تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه المجلد 2

اشارة

سرشناسه:حرعاملی، محمدبن حسن، 1033 - 1104ق.

عنوان و نام پدیدآور:... تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه/ تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی؛ تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی

مشخصات نشر:قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 14ق.-= -13

مشخصات ظاهری:30 ج.

فروست:موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث؛ 110.

وضعیت فهرست نویسی:برون سپاری

یادداشت:عربی.

یادداشت:فهرست نویسی بر اساس جلد سی ام،1412ق.= 1370.

یادداشت:عنوان روی عطف: وسائل الشیعه

یادداشت:کتابنامه.

عنوان عطف:وسائل الشیعه

موضوع:احادیث شیعه -- قرن 11ق.

موضوع:احادیث احکام

شناسه افزوده:موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث(قم)

رده بندی کنگره:BP135/ح4ت7 ی1300

رده بندی دیویی:297/212

شماره کتابشناسی ملی:1321690

ص: 1

تتمة کتاب الطهارة

أَبْوَابُ السِّوَاکِ

اشارة

تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه

تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی

تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی

ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

1 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِهِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ اسْتِحْبَابِ مُدَاوَمَتِهِ وَ ذِکْرِ جُمْلَةٍ مِنَ الْخِصَالِ الْمَنْدُوبَةِ

اشارة

(1) 1 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِهِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ اسْتِحْبَابِ مُدَاوَمَتِهِ وَ ذِکْرِ جُمْلَةٍ مِنَ الْخِصَالِ الْمَنْدُوبَةِ

*********

ترجمه:

باب تاکید مستحب بودن مسواک و واجب نبودن آن و مستحب است مداومت به آنو مقداری از خصلتهای مستحب

[رقم الحدیث الکلی: 1300 - رقم الحدیث الباب: 1]

1300- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّی خِفْتُ أَنْ أُحْفِیَ (3) أَوْ أَدْرَدَ (4).

*********

ترجمه:

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

همواره جبرئيل عليه السّلام مرا به مسواك زدن سفارش مى نمود به گونه اى كه بيم داشتم كه در اثر مسواك زياد، دندان هايم از بين برود.

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 83

[رقم الحدیث الکلی: 1301 - رقم الحدیث الباب: 2]

1301- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ السِّوَاکُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 82

ابى اسامه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مسواك زدن، از روش و سنّت هاى پيامبران است.

[رقم الحدیث الکلی: 1302 - رقم الحدیث الباب: 3]

1302- 3- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 5


1- أبواب السواک الباب 1 و فیه 40 حدیثا.
2- الکافی 3- 23- 3.
3- فی الحدیث کدت أن أحفی فمی. أی استقصی علی أسنانی فاذهبها بالتسوک و أن یدرد أن یذهب باسنانی منه قده عن النهایة 1- 410.
4- الدرد: ذهاب الأسنان، و فی الروایة: لزمت السواک حتّی خشیت أن یدردنی أی یذهب باسنانی. لسان العرب 3- 166.
5- الکافی 3- 23- 2.
6- الکافی 6- 495- 1.

إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ السِّوَاکُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 527

اسحاق بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مسواك زدن از شيوۀ پيامبران است.

[رقم الحدیث الکلی: 1303 - رقم الحدیث الباب: 4]

1303- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ أُعْطِیَهُنَّ الْأَنْبِیَاءُ الْعِطْرُ وَ الْأَزْوَاجُ وَ السِّوَاکُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 566

طلحة بن زيد گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سه خصلت را به پيامبران عليهم السّلام عطا كردند: عطر زدن، انتخاب همسران و مسواك كردن دندان.

[رقم الحدیث الکلی: 1304 - رقم الحدیث الباب: 5]

1304- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی: ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 82

2 - ابى اسامه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مسواك زدن، از روش و سنّت هاى پيامبران است. الْمُرْسَلِینَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 82

ابى اسامه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مسواك زدن، از روش و سنّت هاى پيامبران است.

[رقم الحدیث الکلی: 1305 - رقم الحدیث الباب: 6]

1305- 6- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع نَزَلَ جَبْرَئِیلُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسِّوَاکِ وَ الْخِلَالِ وَ الْحِجَامَةِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 243

ابو جميله گويد: امام صادق عليه السّلام به من فرمود:

جبرئيل عليه السّلام با دستور مسواك زدن، خلال كردن و حجامت نمودن بر پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله نازل شد.

[رقم الحدیث الکلی: 1306 - رقم الحدیث الباب: 7]

1306- 7- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ ع یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّی خَشِیتُ أَنْ أَدْرَدَ وَ أُحْفِیَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 528

ابن قدّاح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

جبرئيل عليه السّلام پيوسته مرا به مسواك زدن سفارش مى كرد به گونه اى كه بيم داشتم دندان هايم بريزد و آن قدر در مسواك زدن كوشش كنم كه آنها را از بين ببرم.

ص: 6


1- الکافی 6- 511- 9 و أورده فی الحدیث 8 من الباب 89 من أبواب آداب الحمام.
2- الکافی 6- 495- 2.
3- الکافی 6- 376- 2 و أورده فی الحدیث 3 من الباب 104 من أبواب آداب المائدة.
4- الفقیه 1- 52- 109.
5- المحاسن 558- 925.
6- الکافی 6- 495- 3 و المحاسن 560- 940.
[رقم الحدیث الکلی: 1307 - رقم الحدیث الباب: 8]

1307- 8- (1) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا وَ زَادَ وَ مَا زَالَ یُوصِینِی بِالْجَارِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُ وَ مَا زَالَ یُوصِینِی بِالْمَمْلُوکِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَضْرِبُ لَهُ أَجَلًا یُعْتَقُ فِیهِ.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:جبرئيل همواره مرا به حق همسايه سفارش مى كرد،تا آنجا كه گمان كردم كه به زودى او را در ارث شريكم كند و پیوسته جبرئیل سفارش بردگان را به من می کرد تا آنجا که گمان کردم به زودی برای آن ها مهلتی داده می شود که به هنگام رسیدن آن آزاد شوند.

[رقم الحدیث الکلی: 1308 - رقم الحدیث الباب: 9]

1308- 9- (2) ثُمَّ قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ وَ مَا زَالَ یُوصِینِی بِالْمَرْأَةِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ لَا یَنْبَغِی طَلَاقُهَا.

*********

ترجمه:

و در خبر ديگر آمده: و آنقدر جبرئيل پياپى نسبت به زن و همسايه سفارش كرد كه پنداشتم طلاق او روا نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 1309 - رقم الحدیث الباب: 10]

1309- 10- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع السِّوَاکُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ.

وَ رَوَاهُمَا الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ رَوَی الثَّانِیَ أَیْضاً عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص (4).

*********

ترجمه:

مسواك،باعث طهارت و پاكيزگى دهن و موجب تحصيل رضاى پروردگار عالم است.

[رقم الحدیث الکلی: 1310 - رقم الحدیث الباب: 11]

1310- 11- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ (6) بْنِ بَحْرٍ عَنْ مِهْزَمٍ الْأَسَدِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی السِّوَاکِ عَشْرُ خِصَالٍ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ وَ مَفْرَحَةٌ لِلْمَلَائِکَةِ وَ هُوَ مِنَ السُّنَّةِ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفْرِ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (7).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 528

مهزم اسدى گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

مسواك زدن ده ويژگى دارد: تميزكننده دهان است، باعث خشنودى پروردگار است، شادى بخش فرشتگان است، از سنّت است، لثه را محكم مى كند، چشم را جلا مى دهد، بلغم را از بين مى برد و خرابى دندان (يا زرد شدن آن) را از بين مى برد.

[رقم الحدیث الکلی: 1311 - رقم الحدیث الباب: 12]

1311- 12- (8) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ

ص: 7


1- الفقیه 1- 52- 108.
2- الفقیه 1- 52- 108.
3- الکافی 6- 495- 4.
4- المحاسن 562- 951.
5- الکافی 6- 495- 5.
6- فی المصدر: الحسن.
7- المحاسن 562- 954 و فیه ذکر تمام الخصال العشر و هی: و یبیض الأسنان و یشهی الطعام.
8- الکافی 6- 495- 6.

الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی السِّوَاکِ اثْنَتَا عَشْرَةَ خَصْلَةً هُوَ مِنَ السُّنَّةِ وَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ مَجْلَاةٌ لِلْبَصَرِ وَ یُرْضِی الرَّبَّ وَ یَذْهَبُ بِالْغَمِ (1) وَ یَزِیدُ فِی الْحِفْظِ وَ یُبَیِّضُ الْأَسْنَانَ وَ یُضَاعِفُ الْحَسَنَاتِ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفْرِ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ وَ تَفْرَحُ بِهِ الْمَلَائِکَةُ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (2) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا مَعَ مُخَالَفَةٍ فِی التَّرْتِیبِ (3) وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 528

ابن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

در مسواك زدن دوازده ويژگى است: از سنّت است، تميزكننده دهان است، جلا دهنده چشم است، پروردگار را خشنود مى سازد، بلغم را از بين مى برد، هوش را افزايش مى دهد، دندان ها را سفيد مى كند، بر اعمال حسنه مى افزايد، خرابى دندان (يا زرد شدن آن) را از بين مى برد، لثه را محكم مى نمايد، اشتهاى به غذا مى آورد و فرشتگان از آن خوشحال مى شوند.

[رقم الحدیث الکلی: 1312 - رقم الحدیث الباب: 13]

1312- 13- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ حَنَانٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: شَکَتِ الْکَعْبَةُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا تَلْقَی مِنْ أَنْفَاسِ الْمُشْرِکِینَ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهَا قِرِّی کَعْبَةُ- فَإِنِّی مُبْدِلُکِ بِهِمْ قَوْماً یَتَنَظَّفُونَ بِقُضْبَانِ الشَّجَرِ فَلَمَّا بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً ص- أَوْحَی إِلَیْهِ مَعَ جَبْرَئِیلَ بِالسِّوَاکِ وَ الْخِلَالِ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ (7) عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ (عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ صَبَّاحٍ) (8) عَنْ حَنَانٍ مِثْلَهُ

ص: 8


1- فی المصدر: بالبلغم.
2- المحاسن 562- 953.
3- الفقیه 1- 55- 126.
4- الخصال 481- 53.
5- ثواب الأعمال 34.
6- الکافی 4- 546- 32 و أورده فی الحدیث 2 و 3 من الباب 8 من هذه الأبواب.
7- المحاسن 558- 924.
8- ما بین القوسین لیس فی المصدر.

وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ مُرْسَلًا (1) نَحْوَهُ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 4 ص 565

پدر حنان گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

كعبه در مورد (بوى بد) نفس هاى مشركين به خداوند متعال شكوه نمود.

خداوند به او وحى فرستاد: اى كعبه! آرام باش، من عوض آنها جمعى را به نزد تو خواهم فرستاد كه دهان هاى خود را با شاخه هاى درختان پاكيزه مى كنند.

هنگامى كه خداوند حضرت محمّد صلّى اللّه عليه و اله را مبعوث فرمود با جبرئيل به او وحى نمود كه مسواك كنند و خلال نمايند.

[رقم الحدیث الکلی: 1313 - رقم الحدیث الباب: 14]

1313- 14- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 529

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 529

حمّاد بن عيسى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مسواك زدن، آبريزش چشم را از بين مى برد و چشم را جلا مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1314 - رقم الحدیث الباب: 15]

1314- 15- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَوْصَانِی جَبْرَئِیلُ بِالسِّوَاکِ حَتَّی خِفْتُ عَلَی أَسْنَانِی.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 529

جميل بن درّاج گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود: با سفارش جبرئيل امين، آن چنان مسواك زدم كه ترسيدم دندان هاى خود را از دست بدهم.

[رقم الحدیث الکلی: 1315 - رقم الحدیث الباب: 16]

1315- 16- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَجْعَلُهُ فَرِیضَةً.

*********

ترجمه:

امالی صدوق: در مناهی پیغمبر صلی الله علیه و آله است که فرمود: جبرئیل پیوسته مرا سفارش کرد به مسواک کردن، تا جایی که گمان بردم آن را واجب خواهد کرد. - .[3] امالی صدوق: 257 -

[رقم الحدیث الکلی: 1316 - رقم الحدیث الباب: 17]

1316- 17- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع: فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ ثَلَاثَةٌ یَزِدْنَ فِی الْحِفْظِ وَ یُذْهِبْنَ الْبَلْغَمَ اللُّبَانُ وَ السِّوَاکُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ- یَا عَلِیُّ السِّوَاکُ مِنَ السُّنَّةِ وَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُرْضِی الرَّحْمَنَ وَ یُبَیِّضُ الْأَسْنَانَ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفْرِ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَزِیدُ فِی الْحِفْظِ وَ یُضَاعِفُ الْحَسَنَاتِ وَ تَفْرَحُ بِهِ الْمَلَائِکَةُ.

*********

ترجمه:

یعنی ای علی سه چیز حافظه را زیاد می کنند و بلغم را برطرف می کنند کندر و مسواک زدن و خواندن قرآن :يا على، مسواك كردن از سنّت است و آن دهان را خوشبو و چشم را روشن و خداى رحمان را خشنود و دندان ها را سفيد مى كند و زردى دندان را از بين مى برد و بر حفظ مى افزايد و حسنات را چند برابر مى كند و فرشتگان با آن شاد مى شوند.

ص: 9


1- تفسیر القمّیّ 1- 59.
2- الفقیه 1- 55- 125.
3- الکافی 6- 496- 7 و المحاسن 563- 958.
4- الکافی 6- 496- 8.
5- الفقیه 4- 13- 4968 و أورده فی الحدیث 5 من الباب 86 من أبواب أحکام العشرة.
6- الفقیه 4- 365- 5762 و رواه فی الخصال 126- 122 و القطعة الثانیة 481- 54، بسند آخر.
[رقم الحدیث الکلی: 1317 - رقم الحدیث الباب: 18]

1317- 18- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع أَرْبَعٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ التَّعَطُّرُ وَ السِّوَاکُ وَ النِّسَاءُ وَ الْحِنَّاءُ.

وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی عَنْ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه:

و امام صادق عليه السلام فرمود: چهار چيز جزء سنّت و روشهاى پيامبران است: بوى خوش بكار بردن، مسواك زدن، ميل بنكاح زنان و حنا بستن.

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 81

[رقم الحدیث الکلی: 1318 - رقم الحدیث الباب: 19]

1318- 19- (3) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَمَّا دَخَلَ النَّاسُ فِی الدِّینِ أَفْوَاجاً أَتَتْهُمُ الْأَزْدُ- أَرَقُّهَا قُلُوباً وَ أَعْذَبُهَا أَفْوَاهاً فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ هَذَا أَرَقُّهَا قُلُوباً عَرَفْنَاهُ فَلِمَ صَارَتْ أَعْذَبَهَا أَفْوَاهاً قَالَ لِأَنَّهَا کَانَتْ تَسْتَاکُ فِی الْجَاهِلِیَّةِ.

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ الرَّازِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزِیدَ الرَّازِیِّ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

از حضرت ابى عبد اللّٰه عليه السّلام نقل كرده كه آن حضرت فرمودند:رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمودند: هنگامى كه مردم دسته دسته وارد دين خدا شدند طائفه ازد نيز نزد مردم آمده و به دين خدا وارد شدند،اين طائفه رقيق القلب ترين و شيرين زبان ترين مردم بودند، محضر مبارك رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله عرض شد:اين طائفه از همه مردم رقيق القلب ترين هستند،را دانستيم ولى به چه سبب شيرين زبان ترين مردم شده اند؟ پيامبر اكرم صلّى اللّٰه عليه و آله فرمودند:زيرا اين طائفه در زمان جاهليت و قبل از ظهور اسلام مسواك مى كردند.

علل الشرایع / ترجمه ذهنى تهرانى ; ج 1 ص 927

[رقم الحدیث الکلی: 1319 - رقم الحدیث الباب: 20]

1319- 20- (5) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (6) ع لِکُلِّ شَیْ ءٍ طَهُورٌ وَ طَهُورُ الْفَمِ السِّوَاکُ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 102

امام صادق عليه السّلام:هر چيزى پاك كننده اى دارد و پاك كننده دهان،مسواك است.

[رقم الحدیث الکلی: 1320 - رقم الحدیث الباب: 21]

1320- 21- (7) قَالَ وَ رُوِیَ لَوْ عَلِمَ النَّاسُ مَا فِی السِّوَاکِ لَأَبَاتُوهُ مَعَهُمْ فِی لِحَافٍ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 84

و روايت شده كه اگر مردم ميدانستند در مسواك زدن چه فوائدى است، حتما شب وقت خوابيدن مسواك را بهمراه خود ببستر و زير لحاف ميبردند

ص: 10


1- الفقیه 1- 52- 111.
2- الخصال 242- 93.
3- الفقیه 1- 53- 115.
4- علل الشرائع 294- 1.
5- الفقیه 1- 53- 116، و فی علل الشرائع 295.
6- قوله أبو جعفر لم یزد فی العلل، و کتبه المصنّف فی الهامش بعلامة صح و فی الفقیه الصادق ع.
7- الفقیه 1- 55- 124.
[رقم الحدیث الکلی: 1321 - رقم الحدیث الباب: 22]

1321- 22- (1) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یُکْثِرُ السِّوَاکَ وَ لَیْسَ بِوَاجِبٍ فَلَا یَضُرُّکَ تَرْکُهُ فِی فَرْطِ الْأَیَّامِ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 95

و حضرت امام باقر(عليه السّلام)فرمود:پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)بسيار مسواك مى كرد ولى واجب نيست،و اگر در بعضى اوقات ترك كنى ضررى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1322 - رقم الحدیث الباب: 23]

1322- 23- (4) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع خَمْسٌ مِنَ السُّنَنِ فِی الرَّأْسِ وَ خَمْسٌ فِی الْجَسَدِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الرَّأْسِ فَالسِّوَاکُ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ وَ فَرْقُ الشَّعْرِ وَ الْمَضْمَضَةُ وَ الِاسْتِنْشَاقُ وَ أَمَّا الَّتِی فِی الْجَسَدِ فَالْخِتَانُ وَ حَلْقُ الْعَانَةِ وَ نَتْفُ الْإِبْطَیْنِ وَ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ الِاسْتِنْجَاءُ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 1 ص 395

حسن بن جهم از امام كاظم(عليه السّلام)نقل مى كند كه فرمود:پنج چيز در سر و پنج چيز در بدن از سنّت است،آنها كه مربوط به سر است عبارتند از:مسواك كردن و گرفتن شارب و جدا كردن موى سر و مضمضه(آب در دهان گردانيدن)و استنشاق (آب به دماغ كشيدن)،و اما آنها كه مربوط به بدن است عبارتند از:ختنه كردن و تراشيدن موى عانه(زهار)و گرفتن موى دو بغل و گرفتن ناخن ها و استنجاء(شستن محل بول و غائط ).

[رقم الحدیث الکلی: 1323 - رقم الحدیث الباب: 24]

1323- 24- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ رَجُلٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: النُّشْرَةُ (6) فِی عَشَرَةِ أَشْیَاءَ الْمَشْیِ وَ الرُّکُوبِ وَ الِارْتِمَاسِ فِی الْمَاءِ وَ النَّظَرِ إِلَی الْخُضْرَةِ وَ الْأَکْلِ وَ الشُّرْبِ وَ النَّظَرِ إِلَی الْمَرْأَةِ الْحَسْنَاءِ وَ الْجِمَاعِ وَ السِّوَاکِ وَ مُحَادَثَةِ الرِّجَالِ.

وَ

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍ

ص: 11


1- الفقیه 1- 53- 117.
2- المحاسن 563- 960.
3- المحاسن 563- 960.
4- الخصال 271- 11.
5- الخصال 443- 37.
6- فی المصدر: النشوة.

الْعَدَوِیِّ عَنْ صُهَیْبِ بْنِ عَبَّادٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ غَسْلِ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِ (1)

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 2 ص 167

جعفر بن خالد از امام صادق(عليه السّلام)نقل مى كند كه فرمود:نشاط در ده چيز است: راه رفتن و سواركارى و فرو رفتن در آب و نگاه كردن در سبزى و خوردن و آشاميدن و نگاه كردن به زن زيبا و جماع و مسواك كردن و همصحبتى با مردان.

ودر روایتی شستن سربا خطمى اضافه شده

[رقم الحدیث الکلی: 1324 - رقم الحدیث الباب: 25]

1324- 25- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُعَاذٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ بِإِسْنَادِهِ یَرْفَعُهُ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: السِّوَاکُ فِیهِ عَشْرُ خِصَالٍ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ یُضَاعِفُ الْحَسَنَاتِ سَبْعِینَ ضِعْفاً وَ هُوَ مِنَ السُّنَّةِ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفْرِ وَ یُبَیِّضُ الْأَسْنَانَ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ یَذْهَبُ بِغِشَاوَةِ الْبَصَرِ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 2 ص 175

عمرو بن جميع با سند خود از پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)نقل مى كند كه فرمود:در مسواك كردن ده خصلت است:دهان را پاك و خدا را راضى مى كند و حسنات را هفتاد بار اضافه مى كند و آن از سنت است و زردى دندانها را از بين مى برد و دندانها را سفيد و لثه را محكم مى كند و بلغم را قطع مى كند و پردۀ جلو چشم را مى برد و اشتها به غذا مى آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 1325 - رقم الحدیث الباب: 26]

1325- 26- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: وَ السِّوَاکُ مَرْضَاةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةُ النَّبِیِّ ع مَطْیَبَةٌ لِلْفَمِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی السُّنَنِ الْمَذْکُورَةِ فِی أَحَادِیثِ عَدَمِ جَوَازِ حَلْقِ اللِّحْیَةِ (4).

*********

ترجمه:

مسواک زدن باعث رضایت خداوند عَزَّ وَ جَلَّ وپیروی از سنت پیامبر ودهان را پاک میکند

[رقم الحدیث الکلی: 1326 - رقم الحدیث الباب: 27]

1326- 27- (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ یَحْیَی أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: السِّوَاکُ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ.

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 47

ابراهيم بن ابى البلاد از پدرش يحيى(ابى البلاد)از امام محمّد باقر عليه السّلام روايت كرده كه فرمود:مسواك نمودن بلغم و رطوبات معده را ازبين ميبرد و عقل را مى افزايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1327 - رقم الحدیث الباب: 28]

1327- 28- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ

ص: 12


1- الخصال: 443- 38.
2- الخصال 449- 51، و أورده فی الحدیث 7 من الباب 5 من أبواب السواک.
3- الخصال: 611- 10.
4- یأتی فی الحدیث 5 من الباب 67 من أبواب آداب الحمام.
5- ثواب الأعمال: 34- 3.
6- ثواب الأعمال 34- 2.

عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی السِّوَاکِ لَأَبَاتُوهُ مَعَهُمْ فِی لِحَافٍ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 84

و روايت شده از امام باقر ع كه اگر مردم ميدانستند در مسواك زدن چه فوائدى است، حتما شب وقت خوابيدن مسواك را بهمراه خود ببستر و زير لحاف ميبردند

[رقم الحدیث الکلی: 1328 - رقم الحدیث الباب: 29]

1328- 29- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: عَلَیْکُمْ بِمَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَلَیْکُمْ بِالسِّوَاکِ فَإِنَّهَا مَطْهَرَةٌ وَ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ.

*********

ترجمه:

الأمالی (للصدوق) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 359

امام صادق (عليه السّلام) فرمود بر شما باد بمكارم اخلاق تا اینکه فرمودند و بر شما باد بمسواك كردن كه پاك كننده و سنت نيكى است

[رقم الحدیث الکلی: 1329 - رقم الحدیث الباب: 30]

1329- 30- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ السِّوَاکُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 527

1 - اسحاق بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مسواك زدن از شيوۀ پيامبران است

[رقم الحدیث الکلی: 1330 - رقم الحدیث الباب: 31]

1330- 31- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّی خِفْتُ عَلَی سِنِّی.

*********

ترجمه:

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند انقدر جبرییل مرا به مسواک زدن توصیه کرد که من بر دندانهای خود ترسیدم

[رقم الحدیث الکلی: 1331 - رقم الحدیث الباب: 32]

1331- 32- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَوْصَانِی جَبْرَئِیلُ بِالسِّوَاکِ حَتَّی خِفْتُ عَلَی أَسْنَانِی.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 529

جميل بن درّاج گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود: با سفارش جبرئيل امين، آن چنان مسواك زدم كه ترسيدم دندان هاى خود را از دست بدهم.

[رقم الحدیث الکلی: 1332 - رقم الحدیث الباب: 33]

1332- 33- (5) وَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ

ص: 13


1- أمالی الشیخ الصدوق: 294- 10 و أورد قطعة منه فی الحدیث 10 من الباب 11 من أبواب قراءة القرآن و یأتی تمامه فی الحدیث 8 من الباب 6 من أبواب جهاد النفس.
2- المحاسن: 560- 939.
3- المحاسن: 560- 941.
4- المحاسن: 560- 942.
5- المحاسن: 562- 956.

ع السِّوَاکُ مَرْضَاةُ اللَّهِ وَ سُنَّةُ النَّبِیِّ ص وَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ.

*********

ترجمه:

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عليه السّلام فرمودند مسوک زدن موجب رضایت خداوند واجرای سنت پیامبر است ودهان را نیز پاک می کند

[رقم الحدیث الکلی: 1333 - رقم الحدیث الباب: 34]

1333- 34- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ عُثَیْمَةَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: السِّوَاکُ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ هُوَ مَنْقَاةٌ (2) لِلْبَلْغَمِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 85

امام باقر(عليه السّلام)فرمود:مسواك كردن ديده را روشن كند،و بلغم را بزدايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1334 - رقم الحدیث الباب: 35]

1334- 35- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: النُّشْرَةُ فِی عَشَرَةِ أَشْیَاءَ وَ عَدَّ مِنْهَا السِّوَاکَ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودند نشاط در ده چیز است ومسواک زدن یکی از انهاست

[رقم الحدیث الکلی: 1335 - رقم الحدیث الباب: 36]

1335- 36- (4) وَ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ وَ أَبِی یُوسُفَ عَنِ الْقَنْدِیِّ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ وَ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:: السِّوَاکُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ مَقْطَعَةٌ لِلْبَلْغَمِ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودند مسواک زدن وقران خواندن بلغم را از بین میبرد

[رقم الحدیث الکلی: 1336 - رقم الحدیث الباب: 37]

1336- 37- (5) وَ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع السِّوَاکُ یَجْلُو الْبَصَرَ.

*********

ترجمه:

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عليه السّلام فرمودند مسواک زدن چشم را نورانی میکند

[رقم الحدیث الکلی: 1337 - رقم الحدیث الباب: 38]

1337- 38- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ زَکَرِیَّا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَلَیْکُمْ بِالسِّوَاکِ فَإِنَّهُ یَجْلُو الْبَصَرَ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودند و بر شما باد به مسواك كه چشم را جلا مى دهد

[رقم الحدیث الکلی: 1338 - رقم الحدیث الباب: 39]

1338- 39- (7) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ حَرِیزِ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی

ص: 14


1- المحاسن: 563- 955.
2- فی المصدر: منفاة.
3- المحاسن 14- 40.
4- المحاسن 563- 956.
5- المحاسن 563- 957.
6- المحاسن 563- 959.
7- طب الأئمة 66.

عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ وَ السِّوَاکُ وَ اللُّبَانُ مَنْقَاةٌ لِلْبَلْغَمِ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودندکه امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند خواندن قرآن و مسواك و بان برانداز بلغم باشند.

[رقم الحدیث الکلی: 1339 - رقم الحدیث الباب: 40]

1339- 40- (1) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ فَإِنَّ فِی السِّوَاکِ مَطْهَرَةً لِلْفَمِ وَ مَرْضَاةً لِلرَّبِّ وَ مَجْلَاةً لِلْعَیْنِ وَ الْخِلَالُ یُحَبِّبُکَ إِلَی الْمَلَائِکَةِ فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَتَأَذَّی بِرِیحِ (2) مَنْ لَا یَتَخَلَّلُ بَعْدَ الطَّعَامِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (3) وَ فِی الْأَطْعِمَةِ (4).

*********

ترجمه:

تحف العقول / ترجمه جعفری ; ج 1 ص 21

سفارشات ديگر پيامبر به أمير مؤمنان اى على:بر تو باد به مسواك كردن،كه سبب پاكى دهان،و خشنودى پروردگار،و روشنائى ديده است.و خلال نمودن تو را محبوب فرشتگان مى كند، زيرا فرشتگان از بوى دهان آنكه پس از صرف غذا خلال نمى كند آزار شوند

2 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ السِّوَاکِ وَ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِهِ بَعْدَ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ

اشارة

(5) 2 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ السِّوَاکِ وَ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِهِ بَعْدَ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ

*********

ترجمه:

باب کراهت ترک مسواک و تااکید استحباب آنبعد از سه روز

[رقم الحدیث الکلی: 1340 - رقم الحدیث الباب: 1]

1340- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی السِّوَاکِ قَالَ لَا تَدَعْهُ فِی کُلِّ ثَلَاثٍ وَ لَوْ أَنْ تُمِرَّهُ مَرَّةً.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (7).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 83

4 - يكى از راويان گويد: ابو جعفر عليه السّلام در مورد مسواك زدن فرمود:

مسواك زدن را سه روز متوالى ترك نكن، گرچه يك بار مسواك را به دندان بمالى.

[رقم الحدیث الکلی: 1341 - رقم الحدیث الباب: 2]

1341- 2- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْمَرْزُبَانِ بْنِ النُّعْمَانِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص

ص: 15


1- تحف العقول 11.
2- فی المصدر زیادة: فم.
3- یأتی فی الأبواب. 2- 13 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الحدیث 3 من الباب 104 من أبواب آداب المائدة و یأتی فی الحدیث 5 من الباب 67 من آداب الحمام، و فی الحدیث 6 من الباب 32 من أحکام الملابس، و فی الحدیث 3 من الباب 11 ممّا یسجد علیه، و فی الحدیث 14 من الباب 1 من الصوم المندوب.
5- الباب 2 فیه 3 أحادیث.
6- الکافی 3- 23- 4 و أورده فی الحدیث 2 من الباب 9 من هذه الأبواب.
7- الفقیه 1- 54- 119.
8- الکافی 6- 496- 9.

مَا لِی أَرَاکُمْ قُلْحاً (1) مَا لَکُمْ لَا تَسْتَاکُونَ.

أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ نَحْوَهُ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 529

راوى گويد: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

چرا شما را با دندان هاى زرد و چركين مى بينم ؟! چرا مسواك نمى زنيد؟!

[رقم الحدیث الکلی: 1342 - رقم الحدیث الباب: 3]

1342- 3- (3) وَ عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِّ عَنْ أَبِیهِ أَنَّهُ قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ تَرَی هَذَا الْخَلْقَ کُلَّهُمْ مِنَ النَّاسِ فَقَالَ أَلْقِ مِنْهُمُ التَّارِکَ لِلسِّوَاکِ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ عُمُوماً إِنْ شَاءَ اللَّهُ (5).

*********

ترجمه:

بحضرت صادق عليه السّلام عرض شد شما همه اين مردم را انسان ميدانيد.فرمود رها كن و دور بيفكن از آنها چند گروه را 1-كسى كه مسواك نكند الْحَدِیثَ.

3 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عِنْدَ الْوُضُوءِ

اشارة

(6) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عِنْدَ الْوُضُوءِ

*********

ترجمه:

باب استحباب مسواک زدن همراه وضو

[رقم الحدیث الکلی: 1343 - رقم الحدیث الباب: 1]

1343- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع أَنْ قَالَ: یَا عَلِیُّ أُوصِیکَ فِی نَفْسِکَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا عَنِّی ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ وَ عَدَّ جُمْلَةً مِنَ الْخِصَالِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ کُلِّ وُضُوءٍ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ وَ الْبَرْقِیُّ وَ الشَّیْخُ وَ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ کَمَا یَأْتِی فِی جِهَادِ النَّفْسِ إِلَّا أَنَّ فِی بَعْضِ الرِّوَایَاتِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ (8)

*********

ترجمه:

گلچین صدوق ; ج 2 ص 94

امام باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله و سلم به على عليه السلام فرمود: يا على!تو را به چند خصلت وصيت مى كنم.آنها را نگاه دار.خدايا او را يارى كن كه آنها را حفظ كند: واز جمله ان خصلتهاست و بر تو باد مسواك كردن هنگام هر وضو براى هر نماز.

ص: 16


1- القلح بفتحتین: صفرة فی الأسنان [فهو قلح و أقلح] و الجمع قلح ... و منه الحدیث: ما لی أراکم قلحا .... مجمع البحرین 2: 405.
2- المحاسن: 561- 943.
3- المحاسن 11- 35 و أورده مع قطعة أخری فی الحدیث 1 من الباب 33 من أبواب الاحتضار.
4- تقدم فی الباب 1 من هذه الأبواب.
5- یأتی ما یدلّ علیه عموما فی الباب 3 و 4 و 5 و 6 و 7 و 8 من هذه الأبواب.
6- الباب 3 فیه 7 أحادیث.
7- الکافی 8- 79- 33.
8- یأتی فی الحدیث 2 من الباب 4 من أبواب جهاد النفس.
[رقم الحدیث الکلی: 1344 - رقم الحدیث الباب: 2]

1344- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص لِعَلِیٍّ ع یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ وُضُوءِ کُلِّ صَلَاةٍ.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله و سلم به على عليه السلام فرمود: يا على و بر تو باد مسواك كردن هنگام هر وضو براى هر نماز.

[رقم الحدیث الکلی: 1345 - رقم الحدیث الباب: 3]

1345- 3- (2) قَالَ وَ قَالَ ع السِّوَاکُ شَطْرُ الْوُضُوءِ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 94

و نيز فرمود مسواك جزئى از وضوء است.

[رقم الحدیث الکلی: 1346 - رقم الحدیث الباب: 4]

1346- 4- (3) قَالَ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَی أُمَّتِی لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ وُضُوءِ کُلِّ صَلَاةٍ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْأَمْرِ هُنَا مَا کَانَ عَلَی وَجْهِ الْوُجُوبِ لِأَنَّهُ قَدْ ثَبَتَ الِاسْتِحْبَابُ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمود:رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: اگر بر امّتم سخت نبود، به راستى كه مردم را به مسواك زدن براى هر نماز دستور مى دادم.

[رقم الحدیث الکلی: 1347 - رقم الحدیث الباب: 5]

1347- 5- (4) وَ فِی کِتَابِ الْمُقْنِعِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی وَصِیَّتِهِ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ وُضُوءِ کُلِّ صَلَاةٍ.

*********

ترجمه:

رسول خدا در وصیت خود به امیرالمومنین عليه السّلام فرمودند برتوباد به مسواک زدن در هنگام هر نماز

[رقم الحدیث الکلی: 1348 - رقم الحدیث الباب: 6]

1348- 6- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ لِکُلِّ وُضُوءٍ.

*********

ترجمه:

رسول خدا در وصیت خود به امیرالمومنین علیه السلام فرمودند برتوباد به مسواک زدن در هنگام هر نماز

[رقم الحدیث الکلی: 1349 - رقم الحدیث الباب: 7]

1349- 7- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ الصَّنْعَانِیِّ یَعْنِی إِبْرَاهِیمَ بْنَ عُمَرَ الْیَمَانِیَّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع فِی وَصِیَّتِهِ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ کُلِّ وُضُوءٍ.

وَ

قَالَ بَعْضُهُمْ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

*********

ترجمه:

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در وصیت خود به امیرالمومنین علیه السلام فرمودند برتوباد به مسواک زدن در هنگام هر وضوئ وبعضی فرمودند در هنگام هر نمازی

ص: 17


1- الفقیه 1- 53- 113.
2- الفقیه 1- 53- 114.
3- الفقیه 1- 55- 123.
4- المقنع: 8.
5- المحاسن 17- 48 و أورد صدره فی الحدیث 9 من الباب 108 من أبواب أحکام العشرة.
6- المحاسن 561- 944.
7- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 4 و الحدیث 1 و 2 و 5 من الباب 6 من الحدیث 4 من الباب 9 من هذه الأبواب.

4 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ أَنْ یَسْتَاکَ قَبْلَ الْوُضُوءِ اسْتُحِبَّ لَهُ فِعْلُهُ بَعْدَهُ وَ اسْتِحْبَابِ الْمَضْمَضَةِ بَعْدَ السِّوَاکِ ثَلَاثاً

اشارة

(1) 4 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ أَنْ یَسْتَاکَ قَبْلَ الْوُضُوءِ اسْتُحِبَّ لَهُ فِعْلُهُ بَعْدَهُ وَ اسْتِحْبَابِ الْمَضْمَضَةِ بَعْدَ السِّوَاکِ ثَلَاثاً

*********

ترجمه:

باب کسیکه فراموش کند قبل از وضو مسواک بزند مستحب است بعد از وضو مسواک بزند ومستحب است بعد از وضو سه مرتبه آب در دهان بچرخاند

[رقم الحدیث الکلی: 1350 - رقم الحدیث الباب: 1]

1350- 1- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْمُعَلَّی أَبِی (3) عُثْمَانَ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ السِّوَاکِ بَعْدَ الْوُضُوءِ فَقَالَ الِاسْتِیَاکُ قَبْلَ أَنْ یَتَوَضَّأَ قُلْتُ أَ رَأَیْتَ إِنْ نَسِیَ حَتَّی یَتَوَضَّأَ قَالَ یَسْتَاکُ ثُمَّ یَتَمَضْمَضُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 83

6 - معلّى بن خنيس گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ مسواك زدن پس از وضو پرسيدم ؟

فرمود: مسواك زدن، پيش از وضو است.

گفتم: اگر كسى فراموش كرد و پس از وضو به يادش آمد چه كند؟

فرمود: بايد مسواك زند و بعد از آن، سه مرتبه آب در دهانش بگرداند.

[رقم الحدیث الکلی: 1351 - رقم الحدیث الباب: 2]

1351- 2- (5) وَ عَنْ بَعْضِ مَنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اسْتَاکَ فَلْیَتَمَضْمَضْ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 85

محاسن:تا امام ششم(عليه السّلام)كه فرمود:هر كه مسواك كند پس آن مضمضه كند(آب در دهن گرداند).

5 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ قَبْلَ کُلِّ صَلَاةٍ

اشارة

(6) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ قَبْلَ کُلِّ صَلَاةٍ

*********

ترجمه:

باب استحباب مسواک زدن قبل از هر نماز

[رقم الحدیث الکلی: 1352 - رقم الحدیث الباب: 1]

1352- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ لِکُلِّ صَلَاةٍ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ. (8)

*********

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرمودند رسول خدا در وصیت خود به امیرالمومنین علیه السلام فرمودند برتوباد به مسواک زدن در هنگام هر نماز

ص: 18


1- الباب 4 فیه حدیثان.
2- المحاسن 561- 947.
3- کذا فی الأصل، و فی المصدر:" بن".
4- الکافی 3- 23- 6.
5- المحاسن 563- 961.
6- الباب 5 فیه 8 أحادیث.
7- الکافی 6- 496- 10.
8- المحاسن 561- 945.
[رقم الحدیث الکلی: 1353 - رقم الحدیث الباب: 2]

1353- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَکْعَتَانِ بِالسِّوَاکِ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةً بِغَیْرِ سِوَاکٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 82

1 - عبد اللّه بن ميمون گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

دو ركعت نماز با مسواك زدن، بهتر از هفتاد ركعت نماز بدون مسواك زدن است.

[رقم الحدیث الکلی: 1354 - رقم الحدیث الباب: 3]

1354- 3- (2) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَی أُمَّتِی لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاکِ مَعَ کُلِّ صَلَاةٍ.

وَ

رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ.

وَ نَقَلَ صَدْرَ الْحَدِیثِ وَ عَجُزَهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص (3) وَ رَوَی صَدْرَهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الْبَاقِرِ وَ الصَّادِقِ ع (4) وَ رَوَی عَجُزَهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

حضرتش فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: اگر بر امّتم سخت نبود، به راستى كه مردم را به مسواك زدن براى هر نماز دستور مى دادم.

[رقم الحدیث الکلی: 1355 - رقم الحدیث الباب: 4]

1355- 4- (6) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا تَوَضَّأَ الرَّجُلُ وَ سَوَّکَ ثُمَّ قَامَ فَصَلَّی وَضَعَ الْمَلَکُ فَاهُ عَلَی فِیهِ فَلَمْ یَلْفِظْ شَیْئاً إِلَّا الْتَقَمَهُ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 84

33-همان:تا امير مؤمنان(عليه السّلام)فرمود:چون كسى وضوء سازد و مسواك كند و به نماز ايستد فرشته دهن بدهنش نهد و سخنى نگويد جز كه آن را ببلعد

[رقم الحدیث الکلی: 1356 - رقم الحدیث الباب: 5]

1356- 5- (7) قَالَ وَ زَادَ فِیهِ بَعْضُهُمْ فَإِنْ لَمْ یَسْتَکْ قَامَ الْمَلَکُ جَانِباً یَسْتَمِعُ إِلَی قِرَاءَتِهِ.

*********

ترجمه:

و برخى بدان افزودند كه اگر مسواك نكند فرشته كنارى ايستد و قرائتش را گوش كند.

ص: 19


1- الکافی 3- 22- 1.
2- الکافی 3- 22- 1.
3- المحاسن 561- 949، 946.
4- الفقیه 1- 33- 118.
5- علل الشرائع 293.
6- المحاسن 561- 948.
7- المحاسن 561- 948.
[رقم الحدیث الکلی: 1357 - رقم الحدیث الباب: 6]

1357- 6- (1) وَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ غَالِبٍ عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةُ رَکْعَتَیْنِ بِسِوَاکٍ أَفْضَلُ مِنْ أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ بِغَیْرِ سِوَاکٍ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 85

امام صادق علیه السلام فرمود دو ركعت با مسواك بهتر است از چهار ركعت بى مسواك.

[رقم الحدیث الکلی: 1358 - رقم الحدیث الباب: 7]

1358- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُعَاذٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ یَرْفَعُهُ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: فِی السِّوَاکِ اثْنَتَا عَشْرَةَ خَصْلَةً مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ وَ یُبَیِّضُ الْأَسْنَانَ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفْرِ وَ یُقِلُّ الْبَلْغَمَ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ وَ یُضَاعِفُ الْحَسَنَاتِ وَ تُصَابُ بِهِ السُّنَّةُ وَ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِکَةُ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ هُوَ یَمُرُّ بِطَرِیقِ الْقُرْآنِ وَ رَکْعَتَیْنِ بِالسِّوَاکِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةً بِغَیْرِ سِوَاکٍ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 2 ص 229

عمرو بن جميع از پيامبر خدا (صلّى الله عليه و آله) نقل مى كند كه فرمود:در مسواك دوازده خصلت است:دهان را پاك مى كند و خوشنودى خداوند را جلب مى كند و دندانها را سفيد مى كند و زردى دندان را از بين مى برد و بلغم را كم مى كند و اشتها به طعام مى آورد و حسنات را چند برابر مى كند و با آن به سنّت عمل شده است و فرشتگان موقع مسواك كردن حاضر مى شوند و لثه را محكم مى سازد و آن راه خواندن قرآن را مرور مى كند و دو ركعت نماز با مسواك زدن براى خداوند دوست داشتنى تر از هفتاد ركعت بدون مسواك است.

[رقم الحدیث الکلی: 1359 - رقم الحدیث الباب: 8]

1359- 8- (3) وَ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص یَسْتَاکُ لِکُلِّ صَلَاةٍ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4)وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (5).

*********

ترجمه:

پیامبر گرامی اسلام برای هر نمازی مسواک میزدند

6 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ فِی السَّحَرِ وَ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ النَّوْمِ مُطْلَقاً

اشارة

(6) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ فِی السَّحَرِ وَ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ النَّوْمِ مُطْلَقاً

*********

ترجمه:

باب استحباب مسواک زدن در سحر گاه وقت بیدار شدن

[رقم الحدیث الکلی: 1360 - رقم الحدیث الباب: 1]

1360- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَ

ص: 20


1- المحاسن 562- 950.
2- الخصال 480- 52.
3- المقنع 8.
4- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1، 7 من الباب 3 من هذه الأبواب.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 1 من الباب 9 من هذه الأبواب.
6- الباب 6 فیه 6 أحادیث.
7- الکافی 3- 445- 13 و أورده فی الحدیث 2 من الباب 53 من أبواب المواقیت.

رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ إِذَا صَلَّی الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ أَمَرَ بِوَضُوئِهِ وَ سِوَاکِهِ فَوُضِعَ عِنْدَ رَأْسِهِ مُخَمَّراً فَیَرْقُدُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَسْتَاکُ وَ یَتَوَضَّأُ وَ یُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ ثُمَّ یَرْقُدُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَسْتَاکُ وَ یَتَوَضَّأُ وَ یُصَلِّی (1) ثُمَّ قَالَ لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ- وَ قَالَ فِی آخِرِ الْحَدِیثِ إِنَّهُ کَانَ یَسْتَاکُ فِی کُلِّ مَرَّةٍ قَامَ مِنْ نَوْمِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 2 ص 404

حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله همواره آن گاه كه نماز عشا را مى خواند، امر مى فرمود تا آب وضو و مسواك او را سرپوشيده بر بالين سرش بگذارند پس آن چه كه خداوند مى خواست مى خوابيد، آن گاه برمى خاست، مسواك مى كرد، وضو مى ساخت و چهار ركعت نماز مى خواند، سپس مى خوابيد، آن گاه برمى خاست، مسواك مى كرد، وضو مى ساخت و چهار ركعت نماز مى خواند پس از آن مى خوابيد تا نزديك صبح مى شد و آن گاه برمى خاست و نماز وتر را به جاى مى آورد، سپس دو ركعت نافلۀ صبح را مى خواند.

آن گاه فرمود:«به حقيقت براى شما در رفتار پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله الگوى نيكويى است».

عرض كردم: آن حضرت در چه وقت از شب براى عبادت برمى خاست ؟

فرمود: بعد از سپرى شدن يك سوم از شب.

در حديث ديگرى آمده است: حضرتش بعد از نيمه شب براى عبادت برمى خاست.

در روايت ديگرى آمده است: زمان قيام و ركوع و سجودش با يكديگر برابر بود، و در هربارى كه برمى خاست، مسواك مى زد و آيات سورۀ آل عمران را از إِنَّ فِي خَلْقِ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ ... تا إِنَّكَ لاٰ تُخْلِفُ اَلْمِيعٰادَ مى خواند.

[رقم الحدیث الکلی: 1361 - رقم الحدیث الباب: 2]

1361- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ بِاللَّیْلِ مِنْ مَنَامِکَ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ اسْتَکْ وَ تَوَضَّأْ.

*********

ترجمه:

از امام باقر(عليه السّلام)فرمود:

چون شب از خواب برخاستى بگو:سپاس از آن خدا است كه جانم را به من باز گردانيد تا او را سپاس گويم و بپرستم.تااینکه حضرت فرمودند سپس مسواک بزن ووضوئ بگیر

[رقم الحدیث الکلی: 1362 - رقم الحدیث الباب: 3]

1362- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ أَبِی سَمَّاکٍ (4) قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا قُمْتَ بِاللَّیْلِ فَاسْتَکْ فَإِنَّ الْمَلَکَ یَأْتِیکَ فَیَضَعُ فَاهُ عَلَی فِیکَ فَلَیْسَ مِنْ حَرْفٍ تَتْلُوهُ وَ تَنْطِقُ بِهِ إِلَّا صَعِدَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ فَلْیَکُنْ فُوکَ طَیِّبَ الرِّیحِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 82

امام ششم(عليه السّلام)كه فرمود:

چون شب برخاستى مسواك بزن كه فرشته در برت آيد و دهانش را بدهانت گزارد و حرفى نخوانى جز كه آن را بآسمان رساند و بايد دهانت خوشبو باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1363 - رقم الحدیث الباب: 4]

1363- 4- (6) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّ السُّنَّةَ فِی السِّوَاکِ فِی وَقْتِ السَّحَرِ.

*********

ترجمه:

کلینی فرموده است که مسواک زدن در سحر مستحب است

[رقم الحدیث الکلی: 1364 - رقم الحدیث الباب: 5]

1364- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

ص: 21


1- فی المصدر زیادة: أربع رکعات ثمّ یرقد حتّی إذا کان فی وجه الصبح قام فاوتر ثمّ صلی الرکعتین.
2- الکافی 3- 445- 12.
3- الکافی 3- 23- 7.
4- فی نسخة" سمال" منه قده.
5- علل الشرائع 293- 1.
6- الکافی 3- 23- 6.
7- الفقیه 1- 480- 1390.

إِذَا قُمْتَ مِنْ فِرَاشِکَ فَانْظُرْ فِی أُفُقِ السَّمَاءِ وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ فَإِنَّ السِّوَاکَ فِی السَّحَرِ قَبْلَ الْوُضُوءِ مِنَ السُّنَّةِ ثُمَّ تَوَضَّأْ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 2 ص 171

و در خبر ديگرى از امام محمّد باقر عليه السّلام روايت كرده اند كه فرمود:

هر گاه از بستر خويش برخاستى به اطراف آسمان نگاه كن و اين دعا را بخوان:«الحمد للّٰه الّذى ردّ عليّ روحى أعبده و أحمده،تا اینکه فرمودند برتوباد به مسواک زدن در سحر قبل از وضوئ که از سنت است سپس وضوئ بگیر

[رقم الحدیث الکلی: 1365 - رقم الحدیث الباب: 6]

1365- 6- (1) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی لَأُحِبُّ لِلرَّجُلِ إِذَا قَامَ بِاللَّیْلِ أَنْ یَسْتَاکَ وَ أَنْ یَشَمَّ الطِّیبَ فَإِنَّ الْمَلَکَ یَأْتِی الرَّجُلَ إِذَا قَامَ بِاللَّیْلِ حَتَّی یَضَعَ فَاهُ عَلَی فِیهِ فَمَا خَرَجَ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ شَیْ ءٍ دَخَلَ فِی جَوْفِ ذَلِکَ الْمَلَکِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 84

امام ششم(عليه السّلام)فرمودند :

كه من دوست دارم براى كسى كه شب خيز است مسواك كند و عطرگين باشد زيرا فرشته نزد شب خيز آيد و دهن بدهن او نهد و آنچه از قرآن خوانده شود بدرون آن فرشته در آيد.

7 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ

اشارة

(4) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ

*********

ترجمه:

باب استحباب مسواک وقت قرائت قرآن

[رقم الحدیث الکلی: 1366 - رقم الحدیث الباب: 1]

1366- 1- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی سُمَیْنَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبَانٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَا لَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَظِّفُوا طَرِیقَ الْقُرْآنِ- قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا طَرِیقُ الْقُرْآنِ- قَالَ أَفْوَاهُکُمْ قِیلَ بِمَا ذَا قَالَ بِالسِّوَاکِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 84

رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)كه فرمود:

راه قرآن را پاكيزه داريد گفته شد:يا رسول الله راه قرآن چيست ؟فرمود:دهنهاى شما گفته شد با چه ؟فرمود:با مسواك كردن.

[رقم الحدیث الکلی: 1367 - رقم الحدیث الباب: 2]

1367- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَفْوَاهُکُمْ طَرِیقٌ مِنْ طُرُقِ رَبِّکُمْ فَأَحَبُّهَا إِلَی اللَّهِ أَطْیَبُهَا رِیحاً فَطَیِّبُوهَا بِمَا قَدَرْتُمْ عَلَیْهِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 84

23-همان:تا رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)كه فرمود:

دهن شما يك راهى است بدرگاه پروردگار شما و محبوبترش بدرگاه خدا خوشبوتر آنهاست و تا توانيد آن را خوشبو كنيد.

ص: 22


1- المحاسن 559- 930.
2- تقدم ما یدلّ علیه فی أحادیث الباب السابق.
3- یأتی فی الباب التالی.
4- الباب 7 فیه 3 أحادیث.
5- المحاسن 558- 928.
6- المحاسن 558- 929.
[رقم الحدیث الکلی: 1368 - رقم الحدیث الباب: 3]

1368- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ أَفْوَاهَکُمْ طُرُقُ الْقُرْآنِ فَطَهِّرُوهَا بِالسِّوَاکِ.

وَ رَوَاهُ فِی الْمُقْنِعِ أَیْضاً مُرْسَلًا (2) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

*********

ترجمه:

گلچین صدوق ; ج 1 ص 117

امير المؤمنين عليه السلام فرمود:

همانا دهانهاى شما،راههاى قرآن است و با آن قرآن مى خوانيد؛پس آنها را با مسواك زدن پاكيزه كنيد .

8 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عَرْضاً وَ کَوْنِهِ بِقُضْبَانِ الشَّجَرِ

اشارة

(4) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عَرْضاً وَ کَوْنِهِ بِقُضْبَانِ الشَّجَرِ

*********

ترجمه:

باب استحباب مسواک از بالا به پائین و شاخه درخت

[رقم الحدیث الکلی: 1369 - رقم الحدیث الباب: 1]

1369- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص اکْتَحِلُوا وَتْراً وَ اسْتَاکُوا عَرْضاً.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 103

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّمفرمود :

سرمه را به تعداد فرد بكشيد و مسواك را در جهت عرض دندان ها حركت دهيد. مسواك را از بالا به پايين بماليد

[رقم الحدیث الکلی: 1370 - رقم الحدیث الباب: 2]

1370- 2- (6) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْکَعْبَةَ شَکَتْ إِلَی اللَّهِ مَا تَلْقَی مِنْ أَنْفَاسِ الْمُشْرِکِینَ- فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهَا قِرِّی یَا کَعْبَةُ- فَإِنِّی مُبْدِلُکِ بِهِمْ قَوْماً یَتَنَظَّفُونَ بِقُضْبَانِ الشَّجَرِ فَلَمَّا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیَّهُ مُحَمَّداً ص- نَزَلَ عَلَیْهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ جَبْرَئِیلُ ع بِالسِّوَاکِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 87

و روايت است كه خانه كعبه بخدا شكايت كرد از رنج گند نفس بت پرستان و خدا تبارك و تعالى باو وحى كرد اى كعبه چشمت روشن باد كه بجاى آنها مردمى آورم كه با شاخه درخت نظافت كنند و چون خدا عز و جل پيغمبرش محمد را مبعوث كرد جبرئيل روح الامين فرمان مسواك كردن را برايش فرو آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 1371 - رقم الحدیث الباب: 3]

1371- 3- (7) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ (عَنْ عُمَرَ بْنِ سَعِیدٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ الصَّبَّاحِ) (8) عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَلَمَّا بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً ص- أَوْحَی إِلَیْهِ مَعَ جَبْرَئِیلَ بِالسِّوَاکِ وَ الْخِلَالِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُ کَمَا مَرَّ (9).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 83

امام باقر(عليه السّلام)كه چون خدا پيغمبر را(صلّى اللّه عليه و آله)برانگيخت باو وحى كرد همراه جبرئيل به مسواك كردن و بكار زدن خلال

ص: 23


1- الفقیه 1- 53- 112.
2- المقنع 8.
3- تقدم فی الأحادیث 4، 5، 7 من الباب 5 و فی الأحادیث 3، 6 من الباب 6 من هذه الأبواب.
4- الباب 8 فیه 3 أحادیث.
5- الفقیه 1- 33- 120، و أورده أیضا فی الحدیث 2 من الباب 56 من أبواب آداب الحمام.
6- الفقیه 1- 55- 125.
7- المحاسن 558- 924.
8- لیس فی المصدر: و قد علقنا علیه فی الحدیث 13 من الباب 1 من هذه الأبواب فراجع.
9- مر فی الحدیث 13 من الباب 1 من هذه الأبواب.

9 بَابُ إِجْزَاءِ السِّوَاکِ مَرَّةً وَ لَوْ بِالْأَصَابِعِ

اشارة

(1) 9 بَابُ إِجْزَاءِ السِّوَاکِ مَرَّةً وَ لَوْ بِالْأَصَابِعِ

*********

ترجمه:

باب کفایت کردن مسواک با انگشت به دندان کشیدن

[رقم الحدیث الکلی: 1372 - رقم الحدیث الباب: 1]

1372- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَخَاهُ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَسْتَاکُ مَرَّةً بِیَدِهِ إِذَا قَامَ إِلَی صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی السِّوَاکِ قَالَ إِذَا خَافَ الصُّبْحَ فَلَا بَأْسَ بِهِ.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 83

على بن جعفر از برادرش موسى بن جعفر عليهما السّلام سؤال كرد: در بارۀ شخصى كه وقتى براى نماز شب برميخيزد يك بار با انگشت دستش مسواك ميكند، در حالى كه بر مسواك زدن نيز قادر است چگونه است ؟ آن حضرت فرمود: اگر ترس از اين دارد كه صبح شود (و وقت نماز شب بگذرد) اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1373 - رقم الحدیث الباب: 2]

1373- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی السِّوَاکِ قَالَ لَا تَدَعْهُ فِی کُلِّ ثَلَاثٍ وَ لَوْ أَنْ تُمِرَّهُ مَرَّةً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 83

يكى از راويان گويد: ابو جعفر عليه السّلام در مورد مسواك زدن فرمود:

مسواك زدن را سه روز متوالى ترك نكن، گرچه يك بار مسواك را به دندان بمالى.

[رقم الحدیث الکلی: 1374 - رقم الحدیث الباب: 3]

1374- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیٍّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: أَدْنَی السِّوَاکِ أَنْ تَدْلُکَهُ بِإِصْبَعِکَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 83

على با سندش نقل مى كند كه حضرتش فرمود:

كم ترين مقدار مسواك زدن آن است كه انگشت خود را بر دندان هايت بسايى.

[رقم الحدیث الکلی: 1375 - رقم الحدیث الباب: 4]

1375- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: التَّسَوُّکُ بِالْإِبْهَامِ وَ الْمُسَبِّحَةِ عِنْدَ الْوُضُوءِ سِوَاکٌ.

*********

ترجمه:

381-رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمود:

سائيدن دندان هنگام وضو، و با پارچۀ تميز كردن،مسواك زدن حساب مى شود.

ص: 24


1- الباب 9 فیه 4 أحادیث.
2- الفقیه 1- 55- 122.
3- قرب الإسناد 95.
4- الکافی 3- 23- 4، و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 2 من هذه الأبواب.
5- الکافی 3- 23- 5.
6- التهذیب 1- 357- 1070.

10 بَابُ سُقُوطِ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عِنْدَ ضَعْفِ الْأَسْنَانِ مِنَ الْکِبَرِ

اشارة

(1) 10 بَابُ سُقُوطِ اسْتِحْبَابِ السِّوَاکِ عِنْدَ ضَعْفِ الْأَسْنَانِ مِنَ الْکِبَرِ

*********

ترجمه:

باب ساقط شدن استحباب مسواک زدن وقتی دندانها برای کهولت سن ضعیف شده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1376 - رقم الحدیث الباب: 1]

1376- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: تَرَکَ الصَّادِقُ ع السِّوَاکَ قَبْلَ أَنْ یُقْبَضَ بِسَنَتَیْنِ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَسْنَانَهُ ضَعُفَتْ.

وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ مُسْلِمٍ مَوْلًی لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَرَکَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع السِّوَاکَ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 47) / ترجمه خسروی ; ج 1 ص 13

علل الشرائع ص 295-مسلم غلام حضرت صادق عليه السّلام گفت امام صادق عليه السّلام دو سال قبل از وفات مسواك را ترك كرد بجهت اينكه دندانهايش ضعيف شده بود.

11 بَابُ کَرَاهَةِ السِّوَاکِ فِی الْحَمَّامِ وَ فِی الْخَلَاءِ

اشارة

(4) 11 بَابُ کَرَاهَةِ السِّوَاکِ فِی الْحَمَّامِ وَ فِی الْخَلَاءِ

*********

ترجمه:

باب کراهت مسواک زدن در دستشوئی و حمام

[رقم الحدیث الکلی: 1377 - رقم الحدیث الباب: 1]

1377- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: وَ نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ السِّوَاکِ فِی الْحَمَّامِ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودند پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله از مسواک زدن در حمام نهی نمودند

[رقم الحدیث الکلی: 1378 - رقم الحدیث الباب: 2]

1378- 2- (6) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ السِّوَاکَ فِی الْحَمَّامِ یُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَانِ.

*********

ترجمه:

و روایت شده است که مسواك كردن در حمام موجب فساد دندانها مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1379 - رقم الحدیث الباب: 3]

1379- 3- (7) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی

ص: 25


1- الباب 10 فیه حدیث واحد.
2- الفقیه 1- 54- 121.
3- علل الشرائع 295- 1.
4- الباب 11 فیه 3 أحادیث.
5- الفقیه 4- 4- 4968.
6- الفقیه 1- 116- 243 و 53- 117.
7- علل الشرائع 292- 1.

عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِیَّاکَ وَ السِّوَاکَ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَانِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی کَرَاهَةِ السِّوَاکِ فِی الْخَلَاءِ فِی أَحْکَامِ الْخَلْوَةِ وَ أَنَّهُ یُورِثُ الْبَخَرَ (1).

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودند :

از مسواك كردن در حمام بپرهیز که كه موجب فساد دندانها مى شود.

12 بَابُ جَوَازِ السِّوَاکِ لِلصَّائِمِ وَ لَوْ بِالرَّطْبِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی الرَّطْبِ خَاصَّةً

اشارة

(2) 12 بَابُ جَوَازِ السِّوَاکِ لِلصَّائِمِ وَ لَوْ بِالرَّطْبِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی الرَّطْبِ خَاصَّةً

*********

ترجمه:

باب جایز بودن مسواک برای روزه دار ولو تر باشد ولی تر آن کراهت دارد

[رقم الحدیث الکلی: 1380 - رقم الحدیث الباب: 1]

1380- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ السِّوَاکِ لِلصَّائِمِ فَقَالَ نَعَمْ یَسْتَاکُ أَیَّ النَّهَارِ شَاءَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 3 ص 253

حسين بن ابى العلاء گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ مسواك زدن روزه دار پرسيدم.

فرمود: آرى، هر موقع از روز خواست مى تواند مسواك زند.

[رقم الحدیث الکلی: 1381 - رقم الحدیث الباب: 2]

1381- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَرِهَ لِلصَّائِمِ أَنْ یَسْتَاکَ بِسِوَاکٍ رَطْبٍ وَ قَالَ لَا یَضُرُّ أَنْ یَبُلَّ سِوَاکَهُ بِالْمَاءِ ثُمَّ یَنْفُضَهُ حَتَّی لَا یَبْقَی فِیهِ شَیْ ءٌ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمَیْنِ فِی کِتَابِ الصَّوْمِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 3 ص 254

عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام مكروه مى داشت كه روزه دار با مسواك تر مسواك كند و فرمود: ضرر ندارد كه مسواك خود را با آب تر نمايد، سپس آن را بفشاند تا چيزى در آن نماند.

13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِیَاکِ بِمَسَاوِیکَ مُتَعَدِّدَةٍ

اشارة

(6) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِیَاکِ بِمَسَاوِیکَ مُتَعَدِّدَةٍ

*********

ترجمه:

باب استحباب مسواک زدن با چند مسواک

[رقم الحدیث الکلی: 1382 - رقم الحدیث الباب: 1]

1382- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی

ص: 26


1- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 1 من الباب 21 من أبواب أحکام الخلوة.
2- الباب 12 فیه حدیثان.
3- الکافی 4- 111- 1، و أورده فی الحدیث 9 من الباب 28 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.
4- الکافی 4- 112- 3، و أورده فی الحدیث 11 من الباب 28 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 28 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.
6- الباب 13 فیه حدیث واحد.
7- الفقیه 1- 504 1451، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 18 من أبواب التعقیب.

الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: کَانَ وَ هُوَ بِخُرَاسَانَ إِذَا صَلَّی الْفَجْرَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ إِلَی أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یُؤْتَی بِخَرِیطَةٍ فِیهَا مَسَاوِیکُ فَیَسْتَاکُ بِهَا وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ ثُمَّ یُؤْتَی بِکُنْدُرٍ فَیَمْضَغُهُ (ثُمَّ یُؤْتَی) (1) بِالْمُصْحَفِ فَیَقْرَأُ فِیهِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 2 ص 210

معمّر بن خلاد از امام رضا عليه السّلام روايت كرده گويد: - هنگامى كه آن حضرت به خراسان تشريف آورده بود - رسم آن حضرت چنين بود كه وقتى نماز صبح را ميخواند همچنان تا طلوع خورشيد در مصلاى خويش نشسته بود و به اذكار و ادعيه مشغول بود آنگاه كيسه اى را مى آوردند كه مسواك هاى ايشان در آن قرار داشت و او از يك يك مسواكها استفاده ميفرمود، سپس كندر مى آوردند و حضرت مقدارى از آن را ميجويد و سپس اين كار را رها ميكرد، آنگاه مصحف قرآنى مى آوردند و ايشان از روى قرآن مشغول خواندن ميشد.

ص: 27


1- فی المصدر: ثم یدع ذلک فیؤتی.

ص: 28

أَبْوَابُ آدَابِ الْحَمَّامِ وَ التَّنْظِیفِ وَ الزِّینَةِ وَ هِیَ مُقَدِّمَةُ الْأَغْسَالِ

1 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُخُولِ الْحَمَّامِ وَ تَذَکُّرِ النَّارِ وَ اسْتِحْبَابِ بِنَائِهِ وَ اتِّخَاذِهِ

اشارة

(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُخُولِ الْحَمَّامِ وَ تَذَکُّرِ النَّارِ وَ اسْتِحْبَابِ بِنَائِهِ وَ اتِّخَاذِهِ

********

ترجمه:

باب استحباب داخل شدن در حمام و یاد آتش نمودن در آن و ساختن آن و گرفتن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1383 - رقم الحدیث الباب: 1]

1383- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ الْجَبَلِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع نِعْمَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یُذَکِّرُ النَّارَ وَ یَذْهَبُ بِالدَّرَنِ.

وَ قَالَ عُمَرُ بِئْسَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یُبْدِی الْعَوْرَةَ وَ یَهْتِکُ السِّتْرَ

قَالَ فَنَسَبَ النَّاسُ قَوْلَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَی عُمَرَ- وَ قَوْلَ عُمَرَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 530

محمد بن اسلم جبلى در روايت مرفوعه اى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

حمام چه خانه خوبى است! آتش دوزخ را يادآور مى شود و چرك را از بين مى برد.

عمر گفت: حمام چه خانه زشتى است! عورت را آشكار مى كند و پوشش را مى درد.

آن گاه امام صادق عليه السّلام فرمود: اما مردم كلام امير مؤمنان على عليه السّلام را به عمر نسبت دادند و سخن عمر را به امير مؤمنان على عليه السّلام.

[رقم الحدیث الکلی: 1384 - رقم الحدیث الباب: 2]

1384- 2- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدَّابِقِیِ (4) قَالَ: دَخَلْتُ حَمَّاماً بِالْمَدِینَةِ فَإِذَا شَیْخٌ کَبِیرٌ وَ هُوَ قَیِّمُ الْحَمَّامِ فَقُلْتُ یَا شَیْخُ لِمَنْ هَذَا الْحَمَّامُ قَالَ لِأَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ- فَقُلْتُ کَانَ یَدْخُلُهُ فَقَالَ

ص: 29


1- أبواب آداب الحمام الباب 1 فیه 8 أحادیث.
2- الکافی 6- 496- 1.
3- الکافی 6- 497- 7.
4- فی نسخة" المرافقی"، منه قده.

نَعَمْ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ (1) عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْمُرَافِقِیِ (2) مِثْلَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 532

7 - عبيد اللّه دابقى گويد: روزى در مدينه به حمامى وارد شدم كه پيرمردى كهنسال سرپرست آن بود.

گفتم: اى پيرمرد! اين حمام از آن كيست ؟

گفت: از آن امام باقر عليه السّلام است.

گفتم: ايشان داخل اين حمام مى شد؟

گفت: آرى.

.....

[رقم الحدیث الکلی: 1385 - رقم الحدیث الباب: 3]

1385- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الدَّاءُ ثَلَاثَةٌ وَ الدَّوَاءُ ثَلَاثَةٌ فَأَمَّا الدَّاءُ فَالدَّمُ وَ الْمِرَّةُ وَ الْبَلْغَمُ فَدَوَاءُ الدَّمِ الْحِجَامَةُ وَ دَوَاءُ الْبَلْغَمِ الْحَمَّامُ وَ دَوَاءُ الْمِرَّةِ الْمَشِیُ (4).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 170

و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: دردها و بيماريهاى عمده سه درد است و داروهاى عمده نيز سه گونه است امّا درد ناشى از زيادى خون و مره (صفرا و يا سودا) و بلغم است، پس درمان زيادى خون حجامت است و درمان بلغم حمّام رفتن و درمان صفرا و سودا مسهل است.

[رقم الحدیث الکلی: 1386 - رقم الحدیث الباب: 4]

1386- 4- (5) قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع نِعْمَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ تُذْکَرُ فِیهِ النَّارُ وَ یَذْهَبُ بِالدَّرَنِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 51

و على(عليه السّلام)فرمود:چه خوب جايى است گرمابه بياد دوزخ آورد و چرك را برد

[رقم الحدیث الکلی: 1387 - رقم الحدیث الباب: 5]

1387- 5- (6) وَ قَالَ ع بِئْسَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یَهْتِکُ السِّتْرَ وَ یَذْهَبُ بِالْحَیَاءِ.

*********

ترجمه:

بد جايگاه و خانه ايست حمّام كه پردۀ عفاف را ميدرد و شرم را از ميان ميبرد.

توضيح اينكه مراد حمّامهاى عمومى است كه عدّه اى رعايت نكرده بدون ستر عورت كامل وارد ميشوند

[رقم الحدیث الکلی: 1388 - رقم الحدیث الباب: 6]

1388- 6- (7) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع بِئْسَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یَهْتِکُ السِّتْرَ وَ یُبْدِی الْعَوْرَةَ وَ نِعْمَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یُذَکِّرُ حَرَّ النَّارِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 51

و امام صادق(عليه السّلام)فرمود:چه بدجائى است گرمابه پرده را بدرد و عورت را پديد كند و چه خوبست گرمابه كه سوزش دوزخ را بياد آورد،

[رقم الحدیث الکلی: 1389 - رقم الحدیث الباب: 7]

1389- 7- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: دَخَلَ عَلِیٌّ وَ عُمَرُ الْحَمَّامَ فَقَالَ عُمَرُ بِئْسَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یَکْثُرُ فِیهِ الْعَنَاءُ وَ یَقِلُّ فِیهِ الْحَیَاءُ فَقَالَ عَلِیٌّ ع نِعْمَ الْبَیْتُ الْحَمَّامُ یُذْهِبُ وَ یُذَکِّرُ بِالنَّارِ.

*********

ترجمه:

حضرت امام علی علیه السلام و عمر داخل حمام شدند پس عمر گفت چه بد خانه ایست حمام خستگی در ان زیاد است و حیائ دران کم پس امام علی علیه السلام فرمودند حمام چه خانه خوبى است! درد ها را میبرد وآتش دوزخ را يادآور مى شود

ص: 30


1- الفقیه 1- 117 250.
2- فی نسخة" الرافقی" منه قده.
3- الفقیه 1- 126- 299.
4- فی هامش المخطوط: المشی- بالتشدید-: المسهل عن بعض، منه قده الصحاح 6- 2493.
5- الفقیه 1- 115- 237.
6- الفقیه 1- 115- 238.
7- الفقیه 1- 115- 239.
8- التهذیب 1- 377- 1166.
[رقم الحدیث الکلی: 1390 - رقم الحدیث الباب: 8]

1390- 8- (1) وَ عَنْهُ قَالَ: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ص بِمَکَانٍ بِالْمَبَاضِعِ فَقَالَ نِعْمَ مَوْضِعٌ الْحَمَّامُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَمِّ الْحَمَّامِ مَحْمُولٌ إِمَّا عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا مَرَّ (3) أَوْ عَلَی الْإِفْرَاطِ فِی دُخُولِهِ لِمَا یَأْتِی (4) أَوْ عَلَی عَدَمِ سَتْرِ الْعَوْرَةِ لِمَا یُفْهَمُ مِنَ التَّعْلِیلِ هُنَاکَ (5) وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از مکانی گذر کرد سپس فرمود اینجا محل خوبی برای حمام است

2 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُخُولِ الْحَمَّامِ یَوْماً وَ تَرْکِهِ یَوْماً وَ کَرَاهَةِ إِدْمَانِهِ کُلَّ یَوْمٍ إِلَّا لِمَنْ کَانَ کَثِیرَ اللَّحْمِ وَ أَرَادَ أَنْ یُخَفِّفَهُ

اشارة

(6) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُخُولِ الْحَمَّامِ یَوْماً وَ تَرْکِهِ یَوْماً وَ کَرَاهَةِ إِدْمَانِهِ کُلَّ یَوْمٍ إِلَّا لِمَنْ کَانَ کَثِیرَ اللَّحْمِ وَ أَرَادَ أَنْ یُخَفِّفَهُ

******

ترجمه :

باب استحباب داخل شدن در حمام یک روز در میان و کراهت همه روزه مگر برای انسانهای چاق که قصد لاغر شدن دارند

[رقم الحدیث الکلی: 1391 - رقم الحدیث الباب: 1]

1391- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: الْحَمَّامُ یَوْمٌ وَ یَوْمٌ لَا یُکْثِرُ اللَّحْمَ وَ إِدْمَانُهُ کُلَّ یَوْمٍ یُذِیبُ (8) شَحْمَ الْکُلْیَتَیْنِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (9).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 113

امام كاظم عليه السّلام:يك روز در ميان به حمام رفتن،گوشت بدن را زياد مى كند (چاق مى كند)و هرروز حمام رفتن،چربى كليه ها را ذوب مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1392 - رقم الحدیث الباب: 2]

1392- 2- (10) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: مَرِضْتُ حَتَّی ذَهَبَ لَحْمِی فَدَخَلْتُ عَلَی الرِّضَا ع- فَقَالَ أَ یَسُرُّکَ أَنْ یَعُودَ إِلَیْکَ لَحْمُکَ فَقُلْتُ بَلَی (11)

ص: 31


1- التهذیب 1- 378- 1167.
2- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب الآتی.
3- مر فی الحدیث 1 من هذا الباب.
4- یأتی فی الحدیث 1، 2 من الباب 2 من هذه الأبواب.
5- أی فی الحدیث 5، 6 من هذا الباب.
6- الباب 2 فیه 4 أحادیث.
7- الکافی 6- 496- 2.
8- فی نسخة: یذهب، منه قده.
9- الفقیه 1- 117- 247.
10- الکافی 6- 497- 4.
11- فی نسخة التهذیب: نعم، منه قده.

قَالَ الْزَمِ الْحَمَّامَ غِبّاً فَإِنَّهُ یَعُودُ إِلَیْکَ لَحْمُکَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تُدْمِنَهُ فَإِنَّ إِدْمَانَهُ یُورِثُ السِّلَّ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِ مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 531

سليمان جعفرى گويد: من بر اثر بيمارى بسيار لاغر شدم، روزى خدمت امام رضا عليه السّلام رسيدم، به من فرمود: دوست دارى كه مانند سابق فربه شوى ؟

گفتم: آرى.

فرمود: يك روز در ميان حمام كن تا گوشت بدنت را بازگردد؛ مبادا هر روزه حمام كنى كه مايۀ لاغرى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1393 - رقم الحدیث الباب: 3]

1393- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَشْیَمَ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: مَنْ أَرَادَ أَنْ یَحْمِلَ لَحْماً فَلْیَدْخُلِ الْحَمَّامَ یَوْماً وَ یَغُبُّ یَوْماً وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ یَضْمُرَ وَ کَانَ کَثِیرَ اللَّحْمِ فَلْیَدْخُلِ [الْحَمَّامَ] (3) کُلَّ یَوْمٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 537

سليمان جعفرى گويد: امام عليه السّلام فرمود:

هركس مى خواهد فربه شود، يك روز در ميان به حمام برود و هركس مى خواهد لاغر شود و چاق است، هرروز به حمام برود.

[رقم الحدیث الکلی: 1394 - رقم الحدیث الباب: 4]

1394- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثَةٌ یُسْمِنَّ وَ ثَلَاثَةٌ یَهْزِلْنَ فَأَمَّا الَّتِی یُسْمِنَّ فَإِدْمَانُ الْحَمَّامِ وَ شَمُّ الرَّائِحَةِ الطَّیِّبَةِ وَ لُبْسُ الثِّیَابِ اللَّیِّنَةِ وَ أَمَّا الَّتِی یَهْزِلْنَ فَإِدْمَانُ أَکْلِ الْبَیْضِ وَ السَّمَکِ وَ الطَّلْعِ.

قَالَ الصَّدُوقُ إِدْمَانُ الْحَمَّامِ أَنْ یَدْخُلَهُ یَوْماً وَ یَوْماً لَا فَإِنَّهُ إِنْ دَخَلَهُ کُلَّ یَوْمٍ نَقَصَ مِنْ لَحْمِهِ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه فهری ; ج 1 ص 173

امام صادق(عليه السّلام)فرمود:

سه چيز فربهى آورد و سه چيز لاغرى اما آن سه كه فربهى آورد هميشه بحمام رفتن و بوى خوش بوئيدن و جامۀ نرم پوشيدن است و اما آن سه كه لاغر ميسازد مداومت خوردن تخم مرغ است و ماهى و گل درخت خرما. شیخ صدوق رضى اللّٰه عنه گويد:مقصود امام از هميشه بحمام رفتن يك روز در ميان است كه اگر كسى همه روزه به حمام برود لاغر مى شود.

3 بَابُ وُجُوبِ سَتْرِ الْعَوْرَةِ فِی الْحَمَّامِ وَ غَیْرِهِ عَنْ کُلِّ نَاظِرٍ مُحْتَرَمٍ وَ تَحْرِیمِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْمُسْلِمِ غَیْرِ الْمُحَلَّلِ

اشارة

(5) 3 بَابُ وُجُوبِ سَتْرِ الْعَوْرَةِ فِی الْحَمَّامِ وَ غَیْرِهِ عَنْ کُلِّ نَاظِرٍ مُحْتَرَمٍ وَ تَحْرِیمِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْمُسْلِمِ غَیْرِ الْمُحَلَّلِ

******

ترجمه :

باب وجوب پوشاندن عورت در حمام وغیر آن از نگاه کننده مورد احترام وحرام بودن نگاه به عورت مسلمان غیر همسر

[رقم الحدیث الکلی: 1395 - رقم الحدیث الباب: 1]

1395- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ

ص: 32


1- التهذیب 1- 377- 1162.
2- الکافی 6- 499- 11.
3- أثبتناه من المصدر.
4- الخصال 155- 194.
5- الباب 3 فیه 5 أحادیث.
6- التهذیب 1- 374- 1149، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب أحکام الخلوة.

الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَنْظُرُ الرَّجُلُ إِلَی عَوْرَةِ أَخِیهِ.

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 137

ابو عبد اللّه امام صادق (علیه السلام ) فرمود :

هيچ كس نبايد به عورت ديگران بنگرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1396 - رقم الحدیث الباب: 2]

1396- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَوْ سَأَلَهُ غَیْرِی عَنِ الْحَمَّامِ قَالَ ادْخُلْهُ بِمِئْزَرٍ وَ غُضَّ بَصَرَکَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 136

از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدند: آداب حمام رفتن چيست ؟ ابو الحسن علیه السلام فرمود :

بدون لنگ وارد حمام مشو. چشم خود را از اندام ديگران بپوش و از چاله فاضلاب حمام پرهيز كن كه غساله اشخاص جنب، زنازاده و از آن دو بدتر غساله دشمن اهل بيت در آن سرازير مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1397 - رقم الحدیث الباب: 3]

1397- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یَتَجَرَّدُ الرَّجُلُ عِنْدَ صَبِّ الْمَاءِ تُرَی عَوْرَتُهُ أَوْ یُصَبُّ عَلَیْهِ الْمَاءُ أَوْ یَرَی هُوَ عَوْرَةَ النَّاسِ قَالَ کَانَ أَبِی یَکْرَهُ ذَلِکَ مِنْ کُلِّ أَحَدٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 543

ابن ابى يعفور گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: موقعى كه انسان خود را آب مى كشد، مى تواند لخت شود كه عورت او مكشوف بماند و اگر كسى لخت شده باشد، انسان مى تواند به او نگاه كند؟

فرمود: پدرم عليه السّلام همگان را از اين كار منع مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1398 - رقم الحدیث الباب: 4]

1398- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ فَغَضَّ طَرْفَهُ عَنِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ أَخِیهِ آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْحَمِیمِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 49

عبد اللّٰه بن سنان گويد امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر كس وارد حمّام شود،و چشم خود را از نگاه كردن به عورت برادر دينى خود بپوشاند،خداوند از آتش سوزان قيامت ويرا ايمن گرداند.

[رقم الحدیث الکلی: 1399 - رقم الحدیث الباب: 5]

1399- 5- (4) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ دُخُولَ الْحَمَّامِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ (5) مَلْعُونٌ (مَلْعُونٌ) (6) النَّاظِرُ وَ الْمَنْظُورُ إِلَیْهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحْکَامِ الْخَلْوَةِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ

ص: 33


1- التهذیب 1- 373 صدر الحدیث 1143، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 11 من أبواب الماء المضاف.
2- الکافی 6- 501- 28.
3- ثواب الأعمال 36، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 1 من أبواب أحکام الخلوة.
4- تحف العقول 11.
5- فی المصدر زیادة: فان من دخل الحمام بغیر مئزر.
6- لیس فی المصدر.
7- تقدم فی الباب 1 من أبواب أحکام الخلوة.

فِی أَحَادِیثِ دُخُولِ الْحَمَّامِ بِمِئْزَرٍ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (1) وَ فِی کِتَابِ النِّکَاحِ (2) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ نُبَیِّنُ وَجْهَهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3).

*********

ترجمه:

تحف العقول / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 15

سفارش ديگر آن حضرت بأمير مؤمنان(عليه السّلام): اى على مبادا بى لنگ بحمام بروى زيرا هر كه برهنه بحمام در آيد ملعونست هم آنكه بر او بنگرد و هم آنكه بر او بنگرند.

4 بَابُ حَدِّ الْعَوْرَةِ الَّتِی یَجِبُ سَتْرُهَا

اشارة

(4) 4 بَابُ حَدِّ الْعَوْرَةِ الَّتِی یَجِبُ سَتْرُهَا

******

ترجمه :

باب حد عورت که واجب است پوشاندن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1400 - رقم الحدیث الباب: 1]

1400- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ قَالَ الْمِیثَمِیُّ لَا أَعْلَمُهُ إِلَّا قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْ مَنْ رَآهُ مُتَجَرِّداً وَ عَلَی عَوْرَتِهِ ثَوْبٌ فَقَالَ إِنَّ الْفَخِذَ لَیْسَتْ مِنَ الْعَوْرَةِ.

*********

ترجمه:

میثمی گوید امام صادق علیه السلام را دیدم بر عورتش پارچه ای انداخته فرمود رانها از عورت نیست

[رقم الحدیث الکلی: 1401 - رقم الحدیث الباب: 2]

1401- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ع قَالَ: الْعَوْرَةُ عَوْرَتَانِ الْقُبُلُ وَ الدُّبُرُ وَ الدُّبُرُ مَسْتُورٌ بِالْأَلْیَتَیْنِ (7) فَإِذَا سَتَرْتَ الْقَضِیبَ وَ الْبَیْضَتَیْنِ فَقَدْ سَتَرْتَ الْعَوْرَةَ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِ مِثْلَهُ (8).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 543

راوى گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود:

عورت، دو عورت است: جلو و پشت. عورت پشت با باسن ها پوشيده است. پس هنگامى كه آلت و بيضه ها را بپوشانى، به راستى كه عورت را پوشانده اى.

در روايتى ديگر فرمود: اما پشت كه توسط باسن ها پوشيده است و اما جلو؛ پس آن را با دست خود بپوشان.

[رقم الحدیث الکلی: 1402 - رقم الحدیث الباب: 3]

1402- 3- (9) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ قَالَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی فَأَمَّا الدُّبُرُ فَقَدْ سَتَرَتْهُ

ص: 34


1- یأتی فی الباب 9 و الحدیث 4 من الباب 10، و الباب 11، و الحدیث 1، 2 من الباب 21، و الباب 31 من هذه الأبواب، و الباب 10 من أبواب أحکام الملابس و الحدیث 1 من الباب 2 من أبواب جهاد النفس.
2- یأتی فی الباب 104 من أبواب مقدمات النکاح.
3- یأتی فی الباب 7 من هذه الأبواب.
4- الباب 4 فیه 4 أحادیث.
5- التهذیب 1- 374- 1150.
6- التهذیب 1- 374- 1151.
7- و فی نسخة: بالالیین، منه قده.
8- الکافی 6- 501- 26.
9- الکافی 6- 501- 26.

الْأَلْیَتَانِ وَ أَمَّا الْقُبُلُ فَاسْتُرْهُ بِیَدِکَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 543

در روايتى ديگر فرمود: اما پشت كه توسط باسن ها پوشيده است و اما جلو؛ پس آن را با دست خود بپوشان.

[رقم الحدیث الکلی: 1403 - رقم الحدیث الباب: 4]

1403- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع الْفَخِذُ لَیْسَ مِنَ الْعَوْرَةِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند رانها از عوره نیستند

5 بَابُ اسْتِحْبَابِ سَتْرِ الرُّکْبَةِ وَ السُّرَّةِ وَ مَا بَیْنَهُمَا

اشارة

(3) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ سَتْرِ الرُّکْبَةِ وَ السُّرَّةِ وَ مَا بَیْنَهُمَا

******

ترجمه :

باب استحباب پوشاندن از ناف تا زانو

[رقم الحدیث الکلی: 1404 - رقم الحدیث الباب: 1]

1404- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ السَّدُوسِیِّ عَنْ بَشِیرٍ النَّبَّالِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْحَمَّامِ فَقَالَ تُرِیدُ الْحَمَّامَ قُلْتُ نَعَمْ فَأَمَرَ بِإِسْخَانِ الْمَاءِ ثُمَّ دَخَلَ فَاتَّزَرَ بِإِزَارٍ فَغَطَّی رُکْبَتَیْهِ وَ سُرَّتَهُ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ قَالَ هَکَذَا فَافْعَلْ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 541

بشير نبّال گويد: از امام باقر عليه السّلام درباره حمام پرسيدم.

فرمود: مى خواهى به حمام بروى ؟

عرض كردم: آرى.

حضرت عليه السّلام دستور داد كه حمام را گرم كنند، سپس داخل حمام شد و لنگ بست و زانوها و ناف خود را پوشاند، سپس به حمامى دستور داد كه بيرون از لنگ را نوره بكشد.

سپس فرمود: از نزدم بيرون رو.

آن گاه حضرت عليه السّلام با دست خود قسمت هاى زير لنگ را نوره كشيد. سپس فرمود: چنين كن.

6 بَابُ جَوَازِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْبَهَائِمِ وَ مَنْ لَیْسَ بِمُسْلِمٍ بِغَیْرِ شَهْوَةٍ

اشارة

(6) 6 بَابُ جَوَازِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْبَهَائِمِ وَ مَنْ لَیْسَ بِمُسْلِمٍ بِغَیْرِ شَهْوَةٍ

******

ترجمه :

باب جایز بودن نگاه بدون شهوت به عورت حیوانات و غیر مسلمان

[رقم الحدیث الکلی: 1405 - رقم الحدیث الباب: 1]

1405- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی

ص: 35


1- الفقیه 1- 119- 253.
2- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1، 2 من الباب 18 من هذه الأبواب و الحدیث 3 من الباب 31 من أبواب النکاح المحرم.
3- الباب 5 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 6- 501- 22.
5- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 7 من الباب 44 من أبواب نکاح العبید.
6- الباب 6 فیه حدیثان.
7- الکافی 6- 501- 27.

عُمَیْرٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: النَّظَرُ إِلَی عَوْرَةِ مَنْ لَیْسَ بِمُسْلِمٍ- مِثْلُ نَظَرِکَ إِلَی عَوْرَةِ الْحِمَارِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 543

راويان بسيارى گويند: امام صادق عليه السّلام فرمود:

نگاه كردن به عورت كسى كه مسلمان نيست، مانند نگاه كردن تو به عورت الاغ است.

[رقم الحدیث الکلی: 1406 - رقم الحدیث الباب: 2]

1406- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّمَا کُرِهَ (2) النَّظَرُ إِلَی عَوْرَةِ الْمُسْلِمِ فَأَمَّا النَّظَرُ إِلَی عَوْرَةِ مَنْ لَیْسَ بِمُسْلِمٍ مِثْلُ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْحِمَارِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی مَحَلِّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (4).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 54

و از امام صادق است(عليه السّلام)كه همانا بد است نگاه بعورت مسلمان ولى نظر بعورت نامسلمان چون نگاه بعورت خر است.

7 بَابُ حُکْمِ الْغُسْلِ عَارِیاً مَعَ حُضُورِ مَمْلُوکَةِ الْوَلَدِ أَوِ الْوَالِدِ أَوِ الزَّوْجَةِ أَوِ الْقَرَابَةِ

اشارة

(5) 7 بَابُ حُکْمِ الْغُسْلِ عَارِیاً مَعَ حُضُورِ مَمْلُوکَةِ الْوَلَدِ أَوِ الْوَالِدِ أَوِ الزَّوْجَةِ أَوِ الْقَرَابَةِ

******

ترجمه :

باب حکم غسل کردن بدون ساتر در حضور کنیز و فرزند و پدر و مادر و همسر و اقوام

[رقم الحدیث الکلی: 1407 - رقم الحدیث الباب: 1]

1407- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُتْبَةَ الْهَاشِمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ هَلْ یَحِلُّ لِزَوْجِهَا التَّعَرِّی وَ الْغُسْلُ بَیْنَ یَدَیْ خَادِمِهَا قَالَ لَا بَأْسَ مَا أَحَلَّتْ لَهُ مِنْ ذَلِکَ مَا لَمْ یَتَعَدَّهُ.

*********

ترجمه:

سوال کردم از امام کاظم علیه السلام از زن وقتی شوهرش عریان باشد وغسل کند مقابل خادم زن

فرمود اشکال ندارد تا وقتی که از حد شرعی زیاده روی نکند

[رقم الحدیث الکلی: 1408 - رقم الحدیث الباب: 2]

1408- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِیهِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عِیسَی قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ الْخَادِمِ تَکُونُ لِوَلَدِ الرَّجُلِ أَوْ لِوَالِدِهِ أَوْ لِأَهْلِهِ هَلْ یَحِلُّ لَهُ أَنْ یَتَجَرَّدَ بَیْنَ یَدَیْهَا أَمْ لَا قَالَ أَمَّا الْوَلَدُ فَلَا أَرَی بِهِ بَأْساً.

ص: 36


1- الفقیه 1- 114- 236.
2- کتب فی الأصل اکره عن نسخة.
3- تقدم فی الباب 1 من أبواب أحکام الخلوة، و الباب 3 من هذه الأبواب.
4- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 9 من هذه الأبواب.
5- الباب 7 فیه حدیثان.
6- التهذیب 1- 372- 1139.
7- التهذیب 1- 372- 1140.

أَقُولُ: یَنْبَغِی أَنْ یُخَصَّ هَذَا بِالْوَلَدِ الصَّغِیرِ إِذَا قَوَّمَ أَبُوهُ جَارِیَتَهُ عَلَی نَفْسِهِ لِمَا یَأْتِی فِی النِّکَاحِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (1).

*********

ترجمه:

8 بَابُ تَحْرِیمِ تَتَبُّعِ زَلَّاتِ الْمُؤْمِنِ وَ مَعَایِبِهِ

اشارة

(2) 8 بَابُ تَحْرِیمِ تَتَبُّعِ زَلَّاتِ الْمُؤْمِنِ وَ مَعَایِبِهِ

******

ترجمه :

باب حرام است پیگیری لغزشها و عیبهای مومن

[رقم الحدیث الکلی: 1409 - رقم الحدیث الباب: 1]

1409- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع شَیْ ءٌ یَقُولُهُ النَّاسُ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ یَذْهَبُونَ إِنَّمَا عُنِیَ عَوْرَةُ الْمُؤْمِنِ أَنْ یَزِلَّ زَلَّةً أَوْ یَتَکَلَّمَ بِشَیْ ءٍ یُعَابُ عَلَیْهِ فَیَحْفَظَ عَلَیْهِ لِیُعَیِّرَهُ بِهِ یَوْماً مَا.

*********

ترجمه:

از تهذيب الاحكام است كه حذيفه بن منصور گويد از امام صادق پرسيدم مردى چيزى را گويد و آن اينكه عورت مؤمن بر مؤمن حرام است،فرمود:بآن معنى نيست كه گمان برند مقصود از عورت مؤمن لغزش او است يا سخنى عيب آور كه بر او حفظ كند تا روزى ويرا بدان سركوفت كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1410 - رقم الحدیث الباب: 2]

1410- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عَوْرَةُ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ حَرَامٌ فَقَالَ نَعَمْ قُلْتُ أَعْنِی سُفْلَیْهِ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ إِنَّمَا هُوَ إِذَاعَةُ سِرِّهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ نَحْوَهُ.

*********

ترجمه:

ابن سنان گفت: به امام صادق علیه السلام گفتم: آیا عورت مؤمن بر مؤمن حرام است؟ فرمود: بله. گفتم: یعنی جلو و عقب او. فرمود: آن به این معنی نیست که تو می پنداری؛ همانا به این معنی است که سِر او را فاش کند.

[رقم الحدیث الکلی: 1411 - رقم الحدیث الباب: 3]

1411- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ

ص: 37


1- یأتی فی الأحادیث 1 و 2 و 3 و 4 و 5 من الباب 40 من أبواب نکاح العبید و الإماء.
2- الباب 8 فیه 3 أحادیث.
3- التهذیب 1- 375- 1152، و رواه الصدوق فی معانی الأخبار 255- 3.
4- التهذیب 1- 375- 1153.
5- معانی الأخبار 255- 2.
6- التهذیب 1- 375- 1154.

الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی عَوْرَةُ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ حَرَامٌ- قَالَ لَیْسَ أَنْ یَنْکَشِفَ فَیَرَی مِنْهُ شَیْئاً إِنَّمَا هُوَ أَنْ یَزْرِیَ عَلَیْهِ أَوْ یَعِیبَهُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (1) أَقُولُ: لَا مُنَافَاةَ بَیْنَ هَذَا وَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ تَحْرِیمِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْمُسْلِمِ (2) لِأَنَّ لِلْعَوْرَةِ مَعْنَیَیْنِ تَضَمَّنَتْ هَذِهِ الْأَحَادِیثُ حُکْمَ أَحَدِهِمَا وَ مَا تَقَدَّمَ حُکْمَ الْآخَرِ عَلَی أَنَّ هَذِهِ تَضَمَّنَتْ تَفْسِیرَ حَدِیثٍ خَاصٍّ فَلَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ السَّابِقِ لَکِنَّ أَدِلَّةَ غَیْرِهِ مَوْجُودَةٌ کَثِیرَةٌ وَ لَعَلَّ الْمَعْنَیَیْنِ مُرَادَانِ لِمَا یَأْتِی فِی حَدِیثِ حَنَانٍ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی مَضْمُونِ الْبَابِ فِی أَبْوَابِ الْعِشْرَةِ مِنْ کِتَابِ الْحَجِّ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (4).

*********

ترجمه:

زید شحام گوید امام صادق علیه السلام در مورد حرام بودن عورت مومن بر مومن این نیست که قسمتی از بدن او پیدا شود بلکه اورا لکه دار و معیوب معرفی کردن

9 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُخُولِ الْحَمَّامِ بِمِئْزَرٍ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ

اشارة

(5) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُخُولِ الْحَمَّامِ بِمِئْزَرٍ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ

******

ترجمه :

باب استحباب داخل شدن در حمام با لنگ و کراهت ترک آن

[رقم الحدیث الکلی: 1412 - رقم الحدیث الباب: 1]

1412- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ مَاءِ الْحَمَّامِ فَقَالَ ادْخُلْهُ بِإِزَارٍ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

محمد بن مسلم از امام باقر یا صادق علیهما السلام سوال کرد از آب حمام

فرمود با لنگ داخل شو

[رقم الحدیث الکلی: 1413 - رقم الحدیث الباب: 2]

1413- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ

ص: 38


1- معانی الأخبار 255- 1.
2- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 3 من هذه الأبواب.
3- یأتی فی الحدیث 4 من الباب 9 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الحدیث 1، 3 من الباب 157 من أبواب أحکام العشرة.
5- الباب 9 فیه 10 أحادیث.
6- التهذیب 1- 379- 1175، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 7 من أبواب الماء المطلق.
7- التهذیب 1- 373- 1144، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 10 من أبواب أحکام الملابس.

آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: إِذَا تَعَرَّی أَحَدُکُمْ نَظَرَ إِلَیْهِ الشَّیْطَانُ فَطَمِعَ فِیهِ فَاسْتَتِرُوا.

*********

ترجمه:

امیر المومنین علیه السلام فرمود وقتی یکی از شما عریان شود شیطان به او نگاه می کند و طمع می کند به او پس بپوشانید

[رقم الحدیث الکلی: 1414 - رقم الحدیث الباب: 3]

1414- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: کُنْتُ فِی الْحَمَّامِ فِی الْبَیْتِ الْأَوْسَطِ فَدَخَلَ عَلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ ع- وَ عَلَیْهِ النُّورَةُ وَ عَلَیْهِ إِزَارٌ فَوْقَ النُّورَةِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُسْلِمٍ الْمَعْرُوفِ بِسَعْدَانَ نَحْوَهُ (2).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 136

من در سالن دوم حمام بودم. ابو الحسن موسى بن جعفر (علیه السلام) از پستوى حمام وارد سالن شد درحالى كه بر روى نوره لنگ بسته بود. ابو الحسن علیه السلام فرمود : سلام عليكم. من به سلام آن حضرت پاسخ دادم و به سالن سوم

رفتم و بعد از غسل كردن حمام را ترك گفتم.

[رقم الحدیث الکلی: 1415 - رقم الحدیث الباب: 4]

1415- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ جَمِیعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبِی وَ جَدِّی وَ عَمِّی حَمَّاماً بِالْمَدِینَةِ- فَإِذَا رَجُلٌ فِی بَیْتِ الْمَسْلَخِ فَقَالَ لَنَا مِمَّنِ الْقَوْمُ إِلَی أَنْ قَالَ مَا یَمْنَعُکُمْ مِنَ الْأُزُرِ (4) فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ عَوْرَةُ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ حَرَامٌ قَالَ فَبَعَثَ أَبِی (5) إِلَی کِرْبَاسَةٍ فَشَقَّهَا بِأَرْبَعَةٍ ثُمَّ أَخَذَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنَّا وَاحِداً ثُمَّ دَخَلْنَا فِیهَا إِلَی أَنْ قَالَ سَأَلْنَا عَنِ الرَّجُلِ فَإِذَا هُوَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ مِثْلَهُ (6).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 46) / ترجمه خسروی ; ج 1 ص 98

حنان بن سدير از پدرش نقل كرد كه گفت من و پدر و پدر بزرگ و عمويم در مدينه بحمام رفتيم در رخت كن حمام مردى را ديديم پرسيد شما اهل كجا هستيد عرض كرديم از عراق پرسيد كجاى عراق گفتيم كوفه گفت مرحبا شما كه خيلى بما نزديك و داراى موقعيت هستيد اما چه شده كه لنگ نبسته ايد پيغمبر فرمود عورت مؤمن بر مؤمن حرام است.بعد مقدارى كرباس آورد و چهار قسمت نمود و بهر كدام يك قسمت داد آن را بر خود بسته وارد حمام شديم.وقتى داخل حمام شديم رو بجانب جدم نموده فرمود پيرمرد چرا خضاب نميكنى ؟گفت من در خدمت كسى بودم كه از من و شما بهتر بود و خضاب نميكرد.خيلى خشمگين شد بطورى كه آثار خشم در چهره اش آشكارا ديده ميشد گفت چه كسى بود آنكه از من بهتر بود؟ گفت من خدمت على بن ابى طالب بوده ام كه خضاب نميكرد.آن آقا سر زير انداخت و عرق بر چهره اش نشست.فرمود صحيح است راست گفتى آنگاه گفت اگر خضاب كنى پيروى از پيامبر نموده اى كه از على بهتر بود و اگر خضاب نكنى از على پيروى نموده اى.وقتى از حمام خارج شديم پرسيديم اين مرد كيست معلوم شد على بن الحسين عليه السلام بوده و پسرش محمد بن على نيز با او بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1416 - رقم الحدیث الباب: 5]

1416- 5- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 39


1- التهذیب 1- 374- 1147، و أورده بتمامه عنهما و عن قرب الإسناد فی الحدیث 1 من الباب 14 و الحدیث 1 من الباب 39 من هذه الأبواب.
2- فی الفقیه 1- 118- 251.
3- الکافی 6- 497- 8.
4- فی الفقیه: الازار، منه قده.
5- کذا فی الأصل، و کتب فی الهامش عمی و کأنّها بدل ابی و فی المصدر: فبعث الی ابی کرباسة.
6- الفقیه 1- 66- 252.
7- الکافی 6- 497- 3.

رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام مى فرمود:پیامبر اکرم ص فرمودند

هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد بدون لنگ به حمام وارد نشود.

[رقم الحدیث الکلی: 1417 - رقم الحدیث الباب: 6]

1417- 6- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَمِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ بَعْضِ مَنْ حَدَّثَهُ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَقُولُ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 546

راوى گويد: امام باقر عليه السّلام مى فرمود:

هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد بدون لنگ به حمام وارد نشود.

[رقم الحدیث الکلی: 1418 - رقم الحدیث الباب: 7]

1418- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ وَ غُضَّ بَصَرَکَ.

*********

ترجمه:

مردى از بنى هاشم گويد:از امام کاظم ع درباره حمام سوال کردم

حضرت فرمود: داخل حمام نشو جز با لنگ و چشمانت را ببند

[رقم الحدیث الکلی: 1419 - رقم الحدیث الباب: 8]

1419- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لِأُمَّتِی وَ عَدَّ خِصَالًا إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَرِهَ دُخُولَ الْحَمَّامِ إِلَّا بِمِئْزَرٍ.

*********

ترجمه:

رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله) در وصیت خود به حضرت علی علیه السلام فرمودند:خداوند متعال براى امت من اعمالی را را ناخوش ومکره دانسته است که از جمله انها داخل شدن در حمام بدون لنگ است

[رقم الحدیث الکلی: 1420 - رقم الحدیث الباب: 9]

1420- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَدْخُلَنَّ أَحَدُکُمُ الْحَمَّامَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام از ابائ خود نقل فرمودند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند هیچکدام از شما وارد حمام نشود مگر با لنگ

[رقم الحدیث الکلی: 1421 - رقم الحدیث الباب: 10]

1421- 10- (6) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ

ص: 40


1- الفقیه 1- 110- 226.
2- الکافی 6- 502- 35، و یأتی بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 18 من هذه الأبواب.
3- الکافی 6- 498- 10، و تقدم ذیله فی الحدیث 3 من الباب 11 من أبواب الماء المضاف.
4- الفقیه 4- 357- 5762.
5- الفقیه 4- 4- 1، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 1 من أبواب أحکام الخلوة.
6- ثواب الأعمال 35- 1.

أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ بِمِئْزَرٍ سَتَرَهُ اللَّهُ بِسِتْرِهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ عَلَی عَدَمِ الْوُجُوبِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمَیْنِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3).

*********

ترجمه:

امام صادقعلیه السلام فرمودند : کسی که بالنگ وارد حمام بشود خداوند گناهان او را می پوشاند

10 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْمَاءِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ

اشارة

(4) 10 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْمَاءِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ

******

ترجمه :

باب داخل شدن حمام بدون لنگ

[رقم الحدیث الکلی: 1422 - رقم الحدیث الباب: 1]

1422- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ نَهَی أَنْ یَدْخُلَ الرَّجُلُ الْمَاءَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ.

*********

ترجمه:

امام صادق ع فرمودند : امیرالمومنین علیه السلام نهی فرمودند: ازاینکه شخصی وارد اب شود مگر با لنگ

[رقم الحدیث الکلی: 1423 - رقم الحدیث الباب: 2]

1423- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: نَهَی ص عَنِ الْغُسْلِ تَحْتَ السَّمَاءِ إِلَّا بِمِئْزَرٍ وَ نَهَی عَنْ دُخُولِ الْأَنْهَارِ إِلَّا بِمِئْزَرٍ وَ قَالَ إِنَّ لِلْمَاءِ أَهْلًا وَ سُکَّاناً.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نهى فرمودند از غسل كردن زير آسمان (بى سقف) بدون لنگ و نيز از رفتن به نهر بى لنگ نهى فرمود،و فرمود كه آبها نيز اهل و ساكنانى دارد

[رقم الحدیث الکلی: 1424 - رقم الحدیث الباب: 3]

غسل كردن زير آسمان (بى سقف) بدون لنگ و نيز از رفتن به نهر بى لنگ نهى فرمود،و فرمود كه آبها نيز اهل و ساكنانى دارد

1424- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ

ص: 41


1- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 3 من هذه الأبواب.
2- تقدم فی الباب 4 من هذه الأبواب.
3- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 1، 4 من الباب 10، و فی الحدیث 1، 2 من الباب 11، و فی الحدیث 8 من الباب 16، و فی الحدیث 1 من الباب 21، و فی الحدیث 1 من الباب 31 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 3 من الباب 10، و فی الحدیث 1 من الباب 12 من أبواب أحکام الملابس.
4- الباب 10 فیه 4 أحادیث.
5- التهذیب 1- 373- 1145.
6- الفقیه 1- 110- 226.
7- الفقیه 4- 357- 5762.

[جَمِیعاً] (1) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: وَ کَرِهَ اللَّهُ لِأُمَّتِیَ الْغُسْلَ تَحْتَ السَّمَاءِ إِلَّا بِمِئْزَرٍ وَ کَرِهَ دُخُولَ الْأَنْهَارِ إِلَّا بِمِئْزَرٍ فَإِنَّ فِیهَا سُکَّاناً مِنَ الْمَلَائِکَةِ.

*********

ترجمه:

رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله) در وصیت خود به حضرت علی علیه السلام فرمودند:خداوند ناخوشایند دانسته است برای امت من غسل كردن زير آسمان (بى سقف) بدون لنگ و نيز از رفتن به نهرها بى لنگ ،و فرمود كه آبها نيز اهل و ساكنانى دارد

[رقم الحدیث الکلی: 1425 - رقم الحدیث الباب: 4]

1425- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِیِّ وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ الْقُرَشِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لَکُمْ أَیَّتُهَا الْأُمَّةُ أَرْبَعاً وَ عِشْرِینَ خَصْلَةً وَ نَهَاکُمْ عَنْهَا إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَرِهَ الْغُسْلَ تَحْتَ السَّمَاءِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ وَ کَرِهَ دُخُولَ الْأَنْهَارِ إِلَّا بِمِئْزَرٍ وَ قَالَ فِی الْأَنْهَارِ عُمَّارٌ وَ سُکَّانٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ کَرِهَ دُخُولَ الْحَمَّامَاتِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (4).

*********

ترجمه:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

خداوند بيست و چهار خصلت را براى شما - اى امت - ناخوش داشته و شما را از آن بازداشته است تا اینکه فرمودند :خداوند ناخوشایند دانسته است برای امت من غسل كردن زير آسمان (بى سقف) بدون لنگ و نيز از رفتن به نهرها بى لنگ ،و فرمود كه آبها نيز اهل و ساكنانی از ملائکه دارد و نيز از رفتن به حمام ها بدون لنگ نیز نهی فرمود

11 بَابُ جَوَازِ الِاغْتِسَالِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ مَعَ عَدَمِ نَاظِرٍ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ خُصُوصاً تَحْتَ السَّمَاءِ

اشارة

(5) 11 بَابُ جَوَازِ الِاغْتِسَالِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ مَعَ عَدَمِ نَاظِرٍ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ خُصُوصاً تَحْتَ السَّمَاءِ

******

ترجمه :

باب جایز است غسل کردن بدون لنگ وقتی نگاه کننده نباشد کراهت دارد مخصوصا زیر آسمان

[رقم الحدیث الکلی: 1426 - رقم الحدیث الباب: 1]

1426- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِ

ص: 42


1- أثبتناه من المصدر.
2- الفقیه 3- 557- 4914، و أمالی الصدوق 248- 3.
3- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 7 من أبواب الماء المطلق، و فی الحدیث 11 من الباب 15 من أبواب أحکام الخلوة، و فی الحدیث 1، 10 من الباب 9 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الحدیث 8 من الباب 16 من هذه الأبواب.
5- الباب 11 فیه حدیثان.
6- الفقیه 1- 84- 183، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 47 من أبواب الجنابة.

قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَغْتَسِلُ بِغَیْرِ إِزَارٍ حَیْثُ لَا یَرَاهُ أَحَدٌ قَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 114

و نيز عبيد اللّٰه گويد: از آن حضرت (امام صادق عليه السّلام) سؤال كردم در مورد شخصى كه بدون بستن لنگ يا ميان بند غسل كند در جايى كه هيچ كس او را نميبيند، آن حضرت پاسخ فرمود: اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1427 - رقم الحدیث الباب: 2]

1427- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَغْتَسِلُ الرَّجُلُ بَارِزاً فَقَالَ إِذَا لَمْ یَرَهُ أَحَدٌ فَلَا بَأْسَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ عَلَی ثُبُوتِ الْکَرَاهَةِ (3).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 137

به ابو عبد اللّه امام صادق (علیه السلام ) گفتم: انسان مى تواند براى غسل كردن، لخت و عريان شود؟ ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود : اگر نامحرم شاهد و ناظر نباشد، مانعى ندارد.

12 بَابُ جَوَازِ دُخُولِ الرَّجُلِ مَعَ جَوَارِیهِ الْحَمَّامَ بِإِزَارٍ وَ کَرَاهَةِ کَوْنِهِمْ عُرَاةً وَ جَوَازِ دُخُولِ النِّسَاءِ الْحَمَّامَ

اشارة

(4) 12 بَابُ جَوَازِ دُخُولِ الرَّجُلِ مَعَ جَوَارِیهِ الْحَمَّامَ بِإِزَارٍ وَ کَرَاهَةِ کَوْنِهِمْ عُرَاةً وَ جَوَازِ دُخُولِ النِّسَاءِ الْحَمَّامَ

******

ترجمه :

باب جایز بودن داخل شدن مرد به حمام با کنیزانش که لنگ ببندند و کراهت عریان بودن آنها و جایز بودن داخل شدن زنها به حمام

[رقم الحدیث الکلی: 1428 - رقم الحدیث الباب: 1]

1428- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِیرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قِیلَ لَهُ إِنَّ سَعِیدَ بْنَ عَبْدِ الْمَلِکِ یَدْخُلُ مَعَ جَوَارِیهِ الْحَمَّامَ قَالَ وَ مَا بَأْسٌ إِذَا کَانَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِنَّ الْأُزُرُ لَا یَکُونُونَ عُرَاةً کَالْحُمُرِ (6) یَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَی سَوْأَةِ (7) بَعْضٍ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ دُخُولِ النِّسَاءِ الْحَمَّامَ فِی أَحَادِیثِ النِّکَاحِ فِی الْحَمَّامِ (8) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (9).

*********

ترجمه:

به حضرت علی علیه السلام گفته شد که :سَعِیدَ بْنَ عَبْدِ الْمَلِکِ با کنیزانش وارد حمام میشود . حضرت فرمود اشکالی ندارد اگ او وکنیزانش لنگ بسته باشند ومثل الاغ ها عریان نباشند

ص: 43


1- التهذیب 1- 374- 1148.
2- تقدم فی الباب 10 من هذه الأبواب.
3- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 9 من هذه الأبواب.
4- الباب 12 فیه حدیث واحد.
5- التهذیب 1- 374- 1146.
6- فی المصدر: کالحمیر.
7- السوأة: الفرج النهایة 2- 416.
8- یأتی فی الباب 58 من أبواب مقدمات النکاح و آدابه.
9- یأتی فی الباب 15 من هذه الأبواب.

13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ فِی الْحَمَّامِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ وَ آدَابِهِ

اشارة

(1) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ فِی الْحَمَّامِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ وَ آدَابِهِ

******

ترجمه :

باب استحباب دعا های رسیده از اهللبیت علیهم السلام در حمام و مقداری از آداب و احکام آن

[رقم الحدیث الکلی: 1429 - رقم الحدیث الباب: 1]

1429- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَحْیَی (3) بْنِ سَعِیدٍ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع إِذَا دَخَلْتَ الْحَمَّامَ فَقُلْ فِی الْوَقْتِ الَّذِی تَنْزِعُ ثِیَابَکَ فِیهِ اللَّهُمَّ انْزِعْ عَنِّی رِبْقَةَ النِّفَاقِ وَ ثَبِّتْنِی عَلَی الْإِیمَانِ- وَ إِذَا دَخَلْتَ الْبَیْتَ الْأَوَّلَ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسِی وَ أَسْتَعِیذُ بِکَ مِنْ أَذَاهُ- وَ إِذَا دَخَلْتَ الْبَیْتَ الثَّانِیَ فَقُلِ اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الرِّجْسَ النِّجْسَ وَ طَهِّرْ جَسَدِی وَ قَلْبِی- وَ خُذْ مِنَ الْمَاءِ الْحَارِّ وَ ضَعْهُ عَلَی هَامَتِکَ وَ صُبَّ مِنْهُ عَلَی رِجْلَیْکَ وَ إِنْ أَمْکَنَ أَنْ تَبْلَعَ مِنْهُ جُرْعَةً فَافْعَلْ فَإِنَّهُ یُنَقِّی الْمَثَانَةَ وَ الْبَثْ فِی الْبَیْتِ الثَّانِی سَاعَةً وَ إِذَا دَخَلْتَ الْبَیْتَ الثَّالِثَ فَقُلْ نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ وَ نَسْأَلُهُ الْجَنَّةَ- تُرَدِّدُهَا إِلَی وَقْتِ خُرُوجِکَ مِنَ الْبَیْتِ الْحَارِّ وَ إِیَّاکَ وَ شُرْبَ الْمَاءِ الْبَارِدِ وَ الْفُقَّاعِ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُفْسِدُ الْمَعِدَةَ وَ لَا تَصُبَّنَّ عَلَیْکَ الْمَاءَ الْبَارِدَ فَإِنَّهُ یُضْعِفُ الْبَدَنَ وَ صُبَّ الْمَاءَ الْبَارِدَ عَلَی قَدَمَیْکَ إِذَا خَرَجْتَ فَإِنَّهُ یَسُلُ (4) الدَّاءَ مِنْ جَسَدِکَ فَإِذَا لَبِسْتَ ثِیَابَکَ فَقُلِ اللَّهُمَّ أَلْبِسْنِی التَّقْوَی وَ جَنِّبْنِی الرَّدَی- فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ أَمِنْتَ مِنْ کُلِّ دَاءٍ.

وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْوَزَّانِ عَنْ یَحْیَی بْنِ سَعِیدٍ الْأَهْوَازِیِ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 494

امام صادق(عليه السّلام)فرموده است:چون به گرمابه مى روى به هنگام بيرون آوردن لباسهايت بگو پروردگارا!حلقۀ نفاق را از من بيرون آر و مرا بر ايمان استوار بدار، و چون به گرمخانۀ نخست درآمدى بگو،پروردگارا!من از شر نفس خود به تو پناه مى برم و از آزار آن به تو پناه مى جويم و چون به گرمخانۀ دوم برآمدى بگو پروردگارا!از من پليدى ناپاك را بزداى و پيكر و دل مرا پاك گردان و اندكى آب گرم بردار و بر فرق سر خويش بريز و هم بر دو پاى خود از آن بريز و اگر مناسب بود جرعه يى از آن بياشام كه مثانه را پاك و زه كشى مى كند.در گرمخانۀ دوم اندكى درنگ كن و چون به گرمخانۀ سوم درآمدى بگو از آتش به خدا پناه مى بريم و از او بهشت را مسألت مى كنيم و اين سخن را تا هنگامى كه از آن گرمخانه بيرون مى- آيى تكرار كن و بر تو باد كه آب سرد و افشرۀ خنك نياشامى كه آشاميدن آن در گرمابه معده را تباه مى كند و بر خود آب سرد مريز كه بدن را ناتوان مى كند و چون بيرون آمدى،آب سرد بر هر دو پاى خود(پشت پا)بريز كه اين كار بيمارى را از تنت بيرون مى كشد و چون جامۀ خويش بر تن كردى بگو پروردگارا!جامۀ تقوى بر من بپوشان و مرا از پستى دور دار كه چون اين چنين كنى از هر درد در امان باشى .

ص: 44


1- الباب 13 فیه 4 أحادیث.
2- الفقیه 1- 113- 232.
3- فی نسخة: الحسین، منه قده.
4- فی نسخة: یسیل، منه قده.
5- أمالی الصدوق 297- 4.
[رقم الحدیث الکلی: 1430 - رقم الحدیث الباب: 2]

1430- 2- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِیَّاکَ وَ الِاضْطِجَاعَ (2) فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُذِیبُ شَحْمَ الْکُلْیَتَیْنِ وَ إِیَّاکَ وَ الِاسْتِلْقَاءَ عَلَی الْقَفَا فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُورِثُ دَاءَ الدُّبَیْلَةِ (3) وَ إِیَّاکَ وَ التَّمَشُّطَ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُورِثُ وَبَاءَ الشَّعْرِ وَ إِیَّاکَ وَ السِّوَاکَ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَانِ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَغْسِلَ رَأْسَکَ بِالطِّینِ فَإِنَّهُ یُسَمِّجُ (4) الْوَجْهَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَدْلُکَ رَأْسَکَ وَ وَجْهَکَ بِمِئْزَرٍ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَدْلُکَ تَحْتَ قَدَمِکَ بِالْخَزَفِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْبَرَصَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَغْتَسِلَ بِغُسَالَةِ الْحَمَّامِ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام به زراره و ابن ابی یعفور فرمودند:

.... از روى پهلو خوابيدن در حمام اجتناب نما زيرا اين كار پيه كليه ها را آب مى كند و نيز از طاق و از خوابيدن در حمام اجتناب بكن زيرا موجب زخم معده مى گردد و از شانه كردم در حمّام حذر كن زيرا باعث ريزش مو مى شود و از مسواك كردن در حمام پرهيز نما چون موجب فساد دندانها مى گردد و از شستن سر با گل دورى كن زيرا باعث قبح منظر و زشتى روى مى شود و از ماليدن لنگ به سر و صورت حذر كن چون آب صورت و نشاط آن را مى برد و از ماليدن سفال و اسفنج به كف پا دورى كن زيرا موجب برص مى باشد و از شستن با آب غساله حمام اجتناب كن چه آن كه در آن غساله يهودى و نصرانى و زرتشتى و ناصب ما اهل بيت كه از همه فرقه و گروهها بدتر است جمع مى باشد. ........

[رقم الحدیث الکلی: 1431 - رقم الحدیث الباب: 3]

1431- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ السُّخْتِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَتَّکِ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُذِیبُ شَحْمَ الْکُلْیَتَیْنِ وَ لَا تُسَرِّحْ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُرَقِّقُ الشَّعْرَ وَ لَا تَغْسِلْ رَأْسَکَ بِالطِّینِ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِالْغَیْرَةِ وَ لَا تَتَدَلَّکْ بِالْخَزَفِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْبَرَصَ وَ لَا تَمْسَحْ وَجْهَکَ بِالْإِزَارِ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: وَ لَا تَغْسِلْ رَأْسَکَ بِالطِّینِ فَإِنَّهُ یُسَمِّجُ الْوَجْهَ (6)

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 542

يوسف بن سخت گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

در حمام تكيه نده؛ زيرا چربى كليه ها را آب مى كند. در حمام شانه نكن؛ زيرا موى را نازك مى كند. سر خود را با گل نشوى؛ زيرا غيرت را مى برد. با سفال پاهايت را نمال؛ زيرا پيسى مى آورد و با لنگ صورت را خشك نكن؛ زيرا آبرو را مى برد.

وشیخ صدوق روایت کرده :و از شستن سر با گل دورى كن زيرا باعث قبح منظر و زشتى روى مى شود

[رقم الحدیث الکلی: 1432 - رقم الحدیث الباب: 4]

1432- 4- (7) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ یَذْهَبُ بِالْغَیْرَةِ وَ ذَکَرَ بَقِیَّةَ الْحَدِیثِ.

*********

ترجمه:

ودر حدیث دیگر امده که غیرت را از بین میبرد

ص: 45


1- علل الشرائع 292.
2- اضطجع: نام، و قیل استلقی و وضع جنبه علی الأرض. لسان العرب 8- 219.
3- الدبیلة: داء یجتمع فی الجوف، و الدبل: الطاعون. لسان العرب 11- 235.
4- سمج: بالضم: قبح، یسمج سماجة: إذا لم یکن فیه ملاحة لسان العرب 2- 300.
5- الکافی 6- 501- 24.
6- الفقیه 1- 116- 243.
7- الفقیه 1- 116- 243.

14 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْلِیمِ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ عَلَیْهِ إِزَارٌ وَ کَرَاهَةِ تَسْلِیمِ مَنْ لَا إِزَارَ عَلَیْهِ

اشارة

(1) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْلِیمِ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ عَلَیْهِ إِزَارٌ وَ کَرَاهَةِ تَسْلِیمِ مَنْ لَا إِزَارَ عَلَیْهِ

******

ترجمه :

باب استحباب سلام کردن در حمام به آنها که لنگ بسته اند و کراهت سلام به آنها که لنگ ندارند

[رقم الحدیث الکلی: 1433 - رقم الحدیث الباب: 1]

1433- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ الْعَبَّاسِ جَمِیعاً عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: کُنْتُ فِی الْحَمَّامِ فِی الْبَیْتِ الْأَوْسَطِ فَدَخَلَ عَلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ ع وَ عَلَیْهِ النُّورَةُ وَ عَلَیْهِ إِزَارٌ فَوْقَ النُّورَةِ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَرَدَدْتُ عَلَیْهِ السَّلَامَ وَ بَادَرْتُ فَدَخَلْتُ إِلَی الْبَیْتِ الَّذِی فِیهِ الْحَوْضُ فَاغْتَسَلْتُ وَ خَرَجْتُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُسْلِمٍ الْمَعْرُوفِ بِسَعْدَانَ نَحْوَهُ (3) ثُمَّ قَالَ الصَّدُوقُ فِی هَذَا إِطْلَاقٌ فِی التَّسْلِیمِ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ عَلَیْهِ مِئْزَرٌ وَ النَّهْیُ الْوَارِدُ عَنِ التَّسْلِیمِ فِیهِ لِمَنْ هُوَ لَا مِئْزَرَ عَلَیْهِ وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِگیسَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ جَمِیعاً عَنْ سَعْدَانَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 136

من در سالن دوم حمام بودم. ابو الحسن موسى بن جعفر (ع) از پستوى حمام وارد سالن شد درحالى كه بر روى نوره لنگ بسته بود. ابو الحسن گفت: سلام عليكم. من به سلام آن حضرت پاسخ دادم و به سالن سوم

رفتم و بعد از غسل كردن حمام را ترك گفتم.

[رقم الحدیث الکلی: 1434 - رقم الحدیث الباب: 2]

1434- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَی الصَّادِقِ ع قَالَ: ثَلَاثَةٌ لَا یُسَلَّمُونَ الْمَاشِی مَعَ الْجَنَازَةِ وَ الْمَاشِی إِلَی الْجُمُعَةِ وَ فِی بَیْتِ حَمَّامٍ (6).

ص: 46


1- الباب 14 فیه حدیثان.
2- التهذیب 1- 374- 1147، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 9 و الحدیث 1 من الباب 39 من هذه الأبواب.
3- الفقیه 1- 118- 251.
4- قرب الإسناد 131.
5- الخصال 91- 31، و أورده عن الکافی فی الحدیث 1 من الباب 42 من أبواب أحکام العشرة و یأتی فی الحدیث 1 من الباب 17 من أبواب قواطع الصلاة.
6- فی المصدر: الحمام.

أَقُولُ: وَ قَدْ عَرَفْتَ وَجْهَهُ.

*********

ترجمه:

اصول کافی / ترجمه آیت اللهی ; ج 4 ص 813

امام صادق عليه السّلام مى فرمود:

سه كس را سلام نكنند:آنكس كه همراه جنازه باشد و آنكس كه به نماز جمعه رود و آنكس كه در حمّام است.

