خداوند عزّ و جلّ از حسنات منظور كنند و همانند آن درجاتش را نيز بالا برند، و در گور او چراغى برافروزند كه پيوسته روشن باشد و گناه و حسد را از دل او جدا و بيرون كنند، و از عذاب قبر ايمن گردد، و به او براتى دهند كه از آتش دوزخ آزاد است، و در حالى كه از عذاب آخرت ايمن است از گور خود برانگيخته شود، و پروردگار تبارك و تعالى به فرشتگان خود فرمايد: فرشتگان من بندۀ مرا بنگريد كه بخاطر رضاى من شبى را بيدار بوده و عبادت كرده است او را در فردوس جاى دهيد، و در آن بهشت صد هزار شهر باشد كه در هر شهرى همۀ آنچه كه نفسها آرزو و خواهش آن را دارند و چشمها از ديدن آن لذّت مى برد و به خاطرها خطور نمى كند، در آنجا برايش فراهم باشد، و اين جمله غير از آن پاداشهائى است كه نزد خود برايش مهيّا ساخته ام از كرامتهاى بيشمار و نعمتهاى زياده بر استحقاق و همچنين مرتبه و قرب و نزديكى مقام.
(5) 63 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ بِهِ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ
باب آنچه مستحب است خواندنش درنمازشب شب جمعه
7557- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 140
أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ صَلَاةَ اللَّیْلِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- فَاقْرَأْ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ فِی الثَّالِثَةِ الْحَمْدَ وَ الم السَّجْدَةَ- وَ فِی الرَّابِعَةِ الْحَمْدَ وَ یَا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ- وَ فِی الْخَامِسَةِ الْحَمْدَ وَ حم السَّجْدَةَ- وَ فِی السَّادِسَةِ الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْمُلْکِ- وَ فِی السَّابِعَةِ الْحَمْدَ وَ یس وَ فِی الثَّامِنَةِ الْحَمْدَ وَ الْوَاقِعَةَ- ثُمَّ تُوتِرُ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ الْإِخْلَاصِ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی خواستی درشب جمعه نمازشب بخوانی دررکعت اول حمد وتوحید - رکعت دوم حمد وکافرون - رکعت سوم حمد والم سجده - رکعت چهارم حمد ومدثر- رکعت پنجم حمد وحم سجده - رکعت ششم حمد وملک - رکعت هفتم حمد ویس - رکعت هشتم حمد وواقعه - نمازوترمعوذتین وتوحید را بخوان .
(2) 64 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الدُّخَانِ وَ ق وَ الْمُمْتَحِنَةِ وَ الصَّفِّ وَ ن وَ الْحَاقَّةِ وَ نُوحٍ وَ الْمُزَّمِّلِ وَ الْإِنْفِطَارِ وَ الْإِنْشِقَاقِ وَ الْأَعْلَی وَ الْغَاشِیَةِ وَ الْفَجْرِ وَ التِّینِ وَ التَّکَاثُرِ وَ أَ رَأَیْتَ وَ الْکَوْثَرِ وَ النَّصْرِ فِی الْفَرَائِضِ وَ النَّوَافِلِ
باب مستحب است خواندن سورهای دخان - ق - ممتحنه - صف - ن - الحاقه - نوح - مزمل - انفطار- انشقاق - اعلی - غاشیه - فجر - تین - تکاثر- ارایت - کوثرونصردرنمازهای واجب ومستحب .
7558- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ (عَامِرٍ الْخَیَّاطِ) (4) عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الدُّخَانِ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ بَعَثَهُ اللَّهُ مِنَ الْآمِنِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَظَلَّهُ اللَّهُ تَحْتَ عَرْشِهِ وَ حَاسَبَهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ أَعْطَاهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : کسیکه درنمازهای واجب ومستحب سوره دخان را بخواند درروز قیامت بین امنیت یافتگان ودرسایه عرش ومحاسبه اوآسان خواهد بود و نامه اعمالش را بدست راست او خواهند داد
7559- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ أَدْمَنَ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ
ص: 141
قِرَاءَةَ سُورَةِ ق- وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی رِزْقِهِ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ حَاسَبَهُ حِسَاباً یَسِیراً.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند: كسى كه در نمازهاى واجب و مستحب بر قرائت سوره «ق» مداومت نمايد، خداوند رزق او را فراوان نموده، نامه عملش را به دست راستش مى دهد و در حساب بر او آسان گيرد.
7560- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَاصِمٍ الْخَیَّاطِ (2) عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْمُمْتَحِنَةِ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ وَ نَوَّرَ لَهُ بَصَرَهُ وَ لَا یُصِیبُهُ فَقْرٌ أَبَداً وَ لَا جُنُونٌ فِی بَدَنِهِ وَ لَا فِی وُلْدِهِ.
******
ترجمه:
امام سجّاد (علیه السلام)- هرکس سوره ی ممتحنه را در نمازهای واجب و نافله ی خود بخواند، خداوند قلبش را برای ایمان می آزماید و به دیدگانش نور عطا می کند و هرگز به دامان فقر نمی افتد و نه خودش دچار جنون می شود و نه فرزندانش
7561- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الصَّفِّ وَ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ صَفَّهُ اللَّهُ مَعَ مَلَائِکَتِهِ وَ أَنْبِیَائِهِ الْمُرْسَلِینَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکس سوره ی صف را بخواند و آن را در نمازهای واجب و نافله، عادت همیشگی خود قرار دهد، ان شاءالله خداوند او را با ملائکه و انبیای مقرّب خویش در یک صف قرار می دهد.
7562- 5- (4) عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَیْمُونٍ الصَّائِغِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَرَأَ سُورَةَ ن وَ الْقَلَمِ فِی فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ آمَنَهُ اللَّهُ أَنْ یُصِیبَهُ فَقْرٌ أَبَداً وَ أَعَاذَهُ اللَّهُ إِذَا مَاتَ مِنْ ضَمَّةِ الْقَبْرِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره ی ن وَ الْقَلَمِ را در نماز واجب یا مستحب بخواند، خداوند عزّوجلّ او را همواره از فقر در امان می دارد و در هنگام مرگ او را از فشار قبر محفوظ می دارد.
7563- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُکَیْنٍ (7) عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَکْثِرُوا مِنْ قِرَاءَةِ (8) الْحَاقَّةِ- فَإِنَّ قِرَاءَتَهَا فِی الْفَرَائِضِ وَ النَّوَافِلِ مِنَ الْإِیمَانِ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ- لِأَنَّهَا إِنَّمَا نَزَلَتْ فِی
ص: 142
أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ مُعَاوِیَةَ- وَ لَمْ یُسْلَبْ قَارِئُهَا دِینَهُ حَتَّی یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- سوره ی حاقّه را زیاد تلاوت کنید؛ زیرا تلاوت کردن آن در نمازهای واجب و مستحب از نشانه های ایمان به خدا و رسول اوست. چراکه این سوره درباره ی امیرالمؤمنین (علیه السلام) و معاویه نازل شده است و کسی که این سوره را تلاوت می کند دین خود را از دست نمی دهد تا روزی که به دیدار خدا می شتابد.
7564- 7- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یَقْرَأُ کِتَابَهُ فَلَا یَدَعُ قِرَاءَةَ سُورَةِ إِنَّا أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَی قَوْمِهِ- فَأَیُّ عَبْدٍ قَرَأَهَا مُحْتَسِباً صَابِراً فِی فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ أَسْکَنَهُ اللَّهُ مَسَاکِنَ الْأَبْرَارِ وَ أَعْطَاهُ ثَلَاثَ جِنَانٍ مَعَ جَنَّتِهِ کَرَامَةً مِنَ اللَّهِ وَ زَوَّجَهُ مِائَتَیْ حَوْرَاءَ وَ أَرْبَعَةَ آلَافِ ثَیِّبٍ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرکس به خداوند ایمان داشته باشد و قرآن را تلاوت کند، خواندن سوره ی: إِنَّا أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ را ترک نمی¬کند. هر بنده ای این سوره را صابرانه و با در نظر گرفتن پاداش اخروی در نماز واجب یا مستحب بخواند، خداوند تعالی وی را در منزلگاه نیکان سکونت خواهد داد و علاوه بر بهشت خود، سه بهشت دیگر را نیز از روی کرامت و بزرگواری به وی عطا خواهد کرد. و ان شاء الله تعالی دویست حوری بهشتی و چهار هزار بیوه زن را به همسری وی در می آورد.
7565- 8- (2) وَ عَنْهُ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْمُزَّمِّلِ فِی الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ أَوْ فِی آخِرِ اللَّیْلِ کَانَ لَهُ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ شَاهِدَیْنِ مَعَ سُورَةِ الْمُزَّمِّلِ- وَ أَحْیَاهُ اللَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَ أَمَاتَهُ مِیتَةً طَیِّبَةً.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره ی مزّمّل را در عشاء آخر، و یا در پایان شب بخواند، شب و روز به همراه سوره ی مزمّل، گواه وی خواهند بود و خداوند به وی زندگانی پاک و پسندیده و مرگی پاک ارزانی خواهد داشت.
7566- 9- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَرَأَ هَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ وَ جَعَلَهُمَا نُصْبَ عَیْنِهِ فِی صَلَاتِهِ الْفَرِیضَةِ وَ النَّافِلَةِ إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ وَ إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ- لَمْ یَحْجُبْهُ مِنَ اللَّهِ حَاجِبٌ وَ لَمْ یَحْجُزْهُ مِنَ اللَّهِ حَاجِزٌ وَ لَمْ یَزَلْ یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ حِسَابِ النَّاسِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس این دو سوره: إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ و إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ بخواند و همواره به این دو سوره در نمازهای واجب و مستحب توجّه داشته باشد، همه ی پرده ها و رازها برای او آشکار می شود و هیچ مانعی در برابر او ایستادگی نخواهد کرد و همچنان خداوند را در نظر خواهد گرفت و خداوند، وی را مورد عنایت خویش قرار خواهد داد تا اینکه از حسابرسی مردم فارغ شود.
7567- 10- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی فِی فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ قِیلَ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ادْخُلِ الْجَنَّةَ مِنْ أَیِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ شِئْتَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را در نماز واجب یا مستحبّی بخواند، در روز قیامت به وی گفته می شود: «از هر دری که مایل هستی، وارد بهشت شو» .
ص: 143
7568- 11- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَةَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- فِی فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ غَشَّاهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ آتَاهُ الْأَمْنَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنْ عَذَابِ النَّارِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه همواره هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ را در نماز واجب یا نافله بخواند، خداوند در دنیا و آخرت، او را در پوشش رحمت خود قرار می دهد و در روز قیامت او را از عذاب آتش امان می بخشد.
7569- 12- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَنْدَلٍ (3) عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اقْرَءُوا سُورَةَ الْفَجْرِ فِی فَرَائِضِکُمْ وَ نَوَافِلِکُمْ فَإِنَّهَا سُورَةٌ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع- مَنْ قَرَأَهَا کَانَ مَعَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی دَرَجَتِهِ مِنَ الْجَنَّةِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- سوره ی فجر را در نمازهای واجب و نافله ی خود بخوانید که آن سوره برای حسین بن علی (علیه السلام) است. هرکه آن را بخواند، در روز قیامت همراه حسین (علیه السلام) و هم رتبه ی او در بهشت خواهد بود. که خداوند، توانا و حکیم است.
7570- 13- (4) وَ عَنْهُ عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ وَ التِّینِ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ أُعْطِیَ مِنَ الْجَنَّةِ حَیْثُ یَرْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه سورهی تین را در نمازهای واجب و مستحب خود تلاوت کند به اندازه ای از بهشت به او ارزانی شود که خرسند گردد؛ اگر خدا خواهد.
7571- 14- (5) وَ عَنْهُ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ فِی فَرِیضَةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ (أَجْرِ) (6) مِائَةِ شَهِیدٍ وَ مَنْ قَرَأَهَا فِی نَافِلَةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ خَمْسِینَ شَهِیداً وَ صَلَّی مَعَهُ فِی فَرِیضَتِهِ أَرْبَعُونَ صَفّاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه سوره اَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ را در نماز واجب بخواند، خداوند برایش ثواب پاداش صد شهید را می نویسد و هرکه آن را در نماز مستحبّی بخواند، خداوند برایش ثواب پنجاه شهید را می نویسد و ان شاء الله تعالی به هنگامی که نماز واجب می گزارد، چهل صف از فرشتگان به همراهش نماز می گزارند.
7572- 15- (7) وَ عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ
ص: 144
أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ أَ رَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ کَانَ فِیمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صَلَاتَهُ وَ صِیَامَهُ وَ لَمْ یُحَاسِبْهُ بِمَا کَانَ مِنْهُ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکه سوره أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ را در نمازهای واجب و مستحبّی خود بخواند، در شمار کسانی خواهد بود که خداوند عزّوجلّ نماز و روزه اش را می پذیرد و او را به خاطر آنچه که در زندگی دنیا از او سر زده است، مورد حساب قرار نمی دهد.
7573- 16- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الْکَوْثَرِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ کَانَ مُتَحَدَّثُهُ (2) عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی أَصْلِ طُوبَی.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه سوره ی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ را در نمازهای واجب و مستحب خود تلاوت کند خداوند او را در روز رستاخیز از حوض کوثر سیراب نماید و مجلس گفتگوی او با پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در زیر درخت طوبی باشد.
7574- 17- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبَانِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ کَرَّامٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ فِی نَافِلَةٍ أَوْ فَرِیضَةٍ نَصَرَهُ اللَّهُ عَلَی جَمِیعِ أَعْدَائِهِ وَ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَعَهُ کِتَابٌ یَنْطِقُ قَدْ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ جَوْفِ قَبْرِهِ فِیهِ أَمَانٌ مِنْ جِسْرِ جَهَنَّمَ وَ مِنَ النَّارِ وَ مِنْ زَفِیرِ جَهَنَّمَ- فَلَا یَمُرُّ عَلَی شَیْ ءٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا بَشَّرَهُ وَ أَخْبَرَهُ بِکُلِّ خَیْرٍ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ- وَ یُفْتَحُ لَهُ فِی الدُّنْیَا مِنْ أَسْبَابِ الْخَیْرِ مَا لَمْ یَتَمَنَّ وَ لَمْ یَخْطُرْ عَلَی قَلْبِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام- کسی که سوره ی إِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ را در نماز مستحب و یا واجب تلاوت کند، خداوند او را بر تمام دشمنانش پیروز می سازد، و در روز قیامت او را با منشوری گویا و رسا که خداوند آن را از درون قبر او بیرون آورده است برانگیزد، و در آن (منشور) امان نامه ای [از برای اوست تا بی هراس] از پلی که بر روی دوزخ کشیده شده است بگذرد و از آتش و خروش دوزخ [آسیبی به او نرسد]، و در آن روز بر چیزی نمی گذرد مگر آنکه او را بشارت دهد و او را خبر دهد به نیکی هایی که روبروی اوست، تا آنکه وارد بهشت شود، و در این دنیا آنقدر از درهای خیر به روی او می گشود که هرگز آرزوی آن را نداشته و تصوّر آن را نکرده است.
ص: 145
(1) 65 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْحَوَامِیمِ وَ الرَّحْمَنِ وَ الزَّلْزَلَةِ وَ الْعَصْرِ فِی النَّوَافِلِ
باب استحباب خواندن سورهای حوامیم الرحمن زلزله وعصر درنوافل
7575- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ (3) عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَوَامِیمُ رَیْحَانُ (4) الْقُرْآنِ فَإِذَا قَرَأْتُمُوهَا فَاحْمَدُوا اللَّهَ وَ اشْکُرُوهُ کَثِیراً بِحِفْظِهَا وَ تِلَاوَتِهَا إِنَّ الْعَبْدَ لَیَقُومُ یَقْرَأُ الْحَوَامِیمَ فَیَخْرُجُ مِنْ فِیهِ أَطْیَبُ مِنَ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ وَ الْعَنْبَرِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَرْحَمُ تَالِیَهَا وَ قَارِئَهَا وَ یَرْحَمُ جِیرَانَهُ وَ أَصْدِقَاءَهُ وَ مَعَارِفَهُ وَ کُلَّ حَمِیمٍ أَوْ قَرِیبٍ لَهُ وَ إِنَّهُ فِی الْقِیَامَةِ لَیَسْتَغْفِرُ لَهُ الْعَرْشُ وَ الْکُرْسِیُّ وَ مَلَائِکَةُ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- سوره هایی که با «حم» آغاز می شوند گل خوشبوی قرآنند؛ پس خدا را به خاطر حفظ آن ها و خواندنشان ستایش کنید و او را شکرگزاری کنید؛ زیرا بنده هنگامی که بر می خیزد و این سوره ها را قرائت می کند، بویی از دهانش بر می خیزد که از مشک ناب و عنبر خوشبوتر است، و خداوند بر خواننده و تلاوت کننده ی آن رحمت می آورد، و همسایگان، دوستان، آشنایان او و همه ی کسانی را که با او صمیمی یا نزدیکند مورد رحمت قرار می دهد، و عرش، کرسی و فرشتگان مقرّب خدا در قیامت برای او آمرزش می طلبند.
7576- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَدَعُوا قِرَاءَةَ سُورَةِ الرَّحْمَنِ وَ الْقِیَامَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَقِرُّ فِی قُلُوبِ الْمُنَافِقِینَ (وَ تُؤْتَی بِهَا) (6) یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی صُورَةِ آدَمِیٍّ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ وَ أَطْیَبِ رِیحٍ حَتَّی تَقِفَ (7) مِنَ اللَّهِ مَوْقِفاً لَا یَکُونُ أَحَدٌ أَقْرَبَ إِلَی اللَّهِ مِنْهَا فَیَقُولُ لَهَا مَنِ الَّذِی کَانَ یَقُومُ بِکِ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ یُدْمِنُ قِرَاءَتَکِ فَتَقُولُ یَا رَبِّ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ فَتَبْیَضُّ وُجُوهُهُمْ فَیَقُولُ لَهُمُ اشْفَعُوا فِیمَنْ أَحْبَبْتُمْ فَیَشْفَعُونَ حَتَّی لَا یَبْقَی لَهُمْ غَایَةٌ وَ لَا أَحَدٌ یَشْفَعُونَ لَهُ فَیَقُولُ لَهُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ اسْکُنُوا فِیهَا حَیْثُ شِئْتُمْ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- خواندن سوره ی الرَّحمن و مداومت به آن را ترک نکنید، این سوره در قلب منافقان جای نمی گیرد. خداوند آن را در روز قیامت در قالب چهره ی انسانی ظاهر می سازد، در بهترین شکل و در خوشبوترین عطر و بو، تا اینکه در برابر خداوند در جایگاهی می ایستد که هیچ کس از او به خداوند نزدیک تر نیست. آنگاه خداوند به او می گوید: «چه کسی در دنیا به قرائت تو اقدام می کرد و به خواندن تو عادت داشت»؟ او در جواب می گوید: «پروردگارا! فلانی و فلانی». آنگاه چهره هایشان سفید می گردد و خداوند به آن ها می گوید: «شفاعت کسانی را بکنید که دوستشان دارید». آن ها هم شفاعت می کنند تا اینکه هیچ شخص و هیچ فردی نمی ماند که شفاعتش را نکرده باشند و خداوند به آن ها می گوید: «وارد بهشت شوید و در هرکجای آن می خواهید ساکن گردید».
ص: 146
7577- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَمَلُّوا مِنْ قِرَاءَةِ إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ- فَإِنَّ مَنْ کَانَتْ قِرَاءَتَهُ فِی نَوَافِلِهِ لَمْ یُصِبْهُ اللَّهُ بِزَلْزَلَةٍ أَبَداً وَ لَمْ یَمُتْ بِهَا وَ لَا بِصَاعِقَةٍ وَ لَا بِآفَةٍ مِنْ آفَاتِ الدُّنْیَا فَإِذَا مَاتَ أُمِرَ بِهِ إِلَی الْجَنَّةِ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْدِی أَبَحْتُکَ جَنَّتِی فَاسْکُنْ مِنْهَا حَیْثُ شِئْتَ وَ هَوِیتَ لَا مَمْنُوعاً وَ لَا مَدْفُوعاً عَنْهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- از قرائت سوره ی زلزله خسته نشوید، چراکه هرکه این سوره را در نمازهای نافله خود بخواند، خداوند عزّ وجلّ هرگز او را دچار زلزله نمی کند و او در اثر زلزله یا صاعقه یا هیچ بلایی از بلاهای دنیا جان نمی دهد تا اینکه درگذرد و چون درگذرد مامورمی شود بطرف بهشت برود . خداوند به اومی گوید : بهشتم را به توبخشیدم هرجای آنرا میخواهی ساکن شو نه کسی مانع توخواهد شد ونه کسی تورا بیرن خواهد کرد .
7578- 4- (2) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ وَ زَادَ ثُمَّ یُشَیِّعُ رُوحَهُ إِلَی الْجَنَّةِ- سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَبْتَدِرُونَ بِهَا إِلَی الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
مرحوم کلینی مثل آنرا نقل کرده اند فقط یک اضافه دارد وآن اینکه ...هفتاد هزارملک روح اورا بطرف بهشت همراهی می کنند
7579- 5- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ وَ الْعَصْرِ فِی نَوَافِلِهِ بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُشْرِقاً وَجْهُهُ ضَاحِکاً سِنُّهُ قَرِیراً عَیْنُهُ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه سوره ی وَالْعَصْرِ را در نمازهای مستحبّی خود بخواند، خداوند در روز قیامت او را با چهره ای درخشان و لبی خندان و چشمی روشن بر می انگیزد تا اینکه به بهشت درآید.
(5) 66 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْحَدِیدِ وَ الْمُجَادَلَةِ وَ التَّغَابُنِ وَ الطَّلَاقِ وَ التَّحْرِیمِ وَ الْمُدَّثِّرِ وَ الْمُطَفِّفِینَ وَ الْبُرُوجِ وَ الْبَلَدِ وَ الْقَدْرِ وَ الْهُمَزَةِ وَ الْجَحْدِ وَ التَّوْحِیدِ فِی الْفَرَائِضِ
باب مستحب است خواندن سورهای حدید - مجادله - تغابن -طلاق - تحریم -مدثر 0مطففین -بروج - بلد - قدر-همزه - جحد وتوحید درنماز واجب
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَدِیدِ وَ الْمُجَادَلَةِ فِی صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ أَدْمَنَهُمَا لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ حِینَ (1) یَمُوتُ أَبَداً وَ لَا یَرَی فِی نَفْسِهِ وَ لَا فِی أَهْلِهِ سُوءاً أَبَداً وَ لَا خَصَاصَةً فِی بَدَنِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : هر کس سوره حدید و مجادله را در نمازهاى فریضه بخواند، و آن را ادامه دهد، خداوند هرگز او را در تمام طول زندگى عذاب نمى کند، و در خود و خانواده اش هرگز بدى نمى بیند، و نیز گرفتار فقر و بد حالى نمى شود».
7581- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ التَّغَابُنَ فِی (فَرِیضَةٍ) (3) کَانَتْ شَفِیعَةً لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ شَاهِدَ عَدْلٍ عِنْدَ مَنْ یُجِیزُ شَهَادَتَهَا ثُمَّ (لَا یُفَارِقُهَا حَتَّی یَدْخُلَ) (4) الْجَنَّةَ.
******
ترجمه:
مام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره ی تغابن را در نماز واجب بخواند، شفیع وی در روز قیامت خواهد بود و برای کسی که شهادت آن را جایز بداند، شاهد عدل خواهد بود، سپس تا زمانی که آن شخص وارد بهشت شود، از او جدا نخواهد شد.
7582- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الطَّلَاقِ وَ التَّحْرِیمِ فِی فَرَائِضِهِ أَعَاذَهُ اللَّهُ مِنْ أَنْ یَکُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِمَّنْ یَخَافُ أَوْ یَحْزَنُ وَ عُوفِیَ مِنَ النَّارِ وَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ بِتِلَاوَتِهِ إِیَّاهُمَا وَ مُحَافَظَتِهِ عَلَیْهِمَا لِأَنَّهُمَا لِلنَّبِیِّ ص.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) - هرکس سوره ی طلاق و تحریم را در نماز واجب بخواند، خداوند او را در روز قیامت پناه خواهد داد که از جمله کسانی که می ترسند و غمگین می شوند، نباشد، از دوزخ معاف می شود، و خداوند او را به خاطر تلاوت کردن این دو سوره و تداوم بر آن ها، وارد بهشت خواهد کرد؛ زیرا این دو سوره متعلّق به پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.
7583- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَاصِمٍ الْخَیَّاطِ (7) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی الْفَرِیضَةِ سُورَةَ الْمُدَّثِّرِ- کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَجْعَلَهُ مَعَ مُحَمَّدٍ ص فِی دَرَجَتِهِ وَ لَا یُدْرِکُهُ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا شَقَاءٌ أَبَداً إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکس سوره ی مدثّر را در نماز واجب بخواند، حقّی بر خداوند خواهد بود که وی را همراه حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) در جایگاه ایشان قرار دهد و به خواست خداوند، در زندگی دنیوی به هیچ وجه، سختی و گرفتاری به وی نخواهد رسید.
7584- 5- (8) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 148
قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی الْفَرِیضَةِ بِوَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ- أَعْطَاهُ اللَّهُ الْأَمَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ النَّارِ وَ لَمْ تَرَهُ وَ لَمْ یَرَهَا وَ لَمْ یَمُرَّ عَلَی جِسْرِ جَهَنَّمَ وَ لَا یُحَاسَبُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکس درنمازواجب سوره مطففین را بخواند خداوند درقیامت اورا ازجهنم امان می دهد ونه جهنم اورا می بیند نه اوجهنم را و(حتی ) ازدیوارجهنم هم عبورنخواهد کرد ودرقیامت اورا محاسبه نمی کنند .
7585- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْمِنْقَرِیِّ (2) عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ فِی فَرَائِضِهِ فَإِنَّهَا سُورَةُ النَّبِیِّینَ کَانَ مَحْشَرُهُ وَ مَوْقِفُهُ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الصَّالِحِینَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره ی وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ را که سوره ی پیامبران است، در نماز واجب بخواند، جایگاه وی در روز رستاخیز، همراه با پیامبران (علیهم السلام) و فرستادگان و صالحان خواهد بود.
7586- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ فِی فَرَائِضِهِ بِالسَّمَاءِ وَ الطَّارِقِ- کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ جَاهٌ وَ مَنْزِلَةٌ وَ کَانَ مِنْ رُفَقَاءِ النَّبِیِّینَ وَ أَصْحَابِهِمْ فِی الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس در نمازهای واجب خویش، سوره ی وَ السَّمَاء وَ الطَّارِقِ بخواند، روز قیامت، نزد خداوند، دارای جاه و منزلت خواهد بود و از همراهان و دوستان مؤمنین در بهشت خواهد بود.
7587- 8- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ فِی (فَرِیضَةٍ) (5) لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ کَانَ فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفاً أَنَّهُ مِنَ الصَّالِحِینَ وَ کَانَ فِی الْآخِرَةِ مَعْرُوفاً أَنَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ مَکَاناً وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنْ رُفَقَاءِ النَّبِیِّینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) - هرکه در نماز واجبش سوره: لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ را بخواند، در دنیا در شمار نیکوکاران شناخته شود و در آخرت از کسانی شناخته شود که در درگاه خداوند مقام و منزلتی دارند و در روز قیامت در زمره ی همراهان پیامبران و شهیدان و نیکوکاران شود.
7588- 9- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- فِی فَرِیضَةٍ مِنَ الْفَرَائِضِ نَادَی مُنَادٍ یَا عَبْدَ اللَّهِ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا مَضَی فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ را در یکی از نمازهای واجب خداوند بخواند، ندا دهنده ای ندا سر می دهد: ای بنده خدا! خداوند برای تو آنچه را گذشت، آمرزید، پس کردارت را از سرگیر.
ص: 149
7589- 10- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ فِی فَرَائِضِهِ بَعُدَ عَنْهُ الْفَقْرُ وَ جُلِبَ عَلَیْهِ الرِّزْقُ وَ یُدْفَعُ عَنْهُ مِیتَةُ السَّوْءِ.
******
ترجمه:
ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق (ع) فرمود: کسى که سوره ویل لکل همزة را در نمازهاى واجب خود تلاوت کند، خداوند تنگدستى را از او دور سازد، و روزى او را افزون کند، و مرگ بد را از او براند».
7590- 11- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فِی فَرِیضَةٍ مِنَ الْفَرَائِضِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِوَالِدَیْهِ وَ مَا وَلَدَا وَ إِنْ کَانَ شَقِیّاً مُحِیَ مِنْ دِیوَانِ الْأَشْقِیَاءِ وَ أُثْبِتَ فِی دِیوَانِ السُّعَدَاءِ وَ أَحْیَاهُ اللَّهُ سَعِیداً وَ أَمَاتَهُ شَهِیداً وَ بَعَثَهُ شَهِیداً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (3).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السّلام : کسی که سوره های «کافرون» و «توحید» را در یکی از نمازهای واجبش بخواند، خدای متعال او، پدر، مادر و فرزندانش را بیامرزد، و اگر شقی باشد نامش از دیوان اشقیا پاک شده و در دیوان پاکان نوشته شود و خدا در زندگی اش او را سعادتمند کرده و با پاداش شهیدان بمیراند و در زمره آنان مبعوث گرداند.»
(4) 67 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ تَرْجَمَةِ الْقِرَاءَةِ وَ الْأَذْکَارِ وَ التَّشَهُّدِ بِغَیْرِ الْعَرَبِیَّةِ وَ وُجُوبِ التَّعَلُّمِ مَعَ الْإِمْکَانِ
باب ترجمه قرائت ودیگراذکارجایزنیست ودرصورت امکان یادگرفتن آنها واجب است .
7591- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ- قَالَ یُبَیِّنُ الْأَلْسُنَ وَ لَا تُبَیِّنُهُ الْأَلْسُنُ.
******
ترجمه:
از یکی از آن دو امام روایت می کند: از ایشان در مورد: بِلِسَانٍ عَرَبِیٍّ مُّبِینٍ پرسیدم، فرمود: «آن است که عربی زبان ها را تبیین می کند و زبان ها تبیین کننده ی آن نیستند».
7592- 2- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ
ص: 150
مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ إِنَّکَ قَدْ تَرَی مِنَ الْمُحَرَّمِ مِنَ الْعَجَمِ- لَا یُرَادُ مِنْهُ مَا یُرَادُ مِنَ الْعَالِمِ الْفَصِیحِ وَ کَذَلِکَ الْأَخْرَسُ فِی الْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ وَ التَّشَهُّدِ وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِکَ فَهَذَا بِمَنْزِلَةِ الْعَجَمِ وَ الْمُحَرَّمِ لَا یُرَادُ مِنْهُ مَا یُرَادُ مِنَ الْعَاقِلِ الْمُتَکَلِّمِ الْفَصِیحِ وَ لَوْ ذَهَبَ الْعَالِمُ الْمُتَکَلِّمُ الْفَصِیحُ حَتَّی یَدَعَ مَا قَدْ عَلِمَ أَنَّهُ یَلْزَمُهُ وَ یَعْمَلُ بِهِ وَ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَقُومَ بِهِ حَتَّی یَکُونَ ذَلِکَ مِنْهُ بِالنَّبَطِیَّةِ وَ الْفَارِسِیَّةِ فَحِیلَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ ذَلِکَ بِالْأَدَبِ حَتَّی یَعُودَ إِلَی مَا قَدْ عَلِمَهُ وَ عَقَلَهُ قَالَ وَ لَوْ ذَهَبَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِی مِثْلِ حَالِ الْأَعْجَمِ الْمُحَرَّمِ فَفَعَلَ فَعَالَ الْأَعْجَمِیِّ وَ الْأَخْرَسِ عَلَی مَا قَدْ وَصَفْنَا إِذاً لَمْ یَکُنْ أَحَدٌ فَاعِلًا لِشَیْ ءٍ مِنَ الْخَیْرِ وَ لَا یُعْرَفُ الْجَاهِلُ مِنَ الْعَالِمِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : شما می بینید یک کسی از عجم است، آنچه که از عالم فصیح می خواهند را از او می خواهند،ازاونمی خواهندچیزی راکه ازیک عالم فصیح می خواهد .اخرس هم همینطوراست درقرائت وتشهد وشبیه آن این به منزله عجم محرّم است،از او اراده نمی شود آنچه که از عاقل متکلّم فصیح خواسته می شود، پس اگرعالم فصیح متکلم جوری رفتارکند که آنچه براولازم است رارهاکند با اینکه سزاوار است به دانسته های خود قیام وعمل کند تا مثل یک فرد عادی وغیرعرب نباشد وبرگردد وبه آنچه وظیفه اش بوده عمل کند . فرمودند : اگرکسیکه مثل یک آدم عادی وغیرفصیح نیست رفتارش مثل آنها باشد پس دیگراحدی چیزی ازکارهای خیررا عمل نکرده وفرقی بین جاهل وعالم باقی نمی ماند .
(2) 68 بَابُ جَوَازِ تَکْرَارِ الْآیَةِ فِی الصَّلَاةِ الْفَرِیضَةِ وَ غَیْرِهَا وَ الْبُکَاءِ فِیهَا وَ إِعَادَةِ السُّورَةِ فِی النَّافِلَةِ
باب تکرارآیه درنمازها وگریه کردن وتکرارسوره درنافله جائزاست
7593- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنِ الزُّهْرِیِّ فِی حَدِیثٍ قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِذَا قَرَأَ مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ- یُکَرِّرُهَا حَتَّی یَکَادَ أَنْ یَمُوتَ.
******
ترجمه:
حضرت سجاد علیه السلام چنين بود كه وقتى جمله «مالك يوم الدين» را مى خواند آنرا تكرار مى كرد تا جايى كه نزديك بود ج_ان دهد.
7594- 2- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ وَ غَیْرِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 151
سُلَیْمٌ مَوْلَاکَ ذَکَرَ أَنَّهُ لَیْسَ مَعَهُ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا سُورَةُ یس- فَیَقُومُ مِنَ اللَّیْلِ فَیَنْفَدُ مَا مَعَهُ مِنَ الْقُرْآنِ- أَ یُعِیدُ مَا قَرَأَ قَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
سعیدبن یسار نقل می کند: به امام صادق گفتم: «سلیم یادآوری کرد که از سوره های قرآن فقط سوره ی یس را حفظ دارد، و شب هنگام که برای نماز شب به پا می خیزد آیا می تواند همان سوره را در همه ی رکعات نماز تکرار کند»؟ امام صادق (فرمود: «آری، باکی ندارد».
7595- 3- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی لَهُ (2) أَنْ یَقْرَأَ فِی الْفَرِیضَةِ فَتَمُرُّ الْآیَةُ فِیهَا التَّخْوِیفُ فَیَبْکِی (وَ یُرَدِّدُ الْآیَةَ) (3) قَالَ یُرَدِّدُ الْقُرْآنَ مَا شَاءَ وَ إِنْ جَاءَهُ الْبُکَاءُ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (4)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم آیا درنمازواجب شخص میتواند وقتی به آیه خوف رسید گریه کرده وآنرا تکرارکند ؟ فرمودند : تکرارقرآن هرقدربخواهد اشکال ندارد واگر گریه اش گرفت مانع ندارد .
(6) 69 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْعُدُولِ عَنِ الْجَحْدِ وَ التَّوْحِیدِ فِی الصَّلَاةِ بَعْدَ الشُّرُوعِ إِلَّا إِلَی الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ فِی مَحَلِّهِمَا قَبْلَ تَجَاوُزِ النِّصْفِ
باب عدول ازسوره توحید وجحد بعدازشروع جائزنیست مگربه سوره جمعه ومنافقین آنهم درجای خاص وقبل رسیدن به نصف .
7596- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا
ص: 152
ع فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ أَنْ یَقْرَأَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ فِی الْجُمُعَةِ- فَیَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ یَرْجِعُ إِلَی سُورَةِ الْجُمُعَةِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
محمّدبن مسلم گوید:ازیکی ازدوامام علیهما السلام پرسیدم: «اگر کسی درصدد باشد که روز جمعه سوره ی جمعه بخواند، امّا سوره ی توحید بر زبانش جاری شود. تکلیف او چیست»؟ آن حضرت گفت: «از تمام کردن آن سوره منصرف می شود و سوره ی جمعه را می خواند».
7597- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ یَعْنِی ابْنَ عُثْمَانَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا افْتَتَحْتَ صَلَاتَکَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ أَنْتَ تُرِیدُ أَنْ تَقْرَأَ بِغَیْرِهَا فَامْضِ فِیهَا وَ لَا تَرْجِعْ إِلَّا أَنْ تَکُونَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فَإِنَّکَ تَرْجِعُ إِلَی الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ مِنْهَا.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود :اگر نمازت را با سوره قل هو الله احد آغاز کردی در حالیکه قصد داشتی سوره دیگری بخوانی، همین سوره توحید را ادامه بده و از آن بازگشت مکن مگر اینکه در (نماز ظهر) روز جمعه باشی که در این صورت از سوره توحید به سوره جمعه و منافقین باز می گردی.
7598- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَرَادَ أَنْ یَقْرَأَ فِی سُورَةٍ فَأَخَذَ فِی أُخْرَی قَالَ فَلْیَرْجِعْ إِلَی السُّورَةِ الْأُولَی إِلَّا أَنْ یَقْرَأَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قُلْتُ رَجُلٌ صَلَّی الْجُمُعَةَ فَأَرَادَ أَنْ یَقْرَأَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ- فَقَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ یَعُودُ إِلَی سُورَةِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
زراره می گوید ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی تصمیم داشت سوره خاصی را بخواند ولی سوره دیگری به زبانش جاری شد حضرت فرمودند : آنرا رها کند وهمان سوره مورد نظررا بخواند مگراینکه سوره توحید را شروع کرده باشد (که حق عدول ازآنرا ندارد) عرض کردم کسی درنماز جمعه تصمیم داشت سوره جمعه را بخواند ولی سوره توحید برزبانش جاری شد . فرمودند : آنرا رها کرده وسوره جمعه را بخواند .
7599- 4- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْجُمُعَةِ بِمَا یَقْرَأُ قَالَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ- وَ إِنْ أَخَذْتَ فِی غَیْرِهَا وَ إِنْ کَانَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَاقْطَعْهَا مِنْ أَوَّلِهَا وَ ارْجِعْ إِلَیْهَا.
ص: 153
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (1).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم درنماز جمعه چه سوره ای خوانده می شود ؟ فرمودند : سوره جمعه ومنافقین واگرسوره دیگری را شروع کردی ولوتوحید آنرا قطع کن وبرگرد به همان سوره (جمعه -منافقین )
(2) 70 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی الظُّهْرَیْنِ وَ الْجُمُعَةِ
باب استحباب موکد درخواندن سوره جمعه ومنافقین درروز جمعه چه ظهرین باشد یا نمازجمعه
7600- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ فِی الْقِرَاءَةِ شَیْ ءٌ مُوَقَّتٌ إِلَّا الْجُمُعَةُ یُقْرَأُ بِالْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هیچ نمازی نیست که سوره معین داشته باشد مگرنمازجمعه که سوره منافقین وجمعه برایش تعین شده .
7601- 2- (4) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّهُ لَا بَأْسَ فِی السَّفَرِ أَنْ یُقْرَأَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
مرحوم کلینی آخرروایت را چنین آورده اند ...درسفر اشکال ندارد که سوره توحید خوانده بشود .
7602- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ أَکْرَمَ بِالْجُمُعَةِ الْمُؤْمِنِینَ فَسَنَّهَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِشَارَةً لَهُمْ وَ الْمُنَافِقِینَ تَوْبِیخاً لِلْمُنَافِقِینَ وَ لَا یَنْبَغِی تَرْکُهَا (6) فَمَنْ تَرَکَهُمَا (7) مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- خداوند به وسیله ی سوره ی جمعه، مؤمنان را گرامی داشت و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را سنت قرارداد تا برای مؤمنان بشارت و سوره ی منافقون تنبیهی برای منافقان باشد و نباید آن را ترک کرد و هرکس آن را از روی تعمّد ترک کند، نمازی برای او نخواهد بود.
7603- 4- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِ
ص: 154
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: اقْرَأْ بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درروزجمعه سوره منافقین وجمعه را بخوان .
7604- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْقِرَاءَةُ فِی الصَّلَاةِ فِیهَا شَیْ ءٌ مُوَقَّتٌ قَالَ لَا إِلَّا الْجُمُعَةُ یُقْرَأُ بِالْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم (آیا ) قرائتی هست که برای نمازخاصی معین شده باشد ؟ فرمودند : خیرمگرنماز جمعه که باید با سوره جمعه ومنافقین خوانده شود
7605- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ الْقِرَاءَةُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بِالْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِالْمُنَافِقِینَ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام درمورد نمازجمعه سوال شد . فرمودند : رکعت اول سوره جمعه ورکعت دوم سوره منافقین خوانده می شود .
7606- 7- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ (5) بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یَقْرَأْ فِی الْجُمُعَةِ بِالْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ- فَلَا جُمُعَةَ لَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : کسیکه نمازجمعه را با سوره جمعه ومنافقین نخواند نمازجمعه (کامل ) برایش نیست .
7607- 8- (6) وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُوسَی عَنِ الْحُکَیْمِیِّ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبَّادِ بْنِ
ص: 155
صُهَیْبٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ (1) بْنِ أَبِی رَافِعٍ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع کَانَ یَقْرَأُ فِی الْجُمُعَةِ فِی الْأُولَی الْجُمُعَةَ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْمُنَافِقِینَ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام درنمازجمعه رکعت اول را با سوره جمعه ورکعت دوم را با سوره منافقین می خواندند .
7608- 9- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِی رَافِعٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقْرَأُ بِهِمَا فِی الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله نمازجمعه را با آن دوسوره می خواندند .
7609- 10- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ (4) عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ فِی جَمِیعِ الْمَفْرُوضَاتِ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- إِلَّا فِی الْغَدَاةِ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَإِنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ فِیهَا الْحَمْدَ- وَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ- وَ کَانَ یَقْرَأُ فِی الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ سَبِّحِ اسْمَ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درتمام نمازهای واج دررکعت اول حمد وقدرورکعت دوم حمد وتوحید را می خواندند مگردرصبح وظهر وعصرجمعه که درآنها حمد وجمعه ومنافقین ودرعشاء رکعت اول حمد وسوره جمعه ورکعت دوم حمد وسبح اسم می خواندند .
7610- 11- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: تَقْرَأُ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ سُورَةَ الْجُمُعَةِ- وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ فِی الْغَدَاةِ الْجُمُعَةَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الْجُمُعَةِ الْجُمُعَةَ وَ الْمُنَافِقِینَ- وَ الْقُنُوتُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الرُّکُوعِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
حضرت رضا : درشب جمعه سوره جمعه وسبح اسم ربک ودرصبح جمعه وتوحید ودرنمازجمعه سوره جمعه ومنافقین خوانده می شود وقنوت دررکعت اول قبل ازرکوع می باشد
ص: 156
(1) 71 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ سُورَةِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ عَیْناً یَوْمَ الْجُمُعَةِ
باب درروز جمعه سوره جمعه ومنافقین وجوب عینی نیست
7611- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنِ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ بِغَیْرِ سُورَةِ الْجُمُعَةِ مُتَعَمِّداً قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی درنمازجمعه عمدا سوره ای غیرازجمعه بخواند فرمودند : اشکالی ندارد .
7612- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْفَضْلِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَمِیلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْجُمُعَةِ فِی السَّفَرِ مَا أَقْرَأُ فِیهِمَا قَالَ اقْرَأْهُمَا (4) بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم ازنمازجمعه درسفر فرمودند : باحمد وتوحید بخوان
7613- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ لَا بَأْسَ بِأَنْ تَقْرَأَ فِیهَا (7) بِغَیْرِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ إِذَا کُنْتَ مُسْتَعْجِلًا.
ص: 157
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازجمعه اگرعجله داشتی اشکال ندارد سوره ای غیرازجمعه ومنافقین را بخوانی .
7614- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ بِغَیْرِ سُورَةِ الْجُمُعَةِ مُتَعَمِّداً قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
سوال شد ازحضرت ابوالحسن علیه السلام کسی عمدا درنمازجمعه سوره دیگری بخواند ؟ فرمودند : اشکال ندارد
7615- 5- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ یَحْیَی الْأَزْرَقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ صَلَّی الْجُمُعَةَ فَقَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی (4) وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ أَجْزَأَهُ.
******
ترجمه:
سوال شد ازحضرت ابوالحسن علیه السلام کسی نمازجمعه را با سوره اعلی وتوحید خوانده فرمودند : کفایت می کند
7616- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَدْ رُوِیَتْ رُخْصَةٌ فِی الْقِرَاءَةِ فِی صَلَاةِ الظُّهْرِ بِغَیْرِ سُورَةِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ.
******
ترجمه:
بصورت رخصت واجازه روایت شده که لازم نیست ظهرجمعه نمازبا سوره جمعه ومنافقین خوانده شود
7617- 7- (6) قَالَ: وَ مَا رُوِیَ مِنَ الرُّخَصِ فِی قِرَاءَةِ غَیْرِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ- فِی صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَهِیَ لِلْمَرِیضِ وَ الْمُسْتَعْجِلِ وَ الْمُسَافِرِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
ازجمله کسانیکه درروایت رخصت داده شده که ظهر جمعه لازم نیست نماز را با سوره جمعه ومنافقین بخواند مسافرمریض وکسیکه عجله دارد .
ص: 158
(1) 72 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِعَادَةِ الْجُمُعَةِ وَ الظُّهْرِ إِذَا صَلَّاهُمَا فَقَرَأَ غَیْرَ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ أَوْ نَقْلِ النِّیَّةِ إِلَی النَّفْلِ وَ اسْتِئْنَافِ الْفَرْضِ بِالسُّورَتَیْنِ بَعْدَ إِتْمَامِ رَکْعَتَیْنِ
باب مستحب است کسیکه نمازظهروجمعه را با سوره ای غیرازجمعه ومنافقین خوانده اعاده کند واگردررکعت دوم بود نیت را به نمازمستحبی برگرداند وازاول شروع کند به خواندن ظهر وجمعه
7618- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ صَلَّی الْجُمُعَةَ بِغَیْرِ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ أَعَادَ الصَّلَاةَ فِی سَفَرٍ أَوْ حَضَرٍ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : کسیکه نمازجمعه با غیرجمعه ومنافقین خوانده اعاده می کند چه درسفرباشد یا درحضر .
7619- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ صَبَّاحِ بْنِ صَبِیحٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَرَادَ أَنْ یُصَلِّیَ الْجُمُعَةَ فَقَرَأَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ یُتِمُّهَا رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ یَسْتَأْنِفُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ مُرْسَلًا (5)
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ لِمَا مَرَّ (6).
******
ترجمه:
صَبَّاحِ بْنِ صَبِیحٍ : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی تصمیم داشت نمازجمعه بخواند ولی سوره توحید را خواند فرمودند : آنرا بصورت دورکعتی تمام کند وازاول بخواند
ص: 159
(1) 73 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی الظُّهْرِ وَ الْجُمُعَةِ
باب مستحب است درروزجمعه بلند خواندن نمازظهروجمعه
7620- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی الْجُمُعَةَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ أَ یَجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ قَالَ نَعَمْ وَ الْقُنُوتُ فِی الثَّانِیَةِ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد کسی درروزجمعه چهاررکعت (نمازظهر) را می خواند آیا قرائت آنرا بلند بخواند ؟ فرمودند : بله وقنوت هم دررکعت دوم است .
7621- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ فِی الْجُمُعَةِ قَالَ وَ الْقِرَاءَةُ فِیهَا بِالْجَهْرِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام درضمن حدیثی فرمودند : قرائت درروزجمعه جهراست .
7622- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْجُمُعَةِ إِذَا صَلَّیْتُ وَحْدِی أَرْبَعاً أَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ فَقَالَ نَعَمْ وَ قَالَ اقْرَأْ سُورَةَ الْجُمُعَةِ وَ الْمُنَافِقِینَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حلبی : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم درروزجمعه وقتی فرادا چهاررکعت نماز می خوانم آیا قرائت را بلند بخوانم ؟ بله سوره جمعه ومنافقین را بخوان
7623- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی
ص: 160
حَدِیثٍ قَالَ: لِیَقْعُدْ قَعْدَةً بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ وَ یَجْهَرْ بِالْقِرَاءَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازجمعه بین دوخطبه باید کمی بنشینی وقرائت هم باید بلند باشد .
7624- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَکْتَ الْإِمَامَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ قَدْ سَبَقَکَ بِرَکْعَةٍ فَأَضِفْ إِلَیْهَا رَکْعَةً أُخْرَی وَ اجْهَرْ فِیهَا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درروزجمعه وقتی دررکعت دوم به جماعت رسیدی یک رکعت باید به آن اضافه کنی وقرائت هم باید بلند باشد .
7625- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لَنَا صَلُّوا فِی السَّفَرِ صَلَاةَ الْجُمُعَةِ جَمَاعَةً بِغَیْرِ خُطْبَةٍ وَ اجْهَرُوا بِالْقِرَاءَةِ فَقُلْتُ إِنَّهُ یُنْکَرُ عَلَیْنَا الْجَهْرُ بِهَا فِی السَّفَرِ فَقَالَ اجْهَرُوا بِهَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام به ما فرمودند : درسفرنمازجمعه را بدون خطبه وبا جهردرقرائت بخوان عرض کردم : اومنکرمی شود که ما جهربخوانیم درسفرحضرت فرمودند : بجهربخوانید .
7626- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَرَّجَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- کَیْفَ نُصَلِّیهَا فِی السَّفَرِ فَقَالَ تُصَلِّیهَا فِی السَّفَرِ رَکْعَتَیْنِ وَ الْقِرَاءَةُ فِیهَا جَهْراً.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم درسفرنمازروزجمعه را چگونه بخوانم ؟ فرمودند: دورکعت وبا جهربخوان .
7627- 8- (4) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجَمَاعَةِ- یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی السَّفَرِ فَقَالَ یَصْنَعُونَ کَمَا یَصْنَعُونَ فِی غَیْرِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فِی الظُّهْرِ وَ لَا یَجْهَرُ الْإِمَامُ (فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ) (5) إِنَّمَا یَجْهَرُ إِذَا کَانَتْ خُطْبَةٌ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازچگونگی نمازظهرروزجمعه درسفرفرمودند : مثل روزهای دیگروامام نباید قرائت رابلند بخواند زیرا جهروقتی است که نمازخطبه داشته باشد (نمازجمعه باشد )
ص: 161
7628- 9- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ فِی السَّفَرِ فَقَالَ یَصْنَعُونَ کَمَا یَصْنَعُونَ فِی الظُّهْرِ وَ لَا یَجْهَرُ الْإِمَامُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ وَ إِنَّمَا یَجْهَرُ إِذَا کَانَتْ خُطْبَةٌ.
قَالَ الشَّیْخُ الْمُرَادُ بِهَذَیْنِ الْحَدِیثَیْنِ حَالُ التَّقِیَّةِ وَ الْخَوْفِ أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ أَنْ یَکُونَ الْمُرَادُ نَفْیَ تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ فِی الظُّهْرِ وَ إِثْبَاتَهُ فِی الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازچگونگی نمازظهرروزجمعه درسفرفرمودند : مثل روزهای دیگروامام نباید قرائت رابلند بخواند زیرا جهروقتی است که نمازخطبه داشته باشد (نمازجمعه باشد )
7629- 10- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ صَلَّی الْعِیدَیْنِ وَحْدَهُ (وَ الْجُمُعَةَ) (3) هَلْ یَجْهَرُ فِیهِمَا بِالْقِرَاءَةِ قَالَ لَا یَجْهَرُ إِلَّا الْإِمَامُ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (4) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ أَیْضاً (5).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی نمازعیدین (یا جمعه) رافرادا میخواند آیا قرائت را بلند بخواند یا خیر؟ فرمودند : فقط امام جماعت بلند بخواند .
(6) 74 بَابُ وُجُوبِ الْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا بِالْقِرَاءَاتِ السَّبْعَةِ الْمُتَوَاتِرَةِ دُونَ الشَّوَاذِّ وَ الْمَرْوِیَّةِ
باب واجب است قرائت درنمازوغیرنمازبه یکی ازقرائات سبعه معروف باشد نه قرائت ضعیف مروی
7630- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ سَالِمٍ أَبِی سَلَمَةَ قَالَ: قَرَأَ رَجُلٌ
ص: 162
عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا أَسْتَمِعُ حُرُوفاً مِنَ الْقُرْآنِ لَیْسَ عَلَی مَا یَقْرَؤُهَا النَّاسُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُفَّ عَنْ هَذِهِ الْقِرَاءَةِ اقْرَأْ کَمَا یَقْرَأُ النَّاسُ حَتَّی یَقُومَ الْقَائِمُ- فَإِذَا قَامَ الْقَائِمُ قَرَأَ کِتَابَ اللَّهِ عَلَی حَدِّهِ وَ أَخْرَجَ الْمُصْحَفَ الَّذِی کَتَبَهُ عَلِیٌّ ع الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سَالِمٍ أَبِی سَلَمَةَ می گوید درحضورحضرت صادق علیه السلام کسی قرآن تلاوت کرد من دیدم بعضی ازکلمات طبق قرائت مشهوربین مردم نیست حضرت فرمودند : دست نگهدارازاین قرائت قرآن باید طبق قرائت مشهوربین مردم باشد تا زمان ظهورحضرت وقتی ایشان ظهورکردند قرآن را با قرائت اصلی خود خواهند خواند وهمان مصحفی که حضرت علی علیه السلام نوشته اند را می آورند ...
7631- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّا نَسْمَعُ الْآیَاتِ مِنَ الْقُرْآنِ- لَیْسَ هِیَ عِنْدَنَا کَمَا نَسْمَعُهَا وَ لَا نُحْسِنُ أَنْ نَقْرَأَهَا کَمَا بَلَغَنَا عَنْکُمْ فَهَلْ نَأْثَمُ فَقَالَ لَا اقْرَءُوا کَمَا تَعَلَّمْتُمْ فَسَیَجِیئُکُمْ مَنْ یُعَلِّمُکُمْ.
******
ترجمه:
از يكى از اصحابش از ابى الحسن(عليه السّلام)گويد:به ایشان گفتم: قربانت راستى ما آياتى در قرآن مى شنويم كه آنها در نزد ما چنان نيستند كه مى شنويم و ما نمى توانيم آنها را بخوانیم .چنانچه از شما هم به ما رسيده (که قرائت باید مشهورباشد ) آيا گنهكاريم ؟ فرمود:نه،همچنان كه آموختيه اید بخوانيد به زودى نزد شما آيد كسى كه به شما بياموزد.
7632- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ تَنْزِیلِ الْقُرْآنِ- قَالَ اقْرَءُوا کَمَا عُلِّمْتُمْ.
******
ترجمه:
سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ می گوید ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازنزول (چگونگی قرائت آن ) فرمودند : قرآن را بخوانيد آن چنانكه ياد گرفته ايد!»
7633- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ (دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ) (4) وَ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ جَمِیعاً قَالا کُنَّا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ:- إِنْ کَانَ ابْنُ مَسْعُودٍ لَا یَقْرَأُ عَلَی قِرَاءَتِنَا فَهُوَ ضَالٌّ ثُمَّ قَالَ أَمَّا نَحْنُ فَنَقْرَؤُهُ عَلَی قِرَاءَةِ أُبَیٍّ.
******
ترجمه:
الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ : جمعی درخدمت حضرت صادق علیه السلام بودیم که فرمودند : اگر ابن مسعود به روش قرائت ما قرآن را نمى خواند،او گمراه است،سپس امام صادق(عليه السّلام) فرمود:اما ما به روش قرائت اُبيّ قرآن را مى خوانيم.
7634- 5- (5) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ نَقْلًا عَنِ الشَّیْخِ
ص: 163
الطُّوسِیِّ قَالَ رُوِیَ عَنْهُمْ ع جَوَازُ الْقِرَاءَةِ بِمَا اخْتَلَفَ الْقُرَّاءُ فِیهِ.
******
ترجمه:
مرحوم شیخ طوسی : ازاهل بیت علیهم السلام روایت شده که جائزاست خواندن قرآن به چیزی که مورد اختلاف قراء است .
7635- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَتَانِی آتٍ مِنَ اللَّهِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکَ أَنْ تَقْرَأَ الْقُرْآنَ عَلَی حَرْفٍ وَاحِدٍ فَقُلْتُ یَا رَبِّ وَسِّعْ عَلَی أُمَّتِی فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکَ [أَنْ تَقْرَأَ الْقُرْآنَ عَلَی حَرْفٍ وَاحِدٍ فَقُلْتُ یَا رَبِّ وَسِّعْ عَلَی أُمَّتِی فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکَ] (2) أَنْ تَقْرَأَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَةِ أَحْرُفٍ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : از جانب خداپیام آوردند که خداوند می فرماید: قرآن را به حرف واحد قرائت کن درخواست کردم: پروردگارا! بر امت من گشایشی فرما! آن گاه گفت: خداوند تو را دستور می دهدتا قرآن را بر هفت حرف بخوانی».
ص: 164
(1) 1 بَابُ وُجُوبِ تَعَلُّمِ الْقُرْآنِ وَ تَعْلِیمِهِ کِفَایَةً وَ اسْتِحْبَابِهِ عَیْناً
باب یاد گرفتن ویاد دادن قرآن وجوب کفائ واستحباب عینی دارد .
7636- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ سُفْیَانَ الْحَرِیرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ الْخَفَّافِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَا سَعْدُ تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ- فَإِنَّ الْقُرْآنَ یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ نَظَرَ (3) إِلَیْهَا الْخَلْقُ إِلَی أَنْ قَالَ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی رَبِّ الْعِزَّةِ فَیُنَادِیهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَا حُجَّتِی فِی الْأَرْضِ وَ کَلَامِیَ الصَّادِقَ النَّاطِقَ ارْفَعْ رَأْسَکَ وَ سَلْ تُعْطَ وَ اشْفَعْ تُشَفَّعْ کَیْفَ رَأَیْتَ عِبَادِی فَیَقُولُ یَا رَبِّ مِنْهُمْ مَنْ صَانَنِی وَ حَافَظَ عَلَیَّ وَ لَمْ یُضَیِّعْ شَیْئاً وَ مِنْهُمْ مَنْ ضَیَّعَنِی وَ اسْتَخَفَّ بِحَقِّی وَ کَذَبَ بِی وَ أَنَا حُجَّتُکَ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ ارْتِفَاعِ مَکَانِی لَأُثِیبَنَّ عَلَیْکَ الْیَوْمَ أَحْسَنَ الثَّوَابِ وَ لَأُعَاقِبَنَّ عَلَیْکَ الْیَوْمَ أَلِیمَ الْعِقَابِ إِلَی أَنْ قَالَ فَیَأْتِی الرَّجُلَ مِنْ شِیعَتِنَا فَیَقُولُ مَا تَعْرِفُنِی أَنَا الْقُرْآنُ الَّذِی أَسْهَرْتُ لَیْلَکَ وَ أَنْصَبْتُ عَیْشَکَ فَیَنْطَلِقُ بِهِ إِلَی رَبِّ الْعِزَّةِ فَیَقُولُ یَا رَبِّ عَبْدُکَ قَدْ کَانَ نَصَباً بِی مُوَاظِباً عَلَیَّ یُعَادِی بِسَبَبِی وَ یُحِبُّ فِیَّ وَ یُبْغِضُ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخِلُوا عَبْدِی جَنَّتِی وَ اکْسُوهُ
ص: 165
حُلَّةً مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ وَ تَوِّجُوهُ بِتَاجٍ فَإِذَا فُعِلَ ذَلِکَ بِهِ عُرِضَ عَلَی الْقُرْآنِ فَیُقَالُ لَهُ هَلْ رَضِیتَ بِمَا صُنِعَ بِوَلِیِّکَ فَیَقُولُ یَا رَبِّ إِنِّی أَسْتَقِلُّ هَذَا لَهُ فَزِدْهُ مَزِیدَ الْخَیْرِ کُلِّهِ فَیَقُولُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ عُلُوِّی وَ ارْتِفَاعِ مَکَانِی لَأُنْحِلَنَّ لَهُ الْیَوْمَ خَمْسَةَ أَشْیَاءَ مَعَ الْمَزِیدِ لَهُ وَ لِمَنْ کَانَ بِمَنْزِلَتِهِ أَلَا إِنَّهُمْ شَبَابٌ لَا یَهْرَمُونَ وَ أَصِحَّاءُ لَا یَسْقُمُونَ وَ أَغْنِیَاءُ لَا یَفْتَقِرُونَ وَ فَرِحُونَ لَا یَحْزَنُونَ وَ أَحْیَاءٌ لَا یَمُوتُونَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سَعْدٍ الْخَفَّافِ حضرت صادق علیه السلام فرمودند : ای سعد قرآن را یاد بگیرید همانا قرآن درروزقیامت به زیبا ترین صورت می آید تمام خلائق به اونگاه می کنند ...تا اینکه محضرخداوند عزیز می رسد خداوند اورا صدا زده ومی فرماید : ای حجت من برروی زمین وکلام گوبای صادق من سرت را بالا بیاورودرخواست کن تا به تو عطا شود وشفاعت کن تا بشفاعت برسند نظرت درمورد بندگانم چیست ؟ قرآن عرض می کند : پروردگارا بعضی ازآنها ازمن حفاظت وحراست کرده ودرحد امکان به من عمل کرده وچیزی ازمرا ضایع نکردند وبعضی ازآنها مراضایع کرده وحقم راکوچک شمرده ومرا تکذیب کردند وحال آنکه من حجت تو برای همگان بودم . خداوند متعال می فرماید : بعزت وجلالم وبلندی مقامم سوگند امروزبخاطرتوبهترین پاداش وبدترین مجازات راخواهم داد ...تا اینکه یکی ازشیعیان ما می آید پس می گوید مرا نمی شناسی ؟ منم قرآن همانکه سحرگاهانت رابامن گذراندی وبخاطرم خودت راخسته کردی پس او را به درگاه ربّ العزة تبارك و تعالى برد و بگويد:پروردگارا اين بندۀ توست و تو به او داناترى،دربارۀ من رنج كش بود و مواظب من بود به سبب من با او دشمنى مى شد و او به خاطر من دوستى مى كرد و به خاطر من دشمنى مى كرد.
پس خداى عزّ و جلّ فرمايد:اين بندۀ مرا به بهشت بريد و از جامه هاى بهشتى به او بپوشانيد و بر سرش تاج گذاريد؛و چون با او چنين كنند او را به قرآن عرضه نمايند و به او گفته شود آيا به آنچه كه دربارۀ دوستت رفتار شد خوشنودى ؟گويد:پروردگار من،آن را كم شمارم،هر چيزى بر او بيفزا،خدا فرمايد:به عزت و جلال و علوّ و مقام و ارتفاع مقامم سوگند،امروز به او و هركس همپايۀ اوست پنج چيز به او بافزونى عطا كنم،همانا آنان جوانانى باشند كه پير نشوند و تندرستانى باشند كه بيمار نگردند و توانگرانى باشند كه فقير نشوند و شادكامانى باشند كه اندوهگين نشوند و زنده هائى باشند كه نميرند
7637- 2- (1) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَجِی ءُ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی أَحْسَنِ مَنْظُورٍ إِلَیْهِ صُورَةً إِلَی أَنْ قَالَ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی رَبِّ الْعِزَّةِ فَیَقُولُ یَا رَبِّ فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ أَظْمَأْتُ هَوَاجِرَهُ وَ أَسْهَرْتُ لَیْلَهُ فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ لَمْ أُظْمِ هَوَاجِرَهُ وَ لَمْ أُسْهِرْ لَیْلَهُ فَیَقُولُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَدْخِلْهُمُ الْجَنَّةَ عَلَی مَنَازِلِهِمْ فَیَقُومُ فَیَتَّبِعُونَهُ فَیَقُولُ لِلْمُؤْمِنِ اقْرَأْ وَ ارْقَهْ قَالَ فَیَقْرَأُ وَ یَرْقَی حَتَّی یَبْلُغَ کُلُّ رَجُلٍ مِنْهُمْ مَنْزِلَتَهُ الَّتِی هِیَ لَهُ فَیَنْزِلَهَا.
******
ترجمه:
جابر، از حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام روایت می کند که آن حضرت گفتند:«قرآن در روز قیامت می آید در حالی که از جهت شمائل و حسن صورت، دارای بهترین و زیباترین منظر است... تاآنجا که فرمودند : تا می رسد به پروردگار عزّوجلّ.
در این حال می گوید: ای پروردگار من! فلان پسر فلان؛ من روزهای گرم تابستان او را به خواندن قرآن مشغول کردم، و شب های او را به خواندن قرآن به بیداری پایان دادم! (در زمانی که در دار دنیا زندگی داشت.) و امّا فلان پسر فلان؛ من هیچ یک از روزهای گرم او را به خواندن قرآن سپری ننمودم، و شب های او را به خواندن قرآن نگذراندم!خداوند تبارک و تعالی خطاب میکند به قرآن که: اینک تو آنها را برحسب درجات و مراتبشان، در بهشت در منازل خاصّ خودشان داخل کن!
در این حال قرآن بپا می خیزد، و مردم مؤمن قاری قرآن به دنبال او راه می افتند؛ و به مؤمن می گوید: بخوان و بالا برو!
حضرت فرمودند: پس مؤمن می خواند و بالا میرود؛ تا هر کس از مؤمنینی که قرآن خوانده بود، به منزل خودش که طبق آیات قرآن برای او معین شده است میرسد. در اینصورت آن مؤمن قاری قرآن، در آن منزل فرود می آید.»
7638- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ یُدْعَی ابْنُ آدَمَ الْمُؤْمِنُ لِلْحِسَابِ فَیَتَقَدَّمُ الْقُرْآنُ أَمَامَهُ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ فَیَقُولُ یَا رَبِّ أَنَا الْقُرْآنُ وَ هَذَا عَبْدُکَ الْمُؤْمِنُ قَدْ کَانَ یُتْعِبُ نَفْسَهُ بِتِلَاوَتِی وَ یُطِیلُ لَیْلَهُ بِتَرْتِیلِی وَ تَفِیضُ عَیْنَاهُ إِذَا تَهَجَّدَ فَأَرْضِهِ کَمَا أَرْضَانِی قَالَ فَیَقُولُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ عَبْدِی ابْسُطْ یَمِینَکَ فَیَمْلَؤُهَا مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ وَ یَمْلَأُ شِمَالَهُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ثُمَّ یُقَالُ هَذِهِ الْجَنَّةُ مُبَاحَةٌ لَکَ فَاقْرَأْ وَ اصْعَدْ فَإِذَا قَرَأَ آیَةً صَعِدَ دَرَجَةً.
******
ترجمه:
یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ: حضرت صادق علیه السلام درحدیثی فرمودند : پس آدميزاده مؤ من را براى حساب بخوانند و قرآن در بهترين صورتى پيش رويش در آيد و گويد: بار پروردگارا من قرآنم و اين بنده مؤ من تو است كه خود را براى خواندن من به تعب مى انداخت ، و شب خود را با آهنگ خوش و هموار خواندن من دراز مى كرد و ديدگانش در هنگام نماز شب اشك ريزان بود، چنانچه مرا خشنود ساختى او را هم خشنود كن
امام فرمود: پس خداى عزيز جبار مي فرمايد: اى بنده من دست راستت را باز كن و خداوند آنرا از رضوان خود و دست چپش را از رحمت خود پر كند سپس باو گفته شود: اين بهشت براى تو مباح است پس قرآن بخوان و بالا برو پس هرگاه يك آيه بخواند يك درجه بالا رود
ص: 166
7639- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ لَا یَمُوتَ حَتَّی یَتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ- أَوْ أَنْ یَکُونَ فِی تَعْلِیمِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : سزاوار است كه مؤمن پيش از آن كه بميرد، قرآن را بياموزد يا در حال آموختن آن بميرد.
7640- 5- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْأَنْبَارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُمَرَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ لَهِیعَةَ عَنِ الْمِسْرَجِ (3) عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَمَّارٍ (4) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یُعَذِّبُ اللَّهُ قَلْباً وَعَی الْقُرْآنَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند :خداوند قلبی را که قرآن را در خود جای داده باشد، عذاب نمی کند
7641- 6- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَفَّارِ عَنِ ابْنِ السِّمَاکِ عَنْ أَبِی قِلَابَةَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُعَلَّی بْنِ رَاشِدٍ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ سَعْدٍ (6) عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: خِیَارُکُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ عَلَّمَهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : بهترین شما کسی استکه قرآن را یاد بگیرد وبدیگران یاد دهد
7642- 7- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ الْمُوسَوِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَةٍ لَهُ وَ تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ (8) فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ وَ اسْتَشْفُوا بِنُورِهِ فَإِنَّهُ شِفَاءُ الصُّدُورِ وَ أَحْسِنُوا تِلَاوَتَهُ فَإِنَّهُ أَنْفَعُ الْقِصَصِ فَإِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَیْرِ عِلْمِهِ کَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ الَّذِی لَا یَسْتَفِیقُ مِنْ
ص: 167
جَهْلِهِ بَلِ الْحُجَّةُ عَلَیْهِ أَعْظَمُ وَ الْحَسْرَةُ لَهُ أَلْزَمُ وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَلْوَمُ.
******
ترجمه:
امام على عليه السلام : قرآن را بياموزيد، كه آن نيكوترين سخن است. در آن انديشه كنيد، كه آن بهار دلهاست. از نورش شفا جوييد، كه آن شفابخش سينه هاست و نيكو [و با دقّت ]بخوانيدش؛ زيرا كه آن سودمندترين داستان (تاريخ) است.به يقين، عالمى كه به غير علمش عمل مى كند، همچون جاهل سرگردانى است كه هرگز از جهل خويش بيرون نمى آيد؛ بلكه حجّت بر او عظيم تر، حسرتش پايدارتر، و سرزنش او در پيشگاه خدا سزاوارتر است!
7643- 8- (1) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ مُعَاذٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَا مِنْ رَجُلٍ عَلَّمَ وَلَدَهُ الْقُرْآنَ- إِلَّا تَوَّجَ اللَّهُ أَبَوَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ تَاجَ الْمُلْکِ وَ کُسِیَا حُلَّتَیْنِ لَمْ یَرَ النَّاسُ مِثْلَهُمَا.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هيچ كس نيست كه به فرزندش قرآن بياموزد ، مگر آن كه روز قيامت ، بر سرِ پدر و مادرش تاج پادشاهى گذاشته مى شود و دو لباس بر آنها پوشانده مى شود كه مردم ، همانند آن را نديده اند .
7644- 9- (2) وَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: أَهْلُ الْقُرْآنِ هُمْ أَهْلُ اللَّهِ وَ خَاصَّتُهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : اهل قرآن، اهل خدايند و خاصّان درگاه او.
7645- 10- (3) وَ عَنْهُ ع أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: برترين عبادت امّت من روخوانى قرآن است.
7646- 11- (4) وَ عَنْهُ ع الْقُرْآنُ غِنًی لَا غِنَی دُونَهُ وَ لَا فَقْرَ بَعْدَهُ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : قرآن ثروتى است كه بدون آن توانگرى نباشد و با وجود آن فقرى نه.
7647- 12- (5) وَ عَنْهُ ع أَشْرَافُ أُمَّتِی حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ أَصْحَابُ اللَّیْلِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بزرگواران امت من حاملان (همراهان) قرآن و شب زنده داران هستند.
7648- 13- (7) وَ عَنْهُ ع أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ مَأْدُبَةُ اللَّهِ فَتَعَلَّمُوا مَأْدُبَتَهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ حَبْلُ اللَّهِ وَ هُوَ النُّورُ الْبَیِّنُ (8)- وَ الشِّفَاءُ النَّافِعُ عِصْمَةٌ لِمَنْ تَمَسَّکَ بِهِ وَ نَجَاةٌ لِمَنْ تَبِعَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: قرآن مركز تربيت الهى است پس درحدّ توان ادب آن را بياموزيد، اين قرآن ريسمان الهى و نور نمايان است .
ص: 168
7649- 14- (1) وَ عَنْهُ ع مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ حَتَّی یَسْتَظْهِرَهُ وَ یَحْفَظَهُ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ شَفَّعَهُ فِی عَشَرَةٍ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ کُلُّهُمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النَّارُ.
******
ترجمه:
هر که (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده اش که آتش جهنم بر آن واجب شده، می پذیرد.
7650- 15- (2) وَ عَنْهُ ع قَالَ: حَمَلَةُ الْقُرْآنِ فِی الدُّنْیَا عُرَفَاءُ أَهْلِ الْجَنَّةِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
حاملان (همراهان) قرآن عارفان اهل بهشت هستند.
7651- 16- (3) وَ عَنْهُ ع قَالَ: إِذَا قَالَ الْمُعَلِّمُ لِلصَّبِیِّ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- فَقَالَ الصَّبِیُّ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 1: 1- کَتَبَ اللَّهُ بَرَاءَةً لِلصَّبِیِّ وَ بَرَاءَةً لِأَبَوَیْهِ وَ بَرَاءَةً لِلْمُعَلِّمِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
پيامبر صلي الله عليه و آله : وقتى معلم به كودك بگويد: بگو بسم اللّه الرحمن الرحيم و كودك آن را تكرار كندخداوند براى كودك و پدر و مادرش و معلم، برائت از آتش در نظر خواهد گرفت.
(5) 2 بَابُ وُجُوبِ إِکْرَامِ الْقُرْآنِ وَ تَحْرِیمِ إِهَانَتِهِ
باب احترام به قرآن واجب واهانت به آن حرام است .
7652- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ غَالِبٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ إِذَا هُمْ بِشَخْصٍ قَدْ أَقْبَلَ لَمْ یُرَ قَطُّ أَحْسَنُ صُورَةً مِنْهُ فَإِذَا نَظَرَ إِلَیْهِ الْمُؤْمِنُونَ وَ هُوَ الْقُرْآنُ قَالُوا هَذَا مِنَّا هَذَا أَحْسَنُ شَیْ ءٍ رَأَیْنَا فَإِذَا انْتَهَی إِلَیْهِمْ جَازَهُمْ إِلَی أَنْ قَالَ حَتَّی یَقِفَ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ- فَیَقُولُ الْجَبَّارُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ ارْتِفَاعِ مَکَانِی لَأُکْرِمَنَّ الْیَوْمَ مَنْ أَکْرَمَکَ وَ لَأُهِینَنَّ مَنْ أَهَانَکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی که در روز قیامت خداوند اولین و آخرین را در صحرای محشر جمع می کند، در میان آنها شخص بسیار زیبایی دیده می شود که زیباتر از آن در میان اهل محشر نیست. و آن قرآن است وقتی مومنان به او نگاه می کنند درحالیکه آن قرآن است می گویند این ازماست این زیباترین موجودی استکه تا بحال دیده ایم وقتی قرآن به آنها می رسد ازآنها عبورمی کند تاآنجا که حضرت فرمودند : تااینکه سمت راست عرش می ایستد در آن هنگام خداوند عز و جل می فرماید: سوگند به عزت و جلال و ارتفاع مکانم، من امروز کسانی را که تو را در دنیا گرامی داشته اند گرامی خواهم داشت و کسانی را خوار خواهم نمود که تو را در دنیا خوار می داشتند.
ص: 169
7653- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَا أَوَّلُ وَافِدٍ عَلَی الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ کِتَابُهُ وَ أَهْلُ بَیْتِی ثُمَّ أُمَّتِی ثُمَّ أَسْأَلُهُمْ مَا فَعَلْتُمْ بِکِتَابِ اللَّهِ وَ بِأَهْلِ بَیْتِی.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : من نخستین کسى هستم که به پیشگاه خداوند قادر توانا، در روز قیامت حاضر مى شود و همچنین کتاب خدا و اهل بیتم حضور مى یابند؛ سپس امّتم حاضر مى شوند و بعد از آن، از آنها سؤال مى کنم شما با قرآن و اهل بیتم چه کردید؟ .
7654- 3- (2) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَظَنَّ (3) أَنَّ أَحَداً أُعْطِیَ أَفْضَلَ مِمَّا أُعْطِیَ فَقَدْ حَقَّرَ مَا عَظَّمَ اللَّهُ وَ عَظَّمَ مَا حَقَّرَ اللَّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : كس كه قرآن رابخواند (اهل قرآن باشد ) ،و بپندارد كه خدا به ديگرى سرمايه اى فراوان تر از آنچه به او داده عطا كرده،تحقيقا كوچك شمرده چیزی را که خداوند بزرگ شمرده و بزرگ شمرده چیزی را که خداوند کوچک شمرده .
(6) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّفَکُّرِ فِی مَعَانِی الْقُرْآنِ وَ أَمْثَالِهِ وَ وَعْدِهِ وَ وَعِیدِهِ وَ مَا یَقْتَضِی الِاعْتِبَارَ وَ التَّأَثُّرَ وَ الِاتِّعَاظَ وَ سُؤَالِ الْجَنَّةِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنَ النَّارِ عِنْدَ آیَتَیْهِمَا
باب مستحب است تفکردرمعانی قرآن ومثالها ووعده وعید ها وآنچه موجب عبرت وتاثیروپند ونصیحت اواست ودرخواست بهشت وپناه بردن به خداوند وقتی آیات مربوط به آنها را می خواند .
7655- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ فِیهِ مَنَارُ الْهُدَی وَ مَصَابِیحُ الدُّجَی فَلْیَجْلُ جَالٍ بَصَرَهُ وَ یَفْتَحْ لِلضِّیَاءِ نَظَرَهُ فَإِنَّ التَّفَکُّرَ حَیَاةُ قَلْبِ الْبَصِیرِ کَمَا یَمْشِی الْمُسْتَنِیرُ فِی الظُّلُمَاتِ بِالنُّورِ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع ) فرمود: همانا در این قرآن جایگاه نور هدایت و چراغهای شب ظلمانی نهفته است؛ پس شخص تیز بین باید در آن دقت کند و نظر خویش را برای بهره گیری از پرتو آن بگشاید. انديشيدن، مايه حيات دل شخص با بصيرت است و همان گونه كه اگر شخصِ چراغ به دست در تاريكيها در پرتو نور [چراغ] راه رود،
ص: 170
7656- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَنْبَغِی لِمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ- إِذَا مَرَّ بِآیَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ فِیهَا مَسْأَلَةٌ أَوْ تَخْوِیفٌ أَنْ یَسْأَلَ [اللَّهَ] (2) عِنْدَ ذَلِکَ خَیْرَ مَا یَرْجُو وَ یَسْأَلَهُ الْعَافِیَةَ مِنَ النَّارِ وَ مِنَ الْعَذَابِ.
******
ترجمه:
امام جعفر صادق(ع) فرمودند: شايسته است كسي كه قرآن را ميخواند اگر به آيهاي گذر كرد كه در آن حاجتي و با بيمي وجود دارد، در اين هنگام بهترين آرزوها را طلب كند و عافيت و تندرستي از آتش و عذاب را درخواست كند .
7657- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ إِذَا الْتَبَسَتْ عَلَیْکُمُ الْفِتَنُ کَقِطَعِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ وَ مَاحِلٌ مُصَدَّقٌ (4) وَ مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قَادَهُ إِلَی الْجَنَّةِ- وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَی النَّارِ- وَ هُوَ الدَّلِیلُ یَدُلُّ عَلَی خَیْرِ سَبِیلٍ وَ هُوَ کِتَابٌ فِیهِ تَفْصِیلٌ وَ بَیَانٌ وَ تَحْصِیلٌ وَ هُوَ الْفَصْلُ لَیْسَ بِالْهَزْلِ وَ لَهُ ظَهْرٌ وَ بَطْنٌ فَظَاهِرُهُ حُکْمٌ وَ بَاطِنُهُ عِلْمٌ ظَاهِرُهُ أَنِیقٌ وَ بَاطِنُهُ عَمِیقٌ لَهُ نُجُومٌ وَ عَلَی نُجُومِهِ نُجُومٌ لَا تُحْصَی عَجَائِبُهُ وَ لَا تُبْلَی غَرَائِبُهُ [فِیهِ] (5) مَصَابِیحُ الْهُدَی وَ مَنَارُ الْحِکْمَةِ وَ دَلِیلٌ عَلَی الْمَعْرِفَةِ (6) لِمَنْ عَرَفَ الصِّفَةَ فَلْیَجْلُ جَالٍ بَصَرَهُ وَ لْیُبْلِغِ الصِّفَةَ نَظَرَهُ یَنْجُ مِنْ عَطَبٍ وَ یَتَخَلَّصْ مِنْ نَشَبٍ فَإِنَّ التَّفَکُّرَ حَیَاةُ قَلْبِ الْبَصِیرِ کَمَا یَمْشِی الْمُسْتَنِیرُ فِی الظُّلُمَاتِ بِالنُّورِ فَعَلَیْکُمْ بِحُسْنِ التَّخَلُّصِ وَ قِلَّةِ التَّرَبُّصِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند :هر گاه آشوبها چون شب تار شما را فرا گرفت به قرآن رو آورید (و بدان چنگ زنید) زیرا آن است شفیعى كه شفاعتش پذیرفته است (در باره كسى كه بدان عمل كند) و گزارش دهنده است از بدیها كه گفته اش تصدیق شده است، هر كه آن را پیشواى خود كرد به بهشتش رهبرى كند و هر كه (از آن پیش افتد) و آن را پشت سر خود قرار دهد به دوزخش كشاند، و قرآن راهنمائى است كه به بهترین راهها راهنمائى كند، و كتابى است كه در آنست تفصیل و بیان و تحصیل (بدست آوردن حقائق) و آنست جداكننده (میان حق و باطل) شوخى و سرسرى نیست؛ براى آن ظاهرى است و باطنى، پس ظاهرش حكم و دستور است و باطنش علم و دانش، ظاهرش جلوه و زیبائى دارد و باطنى ژرف و عمیق است ستارگانى دارد و ستارگانش هم ستارگانى دارد، شگفتی هایش به شماره در نیاید و عجائبش كهنه نگردد، در آنست چراغهاى هدایت، و جایگاه نور حكمت و راهنماى معرفت است براى آن كس كه بشناسد صفات را( یعنى صفاتى كه موجب مغفرت است یا صفت شناسائى و استنباط را) پس باید شخص تیز بین دقت نظر كند و دقت نظر را تا به درك صفت آن ادامه دهد كه نجات بخشد آنكس را كه هلاكت افتاده، و رهائى بخشد آنرا كه راه رهائى ندارد،انديشيدن، مايه حيات دل شخص با بصيرت است و همان گونه كه اگر شخصِ چراغ به دست در تاريكيها در پرتو نور [چراغ] راه رود، بخوبى خود را نجات مى دهد و كمتر درنگ و توقف مى كند.
7658- 4- (7) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ
ص: 171
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنِّی لَأَعْجَبُ کَیْفَ لَا أَشِیبُ إِذَا قَرَأْتُ الْقُرْآنَ.
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- من در عجبم که چرا هنگام تلاوت قرآن، موهایم سفید نمی شود!
7659- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَیْدَانَ وَ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی کُرَیْبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ هِشَامٍ عَنْ شَیْبَانَ (عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ) (2) عَنْ عِکْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ أَبُو بَکْرٍ (3) یَا رَسُولَ اللَّهِ أَسْرَعَ إِلَیْکَ الشَّیْبُ قَالَ شَیَّبَتْنِی هُودٌ وَ الْوَاقِعَةُ وَ الْمُرْسَلَاتُ وَ عَمَّ یَتَسَاءَلُونَ.
******
ترجمه:
عکرمه از ابن عباس نقل می کند که ابو بکر به پیامبرخدا (صلّی الله علیه وآله) عرض کرد: یا رسول اللَّه پیری زودرس به سراغ تو آمد، فرمود: سوره هود و سوره واقعه و سوره مرسلات و سوره عم یتسائلون مرا پیر کرد.
7660- 6- (4) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ الْوَاسِطِیِّ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ الْهَاشِمِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی کَلَامٍ طَوِیلٍ فِی وَصْفِ الْمُتَّقِینَ قَالَ: أَمَّا اللَّیْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالِینَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ یُرَتِّلُونَهُ تَرْتِیلًا یُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ یَسْتَثِیرُونَ بِهِ تَهَیُّجَ أَحْزَانِهِمْ بُکَاءً عَلَی ذُنُوبِهِمْ وَ وَجَعِ کُلُومِ (5) جِرَاحِهِمْ وَ إِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَخْوِیفٌ أَصْغَوْا إِلَیْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ فَاقْشَعَرَّتْ مِنْهَا جُلُودُهُمْ وَ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ فَظَنُّوا أَنَّ صَهِیلَ (6) جَهَنَّمَ وَ زَفِیرَهَا وَ شَهِیقَهَا فِی أُصُولِ آذَانِهِمْ وَ إِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَشْوِیقٌ رَکَنُوا إِلَیْهَا طَمَعاً وَ تَطَلَّعَتْ أَنْفُسُهُمْ إِلَیْهَا شَوْقاً وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبُ أَعْیُنِهِمْ.
******
ترجمه:
کلام طولانی حضرت علی علیه السلام درمعرفی متقین : اما شب هنگام بر پاى خود (به نماز) مى ايستند و آيات قرآن را شمرده و با تدبر مى خوانند، به وسيله آن، جان خويش را محزون مى سازند و داروى درد خود را از آن مى طلبند.و هنگامى که به آيه اى مى رسند که بيم و انذار در آن است (انذار در برابر گناهان) گوشهاى دل خويش را براى شنيدن آن باز مى کنند و گويى فريادها و ناله هاى زبانه هاى آتش دوزخ در درون گوششان طنين انداز است!هنگامى که به آيه اى مى رسند که در آن، تشويق است (تشويق به پاداشهاى بزرگ الهى در برابر ايمان و عمل صالح) با اشتياق فراوان بر آن تکيه مى کنند و چشم جانشان با علاقه بسيار در آن خيره مى شود و گويى آن بشارت را در برابر چشم خود مى بينند
ص: 172
7661- 7- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ) (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِالْفَقِیهِ حَقّاً (3) مَنْ لَمْ یُقَنِّطِ النَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ لَمْ یُؤْمِنْهُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ وَ لَمْ یُرَخِّصْ لَهُمْ فِی مَعَاصِی اللَّهِ وَ لَمْ یَتْرُکِ الْقُرْآنَ رَغْبَةً عَنْهُ إِلَی غَیْرِهِ أَلَا لَا خَیْرَ فِی عِلْمٍ لَیْسَ فِیهِ تَفَهُّمٌ- أَلَا لَا خَیْرَ فِی قِرَاءَةٍ لَیْسَ فِیهَا تَدَبُّرٌ أَلَا لَا خَیْرَ فِی عِبَادَةٍ لَیْسَ فِیهَا تَفَقُّهٌ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
مير مؤمنان(عليه السّلام)فرمود:از فقيه بحق به شما خبر ندهم ؟ كسى است كه مردم را از رحمت خدا نوميد نسازد و از عذابش آسوده خاطر نكند و به مردم رخصت گناه ندهد و قرآن را به خاطر ميل به چيز ديگر از دست ندهد،هلا دانشى كه فهم با آن نيست خيرى ندارد،هلا خواندن بى تدبر خيرى ندارد،هلا عبادت بى تفكر خيرى ندارد
7662- 8- (5) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ فَاسْأَلِ اللَّهَ الْجَنَّةَ- وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه به آيه اى كه ياد بهشت است رسيدى از خدا بهشت بطلب، و وقتى به آيه اى كه يادآور آتش است رسيدى از آن به خدا پناه ببر.
ص: 173
(1) 4 بَابُ تَحْرِیمِ اسْتِضْعَافِ أَهْلِ الْقُرْآنِ وَ إِهَانَتِهِمْ وَ وُجُوبِ إِکْرَامِهِمْ
باب حرمت تضعیف واهانت اهل قرآن ووجوب احترام به آنها
7663- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی الْحُسَیْنِ الْفَارِسِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَهْلَ الْقُرْآنِ فِی أَعْلَی دَرَجَةٍ مِنَ الْآدَمِیِّینَ مَا خَلَا النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ فَلَا تَسْتَضْعِفُوا أَهْلَ الْقُرْآنِ حُقُوقَهُمْ فَإِنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ لَمَکَاناً [عَلِیّاً] (3).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: قرآنيان بالاترين مقام انسانى بعد از پيامبران و فرستادگان الهى را دارند، پس حقوق آنان را كم ندانيد، زيرا در پيشگاه الهى داراى منزلتى(عالی) هستند.
7664- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: أَشْرَافُ أُمَّتِی حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ أَصْحَابُ اللَّیْلِ.
وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ (6) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَسَدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِی غَیْلَانَ وَ عِیسَی بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ التَّرْجُمَانِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعِیدٍ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ سَهْلِ (7) بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الضَّحَّاکِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اشراف امّت من ، حاملان قرآن و شب زنده داران .
ص: 174
7665- 3- (1) وَ فِی الْخِصَالِ وَ مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ نَصْرٍ الطُّوسِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ غَزْوَانَ عَنْ أَبِی سِنَانٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ سُلَیْمٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ یَسَارٍ (2) عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَمَلَةُ الْقُرْآنِ عُرَفَاءُ أَهْلِ الْجَنَّةِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشتند،
7666- 4- (4) الْحَسَنُ الْعَسْکَرِیُّ ع فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: حَمَلَةُ الْقُرْآنِ الْمَخْصُوصُونَ بِرَحْمَةِ اللَّهِ الْمُلْبَسُونَ نُورَ اللَّهِ الْمُعَلَّمُونَ کَلَامَ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ عِنْدَ اللَّهِ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالَی اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاهُمْ فَقَدْ عَادَی اللَّهَ یَدْفَعُ اللَّهُ عَنْ مُسْتَمِعِ الْقُرْآنِ بَلْوَی الدُّنْیَا وَ عَنْ قَارِئِهِ بَلْوَی الْآخِرَةِ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَسَامِعُ آیَةٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَ هُوَ مُعْتَقِدٌ إِلَی أَنْ قَالَ أَعْظَمُ أَجْراً مِنْ ثَبِیرٍ (5) ذَهَباً یُتَصَدَّقُ بِهِ وَ لَقَارِئُ آیَةٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ مُعْتَقِداً أَفْضَلُ مِمَّا دُونَ الْعَرْشِ إِلَی أَسْفَلِ التُّخُومِ (6).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم)فرمود: حاملان قرآن مخصوصند به رحمت و بخشش خدا و پوشیده به نور خدا، معلم کلام خدا، و مقربان نزد خدا هستند، هر کس آنها را دوست دارد، خدا را دوست داشته و هر که با آنها دشمن باشد، با خدا دشمن است.خداوند از شنونده قرآن سختي هاي دنيا را بر مي دارد و از قاري آن گرفتاري هاي آخرت را . قسم به کسیکه جان محمد صلی الله علیه وآله دراختیاراوست کسیکه یک آیه را بشنود وبه آن معتقد باشد ...پاداش اوبالاتراست ازکسیکه به اندازه کوه ثبیرطلا داشته وآنرا درراه خدا انفاق کند .کسیکه یک آیه را با اعتقاد به آن بخواند پاداش اوبالاتراست ازآنچه زیرعرش تا پایین ترین نقطه زمین قرار دارد .
ص: 175
(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ حِفْظِ الْقُرْآنِ وَ تَحَمُّلِ الْمَشَقَّةِ فِی تَعَلُّمِهِ وَ حِفْظِهِ
باب مستحب است حفظ قرآن وتحمل سختیهای یادگیری وحفظ آن
7667- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ (3) وَ فِی الْمَجَالِسِ (4) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ (5) بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : حافظ قرآن كه به آن عمل كند، همراه فرشتگان پيغام آور ارجمند و نيكوكار است.
7668- 2- (6) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الَّذِی یُعَالِجُ الْقُرْآنَ- وَ یَحْفَظُهُ بِمَشَقَّةٍ مِنْهُ وَ قِلَّةِ حِفْظٍ لَهُ أَجْرَانِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هرکس در فراگیری قرآن بکوشد و به سبب کمی حافظه آن را به سختی حفظ کند دو پاداش دارد. (پاداشی برای حفظ آن و پاداشی برای تحمل سختی آن)
7669- 3- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنِ الصَّبَّاحِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ شُدِّدَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ کَانَ لَهُ أَجْرَانِ وَ مَنْ یُسِّرَ عَلَیْهِ کَانَ مَعَ الْأَوَّلِینَ.
ص: 176
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِهِ کَانَ مِنَ الْأَبْرَارِ (1).
وَ رُوِیَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْمُکَتِّبِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
امام صادق (ع)فرمودند : کسی که قرآن را به سختی فراگیرد دو اجر برای او هست و کسی که برایش آسان باشد با اولین است
(4) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعَلُّمِ الْقُرْآنِ فِی الشَّبَابِ وَ تَعْلِیمِهِ وَ کَثْرَةِ قِرَاءَتِهِ وَ تَعَاهُدِهِ
باب مستحب است یادگیری قرآن ویاد دادن آن وتلاوت زیاد آن درجوانی باشد .
7670- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ مِنْهَالٍ الْقَصَّابِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ هُوَ شَابٌّ مُؤْمِنٌ اخْتَلَطَ الْقُرْآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللَّهُ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ وَ کَانَ الْقُرْآنُ حَجِیزاً عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- یَقُولُ یَا رَبِّ إِنَّ کُلَّ عَامِلٍ قَدْ أَصَابَ أَجْرَ عَمَلِهِ غَیْرَ عَامِلِی فَبَلِّغْ بِهِ أَکْرَمَ عَطَائِکَ (6)- قَالَ فَیَکْسُوهُ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ حُلَّتَیْنِ مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ- وَ یُوضَعُ عَلَی رَأْسِهِ تَاجُ الْکَرَامَةِ ثُمَّ یُقَالُ لَهُ هَلْ أَرْضَیْنَاکَ فِیهِ فَیَقُولُ الْقُرْآنُ یَا رَبِّ قَدْ کُنْتُ أَرْغَبُ لَهُ فِیمَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْ
ص: 177
هَذَا فَیُعْطَی الْأَمْنَ بِیَمِینِهِ وَ الْخُلْدَ بِیَسَارِهِ ثُمَّ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ فَیُقَالُ لَهُ اقْرَأْ (آیَةً) (1) فَاصْعَدْ دَرَجَةً ثُمَّ یُقَالُ لَهُ هَلْ بَلَّغْنَا بِهِ وَ أَرْضَیْنَاکَ فَیَقُولُ نَعَمْ قَالَ وَ مَنْ قَرَأَهُ کَثِیراً وَ تَعَاهَدَهُ بِمَشَقَّةٍ مِنْ شِدَّةِ حِفْظِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ هَذَا مَرَّتَیْنِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
امام صادق (ع) می فرمایند : هر جوان مؤمنی که قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خون او آمیخته می گردد و باسفرای گرامی خدا همنشین خواهد بود و همانا قرآن حائلی بین او [و بین تیرگی ها] در روز قیامت خواهد بود. قرآن به محضر پروردگار می گوید: خدایا!هر کارگری اجر و مزد کار خویش را دریافته، جز این جوان؛ پس بهترین عطایای خود را به او برسان. خداوند دو لباس از لباس های بهشتی به او می پوشاند و بر سرش تاج کرامت را می گذارد. سپس به قرآن خطاب می شود که: آیا تو را درباره او راضی کردیم؟ قرآن کریم در پاسخ می گوید: خدایا!دوست می داشتم که بهتر از این کرامت ها را به او می دادی. پس در دست راست آن جوان، امان نامه و در دست چپش زندگی ابدی در بهشت می دهند. سپس وارد بهشت می گردد و به او گفته می شود: قرآن بخوان و یک درجه بالا برو. آن گاه به قرآن گفته می شود: آیا عطایا و کرامت های خود را به او رساندیم. آیا تو را راضی کردیم؟ قرآن در پاسخ می گوید: آری . هر كس قرآن را بسيار بخواند و با اينكه حفظ آن (بر او) دشوار است آن را بذهن خويش بسپارد خداى عز و جل دو بار پاداش آن را باو بدهد.
7671- 2- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ صَالِحٍ الْقَمَّاطِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ مَنْ أُوتِیَ الْقُرْآنَ وَ الْإِیمَانَ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْأُتْرُجَّةِ (4) رِیحُهَا طَیِّبٌ وَ طَعْمُهَا طَیِّبٌ وَ أَمَّا الَّذِی لَمْ یُؤْتَ الْقُرْآنَ وَ لَا الْإِیمَانَ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْحَنْظَلَةِ طَعْمُهَا مُرٌّ وَ لَا رِیحَ لَهَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : مؤمنی که قرآن قرائت می کند مانند میوه ترنج است که هم طعم طبع پسندی دارد و هم بوی دل نشینی دارد.و اما آنکه نه ایمان به او داده شده و نه قرآن، مانند میوۀ حنظله است که تلخ است و بو ندارد.
7672- 3- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَهُوَ غَنِیٌّ لَا فَقْرَ بَعْدَهُ وَ إِلَّا مَا بِهِ (6) غِنًی.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر كه قرآن بخواند ، آن توانگرى اى است كه فقرى پس از آن نيست. والا اصلا غنائ نیست .
ص: 178
7673- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَمَلَةُ الْقُرْآنِ عُرَفَاءُ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا مَرَّ (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشتند،
(5) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْلِیمِ الْأَوْلَادِ الْقُرْآنَ
باب مستحب است آموزش قرآن به فرزندان
7674- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ صَاحِبَهُ فِی صُورَةِ شَابٍّ جَمِیلٍ شَاحِبِ اللَّوْنِ فَیَقُولُ لَهُ أَنَا الْقُرْآنُ الَّذِی کُنْتُ أَسْهَرْتُ لَیْلَکَ وَ أَظْمَأْتُ هَوَاجِرَکَ وَ أَجْفَفْتُ رِیقَکَ وَ أَسْبَلْتُ (7) دَمْعَتَکَ إِلَی أَنْ قَالَ فَأَبْشِرْ فَیُؤْتَی بِتَاجٍ فَیُوضَعُ عَلَی رَأْسِهِ وَ یُعْطَی الْأَمَانَ بِیَمِینِهِ وَ الْخُلْدَ فِی الْجِنَانِ بِیَسَارِهِ وَ یُکْسَی حُلَّتَیْنِ ثُمَّ یُقَالُ لَهُ اقْرَأْ وَ ارْقَهْ فَکُلَّمَا قَرَأَ آیَةً صَعِدَ دَرَجَةً وَ یُکْسَی أَبَوَاهُ حُلَّتَیْنِ إِنْ کَانَا مُؤْمِنَیْنِ ثُمَّ یُقَالُ لَهُمَا هَذَا لِمَا عَلَّمْتُمَاهُ الْقُرْآنَ.
******
ترجمه:
رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:قرآن را بياموزيد زيرا روز قيامت نزد خوانندۀ خود آيد صورت جوانى زيبا رنگ پريده و قرآن به او مى گويد:منم كه شب تو را بى خواب كردم و روزهاى گرم تورا به تشنگى كشيدم و آب دهانت را خشك كردم و اشكت را روان ساختم، تا آنجا فرمودند : بشارت برتوسپس تاجى بياورند و بر سرش نهند، و امان نامه (از آتش دوزخ را) بدست راستش دهند، و فرمان جاويد بودن در بهشت را بدست چپش، و دو جامۀ بهشتى بوى پوشند، سپس باو گفته شود: بخوان و بالا برو، پس هر يك آيه كه بخواند يكدرجه بالا رود، و بپدر و مادر او نيز دو جامه بپوشانند در صورتى كه مؤمن باشند، و بآن دو گويند. اين پاداش آن قرآنى است كه بفرزندتان آموختيد.
ص: 179
7675- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ اللَّهَ لَیَهُمُّ بِعَذَابِ أَهْلِ الْأَرْضِ جَمِیعاً حَتَّی لَا یُحَاشِیَ مِنْهُمْ أَحَداً إِذَا عَمِلُوا بِالْمَعَاصِی وَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ فَإِذَا نَظَرَ إِلَی الشِّیبِ نَاقِلِی أَقْدَامِهِمْ إِلَی الصَّلَوَاتِ وَ الْوِلْدَانِ یَتَعَلَّمُونَ الْقُرْآنَ رَحِمَهُمْ فَأَخَّرَ ذَلِکَ عَنْهُمْ.
وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (2) وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ مُرْسَلًا (3)
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : همانا بسیار پیش می آید که خداوند تبارک و تعالى اراده می کند همه اهل زمین را بدون استثناء عذاب فرماید،به گونه ای که هیچ کس را از آن میانه فرو مگذارد، بخاطر گناهانی که انجام می دهند امّا چون سالخوردگان را که براى نماز و عبادت (به سوى مسجد) گام برمی دارند و نیز کودکان و نوباوگان را که قرآن می آموزند،می نگرد، بر همگان رحم می کند و آن عذاب را به تأخیر می اندازد.»
ص: 180
(1) 8 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِحَامِلِ الْقُرْآنِ مُلَازَمَةُ الْخُشُوعِ وَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ التَّوَاضُعِ وَ الْحِلْمِ وَ الْقَنَاعَةِ وَ الْعَمَلِ وَ یَجِبُ عَلَیْهِ الْإِخْلَاصُ وَ تَعْظِیمُ الْقُرْآنِ
باب مستحب است برای حافظان وحاملان قرآن متصف بودن به خشوع ونماز روزه تواضع حلم قناعت وواجب است خلوص نیت وبزرگ شمردن قرآن .
7676- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُعَاذِ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِالتَّخَشُّعِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ لَحَامِلُ الْقُرْآنِ وَ إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ لَحَامِلُ الْقُرْآنِ- ثُمَّ نَادَی بِأَعْلَی صَوْتِهِ یَا حَامِلَ الْقُرْآنِ- تَوَاضَعْ بِهِ یَرْفَعْکَ اللَّهُ وَ لَا تَعَزَّزْ بِهِ فَیُذِلَّکَ اللَّهُ یَا حَامِلَ الْقُرْآنِ تَزَیَّنْ بِهِ لِلَّهِ یُزَیِّنْکَ اللَّهُ بِهِ وَ لَا تَزَیَّنْ بِهِ لِلنَّاسِ فَیَشِینَکَ اللَّهُ بِهِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فَکَأَنَّمَا أُدْرِجَتِ النُّبُوَّةُ بَیْنَ جَنْبَیْهِ وَ لَکِنَّهُ لَا یُوحَی إِلَیْهِ وَ مَنْ جَمَعَ الْقُرْآنَ فَنَوْلُهُ (3) لَا یَجْهَلُ مَعَ مَنْ یَجْهَلُ عَلَیْهِ وَ لَا یَغْضَبُ فِیمَنْ یَغْضَبُ عَلَیْهِ وَ لَا یَجِدُ فِیمَنْ یَجِدُ (4) وَ لَکِنَّهُ یَعْفُو وَ یَصْفَحُ وَ یَغْفِرُ وَ یَحْلُمُ لِتَعْظِیمِ الْقُرْآنِ- وَ مَنْ أُوتِیَ الْقُرْآنَ فَظَنَّ أَحَداً مِنَ النَّاسِ أُوتِیَ أَفْضَلَ مِمَّا أُوتِیَ فَقَدْ عَظَّمَ مَا حَقَّرَ اللَّهُ وَ حَقَّرَ مَا عَظَّمَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:همانا سزاوارترين مردمان به فروتنى و خشوع در پنهان و آشكار حامل قرآن است و شايسته ترين آدمى به
نمازگزارى و روزه دارى اندرون و بيرون حامل قرآن است . سپس با صداى بلند ندا سرداد: اى حامل قرآن ! دربرابر قرآن توضع کن تا خداوند تورا بالا ببرد
بوسیله قرآن عزت و بزرگى مجوى كه خدا تو را پست و زبون سازد. اى حامل قرآن ! براى خدا خود را به قرآن
آراسته كن ، كه خدا تو را به قرآن زينت دهد. و براى مردم خود را به قرآن مياراى ، كه خدا ترا به قرآن
رسوا و شرمنده سازد.هر کس قرآن را ختم کند ( بخواند، یا حفظ کند) گویی که نبوت در وجود او گنجانده شد است، با این تفاوت که به او وحی نمی شود.و هرکسی قرآن را جمع نماید، پس حقّ او این است که مورد جهل نشود با کسانی که قرار است نسبت به آنان جهل شود، و مورد غضب قرار نگیرد با کسانی که قرار است نسبت به آنان غضب شود، و مورد حد قرار نگیرد در میان کسانی که قرار است نسبت به آنان حد برقرار گردد، و لکن مورد عفو قرار گرفته و درگذشته می شود و آمرزیده گردیده و مورد حلم قرار می گیرد برای بزرگداشت قرآن، و به هرکس قرآن اعطا شد و چنین گمان کند که به کسی از مردم، چیزی اعطا شده که برتر از آن چیزی می باشد که به او اعطا شده است، پس با چنین گمانی، آنچه را خدای تعالی تحقیر نموده، بزرگ داشته است، و آنچه را خدای متعال بزرگ و عظیم دانسته، تحقیر نموده است.
7677- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- لِیُقَالَ فُلَانٌ قَارِئٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِیَطْلُبَ بِهِ الدُّنْیَا وَ لَا خَیْرَ فِی
ص: 181
ذَلِکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِیَنْتَفِعَ بِهِ فِی صَلَاتِهِ وَ لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : برخى از مردم قرآن را فرا مى گيرند براى اين كه بگويند: فلانى قارى است. برخى آن را مى آموزند تا با صداى خوش بخوانند و به دنیا برسد در اينها خيرى نيست [و كارشان ارزشى ندارد]. برخى هم قرآن را فرا مى گيرند و شب و روزشان را با آن بسر مى برند( و اهميتى نمى دهند كه كسى اين مطلب را مى داند يا نمى داند).