15 بَابُ جَوَازِ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کُلِّهِ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ عَلَیْهِ إِزَارٌ وَ کَرَاهَةِ قِرَاءَةِ الْعَارِی وَ جَوَازِ النِّکَاحِ فِی الْحَمَّامِ وَ فِی الْمَاءِ

اشارة

(1) 15 بَابُ جَوَازِ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کُلِّهِ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ عَلَیْهِ إِزَارٌ وَ کَرَاهَةِ قِرَاءَةِ الْعَارِی وَ جَوَازِ النِّکَاحِ فِی الْحَمَّامِ وَ فِی الْمَاءِ

******

ترجمه :

باب جواز تلاوت قرآن در حمام برای کسیکه لنگ بسته و کراهت شبرای شخص عریان و جواز جماع د حمام و آب

[رقم الحدیث الکلی: 1435 - رقم الحدیث الباب: 1]

1435- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَنْهَی عَنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی الْحَمَّامِ فَقَالَ لَا إِنَّمَا نَهَی أَنْ یَقْرَأَ الرَّجُلُ وَ هُوَ عُرْیَانٌ فَأَمَّا إِذَا کَانَ عَلَیْهِ إِزَارٌ فَلَا بَأْسَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 545

محمّد بن مسلم گويد: از امام باقر عليه السّلام پرسيدم: آيا امير مؤمنان على عليه السّلام از قرائت قرآن در حمام نهى مى نمود؟

فرمود: نه، فقط نهى نمود كه شخصى در حال برهنه، قرآن بخواند. اما هنگامى كه لنگ بر تنش باشد، ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1436 - رقم الحدیث الباب: 2]

1436- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ لِلرَّجُلِ أَنْ یَقْرَأَ الْقُرْآنَ فِی الْحَمَّامِ إِذَا کَانَ یُرِیدُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ وَ لَا یُرِیدُ یَنْظُرُ کَیْفَ صَوْتُهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 545

حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

ايرادى بر شخص نيست كه در حمام قرآن بخواند؛ هنگامى كه از آن، اراده خدا را اراده كند و نخواهد كه ببيند صدايش چگونه است.

[رقم الحدیث الکلی: 1437 - رقم الحدیث الباب: 3]

1437- 3- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی الْحَمَّامِ وَ أَنْکِحُ فِیهِ قَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 544

على بن يقطين گويد: به امام كاظم عليه السّلام عرض كردم: مى توانم در حمام قرآن بخوانم و عمل جنسى انجام دهم ؟

فرمود: ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1438 - رقم الحدیث الباب: 4]

1438- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ

ص: 47


1- الباب 15 فیه 8 أحادیث.
2- الکافی 6- 502- 32.
3- الفقیه 1- 114- 233.
4- الکافی 6- 502- 33.
5- الکافی 6- 502- 31.
6- التهذیب 1- 375- 1155.

عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی الْحَمَّامِ وَ یَنْکِحُ فِیهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ (1).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 137

از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدم: انسان مى تواند در حمام به تلاوت قرآن بپردازد و يا با همسر خود مقاربت كند؟ ابو الحسن گفت: مانعى ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1439 - رقم الحدیث الباب: 5]

1439- 5- (2) وَ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ فِی الْحَمَّامِ وَ یَنْکِحُ فِیهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

*********

ترجمه:

از ابو الحسن امام رضا (علیه السلام ) پرسيدم: انسان مى تواند در حمام به تلاوت قرآن بپردازد و يا با همسر خود مقاربت كند؟ ابو الحسن علیه السلام فرمود : مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1440 - رقم الحدیث الباب: 6]

1440- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ بُنْدَارَ الصَّرْمِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِی یَزِیدَ الْعَطَّارِ وَ هُوَ دَاوُدُ بْنُ فَرْقَدٍ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ الْعِجْلِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَأْتِی جَارِیَتَهُ فِی الْمَاءِ قَالَ لَیْسَ بِهِ بَأْسٌ.

*********

ترجمه:

به امام صادق علیه السلام گفتم : مردی باکنیز خود در اب جماع میکند حضرت فرمودند اشکالی ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1441 - رقم الحدیث الباب: 7]

1441- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ کَرَّامٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی الْحَمَّامِ فَقَالَ إِذَا کَانَ عَلَیْکَ إِزَارٌ فَاقْرَأِ الْقُرْآنَ إِنْ شِئْتَ کُلَّهُ.

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 139

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: روا هست كه در حمام به تلاوت قرآن بپردازم ؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر لنگ بسته باشى، تمام قرآن را نيز مى توانى تلاوت كنى.

[رقم الحدیث الکلی: 1442 - رقم الحدیث الباب: 8]

1442- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ أَنَّهُ قَالَ لِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَقْرَأُ فِی الْحَمَّامِ وَ أَنْکِحُ فِیهِ قَالَ لَا بَأْسَ.

(6)

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 150

علىّ بن يقطين به موسى بن جعفر عليهما السّلام عرض كرد: آيا ميتوانم در حمّام قرآن بخوانم و در آنجا با زوجۀ خود نزديكى نمايم ؟ آن حضرت فرمود: اشكالى ندارد.

ص: 48


1- التهذیب 1- 371- 1136.
2- التهذیب 1- 371- 1135.
3- التهذیب 1- 371- 1133.
4- التهذیب 1- 377- 1165.
5- الفقیه 1- 114- 234،.
6- و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 1 من الباب 47 من أبواب قراءة القرآن.

16 بَابُ کَرَاهَةِ الْإِذْنِ لِلْحَلِیلَةِ فِی غَیْرِ الضَّرُورَةِ فِی الذَّهَابِ إِلَی الْحَمَّامِ وَ الْعُرْسِ وَ الْمَأْتَمِ وَ لُبْسِ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ وَ تَحْرِیمِ ذَلِکَ مَعَ الرِّیبَةِ وَ التُّهَمَةِ وَ الْمَفْسَدَةِ

اشارة

(1) 16 بَابُ کَرَاهَةِ الْإِذْنِ لِلْحَلِیلَةِ فِی غَیْرِ الضَّرُورَةِ فِی الذَّهَابِ إِلَی الْحَمَّامِ وَ الْعُرْسِ وَ الْمَأْتَمِ وَ لُبْسِ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ وَ تَحْرِیمِ ذَلِکَ مَعَ الرِّیبَةِ وَ التُّهَمَةِ وَ الْمَفْسَدَةِ

*******

ترجمه :

باب کراهت اجازه دادن به همسر که در غیر ضرورت حمام و عروسی و مجلس ترحیم رفتن و پوشیدن لباس نازک پوشیدن و این موارد در صورت شهوت حرام میباشد

[رقم الحدیث الکلی: 1443 - رقم الحدیث الباب: 1]

1443- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ- فَلَا یُدْخِلْ حَلِیلَتَهُ (3) الْحَمَّامَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 544

امام صادق عليه السّلام فرمود:

هركس به خداوند و روز قيامت ايمان دارد، نبايد همسرش را به حمام بفرستد.

[رقم الحدیث الکلی: 1444 - رقم الحدیث الباب: 2]

.1444- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یُرْسِلْ حَلِیلَتَهُ إِلَی الْحَمَّامِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 544

امام صادق عليه السّلام فرمود:

هركس به خداوند و روز قيامت ايمان دارد، نبايد همسرش را به حمام بفرستد.

[رقم الحدیث الکلی: 1445 - رقم الحدیث الباب: 3]

1445- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَبْعَثْ بِحَلِیلَتِهِ إِلَی الْحَمَّامِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 152

240 - و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: هر كس بخداوند و روز قيامت ايمان دارد نبايد حلال خود يا همسرش را به حمّام روانه كند.(در آن روزگار بدون لنگ به حمّام ميرفتند و غالبا مكشوف العورة بودند لذا چنين حكمى صادر شده است).

[رقم الحدیث الکلی: 1446 - رقم الحدیث الباب: 4]

1446- 4- (6) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ (7) أَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَی مَنْخِرَیْهِ فِی النَّارِ قِیلَ وَ مَا تِلْکَ الطَّاعَةُ قَالَ تَدْعُوهُ إِلَی النِّیَاحَاتِ وَ الْعُرْسَاتِ وَ الْحَمَّامَاتِ وَ لُبْسِ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ فَیُجِیبُهَا.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 152

و باز رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: هر كس از زن خود فرمانبردارى كند خداوند او را سرنگون از بينى اش در آتش دوزخ افكند، از آن حضرت پرسيده شد: آن كدام فرمانبردارى و چه نوع اطاعتى است (كه چنين عقوبتى را دارد)؟ آن حضرت فرمود: آنكه زن از شوهرش بخواهد تا به مجالس نوحه و سوگ و عروسيها و حمّامها رود.(كه غالبا در چنين مجالس و اماكنى با اجتماع نسوان كمتر به حدود و مقرّرات شرع توجه مى شود بلكه با ملاحظه يك ديگر بر جسارت آنان در ارتكاب مناهى نيز افزوده شده و آنچه را كه به تنهايى قادر بانجام آن نيستند در جمع همگنان بعمل مى آورند) و لباسهاى نازك و بدن نما پوشد و شوهرش اين خواسته ها را برآورد.

[رقم الحدیث الکلی: 1447 - رقم الحدیث الباب: 5]

1447- 5- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ

ص: 49


1- الباب 16 فیه 9 أحادیث.
2- الکافی 6- 502- 29.
3- الحلیة: الزوجة. لسان العرب 11- 164.
4- الکافی 6- 502- 30.
5- الفقیه 1- 115- 240.
6- الفقیه 1- 115- 241.
7- فی المصدر: امرأة.
8- الفقیه 4- 7- 4968.

الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُدْخِلَ الرَّجُلُ حَلِیلَتَهُ الْحَمَّامَ.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نهی فرمود که مرد همسر خود را به حمام بفرستد

[رقم الحدیث الکلی: 1448 - رقم الحدیث الباب: 6]

1448- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ أَکَبَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی وَجْهِهِ فِی النَّارِ قَالَ عَلِیٌّ ع وَ مَا تِلْکَ الطَّاعَةُ قَالَ یَأْذَنُ لَهَا فِی الذَّهَابِ إِلَی الْحَمَّامَاتِ وَ الْعُرْسَاتِ وَ النَّائِحَاتِ وَ لُبْسِ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ.

وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ (2) بِالسَّنَدِ الْآتِی (3) عَنْ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ.

*********

ترجمه:

یا على!هركس از زنش اطاعت كند،خداوند او را به صورت در آتش مى اندازد.على پرسيد:منظور از اين اطاعت چيست ؟فرمود:به او اجازۀ بدهد كه به حمام ها و عروسى ها و مجالس عزا برود و لباس نازك بپوشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1449 - رقم الحدیث الباب: 7]

1449- 7- (4) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ (رَسُولُ اللَّهِ ص) (5) مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ أَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَی وَجْهِهِ فِی النَّارِ قِیلَ وَ مَا تِلْکَ الطَّاعَةُ قَالَ تَطْلُبُ إِلَیْهِ (6) أَنْ تَذْهَبَ إِلَی الْحَمَّامَاتِ وَ الْعُرْسِ وَ النِّیَاحَاتِ وَ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ فَیُجِیبُهَا.

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه حسن زاده ; ج 1 ص 517

.. امام صادق از پدرانش عليهم السّلام روايت نموده كه امام على عليه السّلام فرمود: هر كه از زنش فرمان پذيرد خداوند او را بر صورت به دوزخ افكند. عرض شد: اين فرمان پذيرى در چه موردى است ؟ فرمود: زن خواهد كه به حمّام ها [ى عمومى] و عروسى ها و مجالس فاتحه خوانى برود و لباس هاى بدن نما بپوشد و مرد اجازه دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1450 - رقم الحدیث الباب: 8]

1450- 8- (7) وَ فِی الْخِصَالِ عَنِ الْخَلِیلِ بْنِ أَحْمَدَ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُعَاذٍ

ص: 50


1- الفقیه 4- 362- 5762.
2- الخصال 196- 2.
3- یأتی فی الفائدة الأولی من الخاتمة برمز خ.
4- عقاب الأعمال 267، و یأتی عن الکافی فی الحدیث 1 من الباب 95 من أبواب مقدمات النکاح.
5- فی المصدر: علی علیه السلام.
6- فی نسخة:" منه"، منه قده.
7- الخصال 163- 215.

عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَشْرَمٍ عَنْ عِیسَی بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی مَعْمَرٍ عَنْ سَعِیدٍ الْمَقْبُرِیِّ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَجْلِسْ عَلَی مَائِدَةٍ یُشْرَبُ عَلَیْهَا الْخَمْرُ وَ مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ [وَ] (1) مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَدَعْ حَلِیلَتَهُ تَخْرُجُ إِلَی الْحَمَّامِ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 166

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود كسى كه بخدا و روز قيامت ايمان دارد سر سفره اى كه در آن شرب خمر مى شود ننشيند كسى كه ايمان بخدا و روز قيامت دارد بى لنگ بحمام نرود.كسى كه ايمان بخدا و روز قيامت دارد نگذارد زنش بحمام بيرون خانه رود.

[رقم الحدیث الکلی: 1451 - رقم الحدیث الباب: 9]

1451- 9- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ غَزْوَانَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ فِی أَرْبَعَةِ أَشْیَاءَ أَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَی مَنْخِرَیْهِ فِی النَّارِ قِیلَ وَ مَا هِیَ قَالَ فِی الثِّیَابِ الرِّقَاقِ وَ الْحَمَّامَاتِ وَ الْعُرْسَاتِ وَ النِّیَاحَاتِ.

أَقُولُ: یَأْتِی فِی أَحَادِیثِ الْجَنَائِزِ (3) وَ النِّکَاحِ (4) وَ التِّجَارَةِ (5) إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ خُرُوجِ النِّسَاءِ فِی الْمَأْتَمِ وَ قَضَاءِ حُقُوقِ النَّاسِ وَ النِّیَاحَةِ وَ تَشْیِیعِ الْجِنَازَةِ وَ عَلَی خُرُوجِ فَاطِمَةَ ع وَ غَیْرِهَا مِنْ نِسَاءِ الْأَئِمَّةِ لِذَلِکَ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ دُخُولِ الْجَوَارِی الْحَمَّامَ (6) وَ عَلَی جَوَازِ النِّکَاحِ فِی الْحَمَّامِ (7) وَ هُوَ قَرِینَةٌ عَلَی مَا قُلْنَاهُ فِی الْعُنْوَانِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 1 ص 285

سكونى از امام صادق(عليه السّلام)و او از پدرانش از على(عليه السّلام)نقل مى كند كه فرمود:هر كس زنش را در چهار چيز اطاعت كند،خداوند او را بر روى دماغش وارد آتش مى كند،گفته شد:آنها كدامند؟فرمود:در پوشيدن لباس نازك و رفتن به حمام ها و عروسى ها و عزاها.

ص: 51


1- أثبتناه من المصدر.
2- الخصال 196- 3.
3- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 و 2 و 5 من الباب 69 من أبواب الدفن.
4- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 95 من أبواب مقدمات النکاح.
5- یأتی فی الباب 17 من أبواب ما یکتسب به.
6- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 12 من هذه الأبواب.
7- تقدم فی الحدیث 3- 5، 8 من الباب 15 من هذه الأبواب.

17 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْحَمَّامِ عَلَی الرِّیقِ وَ مَعَ الْجُوعِ وَ عَلَی الْبِطْنَةِ

اشارة

(1) 17 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْحَمَّامِ عَلَی الرِّیقِ وَ مَعَ الْجُوعِ وَ عَلَی الْبِطْنَةِ

********

ترجمه :

باب کراهت داخل شدن در حمام وقتی از خوا ب بیدار شدن و در حال گرسنگی و با شکم پر

[رقم الحدیث الکلی: 1452 - رقم الحدیث الباب: 1]

1452- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْمُثَنَّی بْنِ الْوَلِیدِ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا وَ فِی جَوْفِکَ شَیْ ءٌ یُطْفِئُ عَنْکَ وَهَجَ (3) الْمَعِدَةِ وَ هُوَ أَقْوَی لِلْبَدَنِ وَ لَا تَدْخُلْهُ وَ أَنْتَ مُمْتَلِئٌ مِنَ الطَّعَامِ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 101

از كتاب محاسن از حضرت صادق(عليه السّلام):فرمود:به حمام نرويد،مگر آنكه چيزى خورده باشيد كه آتش معده را فرو نشاند،و اين كار براى حفظ نيروى بدن بهتر است و نيز با شكم پر وارد حمام مشويد

[رقم الحدیث الکلی: 1453 - رقم الحدیث الباب: 2]

1453- 2- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا أَرَادَ دُخُولَ الْحَمَّامِ تَنَاوَلَ شَیْئاً فَأَکَلَهُ قَالَ قُلْتُ: لَهُ إِنَّ النَّاسَ عِنْدَنَا یَقُولُونَ إِنَّهُ عَلَی الرِّیقِ أَجْوَدُ مَا یَکُونُ قَالَ لَا بَلْ یُؤْکَلُ شَیْ ءٌ قَبْلَهُ یُطْفِئُ الْمِرَارَ وَ یُسَکِّنُ حَرَارَةَ الْجَوْفِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 532

- راوى گويد: هرگاه امام صادق عليه السّلام مى خواست به حمام برود غذايى ميل مى نمود.

به ايشان عرض كردم: اهل سنّتى كه در نزد ما هستند مى گويند: حمام رفتن با حالت ناشتا، بهترين حالت است.

فرمود: نه، بلكه بايد چيزى قبل از حمام رفتن ميل نمود كه زردآب را خاموش كند و حرارت شكم را آرام سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1454 - رقم الحدیث الباب: 3]

1454- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع لَا تَدْخُلُوا الْحَمَّامَ عَلَی الرِّیقِ وَ لَا تَدْخُلُوهُ حَتَّی تَطْعَمُوا شَیْئاً.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 154

موسى بن جعفر عليهما السّلام فرمود: با شكم خالى و ناشتا بحمّام نرويد و داخل آن نشويد مگر آنكه چيزى خورده باشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1455 - رقم الحدیث الباب: 4]

1455- 4- (6) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع ثَلَاثَةٌ یَهْدِمْنَ الْبَدَنَ وَ رُبَّمَا قَتَلْنَ أَکْلُ الْقَدِیدِ الْغَابِ (7) وَ دُخُولُ الْحَمَّامِ عَلَی الْبِطْنَةِ وَ نِکَاحُ الْعَجُوزِ (8).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 102

6 - در روايتى آمده است: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سه چيزند كه بدن را نابود مى كنند و چه بسا باعث مرگ انسان مى شوند: گوشت قديد فاسد، داخل شدن به حمام در حالت پر بودن شكم و آميزش با پيرزنان.

ص: 52


1- الباب 17 فیه 5 أحادیث.
2- الکافی 6- 497- 5.
3- الوهج: شدة الحر لسان العرب 2- 401.
4- الکافی 6- 497- 6.
5- الفقیه 1- 116- 245.
6- الفقیه 1- 126- 300، و أورده عن الکافی و المحاسن فی الحدیث 4، 5 من الباب 23 من أبواب الأطعمة المباحة، و فی الحدیث 1، 2 من الباب 152 من أبواب مقدمات النکاح و آدابه.
7- غب اللحم: أنتن، الصحاح 1- 190.
8- فی نسخة: العجائز، منه قده.
[رقم الحدیث الکلی: 1456 - رقم الحدیث الباب: 5]

1456- 5- (1) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ قَالا رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ عَلَی الرِّیقِ أَنْقَی الْبَلْغَمَ وَ إِنْ دَخَلْتَهُ بَعْدَ الْأَکْلِ أَنْقَی الْمِرَّةَ وَ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَزِیدَ فِی لَحْمِکَ فَادْخُلِ الْحَمَّامَ عَلَی شِبَعِکَ وَ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تُنَقِّصَ مِنْ لَحْمِکَ فَادْخُلِ الْحَمَّامَ عَلَی الرِّیقِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 6 ص 162

و از امام صادق عليه السّلام روايت است كه هر كه ناشتا در حمام رود بلغم را بهتر براندازد و حمام روى غذا صفراء برتر است،و اگر خواهى فربه شوى سير بحمام رو و اگر خواهى لاغر شوى ناشتا برو.

18 بَابُ إِجْزَاءِ سَتْرِ الْعَوْرَةِ بِالنُّورَةِ وَ اسْتِحْبَابِ الْجَمْعِ

اشارة

(2) 18 بَابُ إِجْزَاءِ سَتْرِ الْعَوْرَةِ بِالنُّورَةِ وَ اسْتِحْبَابِ الْجَمْعِ

********

ترجمه :

باب کافی بودن پوشاندن عورت به وسیله نوره و مستحب است نوره و لنگ ببندد

[رقم الحدیث الکلی: 1457 - رقم الحدیث الباب: 1]

1457- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْمُرَافِقِیِّ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ دَخَلَ حَمَّاماً بِالْمَدِینَةِ- فَأَخْبَرَهُ صَاحِبُ الْحَمَّامِ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَدْخُلُهُ فَیَبْدَأُ فَیَطْلِی عَانَتَهُ وَ مَا یَلِیهَا ثُمَّ یَلُفُّ إِزَارَهُ عَلَی أَطْرَافِ إِحْلِیلِهِ وَ یَدْعُونِی فَأَطْلِی سَائِرَ بَدَنِهِ (4) فَقُلْتُ لَهُ یَوْماً مِنَ الْأَیَّامِ إِنَّ الَّذِی تَکْرَهُ أَنْ أَرَاهُ قَدْ رَأَیْتُهُ قَالَ کَلَّا إِنَّ النُّورَةَ سُتْرَةٌ (5).

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا مَرَّ (6).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 532

عبيد اللّه دابقى گويد: روزى در مدينه به حمامى وارد شدم كه پيرمردى كهنسال سرپرست آن بود.

گفتم: اى پيرمرد! اين حمام از آن كيست ؟

گفت: از آن امام باقر عليه السّلام است.

گفتم: ايشان داخل اين حمام مى شد؟

گفت: آرى.

گفتم: چه كار مى كرد؟

گفت: داخل حمام مى شد و شروع به نوره كشيدن به عانه و اطراف آن مى نمود. سپس اطراف عورت خود را مى پوشاند و مرا فرا مى خواند و من به ديگر قسمت هاى بدن ايشان نوره مى كشيدم.

روزى به ايشان عرض كردم: آن جايى را كه كراهت دارى من ببينم، ديدم.

پس فرمود: هرگز، به راستى كه نوره، پوشش است.

[رقم الحدیث الکلی: 1458 - رقم الحدیث الباب: 2]

1458- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ بَعْضِ مَنْ حَدَّثَهُ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَقُولُ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا بِمِئْزَرٍ قَالَ فَدَخَلَ ذَاتَ یَوْمٍ الْحَمَّامَ فَتَنَوَّرَ فَلَمَّا أَطْبَقَتِ النُّورَةُ عَلَی بَدَنِهِ أَلْقَی الْمِئْزَرَ فَقَالَ لَهُ مَوْلًی لَهُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنَّکَ لَتُوصِینَا بِالْمِئْزَرِ وَ لُزُومِهِ وَ قَدْ أَلْقَیْتَهُ عَنْ نَفْسِکَ فَقَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ النُّورَةَ قَدْ أَطْبَقَتِ الْعَوْرَةَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 546

راوى گويد: امام باقر عليه السّلام مى فرمود:

هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد بدون لنگ به حمام وارد نشود.

روزى آن حضرت عليه السّلام داخل حمام شد و نوره كشيد، هنگامى كه نوره بدن ايشان را پوشاند لنگ را كنار انداخت.

يكى از غلامان آن حضرت عرض كرد: پدر و مادرم به فداى شما! شما ما را به لنگ و لازم بودن آن سفارش مى كنيد در حالى كه خودتان آن را از خود برداشته ايد.

فرمود: مگر نمى دانى كه نوره، عورت را پوشانده است ؟!

ص: 53


1- طب الأئمة 66.
2- الباب 18 فیه 3 أحادیث.
3- الفقیه 1- 117- 250.
4- فی المصدر: جسده.
5- و فی النسخة: ستره، منه قده.
6- مر صدره فی الحدیث 2 من الباب 1 من هذه الأبواب.
7- الکافی 6- 502- 35 و أورد صدره فی الحدیث 6 من الباب 9 من هذه الأبواب.
[رقم الحدیث الکلی: 1459 - رقم الحدیث الباب: 3]

1459- 3- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ سَعْدَانَ أَنَّهُ رَأَی أَبَا الْحَسَنِ ع فِی الْحَمَّامِ وَ عَلَیْهِ إِزَارٌ فَوْقَ النُّورَةِ.

*********

ترجمه:

وگذشت در حدیث سعدان که او امام علیه السلام را در حمام دید درحالی که نوره زده بود لنگ نیز بسته بود

19 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّعَمُّمِ عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ فِی الشِّتَاءِ وَ الصَّیْفِ

اشارة

(2) 19 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّعَمُّمِ عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ فِی الشِّتَاءِ وَ الصَّیْفِ

********

ترجمه :

باب استحباب عمامه بستن وقت خارح شدن از حمام در تابستان و زمستان

[رقم الحدیث الکلی: 1460 - رقم الحدیث الباب: 1]

1460- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ قَالَ: خَرَجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنَ الْحَمَّامِ فَتَلَبَّسَ وَ تَعَمَّمَ فَقَالَ لِی إِذَا خَرَجْتَ مِنَ الْحَمَّامِ فَتَعَمَّمْ قَالَ فَمَا تَرَکْتُ الْعِمَامَةَ عِنْدَ خُرُوجِی مِنَ الْحَمَّامِ فِی شِتَاءٍ وَ لَا صَیْفٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 539

سيف بن عميره گويد: امام صادق عليه السّلام از حمام خارج شد و لباس پوشيد و عمامه بر سر بست، سپس به من فرمود: هرگاه كه از حمام خارج شدى از بستن دستار و عمامه غافل مشو.

از آن روز به بعد، موقعى كه از حمام خارج مى شوم، چه در زمستان و چه در تابستان، عمامه مى بندم.

20 بَابُ کَرَاهَةِ الِاسْتِلْقَاءِ فِی الْحَمَّامِ وَ الِاضْطِجَاعِ وَ الِاتِّکَاءِ وَ التَّدَلُّکِ بِالْخَزَفِ وَ جَوَازِهِ بِالْخِرَقِ

اشارة

(5) 20 بَابُ کَرَاهَةِ الِاسْتِلْقَاءِ فِی الْحَمَّامِ وَ الِاضْطِجَاعِ وَ الِاتِّکَاءِ وَ التَّدَلُّکِ بِالْخَزَفِ وَ جَوَازِهِ بِالْخِرَقِ

********

ترجمه :

باب کراهت به پشت خوابیدن در حمام و به پهلو خوابیدن و تکیه دادن و با تکه ی سفال به بدن کشیدن و جایز بودن باپارچه به بدن بکشد

[رقم الحدیث الکلی: 1461 - رقم الحدیث الباب: 1]

1461- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ التَّیْمِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ أَلَا لَا یَسْتَلْقِیَنَّ أَحَدُکُمْ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُذِیبُ (7) شَحْمَ الْکُلْیَتَیْنِ وَ لَا یَدْلُکَنَّ رِجْلَیْهِ بِالْخَزَفِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْجُذَامَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 539

امام صادق عليه السّلام فرمود: همواره امير مؤمنان على عليه السّلام مى فرمود:

آگاه باشيد! هيچ كدام از شما در حمام به پشت نخوابد؛ زيرا چربى كليه ها را آب مى كند، هم چنين پاهايش را با سفال نمالد؛ زيرا جذام مى آورد.

ص: 54


1- تقدم فی الحدیث 3 من الباب 9، و فی الحدیث 1 من الباب 14، و فی الحدیث 1 من الباب 39 من هذه الأبواب.
2- الباب 19 فیه حدیث واحد.
3- الکافی 6- 500- 17.
4- الفقیه 1- 117- 246.
5- الباب 20 فیه 5 أحادیث.
6- الکافی 6- 500- 19.
7- و فی نسخة: یذهب منه قده.
[رقم الحدیث الکلی: 1462 - رقم الحدیث الباب: 2]

1462- 2- (1) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: لَا تَضْطَجِعْ فِی الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ یُذِیبُ (2) شَحْمَ الْکُلْیَتَیْنِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 545

ابن ابى يعفور گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

در حمام بر پهلو نخواب؛ زيرا پيۀ كليه ها را آب مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1463 - رقم الحدیث الباب: 3]

1463- 3- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ أَخَذَ مِنَ الْحَمَّامِ خَزَفَةً فَحَکَّ بِهَا جَسَدَهُ فَأَصَابَهُ الْبَرَصُ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 547

38 - محمّد بن على بن جعفر عليهما السّلام گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود:

هركس از حمام سفالى بردارد، با آن بدنش را بخراشد و دچار پيسى گردد، جز خودش را سرزنش نكند و......

[رقم الحدیث الکلی: 1464 - رقم الحدیث الباب: 4]

1464- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ وَ التَّدَلُّکُ بِالْخَزَفِ یُبْلِی الْجَسَدَ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 80

موسى بن جعفر عليهما السلام فرمود: ... و چرك گرفتن با سفال بدن را فرسوده و كهنه ميكند (طراوت پوست را از بين ميبرد)، و ....

[رقم الحدیث الکلی: 1465 - رقم الحدیث الباب: 5]

1465- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ رَبِیعِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسْلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ الْحَمَّامَ فَقَالَ: إِیَّاکُمْ وَ الْخَزَفَ فَإِنَّهَا (6) تَنْکَأُ الْجَسَدَ عَلَیْکُمْ بِالْخِرَقِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی تَخْصِیصِ الْخَزَفِ وَ یُمْکِنُ بَقَاؤُهُ عَلَی عُمُومِهِ (8).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 138

شنيدم ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) مى گفت: مبادا در حمام با آجر و سفال بدن خود را بساييد. هماره از ليف پارچه استفاده كنيد.

ص: 55


1- الکافی 6- 502- 34.
2- و فی نسخة: یذهب، منه قده.
3- الکافی 6- 503- 38، و تقدم ذیله فی الحدیث 2 من الباب 11 من أبواب الماء المضاف. و یأتی فی الحدیث 1 من الباب 101 من هذه الأبواب.
4- الفقیه 1- 55- 110.
5- التهذیب 1- 377- 1163.
6- فی نسخة: قد، منه قده.
7- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 2 من الباب 13 من هذه الأبواب.
8- یأتی ما یدلّ علی التخصیص فی الحدیث 4 من الباب 23 من هذه الأبواب.

21 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْوَلَدِ الْحَمَّامَ مَعَ أَبِیهِ وَ بِالْعَکْسِ وَ تَحْرِیمِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْوَالِدَیْنِ وَ الْوَلَدِ

اشارة

(1) 21 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْوَلَدِ الْحَمَّامَ مَعَ أَبِیهِ وَ بِالْعَکْسِ وَ تَحْرِیمِ النَّظَرِ إِلَی عَوْرَةِ الْوَالِدَیْنِ وَ الْوَلَدِ

********

ترجمه :

باب کراهت رفتن پسر با پدر به حمام وعکس آن و حرام بودن نگا به عورت فرزند و پدر

[رقم الحدیث الکلی: 1466 - رقم الحدیث الباب: 1]

1466- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَدْخُلِ الرَّجُلُ مَعَ ابْنِهِ الْحَمَّامَ فَیَنْظُرَ إِلَی عَوْرَتِهِ وَ قَالَ لَیْسَ لِلْوَالِدَیْنِ أَنْ یَنْظُرَا إِلَی عَوْرَةِ الْوَلَدِ وَ لَیْسَ لِلْوَلَدِ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی عَوْرَةِ الْوَالِدِ وَ قَالَ لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص النَّاظِرَ وَ الْمَنْظُورَ إِلَیْهِ فِی الْحَمَّامِ بِلَا مِئْزَرٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 546

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

مرد نبايد با پسرش به حمام برود و پسرش به عورت او نگاه كند.

امام عليه السّلام فرمود: پدر و مادر حق ندارند به عورت فرزندشان نگاه كنند و فرزند نيز حق ندارد به عورت پدرش نگاه كند.

آن حضرت فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله نگاه كننده و نگاه شونده بدون لنگ در حمام را لعن نمود.

[رقم الحدیث الکلی: 1467 - رقم الحدیث الباب: 2]

1467- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا یَدْخُلِ الرَّجُلُ مَعَ ابْنِهِ الْحَمَّامَ فَیَنْظُرَ إِلَی عَوْرَتِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 542

سهل در روايت مرفوعه اى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مرد نبايد با پسرش به حمام برود و پسرش به عورت او نگاه كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1468 - رقم الحدیث الباب: 3]

1468- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ جَمِیعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ دَخَلَ الْحَمَّامَ فَإِذَا فِیهِ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ- وَ مَعَهُ ابْنُهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ع.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ ثُمَّ قَالَ فِی هَذَا الْخَبَرِ إِطْلَاقٌ لِلْإِمَامِ أَنْ یُدْخِلَ وَلَدَهُ مَعَهُ الْحَمَّامَ دُونَ مَنْ لَیْسَ بِإِمَامٍ لِأَنَّ الْإِمَامَ مَعْصُومٌ فِی صِغَرِهِ وَ کِبَرِهِ لَا یَقَعُ مِنْهُ النَّظَرُ إِلَی عَوْرَةٍ فِی حَمَّامٍ وَ لَا غَیْرِهِ (5).

ص: 56


1- الباب 21 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 6- 503- 36.
3- الکافی 6- 501- 23.
4- الکافی 6- 497- 8، و تقدم صدره فی الحدیث 4 من الباب 9، و یأتی ذیله فی الحدیث 4 من الباب 41 من هذه الأبواب.
5- الفقیه 1- 118- 252.

*********

ترجمه:

حنان بن سدیر از پدرش نقل میکند که وارد حمام شدم در حالی که امام علی بن الحسین وفرزندشان امام باقر علیهما السلام در حمام بودند

[رقم الحدیث الکلی: 1469 - رقم الحدیث الباب: 4]

1469- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص فِی وَصِیَّتِهِ لِعَلِیٍّ ع قَالَ: حَقُّ الْوَالِدِ عَلَی وَلَدِهِ أَنْ لَا یُسَمِّیَهُ بِاسْمِهِ وَ لَا یَمْشِیَ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لَا یَجْلِسَ أَمَامَهُ وَ لَا یَدْخُلَ مَعَهُ الْحَمَّامَ.

*********

ترجمه:

اى على!حق پدر بر فرزندش اين است كه او را با اسم صدا نكند و جلوتر از او راه نرود و جلوى او ننشيند و با او به حمام نرود.

22 بَابُ جَوَازِ إِخْلَاءِ الْحَمَّامِ لِوَاحِدٍ عَلَی کَرَاهِیَةٍ

اشارة

(2) 22 بَابُ جَوَازِ إِخْلَاءِ الْحَمَّامِ لِوَاحِدٍ عَلَی کَرَاهِیَةٍ

********

ترجمه :

باب جایز بودن خلوت کردن حمام برای یک نفر و کراهت آن

[رقم الحدیث الکلی: 1470 - رقم الحدیث الباب: 1]

1470- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ شَیْخٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یُقَالُ لَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَزِینٍ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَأَلَ عَنِ الْحَمَّامِ الَّذِی یَدْخُلُهُ أَبُو جَعْفَرٍ الثَّانِی ع- فَصَارَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُ الْحَمَّامِ إِنْ أَرَدْتَ دُخُولَ الْحَمَّامِ فَقُمْ فَادْخُلْ فَإِنَّهُ لَا یَتَهَیَّأُ لَکَ ذَلِکَ بَعْدَ سَاعَةٍ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّ ابْنَ الرِّضَا ع یُرِیدُ دُخُولَ الْحَمَّامِ (4) قُلْتُ لَهُ وَ لَا یَجُوزُ أَنْ یَدْخُلَ مَعَهُ الْحَمَّامَ غَیْرُهُ قَالَ نُخْلِی لَهُ الْحَمَّامَ إِذَا جَاءَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

اصول کافی / ترجمه مصطفوی ; ج 2 ص 416

عبد اللّٰه بن رزين گويد: پرسيدم حضرت امام جواد بكدام حمام ميرود؟من روزى را كه آن حضرت بحمام ميرفت پرسيدم و دانستم، بدر حمام رفتم و نزد طلحى (صاحب حمام) نشستم طلحى بمن گفت:

اگر ميخواهى بحمام بروى، برخيز و برو كه يك ساعت ديگر براى تو ممكن نيست گفتم: چرا؟ گفت: زيرا ابن الرضا ميخواهد بحمام آيد، گفتم: ابن الرضا كيست ؟ گفت: مردى است شايسته و پرهيزگار از آل محمد. گفتم: مگر نميشود ديگرى با او بحمام رود؟ گفت: هر وقت او مى آيد حمام را برايش خلوت ميكنيم، ........

[رقم الحدیث الکلی: 1471 - رقم الحدیث الباب: 2]

1471- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَمَّامَ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُ الْحَمَّامِ أُخْلِیهِ لَکَ فَقَالَ لَا حَاجَةَ لِی فِی ذَلِکَ الْمُؤْمِنُ أَخَفُّ مِنْ ذَلِکَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 47) / ترجمه خسروی ; ج 1 ص 36

حضرت صادق علیه السلام وارد حمام شد.حمامى گفت آقا براى شما خلوت كنم فرمود نه احتياجى نيست بخلوت شدن مؤمن ساده تر و سبك تر از مقيد بودن باين تشريفات است.

[رقم الحدیث الکلی: 1472 - رقم الحدیث الباب: 3]

1472- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: دَخَلَ الصَّادِقُ ع

ص: 57


1- الفقیه 4- 372- 5762.
2- الباب 22 فیه 3 أحادیث.
3- الکافی 1- 493- 2.
4- فی المصدر زیادة: قال: قلت: و من ابن الرضا؟ قال: رجل من آل محمد له صلاح و ورع.
5- الکافی 6- 503- 37.
6- الفقیه 1- 117- 249.

الْحَمَّامَ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُ الْحَمَّامِ نُخْلِیهِ لَکَ فَقَالَ لَا إِنَّ الْمُؤْمِنَ خَفِیفُ الْمَئُونَةِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 155

امام صادق عليه السّلام وارد حمّام شد صاحب حمّام به آن حضرت عرض كرد: اجازه ميدهيد حمّام را براى شما خلوت كنم ؟ آن حضرت فرمود: نه، همانا مؤمن براى ديگران بارش سبك و كم زحمت است

23 بَابُ کَرَاهَةِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِطِینِ مِصْرَ وَ التَّدَلُّکِ بِخَزَفِ الشَّامِ

اشارة

(1) 23 بَابُ کَرَاهَةِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِطِینِ مِصْرَ وَ التَّدَلُّکِ بِخَزَفِ الشَّامِ

********

ترجمه :

باب کراهت شستن سر با گل مصری و سفال شام به بدن کشیدن

[رقم الحدیث الکلی: 1473 - رقم الحدیث الباب: 1]

1473- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَغْسِلُوا رُءُوسَکُمْ بِطِینِ مِصْرَ- فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِالْغَیْرَةِ (3) وَ یُورِثُ الدِّیَاثَةَ (4).

وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 542

امام رضا عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

سر خود را با گل مصر نشوييد؛ زيرا غيرت را مى برد و باعث بى غيرتى مى شود

[رقم الحدیث الکلی: 1474 - رقم الحدیث الباب: 2]

1474- 2- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ وَ ذَکَرَ حَدِیثاً فِی ذَمِّ مِصْرَ- فَقَالَ وَ لَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَغْسِلُوا رُءُوسَکُمْ بِطِینِهَا وَ لَا تَأْکُلُوا فِی فَخَّارِهَا فَإِنَّهُ یُورِثُ الذِّلَّةَ وَ یَذْهَبُ بِالْغَیْرَةِ قُلْنَا لَهُ قَدْ قَالَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ نَعَمْ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 10 ص 186

در قرب الاسناد بسندش تا رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله كه سرهاتان را با گل مصر نشوئيد و در گل پخته آن مخوريد كه مايه خوارى و غيرت برانداز است گويد: بامام رضا عليه السّلام گفتيم اين را رسول خدا فرموده ؟فرمود:آرى.

ص: 58


1- الباب 23 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 6- 501- 25.
3- الغیرة- الحمیة و الأنفة لسان العرب 5- 42.
4- الدیوث- الذی تزنی امرأته و هو یعلم بها، و یقال- هو الذی یدخل الرجال علی زوجته مجمع البحرین 2- 253.
5- الکافی 6- 386- 9.
6- قرب الإسناد- 165.
[رقم الحدیث الکلی: 1475 - رقم الحدیث الباب: 3]

1475- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع لَا تَغْسِلْ رَأْسَکَ بِالطِّینِ فَإِنَّهُ یُسَمِّجُ (2) الْوَجْهَ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمود: در حمّام سر خود را با گل مشوى كه چهره را نازيبا ميسازد

[رقم الحدیث الکلی: 1476 - رقم الحدیث الباب: 4]

1476- 4- (3) وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ یَذْهَبُ بِالْغَیْرَةِ وَ لَا تَدْلُکْ بِالْخَزَفِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْبَرَصَ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ ذَلِکَ طِینُ مِصْرَ وَ خَزَفُ الشَّامِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْکَرَاهَةِ مِنْ غَیْرِ قَیْدٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ (4).

*********

ترجمه:

و در حديثى ديگر آمده كه: غيرت را از بين ميبرد وبا سفال چرك از بدنت مگير كه موجب بيمارى پيسى مى شودوروایت شده که این گل مصر یا شام است

24 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحِیَّةِ عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ وَ إِجَابَتِهَا وَ کَیْفِیَّتِهَا

اشارة

(5) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحِیَّةِ عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ وَ إِجَابَتِهَا وَ کَیْفِیَّتِهَا

********

ترجمه :

باب استحباب تحیت وقت خارج شدن از حمام و جواب دادن آن وکیفیت آن

[رقم الحدیث الکلی: 1477 - رقم الحدیث الباب: 1]

1477- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ قَالَ: کُنَّا جَمَاعَةً مِنْ أَصْحَابِنَا دَخَلْنَا الْحَمَّامَ فَلَمَّا خَرَجْنَا لَقِیَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ لَنَا مِنْ أَیْنَ أَقْبَلْتُمْ فَقُلْنَا لَهُ مِنَ الْحَمَّامِ فَقَالَ أَنْقَی اللَّهُ غَسْلَکُمْ فَقُلْنَا لَهُ جُعِلْنَا فِدَاکَ وَ إِنَّا جِئْنَا مَعَهُ حَتَّی دَخَلَ الْحَمَّامَ فَجَلَسْنَا لَهُ حَتَّی خَرَجَ فَقُلْنَا لَهُ أَنْقَی اللَّهُ غَسْلَکَ فَقَالَ طَهَّرَکُمُ اللَّهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 540

عبد اللّه بن مسكان گويد: با گروهى از دوستان از حمام خارج مى شديم كه امام صادق عليه السّلام به ما برخورد نمود.

حضرت به ما فرمود: از كجا مى آييد؟

عرض كرديم: از حمام.

فرمود: خداوند شست وشوى شما را پاكيزه گرداند!

عرض كرديم: فدايت شويم!

با ايشان آمديم تا اين كه حضرت عليه السّلام داخل حمام شد و ما منتظر ايشان نشستيم، تا اين كه حضرت عليه السّلام خارج شد.

پس ما به ايشان عرض كرديم. خداوند شست وشوى شما را پاكيزه گرداند!

فرمود: خداوند شما را پاك و طاهر گرداند!

[رقم الحدیث الکلی: 1478 - رقم الحدیث الباب: 2]

1478- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ (8) بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ الْأَنْصَارِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: إِنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع خَرَجَ مِنَ الْحَمَّامِ فَلَقِیَهُ إِنْسَانٌ فَقَالَ لَهُ طَابَ

ص: 59


1- الفقیه 1- 116- 243.
2- یسمج الوجه- یقبحه مجمع البحرین 2- 310.
3- الفقیه 1- 116- 243.
4- تقدم فی الأحادیث 2- 4 من الباب 13، و فی الحدیث 1، 3- 5 من الباب 20 من هذه الأبواب، و الحدیث 1 من الباب 21 من أبواب أحکام الخلوة.
5- الباب 24 فیه 3 أحادیث.
6- الکافی 6- 500- 20.
7- الکافی 6- 500- 21.
8- فی المصدر- عبد الرحمن.

اسْتِحْمَامُکَ فَقَالَ یَا لُکَعُ (1) وَ مَا تَصْنَعُ بِالْاسْتِ هَاهُنَا فَقَالَ طَابَ حَمِیمُکَ فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُ أَنَّ الْحَمِیمَ الْعَرَقُ قَالَ طَابَ حَمَّامُکَ قَالَ وَ إِذَا طَابَ حَمَّامِی فَأَیُّ شَیْ ءٍ لِی وَ لَکِنْ قُلْ طَهُرَ مَا طَابَ مِنْکَ وَ طَابَ مَا طَهُرَ مِنْکَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 540

راوى گويد: امام حسن عليه السّلام از حمام بيرون آمد و شخصى به ايشان برخورد و گفت: حمام كردن شما پاكيزه گردد!

فرمود: اى احمق! در اين جا با «است» چه مى كنى ؟!

گفت:«حميم» شما پاكيزه گردد!

فرمود: مگر نمى دانى كه حميم، عرق است ؟

گفت: پس حمام شما پاكيزه گردد!

فرمود: هنگامى كه حمام من پاكيزه گردد، پس چه چيزى براى خودم باشد؟! بلكه براى كسى كه از حمام خارج مى شود بگو:«پاكيزه گردد آن چه كه از شما سالم است و خوش گردد آن چه كه از شما پاكيزه است».

[رقم الحدیث الکلی: 1479 - رقم الحدیث الباب: 3]

1479- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا قَالَ لَکَ أَخُوکَ وَ قَدْ خَرَجْتَ مِنَ الْحَمَّامِ طَابَ حَمَّامُکَ فَقُلْ لَهُ أَنْعَمَ اللَّهُ بَالَکَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ (4).

*********

ترجمه:

امام ششم(عليه السّلام)فرمود:

بهنگام خروج از حمام چون كسى بتو گويد،عافيت باد (حمامت پاكيزه باد)بگو:انعم اللّٰه بك(خدا بتو احسان كند).

25 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِ

اشارة

(5) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِ

*******

ترجمه:

باب استحباب شستن سر با خطمی

[رقم الحدیث الکلی: 1480 - رقم الحدیث الباب: 1]

1480- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ الْأَخْذُ مِنَ الشَّارِبِ وَ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 548

امام صادق عليه السّلام فرمود:

چيدن ناخن ها، كوتاه كردن سبيل و شستن سر با گياه ختمى فقر و نادارى را مى راند و رزق و روزى را افزايش مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1481 - رقم الحدیث الباب: 2]

1481- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 60


1- اللکع- العبد، ثمّ استعمل فی الحمق و الذم النهایة 4- 268.
2- الفقیه 1- 125- 297.
3- الفقیه 1- 125- 298.
4- الخصال- 635 و یأتی إسناده فی الفائدة الأولی من الخاتمة برمز ر.
5- الباب 25 فیه 7 أحادیث.
6- الکافی 6- 504- 1، و الفقیه 1- 124- 291.
7- الکافی 6- 504- 3 و الفقیه 1- 124- 293.

قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَذْهَبُ بِالدَّرَنِ وَ یَنْفِی الْأَقْذَاءَ (1).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 549

امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

شستن سر با گياه ختمى چرك و آلودگى هاى بدن را از بين مى برد.

[رقم الحدیث الکلی: 1482 - رقم الحدیث الباب: 3]

1482- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّیْرَفِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ نُشْرَةٌ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 168

و در خبر ديگرى آمده كه امام صادق عليه السّلام فرمود: شستن سر با خطمى بيمه و تعويذ جان است.

[رقم الحدیث الکلی: 1483 - رقم الحدیث الباب: 4]

1483- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ (6) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ أَمَانٌ مِنَ الصُّدَاعِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ الْفَقْرِ وَ طَهُورٌ لِلرَّأْسِ مِنَ الْحَزَازِ (7).

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 50

امام صادق عليه السّلام نقل ميكند كه فرمود:شستن سر با خطمى سبب و موجب ايمنى از سر درد،و دورى از تنگدستى،و تميز شدن سر از شوره و كثافت است.

[رقم الحدیث الکلی: 1484 - رقم الحدیث الباب: 5]

1484- 5- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْمَدِینِیِ (9)عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ عَنْ أَبِی

ص: 61


1- الأقذاء- جمع قذی، و القذی جمع قذاة و هو ما یقع فی العین و الماء و الشراب من تراب أو تبن أو وسخ أو غیر ذلک. النهایة 4- 30.
2- التهذیب 3- 236- 424 و نصه-" غسل الرأس بالخطمی فی کل جمعة أمان من البرص و الجنون" فتامل.
3- الکافی 6- 504- 5.
4- الفقیه 1- 124- 292.
5- ثواب الأعمال- 36- 1.
6- فی نسخة" زید" منه قده.
7- فی المصدر- الحزازة، و الحزاز- هبریة فی الرأس کانه نخالة، واحدته حزازة، لسان العرب 5- 335.
8- ثواب الأعمال- 36- 2.
9- فی المصدر- المدنی.

عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ قَالَ هُوَ نُشْرَةٌ (1).

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 50

امام صادق عليه السّلام فرمود:شستن سر با خطمى تنگدستى را بر طرف سازد،و روزى را زياد كند،و آن تعويذ است يعنى باعث محفوظ بودن از بلاها است.

[رقم الحدیث الکلی: 1485 - رقم الحدیث الباب: 6]

1485- 6- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ بُزُرْجَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَجْلِبُ الرِّزْقَ جَلْباً.

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 50

منصور بن يونس(بزرج)گويد شنيدم از ابو الحسن(موسى بن جعفر)- عليهما السّلام ميفرمود:شستن سر با خطمى،روزى را سخت جلب مينمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1486 - رقم الحدیث الباب: 7]

1486- 7- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: النُّشْرَةُ فِی عَشَرَةِ أَشْیَاءَ وَ عَدَّ مِنْهَا غَسْلَ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ کَمَا مَرَّ فِی السِّوَاکِ (4) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْجُمُعَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (5).

*********

ترجمه:

امام ششم فرمود نشاط در ده چيز است، و از جمله انها سر شستن با گل خطمى است

26 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِوَرَقِ السِّدْرِ

اشارة

(6) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِوَرَقِ السِّدْرِ

*******

ترجمه:

باب استحباب شستن سر با برگ سدر

[رقم الحدیث الکلی: 1487 - رقم الحدیث الباب: 1]

1487- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورٍ بُزُرْجَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالسِّدْرِ یَجْلِبُ الرِّزْقَ جَلْباً.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 58

و امام هفتم(عليه السّلام)فرمود:شستن سر با سدر بخوبى روزى آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 1488 - رقم الحدیث الباب: 2]

1488- 2- (8) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ [أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ] (9) مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍ

ص: 62


1- نشرة- التعویذ و الرقیة الصحاح 2- 828.
2- ثواب الأعمال- 36- 3.
3- المحاسن- 14- 40.
4- رواه الصدوق فی الخصال کما مرّ فی الحدیث 24 من الباب 1 من أبواب السواک.
5- یأتی فی الباب 32 من أبواب صلاة الجمعة.
6- الباب 26 فیه 7 أحادیث.
7- الکافی 6- 504- 6.
8- الکافی 6- 505- 7.
9- أثبتناه من المصدر.

عَنْ عُبَیْدِ بْنِ یَحْیَی الثَّوْرِیِّ الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ رَسُولَهُ بِإِظْهَارِ الْإِسْلَامِ وَ ظَهَرَ الْوَحْیُ رَأَی قِلَّةً مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ کَثْرَةً مِنَ الْمُشْرِکِینَ- فَاهْتَمَّ رَسُولُ اللَّهِ ص هَمّاً شَدِیداً فَبَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ جَبْرَئِیلَ بِسِدْرٍ مِنْ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَی فَغَسَلَ بِهِ رَأْسَهُ فَجَلَا بِهِ هَمَّهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 550

پدربزرگ محمّد بن حسين علوى گويد: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

هنگامى كه خداوند به پيامبرش فرمان داد كه اسلام را آشكار كند و وحى آشكار گرديد. پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله اندك بودن مسلمانان و زياد بودن مشركان را مشاهده نمود. و بسيار اندوهگين شد. خداوند جبرئيل عليه السّلام را همراه با سدرى از «سدرة المنتهى» به سوى پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرستاد. جبرئيل عليه السّلام با آن سدر سر پيامبر صلّى اللّه عليه و اله را شست و غم و اندوه آن حضرت را برطرف نمود.

[رقم الحدیث الکلی: 1489 - رقم الحدیث الباب: 3]

1489- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع غَسْلُ الرَّأْسِ بِالسِّدْرِ یَجْلِبُ الرِّزْقَ جَلْباً.

*********

ترجمه:

و حضرت موسى بن جعفر(عليه السّلام)فرمود:شستن سر با سدر روزى را جلب مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1490 - رقم الحدیث الباب: 4]

1490- 4- (2) قَالَ: وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص اغْتَمَّ فَأَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ ع فَغَسَلَ رَأْسَهُ بِالسِّدْرِ وَ کَانَ ذَلِکَ سِدْراً مِنْ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَی.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 168

و همانا رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله غمناك و دلتنگ شدند پس جبرئيل عليه السّلام به حضرت توصيه كرد كه سر خود را با سدر بشويد و آن سدرى بود كه از سدرة المنتهى رسيده بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1491 - رقم الحدیث الباب: 5]

1491- 5- (3) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع اغْسِلُوا رُءُوسَکُمْ بِوَرَقِ السِّدْرِ فَإِنَّهُ قَدَّسَهُ کُلُّ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ کُلُّ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ وَ مَنْ غَسَلَ رَأْسَهُ بِوَرَقِ السِّدْرِ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ وَسْوَسَةَ الشَّیْطَانِ سَبْعِینَ یَوْماً وَ مَنْ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ وَسْوَسَةَ الشَّیْطَانِ سَبْعِینَ یَوْماً لَمْ یَعْصِ اللَّهَ وَ مَنْ لَمْ یَعْصِ اللَّهَ (سَبْعِینَ یَوْماً) (4) دَخَلَ الْجَنَّةَ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 117

حضرت صادق(عليه السّلام)فرمود:

سر خود را با برگ سدر بشوييد كه سدر را هر پيغمبر و فرشته اى نيكو و مقدس دانسته،و هر كس كه سر خود را با برگ سدر بشويد، خداوند تا 70 روز وسوسه شيطان را از او بگرداند و هر كس 70 روز وسوسۀ شيطان از او بگردد،هرگز گناه نكند،و هر كه گناه نكند به بهشت رود.

[رقم الحدیث الکلی: 1492 - رقم الحدیث الباب: 6]

1492- 6- (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زَیْدٍ النَّرْسِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَغْسِلُ رَأْسَهُ بِالسِّدْرِ وَ یَقُولُ اغْسِلُوا رُءُوسَکُمْ بِوَرَقِ السِّدْرِ ثُمَّ ذَکَرَ مِثْلَهُ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله سر خود را باسدر می شست سپس فرمود سرهای خود را با سدر بشویید

ص: 63


1- الفقیه 1- 125- 295.
2- الفقیه 1- 125- 294.
3- الفقیه 1- 125- 296.
4- لیس فی المصدر.
5- ثواب الأعمال- 36- 1.
[رقم الحدیث الکلی: 1493 - رقم الحدیث الباب: 7]

1493- 7- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص اغْتَمَّ فَأَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ أَنْ یَغْسِلَ رَأْسَهُ بِالسِّدْرِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 58

راوی گويد:رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)غمگين شد و جبرئيل او را واداشت تا سرش را با سدر بشويد.

27 بَابُ جَوَازِ دُخُولِ الْحَمَّامِ الْحَارِّ الْمُفْرِطِ الْحَرَارَةِ وَ طَرْحِ اللِّبْدِ فِیهِ

اشارة

(2) 27 بَابُ جَوَازِ دُخُولِ الْحَمَّامِ الْحَارِّ الْمُفْرِطِ الْحَرَارَةِ وَ طَرْحِ اللِّبْدِ فِیهِ

*******

ترجمه:

باب جایز است وارد به حمام زیاد گرم و قرار دادن نمد در آن

[رقم الحدیث الکلی: 1494 - رقم الحدیث الباب: 1]

1494- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی قَالَ: کَانَ أَبِی مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع إِذَا أَرَادَ دُخُولَ الْحَمَّامِ أَمَرَ أَنْ یُوقَدَ لَهُ عَلَیْهِ ثَلَاثاً فَکَانَ لَا یُمْکِنُهُ دُخُولُهُ حَتَّی یَدْخُلَهُ السُّودَانُ فَیُلْقُونَ لَهُ اللُّبُودَ (4) فَإِذَا دَخَلَهُ فَمَرَّةً قَاعِدٌ وَ مَرَّةً قَائِمٌ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 561

1 - حسين بن موسى گويد:

هرگاه پدرم، امام كاظم عليه السّلام مى خواست به حمام برود، دستور مى فرمود كه از سه روز پيش حمام را روشن كنند. آن حضرت از شدت گرماى حمام نمى توانست داخل آن شود تا اين كه غلامان سياه پوست وارد حمام مى شدند و براى ايشان گليم نمدى مى انداختند هنگامى كه آن حضرت وارد حمام مى شد از شدت گرما گاهى مى نشست و گاهى مى ايستاد.......

[رقم الحدیث الکلی: 1495 - رقم الحدیث الباب: 2]

1495- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ السَّدُوسِیِّ عَنْ بَشِیرٍ النَّبَّالِ أَنَّهُ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْحَمَّامِ فَقَالَ تُرِیدُ الْحَمَّامَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَأَمَرَ بِإِسْخَانِ الْحَمَّامِ ثُمَّ دَخَلَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 541

از امام باقر عليه السّلام درباره حمام پرسيدم.

فرمود: مى خواهى به حمام بروى ؟

عرض كردم: آرى.

حضرت عليه السّلام دستور داد كه حمام را گرم كنند، سپس داخل حمام شد و لنگ بست و زانوها و ناف خود را پوشاند، .......

28 بَابُ اسْتِحْبَابِ النُّورَةِ

اشارة

(6) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ النُّورَةِ

*******

ترجمه:

باب استحباب نوره کشیدن

[رقم الحدیث الکلی: 1496 - رقم الحدیث الباب: 1]

1496- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی

ص: 64


1- ثواب الأعمال- 37- 2.
2- الباب 27 فیه حدیثان.
3- الکافی 6- 509- 1، بقیة الحدیث یأتی فی الحدیث 5 من الباب 36، و کذلک یأتی ذیله فی الحدیث 1 من الباب 35 من هذه الأبواب.
4- اللبود- جمع لبد و هو نوع من البسط لسان العرب 3- 386.
5- الکافی 6- 501- 22، و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 5، و یأتی ذیله فی الحدیث 1 من الباب 31 من هذه الأبواب.
6- الباب 28 فیه 4 أحادیث.
7- الکافی 6- 505- 1.

عُمَیْرٍ عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع النُّورَةُ طَهُورٌ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).

*********

ترجمه:

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فرمود نوره باعث پاکیزگیست .

[رقم الحدیث الکلی: 1497 - رقم الحدیث الباب: 2]

1497- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَمَّنْ رَوَاهُ قَالَ: بَعَثَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ابْنَ أَخِیهِ فِی حَاجَةٍ فَجَاءَ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَدِ اطَّلَی بِالنُّورَةِ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ النُّورَةَ طَهُورٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 552

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام برادرزاده خود را در پى كارى فرستاد. پس برادرزاده حضرت عليه السّلام برگشت در حالى كه حضرت عليه السّلام نوره كشيده بود.

امام عليه السّلام به او فرمود: نوره بكش!

عرض كرد: من سه روز پيش نوره كشيدم.

فرمود: به راستى كه نوره موجب پاكيزگى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1498 - رقم الحدیث الباب: 3]

1498- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع النُّورَةُ نُشْرَةٌ وَ طَهُورٌ لِلْجَسَدِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی (4) وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 55

ابو بصير از امام صادق عليه السّلام نقل كرده كه امير المؤمنين عليه السّلام فرموده: نوره كشيدن«نشره»يعنى بيمه نمودن جسم است از بلاها و امراض،و سبب پاكيست از براى جسد. شرح:نشره-بضم نون-بمعنى تعويذ و دعاى بازوبند است يا دعائى كه براى حفظ و دفع شرور بخود آويزن

[رقم الحدیث الکلی: 1499 - رقم الحدیث الباب: 4]

1499- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ شَعْرُ الْجَسَدِ

ص: 65


1- الفقیه 1- 119- 254، و جاء فی هامش المخطوط ما نصه-" أورده فی المقنع من الأحادیث الحسان و لا یخفی أنّه مرسل و هی غفلة منه"، منه قده.
2- الکافی 6- 505- 4، و أورده بتمامه فی الحدیث 6 من الباب 32 من هذه الأبواب.
3- الکافی 6- 506- 7.
4- ثواب الأعمال- 39.
5- الخصال- 611.
6- مستطرفات السرائر 57- 18، و أورد صدره فی الحدیث 9 من الباب 60 من هذه الأبواب.

إِذَا طَالَ قَطَعَ مَاءَ الصُّلْبِ وَ أَرْخَی الْمَفَاصِلَ وَ وَرَّثَ الضَّعْفَ وَ السِّلَ (1) وَ إِنَّ النُّورَةَ تَزِیدُ فِی مَاءِ الصُّلْبِ وَ تُقَوِّی الْبَدَنَ وَ تَزِیدُ فِی شَحْمِ الْکُلْیَتَیْنِ وَ تُسْمِنُ الْبَدَنَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السِّوَاکِ وَ غَیْرِهِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 60

سرائر:تا امام كاظم كه ميفرمود چون موى تن دراز بماند منى را ببرد،و مفاصل را سست كند و ناتوانى و تنبلى آورد،و نوره منى را فزايد و تن را نيرو دهد و پيه قلوه ها را فزون كند و تن را فربه سازد.

29 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْأَخْذِ مِنَ النُّورَةِ عِنْدَ الِاطِّلَاءِ وَ شَمِّهِ وَ جَعْلِهِ عَلَی طَرَفِ الْأَنْفِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ ع

اشارة

(4) 29 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْأَخْذِ مِنَ النُّورَةِ عِنْدَ الِاطِّلَاءِ وَ شَمِّهِ وَ جَعْلِهِ عَلَی طَرَفِ الْأَنْفِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ ع

*******

ترجمه:

باب استحباب گرفتن مقداری از نوره و بوئیدن آن و گذاشتن اطراف دماغو درود فرستادن به سلیمان بن داود

[رقم الحدیث الکلی: 1500 - رقم الحدیث الباب: 1]

1500- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنِ السَّیَّارِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ أَرَادَ الِاطِّلَاءَ بِالنُّورَةِ فَأَخَذَ مِنَ النُّورَةِ بِإِصْبَعِهِ فَشَمَّهُ وَ جَعَلَ عَلَی طَرَفِ أَنْفِهِ وَ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ کَمَا أَمَرَنَا بِالنُّورَةِ- لَمْ تُحْرِقْهُ النُّورَةُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 555

سيارى در روايت مرفوعه اى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هركس مى خواهد نوره بكشد، مقدارى از نوره را با انگشت خود بردارد و آن را ببويد و آن را نزديك بينى خود نمايد و بگويد:«صلّى اللّه على سليمان بن داود كما أمرنا بالنّورة» نوره او را نمى سوزاند.

[رقم الحدیث الکلی: 1501 - رقم الحدیث الباب: 2]

1501- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: اللَّهُمَّ ارْحَمْ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ کَمَا أَمَرَنَا بِالنُّورَةِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 61

از كتاب فقيه است كه امام صادق(عليه السّلام)فرمود:هر كه خواهد نوره كشد از آن برگيرد و بكنار بينى نهد و گويد:بار خدا رحم كن به سليمان بن داود كه ما را بنوره فرمان داد تا نوره او را نسوزاند ان شاء الله

ص: 66


1- فی المصدر- النسل.
2- تقدم فی الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک، و فی الحدیث 1 من الباب 14، و فی الأبواب 18، 32، 33، 34 من هذه الأبواب.
3- یأتی فی الحدیث 8 من الباب، 60، و فی الحدیث 1 من الباب 84 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 3 من الباب 23 من أبواب الجنابة.
4- الباب 29 فیه حدیثان.
5- الکافی 6- 506- 13.
6- الفقیه 1- 119- 256.

30 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ الِاطِّلَاءِ بِالنُّورَةِ

اشارة

(1) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ الِاطِّلَاءِ بِالنُّورَةِ

*******

ترجمه:

باب استحباب خواندن دعاهای رسیده از اهللبیت وقت نوره کشیدن

[رقم الحدیث الکلی: 1502 - رقم الحدیث الباب: 1]

1502- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رُزَیْقِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ سَدِیرٍ أَنَّهُ سَمِعَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ مَنْ قَالَ إِذَا اطَّلَی بِالنُّورَةِ اللَّهُمَّ طَیِّبْ مَا طَهُرَ مِنِّی وَ طَهِّرْ مَا طَابَ مِنِّی وَ أَبْدِلْنِی شَعْراً طَاهِراً لَا یَعْصِیکَ اللَّهُمَّ إِنِّی تَطَهَّرْتُ ابْتِغَاءَ سُنَّةِ الْمُرْسَلِینَ وَ ابْتِغَاءَ رِضْوَانِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ فَحَرِّمْ شَعْرِی وَ بَشَرِی عَلَی النَّارِ وَ طَهِّرْ خَلْقِی وَ طَیِّبْ خُلُقِی وَ زَکِّ عَمَلِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَلْقَاکَ عَلَی الْحَنِیفِیَّةِ السَّمْحَةِ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِکَ وَ دِینِ مُحَمَّدٍ ص حَبِیبِکَ وَ رَسُولِکَ عَامِلًا بِشَرَائِعِکَ تَابِعاً لِسُنَّةِ نَبِیِّکَ آخِذاً بِهِ مُتَأَدِّباً بِحُسْنِ تَأْدِیبِکَ وَ تَأْدِیبِ رَسُولِکَ ص وَ تَأْدِیبِ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ غَذَوْتَهُمْ بِأَدَبِکَ وَ زَرَعْتَ الْحِکْمَةَ فِی صُدُورِهِمْ وَ جَعَلْتَهُمْ مَعَادِنَ لِعِلْمِکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ- مَنْ قَالَ ذَلِکَ طَهَّرَهُ اللَّهُ مِنَ الْأَدْنَاسِ فِی الدُّنْیَا وَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ بَدَّلَهُ شَعْراً لَا یَعْصِی وَ خَلَقَ اللَّهُ بِکُلِّ شَعْرَةٍ مِنْ جَسَدِهِ مَلَکاً یُسَبِّحُ لَهُ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ وَ إِنَّ تَسْبِیحَةً مِنْ تَسْبِیحِهِمْ تَعْدِلُ بِأَلْفِ تَسْبِیحَةٍ مِنْ تَسْبِیحِ أَهْلِ الْأَرْضِ. (3)

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 556

سدير از امام سجّاد عليه السّلام شنيد كه حضرتش مى فرمود: هركس هنگامى كه نوره مى كشد بگويد:

«اللّهمّ طيّب ما طهر منّي و طهّر ما طاب منّي و أبدلني شعرا طاهرا لا يعصيك. اللّهمّ إنّي تطهّرت ابتغاء سنّة المرسلين و ابتغاء رضوانك و مغفرتك فحرّم شعري و بشري على النّار و طهّر خلقي و طيّب خلقي و زك عملي و اجعلني ممّن يلقاك على الحنيفيّة السّمحة ملّة إبراهيم خليلك و دين محمّد صلّى اللّه عليه و اله حبيبك و رسولك عاملا بشرائعك تابعا لسنّة نبيّك صلّى اللّه عليه و اله آخذا به متأدّبا بحسن تأديبك و تأديب رسولك و تأديب أوليائك الّذين غذوتهم بأدبك و زرعت الحكمة في صدورهم و جعلتهم معادن لعلمك صلواتك عليهم»؛

خداوند او را از آلودگى هاى دنيا و گناهان پاك مى كند و به جاى آن، مويى به او مى دهد كه خداوند را معصيت نمى كند و خداوند در مقابل هر موى بدن او فرشته اى مى آفريند كه تا برپايى قيامت براى او تسبيح مى گويد. و به راستى كه هر تسبيح از تسبيح هاى آن فرشته ها با هزار تسبيح از تسبيح هاى اهل زمين برابرى مى كند.

31 بَابُ اسْتِحْبَابِ طَلْیِ الْعَوْرَةِ وَ تَوْلِیَةِ الْغَیْرِ طَلْیَ الْبَدَنِ وَ التَّخْیِیرِ فِی التَّقْدِیمِ وَ التَّأْخِیرِ

اشارة

(4) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ طَلْیِ الْعَوْرَةِ وَ تَوْلِیَةِ الْغَیْرِ طَلْیَ الْبَدَنِ وَ التَّخْیِیرِ فِی التَّقْدِیمِ وَ التَّأْخِیرِ

*******

ترجمه:

باب استحباب نوره کشیدن به عورت و برای جاهای دیگر بدن از دیگران کمک بگیرد

[رقم الحدیث الکلی: 1503 - رقم الحدیث الباب: 1]

1503- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ السَّدُوسِیِ

ص: 67


1- الباب 30 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 6- 507- 15،.
3- و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 29 من هذه الأبواب.
4- الباب 31 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 6- 501- 22 و تقدم صدره فی الحدیث 1 من الباب 5، و فی الحدیث 2 من الباب 27 من هذه الأبواب.

عَنْ بَشِیرٍ النَّبَّالِ فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع دَخَلَ الْحَمَّامَ فَاتَّزَرَ بِإِزَارٍ وَ غَطَّی رُکْبَتَیْهِ وَ سُرَّتَهُ ثُمَّ أَمَرَ صَاحِبَ الْحَمَّامِ فَطَلَی مَا کَانَ خَارِجاً مِنَ الْإِزَارِ ثُمَّ قَالَ اخْرُجْ عَنِّی ثُمَّ طَلَی هُوَ مَا تَحْتَهُ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ هَکَذَا فَافْعَلْ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 541

22 - بشير نبّال گويد: از امام باقر عليه السّلام درباره حمام پرسيدم.

فرمود: مى خواهى به حمام بروى ؟

عرض كردم: آرى.

حضرت عليه السّلام دستور داد كه حمام را گرم كنند، سپس داخل حمام شد و لنگ بست و زانوها و ناف خود را پوشاند، سپس به حمامى دستور داد كه بيرون از لنگ را نوره بكشد.

سپس فرمود: از نزدم بيرون رو.

آن گاه حضرت عليه السّلام با دست خود قسمت هاى زير لنگ را نوره كشيد. سپس فرمود: چنين كن.

[رقم الحدیث الکلی: 1504 - رقم الحدیث الباب: 2]

1504- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْمُرَافِقِیِ أَنَّهُ دَخَلَ حَمَّاماً بِالْمَدِینَةِ فَأَخْبَرَهُ صَاحِبُ الْحَمَّامِ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَدْخُلُ فَیَبْدَأُ فَیَطْلِی عَانَتَهُ وَ مَا یَلِیهَا ثُمَّ یَلُفُّ إِزَارَهُ عَلَی أَطْرَافِ إِحْلِیلِهِ وَ یَدْعُونِی فَأَطْلِی سَائِرَ بَدَنِهِ (2) الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُ کَمَا مَرَّ (3).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 155

و از عبيد اللّٰه مرافقى روايت شده كه گفت: در مدينه وارد حمّامى شدم پيرمردى را ديدم كه سرپرست حمّام بود [باو] گفتم: اى پيرمرد اين حمّام از آن كيست ؟ گفت: از أبى جعفر محمّد بن عليّ عليهما السّلام (امام باقر عليه السّلام) گفتم. آيا ايشان خود نيز بحمّام مى آيند؟ پاسخ داد: آرى، گفتم: هنگامى كه بحمّام مى آيند چكار ميكنند؟ گفت: آن حضرت داخل حمّام مى شود و شروع ميكند ابتدا پشت زهارش و آنچه اطراف آن است نوره ميكشد بعد عورتش را لنگ ميپوشاند و مرا صدا ميزند و من بقيه بدنش را برايش نوره ميكشم

[رقم الحدیث الکلی: 1505 - رقم الحدیث الباب: 3]

1505- 3- (4) قَالَ: وَ کَانَ الصَّادِقُ ع یَطَّلِی فِی الْحَمَّامِ فَإِذَا بَلَغَ مَوْضِعَ الْعَوْرَةِ قَالَ لِلَّذِی یَطْلِی تَنَحَّ ثُمَّ یَطْلِی هُوَ ذَلِکَ الْمَوْضِعَ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 155

و امام صادق عليه السّلام در حمّام نوره ميكشيد (داروى نظافت استعمال ميكرد) و هنگامى كه به محلّ عورتين ميرسيد به آن كس كه بر بدن آن حضرت نوره ميكشيد ميفرمود: دور شو، و بعد آن موضع را خودشان شخصا نوره ميكشيدند.

32 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاطِّلَاءِ وَ إِنْ قَرُبَ الْعَهْدُ بِهِ وَ لَوْ بَعْدَ یَوْمَیْنِ

اشارة

(5) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاطِّلَاءِ وَ إِنْ قَرُبَ الْعَهْدُ بِهِ وَ لَوْ بَعْدَ یَوْمَیْنِ

*******

ترجمه:

باب استحباب نوره گذاشت با فاصله زمانی کم و لو دو روز یکبار

[رقم الحدیث الکلی: 1506 - رقم الحدیث الباب: 1]

1506- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَمَّامَ فَقَالَ لِی یَا عَبْدَ الرَّحْمَنِ اطَّلِ فَقُلْتُ إِنَّمَا اطَّلَیْتُ مُنْذُ أَیَّامٍ فَقَالَ اطَّلِ فَإِنَّهَا طَهُورٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 551

عبد الرحمان بن ابى عبد اللّه گويد:

در خدمت امام صادق عليه السّلام به حمام رفتم. امام صادق عليه السّلام فرمود: بيا نوره بكش. گفتم: چند روز پيش نوره كشيده ام.

امام صادق عليه السّلام فرمود: نوره بكش كه بدن را پاك مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1507 - رقم الحدیث الباب: 2]

1507- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ

ص: 68


1- الفقیه 1- 117- 250.
2- فی المصدر- جسده.
3- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 1 و فی الحدیث 1 من الباب 18 من هذه الأبواب.
4- الفقیه 1- 117- 248.
5- الباب 32 فیه 7 أحادیث.
6- الکافی 6- 505- 2.
7- الکافی 6- 505- 3.

عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: دَخَلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَمَّامَ وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ أَخْرُجَ مِنْهُ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ أَ لَا تَطَّلِی فَقُلْتُ عَهْدِی بِهِ مُنْذُ أَیَّامٍ فَقَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهَا طَهُورٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 552

محمّد بن عبد اللّه بن على بن حسين گويد:

امام صادق عليه السّلام هنگامى داخل حمام شد كه من مى خواستم خارج شوم.

فرمود: اى ابو محمّد! آيا نوره نمى كشى ؟

گفتم: من چند روز پيش نوره كشيدم.

فرمود: مگر نمى دانى كه نوره طهارت و پاكيزگى است ؟!

[رقم الحدیث الکلی: 1508 - رقم الحدیث الباب: 3]

1508- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ أَبِی بَصِیرٍ الْحَمَّامَ فَنَظَرْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَدِ اطَّلَی إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ لِأَبِی بَصِیرٍ اطَّلِ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ- فَقَالَ قَدِ اطَّلَیْتُ مُنْذُ أَیَّامٍ فَقَالَ اطَّلِ فَإِنَّهُ طَهُورٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 535

على بن ابى حمزه گويد: من با ابو بصير داخل حمام شدم. امام صادق عليه السّلام را ديدم كه بدن و زير بغل هاى خود را نوره كشيده است.

من اين جريان را به ابو بصير گفتم.

ابو بصير گفت: مرا به سوى حضرت عليه السّلام راهنمايى كن تا از ايشان در اين خصوص سؤال كنم.

گفتم: خودم ايشان را ديدم.

گفت: تو ايشان را ديدى، اما من كه نديدم! مرا به سوى ايشان راهنمايى كن.

من ابو بصير را به سوى حضرت عليه السّلام راهنمايى كردم.

ابو بصير به حضرت عليه السّلام عرض كرد: فدايت شوم! راهنماى من به من خبر داد كه شما بدن و زير بغل هاى خود را نوره كشيديد.

فرمود: آرى، اى ابو محمّد! به راستى كه كندى موى زير بغل، چشم را ضعيف مى كند پس نوره بكش اى ابو محمّد!

ابو بصير گفت: من مدتى پيش نوره كشيده ام.

فرمود: نوره بكش! زيرا باعث پاكيزگى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1509 - رقم الحدیث الباب: 4]

1509- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: کُنْتُ مَعَهُ أَقُودُهُ فَأَدْخَلْتُهُ الْحَمَّامَ فَرَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَتَنَوَّرُ فَدَنَا مِنْهُ أَبُو بَصِیرٍ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ یَا أَبَا بَصِیرٍ تَنَوَّرْ فَقَالَ إِنَّمَا تَنَوَّرْتُ أَوَّلَ مِنْ أَمْسِ وَ الْیَوْمَ الثَّالِثَ فَقَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهَا طَهُورٌ فَتَنَوَّرْ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 553

على بن ابى حمزه گويد: با ابو بصير بودم و او را راهنمايى مى كردم. پس او را به حمام بردم و امام صادق عليه السّلام را ديدم كه نوره مى كشد.

ابو بصير نزديك ايشان رفت و به ايشان سلام نمود.

امام عليه السّلام فرمود: اى ابو بصير! نوره بكش!

ابو بصير عرض كرد: من دو، سه روز پيش نوره كشيدم.

فرمود: مگر نمى دانى كه نوره موجب طهارت و پاكيزگى است ؟! پس نوره بكش!

[رقم الحدیث الکلی: 1510 - رقم الحدیث الباب: 5]

1510- 5- (3) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ السُّخْتِ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ یَحْیَی بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مِهْرَانَ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لَهُ وَ لِأَبِی بَصِیرٍ اطَّلِیَا فَقَالا فَعَلْنَا ذَلِکَ مُنْذُ ثَلَاثٍ فَقَالَ أَعِدَا [أَعِیدَا] (4) فَإِنَّ الِاطِّلَاءَ طَهُورٌ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ

ص: 69


1- الکافی 6- 498- 9، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 85 من هذه الأبواب.
2- الکافی 6- 505- 6.
3- الکافی 6- 508- 5، و أورد قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 11 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر- أعیدا.

ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ بِالْإِسْنَادِ الْأَوَّلِ مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام به ابی یعفور و ابی بصیر فرمود

نوره بکشید

گفتند سه روز پیش گذاشتیم

حضرت فرمود دوباره بکشید بدرستیکه نوره پاکی است

[رقم الحدیث الکلی: 1511 - رقم الحدیث الباب: 6]

1511- 6- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَمَّنْ رَوَاهُ قَالَ: بَعَثَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ابْنَ أَخِیهِ فِی حَاجَةٍ فَجَاءَ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَدِ اطَّلَی بِالنُّورَةِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اطَّلِ فَقَالَ إِنَّمَا عَهْدِی بِالنُّورَةِ مُنْذُ ثَلَاثٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ النُّورَةَ طَهُورٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 552

4 - راوى گويد: امام صادق عليه السّلام برادرزاده خود را در پى كارى فرستاد. پس برادرزاده حضرت عليه السّلام برگشت در حالى كه حضرت عليه السّلام نوره كشيده بود.

امام عليه السّلام به او فرمود: نوره بكش!

عرض كرد: من سه روز پيش نوره كشيدم.

فرمود: به راستى كه نوره موجب پاكيزگى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1512 - رقم الحدیث الباب: 7]

1512- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَمْرِو بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ حُکَیْمٍ الْأَرْقَطِ خَالِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَتَیْتُهُ فِی حَاجَةٍ فَأَصَبْتُهُ فِی الْحَمَّامِ یَطَّلِی فَذَکَرْتُ لَهُ حَاجَتِی فَقَالَ أَ لَا تَطَّلِی فَقُلْتُ إِنَّمَا عَهْدِی بِهِ أَوَّلَ مِنْ أَمْسِ فَقَالَ اطَّلِ فَإِنَّ النُّورَةَ طَهُورٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 61

ارقط از آن حضرت آورده كه نزدش رفتم براى كارى و او در حمام نوره ميكشيد و نيازم را گفتم و فرمود نوره نمى كشى ؟گفتم:ديروز كشيدم فرمود:بكش كه پاكيزگى است

ص: 70


1- علل الشرائع- 292.
2- التهذیب 5- 26- 199.
3- الکافی 6- 505- 4، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 28 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 1- 375- 1156.
5- تقدم فی الباب 28 من هذه الأبواب.

33 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاطِّلَاءِ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً وَ تَأَکُّدِهِ وَ لَوْ بِالْقَرْضِ بَعْدَ عِشْرِینَ یَوْماً وَ آکَدُ مِنْهُ بَعْدَ أَرْبَعِینَ وَ کَذَا حَلْقُ الْعَانَةِ

اشارة

(1) 33 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاطِّلَاءِ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً وَ تَأَکُّدِهِ وَ لَوْ بِالْقَرْضِ بَعْدَ عِشْرِینَ یَوْماً وَ آکَدُ مِنْهُ بَعْدَ أَرْبَعِینَ وَ کَذَا حَلْقُ الْعَانَةِ

*******

ترجمه:

باب استحباب نوره کشیدن هر پانزده روز یکبارو تاکید آن بعد از ده روز و لو قرض کند بعد از بیست روز و تاکید بعد از چهل روز

همچن

[رقم الحدیث الکلی: 1513 - رقم الحدیث الباب: 1]

.1513- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السُّنَّةُ فِی النُّورَةِ فِی خَمْسَةَ عَشَرَ فَإِنْ أَتَتْ عَلَیْکَ عِشْرُونَ یَوْماً وَ لَیْسَ عِنْدَکَ (3) فَاسْتَقْرِضْ عَلَی اللَّهِ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمود:

سنت در نوره كشيدن، در هر پانزده روز يك بار است. پس اگر بيست روز بر تو بگذرد و پولى ندارى، بر عهده خدا (با توكل به خدا و ضمانت او) قرض كن (و نوره بكش).

[رقم الحدیث الکلی: 1514 - رقم الحدیث الباب: 2]

1514- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ (5) الْمِنْقَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السُّنَّةُ فِی النُّورَةِ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً فَإِنْ أَتَتْ عَلَیْکَ عِشْرُونَ یَوْماً وَ لَیْسَ عِنْدَکَ فَاسْتَقْرِضْ عَلَی اللَّهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 554

حسين بن احمد بن منقرى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سنت در نوره كشيدن، در هر پانزده روز يك بار است. پس اگر بيست روز بر تو بگذرد و پولى ندارى، بر عهده خدا (با توكل به خدا و ضمانت او) قرض كن (و نوره بكش).

[رقم الحدیث الکلی: 1515 - رقم الحدیث الباب: 3]

1515- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أُحِبُّ لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَطَّلِیَ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (7) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 554

محمّد بن مسلم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

دوست دارم مؤمن در هر پانزده روز يك بار نوره بكشد.

ص: 71


1- الباب 33 فیه 6 أحادیث.
2- التهذیب 1- 375- 1157.
3- فی المصدر زیادة- شی ء.
4- الکافی 6- 506- 9، و رواه الصدوق فی الفقیه 1- 119- 259.
5- فی المصدر زیادة" بن".
6- الکافی 6- 506- 8.
7- الفقیه 1- 119- 258.v
[رقم الحدیث الکلی: 1516 - رقم الحدیث الباب: 4]

1516- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السُّنَّةُ فِی النُّورَةِ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً فَمَنْ أَتَتْ عَلَیْهِ أَحَدٌ وَ عِشْرُونَ یَوْماً (وَ لَمْ یَتَنَوَّرْ) (2) فَلْیَسْتَدِنْ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَتَنَوَّرْ وَ مَنْ أَتَتْ عَلَیْهِ أَرْبَعُونَ یَوْماً وَ لَمْ یَتَنَوَّرْ فَلَیْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُسْلِمٍ وَ لَا کَرَامَةَ.

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 496

امام صادق(عليه السّلام)فرموده است:سنت در نوره كشيدن،آن است كه در هر پانزده روز يك بار انجام شود و اگر بيست روز بگذرد حتما نوره بكشد و هر كس چهل روز بگذرد و نوره نكشد مؤمن و مسلمان نيست و كرامتى ندارد .

[رقم الحدیث الکلی: 1517 - رقم الحدیث الباب: 5]

1517- 5- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَتْرُکْ حَلْقَ عَانَتِهِ فَوْقَ الْأَرْبَعِینَ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَلْیَسْتَقْرِضْ بَعْدَ الْأَرْبَعِینَ وَ لَا یُؤَخِّرْ.

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 496

رسول خدا فرموده اند:هر كس به خدا و روز رستاخيز مؤمن است،زدودن موى زهار خويش را هر چهل روز يك بار ترك نكند و اگر چهل روز گذشت،هيچ تأخير در آن روا ندارد .

[رقم الحدیث الکلی: 1518 - رقم الحدیث الباب: 6]

1518- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: أُحِبُّ لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَطَّلِیَ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنَ النُّورَةِ.

(5)

*********

ترجمه:

حضرت علی ع فرمودند: دوست دارم برای مومن که هر پانزده روز یک بار نوره بکشد

34 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِکْثَارِ الِاطِّلَاءِ بِالنُّورَةِ فِی الصَّیْفِ

اشارة

(6) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِکْثَارِ الِاطِّلَاءِ بِالنُّورَةِ فِی الصَّیْفِ

*******

ترجمه:

باب استحباب زیاد نوره کشیدن در تابستان

[رقم الحدیث الکلی: 1519 - رقم الحدیث الباب: 1]

1519- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ ثَعْلَبَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع طَلْیَةٌ فِی الصَّیْفِ خَیْرٌ مِنْ عَشْرٍ فِی الشِّتَاءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 555

عمّار ساباطى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

يك بار نوره كشيدن در تابستان بهتر از ده بار نوره كشيدن در زمستان است.

ص: 72


1- الخصال- 503- 7.
2- لیس فی المصدر.
3- الخصال- 538- 5، و أورده أیضا فی الحدیث 3 من الباب 86 من هذه الأبواب.
4- الخصال- 636،.
5- و یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 86 من هذه الأبواب.و یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 86 من هذه الأبواب.
6- الباب 34 فیه حدیث واحد.
7- الکافی 6- 506- 12.

35 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ جَمِیعِ الْبَدَنِ بِالْحِنَّاءِ بَعْدَ النُّورَةِ

اشارة

(1) 35 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ جَمِیعِ الْبَدَنِ بِالْحِنَّاءِ بَعْدَ النُّورَةِ

*******

ترجمه:

باب استحباب حنا گذاشتن همه ی بدن بعد از نوره گذاشتن

[رقم الحدیث الکلی: 1520 - رقم الحدیث الباب: 1]

1520- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ فَاطَّلَی ثُمَّ أَتْبَعَهُ بِالْحِنَّاءِ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ کَانَ أَمَاناً لَهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ الْأَکِلَةِ (3) إِلَی مِثْلِهِ مِنَ النُّورَةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 561

حسين بن موسى گويد:

هرگاه پدرم، امام كاظم عليه السّلام مى خواست به حمام برود، دستور مى فرمود كه از سه روز پيش حمام را روشن كنند. آن حضرت از شدت گرماى حمام نمى توانست داخل آن شود تا اين كه غلامان سياه پوست وارد حمام مى شدند و براى ايشان گليم نمدى مى انداختند هنگامى كه آن حضرت وارد حمام مى شد از شدت گرما گاهى مى نشست و گاهى مى ايستاد.

روزى آن حضرت از حمام بيرون آمد، مردى از آل زبير به نام كنيد با آن حضرت روبه رو شد در حالى كه بر روى دست حضرتش اثر حنا بود. آن مرد گفت: اين چه اثرى است كه روى دست شماست ؟!

فرمود: اثر حنا است.

سپس فرمود: واى بر تو اى كنيد! پدرم - كه داناترين فرد دوران خود بود - از پدر خود، از جد خود به من خبر داد كه پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

هركس به حمام رود و نوره بكشد آن گاه از فرق سر تا پاى خود را حنا بمالد، تا نوره كشيدن بعدى، از ديوانگى، جذام، پيسى و خوره در امان خواهد بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1521 - رقم الحدیث الباب: 2]

1521- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ: مَنِ اطَّلَی فَتَدَلَّکَ بِالْحِنَّاءِ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ نُفِیَ عَنْهُ الْفَقْرُ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 59

7-ثواب الاعمال:تا امام صادق(عليه السّلام)فرمود:هر كه نوره كشد و با حنا خود را از سر تا قدم بمالد فقر از او برود.

[رقم الحدیث الکلی: 1522 - رقم الحدیث الباب: 3]

1522- 3- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُوسِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْحَمَّامِ وَ هُوَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ مِثْلُ الْوَرْدَةِ مِنْ أَثَرِ الْحِنَّاءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 563

احمد بن عبدوس بن ابراهيم گويد:

امام باقر عليه السّلام را ديدم كه از حمام خارج شده بود در حالى كه در اثر حنا، از فرق سر تا پاى ايشان مانند گل سرخ بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1523 - رقم الحدیث الباب: 4]

1523- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنِ اطَّلَی وَ اخْتَضَبَ بِالْحِنَّاءِ آمَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ الْأَکِلَةِ إِلَی طَلْیَةٍ مِثْلِهَا.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 130

رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:هركس نوره بكشد و حنا بگذارد،تا دفعه ديگر كه اين كار را بكند،خداوند او را از سه چيز در امان مى دارد:جذام و برص(پيسى)و خوره.

ص: 73


1- الباب 35 فیه 9 أحادیث.
2- الکافی 6- 509- 1، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 27، و کذلک فی الحدیث 5 من الباب 36 من هذه الأبواب.
3- الأکلة- و الأکال- الحکة و الجرب لسان العرب 11- 23.
4- الکافی 6- 509- 3.
5- الکافی 6- 509- 4.
6- الفقیه 1- 121- 269.
[رقم الحدیث الکلی: 1524 - رقم الحدیث الباب: 5]

1524- 5- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع الْحِنَّاءُ عَلَی أَثَرِ النُّورَةِ أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 162

امام صادق عليه السّلام فرمود: حنا ماليدن بر بدن از پى نوره كشيدن و بدنبال آن، موجب ايمن شدن از جذام و پيسى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1525 - رقم الحدیث الباب: 6]

1525- 6- (2) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ مَنِ اطَّلَی وَ تَدَلَّکَ بِالْحِنَّاءِ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ نَفَی اللَّهُ عَنْهُ الْفَقْرَ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 162

و روايت شده كه: هر كس نوره بكشد و بعد با حنا از سر تا پايش را بيالايد، خداوند فقر و تنگدستى را از او دور ميكند.

[رقم الحدیث الکلی: 1526 - رقم الحدیث الباب: 7]

1526- 7- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنِ اطَّلَی وَ اخْتَضَبَ بِالْحِنَّاءِ آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ الْأَکِلَةِ إِلَی طَلْیَةٍ مِثْلِهَا.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 119

پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود:هر كس نوره كشد و حنا بندد خداوند او را از سه چيز در امان دارد:جذام،برص،خوره(ظاهرا آكله كه ما به خوره ترجمه كرديم نوعى از جذام است).

[رقم الحدیث الکلی: 1527 - رقم الحدیث الباب: 8]

1527- 8- (4) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالسَّنَدِ السَّابِقِ فِی بَابِ إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْحِنَّاءُ بَعْدَ النُّورَةِ أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ.

*********

ترجمه:

صحيفة الرضا علیه السلام / ترجمه حجازی ; ج 1 ص 87

با اسناد نقل شده امام رضا(عليه السلام)فرمود كه على بن ابى طالب(عليه السلام) فرموده: استفاده از حنا بعد از داروى نظافت بدن،باعث ايمنى از بيمارى پيسى و جذام است.

[رقم الحدیث الکلی: 1528 - رقم الحدیث الباب: 9]

1528- 9- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی أَحْمَدَ إِسْحَاقَ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ عُبْدُوسِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحِنَّاءُ یَذْهَبُ بِالسَّهَکِ (6) وَ یَزِیدُ فِی مَاءِ الْوَجْهِ وَ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ (7) وَ یُحَسِّنُ الْوَلَدَ.

ص: 74


1- الفقیه 1- 119- 270.
2- الفقیه 1- 119- 271.
3- ثواب الأعمال- 39- 6.
4- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 48- 186.
5- التهذیب 1- 376- 1161، و أورده عن الکافی و الفقیه فی الحدیث 6 من الباب 50 من هذه الأبواب.
6- السهک- الریح الشدیدة، و بالتحریک- ریح السمک و صدأ الحدید. منه قده نقلا عن الصحاح للجوهری 4- 1592. السهک، محرکة- ریح کریهة من عرق. منه قده نقلا عن القاموس المحیط 3- 317.
7- النکهة- ریح الفم، منه قده نقلا عن الصحاح للجوهری 6- 2253.

وَ

قَالَ: مَنِ اطَّلَی فِی الْحَمَّامِ فَتَدَلَّکَ بِالْحِنَّاءِ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ نُفِیَ عَنْهُ الْفَقْرُ.

وَ

قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ الثَّانِیَ ع قَدْ خَرَجَ مِنَ الْحَمَّامِ وَ هُوَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ مِثْلُ الْوَرْدِ مِنْ أَثَرِ الْحِنَّاءِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ عُبْدُوسِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ رَفَعَ الْحَدِیثَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ نُفِیَ عَنْهُ الْفَقْرُ (1)یأتی فی الباب الآتی.(2).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 65

امام صادق(عليه السّلام)فرمود:حنا بوى عرق را ببرد و او را خرم كند و بو را خوش كند و فرزند را زيبا سازد

- و روايت شده كه: هر كس نوره بكشد و بعد با حنا از سر تا پايش را بيالايد، خداوند فقر و تنگدستى را از او دور ميكند

احمد بن عبدوس بن ابراهيم گويد:

امام باقر عليه السّلام را ديدم كه از حمام خارج شده بود در حالى كه در اثر حنا، از فرق سر تا پاى ايشان مانند گل سرخ بود.

36 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الْیَدِ بِالْحِنَّاءِ وَ جَعْلِ الْحِنَّاءِ عَلَی الْأَظْفَارِ بَعْدَ النُّورَةِ وَ صَلَاةِ رَکْعَتَیْنِ شُکْراً عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ

اشارة

(3) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الْیَدِ بِالْحِنَّاءِ وَ جَعْلِ الْحِنَّاءِ عَلَی الْأَظْفَارِ بَعْدَ النُّورَةِ وَ صَلَاةِ رَکْعَتَیْنِ شُکْراً عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنَ الْحَمَّامِ

*******

ترجمه:

باب استحباب حنا به دست گذاشتن و به ناخن بعد از نوره کشیدن و دو رکعت نماز شکر بعد از خارج شدن از حمام

[رقم الحدیث الکلی: 1529 - رقم الحدیث الباب: 1]

1529- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُقْبَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی قَالَ: کَانَ أَبُو الْحَسَنِ ع مَعَ رَجُلٍ عِنْدَ قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَنَظَرَ إِلَیْهِ وَ قَدْ أَخَذَ الْحِنَّاءَ مِنْ یَدَیْهِ قَالَ فَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْمَدِینَةِ- أَ مَا تَرَوْنَ إِلَی هَذَا کَیْفَ أَخَذَ الْحِنَّاءَ مِنْ یَدَیْهِ فَالْتَفَتَ إِلَیْهِ فَقَالَ فِیهِ مَا تُخْبَرُهُ وَ مَا لَا تُخْبَرُهُ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیَّ فَقَالَ إِنَّهُ مَنْ أَخَذَ الْحِنَّاءَ بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنِ اطِّلَاءِ النُّورَةِ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ أَمِنَ مِنَ الْأَدْوَاءِ الثَّلَاثَةِ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 563

حسين بن موسى گويد: امام كاظم عليه السّلام همراه مردى نزد قبر پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله بود، آن مرد ديد كه دستان حضرت رنگ حنا داشت.

يكى از اهل مدينه گفت: آيا اين شخص را نمى بينيد كه چگونه دستش رنگ حنا گرفته است ؟!

حضرت عليه السّلام به آن مرد رو نمود و فرمود: درباره اين خضاب چيزهايى وجود دارد كه تو مى دانى و چيزهايى است كه نمى دانى.

آن گاه رو به من نمود و فرمود: به راستى كه هركس پس از فارغ شدن از نوره كشيدن، از فرق سر تا پايش را حنا ببندد از سه بيمارى در امان خواهد بود: ديوانگى، جذام و پيسى.

[رقم الحدیث الکلی: 1530 - رقم الحدیث الباب: 2]

1530- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ

ص: 75


1- ثواب الأعمال- 38- 4.
2- أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ
3- الباب 36 فیه 7 أحادیث.
4- الکافی 6- 509- 5.
5- الکافی 6- 509- 2.

الْحَکَمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ مَیْسَرَةَ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع وَ قَدْ أَخَذَ الْحِنَّاءَ وَ جَعَلَهُ عَلَی أَظَافِیرِهِ فَقَالَ یَا حَکَمُ مَا تَقُولُ فِی هَذَا فَقُلْتُ مَا عَسَیْتُ أَنْ أَقُولَ فِیهِ وَ أَنْتَ تَفْعَلُهُ وَ إِنَّ عِنْدَنَا یَفْعَلُهُ الشُّبَّانُ فَقَالَ یَا حَکَمُ إِنَّ الْأَظَافِیرَ إِذَا أَصَابَتْهَا النُّورَةُ غَیَّرَتْهَا حَتَّی تُشْبِهُ أَظَافِیرَ الْمَوْتَی فَغَیِّرْهَا بِالْحِنَّاءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 562

2 - حكم بن عتيبه گويد: امام باقر عليه السّلام را ديدم كه روى ناخن هاى خود حنا بسته بود. به من فرمود: اى حكم! در اين خصوص چه مى گويى ؟

گفتم: من درباره آن چه بگويم در حالى كه شما انجام مى دهيد! امّا در نزد ما، جوانان چنين مى كنند.

فرمود: اى حكم! هنگامى كه نوره به ناخن ها برخورد كند آن را دگرگون مى سازد به گونه اى كه شبيه ناخن هاى مردگان مى شود. پس آن را با حنا دگرگون كن تا به حال اولش باز گردد.

[رقم الحدیث الکلی: 1531 - رقم الحدیث الباب: 3]

1531- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرُ ع إِنَّ الْأَظَافِیرَ إِذَا أَصَابَتْهَا النُّورَةُ غَیَّرَتْهَا حَتَّی إِنَّهَا تُشْبِهُ أَظَافِیرَ الْمَوْتَی فَلَا بَأْسَ بِتَغْیِیرِهَا.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 165

امام باقر عليه السّلام فرمود: همانا وقتى نوره به ناخنها ميرسد رنگ آن را ديگرگون ميكند تا جايى كه شبيه به ناخن مردگان ميگردد، پس اشكالى ندارد كه با حنا و مانند آن رنگ آن را تغيير دهند.

[رقم الحدیث الکلی: 1532 - رقم الحدیث الباب: 4]

1532- 4- (2) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ: نَظَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَی رَجُلٍ وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْحَمَّامِ مَخْضُوبَ الْیَدَیْنِ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- أَ یَسُرُّکَ أَنْ یَکُونَ اللَّهُ خَلَقَ یَدَیْکَ هَکَذَا قَالَ لَا وَ اللَّهِ وَ إِنَّمَا فَعَلْتُ ذَلِکَ لِأَنَّهُ بَلَغَنِی عَنْکُمْ أَنَّهُ مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ فَلْیُرَ عَلَیْهِ أَثَرُهُ یَعْنِی الْحِنَّاءَ فَقَالَ لَیْسَ ذَلِکَ حَیْثُ ذَهَبْتَ إِنَّمَا مَعْنَی ذَلِکَ إِذَا خَرَجَ أَحَدُکُمْ مِنَ الْحَمَّامِ وَ قَدْ سَلِمَ فَلْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ شُکْراً.

اقول:هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی الْإِنْکَارِ وَ لَعَلَّهُ اسْتِفْهَامٌ مِنْهُ لِیُظْهِرَ غَلَطَ الرَّاوِی فِی فَهْمِ الْحَدِیثِ وَ کَوْنُ مَعْنَاهُ مَا ذُکِرَ لَا یُنَافِی الِاسْتِحْبَابَ وَ الْإِنْکَارُ السَّابِقُ إِنَّمَا هُوَ مِنَ الْعَامَّةِ مِثْلُ الْحَکَمِ (3) وَ أَهْلِ الْمَدِینَةِ ثُمَّ إِنَّ الْأَخِیرَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةَ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی الْإِفْرَاطِ وَ الْمُدَاوَمَةِ لِلرَّجُلِ بَلْ ظَاهِرُهُ ذَلِکَ بِقَرِینَةِ قَوْلِهِ خَلَقَ یَدَیْکَ إِذْ لَوْ کَانَ اللَّوْنُ خَلْقِیّاً لَدَامَ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*********

ترجمه:

معانی الأخبار / ترجمه شاهرودی ; ج 2 ص 120

احمد بن أبى عبد اللّٰه از پدرش مرفوعا روايت نموده كه گفت:امام صادق عليه السّلام مردى را ديد كه از گرمابه بيرون آمده،و دو دست خود را به خضاب رنگين ساخته بود.حضرت به او فرمود:چنانچه خداوند دستانت را به اين رنگ مى آفريد،خوشحال بودى ؟گفت:به خدا قسم،نه!و اين كار را فقطّ بدان جهت كردم كه حديثى از شما به من رسيد كه مضمونش اين است:(شخصى كه به گرمابه رود بايد اثرش بر او هويدا باشد،يعنى حنّا بسته باشد). حضرت فرمود:چنان نيست كه تو پنداشته اى،بلكه معنى آن اين است كه هر گاه يكى از شما با تندرستى از حمّام بيرون آيد،بايد به شكرانۀ آن نعمت دو ركعت نماز(شكر)بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 1533 - رقم الحدیث الباب: 5]

1533- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 76


1- الفقیه 1- 123- 284.
2- معانی الأخبار- 254- 1.
3- قال الشیخ- الحکم بن عتیبة مذموم و هو من فقهاء العامّة، منه قده.
4- الکافی 6- 509- 1، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 35 من هذه الأبواب.

الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ خَرَجَ یَوْماً مِنَ الْحَمَّامِ فَاسْتَقْبَلَهُ رَجُلٌ مِنْ آلِ الزُّبَیْرِ- یُقَالُ لَهُ کُنَیْدٌ وَ بِیَدِهِ أَثَرُ حِنَّاءٍ فَقَالَ مَا هَذَا الْأَثَرُ بِیَدِکَ فَقَالَ أَثَرُ حِنَّاءٍ فَقَالَ وَیْلَکَ یَا کُنَیْدُ حَدَّثَنِی أَبِی وَ کَانَ أَعْلَمَ أَهْلِ زَمَانِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ فَاطَّلَی ثُمَّ أَتْبَعَهُ بِالْحِنَّاءِ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ کَانَ أَمَاناً لَهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ الْأَکِلَةِ إِلَی مِثْلِهِ مِنَ النُّورَةِ.

أَقُولُ: یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ اسْتِدْلَالًا بِالْعُمُومِ حَیْثُ إِنَّ اسْتِحْبَابَ الْمَجْمُوعِ یَسْتَلْزِمُ اسْتِحْبَابَ الْبَعْضِ وَ الْإِنْکَارُ هُنَا أَیْضاً مِنَ الْعَامَّةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 561

1 - حسين بن موسى گويد:

هرگاه پدرم، امام كاظم عليه السّلام مى خواست به حمام برود، دستور مى فرمود كه از سه روز پيش حمام را روشن كنند. آن حضرت از شدت گرماى حمام نمى توانست داخل آن شود تا اين كه غلامان سياه پوست وارد حمام مى شدند و براى ايشان گليم نمدى مى انداختند هنگامى كه آن حضرت وارد حمام مى شد از شدت گرما گاهى مى نشست و گاهى مى ايستاد.

روزى آن حضرت از حمام بيرون آمد، مردى از آل زبير به نام كنيد با آن حضرت روبه رو شد در حالى كه بر روى دست حضرتش اثر حنا بود. آن مرد گفت: اين چه اثرى است كه روى دست شماست ؟!

فرمود: اثر حنا است.

سپس فرمود: واى بر تو اى كنيد! پدرم - كه داناترين فرد دوران خود بود - از پدر خود، از جد خود به من خبر داد كه پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

هركس به حمام رود و نوره بكشد آن گاه از فرق سر تا پاى خود را حنا بمالد، تا نوره كشيدن بعدى، از ديوانگى، جذام، پيسى و خوره در امان خواهد بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1534 - رقم الحدیث الباب: 6]

1534- 6- (1) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ: رَأَیْتُ أَثَرَ الْحِنَّاءِ فِی یَدِ أَبِی جَعْفَرٍ ع.

*********

ترجمه:

أَبِی الصَّبَّاحِ میگوید من اثر حنائ را بر دستهای امام باقر علیه السلام دیدم

[رقم الحدیث الکلی: 1535 - رقم الحدیث الباب: 7]

1535- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع لَا بَأْسَ بِالْخِضَابِ کُلِّهِ.

أَقُولُ: وَ یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُومُ أَحَادِیثِ الْخِضَابِ وَ الْحِنَّاءِ وَ إِطْلَاقُهَا کَمَا یَأْتِی (3).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 163

275 - امام صادق عليه السّلام فرمود: خضاب بهر رنگى يا مادّه رنگ زائى كه باشد اشكال ندارد.

37 بَابُ جَوَازِ بَوْلِ الْمُطَّلِی قَائِماً وَ کَرَاهَةِ جُلُوسِهِ

اشارة

(4) 37 بَابُ جَوَازِ بَوْلِ الْمُطَّلِی قَائِماً وَ کَرَاهَةِ جُلُوسِهِ

*******

ترجمه:

باب جایز است کسیکه نوره کشیده ایستاده ادرار کند و مکروه است بنشیند

[رقم الحدیث الکلی: 1536 - رقم الحدیث الباب: 1]

1536- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَطَّلِی فَیَبُولُ وَ هُوَ قَائِمٌ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 539

18 - راوى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: شخصى نوره مى كشد و در حالى كه ايستاده است، ادرار مى كند.

فرمود: ايرادى ندارد.

ص: 77


1- مکارم الأخلاق- 80.
2- الفقیه 1- 122- 275، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 41 من هذه الأبواب.
3- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 35 من هذه الأبواب، و فی الأبواب 41- 53 من هذه الأبواب.
4- الباب 37 فیه حدیثان.
5- الکافی 6- 500- 18، و أورده و ما بعده أیضا فی الحدیث 2، 5 من الباب 33 من أبواب أحکام الخلوة.
[رقم الحدیث الکلی: 1537 - رقم الحدیث الباب: 2]

1537- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ جَلَسَ وَ هُوَ مُتَنَوِّرٌ خِیفَ عَلَیْهِ الْفَتْقُ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 159

و روايت شده كه: هر كس در حالى كه نوره بر خود ماليده بنشيند ترس اينست كه مبادا دچار فتق شود.

38 بَابُ جَوَازِ التَّدَلُّکِ بِالنُّخَالَةِ وَ الدَّقِیقِ وَ الزَّیْتِ بَعْدَ النُّورَةِ مِنْ غَیْرِ کَرَاهَةٍ وَ عَدَمِ کَوْنِهِ إِسْرَافاً

اشارة

(2) 38 بَابُ جَوَازِ التَّدَلُّکِ بِالنُّخَالَةِ وَ الدَّقِیقِ وَ الزَّیْتِ بَعْدَ النُّورَةِ مِنْ غَیْرِ کَرَاهَةٍ وَ عَدَمِ کَوْنِهِ إِسْرَافاً

*******

ترجمه:

باب جایز بودن کشیدن آرد و روغن بعد از نوره کشیدن و کراهت ندارد و اسراف نیست

[رقم الحدیث الکلی: 1538 - رقم الحدیث الباب: 1]

1538- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَطَّلِی بِالنُّورَةِ فَیَجْعَلُ الدَّقِیقَ بِالزَّیْتِ یَلُتُ (4) بِهِ فَیَمْسَحُ بِهِ بَعْدَ النُّورَةِ لِیَقْطَعَ رِیحَهَا عَنْهُ قَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

عبد الرحمان بن حجّاج گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: شخصى نوره مى كشد و براى اين كه بوى آن را بزدايد مى تواند آرد گندم را با روغن زيتون مخلوط كند و بعد از كشيدن نوره به بدن بمالد؟

فرمود: مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1539 - رقم الحدیث الباب: 2]

1539- 2- (5) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ لِعَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع وَ قَدْ تَدَلَّکَ بِدَقِیقٍ مَلْتُوتٍ بِالزَّیْتِ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَکْرَهُونَ ذَلِکَ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 537

عبد الرحمان گويد: امام كاظم عليه السّلام را ديدم كه مخلوطى از آرد و زيتون به بدن ماليده بود، من گفتم: مردم استفاده از ليتۀ زيتون را مكروه مى دانند.

فرمود: مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1540 - رقم الحدیث الباب: 3]

1540- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی الرَّجُلِ یَطَّلِی وَ یَتَدَلَّکُ بِالزَّیْتِ وَ الدَّقِیقِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 538

- هشام بن حكم گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: اگر بعد از نوره، ليتۀ آرد و زيتون به بدنم بمالم، چه حكمى دارد؟

فرمود: مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1541 - رقم الحدیث الباب: 4]

1541- 4- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 78


1- الفقیه 1- 119- 257.
2- الباب 38 فیه أحادیث.
3- الکافی 6- 499- 12.
4- اللت- هو إلزاق الشی ء بالشی ء و خلط بعضه فی بعض ... و دقیق ملتوت بالزیت، أی مخلوط به. مجمع البحرین 2- 218.
5- الکافی 6- 499- 13.
6- الکافی 6- 499- 15.
7- الکافی 6- 499- 14.

عَنِ التَّدَلُّکِ بِالدَّقِیقِ بَعْدَ النُّورَةِ فَقَالَ لَا بَأْسَ قُلْتُ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ إِسْرَافٌ فَقَالَ لَیْسَ فِیمَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ إِسْرَافٌ وَ إِنِّی رُبَّمَا أَمَرْتُ بِالنَّقِیِ (1) فَیُلَتُّ لِی بِالزَّیْتِ فَأَتَدَلَّکُ بِهِ إِنَّمَا (2) الْإِسْرَافُ فِیمَا أَتْلَفَ الْمَالَ وَ أَضَرَّ بِالْبَدَنِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 3 ص 137

عدّه اى از اصحاب اسحاق بن عبد العزيز گويند: به امام صادق عليه السّلام گفتيم: ما در راه مكّه آن گاه كه مى خواستيم محرم شويم بر خود نوره كشيديم، سبوسى نداشتيم كه بعد از نوره بر بدن خود بماليم. ازاين رو آرد بر تن خود ماليديم، آن گاه خداى داند چقدر ناراحت شديم.

حضرت فرمود: از ترس اسراف ؟

گفتيم: آرى.

فرمود: چيزى كه موجب تندرستى بدن است، اسراف نيست. من گاهى مى گويم كه آرد پوست كنده را با روغن زيتون مخلوط نموده و آن را به تن خود مى مالم، همانا اسراف در چيزى است كه مال را از بين برده و بر بدن ضرر برساند

[رقم الحدیث الکلی: 1542 - رقم الحدیث الباب: 5]

1542- 5- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ الْجَبَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا لَنُسَافِرُ وَ لَا یَکُونُ مَعَنَا نُخَالَةٌ فَنَتَدَلَّکُ بِالدَّقِیقِ فَقَالَ لَا بَأْسَ إِنَّمَا الْفَسَادُ فِیمَا أَضَرَّ بِالْبَدَنِ وَ أَتْلَفَ الْمَالَ فَأَمَّا مَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ فَإِنَّهُ لَیْسَ بِفَسَادٍ إِنِّی رُبَّمَا أَمَرْتُ غُلَامِی فَلَتَّ لِیَ النِّقْیَ بِالزَّیْتِ فَأَتَدَلَّکُ بِهِ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی سُمَیْنَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 538

16 - ابان بن تغلب گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: ما به مسافرت مى رويم و سبوس همراه مان نيست، بنابراين آرد به بدنمان مى ماليم.

فرمود: ايرادى ندارد. همانا كه فساد در جايى است كه به بدن آسيب برساند و مال را ضايع كند. اما آن چه كه به بدن نفع دارد، فساد نيست. من گاهى به غلام خود دستور مى دهم و او آرد سفيد را با روغن زيتون خمير مى سازد و من آن را به بدنم مى مالم.

[رقم الحدیث الکلی: 1543 - رقم الحدیث الباب: 6]

1543- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَطَّلِی بِالنُّورَةِ فَیَجْعَلُ الدَّقِیقَ بِالزَّیْتِ یَلُتُّهُ بِهِ یَتَمَسَّحُ بِهِ بَعْدَ النُّورَةِ لِیَقْطَعَ رِیحَهَا قَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 141

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: آيا با آرد گندم و آرد جو مى توانم نظافت كنم ؟ ابو عبد اللّه گفت: مانعى ندارد به وسيله آرد، چرك و آلودگى را بزدايند و براى بهداشت و نظافت بكار ببرند.

[رقم الحدیث الکلی: 1544 - رقم الحدیث الباب: 7]

1544- 7- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ النَّهَاوَنْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ رَجُلٍ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّا نَکُونُ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ نُرِیدُ الْإِحْرَامَ وَ لَا یَکُونُ مَعَنَا نُخَالَةٌ نَتَدَلَّکُ بِهَا مِنَ النُّورَةِ فَنَتَدَلَّکُ بِالدَّقِیقِ فَیَدْخُلُنِی مِنْ ذَلِکَ مَا اللَّهُ بِهِ عَلِیمٌ قَالَ مَخَافَةَ الْإِسْرَافِ

ص: 79


1- النقی- دقیق الحنطة المنخول مجمع البحرین 1- 420.
2- لعله حصر لکمال الإسراف، فتدبر، منه قده.
3- الکافی 6- 499- 16.
4- المحاسن- 312- 28.
5- التهذیب 1- 188- 542 و الاستبصار 1- 155- 536.
6- التهذیب 1- 376- 1160.

فَقُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ لَیْسَ فِیمَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ إِسْرَافٌ أَنَا رُبَّمَا أَمَرْتُ بِالنَّقِیِّ یُلَتُّ بِالزَّیْتِ فَأَتَدَلَّکُ بِهِ وَ إِنَّمَا الْإِسْرَافُ فِیمَا أَتْلَفَ الْمَالَ وَ أَضَرَّ بِالْبَدَنِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُ کَمَا یَأْتِی فِی النَّفَقَاتِ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 3 ص 137

عدّه اى از اصحاب اسحاق بن عبد العزيز گويند: به امام صادق عليه السّلام گفتيم: ما در راه مكّه آن گاه كه مى خواستيم محرم شويم بر خود نوره كشيديم، سبوسى نداشتيم كه بعد از نوره بر بدن خود بماليم. ازاين رو آرد بر تن خود ماليديم، آن گاه خداى داند چقدر ناراحت شديم.

حضرت فرمود: از ترس اسراف ؟

گفتيم: آرى.

فرمود: چيزى كه موجب تندرستى بدن است، اسراف نيست. من گاهى مى گويم كه آرد پوست كنده را با روغن زيتون مخلوط نموده و آن را به تن خود مى مالم، همانا اسراف در چيزى است كه مال را از بين برده و بر بدن ضرر برساند

39 بَابُ عَدَمِ کَرَاهَةِ الْإِزَارِ فَوْقَ النُّورَةِ

اشارة

(2) 39 بَابُ عَدَمِ کَرَاهَةِ الْإِزَارِ فَوْقَ النُّورَةِ

*******

ترجمه:

باب کراهت نداشتن لنگ روی نوره بستن

[رقم الحدیث الکلی: 1545 - رقم الحدیث الباب: 1]

1545- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ الْعَبَّاسِ جَمِیعاً عَنْ سَعْدَانَ قَالَ: کُنْتُ فِی الْحَمَّامِ فِی الْبَیْتِ الْأَوْسَطِ فَدَخَلَ عَلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ ع- وَ عَلَیْهِ النُّورَةُ وَ عَلَیْهِ إِزَارٌ فَوْقَ النُّورَةِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُسْلِمٍ الْمَعْرُوفِ بِسَعْدَانَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 156

و عبد الرحمن بن مسلم معروف به سعدان گويد: من در حمّام در خانۀ ميانى بودم و موسى بن جعفر عليهما السّلام در حالى كه لنگى بر روى نوره بسته بود وارد شد و گفت: السّلام عليكم، من جواب ايشان را دادم و وارد خانه اى كه حوض در آنجا است شدم و غسل كرده بيرون آمدم.

40 بَابُ کَرَاهَةِ النُّورَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ لَا دُخُولِ الْحَمَّامِ وَ عَدَمِ کَرَاهَةِ النُّورَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ سَائِرَ الْأَیَّامِ

اشارة

(5) 40 بَابُ کَرَاهَةِ النُّورَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ لَا دُخُولِ الْحَمَّامِ وَ عَدَمِ کَرَاهَةِ النُّورَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ سَائِرَ الْأَیَّامِ

*******

ترجمه:

باب کراهت داشتن نوره کشیدن روز چهارشنبه نه حمام نرفتن و کراهت نداشتن نوره کشیدن در جمعه و روزهای دیگر

[رقم الحدیث الکلی: 1546 - رقم الحدیث الباب: 1]

1546- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَتَوَقَّی النُّورَةَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- فَإِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ وَ تَجُوزُ النُّورَةُ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 61

و على(عليه السّلام)فرمود:سزاوار است از نوره كشيدن در روز چهارشنبه پرهيز شود كه نحس مستمر است و در روزهاى ديگر روا باشد

ص: 80


1- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 26 من أبواب النفقات من کتاب النکاح.
2- الباب 39 فیه حدیث واحد.
3- التهذیب 1- 374- 1147، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 9، و تمامه فی الحدیث 1 من الباب 14 من هذه الأبواب.
4- الفقیه 1- 118- 251.
5- الباب 40 فیه 4 أحادیث.
6- الفقیه 1- 120- 266، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 38 من أبواب صلاة الجمعة.
[رقم الحدیث الکلی: 1547 - رقم الحدیث الباب: 2]

1547- 2- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قَلِّمُوا أَظْفَارَکُمْ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ- وَ اسْتَحِمُّوا یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ مُرْسَلًا (2).

*********

ترجمه:

امام رضا علیه السلام فرمودند :

روز سه شنبه ناخنهای خود را بچینید وروز چهار شنبه به حمام بروید

[رقم الحدیث الکلی: 1548 - رقم الحدیث الباب: 3]

1548- 3- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَتَوَقَّی النُّورَةَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- فَإِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ.

*********

ترجمه:

و على(عليه السّلام)فرمود:

سزاوار است از نوره كشيدن در روز چهارشنبه پرهيز شود كه نحس مستمر است و در روزهاى ديگر روا باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1549 - رقم الحدیث الباب: 4]

1549- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْفَارِسِیُّ الْفَتَّالُ فِی رَوْضَةِ الْوَاعِظِینَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَمْسُ خِصَالٍ تُورِثُ الْبَرَصَ النُّورَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- وَ التَّوَضِّی وَ الِاغْتِسَالُ بِالْمَاءِ الَّذِی تُسْخِنُهُ الشَّمْسُ وَ الْأَکْلُ عَلَی الْجَنَابَةِ وَ غِشْیَانُ الْمَرْأَةِ فِی حَیْضِهَا وَ الْأَکْلُ عَلَی الشِّبَعِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی عَدَمِ کَرَاهَةِ النُّورَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی أَحَادِیثِ الْجُمُعَةِ وَ أَنَّ مَا تَضَمَّنَ الْکَرَاهَةَ مَحْمُولٌ إِمَّا عَلَی النَّسْخِ أَوِ التَّقِیَّةِ (5).

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 496

پيامبر(صلّى الله عليه و آله)فرموده اند:

پنج چيز موجب پيسى است.نوره كشيدن در چهار شنبه و جمعه و وضو ساختن و غسل كردن با آبى كه در آفتاب گرم شده است و غذا خوردن در حال جنابت و نزديكى با زن در عادت ماهانه و خوردن در حال سير بودن .

ص: 81


1- عیون أخبار الرضا علیه السلام 1- 279- 20.
2- الفقیه 1- 131- 342 و یأتی تمام الحدیث عنهما و عن الخصال فی الحدیث 7 من الباب 37 من أبواب صلاة الجمعة.
3- الخصال- 388- 77، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 5 من أبواب آداب السفر.
4- روضة الواعظین- 308، و أورده عن الخصال فی الحدیث 6 من الباب 38 من أبواب صلاة الجمعة.
5- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب 38 من أبواب صلاة الجمعة، و فی الحدیث 4 من الباب 5 من أبواب آداب السفر، و فی الحدیث 5 من الباب 11 و الحدیث 19 من الباب 13 من أبواب ما یکتسب به.

41 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ لِلرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ جَوَازِ أَقْسَامِ الْخِضَابِ وَ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الْمَرْأَةِ عِنْدَ ارْتِفَاعِ الْحَیْضِ

اشارة

(1)41 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ لِلرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ جَوَازِ أَقْسَامِ الْخِضَابِ وَ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الْمَرْأَةِ عِنْدَ ارْتِفَاعِ الْحَیْضِ

********

ترجمه:

باب استحباب حنا گذاشتن برای مرد و زن و واجب نبودن آن ووجایز بودن اقسام رنگ کردن آن و استحباب رنگ کردن زن بعد از پاک شدن از حیض

[رقم الحدیث الکلی: 1550 - رقم الحدیث الباب: 1]

1550- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خَضَبَ النَّبِیُّ ص وَ لَمْ یَمْنَعْ عَلِیّاً إِلَّا قَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ ص- تُخْضَبُ هَذِهِ مِنْ هَذِهِ وَ قَدْ خَضَبَ الْحُسَیْنُ وَ أَبُو جَعْفَرٍ ع.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمود:

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله موهاى خود را رنگ مى كرد. امير مؤمنان على عليه السّلام بدين جهت از رنگ مو خوددارى كرد كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله بشارت داده بود كه موى محاسنت از خون سرت خضاب خواهد شد. امام حسین عليه السّلام و پدرم امام باقر عليه السّلام نيز موى خود را رنگ مى كردند.

[رقم الحدیث الکلی: 1551 - رقم الحدیث الباب: 2]

1551- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُوسَی الْوَرَّاقِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: دَخَلَ قَوْمٌ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع فَرَأَوْهُ مُخْتَضِباً بِالسَّوَادِ فَسَأَلُوهُ فَقَالَ إِنِّی رَجُلٌ أُحِبُّ النِّسَاءَ فَأَنَا أَتَصَنَّعُ لَهُنَّ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 493

3 - عبّاس بن موسى ورّاق گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود:

عدّه اى نزد امام باقر عليه السّلام آمدند و ديدند ايشان با رنگ سياه خضاب بسته است. پس در اين باره از آن حضرت عليه السّلام سؤال كردند.

فرمود: من مردى هستم كه زنان را دوست مى دارم و اين كار را براى آنان انجام مى دهم.

[رقم الحدیث الکلی: 1552 - رقم الحدیث الباب: 3]

1552- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: فِی الْخِضَابِ ثَلَاثُ خِصَالٍ مَهِیبَةٌ فِی الْحَرْبِ وَ مَحَبَّةٌ إِلَی النِّسَاءِ وَ یَزِیدُ فِی الْبَاهِ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 494

ابراهيم بن عبد الحميد گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود:

در خضاب سه ويژگى است: در جنگ هيبت آور است، موجب محبت به زنان است و نيروى جنسى را افزايش مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1553 - رقم الحدیث الباب: 4]

1553- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ جَمِیعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبِی وَ جَدِّی وَ عَمِّی حَمَّاماً بِالْمَدِینَةِ- فَإِذَا رَجُلٌ فِی بَیْتِ الْمَسْلَخِ فَقَالَ لَنَا

ص: 82


1- الباب 41 فیه 10 أحادیث.
2- الکافی 6- 481- 8.
3- الکافی 6- 480- 3.
4- الکافی 6- 481- 6.
5- الباه و الباهة- النکاح و قیل- الحظ من النکاح لسان العرب 13- 479.
6- الکافی 6- 497- 8.الکافی 6- 497- 8.