7678- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ (عَمَّنْ ذَکَرَهُ) (2) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُرَّاءُ الْقُرْآنِ ثَلَاثَةٌ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ- فَاتَّخَذَهُ بِضَاعَةً وَ اسْتَدَرَّ بِهِ الْمُلُوکَ وَ اسْتَطَالَ بِهِ عَلَی النَّاسِ وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَیَّعَ حُدُودَهُ وَ أَقَامَهُ إِقَامَةَ الْقِدْحِ فَلَا کَثَّرَ اللَّهُ هَؤُلَاءِ مِنْ حَمَلَةِ الْقُرْآنِ- وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَوَضَعَ دَوَاءَ الْقُرْآنِ عَلَی دَاءِ قَلْبِهِ فَأَسْهَرَ بِهِ لَیْلَهُ وَ أَظْمَأَ بِهِ نَهَارَهُ وَ قَامَ بِهِ فِی مَسَاجِدِهِ وَ تَجَافَی بِهِ عَنْ فِرَاشِهِ فَبِأُولَئِکَ یَدْفَعُ اللَّهُ الْبَلَاءَ وَ بِأُولَئِکَ یُدِیلُ اللَّهُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ بِأُولَئِکَ یُنَزِّلُ اللَّهُ الْغَیْثَ مِنَ السَّمَاءِ فَوَ اللَّهِ لَهَؤُلَاءِ فِی قُرَّاءِ الْقُرْآنِ أَعَزُّ مِنَ الْکِبْرِیتِ الْأَحْمَرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْأَمَالِی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام باقر(ع)فرمود: خوانندگان قرآن سه قسمند: مرديكه قرآن را خوانده و آن را سرمايه خود ساخته و بدين وسيله از دربار پادشاهان بهره مند شده و نخوت و گردن فرازي بر مردم نموده است، و مرديكه قرآن را خوانده و الفاظ آن را حفظ نموده ولي احكام قرآن را عمل ننموده است با روشی زشت وزننده آنرا اقامه کرده خداوند امثال اینهارا دربین قاریا زیاد نکند و مرديكه قرآن را خوانده و داروي قرآني را بر درد دل خويش نهاده براهنمايي قرآن به شبها بيدار و بروزها تشنه و روزه دار، و در مسجدها بنماز بر پا ايستاده و از بستر راحت كناره گرفته است خداي عزيز جبار بخاطر اينان بلا بگرداند و به اينان از دشمنان انتقام گيرد و باينان باران از آسمان فرود آورد بخدا سوگند اين چنين قرآن خوانان از طلاي ناب ناياب ترند.
کلمات کلیدی
7679- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ ثُمَّ شَرِبَ عَلَیْهِ حَرَاماً أَوْ آثَرَ عَلَیْهِ حُبَّ الدُّنْیَا وَ زِینَتَهَا اسْتَوْجَبَ عَلَیْهِ سَخَطَ اللَّهِ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ أَلَا وَ إِنَّهُ إِنْ مَاتَ عَلَی غَیْرِ تَوْبَةٍ حَاجَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَلَا یُزَایِلُهُ إِلَّا مَدْحُوضاً.
******
ترجمه:
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه قرآن بخواند و بعد حرام بخورد و بنوشد يا محبّت و زينت دنيا را بر آن برترى دهد مستوجب خشم الهى مى شود مگر اينكه توبه كند، و اگر بدون توبه بميرد، روز قيامت قرآن با او به محاجّه برمى خيزد و تا او را محكوم نكند دست برنمى دارد.
ص: 182
7680- 5- (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُرَّاءُ ثَلَاثَةٌ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ لِیَسْتَدِرَّ بِهِ الْمُلُوکَ وَ یَسْتَطِیلَ بِهِ عَلَی النَّاسِ فَذَاکَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَیَّعَ حُدُودَهُ فَذَاکَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَاسْتَتَرَ بِهِ تَحْتَ بُرْنُسِهِ فَهُوَ یَعْمَلُ بِمُحْکَمِهِ وَ یُؤْمِنُ بِمُتَشَابِهِهِ وَ یُقِیمُ فَرَائِضَهُ وَ یُحِلُّ حَلَالَهُ وَ یُحَرِّمُ حَرَامَهُ فَهَذَا مِمَّنْ یُنْقِذُهُ اللَّهُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ هُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ یَشْفَعُ فِیمَنْ یَشَاءُ.
******
ترجمه:
هشام بن سالم از امام صادق علیه السلام نقل مى کند که فرمود: قاریان قرآن سه دسته اند: کسى که قرآن مى خواند تا از پادشاهان پول بگیرد و به مردم فخرفروشى کند، او اهل آتش است، و کسى که قرآن مى خواند و حروف آن را حفظ مى کند ولى حدودش را ضایع مى کند، او نیز اهل آتش است و کسى که قرآن مى خواند و آن را زیر کلاه خویش (در مغز خود) جاى داده و به آیات محکم آن عمل مى کند و به آیات متشابه آن ایمان دارد و واجباتش را به جاى مى آورد و حلالش را حلال و حرامش را حرام مى داند، او از کسانى است که خداوند او را از فتنه هاى گمراه کننده نجات مى دهد و او اهل بهشت است و مى تواند در باره هر کسى که بخواهد شفاعت کند.
7681- 6- (2) وَ فِی الْأَمَالِی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص صِنْفَانِ مِنْ أُمَّتِی إِذَا صَلَحَا صَلَحَتْ أُمَّتِی وَ إِذَا فَسَدَا فَسَدَتْ (3) الْأُمَرَاءُ وَ الْقُرَّاءُ.
******
ترجمه:
رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله) فرمودند : دو دسته از امتم نيك باشند امتم نيكند و چون فاسد باشند امتم فاسدند، امراء و فقهاء.
7682- 7- (4) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ یَأْکُلُ بِهِ النَّاسَ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ عَظْمٌ لَا لَحْمَ فِیهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر كس براى تكدّى از مردم قرآن بخواند، روز قيامت در حالى بيايد كه چهره اش استخوان است و گوشتى بر آن نيست.
7683- 8- (5) وَ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی عِیَادَةِ الْمَرِیضِ (6) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ فَلَمْ یَعْمَلْ بِهِ وَ آثَرَ عَلَیْهِ حُبَّ الدُّنْیَا وَ زِینَتَهَا اسْتَوْجَبَ سَخَطَ اللَّهِ وَ کَانَ فِی الدَّرَجَةِ مَعَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی- الَّذِینَ یَنْبِذُونَ کِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ یُرِیدُ بِهِ سُمْعَةً وَ الْتِمَاسَ الدُّنْیَا
ص: 183
لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ عَظْمٌ لَیْسَ عَلَیْهِ لَحْمٌ وَ زَجَّ (1) الْقُرْآنُ فِی قَفَاهُ حَتَّی یُدْخِلَهُ النَّارَ وَ یَهْوِیَ فِیهَا مَعَ مَنْ هَوَی (2) وَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ لَمْ یَعْمَلْ بِهِ حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَی فَیَقُولُ یَا رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً قالَ کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسِیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسی (3)- فَیُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ وَ مَنْ قَرَأَ (4) الْقُرْآنَ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ تَفَقُّهاً فِی الدِّینِ کَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ (5) مِثْلُ جَمِیعِ مَا أُعْطِیَ الْمَلَائِکَةُ وَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْمُرْسَلُونَ وَ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ یُرِیدُ بِهِ رِیَاءً وَ سُمْعَةً لِیُمَارِیَ بِهِ السُّفَهَاءَ وَ یُبَاهِیَ بِهِ الْعُلَمَاءَ وَ یَطْلُبَ بِهِ الدُّنْیَا بَدَّدَ اللَّهُ عِظَامَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَمْ یَکُنْ فِی النَّارِ أَشَدُّ عَذَاباً مِنْهُ وَ لَیْسَ نَوْعٌ مِنْ أَنْوَاعِ الْعَذَابِ إِلَّا سَیُعَذَّبُ (6) بِهِ مِنْ شِدَّةِ غَضَبِ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ سَخَطِهِ وَ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ تَوَاضَعَ فِی الْعِلْمِ وَ عَلَّمَ عِبَادَ اللَّهِ وَ هُوَ یُرِیدُ مَا عِنْدَ اللَّهِ لَمْ یَکُنْ فِی الْجَنَّةِ (7) أَعْظَمُ ثَوَاباً مِنْهُ وَ لَا أَعْظَمُ مَنْزِلَةً مِنْهُ وَ لَمْ یَکُنْ فِی الْجَنَّةِ مَنْزِلٌ وَ لَا دَرَجَةٌ رَفِیعَةٌ وَ لَا نَفِیسَةٌ إِلَّا وَ کَانَ لَهُ فِیهَا أَوْفَرُ النَّصِیبِ وَ أَشْرَفُ الْمَنَازِلِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كس قرآن را بياموزد و به آن عمل نكند و محبّت دنيا و زر و زيورش را بر آن ترجيح دهد، مستوجب خشم خداى متعال شود و هم درجه يهود و نصارايى باشد كه كتاب خدا را پشت سر خود مى اندازند.هر كس قرآن را به قصد شهرت طلبى يا خواستن چيزى قرائت كند، در روز قيامت خداوند عزّ و جلّ را با چهره اى از استخوان بدون گوشت ديدار كند و قرآن پيوسته بر پس گردن او زند تا اينكه به دوزخ درآيد و همراه دوزخيان در آن سقوط كند.هر كس قرآن را بخواند و به آن عمل نكند، خداوند در روز قيامت او را كور محشور فرمايد. پس گويد : «پروردگارا! چرا مرا نابينا محشور كردى با آنكه بينا بودم؟ فرمايد : همان طور كه آيات ما بر تو آمد و آن را به فراموشى سپردى، امروز همان گونه فراموش مى شوى».هر كس براى رضايت خدا و آگاهى در دين قرآن بياموزد، ثوابى مانند همه آنچه كه به فرشتگان و پيامبران و رسولان داده شده، براى اوست.اگر کسی آموزش قرآن ببیند برای ریاکاری و سمعه تا با کم خردان جدال کند یا به دانشمندان فخر بفروشد یا با آن دنیا را طلب کند خداوند متعال استخوان هایش را در قیامت در هم می شکند و در جهنم عذابی شدیدتر ازاو عذابی نیست. و هیچ نوعی از عذاب نیست مگر اینگه خداوند به خاطر شدت غضب و خشمش بر او، او را با آن عذاب می کند.» کسي که قرآن را ياد بگيرد و متواضع در علم باشد و آن را به بندگان خدا بياموزد و اجرش را از خدا بخواهد، در بهشت بزرگتر از ثواب او و بزرگتر از مقام و منزلت او چيزي نيست و در آنجا از بالاترين مقامها و شريفترين منازل برخوردار است.
7684- 9- (8) وَرَّامٌ فِی کِتَابِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ فِی جَهَنَّمَ وَادِیاً یَسْتَغِیثُ أَهْلُ النَّارِ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعِینَ أَلْفَ مَرَّةٍ مِنْهُ إِلَی أَنْ قَالَ فَقِیلَ لَهُ لِمَنْ یَکُونُ هَذَا الْعَذَابُ قَالَ لِشَارِبِ الْخَمْرِ مِنْ أَهْلِ الْقُرْآنِ وَ تَارِکِ الصَّلَاةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (9) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (10).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمودند: یک مکانی در جهنم هست که استغاثه و درخواست می کنند نجات از آن را اهل آتش در هر روز 70 هزار بار، پس گفته می شود یا رسول الله این مکان برای کیست؟ فرمود: برای شارب خمر از اهل قرآن و تارک نماز.
ص: 184
(1) 9 بَابُ أَنَّ مَنْ دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ طَائِعاً وَ قَرَأَ الْقُرْآنَ ظَاهِراً فَلَهُ کُلَّ سَنَةٍ فِی بَیْتِ الْمَالِ مِائَتَا دِینَارٍ
كسي كه بميل خودش دين اسلام را پذيرفت و قرآن تلاوت كرد ساليانه دويست دينار از صندوق دارايي مسلمانان حقوق دريافت ميكند
7685- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْبَزَّازِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْدَوَیْهِ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ بَدْرٍ عَنْ أَبِی الْأَشْهَبِ النَّخَعِیِّ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع مَنْ دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ طَائِعاً وَ قَرَأَ الْقُرْآنَ ظَاهِراً (4)- فَلَهُ فِی کُلِّ سَنَةٍ مِائَتَا دِینَارٍ فِی بَیْتِ مَالِ الْمُسْلِمِینَ- وَ إِنْ مُنِعَ فِی الدُّنْیَا أَخَذَهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَافِیَةً أَحْوَجَ مَا یَکُونُ إِلَیْهَا.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
امير المومنين عليه السلام فرمود: كسي كه بميل خودش دين اسلام را پذيرفت و قرآن تلاوت كرد ساليانه دويست دينار از صندوق دارايي مسلمانان حقوق دريافت ميكند و اگر در دنيا حقوقش پرداخت نشد روز قيامت كه نيازمندتر است بآن حقوق خود را تماما دريافت خواهد كرد.
(6) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْلِیمِ النِّسَاءِ سُورَةَ النُّورِ وَ الْمِغْزَلَ دُونَ سُورَةِ یُوسُفَ وَ الْکِتَابَةِ
باب برای زنان مستحب است یادگیری سوره نوروریسندگی برخلاف سوره یوسف وخواندن ونوشتن
7686- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تُنْزِلُوا النِّسَاءَ الْغُرَفَ وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَّ الْکِتَابَةَ وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَّ سُورَةَ یُوسُفَ- وَ عَلِّمُوهُنَّ الْمِغْزَلَ وَ سُورَةَ النُّورِ الْحَدِیثَ.
ص: 185
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النِّکَاحِ (1).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: زنان را در طبقه هاى فوقانى (اتاقهايى كه محل رفت و آمد است) منزل ندهيد و به آنان نوشتن نياموزيد؛ بلكه ريسندگى و سورۀ نور آموزش دهيد.
(2) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ خَتْمِهِ وَ افْتِتَاحِهِ وَ اسْتِمَاعِ قِرَاءَتِهِ وَ اخْتِیَارِهَا عَلَی غَیْرِهَا مِنَ الْمَنْدُوبَاتِ
باب مستحب است زیاد قرآن خواندن چه درنمازیا غیرآن ودرهرشرائت وختم وشنیدن آن وانتخاب آن برسائرمستحبات
7687- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: وَ عَلَیْکَ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ عَلَی کُلِّ حَالٍ.
******
ترجمه:
ازجمله توصیه های حضرت رسول (صلّی الله علیه و آله) به حضرت علی علیه السلام ...سفارش به اینکه درهرشرائط قرآن را تلاوت کنی .
7688- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنِ الزُّهْرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ قَالَ الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ قُلْتُ وَ مَا الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ قَالَ فَتْحُ الْقُرْآنِ وَ خَتْمُهُ کُلَّمَا جَاءَ بِأَوَّلِهِ ارْتَحَلَ فِی آخِرِهِ وَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَعْطَاهُ اللَّهُ الْقُرْآنَ- فَرَأَی أَنَّ رَجُلًا أُعْطِیَ أَفْضَلَ مِمَّا أُعْطِیَ فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغِیراً.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ کُلَّمَا حَلَّ فِی أَوَّلِهِ ارْتَحَلَ فِی آخِرِهِ (5)
******
ترجمه:
شخصی به نام «زهری» از امام سجاد (علیه السّلام) می پرسد: (در میان عبادات) چه عملی فضیلت زیادی دارد؟ امام می فرماید: الحال المرتحل، گفتم: حال مرتحل چیست؟ فرمود: خواندن قرآن را آغاز کند و به انجام رساند و هر زمانی که از اول قرآن شروع کرد تا آخر برساند . پيامبر اكرم-صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم- فرمودند : «كسى كه خداوند به او قرآن داده اگر گمان كند احدى بهتر از آن را دارد،به تحقيق چيز با عظمتى را كوچك و چيز كوچكى را با عظمت شمرده است».
ص: 186
7689- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصٍ قَالَ سَمِعْتُ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع یَقُولُ فِی حَدِیثٍ إِنَّ دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ عَلَی قَدْرِ آیَاتِ الْقُرْآنِ- یُقَالُ لَهُ اقْرَأْ وَ ارْقَهْ فَیَقْرَأُ ثُمَّ یَرْقَی.
******
ترجمه:
حضرت کاظم علیه السلام : و بدان كه درجات بهشت بر عدد آيات قرآن است؛ پس چون روز قيامت شود به قارى قرآن گويند بخوان قرآن را و بالا برو.
7690- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ قَائِماً فِی صَلَاتِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةَ حَسَنَةٍ وَ مَنْ قَرَأَهُ فِی صَلَاتِهِ جَالِساً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ خَمْسِینَ حَسَنَةً وَ مَنْ قَرَأَهُ فِی غَیْرِ صَلَاتِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ.
قَالَ ابْنُ مَحْبُوبٍ وَ قَدْ سَمِعْتُهُ عَنْ مُعَاذٍ عَلَی نَحْوِ مَا رَوَاهُ ابْنُ سِنَانٍ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی (ثَوَابِ الْأَعْمَالِ) (4) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ (5)
مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر عليه السّلام فرمود: هر كه قرآن در حال ايستاده در نمازش بخواند خداوند بهر حرفى از آن صد حسنه براى او بنويسد، و هر كس آن را در نمازش نشسته بخواند خداوند بهر حرفى پنجاه حسنه برايش بنويسد و هر كه قرآن را در غير از نمازش بخواند خداوند بهر حرفى ده حسنه برايش بنويسد.
7691- 5- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ أَوْ غَیْرِهِ وَ (7) عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ (8) مُسَافِرٍ عَنْ بَشِیرِ بْنِ غَالِبٍ الْأَسَدِیِّ (9) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع
ص: 187
قَالَ مَنْ قَرَأَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی صَلَاتِهِ قَائِماً یُکْتَبُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةُ حَسَنَةٍ فَإِذَا قَرَأَهَا فِی غَیْرِ صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ إِنِ اسْتَمَعَ الْقُرْآنَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ حَسَنَةً وَ إِنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ لَیْلًا صَلَّتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ حَتَّی یُصْبِحَ وَ إِنْ خَتَمَهُ نَهَاراً صَلَّتْ عَلَیْهِ الْحَفَظَةُ حَتَّی یُمْسِیَ وَ کَانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجَابَةٌ وَ کَانَ خَیْراً لَهُ مِمَّا بَیْنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ قُلْتُ هَذَا لِمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَمَنْ لَمْ یَقْرَأْهُ قَالَ یَا أَخَا بَنِی أَسَدٍ إِنَّ اللَّهَ جَوَادٌ مَاجِدٌ کَرِیمٌ إِذَا قَرَأَ مَا مَعَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
امام حسین (علیه السلام) فرمود: هر کس یک آیه از کتاب خداى عز و جل را در نمازش در حال ایستاده بخواند در برابر هر حرفى خداوند صد حسنه برایش بنویسد، و اگر در غیر از نماز بخواند بهر حرفى ده حسنه بنویسد، و اگر قرآن را گوش دهد بهر حرفى یک حسنه برایش بنویسد، و اگر قرآن را شبانه ختم کند فرشتگان تا صبح براى او رحمت فرستند، و اگر روز آن را ختم کند تا شام فرشتگان نگهبان (در روز) بر او رحمت فرستند، و یک دعاى مستجاب شده نزد خداوند دارد، و این ختم قرآن براى او بهتر است از آنچه میان زمین و آسمان است، راوی گوید من عرض کردم: این پاداش آن کسى است که همه قرآن را بخواند و اگر کسى همه آن را نخواند (چه پاداشى دارد)؟ فرمود: اى برادر اسدى خداوند بخشنده و بزرگوار و کریم است هر چه از قرآن که بلد باشد و بخواند خداوند این پاداش را باو میدهد.
التماس دعا - صلوات
7692- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع وَ قَدْ رُوِیَ هَذَا الْحَدِیثُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اسْتَمَعَ حَرْفاً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً وَ مَنْ قَرَأَ نَظَراً مِنْ غَیْرِ صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً وَ مَنْ تَعَلَّمَ مِنْهُ حَرْفاً ظَاهِراً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ قَالَ لَا أَقُولُ: بِکُلِّ آیَةٍ وَ لَکِنْ بِکُلِّ حَرْفِ بَاءٍ أَوْ تَاءٍ أَوْ شِبْهِهِمَا قَالَ وَ مَنْ قَرَأَ حَرْفاً وَ هُوَ جَالِسٌ فِی صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهِ خَمْسِینَ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ خَمْسِینَ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ خَمْسِینَ دَرَجَةً وَ مَنْ قَرَأَ حَرْفاً وَ هُوَ قَائِمٌ فِی صَلَاتِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ مِائَةَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ دَرَجَةٍ وَ مَنْ خَتَمَهُ کَانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ مُؤَخَّرَةً أَوْ مُعَجَّلَةً قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ خَتَمَهُ کُلَّهُ قَالَ خَتَمَهُ کُلَّهُ.
******
ترجمه:
محمد بن بشير از حضرت على بن الحسين عليهما السلام حديث كند - و (راوى حديث يعنى منصور) گويد: و اين حديث از حضرت صادق عليه السلام نيز روايت شده - كه فرمود: هر كس يك حرف از قرآن را گوش كند فقط گرچه نخواند، خداوند براى او يك حسنه بنويسد و يك گناه از او محو كند و يكدرجه برايش بالا برد، و هر كس با نگاه و بدون صوت و تلفظ آن را بخواند، برايش بهر حرفى حسنه اى بنويسد و گناهى از او محو كند و درجۀ او بالا برد، و هر كس يك حرف ظاهر از آن را بياموزد خداوند برايش ده حسنه بنويسد و ده گناه از او محو كند و ده درجه برايش بالا برد، فرمود: نميگويم بهر آيه بلكه بهر حرفى چون باء. تاء. يا مانند اينها، و هر كس يك حرف ظاهر آن را در نماز در حال نشسته بخواند خداوند براى او پنجاه حسنه بنويسد و پنجاه گناه از او محو كند و پنجاه درجه براى او بالا برد، و هر كس يك حرف از آن در حال ايستاده در نمازش بخواند خداوند در برابر يك حرف صد حسنه برايش بنويسد و صد گناه از او محو كند و صد درجه برايش بالا برد، و هر كس آن را ختم كند يك دعاى اجابت اجابت شده اى (نزد خداوند) دارد چه تأخير افتد و چه همان زمان باو بدهند، گويد: عرضكردم: قربانت گردم همۀ قرآن را ختم كند؟ فرمود: همۀ آن را ختم كند.
7693- 7- (2) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 188
قَالَ سَمِعْتُ أَبِی یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَتْمُ الْقُرْآنِ إِلَی حَیْثُ یَعْلَمُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: از پدرم شنيدم كه فرمود: رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرموده است: ختم قرآن تا آنجائى است كه او ميداند .
7694- 8- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ مِنْ شِیعَتِنَا یَتْلُو الْقُرْآنَ فِی صَلَاتِهِ قَائِماً إِلَّا وَ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةُ حَسَنَةٍ وَ لَا قَرَأَ فِی صَلَاتِهِ جَالِساً إِلَّا وَ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ خَمْسُونَ حَسَنَةً وَ لَا فِی غَیْرِ صَلَاتِهِ إِلَّا وَ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرُ حَسَنَاتٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هر كه ازشیعیان ما قرآن در حال ايستاده در نمازش بخواند خداوند بهر حرفى از آن صد حسنه براى او بنويسد، و هر كس آن را در نمازش نشسته بخواند خداوند بهر حرفى پنجاه حسنه برايش بنويسد و هر كه قرآن را در غير از نمازش بخواند خداوند بهر حرفى ده حسنه برايش بنويسد.
7695- 9- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قِیلَ (یَا رَسُولَ اللَّهِ) (3) أَیُّ الرِّجَالِ خَیْرٌ قَالَ الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ قِیلَ (یَا رَسُولَ اللَّهِ) (4)- وَ مَا الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ قَالَ الْفَاتِحُ الْخَاتِمُ الَّذِی یَقْرَأُ (5) الْقُرْآنَ وَ یَخْتِمُهُ فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
وَ
رَوَاهُ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ الْفَاتِحُ الْخَاتِمُ (6)
******
ترجمه:
سکونی از امام صادق (علیه السّلام) می پرسد: (در میان عبادات) چه عملی فضیلت زیادی دارد؟ امام می فرماید: الحال المرتحل، گفتم: حال مرتحل چیست؟ فرمود: خواندن قرآن را آغاز کند و به انجام رساند و هر زمانی که از اول قرآن شروع کرد تا آخر برساند یک دعای مستجاب پیش خداوند دارد .
7696- 10- (7) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ
ص: 189
عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: عَلَیْکُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ- فَإِنَّ دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ عَلَی عَدَدِ آیَاتِ الْقُرْآنِ- فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ یُقَالُ لِقَارِئِ الْقُرْآنِ- اقْرَأْ وَ ارْقَ فَکُلَّمَا قَرَأَ آیَةً یَرْقَی دَرَجَةً.
******
ترجمه:
مفضل بن عمر از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: بر شما باد به تلاوت قرآن! زیرا که درجات بهشت با عدد آیات مساوى است. روز قیامت به قارى قرآن گفته می شود که: بخوان و بالا برو. و او هر آیه که می خواند، یک درجه بالا می رود
7697- 11- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ یُصَلِّی بِهَا فِی لَیْلَةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا قُنُوتَ لَیْلَةٍ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَتَیْ آیَةٍ فِی لَیْلَةٍ فِی غَیْرِ صَلَاةِ اللَّیْلِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ فِی اللَّوْحِ [الْمَحْفُوظِ] (2) قِنْطَاراً مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ الْقِنْطَارُ أَلْفٌ وَ مِائَتَا أُوقِیَّةٍ وَ الْأُوقِیَّةُ أَعْظَمُ مِنْ جَبَلِ أُحُدٍ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود: هر کس صد آیه قرآن به هنگام نماز شب بخواند، خداوند ثواب عبادت سراسر آن شب را به او کرامت کند.
و هر کس دویست آیه از قرآن را شب هنگام اما در غیر نماز شب بخواند، خداوند قنطارى از حسنات در لوح (به نام او) ثبت خواهد کرد، که هر قنطار یک هزار و دویست اوقیه، و هر اوقیه بزرگتر از کوه احد است.
7698- 12- (3) وَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الطَّبَرِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الطَّبَرِیِّ عَنْ خِرَاشٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغَافِلِینَ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَتَیْ آیَةٍ کُتِبَ مِنَ الْقَانِتِینَ وَ مَنْ قَرَأَ ثَلَاثَمِائَةِ آیَةٍ لَمْ یُحَاجَّهُ الْقُرْآنُ.
- یَعْنِی مَنْ حَفِظَ قَدْرَ ذَلِکَ مِنَ الْقُرْآنِ- یُقَالُ قَدْ قَرَأَ الْغُلَامُ الْقُرْآنَ إِذَا حَفِظَهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله :کسی که صد آیه از قرآن را قرائت کند، از غافلین نوشته نمی شود.کسی که دویست آیه از قرآن را قرائت کند جزء اطاعت کنندگان نوشته می شود کسی که سیصد آیه از قرآن را قرائت کند، قرآن با اومحاجه نمی کند
منظور ازقرائت حفظ کردن است یعنی این تعداد ازآیات را حفظ کند - وقتی می گویند غلام قرائت کرد یعنی حفظ کرد .
7699- 13- (4) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْمُفَسِّرِ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَیَّارٍ عَنْ أَبَوَیْهِمَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَشْرَفُ مَا فِی کُنُوزِ الْعَرْشِ- إِلَی أَنْ قَالَ أَلَا فَمَنْ قَرَأَهَا مُعْتَقِداً لِمُوَالاةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا حَسَنَةً کُلُّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا أَفْضَلُ لَهُ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا مِنْ أَصْنَافِ أَمْوَالِهَا وَ خَیْرَاتِهَا وَ مَنِ اسْتَمَعَ إِلَی قَارِئٍ یَقْرَؤُهَا کَانَ لَهُ قَدْرُ مَا
ص: 190
لِلْقَارِئِ فَلْیَسْتَکْثِرْ أَحَدُکُمْ مِنْ هَذَا الْخَیْرِ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام :سوره حمد با ارزشترین ذخائر گنجهای عرش خدا است . ...پس کسیکه آنرا قرائت کند درحالیکه ولایت پیامبروائمه علیهم السلام را قبول داشته باشد خداوند بتعداد هرحرف آن حسنه ای می دهد که ارزش هرحسنه ازتمام اموال وخیرات دنیا بالاتراست وکسیکه آیه ای ازآنرا بشنود به همان اندازه پاداش خواهد گرفت پس هرکدام ازشما باید سهم بیشتری ازاین خیرداشته باشد
7700- 14- (1) وَ فِی صِفَاتِ الشِّیعَةِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّمَا شِیعَةُ عَلِیٍّ النَّاحِلُونَ الشَّاحِبُونَ الذَّابِلُونَ ذَابِلَةٌ شِفَاهُهُمْ مِنَ الصِّیَامِ إِلَی أَنْ قَالَ کَثِیرَةٌ صَلَاتُهُمْ کَثِیرَةٌ تِلَاوَتُهُمْ لِلْقُرْآنِ یَفْرَحُ النَّاسُ وَ یَحْزَنُونَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند: شيعيان ما كسانى هستند كه رنگ چهره آنان از بسيارى روزه و عبادت خدا زرد شده و لاغر و ضعيف شده اند...نمازوتلاوت قرآن آنها زیاد است درحالیکه مردم خوشحالند آنها غمگین وناراحت هستند
7701- 15- (2) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : بهترین عبادت تلاوت قرآن است .
7702- 16- (3) وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ فِی حَدِیثٍ إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ حَبْلُ اللَّهِ وَ هُوَ النُّورُ الْمُبِینُ وَ الشِّفَاءُ النَّافِعُ إِلَی أَنْ قَالَ فَاتْلُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ یَأْجُرُکُمْ عَلَی تِلَاوَتِهِ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ أَمَا إِنِّی لَا أَقُولُ: الم عَشْرٌ وَ لَکِنْ أَلِفٌ عَشْرٌ وَ لَامٌ عَشْرٌ وَ مِیمٌ عَشْرٌ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله :این قرآن ریسمان متین الهی است و نوری است آشکار و درمانی است سودمند ... پس تلاوت کنید آن را، زیرا در برابر هر حرفی، ده حسنه به شما پاداش می دهد، من نمی گویم: یک کلمه همانند «الم» ده حسنه دارد، بلکه می گویم: به هر حرفی مثلاً الف، ده حسنه و لام، ده حسنه و میم، ده حسنه است.
7703- 17- (4) وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: یُقَالُ لِصَاحِبِ الْقُرْآنِ اقْرَأْ وَ ارْقَهْ وَ رَتِّلْ کَمَا کُنْتَ تُرَتِّلُ فِی الدُّنْیَا فَإِنَّ مَنْزِلَکَ عِنْدَ آخِرِ آیَةٍ تَقْرَؤُهَا.
******
ترجمه:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: به همنشین قرآن گفته می شود: «بخوان و بالا رو و چنانکه در دنیا به آرامی می خواندی، به آرامی بخوان، زیرا جایگاهت به نزد آخرین آیه ای است که آن را می خوانی
7704- 18- (5) وَ عَنْهُ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَکَأَنَّمَا أُدْرِجَتِ النُّبُوَّةُ بَیْنَ جَنْبَیْهِ إِلَّا أَنَّهُ لَا یُوحَی إِلَیْهِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : كسى كه قرآن بخواند، چنان است كه نبوّت ميان دو پهلويش بخزد، جز آن كه به او وحى نمى شود.
حَمَّوَیْهِ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِی خَلِیفَةَ عَنْ سَلَمَةَ (1) عَنْ أَبِی بِلَالٍ (2) عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ عُمَرَ دَخَلَ عَلَی النَّبِیِّ ص وَ هُوَ مَوْقُوذٌ (3) أَوْ قَالَ مَحْمُومٌ فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- مَا أَشَدَّ وَعَکَکَ أَوْ حُمَّاکَ فَقَالَ لَهُ مَا مَنَعَنِی ذَلِکَ أَنْ قَرَأْتُ اللَّیْلَةَ ثَلَاثِینَ سُورَةً فِیهِنَّ السَّبْعُ الطُّوَلُ (4) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ أَنْتَ تَجْتَهِدُ هَذَا الِاجْتِهَادَ فَقَالَ أَ فَلَا أَکُونُ عَبْداً شَکُوراً.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله حضورداشتند عمروارد شد درحالیکه حضرت بیماریا غمگین بودند اوعرض کرد چقدروضعیت سختی دارید حضرت فرمودند : این مانعم نشد که دیشب سی سوره که هفت سوره بزرگ جزء آنها بود را تلاوت کنم . عرض کرد خداوند گناهان گذشته وآینده شما را بخشیده وبازهم شما این قدرخود را زحمت می دهید ؟ حضرت فرمودند : آیا بنده شاکرخداوند نباشم .
7706- 20- (5) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَنْ شُغِلَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عَنْ دُعَائِی وَ مَسْأَلَتِی أَعْطَیْتُهُ أَفْضَلَ ثَوَابِ الشَّاکِرِینَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : خداوند می فرماید کسیکه بخاطرتلاوت قرآن ازدعا کردن روبرگرداند بهترین پاداش شاکران را به اوخواهم داد .
7707- 21- (6) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: وَ عَلَیْکَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عَلَی کُلِّ حَالٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
ازجمله وصایای رسول اکرم صلی الله علیه وآله به حضرت علی علیه السلام برتوباد به تلاوت قرآن درهرشرائطی .
ص: 192
(1) 12 بَابُ أَنَّهُ لَا یَجُوزُ تَرْکُ الْقُرْآنِ تَرْکاً یُؤَدِّی إِلَی النِّسْیَانِ
باب جائزنیست ترک قرآن بطوریکه منجربه فراموشی (محفوظات) شود .
7708- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی کُنْتُ قَرَأْتُ الْقُرْآنَ- فَتَفَلَّتَ (3) مِنِّی فَادْعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُعَلِّمَنِیهِ قَالَ فَکَأَنَّهُ فَزِعَ لِذَلِکَ فَقَالَ عَلَّمَکَ اللَّهُ هُوَ وَ إِیَّانَا جَمِیعاً وَ قَالَ وَ نَحْنُ نَحْوٌ مِنْ عَشَرَةٍ ثُمَّ قَالَ السُّورَةُ تَکُونُ مَعَ الرَّجُلِ قَدْ قَرَأَهَا ثُمَّ تَرَکَهَا فَتَأْتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ وَ تُسَلِّمُ عَلَیْهِ فَیَقُولُ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا فَلَوْ أَنَّکَ تَمَسَّکْتَ بِی وَ أَخَذْتَ بِی لَأَنْزَلْتُکَ هَذِهِ الدَّرَجَةَ فَعَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
یعقوب احمر گوید: بحضرت صادق علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم من قرآن را خوانده ام ولى از ذهنم رفته است دعا کنید که خداوند آنرا بمن بیاموزد، گوید: آنحضرت از این طلب که من خدمتش عرض کردم ناراحت شد و فرمود: خداوند آنرا به تو و ما همگى یاد دهد گوید: ما نزدیک ده نفر بودیم سپس فرمود: سوره اى که مردى مى خواند با اوست ناگاهى که آنرا واگذارد، پس روز قیامت در زیباترین صورت نزدش آید و بر او سلام کند آنمرد گوید: تو کیستى؟ گوید: من فلان سوره ام و اگر تو بمن چسبیده بودى و نگاهم داشته بودى تو را در این درجه فرود مى آوردم
7709- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ نَسِیَ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ- مُثِّلَتْ لَهُ فِی صُورَةٍ حَسَنَةٍ وَ دَرَجَةٍ رَفِیعَةٍ فِی الْجَنَّةِ فَإِذَا رَآهَا قَالَ مَا أَنْتِ فَمَا أَحْسَنَکِ لَیْتَکِ لِی فَتَقُولُ أَ مَا تَعْرِفُنِی أَنَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا وَ لَوْ لَمْ تَنْسَنِی لَرَفَعْتُکَ إِلَی هَذَا (الْمَکَانِ) (5).
ص: 193
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ (1)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السّلام)می فرماید:هرکس سوره یی از قرآن را فراموش کند، آن سوره به صورتی زیبا و در درجه یی بلند در بهشت در برابرش آشکار می گردد. وقتی آن را می بیند، می گوید: تو کیستی که چنین زیبایی؟ کاش برای من بودی. سوره می گوید: مرا نمی شناسی؟! من فلان سوره ام. اگر مرا فراموش نمی کردی، تو را به این درجه و مقام می رساندم.»
7710- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ عَلَیَّ دَیْناً کَثِیراً وَ قَدْ دَخَلَنِی مَا کَادَ الْقُرْآنُ یَتَفَلَّتُ مِنِّی فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْقُرْآنَ الْقُرْآنَ- إِنَّ الْآیَةَ مِنَ الْقُرْآنِ وَ السُّورَةَ لَتَجِی ءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- حَتَّی تَصْعَدَ أَلْفَ دَرَجَةٍ یَعْنِی فِی الْجَنَّةِ- فَتَقُولُ لَوْ حَفِظْتَنِی لَبَلَغْتُ بِکَ هَاهُنَا.
******
ترجمه:
یعقوب بن احمر گوید: به امام صادق (عرض کردم: «من بدهکاری زیادی دارم و به اندازه ای در ناراحتی و اندوهم که قرآن از ذهنم رفته است»؟ امام صادق (فرمود: «قرآن، قرآن، همانا یک آیه از قرآن و یک سوره از آن روز قیامت می آید و هزار درجه بالا می رود یعنی در بهشت پس می گوید: اگر مرا نگه داشته و حفظ می کردی تو را به این مقام می رساندم»
7711- 4- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّهُ أَصَابَتْنِی هُمُومٌ وَ أَشْیَاءُ لَمْ یَبْقَ شَیْ ءٌ مِنَ الْخَیْرِ إِلَّا وَ قَدْ تَفَلَّتَ مِنِّی مِنْهُ طَائِفَةٌ حَتَّی الْقُرْآنُ- لَقَدْ تَفَلَّتَ مِنِّی طَائِفَةٌ مِنْهُ قَالَ فَفَزِعَ عِنْدَ ذَلِکَ حِینَ ذَکَرْتُ الْقُرْآنَ- ثُمَّ قَالَ إِنَّ الرَّجُلَ لَیَنْسَی السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ- فَتَأْتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَتَّی تُشْرِفَ عَلَیْهِ مِنْ دَرَجَةٍ مِنْ بَعْضِ الدَّرَجَاتِ فَتَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکَ فَیَقُولُ وَ عَلَیْکِ السَّلَامُ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا ضَیَّعْتَنِی وَ تَرَکْتَنِی أَمَا لَوْ تَمَسَّکْتَ بِی لَبَلَغْتُ بِکَ هَذِهِ الدَّرَجَةَ ثُمَّ أَشَارَ بِإِصْبَعِهِ ثُمَّ قَالَ عَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ فَتَعَلَّمُوهُ فَإِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَعَلَّمُ الْقُرْآنَ لِیُقَالَ فُلَانٌ قَارِئٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَتَعَلَّمُهُ فَیَطْلُبُ بِهِ الصَّوْتَ فَیُقَالُ فُلَانٌ حَسَنُ الصَّوْتِ وَ لَیْسَ فِی ذَلِکَ خَیْرٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَتَعَلَّمُهُ فَیَقُومُ بِهِ فِی لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ لَا یُبَالِی
ص: 194
مَنْ عَلِمَ ذَلِکَ وَ مَنْ لَمْ یَعْلَمْهُ.
******
ترجمه:
عبد الله بن مسكاناز یعقوب احمر روایت كرده است كه گفت: به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم: فدایت شوم! رنجها و مصیبتهایی به من می رسد كه بسیاری از چیزهای خوب را فراموش می كنم و برایم باقی نمی ماند، حتی مقدای از قرآن نیز از دستم رفته است - راوی گوید: نام قرآن را كه بردم حضرت ناراحت شده - فرمودند:فردی سوره ای از قرآن را فراموش می كند، روز قیامت همان سوره در درجه ای از درجات بر او مشرف می شود و می گوید: السلام علیك. او در جواب می گوید: و علیك السلام، تو كیستی؟ می گوید: فلان سوره و فلان سوره ای هستم كه مرا واگذاشتی و تركم نمودی، اگر نگاهم می داشتی تو را به این درجه می رساندم - در این حال با انگشتش اشاره كرد، آنگاه فرمود: - بر شما باد به قرآن تا آن را فرا گیرید كه بعضی از مردم آن را می آموزند تا گفته شود: فلانی قاری است.
و برخی آن را می آموزند و هدفشان فقط صد است كه گفته شود فلانی خوش صوت است، در اینها خیری نیست، اما برخی هم قرآن را می آموزند و شبانه روز بر این كار مداومت دارند و برایشان فرقی نمی كند كه كسی این را بداند یا نداند .
7712- 5- (1) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا کَانَ یَعْلَمُ السُّورَةَ ثُمَّ نَسِیَهَا أَوْ تَرَکَهَا وَ دَخَلَ الْجَنَّةَ أَشْرَفَتْ عَلَیْهِ مِنْ فَوْقِ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ فَتَقُولُ تَعْرِفُنِی فَیَقُولُ لَا فَتَقُولُ أَنَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا لَمْ تَعْمَلْ بِی وَ تَرَکْتَنِی أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَمِلْتَ بِی لَبَلَغْتُ بِکَ هَذِهِ الدَّرَجَةَ وَ أَشَارَتْ بِیَدِهَا إِلَی مَا فَوْقَهَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع( می فرمود: هر آینه مردى که سوره اى را بداند و سپس آنرا فراموش کند یا واگذارد و وارد بهشت شود آن سوره از سوى بالا با زیباترین صورتى باو سر کشد و بگوید: مرا می شناسى ؟ گوید: نه، گوید: من فلان سوره هستم مرا بکار نیستى و رهایم کردى، هان بخدا سوگند اگر مرا بکار بسته بودى تو را باین درجه می رساندم و با دست ببالاى سرش اشاره کند.
7713- 6- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَعْرَجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ ثُمَّ یَنْسَاهُ ثُمَّ یَقْرَؤُهُ ثُمَّ یَنْسَاهُ أَ عَلَیْهِ فِیهِ حَرَجٌ فَقَالَ لَا.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی وَجْهُهُ (3).
******
ترجمه:
عَبْدِ اللَّهِ الْأَعْرَجِ ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی قرآن می خواند ولی آنرا فراموش کرده سپس خوانده وبازآنرا فراموش کرده آیا مشکلی دارد ؟ فرمودند : خیر
7714- 7- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ الْحَجَّاجِ الْخَشَّابِ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ الْهَیْثَمِ بْنِ عُبَیْدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ قَرَأَ الْقُرْآنَ ثُمَّ نَسِیَهُ فَرَدَدْتُ عَلَیْهِ ثَلَاثاً أَ عَلَیْهِ فِیهِ حَرَجٌ فَقَالَ (5) لَا.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی مَنْ نَسِیَ بِغَیْرِ تَفْرِیطٍ وَ لَا تَقْصِیرٍ وَ لَمْ یَکُنْ سَبَبُهُ التَّرْکَ وَ التَّهَاوُنَ کَمَا مَرَّ (6).
******
ترجمه:
عُبَیْدٍ : سوال کردم کسی قرآن میخوانده ولی آنرا فراموش کرده سه بارآنرا تکرار کردم آیا مشکلی دارد ؟ فرمودند : خیر .
می گویم : این روایت حمل می شود به کسیکه فراموشی اوبدون کوتاهی وتقصیروسستی اوبوده .
ص: 195
7715- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: أَلَا وَ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ ثُمَّ نَسِیَهُ لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَغْلُولًا یُسَلِّطُ اللَّهُ عَلَیْهِ بِکُلِّ آیَةٍ مِنْهَا (2) حَیَّةً تَکُونُ قَرِینَهُ (3) إِلَی النَّارِ إِلَّا أَنْ یَغْفِرَ لَهُ.
وَ
فِی (عِقَابِ الْأَعْمَالِ) (4) بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ (5) فِی عِیَادَةِ الْمَرِیضِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ نَسِیَهُ مُتَعَمِّدا
******
ترجمه:
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: توجّه! توجّه! كسى كه قرآن را ياد بگيرد بعد بطور عمد (به خاطر سهل انگارى) فراموش كند روز قيامت دست و پا بسته خدا را ملاقات مى كند، و خدا در مقابل هر آيه اى كه فراموش كرده مارى بر او مسلّط مى كند كه تا آتش جهنّم همراه او خواهد بود مگر اينكه آمرزيده شود.
(6) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الطَّهَارَةِ لِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ جَوَازِ قِرَاءَةِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ مَا عَدَا الْعَزَائِمَ
باب برای تلاوت قرآن مستحب است طهارت داشته باشد واینکه خواندنقرآن برای جنب حائض ونفساء مانعی ندارد .
7716- 1- (7) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَقْرَأُ الْمُصْحَفَ ثُمَّ یَأْخُذُنِی الْبَوْلُ فَأَقُومُ فَأَبُولُ وَ أَسْتَنْجِی وَ أَغْسِلُ یَدَیَّ وَ أَعُودُ إِلَی الْمُصْحَفِ فَأَقْرَأُ فِیهِ قَالَ لَا حَتَّی تَتَوَضَّأَ لِلصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
ازمحضر حضرت کاظم علیه السلام پرسيدم قرآن را مي خوانم آيا آنگاه كه مرا ادرار ميگيرد و براي انجام آن برخواسته و قضاي حاجت ميكنم سپس طهارت گرفته و دستانم را مي شويم به قرآن خواندن باز گردم؟ فرمودند: نه تا زماني كه براي نماز وضو سازي.
7717- 2- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا یَقْرَأُ الْعَبْدُ الْقُرْآنَ إِذَا کَانَ عَلَی غَیْرِ طَهُورٍ حَتَّی یَتَطَهَّرَ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : هنگامی که وضو ندارید، قرآن نخوانید، تا این که وضو گرفته شود.
7718- 3- (9) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: قَالَ ع
ص: 196
لِقَارِئِ الْقُرْآنِ بِکُلِّ حَرْفٍ یَقْرَؤُهُ فِی الصَّلَاةِ قَائِماً مِائَةُ حَسَنَةٍ وَ قَاعِداً خَمْسُونَ حَسَنَةً وَ مُتَطَهِّراً فِی غَیْرِ صَلَاةٍ خَمْسٌ وَ عِشْرُونَ حَسَنَةً وَ غَیْرَ مُتَطَهِّرٍ عَشْرُ حَسَنَاتٍ أَمَا إِنِّی لَا أَقُولُ: المر بَلْ لَهُ بِالْأَلِفِ عَشْرٌ وَ بِاللَّامِ عَشْرٌ وَ بِالْمِیمِ عَشْرٌ وَ بِالرَّاءِ عَشْرٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَاقِی الْأَحْکَامِ فِی مَوَاضِعِهِ (1).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام :براي هر حرفي كه قاري قرآن در نماز در حال ايستاده
مي خواند، صد پاداش و در حال نشسته پنجاه پاداش نوشته می شود و اگر با طهارت در غير نماز باشد، بيست و پنج حسنه و اگر با طهارت نباشد، ده حسنه براي او وجود دارد؛ اما من نمي گويم در مقابل آيه «المر» بلكه براي هر حرف آن یعنی حرف الف، ده، براي حرف لام ده، براي حرف ميم، ده و براي حرف راء نيز ده پاداش شمرده مي شود .
(2) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِعَاذَةِ عِنْدَ التِّلَاوَةِ وَ کَیْفِیَّتِهَا
باب اعوذ بالله گفتن درشروع تلاوت قرآن وچگونگی آن
7719- 1- (3) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ قَالَ: أَمَّا قَوْلُهُ الَّذِی نَدَبَکَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ أَمَرَکَ بِهِ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ- أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- فَإِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ إِنَّ قَوْلَهُ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَیْ أَمْتَنِعُ بِاللَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الِاسْتِعَاذَةُ هِیَ مَا قَدْ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ عِنْدَ قِرَاءَتِهِمُ الْقُرْآنَ- بِقَوْلِهِ (4) فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ- فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ (5)- وَ مَنْ تَأَدَّبَ بِأَدَبِ اللَّهِ أَدَّاهُ إِلَی الْفَلَاحِ الدَّائِمِ ثُمَّ ذَکَرَ حَدِیثاً طَوِیلًا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص- یَقُولُ فِیهِ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ لَا یُصِیبَکَ شَرُّهُمْ وَ لَا یَبْدَأَکَ مَکْرُوهُهُمْ (6) فَقُلْ إِذَا أَصْبَحْتَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- فَإِنَّ اللَّهَ یُعِیذُکَ مِنْ شَرِّهِمْ.
******
ترجمه:
امام عسکری (علیه السلام)- آن کلامی که خداوند شما را به آن سفارش کرد و امر کرده که هنگام قرائت قرآن بگویید، أَعُوذُ بِاللهِ السَّمِیعِ الْعَلِیم مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم است؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: أَعُوذُ بِاللهِ یعنی پناه می برم به خدا ...واستعاذه همان چیزی استکه خداوند به افرادی قصد خواندن قرآن را دارند دستور داده بگویند آنجا مه فرمود : وقتی خواستی قرآن بخوانی بخدا پناه ببرازشرشیطان رانده شده . وهرکس ادب اللهی را رعایت کند (خداوند) اورا به رستگاری دائمی می رساند سپس حضرت روایت طولانی را ازرسول اکرم صلی الله علیه وآله بیا ن کردند که درفرازی ازآن حضرت فرمودند : اگرخواستی شرومکرآنها به تونرسد هرصبحگاه بگو: بخدا پناه می برم ازشرشیطان رانده شده وخداوند هم تورا ازشرآنها پناه می دهد .
7720- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی
ص: 197
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعَوُّذِ مِنَ الشَّیْطَانِ عِنْدَ کُلِّ سُورَةٍ نَفْتَتِحُهَا قَالَ نَعَمْ فَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
الْحَلَبِیِّ : ازحضرت سوال کردم آیا گفتن اعوذ درشروع هرسوره لازم است ؟ فرمودند : بله بگو بخدا پناه می برم ازشرشیطان مترود .
(2) 15 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ تِلَاوَةِ خَمْسِینَ آیَةً فَصَاعِداً فِی کُلِّ یَوْمٍ
باب استحباب موکد دارد خواندن هرروز پنجاه آیه وبیشتر
7721- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُرْآنُ عَهْدُ اللَّهِ إِلَی خَلْقِهِ فَقَدْ یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یَنْظُرَ فِی عَهْدِهِ وَ أَنْ یَقْرَأَ مِنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسِینَ آیَةً.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: قرآن عهد خداوند و فرمان او است بر خلقش پس سزاوار است براى شخص مسلمان كه در اين عهد و فرمان خدا نظر افكند و روزى پنجاه آيه از آن بخواند.
7722- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنِ الزُّهْرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ آیَاتُ الْقُرْآنِ خَزَائِنُ فَکُلَّمَا فَتَحْتَ خِزَانَةً یَنْبَغِی لَکَ أَنْ تَنْظُرَ مَا فِیهَا.
******
ترجمه:
زهرى،گويد:از على بن الحسين(عليهما السّلام)شنيدم مى فرمود: آيات قرآن گنجينه هايند و هر زمانى كه گنجينه اى گشودى بر تو سزا است كه نگاه كنى در آن چيست.
7723- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ إِذَا أَصْبَحَ أَنْ یَقْرَأَ بَعْدَ التَّعْقِیبِ خَمْسِینَ آیَةً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (7).
******
ترجمه:
مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ : شنيدم ابو الحسن الرضا (ع) مى گفت: شايسته آن است كه بعد از تعقيبات نماز صبح، پنجاه آيۀ قرآن تلاوت شود.
ص: 198
(1) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی الْمَنْزِلِ وَ کَرَاهَةِ تَعْطِیلِهِ عَنِ الصَّلَاةِ وَ الْقِرَاءَةِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ وَ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی الْمَسَاجِدِ
باب مستحب است خواندن قرآن درخانه ومکروه است کنارگذاشتن آن ازنمازوقرائت آن ودیگراذکارازخانه واستحباب آن درمساجد .
7724- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی مَوْلَی آلِ سَامٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْبَیْتَ إِذَا کَانَ فِیهِ الْمُسْلِمُ یَتْلُو الْقُرْآنَ- یَتَرَائَاهُ أَهْلُ السَّمَاءِ کَمَا یَتَرَاءَی أَهْلُ الدُّنْیَا الْکَوْکَبَ الدُّرِّیَّ فِی السَّمَاءِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود:
خانه ای را که مسلمانی در آن است و قرآن تلاوت می کند اهل آسمان آنرا می بینند همانگونه که مردم دنیا ستاره نورانی را در آسمان می بینند.
7725- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْبَیْتُ الَّذِی یُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ- وَ یُذْکَرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ تَکْثُرُ بَرَکَتُهُ وَ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِکَةُ وَ تَهْجُرُهُ الشَّیَاطِینُ وَ یُضِی ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی ءُ الْکَوَاکِبُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ إِنَّ الْبَیْتَ الَّذِی لَا یُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ- وَ لَا یُذْکَرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ تَقِلُّ بَرَکَتُهُ وَ تَهْجُرُهُ الْمَلَائِکَةُ وَ تَحْضُرُهُ الشَّیَاطِینُ.
******
ترجمه:
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: خانه اى كه در آن قرآن خوانده شود و ذكر خداى عز و جل (و ياد او) در آن بشود، بركتش بسيار گردد، و فرشتگان در آن بيايند و شياطين از آن دور شوند، و براى اهل آسمان مى درخشد چنانچه ستارگان براى اهل زمين مى درخشند، و خانه اى كه در آن قرآن خوانده نشود و ذكر خداى عز و جل در آن نشود بركتش كم شود، و فرشتگان از آن دور شوند و شياطين در آن حاضر گردند.
7726- 3- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: کَانَ یَجْمَعُنَا فَیَأْمُرُنَا بِالذِّکْرِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ یَأْمُرُ بِالْقِرَاءَةِ مَنْ کَانَ یَقْرَأُ مِنَّا وَ مَنْ کَانَ لَا یَقْرَأُ مِنَّا أَمَرَهُ بِالذِّکْرِ وَ الْبَیْتُ الَّذِی یُقْرَأُ فِیهِ
ص: 199
الْقُرْآنُ- وَ یُذْکَرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ تَکْثُرُ بَرَکَتُهُ وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش امام باقر عليه السلام نقل مى كند: امام باقر عليه السلام ما را جمع مى كرد و دستور مى داد ذكر بگوييم تا خورشيد طلوع كند، به كسانى كه سواد دار بودند دستور قرائت قرآن مى داد و به كسانى كه توان خواندن نداشتند فرمان به ذكر مى داد، خانه اى كه در آن قرآن خوانده شود و ذكر خدا گفته شود بركت آن زياد مى شود.
7727- 4- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ لَیْثِ بْنِ أَبِی سُلَیْمٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص نَوِّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ- وَ لَا تَتَّخِذُوهَا قُبُوراً کَمَا فَعَلَتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی- صَلَّوْا فِی الْکَنَائِسِ وَ الْبِیَعِ وَ عَطَّلُوا بُیُوتَهُمْ فَإِنَّ الْبَیْتَ إِذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَةُ الْقُرْآنِ کَثُرَ خَیْرُهُ وَ اتَّسَعَ أَهْلُهُ وَ أَضَاءَ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
پيغمبر (صلّى الله عليه و آله) فرمود: خانه هاى خود را بتلاوت قرآن روشن كنيد و آنها را گورستان نكنيد چنانچه يهود و نصارى كردند، در كليساها و عبادتگاههاى خود نماز كنند، ولى خانه هاى خويش را معطل گذارده اند (و در آنها عبادتى انجام ندهند) زيرا كه هر گاه در خانه بسيار تلاوت قرآن شد خير و بركتش زياد شود، و اهل آن بوسعت رسند، و آن خانه براى اهل آسمان درخشندگى دارد چنانچه ستارگان آسمان براى اهل زمين ميدرخشند.
7728- 5- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ الرِّضَا ع یَرْفَعُهُ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: اجْعَلُوا لِبُیُوتِکُمْ نَصِیباً مِنَ الْقُرْآنِ- فَإِنَّ الْبَیْتَ إِذَا قُرِئَ فِیهِ الْقُرْآنُ یُسِّرَ عَلَی أَهْلِهِ وَ کَثُرَ خَیْرُهُ وَ کَانَ سُکَّانُهُ فِی زِیَادَةٍ وَ إِذَا لَمْ یُقْرَأْ فِیهِ الْقُرْآنُ ضُیِّقَ عَلَی أَهْلِهِ وَ قَلَّ خَیْرُهُ وَ کَانَ سُکَّانُهُ فِی نُقْصَانٍ.
******
ترجمه:
از امام رضا(ع) روایت شده که حضرت رسول صلی الله علیه و له فرمود: برای خانه های خود، سهمی از تلاوت قرآن قرار دهید،چون هر کس در خانه خود قرآن تلاوت کند، کارهای اهل آن خانه اسان گردد. و خیر و برکت در آن خانه زیاد شود، و هر خانه ای که در آن قرآن تلاوت نکنند، کارها بر اهل آن تنگ شود، و خیر و برکت در آن خانه کم گردد، و ساکنان آن، بی برکت و در نقصان باشند.
7729- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ أَبِی هَارُونَ قَالَ: کُنْتُ سَاکِناً دَارَ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ- فَلَمَّا عَلِمَ انْقِطَاعِی إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- أَخْرَجَنِی مِنْ دَارِهِ قَالَ فَمَرَّ بِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ یَا أَبَا هَارُونَ بَلَغَنِی أَنَّ هَذَا أَخْرَجَکَ مِنْ دَارِهِ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ بَلَغَنِی أَنَّکَ کُنْتَ تُکْثِرُ فِیهَا تِلَاوَةَ کِتَابِ اللَّهِ وَ الدَّارُ إِذَا تُلِیَ فِیهَا کِتَابُ اللَّهِ- کَانَ لَهَا نُورٌ سَاطِعٌ فِی السَّمَاءِ وَ تُعْرَفُ مِنْ بَیْنِ الدُّورِ.
ص: 200
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی أَحْکَامِ الْمَسَاجِدِ (3).
******
ترجمه:
ابو هارون می گوید : من درخانه حسن بن حسین ساکن بودم وقتی فهمید بطرف حضرت باقروصادق علیهما السلام رفته ام (ازبنی العباس بریدم) مرا ازخانه خود بیرون کرد روزی حضرت صادق علیه السلام مرا دیده فرمودند : شنیده ام این (مرد) تورا ازخانه خود بیرون کرده عرض کردم بله فرمودند شنیده ام درآنجا خیلی قرآن می خواندی (آری) هرخانه ایکه درآن قرآن تلاوت شود نوری از آن ساطع می شود که درآسمان بین همه خانه ها قابل شناسائ است .
(4) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ شَیْ ءٍ مِنَ الْقُرْآنِ کُلَّ لَیْلَةٍ
باب مستحب است هرشب مقداری ازقرآن خوانده شود
7730- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا یَمْنَعُ التَّاجِرَ مِنْکُمُ الْمَشْغُولَ فِی سُوقِهِ إِذَا رَجَعَ إِلَی مَنْزِلِهِ أَنْ لَا یَنَامَ حَتَّی یَقْرَأَ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ- فَیُکْتَبَ (6) لَهُ مَکَانَ کُلِّ آیَةٍ یَقْرَؤُهَا عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ تُمْحَی (7) عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْمُکَتِّبِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
«فضیل بن یسار» از حضرت صادق- علیه السّلام- روایت کرده است که فرمود:«تاجر مشغول در بازارتان را چه چیز مانع می شود که وقتی به منزل بازگشت، تا سوره ای از قرآن را نخوانده، نخوابد که در این صورت در برابر هر آیه ای که قرائت می کند، ده حسنه برایش نوشته می شود و ده سیّئه از او محو می گردد».
7731- 2- (9) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی
ص: 201
الْحَلَبِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَةٍ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغَافِلِینَ وَ مَنْ قَرَأَ خَمْسِینَ آیَةً کُتِبَ مِنَ الذَّاکِرِینَ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ کُتِبَ مِنَ الْقَانِتِینَ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَتَیْ آیَةٍ کُتِبَ مِنَ الْخَاشِعِینَ وَ مَنْ قَرَأَ ثَلَاثَمِائَةِ آیَةٍ کُتِبَ مِنَ الْفَائِزِینَ وَ مَنْ قَرَأَ خَمْسَمِائَةِ آیَةٍ کُتِبَ مِنَ الْمُجْتَهِدِینَ وَ مَنْ قَرَأَ أَلْفَ آیَةٍ کُتِبَ لَهُ قِنْطَارٌ [مِنْ تِبْرٍ] (1) الْقِنْطَارُ خَمْسَةَ عَشَرَ أَلْفَ (2) مِثْقَالٍ مِنْ ذَهَبٍ الْمِثْقَالُ أَرْبَعَةٌ وَ عِشْرُونَ قِیرَاطاً أَصْغَرُهَا مِثْلُ جَبَلِ أُحُدٍ وَ أَکْبَرُهَا مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (3)
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (4)
******
ترجمه:
در روايتى از امام باقر(عليه السلام) آمده كه (رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: هر كس در شبى ده آيه قرائت كند از غافلان به حساب نيايد و هر كس پنجاه آيه بخواند از ذاكران به حساب آيد، و هر كس صد آيه بخواند، از مطيعان و هر كس دويست آيه بخواند از خاشعان، و هر كس سيصد آيه بخواند از رستگاران، و هر كس پانصد آيه بخواند از كوششگران به حساب آيد، و هر كس هزار آيه بخواند، هزار «قنطار» نيكى برايش نوشته شود).(
(6) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ خَتْمِ الْقُرْآنِ بِمَکَّةَ وَ الْإِکْثَارِ مِنْ تِلَاوَتِهِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ
باب استحباب ختم قرآن درشهرمکه وتلاوت زیاد درماه رمضان
7732- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ
ص: 202
عَنْ نَضْرِ بْنِ سَعِیدٍ (1) عَنْ خَالِدِ بْنِ مَادٍّ الْقَلَانِسِیِّ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ بِمَکَّةَ مِنْ جُمُعَةٍ إِلَی جُمُعَةٍ- أَوْ أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ أَوْ أَکْثَرَ وَ خَتَمَهُ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- کَتَبَ اللَّهُ (2) لَهُ مِنَ الْأَجْرِ وَ الْحَسَنَاتِ مِنْ أَوَّلِ جُمُعَةٍ کَانَتْ فِی الدُّنْیَا إِلَی آخِرِ جُمُعَةٍ تَکُونُ فِیهَا وَ إِنْ خَتَمَهُ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ فَکَذَلِکَ.
******
ترجمه:
ابی حمزه» از امام باقر- علیه السّلام- نقل کرده است که فرمود:«کسی که در مکه از یک جمعه تا جمعه دیگر، قرآنی ختم کند یا کمتر یا بیشتر از آن، ولی پایانش در روز جمعه باشد، خداوند برایش از اولین جمعه ای که در دنیا بود تا آخرین جمعه ای که در دنیا خواهد آمد، پاداش و حسنه می نویسد، و اگر در سایر روزها نیز قرآن را ختم نماید، این چنین خواهد بود».
7733- 2- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: لِکُلِّ شَیْ ءٍ رَبِیعٌ وَ رَبِیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَانَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ (4) وَ مَعَانِی الْأَخْبَارِ (5) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ (6) عَنْ أَبِیهِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ (7) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ وَ رَوَی الَّذِی قَبْلَهُ فِی الْمَجَالِسِ وَ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ نَضْرِ بْنِ شُعَیْبٍ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ (9).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : برای هر چیزی، بهاری است و بهار قرآن، ماه رمضان است.
ص: 203
(1) 19 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ فِی الْمُصْحَفِ وَ إِنْ کَانَ یَحْفَظُ الْقُرْآنَ وَ اسْتِحْبَابِ النَّظَرِ فِی الْمُصْحَفِ
باب مستحب است خواندن قرآن ازروی خود مصحف باشد ولوحافظ قرآن باشد واستحباب نگاه برقرآن
7734- 1- (2) وَ 7735- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِی الْمُصْحَفِ مُتِّعَ بِبَصَرِهِ وَ خُفِّفَ عَلَی وَالِدَیْهِ وَ إِنْ کَانَا کَافِرَیْنِ.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ رَجُلٍ عَنِ الْعَوَّامِ رَفَعَهُ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی الْمُصْحَفِ نَظَراً (4).
وَ زَادَ
وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ رَفَعَهُ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ:- لَیْسَ شَیْ ءٌ أَشَدَّ عَلَی الشَّیْطَانِ مِنَ الْقِرَاءَةِ فِی الْمُصْحَفِ نَظَراً (5)
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام در حديث مرفوعى فرمود: هر كه قرآن را از روى آن بخواند از ديدگان خود بهره مند شود(ضعیف ونابینا نمی شود)، و سبب سبك شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آن دو كافر باشند.
7736- 3- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ مَسْعَدَةَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ فِی الْمُصْحَفِ تُخَفِّفُ الْعَذَابَ عَنِ الْوَالِدَیْنِ وَ لَوْ کَانَا کَافِرَیْنِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: قرائت کردن قرآن از روی مصحف از عذاب پدر و مادر می کاهد گرچه آنان کافر باشند.
7737- 4- (7) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَحْفَظُ الْقُرْآنَ- عَلَی
ص: 204
ظَهْرِ قَلْبِی فَأَقْرَؤُهُ عَلَی ظَهْرِ قَلْبِی أَفْضَلُ أَوْ أَنْظُرُ فِی الْمُصْحَفِ قَالَ فَقَالَ لِی بَلِ اقْرَأْهُ وَ انْظُرْ فِی الْمُصْحَفِ فَهُوَ أَفْضَلُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ عِبَادَةٌ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار گوید: به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم: قربانت گردم من قرآن را حفظ دارم آن را از حفظ بخوانم بهتر است یا از روی قرآن؟ فرمود: بلکه آن را بخوان و نگاه به قرآن کن (و از روی آن بخوان) که بهتر است، آیا ندانسته ای که نگاه کردن در قرآن عبادت است؟
7738- 5- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی أَمَالِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی اللَّیْثِ مُحَمَّدِ بْنِ مُعَاذٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ أَبِیهِ هَمَّامِ بْنِ نَافِعٍ عَنْ هَمَّامِ بْنِ مُنَبِّهٍ عَنْ حُجْرٍ الْمَدَرِیِّ عَنْ أَبِی ذَرٍّ فِی حَدِیثٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ النَّظَرُ إِلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَی الْوَالِدَیْنِ بِرَأْفَةٍ وَ رَحْمَةٍ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ فِی الصَّحِیفَةِ یَعْنِی صَحِیفَةَ الْقُرْآنِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَی الْکَعْبَةِ عِبَادَةٌ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : نگاه کردن به علی علیه السلام - نگاه کردن ازروی محبت به والدین - نگاه به (صفحات ) قرآن ونگاه به کعبه همه عبادت هستند .
7739- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ النَّظَرَ إِلَی الْکَعْبَةِ عِبَادَةٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ النَّظَرُ إِلَی الْمُصْحَفِ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةٍ عِبَادَةٌ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : روایت شده که نگاه به کعبه عبادت است ...نگاه به قرآن بدون تلاوت عبادت است ...
(4) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الْمُصْحَفِ فِی الْبَیْتِ وَ أَنْ یُعَلَّقَ فِیهِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ الْقِرَاءَةِ فِیهِ وَ حُکْمِ بَیْعِهِ وَ شِرَائِهِ وَ أَخْذِ الْأُجْرَةِ عَلَی کِتَابَتِهِ وَ تَعْلِیمِهِ وَ تَزْیِینِهِ بِالذَّهَبِ وَ کِتَابَتِهِ بِهِ
باب استحباب نگهداری قرآن وقراردادن آن درخانه ومکروه بودن ترک قرائت آن وحکم خرید وفروش آن ومزددست گرفتن بابت نوشتن ویاد دادن وتزئین آن باطلاونوشتن با آب طلا .
7740- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِیرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ
ص: 205
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّهُ لَیُعْجِبُنِی أَنْ یَکُونَ فِی الْبَیْتِ مُصْحَفٌ یَطْرُدُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الشَّیَاطِینَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السّلام فرمود: من خوش دارم قرآنی در خانه باشد و خداوند شیاطین را به واسطه آن از خانه دفع کند.
7741- 2- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثَةٌ یَشْکُونَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا یُصَلِّی فِیهِ أَهْلُهُ وَ عَالِمٌ بَیْنَ جُهَّالٍ وَ مُصْحَفٌ مُعَلَّقٌ قَدْ وَقَعَ عَلَیْهِ الْغُبَارُ لَا یُقْرَأُ فِیهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ کَمَا مَرَّ فِی الْمَسَاجِدِ (3).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السّلام فرمود: سه چيز نزد خداوند عزّ و جلّ شكايت كنند : مسجد خرابى كه اهالى [اطراف] آن در آن نماز نخوانند، و دانشمندى كه در ميان عدّه اى نادان قرار گرفته باشد، و قرآنى كه در كنار طاقچه ها گذاشته شده و غبار رويش را گرفته باشد و كسى آن را نخواند .
7742- 3- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ ع عَنْ أَبِیهِ أَنَّهُ کَانَ یَسْتَحِبُّ أَنْ یُعَلَّقَ الْمُصْحَفُ فِی الْبَیْتِ یُتَّقَی بِهِ مِنَ الشَّیَاطِینِ قَالَ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ لَا یُتْرَکَ مِنَ الْقِرَاءَةِ فِیهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْأَحْکَامِ فِی التِّجَارَةِ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : مستحب است گذاشتن قرآن درخانه تا ازشرشیطان درامان باشند ومستحب درخواندن آن کوتاهی نشود .
ص: 206
(1) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَرْتِیلِ الْقُرْآنِ وَ کَرَاهَةِ الْعَجَلَةِ فِیهِ
مستحب است خواندن قرآن شمرده وبا تانی باشد وبا عجله خواندن مکروه است .
7743- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ وَاصِلِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا (3) قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بَیِّنْهُ تِبْیَاناً وَ لَا تَهُذَّهُ (4) هَذَّ الشِّعْرِ وَ لَا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ وَ لَکِنِ (اقْرَعُوا بِهِ) (5) قُلُوبَکُمُ الْقَاسِیَةَ وَ لَا یَکُنْ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَةِ.
******
ترجمه:
ازحضرت سوال کردم ازآیه وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا فرمودند :حضرت على عليه السلام _ درباره همين آيه _ فرمود : قرآن را روشن و واضح بخوان و مانند شعر به شتاب و بريده مخوان و چون ريگ پراكنده اش مساز. بلكه دلهاى سخت خود را [به وسيله آن] به بيم و هراس افكنيد و تمام سعى شما اين نباشد كه سوره را به پايان رسانيد.
7744- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَعْرِبِ الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ عَرَبِیٌّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :قرآن را فصیح وبا لحن عربی بخوان زیرا قرآن عربی است
7745- 3- (7) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُکْرَهُ أَنْ یُقْرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی نَفَسٍ وَاحِدٍ.
******
ترجمه:
حضرت صلدق علیه السلام : مکروه است خواندن سوره توحید بایک نفس
7746- 4- (8) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ
ص: 207
تَرْتِیلًا (1)- قَالَ هُوَ أَنْ تَتَمَکَّثَ فِیهِ وَ تُحَسِّنَ بِهِ صَوْتَکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : ترتیل آن است که در آیات مکث کنی، و با صدای خوب آن را بخوانی.
7747- 5- (2) وَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ أَنَّهَا قَالَتْ کَانَ النَّبِیُّ ص یُقَطِّعُ قِرَاءَتَهُ آیَةً آیَةً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم قرائت خويش را به صورت آيه آيه، تقطيع مى كردند
(5) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقِرَاءَةِ بِالْحُزْنِ کَأَنَّهُ یُخَاطِبُ إِنْسَاناً
باب مستحب است قرائت با حزن باشد مثل اینکه باانسانی حرف می زند
7748- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ.
******
ترجمه:
امام صادق امام صادق علیه السّلام فرموند: قرآن با حزن نازل شده است؛ پس آن را با حزن بخوانید!
7749- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَی إِلَی مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ ع- إِذَا وَقَفْتَ بَیْنَ یَدَیَّ فَقِفْ مَوْقِفَ الذَّلِیلِ الْفَقِیرِ وَ إِذَا قَرَأْتَ التَّوْرَاةَ فَأَسْمِعْنِیهَا بِصَوْتٍ حَزِینٍ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات الله و سلامه علیه :خداوند به حضرت موسی وحی کرد وقتی در برابر من می ایستی حالت تو حال یک آدم ذلیل و فقیر باشد.وقتی تورات می خوانی، تورات را همراه با یک صوت حزین بخوان
7750- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ
ص: 208
الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصٍ قَالَ: مَا رَأَیْتُ أَحَداً أَشَدَّ خَوْفاً عَلَی نَفْسِهِ مِنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع- وَ لَا أَرْجَی لِلنَّاسِ مِنْهُ وَ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ حَزَناً فَإِذَا قَرَأَ فَکَأَنَّهُ یُخَاطِبُ إِنْسَاناً.
******
ترجمه:
حفص مى گويد:نديدم احدى از مردم كه خوف و هراس او، از موسى بن جعفر عليهماالسلام سخت تر باشد و نه اميد مردم از او بيشتر باشد، قرائتش غم انگيز بود و زمانى كه قرآن مى خواند، گويا انسانى را مخاطب ساخته و درددل را با او بازگو مى كرد.
(2) 23 بَابُ جَوَازِ الْقِرَاءَةِ سِرّاً وَ جَهْراً وَ اخْتِیَارِ السِّرِّ
باب جائزاست قرائت هم آهسته یا بلند باشد ومی توان حالت آهسته را انتخاب کرد
7751- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- یَجْهَرُ بِهَا صَوْتَهُ کَانَ کَالشَّاهِرِ سَیْفَهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا سِرّاً کَانَ کَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا عَشْرَ مَرَّاتٍ (مُرَّتْ لَهُ عَلَی نَحْوِ) (4) أَلْفِ ذَنْبٍ مِنْ ذُنُوبِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکس سوره إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ را با صدای بلند بخواند، همچون کسی است که در راه خدا شمشیر کشیده است و هرکه این سوره را به صورت پنهانی [در دل خویش] بخواند، همچون کسی است که در راه خدا در خون خود غلتیده است و هرکه این سوره را ده مرتبه بخواند، حدود هزار گناه از گناهانش بخشیده می شود.
7752- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ لَا یَرَی أَنَّهُ صَنَعَ شَیْئاً فِی الدُّعَاءِ وَ فِی الْقِرَاءَةِ حَتَّی یَرْفَعَ صَوْتَهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع- کَانَ أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ- وَ کَانَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ حَتَّی یُسْمِعَهُ أَهْلَ الدَّارِ وَ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ- وَ کَانَ إِذَا قَامَ مِنَ
ص: 209
اللَّیْلِ وَ قَرَأَ رَفَعَ صَوْتَهُ فَیَمُرُّ بِهِ مَارُّ الطَّرِیقِ مِنَ السَّاقِینَ (1) وَ غَیْرِهِمْ فَیَقُومُونَ فَیَسْتَمِعُونَ إِلَی قِرَاءَتِهِ.
******
ترجمه:
معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام پرسید اگر کسی به هنگام دعا یا تلاوت قرآن صدای خویش را بدون آن که متوجه شود بالا برد و حالت خوشایندی به او دست دهد، آیا اشکال دارد؟ حضرت فرمود: اشکال ندارد. همانا امام سجاد علیه السلام در مورد قرائت قرآن بهترین صدا را داشت و پیوسته به هنگام قرائت قرآن، صدای خویش را بالا می برد؛ به گونه ای که اهل خانه صدای او را می شنیدند. و پدر بزرگوارم امام باقر علیه السلام بهترین صدا را در قرائت قرآن داشت و هنگامی که پس از استراحت شبانه برمی خاست و قرائت قرآن می کرد، صوتش را بالا می برد، پس رهگذران می ایستادند و به قرائت او گوش می سپردند.
7753- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ- بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3) عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی وَصِیَّتِهِ لَهُ قَالَ: یَا أَبَا ذَرٍّ اخْفِضْ صَوْتَکَ عِنْدَ الْجَنَائِزِ وَ عِنْدَ الْقِتَالِ وَ عِنْدَ الْقُرْآنِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا وَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
ازجمله وصایای رسول اکرم صلی الله علیه وآله به جناب ابوذر: اى ابوذر؛ آواز خود را نزد جنازه ها و هنگام جنگ با دشمنان دین و هنگام تلاوت قرآن آهسته ساز.
(6) 24 بَابُ تَحْرِیمِ الْغِنَاءِ فِی الْقُرْآنِ وَ اسْتِحْبَابِ تَحْسِینِ الصَّوْتِ بِهِ بِمَا دُونَ الْغِنَاءِ وَ التَّوَسُّطِ فِی رَفْعِ الصَّوْتِ
باب حرمت خواندن قرآن بصورت غنی واستحباب زیبا خواندن آن حد وسط بلندی صدا
7754- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اقْرَءُوا الْقُرْآنَ بِأَلْحَانِ الْعَرَبِ وَ أَصْوَاتِهَا وَ إِیَّاکُمْ وَ لُحُونَ أَهْلِ الْفِسْقِ وَ أَهْلِ الْکَبَائِرِ فَإِنَّهُ سَیَجِی ءُ مِنْ بَعْدِی أَقْوَامٌ یُرَجِّعُونَ (8) الْقُرْآنَ- تَرْجِیعَ الْغِنَاءِ وَ النَّوْحِ وَ الرَّهْبَانِیَّةِ لَا یَجُوزُ تَرَاقِیَهُمْ
ص: 210
قُلُوبُهُمْ مَقْلُوبَةٌ وَ قُلُوبُ مَنْ یُعْجِبُهُ شَأْنُهُمْ.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ الْیَمَانِ عَنِ النَّبِیِّ ص (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بَهَاءُ الدِّینِ فِی الْکَشْکُولِ مُرْسَلًا (2).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمودند : قرآن را با صوت و لحن های عرب قرائت کنید و از لحن های أهل فسق و أهل گناهان کبیره پرهیز کنید زیرا بعد از من اقوامی می آیند که قرآن را با ترجیع مانند غنا و نوحه و رهبانیت در گلو می گردانند! که این قرائت از استخوان های گلوی آنها بالاتر نمی رود!(یعنی قبول نمی شود و بالا نمی رود)! دلهای آنها و دلهای کسانی که از کار آنها خوششان می آید واژگون و وارونه است .
7755- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: ذَکَرْتُ الصَّوْتَ عِنْدَهُ فَقَالَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع- کَانَ یَقْرَأُ فَرُبَّمَا مَرَّ بِهِ الْمَارُّ فَصَعِقَ مِنْ حُسْنِ صَوْتِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
على بن محمد نوفلى گويد: نزد حضرت أبى الحسن عليه السلام از آواز خواندن ياد كردم فرمود: همانا على بن الحسين عليهما السلام قرآن ميخواند و چه بسا كسانى بر آن حضرت مي گذشتند و از آواز خوش او مدهوش ميشدند،
7756- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص لِکُلِّ شَیْ ءٍ حِلْیَةٌ وَ حِلْیَةُ الْقُرْآنِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر چيزى زيورى دارد و زيور قرآن صوت خوش است.
7757- 4- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ- وَ کَانَ السَّقَّاءُونَ یَمُرُّونَ فَیَقِفُونَ بِبَابِهِ یَسْتَمِعُونَ (6) قِرَاءَتَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : على بن حسين ، صلوات اللّه عليهما ، قرآن را از همه مردم خوشتر مى خواند، به طورى كه وقتى سقّاها از در خانه حضرت مى گذشتند، مى ايستادند و به صداى قرآن خواندن ايشان گوش مى كردند. حضرت باقر عليه السلام نيز خوش صوت ترين مردمان بود.
7758- 5- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ
ص: 211
عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِذَا قَرَأْتُ الْقُرْآنَ- فَرَفَعْتُ صَوْتِی جَاءَنِی الشَّیْطَانُ فَقَالَ إِنَّمَا تُرَائِی بِهَذَا أَهْلَکَ وَ النَّاسَ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ اقْرَأْ قِرَاءَةً مَا بَیْنَ الْقِرَاءَتَیْنِ تُسْمِعُ أَهْلَکَ وَ رَجِّعْ بِالْقُرْآنِ صَوْتَکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ یُرَجَّعُ فِیهِ تَرْجِیعاً.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا ذَکَرْنَا مِنْ مُعَارَضَةِ الْخَاصِّ وَ هُوَ الْحَدِیثُ الْأَوَّلُ وَ الْعَامِّ وَ هُوَ کَثِیرٌ جِدّاً قَدْ تَجَاوَزَ حَدَّ التَّوَاتُرِ وَ یَأْتِی فِی التِّجَارَةِ (1) وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی مَا دُونَ الْغِنَاءِ.
******
ترجمه:
ابو بصیر گوید: بحضرت باقر علیه السلام عرضكردم: هرگاه قرآن را با صداى بلند مى خوانم شیطان نزدم آید و گوید: تا با اینكار بخانواده خودت و مردم خود نمائى (و ریا) مى كنى؟ فرمود: اى ابا محمد با صوت (و آواز) متوسطى بخوان كه خانواده ات بشنوند، و آوازت را در خواندن قرآن در گلو بچرخان زیرا خداى عزوجل آواز خوش را كه در گلو چرخانده شود دوست دارد.
می گویم : این روایت حمل برتقیه می شود چون با روایات خاص درهمین باب وعام درابواب دیگرتعارض دارد که حتی درحد تواترهستند . وممکن است حمل کنیم به جائکه این زیبا خوانی بحد غناء نرسیده باشد .
7759- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ التَّمِیمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَسِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِکُمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ یَزِیدُ الْقُرْآنَ حُسْناً.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : قرآن را با صداى خوش بخوانيد؛ زيرا صداى زيبا، بر زيبايى قرآن مى افزايد.
7760- 7- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَنْبَسَةَ (4) عَنْ دَارِمِ بْنِ قَبِیصَةَ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ قَرَأَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ.
أَقُولُ: مَا یَخْفَی عَلَی مُنْصِفٍ أَنَّ تَحْسِینَ الصَّوْتِ لَا یَسْتَلْزِمُ کَوْنَهُ غِنَاءً فَلَا بُدَّ مِنْ تَقْیِیدِهِ بِمَا لَا یَصِلُ إِلَی حَدِّ الْغِنَاءِ لِمَا مَضَی (5) وَ یَأْتِی (6).
******
ترجمه:
این روایت گاهی با یک اضافه ای نقل شده وآن اضافه اینکه حضرت درپایان این آیه را تلاوت فرمودند یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ.
می گویم : برانسان منصف مخفی نیست که زیبا خوانی لازمه اش غناء شدن نیست پس باید این حسن صوت را مقید کنیم به موردی که غناء نشود .
ص: 212
(1) 25 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلْقَارِئِ وَ الْمُسْتَمِعِ اسْتِشْعَارُ الرِّقَّةِ وَ الْخَوْفِ دُونَ إِظْهَارِ الْغَشْیَةِ وَ نَحْوِهَا
باب مستحب است برای قاری ومستمع قرآن که حالت نرمی قلب وخوف ازخدا برایشان ایجاد بشود نه اینکه دچار غش وبیهوشی بشوند .
7761- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ إِسْحَاقَ الضَّبِّیِّ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْأَرْمَنِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ إِنَّ قَوْماً إِذَا ذَکَرُوا شَیْئاً مِنَ الْقُرْآنِ أَوْ حَدَّثُوا بِهِ صَعِقَ أَحَدُهُمْ حَتَّی یُرَی أَنَّ أَحَدَهُمْ لَوْ قُطِعَتْ یَدَاهُ وَ رِجْلَاهُ لَمْ یَشْعُرْ بِذَلِکَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ ذَاکَ مِنَ الشَّیْطَانِ مَا بِهَذَا نُعِتُوا إِنَّمَا هُوَ اللِّینُ وَ الرِّقَّةُ وَ الدَّمْعَةُ وَ الْوَجَلُ.
وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْأَرْمَنِیِّ مِثْلَهُ (3) وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الصُّهْبَانِ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْأَرْمَنِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مَا بِهَذَا أُمِرُوا (4)
******
ترجمه:
جابر بن عبد اللّه انصارى مى گويد به امام باقر عليه السّلام گفتم:برخى هستند كه وقتى آيه اى از قرآن را به ياد آنان مى آورى و يا چيزى بر زبان مى آورى،از خود بى خود مى شوند تا جايى كه مى پندارى اگر دستها و پاهاى آنان را جدا كنند:حس نمى كنند. فرمود:سبحان اللّه اين كه حالت شيطانى است و ما را بدان فرمان ندادند.تأثير آيات قرآنى نرمى و نازك دلى و اشك ريختن و ترس از عذاب الهى است.
(5) 26 بَابُ مَا یَجِبُ فِیهِ اسْتِمَاعُ الْقُرْآنِ وَ الْإِنْصَاتُ لَهُ
باب واجب است درزمان تلاوت قرآن انسان ساکت وخاموش باشد .
7762- 1- (6) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ قَالَ: قِیلَ إِنَ
ص: 213
الْوَقْتَ الْمَأْمُورَ فِیهِ بِالْإِنْصَاتِ لِلْقُرْآنِ- وَ الِاسْتِمَاعِ لَهُ فِی الصَّلَاةِ خَاصَّةً خَلْفَ الْإِمَامِ الَّذِی یُؤْتَمُّ بِهِ إِذَا سُمِعَتْ- قِرَاءَتُهُ.
وَ رُوِیَ ذَلِکَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع.
******
ترجمه:
مرحوم طبرسی : گفته شده آن سکوت وخاموشی که باشنیدن آیات واجب است مربوط به نمازجماعت است وماموم با شنیدن قرائت امام باید آنرا رعایت کند واین مطلب مروی ازحضرت باقرعلیه السلام می باشد .
7763- 2- (1) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: یَجِبُ الْإِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا.
قَالَ الطَّبْرِسِیُّ وَ قَالَ الشَّیْخُ وَ ذَلِکَ عَلَی (سَبِیلِ) (2) الِاسْتِحْبَابِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : سکوت وخاموشی با تلاوت قرآن هم درنمازاست وهم غیرنماز .
مرحوم شیخ وطبرسی این را حمل براستحباب کرده اند .
7764- 3- (3) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَرَأَ ابْنُ الْکَوَّاءِ خَلْفَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ (4) فَأَنْصَتَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درحضورحضرت علی علیه السلام ابن کواء این آیه را تلاوت کرد لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ وایشان (تا پایان آیه ) سکوت کردند .
7765- 4- (5) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ (6) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- أَ یَجِبُ عَلَی مَنْ سَمِعَهُ الْإِنْصَاتُ لَهُ وَ الِاسْتِمَاعُ قَالَ نَعَمْ إِذَا قَرَأَ عِنْدَکَ الْقُرْآنَ- وَجَبَ عَلَیْکَ الْإِنْصَاتُ وَ الِاسْتِمَاعُ.
******
ترجمه:
عبدالله بن ابی یعفور گوید: به امام صادق گفتم: «مردی قرآن می خواند، آیا بر کسی که آن را می شنود لازم است که سکوت کند و به آن گوش دهد»؟ فرمود: «بله، چون در حضورت قرآن خوانده شد، سکوت و گوش دادن آن بر تو واجب است»
7766- 5- (7) وَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ إِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فِی الْفَرِیضَةِ خَلْفَ الْإِمَامِ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
******
ترجمه:
امام باقر ( در نمازهای واجب هنگام اقتدا به امام جماعت؛ وقتی قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید؛ شاید مشمول رحمت [خدا] شوید.
ص: 214
7767- 6- (1) وَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یَجِبُ الْإِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا وَ إِذَا قُرِئَ عِنْدَکَ الْقُرْآنُ- وَجَبَ عَلَیْکَ الْإِنْصَاتُ وَ الِاسْتِمَاعُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجَمَاعَةِ (2).
******
ترجمه:
امام صادق ( باید در هنگام خواندن قرآن در نماز و غیر آن ساکت باشد. چون قرآن در پیش تو خوانده شود، باید خاموش بمانی و گوش فرا داری.
(3) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ خَتْمِ الْقُرْآنِ فِی کُلِّ شَهْرٍ مَرَّةً أَوْ فِی کُلِّ سَبْعَةِ أَیَّامٍ أَوْ فِی خَمْسَةٍ أَوْ فِی ثَلَاثَةٍ أَوْ فِی لَیْلَةٍ مَعَ تَرْتِیلِهِ وَ سُؤَالِ الْجَنَّةِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنَ النَّارِ عِنْدَ آیَتَیْهِمَا وَ حُکْمِ خَتْمِ الْقُرْآنِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ
باب مستحب ختم قرآن درهرماه یا هرهفته یا درپنج یاسه روز یک شب آنهم با ترتیل ودرخواست بهشت وپناه بردن ازشرجهنم وقتی به آیه مناسب آن می رسد وحکم ختم آن درماه رمضان
7768- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی لَیْلَةٍ قَالَ لَا یُعْجِبُنِی أَنْ تَقْرَأَهُ فِی أَقَلَّ مِنْ شَهْرٍ.
******
ترجمه:
محمد بن عبدالله می گوید ازحضرت صادق علیه السلام پرسیدم آیا می توان قرآن را دریک شب بخوانم (ختم کنم) ؟ فرمودند : خوش ندارم که آنرا درکمترازیک ماه بخوانی .
7769- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ فِی کَمْ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ- فَقَالَ اقْرَأْهُ أَخْمَاساً اقْرَأْهُ أَسْبَاعاً أَمَا إِنَّ عِنْدِی مُصْحَفاً مُجَزَّأً أَرْبَعَةَ عَشَرَ جُزْءاً.
******
ترجمه:
حسین بن خالد گوید: از حضرت صادق (علیه السلام) پرسیدم: در چه مقدار از زمان _ و در چند روز _ قرآن را بخوانم؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آن را در پنج قسمت بخوان (یعنى پنج روز و هر روز شش جزء) یا در هفت بخش (یعنى هفت روز، هر روز چهار جزء و اندی) و نزد من قرآنى چهارده قسمتی است»
7770- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 215
أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلَ أَبُو بَصِیرٍ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی لَیْلَةٍ فَقَالَ لَا فَقَالَ فِی لَیْلَتَیْنِ فَقَالَ لَا حَتَّی بَلَغَ سِتَّ لَیَالٍ فَأَشَارَ بِیَدِهِ فَقَالَ هَا ثُمَّ قَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ إِنَّ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ کَانَ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرٍ وَ أَقَلَّ إِنَّ الْقُرْآنَ لَا یُقْرَأُ هَذْرَمَةً (1) وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلًا إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ وَقَفْتَ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْتَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ- فَقَالَ أَبُو بَصِیرٍ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی رَمَضَانَ فِی لَیْلَةٍ فَقَالَ لَا فَقَالَ فَفِی لَیْلَتَیْنِ فَقَالَ لَا فَقَالَ فَفِی ثَلَاثٍ فَقَالَ هَا وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ نَعَمْ شَهْرُ رَمَضَانَ لَا یُشْبِهُهُ شَیْ ءٌ مِنَ الشُّهُورِ لَهُ حَقٌّ وَ حُرْمَةٌ أَکْثِرْ مِنَ الصَّلَاةِ مَا اسْتَطَعْتَ.
******
ترجمه:
على بن ابى حمزه گوید: من حاضر بودم که ابوبصیر از امام صادق علیه السلام پرسید: قربانت گردم! من قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود: نه. گفت: در دو شب بخوانم؟ فرمود: نه. تا رسید به شش شب و امام با دستِ خود اشاره کرد: ها (بخوان). سپس امام صادق علیه السلام فرمود: اى ابامحمّد به راستى اصحاب محمّد صلّی اللّه علیه وآله که پیش از شما بودند، قرآن را در یک ماه و کمتر مى خواندند. قرآن را به شتاب و سرسرى نباید خواند. باید به آرامى خوانده شود و چون به آیه ای رسىدی که در آن ذکرِ دوزخ است، بر آن توقف کنی و از دوزخ به خدا پناه بری!
پس ابو بصیر گفت: در ماه رمضان همۀ قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود: نه. گفت: در دو شب چطور؟ فرمود: نه. گفت: در سه شب؟ فرمود: ها -و با دستِ خود اشاره کرد- آرى ماه رمضان است که هیچ کدام از ماه ها بدان نمانند. براى آن حق و حرمتى است. نماز را هر چه توانى بخوان.
7771- 4- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِیرٍ- جُعِلْتُ فِدَاکَ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی لَیْلَةٍ فَقَالَ لَا قَالَ فَفِی لَیْلَتَیْنِ فَقَالَ لَا فَقَالَ فَفِی ثَلَاثٍ فَقَالَ هَا وَ أَشَارَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ لِرَمَضَانَ حَقّاً وَ حُرْمَةً لَا یُشْبِهُهُ شَیْ ءٌ مِنَ الشُّهُورِ وَ کَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ ص- یَقْرَأُ أَحَدُهُمُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرٍ أَوْ أَقَلَّ إِنَّ الْقُرْآنَ لَا یُقْرَأُ هَذْرَمَةً (3) وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلًا وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ- فَقِفْ عِنْدَهَا وَ سَلِ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
على بن ابى حمزه گوید: من حاضر بودم که ابوبصیر از امام صادق علیه السلام پرسید: قربانت گردم! در ماه رمضان همۀ قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود: نه. گفت: در دو شب چطور؟ فرمود: نه. گفت: در سه شب؟ فرمود: ها -و با دستِ خود اشاره کرد- آرى ماه رمضان است که هیچ کدام از ماه ها بدان نمانند. براى آن حق و حرمتى است. نماز را هر چه توانى بخوان.اى ابامحمّد به راستى اصحاب محمّد صلّی اللّه علیه وآله که پیش از شما بودند، قرآن را در یک ماه و کمتر مى خواندند. قرآن را به شتاب و سرسرى نباید خواند. باید به آرامى خوانده شود و چون به آیه ای رسىدی که در آن ذکرِ دوزخ است، بر آن توقف کنی و از دوزخ به خدا پناه بری!
7772- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ
ص: 216
عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ (1) عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَ یُکْثِرُ بِاللَّیْلِ فِی فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ- فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَکَی وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
رجاء پسر ضحاک می گوید: امام رضا (علیه السلام) شب هنگام در بسترش زیاد قرآن تلاوت می کرد. هرگاه به آیه ای برمی خورد که در آن از بهشت یا جهنم نامی برده شده بود، گریه می کرد و از خداوند بهشت را درخواست می نمود و از آتش جهنم به خدا پناه می برد.
7773- 6- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَیْهَقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الصَّوْلِیِّ عَنْ أَبِی ذَکْوَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: مَا رَأَیْتُ الرِّضَا ع سُئِلَ عَنْ شَیْ ءٍ قَطُّ إِلَّا عَلِمَهُ وَ لَا رَأَیْتُ أَعْلَمَ مِنْهُ بِمَا کَانَ فِی الزَّمَانِ الْأَوَّلِ إِلَی وَقْتِهِ وَ عَصْرِهِ وَ کَانَ الْمَأْمُونُ یَمْتَحِنُهُ بِالسُّؤَالِ عَنْ کُلِّ شَیْ ءٍ فَیُجِیبُ فِیهِ وَ کَانَ کَلَامُهُ کُلُّهُ وَ جَوَابُهُ وَ تَمَثُّلُهُ انْتِزَاعَاتٍ مِنَ الْقُرْآنِ- وَ کَانَ یَخْتِمُهُ فِی کُلِّ ثَلَاثٍ وَ یَقُولُ لَوْ أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ فِی أَقْرَبَ مِنْ ثَلَاثٍ لَخَتَمْتُ وَ لَکِنِّی مَا مَرَرْتُ بِآیَةٍ قَطُّ إِلَّا فَکَّرْتُ فِیهَا وَ فِی أَیِّ شَیْ ءٍ أُنْزِلَتْ وَ فِی أَیِّ وَقْتٍ فَلِذَلِکَ صِرْتُ أَخْتِمُ فِی کُلِّ ثَلَاثَةٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
ابراهيم بن عباس گويد: «هيچ گاه نديدم که از (امام) رضا عليه السلام چيزي پرسيده شود، جز اين که آن سؤال را پاسخ مي داد. در ميان عالمان پيشين و دانشمندان معاصر او کسي را آگاهتر از وي نيافتم. مأمون با پرسشهاي گوناگون او را مي آموزد و او از عهده ي پاسخ تمامي آنها بر مي آمد. تمامي سخن و جواب و شواهد مثال او از قرآن بود. در هر سه روز يک مرتبه قراء قرآن را به پايان مي برد و مي فرمود: «اگر بخواهم مي توانم آن را در کمتر از سه روز هم ختم نمايم، اما هزگز از آيه اي نمي گذرم جز اين که در آن مي انديشم که درباره ي چه و چه هنگام نازل گشته است، و از اين لحاظ است که هر سه روز يک مرتبه قرآن را ختم مي نمايم.»
7774- 7- (3) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ (4) قَالَ حَقُّ تِلَاوَتِهِ هُوَ الْوُقُوفُ عِنْدَ ذِکْرِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ- یَسْأَلُ فِی الْأُولَی وَ یَسْتَعِیذُ مِنَ الْأُخْرَی.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) حقّ تلاوت قرآن این است که هنگامی که به ذکر بهشت و جهنّم می رسد، توقّف کرده و رسیدن به بهشت و دوری از آتش جهنّم را از خدا در خواست نماید.
7775- 8- (5) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الْإِقْبَالِ عَنْ وَهْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ الرَّجُلُ فِی کَمْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- قَالَ فِی سِتٍّ فَصَاعِداً قُلْتُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- قَالَ فِی ثَلَاثٍ فَصَاعِداً.
******
ترجمه:
وَهْبِ بْنِ حَفْصٍ : پرسيدم: «انسان در چه مدت قرآن را قرائت مى كند؟» فرمود: «در شش روز يا بيشتر.» عرض كردم: «در ماه رمضان چطور؟» فرمود: «در سه روز يا بيشتر.»
ص: 217
7776- 9- (1) وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ قُولَوَیْهِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یُعْجِبُنِی أَنْ یُقْرَأَ الْقُرْآنُ فِی أَقَلَّ مِنْ شَهْرٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : خوشم نمى آيد كه قرآن در كمتر از يك ماه قرائت شود
(4) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِهْدَاءِ ثَوَابِ الْقِرَاءَةِ إِلَی النَّبِیِّ وَ الْأَئِمَّةِ ع وَ إِلَی الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الْأَحْیَاءِ وَ الْأَمْوَاتِ
باب مستحب است هدیه دادن ثواب قرائت قرآن به معصومین علیهم السلام وبه مومنین چه زنده یامرده
7777- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَبِی سَأَلَ جَدَّکَ عَنْ خَتْمِ الْقُرْآنِ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ فَقَالَ لَهُ جَدُّکَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ فَقَالَ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ لَهُ جَدُّکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- فَقَالَ لَهُ أَبِی نَعَمْ مَا اسْتَطَعْتُ فَکَانَ أَبِی یَخْتِمُهُ أَرْبَعِینَ خَتْمَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- ثُمَّ خَتَمْتُهُ بَعْدَ أَبِی فَرُبَّمَا زِدْتُ وَ رُبَّمَا نَقَصْتُ عَلَی قَدْرِ فَرَاغِی وَ شُغُلِی وَ نَشَاطِی وَ کَسَلِی فَإِذَا کَانَ فِی یَوْمِ الْفِطْرِ جَعَلْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص خَتْمَةً وَ لِعَلِیٍّ ع أُخْرَی وَ لِفَاطِمَةَ ع أُخْرَی ثُمَّ لِلْأَئِمَّةِ ع حَتَّی انْتَهَیْتُ إِلَیْکَ فَصَیَّرْتُ لَکَ وَاحِدَةً مُنْذُ صِرْتُ فِی هَذِهِ الْحَالِ فَأَیُّ شَیْ ءٍ لِی بِذَلِکَ قَالَ لَکَ بِذَلِکَ أَنْ تَکُونَ مَعَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- قُلْتُ اللَّهُ أَکْبَرُ فَلِی بِذَلِکَ قَالَ نَعَمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
ص: 218
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ (1)
وَ رَوَاهُ ابْنُ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الْإِقْبَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی الْمُغِیرَةِ (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدَّفْنِ (3).
******
ترجمه:
علىّ بن مغيره» مى گويد: به امام كاظم-عليه السّلام-عرض كردم: پدر من از جدّ شما-عليه السّلام-درباره ختم قرآن در هر شب پرسيد و ايشان فرمود: در ماه رمضان چنين كن و هر قدر توانستى در ماه رمضان قرآن بخوان.از اين رو، پدرم در ماه رمضان چهل بار قرآن را ختم مى كرد و من نيز بعد از پدرم با توجه به اندازه فراغت و اشتغال و نشاط و بى حالى، چهل بار و يا بيشتر و يا كمتر ختمو وقتى روز فطر فرا مى رسيد، يك ختم قرآن را براى رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم- و يك ختم براى حضرت فاطمه -عليها السّلام-و يك ختم براى ائمّه-عليهم السّلام-قرار مى دادم تا اين كه به شما مى رسيدم و يك ختم را براى شما قرار مى دادم و عمل من تا كنون به اين صورت بوده است. اين عمل من چه ثوابى دارد؟» فرمود: «ثواب اين عمل آن است كه در روز قيامت با آنان خواهى بود.» با تعجب گفتم: «اللّه اكبر من اين ثواب را دارم؟ !» حضرت سه بار فرمود: «بله.»
(4) 29 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبُکَاءِ أَوِ التَّبَاکِی عِنْدَ سَمَاعِ الْقُرْآنِ
باب مستحب است گریه یا تباکی درحال شنیدن قرآن
7778- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَتَی شَبَاباً مِنَ الْأَنْصَارِ- فَقَالَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَقْرَأَ عَلَیْکُمْ فَمَنْ بَکَی فَلَهُ الْجَنَّةُ فَقَرَأَ آخِرَ الزُّمَرِ وَ سِیقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلی جَهَنَّمَ زُمَراً- إِلَی آخِرِ السُّورَةِ فَبَکَی الْقَوْمُ جَمِیعاً إِلَّا شَابّاً فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ تَبَاکَیْتُ فَمَا قَطَرَتْ عَیْنِی قَالَ إِنِّی مُعِیدٌ عَلَیْکُمْ فَمَنْ تَبَاکَی فَلَهُ الْجَنَّةُ- قَالَ فَأَعَادَ عَلَیْهِمْ فَبَکَی الْقَوْمُ وَ تَبَاکَی الْفَتَی فَدَخَلُوا الْجَنَّةَ جَمِیعاً.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنِ الْمُؤَمَّلِ بْنِ الْمُسْتَهِلِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (6) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
رسول خدا _ صلی الله علیه وآله _ نزد جوانانی از انصار آمد و فرمود: برای شما قرآن می خوانم و هر کس گریست، وارد بهشت می شود. آن حضرت آیات آخر سوره زمر [3] را تلاوت کرد. از « و سیق الذین کفروا إلی جهنم زمرا »؛ برانند کافران را به دوزخ گروه گروه، تا آخر سوره، همه گریستند جز یک نفر که عرض کرد: یا رسول الله! من خود را به گریه زدم و قطره ای اشک از دیده ام نیامد. پیامبر فرمود: من باز می خوانم و هر که خود را به گریه زد، بهشت دارد و بر آنها باز خواند و همه گریستند و آن جوان هم خود را به گریه زد و همه آنها قطعاً به بهشت می روند.
ص: 219
(1) 30 بَابُ وُجُوبِ تَعَلُّمِ إِعْرَابِ الْقُرْآنِ وَ جَوَازِ الْقِرَاءَةِ بِاللَّحْنِ مَعَ عَدَمِ الْإِمْکَانِ
باب وجوب یادگیری اعراب قرآن ودرصورت عدم امکان غلط خواندن جایزاست
7779- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ بِعَرَبِیَّتِهِ وَ إِیَّاکُمْ وَ النَّبْرَ فِیهِ یَعْنِی الْهَمْزَ قَالَ الصَّادِقُ ع الْهَمْزُ زِیَادَةٌ فِی الْقُرْآنِ- إِلَّا الْهَمْزَ الْأَصْلِیَّ مِثْلَ قَوْلِهِ أَلَّا یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی یُخْرِجُ الْخَبْ ءَ [فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ] (3) وَ قَوْلِهِ لَکُمْ فِیها دِفْ ءٌ (4) وَ قَوْلِهِ [وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً] (5) فَادَّارَئتُمْ فِیها.
******
ترجمه
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : قرآن را بصورت عربی یاد بگیرید هشداربه شما نسبت به همزه . حضرت صادق علیه السلام فرمودند : همزه درقرآن حرف اضافی است مگرجائیکه حرف اصلی کلمه باشد مثل أَلَّا یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی یُخْرِجُ الْخَبْ ءَ یامثل لَکُمْ فِیها دِفْ ءٌ ومثل فَادَّارَئتُمْ فِیها
7780- 2- (6) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ رَجُلٍ (7) عَنِ السُّلَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَعَلَّمُوا الْعَرَبِیَّةَ فَإِنَّهَا کَلَامُ اللَّهِ الَّذِی کَلَّمَ بِهِ خَلْقَهُ (وَ نَطَقَ بِهِ لِلْمَاضِینَ) (8) الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
إمام صادق(عليه السلام):عربى را فرا گيريد; زيرا كلام خداوندى است كه با آن، با بندگان خود سخن گفته است.
7781- 3- (9) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْجَوَادِ ع
ص: 220
قَالَ: مَا اسْتَوَی رَجُلَانِ فِی حَسَبٍ وَ دِینٍ قَطُّ إِلَّا کَانَ أَفْضَلُهُمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آدَبَهُمَا قَالَ قُلْتُ قَدْ عَلِمْتُ فَضْلَهُ عِنْدَ النَّاسِ فِی النَّادِی وَ الْمَجْلِسِ فَمَا فَضْلُهُ عِنْدَ اللَّهِ قَالَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ- کَمَا أُنْزِلَ وَ دُعَائِهِ مِنْ حَیْثُ لَا یَلْحَنُ وَ ذَلِکَ الدُّعَاءُ الْمَلْحُونُ لَا یَصْعَدُ إِلَی اللَّهِ.