مِمَّنِ الْقَوْمُ إِلَی أَنْ قَالَ فَلَمَّا کَانَ (1) فِی الْبَیْتِ الْحَارِّ صَمَدَ (2) لِجَدِّی فَقَالَ یَا کَهْلُ مَا یَمْنَعُکَ مِنَ الْخِضَابِ فَقَالَ لَهُ جَدِّی أَدْرَکْتُ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ مِنْکَ لَا یَخْتَضِبُ قَالَ فَغَضِبَ لِذَلِکَ حَتَّی عَرَفْنَا غَضَبَهُ فِی الْحَمَّامِ قَالَ وَ مَنْ ذَاکَ الَّذِی هُوَ خَیْرٌ مِنِّی فَقَالَ أَدْرَکْتُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع وَ هُوَ لَا یَخْتَضِبُ قَالَ فَنَکَسَ رَأْسَهُ وَ تَصَابَّ عَرَقاً- فَقَالَ صَدَقْتَ وَ بَرِرْتَ ثُمَّ قَالَ یَا کَهْلُ إِنْ تَخْتَضِبْ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَدْ خَضَبَ هُوَ خَیْرٌ مِنْ عَلِیٍّ- وَ إِنْ تَتْرُکْ فَلَکَ بِعَلِیٍّ سُنَّةٌ قَالَ فَلَمَّا خَرَجْنَا مِنَ الْحَمَّامِ سَأَلْنَا عَنِ الرَّجُلِ فَإِذَا هُوَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَ مَعَهُ ابْنُهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ع.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: وَ إِنْ تَتْرُکْ فَلَکَ بِعَلِیٍّ أُسْوَةٌ (3).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 46) / ترجمه خسروی ; ج 1 ص 98

حنان بن سدير از پدرش نقل كرد كه گفت من و پدر و پدر بزرگ و عمويم در مدينه بحمام رفتيم در رخت كن حمام مردى را ديديم پرسيد شما اهل كجا هستيد عرض كرديم از عراق پرسيد كجاى عراق گفتيم كوفه گفت مرحبا شما كه خيلى بما نزديك و داراى موقعيت هستيد اما چه شده كه لنگ نبسته ايد پيغمبر فرمود عورت مؤمن بر مؤمن حرام است.بعد مقدارى كرباس آورد و چهار قسمت نمود و بهر كدام يك قسمت داد آن را بر خود بسته وارد حمام شديم.وقتى داخل حمام شديم رو بجانب جدم نموده فرمود پيرمرد چرا خضاب نميكنى ؟گفت من در خدمت كسى بودم كه از من و شما بهتر بود و خضاب نميكرد.خيلى خشمگين شد بطورى كه آثار خشم در چهره اش آشكارا ديده ميشد گفت چه كسى بود آنكه از من بهتر بود؟ گفت من خدمت على بن ابى طالب بوده ام كه خضاب نميكرد.آن آقا سر زير انداخت و عرق بر چهره اش نشست.فرمود صحيح است راست گفتى آنگاه گفت اگر خضاب كنى پيروى از پيامبر نموده اى كه از على بهتر بود و اگر خضاب نكنى از على پيروى نموده اى.وقتى از حمام خارج شديم پرسيديم اين مرد كيست معلوم شد على بن الحسين عليه السلام بوده و پسرش محمد بن على نيز با او بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1554 - رقم الحدیث الباب: 5]

1554- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْخِضَابُ هُدِیَ إِلَی (5) مُحَمَّدٍ ص وَ هُوَ مِنَ السُّنَّةِ.

*********

ترجمه:

امام باقرعلیه السلام از قول امیرالمومنین علیه السلام فرمودند :خضاب سنتی از پیامبرصلی الله علیه و آله است

[رقم الحدیث الکلی: 1555 - رقم الحدیث الباب: 6]

1555- 6- (6) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَا بَأْسَ بِالْخِضَابِ کُلِّهِ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند : انواع خضاب اشکالی ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1556 - رقم الحدیث الباب: 7]

1556- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْخِضَابِ فَقَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَخْتَضِبُ وَ هَذَا شَعْرُهُ عِنْدَنَا.

*********

ترجمه:

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ میگوید از امام باقر علیه السلام از خضاب سوال کردم حضرت فرمود : رسول الله صلی الله علیه وآله همیشه خضاب میکرد واین موی اوست که در نزد ماست

ص: 83


1- فی المصدر- کنا.
2- صمده و صمد إلیه- قصده لسان العرب 3- 258.
3- الفقیه 1- 118- 252، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 9، و ذیله فی الحدیث 3 من الباب 21 من هذه الأبواب.
4- الفقیه 1- 122- 274.
5- إلی- لیس فی المصدر.
6- الفقیه 1- 122- 275.
7- الفقیه 1- 122- 277.
[رقم الحدیث الکلی: 1557 - رقم الحدیث الباب: 8]

1557- 8- (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْبُنْدَارِ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ أَسْمَعَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ حَازِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کُنَاسَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الزُّبَیْرِ بْنِ الْعَوَّامِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص غَیِّرُوا الشَّیْبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا (2) بِالْیَهُودِ وَ النَّصَارَی.

*********

ترجمه:

الزُّبَیْرِ بْنِ الْعَوَّامِ میگوید پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود : پیری خود را تغییردهید ولی خود را شبیه یهود ونصاری نکنید

[رقم الحدیث الکلی: 1558 - رقم الحدیث الباب: 9]

1558- 9- (3) وَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ الشَّافِعِیِ (4) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْأَشْعَثِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَلْقَمَةَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص غَیِّرُوا الشَّیْبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا (5) بِالْیَهُودِ وَ النَّصَارَی.

قَالَ الصَّدُوقُ إِنَّمَا أَوْرَدْتُ هَذَیْنِ الْخَبَرَیْنِ أَحَدَهُمَا عَنِ الزُّبَیْرِ وَ الْآخَرَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ لِأَنَّ أَهْلَ النَّصْبِ یُنْکِرُونَ عَلَی الشِّیعَةِ اسْتِعْمَالَ الْخِضَابِ وَ لَا یَقْدِرُونَ عَلَی دَفْعِ مَا یَصِحُّ عَنْهُمَا وَ فِیهِمَا حُجَّةٌ لَنَا عَلَیْهِمْ (6).

*********

ترجمه:

أَبِی هُرَیْرَةَ میگوید پیامبر ص فرمود :پیری خود را تغییردهید ولی خود را شبیه یهود ونصاری نکنید

شیخ صدوق میفرماید :این روایت را از دو راوی زُّبَیْرِ و أَبِی هُرَیْرَةَ اورده ام چون نا صبیها برخضاب کردن شیعیان ایراد میگیرند وحال انکه نمیتوانند روایت این دو راوی را رد کنند پس این دو روایت حجت ودلیل ما بر علیه انها ست

[رقم الحدیث الکلی: 1559 - رقم الحدیث الباب: 10]

1559- 10- (7) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بِشْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْهَیْثَمِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ غُرَابٍ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَفِیَّةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا مَنَعَکَ مِنَ الْخِضَابِ وَ قَدِ اخْتَضَبَ رَسُولُ اللَّهِ ص- قَالَ أَنْتَظِرُ أَشْقَاهَا أَنْ یَخْضِبَ لِحْیَتِی مِنْ دَمِ رَأْسِی بِعَهْدٍ مَعْهُودٍ أَخْبَرَنِی بِهِ حَبِیبِی رَسُولُ اللَّهِ ص.

ص: 84


1- الخصال- 497- 3.
2- فی المصدر- تتشبهوا.
3- الخصال- 498- 4.
4- کذا و فی المصدر- أبو محمّد بن عبد اللّه الشافعی.
5- فی المصدر- تتشبهوا.
6- الخصال- 498.
7- علل الشرائع- 173- 1.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السِّوَاکِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (2) وَ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی الْحَیْضِ (3).

*********

ترجمه:

اصبغ بن نباته، مى گويد:محضر مبارك امير المؤمنين عليه السّلام عرض كردم: چه چيز مانع از خضاب كردن شما است در حالى كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله خضاب مى فرمودند؟ حضرت فرمودند:منتظر هستم شقى ترين امّت محاسن مرا به خون سرم خضاب كند چه آن كه حبيبم رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله به من اين خبر را داده است.

42 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِنْفَاقِ فِی الْخِضَابِ

اشارة

(4) 42 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِنْفَاقِ فِی الْخِضَابِ

********

ترجمه:

باب استحباب خرج کردن برای رنگ کردن

[رقم الحدیث الکلی: 1560 - رقم الحدیث الباب: 1]

1560- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص نَفَقَةُ دِرْهَمٍ فِی الْخِضَابِ أَفْضَلُ مِنْ نَفَقَةِ دِرْهَمٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ فِیهِ أَرْبَعَ عَشْرَةَ خَصْلَةً یَطْرُدُ الرِّیحَ مِنَ الْأُذُنَیْنِ وَ یَجْلُو الْغِشَاءَ عَنِ (6) الْبَصَرِ وَ یُلَیِّنُ الْخَیَاشِیمَ وَ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ یَذْهَبُ بِالْغَشَیَانِ (7) وَ یُقِلُّ وَسْوَسَةَ الشَّیْطَانَ وَ تَفْرَحُ بِهِ الْمَلَائِکَةُ وَ یَسْتَبْشِرُ بِهِ الْمُؤْمِنُ وَ یَغِیظُ بِهِ الْکَافِرَ وَ هُوَ زِینَةٌ وَ هُوَ طِیبٌ وَ بَرَاءَةٌ فِی قَبْرِهِ وَ یَسْتَحْیِی مِنْهُ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 496

راوى گويد: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

هزينه يك درهم براى خضاب، برتر از هزينه يك درهم در راه خدا است؛ به راستى كه در خضاب چهارده ويژگى است: باد گوش ها را دور مى كند، پرده را از چشم دور مى نمايد، خيشوم هاى بينى را نرم و روان مى كند، دهان را خوشبو مى كند، لثه را محكم مى نمايد. غشيان (بيهوشى به خاطر غلبۀ زردآب) را از بين مى برد، وسوسه شيطان را اندك مى كند. فرشتگان به آن شادمان مى شوند، مؤمن به آن بشارت مى گيرد و كافر را به خشم مى آورد. خضاب زينت و پاكى و موجب برائت در قبر است و دو فرشتۀ نكير و منكر از آن شرم و حيا مى كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 1561 - رقم الحدیث الباب: 2]

1561- 2- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ دِرْهَمٌ فِی

ص: 85


1- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک، و فی الباب 35، 36 من هذه الأبواب.
2- یأتی فی الأبواب 42- 52 من هذه الأبواب، و فی الباب 22 من أبواب الجنابة، و فی الباب 43 من أبواب الحیض.
3- یأتی فی الباب 42 من أبواب الحیض.
4- الباب 42 فیه حدیثان.
5- الکافی 6- 482- 12، و رواه الصدوق فی الخصال- 497- 1، و ثواب الأعمال- 38- 3.
6- فی نسخة- من، منه قده.
7- الظاهر- بالغثیان، منه قده.
8- الفقیه 1- 123- 285.

الْخِضَابِ أَفْضَلُ (1) مِنْ أَلْفِ دِرْهَمٍ یُنْفَقُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ فِیهِ أَرْبَعَ عَشْرَةَ خَصْلَةً ثُمَّ ذَکَرَ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ قَالَ وَ یَذْهَبُ بِالضَّنَی بَدَلَ قَوْلِهِ وَ یَذْهَبُ بِالْغَشَیَانِ.

وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا (2) وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3) عَنْ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ (4) وَ رَوَی الَّذِی قَبْلَهُ فِی الْخِصَالِ (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ (6) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَغْدَادِیِ (7) الْهَمَذَانِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَیْدٍ رَفَعَ الْحَدِیثَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 2 ص 257

2-انس بن محمّد ابو مالك از پدرش و او از امام صادق(عليه السّلام)و او از پدر و جدّش از على بن ابى طالب(عليه السّلام)نقل مى كند كه پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)در وصيّتى به او فرمود:يا على يك درهم كه در خضاب صرف شود،بهتر از هزار درهم است كه در راه خدا صدقه داده شود و در آن چهارده خصلت است:باد را از گوش ها برطرف مى كند،و چشم را نورانى مى سازد،و بينى را نرم مى كند و دهان را خوشبو مى كند و لثه را محكم مى سازد،و ضعف را از بين مى برد،و وسوسه شيطان را كم مى كند و فرشتگان با آن خوشحال مى شوند،و مؤمن با آن شاد مى گردد،و كافر با آن خشمگين مى شود،و آن هم زينت و هم عطر است و نكير و منكر از آن شرم مى كنند و آن باعث دورى از عذاب قبر است.

43 بَابُ کَرَاهَةِ نُصُولِ الْخِضَابِ وَ اسْتِحْبَابِ إِعَادَتِهِ

اشارة

(8) 43 بَابُ کَرَاهَةِ نُصُولِ الْخِضَابِ وَ اسْتِحْبَابِ إِعَادَتِهِ

********

ترجمه:

باب کراهت پیدا شدن بن مو که رنگی نباشد و استحباب رنگ کردن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1562 - رقم الحدیث الباب: 1]

1562- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِیَّاکَ وَ نُصُولَ الْخِضَابِ فَإِنَّ ذَلِکَ بُؤْسٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 496

عمر بن يزيد گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مراقب باشيد كه آبرنگ حنا و وسمه بر صورت و گردن و گوش شما جارى نشود كه مايۀ خوارى و تحقير است.

[رقم الحدیث الکلی: 1563 - رقم الحدیث الباب: 2]

1563- 2- (10) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ قَالَ: إِنَّ الْحُسَیْنَ ع کَانَ یَخْتَضِبُ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ (11) وَ قُتِلَ ع وَ قَدْ نَصَلَ

ص: 86


1- فی نسخة- خیر، منه قده.
2- الفقیه 1- 123- 285.
3- یأتی فی الفائدة الأولی من الخاتمة برمز خ.
4- الخصال- 497- 1.
5- تقدم فی الحدیث 1.
6- تقدم فی الحدیث 1.
7- نسخة الخصال فقط، منه قده.
8- الباب 43 فیه حدیثان.
9- الکافی 6- 482- 11.
10- إرشاد المفید- 252.
11- الکتم- نبت یخلط مع الحناء و یصبغ به الشعر، فیکون لونه أسود، و هو نبت ورقه کورق الآس أو أصغر، و ینبت فی أعالی الجبال انظر لسان العرب 12- 508.

الْخِضَابُ مِنْ عَارِضَیْهِ (1).

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْجَوَازِ أَوْ عَلَی الضَّرُورَةِ وَ عَدَمِ تَمَکُّنِهِ مِنْ إِعَادَتِهِ.

*********

ترجمه:

شیخ مفید در ارشاد مینویسد : امام حسین علیه السلام با حنا و رنگ محاسن خود را خضاب ميكرد،و روزى كه بشهادت رسيد خضاب از دو گونه اش جدا شده بود(يعنى در اثر طولانى شدن زمان خضاب مقدارى از بن موهاى حضرت سفيد بود).

44 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الشَّیْبِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ عَدَمِ اسْتِحْبَابِهِ لِأَهْلِ الْمُصِیبَةِ

اشارة

(2) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الشَّیْبِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ وَ عَدَمِ اسْتِحْبَابِهِ لِأَهْلِ الْمُصِیبَةِ

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ نمودن موی سفید سالخورده و واجب نبودن آن ومستحب نبودن برای مصیبت زده ها

[رقم الحدیث الکلی: 1564 - رقم الحدیث الباب: 1]

1564- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مِسْکِینِ [بْنِ] (4) أَبِی الْحَکَمِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ ص فَنَظَرَ إِلَی الشَّیْبِ فِی لِحْیَتِهِ فَقَالَ النَّبِیُّ ص نُورٌ ثُمَّ قَالَ مَنْ شَابَ شَیْبَةً فِی الْإِسْلَامِ کَانَتْ لَهُ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ- قَالَ فَخَضَبَ الرَّجُلُ بِالْحِنَّاءِ ثُمَّ جَاءَ إِلَی النَّبِیِّ ص- فَلَمَّا رَأَی الْخِضَابَ قَالَ نُورٌ وَ إِسْلَامٌ- فَخَضَبَ الرَّجُلُ بِالسَّوَادِ فَقَالَ النَّبِیُّ ص نُورٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِیمَانٌ وَ مَحَبَّةٌ إِلَی نِسَائِکُمْ وَ رَهْبَةٌ فِی قُلُوبِ عَدُوِّکُمْ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 492

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روزى شخصى خدمت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله شرف ياب شد. پيامبر صلّى اللّه عليه و اله به موهاى سفيد محاسن او نگاه كرده و فرمود: نور است.

سپس فرمود: هركس در اسلام يك تار موى خود را سفيد كند، در روز رستاخيز برايش نور خواهد بود.

روز ديگر آن مرد با موهاى خضاب شده نزد پيامبر صلّى اللّه عليه و اله آمد. وقتى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله او را ديد فرمود: نور و اسلام است.

روز ديگر آن مرد با رنگ سياه موى خود را رنگين نمود و خدمت آن حضرت شرف ياب شد، پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فرمود: نور اسلام ايمان، محبت به همسران و ترس در دل هاى دشمنانتان است.

[رقم الحدیث الکلی: 1565 - رقم الحدیث الباب: 2]

1565- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ الْمُوسَوِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص- غَیِّرُوا الشَّیْبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْیَهُودِ- فَقَالَ إِنَّمَا قَالَ النَّبِیُّ ص ذَلِکَ وَ الدِّینُ قُلٌّ وَ أَمَّا الْآنَ وَ قَدِ اتَّسَعَ نِطَاقُهُ وَ ضَرَبَ بِجِرَانِهِ فَامْرُؤٌ وَ مَا اخْتَارَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 68

نهج البلاغه:از آن حضرت پرسيدند از قول پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)كه موى سپيد را دگرگون كنيد و مانند يهود نباشيد فرمود:همانا گفته آن حضرت در زمانى بود كه اهل دين شمار كمى بودند و اما اكنون گسترده شمارند و دين پا بر جا شده و هر كس اختيار خود دارد.

ص: 87


1- العارض- الخد یقال- أخذ الشعر من عارضیه و هما جانبا اللحیة لسان العرب 7- 180.
2- الباب 44 فیه 3 أحادیث.
3- الکافی 6- 480- 2.
4- أثبتناه من المصدر.
5- نهج البلاغة 3- 154- 16.
[رقم الحدیث الکلی: 1566 - رقم الحدیث الباب: 3]

1566- 3- (1) قَالَ: وَ قِیلَ لَهُ لَوْ غَیَّرْتَ شَیْبَکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- فَقَالَ الْخِضَابُ زِینَةٌ وَ نَحْنُ قَوْمٌ فِی مُصِیبَةٍ یُرِیدُ بِرَسُولِ اللَّهِ ص.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 68

14-نهج البلاغه:بآن حضرت گفته شد:كاش موى سپيد ت را تغییر میدادی يا امير المؤمنين،فرمود(عليه السّلام)خضاب زيور است و ما مردمى مصيبت زده ايم،مقصودش در باره رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)بود.

45 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الرَّأْسِ وَ اللِّحْیَةِ

اشارة

(4) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الرَّأْسِ وَ اللِّحْیَةِ

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ کردن مو سر و ریش

[رقم الحدیث الکلی: 1567 - رقم الحدیث الباب: 1]

1567- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ حَفْصٍ الْأَعْوَرِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ خِضَابِ الرَّأْسِ وَ اللِّحْیَةِ أَ مِنَ السُّنَّةِ فَقَالَ نَعَمْ قُلْتُ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع لَمْ یَخْتَضِبْ قَالَ إِنَّمَا مَنَعَهُ قَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ هَذِهِ سَتُخْضَبُ مِنْ هَذِهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (7).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 494

5 - حفص اعور گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: آيا رنگ بستن بر محاسن از سنت هاى رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله است ؟

فرمود: آرى.

گفتم: همانا امير مؤمنان على عليه السّلام موهاى خود را رنگ نمى كرد.

فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله به امير مؤمنان على عليه السّلام گفته بود كه موى محاسنت با خون سرت خضاب خواهد شد و آن حضرت به انتظار اين خضاب، از رنگ بستن محاسن خوددارى مى كرد.

46 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالسَّوَادِ

اشارة

(8) 46 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالسَّوَادِ

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ سیاه به سر وریش

[رقم الحدیث الکلی: 1568 - رقم الحدیث الباب: 1]

1568- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ ع وَ قَدِ اخْتَضَبَ بِالسَّوَادِ فَقُلْتُ أَرَاکَ اخْتَضَبْتَ بِالسَّوَادِ فَقَالَ إِنَّ فِی الْخِضَابِ أَجْراً وَ الْخِضَابُ وَ التَّهْیِئَةُ مِمَّا یَزِیدُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی عِفَّةِ النِّسَاءِ وَ لَقَدْ

ص: 88


1- نهج البلاغة 3- 265- 473.
2- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 41 من هذه الأبواب.
3- یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب الآتیة من الخضاب.
4- الباب 45 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 6- 480- 5.
6- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 41 من هذه الأبواب.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب التالیة.
8- الباب 46 فیه 6 أحادیث.
9- الکافی 6- 480- 1.

تَرَکَ النِّسَاءُ الْعِفَّةَ بِتَرْکِ أَزْوَاجِهِنَّ لَهُنَّ التَّهْیِئَةَ قَالَ قُلْتُ: بَلَغَنَا أَنَّ الْحِنَّاءَ یَزِیدُ فِی الشَّیْبِ قَالَ أَیُّ شَیْ ءٍ یَزِیدُ فِی الشَّیْبِ الشَّیْبُ یَزِیدُ فِی کُلِّ یَوْمٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 492

حسن بن جهم گويد: روزى خدمت امام كاظم عليه السّلام شرف ياب شدم در حالى كه حضرت عليه السّلام موى خود را به رنگ سياه خضاب نموده بود.

عرض كردم: مى بينم كه شما با رنگ سياه خضاب كرده ايد!

فرمود: به راستى كه در خضاب كردن، اجر و پاداشى است و خضاب كردن و خودآرايى، عفّت زنان را افزايش مى دهد. همانا زنان عفّت و پاكدامنى به جهت عدم خودآرايى شوهرانشان را ترك كردند.

عرض كردم: به ما روايت شده است كه حنا بستن، موى هاى سفيد را افزون مى كند.

فرمود: چه چيزى سفيدى مو را افزايش مى دهد؟! سفيد شدن مو هر روز افزايش مى يابد.

[رقم الحدیث الکلی: 1569 - رقم الحدیث الباب: 2]

1569- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الزَّیْدِیِّ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: دَخَلَ قَوْمٌ عَلَی الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع- فَرَأَوْهُ مُخْتَضِباً بِالسَّوَادِ فَسَأَلُوهُ عَنْ ذَلِکَ فَمَدَّ یَدَهُ إِلَی لِحْیَتِهِ ثُمَّ قَالَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی غَزَاةٍ غَزَاهَا أَنْ یَخْتَضِبُوا بِالسَّوَادِ لِیَقْوَوْا بِهِ عَلَی الْمُشْرِکِینَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 493

جابر گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

عده اى نزد امام سجّاد عليه السّلام آمدند و ديدند كه حضرتش با رنگ سياه خضاب نموده است. پس در اين خصوص از ايشان سؤال كردند.

حضرت عليه السّلام دستى به سوى محاسن خود زد و فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله در يكى از جنگ ها دستور فرمود كه سپاهيان با رنگ سياه خضاب كنند تا به وسيلۀ آن بر شرك ورزان نيرو يابند.

[رقم الحدیث الکلی: 1570 - رقم الحدیث الباب: 3]

1570- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْخِضَابُ بِالسَّوَادِ أُنْسٌ لِلنِّسَاءِ وَ مَهَابَةٌ لِلْعَدُوِّ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 499

- عمر بن يزيد گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

خضاب كردن با رنگ سياه مايۀ انس زنان و انگيزۀ شكوه و عظمت در برابر دشمنان است.

[رقم الحدیث الکلی: 1571 - رقم الحدیث الباب: 4]

1571- 4- (5) قَالَ وَ قَالَ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ (6)- قَالَ مِنْهُ الْخِضَابُ بِالسَّوَادِ.

*********

ترجمه:

حضرت فرمودند یکی از مصداقهای ایه : أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ خضاب کردن است

ص: 89


1- الفقیه 1- 122- 276. و جاء فی هامش المخطوط ما نصه-" سیأتی فی أحادیث الحناء أنّه یزید فی الشیب و کانه علی وجه المدح، فهذا محمول علی إنکار الزیادة المعتد بها و إرادة أن الزیادة بسبب مرور الأیّام أکثر و أعظم من زیادة الحناء" منه قده.
2- الکافی 6- 481- 4.
3- الکافی 6- 483- 7.
4- الفقیه 1- 70- 281.
5- الفقیه 1- 122- 282.
6- الأنفال 8- 60.
[رقم الحدیث الکلی: 1572 - رقم الحدیث الباب: 5]

1572- 5- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ ظَرِیفِ بْنِ نَاصِحٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَلِیفَةَ الْعَبْدِیِّ عَنِ الْمُثَنَّی الْیَمَانِیِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَحَبُّ خِضَابِکُمْ إِلَی اللَّهِ الْحَالِکُ (2).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 65

از رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)كه محبوبترین خضاب شما نزد من سياه تند است.

[رقم الحدیث الکلی: 1573 - رقم الحدیث الباب: 6]

1573- 6- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: الْخِضَابُ بِالسَّوَادِ زِینَةٌ لِلنِّسَاءِ وَ مَکْبَتَةٌ (4) لِلْعَدُوِّ.

أَقُولُ: تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).

*********

ترجمه:

امام رضا علیه السلام فرمودند: خضاب بارنگ سیاه باعث زینت برای زنان و غلبه بر دشمنان است

47 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالصُّفْرَةِ وَ الْحُمْرَةِ وَ اخْتِیَارِ الْحُمْرَةِ عَلَی الصُّفْرَةِ وَ اخْتِیَارِ السَّوَادِ عَلَیْهِمَا

اشارة

(7) 47 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالصُّفْرَةِ وَ الْحُمْرَةِ وَ اخْتِیَارِ الْحُمْرَةِ عَلَی الصُّفْرَةِ وَ اخْتِیَارِ السَّوَادِ عَلَیْهِمَا

********

ترجمه:

باب استحباب با رنگ زرد و قرمز و ترجیح قرمز به زردی و ترجیح رنگ سیاه بر زرد و قرمز

[رقم الحدیث الکلی: 1574 - رقم الحدیث الباب: 1]

1574- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: إِنَّ رَجُلًا دَخَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص وَ قَدْ صَفَّرَ لِحْیَتَهُ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا أَحْسَنَ هَذَا ثُمَّ دَخَلَ عَلَیْهِ بَعْدَ هَذَا وَ قَدْ أَقْنَی بِالْحِنَّاءِ فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ قَالَ هَذَا أَحْسَنُ مِنْ ذَاکَ ثُمَّ دَخَلَ عَلَیْهِ بَعْدَ ذَلِکَ وَ قَدْ خَضَبَ بِالسَّوَادِ فَضَحِکَ إِلَیْهِ وَ قَالَ هَذَا أَحْسَنُ مِنْ ذَاکَ وَ ذَاکَ.

*********

ترجمه:

مردى بر رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله وارد شد و ريش خود را رنگ زرد كرده بود رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله باو فرمود: چه خوب است اين رنگ، بعد از آن باز بر رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله وارد شد در حالى كه ريش خود را با حنا سرخ كرده بود، رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله لبخندى زده فرمودند: اين رنگ بهتر است از رنگ قبلى، باز بعد از آن مرتبه نزد رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) آمد در حالى كه ريش خود را با خضاب سياهرنگ كرده بود، اين بار حضرت خندان شدند و فرمودند: اين رنگ از آن دو رنگ كه قبلا كرده بودى نيكوتر است.

ص: 90


1- ثواب الأعمال- 37- 2.
2- الحالک یقال للأسود الشدید السواد- حالک و قد حلک الشی ء- اشتد سواده. لسان العرب 10- 415.
3- ثواب الأعمال- 39- 5.
4- مکبتة، من الکبت- و هو الخیبة، و الذل، و الغلبة. لسان العرب 2- 76.
5- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 41 من هذه الأبواب.
6- یأتی فی الحدیث 2 من الباب التالی، و فی الحدیث 2 من الباب 52 من هذه الأبواب.
7- الباب 47 فیه 3 أحادیث.
8- الفقیه 1- 123- 282.
[رقم الحدیث الکلی: 1575 - رقم الحدیث الباب: 2]

1575- 2- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ (2) بْنِ أَحْمَدَ الْمَالِکِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْمُؤَمِّلِ قَالَ: لَقِیتُ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع وَ کَانَ یَخْضِبُ بِالْحُمْرَةِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَیْسَ هَذَا مِنْ خِضَابِ أَهْلِکَ فَقَالَ أَجَلْ کُنْتُ أَخْتَضِبُ بِالْوَسِمَةِ فَتَحَرَّکَتْ عَلَیَّ أَسْنَانِی إِنَّ الرَّجُلَ کَانَ إِذَا أَسْلَمَ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَعَلَ ذَلِکَ وَ لَقَدْ خَضَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِالصُّفْرَةِ فَبَلَغَ النَّبِیَّ ص ذَلِکَ فَقَالَ (فِی الْخِضَابِ) (3) إِسْلَامٌ- فَخَضَبَهُ بِالْحُمْرَةِ فَبَلَغَ النَّبِیَّ ص ذَلِکَ فَقَالَ إِسْلَامٌ وَ إِیمَانٌ فَخَضَبَهُ بِالسَّوَادِ فَبَلَغَ النَّبِیَّ ص ذَلِکَ فَقَالَ إِسْلَامٌ وَ إِیمَانٌ وَ نُورٌ.

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 747

على بن مؤمل مى گويد:امام كاظم(عليه السّلام)را ديدم كه با رنگ سرخ خضاب كرده بود.گفتم:قربانت گردم،اين خضاب خاندان شما نيست.فرمود:آرى،من هم قبلا با وسمه(رنگ سياه)خضاب مى كردم،دندانهايم سست شد.به روزگار رسول خدا(صلّى الله عليه و آله) مردى مسلمان شد،امير المؤمنين على(عليه السّلام)او را با رنگ زرد خضاب فرمود. چون اين خبر به اطلاع پيامبر(صلّى الله عليه و آله)رسيد،فرمودند:نشان مسلمانى است.سپس با سرخ خضاب كرد و چون به اطلاع پيامبر(صلّى الله عليه و آله)رسيد،فرمودند:نشان اسلام و ايمان است و پس از آن با رنگ سياه خضاب كرد و پيامبر فرمودند:نشان اسلام و ايمان و نور است .

[رقم الحدیث الکلی: 1576 - رقم الحدیث الباب: 3]

1576- 3- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: بَلَغَ رَسُولَ اللَّهِ ص أَنَّ قَوْماً مِنْ أَصْحَابِهِ صَفَّرُوا لِحَاهُمْ فَقَالَ هَذَا خِضَابُ الْإِسْلَامِ إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ أَرَاهُمْ قَالَ عَلِیٌّ ع فَمَرَرْتُ (عَلَیْهِمْ فَأَخْبَرْتُهُمْ) (5) فَأَتَوْهُ فَلَمَّا رَآهُمْ قَالَ هَذَا خِضَابُ الْإِسْلَامِ- قَالَ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ مِنْهُ رَغِبُوا فَأَقْنَوْا (6) فَلَمَّا بَلَغَ ذَلِکَ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ هَذَا خِضَابُ الْإِیمَانِ إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ أَرَاهُمْ قَالَ عَلِیٌّ ع فَمَرَرْتُ عَلَیْهِمْ فَأَخْبَرْتُهُمْ فَأَتَوْهُ فَلَمَّا رَآهُمْ قَالَ هَذَا خِضَابُ الْإِیمَانِ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ مِنْهُ بَقُوا عَلَیْهِ حَتَّی مَاتُوا.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْخِضَابِ بِالْحُمْرَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی (7) وَ تَقَدَّمَ

ص: 91


1- أمالی الصدوق- 250- 9.
2- فی المصدر- الحسن.
3- ما بین القوسین لیس فی المصدر.
4- ثواب الأعمال- 37- 1.
5- فی المصدر- بهم و أخبرتهم.
6- و فیه- فاقنئوا.
7- یأتی فی الباب 50 من هذه الأبواب.

مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه مجاهدی ; ج 1 ص 75

عيسى بن عبد اللّٰه بن محمد بن عمر بن علىّ بن ابى طالب عليه السّلام،از جدّش روايت كرده است كه به رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم خبر رسيد كه گروهى از يارانش محاسن خود را با حنا به رنگ زرد درآوردند،آن حضرت فرمود:اين خضاب اسلام است و من دوست دارم كه آنان را(ياران خود را)ببينم.حضرت امير المؤمنين على عليه السّلام مى فرمايد كه:من با آن گروه ملاقات كردم و پيام رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم را به آنان ابلاغ نمودم،و آنان به خدمت رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم شرفياب شدند،آن حضرت به آنان فرمود:اين خضاب اسلام است.هنگامى كه فرمايش رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم را شنيدند، اين بار محاسن خود را به رنگ سياه درآوردند،و چون به رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم اين خبر رسيد فرمود:اين خضاب ايمان است و من دوست دارم آنان را ببينم،حضرت على عليه السّلام فرمود:به ديدار آنان رفتم و كلام رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم را به آنان ابلاغ كردم،آن گروه به محضر رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم شرفياب شدند،هنگامى كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم آنان را ديد فرمود:اين خضاب ايمان است،و آنان هنگامى كه اين مژده را از زبان رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم شنيدند اين عمل را ترك نكردند و تا آخر عمر محاسن خود را به رنگ سياه خضاب كردند تا بدرود حيات گفتند.

48 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْکَتَمِ

اشارة

(3) 48 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْکَتَمِ (4)

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ نمودن با گیاه کتم

[رقم الحدیث الکلی: 1577 - رقم الحدیث الباب: 1]

1577- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ خِضَابِ الشَّعْرِ فَقَالَ قَدْ خَضَبَ النَّبِیُّ ص وَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ- وَ أَبُو جَعْفَرٍ ع بِالْکَتَمِ.

*********

ترجمه:

حلبی میگوید ازامام صادق علیه السلام سوال کردم از خضاب مو حضرت فرمود : پیامبر وامام حسین وامام باقر علیهم السلام با کتم خضاب میکردند

الكَتَمُ گياهى است كه با آن رنگ مو و مداد نوشتن مى سازند. (فرهنگ ابجدی )

[رقم الحدیث الکلی: 1578 - رقم الحدیث الباب: 2]

1578- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص وَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ وَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ع- یَخْتَضِبُونَ بِالْکَتَمِ وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَخْتَضِبُ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 164

امام باقر علیه السلام فرمود :

پیامبر وامام حسین ومن با کتم خضاب میکردیم امام سجاد عليه السّلام با كتم و حنا هر دو خضاب ميفرمود (يعنى آن دو را با هم درآميخته بكار ميبرد يا گاه حنا و گاه كتم استفاده مينموده است.

الكَتَمُ گياهى است كه با آن رنگ مو و مداد نوشتن مى سازند. (فرهنگ ابجدی )

49 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْوَسِمَةِ

اشارة

(8) 49 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْوَسِمَةِ (9)

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ کردن با وسمه

[رقم الحدیث الکلی: 1579 - رقم الحدیث الباب: 1]

1579- 1- (10) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 92


1- تقدم فی الباب 41 من هذه الأبواب.
2- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 50 و الحدیث 2 من الباب 52 من هذه الأبواب.
3- الباب 48 فیه حدیثان.
4- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- قال ابن الأثیر الکتم هو نبت یخلط مع الوسمة و یصبغ به الشعر أسود و قیل هو الوسمة، و قال الجوهریّ الکتم بالتحریک نبت یخلط بالوسمة یختضب به، منه قده.
5- الکافی 6- 481- 7.
6- الفقیه 1- 122- 279 و 122- 280.
7- یأتی فی الباب 51 من هذه الأبواب.
8- الباب 49 فیه 7 أحادیث.
9- الوسمة بکسر السین- نبات یختضب به. لسان العرب 12- 637.
10- الکافی 6- 482- 1.

عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی عَلْقَمَةَ وَ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ وَ أَبِی حَسَّانَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- وَ عَلْقَمَةُ مُخْتَضِبٌ بِالْحِنَّاءِ وَ الْحَارِثُ مُخْتَضِبٌ بِالْوَسِمَةِ وَ أَبُو حَسَّانَ لَا یَخْتَضِبُ فَقَالَ کُلُّ رَجُلٍ مِنْهُمْ مَا تَرَی فِی هَذَا رَحِمَکَ اللَّهُ وَ أَشَارَ إِلَی لِحْیَتِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا أَحْسَنَهُ قَالُوا أَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مُخْتَضِباً بِالْوَسِمَةِ قَالَ نَعَمْ ذَلِکَ حِینَ تَزَوَّجَ الثَّقَفِیَّةَ أَخَذَتْهُ جَوَارِیهَا فَخَضَّبْنَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 497

ابو بكر حضرمى گويد: من با برادرم علقمه، حارث و ابو حسّان به خدمت امام صادق عليه السّلام شرف ياب شديم. برادرم علقمه با حنا و حارث با وسمه خضاب كرده بودند و ابو حسّان خضاب نكرده بود. از آن حضرت پرسيدند: نظر شما دربارۀ محاسن ما چيست ؟

فرمود: خيلى خوب است.

پرسيدند: آيا امام باقر عليه السّلام با وسمه خضاب مى كرد؟

فرمود: آرى، موقعى كه پدرم امام باقر عليه السّلام با آن بانوى ثقفى ازدواج كرد، كنيزهاى او آن حضرت را با وسمه خضاب كردند.

الوسمة وسمه(گياهى كه از برگ آن خضاب سازند). (فرهنگ ابجدی )

[رقم الحدیث الکلی: 1580 - رقم الحدیث الباب: 2]

1580- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْوَسِمَةِ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهَا لِلشَّیْخِ الْکَبِیرِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 498

عبد اللّه بن سنان گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: خضاب وسمه چه صورت دارد؟

فرمود: براى پيران سالمند مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1581 - رقم الحدیث الباب: 3]

1581- 3- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَمْضَغُ عِلْکاً فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ نَقَضَتِ الْوَسِمَةُ أَضْرَاسِی فَمَضَغْتُ هَذَا الْعِلْکَ لِأَشُدَّهَا قَالَ وَ کَانَتِ اسْتَرْخَتْ فَشَدَّهَا بِالذَّهَبِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 498

محمّد بن مسلم گويد: روزى امام باقر عليه السّلام سقّز مى خواست، آن حضرت فرمود: رنگ وسمه دندان هايم را سست كرده است؛ سقّز را از آن جهت مى خواهم كه دندان هايم محكم شود. دندان هاى امام باقر عليه السّلام چنان سست شد كه ناگزير آنها را با مفتول طلا استوار كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1582 - رقم الحدیث الباب: 4]

1582- 4- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع نَقَضَتْ أَضْرَاسِیَ الْوَسِمَةُ.

أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی مُلَازَمَتِهِ لَهَا فَیُفِیدُ الِاسْتِحْبَابَ وَ لَیْسَ بِصَرِیحٍ فِی الذَّمِّ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 498

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: رنگ وسمه دندان هاى مرا سست كرده است.

أَقُولُ: این روایت دلیل برملازمت این خضاب و استحباب است وصرحت برمذ مت وسمه ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1583 - رقم الحدیث الباب: 5]

1583- 5- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ

ص: 93


1- الکافی 6- 482- 2.
2- الکافی 6- 482- 3، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 31 من أبواب لباس المصلی.
3- الکافی 6- 483- 4.
4- الکافی 6- 483- 5.

ع قُتِلَ الْحُسَیْنُ ع وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ بِالْوَسِمَةِ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند:

امام حسین علیه السلام کشته شد درحالی که با گیاه وسمه خضاب کرده بود

[رقم الحدیث الکلی: 1584 - رقم الحدیث الباب: 6]

1584- 6- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْخِضَابِ بِالْوَسِمَةِ فَقَالَ لَا بَأْسَ قَدْ قُتِلَ الْحُسَیْنُ ع وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ بِالْوَسِمَةِ.

*********

ترجمه:

راوی میگوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم از خضاب باگیاه وسمه حضرت فرمود امام حسین کشته شد در حالی که با گیاه وسمه خضاب کرده بود

[رقم الحدیث الکلی: 1585 - رقم الحدیث الباب: 7]

1585- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: وَ قَدْ خَضَبَ الْأَئِمَّةُ ع بِالْوَسِمَةِ.

*********

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرمود :

ائمه با گیاه وسمه خضاب میکردند

50 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْحِنَّاءِ

اشارة

(3) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْحِنَّاءِ

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ کردن با حنا

[رقم الحدیث الکلی: 1586 - رقم الحدیث الباب: 1]

1586- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَخْتَضِبُ بِالْحِنَّاءِ خِضَاباً قَانِیاً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 496

معاوية بن عمّار گويد: امام باقر عليه السّلام را ديدم كه موهاى خود را با حناى خالص رنگ كرده بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1587 - رقم الحدیث الباب: 2]

1587- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحِنَّاءُ یَزِیدُ فِی مَاءِ الْوَجْهِ وَ یُکْثِرُ الشَّیْبَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 499

هشام بن حكم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

رنگ حنا چهرۀ انسان را شاداب مى كند، اما بر سپيدى مو مى افزايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1588 - رقم الحدیث الباب: 3]

1588- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع مَخْضُوباً بِالْحِنَّاءِ.

*********

ترجمه:

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّار میگوید امام باقر علیه السلام را دیدم درحالی که با حنا خضاب کرده بود

[رقم الحدیث الکلی: 1589 - رقم الحدیث الباب: 4]

1589- 4- (7) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ

ص: 94


1- الکافی 6- 483- 6.
2- الفقیه 1- 123- 284.
3- الباب 50 فیه 7 أحادیث.
4- الکافی 6- 481- 10.
5- الکافی 6- 483- 1.
6- الکافی 6- 483- 3.
7- الکافی 6- 483- 2.

صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الْحِنَّاءُ یُشْعِلُ الشَّیْبَ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ مَا یَدُلُّ عَلَی مَدْحِ الشَّیْبِ فَلَا بَأْسَ بِزِیَادَتِهِ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 500

2 - محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

رنگ حنا شعلۀ سپيدى را بر سر و صورت فروزان مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1590 - رقم الحدیث الباب: 5]

1590- 5- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مَوْلًی لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اخْضِبُوا بِالْحِنَّاءِ فَإِنَّهُ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُنْبِتُ الشَّعْرَ وَ یُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ یُسَکِّنُ الزَّوْجَةَ.

*********

ترجمه:

مکارم الاخلاق: از کتاب من لا یحضره الفقیه: - .[2] من لا یحضره الفقیه 1 باب غسل جمعه - رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: به حنا خضاب کنید که چشم را روشن کند، مو برآورد، بو را خوش کند و همسر را آرام کند

[رقم الحدیث الکلی: 1591 - رقم الحدیث الباب: 6]

1591- 6- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عُبْدُوسِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحِنَّاءُ یَذْهَبُ بِالسَّهَکِ وَ یَزِیدُ فِی مَاءِ الْوَجْهِ وَ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ (4) وَ یُحَسِّنُ الْوَلَدَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السّلام فرمود: حنا بوی عرق را ببرد و آن را خرم کند و بو را خوش کند و فرزند را زیبا سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1592 - رقم الحدیث الباب: 7]

1592- 7- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَدَقَةَ الْعَنْبَرِیِّ قَالَ: لَمَّا تُوُفِّیَ أَبُو إِبْرَاهِیمَ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع إِلَی أَنْ قَالَ- فَدَخَلَ عَلَیْهِ سَبْعُونَ رَجُلًا مِنْ شِیعَتِهِ فَنَظَرُوا إِلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع- وَ لَیْسَ بِهِ أَثَرُ جِرَاحَةٍ وَ لَا سَمٍّ وَ لَا خَنْقٍ وَ کَانَ فِی رِجْلِهِ أَثَرُ الْحِنَّاءِ الْحَدِیثَ.

ص: 95


1- یأتی فی الباب 79 من هذه الأبواب.
2- الکافی 6- 483- 4، و رواه الصدوق فی الفقیه 1- 121- 272.
3- الکافی 6- 484- 5، و أورد نحوه فی الحدیث 9 من الباب 35 من هذه الأبواب.
4- النکهة- ریح الفم، منه قده نقلا عن الصحاح 6- 2253.
5- الفقیه 1- 121- 273.
6- إکمال الدین- 39.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

*********

ترجمه:

هفتاد نفر از شیعیان ایشان آمدند و به موسی بن جعفر نگاه کردند و هیچ اثر جراحت یا خفگی در ایشان نیافتند و فقط اثر حنا در پای ایشان دیدند

متن کامل حدیث :اکمال الدین، عیون أخبار الرضا: محمد بن صدقه عنبری نقل کرده، وقتی أباابراهیم موسی بن جعفر علیه السلام فوت کردند، هارون الرشید پیران خاندان أبی­طالب و بنی­عباس و سایر سران مملکت و حکام را جمع کرد و بدن أباابراهیم موسی بن جعفر را نیز حاضر کرد و گفت: این موسی بن جعفر است که به مرگ طبیعی از دنیا رفته است و بین من و او اتفاقی نیفتاده که از آن پیش خدا استغفار کنم، منظورش قتل بود. خودتان بیایید ببینید. هفتاد نفر از شیعیان ایشان آمدند و به موسی بن جعفر نگاه کردند و هیچ اثر جراحت یا خفگی در ایشان نیافتند و فقط اثر حنا در پای ایشان دیدند. سلیمان بن أبی­جعفر ایشان را برد و خودش ایشان را غسل و کفن کرد و با پای برهنه و عزادارانه جنازه ایشان را تشییع کرد. - . إکمال الدین و إتمام النعمه 1 : 119 ، عیون أخبار الرضا 1 : 105 -

51 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ

اشارة

(3) 51 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ

********

ترجمه:

باب استحباب رنگ نمودن با حنا و کتم

[رقم الحدیث الکلی: 1593 - رقم الحدیث الباب: 1]

1593- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی شَیْبَةَ الْأَسَدِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ خِضَابِ الشَّعْرِ فَقَالَ خَضَبَ الْحُسَیْنُ وَ أَبُو جَعْفَرٍ ع بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ.

*********

ترجمه:

شيبه اسدى گفت از حضرت صادق علیه السلام پرسيدم راجع به خضاب مو فرمود حضرت حسين عليه السلام و حضرت باقر صلوات اللّٰه عليه با حناء و كتم خضاب ميكردند.

[رقم الحدیث الکلی: 1594 - رقم الحدیث الباب: 2]

1594- 2- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: اخْتَضَبَ الْحُسَیْنُ وَ أَبِی بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 64

قرب الاسناد: امام صادق(عليه السّلام)فرمود:

حسين و پدرم با حنا و كتم(گياهى رنگ دار)خضاب كردند.

[رقم الحدیث الکلی: 1595 - رقم الحدیث الباب: 3]

1595- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ قَالَ: کَانَ الْحُسَیْنُ ع یَخْتَضِبُ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ وَ قُتِلَ ع وَ قَدْ نَصَلَ الْخِضَابُ مِنْ عَارِضَیْهِ.

*********

ترجمه:

شيخ مفيد رحمه الله آورده در ارشاد كه: حسين بن على (عليه السّلام) شهادت يافت

و در آن وقت محاسن مبارك را بحنا و كتم رنگ فرموده بود، و زائل شده بود رنگ از هر دو عارض مباركش

[رقم الحدیث الکلی: 1596 - رقم الحدیث الباب: 4]

1596- 4- (7) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ النَّجَاشِیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ نُوحٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ شَرِیکٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُرِّ أَنَّهُ سَأَلَ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍ

ص: 96


1- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 47 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 1 من الباب 49 من هذه الأبواب.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 51 و 52 من هذه الأبواب.
3- الباب 51 فیه 4 أحادیث.
4- الکافی 6- 481- 9.
5- قرب الإسناد- 39.
6- الإرشاد- 252، و أورده أیضا فی الحدیث 2 من الباب 43 من هذه الأبواب.
7- رجال النجاشیّ- 9- 6.

ع عَنْ خِضَابِهِ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ کَمَا تَرَوْنَ إِنَّمَا هُوَ حِنَّاءٌ وَ کَتَمٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 68

رجال نجاشى:عبيد الله بن حر كه پرسيد از حسين بن على(عليه السّلام)از خضابش فرمود:چنان نيست كه بينيد همانا آن حنا و كتم است.

52 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ الْمَرْأَةِ لِلْحُلِیِّ وَ خِضَابِ الْیَدِ وَ إِنْ کَانَتْ مُسِنَّةً وَ إِنْ کَانَتْ غَیْرَ ذَاتِ الْبَعْلِ

اشارة

(2) 52 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ الْمَرْأَةِ لِلْحُلِیِّ وَ خِضَابِ الْیَدِ وَ إِنْ کَانَتْ مُسِنَّةً وَ إِنْ کَانَتْ غَیْرَ ذَاتِ الْبَعْلِ

********

ترجمه:

باب کراهت ترک نمودن زن زینت و رنگ کردن دست اگر مسن است و اگر چه شوهر نداشته باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1597 - رقم الحدیث الباب: 1]

1597- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع لَا یَنْبَغِی لِلْمَرْأَةِ أَنْ تُعَطِّلَ نَفْسَهَا وَ لَوْ أَنْ تُعَلِّقَ فِی عُنُقِهَا قِلَادَةً وَ لَا یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تَدَعَ یَدَهَا مِنَ الْخِضَابِ وَ لَوْ أَنْ تَمْسَحَهَا بِالْحِنَّاءِ مَسْحاً وَ إِنْ کَانَتْ مُسِنَّةً.

وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 165

امام صادق عليه السّلام فرمود:

سزاوار نيست براى زن كه خود را بدون زينت رها كند اگر چه آويختن يك گردنبند عادى باشد، و شايسته و مطلوب نيست كه خضاب را از دست خود ترك كند اگر چه با حنا يك مرتبه بر دست خود بكشد هر چند سالمند باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1598 - رقم الحدیث الباب: 2]

1598- 2- (5) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمَرْأَةِ أَنْ تَخْضِبَ رَأْسَهَا بِالسَّوَادِ قَالَ وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص النِّسَاءَ بِالْخِضَابِ ذَاتَ الْبَعْلِ وَ غَیْرَ ذَاتِ الْبَعْلِ أَمَّا ذَاتُ الْبَعْلِ فَتَزَیَّنُ (6) لِزَوْجِهَا وَ أَمَّا غَیْرُ ذَاتِ الْبَعْلِ فَلَا تُشْبِهُ یَدُهَا یَدَ الرِّجَالِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی لِبَاسِ الْمُصَلِّی وَ فِی أَحْکَامِ الْمَلَابِسِ

ص: 97


1- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 48 من هذه الأبواب.
2- الباب 52 فیه حدیثان.
3- الفقیه 1- 123- 283.
4- أمالی الصدوق- 324- 6.
5- مکارم الأخلاق- 82.
6- فی المصدر- فتتزین.

وَ فِی النِّکَاحِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (1).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 67

از امام صادق(عليه السّلام)كه رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله) فرمود:زن ميتواند سرش را خضاب سياه بندد و رسول خدا زنان را فرمان داد كه خضاب كنند شوهردار باشند يا نباشند،شوهردار براى او آرايش كند و بى شوهر دستش مانند مردها نباشد

53 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ عِنْدَ لِقَاءِ الْأَعْدَاءِ وَ عِنْدَ لِقَاءِ النِّسَاءِ

اشارة

(2) 53 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ عِنْدَ لِقَاءِ الْأَعْدَاءِ وَ عِنْدَ لِقَاءِ النِّسَاءِ

أَقُولُ: قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ مُتَفَرِّقَةٍ فِی الْأَبْوَابِ السَّابِقَةِ وَ فِی بَعْضِهَا مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ مَهَابَةَ الْأَعْدَاءِ هُوَ الْعِلَّةُ فِی اسْتِحْبَابِ الْخِضَابِ أَوِ الْأَمْرِ بِهِ فِی أَوَّلِ الْإِسْلَامِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ (3).

*********

ترجمه:

باب استحباب رنگ کردن وقت ملاقات با دشمنان و ملاقات زن

54 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْکُحْلِ لِلرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ

اشارة

(4) 54 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْکُحْلِ لِلرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ

********

ترجمه:

باب استحباب سرمه کشیدن برای مرد و زن

[رقم الحدیث الکلی: 1599 - رقم الحدیث الباب: 1]

1599- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکُحْلُ یُعْذِبُ الْفَمَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 525

حمّاد بن عيسى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سرمه، آب دهان را شيرين مى كند

[رقم الحدیث الکلی: 1600 - رقم الحدیث الباب: 2]

1600- 2- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکُحْلُ یُنْبِتُ الشَّعْرَ وَ یُحِدُّ الْبَصَرَ وَ یُعِینُ عَلَی طُولِ السُّجُودِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 525

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سرمه، موى مى روياند، چشم را تيزبين مى كند و بر طولانى شدن سجده كمك مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1601 - رقم الحدیث الباب: 3]

1601- 3- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ

ص: 98


1- یأتی فی- أ- الباب 58 من أبواب لباس المصلی. ب- فی الباب 63 من أبواب أحکام الملابس. ج- الباب 85 من أبواب مقدمات النکاح.
2- الباب 53.
3- تقدم فی الأبواب 41، 42، 44، 46، 47 من هذه الأبواب.
4- الباب 54 فیه 5 أحادیث.
5- الکافی 6- 494- 5.
6- الکافی 6- 494- 6.
7- الکافی 6- 494- 8.

فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکُحْلُ یَزِیدُ فِی الْمُبَاضَعَةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 526

يكى از اصحاب ما گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سرمه، نيروى جنسى را افزايش مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1602 - رقم الحدیث الباب: 4]

1602- 4- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکُحْلُ یُنْبِتُ الشَّعْرَ وَ یُجَفِّفُ الدَّمْعَةَ وَ یُعْذِبُ الرِّیقَ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ (2) عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ) (3) عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 526

- حمّاد بن عثمان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سرمه، موى مى روياند، آبريزش چشم را از بين مى برد، آب دهان را شيرين مى كند و چشم را جلا مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1603 - رقم الحدیث الباب: 5]

1603- 5- (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُقَاتِلٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیَکْتَحِلْ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه مجاهدی ; ج 1 ص 80

عبد اللّٰه بن مقاتل از امام رضا عليه السّلام نقل كرده است كه:هر كس كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد،بايستى سرمه بكشد.

55 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاکْتِحَالِ بِالْإِثْمِدِ وَ خُصُوصاً بِغَیْرِ مِسْکٍ

اشارة

(7) 55 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاکْتِحَالِ بِالْإِثْمِدِ وَ خُصُوصاً بِغَیْرِ مِسْکٍ

******

ترجمه:

باب استحباب سرمه نمودن با اثمد مخصوصا مشک نباشد

[رقم الحدیث الکلی: 1604 - رقم الحدیث الباب: 1]

1604- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ

ص: 99


1- الکافی 6- 494- 10.
2- ثواب الأعمال- 41- 4.
3- کذا فی الأصل و فی المصدر- الحسین بن أحمد.
4- الخصال- 18- 63.
5- ثواب الأعمال- 40- 2.
6- یأتی فی الأبواب 55- 57 من هذه الأبواب.
7- الباب 55 فیه 5 أحادیث.
8- الکافی 6- 493- 1.

مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَارِیِ (1) عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَکْتَحِلُ بِالْإِثْمِدِ (2) إِذَا أَوَی إِلَی فِرَاشِهِ وَتْراً وَتْراً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 524

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هنگامى كه پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله به بستر مى رفت، با سنگ سرمۀ اثمد به صورت عدد فرد سرمه مى كشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1605 - رقم الحدیث الباب: 2]

1605- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَمِّهِ قَالا قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الِاکْتِحَالُ بِالْإِثْمِدِ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یَشُدُّ أَشْفَارَ الْعَیْنِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 525

امام باقر عليه السّلام فرمود:

سرمه كشيدن با سنگ سرمۀ اثمد، بوى دهان را خوش بو مى كند و كناره هاى پلك چشم را كه مژه مى رويد قوى مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1606 - رقم الحدیث الباب: 3]

1606- 3- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْإِثْمِدُ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُنْبِتُ الشَّعْرَ (فِی الْجَفْنِ) (5) وَ یَذْهَبُ بِالدَّمْعَةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 525

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سنگ سرمۀ اثمد، چشم را جلا مى دهد، موى مى روياند و آبريزش چشم را از بين مى برد.

[رقم الحدیث الکلی: 1607 - رقم الحدیث الباب: 4]

1607- 4- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ نَامَ عَلَی إِثْمِدٍ غَیْرَ مُمَسَّکٍ أَمِنَ مِنَ الْمَاءِ الْأَسْوَدِ أَبَداً مَا دَامَ یَنَامُ عَلَیْهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 526

حسن بن عاصم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هركس با سنگ سرمۀ اثمد بى آن كه با مشك مخلوط كند به چشمانش سرمه بكشد و بخوابد، مادامى كه در آن حال بخوابد، براى هميشه از بيمارى آب مرواريد در امان خواهد بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1608 - رقم الحدیث الباب: 5]

1608- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ

ص: 100


1- فی المصدر-" الفراء".
2- الاثمد- حجر یتخذ منه الکحل و قیل ضرب من الکحل و قیل هو نفس الکحل. لسان العرب 3- 105.
3- الکافی 6- 494- 4.
4- الکافی 6- 494- 7.
5- لیس فی المصدر.
6- الکافی 6- 494- 9.
7- ثواب الأعمال- 40- 1،.

عُقْبَةَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْإِثْمِدُ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یَقْطَعُ الدَّمْعَةَ وَ یُنْبِتُ الشَّعْرَ.

(1)

*********

ترجمه:

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفاری ; ج 1 ص 56

يونس بن يعقوب از بعض از شيعيان از امام صادق عليه السّلام روايت كند كه فرمود سرمه كشيدن،چشم را جلا ميدهد،و اشك ريزى چشم را قطع ميكند، و مو را ميروياند.

56 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاکْتِحَالِ وَتْراً وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ

اشارة

(2) 56 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاکْتِحَالِ وَتْراً وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ

********

ترجمه:

باب استحباب میل سرمه بتعداد فرد بکشد

[رقم الحدیث الکلی: 1609 - رقم الحدیث الباب: 1]

1609- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنِ اکْتَحَلَ فَلْیُوتِرْ وَ مَنْ فَعَلَ فَقَدْ أَحْسَنَ وَ مَنْ لَمْ یَفْعَلْ فَلَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 526

ابن قدّاح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

هركس سرمه مى كشد، بايد تعداد دفعات به صورت فرد باشد و هركس چنين كند، اين كار را به خوبى انجام داده است و هركس چنين نكند، ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1610 - رقم الحدیث الباب: 2]

1610- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص اکْتَحِلُوا وَتْراً وَ اسْتَاکُوا عَرْضاً.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 103

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:سرمه را به تعداد فرد بكشيد و مسواك را در جهت عرض دندان ها حركت دهيد.

57 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاکْتِحَالِ بِاللَّیْلِ وَ عِنْدَ النَّوْمِ أَرْبَعاً فِی الْیُمْنَی وَ ثَلَاثاً فِی الْیُسْرَی

اشارة

(7) 57 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاکْتِحَالِ بِاللَّیْلِ وَ عِنْدَ النَّوْمِ أَرْبَعاً فِی الْیُمْنَی وَ ثَلَاثاً فِی الْیُسْرَی

*********

ترجمه :

باب استحباب سرمه کشیدن در شب وقت خواب چهار میل در چشم راست سه میل در چشم چپ

[رقم الحدیث الکلی: 1611 - رقم الحدیث الباب: 1]

1611- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَکْتَحِلُ قَبْلَ أَنْ یَنَامَ أَرْبَعاً فِی الْیُمْنَی وَ ثَلَاثاً فِی الْیُسْرَی.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 527

زراره گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

به راستى كه پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله پيش از آن كه بخوابد چهار بار در چشم راست و سه بار در چشم چپ سرمه مى كشيد.

ص: 101


1- و یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 4 و 7 من الباب 57 من هذه الأبواب.
2- الباب 56 فیه حدیثان.
3- الکافی 6- 495- 11.
4- الفقیه 1- 54- 120، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 8 من أبواب السواک.
5- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 55 من هذه الأبواب.
6- یأتی فی الأحادیث 1، 4، 6، 7 من الباب 57 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 11 من الباب 7 من أبواب صلاة الاستخارة.
7- الباب 57 فیه 7 أحادیث.
8- الکافی 6- 495- 12.
[رقم الحدیث الکلی: 1612 - رقم الحدیث الباب: 2]

1612- 2- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکُحْلُ بِاللَّیْلِ یَنْفَعُ الْبَدَنَ (2) وَ هُوَ بِالنَّهَارِ زِینَةٌ.

*********

ترجمه:

امام صادق ع فرمودند:سرمه در شب برای بدن نفع دارد ودر روز زینت است

[رقم الحدیث الکلی: 1613 - رقم الحدیث الباب: 3]

1613- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکُحْلُ عِنْدَ النَّوْمِ أَمَانٌ مِنَ الْمَاءِ.

*********

ترجمه:

امام ششم(عليه السّلام)فرمود:سرمه نزد خوابيدن(عليه السّلام)امانست از آب آوردن چشم.

[رقم الحدیث الکلی: 1614 - رقم الحدیث الباب: 4]

1614- 4- (4) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی صَالِحٍ الْأَحْوَلِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ مَنْ أَصَابَهُ ضَعْفٌ فِی بَصَرِهِ فَلْیَکْتَحِلْ سَبْعَةَ مَرَاوِدَ عِنْدَ مَنَامِهِ (مِنَ الْإِثْمِدِ) (5).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 62

همان:تا امام رضا(عليه السّلام)فرمود هر كه بضعف ديد دچار است در وقت خواب هفت ميل اثمد بچشم كشد

[رقم الحدیث الکلی: 1615 - رقم الحدیث الباب: 5]

1615- 5- (6) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: الْکُحْلُ بِاللَّیْلِ یُطَیِّبُ الْفَمَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 62

و از امام ششم است كه سرمه در شب دهان را خوشبو كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1616 - رقم الحدیث الباب: 6]

1616- 6- (7) وَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ خِدَاشٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: کَانَ لِلنَّبِیِّ ص مُکْحُلَةٌ یَکْتَحِلُ مِنْهَا فِی کُلِّ لَیْلَةٍ ثَلَاثَ مَرَاوِدَ فِی کُلِّ عَیْنٍ عِنْدَ مَنَامِهِ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی النَّسْخِ أَوْ بَیَانِ الْجَوَازِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 62

همان:تا امام ششم كه فرمود:پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)را سرمه دانى بود كه هر شب سه ميل در هر چشم از آن سرمه ميكشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1617 - رقم الحدیث الباب: 7]

1617- 7- (8) الْحَسَنُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص یَکْتَحِلُ فِی عَیْنِهِ الْیُمْنَی ثَلَاثاً وَ فِی الْیُسْرَی ثِنْتَیْنِ وَ قَالَ مَنْ شَاءَ

ص: 102


1- الکافی 6- 494- 3.
2- فی نسخة- العین، منه قده.
3- ثواب الأعمال- 40- 3.
4- طب الأئمة علیهم السلام- 83.
5- فی المصدر- بالإثمد.
6- طب الأئمة علیهم السلام- 83.
7- طب الأئمة علیهم السلام- 83.
8- مکارم الأخلاق- 34.

اکْتَحَلَ ثَلَاثاً (فِی کُلِّ عَیْنٍ) (1) وَ مَنْ فَعَلَ دُونَ ذَلِکَ أَوْ فَوْقَهُ فَلَا حَرَجَ وَ رُبَّمَا اکْتَحَلَ وَ هُوَ صَائِمٌ وَ کَانَ لَهُ مُکْحُلَةٌ یَکْتَحِلُ بِهَا (فِی اللَّیْلِ) (2) وَ کَانَ کُحْلُهُ الْإِثْمِدَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ لَا یَخْفَی وَجْهُ الْجَمْعِ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 67

حضرت در چشم راست سه ميل و در چشم چپ دو ميل سرمه مى كشيد،مى فرمود: هر كس بخواهد ميتواند سه ميل هميشه سرمه بكشد،و هر كس كمتر يا بيشتر از اين انجام دهد مانعى ندارد،و چه بسا كه در حال روزه سرمه مى كشيد،پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)سرمه دانى داشت كه در شب از آن سرمه مى كشيد و سرمۀ او سنگ سرمه بود.

58 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الْمِیلِ مِنْ حَدِیدٍ وَ الْمُکْحُلَةِ مِنْ عِظَامٍ

اشارة

(4) 58 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الْمِیلِ مِنْ حَدِیدٍ وَ الْمُکْحُلَةِ مِنْ عِظَامٍ

*********

ترجمه :

باب استحباب میل سرمه از آهن باشد وسرمه دان از استخوان باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1618 - رقم الحدیث الباب: 1]

1618- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ أَرَانِی أَبُو الْحَسَنِ ع مِیلًا مِنْ حَدِیدٍ (6) وَ مُکْحُلَةً مِنْ عِظَامٍ فَقَالَ هَذَا کَانَ لِأَبِی الْحَسَنِ ع فَاکْتَحِلْ بِهِ فَاکْتَحَلْتُ.

(7)

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 524

حسن بن جهم گويد: امام رضا عليه السّلام به من ميل و سرمه دانى از استخوان نشان داد و فرمود: اين از آن امام كاظم عليه السّلام بود. با آن سرمه بكش.

حسن گويد: من نيز با آن سرمه كشيدم.

59 بَابُ اسْتِحْبَابِ جَزِّ الشَّعْرِ وَ اسْتِئْصَالِهِ

اشارة

(8) 59 بَابُ اسْتِحْبَابِ جَزِّ الشَّعْرِ وَ اسْتِئْصَالِهِ

*********

ترجمه :

باب استحباب چیدن موی سر و تراشیدن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1619 - رقم الحدیث الباب: 1]

1619- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع یَقُولُ ثَلَاثٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْعِطْرُ وَ أَخْذُ الشَّعْرِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 6 ص 87

معمّر بن خلاّد گويد: از امام رضا عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

سه چيز از سنّت هاى پيامبران مرسل است: عطر زدن، كوتاه كردن مو و بسيارى همبستر شدن با زنان.

ص: 103


1- فی المصدر- و کل حین.
2- و فیه- باللیل.
3- تقدم فی الحدیث 1، 4 من الباب 55 من هذه الأبواب.
4- الباب 58 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 6- 494- 2،.
6- فیه طهارة الحدید و یأتی فی النجاسات مثله، منه قده.
7- و یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 37 من أبواب ما یکتسب به.
8- الباب 59 فیه 4 أحادیث.
9- الکافی 5- 320- 3، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 89 من هذه الأبواب و فی الحدیث 7 من الباب 1، و الحدیث 1 من الباب 140 من أبواب مقدمات النکاح.
[رقم الحدیث الکلی: 1620 - رقم الحدیث الباب: 2]

1620- 2- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ مَنْ عَرَفَهُنَّ لَمْ یَدَعْهُنَّ جَزُّ الشَّعْرِ وَ تَشْمِیرُ (2) الثِّیَابِ وَ نِکَاحُ الْإِمَاءِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (3).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 501

معمّر بن خلاّد گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود:

سه چيزند كه هركسى آنان را بشناسد، رها نمى كند: چيدن موى، كوتاه نمودن لباس و آميزش با كنيزان.

[رقم الحدیث الکلی: 1621 - رقم الحدیث الباب: 3]

1621- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی اسْتَأْصِلْ شَعْرَکَ یَقِلُّ دَرَنُهُ وَ دَوَابُّهُ وَ وَسَخُهُ وَ تَغْلُظُ رَقَبَتُکَ وَ یَجْلُو بَصَرَکَ.

وَ

فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی وَ یَسْتَرِیحُ بَدَنُکَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (6).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 175

امام صادق عليه السّلام به يكى از اصحاب خود فرمود: موى خود را از ته بتراش تا چركين نشود و شپش و غيره در آن نيفتد و چركهائى كه لازمۀ مو گذاشتن است زائل شود و گردنت سطبر و فربه گردد و چشمت روشن شود و بدنت راحت يابد.

[رقم الحدیث الکلی: 1622 - رقم الحدیث الباب: 4]

1622- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ أَبَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَلْقُوا عَنْکُمُ الشَّعْرَ فَإِنَّهُ یُحَسِّنُ (8).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع (9)

ص: 104


1- الکافی 6- 484- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 22 من أبواب الملابس و فی الحدیث 1 من الباب 153 من أبواب مقدمات النکاح.
2- فی نسخة الفقیه- تشهیر، منه قده.
3- الفقیه 1- 129- 324.
4- الکافی 6- 484- 2.
5- الفقیه 1- 129- 325.
6- ثواب الأعمال- 41.
7- التهذیب 1- 376- 1158.
8- فی نسخة- نجس، هذا مجاز أو بالمعنی اللغوی أی ضد النظافة لما مضی و یأتی، منه قده.
9- الفقیه 1- 119- 255.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّهِیکِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 553

ابراهيم بن عبد الحميد گويد: از امام كاظم عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

موهاى زايد را بزداييد؛ چرا كه باعث زيبايى مى شود.

60 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَلْقِ الرَّأْسِ لِلرَّجُلِ وَ کَرَاهَةِ إِطَالَةِ شَعْرِهِ

اشارة

(3) 60 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَلْقِ الرَّأْسِ لِلرَّجُلِ وَ کَرَاهَةِ إِطَالَةِ شَعْرِهِ

*********

ترجمه :

باب استحباب چیدن موی سر برای مرد وکراهت مورا بلند نمود

[رقم الحدیث الکلی: 1623 - رقم الحدیث الباب: 1]

1623- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع الرَّجُلُ یُقَلِّمُ أَظْفَارَهُ وَ یَجُزُّ شَارِبَهُ وَ یَأْخُذُ مِنْ شَعْرِ لِحْیَتِهِ وَ رَأْسِهِ هَلْ یَنْقُضُ ذَلِکَ وُضُوءَهُ فَقَالَ یَا زُرَارَةَ کُلُّ هَذَا سُنَّةٌ وَ الْوُضُوءُ فَرِیضَةٌ وَ لَیْسَ شَیْ ءٌ مِنَ السُّنَّةِ یَنْقُضُ الْفَرِیضَةَ وَ إِنَّ ذَلِکَ لَیَزِیدُهُ تَطْهِیراً.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 70

-زراره میگوید به ابو جعفر باقر (علیه السلام ) گفتم: اگر كسى ناخنهاى خود را بگيرد و شارب خود را بچيند و موى سر و صورت خود را اصلاح كند، آيا وضوى او باطل مى شود. ابو جعفر گفت: گرفتن ناخن و چيدن شارب و كوتاه كردن موى سر و صورت از سنت رسول است ولى وضو از فرائض و واجبات نماز است. سنت فريضه را نمى شكند بلكه فريضه را تحكيم مى كند و طهارت بيشترى حاصل مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1624 - رقم الحدیث الباب: 2]

1624- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَصْحَابَنَا یَرْوُونَ أَنَّ حَلْقَ الرَّأْسِ فِی غَیْرِ حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ مُثْلَةٌ فَقَالَ کَانَ أَبُو الْحَسَنِ ع إِذَا قَضَی نُسُکَهُ (7) عَدَلَ إِلَی قَرْیَةٍ یُقَالُ لَهَا سَایَةُ فَحَلَقَ.

ص: 105


1- الکافی 6- 505- 5.
2- یأتی فی الباب 60، 61 و الحدیث 3، 5 من الباب 62، و الحدیث 7 من الباب 66، و الحدیث 5 من الباب 67، و الباب 79، 85 من هذه الأبواب.
3- الباب 60 فیه 10 أحادیث.
4- التهذیب 1- 346- 1013 و الاستبصار 1- 95- 308، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 14 من النواقض، و الحدیث 1 من الباب 83 من النجاسات، و الحدیث 2 من الباب 1 من الوضوء.
5- الفقیه 1- 63- 140.
6- الفقیه 2- 522- 3124.
7- فی نسخة- مناسکه، منه قده.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 502

- احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد: به امام رضا عليه السّلام عرض كردم: ياران ما روايت مى كنند كه تراشيدن موى سر در غير ايام حجّ و عمره، در حكم مثله كردن است.

فرمود: هنگامى كه امام كاظم عليه السّلام مناسك حج خود را به جاى مى آورد به قريه اى به نام «سايه» كوچ مى نمود و موى سر خود را مى تراشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1625 - رقم الحدیث الباب: 3]

1625- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ حَلْقُ الرَّأْسِ مُثْلَةٌ (3) فَقَالَ ع عُمْرَةٌ لَنَا وَ مُثْلَةٌ لِأَعْدَائِنَا.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 502

على بن محمّد در روايت مرفوعه اى گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: اهل تسنن مى گويند:«تراشيدن موى سر، مثله كردن است».

فرمود: براى ما عمره و براى دشمنان ما مثله است.

[رقم الحدیث الکلی: 1626 - رقم الحدیث الباب: 4]

1626- 4- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا تَقُولُ فِی إِطَالَةِ الشَّعْرِ فَقَالَ کَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ ص مُشْعِرِینَ یَعْنِی الطَّمَّ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ (5) نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی الظَّاهِرُ أَنَّ الْمُرَادَ مِنَ الطَّمِّ الْجَزُّ فَیَدُلُّ عَلَی عَدَمِ مَرْجُوحِیَّةِ الْإِطَالَةِ مَعَ الْجَزِّ (6).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 503

- ابن سنان گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: نظر شما دربارۀ بلند كردن موى سر چيست ؟

فرمود: ياران رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله موى سر داشتند، موهاى سرشان تا بناگوش مى رسيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1627 - رقم الحدیث الباب: 5]

1627- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِرَجُلٍ احْلِقْ فَإِنَّهُ یَزِیدُ فِی جَمَالِکَ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 122

رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به مردى فرمود:سر خود را بتراش كه بر جمال تو مى افزايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1628 - رقم الحدیث الباب: 6]

1628- 6- (8) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع حَلْقُ الرَّأْسِ فِی غَیْرِ حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ مُثْلَةٌ لِأَعْدَائِکُمْ وَ جَمَالٌ لَکُمْ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 167

288 - امام صادق عليه السّلام فرمود: تراشيدن (موسى) سر در غير حجّ و عمره مانند مثله (بريدن اعضاى صورت يا جاى ديگر) است براى دشمنانتان و موجب جمال و زيبايى است براى شما.

ص: 106


1- الکافی 6- 484- 3.
2- الکافی 6- 484- 4.
3- مثل بفلان مثلا و مثلة بالضم نکل کمثل تمثیلا و هی مثله بضم الثاء و سکونها" القاموس المحیط 4- 50" هامش المخطوط.
4- الکافی 6- 485- 6.
5- مستطرفات السرائر- 29- 15.
6- منتقی الجمان 1- 118.
7- الفقیه 1- 124- 287.
8- الفقیه 1- 124- 288 و 2- 523- 3125.
[رقم الحدیث الکلی: 1629 - رقم الحدیث الباب: 7]

1629- 7- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنِّی لَأَحْلِقُ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ فِیمَا بَیْنَ الطَّلْیَةِ إِلَی الطَّلْیَةِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 166

286 - امام صادق عليه السّلام فرمود: من در هر جمعه در فاصلۀ دو نوره كشيدن سر ميتراشم (هفته اى يك بار سر ميتراشم و دو هفته يك بار تنوير ميكنم).

[رقم الحدیث الکلی: 1630 - رقم الحدیث الباب: 8]

1630- 8- (3) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع أَرْبَعٌ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ التَّطَیُّبُ وَ التَّنْظِیفُ بِالْمُوسَی وَ حَلْقُ الْجَسَدِ بِالنُّورَةِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 132

امام رضا عليه السّلام:چهار چيز از اخلاق پيامبران است:خوشبويى و نظافت كردن با تيغ و زدودن موهاى بدن بوسيله نوره و آميزش فراوان.

[رقم الحدیث الکلی: 1631 - رقم الحدیث الباب: 9]

1631- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ (إِنَّ الشَّعْرَ عَلَی الرَّأْسِ) (5) إِذَا طَالَ ضَعُفَ الْبَصَرُ وَ ذَهَبَ (بِضَوْءِ نُورِهِ) (6) وَ طَمُ (7) الشَّعْرِ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یَزِیدُ فِی ضَوْءِ نُورِهِ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 57

-سرائر:تا امام كاظم(عليه السّلام)كه ميفرمود:چون موى سر دراز شود چشم ضعيف گردد و ديدش برود،و نابود كردن مو چشم را روشن كند و ديدش را بيفزايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1632 - رقم الحدیث الباب: 10]

1632- 10- (8) وَ مِنْ کِتَابِ أُنْسِ الْعَالِمِ لِلصَّفْوَانِیِّ قَالَ رُوِیَ أَنَّ حَلْقَ الرَّأْسِ مُثْلَةٌ بِالشَّابِّ وَ وَقَارٌ بِالشَّیْخِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (9) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (10).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 57

-همان:تا جابر كه تراشيدن سر براى جوان مثله كردنست و براى پير وقار است.

ص: 107


1- الفقیه 1- 124- 286.
2- الکافی 6- 485- 7.
3- الفقیه 1- 131- 341.
4- مستطرفات السرائر- 57- 17.
5- فی المصدر- إن شعر الرأس.
6- و فیه- بضوئه و نوره.
7- طم الشعر- جزه أو قصه مجمع البحرین 6- 107.
8- مستطرفات السرائر- 150- 7.
9- تقدم فی الباب 59 من هذه الأبواب.
10- یأتی فی الباب 61 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 3، 5 من الباب 62، و الحدیث 5 من الباب 67 من هذه الأبواب.

61 بَابُ کَرَاهَةِ حَلْقِ الرَّجُلِ النُّقْرَةَ وَحْدَهَا وَ تَرْکِ بَقِیَّةِ الرَّأْسِ وَ اسْتِحْبَابِ حَلْقِ الْقَفَا

اشارة

(1) 61 بَابُ کَرَاهَةِ حَلْقِ الرَّجُلِ النُّقْرَةَ وَحْدَهَا وَ تَرْکِ بَقِیَّةِ الرَّأْسِ وَ اسْتِحْبَابِ حَلْقِ الْقَفَا

*********

ترجمه :

باب کراهت تراشیدن موی گردن فقط و باقی گذاشتن موی سر و استحباب تراشیدن موی پشت سر

[رقم الحدیث الکلی: 1633 - رقم الحدیث الباب: 1]

1633- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ أَسْلَمَ قَالَ: حَجَمَنِی الْحَجَّامُ فَحَلَقَ مِنْ مَوْضِعِ النُّقْرَةِ فَرَآنِی أَبُو الْحَسَنِ ع فَقَالَ أَیُّ شَیْ ءٍ هَذَا اذْهَبْ فَاحْلِقْ رَأْسَکَ قَالَ فَذَهَبْتُ وَ حَلَقْتُ رَأْسِی.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 503

عبد الرحمان بن عمر بن اسلم گويد: من حجامت كردم، دلاك به خاطر حجامت، پس گردنم را تراشيد. امام كاظم عليه السّلام مرا ديد و فرمود: اين چه تركيبى است ؟ برو تمام سرت را بتراش.

من رفتم و تمام سرم را تراشيدم.

[رقم الحدیث الکلی: 1634 - رقم الحدیث الباب: 2]

1634- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ رُبَّمَا کَثُرَ الشَّعْرُ فِی قَفَایَ فَیَغُمُّنِی غَمّاً شَدِیداً قَالَ فَقَالَ لِی یَا إِسْحَاقُ- أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ حَلْقَ الْقَفَا یَذْهَبُ بِالْغَمِّ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 504

8 - اسحاق بن عمّار گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: قربانتان گردم! گاهى موهاى پشت گردنم زياد مى شود و غم و اندوه شديدى مرا دربر مى گيرد.

حضرتش به من فرمود: اى اسحاق! مگر نمى دانى كه تراشيدن موى پشت گردن غم و اندوه را مى برد؟!

62 بَابُ اسْتِحْبَابِ فَرْقِ شَعْرِ الرَّأْسِ إِذَا طَالَ

اشارة

(4) 62 بَابُ اسْتِحْبَابِ فَرْقِ شَعْرِ الرَّأْسِ إِذَا طَالَ

*********

ترجمه :

باب استحباب باز کردن موهای وسط سر وقتی موها بلند شود

[رقم الحدیث الکلی: 1635 - رقم الحدیث الباب: 1]

1635- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً وَ لَمْ یَفْرُقْهُ فَرَقَهُ اللَّهُ بِمِنْشَارٍ مِنْ نَارٍ قَالَ وَ کَانَ شَعْرُ رَسُولِ اللَّهِ ص وَفْرَةً لَمْ یَبْلُغِ الْفَرْقَ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 134

امام صادق علیه السلام فرمود:

هر كس مو بگذارد و شانه نزند خداوند با شانه آتشين آن را شانه كند،و موى پيامبر تا نرمۀ گوش ميرسيد و بحد شانه زدن نبود.

[رقم الحدیث الکلی: 1636 - رقم الحدیث الباب: 2]

1636- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ

ص: 108


1- الباب 61 فیه حدیثان.
2- الکافی 6- 484- 5.
3- الکافی 6- 485- 8.
4- الباب 62 فیه 5 أحادیث.
5- الفقیه 1- 129- 328.
6- الکافی 6- 485- 1.

عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ الْبَقْبَاقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ لَهُ وَفْرَةٌ (1) أَ یَفْرُقُهَا أَوْ یَدَعُهَا قَالَ یَفْرُقُهَا.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 504

- ابو عبّاس بقباق گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا كسى كه موى سرش تا نرمۀ گوش مى رسد، مى تواند فرق باز كند و يا آن را رها كند؟

فرمود: فرق باز كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1637 - رقم الحدیث الباب: 3]

1637- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَمْرِو بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ إِنَّهُمْ یَرْوُونَ أَنَّ الْفَرْقَ مِنَ السُّنَّةِ وَ قُلْتُ یَزْعُمُونَ أَنَّ النَّبِیَّ ص فَرَقَ قَالَ مَا فَرَقَ النَّبِیُّ ص وَ لَا کَانَتِ الْأَنْبِیَاءُ تُمْسِکُ الشَّعْرَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 56

و از عمرو بن ثابت كه بامام صادق(عليه السّلام)گفتم آنها روايت آرند كه جدا كردن مو سنت است فرمود:آن سنت نيست،گفتم پندارند پيغمبر جدا ميكرده فرمود،نه و پيغمبران موى بر نمى گرفتند.

[رقم الحدیث الکلی: 1638 - رقم الحدیث الباب: 4]

1638- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ هَارُونَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَفْرُقُ شَعْرَهُ قَالَ لَا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ إِذَا طَالَ شَعْرُهُ کَانَ إِلَی شَحْمَةِ أُذُنِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 505

3 - ايّوب بن هارون گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: آيا رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرق سرش را باز مى كرد؟

فرمود: نه، موقعى كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله موى سرش تا نرمۀ گوش مى رسيد، موهاى خود را كوتاه مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1639 - رقم الحدیث الباب: 5]

1639- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْفَرْقُ مِنَ السُّنَّةِ قَالَ لَا قُلْتُ فَهَلْ فَرَقَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ نَعَمْ قُلْتُ کَیْفَ فَرَقَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ لَیْسَ مِنَ السُّنَّةِ قَالَ مَنْ أَصَابَهُ مَا أَصَابَ رَسُولَ اللَّهِ ص- یَفْرُقُ کَمَا فَرَقَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ إِلَّا فَلَا قُلْتُ لَهُ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَمَّا (5) صُدَّ عَنِ الْبَیْتِ

ص: 109


1- الوفرة- الشعر المجتمع علی الرأس، أو ما مال علی الأذنین منه، أو ما جاوز شحمة الأذن، منه قده الصحاح 2- 847.
2- الکافی 6- 486- 4.
3- الکافی 6- 485- 3.
4- الکافی 6- 486- 5.
5- فی المصدر حین.

وَ قَدْ کَانَ سَاقَ الْهَدْیَ وَ أَحْرَمَ أَرَاهُ اللَّهُ الرُّؤْیَا الَّتِی أَخْبَرَکَ (1) اللَّهُ بِهَا فِی کِتَابِهِ إِذْ یَقُولُ لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِینَ مُحَلِّقِینَ رُؤُسَکُمْ وَ مُقَصِّرِینَ لا تَخافُونَ (2)- فَعَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَّ اللَّهَ سَیَفِی لَهُ بِمَا أَرَاهُ فَمِنْ ثَمَّ وَفَّرَ ذَلِکَ الشَّعْرَ الَّذِی کَانَ عَلَی رَأْسِهِ حِینَ أَحْرَمَ انْتِظَاراً لِحَلْقِهِ فِی الْحَرَمِ حَیْثُ وَعَدَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا حَلَقَهُ لَمْ یَعُدْ فِی تَوْفِیرِ الشَّعْرِ وَ لَا کَانَ ذَلِکَ مِنْ قَبْلِهِ ص.

أَقُولُ: وَجْهُ الْجَمْعِ هُنَا حَمْلُ مَا تَضَمَّنَ نَفْیَ الْفَرْقِ عَلَی حَالَةِ عَدَمِ طُولِ الشَّعْرِ بِحَیْثُ یُحْتَاجُ إِلَیْهِ وَ مَا تَضَمَّنَ اسْتِحْبَابَ الْفَرْقِ عَلَی طُولِهِ إِلَی ذَلِکَ الْحَدِّ کَمَا یُفْهَمُ مِنَ الْأَحَادِیثِ السَّابِقَةِ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السِّوَاکِ وَ مَا تَضَمَّنَ أَنَّهُ ص مَا کَانَ یَفْرُقُ مَعْنَاهُ أَنَّهُ مَا کَانَ یَفْعَلُ ذَلِکَ دَائِماً وَ لَا غَالِباً وَ إِنَّمَا فَعَلَهُ مَرَّةً وَاحِدَةً فَلَا یَکُونُ سُنَّةً مُسْتَمِرَّةً لَهُ (3).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 506

- ابو بصير گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: فرق باز كردن از سنّت است ؟

فرمود: نه.

عرض كردم: آيا پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرق باز نمود؟

فرمود: آرى.

عرض كردم: چگونه پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرق باز كرد اما فرق باز كردن از سنت نيست ؟

فرمود: هركس به سان پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله رفتار كند و فرق باز نمايد به راستى كه سنت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله را انجام داده است.

عرض كردم: آن چه بود؟

فرمود: هنگامى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله از زيارت خانه خدا منصرف شد در حالى كه قربانى را برده بود و احرام بسته بود، خداوند به پيامبرش نشان داد آن خوابى را كه در كتاب خود به ايشان خبر داده بود؛ كه مى فرمايد:

«به حقيقت خداوند آن چه را كه در عالم خواب به پيامبرش نشان داد، راست گفت؛ به طور حتم همۀ شما به خواست خدا در نهايت امنيّت كه سرهاى خود را تراشيده يا كوتاه كرده ايد بى آن كه هراسى داشته باشيد به مسجد الحرام وارد خواهيد شد».

63 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَخْفِیفِ اللِّحْیَةِ وَ تَدْوِیرِهَا وَ الْأَخْذِ مِنَ الْعَارِضَیْنِ وَ تَبْطِینِ اللِّحْیَةِ

اشارة

(4) 63 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَخْفِیفِ اللِّحْیَةِ وَ تَدْوِیرِهَا وَ الْأَخْذِ مِنَ الْعَارِضَیْنِ وَ تَبْطِینِ اللِّحْیَةِ (5)

*********

ترجمه :

باب استحباب کوتاه کردن ریش و دایره نمودن آن و گرفتن از دو طرف صورت و زیر چانه را نگه دار

[رقم الحدیث الکلی: 1640 - رقم الحدیث الباب: 1]

1640- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ

ص: 110


1- فی المصدر- أخبره.
2- الفتح 48- 27.
3- تقدم فی الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک، و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 32 من أبواب أحکام الملابس.
4- الباب 63 فیه 5 أحادیث.
5- العارض- صفحة الخد و صفحة العنق و جانب الوجه القاموس المحیط 2- 346 و تبطین اللحیة- أن یؤخذ زائد ما تحت الحنک القاموس المحیط 4- 204.
6- الکافی 6- 487- 5.

الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع وَ الْحَجَّامُ یَأْخُذُ مِنْ لِحْیَتِهِ فَقَالَ دَوِّرْهَا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 508

- محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام را ديدم كه دلاّك محاسن آن حضرت را اصلاح مى كرد.

حضرت عليه السّلام فرمود: آن را گرد كن.

[رقم الحدیث الکلی: 1641 - رقم الحدیث الباب: 2]

1641- 2- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَسَنِ الزَّیَّاتِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع قَدْ خَفَّفَ لِحْیَتَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 508

حسن زيّات گويد: امام باقر عليه السّلام را ديدم كه محاسن خود را اندكى كوتاه كرده بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1642 - رقم الحدیث الباب: 3]

1642- 3- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَرَّ بِالنَّبِیِّ ص رَجُلٌ طَوِیلُ اللِّحْیَةِ فَقَالَ مَا کَانَ عَلَی هَذَا لَوْ هَیَّأَ مِنْ لِحْیَتِهِ فَبَلَغَ ذَلِکَ الرَّجُلَ فَهَیَّأَ بِلِحْیَتِهِ (4) بَیْنَ اللِّحْیَتَیْنِ ثُمَّ دَخَلَ عَلَی النَّبِیِّ ص فَلَمَّا رَآهُ قَالَ هَکَذَا فَافْعَلُوا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 128

پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله):چشمش افتاد بمردى كه ريش بلند و درهمى داشت،و فرمود: چه ضرر داشت اگر اين مرد ريش خود را اصلاح مى كرد،آن مرد شنيد و ريش خود را بطور معتدل اصلاح كرد و به نزد حضرت آمد،پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)چون او را ديد،فرمود اين طور اصلاح كنيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1643 - رقم الحدیث الباب: 4]

1643- 4- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْمُثَنَّی عَنْ سَدِیرٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَأْخُذُ عَارِضَیْهِ (7) وَ یُبَطِّنُ لِحْیَتَهُ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 142

سدير مى گويد:امام باقر عليه السّلام را ديدم كه موى گونه هايش را كوتاه مى كرد ولى موى جلوى چانه را نگاه مى داشت.

[رقم الحدیث الکلی: 1644 - رقم الحدیث الباب: 5]

1644- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ:

ص: 111


1- الفقیه 1- 130- 333.
2- الکافی 6- 487- 4.
3- الکافی 6- 488- 12.
4- فی المصدر- لحیته.
5- الفقیه 1- 130- 330.
6- الکافی 6- 486- 1.
7- العارضان- العذاران، منه قده.
8- مستطرفات السرائر- 56- 14.

وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَأْخُذَ مِنْ لِحْیَتِهِ قَالَ أَمَّا مِنْ عَارِضَیْهِ فَلَا بَأْسَ وَ أَمَّا مِنْ مُقَدَّمِهَا فَلَا.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ (1) وَ

رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِهِ فَلَا یَأْخُذْ (2).

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی عَدَمِ الزِّیَادَةِ عَلَی قَبْضَةٍ لِمَا یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ حَلْقِ الشَّعْرِ (4).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 129

على بن جعفر گويد:از برادرم در بارۀ چگونگى ريش پرسيدم،فرمود:دو طرف صورت را مى تواند بچيند ولى جلوى چانه را نمى تواند بزند.

64 بَابُ کَرَاهَةِ کَثْرَةِ وَضْعِ الْیَدِ فِی اللِّحْیَةِ

اشارة

(5) 64 بَابُ کَرَاهَةِ کَثْرَةِ وَضْعِ الْیَدِ فِی اللِّحْیَةِ

*********

ترجمه :

باب کراهت زیاد دست به ریش کشیدن

[رقم الحدیث الکلی: 1645 - رقم الحدیث الباب: 1]

1645- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ عِلَلِ الشَّرَائِعِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ یَحْیَی بْنِ عُمَرَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تُکْثِرْ وَضْعَ یَدِکَ فِی لِحْیَتِکَ فَإِنَّ ذَلِکَ یَشِینُ الْوَجْهَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 70

-علل:تا امام ششم(عليه السّلام)كه فرمود:بسيار دست بريش منه كه رخسار را زشت كند.

65 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَصِّ مَا زَادَ عَنْ قَبْضَةٍ مِنَ اللِّحْیَةِ

اشارة

(7) 65 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَصِّ مَا زَادَ عَنْ قَبْضَةٍ مِنَ اللِّحْیَةِ

*********

ترجمه :

باب استحباب چیدن زیادی ریش از یک قبضه

[رقم الحدیث الکلی: 1646 - رقم الحدیث الباب: 1]

1646- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی

ص: 112


1- قرب الإسناد- 122.
2- مسائل علی بن جعفر- 139- 153.
3- یأتی فی الباب 65 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 60 من هذه الأبواب.
5- الباب 64 فیه حدیث واحد.
6- علل الشرائع 559- 1.
7- الباب 65 فیه 4 أحادیث.
8- الکافی 6- 487- 10.

عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا زَادَ عَلَی الْقَبْضَةِ فَفِی النَّارِ یَعْنِی اللِّحْیَةَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 507

امام صادق عليه السّلام فرمود:

مقدار فزونى بيش از قبضۀ محاسن، در آتش دوزخ است.

[رقم الحدیث الکلی: 1647 - رقم الحدیث الباب: 2]

1647- 2- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا زَادَ مِنَ اللِّحْیَةِ عَنِ الْقَبْضَةِ فَهُوَ فِی النَّارِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 507

معلّى بن خنيس گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مقدار فزونى بيش از قبضۀ محاسن، در آتش دوزخ است.

[رقم الحدیث الکلی: 1648 - رقم الحدیث الباب: 3]

1648- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ سَعْدٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَدْرِ اللِّحْیَةِ قَالَ تَقْبِضُ بِیَدِکَ عَلَی اللِّحْیَةِ وَ تَجُزُّ مَا فَضَلَ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ (3) وَ الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ الْأَخْذِ مِنْ مُقَدَّمِ اللِّحْیَةِ وَ هُوَ مَحْمُولٌ عَلَی الْقَبْضَةِ وَ مَا دُونَهَا (4).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 73

و امام صادق(عليه السّلام)فرمود:با دستت قبضه اى از ريش بگير و زيادى را ببر.

[رقم الحدیث الکلی: 1649 - رقم الحدیث الباب: 4]

1649- 4- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشَّارٍ عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی مَوْلَی آلِ سَامٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُعْتَبَرُ عَقْلُ الرَّجُلِ فِی ثَلَاثٍ فِی طُولِ لِحْیَتِهِ وَ فِی نَقْشِ خَاتَمِهِ وَ فِی کُنْیَتِهِ.

أَقُولُ: الظَّاهِرُ أَنَّ الْمُرَادَ یُسْتَدَلُّ عَلَی الْعَقْلِ بِکَوْنِ اللِّحْیَةِ مُعْتَدِلَةً فِی الطُّولِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 73

و از امام صادق(عليه السّلام)فرمود:خرد مرد در سه چيز سنجيده شود:درازى ريش و نقش خاتم او و كنيه او.

ص: 113


1- الکافی 6- 486- 2، و رواه الصدوق فی الفقیه 1- 130- 332.
2- الکافی 6- 487- 3.
3- الفقیه 1- 130- 334.
4- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 63 من هذه الأبواب.
5- الخصال- 103- 60.

66 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْأَخْذِ مِنَ الشَّارِبِ وَ حَدِّ ذَلِکَ وَ کَرَاهَةِ إِطَالَتِهِ وَ کَذَا شَعْرُ الْعَانَةِ وَ الْإِبْطِ

اشارة

(1) 66 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْأَخْذِ مِنَ الشَّارِبِ وَ حَدِّ ذَلِکَ وَ کَرَاهَةِ إِطَالَتِهِ وَ کَذَا شَعْرُ الْعَانَةِ وَ الْإِبْطِ

*********

ترجمه :

باب استحباب کوتاه کردن سبیل و حد آن و کراهت طولانی ننمودن آن و همچنین موی شرمگاه و زیر بغل

[رقم الحدیث الکلی: 1650 - رقم الحدیث الباب: 1]

1650- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَصِّ الشَّارِبِ أَ مِنَ السُّنَّةِ قَالَ نَعَمْ.

وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 509

7 - على بن جعفر عليه السّلام برادر امام كاظم عليه السّلام گويد: از آن حضرت پرسيدم: آيا چيدن سبيل از سنت است ؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 1651 - رقم الحدیث الباب: 2]

1651- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنَ السُّنَّةِ أَنْ تَأْخُذَ مِنَ الشَّارِبِ حَتَّی یَبْلُغَ الْإِطَارَ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 508

- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

از سنت است كه سبيل تا سرخى لب و محل رويش پايين سبيل كوتاه شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1652 - رقم الحدیث الباب: 3]

1652- 3- (6) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُکُمْ شَارِبَهُ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهُ مَخْبَأً (7) یَسْتَتِرُ بِهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا مِثْلَهُ (8).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 73

و پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود:كسى سبيل خود را دراز نكند كه لانه شيطان شود

[رقم الحدیث الکلی: 1653 - رقم الحدیث الباب: 4]

1653- 4- (9) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرْنَا الْأَخْذَ مِنَ الشَّارِبِ

ص: 114


1- الباب 66 فیه 8 أحادیث.
2- الکافی 6- 487- 7.
3- مسائل علی بن جعفر- 139- 154.
4- الکافی 6- 487- 6.
5- الاطار- هو ککتاب- حرف الشفة الأعلی الذی یحول بین منابت الشعر و الشفة ... مجمع البحرین 3- 208.
6- الکافی 6- 487- 11.
7- فی نسخة- مجنا، منه قده.
8- الفقیه 1- 127- 307، و فیه- مجنا بدل مخبئا.
9- الکافی 6- 487- 8.

فَقَالَ نُشْرَةٌ (1) وَ هُوَ مِنَ السُّنَّةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 509

- راوى گويد: نزد امام صادق عليه السّلام از كوتاه كردن سبيل سخن به ميان آورديم.

فرمود: كوتاه كردن سبيل رحمت است و آن از سنّت است.

[رقم الحدیث الکلی: 1654 - رقم الحدیث الباب: 5]

1654- 5- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُثْمَانَ أَنَّهُ رَأَی أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَحْفَی شَارِبَهُ حَتَّی أَلْصَقَهُ بِالْعَسِیبِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 509

عبد اللّه بن عثمان امام صادق عليه السّلام را مشاهده نمود كه سبيل خود را كوتاه نموده بود به گونه اى كه آن به بن رسيده بود.

[رقم الحدیث الکلی: 1655 - رقم الحدیث الباب: 6]

1655- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُکُمْ شَارِبَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطَیْهِ وَ لَا عَانَتِهِ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهَا مَخْبَأً (4) یَسْتَتِرُ بِهَا.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمودند: هيچ يك از شما موى شارب و زهار و زير بغلش را بلند نكند زيرا شيطان اين مواضع را مخفيگاه قرار داده و به وسيله موى آنها خود را مستور مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1656 - رقم الحدیث الباب: 7]

1656- 7- (5) الْحَسَنُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: کَانَ شَرِیعَةُ إِبْرَاهِیمَ ع التَّوْحِیدَ وَ الْإِخْلَاصَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ زَادَهُ فِی الْحَنِیفِیَّةِ (6) الْخِتَانَ وَ قَصَّ الشَّارِبِ وَ نَتْفَ الْإِبْطِ وَ تَقْلِیمَ الْأَظْفَارِ وَ حَلْقَ الْعَانَةِ وَ أَمَرَهُ بِبِنَاءِ الْبَیْتِ وَ الْحَجِّ وَ الْمَنَاسِکِ فَهَذِهِ کُلُّهَا شَرِیعَتُهُ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 126

امام صادق عليه السّلام:ميان حضرت نوح و ابراهيم عليهما السّلام هزار سال فاصله بود و پيام دين ابراهيم عليه السّلام يكتاپرستى و اخلاص و نفى شريك از خداوند بود كه اين همان فطرتى است كه خداوند مردم را بر آن سرشته و حنيفيت نيز همان است و خداوند بر اين دين از ابراهيم عليه السّلام پيمان گرفت كه جز خدا را نپرستد و چيزى را شريك او قرار ندهد و او را به نماز و امر(به معروف)و نهى (از منكر)امر نمود.ولى احكام ارث را بر او واجب نكرد،و در قسمت حنيفيت،ختنه و كوتاه كردن شارب و كندن موى زير بغل و كوتاه كردن ناخن ها و تراشيدن موى بالاى عورت را به آن اضافه كرد و به او دستور داد كه خانه كعبه را بنا كند و حج و مناسك را به جا بياورد و تمام اينها شريعت ابراهيم عليه السّلام مى باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1657 - رقم الحدیث الباب: 8]

1657- 8- (7) وَ عَنْهُ ع قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِإِبْرَاهِیمَ تَطَهَّرْ فَأَخَذَ شَارِبَهُ ثُمَّ قَالَ تَطَهَّرْ فَنَتَفَ مِنْ إِبْطَیْهِ ثُمَّ قَالَ تَطَهَّرْ فَقَلَّمَ أَظْفَارَهُ ثُمَّ قَالَ تَطَهَّرْ فَحَلَقَ عَانَتَهُ ثُمَّ قَالَ تَطَهَّرْ فَاخْتَتَنَ.

ص: 115


1- النشرة- عوذة یعالج بها المجنون و المریض. مجمع البحرین 3- 494.
2- الکافی 6- 487- 9.
3- علل الشرائع- 519، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 87 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر- مخابئا.
5- مکارم الأخلاق- 60.
6- الحنیف- کامیر، الصحیح المیل إلی الإسلام، و کل من حج أو کان علی دین إبراهیم علیه السلام" القاموس المحیط 3- 130".
7- مکارم الأخلاق- 60.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی حَلْقِ الرَّأْسِ (1) وَ فِی السِّوَاکِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 127

امام صادق عليه السّلام:خداوند به ابراهيم عليه السّلام فرمود:پاكيزه باش!ابراهيم،شارب خود را كوتاه كرد.سپس فرمود:پاكيزه باش!حضرت،موهاى زير بغل خود را كند،دوباره فرمود:پاكيزه باش!حضرت،ناخن هايش را كوتاه كرد.بار ديگر فرمود:پاكيزه باش!حضرت،موهاى بالاى عورت خود را تراشيد.بار ديگر فرمود:پاكيزه باش!حضرت،ختنه نمود.

67 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ حَلْقِ اللِّحْیَةِ وَ اسْتِحْبَابِ تَوْفِیرِهَا قَدْرَ قَبْضَةٍ أَوْ نَحْوِهَا

اشارة

(4) 67 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ حَلْقِ اللِّحْیَةِ وَ اسْتِحْبَابِ تَوْفِیرِهَا قَدْرَ قَبْضَةٍ أَوْ نَحْوِهَا

*********

ترجمه :

باب جایز نبود تراشیدن ریش و جایز بودن گذاشتن آن قدر یک قبضه و مثل آن

[رقم الحدیث الکلی: 1658 - رقم الحدیث الباب: 1]

1658- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُفُّوا الشَّوَارِبَ وَ أَعْفُوا اللِّحَی وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْیَهُودِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 176

- رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: پشت لب يا سبيل خود را از بن بچينيد و ريش را بگذاريد بلند شود ولى شبيه يهودان مباشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1659 - رقم الحدیث الباب: 2]

1659- 2- (6) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْمَجُوسَ جَزُّوا لِحَاهُمْ وَ وَفَّرُوا شَوَارِبَهُمْ وَ إِنَّا نَحْنُ نَجُزُّ الشَّوَارِبَ وَ نُعْفِی اللِّحَی وَ هِیَ الْفِطْرَةُ (7).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 177

- رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود:

همانا مجوس ريشهاى خود را مقراض كرده و سبيلها را بزرگ و كلفت ميساختند و ما بر خلاف ايشان پشت لبها را كوتاه ساخته و ريشهايمان را بلند ميگذاريم و اين فطرت اسلام است (يا از سنتهاى حضرت ابراهيم «عليه السّلام» است).

[رقم الحدیث الکلی: 1660 - رقم الحدیث الباب: 3]

1660- 3- (8) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْمُکَتِّبِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ النَّخَعِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ غُرَابٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُفُّوا الشَّوَارِبَ وَ أَعْفُوا اللِّحَی وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْمَجُوسِ.

*********

ترجمه:

رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود:

پشت لب يا سبيل خود را از بن بچينيد و ريش را بگذاريد بلند شود ولى شبيه يهودان مباشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1661 - رقم الحدیث الباب: 4]

1661- 4- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ

ص: 116


1- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 25 و الحدیث 1 من الباب 60 من هذه الأبواب.
2- تقدم فی الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک.
3- یأتی فی الباب 67 و الحدیث 2 من الباب 68، و الحدیث 6، 8 من الباب 80 من هذه الأبواب.
4- الباب 67 فیه 5 أحادیث.
5- الفقیه 1- 130- 329.
6- الفقیه 1- 130- 331.
7- الفطرة- الدین، منه قده.
8- معانی الأخبار- 291- 1.
9- الکافی 1- 346- 3.

مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْقَاسِمِ الْعِجْلِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خُدَاهِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ هَاشِمٍ (1) عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو الْخَثْعَمِیِّ عَنْ حَبَابَةَ الْوَالِبِیَّةِ قَالَتْ رَأَیْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی شُرْطَةِ الْخَمِیسِ- وَ مَعَهُ دِرَّةٌ (2) لَهَا سَبَابَتَانِ یَضْرِبُ بِهَا بَیَّاعِی الْجِرِّیِّ وَ الْمَارْمَاهِی وَ الزِّمَّارِ وَ یَقُولُ لَهُمْ یَا بَیَّاعِی مُسُوخِ بَنِی إِسْرَائِیلَ- وَ جُنْدِ بَنِی مَرْوَانَ- فَقَامَ إِلَیْهِ فُرَاتُ بْنُ أَحْنَفَ- فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَا جُنْدُ بَنِی مَرْوَانَ- قَالَ فَقَالَ لَهُ أَقْوَامٌ حَلَقُوا اللِّحَی وَ فَتَلُوا الشَّوَارِبَ فَمُسِخُوا الْحَدِیثَ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الدَّقَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: وَ الزِّمِّیرِ وَ الطَّافِی (3)

*********

ترجمه:

اصول کافی / ترجمه مصطفوی ; ج 2 ص 153

حبابه والبيه (نام زنى است از والبه يمن) گويد: امير المؤمنين عليه السلام را در محل پيش قراولان لشكر ديدم كه با تازيانه دوسرى كه همراه داشت فروشندگان ماهى جرى (بى فلس) و مار ماهى و ماهى زمار را (كه فروش آنها حرامست) ميزد و ميفرمود: اى فروشندگان مسخ شده هاى بنى اسرائيل و لشكر بنى مروان! فرات بن احنف نزد حضرت ايستاد و گفت: يا امير المؤمنين لشكر بنى مروان كيانند فرمود: مردمى كه ريشها را ميتراشيدند و سبيلها را تاب ميدادند سپس مسخ شدند.

..ادامه حدیث ..حبابه گويد:من خوش سخن ترى از آن حضرت نديدم و به دنبال او رفتم و رفتم تا در پيشخان مسجد نشست،من به آن حضرت گفتم:يا امير المؤمنين دليل امامت چيست ؟يرحمك الله، گويد:به من فرمود:آن سنگريزه را بياور براى من(و با دست خود به يك سنگريزه اشاره كرد)من آن را براى او آوردم و با خاتم خود مهر بر آن نهاد كه نقش بست و به من فرمود:اى حبابه،هر كه مُدّعى امامت شد و توانست مثل من اين سنگ را مهر كند،بدان كه او امام مفترض الطاعه است،امام هر چيز را بخواهد مى داند،گويد: من پى كار خود رفتم تا امير المؤمنين(عليه السّلام)فوت كرد،آمدم خدمت امام حسن(عليه السّلام)كه به جاى امير المؤمنين(عليه السّلام)نشسته بود و مردم از او سؤال مى كردند،چون مرا ديد،فرمود:اى حبابه والبيه،عرض كردم:نعم يا مولاى،فرمود:آنچه همراه دارى بياور،من آن سنگ را به آن حضرت دادم و مانند امير المؤمنين با خاتم خود نقش بر آن نهاد.گويد:سپس نزد حسين(عليه السّلام)آمدم و او در مسجد رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)بود،مرا نزد خود خواند و خوش آمد گفت و سپس به من فرمود:دليل آنچه تو مى خواهى موجود است،نشانۀ امامت را مى خواهى ؟گفتم:آرى اى آقاى من،فرمود:آنچه با خود دارى بياور، من آن سنگ را به او دادم و برايم مهرى بر آن نهاد،گويد:پس از آن خدمت على بن الحسين(عليهما السّلام)آمدم و تا آن جا پير شده بودم كه رعشه گرفته بودم و 113 سال براى خود مى شمردم،ديدم آن حضرت در ركوع و سجود است و مشغول عباد است و به من توجهى ندارد و من از دريافت نشانۀ امامت نااميد شدم و آن حضرت با انگشت سَبّابَۀ خود به من اشارتى كرد و جوانيم برگشت. گويد:گفتم اى آقاى من از دنيا چه اندازه گذشته و چه ماندهاست ؟فرمود:نسبت به آنچه گذشته،آرى و آنچه مانده است،نه. گويد:سپس به من فرمود:آنچه با خود دارى بياور،من آن سنگ را به آن حضرت دادم و برايم بر آن مهرى نهاد و سپس نزد امام باقر(عليه السّلام)آمدم و برايم مهرى بر آن نهاد و سپس نزد امام صادق(عليه السّلام)آمدم و بر آن برايم مهرى نهاد و پس از آن نزد امام كاظم(عليه السّلام)آمدم و آن را برايم مهر كرد و سپس نزد امام رضا(عليه السّلام) آمدم و آن را برايم مهر كرد و حبابه والبيه پس از آن نه ماه زنده بود-چنان چه محمد بن هشام(هشام خ ل)گفته است.

[رقم الحدیث الکلی: 1662 - رقم الحدیث الباب: 5]

1662- 5- (4) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ نَقْلًا مِنْ تَفْسِیرِ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَ (5) قَالَ إِنَّهُ مَا ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِهِ فِی نَوْمِهِ مِنْ ذَبْحِ وَلَدِهِ إِسْمَاعِیلَ- فَأَتَمَّهَا إِبْرَاهِیمُ وَ عَزَمَ عَلَیْهَا وَ سَلَّمَ لِأَمْرِ اللَّهِ فَلَمَّا عَزَمَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ ثَوَاباً لَهُ إِلَی أَنْ قَالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً (6)- ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْهِ الْحَنِیفِیَّةَ وَ هِیَ عَشَرَةُ أَشْیَاءَ خَمْسَةٌ مِنْهَا فِی الرَّأْسِ وَ خَمْسَةٌ مِنْهَا فِی الْبَدَنِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الرَّأْسِ فَأَخْذُ الشَّارِبِ وَ إِعْفَاءُ اللِّحَی وَ طَمُّ الشَّعْرِ وَ السِّوَاکُ وَ الْخِلَالُ وَ أَمَّا الَّتِی فِی الْبَدَنِ فَحَلْقُ الشَّعْرِ مِنَ الْبَدَنِ وَ الْخِتَانُ وَ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ الْغُسْلُ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ الطَّهُورُ بِالْمَاءِ فَهَذِهِ الْحَنِیفِیَّةُ الظَّاهِرَةُ الَّتِی جَاءَ بِهَا إِبْرَاهِیمُ ع- فَلَمْ تُنْسَخْ وَ لَا تُنْسَخُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ هُوَ قَوْلُهُ

ص: 117


1- فی نسخة" هشام"، منه قده.
2- الدرة بالکسر- التی یضرب بها منه قده الصحاح 2- 656.
3- إکمال الدین- 536- 1.
4- مجمع البیان 1- 200.
5- البقرة 2- 124.
6- البقرة 2- 124.

وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً (1).

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3) وَ عَلَی تَحْرِیمِ مُشَاکَلَةِ أَعْدَاءِ الدِّینِ وَ سُلُوکِ طَرِیقَتِهِمْ (4) وَ تَشَبُّهِ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ الدِّیَةِ فِی حَلْقِ اللِّحْیَةِ (6) وَ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ نَتْفِ الشَّیْبِ وَ تَهْدِیدِ فَاعِلِهِ بِالْعَذَابِ وَ غَیْرِهِ (7).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 46

3-تفسير قمى:خدا بابراهيم حنيفيه را فرو فرستاد كه پاكيزگى است و آن ده چيز است:پنج در سر و پنج در تن و آنچه در سر است گرفتن سبيل و آراستن ريش و فرو خواباندن مو و مسواك كردن و خلال است،و آنچه در تن ستردن مو از تن و ختنه و چيدن ناخنها و غسل جنابت و شستشو با آب است كه اين پنج در تن همان شيوه پاكيزگى كه ابراهيم آورد و نسخ نشده و نشود تا روز قيامت و آنست تفسير گفته خدا:(و پيروى كن از كيش ابراهيم كه حنيف است).

68 بَابُ اسْتِحْبَابِ أَخْذِ الشَّعْرِ مِنَ الْأَنْفِ

اشارة

(8) 68 بَابُ اسْتِحْبَابِ أَخْذِ الشَّعْرِ مِنَ الْأَنْفِ

*********

ترجمه :

باب استحباب کوتاه کردن موی بینی

[رقم الحدیث الکلی: 1663 - رقم الحدیث الباب: 1]

1663- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ الْأَشْعَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَخْذُ الشَّعْرِ مِنَ الْأَنْفِ یُحَسِّنُ الْوَجْهَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع مِثْلَهُ (10).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 167

- امام صادق عليه السّلام فرمود: گرفتن موى داخل بينى رخسار را نيكو ميسازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1664 - رقم الحدیث الباب: 2]

1664- 2- (11) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: لِیَأْخُذْ أَحَدُکُمْ مِنْ شَارِبِهِ وَ الشَّعْرِ الَّذِی فِی أَنْفِهِ وَ لْیَتَعَاهَدْ نَفْسَهُ فَإِنَّ ذَلِکَ

ص: 118


1- النساء 4- 125.
2- تقدم فی الحدیث 8 و 9 من الباب 41 و الحدیث 5 من الباب 63 من هذه الأبواب.
3- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 1 من الباب 69 و الحدیث 4 من الباب 71، و أحادیث الباب 73 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الحدیث 8 من الباب 19 من أبواب لباس المصلی.
5- یأتی فی الحدیث 1 و 2 من الباب 13 من أبواب أحکام الملابس.
6- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 37 من أبواب دیات الأعضاء.
7- یأتی فی الحدیث 5 من الباب 79 من هذه الأبواب.
8- الباب 68 فیه حدیثان.
9- الکافی 6- 488- 1.
10- الفقیه 1- 124- 289.
11- قرب الإسناد- 32.

یَزِیدُ فِی جَمَالِهِ وَ قَالَ کَفَی بِالْمَاءِ طِیباً.

*********

ترجمه:

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سبيل و موهاى بينى خود را كوتاه كنيد و به خودتان برسيد؛ زيرا اين كارها بر زيبايى شما مى افزايد.و آن حضرت فرمود فرمود: آب به عنوان عطر نيز كافي است.

69 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْرِیحِ شَعْرِ الرَّأْسِ إِذَا طَالَ

اشارة

(1) 69 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْرِیحِ شَعْرِ الرَّأْسِ إِذَا طَالَ

********

ترجمه :

باب استحباب شانه زدن موی سروقتی بلند باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1665 - رقم الحدیث الباب: 1]

1665- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ الْمَشْطُ لِلرَّأْسِ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ قَالَ قُلْتُ: وَ مَا الْوَبَاءُ قَالَ الْحُمَّی وَ الْمَشْطُ لِلِّحْیَةِ یَشُدُّ الْأَضْرَاسَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 511

سفيان بن سمط گويد: امام صادق عليه السّلام به من فرمود:

لباس پاكيزه، دشمن را خوار و ذليل مى كند، روغن ماليدن فقر و تنگدستى را مى برد و شانه كردن سر، بيمارى وبا را مى برد.

گفتم: وباء چيست ؟

فرمود: تب و شانه كردن محاسن، دندان ها را محكم مى سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1666 - رقم الحدیث الباب: 2]

1666- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ نَصْرِ (4) بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ سَعِیدٍ رَفَعَ الْحَدِیثَ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: کَثْرَةُ تَسْرِیحِ الرَّأْسِ (یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ وَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ وَ یَزِیدُ) (5) فِی الْجِمَاعِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (6).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 513

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

شانه كردن فراوان موى سر، بيمارى وباء را مى برد، رزق و روزى مى آورد و به نيروى جنسى مى افزايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1667 - رقم الحدیث الباب: 3]

1667- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَشْطُ الرَّأْسِ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (8).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 174

- امام صادق عليه السّلام فرمود: شانه زدن موى سر مرض وبا را از بين ميبرد

ص: 119


1- الباب 69 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 6- 488- 1، و أورد نحوه فی الحدیث 1، و قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 73، و قطعة فی الحدیث 3 من هذا الباب و الحدیث 1، 3 من الباب الآتی.
3- الکافی 6- 489- 6.
4- فی المصدر- نضر.
5- فی المصدر- الأفعال الثلاثة علی صیغة التانیث.
6- ثواب الأعمال- 39- 1.
7- الفقیه 1- 128- 319 قطعة من الحدیث 320، و أورد تمامه فی الحدیث 1 من الباب 73 من هذه الأبواب.
8- یأتی فی أحادیث الباب 70 و 71 و 72 و الحدیث 1 و 3 من الباب 73 و الباب 75 من هذه الأبواب.

70 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّمَشُّطِ

اشارة

(1) 70 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّمَشُّطِ

********

ترجمه :

باب استحباب شانه زدن

[رقم الحدیث الکلی: 1668 - رقم الحدیث الباب: 1]

1668- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَمَّارٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ الْمَشْطُ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 512

2 - پدر عمّار نوفلى گويد: از امام كاظم عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

شانه كردن، وباء را از بين مى برد.

امام صادق عليه السّلام شانه اى در سجّاده خود داشت كه هنگامى كه از نماز فارغ مى شد با آن شانه مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1669 - رقم الحدیث الباب: 2]

1669- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کَثْرَةُ الْمَشْطِ یُقَلِّلُ الْبَلْغَمَ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 514

9 - امام كاظم عليه السّلام فرمود: امام صادق عليه السّلام فرمود:

بسيار شانه كردن، بلغم را كاهش مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1670 - رقم الحدیث الباب: 3]

1670- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع الْمَشْطُ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ وَ هُوَ الْحُمَّی.

قَالَ وَ

فِی رِوَایَةِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِ یَذْهَبُ بِالْوَنَی.

وَ هُوَ الضَّعْفُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 134

حضرت صادق(عليه السّلام)فرمود:شانه زدن وبا را از بين مى برد يعنى تب را

ص: 120


1- الباب 70 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 6- 488- 2، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 71 من هذه الأبواب.
3- الکافی 6- 489- 9.
4- فی المصدر- کثرة التمشط تقلل البلغم.
5- الفقیه 1- 129- 323.
6- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 69 من هذه الأبواب.
7- یأتی فی الباب 71 و 72 و 73 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 3 من الباب 74 و الباب 76 من هذه الأبواب.

71 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّمَشُّطِ عِنْدَ الصَّلَاةِ فَرْضاً وَ نَفْلًا

اشارة

(1) 71 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّمَشُّطِ عِنْدَ الصَّلَاةِ فَرْضاً وَ نَفْلًا

********

ترجمه :

باب استحباب شانه زدن قبل از نمازهای واجب و مستحب

[رقم الحدیث الکلی: 1671 - رقم الحدیث الباب: 1]

1671- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ (3)- قَالَ مِنْ ذَلِکَ التَّمَشُّطُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 132

از حضرت رضا(عليه السّلام)پرسيدند كه مراد از زينت در آيۀ شريفه(« خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ »)چيست ؟فرمود:يكى از زينت ها شانه زدن بهنگام هر نماز.

[رقم الحدیث الکلی: 1672 - رقم الحدیث الباب: 2]

1672- 2- (4) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَمَّارٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ الْمَشْطُ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ وَ کَانَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مُشْطٌ فِی الْمَسْجِدِ یَتَمَشَّطُ بِهِ إِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 512

- پدر عمّار نوفلى گويد: از امام كاظم عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

شانه كردن، وباء را از بين مى برد. امام صادق عليه السّلام شانه اى در سجّاده خود داشت كه هنگامى كه از نماز فارغ مى شد با آن شانه مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1673 - رقم الحدیث الباب: 3]

1673- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ- قَالَ مِنْ ذَلِکَ التَّمَشُّطُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 132

از حضرت رضا(عليه السّلام)پرسيدند كه مراد از زينت در آيۀ شريفه(« خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ »)چيست ؟فرمود:يكى از زينت ها شانه زدن بهنگام هر نماز.

[رقم الحدیث الکلی: 1674 - رقم الحدیث الباب: 4]

1674- 4- (6) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ (7)- قَالَ الْمَشْطُ فَإِنَّ الْمَشْطَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ وَ یُحَسِّنُ

ص: 121


1- الباب 71 فیه 7 أحادیث.
2- الکافی 6- 489- 7.
3- الأعراف 7- 31.
4- الکافی 6- 488- 2، و رواه العیّاشیّ فی تفسیره 2- 13- 26، و تقدم صدره فی الحدیث 1 من الباب 70 من هذه الأبواب.
5- الفقیه 1- 128- 318.
6- الخصال- 268- 3.
7- الأعراف 7- 31.

الشَّعْرَ وَ یُنْجِزُ الْحَاجَةَ وَ یَزِیدُ فِی مَاءِ الصُّلْبِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُسَرِّحُ تَحْتَ لِحْیَتِهِ أَرْبَعِینَ مَرَّةً وَ مِنْ فَوْقِهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ یَقُولُ إِنَّهُ یَزِیدُ فِی الذِّهْنِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 244

امام ششم در تفسير گفته خداى عز و جل خود را براى مسجد زينت كنيد فرمود مقصود شانه است،شانه زدن جلب روزى كند،موى را نيكو كند حاجت را روا كند منى را بيفزايد،بلغم را ببرد.رسول خدا را شيوه آن بود كه ريش خود را از طرف پائين چهل بار شانه ميزد و از بالا هفت بار و ميفرمود كه هوش را ميفزايد و بلغم را ميبرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1675 - رقم الحدیث الباب: 5]

1675- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ (2) قَالَ هُوَ التَّمَشُّطُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ وَ نَافِلَةٍ.

*********

ترجمه:

از حضرت امام صادق(عليه السّلام)پرسيدند كه مراد از زينت در آيۀ شريفه(« خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ »)چيست ؟فرمود:يكى از زينت ها شانه زدن بهنگام هر نمازواجب ومستحب

[رقم الحدیث الکلی: 1676 - رقم الحدیث الباب: 6]

1676- 6- (3) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ- قَالَ إِنَّ أَخْذَ الزِّینَةِ هُوَ التَّمَشُّطُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ.

*********

ترجمه:

حضرت امام صادق(عليه السّلام)فرمودند كه مراد از زينت در آيۀ شريفه(« خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ »):يكى از زينت ها شانه زدن بهنگام هر نماز

[رقم الحدیث الکلی: 1677 - رقم الحدیث الباب: 7]

1677- 7- (4) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ قَالَ الْمَشْطُ فَإِنَّ الْمَشْطَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ وَ یُحَسِّنُ الشَّعْرَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 244

امام ششم در تفسير گفته خداى عز و جل خود را براى مسجد زينت كنيد فرمود مقصود شانه است،شانه زدن جلب روزى كند،موى را نيكو كند

72 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّمَشُّطِ بِالْعَاجِ

اشارة

(5) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّمَشُّطِ بِالْعَاجِ

********

ترجمه :

باب استحباب شانه زدن با شانه ای که از عاج ساخته شده

[رقم الحدیث الکلی: 1678 - رقم الحدیث الباب: 1]

1678- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیَّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی

ص: 122


1- تفسیر العیّاشیّ 2- 13- 25.
2- الأعراف 7- 31.
3- مجمع البیان 2- 413.
4- مکارم الأخلاق- 70.
5- الباب 72 فیه 6 أحادیث.
6- الکافی 6- 488- 3.

إِبْرَاهِیمَ ع وَ فِی یَدِهِ مُشْطُ عَاجٍ (1) یَتَمَشَّطُ بِهِ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ عِنْدَنَا بِالْعِرَاقِ- مَنْ یَزْعُمُ أَنَّهُ لَا یَحِلُّ التَّمَشُّطُ بِالْعَاجِ فَقَالَ وَ لِمَ فَقَدْ کَانَ لِأَبِی مِنْهَا مُشْطٌ أَوْ مُشْطَانِ ثُمَّ قَالَ تَمَشَّطُوا بِالْعَاجِ فَإِنَّ الْعَاجَ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 512

- حسن بن عاصم گويد:

خدمت امام كاظم عليه السّلام شرف ياب شدم، آن حضرت با شانه اى از عاج فيل شانه مى كرد به حضرتش عرض كردم: قربانت گردم! در عراق كسى است كه شانه كردن با شانه عاج را حلال نمى داند.

فرمود: چرا؟ به راستى كه پدرم يك و يا دو شانه از جنس عاج داشت.

سپس فرمود: با شانۀ عاج شانه كنيد؛ زيرا عاج وباء را از بين مى برد.

[رقم الحدیث الکلی: 1679 - رقم الحدیث الباب: 2]

1679- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَتَمَشَّطُ بِمُشْطِ عَاجٍ وَ اشْتَرَیْتُهُ لَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 513

- موسى بن بكر گويد: امام كاظم عليه السّلام را ديدم كه موهايش را با شانه اى از جنس عاج - كه من خريده بودم - شانه مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1680 - رقم الحدیث الباب: 3]

1680- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الْوَلِیدِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ عِظَامِ الْفِیلِ مَدَاهِنِهَا وَ أَمْشَاطِهَا قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 515

11 - قاسم بن وليد گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: اگر از عاج فيل روغن دان و شانه تهيه كنند، چه صورت دارد؟

فرمود: مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1681 - رقم الحدیث الباب: 4]

1681- 4- (4) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْعَاجِ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ وَ إِنَّ لِی مِنْهُ لَمُشْطاً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 513

- عبد اللّه بن سليمان گويد: از امام باقر عليه السّلام درباره عاج فيل پرسيدم.

فرمود: ايرادى ندارد به راستى كه من يك شانه از جنس عاج دارم.

[رقم الحدیث الکلی: 1682 - رقم الحدیث الباب: 5]

1682- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع تَمَشَّطُوا بِالْعَاجِ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 175

- موسى بن جعفر عليهما السّلام فرمود: با شانۀ عاج شانه بزنيد كه آن وبا را دفع ميكند.