******
ترجمه:
امام جواد علیه السلام فرمود : دو نفر که از نظر حسب و دین برابر باشند، أفضل آن دو در نزد اللَّهِ عزوجل آن است که ادیب تر باشد، گفتم : کسی که ادیب و آگاه به ادبیات عرب باشد برتری او را در اجتماعات و مجالس متوجه می شوم، اما فضیلت و برتری او در نزد الله عزوجل چیست؟ امام فرمودند : برتری و فضل او در نزد الله عزوجل این است که (به خاطر آگاهی به ادبیات زبان عربی) قرآن را همانطور که نازل شده است (یعنی صحیح) می خواند و هنگام دعا به صورت بی غلط و با اعراب صحیح، الله عزوجل را می خواند، چرا که دعایی که از نظر ادبی و اعراب غلط باشد، به سوی الله عزوجل بالا نمی رود.
7782- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ الرَّجُلَ الْأَعْجَمِیَّ مِنْ أُمَّتِی لَیَقْرَأُ الْقُرْآنَ بِعُجْمَتِهِ (2) فَتَرْفَعُهُ الْمَلَائِکَةُ عَلَی عَرَبِیَّتِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی قِرَاءَةِ الْأَخْرَسِ (3).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : همانا مرد غير عرب از امّت من قرآن را با زبانى عجمى (غير عربى يا عربى شكسته بسته و بدون مراعات اعراب و تجويد و محسّنات قرائت) مى خواند و فرشتگان آن را به زبان عربى [به پيشگاه خدا ]بالا مى برند.
(4) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنْ قِرَاءَةِ الْإِخْلَاصِ وَ تَکْرَارِهَا أَلْفَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهَا
باب مستحب است زیاد خواندن توحید حتی روزی هزارمرتبه ومکروه است ترآن
7783- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَدْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً بُورِکَ عَلَیْهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا مَرَّتَیْنِ بُورِکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَهْلِهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ بُورِکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَهْلِهِ وَ عَلَی جِیرَانِهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً بَنَی اللَّهُ لَهُ اثْنَیْ عَشَرَ قَصْراً فِی الْجَنَّةِ- فَتَقُولُ الْحَفَظَةُ اذْهَبُوا بِنَا إِلَی قُصُورِ أَخِینَا فُلَانٍ فَنَنْظُرَ إِلَیْهَا وَ مَنْ قَرَأَهَا مِائَةَ مَرَّةٍ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُ خَمْسٍ وَ عِشْرِینَ
ص: 221
سَنَةً مَا خَلَا الدِّمَاءَ وَ الْأَمْوَالَ وَ مَنْ قَرَأَهَا أَرْبَعَمِائَةِ مَرَّةٍ کَانَ لَهُ أَجْرُ أَرْبَعِمِائَةِ شَهِیدٍ کُلِّهِمْ قَدْ عُقِرَ جَوَادُهُ وَ أُرِیقَ دَمُهُ وَ مَنْ قَرَأَهَا أَلْفَ مَرَّةٍ فِی یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ لَمْ یَمُتْ حَتَّی یَرَی مَقْعَدَهُ مِنَ (1) الْجَنَّةِ أَوْ تُرَی لَهُ.
******
ترجمه:
م_ح_م_د ب_ن م_روان از ح_ض_رت ب_اق_ر (ع ) رواي_ت ك_ن_د ك_ه ف_رم_ود: ه_رك_س ق_ل ه_و اللّه احد را يك بار بخواند بر او مبارك باشد (و بركت باو داده شود) و هركس دو بار بخواند خودش و خاندانش بركت يابند، و هركس سه بار بخواند خودش و خاندانش و همسايگانش بركت يابند، و هركس دوازده بار بخواند خداوند برايش دوازده قصر در بهشت ب_ن_ا ك_ن_د و ن_گهبانان بهشت گويند: برويم قصرهاى فلان برادرمان را تماشا كنيم ، و هركس صدبار بخواند گناهان بيست و پنج سال او بجز خونها و مالها (كه بناحق ريخته و ي_ا خ_ورده اس_ت ) آمرزيده شود، هركس چهار صد بار بخواند مزد چهارصد شهيد دارد كه همه آنها اسبش را در راه خداى پى كرده و خونش ريخته شده است ، و هركس در يكشبانه روز هزار بار آنرا بخواند نميرد تا جايگاه خويش در بهشت ببيند يا باو نشان داده شود.
7784- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص صَلَّی عَلَی سَعْدِ بْنِ مُعَاذٍ- فَقَالَ لَقَدْ وَافَی مِنَ الْمَلَائِکَةِ سَبْعُونَ أَلْفاً (وَ مِنْهُمْ) (3) جَبْرَئِیلُ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ فَقُلْتُ لَهُ یَا جَبْرَئِیلُ بِمَ یَسْتَحِقُّ صَلَاتَکُمْ عَلَیْهِ فَقَالَ بِقِرَاءَتِهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- قَائِماً وَ قَاعِداً وَ رَاکِباً وَ مَاشِیاً وَ ذَاهِباً وَ جَائِیاً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ (4)
وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ التَّوْحِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام از پدرش روايت نموده كه پيامبر خدا صلي الله عليه و آله بر جنازه سعد بن معاذ نماز گزارد و فرمود: به راستي، نود هزار فرشته بر او نماز گزاردند كه جبرييل نيز در ميان آنان بود. از جبرييل عليه السلام پرسيدم كه او از چه رو استحقاق نماز شما را يافت؟ جبرييل عليه السلام گفت: از آن رو كه در حال ايستاده و نشسته و سواره و پياده و در حال رفت و آمد، سوره توحيد را تلاوت مي كرد.
7785- 3- (6) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی ع یَقُولُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُلُثُ الْقُرْآنِ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ رُبُعُ الْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود که پدرم مکرراً می گفت قل هو الله احد ثلث قرآن است و قل یا ایها الکافرون ربع قرآن است.
7786- 4- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِدْرِیسَ الْحَارِثِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ
ص: 222
ع یَا مُفَضَّلُ احْتَجِزْ مِنَ النَّاسِ کُلِّهِمْ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- اقْرَأْهَا عَنْ یَمِینِکَ وَ عَنْ شِمَالِکَ وَ مِنْ بَیْنِ یَدَیْکَ وَ مِنْ خَلْفِکَ وَ مِنْ فَوْقِکَ وَ مِنْ تَحْتِکَ فَإِذَا دَخَلْتَ عَلَی سُلْطَانٍ جَائِرٍ فَاقْرَأْهَا حِینَ تَنْظُرُ إِلَیْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ اعْقِدْ بِیَدِکَ الْیُسْرَی ثُمَّ لَا تُفَارِقْهَا حَتَّی تَخْرُجَ مِنْ عِنْدِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : ای مفضل بین خودت و(شر) مردم مانع ایجاد کن بوسیله بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بنابراین این سوره را ازسمت راست وچپ وازپیش رو وپشت سروبالا وپایین بخوان وزمانیکه با حاکم ظالمی روبروسه بارآنرا بخوان ودست چپت را مشت بکنو همچنان وردت سوره مبارکه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ باشد تا از شرّ او بیرون بیایید.
14- 7787- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ عُرْوَةَ ابْنِ أَخِی شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثٍ عَنْ سَلْمَانَ أَنَّهُ قَالَ سَمِعْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً فَقَدْ قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ- وَ مَنْ قَرَأَهَا مَرَّتَیْنِ فَقَدْ قَرَأَ ثُلُثَیِ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَهَا ثَلَاثاً فَقَدْ خَتَمَ الْقُرْآنَ.
******
ترجمه:
سلمان فارسی : حبیبم رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند : هرکس سوره توحید را یکباربخواند پس ثلث قرآن را خوانده واگر دوباربخواند دوثلث آنرا خوانده واگر سه باربخواند قرآن را ختم کرده است
7788- 6- (2) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَضَتْ لَهُ جُمْعَةٌ وَ لَمْ یَقْرَأْ فِیهَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَّ مَاتَ مَاتَ عَلَی دِینِ أَبِی لَهَبٍ.
أَقُولُ: هَذَا وَ أَمْثَالُهُ مَحْمُولٌ عَلَی مَنْ تَرَکَهَا اسْتِخْفَافاً بِهَا أَوْ جُحُوداً لِفَضْلِهَا وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (3)
ص: 223
وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه جمعه اي بر او گذرد و در آن سوره توحيد را تلاوت نكند، پس آنگاه جان سپارد بر دين ابو لهب جان سپرده است.
می گویم : این روایت وامثال آن حمل می شود برکسیکه ترک کردنش یا بخاطرکوچک شمردن آن یا انکار فضیلت آن باشد
7789- 7- (2) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ صَنْدَلٍ (3) عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ أَصَابَهُ مَرَضٌ أَوْ شِدَّةٌ لَمْ یَقْرَأْ فِی مَرَضِهِ أَوْ شِدَّتِهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَّ مَاتَ فِی مَرَضِهِ أَوْ فِی تِلْکَ الشِّدَّةِ الَّتِی نَزَلَتْ بِهِ فَهُوَ فِی أَهْلِ النَّارِ.
وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ مِثْلَهُ (4) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمودند: كسى كه بيمار يا گرفتار شود و در آن هنگام سوره توحيد را نخواند و در آن بيمارى يا گرفتارى مرگش فرا رسد، جهنمى است .
7790- 8- (6) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لِرَجُلٍ أَ تُحِبُّ الْبَقَاءَ فِی الدُّنْیَا قَالَ نَعَمْ قَالَ وَ لِمَ قَالَ لِقِرَاءَةِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَسَکَتَ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ لِی بَعْدَ سَاعَةٍ یَا حَفْصُ مَنْ مَاتَ مِنْ أَوْلِیَائِنَا وَ شِیعَتِنَا وَ لَمْ یُحْسِنِ الْقُرْآنَ عُلِّمَ فِی قَبْرِهِ لِیَرْفَعَ اللَّهُ بِهِ فِی دَرَجَتِهِ فَإِنَّ دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ عَلَی قَدْرِ عَدَدِ آیَاتِ الْقُرْآنِ- فَیُقَالُ لِقَارِئِ الْقُرْآنِ اقْرَأْ وَ ارْقَأْ (7).
******
ترجمه:
حفض بن غياث مى گويد شنيدم كه امام صادق عليه السلام از مردى پرسيدند: آيا بقاى در دنيا را دوست دارى ؟ آن مرد جواب داد: بله . پرسيدند چرا؟ جواب داد: براى قرائت ((قل هو الله احد)). پس از مدتى امام عليه السلام فرمودند: اى حفص ! اگر يكى از دوستان و شيعيان ما بميرد و قرآن را بخوبى بلد نباشد، در قبر به او مى آموزند، تا خداوند درجه اش را بالا ببرد. زيرا همانا درجات بهشت باندازه اى تعداد آيات قرآن است . و در آن جا به قارى قرآن مى گويند بخوان و بالا برو
7791- 9- (8) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 224
مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ مَضَتْ بِهِ (1) ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ لَمْ یَقْرَأْ فِیهَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَقَدْ خُذِلَ وَ نَزَعَ رِبْقَةَ الْإِیمَانِ مِنْ عُنُقِهِ وَ إِنْ مَاتَ فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ کَانَ کَافِراً بِاللَّهِ الْعَظِیمِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ مى گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمودند: كسى كه سه روز بگذرد و سوره (( قل هو الله احد)) را نخواند، بدون ياور مانده و رشته ايمان از گردنش برداشته مى شود (بى ايمانى مى شود) و اگر در اين سه روز بميرد كافر به خداى بزرگ است .
7792- 10- (3) وَ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ النَّخَعِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً وَاحِدَةً فَکَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ وَ ثُلُثَ التَّوْرَاةِ- وَ ثُلُثَ الْإِنْجِیلِ وَ ثُلُثَ الزَّبُورِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکس یکبارسوره توحید را بخواند مثل اینستکه ثلث قرآن وثلث تورات وانجیل وزبوررا خوانده است
7793- 11- (4) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ هَارُونَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُعَاذٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُدْرِکٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ النَّخَعِیِّ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ خُثَیْمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ یَعْجِزُ أَحَدُکُمْ أَنْ یَقْرَأَ کُلَّ لَیْلَةٍ ثُلُثَ الْقُرْآنِ- قَالُوا وَ مَنْ یُطِیقُ ذَلِکَ قَالَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُلُثُ الْقُرْآنِ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : آیا کسی ازشما نمی تواند هرشب ثلث قرآن را بخواند ؟ عرض کردند چه کسی توان اینکاررادارد فرمودند :سوره توحید ثلث قرآن است
ص: 225
(1) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْمُسَبِّحَاتِ عِنْدَ النَّوْمِ
باب مستحب است خواندن مسبّحات (سوره هایی که با «سبّح» شروع می شود) قبل ازخوبیدن
7794- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُکَیْنٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَنْ قَرَأَ الْمُسَبِّحَاتِ کُلَّهَا قَبْلَ أَنْ یَنَامَ لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُدْرِکَ الْقَائِمَ- وَ إِنْ مَاتَ کَانَ فِی جِوَارِ مُحَمَّدٍ ص (3).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ (4)
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکس مسبّحات (سوره هایی که با «سبّح» شروع می شود) را قبل از خواب بخواند، تا زمانی که امام زمان (علیه السلام) را درک نکند، از دنیا نخواهد رفت و اگر بمیرد، در جوار پیامبر (صلی الله علیه و آله) خواهد بود.
(5) 33 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ التَّوْحِیدِ عِنْدَ النَّوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ أَوْ خَمْسِینَ أَوْ إِحْدَی عَشْرَةَ
باب مستحب است خواندن سوره توحید صد مرتبه یا پنجاه یا یازده مرتبه قبل ازخواب
7795- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یَأْخُذُ مَضْجَعَهُ غَفَرَ
ص: 226
اللَّهُ لَهُ مَا [عَمِلَ] (1) قَبْلَ ذَلِکَ خَمْسِینَ عَاماً.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هر كه سوره توحيد را صد بار هنگام خواب تلاوت كند خداوند گناهان پنجاه سال او را ببخشد.
7796- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَلْحَةَ عَنْ جَعْفَرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یَأْخُذُ مَضْجَعَهُ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَ خَمْسِینَ سَنَةً.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْأَمَالِی وَ فِی التَّوْحِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ فِی الْأَمَالِی قَوْلَهُ مِائَةَ مَرَّةٍ (3).
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ وَ لَمْ یَتْرُکْ مِنْهُ شَیْئاً (4).
******
ترجمه:
حضرت رسول صلی علیه وآله : هر كه سوره توحيد را صد بار هنگام خواب تلاوت كند خداوند گناهان پنجاه سال او را ببخشد.
7797- 3- (5) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ النَّهْدِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ قَیْسِ بْنِ رَبِیعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَوَی إِلَی فِرَاشِهِ فَقَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً حُفِظَ (6) فِی دَارِهِ وَ فِی دُوَیْرَاتٍ حَوْلَهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمودند: كسى كه به بستر خواب رود و يازده بار سوره توحيد را بخواند، خداوند او را در خانه اش و خانه هاى اطرافش حفظ مى نمايد.
ص: 227
(1) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ ثَلَاثاً وَ الْجَحْدِ وَ الْقَدْرِ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً وَ التَّکَاثُرِ عِنْدَ النَّوْمِ
باب مستحب است خواندن معوذتین سه مرتبه وجحد وقدریازده مرتبه وتکاثریک مرتبه قبل ازخواب
7798- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا مِنْ أَحَدٍ فِی حَدِّ الصِّبَا یَتَعَهَّدُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ قِرَاءَةَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ- وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ کُلِّ وَاحِدَةٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَخَمْسِینَ إِلَّا صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ کُلَّ لَمَمٍ أَوْ عَرَضٍ مِنْ أَعْرَاضِ الصِّبْیَانِ وَ الْعُطَاشَ وَ فَسَادَ الْمَعِدَةِ وَ بُدُورَ الدَّمِ أَبَداً مَا تُعُوهِدَ بِهَذَا حَتَّی یَبْلُغَهُ الشَّیْبُ فَإِنْ تَعَهَّدَ نَفْسَهُ بِذَلِکَ أَوْ تُعُوهِدَ کَانَ مَحْفُوظاً إِلَی یَوْمِ یَقْبِضُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَفْسَهُ.
******
ترجمه:
امام کاظم (علیه السلام)- هرکه در روزگار جوانی متعهّد شود که هر شب هریک از قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ را سه مرتبه و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد را صدمرتبه و اگر نتوانست پنجاه مرتبه بخواند، بی شک خداوند عزّوجلّ اختلال حواس یا هریک از دیگر ناخوشی های جوانان و خشکی گلو و بیماری معده را از او دور می گرداند و تا زمانی که به این کار پایبند باشد، تندرست روزگار می گذراند تا اینکه پیری اش فرا رسد پس اگر بر این کار، خود متعهّد شده باشد و یا اینکه او را متعهّد کرده باشند، تا روزی که خداوند عزّوجلّ قبض روحش کند، درامان خواهد بود.
7799- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِذَا أَوَی إِلَی فِرَاشِهِ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ الشِّرْکِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه هنگام آرمیدن در بستر قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ را بخواند، خداوند عزّوجلّ پاک بودن از شرک را برایش مقدّر می فرماید.
7800- 3- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ عِنْدَ النَّوْمِ وُقِیَ فِتْنَةَ الْقَبْرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ
ص: 228
مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنِ النَّبِیِّ ص مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه اَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ را به هنگام خواب بخواند، از مصیبت و فتنه قبر به دور خواهد بود.
7801- 4- (3) وَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع أَنَّهُ قَالَ: یُسْتَحَبُّ أَنْ یَقْرَأَ الْإِنْسَانُ عِنْدَ النَّوْمِ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ.
******
ترجمه:
حضرت کاظم علیه السلام : مستحب است انسان وقت خواب یازده مرتبه سوره قدر را بخواند
(4) 35 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ آخِرِ الْکَهْفِ عِنْدَ النَّوْمِ
باب مستحب است خواندن آخرسوره کهف قبل ازخواب
7802- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُذَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ یَقْرَأُ آخِرَ الْکَهْفِ حِینَ یَنَامُ إِلَّا اسْتَیْقَظَ فِی السَّاعَةِ الَّتِی یُرِیدُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُذَاعَةَ مِثْلَهُ (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُذَاعَةَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هیچکسی نیست دروقت خواب آخرسوره کهف را بخواند مگراینکه درهمان ساعتی که می خواهد بیدار می شود
الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ- حَشْوُ ذَلِکَ النُّورِ مَلَائِکَةٌ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتَّی یُصْبِحَ.
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این آیه: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً وقت خواب بخواند، نوری از او تا مسجدالحرام می درخشد که در میانش فرشته ها می باشند و تا صبح برایش آمرزش می خواهند.
7804- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ هِلَالٍ) (2) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ یَقْرَأُ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ- إِلَی آخِرِ السُّورَةِ إِلَّا کَانَ لَهُ نُورٌ مِنْ مَضْجَعِهِ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ (فَإِنَّ مَنْ کَانَ لَهُ نُورٌ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ) (3)- کَانَ لَهُ نُورٌ إِلَی بَیْتِ الْمَقْدِسِ.
******
ترجمه:
امام علی (علیه السلام)- هیچ بنده ای نباشد که آیه: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً را تا پایان سوره تلاوت کند جز آنکه برای او نوری از بستر خوابش تا خانه ی کعبه باشد و اگر مقیم حرم خدا باشد برای او نوری تا بیت المقدس خواهد بود.
(4) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنْ قِرَاءَةِ الْأَنْعَامِ
باب مستحب است زیاد خواندن سوره انعام
7805- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ سُورَةَ الْأَنْعَامِ نَزَلَتْ جُمْلَةً شَیَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حَتَّی أُنْزِلَتْ عَلَی مُحَمَّدٍ ص فَعَظِّمُوهَا وَ بَجِّلُوهَا فَإِنَّ اسْمَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا فِی سَبْعِینَ مَوْضِعاً وَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی قِرَاءَتِهَا مَا تَرَکُوهَا.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- سوره ی انعام یکجا نازل گردید و هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه کردند تا بر محمّد (صلی الله علیه و آله) نازل شد، پس آن را بزرگ شمارید و گرامی دارید؛ زیرا نام خدای عزّوجلّ در هفتاد جای آن است و اگر مردم می دانستند چه [برکاتی] در خواندن آن است، آن را ترک نمی کردند.
ص: 230
(1) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَکْرَارِ الْحَمْدِ وَ قِرَاءَتِهَا سَبْعِینَ مَرَّةً عَلَی الْوَجَعِ
باب مستحب است خواندن هفتاد مرتبه سوره حمد بر شخص مریض
7806- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ قُرِئَتِ الْحَمْدُ عَلَی مَیِّتٍ سَبْعِینَ مَرَّةً ثُمَّ رُدَّتْ فِیهِ الرُّوحُ مَا کَانَ ذَلِکَ عَجَباً.
******
ترجمه:
امام صادق(علیه السلام) در روایتی فرمودند: «لَوْ قُرِئَتِ الْحَمْدُ عَلَى مَيِّتٍ سَبْعِينَ مَرَّةً ثُمَّ رُدَّتْ فِيهِ الرُّوحُ مَا كَانَ ذَلِكَ عَجَباً»؛ اگر سوره حمد، هفتار مرتبه بر مرده ای خوانده شد، سپس روح به او بازگشت و زنده شد، جای تعجب نیست.
7807- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: مَا قُرِئَتِ الْفَاتِحَةُ عَلَی وَجَعٍ سَبْعِینَ مَرَّةً إِلَّا سَکَنَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) بر هیچ دردی سوره ی حمد را هفتاد بار نخواندم مگر اینکه آرامش یافت.
7808- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ مُحْرِزٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَنْ لَمْ یُبْرِئْهُ الْحَمْدُ لَمْ یُبْرِئْهُ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام) کسی که سوره ی حمد او را از بیماری نجات ندهد، چیزی او را نجات نخواهد داد.
7809- 4- (5) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادٍ (6) عَنْ فَضَالَةَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کَسِلَ أَوْ أَصَابَتْهُ عَیْنٌ أَوْ صُدَاعٌ بَسَطَ یَدَیْهِ فَقَرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ- ثُمَّ یَمْسَحُ بِهِمَا وَجْهَهُ فَیَذْهَبُ عَنْهُ مَا کَانَ یَجِدُهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرگاه پیامبر صلی الله علیه و آله کسل می شدند یا چشم زخمی به او می رسید یا دچار میگرن (سردرد) می شدند، دو دست خود را باز می کردند و سوره حمد و معوذتین[22] می خواندند سپس با دست صورتشان را مسح می کردند و مشکلشان برطرف می شد.
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ مُحْرِزٍ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: کُلُّ مَنْ لَمْ تُبْرِئْهُ سُورَةُ الْحَمْدِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- لَمْ یُبْرِئْهُ شَیْ ءٌ وَ کُلُّ عِلَّةٍ تَبْرَأُ بِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- کسی که سوره ی حمد و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ او را از بیماری نجات ندهد، چیزی او را نجات نخواهد داد و این دو سوره همه ی بیماری ها را از بین می برد.
7811- 6- (1) عَنِ الْخَضِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَحَدِهِمْ ع قَالَ: مَا قُرِئَتِ الْحَمْدُ عَلَی وَجَعٍ سَبْعِینَ مَرَّةً إِلَّا سَکَنَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ إِنْ شِئْتُمْ فَجَرِّبُوا وَ لَا تَشُکُّوا.
******
ترجمه:
یکی ازدو صادقین علیهما السلام :امام صادق (علیه السلام) بر هیچ دردی سوره ی حمد را هفتاد بار نخواندم مگر اینکه به اذن خدا آرامش یافت.اگرخواستی امتحان کنید وشک نکنید .
7812- 7- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَحَّامِ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنِ الْإِمَامِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ نَالَتْهُ عِلَّةٌ فَلْیَقْرَأْ فِی جَیْبِهِ الْحَمْدَ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنْ ذَهَبَتِ الْعِلَّةُ وَ إِلَّا فَلْیَقْرَأْهَا سَبْعِینَ مَرَّةً وَ أَنَا الضَّامِنُ لَهُ الْعَافِیَةَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) هرکس به مرضی مبتلا شود، سر در گریبان کند و هفت مرتبه سوره ی حمد را بخواند، اگر درد برطرف شد که هیچ؛ وگرنه هفتادمرتبه این سوره را بخواند. من ضامن بهبودیافتن او هستم.
7813- 8- (3) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیِّ بِإِسْنَادِهِ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ لِجَابِرٍ (4)- أَ لَا أُعَلِّمُکَ أَفْضَلَ سُورَةٍ أَنْزَلَهَا اللَّهُ فِی کِتَابِهِ- قَالَ (بَلَی) (5) عَلِّمْنِیهَا فَعَلَّمَهُ الْحَمْدَ أُمَّ الْکِتَابِ ثُمَّ قَالَ (6) هِیَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ إِلَّا السَّامَ وَ السَّامُ الْمَوْتُ.
******
ترجمه:
اسماعیل بن ابان در حدیثی مرفوع از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل می کند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جابربن عبدالله (رحمة الله علیه) فرمود: «ای جابر! آیا می خواهی بهترین سوره ای را که خداوند در کتابش نازل فرموده، را به تو بیاموزم»؟ جابر (رحمة الله علیه) عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! بیاموز». راوی می گوید: «حضرت، الْحَمْدُ لله یعنی امّ الکتاب را به او آموخت». سپس فرمود: «ای جابر! آیا می خواهی تو را از این سوره آگاه سازم»؟ عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! آگاه ساز». حضرت فرمود: «آن شفای هر دردی است به جز مرگ».
7814- 9- (7) وَ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ مُحْرِزٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ تُبْرِئْهُ الْحَمْدُ لَمْ یُبْرِئْهُ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام) کسی که سوره ی حمد او را از بیماری نجات ندهد، چیزی او را نجات نخواهد داد.
ص: 232
7815- 10- (1) وَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَشْرَفُ مَا فِی کُنُوزِ الْعَرْشِ الْحَدِیثَ وَ ذَکَرَ لَهَا ثَوَاباً عَظِیماً وَ أَجْراً جَزِیلًا.
******
ترجمه:
حضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلّم می فرماید: سوره حمد در گنجینه های عرش الهی باارزش ترین است
وپا داش زیادی برایش ذکرکردند .
(3) 38 بَابُ جَوَازِ الِاسْتِخَارَةِ بِالْقُرْآنِ بَلِ اسْتِحْبَابِهَا وَ کَرَاهَةِ التَّفَاؤُلِ بِهِ
باب جواز استخاره با قرآن بلکه مستحب است ومکروه بودن تفئل به قرآن
7816- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ عَنِ الْیَسَعِ الْقُمِّیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أُرِیدُ الشَّیْ ءَ وَ أَسْتَخِیرُ اللَّهَ فِیهِ فَلَا یُوَفَّقُ فِیهِ الرَّأْیُ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ افْتَتِحِ الْمُصْحَفَ- فَانْظُرْ إِلَی أَوَّلِ مَا تَرَی فَخُذْ بِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام _ به كسى كه خدمت ايشان عرض كرد : گاه تصميم به انجام كارى مى گيرم و درباره آن از خدا طلب خير مى كنم ، اما فكرم به جايى نمى رسد _ فرمود : قرآن را باز كن و به اولين آيه اى كه چشمت مى افتد ، به خواست خدا ، عمل كن .
7817- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَتَفَأَّلْ بِالْقُرْآنِ.
أَقُولُ: الِاسْتِخَارَةُ طَلَبُ الْخِیَرَةِ وَ مَعْرِفَةُ الْخَیْرِ فِی تَرْجِیحِ أَحَدِ الْفِعْلَیْنِ عَلَی الْآخَرِ لِیُعْمَلَ بِهِ وَ التَّفَاؤُلُ مَعْرِفَةُ عَوَاقِبِ الْأُمُورِ وَ أَحْوَالِ غَائِبٍ وَ نَحْوِ ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بوسیله قرآن تفئل نزنید .
ص: 233
(1) 39 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنْ قِرَاءَةِ الْمُلْکِ کُلَّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ وَ حِفْظِهَا
باب مستحب است سوره ملک زیاد خوانده شود هرصبح وشام وحفظ کردن آن
7818- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ سَدِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سُورَةُ الْمُلْکِ هِیَ الْمَانِعَةُ تَمْنَعُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ هِیَ مَکْتُوبَةٌ فِی التَّوْرَاةِ سُورَةَ الْمُلْکِ- وَ مَنْ قَرَأَهَا فِی لَیْلَتِهِ فَقَدْ أَکْثَرَ وَ أَطَابَ وَ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغَافِلِینَ وَ إِنِّی لَأَرْکَعُ بِهَا بَعْدَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ وَ أَنَا جَالِسٌ وَ إِنَّ وَالِدِی ع کَانَ یَقْرَؤُهَا فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ نَاکِرٌ وَ نَکِیرٌ- مِنْ قِبَلِ رِجْلَیْهِ قَالَتْ رِجْلَاهُ لَهُمَا لَیْسَ لَکُمَا إِلَی مَا قِبَلِی سَبِیلٌ قَدْ کَانَ هَذَا الْعَبْدُ یَقُومُ عَلَیَّ فَیَقْرَأُ سُورَةَ الْمُلْکِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ وَ إِذَا أَتَیَاهُ مِنْ قِبَلِ جَوْفِهِ قَالَ لَهُمَا لَیْسَ لَکُمَا إِلَی مَا قِبَلِی سَبِیلٌ قَدْ کَانَ الْعَبْدُ أَوْعَانِی سُورَةَ الْمُلْکِ- وَ إِذَا أَتَیَاهُ مِنْ قِبَلِ لِسَانِهِ قَالَ لَهُمَا لَیْسَ لَکُمَا إِلَی مَا قِبَلِی سَبِیلٌ قَدْ کَانَ هَذَا الْعَبْدُ یَقْرَأُ بِی فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ سُورَةَ الْمُلْکِ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- سوره ی ملک سوره ی مانعه (یعنی جلوگیر) است، که از عذاب قبر جلوگیری می کند، و در تورات نیز به نام سوره ی ملک نوشته شده است.هرکس آن را در شب بخواند، دارایی وی زیاد می شود و کار نیکی انجام خواهد داد و از گروه غافلین محسوب نخواهد شد. من بعد از عشای آخر درحالی که نشسته ام، با این سوره به رکوع می روم؛ پدرم هر روز و شب آن را تلاوت می کرد. هرکس آن را بخواند، هنگامی که ناکر و نکیر از سمت دو پایش وارد قبرش می شوند، دو پایش به آن ها می گویند: از این سمت، راهی برای داخل شدن ندارید، این بنده روی من می ایستاد و هر روز و شب سوره ی مُلک را می خواند؛ و اگر از سمت شکمش وارد شوند، به آن ها می گوید: از این سمت، راهی برای داخل شدن ندارید، این بنده هر روز و شب مرا با سوره ی مُلک آگاه می کرد، و اگر از سمت زبانش وارد شوند، به آن ها می گوید: از این سمت، راهی برای داخل شدن ندارید، این بنده هر روز و شب به وسیله ی من، سوره ی مُلک را می خواند.
7819- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ فِی الْمَکْتُوبَةِ قَبْلَ أَنْ یَنَامَ لَمْ یَزَلْ فِی أَمَانِ اللَّهِ حَتَّی یُصْبِحَ وَ فِی أَمَانِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکس [سوره ی] تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ المُلْکُ را درنمازواجب قبل از خواب بخواند، تا صبح در امان خداوند خواهد بود، و در روز قیامت نیز تا زمان ورودش به بهشت در امان آن خواهد بود.
ص: 234
(1) 40 بَابُ جَوَازِ کِتَابَةِ الْقُرْآنِ ثُمَّ غَسْلِهِ وَ شُرْبِ مَائِهِ لِلشِّفَاءِ وَ کَرَاهَةِ مَحْوِهِ بِالْبُزَاقِ وَ کِتَابَتِهِ بِهِ
باب جائز است نوشتن قرآن وبعد شستن آن ونوشیدن آن آب برای شفاء ومکروه است پاک کردن آن با آب دهان ونوشتن با آب دهان
7820- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ السَّیَّارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ إِنَّ فِی بَطْنِی مَاءً أَصْفَرَ فَهَلْ مِنْ شِفَاءٍ فَقَالَ نَعَمْ بِلَا دِرْهَمٍ وَ لَا دِینَارٍ وَ لَکِنِ اکْتُبْ عَلَی بَطْنِکَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ تَغْسِلُهَا وَ تَشْرَبُهَا وَ تَجْعَلُهَا ذَخِیرَةً فِی بَطْنِکَ فَتَبْرَأُ بِإِذْنِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
امام علی (علیه السلام) فردی پرسید: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! در شکمِ من آب زردی است (نوعی بیماری بوده است) آیا راه شفایی دارد»؟ فرمود: «آری! بدون نیاز به خرج کردن درهم و دینار! آیهْ الکرسی را بر شکم خود بنویس و آن را بشوی و بنوش تا آن در شکمت جای گیرد؛ به اذن خدای عزّوجلّ بهبود می یابی. و آن مرد چنین کرد و به اذن خدا بهبود یافت.
7821- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُمْحَی شَیْ ءٌ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ- بِالْبُزَاقِ أَوْ یُکْتَبَ بِهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : رسول اکرم صلی الله علیه وآله نهی کردند ازاینکه با آب دهان چیزی ازقرآن نوشته یا پاک شود
ص: 235
(1) 41 بَابُ جَوَازِ الْعُوذَةِ وَ الرُّقْیَةِ وَ النُّشْرَةِ إِذَا کَانَتْ مِنَ الْقُرْآنِ أَوِ الذِّکْرِ أَوْ مَرْوِیَّةً عَنْهُمْ ع دُونَ غَیْرِهَا مِنَ الْأَشْیَاءِ الْمَجْهُولَةِ وَ جَوَازِ تَعْلِیقِ التَّعْوِیذِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ الذِّکْرِ وَ الدُّعَاءِ
باب جوازورد سرکتاب گرفتن ...اگر ازقرآن یا روایت صحیح نه چیزی که از روایات مجهول گرفته شده وجواز همراه داشتن حرزی که ازقرآن یا دعای معتبرگرفته شده باشد
7822- 1- (2) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ عَبْدُ اللَّهِ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ ع عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزِیدَ الْکُوفِیِّ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رُقْیَةِ الْعَقْرَبِ وَ الْحَیَّةِ وَ النُّشْرَةِ وَ رُقْیَةِ الْمَجْنُونِ وَ الْمَسْحُورِ الَّذِی یُعَذَّبُ فَقَالَ یَا ابْنَ سِنَانٍ لَا بَأْسَ بِالرُّقْیَةِ وَ الْعُوذَةِ وَ النُّشْرَةِ إِذَا کَانَتْ مِنَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ لَمْ یَشْفِهِ الْقُرْآنُ- فَلَا شَفَاهُ اللَّهُ وَ هَلْ شَیْ ءٌ أَبْلَغُ فِی هَذِهِ الْأَشْیَاءِ مِنَ الْقُرْآنِ أَ لَیْسَ اللَّهُ یَقُولُ وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ- ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ (3)- أَ لَیْسَ یَقُولُ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ (4) وَ سَلُونَا نُعَلِّمْکُمْ وَ نُوقِفْکُمْ عَلَی قَوَارِعِ (5) الْقُرْآنِ لِکُلِّ دَاءٍ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان نقل می کند: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی تعویذ عقرب و مار و تعویذ مجنون و سحر شده ای که عذاب می کشند، پرسیدم. حضرت (علیه السلام) فرمود: «ای ابن سنان، تعویذها و باطل کننده طلسم ها باید از قرآن باشد. و اگر کسی به وسیله قرآن شفا نیابد، خداوند دیگر او را شفا نمی دهد، و آیا چیزی واضح تر از این امور در قرآن آمده است؟ مگر نه اینکه خداوند متعال می فرماید وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ، آیا خدای تعالی نمی فرماید: «اگر این قرآن را بر کوهی نازل می کردیم، می دیدی که در برابر آن خاشع می شود و از خوف خدا می شکافد! (حشر/21) از ما بپرسید تا به شما آموزش دهیم و شما را به قوارع قرآن آگاه نماییم. [«قوارع القرآن» به آیاتی گویند که برای ایمنی از شرّ شیطان، خواندنش مفید است.]
7823- 2- (6) وَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ (7) عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالرُّقَی (8) مِنَ الْعَیْنِ وَ الْحُمَّی وَ الضِّرْسِ وَ کُلِّ ذَاتِ هَامَّةٍ لَهَا حُمَةٌ إِذَا عَلِمَ الرَّجُلُ مَا
ص: 236
یَقُولُ لَا یُدْخِلْ فِی رُقْیَتِهِ وَ عُوذَتِهِ شَیْئاً لَا یَعْرِفُهُ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : تعویذ و حرز برای چشم زخم و تب و دندان درد و برای (حفظ از) هر جانور زهر داری که دارای نیش است بدون إشكال است، به شرطی که فرد بداند چه می گوید و در تعویذ و حرز خود چیزی را که نمی شناسد داخل نکند!
7824- 3- (1) وَ عَنْ (أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ) (2) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَ نَتَعَوَّذُ بِشَیْ ءٍ مِنْ هَذِهِ الرُّقَی قَالَ لَا (3) إِلَّا مِنَ الْقُرْآنِ إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ إِنَّ کَثِیراً مِنَ الرُّقَی وَ التَّمَائِمِ مِنَ الْإِشْرَاکِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گوید : از امام باقر صلوات اللَّه علیه سؤال کردم : آیا ما با چیزی از این حرزها خود را تعویذ کنیم؟ امام فرمودند : [خیر]، مگر از قرآن! همانا امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه می فرمود : قطعاً بسیاری از حرزها و طلسم ها شرک است!
7825- 4- (4) وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ السَّعْدِیِّ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ (5) عَنِ الْقَاسِمِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ کَثِیراً مِنَ التَّمَائِمِ شِرْکٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلوات اللَّه علیه فرمودند : قطعاً بسیاری از حرزها و طلسم ها شرک است!
7826- 5- (6) وَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ یُوسُفَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمَرِیضِ هَلْ یُعَلَّقُ عَلَیْهِ تَعْوِیذٌ أَوْ شَیْ ءٌ مِنَ الْقُرْآنِ فَقَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ بِهِ إِنَّ قَوَارِعَ الْقُرْآنِ تَنْفَعُ فَاسْتَعْمِلُوهَا.
******
ترجمه:
زراره ازحضرت باقر علیه السلام سوال کردم آیا فرد مریض می تواند حرزیا مقداری ازقرآن را به گردن بیاویزد ؟ فرمودند : بله اشکال ندارد قوارع قرآنی قابل استفاده هستند می توانید ازآنها استفاده کنید .
7827- 6- (7) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ تَکُونُ بِهِ الْعِلَّةُ فَیُکْتَبُ لَهُ الْقُرْآنُ فَیُعَلَّقُ عَلَیْهِ أَوْ یُکْتَبُ لَهُ فَیَغْسِلُهُ وَ یَشْرَبُهُ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ کُلِّهِ.
******
ترجمه:
إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ: ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی بیمار است قسمتی ازقرآن را نوشته وبه گردن می آویزد یا آیات نوشته شده شسته وآنرا می نوشد (آیا اشکالی دارد ؟) فرمودند : همه ی این موارد بی اشکال است
ص: 237
7828- 7- (1) وَ عَنْ عَلَّانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالتَّعْوِیذِ أَنْ یَکُونَ عَلَی الصَّبِیِّ وَ الْمَرْأَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : استفاده ازحرزبرای زن وبچه اشکالی ندارد .
7829- 8- (2) وَ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع هَلْ نُعَلِّقُ شَیْئاً مِنَ الْقُرْآنِ- وَ الرُّقَی عَلَی صِبْیَانِنَا وَ نِسَائِنَا فَقَالَ نَعَمْ إِذَا کَانَ فِی أَدِیمٍ تَلْبَسُهُ الْحَائِضُ وَ إِذَا لَمْ یَکُنْ فِی أَدِیمٍ لَمْ تَلْبَسْهُ الْمَرْأَةُ.
******
ترجمه:
از امام صادق(ع) پرسیدم آیا چیزی از قرآن و رقیه ها بر گردن بچه ها و زنان خودمان آویزان کنیم؟ فرمود بله اگر در یک پوستی قرار بدهی و اگر در پوسته ای نباشد زن او را نپوشد.
7830- 9- (3) وَ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ زُرَیْقٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ الْقَاسِمِ جَمِیعاً عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (4) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرِیضِ هَلْ یُعَلَّقُ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ مِنَ الْقُرْآنِ أَوِ التَّعْوِیذِ فَقَالَ لَا بَأْسَ قُلْتُ رُبَّمَا أَصَابَتْنَا الْجَنَابَةُ قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیْسَ یَنْجَسُ (5)- وَ لَکِنَّ الْمَرْأَةَ لَا تَلْبَسُهُ إِذَا لَمْ یَکُنْ فِی أَدِیمٍ وَ أَمَّا الرَّجُلُ وَ الصَّبِیُّ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
از امام صادق(ع) پرسیده شد از مریض که آیا بر او چیزی از قرآن یا تعویذ آویزان بشود؟ فرمود اشکالی ندارد عرض شد چه بسا شخص جنب شود فرمود مومن نجس نمی شود ولی خانم نمی تواند آویزان کند مگر اینکه در چرم باشد و مرد و کودک اشکالی ندارد.
7831- 10- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: أَصَابَ رَجُلٌ لِرَجُلٍ بِالْعَیْنِ فَذُکِرَ ذَلِکَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص- فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْتَمِسُوا لَهُ مَنْ یَرْقِیهِ.
******
ترجمه:
«کسی کس دیگر را چشم زد و این خبر را به پیامبر (ص) رساندند و ایشان فرمودند کسی پیدا کنید که برایش رقیه بخواند.»
ص: 238
7832- 11- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع سُئِلَ عَنِ التَّعْوِیذِ یُعَلَّقُ عَلَی الصِّبْیَانِ فَقَالَ عَلِّقُوا مَا شِئْتُمْ إِذَا کَانَ فِیهِ ذِکْرُ اللَّهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت علی علیه السلام سوال شد آیا می توان حرز را به گردن بچه ها انداخت ؟ فرمودند : هرحرزی باشد اشکال ندارد اگردر آن ذکر خدا باشد .
7833- 12- (2) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرِیضِ یُکْوَی أَوْ یَسْتَرْقِی قَالَ لَا بَأْسَ إِذَا اسْتَرْقَی بِمَا یَعْرِفُهُ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الِاحْتِضَارِ وَ فِی الْحَیْضِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (5).
******
ترجمه:
علي بن جعفر گوید : از موسی بن جعفر صلوات اللَّه علیه در مورد بیماری که داغ گذاشته می شود یا حرز و تعویذ می کند سؤال کردم؛ امام فرمودند : در صورتی که با چیزی که آن را می شناسد تعویذ کند اشکالی ندارد!
(6) 42 بَابُ وُجُوبِ سُجُودِ الْعَزِیمَةِ فِی السُّوَرِ الْأَرْبَعِ خَاصَّةً حم السَّجْدَةِ وَ الم السَّجْدَةِ وَ النَّجْمِ وَ اقْرَأْ وَ عَدَمِ اشْتِرَاطِ الطَّهَارَةِ فِیهِ وَ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ بَعْدَ السُّجُودِ لَا قَبْلَهُ
باب سجدهای واجب فقط چهارمورداست .حم الم سجده سوره علق النجم برای سجده طهارت لازم نیست وگفتن تکبیربعد ازسجده مستحب است نه قبل از آن
7834- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی
ص: 239
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَرَأْتَ شَیْئاً مِنَ الْعَزَائِمِ الَّتِی یُسْجَدُ فِیهَا فَلَا تُکَبِّرْ قَبْلَ سُجُودِکَ وَ لَکِنْ تُکَبِّرُ حِینَ تَرْفَعُ رَأْسَکَ وَ الْعَزَائِمُ أَرْبَعَةٌ- حم السَّجْدَةُ وَ تَنْزِیلٌ وَ النَّجْمُ وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ.
******
ترجمه:
عبد الله بن سنان از امام صادق(ع) نقل می کند؛ هنگامی که آیه سجده از سوره های عزائم را قرائت کردی، قبل از سجده تکبیر نگو، اما وقتی که سر از سجده برداشتی تکبیر بگو. سجدهای واجب چهار مورد است حم الم سجده سوره علق النجم
7835- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ (2) قَالَ: قَالَ: إِذَا قُرِئَ شَیْ ءٌ مِنَ الْعَزَائِمِ الْأَرْبَعِ فَسَمِعْتَهَا فَاسْجُدْ وَ إِنْ کُنْتَ عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ وَ إِنْ کُنْتَ جُنُباً وَ إِنْ کَانَتِ الْمَرْأَةُ لَا تُصَلِّی وَ سَائِرُ الْقُرْآنِ أَنْتَ فِیهِ بِالْخِیَارِ إِنْ شِئْتَ سَجَدْتَ وَ إِنْ شِئْتَ لَمْ تَسْجُدْ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (3) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : در صورتی که چیزی از آیه های چهارگانه سجده دار قرائت شد و تو آن را شنیدی سجده کن، هر چند بدون وضو باشی و اگر چه جنب باشی و هر چند زنی باشد که (به خاطر حیض یا نفاس) نماز نمی خواند و در سایر قرآن مخیر هستی، اگر خواستی سجده می کنی و اگر خواستی سجده نمی کنی!
7836- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا قَرَأْتَ السَّجْدَةَ فَاسْجُدْ وَ لَا تُکَبِّرْ حَتَّی تَرْفَعَ رَأْسَکَ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) نقل می کند؛ هنگامی که آیه سجده از سوره های عزائم را قرائت کردی، تکبیر نگو، تا سر از سجده برداری .
7837- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ إِمَامٍ قَرَأَ السَّجْدَةَ فَأَحْدَثَ قَبْلَ أَنْ یَسْجُدَ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یُقَدِّمُ غَیْرَهُ فَیَتَشَهَّدُ وَ یَسْجُدُ وَ یَنْصَرِفُ هُوَ وَ قَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُمْ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ
ص: 240
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
علی بن جعفر می گوید از امام کاظم علیه السلام سوال کردم که امام جماعتی سورۀ سجده دار خواند و قبل از اینکه سجده برود، محدث شد، چه کند؟ امام فرمودند که یکی از افرادی که پشت سرش است را جلو بیاورد، او سجده می کند و مأمومین نیز سجده تلاوت می کنند و امام اول می رود. در این صورت نمازشان نیز صحیح است.
7838- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ السَّجْدَةَ وَ عِنْدَهُ رَجُلٌ عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ قَالَ یَسْجُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه آیه سجده داررا خوانده وکنارش کسی استکه وضو ندارد فرمودند : اوهم باید سجده کند .
7839- 6- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَقْرَأُ الرَّجُلُ السَّجْدَةَ- وَ هُوَ عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ قَالَ یَسْجُدُ إِذَا کَانَتْ مِنَ الْعَزَائِمِ.
******
ترجمه:
حلبی : محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسیکه وضوندارد آیه سجده را می خواند فرمودند : اگر جزء عزائم است باید سجده کند .
7840- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعَزَائِمَ أَرْبَعٌ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ- وَ النَّجْمُ وَ تَنْزِیلُ السَّجْدَةُ وَ حم السَّجْدَةُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : سجدهای واجب فقط چهارمورد است .حم الم سجده سوره علق النجم
7841- 8- (5) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ أَئِمَّتِنَا ع أَنَّ السُّجُودَ فِی سُورَةِ فُصِّلَتْ عِنْدَ قَوْلِهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ (6).
******
ترجمه:
مرحوم طبرسی : ازائمه علیهم السلام روایت شده که درسوره فصلت آیه سجده إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ می باشد
7842- 9- (7) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعَزَائِمُ الم تَنْزِیلٌ وَ حم السَّجْدَةُ وَ النَّجْمُ- وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ وَ مَا عَدَاهَا
ص: 241
فِی جَمِیعِ الْقُرْآنِ مَسْنُونٌ وَ لَیْسَ بِمَفْرُوضٍ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان نقل کرده از امام صادق(ع) که فرمود سوره های عزائم الم تنزیل و حم السّجده و النّجم و اقرأ باسم ربّک است و غیر این ها در جمیع قرآن مستحب است و واجب نیست.
7843- 10- (1) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِیمَنْ یَقْرَأُ السَّجْدَةَ مِنَ الْقُرْآنِ مِنَ الْعَزَائِمِ- فَلَا یُکَبِّرُ حِینَ (2) یَسْجُدُ وَ لَکِنْ یُکَبِّرُ حِینَ (3) یَرْفَعُ رَأْسَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْحَیْضِ وَ فِی الْقِرَاءَةِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : کسیکه آیه سجده واجب راخوانده نباید قبل ازسجده تکبیر بگوید بلکه بعد ازاتمام سجده باید تکبیررا بگوید .
(6) 43 بَابُ وُجُوبِ سُجُودِ التِّلَاوَةِ عَلَی الْقَارِئِ وَ الْمُسْتَمِعِ دُونَ السَّامِعِ وَ اسْتِحْبَابِهِ لِلسَّامِعِ
باب انجام سجده برکسیکه تلاوت کرده وشنونده واجب است نه برکسیکه به گوشش خورده ولی برای اومستحب است
7844- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ سَمِعَ السَّجْدَةَ تُقْرَأُ قَالَ لَا یَسْجُدُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ مُنْصِتاً لِقِرَاءَتِهِ مُسْتَمِعاً لَهَا أَوْ یُصَلِّیَ بِصَلَاتِهِ فَأَمَّا أَنْ یَکُونَ یُصَلِّی فِی نَاحِیَةٍ وَ أَنْتَ تُصَلِّی فِی نَاحِیَةٍ أُخْرَی فَلَا تَسْجُدْ لِمَا سَمِعْتَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (8)
ص: 242
أَقُولُ: النَّهْیُ مَحْمُولٌ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد مردی که می شنود آیهٔ سجده قرائت می شود سؤال کردم؛ امام فرمودند : سجده نمی کند مگر در صورتی که برای قرائت او سکوت کرده باشد و استماع کننده آن باشد، یا اینکه با نماز او نماز می خواند. اما اگر او در گوشه ای نماز می خواند و تو در گوشه دیگری نماز می خوانی، به خاطر آنچه شنیدی سجده مکن!
7845- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَسْمَعُ السَّجْدَةَ- فِی السَّاعَةِ الَّتِی لَا تَسْتَقِیمُ الصَّلَاةُ فِیهَا قَبْلَ غُرُوبِ الشَّمْسِ وَ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَجْرِ فَقَالَ لَا یَسْجُدُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی مَعَ قَوْمٍ لَا یَقْتَدِی بِهِمْ فَیُصَلِّی لِنَفْسِهِ وَ رُبَّمَا قَرَءُوا آیَةً مِنَ الْعَزَائِمِ- فَلَا یَسْجُدُونَ فِیهَا فَکَیْفَ یَصْنَعُ فَقَالَ لَا یَسْجُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه آیه سجده را درزمانی که نمازدرآن صحیح نیست مثل نمارقبل ازغروب خورشید وبعد ازطلوع خورشید شنیده فرمودند : سجده نکند ...تاآنجا که فرمودند درموردکسیکه درجماعتی حاضرشده ولی اقتدا نکرده ونمازخودش رامی خواند گاهی آنها آیه سجده دارمی خوانند وسجده نمی کنند این شخص چه کند ؟ فرمودند : (اوهم) سجده نکند .
7846- 3- (2) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاةِ جَمَاعَةٍ فَیَقْرَأُ إِنْسَانٌ السَّجْدَةَ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یُومِئُ بِرَأْسِهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال شد کسی درنمازجماعت بود فردی آیه سجده را می خواند وظیفه اش چیست ؟ فرمودند : باسراشاره کند
7847- 4- (3) قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ فَیُقْرَأُ آخِرُ السَّجْدَةِ- فَقَالَ یَسْجُدُ إِذَا سَمِعَ شَیْئاً مِنَ الْعَزَائِمِ الْأَرْبَعِ- ثُمَّ یَقُومُ فَیُتِمُّ صَلَاتَهُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ فِی فَرِیضَةٍ فَیُومِئُ بِرَأْسِهِ إِیمَاءً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5) وَ تَقَدَّمَ مَا ظَاهِرُهُ وُجُوبُ السُّجُودِ عَلَی السَّامِعِ هُنَا وَ فِی الْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ (6) وَ هُوَ مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ أَوْ عَلَی أَنَّ الْمُرَادَ بِالسَّامِعِ الْمُسْتَمِعُ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی درحال نمازآخر(آیه) سجده را می شنود فرمودند : اگرآیه سجده واجب بوده باید سجده کرده ونمازرا تمام کند مگراینکه درحال خواندن نمازواجب باشد که باید با سراشاره کند .
ص: 243
(1) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ سُجُودِ التِّلَاوَةِ لِلسَّامِعِ وَ الْمُسْتَمِعِ وَ الْقَارِئِ فِی غَیْرِ السُّوَرِ الْأَرْبَعِ
باب استحباب سجده تلاوت برای قاری وشنونده درغیرازموارد چهارگانه
7848- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ الْکُلَیْنِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخُزَاعِیِّ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ أَبِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع- مَا ذَکَرَ (لِلَّهِ نِعْمَةً) (3) عَلَیْهِ إِلَّا سَجَدَ وَ لَا قَرَأَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا سَجْدَةٌ إِلَّا سَجَدَ إِلَی أَنْ قَالَ فَسُمِّیَ السَّجَّادَ لِذَلِکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : پدرم هیچ نعمتی را یاد نمی کردند مگراینکه سجده شکرانجام می دادندوهرآیه سجده داری را تلاوت می کردند سجده می کردند ...بخاطرهمین نامگذاری شدند به سجاد (سلام الله علیه )
7849- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ بِالسُّورَةِ فِیهَا السَّجْدَةُ فَیَنْسَی فَیَرْکَعُ وَ یَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ ثُمَّ یَذْکُرُ بَعْدُ قَالَ یَسْجُدُ إِذَا کَانَتْ مِنَ الْعَزَائِمِ- وَ الْعَزَائِمُ أَرْبَعٌ الم تَنْزِیلُ وَ حم السَّجْدَةُ- وَ النَّجْمُ وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع- یُعْجِبُهُ أَنْ یَسْجُدَ فِی کُلِّ سُورَةٍ فِیهَا سَجْدَةٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی درنمازسوره سجده دارخوانده ولی سجده را فراموش کرده وبعد ازسجدتین متوجه شده حضرت فرمودند : باید سجده را انجام بدهد اگرسجده واجب بوده وسورهای واجب چهارمورد است الم تَنْزِیلُ وَ حم السَّجْدَةُ- وَ النَّجْمُ وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ وحضرت سجاد علیه السلام خوش نداشتند درتمام سورهای که سجده
ص: 244
(1) 45 بَابُ وُجُوبِ تَکْرَارِ السُّجُودِ لِلتِّلَاوَةِ عَلَی الْقَارِئِ وَ الْمُسْتَمِعِ مَعَ تَکْرَارِ تِلَاوَةِ السَّجْدَةِ وَ لَوْ فِی مَجْلِسٍ وَاحِدٍ
باب درصورت تکرارآیه تلاوت برقاری ومستمع تکرارسجده واجب است .
7850- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُعَلَّمُ السُّورَةَ مِنَ الْعَزَائِمِ- فَتُعَادُ عَلَیْهِ مِرَاراً فِی الْمَقْعَدِ الْوَاحِدِ قَالَ عَلَیْهِ أَنْ یَسْجُدَ کُلَّمَا سَمِعَهَا وَ عَلَی الَّذِی یُعَلِّمُهُ أَیْضاً أَنْ یَسْجُدَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ بِالْعُمُومِ وَ الْإِطْلَاقِ (3).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گوید سؤال کردم از امام باقر(ع) راجع به مردی که تعلیم می دهد سوره عزائم را پس باز می گردد و تکرار می کند در یک نشست، فرمود : بر وی است که سجده کند هر زمان آن را می شنود و بر کسی هم که تعلیمش می دهد واجب است اینکه سجده نماید.
(4) 46 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی سُجُودِ التِّلَاوَةِ بِالْمَأْثُورِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ التَّکْبِیرِ لَهُ مُطْلَقاً
باب درسجده تلاوت مستحب است دعاهای وارد شده را بخواند وتکبیرمطلقا (قبل یابعدازسجده) واجب نیست .
7851- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَرَأَ أَحَدُکُمُ السَّجْدَةَ مِنَ الْعَزَائِمِ- فَلْیَقُلْ فِی سُجُودِهِ سَجَدْتُ لَکَ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا مُسْتَکْبِراً عَنْ عِبَادَتِکَ وَ لَا مُسْتَنْکِفاً وَ لَا مُسْتَعْظِماً (6) بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی کسی آیه سجده را خواند باید بگوید : سَجَدْتُ لَکَ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا مُسْتَکْبِراً عَنْ عِبَادَتِکَ وَ لَا مُسْتَنْکِفاً وَ لَا مُسْتَعْظِماً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ.
7852- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهُ یَقُولُ فِی سَجْدَةِ الْعَزَائِمِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ تَصْدِیقاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
ص: 245
عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً سَجَدْتُ لَکَ یَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا مُسْتَنْکِفاً وَ لَا مُسْتَکْبِراً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ- ثُمَّ یَرْفَعُ رَأْسَهُ ثُمَّ یُکَبِّرُ.
******
ترجمه:
حضرت سجاد علیه السلام درسجده تلاوت می گفتند : لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ تَصْدِیقاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً سَجَدْتُ لَکَ یَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا مُسْتَنْکِفاً وَ لَا مُسْتَکْبِراً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ- سپس سرازسجده برداشته وتکبیرمی گفتند .
7853- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ إِذَا قَرَأَ الْعَزَائِمَ- کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ لَیْسَ فِیهَا تَکْبِیرٌ إِذَا سَجَدْتَ وَ لَا إِذَا قُمْتَ وَ لَکِنْ إِذَا سَجَدْتَ قُلْتَ مَا تَقُولُ فِی السُّجُودِ.
أَقُولُ: وَجْهُ الْجَمْعِ التَّخْیِیرُ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی إِجْزَاءِ مُطْلَقِ الذِّکْرِ فِی السُّجُودِ (2).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد وقتی کسی آیه سجده راخواند چه کند ؟ فرمودند : قبل یا بعد ازسجده تکبیرلازم نیست فقط همان ذکری که درسجدهای دیگرمی گوید را بگوید .
(3) 47 بَابُ الْمَوَاضِعِ الَّتِی لَا یَنْبَغِی فِیهَا قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ
باب جاهای که درآنها خواندن قرآن سزاوارنیست
7854- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: سَبْعَةٌ لَا یَقْرَءُونَ الْقُرْآنَ الرَّاکِعُ وَ السَّاجِدُ وَ فِی الْکَنِیفِ وَ فِی الْحَمَّامِ وَ الْجُنُبُ وَ النُّفَسَاءُ وَ الْحَائِضُ.
قَالَ الصَّدُوقُ هَذَا عَلَی الْکَرَاهَةِ لَا عَلَی النَّهْیِ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْجُنُبَ وَ الْحَائِضَ (وَ النُّفَسَاءَ) (5) مُطْلَقٌ لَهُمْ (6) قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ إِلَّا الْعَزَائِمَ الْأَرْبَعَ (7) وَ قَدْ
ص: 246
جَاءَ الْإِطْلَاقُ لِلرَّجُلِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی الْحَمَّامِ مَا لَمْ یَرُدَّ بِهِ الصَّوْتَ إِذَا کَانَ عَلَیْهِ مِئْزَرٌ وَ أَمَّا الرُّکُوعُ وَ السُّجُودُ فَلَا یُقْرَأُ فِیهِمَا لِأَنَّ الْمُوَظَّفَ فِیهِمَا التَّسْبِیحُ إِلَّا مَا وَرَدَ فِی صَلَاةِ الْحَاجَةِ وَ أَمَّا الْکَنِیفُ فَیَجِبُ أَنْ یُصَانَ الْقُرْآنُ عَنْ أَنْ یُقْرَأَ فِیهِ (1) انْتَهَی أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ مُفَصَّلًا (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی حُکْمِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ (3).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : هفت گروه نباید قرائت قرآن كنند: فرد در حال ركوع و سجده، در جاهای كثیف، حمام، و افرادی كه در حال جنابت، نفاس و حیض هستند.
مرحوم صدوق : منظوراز نهی دراینجا کرهت است نه حرمت زیرا شخص جنب نفساء وحائض غیرازسورهای چهارگانه عزائم سورهای دیگربرایشان حرمت ندارد .ودرمورد تلاوت قرآن درحمام هم برای مرد اطلاق دارد مادامی که صدایش برنگردد ولنگ هم پوشیده باشد . ودرمورد رکوع وسجده هم علت نهی ازتلاوت آنستکه وظیفه شخص گفتن تسبیح است مگردرجاهای خاص مثل نمازحاجت . اما درجای کثیف بخاطراینکه باید مواظب بود ازاینکه قرآن درچنین جاهای خوانده شود .
(4) 48 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنْ قِرَاءَةِ سُورَةِ یس
باب مستحب است که سوره یس زیاد خوانده شود .
7855- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَلْباً وَ إِنَّ قَلْبَ الْقُرْآنِ یس- مَنْ قَرَأَهَا قَبْلَ أَنْ یَنَامَ أَوْ فِی نَهَارِهِ قَبْلَ أَنْ یُمْسِیَ کَانَ فِی نَهَارِهِ مِنَ الْمَحْفُوظِینَ وَ الْمَرْزُوقِینَ حَتَّی یُمْسِیَ وَ مَنْ قَرَأَهَا فِی لَیْلِهِ قَبْلَ أَنْ یَنَامَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مِائَةَ أَلْفِ مَلَکٍ یَحْفَظُونَهُ مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ وَ مِنْ کُلِّ آفَةٍ وَ إِنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ الْحَدِیثَ.
وَ هُوَ طَوِیلٌ یَتَضَمَّنُ ثَوَاباً جَزِیلًا.
******
ترجمه:
امام صادق ( هر چیزی قلبی دارد و قلب قرآن، یاسین است. هرکس شامگاهان، پیش از خواب یا به هنگام روز، پیش از آنکه وارد شب شود، این سوره را بخواند، در کنف حمایت الهی خواهد بود و رزق و روزی بسیاری به وی خواهد رسید تا آنکه روز را سپری کند و به شب درآید. هرکس به هنگام شب، پیش از آنکه به بستر رود، آن را بخواند، خداوند عزّوجلّ، هزار فرشته بر او می گمارد تا او را از شرارت هر شیطان رانده شده و از هرگونه بلا و آفت در امان بدارد و اگر فردای آن روز بمیرد، خداوند، او را به بهشت وارد می کند....البته روایت طولانی است وثوابهای زیادی را دربردارد .
ص: 247
7856- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ یس فِی عُمُرِهِ مَرَّةً وَاحِدَةً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خَلْقٍ فِی الدُّنْیَا وَ کُلِّ خَلْقٍ فِی الْآخِرَةِ وَ فِی السَّمَاءِ بِکُلِّ وَاحِدٍ أَلْفَیْ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ مِثْلَ ذَلِکَ وَ لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ وَ لَا غُرْمٌ وَ لَا هَدْمٌ وَ لَا نَصَبٌ وَ لَا جُنُونٌ وَ لَا جُذَامٌ وَ لَا وَسْوَاسٌ وَ لَا دَاءٌ یَضُرُّهُ وَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ أَهْوَالَهُ وَ تَوَلَّی قَبْضَ رُوحِهِ وَ کَانَ مِمَّنْ یَضْمَنُ اللَّهُ لَهُ السَّعَةَ فِی مَعِیشَتِهِ وَ الْفَرَجَ عِنْدَ لِقَائِهِ وَ الرِّضَا بِالثَّوَابِ فِی آخِرَتِهِ وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِمَلَائِکَتِهِ أَجْمَعِینَ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ قَدْ رَضِیتُ عَنْ فُلَانٍ فَاسْتَغْفِرُوا لَهُ.
أَقُولُ: وَ قَدْ رُوِیَ فِی ذَلِکَ أَحَادِیثُ کَثِیرَةٌ (2).
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام فرمود: هر كه سوره يس را يك بار در طول عمرش تلاوت كند خداوند به تعداد همه آفريدگان در دنيا و همه آفريدگان در آخرت و آسمان به ازاي هر يك او را دو هزار هزار(دو ميليون)پاداش و حسنه نويسد و به همان تعداد از گناهانش پاك سازد و ناداري و بدهكاري و خانه خرابي و درماندگي و ديوانگي و وسواس و بيماري آسيب رسان او را در نرسد و خداوند دشواري و هراس مرگ را از او بكاهد و خود قبض روحش را به دست گيرد و از آنان باشد كه خداوند فراخناكي در زندگي و شادماني هنگام ديدارش با خدا(مرگ)و خشنودي به پاداش خداوند در سراي واپسين را براي آنان تضمين نموده است و خداوند فرازمند همه فرشتگان در آسمان ها و زمين را فرمايد: بي گمان از فلاني خشنود شدم؛پس براي او استغفارکنید .
(3) 49 بَابُ جَوَازِ سُجُودِ الرَّاکِبِ لِلتِّلَاوَةِ عَلَی الدَّابَّةِ حَیْثُ تَوَجَّهَتْ بِهِ مَعَ الضَّرُورَةِ
باب شخص سواره درصورت ضرورت می تواند برروی مرکب سجده انجام دهد.
7857- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ السَّجْدَةَ وَ هُوَ عَلَی ظَهْرِ دَابَّتِهِ قَالَ یَسْجُدُ حَیْثُ تَوَجَّهَتْ بِهِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یُصَلِّی عَلَی نَاقَتِهِ وَ هُوَ مُسْتَقْبِلُ الْمَدِینَةِ- یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ (5).
ص: 248
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (1).
******
ترجمه:
حلبی می گوید ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی آیه سجده را میخواند درحالیکه سواربرمرکب است فرمودند : به هرطرفی بود سجده انجام دهد (جهت قبله شرط نیست) همانا رسول اکرم صلی الله علیه وآله با اینکه سواربر شترشان وروبطرف مدینه درحال حرکت بودند نمازمی خواندند . وخداوند متعال می فرماید : به هرطرف روکنید خداوند همان طرف است .
(2) 50 بَابُ کَرَاهَةِ السَّفَرِ بِالْقُرْآنِ إِلَی أَرْضِ الْعَدُوِّ وَ عَدَمِ جَوَازِ بَیْعِ الْمُصْحَفِ مِنَ الْکَافِرِ
باب کراهت دارد رفتن به سرزمین دشمن درحالیکه قرآن همراه داری وجایزنیست فروختن قرآن به کافر
7858- 1- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَخْلَدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ شَدَّادٍ الْمِسْمَعِیِّ عَنْ یَحْیَی بْنِ سَعِیدٍ الْقَطَّانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ النَّبِیَّ ص نَهَی أَنْ یُسَافَرَ بِالْقُرْآنِ- إِلَی أَرْضِ الْعَدُوِّ مَخَافَةَ أَنْ یَنَالَهُ الْعَدُوُّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَحْرِیمِ إِهَانَةِ الْقُرْآنِ وَ بَیْعُهُ مِنَ الْکَافِرِ بِهِ إِهَانَةٌ وَ السَّفَرُ بِهِ إِلَی أَرْضِ الْعَدُوِّ تَعْرِیضٌ لِلْإِهَانَةِ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله نهی کردند ازاینکه شخصی به سرزمین سفرکند درحالیکه قرآن همراه دارد ازبیم اینکه قرآن بدست دشمن بیفتد .
می گویم : قبلا دلائل تحریم اهانت به قرآن را بیان کردیم ولزا فروختن آن به کافراهانت شمرده می شود وبردن آنهم بطرف دشمن درمعرض اهانت قراردادن آنست .(لزا هردوکارحرام است )
(5) 51 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ سُوَرِ الْقُرْآنِ سُورَةً سُورَةً
باب مستحب تلاوت قرآن بصورت سوره سوره (نه اینکه ازهرسوره ای چند آیه )
7859- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْبَقَرَةَ
ص: 249
وَ آلَ عِمْرَانَ- جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ تُظِلَّانِهِ عَلَی رَأْسِهِ مِثْلَ الْغَمَامَتَیْنِ أَوْ مِثْلَ الْغَیَایَتَیْنِ (1).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) هرکس سوره بقره و آل عمران را بخواند این دو سوره در روز قیامت مانند دو قطعه ابر و یا دو عبا بر سر او سایه می افکنند...
7860- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ (3) عَنْ مُعَاذٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ رَفَعَهُ إِلَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ أَرْبَعَ آیَاتٍ مِنْ أَوَّلِ الْبَقَرَةِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- وَ آیَتَیْنِ بَعْدَهَا وَ ثَلَاثَ آیَاتٍ مِنْ آخِرِهَا لَمْ یَرَ فِی نَفْسِهِ وَ مَالِهِ شَیْئاً یَکْرَهُهُ وَ لَا یَقْرَبُهُ الشَّیْطَانُ وَ لَا یَنْسَی الْقُرْآنَ.
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس چهار آیه ی نخست سوره ی بقره و آیهًْ الکرسی و دو آیه ی پس از آن و سه آیه ی پایانی آن سوره را تلاوت کند، در جان و دارایی اش هیچ گونه ناخوشایندی نبیند و شیطان به او نزدیک نشود و قرآن را از یاد نبرد.
7861- 3- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی مَسْعُودٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْمَائِدَةِ کُلَّ (5) یَوْمِ خَمِیسٍ- لَمْ یَلْبِسْ إِیمَانَهُ بِظُلْمٍ وَ لَمْ یُشْرِکْ أَبَداً.
******
ترجمه:
از امام محمد باقر علیه السلام فرمودند: «کسی که سوره مائده را در هر روز پنجشنبه بخواند، ایمانش به ظلم و ستم پوشیده نگردد و کسی را با پروردگارش شریک نسازد.»
7862- 4- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْأَنْفَالِ وَ سُورَةَ بَرَاءَةٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ لَمْ یَدْخُلْهُ نِفَاقٌ أَبَداً وَ کَانَ مِنْ شِیعَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع.
******
ترجمه:
امام صادق ( کسی که سوره ی توبه و انفال را در هر ماه بخواند هیچ گاه نفاق در [قلبِ] او داخل نمی شود و از پیروان راستین امیرالمؤمنین (خواهد بود
ص: 250
7863- 5- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ فُضَیْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ یُونُسَ فِی کُلِّ شَهْرَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةٍ لَمْ یُخَفْ عَلَیْهِ أَنْ یَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس سوره یونس را در هر دو یا سه ماه تلاوت کند، بیم آن را نخواهد داشت که مبادا از گروه نادانان باشد، و در روز قیامت از مقربان درگاه ربوبى خواهد بود».
7864- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ یُوسُفَ فِی کُلِّ یَوْمٍ أَوْ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ جَمَالُهُ مِثْلُ جَمَالِ یُوسُفَ ع- وَ لَا یُصِیبُهُ فَزَعُ یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ کَانَ مِنْ خِیَارِ عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ وَ قَالَ إِنَّهَا کَانَتْ فِی التَّوْرَاةِ مَکْتُوبَةً.
******
ترجمه:
ابو بصیر از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود: هر کس سوره یوسف را در هر روز یا هر شب بخواند، خداوند متعال او را در روز قیامت به زیبائى حضرت یوسف علیه السلام بر مى انگیزد، و او را هراس روز قیامت بر نمى گیرد، و از جمله بندگان نیکوکار خدا خواهد بود. و نیز فرمود: این سوره در تورات هم آمده است».
7865- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَةَ سُورَةِ الرَّعْدِ- لَمْ یُصِبْهُ اللَّهُ بِصَاعِقَةٍ أَبَداً وَ لَوْ کَانَ نَاصِباً- وَ إِذَا کَانَ مُؤْمِناً أُدْخِلَ الْجَنَّةَ بِلَا حِسَابٍ وَ یُشَفَّعُ فِی جَمِیعِ مَنْ یَعْرِفُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ إِخْوَانِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر کس سوره رعد را بسیار بخواند، خداوند هرگز او را به صاعقه هلاک نمى سازد هر چند که از دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت باشد، و اگر مؤمن باشد (به خدا و رسول و امامت اهل بیت ایمان داشته باشد) خداوند او را بدون حساب وارد بهشت مى کند، و شفاعت او در باره همه افراد خاندان و برادران (ایمانیش) پذیرفته مى شود».
7866- 8- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَاصِمٍ الْخَیَّاطِ (5) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ النَّحْلِ فِی کُلِّ شَهْرٍ کُفِیَ الْمَغْرَمَ فِی الدُّنْیَا وَ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَایَا أَهْوَنُهَا الْجُنُونُ وَ الْجُذَامُ وَ الْبَرَصُ وَ کَانَ مَسْکَنُهُ فِی جَنَّةِ عَدْنٍ وَ هِیَ وَسَطُ الْجِنَانِ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکس در هر ماه، سوره ی نحل را بخواند، از ضرر و زیان های مالی در دنیا [مثل قرض دار شدن] مصون می ماند، همچنین هفتاد نوع از بلاها و مصیبت ها از او دور می شود که ساده ترین آن ها جنون، جذام و بَرَص است. مسکن و مأوایش در بهشت عَدن که در وسط بهشت ها قرار دارد خواهد بود.
7867- 9- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ
ص: 251
الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُمَرَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَةَ سُورَةِ مَرْیَمَ- لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُصِیبَ مِنْهَا (1) مَا یُغْنِیهِ فِی نَفْسِهِ وَ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ وَ کَانَ فِی الْآخِرَةِ مِنْ أَصْحَابِ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ- وَ أُعْطِیَ فِی الْآخِرَةِ مِثْلَ مُلْکِ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ فِی الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
امام صادق ( هرکس به خواندن سوره ی مریم مواظبت ورزد، نمی میرد مگر اینکه به چیزی که او را در مورد جان و مال و فرزند بی نیاز کند، می رسد و در آخرت از جمله یاران عیسی بن مریم (خواهد بود و در آخرت، از پادشاهی و حکومتی به مانند پادشاهی سلیمان بن داود (در دنیا بهره مند می گردد.
7868- 10- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَدَعُوا قِرَاءَةَ سُورَةِ طه- فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّهَا وَ یُحِبُّ مَنْ قَرَأَهَا وَ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ لَمْ یُحَاسِبْهُ بِمَا عَمِلَ فِی الْإِسْلَامِ- وَ أُعْطِیَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْأَجْرِ حَتَّی یَرْضَی.
******
ترجمه:
امام صادق ( تلاوت سوره ی طه را رها نکنید، چرا که خداوند، این سوره و هرکه آن را بخواند، دوست دارد و هرکس به خواندن آن مواظبت ورزد، خداوند در روز قیامت نامه اش را به دست راستش می دهد و به خاطر کارهایی که در دوره ی اسلامش کرده او را محاسبه نمی کند و در آخرت آنقدر پاداش به او می دهد تا راضی شود.
7869- 11- (3) وَ عَنْهُ عَنْ یَحْیَی بْنِ مُسَاوِرٍ عَنْ فُضَیْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْأَنْبِیَاءِ حُبّاً لَهَا کَانَ مِمَّنْ رَافَقَ النَّبِیِّینَ أَجْمَعِینَ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ وَ کَانَ مَهِیباً فِی أَعْیُنِ النَّاسِ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که به خاطر علاقه به سوره انبیاء، آن را تلاوت نماید، مانند کسى خواهد بود که در بهشتهاى ناز و نعمت با همه پیامبران همنشین است . و در طول زندگانى خود در چشم مردم شخص متشخصى خواهد بود.
7870- 12- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَوْرَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَجِّ فِی کُلِّ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ لَمْ تَخْرُجْ سَنَتُهُ حَتَّی یَخْرُجَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ- وَ إِنْ مَاتَ فِی سَفَرِهِ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ- قُلْتُ فَإِنْ کَانَ مُخَالِفاً قَالَ یُخَفَّفُ عَنْهُ بَعْضُ مَا هُوَ فِیهِ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند: کسى که هر سه روز یک بار سوره حج را تلاوت نماید، یک سال نمى گذرد که به حج مى رود. واگر در سفر حج بمیرد وارد بهشت مى شود. عرض کردم : اگر از مخالفین (سنى ) باشد، چطور؟ فرمودند: از عذابش کاسته مى شود.
7871- 13- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَصِّنُوا أَمْوَالَکُمْ وَ فُرُوجَکُمْ بِتِلَاوَةِ سُورَةِ النُّورِ- وَ حَصِّنُوا بِهَا نِسَاءَکُمْ فَإِنَّ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا فِی کُلِّ یَوْمٍ أَوْ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ لَمْ یَزْنِ أَحَدٌ
ص: 252
مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ أَبَداً حَتَّی یَمُوتَ فَإِذَا هُوَ مَاتَ شَیَّعَهُ إِلَی قَبْرِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ کُلُّهُمْ یَدْعُونَ وَ یَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَهُ حَتَّی یُدْخَلَ إِلَی (1) قَبْرِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: با تلاوت سوره نور مال و عفت خود و زنانتان را حفظ کنید، زیرا همانا هر کسى که هر روز یا هر شب بر قرائت آن مداومت نماید، تا زمان مرگش هیچ یک از افراد خانواده اش زنا نخواهند کرد، و هنگامى که بمیرد، هفتاد هزار فرشته او را تا قبرش تشییع مى نماین و تمامى این فرشتگان تا زمان ورود او به قبر براى او دعا و از خدا برایش آمرزش مى خواهند.
7872- 14- (2) وَ عَنْهُ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: یَا ابْنَ عَمَّارٍ لَا تَدَعْ قِرَاءَةَ سُورَةِ- تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَی عَبْدِهِ- فَإِنَّ مَنْ قَرَأَهَا فِی کُلِّ لَیْلَةٍ لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ أَبَداً وَ لَمْ یُحَاسِبْهُ وَ کَانَ مَنْزِلُهُ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی.
******
ترجمه:
امام کاظم علیه السلام به ابن عمار فرمودند: اى ابن عمار! تلاوت سوره (تبارک الذى نزل الفرقان على عبده ) را ترک نکن . زیرا همانا هر کسى که هر شب آن را بخواند، خداوند هیچ گاه او را عذاب ننموده ، او را مورد محاسبه قرار نداده و منزل او در (فردوس اعلى ) (بهشت برتر) خواهد بود.
7873- 15- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُبَیْرٍ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ لُقْمَانَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ فِی لَیْلَتِهِ مَلَائِکَةً یَحْفَظُونَهُ مِنْ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ حَتَّی یُصْبِحَ فَإِذَا قَرَأَهَا بِالنَّهَارِ لَمْ یَزَالُوا یَحْفَظُونَهُ مِنْ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ حَتَّی یُمْسِیَ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند: کسى که سوره لقمان را در شب بخواند، خداوند در آن شب فرشتگانى را بر او مى گمارد که تا صبح او را از شیطان و لشکریان او حفظ نمایند و اگر روز آن را تلاوت کند، تا شب او را از شیطان و لشکریانش حفظ مى نمایند.
7874- 16- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَ کَثِیرَ الْقِرَاءَةِ لِسُورَةِ الْأَحْزَابِ- کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی جِوَارِ مُحَمَّدٍ ص وَ أَزْوَاجِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عبدالله سنان مى گوید امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره احزاب را زیاد بخواند، روز قیامت در پناه حضرت محمد صلى الله علیه و آله و همسران او مى باشد.
7875- 17- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْحَمْدَیْنِ جَمِیعاً حَمْدَ سَبَإٍ وَ حَمْدَ فَاطِرٍ- مَنْ قَرَأَهُمَا فِی لَیْلَةٍ وَاحِدَةٍ لَمْ یَزَلْ فِی لَیْلَتِهِ فِی حِفْظِ اللَّهِ وَ کِلَاءَتِهِ وَ مَنْ قَرَأَهُمَا فِی نَهَارِهِ لَمْ یُصِبْهُ فِی نَهَارِهِ مَکْرُوهٌ وَ أُعْطِیَ مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ خَیْرِ الْآخِرَةِ مَا لَمْ یَخْطُرْ عَلَی قَلْبِهِ وَ لَمْ یَبْلُغْ مُنَاهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره سباو فاطر را در شب بخواند، در آن شب خداوند از او حفاظت و نگهدارى خواهد نمود. اگر این سوره ها را در روز تلاوت نماید، در آن روز هیچ گونه ناگوارى نخواهد دید. و آن قدر از خیر دنیا و آخرت به او مى دهند که به فکرش نرسیده و آن را آرزو نکرده است .
ص: 253
7876- 18- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مَنْدَلٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الزُّمَرِ اسْتَخَفَّهَا مِنْ لِسَانِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنْ شَرَفِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَزَّهُ بِلَا مَالٍ وَ لَا عَشِیرَةٍ حَتَّی یَهَابَهُ مَنْ یَرَاهُ وَ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَی النَّارِ- وَ بَنَی لَهُ فِی الْجَنَّةِ أَلْفَ مَدِینَةٍ الْحَدِیثَ وَ فِیهِ ثَوَابٌ جَزِیلٌ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره زمر را قرائت نماید و قرائت آن را اسان بداند، خداوند شرف دنیا و آخرت را به او عطا نموده و بدون مال و اقوام و خویشان ، او را عزیز مى نماید، بگونه اى که در چشم کسانى که او را مى بینند، بزرگ مى نماید، بدنش را بر آتش حرام مى گرداند و در بهشت براى او هزار شهر مى سازد....
7877- 19- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ (جُوَیْرَةَ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ) (3) عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ حم الْمُؤْمِنَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ أَلْزَمَهُ کَلِمَةَ التَّقْوَی وَ جَعَلَ الْآخِرَةَ خَیْراً لَهُ مِنَ الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند: کسى که سوره غافر را در هر شب بخواند، خداوند گناهان او را از اول تا آخر مى آمرزد، او را با تقوا نموده و آخرت را براى او بهتر از دنیایش مى گرداند.
7878- 20- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَرَأَ حم السَّجْدَةَ- کَانَتْ لَهُ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَدَّ بَصَرِهِ وَ سُرُوراً وَ عَاشَ فِی الدُّنْیَا مَحْمُوداً مَغْبُوطاً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره فصلت را بخواند، این سوره در روز قیامت مایه خوشحالى او بوده و براى او نورى خواهد بود که تا جایى که چشمانش مى بیند، نورافشانى مى کند. در این دنیا هم زندگى خوبى داشته و مورد غبطه دیگران واقع مى شود.
7879- 21- (5) وَ عَنْهُ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: (مَنْ قَرَأَ) (6) سُورَةَ حم عسق بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ کَالثَّلْجِ أَوْ کَالشَّمْسِ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ فَیَقُولُ عَبْدِی أَدَمْتَ قِرَاءَةَ حم عسق إِلَی أَنْ قَالَ أَدْخِلُوهُ الْجَنَّةَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که بر خواندن سوره شورى مداومت نماید، روز قیامت در حالى او را بر مى انگیزاند که صورتش مانند برف (سفید) یا مانند خورشید (تابان ) است . و هنگامى که در پیشگاه خداوند عزوجل ایستاد، خداوند مى فرماید، بنده ام ! بر قرائت سوره شورى مداومت نمودى...تا آنجا که فرمود : اورا وارد بهشت کنید .
ص: 254
7880- 22- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَةَ حم الزُّخْرُفِ- آمَنَهُ اللَّهُ فِی قَبْرِهِ مِنْ هَوَامِّ الْأَرْضِ (وَ مِنْ ضَمَّةِ الْقَبْرِ) (2) حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ ثُمَّ جَاءَتْ حَتَّی تَکُونَ هِیَ الَّتِی تُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ بِأَمْرِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
7881- 23- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْجَاثِیَةِ- کَانَ ثَوَابُهَا أَنْ لَا یَرَی النَّارَ أَبَداً وَ لَا یَسْمَعَ زَفِیرَ جَهَنَّمَ وَ لَا شَهِیقَهَا وَ هُوَ مَعَ مُحَمَّدٍ ص.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: ثواب کسى که سوره جاثیه را بخواند، این است که هیچ گاه جهنم را ندیده و سرو صداى آتش آن را نخواهد شنید و همراه با حضرت محمد صلى الله علیه و آله خواهد بود.
7882- 24- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الَّذِینَ کَفَرُوا (لَمْ یُذْنِبْ) (5) أَبَداً وَ لَمْ یَدْخُلْهُ شَکٌّ فِی دِینِهِ أَبَداً وَ لَمْ یَبْتَلِهِ اللَّهُ بِفَقْرٍ أَبَداً وَ لَا خَوْفٍ مِنْ سُلْطَانٍ أَبَداً الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
7883- 25- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَصِّنُوا أَمْوَالَکُمْ وَ نِسَاءَکُمْ وَ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ مِنَ التَّلَفِ بِقِرَاءَةِ إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ- فَإِنَّهُ إِذَا کَانَ مِمَّنْ یُدْمِنُ قِرَاءَتَهَا نَادَی مُنَادٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَتَّی یَسْمَعُ الْخَلَائِقُ أَنْتَ مِنْ عِبَادِیَ الْمُخْلَصِینَ أَلْحِقُوهُ بِالصَّالِحِینَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: با قرائت سوره فتح اموال ، زنان و بردگان خود ر از نابودى حفظ کنید. همانا کسى که بر قرائت آن مداومت نماید، در روز قیامت منادى او را بگونه اى که مردم مى شنوند ندا مى کند: تو از بندگان مخلص من هستى . او را به بندگان صالحم ملحق نمایید.
7884- 26- (7) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 255
قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحُجُرَاتِ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ أَوْ فِی کُلِّ یَوْمٍ کَانَ مِنْ زُوَّارِ مُحَمَّدٍ ص.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره حجرات را در هر شب یا هر روز بخواند، از زائران حضرت محمد صلى الله علیه و آله خواهد بود.
7885- 27- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَنْدَلٍ (2) عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ وَ الذَّارِیَاتِ فِی یَوْمِهِ أَوْ فِی لَیْلَتِهِ أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ مَعِیشَتَهُ وَ أَتَاهُ بِرِزْقٍ وَاسِعٍ وَ نَوَّرَهُ فِی قَبْرِهِ بِسِرَاجٍ یَزْهَرُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره ذاریات را در شب یا روز بخواند، خداوند امور زندگیش را اصلاح و روزیش را فراوان مى گرداند و قبرش را با چراغى که تا روز قیامت روشن است ، نورانى مینماید.
7886- 28- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الطُّورِ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام و امام باقر علیه السلام فرموده اند، کسى که سوره (طور) را تلاوت نماید، خداوند خیر دنیا و آخرت را به او عطا مى نماید.
7887- 29- (4) وَ عَنْهُ عَنْ صَنْدَلٍ (5) عَنْ یَزِیدَ بْنِ خَلِیفَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَ یُدْمِنُ قِرَاءَةَ وَ النَّجْمِ فِی کُلِّ یَوْمٍ أَوْ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ عَاشَ مَحْمُوداً بَیْنَ یَدَیِ النَّاسِ وَ کَانَ مَغْفُوراً لَهُ وَ کَانَ مَحْبُوباً بَیْنَ النَّاسِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند، کسى که هر روز یا هر شب بر تلاوت سوره نجم مداومت نماید، بخوبى در میان مردم زندگى نموده ، آمرزیده شده و محبوب مردم خواهد بود.
7888- 30- (6) وَ عَنْهُ عَنْ صَنْدَلٍ (7) عَنْ یَزِیدَ بْنِ خَلِیفَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ- أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ قَبْرِهِ عَلَی نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره قمر را تلاوت نماید، خداوند او را سوار بر شترى از شتران بهشت از قبر خارج مى سازد.
جُذْعَانَ عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَیْشٍ عَنْ أُبَیِّ بْنِ کَعْبٍ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَشْرِ لَمْ یَبْقَ جَنَّةٌ وَ لَا نَارٌ وَ لَا عَرْشٌ وَ لَا کُرْسِیٌّ وَ لَا الْحُجُبُ وَ لَا السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ لَا الْأَرَضُونَ السَّبْعُ وَ الْهَوَاءُ وَ الرِّیحُ وَ الطَّیْرُ وَ الشَّجَرُ وَ الْجِبَالُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ الْمَلَائِکَةُ إِلَّا صَلَّوْا عَلَیْهِ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ وَ إِنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ فِی لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً.
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: کسى که سوره حشر را تلاوت نماید هیچ بهشت و جهنم ، عرش و کرسى ، حجاب ، آسمان و زمین ، هوا و باد، پرنده ، درخت و کوه ، خورشید و ماه و فرشته اى نمى ماند، مگر این که بر او درود فرستاده و براى او استغفار مى نمایند و اگر بمیرد، شهید مرده است .
7890- 32- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَکْثِرُوا مِنْ قِرَاءَةِ سَأَلَ سَائِلٌ- فَإِنَّ مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَتَهَا لَمْ یَسْأَلْهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَنْ ذَنْبٍ عَمِلَهُ وَ أَسْکَنَهُ الْجَنَّةَ مَعَ مُحَمَّدٍ ص [وَ أَهْلِ بَیْتِهِ] (2) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: سوره معارج را زیاد بخوانید. زیرا همانا کسى که زیاد آن را بخواند، در روز قیامت خداوند از گناه از سوال نمى نماید و در بهشت او را با حضرت محمد صلى الله علیه و آله و اهل بیت او سکونت دهد، ان شاء الله .
7891- 33- (3) وَ عَنْهُ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَةَ قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ- لَمْ یُصِبْهُ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا شَیْ ءٌ مِنْ أَعْیُنِ الْجِنِّ وَ لَا نَفْثِهِمْ وَ لَا سِحْرِهِمْ وَ لَا مِنْ کَیْدِهِمْ وَ کَانَ مَعَ مُحَمَّدٍ ص فَیَقُولُ یَا رَبِّ لَا أُرِیدُ بِهِ بَدَلًا وَ لَا أُرِیدُ أَنْ أَبْغِیَ عَنْهُ حِوَلًا.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره جن را زیاد بخواند، هیچ گاه دچار چشم زخم ، سحر، جادو، و مکر جن نخواهد شد، همراه با حضرت محمد صلى الله علیه و آله خواهد بود و خواهد گفت : پروردگارا! من جز همراهى با حضرت محمد صلى الله علیه و آله ، چیز دیگرى نمى خواهم .
7892- 34- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَةَ سُورَةِ لَا أُقْسِمُ وَ کَانَ یَعْمَلُ بِهَا بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص- مِنْ قَبْرِهِ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ وَ یُبَشِّرُهُ وَ یَضْحَکُ فِی وَجْهِهِ حَتَّی یَجُوزَ عَلَی الصِّرَاطِ وَ الْمِیزَانِ.
******
ترجمه:
مام باقر علیه السلام فرمودند: کسى که بر خواندن سوره قیامت مداومت نماید و به آن عمل کند، خداى عزوجل او را با زیباترین صورت همراه با رسول خدا صلى الله علیه و آله از قبرش بر مى انگیزد و به او مژده داده و در صورت او مى خندد تا از پل صراط و میزان بگذرد.
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ وَ الْمُرْسَلَاتِ عُرْفاً- عَرَّفَ اللَّهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ ص- وَ مَنْ قَرَأَ عَمَّ یَتَسَاءَلُونَ- لَمْ تَخْرُجْ سَنَتُهُ إِذَا کَانَ یُدْمِنُهَا فِی کُلِّ یَوْمٍ حَتَّی یَزُورَ بَیْتَ اللَّهِ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی وَ مَنْ قَرَأَ وَ النَّازِعَاتِ لَمْ یَمُتْ إِلَّا رَیَّاناً [رَیَّانَ] وَ لَمْ یَبْعَثْهُ اللَّهُ إِلَّا رَیَّاناً [رَیَّانَ] وَ لَمْ یُدْخِلْهُ الْجَنَّةَ إِلَّا رَیَّاناً [رَیَّانَ].
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره مرسلات را بخواند، خداوند بین او و حضرت محمد صلى الله علیه و آله آشنایى ایجاد مى نماید. و کسى که هر روز بر قرائت سوره نبا مداومت نماید، یک سال نخواهد گذشت که خانه کعبه را زیارت مى نماید، ان شاء الله و کسى که سوره نازعات را تلاوت نماید، نخواهد مرد، مگر سیراب و برانگیخته نخواهد شد. مگر سیراب و وارد بهشت نخواهد شد، مگر سیراب .
7894- 36- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ عَبَسَ وَ تَوَلَّی وَ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ- کَانَ تَحْتَ جَنَاحِ اللَّهِ مِنَ الْجِنَانِ- وَ فِی ظُلَلِ (2) اللَّهِ وَ کَرَامَتِهِ فِی جِنَانِهِ وَ لَا یَعْظُمُ ذَلِکَ عَلَی اللَّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که سوره عبس و تکویر را تلاوت نماید، زیر بال خدا بوده و از خیانت در امان مى باشد، در سایه خداوند و کرامت او بسر مى برد و در بهشت او بسر خواهد برد و این کار براى خداوند بزرگ نیست . ان شاء الله .
7895- 37- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَةَ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا- وَ اللَّیْلِ إِذَا یَغْشَی وَ الضُّحَی- وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ لَمْ یَبْقَ شَیْ ءٌ بِحَضْرَتِهِ إِلَّا شَهِدَ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- حَتَّی شَعْرُهُ وَ بَشَرُهُ وَ لَحْمُهُ وَ دَمُهُ وَ عُرُوقُهُ وَ عَصَبُهُ وَ عِظَامُهُ وَ جَمِیعُ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنْهُ وَ یَقُولُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَبِلْتُ شَهَادَتَکُمْ لِعَبْدِی وَ أَجَزْتُهَا لَهُ انْطَلِقُوا بِهِ إِلَی جَنَّاتِی حَتَّی یَتَخَیَّرَ مِنْهَا حَیْثُ أَحَبَّ فَأَعْطُوهُ مِنْ غَیْرِ مَنٍّ [مِنِّی] (4) وَ لَکِنْ رَحْمَةً مِنِّی وَ فَضْلًا عَلَیْهِ فَهَنِیئاً هَنِیئاً لِعَبْدِی.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که در شب یا روز سوره شمس ، لیل ، ضحى و شرح را زیاد بخواند، چیزى را زیاد بخواند، چیزى در کنار او نیست ، مگر این که براى او شهادت مى دهد، حتى مو، پوست ، گوشت ، خون ، رگها، اعصاب ، استخوانها، و همه ذرات وجودش که بر روى زمین است . پروردگار متعال نیز مى فرماید: شهادت شما در مورد بنده ام را پذیرفته و آن را روا گردانیدم . او را به بهشتهایم ببرید تا هر کجا را که مى خواهد انتخاب کند و آن جا را بدون منتى از من و تنها از روى لطف و تفضل من ، به او بدهید و گواراى گواراى او باشد.
7896- 38- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ- ثُمَ
ص: 258
مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ فِی لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ شَهِیداً وَ أَحْیَاهُ شَهِیداً وَ کَانَ کَمَنْ ضَرَبَ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه در روز و یا شب خود سورهی اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ را بخواند، سپس در آن روز یا در آن شب جان سپارد، شهید جان داده و خداوند او را شهید بر می انگیزد و شهید زنده اش می کند، و همانند کسی است که به همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در راه خدا شمشیر زده است.
7897- 39- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ لَمْ یَکُنْ- کَانَ بَرِیئاً مِنَ الشِّرْکِ وَ أُدْخِلَ فِی دِینِ مُحَمَّدٍ ص- وَ بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُؤْمِناً وَ حَاسَبَهُ حِسَاباً یَسِیراً.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- هرکه سوره بیّنه را بخواند، از مشرکان به دور است و در دین حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) وارد شده و خداوند عزّ وجلّ او را مؤمن بر می انگیزد و حساب را بر او آسان می گیرد.
7898- 40- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْعَادِیَاتِ وَ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَعَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع یَوْمَ الْقِیَامَةِ خَاصَّةً وَ کَانَ فِی حَجْرِهِ وَ رُفَقَائِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق(علیه السلام) : هر کس سوره و العادیات را بخواند، و بر آن مداومت کند، خداوند روز قیامت او را با امیرمؤمنان(علیه السلام) مبعوث مى کند، و در جمع او و میان دوستان او خواهد بود).
7899- 41- (3) وَ عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ وَ أَکْثَرَ مِنْ قِرَاءَةِ الْقَارِعَةِ- آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ أَنْ یُؤْمِنَ بِهِ وَ مِنْ فَیْحِ جَهَنَّمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام باقر صلوات اللَّه علیه فرمود : کسی که سوره قارعه را قرائت کند و قرائت آن را زیاد کند، اللَّه او را از فتنه دجال از اینکه به او ایمان بیاورد و از جوشش جهنم در روز قیامت امان می دهد. إن شاءاللَّه
7900- 42- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَةَ لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ- بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی مَرْکَبٍ مِنْ مَرَاکِبِ الْجَنَّةِ- حَتَّی یَقْعُدَ عَلَی مَوَائِدِ النُّورِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ تِلَاوَةِ بَاقِی السُّوَرِ إِجْمَالًا
ص: 259
وَ تَفْصِیلًا (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (2) وَ الْأَحَادِیثُ فِی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ أَیْضاً مَرْوِیَّةٌ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ وَ غَیْرِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرکه سوره ی لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ را بسیار بخواند، خداوند در روز قیامت او را سوار بر چهارپایی از چهارپایان بهشت بر می انگیزد تا اینکه در آن روز بر سفره های نور بنشیند.
ص: 260
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِهِ فِی کُلِّ صَلَاةٍ جَهْرِیَّةٍ أَوْ إِخْفَاتِیَّةٍ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ
باب استحباب قنوت درهمه نمازها جهری یا اخفاتی واجب یا مستحب وترکش هم مکروه است .
7901- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: الْقُنُوتُ فِی کُلِّ الصَّلَوَاتِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : قنوت درهمه نمازها هست .
7902- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: الْقُنُوتُ فِی کُلِّ رَکْعَتَیْنِ فِی التَّطَوُّعِ وَ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : قنوت درهردورکعتی چه نمازمستحب یا واجب می باشد .
7903- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیَّاماً فَکَانَ یَقْنُتُ فِی کُلِّ صَلَاةٍ یَجْهَرُ فِیهَا أَوْ لَا یَجْهَرُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ غَیْرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ (5)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
صَفْوَانَ الْجَمَّالِ : مدتی پشت سرحضرت صادق علیه السلام نمازخواندم ایشان درهمه نمازها چه جهری یا اخفاتی قنوت می خواندند .
ص: 261
7904- 4- (1) فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ الْقُنُوتُ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ فِی الْغَدَاةِ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ.
******
ترجمه:
فضل بن شاذان از امام رضا(ع) : در نامه به مأمون نوشتند: و قنوت سنّت واجب است در صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء .
7905- 5- (2) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ فِی حَدِیثِ الْعِلَلِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ الدُّعَاءَ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الْقِرَاءَةِ وَ جَعَلَ الْقُنُوتَ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ لِأَنَّهُ أَحَبَّ أَنْ یَفْتَتِحَ قِیَامَهُ لِرَبِّهِ وَ عِبَادَتَهُ بِالتَّحْمِیدِ وَ التَّقْدِیسِ وَ الرَّغْبَةِ وَ الرَّهْبَةِ وَ یَخْتِمَهُ بِمِثْلِ ذَلِکَ لِیَکُونَ فِی الْقِیَامِ عِنْدَ الْقُنُوتِ (طُولٌ) (3) فَأَحْرَی أَنْ یُدْرِکَ الْمُدْرِکُ الرُّکُوعَ فَلَا تَفُوتَهُ (4) الرَّکْعَةُ (5) فِی الْجَمَاعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت رضاعلیه السلام : (خداوند) دعا را دررکعت اول قبل ازقرائت ودررکعت دوم بعدازقرائت قرارداد چون دوست می داشت شروع قیام برای پروردگارش باشد وعبادتش هم با حمد تقدیس واشتیاق وترس وپایانش نیزبهمین صورت باشد وباوجود قنوت شخص بتواند رکوع رادرک کند ویک رکعت را ازدست ندهد
7906- 6- (6) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ الْقُنُوتُ فِی جَمِیعِ الصَّلَوَاتِ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : و قنوت سنّت واجب است دررکعت دوم قبل ازرکوع وبعد ازقرائت
7907- 7- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ غَیْرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی جَمِیعاً عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْقُنُوتِ فِی الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فَقَالَ اقْنُتْ فِیهِنَّ جَمِیعاً قَالَ وَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع بَعْدَ ذَلِکَ عَنِ الْقُنُوتِ فَقَالَ لِی أَمَّا مَا جَهَرْتَ بِهِ فَلَا تَشُکَّ (8).
ص: 262
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازحضرت باقرعلیه السلام درمورد قنوت درنمازهای یومیه سوال کردم فرمودند : درتمام آنها قنوت بخوان . بعد ازحضرت صادق علیه السلام پرسیدم فرمودند : اما درنمازهای جهری هیچ شک نکن (درلزوم قنوت )
7908- 8- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فَقَالَ فِی کُلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ وَ نَافِلَةٍ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد ازقنوت فرمودند : درهمه نمازها واجب ومستحب (قنوت هست)
7909- 9- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اقْنُتْ فِی کُلِّ رَکْعَتَیْنِ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ قَبْلَ الرُّکُوعِ.
وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : من درهمه نمازها چه واجب یا مستحب دررکعت دوم قنوت می خوانم .
7910- 10- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ فَقَالَ فِیمَا یُجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ إِنِّی سَأَلْتُ أَبَاکَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ فِی الْخَمْسِ کُلِّهَا فَقَالَ رَحِمَ اللَّهُ أَبِی- إِنَّ أَصْحَابَ أَبِی أَتَوْهُ فَسَأَلُوهُ فَأَخْبَرَهُمْ بِالْحَقِّ ثُمَّ أَتَوْنِی شُکَّاکاً فَأَفْتَیْتُهُمْ بِالتَّقِیَّةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
ابوبصیر: ازحضرت صادق علیه السلام درمورد قنوت سوال کردم فرمودند : (فقط)درنمازهای جهری خوانده می شود . عرض کردم ازپدرتان پرسیدم فرمودند : درهمه نمازها فرمودند خداوند پدرم را رحمت کند یارانش ازاوسوال کردند ایشان هم درست جواب دادند حالا سراغ من آمده اند ولی من ازروی تقیه جواب داده ام (درواقع قنوت درهمه نمازها وجود دارد)
7911- 11- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ وَهْبِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَرَکَ الْقُنُوتَ رَغْبَةً عَنْهُ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسی که از روی بی میلی قنوت را رها کند، نمازش کامل نیست .
ص: 263
7912- 12- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ: الْقُنُوتُ فِی کُلِّ صَلَاةٍ فِی الْفَرِیضَةِ وَ التَّطَوُّعِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم : حضرت فرمودند: درهمه نمازها قنوت هست چه واجب وجه مستحب .
7913- 13- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی الْقِبْلَةِ حَدِیثُ زُرَارَةَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْفَرْضِ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ الْوَقْتُ وَ الطَّهُورُ وَ الْقِبْلَةُ وَ التَّوَجُّهُ وَ الرُّکُوعُ وَ السُّجُودُ وَ الدُّعَاءُ قُلْتُ مَا سِوَی ذَلِکَ قَالَ سُنَّةٌ فِی فَرِیضَةٍ.
أَقُولُ: اسْتَدَلَّ بِهَذَا مَنْ ذَهَبَ إِلَی وُجُوبِ الْقُنُوتِ (4) وَ حَمَلَهُ الْأَکْثَرُ عَلَی تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ وَ عَلَی أَنَّ الْمُرَادَ بِالدُّعَاءِ الْقِرَاءَةُ أَوِ الْأَذْکَارُ الْوَاجِبَةُ لِوُجُودِ مَعْنَی الدُّعَاءِ فِیهَا وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ أَیْضاً عَلَی الِاسْتِحْبَابِ (5) وَ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ (6).
******
ترجمه:
ازحضرت باقرعلیه السلام ازواجبات نماز سوال شد فرمودند : وقت - طهارت - قبله - حضورقلب - رکوع - سجده ودعا . عرض کردم بقیه ؟ فرمودند: مستحب هستند دردل واجب
می گویم : کسانیکه قائل به وجوب قنوت هستند به همین روایت استناد می کنند .ولی اکثرعلماء حمل می کنند به تَأَکُّدِ دراستحباب بنابراینکه منظورازدعا قرائت ودیگرذکرهای واجب است زیرا مفهوم دعادرآنها هم وجود دارد .بعلاوه دلائلی هم براستحباب ونفی وجوب قنوت داریم .
(7) 2 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الْقُنُوتِ فِی الْجَهْرِیَّةِ وَ الْوَتْرِ وَ الْجُمُعَةِ
باب قنوت درنمازهای جهری - نمازترونمازجمعه مستحب موکد است
7914- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ
ص: 264
عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی أَیِّ صَلَاةٍ هُوَ فَقَالَ کُلُّ شَیْ ءٍ یُجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ فَفِیهِ قُنُوتٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سماعه ازحضرت پرسیدم کدام نمازها قنوت دارد ؟ فرمودند : هرنمازی که به جهرخوانده می شود قنوت دارد ....
7915- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُنُوتُ فِی الْجُمُعَةِ (وَ الْعِشَاءِ) (2) وَ الْعَتَمَةِ وَ الْوَتْرِ وَ الْغَدَاةِ فَمَنْ تَرَکَ الْقُنُوتَ رَغْبَةً عَنْهُ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازهای جمعه -مغرب وعشاء وصبح ووترقنوت هست هرکس آنرا ازروی بی میلی ترک کند نمازش کامل نیست .
7916- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْقُنُوتُ فِی کُلِّ رَکْعَتَیْنِ فِی التَّطَوُّعِ أَوِ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : دررکعت دوم هرنمازچه واجب یا مستحب قنوت وجود دارد
7917- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْقُنُوتُ فِی کُلِّ الصَّلَوَاتِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : درهمه نمازها قنوت هست .
7918- 5- (5) قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ فَذَکَرْتُ ذَلِکَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ أَمَّا مَا لَا یُشَکُّ فِیهِ فَمَا جُهِرَ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : آنچه که شکی ندارد اینکه درنمازهای جهری قنوت هست .
7919- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ هَلْ یُقْنَتُ فِی الصَّلَوَاتِ کُلِّهَا أَمْ فِیمَا یُجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ قَالَ لَیْسَ الْقُنُوتُ إِلَّا فِی الْغَدَاةِ وَ الْجُمُعَةِ وَ الْوَتْرِ وَ الْمَغْرِبِ.
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام سوال کردم آیا درهمه نمازها قنوت خوانده می شود یا فقط نمازهای جهری ؟ فرمودند : قنوت نیست مگردرنماز صبح وجمعه وترومغرب .
7920- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ
ص: 265
فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ فِی أَیِّ الصَّلَوَاتِ أَقْنُتُ فَقَالَ لَا تَقْنُتْ إِلَّا فِی الْفَجْرِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُمَا الشَّیْخُ عَلَی تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ تَارَةً وَ عَلَی التَّقِیَّةِ أُخْرَی لِمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ :ازحضرت باقرعلیه السلام درمورد قنوت واینکه درچه نمازی قنوت بخوانم ؟ فرمودند : قنوت نخوان مگردرنمازصبح .
می گویم : مرحوم شیخ گاهی حمل می کنند به تاکید دراستحباب وگاهی به ثقیه
7921- 8- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ عَبَّادٍ عَنْ عُمَیْرٍ (3) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ سُوَیْدِ بْنِ غَفَلَةَ عَنْ عَلِیٍّ وَ أَبِی بَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ کُلُّهُمْ قَنَتَ فِی الْفَجْرِ وَ عُثْمَانُ أَیْضاً قَنَتَ فِی الْفَجْرِ.
******
ترجمه:
سُوَیْدِ بْنِ غَفَلَةَ : علی علیه السلام وابوبکر عمروابن عباس وعثمان همگی درنماز صبح قنوت می خواندند
7922- 9- (4) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ الْکَاهِلِیِّ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَنَتَ فِی الْفَجْرِ.
أَقُولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
کاهلی : با حضرت صادق علیه السلام نمازخواندیم ... درنماز صبح قنوت خواندند .
(7) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقُنُوتِ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ مِنْ کُلِّ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ حَتَّی رَکْعَتَیِ الشَّفْعِ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ إِلَّا الْجُمُعَةَ
باب مستحب است قنوت دررکعت دوم هرنمازواجب ومستحب حتی درنمازشفع قبل ازرکوع وبعد ازقرائت مگردرنمازجمعه
7923- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْقُنُوتُ فِی کُلِّ صَلَاةٍ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ.
ص: 266
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : قنوت درهمه نمازها رکعت دوم قبل ازرکوع .
7924- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ (3) یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُنُوتُ فِی الْمَغْرِبِ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ وَ فِی الْعِشَاءِ وَ الْغَدَاةِ مِثْلُ ذَلِکَ وَ فِی الْوَتْرِ فِی الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّ الْقُنُوتَ الْمُؤَکَّدَ فِی الْوَتْرِ الَّذِی یُسْتَحَبُّ إِطَالَتُهُ فِی الثَّالِثَةِ لِاسْتِحْبَابِهِ فِی الثَّانِیَةِ أَیْضاً وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی عَدَدِ الْفَرَائِضِ وَ النَّوَافِلِ (4) مَعَ أَنَّ هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی الْحَصْرِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : قنوت نمازمغرب دررکعت دوم درعشاء وصبح هم به همین صورت ودرنمازوتردررکعت سوم خوانده می شود
می گویم : منظورحضرت قنوتی که تاکید شده دروترهمانکه دررکعت سوم مستحب است طولانی کردنش چراکه دررکعت دوم هم خواندن آن مستحب است دلیل آنهم درباب تعداد رکعات نمازواجب ومستحب بیان شد با اینکه این روایت دلالت برحصرنمی کند .
7925- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی أَیِّ صَلَاةٍ هُوَ فَقَالَ کُلُّ شَیْ ءٍ یُجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ فِیهِ قُنُوتٌ وَ الْقُنُوتُ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ.
******
ترجمه:
سَمَاعَةَ : ازحضرت سوال کردم درچه نمازی قنوت هست ؟ فرمودند : درتمام نمازهای جهری قنوت هست آنهم بعد ازقرائت وقبل ازرکوع
7926- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ وَ مَعْمَرِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْقُنُوتُ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ إِنْ شِئْتَ فَبَعْدُ.
قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی حَالِ الْقَضَاءِ أَوِ التَّقِیَّةِ عَلَی مَذْهَبِ بَعْضِ
ص: 267
الْعَامَّةِ فِی الْغَدَاةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : قنوت قبل از رکوع است واگرخواستی بعد ازرکوع .
مرحوم شیخ : حمل می شود به زمانیکه قضای قنوت را انجام می دهیم یا برتقیه طبق نظربعضی ازعامه درنمازصبح .
7927- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ عَبْداً صَالِحاً ع عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْوَتْرِ وَ الْفَجْرِ وَ مَا یُجْهَرُ فِیهِ قَبْلَ الرُّکُوعِ أَوْ بَعْدَهُ قَالَ قَبْلَ الرُّکُوعِ حِینَ تَفْرُغُ مِنْ قِرَاءَتِکَ.
******
ترجمه:
یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم آیا قنوت درنمازوتروصبح ونمازهای جهری قبل ازرکوع است یا بعد ازآن ؟ فرمودند : قبل ازرکوع بعد پایان قرائت .
7928- 6- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا أَعْرِفُ قُنُوتاً إِلَّا قَبْلَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : قنوتی نمی شناسم (وجود ندارد) مگرقبل ازرکوع .
7929- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ نُعَیْمِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْفَجْرِ وَ الْوَتْرِ قَالَ قَبْلَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام سوال کردم ازقنوت درنمازوتروصبح فرمودند : قبل ازرکوع
7930- 8- (4) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: کُلُّ الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6) وَ عَلَی حُکْمِ الْجُمُعَةِ (7).
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درنامه خود به مامون فرمودند : قنوت قبل ازرکوع وبعد ازقرائت است .
ص: 268
(1) 4 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْقُنُوتِ وَ جَوَازِ تَرْکِهِ لِلتَّقِیَّةِ وَ غَیْرِهَا
باب قنوت واجب نیست ومی شود بخاطر تقیه یا غیرآن ترک کرد .
7931- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فِی الْقُنُوتِ إِنْ شِئْتَ فَاقْنُتْ وَ إِنْ شِئْتَ فَلَا تَقْنُتْ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع وَ إِذَا کَانَ (3) التَّقِیَّةُ فَلَا تَقْنُتْ وَ أَنَا أَتَقَلَّدُ هَذَا.
وَ
بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: الْقُنُوتُ فِی الْفَجْرِ (4)
******
ترجمه:
حضرت رضا ازحضرت باقرعلیهما السلام نقل کردند :درمورد قنوت اگرخواستی آنرا بخوان واکرخواستی ترک کن درادامه حضرت فرمودند : اگرتقیه بود نخوان ومن هم ازاین مطلب پیروی می کنم. أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مثل این روایت را ازحضرت باقرعلیه السلام نقل کرده اند بایک اضافه وآن اینکه قنوط نماز صبح (این حکم را دارد ) .
7932- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّکُوعِ أَوْ بَعْدَهُ قَالَ لَا قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ نَفْیِ الْوُجُوبِ ذَکَرَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (6) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام درمورد قنوت سوال کردم که آیا قبل از رکوع است یا بعد ازآن ؟ فرمودند : نه قبل ونه بعد ازآن
می گویم : مرحوم شیخ ودیگران حمل کرده اند به تقیه یا اینکه منظورنفی وجوب آنست .
ص: 269
(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْقُنُوتِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی مِنَ الْجُمُعَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَهُ وَ فِی ظُهْرِ الْجُمُعَةِ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ
باب درنمازجمعه دررکعت اول قبل ازرکوع ودررکعت دوم بعد ازآن ولی درنماز ظهرجمعه قبل ازرکوع قنوت مستحب است .
7933- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی قُنُوتِ الْجُمُعَةِ إِذَا کَانَ إِمَاماً قَنَتَ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ إِنْ کَانَ یُصَلِّی أَرْبَعاً فَفِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
معاوية بن عمّار گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:
در قنوت نماز جمعه اگر به امامت برگزار مى شود، بايد در ركعت اوّل قنوت بخواند، و اگر به صورت فرادى نماز را چهار ركعتى به جا مى آورد، قنوت در ركعت دوّم، پيش از ركوع است.
7934- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُنُوتُ قُنُوتُ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بَعْدَ الْقِرَاءَةِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : قنوت درنمازجمعه دررکعت اول بعد ازقرائت ...
7935- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ
ص: 270
عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی الْجُمُعَةَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ أَ یَجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَةِ قَالَ نَعَمْ وَ الْقُنُوتُ فِی الثَّانِیَةِ.
******
ترجمه:
ازامام صادق علیه السلام شنیدم که در مورد شخصی از ایشان سوال شد که روز جمعه نماز را چهار رکعتی می خواند(به جای نماز جمعه، نماز ظهر میخواند)، آیا می تواند بلند بخواند؟ فرمودند: بله و در رکعت دوم قنوت می گیرد.
7936- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ: عَلَی الْإِمَامِ فِیهَا أَیْ فِی الْجُمُعَةِ قُنُوتَانِ قُنُوتٌ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ بَعْدَ الرُّکُوعِ وَ مَنْ صَلَّاهَا وَحْدَهُ فَعَلَیْهِ قُنُوتٌ وَاحِدٌ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : امام درنمازجمعه باید دوقنوت بخواند یکی دررکعت اول قبل ازرکوع ودیگری دررکعت دوم بعد ازرکوع وکسیکه فرادا می خواند فقط یک قنوت وآنهم دررکعت اول قبل ازرکوع
7937- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْقُنُوتُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ أَنْتَ رَسُولِی إِلَیْهِمْ فِی هَذَا إِذَا صَلَّیْتُمْ فِی جَمَاعَةٍ فَفِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ إِذَا صَلَّیْتُمْ وُحْدَاناً فَفِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ : درمورد قنوت روزجمعه (سوال کردم) فرمودند : تو فرستاده من بطرف آنها هستی دراین مورد اگربصورت جماعت (نمازجمعه) می خوانی قنوت دررکعت اول واگربصورت فرادا(نمازظهر) می خوانی دررکعت دوم .
7938- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ وَ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عِیسَی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ الْقُنُوتَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : قنوت روزجمعه دررکعت اول است .
7939- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: الْقُنُوتُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :قنوت دررکعت اول قبل ازرکوع است .
ص: 271
7940- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْجُمُعَةِ فَقَالَ أَمَّا الْإِمَامُ فَعَلَیْهِ الْقُنُوتُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بَعْدَ مَا یَفْرُغُ مِنَ الْقِرَاءَةِ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ وَ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَ مَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنَ الرُّکُوعِ قَبْلَ السُّجُودِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ مَنْ شَاءَ قَنَتَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ وَ إِنْ شَاءَ لَمْ یَقْنُتْ وَ ذَلِکَ إِذَا صَلَّی وَحْدَهُ.
******
ترجمه:
سماعه : ازحضرت سوال کردم ازقنوت درجمعه حضرت فرمودند : امام باید یک قنوت دررکعت اول بعد ازقرائت وقبل ازرکوع انجام دهد ویکی دررکعت دوم بعد ازآنکه سرازرکوع برداشت قبل ازرفتن به سجده تاآنجا که فرمودند : واگرفرادا نمازمی خواند اگرخواست می تواند دررکعت دوم قبل ازرکوع قنوت بخواند واگرخواست می تواند قنوت را (کلا) ترک کند .
7941- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قُنُوتُ الْجُمُعَةِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَ الرُّکُوعِ فَقَالَ لِی لَا قَبْلُ وَ لَا بَعْدُ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق عرض کردم (آیا ) قنوت درجمعه دررکعت اول قبل ازرکوع ودررکعت دوم بعد ازرکوع ؟ حضرت فرمودند : نه قبل ازرکوع ونه بعد ازآن (اصلا قنوت لازم نیست )
7942- 10- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ (4) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ قَالَ: سَمِعْتُ مَعْمَرَ بْنَ أَبِی رِئَابٍ یَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْجُمُعَةِ فَقَالَ لَیْسَ فِیهَا قُنُوتٌ.
أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّیْخُ أَنَّ هَذَا وَ مَا قَبْلَهُ مَحْمُولَانِ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ أَوْ عَلَی نَفْیِ تَعْیِینِ دُعَاءٍ فِیهِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا تَقَدَّمَ (5).
******
ترجمه:
درمورد قنوت جمعه ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد حضرت فرمودند : (اصلا) قنوت ندارد .
می گویم : مرحوم شیخ گفته اند این خبروروایت قبلی حمل می شوند برنفی وجوب یا نفی تعین دعای خاص واحتمال تقیه هم دارد .
7943- 11- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لْیَقْعُدْ قَعْدَةً بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ وَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ وَ یَقْنُتُ فِی الرَّکْعَةِ (7) مِنْهُمَا قَبْلَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : امام جمعه باید بین دوخطبه بنشیند وقرائت هم باید بلند باشد وقنوت هم دررکعت اول قبل ازرکوع
ص: 272
7944- 12- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْجُمُعَةِ فَقَالَ لَهُ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ فَقَالَ لَهُ قَدْ حَدَّثَنَا بِهِ بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَنَّکَ قُلْتَ لَهُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی فَقَالَ فِی الْأَخِیرَةِ وَ کَانَ عِنْدَهُ نَاسٌ کَثِیرٌ فَلَمَّا رَأَی غَفْلَةً مِنْهُمْ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ فِی الْأُولَی وَ الْأَخِیرَةِ فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِیرٍ بَعْدَ ذَلِکَ قَبْلَ الرُّکُوعِ أَوْ بَعْدَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُلُّ قُنُوتٍ قَبْلَ الرُّکُوعِ إِلَّا فِی الْجُمُعَةِ فَإِنَّ الرَّکْعَةَ الْأُولَی الْقُنُوتُ فِیهَا قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ الْأَخِیرَةَ بَعْدَ الرُّکُوعِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ نَحْوَهُ (2) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْقِرَاءَةِ (3).
******
ترجمه:
ابوبصیر: درحضورمن کسی ازحضرت صادق علیه السلام ازقنوت درجمعه سوال کرد حضرت فرمودند: دررکعت دوم . سائل گفت بعضی ازاصحاب روایت می کنند که شما فرموده اید دررکعت اول پس بازهم گفتند دررکعت دوم . جمعیت زیادی حضورداشتند وقتی حضرت دیدند حواس مردم پرت است فرمودند : هم دررکعت اول وهم رکعت دوم بعد ازاین جواب ابوبصیر گفت : آیا قبل ازرکوع یا بعد رکوع ؟ حضرت فرمودند : تمام قنوتها قبل ازرکوع هستند مگردرنماز جمعه چون قنوت دررکعت اول آن قبل ازرکوع ودررکعت دوم بعد ازرکوع است
(4) 6 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی فِی الْقُنُوتِ خَمْسُ تَسْبِیحَاتٍ أَوْ ثَلَاثٌ أَوِ الْبَسْمَلَةُ ثَلَاثاً
باب درقنوت گفتن پنج تسبیح یا سه تسبیح یا سه مرتبه بسم الله کفایت می کند .
7945- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَ نْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَدْنَی الْقُنُوتِ فَقَالَ خَمْسُ تَسْبِیحَاتٍ.
ص: 273
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
ابوبصیر: ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم حد اقل ذکردرقنوت چیست ؟ فرمودند : پنج تسبیح .
7946- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یُجْزِیکَ مِنَ الْقُنُوتِ خَمْسُ تَسْبِیحَاتٍ فِی تَرَسُّلٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : درقنوت کافی است که با آرامش وپشت سرهم پنج مرتبه تسبیح بگوئ .
7947- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ أَبِی سَمَّاکٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: یُجْزِی مِنَ الْقُنُوتِ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درقنوت کافی است که سه مرتبه تسبیح بگوئ .
7948- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی الْفَقِیهِ أَسْأَلُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فَکَتَبَ إِذَا کَانَتْ ضَرُورَةٌ شَدِیدَةٌ فَلَا تَرْفَعِ الْیَدَیْنِ وَ قُلْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
******
ترجمه:
علی بن محمد بن سلیمان نقل می کند که گفت: به امام هادی علیه السلام نامه نوشتم، و از او درباره قنوت پرسیدم، در پاسخم نوشت: اگر ضرورت سختی رخ داد [، و از مخالفان نگران بودی،] دست ها را بلند نکن، و سه بار بگو: بسم الله الرحمن الرحیم.
(5) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی الْقُنُوتِ بِالْمَأْثُورِ
باب درقنوت مستحب است دعا معتبرخوانده شود .
7949- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِیکَ فِی الْقُنُوتِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درقنوت کافی است که بگوئ : اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
ص: 274
7950- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: تَقُولُ فِی قُنُوتِ الْفَرِیضَةِ فِی الْأَیَّامِ کُلِّهَا إِلَّا فِی الْجُمُعَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِوُلْدِی وَ أَهْلِ بَیْتِی وَ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ فِیکَ الْیَقِینَ وَ الْعَفْوَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ الرَّحْمَةَ وَ الْمَغْفِرَةَ وَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : درقنوت نمازهای واجب هرروزغیرازجمعه می توانی بگوئ : اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِوُلْدِی وَ أَهْلِ بَیْتِی وَ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ فِیکَ الْیَقِینَ وَ الْعَفْوَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ الرَّحْمَةَ وَ الْمَغْفِرَةَ وَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
7951- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ أَبِی سَمَّاکٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْفَجْرَ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ قِرَاءَتِهِ فِی الثَّانِیَةِ جَهَرَ بِصَوْتِهِ نَحْواً مِمَّا کَانَ یَقْرَأُ وَ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
******
ترجمه:
أَبِی سَمَّاکٍ : نمازصبح را پشت سرحضرت صادق علیه السلام خواندم ایشان دررکعت دوم بعد ازقرائت صدای خود رابالابرده واین دعا را خواندند : اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
7952- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُنُوتُ قُنُوتُ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بَعْدَ الْقِرَاءَةِ تَقُولُ فِی الْقُنُوتِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کَمَا هَدَیْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کَمَا أَکْرَمْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنِ اخْتَرْتَ (4) لِدِینِکَ وَ خَلَقْتَهُ لِجَنَّتِکَ اللَّهُمَّ لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام قنوت روزجمعه دررکعت اول بعد ازقرائت بگو: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کَمَا هَدَیْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کَمَا أَکْرَمْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنِ اخْتَرْتَ لِدِینِکَ وَ خَلَقْتَهُ لِجَنَّتِکَ اللَّهُمَّ لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ.
7953- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ
ص: 275
بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ أَبِی سَمَّاکٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی فِی قُنُوتِ الْوَتْرِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ- وَ قَالَ یُجْزِی فِی الْقُنُوتِ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درقنوت نمازوتربگو: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ- وفرمودند : سه مرتبه تسبیحات هم کفایت میکند
7954- 6- (1) وَ فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ رَوَی سُلَیْمَانُ بْنُ حَفْصٍ الْمَرْوَزِیُّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الرِّضَا ع یَعْنِی الثَّالِثَ قَالَ: قَالَ: لَا تَقُلْ فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ فِی الْقُنُوتِ وَ سَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ.
أَقُولُ: وَ الْأَدْعِیَةُ فِی الْقُنُوتِ کَثِیرَةٌ جِدّاً وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حضرت هادی علیه السلام : درقنوت روزجمعه نگو: وَ سَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ.
(3) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی قُنُوتِ الْفَرِیضَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ فِی قُنُوتِ الْوَتْرِ
باب درقنوت نمازهای واجب دعا ودرقنوت نمازوتراستغفارمستحب است .
7955- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: الْقُنُوتُ فِی الْوَتْرِ الِاسْتِغْفَارُ وَ فِی الْفَرِیضَةِ الدُّعَاءُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (5)
ص: 276
وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبَانٍ نَحْوَهُ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ بِالسَّنَدِ الثَّانِی (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درقنوت نمازوتراستغفارودرنمازهای واجب دعا مستحب است .
(5) 9 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ فِی الْقُنُوتِ بِکُلِّ مَا جَرَی عَلَی اللِّسَانِ
باب درقنوت هردعائ که برزبان جاری شد اشکال ندارد .
7956- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ وَ مَا یُقَالُ فِیهِ فَقَالَ مَا قَضَی اللَّهُ عَلَی لِسَانِکَ وَ لَا أَعْلَمُ فِیهِ (7) شَیْئاً مُوَقَّتاً.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازقنوت واینکه چه دعائ گفته شود ؟ فرمودند : هرچه را که خداوند برزبانت جاری کرد وچیزخاصی سراغ ندارم (وجود ندارد )
7957- 2- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْوَتْرِ هَلْ فِیهِ شَیْ ءٌ مُوَقَّتٌ یُتَّبَعُ وَ یُقَالُ فَقَالَ لَا أَثْنِ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص- وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ الْعَظِیمِ ثُمَّ قَالَ کُلُّ ذَنْبٍ عَظِیمٌ (9).
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (10) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ
ص: 277
الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ ذَکَرَ الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) سؤال شده است که :آیا در قنوت نماز وتر دعای کوتاهی که گفته شود وجود دارد؟ امام فرمودند : نه خداوند عزوجل را ثنا گوو درود بر نبی اکرم (صلی الله علیه و آ له) بفرست و استغفارکن برای گناه بزرگت سپس فرمودند: هر گناهی بزرگ است!
7958- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا أَقُولُ: فِی وَتْرِی فَقَالَ مَا قَضَی اللَّهُ عَلَی لِسَانِکَ وَ قَدَّرَهُ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم درنمازوترچه بگویم ؟ فرمودند ؟ هرچه خداوند ازروی قضا وقدرخود برزبانت جاری کرد .
7959- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِیهِ قَوْلٌ مَعْلُومٌ فَقَالَ أَثْنِ عَلَی رَبِّکَ وَ صَلِّ عَلَی نَبِیِّکَ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد آیا درقنوت دعای خاصی وجود دارد ؟ فرمودند : حمد وثنای خداوند گفته وبرپیامبرت صلوات فرستاده وازگناهان خود استغفارکن .
7960- 5- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ بِإِسْنَادِهِ یَرْفَعُ الْحَدِیثَ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَبْعَةُ مَوَاطِنَ لَیْسَ فِیهَا دُعَاءٌ مُوَقَّتٌ الصَّلَاةُ عَلَی الْجَنَائِزِ وَ الْقُنُوتُ وَ الْمُسْتَجَارُ وَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةُ وَ الْوُقُوفُ بِعَرَفَاتٍ وَ رَکْعَتَا الطَّوَافِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السُّجُودِ (4) وَ الدُّعَاءِ (5) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمود : در هفت مکان دعای مُوَقَّت(محدود و مشخصی) نیست : نماز بر جنازه و قنوت و مُسْتجار(پشت کعبه) و صفا و مروه و وقوف در عرفات و دو رکعت نماز طواف
ص: 278
(1) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِغْفَارِ فِی قُنُوتِ الْوَتْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً فَمَا زَادَ وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنَ النَّارِ سَبْعاً وَ أَنْ یَقُولَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ ثَلَاثَمِائَةِ مَرَّةٍ وَ یَدْعُوَ لِلْمُؤْمِنِینَ قَبْلَ دُعَائِهِ لِنَفْسِهِ
باب مستحب است درقنوت وترهفتاد مرتبه وبیشتراستغفار- هفت مرتبه پناه بردن بخدا ازجهنم هفت مرتبه - سیصدمرتبه گفتن العفو- دعای به مومنین سپس دعای شخصی .
7961- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اسْتَغْفِرِ اللَّهَ فِی الْوَتْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازوترهفتاد باراستغفارکن .
7962- 2- (3) وَ 7963- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَالَ فِی وَتْرِهِ إِذَا أَوْتَرَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ وَاظَبَ عَلَی ذَلِکَ حَتَّی تَمْضِیَ سَنَةٌ کَتَبَهُ اللَّهُ عِنْدَهُ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحَارِ وَ وَجَبَتْ لَهُ الْمَغْفِرَةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ-.
وَ
رَوَاهُ فِی (ثَوَابِ الْأَعْمَالِ) (5) وَ فِی (الْخِصَالِ) (6) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ وَ لَا أَعْلَمُهُ إِلَّا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ هُوَ قَائِمٌ.
وَ
رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی (الْمَحَاسِنِ) (7) عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ مِثْلَهُ وَ تَرَکَ قَوْلَهُ لَا أَعْلَمُهُ
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: «هرکس در نماز وترش هفتاد بار بگوید استغفر الله ربی و اتوب الیه، و تا یک سال مواظبت بر این نماید، خدا نام او را به درگاه خویش از جمله "مستغفرین بالاسحار" ]آمرزیدگان سحرگاهان[ مکتوب فرماید و آمرزش خداوند عزوجل بر او مسلم گردد.»
7964- 4- (8) قَالَ: وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فِی
ص: 279
الْوَتْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ سَبْعَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله همیشه درنمازوترهفتاد مرتبه می کردند وهفت بارعرض می کردند (خدایا )این جایگاه کسیسکه ازآتش (جهنم )به توپناهنده می شود . هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ
7965- 5- (1) قَالَ: وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ سَیِّدُ الْعَابِدِینَ ع یَقُولُ الْعَفْوَ الْعَفْوَ ثَلَاثَمِائَةِ مَرَّةٍ فِی الْوَتْرِ فِی السَّحَرِ.
******
ترجمه:
حضرت سجاد علیه السلام درسحرونمازوترسیصد مرتبه می گفتند : العفو العفو
7966- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذَ عَنْ أَحَدِهِمَا یَعْنِی أَبَا جَعْفَرٍ وَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْ فِی قُنُوتِ الْوَتْرِ وَ ذَکَرَ دُعَاءً طَوِیلًا ثُمَّ قَالَ وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ سَبْعِینَ مَرَّةً.
******
ترجمه:
حضرت باقریا صادق علیهما السلام فرمودند : درقنوت وتریک دعای طولانی را سفارش کردند وبعد ازآن هفتاد باراستغفار.
7967- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ فِی الْوَتْرِ فِی آخِرِ اللَّیْلِ سَبْعِینَ مَرَّةً.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ (4) قَالَ کَانُوا یَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ فِی آخِرِ الْوَتْرِ فِی آخِرِ اللَّیْلِ سَبْعِینَ مَرَّةً (5)
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درتفسیرآیه شریفه وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ فرمودند : یعنی درآخرشب درنمازوترهفتاد مرتبه استغفارمی کنند .
مثل همین روایت با یک اضافه را معاویه بن عمارنقل کرده وآن اضافه اینکه مومنان هرشب درنمازوترهفتاد باراستغفارمی کنند .
7968- 8- (6) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی اسْتَغْفِرِ اللَّهَ فِی الْوَتْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درنمازوترهفتاد باراستغفارکن
ص: 280
7969- 9- (1) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ فَقَالَ اسْتَغْفَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی الْوَتْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لِأَرْبَعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَ دُعَائِهِ لِنَفْسِهِ (3).
******
ترجمه:
ابوبصیر گوید: محضرامام صادق (علیه السلام)سوال کردم«الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ چه کسانی هستند»؟ در جواب گفت: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در نماز وتر خود هفتاد بار استغفار می کرد».
(4) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ نَصْبِ الْیُسْرَی وَ عَدِّ الْأَذْکَارِ بِالْیُمْنَی فِی الْوَتْرِ
باب مستحب است درنمازوتردست چپ را به دعا بلند کند وبا دست راست ذکرهارا بشمارد .
7970- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اسْتَغْفِرِ اللَّهَ فِی الْوَتْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً تَنْصِبُ یَدَکَ الْیُسْرَی وَ تَعُدُّ بِالْیُمْنَی الِاسْتِغْفَارَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ السَّرَّاجِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: «در نماز وتر هفتاد بار استغفار کن؛ درحالی که دست چپ را بلند کرده و با دست راست تعداد استغفار را می شمری.»
7971- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَرَّ بِی رَجُلٌ وَ أَنَا أَدْعُو فِی صَلَاتِی
ص: 281
بِیَسَارِی فَقَالَ یَا عَبْدَ اللَّهِ بِیَمِینِکَ فَقُلْتُ یَا عَبْدَ اللَّهِ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی حَقّاً عَلَی هَذِهِ کَحَقِّهِ عَلَی هَذِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود:
«مردی به من گذر کرد و من در نمازم دست چپ را برای دعا بلند کرده بودم.
پس گفت: یا عبدالله! با دست راستد دعا کن، من گفتم: ای بنده ی خدا! راستی که خداوند تبارک و تعالی، براین هم حقی دارد، مانند حق او بدان. »
(1) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالْقُنُوتِ مُقَابِلَ الْوَجْهِ فِی غَیْرِ التَّقِیَّةِ وَ کَرَاهَةِ مُجَاوَزَتِهِمَا لِلرَّأْسِ وَ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ عِنْدَ رَفْعِهِمَا
باب اگرتقیه درکارنباشد مستحب است درقنوت دستهارا تا مقابل صورت بالا ببرد ومکروه است تا مقابل سر(بالاترازپیشانی) بالا ببرد . گفتن تکبیر همزمان با بلند کردن دستها هم مستحب است .
7972- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: تَرْفَعُ یَدَیْکَ فِی الْوَتْرِ حِیَالَ وَجْهِکَ وَ إِنْ شِئْتَ تَحْتَ ثَوْبِکَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود: درقنوت وترهردودست خود را تا مقابل صورت بالا ببرواگرخواستی اززیرلباست دستهایت را بلند کن .
7973- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَخَافُ أَنْ أَقْنُتَ وَ خَلْفِی مُخَالِفُونَ فَقَالَ رَفْعُکَ یَدَیْکَ یُجْزِی یَعْنِی رَفْعَهُمَا کَأَنَّکَ تَرْکَعُ.
******
ترجمه:
عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ : محضرامام صادق علیه السلام عرض کردم می ترسم قنوت بخوانم چون ممکنه پشت سرم سنی باشد فرمودند : اینکه فقط دستهایت بلند کنی کافی است یعنی بالا ببرانگاردرحال رکوع هستی .
7974- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی الْفَقِیهِ ع أَسْأَلُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فَکَتَبَ إِذَا کَانَتْ ضَرُورَةٌ شَدِیدَةٌ فَلَا تَرْفَعِ الْیَدَیْنِ وَ قُلْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ : نامه نوشتم محضرفقیه(ظاهرا منظورحضرت هادی علیه السلام است ) وازقنوت پرسیدم . حضرت نوشتند اگرضرورت (تقیه) شدید باشد دستها را بالا نبروفقط سه مرتبه بگوبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
ص: 282
7975- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ لَا تَرْفَعْ یَدَیْکَ بِالدُّعَاءِ فِی الْمَکْتُوبَةِ تُجَاوِزُ بِهِمَا رَأْسَکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: درنمازواجب آنقدردستها را بالا نبرکه ازسرت هم بلندترباشد
7976- 5- (2) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ وَ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلًا (3)- أَنَّ التَّبَتُّلَ هُنَا رَفْعُ الْیَدَیْنِ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام درتفسیرآیه شریفه وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلًا فرمودند : تبتل دراینجا بالا بردن دستها درنمازاست .
7977- 6- (4) قَالَ وَ فِی رِوَایَةِ أَبِی بَصِیرٍ هُوَ رَفْعُ یَدِکَ إِلَی اللَّهِ وَ تَضَرُّعُکَ إِلَیْهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ عِنْدَ رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالْقُنُوتِ فِی تَکْبِیرَةِ الْإِحْرَامِ (5).
******
ترجمه:
درروایت ابوبصیرگفتند : تبتل یعنی بالابردن دست وتضرع کردن توبدرگاه خداوند است .
(6) 13 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ فِی الْقُنُوتِ عَلَی الْعَدُوِّ وَ تَسْمِیَتِهِ
باب جائزاست درقنوت نامبردن دشمن ونفرین کردن به او.
7978- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَدْعُو فِی الْوَتْرِ عَلَی الْعَدُوِّ وَ إِنْ شِئْتَ سَمَّیْتَهُمْ وَ تَسْتَغْفِرُ الْحَدِیثَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : در (قنوت) نماز وتر به دشمن نفرین می کنی و اگر خواستی نام آنها را هم می بری و استغفار هم می کنی!
ص: 283
7979- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ ثَعْلَبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ هِلَالٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَدْ قَنَتَ وَ دَعَا عَلَی قَوْمٍ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ وَ عَشَائِرِهِمْ وَ فَعَلَهُ عَلِیٌّ ع بَعْدَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه در حدیثی فرمود : همانا رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله قنوت گرفت و گروهی را با نامشان و نام پدرانشان و قبیله هایشان نفرین نمود و امام علی صلوات اللَّه علیه نیز بعد از او این کار را انجام داد!
7980- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ یَعْنِی أَبَا الْحَسَنِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ عَرَفْتُ بَعْضَ (3) هَؤُلَاءِ الْمَمْطُورَةِ فَأَقْنُتُ عَلَیْهِمْ فِی صَلَاتِی قَالَ نَعَمْ اقْنُتْ عَلَیْهِمْ فِی صَلَاتِکَ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْبَرَاثِیِّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ کَتَبْتُ إِلَی الْعَسْکَرِیِّ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4) أَقُولُ: الْوَاقِفِیَّةُ کَانُوا یُعْرَفُونَ بَیْنَ الشِّیعَةِ بِالْمَمْطُورَةِ أَیِ الْکِلَابِ الَّتِی أَصَابَهَا الْمَطَرُ لِشِدَّةِ اجْتِنَابِهِمْ لَهُمْ ذَکَرَهُ بَعْضُ عُلَمَائِنَا وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ (6).
******
ترجمه:
إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُقْبَةَ : نامه نوشتم محضرامام ابو الحسن (هادی) علیه السلام : جانم قربان شما من بعضی ازافراد ممطور را می شناسم آیا درقنوت نمازمی توانم آنها رانفرین(لعن) کنم ؟ حضرت درجواب نوشتند : بله درنمازت آنهارا نفرین کن .
می گویم : ممطورهمان واقفیه (کسانیکه امامت حضرت رضا علیه السلام راقبول ندارند)هستند که بین شیعیان به ممطورمعروف بوده اند یعنی سگ باران خورده وخیس شده تا نهایت تنفرخود نسبت به آنها اظهارکنند این مطلب را بعضی ازعلماء ذکرکرده اند .
ص: 284
(1) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ الْأَئِمَّةِ ع وَ تَسْمِیَتِهِمْ جُمْلَةً فِی الْقُنُوتِ وَ غَیْرِهِ
باب مستحب است ذکرائمه علیهم السلام درقنوت وجاهای دیگرونامبرد ازآنها بصورت کلی .
7981- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لَهُ أُسَمِّی الْأَئِمَّةَ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ أَجْمِلْهُمْ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حلبی : آیا می توانم درنمازاسامی ائمه را ذکرکنم ؟ فرمودند : بصورت اجمال وکلی اشکال ندارد .
7982- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ قَالَ فِی قُنُوتِ الْجُمُعَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَئِمَّةِ الْمُؤْمِنِینَ (7)- اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ خَلَقْتَهُ لِدِینِکَ وَ مِمَّنْ خَلَقْتَ لِجَنَّتِکَ- قُلْتُ أُسَمِّی الْأَئِمَّةَ قَالَ سَمِّهِمْ جُمْلَةً.
******
ترجمه:
حلبی گوید : (امام صادق علیه السلام) در مورد قنوت نماز جمعه فرمود بگو :
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِمَّنْ خَلَقْتَهُ لِدِينِكَ وَ مِمَّنْ خَلَقْتَ لِجَنَّتِكَ
گفتم : آیا ائمه را نام ببرم؟ فرمود : به طور مجمل و کلی بگو!
(8) 15 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ قَضَاءِ الصَّلَاةِ وَ لَا الْقُنُوتِ عَلَی مَنْ نَسِیَهُ حَتَّی رَکَعَ وَ اسْتِحْبَابِ الرُّجُوعِ إِنْ ذَکَرَ قَبْلَ وُصُولِ یَدَیْهِ إِلَی رُکْبَتَیْهِ
باب اگرقنوت را فراموش ودررکوع متوجه شد قضای آن نمازوقنوت هیچکدام واجب نیست واگرقبل ازاینکه دستهایش به زانوبرسد متوجه شد مستحب است برگردد .
7983- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ
ص: 285
مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ الْقُنُوتَ فِی الْمَکْتُوبَةِ قَالَ لَا إِعَادَةَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت ابوالحسن سوال کرد کسی درنمازواجب قنوت را فراموش کرده حضرت فرمودند : اعاده لازم نیست .
7984- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی الْقُنُوتَ فِی الْوَتْرِ أَوْ غَیْرِ الْوَتْرِ فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ قَالَ إِنْ ذَکَرَهُ وَ قَدْ أَهْوَی إِلَی الرُّکُوعِ قَبْلَ أَنْ یَضَعَ یَدَیْهِ عَلَی الرُّکْبَتَیْنِ فَلْیَرْجِعْ قَائِماً وَ لْیَقْنُتْ ثُمَّ لْیَرْکَعْ وَ إِنْ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی الرُّکْبَتَیْنِ فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه قنوت نمازوتر نماز دیگری را فراموش کرده فرمودند : چیزی بعهده اونیست . اگرخم شده وقبل ازاینکه دستش به ذانوبرسد متوجه شد باید برگردد بحال ایستاده وقنوت را بخواند وبعد به رکوع برود ولی اگردستش به زانورسید باید نمازش را ادامه دهد وچیزی هم بعهده اش نیست .
7985- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ نَسِیَ الرَّجُلُ الْقُنُوتَ فِی شَیْ ءٍ مِنَ الصَّلَاةِ حَتَّی یَرْکَعَ فَقَدْ جَازَتْ صَلَاتُهُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَدَعَهُ مُتَعَمِّداً.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ قَضَاءِ الْقُنُوتِ (3) وَ لَا یُنَافِی عَدَمَ الْوُجُوبِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگرکسی قنوت را فراموش کرد (ومتوجه نشد تا اینکه )رکوع انجام داد نمازش درست است وچیزی هم بعهده اش نیست ولی نمی تواند عمدا آنرا ترک کند
(4) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِقْبَالِ الْقِبْلَةِ وَ قَضَاءِ الْقُنُوتِ إِنْ نَسِیَهُ ثُمَّ ذَکَرَهُ بَعْدَ الْفَرَاغِ وَ لَوْ فِی الطَّرِیقِ
باب اگرقنوت رافراموش کرد وبعد ازنمازمتوجه شد مستحب روبقبله قضای آنرا انجام بدهد ولو درراه باشد .
7986- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ
ص: 286
ع رَجُلٌ نَسِیَ الْقُنُوتَ (فَذَکَرَهُ) (1) وَ هُوَ فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ فَقَالَ یَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ ثُمَّ لْیَقُلْهُ ثُمَّ قَالَ إِنِّی لَأَکْرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَرْغَبَ عَنْ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص أَوْ یَدَعَهَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
زراره : محضر امام باقرعلیه السلام عرض کردم کسی قنوت را فراموش ودرراه متوجه شد فرمودند : روبقبله وقنوت را بخواند سپس فرمودند : من ناخوش دارم که شخصی به سنت پیامبربی رغبت باشد یا آنرا رها کند
7987- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَذْکُرُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی الرَّجُلِ إِذَا سَهَا فِی الْقُنُوتِ قَنَتَ بَعْدَ مَا یَنْصَرِفُ وَ هُوَ جَالِسٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه قنوت را فراموش کرده فرمودند : قنوت راانجام دهد بعد ازآنکه نمازتمام وهنوزنشسته است .
(4) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ قُنُوتِ الْمَسْبُوقِ مَعَ الْإِمَامِ وَ إِجْزَائِهِ لَهُ
باب مستحب است برای کسیکه درجماعت یک رکعت عقب با امام قنوت را بخواند وازقنوت خودش هم کفایت میکند .
7988- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ الْخَرَّازِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَدْخُلُ الرَّکْعَةَ الْأَخِیرَةَ مِنَ الْغَدَاةِ مَعَ الْإِمَامِ فَقَنَتَ الْإِمَامُ أَ یَقْنُتُ مَعَهُ قَالَ نَعَمْ وَ یُجْزِیهِ مِنَ الْقُنُوتِ لِنَفْسِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه دررکعت دوم نمازصبح اقتدا می کند آیا همراه امام قنوت بخواند ؟فرمودند : بله وازقنوت خودش هم کفایت می کند .
(6) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَضَاءِ الْقُنُوتِ لِمَنْ نَسِیَهُ وَ ذَکَرَهُ بَعْدَ الرُّکُوعِ وَ حُکْمِ الْوَتْرِ وَ الْغَدَاةِ
باب کسیکه قنوت را فراموش کرده وبعد ازرکوع متوجه شد قضای آن قنوت مستحب است وحکم نمازوتروصبح .
7989- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ
ص: 287
عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ قَالا سَأَلْنَا أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی الْقُنُوتَ حَتَّی یَرْکَعَ قَالَ یَقْنُتُ بَعْدَ الرُّکُوعِ فَإِنْ لَمْ یَذْکُرْ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت باقرعلیه السلام سوال کردیم کسی قنوت را فراموش کرده وبعد ازرکوع متوجه شده فرمودند: بعد اررکوع قنوت را بخواند واگر یادش نیامد چیزی بعهده اش نیست
7990- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ یَنْسَاهُ الرَّجُلُ فَقَالَ یَقْنُتُ بَعْدَ مَا یَرْکَعُ فَإِنْ لَمْ یَذْکُرْ حَتَّی یَنْصَرِفَ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
سوال کردم ازحضرت صادق علیه السلام کسی قنوت را فراموش می کند فرمودند : بعدازرکوع انجام دهد اگرتا آخرنمازمتوجه نشد چیزی بعهده اش نیست .
7991- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ ذَکَرَ أَنَّهُ لَمْ یَقْنُتْ حَتَّی رَکَعَ قَالَ فَقَالَ یَقْنُتُ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ.
******
ترجمه:
به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم دررکوع متوجه می شود که قنوت را نخوانده فرمودند : بعد از رکوع انجام دهد .
7992- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی الْقُنُوتَ حَتَّی یَرْکَعَ أَ یَقْنُتُ قَالَ لَا.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ تَارَةً وَ عَلَی التَّقِیَّةِ أُخْرَی لِمَا مَرَّ (4).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردیم کسی قنوت را فراموش کرده ورکوع را انجام داد آیاقنوت را انجام دهد ؟ فرمودند : خیر
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل برعدم وجوب کرده اند یا برتقیه .
7993- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْوَتْرِ قَالَ قَبْلَ الرُّکُوعِ قَالَ فَإِنْ نَسِیتُ أَقْنُتُ إِذَا رَفَعْتُ رَأْسِی فَقَالَ لَا.
قَالَ الصَّدُوقُ إِنَّمَا مَنَعَ الصَّادِقُ ع مِنْ ذَلِکَ فِی الْوَتْرِ وَ الْغَدَاةِ (6) خِلَافاً لِلْعَامَّةِ لِأَنَّهُمْ یَقْنُتُونَ فِیهِمَا بَعْدَ الرُّکُوعِ وَ إِنَّمَا أُطْلِقَ ذَلِکَ فِی
ص: 288
سَائِرِ الصَّلَوَاتِ لِأَنَّ جُمْهُورَ الْعَامَّةِ لَا یَرَوْنَ الْقُنُوتَ فِیهَا.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ:سوال کردم ازحضرت صادق علیه السلام از قنوت وترقبل ازرکوع عرض کرد (آیا)بعد ازرکوع آنرا انجام دهم فرمودند :خیر
مرحوم صدوق : اینکه حضرت منع کردند(خواندن قنوت بعد ازرکوع) درنمازوتروصبح بخاطرمخالفت عامه است چون آنها دراین دومورد(وتروصبح) بعد ازرکوع قنوت را می خوانند ولی اینکه درسایرنمازها نظرشان مطلق است (قضای قنوت را لازم نمی دانند)چون اصلا قنوت درآنها را واجب نمی دانند .
7994- 6- (1) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ الْقُنُوتَ حَتَّی رَکَعَ مَا حَالُهُ قَالَ تَمَّتْ صَلَاتُهُ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی قنوت را فراموش کرده وبعد ازرکوع متوجه شده وظیفه اش چیست ؟ فرمودند:نمازش کامل است وچیزی هم بعده اش نیست .
(3) 19 بَابُ جَوَازِ الْقُنُوتِ بِغَیْرِ الْعَرَبِیَّةِ مَعَ الضَّرُورَةِ وَ أَنْ یَدْعُوَ الْإِنْسَانُ بِمَا شَاءَ وَ جَوَازِ الْبُکَاءِ وَ التَّبَاکِی فِی الْقُنُوتِ وَ غَیْرِهِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ
باب جایزاست خواندن قنوت بغیرعربی درحالت ضرورت واینکه هردعائ که خواست می تواند بخواهد .وگریه وتباکی درقنوت وجاهای دیگرنمازبخاطرخوف ازخداوند جایزاست .
7995- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَکَلَّمُ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ بِکُلِّ شَیْ ءٍ یُنَاجِی رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
علی بن مهزیار نقل کرده است که سوال کردم از امام باقر(ع) راجع به شخصی در نماز واجب تکلم می کند(بغیرعربی) به هر آنچه مناجات نماید به وسیله آن پروردگارش را، فرمود : بلی
7996- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الثَّانِی ع لَا بَأْسَ أَنْ یَتَکَلَّمَ الرَّجُلُ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ بِکُلِّ شَیْ ءٍ یُنَاجِی بِهِ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
امام باقر(ع) :اشکال ندارد شخص در نماز واجب تکلم کند به هر آنچه مناجات می کند به وسیله آن پروردگارش را .
7997- 3- (6) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع کُلُّ شَیْ ءٍ مُطْلَقٌ حَتَّی یَرِدَ فِیهِ نَهْیٌ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرچیزی (کاری)حلال است مگراینکه ازآن نهی شده باشد .
7998- 4- (8) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع کُلُّ مَا نَاجَیْتَ بِهِ رَبَّکَ
ص: 289
فِی الصَّلَاةِ فَلَیْسَ بِکَلَامٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ (2) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی حُکْمِ الْبُکَاءِ وَ التَّبَاکِی وَ عَلَی جَوَازِ قُنُوتِ الْأَعْجَمِ بِغَیْرِ الْعَرَبِیَّةِ فِی الْقِرَاءَةِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکلامی که بوسیله آن درنمازبا خداوند مناجات می کنی کلام (مبطل )نیست
(5) 20 بَابُ جَوَازِ الْجَهْرِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی الْقُنُوتِ
باب آهسته وبلند خواندن قنوت جائزاست .
7999- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْعُبَیْدِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْمَاضِیَ ع عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَجْهَرَ بِالتَّشَهُّدِ وَ الْقَوْلِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الْقُنُوتِ فَقَالَ إِنْ شَاءَ جَهَرَ وَ إِنْ شَاءَ لَمْ یَجْهَرْ.
******
ترجمه:
علی بن یقطین گوید:از امام کاظم علیه السلام پرسیدم :آیا صلاح است که شخص در تشهد و ذکر رکوع و ذکر سجده و قنوت جهر کند(با صدای بلند و آشکار بگوید)؟ امام فرمودند :اگر خواست (در این موارد) با صدای بلند و جهر بخواند و اگر هم خواست بلند و جهر نخواند.
8000- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ لَهُ أَنْ یَجْهَرَ بِالتَّشَهُّدِ وَ الْقَوْلِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الْقُنُوتِ فَقَالَ إِنْ شَاءَ جَهَرَ وَ إِنْ شَاءَ لَمْ یَجْهَرْ.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ
ص: 290
جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
علی بن جعفر گوید:از امام کاظم علیه السلام پرسیدم :آیا صلاح است که شخص در تشهد و ذکر رکوع و ذکر سجده و قنوت جهر کند(با صدای بلند و آشکار بگوید)؟ امام فرمودند :اگر خواست (در این موارد) با صدای بلند و جهر بخواند و اگر هم خواست بلند و جهر نخواند.
(2) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ بِالْقُنُوتِ فِی الصَّلَاةِ الْجَهْرِیَّةِ وَ غَیْرِهَا إِلَّا لِلْمَأْمُومِ
باب مستحب است قنوت باصدای بلند باشد چه نمازجهری باشد یا نه مگرماموم .
8001- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الْقُنُوتُ کُلُّهُ جِهَارٌ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : همه قنوتها بلند خوانده می شود .
8002- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ أَبِی سَمَّاکٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْفَجْرَ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ قِرَاءَتِهِ فِی الثَّانِیَةِ جَهَرَ بِصَوْتِهِ نَحْواً مِمَّا کَانَ یَقْرَأُ وَ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجَمَاعَةِ (6).
******
ترجمه:
راوی گوید:من نماز صبح را پشت سر امام صادق علیه السلام خواندم، آن حضرت وقتی در رکعت دوم از قرائت فارغ شدند صدای خود را همانطور که در حال قرائت بلند نموده بودند، بالا آوردند و(در قنوت) گفتند:
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ
(7) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ طُولِ الْقُنُوتِ خُصُوصاً فِی الْوَتْرِ
باب مستحب است طولانی کردن قنوت خصوصا درنمازوتر.
8003- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص
ص: 291
أَطْوَلُکُمْ قُنُوتاً فِی دَارِ الدُّنْیَا أَطْوَلُکُمْ رَاحَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی الْمَوْقِفِ.
******
ترجمه:
پیامبر (ص ) :هر کسی از شما قنوتش در این دنیا طولانی تر باشد، در آخرت در موقف
محشر راحتی او بیشتر خواهد بود.
14- 8004- 2- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ أَبِی ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَطْوَلُکُمْ قُنُوتاً فِی دَارِ الدُّنْیَا أَطْوَلُکُمْ رَاحَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی الْمَوْقِفِ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
پیامبر (ص ) :هر کسی از شما قنوتش در این دنیا طولانی تر باشد، در آخرت در موقف
محشر راحتی او بیشتر خواهد بود.
8005- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ وَرَدَ عَنْهُمْ ع أَفْضَلُ الصَّلَاةِ مَا طَالَ قُنُوتُهَا.
******
ترجمه:
از امامان معصوم (ع ) وارد شده است که بهترین نمازها آن است که قنوت آن طولانى تر باشد
8006- 4- (4) قَالَ وَ رَوَی عَلِیُّ بْنُ إِسْمَاعِیلَ الْمِیثَمِیُّ فِی کِتَابِهِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی الصَّادِقِ ع قَالَ: صَلِّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ الْغَدَاةَ بِالْجُمُعَةِ وَ الْإِخْلَاصِ- وَ اقْنُتْ فِی الثَّانِیَةِ بِقَدْرِ مَا قُمْتَ (5) فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی.
أَقُولُ: وَ الْقُنُوتَاتُ الْمَرْوِیَّةُ عَنْهُمْ ع الْمُشْتَمِلَةُ عَلَی الْأَدْعِیَةِ الطَّوِیلَةِ کَثِیرَةٌ جِدّاً (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :نمازصبح جمعه را با سوره جمعه وتوحید بخوان وقنوت دررکعت دوم به اندازه طولانی شدن رکعت اول طولانی کن .
ص: 292
(1) 23 بَابُ کَرَاهَةِ رَدِّ الْیَدَیْنِ مِنَ الْقُنُوتِ عَلَی الرَّأْسِ وَ الْوَجْهِ فِی الْفَرَائِضِ وَ اسْتِحْبَابِهِ فِی نَوَافِلِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ
باب درنمازهای واجب مکروه است بعد ازقنوت دستهارا برسروصورت بکشد ولی درنافله شبانه روزی مستحب است .
8007- 1- (2) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ع یَسْأَلُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْفَرِیضَةِ إِذَا فَرَغَ مِنْ دُعَائِهِ أَنْ یَرُدَّ یَدَیْهِ عَلَی وَجْهِهِ وَ صَدْرِهِ لِلْحَدِیثِ الَّذِی رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ أَجَلُّ مِنْ أَنْ یَرُدَّ یَدَیْ عَبْدٍ صِفْراً بَلْ یَمْلَؤُهُمَا مِنْ رَحْمَتِهِ أَمْ لَا یَجُوزُ فَإِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا ذَکَرَ أَنَّهُ عَمِلَ فِی الصَّلَاةِ فَأَجَابَ ع رَدُّ الْیَدَیْنِ مِنَ الْقُنُوتِ عَلَی الرَّأْسِ وَ الْوَجْهِ غَیْرُ جَائِزٍ فِی الْفَرَائِضِ وَ الَّذِی عَلَیْهِ الْعَمَلُ فِیهِ إِذَا رَجَعَ یَدَهُ فِی قُنُوتِ الْفَرِیضَةِ وَ فَرَغَ مِنَ الدُّعَاءِ أَنْ یَرُدَّ بَطْنَ رَاحَتَیْهِ مَعَ (3) صَدْرِهِ تِلْقَاءَ رُکْبَتَیْهِ عَلَی تَمَهُّلٍ وَ یُکَبِّرُ وَ یَرْکَعُ.
وَ الْخَبَرُ صَحِیحٌ وَ هُوَ فِی نَوَافِلِ النَّهَارِ وَ اللَّیْلِ دُونَ الْفَرَائِضِ وَ الْعَمَلُ بِهِ فِیهَا أَفْضَلُ أَقُولُ: وَ یَأْتِی الْحَدِیثُ الْمَذْکُورُ فِی السُّؤَالِ فِی أَحَادِیثِ الدُّعَاءِ (4).
ص: 293
******
ترجمه:
حمیری به صاحب الزمان عَجَّلَ اللَّه تَعَالَی فَرَجَه نامه نوشت و از ایشان در مورد قنوت در نماز فریضه سؤال کرد که آیا به خاطر حدیثی که روایت شده است که اللَّه جَلَّ جلاله بزرگتر از آن است که دستان بنده خود را خالی برگرداند، بلکه آنها را از رحمت خود پُر می کند، هنگامی که از دعایش فارغ شد، دستانش را بر سینه و صورت خود برگرداند یا اینکه این کار جائز نیست؟ زیرا برخی اصحاب ما ذکر کرده اند که این یک عمل در نماز محسوب می شود!
امام صلوات اللَّه علیه جواب فرمودند : برگرداندن دستها از قنوت بر سر و صورت، در نمازهای فریضه جائز نیست و آنچه در این مورد عمل می شود این است که هنگامی که دستش را از قنوت فریضه برگرداند و از دعا فارغ شد، به آرامی کف دو دستش را محاذی زانوهایش بر سینه اش بکشد و (سپس) اللَّهُ أَکْبَر بگوید و به رکوع برود!
و آن خبر هم صحیح است و در نوافل روز و شب می باشد، نه در فریضه ها، و عمل به آن در آن (یعنی نوافل) افضل است!
ص: 294
أَبْوَابُ الرُّکُوعِ (1)
(2) 1 بَابُ کَیْفِیَّتِهِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ
باب چگونگی رکوع وبعضی ازاحکام آن
8008- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَرْکَعَ فَقُلْ وَ أَنْتَ مُنْتَصِبٌ اللَّهُ أَکْبَرُ- ثُمَّ ارْکَعْ وَ قُلِ اللَّهُمَّ (4) لَکَ رَکَعْتُ وَ لَکَ أَسْلَمْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبِّی خَشَعَ لَکَ قَلْبِی وَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی وَ مُخِّی وَ عَصَبِی وَ عِظَامِی وَ مَا أَقَلَّتْهُ قَدَمَایَ غَیْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ وَ لَا مُسْتَحْسِرٍ (5) سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ- ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فِی تَرْتِیلٍ (6)- وَ تَصُفُّ فِی رُکُوعِکَ بَیْنَ قَدَمَیْکَ تَجْعَلُ بَیْنَهُمَا قَدْرَ شِبْرٍ وَ تُمَکِّنُ رَاحَتَیْکَ مِنْ رُکْبَتَیْکَ وَ تَضَعُ یَدَکَ الْیُمْنَی عَلَی رُکْبَتِکَ الْیُمْنَی قَبْلَ الْیُسْرَی
ص: 295
وَ بَلِّغْ (1) بِأَطْرَافِ أَصَابِعِکَ عَیْنَ الرُّکْبَةِ وَ فَرِّجْ أَصَابِعَکَ إِذَا وَضَعْتَهَا عَلَی رُکْبَتَیْکَ وَ أَقِمْ صُلْبَکَ وَ مُدَّ عُنُقَکَ وَ لْیَکُنْ نَظَرُکَ بَیْنَ قَدَمَیْکَ ثُمَّ قُلْ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- وَ أَنْتَ مُنْتَصِبٌ قَائِمٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَهْلِ الْجَبَرُوتِ وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْعَظَمَةُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- تَجْهَرُ بِهَا صَوْتَکَ ثُمَّ تَرْفَعُ یَدَیْکَ بِالتَّکْبِیرِ وَ تَخِرُّ سَاجِداً.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام :وقتى خواستى رکوع کنى، پس درحاليکه صاف ايستاده اى بگو: "اللَّهُ أَکْبَرُ"سپس رکوع کن وبگو: اللَّهُمَّ لَکَ رَکَعْتُ، وَلَکَ أَسْلَمْتُ، وَعَلَيْکَ تَوَکّلْتُ، وَأَنْتَ رَبِّي خَشَعَ لَکَ قَلْبِي وَسَمْعِي وَبَصَرِي وَشَعْرِي وَبَشَرِي وَلَحْمِي وَدَمِي وَمُخِّي وَعَصَبِي وَعِظَامِي وَما أقَلَّتْهُ قَدَمايَ غَيْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَلا مُسْتَکْبِرٍ وَلَا مُسْتَحْسِرٍ، سُبْحانَ رَبِّي العَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ اين ذکر را سه بار با حالت آرامش بدن وبه آهستگى بگو. در رکوع پاهاى خود را مرتّب قرار بده بطوريکه بين آنها به اندازه يک وجب فاصله باشد،وزانوهايت را درست در کف دستهايت جاى بده، دست راستت را روى زانوى راست،قبل از چپ بگذار، انگشتانت را در اطراف سر زانوهايت بگذار، وقتى دستها راروى زانو گذاشتى، انگشتانت را بگشا، پشت را صاف وگردن را کشيده نگهداروبين پاهايت نگاه کن وسپس بگو سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، در حاليکه صاف ايستاده اى وهمچنين با صداى بلند بگو: الحَمْدُ للَّهِ رَبِّ العَالَمِينَ أَهْل الْجَبَرُوتِ، وَالْکِبْرِياءُ،وَالْعَظَمَةُ للَّهِ ِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وبعد دستها را براى تکبير بالا ببر وبه سجده بيفت."
(5) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالتَّکْبِیرِ عِنْدَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الرَّفْعِ مِنْهُمَا
باب مستحب است برای رفتن به رکوع وسجده وسربرداشتن ازآنها همزمان با گفتن تکبیردستها را بالا ببرد
8009- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَرْکَعَ وَ تَسْجُدَ فَارْفَعْ یَدَیْکَ وَ کَبِّرْ ثُمَّ ارْکَعْ وَ اسْجُدْ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ وَ کَبِّرْ (7)
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : وقتی خواستی رکوع وسجده انجام دهی دستهایت را بالا ببروتکبیربگو ورکوع وسجده انجام بد
8010- 2- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ
ص: 296
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَرْفَعُ یَدَیْهِ إِذَا رَکَعَ وَ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرُّکُوعِ وَ إِذَا سَجَدَ وَ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُودِ وَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَسْجُدَ الثَّانِیَةَ (1).
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: دیدم حضرت صادق علیه السلام برای رفتن به رکوع وسربرداشتن ازآن رفتن وسربرداشتن ازسجده وبرای رفتن به سجده دوم دستهای خود را بالا می بردند .
8011- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی الرَّجُلِ یَرْفَعُ یَدَهُ کُلَّمَا أَهْوَی لِلرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ کُلَّمَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ رُکُوعٍ أَوْ سُجُودٍ قَالَ هِیَ الْعُبُودِیَّةُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه برای رفتن به رکوع وسجده وسربرداشتن دستهای خود را بالا می برد فرمودند : این خودعبودیت وبندگی است .
8012- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُوسَی الْوَرَّاقِ عَنْ یُونُسَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع رَفْعُکَ یَدَیْکَ فِی الصَّلَاةِ زَیْنُهَا (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بالا بردن دستها درنماز زینت نمازاست .
8013- 5- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّ التَّکْبِیرَ فِی الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ خَمْسٌ وَ تِسْعُونَ تَکْبِیرَةً.
******
ترجمه:
قبلا درروایت عمارگفتیم تمام تکبیرهای نمازهای پنجگانه نود وپنج عدد است .
8014- 6- (6) وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ فِی کُلِّ رُبَاعِیَّةٍ إِحْدَی وَ عِشْرُونَ تَکْبِیرَةً وَ فِی الْمَغْرِبِ سِتَّةَ عَشَرَ وَ فِی الْفَجْرِ إِحْدَی عَشْرَةَ وَ خَمْسُ تَکْبِیرَاتِ الْقُنُوتِ.
******
ترجمه:
ودرروایت دیگردرهرنمازچهاررکعتی بیست ویک تکبیرودرنمازمغرب شانزده ودرنمازصبح یازده وپنج تکبیربرای قنوتها می باشد .
ص: 297
8015- 7- (1) وَ یَأْتِی فِی السُّجُودِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ الْمَهْدِیِّ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا انْتَقَلَ مِنْ حَالَةٍ إِلَی أُخْرَی فَعَلَیْهِ التَّکْبِیرُ.
******
ترجمه:
حضرت ولی عصرعلیه السلام : وقتی ازحالتی به حالت دیگررفت باید تکبیر بگوید.
8016- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ رَوَی الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع بِإِسْنَادِهِ رَفْعُ الْیَدَیْنِ فِی التَّکْبِیرِ هُوَ الْعُبُودِیَّةُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام :بالا بردن دست درحال تکبیر خودش عبودیت وبندگی است .
(4) 3 بَابُ وُجُوبِ الطُّمَأْنِینَةِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ بِقَدْرِ الذِّکْرِ الْوَاجِبِ
باب واجب است بدن آرام باشد وقتی ذکرواجب رکوع وسجده را می گوید .
8017- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ ص جَالِسٌ فِی الْمَسْجِدِ إِذْ دَخَلَ رَجُلٌ فَقَامَ یُصَلِّی فَلَمْ یُتِمَّ رُکُوعَهُ وَ لَا سُجُودَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَقَرَ کَنَقْرِ الْغُرَابِ لَئِنْ مَاتَ هَذَا وَ هَکَذَا صَلَاتُهُ لَیَمُوتَنَّ عَلَی غَیْرِ دِینِی.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (6)
ص: 298
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (2) وَ فِی إِتْمَامِ الصَّلَاةِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند:رسول خدا صلی الله علیه و آله در مسجد نشسته بودند که مردى وارد ش_د و نم_از خوان_د، ولى رکوع و سجود آن را به طور کامل انجام نداد.
در این هنگام رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
(این مرد با این نحوه نمازخواندن) همانند کلاغ است که نوک میزند؛ اگر او بمی_رد و نم_ازش چن_ین باشد بر غیر دین م_ن م_رده است.
(5) 4 بَابُ وُجُوبِ الذِّکْرِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ أَنَّهُ تُجْزِی تَسْبِیحَةٌ وَاحِدَةٌ وَ یُسْتَحَبُّ الثَّلَاثُ وَ السَّبْعُ فَمَا زَادَ وَ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَرْکِ الذِّکْرِ عَمْداً
باب دررکوع وسجده ذکرواجب است وحد اقل یک تسبیحه ولی سه یا هفت یابیشترمستحب است وبا ترک عمدی آن نماز باطل می شود .
8018- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ وَ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ کُلِّهِمْ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّسْبِیحِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَقَالَ تَقُولُ فِی الرُّکُوعِ سُبْحَانَ رَبِّیَ العظیم - وَ فِی السُّجُودِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی الْفَرِیضَةُ مِنْ ذَلِکَ تَسْبِیحَةٌ وَ السُّنَّةُ ثَلَاثٌ وَ الْفَضْلُ فِی سَبْعٍ.
******
ترجمه:
ازامام صادق علیه السلام سوال کردم ازتسبیح دررکوع وسجده فرمودند : دررکوع می گوئ : سُبْحَانَ رَبِّیَ العظیم ودرسجده سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی حدواجب یک بارومستحب سه با وبا فضل هفت بار .
8019- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ
ص: 299
وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا یُجْزِی مِنَ الْقَوْلِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَقَالَ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ فِی تَرَسُّلٍ وَ وَاحِدَةٌ تَامَّةً تُجْزِی.
******
ترجمه:
زراره گوید :به امام باقر علیه السلام گفتم :چه گفتاری در رکوع و سجده کفایت می کند؟ امام فرمودند : سه تسبیح با تأنی و آرامش، و یک تسبیح تامه و کامل هم کفایت می کند.
8020- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ کَمْ یُجْزِی فِیهِ مِنَ التَّسْبِیحِ فَقَالَ ثَلَاثَةٌ وَ تُجْزِئُکَ وَاحِدَةٌ إِذَا أَمْکَنْتَ جَبْهَتَکَ مِنَ الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم دررکوع وسجده چند مرتبه تسبیح کفایت می کند ؟ فرمودند : سه مرتبه ویک مرتبه هم کفایت می کند وقتی درحال ذکر طمانینه وآرامش باشد .
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم 8021- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ (عَنْ أَبِیهِ) (3) عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَسْجُدُ کَمْ یُجْزِئُهُ مِنَ التَّسْبِیحِ فِی رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ فَقَالَ ثَلَاثٌ وَ تُجْزِئُهُ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم درسجده ورکوعجند مرتبه تسبیح کفایت می کند ؟ فرمودند : سه مرتبه ویک مرتبه هم کفایت می کند .
8022- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَیُّ شَیْ ءٍ حَدُّ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ قَالَ تَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ ثَلَاثاً فِی الرُّکُوعِ وَ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ ثَلَاثاً فِی السُّجُودِ فَمَنْ نَقَصَ وَاحِدَةً نَقَصَ ثُلُثَ صَلَاتِهِ وَ مَنْ نَقَصَ اثْنَتَیْنِ نَقَصَ ثُلُثَیْ صَلَاتِهِ وَ مَنْ لَمْ یُسَبِّحْ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
حضرمی گوید : به امام باقر علیه السلام گفتم :حد رکوع و سجده چیست؟ فرمود:در رکوع سه بار می گوئی:
سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ
و سه بار در سجده می گوئی:
سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ
پس کسی که یکی از آن را کم کند، یک سوم نماز خود را ناقص نموده است و کسی که دو تای آن را کم کند، دو سوم نمازش را ناقص کرده است و کسی که هیچ تسبیحی (در رکوع و سجده) نگوید، نمازی برای او نیست.
8023- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْعِلَلِ
ص: 300
بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (1) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَ التَّسْبِیحُ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ لِعِلَلٍ مِنْهَا أَنْ یَکُونَ الْعَبْدُ مَعَ خُضُوعِهِ وَ خُشُوعِهِ وَ تَعَبُّدِهِ وَ تَوَرُّعِهِ وَ اسْتِکَانَتِهِ وَ تَذَلُّلِهِ وَ تَوَاضُعِهِ وَ تَقَرُّبِهِ إِلَی رَبِّهِ مُقَدِّساً لَهُ مُمَجِّداً مُسَبِّحاً (2) مُعَظِّماً شَاکِراً لِخَالِقِهِ وَ رَازِقِهِ (وَ لَا تُسْتَعْمَلُ (3) التَّسْبِیحُ وَ التَّحْمِیدُ کَمَا اسْتُعْمِلَ التَّکْبِیرُ وَ التَّهْلِیلُ وَ لْیَشْغَلْ قَلْبَهُ وَ ذِهْنَهُ بِذِکْرِ اللَّهِ) (4) فَلَا یَذْهَبْ بِهِ الْفِکْرُ وَ الْأَمَانِیُّ إِلَی غَیْرِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام: همانا تسبیح دررکوع وسجده قرارداده بخاطرعلتهاي مختلفی، از جمله اين كه بنده در برابر خدا، خضوع و خشوع و تعبد و ورع وآرامش و خوارى و فروتنى نمايد و تقربش به سوى خدا باشد، و او را تقديس و تسبيحو تمجيد و تعظيم نمايد، وسپاسگزار آفريننده و روزى دهنده خود باشد و انديشه و فكرو آرزوهايش وى را به سوى غير خدا نكشاند. (بحارالانوار، ج 85، ص 101).
8024- 7- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عُثْمَانَ (6) بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع تَدْرِی أَیُّ شَیْ ءٍ حَدُّ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ قُلْتُ لَا قَالَ سَبِّحْ فِی الرُّکُوعِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ- وَ فِی السُّجُودِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَمَنْ نَقَصَ وَاحِدَةً نَقَصَ ثُلُثَ صَلَاتِهِ وَ مَنْ نَقَصَ ثِنْتَیْنِ نَقَصَ ثُلُثَیْ صَلَاتِهِ وَ مَنْ لَمْ یُسَبِّحْ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ نَحْوَهُ (8).
******
ترجمه:
حضرمی گوید : امام باقر علیه السلام فرمودند:آیا می دانی حد رکوع و سجده چیست؟ عرض کردم خیر فرمود:در رکوع سه بار می گوئی:
سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ
و سه بار در سجده می گوئی:
سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ
پس کسی که یکی از آن را کم کند، یک سوم نماز خود را ناقص نموده است و کسی که دو تای آن را کم کند، دو سوم نمازش را ناقص کرده است و کسی که هیچ تسبیحی (در رکوع و سجده) نگوید، نمازی برای او نیست.
8025- 8- (9) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
ص: 301
قُلْتُ لَهُ أَدْنَی مَا یُجْزِئُ الْمَرِیضَ مِنَ التَّسْبِیحِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ قَالَ تَسْبِیحَةٌ وَاحِدَةٌ.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم شخص بیماردررکوع وسجده چند مرتبه تسبیح بگوید ؟ فرمودند : یک مرتبه تسبیح .
8026- 9- (1) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ الْمُسْتَعْجِلِ مَا الَّذِی یُجْزِئُهُ فِی النَّافِلَةِ قَالَ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ فِی الْقِرَاءَةِ وَ تَسْبِیحَةٌ فِی الرُّکُوعِ وَ تَسْبِیحَةٌ فِی السُّجُودِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
علِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ :خدمت حضرت هادی علیه السلام شخصی که عجله دارد درنمازنافله چه چیزی برایش کفایت می کند ؟ فرمودند : سه مرتبه تسبیحات برای قرائت وبرای رکوع وسجده هرکدام یک تسبیح .
(4) 5 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ التَّسْبِیحِ ثَلَاثاً فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ کَرَاهَةِ الِاقْتِصَارِ عَلَی مَا دُونَهَا
باب دررکوع وسجده مستحب موکد سه مرتبه تسبیحات وکمترازاین کراهت دارد .
8027- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الصُّهْبَانِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مِسْمَعٍ أَبِی سَیَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِیکَ مِنَ الْقَوْلِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ أَوْ قَدْرُهُنَّ مُتَرَسِّلًا وَ لَیْسَ لَهُ وَ لَا کَرَامَةَ أَنْ یَقُولَ سُبْحَ سُبْحَ سُبْحَ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : در رکوع و سجود، گفتن سه تسبیح یا به اندازه آنها با ترتیل و آرامش تو را کافی است!وحق ندارد وفضیلت پاداشی هم ندارد که(بجای تسبیح کامل) بگوید سبح سبح سبح
ص: 302
8028- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَخَفُّ مَا یَکُونُ مِنَ التَّسْبِیحِ فِی الصَّلَاةِ قَالَ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ مُتَرَسِّلًا تَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ.
******
ترجمه:
معاویة بن عمّار گوید: گفتم به امام صادق(ع) کمترین مقدار تسبیح در نماز چیست؟ فرمود: سه مرتبه تسبیحات شمرده و منقطع می گویی سبحان الله سبحان الله سبحان الله.
8029- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ هَلْ نَزَلَ فِی الْقُرْآنِ- قَالَ نَعَمْ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا (3)- قُلْتُ کَیْفَ حَدُّ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَقَالَ أَمَّا مَا یُجْزِیکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ تَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ ثَلَاثاً.
******
ترجمه:
سماعه گوید: سؤال کردم از او راجع به رکوع و سجود آیا در قرآن نازل شده است؟ فرمود: آری قول خدای تعالی : یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا «ای کسانی که ایمان آورده اید رکوع و سجود بجا آورید.» گفتم حدّ رکوع و سجود چگونه است؟ پس فرمود: آنچه برای تو مجزی است از رکوع و سجود پس سه نسبیحات است می گویی سبحان الله سبحان الله سه مرتبه.
8030- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یُجْزِی الرَّجُلَ فِی صَلَاتِهِ أَقَلُّ مِنْ ثَلَاثِ تَسْبِیحَاتٍ أَوْ قَدْرِهِنَّ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : کمتر از سه تسبیح یا به اندازه آنها (از اذکار دیگر) برای شخص در نمازش(یعنی در رکوع و سجود نمازش) کفایت نمی کند!
8031- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ دَاوُدَ الْأَبْزَارِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَدْنَی التَّسْبِیحِ ثَلَاثُ مَرَّاتٍ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ لَا تَعْجَلْ بِهِنَّ (6).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود :کمترین تسبیح در سجده سه بار است، که در گفتن آنها عجله هم نباید بکنی!
8032- 6- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ
ص: 303
قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَدْنَی مَا یُجْزِی مِنَ التَّسْبِیحِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ قَالَ ثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
أَبِی بَصِیرٍ: ازامام صادق علیه السلام پرسیدم :کمترین تسبیح دررکوع و سجده چند بار است،فرمودند : سه بارتسبیحات .
(3) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنْ تَکْرَارِ التَّسْبِیحِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الْإِطَالَةِ فِیهِمَا مَهْمَا اسْتَطَاعَ حَتَّی الْإِمَامِ مَعَ احْتِمَالِ مَنْ خَلْفَهُ لِلْإِطَالَةِ
باب مستحب است تکرارزیاد تسبیحات دررکوع وسجده وطولانی کردن آنهاهرمقدارکه می تواند حتی برای امام جماعت اگراحتمال بدهد افراد اقتدا کننده تمایل دارند .
8033- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یُصَلِّی فَعَدَدْتُ لَهُ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ سِتِّینَ تَسْبِیحَةً.
******
ترجمه:
ابَانِ بْنِ تَغْلِبَ : برحضرت صادق علیه السلام وارد شدم درحالیکه مشغول نمازبودند من ذکرایشان را دررکوع وسجده شمردم شصت بارتسبیح بود .
8034- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ وَ الْحَسَنِ بْنِ زِیَادٍ قَالا دَخَلْنَا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عِنْدَهُ قَوْمٌ فَصَلَّی بِهِمُ الْعَصْرَ وَ قَدْ کُنَّا صَلَّیْنَا فَعَدَدْنَا لَهُ فِی رُکُوعِهِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ أَرْبَعاً أَوْ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ قَالَ أَحَدُهُمَا فِی حَدِیثِهِ وَ بِحَمْدِهِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ (6)
ص: 304
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (1)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَبِیِّ أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ الْکُلَیْنِیُّ وَ الْبَزَنْطِیُّ وَ غَیْرُهُمْ (2) عَلَی کَوْنِ الْجَمَاعَةِ الَّذِینَ خَلْفَهُ یُطِیقُونَ الْإِطَالَةَ وَ یُرِیدُونَهَا لِمَا یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
برحضرت صادق علیه السلام وارد شدیم درحالیکه گروهی آنجا بودند حضرت نمازعصر را با آنها خواندند (ما قبلا نمازمانراخوانده بودیم ما ذکرایشان را دررکوع وسجده شمردیم سی وسه یا سی چهاربار سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ را تکرارکردند یک نفرازدو راوی حدیث گفت : وَ بِحَمْدِهِ هم درذکررکوع وسجده بود . می گویم : مرحوم شیخ وکلینی ...حمل کرده اند که آن جمعیت هم طاقت خواندن این نمازرا داشته اند وخودشان ازحضرت خواسته بوده اند .
8035- 3- (4) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ رُوِیَ أَنَّ الْفَضْلَ لِلْإِمَامِ أَنْ یُخَفِّفَ وَ یُصَلِّیَ بِصَلَاةِ أَضْعَفِ الْقَوْمِ.
******
ترجمه:
مرحوم کلینی گفته اند : با اینکه روایت شده که بهتراست برای اما که نمازرا کوتاه ومختصرومطابق قدرت وتوان ضعیف ترین مامومین بخواند .
8036- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ هَلْ نَزَلَ فِی الْقُرْآنِ- قَالَ نَعَمْ إِلَی أَنْ قَالَ وَ مَنْ کَانَ یَقْوَی عَلَی أَنْ یُطَوِّلَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ فَلْیُطَوِّلْ مَا اسْتَطَاعَ یَکُونُ ذَلِکَ فِی تَسْبِیحِ اللَّهِ وَ تَحْمِیدِهِ وَ تَمْجِیدِهِ وَ الدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ فَإِنَّ أَقْرَبَ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَی رَبِّهِ وَ هُوَ سَاجِدٌ فَأَمَّا الْإِمَامُ فَإِنَّهُ إِذَا قَامَ بِالنَّاسِ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یُطَوِّلَ بِهِمْ فَإِنَّ فِی النَّاسِ الضَّعِیفَ وَ مَنْ لَهُ الْحَاجَةُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ إِذَا صَلَّی بِالنَّاسِ خَفَّ بِهِمْ.
******
ترجمه:
سَماعه گوید: از امام صادق (درباره ی رکوع و سجود پرسیدم که آیا در قرآن آمده است؟ حضرت فرمود: آری!تا آنجا که فرمودند : ولی هرکس توانایی دارد رکوع و سجودش را طولانی کند، بهتر است هرقدر می تواند چنین کند چراکه این کار تسبیح، سپاسگزاری و بزرگ شمردنِ خداوند، دعا و زاری نمودن [به درگاه او] به حساب آید زیرا نزدیک ترین حالت بنده به پروردگارش زمانی است که در سجده باشد.ولی امام جماعت سزاوارنیست نماز را طول دهد چون بین آنها شخص ضعیف یا کسیکه کاروحاجت دارد پیدا می شود لزا رسول اکرم صلی الله علیه وآله وقتی نمازجماعت می خواندند کوتاه ومختصراقامه می کردند .
8037- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثَةٌ إِنْ تَعَلَّمَهُنَّ الْمُؤْمِنُ کَانَتْ زِیَادَةً فِی عُمُرِهِ وَ بَقَاءَ النِّعْمَةِ
ص: 305
عَلَیْهِ فَقُلْتُ وَ مَا هُنَّ فَقَالَ تَطْوِیلُهُ فِی رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ فِی صَلَاتِهِ وَ تَطْوِیلُهُ لِجُلُوسِهِ عَلَی طَعَامِهِ إِذَا طَعِمَ عَلَی مَائِدَتِهِ وَ اصْطِنَاعُهُ الْمَعْرُوفَ إِلَی أَهْلِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام: سه چيز است كه اگر مؤمن از آنها مطلع شود، باعث طول عمر و دوام بهره مندى او ازنعمت ها مى شود: طول دادن ركوع و سجده، زياد نشستن بر سر سفره اى كه در آن ديگران را اطعام مى كند و خوش رفتارى اش با خانواده.
8038- 6- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی مَنْزِلِهِ بِالْمَدِینَةِ فَقَالَ مُبْتَدِئاً مَنْ أَتَمَّ رُکُوعَهُ لَمْ تَدْخُلْهُ وَحْشَةٌ فِی الْقَبْرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ الرَّبِیعِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ :من درخدمت حضرت باقرعلیه السلام بودم درمنزلی حضرت درمدینه داشتند ایشان بدون مقدمه فرمودند : هر كه ركوع نمازش را كامل انجام دهد، هيچ ترس و وحشتى در قبر به سراغش نمى آيد.
8039- 7- (3) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ عَلَیْکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَلَیْکُمْ بِطُولِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَإِنَّ أَحَدَکُمْ إِذَا أَطَالَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ هَتَفَ إِبْلِیسُ مِنْ خَلْفِهِ وَ قَالَ یَا وَیْلَتَا أَطَاعُوا وَ عَصَیْتُ وَ سَجَدُوا وَ أَبَیْتُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : برشما باد به رعایت تقوا تا آنجا که فرمودند : بر شما باد به طولانى كردن ركوع و سجود؛ زيرا وقتى كه يكى از شما ركوع و سجده خود را طولانى كند، ابليس ندا دهد از پشت سر او، واى بر من، اطاعت كرد و عصيان كردم، سجده كرد و إبا نمودم).
8040- 8- (4) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ بِمَا اسْتَوْجَبَ إِبْلِیسُ مِنَ اللَّهِ أَنْ أَعْطَاهُ مَا أَعْطَاهُ فَقَالَ بِشَیْ ءٍ کَانَ مِنْهُ شَکَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ قُلْتُ وَ مَا کَانَ مِنْهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ رَکْعَتَیْنِ رَکَعَهُمَا فِی السَّمَاءِ فِی أَرْبَعَةِ آلَافِ سَنَةٍ.
ص: 306
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
زراره گوید:محضر امام صادق علیه السلام عرض کردم به چه سببی ابلیس از جانب خدا مستحق آن عطاها گردید»؟ فرمود: «به چیزی که به وسیله ی آن شکر خدای تعالی را به جا آورد». گفتم: «فدایت شوم آنچه بود»؟ فرمود: «دو رکعت نماز بود که آن را در آسمان به جا آورد و چهار هزار سال به طول انجامید».
(3) 7 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی مُطْلَقُ الذِّکْرِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ
باب دررکوع وسجده هرذکری کفایت می کند .
8041- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ یُجْزِی أَنْ أَقُولَ مَکَانَ التَّسْبِیحِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقَالَ نَعَمْ کُلُّ هَذَا ذِکْرُ اللَّهِ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (5)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
هشام گوید : به امام صادق صلوات اللَّه علیه گفتم : آیا کفایت می کند که در رکوع و سجده به جای تسبیح «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» و «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و «اللَّهُ أَكْبَرُ» بگویم؟ فرمود : بله! همه اینها ذکر الهی است!
8042- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (وَ قَالَ: سَأَلْتُهُ یُجْزِی عَنِّی أَنْ أَقُولَ مَکَانَ التَّسْبِیحِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ قَالَ نَعَمْ) (8).
ص: 307
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
هشام گوید : به امام صادق صلوات اللَّه علیه گفتم : آیا کفایت می کند که در رکوع و سجده به جای تسبیح «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» و «اللَّهُ أَكْبَرُ» بگویم؟ فرمود : بله! (همه اینها ذکر الهی است)!
(4) 8 بَابُ أَنَّهُ لَا قِرَاءَةَ فِی رُکُوعٍ وَ لَا سُجُودٍ
باب دررکوع وسجده قرائت صحیح نیست .
8043- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَبْدِ اللَّهِ ابْنَیْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع نَهَانِی رَسُولُ اللَّهِ ص وَ لَا أَقُولُ: نَهَاکُمْ عَنِ التَّخَتُّمِ بِالذَّهَبِ وَ عَنِ الثِّیَابِ الْقَسِّیِّ وَ عَنْ مَیَاثِرِ (6) الْأُرْجُوَانِ وَ عَنِ الْمَلَاحِفِ الْمُفْدَمَةِ (7) وَ عَنِ الْقِرَاءَةِ وَ أَنَا رَاکِعٌ.
وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (8) قَالَ الصَّدُوقُ ثِیَابُ الْقَسِّیِّ هِیَ ثِیَابٌ یُؤْتَی بِهَا مِنْ مِصْرَ یُخَالِطُهَا الْحَرِیرُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام:على عليه السّلام فرمود:رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم من را-و نمى گويم شما را-از پوشيدن لباس قسى و انگشتر طلا و سوار شدن بر زين سرخ رنگ و خواندن قرآن در حال ركوع نهى فرمود.
مرحوم صدوق : لباس قسی لباسی بوده که ازمصر می آوردند که با ابریشم مخلوط بوده .
ص: 308
8044- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ الزَّنْجَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عُبَیْدٍ الْقَاسِمِ بْنِ سَلَّامٍ بِأَسَانِیدَ مُتَّصِلَةٍ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنِّی قَدْ نَهَیْتُ عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَأَمَّا الرُّکُوعُ فَعَظِّمُوا اللَّهَ فِیهِ وَ أَمَّا السُّجُودُ فَأَکْثِرُوا فِیهِ الدُّعَاءَ فَإِنَّهُ قَمِنٌ أَنْ یُسْتَجَابَ لَکُمْ.
أَیْ جَدِیرٌ وَ حَرِیٌّ أَنْ یُسْتَجَابَ لَکُمْ.
******
ترجمه:
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نقل شده است که فرمودند: من از قرائت در رکوع و سجود نهی شده ام. پس در رکوع خداوند را بزرگ بدارید و در سجده زیاد دعا کنید که سزاوار است مستجاب شود.
8045- 3- (2) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَنْسَی حَرْفاً مِنَ الْقُرْآنِ فَیَذْکُرُهُ وَ هُوَ رَاکِعٌ هَلْ یَجُوزُ أَنْ یَقْرَأَهُ فِی رُکُوعٍ قَالَ لَا وَ لَکِنْ إِذَا سَجَدَ فَلْیَقْرَأْهُ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ نَحْوَهُ (3) أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی قِرَاءَةِ ذَلِکَ الْحَرْفِ بَعْدَ السُّجُودِ لِلْعَطْفِ بِالْفَاءِ أَوْ عَلَی النَّافِلَةِ أَوِ الرُّخْصَةِ بَعْدَ ذِکْرِ السُّجُودِ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ فِی أَحَادِیثِ التَّخَتُّمِ بِالذَّهَبِ وَ غَیْرِهِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
درروایت عمارازحضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه حرفی ازقرآن را فراموش کرده ودررکوع متوجه شده آیا دررکوع آن حرف را بخواند ؟ فرمودند : خیراما وقتی به سجده رفت آنرا بخواند
می گویم : این حمل می شود خواندن آن حرف بعدازسجده بوده چون بوسیله فاء عطف شده یا اینکه نمازنافله بوده یا اینکه این اجازه (به خواندن قرآن)بعد ازذکرسجده بوده .
8046- 4- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لَا قِرَاءَةَ فِی رُکُوعٍ وَ لَا سُجُودٍ إِنَّمَا فِیهِمَا الْمِدْحَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ فَابْتَدِءُوا قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ بِالْمِدْحَةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ اسْأَلُوا بَعْدَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارشان و او از امیرالمؤمنین _ علیه السلام _ روایت کرده: «قرائتی در رکوع و سجود نیست. در رکوع و سجود تنها مدح خدای _ عزوجل _ است و بعد از آن درخواست و دعا پس قبل از دعا با مدح و ثنای خدای _ عزوجل _ شروع کنید؛ سپس دعا کنید».
ص: 309
8047- 5- (1) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ وَ هُوَ فِی رُکُوعِهِ أَوْ سُجُودِهِ یَبْقَی عَلَیْهِ الشَّیْ ءُ مِنَ السُّورَةِ یَکُونُ یَقْرَؤُهَا ثُمَّ یَأْخُذُ فِی غَیْرِهَا قَالَ أَمَّا الرُّکُوعُ فَلَا یَصْلُحُ لَهُ وَ أَمَّا السُّجُودُ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ:ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی درحال رکوع یا سجده است آیا می تواند قسمتی ازسوره را که باقیمانده بود الان بخواند ؟ فرمودند : درحال رکوع درست نیست ولی درسجده اشکالی ندارد
8048- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ قَرَأَ فِی رُکُوعِهِ مِنْ سُورَةٍ غَیْرِ السُّورَةِ الَّتِی کَانَ یَقْرَؤُهَا قَالَ إِنْ کَانَ فَرَغَ فَلَا بَأْسَ فِی السُّجُودِ وَ أَمَّا فِی الرُّکُوعِ فَلَا یَصْلُحُ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی النَّافِلَةِ لِمَا مَضَی (3) وَ یَأْتِی (4).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ:ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی دررکوع می تواند سوره ای غیرازسورهای خوانده شده را بخواند ؟ فرمودند : اگرفراغت پیدا کرده باشد درسجده اشکال ندارد ولی درحال رکوع درست نیست .
8049- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الصَّلَاةُ ثَلَاثَةُ أَثْلَاثٍ ثُلُثٌ طَهُورٌ وَ ثُلُثٌ رُکُوعٌ وَ ثُلُثٌ سُجُودٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : نمازسه ثلث است یک ثلث طهارت یک ثلث رکوع ویک ثلث سجده .
8050- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ الْحَدِیثَ.
ص: 310
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
یکی از دو امام : خداوند رکوع وسجده را واجب کرد
8051- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ مِنَ الصَّلَاةِ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :خداوند درنمازرکوع وسجده را واجب کرد .
8052- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ وَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
یکی از دو امام : خداوند رکوع وسجده را واجب وقرائت را سنت قرارداد .
8053- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْفَرْضِ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ الْوَقْتُ وَ الطَّهُورُ وَ الْقِبْلَةُ وَ التَّوَجُّهُ وَ الرُّکُوعُ وَ السُّجُودُ وَ الدُّعَاءُ قُلْتُ مَا سِوَی ذَلِکَ قَالَ سُنَّةٌ فِی فَرِیضَةٍ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از زراره نقل شده، می گوید: از امام باقر ع از واجبات نماز پرسیدم؟ فرمود: وقت است، طهارت است، قبله است، توجه است، رکوع و سجود است و دعاست. عرض کردم: غیر از اینها؟ فرمود: سنتی است در واجب.
8054- 6- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی
ص: 311
حَدِیثٍ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع کَانَ یَقُولُ إِنَّ أَوَّلَ صَلَاةِ أَحَدِکُمُ الرُّکُوعُ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : همانا اول نمازشما رکوع است
8055- 7- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ هَلْ نَزَلَ فِی الْقُرْآنِ- قَالَ نَعَمْ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا (2).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
سَمَاعَةَ : ازحضرت سوال کردم آیا درقرآن درمورد رکوع وسجده آیه ای نازل شده ؟ فرمودند : بله آیه یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا
(5) 10 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَرْکِ الرُّکُوعِ عَمْداً کَانَ أَوْ سَهْواً حَتَّی یَسْجُدَ وَ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ
باب باطل شدن نمازبا ترک رکوع چه عمدی یا سهوی ووجوب اعاده نماز
8056- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَنْسَی (7) أَنْ یَرْکَعَ حَتَّی یَسْجُدَ وَ یَقُومَ قَالَ یَسْتَقْبِلُ.
وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ مِثْلَهُ (8) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ
ص: 312
عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
رِفَاعَةَ :ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی رکوع را فرا موش کرد وبعدازسجده وقیام متوجه شد فرمودند : ازاول شروع کند .
8057- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی أَنْ یَرْکَعَ قَالَ یَسْتَقْبِلُ حَتَّی یَضَعَ کُلَّ شَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ مَوْضِعَهُ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی رکوع رافراموش کرده فرمودند : ازاول شروع کند تا اینکه هرچیزی رادرجای خودش قرار دهد
8058- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَیْقَنَ الرَّجُلُ أَنَّهُ تَرَکَ رَکْعَةً مِنَ الصَّلَاةِ وَ قَدْ سَجَدَ سَجْدَتَیْنِ وَ تَرَکَ الرُّکُوعَ اسْتَأْنَفَ الصَّلَاةَ.
وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی شخص یقین دارد که یک رکعت رافرا موش کرده (یعنی ) دوسجده را انجام داده ورکوع را ترک کرده باید نماز را ازاول شروع کند .
8059- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یَرْکَعَ قَالَ عَلَیْهِ الْإِعَادَةُ.
******
ترجمه:
أَبِی بَصِیرٍ: ازحضرت باقرعلیه السلام پرسیدم کسی رکوع را فراموش کرده فرمودند : باید اعاده کند .
8060- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ الطَّهُورِ وَ الْوَقْتِ وَ الْقِبْلَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ الْحَدِیثَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (7)
ص: 313
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی النَّافِلَةِ (3).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود : نمازاعاده نشود مگر از پنج چيز،طهارت،وقت،قبله،ركوع،سجود،
(4) 11 بَابُ أَنَّ مَنْ تَرَکَ الرُّکُوعَ فِی النَّافِلَةِ وَ ذَکَرَ بَعْدَ السَّجْدَتَیْنِ أَلْقَاهُمَا وَ رَکَعَ وَ إِنْ ذَکَرَ بَعْدَ الْفَرَاغِ قَضَی رَکْعَةً وَ سَجَدَ السَّهْوَ
باب اگر در نمازنافله رکوع را فراموش کرد وبعد ازسجدها متوجه شد آن دوسجده را رها کرده (توجه نکرده وبرگردد) ورکوع را انجام دهد(نماز را ادامه دهد )واگربعد ازنماز متوجه شد یک رکعت را قضا کند (ازاول شروع کردن لازم نیست)وسجده سهوانجام دهد .
8061- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَنْسَی مِنْ صَلَاتِهِ رَکْعَةً أَوْ سَجْدَةً (أَوِ الشَّیْ ءَ مِنْهَا) (6) (7) فَقَالَ یَقْضِی ذَلِکَ بِعَیْنِهِ فَقُلْتُ أَ یُعِیدُ الصَّلَاةَ قَالَ لَا.
******
ترجمه:
حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ :ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی ازنمازش یک رکعت یا یک سجده یاچیزی از آنرا (نماز)را فراموش کرده بعد متوجه می شود .فرمودند :همان را قضاء کند و انجام دهد .عرض کردم نمازش را اعاده کند ؟ فرمودند : خیر
8062- 2- (8) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی رَجُلٍ شَکَّ بَعْدَ مَا سَجَدَ أَنَّهُ لَمْ یَرْکَعْ قَالَ فَإِنِ اسْتَیْقَنَ فَلْیُلْقِ السَّجْدَتَیْنِ اللَّتَیْنِ لَا رَکْعَةَ لَهُمَا فَیَبْنِی عَلَی (9) صَلَاتِهِ عَلَی التَّمَامِ وَ إِنْ کَانَ لَمْ یَسْتَیْقِنْ إِلَّا بَعْدَ مَا فَرَغَ وَ انْصَرَفَ
ص: 314
- فَلْیَقُمْ فَلْیُصَلِّ رَکْعَةً وَ سَجْدَتَیْنِ وَ لَا تُثَنَّی (1) عَلَیْهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ نَحْوَهُ (2) وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : کسیکه بعد ازسجده شک کرده دررکوع -اگر(همانجا ) یقین پیدا کرد که انجام نداده باید آن سجده را رها کرده و(بعد ازانجام رکوع ودوسجده) نمازرا ادامه داده وتمام کند. واگربعد ازتمام شدن نماز یقین پیدا کرد باید بلند شود ویک رکعت (رکوع ) ودوسجده انجام دهد وچیزی بعهده اونیست
8063- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ رَکْعَةً مِنْ صَلَاتِهِ حَتَّی فَرَغَ مِنْهَا ثُمَّ ذَکَرَ أَنَّهُ لَمْ یَرْکَعْ قَالَ یَقُومُ فَیَرْکَعُ وَ یَسْجُدُ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ.
أَقُولُ: هَذِهِ الْأَحَادِیثُ مَحْمُولَةٌ عَلَی النَّافِلَةِ وَ بَعْضُهَا عَلَی نِسْیَانِ مَجْمُوعِ الرَّکْعَةِ لِمَا مَرَّ (5) وَ لِمَا یَأْتِی فِی الْخَلَلِ الْوَاقِعِ فِی الصَّلَاةِ (6) وَ حَمَلَهَا الشَّیْخُ عَلَی الْأَخِیرَتَیْنِ وَ خَالَفَهُ أَکْثَرُ الْأَصْحَابِ (7) لِأَنَّ الْأَحَادِیثَ الْمُشَارَ إِلَیْهَا أَکْثَرُ وَ أَوْضَحُ دَلَالَةً وَ أَوْثَقُ وَ أَحْوَطُ وَ الْعَمَلُ بِهَا أَشْهَرُ.
******
ترجمه:
عیص بن قاسم :ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی یک رکعت (رکوع) ازنمازخودرا فراموش کرد تا اینکه بعد ازنمازمتوجه شد که( واقعا)رکوع راانجام نداده بود . فرمودند : باید بایستد ورکوع را انجام دهد ودوسجده سهوهم بجا آورد .
می گویم : این اخبارمربوط به نمازنافله است . وبعضی هم درباره فراموشی تمام یک رکعت .ومرحوم شیخ آنهارا حمل کرده اند به دورکعت آخرنمازولی اکثرعلماء با ایشان مخالفت کرده اند چون روایات دیگری که دربابهای مناسب این مطلب بیان شده هم بیشتروهم دلالت آنها روشنتروهم موثق تروهم احوط وهم عمل به آنها شهرت بیشتری دارند .
(8) 12 بَابُ وُجُوبِ الْإِتْیَانِ بِالرُّکُوعِ إِذَا شَکَّ فِیهِ أَوْ نَسِیَهُ وَ لَمَّا یَسْجُدْ
باب اگرقبل ازانجام سجده شک کرد دررکوع یا آنرا فراموش کرده بود باید رکوع را انجام دهد
8064- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ
ص: 315
عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قُلْتُ (1) الرَّجُلُ یَشُکُّ وَ هُوَ قَائِمٌ فَلَا یَدْرِی أَ رَکَعَ أَمْ لَا قَالَ فَلْیَرْکَعْ.
******
ترجمه:
حلبی : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی درحال قیام شک می کند که آیا رکوع را انجام داده یا نه . فرمودند : باید رکوع را انجام دهد .
8065- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ شَکَّ وَ هُوَ قَائِمٌ فَلَا یَدْرِی أَ رَکَعَ أَمْ لَمْ یَرْکَعْ قَالَ یَرْکَعُ وَ یَسْجُدُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
ابوبصیر:خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی درحال قیام شک می کند که آیا رکوع را انجام داده یا نه . فرمودند : باید رکوع را انجام دهد وسجده هم بجاآورد .
8066- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا نَسِیتَ شَیْئاً مِنَ الصَّلَاةِ رُکُوعاً أَوْ سُجُوداً أَوْ تَکْبِیراً ثُمَّ ذَکَرْتَ فَاصْنَعِ الَّذِی فَاتَکَ سَوَاءً.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگرچیری ازنمازمثل رکوع یا سجده یا تکبیررا فراموش کردی وبعد متوجه شدی همان را انجام بده فرقی هم ندارند (همه واجبات مثل هم هستند)
8067- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ وَ الْحَلَبِیِّ جَمِیعاً فِی الرَّجُلِ لَا یَدْرِی أَ رَکَعَ أَمْ لَمْ یَرْکَعْ قَالَ یَرْکَعُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
ابوبصیر:خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسیکه نمی داند رکوع راانجام داده یا نه فرمودند : رکوع را باید انجام بدهد
ص: 316
(1) 13 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالشَّکِّ فِی الرُّکُوعِ بَعْدَ السُّجُودِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ الرُّجُوعِ لِلرُّکُوعِ
باب اگر بعد ازسجده درمورد رکوع شک کرد نمازباطل نیست وبرگشتن برای انجام آنهم واجب نیست .
8068- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَشُکُّ وَ أَنَا سَاجِدٌ فَلَا أَدْرِی رَکَعْتُ أَمْ لَا قَالَ امْضِ.
******
ترجمه:
حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ :خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم درحال سجده هستم شک می کنم آیا رکوع را انجام داده ام یا نه فرمودند : نمازت را ادامه بده .
8069- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَشُکُّ وَ أَنَا سَاجِدٌ فَلَا أَدْرِی رَکَعْتُ أَمْ لَا فَقَالَ قَدْ رَکَعْتَ امْضِهْ (4).
******
ترجمه:
حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم درحال سجده هستم شک می کنم آیا رکوع را انجام داده ام یا نه فرمودند : رکوع را انجام داده ای نمازت را ادامه بده .
8070- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْتَتِمُّ قَائِماً فَلَا أَدْرِی رَکَعْتُ أَمْ لَا قَالَ بَلَی قَدْ رَکَعْتَ فَامْضِ فِی صَلَاتِکَ فَإِنَّمَا ذَلِکَ مِنَ الشَّیْطَانِ.
قَالَ الشَّیْخُ إِنَّمَا أَرَادَ اسْتَتَمَّ قَائِماً مِنَ السُّجُودِ إِلَی رَکْعَةٍ أُخْرَی فَیَکُونُ شَکَّ فِی الرُّکُوعِ وَ قَدْ دَخَلَ فِی حَالٍ أُخْرَی فَیَمْضِی فِی صَلَاتِهِ لِمَا مَضَی (6) وَ یَأْتِی (7) أَقُولُ: وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی کَثِیرِ السَّهْوِ بِقَرِینَةِ آخِرِهِ.
******
ترجمه:
الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ: خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم (واجبات قبلی را انجام داده والان )ایستاده ام شک می کنم آیا رکوع را انجام داده ام یا نه فرمودند : رکوع را انجام داده ای نمازت را ادامه بده .این تشکیک ازطرف شیطان است .
مرحوم شیخ : منظورازأَسْتَتِمُّ این استکه سجده راانجام داده ووارد رکعت بعدی شده ام پس شک دررکوع است درحالیکه وارد واجب بعد شده پس باید به شک خود اعتنا نکند .
می گویم : امکان دارد حمل کنیم به شخص کثیرالشک بقرینه آخرروایت .
8071- 4- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 317
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ قَالَ (قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع) (1)
إِنْ شَکَّ فِی الرُّکُوعِ بَعْدَ مَا سَجَدَ فَلْیَمْضِ وَ إِنْ شَکَّ فِی السُّجُودِ بَعْدَ مَا قَامَ فَلْیَمْضِ کُلُّ شَیْ ءٍ شَکَّ فِیهِ مِمَّا قَدْ جَاوَزَهُ وَ دَخَلَ فِی غَیْرِهِ فَلْیَمْضِ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود : اگر بعد از اینکه سجده کرد، در رکوع شک کند باید بگذرد(و توجهی نکند) و اگر بعد از اینکه قیام نمود، در مورد سجده شک کند باید بگذرد (و توجهی نکند)، هر چیزی که در آن شک نمود که از آن گذشته است و در چیز دیگری داخل شده است، باید بر آن بگذرد (و توجهی نکند)
8072- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ شَکَّ بَعْدَ مَا سَجَدَ أَنَّهُ لَمْ یَرْکَعْ قَالَ یَمْضِی فِی صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازیکی ازدوامام سوال کردم کسی بعد ازسجده که رکوع انجام نداده فرمودند : اعتنا نکند ونمازصحیح است .
8073- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَهْوَی إِلَی السُّجُودِ فَلَمْ یَدْرِ أَ رَکَعَ أَمْ لَمْ یَرْکَعْ قَالَ قَدْ رَکَعَ.
******
ترجمه:
عَبْدِ الرَّحْمَنِ : زحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی درحال رفتن به سجده دررکوع شک می کند که انجام داده یا نه /فرمودند : (بنا بگذارد که) رکوع را انجام داده
8074- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی رَجُلٍ شَکَّ بَعْدَ مَا سَجَدَ أَنَّهُ لَمْ یَرْکَعْ فَقَالَ یَمْضِی فِی صَلَاتِهِ حَتَّی یَسْتَیْقِنَ الْحَدِیثَ.
وَ
رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یَمْضِی عَلَی شَکِّهِ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ (5).
ص: 318
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام درمورد کسیکه بعد ازسجده شک دررکوع کرده فرمودند : اعتنا نکند نمازرا ادامه بدهد تا یقین پیدا کند .
(2) 14 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِزِیَادَةِ رُکُوعٍ وَ لَوْ سَهْواً وَ عَدَمِ بُطْلَانِهَا بِزِیَادَةِ سَجْدَةٍ وَاحِدَةٍ سَهْواً
باب زیاد کردن رکوع ولوسهوی نمازباطل میشود ولی زیاد کردن یک سجده سهوی نماز راباطل نمی کند .
8075- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا اسْتَیْقَنَ أَنَّهُ قَدْ زَادَ فِی الصَّلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ رَکْعَةً لَمْ یَعْتَدَّ بِهَا وَ اسْتَقْبَلَ الصَّلَاةَ اسْتِقْبَالًا إِذَا کَانَ قَدِ اسْتَیْقَنَ یَقِیناً.
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام فرمود: اگر یقین کند که در نماز واجب یک رکعت اضافه کرده، آن را به حساب نیاورد و نمازش را از سر بگیرد در صورتی که کاملا یقین داشته باشد).
8076- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ صَلَّی فَذَکَرَ أَنَّهُ زَادَ سَجْدَةً قَالَ لَا یُعِیدُ صَلَاةً مِنْ سَجْدَةٍ وَ یُعِیدُهَا مِنْ رَکْعَةٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
منصور بن حازم از امام صادق نقل کرده است که سوال کردم از آن حضرت راجع به شخصی که نماز گزارده پس متذکر شده که یک سجده اضافه نموده است، حضرت فرمودند: اعاده نمی کند نمازی را به جهت یک سجده و اعاده می کند آن را به جهت یک رکعت
8077- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ شَکَّ فَلَمْ یَدْرِ أَ سَجَدَ ثِنْتَیْنِ أَمْ وَاحِدَةً فَسَجَدَ أُخْرَی ثُمَّ اسْتَیْقَنَ أَنَّهُ قَدْ زَادَ سَجْدَةً فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ لَا تَفْسُدُ الصَّلَاةُ بِزِیَادَةِ سَجْدَةٍ وَ قَالَ لَا یُعِیدُ صَلَاتَهُ مِنْ سَجْدَةٍ وَ یُعِیدُهَا مِنْ رَکْعَةٍ.
ص: 319
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
عبیدالله بن زاره نقل کرده است که سوال کردم از امام صادق(ع) راجع به شخصی که شک کرده که آیا دو سجده به جا آورده یا یک سجده، پس یک سجده دیگر انجام می دهد سپس یقین می کند که یک سجده اضافه نموده است، پس فرمود: نه والله باطل نمی شود نماز به زیادتی یک سجده و فرمود: اعاده نکند نمازش را به جهت یک سجده و اعاده کند به جهت یک رکعت .