[رقم الحدیث الکلی: 1683 - رقم الحدیث الباب: 6]

1683- 6- (6) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع قَالَ: التَّسْرِیحُ بِمُشْطِ الْعَاجِ یُنْبِتُ الشَّعْرَ فِی الرَّأْسِ

ص: 123


1- العاج- ظهر السلحفاة البحریة، و العاج- عظم أنیاب الفیل، و عن اللیث لا یسمی غیر الناب عاجا. مجمع البحرین 2- 320.
2- الکافی 6- 489- 4، و أخرجه عن الکافی و التهذیب فی الحدیث 3 من الباب 37 من أبواب ما یکتسب به.
3- الکافی 6- 489- 11.
4- الکافی 6- 489- 5.
5- الفقیه 1- 129- 322.
6- مکارم الأخلاق- 72.

وَ یَطْرُدُ الدُّودَ مِنَ الدِّمَاغِ وَ یُطْفِئُ الْمِرَارَ وَ یُنَقِّی اللِّثَةَ وَ الْعُمُورَ (1).

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فِی کِتَابِ التِّجَارَةِ (2).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 152

امام حسن عسكرى عليه السّلام:شانه كردن با شانه عاج،موى را در سر مى روياند و كرم هاى مغز را از ميان مى برد و صفرا و سودا را آرام مى كند و لثه و ميان دندان ها را پاكيزه مى كند.

73 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْرِیحِ اللِّحْیَةِ وَ الْعَارِضَیْنِ وَ الذُّؤَابَتَیْنِ وَ الْحَاجِبَیْنِ وَ الرَّأْسِ

اشارة

(3) 73 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْرِیحِ اللِّحْیَةِ وَ الْعَارِضَیْنِ وَ الذُّؤَابَتَیْنِ وَ الْحَاجِبَیْنِ وَ الرَّأْسِ

********

ترجمه :

باب استحباب شانه زدن ریش و دو طرف سر و گیسوان و ابروها و سر

[رقم الحدیث الکلی: 1684 - رقم الحدیث الباب: 1]

1684- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَشْطُ الرَّأْسِ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ وَ مَشْطُ اللِّحْیَةِ یَشُدُّ الْأَضْرَاسَ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 174

319 - امام صادق عليه السّلام فرمود: شانه زدن موى سر مرض وبا را از بين ميبرد و شانه زدن بريش دندانها را محكم ميكند.

[رقم الحدیث الکلی: 1685 - رقم الحدیث الباب: 2]

1685- 2- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَشْطُ لِلِّحْیَةِ یَشُدُّ الْأَضْرَاسَ.

*********

ترجمه:

شانه كردن محاسن، دندان ها را محكم مى سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1686 - رقم الحدیث الباب: 3]

1686- 3- (6) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ فِی کِتَابِ طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ تَمِیمِ بْنِ أَحْمَدَ السِّیرَافِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ وَ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ جَمِیعاً قَالا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَسْرِیحُ الْعَارِضَیْنِ یَشُدُّ الْأَضْرَاسَ وَ تَسْرِیحُ اللِّحْیَةِ یَذْهَبُ بِالْوَبَاءِ وَ تَسْرِیحُ الذُّؤَابَتَیْنِ یَذْهَبُ بِبَلَابِلِ الصَّدْرِ وَ تَسْرِیحُ الْحَاجِبَیْنِ أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ وَ تَسْرِیحُ الرَّأْسِ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 76

طب الائمه:تا امام ششم(عليه السّلام)فرمود:شانه زدن گونه ها دندانها را سخت كند و شانه زدن ريش وبا را ببرد و شانه زدن گيسوها وسوسه هاى دل را برد، و شانه زدن سر بلغم را ببرد.

ص: 124


1- عمور الأسنان- ما بینها من اللحم، منه قده، راجع الصحاح للجوهری 2- 757.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 2، 3 من الباب 37 من أبواب ما یکتسب به.
3- الباب 73 فیه 3 أحادیث.
4- الفقیه 1- 128- 319، و تقدم صدره فی الحدیث 3 من الباب 69 من هذه الأبواب.
5- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 69 من هذه الأبواب.
6- طب الأئمة- 19.
7- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 من الباب 69 و الحدیث 4 من الباب 71 من هذه الأبواب.
8- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 75، 76 من هذه الأبواب.

74 بَابُ کَرَاهَةِ التَّمَشُّطِ مِنْ قِیَامٍ

اشارة

(1) 74 بَابُ کَرَاهَةِ التَّمَشُّطِ مِنْ قِیَامٍ

********

ترجمه :

باب کراهت داشتن ایستاده شانه زدن

[رقم الحدیث الکلی: 1687 - رقم الحدیث الباب: 1]

1687- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْقُرَشِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَفِیَّةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ ثَوْرِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ عِلَاقَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ التَّمَشُّطُ مِنْ قِیَامٍ یُورِثُ الْفَقْرَ.

*********

ترجمه:

-سعيد بن علاقه مى گويد:از امير المؤمنين على بن ابى طالب(عليه السّلام)شنيدم كه مى فرمود ،ايستاده شانه زدن سبب فقر است،

[رقم الحدیث الکلی: 1688 - رقم الحدیث الباب: 2]

1688- 2- (3) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنِ امْتَشَطَ قَائِماً رَکِبَهُ الدَّیْنُ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 134

و فرمود:هر كس ايستاده شانه بزند گرفتار قرض شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1689 - رقم الحدیث الباب: 3]

1689- 3- (4) وَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: لَا تَمْتَشِطْ مِنْ قِیَامٍ فَإِنَّهُ یُورِثُ الضَّعْفَ فِی الْقَلْبِ وَ امْتَشِطْ وَ أَنْتَ جَالِسٌ فَإِنَّهُ یُقَوِّی الْقَلْبَ وَ یُمَخِّخُ الْجِلْدَ (5).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 152

امام كاظم عليه السّلام فرمود:در حالت ايستاده شانه مزن كه موجب ضعف قلب مى شود و در حالت نشسته شانه بزن كه قلب را تقويت كرده و پوست را شاداب مى سازد.

75 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِمْرَارِ الْمُشْطِ عَلَی الصَّدْرِ بَعْدَ تَسْرِیحِ الرَّأْسِ وَ اللِّحْیَةِ

اشارة

(6) 75 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِمْرَارِ الْمُشْطِ عَلَی الصَّدْرِ بَعْدَ تَسْرِیحِ الرَّأْسِ وَ اللِّحْیَةِ

********

ترجمه :

باب استحباب کشیدن شانه به سینه بعد از شانه زدن سر و ریش

[رقم الحدیث الکلی: 1690 - رقم الحدیث الباب: 1]

1690- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنِ ابْنِ مَیَّاحٍ عَنْ یُونُسَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ

ص: 125


1- الباب 74 فیه 3 أحادیث.
2- الخصال- 504- 2، و یأتی بتمامه فی الحدیث 21 من الباب 49 من أبواب جهاد النفس.
3- مکارم الأخلاق- 70.
4- مکارم الأخلاق- 72.
5- فی المصدر- یمخج الجلدة. یمخخ الجلد- قال الجوهریّ أمخت الإبل- سمنت. الصحاح 1- 431.
6- الباب 75 فیه حدیث واحد.
7- الکافی 6- 489- 8.

أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا سَرَّحْتَ رَأْسَکَ وَ لِحْیَتَکَ فَأَمِرَّ الْمُشْطَ عَلَی صَدْرِکَ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ الْوَبَاءِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 514

8 - راوى گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود:

هرگاه موى سر و محاسنت را شانه زدى، شانه را روى سينه ات بكش؛ زيرا اين كار اندوه و بيمارى وباء را از بين مى برد.

76 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْرِیحِ اللِّحْیَةِ سَبْعِینَ مَرَّةً یَعُدُّهَا مَرَّةً مَرَّةً أَوْ سَبْعاً وَ أَرْبَعِینَ مَرَّةً وَ کَیْفِیَّتِهِ

اشارة

(2) 76 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْرِیحِ اللِّحْیَةِ سَبْعِینَ مَرَّةً یَعُدُّهَا مَرَّةً مَرَّةً أَوْ سَبْعاً وَ أَرْبَعِینَ مَرَّةً وَ کَیْفِیَّتِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب شانه زدن ریش هفتاد مرتبه و بشمارد یکی یکی ی هفتا هفتا یا چهل مرتبه و کیفیت آن

[رقم الحدیث الکلی: 1691 - رقم الحدیث الباب: 1]

1691- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَرَّحَ لِحْیَتَهُ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ عَدَّهَا مَرَّةً مَرَّةً لَمْ یَقْرَبْهُ الشَّیْطَانُ أَرْبَعِینَ یَوْماً.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع (4) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْهَمْدَانِیِّ عَنِ ابْنِ عَطِیَّةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 514

- اسماعيل بن جابر گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هركس هفتاد بار محاسن خود را شانه بزند و هر مرتبه را شمارش كند، شيطان تا چهل روز به او نزديك نخواهد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 1692 - رقم الحدیث الباب: 2]

1692- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الْفَتَّالُ الْفَارِسِیُّ فِی رَوْضَةِ الْوَاعِظِینَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ (7)- قَالَ الْمَشْطُ فَإِنَّ الْمَشْطَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ وَ یُحَسِّنُ الشَّعْرَ

ص: 126


1- الفقیه 1- 128- 320.
2- الباب 76 فیه 6 أحادیث.
3- الکافی 6- 489- 10.
4- الفقیه 1- 129- 321.
5- ثواب الأعمال- 40.
6- روضة الواعظین- 308.
7- الأعراف 7- 31.

وَ یُنْجِزُ الْحَاجَةَ وَ یَزِیدُ فِی الصُّلْبِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ.

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 495

امام صادق(عليه السّلام)در تفسير آيۀ«زينت خود را به هنگام عبادت(در هر مسجد) به خود بگيريد.»فرموده است،يعنى موهاى خود را شانه كند كه شانه كردن روزى را جلب مى كند و موى را نيكو مى كند و حاجت را برمى آورد و موجب افزونى نيروى جنسى مى گردد و بلغم را قطع مى كند .

[رقم الحدیث الکلی: 1693 - رقم الحدیث الباب: 3]

1693- 3- (1) قَالَ: وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُسَرِّحُ تَحْتَ لِحْیَتِهِ أَرْبَعِینَ مَرَّةً وَ مِنْ فَوْقِهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ یَقُولُ إِنَّهُ یَزِیدُ فِی الذِّهْنِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ کَمَا مَرَّ (2).

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 495

پيامبر(صلّى الله عليه و آله)معمولا چهل بار ريش خود را از زير و هفت بار از بالا شانه مى- زدند و مى فرمودند اين كار موجب افزايش ذهن و قطع بلغم مى شود

[رقم الحدیث الکلی: 1694 - رقم الحدیث الباب: 4]

1694- 4- (3) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهُ یَبْدَأُ مِنْ تَحْتُ وَ یَقْرَأُ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ.

*********

ترجمه:

روایت شده که پیامبر اکرم ص شانه کردن ريش خود را از زيرشروع میکرد وإِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِمیخواند

[رقم الحدیث الکلی: 1695 - رقم الحدیث الباب: 5]

1695- 5- (4) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أَنَّهُ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ مِنْ تَحْتُ إِلَی فَوْقُ أَرْبَعِینَ مَرَّةً وَ یَقْرَأُ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- وَ مِنْ فَوْقُ إِلَی تَحْتُ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ یَقْرَأُ وَ الْعَادِیَاتِ- وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ سَرِّحْ عَنِّی الْهُمُومَ وَ الْغُمُومَ وَ وَحْشَةَ الصُّدُورِ.

*********

ترجمه:

آداب سفر در فرهنگ نيايش ; ج 1 ص 93

در حديث ديگرى آمده است كه اين كار را چهل مرتبه تكرار مى كنى و« إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ »را مى خوانى و هفت بار نيز شانه را از بالا به پايين مى كشى و سوره ى«و العاديات»را مى خوانى و سپس مى گويى: «اللّهمّ سرّح عنّي الهموم و الغموم و وحشة الصّدور.». «پروردگارا،مرا از هر همّ و غمّ و اندوه و هراس نهانى در سينه ام برهان.»

[رقم الحدیث الکلی: 1696 - رقم الحدیث الباب: 6]

1696- 6- (5) الْحَسَنُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ: کَانَ ع یُسَرِّحُ تَحْتَ لِحْیَتِهِ أَرْبَعِینَ مَرَّةً وَ مِنْ فَوْقِهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ یَقُولُ إِنَّهُ یَزِیدُ فِی الذِّهْنِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ.

*********

ترجمه:

عبد الرحمن بن حجاج از امام صادق(عليه السّلام)نقل مى كند كه و پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)زير ريش خود را چهل مرتبه و بالاى آن را هفت مرتبه شانه مى كرد و مى فرمود:شانه ذهن را مى افزايد و بلغم را قطع مى كند.

77 بَابُ اسْتِحْبَابِ دَفْنِ الشَّعْرِ وَ الظُّفُرِ وَ السِّنِّ وَ الدَّمِ وَ الْمَشِیمَةِ وَ الْعَلَقَةِ

اشارة

(6) 77 بَابُ اسْتِحْبَابِ دَفْنِ الشَّعْرِ وَ الظُّفُرِ وَ السِّنِّ وَ الدَّمِ وَ الْمَشِیمَةِ وَ الْعَلَقَةِ

********

ترجمه :

باب استحباب دفن کردن مو و ناخن و دندان وخون و بچه دان و جنین سقط شده

[رقم الحدیث الکلی: 1697 - رقم الحدیث الباب: 1]

1697- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 127


1- روضة الواعظین- 308.
2- رواه عن الخصال فی الحدیث 4 من الباب 71 من هذه الأبواب.
3- أمان الأخطار- 37.
4- أمان الأخطار- 37.
5- مکارم الأخلاق- 33.
6- الباب 77 فیه 6 أحادیث.
7- الکافی 6- 493- 1.

فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفاتاً. أَحْیاءً وَ أَمْواتاً (1)- قَالَ دَفْنُ الشَّعْرِ وَ الظُّفُرِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 523

ابو كهمس گويد: امام صادق عليه السّلام درباره گفتار خدا كه مى فرمايد:«آيا زمين را مركز اجتماع انسان ها قرار نداديم ؟! هم در حال زندگى و هم پس از مرگشان ؟!» فرمود:

منظور دفن كردن موى و ناخن است.

[رقم الحدیث الکلی: 1698 - رقم الحدیث الباب: 2]

1698- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی جَعْفَرٍ الْفَرَّاءِ قَالَ: إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع انْقَلَعَ ضِرْسٌ مِنْ أَضْرَاسِهِ فَوَضَعَهُ فِی کَفِّهِ ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ ثُمَّ قَالَ یَا جَعْفَرُ (إِذَا أَنْتَ دَفَنْتَنِی) (3) فَادْفِنْهُ مَعِی ثُمَّ مَکَثَ بَعْدَ حِینٍ ثُمَّ انْقَلَعَ أَیْضاً آخَرُ فَوَضَعَهُ عَلَی کَفِّهِ ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَا جَعْفَرُ إِذَا مِتُّ فَادْفِنْهُ مَعِی.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 1 ص 590

43 - عبد الحميد فرّاء گويد: يكى از دندان هاى امام باقر عليه السّلام كنده شد، حضرتش آن را در دست خود گرفت و فرمود: الحمد للّه.

سپس (به امام صادق عليه السّلام) فرمود: اى جعفر! هنگامى كه وفات يافتم و مرا دفن نمودى، آن را نيز با من دفن كن.

پس زمانى گذشت، باز دندان ديگرى از حضرت افتاد، آن را نيز بر دست خود گرفت.

سپس فرمود: الحمد للّه، اى جعفر! چون وفات يافتم، آن را با من دفن كن.

[رقم الحدیث الکلی: 1699 - رقم الحدیث الباب: 3]

1699- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع یَدْفِنُ الرَّجُلُ أَظْفَارَهُ (5) وَ شَعْرَهُ إِذَا أَخَذَ مِنْهَا وَ هِیَ سُنَّةٌ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 174

316 - امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر گاه شخص ناخنها و شاربش را گرفت يا كوتاه كرد، آن را دفن كند كه اين عمل سنّت است.

[رقم الحدیث الکلی: 1700 - رقم الحدیث الباب: 4]

1700- 4- (6) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ مِنَ السُّنَّةِ دَفْنَ الشَّعْرِ وَ الظُّفُرِ وَ الدَّمِ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 174

- و روايت شده است كه: دفن مو و ناخن و خون جزء سنّت است.

[رقم الحدیث الکلی: 1701 - رقم الحدیث الباب: 5]

1701- 5- (7) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: أُمِرْنَا بِدَفْنِ أَرْبَعَةٍ الشَّعْرِ وَ السِّنِّ وَ الظُّفُرِ وَ الدَّمِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 81

-خصال:تا اينكه فرمود:رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)بما فرمان داد بخاك كردن چهار چيز:مو دندان،و ناخن و خون.

[رقم الحدیث الکلی: 1702 - رقم الحدیث الباب: 6]

1702- 6- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْبُنْدَارِ عَنْ سَعْدِ (9) بْنِ أَسْمَعَ عَنْ

ص: 128


1- المرسلات 77- 25 و 26.
2- الکافی 3- 262- 43.
3- فی المصدر- إذا أنا مت و دفنتنی.
4- الفقیه 1- 128- 316.
5- فی المصدر- أظافیره.
6- الفقیه 1- 128- 317.
7- الخصال- 251- 120.
8- الخصال- 340- 1.
9- فی المصدر- مسعدة، و فی بعض نسخه- سعد.

أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ الْهَرَوِیِّ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْهَرَوِیِّ عَنْ مَالِکِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَأْمُرُ بِدَفْنِ سَبْعَةِ أَشْیَاءَ مِنَ الْإِنْسَانِ الشَّعْرِ وَ الظُّفُرِ وَ الدَّمِ وَ الْحَیْضِ وَ الْمَشِیمَةِ وَ السِّنِّ وَ الْعَلَقَةِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی أَحَادِیثِ الْخِضَابِ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ وُجُوبِ دَفْنِ الشَّعْرِ وَ أَنَّ بَعْضَ شَعْرِ الرَّسُولِ ص بَقِیَ مَحْفُوظاً عِنْدَ الْأَئِمَّةِ ع (1).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 81

-همان:تا عايشه كه رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)فرمان ميداد بخاك كردن هفت چيزى از آدمى مو،و خون،و ناخن،و اثر حيض،و جفت نوزاد،و دندان،و علقه(دلمه بچه كه سقط شود)

78 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِکْرَامِ الشَّعْرِ

اشارة

(2) 78 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِکْرَامِ الشَّعْرِ

********

ترجمه :

باب استحباب گرامی داشتن مو

[رقم الحدیث الکلی: 1703 - رقم الحدیث الباب: 1]

1703- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً فَلْیُحْسِنْ وِلَایَتَهُ أَوْ لِیَجُزَّهُ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 505

امام صادق عليه السّلام فرمود:

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

هركس موى بگذارد، پس بايد به خوبى به آن رسيدگى كند و يا اين كه بايد آن را بچيند.

[رقم الحدیث الکلی: 1704 - رقم الحدیث الباب: 2]

1704- 2- (5) قَالَ وَ قَالَ ع الشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ کِسْوَةِ اللَّهِ فَأَکْرِمُوهُ.

(6)

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 148

امام صادق عليه السّلام:پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:موى زيبا يك پوشش الهى است،پس آن را گرامى بداريد.

ص: 129


1- تقدم فی الحدیث 7 من الباب 41 من هذه الأبواب.
2- الباب 78 فیه حدیثان.
3- الکافی 6- 485- 2.
4- الفقیه 1- 129- 326.
5- الفقیه 1- 129- 326.
6- و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 32 من أبواب الملابس.

79 بَابُ جَوَازِ جَزِّ الشَّیْبِ وَ کَرَاهَةِ نَتْفِهِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهِ

اشارة

(1) 79 بَابُ جَوَازِ جَزِّ الشَّیْبِ وَ کَرَاهَةِ نَتْفِهِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهِ

******

ترجمه :

باب جایز بودن چیدن موی سفید و کراهت کندن آن ولی حرام نیست

[رقم الحدیث الکلی: 1705 - رقم الحدیث الباب: 1]

1705- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِجَزِّ الشَّمَطِ (3) وَ نَتْفِهِ وَ جَزُّهُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ نَتْفِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 521

عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

چيدن و يا كندن موهاى سفيد مانعى ندارد؛ ولى به نظر من چيدن آن محبوب تر است

[رقم الحدیث الکلی: 1706 - رقم الحدیث الباب: 2]

1706- 2- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِجَزِّ الشَّمَطِ وَ نَتْفِهِ مِنَ اللِّحْیَةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 522

امام صادق عليه السّلام فرمود:

چيدن موى سفيد كه با موى سياه مخلوط است و كندن آن از محاسن، ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1707 - رقم الحدیث الباب: 3]

1707- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع کَانَ لَا یَرَی بِجَزِّ الشَّیْبِ بَأْساً وَ یَکْرَهُ نَتْفَهُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6) وَ کَذَا الْأَوَّلُ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 178

- امير المؤمنين عليه السّلام در چيدن موى سپيد اشكالى نميدانستند ولى كندن آن را مكروه ميداشتند.

[رقم الحدیث الکلی: 1708 - رقم الحدیث الباب: 4]

1708- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الشَّیْبُ نُورٌ فَلَا تَنْتِفُوهُ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 178

- رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: موى سفيد چون نور است (يا چهره شخص را نورانى ميكند) پس آن را از جاى خود نكنيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1709 - رقم الحدیث الباب: 5]

1709- 5- (8) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْنٍ عَنْ أَبِی نَجْرَانَ (9) التَّمِیمِیِّ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 130


1- الباب 79 فیه 6 أحادیث.
2- الکافی 6- 492- 1، و رواه الصدوق فی الفقیه 1- 131- 340.
3- الشمط بالتحریک- بیاض شعر الرأس یخالط سواده و الرجل أشمط و المرأة شمطاء مجمع البحرین 4- 258.
4- الکافی 6- 492- 2.
5- الکافی 6- 492- 3.
6- الفقیه 1- 131- 339.
7- الفقیه 1- 130- 338.
8- الخصال- 106- 68، و أورده فی الحدیث 7 من الباب 28 من أبواب النکاح المحرم.
9- فی المصدر- عن ابن أبی نجران.

یَقُولُ ثَلَاثَةٌ لَا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ لَا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ (1) وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ النَّاتِفُ شَیْبَهُ وَ النَّاکِحُ نَفْسَهُ وَ الْمَنْکُوحُ فِی دُبُرِهِ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه جعفری ; ج 1 ص 165

ابو بصير مى گويد:از امام صادق(عليه السّلام)شنيدم كه فرمود:سه طايفه اند كه خداوند روز قيامت با آنان سخن نمى گويد و به آنان نگاه نمى كند و آنان را پاك نمى سازد و براى آنان عذابى دردناك است:كسى كه ريش خود را مى كند و كسى كه با خودش آميزش مى كند و كسى كه مفعول واقع مى شود.(منظور از كسى كه با خودش آميزش مى كند،شخصى است كه دست به استمنا مى زند.)

[رقم الحدیث الکلی: 1710 - رقم الحدیث الباب: 6]

1710- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا یُنْتَفُ (3) الشَّیْبُ فَإِنَّهُ نُورٌ لِلْمُسْلِمِ (4) وَ مَنْ شَابَ شَیْبَةً فِی الْإِسْلَامِ کَانَتْ لَهُ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ.

أَقُولُ:

وَ رُوِیَ عِدَّةُ أَحَادِیثَ فِی أَنَّ الشَّیْبَ نُورٌ وَ وَقَارٌ.

وَ لَمْ أُورِدْهَا لِعَدَمِ صَرَاحَتِهَا فِی الْحُکْمِ الْمَذْکُورِ ثُمَّ إِنَّ مَا دَلَّ عَلَی جَوَازِ النَّتْفِ مَحْمُولٌ عَلَی نَفْیِ التَّحْرِیمِ فَلَا یُنَافِی ثُبُوتَ الْکَرَاهَةِ وَ مَا دَلَّ عَلَی التَّهْدِیدِ وَ الْوَعِیدِ مَحْمُولٌ عَلَی نَتْفِ جَمِیعِ الشَّیْبِ وَ اسْتِیعَابِ ذَلِکَ اللِّحْیَةَ أَوْ أَکْثَرَهَا.

*********

ترجمه:

امیرالمومنین فرمودند: موهای سفید را نکن چون ان نور است برای مسلمان وکسی که موی در اسلام سفید کرده باشدبرای او نور است در قیامت

80 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ

اشارة

(5) 80 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ

******

ترجمه :

باب استحباب چیدن ناخن و کراهت ترک آن

[رقم الحدیث الکلی: 1711 - رقم الحدیث الباب: 1]

1711- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ یَمْنَعُ الدَّاءَ الْأَعْظَمَ وَ یُدِرُّ (7) الرِّزْقَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (8).

*********

ترجمه:

رَسُولُ اللَّهِ ص فرمودند :

چیدن ناخنها مانع دردها میشود و رزق را افزایش میدهد

ص: 131


1- فی المصدر زیادة- و لا یزکیهم.
2- الخصال- 612.
3- فی المصدر- لا تنتفوا.
4- فی المصدر- المسلم.
5- الباب 80 فیه 9 أحادیث.
6- الکافی 6- 490- 1.
7- فی نسخة- یزید منه قده.
8- ثواب الأعمال 42- 4.
[رقم الحدیث الکلی: 1712 - رقم الحدیث الباب: 2]

1712- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّمَا قَصُّوا الْأَظْفَارَ لِأَنَّهَا مَقِیلُ الشَّیْطَانِ وَ مِنْهُ یَکُونُ النِّسْیَانُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 517

- ابو حمزه گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

ناخن ها به اين دليل چيده مى شوند كه محل خواب ميان روز (قيلوله) شيطان است و فراموشى از آن به وجود مى آيد

[رقم الحدیث الکلی: 1713 - رقم الحدیث الباب: 3]

1713- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَسْتَرَ وَ أَخْفَی مَا یُسَلِّطُ الشَّیْطَانَ مِنِ ابْنِ آدَمَ- أَنْ صَارَ یَسْکُنُ تَحْتَ الْأَظَافِیرِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 517

- حذيفة بن منصور گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

به راستى كه مخفى ترين و پوشيده ترين جا براى تسلّط شيطان بر آدميزاد زير ناخن ها است

[رقم الحدیث الکلی: 1714 - رقم الحدیث الباب: 4]

1714- 4- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ السُّنَّةِ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 516

- عقبه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

چيدن ناخن ها از سنّت است.

[رقم الحدیث الکلی: 1715 - رقم الحدیث الباب: 5]

1715- 5- (4) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: احْتَبَسَ الْوَحْیُ عَلَی (5) النَّبِیِّ ص- فَقِیلَ لَهُ احْتَبَسَ الْوَحْیُ عَنْکَ فَقَالَ وَ کَیْفَ لَا یَحْتَبِسُ وَ أَنْتُمْ لَا تُقَلِّمُونَ أَظْفَارَکُمْ وَ لَا تُنَقُّونَ رَوَاجِبَکُمْ (6).

وَ رَوَاهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ مِثْلَهُ (7).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 521

- ابن قدّاح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روزى وحى از پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله قطع شد. به ايشان گفتند: وحى از شما قطع شده است ؟

فرمود: چگونه وحى قطع نشود در حالى كه شما ناخن هايتان را نمى چينيد و لاى انگشتان خود را تميز نمى كنيد؟!

ص: 132


1- الکافی 6- 490- 6.
2- الکافی 6- 490- 7.
3- الکافی 6- 490- 5.
4- الکافی 6- 492- 17.
5- فی نسخة- عن، منه قده.
6- الرواجب- مفاضل أصول الأصابع أو مواطن مفاصلها أو هی قصب الأصابع أو مفاصلها أو ظهور السلامیات أو ما بین البراجم من السلامیات أو المفاصل التی تلی الأنامل واحد منها راجبة. منه قده نقلا عن القاموس المحیط 1- 74.
7- قرب الإسناد- 13.
[رقم الحدیث الکلی: 1716 - رقم الحدیث الباب: 6]

1716- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ أَنَّهُ قَالَ لِلصَّادِقِ ع إِنَّ أَصْحَابَنَا یَقُولُونَ إِنَّمَا أَخْذُ الشَّارِبِ وَ الْأَظْفَارِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ خُذْهَا إِنْ شِئْتَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ إِنْ شِئْتَ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 173

313 - موسى بن بكر به امام صادق عليه السّلام عرض كرد: اصحاب و طرفداران ما ميگويند: گرفتن ناخنها و كوتاه كردن شارب فقط در روز جمعه بايد انجام شود، آن حضرت فرمود: سبحان اللّٰه (از روى تعجّب يعنى پناه بر خدا از اين سخنان، چنين لزومى در كار نيست) اگر مايل بودى آن را در روز جمعه بگير و گر نه در بقيّه روزهاى هفته.

[رقم الحدیث الکلی: 1717 - رقم الحدیث الباب: 7]

1717- 7- (3) قَالَ الصَّدُوقُ وَ قَالَ ع قُصَّهَا إِذَا طَالَتْ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 173

- امام صادق عليه السّلام فرمود:

شارب و ناخن را هر گاه بلند شود كوتاهشان كن (وقت خاصّى براى آن تعيين نكرده اند)

[رقم الحدیث الکلی: 1718 - رقم الحدیث الباب: 8]

1718- 8- (4) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْبُنْدَارِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَمَّادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْحُلْوَانِیِّ عَنْ بِشْرِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: خَمْسٌ مِنَ الْفِطْرَةِ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ قَصُّ الشَّارِبِ وَ نَتْفُ الْإِبْطِ وَ حَلْقُ الْعَانَةِ وَ الِاخْتِتَانُ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه فهری ; ج 1 ص 345

-رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:

پنج كار مطابق فطرت است ناخن گرفتن و شارب چيدن و موى زير بغل ستردن و موهاى زهار تراشيدن و ختنه كردن.

[رقم الحدیث الکلی: 1719 - رقم الحدیث الباب: 9]

1719- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: وَ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ یَمْنَعُ الدَّاءَ الْأَعْظَمَ وَ یُدِرُّ الرِّزْقَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی حَلْقِ الرَّأْسِ (6) وَ غَیْرِهِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (8) وَ فِی الْجُمُعَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی (9).

*********

ترجمه:

چیدن ناخنها مانع دردها بزرگ میشود و رزق را افزایش میدهد

ص: 133


1- الفقیه 1- 128- 313.
2- التهذیب 3- 237- 626.
3- الفقیه 1- 128- 314.
4- الخصال- 310- 86.
5- الخصال 611- 10.
6- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 60 من هذه الأبواب.
7- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 25 و الحدیث 2 من الباب 40 و الحدیث 7 و 8 من الباب 66 و الحدیث 5 من الباب 67 من هذه الأبواب، و الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک.
8- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 81 من هذه الأبواب.
9- یأتی فی الباب 33 من أبواب صلاة الجمعة.

81 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَصِّ الرِّجَالِ الْأَظْفَارَ وَ تَرْکِ النِّسَاءِ مِنْهَا شَیْئاً

اشارة

(1) 81 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَصِّ الرِّجَالِ الْأَظْفَارَ وَ تَرْکِ النِّسَاءِ مِنْهَا شَیْئاً

********

ترجمه :

باب استحباب کوتاه نمودن مردها ناخن هایشان و زنه مقداری را باقی بگذارند

[رقم الحدیث الکلی: 1720 - رقم الحدیث الباب: 1]

1720- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلرِّجَالِ قُصُّوا أَظَافِیرَکُمْ وَ لِلنِّسَاءِ اتْرُکْنَ مِنْ أَظْفَارِکُنَّ فَإِنَّهُ أَزْیَنُ لَکُنَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (4).

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 173

315 - و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله بمردان فرمود: ناخنهاى خود را كوتاه كنيد، و بزنان فرمود: قدرى از ناخن خود را بگذاريد كه همانا براى زينت شما بهتر است.

82 بَابُ کَرَاهَةِ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ الْأَخْذِ بِهَا مِنَ اللِّحْیَةِ وَ الْحِجَامَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْجُمُعَةِ

اشارة

(5) 82 بَابُ کَرَاهَةِ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ الْأَخْذِ بِهَا مِنَ اللِّحْیَةِ وَ الْحِجَامَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْجُمُعَةِ********

ترجمه :

باب کراهت چیدن ناخن با دندان و گرفتن ریش به دندان و حجامت روز چهارشنبه

[رقم الحدیث الکلی: 1721 - رقم الحدیث الباب: 1]

1721- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ نَهَی عَنِ الْحِجَامَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْجُمُعَةِ.

*********

ترجمه:

رَسُولُ اللَّهِ ص نهی فرمود از گرفتن ناخن با دندان و حجامت در روز چهار شنبه وجمعه

[رقم الحدیث الکلی: 1722 - رقم الحدیث الباب: 2]

1722- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ ثَلَاثَةٌ مِنَ الْوَسْوَاسِ أَکْلُ الطِّینِ وَ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ أَکْلُ اللِّحْیَةِ.

ص: 134


1- الباب 81 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 6- 491- 15.
3- الفقیه 1- 128- 315.
4- تقدم فی الباب 80 من هذه الأبواب.
5- الباب 82 فیه حدیثان.
6- الفقیه 4- 3- 4968.
7- الفقیه 4- 372- 5762، و أورده أیضا فی الحدیث 10 من الباب 58 من أبواب الأطعمة المحرمة.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی حُکْمِ الْحِجَامَةِ فِی أَحَادِیثِ السَّفَرِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ مِنْ کِتَابِ الْحَجِ (1) وَ فِی أَحَادِیثِ الْحِجَامَةِ مِنْ کِتَابِ التِّجَارَةِ (2).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 70

-خصال:در سفارش پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)بعلى(عليه السّلام)است كه اى على سه تا از وسواسند، خوردن گل و چيدن ناخنها با دندان و جويدن ريش.

83 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِابْتِدَاءِ بِتَقْلِیمِ الْخِنْصِرِ الْیُسْرَی وَ الْخَتْمِ بِخِنْصِرِ الْیُمْنَی

اشارة

(3) 83 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِابْتِدَاءِ بِتَقْلِیمِ الْخِنْصِرِ الْیُسْرَی وَ الْخَتْمِ بِخِنْصِرِ الْیُمْنَی

********

ترجمه :

باب استحباب شروع کردن به چیدن ناخنها از انگشت کوچک دست چپ و ختم نمودن به ناخن انگشت کوچک دست راست

[رقم الحدیث الکلی: 1723 - رقم الحدیث الباب: 1]

1723- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ رَفَعَهُ فِی قَصِّ الْأَظَافِیرِ تَبْدَأُ بِخِنْصِرِکَ الْأَیْسَرِ ثُمَّ تَخْتِمُ بِالْیَمِینِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 521

- راوى گويد: امام عليه السّلام دربارۀ چيدن ناخن ها فرمود:

از انگشت كوچك دست چپ شروع مى كنى، سپس با دست راست تمام مى نمايى.

[رقم الحدیث الکلی: 1724 - رقم الحدیث الباب: 2]

1724- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ مَنْ یُقَلِّمُ أَظْفَارَهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یَبْدَأُ بِخِنْصِرِهِ مِنَ الْیَدِ الْیُسْرَی وَ یَخْتِمُ بِخِنْصِرِهِ مِنَ الْیَدِ الْیُمْنَی.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 171

304 - و در خبر ديگرى روايت شده كه: هر كس خواهد كه در روز جمعه ناخنهاى خود را كوتاه كند از ناخن انگشت كه كوچك دست چپ خود شروع كند و به ناخن انگشت كوچك دست راست خود تمام كند و خاتمه دهد.

84 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِزَالَةِ شَعْرِ الْإِبْطِ لِلرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ وَ لَوْ بِالنَّتْفِ وَ کَرَاهَةِ إِطَالَتِهِ

اشارة

(6) 84 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِزَالَةِ شَعْرِ الْإِبْطِ لِلرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ وَ لَوْ بِالنَّتْفِ وَ کَرَاهَةِ إِطَالَتِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب کوتاه کردن برطرف نمودن موی زیر بغل برای مرد و زن ولو به کندن باشد وکراهت طولانی گذاشتن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1725 - رقم الحدیث الباب: 1]

1725- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ وَ حَفْصٍ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع کَانَ یَطْلِی إِبْطَیْهِ بِالنُّورَةِ فِی الْحَمَّامِ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ

ص: 135


1- یأتی ما یدلّ علی حکم الحجامة فی الحدیث 4 من الباب 5 من أبواب آداب السفر من کتاب الحجّ.
2- یأتی أیضا فی الباب 13 من أبواب ما یکتسب به من التجارة.
3- الباب 83 فیه حدیثان.
4- الکافی 6- 492- 16.
5- الفقیه 1- 127- 304.
6- الباب 84 فیه 4 أحادیث.
7- التهذیب 1- 376- 1159.

الْحَکَمِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِ مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

گزیده تهذیب ; ج 1 ص 138

- ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) زير بغل خود را نيز نوره مى كشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1726 - رقم الحدیث الباب: 2]

1726- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُکُمْ شَعْرَ إِبْطَیْهِ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهُ مَخْبَأً یَسْتَتِرُ بِهِ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری ; ج 1 ص 115

پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود:

هيچ كس موى زير بغل خود را بلند نگذارد كه شيطان آن را پناهگاه خود قرار مى دهد.و مانعى ندارد كه جنب نوره بكشد كه نوره به پاكيزگى مى افزايد

[رقم الحدیث الکلی: 1727 - رقم الحدیث الباب: 3]

1727- 3- (4) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص احْلِقُوا شَعْرَ الْإِبْطِ لِلذَّکَرِ وَ الْأُنْثَی.

وَفِی نُسْخَةٍ شَعْرَ الْبَطْنِ

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 125

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود :

موهاى زیر بغل را بزداييد،چه مرد و چه زن.

[رقم الحدیث الکلی: 1728 - رقم الحدیث الباب: 4]

1728- 4- (5) قَالَ وَ قَالَ عَلِیٌّ ع نَتْفُ الْإِبْطِ یَنْفِی الرَّائِحَةَ الْمَکْرُوهَةَ وَ هُوَ طَهُورٌ وَ سُنَّةٌ مِمَّا أَمَرَ بِهِ الطَّیِّبُ ع.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 126

امير المؤمنين عليه السّلام:كندن موى زير بغل،بوى بد را از ميان مى برد و موجب پاكيزگى است و از جمله سنت هايى است كه جناب ابو القاسم(پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) -كه درود بر او و خاندانش باد-به آن سفارش نمود

85 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ طَلْیِ الْإِبْطِ عَلَی حَلْقِهِ وَ حَلْقِهِ عَلَی نَتْفِهِ وَ کَرَاهَةِ نَتْفِهِ

اشارة

(8) 85 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ طَلْیِ الْإِبْطِ عَلَی حَلْقِهِ وَ حَلْقِهِ عَلَی نَتْفِهِ وَ کَرَاهَةِ نَتْفِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب نوره بر تراشیدن وتراشیدن بر کندن و کراهت کندن موی زیر بغل

[رقم الحدیث الکلی: 1729 - رقم الحدیث الباب: 1]

1729- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 136


1- الکافی 6- 507- 3.
2- الکافی 6- 507- 1.
3- الفقیه 1- 120- 265.
4- الفقیه 1- 120- 261.
5- الفقیه 1- 120- 264.
6- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک، و الحدیث 7 و 8 من الباب 66، و الحدیث 5 من الباب 67، و الحدیث 8 من الباب 80 من هذه الأبواب.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 85 من هذه الأبواب.
8- الباب 85 فیه 10 أحادیث.
9- الکافی 6- 498- 9، و تقدم ذیله فی الحدیث 3 من الباب 32 من هذه الأبواب.

عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ أَبِی بَصِیرٍ الْحَمَّامَ فَنَظَرْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- قَدِ اطَّلَی وَ طَلَی إِبْطَیْهِ بِالنُّورَةِ قَالَ فَخَبَّرْتُ أَبَا بَصِیرٍ- فَقَالَ أَرْشِدْنِی إِلَیْهِ لِأَسْأَلَهُ عَنْهُ فَقُلْتُ قَدْ رَأَیْتُهُ أَنَا فَقَالَ أَنْتَ قَدْ رَأَیْتَهُ وَ أَنَا لَمْ أَرَهُ أَرْشِدْنِی إِلَیْهِ قَالَ فَأَرْشَدْتُهُ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبَرَنِی قَائِدِی أَنَّکَ اطَّلَیْتَ وَ طَلَیْتَ إِبْطَیْکَ بِالنُّورَةِ فَقَالَ نَعَمْ یَا بَا مُحَمَّدٍ إِنَّ نَتْفَ الْإِبْطَیْنِ یُضْعِفُ الْبَصَرَ اطَّلِ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 535

9 - على بن ابى حمزه گويد: من با ابو بصير داخل حمام شدم. امام صادق عليه السّلام را ديدم كه بدن و زير بغل هاى خود را نوره كشيده است.

من اين جريان را به ابو بصير گفتم.

ابو بصير گفت: مرا به سوى حضرت عليه السّلام راهنمايى كن تا از ايشان در اين خصوص سؤال كنم.

گفتم: خودم ايشان را ديدم.

گفت: تو ايشان را ديدى، اما من كه نديدم! مرا به سوى ايشان راهنمايى كن.

من ابو بصير را به سوى حضرت عليه السّلام راهنمايى كردم.

ابو بصير به حضرت عليه السّلام عرض كرد: فدايت شوم! راهنماى من به من خبر داد كه شما بدن و زير بغل هاى خود را نوره كشيديد.

فرمود: آرى، اى ابو محمّد! به راستى كه كندى موى زير بغل، چشم را ضعيف مى كند پس نوره بكش اى ابو محمّد!

ابو بصير گفت: من مدتى پيش نوره كشيده ام.

فرمود: نوره بكش! زيرا باعث پاكيزگى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1730 - رقم الحدیث الباب: 2]

1730- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع نَتْفُ الْإِبْطِ یُضْعِفُ الْمَنْکِبَیْنِ وَ کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَطْلِی إِبْطَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 557

- ابو كهمس گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كندن موى زير بغل، شانه ها را سست مى كند.

امام صادق عليه السّلام همواره زير بغل خود را نوره مى كشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1731 - رقم الحدیث الباب: 3]

1731- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ سَعْدَانَ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی بَصِیرٍ فِی الْحَمَّامِ فَرَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَطْلِی إِبْطَهُ فَأَخْبَرْتُ بِذَلِکَ أَبَا بَصِیرٍ- فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَیُّمَا أَفْضَلُ نَتْفُ الْإِبْطِ أَوْ حَلْقُهُ فَقَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ إِنَّ نَتْفَ الْإِبْطِ یُوهِی أَوْ یُضْعِفُ احْلِقْهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 558

4 - سعدان گويد: من با ابو بصير در حمام بودم. امام صادق عليه السّلام را ديدم كه زير بغل خود را نوره كشيده است. اين را به ابو بصير گفتم.

ابو بصير به آن حضرت عرض كرد: فدايت شوم! كدام يك برتر است: كندن موى زير بغل يا تراشيدن آن ؟

فرمود: اى ابا محمّد! به راستى كه كندن موى زير بغل سستى - و يا ضعف - مى آورد؛ آن را بتراش.

[رقم الحدیث الکلی: 1732 - رقم الحدیث الباب: 4]

1732- 4- (3) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ السُّخْتِ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ یَحْیَی بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مِهْرَانَ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: کُنَّا بِالْمَدِینَةِ فَلَاحَانِی زُرَارَةُ فِی نَتْفِ الْإِبْطِ وَ حَلْقِهِ فَقُلْتُ حَلْقُهُ أَفْضَلُ وَ قَالَ زُرَارَةُ نَتْفُهُ أَفْضَلُ فَاسْتَأْذَنَّا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَأَذِنَ لَنَا وَ هُوَ فِی الْحَمَّامِ یَطَّلِی قَدِ اطَّلَی إِبْطَیْهِ فَقُلْتُ لِزُرَارَةَ یَکْفِیکَ قَالَ لَا لَعَلَّهُ فَعَلَ هَذَا

ص: 137


1- الکافی 6- 507- 2.
2- الکافی 6- 508- 4.
3- الکافی 6- 508- 5، و 4- 327- 6، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 5 من الباب 32 من هذه الأبواب.

لِمَا لَا یَجُوزُ لِی أَنْ أَفْعَلَهُ فَقَالَ فِیمَ أَنْتُمْ فَقُلْتُ لَاحَانِی زُرَارَةُ فِی نَتْفِ الْإِبْطِ وَ حَلْقِهِ فَقُلْتُ حَلْقُهُ أَفْضَلُ وَ قَالَ نَتْفُهُ أَفْضَلُ فَقَالَ أَصَبْتَ السُّنَّةَ وَ أَخْطَأَهَا زُرَارَةُ- حَلْقُهُ أَفْضَلُ مِنْ نَتْفِهِ وَ طَلْیُهُ أَفْضَلُ مِنْ حَلْقِهِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ بِالْإِسْنَادِ الْأَوَّلِ (1).

*********

ترجمه:

عبد اللّه بن ابى يعفور گويد: در مدينه بوديم كه زراره در مورد كندن موى زير بغل و تراشيدنش با من مجادله و بحث كرد. پس من گفتم: تراشيدنش بهتر است. زراره گفت: كندنش بهتر است.

پس از آن، از امام صادق عليه السّلام اجازه ملاقات گرفتيم. حضرتش اجازه فرمود در حالى كه در حمّام بر زير بغل نوره استعمال مى نمود. پس به زراره گفتم: قبول نمودى ؟

گفت: نه، شايد آن حضرت اين كار را به دليلى انجام مى دهد كه براى من جايز نيست انجام دهم.

حضرت فرمود: شما در مورد چه چيزى سخن مى گوييد؟

عرض كردم: زراره با من در مورد تراشيدن موى زير بغل و كندنش گفت و گو مى كرد من گفتم: تراشيدنش بهتر است و زراره گفت: كندنش.

حضرت فرمود: تو به سنّت دست يافتى و زراره خطاء رفته است. تراشيدنش بهتر از كندن است و نوره كشيدنش بهتر از تراشيدن است.

سپس به ما فرمود: نوره استعمال كنيد!

عرض كرديم: سه روز پيش انجام داديم.

فرمود: دوباره استعمال كنيد، زيرا نوره پاكيزگى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1733 - رقم الحدیث الباب: 5]

1733- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع کَانَ یَدْخُلُ الْحَمَّامَ فَیَطْلِی إِبْطَهُ وَحْدَهُ إِذَا احْتَاجَ إِلَی ذَلِکَ وَحْدَهُ (3).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 560

- يونس بن يعقوب گويد:

امام صادق عليه السّلام وارد حمام مى شد و در صورت حاجت فقط زير بغل را نوره مى كشيد

[رقم الحدیث الکلی: 1734 - رقم الحدیث الباب: 6]

1734- 6- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ بَلَغَنِی أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع رُبَّمَا دَخَلَ الْحَمَّامَ مُتَعَمِّداً یَطْلِی إِبْطَیْهِ وَحْدَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 560

- يونس بن يعقوب نظير روايت را با سند ديگرى از امام صادق عليه السّلام نقل مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1735 - رقم الحدیث الباب: 7]

1735- 7- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ الصَّادِقُ ع یَطْلِی إِبْطَیْهِ فِی الْحَمَّامِ وَ یَقُولُ نَتْفُ الْإِبْطِ یُضْعِفُ الْمَنْکِبَیْنِ وَ یُوهِی وَ یُضْعِفُ الْبَصَرَ.

*********

ترجمه:

من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ; ج 1 ص 160

- و امام صادق عليه السّلام زير بغلهايش را در حمّام نوره ميكشيد و ميفرمود: كندن موى زير بغل شانه ها را سست و ناتوان ميكند و چشم را ضعيف مينمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1736 - رقم الحدیث الباب: 8]

1736- 8- (6) قَالَ وَ قَالَ ع حَلْقُهُ أَفْضَلُ مِنْ نَتْفِهِ وَ طَلْیُهُ أَفْضَلُ مِنْ حَلْقِهِ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمود: تراشيدنش بهتر از كندن است و نوره كشيدنش بهتر از تراشيدن است.

[رقم الحدیث الکلی: 1737 - رقم الحدیث الباب: 9]

1737- 9- (7) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: لَاحَانِی زُرَارَةُ فِی نَتْفِ الْإِبْطِ وَ حَلْقِهِ فَقُلْتُ

ص: 138


1- التهذیب 5- 62- 199.
2- الکافی 6- 508- 6.
3- کذا فی الأصل المخطوط و المصدر.
4- الکافی 6- 508- 7.
5- الفقیه 1- 120- 262.
6- الفقیه 1- 120- 263.
7- علل الشرائع- 292- الباب 220.

نَتْفُهُ أَفْضَلُ مِنْ حَلْقِهِ وَ طَلْیُهُ أَفْضَلُ مِنْهُمَا جَمِیعاً ثُمَّ ذَکَرَ نَحْوَ الْحَدِیثِ السَّابِقِ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَصَبْتَ السُّنَّةَ وَ أَخْطَأَهَا زُرَارَةُ- أَمَا إِنَّ نَتْفَهُ أَفْضَلُ مِنْ حَلْقِهِ وَ طَلْیَهُ أَفْضَلُ مِنْهُمَا الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: الظَّاهِرُ أَنَّ مَا تَقَدَّمَ مِنْ رِوَایَةِ الْکُلَیْنِیِّ لِهَذَا الْحَدِیثِ (1) هُوَ الصَّحِیحُ وَ أَنَّ هَذِهِ غَلَطٌ مِنَ الرَّاوِی أَوِ النَّاسِخِ لِمَا عَرَفْتَهُ مِنَ الْأَحَادِیثِ الْمُرَجِّحَةِ لِمَا قُلْنَاهُ وَ یَحْتَمِلُ تَعَدُّدُ الْمُلَاحَاةِ وَ کَوْنُ الْجَوَابَیْنِ فِی وَقْتَیْنِ وَ أَحَدُهُمَا لِلتَّقِیَّةِ أَوْ مَخْصُوصٌ لِبَعْضِ الْحَالاتِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 4 ص 98

6 - عبد اللّه بن ابى يعفور گويد: در مدينه بوديم كه زراره در مورد كندن موى زير بغل و تراشيدنش با من مجادله و بحث كرد. پس من گفتم: تراشيدنش بهتر است. زراره گفت: كندنش بهتر است.

پس از آن، از امام صادق عليه السّلام اجازه ملاقات گرفتيم. حضرتش اجازه فرمود در حالى كه در حمّام بر زير بغل نوره استعمال مى نمود. پس به زراره گفتم: قبول نمودى ؟

گفت: نه، شايد آن حضرت اين كار را به دليلى انجام مى دهد كه براى من جايز نيست انجام دهم.

حضرت فرمود: شما در مورد چه چيزى سخن مى گوييد؟

عرض كردم: زراره با من در مورد تراشيدن موى زير بغل و كندنش گفت و گو مى كرد من گفتم: تراشيدنش بهتر است و زراره گفت: كندنش.

حضرت فرمود: تو به سنّت دست يافتى و زراره خطاء رفته است. تراشيدنش بهتر از كندن است و نوره كشيدنش بهتر از تراشيدن است.

سپس به ما فرمود: نوره استعمال كنيد!

عرض كرديم: سه روز پيش انجام داديم.

فرمود: دوباره استعمال كنيد، زيرا نوره پاكيزگى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1738 - رقم الحدیث الباب: 10]

1738- 10- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ کَلِمَةٍ قَالَ: وَ نَتْفُ الْإِبْطِ یَنْفِی الرَّائِحَةَ الْمُنْکَرَةَ وَ هُوَ طَهُورٌ وَ سُنَّةٌ مِمَّا أَمَرَ بِهِ الطَّیِّبُ ع.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی تَعَذُّرِ الْإِزَالَةِ بِغَیْرِ النَّتْفِ أَوْ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ إِنْ کَانَ غَیْرُهُ أَفْضَلَ مِنْهُ وَ تَکُونُ کَرَاهَتُهُ بِالنِّسْبَةِ إِلَی غَیْرِهِ مَعَ إِمْکَانِهِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ. (3)

*********

ترجمه:

در كتاب خصال از حضرت صادق عليه السّلام) نقل مى كند كه امير المؤمنين عليه السّلام در يك مجلس به اصحاب خود چهار صد بخش از مصالح دين و دنياى مؤمن را آموخت.وفرمود : موى زير بغل را ستردن موجب از بين رفتن بوى بد مى شود و پاكيزگى و روشى است كه پيامبر دستور داده.

86 بَابُ تَأَکُّدِ کَرَاهَةِ تَرْکِ الرَّجُلِ عَانَتَهُ أَکْثَرَ مِنْ أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ تَرْکِ الْمَرْأَةِ لَهَا أَکْثَرَ مِنْ عِشْرِینَ یَوْماً وَ لَوْ بِالْقَرْضِ

اشارة

(4) 86 بَابُ تَأَکُّدِ کَرَاهَةِ تَرْکِ الرَّجُلِ عَانَتَهُ أَکْثَرَ مِنْ أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ تَرْکِ الْمَرْأَةِ لَهَا أَکْثَرَ مِنْ عِشْرِینَ یَوْماً وَ لَوْ بِالْقَرْضِ

********

ترجمه :

باب تاکید کراهت ترک مرد زائل کردن موی شرمگاه بیش از چهل روز و زنها بیش ازبیست روز نشود ولو بهقرض کردن

[رقم الحدیث الکلی: 1739 - رقم الحدیث الباب: 1]

1739- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَتْرُکْ عَانَتَهُ فَوْقَ أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ لَا یَحِلُّ لِامْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ أَنْ تَدَعَ ذَلِکَ مِنْهَا فَوْقَ عِشْرِینَ یَوْماً.

ص: 139


1- تقدم فی الحدیث 4 من هذا الباب.
2- الخصال- 612،.
3- و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب السابق.
4- الباب 86 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 6- 506- 11.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 555

- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، نبايد زدودن موى عانه اش را بيشتر از چهل روز ترك كند و براى زنى كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد حلال نيست كه اين كار را بيشتر از بيست روز ترك كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1740 - رقم الحدیث الباب: 2]

1740- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْفَتَّالُ فِی رَوْضَةِ الْوَاعِظِینَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع السُّنَّةُ فِی النُّورَةِ فِی کُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً فَمَنْ أَتَتْ عَلَیْهِ عِشْرُونَ یَوْماً فَلْیَسْتَدِنْ (عَلَی) (3) اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَتَنَوَّرْ وَ مَنْ أَتَتْ عَلَیْهِ أَرْبَعُونَ یَوْماً وَ لَمْ یَتَنَوَّرْ فَلَیْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُسْلِمٍ وَ لَا کَرَامَةَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی نَفْیِ کَمَالِ الْإِیمَانِ وَ الْإِسْلَامِ.

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 496

امام صادق(عليه السّلام)فرموده است:سنت در نوره كشيدن،آن است كه در هر پانزده روز يك بار انجام شود و اگر بيست روز بگذرد حتما نوره بكشد و هر كس چهل روز بگذرد و نوره نكشد مؤمن و مسلمان نيست و كرامتى ندارد .

[رقم الحدیث الکلی: 1741 - رقم الحدیث الباب: 3]

1741- 3- (4) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَتْرُکْ حَلْقَ عَانَتِهِ فَوْقَ الْأَرْبَعِینَ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَلْیَسْتَقْرِضْ (عَلَی اللَّهِ) (5) بَعْدَ الْأَرْبَعِینَ وَ لَا یُؤَخِّرْ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 59

همان:تا رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود:هر كه ايمان دارد بخدا و روز جزا ستردن موى زهار را بيش از چهل روز نگذارد و اگرپول ندارد پس از چهل روز وام گيرد و به تاخیر نيندازد.

87 بَابُ کَرَاهَةِ إِطَالَةِ شَعْرِ الشَّارِبِ وَ الْإِبْطِ وَ الْعَانَةِ

اشارة

(7) 87 بَابُ کَرَاهَةِ إِطَالَةِ شَعْرِ الشَّارِبِ وَ الْإِبْطِ وَ الْعَانَةِ

********

ترجمه :

باب کراهت سبیل و زیر بغل و شرمگاه را بلند گذاشتن

[رقم الحدیث الکلی: 1742 - رقم الحدیث الباب: 1]

1742- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عِلَلِ الشَّرَائِعِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ

ص: 140


1- الفقیه 1- 119- 260.
2- روضة الواعظین- 308.
3- لیس فی المصدر.
4- روضة الواعظین- 309.
5- لیس فی المصدر.
6- الخصال- 538- 5.
7- الباب 87 فیه حدیث واحد.
8- علل الشرائع- 519- الباب 292، و أورده أیضا فی الحدیث 6 من الباب 66 من هذه الأبواب.

إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُکُمْ شَارِبَهُ وَ لَا عَانَتَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطِهِ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهَا مَخْبَأً یَسْتَتِرُ بِهَا.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

*********

ترجمه:

علل الشرایع / ترجمه ذهنى تهرانى ; ج 2 ص 657

محمّد بن على ماجيلويه رحمة اللّٰه عليه،از على بن ابراهيم،از پدرش،از حسين بن يزيد،از اسماعيل بن مسلّم ،از حضرت جعفر بن محمّد،از پدر بزرگوارش،از پدران گرامش عليهم السّلام نقل كرده كه فرمود:رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمودند: هيچ يك از شما موى شارب و زهار و زير بغلش را بلند نكند زيرا شيطان اين مواضع را مخفيگاه قرار داده و به وسيله موى آنها خود را مستور مى نمايد.

88 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَسْحِ الْأَظْفَارِ وَ الرَّأْسِ بِالْمَاءِ بَعْدَ أَخْذِ الْأَظْفَارِ وَ الشَّعْرِ بِالْحَدِیدِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ إِعَادَةِ الصَّلَاةِ لِمَنْ تَرَکَ ذَلِکَ حَتَّی صَلَّی

اشارة

(2) 88 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَسْحِ الْأَظْفَارِ وَ الرَّأْسِ بِالْمَاءِ بَعْدَ أَخْذِ الْأَظْفَارِ وَ الشَّعْرِ بِالْحَدِیدِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ إِعَادَةِ الصَّلَاةِ لِمَنْ تَرَکَ ذَلِکَ حَتَّی صَلَّی

********

ترجمه :

باب استحباب کشیدن آب به ناخن و سر بعد از چیدن آن با آهن

[رقم الحدیث الکلی: 1743 - رقم الحدیث الباب: 1]

1743- 1- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَخَذَ مِنْ شَعْرِهِ وَ لَمْ یَمْسَحْهُ بِالْمَاءِ ثُمَّ یَقُومُ فَیُصَلِّی قَالَ یَنْصَرِفُ وَ یَمْسَحُهُ بِالْمَاءِ (وَ لَا یُعِیدُ صَلَاتَهُ) (4) تِلْکَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی مَضْمُونِ الْبَابِ فِی نَوَاقِضِ الْوُضُوءِ فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ (5).

*********

ترجمه:

علی بن جعفر گوید از برادرم موسی بن جعفر علیه السلاتم سوال کردم از مردی که موی سر را کوتاه کرده و آب به سرش نکشیده سپس نماز خوانده

حضرت فرمود بعد نماز این کار را انجام دهد و نماز را اعاده نکند

89 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ

اشارة

(6) 89 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ

********

ترجمه :

باب استحباب بوی خوش

[رقم الحدیث الکلی: 1744 - رقم الحدیث الباب: 1]

1744- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 141


1- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 66، 86 من هذه الأبواب.
2- الباب 88 فیه حدیث واحد.
3- قرب الإسناد- 91.
4- فی المصدر- و لا یعتد بصلاته.
5- تقدم فی الأحادیث 1، 4، 5، 7 من الباب 14 من أبواب نواقض الوضوء.
6- الباب 89 فیه 12 حدیثا.
7- الکافی 5- 320- 3، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 59 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 7 من الباب 1، و أخرجه عن الفقیه فی الحدیث 1 من الباب 140 من أبواب مقدمات النکاح.

عِیسَی عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع یَقُولُ ثَلَاثٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْعِطْرُ وَ أَخْذُ الشَّعْرِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ یَرْفَعُهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 6 ص 87

- معمّر بن خلاّد گويد: از امام رضا عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

سه چيز از سنّت هاى پيامبران مرسل است: عطر زدن، كوتاه كردن مو و بسيارى همبستر شدن با زنان.

[رقم الحدیث الکلی: 1745 - رقم الحدیث الباب: 2]

1745- 2- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَدَعَ الطِّیبَ فِی کُلِّ یَوْمٍ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

عیون الأخبار / ترجمه مستفید و غفاری ; ج 1 ص 570

-معمّر بن خلاّد از امام رضا عليه السّلام چنين نقل كرده است:شايسته نيست انسان هيچ روز عطر و بوى خوش را ترك كند،اگر هر روز برايش ممكن نيست لا اقل يك روز در ميان عطر بزند،و اگر اين مقدار هم نمى تواند،هفته اى يك بار(يا در هر جمعه)عطر بزند،و اين كار را ترك نكند.

[رقم الحدیث الکلی: 1746 - رقم الحدیث الباب: 3]

1746- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: الطِّیبُ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 564

- احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود:

عطر زدن، از اخلاق پيامبران عليهم السّلام است.

[رقم الحدیث الکلی: 1747 - رقم الحدیث الباب: 4]

1747- 4- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُوسَی قَالَ سَمِعْتُ أَبِی ع یَقُولُ الْعِطْرُ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ.

*********

ترجمه:

: از امام صادق علیه السلام روایت است که فرمود:

استعمال عطر از جمله سنّت پیامبران است.

[رقم الحدیث الکلی: 1748 - رقم الحدیث الباب: 5]

1748- 5- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعِطْرُ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 564

- ابو اسامه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

عطر زدن از سنّت هاى پيامبران مرسل است.

[رقم الحدیث الکلی: 1749 - رقم الحدیث الباب: 6]

1749- 6- (6) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ

ص: 142


1- الخصال 92- 34.
2- الکافی 6- 510- 4، و أورده بتمامه عن الکافی و الفقیه و العیون و الخصال فی الحدیث 1 من الباب 37 من أبواب صلاة الجمعة.
3- الکافی 6- 510- 1.
4- الکافی 6- 511- 8.
5- الکافی 6- 510- 2.
6- الکافی 6- 510- 6.

عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الطِّیبُ یَشُدُّ الْقَلْبَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 565

- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

عطر، قلب را محكم و استوار مى سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1750 - رقم الحدیث الباب: 7]

1750- 7- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص (مَا أُصِیبُ) (2) مِنْ دُنْیَاکُمْ إِلَّا النِّسَاءَ وَ الطِّیبَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 6 ص 88

6 - حفص بن بخترى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: از دنياى شما جز زنان و بوى خوش را دوست نمى دارم.

از اين دنياى شما به چيزى نرسيدم مگر زنها و بوى خوش.

[رقم الحدیث الکلی: 1751 - رقم الحدیث الباب: 8]

1751- 8- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ أُعْطِیَهُنَّ الْأَنْبِیَاءُ الْعِطْرُ وَ الْأَزْوَاجُ وَ السِّوَاکُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 566

- طلحة بن زيد گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سه خصلت را به پيامبران عليهم السّلام عطا كردند: عطر زدن، انتخاب همسران و مسواك كردن دندان.

[رقم الحدیث الکلی: 1752 - رقم الحدیث الباب: 9]

1752- 9- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَبْدِ اللَّهِ ابْنَیْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الرِّیحُ الطَّیِّبَةُ تَشُدُّ الْقَلْبَ وَ تَزِیدُ فِی الْجِمَاعِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 564

- على بن رئاب گويد: همراه با ابا بصير در خدمت امام صادق عليه السّلام بوديم، امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:به راستى كه بوى خوش، قلب را محكم و استوار مى كند و نيروى جنسى را افزايش مى دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 1753 - رقم الحدیث الباب: 10]

1753- 10- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: الطِّیبُ نُشْرَةٌ وَ الْغُسْلُ نُشْرَةٌ وَ الرُّکُوبُ نُشْرَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَی الْخُضْرَةِ نُشْرَةٌ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 190

1-عيون:تا امير مؤمنان(عليه السّلام)كه فرمود:عطر نشاط است،غسل نشاط است،و سوارى نشاط است،و نگاه بر سبزه هم نشاط .

[رقم الحدیث الکلی: 1754 - رقم الحدیث الباب: 11]

1754- 11- (7) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْبُنْدَارِ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ

ص: 143


1- الکافی 5- 321- 6، و أورده أیضا فی الحدیث 4 من الباب 3 من أبواب مقدمات النکاح.
2- فی المصدر- ما أحبّ.
3- الکافی 6- 511- 9، و تقدم فی الحدیث 4 من الباب 1 من أبواب السواک.
4- قرب الإسناد- 78.
5- الکافی 6- 510- 3.
6- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 40- 126.
7- الخصال 165- 217 باختلاف فی السند و المتن.

الْحَمَّادِیِّ عَنْ صَالِحِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ «1» عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُنْذِرِ «2» عَنْ ثَابِتِ بْنِ الْبُنَانِیِ «3» عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ حُبِّبَ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا ثَلَاثٌ النِّسَاءُ وَ الطِّیبُ وَ جُعِلَتْ قُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلَاةِ.

*********

ترجمه:

روضة الواعظین / ترجمه مهدوی دامغانی ; ج 2 ص 595

رسول الله فرموده اند:از اين جهان شما زنان و بوى خوش را دوست مى دارم و روشنى چشم من در نماز قرار داده شده است .

[رقم الحدیث الکلی: 1755 - رقم الحدیث الباب: 12]

1755- 12- «4» وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْآمُلِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ یَسَارٍ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: حُبِّبَ إِلَیَّ مِنْ دُنْیَاکُمُ النِّسَاءُ وَ الطِّیبُ وَ جُعِلَ قُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلَاةِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السِّوَاکِ «5» وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا وَ فِی أَبْوَابِ الْجُمُعَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ «6».

*********

ترجمه:

رسول الله فرموده اند:

از اين جهان شما زنان و بوى خوش را دوست مى دارم و روشنى چشم من در نماز قرار داده شده است .

90 بَابُ اسْتِحْبَابِ الطِّیبِ فِی الشَّارِبِ

اشارة

(1) 90 بَابُ اسْتِحْبَابِ الطِّیبِ فِی الشَّارِبِ

********

ترجمه :

باب استحباب بوی خوش زدن به سبیل

[رقم الحدیث الکلی: 1756 - رقم الحدیث الباب: 1]

1756- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الطِّیبُ فِی الشَّارِبِ مِنْ أَخْلَاقِ النَّبِیِّینَ وَ کَرَامَةٌ لِلْکَاتِبَیْنِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 565

- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

به سبيل عطر زدن، از اخلاق پيامبران عليهم السّلام و كرامتى براى فرشتگان نويسنده است.

ص: 144


1- الباب 90 فیه حدیثان.
2- الکافی 6- 510- 5.
[رقم الحدیث الکلی: 1757 - رقم الحدیث الباب: 2]

1757- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الطِّیبُ فِی الشَّارِبِ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ وَ کَرَامَةٌ لِلْکَاتِبَیْنِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ (2) بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ عُمُوماً (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 565

- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

به سبيل عطر زدن، از اخلاق پيامبران عليهم السّلام و كرامتى براى فرشتگان نويسنده است.

91 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ أَوَّلَ النَّهَارِ وَ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ لِلصَّلَاةِ وَ بَعْدَ الْوُضُوءِ وَ لِدُخُولِ الْمَسَاجِدِ

اشارة

(5) 91 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ أَوَّلَ النَّهَارِ وَ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ لِلصَّلَاةِ وَ بَعْدَ الْوُضُوءِ وَ لِدُخُولِ الْمَسَاجِدِ

********

ترجمه :

باب استحباب استفاده از بوی خوش اول روز و وقت نماز بعد از وضو و برای داخل شدن به مسجد

[رقم الحدیث الکلی: 1758 - رقم الحدیث الباب: 1]

1758- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَطَیَّبَ أَوَّلَ النَّهَارِ لَمْ یَزَلْ عَقْلُهُ مَعَهُ إِلَی اللَّیْلِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ عُمُوماً (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْمَقْصُودِ فِی مَحَلِّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (9).

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر كه در اوّل روز خود را خوش بو كند،عقلش زايل نگردد.

ص: 145


1- الکافی 6- 511- 15.
2- الخصال 611- 10.
3- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 89 من هذه الأبواب.
4- یأتی ما یدلّ علیه عموما فی الباب 91، 95- 98. من هذه الأبواب.
5- الباب 91 فیه حدیث واحد.
6- الکافی 6- 510- 7، و أورد ذیله فی الحدیث 2 من الباب 43 من أبواب لباس المصلی.
7- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 89 من هذه الأبواب.
8- یأتی ما یدلّ علیه عموما فی الباب 93، 95- 98 من هذه الأبواب.
9- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 23 من أبواب أحکام المساجد.

92 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ الْإِنْفَاقِ فِی الطِّیبِ

اشارة

(1) 92 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ الْإِنْفَاقِ فِی الطِّیبِ

********

ترجمه :

باب استحباب زیاد خرج کردن در خرید عطر

[رقم الحدیث الکلی: 1759 - رقم الحدیث الباب: 1]

1759- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ الطَّوِیلِ الْعَطَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُنْفِقُ فِی الطِّیبِ أَکْثَرَ مِمَّا یُنْفِقُ فِی الطَّعَامِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 569

- اسحاق طويل عطّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله همواره براى خريد عطر بيشتر از خريد غذا هزينه مى كرد

[رقم الحدیث الکلی: 1760 - رقم الحدیث الباب: 2]

1760- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ رَفَعَهُ قَالَ: مَا أَنْفَقْتَ فِی الطِّیبِ فَلَیْسَ بِسَرَفٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 568

- زكرياى مؤمن در روايت مرفوعه اى گويد: امام عليه السّلام فرمود:

هر مقدار در خريد عطر هزينه كنى، اسراف نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 1761 - رقم الحدیث الباب: 3]

1761- 3- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ الْکُوفِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ الْکِرْمَانِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع مَا تَقُولُ فِی الْمِسْکِ فَقَالَ إِنَّ أَبِی أَمَرَ فَعُمِلَ لَهُ مِسْکٌ فِی بَانٍ (5) بِسَبْعِمِائَةِ دِرْهَمٍ فَکَتَبَ إِلَیْهِ الْفَضْلُ بْنُ سَهْلٍ یُخْبِرُهُ أَنَّ النَّاسَ یَعِیبُونَ ذَلِکَ فَکَتَبَ إِلَیْهِ یَا فَضْلُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ یُوسُفَ وَ هُوَ نَبِیٌّ کَانَ یَلْبَسُ الدِّیبَاجَ مُزَرَّراً بِالذَّهَبِ وَ یَجْلِسُ عَلَی کَرَاسِیِّ الذَّهَبِ فَلَمْ یَنْقُصْ ذَلِکَ مِنْ حِکْمَتِهِ شَیْئاً قَالَ ثُمَّ أَمَرَ فَعُمِلَتْ لَهُ غَالِیَةٌ (6) بِأَرْبَعَةِ آلَافِ دِرْهَمٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 579

محمد بن وليد كرمانى گويد: به امام جواد عليه السّلام عرض كردم: درباره مشك چه مى فرماييد؟

فرمود: پدرم عليه السّلام دستور داد براى ايشان مشكى در درخت خوش بوى «بان» به قيمت هفت صد درهم آماده شود.

فضل بن سهل به ايشان نامه نوشت و خبر داد كه مردم اين كار را عيب مى دانند.

پدرم به او نوشت: اى فضل! مگر نمى دانى يوسف عليه السّلام كه پيامبر بود، لباس ديبايى مى پوشيد كه دگمه هاى آن طلايى بود و بر صندلى هاى طلايى مى نشست و اين چيزى از حكمت او نكاست.

آن گاه دستور فرمود: براى آن حضرت عطر غاليه اى به قيمت چهار هزار درهم تهيه شود.

ص: 146


1- الباب 92 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 6- 512- 18.
3- الکافی 6- 512- 16.
4- الکافی 6- 516- 4.
5- البان- نوع من الشجر، و منه دهن البان و هو طیب لسان العرب 13- 61.
6- الغالیة- نوع من الطیب مرکب من مسک و عنبر و عود و دهن لسان العرب 15- 134.

93 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَطَیُّبِ النِّسَاءِ بِمَا ظَهَرَ لَوْنُهُ وَ خَفِیَ رِیحُهُ وَ الرِّجَالِ بِالْعَکْسِ

اشارة

(1) 93 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَطَیُّبِ النِّسَاءِ بِمَا ظَهَرَ لَوْنُهُ وَ خَفِیَ رِیحُهُ وَ الرِّجَالِ بِالْعَکْسِ

********

ترجمه :

باب استحباب برای زنها استفاده از عطری که رنگش پیدا باشد و بوی آن مخفی و برای مردها بر عکس

[رقم الحدیث الکلی: 1762 - رقم الحدیث الباب: 1]

1762- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص طِیبُ النِّسَاءِ مَا ظَهَرَ لَوْنُهُ وَ خَفِیَ رِیحُهُ وَ طِیبُ الرِّجَالِ مَا ظَهَرَ رِیحُهُ وَ خَفِیَ لَوْنُهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 568

- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

عطرى كه زنان استعمال مى كنند رنگش آشكار و بويش پنهان است و عطر براى مردان بوى آشكار و رنگ پنهانى دارد.

94 بَابُ کَرَاهَةِ رَدِّ الطِّیبِ وَ الْکَرَامَةِ

اشارة

(3) 94 بَابُ کَرَاهَةِ رَدِّ الطِّیبِ وَ الْکَرَامَةِ

********

ترجمه :

باب کراهت رد کردن عطر و گرامی داشتن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1763 - رقم الحدیث الباب: 1]

1763- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَرُدُّ الطِّیبَ قَالَ لَا یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَرُدَّ الْکَرَامَةَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 569

- سماعة بن مهران گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ ردّ هديه عطر پرسيدم.

فرمود: شايسته نيست انسان كرامت را رد كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1764 - رقم الحدیث الباب: 2]

1764- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أُتِیَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِدُهْنٍ وَ قَدْ کَانَ ادَّهَنَ فَادَّهَنَ فَقَالَ إِنَّا لَا نَرُدُّ الطِّیبَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 570

ابن قدّاح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روزى نزد امير مؤمنان على عليه السّلام عطر روغنى آوردند كه حضرت از آن روغن استفاده نموده بود. پس بار ديگر از آن بهره برد و فرمود: به راستى كه ما عطر را برنمى گردانيم.

[رقم الحدیث الکلی: 1765 - رقم الحدیث الباب: 3]

1765- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ

ص: 147


1- الباب 93 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 6- 512- 17.
3- الباب 94 فیه 4 أحادیث.
4- الکافی 6- 512- 1.
5- الکافی 6- 512- 2.
6- الکافی 6- 512- 3، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 95 من هذه الأبواب.

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَأْبَی الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ قَالَ قُلْتُ: مَا مَعْنَی ذَلِکَ قَالَ: قَالَ الطِّیبُ وَ الْوِسَادَةُ وَ عَدَّ أَشْیَاءَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 570

- حسن بن جهم گويد: روزى خدمت امام كاظم عليه السّلام شرف ياب شدم. حضرت صندوقچه اى كه در آن مشك بود بيرون آورده و فرمود: از اين بردار.

من مقدارى از آن را برداشتم و به خود ماليدم.

فرمود: مقدار قابل توجهى از آن بردار و به گلوى خود بمال!

من مقدار اندكى از آن برداشتم و به گلوى خود ماليدم.

بار ديگر فرمود: مقدار قابل توجهى بردار!

من باز هم مقدارى برداشتم پس از آن مقدار قابل توجهى در دستم باقى ماند.

به من فرمود: همه آن را به گلوى خود بمال.

من نيز انجام دادم.

آن گاه فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود: كسى جز الاغ از پذيرش هديه و كرامت خوددارى نمى كند.

گفتم: معناى اين سخن چيست ؟

[رقم الحدیث الکلی: 1766 - رقم الحدیث الباب: 4]

1766- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ لَا یَرُدُّ الطِّیبَ وَ الْحَلْوَاءَ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْعِشْرَةِ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 571

امير مؤمنان على عليه السّلام فرمودند:

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله هديۀ عطر و حلوا را رد نمى كرد.

95 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْمِسْکِ وَ شَمِّهِ وَ جَوَازِ الِاصْطِبَاغِ بِهِ فِی الطَّعَامِ

اشارة

(3) 95 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْمِسْکِ وَ شَمِّهِ وَ جَوَازِ الِاصْطِبَاغِ بِهِ فِی الطَّعَامِ

********

ترجمه :

باب استحباب خوش بو شدن با مشک و بوئیدن آن و جایز است استفاده در غذا

[رقم الحدیث الکلی: 1767 - رقم الحدیث الباب: 1]

1767- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ ع فَأَخْرَجَ إِلَیَّ مَخْزَنَةً فِیهَا مِسْکٌ فَقَالَ خُذْ مِنْ هَذَا فَأَخَذْتُ مِنْهُ شَیْئاً فَتَمَسَّحْتُ (5) بِهِ فَقَالَ أَصْلِحْ وَ اجْعَلْ فِی لَبَّتِکَ (6) مِنْهُ قَالَ فَأَخَذْتُ مِنْهُ قَلِیلًا فَجَعَلْتُهُ فِی لَبَّتِی فَقَالَ أَصْلِحْ فَأَخَذْتُ مِنْهُ أَیْضاً فَمَکَثَ فِی یَدِی شَیْ ءٌ صَالِحٌ فَقَالَ لِیَ اجْعَلْ فِی لَبَّتِکَ (7) الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 570

3 - حسن بن جهم گويد: روزى خدمت امام كاظم عليه السّلام شرف ياب شدم. حضرت صندوقچه اى كه در آن مشك بود بيرون آورده و فرمود: از اين بردار.

من مقدارى از آن را برداشتم و به خود ماليدم.

فرمود: مقدار قابل توجهى از آن بردار و به گلوى خود بمال!

من مقدار اندكى از آن برداشتم و به گلوى خود ماليدم.

بار ديگر فرمود: مقدار قابل توجهى بردار!

من باز هم مقدارى برداشتم پس از آن مقدار قابل توجهى در دستم باقى ماند.

به من فرمود: همه آن را به گلوى خود بمال.

من نيز انجام دادم.

آن گاه فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود: كسى جز الاغ از پذيرش هديه و كرامت خوددارى نمى كند.

گفتم: معناى اين سخن چيست ؟قَالَ الطِّیبُ وَ الْوِسَادَةُ وَ عَدَّ أَشْیَاءَ.

[رقم الحدیث الکلی: 1768 - رقم الحدیث الباب: 2]

1768- 2- (8) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: أَخْرَجَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ ع

ص: 148


1- الکافی 6- 513- 4.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 69 من أبواب أحکام العشرة من کتاب الحجّ.
3- الباب 95 فیه 10 أحادیث.
4- الکافی 6- 512- 3.
5- فی نسخة- فمسحت، منه قده.
6- اللبة- المنحر، منه قده نقلا عن الصحاح 1- 217.
7- فی نسخة- لبتیک، منه قده.
8- الکافی 6- 515- 4.

مَخْزَنَةً فِیهَا مِسْکٌ مِنْ عَتِیدَةِ (1) آبَنُوسٍ (2) فِیهَا بُیُوتٌ کُلُّهَا مِمَّا یَتَّخِذُهَا النِّسَاءُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 576

- حسن بن جهم گويد:

امام كاظم عليه السّلام براى من جعبه اى از جنس آبنوس آورد كه در آن مشك بود. داخل آن جعبه، مانند جعبه آرايش زنان خانه خانه بود

[رقم الحدیث الکلی: 1769 - رقم الحدیث الباب: 3]

1769- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ (أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع) (4) یَقُولُ کَانَ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَشْبِیدَانَةُ رَصَاصٍ مُعَلَّقَةٌ فِیهَا مِسْکٌ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ یَخْرُجَ وَ لَبِسَ ثِیَابَهُ تَنَاوَلَهَا وَ أَخْرَجَ مِنْهَا فَتَمَسَّحَ بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 575

- وشّا گويد: از ابو الحسن عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

امام سجّاد عليه السّلام جعبه اى سربى داشت كه در آن مشك بود. هنگامى كه مى خواست بيرون رود و لباس هايش را مى پوشيد با مقدارى از مشك آن خود را معطّر مى ساخت.

[رقم الحدیث الکلی: 1770 - رقم الحدیث الباب: 4]

1770- 4- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَتَطَیَّبُ بِالْمِسْکِ حَتَّی یُرَی وَبِیصُهُ (6) فِی مَفَارِقِهِ.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ أَبِی الْبَخْتَرِیِ مِثْلَهُ (7).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 90

-قرب الاسناد:تا امام باقر(عليه السّلام)فرمود:رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)با مشك بوى خوش بر ميگرفت تا درخشش آن در گيسوانش ديده ميشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1771 - رقم الحدیث الباب: 5]

1771- 5- (8) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُطَّلِبِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَشْعَرِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمِسْکِ هَلْ یَجُوزُ إِشْمَامُهُ (9) فَقَالَ إِنَّا لَنُشِمُّهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 576

- ابو بكر بن عبد اللّه اشعرى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا بوييدن مشك جايز است ؟

فرمود: به راستى كه ما آن را مى بوييم.

ص: 149


1- العتیدة- حقة یکون فیها طیب الرجل و العروس، منه قده نقلا عن القاموس المحیط 1- 323.
2- آبنوس- شجر خشبه أسود صلب. ملحق لسان العرب 1- 3.
3- الکافی 6- 514- 1.
4- فی المصدر- أبا الحسن علیه السلام.
5- الکافی 6- 514- 2.
6- الوبیص- البریق، منه قده عن القاموس 2- 333.
7- قرب الإسناد- 70.
8- الکافی 6- 515- 5.
9- فی المصدر- اشتمامه و قد کتب المصنّف علی قوله هل یجوز اشمامه علامة نسخة.
[رقم الحدیث الکلی: 1772 - رقم الحدیث الباب: 6]

1772- 6- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: کَانَ یُرَی وَبِیصُ الْمِسْکِ فِی مَفْرِقِ رَسُولِ اللَّهِ ص.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 577

- يكى از اصحاب ما گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود: درخشش مشك در فرق سر مبارك پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله ديده مى شد.

[رقم الحدیث الکلی: 1773 - رقم الحدیث الباب: 7]

1773- 7- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمِسْکِ فِی الدُّهْنِ أَ یَصْلُحُ (3) فَقَالَ إِنِّی لَأَصْنَعُهُ فِی الدُّهْنِ وَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 577

- على بن جعفر عليه السّلام برادر امام كاظم عليه السّلام گويد: از آن حضرت پرسيدم: آيا مى توان مشكى را كه در روغن است به كار برد؟

فرمود: من آن را در روغن مى ريزم و ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1774 - رقم الحدیث الباب: 8]

1774- 8- (4) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّهُ لَا بَأْسَ بِصُنْعِ الْمِسْکِ فِی الطَّعَامِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 577

روايت شده است كه ريختن مشك در غذا ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1775 - رقم الحدیث الباب: 9]

1775- 9- (5) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ وَ غَیْرِهِ مِنَ الطِّیبِ یُجْعَلُ فِی الطَّعَامِ قَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 10 ص 114

3-در كتاب المسائل:بسندش از على بن جعفر كه از برادرم امام هفتم پرسيدم از مشك و عنبر و عطر ديگر كه در خوراك ريزند،فرمود:باكى ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1776 - رقم الحدیث الباب: 10]

1776- 10- (6) وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمِسْکِ (7) یَصْلُحُ فِی الدُّهْنِ قَالَ إِنِّی لَأَصْنَعُهُ فِی الدُّهْنِ وَ لَا بَأْسَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً وَ خُصُوصاً (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).

*********

ترجمه:

على بن جعفر عليه السّلام برادر امام كاظم عليه السّلام گويد: از آن حضرت پرسيدم: آيا مى توان مشكى را كه در روغن است به كار برد؟

فرمود: من آن را در روغن مى ريزم و ايرادى ندارد.

ص: 150


1- الکافی 6- 515- 7.
2- الکافی 6- 515- 8.
3- فی نسخة- یصنع، منه قده.
4- الکافی 6- 515- 8.
5- مسائل علی بن جعفر 176- 317.
6- مسائل علی بن جعفر 176- 318.
7- فی البحار زیادة- و العنبر.
8- تقدم ما یدلّ علیه عموما فی الباب 89 من هذه الأبواب و خصوصا فی الحدیث 3 من الباب 92 من هذه الأبواب.
9- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 97 من هذه الأبواب.

96 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْغَالِیَةِ

اشارة

(1) 96 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْغَالِیَةِ

******

ترجمه :

باب استحباب خوش بو شدن با عطر غالیه

[رقم الحدیث الکلی: 1777 - رقم الحدیث الباب: 1]

1777- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُعَامِلُ التُّجَّارَ فَأَتَهَیَّأُ لِلنَّاسِ کَرَاهَةَ أَنْ یَرَوْا بِی خَصَاصَةً فَأَتَّخِذُ الْغَالِیَةَ فَقَالَ یَا إِسْحَاقُ إِنَّ الْقَلِیلَ مِنَ الْغَالِیَةِ یُجْزِی وَ کَثِیرَهَا سَوَاءً مَنْ أَخَذَ (3) مِنَ الْغَالِیَةِ قَلِیلًا دَائِماً أَجْزَأَهُ ذَلِکَ قَالَ إِسْحَاقُ وَ أَنَا أَشْتَرِی مِنْهَا فِی السَّنَةِ بِعَشَرَةِ دَرَاهِمَ فَأَکْتَفِی بِهَا وَ رِیحُهَا ثَابِتٌ طُولَ الدَّهْرِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی أَحْکَامِ الْمَسَاجِدِ (5) وَ غَیْرِهَا (6).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 578

اسحاق بن عمّار گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: من با بازرگانان معامله دارم، از اين رو خود را براى مردم مى آرايم كه مرا تنگدست نشمارند، آيا مى توانم عطر گران بهاى غاليه استعمال كنم ؟

فرمود: اى اسحاق! مقدار كمى از عطر غاليه كافى است و كم و زياد آن تفاوت نمى كند. كسى كه اندكى غاليه خريدارى كند براى هميشه او را كفايت خواهد كرد.

اسحاق گويد: من در سال مقدار ده درهم عطر غاليه مى خريدم. پس به آن بسنده مى كردم و بوى آن تمام سال ثابت بود.

97 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ وَ الزَّعْفَرَانِ وَ الْعُودِ وَ مَا یَنْبَغِی کِتَابَتُهُ مِنَ الْقُرْآنِ وَ جَعْلِهِ بَیْنَ الْغِلَافِ وَ الْقَارُورَةِ

اشارة

(7) 97 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ وَ الزَّعْفَرَانِ وَ الْعُودِ وَ مَا یَنْبَغِی کِتَابَتُهُ مِنَ الْقُرْآنِ وَ جَعْلِهِ بَیْنَ الْغِلَافِ وَ الْقَارُورَةِ

********

ترجمه :

باب استحباب خوش بو شدن با مشک و عنبر و زعفران و عود وسزاوار است نوشتن قرآن و قرار دادن آن درجلد و شیشه

[رقم الحدیث الکلی: 1778 - رقم الحدیث الباب: 1]

1778- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: أَمَرَنِی أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع فَعَمِلْتُ لَهُ دُهْناً فِیهِ مِسْکٌ وَ عَنْبَرٌ وَ أَمَرَنِی أَنْ أَکْتُبَ فِی قِرْطَاسٍ آیَةَ الْکُرْسِیِ

ص: 151


1- الباب 96 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 6- 516- 1.
3- فی المصدر- اتخذ.
4- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 89 من هذه الأبواب، عموما.
5- یأتی فی الباب 23 من أبواب أحکام المساجد.
6- یأتی فی الحدیث 14 من الباب 32 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.
7- الباب 97 فیه حدیثان.
8- الکافی 6- 516- 2.

وَ أُمَّ الْکِتَابِ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قَوَارِعَ مِنَ الْقُرْآنِ وَ أَجْعَلَهُ بَیْنَ الْغِلَافِ وَ الْقَارُورَةِ فَفَعَلْتُ ثُمَّ أَتَیْتُهُ فَتَغَلَّفَ بِهِ وَ أَنَا أَنْظُرُ إِلَیْهِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 49) / ترجمه خسروی ; ج 1 ص 95

كافى:معمر بن خلاد گفت:حضرت رضا عليه السّلام بمن دستور داد برايش روغنى تهيه كنم كه در آن مشك و عنبر باشد بمن فرمود كه آية الكرسى و سوره ام الكتاب و دو قل اعوذ و آياتى كه براى حفظ از شيطان خوب است در كاغذى بنويسم و آن را بين شيشه و جعبه آن قرار دهم اين كار را كردم بعد كه خدمتش رسيدم محاسن خود را عطرآگين ميكرد من تماشا ميكردم.

[رقم الحدیث الکلی: 1779 - رقم الحدیث الباب: 2]

1779- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَبْدِ الْغَفَّارِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الطِّیبُ الْمِسْکُ وَ الْعَنْبَرُ وَ الزَّعْفَرَانُ وَ الْعُودُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 572

امام صادق عليه السّلام فرمود:

عطر همان مشك، عنبر، زعفران و عود است.

98 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْخَلُوقِ وَ کَرَاهَةِ إِدْمَانِ الرَّجُلِ لَهُ وَ مَبِیتِهِ مُتَخَلِّقاً

اشارة

(3) 98 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَیُّبِ بِالْخَلُوقِ وَ کَرَاهَةِ إِدْمَانِ الرَّجُلِ لَهُ وَ مَبِیتِهِ مُتَخَلِّقاً

********

ترجمه :

باب استحباب خوش بو شدن به عطر خلوق و کراهت دارد مرد مداومت بر آن داشته باشد و با آن بخوابد

[رقم الحدیث الکلی: 1780 - رقم الحدیث الباب: 1]

1780- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ تَمَسَّ الْخَلُوقَ (5) فِی الْحَمَّامِ أَوْ تَمْسَحَ بِهِ یَدَکَ تُدَاوِی بِهِ وَ لَا أُحِبُّ إِدْمَانَهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 581

3 - عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مانعى ندارد كه در حمام عطر زعفرانى استعمال كنى و يا دست هايت را با آن بمالى كه ترك هاى دستت را مداوا كنى؛ ولى دوست ندارم كه هماره از اين عطر استفاده كنى.

[رقم الحدیث الکلی: 1781 - رقم الحدیث الباب: 2]

1781- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْخَلُوقِ آخُذُ مِنْهُ قَالَ لَا بَأْسَ وَ لَکِنْ لَا أُحِبُّ أَنْ تَدُومَ عَلَیْهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 581

- زراره گويد: از امام باقر عليه السّلام پرسيدم: آيا مى توانم از عطر زعفرانى استفاده كنم ؟

فرمود: مانعى ندارد، ولى ميل ندارم كه بر آن مداومت كنى.

[رقم الحدیث الکلی: 1782 - رقم الحدیث الباب: 3]

1782- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ

ص: 152


1- الکافی 6- 513- 1.
2- تقدم فی الباب 95 من هذه الأبواب.
3- الباب 98 فیه 8 أحادیث.
4- الکافی 6- 517- 3.
5- فی هامش الأصل المخطوط-" قال الشهید- الخلوق- ضرب من الطیب" منه" قده" الصحاح 4- 1472.
6- الکافی 6- 517- 1.
7- الکافی 6- 523- 1 ذیل الحدیث 1.

مُحَمَّدِ بْنِ الْفَیْضِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ إِنَّهُ لَیُعْجِبُنِی الْخَلُوقُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 582

امام صادق عليه السّلام فرمود:

من به عطر زعفرانى علاقه دارم.

[رقم الحدیث الکلی: 1783 - رقم الحدیث الباب: 4]

1783- 4- (1) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ تَمَسَّ الْخَلُوقَ فِی الْحَمَّامِ أَوْ تَمَسَّ بِهِ یَدَکَ (2) مِنَ الشُّقَاقِ تُدَاوِیهِمَا بِهِ وَ لَا أُحِبُّ إِدْمَانَهُ وَ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یَتَخَلَّقَ الرَّجُلُ وَ لَکِنْ لَا یَبِیتُ مُتَخَلِّقاً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 581

- عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

ايرادى ندارد كه در حمام از عطر زعفرانى استفاده كنى و يا دستانت را به جهت پارگى و ترك خوردن به آن بمالى تا با آن، دستانت را مداوا نمايى؛ ولى من مداومت بر آن را دوست ندارم.

و فرمود: ايرادى ندارد كه مرد از عطر زعفرانى استفاده كند؛ اما نبايد در آن حال بخوابد.

[رقم الحدیث الکلی: 1784 - رقم الحدیث الباب: 5]

1784- 5- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ محُمَدَّ بنْ عیِسیَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَیْضِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّهُ لَیُعْجِبُنِی الْخَلُوقُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 582

امام صادق عليه السّلام فرمود:

من به عطر زعفرانى علاقه دارم.

[رقم الحدیث الکلی: 1785 - رقم الحدیث الباب: 6]

1785- 6- (4) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ رَجُلٍ قَدْ أَثْبَتَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یَتَخَلَّقَ الرَّجُلُ لِامْرَأَتِهِ وَ لَکِنْ لَا یَبِیتُ مُتَخَلِّقاً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 582

- راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

ايرادى ندارد كه مرد براى همسرش از عطر زعفرانى استفاده كند، اما در حالى كه از آن استفاده نموده، نخوابد.

[رقم الحدیث الکلی: 1786 - رقم الحدیث الباب: 7]

1786- 7- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْفُضَیْلِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ یَتَخَلَّقَ الرَّجُلُ وَ لَکِنْ لَا یَبِیتُ مُتَخَلِّقاً.

*********

ترجمه:

امام باقرعلیه السلام فرمود:

ايرادى ندارد كه مرد از عطر زعفرانى استفاده كند؛ اما نبايد در آن حال بخوابد.

[رقم الحدیث الکلی: 1787 - رقم الحدیث الباب: 8]

1787- 8- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالْخَلُوقِ فِی الْحَمَّامِ وَ یَمْسَحُ یَدَیْهِ وَ رِجْلَیْهِ مِنَ الشُّقاقِ بِمَنْزِلَةِ الدَّوَاءِ وَ مَا أُحِبُّ إِدْمَانَهُ.

*********

ترجمه:

امام صادق(عليه السّلام)فرمودند:

ايرادى ندارد كه در حمام از عطر زعفرانى استفاده كنى و يا دستان و پاهایت را به جهت پارگى و ترك خوردن به آن بمالى تا با آن، مداوا نمايى؛ ولى من مداومت بر آن را دوست ندارم.

ص: 153


1- الکافی 6- 517- 2.
2- فی المصدر- یدیک.
3- الکافی 6- 517- 4.
4- الکافی 6- 518- 5.
5- الکافی 6- 518- 6.
6- قرب الإسناد- 40.

99 بَابُ حُکْمِ النَّضُوحِ الَّذِی فِیهِ الضَّیَاحُ وَ التَّطَیُّبِ بِهِ وَ جَعْلِهِ فِی الْمُشْطَةِ وَ فِی الرَّأْسِ

اشارة

(1) 99 بَابُ حُکْمِ النَّضُوحِ الَّذِی فِیهِ الضَّیَاحُ (2) وَ التَّطَیُّبِ بِهِ وَ جَعْلِهِ فِی الْمُشْطَةِ وَ فِی الرَّأْسِ

********

ترجمه :

باب خوش بو کننده ای که با شیر مخلوط شده که با شانه به سر میکشند

[رقم الحدیث الکلی: 1788 - رقم الحدیث الباب: 1]

1788- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ النَّضُوحِ (4) الْمُعَتَّقِ (5) کَیْفَ یُصْنَعُ بِهِ حَتَّی یَحِلَّ قَالَ خُذْ مَاءَ التَّمْرِ فَأَغْلِهِ حَتَّی یَذْهَبَ ثُلُثَا مَاءِ التَّمْرِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْأَشْرِبَةِ الْمُحَرَّمَةِ (6).

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 10 ص 279

و در روايت عمار است كه از امام صادق عليه السّلام پرسش شد از آب خرما كه چه كنيم تا حلال شود؟فرمود:آب خرما را بگير و بجوشان تا دو سوم آن برود

100 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبَخُورِ

اشارة

(7) 100 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبَخُورِ

********

ترجمه :

باب استحباب بخور دادن (با دود)

[رقم الحدیث الکلی: 1789 - رقم الحدیث الباب: 1]

1789- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یُدَخِّنَ ثِیَابَهُ إِذَا کَانَ یَقْدِرُ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ (9)

*********

ترجمه:

- عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

شايسته است كه مرد مسلمان تا هنگامى كه مى تواند، لباس هاى خود را بخور دهد.

ص: 154


1- الباب 99 فیه حدیث واحد.
2- فی هامش الأصل المخطوط-" الضیاح، بالفتح- اللبن الرقیق الممزوج" منه" قده" نقلا من الصحاح للجوهری 1- 386.
3- التهذیب 9- 116- 502.
4- النضوح، بالفتح- ضرب من الطیب تفوح رائحته مجمع البحرین 2- 418.
5- العتق- الخلوص مجمع البحرین 5- 211.
6- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 37 من أبواب الأشربة المحرمة.
7- الباب 100 فیه 3 أحادیث.
8- التهذیب 1- 295- 867.
9- الکافی 6- 518- 2.
[رقم الحدیث الکلی: 1790 - رقم الحدیث الباب: 2]

1790- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ أَبِی الْحَسَنِ ع إِلَی الْحَمَّامِ فَلَمَّا خَرَجَ إِلَی الْمَسْلَخِ دَعَا بِمِجْمَرَةٍ (2) فَتَجَمَّرَ بِهِ ثُمَّ قَالَ جَمِّرُوا مُرَازِمُ قَالَ قُلْتُ: مَنْ أَرَادَ أَنْ یَأْخُذَ نَصِیبَهُ یَأْخُذُ قَالَ نَعَمْ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 584

- مرازم گويد: در خدمت امام كاظم عليه السّلام به حمام رفتم، موقعى كه از حمام خارج شديم، امام كاظم عليه السّلام در رخت كن حمام فرمود تا منقل آتشى آوردند و عود هندى در آن انداختند تا لباس هاى خود را با دود آن عطرآگين سازد، سپس فرمود: لباس فلانى را هم بخور بدهيد.

گفتم: هركس مايل باشد مى تواند از اين بخور بهره مند شود؟

امام كاظم عليه السّلام فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 1791 - رقم الحدیث الباب: 3]

1791- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: خَرَجَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ ع فَوَجَدْتُ مِنْهُ رَائِحَةَ التَّجْمِیرِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 583

حسن بن جهم گويد:

امام كاظم عليه السّلام به طرف من آمد و بوى عود و بخور حضرت به من رسيد.

101 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبَخُورِ بِالْقُسْطِ وَ الْمُرِّ وَ اللُّبَانِ وَ الْعُودِ الْهِنْدِیِّ وَ اسْتِعْمَالِ مَاءِ الْوَرْدِ وَ الْمِسْکِ بَعْدَهُ

اشارة

(5) 101 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبَخُورِ بِالْقُسْطِ وَ الْمُرِّ وَ اللُّبَانِ وَ الْعُودِ الْهِنْدِیِّ وَ اسْتِعْمَالِ مَاءِ الْوَرْدِ وَ الْمِسْکِ بَعْدَهُ

********

ترجمه :

باب استحباب دود دادن با گیاه کوشنه تلخ و کندر و عود هندی و استفاده از گلاب و مشک بعد از آن

[رقم الحدیث الکلی: 1792 - رقم الحدیث الباب: 1]

1792- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ فِی حَدِیثٍ إِنَّمَا شِفَاءُ الْعَیْنِ قِرَاءَةُ الْحَمْدِ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ آیَةِ الْکُرْسِیِّ وَ الْبَخُورُ (7) بِالْقُسْطِ وَ الْمُرِّ وَ اللُّبَانِ (8).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 547

- محمّد بن على بن جعفر عليهما السّلام گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود:

همانا شفاى چشم در خواندن سوره حمد، سوره ناس، سوره فلق، آية الكرسى و بخور عود هندى و عربى، سمغ درخت مغرب و كندر است.

ص: 155


1- الکافی 6- 518- 4.
2- المجمرة- ما یدخن بها الثیاب یقال- جمر ثوبه تجمیرا- أی بخره. مجمع البحرین 3- 249.
3- الکافی 6- 518- 3.
4- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب الآتی.
5- الباب 101 فیه 3 أحادیث.
6- الکافی 6- 503- 38، و تقدم صدره فی الحدیث 3 من الباب 20 من هذه الأبواب، و قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 11 من أبواب الماء المضاف.
7- البخور کرسول- ما یتبخر به کالفطور و السحور، و عرف بانه دخان الطیب المحترق مجمع البحرین 3- 215.
8- اللبان- الکندر مجمع البحرین 6- 306.
[رقم الحدیث الکلی: 1793 - رقم الحدیث الباب: 2]

1793- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَیْهَقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الصُّولِیِّ عَنْ جَدَّتِهِ أُمِّ أَبِیهِ وَ اسْمُهَا عُذَرُ (2) قَالَتْ اشْتُرِیتُ مَعَ عِدَّةٍ مِنَ الْجَوَارِی فَحُمِلْنَا إِلَی الْمَأْمُونِ فَوَهَبَنِی لِلرِّضَا ع فَسَأَلْتُ عَنْ أَحْوَالِ الرِّضَا ع فَقَالَتْ مَا أَذْکُرُ مِنْهُ إِلَّا أَنِّی کُنْتُ أَرَاهُ یَتَبَخَّرُ بِالْعُودِ الْهِنْدِیِّ السَّنِیِّ وَ یَسْتَعْمِلُ بَعْدَهُ مَاءَ وَرْدٍ وَ مِسْکاً وَ کَانَ ع إِذَا صَلَّی الْغَدَاةَ وَ کَانَ یُصَلِّیهَا فِی أَوَّلِ وَقْتٍ ثُمَّ یَسْجُدُ فَلَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ إِلَی أَنْ تَرْتَفِعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَجْلِسُ لِلنَّاسِ أَوْ یَرْکَبُ وَ لَمْ یَکُنْ أَحَدٌ یَقْدِرُ أَنْ یَرْفَعَ صَوْتَهُ فِی دَارِهِ کَائِناً مَنْ کَانَ إِنَّمَا یَتَکَلَّمُ النَّاسُ قَلِیلًا قَلِیلًا.

*********

ترجمه:

عیون الأخبار / ترجمه روغنی قزوینی ; ج 2 ص 334

ابو على حسين بن احمد بيهقى گويد: محمد بن يحيى صولى روايت كرده و گفت: جدۀ من،مادر پدرم كه نام او«عذر»بود،گفت: مرا با چند كنيز از كوفه خريدند و من خانه زاد بودم در كوفه؛پس مرا نزد مأمون آوردند،در خانۀ او در بهشتى بوديم از راه اكل و شرب و طيب و زر بسيار و او مرا به امام رضا عليه السّلام بخشيد و چون به خانه او آمدم،همگى آن نعمتها را از دست دادم و زنى بر ما نگهبان بود كه ما را در شب بيدار مى كرد و به نماز وامى داشت و اين كار بر ما بسيار سخت و ناگوار بود؛پس همه آرزوى من اين بود كه از خانه او بيرون آيم تا اين كه مرا به جدّ تو،عبد اللّه بن عباس بخشيد و چون به خانه او آمدم،گويا در بهشت داخل شدم.،او مى گفت:از احوال او(امام رضا عليه السّلام)هيچ چيز ياد ندارم غير اين كه مى ديدم به عود خام هندى بخور مى كرد و بعد از آن گلاب و مشك به كار مى برد و نماز صبح در اوّل وقت بجا مى آورد؛پس به سجده مى رفت و سر برنمى داشت تا آفتاب بلند مى شد؛پس بر مى خاست يا با مردم مى نشست يا سوار مى شد و كسى در خانه او آواز بلند نمى كرد هركه بود،با مردم به نرمى وقلیل سخن مى گفت

[رقم الحدیث الکلی: 1794 - رقم الحدیث الباب: 3]

1794- 3- (3) وَ رَوَی الشَّیْخُ بَهَاءُ الدِّینِ فِی مِفْتَاحِ الْفَلَاحِ قَالَ فِی الْحَدِیثِ عَنْ أَصْحَابِ الْعِصْمَةِ سَلَامُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ مَنْ مَسَحَ وَجْهَهُ بِمَاءِ الْوَرْدِ لَمْ یُصِبْهُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ بُؤْسٌ وَ لَا فَقْرٌ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 92

و ثمالى از آن حضرت روايت كرده كه فرمود:هر كه گلاب برويش زند آن روز سختى و ندارى نبيند،و هر كه خواهد گلاب بمالد بايد آن را برخسار و دستهاش بمالد و پروردگارش را سپاس گويد،و صلوات بر پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)فرستد.

102 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ وَ آدَابِهِ

اشارة

(4) 102 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ وَ آدَابِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب روغن مالی و آداب آن

[رقم الحدیث الکلی: 1795 - رقم الحدیث الباب: 1]

1795- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الدُّهْنُ یَذْهَبُ بِالسُّوءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 585

- سفيان بن سمط گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روغن، بدحالى، بيمارى، فقر و... را از بين مى برد.

[رقم الحدیث الکلی: 1796 - رقم الحدیث الباب: 2]

1796- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ

ص: 156


1- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 179- 3.
2- فی المصدر و فی نسخة- عذار.
3- مفتاح الفلاح- 128.
4- الباب 102 فیه 6 أحادیث.
5- الکافی 6- 519- 2.
6- الکافی 6- 519- 1.

جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الدُّهْنُ یُلَیِّنُ الْبَشَرَةَ وَ یَزِیدُ فِی الدِّمَاغِ وَ یُسَهِّلُ مَجَارِیَ الْمَاءِ وَ یُذْهِبُ الْقَشَفَ وَ یُسْفِرُ اللَّوْنَ (1).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 585

- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

روغن، پوست را نرم مى كند، نيروى مغز را مى افزايد، مجراى ادرار را باز مى كند، آلودگى پوست و كثيفى بدن را از بين مى برد و رنگ بدن را درخشان مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1797 - رقم الحدیث الباب: 3]

1797- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الدُّهْنُ یُظْهِرُ الْغِنَی.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 586

- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روغن، توانمدى را آشكار مى سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1798 - رقم الحدیث الباب: 4]

1798- 4- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الدُّهْنُ یُلَیِّنُ الْبَشَرَةَ.

وَ ذَکَرَ مِثْلَ الْحَدِیثِ السَّابِقِ.

*********

ترجمه:

- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

روغن، پوست را نرم مى كند، نيروى مغز را مى افزايد، مجراى ادرار را باز مى كند، آلودگى پوست و كثيفى بدن را از بين مى برد و رنگ بدن را درخشان مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1799 - رقم الحدیث الباب: 5]

1799- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: الدُّهْنُ یُظْهِرُ الْغِنَی وَ الثِّیَابُ تُظْهِرُ الْجَمَالَ وَ حُسْنُ الْمَلَکَةِ یَکْبِتُ الْأَعْدَاءَ.

*********

ترجمه:

الخصال / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 116

على«عليه السّلام»فرمود استعمال عطر اظهار ثروتمندى است،جامه هاى خوب اظهار زيبائى است و اخلاق نيكو سركوبى دشمنانست.

[رقم الحدیث الکلی: 1800 - رقم الحدیث الباب: 6]

1800- 6- (6) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص یُحِبُّ الدُّهْنَ وَ یَکْرَهُ الشَّعَثَ وَ یَقُولُ إِنَّ الدُّهْنَ یُذْهِبُ الْبُؤْسَ وَ کَانَ یَدَّهِنُ بِأَصْنَافٍ مِنَ الدُّهْنِ وَ کَانَ إِذَا ادَّهَنَ بَدَأَ بِرَأْسِهِ

ص: 157


1- القشف- قذر الجلد و رثاثة الهیئة و سوء الحال، و یسفر اللون- أی یضیئه. مجمع البحرین 5- 108.
2- الخصال- 611.
3- الکافی 6- 519- 3.
4- الکافی 6- 519- 4.
5- الخصال- 91- 33.
6- مکارم الأخلاق- 33.

وَ لِحْیَتِهِ وَ یَقُولُ إِنَّ الرَّأْسَ قَبْلَ اللِّحْیَةِ وَ کَانَ ص یَدَّهِنُ بِالْبَنَفْسَجِ وَ یَقُولُ هُوَ أَفْضَلُ الْأَدْهَانِ وَ کَانَ ص إِذَا ادَّهَنَ بَدَأَ بِحَاجِبَیْهِ ثُمَّ شَارِبَیْهِ ثُمَّ یُدْخِلُ فِی أَنْفِهِ وَ یَشَمُّهُ ثُمَّ یَدْهُنُ رَأْسَهُ وَ کَانَ یَدْهُنُ حَاجِبَیْهِ مِنَ الصُّدَاعِ وَ یَدْهُنُ شَارِبَیْهِ بِدُهْنٍ سِوَی دُهْنِ لِحْیَتِهِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 70

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ماليدن روغن را دوست مى داشت و از ژوليدگى و پريشانى مو، بدش مى آمد و مى فرمود:استعمال روغن،فقر را از ميان مى برد و از تمام انواع روغن،استعمال مى نمود.هنگام ماليدن روغن،ابتدا از سر و ريش خود شروع مى كرد و مى فرمود:سر و ريش مقدم است.او روغن بنفشه استعمال مى كرد و مى فرمود:برترين روغن هاست.هنگام استعمال روغن،ابتدا از ابروان خود شروع مى كرد.سپس شارب(سبيل)خود را روغن مى ماليد و سپس روغن را به داخل بينى مى ماليد و آن را مى بوييد،آنگاه به سر خود روغن مى ماليد.حضرت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم براى رفع سردرد،به ابروان خود روغن مى ماليد و شارب خود را با روغنى غير از روغن ريش خود،روغن مالى مى كرد.

103 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِاللَّیْلِ

اشارة

(2) 103 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِاللَّیْلِ

********

ترجمه :

باب استحباب روغن مالی در شب

[رقم الحدیث الکلی: 1801 - رقم الحدیث الباب: 1]

1801- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: دَهْنُ اللَّیْلِ یَجْرِی فِی الْعُرُوقِ وَ یُرَوِّی الْبَشَرَةَ وَ یُبَیِّضُ الْوَجْهَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 586

- ابو حمزه گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

روغنى كه در شب به بدن ماليده شود در رگ هاى بدن نفوذ مى كند، پوست را شاداب مى دارد و صورت را سفيد مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1802 - رقم الحدیث الباب: 2]

م1802- 2- (4) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: دَهْنُ اللَّیْلِ یَجْرِی فِی الْعُرُوقِ وَ یُرَبِّی الْبَشَرَةَ.

*********

ترجمه:

امام باقر علیه السلام

روغنى كه در شب به بدن ماليده شود در رگ هاى بدن نفوذ مى كند، پوست را شاداب مى دارد

104 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ الِادِّهَانِ بِالْمَأْثُورِ وَ الِابْتِدَاءِ بِالْیَافُوخِ مُرَتَّباً

اشارة

(5) 104 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ الِادِّهَانِ بِالْمَأْثُورِ وَ الِابْتِدَاءِ بِالْیَافُوخِ مُرَتَّباً

********

ترجمه :

باب استحباب خواندن دعاهای رسیده از معصومین وقت روغن به بدن مالیدن

[رقم الحدیث الکلی: 1803 - رقم الحدیث الباب: 1]

1803- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ

ص: 158


1- یأتی فی الأبواب 103، 107، 108، 109 و فی الحدیث 2 من الباب 110 من هذه الأبواب.
2- الباب 103 فیه حدیثان.
3- الکافی 6- 519- 5.
4- طب الأئمة- 93.
5- الباب 104 فیه حدیث واحد.
6- الکافی 6- 519- 6.

مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ (1) بْنِ بَحْرٍ عَنْ مِهْزَمٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَخَذْتَ الدُّهْنَ عَلَی رَاحَتِکَ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الزَّیْنَ وَ الزِّینَةَ وَ الْمَحَبَّةَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّیْنِ وَ الشَّنَآنِ وَ الْمَقْتِ ثُمَّ اجْعَلْهُ عَلَی یَافُوخِکَ ابْدَأْ بِمَا بَدَأَ اللَّهُ بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 586

- مهزم اسدى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هنگامى كه روغن را در كف دست خود گرفتى بگو:«اللّهمّ إنّي أسألك الزّين و الزّينة و المحبّة و أعوذ بك من الشّين و الشّنآن و المقت». آن گاه جلو سرت قرار بده و با نام خدا آغاز كن!

105 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّبَرُّعِ بِالدُّهْنِ لِلْمُؤْمِنِ

اشارة

(2) 105 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّبَرُّعِ بِالدُّهْنِ لِلْمُؤْمِنِ

********

ترجمه :

باب استحباب خیرات روغن به مومن

[رقم الحدیث الکلی: 1804 - رقم الحدیث الباب: 1]

1804- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الدَّقَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ دَهَنَ مُؤْمِناً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَةٍ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ (5) عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ یَرْفَعُهُ إِلَی بَشِیرٍ الدَّهَّانِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: مَنْ دَهَنَ مُسْلِماً

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 587

- بشير دهّان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هركس به بدن مؤمنى روغن بمالد، خداوند براى او در ازاى هر مويى، نورى در روز قيامت مى نويسد.

106 بَابُ کَرَاهَةِ إِدْمَانِ الرَّجُلِ الدُّهْنَ وَ إِکْثَارِهِ بَلْ یَدَّهِنُ فِی الشَّهْرِ مَرَّةً أَوْ فِی الْأُسْبُوعِ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَیْنِ وَ جَوَازِ إِدْمَانِ الْمَرْأَةِ الدُّهْنَ

اشارة

(6) 106 بَابُ کَرَاهَةِ إِدْمَانِ الرَّجُلِ الدُّهْنَ وَ إِکْثَارِهِ بَلْ یَدَّهِنُ فِی الشَّهْرِ مَرَّةً أَوْ فِی الْأُسْبُوعِ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَیْنِ وَ جَوَازِ إِدْمَانِ الْمَرْأَةِ الدُّهْنَ

********

ترجمه :

باب کراهت مداومت به روغن مالی کردن برای مردها وزیاد مالیدن آنبلکه در ماه یکبار یا در هفته یک یا دوبار و جواز مداومت نمودن زن به روغن مالی

[رقم الحدیث الکلی: 1805 - رقم الحدیث الباب: 1]

1805- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ

ص: 159


1- فی المصدر- الحسن.
2- الباب 105 فیه حدیث واحد.
3- الکافی 6- 520- 7.
4- مصادقة الأخوان 74- 1.
5- ثواب الأعمال 182- 1.
6- الباب 106 فیه 3 أحادیث.
7- الکافی 6- 520- 1.

عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَدَّهِنِ الرَّجُلُ کُلَّ یَوْمٍ یُرَی الرَّجُلُ شَعِثاً لَا یُرَی مُتَزَلِّقاً کَأَنَّهُ امْرَأَةٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 587

- ابو خديجه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

شخص نبايد هر روز روغن بمالد. مرد آشفته و ژوليده به نظر برسد، نه اين كه همانند زن آرايش كرده به نظر برسد.

[رقم الحدیث الکلی: 1806 - رقم الحدیث الباب: 2]

1806- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أُخَالِطُ أَهْلَ الْمُرُوءَةِ مِنَ النَّاسِ وَ قَدْ أَکْتَفِی مِنَ الدُّهْنِ بِالْیَسِیرِ فَأَتَمَسَّحُ بِهِ کُلَّ یَوْمٍ قَالَ مَا أُحِبُّ لَکَ ذَلِکَ فَقُلْتُ یَوْمٍ وَ یَوْمٍ لَا فَقَالَ وَ مَا أُحِبُّ لَکَ ذَلِکَ قُلْتُ یَوْمٍ وَ یَوْمَیْنِ لَا فَقَالَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ یَوْمٍ وَ یَوْمَیْنِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 588

- اسحاق بن عمّار گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: من با اشراف و بزرگان رفت و آمد دارم و به روغن اندكى اكتفا مى كنم و هر روز از آن استفاده مى نمايم.

فرمود: اين كار را براى تو نمى پسندم.

عرض كردم: يك روز در ميان استفاده كنم ؟

فرمود: اين كار را براى تو نمى پسندم.

عرض كردم: دو روز درميان استفاده كنم ؟

فرمود: از جمعه تا جمعه ديگر يكى دو روز استفاده كن.

[رقم الحدیث الکلی: 1807 - رقم الحدیث الباب: 3]

1807- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی کَمْ أَدَّهِنُ قَالَ فِی کُلِّ سَنَةٍ مَرَّةً فَقُلْتُ إِذاً یَرَی النَّاسُ بِی خَصَاصَةً فَلَمْ أَزَلْ أُمَاکِسُهُ قَالَ فَفِی کُلِّ شَهْرٍ مَرَّةً لَمْ یَزِدْنِی عَلَیْهَا.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 588

- اسحاق بن جرير گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: هرچند وقت يك بار از روغن استفاده كنم ؟

فرمود: هر سال، يك بار.

گفتم: بنابراين مردم مرا فقير مى پندارند. و همين طور با حضرت عليه السّلام چانه مى زدم.

حضرت فرمود: پس در هر ماه، يك بار. اسحاق گويد: حضرت عليه السّلام بيشتر از آن به من اجازه نداد.

107 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الْبَنَفْسَجِ وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی سَائِرِ الْأَدْهَانِ

اشارة

(3) 107 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الْبَنَفْسَجِ وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی سَائِرِ الْأَدْهَانِ

********

ترجمه :

باب استحباب روغن مالی با روغن بنفشه و ترجیح دادن آن بر سایر روغن ها

[رقم الحدیث الکلی: 1808 - رقم الحدیث الباب: 1]

1808- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ الْبَنَفْسَجُ سَیِّدُ أَدْهَانِکُمْ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 589

هشام بن حكم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

بهترين روغن ها، روغن بنفشه است.

[رقم الحدیث الکلی: 1809 - رقم الحدیث الباب: 2]

1809- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ

ص: 160


1- الکافی 6- 520- 2.
2- الکافی 6- 520- 3.
3- الباب 107 فیه 16 حدیثا.
4- الکافی 6- 521- 1.
5- الکافی 6- 521- 3.

عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَأْتِینَا مِنْ نَاحِیَتِکُمْ شَیْ ءٌ أَحَبُّ إِلَیْنَا مِنَ الْبَنَفْسَجِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 6 ص 173

5-در كافى(..)بسندى از يونس بن يعقوب كه امام ششم عليه السّلام فرمود: از سوى شما چيزى نزد ما نيايد سودمندتر از بنفشه.

[رقم الحدیث الکلی: 1810 - رقم الحدیث الباب: 3]

1810- 3- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَیْضِ قَالَ ذَکَرْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْأَدْهَانَ فَذَکَرَ الْبَنَفْسَجَ وَ فَضْلَهُ فَقَالَ نِعْمَ الدُّهْنُ الْبَنَفْسَجُ ادَّهِنُوا بِهِ فَإِنَّ فَضْلَهُ عَلَی الْأَدْهَانِ کَفَضْلِنَا عَلَی النَّاسِ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 594

- محمّد بن فيض گويد: در حضور امام صادق عليه السّلام سخن از روغن ها به ميان آمد. حضرت عليه السّلام روغن بنفشه و فضيلت آن را يادآورى نمود و فرمود:

روغن بنفشه چه روغن خوبى است! به راستى كه برترى آن بر ديگر روغن ها مانند برترى ما بر مردم است

و اثر روغن بان در بدن نمى ماند. روغن بان، روغن خوبى است و به راستى كه من به خلوق علاقه دارم.

[رقم الحدیث الکلی: 1811 - رقم الحدیث الباب: 4]

1811- 4- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ إِسْرَائِیلَ بْنِ أَبِی أُسَامَةَ بَیَّاعِ الزُّطِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَثَلُ الْبَنَفْسَجِ فِی الْأَدْهَانِ مَثَلُنَا فِی النَّاسِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 590

- اسرائيل بن ابو اسامه بيّاع الزطّى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مثل روغن بنفشه در بين روغن ها، به سان مثل ما در بين مردم است.

[رقم الحدیث الکلی: 1812 - رقم الحدیث الباب: 5]

1812- 5- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فَضْلُ الْبَنَفْسَجِ عَلَی الْأَدْهَانِ کَفَضْلِ الْإِسْلَامِ عَلَی الْأَدْیَانِ نِعْمَ الدُّهْنُ الْبَنَفْسَجُ لَیَذْهَبُ بِالدَّاءِ مِنَ الرَّأْسِ وَ الْعَیْنَیْنِ فَادَّهِنُوا بِهِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 590

- عبد الرحمان بن كثير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

برترى روغن بنفشه بر ديگر روغن ها مانند برترى اسلام بر ديگر اديان است. بنفشه چه روغن خوبى است! كه بيمارى هاى سر و چشم را از بين مى برد، پس از آن روغن استفاده كنيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1813 - رقم الحدیث الباب: 6]

1813- 6- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِیَ ادْعُ لَنَا الْجَارِیَةَ تَجِئْنَا بِدُهْنٍ وَ کُحْلٍ- فَدَعَوْتُ بِهَا فَجَاءَتْ بِقَارُورَةِ بَنَفْسَجٍ وَ کَانَ یَوْماً شَدِیدَ الْبَرْدِ فَصَبَّ مِهْزَمٌ فِی رَاحَتِهِ مِنْهَا ثُمَّ قَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذَا بَنَفْسَجٌ وَ هَذَا الْبَرْدُ الشَّدِیدُ فَقَالَ وَ مَا بَالُهُ یَا مِهْزَمُ- فَقَالَ إِنَّ مُتَطَبِّبِینَا بِالْکُوفَةِ- یَزْعُمُونَ أَنَّ الْبَنَفْسَجَ بَارِدٌ فَقَالَ هُوَ بَارِدٌ فِی الصَّیْفِ لَیِّنٌ حَارٌّ فِی الشِّتَاءِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 591

6 - عبد الرحمان بن كثير گويد:

خدمت امام صادق عليه السّلام بودم كه مهزم وارد شد.

حضرت عليه السّلام به من فرمود: كنيز را صدا بزن تا روغن و سرمه اى نزد ما بياورد.

كنيزى را فرا خواندم وى شيشه روغن بنفشه آورد. روز بسيار سردى بود. مهزم مقدارى از آن را در كف دستش ريخت. سپس گفت: فدايت شوم! اين روغن بنفشه و اين سرماى شديدى است!

فرمود: اى مهزم! مگر آن چگونه است ؟

گفت: طبيبان ما در كوفه گمان مى كنند كه روغن بنفشه خنك است.

فرمود: روغن بنفشه در تابستان خنك است و در زمستان نرم و داغ است.

ص: 161


1- الکافی 6- 523- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 110، و أورد ذیله فی الحدیث 3 من الباب 98 من هذه الأبواب.
2- الکافی 6- 521- 4.
3- الکافی 6- 521- 5.
4- الکافی 6- 521- 6.
[رقم الحدیث الکلی: 1814 - رقم الحدیث الباب: 7]

1814- 7- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُوقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دُهْنُ الْبَنَفْسَجِ یَرْزُنُ الدِّمَاغَ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 6 ص 174

بسندى از امام ششم عليه السّلام كه روغن بنفشه مغز را ورزيده كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1815 - رقم الحدیث الباب: 8]

1815- 8- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ خَالِدِ بْنِ نَجِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَثَلُ الْبَنَفْسَجِ فِی الدُّهْنِ کَمَثَلِ شِیعَتِنَا فِی النَّاسِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 592

- خالد بن نجيح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مثل روغن بنفشه در ميان روغن ها مانند مثل شيعيان ما در ميان مردم است.

[رقم الحدیث الکلی: 1816 - رقم الحدیث الباب: 9]

1816- 9- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ بِدُهْنِ الْبَنَفْسَجِ فَإِنَّ لَهُ فَضْلًا عَلَی الْأَدْهَانِ کَفَضْلِی عَلَی سَائِرِ الْخَلْقِ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 99

امام صادق عليه السّلام فرمودند رسول الله فرمودند :برترى روغن بنفشه بر روغن هاى ديگر،مانند برترى من بر ساير مخلوقات است.

[رقم الحدیث الکلی: 1817 - رقم الحدیث الباب: 10]

1817- 10- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ادَّهِنُوا بِالْبَنَفْسَجِ فَإِنَّهُ بَارِدٌ فِی الصَّیْفِ حَارٌّ فِی الشِّتَاءِ.

*********

ترجمه:

با اسناد نقل شده امام رضا(عليه السلام)فرمود كه پيامبر خدا(صلى الله عليه و آله)فرموده: بدن خود را با روغن بنفشه چرب كنيد كه در تابستان سرد و در زمستان گرم است.

[رقم الحدیث الکلی: 1818 - رقم الحدیث الباب: 11]

1818- 11- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع دَعَا بِدُهْنٍ فَادَّهَنَ بِهِ وَ قَالَ ادَّهِنْ قُلْتُ قَدِ ادَّهَنْتُ قَالَ إِنَّهُ الْبَنَفْسَجُ قُلْتُ وَ مَا فَضْلُ الْبَنَفْسَجِ فَقَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَضْلُ الْبَنَفْسَجِ عَلَی الْأَدْهَانِ کَفَضْلِ الْإِسْلَامِ عَلَی سَائِرِ الْأَدْیَانِ.