(2) 15 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَرْکِ الذِّکْرِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ سَهْواً وَ بُطْلَانِهَا بِتَرْکِهِمَا أَوْ تَرْکِ أَحَدِهِمَا عَمْداً
باب نمازبخاطرترک سهوی ذکررکوع وسجده باطل نمی شود ولی ترک عمدی ذکردرهردویایکی ازآنها مبطل است .
8078- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ رَکَعَ وَ لَمْ یُسَبِّحْ نَاسِیاً قَالَ تَمَّتْ صَلَاتُهُ.
******
ترجمه:
ازحضرت علی علیه السلام سوال شد کسی ذکررکوع رافراموش کرده /فرمودند : نمازش کامل است
8079- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ تَسْبِیحَهُ فِی رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ : ازحضرت هادی علیه السلام درمورد کسیکه ذکر رکوع یا سجده را فراموش کرده پرسیدم فرمودند : اشکالی ندارد
8080- 3- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَبِّحْ فِی الرُّکُوعِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ فِی السُّجُودِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَمَنْ نَقَصَ وَاحِدَةً نَقَصَ ثُلُثَ صَلَاتِهِ وَ مَنْ نَقَصَ ثِنْتَیْنِ نَقَصَ ثُلُثَیْ صَلَاتِهِ وَ مَنْ لَمْ یُسَبِّحْ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام فرمود:ذکر دررکوع وسجده هرکدام سه بارتسبیح است کسیکه یکی ازآنها را کم کند ثلث نمازش ازبین می رود /کسیکه دوتای ازآنها را کم کند دوثلث نمازش ازبین می رود /وکسیکه اصلا ذکرنگوید نمازی برایش باقی نمی ماند .
ص: 320
(1) 16 بَابُ وُجُوبِ رَفْعِ الرَّأْسِ مِنَ الرُّکُوعِ وَ الِانْتِصَابِ وَ الطُّمَأْنِینَةِ فِیهِ
باب سربرداشتن ازرکوع صاف ایستادن وآرام بودن بدن واجب است .
8081- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ لَمْ یُقِمْ صُلْبَهُ فِی الصَّلَاةِ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
امير مؤمنان على صلوات اللّه عليه فرمود: هركس در نماز پشت خود را راست نكند، او را نماز كاملى نيست.
8082- 2- (3) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَأَقِمْ صُلْبَکَ فَإِنَّهُ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَا یُقِیمُ صُلْبَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : وقتی سرت را از رکوع بلند کردی، پس ستون فقرات و استخوان کمر خود را راست کن، زیرا برای کسی که صُلب و کمر خود را راست نکند نمازی نیست!
8083- 3- (5) وَ قَدْ سَبَقَ حَدِیثُ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَأَقِمْ صُلْبَکَ حَتَّی تَرْجِعَ مَفَاصِلُکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (6) وَ فِی إِتْمَامِ الصَّلَاةِ وَ إِقَامَتِهَا (7) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه در حدیثی فرمودند : هنگامی که سرت را از رکوع بلند کردی، صُلْب و کمر خود را راست کن تا مفاصل تو برگردد!
ص: 321
(1) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَوْلِ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ الرُّکُوعِ وَ مَا یَنْبَغِی أَنْ یُقَالَ عِنْدَ ذَلِکَ
باب بعد ازرکوع گفتن سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ یا ذکرمناسب مستحب است .
8084- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ مَا یَقُولُ الرَّجُلُ خَلْفَ الْإِمَامِ إِذَا قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- قَالَ یَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ یَخْفِضُ مِنَ الصَّوْتِ (3).
******
ترجمه:
جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ :از امام صادق صلوات اللَّه علیه سوال کردم ماموم چه بگوید وقتی امام می گوید سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- فرمودند : ]هسته بگوید الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ .
8085- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ عَلِّمْنِی دُعَاءً جَامِعاً فَقَالَ لِیَ احْمَدِ اللَّهَ فَإِنَّهُ لَا یَبْقَی أَحَدٌ یُصَلِّی إِلَّا دَعَا لَکَ یَقُولُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ.
******
ترجمه:
( در روایت مفضل آمده است: «به امام صادق علیه السلام عرض کردم: «فدایت شوم! یک دعای جامع به من بیاموز»! فرمود: «خدای را حمد کن که در این صورت، هر نمازگزاری برایت دعا می کند و می گوید: سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ. خداوند سخن کسی را که او را ستایش کند، می شنود».
8086- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ رَوَی الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ بَعْدَ رَفْعِ رَأْسِهِ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ أَهْلِ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ الْجَبَرُوتِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام بعد ازسربرداشتن ازرکوع می گفتند : سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ أَهْلِ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ الْجَبَرُوتِ.
8087- 4- (6) قَالَ وَ بِإِسْنَادِهِ الصَّحِیحِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَالَ الْإِمَامُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- قَالَ مَنْ خَلْفَهُ رَبَّنَا لَکَ الْحَمْدُ (7)- وَ إِنْ کَانَ وَحْدَهُ إِمَاماً أَوْ غَیْرَهُ قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ
ص: 322
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :وقتی امام جماعت گفت سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ-ماموم بگوید رَبَّنَا لَکَ واگربصورت فرادانمازمی خواند امام یا ماموم بگوید سمع الله لِمَنْ حَمِدَهُ
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
(2) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ زِیَادَةِ الرَّجُلِ فِی انْحِنَاءِ الرُّکُوعِ بِغَیْرِ إِفْرَاطٍ وَ أَنْ یُجَنِّحَ بِیَدَیْهِ وَ عَدَمِ اسْتِحْبَابِ ذَلِکَ لِلْمَرْأَةِ
باب مستحب است مردها دررکوع بیشترخم شوند نه اینکه زیاده روی کنند ودستهایشان را ازهم باز کنند ولی برای زنان مستحب نیست .
8088- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَرْکَعُ رُکُوعاً أَخْفَضَ مِنْ رُکُوعِ کُلِّ مَنْ رَأَیْتُهُ یَرْکَعُ وَ کَانَ إِذَا رَکَعَ جَنَّحَ بِیَدَیْهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ :رکوع حضرت هادی علیه السلام را دیدم که ازهمه کوتاهتربود ودستان خود را باز می کردند .
8089- 2- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْمَرْأَةُ إِذَا قَامَتْ فِی الصَّلَاةِ جَمَعَتْ بَیْنَ قَدَمَیْهَا وَ تَضُمُّ یَدَیْهَا إِلَی صَدْرِهَا لِمَکَانِ ثَدْیَیْهَا فَإِذَا رَکَعَتْ وَضَعَتْ یَدَیْهَا فَوْقَ رُکْبَتَیْهَا عَلَی فَخِذَیْهَا لِئَلَّا تُطَأْطِئَ کَثِیراً فَتَرْتَفِعَ عَجِیزَتُهَا.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام :زن درحال رکوع باید پاها راکنارهم قراردهد ودستهای خود را سینه بچسباند وآنهارا بالای زانوروی رانها قراردهد تامبادا باخم شدن زیاد پشت آنها بالا بیاید .
8090- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 323
هَارُونَ الزَّنْجَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سَلَّامٍ رَفَعَهُ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ نَهَی أَنْ یُدَبِّحَ الرَّجُلُ فِی الصَّلَاةِ کَمَا یُدَبِّحُ الْحِمَارُ.
- قَالَ وَ مَعْنَاهُ أَنْ یُطَأْطِئَ الرَّجُلُ رَأْسَهُ فِی الرُّکُوعِ حَتَّی یَکُونَ أَخْفَضَ مِنْ ظَهْرِهِ.
******
ترجمه:
قاسم بن سلّام در حدیث مرفوعی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت می کند که حضرت نهی کرده است از اینکه کسی در نماز مانند چارپایان سر را در حال رکوع پایین اندازد. منظور این است که انسان سرش را در رکوع به اندازه ای پایین بیاورد که پایین تر از پشت قرار گیرد.
8091- 4- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: وَ کَانَ ع إِذَا رَکَعَ لَمْ یُضْرِبْ (2) رَأْسَهُ وَ لَمْ یُقْنِعْهُ.
- قَالَ وَ مَعْنَاهُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ یَرْفَعُهُ حَتَّی یَکُونَ أَعْلَی مِنْ جَسَدِهِ وَ لَکِنْ بَیْنَ ذَلِکَ وَ الْإِقْنَاعُ رَفْعُ الرَّأْسِ وَ إِشْخَاصُهُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی مُهْطِعِینَ مُقْنِعِی رُؤُسِهِمْ (3).
******
ترجمه:
آن حضرت (صلی الله علیه و آله) هنگامیکه رکوع میکرد، سرش را پایین نمی انداخت و همچنین بالا هم نمی گرفت یعنی آنقدر سر را بالا نمی آورد که از بدنش بالاتر قرار گیرد بلکه سر را در حدّ اعتدال نگه می داشت. اقناع به معنای بالاگرفتن سر و کشیدن آن است. خدای متعال فرمود: مُهْطِعِینَ مُقْنِعِی رُؤُسِهِمْ.
8092- 5- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا رَکَعَ لَوْ صُبَّ عَلَی ظَهْرِهِ مَاءٌ لَاسْتَقَرَّ.
******
ترجمه:
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامى که به رکوع مى رفت ، اگر آب بر پشتش ریخته مى شد، استقرار مى یافت .
8093- 6- (5) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ یُقِمْ صُلْبَهُ فِی رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : نمازی که دررکوع وسجده اش کمر کاملا صاف نشود نماز نیست .(وقتی سربرمی دارد باید بدن صاف شود )
ص: 324
(1) 19 بَابُ کَرَاهَةِ تَنْکِیسِ الرَّأْسِ وَ الْمَنْکِبَیْنِ وَ التَّمَدُّدِ فِی الرُّکُوعِ وَ اسْتِحْبَابِ مَدِّ الْعُنُقِ فِیهِ وَ تَسْوِیَةِ الظَّهْرِ وَ رَدِّ الرُّکْبَتَیْنِ إِلَی خَلْفٍ وَ النَّظَرِ إِلَی مَا بَیْنَ الْقَدَمَیْنِ وَ تَبَاعُدِهِمَا بِشِبْرٍ أَوْ أَرْبَعِ أَصَابِعَ
باب مکروه است پایین انداختن سروشانه مستحب است کشیدن گردن صاف کردن کمر دادن زانوها به پشت ونگاه کردن به جلو پا وفاصله انداختی بین دوپا
8094- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: رَآنِی أَبُو الْحَسَنِ ع بِالْمَدِینَةِ وَ أَنَا أُصَلِّی وَ أُنَکِّسُ بِرَأْسِی وَ أَتَمَدَّدُ فِی رُکُوعِی فَأَرْسَلَ إِلَیَّ لَا تَفْعَلْ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ : حضرت هادی علیه السلام مرا درمدینه دیدند درحالیکه مشغول نماز بودم ودررکوع سروبدن خود را پایین انداخته بودم سپس حضرت پیغام دادند که اینکاررا نکنم .
8095- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ یَا ابْنَ عَمِّ خَیْرِ خَلْقِ اللَّهِ مَا مَعْنَی مَدِّ عُنُقِکَ فِی الرُّکُوعِ فَقَالَ تَأْوِیلُهُ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ لَوْ ضُرِبَتْ عُنُقِی.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ (4) بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالتَّکْبِیرِ (5).
******
ترجمه:
مردی از امیر مؤمنان (علیه السلام) پرسید:
ای پسرعموی بهترین مخلوقات خداوند عزّوجلّ! معنای این که در رکوع گردنت را می کشی، چیست؟
حضرت فرمودند:
«تأویلش این است: به خداوند ایمان دارم، حتی اگر گردنم را بزند.»
8096- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِیّاً کَانَ یَعْتَدِلُ فِی الرُّکُوعِ مُسْتَوِیاً حَتَّی یُقَالَ لَوْ صُبَّ الْمَاءُ عَلَی ظَهْرِهِ لَاسْتَمْسَکَ وَ کَانَ یَکْرَهُ أَنْ یَحْدُرَ رَأْسَهُ وَ مَنْکِبَیْهِ فِی الرُّکُوعِ وَ لَکِنْ یَعْتَدِلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : حضرت علی علیه السلام آنچنان در رکوع معتدل و درست می ایستاد که گویند اگر آب بر پشتش ریخته می شد ، همان جا می ماند و دوست نداشت که سر و شانه هایش را دایره وار (به پایین ) بگیرد
ص: 325
(1) 20 بَابُ جَوَازِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ اسْتِحْبَابِ ذَلِکَ
باب فرستادن صلوات دررکوع وسجده نتنها جائزبلکه مستحب است .
8097- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُذْکَرُ النَّبِیُّ ص- وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ إِمَّا رَاکِعاً وَ إِمَّا سَاجِداً فَیُصَلِّی عَلَیْهِ وَ هُوَ عَلَی تِلْکَ الْحَالِ فَقَالَ نَعَمْ إِنَّ الصَّلَاةَ عَلَی نَبِیِّ اللَّهِ ص کَهَیْئَةِ التَّکْبِیرِ وَ التَّسْبِیحِ وَ هِیَ عَشْرُ حَسَنَاتٍ یَبْتَدِرُهَا ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مَلَکاً أَیُّهُمْ یُبَلِّغُهَا إِیَّاهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ ازمحضرامام صادق علیه السلام سوال کردم کسی درنمازواجب است دررکوع یا سجده نام شریف رسول اکرم صلی الله علیه وآله برده شده واوصلوات می فرستد (آیا جایزاست؟) فرمودند: بله صلوات برایشان مثل تکبیروتسبیح است که ده حسنه دارد . هجده ملک اقدام می کنند که هرکدام زودترآنرا محضرایشان برسانند .
8098- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص وَ أَنَا سَاجِدٌ فَقَالَ نَعَمْ هُوَ مِثْلُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
******
ترجمه:
ازمحضرامام صادق علیه السلام سوال کردم آیا درحال سجده می توانم صلوات بفرستم ؟ فرمودند : بله صلوات مثل سُبْحَانَ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ .
8099- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ قَالَ فِی رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ وَ قِیَامِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ (6)-
ص: 326
کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِمِثْلِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الْقِیَامِ-.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ذَلِکَ بِمِثْلٍ (1)
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام فرمودند: كسى كه در ركوع ، سجده و قيامش بگويد( اللهم صل على محمد و آل محمد)، خداوند براى او همانند ثواب ركوع ، سجده و قيام را مى نويسد.
8100- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُلُّ مَا ذَکَرْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ النَّبِیَّ ص فَهُوَ مِنَ الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (3)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : هرچیزی که بوسیله آن بیاد خدا ورسول بیفتی همان نمازحساب می شود .
(5) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ فِی الرُّکُوعِ وَ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ فِی السُّجُودِ
باب مستحب درررکوع سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ ودرسجده سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ کفته شود .
8101- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ
ص: 327
یُوسُفَ بْنِ الْحَارِثِ (1) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَزِیدَ الْمِنْقَرِیِّ (2) عَنْ مُوسَی بْنِ أَیُّوبَ الْغَافِقِیِّ عَنْ عَمِّهِ إِیَاسِ بْنِ عَامِرٍ الْغَافِقِیِّ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ الْجُهَنِیِّ أَنَّهُ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ (3)- قَالَ لَنَا رَسُولُ اللَّهِ ص اجْعَلُوهَا فِی رُکُوعِکُمْ فَلَمَّا نَزَلَتْ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی (4)- قَالَ لَنَا رَسُولُ اللَّهِ ص اجْعَلُوهَا فِی سُجُودِکُمْ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
عامر جهنى مى گويد:وقتى،آيه:« فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ اَلْعَظِيمِ » نازل شد،رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلم به ما فرمودند: اين ذكر را در ركوع خود بگوييد. و هنگامى كه آيه« سَبِّحِ اِسْمَ رَبِّكَ اَلْأَعْلَى » نازل شد آن حضرت فرمودند: اين ذكر را در سجود خود بگوييد.
8102- 2- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ (8) بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ لِأَیِّ عِلَّةٍ یُقَالُ فِی الرُّکُوعِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ- وَ یُقَالُ فِی السُّجُودِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ- قَالَ یَا هِشَامُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ وَ صَلَّی وَ ذَکَرَ مَا رَأَی مِنْ عَظَمَةِ اللَّهِ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ فَابْتَرَکَ عَلَی رُکْبَتَیْهِ وَ أَخَذَ یَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّیَ
ص: 328
الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ- فَلَمَّا اعْتَدَلَ مِنْ رُکُوعِهِ قَائِماً نَظَرَ إِلَیْهِ فِی مَوْضِعٍ أَعْلَی مِنْ ذَلِکَ الْمَوْضِعِ خَرَّ عَلَی وَجْهِهِ وَ هُوَ یَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ- فَلَمَّا قَالَهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ سَکَنَ ذَلِکَ الرُّعْبُ فَلِذَلِکَ جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (1) وَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (2).
******
ترجمه:
هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ : محضرامام کاظم عرض کردم چرا دررکوع می گوئم سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ- وردسجده می گوئم سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ- فرمودند : وقتی خداوند حضرت را به معراج برد ایشان نمازخوانده حضرتش متذكّر عظمت پروردگار گرديد شانه هايش لرزيد،پس بر سر زانو تكيه داد و عرضه داشت:سبحان ربّى العظيم و بحمده و وقتى از ركوع سر برداشت و ايستاد به نقطه اى بالاتر از مكان قبلى نظر افكند پس بخاك افتاد و صورت بر زمين نهاد و عرضه داشت:سبحان ربّى الاعلى و بحمده و وقتى اين ذكر را هفت بار گفت رعب از آن جناب بر طرف شد و آرام گرديد و به همين جهت گفتن اين اذكار به عدد هفت بار سنّت گرديد.
(3) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَفْرِیجِ الْأَصَابِعِ فِی الرُّکُوعِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ
باب درحال رکوع بازکردن انگشتها مستحب است نه واجب .
8103- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِذَا سَجَدْتَ فَابْسُطْ کَفَّیْکَ عَلَی الْأَرْضِ وَ إِذَا رَکَعْتَ فَأَلْقِمْ رُکْبَتَیْکَ کَفَّیْکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درحال سجده دستهایت خود را کاملا بازکرده وروی زمین قراربده ودرحال رکوع با کف دست زانوهایت را بگیر .
8104- 2- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ تَفْرِیجِ الْأَصَابِعِ فِی الرُّکُوعِ أَ سُنَّةٌ هُوَ قَالَ مَنْ شَاءَ فَعَلَ وَ مَنْ شَاءَ تَرَکَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (6)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍمحضرامام کاظم عرض کردم : آیا بازکردن انگشها دررکوع سنت است ؟ (بله) هرکس می خواهد انجام دهد وهرکس می خواهد آنرا ترک کند .
ص: 329
(1) 23 بَابُ جَوَازِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ عِنْدَ الْحَاجَةِ ثُمَّ رَدِّهَا
باب درحال رکوع وسجده اگراحتیاج پیدا کرد می تواند(باقطع )ذکردستها را بردارد ودوباره آنها را برگرداند .
8105- 1- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ رَاکِعاً أَوْ سَاجِداً فَیَحُکُّهُ بَعْضُ جَسَدِهِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَرْفَعَ یَدَهُ مِنْ رُکُوعِهِ أَوْ سُجُودِهِ فَیَحُکَّهُ مِمَّا حَکَّهُ قَالَ لَا بَأْسَ إِذَا شَقَّ عَلَیْهِ أَنْ یَحُکَّهُ وَ الصَّبْرُ إِلَی أَنْ یَفْرُغَ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍمحضرامام کاظم عرض کردم : کسی درحال رکوع یا سجده است جای ازبدنش به خارش می افتد آیا اشکال ندارد دست خودرا بلند کرده وآنجا را بخاراند ؟ فرمودند : اشکالی ندارد وقتی تحمل آن برایش سخت باشد (البته) صبرکردن تا آخرنمازبهتراست .
(4) 24 بَابُ أَنَّهُ یَجِبُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ رُکُوعٌ وَاحِدٌ وَ سَجْدَتَانِ إِلَّا الْکُسُوفَ
باب درهررکعت یک رکوع ودوسجده واجب است مگردر نماز آآیات .
8106- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: فِی کَیْفِیَّةِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ إِنَّمَا جُعِلَ فِیهَا سُجُودٌ لِأَنَّهُ لَا تَکُونُ صَلَاةٌ فِیهَا رُکُوعٌ إِلَّا وَ فِیهَا سُجُودٌ وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ لِأَنَّ کُلَّ صَلَاةٍ نَقَصَ سُجُودُهَا عَنْ أَرْبَعِ سَجَدَاتٍ لَا تَکُونُ صَلَاةً لِأَنَّ أَقَلَّ الْفَرْضِ مِنَ السُّجُودِ فِی الصَّلَاةِ لَا یَکُونُ إِلَّا أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درکیفیت نماز آیات فرمودند : همانا درآن سجده قرارداده شده چون هرنمازی که رکوع دارد حتما سجده هم باید داشته باشد .اما اینکه چهارسجده دارد چون هرنمازی که کمترازچها سجده دارد نماز نیست زیرا درهر نمازحد اقل چهار سجده لازم شده (هرنمازحد اقل دورکعت است مگر...)
وَ زَادَ وَ إِنَّمَا جُعِلَتِ الصَّلَاةُ رَکْعَةً وَ سَجْدَتَیْنِ لِأَنَّ الرُّکُوعَ مِنْ فِعْلِ الْقِیَامِ وَ السُّجُودَ مِنْ فِعْلِ الْقُعُودِ وَ صَلَاةَ الْقَاعِدِ عَلَی النِّصْفِ مِنْ صَلَاةِ الْقَائِمِ فَضُوعِفَ السُّجُودُ لِیَسْتَوِیَ بِالرُّکُوعِ فَلَا یَکُونَ بَیْنَهُمَا تَفَاوُتٌ لِأَنَّ الصَّلَاةَ إِنَّمَا هِیَ رُکُوعٌ وَ سُجُودٌ.
******
ترجمه:
این روایت درکتاب عیون با یک اضافه آمده وآن اینکه اما اینکه یک رکوع ودوسجده تعین شده بخاطراینکه رکوع ازقماس ایستادن است وسجده ازقماش نشستن ولزا نمازنشسته نصف نمازایستاده است پس سجده دوبرابرشد تا مساوی رکوع شود وفرقی بینشان نباشد چراکه نماز رکوع وسجود است .
8108- 3- (1) قَالَ: وَ سَأَلَ رَجُلٌ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا مَعْنَی السَّجْدَةِ الْأُولَی فَقَالَ تَأْوِیلُهَا اللَّهُمَّ مِنْهَا خَلَقْتَنَا یَعْنِی مِنَ الْأَرْضِ وَ تَأْوِیلُ رَفْعِ رَأْسِکَ وَ مِنْهَا أَخْرَجْتَنَا وَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ وَ إِلَیْهَا تُعِیدُنَا وَ رَفْعِ رَأْسِکَ وَ مِنْهَا تُخْرِجُنَا تَارَةً أُخْرَی.
******
ترجمه:
ازحضرت علی علیه السلام سوال شد معناى سجده اولى چيست ؟ حضرت فرمودند:تأويلش آن است كه:اللّهمّ انّك منها خلقتنى(بار خدا تو مرا از زمين آفريدى)و سر خود را كه از سجده برمى دارى يعنى و منها اخرجتنا(و از زمين ما را بيرون می راندى). و به سجده دوّم كه مى روى معنايش اين است كه:و اليها تعيدنا(يعنى ما را بسوى زمين عود خواهى داد)و سر كه از سجده دوّم بر مى دارى يعنى:و منها تخرجنا تارة اخرى(و بار ديگر ما را از آن اخراج مى نمايى)
8109- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ کَیْفَ صَارَتْ رَکْعَتَیْنِ وَ أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ فَقَالَ لِأَنَّ رَکْعَةً مِنْ قِیَامٍ بِرَکْعَتَیْنِ مِنْ جُلُوسٍ.
وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَهْلٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِی حَکِیمٍ الزَّاهِدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الرَّاهِبِ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ ذَکَرَ الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد چرا درهردورکعت نماز چهارسجده قرارداده شده ؟ فرمودند : چون هریک رکعت ایستاده دوبرابرنشسته است .
ص: 331
(1) 25 بَابُ جَوَازِ الْجَهْرِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی ذِکْرِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ لِلْإِمَامِ وَ کَرَاهَتِهِ لِلْمَأْمُومِ
باب ذکررکوع وسجده به جهریا اخفات جایزاست ولی جهربرای امام جماعت مستحب وبرای ماموم مکروه
8110- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ (3) یَجْهَرُ بِالتَّشَهُّدِ وَ الْقَوْلِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الْقُنُوتِ قَالَ إِنْ شَاءَ جَهَرَ وَ إِنْ شَاءَ لَمْ یَجْهَرْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْقُنُوتِ وَ غَیْرِهِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی التَّشَهُّدِ وَ فِی الْجَمَاعَةِ (5).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍاز امام کاظم علیه السلام پرسیدم :آیا صلاح است که شخص در تشهد و ذکر رکوع و ذکر سجده و قنوت جهر کند(با صدای بلند و آشکار بگوید)؟ امام فرمودند :اگر خواست (در این موارد) با صدای بلند و جهر بخواند و اگر هم خواست بلند و جهر نخواند.
(6) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِطَالَةِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ الدُّعَاءِ بِقَدْرِ الْقِرَاءَةِ أَوْ أَزْیَدَ وَ اخْتِیَارِ ذَلِکَ عَلَی إِطَالَةِ الْقِرَاءَةِ
باب مستحب طولانی کردن رکوع وسجده ودعا (قنوت)به اندازه زمان قرائت وبیشتربااین وجود طول دادن قرائت هم استحباب دارد .
8111- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ (عَنْ أَبِی حَمْزَةَ) (8) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ
ص: 332
خَمْسَ عَشْرَةَ آیَةً وَ یَکُونُ رُکُوعُهُ مِثْلَ قِیَامِهِ وَ سُجُودُهُ مِثْلَ رُکُوعِهِ وَ رَفْعُ رَأْسِهِ مِنَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ سَوَاءً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : حضرت رسول صلی الله علیه وآله درهررکعت پانزده آیه می خوندند ورکوعشان مثل قیام وسجودشان مثل رکوعشان بود وسربرداشتن ازرکوع مثل سربرداشتن ازسجودبود
8112- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقُومُ بِاللَّیْلِ فَیَرْکَعُ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ عَلَی قَدْرِ قِرَاءَتِهِ رُکُوعُهُ وَ سُجُودُهُ عَلَی قَدْرِ رُکُوعِهِ یَرْکَعُ حَتَّی یُقَالَ مَتَی یَرْفَعُ رَأْسَهُ وَ یَسْجُدُ حَتَّی یُقَالَ مَتَی یَرْفَعُ رَأْسَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : حضرت رسول صلی الله علیه وآله شب که بیدارمی شدند چهار رکعت از نماز شب را می خواند, رکوع هر رکعتش به قدر قرائت, و سجودش به قدر رکوع آن طول می کشید, به حدی که مردم می گفتند: کِی, سر از رکوع بر می دارد و به سجده می رود؟!!
8113- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْأَحْوَلِ عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَیُّهُمَا أَفْضَلُ فِی الصَّلَاةِ کَثْرَةُ الْقُرْآنِ أَوْ طُولُ اللَّبْثِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ کَثْرَةُ اللَّبْثِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فِی الصَّلَاةِ أَفْضَلُ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ (3)- إِنَّمَا عَنَی بِإِقَامَةِ الصَّلَاةِ طُولَ اللَّبْثِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ قُلْتُ فَأَیُّهُمَا أَفْضَلُ کَثْرَةُ الْقِرَاءَةِ أَوْ کَثْرَةُ الدُّعَاءِ فَقَالَ کَثْرَةُ الدُّعَاءِ أَفْضَلُ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ ص قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ (4).
ص: 333
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
از امام باقر عليه السّلام پرسيده شد:كداميك از اين دو در نماز افضل است.بيشتر قرآن خواندن،يا طول دادن ركوع و سجود؟حضرت فرمود: بسيار درنگ كردن در ركوع و سجود.مگر كلام خداوند متعال را نشنيده اى كه مى فرمايد: « فَاقْرَؤُا مٰا تَيَسَّرَ مِنْهُ ،وَ أَقِيمُوا اَلصَّلاٰةَ » -پس هر مقدار از قرآن را كه ميسّر است قرائت كنيد،ولى نماز را كاملا بپا داريد. مسلّما مقصود خداوند از«بپا داشتن نماز»بسيار درنگ كردن در ركوع و سجود و طول دادن آن دو است. راوى مى گويد عرض كردم:كداميك از اين دو افضل است:قرائت قرآن بسيار يا دعاى بسيار؟حضرت فرمود:دعاى بيشتر.مگر فرمايش خداوند متعال را نشنيده اى كه مى فرمايد: « قُلْ :مٰا يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لاٰ دُعٰاؤُكُمْ . » -بگو:اگر دعايتان نبود،پروردگارتان چه اعتنايى به شما داشت ؟!
(3) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِطَالَةِ الْإِمَامِ الرُّکُوعَ بِمِقْدَارِ رُکُوعِهِ مَرَّتَیْنِ إِذَا أَحَسَّ بِدُخُولِ مَنْ یُرِیدُ الِائْتِمَامَ بِهِ
باب مستحب است برای امام ذکررکوع را دوبرابرکند وقتی فهمید کسی می خواهد اقتدا کند .
8114- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مَرْوَکِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّی إِمَامُ مَسْجِدِ الْحَیِّ فَأَرْکَعُ بِهِمْ فَأَسْمَعُ خَفَقَانَ نِعَالِهِمْ وَ أَنَا رَاکِعٌ فَقَالَ اصْبِرْ رُکُوعَکَ وَ مِثْلَ رُکُوعِکَ فَإِنِ انْقَطَعَ وَ إِلَّا فَانْتَصِبْ قَائِماً.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجَمَاعَةِ (5).
******
ترجمه:
کسی محضرامام باقرعلیه السلام عرض کرد من امام جماعت مسجد حی هستم درحال رکوع صدای پای کسی رامی شنوم فرمودند :رکوعت راطولانی کن (دوبرابر) اگرقطع شد بلند شو
(6) 28 بَابُ وُجُوبِ الِانْحِنَاءِ فِی الرُّکُوعِ إِلَی أَنْ تَصِلَ الْکَفَّانِ إِلَی الرُّکْبَتَیْنِ وَ اسْتِحْبَابِ وَضْعِهِمَا عَلَیْهِمَا وَ الِابْتِدَاءِ بِوَضْعِ الْیُمْنَی عَلَی الْیُمْنَی
باب واجب است دررکوع بقدری خم شد که کف دودست به زانوبرسد قراردادن دستها بررانها واینکه اول دست راست روی زانوی راست هم مستحب هست .
8115- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ
ص: 334
أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَ إِذَا رَکَعْتَ فَصُفَّ فِی رُکُوعِکَ بَیْنَ قَدَمَیْکَ (1)- وَ تُمَکِّنُ رَاحَتَیْکَ مِنْ رُکْبَتَیْکَ وَ تَضَعُ یَدَکَ الْیُمْنَی عَلَی رُکْبَتِکَ الْیُمْنَی قَبْلَ الْیُسْرَی وَ بَلِّغْ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِکَ عَیْنَ الرُّکْبَةِ (2)- فَإِنْ وَصَلَتْ أَطْرَافُ أَصَابِعِکَ فِی رُکُوعِکَ إِلَی رُکْبَتَیْکَ أَجْزَأَکَ ذَلِکَ وَ أَحَبُّ إِلَیَّ أَنْ تُمَکِّنَ کَفَّیْکَ مِنْ رُکْبَتَیْکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : دررکوع هردوپا را کنارهم قراربده به اندازه یک وجب فاصله باشد اول دست راست خود روی زانوراست بگذاروآنرا باکف دست بگیر وانگشتهایت را ازهم بازکن واگرانگشتهایت را به زانو برسانی کفایت می کند ولی من دوست کف دست روی زانو باشد
8116- 2- (3) وَ رَوَی الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ وَ الْعَلَّامَةُ فِی الْمُنْتَهَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ ابْنِ مُسْلِمٍ وَ الْحَلَبِیِّ قَالُوا وَ بَلِّغْ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِکَ عَیْنَ الرُّکْبَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
ص: 335
******
ترجمه:
گویا کف دست زانو را بلعیده باشد .
ص: 336
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ وَضْعِ الرَّجُلِ الْیَدَیْنِ عِنْدَ السُّجُودِ قَبْلَ الرُّکْبَتَیْنِ وَ رَفْعِ الرُّکْبَتَیْنِ عِنْدَ الْقِیَامِ قَبْلَ الْیَدَیْنِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ
باب مستحب است برای مردوقت رفتن به سجده اول دستهارا روی زمین بگذارد ودربلند شدن اول زانوها ازروی زمین بردارد ولی اینکارواجب نیست .
8117- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَضَعُ یَدَیْهِ قَبْلَ رُکْبَتَیْهِ إِذَا سَجَدَ وَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَقُومَ رَفَعَ رُکْبَتَیْهِ قَبْلَ یَدَیْهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام برای رفتن به رکوع اول دستها وبعد زانوهای خود راروی زمین می گذاشتند ودربلندشدن اول زانوها وبعد دستها ازروی زمین برمی داشتند .
8118- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَضَعُ یَدَیْهِ عَلَی الْأَرْضِ قَبْلَ رُکْبَتَیْهِ قَالَ نَعَمْ یَعْنِی فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ :سوال شد ازکسیکه دستها را قبل اززانوها روی زمین می گذاشت .گفت بله یعنی درنماز
8119- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ إِذَا رَکَعَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ أَ یَبْدَأُ فَیَضَعُ یَدَیْهِ عَلَی الْأَرْضِ أَمْ رُکْبَتَیْهِ قَالَ لَا یَضُرُّهُ بِأَیِّ ذَلِکَ بَدَأَ هُوَ مَقْبُولٌ مِنْهُ.
******
ترجمه:
عبدالرحمان گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه پرسیدم : وقتی فردی رکوع را انجام داد و سپس سرش را از رکوع بلند کرد، آیا ابتدا دو دست خود را بر زمین بگذارد یا زانوهایش را؟ امام فرمودند : به هر کدام که آغاز کند ضرری برایش ندارد! آن از او قبول می شود!
ص: 337
8120- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَضَعُ یَدَیْهِ قَبْلَ رُکْبَتَیْهِ فِی الصَّلَاةِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
حسين بن أبي علاء گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد شخص سؤال کردم که آیا در نماز دستهایش را قبل از زانوها بر زمین می گذارد؟ فرمود : بله!
8121- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ إِذَا صَلَّی الرَّجُلُ أَنْ یَضَعَ رُکْبَتَیْهِ عَلَی الْأَرْضِ قَبْلَ یَدَیْهِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الضَّرُورَةِ وَ الْأَقْرَبُ الْحَمْلُ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : اشکالی ندارد که فرد وقتی نماز می خواند، زانوهایش را قبل از دستهایش بر زمین بگذارد!
8122- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ طَلْحَةَ السُّلَمِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَیِّ عِلَّةٍ تُوضَعُ الْیَدَانِ عَلَی الْأَرْضِ فِی السُّجُودِ قَبْلَ الرُّکْبَتَیْنِ قَالَ لِأَنَّ الْیَدَیْنِ هُمَا (4) مِفْتَاحُ الصَّلَاةِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ طَلْحَةَ السُّلَمِیِّ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اخْتِصَاصِ هَذَا الْحُکْمِ بِالرَّجُلِ وَ مُخَالَفَةِ الْمَرْأَةِ لَهُ فِیهِ (6).
******
ترجمه:
طلحه از امام صادق صلوات اللَّه علیه سؤال کرد : به چه علت در سجده رفتن دستها قبل از زانوها بر زمین گذاشته می شود؟ فرمود : برای اینکه آغاز و مفتاح نماز با دستها است!
8123- 7- (7) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِیَامِ مِنَ التَّشَهُّدِ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ وَ الْأَخِیرَتَیْنِ کَیْفَ یَضَعُ رُکْبَتَیْهِ وَ یَدَیْهِ عَلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَنْهَضُ أَوْ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ مَا شَاءَ وَضَعَ
ص: 338
وَ لَا بَأْسَ بِهِ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ مَا یَدُلُّ عَلَی اخْتِصَاصِ هَذَا الْحُکْمِ بِالرَّجُلِ وَ مُخَالَفَةِ الْمَرْأَةِ لَهُ فِیهِ (2).
******
ترجمه:
علي بن جعفر گوید : از امام کاظم صلوات اللَّه علیه در مورد برخواستن از تشهد اول و دوم سؤال کردم که چگونه زانوها و دستها را بر زمین بگذارد و برخیزد و چگونه انجام دهد؟ امام فرمود : هر طور خواست می گذارد و اشکالی به آن نیست!
(3) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ فِی السُّجُودِ وَ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ وَ جَوَازِ الْجَهْرِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی الذِّکْرِ فِیهِ
باب خواندن دعای وارد شده درسجده وبین دوسجده مستحب است وجهرواخفات درذکر سجده هم جایزاست
8124- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ (5) عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَجَدْتَ فَکَبِّرْ وَ قُلِ اللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ لَکَ أَسْلَمْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبِّی سَجَدَ وَجْهِی لِلَّذِی خَلَقَهُ وَ شَقَّ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ- ثُمَّ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی [وَ بِحَمْدِهِ] (6) ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ فَقُلْ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ اجْبُرْنِی (7) وَ ادْفَعْ عَنِّی (8) إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (9).
******
ترجمه:
حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:
هرگاه سجده كردى، تكبير بگو و اين دعا را بخوان:«اللّهمّ لك سجدت و بك آمنت و لك أسلمت و عليك توكّلت و أنت ربّي سجد وجهي للّذي خلقه و شقّ سمعه و بصره الحمد للّه ربّ العالمين تبارك اللّه أحسن الخالقين».
سپس سه بار بگو:«سبحان ربى الاعلى و بحمده» و چون سر را از سجده برداشتى بگو:
«اللّهمّ اغفر لي و ارحمني و أجرني و ادفع عنّي إنّي لما أنزلت إليّ من خير فقير تبارك اللّه ربّ العالمين».
ص: 339
8125- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ وَ هُوَ سَاجِدٌ- أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ ص- إِلَّا بَدَّلْتَ سَیِّئَاتِی حَسَنَاتٍ وَ حَاسَبْتَنِی حِسَاباً یَسِیراً- ثُمَّ قَالَ فِی الثَّانِیَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ ص- إِلَّا کَفَیْتَنِی مَئُونَةَ الدُّنْیَا وَ کُلَّ هَوْلٍ دُونَ الْجَنَّةِ- وَ قَالَ فِی الثَّالِثَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ ص- لَمَّا غَفَرْتَ لِیَ الْکَثِیرَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْقَلِیلَ وَ قَبِلْتَ مِنْ عَمَلِیَ الْیَسِیرَ- ثُمَّ قَالَ فِی الرَّابِعَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ ص- لَمَّا أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ وَ جَعَلْتَنِی مِنْ سُکَّانِهَا وَ لَمَّا نَجَّیْتَنِی مِنْ سَفَعَاتِ (2) النَّارِ بِرَحْمَتِکَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
******
ترجمه:
و نيز ابو عبيده حذاء مى گويد: باقر العلوم عليه السلام را در نماز ديدم كه در سجده اول مى گفت،
أسألك بحق حبيبك محمد الاّ بدلت سيئاتي حسنات و حاسبتني حساباً يسيراً. «خدايا تو را به حق و مقام محمد محبوب تو مى خوانم كه گناهان مرا به نيكى ها تبديل نمايى، و در حسابرسى بر من آسان حسابرسى كنى».
در سجده دوم مى گفت:
أسألك بحق حبيبك محمد الا كفيتني مؤونة الدنيا كل هول دون الجنة. «خدايا تو را به مقام محمد محبوب تو مى خوانم، هزينه زندگى دنياى مرا خود به عهده گيرى و مرا از هر هول و هراس تا بهشت پناه دهى». در سجده سوم مى گفت:
أسألك بحق حبيبك محمد لما غفرت لي الكثير من الذنوب و القليل و قبلت من عملي اليسير. «خدايا تو را به مقام محمد محبوب تو مى خوانم كه گناهان زياد و كم مرا ببخشى و اعمال نيك كم مرا بپذيرى.» آنگاه در سجده چهارم مى گفت:
أسألك بحق حبيبك محمد لما ادخلتني الجنة جعلتني من سكانها نجيتني من سفعات النار برحمتك و صلي الله علي محمد و آله.1 «خدايا تو را به مقام محمد محبوب تو مى خوانم كه مرا وارد بهشت نموده و مرا از سَكَنه بهشت قرار دهى، از پى آمدهاى آتش با رحمت خويش رهايى بخشى. بر محمد و آل محمد درود تو باد».
8126- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ إِذَا دَعَا رَبَّهُ وَ هُوَ سَاجِدٌ فَأَیَّ شَیْ ءٍ تَقُولُ إِذَا سَجَدْتَ قُلْتُ عَلِّمْنِی جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا أَقُولُ: قَالَ قُلْ یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ وَ یَا مَلِکَ الْمُلُوکِ وَ یَا سَیِّدَ السَّادَاتِ وَ یَا جَبَّارَ الْجَبَابِرَةِ وَ یَا إِلَهَ الْآلِهَةِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا ثُمَّ قُلْ فَإِنِّی عَبْدُکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ (4)- ثُمَّ ادْعُ بِمَا شِئْتَ وَ سَلْهُ فَإِنَّهُ جَوَادٌ وَ لَا یَتَعَاظَمُهُ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : نزديكترين حال بنده به پروردگارش، حالى است كه پروردگارش را در سجده مى خواند.بعد حضرت رو کردند به جمیل بن درّاج و فرمودند: بگو ببینم وقتی که به سجده می روی چه می گویی؟! به امام صادق عرض کردم قربانت بروم، شما به من یاد بده که چه بگویم. حضرت می فرمایند این را بگو: «یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ وَ یَا مَلِکَ الْمُلُوکِ وَ یَا سَیِّدَ السَّادَاتِ وَ یَا جَبَّارَ الْجَبَابِرَةِ وَ یَا إِلَهَ الْآلِهَةِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- »؛ یعنی بگو ای ربّ ارباب، ای ملک الملوک، ای سلطان سلاطین، ای سید سادات، ای معبود همه معبودها برمحمد واهل بیتش درود بفرست حضرت فرمود: بگو« فَإِنِّی عَبْدُکَ نَاصِیَتِی فِی قَبْضَتِکَ»؛ من بنده تو هستم؛ عنان اختیار من که به دست تو است. «ثُمَّ ادْعُ بِمَا شِئْتَ وَ اسْأَلْهُ فَإِنَّهُ جَوَادٌ لَا یَتَعَاظَمُهُ شَیْ ءٌ».پس حاجت خود را درخواست کن زیرا اوبخشنده ای است که دربزرگی چیزی با اوبرابری نمی کند .
8127- 4- (5) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَمِعَ
ص: 340
أَبَاهُ یَقُولُ فِی سُجُودِهِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی حَقّاً حَقّاً سَجَدْتُ لَکَ یَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً اللَّهُمَّ إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی اللَّهُمَّ قِنِی عَذَابَکَ یَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَکَ وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْجَهْرِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی الرُّکُوعِ وَ الْقُنُوتِ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : شنیدم پدرم درسجده می گوید :أَبَاهُ یَقُولُ فِی سُجُودِهِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی حَقّاً حَقّاً سَجَدْتُ لَکَ یَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً اللَّهُمَّ إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی اللَّهُمَّ قِنِی عَذَابَکَ یَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَکَ وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.
(2) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّجَافِی فِی السُّجُودِ لِلرَّجُلِ خَاصَّةً وَ أَنْ لَا یَضَعَ شَیْئاً مِنْ بَدَنِهِ عَلَی شَیْ ءٍ مِنْهُ
باب تجافی (قراردادن هفت عضوبدن روی زمین ) برای مرد مستحب است جای ازبدن (غیرازهفت عضو)روی زمین نباشد
8128- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ الْأَعْوَرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع إِذَا سَجَدَ یَتَخَوَّی کَمَا یَتَخَوَّی (4) الْبَعِیرُ الضَّامِرُ یَعْنِی بُرُوکَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : علی علیه السلام درحال سجده رفتن به سجده اول دستها وبعد زانوی خودرا روی زمین قرارمی دادند مثل شترلاغرهنگام خوابیدن (که اول دستها وبعد پاهای خودرا روی زمین قرارمی دهد) .
8129- 2- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَجَدَتِ الْمَرْأَةُ بَسَطَتْ ذِرَاعَیْهَا.
ص: 341
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : زن درحال سجده کف دست وآرنج را روی زمین قراربدهد .
8130- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: الْمَرْأَةُ إِذَا سَجَدَتْ تَضَمَّمَتْ وَ الرَّجُلُ إِذَا سَجَدَ تَفَتَّحَ.
******
ترجمه:
معصوم فرمود : هنگام سجده زن باید خودش را جمع کند و مرد باید به صورت باز سجده کند .
8131- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ لَا تَلَثَّمْ وَ لَا تَحْتَفِزْ وَ لَا تُقْعِ عَلَی قَدَمَیْکَ وَ لَا تَفْتَرِشْ ذِرَاعَیْکَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : درحال سجده بر دهانت نقاب نزن. پایت را به هم نچسبان. و نه مانند شتر، از هم باز نکن. دو زانو بر روی پنجه پا ننشین. موقع سجده ساعد خود را بر زمین فرش نکن.
8132- 5- (5) قَالَ صَاحِبُ الصِّحَاحِ وَ فِی الْحَدِیثِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع إِذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ فَلْتَحْتَفِزْ أَیْ تَتَضَامُّ إِذَا جَلَسَتْ وَ إِذَا سَجَدَتْ وَ لَا تَتَخَوَّی کَمَا یَتَخَوَّی الرَّجُلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (6).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : زن درحال نمازوقتی می نشیند نباید سرپا بنشیند وهرگاه به سجده می رود نباید مثل مردها اول دستهارا روی زمین بگذاردوبعد زانوهارا (بلکه برعکس مردها اول زانو وبعد دست)
ص: 342
(1) 4 بَابُ وُجُوبِ السُّجُودِ عَلَی الْجَبْهَةِ وَ الْکَفَّیْنِ وَ الرُّکْبَتَیْنِ وَ إِبْهَامَیِ الرِّجْلَیْنِ وَ اسْتِحْبَابِ الْإِرْغَامِ بِالْأَنْفِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِ السُّجُودِ
باب واجب است درسجده پیشانی وکف دودست ودوزانووانگشت سصت پاها روی زمین باشد .واستحباب قراردادن بینی روی خاک(مهر) وبعضی ازاحکام سجده
8133- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُصَادِفٍ (3) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّمَا السُّجُودُ عَلَی الْجَبْهَةِ وَ لَیْسَ عَلَی الْأَنْفِ سُجُودٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : فقط سجده با پیشانی است وسجده روی بینی سجده نیست .
8134- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی (عَنْ حَرِیزٍ) (5) عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص السُّجُودُ عَلَی سَبْعَةِ أَعْظُمٍ الْجَبْهَةِ وَ الْیَدَیْنِ وَ الرُّکْبَتَیْنِ وَ الْإِبْهَامَیْنِ مِنَ الرِّجْلَیْنِ وَ تُرْغِمُ بِأَنْفِکَ إِرْغَاماً أَمَّا الْفَرْضُ فَهَذِهِ السَّبْعَةُ وَ أَمَّا الْإِرْغَامُ بِالْأَنْفِ فَسُنَّةٌ مِنَ النَّبِیِّ ص.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ (حَرِیزٍ) (6) عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: وَ الْکَفَّیْنِ (7)
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: سجده بر هفت استخوان است: پیشانی دستها زانوها و دو انگشت بزرگ پا. این هفت مورد واجب است. امّا إرغام که بینی بر خاک گذاشتن است از سنّت های رسول خدا صلّی الله علیه و آله است.
ص: 343
8135- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: إِنَّ عَلِیّاً ع کَرِهَ تَنْظِیمَ الْحَصَی فِی الصَّلَاةِ وَ کَانَ یَکْرَهُ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی قُصَاصِ شَعْرِهِ حَتَّی یُرْسِلَهُ إِرْسَالًا.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : علی علیه السلام خوششان نمی آمد که تعدادی سنگ ریزه کنارهم بگذارند وبرآنها سجده کنند واکراه داشتند ازسجده کردن برموهای جلوسرمگراینکه آنرا کناربزنند .
8136- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع لَا تُجْزِی صَلَاةٌ لَا یُصِیبُ الْأَنْفُ مَا یُصِیبُ الْجَبِینُ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْکَرَاهَةِ دُونَ الْفَرْضِ لِمَا مَرَّ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کنند که فرمود: نمازی که در آن بینی به آنچه پیشانی به آن می رسد نرسد مجزی نیست.
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند برکراهت نه حرمت
8137- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ السَّرَّاجِ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَأَیْتُهُ وَ هُوَ سَاجِدٌ وَ قَدْ رَفَعَ قَدَمَیْهِ مِنَ الْأَرْضِ وَ إِحْدَی قَدَمَیْهِ عَلَی الْأُخْرَی.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الضَّرُورَةِ وَ حَمَلَهُ بَعْضُهُمْ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی السُّجُودِ الْمَنْدُوبِ کَسَجْدَةِ الشُّکْرِ وَ عَلَی رَفْعِ الْقَدَمَیْنِ سِوَی الْإِبْهَامَیْنِ.
******
ترجمه:
هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ :حضرت صادق علیه السلام رادرحال سجده دیدم که هر دو قدم شان را از روی زمین برداشته بودند، و یک قدم را برروی دیگری قرار داده بودند،
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل برضرورت وبعضی هم حمل برتقیه کرده اند شاید هم سجده مستحبی مثل سجده شکربوده یااینکه برداشتن بقیه انگشتها غیرازشصت بوده .
8138- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا سَجَدَ أَحَدُکُمْ فَلْیُبَاشِرْ بِکَفَّیْهِ الْأَرْضَ لَعَلَّ اللَّهَ یَدْفَعُ عَنْهُ الْغُلَّ (6) یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام از پدرشان امام باقر علیه السلام نقل فرمودند:هنگامى که یکى از شما سجده مى کند، دو کف دست را بر زمین قرار دهد، شاید خدا در قیامت غل و زنجیر را از او باز دارد.
ص: 344
8139- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ یُصِبْ أَنْفُهُ مَا یُصِیبُ جَبِینُهُ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِیهِ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: نمازی که در آن بینی به آنچه پیشانی به آن می رسد نرسد مجزی نیست.
8140- 8- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ (عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع) (4) قَالَ: یَسْجُدُ ابْنُ آدَمَ عَلَی سَبْعَةِ أَعْظُمٍ یَدَیْهِ وَ رِجْلَیْهِ وَ رُکْبَتَیْهِ وَ جَبْهَتِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: فرزندان آدم سجده می کنند برهفت استخوان دودست .دوپا .دوزانووپیشانی
8141- 9- (5) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ الْمُعْتَصِمَ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا ع عَنْ قَوْلِهِ وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً (6)- فَقَالَ هِیَ الْأَعْضَاءُ السَّبْعَةُ الَّتِی یُسْجَدُ عَلَیْهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ عَلَی جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِ السُّجُودِ فِی الرُّکُوعِ (8) وَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (9) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (10) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (11) فِی الْفُرُوضِ عَلَی الْجَوَارِحِ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درتفسیرآیه شریفه : وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً مساجد مال خداست پس هیچکس راهمراه با خدا نخوانید فرمودند: منظوراز(مساجد) اعضای هفتگانه استکه با آنها سجده می شود .
ص: 345
(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجُلُوسِ عَلَی الْیَسَارِ بَعْدَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ الثَّالِثَةِ وَ الطُّمَأْنِینَةِ فِیهِ
باب نشستن با آرمش وبدون حرکت بعد ازسجده دوم دررکعت اول وسوم .
8142- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَأَیْتُهُ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الرَّکْعَةِ الْأُولَی جَلَسَ حَتَّی یَطْمَئِنَّ ثُمَّ یَقُومُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام رادیدم وقتی دررکعت اول سجده دوم را انجام دادند کمی نشستند وبعد آرام شدن بدن بلند شدند .
8143- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ وَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا رَفَعَا رُءُوسَهُمَا مِنَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ نَهَضَا وَ لَمْ یَجْلِسَا.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ لِمَا مَضَی (4) وَ یَأْتِی (5) وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا یَأْتِی (6).
******
ترجمه:
زراره : حضرت باقروصادق علیهما السلام را دیدم بعد ازسجده دوم بدون اینکه بنشینند بلا فاصله بلند شدند .
می گویم : مرحوم شیخ حمل کرده اند که نشستن واجب نیست .
8144- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ فِی (8) السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الرَّکْعَةِ الْأُولَی حِینَ تُرِیدُ أَنْ تَقُومَ فَاسْتَوِ جَالِساً ثُمَّ قُمْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقت دررکعت اول ازسجده دوم سربرداشتی وخواستی بلند شوی کمی بنشین وبعد بلند شو .
8145- 4- (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 346
قَالَ: إِذَا جَلَسْتَ فِی الصَّلَاةِ فَلَا تَجْلِسْ عَلَی یَمِینِکَ وَ اجْلِسْ عَلَی یَسَارِکَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی خواست درنماز(برای تشهد) بنشینی پس بطرف پای راست ننشین بلکه بطرف چپ بنشین ...
8146- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَزَوَّرِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُودِ قَعَدَ حَتَّی یَطْمَئِنَّ ثُمَّ یَقُومُ فَقِیلَ لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ کَانَ مِنْ قَبْلِکَ أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ إِذَا رَفَعُوا رُءُوسَهُمْ مِنَ السُّجُودِ نَهَضُوا عَلَی صُدُورِ أَقْدَامِهِمْ کَمَا تَنْهَضُ الْإِبِلُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّمَا یَفْعَلُ ذَلِکَ أَهْلُ الْجَفَاءِ مِنَ النَّاسِ إِنَّ هَذَا مِنْ تَوْقِیرِ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
أَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ : حضرت علی علیه السلام وقتی سرازسجده برمی داشتند کمی می نشستند وبعد بلند می شدند کسی گفت : ای امیر المومنین قبل ازشما ابوبکروعمروقتی سرازسجده برمی داشتند مثل شتربا سرپا بلند می شدند . حضزت فرمودند : فقط افراد جفاکاراینکاررا انجام می دهند درحالیکه اینکار(من)بزرگ داشتن نمازاست .
8147- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ رَحِیمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع جُعِلْتُ فِدَاکَ أَرَاکَ إِذَا صَلَّیْتَ فَرَفَعْتَ رَأْسَکَ مِنَ السُّجُودِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ الثَّالِثَةِ تَسْتَوِی جَالِساً ثُمَّ تَقُومُ فَنَصْنَعُ کَمَا تَصْنَعُ فَقَالَ لَا تَنْظُرُوا إِلَی مَا أَصْنَعُ أَنَا اصْنَعُوا مَا تُؤْمَرُونَ.
أَقُولُ: أَوَّلُ الْحَدِیثِ یَدُلُّ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ آخِرُهُ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ کَمَا ذَکَرَهُ الشَّیْخُ وَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةُ لِمَا مَرَّ (3).
******
ترجمه:
رَحِیمٍ : خدمت حضرت رضا علیه السلام عرض کردم جانم فدای شما دیدم درنمازبعد سجده دوم رکعت اول وسوم کمی نشستید وبعد بلند شدید آیا ماهم همین کاررا انجام دهیم ؟ فرمودند : به آنچه من انجام می دهم نگاه نکنید (بلکه) به آنچه امرشده اید عمل کنید .
می گویم : اول حدیث (فعل ایشان) دلالت می کند براستحباب وآخرش برنفی وجوب همانطورکه مرحوم شیخ گفته اند شاید هم تقیه کرده اند .
ص: 347
(1) 6 بَابُ جَوَازِالْإِقْعَاءِ .بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ وَ بَعْدَهُمَا عَلَی کَرَاهِیَةٍ
باب جوازهمراه باکراهت اقعاء(دوزانونشستن بطوریکه باسن روی کف پا باشد )بین دوسجده وبعد ازآنها
8148- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تُقْعِ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ إِقْعَاءً (3).
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :بین دوسجده بصورت اقعاء نشینید
اقعاءلغوی اینکه فرد روی رمین بنشیند بطوریکه کف پاروی زمین وباسن کنارپاشنه پا وبجای تکیه کند .
8149- 2- (5) وَ بِأَسَانِیدِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ ابْنِ مُسْلِمٍ وَ الْحَلَبِیِّ قَالُوا لَا تُقْعِ فِی الصَّلَاةِ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ کَإِقْعَاءِ الْکَلْبِ.
******
ترجمه:
نشستن بین دوسجده مثل نشستن سگ نباشد .
8150- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالْإِقْعَاءِ فِی الصَّلَاةِ فِیمَا بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : مانعی ندارد که بین دوسجده بصورت اقعاء بشینی
8151- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْمُعَاذِیِّ عَنِ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ قَالَ لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع إِنِّی أُصَلِّی فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ- فَأَقْعُدُ عَلَی رِجْلِیَ الْیُسْرَی مِنْ أَجْلِ النَّدَی فَقَالَ اقْعُدْ عَلَی أَلْیَتَیْکَ
ص: 348
وَ إِنْ کُنْتَ فِی الطِّینِ.
******
ترجمه:
سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم من درمسجد الحرام نمازمی خوانم بخاطرنمناکی زمین روی پای چپم می نشینم فرمودند : روی باسن خود بشین ولوزمبن گل باشد .
8152- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تَلَثَّمْ وَ لَا تَحْتَفِزْ وَ لَا تُقْعِ عَلَی قَدَمَیْکَ وَ لَا تَفْتَرِشْ ذِرَاعَیْکَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام: بر دهانت نقاب نزن. پایت را به هم نچسبان. و نه مانند شتر، از هم باز نکن. دو زانو بر روی پنجه پا ننشین. موقع سجده ساعد خود را بر زمین فرش نکن .
8153- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا بَأْسَ بِالْإِقْعَاءِ فِی الصَّلَاةِ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ وَ بَیْنَ الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ الثَّانِیَةِ وَ بَیْنَ الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ وَ الرَّابِعَةِ وَ إِذَا أَجْلَسَکَ الْإِمَامُ فِی مَوْضِعٍ یَجِبُ أَنْ تَقُومَ فِیهِ تَتَجَافَی وَ لَا یَجُوزُ الْإِقْعَاءُ فِی مَوْضِعِ التَّشَهُّدَیْنِ إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ لِأَنَّ الْمُقْعِیَ لَیْسَ بِجَالِسٍ إِنَّمَا جَلَسَ بَعْضُهُ عَلَی بَعْضٍ وَ الْإِقْعَاءُ أَنْ یَضَعَ الرَّجُلُ أَلْیَتَیْهِ عَلَی عَقِبَیْهِ فِی تَشَهُّدَیْهِ فَأَمَّا الْأَکْلُ مُقْعِیاً فَلَا بَأْسَ بِهِ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَدْ أَکَلَ مُقْعِیاً.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : نشستن درنمازبین دوسجده وبین رکعات اول ودوم وبین رکعات سوم وچهارم بصورت اقعاء اشکال ندارد وزمانیکه امام جماعت تورا وادارکرد به نشستن تجافی کن ودرحال تشهد اقعاء جایزنیست مگربخاطرعذرچون کسیکه بصورت اقعاء نشسته جلولس کامل نیست زیرا جلوس بعضی ازبدن روی بعض دیگراست واقعاء آنست که شخص درتشهد باسن خود را روی کف دوپای خود قراردهد ولی اقعاء درحال خوردن اشکال ندارد چون رسول خدا صلی الله علیه وآله گاهی به همین حالت غذا می خوردند .(پس اقعاء فقط درتشهد نمازاشکال دارد )
8154- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالْإِقْعَاءِ
ص: 349
فِیمَا بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام: اقعاء بین دوسجده اشکال ندارد .
(1) 7 بَابُ کَرَاهَةِ نَفْخِ مَوْضِعِ السُّجُودِ وَ غَیْرِهِ فِی الصَّلَاةِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهِ وَ کَرَاهَةِ النَّفْخِ فِی الرُّقَی وَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ التَّعْوِیذِ
باب مکروه است فوت کردن به محل سجده ودرجاهای دیگرنماز. اما حرام نیست وفوت کردن به غذا ونوشیدنی وحرزودعا نوشته وکروه است .
8155- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَنْفُخُ فِی الصَّلَاةِ مَوْضِعَ جَبْهَتِهِ فَقَالَ لَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفَضْلِ مِثْلَهُ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْفَضْلِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم آیا شخص می تواند محل سجده خود را فوت کند ؟ فرمودند :خیر
8156- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالنَّفْخِ فِی الصَّلَاةِ فِی مَوْضِعِ السُّجُودِ مَا لَمْ یُؤْذِ أَحَداً.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : فوت کردن به محل سجده اشکال ندارد مادامی که کسی اذیت نشود .
عَلَیْهِ الْغُبَارُ أَ فَأَنْفُخُهُ إِذَا أَرَدْتُ السُّجُودَ فَقَالَ لَا بَأْسَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ الصَّادِقَ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ (1).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم آیا اگرمحل سجده گرد وغبارداشت می توانم فوت کنم ؟ فرمودند : اشکال ندارد .
8158- 4- (2) قَالَ وَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّمَا یُکْرَهُ ذَلِکَ خَشْیَةَ أَنْ یُؤْذِیَ مَنْ إِلَی جَانِبِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : این فوت کردن کراهت دارد بخاطر اینکه مبادا اطرافیان اذیت شوند .
8159- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: وَ نَهَی أَنْ یُنْفَخَ فِی طَعَامٍ أَوْ شَرَابٍ وَ أَنْ یُنْفَخَ فِی مَوْضِعِ السُّجُودِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله نهی کردند ازفوت کردن به غذا ونوشیدنی ومحل سجده .
8160- 6- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یُصَلِّی فَیَنْفُخُ فِی مَوْضِعِ جَبْهَتِهِ قَالَ لَیْسَ بِهِ بَأْسٌ إِنَّمَا یُکْرَهُ ذَلِکَ أَنْ یُؤْذِیَ مَنْ إِلَی جَانِبِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام سوال کردم آیا شخص می تواند محل سجده خود را فوت کند ؟ فرمودند : اشکالی ندارد مکروه بودنش بخاطراینست که مبادا کسیکه کناراوست اذیت نشود .
8161- 7- (5) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ الْقُرَشِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لَکُمْ أَیَّتُهَا الْأُمَّةُ أَرْبَعاً وَ عِشْرِینَ خَصْلَةً وَ نَهَاکُمْ عَنْهَا إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَرِهَ
ص: 351
النَّفْخَ فِی الصَّلَاةِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (1) وَ فِی الْخِصَالِ بِهَذَا الْإِسْنَادِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : ای امت (من) خداوند بیست وچهارمطلب را برشما مکروه کرده وشمارا ازانجام آنها نهی کرده ...تاآنجا که فرمودند : فوت کردن درنمازرا مکروه شمرد .
8162- 8- (3) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (4) الْعِجْلِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانِ عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُکْرَهُ النَّفْخُ فِی الرُّقَی وَ الطَّعَامِ وَ مَوْضِعِ السُّجُودِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : مکروه است فوت کردن به غدا وحرزومحل سجده
8163- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا یَتْفُلِ الْمُؤْمِنُ فِی الْقِبْلَةِ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِکَ نَاسِیاً یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ (6) لَا یَنْفُخِ الرَّجُلُ فِی مَوْضِعِ سُجُودِهِ وَ لَا یَنْفُخْ فِی طَعَامِهِ وَ لَا فِی شَرَابِهِ وَ لَا فِی تَعْوِیذِهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : مومن روبه قبله آب دهان نمی اندازد واگرسهوا انجام داد استغفارمی کند . انسان فوت نمی کند به آب وغذا وحرزش .
ص: 352
(1) 8 بَابُ أَنَّ مَنْ أَصَابَتْ جَبْهَتُهُ مَکَاناً غَیْرَ مُسْتَوٍ أَوْ لَا یَجُوزُ السُّجُودُ عَلَیْهِ وَجَبَ أَنْ یَجُرَّهَا إِلَی مَوْضِعٍ آخَرَ وَ إِنْ لَمْ یُمْکِنْ جَازَ أَنْ یَرْفَعَهَا قَلِیلًا ثُمَّ یَضَعَهَا
باب اگرپیشانی ناخواسته روی جای ناهمواریا محلی که سجده برآن صحیح نیست قرارگرفت باید سررابکشاند وبه جای مناسب قراردهد واگرممکن نبود می تواند کمی سررا بلند کرده ودرجای مناسب قراردهد .
8164- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا وَضَعْتَ جَبْهَتَکَ عَلَی نَبَکَةٍ (3) فَلَا تَرْفَعْهَا وَ لَکِنْ جُرَّهَا عَلَی الْأَرْضِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگرپیشانیت روی زمین ناهموارقرارگرفت نباید سررا بلند کنی بلکه باید آنرا بطرف زمین بکشانی .
8165- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (عَنْ أَبِیهِ) (7) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَضَعُ وَجْهِی لِلسُّجُودِ فَیَقَعُ وَجْهِی عَلَی حَجَرٍ أَوْ عَلَی مَوْضِعٍ مُرْتَفِعٍ أُحَوِّلُ وَجْهِی إِلَی مَکَانٍ مُسْتَوٍ فَقَالَ نَعَمْ جُرَّ وَجْهَکَ عَلَی الْأَرْضِ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَرْفَعَهُ.
******
ترجمه:
به ابو عبد اللّه صادق (ع) گفتم: اگر پيشانى را بر زمين بگذارم و پيشانى من بر روى سنگى تيز و يا چيزى برجسته و درشت قرار بگيرد،
آيا مى توانم پيشانى خود را به محل بهترى منتقل كنم ؟ ابو عبد اللّه گفت: آرى. ولى بى آنكه پيشانى را از زمين بردارى، پيشانى را بر روى زمين بكش تا در جاى صاف و نرمى قرار بگيرد.
8166- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ وَ أَبِی قَتَادَةَ
ص: 353
جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَسْجُدُ عَلَی الْحَصَی فَلَا یُمَکِّنُ جَبْهَتَهُ مِنَ الْأَرْضِ قَالَ یُحَرِّکُ جَبْهَتَهُ حَتَّی یَتَمَکَّنَ فَیُنَحِّی الْحَصَی عَنْ جَبْهَتِهِ وَ لَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
علي بن جعفر گوید : از موسی بن جعفر صلوات اللَّه علیه در مورد شخصی که بر روی سنگریزه سجده می کند پس پیشانی او بر روی زمین قرار و آرام نمی گیرد سؤال کردم؛ فرمود : پیشانی اش را حرکت می دهد تا اینکه بر روی زمین جا و مکان بگیرد و سنگریزه ها را از پیشانی خود دور کند ولی سرش را بلند نکند!
8167- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ أَبِی مَالِکٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ حَمَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْجُدُ فَتَقَعُ جَبْهَتِی عَلَی الْمَوْضِعِ الْمُرْتَفِعِ فَقَالَ ارْفَعْ رَأْسَکَ ثُمَّ ضَعْهُ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم درسجده ناخواسته پیشانیم روی زمین بلندی قرارگرفت .فرمودند : سرت رابلند کن ودرجای مناسب قراربده .
8168- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَسْجُدُ عَلَی الْحَصَی قَالَ یَرْفَعُ رَأْسَهُ حَتَّی یَسْتَمْکِنَ.
قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاضْطِرَارِ حَیْثُ لَا یَتَأَتَّی ذَلِکَ إِلَّا مَعَ رَفْعِ الرَّأْسِ وَ اسْتَدَلَّ بِمَا مَضَی وَ بِاسْتِلْزَامِهِ زِیَادَةَ سُجُودٍ عَمْداً وَ هُوَ مُبْطِلٌ لِمَا یَأْتِی.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی روی زمین شنزاری سجده کرده فرمودند : سرخود رابلند کند تا امکان سجده پیدا کند .
مرحوم شیخ گفته اند : این روایت حمل براضطرارمی شود چون اینکارممکن نیست مگربا بلند کردن سرو لازمه آن زیادی عمدی سجده درنمازاست که مبطل نماز است
8169- 6- (5) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ
ص: 354
مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنِ الْمُصَلِّی یَکُونُ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ فِی ظُلْمَةٍ فَإِذَا سَجَدَ یَغْلَطُ بِالسَّجَّادَةِ وَ یَضَعُ جَبْهَتَهُ عَلَی مِسْحٍ أَوْ نَطْعٍ فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ وَجَدَ السَّجَّادَةَ هَلْ یَعْتَدُّ بِهَذِهِ السَّجْدَةِ أَمْ لَا یَعْتَدُّ بِهَا فَکَتَبَ إِلَیْهِ فِی الْجَوَابِ مَا لَمْ یَسْتَوِ جَالِساً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ فِی رَفْعِ رَأْسِهِ لِطَلَبِ الْخُمْرَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی کِتَابِ الْغَیْبَةِ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (1)
******
ترجمه:
حمیری به امام زمان صلوات اللَّه علیه نوشت و سوال کرد : نمازگزار در تاریکی در نماز شب است. وقتی سجده می کند سجاده (محل سجده) را اشتباه می کند و پیشانیش را بر پلاس یا فرش چرمی می گذارد ، پس وقتی سرش را بلند می کند سجاده را پیدا می کند. آیا این سجده را به حساب بیاورد یا آن را محسوب نکند؟ امام در جواب او نوشتند :
تا زمانی که راست ننشسته است، در بلند کردن سرش برای جستجوی سجاده چیزی بر او نیست!
(2) 9 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِئُ مِنَ السُّجُودِ بِالْجَبْهَةِ مُسَمَّاهُ مَا بَیْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَی الْحَاجِبِ وَ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِیعَابِ أَوْ وَضْعِ قَدْرِ دِرْهَمٍ وَ عَدَمِ جَوَازِ السُّجُودِ عَلَی حَائِلٍ کَالْعِمَامَةِ وَ الْقَلَنْسُوَةِ
باب درسجده مسمای پیشانی که ما بین ابروتامحل رویش موهای جلوسراست کفایت می کند ومستحب است تمام پیشانی یا به اندازه سطح یک درهم باشد .وسجده باوجود مانع مثل عمامه یا کلاهصحیح نیست .
8170- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: قُلْتُ الرَّجُلُ یَسْجُدُ وَ عَلَیْهِ قَلَنْسُوَةٌ أَوْ عِمَامَةٌ فَقَالَ إِذَا مَسَّ جَبْهَتُهُ الْأَرْضَ فِیمَا بَیْنَ حَاجِبِهِ (4) وَ قُصَاصِ شَعْرِهِ فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ (5)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
ازیکی ازدوامام علیهما السلام پرسیدم کسیدرحالیکه عمامه یا کلاه برسرداشته آیا سجده اش صحیح است ؟ فرمودند : اگرپیشانی که مابین ابروومحل ریشه موی سراست بازمین برخورد داشته کفایت می کند .
8171- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ
ص: 355
أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ السُّجُودِ قَالَ مَا بَیْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَی مَوْضِعِ الْحَاجِبِ مَا وَضَعْتَ مِنْهُ أَجْزَأَکَ.
******
ترجمه:
ازخدمت حضرت باقرعلیه السلام سوال کردم محدوده سجده کجاست ؟ فرمودند : مابین رستنگاه موی سرتا ابروهرمقدارآنراروی زمین بگذاری کفایت می کند
8172- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ وَ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ جَمِیعاً عَنْ بُرَیْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْجَبْهَةُ إِلَی الْأَنْفِ أَیُّ ذَلِکَ أَصَبْتَ بِهِ الْأَرْضَ فِی السُّجُودِ أَجْزَأَکَ وَ السُّجُودُ عَلَیْهِ کُلِّهِ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : پیشانی تا بینی هرمقدارازآنرا به زمین برسانی درسجده کفایت می کند . سجده برهمه پیشانی بهتراست .
8173- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ وَ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ جَمِیعاً قَالَ: مَا بَیْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَی طَرَفِ الْأَنْفِ مَسْجِدٌ أَیُّ ذَلِکَ أَصَبْتَ بِهِ الْأَرْضَ أَجْزَأَکَ.
-
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَمَا أَصَابَ الْأَرْضَ مِنْهُ فَقَدْ أَجْزَأَکَ (3).
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْهُ ع مِثْلَ ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
حضرت فرمودند : مابین رستنگاه موی سرتا کنارابرومحل سجده است هرمقدارآنراروی زمین بگذاری کفایت می کند
8174- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْجَبْهَةُ کُلُّهَا مِنْ قُصَاصِ شَعْرِ الرَّأْسِ إِلَی الْحَاجِبَیْنِ مَوْضِعُ السُّجُودِ فَأَیُّمَا سَقَطَ مِنْ ذَلِکَ إِلَی الْأَرْضِ أَجْزَأَکَ مِقْدَارُ الدِّرْهَمِ أَوْ مِقْدَارُ طَرَفِ الْأَنْمُلَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ مَا یُسْجَدُ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:
تمام پيشانى از رستنگاه موى سر تا دو ابرو، جاى سجده است. پس هرقسمت از آن كه با زمين برخورد كند، اگر به اندازۀ يك درهم يا به اندازۀ يك بند انگشت باشد، كافى است.
ص: 356
(1) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُسَاوَاةِ الْمَسْجِدِ لِلْمَوْقِفِ وَ مَوْضِعِ الْیَدَیْنِ وَ کَرَاهَةِ عُلُوِّ مَسْجِدِ الْجَبْهَةِ عَنْهُمَا وَ جَوَازِ کَوْنِهِ أَخْفَضَ مِنْهُمَا
با ب مستحب است بین محل ایستادن ومحل قراردادن دستها هم سطح باشد وکراهت دارد بالاتربودن پیشانی وجائز است پاییم تربودن آن
8175- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنِ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مَوْضِعِ جَبْهَةِ السَّاجِدِ أَ یَکُونُ أَرْفَعَ مِنْ مَقَامِهِ فَقَالَ لَا وَ لَکِنْ لِیَکُنْ مُسْتَوِیاً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
ازخدمت حضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازمحل سجده آیا بلندترازمحل ایستادن باشد ؟ فرمودند : خیر ولی باید مساوی باشند .
8176- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَرْفَعُ مَوْضِعَ جَبْهَتِهِ فِی الْمَسْجِدِ فَقَالَ إِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَضَعَ وَجْهِی فِی مَوْضِعِ قَدَمِی وَ کَرِهَهُ.
******
ترجمه:
ازخدمت حضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی محل سجده خودرابالا می برد .فرمودند : من دوست دارم صورتم را جای پای خود بگذارم .
8177- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَی بْنِ یَسَارٍ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ السَّکُونِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ الشَّعِیرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: ضَعُوا الْیَدَیْنِ حَیْثُ تَضَعُونَ الْوَجْهَ فَإِنَّهُمَا یَسْجُدَانِ کَمَا یَسْجُدُ الْوَجْهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : دستهای خودرا همانجای قراربدهید که صورت خود را قرارمی دهید (زیرا)همانطورکه دستها سجده می کنند صورت هم سجده می کند .
ص: 357
8178- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَمَّنْ یُصَلِّی وَحْدَهُ فَیَکُونُ مَوْضِعُ سُجُودِهِ أَسْفَلَ مِنْ مَقَامِهِ فَقَالَ إِذَا کَانَ وَحْدَهُ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (2).
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام سوال شددرموردکسیکه فرادا نمازمی خواندوجای سجده اش را پایین ترازمحل ایستادن خود قرارداد .فرمودند : وقتی فرادا باشد اشکالی ندار.
(3) 11 بَابُ جَوَازِ عُلُوِّ مَسْجِدِ الْجَبْهَةِ عَنِ الْمَوْقِفِ وَ انْخِفَاضِهِ عَنْهُ بِمِقْدَارِ لَبِنَةٍ لَا أَزْیَدَ
باب جوازبلندبودن محل پیشانی ازمحل ایستادن یاپاپین تربودن آن به اندازه قطریک خشت نه بیشتر
8179- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ النَّهْدِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ السُّجُودِ عَلَی الْأَرْضِ الْمُرْتَفِعِ فَقَالَ إِذَا کَانَ مَوْضِعُ جَبْهَتِکَ مُرْتَفِعاً عَنْ مَوْضِعِ یَدَیْکَ (5) قَدْرَ لَبِنَةٍ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
ازخدمت حضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازسجده برزمین مرتفع ؟ فرمودند : اگرمحل پیشانی به اندازه یک خشت ازمحل دستهایت بالاترباشد اشکال ندارد .
8180- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرِیضِ أَ یَحِلُّ لَهُ أَنْ یَقُومَ عَلَی فِرَاشِهِ وَ یَسْجُدَ عَلَی الْأَرْضِ قَالَ فَقَالَ إِذَا کَانَ الْفِرَاشُ
ص: 358
غَلِیظاً قَدْرَ آجُرَّةٍ (1) أَوْ أَقَلَّ اسْتَقَامَ لَهُ أَنْ یَقُومَ عَلَیْهِ وَ یَسْجُدَ عَلَی الْأَرْضِ وَ إِنْ کَانَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَلَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
ازخدمت حضرت صادق علیه السلام سوال کردم درمورد مریض آیا می تواند دررختخوابش ایستاده وبرزمین سجده کند ؟ فرمودند : اگررختخوابش به اندازه کلفتی یک آجریا کمتر باشد می تواند روی آن ایستاده وسچده کند واگربیشترباشد نمی تواند .
8181- 3- (3) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ فِی السُّجُودِ عَلَی الْأَرْضِ الْمُرْتَفِعَةِ قَالَ إِذَا کَانَ مَوْضِعُ جَبْهَتِکَ مُرْتَفِعاً عَنْ رِجْلَیْکَ قَدْرَ لَبِنَةٍ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (4).
******
ترجمه:
مرحوم کلینی درروایت دیگری نقل کرده : اگر جای پیشانی به اندازه یک خشت ازمحل پاهایت بلند باشد اشکال ندارد .
(5) 12 بَابُ أَنَّ مَنْ کَانَ بِجَبْهَتِهِ دُمَّلٌ أَوْ نَحْوُهُ وَجَبَ أَنْ یَحْفِرَ حَفِیرَةً لِیَقَعَ السَّلِیمُ عَلَی الْأَرْضِ وَ إِلَّا وَجَبَ أَنْ یَسْجُدَ عَلَی أَحَدِ جَانِبَیْ جَبْهَتِهِ وَ إِلَّا فَعَلَی ذَقَنِهِ
باب اگردرپیشانی دمل یا چیزی مشابه آن باشد باید یک گودالی بکند تا قسمت سالم پسشانی روی زمین قراربگیرد والا باید بریکی از دوطرف پیشانی سجده کند واگرنمی شود باید برچانه خود سجده کند .
8182- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ مُصَادِفٍ قَالَ: خَرَجَ بِی دُمَّلٌ فَکُنْتُ أَسْجُدُ عَلَی جَانِبٍ فَرَأَی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَثَرَهُ فَقَالَ مَا هَذَا فَقُلْتُ لَا أَسْتَطِیعُ أَنْ أَسْجُدَ مِنْ أَجْلِ الدُّمَّلِ فَإِنَّمَا أَسْجُدُ مُنْحَرِفاً فَقَالَ لِی لَا تَفْعَلْ ذَلِکَ (7)- احْفِرْ حَفِیرَةً وَ اجْعَلِ الدُّمَّلَ فِی الْحَفِیرَةِ حَتَّی تَقَعَ جَبْهَتُکَ عَلَی الْأَرْضِ.
ص: 359
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
مصادف گويد: بر پيشانى من دملى پديد آمد، ازاين رو بر يك سمت پيشانى سجده مى كردم.
امام صادق عليه السّلام مرا ديد و فرمود: اين چيست ؟
گفتم: به خاطر دمل نمى توانم سجده كنم، ناچار چنين سجده مى كنم.
فرمود: چنين نكن، بلكه گودال كوچكى حفر كن و دمل را در آن قرار ده تا پيشانى ات به زمين برسد.
8183- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ بِإِسْنَادٍ لَهُ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّنْ بِجَبْهَتِهِ عِلَّةٌ لَا یَقْدِرُ عَلَی السُّجُودِ عَلَیْهَا قَالَ یَضَعُ ذَقَنَهُ عَلَی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً (3).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْعَجْزِ عَنِ الْحَفِیرَةِ الْمَذْکُورَةِ.
******
ترجمه:
ازخدمت حضرت صادق علیه السلام سوال شد درمورد کسیکه درپیشانیش مشکلی استکه نمی تواند سجده کند ؟ فرمودند : چانه اش را روی زمین بگذارد خدُاوند می فرماید : باچانه برای سجده روی زمین می افتند .
8184- 3- (5) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّبَّاحِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ بَیْنَ عَیْنَیْهِ قَرْحَةٌ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَسْجُدَ (6)- قَالَ یَسْجُدُ مَا بَیْنَ طَرَفِ شَعْرِهِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ سَجَدَ عَلَی حَاجِبِهِ الْأَیْمَنِ قَالَ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَعَلَی حَاجِبِهِ الْأَیْسَرِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَعَلَی ذَقَنِهِ قُلْتُ عَلَی ذَقَنِهِ قَالَ نَعَمْ أَ مَا تَقْرَأُ کِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی إِجْزَاءِ السُّجُودِ عَلَی أَحَدِ جَانِبَیِ الْجَبْهَةِ (7).
******
ترجمه:
به امام صادق عليه السلام عرض كردم كه كسى بين دوچشمش زخم است ونمى تواند سجده كند.
فرمود: «ميان موهايش سجده كند، واگر نمى تواند، روى ابروى راست وگرنه روى ابروى چپش سجده كند واگر نمى تواند برچانه اش سجده نمايد.»
گفتم: برچانه اش؟ فرمود: بلى. آيا كتاب خدا را نخوانده اى كه مى گويد: (يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّداً) يعنى: باچانه هاى شان به سجده مى افتند.»
ص: 360
(1) 13 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ السُّجُودِ وَ مِنَ التَّشَهُّدِ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ وَ أَرْکَعُ وَ أَسْجُدُ أَوْ یُکَبَّرَ
باب مستحب است بعد ازانجام سجدها وبعد ازتشهد بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ وَ أَرْکَعُ وَ أَسْجُدُ یا اینکه تکبیر بگوید .
8185- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ مِنَ السُّجُودِ قُلْتَ اللَّهُمَّ رَبِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ- وَ إِنْ شِئْتَ قُلْتَ وَ أَرْکَعُ وَ أَسْجُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بعد ازسجده درحال بلند شدن بگواللَّهُمَّ رَبِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ-واگرخواستی بگو(اللَّهُمَّ رَبِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ ) أَرْکَعُ وَ أَسْجُدُ.ُ
8186- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَامَ الرَّجُلُ مِنَ السُّجُودِ قَالَ بِحَوْلِ اللَّهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : نمازگذاربعد ازسجده درحال بلند شدن بگوید بِحَوْلِ اللَّهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
8187- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا جَلَسْتَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأُولَیَیْنِ فَتَشَهَّدْتَ ثُمَّ قُمْتَ فَقُلْ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بعد ازتشهد دررکعت دوم بلند شووبگوبِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
8188- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ عَلِیٌّ ع إِذَا نَهَضَ مِنَ
ص: 361
الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ قَالَ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : حضرت علی علیه السلام بعد از پایان دورکعت اول درحال بلند شدن می گفتند :بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
8189- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ سَیْفٍ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا قُمْتَ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ (2) فَاعْتَمِدْ عَلَی کَفَّیْکَ وَ قُلْ بِحَوْلِ اللَّهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ- فَإِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَفْعَلُ ذَلِکَ.
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِذَا قُمْتَ مِنَ الرَّکْعَةِ (3)
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بعد ازتشهد دررکعت دوم با کمک گرفتن ازدستهایت درحال بلند شدن بگوبِحَوْلِ اللَّهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ حضرت علی علیه السلام نیزچنین می کردند .
8190- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ مِنَ السُّجُودِ قُلْتَ اللَّهُمَّ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ وَ أَرْکَعُ وَ أَسْجُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بعد ازسجده درحال قیام می گویم اللَّهُمَّ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ وَ أَرْکَعُ وَ أَسْجُدُ.
8191- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ سَعْدٍ الْجَلَّابِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَبْرَأُ مِنَ الْقَدَرِیَّةِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ وَ یَقُولُ بِحَوْلِ اللَّهِ (6) أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمودند :حضرت علی علیه السلام درهررکعت از(مذهب) قدریه ابرازبرائت کرده ومی گفتند بِحَوْلِ اللَّهِ و قوته أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
8192- 8- (7) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی کِتَابِ الْإِحْتِجَاجِ فِی جَوَابِ مُکَاتَبَةِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ع
ص: 362
یَسْأَلُنِی بَعْضُ الْفُقَهَاءِ عَنِ الْمُصَلِّی إِذَا قَامَ مِنَ التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ إِلَی الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ هَلْ یَجِبُ عَلَیْهِ أَنْ یُکَبِّرَ فَإِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا قَالَ لَا یَجِبُ عَلَیْهِ التَّکْبِیرُ وَ یُجْزِیهِ أَنْ یَقُولَ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ- فَکَتَبَ ع فِی الْجَوَابِ إِنَّ فِیهِ حَدِیثَیْنِ أَمَّا أَحَدُهُمَا فَإِنَّهُ إِذَا انْتَقَلَ مِنْ حَالَةٍ إِلَی حَالَةٍ أُخْرَی فَعَلَیْهِ التَّکْبِیرُ وَ أَمَّا الْآخَرُ فَإِنَّهُ رُوِیَ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ وَ کَبَّرَ ثُمَّ جَلَسَ ثُمَّ قَامَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ فِی الْقِیَامِ بَعْدَ الْقُعُودِ تَکْبِیرٌ وَ کَذَلِکَ التَّشَهُّدُ الْأَوَّلُ یَجْرِی هَذَا الْمَجْرَی وَ بِأَیِّهِمَا أَخَذْتَ مِنْ جِهَةِ التَّسْلِیمِ کَانَ صَوَاباً (1).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی کِتَابِ (الْغَیْبَةِ) (2) بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (4).
******
ترجمه:
نامه حمیری محضرحضرت حجت علیه السلام : بعضی ازفقهاءازمن می پرسند نمازگذاربعد ازتشهد اول درحال قیام آیا واجب است تکبیربگوید ؟ زیرابعضی ازاصحاب ما می گویند تکبیرواجب نیست فقط کافی استکه بگوید بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ حضرت درجواب نوشتند دراین مورد دوروایت داریم یکی اینکه وقتی نمازگذارازیک حالت به حالت دیگری وارد می شود باید تکبیربگوید .یکی هم اینکه وقتی سرازسجده دوم برداشت وتکبیرگفت ونشست وبعد بلند شددرحال قیام بعد ازقعود تکبیرلازم نیست وتشهداول نیزهمین حکم رادارد حالا بهرکدام عمل کنی ازباب تسلیم دربرابرخداوند مانعی ندارد .
ص: 363
(1) 14 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ سَجْدَةً فَذَکَرَ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِتْیَانُ بِهَا وَ إِنْ ذَکَرَ بَعْدَ الرُّکُوعِ مَضَی فِی صَلَاتِهِ وَ قَضَی السُّجُودَ بَعْدَ التَّسْلِیمِ
باب اگریک سجده رافراموش کرد وقبل ازرکوع متوجه شد بایدآنرا انجام دهد واگربعدازرکوع متوجه شد باید نماز را ادامه بدهد وبعد ازنمازقضای آنرا انجام دهد .
8193- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ (3) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یَسْجُدَ السَّجْدَةَ الثَّانِیَةَ حَتَّی قَامَ فَذَکَرَ وَ هُوَ قَائِمٌ أَنَّهُ لَمْ یَسْجُدْ قَالَ فَلْیَسْجُدْ مَا لَمْ یَرْکَعْ فَإِذَا رَکَعَ (4) فَذَکَرَ بَعْدَ رُکُوعِهِ أَنَّهُ لَمْ یَسْجُدْ فَلْیَمْضِ عَلَی صَلَاتِهِ حَتَّی یُسَلِّمَ ثُمَّ یَسْجُدُهَا فَإِنَّهَا قَضَاءٌ قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- إِنْ شَکَّ فِی الرُّکُوعِ بَعْدَ مَا سَجَدَ فَلْیَمْضِ وَ إِنْ شَکَّ فِی السُّجُودِ بَعْدَ مَا قَامَ فَلْیَمْضِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
اسماعیل بن جابر از امام صادق(ع) نقل کرده است در مورد شخصی که فراموش کرده است سجده دوم را به جا آورد تا وقتی که ایستاده و آنگاه متذکر شده که سجده را بجا نیاورده در حالی که ایستاده است، حضرت فرمودند: سجده را به جا آورد تا وقتی که به رکوع نرفته است پس اگر رکوع رفت و آنگاه متذکر شد که سجده را بجا نیاورده است نمازش را ادامه دهد تا سلام دهد سپس سجده را به جا آورد، پس همان قضا می باشد
8194- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ سَجْدَةً فَذَکَرَهَا بَعْدَ مَا قَامَ وَ رَکَعَ قَالَ یَمْضِی فِی صَلَاتِهِ وَ لَا یَسْجُدُ حَتَّی یُسَلِّمَ فَإِذَا سَلَّمَ سَجَدَ مِثْلَ مَا فَاتَهُ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ یَذْکُرْ إِلَّا بَعْدَ ذَلِکَ قَالَ یَقْضِی مَا فَاتَهُ إِذَا ذَکَرَهُ.
******
ترجمه:
عمّار از امام صادق(ع) نقل کرده است در حدیثی که سوال نمود از آن حضرت راجع به شخصی که فراموش کرده سجده ای را پس متذکر شده آن را بعد از آنکه ایستاده و رکوع کرده است، فرمود: نمازش را ادامه دهد و سجده را به جا نیاورد تا سلام دهد، پس وقتی سلام داد سجده ای مانند آنچه فوت شده انجام دهد، گفتم اگر متذکر نشد مگر بعد از آن، فرمود: هرگاه متذکر شد، قضای آنچه فوت شده را به جا آورد
ص: 364
8195- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ (2) ثُمَّ ذَکَرَ فِی الثَّانِیَةِ وَ هُوَ رَاکِعٌ أَنَّهُ تَرَکَ سَجْدَةً فِی الْأُولَی قَالَ کَانَ أَبُو الْحَسَنِ ع یَقُولُ إِذَا تَرَکَ السَّجْدَةَ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی فَلَمْ یَدْرِ أَ وَاحِدَةً أَوْ ثِنْتَیْنِ اسْتَقْبَلْتَ (3) حَتَّی یَصِحَّ لَکَ ثِنْتَانِ وَ إِذَا کَانَ فِی الثَّالِثَةِ وَ الرَّابِعَةِ فَتَرَکْتَ سَجْدَةً بَعْدَ أَنْ تَکُونَ قَدْ حَفِظْتَ الرُّکُوعَ أَعَدْتَ السُّجُودَ.
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ حَتَّی یَصِحَّ لَکَ أَنَّهُمَا ثِنْتَانِ وَ لَمْ یَزِدْ عَلَی ذَلِکَ (4).
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ أَعَدْتَ السُّجُودَ (5) أَقُولُ: لَعَلَّ الْمُرَادَ أَنَّهُ شَکَّ بَیْنَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ وَ تَرَکَ سَجْدَةً فَیَسْتَأْنِفُ الصَّلَاةَ فَالْمُرَادُ بِالْوَاحِدَةِ وَ الثِّنْتَیْنِ الرَّکَعَاتُ لَا السَّجَدَاتُ بِقَرِینَةِ قَوْلِهِ بَعْدَ أَنْ تَکُونَ قَدْ حَفِظْتَ الرُّکُوعَ وَ لِمَا یَأْتِی فِی حَدِیثِ الْمُعَلَّی (6) وَ غَیْرِهِ (7) وَ بِهِ یُجْمَعُ بَیْنَ الْأَحَادِیثِ هُنَا.
******
ترجمه:
احمد بن محمد بن ابی نصر گوید سوال کردم از ابوالحسن « امام رضا »(ع) در مورد شخصی که دو رکعت نماز خوانده و رکعت دوم در حالی که در رکوع است متذکر شده که یک سجده از رکعت اول را ترک کرده است امام فرمود که ابوالحسن«امام کاظم»(ع) می فرمود: زمانی که سجده ای را در رکعت اول ترک کند و نمی داند آیا یکی بوده یا دو تا؟ اعاده می کنی نماز را تا این که دو رکعت بر تو صحیح و چنان چه در رکعت سوم و چهارم باشد پس سجده ای را ترک کرده ای بعد از آنکه رکوع را حفظ کردی اعاده می کنی سجود را
8196- 4- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّنْ نَسِیَ أَنْ یَسْجُدَ سَجْدَةً وَاحِدَةً فَذَکَرَهَا
ص: 365
وَ هُوَ قَائِمٌ قَالَ یَسْجُدُهَا إِذَا ذَکَرَهَا مَا لَمْ یَرْکَعْ فَإِنْ کَانَ قَدْ رَکَعَ فَلْیَمْضِ عَلَی صَلَاتِهِ فَإِذَا انْصَرَفَ قَضَاهُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ سَهْوٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1) قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّهُ خَارِجٌ عَنْ حَدِّ السَّهْوِ لِأَنَّهُ قَدْ ذَکَرَ مَا فَاتَهُ وَ قَضَاهُ وَ حَکَمَ بِوُجُوبِ سُجُودِ السَّهْوِ لِمَا یَأْتِی (2).
******
ترجمه:
ابوبصیر گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد کسی که فراموش کرده است یک سجده تنها را به جا آورد و در حال قیام به یاد می آورد سؤال کردم؛ فرمود : وقتی آن را به یاد آورد و هنوز به رکوع نرفته است آن سجده را انجام می دهد و اگر به رکوع رفته است به نمازش ادامه می دهد و وقتی نمازش تمام شد آن را به تنهایی قضا می کند و بر او(سجده) سهوی نیست!
مرحوم شیخ : این روایت حمل می شودبرموردی که خارج است ازحکم سجده سهوچون متوجه ما فات شده وقضای آنرا هم انجام داده
8197- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْمَاضِیَ ع فِی الرَّجُلِ یَنْسَی السَّجْدَةَ مِنْ صَلَاتِهِ قَالَ إِذَا ذَکَرَهَا قَبْلَ رُکُوعِهِ سَجَدَهَا وَ بَنَی عَلَی صَلَاتِهِ ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ بَعْدَ انْصِرَافِهِ وَ إِنْ ذَکَرَهَا بَعْدَ رُکُوعِهِ أَعَادَ الصَّلَاةَ وَ نِسْیَانُ السَّجْدَةِ فِی الْأَوَّلَتَیْنِ وَ الْأَخِیرَتَیْنِ سَوَاءٌ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ تَرَکَ السَّجْدَتَیْنِ مَعاً لِمَا مَضَی (4) وَ یَأْتِی (5).
******
ترجمه:
مردی از معلی بن خنیس نقل کرده است که سوال کردم از ابوالحسن ماضی(ع) درباره کسی که سجده نمازش را فراموش کرده است امام(ع) فرمود اگر متذکر شود آن را قبل از رکوعش بایستی سجده را به جا آورد و نمازش را ادامه دهد سپس بعد از پایان نماز دو سجده سهو انجام دهد و چنانچه بعد از رکوع متذکر شود نماز را اعاده کند و تفاوتی نیست بین این که فراموشی سجده در دو رکعت اول باشد یا دو رکعت اخیره.
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل کرده اند بجایکه هردوسجده رافراموش کرده باشد .
8198- 6- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الَّذِی یَنْسَی السَّجْدَةَ الثَّانِیَةَ مِنَ الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ أَوْ شَکَّ فِیهَا فَقَالَ إِذَا خِفْتَ أَنْ لَا تَکُونَ وَضَعْتَ وَجْهَکَ إِلَّا مَرَّةً وَاحِدَةً فَإِذَا سَلَّمْتَ سَجَدْتَ سَجْدَةً وَاحِدَةً وَ تَضَعُ وَجْهَکَ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ لَیْسَ عَلَیْکَ سَهْوٌ.
أَقُولُ: قَضَاءُ السَّجْدَةِ فِی صُورَةِ النِّسْیَانِ وَاجِبٌ وَ فِی صُورَةِ الشَّکِ
ص: 366
مُسْتَحَبٌّ وَ عَدَمُ وُجُوبِ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ مَخْصُوصٌ بِحَالِ الشَّکِّ بَلْ ظَاهِرُ الْجَوَابِ الِاخْتِصَاصُ بِصُورَةِ الشَّکِّ وَ عَدَمُ التَّعَرُّضِ لِصُورَةِ الْعِلْمِ لِلْعِلْمِ بِهَا أَوْ غَیْرِ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
از امام صادق علیه السلام سوال کردم کسی سجده دوم ازرکعت دوم را فراموش کرده یا شک درآن دارد حضرت فرمودند : اگرنگرانی که فقطیک سجده انجام داده باشی پس بعد ازنمازیک سجده انجام بده وحکم لزوم سجده سهوبرتونیست
می گویم : قضای سجده فراموش شده درصورت نسیان واجب است (ظاهرا سهوی اتفاق افتاده وبجای نسیان باید علم ویقین نوشته می شد)ودرصورت شک مستحب است وعدم وجوب سجده سهو مخصوص حالت شک است وظاهرجواب هم مورد شک رابیان می کند ومتعرض حالت علم نشده اند یادلیل دیگری دارد .
8199- 7- (1) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ قَالَ: سُئِلَ أَحَدُهُمْ عَنْ رَجُلٍ ذَکَرَ أَنَّهُ لَمْ یَسْجُدْ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ إِلَّا سَجْدَةً وَ هُوَ فِی التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ قَالَ فَلْیَسْجُدْهَا ثُمَّ یَنْهَضُ وَ إِذَا ذَکَرَهُ وَ هُوَ فِی التَّشَهُّدِ الثَّانِی قَبْلَ أَنْ یُسَلِّمَ فَلْیَسْجُدْهَا ثُمَّ یُسَلِّمُ ثُمَّ یَسْجُدُ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ.
******
ترجمه:
جعفر بن بشیر نقل کرده که یکی از ایشان (ائمه معصومین)مورد سوال قرار گرفتند درباره شخصی که در دو رکعت اول نماز سجده نکرده است، مگر سجده واحده و در حال تشهد اول متذکر می شود، در پاسخ فرمود: سجده را بجا آورد، سپس برخیزد و چنانچه متذکر شد در حال تشهد دوم قبل از اینکه سلام دهد پس آن سجده را بجا آورد و سپس سلام داده و دو سجده سهو بجا آورد)
8200- 8- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَذْکُرُ أَنَّ عَلَیْهِ السَّجْدَةَ یُرِیدُ أَنْ یَقْضِیَهَا وَ هُوَ رَاکِعٌ فِی بَعْضِ صَلَاتِهِ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَمْضِی فِی صَلَاتِهِ فَإِذَا فَرَغَ سَجَدَهَا.
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر(ع) نقل کرده که: سوال کردم از آن حضرت راجع به شخصی که متذکر شد که بر عهده او سجده ای است و می خواهد آن را قضا کند درحالیکه راکع در بین نمازش، چگونه عمل نماید؟ فرمود: نمازش را ادامه دهد پس هرگاه فارغ شد، آن سجده را به جا آورد).
8201- 9- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ سَهَا وَ هُوَ فِی السَّجْدَةِ الْأَخِیرَةِ مِنَ الْفَرِیضَةِ قَالَ یُسَلِّمُ ثُمَّ یَسْجُدُهَا وَ فِی النَّافِلَةِ مِثْلُ ذَلِکَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْخَلَلِ الْوَاقِعِ فِی الصَّلَاةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (4).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی (سجده را) فراموش کرده وحالا درسجده آخرنمازواجب است . فرمودند : سلام نمازرا بدهد وبعد(قضای) آن سجده را بجا آورد .
ص: 367
(1) 15 بَابُ أَنَّ مَنْ شَکَّ فِی السُّجُودِ وَ هُوَ فِی مَحَلِّهِ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِتْیَانُ بِهِ وَ إِنْ شَکَّ بَعْدَ الْقِیَامِ مَضَی فِی صَلَاتِهِ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ سُجُودُ السَّهْوِ
باب اگردرسجده شک کرد وهنوزدرمحل است باید سجده را انجام دهد واگردرحال قیام شک کرد نماز را اداهم بدهد وسجده سهو هم لازم نیست .
8202- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ سَهَا فَلَمْ یَدْرِ سَجْدَةً سَجَدَ أَمْ ثِنْتَیْنِ قَالَ یَسْجُدُ أُخْرَی وَ لَیْسَ عَلَیْهِ بَعْدَ انْقِضَاءِ الصَّلَاةِ سَجْدَتَا السَّهْوِ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد کسی سهوکرده نمی داند یک سجده انجام داده یا دوتا . فرمودند : یک سجده انجام بدهد وبعد ازنمازهم سجده سهو لازم نیست .
8203- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ الْخَرَّازِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ شُبِّهَ عَلَیْهِ فَلَمْ یَدْرِ وَاحِدَةً سَجَدَ أَوْ ثِنْتَیْنِ قَالَ فَلْیَسْجُدْ أُخْرَی.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد کسیکه سهوکرده نمی داند یک سجده انجام داده یا دوتا . فرمودند : یک سجده انجام بدهد .
8204- 3- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ شَکَّ فَلَمْ یَدْرِ سَجْدَةً سَجَدَ أَمْ سَجْدَتَیْنِ قَالَ یَسْجُدُ حَتَّی یَسْتَیْقِنَ (أَنَّهُمَا سَجْدَتَانِ) (5).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)
وَ کَذَا الْحَدِیثَانِ اللَّذَانِ قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی شک کرده نمی داند یک سجده انجام داده یا دوتا . فرمودند : یک سجده انجام بدهد تا یقین پیدا کند .
ص: 368
8205- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنْ شَکَّ فِی الرُّکُوعِ بَعْدَ مَا سَجَدَ فَلْیَمْضِ وَ إِنْ شَکَّ فِی السُّجُودِ بَعْدَ مَا قَامَ فَلْیَمْضِ کُلُّ شَیْ ءٍ شَکَّ فِیهِ مِمَّا قَدْ جَاوَزَهُ وَ دَخَلَ فِی غَیْرِهِ فَلْیَمْضِ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درحدیثی فرمودند : اگربعد ازسجده شک کرد دررکوع باید نمازرا ادامه بدهد واگردرحال قیام درسجده شک کرد باید نماز را ادامه بدهد اگردرچیزی شک کرد که ازآن ردشده ووارد بعدی شده بایدنماز را ادامه بدهد .
8206- 5- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِنْ شَکَّ فِی السُّجُودِ بَعْدَ مَا قَامَ فَلْیَمْضِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگردرحال قیام درسجده شک کرد باید ادامه بدهد .
8207- 6- (3) وَ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ رَفَعَ رَأْسَهُ عَنِ السُّجُودِ فَشَکَّ قَبْلَ أَنْ یَسْتَوِیَ جَالِساً فَلَمْ یَدْرِ أَ سَجَدَ أَمْ لَمْ یَسْجُدْ قَالَ یَسْجُدُ قُلْتُ فَرَجُلٌ نَهَضَ مِنْ سُجُودِهِ فَشَکَّ (4) قَبْلَ أَنْ یَسْتَوِیَ قَائِماً فَلَمْ یَدْرِ أَ سَجَدَ أَمْ لَمْ یَسْجُدْ قَالَ یَسْجُدُ.
أَقُولُ: وَ رُوِیَ مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ یَأْتِی فِی مَحَلِّهِ وَ هُوَ مَخْصُوصٌ بِکَثْرَةِ السَّهْوِ بَلْ صَرِیحٌ فِیهِ (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (6).
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : کسی تا سرازسجده برداشت قبل ازنشستن کامل شک کرد سجده انجام داده یا نه ؟ فرمودند : باید سجده کند . کسی درحال بلند شدن شک کرد ؟ فرمودند : باید سجده کند
ص: 369
(1) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَضَاءِ السَّجْدَةِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ إِذَا شَکَّ فِیهَا وَ تَجَاوَزَ مَحَلَّهَا
باب اگربعد ازمحل درسجده شک کرد مستحب است بعد ازنمازقضای آنرا بجا آورد .
8208- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ (3) عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا نَسِیَ الرَّجُلُ سَجْدَةً وَ أَیْقَنَ أَنَّهُ قَدْ تَرَکَهَا فَلْیَسْجُدْهَا بَعْدَ مَا یَقْعُدُ قَبْلَ أَنْ یُسَلِّمَ وَ إِنْ کَانَ شَاکّاً فَلْیُسَلِّمْ ثُمَّ یَسْجُدُهَا وَ لْیَتَشَهَّدْ تَشَهُّداً خَفِیفاً وَ لَا یُسَمِّیهَا نَقْرَةً فَإِنَّ النَّقْرَةَ نَقْرَةُ الْغُرَابِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ مَا تَضَمَّنَهُ مِنْ قَضَاءِ السَّجْدَةِ قَبْلَ التَّسْلِیمِ مَحْمُولٌ إِمَّا عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ عَلَی النَّافِلَةِ أَوْ عَلَی کَوْنِهَا مِنَ الرَّکْعَةِ الْأَخِیرَةِ أَوْ عَلَی أَنَّ الْمُرَادَ بِالتَّسْلِیمِ مَا یَتَرَتَّبُ عَلَیْهِ مِنَ الْکَلَامِ وَ الِانْصِرَافِ وَ نَحْوِهِمَا کَمَا مَرَّ (5) فِی أَحَادِیثِ الْوَتْرِ لِمَا مَضَی (6) وَ یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : اگرکسی شک کرد درسجده وبه یقین رسید که انجام نداده وقتی برای (تشهد ) نشست قبل ازسلام باید آنرا بجا آورد . واگرشک داشت سلام بدهد وبعد آنرا بجا آورد . تشهد هم باید کوتاه باشد واین (سلام وتشهد) نوک زدن کلاغ نیست .
(8) 17 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ فِی السُّجُودِ لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ تَسْمِیَةِ الْحَاجَةِ وَ الْمَدْعُوِّ لَهُ فِی الْفَرِیضَةِ وَ النَّافِلَةِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی الْأُمُورِ الدُّنْیَوِیَّةِ وَ مَا یُدْعَی بِهِ فِی السَّجْدَةِ الْأَخِیرَةِ مِنْ نَوَافِلِ الْمَغْرِبِ
باب جوازدعای دنیوی واخروی درسجده و بردن نام حاجت وکسیکه به اودعا میکند درنمازواجب ومستحب فقطدراموردنیوی کراهت دارد ودعاهای که درسجده نوافل مغرب خوانده می شود .
8209- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 370
عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو بَصِیرٍ (1) فِی طَرِیقِ مَکَّةَ- فَقَالَ وَ هُوَ سَاجِدٌ وَ قَدْ کَانَتْ ضَاعَتْ (2) نَاقَةٌ لِجَمَّالِهِمْ (3) اللَّهُمَّ رُدَّ عَلَی فُلَانٍ نَاقَتَهُ قَالَ مُحَمَّدٌ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ وَ فَعَلَ فَقُلْتُ نَعَمْ (قَالَ وَ فَعَلَ قُلْتُ نَعَمْ) (4) قَالَ فَسَکَتَ قُلْتُ فَأُعِیدُ الصَّلَاةَ قَالَ لَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم : درراه مکه نمازمانرا باابوبصیر خواندیم درحالیکه درسجده بود ناقه مسئول کاروان گم شده بود درهمان حال سجده گفت خدایا ناقه فلانی را به اوبرگردان وقتی حضورحضرت صادق علیه السلام رسیدم جریان راعرض کردم فرمود این کارراانجام داد عرض کردم بله حضرت سکوت کردند گفتم نمازم را اعاده کنم ؟ فرمودند: خیر
8210- 2- (6) وَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَدْعُو وَ أَنَا سَاجِدٌ قَالَ نَعَمْ فَادْعُ لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّهُ رَبُّ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
عبدالرحمان بن سیابه گوید :به امام صادق علیه السلام گفتم :آیا من می توانم در حال سجده دعا کنم؟ فرمود : بله، پس برای دنیا و آخرت دعا کن چرا که او رب دنیا و آخرت است.
8211- 3- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ هِلَالٍ قَالَ: شَکَوْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع تَفَرُّقَ أَمْوَالِنَا وَ مَا دَخَلَ عَلَیْنَا فَقَالَ عَلَیْکَ بِالدُّعَاءِ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ فَإِنَّ أَقْرَبَ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَی اللَّهِ وَ هُوَ سَاجِدٌ قَالَ
ص: 371
قُلْتُ فَأَدْعُو فِی الْفَرِیضَةِ وَ أُسَمِّی حَاجَتِی فَقَالَ نَعَمْ قَدْ فَعَلَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص- فَدَعَا عَلَی قَوْمٍ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ (1) وَ فَعَلَهُ عَلِیٌّ ع بَعْدَهُ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیده و از پراکنده شدن اموال و گرفتاری هایی که به من وارد شده بود شِکوِه کردم ؛فرمودند بر تو باد که دعا کنی در حال سجده؛ .همانا نزدیکترین حالت عبد به پروردگارش آن موقعی است که سجده می کند. عرض کردم آیا می توانم درنمازواجب دعا کرده وحاجتم را نام ببرم ؟ فرمودند : بله رسول اکرم صلی الله علیه وآله هم این کاررا انجام دادند زمانیکه عده ای رالعن کردند درحالیکه نام خودشان وپدران وعشیره آنهارا می بردند .حضرت علی علیه السلام نیزچنین کردند .
8212- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: ادْعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ فِی الْمَکْتُوبَةِ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ یَا خَیْرَ الْمَسْئُولِینَ وَ یَا خَیْرَ الْمُعْطِینَ ارْزُقْنِی وَ ارْزُقْ عِیَالِی مِنْ فَضْلِکَ فَإِنَّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : برای طلب رزقدرسجده نمازواجب بگو : یَا خَیْرَ الْمَسْئُولِینَ وَ یَا خَیْرَ الْمُعْطِینَ ارْزُقْنِی وَ ارْزُقْ عِیَالِی مِنْ فَضْلِکَ فَإِنَّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.
8213- 5- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقُولُ فِی صَلَاتِهِ اللَّهُمَّ رُدَّ عَلَیَّ (5) مَالِی وَ وَلَدِی هَلْ یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ قَالَ لَا یَفْعَلُ ذَلِکَ أَحَبُّ إِلَیَّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الدُّعَاءِ (7) إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی الْجُمُعَةِ (8).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍازکاظم پرسیدم اگرکسی درنمازبگوید: اللَّهُمَّ رُدَّ عَلَیَّ اهلی مَالِی وَ وَلَدِی آیا نمازش باطل می شود ؟ فرمودند : من بیشتردوست دارم که نگوید .
ص: 372
(1) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَسْحِ الْجَبْهَةِ مِنَ التُّرَابِ بَعْدَ السُّجُودِ وَ تَسْوِیَةِ الْحَصَی عِنْدَ إِرَادَتِهِ وَ أَخْذِهَا عَنِ الْجَبْهَةِ إِذَا لَصِقَ بِهَا وَ وَضْعِهَا عَلَی الْأَرْضِ
باب مستحب است دست کشیدن به پیشانی بعدازسجده وصاف کردن محل سجده وبرداشتن آنچه ازسنگ ریزهای که به پیشانی چسبیده وگذاشتن آن درمحل سجده
8214- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَ یَمْسَحُ الرَّجُلُ جَبْهَتَهُ فِی الصَّلَاةِ إِذَا لَصِقَ بِهَا تُرَابٌ فَقَالَ نَعَمْ قَدْ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَمْسَحُ جَبْهَتَهُ فِی الصَّلَاةِ إِذَا لَصِقَ بِهَا التُّرَابُ.
******
ترجمه:
حلبی :خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم آیا می شود به پیشانی دست کشیدتا اگرخاکی به آن چسبیده پاک شود ؟ فرمودند : بله حضرت باقرعلیه السلام به پیشانی خود دست می کشیدند وقتی چیزی به پیشانیشان چسبیده بود .
8215- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یُسَوِّی الْحَصَی فِی مَوْضِعِ سُجُودِهِ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ :حضرت صادق علیه السلام رادیدم که بین دوسجده سنگ ریزهای محل سجده را صاف می کردند .
8216- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ بَجِیلٍ أَنَّهُ قَالَ: رَأَیْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع کُلَّمَا سَجَدَ فَرَفَعَ رَأْسَهُ أَخَذَ الْحَصَی مِنْ جَبْهَتِهِ فَوَضَعَهُ عَلَی الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ بَجِیلٍ :حضرت صادق علیه السلام رادیدم هربار که سجده می کردند سنگ ریزهای که به پیشانیشان چسبیده بود را برداشته وروی زمین می گذاشتند .
8217- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ
ص: 373
شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع سَوَّی الْحَصَی حِینَ أَرَادَ السُّجُودَ.
******
ترجمه:
عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو:حضرت صادق علیه السلام رادیدم هربار که سجده می کردند سنگ ریزه راصاف می کردند .
8218- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَمْسَحُ جَبْهَتَهُ مِنَ التُّرَابِ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ قَبْلَ أَنْ یُسَلِّمَ قَالَ لَا بَأْسَ.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
ازحضرت رضا علیه السلام سوال کردم آیا نمازگذارمی تواند قبل از سلام به پیشانی خود دست بکشد ؟ فرمودند : اشکالی ندارد .
(3) 19 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاعْتِمَادِ عَلَی الْکَفَّیْنِ مَبْسُوطَتَیْنِ لَا مَقْبُوضَتَیْنِ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ السُّجُودِ
باب مستحب است نمازگذاربرای قیام کف دستهای خودرا بازکرده وبا کمک آنها ازحالت سجده بلند شود .
8219- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَجَدَ الرَّجُلُ ثُمَّ أَرَادَ أَنْ یَنْهَضَ فَلَا یَعْجِنُ بِیَدَیْهِ فِی الْأَرْضِ وَ لَکِنْ یَبْسُطُ کَفَّیْهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَضَعَ مَقْعَدَتَهُ عَلَی (5) الْأَرْضِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:
هرگاه كسى به سجده مى رود، چون برمى خيزد نبايد به دستان خويش تكيه كند، ولى دو كف دست خود را بر زمين بگستراند، بدون آن كه نشيمنگاه را بر زمين گذارد.
ص: 374
8220- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا سَجَدْتَ فَابْسُطْ کَفَّیْکَ عَلَی الْأَرْضِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :بعد سجده(برای بلندشدن) کف دستهایت راروی زمین بگستران
(3) 20 بَابُ أَنَّ مَنْ عَجَزَ عَنِ الِانْحِنَاءِ لِلرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ أَجْزَأَهُ الْإِیمَاءُ وَ یَرْفَعُ مَا یَسْجُدُ عَلَیْهِ إِنْ أَمْکَنَ
باب کسیکه نمی تواند برای رکوع وسجده خم شود با اشاره سجده کرده واگرممکن بود مهررابلند کند .
8221- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ الْکَرْخِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ شَیْخٌ لَا یَسْتَطِیعُ الْقِیَامَ إِلَی الْخَلَاءِ وَ لَا یُمْکِنُهُ الرُّکُوعُ وَ السُّجُودُ فَقَالَ لِیُومِ بِرَأْسِهِ إِیمَاءً وَ إِنْ کَانَ لَهُ مَنْ یَرْفَعُ الْخُمْرَةَ (5) فَلْیَسْجُدْ فَإِنْ لَمْ یُمْکِنْهُ ذَلِکَ فَلْیُومِ بِرَأْسِهِ نَحْوَ الْقِبْلَةِ إِیمَاءً الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از ابراهيم بن أبى زياد كرخى روايت كرده اند كه گفت: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: شخصى كه بسيار پير و فرتوت شده و از شدّت ناتوانى و سستى نمى تواند به مستراح رود و قادر به انجام ركوع و سجود هم نيست، چه كند؟ آن حضرت فرمود: براى ركوع و سجود بايد با سر خود اشاره كند، و اگر كسى را داشته باشد كه سجّاده يا مهر را برايش بلند كند بر آن سجده كند، و اگر چنين كسى نباشد با سر خود بسوى قبله اشاره كند.
8222- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُومِئُ فِی الْمَکْتُوبَةِ وَ النَّوَافِلِ إِذَا لَمْ یَجِدْ مَا یَسْجُدُ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَوْضِعٌ یَسْجُدُ فِیهِ قَالَ إِذَا کَانَ هَکَذَا فَلْیُومِ فِی الصَّلَاةِ کُلِّهَا.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
عمار: سوال کردم از حضرت صادق علیه السلام کسی درنمازهای واجب ومستحب (بجای سجده ) اشاره می کند وقتی چیزی که برآن سجده کند نداشته باشد یا جای کافی برای سجده نداشته باشد ؟ فرمودند : وقتی چنین شرائطی داشته باشد باید برای همه نمازهایش اشاره کند .
ص: 375
8223- 3- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُرْعِفِ یَرْعُفُ زَوَالَ الشَّمْسِ حَتَّی یَذْهَبَ اللَّیْلُ قَالَ یُومِئُ إِیمَاءً بِرَأْسِهِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ وَ عَنْ رَجُلٍ اسْتَفْرَغَهُ بَطْنُهُ قَالَ یُومِئُ بِرَأْسِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْقِیَامِ (2) وَ غَیْرِهِ (3).
******
ترجمه:
ليث مرادى از امام صادق عليه السّلام سؤال كرد: هر گاه شخصى از وقت نماز پيشين خون از بينى اش روان شود و خون بند نيايد تا بيشتر شب درگذرد چه كند؟ فرمود: براى ركوع و سجود با سر خود اشاره كند در تمام نمازها. وکسیکه مرتب استفراغ می کند . فرمودند : باسراشاره کند .
8224- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الرَّازِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع إِنِّی لَأَکْرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ أَرَی جَبْهَتَهُ جَلْحَاءَ لَیْسَ فِیهَا أَثَرُ السُّجُودِ.
******
ترجمه:
امام على عليه السلام : من براى مرد نمى پسندم كه بالاى پيشانى اش صاف ديده شود و اثرى از سجده در آن نباشد .
8225- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ (7) وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع
ص: 376
فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ أَبِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع کَانَ أَثَرُ السُّجُودِ فِی جَمِیعِ مَوَاضِعِ سُجُودِهِ فَسُمِّیَ السَّجَّادَ لِذَلِکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : اثر سجده در تمام مواضع سجود آن حضرت ظاهر و آشکار بود و از این رو سجّاد نامیده شد.
8226- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: کَانَ لِأَبِی ع فِی مَوْضِعِ سُجُودِهِ آثَارٌ نَاتِئَةٌ وَ کَانَ یَقْطَعُهَا فِی السَّنَةِ مَرَّتَیْنِ فِی کُلِّ مَرَّةٍ خَمْسَ ثَفِنَاتٍ فَسُمِّیَ ذَا الثَّفِنَاتِ لِذَلِکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام نقل شده که فرمود برآمدگی هائى(پینه) در محل هاى سجده پدرم به وجود مى آمد که در هر سال دو مرتبه آن را قطع می کرد. در هر بار پنج پینه قطع می نمود. به همین جهت ایشان را ذوالثفنات(صاحب پینه) می گفتند.
8227- 4- (2) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْمَدَنِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِیهِ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ دَخَلَ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ فَإِذَا أَنَا بِغُلَامٍ أَسْوَدَ بِیَدِهِ مِقَصٌّ یَأْخُذُ اللَّحْمَ مِنْ جَبِینِهِ وَ عِرْنِینِ أَنْفِهِ مِنْ کَثْرَةِ سُجُودِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
عبد اللَّه بن فضل از پدر خود نقل کرد...وارد شدم دیدم غلام سیاهى یک قیچى در دست گرفته برآمدگى پیشانى و روى بینى آن جناب را که از کثرت سجده بالا آمده بود مى چینید
(5) 22 بَابُ جَوَازِ تَحْرِیکِ الْأَصَابِعِ فِی السُّجُودِ لِعَدِّ التَّسْبِیحِ وَ نَحْوِهِ
باب جایزاست حرکت دادن انگشتها(ی دست) درسجده برای شمردن یا امثال آن
8228- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 377
عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع إِذَا سَجَدَ یُحَرِّکُ ثَلَاثَ أَصَابِعَ مِنْ أَصَابِعِهِ وَاحِدَةً بَعْدَ وَاحِدَةٍ تَحْرِیکاً خَفِیفاً کَأَنَّهُ یَعُدُّ التَّسْبِیحَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا مَرَّ فِی حَدِیثِ زِیَادَةِ الِانْحِنَاءِ فِی الرُّکُوعِ (1).
******
ترجمه
مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ :حضرت هادی علیه السلام رادیدم درحال سجده که سه تا ازانگشهای خودرا آرام حرکت می دهند مثل اینکه تعداد تسبیحات را می شمارند سپس سرازسجده برداشنند .
(2) 23 بَابُ اسْتِحْبَابِ طُولِ السُّجُودِ بِقَدْرِ الْإِمْکَانِ وَ الْإِکْثَارِ مِنْهُ وَ الْإِکْثَارِ فِیهِ مِنَ التَّسْبِیحِ وَ الذِّکْرِ
باب طول دادن سجده هرقدرممکن است . تکرارسجده وتکرارتسبیح وذکردرآن .
8229- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا سَجَدَ فَأَطَالَ السُّجُودَ نَادَی إِبْلِیسُ یَا وَیْلَهُ أَطَاعُوا وَ عَصَیْتُ وَ سَجَدُوا وَ أَبَیْتُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هرگاه بنده به سجده رفته وآنرارا طول دهد ، شيطان گويد : واويلا! آنان فرمان بردند و من نا فرمانى كردم و سجده كردند و من نكردم.
8230- 2- (4) وَ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَرَّ بِالنَّبِیِّ ص رَجُلٌ وَ هُوَ یُعَالِجُ بَعْضَ حُجُرَاتِهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ لَا أَکْفِیکَ فَقَالَ شَأْنَکَ فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص حَاجَتُکَ قَالَ الْجَنَّةُ فَأَطْرَقَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ قَالَ نَعَمْ فَلَمَّا وَلَّی قَالَ لَهُ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَعِنَّا بِطُولٍ السُّجُودِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام نقل فرمودند که:
پیامبر دیوار خانه اش را تعمیر می کرد. در این حال مردی که از آنجا عبور می کرد به ایشان عرض کرد: ای پیامبر اجازه می دهید که من این کار را انجام دهم؟
پیامبر فرمود: بفرمائید...
وقتی آن مرد کارش را تمام کرد، رسول خدا به او فرمود: آیا خواسته ای داری (که برآورده کنم)؟
آن مرد (که معلومه زرنگ هم بوده!) عرض کرد: بهشت!
پیامبر مدتی سکوت کرد و سر فرو انداخت و سپس فرمود: بله.
زمانی که آن مرد قصد برگشت داشت، پیامبر به او فرمودند:
ای بنده ی خدا، با طولانی کردن سجده مرا یاری کن .
ص: 378
8231- 3- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: دَخَلْتُ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِلَی أَنْ قَالَ فَإِذَا أَنَا بِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع سَاجِداً فَانْتَظَرْتُهُ طَوِیلًا فَطَالَ سُجُودُهُ عَلَیَّ فَقُمْتُ فَصَلَّیْتُ رَکَعَاتٍ وَ انْصَرَفْتُ وَ هُوَ بَعْدُ سَاجِدٌ فَسَأَلْتُ مَوْلَاهُ مَتَی سَجَدَ فَقَالَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِیَنَا فَلَمَّا سَمِعَ کَلَامِی رَفَعَ رَأْسَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ : وارد مسجد الحرام شدم ...تاآنجا که گفت :امام صادق علیه السلام را درحال سجده دیدم مدت طولانی منتظرماندم ولی ایشان سربرنداشتند بلند شدم چند رکعت نمازخواندم وایشان همچنان درحال سجده بودند ازغلامشان پرسیدم ایشان ازچه وقت به سجده رفته اند ؟ گفت : مدتی قبل ازآنکه توبیای اینجا وقتی حضرت صدای ما را شنیدند سرازسجده برداشتند .
8232- 4- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع کَتَبَ إِلَیْهِ إِذَا صَلَّیْتَ فَأَطِلِ السُّجُودَ.
******
ترجمه:
زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ : امام هادی علیه السلام درنامه ای نوشتند وقتی نمازمیخوانی سجده (آنرا)طولانی کن .
8233- 5- (3) وَ عَنْهُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ تَعَالَی وَ هُوَ سَاجِدٌ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ (4).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع (5)
وَ رَوَاهُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام رضا (علیه السلام)- وشّاء گوید: شنیدم امام رضا (علیه السلام) می فرماید: نزدیک ترین حالت بنده به خدا هنگامی است که او در سجده است و این کلام خداوند عزّ وجلّ است که فرمود: وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ.
8234- 6- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا
ص: 379
عَبْدِ اللَّهِ ع یَتَخَلَّلُ بَسَاتِینَ الْکُوفَةِ- فَانْتَهَی إِلَی نَخْلَةٍ فَتَوَضَّأَ عِنْدَهَا ثُمَّ رَکَعَ وَ سَجَدَ فَأَحْصَیْتُ فِی سُجُودِهِ خَمْسَمِائَةِ تَسْبِیحَةٍ ثُمَّ اسْتَنَدَ إِلَی النَّخْلَةِ فَدَعَا بِدَعَوَاتٍ ثُمَّ قَالَ یَا حَفْصُ إِنَّهَا النَّخْلَةُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ لِمَرْیَمَ وَ هُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَیْکِ رُطَباً جَنِیًّا (1).
******
ترجمه:
امام صادق ( حفص بن غیاث گوید: امام صادق (را دیدم که از کوچه باغ های کوفه حرکت می کرد. پس به درخت خرمایی رسید و در آنجا وضو گرفت و رکوع و سجود به جای آورد و من شمردم که او در سجده اش پانصد تسبیح گفت و سپس به درخت تکیه داد و دعاهایی را زمزمه نمود و سپس فرمود: «ای اباحفص! به خدا قسم، این همان درخت خرمایی است که خداوند عزّوجلّ به مریم (فرمود: وَ هُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا».
8235- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ إِذَا نَامَ الْعَبْدُ وَ هُوَ سَاجِدٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی عَبْدِی قَبَضْتُ رُوحَهُ وَ هُوَ فِی طَاعَتِی.
وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حسن بن على وشاء روايت مى كند:از امام رضا عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:هنگامى كه بنده در سجده به خواب رود،خداوند تبارك و تعالى مى گويد:روح بنده ام را قبض كرده ام، در حالى كه در طاعت من است.
8236- 8- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَطَالَ السُّجُودَ حَیْثُ لَا یَرَاهُ أَحَدٌ قَالَ الشَّیْطَانُ یَا وَیْلَاهْ أَطَاعُوا وَ عَصَیْتُ وَ سَجَدُوا وَ أَبَیْتُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمُقْنِعِ مُرْسَلًا (6).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هرگاه بنده به سجده رفته وآنرارا طول دهد وکسی اورانبیند ، شيطان گويد : واويلا! آنان فرمان بردند و من نا فرمانى كردم و سجده كردند و من نكردم.
8237- 9- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ
ص: 380
رَزِینٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَی اللَّهِ وَ هُوَ سَاجِدٌ.
******
ترجمه:
امام رضا (علیه السلام) می فرماید: نزدیک ترین حالت بنده به خدا هنگامی است که او در سجده است
8238- 10- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ کُلَیْبٍ الصَّیْدَاوِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ سَجَدَ سَجْدَةً حُطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِیئَةٌ وَ رُفِعَ لَهُ بِهَا دَرَجَةٌ.
******
ترجمه:
كليب صيداوى از امام صادق عليه السّلام،و آن حضرت از پدران بزرگوارش روايت كرده است كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمود:هر كس يك سجده بجاى آورد،يك گناه او بخشيده مى شود و يك درجه بر مقامش(نزد خداوند)افزوده مى شود.
8239- 11- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا تَسْتَصْغِرُوا قَلِیلَ الْآثَامِ فَإِنَّ الْقَلِیلَ یُحْصَی وَ یَرْجِعُ إِلَی الْکَثِیرِ (3) وَ أَطِیلُوا السُّجُودَ فَمَا مِنْ عَمَلٍ أَشَدَّ عَلَی إِبْلِیسَ مِنْ أَنْ یَرَی ابْنَ آدَمَ سَاجِداً لِأَنَّهُ أُمِرَ بِالسُّجُودِ فَعَصَی وَ هَذَا أُمِرَ بِالسُّجُودِ فَأَطَاعَ فَنَجَا.
******
ترجمه:
امام علی (ع) فرمود : گناهان کم را کوچک مشمارد، پس همانا گناهان کوچک شمرده مي شود و به تدريج تبديل به گناه کبيره مي گردد.»سجده را طولانی کنید زیرا هیچ عملی سخت بر ابلیس از این نیست که ببیند فرزندان آدم در سجده اند چون او خود مأمور به سجده شد و عصیان کرد و فرزند آدم مأمور به سجده شد و اطاعت کرد و نجات یافت.
8240- 12- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا أَبَا مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ بِطُولِ السُّجُودِ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ سُنَنِ الْأَوَّابِینَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : بر تو باد طول دادن سجده ؛ زيرا اين كار ، شيوه فرمانبرداران است .
8241- 13- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: أَطِیلُوا السُّجُودَ فَمَا مِنْ عَمَلٍ أَشَدَّ عَلَی إِبْلِیسَ مِنْ أَنْ یَرَی ابْنَ آدَمَ سَاجِداً لِأَنَّهُ أُمِرَ بِالسُّجُودِ فَعَصَی وَ هَذَا أُمِرَ بِالسُّجُودِ فَأَطَاعَ فِیمَا أُمِرَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : سجده را طول دهيد ؛ زيرا هيچ چيز براى ابليس سخت تر و نا خوشايندتر از اين نيست كه فرزند آدم را در حال سجده ببيند ؛ چرا كه به او فرمان سجده كردن داده شد ، اما سرپيچى كرد واین ماموربه سجده شد ولی اطاعت کرد درآنچه امرشده بود .
8242- 14- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ
ص: 381
عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: کَانَ أَبِی یُصَلِّی فِی جَوْفِ النَّهَارِ فَیَسْجُدُ السَّجْدَةَ فَیُطِیلُ السُّجُودَ حَتَّی یُقَالَ إِنَّهُ رَاقِدٌ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : پدرم دردل روزنماز می خواندند وآنقدرسجده را طول می دادند بطوریکه می گفتند ایشان خوابیده اند
8243- 15- (1) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الْمَلْهُوفِ عَلَی قَتْلَی الطُّفُوفِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ بَرَزَ إِلَی الصَّحْرَاءِ فَتَبِعَهُ مَوْلًی لَهُ فَوَجَدَهُ سَاجِداً عَلَی حِجَارَةٍ خَشِنَةٍ فَأَحْصَی عَلَیْهِ أَلْفَ مَرَّةٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ صِدْقاً- ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ.
******
ترجمه:
امام باقر (ع ) فرمود امام سجاد (ع ) رو به صحرا نهاد و یکی از غلاماتش در پی او روان شد . چون به حضرت رسید او را بر روی سنگی ناهموار در حال سجده دید . گوش فرا داد و شنید که حضرت در سجده می فرماید (لااله الاالله حقا حقا ، لا اله الاالله تعبدا و رقا ، لااله الاالله ایمانا و صدقا) و آن را هزار مرتبه تکرار می کرد ، سپس سر از سجده برداشت
8244- 16- (2) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی قِصَصِ الْأَنْبِیَاءِ بِسَنَدِهِ عَنِ ابْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ عَامِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حِینَ هَبَطَ (3) آدَمُ مِنَ الْجَنَّةِ- أَمَرَهُ أَنْ یَحْرُثَ بِیَدِهِ فَیَأْکُلَ مِنْ کَدِّهَا بَعْدَ نَعِیمِ الْجَنَّةِ- فَجَعَلَ یَجْأَرُ (4) وَ یَبْکِی عَلَی الْجَنَّةِ مِائَتَیْ سَنَةٍ ثُمَّ إِنَّهُ سَجَدَ لِلَّهِ سَجْدَةً فَلَمْ یَرْفَعْ رَأْسَهُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ وَ لَیَالِیَهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الرُّکُوعِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی سُجُودِ الشُّکْرِ (6) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله وقتی خداوند حضرت آدم ازبهشت اخراج کرد به اوامرکرد کشاورزی کرده وازدسترنج خودش بخورد حضرت صدایش را به گریه بلند کرد ودویست سال برای بهشت گریه کرد بعد به سجده رفت برای خداوند سه شبانه روزدرحال سجده ماند .
ص: 382
8245- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَجَدْتَ فَکَبِّرْ وَ قُلِ اللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : وقتی سجده کردی تکبیربگوودرادامه بگواللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ
8246- 2- (3) وَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَلَّی أَبِی عُثْمَانَ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِذَا أَهْوَی سَاجِداً انْکَبَّ وَ هُوَ یُکَبِّرُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام :حضرت سجاد علیه السلام وآماده می شدندبرای سجده تکبیر می گفتند .
(6) 25 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ مِنَ الْأَرْضِ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ
مکروه است ترک بلند کردن دستها ازرویزمین بین دوسجده
8247- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَسْجُدُ ثُمَّ لَا یَرْفَعُ یَدَیْهِ مِنَ الْأَرْضِ بَلْ یَسْجُدُ الثَّانِیَةَ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ ذَلِکَ قَالَ ذَلِکَ نَقْصٌ فِی الصَّلَاةِ.
ص: 383
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی عَدَمِ مُنَافَاتِهِ لِتَمَامِ الرَّفْعِ وَ الطُّمَأْنِینَةِ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ وَ إِلَّا لَمْ یَجُزْ لِمَا تَقَدَّمَ (1) وَ یُمْکِنُ أَنْ یُرَادَ مِنْهُ الْمَنْعُ مِنْ ذَلِکَ فَیُحْمَلَ عَلَی مُنَافَاتِهِ لِلطُّمَأْنِینَةِ الْوَاجِبَةِ لِمَا مَرَّ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (2).
******
ترجمه:
ازامام رضاعليه السلام سوال شد کسی بعدازسجده اول بدون اینکه دست خودرا ازروی زمین بردارد سجده دوم را انجام می دهد آیا اشکالی دارد ؟ فرمودند :این نقص درنمازاست .
(3) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُبَاشَرَةِ الْأَرْضِ بِالْکَفَّیْنِ فِی السُّجُودِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ أَنَّهُ یَجِبُ وَضْعُ الْجَبْهَةِ خَاصَّةً عَلَی مَا یَجُوزُ السُّجُودُ عَلَیْهِ
باب مستحب است درحال سجده هردودست روی زمین باشد(چیزی که سجده برآن صحیح است)ولی واجب نیست فقط پیشانی باید برروی چیزی باشد که سجده برآن صحیح است
8248- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا سَجَدَ أَحَدُکُمْ فَلْیُبَاشِرْ بِکَفَّیْهِ الْأَرْضَ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یَصْرِفَ عَنْهُ الْغُلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ أَیْضاً کَمَا مَرَّ (6).
******
ترجمه:
امام علی عليه السلام : هنگامى که یکى از شما سجده مى کند، دو کف دست را بر زمین قرار دهد، شاید خدا در قیامت غل و زنجیر را از او باز دارد.
ص: 384
8249- 2- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَسْجُدَ فَابْدَأْ بِیَدَیْکَ فَضَعْهُمَا عَلَی الْأَرْضِ وَ إِنْ کَانَ تَحْتَهُمَا ثَوْبٌ فَلَا یَضُرُّکَ وَ إِنْ أَفْضَیْتَ بِهِمَا إِلَی الْأَرْضِ فَهُوَ أَفْضَلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ عَلَی أَحْکَامِ مَا یَجُوزُ السُّجُودُ عَلَیْهِ فِی مَحَلِّهِ (3).
******
ترجمه:
امام باقرعليه السلام :وقتی خواستی سجده کنی با دستهایت شروع کن وآنهاراروی زمین قراربده واگرزیرآنهالباس باشد اشکالی ندارد واگرروی خود زمین قرا بدهی بهتراست
(4) 27 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ السُّجُودِ لِغَیْرِ اللَّهِ وَ أَحْکَامِ سُجُودِ التِّلَاوَةِ وَ سَجْدَةِ الشُّکْرِ
باب سجده برای غیرخدا حرام است حکم سجده تلاوت وشکر
8250- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی (عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ) (6) عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَوْماً قَاعِداً فِی أَصْحَابِهِ إِذْ مَرَّ بِهِ بَعِیرٌ فَجَاءَ حَتَّی ضَرَبَ بِجِرَانِهِ الْأَرْضَ وَ رَغَا َقَالَ رَجُلٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ سَجَدَ لَکَ هَذَا الْبَعِیرُ فَنَحْنُ أَحَقُّ أَنْ نَفْعَلَ فَقَالَ لَا بَلِ اسْجُدُوا لِلَّهِ ثُمَّ قَالَ لَوْ أَمَرْتُ أَحَداً أَنْ یَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : روزی رسول اکرم صلی الله علیه وآله با عده ای ازاصحاب نشسته بودند که شتری عبورمی کرد تااینکه آمد وگردن خودرا به زمین زده وصدائ کرد کسی گفت یا رسول الله آیا این شتر به شما سجده کرد؟ دراینصورت ما سزاوارتریم به اینکار . حضرت فرمودند : نه بلکه باید به خدا سجده کنید سپس فرمودند : اگربنا بود به کسی دستوربدهم بکسی سجده کند به زنان دستور می دادم که به شوهرانشان سجده کنند .
8251- 2- (7) سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَقَالَ لَا بَلِ اسْجُدُوا لِلَّهِ إِنَّ هَذَا الْجَمَلَ
ص: 385
یَشْکُو أَرْبَابَهُ ثُمَّ ذَکَرَ قِصَّةَ الْجَمَلِ ثُمَّ قَالَ وَ ذَکَرَ أَبُو بَصِیرٍ أَنَّ عُمَرَ قَالَ أَنْتَ تَقُولُ ذَلِکَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَوْ أَمَرْتُ أَحَداً أَنْ یَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ الصَّدُوقُ کَمَا یَأْتِی فِی النِّکَاحِ فِی حَدِیثِ حُسْنِ عِشْرَةِ الْمَرْأَةِ مَعَ زَوْجِهَا (1).
******
ترجمه:
حسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ مثل این خبررا نقل کرده با یک اضافه وآن اینکه ...حضرت فرمودند : شما برای خدا سجده کنید این شترازاربابش شکایت دارد سپس ایشان جریان شکایت شتررابیان کردند بعدازقول ابوبصیرنقل می کند که این عمربود که گفت آیاشتربه شما سجده کرد وبعدازآن حضرت فرمودند: اگربنا بود به کسی دستوربدهم که به کسی سجده کند به زنها دستورمی دادم به شوهرانشان سجده کنند
8252- 3- (2) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع فِی احْتِجَاجِ النَّبِیِّ ص عَلَی مُشْرِکِی الْعَرَبِ- أَنَّهُ قَالَ لَهُمْ لِمَ عَبَدْتُمُ الْأَصْنَامَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قَالُوا نَتَقَرَّبُ بِذَلِکَ إِلَی اللَّهِ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَمَّا خَلَقَ آدَمَ وَ أَمَرَ الْمَلَائِکَةَ بِالسُّجُودِ لَهُ فَسَجَدُوا لَهُ تَقَرُّباً لِلَّهِ کُنَّا نَحْنُ أَحَقَّ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ فَفَاتَنَا ذَلِکَ فَصَوَّرْنَا صُورَتَهُ فَسَجَدْنَا لَهَا تَقَرُّباً إِلَی اللَّهِ کَمَا تَقَرَّبَتِ الْمَلَائِکَةُ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ إِلَی اللَّهِ وَ کَمَا أُمِرْتُمْ بِالسُّجُودِ بِزَعْمِکُمْ إِلَی جِهَةِ مَکَّةَ فَفَعَلْتُمْ ثُمَّ نَصَبْتُمْ بِأَیْدِیکُمْ فِی غَیْرِ ذَلِکَ الْبَلَدِ مَحَارِیبَ فَسَجَدْتُمْ إِلَیْهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- أَخْطَأْتُمُ الطَّرِیقَ وَ ضَلَلْتُمْ إِلَی أَنْ قَالَ أَخْبِرُونِی عَنْکُمْ إِذَا عَبَدْتُمْ صُوَرَ مَنْ کَانَ یَعْبُدُ اللَّهَ فَسَجَدْتُمْ لَهُ أَوْ صَلَّیْتُمْ وَ وَضَعْتُمُ الْوُجُوهَ الْکَرِیمَةَ عَلَی التُّرَابِ بِالسُّجُودِ بِهَا فَمَا الَّذِی بَقَّیْتُمْ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّ مِنْ حَقِّ مَنْ یَلْزَمُ تَعْظِیمُهُ وَ عِبَادَتُهُ أَنْ لَا یُسَاوِیَ عَبِیدَهُ أَ رَأَیْتُمْ مَلِکاً أَوْ عَظِیماً إِذَا سَوَّیْتُمُوهُ بِعَبِیدِهِ فِی حَقِّ التَّعْظِیمِ وَ الْخُشُوعِ وَ الْخُضُوعِ أَ یَکُونُ فِی ذَلِکَ وَضْعٌ مِنْ حَقِّ الْکَبِیرِ کَمَا یَکُونُ زِیَادَةٌ فِی تَعْظِیمِ الصَّغِیرِ فَقَالُوا نَعَمْ قَالَ أَ فَلَا تَعْلَمُونَ أَنَّکُمْ مِنْ حَیْثُ تُعَظِّمُونَ اللَّهَ بِتَعْظِیمِ صُوَرِ عِبَادِهِ الْمُطِیعِینَ لَهُ تَزِرُونَ عَلَی رَبِّ الْعَالَمِینَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ حَیْثُ أَمَرَ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ- لَمْ یَأْمُرْ بِالسُّجُودِ لِصُورَتِهِ الَّتِی هِیَ غَیْرُهُ فَلَیْسَ لَکُمْ أَنْ تَقِیسُوا ذَلِکَ عَلَیْهِ لِأَنَّکُمْ لَا تَدْرُونَ لَعَلَّهُ یَکْرَهُ مَا
ص: 386
تَفْعَلُونَ إِذْ لَمْ یَأْمُرْکُمْ بِهِ ثُمَّ قَالَ أَ رَأَیْتُمْ لَوْ أَذِنَ لَکُمْ رَجُلٌ فِی دُخُولِ دَارِهِ یَوْماً بِعَیْنِهِ أَ لَکُمْ أَنْ تَدْخُلُوهَا بَعْدَ ذَلِکَ بِغَیْرِ أَمْرِهِ أَوْ لَکُمْ أَنْ تَدْخُلُوا لَهُ دَاراً أُخْرَی مِثْلَهَا بِغَیْرِ أَمْرِهِ قَالُوا لَا قَالَ فَاللَّهُ أَوْلَی أَنْ لَا یُتَصَرَّفَ فِی مِلْکِهِ بِغَیْرِ إِذْنِهِ فَلِمَ فَعَلْتُمْ وَ مَتَی أَمَرَکُمْ أَنْ تَسْجُدُوا لِهَذِهِ الصُّوَرِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت عسکری علیه السلام : دراحتجاج رسول اکرم صلی الله علیه وآله بامشرکین عرب فرمودند : چراشما بجای خداوند بتهارا عبادت می کنید ؟ مشرکین گفتند : برای تقرب به خداوند . بعضی دیگرگفتند : خداوند وقتی حضرت آدم را خلق کرد وملائکه ماموربه سجده شدند آنها برای تقرب به خداسجده کردند ما سزاوارترازآنها بودیم به سجده برآدم واین توفیق ازدست مارفت پس مامجسمه اورا ساختیم وبرای تقرب بخدا به آن سجده می کنیم همانطورکه ملائکه برای تقرب بخود حضرت آدم سجده کردند مثل خود شما که بنابراعتقادتان باید نمازتان را بطرف مکه بخوانید وهمین کارراهم انجام دادید بعد درشهرهای دیگرمحراب ساختید ودرآنها نمازمی خوانید .حضرت فرمودند : شما راه رااشتباه رفتیدوگمراه شدید ...تا آنجا که فرمودند : وقتی شما دربرابرمجسمه کسانیکه خودشان خداراعبادت می کردند سجده کرده یانمازبخوانید یا صورت بخاک بگذارید دیگربرای خدا چه چیزی باقی گذاشته اید . مگرنمی دانید ازجمله حقوق کسیکه باید عبادت وبزرگ شمرده شود آنستکه نبایداورا همردیف بندگانش قراردهید . آیا اگرپادشاه یا بزرگی راهمریف رعایا قراردهید ازیک طرف ضایع کردن حق آن بزرگ وازطرفی زیاده روی دربزرگ جلوه دادن رعایا نیست ؟ (مشرکین) گفتند بله درست است .حضرت فرمودند : مگرنمی دانید اینکه شما بزرگ شمردن خداوندرا بوسیله تعظیم مجسمه بندگان مطیعش میدانید کارسنگین (منت گذاشتن )برخدا است . ..تاآنجا که فرمودند : وقتی خداوند دستورداد به سجده کردن به آدم منظورش سجده برقیافه اوکه چیزی غیرخوداوست نبوده که اورا با مجسمه اش مقایسه کنید چون شما نمی دانید شایدخوشایندش نباشد چون دراینمورد به شما دستوری نداده . حضرت درادامه فرمودند : ازشما می پرسم اگرکسی به شما اجازه داد دریک روزخاص وارد یکی ازاملاک خاص اوبشوید آیا غیرازآن روزخاص (درروزدیگری) می توانید وارد آن ملک شوید یا بدون اجازه می توانید وارد یکی دیگرازاملاک اوشوید ؟ (مشرکین ) گفتند : خیر .حضرت فرمودند : پس خداوند اولویت دارد که کسی حق نداشته باشد بدون اجازه درملکش تصرف کند پس چرا مرتکب می شوید کی وکجا به شما اجازه داده به این مجسمه ها سجده کنید ...
8253- 4- (1) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ أَنَّ زِنْدِیقاً قَالَ لَهُ أَ فَیَصْلُحُ السُّجُودُ لِغَیْرِ اللَّهِ قَالَ لَا قَالَ فَکَیْفَ أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِکَةَ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ- فَقَالَ إِنَّ مَنْ سَجَدَ بِأَمْرِ اللَّهِ فَقَدْ سَجَدَ لِلَّهِ فَکَانَ سُجُودُهُ لِلَّهِ إِذَا کَانَ عَنْ أَمْرِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) دریک حدیث طولانی زندیق سؤ ال کرد: آيا سجده براى غير خدا جايز و شايسته است ؟ فرمود: نه . عرض شد: چگونه خداوند ملائكه را امر به سجده آدم فرمود؟ پاسخ داد كه : اگر كسى به امر خدا سجده كند خدا را سجده كرده
8254- 5- (2) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّداً (3) قَالَ قِیلَ إِنَّ السُّجُودَ کَانَ لِلَّهِ شُکْراً لَهُ کَمَا یَفْعَلُ الصَّالِحُونَ عِنْدَ تَجَدُّدِ النِّعَمِ وَ الْهَاءُ فِی قَوْلِهِ لَهُ عَائِدَةٌ إِلَی اللَّهِ أَیْ سَجَدُوا لِلَّهِ عَلَی هَذِهِ النِّعْمَةِ وَ تَوَجَّهُوا فِی السُّجُودِ إِلَیْهِ کَمَا یُقَالُ صَلَّی لِلْقِبْلَةِ وَ یُرَادُ بِهِ اسْتِقْبَالُهَا وَ هُوَ الْمَرْوِیُّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع.
******
ترجمه:
درمَجْمَعِ الْبَیَانِ ذیل آیه شریفه وَخَرُّوا لَهُ سُجَّداً (همگی دربرابریوسف به سجده افتادند) می گوید : گفته شده این سجده شکربوده همانطورافراد صالح برای هرنعمت جدید سجده شکرمی کنند .ضمیر-له -نیزبه الله برمی گردد یعنی سجده کردند برای خدا بخاطراین نعمت ولی روبروی یوسف بودند مثل اینکه می گویند برای قبله نمازخواند ولی منظوراین استکه بطرف قبله نمازخواند. واین مطلب ازحضرت صادق علیه السلام روایت شده .
8255- 6- (4) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَحْیَی بْنِ أَکْثَمَ أَنَّ مُوسَی بْنَ مُحَمَّدٍ سُئِلَ عَنْ مَسَائِلَ فَعُرِضَتْ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ع- فَکَانَ أَحَدُهَا أَنْ قَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنْ یَعْقُوبَ وَ وُلْدِهِ أَ سَجَدُوا لِیُوسُفَ وَ هُمْ أَنْبِیَاءُ فَأَجَابَ أَبُو الْحَسَنِ ع أَمَّا سُجُودُ یَعْقُوبَ وَ وُلْدِهِ فَإِنَّهُ لَمْ یَکُنْ لِیُوسُفَ- إِنَّمَا کَانَ ذَلِکَ مِنْهُمْ طَاعَةً لِلَّهِ وَ تَحِیَّةً لِیُوسُفَ- کَمَا کَانَ السُّجُودُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ لآِدَمَ- کَانَ ذَلِکَ مِنْهُمْ طَاعَةً لِلَّهِ وَ تَحِیَّةً لآِدَمَ- فَسَجَدَ یَعْقُوبُ وَ وُلْدُهُ وَ یُوسُفُ مَعَهُمْ شُکْراً لِلَّهِ لِاجْتِمَاعِ
ص: 387
شَمْلِهِمْ أَ لَا تَرَی أَنَّهُ یَقُولُ فِی شُکْرِهِ ذَلِکَ الْوَقْتَ رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ الْمُلْکِ (1) الْآیَةَ.
******
ترجمه:
سوالاتی ازطرف یحی بن اکثم طرح ومحضرحضرت هادی علیه السلام عرضه شد که ازجمله آنها اینکه آیا یعقوب وفرزندانش به یوسف سجده کردند با اینکه پیغبربودند ؟ حضرت درجواب فرمودند : سجده یعقوب وفرزندانش برای خودیوسف نبود بلکه اطاعت آنها ازخداواعلان تهنیت وشاد باش نسبت به یوسف همانطورکه سجده ملائکه برحضرت آدم اطاعت آنها نسبت به خدا وابرازتهنیت نسبت به آدم بود. پس سجده کرد یعقوب وفرزندانش درکناریوسف بعنوان تشکرازخداوند برای سروسامان گرفتن اموراتشان مگرنمی بینی درمقام شکرگذاری می گوید : پروردگارا توبه من حکومت دادی
8256- 7- (2) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ ع فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَمْ یَکُنْ سُجُودُهُمْ یَعْنِی الْمَلَائِکَةَ لآِدَمَ- إِنَّمَا کَانَ آدَمُ قِبْلَةً لَهُمْ یَسْجُدُونَ نَحْوَهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ کَانَ بِذَلِکَ مُعَظَّماً مُبَجَّلًا وَ لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَسْجُدَ لِأَحَدٍ مِنْ دُونِ اللَّهِ یَخْضَعُ لَهُ کَخُضُوعِهِ لِلَّهِ وَ یُعَظِّمُهُ بِالسُّجُودِ لَهُ کَتَعْظِیمِهِ لِلَّهِ وَ لَوْ أَمَرْتُ أَحَداً أَنْ یَسْجُدَ هَکَذَا لِغَیْرِ اللَّهِ لَأَمَرْتُ ضُعَفَاءَ شِیعَتِنَا وَ سَائِرَ الْمُکَلَّفِینَ مِنْ مُتَّبِعِینَا أَنْ یَسْجُدُوا لِمَنْ تَوَسَّطَ فِی عُلُومِ عَلِیٍّ وَصِیِّ رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ مَحَضَ وِدَادَ خَیْرِ خَلْقِ اللَّهِ عَلِیٍّ ع بَعْدَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَحْکَامِ سُجُودِ التِّلَاوَةِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی غَیْرِ الصَّلَاةِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی أَحْکَامِ سُجُودِ الشُّکْرِ (5) وَ عَلَی تَحْرِیمِ السُّجُودِ لِغَیْرِ اللَّهِ (6).
******
ترجمه:
تفسیرامام عسکری :سجده ی فرشتگان از برای آدم (علیه السلام) نبود، بلکه آدم (علیه السلام) قبله ی آنان بود تا برای خداوند به سوی او به سجده افتند و این چنین او بزرگ و ارجمند شمرده شد و شایسته نیست که برای کسی جز خداوند این چنین خضوع شود و با سجده کردن به او مانند سجده کردن به خدا، آن فرد را بزرگ شمارند.واگرمن امرمی کردم کسی این چنین برای غیرخدا سجده کند به ضعفای شیعه وسایرتابعین دستورمیدادم سجده کنند به عالمانی که واسطه بودند که علوم حضرت علی که جانشین رسول اکرم صلی الله علیه وآله وکسیکه خالص کرده علاقه اش را برای بهترین خلق خدا
ص: 388
(1) 28 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَرْکِ سَجْدَتَیْنِ مِنْ رَکْعَةٍ وَ لَوْ سَهْواً وَ بِزِیَادَتِهِمَا کَذَلِکَ وَ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ بِذَلِکَ
باب باطل شدن نماز باترک هردوسجده ازیک رکعت یا اضافه کردن آن ووجوب اعاده نمازدرهردوصورت
8257- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ الطَّهُورِ وَ الْوَقْتِ وَ الْقِبْلَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام باقرعليه السلام :نمازاعاده نمی شود مگربخاطرپنج مورد طهارت - وقت - قبله - رکوع وسجده
8258- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الصَّلَاةُ ثَلَاثَةُ أَثْلَاثٍ ثُلُثٌ طَهُورٌ وَ ثُلُثٌ رُکُوعٌ وَ ثُلُثٌ سُجُودٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
ص: 389
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : نمازسه بخش است یک ثلث طهارت یک ثلث رکوع ویک ثلث سجده
ص: 390
(1) 1 بَابُ وُجُوبِ الْجُلُوسِ لَهُ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ عَلَی الْجَانِبِ الْأَیْسَرِ وَ وَضْعِ الرِّجْلِ الْیُمْنَی عَلَی الْیُسْرَی وَ أَنَّ الْمَرْأَةَ تَضُمُّ فَخِذَیْهَا وَ کَرَاهَةِ الْإِقْعَاءِ
باب وجوب نشستن درحال تشهد واینک مستحب است به سمت چپ واینکه پای راست را روی پای چپ قراردهد وزن رانهای خود راکنارهم قراردهد اقعاء مکروه است .
8259- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا بَأْسَ بِالْإِقْعَاءِ فِیمَا بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ وَ لَا یَنْبَغِی الْإِقْعَاءُ فِی مَوْضِعِ التَّشَهُّدِ إِنَّمَا التَّشَهُّدُ فِی الْجُلُوسِ وَ لَیْسَ الْمُقْعِی بِجَالِسٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : بین دوسجده اقعاء اشکال ندارد ولی درحال تشهد سزاوارنیست چون درتشهد نشستن لازم است واقعاء نشستن نیست .
8260- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ جُلُوسِ الْمَرْأَةِ فِی الصَّلَاةِ قَالَ تَضُمُّ فَخِذَیْهَا.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد نشستن زن چگونه است ؟ فرمودند : رانهای خودرا بهم بچسباند .
8261- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 391
قَالَ: إِذَا جَلَسْتَ فِی الصَّلَاةِ فَلَا تَجْلِسْ عَلَی یَمِینِکَ وَ اجْلِسْ عَلَی یَسَارِکَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی درنماز می نشینی بطرف راست منشین بلکه بطرف چپ بنشین .
8262- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع یَا ابْنَ عَمِّ خَیْرِ خَلْقِ اللَّهِ مَا مَعْنَی رَفْعِ رِجْلِکَ الْیُمْنَی وَ طَرْحِکَ الْیُسْرَی فِی التَّشَهُّدِ قَالَ تَأْوِیلُهُ اللَّهُمَّ أَمِتِ الْبَاطِلَ وَ أَقِمِ الْحَقَّ.
وَ رَوَاهُ فِی (الْعِلَلِ) (2) بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی تَکْبِیرِ الِافْتِتَاحِ (3) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
کسی خدمت حضرت علی علیه السلام عرض کرد ای پسرعموی بهترین خلق خدا معنای اینکه (درتشهد)پای راست بلند کرده وروی پای چپ قراربده چیست ؟ فرمودند : تفسیرش آنست که خدایا باطل رانابود وحق را پابرجابدار .
(6) 2 بَابُ جَوَازِ التَّشَهُّدِ مِنْ قِیَامٍ لِضَرُورَةِ التَّقِیَّةِ وَ غَیْرِهَا
باب بخاطرتقیه یا امثال آن می توان تشهد را ایستاده خواند
8263- 1- (7) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الزَّیَّاتِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبِ بْنِ جُنْدَبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُصَلِّی الْمَغْرِبَ مَعَ هَؤُلَاءِ فَأُعِیدُهَا فَأَخَافُ أَنْ یَتَفَقَّدُونِّی قَالَ إِذَا صَلَّیْتَ الثَّالِثَةَ فَمَکِّنْ فِی الْأَرْضِ أَلْیَتَیْکَ ثُمَّ انْهَضْ
ص: 392
وَ تَشَهَّدْ وَ أَنْتَ قَائِمٌ ثُمَّ ارْکَعْ وَ اسْجُدْ فَإِنَّهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهَا نَافِلَةٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی التَّشَهُّدِ مِنْ قِیَامٍ لِمَنْ صَلَّی فِی الْمَاءِ وَ الطِّینِ فِی مَکَانِ الْمُصَلِّی (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ بِعُمُومِهِ وَ إِطْلَاقِهِ فِی أَحَادِیثِ التَّقِیَّةِ (2).
******
ترجمه:
حَبِیبِ بْنِ جُنْدَبٍ : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم من(به ناچار) نمازمغرب خود رابا آنها (سنیها) می خوانم ولی بعدا اعاده میکنم می ترسم ازوضعیتم پرس وجو(جاسوسی) کنند فرمودند : وقتی رکعت سوم راخواندی (یک لحظه)بنشین سپس بلند شده ودرحال قیام تشهد بخوان ورکوع وسجده را انجام بده آنها گمان می کنند این نمازنافله است
(3) 3 بَابُ کَیْفِیَّةِ التَّشَهُّدِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ
باب چگونگی تشهد وبعضی ازاحکامش
8264- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّشَهُّدُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ- وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ (5) وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : تشهد دررکعت دوم این است الْحَمْدُ لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ- وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ فی أمته وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ.
8265- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا جَلَسْتَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ فَقُلْ- بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ أَشْهَدُ أَنَّکَ نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ فِی أُمَّتِهِ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ- ثُمَّ تَحْمَدُ اللَّهَ مَرَّتَیْنِ أَوْ ثَلَاثاً ثُمَّ تَقُومُ فَإِذَا جَلَسْتَ فِی الرَّابِعَةِ قُلْتَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً
ص: 393
عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ أَشْهَدُ أَنَّکَ نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ وَ الصَّلَوَاتُ الطَّاهِرَاتُ الطَّیِّبَاتُ الزَّاکِیَاتُ الْغَادِیَاتُ الرَّائِحَاتُ السَّابِغَاتُ النَّاعِمَاتُ لِلَّهِ مَا طَابَ وَ زَکَا وَ طَهُرَ وَ خَلَصَ وَ صَفَا فَلِلَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ أَشْهَدُ أَنَّ رَبِّی نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ سَلِّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ تَرَحَّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ- وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ وَ عَافِنِی مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً ... وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَباراً- ثُمَّ قُلِ السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَی أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ السَّلَامُ عَلَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ لَا نَبِیَّ بَعْدَهُ وَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ ثُمَّ تُسَلِّمُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : دررکعت دوم وقتی نشستی بگو: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ أَشْهَدُ أَنَّکَ نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ فِی أُمَّتِهِ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ-سپس دویا سه بارحمد خدارا بگووبلد شودررکعت چهارم وقتی نشستی بگو: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً
ص: 393
عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ أَشْهَدُ أَنَّکَ نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ وَ الصَّلَوَاتُ الطَّاهِرَاتُ الطَّیِّبَاتُ الزَّاکِیَاتُ الْغَادِیَاتُ الرَّائِحَاتُ السَّابِغَاتُ النَّاعِمَاتُ لِلَّهِ مَا طَابَ وَ زَکَا وَ طَهُرَ وَ خَلَصَ وَ صَفَا فَلِلَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ أَشْهَدُ أَنَّ رَبِّی نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ سَلِّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ تَرَحَّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ- وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ- وَ اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ وَ عَافِنِی مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً ... وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَباراً-سپس بگو: السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَی أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ السَّلَامُ عَلَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ لَا نَبِیَّ بَعْدَهُ وَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ پس ازآن سلام بده
8266- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّشَهُّدُ فِی النَّافِلَةِ بَعْضُ تَشَهُّدِ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : تشهد درنافله بعضی ازتشهد واجب است
8267- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی
ص: 394
شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مَعْنَی (1) قَوْلِ الرَّجُلِ التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ قَالَ الْمُلْکُ لِلَّهِ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم اینکه گفته می شود التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ تحیات ازخداوند است یعنی چه ؟ فرمودند : ملک وملکوت ازخداست
8268- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَقْرَأُ فِی التَّشَهُّدِ مَا طَابَ لِلَّهِ وَ مَا خَبُثَ فَلِغَیْرِهِ فَقَالَ هَکَذَا کَانَ یَقُولُ عَلِیٌّ ع.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم درتشهد می گویم مَا طَابَ لِلَّهِ وَ مَا خَبُثَ فَلِغَیْرِهِ (آنچه خوب است مال خدا وآنچه بد است مال غیراوست . فرمودند : حضرت علی علیه السلام نیزهمینطورمی گفتند .
8269- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْعِلَلِ بِإِسْنَادٍ یَأْتِی (4) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: وَ إِنَّمَا جُعِلَ التَّشَهُّدُ بَعْدَ الرَّکْعَتَیْنِ لِأَنَّهُ کَمَا قُدِّمَ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ مِنَ الْأَذَانِ وَ الدُّعَاءِ وَ الْقِرَاءَةِ فَکَذَلِکَ أَیْضاً أُخِّرَ بَعْدَهَا التَّشَهُّدُ وَ التَّحِیَّةُ (5) وَ الدُّعَاءُ.
******
ترجمه:
حضرت رضاعلیه السلام : همانا بعدازدورکعت تشهد قرارداده شد زیرا همانطورکه قبل ازرکوع وسجده اذان ودعا وقرائت بود آخرش هم باتشهد وتحیت تمام شود
8270- 7- (6) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ مُحَمَّدِ (7) بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانِ عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مَعْنَی قَوْلِ الْمُصَلِّی فِی تَشَهُّدِهِ لِلَّهِ مَا طَابَ وَ طَهُرَ وَ مَا خَبُثَ فَلِغَیْرِهِ قَالَ مَا طَابَ وَ طَهُرَ کَسْبُ الْحَلَالِ مِنَ الرِّزْقِ وَ مَا خَبُثَ فَالرِّبَا.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم معنای این نمازگذارچیست :لِلَّهِ مَا طَابَ وَ طَهُرَ وَ مَا خَبُثَ فَلِغَیْرِهِ (آنچه خوب وپاک است مال خدا وآنچه خبیث است مال غیرخداست )فرمودند : آنچه خوب است یعنی کسب رزق حلال وخبیث یعنی ربا
ص: 395
8271- 8- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِیَامِ مِنَ التَّشَهُّدِ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ کَیْفَ یَضَعُ یَدَهُ (2) عَلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَنْهَضُ أَوْ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ مَا شَاءَ صَنَعَ وَ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِ التَّشَهُّدِ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (3) وَ عَلَی جَوَازِ الْجَهْرِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی التَّشَهُّدِ وَ فِی الرُّکُوعِ (4) وَ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ تَرْجَمَتِهِ مَعَ الْقُدْرَةِ فِی قِرَاءَةِ الصَّلَاةِ فِی حَدِیثِ الْأَخْرَسِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ التَّشَهُّدِ مَرَّةً فِی الثُّنَائِیَّةِ وَ مَرَّتَیْنِ فِی الثُّلَاثِیَّةِ وَ الرُّبَاعِیَّةِ فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ (6).
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم بعد ازتشهد اول برای بلند شدن دست خودرا چگونه روی زمین قراربدهد ؟ فرمودند : هرطوربخواهداشکالی ندارد
8272- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع مَا یُجْزِی مِنَ الْقَوْلِ فِی التَّشَهُّدِ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ قَالَ أَنْ تَقُولَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- قُلْتُ فَمَا یُجْزِی مِنْ تَشَهُّدِ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ فَقَالَ الشَّهَادَتَانِ.
******
ترجمه:
زراره :خدمت حضرت باقرعلیه السلام عرض کردم درتشهد اول گفتن چه چیزی کفایت می کند ؟ فرمودند : همینکه بگوید َشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ-عرض کردم درتشهد دوم چه چیزی کفایت میکند ؟ فرمودند : گفتن شهادتین
ص: 396
8273- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنِ الْفُضَیْلِ وَ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا فَرَغَ (2) مِنَ الشَّهَادَتَیْنِ فَقَدْ مَضَتْ صَلَاتُهُ فَإِنْ کَانَ مُسْتَعْجِلًا فِی أَمْرٍ یَخَافُ أَنْ یَفُوتَهُ فَسَلَّمَ وَ انْصَرَفَ أَجْزَأَهُ.
أَقُولُ: هَذَا وَ مَا قَبْلَهُ مَحْمُولَانِ عَلَی أَنَّ مَا عَدَا الشَّهَادَتَیْنِ وَ التَّسْلِیمِ مُسْتَحَبٌّ وَ هُوَ الزِّیَادَاتُ السَّابِقَةُ فِی حَدِیثِ أَبِی بَصِیرٍ (3) وَ غَیْرِهِ (4) وَ أَمَّا الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَقَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِهَا (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : وقتی شهادتین راگفت نمازتمام می شود اگردرموردی عجله که مبادا فوت شود(فقط)سلام بدهد کفایت هم می کند
می گویم : این وروایت قبلی حمل می شود براینکه غیرازشهادتین وسلام همه مستحب هستند .
زراره :خدمت حضرت باقرعلیه السلام عرض کردم8274- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ التَّشَهُّدُ الَّذِی فِی الثَّانِیَةِ یُجْزِی أَنْ أَقُولَ (8) فِی الرَّابِعَةِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
ابونصر:خدمت حضرت هادی علیه السلام عرض کردم جانم فدای شما آیا همان تشهدی که دررکعت دوم هست رامی توانم دررکعت چهارگفت ومجزی است ؟ فرمودند : بله
8275- 4- (9) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع التَّشَهُّدُ فِی الصَّلَاةِ قَالَ مَرَّتَیْنِ قَالَ قُلْتُ: وَ کَیْفَ مَرَّتَیْنِ قَالَ إِذَا اسْتَوَیْتَ جَالِساً فَقُلْ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ تَنْصَرِفُ قَالَ قُلْتُ: قَوْلُ الْعَبْدِ التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ وَ الصَّلَوَاتُ الطَّیِّبَاتُ لِلَّهِ قَالَ هَذَا اللُّطْفُ مِنَ الدُّعَاءِ یَلْطُفُ الْعَبْدَ رَبُّهُ.
ص: 397
أَقُولُ: الظَّاهِرُ أَنَّ الْمُرَادَ بِالانْصِرَافِ التَّسْلِیمُ لِمَا یَأْتِی (1).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم:خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم تشهد درنماز(چندمرتبه )فرمودند : دومرتبه عرض کردم چگونه دومرتبه ؟ فرمودند : وقتی نشستی بگو: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ سپس سلام بده عرض کردم اینکه شخص می گوید التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ وَ الصَّلَوَاتُ الطَّیِّبَاتُ لِلَّهِ این نوعی ادب واحترام به شکل دعا است که بنده نسبت به پروردگارابرازمی کند .
می گویم : ظاهرا منظورازانصراف سلام دادن است
8276- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّشَهُّدُ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ شَفْعٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : تشهد درکتاب حضرت علی علیه السلام دومرتبه است .
8277- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ طَلْحَةَ عَنْ سَوْرَةَ بْنِ کُلَیْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ أَدْنَی مَا یُجْزِئُ مِنَ التَّشَهُّدِ قَالَ الشَّهَادَتَانِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
أَقُولُ: هَذِهِ الْأَحَادِیثُ مَعَ مَا تَقَدَّمَ (5) وَ یَأْتِی (6) تَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ الشَّهَادَتَیْنِ وَ لَا تُنَافِی وُجُوبَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لِأَنَّ الْغَرَضَ بَیَانُ مَا یَجِبُ مِنَ التَّشَهُّدِ وَ إِنَّمَا یَصْدُقُ حَقِیقَةً عَلَی الشَّهَادَتَیْنِ مَعَ احْتِمَالِ الْحَمْلِ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ عَلَی کَوْنِ تَرْکِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لِلْعِلْمِ بِوُجُوبِهَا أَوْ لِعَدَمِ اخْتِصَاصِ وُجُوبِهَا بِالتَّشَهُّدِ بَلْ بِوَقْتِ ذِکْرِهِ ع لِمَا یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
سوره بن کلیب :خدمت حضرت باقرعلیه السلام سوال کردم حد اقل چیزی که درتشهد کفایت می کند چیست ؟ فرمودند : دوشهادت
ص: 398
(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحْمِیدِ قَبْلَ التَّشَهُّدِ وَ الدُّعَاءِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ بِالْمَأْثُورِ أَوْ بِمَا تَیَسَّرَ
باب مستحب است حمد گفتن قبل ازتشهد ودعا کردن به آنچه واردشده قبل وبعد ازتشهد هرمقدار که ممکن است
8278- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَیَّ شَیْ ءٍ أَقُولُ: فِی التَّشَهُّدِ وَ الْقُنُوتِ قَالَ قُلْ بِأَحْسَنِ مَا عَلِمْتَ فَإِنَّهُ لَوْ کَانَ مُوَقَّتاً لَهَلَکَ النَّاسُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ مُرْسَلًا عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
بکر بن حبیب :خدمت حضرت باقرعلیه السلام درتشهدوقنوت چه بگویم ؟ فرمودند : بهترین چیزی(دعای)که می دانی زیرا اگردعای خاصی بود مردم هلاک می شدند .
8279- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ حَبِیبٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ (5)
إِذَا جَلَسَ الرَّجُلُ لِلتَّشَهُّدِ فَحَمِدَ اللَّهَ (6) أَجْزَأَهُ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا سَبَقَ مِنْ وُجُوبِ الشَّهَادَتَیْنِ (7).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : وقتی نمازگذاربرای تشهد نشست (همینکه)حمد وثنای خدا بگوید کفایت می کند .
می گویم : مرحوم شیخ این راحمل برتقیه کرده اند چون قبلا دلائل وجوب شهادتین ذکرشد
8280- 3- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ التَّشَهُّدِ فَقَالَ لَوْ کَانَ کَمَا یَقُولُونَ وَاجِباً عَلَی النَّاسِ هَلَکُوا إِنَّمَا کَانَ الْقَوْمُ یَقُولُونَ أَیْسَرَ مَا یَعْلَمُونَ إِذَا حَمِدْتَ اللَّهَ أَجْزَأَ عَنْکَ.
ص: 399
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِیهِ (2) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ قَدْ حَمَلَهُ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی عَلَی التَّقِیَّةِ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ مُوَافِقٌ لِکَثِیرٍ مِنَ الْعَامَّةِ (4).
******
ترجمه:
بکر بن حبیب :خدمت حضرت باقرعلیه السلام ازتشهد سوال کردم فرمودند : اگرهمانطور که آنها (سنیها) می گویند واجب باشد (مردم )هلاک می شوند. همانا (این)قوم می گویند کمترین چیزی که می دانند اینکه اگر حمد خدا گفتی کفایت می کند
می گویم : ...ومرحوم شهید حمل کرده اند برتقیه چون موافق با اکثرسنیها است .
(5) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ لِلْإِمَامِ بِالتَّشَهُّدِ وَ جَمِیعِ الْأَذْکَارِ وَ کَرَاهَةِ الْجَهْرِ لِلْمَأْمُومِ
باب برای امام بلند خواندن تشهد وبقیه ذکرها مستحب وبرای ماموم مکروه است .
8281- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ (7) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یُسْمِعَ مَنْ خَلْفَهُ التَّشَهُّدَ وَ لَا یُسْمِعُونَهُ شَیْئاً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (8)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ مِثْلَهُ (9).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : امام باید صدای خود رادرتشهد بگوش مامومین برساند ولی مامومین نباید صدای خودرا به امام برسانند .
ص: 400
8282- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یُسْمِعَ مَنْ خَلْفَهُ کُلَّ مَا یَقُولُ وَ لَا یَنْبَغِی لِمَنْ خَلْفَ الْإِمَامِ أَنْ یُسْمِعَهُ شَیْئاً مِمَّا یَقُولُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : امام باید صدای خود رادرتمام ذکرها بگوش مامومین برساند ولی مامومین نباید صدای خودرا درتمام ذکرها به امام برسانند .
8283- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَلَمَّا کَانَ فِی آخِرِ تَشَهُّدِهِ رَفَعَ صَوْتَهُ حَتَّی أَسْمَعَنَا فَلَمَّا انْصَرَفَ قُلْتُ کَذَا یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یُسْمِعَ تَشَهُّدَهُ مَنْ خَلْفَهُ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
ابوبصیر: نمازم را پشت سرحضرت صادق علیه السلام خواندم درآخرتشهد صدای خودرا بالا بردند بطوریکه ما شنیدیم بعدازنمازعرض کردم همین طورامام باید صدای خودرا به مامومین برساند ؟ فرمودند : بله
(4) 7 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِنِسْیَانِ التَّشَهُّدِ حَتَّی یَرْکَعَ فِی الثَّالِثَةِ وَ وُجُوبِ قَضَائِهِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ وَ السُّجُودِ لِلسَّهْوِ وَ بُطْلَانِهَا بِتَرْکِهِ عَمْداً
باب نمازباطل نمی شودبافراموش کردن تشهد حتی اگردررکوع رکعت سوم متوجه شود بلکه بعد ازسلام باید قضای آنرا خوانده وسجده سهو انجام دهد ولی ترک عمدی آن نمازرا باطل می کند .
8284- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ الطَّهُورِ وَ الْوَقْتِ وَ الْقِبْلَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ ثُمَّ قَالَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ وَ التَّشَهُّدُ سُنَّةٌ وَ لَا تَنْقُضُ السُّنَّةُ الْفَرِیضَةَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام ششم فرمود نماز اعاده نشود مگر از پنج چيز،طهارت،وقت،قبله،ركوع،سجود،سپس فرمود قرائت به دستور پيغمبر است،تشهد دستور پيغمبر است ودستور پيغمبر فريضه خدا را در هم نشكند.
8285- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ صَفْوَانَ جَمِیعاً
ص: 401
عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی الرَّجُلِ یَفْرُغُ مِنْ صَلَاتِهِ وَ قَدْ نَسِیَ التَّشَهُّدَ حَتَّی یَنْصَرِفَ فَقَالَ إِنْ کَانَ قَرِیباً رَجَعَ إِلَی مَکَانِهِ فَتَشَهَّدَ وَ إِلَّا طَلَبَ مَکَاناً نَظِیفاً فَتَشَهَّدَ فِیهِ وَ قَالَ إِنَّمَا التَّشَهُّدُ سُنَّةٌ فِی الصَّلَاةِ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالسُّنَّةِ مَا عُلِمَ وُجُوبُهُ مِنْ جِهَةِ السُّنَّةِ لَا مِنَ الْقُرْآنِ لِمَا تَقَدَّمَ (1) وَ یَأْتِی (2) وَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةُ.
******
ترجمه:
(محمد بن مسلم از یکی از دو امامین «امام باقر (ع) یا امام صادق (ع)» نقل کرده است درباره شخصی که از نماز فارغ شده در حالی که تشهد را فراموش کرده تا اینکه حرکت می کند، پس فرمود: اگر نزدیک محل نماز باشد، بایستی برگردد به همان محل، پس تشهد را به جا آورد و اگر نزدیک محل نباشد مکان نظیفی را در نظر بگیرد پس در آنجا تشهد انجام شود و فرمود تشهد در نماز سنت است.
می گویم :مراد از سنّت آن است که وجوبش از روایات دانسته می شود نه از قرآن به دلیل آنچه قبلاً ذکر شد و آنچه بعداً خواهد آمد و احتمال تقیه هم می باشد.
8286- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یَجْلِسَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ فَقَالَ إِنْ ذَکَرَ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ فَلْیَجْلِسْ وَ إِنْ لَمْ یَذْکُرْ حَتَّی یَرْکَعَ فَلْیُتِمَّ الصَّلَاةَ حَتَّی إِذَا فَرَغَ (فَلْیُسَلِّمْ وَ لْیَسْجُدْ) (4) سَجْدَتَیِ السَّهْوِ.
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد نقل کرده است که از امام صادق علیه السلام سوال کردم راجع به شخصی که فراموش کرده بنشیند در دو رکعت اول، پس فرمود: اگر قبل از رکوع متذکر شد پس باید بنشیند و اگر متذکر نشد تا به رکوع رفت پس نماز را تمام کند، هر گاه از نماز فارغ شد، پس سلام دهد و دو سجده سهو به جا آورد
8287- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی الرَّکْعَتَیْنِ مِنَ الْمَکْتُوبَةِ فَلَا یَجْلِسُ فِیهِمَا حَتَّی یَرْکَعَ فَقَالَ یُتِمُّ صَلَاتَهُ ثُمَّ یُسَلِّمُ وَ یَسْجُدُ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ وَ هُوَ جَالِسٌ قَبْلَ أَنْ یَتَکَلَّمَ.
وَ
بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ مِثْلَهُ (6) وَ زَادَ فِیهِ فَقَالَ إِنْ کَانَ ذَکَرَ وَ هُوَ قَائِمٌ فِی الثَّالِثَةِ فَلْیَجْلِسْ.
ص: 402
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَقَالَ إِنْ ذَکَرَ وَ هُوَ قَائِمٌ فِی الثَّالِثَةِ فَلْیَجْلِسْ وَ إِنْ لَمْ یَذْکُرْ حَتَّی یَرْکَعَ فَلْیُتِمَّ صَلَاتَهُ ثُمَّ یَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ وَ هُوَ جَالِسٌ قَبْلَ أَنْ یَتَکَلَّمَ (1)
******
ترجمه:
ابن ابی یعفورفور نقل کرده است که از امام صادق(ع) سوال کردم راجع به شخصی که دو رکعت نماز واجب به جا آورده، پس ننشسته تا به رکوع رفته است، فرمود: نمازش را تمام کند سپس سلام دهد و دو سجده سهو به جا آورد در حالی که نشسته است قبل از آنکه تکلم نماید../حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ مثل این خبررا با یک اضافه نقل کرده وآن اینکه ...اگردرحال قیام دررکعت سوم متوجه شد باید بنشیند .../ مرحوم صدوق هم این خبررا با یک اضافه نقل کرده وآن اینکه ...اگردرحال قیام دررکعت سوم متوجه شد باید بنشیند واگربعد ازرکوع باید نمازراتمام کرده ودرحال نشسته وقبل ازآنکه تکلم نماید دوسجده سهوانجام دهد .
8288- 5- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ حَتَّی یَرْکَعَ الثَّالِثَةَ.
وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ نَحْوَهُ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ (عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ) (4) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
درتهذیب مثل این خبررانقل کرده اما دراینجا آمده ... تااینکه رکوع رکعت سوم را انجام داد ...
8289- 6- (6) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَنْسَی أَنْ یَتَشَهَّدَ قَالَ یَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ یَتَشَهَّدُ فِیهِمَا.
******
ترجمه:
ابوبصیر نقل کرده است که سوال کردم از او راجع به شخصی که فراموش کرده تشهد را بخواند فرمود : دو سجده به جا آورد در حالی که تشهد را در آن ها بخوانند .
8290- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ نَسِیَ الرَّجُلُ التَّشَهُّدَ فِی الصَّلَاةِ فَذَکَرَ أَنَّهُ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ فَقَطْ فَقَدْ جَازَتْ صَلَاتُهُ وَ إِنْ لَمْ یَذْکُرْ شَیْئاً مِنَ التَّشَهُّدِ أَعَادَ الصَّلَاةَ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ نَحْوَهُ (8)
ص: 403
قَالَ الشَّیْخُ الْمُرَادُ جَازَتْ صَلَاتُهُ وَ لَا یُعِیدُهَا وَ یَقْضِی التَّشَهُّدَ وَ إِذَا لَمْ یَذْکُرْ شَیْئاً أَعَادَ الصَّلَاةَ إِذَا کَانَ تَرَکَهُ عَمْداً.
******
ترجمه:
عمّار نقل کرده است از امام صادق(ع) که فرمود: اگر مردی تشهد در نماز را فراموش پس متذکر شد که فقط بسم الله گفته است پس نمازش صحیح است و اگر به یاد نیاورد چیزی از تشهد را نماز را اعاده نماید. مرحوم شیخ : منظوراینکه نمازش صحیح است ونیازی به اعاده نیست وتشهدرا قضاکند واگر به یاد نیاورد چیزی از تشهد را نماز را اعاده نماید.
8291- 8- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ تَرَکَ التَّشَهُّدَ حَتَّی سَلَّمَ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ إِنْ ذَکَرَ قَبْلَ أَنْ یُسَلِّمَ فَلْیَتَشَهَّدْ وَ عَلَیْهِ سَجْدَتَا السَّهْوِ وَ إِنْ ذَکَرَ أَنَّهُ قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَوْ بِسْمِ اللَّهِ أَجْزَأَهُ فِی صَلَاتِهِ وَ إِنْ لَمْ یَتَکَلَّمْ بِقَلِیلٍ وَ لَا کَثِیرٍ حَتَّی یُسَلِّمَ أَعَادَ الصَّلَاةَ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (2) وَ یُمْکِنُ حَمْلُ الْإِجْزَاءِ عَلَی صُورَةِ الشَّکِّ دُونَ تَیَقُّنِ التَّرْکِ وَ حَمْلُ الْإِعَادَةِ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ أَوْ تَعَمُّدِ التَّرْکِ کَمَا مَرَّ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (4) وَ فِی السَّهْوِ (5).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر(ع) نقل کرده است که سؤال کردم از آن حضرت راجع به مردی که تشهد را ترک نموده تا سلام داده است چگونه عمل کند؟ فرمود: اگز قبل از سلام متذکر شد پس تشهد را بخواند و بر اوست دو سجده سهو و اگر به یاد آورد و شهادت به وحدانیت یا بسم الله را گفته است نمازش مجزی است و چنانچه چیزی نگفته است از کم یا زیاد تا سلام داده است نماز را اعاده نماید.
(6) 8 بَابُ جَوَازِ الرُّجُوعِ بَعْدَ الرُّکُوعِ فِی الْوَتْرِ لِمَنْ نَسِیَ التَّشَهُّدَ حَتَّی یَرْکَعَ ثُمَّ یَقُومَ فَیُتِمَ
باب جایزاست رجوع بعد ازرکوع درنمازوتربرای کسیکه تشهدرا فراموش کرده ورکوع کردهپس بلند می شود ونمازراتمام می کند .
8292- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یُصَلِّی الرَّکْعَتَیْنِ مِنَ الْوَتْرِ ثُمَّ یَقُومُ فَیَنْسَی التَّشَهُّدَ حَتَّی یَرْکَعَ فَیَذْکُرُ وَ هُوَ رَاکِعٌ قَالَ یَجْلِسُ مِنْ رُکُوعِهِ یَتَشَهَّدُ
ص: 404
ثُمَّ یَقُومُ فَیُتِمُّ قَالَ قُلْتُ أَ لَیْسَ قُلْتَ فِی الْفَرِیضَةِ إِذَا ذَکَرَهُ بَعْدَ مَا رَکَعَ مَضَی (فِی صَلَاتِهِ) (1) ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ بَعْدَ مَا یَنْصَرِفُ یَتَشَهَّدُ فِیهِمَا قَالَ لَیْسَ النَّافِلَةُ مِثْلَ الْفَرِیضَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (2)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیِّ عَنْ حَمْدَوَیْهِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ (3).
******
ترجمه:
حسن صيقل گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: شخصى دو ركعت نماز وتر مى خواند، سپس برمى خيزد و تشهّد را فراموش مى كند تا به ركوع مى رود و در ركوع به يادش مى آيد (چه وظيفه اى دارد؟)
فرمود: بايد بنشيند و تشهّد را بخواند، پس از آن برخيزد و ماندۀ ركوع و نماز خود را به جا آورد و نماز را به پايان برساند.
راوى گويد: عرض كردم: مگر در نماز فريضۀ نفرموديد كه هرگاه بعد از ركوع به ياد آورد، بايد نماز را ادامه دهد، سپس بعد از تمام شدن نماز دو سجدۀ سهو به جا آورد و تشهّد را بخواند؟
فرمود: نماز نافله همانند نماز فريضه نيست.
(4) 9 بَابُ وُجُوبِ الْجُلُوسِ لِلتَّشَهُّدِ إِذَا نَسِیَهُ ثُمَّ ذَکَرَهُ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ فِی الثَّالِثَةِ وَ یَسْجُدُ لِلسَّهْوِ
باب اگرتشهدرافراموش کرد وقبل ازرکوع متوجه شد بایدبنشیند تشهد رابخواند وسجده سهوراهم انجام دهد
8293- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: فِی الرَّجُلِ یُصَلِّی الرَّکْعَتَیْنِ مِنَ الْمَکْتُوبَةِ ثُمَّ یَنْسَی فَیَقُومُ قَبْلَ أَنْ یَجْلِسَ بَیْنَهُمَا قَالَ فَلْیَجْلِسْ مَا لَمْ یَرْکَعْ وَ قَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُ وَ إِنْ لَمْ یَذْکُرْ حَتَّی رَکَعَ فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ فَإِذَا سَلَّمَ سَجَدَ سَجْدَتَیْنِ (6) وَ هُوَ جَالِسٌ.
******
ترجمه:
فضیل بن یسار نقل کرده است از امام باقر(ع) که فرمود راجع به شخصی که دو رکعت از نماز واجب را به جا آورده سپس فراموش نموده پس ایستاده قبل از آن که بنشیند فرمود پس بنشیند تا وقتی رکوع نرفته است و نمازش را تمام کند و چنانچه متذکر نشد تا به رکوع رفت پس نمازش را ادامه دهد پس هرگاه سلام داد دو سجده به جا آورد در حالی که نشسته است
أَقُولُ: رِوَایَةُ زُرَارَةَ مَحْمُولَةٌ عَلَی الشَّکِّ وَ رِوَایَةُ الْفُضَیْلِ عَلَی تَیَقُّنِ التَّرْکِ.
******
ترجمه:
فضل بن بشارهم مثل این خبررا نقل کرده ودرروایت زراره آمده چیزی برتونیست
8295- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ مِنَ الظُّهْرِ أَوْ غَیْرِهَا فَلَمْ تَتَشَهَّدْ فِیهِمَا فَذَکَرْتَ ذَلِکَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ قَبْلَ أَنْ تَرْکَعَ فَاجْلِسْ فَتَشَهَّدْ وَ قُمْ فَأَتِمَّ صَلَاتَکَ وَ إِنْ أَنْتَ لَمْ تَذْکُرْ حَتَّی تَرْکَعَ فَامْضِ فِی صَلَاتِکَ حَتَّی تَفْرُغَ فَإِذَا فَرَغْتَ فَاسْجُدْ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ قَبْلَ أَنْ تَتَکَلَّمَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حلبی نقل کرده از امام صادق(ع) که فرمود هرگاه ایستادی در دو رکعت از نماز ظهر یا غیر آن پس تشهد را در آن به جا نیاورده ای پس متذکر شدی در رکعت سوم قبل از رکوع پس بنشین و تشهد بخوان و بایست و نمازت را تمام کن و چنانچه متذکر نشدی تا به رکوع رفتی پس نمازت را ادامه بده تا وقتی فارغ شوی و دو سجده سهو بعد از سلام به جا آور قبل از آن که تکلم نمایی .
8296- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَسْهُو فِی الصَّلَاةِ فَیَنْسَی التَّشَهُّدَ قَالَ یَرْجِعُ فَیَتَشَهَّدُ قُلْتُ أَ یَسْجُدُ سَجْدَتَیِ السَّهْوِ فَقَالَ لَا لَیْسَ فِی هَذَا سَجْدَتَا السَّهْوِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6) وَ یَنْبَغِی حَمْلُ
ص: 406
نَفْیِ سُجُودِ السَّهْوِ عَلَی مَا إِذَا ذَکَرَ قَبْلَ تَمَامِ الْقِیَامِ أَوْ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ لِمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
محمد بن علی الحلبی نقل کرده است که از امام صادق(ع) سوال کردم راجع به شخصی که در نماز سهو کرده است پس فراموش کرده تشهد را؟ فرمود: بازگردد و تشهد را بخواند گفتم آیا دو سجده سهو به جا آورد؟ پس فرمود: نه، در این مورد دو سجده سهو نمی باشد).
می گویم :...بهتراست این نفی سجده سهوحمل شود برجایکه بیادآمدن قبل ازتمام شدن قیام یا نفی وجوب
(2) 10 بَابُ وُجُوبِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی التَّشَهُّدِ وَ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِتَعَمُّدِ تَرْکِهَا
باب وجوب صلوات درتشهد وباترک عمدی آن نمازباطل است
8297- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ زُرَارَةَ جَمِیعاً قَالا فِی حَدِیثٍ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ (إِذَا تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً) (4) فَلَا صَلَاةَ لَهُ إِذَا تَرَکَ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ ص.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) :همانا صلوات برنبی مکرم صلی الله علیه وآله (ازاجزاء تمام کننده نمازاست پس نمازی نیست اگرصلوات را ترک کند .
8298- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ زُرَارَةَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ إِعْطَاءُ الزَّکَاةِ کَمَا أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ وَ مَنْ صَامَ وَ لَمْ یُؤَدِّهَا فَلَا صَوْمَ لَهُ إِذَا تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً وَ مَنْ صَلَّی وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص وَ تَرَکَ ذَلِکَ مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ إِنَّ اللَّهِ تَعَالَی بَدَأَ بِهَا (6) فَقَالَ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی (7).
ص: 407
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
همانا که از موجبات کمال روزه، زکات یعنى فطره است، همان طور که صلوات بر پیامبر صلّى اللّه علیه و آله از موجبات کمال نماز است، زیرا کسى که روزه بگیرد و زکات نپردازد، در صورتى که در این کار متعمّد باشد، روزه اى در نامه عملش منظور نمی شود، همچنان که اگر صلوات بر پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله را ترک کند، نمازى براى او محسوب نیست؛ و خداى عزّ و جلّ زکات را بر نماز مقدّم داشته، و فرموده است: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى ؛ کسى در حقیقت رستگار شد که زکات پرداخت کرد و نام خداى را خود یاد کرد و آنگاه نماز به جا آورد.
8299- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّی أَحَدُکُمْ وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ ص- فِی صَلَاتِهِ یَسْلُکُ بِصَلَاتِهِ غَیْرَ سَبِیلِ الْجَنَّةِ- قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ فَدَخَلَ (3) النَّارَ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ قَالَ وَ قَالَ ص مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ خُطِئَ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (4)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ (5)
وَ رَوَاهُ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ (6)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْأَذَانِ (7) وَ کَیْفِیَّةِ التَّشَهُّدِ (8)
ص: 408
وَ غَیْرِهِمَا (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الذِّکْرِ وَ غَیْرِهِ (2).
******
ترجمه:
امام صادق(ع) :هرگاه يكى از شما نماز بخواند و در نمازش بر پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) درود نفرستد، با نماز خود به راهى غير از راه بهشت مى رود.../ پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم : کسیکه درحضورش نام برده شودوبرمن صلوات نفرستد واردجهنم خواهد شد وخداوند اورادورمیکند .../پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم :کسیکه درحضورش نام برده شودوفراموش کند صلوات برمن بفرستداو را از راه بهشت دور خواهند گرداند».
(3) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْبِیحِ سَبْعاً بَعْدَ التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ
باب مستحب است بعد ازتشهد اول هفت تسبیح
8300- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ (5) بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ أَبِی دَاوُدَ سُلَیْمَانَ بْنِ سُفْیَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قُلْ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ بَعْدَ التَّشَهُّدِ قَبْلَ أَنْ تَنْهَضَ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) : بعدازتشهد اول قبل ازبلند شدن هفت باربگو: سبحان الله
(6) 12 بَابُ کَرَاهَةِ قَوْلِ تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَی جَدُّکَ فِی التَّشَهُّدِ وَ عَدَمِ جَوَازِ التَّسْلِیمِ قَبْلَ الْفَرَاغِ
باب کراهت دارد درتشهد بگوید تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَی جَدُّکَ وقبل پایان تشهد جایزنیست سلام دادن .
8301- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ مُیَسِّرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: شَیْئَانِ یُفْسِدُ النَّاسُ بِهِمَا صَلَاتَهُمْ قَوْلُ الرَّجُلِ تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَی جَدُّکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ وَ إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ قَالَتْهُ الْجِنُّ بِجَهَالَةٍ فَحَکَی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ قَوْلُ الرَّجُلِ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ.
******
ترجمه:
ميسره از امام باقر(عليه السّلام)نقل مى كند كه فرمود:دو چيز است كه مردم نمازشان را با آن تباه مى كنند:يكى اينكه شخص(خطاب به خدا)بگويد:نام تو مبارك است و بخت تو بلند است،اين جمله اى است كه اجنّه آن را از روى نادانى مى گفتند و خدا آن را(در قرآن)از زبان آنها نقل كرده است.و ديگرى اينكه شخص بگويد:سلام بر ما و بر بندگان صالح خدا(اين جمله يعنى السلام علينا و على عباد اللّٰه الصالحين،باعث خارج شدن از نماز مى شود و گفتن آن در وسط نماز يا در تشهّد به گونه اى كه برخى از اهل سنّت مى گويند نماز را باطل مى كند).
ص: 409
8302- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع أَفْسَدَ ابْنُ مَسْعُودٍ عَلَی النَّاسِ صَلَاتَهُمْ بِشَیْئَیْنِ بِقَوْلِهِ تَبَارَکَ اسْمُ رَبِّکَ وَ تَعَالَی جَدُّکَ وَ هَذَا شَیْ ءٌ قَالَتْهُ الْجِنُّ بِجَهَالَةٍ فَحَکَی (2) اللَّهُ عَنْهَا وَ بِقَوْلِهِ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ.
- یَعْنِی فِی التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) : ابن مسعود نمازمردم با دوچیزنابود کرديكى اينكه (خطاب به خدا)می گفت :نام تو مبارك است و بخت تو بلند است،اين جمله اى است كه اجنّه آن را از روى نادانى مى گفتند وخداوند آنرا درقرآن حکایت کرده اودرتشهد اول می گفت السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ.
8303- 3- (3) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ وَ لَا یَجُوزُ أَنْ تَقُولَ فِی التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ لِأَنَّ تَحْلِیلَ الصَّلَاةِ التَّسْلِیمُ فَإِذَا قُلْتَ هَذَا فَقَدْ سَلَّمْتَ (4).
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درنامه خود به مامون : جایزنیست درتشهد اول بگوئ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ چون بیرون آمدن ازنمازگفتن سلام است وزمانیکه این جمله رابگوئ نمازتمام می شود
(6) 13 بَابُ حُکْمِ مَنْ نَسِیَ التَّشَهُّدَ حَتَّی أَحْدَثَ
باب حکم کسیکه تشهد رافراموش کرده وحدثی برایش پیش آمده
8304- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ (8) مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ کُلِّهِمْ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی الرَّجُلِ یُحْدِثُ بَعْدَ أَنْ یَرْفَعَ رَأْسَهُ فِی السَّجْدَةِ الْأَخِیرَةِ وَ قَبْلَ أَنْ یَتَشَهَّدَ قَالَ یَنْصَرِفُ فَیَتَوَضَّأُ فَإِنْ شَاءَ رَجَعَ إِلَی الْمَسْجِدِ وَ إِنْ شَاءَ فَفِی بَیْتِهِ وَ إِنْ شَاءَ
ص: 410
حَیْثُ شَاءَ قَعَدَ فَیَتَشَهَّدُ ثُمَّ یُسَلِّمُ وَ إِنْ کَانَ الْحَدَثُ بَعْدَ الشَّهَادَتَیْنِ فَقَدْ مَضَتْ صَلَاتُهُ.
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ إِنْ کَانَ الْحَدَثُ بَعْدَ التَّشَهُّدِ (1)
******
ترجمه:
امام باقرعليه السّلام درمورد کسیکه بعد ازسجده دوم وقبل ازتشهد حدثی برایش پیش آمده فرمودند : باید برودوضوبگیرد پس اگرخواست به مسجد برگردد یا به خانه اش یا هرجای دیگری که خواست بشیند وتشهد وسلام رابدهد واگرحدث بعد ازشهادتین باشد نمازش صحیح است .
8305- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یُحْدِثُ بَعْدَ مَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُودِ الْأَخِیرِ فَقَالَ تَمَّتْ صَلَاتُهُ وَ إِنَّمَا التَّشَهُّدُ سُنَّةٌ فِی الصَّلَاةِ فَیَتَوَضَّأُ وَ یَجْلِسُ مَکَانَهُ أَوْ مَکَاناً نَظِیفاً فَیَتَشَهَّدُ.
******
ترجمه:
زراره : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی بعد ازسجده دوم حدث برایش پیش آمد فرمودند : نمازش تمام است تشهد هم سنت است پس باید وضوبگیرد ودرهمانجا یا جای دیگربنشیند وتشهد را بخواند .
8306- 3- (3) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ صَلَّی الْفَرِیضَةَ فَلَمَّا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الرَّکْعَةِ الرَّابِعَةِ أَحْدَثَ فَقَالَ أَمَّا صَلَاتُهُ فَقَدْ مَضَتْ وَ أَمَّا التَّشَهُّدُ فَسُنَّةٌ فِی الصَّلَاةِ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ لْیَعُدْ إِلَی مَجْلِسِهِ أَوْ مَکَانٍ نَظِیفٍ فَیَتَشَهَّدُ.
أَقُولُ: هَذِهِ الْأَحَادِیثُ مَحْمُولَةٌ عَلَی نِسْیَانِ التَّشَهُّدِ دُونَ التَّعَمُّدِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ الْمُرَادُ مَا زَادَ عَنِ التَّشَهُّدِ الْوَاجِبِ قَالَهُ الشَّیْخُ (5) وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا تَقَدَّمَ فِی النَّوَاقِضِ (6) وَ لِمَا یَأْتِی فِی قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ مِنَ الْأَحَادِیثِ الْمُعَارِضَةِ (7).
******
ترجمه:
ابْنِ مُسْکَانَ : ازصادق علیه السلام سوال شد کسی بعد ازسجده دوم ازرکعت چهارم حدث برایش پیش آمد فرمودند : نمازش تمام است تشهد هم سنت است پس باید وضوبگیرد ودرهمانجا یا جای دیگربنشیند وتشهد را بخواند .
ص: 411
8307- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ صَلَّی الْفَرِیضَةَ فَلَمَّا فَرَغَ وَ رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السَّجْدَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الرَّکْعَةِ الرَّابِعَةِ أَحْدَثَ فَقَالَ أَمَّا صَلَاتُهُ فَقَدْ مَضَتْ وَ بَقِیَ التَّشَهُّدُ وَ إِنَّمَا التَّشَهُّدُ سُنَّةٌ فِی الصَّلَاةِ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ لْیَعُدْ إِلَی مَجْلِسِهِ أَوْ مَکَانٍ نَظِیفٍ فَیَتَشَهَّدُ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِیهِ (2).
******
ترجمه:
زراره : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی بعد ازسجده دوم ازرکعت چهارم حدث برایش پیش آمد فرمودند : نمازش تمام است تشهد هم سنت است پس باید وضوبگیرد ودرهمانجا یا جای دیگربنشیند وتشهد را بخواند .
8308- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ فِی التَّشَهُّدِ الْأَخِیرِ (4) وَ هُوَ جَالِسٌ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ ثُمَّ أَحْدَثَ حَدَثاً فَقَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُ.
أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ وَجْهَهُ (5) وَ مَا یُعَارِضُهُ مِمَّا مَضَی (6) وَ یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
امام علی عليه السّلام : نمازگذاروقتی درحال نشسته درتشهد آخربگوید أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِسپس حدثی برایش پیش بیاید (اشکالی نداردزیرا) نمازش تمام شده .
ص: 412
(1) 14 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ التَّشَهُّدِ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ أَوْ یُکَبَّرَ
باب بعد ازتشهد درحال قیام مستحب است یا تکبیربگوید یا بگوید بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ
8309- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا جَلَسْتَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ فَتَشَهَّدْتَ ثُمَّ قُمْتَ فَقُلْ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السُّجُودِ (4).
ص: 413
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : هنگامی که سر دو رکعت اول نشستی و تشهد خواندی و سپس خواستی برخیزی، بگو :
بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ
ص: 414
8310- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص افْتِتَاحُ الصَّلَاةِ الْوُضُوءُ وَ تَحْرِیمُهَا التَّکْبِیرُ وَ تَحْلِیلُهَا التَّسْلِیمُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود :رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :آغاز و افتتاح نماز وضو است و تحریم نماز با «الله اکبر» است و تحلیل نماز با «سلام دادن» است.
8311- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْهُمْ ع قَالَ: فِیمَا وَعَظَ اللَّهُ بِهِ عِیسَی ع یَا عِیسَی- أَنَا رَبُّکَ وَ رَبُّ آبَائِکَ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ بِطُولِهِ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ أُوصِیکَ یَا ابْنَ مَرْیَمَ الْبِکْرِ الْبَتُولِ بِسَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ حَبِیبِی فَهُوَ أَحْمَدُ- إِلَی أَنْ قَالَ یُسَمِّی عِنْدَ الطَّعَامِ وَ یُفْشِی السَّلَامَ وَ یُصَلِّی وَ النَّاسُ نِیَامٌ لَهُ کُلَّ یَوْمٍ خَمْسُ صَلَوَاتٍ مُتَوَالِیَاتٍ یُنَادِی إِلَی الصَّلَاةِ کَنِدَاءِ الْجَیْشِ بِالشِّعَارِ وَ یَفْتَتِحُ بِالتَّکْبِیرِ وَ یَخْتَتِمُ بِالتَّسْلِیمِ.
******
ترجمه:
ازجمله موعظه های خداوند به حضرت عیسی علیه السلام : ای عیسی من پروردگارتووپروردگار پدران توهستم واین حدیث طولانی را ذکرکردند تا اینکه فرمودند : سپس تورا ای پسرمریم باکره پاک سفارش می کنم به سید انبیاء وحبیب خودم که اواحمد است ...تاآنجا که فرمودند : وقت غذا نام مرا ببرو(فرهنگ )سلام کردن رارواج بده وزمانیکه مردم درخواب هستند نماز بخوان اوهرروزپشت سرهم پنج نمازازتومی خواهد تورا برای نماز صدا می زند همانطورکه سربازان را با(برافراشتن)پرچم صدا می زنند (نماز)با تکبیرشروع وبا سلام دادن تمام می شود
ص: 415
8312- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْخَرَّازِ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ کُنْتَ تَؤُمُّ قَوْماً أَجْزَأَکَ تَسْلِیمَةٌ وَاحِدَةٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگرامام جماعت بودی یک سلام تورا کفایت می کند .
8313- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی رَجُلٍ صَلَّی الصُّبْحَ فَلَمَّا جَلَسَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ قَبْلَ أَنْ یَتَشَهَّدَ رَعَفَ قَالَ فَلْیَخْرُجْ فَلْیَغْسِلْ أَنْفَهُ ثُمَّ لْیَرْجِعْ فَلْیُتِمَّ صَلَاتَهُ فَإِنَّ آخِرَ الصَّلَاةِ التَّسْلِیمُ.
******
ترجمه:
ابوبصیر: ازامام صادق علیه السلام شنیدم که فرمودند : کسیکه نمازصبح می خواند وقتی سردورکعت نشست وقبل ازتشهد خون دماغ شد باید بیرون برود بینی خودرا شسته وبرگردد ونمازرا تمام کند زیرا آخرنمازسلام است
8314- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنِ الْفُضَیْلِ وَ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا فَرَغَ مِنَ الشَّهَادَتَیْنِ فَقَدْ مَضَتْ صَلَاتُهُ فَإِنْ کَانَ مُسْتَعْجِلًا فِی أَمْرٍ یَخَافُ أَنْ یَفُوتَهُ فَسَلَّمَ وَ انْصَرَفَ أَجْزَأَهُ.
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام : وقتی ازگفتن شهادتین فراغت پیدا کردی نمازتمام است اگردرمورد چیزی عجله داری ونگرانی ازدست برود (ونمی توانی تشهد بخوانی ) پس سلام بده وبروهمین کافی است .
8315- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَکُونُ خَلْفَ الْإِمَامِ فَیُطِیلُ الْإِمَامُ التَّشَهُّدَ فَقَالَ یُسَلِّمُ مَنْ خَلْفَهُ وَ یَمْضِی فِی حَاجَتِهِ إِنْ أَحَبَّ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام درمورد کسیکه اقتدا کرده وامام تشهد راطول می دهد فرمودند : اگردوست داشت می تواند سلام بدهد وسراغ کارش برود .
8316- 7- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّسْلِیمِ مَا هُوَ فَقَالَ هُوَ إِذْنٌ.
******
ترجمه:
عمار: ازامام صادق علیه السلام پرسیدم سلام دادن درنماز(معنایش) چیست ؟ فرمودند : اجازه است
ص: 416
8317- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع افْتِتَاحُ الصَّلَاةِ الْوُضُوءُ وَ تَحْرِیمُهَا التَّکْبِیرُ وَ تَحْلِیلُهَا التَّسْلِیمُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً مُرْسَلًا (2).
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام : شروع نمازوضو واردشدن درآن با تکبیروپایان دادن به آن سلام است .
8318- 9- (3) قَالَ: وَ قَالَ رَجُلٌ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا مَعْنَی قَوْلِ الْإِمَامِ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ إِنَّ الْإِمَامَ یُتَرْجِمُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یَقُولُ فِی تَرْجَمَتِهِ لِأَهْلِ الْجَمَاعَةِ أَمَانٌ لَکُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
کسی ازأَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام پرسید امام وقتی می گوید السلام علیکم یعنی چه ؟ فرمودند : امام مترجم خداوند است ودرترجمه اش به مامومین می گوید شما درروزقیامت ازعذاب خداوند درامان هستید .
8319- 10- (4) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادٍ یَأْتِی (5) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَ التَّسْلِیمُ تَحْلِیلَ الصَّلَاةِ وَ لَمْ یُجْعَلْ بَدَلُهَا تَکْبِیراً أَوْ تَسْبِیحاً أَوْ ضَرْباً آخَرَ لِأَنَّهُ لَمَّا کَانَ الدُّخُولُ فِی الصَّلَاةِ تَحْرِیمَ الْکَلَامِ لِلْمَخْلُوقِینَ وَ التَّوَجُّهَ إِلَی الْخَالِقِ کَانَ تَحْلِیلُهَا کَلَامَ الْمَخْلُوقِینَ وَ الِانْتِقَالَ عَنْهَا وَ ابْتِدَاءُ الْمَخْلُوقِینَ فِی الْکَلَامِ أَوَّلًا بِالتَّسْلِیمِ.
******
ترجمه:
امام رضا صلوات اللَّه علیه فرمود : همانا سلام، تحلیل نماز قرار داده شده است و به جای آن تکبیر و تسبیح و انواع دیگر قرار داده نشده است، زیرا وقتی ورود به نماز، حرام شدن سخن گفتن با مخلوقین و توجه به سوی خالق است، تحلیل نماز، سخن گفتن با مخلوقین و انتقال از نماز است و ابتدای سخن گفتن با مخلوقین، اول با سلام کردن است!
8320- 11- (6) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْبَرْمَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الرَّبِیعِ الصَّحَّافِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْعِلَّةِ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا وَجَبَ التَّسْلِیمُ فِی الصَّلَاةِ قَالَ لِأَنَّهُ تَحْلِیلُ الصَّلَاةِ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ: فَلِمَ صَارَ تَحْلِیلَ
ص: 417
الصَّلَاةِ التَّسْلِیمُ قَالَ لِأَنَّهُ تَحِیَّةُ الْمَلَکَیْنِ وَ فِی إِقَامَةِ الصَّلَاةِ بِحُدُودِهَا وَ رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ تَسْلِیمِهَا سَلَامَةٌ لِلْعَبْدِ مِنَ النَّارِ وَ فِی قَبُولِ صَلَاةِ الْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ قَبُولُ سَائِرِ أَعْمَالِهِ فَإِذَا سَلِمَتْ لَهُ صَلَاتُهُ سَلِمَتْ جَمِیعُ أَعْمَالِهِ وَ إِنْ لَمْ تَسْلَمْ صَلَاتُهُ وَ رُدَّتْ عَلَیْهِ رُدَّ مَا سِوَاهَا مِنَ الْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ.
******
ترجمه:
مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ: ازامام صادق علیه السلام پرسیدم چرادرنمازسلام واجب شد ؟ فرمودند : سلام پایان دادن به نمازاست ...تاآنجاکه پرسیدم چرا این پایان دادن با سلام است ؟ فرمودند : چون این سلام تهیت ودرود آن دوملک است . نمازی که باتمام حد وحدودش ازرکوع سجده وسلام اقامه شود نشانه درامان بودن بنده ازآتش جهنم است وقبول شدن نمازدرقیامت نشانه قبولی بقیه اعمال است پس وقتی نمازبرایش سالم بماند همه اعمالش سالم می ماند واگرنمازسالم نماند همه اعمال صالح اوهم مردود خواهد شد .
8321- 12- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ تَحْلِیلُ الصَّلَاةِ التَّسْلِیمُ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام درنامه خود به مامون نوشت سلام پایان دادن به نمازاست (آنچه درطول نمازحرام بود حلال می شود )
8322- 13- (2) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانِ عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مَعْنَی التَّسْلِیمِ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ التَّسْلِیمُ عَلَامَةُ الْأَمْنِ وَ تَحْلِیلُ الصَّلَاةِ قُلْتُ وَ کَیْفَ ذَلِکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ کَانَ النَّاسُ فِیمَا مَضَی إِذَا سَلَّمَ عَلَیْهِمْ وَارِدٌ أَمِنُوا شَرَّهُ وَ کَانُوا إِذَا رَدُّوا عَلَیْهِ أَمِنَ شَرَّهُمْ وَ إِنْ لَمْ یُسَلِّمْ لَمْ یَأْمَنُوهُ وَ إِنْ لَمْ یَرُدُّوا عَلَی الْمُسَلِّمِ لَمْ یَأْمَنْهُمْ وَ ذَلِکَ خُلُقٌ فِی الْعَرَبِ- فَجُعِلَ التَّسْلِیمُ عَلَامَةً لِلْخُرُوجِ مِنَ الصَّلَاةِ وَ تَحْلِیلًا لِلْکَلَامِ وَ أَمْناً مِنْ أَنْ یَدْخُلَ فِی الصَّلَاةِ مَا یُفْسِدُهَا وَ السَّلَامُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ وَاقِعٌ مِنَ الْمُصَلِّی عَلَی مَلَکَیِ اللَّهِ الْمُوَکَّلَیْنِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْوُضُوءِ (3) وَ فِی تَکْبِیرَةِ الْإِحْرَامِ (4) وَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (5) وَ غَیْرِهَا (6) وَ یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی أَحَادِیثَ
ص: 418
کَثِیرَةٍ (1) وَ یَأْتِی فِی قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ (2) وَ هُوَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ غَیْرِهَا مِنَ التَّأْوِیلَاتِ مَعَ مُخَالَفَتِهِ لِلِاحْتِیَاطِ وَ قِلَّتِهِ بِالنِّسْبَةِ إِلَی مُعَارِضِهِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ فَضْلِ هَاشِمِیِّ :ازامام صادق علیه السلام پرسیدم معنای سلام درنمازچیست ؟ فرمودند : نشانه درامان بودن نمازگذار(ازعذاب قیامت) و تمام شدن نمازاست . عرض کردم فدای شما بشوم چگونه علامت است ؟ فرمودند : مردم درقدیم اینطوربودند که وقتی کسی به آنها سلام می کرد خود را ازشراودرامان می دانستند وزمانیکه جمعیت جواب سلام شخصی را می دادند اوخودراازشرآنها درامان می دانست واگراین سلام وجواب ردوبدل نمی شد این اطمینان خاطراتفاق نمی افتاد واین عادت عربهابود .پس سلام قرارداده شد تا هم نشانه خروج ازنمازوهم حلال شدن حرام واینکه نگران نباشد دیگرچیزی نمازاورا باطل نمی کند . واینکه سلام یکی ازاسماء خداوند متعال است که ازطرف نمازگذاربه آن دوملک ابلاغ می شود .