*********

ترجمه:

عیون الأخبار / ترجمه آقا نجفی ; ج 2 ص 280

باين اسناد از جعفر بن محمد(عليهما السّلام)مروى است كه فرمود پدر بزرگوارم روغنى يعنى عطرى خواست تا سر مباركش را چرب كند و معطر نمايد پس چون آن روغن را استعمال نمود فرمود تو نيز استعمال كن عرض كردم من استعمال كرده ام فرمود اين روغن بنفشه است يعنى بنفشه خوب عطرى است عرض كردم فضل بنفشه چيست فرمود پدر بزرگوارم از جد بزرگوارم حسين بن على(عليهما السّلام)از پدر بزرگوارش روايت كرده است كه آن جناب فرمود رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود فضل روغن و جوهر بنفشه بر ساير روغنهاى عطرى مثل فضل دين اسلام است بر ساير اديان.

ص: 162


1- الکافی 6- 522- 8.
2- الکافی 6- 522- 10.
3- قرب الإسناد- 55.
4- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 34- 74.
5- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 43- 148.
[رقم الحدیث الکلی: 1819 - رقم الحدیث الباب: 12]

1819- 12- (1) عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقُمِّیُّ الْخَزَّازُ فِی کِتَابِ الْکِفَایَةِ فِی النُّصُوصِ عَلَی عَدَدِ الْأَئِمَّةِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْبَزَوْفَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَعْمَرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَعِیدٍ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ أَنَّهُ أُتِیَ بِالدُّهْنِ فَقَالَ ادَّهِنْ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ- قُلْتُ قَدِ ادَّهَنْتُ قَالَ إِنَّهُ الْبَنَفْسَجُ قُلْتُ وَ مَا فَضْلُ الْبَنَفْسَجِ عَلَی سَائِرِ الْأَدْهَانِ قَالَ کَفَضْلِ الْإِسْلَامِ عَلَی سَائِرِ الْأَدْیَانِ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 46) / ترجمه خسروی ; ج 1 ص 158

كفاية الاثر ص 319-زهرى گفت خدمت حضرت زين العابدين رسيدم ....آنگاه روغن آوردند.بمن فرمود روغن استعمال كن.عرضكردم من روغن زده ام فرمود اين روغن بنفشه است. عرضكردم روغن بنفشه چه فرقى با ساير روغنها دارد؟فرمود تفاوت آن مانند تفاوت اسلام است بر ساير دينها.

[رقم الحدیث الکلی: 1820 - رقم الحدیث الباب: 13]

1820- 13- (3) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ حُسَامِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ (4) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع دُهْنُ الْبَنَفْسَجِ سَیِّدُ الْأَدْهَانِ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند :

روغن بننفشه سید واقای همه روغن هاست

[رقم الحدیث الکلی: 1821 - رقم الحدیث الباب: 14]

1821- 14- (5) وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: نِعْمَ الدُّهْنُ الْبَنَفْسَجُ ادَّهِنُوا بِهِ فَإِنَّ فَضْلَهُ عَلَی سَائِرِ الْأَدْهَانِ کَفَضْلِنَا عَلَی سَائِرِ (6) النَّاسِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 594

محمّد بن فيض گويد: در حضور امام صادق عليه السّلام سخن از روغن ها به ميان آمد. حضرت عليه السّلام روغن بنفشه و فضيلت آن را يادآورى نمود و فرمود:

روغن بنفشه چه روغن خوبى است! به راستى كه برترى آن بر ديگر روغن ها مانند برترى ما بر مردم است

[رقم الحدیث الکلی: 1822 - رقم الحدیث الباب: 15]

1822- 15- (7) وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: مَثَلُ الْبَنَفْسَجِ فِی الْأَدْهَانِ کَمَثَلِ الْمُؤْمِنِ فِی النَّاسِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ حَارٌّ فِی الشِّتَاءِ بَارِدٌ فِی الصَّیْفِ وَ لَیْسَ لِسَائِرِ الْأَدْهَانِ هَذِهِ الْفَضِیلَةُ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام فرمودند:

برتری روغن بنفشه بر سایر روغن ها مثل برتری مومن برمردم است بدن خود را با روغن بنفشه چرب كنيد كه در تابستان سرد و در زمستان گرم است.

[رقم الحدیث الکلی: 1823 - رقم الحدیث الباب: 16]

1823- 16- (8) وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص

ص: 163


1- کفایة الأثر 241.
2- فی المصدر- عبد اللّه بن معبد.
3- طب الأئمة- 93.
4- فی المصدر- سعد بن جناب.
5- طب الأئمة- 93.
6- کلمة سائر عن نسخة فی الأصل.
7- طب الأئمة- 93.
8- طب الأئمة- 93،.

عَلَیْکُمْ بِدُهْنِ الْبَنَفْسَجِ فَإِنَّ فَضْلَ الْبَنَفْسَجِ عَلَی سَائِرِ الْأَدْهَانِ کَفَضْلِ أَهْلِ الْبَیْتِ عَلَی سَائِرِ النَّاسِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

*********

ترجمه:

رَسُولُ اللَّهِ ص فرمودند :

برشماباد به روغن بنفشه بدرستی که فضیلت روغن بنفشه بر سایر روغنها مثل فضیلت اهل البیت بر سایر مردم است

108 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّدَاوِی بِالْبَنَفْسَجِ دَهْناً وَ سُعُوطاً لِلْجِرَاحِ وَ الْحُمَّی وَ الصُّدَاعِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ

اشارة

(2) 108 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّدَاوِی بِالْبَنَفْسَجِ دَهْناً وَ سُعُوطاً لِلْجِرَاحِ وَ الْحُمَّی وَ الصُّدَاعِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ

********

ترجمه :

باب استحباب مداوا با روغن بنفشه و در بینی مجروح وتب دار وکسیکه سر درد دارد بریزید

[رقم الحدیث الکلی: 1824 - رقم الحدیث الباب: 1]

1824- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی زَیْدٍ الرَّازِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: أَهْدَیْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بَغْلَةً فَصَرَعَتِ الَّذِی أَرْسَلْتُ بِهَا مَعَهُ فَأَمَّتْهُ فَدَخَلْنَا الْمَدِینَةَ فَأَخْبَرْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ أَ فَلَا أَسْعَطْتُمُوهُ بَنَفْسَجاً فَأُسْعِطَ بِالْبَنَفْسَجِ فَبَرَأَ ثُمَّ قَالَ یَا عُقْبَةُ إِنَّ الْبَنَفْسَجَ بَارِدٌ فِی الصَّیْفِ حَارٌّ فِی الشِّتَاءِ لَیِّنٌ عَلَی شِیعَتِنَا یَابِسٌ عَلَی عَدُوِّنَا لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی الْبَنَفْسَجِ قَامَتْ أُوقِیَّتُهُ بِدِینَارٍ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 589

عقبه گويد: استر ماده اى را براى امام صادق عليه السّلام هديه فرستادم، اين استر ماده، استر آن شخصى را كه به وسيلۀ او فرستاده بودم به زمين زد و استخوان سر او را شكست. پس داخل مدينه شديم و به امام صادق عليه السّلام گزارش داديم.

فرمود: چرا روغن بنفشه در بينى اش نريختند؟! پس روغن بنفشه در بينى اش ريختند و خوب شد.

سپس فرمود: اى عقبه! به راستى كه روغن بنفشه در تابستان خنك و در زمستان گرم است، براى ما نرم و روان است و براى دشمن ما خشك و سفت. اگر مردم آن چه را كه در آن است مى دانستند، يك اوقيّه از آن به يك دينار مى رسيد.

[رقم الحدیث الکلی: 1825 - رقم الحدیث الباب: 2]

1825- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اسْتَعِطُوا بِالْبَنَفْسَجِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی الْبَنَفْسَجِ لَحَسَوْهُ حَسْواً.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 591

محمّد بن مسلم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

در بينى روغن بنفشه بريزيد؛ زيرا پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:«اگر مردم از خواص روغن بنفشه آگاه بودند، به طور قطع آن را جرعه جرعه مى نوشيدند.

[رقم الحدیث الکلی: 1826 - رقم الحدیث الباب: 3]

1826- 3- (5) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اکْسِرُوا حَرَّ الْحُمَّی بِالْبَنَفْسَجِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 592

امام صادق عليه السّلام فرمود:

امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود: گرماى شخص تب دار را با روغن بنفشه كم كنيد.

ص: 164


1- و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 6 من الباب 106 من هذه الأبواب. یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 108 و 109 و فی الحدیث 1 من الباب 110 من هذه الأبواب.
2- الباب 108 فیه 4 أحادیث.
3- الکافی 6- 521- 2.
4- الکافی 6- 522- 7.
5- الکافی 6- 522- 11.
[رقم الحدیث الکلی: 1827 - رقم الحدیث الباب: 4]

1827- 4- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ رَفَعَهُ قَالَ: دَهْنُ الْحَاجِبَیْنِ بِالْبَنَفْسَجِ یَذْهَبُ بِالصُّدَاعِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 592

- على بن اسباط در روايت مرفوعه اى گويد: امام عليه السّلام فرمود:

روغن زدن به ابروها با روغن بنفشه، سردرد را از بين مى برد.

109 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الْخِیرِیِ

اشارة

(3) 109 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الْخِیرِیِ

********

ترجمه :

باب استحباب روغن مال باروغن خیبری

[رقم الحدیث الکلی: 1828 - رقم الحدیث الباب: 1]

1828- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرَ دُهْنَ الْبَنَفْسَجِ فَزَکَّاهُ ثُمَّ قَالَ وَ الْخِیرِیُّ لَطِیفٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 593

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام روغن بنفشه را يادآور شد و آن را پاكيزه شمرد. سپس فرمود: به راستى كه روغن خيرى نيز لطيف و ملايم است.

[رقم الحدیث الکلی: 1829 - رقم الحدیث الباب: 2]

1829- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ وَ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَدَّهِنُ بِالْخِیرِیِّ فَقَالَ لِیَ ادَّهِنْ فَقُلْتُ أَیْنَ أَنْتَ عَنِ الْبَنَفْسَجِ وَ قَدْ رُوِیَ فِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَکْرَهُ رِیحَهُ قَالَ قُلْتُ: لَهُ فَإِنِّی قَدْ کُنْتُ أَکْرَهُ رِیحَهُ وَ أَکْرَهُ أَنْ أَقُولَ ذَلِکَ لِمَا بَلَغَنِی فِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 593

حسن بن جهم گويد: امام كاظم عليه السّلام را ديدم كه از روغن خيرى استفاده مى كرد. به من فرمود: از روغن استفاده كن.

به ايشان عرض كردم: شما چه رابطه اى با روغن بنفشه داريد در حالى كه درباره آن از امام صادق عليه السّلام آن گونه روايت شده است ؟!

فرمود: من از بوى آن كراهت دارم.

عرض كردم: من نيز از بوى آن كراهت داشتم، اما كراهت داشتم كه اين را بگويم، به دليل روايتى كه از امام صادق عليه السّلام به من رسيده است.

فرمود: ايرادى ندارد (يعنى بوى بد روغن بنفشه با فضيلت و منفعت آن منافات ندارد).

ص: 165


1- الکافی 6- 522- 9.
2- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 107 و فی الحدیث 6 من الباب 102 من هذه الأبواب و یأتی ما یدل علی ذلک فی الباب 109 و فی الحدیث 1 من الباب 110 من هذه الأبواب.
3- الباب 109 فیه حدیثان.
4- الکافی 6- 522- 1.
5- الکافی 6- 522- 2.

110 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الْبَانِ وَ التَّدَاوِی بِهِ

اشارة

(1) 110 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الْبَانِ وَ التَّدَاوِی بِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب روغن مالی کردن به روغن بان و مداوا با آن

[رقم الحدیث الکلی: 1830 - رقم الحدیث الباب: 1]

1830- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَیْضِ قَالَ: ذَکَرْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْأَدْهَانَ فَذَکَرَ الْبَنَفْسَجَ وَ فَضْلَهُ فَقَالَ نِعْمَ الدُّهْنُ الْبَنَفْسَجُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الْبَانُ دُهْنٌ ذَکَرٌ (3) نِعْمَ الدُّهْنُ الْبَانُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 595

3 - محمّد بن فيض گويد: خدمت امام صادق عليه السّلام از روغنها صحبت به میان امد امام صادق عليه السّلام فرمود:خوب روغنی است روغن بنفشه تا اینکه فرمودند

روغن بان، روغن خوبى است.

البَانُ

درختى است از رسته ى (البَانِيَّات)داراى برگهاى دراز و گلهاى سفيد رنگ و از آن گونه اى روغن استخراج مى شود. (فرهنگ ابجدی )

[رقم الحدیث الکلی: 1831 - رقم الحدیث الباب: 2]

1831- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ إِسْحَاقَ الْحَذَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَیْضِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع نِعْمَ الدُّهْنُ الْبَانُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 595

محمّد بن فيض گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روغن بان، روغن خوبى است.

[رقم الحدیث الکلی: 1832 - رقم الحدیث الباب: 3]

1832- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ وَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: شَکَا رَجُلٌ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع شُقَاقاً فِی یَدَیْهِ وَ رِجْلَیْهِ فَقَالَ لَهُ خُذْ قُطْنَةً فَاجْعَلْ فِیهَا بَاناً وَ ضَعْهَا فِی سُرَّتِکَ فَقَالَ إِسْحَاقُ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَجْعَلُ الْبَانَ فِی سُرَّتِهِ فَقَالَ أَمَّا أَنْتَ یَا إِسْحَاقُ فَصُبَّ الْبَانَ فِی سُرَّتِکَ فَإِنَّهَا کَبِیرَةٌ قَالَ ابْنُ أُذَیْنَةَ لَقِیتُ الرَّجُلَ بَعْدَ ذَلِکَ فَأَخْبَرَنِی أَنَّهُ فَعَلَهُ مَرَّةً وَاحِدَةً فَذَهَبَ عَنْهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 595

عمر بن اذينه گويد: مردى به امام صادق عليه السّلام شكايت كرد كه دست و پايم ترك مى خورد.

امام صادق عليه السّلام به او فرمود: پنبه را به روغن بان آغشته كن و روى نافت بگذار.

اسحاق بن عمّار گفت: قربانت شوم! آيا پنبه را به روغن بان آغشته كند و روى نافش بگذارد، خوب مى شود؟

امام صادق عليه السّلام فرمود: اما تو بايد روغن بان را در نافت بريزى، چرا كه نافت مانند كاسه است.

بعدها من آن مرد را ملاقات كردم و او گزارش كرد كه با يك نوبت روغن ماليدن، شقاق دست و پايش برطرف شده است.

[رقم الحدیث الکلی: 1833 - رقم الحدیث الباب: 4]

1833- 4- (6) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ خَالِدِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی الْعِیصِ (7) قَالَ: ذَکَرْتُ

ص: 166


1- الباب 110 فیه 6 أحادیث.
2- الکافی 6- 523- 1.
3- ذکورة الدهن- ما لیس له ردع، منه قده نقلا من القاموس المحیط 2- 36.
4- الکافی 6- 523- 3.
5- الکافی 6- 523- 2.
6- طب الأئمة- 93.
7- فی المصدر- أبو العیس.

الْأَدْهَانَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَتَّی ذَکَرَ الْبَانِ فَقَالَ ع دُهْنٌ ذَکَرٌ وَ نِعْمَ الدُّهْنُ دُهْنُ الْبَانِ ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّهُ لَیُعْجِبُنِی الْخَلُوقُ.

*********

ترجمه:

خدمت امام صادق عليه السّلام از روغنها صحبت به میان آمد امام صادق عليه السّلام فرمود:

روغن بان، روغن خوبى است.وخلوق مرا به شگفتی میاورد .

الخَلُوْقُ

گونه اى عطر كه بيشتر اجزاى آن زعفران باشد. (فرهنگ ابجدی )

[رقم الحدیث الکلی: 1834 - رقم الحدیث الباب: 5]

1834- 5- (1) (وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْخَصِیبِ) (2) عَنْ حَمْزَةَ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنِ ادَّهَنَ بِدُهْنِ الْبَانِ ثُمَّ قَامَ بَیْنَ یَدَیِ السُّلْطَانِ لَمْ یَضُرَّهُ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

*********

ترجمه:

رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: هر کس باروغن بان روغن مالی کند ونزد سلطان حاضر شود باذن خدا سلطان نمیتواند به او ضرر بزند .

[رقم الحدیث الکلی: 1835 - رقم الحدیث الباب: 6]

1835- 6- (3) وَ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع نِعْمَ الدُّهْنُ دُهْنُ الْبَانِ هُوَ حِرْزٌ وَ هُوَ ذَکَرٌ وَ أَمَانٌ مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ فَادَّهِنُوا بِهِ فَإِنَّ الْأَنْبِیَاءَ کَانُوا یَسْتَعْمِلُونَهُ.

*********

ترجمه:

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عليه السّلام فرمودند

خوب روغنی است روغن بان حرز و ذکر وامان است. با این روغن روغن مالی کنید که انبیائ ازآن استفاده میکردند.

111 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الزَّنْبَقِ وَ السُّعُوطِ بِهِ

اشارة

(4) 111 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِادِّهَانِ بِدُهْنِ الزَّنْبَقِ وَ السُّعُوطِ بِهِ (5)

********

ترجمه :

باب استحباب روغن مالی کردن به رو غن زنبق و در دماغ چکانندن

[رقم الحدیث الکلی: 1836 - رقم الحدیث الباب: 1]

1836- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ السَّیَّارِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ خَیْراً لِلْجَسَدِ مِنْ دُهْنِ الزَّنْبَقِ (7) یَعْنِی الرَّازِقِیَّ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 596

سيّارى در روايت مرفوعه اى گويد: پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

به راستى كه هيچ چيز براى بدن بهتر از روغن زنبق - يعنى رازقى - نيست.

ص: 167


1- طب الأئمة- 94.
2- فی المصدر- یحیی بن محمّد الحصیب.
3- طب الأئمة- 94.
4- الباب 111 فیه 6 أحادیث.
5- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- لا منافاة بین کون دهن البنفسج أفضل و دهن الزنبق أنفع کما لا یخفی.
6- الکافی 6- 523- 1.
7- الزنبق- الیاسمین، منه قده" نقلا عن الصحاح للجوهری.
[رقم الحدیث الکلی: 1837 - رقم الحدیث الباب: 2]

1837- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْیَعْقُوبِیِّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: کَانَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع یَسْتَعِطُ بِالشَّیْلَثَا (2) وَ بِالزَّنْبَقِ الشَّدِیدِ الْحَرِّ خَسْفَتَهُ (3) قَالَ وَ کَانَ الرِّضَا ع أَیْضاً یَسْتَعِطُ بِهِ فَقُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ لِمَ ذَلِکَ قَالَ عَلِیٌّ ذَکَرْتُ ذَلِکَ لِبَعْضِ الْمُتَطَبِّبِینَ فَذَکَرَ أَنَّهُ جَیِّدٌ لِلْجِمَاعِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 596

2 - على بن جعفر عليه السّلام گويد:

امام كاظم عليه السّلام روغن شليثاء در بينى خود مى چكاند و روغن زنبق تند را به اطراف سوراخ بينى اش مى ماليد.

امام رضا عليه السّلام نيز آن را در بينى مى چكاند.

عيسى بن عبد اللّه گويد: به على بن جعفر عليه السّلام گفتم: چرا چنين مى نمودند؟

گفت: آن را براى يكى از طبيبان بيان كردم و او يادآور شد كه اين كار براى آميزش خوب است.

[رقم الحدیث الکلی: 1838 - رقم الحدیث الباب: 3]

1838- 3- (4) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ طَالِبٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَالِحِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الضَّحَّاکِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ شَیْ ءٌ خَیْراً لِلْجَسَدِ مِنَ الرَّازِقِیِّ قُلْتُ وَ مَا الرَّازِقِیُّ قَالَ الزَّنْبَقُ.

*********

ترجمه:

بحارالأنوار (جلد 54 تا 63) / ترجمه کمره ای ; ج 6 ص 174

-در كافى(ص 223):بسندى تا پيغمبر صلّى اللّٰه عليه و آله كه چيزى براى تن از روغن رازقى بهتر نيست كه زنبق است

[رقم الحدیث الکلی: 1839 - رقم الحدیث الباب: 4]

1839- 4- (5) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: الرَّازِقِیُّ أَفْضَلُ مَا دَهَنْتُمْ بِهِ الْجَسَدَ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند:روغن زنبق افضل روغنهاست برای روغن مالی بدن

[رقم الحدیث الکلی: 1840 - رقم الحدیث الباب: 5]

1840- 5- (6) وَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ شَیْ ءٌ مِنَ الْأَدْهَانِ أَنْفَعَ لِلْجَسَدِ مِنْ دُهْنِ الزَّنْبَقِ إِنَّ فِیهِ لَمَنَافِعَ کَثِیرَةً وَ شِفَاءً مِنْ سَبْعِینَ دَاءً.

*********

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرمودند رسول الله فرمودند : هیچ روغنی برای بدن نافع تر از روغن زنبق رازقی نیست منافع زیادی در این روغن هست وشفائ از هفتاد بیماریست

[رقم الحدیث الکلی: 1841 - رقم الحدیث الباب: 6]

1841- 6- (7) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: عَلَیْکُمْ بِالْکِیسِ فَتَدَهَّنُوا بِهِ فَإِنَّ فِیهِ شِفَاءً مِنْ سَبْعِینَ دَاءً قُلْنَا یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ مَا الْکِیسُ قَالَ الزَّنْبَقُ یَعْنِی الرَّازِقِیَّ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند: برشما باد به کیس پس با ان روغن مالی کنید پس دران شفائ از هفتاد بیماری است ما گفتیم ای پسر رسول خدا کیس چیست ؟ فرمودند روغن زنبق

ص: 168


1- الکافی 6- 524- 2.
2- الشیلثا- قیل هو دواء مرکب، منه قده و فی نسخة- الشلیثا، الشیلیثیا، منه قده.
3- فی المصدر- خسفیه، و فی هامش الأصل المخطوط- خسفته أی طرفیه أو مخرجیه، کذا قیل. منه قده. و فی نسخة- الحرجفیه، منه قده أیضا.
4- طبّ الأئمّة- 86.
5- طبّ الأئمّة- 86.
6- طب الأئمة- 94.
7- طب الأئمة- 94.

112 بَابُ اسْتِحْبَابِ السُّعُوطِ بِدُهْنِ السِّمْسِمِ

اشارة

(1) 112 بَابُ اسْتِحْبَابِ السُّعُوطِ بِدُهْنِ السِّمْسِمِ

********

ترجمه :

باب استحباب در بینی چکاندن روغن کنجد

[رقم الحدیث الکلی: 1842 - رقم الحدیث الباب: 1]

1842- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ إِذَا اشْتَکَی رَأْسَهُ اسْتَعَطَ بِدُهْنِ الْجُلْجُلَانِ (3) وَ هُوَ السِّمْسِمُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 597

1 - اسحاق بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هنگامى كه سر پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله درد مى گرفت، روغن جلجلان كه همان كنجد است در بينى خود مى چكاند.

[رقم الحدیث الکلی: 1843 - رقم الحدیث الباب: 2]

1843- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ ابْنِ أُخْتِ الْأَوْزَاعِیِّ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ الْیَسَعِ بْنِ (5) قَیْسٍ الْبَاهِلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یُحِبُّ أَنْ یَسْتَعِطَ بِدُهْنِ السِّمْسِمِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 597

- قيس باهلى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله علاقه داشت كه روغن كنجد در بينى اش بچكاند.

113 بَابُ اسْتِحْبَابِ شَمِّ الرَّیْحَانِ وَ وَضْعِهِ عَلَی الْعَیْنَیْنِ وَ کَرَاهَةِ رَدِّهِ

اشارة

(6) 113 بَابُ اسْتِحْبَابِ شَمِّ الرَّیْحَانِ وَ وَضْعِهِ عَلَی الْعَیْنَیْنِ وَ کَرَاهَةِ رَدِّهِ

********

ترجمه :

باب استحباب بو کشیدن گلها و قرار دادن روی چشمها وکراهت قبول نکردن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1844 - رقم الحدیث الباب: 1]

1844- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أُتِیَ أَحَدُکُمْ بِالرَّیْحَانِ فَلْیَشَمَّهُ وَ لْیَضَعْهُ عَلَی عَیْنَیْهِ فَإِنَّهُ مِنَ الْجَنَّةِ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 598

امام صادق علیه السلام فرمود:

هرگاه نزد يكى از شما گلى آوردند آن را ببويد و روى چشمانش قرار دهد؛ زيرا كه گل از بهشت است

ص: 169


1- الباب 112 فیه حدیثان.
2- الکافی 6- 524- 1.
3- الجلجلان، بالضم- حب السمسم، منه قده نقلا عن القاموس المحیط. 3- 361.
4- الکافی 6- 524- 2.
5- فی المصدر- عن.
6- الباب 113 فیه 3 أحادیث.
7- الکافی 6- 525- 2.
[رقم الحدیث الکلی: 1845 - رقم الحدیث الباب: 2]

1845- 2- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَمَّنْ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص إِذَا أُتِیَ أَحَدُکُمْ بِرَیْحَانٍ فَلْیَشَمَّهُ وَ لْیَضَعْهُ عَلَی عَیْنَیْهِ فَإِنَّهُ مِنَ الْجَنَّةِ وَ إِذَا أُتِیَ أَحَدُکُمْ بِهِ فَلَا یَرُدَّهُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 598

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فرمود:

هرگاه نزد يكى از شما گلى آوردند آن را ببويد و روى چشمانش قرار دهد؛ زيرا كه گل از بهشت است و هرگاه نزد يكى از شما شاخه گلى آوردند، آن را برنگرداند.

[رقم الحدیث الکلی: 1846 - رقم الحدیث الباب: 3]

1846- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ فِی یَدِهِ مِخْضَبَةٌ فِیهَا رَیْحَانٌ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 599

- يونس بن يعقوب گويد:

خدمت امام صادق عليه السّلام شرف ياب شدم در حالى كه در دست ايشان تشتى پر از گل بود.

114 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْبِیلِ الْوَرْدِ وَ الرَّیْحَانِ وَ الْفَاکِهَةِ الْجَدِیدَةِ وَ وَضْعِهَا عَلَی الْعَیْنَیْنِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ

اشارة

(3) 114 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْبِیلِ الْوَرْدِ وَ الرَّیْحَانِ وَ الْفَاکِهَةِ الْجَدِیدَةِ وَ وَضْعِهَا عَلَی الْعَیْنَیْنِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ

********

ترجمه :

باب استحباب بوسیدن گل قرمز و گلهای دیگر ویوهای نو رس وقرار دادن روی چشمها و صلوات فرستادن و دعاهای رسیده از معصومین بخواند

[رقم الحدیث الکلی: 1847 - رقم الحدیث الباب: 1]

1847- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی هَاشِمٍ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع فَجَاءَ صَبِیٌّ مِنْ صِبْیَانِهِ فَنَاوَلَهُ وَرْدَةً فَقَبَّلَهَا وَ وَضَعَهَا عَلَی عَیْنَیْهِ ثُمَّ نَاوَلَنِیهَا ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا هَاشِمٍ مَنْ تَنَاوَلَ وَرْدَةً أَوْ رَیْحَانَةً فَقَبَّلَهَا وَ وَضَعَهَا عَلَی عَیْنَیْهِ ثُمَّ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْحَسَنَاتِ مِثْلَ رَمْلِ عَالِجٍ وَ مَحَا عَنْهُ مِنَ السَّیِّئَاتِ مِثْلَ ذَلِکَ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 599

- ابو هاشم جعفرى گويد:

خدمت امام هادى عليه السّلام شرف ياب شدم. يكى از كودكان آن حضرت آمد و گل سرخى به آن حضرت عليه السّلام تعارف نمود. حضرت آن را بوسيد و روى چشم هاى خود نهاد، سپس آن را به من تعارف نمود و فرمود:

اى ابو هاشم! هركس گل سرخ و يا هر گلى بردارد و آن را ببوسد و روى چشمان خود قرار دهد، سپس بر محمّد و آل محمّد عليهم السّلام صلوات بفرستد، خداوند به اندازه ريگ هاى توده ريگى براى او حسنه مى نويسد و به همان اندازه گناهان او را پاك مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1848 - رقم الحدیث الباب: 2]

1848- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ

ص: 170


1- الکافی 6- 524- 1.
2- الکافی 6- 525- 4.
3- الباب 114 فیه 3 أحادیث.
4- الکافی 6- 525- 5.
5- أمالی الصدوق- 219- 6.

وَهْبٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص إِذَا رَأَی الْفَاکِهَةَ الْجَدِیدَةَ قَبَّلَهَا وَ وَضَعَهَا عَلَی عَیْنَیْهِ وَ فَمِهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ کَمَا أَرَیْتَنَا أَوَّلَهَا فِی عَافِیَةٍ فَأَرِنَا آخِرَهَا فِی عَافِیَةٍ.

*********

ترجمه:

مکارم الأخلاق / ترجمه احمدزاده ; ج 1 ص 309

امام صادق عليه السّلام فرمود:هرگاه ميوه جديدى(نوبر)براى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مى آوردند،آن را مى بوسيد و بر چشم خود مى گذاشت و مى فرمود:«خداوندا همانگونه كه آغاز اين ميوه را با عافيت به ما نشان دادى،پايان آن را نيز با عافيت به ما نشان بده».

[رقم الحدیث الکلی: 1849 - رقم الحدیث الباب: 3]

1849- 3- (1) وَ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَالِکٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ: نَاوَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع شَیْئاً مِنَ الرَّیَاحِینِ فَأَخَذَهُ فَشَمَّهُ وَ وَضَعَهُ عَلَی عَیْنَیْهِ ثُمَّ قَالَ مَنْ تَنَاوَلَ رَیْحَانَةً فَشَمَّهَا وَ وَضَعَهَا عَلَی عَیْنَیْهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- لَمْ تَقَعْ عَلَی الْأَرْضِ حَتَّی یُغْفَرَ لَهُ.

*********

ترجمه:

الأمالی (للصدوق) / ترجمه هدایتی ; ج 1 ص 449

7.مالك جهنى مى گويد:من شاخه گلى به امام صادق عليه السّلام هديه دادم.حضرت آن را گرفت و بوييد و بر چشمان خود گذاشت و فرمود:هركس گلى را به دست گيرد و آن را بو كند و بر چشمان خود بگذارد و بگويد:اللهم صل على محمد و آل محمد بر زمين نرسد تا اينكه خداوند او را بيامرزد.

115 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْآسِ وَ الْوَرْدِ عَلَی أَنْوَاعِ الرَّیْحَانِ

اشارة

(2) 115 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْآسِ وَ الْوَرْدِ عَلَی أَنْوَاعِ الرَّیْحَانِ

********

ترجمه :

باب استحباب انتخاب آس و گل قرمز را بر بقیه ی گلها

[رقم الحدیث الکلی: 1850 - رقم الحدیث الباب: 1]

1850- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّیْحَانُ وَاحِدٌ وَ عِشْرُونَ نَوْعاً سَیِّدُهَا الْآسُ.

*********

ترجمه:

ترجمه فروع کافی ; ج 8 ص 598

- محمّد بن يحيى در روايت مرفوعه اى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

گل، بيست و يك نوع است كه آقاى آنها گل «آس» است.

[رقم الحدیث الکلی: 1851 - رقم الحدیث الباب: 2]

1851- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی بَابِ إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (5) عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: حَبَانِی (6) رَسُولُ اللَّهِ ص بِالْوَرْدِ بِکِلْتَا یَدَیْهِ فَلَمَّا أَدْنَیْتُهُ إِلَی أَنْفِی قَالَ أَمَا إِنَّهُ سَیِّدُ رَیْحَانِ الْجَنَّةِ بَعْدَ الْآسِ.

*********

ترجمه:

ارالأنوار (جلد 73) / ترجمه کمره ای ; ج 1 ص 93

1-عيون:تا على(عليه السّلام)كه رسول خدا با دو دستش بمن گلى بخشيد و چونش به بينى نزديك كردم فرمود:آگاه باش كه آن سيد گلهاى بهشت است پس از گل آس.

ص: 171


1- أمالی الصدوق- 219- 7.
2- الباب 115 فیه حدیثان.
3- الکافی 6- 525- 3.
4- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 40- 128.
5- تقدمت فی الحدیث 4 من الباب 54 من أبواب الوضوء.
6- حبوت الرجل حباء- بالکسر و المد- أعطیته الشی ء بغیر عوض، و الاسم منه الحبوة بالضم. مجمع البحرین 1- 94.

ص: 172

أَبْوَابُ الْجَنَابَةِ

1 بَابُ وُجُوبِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ غُسْلٍ غَیْرِ الْأَغْسَالِ الْمَنْصُوصَةِ

اشارة

(1) 1 بَابُ وُجُوبِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ غُسْلٍ غَیْرِ الْأَغْسَالِ الْمَنْصُوصَةِ

*******

ترجمه :

باب واجب بودن غسل جنابت و واجب نبودن غسل غیر ازغسلهای که شرع مقدس بیان فرموده

[رقم الحدیث الکلی: 1852 - رقم الحدیث الباب: 1]

1852- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: غُسْلُ (3) الْجَنَابَةِ فَرِیضَةٌ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَمَا یَأْتِی (4).

*********

ترجمه:

مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع فرمودند : غسل جنابت واجب است

[رقم الحدیث الکلی: 1853 - رقم الحدیث الباب: 2]

1853- 2- (5) وَ فِی کِتَابِ الْمُقْنِعِ قَالَ رُوِّیتُ أَنَّهُ مَنْ تَرَکَ شَعْرَةً مُتَعَمِّداً لَمْ یَغْسِلْهَا مِنَ الْجَنَابَةِ فَهُوَ فِی النَّارِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ وَ الصَّدُوقُ أَیْضاً کَمَا یَأْتِی (6).

*******

ترجمه :

روایت شده کسیکه عمدا غسل جنابت را ترک کند و لو موئی را آن در آتش است

[رقم الحدیث الکلی: 1854 - رقم الحدیث الباب: 3]

1854- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 173


1- الباب 1 فیه 14 حدیثا.
2- الفقیه 1- 108- 223 و أورده فی الحدیث 1 من الباب 18 من أبواب التیمم.
3- فی المصدر- الغسل من.
4- یأتی فی الحدیث 9 من هذا الباب.
5- المقنع- 12.
6- یأتی فی الحدیث 5 من هذا الباب.
7- الکافی 3- 40- 2، و یأتی أیضا فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب الأغسال المسنونة.

عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَاجِبٌ وَ غُسْلُ الْحَائِضِ إِذَا طَهُرَتْ وَاجِبٌ وَ غُسْلُ الْمُسْتَحَاضَةِ (1) وَاجِبٌ إِذَا احْتَشَتْ بِالْکُرْسُفِ وَ جَازَ الدَّمُ الْکُرْسُفَ فَعَلَیْهَا الْغُسْلُ لِکُلِّ صَلَاتَیْنِ وَ لِلْفَجْرِ غُسْلٌ وَ إِنْ لَمْ یَجُزِ الدَّمُ الْکُرْسُفَ فَعَلَیْهَا الْغُسْلُ کُلَّ یَوْمٍ مَرَّةً وَ الْوُضُوءُ لِکُلِّ صَلَاةٍ وَ غُسْلُ النُّفَسَاءِ وَاجِبٌ (2) وَ غُسْلُ الْمَیِّتِ وَاجِبٌ الْحَدِیثَ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ الْغُسْلُ کُلَّ یَوْمٍ مَرَّةً (3).

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی (4) وَ زَادَ الصَّدُوقُ وَ الشَّیْخُ وَ غُسْلُ مَنْ مَسَّ مَیِّتاً وَاجِبٌ

*******

ترجمه :

سماعه گويد: از امام صادق عليه السّلام در مورد غسل جمعه پرسيدم

فرمود: غسل جنابت واجب است، غسل زن حائض هنگامى كه پاك مى گردد، واجب است، غسل استحاضه در صورتى كه خون از پنبه بيرون بزند، واجب است و بر او لازم است براى هر دو نماز (ظهر و عصر يا مغرب و عشاء) يك غسل و براى نماز صبح يك غسل به جا آورد، و اگر خون از پنبه نگذرد بر او لازم است هر روز يك غسل به جا آورد و براى هر نماز يك وضو بگيرد، غسل زن زائو واجب است.

[رقم الحدیث الکلی: 1855 - رقم الحدیث الباب: 4]

1855- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْغُسْلُ فِی سَبْعَةَ عَشَرَ مَوْطِناً مِنْهَا الْفَرْضُ ثَلَاثَةٌ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا الْفَرْضُ مِنْهَا قَالَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ غُسْلُ مَنْ غَسَّلَ (6) مَیِّتاً وَ الْغُسْلُ لِلْإِحْرَامِ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ حَصْرُ الْغُسْلِ الْوَاجِبِ عَلَی الرَّجُلِ مَا دَامَ حَیّاً وَ یَأْتِی الْکَلَامُ فِی غُسْلِ الْإِحْرَامِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (7).

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

غسل در هفده مورد است بعض از آنها واجب است سه مورد آن واجب

گفته شد کدام واجب اتست

فرمود غسل جنابت غسل مس میت غسل احرام

ص: 174


1- فی نسخة- الاستحاضة، منه قده.
2- فی المصدر زیادة- و غسل المولود واجب.
3- الفقیه 1- 78- 176.
4- التهذیب 1- 104- 270، و الاستبصار 1- 97- 315.
5- التهذیب 1- 105- 271، و الاستبصار 1- 98- 316.
6- فی نسخة- مس، منه قده.
7- یأتی فی الأبواب 8- 14 من أبواب الاحرام.
[رقم الحدیث الکلی: 1856 - رقم الحدیث الباب: 5]

1856- 5- (1) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حُجْرِ بْنِ زَائِدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَرَکَ شَعْرَةً مِنَ الْجَنَابَةِ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فِی النَّارِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ (2) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ (3) عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ.

*******

ترجمه :

امام صادق (عليه السّلام) فرمود :

هر كه يك موى از جنابت را عمدا بى غسل گذارد در دوزخ است.

[رقم الحدیث الکلی: 1857 - رقم الحدیث الباب: 6]

1857- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَاحِدٌ قَالَ وَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ عَلَیْهَا غُسْلٌ مِثْلُ غُسْلِ الْجُنُبِ قَالَ نَعَمْ.

*******

ترجمه :

حلبی گوید امام صادق علیه السلام فرمود

غسل جنابت است.غسل جنابت با حيض يكى است. وسوال کردم از امام صادق علیه السلامغسل حائض مثل غسل جنب است

فرمود :بله

[رقم الحدیث الکلی: 1858 - رقم الحدیث الباب: 7]

1858- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ أَ عَلَیْهَا غُسْلٌ مِثْلُ غُسْلِ الْجُنُبِ قَالَ نَعَمْ یَعْنِی الْحَائِضَ.

*******

ترجمه :

ابی بصیر گوید از امام صادق درمورد حائض آیا غسلش مثل غسل جنابت است ؟

فرمود :بله

[رقم الحدیث الکلی: 1859 - رقم الحدیث الباب: 8]

1859- 8- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ صَبِیحٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ (7) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص شَهْرُ رَمَضَانَ نَسَخَ کُلَّ صَوْمٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ نَسَخَ کُلَّ غُسْلٍ.

*******

ترجمه :

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود

ماه رمضان باطل کننده هر نوع روزه دیگر است تا اینکه فرمود و غسل جنابت باطل کننده هر غسلی است

ص: 175


1- التهذیب 1- 135- 373.
2- أمالی الصدوق- 391- 11.
3- عقاب الأعمال- 272- 1.
4- التهذیب 1- 106- 274.
5- التهذیب 1- 106- 275 و التهذیب 1- 162- 464، و الاستبصار 1- 98- 318.
6- التهذیب 4- 153- 425، و تاتی قطعة منه فی الحدیث 17 من الباب 1 من أبواب أحکام شهر رمضان و یأتی أیضا فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب ما تجب فیه الزکاة.
7- فی نسخة- الحسن منه قده.
[رقم الحدیث الکلی: 1860 - رقم الحدیث الباب: 9]

1860- 9- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لِأَنَّ الْغُسْلَ مِنَ الْجَنَابَةِ فَرِیضَةٌ.

*******

ترجمه :

موسى بن جعفر عليهما السّلام فرمود :

غسل جنابت فريضه است

[رقم الحدیث الکلی: 1861 - رقم الحدیث الباب: 10]

1861- 10- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ النَّضْرِ الْأَرْمَنِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الْقَوْمِ یَکُونُونَ فِی السَّفَرِ فَیَمُوتُ مِنْهُمْ مَیِّتٌ وَ مَعَهُمْ جُنُبٌ وَ مَعَهُمْ مَاءٌ قَلِیلٌ قَدْرَ مَا یَکْفِی أَحَدَهُمَا أَیُّهُمَا یُبْدَأُ بِهِ قَالَ یَغْتَسِلُ الْجُنُبُ وَ یُتْرَکُ الْمَیِّتُ لِأَنَّ هَذَا فَرِیضَةٌ وَ هَذَا سُنَّةٌ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالسُّنَّةِ مَا عُلِمَ وُجُوبُهُ مِنْ جِهَةِ السُّنَّةِ وَ بِالْفَرْضِ مَا عُلِمَ وُجُوبُهُ مِنَ الْقُرْآنِ لِمَا یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3).

*******

ترجمه :

حسين بن نضر مروى است كه گفت از حضرت رضا(عليه السّلام)سؤال كردم از قومى كه در سفر باشند بعضى از ايشان بميرند و بعضى جنب باشند و اندكى آب داشته باشند كه يكى از ميت و جنب را كفايت كند كدام يك را مقدم دارند ميت را غسل دهند يا جنب غسل كند فرمود جنب غسل كند و ميت را واگذارند زيرا كه غسل جنب فريضه ست و غسل ميت سنت است

[رقم الحدیث الکلی: 1862 - رقم الحدیث الباب: 11]

1862- 11- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْغُسْلُ فِی أَرْبَعَةَ عَشَرَ مَوْطِناً وَاحِدٌ فَرِیضَةٌ وَ الْبَاقِی سُنَّةٌ.

قَالَ الشَّیْخُ الْمُرَادُ أَنَّهُ لَیْسَ بِفَرْضٍ مَذْکُورٍ بِظَاهِرِ الْقُرْآنِ وَ إِنْ جَازَ أَنْ یَثْبُتَ بِالسُّنَّةِ أَغْسَالٌ أُخَرُ مُفْتَرَضَةٌ أَقُولُ: وَ یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ الْمُرَادُ حَصْرَ مَا تَعُمُّ بِهِ الْبَلْوَی لِلرِّجَالِ مِنَ الْأَغْسَالِ أَوْ یَکُونَ الْحَصْرُ إِضَافِیّاً وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود ":

غسل در چهارده موضع است یک مورد واجب بقیه مستحب

[رقم الحدیث الکلی: 1863 - رقم الحدیث الباب: 12]

1863- 12- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ

ص: 176


1- التهذیب 1- 109- 285، و یأتی تمامه فی الحدیث 1 من الباب 18 من أبواب التیمم.
2- التهذیب 1- 110- 287، و أورده أیضا عن التهذیب و غیره فی الحدیث 4 من الباب 18 من أبواب التیمم.
3- یأتی فی الحدیث 11 من هذا الباب.
4- التهذیب 1- 110- 289، الاستبصار 1- 98- 319.
5- التهذیب 1- 114- 302، و یأتی تمامه فی الحدیث 11 من الباب 1 من أبواب الأغسال المسنونة.

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الْغُسْلُ فِی سَبْعَةَ عَشَرَ مَوْطِناً إِلَی أَنْ قَالَ وَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ فَرِیضَةٌ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).

*******

ترجمه :

امام باقر یا صادق علیهما السلام فرمودند

غسل در هفده مورد است...تا اینکه فرمودند غسل جنابت واجب است

[رقم الحدیث الکلی: 1864 - رقم الحدیث الباب: 13]

1864- 13- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (3) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ الْکَلْبِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: الْغُسْلُ مِنْ سَبْعَةٍ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ هُوَ وَاجِبٌ الْحَدِیثَ.

*******

ترجمه :

قال امیر المومنین علیه السلام

غسل از هفت مورد است از جنابت و آن واجب است

[رقم الحدیث الکلی: 1865 - رقم الحدیث الباب: 14]

1865- 14- (4) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ زِنْدِیقاً قَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمَجُوسِ- کَانُوا أَقْرَبَ إِلَی الصَّوَابِ فِی دِینِهِمْ أَمِ الْعَرَبُ- قَالَ الْعَرَبُ فِی الْجَاهِلِیَّةِ- کَانَتْ أَقْرَبَ إِلَی الدِّینِ الْحَنِیفِیِّ مِنَ الْمَجُوسِ- وَ ذَلِکَ أَنَّ الْمَجُوسَ کَفَرَتْ بِکُلِّ الْأَنْبِیَاءِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَتِ الْمَجُوسُ لَا تَغْتَسِلُ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ الْعَرَبُ کَانَتْ تَغْتَسِلُ وَ الِاغْتِسَالُ مِنْ خَالِصِ شَرَائِعِ الْحَنِیفِیَّةِ- وَ کَانَتِ الْمَجُوسُ لَا تَخْتَتِنُ وَ الْعَرَبُ تَخْتَتِنُ وَ هُوَ مِنْ سُنَنِ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِنَّ أَوَّلَ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ إِبْرَاهِیمُ الْخَلِیلُ- وَ کَانَتِ الْمَجُوسُ لَا تُغَسِّلُ مَوْتَاهَا وَ لَا تُکَفِّنُهَا وَ کَانَتِ الْعَرَبُ تَفْعَلُ ذَلِکَ وَ کَانَتِ الْمَجُوسُ تَرْمِی بِالْمَوْتَی فِی الصَّحَارِی وَ النَّوَاوِیسِ (5) وَ الْعَرَبُ تُوَارِیهَا فِی قُبُورِهَا وَ تُلْحِدُهَا وَ کَذَلِکَ السُّنَّةُ عَلَی الرُّسُلِ إِنَّ أَوَّلَ مَنْ حُفِرَ لَهُ قَبْرٌ آدَمُ أَبُو الْبَشَرِ- وَ أُلْحِدَ لَهُ لَحْدٌ وَ کَانَتِ الْمَجُوسُ تَأْتِی الْأُمَّهَاتِ وَ تَنْکِحُ الْبَنَاتِ وَ الْأَخَوَاتِ وَ حَرَّمَتْ ذَلِکَ الْعَرَبُ- وَ أَنْکَرَتِ الْمَجُوسُ بَیْتَ اللَّهِ الْحَرَامَ- وَ سَمَّتْهُ بَیْتَ الشَّیْطَانِ وَ کَانَتِ الْعَرَبُ تَحُجُّهُ وَ تُعَظِّمُهُ وَ تَقُولُ بَیْتُ رَبِّنَا وَ کَانَتِ الْعَرَبُ

ص: 177


1- الفقیه 1- 77- 172.
2- التهذیب 1- 464- 1517.
3- فی المصدر- عبید اللّه.
4- الاحتجاج 346 باختلاف فی بعض العبارات.
5- النواویس- جمع الناووس علی فاعول و هو مقبرة النصاری مجمع البحرین 4- 120.

فِی کُلِّ الْأَسْبَابِ (1) أَقْرَبَ إِلَی الدِّینِ الْحَنِیفِیَّةِ مِنَ الْمَجُوسِ- إِلَی أَنْ قَالَ فَمَا عِلَّةُ الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ إِنَّمَا أَتَی الْحَلَالَ وَ لَیْسَ مِنَ الْحَلَالِ تَدْنِیسٌ قَالَ ع إِنَّ الْجَنَابَةَ بِمَنْزِلَةِ الْحَیْضِ وَ ذَلِکَ أَنَّ النُّطْفَةَ دَمٌ لَمْ یَسْتَحْکِمْ وَ لَا یَکُونُ الْجِمَاعُ إِلَّا بِحَرَکَةٍ شَدِیدَةٍ وَ شَهْوَةٍ غَالِبَةٍ فَإِذَا فَرَغَ الرَّجُلُ تَنَفَّسَ الْبَدَنُ وَ وَجَدَ الرَّجُلُ مِنْ نَفْسِهِ رَائِحَةً کَرِیهَةً فَوَجَبَ الْغُسْلُ لِذَلِکَ وَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ مَعَ ذَلِکَ أَمَانَةٌ- ائْتَمَنَ اللَّهُ عَلَیْهَا عَبِیدَهُ لِیَخْتَبِرَهُمْ بِهَا.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَنَّهُ إِنَّمَا یَجِبُ عِنْدَ حُصُولِ سَبَبِهِ وَ غَایَتِهِ مِنَ الصَّلَاةِ وَ نَحْوِهَا لَا لِنَفْسِهِ (3).

*******

ترجمه :

پرسيد: بفرماييد آيا در تمام دهر مجوس به حقّ نزديكتر بوده يا عرب ؟. فرمود: عرب در زمان جاهليّت به دين حنيفى نزديكتر بود تا مجوس، زيرا مجوس به تمام انبياء كافر و منكر كتب ايشان بود، و هيچ اعتقادى به براهين اينان نداشته و از سنّتها و آثارشان نيز پيروى نكردند، و مجوس پس از جنايت غسل نمى كرد، و عرب از آن غسل مى كرد، و اين عمل از پاكترين قوانين حنيفيّه است، مجوس ختنه نمى كرد و عرب انجام مى داد، و آن از سنّتهاى انبياء مى باشد، و اوّلين فردى كه ختنه كرد حضرت إبراهيم خليل اللّٰه بود، و مجوس مردگان خود را غسل نمى داد و كفن نمى كرد، ولى عرب همه را رعايت مى كرد، مجوس را عادت بر اين بود كه مردگان خود را به صحرا و بيابان مى انداخت، ولى عرب در قبر مدفون ساخته و بخاك مى سپرد، و اين همان شيوه و سنّت انبياء بود، زيرا نخستين فردى كه برايش قبرى حفر شد حضرت آدم أبو البشر بود كه به خاك سپرده شد، و مجوس نزديكى با مادران و نكاح با دختران و خواهران را جايز مى دانست و عرب همۀ آنها را تحريم كرده بود مجوس منكر خانۀ خدا بوده و نامش را خانۀ شيطان گذارده، و عرب آهنگ آن كرده و تعظيمش مى كرد و مى گفت:«خانۀ پروردگار ما»، و به كتب تورات و انجيل معتقد بود و از أهل كتاب پرسش نموده و از همانها مى گرفت، و قوم عرب در همۀ اسباب از مجوس به دين حنيف نزديكترند.زنديق گفت: دليل مجوس در نزديكى با خواهر همان سنّت حضرت آدم است. فرمود: دليلشان در نزديكى دختر و مادر خودشان چيست با اينكه خود حضرت آدم آن را تحريم نموده، و نيز نوح و إبراهيم و موسى و عيسى و ساير انبياء، و هر آنچه از جانب خدا آمده ؟!. و براى مردان زنان را خلق فرمود تا نزد ايشان أنس گرفته و آرام گيرند، تا همانها موضع [دفع] شهوت و مادر فرزندانشان باشند!!. پرسيد: علّت غسل جنابت چيست؛ كه با حلال نزديكى كرده و حلال؛ ناپاكى ندارد؟فرمود: جنابت همانند حيض است، زيرا نطفه همان خون غير مستحكم است و نزديكى توأم با حركتى شديد و شهوتى غالب است، و پس از فراغ از آن بدن آرام گرفته و مرد بوى بدى از بدن خود استشمام مى كند، و غسل به همين خاطر واجب شده، و غسل جنابت امانتى است از خداوند كه براى آزمون به بندگان سپرده است.

2 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ مِنَ الْبَوْلِ وَ الْغَائِطِ

اشارة

(4) 2 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ مِنَ الْبَوْلِ وَ الْغَائِطِ

*******

ترجمه :

باب واجب بودن غسل جنابت و واجب نبودن برای ادررار و مدفوع

[رقم الحدیث الکلی: 1866 - رقم الحدیث الباب: 1]

1866- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ فِی جَوَابِ مَسَائِلِهِ عِلَّةُ غُسْلِ الْجَنَابَةِ النَّظَافَةُ وَ لِتَطْهِیرِ الْإِنْسَانِ مِمَّا أَصَابَهُ (6) مِنْ أَذَاهُ وَ تَطْهِیرِ سَائِرِ جَسَدِهِ لِأَنَّ الْجَنَابَةَ خَارِجَةٌ مِنْ کُلِّ جَسَدِهِ فَلِذَلِکَ وَجَبَ عَلَیْهِ تَطْهِیرُ جَسَدِهِ کُلِّهِ وَ عِلَّةُ التَّخْفِیفِ فِی الْبَوْلِ وَ الْغَائِطِ أَنَّهُ أَکْثَرُ وَ أَدْوَمُ مِنَ الْجَنَابَةِ فَرَضِیَ (7) فِیهِ بِالْوُضُوءِ لِکَثْرَتِهِ

ص: 178


1- کتبها المؤلّف الأشیاء ثم صوبها الی الأسباب.
2- تقدم فی الحدیث 38 من الباب 1 من أبواب مقدّمة العبادات و فی الحدیث 25، 26 من الباب 15 من أبواب الوضوء. و تقدم فی الحدیث 5 من الباب 67 من أبواب آداب الحمام.
3- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 2 و فی الحدیث 6، 7 من الباب 36 و فی الحدیث 1، 3 من الباب 41 من هذه الأبواب.
4- الباب 2 فیه 5 أحادیث.
5- الفقیه 1- 76- 171.
6- فی المصدر- أصاب.
7- فی المصدر زیادة- اللّه.

وَ مَشَقَّتِهِ وَ مَجِیئِهِ بِغَیْرِ إِرَادَةٍ مِنْهُ وَ لَا شَهْوَةٍ وَ الْجَنَابَةُ لَا تَکُونُ إِلَّا بِالاسْتِلْذَاذِ مِنْهُمْ وَ الْإِکْرَاهِ لِأَنْفُسِهِمْ.

وَ رَوَاهُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْعِلَلِ کَمَا یَأْتِی (1).

*******

ترجمه :

امام رضا علیه السلام فرمود

علّت غسل جنابت، پاكیزگی است تا انسان از آنچه از آزردگی آن كار دیده است، تطهیر شود و همه تن او پاك گردد؛ زیرا جنابت، از همه بدن شخص برخاسته و از همین رو، تطهیر همه بدن بر او واجب شده است. امّا علّت آسان تر گرفتن درباره پیشاب و مدفوع، آن است كه از جنابت بیشتر و همیشگی ترند و از همین رو، به سبب فراوانی، مشقت آوری و بیرون آمدن آنها بدون خواست و شهوت، خداوند، در این باره به وضو بسنده داشته است، در حالی كه جنابت، تنها از لذّت جویی و لذّت یابی و وا داشتن خود به این كار از انسان برمی خیزد.

[رقم الحدیث الکلی: 1867 - رقم الحدیث الباب: 2]

1867- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ مَسَائِلَ وَ کَانَ فِیمَا سَأَلَهُ أَنْ قَالَ لِأَیِّ شَیْ ءٍ أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَی بِالاغْتِسَالِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ لَمْ یَأْمُرْ بِالْغُسْلِ مِنَ الْغَائِطِ وَ الْبَوْلِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ دَبَّ ذَلِکَ فِی عُرُوقِهِ وَ شَعْرِهِ وَ بَشَرِهِ فَإِذَا جَامَعَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ خَرَجَ الْمَاءُ مِنْ کُلِّ عِرْقٍ وَ شَعْرَةٍ فِی جَسَدِهِ فَأَوْجَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی ذُرِّیَّتِهِ الِاغْتِسَالَ مِنَ الْجَنَابَةِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ الْبَوْلُ یَخْرُجُ مِنْ فَضْلَةِ الشَّرَابِ الَّذِی یَشْرَبُهُ الْإِنْسَانُ وَ الْغَائِطُ یَخْرُجُ مِنْ فَضْلَةِ الطَّعَامِ الَّذِی یَأْکُلُهُ الْإِنْسَانُ فَعَلَیْهِ فِی ذَلِکَ الْوُضُوءُ قَالَ الْیَهُودِیُّ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ.

وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی الْعِلَلِ کَمَا یَأْتِی (3).

*******

ترجمه :

محمّد بن على ماجيلويه،از عمويش،از احمد بن ابى عبد اللّٰه،از ابى الحسن على بن الحسن البرقى،از عبد اللّٰه بن جبله از معاوية بن عمّار،از حسن بن عبد اللّٰه، از پدرانش،از جدّش حضرت امام حسن بن على بن ابى طالب،عليهما السّلام،حضرت فرمودند:چند نفر يهودى محضر مبارك رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله رسيده و داناترين آنها راجع به چند مسأله از حضرت سؤال كرد،در ضمن سؤالاتش عرضه داشت:براى چه حقّ تعالى در مورد جنابت امر به غسل فرموده ولى در صورت خروج ادرار و غائط غسل را واجب نكرده است ؟ رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمودند:هنگامى كه آدم عليه السّلام از درخت منتهى تناول نمود آنچه را كه خورد به آرامى و آهستگى وارد عروق و موى و پوست او شد لذا وقتى مردى با همسرش مجامعت مى كند آب از تمام رگها و مويهاى در جسدش خارج شده از اين رو حقّ عزّ و جلّ اين حكم را جعل كرده كه در صورت جنابت غسل بر فرزندان آدم عليه السّلام واجب است و آن را تا روز قيامت مستمر نموده ولى ادرار از زيادى مايعاتى كه انسان مى آشامد بيرون مى آيد چنانچه غائط از زيادى طعامى كه تناول مى كند خارج مى شود لذا در صورت خروج اين دو وضوء واجب مى باشد. يهودى عرض كرد:راست فرمودى اى محمّد.

[رقم الحدیث الکلی: 1868 - رقم الحدیث الباب: 3]

1868- 3- (4) وَ زَادَ فِی الْمَجَالِسِ قَالَ: فَأَخْبِرْنِی مَا جَزَاءُ مَنِ اغْتَسَلَ مِنَ الْحَلَالِ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا جَامَعَ أَهْلَهُ بَسَطَ عَلَیْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ جَنَاحَهُ وَ تَنْزِلُ عَلَیْهِ الرَّحْمَةُ فَإِذَا اغْتَسَلَ بَنَی اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَةٍ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ وَ هُوَ سِرٌّ فِیمَا بَیْنَهُ (5) وَ بَیْنَ خَلْقِهِ یَعْنِی الِاغْتِسَالَ مِنَ الْجَنَابَةِ.

*******

ترجمه :

يهودى گفت صحيح مى گوئى يا محمد(صلّى اللّه عليه و آله)اينك بفرمائيد پاداش كسى كه غسل جنابت از حلال نمايد چيست ؟پيامبر اكرم(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود مؤمن وقتى با زن خود همبستر شود هفتاد نفر از فرشته بال و پر خود را مى گشايند و رحمت نازل مى شود و هر وقت غسل نمايد با هر قطره اى خانه اى در بهشت خداوند برايش مى سازد و اين سرى است بين خدا و خلق او (منظور غسل جنابت است).

[رقم الحدیث الکلی: 1869 - رقم الحدیث الباب: 4]

1869- 4- (6) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْأَسَانِیدِ الْآتِیَةِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ (7)

ص: 179


1- یأتی فی الحدیث 4 من هذا الباب.
2- الفقیه 1- 75- 170.
3- یأتی فی الحدیث الآتی.
4- أمالی الصدوق- 160- 1، و علل الشرائع- 282- 2.
5- فی المصدر- فیما بین اللّه.
6- علل الشرائع- 257، و عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 104 باختلاف یسیر فی لفظیهما.
7- تاتی فی الفائدة الأولی من الخاتمة برمز ح.

عَنِ الرِّضَا ع فِی الْعِلَلِ الَّتِی ذَکَرَهَا قَالَ إِنَّمَا وَجَبَ الْوُضُوءُ مِمَّا خَرَجَ مِنَ الطَّرَفَیْنِ خَاصَّةً وَ مِنَ النَّوْمِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنَّمَا لَمْ یُؤْمَرُوا بِالْغُسْلِ مِنْ هَذِهِ النَّجَاسَةِ کَمَا أُمِرُوا بِالْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ لِأَنَّ هَذَا شَیْ ءٌ دَائِمٌ غَیْرُ مُمْکِنٍ لِلْخَلْقِ الِاغْتِسَالُ مِنْهُ کُلَّمَا یُصِیبُ ذَلِکَ وَ لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها- وَ الْجَنَابَةُ لَیْسَ هِیَ أَمْراً دَائِماً إِنَّمَا هِیَ شَهْوَةٌ یُصِیبُهَا إِذَا أَرَادَ وَ یُمْکِنُهُ تَعْجِیلُهَا وَ تَأْخِیرُهَا الْأَیَّامَ الثَّلَاثَةَ وَ الْأَقَلَّ وَ الْأَکْثَرَ وَ لَیْسَ ذَیْنِکَ هَکَذَا قَالَ وَ إِنَّمَا أُمِرُوا بِالْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ لَمْ یُؤْمَرُوا بِالْغُسْلِ مِنَ الْخَلَاءِ وَ هُوَ أَنْجَسُ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ أَقْذَرُ مِنْ أَجْلِ أَنَّ الْجَنَابَةَ مِنْ نَفْسِ الْإِنْسَانِ وَ هُوَ شَیْ ءٌ یَخْرُجُ مِنْ جَمِیعِ جَسَدِهِ وَ الْخَلَاءُ لَیْسَ هُوَ مِنْ نَفْسِ الْإِنْسَانِ إِنَّمَا هُوَ غِذَاءٌ یَدْخُلُ مِنْ بَابٍ وَ یَخْرُجُ مِنْ بَابٍ.

*******

ترجمه :

پس اگر بگويد چرا بندگان از بيرون آمدن اين نجاست مأمور بغسل نشدند چنان كه از جنابت مأمور بغسل شدند در جواب گفته شود كه چون بيرون آمدن بول و غايط دائمى است و خلق را ممكن نيست غسل كند از اين نجاست هر زمان كه بيرون آيد و خدا هيچ نفسى را تكليف نفرموده است مگر بقدر وسع او و جنابت امر دائمى نيست و جز اين نيست كه آن شهوتى است كه هر وقت انسان اراده كند بآن ميرسد و تعجيل و تاخير آن در سه روز كمتر و زيادتر ممكن است و ليكن نجاست بول و غايط چنين نيست. پس اگر بگويد چرا مأمور شدند بغسل از جنابت و بغسل از تغوط مأمور نشدند و حال اينكه غايط از جنابت نجس تر و كثيف تر است بايد در جواب گفته شود از براى اينكه جنابت از نفس انسانى است و آن چيزى است كه از تمام جسد او خارج شود و غايط از نفس انسان نيست زيرا كه آن غذائى است كه از درى داخل شود و از درى ديگر بيرون آيد

[رقم الحدیث الکلی: 1870 - رقم الحدیث الباب: 5]

1870- 5- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ شَبِیبِ (2) بْنِ أَنَسٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ فِی إِبْطَالِ الْقِیَاسِ (3) أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی حَنِیفَةَ أَیُّمَا أَرْجَسُ الْبَوْلُ أَوِ الْجَنَابَةُ فَقَالَ الْبَوْلُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- فَمَا بَالُ النَّاسِ یَغْتَسِلُونَ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ لَا یَغْتَسِلُونَ مِنَ الْبَوْلِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی (5).

*******

ترجمه :

،سپس حضرت صادق علیه السلام فرمود: اى ابو حنيفه آيا ادرار نجس تر است يا منى ؟ ابو حنيفه گفت:ادرار. امام عليه السّلام فرمودند:پس چرا مردم براى منى غسل كرده و براى ادرار چنين نمى كنند؟ابو حنيفه ساكت شد و خاموش شد

ص: 180


1- علل الشرائع- 90- 5- 5 قطعة من الحدیث 5.
2- فی المصدر- عن أبی زهیر بن شبیب.
3- فیه و فی أمثاله ممّا یأتی دلالة علی بطلان قیاس الأولین. منه قده.
4- تقدم فی الحدیث 10 من الباب 2 من أبواب نواقض الوضوء، و الباب 1 من هذه الأبواب.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب 6- 9 من هذه الأبواب، و الحدیث 2، 11 من الباب 9 و الأبواب 13- 17، 19 من أبواب ما یمسک عنه الصائم یدل علیه عموما و خصوصا.

3 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی مَنْ أَخَذَ مِنْ أَظْفَارِهِ وَ شَارِبِهِ وَ حَلَقَ رَأْسَهُ

اشارة

(1) 3 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی مَنْ أَخَذَ مِنْ أَظْفَارِهِ وَ شَارِبِهِ وَ حَلَقَ رَأْسَهُ

*******

ترجمه :

باب واجب نبودن غسل برای کسیکه ناخن وسبیل کوتاه کرده وسر تراشیده

[رقم الحدیث الکلی: 1871 - رقم الحدیث الباب: 1]

1871- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَعْرَجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع آخُذُ مِنْ أَظْفَارِی وَ مِنْ شَارِبِی وَ أَحْلِقُ رَأْسِی أَ فَأَغْتَسِلُ قَالَ لَا لَیْسَ عَلَیْکَ غُسْلٌ قُلْتُ فَأَتَوَضَّأُ قَالَ لَا لَیْسَ عَلَیْکَ وُضُوءٌ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی نَوَاقِضِ الْوُضُوءِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی حَصْرِ مُوجِبِ الْغُسْلِ (4) وَ هُوَ دَالٌّ عَلَی الْمَقْصُودِ هُنَا وَ تَقَدَّمَ أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی الْحَصْرِ (5).

*******

ترجمه :

سعید بن عبد الله گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: اگر ناخنهاى خود را بگيرم و شارب خود را بچينم و سر خود را بتراشم، آيا بايد غسل خود را تجديد كنم ؟ ابو عبد اللّه گفت: نه. غسل كردن بر تو لازم نيست. من گفتم: آيا بايد وضوى خود را تجديد كنم ؟ ابو عبد اللّه گفت: نه. وضو گرفتن لازم نيست.

4 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِخُرُوجِ الْمَذْیِ وَ نَحْوِهِ

اشارة

(6) 4 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِخُرُوجِ الْمَذْیِ وَ نَحْوِهِ

*******

ترجمه :

باب واجب نبودن غسل به خارج شدن مذی و مثل آن

[رقم الحدیث الکلی: 1872 - رقم الحدیث الباب: 1]

1872- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا نَرَی فِی الْمَذْیِ وُضُوءاً وَ لَا غَسْلًا مَا أَصَابَ الثَّوْبَ مِنْهُ إِلَّا فِی الْمَاءِ الْأَکْبَرِ.

ص: 181


1- الباب 3 فیه حدیث واحد.
2- التهذیب 1- 346- 1012، و الاستبصار 1- 95- 309، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 14 من أبواب نواقض الوضوء.
3- تقدم فی الحدیث 13 من الباب 14 من أبواب نواقض الوضوء.
4- یأتی فی الباب 6، 7 من هذه الأبواب.
5- تقدم فی الحدیث 14 من الباب 1 من هذه الأبواب.
6- الباب 4 فیه حدیث واحد.
7- الکافی 3- 54- 6، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 12 من أبواب نواقض الوضوء، و فی الحدیث 6 من الباب 7 من هذه الأبواب.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

*******

ترجمه :

عنبسة بن مصعب گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

در مورد خروج مذى نه وضو و نه غسل لازم است و لباسى كه به آن آلوده شده، لازم نيست شسته شود مگر اين كه به منى آلوده شود.

5 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِمُلَاقَاةِ الْمَنِیِّ لِلْبَدَنِ

اشارة

(3) 5 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِمُلَاقَاةِ الْمَنِیِّ لِلْبَدَنِ

*******

ترجمه :

باب واجب نبودن غسل به آلوده شدن بدن به منی

[رقم الحدیث الکلی: 1873 - رقم الحدیث الباب: 1]

1873- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَلْبَسُ الثَّوْبَ وَ فِیهِ الْجَنَابَةُ فَیَعْرَقُ فِیهِ فَقَالَ إِنَّ الثَّوْبَ لَا یُجْنِبُ الرَّجُلَ.

*******

ترجمه :

عبد اللّٰه بن بكير از امام صادق عليه السلام سؤال كرد: در مورد لباسى كه منى خود شخص يا ديگرى بر آن ريخته باشد و شخص آن لباس را بپوشد و در آن عرق كند حكم آن چيست ؟ آن حضرت فرمود: همانا جامه شخص را جنب نميسازد (كه غسل بر او واجب شود).

[رقم الحدیث الکلی: 1874 - رقم الحدیث الباب: 2]

1874- 2- (5) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ أَنَّهُ لَا یُجْنِبُ الثَّوْبُ الرَّجُلَ وَ لَا الرَّجُلُ یُجْنِبُ الثَّوْبَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

*******

ترجمه :

حضرت فرمود:

جامه كسى را جنب نميكند و كسى هم جامه را جنب نميسازد.(يعنى اگر جنب در جامه اى عرق كند و بعد آن جامه را ديگرى بپوشد چنين نيست كه بر شخص اخير غسل واجب شود).

6 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ بِالْجِمَاعِ فِی الْفَرْجِ حَتَّی تَغِیبَ الْحَشَفَةُ أَنْزَلَ أَوْ لَمْ یُنْزِلْ

اشارة

(8) 6 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ بِالْجِمَاعِ فِی الْفَرْجِ حَتَّی تَغِیبَ الْحَشَفَةُ أَنْزَلَ أَوْ لَمْ یُنْزِلْ

*******

ترجمه :

باب واجب شدن غسل برمرد وزن به همبستر شدن در فرج وقتی که حشفه داخل شود منی بیاید یا نیاید

[رقم الحدیث الکلی: 1875 - رقم الحدیث الباب: 1]

1875- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ مَتَی یَجِبُ الْغُسْلُ عَلَی الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ فَقَالَ إِذَا

ص: 182


1- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 12 من أبواب نواقض الوضوء و الباب 1 من هذه الأبواب یدل علی الحصر.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 8، 9 من هذه الأبواب.
3- الباب 5 فیه حدیثان.
4- الفقیه 1- 66- 151، و یأتی مثله عن قرب الإسناد فی الحدیث 4 من الباب 46 من هذه الأبواب.
5- الفقیه 1- 67- 152، و أورده عن الکافی فی الحدیث 2 من الباب 46 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 5 من الباب 27 من أبواب النجاسات.
6- تقدم فی الباب 1 من هذه الأبواب، حیث یدلّ علی حصر موجب الغسل.
7- یأتی فی الحدیث 7 من الباب 6، و الحدیث 18 من الباب 7 من هذه الأبواب.
8- الباب 6 فیه 9 أحادیث.
9- الکافی 3- 46- 1، و رواه الشیخ فی التهذیب 1- 118- 310. و الاستبصار 1- 108- 358، و أورد مثله فی الحدیث 9 من الباب 54 من أبواب المهور.

أَدْخَلَهُ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ وَ الْمَهْرُ وَ الرَّجْمُ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی أَوَّلِ السَّرَائِرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه :

- محمّد بن مسلم گويد: از يكى از دو امام (باقر و صادق عليهما السّلام) پرسيدم: كى بر مرد و زن غسل واجب مى شود؟

فرمود: غسل (جنابت)، مهريّه و سنگ سار نمودن هنگامى واجب مى شود كه دخول صورت گرفته باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1876 - رقم الحدیث الباب: 2]

1876- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ یَعْنِی ابْنَ بَزِیعٍ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ الرَّجُلِ یُجَامِعُ الْمَرْأَةَ قَرِیباً مِنَ الْفَرْجِ فَلَا یُنْزِلَانِ مَتَی یَجِبُ الْغُسْلُ فَقَالَ إِذَا الْتَقَی الْخِتَانَانِ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ فَقُلْتُ الْتِقَاءُ الْخِتَانَیْنِ هُوَ غَیْبُوبَةُ الْحَشَفَةِ قَالَ نَعَمْ.

*******

ترجمه :

محمّد بن اسماعيل گويد: از امام رضا عليه السّلام پرسيدم: مردى كه با زن در نزديكى فرج جماع مى كند، و هيچ كدام به انزال (منى) نمى رسند، كى غسل بر اين دو واجب مى گردد؟

فرمود: هنگامى كه دو ختنه گاه به يكديگر برسند، غسل واجب مى شود.

گفتم: آيا تماس دو ختنه گاه، همان پنهان شدن سر آلت است ؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 1877 - رقم الحدیث الباب: 3]

1877- 3- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصِیبُ الْجَارِیَةَ الْبِکْرَ لَا یُفْضِی إِلَیْهَا (وَ لَا یُنْزِلُ عَلَیْهَا أَ عَلَیْهَا غُسْلٌ وَ إِنْ کَانَتْ لَیْسَتْ بِبِکْرٍ ثُمَّ أَصَابَهَا وَ لَمْ یُفْضِ إِلَیْهَا) (4) أَ عَلَیْهَا غُسْلٌ قَالَ إِذَا وَقَعَ (5) الْخِتَانُ عَلَی الْخِتَانِ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ الْبِکْرُ وَ غَیْرُ الْبِکْرِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ نَحْوَهُ (6) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

ترجمه:

على بن يقطين گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: مردى با كنيز باكره اى نزديكى مى كند، نه دخول صورت مى گيرد نه انزال، آيا بر آن كنيز غسل واجب مى شود؟ و اگر زن باكره نباشد و با او نزديكى نمايد، ولى دخول نكند، آيا بر آن زن غسل واجب مى شود؟

فرمود: هرگاه ختنه گاه مرد بر ختنه گاه زن قرار گيرد، غسل بر زن واجب مى گردد، خواه زن باكره باشد يا نباشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1878 - رقم الحدیث الباب: 4]

1878- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصِیبُ الْمَرْأَةَ فَلَا یُنْزِلُ أَ عَلَیْهِ غُسْلٌ قَالَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ إِذَا مَسَّ الْخِتَانُ الْخِتَانَ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ قَالَ وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ کَیْفَ لَا یُوجِبُ الْغُسْلَ

ص: 183


1- کتاب السرائر- 19.
2- الکافی 3- 46- 2، و التهذیب 1- 118- 311، و الاستبصار 1- 108- 359.
3- الکافی 3- 46- 3.
4- من إلیها إلی إلیها لیس فی التهذیب و لا الاستبصار، منه قده و هو ما بین القوسین.
5- فی نسخة التهذیب- وضع. هامش المخطوط.
6- التهذیب 1- 118- 312، و الاستبصار 1- 109- 360.
7- الفقیه 1- 84- 184.

وَ الْحَدُّ یَجِبُ فِیهِ (1) وَ قَالَ یَجِبُ عَلَیْهِ الْمَهْرُ وَ الْغُسْلُ.

*******

ترجمه :

گويد: و ازحضرت صادق علیه السلام سؤال شد در مورد مردى كه با زن نزديكى كند ولى انزال منى صورت نگيرد آيا غسل جنابت بر او واجب ميگردد؟ آن حضرت فرمود: امير المؤمنين عليه السّلام فرموده هر گاه با ختنه گاه تماس حاصل كرد، غسل جنابت واجب مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1879 - رقم الحدیث الباب: 5]

1879- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: جَمَعَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ أَصْحَابَ النَّبِیِّ ص- فَقَالَ مَا تَقُولُونَ فِی الرَّجُلِ یَأْتِی أَهْلَهُ فَیُخَالِطُهَا وَ لَا یُنْزِلُ فَقَالَتِ الْأَنْصَارُ الْمَاءُ مِنَ الْمَاءِ وَ قَالَ الْمُهَاجِرُونَ إِذَا الْتَقَی الْخِتَانَانِ فَقَدْ وَجَبَ عَلَیْهِ الْغُسْلُ فَقَالَ عُمَرُ لِعَلِیٍّ ع مَا تَقُولُ یَا أَبَا الْحَسَنِ- فَقَالَ عَلِیٌّ ع أَ تُوجِبُونَ عَلَیْهِ الْحَدَّ وَ الرَّجْمَ وَ لَا تُوجِبُونَ عَلَیْهِ صَاعاً مِنْ مَاءٍ إِذَا الْتَقَی الْخِتَانَانِ فَقَدْ وَجَبَ عَلَیْهِ الْغُسْلُ فَقَالَ عُمَرُ الْقَوْلُ مَا قَالَ الْمُهَاجِرُونَ- وَ دَعُوا مَا قَالَتِ الْأَنْصَارُ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی السَّرَائِرِ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (3).

ترجمه:

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود : خليفه دوم اصحاب رسول خدا را دعوت كرد و پرسيد: اگر كسى با همسر خود همبستر شود ولى قبل از خارج شدن منى كناره بگيرد، آيا غسل كردن بر او واجب مى شود؟ انصار مدينه گفتند:

نظر ما بر اين است كه تا منى خارج نشود، غسل كردن واجب نمى شود و مهاجران مكه گفتند: نظر ما بر اين است كه اگر ختنه گاه مرد با ختنه گاه زن تماس پيدا كند، غسل كردن واجب مى گردد. خليفه دوم به على عليه السّلام گفت: يا ابا الحسن نظر شما چيست ؟ على عليه السّلام به انصار مدينه گفت: با اين فرض كه منى خارج نشود، شما تازيانه زناكاران و سنگسار شدن آنان را واجب مى دانيد ولى واجب نمى دانيد كه يك من آب بر سر خود بريزد و غسل كند؟ هر گاه كه ختنه گاه مرد با ختنه گاه زن تماس پيدا كند، غسل جنابت بر هر دو تن واجب مى گردد. خليفه دوم گفت: بنابراين، گفتۀ مهاجرين درست است و گفته انصار مدينه بى اساس.

[رقم الحدیث الکلی: 1880 - رقم الحدیث الباب: 6]

1880- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ الْآخَرُ إِنَّمَا جَامَعَهَا دُونَ الْفَرْجِ فَلَمْ یَجِبْ عَلَیْهَا الْغُسْلُ لِأَنَّهُ لَمْ یُدْخِلْهُ وَ لَوْ کَانَ أَدْخَلَهُ فِی الْیَقَظَةِ وَجَبَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ أَمْنَتْ أَوْ لَمْ تُمْنِ.

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرمود :

اگر مرد بازن همبستر شود (تفخیذ )کند بر زن غسل واجب نیست چون بر او دخول نشده و اگر در خواب به او دخول کند غسل بر او واجب میشود چه انزال شود یا نشود

ص: 184


1- لیس فیه دلالة علی حجیة قیاس الأولویة، أما أولا فلکثرة معارضه کما مضی و یأتی، و أمّا ثانیا فلاحتمال التقیة لأنّه قد قال به العامّة و جماعة من الصحابة، و أمّا ثالثا فلاحتمال کونه دلیلا إلزامیا لهم بما یعتقدونه، و أمّا رابعا فلعدم عمومه لأنّه خاصّ بهذه المادة، فالعمل به فی غیرها قیاس فی قیاس، و أمّا خامسا فلان دلالته ظنیة فلا یجوز العمل به فی الأصول، و أمّا سادسا فلانه ظاهر فلا یثبت به أصل، و أمّا سابعا فلانه استدلال ظنی علی ظنی و هو دوری، و أما ثامنا فلانه خبر واحد لا یکون حجة فی الأصول و معارضه متواتر عموما و خصوصا، منه قده.
2- التهذیب 1- 119- 314.
3- کتاب السرائر- 19.
4- التهذیب 1- 122- 323، و الاستبصار 1- 106- 350، و یأتی بتمامه فی الحدیث 19 من الباب 7 من أبواب الجنابة.
[رقم الحدیث الکلی: 1881 - رقم الحدیث الباب: 7]

1881- 7- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَضَعُ ذَکَرَهُ عَلَی فَرْجِ الْمَرْأَةِ فَیُمْنِی عَلَیْهَا غُسْلٌ فَقَالَ إِنْ أَصَابَهَا مِنَ الْمَاءِ شَیْ ءٌ فَلْتَغْسِلْهُ لَیْسَ عَلَیْهَا شَیْ ءٌ إِلَّا أَنْ یُدْخِلَهُ الْحَدِیثَ.

ترجمه:

عمر بن یزید گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: اگر كسى اندام خود را بر روى اندام همسرش بگذارد و بازى كند تا انزال منى بشود، آيا همسرش بايد غسل كند؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر اندام همسرش آلوده شود، بايد آلودگى منى را بشويد، تكليف ديگرى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1882 - رقم الحدیث الباب: 8]

1882- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ النَّوَادِرِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ مَا یُوجِبُ الْغُسْلَ عَلَی الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ فَقَالَ إِذَا أَوْلَجَهُ أَوْجَبَ الْغُسْلَ وَ الْمَهْرَ وَ الرَّجْمَ.

ترجمه:

محمد بن أبی نصر البزنطّی روایت شده که گفت: از امام رضا علیه السلام پرسیدم: چه چیزی غسل را بر مرد و زن واجب می­گرداند؟ امام فرمود: آن­گاه که مرد عمل دخول را انجام دهد، غسل، پرداخت مهریه و سنگسار واجب می­گردد. - .

[رقم الحدیث الکلی: 1883 - رقم الحدیث الباب: 9]

1883- 9- (3) وَ مِنْ کِتَابِ نَوَادِرِ الْمُصَنِّفِ تَأْلِیفِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَتَی یَجِبُ عَلَی الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ الْغُسْلُ فَقَالَ یَجِبُ عَلَیْهِمَا الْغُسْلُ حِینَ یُدْخِلُهُ وَ إِذَا الْتَقَی الْخِتَانَانِ فَیَغْسِلَانِ فَرْجَهُمَا.

أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْتِقَاءِ الْخِتَانَیْنِ هُنَا مَا دُونَ غَیْبُوبَةِ الْحَشَفَةِ لِمَا تَقَدَّمَ مِنَ التَّصْرِیحِ عَلَی أَنَّ هَذَا لَا دَلَالَةَ فِیهِ عَلَی نَفْیِ وُجُوبِ الْغُسْلِ صَرِیحاً (4) فَلَا یُنَافِی مَا سَبَقَ وَ یَأْتِی وَ الْحَصْرُ الْآتِی فِی قَوْلِهِمْ ع إِنَّمَا الْغُسْلُ مِنَ الْمَاءِ الْأَکْبَرِ (5) حَصْرٌ إِضَافِیٌّ مَخْصُوصٌ بِمَا إِذَا لَمْ یَلْتَقِ الْخِتَانَانِ قَالَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ ثُمَّ إِنَّ وُجُوبَ الْغُسْلِ بِغَیْبُوبَةِ الْحَشَفَةِ مَوْقُوفٌ عَلَی وُجُوبِ غَایَتِهِ مِنْ صَلَاةٍ وَ صَوْمٍ وَ طَوَافٍ وَ نَحْوِهَا وَ دُخُولِ وَقْتِهَا لِمَا یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ (6) کَمَا أَنَّ وُجُوبَ الْمَهْرِ وَ الرَّجْمِ مَوْقُوفَانِ عَلَی شُرُوطٍ کَثِیرَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

ترجمه:

محمد بن عذافر گوید از امام باقر علیه السلام سوال کردم چه موقع برای زن و مرد غسل واجب می شود

فرمود :واجب میشود غسل وقتی دخول انجام شود وقتی دو ختنگاه به هم کشیده شود باید شسته شود

ص: 185


1- التهذیب 1- 121- 321، و الاستبصار 1- 106- 348، و یأتی بتمامه فی الحدیث 18 من الباب 7 من أبواب الجنابة.
2- مستطرفات السرائر- 30- 24.
3- مستطرفات السرائر 104- 42.
4- تقدم فی الأحادیث 2- 5 من الباب 6 من أبواب الجنابة.
5- یأتی فی الحدیث 6 من الباب 7 من أبواب الجنابة.
6- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 1، 3 من الباب 14 من أبواب الجنابة و فی الحدیث 2، 11 من الباب 9 و فی الأبواب 13- 17 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.

7 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِإِنْزَالِ الْمَنِیِّ یَقَظَةً أَوْ نَوْماً رَجُلًا کَانَ أَوِ امْرَأَةً بِجِمَاعٍ أَوْ غَیْرِهِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ بِغَیْرِ الْجِمَاعِ وَ الْإِنْزَالِ

اشارة

(1) 7 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِإِنْزَالِ الْمَنِیِّ یَقَظَةً أَوْ نَوْماً رَجُلًا کَانَ أَوِ امْرَأَةً بِجِمَاعٍ أَوْ غَیْرِهِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ بِغَیْرِ الْجِمَاعِ وَ الْإِنْزَالِ (2)

*******

ترجمه :

باب واجب شددن غسل به خارج شدن منی در بیداری و خواب مرد باشد یا زن با جماع باشد یاغیر آن و واجب نبودن غسل جنابت بدون جماع و انزال

[رقم الحدیث الکلی: 1884 - رقم الحدیث الباب: 1]

1884- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُفَخِّذِ عَلَیْهِ غُسْلٌ قَالَ نَعَمْ إِذَا أَنْزَلَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه :

عبيد اللّه حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: مردى است كه ران هاى زنش را به يكديگر مى چسباند و بدين صورت با او نزديكى مى نمايد، آيا غسلى بر عهدۀ آن مرد لازم مى باشد؟

فرمود: در صورتى كه انزال نمايد، بر او غسل واجب است.

[رقم الحدیث الکلی: 1885 - رقم الحدیث الباب: 2]

1885- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ الرَّجُلِ یَلْمِسُ فَرْجَ جَارِیَتِهِ حَتَّی تُنْزِلَ الْمَاءَ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُبَاشِرَ یَعْبَثُ بِهَا بِیَدِهِ حَتَّی تُنْزِلَ قَالَ إِذَا أَنْزَلَتْ مِنْ شَهْوَةٍ فَعَلَیْهَا الْغُسْلُ.

*******

ترجمه :

اسماعيل بن سعد اشعرى گويد: از امام رضا عليه السّلام پرسيدم: مردى است كه فرج كنيز خود را لمس مى نمايد تا اين كه بدون نزديكى و به واسطۀ اين كه با دستش با او بازى مى كند، كنيز انزال مى نمايد؟

فرمود: در صورتى كه از روى شهوت انزال نمايد، غسل بر او لازم مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1886 - رقم الحدیث الباب: 3]

1886- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ الرَّجُلِ یُجَامِعُ الْمَرْأَةَ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ وَ تُنْزِلُ الْمَرْأَةُ هَلْ عَلَیْهَا غُسْلٌ قَالَ نَعَمْ.

ص: 186


1- الباب 7 فیه 24 حدیث.
2- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- اعتبار الشهوة مع انزال المرأة هنا و فیما یأتی، إما لتحقّق کون الخارج منیا لا مذیا لیزول الاشتباه، و أمّا للعلم بکون المنی منها لا من منی الرجل، و اما للتقیة لأنه مذهب جماعة من العامّة منه قده.
3- الکافی 3- 46- 4.
4- التهذیب 1- 119- 313، و الاستبصار 1- 104- 341.
5- الکافی 3- 47- 5، و التهذیب 1- 123- 327، و الاستبصار 1- 108- 354.
6- الکافی 3- 47- 6.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

*******

ترجمه :

اسماعيل بن بزيع گويد: از امام رضا عليه السّلام پرسيدم: مردى است كه با زن خود به طريق غير از فرج نزديكى مى كند و آن زن انزال مى نمايد، آيا غسلى بر عهدۀ زن مى باشد؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 1887 - رقم الحدیث الباب: 4]

1887- 4- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تُعَانِقُ زَوْجَهَا مِنْ خَلْفِهِ فَتُحَرِّکُ عَلَی ظَهْرِهِ فَتَأْتِیهَا الشَّهْوَةُ فَتُنْزِلُ الْمَاءَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ أَوْ لَا یَجِبُ عَلَیْهَا الْغُسْلُ قَالَ إِذَا جَاءَتْهَا الشَّهْوَةُ فَأَنْزَلَتِ الْمَاءَ وَجَبَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ.

*******

ترجمه :

محمّد بن فضيل گويد: از امام رضا عليه السّلام پرسيدم: زنى كه شوهر خود را از پشت در آغوش مى گيرد و بر پشت او خود را به حركت درمى آورد تا اين كه شهوت به سراغش مى آيد و انزال مى كند، آيا غسل بر آن زن واجب مى شود يا نه ؟

فرمود: هرگاه شهوت سراغ او بيايد كه انزال نمايد، غسل بر او واجب است.

[رقم الحدیث الکلی: 1888 - رقم الحدیث الباب: 5]

1888- 5- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی فِی الْمَنَامِ مَا یَرَی الرَّجُلُ قَالَ إِنْ أَنْزَلَتْ فَعَلَیْهَا الْغُسْلُ وَ إِنْ لَمْ تُنْزِلْ فَلَیْسَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِ (4) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

*******

ترجمه :

حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه در خواب مى بيند آن چه را كه مرد مى بيند، پرسيدم ؟

فرمود: در صورتى كه انزال كرده باشد، غسل بر او لازم است و در صورتى كه انزال نكرده باشد، غسل بر او واجب نمى باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1889 - رقم الحدیث الباب: 6]

1889- 6- (6) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ (کَانَ عَلِیٌّ) (7) لَا یَرَی (8) فِی الْمَذْیِ وُضُوءاً وَ لَا غَسْلًا مَا أَصَابَ الثَّوْبَ مِنْهُ إِلَّا فِی الْمَاءِ الْأَکْبَرِ.

*******

ترجمه :

عنبسة بن مصعب گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

در مورد خروج مذى نه وضو و نه غسل لازم است و لباسى كه به آن آلوده شده، لازم نيست شسته شود مگر اين كه به منى آلوده شود.

ص: 187


1- التهذیب 1- 123- 328 و فی التهذیب 1- 125- 337. و الاستبصار 1- 108- 355.
2- الکافی 3- 47- 7، و رواه الشیخ فی التهذیب 1- 122- 326.
3- الکافی 3- 48- 5.
4- الفقیه 1- 86- 190.
5- التهذیب 1- 123- 331. و الاستبصار 1- 107- 352.
6- الکافی 3- 54- 6، و التهذیب 1- 17- 41، و الاستبصار 1- 91- 294، و تقدم فی الحدیث 4 من الباب 12 من أبواب نواقض الوضوء، فی الحدیث 1 من الباب 4 من أبواب الجنابة.
7- لیس فی المصدر.
8- فی المصدر- لا نری.
[رقم الحدیث الکلی: 1890 - رقم الحدیث الباب: 7]

1890- 7- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی أَنَّ الرَّجُلَ یُجَامِعُهَا فِی الْمَنَامِ فِی فَرْجِهَا حَتَّی تُنْزِلَ قَالَ تَغْتَسِلُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3).

*******

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه در خواب مى بيند كه مردى با او نزديكى مى نمايد، و زن انزال مى نمايد، حكمش چيست ؟

امام علیه السلام فرمود: بايد غسل كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1891 - رقم الحدیث الباب: 8]

1891- 8- (4) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی قَالَ: عَلَیْهَا غُسْلٌ وَ لَکِنْ لَا تُحَدِّثُوهُنَّ بِهَذَا فَیَتَّخِذْنَهُ عِلَّةً.

*******

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه در خواب مى بيند كه مردى با او نزديكى مى نمايد، و زن انزال مى نمايد، حكمش چيست ؟

فرمود: بايد غسل كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1892 - رقم الحدیث الباب: 9]

1892- 9- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْمُقْنِعِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا احْتَلَمَتْ فَعَلَیْهَا الْغُسْلُ إِذَا أَنْزَلَتْ فَإِنْ لَمْ تُنْزِلْ فَلَیْسَ عَلَیْهَا شَیْ ءٌ.

*******

ترجمه :

گفته است: روایت شده که اگر زن محتلم شد وآب از فرج او خارج شد باید غسل کند، ولی اگر آب خارج نشد چیزی بر او واجب نیست.

[رقم الحدیث الکلی: 1893 - رقم الحدیث الباب: 10]

1893- 10- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ یَخْرُجْنَ مِنَ الْإِحْلِیلِ وَ هُنَّ الْمَنِیُّ وَ فِیهِ الْغُسْلُ الْحَدِیثَ.

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود :

سه چیز از ذکر خارج می شود و آن منی است و برای آن غسل لازم است

[رقم الحدیث الکلی: 1894 - رقم الحدیث الباب: 11]

1894- 11- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع لَا یَرَی فِی شَیْ ءٍ الْغُسْلَ إِلَّا فِی الْمَاءِ الْأَکْبَرِ.

*******

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام فرمود

نمی بینم در چیزی غسل را مگر در منی

ص: 188


1- الکافی 3- 48- 6.
2- التهذیب 1- 120- 318، و التهذیب 124- 334. و الاستبصار 1- 105- 343 و الاستبصار 108- 357.
3- التهذیب 1- 120- 318.
4- الکافی 3- 48- 6.
5- المقنع- 13 باختلاف یسیر.
6- التهذیب 1- 20- 49 و الاستبصار 1- 94- 302، و تقدم تمامه فی الحدیث 14 من الباب 12 من أبواب نواقض الوضوء.
7- التهذیب 1- 119- 315 و الاستبصار 1- 109- 361 و أورده أیضا فی الحدیث 3 من الباب 9 من أبواب الجنابة.
[رقم الحدیث الکلی: 1895 - رقم الحدیث الباب: 12]

1895- 12- (1) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أُدَیْمِ بْنِ الْحُرِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی فِی مَنَامِهَا مَا یَرَی الرَّجُلُ عَلَیْهَا غُسْلٌ قَالَ نَعَمْ وَ لَا تُحَدِّثُوهُنَّ فَیَتَّخِذْنَهُ عِلَّةً.

*******

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه در خواب مى بيند كه مردى با او نزديكى مى نمايد، و زن انزال مى نمايد، بايد غسل كند

فرمود: بله

ولى اين را به آنان نگوييد كه آن را عيبى قرار دهند.

[رقم الحدیث الکلی: 1896 - رقم الحدیث الباب: 13]

1896- 13- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ (3) عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ تَلْزَمُنِی الْمَرْأَةُ أَوِ الْجَارِیَةُ مِنْ خَلْفِی وَ أَنَا مُتَّکِئٌ عَلَی جَنْبِی فَتَتَحَرَّکُ عَلَی ظَهْرِی فَتَأْتِیهَا الشَّهْوَةُ وَ تُنْزِلُ الْمَاءَ أَ فَعَلَیْهَا غُسْلٌ أَمْ لَا قَالَ نَعَمْ إِذَا جَاءَتِ الشَّهْوَةُ وَ أَنْزَلَتِ الْمَاءَ وَجَبَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه :

تهذيب:بسندش از محمّد بن فضيل كه بامام هفتم عليه السّلام گفتم:زنم يا كنيزم از پشت بمن جنبد و من تكيه دادم بپهلو،در پشتم بجنبيد و منى ريزد آيا غسل بر او لازم است ؟فرمود:آرى،چون شهوت آيد و آب فرو ريزد غسل بر او واجب است.

[رقم الحدیث الکلی: 1897 - رقم الحدیث الباب: 14]

1897- 14- (5) وَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ وَ عَنْ (6) أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ جَمِیعاً (7) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَبْدِ الْکَرِیمِ (8) الْأَوْدِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ (9) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا أَمْنَتِ الْمَرْأَةُ وَ الْأَمَةُ مِنْ شَهْوَةٍ جَامَعَهَا الرَّجُلُ أَوْ لَمْ یُجَامِعْهَا فِی نَوْمٍ کَانَ ذَلِکَ أَوْ فِی یَقَظَةٍ فَإِنَّ عَلَیْهَا الْغُسْلَ.

*******

ترجمه :

از معاویه بن حکیم است که از امام صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: چون زن و کنیز از شهوت منی ریخت، به جماع مرد باشد با او یا نباشد، در خواب باشد یا بیداری غسل بر او واجب است.

ص: 189


1- التهذیب 1- 121- 319 و الاستبصار 1- 105- 344.
2- التهذیب 1- 121- 320 و الاستبصار 1- 105- 345.
3- فی نسخة- الفضل. منه قده".
4- قرب الإسناد- 175.
5- التهذیب 1- 122- 324 و الاستبصار 1- 106- 347.
6- من هنا یبدأ سند الحدیث فی الاستبصار.
7- هنا یتّحد سندا التهذیب و الاستبصار.
8- فی نسخة- عبد الملک، منه قده.
9- کتب المصنّف فی الهامش بن عمار صح ثم شطبها و کتب بن حکیم ظ التهذیب و الموجود فی الاستبصار بن عمار.
[رقم الحدیث الکلی: 1898 - رقم الحدیث الباب: 15]

1898- 15- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ شَاذَانَ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَبِی طَلْحَةَ أَنَّهُ سَأَلَ عَبْداً صَالِحاً ع عَنْ رَجُلٍ مَسَّ فَرْجَ امْرَأَتِهِ أَوْ جَارِیَتِهِ یَعْبَثُ بِهَا حَتَّی أَنْزَلَتْ عَلَیْهَا غُسْلٌ أَمْ لَا قَالَ أَ لَیْسَ قَدْ أَنْزَلَتْ مِنْ شَهْوَةٍ قُلْتُ بَلَی قَالَ عَلَیْهَا غُسْلٌ.

*******

ترجمه :

یحیی بن ابی طلحه که از امام کاظم علیه السّلام پرسید که مردی برای بازی به فرج زنش یا کنیزش دست می کشد تا منی ریزند. آیا بر آن ها غسل واجب است یا نه؟ فرمود: نه این که به شهوت فرو ریخته؟ گفتم: آری، فرمود: بر او واجب است غسل.

[رقم الحدیث الکلی: 1899 - رقم الحدیث الباب: 16]

1899- 16- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی فِی مَنَامِهَا فَتُنْزِلُ عَلَیْهَا غُسْلٌ قَالَ نَعَمْ.

*******

ترجمه :

محمد بن اسماعیل گوید از امام کاظم علیه السلام سوال کردم زن خواب می بیند منی از او انزال میشود بر او غسل است

فرمود: بله

[رقم الحدیث الکلی: 1900 - رقم الحدیث الباب: 17]

1900- 17- (3) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ النَّهْدِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ الطَّاطَرِیِّ عَنِ ابْنِ رِبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَخْرُجُ مِنَ الْإِحْلِیلِ الْمَنِیُّ وَ الْمَذْیُ وَ الْوَدْیُ وَ الْوَذْیُ فَأَمَّا الْمَنِیُّ فَهُوَ الَّذِی تَسْتَرْخِی لَهُ الْعِظَامُ وَ یَفْتُرُ مِنْهُ الْجَسَدُ وَ فِیهِ الْغُسْلُ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ جِدّاً (5).

*******

ترجمه :

برخی اصحاب و آنان نیز از امام صادق علیه السلام نقل کرده اند که ایشان فرمود: از احلیل منی، ودی و وذی بیرون می آید، اما منی همان چیزیست که به خاطر آن استخوانها سست می شود و جسم به خاطر آن سست و بی حال می گردد و باید به خاطر آن غسل کرد،

[رقم الحدیث الکلی: 1901 - رقم الحدیث الباب: 18]

1901- 18- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَضَعُ ذَکَرَهُ عَلَی فَرْجِ الْمَرْأَةِ فَیُمْنِی عَلَیْهَا غُسْلٌ فَقَالَ إِنْ أَصَابَهَا مِنَ الْمَاءِ شَیْ ءٌ فَلْتَغْسِلْهُ وَ لَیْسَ عَلَیْهَا

ص: 190


1- التهذیب 1- 122- 325 و الاستبصار 1- 105- 346.
2- التهذیب 1- 124- 333 و الاستبصار 1- 108- 356.
3- التهذیب 1- 20- 48 و الاستبصار 1- 93- 301.
4- تقدم فی الحدیث 6 من الباب 12 من أبواب نواقض الوضوء.
5- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 8 و فی الحدیث 3 من الباب 9 من أبواب الجنابة.
6- التهذیب 1- 121- 321 و الاستبصار 1- 106- 348، و تقدم صدره فی الحدیث 7 من الباب 6 من أبواب الجنابة.

شَیْ ءٌ إِلَّا أَنْ یُدْخِلَهُ قُلْتُ فَإِنْ أَمْنَتْ هِیَ وَ لَمْ یُدْخِلْهُ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ.

أَقُولُ: یَأْتِی الْوَجْهُ فِیهِ وَ فِی مِثْلِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (1).

*******

ترجمه :

عمر بن یزید گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: اگر كسى اندام خود را بر روى اندام همسرش بگذارد و بازى كند تا انزال منى بشود، آيا همسرش بايد غسل كند؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر اندام همسرش آلوده شود، بايد آلودگى منى را بشويد، تكليف ديگرى ندارد. مگر آن كه شوهر اندام خود را وارد اندام همسر كرده باشد كه در آن صورت همسرش نيز بايد غسل كند. من گفتم: اگر از همسر او نيز منى انزال بشود، با آن كه ختنه گاه خود را داخل نكرده باشد، چه صورت دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: بر همسر او غسلى واجب نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 1902 - رقم الحدیث الباب: 19]

1902- 19- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع کَیْفَ جُعِلَ عَلَی الْمَرْأَةِ إِذَا رَأَتْ فِی النَّوْمِ أَنَّ الرَّجُلَ یُجَامِعُهَا فِی فَرْجِهَا الْغُسْلُ وَ لَمْ یُجْعَلْ عَلَیْهَا الْغُسْلُ إِذَا جَامَعَهَا دُونَ الْفَرْجِ فِی الْیَقَظَةِ فَأَمْنَتْ قَالَ لِأَنَّهَا رَأَتْ فِی مَنَامِهَا أَنَّ الرَّجُلَ یُجَامِعُهَا فِی فَرْجِهَا فَوَجَبَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ وَ الْآخَرُ إِنَّمَا جَامَعَهَا دُونَ الْفَرْجِ فَلَمْ یَجِبْ عَلَیْهَا الْغُسْلُ لِأَنَّهُ لَمْ یُدْخِلْهُ وَ لَوْ کَانَ أَدْخَلَهُ فِی الْیَقَظَةِ وَجَبَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ أَمْنَتْ أَوْ لَمْ تُمْنِ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (3)

*******

ترجمه :

محمد بن مسلم گوید به امام باقر علیه السلام گفتم چرا زن در خواب ببیند مردی با او نزدیکی میکند

[رقم الحدیث الکلی: 1903 - رقم الحدیث الباب: 20]

1903- 20- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ فِی کِتَابِ الْمَشِیخَةِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ اغْتَسَلْتُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِالْمَدِینَةِ وَ لَبِسْتُ ثِیَابِی وَ تَطَیَّبْتُ فَمَرَّتْ بِی وَصِیفَةٌ لِی (5) فَفَخَّذْتُ لَهَا فَأَمْذَیْتُ أَنَا وَ أَمْنَتْ هِیَ فَدَخَلَنِی مِنْ ذَاکَ ضِیقٌ فَسَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ وُضُوءٌ وَ لَا عَلَیْهَا غُسْلٌ.

*******

ترجمه :

من روز جمعه در مدينه بودم. جامه نماز خود را پوشيدم و عطر زدم. در اين اثنا كه عازم نماز بودم كنيزى از كنيزان من پيش آمد و من او را در آغوش گرفتم و ماليدم. از من لعاب شوق سرازير شد و از آن كنيز منى نازل شد. من دلتنگ شدم كه شايد طهارت من شكسته باشد و غسل و يا لا اقل وضو بر من واجب شده باشد، لذا ماجراى خود را به ابو عبد اللّه صادق (ع) گزارش كردم. ابو عبد اللّه گفت: نه وضويى بر تو واجب شده است و نه غسلى بر آن كنيز.

[رقم الحدیث الکلی: 1904 - رقم الحدیث الباب: 21]

1904- 21- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 191


1- یأتی فی آخر الحدیث 22 من هذا الباب.
2- التهذیب 1- 122- 323، و الاستبصار 1- 106- 350. و فی الاستبصار- 112- 372، و تقدم ذیله فی الحدیث 6 من الباب 6 من أبواب الجنابة.
3- مستطرفات السرائر- 104- 41.
4- التهذیب 1- 121- 322، و الاستبصار 1- 106- 349 و أورده أیضا فی الحدیث 13 من الباب 12 من أبواب نواقض الوضوء.
5- لی- لیس فی المصدر- و إنّما اضافها المصنّف فی الهامش عن نسخة.
6- التهذیب 1- 123- 329 و الاستبصار 1- 107- 351.

عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَحْتَلِمُ فِی الْمَنَامِ فَتُهَرِیقُ الْمَاءَ الْأَعْظَمَ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهَا غُسْلٌ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ وَ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ مِثْلَ ذَلِکَ.

*******

ترجمه :

عمربن اذینه گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: اگر خانمى در خواب رؤياى جنسى ببيند و منى از او سرازير شود، چه تكليفى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: غسل كردن بر او واجب نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 1905 - رقم الحدیث الباب: 22]

1905- 22- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ هَلْ عَلَی الْمَرْأَةِ غُسْلٌ مِنْ جَنَابَتِهَا إِذَا لَمْ یَأْتِهَا الرَّجُلُ قَالَ لَا وَ أَیُّکُمْ یَرْضَی أَنْ یَرَی أَوْ یَصْبِرَ عَلَی ذَلِکَ أَنْ یَرَی ابْنَتَهُ أَوْ أُخْتَهُ أَوْ أُمَّهُ أَوْ زَوْجَتَهُ أَوْ أَحَداً مِنْ قَرَابَتِهِ قَائِمَةً تَغْتَسِلُ فَیَقُولُ مَا لَکِ فَتَقُولُ احْتَلَمْتُ وَ لَیْسَ لَهَا بَعْلٌ ثُمَّ قَالَ لَا لَیْسَ عَلَیْهِنَّ ذَلِکَ وَ قَدْ وَضَعَ اللَّهُ ذَلِکَ عَلَیْکُمْ قَالَ وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا (2) وَ لَمْ یَقُلْ ذَلِکَ لَهُنَّ.

أَقُولُ: الْوَجْهُ فِی هَذِهِ الْأَحَادِیثِ الْخَمْسَةِ إِمَّا الْحَمْلُ عَلَی الِاشْتِبَاهِ أَوْ عَدَمِ تَحَقُّقِ کَوْنِ الْخَارِجِ مَنِیّاً کَمَا یَأْتِی (3) أَوِ الْحَمْلُ عَلَی أَنَّهَا رَأَتْ فِی النَّوْمِ أَنَّهَا أَنْزَلَتْ فَلَمَّا انْتَبَهَتْ لَمْ تَجِدْ شَیْئاً کَمَا یَأْتِی أَیْضاً (4) أَوْ عَلَی أَنَّهَا أَحَسَّتْ بِانْتِقَالِ الْمَنِیِّ عَنْ مَحَلِّهِ إِلَی مَوْضِعٍ آخَرَ وَ لَمْ یَخْرُجْ مِنْهُ شَیْ ءٌ فَإِنَّ مَنِیَّ الْمَرْأَةِ قَلَّمَا یَخْرُجُ مِنْ فَرْجِهَا لِأَنَّهُ یَسْتَقِرُّ فِی رَحِمِهَا لِمَا یَأْتِی أَیْضاً (5) أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمُوَافَقَتِهَا لِبَعْضِ الْعَامَّةِ وَ إِنِ ادَّعَی الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ إِجْمَاعَ الْمُسْلِمِینَ (6) فَإِنَّ ذَلِکَ خَاصٌّ بِالرَّجُلِ وَ قَدْ تَحَقَّقَ الْخِلَافُ مِنَ الْعَامَّةِ فِی الْمَرْأَةِ وَ قَرِینَةُ التَّقِیَّةِ مَا رَأَیْتَ مِنَ التَّعْلِیلِ الْمَجَازِیِّ فِی حَدِیثِ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ (7) وَ الِاسْتِدْلَالِ الظَّاهِرِیِّ الْإِقْنَاعِیِ

ص: 192


1- التهذیب 1- 124- 332، و الاستبصار 1- 107- 353.
2- المائدة 5- 6.
3- یأتی فی الحدیث 2 من الباب 8 و فی الحدیث 2 من الباب 9 من أبواب الجنابة.
4- یأتی فی أحادیث الباب 9 من أبواب الجنابة.
5- یأتی فی ذیل الحدیث 2 من الباب 13 من أبواب الجنابة.
6- المعتبر- 47.
7- فی الحدیث 19 من هذا الباب.

فِی حَدِیثِ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ (1) وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ الْحِکْمَةُ فِی إِطْلَاقِ الْأَلْفَاظِ الْمُؤَوَّلَةِ هُنَا إِرَادَةُ إِخْفَاءِ هَذَا الْحُکْمِ عَنِ النِّسَاءِ إِذَا لَمْ یَسْأَلْنَ عَنْهُ وَ لَمْ یُعْلَمِ احْتِیَاجُهُنَّ إِلَیْهِ لِئَلَّا یَتَّخِذْنَهُ عِلَّةً لِلْخُرُوجِ وَ طَرِیقاً لِتَسْهِیلِ الْغُسْلِ مِنْ زِنًا وَ نَحْوِهِ أَوْ یَقَعْنَ فِی الْفِکْرِ وَ الْوَسْوَاسِ فَیَرَیْنَ ذَلِکَ فِی النَّوْمِ کَثِیراً وَ یَکُونَ دَاعِیاً إِلَی الْفَسَادِ أَوْ تَقَعَ الرِّیبَةُ وَ التُّهَمَةُ لَهُنَّ مِنَ الرِّجَالِ کَمَا یُفْهَمُ مِنَ التَّصْرِیحَاتِ السَّابِقَةِ وَ بَعْضُ هَذِهِ الْأَحَادِیثِ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی الْإِنْکَارِ دُونَ الْإِخْبَارِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ وَ قَدْ أَشَارَ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ إِلَی بَعْضِ الْوُجُوهِ الْمَذْکُورَةِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ الْغُسْلِ لِغَیْرِهِ لَا لِنَفْسِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).

*******

ترجمه :

ابن زراره می گوید پرسیدم: آیا زنی که با او دخول نشده ولی جنب است، باید غسل نجابت کند؟ فرمود: نه. کدام یک از شما راضی بوده و تحمل می کند که دختر، خواهر، کنیز، همسر یا یکی از خویشان خود را ببیند که دارد غسل می کند و از او بپرسد چه می کنی؟ و او در جواب بگوید: جنب شدم، در حالی که شوهر هم ندارد. خدای متعال فرموده: «وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا»، - . مائده/ 6 - {و اگر جُنُب اید خود را پاک کنید [غسل نمایید].} و مخصوص مردان است نه زنان.

[رقم الحدیث الکلی: 1906 - رقم الحدیث الباب: 23]

1906- 23- (3) وَ رَوَی الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ أَنَّ امْرَأَةً سَأَلَتْ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی فِی الْمَنَامِ مِثْلَ مَا یَرَی الرَّجُلُ فَقَالَ ص أَ تَجِدُ لَذَّةً فَقَالَتْ نَعَمْ فَقَالَ عَلَیْهَا مَا عَلَی الرَّجُلِ.

*******

ترجمه :

زنی از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم سوال کرد زن مثل مرد خواب می بیند

پیامبر فرمود آیا لذت میبرد

زن گفت بله

پیامبر فرمود : مثل مردها غسل دارد

[رقم الحدیث الکلی: 1907 - رقم الحدیث الباب: 24]

1907- 24- (4) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ زَیْنِ الْعَابِدِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: أَقْبَلَ أَعْرَابِیٌّ إِلَی الْمَدِینَةِ فَلَمَّا صَارَ قُرْبَ الْمَدِینَةِ خَضْخَضَ (5) وَ دَخَلَ عَلَی الْحُسَیْنِ ع وَ هُوَ جُنُبٌ فَقَالَ لَهُ یَا أَعْرَابِیُّ أَ مَا تَسْتَحِی تَدْخُلُ إِلَی إِمَامِکَ وَ أَنْتَ جُنُبٌ أَنْتُمْ مَعَاشِرَ الْعَرَبِ إِذَا خَلَوْتُمْ خَضْخَضْتُمْ فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ قَدْ بَلَغْتُ حَاجَتِی فِیمَا جِئْتُ لَهُ فَخَرَجَ مِنْ عِنْدِهِ فَاغْتَسَلَ وَ رَجَعَ إِلَیْهِ فَسَأَلَهُ عَمَّا کَانَ فِی قَلْبِهِ.

(6)

*******

ترجمه :

جابر جعفیّ از امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده که فرمود: مردی بادیه نشین به سوی مدینه آمد و هنگامی که به نزدیکی مدینه رسید مرتکب استمناء شد و آن­گاه نزد امام حسین علیه السلام رفت، پس امام به او فرمود: ای مرد بادیه نشین، آیا شرم نمی­کنی؟ آیا نزد امام و پیشوایت می­آیی در حالی که جُنب هستی؟ سپس فرمود: ای جماعت عرب، شما هنگامی که با خود خلوت می­کنید مرتکب استمناء می­شوید، پس مرد بادیه نشین گفت: شدّت حاجت من به حدّی بود که برای رفع آن مجبور شدم نزد شما بیایم، بنابراین از نزد امام حسین خارج شد و غسل نمود، پس از غسل بازگشت و آنچه را در نظر داشت از امام سوال نمود.

ص: 193


1- فی الحدیث 22 من هذا الباب.
2- یأتی فی الحدیث 1، 3 من الباب 14 من أبواب الجنابة.
3- المعتبر- 47.
4- الخرائج و الجرائح- 65، و أورد قطعة منه فی الحدیث 4 من الباب 16 من أبواب الجنابة،.
5- الخضخضة- الاستمناء بالید. هامش المخطوط عن القاموس المحیط 2- 341.
6- و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1، 5 من الباب 2 من أبواب الجنابة، و یأتی فی الحدیث 2 من الباب 12 من أبواب الجنابة.

8 بَابُ اعْتِبَارِ الْمَنِیِّ بِالدَّفْقِ وَ فُتُورِ الْجَسَدِ عِنْدَ الِاشْتِبَاهِ فَإِنْ کَانَ کَذَلِکَ وَجَبَ الْغُسْلُ وَ إِلَّا فَلَا إِلَّا أَنْ یَکُونَ مَرِیضاً فَتَکْفِی الشَّهْوَةُ مِنْ غَیْرِ دَفْقٍ

اشارة

(1) 8 بَابُ اعْتِبَارِ الْمَنِیِّ بِالدَّفْقِ وَ فُتُورِ الْجَسَدِ عِنْدَ الِاشْتِبَاهِ فَإِنْ کَانَ کَذَلِکَ وَجَبَ الْغُسْلُ وَ إِلَّا فَلَا إِلَّا أَنْ یَکُونَ مَرِیضاً فَتَکْفِی الشَّهْوَةُ مِنْ غَیْرِ دَفْقٍ

*******

ترجمه :

باب شناختن منی حرکت سریع آن و سست شدن بدن وقت اشتباه شدن اگر چنین شد غسل واجب و اگر نشد خیر مگر اینکه مریض باشد که حرکت سریع نکند

[رقم الحدیث الکلی: 1908 - رقم الحدیث الباب: 1]

1908- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَلْعَبُ مَعَ الْمَرْأَةِ وَ یُقَبِّلُهَا فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَنِیُّ فَمَا عَلَیْهِ قَالَ إِذَا جَاءَتِ الشَّهْوَةُ وَ دُفِعَ وَ فَتَرَ لِخُرُوجِهِ فَعَلَیْهِ الْغُسْلُ وَ إِنْ کَانَ إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ لَمْ یَجِدْ لَهُ فَتْرَةً وَ لَا شَهْوَةً فَلَا بَأْسَ.

وَ

رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: فَیَخْرُجُ مِنْهُ الشَّیْ ءُ (3).

قَالَ الشَّیْخُ یَعْنِی إِذَا اشْتَبَهَ عَلَی الْإِنْسَانِ فَاعْتَقَدَ أَنَّهُ مَنِیٌّ فَإِنَّهُ یَعْتَبِرُهُ بِوُجُودِ الشَّهْوَةِ أَقُولُ: وَ لَوْ کَانَ الْمُرَادُ بِهِ ظَاهِرَهُ لَتَعَیَّنَ حَمْلُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهُ مُوَافِقٌ لِأَشْهَرِ مَذَاهِبِ الْعَامَّةِ وَ قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی إِنَّ التَّصْرِیحَ بِکَوْنِ الْخَارِجِ مَنِیّاً بَنَاهُ السَّائِلُ عَلَی الظَّنِّ فَجَاءَ الْجَوَابُ مُفَصِّلًا لِلْحُکْمِ دَافِعاً لِلْوَهْمِ (4).

ترجمه:

سپس علی بن جعفر گوید: از امام کاظم علیه السلام در باره مردی پرسیدم که با همسرش بازی می­کند و او را می­بوسد، پس مایعی از او خارج می­شود، چه کاری باید انجام دهد؟ امام فرمود: اگر شهوت به سراغ او بیاید و مایع به صورت جهنده از او خارج شود و اعضایش سست شود باید غسل کند، و اگر مایعی است که سستی بدن و بر انگیختگی شهوت را به همراه ندارد، اشکالی (در غسل نکردن) وجود ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1909 - رقم الحدیث الباب: 2]

1909- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ احْتَلَمَ فَلَمَّا انْتَبَهَ وَجَدَ بَلَلًا قَلِیلًا قَالَ لَیْسَ بِشَیْ ءٍ إِلَّا أَنْ یَکُونَ مَرِیضاً فَإِنَّهُ یَضْعُفُ فَعَلَیْهِ الْغُسْلُ.

ص: 194


1- الباب 8 فیه 5 أحادیث.
2- التهذیب 1- 120- 317، و الاستبصار 1- 104- 342.
3- مسائل علی بن جعفر 157- 230.
4- منتقی الجمان 1- 172.
5- التهذیب 1- 368- 1120، و الاستبصار 1- 109- 363.

وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ قَلِیلًا وَ قَوْلَهُ فَإِنَّهُ یَضْعُفُ (1)

ترجمه:

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر كسى با ديدن رؤياى جنسى محتلم شود ولى بعد از بيدارى قدرى لعاب شوق و رطوبت آن را در جامه و بدن خود مشاهده نمايد. تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: لعاب و

رطوبت تكليفى ايجاد نمى كند، مگر اين كه انسان مريض باشد كه در آن صورت بايد غسل كند، زيرا در حالت بيمارى، منى به صورت عادى خارج نمى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1910 - رقم الحدیث الباب: 3]

1910- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَرَی فِی الْمَنَامِ وَ یَجِدُ الشَّهْوَةَ فَیَسْتَیْقِظُ فَیَنْظُرُ فَلَا یَجِدُ (3) شَیْئاً ثُمَّ یَمْکُثُ الْهُوَیْنَ بَعْدُ فَیَخْرُجُ قَالَ إِنْ کَانَ مَرِیضاً فَلْیَغْتَسِلْ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ مَرِیضاً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ (قُلْتُ فَمَا فَرْقٌ بَیْنَهُمَا) (4) قَالَ لِأَنَّ الرَّجُلَ إِذَا کَانَ صَحِیحاً جَاءَ الْمَاءُ بِدَفْقَةٍ (5) قَوِیَّةٍ وَ إِنْ کَانَ مَرِیضاً لَمْ یَجِئْ إِلَّا بَعْدُ (6).

وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَرِیزٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یَدْفُقُهُ بِقُوَّةٍ (7).

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: یَرَی فِی الْمَنَامِ أَنَّهُ یُجَامِعُ وَ یَجِدُ الشَّهْوَةَ وَ قَالَ فِی آخِرِهِ لَمْ یَجِئْ إِلَّا بِضَعْفٍ (8)

ترجمه:

به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: اگر كسى در عالم رؤيا غرق شهوت شود و بعد از بيدارى هرچند بجويد اثرى از منى نبيند ولى بعد از لحظاتى چند لعابى از آلت او خارج گردد. تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر بيمار و رنجور باشد بايد غسل كند و اگر مريض و رنجور نباشد، تكليفى

ندارد، من گفتم: فرق اين دو صورت در كجا است ؟ ابو عبد اللّه گفت: فرق مطلب آن جا است كه اگر انسان سالم و صحيح باشد، آب منى بدون تاخير و با فشار و قدرت فوران مى كند و اگر مريض و رنجور باشد آب منى بعد از لحظاتى نرمك نرمك سيلان مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1911 - رقم الحدیث الباب: 4]

1911- 4- (9) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع رَجُلٌ رَأَی فِی مَنَامِهِ فَوَجَدَ اللَّذَّةَ وَ الشَّهْوَةَ ثُمَّ قَامَ فَلَمْ یَرَ

ص: 195


1- الکافی 3- 48- 2.
2- التهذیب 1- 369- 1124، و الاستبصار 1- 110- 365.
3- فی نسخة- فلا یری هامش المخطوط.
4- فی التهذیب و الاستبصار- قال- قلت له- فما الفرق بینهما؟.
5- فی التهذیب- بدفعة.
6- نسخة العلل- بضعف هامش المخطوط.
7- الکافی 3- 48- 4 و فیه- بدفقة و قوة.
8- علل الشرائع- 288- 1.
9- التهذیب 1- 369- 1125، و الاستبصار 1- 110- 366.

فِی ثَوْبِهِ شَیْئاً قَالَ فَقَالَ إِنْ کَانَ مَرِیضاً فَعَلَیْهِ الْغُسْلُ وَ إِنْ کَانَ صَحِیحاً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.

أَقُولُ: یُمْکِنُ حَمْلُ هَذَا عَلَی الِاسْتِحْبَابِ أَوْ عَلَی مَا یُطَابِقُ التَّفْصِیلَ السَّابِقَ.

ترجمه:

محمد بن مسلم گوید به امام باقر علیه السلام گفتم مردی خواب میبیند و لذت و شهوت میبرد بیدار که میشود اثری از جنابت بر لباسش نمیبیند

حضرت فرمود اگر مریض است غسل کند و اگر سالم است غسل لازم نیست

امکان دارد حمل بر استحباب گردد

[رقم الحدیث الکلی: 1912 - رقم الحدیث الباب: 5]

1912- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: إِذَا کُنْتَ مَرِیضاً فَأَصَابَتْکَ شَهْوَةٌ فَإِنَّهُ رُبَّمَا کَانَ هُوَ الدَّافِقَ لَکِنَّهُ یَجِی ءُ مَجِیئاً ضَعِیفاً لَیْسَ (2) لَهُ قُوَّةٌ لِمَکَانِ مَرَضِکَ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ قَلِیلًا قَلِیلًا فَاغْتَسِلْ مِنْهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (4).

ترجمه:

زراره از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود: اگر بیمار بودی و دچار شهوت شدی، چه بسا این امر باعث انزال منی شود، ولی به خاطر بیماری منی به صورت ضعیف و در حالی که دارای هیچ گونه شدّت و قوّتی نیست خارج می­شود، اندک اندک و ساعتی از پسِ ساعت دیگر، پس غسل را به جا آور.

9 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِمُجَرَّدِ الِاحْتِلَامِ مَعَ عَدَمِ وُجُودِ الْمَنِیِّ بَعْدَ الِانْتِبَاهِ

اشارة

(5) 9 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِمُجَرَّدِ الِاحْتِلَامِ مَعَ عَدَمِ وُجُودِ الْمَنِیِّ بَعْدَ الِانْتِبَاهِ

*******

ترجمه :

باب واجب نبودن غسل صرف احتلام اگر منی خارج نشده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1913 - رقم الحدیث الباب: 1]

1913- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَرَی فِی الْمَنَامِ حَتَّی یَجِدَ الشَّهْوَةَ وَ هُوَ یَرَی أَنَّهُ قَدِ احْتَلَمَ فَإِذَا اسْتَیْقَظَ لَمْ یَرَ فِی ثَوْبِهِ الْمَاءَ وَ لَا فِی جَسَدِهِ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ

ص: 196


1- الکافی 3- 48- 3.
2- فی نسخة التهذیب- لیست هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 370- 1129.
4- علل الشرائع- 288- 2.
5- الباب 9 فیه 3 أحادیث.
6- الکافی 3- 48- 1.

الْغُسْلُ قَالَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ إِنَّمَا الْغُسْلُ مِنَ الْمَاءِ الْأَکْبَرِ فَإِذَا رَأَی فِی مَنَامِهِ وَ لَمْ یَرَ الْمَاءَ الْأَکْبَرَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ غُسْلٌ.

أَقُولُ: الْحَصْرُ إِضَافِیٌّ بِالنِّسْبَةِ إِلَی الِاحْتِلَامِ وَ نَحْوِهِ لِمَا مَرَّ (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).

*******

ترجمه :

حسين بن ابى العلاء گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: مردى است كه خواب مى بيند و به شهوت مى افتد، او در خواب مى بيند كه محتلم شده است، ولى هنگامى كه بيدار مى شود، چيزى بر روى لباس و بدن خود نمى بيند، چه حكمى دارد؟

فرمود: غسل بر او لازم نيست.

حضرتش فرمود: على عليه السّلام مى فرمود: غسل فقط در آب بزرگتر (منى) است، پس هرگاه كسى خوابى ديد، ولى آن آب را نديد، غسل بر عهدۀ او نمى باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 1914 - رقم الحدیث الباب: 2]

1914- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ یَعْنِی ابْنَ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ احْتَلَمَ فَلَمَّا أَصْبَحَ نَظَرَ إِلَی ثَوْبِهِ فَلَمْ یَرَ بِهِ شَیْئاً قَالَ یُصَلِّی فِیهِ قُلْتُ فَرَجُلٌ رَأَی فِی الْمَنَامِ أَنَّهُ احْتَلَمَ فَلَمَّا قَامَ وَجَدَ بَلَلًا قَلِیلًا عَلَی طَرَفِ ذَکَرِهِ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ غُسْلٌ إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ إِنَّمَا الْغُسْلُ مِنَ الْمَاءِ الْأَکْبَرِ.