میگویم : ...درباب قواطع نمازمطالبی می آید که ظاهرش وجود تنافی است که می توان حمل برتقیه یا توجیهات دیگرکرد با اینکه هم مخالف احتیاط است وهم از تعداد کمتراست .
(3) 2 بَابُ کَیْفِیَّةِ تَسْلِیمِ الْإِمَامِ وَ الْمَأْمُومِ وَ الْمُنْفَرِدِ وَ مَنْ یُسْتَحَبُّ قَصْدُهُ بِالسَّلَامِ
باب چگونگی سلام امام وماموم ومنفرد واینکه وقت سلام باید چه کسی را قصد کنیم .
8323- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ هُوَ لَیْثٌ الْمُرَادِیُّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا کُنْتَ فِی صَفٍّ فَسَلِّمْ تَسْلِیمَةً عَنْ یَمِینِکَ وَ تَسْلِیمَةً عَنْ یَسَارِکَ لِأَنَّ عَنْ یَسَارِکَ مَنْ یُسَلِّمُ عَلَیْکَ وَ إِذَا کُنْتَ إِمَاماً فَسَلِّمْ تَسْلِیمَةً وَ أَنْتَ مُسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی درصف جماعت بودی یک سلام به سمت راست ویک سلام به سمت چپ بکن چون کسیکه درطرف چپ توقراردارد به توسلام کرده واگرامام جماعت بودی فقط یک سلام آنهم روبه قبله می دهی .
8324- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: رَأَیْتُ إِخْوَتِی مُوسَی وَ إِسْحَاقَ وَ مُحَمَّداً بَنِی جَعْفَرٍ ع- یُسَلِّمُونَ فِی الصَّلَاةِ عَنِ الْیَمِینِ وَ الشِّمَالِ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: برادرانم موسی واسحاق ومحمد رادیدم درنمازبطرف چپ وراست سلام می کنند می گوبند : السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ.
8325- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْخَرَّازِ عَنْ
ص: 419
عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ کُنْتَ تَؤُمُّ قَوْماً أَجْزَأَکَ تَسْلِیمَةٌ وَاحِدَةٌ عَنْ یَمِینِکَ وَ إِنْ کُنْتَ مَعَ إِمَامٍ فَتَسْلِیمَتَیْنِ وَ إِنْ کُنْتَ وَحْدَکَ فَوَاحِدَةً مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگرامام جماعت هستی یک سلام بطرف راست واگرمامومی دوسلام واگرتنها نمازمی خوانی یک سلام بطرف قبله کفایت میکند .
8326- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْإِمَامُ یُسَلِّمُ وَاحِدَةً وَ مَنْ وَرَاءَهُ یُسَلِّمُ اثْنَتَیْنِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عَنْ شِمَالِهِ أَحَدٌ یُسَلِّمُ وَاحِدَةً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : امام یک سلام ومامومین دوسلام واگرطرف راستش کسی نیست فقط یک سلام کفایت می کند .
8327- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ مَعْمَرِ بْنِ یَحْیَی وَ إِسْمَاعِیلَ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یُسَلِّمُ تَسْلِیمَةً وَاحِدَةً إِمَاماً کَانَ أَوْ غَیْرَهُ.
قَالَ الشَّیْخُ یَعْنِی إِذَا لَمْ یَکُنْ عَلَی یَسَارِهِ أَحَدٌ أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الِاجْتِزَاءِ فَإِنَّ مَا زَادَ مُسْتَحَبٌّ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : چه امام باشی یاغیرآن فقط یک سلام بگو
مرحوم شیخ : یعنی وقتی سمت چپ کسی نیست . می گویم : می توان حمل کرد براجتزاء یعنی یک مرتبه کفایت می کند واضافه برآن مستحب است .
8328- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَقُومُ فِی الصَّفِّ خَلْفَ الْإِمَامِ وَ لَیْسَ عَلَی یَسَارِهِ أَحَدٌ کَیْفَ یُسَلِّمُ قَالَ تَسْلِیمَةً عَنْ یَمِینِهِ (4).
******
ترجمه:
ازامام صادق علیه السلام پرسیدم کسی پشت سرامام ایستاده وسمت چپ اوهم کسی نیست چگونه سلام بدهد ؟ فرمودند : یک سلام بطرف راست بدهد .
8329- 7- (5) وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی تَسْلِیمَةً وَاحِدَةً عَنْ یَمِینِهِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
درروایت دیگری هم گفته یک سلام ازسمت راست
ص: 420
8330- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ إِمَاماً فَإِنَّمَا التَّسْلِیمُ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَی النَّبِیِّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ تَقُولَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- فَإِذَا قُلْتَ ذَلِکَ فَقَدِ انْقَطَعَتِ الصَّلَاةُ ثُمَّ تُؤْذِنَ الْقَوْمَ فَتَقُولَ وَ أَنْتَ مُسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةِ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ کَذَلِکَ إِذَا کُنْتَ وَحْدَکَ تَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- مِثْلَ مَا سَلَّمْتَ وَ أَنْتَ إِمَامٌ فَإِذَا کُنْتَ فِی جَمَاعَةٍ فَقُلْ مِثْلَ مَا قُلْتَ وَ سَلِّمْ عَلَی مَنْ عَلَی یَمِینِکَ وَ شِمَالِکَ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَی شِمَالِکَ أَحَدٌ فَسَلِّمْ عَلَی الَّذِینَ عَلَی یَمِینِکَ وَ لَا تَدَعِ التَّسْلِیمَ عَلَی یَمِینِکَ إِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَی شِمَالِکَ أَحَدٌ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگرامام بودی سلامت اینستکه به پیامبرسلام کنی وبگوئ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ-وقتی آنراگفتی نمازت قطع می شود سپس اعلام می کنی به قوم پس می گویی در حالی که رو به قبله داری السَّلَامُ عَلَيْكُمْ. وقتی تنها بودی بگو السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- مثل زمانیکه امام بودی واگردرجماعت بودی به سمت چپ وراست خود سلام کن واگرطرف چپ کسی نیست به سمت راست ورها نکنی سلام کردن سمت راست اگرطرف چپ کسی نبود
8331- 9- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّی أُصَلِّی بِقَوْمٍ فَقَالَ سَلِّمْ وَاحِدَةً وَ لَا تَلْتَفِتْ قُلِ السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
أَبِی بَکْرٍحضرمی : خدمت حضرت عرض کردم من امام جماعت هستم فرمودند : یک سلام بگوالسَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
8332- 10- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْصَرَفْتَ مِنَ الصَّلَاةِ فَانْصَرِفْ عَنْ یَمِینِکَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی نمازت تمام شد ازسمت راست سلام بده
8333- 11- (5) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ تَسْلِیمِ الْإِمَامِ وَ هُوَ مُسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةِ قَالَ یَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام سوال کردم ازچگونگی سلام امام درحالیکه روبه قبله است ؟ فرمودند :بگوید السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
8334- 12- (6) وَ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 421
إِذَا کُنْتَ وَحْدَکَ فَسَلِّمْ تَسْلِیمَةً وَاحِدَةً عَنْ یَمِینِکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی درنمازتنها بودی یک سلام بده بطرف راست
8335- 13- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا انْصَرَفْتَ مِنَ الصَّلَاةِ فَانْصَرِفْ عَنْ یَمِینِکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : وقتی نمازت تمام شد ازطرف راست سلام بده
8336- 14- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْبُنْدَارِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْفَضْلِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْوَرَّاقِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ بَقِیَّةَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الزِّیَادِیِّ عَنِ الزُّهْرِیِّ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یُسَلِّمُ تَسْلِیمَةً وَاحِدَةً.
******
ترجمه:
أَنَسٍ : رسول اکرم صلی الله علیه وآله همیشه یک سلام می دادند .
8337- 15- (3) وَ فِی الْعِلَلِ (بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ) (4) عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَیِّ عِلَّةٍ یُسَلَّمُ عَلَی الْیَمِینِ وَ لَا یُسَلَّمُ عَلَی الْیَسَارِ قَالَ لِأَنَّ الْمَلَکَ الْمُوَکَّلَ (5) یَکْتُبُ الْحَسَنَاتِ عَلَی الْیَمِینِ وَ الَّذِی یَکْتُبُ السَّیِّئَاتِ عَلَی الْیَسَارِ وَ الصَّلَاةُ حَسَنَاتٌ لَیْسَ فِیهَا سَیِّئَاتٌ فَلِهَذَا یُسَلَّمُ عَلَی الْیَمِینِ دُونَ الْیَسَارِ قُلْتُ فَلِمَ لَا یُقَالُ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ الْمَلَکُ عَلَی الْیَمِینِ وَاحِدٌ وَ لَکِنْ یُقَالُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ قَالَ لِیَکُونَ قَدْ سُلِّمَ عَلَیْهِ وَ عَلَی مَنْ عَلَی الْیَسَارِ وَ فُضِّلَ صَاحِبُ الْیَمِینِ عَلَیْهِ بِالْإِیمَاءِ إِلَیْهِ قُلْتُ فَلِمَ لَا یَکُونُ الْإِیمَاءُ فِی التَّسْلِیمِ بِالْوَجْهِ کُلِّهِ وَ لَکِنْ کَانَ بِالْأَنْفِ لِمَنْ یُصَلِّی وَحْدَهُ وَ بِالْعَیْنِ لِمَنْ یُصَلِّی بِقَوْمٍ قَالَ لِأَنَّ مَقْعَدَ الْمَلَکَیْنِ مِنِ ابْنِ آدَمَ الشَّدْقَیْنِ فَصَاحِبُ الْیَمِینِ عَلَی الشَّدْقِ الْأَیْمَنِ وَ تَسْلِیمُ الْمُصَلِّی عَلَیْهِ لِیُثْبِتَ لَهُ صَلَاتَهُ فِی صَحِیفَتِهِ قُلْتُ فَلِمَ یُسَلِّمُ الْمَأْمُومُ ثَلَاثاً قَالَ تَکُونُ وَاحِدَةٌ رَدّاً عَلَی
ص: 422
الْإِمَامِ وَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَ عَلَی مَلَکَیْهِ وَ تَکُونُ الثَّانِیَةُ عَلَی مَنْ عَلَی یَمِینِهِ وَ الْمَلَکَیْنِ الْمُوَکَّلَیْنِ بِهِ وَ تَکُونُ الثَّالِثَةُ عَلَی مَنْ عَلَی یَسَارِهِ وَ مَلَکَیْهِ الْمُوَکَّلَیْنِ بِهِ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ عَلَی یَسَارِهِ أَحَدٌ لَمْ یُسَلِّمْ عَلَی یَسَارِهِ إِلَّا أَنْ تَکُونَ یَمِینُهُ إِلَی الْحَائِطِ وَ یَسَارُهُ إِلَی مَنْ صَلَّی مَعَهُ خَلْفَ الْإِمَامِ فَیُسَلِّمُ عَلَی یَسَارِهِ قُلْتُ فَتَسْلِیمُ الْإِمَامِ عَلَی مَنْ یَقَعُ قَالَ عَلَی مَلَکَیْهِ وَ الْمَأْمُومِینَ یَقُولُ لِمَلَکَیْهِ اکْتُبَا سَلَامَةَ صَلَاتِی مِمَّا (1) یُفْسِدُهَا وَ یَقُولُ لِمَنْ خَلْفَهُ سَلِمْتُمْ وَ أَمِنْتُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
مفضّل بن عمرخدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «چرا سلام بر سمت راست نموده نه طرف چپ»؟ حضرت فرمود: «زیرا فرشته ای که موکّل نوشتن حسنات است در سمت راست بوده و فرشته ی موکّل بر نوشتن سیئات در جانت چپ می باشد و نماز از حسنات بوده و در آن سیّئه نیست لذا بر سمت راست باید سلام داد نه سمت چپ». عرض کردم: «چرا گفته نمی شود: السّلام علیک با اینکه فرشته بر سمت راست یک نفر است و به جای آن می گویند: السّلام علیکم»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه سلام هم بر فرشته جانب راست بوده، و هم بر ملک سمت چپ منتهی چون فرشته ی سمت راست افضل است از فرشته ی جانب چپ ایماء و اشاره را در سلام به سمت راست می کنند». عرض کردم: «چرا در وقت سلام با تمام صورت اشاره نکرده بلکه اگر نمازگزار تنها است وظیفه دارد با بینی و درصورتی که با جماعت است با چشم اشاره کند»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه جایگاه این دو فرشته دو کنج دهان انسان بوده به این نحو که فرشته سمت راست در کنج راست دهان و فرشته جانب چپ در کنج چپ دهان می باشد و اینکه نمازگزار به فرشته ی سمت راست سلام می دهد به خاطر آن است که ملک مزبور نماز را در نامه ی اعمال وی ثبت و ضبط می کند». عرض کردم: «چرا مأموم سه تا سلام می دهد»؟ حضرت فرمود: «یکی ردّ سلام بر امام است که در این سلام قصد مأموم سلام بر امام و دو ملک موکّل بر او (امام) بوده و سلام دوّمی بر کسی است که در صف جانب راست او نشسته و بر دو ملک موکّل آن شخص و سلام سوّم بر شخصی است که در صف جانب چپ او قرار دارد و بر دو ملک موکّل او و اگر در طرف چپ کسی نبود سلام سوّم را بر سمت چپ ندهد مگر آنکه جانب راست دیوار بوده و سمت چپش نمازگزاری باشد که هر دو پشت سر امام نماز می خوانند که دراین صورت موظّف است بر سمت چپش سلام دهد». عرض کردم: «پس امام جماعت به چه کسی سلام دهد»؟ فرمود: «بر دو فرشته موکّل بر خودش و نیز بر مأمومین، در سلام بر دو فرشته بگوید: صحّت و سلامت نمازم را برای کسی که نمازش را فاسد کرده بنویسید و در سلام بر مأمومین بگوید: سالم و در امان مانید از عذاب حق عزّوجلّ».
8338- 16- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ تَسْلِیمِ الرَّجُلِ خَلْفَ الْإِمَامِ فِی الصَّلَاةِ کَیْفَ قَالَ تَسْلِیمَةٌ وَاحِدَةٌ عَنْ یَمِینِکَ إِذَا کَانَ عَلَی یَمِینِکَ أَحَدٌ أَوْ لَمْ یَکُنْ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍاز امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم : ازچگونگی سلام ماموم فرمودند : یک سلام بطرف راست چه کسی باشد یانه
8339- 17- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ الْکَاهِلِیِّ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَنَتَ فِی الْفَجْرِ وَ سَلَّمَ وَاحِدَةً مِمَّا یَلِی الْقِبْلَةَ.
أَقُولُ: الِاخْتِلَافُ هُنَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّخْیِیرِ (4).
******
ترجمه:
کاهلی : با حضرت صادق (علیه السلام) نمازخواندیم ...تا آنجا که حضرت قنوت خواندند وروبه قبله یک سلام دادند .
8340- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 423
قَالَ: إِذَا نَسِیَ الرَّجُلُ أَنْ یُسَلِّمَ فَإِذَا وَلَّی وَجْهَهُ عَنِ الْقِبْلَةِ وَ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- فَقَدْ فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگرسلام رافراموش کرد وقتی صورت ازقبله برگرداند بگوید السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- ازنمازفراغت پیدا کرده
8341- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی ثُمَّ یَجْلِسُ فَیُحْدِثُ قَبْلَ أَنْ یُسَلِّمَ قَالَ تَمَّتْ صَلَاتُهُ وَ إِنْ کَانَ مَعَ إِمَامٍ فَوَجَدَ فِی بَطْنِهِ أَذًی فَسَلَّمَ فِی نَفْسِهِ وَ قَامَ فَقَدْ تَمَّتْ صَلَاتُهُ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی النِّسْیَانِ لِبَعْضِ التَّسْلِیمَاتِ أَوْ لِلْجَمِیعِ فَیَقْضِی التَّسْلِیمَ لِمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3) وَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةُ.
******
ترجمه:
زراره :از امام باقرعلیه السلام سوال کردم کسی مشغول نمازبود نشست وقبل ازگفتن سلام حدثی برایش پیش آمد فرمودند : نمازش تمام است واگردرجماعت بود ودرشکم خود احساس ناراحتی کرد وخودش سلام داد وبلند شد نمازش تمام است .
می گویم : حمل می شود به اینکه بعضی یا همه سلامها رافراموش کرده باشد که بایدسلام راقضا کند واحتمال تقیه هم دارد
8342- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا نَسِیَ أَنْ یُسَلِّمَ خَلْفَ الْإِمَامِ أَجْزَأَهُ تَسْلِیمُ الْإِمَامِ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (5).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگردرنمازجماعت سلام رافراموش کرد سلام امام کفایت می کند .
8343- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا الْتَفَتَّ فِی صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ مِنْ غَیْرِ فَرَاغٍ فَأَعِدِ الصَّلَاةَ إِذَا کَانَ الِالْتِفَاتُ فَاحِشاً وَ إِنْ کُنْتَ قَدْ تَشَهَّدْتَ (7) فَلَا تُعِدْ.
ص: 424
أَقُولُ: یَأْتِی حُکْمُ الِالْتِفَاتِ فِی مَحَلِّهِ (1) وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ هُنَا عَلَی مَا لَا یُوجِبُ الْإِعَادَةَ وَ حَمْلُهَا عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ یُمْکِنُ کَوْنُ الْحُکْمِ خَاصّاً بِالالْتِفَاتِ لِأَنَّهُ مَطْلُوبٌ فِی التَّسْلِیمِ مَنْهِیٌّ عَنْهُ قَبْلَ مَحَلِّهِ أَوْ یُحْمَلُ الِالْتِفَاتُ بَعْدَ التَّشَهُّدِ عَلَی التَّسْلِیمِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی درنمازواجب صورت ازقبله برگرداندی بدون اینکه فارغ شده باشی نمازرااعاده کن وقت این التفات زیاد باشد واگرتشهد راخوانده باشی اعاده لازم نیست .
8344- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع صَلَّیْتُ بِقَوْمٍ صَلَاةً فَقَعَدْتُ لِلتَّشَهُّدِ ثُمَّ قُمْتُ وَ نَسِیتُ أَنْ أُسَلِّمَ عَلَیْهِمْ فَقَالُوا مَا سَلَّمْتَ عَلَیْنَا فَقَالَ أَ لَمْ تُسَلِّمْ وَ أَنْتَ جَالِسٌ قُلْتُ بَلَی قَالَ فَلَا بَأْسَ عَلَیْکَ وَ لَوْ نَسِیتَ حِینَ (3) قَالُوا لَکَ ذَلِکَ اسْتَقْبَلْتَهُمْ بِوَجْهِکَ وَ قُلْتَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ : خدمت امام هادی علیه السلام عرض کردم دریک نمازامام جماعت بودم برای تشهد نشستم سپس بلند شدم سلام رافراموش کردم پس گفتند بر ما سلام ندادی. پس فرمود: آیا وقتی نشسته بودی سلام ندادی؟ گفتم بلی. فرمود: اشکالی بر تو نیست و اگر فراموش کردی زمانی که به تو چنین گفتند رو به سمت آنها می کنی و می گویی السَّلَامُ عَلَيْكُمْ.)
8345- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی الْمَکْتُوبَةَ فَیَقْضِی صَلَاتَهُ وَ یَتَشَهَّدُ ثُمَّ یَنَامُ قَبْلَ أَنْ یُسَلِّمَ قَالَ تَمَّتْ صَلَاتُهُ وَ إِنْ کَانَ رُعَافاً غَسَلَهُ ثُمَّ رَجَعَ فَسَلَّمَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (6).
******
ترجمه:
غالب بن عثمان از امام صادق(ع) نقل کرده است که سؤال کردم از آن حضرت راجع به مردی که نماز واجب می خواند پس نمازش را گذرانده و تشهد را خوانده سپس خوابش برده قبل از آنکه سلام بدهد. در پاسخ فرمود نمازش تمام است.واگرخون دماغ شده بعد ازشستن آن برگردد وسلام دهد .
ص: 425
(1) 4 بَابُ کَیْفِیَّةِ التَّسْلِیمِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ
باب چگونگی سلام وبعضی ازاحکام آن
8346- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ (3) عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُلُّ مَا ذَکَرْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ النَّبِیَّ ص فَهُوَ مِنَ الصَّلَاةِ وَ إِنْ قُلْتَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- فَقَدِ انْصَرَفْتَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده که آن حضرت فرمود: هر آنچه ذکر کنی خدا و پیامبر(ص) را به وسیله آن، پس آن از نماز است واگرگفتی السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ-نمازت تمام شده است .
8347- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ الْهَاشِمِیِّ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ إِذَا جَلَسْتُ فِیهِمَا لِلتَّشَهُّدِ فَقُلْتُ وَ أَنَا جَالِسٌ السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ- انْصِرَافٌ (6) هُوَ قَالَ لَا وَ لَکِنْ إِذَا قُلْتَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ فَهُوَ الِانْصِرَافُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ (7)
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
ابی کهمس از امام صادق(ع) نقل کرده است که سؤال کردم از آن حضرت راجع به دو رکعت اوّل زمانی که نشستم برای تشهد پس در حالی که نشسته بودم گفتم السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه آیا این انصراف است؟ فرمود: نه امّا زمانی که گفتی السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَي عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِين انصراف می باشد.
ص: 426
8348- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّی أُصَلِّی بِقَوْمٍ فَقَالَ تُسَلِّمُ وَاحِدَةً وَ لَا تَلْتَفِتُ قُلِ السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
أَبِی بَکْر: خدمت امام صادق(ع) عرض کردم من باعده ای نماز می خوانم حضت فرمودند : یک سلام بده و(به حرف دیگران)توجه نکن بگو السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ
8349- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا مَعْنَی قَوْلِ الْإِمَامِ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ إِنَّ الْإِمَامَ یُتَرْجِمُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یَقُولُ فِی تَرْجَمَتِهِ لِأَهْلِ الْجَمَاعَةِ أَمَانٌ لَکُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
کسی به حضرت علی علیه السلام گفت معنای کلام امام که می گوید : السلام علیکم چیست ؟ فرمودند : امام مترجم خداوند متعال است دراین ترجمه به مامومین می گوید : شما ازعذاب خداوند درقیامت در امان هستید
8350- 5- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا وَلَّی وَجْهَهُ عَنِ الْقِبْلَةِ وَ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- فَقَدْ فَرَغَ مِنَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) : وقتی صورت خود راازقبله برگرداند وگفت : السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ- نمازش تمام شده است .
8351- 6- (4) وَ حَدِیثُ مُیَسِّرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: شَیْئَانِ یُفْسِدُ النَّاسُ بِهِمَا صَلَاتَهُمْ أَحَدُهُمَا قَوْلُ الرَّجُلِ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ.
- یَعْنِی فِی التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ أَیْضاً فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ (5) وَ فِی التَّشَهُّدِ (6) وَ فِی أَحَادِیثِ التَّسْلِیمِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7).
ص: 427
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : مردم با دوچیزنمازخود فاسد می کنند یکی اینکه بگویند :السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ.یعنی درتشهد اول
ص: 428
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِهِ وَ تَأَکُّدِهِ بَعْدَ الصُّبْحِ وَ الْعَصْرِ
باب استحباب آن ودرنمازصبح وعصرتاکید بیشتری دارد .
8352- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّعْقِیبُ أَبْلَغُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْبِلَادِ.
- یَعْنِی بِالتَّعْقِیبِ الدُّعَاءَ بِعَقِبِ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : تعقیبات برای طلب رزق ازمسافرت (تجاری) رفتن به شهرها موثرتراست .
8353- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ زَکَرِیَّا الْکَاتِبِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا عَالَجَ النَّاسُ شَیْئاً أَشَدَّ مِنَ التَّعْقِیبِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند:هيچ چيز شديدتر و سريع تر از تعقيب مردم را درمان نمي كند.
8354- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا ابْنَ آدَمَ اذْکُرْنِی بَعْدَ الْفَجْرِ سَاعَةً وَ اذْکُرْنِی بَعْدَ الْعَصْرِ سَاعَةً أَکْفِکَ مَا أَهَمَّکَ.
ص: 429
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (1) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ (2)
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ وَهْبٍ عَنِ الصَّادِقِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:خداوند متعال می فرماید : ای فرزند آدم مدتی مرا بعداز(نماز) فجرمدتی بعد از(نماز) عصریاد کن آنچه برایت مهم است را کفایت می کنم .
8355- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ وَ غَیْرِهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ الْفَضْلِ الْبَقْبَاقِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُسْتَجَابُ الدُّعَاءُ فِی أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ فِی الْوَتْرِ وَ بَعْدَ الْفَجْرِ وَ بَعْدَ الظُّهْرِ وَ بَعْدَ الْمَغْرِبِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درچهارجا دعا اجابت می شود درنمازوتر بعد از(نماز) صبح بعد ازعصر وبعد ازمغرب
8356- 5- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ صَلَّی صَلَاةً فَرِیضَةً وَ عَقَّبَ إِلَی أُخْرَی فَهُوَ ضَیْفُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَی اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ ضَیْفَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ (6)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :كسى كه پس از نماز به تعقيب بنشيند تا وقت نماز ديگر، مهمان خداست و بر خدا حق است كه مهمانش را گرامى دارد.
ص: 430
8357- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ عَلَیْکُمُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ فِی أَفْضَلِ السَّاعَاتِ فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَدْبَارِ الصَّلَوَاتِ.
******
ترجمه:
امام صادق- عليه السّلام:-خداوند متعال در ساعاتى نماز را بر شما واجب ساخت كه محبوبترين اوقات نزد اوست، پس برشما باد به دعا کردن بعدازنمازها .
8358- 7- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَبِی یَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ (3)- إِذَا قَضَیْتَ الصَّلَاةَ بَعْدَ أَنْ تُسَلِّمَ وَ أَنْتَ جَالِسٌ فَانْصَبْ فِی الدُّعَاءِ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ الدُّعَاءِ فَارْغَبْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَتَقَبَّلَهَا مِنْکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : پدرم درتفسیرآیه شریفه فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ می فرمودند :چون نمازت را به جا آوردی، بعد از آنکه سلام دادی و در همان حال که نشسته ای در کار دنیا و آخرت به دعا بکوش و چون از دعا فارغ شدی با اشتیاق به سوی خداوند تبارک و تعالی روی آور تا از تو آن را بپذیرد.
8359- 8- (4) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ الصَّلَوَاتِ فِی أَحَبِّ الْأَوْقَاتِ (5)- فَاسْأَلُوا حَوَائِجَکُمْ عَقِیبَ فَرَائِضِکُمْ.
******
ترجمه:
امام صادق- عليه السّلام : خداوند نمازهارا دربهترین وقت برشما واجب کرده پس بعد ازهرنمازحاجات خود را درخواست کنید .
8360- 9- (6) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَدَّی لِلَّهِ مَکْتُوبَةً فَلَهُ فِی أَثَرِهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:هر كس نماز واجبى به جاى آورد و پس از آن دعا كند،یک دعای مستجاب خواهد شد.
8361- 10- (7) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَحَّامِ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی عَنْ
ص: 431
آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَدَّی لِلَّهِ مَکْتُوبَةً فَلَهُ فِی أَثَرِهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْأَسَانِیدِ السَّابِقَةِ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:هر كس نماز واجبى به جاى آورد و پس از آن دعا كند،یک دعای مستجاب خواهد شد.
8362- 11- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَدَّی فَرِیضَةً فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:هر كس نماز واجبى به جاى آورد و پس از آن دعا كند،پیش خداوند یک دعای مستجاب خواهد شد.
8363- 12- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُؤَدِّی فَرِیضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ إِلَّا کَانَ لَهُ عِنْدَ أَدَائِهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: مومنی نیست که واجبی ازواجبات اللهی را ادا کند مگراینکه بعد ازانجام آن دعای مستجابی خواهد داشت .
8364- 13- (4) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ (5) بْنِ صَالِحِ بْنِ حَیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ فَأَتَمَّ رُکُوعَهَا وَ سُجُودَهَا ثُمَّ جَلَسَ فَأَثْنَی عَلَی اللَّهِ وَ صَلَّی عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- ثُمَّ سَأَلَ اللَّهَ حَاجَتَهُ فَقَدْ طَلَبَ الْخَیْرَ فِی مَظَانِّهِ وَ مَنْ طَلَبَ الْخَیْرَ فِی مَظَانِّهِ لَمْ یَخِبْ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام:هرکس وضو سازد و وضوی خود را نیکو انجام دهد و دو رکعت نماز گزارد و رکوع و سجود آن را به درستی انجام دهد، سپس بنشیند و خدا را ستایش کند و بر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله درود فرستد، و آن گاه حاجت خود را بطلبد، به راستی که خیر خود را از جایی که گمان می رود خواسته و هرکه خیر را از چنین جایی بخواهد، ناامید نمی شود.
8365- 14- (6) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ بِإِسْنَادِهِ فِی صَحِیفَةِ الرِّضَا ع
ص: 432
عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا یَزَالُ الشَّیْطَانُ ذَعِراً مِنَ الْمُؤْمِنِ مَا حَافَظَ عَلَی الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فَإِذَا ضَیَّعَهُنَّ تَجَرَّأَ عَلَیْهِ وَ أَوْقَعَهُ فِی الْعَظَائِمِ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:
شيطان هميشه از مؤمن خائف و ترسناك است تا زمانى كه به نمازهاى پنجگانۀ خود مواظبت نمايد. اگر آن ها را ضايع كند، شيطان بر او دلير شود و او را در گناهان كبيره داخل سازد.
8366- 15- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی فَرِیضَةً فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (2) وَ فِی الدُّعَاءِ (3).
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:هر كس نماز واجبى به جاى آورد و پس از آن دعا كند،پیش خداوند یک دعای مستجاب خواهد شد.
(4) 2 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ جُلُوسِ الْإِمَامِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ تَارِکاً لِلْکَلَامِ حَتَّی یُتِمَّ کُلُّ مَنْ مَعَهُ صَلَاتَهُمْ
باب برای امام جماعت مستحب موکداست که بعد ازنمازبنشیند وحرف نزند تانمازکسانیکه با اوهستند تمام شود .
8367- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَجْلِسَ حَتَّی یُتِمَّ کُلُّ مَنْ خَلْفَهُ صَلَاتَهُمْ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام: سزاواراست که امام جماعت بعد ازنمازبشیند تا کسانیکه با اوهستند نمازخودرا تمام کنند .
8368- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا
ص: 433
یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَتَنَفَّلَ (1) إِذَا سَلَّمَ حَتَّی یُتِمَّ مَنْ خَلْفَهُ الصَّلَاةَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام: سزاواراست که امام جماعت بعد ازنمازمشغول نافله شود تا کسانیکه با اوهستند نمازخودرا تمام کنند ....
8369- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیُّمَا رَجُلٍ أَمَّ قَوْماً فَعَلَیْهِ أَنْ یَقْعُدَ بَعْدَ التَّسْلِیمِ وَ لَا یَخْرُجَ مِنْ ذَلِکَ الْمَوْضِعِ حَتَّی یُتِمَّ الَّذِینَ خَلْفَهُ الَّذِینَ سُبِقُوا صَلَاتَهُمْ ذَلِکَ عَلَی کُلِّ إِمَامٍ وَاجِبٌ إِذَا عَلِمَ أَنَّ فِیهِمْ مَسْبُوقاً فَإِنْ عَلِمَ أَنْ لَیْسَ فِیهِمْ مَسْبُوقٌ بِالصَّلَاةِ فَلْیَذْهَبْ حَیْثُ شَاءَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ الْمُؤَکَّدِ لِمَا یَأْتِی (4).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : هر مردی که امامت عده ای را کند، بر عهده ی اوست که بعد از سلام نماز بنشیند و از آن مکان بیرون نرود تا اینکه کسانی که پشت سر او هستند و عقب بوده اند نمازشان را تمام نمایند. این بر هر امام جماعتی در صورتی که می داند عقب مانده در بین آنها هست واجب است و اگر می داند که عقب مانده ی از نماز در بین آنها نیست، هر جا که خواست برود!
8370- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَا یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَقُومَ إِذَا صَلَّی حَتَّی یَقْضِیَ کُلُّ مَنْ خَلْفَهُ مَا فَاتَهُ مِنَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
اسماعیل گوید : از امام علیه السلام شنیدم می فرمود : برای امام جماعت سزاوار نیست که وقتی نماز خواند برخیزد تا اینکه تمام مأمومین آنچه از نماز از آنها فوت شده بود را تمام نمایند!
8371- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صَلَّیْتَ بِقَوْمٍ فَاقْعُدْ بَعْدَ مَا تُسَلِّمُ هُنَیْئَةً (7).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : وقتی برای عده ای نماز را امامت می کنی، بعد از اینکه سلام می دهی اندکی بنشین!
یَرَی أَنَّ مَنْ خَلْفَهُ قَدْ أَتَمُّوا الصَّلَاةَ ثُمَّ یَنْصَرِفُ هُوَ.
******
ترجمه:
سماعه گوید : امام صلوات اللَّه علیه فرمود : برای امام جماعت سزاوار است که قبل از اینکه با کسی سخن بگوید بماند تا اینکه ببیند مأمومین نماز را تمام کرده اند و سپس او برود!
8373- 7- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی بِقَوْمٍ فَیَدْخُلُ قَوْمٌ فِی صَلَاتِهِ بِقَدْرِ مَا قَدْ صَلَّی رَکْعَةً أَوْ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَإِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ سَلَّمَ أَ یَجُوزُ لَهُ وَ هُوَ إِمَامٌ أَنْ یَقُومَ مِنْ مَوْضِعِهِ قَبْلَ أَنْ یَفْرُغَ مَنْ دَخَلَ فِی صَلَاتِهِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
عمار گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد شخصی امامت جماعتی را می کند و عده ای به اندازه ی یک رکعت یا بیشتر در نماز او داخل می شوند،سؤال کردم که وقتی از نمازش فارغ شد و سلام داد آیا برای او که امام است جائز است که قبل از اینکه کسانی که در نماز او داخل شده اند فارغ شوند از جای خود برخیزد؟ فرمود : بله!
8374- 8- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ قُعُودِ الْإِمَامِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ مَا هُوَ قَالَ یُسَلِّمُ وَ لَا یَنْصَرِفُ وَ لَا یَلْتَفِتُ حَتَّی یَعْلَمَ أَنَّ کُلَّ مَنْ دَخَلَ مَعَهُ فِی صَلَاتِهِ قَدْ أَتَمَّ صَلَاتَهُ ثُمَّ یَنْصَرِفُ.
******
ترجمه:
علي بن جعفر گوید : از موسی بن جعفر صلوات اللَّه علیه در مورد حد نشستن امام بعد از سلام سؤال کردم که چیست؟ فرمود : سلام می دهد و منتقل نمی شود تا اینکه علم پیدا کند که تمام کسانی که در نماز او داخل شده بودند نمازشان را تمام کرده اند، سپس منصرف می شود!
(3) 3 بَابُ جَوَازِ انْصِرَافِ الْمَأْمُومِ وَ تَنَفُّلِهِ قَبْلَ فَرَاغِ الْإِمَامِ مِنَ التَّعْقِیبِ
باب برای ماموم جایزاست دست کشیدن ازتعقیب قبل ازاینکه امام ازتعقیب فراغت پیدا کند .
8375- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَؤُمُّ فِی الصَّلَاةِ هَلْ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یُعَقِّبَ بِأَصْحَابِهِ بَعْدَ التَّسْلِیمِ فَقَالَ یُسَبِّحُ وَ یَذْهَبُ مَنْ شَاءَ لِحَاجَتِهِ وَ لَا یُعَقِّبُ رَجُلٌ لِتَعْقِیبِ الْإِمَامِ.
ص: 435
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی امام جماعت بوده آیا سزاواراست همراه دوستانش مشغول تعقیبات شود؟ فرمودند : تسبیحات خود را بگویند بعد هرکدام خواستند بروند ولازم نیست تا امام مشغول تعقیبات هست اوهم بماند .
8376- 2- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَر عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْمٍ صَلَّوْا خَلْفَ إِمَامٍ هَلْ یَصْلُحُ لَهُمْ أَنْ یَنْصَرِفُوا وَ الْإِمَامُ قَاعِدٌ قَالَ إِذَا سَلَّمَ الْإِمَامُ فَلْیَقُمْ مَنْ أَحَبَّ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم پرسیدم عده ای باامام نمازخوانده اند آیا اشکال دارد زودتر ازامام بروند ؟ فرمودند : وقتی امام سلام نماز راداد هرکس خواست می تواند برود
8377- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یُصَلِّی خَلْفَ إِمَامٍ (بِقَوْمٍ فَإِذَا) (4) سَلَّمَ الْإِمَامُ یُصَلِّی وَ الْإِمَامُ قَاعِدٌ قَالَ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم پرسیدم کسی بافردی نمازخوانده وقتی امام سلام داد وهنوزنشسته مشغول شود ؟ فرمودند : اشکالی ندارد .
(6) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الدُّعَاءِ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ عَلَی الدُّعَاءِ بَعْدَ النَّافِلَةِ
باب دعای بعد ازفریضه بهتراست ازدعای بعد ازنافله .
8378- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الدُّعَاءُ دُبُرَ الْمَکْتُوبَةِ أَفْضَلُ مِنَ الدُّعَاءِ دُبُرَ التَّطَوُّعِ کَفَضْلِ الْمَکْتُوبَةِ عَلَی التَّطَوُّعِ.
******
ترجمه:
ازیکی ازدوامام علیهما السلام دعای بعد ازنمازواجب بهتراست ازدعای بعد ازنافله مثل برتری نمازواجب برنافله .
8379- 2- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 436
عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ (1) بْنِ الْمُغِیرَةِ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ فَضْلَ الدُّعَاءِ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ عَلَی الدُّعَاءِ بَعْدَ النَّافِلَةِ کَفَضْلِ الْفَرِیضَةِ عَلَی النَّافِلَةِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : فضیلت دعای بعد ازنمازواجب برنمازمستحب مثل برتری خود نمازواجب است برنمازنافله .
(3) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الدُّعَاءِ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ عَلَی الصَّلَاةِ تَنَفُّلًا
باب دعای بعدازنمازواجب بهتراست ازنمازمستحبی .
8380- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ الدُّعَاءُ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ تَنَفُّلًا فَبِذَلِکَ جَرَتِ السُّنَّةُ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : دعای بعد ازنمازواجب بهتراست ازنمازمستحبی برهمین قانون سنت شکل گرفته است .
8381- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الدُّعَاءُ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ تَنَفُّلًا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : دعای بعد ازنمازواجب بهتراست ازنمازمستحبی .
8382- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ رَجُلَیْنِ قَامَ أَحَدُهُمَا یُصَلِّی حَتَّی أَصْبَحَ وَ الْآخَرُ جَالِسٌ یَدْعُو أَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ الدُّعَاءُ أَفْضَلُ.
ص: 437
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شد دونفرهستند یکی تا صبح نمازخوانده ودیگری نشسته ودعا کرده کدامیک بهترند ؟ فرمودند :دعا بهتراست
(2) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ إِطَالَةِ الدُّعَاءِ فِی الصَّلَاةِ وَ بَعْدَهَا عَلَی إِطَالَةِ الْقِرَاءَةِ
باب درنمازمستحب است اول طولانی کردن دعا را انتخاب کند بعد طولانی کردن قرائت
8383- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلَانِ (4) افْتَتَحَا الصَّلَاةَ فِی سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ فَتَلَا هَذَا الْقُرْآنَ فَکَانَتْ تِلَاوَتُهُ أَکْثَرَ مِنْ دُعَائِهِ وَ دَعَا هَذَا أَکْثَرَ فَکَانَ دُعَاؤُهُ أَکْثَرَ مِنْ تِلَاوَتِهِ ثُمَّ انْصَرَفَا فِی سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ کُلٌّ فِیهِ فَضْلٌ کُلٌّ حَسَنٌ قُلْتُ إِنِّی قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ کُلًّا حَسَنٌ وَ أَنَّ کُلًّا فِیهِ فَضْلٌ فَقَالَ الدُّعَاءُ أَفْضَلُ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ (5)- هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَةُ هِیَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ هِیَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ أَ لَیْسَتْ هِیَ الْعِبَادَةَ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَةُ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَةُ أَ لَیْسَتْ هِیَ أَشَدَّهُنَّ هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَّ هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَّ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ (6)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
معاویه بن عمار گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: دو نفر هم زمان نماز را شروع می کنند پس یکی از آنها (در نماز ) تلاوت قرآن می کند و تلاوتش بیشتر از دعا است و دیگری دعا خواندنش بیشتر از تلاوتش می باشد، کدامیک أفضل است ؟ امام فرمودند: در هر دو فضیلت هست ، هر دو نیکوست؛ گفتم: همانا من می دانم که هر دوی آن نیکو است و در هر دوی آنها فضیلت است. سپس امام فرمودند: دعا افضل است، آیا گفتار الله را نشنیده ای که میفرماید: «و (آنگاه) که پروردگارتان گفت مرا بخوانید تا برایتان مستجاب کنم همانا کسانیکه از عبادت من روی برمیگردانند و استکبار میورزند به زودی با حالت خواری داخل جهنم میشوند، (سپس فرمودند) به الله قسم، دعا عبادت است ، همانا دعا افضل است ،همانا دعا افضل است ، آیا دعا عبادت نیست؟ ، به الله قسم (دعا) عبادت است به الله قسم (دعا) عبادت است، آیا دعا شدیدترین (محکم ترین) عبادت نیست؟ به الله قسم، دعا محکمترین (عبادت) است به الله قسم که دعا محکمترین (عبادت) است.
ص: 438
(1) 7 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ التَّعْقِیبِ بِتَسْبِیحِ الزَّهْرَاءِ ع وَ تَعْجِیلِهِ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ وَ الِابْتِدَاءِ بِالتَّکْبِیرِ وَ إِتْبَاعِهِ بِالتَّهْلِیلِ
باب درتعقیبات تاکید بیشتری شده برتسبیحات حضرت زهراء سلام الله علیها وتعجیل کردن به آن قبل ازاینکه قدم ازقدم بردارد وقبل ازشروع تکبیروتهلیل بگوید .
8384- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَهُ مِنْ صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ یَبْدَأُ بِالتَّکْبِیرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (3)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه بلافاصله بعدازنمازواجب قبل ازاینکه قدم ازقدم بردارد تسبیحات حضرت زهرا را بگوید وباتکبیرشروع کند خداوند گناهان اورا می بخشد
8385- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ التَّسْبِیحِ فَقَالَ مَا عَلِمْتُ شَیْئاً مُوَظَّفاً غَیْرَ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ بَعْدَ الْفَجْرِ الْحَدِیثَ.
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازحضرت باقرعلیه السلام درمورد تسبیح سوال کردم فرمودند چیزی راکه مثل تسبیح فاطمه وظیفه باشد سراغ ندارم .
ص: 439
8386- 3- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ (2)- الْمِائَةَ مَرَّةٍ وَ أَتْبَعَهَا بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مَرَّةً (3) غُفِرَ (4) لَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی (الْمَحَاسِنِ) (5)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه بعد ازهرنمازواجب تسبیحات حضرت زهرا (که مجموع آن صدتا ) رابگوید وشروع آن بایک لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ باشد خداوند اورا می آمرزد .
8387- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع- فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه بلافاصله بعدازنمازواجب قبل ازاینکه قدم ازقدم بردارد تسبیحات حضرت زهرا را بگوید خداوند گناهان اورا می بخشد
8388- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ (9) الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (10) قَالَ: مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع مِنْکُمْ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَهُ مِنَ الْمَکْتُوبَةِ غُفِرَ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه ازشما بلافاصله بعدازنمازواجب قبل ازاینکه قدم ازقدم بردارد تسبیحات حضرت زهرا را بگوید خداوند گناهان اورا می بخشد
8389- 6- (11) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ
ص: 440
عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع- قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ بَعْدَ انْصِرَافِهِ مِنْ صَلَاةِ الْغَدَاةِ غُفِرَ لَهُ وَ یَبْدَأُ بِالتَّکْبِیرِ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِحَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ- حَسْبُکَ بِهَا یَا حَمْزَةُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه بلافاصله بعدازنمازصبح خداوند اورا می بخشد باتکبیرشروع کند بعد حمزه حمران فرمودند : ای حمزه این تسبیح توراکفایت می کند .
(2) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُلَازَمَةِ تَسْبِیحِ الزَّهْرَاءِ وَ أَمْرِ الصِّبْیَانِ بِهِ
باب مستحب است ملازم وهمراه بودن با این تسبیح ودرخواست ازبچه ها به انجام آن
8390- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ بَکْرِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع- مِنَ الذِّکْرِ الْکَثِیرِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً (4).
وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ الشَّحَّامِ وَ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ وَ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : تسبيح فاطمه زهرا عليها السلام از جمله همان ذكر كثير است كه خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «خدا را بسيار ياد كنيد» .
8391- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْمَکْفُوفِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَا أَبَا هَارُونَ إِنَّا نَأْمُرُ صِبْیَانَنَا بِتَسْبِیحِ فَاطِمَةَ
ص: 441
ع- کَمَا نَأْمُرُهُمْ بِالصَّلَاةِ فَالْزَمْهُ فَإِنَّهُ لَمْ یَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَشَقِیَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ (2) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ (3) بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْمَکْفُوفِ مِثْلَهُ وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: اى ابو هارون! ما فرزندان خود را به تسبيح حضرت فاطمه عليهاالسلام فرمان مى دهيم همانطور كه آنان را به نماز فرمان مى دهيم پس هميشه چنين عمل كن، چون كسى كه به آن مداومت ورزد بدبخت و شقى نخواهد شد.
8392- 3- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ (6) بْنِ سَعِیدٍ الْبَجَلِیِّ ابْنِ أَخِی صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ بْنِ نُعَیْمٍ الْعَائِذِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع- ثُمَّ اسْتَغْفَرَ غُفِرَ لَهُ وَ هِیَ مِائَةٌ بِاللِّسَانِ وَ أَلْفٌ فِی الْمِیزَانِ وَ تَطْرُدُ الشَّیْطَانَ وَ تُرْضِی الرَّحْمَنَ.
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام فرمود: هر كه تسبيح حضرت زهرا سلام الله عليها را گويد، پس آنگاه آمرزش جويد آمرزيده شود و آن تسبيح با زبان صد تا باشد و در ترازوي اعمال هزار تا باشد و شيطان را دور سازد و خداي رحمتگر را خرسند نمايد.
8393- 4- (7) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ فِی حَدِیثٍ یَقُولُ فِی آخِرِهِ تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ ع مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ الْکَثِیرِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ (8).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ درآخریک روایت نقل می کند که حضرت فرمودند :تسبیح حضرت فاطمه ازمصداقهای ذکرکثیراست که قرآن می فرماید فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ
ص: 442
8394- 5- (1) قَالَ وَ قَدْ رُوِیَ فِی خَبَرٍ آخَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً (2) مَا هَذَا الذِّکْرُ الْکَثِیرُ فَقَالَ مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع- فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ الذِّکْرَ الْکَثِیرَ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال شدازآیه شریفه اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً که آن ذکرچیست ؟ حضرت فرمود:هرکس تسبیح فاطمه علیهاالسلام را گوید، در حقیقت خدا را با ذکر کثیر یاد کرده است. »
8395- 6- (3) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ زُرَارَةَ وَ حُمْرَانَ ابْنَیْ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود:هرکس تسبیح فاطمه علیهاالسلام را گوید، در حقیقت خدا را با ذکر کثیر یاد کرده است. »
(6) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ تَسْبِیحِ الزَّهْرَاءِ ع عَلَی کُلِّ ذِکْرٍ وَ عَلَی الصَّلَاةِ تَنَفُّلً
باب بین همه ذکرها مستحب است تسبیح حضرت فاطمه انتخاب شود وحتی ازنمازمستحبی هم بهتراست
8396- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ ءٍ مِنَ التَّحْمِیدِ أَفْضَلَ مِنْ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع- وَ لَوْ کَانَ شَیْ ءٌ أَفْضَلَ مِنْهُ لَنَحَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص فَاطِمَةَ ع.
******
ترجمه:
امام محمد باقر علیه السلام:خداوند متعال با هیچ تسبیحی از حمد و ستایش عبادت نشده که از تسبیح حضرت فاطمه علیها السّلام بهتر باشد؛ زیرا اگر چیزی بهتر از آن بود، رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آن را به حضرت فاطمه علیها السّلام عطا می کرد.
8397- 2- (8) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ قَالَ
ص: 443
سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ ع فِی کُلِّ یَوْمٍ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ صَلَاةِ أَلْفِ رَکْعَةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ ذِکْرَ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
ابو خالد قمّاط مى گويد كه از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه فرمود:تسبيح حضرت فاطمه زهراء عليها السّلام پس از هر نمازدرهرروز نزد من از هزار ركعت نماز در هر روز محبوبتر است.
(5) 10 بَابُ کَیْفِیَّةِ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع وَ کَمِّیَّتِهِ وَ تَرْتِیبِهِ
باب کیفیت وکمیت وترتیب تسبیح حضرت زهراء علیها السلام
8398- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ أَبِی عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَسَأَلَهُ أَبِی عَنْ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع- فَقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ حَتَّی أَحْصَی أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَتَّی بَلَغَ سَبْعاً وَ سِتِّینَ ثُمَّ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ حَتَّی بَلَغَ مِائَةً یُحْصِیهَا بِیَدِهِ جُمْلَةً وَاحِدَةً.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِر: باپدرم خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدیم پدرم ازتسبیح حضرت فاطمه سوال کرد فرمودند :الله اکبر34 /الحمد لله (شمردند)تا به 67رسیدند سپس فرمودند سبحان الله تا اینکه همه را یکجا با دست خود شمردند .
8399- 2- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 444
عَبْدِ الْحَمِیدِ (1) عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع تَبْدَأُ بِالتَّکْبِیرِ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ ثُمَّ التَّحْمِیدِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ ثُمَّ التَّسْبِیحِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : درتسبیح حضرت زهرا با تکبیرشروع وتعداد34/سپس حمد وتعداد 33/سپس تسبیح وتعداد33/می باشد .
8400- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ بُطَّةَ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَعْمَرٍ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثِ نَافِلَةِ شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ سَبِّحْ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع- وَ هُوَ اللَّهُ أَکْبَرُ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ سُبْحَانَ اللَّهِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً فَوَ اللَّهِ لَوْ کَانَ شَیْ ءٌ أَفْضَلَ مِنْهُ لَعَلَّمَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص إِیَّاهَا.
أَقُولُ: الْوَاوُ لِمُطْلَقِ الْجَمْعِ کَمَا تُقُرِّرَ فَیَجِبُ حَمْلُهُ هُنَا عَلَی تَقْدِیمِ التَّحْمِیدِ عَلَی التَّسْبِیحِ کَمَا مَرَّ (4) وَ عَلَیْهِ عَمَلُ الطَّائِفَةِ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَقْدِیمِ التَّکْبِیرِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی التَّرْتِیبِ (6) وَ یَأْتِی أَیْضاً مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ (7) وَ قَدْ عَرَفْتَ وَجْهَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درروایت (تشریح) نافله ماه رمضان فرمودند : تسبیح کن خداوند را با تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها وآن الله اکبرتعداد34/سپس الحمد لله وتعداد 33/سپس سبحان الله وتعداد33/می باشد .بخدا قسم اگرچیزی بهتر ازآن بود رسول خدا صلی الله علیه وآله آنرا به حضرت زهرا سلام الله علیها تعلیم می دادند .
ص: 445
(1) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْبِیحِ الزَّهْرَاءِ ع عِنْدَ النَّوْمِ
باب مستحب است تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها دروقت خوابیدن
8401- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا تَوَسَّدَ الرَّجُلُ یَمِینَهُ فَلْیَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ یُسَبِّحُ تَسْبِیحَ الزَّهْرَاءِ فَاطِمَةَ ع.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : حضرت باقر علیه السلام به من فرمودند : وقتی شخص سرخود را روی بالش می گذارد باید بگوید بسم الله ..تا آنجا که فرمودند سپس تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها را بگوید .
8402- 2- (4) قَالَ: وَ رُوِیَ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ لِرَجُلٍ مِنْ بَنِی سَعْدٍ- وَ ذَکَرَ حَدِیثاً یَقُولُ فِیهِ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَهُ وَ لِفَاطِمَةَ أَ لَا أُعَلِّمُکُمَا مَا هُوَ خَیْرٌ لَکُمَا مِنَ الْخَادِمِ إِذَا أَخَذْتُمَا مَنَامَکُمَا فَکَبِّرَا أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ تَکْبِیرَةً وَ سَبِّحَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ تَسْبِیحَةً وَ احْمَدَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ تَحْمِیدَةً فَقَالَتْ فَاطِمَةُ رَضِیتُ عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام به شخصی ازقبیله بنی سعد وایشان روایتی را بیان کردند که دربخشی ازآن فرمودند : رسول اکرم صلی الله علیه وآله به من وفاطمه فرمودند : آیا چیزی به شما یاد بدهم که از خادم برایتان بهترباشد وقتی برای خوابیدن به بستررفتید 34مرتبه الله اکبر/33مرتبه سبحان الله /33مرتبه الحمد لله بگوئد . حضرت فاطمه عرض کردند ازخدا ورسولش راضی هستم .
8403- 3- (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ السُّکَّرِیِّ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ أَسْلَمَ عَنِ ابْنِ عُلَیَّةَ عَنِ الْجَرِیرِیِّ عَنْ أَبِی الْوَرْدِ بْنِ ثُمَامَةَ عَنْ عَلِیٍّ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَخَذْتُمَا مَضَاجِعَکُمَا فَسَبِّحَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ احْمَدَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ کَبِّرَا أَرْبَعاً (6) وَ ثَلَاثِینَ.
أَقُولُ: هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی مُنَافَاةِ مَا سَبَقَ لِمَا عَرَفْتَ وَ لِاحْتِمَالِهِ لِلنَّسْخِ لِتَقَدُّمِهِ وَ لِلتَّخْصِیصِ بِوَقْتِ النَّوْمِ وَ لِلتَّقِیَّةِ فِی الرِّوَایَةِ وَ لَهُ نَظَائِرُ کَثِیرَةٌ وَ لِلْإِشَارَةِ إِلَی الْجَوَازِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ التَّرْتِیبِ فَیَرْجِعُ إِلَی التَّخْیِیرِ.
******
ترجمه:
این روایت ازابوورد بن ثمامه با یک تغییرآمده وآن اینکه فرمودند وقتی خوابیدید سبحان الله را33مرتبه /الحمد لله 33مرتبه /الله اکبر34مرتبه بگوئد .
می گویم : صراحتی ندارد که با خبرقبلی منافات دارد چون شاید این اختلاف بخاطرنسخ باشد واینکه مخصوص به خواب شده وبخاطرتقیه درروایت واشاره به اینکه هردوجایزاست وترتیب خاصی واجب نیست .
ص: 446
8404- 4- (1) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ بَاتَ عَلَی تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع- کَانَ مِنَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : کسیکه وقت خواب تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها را بگوید جزء کسانی استکه زیاد ذکرخدا می گویند .
(3) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ النَّوْمِ وَ إِذَا انْقَلَبَ عَلَی جَنْبِهِ
باب مستحب است وقت خواب دعای وارد شده را بخواند وهمینطوروقتی پهلو به پهلومی شود .
8405- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا تَوَسَّدَ الرَّجُلُ یَمِینَهُ فَلْیَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْلَمْتُ نَفْسِی إِلَیْکَ وَ وَجَّهْتُ وَجْهِی إِلَیْکَ وَ فَوَّضْتُ أَمْرِی إِلَیْکَ وَ أَلْجَأْتُ ظَهْرِی إِلَیْکَ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ رَهْبَةً مِنْکَ وَ رَغْبَةً إِلَیْکَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ آمَنْتُ بِکِتَابِکَ الَّذِی أَنْزَلْتَ وَ بِرَسُولِکَ الَّذِی أَرْسَلْتَ- ثُمَّ سَبَّحَ تَسْبِیحَ الزَّهْرَاءِ فَاطِمَةَ- وَ مَنْ أَصَابَهُ فَزَعٌ عِنْدَ مَنَامِهِ فَلْیَقْرَأْ إِذَا أَوَی إِلَی فِرَاشِهِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ :حضرت باقر علیه السلام به من فرمودند : وقتی شخص سرخود را روی بالش می گذارد باید بگوید بسم الله اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْلَمْتُ نَفْسِی إِلَیْکَ وَ وَجَّهْتُ وَجْهِی إِلَیْکَ وَ فَوَّضْتُ أَمْرِی إِلَیْکَ وَ أَلْجَأْتُ ظَهْرِی إِلَیْکَ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ رَهْبَةً مِنْکَ وَ رَغْبَةً إِلَیْکَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ آمَنْتُ بِکِتَابِکَ الَّذِی أَنْزَلْتَ وَ بِرَسُولِکَ الَّذِی أَرْسَلْتَ-سپس تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها را بگوید . وکسیکه ازخواب پرید وقتی به رختخوابش برمی گردد معوذتین .آیه الکرسی را بخواند .
8406- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا یَدَعِ الرَّجُلُ أَنْ یَقُولَ عِنْدَ مَنَامِهِ- أُعِیذُ نَفْسِی وَ ذُرِّیَّتِی وَ أَهْلَ بَیْتِی وَ مَالِی بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ وَ هَامَّةٍ وَ مِنْ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ- فَذَلِکَ الَّذِی عَوَّذَ بِهِ جَبْرَئِیلُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع.
ص: 447
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ أَیْضاً (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
یکی ازدوامام علیهما السلام فرمودند :شايسته است كه شخص هنگام خواب اين دعا را فراموش نكند:أُعِیذُ نَفْسِی وَ ذُرِّیَّتِی وَ أَهْلَ بَیْتِی وَ مَالِی بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ وَ هَامَّةٍ وَ مِنْ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ-(من خويشتن را و فرزندان و دودمان خود را و خانواده ام و دارائيم را در پناه اسماء اعظم الهى قرار ميدهم از آسيب و شرّ هر شيطانى و هر گزنده اى و از آسيب هر چشم زخمى، يا هر چشمى كه گزند رساند).و حضرت اضافه فرمود: اين همان تعويذ آسمانى است كه جبرئيل عليه السّلام امام حسن و امام حسين عليهما السّلام را بدان تعويذ كرد.
8407- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ حِینَ یَأْخُذُ مَضْجَعَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَلَکَ فَقَدَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَی وَ یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ.
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (3)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (4)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ جَمِیعاً عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (5)
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکس وقتی خوابید سه مرتبه بگوید :الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَلَکَ فَقَدَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَی وَ یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ ازگناهانش خارج میشود مثل روزی که مادرش اورا به دنیا آورد
8408- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خِفْتَ الْجَنَابَةَ فَقُلْ فِی فِرَاشِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الِاحْتِلَامِ وَ مِنْ سُوءِ الْأَحْلَامِ وَ مِنْ أَنْ یَتَلَاعَبَ بِیَ الشَّیْطَانُ فِی الْیَقَظَةِ وَ الْمَنَامِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع نَحْوَهُ (8).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : کسیکه می ترسد درخواب محتلم (جنب) شود وقتی خوابید بگوید : اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الِاحْتِلَامِ وَ مِنْ سُوءِ الْأَحْلَامِ وَ مِنْ أَنْ یَتَلَاعَبَ بِیَ الشَّیْطَانُ فِی الْیَقَظَةِ وَ الْمَنَامِ.
ص: 448
8409- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَالَ هَذِهِ الْکَلِمَاتِ فَأَنَا ضَامِنٌ أَنْ لَا یُصِیبَهُ عَقْرَبٌ وَ لَا هَامَّةٌ حَتَّی یُصْبِحَ- أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ مِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ مَا بَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّ رَبِّی عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام :کسیکه(وقت خوابیدن) این کلمات را بگوید من ضمانت میکنم تا صبح ازگزیده شدن بوسیله عقرب ودیگرحیوانات درامان باشد أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ مِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ مَا بَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّ رَبِّی عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.
8410- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ هِلَالٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: لَمْ یَقُلْ أَحَدٌ قَطُّ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَنَامَ إِنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما (3) إِلَی آخِرِ الْآیَةِ فَسَقَطَ عَلَیْهِ الْبَیْتُ.
******
ترجمه:
امام كاظم عليه السلام : هرگاه كسى در هنگام خواب آيه «انّ اللّه يمسك السماوات و الارض أن تزولا و لئن زالتا ان أمسكهما من احد من بعده انّه كان حليماً غفوراً ؛ خداوند آسمان ها و زمين را از افتادن نگه مى دارد و اگر بيفتند، غير از خدا، هيچ كس آن ها را نگه نمى دارد. او بردبار با گذشت است» را بخواند هرگز خانه بر سرش خراب نشود.
8411- 7- (4) وَ فِی الْأَمَالِی وَ فِی الْخِصَالِ وَ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ سَلَّامِ بْنِ غَانِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ حِینَ یَأْوِی إِلَی فِرَاشِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ بَنَی اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ- وَ مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ حِینَ یَأْوِی إِلَی فِرَاشِهِ مِائَةَ مَرَّةٍ تَحَاتَّتْ ذُنُوبُهُ کَمَا یَسْقُطُ وَرَقُ الشَّجَرِ.
******
ترجمه:
از امام صادق علیه السلام روایت است که فرمود: هر کس هنگامی که برای خواب به بستر می رود، صد بار «لا اله الا الله» بگوید، خداوند برای او خانه ای در بهشت بنا می کند و هر کس هنگامی که به رختخواب می رود، صد بار از خدا استغفار کند، گناهانش می ریزد؛ چنان که برگ از درخت می ریزد.
8412- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ (6)- قَالَ کَانَ الْقَوْمُ یَنَامُونَ وَ لَکِنْ کُلَّمَا انْقَلَبَ أَحَدُهُمْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- (درتفسیرآیه )کانُوا قَلِیلاً مِنَ الَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ؛ فرمودند :این گروه می خوابیدند ولیکن هرگاه که پهلو به پهلو می شدند، می گفتند: الحمد للهِ و لاإله إلاالله و اللهُ أکبر.
ص: 449
8413- 9- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَخِیهِ أَنَّ شِهَابَ بْنَ عَبْدِ رَبِّهِ سَأَلَنَا أَنْ نَسْأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- وَ قَالَ قُلْ لَهُ إِنَّ امْرَأَةً تُفْزِعُنِی فِی الْمَنَامِ بِاللَّیْلِ فَقَالَ قُلْ لَهُ اجْعَلْ مِسْبَاحاً وَ کَبِّرِ اللَّهَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ تَکْبِیرَةً وَ سَبِّحِ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ (2) وَ احْمَدِ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی (وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ) (3) بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ لَهُ اخْتِلَافُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق علیه السلام سوال کرد زنی شبها درخواب مرا می ترساند (چه کنم) فرمودند : (کنارت) چراغی رابگذارو34مرتبه الله اکبر/33مرتبه سبحان الله /33مرتبه الحمد لله بگو وسپس ده مرتبه بگو:لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی (وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ) بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ لَهُ اخْتِلَافُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ .
8414- 10- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع- إِذَا أَخَذْتَ مَضْجَعَکَ فَکَبِّرِ اللَّهَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ وَ احْمَدْهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ سَبِّحْهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ تَقْرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ- وَ عَشْرَ آیَاتٍ مِنْ أَوَّلِ الصَّافَّاتِ وَ عَشْراً مِنْ آخِرِهَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود:(يكى از جاهائى كه) تسبيح حضرت فاطمه زهرا عليها السلام (گفتن آن وارد است) هنگامى است كه بخوابگاه خود رفتى، پس سى و چهار بار اللّٰه اكبر بگو، و سى و سه بار الحمد للّٰه، و سى و سه بار سبحان اللّٰه، و بخوان آية الكرسى و معوّذتين را و ده آيه از اول سورۀ صافات و ده آيه از آخر آن را.
(5) 13 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ قِرَاءَتُهُ عِنْدَ النَّوْمِ مِنَ الْإِخْلَاصِ وَ الْجَحْدِ وَ التَّکَاثُرِ وَ غَیْرِهَا وَ اسْتِحْبَابِ التَّهْلِیلِ مِائَةً وَ الِاسْتِغْفَارِ مِائَةً
باب آنچه که خواندنش دروقت خواب مستحب است سورهای اخلاص کافرون تکاثروسورهای دیگرومستحب است گفتن لا اله الاالله واستغفارهرکدام صد مرتبه
8415- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ
ص: 450
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اقْرَأْ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ عِنْدَ مَنَامِکَ فَإِنَّهَا بَرَاءَةٌ مِنَ الشِّرْکِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ نِسْبَةُ الرَّبِّ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود:وقت خواب سوره توحید وکافرون رابخوانید زیرا آنها بیزای وتنفرازشرک است وتوحید نسبت ومعرف خداوند متعال است .
8416- 2- (2) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ (3) بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عِیسَی (4) بْنِ هِشَامٍ عَنْ سَلَّامٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یَنَامُ بَاتَ وَ قَدْ تَحَاتَّ عَنْهُ الذُّنُوبُ کُلُّهَا کَمَا یَتَحَاتُّ الْوَرَقُ مِنَ الشَّجَرِ وَ یُصْبِحُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ ذَنْبٌ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) کسی که هنگام خواب صد مرتبه استغفار کند، شب را طی می کند در حالی که تمام گناهان او می ریزد همان طور که برگ درختان می ریزد. و در حالی که گناهی بر او نیست صبح می کند.
8417- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یَأْخُذُ مَضْجَعَهُ غُفِرَ لَهُ مَا عَمِلَ قَبْلَ ذَلِکَ خَمْسِینَ عَاماً قَالَ یَحْیَی فَسَأَلْتُ سَمَاعَةَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ حَدَّثَنِی أَبُو بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ذَلِکَ وَ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ أَمَا إِنَّکَ إِنْ جَرَّبْتَهُ وَجَدْتَهُ سَدِیداً.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هر كه سوره توحيد را صد بار هنگام خواب تلاوت كند خداوند گناهان پنجاه سال او را ببخشد.یحیی گفت ازسماعه دراین باره پرسیدم گفت ابوبصیرازایشان همین مطلب راشنیده است علاوه براین فرمودند : ای ابا محمد اگرآنرا تجربه کنی بطورقاطع آنرا میابی .
8418- 4- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
ص: 451
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ عِنْدَ النَّوْمِ وُقِیَ فِتْنَةَ الْقَبْرِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (1) وَ فِی أَحَادِیثِ الْقِرَاءَةِ (2).
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه اَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ را به هنگام خواب بخواند، از مصیبت و فتنه قبر به دور خواهد بود.
(3) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ فَوْقَ الرَّأْسِ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنَ الصَّلَاةِ وَ التَّکْبِیرِ ثَلَاثاً وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ
باب بعدازنمازمستحب است بالابردن دستها تا بالای سروسه بارتکبیروخواندن دعاهای واردشده .
8419- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صَلَّی وَ فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ یَرْفَعُ یَدَیْهِ فَوْقَ رَأْسِهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
مِهْرَانَ الْجَمَّالِ : حضرت صادق عليه السّلام رابعد ازنمازدیدم که دستهای خودرا بالای سرخودبرده بودند .
8420- 2- (6) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ الزَّیَّاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَیِّ عِلَّةٍ یُکَبِّرُ الْمُصَلِّی بَعْدَ التَّسْلِیمِ ثَلَاثاً یَرْفَعُ بِهَا یَدَیْهِ فَقَالَ لِأَنَّ النَّبِیَّ ص لَمَّا فَتَحَ مَکَّةَ- صَلَّی بِأَصْحَابِهِ الظُّهْرَ عِنْدَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ- فَلَمَّا سَلَّمَ رَفَعَ یَدَیْهِ وَ کَبَّرَ ثَلَاثاً وَ قَالَ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ أَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ أَعَزَّ جُنْدَهُ وَ غَلَبَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ فَلَهُ الْمُلْکُ
ص: 452
وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ (1) وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ لَا تَدَعُوا هَذَا التَّکْبِیرَ وَ هَذَا الْقَوْلَ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ فَإِنَّ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ بَعْدَ التَّسْلِیمِ وَ قَالَ هَذَا الْقَوْلَ کَانَ قَدْ أَدَّی مَا یَجِبُ عَلَیْهِ مِنْ شُکْرِ اللَّهِ تَعَالَی عَلَی تَقْوِیَةِ الْإِسْلَامِ وَ جُنْدِهِ.
******
ترجمه:
از مفضل بن عمر نقل شده است كه به امام صادق (علیه السلام) عرض كردم به چه علتي بايد نمازگزار بعد از سلام دادن سه مرتبه در حالي كه دو دستش را بالا مي برد تكبير بگويد ؟ پس حضرت فرمودند: به خاطر اينكه نبي اكرم (صلي الله عليه وآله وسلم) زماني كه مكه را فتح كردند نماز ظهر را با اصحابشان كنار حجر الاسود اقامه كردند پس زماني كه سلام دادند سه مرتبه دو دست خود را بالا آوردند و تكبير گفتند و فرمودند : " لا إله إلا الله وحده وحده أنجز وعده ونصر عبده وأعز جنده وغلب الأحزاب وحده فله الملك وله الحمد يحيي ويميت وهو علي كل شئ قدير" سپس رو به اصحابشان كردند و فرموند: اين تكبير را و اين دعا را بعد از هر نماز واجب ترك نكنيد پس اگر كسي اين كار را بعد از سلام نماز انجام دهد آن شكري را كه بر عهده اوست نسبت به خداي متعال به خاطر تقويت اسلام و لشگر اسلام به جا آورده است.
(2) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْبِیحَاتِ الْأَرْبَعِ بَعْدَ کُلِّ فَرِیضَةٍ ثَلَاثِینَ مَرَّةً أَوْ أَرْبَعِینَ مَرَّةً
مستحب است بعدازهرنمازواجب تسبیحات اربع سی یا چهل مرتبه گفته شود
8421- 1- (3) وَ 8422- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِأَصْحَابِهِ ذَاتَ یَوْمٍ أَ رَأَیْتُمْ لَوْ جَمَعْتُمْ مَا عِنْدَکُمْ مِنَ الثِّیَابِ وَ الْآنِیَةِ ثُمَّ وَضَعْتُمْ بَعْضَهُ عَلَی بَعْضٍ أَ تَرَوْنَهُ یَبْلُغُ السَّمَاءَ قَالُوا لَا یَا رَسُولَ اللَّهِ ص (5)- فَقَالَ یَقُولُ أَحَدُکُمْ إِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ- سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ هُنَّ یَدْفَعْنَ الْهَدْمَ وَ الْغَرَقَ وَ الْحَرَقَ وَ التَّرَدِّیَ فِی الْبِئْرِ وَ أَکْلَ السَّبُعِ وَ مِیتَةَ السَّوْءِ وَ الْبَلِیَّةَ الَّتِی نَزَلَتْ عَلَی الْعَبْدِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (6) وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ وَ
ص: 453
مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ نَحْوَهُ (1) وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ فِیهِمَا وَ هُنَّ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ (2)
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا روزی به یاران خود فرمودند: آیا اگر لباسها و ظرفهایتان را جمع کرده و آنها را روی هم بگذارید، به آسمان خواهد رسید؟ گفتند: نه، ای رسول خدا! حضرت فرمودند: نمی خواهید چیزی به شما بگویم که ریشه اش در زمین و شاخه اش در آسمان باشد؟ عرض کردند: چرا ای رسول خدا! حضرت فرمودند: هر کدام از شما بعد از نماز واجبش سی بار بگوید: “سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اکبر”؛ زیرا ریشه این ذکرها در زمین و شاخه اش در آسمان است. این ذکرها از زیر آوار ماندن، با آتش سوختن، غرقشدن، افتادن در چاه، طمعه درندگان شدن، مرگ بد و حادثه ناگواری که در آن روز از آسمان فرود می آید، جلوگیری می کند.
8423- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً (4) مَا ذَا الذِّکْرُ الْکَثِیرُ قَالَ أَنْ تُسَبِّحَ فِی دُبُرِ الْمَکْتُوبَةِ ثَلَاثِینَ مَرَّةً.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ مِثْلَهُ (5) إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مَا أَدْنَی (6) الذِّکْرِ الْکَثِیرِ
******
ترجمه:
ابْنِ بُکَیْرٍ: خدمت امام صادق علیه السلام عرض کردم منظورازذکرکثیر درآیه شریفه اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً فرمودند اینکه بعدازهرنمازواجب سی مرتبه تسبیحات اربعه بگوی .
8424- 4- (7) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ قَالَ رُوِیَ عَنْ أَئِمَّتِنَا ع أَنَّ مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ ثَلَاثِینَ مَرَّةً فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً.
******
ترجمه:
ازائمه علیهم السلام روایت شده کسیکه سی مرتبه تسبیحات اربعه رابگوید ذکرکرده است خدا را بذکرکثیر .
8425- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاتَانَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ (9) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ صَلَّی صَلَاةً
ص: 454
مَکْتُوبَةً ثُمَّ سَبَّحَ فِی دُبُرِهَا ثَلَاثِینَ مَرَّةً لَمْ یَبْقَ شَیْ ءٌ مِنَ الذُّنُوبِ عَلَی بَدَنِهِ إِلَّا تَنَاثَرَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: کسیکه نمازواجب بخواند وبعدازآن سی مرتبه تسبیح بگوید تمام گناهانش می ریزد .
8426- 6- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ النَّضْرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ أَرْبَعِینَ مَرَّةً فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ ثُمَّ سَأَلَ اللَّهَ أُعْطِیَ مَا سَأَلَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الذِّکْرِ عُمُوماً (2).
******
ترجمه:
ازامام صادق علیه السلام شنیدم که فرمودند : کسیکه بعدازنمازواجب قبل ازاینکه قدم ازقدم بردارد چهل مرتبه تسبیحات اربعه رابگوید وبعد چیزی ازخداوند درخواست کند خداوند به اوخواهد داد
(3) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ سُبْحَةٍ مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع وَ التَّسْبِیحِ بِهَا وَ إِدَارَتِهَ
باب مستحب است تسبیحی که با آن ذکرمی گوید ازمرقد مطهر امام حسین علیه السلام باشد .
8427- 1- (4) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ رَوَی إِبْرَاهِیمُ بْنُ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیُّ أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ ص کَانَتْ سُبْحَتُهَا مِنْ خُیُوطِ صُوفٍ مُفَتَّلٍ مَعْقُودٍ عَلَیْهِ عَدَدَ التَّکْبِیرَاتِ فَکَانَتْ ع تُدِیرُهَا بِیَدِهَا تُکَبِّرُ وَ تُسَبِّحُ إِلَی أَنْ قُتِلَ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ- رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ سَیِّدُ الشُّهَدَاءِ فَاسْتَعْمَلَتْ تُرْبَتَهُ وَ عَمِلَتِ التَّسَابِیحَ فَاسْتَعْمَلَهَا النَّاسُ فَلَمَّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ ع- عُدِلَ إِلَیْهِ بِالْأَمْرِ فَاسْتَعْمَلُوا تُرْبَتَهُ لِمَا فِیهَا مِنَ الْفَضْلِ وَ الْمَزِیَّةِ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) فرمود: تسبیح حضرت فاطمه(ع) نخی بود که بر آن به تعداد تکبیرات – 34 عدد گره زده بود و آن را در دستش می چرخانید و تکبیر و تسبیح می گفت تا وقتی که حمزه شهید شد تسبیحی از تربت او ساخت. و از آن پس ساختن تسبیح در میان مردم رواج یافت. تا آنکه پس از شهادت امام حسین، از تربت قبر او تسبیح فراهم می کردند بخاطرفضیلت ومزیتی که درباره تربت ایشان شنیده بودند .
8428- 2- (5) قَالَ وَ فِی کِتَابِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 455
سُئِلَ عَنِ اسْتِعْمَالِ التُّرْبَتَیْنِ مِنْ طِینِ قَبْرِ حَمْزَةَ وَ الْحُسَیْنِ ع وَ التَّفَاضُلِ بَیْنَهُمَا فَقَالَ ع السُّبْحَةُ الَّتِی مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع- تُسَبِّحُ بِیَدِ الرَّجُلِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسَبِّحَ.
******
ترجمه:
ازامام صادق(ع) سوال شد ازذکرگفتن باتسبیح تربت قبرجناب حمزه یا تربت امام حسین علیه السلام واین که کدام افضل است ؟ فرمودند :تسبيحي كه از تربت حسين (ع) باشد در دست آدم تسبيح مي گويد، بدون آن كه با آن تسبيح بگويد.
8429- 3- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْحُورَ الْعِینَ إِذَا بَصُرْنَ بِوَاحِدٍ مِنَ الْأَمْلَاکِ یَهْبِطُ إِلَی الْأَرْضِ لِأَمْرٍ مَا یَسْتَهْدِینَ مِنْهُ الْمِسْبَحَ وَ التُّرَابَ مِنْ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام می فرمایند هر گاه ملائکه به زمین نازل می شوند حورالعین از آنها خواهش می کنند تا تسبیح و تربت قبر حسین علیه السلام را برای آنان هدیه ببرند.
8430- 4- (2) وَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنْ أَدَارَ سُبْحَةً مِنْ تُرْبَةِ الْحُسَیْنِ ع مَرَّةً وَاحِدَةً بِالاسْتِغْفَارِ أَوْ غَیْرِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ أَنَّ السُّجُودَ عَلَیْهَا یَخْرِقُ الْحُجُبَ السَّبْعَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : کسی که با تسبیحی که از تربت حسین علیه السلام درست شده است یک دوراستغفار کند ثواب هفتاد مرتبه استغفار برای او نوشته می شود.
8431- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: لَا یَخْلُو الْمُؤْمِنُ مِنْ خَمْسَةٍ سِوَاکٍ وَ مُشْطٍ وَ سَجَّادَةٍ وَ سُبْحَةٍ فِیهَا أَرْبَعٌ وَ ثَلَاثُونَ حَبَّةً وَ خَاتَمِ عَقِیقٍ.
******
ترجمه:
حضرت امام کاظم علیه السلام می فرمایند : شیعیان ما از 5 چیزی بی نیاز نیستند مسواک /شانه /سجاده /تسبیحی(ازتربت کربلا)که 34دانه داشته باشد /وانگشترعقیق
8432- 6- (4) وَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّ مَنْ أَدَارَ الْحَجَرَ مِنْ تُرْبَةِ الْحُسَیْنِ ع فَاسْتَغْفَرَ بِهِ مَرَّةً وَاحِدَةً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ إِنْ أَمْسَکَ السُّبْحَةَ بِیَدِهِ وَ لَمْ یُسَبِّحْ بِهَا فَفِی کُلِّ حَبَّةٍ مِنْهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :هرکه بگرداند سنگ هائى را که ازتربت امام حسین علیه السلام مى سازند یعنى تسبیح پخته پس یکبار استغفار کند هفتاد استغفار از براى او نوشته مى شود و اگر تسبیحى را در دست نگاه دارد و تسبیح نگوید به عدد هر حبّه هفت مرتبه از براى او نوشته مى شود
8433- 7- (5) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ع یَسْأَلُهُ هَلْ یَجُوزُ أَنْ یُسَبِّحَ الرَّجُلُ بِطِینِ الْقَبْرِ وَ هَلْ فِیهِ فَضْلٌ
ص: 456
فَأَجَابَ ع یَجُوزُ أَنْ یُسَبِّحَ بِهِ فَمَا مِنْ شَیْ ءٍ مِنَ السُّبَحِ أَفْضَلَ مِنْهُ وَ مِنْ فَضْلِهِ أَنَّ الْمُسَبِّحَ یَنْسَی التَّسْبِیحَ وَ یُدِیرُ السُّبْحَةَ فَیُکْتَبُ لَهُ التَّسْبِیحُ وَ فِی نُسْخَةٍ یَجُوزُ ذَلِکَ وَ فِیهِ الْفَضْلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِیمَا یُسْجَدُ عَلَیْهِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الزِّیَارَاتِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).
******
ترجمه:
حمیری به امام زمان صلوات اللَّه علیه نامه نوشت و از ایشان سؤال کرد که آیا جائز است که شخص با تربت قبر امام حسین صلوات اللَّه علیه تسبیح بگوید و آیا در آن فضیلتی هست؟ امام پاسخ دادند : جائز است که با آن تسبیح گفته شود، و هیچ چیزی از تسبیح ها با فضیلت تر از آن نیست و از فضیلت آن این است که تسبیح گوینده تسبیح را فراموش می کند و تسبیح را می چرخاند، پس تسبیح برایش نوشته می شود
(3) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبَقَاءِ عَلَی طَهَارَةٍ فِی حَالِ التَّعْقِیبِ وَ فِی حَالِ الِانْصِرَافِ لِمَنْ شَغَلَهُ عَنِ التَّعْقِیبِ حَاجَةٌ وَ اسْتِحْبَابِ تَرْکِ کُلِّ مَا یُضِرُّ بِالصَّلَاةِ حَالَ التَّعْقِیبِ
باب مستحب است باقی بودن برطهارت درحال تعقیب ودرحال رفتن برای کسیکه بخطرمشکلی ازتعقیب صرفنظرکرده ومستحب است درزمان تعقیب ترک کند آنچه درنمازمضربوده
8434- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَبِی دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ عَنْ هِشَامٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أَخْرُجُ فِی الْحَاجَةِ وَ أُحِبُّ أَنْ أَکُونَ مُعَقِّباً فَقَالَ إِنْ کُنْتَ عَلَی وُضُوءٍ فَأَنْتَ مُعَقِّبٌ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
به ابو عبد اللّه صادق (ع) گفتم: من بعد از نماز فريضه به دنبال حوائج زندگى مى روم و دوست دارم كه از ثواب تعقيبات باز نمانم. چه بايدم كرد؟ ابو عبد اللّه گفت: مادام كه با وضو باشى دعا و ثنايت به عنوان تعقيب نماز محسوب مى شود.
8435- 2- (6) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع الْمُؤْمِنُ مُعَقِّبٌ مَا دَامَ عَلَی وُضُوئِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :مومن مادامی که باوضو(طهارت) است (مثل) تعقیب خوان است .
8436- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ
ص: 457
مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع تَکُونُ لِلرَّجُلِ الْحَاجَةُ یَخَافُ فَوْتَهَا فَقَالَ یُدْلِجُ (1) وَ لْیَذْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّهُ فِی تَعْقِیبٍ مَا دَامَ عَلَی وُضُوئِهِ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض شد کسی حاجتی دارد ونگران است ازدست برود (پس تعقیب نمازصبح راترک می کند )فرمودند : تکبیربگوید ودرحال رفتن ذکربگوید تا زمانیکه وضودارد درحال تعقیب حساب می شود .
8437- 4- (2) وَ قَالَ الشَّیْخُ بَهَاءُ الدِّینِ فِی مِفْتَاحِ الْفَلَاحِ وَ رُوِیَ أَنَّ مَا یُضِرُّ بِالصَّلَاةِ یُضِرُّ بِالتَّعْقِیبِ.
******
ترجمه:
روایت شده آنچه برای نمازمضر است برای تعقیب هم ضرردارد .
(4) 18 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الْجُلُوسِ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْس
باب نشستن بعد ازنمازصبح تاطلوع خورشید مستحب موکد است .
8438- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی فَجَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ کَانَ لَهُ سِتْراً مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :کسیکه بعد ازنماز صبح تاطلوع خورشید درمصلایش بنشیند برایش مانعی ازآتش(جهنم)خواهد بود .
8439- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ (7) عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِی النَّجُودِ الْأَسَدِیِّ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبِی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَیُّمَا
ص: 458
امْرِئٍ مُسْلِمٍ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ الَّذِی صَلَّی فِیهِ الْفَجْرَ یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَحَاجِّ رَسُولِ (1) اللَّهِ ص وَ غُفِرَ لَهُ فَإِنْ جَلَسَ فِیهِ حَتَّی تَکُونَ سَاعَةٌ تَحِلُّ فِیهَا الصَّلَاةُ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ أَوْ أَرْبَعاً غُفِرَ لَهُ مَا سَلَفَ (2) وَ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَحَاجِّ بَیْتِ اللَّهِ (3).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی (ثَوَابِ الْأَعْمَالِ) (4) وَ فِی (الْأَمَالِی) (5) عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ أَبِی الْجَوْزَاءِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امام حسين عليه السّلام روايت كرده است كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمود: ثواب مسلمانى كه پس از اداى نماز صبح در محلّ نماز خود بنشيند و تا طلوع آفتاب به ذكر خدا مشغول باشد،براى او اجرى همانند اجر كسى است كه حجّ خانۀ خدا را انجام داده باشد،و(خداوند)گناهانش را مى بخشد؛و اگر در محلّ نماز خود به انتظار وقت نماز بعدى بنشيند،و دو يا چهار ركعت نماز بجاى آورد،(خداوند)گناهان گذشتۀ او را بيامرزد و پاداشى كه براى او مى نويسند برابر با پاداش كسى است كه به حجّ خانۀ خدا رفته باشد.
8440- 3- (6) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع الْجُلُوسُ بَعْدَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ فِی التَّعْقِیبِ وَ الدُّعَاءِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ أَبْلَغُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :کسیکه بعد ازنماز صبح ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻭ ﺩﻋﺎ ﺗﺎ ﻃﻠﻮﻉ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ، ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ سفرکردن در ﺯﻣﻴﻦ ، ﺭﻭﺯﻯ ﺭﺍﺟﻠﺐ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ .
8441- 4- (7) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ مِنْ صَلَاةِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ سَتَرَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (8)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
رسول الله صلی الله علیه وآله :کسیکه بعد ازنماز صبح تاطلوع خورشید درمصلایش بنشیند خداوند اورا ازآتش(جهنم)حفظ خواهد کرد .
ص: 459
8442- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: وَ کَانَ وَ هُوَ بِخُرَاسَانَ إِذَا صَلَّی الْفَجْرَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ إِلَی أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یُؤْتَی بِخَرِیطَةٍ (2) فِیهَا مَسَاوِیکُ فَیَسْتَاکُ بِهَا وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ ثُمَّ یُؤْتَی بِکُنْدُرٍ فَیَمْضَغُهُ ثُمَّ یَدَعُ ذَلِکَ فَیُؤْتَی بِالْمُصْحَفِ فَیَقْرَأُ فِیهِ.
******
ترجمه:
معمر بن خلاد گوید:امام رضا علیه السلام هنگامی که در خراسان بودند وقتی نماز صبح را می خواندند در محل نماز می نشست تا اینکه خورشید طلوع کند سپس کیسه ای برایش می آوردند که در آن مسواک هایی بود و ایشان یکی پس از دیگری با آنها مسواک می زد سپس برایش کندر آورده می شد و آن را می جوید سپس آن را رها می کرد و برایش قرآن آورده می شد و مشغول قرائت قرآن می شدند.
8443- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ أَنَّهُ قَالَ لِلصَّادِقِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ یُقَالُ مَا اسْتُنْزِلَ الرِّزْقُ بِشَیْ ءٍ مِثْلِ التَّعْقِیبِ فِیمَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَالَ أَجَلْ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَمَا یَأْتِی فِی الْجُمُعَةِ (4).
******
ترجمه:
عبد اللّٰه بن ابي يعفور بامام صادق عليه السّلام عرضكرد: فدايت گردم مشهور است كه هيچ چيز در فرود آمدن روزى بسوى بنده همانند ذكر و دعا در تعقيب نماز صبح در فاصلۀ طلوع فجر تا طلوع آفتاب نيست، آن حضرت فرمود: آرى درست است ....
8444- 7- (5) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ الْقُرَشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ قَالَ: کَانَ الرِّضَا ع إِذَا أَصْبَحَ صَلَّی الْغَدَاةَ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یُحَمِّدُهُ وَ یُکَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ :امام رضا (ع) هنگامی که صبح می کرد نماز را می خواند، پس از سلام در جایگاه نماز می نشست و به تسبیح و حمد و تکبیر و تهلیل خدا مشغول می شد و به پیامبر و آل او صلوات می فرستاد تا اینکه خورشید طلوع می کرد.
8445- 8- (6) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَهْبٍ
ص: 460
الْمِصْرِیِّ عَنْ ثَوَابَةَ عَنْ مَسْعُودٍ عَنْ أَنَسٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ مَنْ صَلَّی صَلَاةَ الْفَجْرِ فِی جَمَاعَةٍ ثُمَّ جَلَسَ یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ کَانَ لَهُ فِی الْفِرْدَوْسِ سَبْعُونَ دَرَجَةً بُعْدُ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ کَحُضْرِ (1) الْفَرَسِ الْجَوَادِ الْمُضَمَّرِ سَبْعِینَ سَنَةً.
******
ترجمه:
رسول الله صلی الله علیه وآله خطاب به عثمان بن مظعون : کسیکه نمازصبح رابه جاعت بخواند سپس مشغول ذکرشود تاخورشید طلوع کند درفردوس هفتاد درجه خواهد داشت که فاصله بین دودرجه آن به اندازه دویدن اسب چابک به مدت هفتاد سال است .
8446- 9- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ عُمَیْرِ بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ: رَأَیْتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع یَقْعُدُ فِی مَجْلِسِهِ حِینَ یُصَلِّی الْفَجْرَ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ صَلَّی الْفَجْرَ ثُمَّ جَلَسَ فِی مَجْلِسِهِ یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ سَتَرَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ سَتَرَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ سَتَرَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
➖امام حسن عليه السلام را ديدم كه نماز صبح را مى خواند در جايگاهش مى نشست تا آفتاب طلوع كند، و از امام عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: از رسول خدا صلي الله عليه و آله شنيدم كه فرمود: كسى كه نماز صبح بجا آورد سپس در جايگاهش نشسته و به ذكر خدا مشغول شود تا خورشيد طلوع كند، خداوند او را از آتش باز دارد، خداوند او را از آتش باز دارد، خداوند او را از آتش باز دارد.
8447- 10- (3) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (4) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: الْجُلُوسُ فِی الْمَسْجِدِ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ أَسْرَعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام :نشستن درمسجدازسپده دم ﺗﺎ ﻃﻠﻮﻉ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ سفرکردن در ﺯﻣﻴﻦ ، ﺭﻭﺯﻯ ﺭﺍﺟﻠﺐ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ .
8448- 11- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَجُلُوسُ الرَّجُلِ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ أَنْفَذُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنْ رُکُوبِ الْبَحْرِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
حمّاد بن عثمان گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود: به طور حتم، نشستن مرد پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب (مشغول ذكر و تعقيبات بودن)، از سفر دريايى، براى جلب رزق و روزى بهتر است.
ص: 461
(1) 19 بَابُ اسْتِحْبَابِ لَعْنِ أَعْدَاءِ الدِّینِ عَقِیبَ الصَّلَاةِ بِأَسْمَائِهِمْ
باب استحباب لعن کردن دشمنان دین باذکراسامی آنها بعد ازهرنماز.
8449- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنِ الْخَیْبَرِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرٍ وَ أَبِی سَلَمَةَ السَّرَّاجِ قَالا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یَلْعَنُ فِی دُبُرِ کُلِّ مَکْتُوبَةٍ أَرْبَعَةً مِنَ الرِّجَالِ وَ أَرْبَعاً مِنَ النِّسَاءِ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ یُسَمِّیهِمْ وَ مُعَاوِیَةَ- وَ فُلَانَةَ وَ فُلَانَةَ وَ هِنْداً وَ أُمَّ الْحَکَمِ أُخْتَ مُعَاوِیَةَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ عَنِ الْخَیْبَرِیِّ (3).
******
ترجمه:
حُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرٍ وَ أَبِی سَلَمَةَ السَّرَّاجِ : ما هردونفرشنیدیم که امام صادق عليه السّلام بعد ازهرنماز واجب چهارمرد وچهارزن را لعن می کردند فلان(ابوبکر) وفلان(عمر) وفلان(عثمان) واسم آنهارا می بردند ومعاویه وفلانه (عایشه)وفلانه(حفصه)وهند(جگرخوار)وام حکم خواهرمعاویه .
8450- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْمُنَخَّلِ عَنِ ابْنِ جَمِیلٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا انْحَرَفْتَ عَنْ صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ فَلَا تَنْحَرِفْ إِلَّا بِانْصِرَافِ لَعْنِ بَنِی أُمَیَّةَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : وقتی نمازواجب راتمام کردی حرکت نکن مگربعد ازلعن کردن بنی امیه .
ص: 462
(1) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ الشَّهَادَتَیْنِ وَ الْإِقْرَارِ بِالْأَئِمَّةِ ع بَعْدَ کُلِّ صَلَاةٍ
باب مستحب است بعد ازهرنمازگفتن شهادتین واقرار به ائمه علیهم السلام .
8451- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ النَّهَاوَنْدِیِّ عَنْ أَبِی عَاصِمٍ یُوسُفَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ شِیعَتَکَ تَقُولُ إِنَّ الْإِیمَانَ مُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ فَعَلِّمْنِی شَیْئاً إِذَا قُلْتُهُ اسْتَکْمَلْتُ الْإِیمَانَ قَالَ قُلْ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ- رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیّاً وَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِالْقُرْآنِ کِتَاباً وَ بِالْکَعْبَةِ قِبْلَةً وَ بِعَلِیٍّ وَلِیّاً وَ إِمَاماً وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الْأَئِمَّةِ ص- اللَّهُمَّ إِنِّی رَضِیتُ بِهِمْ أَئِمَّةً فَارْضَنِی لَهُمْ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
محمّدبن سلیمان دیلمی گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «جانم فدای شما باد، شیعه ی شما می گویند ایمان، پایدار و ناپایدار است، به من چیزی را بیاموز که اگر بگویم، ایمان خود را با آن به کمال می رسانم». فرمود: «در پایان هر نماز واجب بگو: «راضی شدم به اینکه الله پروردگارم و محمّد (صلی الله علیه و آله) پیامبرم و اسلام دینم و قرآن کتابم و کعبه قبله ام و علی (علیه السلام) و حسن و حسین و ائمّه (علیهم السلام) ولی و امامم هستند. خداوندا من راضی شدم به اینکه آن ها امامان من هستند پس تو هم به حق آن ها از من راضی باش که تو بر هر چیزی قادری».
(4) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْمُوَالاةِ فِی تَسْبِیحِ الزَّهْرَاءِ ع وَ عَدَمِ قَطْعِهِ وَ إِعَادَتِهِ مَعَ الشَّکِّ فِیهِ لَا مَعَ الزِّیَادَةِ وَ جَوَازِ احْتِسَابِ سَبْقِ الْأَصَابِعِ اللِّسَانَ
باب مستحب است تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام پشت سرهم باشد وقطع نکردن آن وتکرارکردن درصورت شک درآن نه درصورتی که زیادترگفته باشد ودرشمردن حرکت دادن انگشت جلوتراززبان حساب شود
8452- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَانَ یُسَبِّحُ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع فَیَصِلُهُ وَ لَا یَقْطَعُهُ.
******
ترجمه:
نقل شده است که امام صادق (علیه السلام)؛
تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) را می خواندند و آن را به صورت متصل می خواندند و قطع نمی کردند.
ص: 463
8453- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا شَکَکْتَ فِی تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع فَأَعِدْ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«هرگاه در (تعداد اذکار) تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) شک کردی، دوباره بخوان.»
8454- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ یَعْنِی الصَّفَّارَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَبَقَتْ أَصَابِعُهُ لِسَانَهُ حُسِبَ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:اگردرشمردن ذکرتسبیحات انگشتد اززبانت جلوافتاد همان حساب می شود (ملاک زبان است نه انگشت)
8455- 4- (3) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنْ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع- مَنْ سَهَا فَجَازَ التَّکْبِیرَ أَکْثَرَ مِنْ أَرْبَعٍ وَ ثَلَاثِینَ هَلْ یَرْجِعُ إِلَی أَرْبَعٍ وَ ثَلَاثِینَ أَوْ یَسْتَأْنِفُ وَ إِذَا سَبَّحَ تَمَامَ سَبْعَةٍ وَ سِتِّینَ هَلْ یَرْجِعُ إِلَی سِتٍّ وَ سِتِّینَ أَوْ یَسْتَأْنِفُ وَ مَا الَّذِی یَجِبُ فِی ذَلِکَ فَأَجَابَ ع إِذَا سَهَا فِی التَّکْبِیرِ حَتَّی تَجَاوَزَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ عَادَ إِلَی ثَلَاثٍ وَ ثَلَاثِینَ وَ یَبْنِی عَلَیْهَا وَ إِذَا سَهَا فِی التَّسْبِیحِ فَتَجَاوَزَ سَبْعاً وَ سِتِّینَ تَسْبِیحَةً عَادَ إِلَی سِتَّةٍ وَ سِتِّینَ وَ بَنَی عَلَیْهَا فَإِذَا جَاوَزَ التَّحْمِیدَ مِائَةً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ الْوَجْهَ فِی التَّرْتِیبِ (4).
******
ترجمه:
جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ نامه ای نوشت محضرصاحب الزمان علیه السلام وازتسبیحات سوال کرد کسی فراموش کرد وبیشتراز34تکبیرگفت آیا به همان عدد 34برگردد یا ازاول شروع کند واگردرسبحان الله 67مرتبه گفت آیاهمان66تای آنرا حساب کند یا ازاول شروع کند بالاخره وظیفه اش چیست ؟ حضرت جواب دادند درتکبیراگربیشتراز34مرتبه گفت باید به همان عدد برگردد وبنا را برهمان34بگذارد واگردرسبحان الله اشتباه کرد67مرتبه گفت باید بنارا برهمان66بگذارد واگرالحمد لله بیشتراز100مرتبه گفت اشکالی ندارد .
(5) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْمُوَاظَبَةِ بَعْدَ کُلِّ صَلَاةٍ عَلَی سُؤَالِ الْجَنَّةِ وَ الْحُورِ الْعِینِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنَ النَّارِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ ذَلِکَ
باب مستحب است مراقب باشدبعد ازهرنمازبهشت وحورالعین را ازخدا بخواهد وازجهنم به خدا پناه ببرد وصلوات بفرستد وکراهت دارد ترک کردن آنها
8456- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 464
حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا تَنْسَوُا الْمُوجِبَتَیْنِ أَوْ قَالَ عَلَیْکُمْ بِالْمُوجِبَتَیْنِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ قُلْتُ وَ مَا الْمُوجِبَتَانِ قَالَ تَسْأَلُ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
امام باقر(علیه السلام) فرمودند:دوچیزلازم رافراموش نکنید یا فرمودند برشماباد به دوچیزلازم بعد ارهرنماز.عرض کردم آن دوچیزچیست ؟ فرمودند : درخواست بهشت وپناه بردن بخدا ازآتش .
8457- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ دَاوُدَ الْعِجْلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثٌ أُعْطِینَ سَمْعَ الْخَلَائِقِ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ- وَ الْحُورُ الْعِینُ فَإِذَا صَلَّی الْعَبْدُ فَقَالَ اللَّهُمَّ أَعْتِقْنِی مِنَ النَّارِ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ- وَ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ- قَالَتِ النَّارُ یَا رَبِّ إِنَّ عَبْدَکَ قَدْ سَأَلَکَ أَنْ تُعْتِقَهُ مِنِّی فَأَعْتِقْهُ وَ قَالَتِ الْجَنَّةُ یَا رَبِّ إِنَّ عَبْدَکَ قَدْ سَأَلَکَ إِیَّایَ فَأَسْکِنْهُ وَ قَالَتِ الْحُورُ الْعِینُ یَا رَبِّ إِنَّ عَبْدَکَ قَدْ خَطَبَنَا إِلَیْکَ فَزَوِّجْهُ مِنَّا فَإِنْ هُوَ انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ شَیْئاً مِنْ هَذَا قُلْنَ الْحُورُ الْعِینُ إِنَّ هَذَا الْعَبْدَ فِینَا لَزَاهِدٌ وَ قَالَتِ الْجَنَّةُ إِنَّ هَذَا الْعَبْدَ فِیَّ لَزَاهِدٌ وَ قَالَتِ النَّارُ إِنَّ هَذَا الْعَبْدَ بِی لَجَاهِلٌ.
******
ترجمه:
از امام صادق ع روایت شده است که سه کس هستند که به آنهان قدرت شنیدن [صدای] خلایق داده شده است: بهشت و جهنم و حور العین:
پس هنگامی که بنده ای نماز بگذارد و بگوید؛ خدایا مرا از آتش جهنم نگه دار و به بهشت وارد کن و از حور العین همسری به من بده؛ آتش جهنم می گوید: پروردگارا! بنده ات از تو درخواست کرد که او را از من رهایی بخشی! تو هم او را ازمن رهایی بخش. و بهشت می گوید: پروردگارا! بنده ات از تو مرا درخواست کرد؛ پس او را در من سکونت بده! و خور العین می گوید: می گوید: پروردگارا! بنده ات از تو مرا خواستگاری کرد پس مرا به همسری او درآور. و اگر از نمازش بلند شود و از خداوند هیچیک از اینها را نخواهد حور العین می گوید: ابن بنده نسبت به ما بی رغبت بود؛ و بهشت هم می گوید: ابن بنده نسبت به ما بی رغبت بود؛ و آتش جهنم هم می گوید این بنده نسبت به من جاهل بو
8458- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَائِذٍ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَرْبَعَةٌ أُعْطُوا (5) سَمْعَ الْخَلَائِقِ النَّبِیُّ ص وَ الْحُورُ الْعِینُ وَ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ فَمَا
ص: 465
مِنْ عَبْدٍ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص- أَوْ یُسَلِّمُ عَلَیْهِ إِلَّا بَلَغَهُ ذَلِکَ وَ سَمِعَهُ وَ مَا مِنْ أَحَدٍ قَالَ اللَّهُمَّ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ إِلَّا سَمِعْنَهُ وَ قُلْنَ یَا رَبَّنَا إِنَّ فُلَاناً قَدْ خَطَبَنَا إِلَیْکَ فَزَوِّجْنَا مِنْهُ وَ مَا مِنْ أَحَدٍ یَقُولُ اللَّهُمَّ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ- إِلَّا قَالَتِ الْجَنَّةُ اللَّهُمَّ أَسْکِنْهُ فِیَّ وَ مَا مِنْ أَحَدٍ یَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ- إِلَّا قَالَتِ النَّارُ یَا رَبِّ أَجِرْهُ مِنِّی.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- چهار چیز است که سخن همه ی مردم را می شنوند: پیغمبر (صلی الله علیه و آله)، حورالعین، بهشت و دوزخ؛ بنابراین هیچ بنده ای نیست که بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) درود بفرستد یا بر او سلام کند مگر اینکه درود و سلام او به پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسیده و حضرت آن را می شنود. و هیچ کس نیست که بگوید: «بار الها! مرا به ازدواج حورالعین در بیاور»! مگر اینکه حورالعین آن سخن را شنیده و گویند: «پروردگارا! فلانی ما را از تو خواستگاری نمود، ما را به همسری او درآور».وهیچ کس نیست که بگوید:خدایا مراوارد بهشت کن مگراینکه بهشت می گوید : خدایا اورا درمن سکونت بده . وهیچ کس نیست که ازآتش جهنم بخدا پناه ببرد مگراینکه آتش جهنم می گوید : خدایا اورا ازمن درامان بدار .
8459- 4- (1) وَ فِی کِتَابِ فَضْلِ (2) الشِّیعَةِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا قَامَ الْمُؤْمِنُ فِی الصَّلَاةِ بَعَثَ اللَّهُ الْحُورَ الْعِینَ حَتَّی یَحْدِقْنَ بِهِ فَإِذَا انْصَرَفَ وَ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ مِنْهُنَّ شَیْئاً (انْصَرَفْنَ مُتَعَجِّبَاتٍ) (3).
وَ رَوَاهُ ابْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام):هنگامی که مومنی به نماز می ایستد، خدا حورالعین هایی می فرستد که گراداگرد او را می گیرند. پس اگر نمازش را به پایان رساند و از آن حورالعین ها از خدا طلب نکرد، متفرق و پراکنده می شوند در حالیکه متعجب هستند (که چرا ما را از خدا طلب نکرد؟)
8460- 5- (5) الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ حَوْرَاءَ مِنْ حُورِ الْجَنَّةِ أَشْرَفَتْ عَلَی أَهْلِ الدُّنْیَا وَ أَبْدَتْ ذُؤَابَةً مِنْ ذَوَائِبِهَا (لَافْتَتَنَ بِهَا أَهْلُ الدُّنْیَا) (6) وَ إِنَّ الْمُصَلِّیَ لَیُصَلِّی فَإِنْ لَمْ یَسْأَلْ رَبَّهُ أَنْ یُزَوِّجَهُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ قُلْنَ مَا أَزْهَدَ هَذَا فِینَا.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- اگر یک حوری از حوریان بهشتی بر مردمان دنیا روی آورد و طرّه ای از موهای خود را نمایان سازد، اهل دنیا شیفته ی او می شوند و یا اینکه می میرند و اگر نمازگزار در هنگام نماز از پروردگارش نخواهد که این حوری ها را زوجه ی او بگرداند، آن حوریان می گویند: «این مرد، چقدر به ما بی علاقه است»!؟
8461- 6- (7) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع
ص: 466
قَالَ: أُعْطِیَ السَّمْعَ أَرْبَعَةٌ النَّبِیُّ ص وَ الْجَنَّةُ- وَ النَّارُ وَ الْحُورُ الْعِینُ فَإِذَا فَرَغَ الْعَبْدُ مِنْ صَلَاتِهِ فَلْیُصَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص- وَ لْیَسْأَلِ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ لْیَسْتَجِرْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ- وَ یَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یُزَوِّجَهُ الْحُورَ الْعِینَ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ ص رُفِعَتْ دَعْوَتُهُ وَ مَنْ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ قَالَتِ الْجَنَّةُ یَا رَبِّ أَعْطِ عَبْدَکَ مَا سَأَلَ وَ مَنِ اسْتَجَارَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ قَالَتِ النَّارُ یَا رَبِّ أَجِرْ عَبْدَکَ مِمَّا اسْتَجَارَکَ مِنْهُ وَ مَنْ سَأَلَ الْحُورَ الْعِینَ قُلْنَ یَا رَبِّ أَعْطِ عَبْدَکَ مَا سَأَلَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی (الْخِصَالِ) (1) بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ عَلِیٍّ (2) ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : «به چهار چيز شنوايى داده شده است: پيامبر صلى الله عليه و آله، بهشت، آتش جهنم وحور العين.