*******

ترجمه :

به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: اگر كسى در عالم رؤيا محتلم شود و به هنگام نماز صبح كه بيدار مى شود، هرچند بجويد اثرى از آثار منى نبيند. تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: تكليفى ندارد و مى تواند با همان جامۀ خواب نماز بخواند. من گفتم: اگر كسى در عالم خواب رؤياى جنسى مشاهده نمايد و بعد از بيدارى لعاب كمى در اطراف آلت خود ببيند، چه تكليفى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: غسل جنابت بر او واجب نمى گردد. جدم على بن ابى طالب عليه السّلام مى گفت: غسل جنابت فقط در اثر خارج شدن منى واجب مى گردد نه در اثر لعاب شوق.

[رقم الحدیث الکلی: 1915 - رقم الحدیث الباب: 3]

1915- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع لَا یَرَی فِی شَیْ ءٍ الْغُسْلَ إِلَّا فِی الْمَاءِ الْأَکْبَرِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود :

امیر المومنین علیه السلام نمی دید برای چیزی غسل را مگر در آب بزرگ (منی)

ص: 197


1- مر فی الحدیث 3، 4 من الباب 8 من هذه الأبواب.مر فی الحدیث 3، 4 من الباب 8 من هذه الأبواب.
2- التهذیب 1- 120- 316، و الاستبصار 1- 109- 362.
3- التهذیب 1- 368- 1121، و الاستبصار 1- 110- 364.
4- التهذیب 1- 119- 315، و الاستبصار 1- 109- 361، و أورده أیضا فی الحدیث 11 من الباب 7 من هذه الأبواب.
5- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 3، 4 من الباب 8 من هذه الأبواب.

10 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی مَنْ وَجَدَ الْمَنِیَّ عَلَی جَسَدِهِ أَوْ ثَوْبِهِ الَّذِی یَنْفَرِدُ بِهِ خَاصَّةً

اشارة

(1) 10 بَابُ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی مَنْ وَجَدَ الْمَنِیَّ عَلَی جَسَدِهِ أَوْ ثَوْبِهِ الَّذِی یَنْفَرِدُ بِهِ خَاصَّةً

*******

ترجمه :

باب واجب بودن غسل بر کسی که منی بر لباسش ببیند و تنهاباشد

[رقم الحدیث الکلی: 1916 - رقم الحدیث الباب: 1]

1916- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَنَامُ وَ لَمْ یَرَ فِی نَوْمِهِ أَنَّهُ احْتَلَمَ فَوَجَدَ (3) فِی ثَوْبِهِ وَ عَلَی فَخِذِهِ الْمَاءَ هَلْ عَلَیْهِ غُسْلٌ قَالَ نَعَمْ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه :

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر كسى از خواب برخيزد و بر ران و جامۀ خواب خود آثار منى را مشاهده كند ولى به خاطر نياورد كه در عالم خواب، رؤياى جنسى ديده باشد. آيا غسل جنابت بر او لازم مى شود؟ ابو عبد اللّه گفت: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 1917 - رقم الحدیث الباب: 2]

1917- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَرَی فِی ثَوْبِهِ الْمَنِیَّ بَعْدَ مَا یُصْبِحُ وَ لَمْ یَکُنْ رَأَی فِی مَنَامِهِ أَنَّهُ قَدِ احْتَلَمَ قَالَ فَلْیَغْتَسِلْ وَ لْیَغْسِلْ ثَوْبَهُ وَ یُعِیدُ صَلَاتَهُ.

*******

ترجمه :

- سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر كسى به هنگام صبح، اثر منى را در جامۀ خواب خود مشاهده كند، با آن كه در شبانگاه آن روز، رؤياى جنسى در خواب نديده است. تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد غسل كند و جامه خود را بشويد و نماز خود را اعاده كند.

[رقم الحدیث الکلی: 1918 - رقم الحدیث الباب: 3]

1918- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصِیبُ بِثَوْبِهِ مَنِیّاً وَ لَمْ یَعْلَمْ أَنَّهُ احْتَلَمَ قَالَ لِیَغْسِلْ مَا وَجَدَ بِثَوْبِهِ وَ لْیَتَوَضَّأْ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الثَّوْبِ الَّذِی یُشَارِکُهُ فِیهِ غَیْرُهُ فَإِنَّهُ لَا یَجِبُ عَلَیْهِ الْغُسْلُ إِلَّا أَنْ یَتَیَقَّنَ الِاحْتِلَامَ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی تَجْوِیزِ کَوْنِ الْمَنِیِّ مِنْ جَنَابَةٍ سَابِقَةٍ

ص: 198


1- الباب 10 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 3- 49- 7.
3- فی المصدر- فیجد.
4- التهذیب 1- 368- 1119، و الاستبصار 1- 111- 368.
5- التهذیب 1- 367- 1118، و الاستبصار 1- 111- 367، و أورده أیضا فی الحدیث 3 من الباب 39 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 1- 367- 1117، و الاستبصار 1- 111- 369.

قَدِ اغْتَسَلَ مِنْهَا کَمَا إِذَا أَنْزَلَ ثُمَّ اغْتَسَلَ ثُمَّ نَامَ وَ انْتَبَهَ فَوَجَدَهُ وَ لَمْ یَتَیَقَّنِ الِاحْتِلَامَ وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی النَّوَاقِضِ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ هُنَا (1).

*******

ترجمه :

ابا بصیر گوید از امام صادق سوال کردم از مردی که منی به لباس او رسیده و نمیداند که محتلم شده

حضرت فرمودند :بشوید آنچه به لباسش است و وضو بگیرد

شیخ فرمود یا لباس مشترک یا احتلام قبلی بوده

[رقم الحدیث الکلی: 1919 - رقم الحدیث الباب: 4]

1919- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَلَاءٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ لَمْ یَرَ فِی مَنَامِهِ شَیْئاً فَاسْتَیْقَظَ فَإِذَا هُوَ بِبَلَلٍ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ غُسْلٌ.

أَقُولُ: هَذَا الْبَلَلُ غَیْرُ مَعْلُومٍ کَوْنُهُ مَنِیّاً.

*******

ترجمه :

محمد بن مسلم گفته است: از او درباره مردی پرسیدم که در خواب چیزی ندیده است ولی بیدار می­شود و مایعی را بر لباس خود مشاهده می­کند، گفت: غسل بر او واجب نیست.

شاید رطوبت چیز دیگر باشد

11 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِالْجِمَاعِ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ مِنْ غَیْرِ إِنْزَالٍ

اشارة

(3) 11 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِالْجِمَاعِ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ مِنْ غَیْرِ إِنْزَالٍ

*******

ترجمه :

باب واجب نبودن غسل با همبستر شدن بغیر از فرج و انزال

[رقم الحدیث الکلی: 1920 - رقم الحدیث الباب: 1]

1920- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصِیبُ الْمَرْأَةَ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ أَ عَلَیْهَا غُسْلٌ إِنْ هُوَ أَنْزَلَ وَ لَمْ تُنْزِلْ هِیَ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهَا غُسْلٌ وَ إِنْ لَمْ یُنْزِلْ هُوَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ غُسْلٌ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: فِیمَا دُونَ ذَلِکَ (5).

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ (6).

*******

ترجمه :

حلبى گويد: از آن حضرت (امام صادق علیه السلام)در مورد مردى سؤال شد كه با زن خود از طريق غير فرج (با توجّه به معنى فرج كه به شكاف گفته مى شود و اعمّ از قبل و دبر است) آيا غسل بر زن واجب مى شود در صورتى كه مرد را انزال دست داده و زن را دست نداده است ؟ آن حضرت فرمود: بر زن غسل لازم نيست و اگر مرد را نيز انزال دست نداده بود، بر او نيز غسل لازم نمى آمد.

ص: 199


1- تقدم فی الحدیث 2، 8 من الباب 2 من أبواب نواقض الوضوء.
2- مستطرفات السرائر- 30- 25.
3- الباب 11 فیه حدیث واحد.
4- التهذیب 1- 124- 335، و الاستبصار 1- 111- 370.
5- الفقیه 1- 84- 186.
6- تقدم ما یدلّ علی حصر موجب الغسل فی الباب 6، و فی الحدیث 18، من الباب 7 من هذه الأبواب.

12 بَابُ حُکْمِ الْوَطْءِ فِی الدُّبُرِ مِنْ غَیْرِ إِنْزَالٍ

اشارة

(1) 12 بَابُ حُکْمِ الْوَطْءِ فِی الدُّبُرِ مِنْ غَیْرِ إِنْزَالٍ

*******

ترجمه :

باب حکم نزدیکی در پشت که انزال هم نشده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1921 - رقم الحدیث الباب: 1]

1921- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ سُوقَةَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَأْتِی أَهْلَهُ مِنْ خَلْفِهَا قَالَ هُوَ أَحَدُ الْمَأْتَیَیْنِ فِیهِ الْغُسْلُ.

*******

ترجمه :

سوال شد از امام صادق علیه السلام از مردی که از پشت نزدیکی میکند ا

حضرت فرمود ند:و آ یکی از موارد نز دیکی است غسل واجب میشود

(﴿نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتوْا حَرْثَكُمْ أَنَّي شِئْتُمْ﴾، ﴿فَأْتوْا﴾

[رقم الحدیث الکلی: 1922 - رقم الحدیث الباب: 2]

1922- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَتَی الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ فِی دُبُرِهَا فَلَمْ یُنْزِلْ فَلَا غُسْلَ عَلَیْهِمَا وَ إِنْ أَنْزَلَ فَعَلَیْهِ الْغُسْلُ وَ لَا غُسْلَ عَلَیْهَا.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه :

برقى در روايت مرفوعه اى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

اگر مرد از پشت با زن نزديكى كند و انزال نكند، بر هيچ كدام غسلى لازم نمى گردد، ولى اگر مرد انزال كند، غسل بر او لازم است و بر زن غسل لازم نيست.

نظر مشهور در بین فقها وجوب غسل به هنگام جماع با زن از پشت است، و مرتضی مدّعی شده که نظر اجماع فقها چنین است، ولی شیخ در النهایه و الاستبصار عدم وجوب غسل در این حالت را بر گزیده است، و این نظر (عدم وجوب) از ظاهر کلام سلّار نیز حکایت شده است، امّا نظر شیخ در المبسوط (با نظر وی در النهایه و الاستبصار) متفاوت است؛ و این حدیث و امثال آن در نزد مشهور بر تقیّه یا در صورت عدم پنهان شدن آلت مرد در فرج زن حمل شده­اند، و موضوع محلّ اشکال و ابهام است، چه که می­توان احادیث روایت شده در مورد غسل را بر استحباب حمل نمود، و به همین ترتیب فقها در مورد وجوب غسل هنگام نزدیکی با غلام دچار اختلاف شده­اند، ولی بیشتر آنان نظر به وجوب غسل دادند، و شرایط نزدیکی با چهارپایان نیز همین گونه است، و نظر مشهور­تر در این زمینه عدم وجوب غسل است، در تمام موارد ذکر شده رعایت احتیاط اولی است .

[رقم الحدیث الکلی: 1923 - رقم الحدیث الباب: 3]

1923- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ الْکُوفِیِّینَ یَرْفَعُهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَأْتِی الْمَرْأَةَ فِی دُبُرِهَا وَ هِیَ صَائِمَةٌ قَالَ لَا یَنْقُضُ صَوْمَهَا وَ لَیْسَ عَلَیْهَا غُسْلٌ (6).

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (7)

ص: 200


1- الباب 12 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 7- 461- 1847، و الاستبصار 1- 112- 373.
3- الکافی 3- 47- 8.
4- التهذیب 1- 125- 336، و الاستبصار 1- 112- 371.
5- التهذیب 4- 319- 975.
6- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- قال بعض علمائنا المتاخرین و فحوی إنکار علی علیه السلام علی الأنصار بقوله أ توجبون علیه المهر و الرجم و لا توجبون علیه صاعا من ماء کما تقدم فی الحدیث زراره یدل علی وجوب الغسل، و الدلالة ضعیفة لو لا الاحتیاط لکن مع الجمع بین الغسل و الوضوء منه قده.
7- مستطرفات السرائر- 103- 40.

وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: قَدْ حَمَلَ الشَّیْخُ الْأَوَّلَ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*******

ترجمه :

عدّه­ای از کوفیان از امام صادق علیه السلام درباره مردی پرسیدند که از پشت با همسر خویش که روزه­دار است نزدیکی می­کند، امام فرمود: آن زن روزه­اش باطل نمی­شود و غسل بر او واجب نیست

حمل بر تقیه میشود

13 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی الْمَرْأَةِ بِمُجَرَّدِ دُخُولِ مَنِیِّ الرَّجُلِ فَرْجَهَا أَوْ خُرُوجِهِ مِنْهُ أَوْ خُرُوجِ مَنِیٍّ یَحْتَمِلُ کَوْنُهُ مِنْهُ

اشارة

(2) 13 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ عَلَی الْمَرْأَةِ بِمُجَرَّدِ دُخُولِ مَنِیِّ الرَّجُلِ فَرْجَهَا أَوْ خُرُوجِهِ مِنْهُ أَوْ خُرُوجِ مَنِیٍّ یَحْتَمِلُ کَوْنُهُ مِنْهُ

*******

ترجمه :

باب واجب نبودن غسل برای زن وقتی که منی از مرد داخل فرج او شود یا از او خارج شود یا که منی که احتمال دهد از مرد باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1924 - رقم الحدیث الباب: 1]

1924- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَجْنَبَ فَاغْتَسَلَ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ فَخَرَجَ مِنْهُ شَیْ ءٌ قَالَ یُعِیدُ الْغُسْلَ قُلْتُ فَالْمَرْأَةُ یَخْرُجُ مِنْهَا (شَیْ ءٌ) (4) بَعْدَ الْغُسْلِ قَالَ لَا تُعِیدُ (5) قُلْتُ فَمَا الْفَرْقُ بَیْنَهُمَا قَالَ لِأَنَّ مَا یَخْرُجُ مِنَ الْمَرْأَةِ إِنَّمَا هُوَ مِنْ مَاءِ الرَّجُلِ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ مِثْلَهُ (6) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (8).

*******

ترجمه :

از سلیمان بن خالد روایت شده که گفت: از امام صادق علیه السلام درباره مردی پرسیدم که دچار جنابت می­شود پس قبل از آنکه بول کند غسل می­نماید، آن­گاه مایعی از او خارج می­شود، حُکم او چیست؟ امام فرمود: باید غسل را دوباره تکرار کند، گفتم: حکم در مورد زنی که بعد از غسل مایعی از او خارج می­شود چیست؟ امام فرمود: لازم نیست که غسل را تکرار کند، گفتم فرق آن­ها در چیست؟ امام فرمود: به خاطر اینکه مایعی که بعد از غسل از زن خارج می­شود متعلّق به مرد است. - .

[رقم الحدیث الکلی: 1925 - رقم الحدیث الباب: 2]

1925- 2- (9) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ

ص: 201


1- التهذیب 7- 460- 1843.
2- الباب 13 فیه 4 أحادیث.
3- التهذیب 1- 148- 420، و الاستبصار 1- 118- 399 بسند آخر.
4- لیس فی المصدر.
5- فی المصدر زیادة- الغسل.
6- التهذیب 1- 143- 404.
7- الکافی 3- 49- 1.
8- لم نعثر علی الروایة بهذا السند فی الکافی.
9- التهذیب 1- 148- 421.

عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَ ذَلِکَ وَ قَالَ: لِأَنَّ مَا یَخْرُجُ مِنَ الْمَرْأَةِ مَاءُ الرَّجُلِ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ مَعَ الِاشْتِبَاهِ إِنَّمَا یُحْکَمُ بِکَوْنِهِ مِنْ مَنِیِّ الرَّجُلِ أَوْ أَنَّ مَنِیَّ الْمَرْأَةِ یَسْتَقِرُّ فِی الرَّحِمِ غَالِباً وَ قَلَّمَا یَخْرُجُ مِنَ الْفَرْجِ فَیُحْکَمُ بِکَوْنِ الْخَارِجِ مِنْ مَاءِ الرَّجُلِ بِنَاءً عَلَی الْأَغْلَبِ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه :

امام علیه السلام فرمود:

به خاطر اینکه مایعی که بعد از غسل از زن خارج می­شود متعلّق به مرد است. - .

[رقم الحدیث الکلی: 1926 - رقم الحدیث الباب: 3]

1926- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَغْتَسِلُ مِنَ الْجَنَابَةِ ثُمَّ تَرَی نُطْفَةَ الرَّجُلِ بَعْدَ ذَلِکَ هَلْ عَلَیْهَا غُسْلٌ فَقَالَ لَا.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ (3).

*******

ترجمه :

عبد الرحمان ابى عبد اللّه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى غسل جنابت كرده و پس از آن، مى بيند آب مرد از او خارج مى شود، آيا غسلى بر او واجب است ؟

فرمود: نه.

[رقم الحدیث الکلی: 1927 - رقم الحدیث الباب: 4]

1927- 4- (4) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَضَعُ ذَکَرَهُ عَلَی فَرْجِ الْمَرْأَةِ فَیُمْنِی عَلَیْهَا غُسْلٌ قَالَ إِنْ أَصَابَهَا مِنَ الْمَاءِ شَیْ ءٌ فَلْتَغْسِلْهُ لَیْسَ عَلَیْهَا غُسْلٌ إِلَّا أَنْ یُدْخِلَهُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6)

*******

ترجمه :

عمر بن یزید گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: اگر كسى اندام خود را بر روى اندام همسرش بگذارد و بازى كند تا انزال منى بشود، آيا همسرش بايد غسل كند؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر اندام همسرش آلوده شود، بايد آلودگى منى را بشويد، تكليف ديگرى ندارد. مگر آن كه شوهر اندام خود را وارد اندام همسر كرده باشد كه در آن صورت همسرش نيز بايد غسل كند

ص: 202


1- علل الشرائع- 287- 1.
2- التهذیب 1- 146- 413.
3- الکافی 3- 49- 3.
4- تقدم فی الحدیث 18 من الباب 7 من هذه الأبواب.
5- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 6 و فی الحدیث 18 من الباب 7 من هذه الأبواب.
6- یأتی فی الباب 54 من أبواب المهور.

14 بَابُ أَنَّ غُسْلَ الْجَنَابَةِ إِنَّمَا یَجِبُ لِلصَّلَاةِ وَ نَحْوِهَا لَا لِنَفْسِهِ

اشارة

(1) 14 بَابُ أَنَّ غُسْلَ الْجَنَابَةِ إِنَّمَا یَجِبُ لِلصَّلَاةِ وَ نَحْوِهَا لَا لِنَفْسِهِ

*******

ترجمه :

باب واجب شدن غسل جنابت برای نماز نه به خودی خود

[رقم الحدیث الکلی: 1928 - رقم الحدیث الباب: 1]

1928- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ یُجَامِعُهَا الرَّجُلُ (3) فَتَحِیضُ وَ هِیَ فِی الْمُغْتَسَلِ فَتَغْتَسِلُ أَمْ لَا (4) قَالَ قَدْ جَاءَهَا مَا یُفْسِدُ الصَّلَاةَ فَلَا تَغْتَسِلْ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (5) وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (6)

*******

ترجمه :

یحیی کاهلی گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانمى آماده شود

كه غسل جنابت بكند در اين اثنا خونريزى ماهيانه اش شروع شود، آيا غسل خود را تمام كند؟ ابو عبد اللّه گفت: غسل جنابت براى او بى ثمر خواهد بود. با خونريزى ماهيانه، طهارت او نقض مى شود و ديگر نمى تواند نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 1929 - رقم الحدیث الباب: 2]

1929- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا دَخَلَ الْوَقْتُ وَجَبَ الطَّهُورُ وَ الصَّلَاةُ وَ لَا صَلَاةَ إِلَّا بِطَهُورٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (8).

*******

ترجمه :

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمودند :

هرگاه وقت نماز فرا رسد، غسل كردن و نماز خواندن قطعى مى شود. نماز بى غسل و وضو نماز نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 1930 - رقم الحدیث الباب: 3]

1930- 3- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ

ص: 203


1- الباب 14 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 370- 1128 و التهذیب 395- 1224 باختلاف بین الموضعین و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 22 من أبواب الحیض.
3- فی نسخة- زوجها، هامش المخطوط.
4- فی نسخة- أو لا تغتسل هامش المخطوط.
5- الکافی 3- 83- 1..
6- مستطرفات السرائر- 104- 44.
7- التهذیب 2- 140- 546، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 4، و الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب الوضوء و الحدیث 1 من الباب 9 من أبواب أحکام الخلوة.
8- الفقیه 1- 33- 67.
9- الکافی 2- 36- 1 قطعة من الحدیث 1.

صَالِحٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ بُرَیْدٍ عَنْ أَبِی عَمْرٍو الزُّبَیْرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ عَلَی الْیَدَیْنِ أَنْ لَا یُبْطَشَ بِهِمَا إِلَی مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ أَنْ یُبْطَشَ بِهِمَا إِلَی مَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ فَرَضَ عَلَیْهِمَا مِنَ الصَّدَقَةِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ وَ الْجِهَادِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الطَّهُورِ لِلصَّلَوَاتِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ إِجْزَاءِ الْغُسْلِ الْوَاحِدِ عَنِ الْأَسْبَابِ الْمُتَعَدِّدَةِ (1) وَ أَحَادِیثِ نَوْمِ الْجُنُبِ (2) وَ أَحَادِیثِ الْمُوَالاةِ فِی الْغُسْلِ (3) وَ فِی کِتَابِ الصَّوْمِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (4) وَ أَمَّا مَا مَرَّ مِنَ الْأَحَادِیثِ الدَّالَّةِ عَلَی وُجُوبِهِ بِالْجِمَاعِ أَوِ الْإِنْزَالِ (5) فَلَیْسَ فِیهَا تَصْرِیحٌ بِأَنَّهُ وَاجِبٌ لِنَفْسِهِ أَوْ وَاجِبٌ قَبْلَ دُخُولِ الْوَقْتِ بَلْ هِیَ إِمَّا عَامَّةٌ قَابِلَةٌ لِلتَّخْصِیصِ أَوْ مُطْلَقَةٌ مَحْمُولَةٌ عَلَی التَّقْیِیدِ أَوْ مُجْمَلَةٌ تَحْتَاجُ إِلَی الْبَیَانِ مَعَ الْمُعَارَضَةِ بِأَحَادِیثِ نَوَاقِضِ الْوُضُوءِ وَ أَحَادِیثِ بَقِیَّةِ الْأَغْسَالِ وَ هُمْ لَا یَقُولُونَ بِوُجُوبِهَا لِنَفْسِهَا وَ کَذَا أَحَادِیثُ وُجُوبِ الِاسْتِنْجَاءِ وَ إِزَالَةِ النَّجَاسَاتِ وَ قَدْ قَالَ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ الطَّهَارَةُ تَجِبُ عِنْدَ مَا لَا یَتِمُّ إِلَّا بِهَا کَالصَّلَاةِ وَ الطَّوَافِ لَکِنْ لَمَّا کَانَ الْحَدَثُ سَبَبَ الْوُجُوبِ أُطْلِقَ الْوُجُوبُ عِنْدَ حُصُولِهِ وَ إِنْ کَانَ وُجُوبُ الْمُسَبَّبِ مَوْقُوفاً عَلَی الشَّرْطِ انْتَهَی (6).

*******

ترجمه :

امام صادق(عليه السّلام)در حديث بلندى فرمود:

خداوند فرض كرده بر دستهاى انسان كه بكار نبرد در آنچه خداوند حرام گردانيده و در آنچه خدا فرمان داده است بكار برد،و فرض كرده خدا بر آنها صدقه و احسان و صله رحم و جهاد در راه خدا و پاكيزگى براى نمازها را،

ص: 204


1- یأتی فی الباب 43 من هذه الأبواب.
2- یأتی فی الباب 25 من هذه الأبواب.
3- یأتی فی الباب 29 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 13 من أبواب ما یمسک عنه الصائم و فی الحدیث 1 من الباب 17.
5- و فی الحدیث 3 من الباب 20 من هذه الأبواب. مر فی الحدیث 1، 24 من الباب 7 من هذه الأبواب.
6- کتاب المعتبر- 60.

15 بَابُ جَوَازِ مُرُورِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ فِی الْمَسَاجِدِ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص فَإِنِ احْتَلَمَ أَوْ حَاضَتْ فِیهِمَا تَیَمَّمَا لِخُرُوجِهِمَا وَ عَدَمِ جَوَازِ اللَّبْثِ لَهُمَا فِی شَیْ ءٍ مِنَ الْمَسَاجِدِ وَ تَحْرِیمِ الْإِنْزَالِ وَ الْجِمَاعِ فِی الْجَمِیعِ

اشارة

(1) 15 بَابُ جَوَازِ مُرُورِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ فِی الْمَسَاجِدِ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص فَإِنِ احْتَلَمَ أَوْ حَاضَتْ فِیهِمَا تَیَمَّمَا لِخُرُوجِهِمَا وَ عَدَمِ جَوَازِ اللَّبْثِ لَهُمَا فِی شَیْ ءٍ مِنَ الْمَسَاجِدِ وَ تَحْ

*******

ترجمه :

باب جایز بودن عبور کردن جنب و حائض از مساجدمگر مسجد الحرام و مسجد النبی اگر کسی در این دو مسجد جنب یا حیض شد تیمم کند و خارج شود و جایز نبودن ماندن این افراد در مساجد

[رقم الحدیث الکلی: 1931 - رقم الحدیث الباب: 1]

1931- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَی نَبِیِّهِ أَنْ طَهِّرْ مَسْجِدَکَ وَ أَخْرِجْ مِنَ الْمَسْجِدِ مَنْ یَرْقُدُ فِیهِ بِاللَّیْلِ وَ مُرْ بِسَدِّ أَبْوَابِ مَنْ کَانَ لَهُ فِی مَسْجِدِکَ بَابٌ إِلَّا بَابَ عَلِیٍّ ع وَ مَسْکَنَ فَاطِمَةَ ع وَ لَا یَمُرَّنَّ فِیهِ جُنُبٌ.

*******

ترجمه :

ابو حمزه ثمالى از امام باقر عليه السلام در حديث جويبر كه خداوند به پيامبر صَلَّى الله عليه و آله وحى كرد: مسجد خود را پاك كن و كسانى را كه شبها در مسجد مى خوابند، بيرون كن و دستور بده همۀ آن درهايى را كه به مسجد باز مى شود ببندند، جز در خانه على و مسكن فاطمه. مگذار شخص جنب داخل مسجد شود و غريب هم در مسجد نخوابد. پس حضرت رسول صَلَّى الله عليه و آله دستور داد همۀ درها را كه رو به مسجد باز مى شدند بستند جز در خانۀ على و مسكن فاطمه كه به همان حالت قبلى باقى ماند.

[رقم الحدیث الکلی: 1932 - رقم الحدیث الباب: 2]

1932- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُنُبِ یَجْلِسُ فِی الْمَسَاجِدِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ یَمُرُّ فِیهَا کُلِّهَا إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه :

جميل گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا جنب مى تواند در مسجدها بنشيند؟

فرمود: نه، ولى مى تواند از آن ها بگذرد، مگر مسجد الحرام و مسجد الرسول صلّى اللّه عليه و آله.

[رقم الحدیث الکلی: 1933 - رقم الحدیث الباب: 3]

1933- 3- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا کَانَ الرَّجُلُ نَائِماً فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَوْ مَسْجِدِ الرَّسُولِ ص فَاحْتَلَمَ فَأَصَابَتْهُ جَنَابَةٌ فَلْیَتَیَمَّمْ وَ لَا یَمُرَّ فِی الْمَسْجِدِ إِلَّا

ص: 205


1- الباب 15 فیه 21 حدیثا.
2- الکافی 5- 339- 1 فی ضمن الحدیث 1.
3- الکافی 3- 50- 4.
4- التهذیب 1- 125- 338.
5- الکافی 3- 73- 14.

مُتَیَمِّماً حَتَّی یَخْرُجَ مِنْهُ ثُمَّ یَغْتَسِلَ وَ کَذَلِکَ الْحَائِضُ إِذَا أَصَابَهَا الْحَیْضُ تَفْعَلُ کَذَلِکَ وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَمُرَّا فِی سَائِرِ الْمَسَاجِدِ وَ لَا یَجْلِسَانِ فِیهَا.

*******

ترجمه :

ابو حمزه گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

در صورتى كه مرد در مسجد حرام يا مسجد الرسول صلّى اللّه عليه و آله بخوابد و محتلم گردد و جنب شود، بايستى تيمّم نمايد و با حالت تيمّم از مسجد عبور كند و خارج شود، سپس غسل نمايد و زن حائض نيز اين گونه است، هنگامى كه حائض شد، همين كار را انجام مى دهد، ولى (جنب و حائض) مى توانند در مساجد ديگر از آن ها عبور نمايند، ولى نبايد در آن ها بنشينند.

[رقم الحدیث الکلی: 1934 - رقم الحدیث الباب: 4]

1934- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لِلْجُنُبِ أَنْ یَمْشِیَ فِی الْمَسَاجِدِ کُلِّهَا وَ لَا یَجْلِسْ فِیهَا إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص.

*******

ترجمه :

جميل گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

جنب مى تواند در همۀ مسجدها راه برود، بدون اين كه بنشيند مگر مسجد الحرام و مسجد الرّسول صلّى اللّه عليه و آله.

[رقم الحدیث الکلی: 1935 - رقم الحدیث الباب: 5]

1935- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ یَعْنِی ابْنَ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُنُبِ یَجْلِسُ فِی الْمَسْجِدِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ یَمُرُّ فِیهِ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ مَسْجِدَ الْمَدِینَةِ الْحَدِیثَ.

*******

ترجمه :

محمد بن حمران از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم:

آدم جنب مى تواند در مسجد بنشيند؟ ابو عبد اللّه گفت: نه، فقط مى تواند عبورى از مسجد بگذرد. به استثناى مسجد الحرام و مسجد پيامبر كه عبور جنب از آن روا نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 1936 - رقم الحدیث الباب: 6]

1936- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا کَانَ الرَّجُلُ نَائِماً فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَوْ مَسْجِدِ الرَّسُولِ ص فَاحْتَلَمَ فَأَصَابَتْهُ جَنَابَةٌ فَلْیَتَیَمَّمْ وَ لَا یَمُرَّ فِی الْمَسْجِدِ إِلَّا مُتَیَمِّماً وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَمُرَّ فِی سَائِرِ الْمَسَاجِدِ وَ لَا یَجْلِسْ فِی شَیْ ءٍ مِنَ الْمَسَاجِدِ.

*******

ترجمه :

ابو حمزه گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

در صورتى كه مرد در مسجد حرام يا مسجد الرسول صلّى اللّه عليه و آله بخوابد و محتلم گردد و جنب شود، بايستى تيمّم نمايد و با حالت تيمّم از مسجد عبور كند و خارج شود، سپس غسل نمايد و زن حائض نيز اين گونه است، هنگامى كه حائض شد، همين كار را انجام مى دهد، ولى (جنب و حائض) مى توانند در مساجد ديگر از آن ها عبور نمايند، ولى نبايد در آن ها بنشينند.

[رقم الحدیث الکلی: 1937 - رقم الحدیث الباب: 7]

1937- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لِأُمَّتِیَ الْعَبَثَ فِی الصَّلَاةِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِتْیَانَ الْمَسَاجِدِ جُنُباً.

*******

ترجمه :

وصیت پیامبر به امیر المومنین علیهما السلام

یا علی! خدای متعال برای امّت من این اعمال را مکروه می دارد: در نماز با خود ور رفتن و بازی کردن؛ ...... در حال جنابت به مسجد رفتن؛

ص: 206


1- الکافی 3- 50- 3.
2- التهذیب 6- 15- 34، و یأتی ذیله فی الحدیث 3 من الباب 18 من أبواب أحکام المساجد.
3- التهذیب 1- 407- 1280.
4- الفقیه 4- 357- 5762.
[رقم الحدیث الکلی: 1938 - رقم الحدیث الباب: 8]

1938- 8- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یَقْعُدَ الرَّجُلُ فِی الْمَسْجِدِ وَ هُوَ جُنُبٌ.

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام از پدرانش علیهم السلام روایت کرده که فرمودند: رسول خدا صلّی الله علیه و آله مواردی را نهی فرمود ........... نشستن مرد جنب در مسجد نهی فرموده است.

[رقم الحدیث الکلی: 1939 - رقم الحدیث الباب: 9]

1939- 9- (2) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لِی سِتَّ خِصَالٍ وَ کَرِهَهُنَّ لِلْأَوْصِیَاءِ مِنْ وُلْدِی وَ أَتْبَاعِهِمْ مِنْ بَعْدِی وَ عَدَّ مِنْهَا إِتْیَانَ الْمَسَاجِدِ جُنُباً.

*******

ترجمه :

رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: خداوند عز وجل شش خصلت را برای من و برای اوصیاء از فرزندان من، و پیروان آنها پس از من مکروه دانسته است: بازی در نماز، بد رفتاری در روزه، منت بعد از صدقه، حضور در مساجد در حالت جنب،

[رقم الحدیث الکلی: 1940 - رقم الحدیث الباب: 10]

1940- 10- (3) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالا قُلْنَا لَهُ الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ یَدْخُلَانِ الْمَسْجِدَ أَمْ لَا قَالَ الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ لَا یَدْخُلَانِ الْمَسْجِدَ إِلَّا مُجْتَازَیْنِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ وَ لا جُنُباً إِلَّا عابِرِی سَبِیلٍ حَتَّی تَغْتَسِلُوا (4) الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ مُرْسَلًا (5).

*******

ترجمه :

زراره و محمد بن مسلم روایت کرده­اند: از امام باقر علیه السلام پرسیدیم: آیا حائض و جنب می­توانند وارد مسجد شوند یا خیر؟ امام فرمود: حائض و جنب اجازه وارد شدن به مسجد را ندارند مگر به قصد گذر و عبور از آن، همانا خداوند متعال فرموده است: «ولا جنباً إلا عابری سبیل حتی تغتسلوا» {و [نیز] در حال جنابت [ وارد مسجد یا نماز نشوید] مگر اینکه راهگذر باشید تا غسل کنید}

[رقم الحدیث الکلی: 1941 - رقم الحدیث الباب: 11]

1941- 11- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ شَاذَوَیْهِ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَلَا إِنَّ هَذَا الْمَسْجِدَ لَا یَحِلُّ لِجُنُبٍ إِلَّا لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.

*******

ترجمه :

رسول خدا صَلی الله علیهِ و آله که فرمود:

بدانید که جز محمّد و آل محمّد هیچ جُنُبی روا نیست که در این مسجد اقامت کند،

[رقم الحدیث الکلی: 1942 - رقم الحدیث الباب: 12]

1942- 12- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ سَلَمٍ الْجِعَابِیِّ (عَنِ الْحَسَنِ بْنِ

ص: 207


1- الفقیه 4- 10- 4968.
2- الفقیه 1- 188- 575، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 63 من أبواب الدفن.
3- علل الشرائع- 288- 1، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 17 من هذه الأبواب.
4- النساء 4- 43.
5- تفسیر القمّیّ 1- 139.
6- عیون أخبار الرضا علیه السلام 1- 232- 1 و الأمالی 424- 1.
7- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 60- 236 و الأمالی 274- 5. و رواه الفقیه مرسلا 3- 557- 4915.

عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ الرَّازِیِ (1) عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ یُجْنِبَ فِی هَذَا الْمَسْجِدِ إِلَّا أَنَا وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِی فَإِنَّهُ مِنِّی.

*******

ترجمه :

امام رضا علیه السّلام فرمودند :

...رسول خدا صَلی الله علیهِ و آله فرمود: کسی جز من، علی، فاطمه، حسن و حسین حق ندارد در این مسجد جُنُب شود و هرکه از خاندان من است، که آن­ها از من هستند.

[رقم الحدیث الکلی: 1943 - رقم الحدیث الباب: 13]

1943- 13- (2) وَ فِی الْعِلَلِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ نَصْرِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ عِیسَی بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُخَوَّلٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْأَسْوَدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ عَنْ أَبِیهِ وَ عَمِّهِ عَنْ أَبِیهِمَا (3) أَبِی رَافِعٍ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَ النَّاسَ فَقَالَ: یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ أَمَرَ مُوسَی وَ هَارُونَ أَنْ یَبْنِیَا لِقَوْمِهِمَا بِمِصْرَ بُیُوتاً وَ أَمَرَهُمَا أَنْ لَا یَبِیتَ فِی مَسْجِدِهِمَا جُنُبٌ وَ لَا یَقْرَبَ فِیهِ النِّسَاءَ إِلَّا هَارُونُ وَ ذُرِّیَّتُهُ وَ إِنَّ عَلِیّاً مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی فَلَا یَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ یَقْرَبَ النِّسَاءَ فِی مَسْجِدِی وَ لَا یَبِیتَ فِیهِ جُنُبٌ إِلَّا عَلِیٌّ وَ ذُرِّیَّتُهُ فَمَنْ سَاءَهُ ذَلِکَ فَهَاهُنَا وَ ضَرَبَ بِیَدِهِ نَحْوَ الشَّامِ (4).

أَقُولُ: ذُرِّیَّتُهُ هُنَا مَخْصُوصَةٌ بِالْأَئِمَّةِ الْأَحَدَ عَشَرَ ع وَ کَذَا أَهْلُ بَیْتِهِ وَ آلُهُ لِمَا مَضَی (5) وَ یَأْتِی (6).

*******

ترجمه :

ابى رافع،وى مى گويد:رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله براى مردم خطبه خوانده و سپس فرمودند:

ايّها الناس خداوند عزّ و جلّ به جناب موسى و هارون عليهما السّلام امر فرمود كه در مصر براى قومشان خانه هايى بسازند و بعد فرمان داد كه در مسجد موسى و هارون جنب بيتوته نكرده و به زنان نزديك نشوند مگر جناب هارون و فرزندان او و على عليه السّلام نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسى است لذا جايز نيست براى احدى كه در مسجد من نزديك به زنان شده و نه جنب در آن بيتوته كند مگر على عليه السّلام و فرزندان او پس هر كس از اين معنا بد حال شده و بدش آمده است پس آنجا(با دست مبارك به طرف شام اشاره فرمود)

[رقم الحدیث الکلی: 1944 - رقم الحدیث الباب: 14]

1944- 14- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ نَصْرِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ سَلَّامِ بْنِ أَبِی عَمْرَةَ عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذَ عَنْ أَبِی الطُّفَیْلِ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ أَسِیدٍ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی حَدِیثٍ أَنَ

ص: 208


1- فی الأمالی- الحسن بن عبد اللّه بن محمّد بن علی التمیمی، و فی العیون سقطت عبارة- عن أبیه.
2- علل الشرائع 201- 2.
3- فی الأصل و المصدر زیادة" عن".
4- وجه الإشارة أن أهل الشام کانوا نصاری کلهم فی ذلک الوقت منه قده.
5- مضی فی الحدیث 12 من هذا الباب.
6- یأتی فی الحدیث 14، 21 من هذا الباب.
7- علل الشرائع- 202- 3.

اللَّهَ أَمَرَ مُوسَی أَنْ لَا یَسْکُنَ مَسْجِدَهُ وَ لَا یَنْکِحَ فِیهِ وَ لَا یَدْخُلَهُ جُنُبٌ إِلَّا هَارُونُ وَ ذُرِّیَّتُهُ وَ أَنَّ عَلِیّاً مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی- وَ هُوَ أَخِی دُونَ أَهْلِی وَ لَا یَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ یَنْکِحَ فِیهِ النِّسَاءَ إِلَّا عَلِیٌّ وَ ذُرِّیَّتُهُ فَمَنْ سَاءَهُ فَهَاهُنَا وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی نَحْوِ الشَّامِ.

*******

ترجمه :

پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود

به موسى دستور داد در مسجدش سكونت نورزد و در آن نكاح نكند و جز هارون و فرزندان او را در آن وارد نسازد، و على براى من همچون هارون است براى موسى. او برادر من است در برابر خاندانم و مسجد من براى هيچ كس حلال نيست كه در آن زن به نكاح درآورد مگر براى على و فرزندانش، و هر كس با او بدى پيشه كند به اين سمت برود - و با دستش به طرف شام اشاره كرد .

[رقم الحدیث الکلی: 1945 - رقم الحدیث الباب: 15]

1945- 15- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لِی سِتَّ خِصَالٍ وَ کَرِهْتُهُنَّ لِلْأَوْصِیَاءِ مِنْ بَعْدِی وَ عَدَّ مِنْهَا إِتْیَانَ الْمَسَاجِدِ جُنُباً.

*******

ترجمه :

پيامبر صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود:

خداى تبارك و تعالى شش چيز را براى من ناپسند داشت، و من آنها را براى اوصيائم از فرزندانم، و پيروان ايشان بعد از من ناپسند داشته ام، كه يكى از آنها در حال جنابت به مساجد رفتن

[رقم الحدیث الکلی: 1946 - رقم الحدیث الباب: 16]

1946- 16- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِتَّةٌ کَرِهَهَا اللَّهُ لِی فَکَرِهْتُهَا لِلْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّیَّتِی وَ لْتَکْرَهْهَا (3) الْأَئِمَّةُ لِأَتْبَاعِهِمُ الْعَبَثُ فِی الصَّلَاةِ وَ الْمَنُّ بَعْدَ الصَّدَقَةِ وَ الرَّفَثُ فِی الصَّوْمِ وَ الضَّحِکُ بَیْنَ الْقُبُورِ وَ التَّطَلُّعُ فِی الدُّورِ وَ إِتْیَانُ الْمَسَاجِدِ جُنُباً الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: الْکَرَاهَةُ بِالنِّسْبَةِ إِلَی أَتْبَاعِهِمْ بِمَعْنَی التَّحْرِیمِ فِی إِتْیَانِ الْمَسَاجِدِ جُنُباً أَوْ مَخْصُوصَةٌ بِعَدَمِ اللَّبْثِ لِمَا مَضَی وَ یَأْتِی (4).

*******

ترجمه :

رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)كه فرمود:

ششند كه خدا برايم بد داشته و من آنها را براى امامان از ذريه ام بد دارم و بايد آنان هم براى پيروان خود بد دارند،بازى در نماز و منت در صدقه،رفث در حال روزه،و خنده بر سر گورها،و سركشى در خانه ها،و رفتن در مساجد با جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 1947 - رقم الحدیث الباب: 17]

1947- 17- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ

ص: 209


1- أمالی الصدوق 60- 3، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 63 من أبواب الدفن.
2- المحاسن- 10- 31، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 14 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
3- فی المصدر- و کرهها.
4- مضی فی الأحادیث المتقدمة من هذا الباب، و یأتی فی الأحادیث القادمة من هذا الباب أیضا.
5- التهذیب 1- 371- 1132. و یأتی صدره فی الحدیث 7 من الباب 19 من هذه الأبواب.

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ- وَ یَدْخُلَانِ الْمَسْجِدَ مُجْتَازَیْنِ وَ لَا یَقْعُدَانِ فِیهِ وَ لَا یَقْرَبَانِ الْمَسْجِدَیْنِ الْحَرَمَیْنِ.

*******

ترجمه :

امام باقر علیه السلام در حدیثی فرمود :

جنب وحائض داخل مسجد میشوند ولی نمی نشینند ولی نزدیک مسجد الحرام و مسج النبی صلی الله علیه و آله

[رقم الحدیث الکلی: 1948 - رقم الحدیث الباب: 18]

1948- 18- (1) وَ 1949- 19- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْجُنُبِ یَنَامُ فِی الْمَسْجِدِ فَقَالَ یَتَوَضَّأُ وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَنَامَ فِی الْمَسْجِدِ وَ یَمُرَّ فِیهِ.

أَقُولُ: هَذَا إِمَّا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ فَإِنَّ جَمَاعَةً مِنَ الْعَامَّةِ یَسْتَبِیحُونَ اسْتِیطَانَ الْمَسَاجِدِ لِلْجُنُبِ بِالْوُضُوءِ وَ بَعْضُهُمْ یُجَوِّزُهُ بِغَیْرِ وُضُوءٍ أَوْ عَلَی الضَّرُورَةِ لِمَا یَأْتِی مِنْ

قَوْلِ الصَّادِقِ ع مَا حَرَّمَ اللَّهُ شَیْئاً إِلَّا وَ قَدْ أَحَلَّهُ لِمَنِ اضْطُرَّ إِلَیْهِ (3).

أَوْ عَلَی أَنَّ الْمُرَادَ مِنَ الْمَسْجِدِ الْبَیْتُ الْمُعَدُّ لِلصَّلَاةِ فِی الدَّارِ کَمَا یَأْتِی مِنِ اسْتِعْمَالِهِ فِی هَذَا الْمَعْنَی (4) وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*******

ترجمه :

محمد بن قاسم گوید سوال کردم از امام کاظم علیهالسلام از جنب آیا در مسجد می خوابد

فرمود وضو بگیرد و اشکال ندارد در مسجد بخوابد و از آن بگذرد

سه توجیه مرحوم شیخ حر آورده

1_تقیه چون بعضی از سنی ها قائل به این نظرند

2_اضطرار

3_منظور محل نماز در خانه باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1950 - رقم الحدیث الباب: 20]

1950- 20- (5) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لا جُنُباً إِلَّا عابِرِی سَبِیلٍ (6) أَنَّ مَعْنَاهُ لَا تَقْرَبُوا مَوَاضِعَ الصَّلَاةِ مِنَ الْمَسَاجِدِ وَ أَنْتُمْ جُنُبٌ إِلَّا مُجْتَازِینَ.

*******

ترجمه :

امام باقر (علیه السلام)- وَ لاجُنُباً إِلَّا عابِرِی سَبِیلٍ؛ یعنی درحالی که جنب هستید به محل های اقامه ی نماز که مساجد باشند نزدیک نشوید مگر آنکه درحال عبور از آن مکان بوده باشید.

[رقم الحدیث الکلی: 1951 - رقم الحدیث الباب: 21]

1951- 21- (7) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ ع فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص فِی حَدِیثِ سَدِّ الْأَبْوَابِ أَنَّهُ قَالَ: لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ أَنْ یَبِیتَ فِی هَذَا الْمَسْجِدِ جُنُباً إِلَّا مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ الْمُنْتَجَبُونَ مِنْ آلِهِمُ الطَّیِّبُونَ مِنْ أَوْلَادِهِمْ.

*******

ترجمه :

امام عسکری علیه السلام از پدرانش روایت کرده که پیامبر صلّی الله علیه و آله در حدیث سدّ ابواب فرمود: شایسته نیست آنکه به خدا و روز آخرت ایمان دارد در حال جنابت در این مسجد بیتوته کند، مگر محمّد، علی، فاطمه، حسن، و حسین علیهم السلام و خاندان برگزیده و فرزندان پاک ایشان

ص: 210


1- التهذیب 1- 371- 1134.
2- التهذیب 1- 371- 1134.
3- یأتی ما یدلّ علی الضرورة فی الحدیث 1 و 6 من الباب 1 من أبواب الأطعمة المحرمة.
4- یأتی فی الباب 10 من أبواب أحکام المساجد.
5- مجمع البیان 2- 52.
6- النساء 4- 43.
7- تفسیر الامام العسکریّ علیه السلام- 18، و یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب 11 من کتاب الاعتکاف، و الحدیث 2 من الباب 48 من أبواب الاحرام، و الباب 90، 92 من أبواب الطواف.

16 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْجُنُبِ بُیُوتَ النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع

اشارة

(1) 16 بَابُ کَرَاهَةِ دُخُولِ الْجُنُبِ بُیُوتَ النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع

*********

ترجمه:

باب کراهت داخل شدن در حال جنابت در خانه ی پیامبر و اهللبیت علیهم السلام

[رقم الحدیث الکلی: 1952 - رقم الحدیث الباب: 1]

1952- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ أَبِی طَالِبٍ یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ بْنَ الصَّلْتِ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ: خَرَجْنَا مِنَ الْمَدِینَةِ نُرِیدُ مَنْزِلَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَلَحِقَنَا أَبُو بَصِیرٍ خَارِجاً مِنْ زُقَاقٍ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ نَحْنُ لَا نَعْلَمُ حَتَّی دَخَلْنَا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- قَالَ فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی أَبِی بَصِیرٍ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ- أَ مَا تَعْلَمُ أَنَّهُ لَا یَنْبَغِی لِجُنُبٍ أَنْ یَدْخُلَ بُیُوتَ الْأَنْبِیَاءِ قَالَ فَرَجَعَ أَبُو بَصِیرٍ وَ دَخَلْنَا.

عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِیِ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

: ازدى گفت از مدينه خارج شديم بقصد منزل حضرت صادق عليه السّلام ابو بصير در يكى از بازارهاى مدينه بما رسيد، او جنب بود ما اين مطلب را نمى دانستيم تا خدمت امام صادق عليه السّلام رسيديم. سلام كرديم. امام عليه السّلام سر بلند كرده به ابو بصير فرمود اى ابا بصير! مگر نميدانى نبايد شخص جنب وارد خانه انبياء شود؟! ابو بصير برگشت ما داخل خانه شديم.

[رقم الحدیث الکلی: 1953 - رقم الحدیث الباب: 2]

1953- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ دَخَلْتُ الْمَدِینَةَ وَ کَانَتْ مَعِی جُوَیْرِیَةٌ لِی فَأَصَبْتُ مِنْهَا ثُمَّ خَرَجْتُ إِلَی الْحَمَّامِ فَلَقِیتُ أَصْحَابَنَا الشِّیعَةَ- وَ هُمْ مُتَوَجِّهُونَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَخِفْتُ أَنْ یَسْبِقُونِی وَ یَفُوتَنِی الدُّخُولُ إِلَیْهِ فَمَشَیْتُ مَعَهُمْ حَتَّی دَخَلْتُ الدَّارَ فَلَمَّا مَثُلْتُ بَیْنَ یَدَیْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَظَرَ إِلَیَّ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا بَصِیرٍ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ بُیُوتَ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَوْلَادِ الْأَنْبِیَاءِ لَا یَدْخُلُهَا الْجُنُبُ فَاسْتَحْیَیْتُ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّی لَقِیتُ أَصْحَابَنَا فَخَشِیتُ أَنْ یَفُوتَنِی الدُّخُولُ مَعَهُمْ وَ لَنْ أَعُودَ إِلَی مِثْلِهَا وَ خَرَجْتُ.

*********

ترجمه:

ابو بصير گفت وارد مدينه شدم كنيزى داشتم با او همبستر شدم براى رفتن بحمام از منزل بيرون آمدم.دوستان شيعه خود را ديدم كه بخانه حضرت صادق عليه السّلام ميروند.ترسيدم آنها بروند و من نتوانم خدمت ايشان برسم من نيز با آنها رفتم تا وارد خانه شدم همين كه مقابل امام عليه السّلام رسيدم نگاهى بمن نموده فرمود: ابا بصير!مگر نميدانى خانه انبياء و اولاد انبياء نبايد جنب وارد شود؟ من خجالت كشيدم عرض كردم يا ابن رسول اللّٰه ديدم دوستان خدمت شما ميرسند ترسيدم من عقب بمانم ولى ديگر چنين كارى نخواهم كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1954 - رقم الحدیث الباب: 3]

1954- 3- (5) عَلِیُّ بْنُ عِیسَی فِی کَشْفِ الْغُمَّةِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدَّلَائِلِ

ص: 211


1- الباب 16 فیه 5 أحادیث.
2- بصائر الدرجات- 261.
3- قرب الإسناد- 21.
4- الإرشاد- 273.
5- کشف الغمّة 2- 188.

لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ یُعْطِیَنِی مِنْ دَلَالَةِ الْإِمَامَةِ مِثْلَ مَا أَعْطَانِی أَبُو جَعْفَرٍ ع- فَلَمَّا دَخَلْتُ وَ کُنْتُ جُنُباً قَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ- مَا کَانَ لَکَ فِیمَا کُنْتَ فِیهِ شُغُلٌ تَدْخُلُ عَلَیَّ وَ أَنْتَ جُنُبٌ فَقُلْتُ مَا عَمِلْتُهُ إِلَّا عَمْداً قَالَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلْتُ بَلَی وَ لَکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبِی فَقَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ قُمْ فَاغْتَسِلْ فَقُمْتُ وَ اغْتَسَلْتُ وَ صِرْتُ إِلَی مَجْلِسِی وَ قُلْتُ عِنْدَ ذَلِکَ إِنَّهُ إِمَامٌ.

سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ نَحْوَهُ (1).

*********

ترجمه:

ابو بصير گويد كه: من رفتم بخدمت آن حضرت و خواستم كه اعطا فرمايد بمن چيزى از دلالت امامت مثل آنچه اعطا ميفرمود بمن أبو جعفر (عليه السّلام)، چون درآمدم نزد وى و من جنب بودم فرمود كه: يا ابا محمد اين شغلى نيست كه تو در او هستى، تو جنب پيش من مى آئى، گفتم: من اين عمل نكردم مگر بر سبيل عمد، فرمود كه: مرا باور ندارى، گفتم: دارم و ليكن ميخواهم كه دل مرا اطمينانى شود، فرمود كه: نعم يا با محمد برخيز و غسل كن، من برخاستم و غسل كردم و آمدم و بجاى خود نشستم و گفتم نزد اين امر كه: او بلا شك امام است.

[رقم الحدیث الکلی: 1955 - رقم الحدیث الباب: 4]

1955- 4- (2) وَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّ أَعْرَابِیّاً دَخَلَ عَلَی الْحُسَیْنِ ع فَقَالَ لَهُ أَ مَا تَسْتَحْیِی یَا أَعْرَابِیُّ تَدْخُلُ عَلَی إِمَامِکَ وَ أَنْتَ جُنُبٌ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

امام سجاد علیه السلام فرمود :اعرابی خدمت امام حسین علیه السلام رسید

حضرت فرمود : ای اعرابی آیا حیا نمی کنی در حال جنابت پیش امام می آ ئی

[رقم الحدیث الکلی: 1956 - رقم الحدیث الباب: 5]

1956- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَکْفُوفِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ بُکَیْرٍ قَالَ: لَقِیتُ أَبَا بَصِیرٍ الْمُرَادِیَّ فَقَالَ أَیْنَ تُرِیدُ قُلْتُ أُرِیدُ مَوْلَاکَ قَالَ أَنَا أَتْبَعُکَ فَمَضَی (4) فَدَخَلْنَا عَلَیْهِ وَ أَحَدَّ النَّظَرَ إِلَیْهِ وَ قَالَ هَکَذَا تَدْخُلُ بُیُوتَ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَنْتَ جُنُبٌ فَقَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ غَضَبِ اللَّهِ وَ غَضَبِکَ وَ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ لَا أَعُودُ.

قَالَ وَ رَوَی ذَلِکَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ عَنْ بُکَیْرٍ.

*********

ترجمه:

بُکَیر گوید: ابو بصیر مرادیّ را ملاقات نمودم، گفت: می­خواهی کجا بروی؟ گفتم: می­خواهم نزد مولایت بروم، گفت: من نیز همراهت می­آیم، پس به راه افتاد و با هم بر امام صادق علیه السلام وارد گشتیم، امام به او چشم دوخت و فرمود: این­گونه و در حالی که جُنب هستی وارد خانه پیامبران می­شوی؟ آن­گاه او گفت: از غضب خدا و شما به خدا پناه می­برم، از خدا طلب غفران کرده و دیگر چنین کاری را تکرار نمی­کنم؛

ص: 212


1- الخرائج و الجرائح- 166.
2- الخرائج و الجرائح- 226، و تقدم بتمامه فی الحدیث 24 من الباب 7 من هذه الأبواب.
3- رجال الکشّیّ- 170- 288.
4- فی المصدر- فمضی معی.

17 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ وَضْعِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ شَیْئاً فِی الْمَسْجِدِ وَ جَوَازِ أَخْذِهِمَا مِنْهُ

اشارة

(1) 17 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ وَضْعِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ شَیْئاً فِی الْمَسْجِدِ وَ جَوَازِ أَخْذِهِمَا مِنْهُ

*********

ترجمه:

باب جایز نبودن گذاشتن اشیاء در مسجد در حال جنابت وو جایز است برداشتن آن

[رقم الحدیث الکلی: 1957 - رقم الحدیث الباب: 1]

1957- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی دَاوُدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ یَتَنَاوَلَانِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْمَتَاعَ یَکُونُ فِیهِ قَالَ نَعَمْ وَ لَکِنْ لَا یَضَعَانِ فِی الْمَسْجِدِ شَیْئاً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

عبد اله بن سنان گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: آدم جنب و يا زن حائض مى تواند وارد مسجد شود و جانمازى خود را بردارد؟ ابو عبد اللّه گفت: آرى مى تواند، ولى اگر متاعى در دست دارد، نمى تواند در مسجد جا بگذارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1958 - رقم الحدیث الباب: 2]

1958- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ لَا یَدْخُلَانِ الْمَسْجِدَ إِلَّا مُجْتَازَیْنِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ یَأْخُذَانِ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ لَا یَضَعَانِ فِیهِ شَیْئاً قَالَ زُرَارَةُ قُلْتُ لَهُ فَمَا بَالُهُمَا یَأْخُذَانِ مِنْهُ وَ لَا یَضَعَانِ فِیهِ قَالَ لِأَنَّهُمَا لَا یَقْدِرَانِ عَلَی أَخْذِ مَا فِیهِ إِلَّا مِنْهُ وَ یَقْدِرَانِ عَلَی وَضْعِ مَا بِیَدِهِمَا فِی غَیْرِهِ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

از حريز،از زراره و محمّد بن مسلم از حضرت ابى جعفر عليه السّلام،آن دو مى گويند: محضر امام عليه السّلام عرض كرديم:آيا حائض و جنب داخل مسجد بشوند؟حضرت فرمودند:اين دو داخل مسجد نشوند مگر به حالت عبور.....و سپس حضرت فرمودند:اين دو از مسجد حقّ دارند چيز بردارند ولى در آن چيزى نبايد بگذارند. زراره مى گويد:محضرش عرض كردم:چرا جنب و حائض مى توانند از مسجد چيزى بردارند ولى نمى توانند در آن چيزى بنهند؟ فرمود:زيرا اين دو قادر نيستند بر برداشتن آنچه در مسجد است را مگر از مسجد پس چون از غير مسجد نمى توانند بردارند و چاره اى غير از اين نيست به ناچار اخذ از مسجد در حقشان تجويز شده ولى چون مى توانند آنچه را كه در دستشان هست در غير مسجد نيز بنهند

[رقم الحدیث الکلی: 1959 - رقم الحدیث الباب: 3]

1959- 3- (5) وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: یَضَعَانِ فِیهِ الشَّیْ ءَ وَ لَا یَأْخُذَانِ مِنْهُ فَقُلْتُ مَا بَالُهُمَا یَضَعَانِ فِیهِ وَ لَا یَأْخُذَانِ مِنْهُ فَقَالَ لِأَنَّهُمَا یَقْدِرَانِ عَلَی وَضْعِ الشَّیْ ءِ فِیهِ مِنْ غَیْرِ دُخُولٍ وَ لَا یَقْدِرَانِ عَلَی أَخْذِ مَا فِیهِ حَتَّی یَدْخُلَا.

ص: 213


1- الباب 17 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 51- 8، و التهذیب 1- 125- 339.
3- التهذیب 1- 125- 339.
4- علل الشرائع 288- 1 الباب 210، و تقدم صدره فی الحدیث 10 من الباب 15، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 19 من هذه الأبواب و أورد ذیله فی الحدیث 6 من الباب 7 من أبواب أحکام الخلوة.
5- تفسیر القمّیّ 1- 139.

أَقُولُ: قَدْ عَمِلَ بِمَضْمُونِهِ بَعْضُ الْأَصْحَابِ وَ حَمَلُوا مَا تَقَدَّمَ عَلَی الْکَرَاهَةِ وَ الْأَوَّلُ أَشْهَرُ وَ أَوْثَقُ وَ یُمْکِنُ تَخْصِیصُهُ بِالْوَضْعِ مِنْ غَیْرِ دُخُولٍ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْحَیْضِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (1).

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

حائض و جنب در مسجد چیزی را میگذارند ولی بر نمیدارد

گفتم چرا میگذارد ولی بر نمی دارد

فرمود برای اینکه آنها بدون داخل شدن می تواند چیزی را در مسجد بگذارد ولی برای برداشتن آن باید داخل شود

18 بَابُ حُکْمِ لَمْسِ الْجُنُبِ شَیْئاً عَلَیْهِ اسْمُ اللَّهِ وَ الدَّرَاهِمَ الْبِیضَ وَ لَمْسِهِ لِکِتَابَةِ الْقُرْآنِ وَ مَا عَدَاهَا مِنَ الْمُصْحَفِ

اشارة

(2) 18 بَابُ حُکْمِ لَمْسِ الْجُنُبِ شَیْئاً عَلَیْهِ اسْمُ اللَّهِ وَ الدَّرَاهِمَ الْبِیضَ وَ لَمْسِهِ لِکِتَابَةِ الْقُرْآنِ وَ مَا عَدَاهَا مِنَ الْمُصْحَفِ

*********

ترجمه:

باب مواجح شدن بدن جنب با اسم الله و درهم نقره و نوشتن قرآن و و غیر آن

[رقم الحدیث الکلی: 1960 - رقم الحدیث الباب: 1]

1960- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَمَسَّ الْجُنُبُ دِرْهَماً وَ لَا دِینَاراً عَلَیْهِ اسْمُ اللَّهِ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

از امام صادق علیه السلام استناد کرده اند که فرمود: شخص جُنب درهم و دیناری که اسم خداوند متعال بر آن نقش بسته باشد را لمس نمی­کند؛

[رقم الحدیث الکلی: 1961 - رقم الحدیث الباب: 2]

1961- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُنُبِ وَ الطَّامِثِ یَمَسَّانِ بِأَیْدِیهِمَا الدَّرَاهِمَ الْبِیضَ قَالَ لَا بَأْسَ.

قَالَ الشَّیْخُ یَعْنِی إِذَا لَمْ یَکُنْ عَلَیْهَا اسْمُ اللَّهِ لِمَا مَرَّ (5).

*********

ترجمه:

عمار بن ابی ابراهیم گوید از ابو ابراهيم امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدم: آدم جنب و زن حائض مى تواند به پول نقره دست بزند با آن كه نام خدا و رسول بر آن نقش

شده است ؟ ابو ابراهيم گفت: مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1962 - رقم الحدیث الباب: 3]

1962- 3- (6) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

ص: 214


1- یأتی فی الباب 35 من أبواب الحیض.
2- الباب 18 فیه 4 أحادیث.
3- التهذیب 1- 31- 82 و التهذیب 126- 340 و الاستبصار 1- 113- 374، و تقدم فی الحدیث 5 من الباب 17 من أبواب أحکام الخلوة.
4- التهذیب 1- 126- 341 و الاستبصار 1- 113- 375.
5- لما مر فی الحدیث 1 من هذا الباب.
6- المعتبر- 50.

سَأَلْتُهُ هَلْ یَمَسُّ الرَّجُلُ الدِّرْهَمَ الْأَبْیَضَ وَ هُوَ جُنُبٌ فَقَالَ وَ اللَّهِ إِنِّی لَأُوتَی بِالدِّرْهَمِ فَآخُذُهُ وَ إِنِّی لَجُنُبٌ.

*********

ترجمه:

به نقل از جامع بزنطیّ از محمّد بن مسلم روایت شده که گفت: از امام باقر علیه السلام پرسیدم: آیا مرد درهم سفید را در حالی که جنب است لمس می­کند؟

امام فرمود: آری، به خدا سوگند که من درهم را می­بینم و آن را بر می­دارم حال آنکه جنب هستم .

[رقم الحدیث الکلی: 1963 - رقم الحدیث الباب: 4]

1963- 4- (1) قَالَ الْمُحَقِّقُ وَ فِی کِتَابِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْجُنُبِ یَمَسُّ الدَّرَاهِمَ وَ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ وَ اسْمُ رَسُولِهِ- قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ رُبَّمَا فَعَلْتُ ذَلِکَ.

أَقُولُ: یَحْتَمِلُ کَوْنُ الْمَسِّ بِحَیْثُ لَا تُصِیبُ یَدُهُ اسْمَ اللَّهِ وَ اسْمَ رَسُولِهِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الضَّرُورَةِ وَ قَدْ حَمَلَهُ بَعْضُ الْأَصْحَابِ عَلَی الْجَوَازِ وَ حَمَلَ حَدِیثَ عَمَّارٍ عَلَی الْکَرَاهِیَةِ (2) وَ الْأَوَّلُ أَحْوَطُ وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی أَبْوَابِ الْوُضُوءِ مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ مَضْمُونِ الْبَابِ (3).

*********

ترجمه:

از ابو ربیع روایت شده که از امام صادق علیه السلام پرسید: آیا شخص جُنب می­تواند درهم هایی که اسم خدا و رسولش بر آن­ها نقش بسته است را لمس کند؟ امام علیه السلام فرمود: اشکالی ندارد، چه بسا من چنان کرده­ام

19 بَابُ جَوَازِ قِرَاءَةِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ الْقُرْآنَ مَا عَدَا الْعَزَائِمَ الْأَرْبَعَ وَ کَرَاهَةِ مَا زَادَ عَلَی سَبْعِ آیَاتٍ لِلْجُنُبِ وَ تَأَکُّدِهَا فِیمَا زَادَ عَلَی سَبْعِینَ آیَةً

اشارة

(4) 19 بَابُ جَوَازِ قِرَاءَةِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ الْقُرْآنَ مَا عَدَا الْعَزَائِمَ الْأَرْبَعَ وَ کَرَاهَةِ مَا زَادَ عَلَی سَبْعِ آیَاتٍ لِلْجُنُبِ وَ تَأَکُّدِهَا فِیمَا زَادَ عَلَی سَبْعِینَ آیَةً

*********

ترجمه:

باب جایز بودن تلاوت قرآن برای حائض و نفساءبغیر آز سوره های سجده دار و کراهت تلاوت بیش از هفت آیه برای جنب و و کراهت شدید برای هفتاد آیه

[رقم الحدیث الکلی: 1964 - رقم الحدیث الباب: 1]

1964- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقْرَأُ الْحَائِضُ الْقُرْآنَ وَ النُّفَسَاءُ وَ الْجُنُبُ أَیْضاً.

*********

ترجمه:

زيد شحّام گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

حائض، زن زائو و جنب مى توانند قرآن قرائت كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 1965 - رقم الحدیث الباب: 2]

1965- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُنُبِ یَأْکُلُ وَ یَشْرَبُ

ص: 215


1- المعتبر- 50.
2- ورد حدیث عمار فی الحدیث 1 من هذا الباب.
3- تقدم فی الباب 12 من أبواب الوضوء، و یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 37 من أبواب الحیض.
4- الباب 19 فیه 11 حدیثا.
5- الکافی 3- 106- 2.
6- الکافی 3- 50- 2.

وَ یَقْرَأُ (الْقُرْآنَ) (1)- قَالَ نَعَمْ یَأْکُلُ وَ یَشْرَبُ وَ یَقْرَأُ وَ یَذْکُرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَا شَاءَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ مِثْلَهُ (3).

*********

ترجمه:

ابن ابى بكير گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ جنب پرسيدم كه آيا مى تواند بخورد، بياشامد و قرآن بخواند؟

فرمود: آرى مى تواند بخورد، بياشامد، قرآن بخواند و هرچه كه بخواهد خدا را ياد نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 1966 - رقم الحدیث الباب: 3]

1966- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: یَا عَلِیُّ مَنْ کَانَ جُنُباً فِی الْفِرَاشِ مَعَ امْرَأَتِهِ فَلَا یَقْرَأِ الْقُرْآنَ- فَإِنِّی أَخْشَی أَنْ تَنْزِلَ عَلَیْهِمَا نَارٌ مِنَ السَّمَاءِ فَتُحْرِقَهُمَا.

وَ رَوَاهُ فِی الْأَمَالِی وَ الْعِلَلِ کَذَلِکَ (5) قَالَ الصَّدُوقُ یَعْنِی بِهِ قِرَاءَةَ الْعَزَائِمِ دُونَ غَیْرِهَا أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ النَّسْخُ.

*********

ترجمه:

يا على هر كس در رختخواب با حالت جنابت با عيالش بود قرآن نخواند زيرا من ميترسم آتشى از آسمان بيايد و هر دو را بسوزاند. مؤلّف اين كتاب - رحمة اللّٰه - گويد: مرادش از قراءت قرآن سوره هاى سجده است يا آيات سجده نه جاى ديگر قرآن.

[رقم الحدیث الکلی: 1967 - رقم الحدیث الباب: 4]

1967- 4- (6) وَ فِی کِتَابِ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ قُلْتُ لَهُ الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ هَلْ یَقْرَءَانِ مِنَ الْقُرْآنِ (7) شَیْئاً قَالَ نَعَمْ مَا شَاءَا إِلَّا السَّجْدَةَ- وَ یَذْکُرَانِ اللَّهَ عَلَی کُلِّ حَالٍ.

ص: 216


1- لیس فی المصدر، و انما جاء بعد کلمة یقرأ التالیة.
2- التهذیب 1- 128- 346، و الاستبصار 1- 114- 379.
3- قرب الإسناد- 80 فی النسخة الحجریة قد سقط جواب الامام علیه السلام و لعله من سهو النسّاخ.
4- الفقیه 3- 552- 4899.
5- أمالی الصدوق- 455- 1، و علل الشرائع 515- 5.
6- علل الشرائع 288- 1.
7- لفظ- من القرآن، و لفظ- هل، لیس فی التهذیب هامش المخطوط.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

زراره از امام صادق میپرسد که آیا حائض و جنب میتواند چیزی از قرآن بخوانند؟

فرمود بله هر چه بخواهد میتواند بخواند و خدا را در همه حال یاد کند!

[رقم الحدیث الکلی: 1968 - رقم الحدیث الباب: 5]

1968- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ تَتْلُوَ الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ الْقُرْآنَ.

*********

ترجمه:

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود :

مانعى ندارد كه زن حائض و آدم جنب به تلاوت قرآن بپردازند.

[رقم الحدیث الکلی: 1969 - رقم الحدیث الباب: 6]

1969- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ) (4) عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ أَ تَقْرَأُ النُّفَسَاءُ وَ الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ وَ الرَّجُلُ یَتَغَوَّطُ الْقُرْآنَ- فَقَالَ یَقْرَءُونَ مَا شَاءُوا.

*********

ترجمه:

حلبی از امام صادق عليه السّلام سوال کردم از آقا

حائض، زن زائو و جنب و مردی که در حال تغوط است مى توانند قرآن قرائت كنند.

فرمود:هر چه می خواهند قرائت کنند

[رقم الحدیث الکلی: 1970 - رقم الحدیث الباب: 7]

1970- 7- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الْجُنُبُ وَ الْحَائِضُ یَفْتَحَانِ الْمُصْحَفَ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ وَ یَقْرَآنِ مِنَ الْقُرْآنِ مَا شَاءَا إِلَّا السَّجْدَةَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرمود

جنب و حائض می توانند به دو طرف مصحف نگاه بکنند قرآن را باز کنند در حالی که دست شان را به قرآن نزنند و یک حاجب و چیزی باشد که با آن حاجب از وراء ثوب مثلا بگوییم دستکشی یا پارچه ای روی دستش بگذارد قرآن را باز کند و قرائت کنند از قرآن هر قدر بخواهند «الا السجده» مگر سوره سجده.دار

[رقم الحدیث الکلی: 1971 - رقم الحدیث الباب: 8]

1971- 8- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ عَبْدِ الْغَفَّارِ الْجَازِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ الْحَائِضُ تَقْرَأُ مَا شَاءَتْ مِنَ الْقُرْآنِ.

*********

ترجمه:

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام )فرمود :

زن حائض هرچند آيه كه مايل باشد مى تواند تلاوت كند.

ص: 217


1- التهذیب 1- 26- 67 و التهذیب 129- 352، و الاستبصار 1- 115- 384، و تقدم صدره فی الحدیث 6 من الباب 7 من أبواب أحکام الخلوة و فی الحدیث 10 من الباب 15 و فی الحدیث 2 من الباب 17 من هذه الأبواب.
2- التهذیب 1- 128- 347، و الاستبصار 1- 114- 380.
3- التهذیب 1- 128- 348، و الاستبصار 1- 114- 381 و أورده أیضا فی الحدیث 8 من الباب 7 من أبواب أحکام الخلوة.
4- لم یرد فی التهذیب. راجع تعلیقة الحدیث 8 من الباب 7 من أبواب أحکام الخلوة.
5- التهذیب 1- 371- 1132، و أورد ذیله فی الحدیث 15 من الباب 15 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 1- 128- 349، و الاستبصار 1- 114- 382.
[رقم الحدیث الکلی: 1972 - رقم الحدیث الباب: 9]

1972- 9- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُنُبِ هَلْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- قَالَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَبْعِ آیَاتٍ.

*********

ترجمه:

سماعه گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم آیا جنب قرآن می خواند ؟

فرمود : هفت آیه باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1973 - رقم الحدیث الباب: 10]

1973- 10- (2) قَالَ وَ فِی رِوَایَةِ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَبْعِینَ آیَةً.

أَقُولُ: حَمَلَ جَمَاعَةٌ مِنَ الْأَصْحَابِ هَذَا عَلَی الْکَرَاهَةِ فِیمَا زَادَ وَ مَا تَقَدَّمَ عَلَی نَفْیِ التَّحْرِیمِ وَ هُوَ مُحْتَمِلٌ لِلتَّقِیَّةِ لِتَشْدِیدِ الْعَامَّةِ فِی ذَلِکَ فَیَحْصُلُ الشَّکُّ فِی الْکَرَاهَةِ (3).

*********

ترجمه:

در روایت زرعه از سماعه گفت هفتاد آیه

[رقم الحدیث الکلی: 1974 - رقم الحدیث الباب: 11]

1974- 11- (4) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ قَالَ: یَجُوزُ لِلْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ أَنْ یَقْرَءَا مَا شَاءَا مِنَ الْقُرْآنِ- إِلَّا سُوَرَ الْعَزَائِمِ الْأَرْبَعِ- وَ هِیَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ وَ النَّجْمُ- وَ تَنْزِیلُ السَّجْدَةُ وَ حم السَّجْدَةُ.

رَوَی ذَلِکَ الْبَزَنْطِیُّ فِی جَامِعِهِ عَنِ الْمُثَنَّی عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَقُولُ: وَ یَأْتِی فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی غَیْرِ الصَّلَاةِ الْأَمْرُ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عَلَی کُلِّ حَالٍ (5).

*********

ترجمه:

المعتبر: گفته است: جایز است که جنب و حائض هر اندازه از قرآن را می­خواهند بخوانند، به جز چهار سوره­ای که سجده در آن­ها وجود دارد و عبارتند از: اقرأباسم ربک (علق)، النجم، تنزیل السجده(سوره سجده) و حم السجده(سوره فصلت)؛

ص: 218


1- التهذیب 1- 128- 350، و الاستبصار 1- 114- 383.
2- التهذیب 1- 128- 351، و الاستبصار 1- 114- 383.
3- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- معنی الکراهة هنا نقص الثواب لا بمعنی أن الأولی ترکها کذا جمیع مکروهات العبادة فانها متی لم تکن محرمة کان فعلها أولی کما مرّ فی مقدّمة العبادات منه قده.
4- کتاب المعتبر- 49.
5- یأتی فی الحدیث 1، 21 من الباب 11 من أبواب قراءة القرآن، و یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 37، 38، 40 من أبواب الحیض و یأتی ما ظاهره ینافی ذلک فی الحدیث 4 من الباب 36 من أبواب الحیض و فی الباب 47 من أبواب قراءة القرآن.

20 بَابُ کَرَاهَةِ الْأَکْلِ وَ الشُّرْبِ لِلْجُنُبِ إِلَّا بَعْدَ الْوُضُوءِ أَوِ الْمَضْمَضَةِ وَ غَسْلِ الْوَجْهِ وَ الْیَدِ

اشارة

(1) 20 بَابُ کَرَاهَةِ الْأَکْلِ وَ الشُّرْبِ لِلْجُنُبِ إِلَّا بَعْدَ الْوُضُوءِ أَوِ الْمَضْمَضَةِ وَ غَسْلِ الْوَجْهِ وَ الْیَدِ

*********

ترجمه:

باب کراهت خوردن و آشامیدن برای جنب مگر بعد از وضو وآب در دهان چرخاندن و شستن صورت و دست

[رقم الحدیث الکلی: 1975 - رقم الحدیث الباب: 1]

1975- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ الْجُنُبُ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَأْکُلَ وَ یَشْرَبَ غَسَلَ یَدَهُ وَ تَمَضْمَضَ وَ غَسَلَ وَجْهَهُ وَ أَکَلَ وَ شَرِبَ.

*********

ترجمه:

زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه جنب مى خواهد، بخورد و بياشامد بايد دست خود را بشويد، آب در دهان خويش بگرداند و صورت خويش را بشويد، آن گاه بخورد يا بياشامد.

[رقم الحدیث الکلی: 1976 - رقم الحدیث الباب: 2]

1976- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا یَذُوقُ الْجُنُبُ شَیْئاً حَتَّی یَغْسِلَ یَدَیْهِ وَ یَتَمَضْمَضَ فَإِنَّهُ یُخَافُ مِنْهُ الْوَضَحُ (4).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (5) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

*********

ترجمه:

سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

اشكالى ندارد كه مردى خضاب نموده، جنب شود، هم چنين جنب مى تواند داروى نظافت به كار ببرد، حجامت كند و حيوانى را ذبح نمايد. ولى نبايد پيش از شستن دست ها و مضمضه چيزى بخورد؛ زيرا بيم آن مى رود كه مبتلا به بيمارى پيسى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1977 - رقم الحدیث الباب: 3]

1977- 3- (6) وَ قَدْ سَبَقَ فِی حَدِیثِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع ز

*********

ترجمه:

گذشت در حدیث ابن بکیر از امام صادق علیه السلام

[رقم الحدیث الکلی: 1978 - رقم الحدیث الباب: 4]

1978- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ الرَّجُلُ جُنُباً لَمْ یَأْکُلْ وَ لَمْ یَشْرَبْ حَتَّی یَتَوَضَّأَ.

*********

ترجمه:

عبيد اللّٰه حلبى از امام صادق عليه السّلام نقل ميكند كه آن حضرت از پدر خود امام باقر عليه السّلام نقل فرمود: هنگامى كه شخص جنب است چيزى نخورد و نياشامد تا اينكه وضو بسازد.

[رقم الحدیث الکلی: 1979 - رقم الحدیث الباب: 5]

1979- 5- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ

ص: 219


1- الباب 20 فیه 7 أحادیث.
2- الکافی 3- 50- 1، و التهذیب 1- 129- 354.
3- الکافی 3- 51- 12، و یأتی صدره فی الحدیث 3 من الباب 22 من هذه الأبواب.
4- الوضح بالتحریک- البرص. مجمع البحرین 2- 424.
5- التهذیب 1- 130- 357، و الاستبصار 1- 116- 391.
6- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 19 من هذه الأبواب.
7- الفقیه 1- 219- 181.
8- الفقیه 4- 3- 4968.

الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْأَکْلِ عَلَی الْجَنَابَةِ وَ قَالَ إِنَّهُ یُورِثُ الْفَقْرَ.

*********

ترجمه:

امام صادق عليه السّلام از پدرانش از امير مؤمنان على بن أبى طالب عليهم السّلام نقل كرده كه فرمود: رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله از خوردن در حال جنابت نهى فرمود، و گفت اين كار موجب فقر و تهى دستى است،

[رقم الحدیث الکلی: 1980 - رقم الحدیث الباب: 6]

1980- 6- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْأَکْلَ عَلَی الْجَنَابَةِ یُورِثُ الْفَقْرَ.

*********

ترجمه:

روایت شده

خوردن در حال جنابت باعث تنگدستى مى شود،

[رقم الحدیث الکلی: 1981 - رقم الحدیث الباب: 7]

1981- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ یَعْنِی ابْنَ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یَأْکُلُ الْجُنُبُ قَبْلَ أَنْ یَتَوَضَّأَ قَالَ إِنَّا لَنَکْسَلُ وَ لَکِنْ لِیَغْسِلْ یَدَهُ فَالْوُضُوءُ أَفْضَلُ.

أَقُولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْقِرَاءَةِ (3) وَ فِی أَحَادِیثِ النُّورَةِ فِی الْحَمَّامِ (4).

*********

ترجمه:

عبد الرحمان گوید من گفتم: آدم جنب مى تواند قبل از شستن دست و صورت غذا بخورد؟ ابو عبد اللّه گفت: در آن صورت، غذاى او مايه كسالت و بيمارى مى شود. خوب است كه اقلا دستهاى خود را بشويد و بعدا غذا بخورد. اگر دست و صورت را بشويد و

وضو بگیرد بهتر است.

21 بَابُ کَرَاهَةِ الِادِّهَانِ لِلْجُنُبِ قَبْلَ الْغُسْلِ

اشارة

(5) 21 بَابُ کَرَاهَةِ الِادِّهَانِ لِلْجُنُبِ قَبْلَ الْغُسْلِ

*********

ترجمه:

باب کراهت داشتن روغن مالی کردن برای جنب قبل از غسل جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 1982 - رقم الحدیث الباب: 1]

1982- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْجُنُبُ یَدَّهِنُ ثُمَّ یَغْتَسِلُ قَالَ لَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (7) وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (8).

*********

ترجمه:

حريز گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: آيا جنب مى تواند روغن ماليده، سپس غسل كند؟

فرمود: نه.

ص: 220


1- الفقیه 1- 83- 178.
2- التهذیب 1- 372- 1137، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 25 من هذه الأبواب.
3- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 19 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 4 من الباب 40 من أبواب آداب الحمام و یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 21 من الباب 49 من أبواب جهاد النفس.
5- الباب 21 فیه حدیث واحد.
6- الکافی 3- 51- 6.
7- التهذیب 1- 129- 355، و الاستبصار 1- 117- 393.
8- التهذیب 1- 372- 1138.

22 بَابُ جَوَازِ خِضَابِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ وَ جَنَابَةِ الْمُخْتَضِبِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی غَیْرِ النُّفَسَاءِ إِلَّا أَنْ یَأْخُذَ الْخِضَابُ وَ یَبْلُغَ

اشارة

(1) 22 بَابُ جَوَازِ خِضَابِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ وَ جَنَابَةِ الْمُخْتَضِبِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی غَیْرِ النُّفَسَاءِ إِلَّا أَنْ یَأْخُذَ الْخِضَابُ وَ یَبْلُغَ

*********

ترجمه:

باب جایز بودن خضاب کردن جنب وحائض و نفساء

[رقم الحدیث الکلی: 1983 - رقم الحدیث الباب: 1]

1983- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ یَخْتَضِبَ الْجُنُبُ وَ یُجْنِبَ الْمُخْتَضِبُ وَ یَطَّلِیَ بِالنُّورَةِ.

*********

ترجمه:

امام دکاظم علیه السلام فرمود

اشکال ندارد جنب خضاب کند و کسیکه خضاب بسته جنب شود

[رقم الحدیث الکلی: 1984 - رقم الحدیث الباب: 2]

1984- 2- (3) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَیْضاً أَنَّ الْمُخْتَضِبَ لَا یُجْنِبْ حَتَّی یَأْخُذَ الْخِضَابُ فَأَمَّا فِی أَوَّلِ الْخِضَابِ فَلَا.

*********

ترجمه:

هم چنين روايت شده است: كسى كه خضاب كرده، نبايد تا هنگامى كه خضاب تأثير كند، جنب شود، ولى در آغاز خضاب اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 1985 - رقم الحدیث الباب: 3]

1985- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یَخْتَضِبَ الرَّجُلُ وَ یُجْنِبَ وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ الْحَدِیثَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه:

سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

اشكالى ندارد كه مردى خضاب نموده، جنب شود، هم چنين جنب مى تواند داروى نظافت به كار ببرد، حجامت كند و حيوانى را ذبح نمايد. ولى نبايد پيش از شستن دست ها و مضمضه چيزى بخورد؛ زيرا بيم آن مى رود كه مبتلا به بيمارى پيسى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 1986 - رقم الحدیث الباب: 4]

1986- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی إِبْرَاهِیمَ ع أَ یَخْتَضِبُ الرَّجُلُ وَ هُوَ جُنُبٌ قَالَ لَا قُلْتُ فَیُجْنِبُ وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ قَالَ لَا ثُمَّ مَکَثَ قَلِیلًا ثُمَّ قَالَ یَا بَا سَعِیدٍ- أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی شَیْ ءٍ تَفْعَلُهُ قُلْتُ بَلَی قَالَ إِذَا اخْتَضَبْتَ بِالْحِنَّاءِ وَ أَخَذَ الْحِنَّاءُ مَأْخَذَهُ وَ بَلَغَ فَحِینَئِذٍ فَجَامِعْ.

*********

ترجمه:

ابی سعید گوید به امام کاظم علیه السلام گفتم آیا جنب خضاب میکند

فرمود خیر

گفتم در حال خضاب جنب می شود

فرمود خیر

سپس مکث نمود و فرمود

ای ابا سعید آیا به کاری راهنمائی کنم تو را وقتی حنا گذاشتی و حنارنگ داد جماع کن

ص: 221


1- الباب 22 فیه 13 حدیثا.
2- الکافی 3- 51- 9.
3- الکافی 3- 51- 9.
4- الکافی 3- 51- 12.
5- التهذیب 1- 130- 357، و الاستبصار 1- 116- 391.
6- التهذیب 1- 181- 517، و الاستبصار 1- 116- 386.
[رقم الحدیث الکلی: 1987 - رقم الحدیث الباب: 5]

1987- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنْ کِرْدِینٍ الْمِسْمَعِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا یَخْتَضِبِ الرَّجُلُ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ لَا یَغْتَسِلْ وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ.

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

مرد در حال جنابت خضاب نمیکند و غسل نمیکند در حالی که خضاب بسته باشد

[رقم الحدیث الکلی: 1988 - رقم الحدیث الباب: 6]

1988- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ أَ یَخْتَضِبَانِ قَالَ لَا بَأْسَ.

*********

ترجمه:

سماعه گوید از امام کاظم سوال کردم آیا جنب و حائض خضاب می کنند

فرمود: اشکال ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1989 - رقم الحدیث الباب: 7]

1989- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ عَلِیٍّ عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع قَالَ: قُلْتُ الرَّجُلُ یَخْتَضِبُ وَ هُوَ جُنُبٌ قَالَ لَا بَأْسَ وَ عَنِ الْمَرْأَةِ تَخْتَضِبُ وَ هِیَ حَائِضٌ قَالَ لَیْسَ بِهِ بَأْسٌ.

*********

ترجمه:

به امام کاظم عرض کردم مرد در حال جنابت حنا می گذارد

امام کاظم علیه السلام فرمود اشکال ندارد

و از زنسوال شد که در حال حیض حنا بگذارد

امام کاظم علیه السلام فرمود برای او اشکال ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 1990 - رقم الحدیث الباب: 8]

1990- 8- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلَّانٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یُونُسَ أَنَّ أَبَاهُ کَتَبَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع یَسْأَلُهُ عَنِ الْجُنُبِ یَخْتَضِبُ أَوْ یُجْنِبُ وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ فَکَتَبَ لَا أُحِبُّ لَهُ ذَلِکَ (5).

*********

ترجمه:

محمد بن یونس گوید پدرم نامه نوشت به امام کاظم علیه السلام سوال کرده بو از جنب که خضاب کرده بود یا در حال خضاب جنب شده بود

امام علیه السلام نوشت من آن را دوست ندارم

[رقم الحدیث الکلی: 1991 - رقم الحدیث الباب: 9]

1991- 9- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَامِرِ بْنِ جُذَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَا تَخْتَضِبِ الْحَائِضُ وَ لَا الْجُنُبُ وَ لَا تُجْنِبْ وَ عَلَیْهَا خِضَابٌ وَ لَا یُجْنِبْ هُوَ وَ عَلَیْهِ خِضَابٌ وَ لَا یَخْتَضِبْ وَ هُوَ جُنُبٌ.

*********

ترجمه:

عامربن جذاعه گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم فرمود

حائض و جنب خضاب نکند و خضاب کرده جنب نشود و جنب نشود ودر حالی که خضاب بسته و بر او خضاب است و در حال جنابت خضاب نکند

ص: 222


1- التهذیب 1- 181- 518 و الاستبصار 1- 116- 387.
2- التهذیب 1- 182- 524 و الاستبصار 1- 116- 389.
3- التهذیب 1- 183- 525 و الاستبصار 1- 116- 390.
4- التهذیب 1- 181- 519 و الاستبصار 1- 117- 392.
5- کلمة ذلک کتبها المصنّف فی الهامش مصححا عن نسخة.
6- التهذیب 1- 182- 521.
[رقم الحدیث الکلی: 1992 - رقم الحدیث الباب: 10]

1992- 10- (1) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ اللِّبَاسِ لِلْعَیَّاشِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی ع قَالَ: یُکْرَهُ أَنْ یَخْتَضِبَ الرَّجُلُ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ قَالَ مَنِ اخْتَضَبَ وَ هُوَ جُنُبٌ أَوْ أَجْنَبَ فِی خِضَابِهِ لَمْ یُؤْمَنْ عَلَیْهِ أَنْ یُصِیبَهُ الشَّیْطَانُ بِسُوءٍ.

*********

ترجمه:

علی بن موسی علیهما السلام فرمود: مکروه است که شخص در حالی که جنب است خضاب (حنا) بگیرد، همچنین فرمود: هر کسی که در حال جنابت خضاب بگیرد یا در حین خضاب گرفتن جُنب شود در امان نیست از اینکه شیطان او را دچار بدی کند. - .

[رقم الحدیث الکلی: 1993 - رقم الحدیث الباب: 11]

1993- 11- (2) وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: لَا تَخْتَضِبْ وَ أَنْتَ جُنُبٌ وَ لَا تُجْنِبْ وَ أَنْتَ مُخْتَضِبٌ وَ لَا الطَّامِثُ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَحْضُرُهَا عِنْدَ ذَلِکَ وَ لَا بَأْسَ بِهِ لِلنُّفَسَاءِ.

*********

ترجمه:

از جعفر بن محمد علیهما السلام روایت شده که فرمود: در حالی که جُنب هستی خضاب نگیر، و در حالی که خضاب گرفته ای جُنب نشو، همچنین زنی که دچار حیض شده است خضاب نگیرد، چرا که شیطان در آن حالت نزد او حاضر می­شود، ولی برای زن زائو (نفساء) ایرادی ندارد. -

[رقم الحدیث الکلی: 1994 - رقم الحدیث الباب: 12]

1994- 12- (3) وَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: لَا تَخْتَضِبِ الْحَائِضُ.

*********

ترجمه:

امام موسی کاظم علیه السلام روایت شده که فرمود: زن حائض خضاب نمی­گیرد.

[رقم الحدیث الکلی: 1995 - رقم الحدیث الباب: 13]

1995- 13- (4) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَخْتَضِبُ النُّفَسَاءُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

زن زائو خضاب میکند

23 بَابُ جَوَازِ اطِّلَاءِ الْجُنُبِ بِالنُّورَةِ وَ حِجَامَتِهِ وَ تَذْکِیَتِهِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ

اشارة

(6) 23 بَابُ جَوَازِ اطِّلَاءِ الْجُنُبِ بِالنُّورَةِ وَ حِجَامَتِهِ وَ تَذْکِیَتِهِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ

*********

ترجمه:

باب جوازنوره مالیدن توسط جنب و حجامت کردن و ذبح نمودن و ذکر گفتن

[رقم الحدیث الکلی: 1996 - رقم الحدیث الباب: 1]

1996- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یَحْتَجِمَ الرَّجُلُ وَ هُوَ جُنُبٌ.

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

اشکال ندارد که جنب حجامت کند

ص: 223


1- مکارم الأخلاق- 83.
2- مکارم الأخلاق- 83.
3- مکارم الأخلاق- 83.
4- مکارم الأخلاق- 83.
5- یأتی فی الباب 42 من أبواب الحیض، و فی الباب 61 من أبواب مقدمات النکاح و الحدیث 3 من الباب 23 من هذه الأبواب.
6- الباب 23 فیه 3 أحادیث.
7- الکافی 3- 51- 11.
[رقم الحدیث الکلی: 1997 - رقم الحدیث الباب: 2]

1997- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَتَنَوَّرَ الْجُنُبُ وَ یَحْتَجِمَ وَ یَذْبَحَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2).

*******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اشکال ندارد که جنب نوره بکشد و حجامت کند و ذبح انجام دهد

[رقم الحدیث الکلی: 1998 - رقم الحدیث الباب: 3]

1998- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَلَمٍ (4) مَوْلَی عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: أَرَدْتُ أَنْ أَکْتُبَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع أَسْأَلَهُ یَتَنَوَّرُ الرَّجُلُ وَ هُوَ جُنُبٌ قَالَ فَکَتَبَ إِلَیَّ ابْتِدَاءً النُّورَةُ تَزِیدُ الْجُنُبَ نَظَافَةً وَ لَکِنْ لَا یُجَامِعِ الرَّجُلُ مُخْتَضِباً وَ لَا تُجَامَعِ (5) امْرَأَةٌ مُخْتَضِبَةٌ.

وَ رَوَاهُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ (6) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ النُّورَةِ (7) وَ جَوَازِ ذِکْرِ اللَّهِ لِلْجُنُبِ فِی أَحَادِیثِ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ (8) وَ فِی أَحْکَامِ الْخَلْوَةِ (9) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی حُکْمِ الذَّبْحِ أَیْضاً فِی مَحَلِّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (10).

*********

ترجمه :

علی بن یقطین نقل کرده، تصمیم داشتم نامه­ای به ایشان بنویسم و از ایشان بپرسم که آیا می­شود شخصی در حال جنابت نوره استعمال کند؟ بدون این­که من چیزی بنویسم نامه­ای برایم نوشتند که: نوره باعث نظافت بیشتر جنب است، ولی مرد در حالی که خضاب نموده نباید نزدیکی کند و زن نیز وقتی خضاب کرده نباید نزدیکی کند. -

ص: 224


1- الکافی 3- 51- 12.
2- التهذیب 1- 130- 357 و الاستبصار 1- 116- 391.
3- التهذیب 1- 377- 1164.
4- فی المصدر أسلم و قد وردت سلیم و سلم.
5- وضع المصنّف فی الأصل نقطتین تحت التاء أیضا.
6- الخرائج و الجرائح 1- 172 بتفاوت یسیر.
7- تقدم فی الباب 28 من أبواب آداب الحمام ما یدلّ علی جواز النورة مطلقا.
8- تقدم فی الحدیث 2، 4 من الباب 19 من أبواب الجنابة و الطهارة.
9- تقدم فی الباب 7 من أبواب أحکام الخلوة.
10- یأتی فی الحدیث 1 و 2 من الباب 17 من أبواب الذبائح.

24 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْمَضْمَضَةِ وَ الِاسْتِنْشَاقِ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِمَا وَ عَدَمِ وُجُوبِ غَسْلِ شَیْ ءٍ مِنَ الْبَوَاطِنِ

اشارة

(1) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْمَضْمَضَةِ وَ الِاسْتِنْشَاقِ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِمَا وَ عَدَمِ وُجُوبِ غَسْلِ شَیْ ءٍ مِنَ الْبَوَاطِنِ

*********

ترجمه :

باب استحباب آب در دهان چرخاندن و به بینی کشیدن قبل از غسل واجب نبودن آن وا واجب نبودن غسل باطن بدن

[رقم الحدیث الکلی: 1999 - رقم الحدیث الباب: 1]

1999- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَبْدَأُ فَتَغْسِلُ کَفَّیْکَ ثُمَّ تُفْرِغُ بِیَمِینِکَ عَلَی شِمَالِکَ فَتَغْسِلُ فَرْجَکَ ثُمَّ تَمَضْمَضْ وَ اسْتَنْشِقْ ثُمَّ تَغْسِلُ جَسَدَکَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه :

زراره گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: غسل جنابت چه آداب و شرايطى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: ابتدا هر دو دست خود را مى شويى و بعدا با دست راست خود آب برمى دارى و با دست چپ اندام آلودۀ خود را از نجاست منى مى شويى. از آن پس داخل دهان و بينى خود را مى شويى و سپس به غسل جنابت مى پردازى و از فرق سر تا نوك انگشتان را با ريختن آب، از بالا به طرف پائين غسل مى دهى.

[رقم الحدیث الکلی: 2000 - رقم الحدیث الباب: 2]

2000- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَصُبُّ عَلَی یَدَیْکَ الْمَاءَ فَتَغْسِلُ کَفَّیْکَ ثُمَّ تُدْخِلُ یَدَکَ فَتَغْسِلُ فَرْجَکَ ثُمَّ تَتَمَضْمَضُ وَ تَسْتَنْشِقُ وَ تَصُبُّ الْمَاءَ عَلَی رَأْسِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ تَغْسِلُ وَجْهَکَ وَ تُفِیضُ عَلَی جَسَدِکَ الْمَاءَ.

*********

ترجمه :

ابا بصیر گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: آداب غسل جنابت چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: ابتدا آب بر دستهاى خود مى ريزى و از هر آلودگى تميز مى كنى سپس مى توانى دست خود را در ظرف آب داخل كنى و اندام خود را بشويى بعد از آن داخل دهان و داخل بينى را بشويى و سپس هر دو دست را پر آب كنى و سه نوبت بر فرق سر بريزى و باقيماندۀ ظرف را بر شانه ها و پشت و سينه خود بريزى و تمام بدن را آب بدهى.

[رقم الحدیث الکلی: 2001 - رقم الحدیث الباب: 3]

2001- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَضْمَضَةُ وَ الِاسْتِنْشَاقُ مِمَّا سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ ص.

*********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

مضمضه و استنشاق.از مستحبات است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وضع نمود

[رقم الحدیث الکلی: 2002 - رقم الحدیث الباب: 4]

2002- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْهُمَا فَقَالَ هُمَا مِنَ السُّنَّةِ فَإِنْ نَسِیتَهُمَا لَمْ یَکُنْ عَلَیْکَ إِعَادَةٌ.

*********

ترجمه :

سماعه گوید سوال کردم از آن دو

فرمود :آن دو از مستحبات است اگر فراموش کردی اعاده ندارد

ص: 225


1- الباب 24 فیه 8 أحادیث.
2- التهذیب 1- 370- 1131، و التهذیب 148- 422 و فیه زیادة- و مرافقک، و یأتی بتمامه فی الحدیث 5 من الباب 26، و قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 33 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 1- 131- 362، و الاستبصار 1- 118- 398، و یأتی أیضا فی الحدیث 9 من الباب 26 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 1- 79- 203، و الاستبصار 1- 67- 202، و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 29 من أبواب الوضوء.
5- التهذیب 1- 78- 197، و الاستبصار 1- 66- 197، و تقدم فی الحدیث 2 من الباب 29 من أبواب الوضوء.
[رقم الحدیث الکلی: 2003 - رقم الحدیث الباب: 5]

2003- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا یُجْنِبُ الْأَنْفُ وَ الْفَمُ لِأَنَّهُمَا سَائِلَانِ.

*********

ترجمه :

امام صادق (علیه السلام ) فرموده

که جنابت به بینی و دهان نمی رسد [، یعنی واجب نیست که شسته شوند] زیرا این دو سیلان دارند و در حال جریان هستند.

[رقم الحدیث الکلی: 2004 - رقم الحدیث الباب: 6]

2004- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْجُنُبُ یَتَمَضْمَضُ وَ یَسْتَنْشِقُ قَالَ لَا إِنَّمَا یُجْنِبُ الظَّاهِرُ.

*********

ترجمه :

سعد بن عبد اللّٰه،از احمد بن محمّد بن عيسى،از ابو يحيى واسطى،از كسى كه برايش حديث گفته،وى مى گويد:محضر امام صادق عليه السّلام عرض كردم:آيا جنب مضمضه بكند؟ حضرت فرمودند:خير زيرا ظاهر آن شخص جنب شده نه باطنش و دهان از باطن محسوب مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2005 - رقم الحدیث الباب: 7]

2005- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْجُنُبُ یَتَمَضْمَضُ فَقَالَ لَا إِنَّمَا یُجْنِبُ الظَّاهِرُ وَ لَا یُجْنِبُ الْبَاطِنُ وَ الْفَمُ مِنَ الْبَاطِنِ.

*********

ترجمه :

سعد بن عبد اللّٰه،از احمد بن محمّد بن عيسى،از ابو يحيى واسطى،از كسى كه برايش حديث گفته،وى مى گويد:محضر امام صادق عليه السّلام عرض كردم:آيا جنب مضمضه بكند؟ حضرت فرمودند:خير زيرا ظاهر آن شخص جنب شده نه باطنش و دهان از باطن محسوب مى شود

[رقم الحدیث الکلی: 2006 - رقم الحدیث الباب: 8]

2006- 8- (4) قَالَ وَ رُوِیَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ أَنَّ الصَّادِقَ ع قَالَ: فِی غُسْلِ الْجَنَابَةِ إِنْ شِئْتَ أَنْ تَتَمَضْمَضَ وَ تَسْتَنْشِقَ فَافْعَلْ وَ لَیْسَ بِوَاجِبٍ لِأَنَّ الْغُسْلَ عَلَی مَا ظَهَرَ لَا عَلَی مَا بَطَنَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْوُضُوءِ (5) وَ فِی السِّوَاکِ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

*********

ترجمه :

حضرت امام صادق عليه السّلام در مورد غسل جنابت فرمودند: اگر خواستى مضمضه و استنشاق كنى،بكن ولى واجب نيست زيرا در غسل اعضاء ظاهر را بايد شست نه باطن را.

ص: 226


1- التهذیب 1- 131- 358، و الاستبصار 1- 117- 394، مع اختلاف فی سند الاستبصار.
2- التهذیب 1- 131- 360، و الاستبصار 1- 118- 396.
3- علل الشرائع- 287- 1 الباب 208.
4- علل الشرائع- 287- 2 الباب 208.
5- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 29 من أبواب الوضوء.
6- تقدم فی الحدیث 23 من الباب 1 من أبواب السواک.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 5، 9، 11 من الباب 26 من هذه الأبواب.

25 بَابُ کَرَاهَةِ النَّوْمِ لِلْجُنُبِ إِلَّا بَعْدَ الْوُضُوءِ أَوِ الْغُسْلِ أَوِ التَّیَمُّمِ أَوْ إِرَادَةِ الْعَوْدِ إِلَی الْوَطْءِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِ نَوْمِ الْجُنُبِ رَجُلًا کَانَ أَوِ امْرَأَةً مِنْ غَیْرِ غُسْلٍ وَ لَا وُضُوءٍ وَ لَا تَیَمُّمٍ

اشارة

(1) 25 بَابُ کَرَاهَةِ النَّوْمِ لِلْجُنُبِ إِلَّا بَعْدَ الْوُضُوءِ أَوِ الْغُسْلِ أَوِ التَّیَمُّمِ أَوْ إِرَادَةِ الْعَوْدِ إِلَی الْوَطْءِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِ نَوْمِ الْجُنُبِ رَجُلًا کَانَ أَوِ امْرَأَةً مِنْ غَیْرِ غُسْلٍ وَ لَا وُضُوءٍ وَ لَا تَیَمُّمٍ

*********

ترجمه :

باب کراهت داشتن خوابیدن برای جنب مگ بعد از وضو یاغسل یا تیمم یا اینکه اراده ی جنب شدن داشته باشد ولی حرام نیست خوابیدن جنب مرد باشد یا زن بدون غسل و وضو و تیمم

[رقم الحدیث الکلی: 2007 - رقم الحدیث الباب: 1]

2007- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ أَ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَنَامَ وَ هُوَ جُنُبٌ فَقَالَ یُکْرَهُ ذَلِکَ حَتَّی یَتَوَضَّأَ.

*********

ترجمه :

عبيد اللّٰه بن على حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام سؤال شد كه آيا شايسته است در حالى كه مرد جنب است بخوابد؟ آن حضرت فرمود: خوب نيست مگر اينكه وضو بگيرد. يعنى وضو از كراهت آن ميكاهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2008 - رقم الحدیث الباب: 2]

2008- 2- (3) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ أَنَا أَنَامُ عَلَی ذَلِکَ حَتَّی أُصْبِحَ وَ ذَلِکَ أَنِّی أُرِیدُ أَنْ أَعُودَ.

*********

ترجمه :

و در حديث ديگرى آمده كه آن حضرت فرمود: گاهى من بدان حالت تا صبح ميخوابم و اين براى آنست كه ميخواهم دوباره نزديكى كنم.

[رقم الحدیث الکلی: 2009 - رقم الحدیث الباب: 3]

2009- 3- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: لَا یَنَامُ الْمُسْلِمُ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ لَا یَنَامُ إِلَّا عَلَی طَهُورٍ فَإِنْ لَمْ یَجِدِ الْمَاءَ فَلْیَتَیَمَّمْ بِالصَّعِیدِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ (5) بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ لِمَا مَضَی (6) وَ یَأْتِی (7).

*********

ترجمه :

امام صادق ازپدرانش از امیر المومنین علیهم السلام

مسلمان جنب نخوابد مسلمان بى وضوء نخوابد اگر آب ندارد با خاك تيمم كند،

ص: 227


1- الباب 25 فیه 6 أحادیث.
2- الفقیه 1- 83- 179، و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 11 من أبواب الوضوء.
3- الفقیه 1- 83- 180.
4- علل الشرائع- 295- الباب 230.
5- الخصال- 613- 10، و تقدم بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 9 من أبواب الوضوء.
6- مضی فی الحدیث 1، 2 من هذا الباب.
7- یأتی فی الحدیث 5، 6 من هذا الباب.
[رقم الحدیث الکلی: 2010 - رقم الحدیث الباب: 4]

2010- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُوَاقِعُ أَهْلَهُ أَ یَنَامُ عَلَی ذَلِکَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ فِی مَنَامِهَا وَ لَا یَدْرِی مَا یَطْرُقُهُ مِنَ الْبَلِیَّةِ إِذَا فَرَغَ فَلْیَغْتَسِلْ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ وَجْهَهُ (2).

*********

ترجمه :

عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ گفتم از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر كسى با همسر خود مباشرت كند، مى تواند با حال جنابت بخوابد؟ ابو عبد اللّه گفت: خداوند تبارك و تعالى در حالت خواب، جان مردم را در قبضۀ اقتدار خود مى گيرد و انسان نمى داند كه در حالت خواب چه حادثه اى براى او رخ دهد و چه بسا در حالت خواب بميرد. بعد از آن كه از كار خود فارغ شديد به غسل جنابت بپردازيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2011 - رقم الحدیث الباب: 5]

2011- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یَنَامُ الرَّجُلُ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ تَنَامُ الْمَرْأَةُ وَ هِیَ جُنُبٌ.

*********

ترجمه :

سعید بن اعرج گوید شنيدم ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) مى فرمود : خوابيدن با حال جنابت اشكالى ندارد: چه مرد باشد و چه خانم.

[رقم الحدیث الکلی: 2012 - رقم الحدیث الباب: 6]

2012- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُنُبِ یُجْنِبُ ثُمَّ یُرِیدُ النَّوْمَ قَالَ إِنْ أَحَبَّ أَنْ یَتَوَضَّأَ فَلْیَفْعَلْ وَ الْغُسْلُ (أَحَبُّ إِلَیَّ وَ) (5) أَفْضَلُ مِنْ ذَلِکَ فَإِنْ هُوَ نَامَ وَ لَمْ یَتَوَضَّأْ وَ لَمْ یَغْتَسِلْ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ (6). (7)

*********

ترجمه :

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر كسى جنب شود آيا بعد از جنابت و بدون غسل، مى تواند بخوابد؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر مايل باشد آلودگى خود را بشويد خوب است و اگر غسل كند و بعدا بخوابد بهتر است. اگر بى طهارت و بى غسل بخوابد نيز اشكالى ندارد. ان شاء اللّه

ص: 228


1- التهذیب 1- 372- 1137، و أورد ذیله فی الحدیث 7 من الباب 20 من هذه الأبواب.
2- عرفت وجهه فی ذیل الحدیث 3 من هذا الباب.
3- التهذیب 1- 369- 1126.
4- التهذیب 1- 370- 1127.
5- ما بین القوسین فی الکافی فقط.
6- الکافی 3- 51- 10.
7- و أحادیث الباب 9 من أبواب الوضوء تدلّ علی استحباب الطهارة عند النوم، و یأتی ما یدلّ علی کراهة البقاء علی الجنابة فی الحدیث 6 من الباب 33 من أبواب مکان المصلی.

26 بَابُ کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ تَرْتِیباً وَ ارْتِمَاساً وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ

اشارة

(1) 26 بَابُ کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ تَرْتِیباً وَ ارْتِمَاساً وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ

********

ترجمه :

باب کیفیت غسل جنابت ترتی بی و ارتماسی و مقداری از احکام آن

[رقم الحدیث الکلی: 2013 - رقم الحدیث الباب: 1]

2013- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَبْدَأُ بِکَفَّیْکَ فَتَغْسِلُهُمَا (3) ثُمَّ تَغْسِلُ فَرْجَکَ ثُمَّ تَصُبُ (4) عَلَی رَأْسِکَ ثَلَاثاً ثُمَّ تَصُبُ (5) عَلَی سَائِرِ جَسَدِکَ مَرَّتَیْنِ فَمَا جَرَی عَلَیْهِ الْمَاءُ فَقَدْ طَهُرَ (6).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (7)

420..

[رقم الحدیث الکلی: 2014 - رقم الحدیث الباب: 2]

2014- 2- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ کَیْفَ یَغْتَسِلُ الْجُنُبُ فَقَالَ إِنْ لَمْ یَکُنْ أَصَابَ کَفَّهُ شَیْ ءٌ (9) غَمَسَهَا فِی الْمَاءِ ثُمَّ بَدَأَ بِفَرْجِهِ فَأَنْقَاهُ بِثَلَاثِ غُرَفٍ ثُمَّ صَبَّ عَلَی رَأْسِهِ ثَلَاثَ أَکُفٍّ ثُمَّ صَبَّ عَلَی مَنْکِبِهِ الْأَیْمَنِ مَرَّتَیْنِ وَ عَلَی مَنْکِبِهِ الْأَیْسَرِ مَرَّتَیْنِ فَمَا جَرَی عَلَیْهِ الْمَاءُ فَقَدْ أَجْزَأَهُ.

********

ترجمه:

زراره گويد: به حضرتش گفتم: جنب چگونه غسل مى نمايد؟

فرمود: اگر دستش نجس نباشد، آن را در آب فرو مى برد، آن گاه از عورت خويش آغاز نموده، و آن را با سه كف آب تميز مى نمايد، سپس سه كف بر روى سر خويش و پس از آن دوبار بر روى شانۀ راست خود و دوبار بر شانۀ چپ خود آب مى ريزد، پس هرجا كه آب بر آن جارى شود، براى او كفايت مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2015 - رقم الحدیث الباب: 3]

2015- 3- (10) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ بِثَلَاثِ غُرَفٍ.

*********

ترجمه :

سه مشت آب بردارد

ص: 229


1- الباب 26 فیه 16 حدیثا.
2- الکافی 3- 43- 1.
3- لیس فی التهذیب و الاستبصار هامش المخطوط.
4- ، فی المصدر زیادة- الماء.
5- ، فی المصدر زیادة- الماء.
6- فی التهذیب- فقد طهره هامش المخطوط.
7- التهذیب 1- 132- 365 و الاستبصار 1- 123- ******** ترجمه : محمّد بن مسلم گويد: از يكى از دو امام (باقر يا صادق عليهما السّلام) در مورد چگونگى غسل جنابت پرسيدم. فرمود: ابتدا دو دست خويش را مى شويى، سپس آلت خود را مى شويى (تا نجاست رفع شود) آن گاه سه بار بر روى سر خويش، پس از آن دو بار به بدن خويش آب مى ريزى، پس هرچه آب بر آن جارى شود، پاك مى گردد.
8- الکافی 3- 43- 3، و تاتی قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 28 من هذه الأبواب.
9- فی التهذیب- کفه منی. هامش المخطوط.
10- التهذیب 1- 133- 368.
[رقم الحدیث الکلی: 2016 - رقم الحدیث الباب: 4]

2016- 4- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُفِیضُ الْجُنُبُ عَلَی رَأْسِهِ الْمَاءَ ثَلَاثاً لَا یُجْزِیهِ أَقَلُّ مِنْ ذَلِکَ.

*********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:

شخص جنب بايد سه مرتبه بر روى سر خويش آب بريزد، و كمتر از اين مقدار، براى او كفايت نمى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2017 - رقم الحدیث الباب: 5]

2017- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَبْدَأُ فَتَغْسِلُ کَفَّیْکَ ثُمَّ تُفْرِغُ بِیَمِینِکَ عَلَی شِمَالِکَ فَتَغْسِلُ فَرْجَکَ وَ مَرَافِقَکَ (3) ثُمَّ تَمَضْمَضْ وَ اسْتَنْشِقْ ثُمَّ تَغْسِلُ جَسَدَکَ مِنْ لَدُنْ قَرْنِکَ إِلَی قَدَمَیْکَ لَیْسَ قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ وُضُوءٌ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَمْسَسْتَهُ الْمَاءَ فَقَدْ أَنْقَیْتَهُ وَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا جُنُباً (4) ارْتَمَسَ فِی الْمَاءِ ارْتِمَاسَةً وَاحِدَةً أَجْزَأَهُ ذَلِکَ وَ إِنْ لَمْ یَدْلُکْ جَسَدَهُ.

*********

ترجمه :

زراره گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: غسل جنابت چه آداب و شرايطى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: ابتدا هر دو دست خود را مى شويى و بعدا با دست راست خود آب برمى دارى و با دست چپ اندام آلودۀ خود را از نجاست منى مى شويى. از آن پس داخل دهان و بينى خود را مى شويى و سپس به غسل جنابت مى پردازى و از فرق سر تا نوك انگشتان را با ريختن آب، از بالا به طرف پائين غسل مى دهى. قبل از غسل و بعد از غسل، وضو گرفتن مشروع نيست. با جريان آب بر سطح بدن، طهارت شرعى حاصل مى شود و نيازى به دست كشيدن و دست ماليدن نيست. حتى اگر كسى در داخل آب غوطه ور شود،

كفايت مى كند و در داخل آب هم دست كشيدن لازم نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2018 - رقم الحدیث الباب: 6]

2018- 6- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ یَعْنِی ابْنَ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَغْسِلُ یَدَکَ الْیُمْنَی مِنَ الْمِرْفَقَیْنِ إِلَی أَصَابِعِکَ وَ تَبُولُ إِنْ قَدَرْتَ عَلَی الْبَوْلِ ثُمَّ تُدْخِلُ یَدَکَ فِی الْإِنَاءِ ثُمَّ اغْسِلْ مَا أَصَابَکَ مِنْهُ ثُمَّ أَفِضْ عَلَی رَأْسِکَ وَ جَسَدِکَ وَ لَا وُضُوءَ فِیهِ.

*********

ترجمه :

ابی نصر گوید از ابو الحسن الرضا (علیه السلام ) پرسيدم: آداب غسل جنابت چيست ؟ ابو الحسن گفت: ابتدا دست راست را از آرنج تا سر انگشتان مى شويى و اگر توانستى كوشش كن تا قدرى بول كنى و بعد دست را در ظرف آب داخل كن و اندام خود را تا آنجا كه آلوده منى باشد بشوى سپس ظرف آب را بر سر و

بدنت بريز و غسل كن. وضو گرفتن جزء غسل جنابت نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2019 - رقم الحدیث الباب: 7]

2019- 7- (6) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ أَفِضْ عَلَی

ص: 230


1- الکافی 3- 43- 2، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 40 من هذه الأبواب.
2- التهذیب 1- 148- 422 و فی التهذیب 370- 1131، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 24، و قطعة فی الحدیث 2 من الباب 34 من هذه الأبواب.
3- فی نسخة- و مرافغک، و المرافغ- المغابن من الآباط. و أصول الفخذین." الصحاح 4- 1320".
4- جنبا- لیس فی المصدر و قال فی هامش الأصل- لیس فی التهذیب و فی موضع آخر موجود.
5- التهذیب 1- 131- 363، و الاستبصار 1- 123- 419، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 34 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 1- 139- 392، و تاتی قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 27 من هذه الأبواب، و قطعة فی الحدیث 4 من الباب 34 من هذه الأبواب.

کَفِّکَ الْیُمْنَی مِنَ الْمَاءِ فَاغْسِلْهَا ثُمَّ اغْسِلْ مَا أَصَابَ جَسَدَکَ مِنْ أَذًی ثُمَّ اغْسِلْ فَرْجَکَ وَ أَفِضْ عَلَی رَأْسِکَ وَ جَسَدِکَ فَاغْتَسِلْ الْحَدِیثَ.*********

ترجمه :

حکم بن حکیم گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: آداب غسل جنابت چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: مقدارى آب بر دست راست خود بريز و آن را تطهير كن. سپس ساير بدن را اگر آلوده باشد و نيز اندام خود را از آلودگى منى بشوى و بعد از آن ظرف آب را بر سر و بدن خود سرازير كن و پوست بدن را خيس

نما.

[رقم الحدیث الکلی: 2020 - رقم الحدیث الباب: 8]

2020- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا أَصَابَ الرَّجُلَ جَنَابَةٌ فَأَرَادَ الْغُسْلَ فَلْیُفْرِغْ عَلَی کَفَّیْهِ وَ لْیَغْسِلْهُمَا دُونَ الْمِرْفَقِ ثُمَّ یُدْخِلُ یَدَهُ فِی إِنَائِهِ ثُمَّ یَغْسِلُ فَرْجَهُ ثُمَّ لْیَصُبَّ عَلَی رَأْسِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِلْ ءَ کَفَّیْهِ ثُمَّ یَضْرِبُ بِکَفٍّ مِنْ مَاءٍ عَلَی صَدْرِهِ وَ کَفٍّ بَیْنَ کَتِفَیْهِ ثُمَّ یُفِیضُ الْمَاءَ عَلَی جَسَدِهِ کُلِّهِ فَمَا انْتَضَحَ مِنْ مَائِهِ فِی إِنَائِهِ بَعْدَ مَا صَنَعَ مَا وَصَفْتُ فَلَا بَأْسَ.

*********

ترجمه :

سماعه گوید ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) فرمود : اگر كسى بخواهد غسل جنابت كند، بهتر آن است كه اول دستها را تا حدود آرنج بشويد و سپس دست خود را در آب فروببرد و با چند مشت آب، اندام خود را از آلودگى منى پاك كند، آنگاه سه نوبت هر دو مشت خود را پر آب كند و بر فرق سر بريزد و يك مشت آب بر سينه و يك مشت آب بر پشت خود وسط شانه ها بريزد و سپس ظرف آب را بردارد و بر تمام بدن سرازير كند، با اين شرائط و آداب، اگر در اثناى غسل كردن قطرات آب ترشح كند و داخل ظرف آب بريزد اشكالى پديد نمى آيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2021 - رقم الحدیث الباب: 9]

2021- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَصُبُّ عَلَی یَدَیْکَ الْمَاءَ فَتَغْسِلُ کَفَّیْکَ ثُمَّ تُدْخِلُ یَدَکَ فَتَغْسِلُ فَرْجَکَ ثُمَّ تَتَمَضْمَضُ وَ تَسْتَنْشِقُ وَ تَصُبُّ الْمَاءَ عَلَی رَأْسِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ تَغْسِلُ وَجْهَکَ وَ تُفِیضُ عَلَی جَسَدِکَ الْمَاءَ.

*********

ترجمه :

ابی بصیرگوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: آداب غسل جنابت چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: ابتدا آب بر دستهاى خود مى ريزى و از هر آلودگى تميز مى كنى سپس مى توانى دست خود را در ظرف آب داخل كنى و اندام خود را بشويى بعد از آن داخل دهان و داخل بينى را بشويى و سپس هر دو دست را پر آب كنى و سه نوبت بر فرق سر بريزى و باقيماندۀ ظرف را بر شانه ها و پشت و سينه خود بريزى و تمام بدن را آب بدهى.

[رقم الحدیث الکلی: 2022 - رقم الحدیث الباب: 10]

2022- 10- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّجُلِ یُجْنِبُ (4) هَلْ یُجْزِیهِ مِنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ أَنْ یَقُومَ فِی الْمَطَرِ (5) حَتَّی یَغْسِلَ رَأْسَهُ وَ جَسَدَهُ (6) وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی مَا سِوَی ذَلِکَ فَقَالَ إِنْ کَانَ

ص: 231


1- التهذیب 1- 132- 364، و تقدم أیضا فی الحدیث 4 من الباب 9 من أبواب الماء المضاف.
2- التهذیب 1- 131- 362، و الاستبصار 1- 118- 398، و تقدم فی الحدیث 2 من الباب 24 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 1- 149- 424، و الاستبصار 1- 125- 425.
4- فی نسخة- أجنب، منه قده.
5- فی نسخة- القطر، منه قده.
6- فی هامش المخطوط ما لفظه-" قال المحقق فی المعتبر- الروایات دلت علی وجوب تقدیم الرأس علی الجسد، أما الیمین علی الشمال فغیر صریحة بذلک، و روایة زرارة دلت علی تقدیم الرأس علی الیمین، و لم تدلّ علی تقدیم الیمین علی الشمال، لأن الواو لا تقتضی ترتیبا، لکن فقهاؤنا الیوم باجمعهم یفتون بتقدیم الیمین علی الشمال و یجعلونه شرطا فی صحة الغسل، و قد أفتی بذلک الثلاثة و أتباعهم، انتهی" منه" قده"، راجع المعتبر- 48 و المدارک- 55.

یَغْسِلُهُ اغْتِسَالَهُ بِالْمَاءِ أَجْزَأَهُ ذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (1) مِثْلَهُ (2).

*********

ترجمه :

علی بن جعفر در ادامه می­گوید: و از امام علیه السلام در باره مردی جُنب پُرسیدم که آیا ایستادن او در مقابل باران به اندازه­ای که سر و بدنش را بشوید او را از غسل بی­نیاز می­کند، حال آنکه توانایی یافتن آبی غیر از آب باران را نیز دارد؟ امام فرمود: اگر (آب) باران او را به اندازه آب بشوید کفایت می­کند.

[رقم الحدیث الکلی: 2023 - رقم الحدیث الباب: 11]

2023- 11- (3) وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مِثْلَهُ وَ زَادَ إِلَّا أَنَّهُ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَتَمَضْمَضَ وَ یَسْتَنْشِقَ وَ یُمِرَّ یَدَهُ عَلَی مَا نَالَتْ مِنْ جَسَدِهِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ تُصِیبُهُ الْجَنَابَةُ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَی الْمَاءِ فَیُصِیبُهُ الْمَطَرُ أَ یُجْزِیهِ ذَلِکَ أَوْ عَلَیْهِ التَّیَمُّمُ فَقَالَ إِنْ غَسَلَهُ أَجْزَأَهُ وَ إِلَّا تَیَمَّمَ.

*********

ترجمه :

از علی بن جعفر روایت شده که گفت: از برادرم امام کاظم علیه السلام درباره مردی پرسیدم که دچار جنابت می­شود و به آب دست نمی­یابد، پس باران بر او می­بارد، آیا آب باران او را کفایت می­کند یا باید تیمّم کند؟ امام فرمود: اگر آب باران به اندازه­ای باشد که او را بشوید کفایت می­کند، در غیر این صورت باید تیمّم کند.

[رقم الحدیث الکلی: 2024 - رقم الحدیث الباب: 12]

2024- 12- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا ارْتَمَسَ الْجُنُبُ فِی الْمَاءِ ارْتِمَاسَةً وَاحِدَةً أَجْزَأَهُ ذَلِکَ مِنْ غُسْلِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).

*********

ترجمه :

روایت شده است که اگر جنب یکباره و به صورت کامل زیر آب برود، این کار او را از انجام غسل کفایت می­کند،

[رقم الحدیث الکلی: 2025 - رقم الحدیث الباب: 13]

2025- 13- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یُجْنِبُ فَیَرْتَمِسُ فِی الْمَاءِ ارْتِمَاسَةً وَاحِدَةً وَ یَخْرُجُ یُجْزِیهِ ذَلِکَ مِنْ غُسْلِهِ قَالَ نَعَمْ.

*********

ترجمه :

سكونى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: مردى جنب مى شود و يك باره در آب فرو مى رود و بيرون مى آيد، آيا آن از غسل كفايت مى نمايد؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2026 - رقم الحدیث الباب: 14]

2026- 14- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ

ص: 232


1- الفقیه 1- 20- 27.
2- قرب الإسناد- 85.
3- مسائل علی بن جعفر- 183- 354، 355، و تاتی مسألة التیمم فیها عن قرب الإسناد فی الحدیث 4 من الباب 10 من أبواب التیمم.
4- الکافی 3- 43- 5.
5- التهذیب 1- 148- 423 و الاستبصار 1- 125- 424.
6- الکافی 3- 22- 8.
7- الکافی 3- 44- 7.

أَبِی دَاوُدَ جَمِیعاً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أَصَابَتْهُ جَنَابَةٌ فَقَامَ فِی الْمَطَرِ حَتَّی سَالَ عَلَی جَسَدِهِ أَ یُجْزِیهِ ذَلِکَ مِنَ الْغُسْلِ قَالَ نَعَمْ.