پس وقتى بنده خدا از نماز خود فارغ شد، بر پيامبر صلى الله عليه و آله صلوات بفرستد واز خداوند بهشت را وهمچنين امان از آتش را بخواهد وهمچنين از خداوند بخواهد كه حور العين را به ازدواج او درآورد، زيرا كسى كه به پيامبر صلى الله عليه و آله صلوات بفرستد، دعاى او بالا مى رود (وبه گوش پيامبر مى رسد)، وكسى كه بهشت را بخواهد، بهشت مى گويد: پروردگارا، آنچه را بنده ات از تو خواسته، به اوبده، وكسى كه از آتش جهنم به خدا پناه ببرد واز او امان بخواهد، آتش مى گويد: پروردگارا بنده ات را از آنچه از تو پناه خواسته است، پناه بده. وكسى كه حور العين را از خدا بخواهد، آنها مى گويند: پروردگارا به بنده ات آنچه را خواسته است، عطافرما.»
8462- 7- (3) وَ عَنْهُ ع قَالَ: لَا یَنْفَتِلُ الْعَبْدُ مِنْ صَلَاتِهِ حَتَّی یَسْأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ- وَ یَسْتَجِیرَ بِهِ مِنَ النَّارِ وَ أَنْ یُزَوِّجَهُ الْحُورَ الْعِینَ.
******
ترجمه:
وآن حضرت فرمودند : بنده از نماز بر نگردد مگر اینکه: از او بهشت را طلب کند، از آتش جهنم به او پناه ببرد و از او بخواهد که حوارالعین را به تزویجش در آورد.
(5) 23 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْحَمْدِ وَ آیَةِ شَهِدَ اللَّهُ وَ آیَةِ الْکُرْسِیِّ وَ آیَةِ الْمُلْکِ بَعْدَ کُلِّ فَرِیضَةٍ وَ قِرَاءَةِ التَّوْحِیدِ عِنْدَ الْخَوْفِ أَوْ مِائَةِ آیَةٍ
باب مستحب است بعد ازهرنمازواجب خواندن سوره حمد/آیه شهد الله /آیه الکرسی /آیه ملک وخواندن سوره توحید وقت ترس یا خواندن یکصد آیه .
ع قَالَ: لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ هَذِهِ الْآیَاتِ أَنْ یَهْبِطْنَ إِلَی الْأَرْضِ تَعَلَّقْنَ بِالْعَرْشِ وَ قُلْنَ أَیْ رَبِّ إِلَی أَیْنَ تُهْبِطُنَا إِلَی أَهْلِ الْخَطَایَا وَ الذُّنُوبِ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِنَّ اهْبِطْنَ فَوَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا یَتْلُوکُنَّ أَحَدٌ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ شِیعَتِهِمْ فِی دُبُرِ مَا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ (1) إِلَّا نَظَرْتُ إِلَیْهِ بِعَیْنِی الْمَکْنُونَةِ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ نَظْرَةً أَقْضِی لَهُ فِی کُلِّ نَظْرَةٍ سَبْعِینَ حَاجَةً وَ قَبِلْتُهُ عَلَی مَا کَانَ فِیهِ مِنَ الْمَعَاصِی وَ هِیَ أُمُّ الْکِتَابِ وَ شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلَائِکَةُ وَ أُولُو الْعِلْمِ (2) وَ آیَةُ الْکُرْسِیِّ وَ آیَةُ الْمُلْکِ.
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : چون خدای عزّوجلّ به این آیات فرمان داد که به زمین فرود آیند آن ها به عرش در آویختند و گفتند: «پروردگارا به کجا ما را فرومی فرستی؟ به سوی خطاکاران و گنه کاران»؟! پس خدای عزّوجلّ به آن ها فرمود: «فرود آیید که به عزّت و جلال خودم سوگند که هیچ کس از آل محمّد (علیهم السلام) و شیعیان آن ها شما را در هر روز دنبال نماز واجبش نخواند جز اینکه به نظر مخصوصی در هر روز هفتاد بار به او نظر کنم و در هر نظر هفتاد حاجت او را برآورم و او را با هرآنچه گناه دارد بپذیرم و آن آیات عبارت است از ام الکتاب (سوره ی مبارکه ی حمد) و آیه ی شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ و آیهْ الکرسی و آیه ی مُلک (آل عمران/
8464- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ رَجُلٍ سَمِعَ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ مَنْ قَرَأَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ عِنْدَ مَنَامِهِ لَمْ یَخَفِ الْفَالِجَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ مَنْ قَرَأَهَا فِی دُبُرِ کُلِّ فَرِیضَةٍ لَمْ یَضُرَّهُ ذُو حُمَةٍ وَ قَالَ مَنْ قَدَّمَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ جَبَّارٍ مَنَعَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ یَقْرَؤُهَا مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ رَزَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَیْرَهُ وَ مَنَعَهُ مِنْ شَرِّهِ وَ قَالَ إِذَا خِفْتَ أَمْراً فَاقْرَأْ مِائَةَ آیَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ- مِنْ حَیْثُ شِئْتَ ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ اکْشِفْ عَنِّی الْبَلَاءَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ لَمْ یَضُرَّهُ ذُو حُمَةٍ (4).
وَ
رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ مِثْلَهُ (5) إِلَّا أَنَّهُ اقْتَصَرَ عَلَی قَوْلِهِ مَنْ قَدَّمَ
ص: 468
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِلَی آخِرِهِ. (1)
******
ترجمه:
امام هادی علیه السلام فرمودند:هر کس که آیة الکرسی را هنگام خواب بخواند، به اذن خدا، هراسی از فلج شدن نخواهد داشت؛ و هر کس که آن را بعد از هر فریضه ای بخواند، هیچ موجود نیش داری به او آزار نخواهد رساند. ومي فرمودند:هر كس پيش از آنكه بر جبّارى وارد شود سورۀ« قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ »را تلاوت كند خداوند او را از هر جانب پيش رو و پشت سر و سمت راست و چپ از شرّ آن جبّار حفظ فرمايد بجهت قراءت آن سوره،و چون چنين كند خداوند نيكى آن جبّار را نصيبش گرداند،و شرّش را از او دفع نمايد،و نيز فرمود هر گاه از امرى بترسى صد آيه از قرآن تلاوت كن از هر كجا كه خواهى،آنگاه سه بار بگو«اللّهمّ اكشف عنّى البلاء»يعنى خداوندا اين بلا را از من دور گردان.
(2) 24 بَابُ نُبْذَةٍ مِمَّا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ عَقِیبَ کُلِّ فَرِیضَةٍ
باب گلچینی ازآنچه بعد ازنمازواجب خوانده می شود .
8465- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَقَلُّ مَا یُجْزِیکَ مِنَ الدُّعَاءِ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَنْ تَقُولَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَافِیَتَکَ فِی أُمُورِی کُلِّهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ خِزْیِ الدُّنْیَا وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (4) وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ بِإِسْنَادٍ مُتَّصِلٍ عَنِ الصَّادِقِ ع (5)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام فرمودند:حد اقل دعای که کافی است بعد ازنمازواجب بخوانی اینکه بگوئ :للَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَافِیَتَکَ فِی أُمُورِی کُلِّهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ خِزْیِ الدُّنْیَا وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ.
8466- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ يا من يفعل ما يشاء ولا يفعل ما يشاء أحد غيره ثَلَاثاً ثُمَّ سَأَلَ أُعْطِیَ مَا سَأَلَ.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: کسیکه بعد از نمازواجب سه مرتبه بگوید : يا من يفعل ما يشاء ولا يفعل ما يشاء أحد غيره وسپس دعا کند آنچه را خواسته به اوداده خواهد شد .
8467- 3- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْوَاسِطِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ
ص: 469
ع یَقُولُ لَا تَدَعْ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ- أُعِیذُ نَفْسِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الصَّمَدِ حَتَّی تَخْتِمَهَا وَ أُعِیذُ نَفْسِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِرَبِّ الْفَلَقِ حَتَّی تَخْتِمَهَا وَ أُعِیذُ نَفْسِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِرَبِّ النَّاسِ حَتَّی تَخْتِمَهَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
مُحَمَّدٍ ْوَاسِطِیِّ : شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمودند: بعد ازهرنمازحتما بگو:أُعِیذُ نَفْسِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الصَّمَدِ حَتَّی تَخْتِمَهَا واگذار می کنم خودم را وآنچه که خداوندروزی من قرارداده به یگانه بی نیازتا خودش آنرا به پایان برساند/وَ أُعِیذُ نَفْسِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِرَبِّ الْفَلَقِ حَتَّی تَخْتِمَهَا واگذار می کنم خودم را وآنچه که خداوند یگانه بی نیازروزی من قرارداده به پروردگارسپیده دم تا خودش آنرا به پایان برساند /وَ أُعِیذُ نَفْسِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِرَبِّ النَّاسِ حَتَّی تَخْتِمَهَا. واگذار می کنم خودم را وآنچه که خداوند یگانه بی نیازروزی من قرارداده به پروردگارمردم تا خودش آنرا به پایان برساند
8468- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ- أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیَّ الْقَیُّومَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ.
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام فرمودند: کسیکه بعد ازنمازواجب قبل ازآنکه قدم ازقدم بردارد سه مرتبه بگوید أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیَّ الْقَیُّومَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ(طلب بخشش می کنم ازخدائ که معبودی جزاونیست همان زنده وپاینده که دارای شکوه وکرامت است وبه درگاهش بازمی گردم ) خداوند گناهان اورا می آمرزد ولو(ازکثرت) مثل کف (روی آب) دریا باشد .
8469- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ هَذِهِ الْکَلِمَاتِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ حُفِظَ فِی نَفْسِهِ وَ دَارِهِ وَ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ- أُجِیرُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِی وَ دَارِی وَ کُلَّ مَا هُوَ مِنِّی بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ إِلَی آخِرِهَا وَ أُجِیرُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ کُلَّ مَا هُوَ مِنِّی بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ إِلَی آخِرِهَا وَ بِرَبِّ النَّاسِ إِلَی آخِرِهَا وَ آیَةِ الْکُرْسِیِّ إِلَی آخِرِهَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسیکه بعد ازنمازواجب این کلمات را بگوید :أُجِیرُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِی وَ دَارِی وَ کُلَّ مَا هُوَ مِنِّی بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ إِلَی آخِرِهَا وَ أُجِیرُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ کُلَّ مَا هُوَ مِنِّی بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ /وَ أُجِیرُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ کُلَّ مَا هُوَ مِنِّی بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ /وَ أُجِیرُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ کُلَّ مَا هُوَ مِنِّی بِرَبِّ الناس مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ /.آیه الکرسی خداوند خودش وخانه واموال وفرزندانش را حفظ خواهد کرد .
8470- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ
ص: 470
الْقُمِّیِّ عَنْ إِدْرِیسَ أَخِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاتِکَ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدِینُکَ بِطَاعَتِکَ وَ وَلَایَتِکَ وَ وَلَایَةِ رَسُولِکَ وَ وَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِمْ- وَ تُسَمِّیهِمْ ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدِینُکَ بِطَاعَتِکَ وَ وَلَایَتِهِمْ وَ الرِّضَا بِمَا فَضَّلْتَهُمْ بِهِ غَیْرَ مُتَکَبِّرٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ عَلَی مَعْنَی مَا أَنْزَلْتَ فِی کِتَابِکَ- عَلَی حُدُودِ مَا أَتَانَا فِیهِ وَ مَا لَمْ یَأْتِنَا مُؤْمِنٌ مُقِرٌّ مُسْلِمٌ بِذَلِکَ رَاضٍ بِمَا رَضِیتَ بِهِ یَا رَبِّ أُرِیدُ بِهِ وَجْهَکَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَیْکَ فِیهِ فَأَحْیِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی عَلَی ذَلِکَ وَ أَمِتْنِی إِذَا أَمَتَّنِی عَلَی ذَلِکَ وَ ابْعَثْنِی إِذَا بَعَثْتَنِی عَلَی ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ مِنِّی تَقْصِیرٌ فِیمَا مَضَی فَإِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِیمَا عِنْدَکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنِی مِنْ مَعَاصِیکَ وَ لَا تَکِلَنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً مَا أَحْیَیْتَنِی لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا أَکْثَرَ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنِی بِطَاعَتِکَ حَتَّی تَتَوَفَّانِی عَلَیْهَا وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِالسَّعَادَةِ وَ لَا تُحَوِّلَنِی عَنْهَا أَبَداً وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ.
******
ترجمه:
إِدْرِیسَ :شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمودند:وقتی نمازت تمام شد بگو :اللَّهُمَّ إِنِّی أَدِینُکَ بِطَاعَتِکَ وَ وَلَایَتِکَ وَ وَلَایَةِ رَسُولِکَ وَ وَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِمْ-(خداوندا من متدین هستم به اطاعت ازتووقبول کردن ولایت وسرپرستی خودت وولایت رسولت وولایت ائمه ازاولین نفرتا آخرین آنها ونام تک تک آنها را به زبان بیاورد وسپس بگو:اللَّهُمَّ إِنِّی أَدِینُکَ بِطَاعَتِکَ وَ وَلَایَتِهِمْ وَ الرِّضَا بِمَا فَضَّلْتَهُمْ بِهِ غَیْرَ مُتَکَبِّرٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ عَلَی مَعْنَی مَا أَنْزَلْتَ فِی کِتَابِکَ- عَلَی حُدُودِ مَا أَتَانَا فِیهِ وَ مَا لَمْ یَأْتِنَا مُؤْمِنٌ مُقِرٌّ مُسْلِمٌ بِذَلِکَ رَاضٍ بِمَا رَضِیتَ بِهِ یَا رَبِّ أُرِیدُ بِهِ وَجْهَکَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَیْکَ فِیهِ فَأَحْیِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی عَلَی ذَلِکَ وَ أَمِتْنِی إِذَا أَمَتَّنِی عَلَی ذَلِکَ وَ ابْعَثْنِی إِذَا بَعَثْتَنِی عَلَی ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ مِنِّی تَقْصِیرٌ فِیمَا مَضَی فَإِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِیمَا عِنْدَکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنِی مِنْ مَعَاصِیکَ وَ لَا تَکِلَنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً مَا أَحْیَیْتَنِی لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا أَکْثَرَ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنِی بِطَاعَتِکَ حَتَّی تَتَوَفَّانِی عَلَیْهَا وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِالسَّعَادَةِ وَ لَا تُحَوِّلَنِی عَنْهَا أَبَداً وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ.
8471- 7- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ کَتَبَ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع- إِنْ رَأَیْتَ یَا سَیِّدِی أَنْ تُعَلِّمَنِی دُعَاءً أَدْعُو بِهِ فِی دُبُرِ صَلَوَاتِی یَجْمَعُ اللَّهُ لِی بِهِ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَکَتَبَ ع تَقُولُ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ عِزَّتِکَ الَّتِی لَا تُرَامُ وَ قُدْرَتِکَ الَّتِی لَا یَمْتَنِعُ مِنْهَا شَیْ ءٌ مِنْ شَرِّ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ شَرِّ الْأَوْجَاعِ کُلِّهَا.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ: محمد بن ابراهیم نامه نوشت محضرامام هادی علیه السلام : ای آقای من اگرصلاح می دانید دعائ یادم بدهید تا بعد ازنمازآنرا بخوانم که خداوند بوسیله آن خیردنیا وآخرت را برایم جمع کند . حضرت درجواب نوشتند این دعا را بخوان : أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ عِزَّتِکَ الَّتِی لَا تُرَامُ وَ قُدْرَتِکَ الَّتِی لَا یَمْتَنِعُ مِنْهَا شَیْ ءٌ مِنْ شَرِّ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ شَرِّ الْأَوْجَاعِ کُلِّهَا.
8472- 8- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ جَاءَ جَبْرَئِیلُ إِلَی یُوسُفَ وَ هُوَ فِی السِّجْنِ فَقَالَ لَهُ یَا یُوسُفُ قُلْ فِی دُبُرِ
ص: 471
کُلِّ صَلَاةٍ- اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی (مِنْ أَمْرِی) (1) فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2)
وَ
رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مِسْمَعٍ أَبِی سَیَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ کُلِّ صَلَاةٍ مَفْرُوضَةٍ وَ قَالَ فِی آخِرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ (3)
******
ترجمه:
شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمودند: زمانیکه یوسف درزندان بود جبرئیل براونازل شد وگفت ای یوسف بعد ازهرنمازاین دعا را بخوان اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی (مِنْ أَمْرِی) فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ. (خدایا درکارم گشایش ورهای ایجاد کن ومرا ازجایکه گمان دارم وگمان ندارم روزی بده
8473- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْ بَعْدَ التَّسْلِیمِ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ صَدَقَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ اللَّهُمَّ اهْدِنِی لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ إِنَّکَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: بعدازسلام نمازبگو: اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ صَدَقَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ اللَّهُمَّ اهْدِنِی لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ إِنَّکَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.
8474- 10- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ شُرَیْحٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ نَهِیکٍ عَنْ سَلَّامٍ (6) الْمَکِّیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَتَی رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ ص یُقَالُ لَهُ شَیْبَةُ الْهُذَیْلِیُّ- فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِی کَلَاماً یَنْفَعُنِی اللَّهُ بِهِ وَ خَفِّفْ عَلَیَّ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ
ص: 472
تَقُولُ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ اللَّهُمَّ اهْدِنِی مِنْ عِنْدِکَ وَ أَفِضْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ انْشُرْ عَلَیَّ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکَاتِکَ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ ص- أَمَا إِنَّهُ إِنْ وَافَی بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ- لَمْ یَدَعْهَا مُتَعَمِّداً فَتَحَ اللَّهُ لَهُ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ یَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی (الْمَجَالِسِ) (1) وَ فِی (ثَوَابِ الْأَعْمَالِ) (2) عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امام باقرعلیه السلام فرمودند: مردی بنام شیبه هذیلی آمد محضررسول اکرم صلی الله علیه وآله وعرض کرد ای رسول خدا کلامی یادم بدهید تا خداوند به من نفعی برساند وباعث تخفیفم شود تاآنجا که فرمودند: بعد ازهرنمازبگو:اللَّهُمَّ اهْدِنِی مِنْ عِنْدِکَ وَ أَفِضْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ انْشُرْ عَلَیَّ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکَاتِکَ سپس حضرت فرمودند : اگر(به این مطلب) پایبند باشد وعمدا آنرا ترک نکند خداوند تمام هشت درب بهشت را برویش باز می کند تا ازهردربی بخواهد وارد شود .
8475- 11- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ أَرَادَ أَنْ یَکْتَالَ بِالْمِکْیَالِ الْأَوْفَی فَلْیَکُنْ آخِرُ قَوْلِهِ سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- فَإِنَّ لَهُ مِنْ کُلِّ مُسْلِمٍ حَسَنَةً.
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فرمودند : هر کس بخواهد کشیده شود به کیل تمام (یعنی ثواب او از خدای تعالی کامل باشد و نقصی نداشته باشد وقتی که خواست از مجلس برخیزد) آخرین سخنش این باشد سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ-وبرای اواز(طرف)هرمسلمانی یک حسنه خواهد بود .
8476- 12- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ بَعْدَ فَرَاغِهِ (5) مِنَ الصَّلَاةِ قَبْلَ أَنْ تَزُولَ رُکْبَتُهُ- أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- عَشْرَ مَرَّاتٍ مَحَا اللَّهُ عَنْهُ أَرْبَعِینَ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ کَتَبَ لَهُ أَرْبَعِینَ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ کَانَ مِثْلَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیَّ فَقَالَ أَمَّا أَنَا فَلَا تَزُولُ رُکْبَتِی حَتَّی أَقُولَهَا مِائَةَ مَرَّةٍ وَ أَمَّا أَنْتُمْ فَقُولُوهَا عَشْرَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ :امام باقرعلیه السلام فرمودند: کسیکه بعد ازنمازقبل ازاینکه تکان بخورد ده مرتبه بگوید أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- خداوندازاوپاک می کند چهل هزارهزارگناه وچهل هزارهزارحسنه برایش می نویسد ومثل کسی خواهد بود که دوازده بارقرآن را(کامل)تلاوت کرده سپس حضرت به من روکردند وفرمودند : من قبل ازاینکه حتی پای خود راحرکت بدهم صدبارآنرا می گویم اما شما همان ده مرتبه بگوئید .
8477- 13- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ
ص: 473
الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِتِلَاوَةِ آیَةِ الْکُرْسِیِّ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ فَإِنَّهُ لَا یُحَافِظُ عَلَیْهَا إِلَّا نَبِیٌّ أَوْ صِدِّیقٌ أَوْ شَهِیدٌ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام فرمودند : یاعلی برتوباد به خواندن آیه الکرسی بعد ازهرنمازواجب کسی مداومت برآن نمی کند مگرپیامبریا صدیق یا شهید .
8478- 14- (1) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَیْفَ الصَّلَاةُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ (2) وَ کَیْفَ السَّلَامُ عَلَیْهِ فَقَالَ ع تَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ- السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا خِیَرَةَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا حَبِیبَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا صَفْوَةَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِینَ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ- وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِکَ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِ رَبِّکَ وَ عَبَدْتَهُ حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِینُ فَجَزَاکَ اللَّهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- أَفْضَلَ مَا جَزَی نَبِیّاً عَنْ أُمَّتِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ (3) عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ- إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
أَقُولُ: وَ الْأَحَادِیثُ فِی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ جِدّاً (4).
******
ترجمه:
ابونصرخدمت امام رضا عرض کردم بعد ازنمازواجب چگونه درود وسلام بفرستیم محضررسول خدا صلی الله علیه ؟ فرمودند : السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ- السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا خِیَرَةَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا حَبِیبَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا صَفْوَةَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِینَ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ- وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِکَ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِ رَبِّکَ وَ عَبَدْتَهُ حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِینُ فَجَزَاکَ اللَّهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- أَفْضَلَ مَا جَزَی نَبِیّاً عَنْ أُمَّتِهِ اللَّهُمَّ صَلّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ- إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
ص: 474
(1) 25 بَابُ نُبْذَةٍ مِمَّا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُزَادَ فِی تَعْقِیبِ الصُّبْحِ
باب گلچینی ازآنچه مستحب است درتعقیب نمازصبح اضافه شود
8479- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ (3) فِی حَدِیثِ شَیْبَةَ الْهُذَیْلِیِّ أَنَّهُ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِی کَلَاماً یَنْفَعُنِی اللَّهُ بِهِ وَ خَفِّفْ عَلَیَّ فَقَالَ إِذَا صَلَّیْتَ الصُّبْحَ فَقُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- فَإِنَّ اللَّهَ یُعَافِیکَ بِذَلِکَ مِنَ الْعَمَی وَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْفَقْرِ وَ الْهَرَمِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا تَقَدَّمَ (4).
******
ترجمه:
شَیْبَةَ هُذَیْلِیِّ خدمت رسول اکرم صلی الله علیه وآله عرضکرد چیزی یادم بدهید تا خداوند به من نفعی برساند وباعث تخفیفم شود. حضرت فرمودند : بعدازنمازصبح ده مرتبه بگوسُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- خداوند تورا عافیت می دهد ازکوری ودیوانگی لک وپیسی فقرپیری(زودرس)
8480- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ إِذَا أَصْبَحَ أَنْ یَقْرَأَ بَعْدَ التَّعْقِیبِ خَمْسِینَ آیَةً.
وَ رَوَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ بِهَذَا السَّنَدِ (6).
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام :سزاواراست که شخص بعد ازتعقیبات صبح پنجاه آیه ازقرآن بخواند .
8481- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ رَجُلٍ مِنَ الْجَعْفَرِیِّینَ قَالَ: کَانَ بِالْمَدِینَةِ عِنْدَنَا رَجُلٌ یُکَنَّی أَبَا الْقَمْقَامِ- وَ کَانَ مُحَارَفاً فَأَتَی أَبَا الْحَسَنِ ع فَشَکَا إِلَیْهِ حِرْفَتَهُ وَ أَخْبَرَهُ أَنَّهُ لَا یَتَوَجَّهُ فِی حَاجَةٍ فَتُقْضَی لَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُو الْحَسَنِ ع قُلْ فِی آخِرِ دُعَائِکَ مِنْ صَلَاةِ الْفَجْرِ سُبْحَانَ اللَّهِ
ص: 475
الْعَظِیمِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ- عَشْرَ مَرَّاتٍ قَالَ أَبُو الْقَمْقَامِ فَلَزِمْتُ ذَلِکَ فَوَ اللَّهِ مَا لَبِثْتُ إِلَّا قَلِیلًا حَتَّی وَرَدَ عَلَیَّ قَوْمٌ مِنَ الْبَادِیَةِ فَأَخْبَرُونِی أَنَّ رَجُلًا مِنْ قَوْمِی مَاتَ وَ لَمْ یُعْرَفْ لَهُ وَارِثٌ غَیْرِی فَانْطَلَقْتُ فَقَبَضْتُ مِیرَاثَهُ وَ أَنَا مُسْتَغْنٍ.
******
ترجمه:
یکی ازافراد جعفری : درمدینه کسی بود کنیه اش ابوالقمقام که خیلی بد شانس بود روزی خدمت حضرت هادی علیه السلام رسید وازوضعیت خود شکایت کرد واینکه سراغ هرکاری می رود موفقیتی ندارد . حضرت فرمودند :درآخردعاهای نمازصبح ده مرتبه بگو سُبْحَانَ الله الْعَظِیمِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ-
ابوالقمقام گفت : مدتی آنرا خواندم بخدا قسم پس ازمدت کوتاهی گروهی بادیه نشین آمدند به من خبردادند که یک نفرازبستگانم مرده وغیرازمن وارثی دارد من رفتم وآن میراث را تحویل گرفتم والان بی نیازم
8482- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ التَّسْبِیحِ فَقَالَ مَا عَلِمْتُ شَیْئاً مُوَظَّفاً (2) غَیْرَ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ بَعْدَ الْغَدَاةِ تَقُولُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- وَ لَکِنَّ الْإِنْسَانَ یُسَبِّحُ مَا شَاءَ تَطَوُّعاً.
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازامام باقرعلیه السلام پرسیدم از(کیفیت) تسبیحات فرمودند :چیزی سراغ ندارم مثل تسبیحات فاطمه سلام الله علیها که وظیفه همگانی باشد وبعد از(نماز)صبح ده مرتبه بگوئ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ ولی افراد می توانند هرتسبیحی خواستند بگویند .
8483- 5- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الشَّامِیِّ عَنْ هِلْقَامِ بْنِ أَبِی هِلْقَامٍ قَالَ: أَتَیْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ عَلِّمْنِی دُعَاءً جَامِعاً لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَوْجِزْ فَقَالَ قُلْ فِی دُبُرِ الْفَجْرِ إِلَی أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ- سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ- قَالَ هِلْقَامٌ لَقَدْ کُنْتُ مِنْ أَسْوَإِ أَهْلِ بَیْتِی حَالًا فَمَا عَلِمْتُ حَتَّی أَتَانِی مِیرَاثٌ مِنْ قِبَلِ رَجُلٍ مَا ظَنَنْتُ أَنَّ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ قَرَابَةً وَ إِنِّی الْیَوْمَ لَمِنْ أَیْسَرِ أَهْلِ
ص: 476
بَیْتِی وَ مَا ذَاکَ إِلَّا بِمَا عَلَّمَنِی مَوْلَایَ الْعَبْدُ الصَّالِحُ ع.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِلْقَامٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
أَبِوهِلْقَام : خدمت حضرت کاظم رسیده وعرض کردم فدایتان بشوم دعای کوتاهی که جامع دنبا وآخرت باشدرا به من تعلیم دهید فرمودند :بعدازنماز صبح تا طلوع خورشید بگو:سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ- هلقام گفت من بین فامیل بدترین حال را داشتم مدتی که عمل کردم ازطرف کسیکه که فکرنمی کردم ارثی به من رسید والان ازپول دارترین اقوام خود هستم .
8484- 6- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی الْغَدَاةَ فَقَالَ قَبْلَ أَنْ یَنْقُضَ (3) رُکْبَتَیْهِ عَشْرَ مَرَّاتٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- وَ فِی الْمَغْرِبِ مِثْلَهَا لَمْ یَلْقَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْدٌ بِعَمَلٍ أَفْضَلَ مِنْ عَمَلِهِ إِلَّا مَنْ جَاءَ بِمِثْلِ عَمَلِهِ.
******
ترجمه:
ام_ام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا (ص ) فرمود: هر كه نماز صبح بخواند و پيش از آنكه زانوها را حركت دهد (يعنى از آن حال كه در وقت سلام نماز داشته تغيير نكند) ده ب_ار ب_گ_وي_د: (((لا اله الا اللّه وح_ده لا شريك له ، له الملك و له الحمد يحيى و يميت و ي_ح_ي_ى (و ه_و ح_ى لا ي_م_وت ) ب_ي_ده الخ_ي_ر و ه_و ع_لى ك_ل ش_ى ء ق_دي_ر))) و در ن_م_از م_غ_رب ن_ي_ز چ_ن_ي_ن ك_ن_د ه_ي_چ ب_ن_ده اى خ_داى عزوجل را بكردارى بهتر از كردار او ديدار نكند مگر آن كس كه مانند كار او (بدرگاه خداى عزوجل كارى ) آورده است
8485- 7- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ قَالَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- کَانَتْ کَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ ذَلِکَ الْیَوْمَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ (5) عَنْ أَبِیهِ وَ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ وَ أَیُّوبَ کُلِّهِمْ (6) عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ
ص: 477
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عُتْبَةَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
عبدالكريم بن عقبه گويد: از حضرت صادق (ع ) شنيدم كه مى فرمود: هر كه پيش از زدن آف_تاب و هم پيش غروب آفتاب ده بار بگويد: (((لا اله الا اللّه وحده لا شريك له ، له الم_لك و له الح_م_د ي_ح_ي_ى و ي_م_ي_ت و يميت و يحيى و هو حى لا يموت بيده الخير و هو على كل شى ء قدير))) كفاره گناهان آن روزش گردد.
8486- 8- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ کَانَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یُصَلِّی الْفَجْرَ لَمْ یَرَ یَوْمَهُ ذَلِکَ شَیْئاً یَکْرَهُهُ.
******
ترجمه:
ام_ام صادق عليه السلام فرمود:هر کس زمان نماز صبح صد مرتبه بگوید: «مَا شَاءَ اللَّهُ كَانَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِ الْعَظِيمِ » آنروز هیچ ناگواری نبیند!
8487- 9- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ سَبْعَ مَرَّاتٍ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- دَفَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَهْوَنُهُ الرِّیحُ وَ الْبَرَصُ وَ الْجُنُونُ وَ إِنْ کَانَ شَقِیّاً مُحِیَ مِنَ الشَّقَاءِ وَ کُتِبَ فِی السُّعَدَاءِ.
قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةِ سَعْدَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَهْوَنُهُ الْجُنُونُ وَ الْجُذَامُ وَ الْبَرَصُ وَ إِنْ کَانَ شَقِیّاً رَجَوْتُ أَنْ یُحَوِّلَهُ اللَّهُ تَعَالَی إِلَی السَّعَادَةِ (4)
******
ترجمه:
ام_ام صادق عليه السلام فرمود:هرکس بعد از نماز صبح هفت بار بگوید « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ » خدای عز و جل هفتاد نوع بلا از او دفع میکند که آسان ترین شان : باد و برص و دیوانگی است و اگر از بدبختان باشد از اهل بدبخت محو و در کتاب خوشبخ تان ثبت شود.
8488- 10- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: یَقُولُهَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حِینَ یُصْبِحُ وَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حِینَ یُمْسِی لَمْ یَخَفْ شَیْطَاناً وَ لَا سُلْطَاناً وَ لَا بَرَصاً وَ لَا جُذَاماً وَ لَمْ یَقُلْ سَبْعَ مَرَّاتٍ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع وَ أَنَا أَقُولُهَا مِائَةَ مَرَّةٍ.
ص: 478
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
و از حضرت هادی علیه السلام مانند اين حديث روايت شده ، جز اينكه آنحضرت فرموده است : (هر كه ) اين ذكر را سه بار چون بامداد كند بگويد، و سه بار چون شام كند، نه از شيطان بترسد و نه از سلطان ، و نه از پيسى و نه از خوره ، و نفرموده هفت بار و حضرت ابوالحسن عليه السلام فرموده است : و من آنرا صد بار مى گويم .
8489- 11- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّیْتَ الْغَدَاةَ وَ الْمَغْرِبَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ مَنْ قَالَهَا لَمْ یُصِبْهُ جُنُونٌ وَ لَا جُذَامٌ وَ لَا بَرَصٌ وَ لَا سَبْعُونَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ.
******
ترجمه:
ام_ام صادق عليه السلام فرمود: بعد از نماز صبح ومغرب هفت مرتبه بگوبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ همانا هرکس آنرا بگوید دچاردیوانگی ولک وپیسی وهفتاد نوع ازبلانخواهد شد
8490- 12- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ سَعِیدِ (4) بْنِ زَیْدٍ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع إِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ فَلَا تَبْسُطْ رِجْلَکَ وَ لَا تُکَلِّمْ أَحَداً حَتَّی تَقُولَ مِائَةَ مَرَّةٍ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- وَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی الْغَدَاةِ فَمَنْ قَالَهَا دُفِعَ عَنْهُ مِائَةُ نَوْعٍ مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَدْنَی نَوْعٍ مِنْهَا الْبَرَصُ وَ الْجُذَامُ وَ الشَّیْطَانُ وَ السُّلْطَانُ.
******
ترجمه:
حضرت هادی علیه السلام : وقتى نماز مغرب را گزاردى پايت را دراز مكن و با كسى سخن مگو تا صد بار بگويى: بسم الله الرحمن الرحيم ولا حول ولا قوه الا بالله العلى العظيم.
صد بار مغرب و صد بار صبح كه هر كس آن را بگويد: صد بلا از هر نوعش از او دفع مى گردد كه كمترين آنها پيسى (6) و جذام و شيطان و پادشاه است.
8491- 13- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنِ الصَّبَّاحِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَ لَا أُعَلِّمُکَ شَیْئاً یَقِی اللَّهُ بِهِ وَجْهَکَ مِنْ حَرِّ جَهَنَّمَ- قَالَ قُلْتُ: بَلَی قَالَ قُلْ بَعْدَ الْفَجْرِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ یَقِی اللَّهُ بِهَا وَجْهَکَ مِنْ حَرِّ جَهَنَّمَ.
******
ترجمه:
ام_ام صادق عليه السلام فرمود:آیا چیزی یادت بدهم تا خداوند چهره توراازگرمای جهنم حفظ کند ؟ عرض کردم بله فرمودند : بعد ازنمازصبح صد مرتبه بگواللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ خداوند چهره ات را ازگرمای جهنم حفظ خواهد کرد .
8492- 14- (6) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی
ص: 479
الْحَسَنِ النَّهْدِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ قَیْسِ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُرٍّ (1) قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً فِی دُبُرِ الْفَجْرِ لَمْ یَتْبَعْهُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ ذَنْبٌ وَ إِنْ رَغِمَ أَنْفُ الشَّیْطَانِ.
وَ فِی نُسْخَةٍ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ الْجَهْمِ الزَّیَّاتِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُرٍّ (2)
مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امير مومنان عليه السلام فرمود: هر كه سوره توحيد را يازده بار پس از نماز صبح تلاوت كند در آن روز مرتكب گناهي نشود هر چند بر خلاف ميل شيطان باشد.
8493- 15- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَهْلٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَجْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لَوْ عَمِلَ ذَلِکَ الْیَوْمَ أَکْثَرَ مِنْ سَبْعِینَ أَلْفَ ذَنْبٍ وَ مَنْ عَمِلَ أَکْثَرَ مِنْ سَبْعِینَ أَلْفَ ذَنْبٍ فَلَا خَیْرَ فِیهِ.
******
ترجمه:
جابر بن يزيد جعفى گويد:امام باقر عليه السّلام فرمود:هر كس بعد از نماز صبح هفتاد بار أستغفر اللّٰه. گويد خداوند او را بيامرزد هر چند در آن روز هفتاد هزار گناه كند،و هر كس بيش از هفتاد هزار گناه از او سر زند خيرى در او نخواهد بود .
8494- 16- (4) وَ فِی رِوَایَةٍ سَبْعِمِائَةِ ذَنْبٍ.
******
ترجمه:
درخصال درروایت دیگری هفتصد گناه ذکرشده
8495- 17- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ بَعْدَ صَلَاةِ الصُّبْحِ قَبْلَ
ص: 480
أَنْ یَتَکَلَّمَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- یُعِیدُهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ (وَ مَنْ قَالَهَا إِذَا صَلَّی الْمَغْرِبَ قَبْلَ أَنْ یَتَکَلَّمَ دَفَعَ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ) (1) أَهْوَنُهَا الْجُذَامُ وَ الْبَرَصُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ مِثْلَهُ (2) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی تَعْقِیبِ الْمَغْرِبِ (3) وَ فِی أَدْعِیَةِ الصَّبَاحِ وَ الْمَسَاءِ (4).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود:هر كس بعد از نماز صبح و قبل از آغاز سخن هفت مرتبه بگويد: « بسم اللّٰه الرحمن الرحيم،لا حول و لا قوّة الاّ باللّٰه العليّ العظيم. »خداوند هفتاد نوع بلا از انواع بلاها را از وى دفع مى كند،و هر كس آن را بعد از نماز مغرب قبل از سخن گفتن بگويد،خداوند هفتاد نوع بلا از انواع بلاها را از وى بگرداند،كه آسانترين آن بلاها جذام و پيسى است.
(5) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بَعْدَ صَلَاةِ الزَّوَالِ بِالْمَأْثُورِ
باب مستحب است دعا بعد ازنمازظهربوسیله دعاهای وارد شده .
8496- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ إِذَا فَرَغَ مِنَ الزَّوَالِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ بِکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَنِیُّ عَنِّی وَ بِیَ الْفَاقَةُ إِلَیْکَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ إِلَیْکَ أَقَلْتَنِی عَثْرَتِی وَ سَتَرْتَ عَلَیَّ ذُنُوبِی فَاقْضِ الْیَوْمَ حَاجَتِی وَ لَا تُعَذِّبْنِی بِقَبِیحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّی بَلْ عَفْوُکَ وَ جُودُکَ یَسَعُنِی قَالَ ثُمَّ یَخِرُّ سَاجِداً فَیَقُولُ یَا أَهْلَ التَّقْوَی یَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَرُّ یَا رَحِیمُ أَنْتَ أَبَرُّ بِی مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ مِنْ جَمِیعِ الْخَلَائِقِ
ص: 481
اقْلِبْنِی بِقَضَاءِ حَاجَتِی مُجَاباً دُعَائِی مَرْحُوماً صَوْتِی قَدْ کَشَفْتَ أَنْوَاعَ الْبَلَاءِ عَنِّی.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: امير مؤمنان عليه السّلام بعد از اتمام نماز ظهر اين دعا را مي خواند: خداوندا به تو تقرّب مى جويم به وسيله جود و كرمت، تقرّب مى جويم به سوي تو به حقّ محمد (كه بنده تو و رسول تو است) و تقرّب مي جويم به وسيله فرشتگان مقرّبت و پيغمبران مرسلت وبه خودت خدایا توازمن بی نیازی ومن به تو محتاجم خدایا توبی نیازی ومن فقیردرگاه توام گناهانم مرادربند کرده وتوگناهانم راپوشاندی پس امروزحاجتم رابرآوده کن ومرابخاطرزشتیهای که ازمن می دانی عذاب مکنبلکه بخشش وکرم تومرا فرا می گیرد حضرت درادامه به سجده افتاده ومی گفتند ای اهل تقوا ای اهل بخشش ای نیکوکارای بخشنده توبرای من ازپدر ومادرموهمه خلائق نیکوکارتری /اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ بِکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَنِیُّ عَنِّی وَ بِیَ الْفَاقَةُ إِلَیْکَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ إِلَیْکَ أَقَلْتَنِی عَثْرَتِی وَ سَتَرْتَ عَلَیَّ ذُنُوبِی فَاقْضِ الْیَوْمَ حَاجَتِی وَ لَا تُعَذِّبْنِی بِقَبِیحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّی بَلْ عَفْوُکَ وَ جُودُکَ یَسَعُنِی قَالَ ثُمَّ یَخِرُّ سَاجِداً فَیَقُولُ یَا أَهْلَ التَّقْوَی یَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَرُّ یَا رَحِیمُ أَنْتَ أَبَرُّ بِی مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ مِنْ جَمِیعِ الْخَلَائِقِ
(2) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِغْفَارِ بَعْدَ الْعَصْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً فَصَاعِداً وَ تِلَاوَةِ الْقَدْرِ عَشْراً
باب مستحب است بعد ازنمازعصرهفتاد باراستغفاروخواندن ده مرتبه سوره قدر
8497- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَخِیهِ سُفْیَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ بَعْدَ الْعَصْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذَلِکَ الْیَوْمَ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ فَلِأَبِیهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأَبِیهِ فَلِأُمِّهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأُمِّهِ فَلِأَخِیهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأَخِیهِ فَلِأُخْتِهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأُخْتِهِ فَلِلْأَقْرَبِ فَالْأَقْرَبِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:هر کس بعد از نماز عصر، هفتاد مرتبه استغفار کند و از خدا آمرزش طلبد، خدا در آن روز هفتصد گناه او را مى آمرزد، و اگر خودش گناهى نداشته باشد، گناه پدرش را مى آمرزد، و اگر پدرش هم گناهى نکرده باشد، گناه مادرش را مى آمرزد و چنانچه مادرش هم بى گناه باشد، گناه برادرش را مى بخشد و اگر برادرش هم گناهى نداشته باشد، خدا گناه خواهرش را مى بخشد و اگر براى خواهرش هم گناهى نباشد، گناه سایر اقوام و بستگانش را، هر کدام که نزدیکتر به او باشند و گناهى داشته باشند مى آمرزد.»
8498- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ بَعْدَ صَلَاةِ الْعَصْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:هر کس بعد از نماز عصر، هفتاد مرتبه استغفار کند و از خدا آمرزش طلبد، خدا در آن روز هفتصد گناه او را مى آمرزد،
وَ رَوَاهُمَا الْکَفْعَمِیُّ فِی مِصْبَاحِهِ أَیْضاً مُرْسَلَیْنِ (1).
******
ترجمه:
حضرت جواد علیه السلام : کسیکه بعدازنمازعصرده مرتبه سوره قدررابخواند مثل تمام اعمال خلائق(تاروزقیامت) وارد اعمال اومی شود
8500- 4- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الرَّزَّازِ عَنْ جَدِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْقَیْسِیِّ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَصِیلٍ (4) الصَّیْرَفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ فِی حَدِیثٍ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ لِرَجُلٍ إِذَا صَلَّیْتَ الْعَصْرَ فَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ سَبْعاً وَ سَبْعِینَ مَرَّةً یَحُطُّ عَنْکَ عَمَلَ سَبْعٍ وَ سَبْعِینَ سَنَةً قَالَ مَا لِی سَبْعٌ وَ سَبْعُونَ سَنَةً قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص فَاجْعَلْهَا لَکَ وَ لِأَبِیکَ قَالَ مَا لِی وَ لِأَبِی سَبْعٌ وَ سَبْعُونَ سَنَةً قَالَ اجْعَلْهَا لَکَ وَ لِأَبِیکَ وَ أُمِّکَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص مَا لِی وَ لِأَبِی وَ أُمِّی سَبْعٌ وَ سَبْعُونَ سَنَةً قَالَ اجْعَلْهَا لَکَ وَ لِأَبِیکَ وَ لِأُمِّکَ وَ لِقَرَابَتِکَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: روزی رسول اکرم صلی الله علیه وآله به مردی فرمودند : اگربعدازنمازعصرهفتادوهفت مرتبه استغفارکنی خداوند گناه هفتادوهفت سال تورا پاک می کند .مردگفت من هفتادوهفت سال عمرندارم حضرت فرمودند آنرا برای تووپدرت قرارمی دهند . مرد گفت من وپدرهم هفتادوهفت سال نداریم . حضرت فرمودند آنرا برای تووپدرومادرت قرارمی دهند . مرد گفت ای رسول خدا من وپدرومادرم هم هفتادوهفت سال عمرنداریم حضرت فرمودند : آنرا برای تووپدرومادرودیگراقوامت قرارمی دهند .
(5) 28 بَابُ نُبْذَةٍ مِمَّا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُزَادَ فِی تَعْقِیبِ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ
باب گلچینی ازآنچه که مستحب است درتعقیبات نمازمغرب وعشاء اضافه کرد .
8501- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنِ الصَّبَّاحِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ إِذَا صَلَّی الْمَغْرِبَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ لَا یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُهُ أُعْطِیَ خَیْراً کَثِیراً.
ص: 483
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ (1) وَ الشَّیْخُ (2) مُرْسَلًا.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: کسیکه بعد ازنمازمغرب سه مرتبه بگوید :الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ لَا یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُهُ /ستايش خداى را كه آنچه خواهد انجام دهد، و غير او آنچه را خواهد نمی تواند انجام دهد،خیرفراوانی به اوداده می شود .
8502- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ: تَقُولُ بَعْدَ (4) الْعِشَاءَیْنِ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مَقَادِیرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَقَادِیرُ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ مَقَادِیرُ النَّصْرِ وَ الْخِذْلَانِ وَ مَقَادِیرُ الْغِنَی وَ الْفَقْرِ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ فِی جَسَدِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی اللَّهُمَّ ادْرَأْ عَنِّی فَسَقَةَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ اجْعَلْ مُنْقَلَبِی إِلَی خَیْرٍ دَائِمٍ وَ نَعِیمٍ لَا یَزُولُ.
وَ
رَوَاهُ الشَّیْخُ (5) وَ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6) إِلَّا أَنَّهُمَا قَالا رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: تَقُولُ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ
******
ترجمه:
دریک روایت مرسل ازامام صادق عليه السلام نقل شده که فرمودند : بعدازنمازمغرب وعشاء بگو: اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مَقَادِیرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَقَادِیرُ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ مَقَادِیرُ النَّصْرِ وَ الْخِذْلَانِ وَ مَقَادِیرُ الْغِنَی وَ الْفَقْرِ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ فِی جَسَدِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی اللَّهُمَّ ادْرَأْ عَنِّی فَسَقَةَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ اجْعَلْ مُنْقَلَبِی إِلَی خَیْرٍ دَائِمٍ وَ نَعِیمٍ لَا یَزُولُ./يعنى: بار خدايا اندازه ها و ترتيب برنامه هاى شب و روز بدست تو است، و نيز مدّت اندازه هاى دنيا و آخرت، و اندازه هاى مرگ و زندگى، و اندازه هاى خورشید و ماه، و اندازه ها و مدّت پيروزى قومى و خوارى قومى ديگر، و همچنين اندازه هاى فقر و تنگدستى گروهى، و توانگرى گروهى، همگى به اراده و اختيار و قدرت تو است، بار خدايا شرّ فاسقان از جنّ و آدمى را از من دفع كن و عاقبت و بازگشتگاه مرا بخير هميشگى و نعمت جاودان قرار ده .
8503- 3- (7) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ وَ الْغَدَاةَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ مَنْ قَالَهَا لَمْ یُصِبْهُ جُذَامٌ وَ لَا بَرَصٌ وَ لَا جُنُونٌ وَ لَا سَبْعُونَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: بعد ازنمازمغرب و نمازصبح هفت مرتبه بگو:بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ همانا کسیکه آنرا بگوید گرفتاربیماری لک وپیسی ودیوانگی وهفتاد نوع ازانواع بلایا نخواهد شد .
8504- 4- (8) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ
ص: 484
فَأَمِرَّ یَدَکَ عَلَی جَبْهَتِکَ وَ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الْهَمَّ (1) وَ الْحَزَنَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
سعيد بن يسار گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: همين كه نماز مغرب را گزاردى، پس دست خود را به پيشانيت بكش و سه بار بگو: «بسم اللّٰه الذى لا اله الا هو عالم الغيب و الشهادة الرحمن الرحيم، اللهم اذهب عنى الهم و الغم و الحزن»./بنام خدائ که دانای پنهان وآشکارورحمان ورحیم است . خدایا دورکن ازمن غم وقصه وناراحتی را .
8505- 5- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُنْتُ کَثِیراً مَا أَشْتَکِی عَیْنِی فَشَکَوْتُ ذَلِکَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ أَ لَا أُعَلِّمُکَ دُعَاءً لِدُنْیَاکَ وَ آخِرَتِکَ وَ بَلَاغاً لِوَجَعِ عَیْنَیْکَ فَقُلْتُ بَلَی قَالَ تَقُولُ فِی دُبُرِ الْفَجْرِ وَ دُبُرِ الْمَغْرِبِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَةَ فِی دِینِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلَاصَ فِی عَمَلِی وَ السَّلَامَةَ فِی نَفْسِی وَ السَّعَةَ فِی رِزْقِی وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی.
وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (3).
******
ترجمه:
محمد جعفى از پدرش نقل مى كند كه من خيلى از اوقات از ناراحتى چشم شكايت داشتم تا اينكه موضوع را خدمت امام صادق عليه السلام عرض كردم. ايشان فرمود: آيا به تو ياد ندهم دعايى را براى حوائج دنيا و آخرت و براى برطرف شدن درد چشمت؟ گفتم: بله فرمود: بعد از نماز صبح و نماز مغرب اين دعا را بگو: اللهم انى اسئلك...؛ خداوندا! تو را به حقى كه محمد و آل محمد بر تو دارند قسم مى دهم كه بر محمد و آلش دورد فرستى و درچشم من نور، و در ديدن من بصيرت و التفات، و در قلب من يقين، و در عمل من اخلاص، و در نفسم سلامتى و در رزقم گشايش قرار دهى و تا زمانى كه زنده باشم، توفيق شكرگزارى هميشگى به من مرحمت فرمايى.
(4) 29 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْإِخْلَاصِ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً بَعْدَ کُلِّ فَرِیضَةٍ وَ بَسْطِ الْیَدَیْنِ وَ رَفْعِهِمَا إِلَی السَّمَاءِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ
باب مستحب است خواندن دوازده مرتبه سوره توحید بعد ازهرنمازوبازکردن دست وبالا بردن آنها بطرف آسمان وخواندن دعاهای وارد شده .
8506- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الدُّنْیَا وَقد تخلص من الذنوب کما یتخلص الذهب الذی لا کدر فیه، وَ لَا یَطْلُبَهُ أَحَدٌ بِمَظْلِمَةٍ فَلْیَقُلْ فِی دُبُرِ (الصَّلَوَاتِ
ص: 485
الْخَمْسِ) (1) نِسْبَةَ الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَبْسُطُ یَدَیْهِ فَیَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الْمُبَارَکِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ وَ سُلْطَانِکَ الْقَدِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- یَا وَاهِبَ الْعَطَایَا یَا مُطْلِقَ الْأُسَارَی یَا فَکَّاکَ (2) الرِّقَابِ مِنَ النَّارِ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ- وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنَ الدُّنْیَا آمِناً وَ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ سَالِماً وَ أَنْ تَجْعَلَ دُعَائِی أَوَّلَهُ فَلَاحاً وَ أَوْسَطَهُ نَجَاحاً وَ آخِرَهُ صَلَاحاً إِنَّکَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ- ثُمَّ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع هَذَا مِنَ الْمُخْتَارِ (3) مِمَّا عَلَّمَنِی رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَمَرَنِی أَنْ أُعَلِّمَهُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً مُرْسَلًا (4).
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام :هر کس دوست دارد از دنیا خارج شود در حالی که - شبیه طلایی که خالص باشد - از گناهان خلاص شده باشد، و هیچکس از او به خاطر ظلمی طلبکار نباشد [ظاهرا یعنی: هرکه می خواهد خداوند توفیقش دهد که هنگام مرگ، حق الناس و حق الله بر گردنش نباشد] بعد از نمازهای پنج گانه، نَسَبِ [= شناسنامه] خداوند عز و جل را بخواند:
دوازده مرتبه [سوره] قل هو الله أحد،
سپس دستانش را بگشاید و بگوید:[خدایا ! تو را به آن اسم نهان و در خزانه که طاهر و پاک و مبارک است سوگند می دهم و از تو به حق آن اسم عظیم و سلطنت همیشگی ات درخواست می کنم، ای بخشنده عطیه ها ! ای آزاد کننده اسیران! ای رها کننده گردن ها از آتش! بر محمد و آل محمد درود فرست و گردن مرا از آتش رها کن، و مرا از دنیا ایمن بیرون بر و سالم وارد بهشت کن؛ و دعایم، اولش را رستگاری، و میانه اش را به مطلوب رسیدن، و پایانش را صلاح قرار بده، که تنها تویی که داننده ی همه غیب هایی.]
سپس فرمود: این از آن اسراری است که رسول خدا ص به من آموخت و مرا دستور داد که آن را به حسن ع و حسین ع بیاموزم.
8507- 2- (5) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ نِسْبَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قَالَ فِی آخِرِهِ هَذَا مِنَ الْمُنْجِیَاتِ.
******
ترجمه:
اصبغ بن نباته ازامیرالمومنین علیه السلام مثل همین روایت را نقل کرده فقط اضافه کرده که منظوراز نسبه الله سوره توحید است ودرآخرهم فرموده این ازنجات دهنده هاست .
قَالَ: مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَدَعْ أَنْ یَقْرَأَ فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِنَّ مَنْ قَرَأَهَا جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ غَفَرَ لَهُ وَ لِوَالِدَیْهِ وَ مَا وَلَدَا.
وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ صَنْدَلٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ بِالْإِسْنَادِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
از امام صادق عليه السلام روايت شده، فرمود: «هر کس به خدا و روز جزا ايمان دارد، خواندن سوره ي توحيد را بعد از نمازهاي واجب خود ترک نکند، زيرا هر کس آن را بعد از نماز تلاوت کند، خداوند خير دنيا و آخرت را براي او فراهم مي آورد و خودش، پدر و مادرش و فرزندانش را مي آمرزد.»
8509- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ إِذَا فَرَغَ أَحَدُکُمْ مِنَ الصَّلَاةِ فَلْیَرْفَعْ یَدَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ لْیَنْصَبْ فِی الدُّعَاءِ فَقَالَ ابْنُ سَبَإٍ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- أَ لَیْسَ اللَّهُ فِی کُلِّ مَکَانٍ قَالَ بَلَی قَالَ فَلِمَ یَرْفَعُ یَدَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ فَقَالَ أَ مَا تَقْرَأُ وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ (4)- فَمِنْ أَیْنَ یُطْلَبُ الرِّزْقُ إِلَّا مِنْ مَوْضِعِهِ وَ مَوْضِعُ الرِّزْقِ وَ مَا وَعَدَ اللَّهُ السَّمَاءُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5)
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی (6)
ص: 487
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ (1).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه از اجدادشان روایت نموده است که امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمودند : هنگامیکه یکی از شما از نماز فارغ گردید، دستانش را به طرف آسمان بالا ببرد و در دعا کوشش نماید!
ابن سبأ گفت : ای امیرالمؤمنین! مگر اللَّه در هر مکانی نیست؟! فرمود : چرا! گفت : پس برای چه فرد دستانش را به طرف آسمان بلند می کند؟! امام فرمود : مگر این آیه را (در سورهٔ الذاریات آیه ی 22) قرائت نمی کنی که می فرماید : «و رزق شما و آنچه وعده داده شده اید در آسمان است»، پس رزق از کجا طلب می شود جز از مکان آن؟! و مکان رزق و آنچه اللَّه وعده داده است آسمان است!
(2) 30 بَابُ کَرَاهَةِ الْکَلَامِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ نَافِلَتِهَا وَ فِی أَثْنَاءِ النَّافِلَةِ
باب مکروه است حرف زدن بین نمازمغرب ونافله اش وهمینطوردربین نافله
8510- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَجَّاجٍ الْخَشَّابِ عَنْ أَبِی الْفَوَارِسِ قَالَ: نَهَانِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَنْ أَتَکَلَّمَ بَیْنَ الْأَرْبَعِ رَکَعَاتٍ الَّتِی بَعْدَ الْمَغْرِبِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
ابوالفوارس می گوید حضرت صادق علیه السلام مرا نهی کردند ازاینکه حرف بزنم بین چهاررکعت نمازی که بعد ازنمازمغرب خوانده می شود .
8511- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْعَلَاءِ الْخَفَّافِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: مَنْ صَلَّی الْمَغْرِبَ ثُمَّ عَقَّبَ وَ لَمْ یَتَکَلَّمْ حَتَّی یُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ کُتِبَتَا لَهُ فِی عِلِّیِّینَ فَإِنْ صَلَّی أَرْبَعاً کُتِبَتْ لَهُ حَجَّةٌ مَبْرُورَةٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6)
وَ رَوَاهُ فِی (ثَوَابِ الْأَعْمَالِ) (7) وَ فِی (الْمَجَالِسِ) (8) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 488
الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ أَبِی الْعَلَاءِ الْخَفَّافِ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ وَ نَوَافِلِهَا (1).
******
ترجمه:
از امام صادق عليه السلام روايت شده، فرمود: کسیکه نمازمغرب را بخواند ومشغول تعقیبات شود وحرفی نزند تادورکعت (نافله )را بخواند آن دورکعت برایش درعلیین نوشته می شود واگرچهاررکعت بخواند برایش(ثواب) یک حج مقبول نوشته می شود .
(2) 31 بَابُ جَوَازِ تَأْخِیرِ التَّعْقِیبِ وَ سَجْدَةِ الشُّکْرِ عَنْ نَوَافِلِ الْمَغْرِبِ وَ تَقْدِیمِهِمَا عَلَیْهَا وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ تَقْدِیمِهِمَا عَلَی النَّوَافِلِ
باب جایزاست تاخیرانداختن تعقیب وسجده شکرازنوافل مغرب و(هم)جلوانداختن تعقیب وسجده برنوافل و(ولی) مستحب است انتخاب جلوانداختن تعقیب وسجده برنوافل
8512- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَفْصٍ الْجَوْهَرِیِّ قَالَ: صَلَّی بِنَا أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ع صَلَاةَ الْمَغْرِبِ فَسَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ بَعْدَ السَّابِعَةِ فَقُلْتُ لَهُ کَانَ آبَاؤُکَ یَسْجُدُونَ بَعْدَ الثَّلَاثَةِ فَقَالَ مَا کَانَ أَحَدٌ مِنْ آبَائِی یَسْجُدُ إِلَّا بَعْدَ السَّبْعَةِ.
أَقُولُ: یُمْکِنُ أَنْ یُرَادَ مَنْ عَدَا أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع لِمَا یَأْتِی وَ أَنْ یَکُونَ التَّأْخِیرُ لِأَجْلِ الْإِخْفَاءِ تَقِیَّةً أَوْ لِبَیَانِ الْجَوَازِ.
******
ترجمه:
حفص جوهری می گوید : نمازمغرب را باحضرت امام هادی (علیه السّلام) خواندیم ایشان بعداز خواندن هفت رکعت (سه رکعت مغرب و چهار رکعت نافله آن) سجده شکرانجام دادند . من عرض کردم (تاجای که ماخبرداریم) پدران شما بعد ازسه رکعت(مغرب) سجده می کرده اند . حضرت فرمودند : هیچکدام ازپدرانم سجده شکر نمی گزاردند، مگر پس از هفت رکعت .
می گویم : ممکن است منظورغیرازحضرت کاظم علیه السّلام باشد بخاطرروایتی که بعدا می آید شاید هم این تاخیربخاطراین بوده که درآن زمان دیگرتقیه نبوده یا برای این بوده اعلام کنند تاخی جایز استر
8513- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ جَهْمِ بْنِ أَبِی جُهَیْمَةَ (5) قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع وَ قَدْ سَجَدَ بَعْدَ الثَّلَاثِ رَکَعَاتٍ مِنَ الْمَغْرِبِ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ رَأَیْتُکَ سَجَدْتَ
ص: 489
بَعْدَ الثَّلَاثِ قَالَ وَ رَأَیْتَنِی فَقُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَلَا تَدَعْهَا فَإِنَّ الدُّعَاءَ فِیهَا مُسْتَجَابٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَهْمِ بْنِ أَبِی جَهْمٍ مِثْلَهُ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ مِثْلَهُ (2) قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ الْأَوَّلُ عَلَی الْجَوَازِ.
******
ترجمه:
ابوجهیمه : حضرت کاظم علیه السلام رادیدم که بعد ازسه رکعت نمازمغرب سجده (شکر)کردند عرض کردم فدایتان شوم دیدم بعدازسه رکعت سجده کردید فرمودند توهم دیدی عرض کردم بله فرمودند : رها نکن (سجده دراین وقت) زیرا دعا درآن مستجاب است .
8514- 3- (3) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنْ سَجْدَةِ الشُّکْرِ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ فَإِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا ذَکَرَ أَنَّهَا بِدْعَةٌ فَهَلْ یَجُوزُ أَنْ یَسْجُدَهَا الرَّجُلُ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ وَ إِنْ جَازَ فَفِی صَلَاةِ الْمَغْرِبِ هِیَ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَوْ بَعْدَ الْأَرْبَعِ رَکَعَاتِ النَّافِلَةِ فَأَجَابَ ع سَجْدَةُ الشُّکْرِ مِنْ أَلْزَمِ السُّنَنِ وَ أَوْجَبِهَا وَ لَمْ یَقُلْ إِنَّ هَذِهِ السَّجْدَةَ بِدْعَةٌ إِلَّا مَنْ أَرَادَ أَنْ یُحْدِثَ فِی دِینِ اللَّهِ بِدْعَةً فَأَمَّا الْخَبَرُ الْمَرْوِیُّ فِیهَا بَعْدَ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَ الِاخْتِلَافُ فِی أَنَّهَا بَعْدَ الثَّلَاثِ أَوْ بَعْدَ الْأَرْبَعِ فَإِنَّ فَضْلَ الدُّعَاءِ وَ التَّسْبِیحِ بَعْدَ الْفَرَائِضِ عَلَی الدُّعَاءِ بَعْدَ النَّوَافِلِ کَفَضْلِ الْفَرَائِضِ عَلَی النَّوَافِلِ وَ السَّجْدَةُ دُعَاءٌ وَ تَسْبِیحٌ فَالْأَفْضَلُ أَنْ یَکُونَ بَعْدَ الْفَرْضِ وَ إِنْ جَعَلْتَ بَعْدَ النَّوَافِلِ أَیْضاً جَازَ.
******
ترجمه:
جَعْفَرٍحِمْیَرِیِّ : نامه ای نوشتم محضرصَاحِبِ الزَّمَانِ علیه السلام از سجده شکر پس از نماز واجب پرسیدم، زیرا برخی آن را بدعت می دانند. آیا به جا آوردن آن پس از نماز، جائز است؟ و اگر جائز است، در نماز مغرب، پس از سه رکعت واجب است، یا پس از چهار رکعت نافله آن؟
امام پاسخ داد: سجده شکر از ضروری ترین و لازم ترین سنتهاست و کسی این سجده را بدعت نخوانده مگر شخصی که خود قصد بدعتگذاری در دین را دارد. اما حدیث روایت شده مربوط به سجده شکر نماز مغرب که پس از سه رکعت است یا چهار رکعت، همانا برتری دعا و تسبیح پس از نماز واجب بر دعای پس از نافله، مانند برتری خود واجب بر نافله است، و سجده شکر، دعا و تسبیح است. از این رو، بهتر است پس از سه رکعت واجب انجام شود، و اگر پس از چهار رکعت نافله هم آورده شود، جایز است.
8515- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع أَنَّهُ لَمَّا تَزَوَّجَ بِنْتَ الْمَأْمُونِ وَ حَمَلَهَا قَاصِداً إِلَی الْمَدِینَةِ صَارَ إِلَی شَارِعِ بَابِ الْکُوفَةِ- وَ النَّاسُ مَعَهُ یُشَیِّعُونَهُ فَانْتَهَی إِلَی دَارِ الْمُسَیَّبِ عِنْدَ مَغِیبِ الشَّمْسِ فَنَزَلَ وَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ وَ کَانَ فِی صَحْنِهِ نَبِقَةٌ لَمْ تَحْمِلْ بَعْدُ فَدَعَا بِکُوزٍ
ص: 490
فِیهِ مَاءٌ فَتَوَضَّأَ فِی أَصْلِ النَّبِقَةِ وَ قَامَ فَصَلَّی بِالنَّاسِ صَلَاةَ الْمَغْرِبِ فَقَرَأَ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ- وَ قَرَأَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قَنَتَ قَبْلَ رُکُوعِهِ فِیهَا وَ صَلَّی الثَّالِثَةَ وَ تَشَهَّدَ وَ سَلَّمَ ثُمَّ جَلَسَ هُنَیْئَةً یَذْکُرُ اللَّهَ وَ قَامَ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُعَقِّبَ فَصَلَّی النَّوَافِلَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ وَ عَقَّبَ بَعْدَهَا وَ سَجَدَ سَجْدَتَیِ الشُّکْرِ ثُمَّ خَرَجَ فَلَمَّا انْتَهَی النَّاسُ إِلَی النَّبِقَةِ رَآهَا النَّاسُ وَ قَدْ حَمَلَتْ حَمْلًا جَنِیّاً (1) فَتَعَجَّبُوا مِنْ ذَلِکَ وَ أَکَلُوا مِنْهَا فَوَجَدُوهُ نَبِقاً حُلْواً لَا عَجَمَ (2) لَهُ فَوَدَّعُوهُ وَ مَضَی.
أَقُولُ: وَ فِی حَدِیثِ أَبِی الْعَلَاءِ الْخَفَّافِ دَلَالَةٌ عَلَی تَقْدِیمِ تَعْقِیبِ الْمَغْرِبِ عَلَی نَافِلَتِهَا وَ قَدْ تَقَدَّمَ (3) وَ تَقَدَّمَ أَیْضاً أَنَّ الدُّعَاءَ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَفْضَلُ مِنَ الدُّعَاءِ بَعْدَ النَّافِلَةِ (4).
******
ترجمه:
بعد ازآنکه حضرت جواد علیه السلام با دخترمامون ازدواج کرده برای رفتن به مدینه درحالیکه مردم ایشان رامشایعت می کردند نزدیک غروب به دارمسیب رسیدند وارد مسجد وکناردرخت عنابی که محصولی نداشت وضوگرفته وبامردم نمازخواندند دررکعت اول حمد وسوره نصرورکعت دوم حمد وتوحید راخواندندبعد ازنمازکمی نشسته بدون خواندن تعقیبات چهاررکعت نافله خوانده وسپس تعقیبات ودوسجده شکروازمصلی خارج شدند وقتی مردم به آن درخت عناب رسیدند باکمال تعجب دیدند عناب تازه درخت راپرکرده مردم شروع کردند به خوردن دیدند فوق العاده شیرین وبدون حسته است پس مردم خدا حافظی کرده ورفتند .
(5) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاضْطِجَاعِ بَعْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ
باب مستحب است بعد ازنمازصبح درحالیکه به پهلودرازکشیده دعاهای وارد شده را بخواند .
8516- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّا أَقُولُ: إِذَا اضْطَجَعْتُ عَلَی یَمِینِی بَعْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- اقْرَأِ الْخَمْسَ آیَاتٍ الَّتِی فِی آخِرِ آلِ عِمْرَانَ- إِلَی إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ وَ قُلِ اسْتَمْسَکْتُ بِعُرْوَةِ اللَّهِ الْوُثْقَی الَّتِی لَا انْفِصَامَ
ص: 491
لَهَا وَ اعْتَصَمْتُ بِحَبْلِ اللَّهِ الْمَتِینِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ- آمَنْتُ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ أَلْجَأْتُ ظَهْرِی إِلَی اللَّهِ فَوَّضْتُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْراً- حَسْبِیَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ اللَّهُمَّ مَنْ أَصْبَحَتْ حَاجَتُهُ إِلَی مَخْلُوقٍ فَإِنَّ حَاجَتِی وَ رَغْبَتِی إِلَیْکَ الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ الْحَمْدُ لِفَالِقِ الْإِصْبَاحِ ثَلَاثاً.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد گفته است: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «وقتی بعد از دو رکعت نافله فجر به پهلوی راست خود می خوابم، چه چیز بگویم»؟ فرمود: «پنج آیه از آیات آخر سوره آل عمران را تا إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ بخوان و بگو:اسْتَمْسَکْتُ بِعُرْوَةِ اللَّهِ الْوُثْقَی الَّتِی لَا انْفِصَامَ
لَهَا وَ اعْتَصَمْتُ بِحَبْلِ اللَّهِ الْمَتِینِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ- آمَنْتُ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ أَلْجَأْتُ ظَهْرِی إِلَی اللَّهِ فَوَّضْتُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْراً- حَسْبِیَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ اللَّهُمَّ مَنْ أَصْبَحَتْ حَاجَتُهُ إِلَی مَخْلُوقٍ فَإِنَّ حَاجَتِی وَ رَغْبَتِی إِلَیْکَ الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ الْحَمْدُ لِفَالِقِ الْإِصْبَاحِ ثَلَاثاً./به ریسمان محکم خداوند که گسستی ندارد چنگ زده ام، و به حبل محکم و قوی خداوند دست انداخته ام، و از شر فاسقان عرب و عجم به خدا پناه می برم. به خدا ایمان آوردم، و به خدا توکّل کردم، و به خدا تکیه دادم، و امورم را به خدا واگذار نمودم، وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرا. خدا مرا بس است و نیکو حمایتگری است. خدایا! هر کس شب را به صبح رسانده و حاجتش به سوی مخلوقات است، پس حاجت و رغبت من به سوی توست. سپاس مخصوص خداوند صبح است، سپاس مخصوص خداوند شکافنده صبح است. و سه مرتبه این ذکر را بگو».
(2) 33 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی بَدَلَ الضَّجْعَةِ بَعْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ السُّجُودُ وَ الْقِیَامُ وَ الْقُعُودُ وَ الْکَلَامُ فَإِنْ نَسِیَ ذَلِکَ حَتَّی شَرَعَ فِی الْإِقَامَةِ لَمْ یَرْجِعْ بَلْ یُجْزِی السَّلَامُ
باب می توان بجای ضجعه که بعد ازنافله صبح انجام می شود سجده یا قیام وقعود انجام داد واگرآنراهم فراموش کرد ودرحال گفتن اقامه متوجه شد نباید برگردد
8517- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ الرِّضَا ع فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ صَلَاةَ اللَّیْلِ فَلَمَّا فَرَغَ جَعَلَ مَکَانَ الضَّجْعَةِ سَجْدَةً.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
ابوالبلاد : نمازشب را کنارحضرت رضا علیه السلام درمسجد الحرام خواندم ایشان بجای ضجعه (به گ
پهلودرازکشیدن ودعا خواندن)سجده کردند .
8518- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِیکَ مِنَ الِاضْطِجَاعِ بَعْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ الْقِیَامُ وَ الْقُعُودُ وَ الْکَلَامُ بَعْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : بجای اضطجاع می توان قیام وقعود کرد یا حرف زد .
ص: 492
8519- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ أَبِی قَتَادَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یَضْطَجِعَ عَلَی یَمِینِهِ بَعْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ فَذَکَرَ حِینَ أَخَذَ فِی الْإِقَامَةِ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یُقِیمُ وَ یُصَلِّی وَ یَدَعُ ذَلِکَ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (2).
******
ترجمه:
علی بن جعفر: ازحضرت کاظم سوال کردم کسی بعد ازدورکعت (نافله) صبح اضطجاع را فراموش کرد ودرحال گفتن اقامه متوجه شد چکارکند ؟ فرمودند : اقامه را ادامه داده ونمازرابخواند اشکالی ندارد .
8520- 4- (3) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَتَکَلَّمَ إِذَا سَلَّمَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ قَبْلَ الْفَجْرِ قَبْلَ أَنْ یَضْطَجِعَ عَلَی یَمِینِهِ قَالَ نَعَمْ (4).
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
مثل همین روایت راعلی بن جعفرنقل کرده با اضافه اینکه ازحضرت سوال کردم آیا شخص نمازگذار بعد ازدورکعت نافله صبح وقبل ازاصطجاع می تواند حرف بزند ؟ فرمودند : بله
8521- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْ خِفْتَ الشُّهْرَةَ فِی التُّکَأَةِ فَقَدْ یُجْزِیکَ أَنْ تَضَعَ یَدَکَ عَلَی الْأَرْضِ وَ لَا تَضْطَجِعْ وَ أَوْمَأَ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِهِ مِنْ کَفِّهِ الْیُمْنَی فَوَضَعَهَا فِی الْأَرْضِ قَلِیلًا- وَ حَکَی أَبُو جَعْفَرٍ ع ذَلِکَ.
******
ترجمه:
عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ :حضرت صادق علیه السلام فرمودند : اگرازانگشت نما شدن می ترسی بجای اضطجاع کافی است که دست راست خودرا روی زمین بگذاری درحالیکه انگشت دست را ازهم بازکرده وکمی بطرف راست تمایل پیدا کن اینرا ازحضرت باقرعلیه السلام حکایت کرده اند .
8522- 6- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: افْصِلْ بَیْنَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ وَ بَیْنَ الْغَدَاةِ بِاضْطِجَاعٍ وَ یُجْزِیکَ التَّسْلِیمُ فَقَدْ قَالَ الصَّادِقُ ع- أَیُ
ص: 493
قَطْعٍ أَقْطَعُ مِنَ السَّلَامِ وَ فِی نُسْخَةٍ التَّسْلِیمِ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام :جداکن بین دورکعت نافله صبح ونمازصبح با اصطجاع وهمین سلام(نمازنافله)کفایت می کند ولزا حضرت صادق علیه السلام فرمودند : چه چیزی کننده تراز سلام وجود دارد .
8523- 7- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ قَالَ: صَلَّی أَبُو الْحَسَنِ الْأَوَّلُ ع صَلَاةَ اللَّیْلِ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ- وَ أَنَا خَلْفَهُ فَصَلَّی الثَّمَانَ وَ أَوْتَرَ وَ صَلَّی الرَّکْعَتَیْنِ ثُمَّ جَعَلَ مَکَانَ الضَّجْعَةِ سَجْدَةً.
******
ترجمه:
ابوالبلاد : حضرت هادی علیه السلام درمسجد الحرام نمازشب می خواندند منهم پشت سرشان بودم هشت رکعت نمازوبعد ازآن وتر(دورکعت شفع) ووتررا خواندند وبعد دورکعت (نافله صبح )وبعد بجای ضجعه سجده انجام دادند .
(2) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ التَّسْبِیحِ وَ الِاسْتِغْفَارِ مِائَةً مِائَةً وَ قِرَاءَةِ الْإِخْلَاصِ أَرْبَعِینَ مَرَّةً أَوْ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ مَرَّةً أَوْ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً بَیْنَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ وَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ مَعَ سَعَةِ الْوَقْتِ
مستحب است درصورت وسعت وقت بین نافله صبح ونمازش صلوات تسبیح واستغفارصدمرتبه /خواندن سوره توحید چهل یا بیت ویک یا یازده مرتبه .
8524- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ بَیْنَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ وَ رَکْعَتَیِ الْغَدَاةِ وَقَی اللَّهُ وَجْهَهُ حَرَّ النَّارِ وَ مَنْ قَالَ مِائَةَ مَرَّةٍ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ (4) وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ خداوند برایش خانه ای دربهشت بنا می کند وهرکس بیست ویک مرتبه سوره توحید رابخواندخداوند برایش دربهشت خانه ای بنا می کند . واگرچهل مرتبه بخواند همه گناهانش بخشیده می شود .
8525- 2- (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع مَنْ صَلَّی الْفَجْرَ ثُمَّ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً لَمْ یَتْبَعْهُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ ذَنْبٌ وَ إِنْ رَغِمَ أَنْفُ الشَّیْطَانِ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : فرمودند: كسى كه پس از نماز صبح يازده بار ((قل هو الله احد)) بخواند، درآن روز گناهى از او سر نمى زند، گرچه شيطان خوار شود (يعنى شيطان هر چه تلاش كند، نتواند انسان را به گناه بكشاند، و بدين ترتيب خوار شود.
ص: 494
(1) 35 بَابُ کَرَاهَةِ النَّوْمِ بَیْنَ صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ الْفَجْرِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهِ
باب کراهت دارد خوابیدن بین نمازشب ونمازصبح ولی حرام نیست .
8526- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْمَرْوَزِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الْأَخِیرُ ع إِیَّاکَ وَ النَّوْمَ بَیْنَ صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ الْفَجْرِ وَ لَکِنْ ضَجْعَةً بِلَا نَوْمٍ فَإِنَّ صَاحِبَهُ لَا یُحْمَدُ عَلَی مَا قَدَّمَ مِنْ صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
امام هادی علیه السلام فرمود: مبادا در وقت بین نماز شب و نماز صبح بخوابی، بلکه بر پهلو - بدون آن که خوابت ببرد - دراز بکش، زیرا نمازهای پیشین کسی که در آن وقت می خوابد ستوده نیست.
8527- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَبْدِ اللَّهِ ابْنَیْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّمَا عَلَی أَحَدِکُمْ إِذَا انْتَصَفَ اللَّیْلُ أَنْ یَقُومَ فَیُصَلِّیَ صَلَاتَهُ جُمْلَةً وَاحِدَةً ثَلَاثَ عَشْرَةَ رَکْعَةً ثُمَّ إِنْ شَاءَ جَلَسَ فَدَعَا وَ إِنْ شَاءَ نَامَ وَ إِنْ شَاءَ ذَهَبَ حَیْثُ شَاءَ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (4) أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ وَ مَا سَبَقَ عَلَی الْکَرَاهَةِ فَلَا مُنَافَاةَ ذَکَرَهُ الشَّیْخُ (5) وَ غَیْرُهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : هرکدام ازشما باید وقتی نیمه شب شد سیزده رکعت نماز را یکجا بخواند بعد ازآن اگرخواست بنشیند ودعا بخواند یا بخوابد یا سراغ هرکاری خواست برود .
ص: 495
(1) 36 بَابُ کَرَاهَةِ النَّوْمِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ وَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهِ وَ اسْتِحْبَابِ الِاشْتِغَالِ حِینَئِذٍ بِالْعِبَادَةِ وَ الدُّعَاءِ
باب مکروه است خوابیدن بین طلوع فجرتا طلوع خورشید اما حرام نیست ومستحب است دراین فرصت مشغول عبادت ودعا باشد .
8528- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النَّوْمِ بَعْدَ الْغَدَاةِ فَقَالَ إِنَّ الرِّزْقَ یُبْسَطُ تِلْکَ السَّاعَةَ فَأَنَا أَکْرَهُ أَنْ یَنَامَ الرَّجُلُ تِلْکَ السَّاعَةَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازیکی ازدوامام علیهما السلام سوال کردم ازخوابیدن بعد ازنمازصبح فرمودند : رزق دراین ساعت توزیع می شود ومن اکراه دارم کسی دراین زمان خواب باشد .
8529- 2- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع نَوْمُ الْغَدَاةِ شُؤْمٌ یَحْرِمُ الرِّزْقَ وَ یُصَفِّرُ اللَّوْنَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : خواب صبح شوم است باعث محرومیت ازرزق می شود ورنگ (جهره) را زرد می کند .
8530- 3- (5) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع نَوْمَةُ الْغَدَاةِ مَشْئُومَةٌ تَطْرُدُ الرِّزْقَ وَ تُصَفِّرُ اللَّوْنَ وَ تُقَبِّحُهُ وَ تُغَیِّرُهُ وَ هُوَ نَوْمُ کُلِّ مَشُومٍ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُقَسِّمُ الْأَرْزَاقَ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِیَّاکُمْ وَ تِلْکَ النَّوْمَةَ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : خواب بین الطلوعین شؤم است، رزق را دور می کند و رنگ را زرد و زشت می کند و آن را تغییر می دهد و آن خواب هر فرد منحوس است، همانا اللَّهِ تعالي ارزاق را مابین طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم می کند، پس از آن خواب پرهیز نمایید!
8531- 4- (6) قَالَ: وَ کَانَ الْمَنُّ وَ السَّلْوَی یُنْزَلُ عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَمَنْ نَامَ تِلْکَ السَّاعَةَ لَمْ یُنْزَلْ نَصِیبُهُ وَ کَانَ إِذَا انْتَبَهَ فَلَا یَرَی نَصِیبَهُ احْتَاجَ إِلَی السُّؤَالِ وَ الطَّلَبِ.
******
ترجمه:
حضرت فرمودند :من وسلوی ما بین طلوع فجرتا طلئع خورشید نازل می شد کسیکه خواب بود سهمیه ای برایش نازل نمی شد وقتی بیدارمی شد سهمی نداشت پس باید درخواست وطلب می کرد .
8532- 5- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَ
ص: 496
إِبْلِیسَ إِنَّمَا یَبُثُّ جُنُودَ اللَّیْلِ مِنْ حِینِ تَغِیبُ الشَّمْسُ إِلَی مَغِیبِ الشَّفَقِ وَ یَبُثُّ جُنُودَ النَّهَارِ مِنْ حِینِ یَطْلُعُ الْفَجْرُ إِلَی مَطْلَعِ الشَّمْسِ وَ ذَکَرَ أَنَّ نَبِیَّ اللَّهِ ع کَانَ یَقُولُ أَکْثِرُوا ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی هَاتَیْنِ السَّاعَتَیْنِ وَ تَعَوَّذُوا بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ شَرِّ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ وَ عَوِّذُوا صِغَارَکُمْ فِی هَاتَیْنِ السَّاعَتَیْنِ فَإِنَّهُمَا سَاعَتَا غَفْلَةٍ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «همانا ابلیس لشكرهاى شب خود را از هنگام فرو رفتن آفتاب تا ناپدید شدن سرخى شفق بسیج كرده و به اطراف و اكناف، می فرستد و پراکنده می کند و نیز لشكرهاى روز خود را از هنگام دمیدن صبح تا طلوع خورشید می فرستد و پخش می کند (تا بندگان را در این دو وقت با فضیلت از عبادت و اعمال خیر مشغول و بخواب وادارند).
و نیز فرمود كه پیامبر خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) می فرمود: در این دو ساعت ذكر خداوند عزّوجلّ بسیار كنید و بخدا پناه برید از شرّ ابلیس و لشكریانش و كودكان خود را در این دو وقت تعویذ كنید (یعنی برای سلامتی آنان دعا کنید) با دعاها، كه آن دو ساعت وقت بى خبرى و غافل شدن است (و شیطان بندگان را از یاد خدا غافل می سازد)
8533- 6- (1) قَالَ وَ قَالَ الرِّضَا (2) ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً (3)- قَالَ الْمَلَائِکَةُ تُقَسِّمُ أَرْزَاقَ بَنَی آدَمَ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَمَنْ نَامَ فِیمَا بَیْنَهُمَا نَامَ عَنْ رِزْقِهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ مُرْسَلًا (4)
وَ کَذَا الْحَدِیثَانِ قَبْلَ حَدِیثِ جَابِرٍ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد گفتار اللَّهِ تعالي (در سوره ذاریات آیه 4) که می فرماید : «فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا»، ملائکه ارزاق بندگان را مابین طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم می کنند، پس کسی که مابين طلوع فجر تا طلوع خورشید خواب باشد، از رزق خویش به خواب رفته است!
8534- 7- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی الْحُسَیْنِ الْفَارِسِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا عَجَّتِ الْأَرْضُ إِلَی رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ کَعَجِیجِهَا مِنْ ثَلَاثَةٍ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ یُسْفَکُ عَلَیْهَا أَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًا أَوِ النَّوْمِ عَلَیْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمودند : زمین به سوی پروردگار عَزَّ وَ جَلَّ خود مانند ناله اش از سه چیز ناله نکرده است : از خون حرامی که بر روی آن ریخته شود یا غسل کردن از زنا یا خواب بر روی آن قبل از طلوع خورشید!
8535- 8- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: أَرْسَلَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع فِی حَاجَةٍ فَدَخَلْتُ عَلَیْهِ فَقَالَ انْصَرِفْ فَإِذَا کَانَ غَداً فَتَعَالَ وَ لَا تَجِئْ إِلَّا بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّی أَنَامُ إِذَا صَلَّیْتُ الْفَجْرَ.
ص: 497
أَقُولُ: یَأْتِی وَجْهُهُ (1).
******
ترجمه:
ابو الحسن الرضا (ع) در پى من فرستاد و چون شرفياب
شدم فرمود: اينك برگرد و فردا صبح بيا كه با تو كارى دارم. اما قبل از طلوع خورشيد ميا كه من بعد از نماز صبح مى خوابم.
8536- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ سَالِمٍ أَبِی (3) خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ وَ أَنَا أَسْمَعَ فَقَالَ إِنِّی أُصَلِّی الْفَجْرَ ثُمَّ أَذْکُرُ اللَّهَ بِکُلِّ مَا أُرِیدُ أَنْ أَذْکُرَهُ مِمَّا یَجِبُ عَلَیَّ فَأُرِیدُ أَنْ أَضَعَ جَنْبِی فَأَنَامَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَأَکْرَهُ ذَلِکَ قَالَ وَ لِمَ قَالَ أَکْرَهُ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنْ غَیْرِ مَطْلَعِهَا (4) قَالَ لَیْسَ بِذَلِکَ خَفَاءٌ انْظُرْ مِنْ حَیْثُ یَطْلُعُ الْفَجْرُ فَمِنْ ثَمَّ تَطْلُعُ الشَّمْسُ لَیْسَ عَلَیْکَ مِنْ حَرَجٍ أَنْ تَنَامَ إِذَا کُنْتَ قَدْ ذَکَرْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ وَ مَا تَقَدَّمَ عَلَی الْکَرَاهَةِ فَلَا مُنَافَاةَ ذَکَرَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ.
******
ترجمه:
سالم بن ابی خدیجه می گوید: «شنیدم شخصى از امام صادق(علیه السلام) پرسید: من پس از نماز صبح ذکر خدا را می گویم، هر ذکر و دعایی که می خواهم انجام می دهم آنگاه مایلم پیش از طلوع آفتاب کمی بخوابم، ولى از این کار ناراحتم!(چاره چیست؟) امام(علیه السلام) از علت آن پرسید، و آن مرد ادامه داد: ناراحتم از اینکه خورشید از غیر مشرق طلوع کند. (قیامت برپا شود و یا وقت ظهور برسد!) امام فرمود: این چیز پوشیده اى نیست! از همان جایى که فجر طلوع می کند، خورشید هم طلوع می کند! هنگامى که ذکر خدا را گفتى، بر تو باکى نیست که بخوابى».
8537- 10- (5) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً (6)- قَالَ قُلْتُ: مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ مِائَتَیْ مَرَّةٍ کَثِیرٌ هُوَ قَالَ نَعَمْ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ النَّوْمِ بَعْدَ الْغَدَاةِ قَالَ لَا حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر در کتابش از برادرش امام کاظم (روایت می کند که از او پیرامون تفسیر آیه ی اذْکُرُوا اللهَ ذِکْرًا کَثِیرًا پرسیدم و گفتم: «کسی که دویست بار ذکر خداوند بگوید، آیا این مقدار از مصادیق ذِکْرًا کَثِیرًا (ذکر بسیار) است»؟ حضرت پاسخ داد: «آری». از خواب بعد از نماز صبح پرسیدم. فرمود: «نه، نخوابد تا وقتی که خورشید طلوع کند».
8538- 11- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ
ص: 498
مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ زِیَادٍ الْمِیثَمِیِّ عَنْ فُلَیْحٍ (1) عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّی أَکْرَهُهَا لَکَ إِنَّ اللَّهَ یُقَسِّمُ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ عَلَی أَیْدِینَا یُجْرِیهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْجُلُوسِ بَعْدَ الصُّبْحِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ (2).
******
ترجمه:
ابوحمزه گوید: نزد امام سجّاد علیه السلام بودم فرمود:ای ابوحمزه! هرگز قبل از طلوع آفتاب نخواب. زیرا من آن را برای تو خوب نمی دانم، چون خداوند در آن وقت، روزی های بندگان را تقسیم می کند و بر دستان ما جاری می کند (در اختیار ما قرار می دهد)».
(3) 37 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یَعْمَلَ مَنْ رَأَی فِی مَنَامِهِ مَا یَکْرَهُ
باب کاری که وقتی شخص خواب بد می بیند مستحب است انجام بدهد
8539- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَأَی الرَّجُلُ مَا یَکْرَهُ فِی مَنَامِهِ فَلْیَتَحَوَّلْ عَنْ شِقِّهِ الَّذِی کَانَ عَلَیْهِ نَائِماً وَ لْیَقُلْ إِنَّمَا النَّجْوی (5) مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَیْسَ بِضارِّهِمْ شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ (6) ثُمَّ لْیَقُلْ عُذْتُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَةُ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- اگر شخصی در خوابش چیزی را ببیند که از آن اکراه دارد، باید به طرف دیگری بخوابد و بگوید: إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطَانِ لیَحْزُنَ الذِینَ آمَنُوا و لیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلا بِإِذْنِ اللهِ، پس بگوید: [از شرّ آنچه دیدم و از شر شیطان رانده شده به آنچه ملائکه مقرّب خدا و ابنیای مرسل و بندگان صالحش پناه می جویند پناه می برم].
ص: 499
8540- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ مَنْصُورٍ الْعُبَیْدِیِّ (2) عَنْ أَبِی الْوَرْدِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِفَاطِمَةَ ع فِی رُؤْیَاهَا الَّتِی رَأَتْهَا قُولِی أَعُوذُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَةُ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ فِی لَیْلَتِی هَذِهِ أَنْ یُصِیبَنِی مِنْهُ سُوءٌ أَوْ شَیْ ءٌ أَکْرَهُهُ- ثُمَّ اتْفُلِی (3) عَنْ یَسَارِکِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به فاطمه (سلام الله علیها) در مورد خوابی که دیده بود، فرمود: «بگو: از شرّ خوابی که امشب دیده ام به آنچه که فرشتگان مقرّب خدا و پیامبران مرسل و بندگان صالح او پناه بردند، پناه می برم که مبادا گزندی از آن به من برسد یا دچار چیزی شوم که برایم خوشایند نیست. سپس سه بار به طرف چپ خود، آب دهان بینداز».
(4) 38 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِانْصِرَافِ مِنَ الصَّلَاةِ عَنِ الْیَمِینِ
باب مستحب است درسلام دادن ازسمت راست سبلم بدهد .
8541- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا انْصَرَفْتَ مِنَ الصَّلَاةِ فَانْصَرِفْ عَنْ یَمِینِکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام :وقیی نمازت تمام شد درسلام دادن ازسمت راست شروع کنی .
8542- 2- (6) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (7) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا انْفَتَلْتَ مِنَ الصَّلَاةِ فَانْفَتِلْ عَنْ یَمِینِکَ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام وقتی نمازت تمام شد ازسمت راست شروع کن به سلام دادن .
8543- 3- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْصَرَفْتَ عَنِ الصَّلَاةِ فَانْصَرِفْ عَنْ یَمِینِکَ.
ص: 500
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام وقتی نمازت تمام شد ازسمت راست شروع کن به سلام دادن .
8544- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: أَتَی أَعْرَابِیٌّ إِلَی النَّبِیِّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی کُنْتُ ذَکُوراً وَ إِنِّی صِرْتُ نَسِیّاً فَقَالَ أَ کُنْتَ تَقِیلُ (4) قَالَ نَعَمْ قَالَ وَ تَرَکْتَ ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ قَالَ عُدْ فَعَادَ فَرَجَعَ إِلَیْهِ ذِهْنُهُ.
******
ترجمه:
شیخ صدوق گوید : یک أعرابی نزد رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله امد و گفت : ای رسول اللَّه! من حافظه دار بودم و فراموشکار شده ام! حضرت فرمودند : آیا قبلاً خواب قیلوله می رفتی؟ او گفت : بله! و آن را ترک کردم! حضرت فرمودند : به خواب قیلوله رفتن برگرد، پس او برگشت و ذهن و هوش به او بازگشت!
8545- 2- (5) قَالَ وَ رُوِیَ قِیلُوا فَإِنَّ اللَّهَ یُطْعِمُ الصَّائِمَ فِی مَنَامِهِ وَ یَسْقِیهِ.
******
ترجمه:
وفرمودند : خواب قیلوله بروید زیرا درآنوقت خداوند شخص روزه داررا آب وغذا می دهد .
8546- 3- (6) قَالَ وَ رُوِیَ قِیلُوا فَإِنَّ الشَّیَاطِینَ لَا تَقِیلُ.
******
ترجمه:
روایت شده : قیلوله کنید همانا شيطان قیلوله نمی کند» اما بايد ما خالفت آنرا تماييم .
8547- 4- (7) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّ أَعْرَابِیّاً أَتَاهُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی کُنْتُ رَجُلًا ذَکُوراً فَصِرْتُ مِنْسَاءً (8)- فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص لَعَلَّکَ اعْتَدْتَ الْقَائِلَةَ فَتَرَکْتَهَا قَالَ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- فَعُدْ یَرْجِعْ إِلَیْکَ حِفْظُکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
ص: 501
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
شیخ صدوق گوید : یک أعرابی نزد رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله امد و گفت : ای رسول اللَّه! من حافظه دار بودم و فراموشکار شده ام! حضرت فرمودند :شاید قبلاً خواب قیلوله می رفتی وحالا آنرا ترک کرده ای ؟ او گفت : بله! و آن را ترک کردم! حضرت فرمودند : به خواب قیلوله رفتن برگرد، انشاء الله ذهنت برمی گردد .
(2) 40 بَابُ کَیْفِیَّةِ النَّوْمِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ
باب چگونگی خواب وبعضی ازاحکام آن .
8548- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی مُحَمَّدٍ ع إِلَی أَنْ قَالَ فَقُلْتُ یَا سَیِّدِی رُوِیَ لَنَا عَنْ آبَائِکَ- أَنَّ نَوْمَ الْأَنْبِیَاءِ عَلَی أَقْفِیَتِهِمْ وَ نَوْمَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی أَیْمَانِهِمْ وَ نَوْمَ الْمُنَافِقِینَ عَلَی شَمَائِلِهِمْ وَ نَوْمَ الشَّیَاطِینِ عَلَی وُجُوهِهِمْ فَقَالَ ع کَذَلِکَ هُوَ فَقُلْتُ یَا سَیِّدِی إِنِّی أَجْهَدُ أَنْ أَنَامَ عَلَی یَمِینِی فَمَا یُمْکِنُنِی وَ لَا یَأْخُذُنِی النَّوْمُ عَلَیْهَا فَسَکَتَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ یَا أَحْمَدُ ادْنُ مِنِّی فَدَنَوْتُ مِنْهُ فَقَالَ أَدْخِلْ یَدَکَ تَحْتَ ثِیَابِکَ فَأَدْخَلْتُهَا فَأَخْرَجَ یَدَهُ مِنْ تَحْتِ ثِیَابِهِ وَ أَدْخَلَهَا تَحْتَ ثِیَابِی فَمَسَحَ بِیَدِهِ الْیُمْنَی عَلَی جَانِبِی الْأَیْسَرِ وَ بِیَدِهِ الْیُسْرَی عَلَی جَانِبِی الْأَیْمَنِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ أَحْمَدُ فَمَا أَقْدِرُ أَنْ أَنَامَ عَلَی یَسَارِی مُنْذُ فَعَلَ ذَلِکَ بِی ع وَ مَا یَأْخُذُنِی نَوْمٌ عَلَیْهَا أَصْلًا.
******
ترجمه:
گفتم :ای آقای من، از اجداد شما برای ما روایت شده است که خوابیدن انبیاء بر پشت است و خواب مؤمنین بر دست راست و خوابیدن منافقین بر دست چپ آنها و خواب شیاطین بر روی صورتشان است امام فرمود :بله همین طور است. گفتم :ای آقای من، همانا من کوشش می کنم که بر دست راستم بخوابم ولی برایم ممکن نمی شود و بر روی دست راست خوابم نمی برد. امام مدت زمانی ساکت شدند سپس فرمودند :ای احمد، نزدیک من بیا، من به او نزدیک شدم. فرمود:دستت را به زیر لباست داخل کن. پس من داخل کردم، آن حضرت دستانش را از زیر لباسش خارج کرد و در زیر لباس من داخل نمود و با دست راستش بر طرف چپ من و با دست چپش بر طرف راست من سه بار دست کشید. احمد گوید: از وقتی که امام با من چنین نمود نمی توانم بر دست چپ بخوابم و اصلا بر دست چپ خوابم نمی برد.
8549- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ رُبَّمَا رَأَیْتُ الرُّؤْیَا فَأُعَبِّرُهَا وَ الرُّؤْیَا عَلَی مَا تُعَبَّرُ.
******
ترجمه:
از معمر بن خلاد گويد شنيدم ابو الحسن(عليه السّلام)(امام كاظم)ميفرمود بسا كه من خوابى بينم و خودم آن را تعبير كنم و خواب هر طور تعبير شود محقق مى گردد(يعنى كسى كه اهل تعبير خوابست و خوابى را تعبير كند موافق تعبير او واقع مى شود و تعبير او درست در مى آيد و علم تعبير درست مخصوص پيمبران و امامانست).
8550- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ الرُّؤْیَا عَلَی مَا تُعَبَّرُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت هادی علیه السلام : خواب هر طور تعبير شود محقق مى گردد
ص: 502
8551- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الْبَاقِرُ ع النَّوْمُ أَوَّلَ النَّهَارِ خُرْقٌ وَ الْقَائِلَةُ نِعْمَةٌ وَ النَّوْمُ بَعْدَ الْعَصْرِ حُمْقٌ وَ النَّوْمُ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ یَحْرِمُ الرِّزْقَ.
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام فرمود: خواب اوّلِ روز نادان_ى است، وخواب نزديك ظهر نعمت است، وخواب بعد از عصر حماقت است، وخواب بين مغرب و عشاء باعث محروميت از روزى مى شود.
8552- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ النَّوْمُ أَرْبَعَةٌ نَوْمُ الْأَنْبِیَاءِ عَلَی أَقْفِیَتِهِمْ وَ نَوْمُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی أَیْمَانِهِمْ وَ نَوْمُ الْکُفَّارِ وَ الْمُنَافِقِینَ عَلَی یَسَارِهِمْ وَ نَوْمُ الشَّیَاطِینِ عَلَی وُجُوهِهِمْ.
-
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ:- عَلَی أَقْفِیَتِهِمْ لِمُنَاجَاةِ الْوَحْیِ (3)
******
ترجمه:
ازجمله وصایای رسول اکرم صلی الله علیه وآله به حضرت علی علیه السلام یاعلی خواب بر چهار وجه است :
انبیاء بر پشت خود می خوابند،/ و مؤمن بر طرف راستش می خوابد ./کفارومنافقین برطرف چپ می خوابند ./وخواب شیاطین برروی صورتشان (وارونه) است
8553- 6- (4) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ رَأَیْتُمُوهُ نَائِماً عَلَی وَجْهِهِ فَأَنْبِهُوهُ.
******
ترجمه:
وحضرت فرمودند : اگردیدید کسی برصورت (وارونه) خوابیده اورا بیدارکنید .
8554- 7- (5) قَالَ وَ قَالَ ع ثَلَاثٌ فِیهِنَّ الْمَقْتُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَوْمٌ مِنْ غَیْرِ سَهَرٍ وَ ضَحِکٌ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ وَ أَکْلٌ عَلَی الشِّبَعِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : سه چيز است كه خداوند عزّ و جلّ از آنها نفرت دارد : خوابيدنِ بدون شب زنده دارى ، خنده [بى دليل و] بدون تعجب، و غذا خوردن با شكم سير .
8555- 8- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یَکْذِبَ الرَّجُلُ فِی رُؤْیَاهُ مُتَعَمِّداً وَ قَالَ یُکَلِّفُهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَنْ یَعْقِدَ شَعِیرَةً (7) وَ مَا هُوَ بِعَاقِدِهَا.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله نهی کردند که شخصی درمورد خوابش دروغ بگوید (خواب دروغین تعریف کند)وفرمودند : تكليف مى شود كه دو تار موى را به هم گره بزند، اما او نمى تواند آنها را گره بزند.
ص: 503
8556- 9- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَابِرٍ وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سِنْدِ (2) بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْکَدِرِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَتْ أُمُّ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ لِسُلَیْمَانَ- إِیَّاکَ وَ کَثْرَةَ النَّوْمِ بِاللَّیْلِ فَإِنَّ کَثْرَةَ النَّوْمِ بِاللَّیْلِ تَدَعُ الرَّجُلَ فَقِیراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مادرِ سليمان بن داوود به سليمان عليه السلام گفت : از زياد خوابيدن در شب بپرهيز؛ زيرا پُر خوابى شب، انسان را در روز قيامت تهيدست مى گذارد.
8557- 10- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنِ الْخَلِیلِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ السَّرَّاجِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ وَکِیعِ بْنِ الْجَرَّاحِ عَنْ سُفْیَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ خَیْثَمَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: لَا سَهَرَ (4) بَعْدَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ إِلَّا لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ مُصَلٍّ أَوْ مُسَافِرٍ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : بيدار ماندن بعد از نماز خفتن روا نباشد ، مگر براى دو كس : نماز گزار يا مسافر
8558- 11- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ (6) الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَاعِظِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ عَلِیّاً ع عَنِ النَّوْمِ عَلَی کَمْ وَجْهٍ هُوَ قَالَ النَّوْمُ عَلَی أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ الْأَنْبِیَاءُ تَنَامُ عَلَی أَقْفِیَتِهِمْ مُسْتَلْقِینَ وَ أَعْیُنُهَا (7) لَا تَنَامُ مُتَوَقِّعَةً لِوَحْیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمُؤْمِنُ یَنَامُ عَلَی یَمِینِهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ وَ الْمُلُوکُ وَ أَبْنَاؤُهَا تَنَامُ عَلَی شَمَائِلِهِمْ لِیَسْتَمْرِءُوا مَا یَأْکُلُونَ
ص: 504
وَ إِبْلِیسُ مَعَ إِخْوَانِهِ وَ کُلُّ مَجْنُونٍ وَ ذُو عَاهَةٍ یَنَامُ عَلَی وَجْهِهِ مُنْبَطِحاً.
وَ رَوَاهُ فِی (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (1) وَ فِی (الْعِلَلِ) (2)
نَحْوَهُ.
******
ترجمه:
امام رضا صلوات اللَّه علیه از پدرش روایت نموده است که مردی از امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه در مورد خوابیدن سؤال کرد که بر چند وجه است؟ امام فرمود : خواب بر چهار وجه است :
انبیاء بر پشت خود می خوابند، در حالیکه چشمان آنها نمی خوابد و منتظر وحی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ است.
و مؤمن بر طرف راستش رو به قبله می خوابد
و پادشاهان و فرزندان آنها بر سمت چپشان می خوابند تا آنچه می خورند گوارا گردد
و ابلیس به همراه برادرانش و هر فرد مجنون و صاحب آفت و مرض، بر روی صورت (وارونه) می خوابد!
8559- 12- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا یَنَامُ الرَّجُلُ عَلَی وَجْهِهِ وَ مَنْ رَأَیْتُمُوهُ نَائِماً عَلَی وَجْهِهِ فَأَنْبِهُوهُ إِلَی أَنْ قَالَ لَیْسَ فِی الْبَدَنِ أَقَلُّ شُکْراً مِنَ الْعَیْنِ فَلَا تُعْطُوهَا سُؤْلَهَا فَتَشْغَلَکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ (4) (إِذَا نَامَ أَحَدُکُمْ) (5) فَلْیَضَعْ یَدَهُ الْیُمْنَی تَحْتَ خَدِّهِ الْأَیْمَنِ فَإِنَّهُ لَا یَدْرِی أَ یَنْتَبِهُ مِنْ رَقْدَتِهِ أَمْ لَا (6).
وَ فِی الْعِلَلِ بِالْإِسْنَادِ الْمُشَارِ إِلَیْهِ مِثْلَ الْحُکْمِ الْأَخِیرِ (7) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِ النَّوْمِ (8) وَ یَأْتِی جُمْلَةٌ أُخْرَی مِنْهَا (9) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی کَرَاهَةِ کَثْرَةِ النَّوْمِ فِی التِّجَارَةِ (10) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ إِیقَاظِ النَّائِمِ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ وَ نَوَافِلِهَا (11) وَ فِی الْجَهْرِ فِی نَوَافِلِ اللَّیْلِ
ص: 505
وَ غَیْرِ ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (2) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
علی علیه السلام : مرد برو نخوابد و هر کس را دیدید برو خوابیده بیدارش کنید و بآن حالش نگذارید تا اینکه فرمود در بدن عضوى نیست که کمتر از چشم شکر خدا کند چشم خود را نگهدارید و بهر جا خواهد باز نکنید تا شما را از یاد خداى عز و جل باز ندارد چون یکى از شما خواست که بخوابد دست راست خود را بزیر گونه راست خود بنهد زیرا نمیداند از خواب خود بیدار مى شود یا نه .
ص: 506