*********

ترجمه :

راوى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدند: شخصى كه جنب شده است، آن قدر در زير باران مى ايستد كه بر بدنش آب جارى مى شود، اين عمل از غسل نمودن كفايت مى نمايد؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2027 - رقم الحدیث الباب: 15]

2027- 15- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی مَنْ سَمِعَهُ یَقُولُ إِذَا اغْتَمَسَ (2) الْجُنُبُ فِی الْمَاءِ اغْتِمَاسَةً (3) وَاحِدَةً أَجْزَأَهُ ذَلِکَ مِنْ غُسْلِهِ.

*********

ترجمه :

حلبى گويد: كسى كه خود از آن حضرت شنيده بود براى من نقل كرد كه آن حضرت ميفرمود: هر گاه شخص جنب بعنوان غسل يك بار سر به زير آب فرو برد همان براى او كافى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2028 - رقم الحدیث الباب: 16]

2028- 16- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ: فِی غُسْلِ الْجَنَابَةِ تَغْسِلُ یَدَکَ الْیُمْنَی مِنَ الْمِرْفَقِ إِلَی أَصَابِعِکَ ثُمَّ تُدْخِلُهَا فِی الْإِنَاءِ ثُمَّ اغْسِلْ مَا أَصَابَ مِنْکَ ثُمَّ أَفِضْ (5) عَلَی رَأْسِکَ وَ سَائِرِ جَسَدِکَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

*********

ترجمه :

امام رضا علیه السلام در مورد غسل جنابت فرمود:

دست راستت را از آرنج تا انگشتان می­شویی، سپس آن را وارد ظرف آب می­کنی، و قسمت­های آلوده شده بدنت را می­شویی،آن گاه آب را بر روی سر و سایر قسمت های بدنت جاری ساز -

27 بَابُ حُکْمِ غَسْلِ الرِّجْلَیْنِ بَعْدَ الْغُسْلِ

اشارة

(8) 27 بَابُ حُکْمِ غَسْلِ الرِّجْلَیْنِ بَعْدَ الْغُسْلِ

*********

ترجمه :

باب شستن پاها بعد از غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2029 - رقم الحدیث الباب: 1]

2029- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 233


1- الفقیه 1- 86- 191.
2- فی هامش الأصل عن نسخة ارتمس.
3- فی هامش الأصل عن نسخة ارتماسه.
4- قرب الإسناد- 162.
5- فی المصدر- القبض، و فی نسخة- أفض.
6- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 1، 2، 5- 8 من الباب 24 من أبواب الجنابة.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 6 من الباب 31 و الحدیث 1 من الباب 34 من هذه الأبواب.
8- الباب 27 فیه 3 أحادیث.
9- التهذیب 1- 139- 392، و تقدم صدره فی الحدیث 7 من الباب 26، و یأتی ذیله فی الحدیث 4 من الباب 34 من هذه الأبواب.

فِی حَدِیثِ کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ قَالَ: فَإِنْ کُنْتَ فِی مَکَانٍ نَظِیفٍ فَلَا یَضُرُّکَ أَنْ لَا تَغْسِلَ رِجْلَیْکَ وَ إِنْ کُنْتَ فِی مَکَانٍ لَیْسَ بِنَظِیفٍ فَاغْسِلْ رِجْلَیْکَ الْحَدِیثَ.

*********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام در کیفیت غسل جنابت فرمود

اگر در مکان تمیز هستی ضرر نمی زند که پایت را نشوئی ولی اگر کثیف بود پاهایت را بشوی

[رقم الحدیث الکلی: 2030 - رقم الحدیث الباب: 2]

2030- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَغْتَسِلُ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ فِی الْکَنِیفِ الَّذِی یُبَالُ فِیهِ وَ عَلَیَّ نَعْلٌ سِنْدِیَّةٌ (فَأَغْتَسِلُ وَ عَلَیَّ النَّعْلُ کَمَا هِیَ) (2) فَقَالَ إِنْ کَانَ الْمَاءُ الَّذِی یَسِیلُ مِنْ جَسَدِکَ یُصِیبُ أَسْفَلَ قَدَمَیْکَ فَلَا تَغْسِلْ (3) قَدَمَیْکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِّ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (5)

.*********

ترجمه :

روایت کرده­اند آن گاه که هشام بن سالم به امام صادق علیه السلام گفت: فدایت گردم، در برکه­ای غسل می­کنم که در آن بول می­کنند و لازم است که دمپایی سندی به پا داشته باشم [پس غسل می­کنم در حالی که همچنان دمپایی را به پا دارم]، امام فرمود: اگر آبی که بر بدنت جاری می­شود به کف پاهایت برسد لازم نیست که کف پاهایت را بشویی؛

[رقم الحدیث الکلی: 2031 - رقم الحدیث الباب: 3]

2031- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ کَرِبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَغْتَسِلُ مِنَ الْجَنَابَةِ أَ یَغْسِلُ رِجْلَیْهِ بَعْدَ الْغُسْلِ فَقَالَ إِنْ کَانَ یَغْتَسِلُ فِی مَکَانٍ یَسِیلُ الْمَاءُ عَلَی رِجْلَیْهِ (7) فَلَا عَلَیْهِ أَنْ لَا یَغْسِلَهُمَا (8) وَ إِنْ کَانَ یَغْتَسِلُ فِی مَکَانٍ یَسْتَنْقِعُ رِجْلَاهُ فِی الْمَاءِ فَلْیَغْسِلْهُمَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (9) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (10).

*********

ترجمه :

از بکر بن کَرِب روایت کرده­اند آن­گاه که گفت: از امام صادق علیه السلام درباره مردی پرسیدم که غسل جنابت را به جا می­آورد و اینکه آیا لازم است پاهایش را بعد از غسل بشوید؟ امام فرمود: اگر در مکانی غسل می­کند که آب بر پاهایش جاری می­شود، بر او واجب نیست که آن­ها را بشوید و اگر در مکانی غسل می­کند که پاهایش در آب ساکن می­ماند باید آن­ها را بشوید.

ص: 234


1- الفقیه 1- 27- 53، و أورده أیضا فی الحدیث 10 من الباب 9 من أبواب الماء المضاف.
2- ما بین القوسین لیس فی التهذیب و الکافی، هامش المخطوط.
3- فی المصدر زیادة- أسفل.
4- التهذیب 1- 133- 367.
5- الکافی 3- 44- 11.
6- الکافی 3- 44- 10.
7- فی المصدر زیادة- بعد الغسل.
8- فی نسخة التهذیب- لم هامش المخطوط.
9- التهذیب 1- 132- 366.
10- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 2، 3 من الباب 7 من أبواب الماء المطلق.

28 بَابُ وُجُوبِ التَّرْتِیبِ فِی الْغُسْلِ بِغَیْرِ الِارْتِمَاسِ وَ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ مَعَ الْمُخَالَفَةِ

اشارة

(1) 28 بَابُ وُجُوبِ التَّرْتِیبِ فِی الْغُسْلِ بِغَیْرِ الِارْتِمَاسِ وَ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ مَعَ الْمُخَالَفَةِ

*********

ترجمه :

باب وجوب ترتیب در غسل ترتیبی واجب است اعاده آن در صورتی که مخالفت نموده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2032 - رقم الحدیث الباب: 1]

2032- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اغْتَسَلَ مِنْ جَنَابَةٍ فَلَمْ یَغْسِلْ رَأْسَهُ ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ یَغْسِلَ رَأْسَهُ لَمْ یَجِدْ بُدّاً مِنْ إِعَادَةِ الْغُسْلِ.

*********

ترجمه :

زراره گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كسى كه غسل جنابت نموده و سر خود را نشسته است و پس از آن بخواهد سر خود را بشويد، ناگريز است كه غسل را دوباره انجام دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2033 - رقم الحدیث الباب: 2]

2033- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ فِی حَدِیثِ کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ قَالَ: ثُمَّ بَدَأَ بِفَرْجِهِ فَأَنْقَاهُ بِثَلَاثِ غُرَفٍ ثُمَّ صَبَّ عَلَی رَأْسِهِ ثَلَاثَ أَکُفٍّ ثُمَّ صَبَّ عَلَی مَنْکِبِهِ الْأَیْمَنِ مَرَّتَیْنِ وَ عَلَی مَنْکِبِهِ الْأَیْسَرِ مَرَّتَیْنِ.

*********

ترجمه :

زراره گويد: به حضرتش گفتم: جنب چگونه غسل مى نمايد؟

فرمود: اگر دستش نجس نباشد، آن را در آب فرو مى برد، آن گاه از عورت خويش آغاز نموده، و آن را با سه كف آب تميز مى نمايد، سپس سه كف بر روى سر خويش و پس از آن دوبار بر روى شانۀ راست خود و دوبار بر شانۀ چپ خود آب مى ريزد، پس هرجا كه آب بر آن جارى شود، براى او كفايت مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2034 - رقم الحدیث الباب: 3]

2034- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اغْتَسَلَ مِنْ جَنَابَةٍ وَ لَمْ یَغْسِلْ رَأْسَهُ ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ یَغْسِلَ رَأْسَهُ لَمْ یَجِدْ بُدّاً مِنْ إِعَادَةِ الْغُسْلِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ کَیْفِیَّةِ الْغُسْلِ (5) وَ بَعْضِ أَحَادِیثِ تَرْتِیبِ الْوُضُوءِ (6)

ص: 235


1- الباب 28 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 3- 44- 9.
3- الکافی 3- 43- 3، و تقدم بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 26 من أبواب الجنابة.
4- التهذیب 1- 133- 369، و الاستبصار 1- 124- 421.
5- تقدم فی الباب 26 من هذه الأبواب.
6- تقدم فی الباب 34 من أبواب الوضوء.

وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (1) وَ یَأْتِی فِی غُسْلِ الْمَیِّتِ أَحَادِیثُ تَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ مِثْلُ غُسْلِ الْجَنَابَةِ (2) وَ أَحَادِیثُ أُخَرُ صَرِیحَةٌ فِی وُجُوبِ التَّرْتِیبِ فِی غُسْلِ الْمَیِّتِ وَ تَقْدِیمِ الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ عَلَی الْأَیْسَرِ وَ الِاحْتِیَاطُ یَقْتَضِیهِ وَ عَمَلُ الْأَصْحَابِ عَلَیْهِ (3).

*********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفت: هركس اول بدن خود را غسل بدهد و بعدا بخواهد سر خود را غسل بدهد، چاره اى ندارد جز آن كه غسل خود را از سر بگيرد و بدن خود را دو مرتبه غسل بدهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2035 - رقم الحدیث الباب: 4]

2035- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِیمَا بَیْنَ مَکَّةَ وَ الْمَدِینَةِ- وَ مَعَهُ أُمُّ إِسْمَاعِیلَ فَأَصَابَ مِنْ جَارِیَةٍ لَهُ فَأَمَرَهَا فَغَسَلَتْ جَسَدَهَا وَ تَرَکَتْ رَأْسَهَا وَ قَالَ لَهَا إِذَا أَرَدْتِ أَنْ تَرْکَبِی فَاغْسِلِی رَأْسَکِ فَفَعَلَتْ ذَلِکَ فَعَلِمَتْ بِذَلِکَ أُمُّ إِسْمَاعِیلَ فَحَلَقَتْ رَأْسَهَا فَلَمَّا کَانَ مِنْ قَابِلٍ انْتَهَی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَی ذَلِکَ الْمَکَانِ فَقَالَتْ لَهُ أُمُّ إِسْمَاعِیلَ أَیُّ مَوْضِعٍ هَذَا قَالَ لَهَا هَذَا الْمَوْضِعُ الَّذِی أَحْبَطَ اللَّهُ فِیهِ حَجَّکِ عَامَ أَوَّلَ.

قَالَ الشَّیْخُ هَذَا الْحَدِیثُ قَدْ وَهَمَ الرَّاوِی فِیهِ وَ اشْتَبَهَ عَلَیْهِ فَرَوَاهُ بِالْعَکْسِ لِأَنَّ هِشَامَ بْنَ سَالِمٍ رَاوِیَ هَذَا الْحَدِیثِ رَوَی مَا قُلْنَاهُ بِعَیْنِهِ أَقُولُ: سَتَأْتِی رِوَایَتُهُ (5) وَ یُمْکِنُ حَمْلُ هَذِهِ الرِّوَایَةِ عَلَی التَّقِیَّةِ لَوْ سَلِمَتْ مِنَ الْوَهَمِ الْمَذْکُورِ أَوْ عَلَی أَنَّ الْمَاءَ الْمُنْفَصِلَ عَنِ الرَّأْسِ کَافٍ فِی غَسْلِ الْبَدَنِ فَأَمَرَهَا أَنْ لَا تَصُبَّ عَلَی بَدَنِهَا خَوْفاً مِنْ مَوْلَاتِهَا عَلَیْهَا وَ تَکْتَفِیَ بِإِمْرَارِ الْیَدِ عَلَی الْجَسَدِ وَ یَکُونَ ذَلِکَ فِی وَاقِعَتَیْنِ وَ الْأَمْرُ بِغَسْلِ الْبَدَنِ لِلتَّنْظِیفِ وَ إِزَالَةِ النَّجَاسَاتِ وَ نَحْوِهَا.

*********

ترجمه :

هشام بن سالم گفته است که ام اسماعیل در ما بین مکه و مدینه همراه امام صادق (علیه السلام ) بود و کنیزی که همراه امام ((علیه السلام ) بود با ایشان همبستر شد، پس آن حضرت ((علیه السلام ) به او امر کرد که غُسل کند، آن جاریه بدنش را شُست، اما سرش را نشُست، آن حضرت ((علیه السلام ) به او فرمود که اگر می خواهی حرکت کنی، سرت را بشوی، پس او سرش را شست.

مادر اسماعیل خبر دار شد سر او را تراشید سال بعد که به همین مکان رسیدند مادر اسماعیل سوال کرد اینجا کجاست؟

امام فرمود : جائیست که خدا حج تو را نپذیرفت (بخاطر اذیت کنیز)

از این روایت استفاده می شود که رعایت ترتیب بین شستن سر و بدن لازم نیست و وجوبی ندارد که شخص، در هنگام غُسل کردن نخست سر و گردن را بشوید و بعد از آن بدنش را بشوید.

ص: 236


1- یأتی فی الأحادیث 2، 3، 4 من الباب 29. و فی الحدیثین 2، 3 من الباب 41 من أبواب الجنابة.
2- یأتی فی الأحادیث 1، 2، 6، 8 من الباب 3 من أبواب غسل المیت.
3- یأتی فی الأحادیث 2، 3، 5، 10 من الباب 2 من أبواب غسل المیت.
4- التهذیب 1- 134- 370 و الاستبصار 1- 124- 422، و تقدم ما یدلّ علیه فی ذیل الحدیث السابق.
5- تاتی فی الحدیث 1 من الباب 29 من هذه الأبواب.

29 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْمُوَالاةِ وَ الْمُتَابَعَةِ بَیْنَ الْأَعْضَاءِ فِی الْغُسْلِ وَ جَوَازِ التَّرَاخِی بَیْنَهَا وَ وُجُوبِ إِعَادَتِهِ لَوْ أَحْدَثَ حَدَثاً أَصْغَرَ أَوْ أَکْبَرَ فِی أَثْنَائِهِ وَ جَوَازِ أَمْرِ الْغَیْرِ بِإِحْضَارِ مَاءِ الْغُسْلِ وَ جَوَازِ تَقْدِیمِ الْغُسْلِ وَ بَعْضِهِ قَبْلَ دُخُولِ وَقْتِ الصَّلَاةِ

اشارة

(1) 29 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْمُوَالاةِ وَ الْمُتَابَعَةِ بَیْنَ الْأَعْضَاءِ فِی الْغُسْلِ وَ جَوَازِ التَّرَاخِی بَیْنَهَا وَ وُجُوبِ إِعَادَتِهِ لَوْ أَحْدَثَ حَدَثاً أَصْغَرَ أَوْ أَکْبَرَ فِی أَثْنَائِهِ وَ جَوَازِ أَمْرِ الْغَیْرِ بِإِحْضَارِ مَاءِ الْغُسْ

*********

ترجمه :

باب واجب نبودن پی در پی بودن بین اعضاء غسل وجایز است بین اعضاء فاصله بیفتد واجب است اعاده آن اگر حدث اصغر و اکبر بین آن واقع شودو جایز است آب غسل را دیگری حاضر کند

[رقم الحدیث الکلی: 2036 - رقم الحدیث الباب: 1]

2036- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فُسْطَاطَهُ وَ هُوَ یُکَلِّمُ امْرَأَةً فَأَبْطَأْتُ عَلَیْهِ فَقَالَ ادْنُهْ هَذِهِ أُمُّ إِسْمَاعِیلَ جَاءَتْ وَ أَنَا أَزْعُمُ أَنَّ هَذَا الْمَکَانَ الَّذِی أَحْبَطَ اللَّهُ فِیهِ حَجَّهَا عَامَ أَوَّلَ کُنْتُ أَرَدْتُ الْإِحْرَامَ فَقُلْتُ ضَعُوا لِیَ الْمَاءَ فِی الْخِبَاءِ فَذَهَبَتِ الْجَارِیَةُ بِالْمَاءِ فَوَضَعَتْهُ فَاسْتَخْفَفْتُهَا فَأَصَبْتُ مِنْهَا فَقُلْتُ اغْسِلِی رَأْسَکِ وَ امْسَحِیهِ مَسْحاً شَدِیداً لَا تَعْلَمُ بِهِ مَوْلَاتُکِ فَإِذَا أَرَدْتِ الْإِحْرَامَ فَاغْسِلِی جَسَدَکِ وَ لَا تَغْسِلِی رَأْسَکِ فَتَسْتَرِیبَ مَوْلَاتُکِ فَدَخَلَتْ فُسْطَاطَ مَوْلَاتِهَا فَذَهَبَتْ تَتَنَاوَلُ شَیْئاً فَمَسَّتْ مَوْلَاتُهَا رَأْسَهَا فَإِذَا لُزُوجَةُ الْمَاءِ فَحَلَقَتْ رَأْسَهَا وَ ضَرَبَتْهَا فَقُلْتُ لَهَا هَذَا الْمَکَانُ الَّذِی أَحْبَطَ اللَّهُ فِیهِ حَجَّکِ (3).

*********

ترجمه :

تهذیب: محمّد بن مسلم گفت خواستم وارد خیمه حضرت صادق شوم دیدم امام با زنی صحبت میکند لحظه ای صبر کردم فرمود وارد شو این زن مادر اسماعیل است که آمده من خیال میکنم اینجا همان مکانی است که سال اول او حج خود را از بین برد و خداوند آن حج را قبول نکرد. من تصمیم داشتم احرام ببندم گفتم آب داخل خیمه بگذارید کنیزم رفت تا آب را داخل خیمه ببرد من که وارد شدم دیدم مانعی برای همبستر شدن با کنیز نیست با او همبستر شدم. گفتم سرت را غسل بده ولی خوب خشک کن که همسرم صاحب تو نفهمد وقتی خواستی احرام ببندی بدنت را غسل بده دیگر سرت را غسل نده مبادا همسرم متوجه شود. کنیز وارد خیمه همسرم شد رفت تا چیزی بر دارد صاحبش دست به سر او کشید متوجه شد که تر است سر او را تراشید و کتک زد اکنون باو گفتم اینجا همان محلی است که خدا حج تو را نپذیرفت

[رقم الحدیث الکلی: 2037 - رقم الحدیث الباب: 2]

2037- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَرِیزٍ فِی الْوُضُوءِ یَجِفُّ قَالَ قُلْتُ: فَإِنْ جَفَّ الْأَوَّلُ قَبْلَ أَنْ أَغْسِلَ الَّذِی یَلِیهِ قَالَ جَفَّ أَوْ لَمْ یَجِفَّ اغْسِلْ مَا بَقِیَ قُلْتُ وَ کَذَلِکَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ قَالَ هُوَ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ وَ ابْدَأْ بِالرَّأْسِ ثُمَّ أَفِضْ عَلَی سَائِرِ جَسَدِکَ قُلْتُ وَ إِنْ کَانَ بَعْضَ یَوْمٍ قَالَ نَعَمْ.

ص: 237


1- الباب 29 فیه 4 أحادیث.
2- التهذیب 1- 134- 371، و الاستبصار 1- 124- 423.
3- فیه أن الأمر باحضار ماء الغسل جائز و إن غسل الاحرام سنة لا واجب فتدبر، منه قده.
4- التهذیب 1- 88- 232، و الاستبصار 1- 72- 222 و تقدم فی الحدیث 4 من الباب 33 من أبواب الوضوء، و یأتی فی الحدیث 3 من الباب 41 من أبواب الجنابة.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَدِینَةِ الْعِلْمِ مُسْنَداً عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع کَمَا ذَکَرَهُ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی (1).

*********

ترجمه :

ر روایت مذکور، در رابطه با وضو که خشک می شود از امام (علیه السلام ) سؤال شده است که اگر قسمت اول [که صورت است،] قبل از شستن جزء بعدی خشک شود [تکلیف چیست؟]، امام (علیه السلام) فرموده است که خشک شود یا خشک نشود [مهم نیست]، مابقی اعضا را بشوی، راوی گفته است که غسل جنابت نیز این گونه است؟ آن حضرت (علیه السلام) فرموده است که غسل جنابت نیز از همین قرار است، [شستن] را از سر شروع کن، سپس آب را بر سایر اعضای بدنت بریز، راوی گفته است که هرچند که بعضی از روز سپری شده باشد؟ آن حضرت (علیه السلام) فرموده است که بله.

[رقم الحدیث الکلی: 2038 - رقم الحدیث الباب: 3]

2038- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ عَلِیّاً ع لَمْ یَرَ بَأْساً أَنْ یَغْسِلَ الْجُنُبُ رَأْسَهُ غُدْوَةً وَ یَغْسِلَ سَائِرَ جَسَدِهِ عِنْدَ الصَّلَاةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3).

*********

ترجمه :

ابراهيم بن عمر يمانى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

حضرت على عليه السّلام ايراد نمى گرفت كه جنب سر خود را در آغاز روز، و بدنش را هنگام نماز بشويد.

[رقم الحدیث الکلی: 2039 - رقم الحدیث الباب: 4]

2039- 4- (4) وَ رَوَی السَّیِّدُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی الْحَسَنِ الْمُوسَوِیُّ الْعَامِلِیُّ فِی کِتَابِ الْمَدَارِکِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ عَرْضِ الْمَجَالِسِ لِلصَّدُوقِ بْنِ بَابَوَیْهِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِتَبْعِیضِ الْغُسْلِ تَغْسِلُ یَدَکَ وَ فَرْجَکَ وَ رَأْسَکَ وَ تُؤَخِّرُ غَسْلَ جَسَدِکَ إِلَی وَقْتِ الصَّلَاةِ ثُمَّ تَغْسِلُ جَسَدَکَ إِذَا أَرَدْتَ ذَلِکَ فَإِنْ أَحْدَثْتَ حَدَثاً مِنْ بَوْلٍ أَوْ غَائِطٍ أَوْ رِیحٍ أَوْ مَنِیٍّ بَعْدَ مَا غَسَلْتَ رَأْسَکَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَغْسِلَ جَسَدَکَ فَأَعِدِ الْغُسْلَ مِنْ أَوَّلِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّهِیدَانِ وَ غَیْرُهُمَا مِنَ الْأَصْحَابِ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی تَقْدِیمِ الْوُضُوءِ عَلَی دُخُولِ الْوَقْتِ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ تَقْدِیمِ الْغُسْلِ أَیْضاً (6) وَ کَذَا فِی أَحَادِیثِ نَوْمِ الْجُنُبِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7).

*********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

انجام دادن غسل در چند مرحله اشکالی ندارد، دست­ها و فرج (آلت تناسلی) و سرت را می­شویی، و شستن و غسل بدنت را تا هنگام نماز به تأخیر می­اندازی، سپس اگر خواستی بدنت را نیز می­شویی، پس اگر بول، مدفوع و یا بادی بعد از شستن سر و قبل از شستن بدنت از تو خارج شد، غسل را از ابتدا تکرار کن.

ص: 238


1- الذکری- 91.
2- الکافی 3- 44- 8.
3- التهذیب 1- 134- 372.
4- المدارک- 59.
5- الذکری- 106، و روض الجنان- 59، ورد فی هامش المخطوط الثانی ما نصه- قد أشار الشهیدان إلی هذا الحدیث و ذکر أنّه فی کتاب عرض المجالس لابن بابویه و کذا غیرهما من المتاخرین و قد نقله بلفظه صاحب المدارک کما ذکرناه و هو صریح کما تری و ذکر الشیخ فی أول الاستبصار أن کل حدیث لا معارض له فهو مجمع علیه إذا لم ینقلوا فی بابه سواه و مع ذلک یتعین العمل به و لا یلتفت إلی ما استدلوا به علی خلاف ذلک لأن الجمع عند التحقیق و التامل راجع الی القیاس و هو ظاهر منه قده.
6- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 4 من أبواب الوضوء.
7- تقدم فی الأحادیث 1 و 3 و 4 و 6 من الباب 25 من أبواب الجنابة.

30 بَابُ جَوَازِ بَقَاءِ أَثَرِ الطِّیبِ وَ الْخَلُوقِ وَ الزَّعْفَرَانِ وَ الْعِلْکِ وَ نَحْوِهَا عَلَی الْبَدَنِ وَقْتَ الْغُسْلِ

اشارة

(1) 30 بَابُ جَوَازِ بَقَاءِ أَثَرِ الطِّیبِ وَ الْخَلُوقِ وَ الزَّعْفَرَانِ وَ الْعِلْکِ وَ نَحْوِهَا عَلَی الْبَدَنِ وَقْتَ الْغُسْلِ

*********

ترجمه :

باب جابز بودن باقی بودن اثر عطر و خلوق و زعفران و علک و امثال آنها بر بدن وقت غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2040 - رقم الحدیث الباب: 1]

2040- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی مَحْمُودٍ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع الرَّجُلُ یُجْنِبُ فَیُصِیبُ جَسَدَهُ وَ رَأْسَهُ الْخَلُوقُ وَ الطِّیبُ وَ الشَّیْ ءُ اللَّکِدُ (3) مِثْلُ عِلْکِ الرُّومِ وَ الظَّرْبِ (4) وَ مَا أَشْبَهَهُ فَیَغْتَسِلُ فَإِذَا فَرَغَ وَجَدَ شَیْئاً قَدْ بَقِیَ فِی جَسَدِهِ مِنْ أَثَرِ الْخَلُوقِ وَ الطِّیبِ وَ غَیْرِهِ قَالَ لَا بَأْسَ.

وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ الطَّرَارُ بَدَلَ الظَّرْبِ (5)

*******

ترجمه:

ابراهيم بن ابى محمود گويد: به امام رضا عليه السّلام عرض كردم: مردى جنب مى شود و به بدن و سر خود خلوق، عطر و چيزى چسبناك مانند صمغ رومى و طرار مى مالد، سپس غسل مى كند، پس از اتمام غسل متوجّه مى شود كه چيزى از آن ها، بر روى بدن او باقى مانده، حكمش چيست ؟

فرمود: اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2041 - رقم الحدیث الباب: 2]

2041- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: کُنَّ نِسَاءُ النَّبِیِّ ص إِذَا اغْتَسَلْنَ مِنَ الْجَنَابَةِ یُبْقِینَ (7) صُفْرَةَ الطِّیبِ عَلَی أَجْسَادِهِنَّ وَ ذَلِکَ أَنَّ النَّبِیَّ ص أَمَرَهُنَّ أَنْ یَصْبُبْنَ الْمَاءَ صَبّاً عَلَی أَجْسَادِهِنَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 239


1- الباب 30 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 130- 356.
3- فی نسخة- اللزق، منه قده. لکد- لصق لسان العرب 3- 392.
4- فی نسخة- الطرار، و الطرار- موضع أو صمغ، منه قده.
5- الکافی 3- 51- 7.
6- التهذیب 1- 369- 1123.
7- و فی نسخة- بقیت منه قده.

أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (1).

*********

ترجمه:

پدرم رحمة اللّٰه عليه از سعد بن عبد اللّٰه،از ابراهيم بن هاشم،از نوفلى،از سكونى،از حضرت جعفر بن محمّد،از پدرش،از آباء كرامش عليهم السلام نقل كرده كه فرمودند:زنان پيامبر صلّى اللّٰه عليه و آله وقتى غسل جنابت مى كردند زردى عطر را بر اجساد خود باقى مى گذاردند زيرا پيامبر كرام صلّى اللّٰه عليه و آله به آنها امر كرده بود آب را بر اجساد خود بريزند.

[رقم الحدیث الکلی: 2042 - رقم الحدیث الباب: 3]

2042- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْحَائِضِ تَغْتَسِلُ وَ عَلَی جَسَدِهَا الزَّعْفَرَانُ لَمْ یَذْهَبْ بِهِ الْمَاءُ قَالَ لَا بَأْسَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی السَّابَاطِیِ (3) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه:

عمّار بن موسى گويد: امام صادق عليه السّلام دربارۀ زن حائضى كه غسل مى نمايد و بدنش آغشته به زعفران است و آب به آن نفوذ نمى كند، فرمود: ايرادى ندارد.

31 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی فِی الْغُسْلِ مُسَمَّاهُ وَ لَوْ کَالدُّهْنِ وَ یُسْتَحَبُّ الْغُسْلُ بِصَاعٍ

اشارة

(5) 31 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِی فِی الْغُسْلِ مُسَمَّاهُ وَ لَوْ کَالدُّهْنِ وَ یُسْتَحَبُّ الْغُسْلُ بِصَاعٍ

*******

ترجمه:

باب اینکه جایز است در غسل انجامش ولو مثل روغن مالی کردن و مستحب است غسل کردن با یک صاع آب

غسل با یک صاع یعنی حدود سه لیتر آب انجام می گیرد

[رقم الحدیث الکلی: 2043 - رقم الحدیث الباب: 1]

2043- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ وَ مَنِ انْفَرَدَ بِالْغُسْلِ وَحْدَهُ فَلَا بُدَّ لَهُ مِنْ صَاعٍ.

*******

ترجمه:

امام باقر (عليه السّلام) در حدیثی فرمود:

.......و كسى كه به تنهايى به غسل بپردازد ناگزير از داشتن يك صاع آب است

[رقم الحدیث الکلی: 2044 - رقم الحدیث الباب: 2]

2044- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُثَنًّی الْحَنَّاطِ عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الطَّامِثُ تَغْتَسِلُ بِتِسْعَةِ أَرْطَالٍ مِنْ مَاءٍ.

*******

ترجمه:

- ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفت: سنت آن است كه زن حائض با نه رطل آب(-4 كيلوگرم) غسل كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2045 - رقم الحدیث الباب: 3]

2045- 3- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 240


1- علل الشرائع- 293.
2- التهذیب 1- 400- 1248.
3- الفقیه 1- 100- 208 و فیه لا باس به، منه قده.
4- الکافی 3- 82- 5.
5- الباب 31 فیه 6 أحادیث.
6- الفقیه 1- 35- 72، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 32 فی هذه الأبواب.
7- الکافی 3- 82- 2، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 20 من أبواب الحیض.
8- الکافی 3- 21- 4.

جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ الْجُنُبُ مَا جَرَی عَلَیْهِ الْمَاءُ مِنْ جَسَدِهِ قَلِیلُهُ وَ کَثِیرُهُ فَقَدْ أَجْزَأَهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه:

- زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

آبى كه بر بدن جنب در هنگام غسل - كم باشد و زياد - جارى مى شود، كافى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2046 - رقم الحدیث الباب: 4]

2046- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْحَائِضُ مَا بَلَغَ بَلَلُ الْمَاءِ مِنْ شَعْرِهَا أَجْزَأَهَا.

*******

ترجمه:

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

زن حائض به هنگام غسل همين اندازه كه رطوبت آب به مويش برسد، برايش كفايت مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2047 - رقم الحدیث الباب: 5]

2047- 5- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یُجْزِیکَ مِنَ الْغُسْلِ وَ الِاسْتِنْجَاءِ مَا بَلَّتْ یَمِینَکَ.

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ إِسْحَاقَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: مَا بَلَلْتَ یَدَکَ (4)

*******

ترجمه:

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود :

براى غسل كردن و طهارت گرفتن كافى است كه مشت خود را پر آب كنى و بر سر و بدن خود بريزى.

[رقم الحدیث الکلی: 2048 - رقم الحدیث الباب: 6]

2048- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ قَالَ أَفِضْ عَلَی رَأْسِکَ ثَلَاثَ أَکُفٍّ وَ عَنْ یَمِینِکَ وَ عَنْ یَسَارِکَ إِنَّمَا یَکْفِیکَ مِثْلُ الدَّهْنِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَبْوَابِ الْوُضُوءِ (6) وَ فِی

ص: 241


1- التهذیب 1- 137- 380، و الاستبصار 1- 123- 416.
2- الکافی 3- 82- 4، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 20 من أبواب الحیض.
3- الکافی 3- 22- 6، و تقدم فی الحدیث 2 من الباب 13 من أبواب أحکام الخلوة.
4- التهذیب 1- 138- 386، و الاستبصار 1- 122- 415.
5- التهذیب 1- 137- 384.
6- تقدم فی الباب 50 و فی الحدیث 5 من الباب 52 من أبواب الوضوء.

الِاسْتِنْجَاءِ (1) وَ فِی أَبْوَابِ الْمَاءِ الْمُضَافِ وَ الْمُسْتَعْمَلِ (2) وَ فِی أَحَادِیثِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِغَیْبُوبَةِ الْحَشَفَةِ (3) وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).

*******

ترجمه:

زراره گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: غسل جنابت چه شرائط و آدابى دارد؟

ابو جعفر (علیه السلام )فرمود : سه نوبت مشتهاى خود را پر آب كن و بر فرق خود بريز و سپس بر شانه راست و شانه چپ به قدر كافى آب بريز. براى غسل جنابت كافى است كه با چند مشت آب بدن را خيس كنى آن سان كه پوست بدن را با چند مشت روغن تر و تازه مى سازند.

32 بَابُ جَوَازِ غُسْلِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ وَ اسْتِحْبَابِ ابْتِدَاءِ الرَّجُلِ وَ کَوْنِ الْمَاءِ صَاعَیْنِ أَوْ صَاعاً وَ مُدّاً

اشارة

(5) 32 بَابُ جَوَازِ غُسْلِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ وَ اسْتِحْبَابِ ابْتِدَاءِ الرَّجُلِ وَ کَوْنِ الْمَاءِ صَاعَیْنِ أَوْ صَاعاً وَ مُدّاً

*******

ترجمه:

باب جایز بودن غسل کردن مرد و زن از یک ظرف و مستحب است مرد اول شروع کند و آب دو صاع باشد یا یک صاع و یک مد

[رقم الحدیث الکلی: 2049 - رقم الحدیث الباب: 1]

2049- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ وَقْتِ (7) غُسْلِ الْجَنَابَةِ کَمْ یُجْزِی مِنَ الْمَاءِ فَقَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَغْتَسِلُ بِخَمْسَةِ أَمْدَادٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ صَاحِبَتِهِ وَ یَغْتَسِلَانِ جَمِیعاً مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (8).

*******

ترجمه:

محمّد بن مسلم گويد: از يكى دو (امام باقر و امام صادق عليهما السّلام) پرسيدم: چه مقدار آب براى غسل جنابت كفايت مى كند؟

فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله خود و همسرش با پنج مد آب از يك ظرف غسل مى نمودند.

[رقم الحدیث الکلی: 2050 - رقم الحدیث الباب: 2]

2050- 2- (9) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ یَغْتَسِلُ الرَّجُلُ وَ الْمَرْأَةُ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ قَالَ نَعَمْ یُفْرِغَانِ عَلَی أَیْدِیهِمَا قَبْلَ أَنْ یَضَعَا أَیْدِیَهُمَا فِی الْإِنَاءِ.

*******

ترجمه:

عيص بن قاسم گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا زن و مرد مى توانند از يك ظرف آب غسل كنند؟

فرمود: آرى، ولى پيش از دست بردن در آب، بر روى دست هاى خود آب بريزند و بشويند بعد دست هايشان را داخل ظرف نمايند.

[رقم الحدیث الکلی: 2051 - رقم الحدیث الباب: 3]

2051- 3- (10) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ

ص: 242


1- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 13 من أبواب أحکام الخلوة.
2- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 10 من أبواب الماء المضاف.
3- تقدم فی الحدیث 5، 6 من الباب 26 من أبواب الجنابة.
4- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 32 من أبواب الجنابة و الباب 27 من أبواب غسل المیت.
5- الباب 32 فیه 6 أحادیث.
6- الکافی 3- 22- 5.
7- وقت- لیس فی المصدر.
8- التهذیب 1- 137- 382 و الاستبصار 1- 122- 412.
9- الکافی 3- 10- 2، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 7 من أبواب الأسار.
10- التهذیب 1- 137- 383، و الاستبصار 1- 122- 413.

مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَغْتَسِلُ بِصَاعٍ وَ إِذَا کَانَ مَعَهُ بَعْضُ نِسَائِهِ یَغْتَسِلُ بِصَاعٍ وَ مُدٍّ.

*******

ترجمه:

جدم رسول خدا صلوات اللّه عليه با چهار پارچ آب غسل مى كرد و اگر با يكى از همسران خود مجتمعا غسل مى كردند، بيش از پنج پارچ آب مصرف نمى كردند.

[رقم الحدیث الکلی: 2052 - رقم الحدیث الباب: 4]

2052- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع اغْتَسَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص هُوَ وَ زَوْجَتُهُ مِنْ خَمْسَةِ أَمْدَادٍ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ فَقَالَ لَهُ زُرَارَةُ کَیْفَ صَنَعَ فَقَالَ بَدَأَ هُوَ فَضَرَبَ بِیَدِهِ الْمَاءَ قَبْلَهَا فَأَنْقَی فَرْجَهُ ثُمَّ ضَرَبَتْ هِیَ فَأَنْقَتْ فَرْجَهَا ثُمَّ أَفَاضَ هُوَ وَ أَفَاضَتْ هِیَ عَلَی نَفْسِهَا حَتَّی فَرَغَا وَ کَانَ الَّذِی اغْتَسَلَ بِهِ النَّبِیُّ ص ثَلَاثَةَ أَمْدَادٍ وَ الَّذِی اغْتَسَلَتْ بِهِ مُدَّیْنِ وَ إِنَّمَا أَجْزَأَ عَنْهُمَا لِأَنَّهُمَا اشْتَرَکَا فِیهِ جَمِیعاً وَ مَنِ انْفَرَدَ بِالْغُسْلِ وَحْدَهُ فَلَا بُدَّ لَهُ مِنْ صَاعٍ.

*******

ترجمه:

امام باقر (عليه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) خود و همسرش با پنج مدّ آب را از يك ظرف غسل ميفرمودند، پس زراره بآن حضرت عرض كرد: چگونه عمل ميكرده است ؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: ابتدا پيامبر شروع كرده و دست خود را پيش از همسرش در آب زده و عورت خود را ميشست، سپس همسر پيامبر دست خود را در آب زده و عورت خود را ميشست، آنگاه پيامبر آب بر سر و تن خود ميريخت و بعد همسر پيامبر آب بر خويشتن ميريخت تا اينكه هر دو از غسل فارغ ميشدند، و آن مقدار كه پيامبر (صلّى الله عليه و آله) با آن غسل ميكرد سه مدّ آب و مقدارى كه همسر وى با آن غسل ميكرد دو مدّ آب بود، و (اين پنج مدّ آب) براى ايشان كفايت ميكرد زيرا آن دو در آن مقدار با هم شريك بودند و كسى كه به تنهايى به غسل بپردازد ناگزير از داشتن يك صاع آب است.

[رقم الحدیث الکلی: 2053 - رقم الحدیث الباب: 5]

2053- 5- (2) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُمَا قَالا تَوَضَّأَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِمُدٍّ وَ اغْتَسَلَ بِصَاعٍ ثُمَّ قَالَ اغْتَسَلَ هُوَ وَ زَوْجَتُهُ بِخَمْسَةِ أَمْدَادٍ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ.

*******

ترجمه:

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) و ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتند: رسول خدا با يك پارچ آب وضو مى گرفت و با چهار پارچ آب غسل جنابت مى كرد. و چون با همسر خود مجتمعا غسل مى كرد به يك ظرف آب كه فقط پنج پارچ آب ظرفيت داشت، اكتفا مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2054 - رقم الحدیث الباب: 6]

2054- 6- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَخْلَدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو الرَّزَّازِ عَنْ حَامِدِ بْنِ سَهْلٍ (عَنْ أَبِی غَسَّانَ) (4) عَنْ شَرِیکٍ عَنْ سِمَاکٍ عَنْ عِکْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ مَیْمُونَةَ قَالَتْ أَجْنَبْتُ أَنَا وَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَاغْتَسَلْتُ مِنْ جَفْنَةٍ وَ فَضَلَتْ فِیهَا فَضْلَةٌ فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَاغْتَسَلَ مِنْهَا فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهَا فَضْلَةٌ مِنِّی أَوْ قَالَتْ

ص: 243


1- الفقیه 1- 23- 72، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 31 من أبواب الجنابة.
2- التهذیب 1- 370- 1130.
3- أمالی الطوسیّ 2- 6، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 7 من أبواب الأسار.
4- لیس فی المصدر. راجع التعلیقة علی الحدیث 6 من الباب 7 من أبواب الأسار.

اغْتَسَلْتُ فَقَالَ لَیْسَ الماء [لِلْمَاءِ] جَنَابَةً.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْأَسْآرِ (1) وَ فِی أَبْوَابِ الْوُضُوءِ (2).

*******

ترجمه:

ميمونه همسر رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله گويد:من و رسول خدا جنب بوديم،من از خمره اى غسل كردم و قسمتى از آب آن ماند.سپس رسول خدا آمد و با آن غسل كرد.من گفتم:اى رسول خدا آن بقيۀ آب غسل من بود-يا گفته است:من با آن غسل كردم-حضرت فرمود:آب غسلت كه جنب نشده تا نجس باشد.

33 بَابُ أَنَّ کُلَّ غُسْلٍ یُجْزِی عَنِ الْوُضُوءِ

اشارة

(3) 33 بَابُ أَنَّ کُلَّ غُسْلٍ یُجْزِی عَنِ الْوُضُوءِ

*******

ترجمه:

هر غسلی کفایت میکند از وضو

[رقم الحدیث الکلی: 2055 - رقم الحدیث الباب: 1]

2055- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْغُسْلُ یُجْزِی عَنِ الْوُضُوءِ وَ أَیُّ وُضُوءٍ أَطْهَرُ مِنَ الْغُسْلِ.

*******

ترجمه:

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود: غسل انسان را از وضو گرفتن بى نياز مى سازد. كدام وضويى است كه از غسل طهارت بالاترى ايجاد كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2056 - رقم الحدیث الباب: 2]

2056- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ (6) بْنِ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَدِّهِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَمْدَانِیَّ کَتَبَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع یَسْأَلُهُ عَنِ الْوُضُوءِ لِلصَّلَاةِ فِی غُسْلِ الْجُمُعَةِ فَکَتَبَ لَا وُضُوءَ لِلصَّلَاةِ فِی غُسْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ لَا غَیْرِهِ.

*******

ترجمه:

عبد الرحمن همدانی گویدنامه نوشتم به امام هادی علیه السلام سوال کردم از از وضو برای نماز در غسل جمعه

حضرت در جواب علیه السلام در جواب نوشت :وضو لازم نیست برای انجام دهنده ی غسل جمعه و غیر آن

[رقم الحدیث الکلی: 2057 - رقم الحدیث الباب: 3]

2057- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ إِذَا (8) اغْتَسَلَ مِنْ جَنَابَتِهِ أَوْ یَوْمِ جُمُعَةٍ أَوْ یَوْمِ عِیدٍ هَلْ عَلَیْهِ الْوُضُوءُ قَبْلَ ذَلِکَ أَوْ بَعْدَهُ فَقَالَ لَا لَیْسَ عَلَیْهِ قَبْلُ وَ لَا بَعْدُ قَدْ

ص: 244


1- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 7 من أبواب الأسار.
2- تقدم فی الباب 50 من أبواب الوضوء.
3- الباب 33 فیه 10 أحادیث و فی الفهرست 11 حدیثا.
4- التهذیب 1- 139- 390 و الاستبصار 1- 126- 427.
5- التهذیب 1- 141- 397 و الاستبصار 1- 126- 431.
6- فی نسخة- الحسین، منه قده.
7- التهذیب 1- 141- 398 و الاستبصار 1- 127- 432.
8- کتب فی هامش الأصل اذا عن التهذیب.

أَجْزَأَهُ الْغُسْلُ وَ الْمَرْأَةُ مِثْلُ ذَلِکَ إِذَا اغْتَسَلَتْ مِنْ حَیْضٍ أَوْ غَیْرِ ذَلِکَ فَلَیْسَ عَلَیْهَا الْوُضُوءُ لَا قَبْلُ وَ لَا بَعْدُ قَدْ أَجْزَأَهَا الْغُسْلُ.

*******

ترجمه:

عمار ساباطی گوید سوال شد از امام صادق علیه السلام از مردی که غسل جنابت کرده یا غسل جمعه کرده یا غسل روز عید آیا قبل و بعد آن باید وضو بگیرد

فرمود نه نیست برای او قبل و نه بعد آن غسل کفایت میکند و زن همینطور وقتی از حیض یا غیر آن غسل کند وضو احتیاج ندارد نه قبل آن نه بعد آن غسل کفایت می کند

[رقم الحدیث الکلی: 2058 - رقم الحدیث الباب: 4]

2058- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَغْتَسِلُ لِلْجُمُعَةِ أَوْ غَیْرِ ذَلِکَ أَ یُجْزِیهِ مِنَ الْوُضُوءِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَیُّ وُضُوءٍ أَطْهَرُ مِنَ الْغُسْلِ.

*******

ترجمه:

مردی از امام صادق علیه السلام پرسید مردی غسل میکند برای جمعه یا غیر آن آیا کفایت می کند از وضو

امام صادق علیه السلام فرمود چه وضوئی پاک تر از غسل است

[رقم الحدیث الکلی: 2059 - رقم الحدیث الباب: 5]

2059- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی مُرْسَلًا أَنَّ الْوُضُوءَ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ بَعْدَهُ بِدْعَةٌ.

*******

ترجمه:

احمد بن یحیی مرسلا گوید وضو قبل وبعد از غسل بدعت است

[رقم الحدیث الکلی: 2060 - رقم الحدیث الباب: 6]

2060- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ شَاذَانَ بْنِ الْخَلِیلِ عَنْ یُونُسَ عَنْ یَحْیَی بْنِ طَلْحَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْوُضُوءُ بَعْدَ الْغُسْلِ بِدْعَةٌ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه:

ابو جعفر باقر (علیه السلام)فرمود:

بعد از غسل جنابت، وضو گرفتن بدعت است.

[رقم الحدیث الکلی: 2061 - رقم الحدیث الباب: 7]

2061- 7- (5) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ مِنَ الْغُسْلِ فِیهِ وُضُوءٌ إِلَّا غُسْلُ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَإِنَّ قَبْلَهُ وُضُوءاً.

*******

ترجمه:

کلینی میفرماید غسلها وضو احتیاج ندارند مگر غسل روز جمعه که قبل آن وضو گرفته می شود

[رقم الحدیث الکلی: 2062 - رقم الحدیث الباب: 8]

2062- 8- (6) قَالَ وَ رُوِیَ أَیُّ وُضُوءٍ أَطْهَرُ مِنَ الْغُسْلِ.

*******

ترجمه:

و روايت شده است: چه وضوى از غسل، پاك كننده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2063 - رقم الحدیث الباب: 9]

2063- 9- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْوُضُوءُ بَعْدَ الْغُسْلِ بِدْعَةٌ.

*******

ترجمه:

- ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود : بعد از غسل جنابت، وضو گرفتن بدعت است.

ص: 245


1- التهذیب 1- 141- 399 و الاستبصار 1- 127- 433.
2- التهذیب 1- 140- 394 و الاستبصار 1- 126- 430، و أورده فی الحدیث 7 من الباب 34 من أبواب الجنابة.
3- التهذیب 1- 140- 395.
4- الکافی 3- 45- 12.
5- الکافی 3- 45- 13.
6- الکافی 3- 45- 13.
7- التهذیب 1- 140- 396.
[رقم الحدیث الکلی: 2064 - رقم الحدیث الباب: 10]

2064- 10- (1) وَ قَالَ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ رُوِیَ مِنْ عِدَّةِ طُرُقٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: الْوُضُوءُ بَعْدَ الْغُسْلِ بِدْعَةٌ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْحَیْضِ (2) وَ الِاسْتِحَاضَةِ (3) وَ النِّفَاسِ (4) وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ نُبَیِّنُ وَجْهَهُ (5).

*******

ترجمه:

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود : بعد از غسل جنابت، وضو گرفتن بدعت است.

34 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْوُضُوءِ مَعَ غُسْلِ الْجَنَابَةِ قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ

اشارة

(6) 34 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْوُضُوءِ مَعَ غُسْلِ الْجَنَابَةِ قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ

*******

ترجمه:

باب جایز نبودن وضو قبل و بعد از غسل جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 2065 - رقم الحدیث الباب: 1]

2065- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فِیهِ وُضُوءٌ أَمْ لَا فِیمَا نَزَلَ بِهِ جَبْرَئِیلُ ع قَالَ الْجُنُبُ یَغْتَسِلُ یَبْدَأُ فَیَغْسِلُ یَدَیْهِ إِلَی الْمِرْفَقَیْنِ قَبْلَ أَنْ یَغْمِسَهُمَا فِی الْمَاءِ ثُمَّ یَغْسِلُ مَا أَصَابَهُ مِنْ أَذًی ثُمَّ یَصُبُّ عَلَی رَأْسِهِ وَ عَلَی وَجْهِهِ وَ عَلَی جَسَدِهِ کُلِّهِ ثُمَّ قَدْ قَضَی الْغُسْلَ وَ لَا وُضُوءَ عَلَیْهِ.

*******

ترجمه:

یعقوب بن یقطین گوید از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام) پرسيدم: براساس قرآنى كه

جبرئيل بر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نازل كرده است، با وجود غسل جنابت وضو هم لازم است ؟ ابو الحسن گفت: آدم جنب اول بايد دستهاى خود را تا آرنج بشويد و سپس دست خود را در ظرف آب فرو ببرد و آلودگى بدن را از نجاست منى بشويد سپس آب را بر سر و صورت و بدن خود سرازير كند و پوست بدن را آب بدهد. به اين صورت غسل جنابت خاتمه مى يابد و ديگر وضويى و شستشويى لازم نيست

[رقم الحدیث الکلی: 2066 - رقم الحدیث الباب: 2]

2066- 2- (8) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ کَیْفِیَّةَ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ لَیْسَ قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ وُضُوءٌ.

*******

ترجمه:

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) درکیفیه غسل جنابت

قبل از غسل و بعد از غسل، وضو گرفتن مشروع نيست.

ص: 246


1- المعتبر- 52.
2- یأتی فی الحدیث 7 من الباب 4، و الحدیث 3، 6 من الباب 5 من أبواب الحیض.
3- یأتی فی الحدیث 7 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
4- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 1، و الأحادیث 8، 11، 19 من الباب 3، و الأحادیث 2، 3 من الباب 5 من أبواب النفاس.
5- یأتی ما ظاهره المنافاة فی الأحادیث 1، 2، 3 من الباب 35 من هذه الأبواب.
6- الباب 34 فیه 7 أحادیث.
7- التهذیب 1- 142- 402.
8- التهذیب 1- 148- 422 و التهذیب 370- 1131، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 26، و قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 24 من هذه الأبواب.
[رقم الحدیث الکلی: 2067 - رقم الحدیث الباب: 3]

2067- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ یَعْنِی ابْنَ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ تَغْسِلُ یَدَکَ الْیُمْنَی مِنَ الْمِرْفَقَیْنِ إِلَی أَصَابِعِکَ وَ تَبُولُ إِنْ قَدَرْتَ عَلَی الْبَوْلِ ثُمَّ تُدْخِلُ یَدَکَ فِی الْإِنَاءِ ثُمَّ اغْسِلْ مَا أَصَابَکَ مِنْهُ ثُمَّ أَفِضْ عَلَی رَأْسِکَ وَ جَسَدِکَ وَ لَا وُضُوءَ فِیهِ.

*******

ترجمه:

ابی نصر گوید از ابو الحسن الرضا (علیه السلام) پرسيدم: آداب غسل جنابت چيست ؟ ابو الحسن گفت: ابتدا دست راست را از آرنج تا سر انگشتان مى شويى و اگر توانستى كوشش كن تا قدرى بول كنى و بعد دست را در ظرف آب داخل كن و اندام خود را تا آنجا كه آلوده منى باشد بشوى سپس ظرف آب را بر سر و

بدنت بريز و غسل كن. وضو گرفتن جزء غسل جنابت نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2068 - رقم الحدیث الباب: 4]

2068- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ: إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ یَتَوَضَّأُ وُضُوءَ الصَّلَاةِ قَبْلَ الْغُسْلِ فَضَحِکَ وَ قَالَ وَ أَیُّ وُضُوءٍ أَنْقَی مِنَ الْغُسْلِ وَ أَبْلَغُ.

*******

ترجمه:

حکم بن حکیم گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: آداب غسل جنابت چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: مقدارى آب بر دست راست خود بريز و آن را تطهير كن. سپس ساير بدن را اگر آلوده باشد و نيز اندام خود را از آلودگى منى بشوى و بعد از آن ظرف آب را بر سر و بدن خود سرازير كن و پوست بدن را خيس

نما. اگر در جاى پاكى غسل كردى، لازم نيست كه بعدا پاى خود را آب بكشى و اگر در جاى آلوده غسل كردى بعدا پاى خود را نيز بشوى و تطهير كن. من گفتم: فقها مى گويند كه قبل از غسل كردن بايد وضو بگيرد. ابو عبد اللّه تبسم كرد و گفت: آن چگونه وضويى است كه بهتر از غسل جنابت طهارت معنوى را تأمين كند؟

[رقم الحدیث الکلی: 2069 - رقم الحدیث الباب: 5]

2069- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ حَرِیزٍ أَوْ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ أَهْلَ الْکُوفَةِ یَرْوُونَ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ کَانَ یَأْمُرُ بِالْوُضُوءِ قَبْلَ الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ قَالَ کَذَبُوا عَلَی عَلِیٍّ ع- مَا وَجَدُوا ذَلِکَ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع- قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا (4).

*******

ترجمه:

محمد بن مسلم گوید به امام باف-قر علیه السلام گفتم اهل کوفه روایت کردن که امیر المومنین امر به وضو کرده قبل از غسل جنابت

حضرت فرمود دروغ به حضرت علی علیه السلام بسته اند در کتاب علی نیافتم خدا میفرماید اگر جنب شدید پس پاک شوید

[رقم الحدیث الکلی: 2070 - رقم الحدیث الباب: 6]

2070- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ قُلْتُ کَیْفَ أَصْنَعُ إِذَا أَجْنَبْتُ قَالَ اغْسِلْ کَفَّیْکَ (6) وَ فَرْجَکَ وَ تَوَضَّأْ وُضُوءَ الصَّلَاةِ ثُمَّ اغْتَسِلْ.

ص: 247


1- التهذیب 1- 131- 363 و الاستبصار 1- 123- 419، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 26 من أبواب الجنابة.
2- التهذیب 1- 139- 392، و أورد صدره فی الحدیث 7 من الباب 26 من أبواب الجنابة.
3- التهذیب 1- 139- 389 و الاستبصار 1- 125- 426.
4- المائدة 5- 6.
5- التهذیب 1- 140- 393 و الاستبصار 1- 126- 429، و کذلک الاستبصار 1- 97- 314.
6- فی نسخة- کفک.

وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ.

*******

ترجمه:

ابی بکر حضرمی از امام باقر علیه السلام سوال کرد اگر جنب شدم چه کنم ؟

فرمود دستهایت و عورت را بشوی و وضو بگیر برای نماز بعد غسل کن

[رقم الحدیث الکلی: 2071 - رقم الحدیث الباب: 7]

2071- 7- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی مُرْسَلًا بِأَنَّ الْوُضُوءَ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ بَعْدَهُ بِدْعَةٌ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

*******

ترجمه:

وضو قبل و بعد از غسل جنابت بدعت است

35 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوُضُوءِ قَبْلَ الْغُسْلِ فِی غَیْرِ الْجَنَابَةِ

اشارة

(4) 35 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوُضُوءِ قَبْلَ الْغُسْلِ فِی غَیْرِ الْجَنَابَةِ

*******

ترجمه:

باب استحباب وضو قبل ازغسل در غیر جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 2072 - رقم الحدیث الباب: 1]

2072- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ غَیْرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ غُسْلٍ قَبْلَهُ وُضُوءٌ إِلَّا غُسْلَ الْجَنَابَةِ (6).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7).

*******

ترجمه:

- راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

به استثناى غسل جنابت، پيش از تمامى غسل ها وضو وجود دارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2073 - رقم الحدیث الباب: 2]

2073- 2- (8) وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی کُلِّ غُسْلٍ وُضُوءٌ إِلَّا الْجَنَابَةَ.

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

برای هر غسلی وضو لازم است مگر جنابه

[رقم الحدیث الکلی: 2074 - رقم الحدیث الباب: 3]

2074- 3- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الطُّوسِیُّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ

ص: 248


1- التهذیب 1- 104- 269.
2- التهذیب 1- 140- 394 و الاستبصار 1- 126- 430. تقدم فی الحدیث 5 من الباب 33 من أبواب الجنابة.
3- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب الآتی
4- الباب 35 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 3- 45- 13.
6- الظاهر أن کل غسل مغن عن الوضوء، و الذی ورد بخلافه ورد من باب التقیة، منه قده.
7- التهذیب 1- 139- 391 و الاستبصار 1- 126- 428.
8- التهذیب 1- 143- 403، و التهذیب 303- 881.
9- التهذیب 1- 141- 401، و الاستبصار 1- 127- 434.

یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنَ الْحَسَنِ (1) عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَغْتَسِلَ لِلْجُمُعَةِ فَتَوَضَّأْ وَ (2) اغْتَسِلْ.

أَقُولُ: هَذَانِ الْحَدِیثَانِ مَعَ مُوَافَقَتِهِمَا لِلتَّقِیَّةِ لَا تَصْرِیحَ فِیهِمَا بِالْوُجُوبِ بَلْ حَمْلُهُمَا عَلَی الِاسْتِحْبَابِ قَرِیبٌ جِدّاً لِمَا مَرَّ (3) وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ یَحْتَمِلُ الْأَوَّلُ الِاسْتِفْهَامَ الْإِنْکَارِیَّ وَ یُرَادُ أَنَّهُ لَیْسَ فِی غَیْرِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ أَیْضاً وُضُوءٌ نَصّاً عَلَی غَیْرِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ لِأَنَّهُ لَا یَحْتَاجُ إِلَی نَصٍّ لِمَا عُلِمَ مِنْ مَذْهَبِهِمْ فِیهِ ثُمَّ لَا تَصْرِیحَ فِیهِمَا أَیْضاً بِجَوَازِ تَأْخِیرِ الْوُضُوءِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ أَنَّ الْوُضُوءَ بَعْدَ الْغُسْلِ بِدْعَةٌ (4) فَیَتَعَیَّنُ تَقْدِیمُ الْوُضُوءِ أَوْ تَرْکُهُ وَ أَمَّا مَا تَقَدَّمَ مِنْ أَنَّ الْوُضُوءَ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ بَعْدَهُ بِدْعَةٌ (5) فَهُوَ مَخْصُوصٌ بِغُسْلِ الْجَنَابَةِ أَوْ بِقَصْدِ الْوُجُوبِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی إِرَادَةِ إِثْبَاتِ الْوُضُوءِ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ نَفْیِهِ بَعْدَهُ بِأَنْ یَکُونَ قَبْلَ الْغُسْلِ خَبَرَ الْمُبْتَدَإِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ (6).

*******

ترجمه:

علی بن یقطین از امام کاظم نقل میکند

(هرگاه تصمیم به غسل جمعه گرفتى, وضو بگیر و غسل کن.

ص: 249


1- فی المصدر- سلیمان بن الحسین راجع معجم رجال الحدیث 8- 242.
2- فی نسخة- ثم هامش المخطوط.
3- مر فی الحدیث 1 من هذا الباب.
4- تقدم فی الحدیث 6، 10 من الباب 33 من هذه الأبواب.
5- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 33 من هذه الأبواب.
6- جاء فی هامش المخطوط ما لفظه- و قد جزم بوجوب تقدیم الوضوء علی الغسل فی غیر الجنابة الشیخ و جماعة من علمائنا، و ظاهر روایة علی بن یقطین توافقهم فی غسل الجمعة لا غیر و یحتمل أن یراد من الحدیث الأول أن کل غسل قبله وضوء لکن الغسل یجزی عنه لما مر بمعنی أن غیر الجنب مخاطب بالوضوء و لو علی وجه الاستحباب فله تقدیمه و ان لم یقدمه أجزأ عنه الغسل عملا بالدلیلین لعدم التنافی علی هذا الوجه و الجنب غیر مامور بالوضوء أصلا لقوله تعالی- وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا و یحتمل کون لفظ قبله تصحیفا و أصله فیه کما فی الروایة الثانیة و حینئذ فالظرفیة تقتضی کون الوضوء فی أثناء الغسل و هو منفی بالإجماع، و الظرفیة تنافی وجوب التقدیم، و تنافی التخییر بین التقدیم و التاخیر، و یظهر لی منها معنی لطیف و هو أن یکون المراد أن کل غسل یجزی عن الوضوء بمعنی أن کل غسل یتضمن الوضوء و یشتمل علیه و یستلزم غسل جمیع أعضائه و زیادة فیجزی عنه لقولهم علیهم السلام- و أی وضوء أطهر من الغسل. ، مع التصریحات السابقة فیصدق أن کل غسل فیه وضوء و الاستثناء غسل الجنابة معناه أن الجنب غیر مخاطب بالوضوء أصلا، بل لا یشرع له، و إنّما هو مامور بالغسل وحده بدلالة الآیة، فلا معنی لقولنا غسل الجنابة یجزی عن الوضوء أو أن فیه وضوءا، أو إنّه یشتمل علیه، کما لا یجوز أن یقال غسل الجنابة یجزی عن التیمم، أو صلاة الظهر تجزی عن صلاة الضحی، و هو ظاهر و لا أقل من الاحتمال، و مع الاحتمالات الأربعة لا یقاوم التصریحات السابقة بل لا یجوز الاستدلال به، و اللّه أعلم، منه قده.

36 بَابُ حُکْمِ الْبَلَلِ الْمُشْتَبِهِ بَعْدَ الْغُسْلِ

اشارة

(1) 36 بَابُ حُکْمِ الْبَلَلِ الْمُشْتَبِهِ بَعْدَ الْغُسْلِ

*******

ترجمه:

باب حکم رطوبت که بعد از غسل خارج شود

[رقم الحدیث الکلی: 2075 - رقم الحدیث الباب: 1]

2075- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَغْتَسِلُ ثُمَّ یَجِدُ بَعْدَ ذَلِکَ بَلَلًا وَ قَدْ کَانَ بَالَ قَبْلَ أَنْ یَغْتَسِلَ قَالَ لِیَتَوَضَّأْ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ بَالَ قَبْلَ الْغُسْلِ فَلْیُعِدِ الْغُسْلَ.

*******

ترجمه:

- و از حضرت صادق علیه السلام سؤال شد در مورد شخصى كه غسل كند و بعد از آن ترى و رطوبتى بيابد در صورتى كه پيش از غسل كردن بول كرده است، تكليف او چيست ؟ آن حضرت پاسخ فرمود: بايد وضو بگيرد و اگر قبل از غسل بول نكرده است بايد غسل را دوباره بجا آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2076 - رقم الحدیث الباب: 2]

2076- 2- (3) قَالَ وَ رُوِیَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ إِنْ کَانَ قَدْ رَأَی بَلَلًا وَ لَمْ یَکُنْ بَالَ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ لَا یَغْتَسِلْ إِنَّمَا ذَلِکَ مِنَ الْحَبَائِلِ.

*******

ترجمه:

و در حديث ديگرى آمده است كه اگر ترى مشاهده كند و بول هم نكرده باشد پس بايد وضو بگيرد و غسل نكند زيرا آن آب از حبائل (رگهاى پشت) مى آيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2077 - رقم الحدیث الباب: 3]

2077- 3- (4) قَالَ الْحَلَبِیُ وَ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَنَامُ ثُمَّ یَسْتَیْقِظُ فَیَمَسُّ ذَکَرَهُ فَیَرَی بَلَلًا وَ لَمْ یَرَ فِی مَنَامِهِ شَیْئاً أَ یَغْتَسِلُ قَالَ لَا إِنَّمَا الْغُسْلُ مِنَ الْمَاءِ الْأَکْبَرِ.

*******

ترجمه:

و از آن حضرت پرسيده شد (راوى همان عبيد اللّٰه مذكور است كه از امام صادق عليه السّلام نقل مينمايد.): در مورد اينكه شخص ميخوابد سپس از خواب بيدار مى شود و به آلت خود دست ميزند و ترى مشاهده ميكند در صورتى كه در رؤيا هم چيزى نديده است كه محتلم شده باشد آيا بايد غسل كند؟ آن حضرت فرمود: نه، غسل فقط براى آب بزرگتر (منى) لازم مى آيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2078 - رقم الحدیث الباب: 4]

2078- 4- (5) وَ فِی کِتَابِ الْمُقْنِعِ قَالَ وَ رُوِیَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ إِنْ لَمْ تَکُنْ بُلْتَ فَتَوَضَّأْ وَ لَا تَغْتَسِلْ إِنَّمَا ذَلِکَ مِنَ الْحَبَائِلِ.

*******

ترجمه:

در حدیث دیگری آمده است: اگر قبل از غسل بول نکرده باشی وضو بگیر و غسل را تکرار نکن، به راستی که آن از دام های شیطان است. -

[رقم الحدیث الکلی: 2079 - رقم الحدیث الباب: 5]

2079- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ

ص: 250


1- الباب 36 فیه 14 حدیثا.
2- الفقیه 1- 85- 187.
3- الفقیه 1- 85- 188.
4- الفقیه 1- 86- 189.
5- المقنع- 13.
6- الکافی 3- 49- 2.

عَنِ الرَّجُلِ یَغْتَسِلُ ثُمَّ یَجِدُ بَعْدَ ذَلِکَ بَلَلًا وَ قَدْ کَانَ بَالَ قَبْلَ أَنْ یَغْتَسِلَ قَالَ إِنْ کَانَ بَالَ قَبْلَ أَنْ یَغْتَسِلَ (1) فَلَا یُعِیدُ الْغُسْلَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (2) وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

[رقم الحدیث الکلی: 2080 - رقم الحدیث الباب: 6]

2080- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدٍ یَعْنِی ابْنَ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَخْرُجُ مِنْ إِحْلِیلِهِ بَعْدَ مَا اغْتَسَلَ شَیْ ءٌ قَالَ یَغْتَسِلُ وَ یُعِیدُ الصَّلَاةَ إِلَّا أَنْ یَکُونَ بَالَ قَبْلَ أَنْ یَغْتَسِلَ فَإِنَّهُ لَا یُعِیدُ غُسْلَهُ.

*******

ترجمه:

از ابو عبد اللّه صادق (ع) پرسيدم: اگر بعد از غسل جنابت

لعابى از آلت انسان خارج گردد، چه تكليفى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد غسل خود را تجديد كند و اگر در اثناى نماز باشد، نماز خود را نيز بايد از سر بخواند. اين در صورتى است كه قبل از غسل جنابت بول نكرده باشد. اگر قبل از غسل جنابت بول كرده باشد، ديگر تجديد غسل جنابت بر او لازم نمى شود. ابو جعفر گفت: هركس قبل از غسل جنابت بول نكند، با خارج شدن اولين رطوبت: چه بول باشد و چه لعاب شوق باشد و يا رطوبت طبيعى باشد، غسل او مى شكند و مجددا جنب مى شود و اگر ابتدا بول كند و سپس غسل نمايد و بعد از بول، رطوبتى خارج گردد، غسل او نمى شكند، بلكه بايد وضو بگيرد. كسى كه بعد از جنابت بول مى كند، ذرات بول را به تمام و كمال از مجراى بول بيرون مى راند و بعد از غسل، مجددا بى اراده جنب نمى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2081 - رقم الحدیث الباب: 7]

2081- 7- (5) قَالَ مُحَمَّدٌ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنِ اغْتَسَلَ وَ هُوَ جُنُبٌ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ ثُمَّ وَجَدَ (6) بَلَلًا فَقَدِ انْتَقَضَ غُسْلُهُ وَ إِنْ کَانَ بَالَ ثُمَّ اغْتَسَلَ ثُمَّ وَجَدَ بَلَلًا فَلَیْسَ یُنْقَضُ غُسْلُهُ وَ لَکِنْ عَلَیْهِ الْوُضُوءُ لِأَنَّ الْبَوْلَ لَمْ یَدَعْ شَیْئاً.

أَقُولُ: إِعَادَةُ الصَّلَاةِ مَحْمُولَةٌ عَلَی أَنَّهُ صَلَّی بَعْدَ خُرُوجِ الْمَنِیِّ لَا قَبْلَهُ.

*******

ترجمه:

ابو جعفر گفت: هركس قبل از غسل جنابت بول نكند، با خارج شدن اولين رطوبت: چه بول باشد و چه لعاب شوق باشد و يا رطوبت طبيعى باشد، غسل او مى شكند و مجددا جنب مى شود و اگر ابتدا بول كند و سپس غسل نمايد و بعد از بول، رطوبتى خارج گردد، غسل او نمى شكند، بلكه بايد وضو بگيرد. كسى كه بعد از جنابت بول مى كند، ذرات بول را به تمام و كمال از مجراى بول بيرون مى راند و بعد از غسل، مجددا بى اراده جنب نمى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2082 - رقم الحدیث الباب: 8]

2082- 8- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُجْنِبُ ثُمَّ یَغْتَسِلُ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ فَیَجِدُ بَلَلًا بَعْدَ مَا یَغْتَسِلُ قَالَ یُعِیدُ الْغُسْلَ فَإِنْ کَانَ بَالَ قَبْلَ أَنْ یَغْتَسِلَ فَلَا یُعِیدُ غُسْلَهُ وَ لَکِنْ یَتَوَضَّأُ وَ یَسْتَنْجِی.

ص: 251


1- فی نسخة- الغسل، منه قده.
2- التهذیب 1- 143- 405.
3- الاستبصار ******* ترجمه: - حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ مردى كه پيش از غسل، ادرار نموده، ولى پس از غسل، رطوبتى در خود مى بيند، پرسيدم ؟ فرمود: در صورتى كه پيش از غسل ادرار كرده، لازم نيست دوبارۀ غسل كند. 118- 400.
4- التهذیب 1- 144- 407، و الاستبصار 1- 119- 402.
5- التهذیب 1- 144- 407 ذیل الحدیث و الاستبصار 1- 119- 402 ذیل الحدیث و أورده فی الحدیث 5 من الباب 13 من أبواب نواقض الوضوء.
6- فی التهذیب و الاستبصار- یجد.
7- التهذیب 1- 144- 406، و الاستبصار 1- 119- 401. و أورد ذیله فی الحدیث 6 من الباب 13 من أبواب نواقض الوضوء.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی دَاوُدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه:

سماعه گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: اگر آدم جنب پيش از بول كردن، مبادرت به غسل كند و بعد از غسل، مايعى از آلت او خارج گردد، چه صورت دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد غسل خود را تجديد كند. اگر قبل از غسل جنابت بول كرده باشد و بعدا رطوبتى از آلت او خارج گردد، نبايد غسل خود را تجديد كند، فقط وضوى خود را تجديد مى كند و طهارت مى گيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2083 - رقم الحدیث الباب: 9]

2083- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ مَیْسَرَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی رَجُلٍ رَأَی بَعْدَ الْغُسْلِ شَیْئاً قَالَ إِنْ کَانَ بَالَ بَعْدَ جِمَاعِهِ قَبْلَ الْغُسْلِ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ إِنْ لَمْ یَبُلْ حَتَّی اغْتَسَلَ ثُمَّ وَجَدَ الْبَلَلَ فَلْیُعِدِ الْغُسْلَ.

*******

ترجمه:

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدند: اگر بعد از غسل جنابت لعابى از انسان خارج شود، چه صورت دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر بعد از جنابت و پيش از غسل كردن، بول كرده باشد، فقط بايد وضو بگيرد. و اگر قبل از غسل جنابت بول نكرده باشد و سپس رطوبتى از او خارج گردد، بايد غسل

خود را تجديد كند

[رقم الحدیث الکلی: 2084 - رقم الحدیث الباب: 10]

2084- 10- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَجْنَبَ فَاغْتَسَلَ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ فَخَرَجَ مِنْهُ شَیْ ءٌ قَالَ یُعِیدُ الْغُسْلَ قُلْتُ فَالْمَرْأَةُ یَخْرُجُ مِنْهَا شَیْ ءٌ بَعْدَ الْغُسْلِ قَالَ لَا تُعِیدُ قُلْتُ فَمَا الْفَرْقُ فِیمَا بَیْنَهُمَا قَالَ لِأَنَّ مَا یَخْرُجُ مِنَ الْمَرْأَةِ (4) إِنَّمَا هُوَ مِنْ مَاءِ الرَّجُلِ.

*******

ترجمه:

محمّد بن الحسن رحمة اللّٰه عليه از حسين بن حسن بن ابان،حسين بن سعيد،از عثمان بن عيسى،از ابن مسكان از سليمان بن خالد،از حضرت ابى عبد اللّٰه عليه السّلام، راوى مى گويد:از حضرت راجع به مردى كه جنب شده و پيش از ادرار نمودن غسل كرده و بعد از غسل رطوبتى از او بيرون آمده پرسيدم ؟ حضرت فرمودند:غسل را اعاده كند. عرضه داشتم: اگر زنى بعد از غسل و پيش از ادرار رطوبتى ببيند حكمش چيست ؟ حضرت فرمودند:غسل را اعاده نكند. عرض كردم:بين مرد و زن چه فرقى است ؟ حضرت فرمودند:رطوبتى كه از زن خارج مى شود همان آب مرد است كه در رحم او ريخته شده لذا غسل ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2085 - رقم الحدیث الباب: 11]

2085- 11- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ تُصِیبُهُ الْجَنَابَةُ فَیَنْسَی أَنْ یَبُولَ حَتَّی یَغْتَسِلَ ثُمَّ یَرَی بَعْدَ الْغُسْلِ شَیْئاً أَ یَغْتَسِلُ أَیْضاً قَالَ لَا قَدْ تَعَصَّرَتْ وَ نَزَلَ مِنَ الْحَبَائِلِ.

*******

ترجمه:

جمیل بن دراج گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم از مردیکه جنب شده و فراموش کرده قبل از غسل ادرار کند و رطوبتی می بیند آیا غسل کند

حضرت فرمود :نه فشار آمده واز رگها خارج شده

[رقم الحدیث الکلی: 2086 - رقم الحدیث الباب: 12]

2086- 12- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ اغْتَسَلَ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ فَکَتَبَ أَنَّ الْغُسْلَ بَعْدَ الْبَوْلِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ نَاسِیاً فَلَا یُعِیدُ مِنْهُ الْغُسْلَ.

*******

ترجمه:

احمد بن هلال گوید سوال کردم از مردیکه غسل کرده قبل از بول کردن

نوشت غسل بعد از بول است مگر فراموش کرده باشد و غسل تکرار نمیشود

[رقم الحدیث الکلی: 2087 - رقم الحدیث الباب: 13]

2087- 13- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 252


1- الکافی 3- 49- 4.
2- التهذیب 1- 144- 408 و الاستبصار 1- 119- 403.
3- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 13 من هذه الأبواب.
4- فی نسخة- الماء، منه قده.
5- التهذیب 1- 145- 409 و الاستبصار 1- 120- 406.
6- التهذیب 1- 145- 410 و الاستبصار 1- 120- 407.
7- التهذیب 1- 145- 411 و الاستبصار 1- 119- 404.

عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ (1) عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ هِلَالٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُجَامِعُ أَهْلَهُ ثُمَّ یَغْتَسِلُ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ ثُمَّ یَخْرُجُ مِنْهُ شَیْ ءٌ بَعْدَ الْغُسْلِ قَالَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ إِنَّ ذَلِکَ مِمَّا وَضَعَهُ اللَّهُ عَنْهُ.

*******

ترجمه:

عبد الله بن هلال گوید سوال کردم از امام صادق علیه السلام از مردی که جماع کرده سپس قبل از بول غسل کند و چیزی از او خارج شود بعد از غسل

فرمود چیزی برای او نیست بدرستیکه خدا از او برداشته است

[رقم الحدیث الکلی: 2088 - رقم الحدیث الباب: 14]

2088- 14- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ الصَّالِحِ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَجْنَبَ ثُمَّ اغْتَسَلَ قَبْلَ أَنْ یَبُولَ ثُمَّ رَأَی شَیْئاً قَالَ لَا یُعِیدُ الْغُسْلَ لَیْسَ ذَلِکَ الَّذِی رَأَی شَیْئاً.

أَقُولُ: وَجْهُ مَا تَضَمَّنَ إِعَادَةَ الْغُسْلِ أَوِ الْوُضُوءِ إِمَّا الْحَمْلُ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ أَوْ عَلَی تَحَقُّقِ کَوْنِ الْخَارِجِ مَنِیّاً أَوْ بَوْلًا کَمَا یُفْهَمُ مِنْ کَلَامِ الصَّدُوقِ وَ الشَّیْخِ لِمَا تَقَدَّمَ مِنَ الْأَحَادِیثِ الدَّالَّةِ عَلَی عَدَمِ الْوُجُوبِ (3) وَ قَدْ مَرَّتْ بَقِیَّةُ أَحَادِیثِ الْبَلَلِ الْمُشْتَبِهِ فِی نَوَاقِضِ الْوُضُوءِ (4) وَ فِی الْخَلْوَةِ (5) وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ انْتِقَاضِ الطَّهَارَةِ إِلَّا بِالْیَقِینِ بِحُصُولِ الْحَدَثِ دُونَ الظَّنِّ وَ الشَّکِ (6).

*******

ترجمه:

زید شحام گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم اگر کسی جنب شود و قبل از ادرار کردن غسل کند رطوبتی بعد از غسل ببیند

حضرت فرمود غسل را اعاده نکند .

37 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ الْغُسْلِ

اشارة

(7) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ الْغُسْلِ

*******

ترجمه:

باب استحباب دعای رسیده از معصومین علیهم السلام وقت غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2089 - رقم الحدیث الباب: 1]

2089- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ

ص: 253


1- فی الاستبصار- الاحتجاج.
2- التهذیب 1- 145- 412 و الاستبصار 1- 119- 405.
3- تقدم فی الأحادیث 11، 12، 13، 14 من هذا الباب.
4- تقدم فی الباب 13 من أبواب نواقض الوضوء.
5- تقدم فی الباب 11 من أبواب أحکام الخلوة.
6- تقدم فی الباب 1 من أبواب نواقض الوضوء.
7- الباب 37 فیه 3 أحادیث.
8- الکافی 3- 43- 4.

عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: تَقُولُ فِی غُسْلِ الْجُمُعَةِ اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی مِنْ کُلِّ آفَةٍ تَمْحَقُ دِینِی وَ تُبْطِلُ عَمَلِی- وَ تَقُولُ فِی غُسْلِ الْجَنَابَةِ اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی وَ زَکِّ عَمَلِی وَ تَقَبَّلْ سَعْیِی وَ اجْعَلْ لِی مَا عِنْدَکَ خَیْراً لِی.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقُولُ فِی غُسْلِ الْجُمُعَةِ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه:

يكى از اصحاب گويد: امام عليه السّلام فرمود:

به هنگام غسل جمعه مى گويى:«اللهمّ طهّر قلبي من كلّ آفة تمحق بها ديني و تبطل بها عملي»؛ «خدايا! قلب مرا از هر آفتى كه دين مرا محو و عمل مرا باطل مى كند، پاكيزه گردان» و به هنگام غسل جنابت مى گويى:«اللهمّ طهّر قلبي و زكّ عملي و تقبّل سعيى و اجعل ما عندك خيرا لي»؛ «خدايا! قلب مرا پاكيزه و عمل مرا خالص گردان و كوشش مرا قبول كن، و آن چه را كه در نزد توست، براى من بهتر قرار بده»

[رقم الحدیث الکلی: 2090 - رقم الحدیث الباب: 2]

2090- 2- (2) قَالَ الشَّیْخُ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ.

*******

ترجمه:

شیخ گفت در حدیث دیگر خدایا قرار بده من را از توبه کنندگان و قرار بده من را از پاکیزگان

[رقم الحدیث الکلی: 2091 - رقم الحدیث الباب: 3]

2091- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا اغْتَسَلْتَ مِنْ جَنَابَةٍ فَقُلِ اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی وَ تَقَبَّلْ سَعْیِی وَ اجْعَلْ مَا عِنْدَکَ خَیْراً لِی اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ- وَ إِذَا اغْتَسَلْتَ لِلْجُمُعَةِ فَقُلِ اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی مِنْ کُلِّ آفَةٍ تَمْحَقُ (4) دِینِی وَ تُبْطِلُ بِهِ (5) عَمَلِی اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ.

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود وقتت غسل جنابت بگو فَقُلِ اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی وَ تَقَبَّلْ سَعْیِی وَ اجْعَلْ مَا عِنْدَکَ خَیْراً لِی اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ-وقت غسل جمعه بگو اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی مِنْ کُلِّ آفَةٍ تَمْحَقُ دِینِی وَ تُبْطِلُ بِهِ عَمَلِی اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ.

ص: 254


1- التهذیب 1- 146- 414.
2- التهذیب 1- 146- 415.
3- التهذیب 1- 367- 1116.
4- فی المصدر زیادة- بها.
5- فی المصدر- بها.

38 بَابُ وُجُوبِ إِیصَالِ الْمَاءِ إِلَی أُصُولِ الشَّعْرِ وَ جَمِیعِ الْبَدَنِ فِی الْغُسْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ غَسْلِ الشَّعْرِ وَ لَا نَقْضِهِ

اشارة

(1) 38 بَابُ وُجُوبِ إِیصَالِ الْمَاءِ إِلَی أُصُولِ الشَّعْرِ وَ جَمِیعِ الْبَدَنِ فِی الْغُسْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ غَسْلِ الشَّعْرِ وَ لَا نَقْضِهِ

*******

ترجمه:

باب واجب بودن رساندن آب بن موها و همه جای بدن در غسل و واجب نبودن غسل موها و باز کردن آنها

[رقم الحدیث الکلی: 5 - رقم الحدیث الباب: 2092]

5- 2092- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ حَدَّثَتْنِی سَلْمَی خَادِمُ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَتْ کَانَتْ أَشْعَارُ نِسَاءِ النَّبِیِّ ص قُرُونُ رُءُوسِهِنَّ مُقَدَّمَ رُءُوسِهِنَّ فَکَانَ یَکْفِیهِنَّ مِنَ الْمَاءِ شَیْ ءٌ قَلِیلٌ فَأَمَّا النِّسَاءُ الْآنَ فَقَدْ یَنْبَغِی لَهُنَّ أَنْ یُبَالِغْنَ فِی الْمَاءِ.

*******

ترجمه:

محمدبن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل میکند که فرمود : سلمی خادم رسول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله) برای من حدیث نمود و گفت : موهای زنان پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) در جلوی سرهای آنها بسته شده بود و در نتیجه مقدار کمی آب برای آنها کافی بود ولی زنان امروزه برای آنها سزاوار است که آب ریختن را به حد کمال برسانند (در ریختن آب مبالغه کنند)!

[رقم الحدیث الکلی: 2093 - رقم الحدیث الباب: 2]

2093- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا یَصْنَعُ النِّسَاءُ فِی الشَّعْرِ وَ الْقُرُونِ قَالَ لَمْ تَکُنْ هَذِهِ الْمِشْطَةُ إِنَّمَا کُنَّ یَجْمَعْنَهُ ثُمَّ وَصَفَ أَرْبَعَةَ أَمْکِنَةٍ ثُمَّ قَالَ یُبَالِغْنَ فِی الْغَسْلِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه:

جميل گويد: از امام صادق عليه السّلام در مورد درست كردن موى زنان و كاكل گذاشتن آن ها پرسيدم ؟

فرمود: در گذشته، شانه و زينت نمودن مو اين گونه نبود، بلكه زنان موهاى خود را جمع مى نمودند، سپس در چهار جاى سر جمع مى كردند.

آن گاه حضرتش را وصف نمود، سپس فرمود: زن ها بايستى در غسل بكوشند كه آب زير موها نفوذ كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2094 - رقم الحدیث الباب: 3]

2094- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: لَا تَنْقُضِ الْمَرْأَةُ شَعْرَهَا إِذَا اغْتَسَلَتْ مِنَ الْجَنَابَةِ.

*******

ترجمه:

محمّد حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: لازم نيست زن به هنگام غسل جنابت، موى خويش را باز كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2095 - رقم الحدیث الباب: 4]

2095- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ

ص: 255


1- الباب 38 فیه 7 أحادیث.
2- التهذیب 1- 147- 419.
3- التهذیب 1- 147- 418.
4- الکافی 3- 45- 17.
5- التهذیب 1- 162- 466.
6- الکافی 3- 45- 16.

عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ (عَنْ رَجُلٍ) (1) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (2) ع قَالَ: لَا تَنْقُضِ الْمَرْأَةُ شَعْرَهَا إِذَا اغْتَسَلَتْ مِنَ الْجَنَابَةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِ مِثْلَهُ (3).

*******

ترجمه:

محمّد حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: لازم نيست زن به هنگام غسل جنابت، موى خويش را باز كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2096 - رقم الحدیث الباب: 5]

2096- 5- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ النِّسَاءَ الْیَوْمَ أَحْدَثْنَ مَشْطاً تَعْمِدُ إِحْدَاهُنَّ إِلَی الْقَرَامِلِ (5) مِنَ الصُّوفِ تَفْعَلُهُ الْمَاشِطَةُ تَصْنَعُهُ مَعَ الشَّعْرِ ثُمَّ تَحْشُوهُ بِالرَّیَاحِینِ ثُمَّ تَجْعَلُ عَلَیْهِ خِرْقَةً رَقِیقَةً ثُمَّ تَخِیطُهُ بِمِسَلَّةٍ (6) ثُمَّ تَجْعَلُهُ فِی رَأْسِهَا ثُمَّ تُصِیبُهَا الْجَنَابَةُ فَقَالَ کَانَ النِّسَاءُ الْأُوَلُ إِنَّمَا یَتَمَشَّطْنَ (7) الْمَقَادِیمَ فَإِذَا أَصَابَهُنَّ الْغُسْلُ تُغْدِرُ (8) مُرْهَا أَنْ تُرْوِیَ رَأْسَهَا مِنَ الْمَاءِ وَ تَعْصِرَهُ حَتَّی یَرْوَی فَإِذَا رَوِیَ فَلَا بَأْسَ عَلَیْهَا قَالَ قُلْتُ: فَالْحَائِضُ قَالَ تَنْقُضُ الْمِشْطَةَ نَقْضاً.

قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی قَوْلُهُ تُغْدِرُ مَعْنَاهُ تَتْرُکُ الشَّعْرَ عَلَی حَالِهِ وَ لَا تَنْقُضُهُ (9)

ص: 256


1- لیس فی المصدر" راجع معجم رجال الحدیث 18- 73".
2- فی التهذیب زیادة- عن أبیه، عن علی علیهم السلام، هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 147- 417.
4- الکافی 3- 81- 1.
5- القرامل- ما وصلت به المرأة شعرها من صوف أو شعر أو ابریسم لسان العرب 11 556.
6- المسلة- واحدة المسال و هی الأبر الکبار و المخیط الضخم لسان العرب 11- 342.
7- فی نسخة- یمتشطن، هامش المخطوط.
8- فی نسخة- تعذر، و فی أخری- یقذر، هامش المخطوط. و فی المصدر- بقذر.
9- منتقی الجمان 1- 221.

وَ قَالَ فِی الْقَامُوسِ أَغْدَرَهُ تَرَکَهُ وَ أَبْقَاهُ کَغَادَرَهُ (1).

*******

ترجمه:

عبد اللّه بن يحيى كاهلى گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: زنان اين زمان نوعى آرايش مو اختراع كرده اند، بدين صورت كه بندى را كه زن آرايشگر با پشم بافته است، در موهاى زن كرده و آن ها را مى بندد، سپس با گل ها، زينتش مى بخشد و بر رويش قرار مى دهد و آن را با سوزنى بزرگ مى دوزد و بر سر خود مى گذارد و در همين حال جنب مى شود.

حضرت فرمود: زنان پيشين موهاى جلوى سر را طورى زينت مى كردند كه اگر يكى از آنان نيازمند به غسل مى شد، آن را باقى مى گذاشت (و به آسانى غسل مى كرد). به او دستور بده كه موى سر خود را با آب آغشته كند و چنان آن را فشار دهد تا آب به همه جايش برسد، پس اگر همۀ موهايش خيس شد، ايرادى ندارد.

راوى گويد: عرض كردم: پس حائض چه حكمى دارد؟

فرمود: بايد موهاى بسته خود را باز كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2097 - رقم الحدیث الباب: 6]

2097- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی السَّابَاطِیِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَغْتَسِلُ وَ قَدِ امْتَشَطَتْ بِقَرَامِلَ وَ لَمْ تَنْقُضْ شَعْرَهَا کَمْ یُجْزِیهَا مِنَ الْمَاءِ قَالَ مِثْلُ الَّذِی یَشْرَبُ (3) شَعْرُهَا وَ هُوَ ثَلَاثُ حَفَنَاتٍ عَلَی رَأْسِهَا وَ حَفْنَتَانِ عَلَی الْیَمِینِ وَ حَفْنَتَانِ عَلَی الْیَسَارِ ثُمَّ تُمِرُّ یَدَهَا عَلَی جَسَدِهَا کُلِّهِ.

*******

ترجمه:

- و عمّار بن موسى ساباطى از امام صادق عليه السلام سؤال كرد: در مورد زن كه غسل كند و، و همچنين در مورد زنى سؤال شد كه غسل كند و موى سر خود را با موى بند و گيس باف بسته باشد و مويش را باز نكند چه مقدار آب براى او كافيست ؟ آن حضرت فرمود: همسان با آن مقدار كه موهايش آب به خود جذب ميكند يا مقدار آبى كه اگر بر موى ريخته شود به پوست سر ميرسد. و آن عبارت از سه كف پر آب براى سر و دو كف آب بر سمت راست و دو كف بر سمت چپ است كه ريخته شود و سپس دست خود را بر همه اعضاى بدنش بكشد تا آب بتمام مواضع برسد.

[رقم الحدیث الکلی: 2098 - رقم الحدیث الباب: 7]

2098- 7- (4) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَرَکَ شَعْرَةً مِنَ الْجَنَابَةِ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فِی النَّارِ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ یَجِبُ إِیصَالُ الْمَاءِ إِلَی أُصُولِ الشَّعْرِ لَا إِلَی أَطْرَافِهِ لِمَا تَقَدَّمَ هُنَا (5) وَ فِی الْوُضُوءِ (6) وَ فِی أَحَادِیثِ کَیْفِیَّةِ الْغُسْلِ مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ اسْتِیعَابِ الْبَدَنِ بِالْمَاءِ أَیْضاً (7).

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر کسی که هنگام غسل جنابت تار مویی را از روی عمد نشوید، جایگاهش در آتش است.

39 بَابُ حُکْمِ مَنْ نَسِیَ غُسْلَ الْجَنَابَةِ أَوْ لَمْ یَعْلَمْ بِهَا حَتَّی صَلَّی وَ صَامَ

اشارة

(8) 39 بَابُ حُکْمِ مَنْ نَسِیَ غُسْلَ الْجَنَابَةِ أَوْ لَمْ یَعْلَمْ بِهَا حَتَّی صَلَّی وَ صَامَ

*******

ترجمه:

باب کسی که فراموش کند غسل جنابت را یا نداندتا وقت نماز یا روزه شود

[رقم الحدیث الکلی: 2099 - رقم الحدیث الباب: 1]

2099- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ

ص: 257


1- القاموس المحیط 2- 100.
2- الفقیه 1- 100- 208 ذیل الحدیث 208.
3- فی نسخة من المصدر- نشرت.
4- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
5- تقدم فی الأحادیث 1- 6 من هذا الباب.
6- الموجود فی أبواب الوضوء عدم وجوب تخلیل الشعر و هو أیضا یدلّ علی عدم وجوب غسل الشعر راجع الباب 46 من أبواب الوضوء.
7- تقدم فی الباب 26 و الحدیث 1 من الباب 41 من هذه الأبواب.
8- الباب 39 فیه 3 أحادیث.
9- التهذیب 4- 311- 938، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 30 من أبواب من یصحّ الصوم منه.

مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَجْنَبَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- فَنَسِیَ أَنْ یَغْتَسِلَ حَتَّی خَرَجَ شَهْرُ رَمَضَانَ- قَالَ عَلَیْهِ أَنْ (یَغْتَسِلَ وَ) (1) یَقْضِیَ الصَّلَاةَ وَ الصِّیَامَ.

*******

ترجمه:

حلبی گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم از مردیکه در ماه رمضان جنب شده تا ماه رمضان تمام شده

حضرت فرمود غسل کند و نماز و روزه را قضا کند

[رقم الحدیث الکلی: 2100 - رقم الحدیث الباب: 2]

2100- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ فِی حَدِیثٍ أَنَّ الرَّجُلَ إِذَا کَانَ ثَوْبُهُ نَجِساً لَمْ یُعِدِ الصَّلَاةَ إِلَّا مَا کَانَ فِی وَقْتٍ وَ إِذَا کَانَ جُنُباً أَوْ صَلَّی عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ فَعَلَیْهِ إِعَادَةُ الصَّلَوَاتِ الْمَکْتُوبَاتِ اللَّوَاتِی (3) فَاتَتْهُ لِأَنَّ الثَّوْبَ خِلَافُ الْجَسَدِ فَاعْمَلْ عَلَی ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

*******

ترجمه:

علی بن مهزیار در حدیث از امام معصوم (علیه السلام )آورده است مرد وقتی پیراهنش نجس بوده و نماز خوانده نماز را اعاده نمیکند مگر وقت باشد و لی اگرجنب بوده یا بدون وضو خوانده اعاده نماز واجبهائی که از او فوت شده بر او واجب است برای اینکه لباس غیر از جسد است

[رقم الحدیث الکلی: 2101 - رقم الحدیث الباب: 3]

2101- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ ع عَنِ الرَّجُلِ یَرَی فِی ثِیَابِهِ (5) الْمَنِیَّ بَعْدَ مَا یُصْبِحُ وَ لَمْ یَکُنْ رَأَی فِی مَنَامِهِ أَنَّهُ قَدِ احْتَلَمَ قَالَ فَلْیَغْتَسِلْ وَ لْیَغْسِلْ ثَوْبَهُ وَ یُعِدْ (6) صَلَاتَهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی حَدِیثِ مَنْ نَسِیَ بَعْضَ الْعُضْوِ وَ فِی کِتَابِ الصَّوْمِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (7).

*******

ترجمه:

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر كسى به هنگام صبح، اثر منى را در جامۀ خواب خود مشاهده كند، با آن كه در شبانگاه آن روز، رؤياى جنسى در خواب نديده است. تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد غسل كند و جامه خود را بشويد و نماز خود را اعاده كند

ص: 258


1- لیس فی التهذیب.
2- التهذیب 1- 426- 1355 ذیل الحدیث 1355، و الاستبصار 1- 184- 643، و أورده أیضا فی الحدیث 4 من الباب 3 من أبواب الوضوء، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 42 من أبواب النجاسات.
3- فی التهذیب- التی.
4- التهذیب 1- 367- 1118، و الاستبصار 1- 111- 367، و أورده أیضا فی الحدیث 2 من الباب 10 من هذه الأبواب.
5- فی التهذیب- ثوبه.
6- فی المصدرین- و یعید.
7- یأتی فی- أ- الحدیث 1، 2 من الباب 41 من هذه الأبواب. ب- الباب 1 من أبواب قضاء الصلاة. ج- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 17 من أبواب ما یمسک عنه الصائم. د- الباب 30 من أبواب من یصحّ منه الصوم.

40 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّبِّ عَلَی الرَّأْسِ ثَلَاثاً وَ عَلَی کُلِّ جَانِبٍ مَرَّتَیْنِ

اشارة

(1) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّبِّ عَلَی الرَّأْسِ ثَلَاثاً وَ عَلَی کُلِّ جَانِبٍ مَرَّتَیْنِ

*******

ترجمه:

باب استحباب سه مرتبه آب بر سر بریزی و طرف راست و چپ هم دوبار

[رقم الحدیث الکلی: 2102 - رقم الحدیث الباب: 1]

2102- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُفِیضُ الْجُنُبُ عَلَی رَأْسِهِ الْمَاءَ ثَلَاثاً لَا یُجْزِیهِ أَقَلُّ مِنْ ذَلِکَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الْغُسْلِ (3) وَ تَقَدَّمَ أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی إِجْزَاءِ مُسَمَّی الْغُسْلِ وَ لَوْ کَالدُّهْنِ وَ أَنَّهُ یُجْزِی مَا دُونَ الصَّاعِ (4) فَظَهَرَ أَنَّ الْمُرَادَ مِنَ التَّثْلِیثِ وَ التَّثْنِیَةِ الِاسْتِحْبَابُ.

*******

ترجمه:

ربعى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

شخص جنب بايد سه مرتبه بر روى سر خويش آب بريزد، و كمتر از اين مقدار، براى او كفايت نمى نمايد.

41 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ إِعْلَامِ الْغَیْرِ بِخَلَلٍ فِی الْغُسْلِ وَ حُکْمِ مَنْ نَسِیَ بَعْضَ الْعُضْوِ أَوْ شَکَّ فِیهِ

اشارة

(5) 41 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ إِعْلَامِ الْغَیْرِ بِخَلَلٍ فِی الْغُسْلِ وَ حُکْمِ مَنْ نَسِیَ بَعْضَ الْعُضْوِ أَوْ شَکَّ فِیهِ

*******

ترجمه:

باب واجب نیست به دیگری که غسل کرده که جائی خشک مانده باشد و حکم کسی که فراموش کرده یا شک کرده دربعضی از عضوها

[رقم الحدیث الکلی: 2103 - رقم الحدیث الباب: 1]

2103- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اغْتَسَلَ أَبِی مِنَ الْجَنَابَةِ فَقِیلَ لَهُ قَدْ أَبْقَیْتَ لُمْعَةً فِی ظَهْرِکَ

ص: 259


1- الباب 40 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 3- 43- 2 و أورده أیضا فی الحدیث 4 من الباب 36 من هذه الأبواب.
3- تقدم فی الأحادیث 1- 4، 8، 9 من الباب 26 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الأحادیث 3- 6 من الباب 31 من هذه الأبواب، و تقدم فی الأحادیث 1، 3- 5 من الباب 32 من هذه الأبواب.
5- الباب 41 فیه 3 أحادیث.
6- الکافی 3- 45- 15.

لَمْ یُصِبْهَا الْمَاءُ فَقَالَ لَهُ مَا کَانَ عَلَیْکَ لَوْ سَکَتَّ ثُمَّ مَسَحَ تِلْکَ اللُّمْعَةَ بِیَدِهِ (1).

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2).

*******

ترجمه:

عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

پدرم غسل جنابت نمود.

به ايشان گفته شد: قسمتى از پشتتان باقى مانده و آب به آن نرسيده است.

حضرتش به او فرمود: اگر سكوت مى نمودى، چيزى به عهدۀ تو نبود.

آن گاه دست مباركش را به آن قسمت از بدنش كشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2104 - رقم الحدیث الباب: 2]

2104- 2- (3) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ تَرَکَ بَعْضَ ذِرَاعِهِ أَوْ بَعْضَ جَسَدِهِ مِنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ إِذَا شَکَّ وَ کَانَتْ بِهِ بِلَّةٌ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ مَسَحَ بِهَا عَلَیْهِ وَ إِنْ کَانَ اسْتَیْقَنَ رَجَعَ فَأَعَادَ عَلَیْهِمَا مَا لَمْ یُصِبْ بِلَّةً فَإِنْ دَخَلَهُ الشَّکُّ وَ قَدْ دَخَلَ فِی صَلَاتِهِ فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ إِنِ اسْتَیْقَنَ رَجَعَ فَأَعَادَ عَلَیْهِ الْمَاءَ وَ إِنْ رَآهُ وَ بِهِ بِلَّةٌ مَسَحَ عَلَیْهِ وَ أَعَادَ الصَّلَاةَ بِاسْتِیقَانٍ وَ إِنْ کَانَ شَاکّاً فَلَیْسَ عَلَیْهِ فِی شَکِّهِ شَیْ ءٌ فَلْیَمْضِ فِی صَلَاتِهِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه:

:زراره گوید :به (امام صادق علیه السلام) گفتم :شخصی در غسل جنابت قسمتی از دست یا بدنش را ترک می کند (حکمش چیست؟) امام فرمودند :اگر شک کند و رطوبتی بر بدن او باشد در حالیکه در نماز است، با آن رطوبت بر قسمتی که شک کرده است مسح کند و اگر یقین نمود در صورتی که رطوبتی نیابد باید برگردد و آب را بر آن اعاده نماید و اگر شک بر او عارض شد در حالی که در حالت دیگری قرار گرفته است در نماز خود بگذرد و چیزی بر عهده او نیست و اگر برای او روشن (و یقین) شد باز می گردد و به آن قسمت (دست یا بدنش) آب می رساند و اگر قسمت خشک مانده را ببيند در حالی که رطوبتی بر بدن او هست (با آن رطوبت) بر قسمت خشک مانده می کشد و نماز را با یقین اعاده نماید و اگر شک کرده باشد، در مورد شک چیزی بر عهده او نیست و در نماز خود بگذرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2105 - رقم الحدیث الباب: 3]

2105- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 260


1- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- بقاء لمعه فی ظهره لا یستلزم النسیان لأن ذلک غائب عن عینه فهو من علم الغیب و لا یلزم ذلک فی الامام علیه السلام و یحتمل غلط القائل و اشتباه الأمر علیه و غیر ذلک منه قده.
2- التهذیب 1- 365- 1108.
3- التهذیب 1- 100- 261 ذیل الحدیث 261، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 42 من الوضوء.
4- الکافی 3- 33- 2.
5- التهذیب 1- 88- 232، و الاستبصار 1- 72- 222، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 33، و الحدیث 2 من الباب 29 من أبواب الوضوء.

أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَرِیزٍ فِی الْوُضُوءِ یَجِفُّ قَالَ قُلْتُ: فَإِنْ جَفَّ الْأَوَّلُ قَبْلَ أَنْ أَغْسِلَ الَّذِی یَلِیهِ قَالَ جَفَّ أَوْ لَمْ یَجِفَّ اغْسِلْ مَا بَقِیَ قُلْتُ وَ کَذَلِکَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ قَالَ هُوَ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

*******

ترجمه:

از امام (علیه السلام) سؤال شده است که اگر قسمت اول [که صورت است،] قبل از شستن جزء بعدی خشک شود [تکلیف چیست؟]، امام (علیه السلام) فرموده است که خشک شود یا خشک نشود مابقی اعضا را بشوی، راوی گفته است که غسل جنابت نیز این گونه است؟ آن حضرت (علیه السلام) فرموده است که غسل جنابت نیز از همین قرار است،

42 بَابُ حُکْمِ الْخَاتَمِ وَ السِّوَارِ وَ الدُّمْلُجِ وَ الْجَبَائِرِ وَ الْجُرْحِ وَ نَحْوِهِ فِی الْغُسْلِ

اشارة

(2) 42 بَابُ حُکْمِ الْخَاتَمِ وَ السِّوَارِ وَ الدُّمْلُجِ وَ الْجَبَائِرِ وَ الْجُرْحِ وَ نَحْوِهِ فِی الْغُسْلِ

*******

ترجمه:

باب حکم انگشتر و النگو و بازو بند و پانسمان و جراهت و مثل آن در غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2106 - رقم الحدیث الباب: 1]

2106- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُنُبِ بِهِ الْجُرْحُ فَیَتَخَوَّفُ الْمَاءَ إِنْ أَصَابَهُ قَالَ فَلَا یَغْسِلْهُ إِنْ خَشِیَ عَلَی نَفْسِهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی الْوُضُوءِ أَحَادِیثُ کَثِیرَةٌ تَدُلُّ عَلَی الْأَحْکَامِ الْمَذْکُورَةِ (4).

*******

ترجمه:

- از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: اگر آدم جنب مجروح باشد و از غسل كردن خائف باشد، تكليف او چيست ؟

ابو جعفر علیه السلام فرمود : اگر بر جان خود بترسد، نبايد قسمت جراحت را غسل بدهد.

43 بَابُ إِجْزَاءِ الْغُسْلِ الْوَاحِدِ عَنِ الْأَسْبَابِ الْمُتَعَدِّدَةِ وَ حُکْمِ اجْتِمَاعِ الْجُنُبِ وَ الْمَیِّتِ وَ الْمُحْدِثِ وَ هُنَاکَ مَاءٌ یَکْفِی أَحَدَهُمْ

اشارة

(5) 43 بَابُ إِجْزَاءِ الْغُسْلِ الْوَاحِدِ عَنِ الْأَسْبَابِ الْمُتَعَدِّدَةِ وَ حُکْمِ اجْتِمَاعِ الْجُنُبِ وَ الْمَیِّتِ وَ الْمُحْدِثِ وَ هُنَاکَ مَاءٌ یَکْفِی أَحَدَهُمْ

*******

ترجمه:

باب کافی بودن یک غسل از غسلهای متعدد و حکم جمع شدن جنب و میت و محدث

[رقم الحدیث الکلی: 2107 - رقم الحدیث الباب: 1]

2107- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: إِذَا اغْتَسَلْتَ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ أَجْزَأَکَ غُسْلُکَ ذَلِکَ لِلْجَنَابَةِ وَ الْحِجَامَةِ (7) وَ عَرَفَةَ وَ النَّحْرِ وَ الْحَلْقِ (8)

ص: 261


1- تقدم ما یدلّ علیه باطلاقه فی الحدیث 6 من الباب 42، من أبواب الوضوء.
2- الباب 42 فیه حدیث واحد.
3- التهذیب 1- 88- 232، و الاستبصار 1- 72- 222.
4- تقدم فی الباب 41 و الحدیث 2 من الباب 37 و الباب 38 من أبواب الوضوء، و یأتی ما یدل علیه فی الأحادیث 5، 7، 8، 9، 11، من الباب 5 من أبواب التیمم.
5- الباب 43 فیه 9 أحادیث.
6- الکافی 3- 41- 1.
7- فی المصدر- الجمعة.
8- لیس فی التهذیب" هامش المخطوط".

وَ الذَّبْحِ وَ الزِّیَارَةِ فَإِذَا اجْتَمَعَتْ عَلَیْکَ حُقُوقٌ أَجْزَأَهَا عَنْکَ غُسْلٌ وَاحِدٌ قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ کَذَلِکَ الْمَرْأَةُ یُجْزِیهَا غُسْلٌ وَاحِدٌ لِجَنَابَتِهَا وَ إِحْرَامِهَا وَ جُمُعَتِهَا وَ غُسْلِهَا مِنْ حَیْضِهَا وَ عِیدِهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَرِیزٍ (1) وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع (2) وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ (3) وَ مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ وَ کِتَابُ حَرِیزٍ أَصْلٌ مُعْتَمَدٌ مُعَوَّلٌ عَلَیْهِ (4) وَ

فِی رِوَایَةِ الشَّیْخِ وَ ابْنِ إِدْرِیسَ وَ الْجُمُعَةِ بَدَلَ الْحِجَامَةِ.

وَ هُوَ الصَّوَابُ (5).

*******

ترجمه:

زراره گويد: حضرتش فرمود:

هرگاه پس از طلوع فجر غسل نمايى آن غسل براى تو از غسل هاى جنابت، جمعه، عرفه، عيد قربان، سر تراشيدن، ذبح نمودن و زيارت كفايت مى نمايد. و هرگاه چند حق (و غسل) بر تو لازم گردد به جا آوردن يك غسل به جاى آن ها براى تو كافى است

سپس فرمود: زن نيز اين گونه است و يك غسل تنها از براى جنابت، احرام، جمعه، غسل حيض و عيد او كافى است.

ص: 262


1- لم نجد فی التهذیب روایة بهذا السند.
2- التهذیب 1- 107- 279.
3- مستطرفات السرائر- 103- 38.
4- مستطرفات السرائر- 74- 19.
5- روی الحسین بن بسطام فی طب الأئمة عن أبی زکریا یحیی بن آدم، قال- حدّثنا صفوان بن یحیی بیاع السابری، قال- حدّثنا عبد اللّه بن بکیر، عن شعیب العقرقوفی، قال- حدّثنا أبو إسحاق الأزدی، عن أبی إسحاق السبیعی، عمن ذکره أن أمیر المؤمنین علیه السلام کان یغتسل من الحجامة و الحمام، فذکرته لأبی عبد اللّه الصادق علیه السلام، فقال- إن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله کان إذا احتجم هاج به و تبیغ فاغتسل بالماء البارد لیسکن عنه حرارة الدم، و إن أمیر المؤمنین علیه السلام کان إذا دخل الحمام هاجت به الحرارة صب علیه الماء البارد فتسکن عنه الحرارة. و الظاهر أن غسل الحجامة الموجود فی الکافی هو هذا، فیستفاد من هذا الحدیث غسلان مندوبان غیر مشهورین مثل غسل المرأة من طیبها لغیر زوجها و یأتی حدیثه، و قال صاحب المنتقی- الظاهر أن الحجامة فی الروایة تصحیف للجمعة و هو بعید لأن نسخ الکافی أصح و أوثق من غیرها و اللّه أعلم." هامش المخطوط" راجع طبّ الأئمّة- 58 منتقی الجمان 1- 335.
[رقم الحدیث الکلی: 2108 - رقم الحدیث الباب: 2]

2108- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمَا ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا اغْتَسَلَ الْجُنُبُ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ أَجْزَأَ عَنْهُ ذَلِکَ الْغُسْلُ مِنْ کُلِّ غُسْلٍ یَلْزَمُهُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ.

*******

ترجمه:

يكى از اصحاب ما گويد: يكى از دو امام (باقر و صادق عليهما السّلام) فرمود:

در صورتى كه جنب پس از طلوع فجر غسل نمايد، از هر غسلى كه در آن روز بر عهدۀ او بود، كفايت مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2109 - رقم الحدیث الباب: 3]

2109- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُنُبِ یُغَسِّلُ الْمَیِّتَ أَوْ مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً لَهُ أَنْ یَأْتِیَ أَهْلَهُ ثُمَّ یَغْتَسِلَ فَقَالَ سَوَاءٌ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ إِذَا کَانَ جُنُباً غَسَلَ یَدَهُ وَ تَوَضَّأَ وَ غَسَّلَ الْمَیِّتَ وَ هُوَ جُنُبٌ (3) وَ إِنْ غَسَّلَ مَیِّتاً تَوَضَّأَ ثُمَّ أَتَی أَهْلَهُ وَ (4) یُجْزِیهِ غُسْلٌ وَاحِدٌ لَهُمَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ نَحْوَهُ (5).

*******

ترجمه:

شهاب بن عبد ربّه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا جنب مى تواند، ميّت را غسل دهد؟ و آيا كسى كه ميّتى را غسل داده، مى تواند با همسر خود نزديكى كند، سپس غسل كند؟

فرمود: اشكالى ندارد. هرگاه جنب بود، دست خود را بشويد و وضو بسازد، سپس ميّت را غسل دهد، پس اگر ميّت را غسل داده، سپس وضو گرفت و با همسر خود نزديكى كرد، براى هر دو، يك غسل كافى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2110 - رقم الحدیث الباب: 4]

2110- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا حَاضَتِ الْمَرْأَةُ وَ هِیَ جُنُبٌ أَجْزَأَهَا غُسْلٌ وَاحِدٌ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (7).

*******

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرموده است:

اگر زن دچار حیض شود در حالی که جنب است، تنها یک غسل او را کفایت می­کند.

[رقم الحدیث الکلی: 2111 - رقم الحدیث الباب: 5]

2111- 5- (8) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ أَصَابَ مِنِ

ص: 263


1- الکافی 3- 41- 2.
2- الکافی 3- 25- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 34 من أبواب غسل المیت.
3- لیس فی المصدر.
4- کتب المصنّف علی الواو علامة نسخة.
5- التهذیب 1- 448- 1450.
6- التهذیب 1- 395- 1226، و الاستبصار 1- 146- 502.
7- مستطرفات السرائر 106- 49.
8- التهذیب 1- 395- 1226، و الاستبصار 1- 147- 503.

امْرَأَةٍ ثُمَّ حَاضَتْ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ تَجْعَلُهُ غُسْلًا وَاحِداً.

*******

ترجمه:

-ابو بصیر ابو جعفر باقر (علیه السلام) گفت: اگر خانم بعد از جنابت به عادت ماهيانه دچار شود، بعد از پاك شدن از عادت، فقط يك غسل براى تحصيل طهارت او كافى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2112 - رقم الحدیث الباب: 6]

2112- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ حَجَّاجٍ الْخَشَّابِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ وَقَعَ عَلَی امْرَأَتِهِ فَطَمِثَتْ بَعْدَ مَا فَرَغَ أَ تَجْعَلُهُ غُسْلًا وَاحِداً إِذَا طَهُرَتْ أَوْ تَغْتَسِلُ مَرَّتَیْنِ قَالَ تَجْعَلُهُ غُسْلًا وَاحِداً عِنْدَ طُهْرِهَا.

*******

ترجمه:

- ابو جعفر باقر (علیه السلام) گفت: اگر خانم بعد از جنابت به عادت ماهيانه دچار شود، بعد از پاك شدن از عادت، فقط يك غسل براى تحصيل طهارت او كافى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2113 - رقم الحدیث الباب: 7]

2113- 7- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ یُوَاقِعُهَا زَوْجُهَا ثُمَّ تَحِیضُ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ إِنْ شَاءَتْ أَنْ تَغْتَسِلَ فَعَلَتْ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَیْسَ عَلَیْهَا شَیْ ءٌ فَإِذَا طَهُرَتْ اغْتَسَلَتْ غُسْلًا وَاحِداً لِلْحَیْضِ وَ الْجَنَابَةِ.

*******

ترجمه:

عمار ساباطی گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم زن وقتی شوهر با او نزدیکی میکند قبل از غسل حیض میشود

فرمود :اگر خواست غسل میکند اگر غسل نکرد به عهده ی او نیست وقتی که پاک شد یک غسل میکند برای حیض و جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 2114 - رقم الحدیث الباب: 8]

2114- 8- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ وَ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالا فِی الرَّجُلِ یُجَامِعُ الْمَرْأَةَ فَتَحِیضُ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ مِنَ الْجَنَابَةِ قَالَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ عَلَیْهَا وَاجِبٌ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ (4) عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: مَعْلُومٌ أَنَّ غُسْلَ الْجَنَابَةِ لَا یَسْقُطُ أَثَرُهُ بِالْکُلِّیَّةِ بِمُجَرَّدِ الْحَیْضِ وَ لَکِنْ بَعْدَ الطُّهْرِ یُجْزِی غُسْلٌ وَاحِدٌ لِلْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَ لَیْسَ هَذَا بِصَرِیحٍ فِی وُجُوبِ تَعَدُّدِ الْغُسْلِ وَ یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ مَعْنَاهُ أَنَّ مِثْلَ غُسْلِ الْجَنَابَةِ یَجِبُ عَلَیْهَا إِذَا طَهُرَتْ لِمَا دَلَّ عَلَی أَنَّ غُسْلَ الْحَیْضِ کَغُسْلِ الْجَنَابَةِ (6) وَ لِمَا تَقَدَّمَ مِنْ نَهْیِهَا

ص: 264


1- التهذیب 1- 395- 1227 و الاستبصار 1- 147- 504.
2- التهذیب 1- 396- 1229 و الاستبصار 1- 147- 506.
3- التهذیب 1- 395- 1228 و الاستبصار 1- 147- 505.
4- فی المصدر زیادة- عن الحسن.
5- مستطرفات السرائر 106- 50.
6- یأتی فی الباب 23 من أبواب الحیض.

عَنِ الْغُسْلِ وَقْتَ الْحَیْضِ (1) لِأَنَّهُ قَدْ جَاءَهَا مَا یُفْسِدُ الصَّلَاةَ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الْإِنْکَارِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 2115 - رقم الحدیث الباب: 9]

2115- 9- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَحِیضُ وَ هِیَ جُنُبٌ هَلْ عَلَیْهَا غُسْلُ الْجَنَابَةِ قَالَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَاحِدٌ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی التَّیَمُّمِ (4) وَ عَلَی تَدَاخُلِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ الْمَوْتِ بَلْ جَمِیعِ الْأَغْسَالِ فِی غُسْلِ الْمَیِّتِ (5).

*******

ترجمه:

بد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام در مورد زنى كه در حال جنابت حائض مى گردد، سؤال نمودم كه آيا غسل جنابت بر او واجب است ؟

فرمود: غسل جنابت و حيض يكى است.

44 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الْیَدَیْنِ مِنَ الْجَنَابَةِ ثَلَاثاً قَبْلَ إِدْخَالِهِمَا الْإِنَاءَ

اشارة

(6) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الْیَدَیْنِ مِنَ الْجَنَابَةِ ثَلَاثاً قَبْلَ إِدْخَالِهِمَا الْإِنَاءَ

*******

ترجمه:

باب استحباب شستن دستها سه بار قبل از غسل جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 2116 - رقم الحدیث الباب: 1]

2116- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رِجَالِهِ عَنْ یُونُسَ عَنْهُمْ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ غُسْلَ الْمَیِّتِ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ اغْسِلْ یَدَیْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ کَمَا یَغْسِلُ الْإِنْسَانُ مِنَ الْجَنَابَةِ إِلَی نِصْفِ الذِّرَاعِ.

*******

ترجمه:

یونس از اهللبیت علیهم السلام نقل کرده که فرمودند

وقتی اراده کردی میتی را غسل دهی سه مرتبه دستهایش را بشوی مثل جنب که تا آرنج میشوید

[رقم الحدیث الکلی: 2117 - رقم الحدیث الباب: 2]

2117- 2- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍ

ص: 265


1- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 14 من أبواب الجنابة.
2- الکافی 3- 83- 2.
3- التهذیب 1- 395- 1223.
4- یأتی فی الباب 18 من أبواب التیمم.
5- یأتی فی الباب 31 من أبواب غسل المیت و کذلک الحدیث 3، 4 من الباب 13 من أبواب آداب السفر ما یدلّ علی المقصود.
6- الباب 44 فیه حدیثان.
7- الکافی 3- 141- 5، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 2 من أبواب غسل المیت.
8- الخصال- 630.

ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمُ الْغُسْلَ فَلْیَبْدَأْ بِذِرَاعَیْهِ فَلْیَغْسِلْهُمَا.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْوُضُوءِ (1) وَ فِی کَیْفِیَّةِ الْغُسْلِ (2) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ الْوُجُوبِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).

*******

ترجمه:

امام پنجم(عليه السّلام)از پدرانش بازگو كرده است كه امير مؤمنان(عليه السّلام)در يك مجلس چهار صد درس از دانش باصحاب خود آموخت كه هر كدام براى دين و دنياى مسلمان صلاحيت دار ميباشند.فرمود:

......-چون كسى از شما خواهد غسل كند نخست دو ذراعش را بشويد.

45 بَابُ جَوَازِ إِدْخَالِ الْجُنُبِ یَدَهُ فِی الْمَاءِ قَبْلَ الْغَسْلِ الْمُسْتَحَبِ

اشارة

(5) 45 بَابُ جَوَازِ إِدْخَالِ الْجُنُبِ یَدَهُ فِی الْمَاءِ قَبْلَ الْغَسْلِ الْمُسْتَحَبِ

*******

ترجمه:

باب جایز بودن داخل کردن جنب دستهایش را در آب قبل از شستن مستحبی (که در باب قبلی مطرح شد )

[رقم الحدیث الکلی: 2118 - رقم الحدیث الباب: 1]

2118- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی کِتَابِ بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْجُنُبِ فَلَمَّا صِرْتُ عِنْدَهُ أُنْسِیْتُ الْمَسْأَلَةَ فَنَظَرَ إِلَیَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ یَا شِهَابُ- لَا بَأْسَ بِأَنْ یَغْرِفَ الْجُنُبُ مِنَ الْحُبِّ.

*******

ترجمه:

از شهاب بن عبد ربّه روایت شده که گفت: بر امام صادق علیه السلام وارد شدم در حالی که می­خواستم از ایشان درباره شخص جنب سؤال بپرسم، ولی هنگامی که نزد ایشان رسیدم مسأله را فراموش کردم، پس امام صادق علیه السلام نگاهی انداخت و فرمود: ای شهاب، اشکالی ندارد که جنب آب را با دست از سبوی آب بردارد

[رقم الحدیث الکلی: 2119 - رقم الحدیث الباب: 2]

2119- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: أَتَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْأَلُهُ فَابْتَدَأَنِی فَقَالَ إِنْ شِئْتَ فَاسْأَلْ یَا شِهَابُ- وَ إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْنَاکَ بِمَا جِئْتَ لَهُ قَالَ قُلْتُ: أَخْبِرْنِی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ جِئْتَ تَسْأَلُنِی عَنِ الْجُنُبِ یَسْهُو فَیَغْمُرُ یَدَهُ فِی الْمَاءِ قَبْلَ أَنْ یَغْسِلَهَا قُلْتُ نَعَمْ قَالَ إِذَا لَمْ یَکُنْ أَصَابَ یَدَهُ شَیْ ءٌ فَلَا بَأْسَ

ص: 266


1- تقدم فی الحدیث 1 و 2 من الباب 7 من أبواب الأسار و فی الباب 27 من أبواب الوضوء.
2- تقدم فی الباب 26 و فی الحدیث 2 من الباب 32 و فی الحدیثین 1 و 6 من الباب 34 من هذه الأبواب.
3- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 29 و فی الحدیث 6 من الباب 31 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الباب 45 من هذه الأبواب.
5- الباب 45 فیه 3 أحادیث.
6- بصائر الدرجات- 256.
7- بصائر الدرجات- 258، باختلاف فی ذیل الحدیث، فلاحظ. و أورد قطعة منه فی الحدیث 6 من الباب 9 من أبواب الماء المضاف، و صدره فی الحدیث 11 من الباب 9 من أبواب الماء المطلق.

وَ إِنْ شِئْتَ سَلْ وَ إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْنَاکَ قُلْتُ أَخْبِرْنِی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ جِئْتَ تَسْأَلُنِی عَنِ الْجُنُبِ یَغْرِفُ الْمَاءَ مِنَ الْحُبِّ فَتُصِیبُ یَدُهُ الْمَاءَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ لَا بَأْسَ.

*******

ترجمه:

شهاب بن عبد ربه گوید خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم که از آن حضرت سوال کنم آقا فرمود سوال کن و گر نه من بگويم.عرض كردم بفرمائيد. فرمود ميخواستى بپرسى كه جنب اگر فراموش كند و دست خود را قبل از شستن داخل آب نمايد چه صورت دارد.

و اگر خواستی بپرس و اگر خواستی خبر می دهم تو را

گفتم خبر بدهید فدات بشوم

فرمود آمدی از من سوال کنی از جنب آب بردارد دستش به آب میخورد

گفتم: بله

فرمود : اشکال ندارد

گفتم بله

حضرت صادق علیه السلام فرمود : اگر نجاست بدستش نرسيده بوده اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2120 - رقم الحدیث الباب: 3]

2120- 3- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی الْوُضُوءِ حَدِیثُ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی الرَّجُلِ یَبُولُ وَ لَمْ یَمَسَّ یَدُهُ الْیُمْنَی شَیْئاً أَ یَغْمِسُهَا فِی الْمَاءِ قَالَ نَعَمْ وَ إِنْ کَانَ جُنُباً.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَبْوَابِ الْمَاءِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی النَّجَاسَاتِ (3).

*******

ترجمه:

محمّد بن مسلم گويد: از يكى از دو (امام باقر و امام صادق عليهما السّلام) پرسيدم: كسى است كه ادرار مى كند و دستش آلوده نشده، آيا مى تواند آن را در ظرف آب فرو برد؟

فرمود: آرى، اگرچه جنب هم باشد.

46 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِلُبْسِ ثَوْبٍ فِیهِ جَنَابَةٌ وَ إِنْ عَرِقَ فِیهِ أَوْ بَلَّهُ الْمَطَرُ وَ طَهَارَةِ عَرَقِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ

اشارة

(4) 46 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْغُسْلِ بِلُبْسِ ثَوْبٍ فِیهِ جَنَابَةٌ وَ إِنْ عَرِقَ فِیهِ أَوْ بَلَّهُ الْمَطَرُ وَ طَهَارَةِ عَرَقِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ

*******

ترجمه:

باب واجب نبودن غسل به پوشیدن لباسی که در آن جنابت ایجاد شده اگر چه در آن عرق نموده است یا به باران خیس شود و پاک بودن عرق جنب و حائض

[رقم الحدیث الکلی: 2121 - رقم الحدیث الباب: 1]

2121- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُنُبِ یَعْرَقُ فِی ثَوْبِهِ أَوْ یَغْتَسِلُ فَیُعَانِقُ امْرَأَتَهُ أَوْ یُضَاجِعُهَا وَ هِیَ حَائِضٌ أَوْ جُنُبٌ فَیُصِیبُ جَسَدُهُ مِنْ عَرَقِهَا قَالَ هَذَا کُلُّهُ لَیْسَ بِشَیْ ءٍ.

*******

ترجمه:

ابو اسامه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: جنبى كه در لباسش عرق مى نمايد، يا پس از غسل، همسر خويش را در حالى كه جنب - يا حائض - است در آغوش مى گيرد و با او مى خوابد و از عرق آن زن به بدن او مى رسد (چه حكمى دارد؟)

فرمود: در هيچ يك از اين موارد اشكالى نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2122 - رقم الحدیث الباب: 2]

2122- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یُجْنِبُ الثَّوْبُ الرَّجُلَ وَ لَا یُجْنِبُ الرَّجُلُ الثَّوْبَ.

*******

ترجمه:

حمزة بن حمران گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

لباسى (كه در آن عرق كرده)، مرد را جنب نمى كند و مرد نيز لباس را جنب نمى نمايد.

ص: 267


1- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 28 من أبواب الوضوء.
2- تقدم فی الأحادیث 3- 6 من الباب 7 من أبواب الأسار.
3- یأتی ما یدلّ علی طهارة بدن الجنب مطلقا فی الباب 27 من أبواب النجاسات.
4- الباب 46 فیه 4 أحادیث.
5- الکافی 3- 52- 1.
6- الکافی 3- 52- 4، و رواه الصدوق فی الفقیه 1- 67- 152 و تقدم فی الحدیث 2 من الباب 5 من هذه الأبواب.
[رقم الحدیث الکلی: 2123 - رقم الحدیث الباب: 3]

2123- 3- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الثَّوْبِ تَکُونُ فِیهِ الْجَنَابَةُ فَتُصِیبُنِی السَّمَاءُ حَتَّی یَبْتَلَّ عَلَیَّ قَالَ لَا بَأْسَ.

*******

ترجمه:

ابو اسامه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: لباسى كه در آن جنب شده ام و آن قدر باران بر من ببارد تا بر تن من خيس گردد، چه حكمى دارد؟

فرمود: اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2124 - رقم الحدیث الباب: 4]

2124- 4- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَلْبَسُ ثَوْباً وَ فِیهِ جَنَابَةٌ فَیَعْرَقُ فِیهِ قَالَ فَقَالَ إِنَّ الثَّوْبَ لَا یُجْنِبُ الرَّجُلَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (3) وَ فِی الْأَسْآرِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی النَّجَاسَاتِ (5).

*******

ترجمه:

عبد الله بن بکیر روایت شده که گفت: از امام صادق علیه السلام درباره مردی پرسیدم که لباس می­پوشد و با آن جنب شده و در لباس عرق می­کند، پس امام فرمود: به راستی که لباس باعث نمی­شود شخص دچار جنابت شود. - .

47 بَابُ جَوَازِ الِاغْتِسَالِ بِغَیْرِ إِزَارٍ حَیْثُ لَا یَرَاهُ أَحَدٌ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ جَوَازِ اغْتِسَالِ الرَّجُلِ عَارِیاً مَعَ حُضُورِ زَوْجَتِهِ

اشارة

(6) 47 بَابُ جَوَازِ الِاغْتِسَالِ بِغَیْرِ إِزَارٍ حَیْثُ لَا یَرَاهُ أَحَدٌ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ جَوَازِ اغْتِسَالِ الرَّجُلِ عَارِیاً مَعَ حُضُورِ زَوْجَتِهِ

*******

ترجمه:

باب جایز بودن غسل بدون لنگ اگر کسی نمیبیند ولی کراهت دارد و جایز است مرد پیش همسرش بدون لنگ باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2125 - رقم الحدیث الباب: 1]

2125- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَغْتَسِلُ بِغَیْرِ إِزَارٍ حَیْثُ لَا یَرَاهُ أَحَدٌ قَالَ لَا بَأْسَ (8).

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی آدَابِ الْحَمَّامِ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی الْکَرَاهِیَةِ (9).

*******

ترجمه:

حلبی گوید: از امام صادق علیه السلام در مورد شخصی که بدون ازار (لُنگ)، در جایی که کسی او را نمی بیند غسل می کند، سؤال کردم؛ امام فرمودند :اشکالی ندارد.

ص: 268


1- الکافی 3- 53- 5، و الفقیه 1- 67- 153.
2- قرب الإسناد- 80، و الفقیه 1- 66- 151 و أورده فی الحدیث 1 من الباب 5 من هذه الأبواب.
3- تقدم فی الباب 5 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 7 من أبواب الأسار.
5- یأتی فی الباب 27 من أبواب النجاسات.
6- الباب 47 فیه حدیثان.
7- الفقیه 1- 84- 183.
8- فی نسخة زیادة- به هامش المخطوط.
9- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 11 أبواب آداب الحمام.
[رقم الحدیث الکلی: 2126 - رقم الحدیث الباب: 2]

2126- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَغْسِلُ فَرْجَ زَوْجِهَا إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ: لَهُ أَ یَغْتَسِلُ الرَّجُلُ بَیْنَ یَدَیْ أَهْلِهِ فَقَالَ نَعَمْ مَا یُفْضِی بِهِ أَعْظَمُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النِّکَاحِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).

*******

ترجمه:

یونس بن یعقوب گوید به ابو عبد اللّه صادق (ع) گفتم: خانم مى تواند شوهر خود را طهارت بدهد؟...گفتم: آيا انسان مى تواند عريان در برابر خانم خود غسل كند؟ ابو عبد اللّه گفت: مباشرت با خانم بالاتر از عريان شدن در برابر او است.

ص: 269


1- التهذیب 1- 356- 1068، و تقدم بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 38 من أبواب أحکام الخلوة، و فی الحدیث 1، 2 من الباب 11 من أبواب آداب الحمام.
2- یأتی فی الباب 59 من أبواب مقدمات النکاح و آدابه.

ص: 270

أَبْوَابُ الْحَیْضِ

1 بَابُ وُجُوبِ غُسْلِ الْحَیْضِ عِنْدَ انْقِطَاعِهِ لِلصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ نَحْوِهِمَا

اشارة

(1) 1 بَابُ وُجُوبِ غُسْلِ الْحَیْضِ عِنْدَ انْقِطَاعِهِ لِلصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ نَحْوِهِمَا

*******

ترجمه:

باب واجب بودن غسل حیض وقت قطع شدن آن برای نماز و روزه و شبه آن

[رقم الحدیث الکلی: 2127 - رقم الحدیث الباب: 1]

2127- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ طَهُرَتْ بِلَیْلٍ مِنْ حَیْضَتِهَا ثُمَّ تَوَانَتْ (فِی أَنْ تَغْتَسِلَ) (3) حَتَّی أَصْبَحَتْ عَلَیْهَا قَضَاءُ ذَلِکَ الْیَوْمِ.

*******

ترجمه:

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود :

اگر خانم در شب ماه رمضان از عادت ماهيانه پاك شود، و غسل خود را به تأخير بيندازد تا صبح شود، قضاى روزۀ آن روز را بايد بگيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2128 - رقم الحدیث الباب: 2]

2128- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ غُسْلُ الْحَیْضِ وَاجِبٌ (5).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ وَ الْکُلَیْنِیُ کَمَا مَرَّ (6) أَقُولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَ عِدَّةُ أَحَادِیثَ دَالَّةٌ عَلَی وُجُوبِ غُسْلِ الْحَیْضِ (7) وَ یَأْتِی

ص: 271


1- أبواب الحیض الباب 1 فیه حدیثان.
2- التهذیب 1- 393- 1213، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 21 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.
3- فی المصدر- أن تغتسل فی رمضان.
4- الفقیه 1- 78- 176، و یأتی بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب الأغسال المسنونة.
5- فی المصدر- و غسل الحائض إذا طهرت واجب.
6- مر فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
7- تقدم فی الأحادیث 6، 7، 14 من الباب 1، و فی الحدیثین 1، 9 من الباب 43 من أبواب الجنابة.

مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ (1) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ سُنَّةٌ وَ أَنَّ مَعْنَاهُ أَنَّ وُجُوبَهُ مُسْتَفَادٌ مِنَ السُّنَّةِ لَا مِنَ الْقُرْآنِ بِخِلَافِ غُسْلِ الْجَنَابَةِ فَإِنَّ وُجُوبَهُ مُسْتَفَادٌ مِنْهُمَا وَ اللَّهُ أَعْلَمُ (2).

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

... غسل حيض و واجب ميباشد،

2 بَابُ مَا یُعْرَفُ بِهِ دَمُ الْحَیْضِ مِنْ دَمِ الْعُذْرَةِ وَ حُکْمِ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا

اشارة

(3) 2 بَابُ مَا یُعْرَفُ بِهِ دَمُ الْحَیْضِ مِنْ دَمِ الْعُذْرَةِ وَ حُکْمِ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا

*******

ترجمه:

باب شناخت خون حیض از بکارت و حکم هر کدام

[رقم الحدیث الکلی: 2129 - رقم الحدیث الباب: 1]

2129- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ (5) جَمِیعاً عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ الْکُوفِیِّ فِی حَدِیثٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع بِمِنًی- فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ رَجُلًا مِنْ مَوَالِیکَ تَزَوَّجَ جَارِیَةً مُعْصِراً (6) لَمْ تَطْمَثْ فَلَمَّا افْتَضَّهَا سَالَ الدَّمُ فَمَکَثَ سَائِلًا لَا یَنْقَطِعُ نَحْواً مِنْ عَشَرَةِ أَیَّامٍ وَ إِنَّ الْقَوَابِلَ اخْتَلَفْنَ فِی ذَلِکَ فَقَالَ بَعْضُهُنَّ دَمُ الْحَیْضِ وَ قَالَ بَعْضُهُنَّ دَمُ الْعُذْرَةِ فَمَا یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تَصْنَعَ قَالَ فَلْتَتَّقِ اللَّهَ فَإِنْ کَانَ مِنْ دَمِ الْحَیْضِ فَلْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ حَتَّی تَرَی الطُّهْرَ وَ لْیُمْسِکْ عَنْهَا بَعْلُهَا وَ إِنْ کَانَ مِنَ الْعُذْرَةِ فَلْتَتَّقِ اللَّهَ وَ لْتَتَوَضَّأْ وَ لْتُصَلِّ وَ یَأْتِیهَا بَعْلُهَا إِنْ أَحَبَّ ذَلِکَ فَقُلْتُ لَهُ وَ کَیْفَ لَهُمْ أَنْ یَعْلَمُوا مَا (7)

ص: 272


1- یأتی فی الحدیثین 1، 7 من الباب 23 من أبواب الحیض، و فی الحدیثین 6، 8 من الباب 1 من أبواب الأغسال المسنونة.
2- تقدم فی الحدیثین 4، 11 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
3- الباب 2 فیه 3 أحادیث.
4- الکافی 3- 92- 1.
5- فی المصدر- أسلم.
6- الجاریة المعصر- التی أول ما أدرکت و حاضت أو أشرفت علی الحیض و لم تحض، و یقال فیه عصرت کأنّها دخلت عصر شبابها أو بلغته مجمع البحرین 3- 408.
7- و فی نسخة- مما منه قده.

هُوَ حَتَّی یَفْعَلُوا مَا یَنْبَغِی قَالَ فَالْتَفَتَ یَمِیناً وَ شِمَالًا فِی الْفُسْطَاطِ مَخَافَةَ أَنْ یَسْمَعَ کَلَامَهُ أَحَدٌ قَالَ ثُمَّ نَهَدَ (1) إِلَیَّ فَقَالَ یَا خَلَفُ سِرَّ اللَّهِ سِرَّ اللَّهِ فَلَا تُذِیعُوهُ وَ لَا تُعَلِّمُوا هَذَا الْخَلْقَ أُصُولَ دِینِ اللَّهِ بَلِ ارْضَوْا لَهُمْ مَا رَضِیَ اللَّهُ لَهُمْ مِنْ ضَلَالٍ قَالَ ثُمَّ عَقَدَ بِیَدِهِ الْیُسْرَی تِسْعِینَ (2) ثُمَّ قَالَ تَسْتَدْخِلُ الْقُطْنَةَ ثُمَّ تَدَعُهَا مَلِیّاً ثُمَّ تُخْرِجُهَا إِخْرَاجاً رَقِیقاً فَإِنْ کَانَ الدَّمُ مُطَوَّقاً فِی الْقُطْنَةِ فَهُوَ مِنَ الْعُذْرَةِ وَ إِنْ کَانَ مُسْتَنْقِعاً فِی الْقُطْنَةِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ قَالَ خَلَفٌ فَاسْتَخَفَّنِی الْفَرَحُ فَبَکَیْتُ فَلَمَّا سَکَنَ بُکَائِی قَالَ مَا أَبْکَاکَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَنْ کَانَ یُحْسِنُ هَذَا غَیْرُکَ قَالَ فَرَفَعَ یَدَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ قَالَ إِنِّی وَ اللَّهِ مَا أُخْبِرُکَ إِلَّا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص- عَنْ جَبْرَئِیلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَمَا یَأْتِی (3) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (4).

*******

ترجمه:

رفتم بخيمه موسى بن جعفر عليه السّلام،.... عرضكردم يكى از دوستان شما با دخترى كه هنوز حائض نشده بود ازدواج كرد پس از همبستر شدن خون از دختر مى آمد در حدود ده روز اين خون طول كشيد.زنهاى قابله اختلاف داشتند بعضى ميگفتند خون حيض است و گروهى معتقد بودند خون بكارت است اين زن چه بايد بكند. فرمود از خدا بپرهيز و اگر خون حيض است نماز نخواند تا پاك شود و همسرش از نزديكى با او خوددارى كند اگر خون بكارت باشد باز بايد از خدا بترسد وضو بگيرد و نمازش را بخواند شوهرش ميتواند با او همبستر شود در صورتى كه ميل داشت،عرض كردم آقا از كجا تشخيص دهند كه چه خونى است كه بعد باين دستور عمل كنند. در اين موقع امام بجانب چپ و راست خيمه نگاهى كرد مبادا كسى سخن او را بشنود آنگاه از جاى حركت نموده و نزديك من آمد فرمود خلف!مواظب باش اين از اسرار خداست مبادا فاش كنى و باين مردم اصول دين خدا را نياموزى سپس با دست چپ اشاره كرد كه چنين پنبه را داخل فرج ميگذارد و كمى صبر مى كند بعد آرام خارج مينمايد اگر خون دور پنبه را فرا گرفته بود از بكارت است چنانچه خون داخل پنبه رفته بود از حيض است. چنان از توضيح اين جواب شاد شدم كه اشكهايم جارى شد وقتى از گريه آرام گرفتم فرمود:چرا گريه ميكنى ؟عرض كردم يا ابن رسول اللّٰه چه كسى ميتواند جز شما چنين جوابى بدهد؟فرمود بخدا قسم اين توضيح از جانب پيامبر اكرم از جبرئيل از طرف خدا بود.

[رقم الحدیث الکلی: 2130 - رقم الحدیث الباب: 2]

2130- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ زِیَادِ بْنِ سُوقَةَ قَالَ: سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع

ص: 273


1- نهد- نهض و تقدم. مجمع البحرین 3- 152.
2- ورد فی هامش المخطوط الثانی ما نصه- لا یخفی أن المراد الأمر باخفاء مثل هذه الأحکام عن العامّة لعدم قبولهم لها، و عدم استحقاقهم لتعلمها و تعلیمها، و المراد بالرضا عدم الإنکار علیهم ظاهرا لأنّهم لا یقبلون أو لترتب المفسدة و ان وجب الإنکار بالقلب، و العقد تسعین المراد به وضع رأس الظفر من المسبحة الیسری علی المفصل الأسفل من الإبهام لأن ذلک بحساب عقود الأصابع موضوع للتسعین إذا کان بالید الیمنی و التسعمائة إذا کان بالیسری و ذلک لأن وضع عقود الید الیمنی للآحاد و العشرات و عقود الیسری للمئات و الألوف و عقود المئات فی الیسری علی صورة عقود العشرات فی الیمنی من غیر فرق، فلعل الراوی توهم فی التعبیر أو استعمل المجاز اعتمادا علی الجمع بین التسعین و الید الیسری و إلّا فکان ینبغی الاکتفاء بالتسعین و یحتمل کون ذلک اصطلاحا آخر غیر المشهور، و لعلّ اختیار الیسری إشارة إلی کون ادخال المرأة القطنة بها أو بالابهام منها و اللّه أعلم. منه قده.
3- یأتی فی الحدیث 3 من الباب 2 من أبواب الحیض.
4- المحاسن- 307- 22.
5- الکافی 3- 94- 2.

عَنْ رَجُلٍ افْتَضَّ امْرَأَتَهُ أَوْ أَمَتَهُ فَرَأَتْ دَماً کَثِیراً لَا یَنْقَطِعُ عَنْهَا یَوْماً کَیْفَ تَصْنَعُ بِالصَّلَاةِ قَالَ تُمْسِکُ الْکُرْسُفَ (1) فَإِنْ خَرَجَتِ الْقُطْنَةُ مُطَوَّقَةً بِالدَّمِ فَإِنَّهُ مِنَ الْعُذْرَةِ تَغْتَسِلُ وَ تُمْسِکُ مَعَهَا قُطْنَةً وَ تُصَلِّی فَإِنْ خَرَجَ الْکُرْسُفُ مُنْغَمِساً بِالدَّمِ فَهُوَ مِنَ الطَّمْثِ تَقْعُدُ عَنِ الصَّلَاةِ أَیَّامَ الْحَیْضِ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْغُسْلِ هُنَا غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ هُوَ ظَاهِرٌ فَإِنَّ دَمَ الْعُذْرَةِ لَا یُوجِبُ غُسْلًا لِمَا مَضَی (4) وَ یَأْتِی (5).

*******

ترجمه:

از ابو جعفر باقر (علیه السلام) پرسيد: دوشيزه خانمى عروسى كرده و يك روز بيشتر مى گذرد كه خونريزى او بند نيامده است. تكليف نمازهاى او چيست ؟ ابو جعفر گفت: عروس خانم بايد يك قطعه نوار پنبه اى داخل كند و بعد از لختى بيرون بياورد: در صورتى كه گرداگرد نوار پنبه مانند طوق، خونالوده باشد، خونريزى مربوط به عروسى است كه بايد غسل كند و يك نوار پنبه داخل كند تا از جريان خون مانع گردد، سپس نماز بخواند و در صورتى كه نوار پنبه غرق خون باشد، خونريزى مربوط به عادت ماهيانه است كه بايد نمازها را ترك كند تا دوره حيض خاتمه يابد.

[رقم الحدیث الکلی: 2131 - رقم الحدیث الباب: 3]

2131- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ع جُعِلْتُ فِدَاکَ رَجُلٌ تَزَوَّجَ جَارِیَةً أَوِ اشْتَرَی جَارِیَةً طَمِثَتْ أَوْ لَمْ تَطْمَثْ أَوْ فِی أَوَّلِ مَا طَمِثَتْ فَلَمَّا افْتَرَعَهَا غَلَبَ الدَّمُ فَمَکَثَتْ أَیَّاماً وَ لَیَالِیَ فَأُرِیَتِ الْقَوَابِلَ فَبَعْضٌ قَالَ مِنَ الْحَیْضَةِ وَ بَعْضٌ قَالَ مِنَ الْعُذْرَةِ قَالَ فَتَبَسَّمَ فَقَالَ إِنْ کَانَ مِنَ الْحَیْضِ فَلْیُمْسِکْ عَنْهَا بَعْلُهَا وَ لْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ وَ إِنْ کَانَ مِنَ الْعُذْرَةِ فَلْتَتَوَضَّأْ وَ لْتُصَلِّ وَ یَأْتِیهَا بَعْلُهَا إِنْ أَحَبَّ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ کَیْفَ لَهَا أَنْ تَعْلَمَ مِنَ الْحَیْضِ هُوَ أَمْ مِنَ الْعُذْرَةِ فَقَالَ یَا خَلَفُ سِرَّ اللَّهِ فَلَا تُذِیعُوهُ تَسْتَدْخِلُ قُطْنَةً ثُمَّ تُخْرِجُهَا فَإِنْ خَرَجَتِ الْقُطْنَةُ مُطَوَّقَةً بِالدَّمِ فَهُوَ مِنَ الْعُذْرَةِ وَ إِنْ خَرَجَتْ مُسْتَنْقَعَةً بِالدَّمِ فَهُوَ مِنَ الطَّمْثِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ الْبَرْقِیُ کَمَا مَرَّ (7).

*******

ترجمه:

خلف بن حماد گوید به امام کاظم علیه السلام عرض کردم مردی با زنی ازدواج کرد یاکنیزی خرید معلوم نیست قبلا حیض می شده یا خیر خون می بیند بعضی از قابله ها می گویند حیض و بعضی می گویند بکارت امام علیه السلام لبخند زد فرمود اگر حیض باشد شوهرش از او فاصله بگیرد و اگ بکارت است وضو بگیرد و نماز بخواند و شوهرش بااو نزدیکی کند اگر دوست داشت

عرض کردم فدایت شوم چگونه بفهمد حیض است یا بکارت این سر خداست پنبه داخل رحم خود کند اگر خون دایره آغشته شد بکارت واگر کل پنبه آغشته شد حیض است

ص: 274


1- الکرسف- القطن لسان العرب 9- 297.
2- المحاسن- 307- 21.
3- التهذیب 1- 152- 432.
4- مضی فی الحدیث 1 من الباب 2 من هذه الأبواب.
5- یأتی فی الحدیث الآتی.
6- التهذیب 1- 385- 1184.
7- مر فی الحدیث السابق.

3 بَابُ مَا یُعْرَفُ بِهِ دَمُ الْحَیْضِ مِنْ دَمِ الِاسْتِحَاضَةِ وَ وُجُوبِ رُجُوعِ الْمُضْطَرِبَةِ الْعَادَةِ إِلَی التَّمْیِیزِ وَ مَعَ عَدَمِهِ إِلَی الرِّوَایَاتِ

اشارة

(1) 3 بَابُ مَا یُعْرَفُ بِهِ دَمُ الْحَیْضِ مِنْ دَمِ الِاسْتِحَاضَةِ وَ وُجُوبِ رُجُوعِ الْمُضْطَرِبَةِ الْعَادَةِ إِلَی التَّمْیِیزِ وَ مَعَ عَدَمِهِ إِلَی الرِّوَایَاتِ

*******

ترجمه:

باب آنچه شناخته میشود به سبب آن خون حیض از خون استحاضه و واجب بودن رجوع کسیکه مضطربه است به تحقیق و عدم تمیز رجوع به روایات

[رقم الحدیث الکلی: 2132 - رقم الحدیث الباب: 1]

2132- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ دَمَ الِاسْتِحَاضَةِ وَ الْحَیْضِ لَیْسَ یَخْرُجَانِ مِنْ مَکَانٍ وَاحِدٍ إِنَّ دَمَ الِاسْتِحَاضَةِ (3) بَارِدٌ وَ إِنَّ دَمَ الْحَیْضِ حَارٌّ.

*******

ترجمه:

معاوية بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

خون استحاضه و حيض از يك جا بيرون نمى آيند؛ زيرا خون استحاضه، سرد و خون حيض، گرم است.

[رقم الحدیث الکلی: 2133 - رقم الحدیث الباب: 2]

2133- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ قَالَ: دَخَلَتْ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع امْرَأَةٌ فَسَأَلَتْهُ عَنِ الْمَرْأَةِ یَسْتَمِرُّ بِهَا الدَّمُ فَلَا تَدْرِی حَیْضٌ (5) هُوَ أَوْ غَیْرُهُ قَالَ فَقَالَ لَهَا إِنَّ دَمَ الْحَیْضِ حَارٌّ عَبِیطٌ (6) أَسْوَدُ لَهُ دَفْعٌ وَ حَرَارَةٌ وَ دَمُ الِاسْتِحَاضَةِ أَصْفَرُ بَارِدٌ فَإِذَا کَانَ لِلدَّمِ حَرَارَةٌ وَ دَفْعٌ وَ سَوَادٌ فَلْتَدَعِ الصَّلَاةَ قَالَ فَخَرَجَتْ وَ هِیَ تَقُولُ وَ اللَّهِ أَنْ لَوْ کَانَ امْرَأَةً مَا زَادَ عَلَی هَذَا.

وَ رَوَاهُمَا الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).

*******

ترجمه:

حفص بن بخترى گويد: زنى خدمت امام صادق عليه السّلام شرف ياب شد و از حضرتش پرسيد: خونريزى زنى استمرار پيدا كرده و نمى داند كه آيا خون حيض است، يا غير آن ؟

حضرت فرمود: خون حيض، گرم، تازه و سياه است و هنگام خروج داراى شدّت، سرعت و گرمى است و در اين هنگام بايد نماز را ترك كند، ولى خون استحاضه، زرد و سرد است.

راوى گويد: زن خارج شد در حالى كه مى گفت: به خدا سوگند! حتّى اگر خودش هم زن مى بود، بيش از اين نمى گفت.

[رقم الحدیث الکلی: 2134 - رقم الحدیث الباب: 3]

2134- 3- (8) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ قَالَ: سَأَلَتْنِی امْرَأَةٌ مِنَّا أَنْ أُدْخِلَهَا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَاسْتَأْذَنْتُ لَهَا فَأَذِنَ لَهَا فَدَخَلَتْ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَتْ

ص: 275


1- الباب 3 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 3- 91- 2، و رواه فی التهذیب 1- 151- 430.
3- فی نسخة- المستحاضة. هامش المخطوط.
4- الکافی 3- 91- 1.
5- فی نسخة- أحیض. هامش المخطوط.
6- العبیط- الطری. لسان العرب 7- 347.
7- التهذیب 1- 151- 429.
8- الکافی 3- 91- 3.

لَهُ مَا تَقُولُ فِی الْمَرْأَةِ تَحِیضُ فَتَجُوزُ أَیَّامُ حَیْضِهَا قَالَ إِنْ کَانَ أَیَّامُ حَیْضِهَا دُونَ عَشَرَةِ أَیَّامٍ اسْتَظْهَرَتْ (1) بِیَوْمٍ وَاحِدٍ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ قَالَتْ فَإِنَّ الدَّمَ یَسْتَمِرُّ بِهَا الشَّهْرَ وَ الشَّهْرَیْنِ وَ الثَّلَاثَةَ کَیْفَ تَصْنَعُ بِالصَّلَاةِ قَالَ تَجْلِسُ أَیَّامَ حَیْضِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ لِکُلِّ صَلَاتَیْنِ قَالَتْ لَهُ إِنَّ أَیَّامَ حَیْضِهَا تَخْتَلِفُ عَلَیْهَا وَ کَانَ یَتَقَدَّمُ الْحَیْضُ الْیَوْمَ وَ الْیَوْمَیْنِ وَ الثَّلَاثَةَ وَ یَتَأَخَّرُ مِثْلَ ذَلِکَ فَمَا عِلْمُهَا (2) بِهِ قَالَ دَمُ الْحَیْضِ لَیْسَ بِهِ خَفَاءٌ هُوَ دَمٌ حَارٌّ تَجِدُ لَهُ حُرْقَةً وَ دَمُ الِاسْتِحَاضَةِ دَمٌ فَاسِدٌ بَارِدٌ قَالَ فَالْتَفَتَتْ إِلَی مَوْلَاتِهَا فَقَالَتْ أَ تَرَاهُ کَانَ امْرَأَةً مَرَّةً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) وَ

رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی السَّرَائِرِ (4) نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: أَ تَرَیْنَهُ کَانَ امْرَأَةً

*******

ترجمه:

حفص بن بخترى گويد: زنى خدمت امام صادق عليه السّلام شرف ياب شد و از حضرتش پرسيد: خونريزى زنى استمرار پيدا كرده و نمى داند كه آيا خون حيض است، يا غير آن ؟

حضرت فرمود: خون حيض، گرم، تازه و سياه است و هنگام خروج داراى شدّت، سرعت و گرمى است و در اين هنگام بايد نماز را ترك كند، ولى خون استحاضه، زرد و سرد است.

راوى گويد: زن خارج شد در حالى كه مى گفت: به خدا سوگند! حتّى اگر خودش هم زن مى بود، بيش از اين نمى گفت.

[رقم الحدیث الکلی: 2135 - رقم الحدیث الباب: 4]

2135- 4- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ سَأَلُوا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ وَ السُّنَّةِ فِی وَقْتِهِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سَنَّ فِی الْحَائِضِ ثَلَاثَ سُنَنٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ أَمَّا سُنَّةُ الَّتِی قَدْ کَانَتْ لَهَا أَیَّامٌ مُتَقَدِّمَةٌ (ثُمَّ اخْتَلَطَ) (6) عَلَیْهَا مِنْ طُولِ الدَّمِ فَزَادَتْ وَ نَقَصَتْ حَتَّی أَغْفَلَتْ عَدَدَهَا وَ مَوْضِعَهَا مِنَ الشَّهْرِ فَإِنَّ سُنَّتَهَا غَیْرُ ذَلِکَ وَ ذَلِکَ أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَبِی حُبَیْشٍ أَتَتِ النَّبِیَّ ص- فَقَالَتْ إِنِّی أُسْتَحَاضُ وَ لَا أَطْهُرُ فَقَالَ لَهَا النَّبِیُّ ص

ص: 276


1- الاستظهار- طلب الاحتیاط بالشی ء، و منه- تستظهر الحائض مجمع البحرین 3- 392.
2- فی نسخة- عملها. هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 151- 431.
4- مستطرفات السرائر- 105- 48.
5- الکافی 3- 83- 1، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 5، و ذیله فی الحدیث 2 من الباب 7 و الحدیث 3 من الباب 8 من أبواب الحیض.
6- فی نسخة- فاختلط هامش المخطوط.

لَیْسَ ذَلِکِ بِحَیْضٍ إِنَّمَا هُوَ عِرْقٌ (1) فَإِذَا أَقْبَلَتِ الْحَیْضَةُ فَدَعِی الصَّلَاةَ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاغْسِلِی عَنْکِ الدَّمَ وَ صَلِّی وَ کَانَتْ تَغْتَسِلُ فِی (وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ) (2) وَ کَانَتْ تَجْلِسُ فِی مِرْکَنٍ (3) لِأُخْتِهَا فَکَانَتْ صُفْرَةُ الدَّمِ تَعْلُو الْمَاءَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَ مَا تَسْمَعُ رَسُولَ اللَّهِ ص أَمَرَ هَذِهِ بِغَیْرِ مَا أَمَرَ بِهِ تِلْکَ أَ لَا تَرَاهُ لَمْ یَقُلْ لَهَا دَعِی الصَّلَاةَ أَیَّامَ أَقْرَائِکِ (4) وَ لَکِنْ قَالَ لَهَا إِذَا أَقْبَلَتِ الْحَیْضَةُ فَدَعِی الصَّلَاةَ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاغْتَسِلِی وَ صَلِّی فَهَذَا بَیَّنَ (5) أَنَّ هَذِهِ امْرَأَةٌ قَدِ اخْتَلَطَ عَلَیْهَا أَیَّامُهَا لَمْ تَعْرِفْ عَدَدَهَا وَ لَا وَقْتَهَا أَ لَا تَسْمَعُهَا تَقُولُ إِنِّی أُسْتَحَاضُ وَ لَا أَطْهُرُ وَ کَانَ أَبِی یَقُولُ إِنَّهَا اسْتُحِیضَتْ سَبْعَ سِنِینَ فَفِی أَقَلَّ مِنْ هَذَا تَکُونُ الرِّیبَةُ وَ الِاخْتِلَاطُ فَلِهَذَا احْتَاجَتْ إِلَی أَنْ تَعْرِفَ إِقْبَالَ الدَّمِ مِنْ إِدْبَارِهِ وَ تَغَیُّرِ لَوْنِهِ مِنَ السَّوَادِ إِلَی غَیْرِهِ وَ ذَلِکَ أَنَّ دَمَ الْحَیْضِ أَسْوَدُ یُعْرَفُ وَ لَوْ کَانَتْ تَعْرِفُ أَیَّامَهَا مَا احْتَاجَتْ إِلَی مَعْرِفَةِ لَوْنِ الدَّمِ لِأَنَّ السُّنَّةَ فِی الْحَیْضِ أَنْ تَکُونَ الصُّفْرَةُ وَ الْکُدْرَةُ فَمَا فَوْقَهَا فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ إِذَا عَرَفَتْ حَیْضاً کُلَّهُ إِنْ کَانَ الدَّمُ أَسْوَدَ أَوْ غَیْرَ ذَلِکَ فَهَذَا یُبَیِّنُ لَکَ أَنَّ قَلِیلَ الدَّمِ وَ کَثِیرَهُ أَیَّامَ الْحَیْضِ حَیْضٌ کُلُّهُ إِذَا کَانَتِ الْأَیَّامُ مَعْلُومَةً فَإِذَا جَهِلَتِ الْأَیَّامَ وَ عَدَدَهَا احْتَاجَتْ إِلَی النَّظَرِ حِینَئِذٍ إِلَی إِقْبَالِ الدَّمِ وَ إِدْبَارِهِ وَ تَغَیُّرِ لَوْنِهِ ثُمَّ تَدَعُ الصَّلَاةَ عَلَی قَدْرِ ذَلِکَ وَ لَا أَرَی النَّبِیَّ ص قَالَ لَهَا اجْلِسِی کَذَا وَ کَذَا یَوْماً فَمَا زَادَتْ فَأَنْتِ مُسْتَحَاضَةٌ کَمَا لَمْ یَأْمُرِ الْأُولَی بِذَلِکَ وَ کَذَلِکَ أَبِی ع أَفْتَی فِی مِثْلِ هَذَا وَ ذَاکَ أَنَّ امْرَأَةً مِنْ أَهْلِنَا اسْتَحَاضَتْ فَسَأَلَتْ أَبِی ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِذَا

ص: 277


1- فی نسخة- عزف. العزف- اللعب. هامش المخطوط. الصحاح 4- 1403.
2- فی المصدر- فی کل صلاة.
3- المرکن- الاجانة التی تغسل فیها الثیاب. مجمع البحرین 6- 257.
4- القرء- عند أهل الحجاز- الطهر و عند أهل العراق الحیض. قیل- و کل أصاب لأن القرء خروج من شی ء إلی شی ء فخرجت المرأة من الحیض إلی الطهر و من الطهر إلی الحیض. مجمع البحرین 1- 338.
5- فی نسخة- یبین. هامش المخطوط.

رَأَیْتِ الدَّمَ الْبَحْرَانِیَ (1) فَدَعِی الصَّلَاةَ وَ إِذَا رَأَیْتِ الطُّهْرَ وَ لَوْ سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ فَاغْتَسِلِی وَ صَلِّی قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَرَی جَوَابَ أَبِی ع هَاهُنَا غَیْرَ جَوَابِهِ فِی الْمُسْتَحَاضَةِ الْأُولَی أَ لَا (تَرَی أَنَّهُ) (2) قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا لِأَنَّهُ نَظَرَ إِلَی عَدَدِ الْأَیَّامِ وَ قَالَ هَاهُنَا إِذَا رَأَتِ الدَّمَ الْبَحْرَانِیَّ فَلْتَدَعِ الصَّلَاةَ فَأَمَرَهَا هُنَا (3) أَنْ تَنْظُرَ إِلَی الدَّمِ إِذَا أَقْبَلَ وَ أَدْبَرَ وَ تَغَیَّرَ وَ قَوْلُهُ الْبَحْرَانِیَّ شِبْهُ مَعْنَی قَوْلِ النَّبِیِّ ص- إِنَّ دَمَ الْحَیْضِ أَسْوَدُ (4) یُعْرَفُ وَ إِنَّمَا سَمَّاهُ أَبِی بَحْرَانِیّاً (5) لِکَثْرَتِهِ وَ لَوْنِهِ فَهَذِهِ سُنَّةُ النَّبِیِّ ص فِی الَّتِی اخْتَلَطَ عَلَیْهَا أَیَّامُهَا حَتَّی لَا تَعْرِفَهَا وَ إِنَّمَا تَعْرِفُهَا بِالدَّمِ مَا کَانَ مِنْ قَلِیلِ الْأَیَّامِ وَ کَثِیرِهِ إِلَی أَنْ قَالَ إِنِ اخْتَلَطَتِ الْأَیَّامُ عَلَیْهَا وَ تَقَدَّمَتْ وَ تَأَخَّرَتْ وَ تَغَیَّرَ عَلَیْهَا الدَّمُ أَلْوَاناً فَسُنَّتُهَا إِقْبَالُ الدَّمِ وَ إِدْبَارُهُ وَ تَغَیُّرُ حَالاتِهِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (6) أَقُولُ: وَ سَیَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی رُجُوعِ الْمُضْطَرِبَةِ إِلَی الرِّوَایَاتِ فِی بَابِ الْمُبْتَدِئَةِ (7).

*******

ترجمه:

- گروهى از امام صادق عليه السّلام دربارۀ حائض و سنّت در تعيين وقت آن پرسيدند؟

حضرتش پاسخ فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله براى حائض سه سنّت قرار داده است، و در آن ها هر مشكلى را براى كسى كه آن را مى شنود و مى فهمد، بيان فرمود. به طورى كه ديگر براى هيچ كس مجال اظهار نظر و رأى نمانده است.

يكى از آن سنّت ها، زن حايضى است كه روزهاى مشخصى براى حيض دارد و بدون اشتباه آن ها را مى تواند بشمارد، پس از آن ايّام معلوم، استحاضه مى شود و خونريزى هم چنان ادامه مى يابد. او در اين حال، وقت روزهاى حيض خود و شمار آن ها را مى داند.

در روزگار پيامبر براى زنى به نام فاطمه دختر ابى حبيش، حالت استحاضه عارض شد و خونريزى او استمرار پيدا كرد. از اين رو نزد امّ سلمه آمد. او در اين باره از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله پرسيد.

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: بايد به اندازه روزهاى حيض خود، نماز را رها كند.

و فرمود: اين خون از رگ است، حضرتش دستور فرمود كه آن زن غسل كند و پارچه اى استفاده كند و نماز بخواند.

سپس امام صادق عليه السّلام فرمود: اين سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله دربارۀ كسى است كه ايّام حيض خود را مى شناسد و بر او مشتبه نشده است. آيا نمى بينى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از او نپرسيد كه روزهاى حيضت چند، روز است ؟ و نفرمود كه اگر خونريزى بر فلان روز اضافه شود، تو مستحاضه هستى، بلكه براى آن زن، روزهاى معلومى را - چه كم و چه زياد - قرار داد بعد از آن روزها را بشناسد.

همين گونه پدرم (امام باقر عليه السّلام) نيز فتوى داد.

از حضرتش دربارۀ زن مستحاضه پرسيدند.

فرمود: اين خون، از رگى است كه همواره از آن خون مى آيد، يا از وسوسه هاى شيطان است. بنابراين، بايد آن زن در ايّام حيض خود، نماز را ترك كند، سپس غسل نمايد و براى هر نماز وضو را تجديد كند.

پرسيدند: اگرچه خون هم چنان ادامه داشته باشد؟!

فرمود: آرى، اگرچه مانند آب ناودان، جارى شود.

4 بَابُ أَنَّ الصُّفْرَةَ وَ الْکُدْرَةَ فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ حَیْضٌ وَ فِی أَیَّامِ الطُّهْرِ طُهْرٌ وَ تَرْجِیحِ الْعَادَةِ عَلَی التَّمْیِیزِ

اشارة

(8) 4 بَابُ أَنَّ الصُّفْرَةَ وَ الْکُدْرَةَ فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ حَیْضٌ وَ فِی أَیَّامِ الطُّهْرِ طُهْرٌ وَ تَرْجِیحِ الْعَادَةِ عَلَی التَّمْیِیزِ

*******

ترجمه:

باب خارج شدن مایع زرد و کدر در ایام حیض حیض محسوب میشود و در ایام پاکی غیر حیض

[رقم الحدیث الکلی: 2136 - رقم الحدیث الباب: 1]

2136- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ

ص: 278


1- الدم البحرانیّ- نسبه إلی بحر الرحم و هذا من بعیدات النسب المغرب هامش المخطوط.
2- فی التهذیب- تراه هامش المخطوط.
3- فی الهامش عن التهذیب- فامر هاهنا.
4- لیس فی التهذیب منه قده.
5- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- هذا یدلّ علی أن البحرانیّ منسوب الی البحر لا إلی بحر الرحم کما قیل منه قده.
6- التهذیب 1- 381- 1183.
7- یأتی فی الباب 8 من هذه الأبواب.
8- الباب 4 فیه 9 أحادیث.
9- الکافی 3- 78- 1.

مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الصُّفْرَةَ فِی أَیَّامِهَا فَقَالَ لَا تُصَلِّی حَتَّی تَنْقَضِیَ أَیَّامُهَا وَ إِنْ رَأَتِ الصُّفْرَةَ فِی غَیْرِ أَیَّامِهَا تَوَضَّأَتْ وَ صَلَّتْ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه:

محمّد بن مسلم گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه در ايّام حيض لكّۀ زردى مى بيند، پرسيدم ؟

فرمود: تا هنگام سپرى شدن ايّامش نبايد نماز بخواند، ولى اگر در غير از ايّام حيض، لكّۀ زردى بيند، بايد وضو گيرد و نماز به جا آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2137 - رقم الحدیث الباب: 2]

2137- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَرَی الصُّفْرَةَ فَقَالَ إِنْ کَانَ قَبْلَ الْحَیْضِ بِیَوْمَیْنِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ إِنْ کَانَ بَعْدَ الْحَیْضِ بِیَوْمَیْنِ فَلَیْسَ مِنَ الْحَیْضِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4) أَقُولُ: وَجْهُهُ أَنَّ الْعَادَةَ قَدْ تَتَقَدَّمُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ وَ أَمَّا مَا بَعْدَ الْعَادَةِ وَ الِاسْتِظْهَارِ فَهُوَ اسْتِحَاضَةٌ عَلَی تَفْصِیلٍ یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.

*******

ترجمه:

ابو بصير گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى پرسيدم كه لكّۀ زرد مى بيند.

فرمود: اگر دو روز پيش از حيض باشد، از حيض است، و اگر دو روز بعد از حيض باشد، از حيض نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2138 - رقم الحدیث الباب: 3]

2138- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ کُلَّ مَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا مِنْ صُفْرَةٍ أَوْ حُمْرَةٍ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ کُلُّ مَا رَأَتْهُ بَعْدَ أَیَّامِ حَیْضِهَا فَلَیْسَ مِنَ الْحَیْضِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

...هر چه زردی و قرمزی زن در ایام حیض ببیند حیض است و آن چه بعد از ایام حیض ببیند حیض نیست

ص: 279


1- التهذیب 1- 396- 1230.
2- الکافی 3- 78- 2.
3- التهذیب 1- 396- 1231.
4- الفقیه 1- 91- 196.
5- الکافی 3- 76- 5.
6- التهذیب 1- 158- 452.
[رقم الحدیث الکلی: 2139 - رقم الحدیث الباب: 4]

2139- 4- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الصُّفْرَةَ قَبْلَ انْقِضَاءِ أَیَّامِ عَادَتِهَا لَمْ تُصَلِّ وَ إِنْ کَانَتْ صُفْرَةٌ بَعْدَ انْقِضَاءِ أَیَّامِ قُرْئِهَا صَلَّتْ.

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

وقتی زن مایع زرد دید قبل از تمام شدن عده اش نماز نمی خواند و اگر بعد از ایام عادت با شد نماز می خواند

[رقم الحدیث الکلی: 2140 - رقم الحدیث الباب: 5]

2140- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الصُّفْرَةَ فَقَالَ مَا کَانَ قَبْلَ الْحَیْضِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ مَا کَانَ بَعْدَ الْحَیْضِ فَلَیْسَ مِنْهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَمْزَةَ قَالَ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (3).

*******

ترجمه:

على بن ابى حمزه گويد: من در خدمت امام صادق عليه السّلام حاضر بودم كه از حضرتش دربارۀ لكّۀ زردى كه زن مى بيند، سؤال شد؟

فرمود: آن چه كه پيش از حيض باشد، از حيض است، و آن چه كه بعد از حيض باشد، از آن نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2141 - رقم الحدیث الباب: 6]

2141- 6- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ یَعْنِی مُحَمَّدَ بْنَ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیَّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ: قَالَ: الصُّفْرَةُ قَبْلَ الْحَیْضِ بِیَوْمَیْنِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ بَعْدَ أَیَّامِ الْحَیْضِ لَیْسَ مِنَ الْحَیْضِ وَ هِیَ فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ حَیْضٌ.

*******

ترجمه:

معاوية بن حكيم گويد: امام عليه السّلام فرمود:

لكّۀ زردى كه تا دو روز پيش از حيض باشد، از حيض است، و بعد از ايّام حيض، از حيض نيست و همان در ايّام حيض، از خون حيض است.

[رقم الحدیث الکلی: 2142 - رقم الحدیث الباب: 7]

2142- 7- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الصُّفْرَةَ أَیَّامَ طَمْثِهَا کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ تَتْرُکُ لِذَلِکَ الصَّلَاةَ- بِعَدَدِ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ فِی طَمْثِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی فَإِنْ رَأَتْ صُفْرَةً بَعْدَ غُسْلِهَا فَلَا غُسْلَ عَلَیْهَا یُجْزِیهَا الْوَضُوءُ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ تُصَلِّی.

*******

ترجمه:

علی بن جعفر گوید از برادرم موسی بن جعفر سوال کردم زن در ایام حیض خون زرد می بیند چه کند ؟

فرمود :ترک کند نماز را در همان روز های عادت سپس غسل کنتد و نماز بخواند و بعد از آن اگر زردی دید غسل لازم نیست و برای هر نماز یک وضو کافی است

[رقم الحدیث الکلی: 2143 - رقم الحدیث الباب: 8]

2143- 8- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ

ص: 280


1- الکافی 3- 78- 3.
2- الکافی 3- 78- 4.
3- التهذیب 1- 396- 1232.
4- الکافی 3- 78- 5.
5- قرب الإسناد- 101.
6- قرب الإسناد- 101.

تَرَی الدَّمَ فِی غَیْرِ أَیَّامِ طَمْثِهَا فَتَرَاهَا الْیَوْمَ وَ الْیَوْمَیْنِ وَ السَّاعَةَ (وَ السَّاعَتَیْنِ) (1) وَ یَذْهَبُ مِثْلُ ذَلِکَ کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ إِذَا کَانَتْ تِلْکَ حَالَهَا (مَا دَامَ الدَّمُ وَ تَغْتَسِلُ) (2) کُلَّمَا انْقَطَعَ عَنْهَا قُلْتُ کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ مَا دَامَتْ تَرَی الصُّفْرَةَ فَلْتَتَوَضَّأْ مِنَ الصُّفْرَةِ وَ تُصَلِّی وَ لَا غُسْلَ عَلَیْهَا (مِنْ صُفْرَةٍ تَرَاهَا إِلَّا) (3) فِی أَیَّامِ طَمْثِهَا فَإِنْ رَأَتْ صُفْرَةً فِی أَیَّامِ طَمْثِهَا تَرَکَتِ الصَّلَاةَ کَتَرْکِهَا لِلدَّمِ.

*******

ترجمه:

علی بن جعفر روایت شده که گفت: از برادرم امام موسی کاظم علیه السلام پرسیدم: زنی که در دوران حیض خویش مایع زرد رنگ می­بیند، چگونه باید عمل کند؟ امام فرمود: باید به تعداد روزهایی که در دوران حیضش نماز خواندن را ترک می­کند، نماز خواندن را ترک کند، سپس غسل نموده و نماز بخواند، و اگر بعد از غسل مایع زرد رنگی را مشاهده کند دوباره غسل بر او واجب نیست و وضو گرفتن هنگام خواندن هر نماز او را کفایت می­کند.

[رقم الحدیث الکلی: 2144 - رقم الحدیث الباب: 9]

2144- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَبْسُوطِ قَالَ رُوِیَ عَنْهُمْ ع أَنَّ الصُّفْرَةَ (5) فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ حَیْضٌ وَ فِی أَیَّامِ الطُّهْرِ طُهْرٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

*******

ترجمه:

روایت شده از اهللبیت علیهم السلام لکه ی زرد در ایام حیض حیض و در ایام پاکی پاکی است

5 بَابُ وُجُوبِ رُجُوعِ ذَاتِ الْعَادَةِ الْمُسْتَقِرَّةِ إِلَیْهَا مَعَ تَجَاوُزِ الْعَشَرَةِ مِنْ غَیْرِ الْتِفَاتٍ إِلَی التَّمْیِیزِ

اشارة

(8) 5 بَابُ وُجُوبِ رُجُوعِ ذَاتِ الْعَادَةِ الْمُسْتَقِرَّةِ إِلَیْهَا مَعَ تَجَاوُزِ الْعَشَرَةِ مِنْ غَیْرِ الْتِفَاتٍ إِلَی التَّمْیِیزِ

*******

ترجمه:

باب واجب است رجوع کردن کسیکه عادت معلوم دارد به آن با وجود زیا د شدن از ده روز بدون توجه به نشانه ها

[رقم الحدیث الکلی: 2145 - رقم الحدیث الباب: 1]

2145- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ سَأَلُوا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَیْضِ (10) وَ السُّنَّةِ فِی وَقْتِهِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سَنَّ فِی الْحَیْضِ (11) ثَلَاثَ

ص: 281


1- لیس فی المصدر.
2- فی المصدر- فاذا دام الدم فتغتسل.
3- فی المصدر-" إلا من صفرة تراها".
4- المبسوط 1- 43.
5- فی المصدر زیادة- و الکدرة.
6- تقدم فی الحدیث 4 من الباب 3 من هذه الأبواب.
7- یأتی فی الباب 15 من أبواب الحیض.
8- الباب 5 فیه 7 أحادیث.
9- الکافی 3- 83- 1، و أورد قطعا منه فی الحدیث 4 من الباب 3 و فی الحدیث 2 من الباب 7 و فی الحدیث 3 من الباب 8 من هذه الأبواب.
10- فی الهامش- عن نسخة- الحائض.
11- فی الهامش- عن نسخة- الحائض.

سُنَنٍ بَیَّنَ فِیهَا کُلَّ مُشْکِلٍ لِمَنْ سَمِعَهَا وَ فَهِمَهَا حَتَّی لَا یَدَعَ لِأَحَدٍ مَقَالًا فِیهِ بِالرَّأْیِ أَمَّا إِحْدَی السُّنَنِ فَالْحَائِضُ الَّتِی لَهَا أَیَّامٌ مَعْلُومَةٌ قَدْ أَحْصَتْهَا بِلَا اخْتِلَاطٍ عَلَیْهَا ثُمَّ اسْتَحَاضَتْ (1) فَاسْتَمَرَّ بِهَا الدَّمُ وَ هِیَ فِی ذَلِکَ تَعْرِفُ أَیَّامَهَا وَ مَبْلَغَ عِدَّتِهَا (2) فَإِنَّ امْرَأَةً یُقَالُ لَهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ أَبِی حُبَیْشٍ- اسْتَحَاضَتْ فَأَتَتْ أُمَّ سَلَمَةَ فَسَأَلَتْ رَسُولَ اللَّهِ ص- عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ قَدْرَ أَقْرَائِهَا أَوْ قَدْرَ حَیْضِهَا وَ قَالَ إِنَّمَا هُوَ عِرْقٌ (3) فَأَمَرَهَا أَنْ تَغْتَسِلُ وَ تَسْتَثْفِرَ (4) بِثَوْبٍ وَ تُصَلِّیَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هَذِهِ سُنَّةُ النَّبِیِّ ص- فِی الَّتِی تَعْرِفُ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا لَمْ تَخْتَلِطْ عَلَیْهَا أَ لَا تَرَی أَنَّهُ لَمْ یَسْأَلْهَا کَمْ یَوْمٌ هِیَ وَ لَمْ یَقُلْ إِذَا زَادَتْ عَلَی کَذَا یَوْماً فَأَنْتِ مُسْتَحَاضَةٌ وَ إِنَّمَا سَنَّ لَهَا أَیَّاماً مَعْلُومَةً مَا کَانَتْ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ بَعْدَ أَنْ تَعْرِفَهَا وَ کَذَلِکَ أَفْتَی أَبِی ع وَ سُئِلَ عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ فَقَالَ إِنَّمَا ذَلِکَ عِرْقٌ عَابِرٌ (5) أَوْ رَکْضَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ فَلْتَدَعِ الصَّلَاةَ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ وَ تَتَوَضَّأُ لِکُلِّ صَلَاةٍ قِیلَ وَ إِنْ سَالَ قَالَ وَ إِنْ سَالَ مِثْلَ الْمَثْعَبِ (6) قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هَذَا تَفْسِیرُ حَدِیثِ رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ هُوَ مُوَافِقٌ لَهُ فَهَذِهِ سُنَّةُ الَّتِی تَعْرِفُ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا وَ لَا وَقْتَ لَهَا إِلَّا أَیَّامَهَا قَلَّتْ أَوْ کَثُرَتْ إِلَی أَنْ قَالَ فَجَمِیعُ حَالاتِ الْمُسْتَحَاضَةِ تَدُورُ عَلَی هَذِهِ السُّنَنِ الثَّلَاثِ لَا تَکَادُ أَبَداً تَخْلُو مِنْ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ إِنْ کَانَتْ لَهَا أَیَّامٌ مَعْلُومَةٌ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ فَهِیَ عَلَی أَیَّامِهَا وَ خِلْقَتِهَا الَّتِی جَرَتْ عَلَیْهَا لَیْسَ فِیهِ عَدَدٌ مَعْلُومٌ مُوَقَّتٌ غَیْرُ أَیَّامِهَا الْحَدِیثَ.

ص: 282


1- فی نسخة استحیضت. هامش المخطوط.
2- فی نسخة- عددها. هامش المخطوط.
3- فی نسخة- عزف. هامش المخطوط.
4- الاستثفار- هو أن تاخذ المرأة خرقة طویلة عریضة تشد أحد طرفیها من قدام و تخرجها من بین فخذیها و تشد طرفها الآخر من وراء بعد أن تحتشی بشی ء من القطن لیمتنع به من سیلان الدم. مجمع البحرین 3- 237.
5- فی نسخة- عابد، و فی التهذیب- عزف أو رکضة ... هامش المخطوط.
6- المثعب- الحوض لسان العرب 1- 236 و مجمع البحرین 2- 18.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه:

گروهى از امام صادق عليه السّلام دربارۀ حائض و سنّت در تعيين وقت آن پرسيدند؟

حضرتش پاسخ فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله براى حائض سه سنّت قرار داده است، و در آن ها هر مشكلى را براى كسى كه آن را مى شنود و مى فهمد، بيان فرمود. به طورى كه ديگر براى هيچ كس مجال اظهار نظر و رأى نمانده است.

يكى از آن سنّت ها، زن حايضى است كه روزهاى مشخصى براى حيض دارد و بدون اشتباه آن ها را مى تواند بشمارد، پس از آن ايّام معلوم، استحاضه مى شود و خونريزى هم چنان ادامه مى يابد. او در اين حال، وقت روزهاى حيض خود و شمار آن ها را مى داند.

در روزگار پيامبر براى زنى به نام فاطمه دختر ابى حبيش، حالت استحاضه عارض شد و خونريزى او استمرار پيدا كرد. از اين رو نزد امّ سلمه آمد. او در اين باره از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله پرسيد.

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: بايد به اندازه روزهاى حيض خود، نماز را رها كند.

و فرمود: اين خون از رگ است، حضرتش دستور فرمود كه آن زن غسل كند و پارچه اى استفاده كند و نماز بخواند.

سپس امام صادق عليه السّلام فرمود: اين سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله دربارۀ كسى است كه ايّام حيض خود را مى شناسد و بر او مشتبه نشده است. آيا نمى بينى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از او نپرسيد كه روزهاى حيضت چند، روز است ؟ و نفرمود كه اگر خونريزى بر فلان روز اضافه شود، تو مستحاضه هستى، بلكه براى آن زن، روزهاى معلومى را - چه كم و چه زياد - قرار داد بعد از آن روزها را بشناسد.

همين گونه پدرم (امام باقر عليه السّلام) نيز فتوى داد.

از حضرتش دربارۀ زن مستحاضه پرسيدند.

فرمود: اين خون، از رگى است كه همواره از آن خون مى آيد، يا از وسوسه هاى شيطان است. بنابراين، بايد آن زن در ايّام حيض خود، نماز را ترك كند، سپس غسل نمايد و براى هر نماز وضو را تجديد كند.

پرسيدند: اگرچه خون هم چنان ادامه داشته باشد؟!

فرمود: آرى، اگرچه مانند آب ناودان، جارى شود.

امام صادق عليه السّلام فرمود: اين (فرمايش پدرم)، تفسير حديث رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و موافق با آن است. اين سنّت زنى است كه ايّام حيض خود را مى داند و وقت ديگرى - جز اين ايّام حيض، چه كم باشد يا زياد - خون نمى بيند.

امّا سنّت زنى كه پيشتر روزهاى حيضش معلوم بود، سپس به خاطر طولانى شدن خونريزى، امر بر او مشتبه گشته و روزهاى حيضش كم و زياد شده، تا جايى كه وقت و عدد آن از دستش در رفته و روز آن را در ماه از ياد برده است، سنّت چنين زنى غير از آن است كه گفته شد، زيرا فاطمه دختر ابى حبيش هنگامى كه خدمت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آمد و چنين عرض كرد كه من استحاضه مى شوم و پاك نمى شوم.

پيامبر گرامى صلّى اللّه عليه و آله به او فرمود: اين خون، خون حيض نيست، بلكه از رگ است، و هرگاه حائض شدى، نماز را ترك كن، و چون تمام شد، خود را بشوى و غسل كن و نماز بخوان.

او براى غسل كردن، در تشتى كه متعلّق به خواهرش بود، مى نشست و زردى خون به بالاى آب مى آمد.

حضرتش در ادامه فرمود: آيا نمى بينى كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به اين زن، دستورى داد، غير از دستورى كه به زن پيش داده بود؟! آيا نمى بينى كه به او نفرمود: در ايّام حيض، نماز را ترك كن، بلكه فرمود: هرگاه حائض شدى، نماز را ترك كن و چون پاك شدى، غسل كن و نماز بخوان.

اين روشن مى كند كه اين زن، ايّام حيضش بر او مشتبه شده و عدد و وقت آن را نمى دانسته است، توجّه نكردى كه آن زن گفت: من استحاضه مى شوم و پاك نمى شوم، و پدرم حكايت فرموده كه آن زن، هفت سال مستحاضه مى شده، در حالى كه در كمتر از اين مدّت، شكّ و اشتباه وجود دارد، و به همين خاطر نياز داشت كه كمى و زيادى، و دگرگونى رنگ آن را از سياهى و مانند آن بشناسند، زيرا كه خون حيض، سياه است و قابل شناسايى است، و اگر او ايّام حيض خود را مى شناخت، نيازى به تشخيص رنگ خون نداشت؛ زيرا قانون در خون در ايّام حيض اين است كه زرد و تيره و بالاتر از آن باشد. در صورتى كه بدانى تمام آن ايّام، ايّام حيض است. اگر خون سياه، يا غير از آن باشد.

پس اين براى تو روشن مى كند كه خون - چه كم باشد چه زياد - در ايّام حيض، تمام آن، حيض است، در صورتى كه ايّام حيض معلوم باشد.

ولى اگر زنى ايّام و عدد حيض را نداند در اين حالت نيز نياز به اين دارد كه به كم و زيادى خون و دگرگونى رنگ آن نگاه كند و به اندازۀ آن ايّام، نماز را ترك كند، و نمى بينم كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرموده باشد كه چند روز را حيض قرار بده و هرچه زيادتر از آن شد، تو مستحاضه هستى؛ همان طورى كه به زن نخست چنين دستورى نداد.

و پدرم (امام باقر عليه السّلام) نيز در چنين موردى همين فتوى را داد.

اين واقعه چنين بود كه زنى از خاندان ما استحاضه شد و از پدرم در اين باره پرسيد.

آن حضرت پاسخ فرمود: اگر خون بحرانى (بسيار تيره رنگ ديدى)، نماز را ترك كن، و هرگاه پاك شدى، گرچه يك ساعت از روز باشد، غسل كن و نماز بخوان.

امام صادق عليه السّلام فرمود: مى بينم كه جواب پدرم در اينجا غير از پاسخ او به زن مستحاضۀ نخست است، مگر نمى بينى كه به او دستور فرمود: كه در ايّام عادتش نماز را ترك كند؛ زيرا به عدد ايّام نظر داشت، ولى در اينجا فرمود: اگر خون بحرانى ببيند، بايد نماز را ترك كند، و در اينجا امر فرمود كه به كمى زيادى و تغيير رنگ خون نظر كند.

فرمايش او كه فرمود: بحرانى، مانند تفسير گفتار پيامبر صلّى اللّه عليه و آله است كه فرمود: خون حيض، سياه و قابل شناسايى است. پدرم آن را بحرانى ناميد، به سبب زيادى و رنگ آن.

پس اين سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله دربارۀ آن زنى است كه ايّام عادتش بر او مشتبه شده و آن را نمى شناسد و فقط با كم و زياد شدن خون، مى تواند آن را بشناسد.

حضرتش فرمود: اما سنّت سوم، دربارۀ زنى است كه پيش از اين ايّام حيض نداشته و هيچ گاه خون نديده است و نخستين بارى كه خون ديده، استمرار پيدا كرده است و قانون براى اين زن، غير از زن اوّل و دوم است، و آن چه گفته شد، براى زنى بود كه او را حمنه دختر جهش مى گفتند كه خدمت پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله آمد و عرض كرد: من به استحاضۀ شديدى دچار شده ام ؟

حضرت به او فرمود: از پنبه استفاده كن.

عرض كرد: خون شديدتر و روانتر از آن است كه بتوانم از پنبه استفاده كنم.

آن حضرت فرمود: پارچه اى محكم بر خود ببند، خود را حائض بدان. بدين مقدار كه در علم خدا، تو شش - يا هفت - روز حيض مى شوى، و پس از آن، غسل كن، غسلى كه براى حيض است و بيست و سه، يا بيست و چهار روز، روزه بگير، و براى نماز صبح، يك غسل بكن، و نماز ظهر را به تأخير بينداز و در نماز عصر شتاب كن و يك غسل براى آن دو انجام ده و نماز مغرب را به تأخير بينداز و در نماز عشاء عجله نما و براى آن دو، يك غسل انجام ده.

امام صادق عليه السّلام فرمود: مى بينم كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله براى اين زن، قانون و سنّتى غير از آن چه كه براى اوّلى و دومى قرار داد، مقرّر فرمود، و اين به آن سبب است كه حكم اين زن بر خلاف حكم آن دو زن است. مگر نمى بينى اگر ايّام عادت او كمتر از هفت روز، پنج روز، يا كمتر از آن بود، به او نمى فرمود: هفت روز را حيض قرار ده. پس او را از نماز خواندن در آن چند روز منع مى كرد؛ او در آن حال كه مستحاضه بود نه حائض. هم چنين اگر حيض او بيش از هفت روز بود و ايّام عادت او ده روز، يا بيشتر بود، او را در حالى كه حيض بود، به نماز امر نمى كرد، و آن چه كه سبب فزونى بيان و آشكارى اين امر مى شود، اين است كه حضرتش به آن زن فرمود: خود را حائض بدان.

چنين چيزى براى زنى است كه مى خواهد به دستور حائض عمل كند، آيا نمى بينى كه به او نفرمود كه روزهاى معلومى را ايّام حيض خود قرار ده ؟ و آن چه كه اين موضوع را روشن مى سازد، اين فرمايش آن حضرت است كه فرمود: در علم خدا براى او ايّام معلومى مقدّر بود. اگرچه همۀ چيزها در علم خدا هست.

و اين آشكار و هويدا است كه اين زن پيش از اين، هرگز ايّام حيض نداشته است، و اين سنّت زنى است كه براى نخستين بار خون ديده و آن خون، استمرار پيدا كرده است، و بيشترين وقت حيض او، هفت روز و بيشترين وقت پاكى او، بيست و سه روز است تا زمانى كه ايّام معلوم براى او پيدا شود و به آن عادت منتقل گردد.

پس همۀ حالات مستحاضه بر همين سنّت هاى سه گانه است، كه زن از يكى از آن ها خالى نخواهد بود. اگر براى او روزهاى معلومى،- چه كم، و چه زياد باشد،- بايد آن ايّام را حيض بداند و همان خلقت و طبعش كه براى او مقدّر شده كه در آن، وقت و عدد معلومى جز ايّام خود او نيست، اگر ايّام بر او مشتبه شود و پس و پيش گردد و رنگ خون بر او مشتبه شود، سنّت او، كمى و زيادى و دگرگونى حالات خون است، و اگر پيش از اين ايّام، عادتى نداشته و براى نخستين بار است كه خون مى بيند، مستحاضه خواهد بود،

پس وقت حيض او هفت و پاكى او، بيست و سه روز است.

اگر خون ديدن او چند ماه استمرار پيدا كند، بايد در هر ماه همان طور كه به او فرمود، عمل كند. اگر در كمتر از هفت روز يا بيشتر از هفت روز، خونريزى قطع شود، آن ساعتى كه پاك مى شود، بايد غسل كند و نماز بخواند.

او بايد به همين صورت عمل كند و انتظار بكشد تا ببيند كه در ماه دوم چه مى شود. اگر خون در همان زمان ماه اوّل قطع شود و تا دو يا سه ماه حيض پشت سرهم به همين صورت شده، خواهد دانست كه اين براى او وقتى معيّن و عادتى شناخته شده است، كه بايد بر طبق آن عمل كند و غير آن را رها كند، و قاعده و سنّت او در آينده نيز همين است كه اگر استحاضه شد، بر طبق همين سنّت بنا را گذارد تا اين كه در ايّام حيض خود بنشيند و نماز را ترك كند.

اين كه تعيين وقت را زمانى قرار دهد كه دو يا سه حيض پشت سرهم واقع شود، به خاطر سخن رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به آن زنى است كه ايّام حيض خود را مى شناخت و حضرت فرمود: در ايّام حيض خود نماز را ترك كن.

[رقم الحدیث الکلی: 2146 - رقم الحدیث الباب: 2]

2146- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَنْظُرُ أَیَّامَهَا فَلَا تُصَلِّی فِیهَا وَ لَا یَقْرَبُهَا بَعْلُهَا وَ إِذَا جَازَتْ أَیَّامُهَا وَ رَأَتِ الدَّمَ یَثْقُبُ الْکُرْسُفَ اغْتَسَلَتْ لِلظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود :

مستحاضه نماز نمیخواند و شوهرش با او همبستر نمیشود وقتی ایامش تمام شد و خون به ظاهر پنبه باشد برای نماز ظهر و عصر یک غسل انجام بده

[رقم الحدیث الکلی: 2147 - رقم الحدیث الباب: 3]

2147- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تُسْتَحَاضُ فَقَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْمَرْأَةِ تُسْتَحَاضُ فَأَمَرَهَا أَنْ تَمْکُثَ أَیَّامَ حَیْضِهَا لَا تُصَلِّیَ (5) فِیهَا ثُمَّ تَغْتَسِلَ الْحَدِیثَ.

*******

ترجمه:

محمّد حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه مستحاضه مى شود، سؤال نمودم ؟

فرمود: امام باقر عليه السّلام فرمود: از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله دربارۀ زن مستحاضه سؤال شد. حضرتش به او امر كرد كه ايّام حيض خود را درنگ نموده و نماز به جا نياورد،

[رقم الحدیث الکلی: 2148 - رقم الحدیث الباب: 4]

2148- 4- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ دَاوُدَ مَوْلَی أَبِی الْمَغْرَاءِ الْعِجْلِیِّ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَحِیضُ ثُمَّ یَمْضِی وَقْتُ طُهْرِهَا وَ هِیَ تَرَی الدَّمَ قَالَ فَقَالَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ إِنْ کَانَ حَیْضُهَا دُونَ الْعَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِنِ اسْتَمَرَّ الدَّمُ فَهِیَ مُسْتَحَاضَةٌ الْحَدِیثَ.

*******

ترجمه:

راوى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه حيض مى شود، سپس از وقت پاكى او مى گذرد، ولى هنوز خون مى بيند، پرسيدم ؟

حضرت فرمود: اگر حيض او كمتر از ده روز باشد، بايد يك روز استظهار كند (يعنى نماز را ترك كند)، اگر خون استمرار يافت، مستحاضه است

[رقم الحدیث الکلی: 2149 - رقم الحدیث الباب: 5]

2149- 5- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ

ص: 283


1- التهذیب 1- 381- 1183.
2- الکافی 3- 88- 2.
3- التهذیب 1- 106- 277.
4- الکافی 3- 89- 3، و یأتی بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
5- فی المصدر- لا تصل.
6- الکافی 3- 90- 7، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب القادم، و أورد صدره أیضا فی الحدیث 4 من الباب 13 من هذه الأبواب.
7- الکافی 3- 76- 5، و یأتی مقطعا فی الحدیث 4 من الباب 1 من هذه الأبواب.

یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ کُلُّ مَا رَأَتْهُ بَعْدَ أَیَّامِ حَیْضِهَا فَلَیْسَ مِنَ الْحَیْضِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام در حدیثی فرمود

...آنچه بعد از ایام حیض ببیند حیض نیست

[رقم الحدیث الکلی: 2150 - رقم الحدیث الباب: 6]

2150- 6- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نُعَیْمٍ الصَّحَّافِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثِ حَیْضِ الْحَامِلِ قَالَ: فَلْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ عَدَدَ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ فِی حَیْضِهَا فَإِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ عَنْهَا قَبْلَ ذَلِکَ فَلْتَغْتَسِلْ وَ لْتُصَلِّ وَ إِنْ لَمْ یَنْقَطِعِ الدَّمُ عَنْهَا إِلَّا بَعْدَ مَا تَمْضِی الْأَیَّامُ الَّتِی کَانَتْ تَرَی الدَّمَ فِیهَا بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ فَلْتَغْتَسِلْ ثُمَّ ذَکَرَ أَحْکَامَ الْمُسْتَحَاضَةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَمَا یَأْتِی (3).

*******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام در حدیثی احکام حیض حامل را اینگونه بیان فرمود

بايد نماز را ترك نمايد.

پس اگر پيش از آن، خونريزى قطع شد، بايد غسل نمايد، نماز بخواند، ولى اگر خونريزى قطع نشد، مگر پس از گذشت يك - يا دو روز - ايّامى كه در آن خون مى ديده، بايد غسل نمايد،

[رقم الحدیث الکلی: 2151 - رقم الحدیث الباب: 7]

2151- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الطَّامِثِ تَقْعُدُ بِعَدَدِ أَیَّامِهَا کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی أَحَادِیثِ الِاسْتِظْهَارِ وَ غَیْرِهَا (6).

*******

ترجمه:

از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خونريزى رحم شديد باشد و خانم به شمارۀ روزهاى عادت نماز و روزه را ترك كند، بعد از آن چه تكليفى دارد؟ ابو جعفر گفت: تا يك روز و دو روز ديگر نيز بايد خونريزى رحم را به حساب خونريزى ماهيانه بگذارد و بعد از آن تا هرچند روزى كه طول بكشد خونريزى را به عنوان استحاضه تلقى كند

ص: 284


1- التهذیب 1- 158- 452.
2- الکافی 3- 95- 1، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 30 من هذه الأبواب، و أورد ذیله فی الحدیث 7 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 15 من هذه الأبواب.
3- یأتی فی الحدیث 3 من الباب 30 من أبواب الحیض.
4- التهذیب 1- 169- 483، و أورده أیضا فی الحدیث 13 من الباب 13 من هذه الأبواب، و یأتی تمامه فی الحدیث 9 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
5- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 3 من الباب 3 من هذه الأبواب.
6- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 13 من أبواب الحیض، و فی الباب 3 من أبواب النفاس، و ورد ما فیه دلالة فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.

6 بَابُ حُکْمِ انْقِطَاعِ الدَّمِ فِی أَثْنَاءِ الْعَادَةِ وَ عَوْدِهِ وَ حُکْمِ اشْتِبَاهِ أَیَّامِ الْعَادَةِ

اشارة

(1) 6 بَابُ حُکْمِ انْقِطَاعِ الدَّمِ فِی أَثْنَاءِ الْعَادَةِ وَ عَوْدِهِ وَ حُکْمِ اشْتِبَاهِ أَیَّامِ الْعَادَةِ

********

ترجمه :

باب قطع شدن خون در بین عادت و دوباره شروع شدن آن و حکم اشتباه کردن روزها ی عادت

[رقم الحدیث الکلی: 2152 - رقم الحدیث الباب: 1]

2152- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ دَاوُدَ مَوْلَی أَبِی الْمَغْرَاءِ الْعِجْلِیِّ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ فَالْمَرْأَةُ یَکُونُ حَیْضُهَا سَبْعَةَ أَیَّامٍ أَوْ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ حَیْضُهَا دَائِمٌ مُسْتَقِیمٌ ثُمَّ تَحِیضُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ ثُمَّ یَنْقَطِعُ عَنْهَا الدَّمُ وَ تَرَی الْبَیَاضَ لَا صُفْرَةً وَ لَا دَماً قَالَ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی قُلْتُ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی وَ تَصُومُ ثُمَّ یَعُودُ الدَّمُ قَالَ إِذَا رَأَتِ الدَّمَ أَمْسَکَتْ عَنِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ قُلْتُ فَإِنَّهَا تَرَی الدَّمَ یَوْماً وَ تَطْهُرُ یَوْماً قَالَ فَقَالَ إِذَا رَأَتِ الدَّمَ أَمْسَکَتْ وَ إِذَا رَأَتِ الطُّهْرَ صَلَّتْ- فَإِذَا مَضَتْ أَیَّامُ حَیْضِهَا وَ اسْتَمَرَّ بِهَا الطُّهْرُ صَلَّتْ فَإِذَا رَأَتِ الدَّمَ فَهِیَ مُسْتَحَاضَةٌ قَدِ انْتَظَمْتُ لَکَ أَمْرَهَا کُلَّهُ.

********

ترجمه :

راوى گويد: به حضرتصادق علیه السلام گفتم: زنى كه حيض او هفت، يا هشت روز است و هميشه بر يك حالت است و بعد از آن (در يك ماه) سه روز خون مى بيند، پس از آن، خونريزى قطع مى شود و سفيدى (پنبۀ استبرا) را مى بيند، نه زردى و خون را، حكمش چيست ؟

فرمود: بايد غسل كند و نماز بخواند.

گفتم: او غسل مى كند، نماز مى خواند و روزه مى گيرد، ولى بعد از آن، خونريزى برمى گردد؟

فرمود: در اين صورت بايد از نماز و روزه خوددارى كند.

گفتم: يك روز خون مى بيند و يك روز پاك مى شود.

آن حضرت فرمود: هرگاه خون ديد، بايد از نماز و روزه خوددارى كند و هرگاه پاك شد، بايد نماز بخواند، پس هرگاه ايّام حيضش گذشت و پاكى ادامه داشت، نماز بخواند، و اگر خون ديد، مستحاضه است. به راستى كه همۀ وظايف مستحاضه را براى تو به طور منظّم بيان كردم.

[رقم الحدیث الکلی: 2153 - رقم الحدیث الباب: 2]

2153- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَرَی الدَّمَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةً قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ قُلْتُ فَإِنَّهَا تَرَی الطُّهْرَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةً قَالَ تُصَلِّی قُلْتُ فَإِنَّهَا تَرَی الدَّمَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةً قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ قُلْتُ فَإِنَّهَا تَرَی الطُّهْرَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةً قَالَ تُصَلِّی قُلْتُ فَإِنَّهَا تَرَی الدَّمَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةً قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ تَصْنَعُ مَا بَیْنَهَا وَ بَیْنَ شَهْرٍ فَإِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ عَنْهَا وَ إِلَّا فَهِیَ بِمَنْزِلَةِ الْمُسْتَحَاضَةِ.

ص: 285


1- الباب 6 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 90- 7، و تقدم صدره فی الحدیث 4 من الباب السابق، و یأتی صدره أیضا فی الحدیث 4 من الباب 13 من هذه الأبواب.
3- الکافی 3- 79- 2، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 14 من هذه الأبواب.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

يونس بن يعقوب گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: زنى كه سه يا چهار روز خون مى بيند، بايد چه كند؟

فرمود: نماز را رها نمايد.

گفتم: اگر پس از آن سه يا چهار روز، پاك شود چه ؟

فرمود: بايد نماز را به جا آورد.

عرض كردم: اگر پس از سه يا چهار روز خون ببيند، چه ؟

فرمود: بايد نماز را رها نمايد.

عرض كردم: اگر پس از آن سه يا چهار روز پاك شود، چه ؟

فرمود: بايد نماز را به جا آورد.

گفتم: اگر پس از سه يا چهار روز خون ببيند، چه ؟

فرمود: بايد نماز را رها نمايد و تا يك ماه همين كار را انجام دهد، و در صورتى كه تا اين هنگام، خونريزى او قطع نگرديد، به منزلۀ مستحاضه است.

[رقم الحدیث الکلی: 2154 - رقم الحدیث الباب: 3]

2154- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَزَّازِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الدَّمَ خَمْسَةَ أَیَّامٍ وَ الطُّهْرَ خَمْسَةَ أَیَّامٍ وَ تَرَی الدَّمَ أَرْبَعَةَ أَیَّامٍ وَ تَرَی الطُّهْرَ سِتَّةَ أَیَّامٍ فَقَالَ إِنْ رَأَتِ الدَّمَ لَمْ تُصَلِّ وَ إِنْ رَأَتِ الطُّهْرَ صَلَّتْ مَا بَیْنَهَا وَ بَیْنَ ثَلَاثِینَ یَوْماً فَإِذَا تَمَّتْ ثَلَاثُونَ یَوْماً فَرَأَتْ دَماً صَبِیباً اغْتَسَلَتْ وَ اسْتَثْفَرَتْ وَ احْتَشَتْ بِالْکُرْسُفِ فِی وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ فَإِذَا رَأَتْ صُفْرَةً تَوَضَّأَتْ.

قَالَ الشَّیْخُ الْوَجْهُ فِی هَذَیْنِ الْخَبَرَیْنِ أَنْ نَحْمِلَهُمَا عَلَی امْرَأَةٍ اخْتَلَطَتْ عَادَتُهَا فِی الْحَیْضِ وَ تَغَیَّرَتْ عَنْ أَوْقَاتِهَا وَ لَمْ یَتَمَیَّزْ لَهَا دَمُ الْحَیْضِ مِنْ غَیْرِهِ أَوْ تَرَی مَا یُشْبِهُ دَمَ الْحَیْضِ أَرْبَعَةَ أَیَّامٍ وَ تَرَی مَا یُشْبِهُ دَمَ الِاسْتِحَاضَةِ مِثْلَ ذَلِکَ قَالَ فَفَرْضُهَا أَنْ تَتْرُکَ الصَّلَاةَ کُلَّمَا رَأَتْ مَا یُشْبِهُ دَمَ الْحَیْضِ وَ تُصَلِّیَ کُلَّمَا رَأَتْ مَا یُشْبِهُ دَمَ الِاسْتِحَاضَةِ إِلَی شَهْرٍ وَ قَالَ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ (3) هَذَا تَأْوِیلٌ لَا بَأْسَ بِهِ وَ لَا یُقَالُ الطُّهْرُ لَا یَکُونُ أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ أَیَّامٍ لِأَنَّا نَقُولُ هَذَا حَقٌّ وَ لَکِنْ هَذَا لَیْسَ بِطُهْرٍ عَلَی الْیَقِینِ وَ لَا حَیْضاً بَلْ هُوَ دَمٌ مُشْتَبِهٌ فَعُمِلَ فِیهِ بِالاحْتِیَاطِ انْتَهَی.

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر دخترك نوجوان پنج روز خون ببيند و بعد از آن پنج روز پاك شود و مجددا خون ببيند، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: با مشاهدۀ خون نماز را ترك مى كند و با متوقف شدن خون و شروع پاكى، نماز مى خواند، و به همين ترتيب تا يك ماه ادامه مى دهد. اگر بعد از يك ماه پاكى و طهارت ادامه يافت كه اشكال رحم برطرف شده است و اگر

خونريزى ادامه يافت، بايد غسل كند و نوار پنبه اى داخل كند و نماز بخواند و اگر لكه هاى صورتى ببيند، بايد وضو بگيرد و نماز بخواند.

7 بَابُ ثُبُوتِ عِدَّةِ الْحَیْضِ بِاسْتِوَاءِ شَهْرَیْنِ وَ وُجُوبِ رُجُوعِهَا إِلَیْهَا فِی الثَّالِثِ وَ عَدَمِ ثُبُوتِهَا بِشَهْرٍ وَاحِدٍ

اشارة

(4) 7 بَابُ ثُبُوتِ عِدَّةِ الْحَیْضِ بِاسْتِوَاءِ شَهْرَیْنِ وَ وُجُوبِ رُجُوعِهَا إِلَیْهَا فِی الثَّالِثِ وَ عَدَمِ ثُبُوتِهَا بِشَهْرٍ وَاحِدٍ

********

ترجمه :

باب ثابت شدن روزهای حیض شدن در دو ماه و لزوم توجه به همان مقدار در ماه سوم وبا یک ماه ثابت نمیشود

[رقم الحدیث الکلی: 2155 - رقم الحدیث الباب: 1]

2155- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 286


1- التهذیب 1- 380- 1179 و الاستبصار 1- 131- 453.
2- التهذیب 1- 380- 1180، و الاستبصار 1- 132- 454.
3- کتاب المعتبر- 55.
4- الباب 7 فیه حدیثان.
5- الکافی 3- 79- 1، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 14 من هذه الأبواب.

عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجَارِیَةِ الْبِکْرِ أَوَّلَ مَا تَحِیضُ إِلَی أَنْ قَالَ فَإِذَا اتَّفَقَ شَهْرَانِ عِدَّةَ أَیَّامٍ سَوَاءً فَتِلْکَ أَیَّامُهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

سماعه بن مهرانگوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: دخترك نوجوان براى اولين بار، دچار خونريزى مى شود: در ماه اول دو روز خون مى بيند و در ماه بعدى سه روز و با اين گونه اختلاف چند نوبت ديگر نيز خون مى بيند بى آنكه دورۀ مشخصى حاصل شود، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: در صورتى كه خونريزى از ده روز تجاوز نكند، روزهاى خونريزى به مسجد نرود و نمازها را ترك گويد، تا آن گاه كه دو ماه پى درپى، روزهاى خونريزى متفق و برابر شود، همان روزها را به عنوان دورۀ مشخص خود انتخاب كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2156 - رقم الحدیث الباب: 2]

2156- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ أَمَّا السُّنَّةُ الثَّالِثَةُ فَفِی الَّتِی لَیْسَتْ لَهَا أَیَّامٌ مُتَقَدِّمَةٌ وَ لَمْ تَرَ الدَّمَ قَطُّ وَ رَأَتْ أَوَّلَ مَا أَدْرَکَتْ إِلَی أَنْ قَالَ فَإِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ فِی أَقَلَّ مِنْ سَبْعٍ وَ أَکْثَرَ مِنْ سَبْعٍ فَإِنَّهَا تَغْتَسِلُ سَاعَةَ تَرَی الطُّهْرَ وَ تُصَلِّی فَلَا تَزَالُ کَذَلِکَ حَتَّی تَنْظُرَ مَا یَکُونُ فِی الشَّهْرِ الثَّانِی فَإِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ لِوَقْتِهِ فِی الشَّهْرِ الْأَوَّلِ سَوَاءً حَتَّی تَوَالَی عَلَیْهِ (3) حَیْضَتَانِ أَوْ ثَلَاثٌ فَقَدْ عُلِمَ الْآنَ أَنَّ ذَلِکَ قَدْ صَارَ لَهَا وَقْتاً وَ خَلْقاً مَعْرُوفاً تَعْمَلُ عَلَیْهِ وَ تَدَعُ مَا سِوَاهُ وَ تَکُونُ سُنَّتَهَا فِیمَا یَسْتَقْبِلُ إِنِ اسْتَحَاضَتْ (4) قَدْ صَارَتْ سُنَّةً إِلَی أَنْ (تَجْلِسَ أَقْرَاءَهَا) (5) وَ إِنَّمَا جُعِلَ الْوَقْتُ أَنْ تَوَالَی عَلَیْهَا حَیْضَتَانِ أَوْ ثَلَاثٌ لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِلَّتِی تَعْرِفُ أَیَّامَهَا دَعِی الصَّلَاةَ أَیَّامَ أَقْرَائِکِ فَعَلِمْنَا أَنَّهُ لَمْ یَجْعَلِ الْقُرْءَ الْوَاحِدَ سُنَّةً لَهَا فَیَقُولَ لَهَا (6) دَعِی الصَّلَاةَ أَیَّامَ قُرْئِکِ وَ لَکِنْ سَنَّ لَهَا الْأَقْرَاءَ وَ أَدْنَاهُ حَیْضَتَانِ فَصَاعِداً الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (7) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).

********

ترجمه :

حضرت صادق علیه السلام فرمود:

اما سنّت سوم، دربارۀ زنى است كه پيش از اين ايّام حيض نداشته و هيچ گاه خون نديده است و نخستين بارى كه خون ديده، استمرار پيدا كرده است ... اگر در كمتر از هفت روز يا بيشتر از هفت روز، خونريزى قطع شود، آن ساعتى كه پاك مى شود، بايد غسل كند و نماز بخواند.

او بايد به همين صورت عمل كند و انتظار بكشد تا ببيند كه در ماه دوم چه مى شود. اگر خون در همان زمان ماه اوّل قطع شود و تا دو يا سه ماه حيض پشت سرهم به همين صورت شده، خواهد دانست كه اين براى او وقتى معيّن و عادتى شناخته شده است، كه بايد بر طبق آن عمل كند و غير آن را رها كند، و قاعده و سنّت او در آينده نيز همين است كه اگر استحاضه شد، بر طبق همين سنّت بنا را گذارد تا اين كه در ايّام حيض خود بنشيند و نماز را ترك كند.

اين كه تعيين وقت را زمانى قرار دهد كه دو يا سه حيض پشت سرهم واقع شود، به خاطر سخن رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به آن زنى است كه ايّام حيض خود را مى شناخت و حضرت فرمود: در ايّام حيض خود نماز را ترك كن.

پس دانستيم كه يك حيض را براى او قرار نداد كه بفرمايد: در ايّام پاكى نماز را ترك كن، بلكه براى او حيض ها را سنّت قرار داد و كمترين آن، دو حيض و بيشترست

ص: 287


1- التهذیب 1- 380- 1178.
2- الکافی 3- 83- 1، و تاتی قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 8، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 4 من الباب 3 و صدره فی الحدیث 1 من الباب 5 من هذه الأبواب.
3- فی نسخة- علیها. هامش المخطوط.
4- فی نسخة- استحیضت. هامش المخطوط.
5- فی المصدر- تحبس أقراؤها.
6- لها لیس فی المصدر و قد کتبها المصنّف فی الهامش.
7- التهذیب 1- 381- 1183.
8- و یأتی فی الباب 14 من هذه الأبواب.

8 بَابُ وُجُوبِ رُجُوعِ الْمُبْتَدِئَةِ إِلَی التَّمْیِیزِ مَعَ تَجَاوُزِ الْعَشَرَةِ وَ مَعَ عَدَمِ التَّمْیِیزِ إِلَی عَادَةِ نِسَائِهَا وَ مَعَ الِاخْتِلَافِ إِلَی الرِّوَایَاتِ وَ هِیَ سِتَّةٌ أَوْ سَبْعَةٌ أَوْ عَشَرَةٌ مِنْ شَهْرٍ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْ آخَرَ وَ کَذَا الْمُضْطَرِبَةُ

اشارة

(1) 8 بَابُ وُجُوبِ رُجُوعِ الْمُبْتَدِئَةِ إِلَی التَّمْیِیزِ مَعَ تَجَاوُزِ الْعَشَرَةِ وَ مَعَ عَدَمِ التَّمْیِیزِ إِلَی عَادَةِ نِسَائِهَا وَ مَعَ الِاخْتِلَافِ إِلَی الرِّوَایَاتِ وَ هِیَ سِتَّةٌ أَوْ سَبْعَةٌ أَوْ عَشَرَةٌ مِنْ شَهْرٍ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْ آخَر

********

ترجمه :

باب واجب است بر مبتدئه برای شناختن با گذشتن از ده روز و با نشناختن به عادت زنهای اطراف با اختلافی که در روایات آمدهو آنشش روزو هفت روز یا ده روز از ماه وسه روز از ماه دیگر

[رقم الحدیث الکلی: 2157 - رقم الحدیث الباب: 1]

2157- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ یَعْنِی ابْنَ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ جَمِیعاً عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَجِبُ لِلْمُسْتَحَاضَةِ أَنْ تَنْظُرَ بَعْضَ نِسَائِهَا فَتَقْتَدِیَ بِأَقْرَائِهَا ثُمَّ تَسْتَظْهِرَ عَلَی ذَلِکَ بِیَوْمٍ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الرُّجُوعِ إِلَی التَّمْیِیزِ (3).

********

ترجمه :

ابو جعفر باقر (علیه السلام) فرمود :

اگر خانم به خونريزى دائم دچار شود و روزهاى عادت خود را نشناسد، بايد عادت ماهيانۀ خويشان نزديك خود را مأخذ قرار دهد و احتياطا بر رقم آن يك روز و دو روز بيفزايد و در مجموع اين روزها، نماز و روزه را ترك كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2158 - رقم الحدیث الباب: 2]

2158- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ جَارِیَةٍ حَاضَتْ أَوَّلَ حَیْضِهَا فَدَامَ دَمُهَا ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ وَ هِیَ لَا تَعْرِفُ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا فَقَالَ أَقْرَاؤُهَا مِثْلُ أَقْرَاءِ نِسَائِهَا فَإِنْ کَانَتْ نِسَاؤُهَا مُخْتَلِفَاتٍ فَأَکْثَرُ جُلُوسِهَا عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ أَقَلُّهُ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرْعَةَ (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

- سماعه گويد: از امام عليه السّلام دربارۀ دخترى كه براى اوّلين بار حيض گرديده و خون او سه ماه ادامه مى يابد و روزهاى حيض خود را نمى شناسد، پرسيدم ؟

فرمود: روزهاى حيض او به سان روزهاى حيض زنان خويشان اوست. در صورتى كه روزهاى حيض آنان با يكديگر متفاوت باشد، بيشترين روزهاى دوران قاعدگى او ده روز و كمترين آن، سه روز است.

[رقم الحدیث الکلی: 2159 - رقم الحدیث الباب: 3]

2159- 3- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ

ص: 288


1- الباب 8 فیه 6 أحادیث.
2- التهذیب 1- 401- 1252، و الاستبصار 1- 138- 472 و أورده أیضا فی الحدیث 5 من الباب 13 من هذه الأبواب.
3- تقدم فی الباب 3 من هذه الأبواب.
4- الکافی 3- 79- 3.
5- الاستبصار 1- 138- 471.
6- التهذیب 1- 380- 1181.
7- الکافی 3- 83- 1، و أورد قطع منه الحدیث 4 من الباب 3، و فی الحدیث 1 من الباب 5، و فی الحدیث 2 من الباب 7 من هذه الأبواب.

غَیْرِ وَاحِدٍ سَأَلُوا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَیْضِ وَ السُّنَّةِ فِی وَقْتِهِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سَنَّ فِی الْحَیْضِ (1) ثَلَاثَ سُنَنٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ أَمَّا السُّنَّةُ الثَّالِثَةُ فَفِی (2) الَّتِی لَیْسَ لَهَا أَیَّامٌ مُتَقَدِّمَةٌ وَ لَمْ تَرَ الدَّمَ قَطُّ وَ رَأَتْ أَوَّلَ مَا أَدْرَکَتْ فَاسْتَمَرَّ بِهَا فَإِنَّ سُنَّةَ هَذِهِ غَیْرُ سُنَّةِ الْأُولَی وَ الثَّانِیَةِ وَ ذَلِکَ أَنَّ امْرَأَةً یُقَالُ لَهَا حَمْنَةُ بِنْتُ جَحْشٍ- أَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَتْ إِنِّی اسْتُحِضْتُ حَیْضَةً شَدِیدَةً فَقَالَ احْتَشِی کُرْسُفاً فَقَالَتْ إِنَّهُ أَشَدُّ مِنْ ذَلِکَ إِنِّی أَثُجُّهُ ثَجّاً (3) فَقَالَ تَلَجَّمِی (4) وَ تَحَیَّضِی فِی کُلِّ شَهْرٍ فِی عِلْمِ اللَّهِ سِتَّةَ أَیَّامٍ أَوْ سَبْعَةَ أَیَّامٍ ثُمَّ اغْتَسِلِی غُسْلًا وَ صُومِی ثَلَاثَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً أَوْ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِینَ وَ اغْتَسِلِی لِلْفَجْرِ غُسْلًا وَ أَخِّرِی الظُّهْرَ وَ عَجِّلِی الْعَصْرَ وَ اغْتَسِلِی غُسْلًا وَ أَخِّرِی الْمَغْرِبَ وَ عَجِّلِی الْعِشَاءَ وَ اغْتَسِلِی غُسْلًا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَأَرَاهُ قَدْ سَنَ (5) فِی هَذِهِ غَیْرَ مَا سَنَ (6) فِی الْأُولَی وَ الثَّانِیَةِ وَ ذَلِکَ أَنَ (7) أَمْرَهَا مُخَالِفٌ لِأَمْرِ تَیْنِکَ (8) أَ لَا تَرَی أَنَّ أَیَّامَهَا لَوْ کَانَتْ أَقَلَّ مِنْ سَبْعٍ وَ کَانَتْ خَمْساً أَوْ أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ مَا قَالَ لَهَا تَحَیَّضِی سَبْعاً فَیَکُونَ قَدْ أَمَرَهَا بِتَرْکِ الصَّلَاةِ أَیَّاماً وَ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ غَیْرُ حَائِضٍ وَ کَذَلِکَ لَوْ کَانَ حَیْضُهَا أَکْثَرَ مِنْ سَبْعٍ وَ کَانَتْ أَیَّامُهَا عَشْراً أَوْ أَکْثَرَ لَمْ یَأْمُرْهَا بِالصَّلَاةِ وَ هِیَ حَائِضٌ ثُمَّ مِمَّا یَزِیدُ هَذَا بَیَاناً قَوْلُهُ لَهَا تَحَیَّضِی وَ لَیْسَ یَکُونُ التَّحَیُّضُ إِلَّا لِلْمَرْأَةِ الَّتِی تُرِیدُ أَنْ تُکَلَّفَ مَا تَعْمَلُ

ص: 289


1- فی المصدر- الحائض هنا و فی السؤال قبله.
2- فی نسخة- فهی. هامش المخطوط.
3- الثج- إسالة الدماء من الذبح و النحر فی الأضاحی و فی حدیث المستحاضة-" إنی اثجه ثجا" یعنی الدم أی- أصبه صبا. مجمع البحرین 2- 283.
4- فی حدیث المستحاضة" استثفری و تلجمی". أی اجعلی موضع خروج الدم عصابة تمنع الدم تشبیها باللجام فی فم الدابّة، و مثله حدیث حمنة بنت جحش ... التلجم شد اللجام. مجمع البحرین 6- 161.
5- فی نسخة التهذیب- بین. هامش المخطوط.
6- فی نسخة التهذیب- بین. هامش المخطوط.
7- فی نسخة- لأن. هامش المخطوط.
8- فی هامش الأصل عن نسخة- تانیک و هاتیک.

الْحَائِضُ أَ لَا تَرَاهُ لَمْ یَقُلْ لَهَا أَیَّاماً مَعْلُومَةً تَحَیَّضِی أَیَّامَ حَیْضِکِ وَ مِمَّا (1) یُبَیِّنُ هَذَا قَوْلُهُ لَهَا فِی عِلْمِ اللَّهِ لِأَنَّهُ قَدْ کَانَ لَهَا وَ إِنْ کَانَتِ الْأَشْیَاءُ کُلُّهَا فِی عِلْمِ اللَّهِ تَعَالَی فَهَذَا (2) بَیِّنٌ وَاضِحٌ أَنَّ هَذِهِ لَمْ یَکُنْ لَهَا أَیَّامٌ قَبْلَ ذَلِکَ (3) قَطُّ وَ هَذِهِ سُنَّةُ الَّتِی اسْتَمَرَّ بِهَا الدَّمُ أَوَّلَ مَا تَرَاهُ أَقْصَی وَقْتِهَا سَبْعٌ وَ أَقْصَی طُهْرِهَا ثَلَاثٌ وَ عِشْرُونَ حَتَّی تَصِیرَ لَهَا أَیَّامٌ مَعْلُومَةٌ فَتَنْتَقِلَ إِلَیْهَا فَجَمِیعُ حَالاتِ الْمُسْتَحَاضَةِ تَدُورُ عَلَی هَذِهِ السُّنَنِ الثَّلَاثِ لَا تَکَادُ أَبَداً تَخْلُو مِنْ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ إِنْ کَانَتْ لَهَا أَیَّامٌ مَعْلُومَةٌ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ فَهِیَ عَلَی أَیَّامِهَا وَ خِلْقَتِهَا الَّتِی جَرَتْ عَلَیْهَا لَیْسَ فِیهَا عَدَدٌ مَعْلُومٌ مُوَقَّتٌ غَیْرُ أَیَّامِهَا فَإِنِ (4) اخْتَلَطَتِ الْأَیَّامُ عَلَیْهَا وَ تَقَدَّمَتْ وَ تَأَخَّرَتْ وَ تَغَیَّرَ عَلَیْهَا الدَّمُ أَلْوَاناً فَسُنَّتُهَا إِقْبَالُ الدَّمِ وَ إِدْبَارُهُ وَ تَغَیُّرُ حَالاتِهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهَا أَیَّامٌ قَبْلَ ذَلِکَ وَ اسْتَحَاضَتْ أَوَّلَ مَا رَأَتْ فَوَقْتُهَا سَبْعٌ وَ طُهْرُهَا ثَلَاثٌ وَ عِشْرُونَ فَإِنِ اسْتَمَرَّ (5) الدَّمُ أَشْهُراً فَعَلَتْ فِی کُلِّ شَهْرٍ کَمَا قَالَ لَهَا وَ إِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ فِی أَقَلَّ مِنْ سَبْعٍ أَوْ أَکْثَرَ مِنْ سَبْعٍ فَإِنَّهَا تَغْتَسِلُ فِی سَاعَةِ تَرَی الطُّهْرَ وَ تُصَلِّی فَلَا تَزَالُ کَذَلِکَ حَتَّی تَنْظُرَ مَا یَکُونُ فِی الشَّهْرِ الثَّانِی إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنِ اخْتَلَطَ عَلَیْهَا أَیَّامُهَا وَ زَادَتْ وَ نَقَصَتْ حَتَّی لَا تَقِفَ مِنْهَا عَلَی حَدٍّ وَ لَا مِنَ الدَّمِ عَلَی لَوْنٍ عَمِلَتْ بِإِقْبَالِ الدَّمِ وَ إِدْبَارِهِ وَ لَیْسَ لَهَا سُنَّةٌ غَیْرُ هَذَا لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص- إِذَا أَقْبَلَتِ الْحَیْضَةُ فَدَعِی الصَّلَاةَ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاغْتَسِلِی وَ لِقَوْلِهِ ع إِنَّ دَمَ الْحَیْضِ أَسْوَدُ یُعْرَفُ کَقَوْلِ أَبِی ع إِذَا رَأَیْتِ الدَّمَ الْبَحْرَانِیَّ فَإِنْ لَمْ یَکُنِ الْأَمْرُ کَذَلِکَ وَ لَکِنَّ الدَّمَ أَطْبَقَ عَلَیْهَا فَلَمْ تَزَلِ الِاسْتِحَاضَةُ دَارَّةً وَ کَانَ الدَّمُ عَلَی لَوْنٍ وَاحِدٍ وَ حَالَةٍ وَاحِدَةٍ فَسُنَّتُهَا السَّبْعُ وَ الثَّلَاثُ وَ الْعِشْرُونَ لِأَنَّ قِصَّتَهَا کَقِصَّةِ حَمْنَةَ حِینَ قَالَتْ إِنِّی أَثُجُّهُ ثَجّاً.

********

ترجمه :

گروهى از امام صادق عليه السّلام دربارۀ حائض و سنّت در تعيين وقت آن پرسيدند؟

حضرتش پاسخ فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله براى حائض سه سنّت قرار داده است، و....: اما سنّت سوم، دربارۀ زنى است كه پيش از اين ايّام حيض نداشته و هيچ گاه خون نديده است و نخستين بارى كه خون ديده، استمرار پيدا كرده است و قانون براى اين زن، غير از زن اوّل و دوم است، و آن چه گفته شد، براى زنى بود كه او را حمنه دختر جهش مى گفتند كه خدمت پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله آمد و عرض كرد: من به استحاضۀ شديدى دچار شده ام ؟

حضرت به او فرمود: از پنبه استفاده كن.

عرض كرد: خون شديدتر و روانتر از آن است كه بتوانم از پنبه استفاده كنم.

آن حضرت فرمود: پارچه اى محكم بر خود ببند، خود را حائض بدان. بدين مقدار كه در علم خدا، تو شش - يا هفت - روز حيض مى شوى، و پس از آن، غسل كن، غسلى كه براى حيض است و بيست و سه، يا بيست و چهار روز، روزه بگير، و براى نماز صبح، يك غسل بكن، و نماز ظهر را به تأخير بينداز و در نماز عصر شتاب كن و يك غسل براى آن دو انجام ده و نماز مغرب را به تأخير بينداز و در نماز عشاء عجله نما و براى آن دو، يك غسل انجام ده.

امام صادق عليه السّلام فرمود: مى بينم كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله براى اين زن، قانون و سنّتى غير از آن چه كه براى اوّلى و دومى قرار داد، مقرّر فرمود، و اين به آن سبب است كه حكم اين زن بر خلاف حكم آن دو زن است. مگر نمى بينى اگر ايّام عادت او كمتر از هفت روز، پنج روز، يا كمتر از آن بود، به او نمى فرمود: هفت روز را حيض قرار ده. پس او را از نماز خواندن در آن چند روز منع مى كرد؛ او در آن حال كه مستحاضه بود نه حائض. هم چنين اگر حيض او بيش از هفت روز بود و ايّام عادت او ده روز، يا بيشتر بود، او را در حالى كه حيض بود، به نماز امر نمى كرد، و آن چه كه سبب فزونى بيان و آشكارى اين امر مى شود، اين است كه حضرتش به آن زن فرمود: خود را حائض بدان.

چنين چيزى براى زنى است كه مى خواهد به دستور حائض عمل كند، آيا نمى بينى كه به او نفرمود كه روزهاى معلومى را ايّام حيض خود قرار ده ؟ و آن چه كه اين موضوع را روشن مى سازد، اين فرمايش آن حضرت است كه فرمود: در علم خدا براى او ايّام معلومى مقدّر بود. اگرچه همۀ چيزها در علم خدا هست.

و اين آشكار و هويدا است كه اين زن پيش از اين، هرگز ايّام حيض نداشته است، و اين سنّت زنى است كه براى نخستين بار خون ديده و آن خون، استمرار پيدا كرده است، و بيشترين وقت حيض او، هفت روز و بيشترين وقت پاكى او، بيست و سه روز است تا زمانى كه ايّام معلوم براى او پيدا شود و به آن عادت منتقل گردد.

پس همۀ حالات مستحاضه بر همين سنّت هاى سه گانه است، كه زن از يكى از آن ها خالى نخواهد بود. اگر براى او روزهاى معلومى،- چه كم، و چه زياد باشد،- بايد آن ايّام را حيض بداند و همان خلقت و طبعش كه براى او مقدّر شده كه در آن، وقت و عدد معلومى جز ايّام خود او نيست، اگر ايّام بر او مشتبه شود و پس و پيش گردد و رنگ خون بر او مشتبه شود، سنّت او، كمى و زيادى و دگرگونى حالات خون است، و اگر پيش از اين ايّام، عادتى نداشته و براى نخستين بار است كه خون مى بيند، مستحاضه خواهد بود،

پس وقت حيض او هفت و پاكى او، بيست و سه روز است.

اگر خون ديدن او چند ماه استمرار پيدا كند، بايد در هر ماه همان طور كه به او فرمود، عمل كند. اگر در كمتر از هفت روز يا بيشتر از هفت روز، خونريزى قطع شود، آن ساعتى كه پاك مى شود، بايد غسل كند و نماز بخواند.

او بايد به همين صورت عمل كند و انتظار بكشد تا ببيند كه در ماه دوم چه مى شود. اگر خون در همان زمان ماه اوّل قطع شود و تا دو يا سه ماه حيض پشت سرهم به همين صورت شده، خواهد دانست كه اين براى او وقتى معيّن و عادتى شناخته شده است، كه بايد بر طبق آن عمل كند و غير آن را رها كند، و قاعده و سنّت او در آينده نيز همين است كه اگر استحاضه شد، بر طبق همين سنّت بنا را گذارد تا اين كه در ايّام حيض خود بنشيند و نماز را ترك كند.

اين كه تعيين وقت را زمانى قرار دهد كه دو يا سه حيض پشت سرهم واقع شود، به خاطر سخن رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به آن زنى است كه ايّام حيض خود را مى شناخت و حضرت فرمود: در ايّام حيض خود نماز را ترك كن.

پس دانستيم كه يك حيض را براى او قرار نداد كه بفرمايد: در ايّام پاكى نماز را ترك كن، بلكه براى او حيض ها را سنّت قرار داد و كمترين آن، دو حيض و بيشترست و اگر ايّام بر او مشتبه شود و كم و زياد شود و خون او در يك حد و اندازه و در يك رنگ ثابت قرار نگيرد، بايد به كمى و زيادى خون عمل كند، و جز اين سنّتى ندارد؛ زيرا رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: «اگر خون زياد شد، نماز را ترك كن و اگر كم شد، غسل كن». و به دليل فرمايش آن حضرت كه فرمود:«خون حيض سياه است و شناخته مى شود»؛ مانند سخن پدرم عليه السّلام كه فرمود: «هرگاه خون بحرانى شد».

پس اگر امر چنين نشد و خون بر آن زن پوشيده ماند و هميشه استحاضه روان و خون بر يك رنگ و يك حال باشد، سنّت او هفت روز (حيض) و بيست و سه روز (پاكى) است؛ زيرا ماجراى او مانند ماجراى حمنه است، هنگامى كه گفت: خون به شدّت از من روان است.

ص: 290


1- فی نسخة- و ما یزید هذا بیانا. هامش المخطوط.
2- فی الهامش- و هذا عن نسخة.
3- فی نسخة التهذیب- تلک. هامش المخطوط.
4- فی نسخة- و إن. هامش المخطوط.
5- فی نسخة- استمر بها.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).

[رقم الحدیث الکلی: 2160 - رقم الحدیث الباب: 4]

2160- 4- (2) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ زِیَادٍ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ کَیْفَ تَصْنَعُ إِذَا رَأَتِ الدَّمَ وَ إِذَا رَأَتِ الصُّفْرَةَ وَ کَمْ تَدَعُ الصَّلَاةَ فَقَالَ أَقَلُّ الْحَیْضِ ثَلَاثَةٌ وَ أَکْثَرُهُ عَشَرَةٌ وَ تَجْمَعُ بَیْنَ الصَّلَاتَیْنِ.

********

ترجمه :

َسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ زِیَادٍ الْخَزَّازِگوید از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خونريزى ماهيانه از حد رسمى آن تجاوز كند و خانم گاهى خون سرخ و گاهى لكه صورتى ببيند، تكليف او چيست ؟ و تا چند روز بايد نماز خود را وانهد؟ ابو الحسن گفت: كوتاهترين دوره حيض سه روز است و طولانيترين دوره آن ده روز است كه اگر عادت ماهيانه از آن تجاوز كند، قطعا مستحاضه خواهد بود. مستحاضه بايد نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را باهم بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2161 - رقم الحدیث الباب: 5]

2161- 5- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ ابْنَیِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: فِی الْجَارِیَةِ أَوَّلَ مَا تَحِیضُ یُدْفَعُ عَلَیْهَا الدَّمُ فَتَکُونُ مُسْتَحَاضَةً إِنَّهَا تَنْتَظِرُ بِالصَّلَاةِ فَلَا تُصَلِّی حَتَّی یَمْضِیَ أَکْثَرُ مَا یَکُونُ مِنَ الْحَیْضِ فَإِذَا مَضَی ذَلِکَ وَ هُوَ عَشَرَةُ أَیَّامٍ فَعَلَتْ مَا تَفْعَلُهُ الْمُسْتَحَاضَةُ ثُمَّ صَلَّتْ فَمَکَثَتْ تُصَلِّی بَقِیَّةَ شَهْرِهَا ثُمَّ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ فِی الْمَرَّةِ الثَّانِیَةِ أَقَلَّ مَا تَتْرُکُ امْرَأَةٌ الصَّلَاةَ وَ تَجْلِسُ أَقَلَّ مَا یَکُونُ مِنَ الطَّمْثِ وَ هُوَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فَإِنْ دَامَ عَلَیْهَا الْحَیْضُ صَلَّتْ فِی وَقْتِ الصَّلَاةِ الَّتِی صَلَّتْ وَ جَعَلَتْ وَقْتَ طُهْرِهَا أَکْثَرَ مَا یَکُونُ مِنَ الطُّهْرِ وَ تَرْکَهَا الصَّلَاةَ أَقَلَّ مَا یَکُونُ مِنَ الْحَیْضِ.

********

ترجمه :

مبتدئه در ماه اول ده روز خودش را حائض فرض می کند، اگر خون ادامه داشت، مستحاضه خواهد بود و زن باید افعال مستحاضه را انجام دهد و بقیه ی ماه را به همین وظیفه عمل می کند؛ ماه دوم سه روز خود را حائض فرض می کند و بقیه ی ماه را به وظیفه ی مستحاضه عمل می کند.

[رقم الحدیث الکلی: 2162 - رقم الحدیث الباب: 6]

2162- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ حَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَرْأَةُ إِذَا رَأَتِ الدَّمَ فِی أَوَّلِ حَیْضِهَا فَاسْتَمَرَّ بِهَا الدَّمُ بَعْدَ ذَلِکَ تَرَکَتِ الصَّلَاةَ عَشَرَةَ أَیَّامٍ ثُمَّ تُصَلِّی عِشْرِینَ یَوْماً فَإِنِ اسْتَمَرَّ بِهَا الدَّمُ بَعْدَ ذَلِکَ تَرَکَتِ الصَّلَاةَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ وَ صَلَّتْ سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً.

ص: 291


1- التهذیب 1- 381- 1183.
2- التهذیب 1- 156- 449 و الاستبصار 1- 131- 450، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 10 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 1- 400- 1251 و الاستبصار 1- 137- 470.
4- التهذیب 1- 381- 1182 و الاستبصار 1- 137- 469.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ لَیْسَ لَهَا نِسَاءٌ أَوْ کُنَّ مُخْتَلِفَاتٍ ثُمَّ ذَکَرَ أَنَّ هَذَا الْحَدِیثَ وَ حَدِیثَ یُونُسَ مُطَابِقَانِ لِلْأُصُولِ کُلِّهَا.

********

ترجمه :

33333

9 بَابُ ثُبُوتِ الرِّیبَةِ بِتَجَاوُزِ الطُّهْرِ الشَّهْرَ وَ أَنَّ الْحَیْضَ فِی کُلِّ شَهْرٍ مَرَّةٌ

اشارة

(1) 9 بَابُ ثُبُوتِ الرِّیبَةِ بِتَجَاوُزِ الطُّهْرِ الشَّهْرَ وَ أَنَّ الْحَیْضَ فِی کُلِّ شَهْرٍ مَرَّةٌ

********

ترجمه :

باب ثابت شدن شک به اینکه پاکی بیش از یک ماه شود و حیض در ماه یکبار است

[رقم الحدیث الکلی: 2163 - رقم الحدیث الباب: 1]

2163- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ إِنِ ارْتَبْتُمْ (3)- فَقَالَ مَا جَازَ الشَّهْرَ فَهُوَ رِیبَةٌ (4).

********

ترجمه :

حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ كلام خداوند متعال كه مى فرمايد: إِنِ اِرْتَبْتُمْ ؛ «اگر شك نموديد» پرسيدم.

فرمود: يعنى پاكى، كه از يك ماه بگذرد، محل شك و ترديد است.

[رقم الحدیث الکلی: 2164 - رقم الحدیث الباب: 2]

2164- 2- (5) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أُدَیْمِ بْنِ الْحُرِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ حَدَّ لِلنِّسَاءِ فِی کُلِّ شَهْرٍ مَرَّةً.

********

ترجمه :

اديم بن حرّ گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود: به راستى خداى تبارك و تعالى براى زنان در هر ماهى حد و حيضى قرار داده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2165 - رقم الحدیث الباب: 3]

2165- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرُ ع إِنَّ الْحَیْضَ لِلنِّسَاءِ نَجَاسَةٌ رَمَاهُنَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا وَ قَدْ کُنَّ النِّسَاءُ فِی زَمَنِ نُوحٍ- إِنَّمَا تَحِیضُ الْمَرْأَةُ فِی السَّنَةِ حَیْضَةً حَتَّی خَرَجَ نِسْوَةٌ مِنْ مَحَارِیبِهِنَ (7) وَ کُنَّ سَبْعَمِائَةِ امْرَأَةٍ فَانْطَلَقْنَ فَلَبِسْنَ الْمُعَصْفَرَاتِ (8) مِنَ الثِّیَابِ وَ تَحَلَّیْنَ وَ تَعَطَّرْنَ ثُمَّ خَرَجْنَ فَتَفَرَّقْنَ فِی الْبِلَادِ فَجَلَسْنَ مَعَ الرِّجَالِ

ص: 292


1- الباب 9 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 75- 2، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 7 من أبواب العدد من کتاب الطلاق.
3- المائدة 5- 106.
4- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- هذا من احکام الطلاق أیضا و یأتی هناک أیضا ما یدلّ علیه منه قده.
5- الکافی 3- 75- 1.
6- الفقیه 1- 88- 193.
7- فی المصدر- مجانهن و فی هامش الأصل عن العلل- حجابهن، و فی بعض نسخ المصدر مخابئهن.
8- العصفر- نبات تصبغ به الثیاب فیقال- ثوب معصفر أی مصبوغ بالعصفر. راجع لسان العرب 4- 581.

وَ شَهِدْنَ الْأَعْیَادَ مَعَهُمْ وَ جَلَسْنَ فِی صُفُوفِهِمْ فَرَمَاهُنَّ اللَّهُ بِالْحَیْضِ عِنْدَ ذَلِکَ فِی کُلِّ شَهْرٍ یَعْنِی أُولَئِکَ النِّسْوَةَ بِأَعْیَانِهِنَّ فَسَالَتْ دِمَاؤُهُنَّ فَأُخْرِجْنَ مِنْ بَیْنِ الرِّجَالِ فَکُنَّ یَحِضْنَ فِی کُلِّ شَهْرٍ حَیْضَةً إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَ غَیْرُهُنَّ مِنَ النِّسَاءِ اللَّوَاتِی لَمْ یَفْعَلْنَ مِثْلَ مَا فَعَلْنَ یَحِضْنَ فِی کُلِّ سَنَةٍ حَیْضَةً قَالَ فَتَزَوَّجَ بَنُو اللَّوَاتِی یَحِضْنَ فِی کُلِّ شَهْرٍ حَیْضَةً بَنَاتِ اللَّوَاتِی یَحِضْنَ فِی کُلِّ سَنَةٍ حَیْضَةً فَامْتَزَجَ الْقَوْمُ فَحِضْنَ بَنَاتُ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ فِی کُلِّ شَهْرٍ حَیْضَةً وَ کَثُرَ أَوْلَادُ اللَّوَاتِی یَحِضْنَ فِی کُلِّ شَهْرٍ حَیْضَةً لِاسْتِقَامَةِ الْحَیْضِ وَ قَلَّ أَوْلَادُ اللَّوَاتِی یَحِضْنَ فِی کُلِّ سَنَةٍ حَیْضَةً لِفَسَادِ الدَّمِ قَالَ فَکَثُرَ نَسْلُ هَؤُلَاءِ وَ قَلَّ نَسْلُ أُولَئِکَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (1) أَقُولُ: وَ الْأَحَادِیثُ الدَّالَّةُ عَلَی أَنَّ الْحَیْضَ فِی کُلِّ شَهْرٍ مَرَّةٌ کَثِیرَةٌ مُتَفَرِّقَةٌ کَمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3) فَتَعْمَلُ الْمُبْتَدِئَةُ وَ الْمُضْطَرِبَةُ بِذَلِکَ مَعَ اسْتِمْرَارِ الدَّمِ إِذَا لَمْ یَکُنْ هُنَاکَ تَمْیِیزٌ کَمَا تَقَدَّمَ (4).

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلام فرموده اند:

حيض سبب مى شود كه زنان مدتى دور از مردان باشند. در روزگار نوح زنان هرسال يك بار حائض مى شدند. در آن روزگار هفتصد نفر از زنان در طول سال خود را مى آراستند و با لباس هاى زردرنگ همراه مردان به شادى مى پرداختند. خداوند براى كاهش يافتن شهوت و كاسته شدن مهمانى هاى لهوولعب، حيض زنان را به هرماه يك بار تبديل نمود ولى زنان پاكدامن همان سالى يك بار حيض مى شدند. پس از آن، پسران زنانى كه ماهانه حائض مى شدند با دختران زنانى كه سالانه حائض مى شدند ازدواج كردند و دخترانى كه از اين ازدواج ها به دنيا آمدند نيز ماهانه حائض شدند و بدين ترتيب به سبب آثار بد حيض سالانه، به مرور حيض سالانه در زنان كاهش يافت.

10 بَابُ أَنَّ أَقَلَّ الْحَیْضِ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَکْثَرَهُ عَشَرَةُ أَیَّامٍ

اشارة

(5) 10 بَابُ أَنَّ أَقَلَّ الْحَیْضِ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَکْثَرَهُ عَشَرَةُ أَیَّامٍ

********

ترجمه :

باب کمترین مقدار حیض سه روز و اکثر آن ده روز است

[رقم الحدیث الکلی: 2166 - رقم الحدیث الباب: 1]

2166- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ عَلِیِّ ابْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 293


1- علل الشرائع- 290- 2.
2- مضی فی الحدیثین 2 و 3 من الباب 6 من هذه الأبواب.
3- لم نجد ما یدلّ علی أن الحیض فی کل شهر مرة و لعلّ المقصود الأحادیث الدالة علی أن أکثر الحیض عشرة أیّام فما زاد عن العشرة فلیس من الحیض و هی کثیرة و متفرقة فی الأبواب الآتیة.
4- تقدم فی الباب 8 من هذه الأبواب.
5- الباب 10 فیه 14 حدیثا.
6- الکافی 3- 75- 2 لم نعثر علی الحدیث فی کتب الشیخ.

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَقَلُّ مَا یَکُونُ الْحَیْضُ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَکْثَرُهُ مَا یَکُونُ عَشَرَةُ أَیَّامٍ.

********

ترجمه :

معاوية بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كمترين روزهاى حيض سه روز و بيشترين آن ده روز است.

[رقم الحدیث الکلی: 2167 - رقم الحدیث الباب: 2]

2167- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ أَدْنَی مَا یَکُونُ مِنَ الْحَیْضِ فَقَالَ أَدْنَاهُ ثَلَاثَةٌ وَ أَبْعَدُهُ عَشَرَةٌ.

********

ترجمه :

صفوان بن يحيى گويد: از ابا الحسن عليه السّلام در مورد كمترين روزهاى حيض پرسيدم.

فرمود: كمترين روزهاى آن، سه روز و بيشترين آن ده روز است.

[رقم الحدیث الکلی: 2168 - رقم الحدیث الباب: 3]

2168- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَشْیَمَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ (3) ع عَنْ أَدْنَی مَا یَکُونُ مِنَ الْحَیْضِ فَقَالَ ثَلَاثَةُ (أَیَّامٍ) (4) وَ أَکْثَرُهُ عَشَرَةٌ.

********

ترجمه :

احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد: از امام رضا عليه السّلام دربارۀ كمترين روزهاى حيض پرسيدم ؟

فرمود: كمترين روزهاى حيض، سه روز، و بيشترين آن ده روز است.

[رقم الحدیث الکلی: 2169 - رقم الحدیث الباب: 4]

2169- 4- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَدْنَی الطُّهْرِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْمَرْأَةَ أَوَّلَ مَا تَحِیضُ رُبَّمَا کَانَتْ کَثِیرَةَ الدَّمِ فَیَکُونُ حَیْضُهَا عَشَرَةَ أَیَّامٍ فَلَا تَزَالُ کُلَّمَا کَبِرَتْ نَقَصَتْ حَتَّی تَرْجِعَ إِلَی ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فَإِذَا رَجَعَتْ إِلَی ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ ارْتَفَعَ حَیْضُهَا وَ لَا یَکُونُ أَقَلَّ مِنْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فَإِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا تَرَکَتِ الصَّلَاةَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنْ تَمَّ لَهَا ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ هُوَ أَدْنَی الْحَیْضِ وَ لَمْ یَجِبْ عَلَیْهَا الْقَضَاءُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق علیه السلام فرمود:

كمترين مقدار پاكى ده روز است؛ زيرا چه بسا زن در اوّلين بارى كه حيض مى بيند، خون او بسيار است و در نتيجه، حيض او ده روز مى باشد؛ ولى هرچه سن او بالا رود، از اين مقدار كاسته مى شود تا اين كه به سه روز مى رسد و چون به سه روز رسيد پس از آن، حيض او از ميان مى رود و كمتر از سه روز نخواهد شد.

پس هرگاه زن در ايّام حيض خود، خون ببيند، بايد نماز را ترك نمايد. اگر خون او سه روز ادامه يافت، حائض است، ولى اگر بعد از يك يا دو روز، خونش قطع گرديد، بايستى غسل كند و نماز بخواند و از روزى كه خون ديده تا ده روز منتظر بماند.

در صورتى كه در اين ده روز كه از روز خون ديدن او شروع شده است، يك يا دو روز خون ببيند، تا اين كه سه روز تمام شود، آن خونى را كه در ابتدا و آن چه را كه بعد از آن در ده روز ديده، خون حيض است.

ولى اگر از روزى كه خون ديده است، ده روز بگذرد و خون نبيند، آن يكى دو روزى را كه خون ديده، حيض نبوده است و تنها به واسطۀ عارض شدن بيمارى مى باشد كه يا از زخم چركينى است كه در رحم زن وجود دارد و يا از درون مى باشد كه در اين صورت چون حائض نبوده بر او لازم است نمازى را كه در آن دو روز ترك نموده، به جا آورد و بر او واجب است كه نمازهايى را كه در آن يك يا دو روز ترك نموده، قضا نمايد، ولى اگر سه روز تمام شود، آن خون از حيض بوده است، و اين كمترين مقدار حيض است كه در اين صورت قضا بر او واجب نيست.

ص: 294


1- الکافی 3- 75- 3، و رواه فی التهذیب 1- 156- 446 و الاستبصار 1- 130- 447.
2- الکافی 3- 75- 1، و رواه فی التهذیب 1- 156- 445 و الاستبصار 1- 130- 446.
3- فی هامش الأصل عن التهذیب الرضا.
4- لیس فی المصدر. و کتب المصنّف علیها علامة نسخة.
5- الکافی 3- 76- 5، و أورد تتمة الحدیث فی الحدیث 2 من الباب 12 و أورد ذیله فی الحدیث 3 من الباب 4 من هذه الأبواب، و أورد قطعات منه فی الأحادیث 5 من الباب 5 و 3 من الباب 11 و 3 من الباب 14 و 3 من الباب 16 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 1- 158- 452.
[رقم الحدیث الکلی: 2170 - رقم الحدیث الباب: 5]

2170- 5- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ أَیَّامُ الْمَرْأَةِ عَشَرَةَ أَیَّامٍ لَمْ تَسْتَظْهِرْ فَإِذَا کَانَتْ أَقَلَّ اسْتَظْهَرَتْ.

********

ترجمه :

- راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه ايّام حيض زن ده روز باشد، نبايد استظهار كند كه از روى احتياط عمل را ترك كند، ولى در صورتى كه كمتر باشد، بايد استظهار كند و از روى احتياط عمل را ترك نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2171 - رقم الحدیث الباب: 6]

2171- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی حَدِیثٍ قَالَ رُوِیَ أَنَّ أَقَلَّ الْحَیْضِ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ (وَ أَکْثَرَهَا عَشَرَةٌ وَ أَوْسَطَهَا خَمْسَةٌ) (3).

********

ترجمه :

در حدیث آمده است کمترین مدت حیض سه روز است و بیشتر مدت آن ده روز و مقدار بین آن پنج روز

[رقم الحدیث الکلی: 2172 - رقم الحدیث الباب: 7]

2172- 7- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ إِنَ (5) الْحَیْضَ أَقَلُّهُ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَوْسَطُهُ خَمْسَةُ أَیَّامٍ وَ أَکْثَرُهُ عَشَرَةُ أَیَّامٍ.

********

ترجمه :

على بن حاتم از قاسم بن محمّد از حمدان بن حسين از حسين بن وليد،از حنّان بن سدير خبر داد كه وى گفت:پرسيدم:براى چه زن نفساء(زنى كه وضع حمل نموده)هيجده روز ايّام ناپاكى او است نه كمتر و نه بيشتر؟ فرمود:به خاطر آن كه اقلّ حيض سه روز و اوسط آن پنج روز و اكثرش ده روز است

[رقم الحدیث الکلی: 2173 - رقم الحدیث الباب: 8]

2173- 8- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: أَکْثَرُ الْحَیْضِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ أَقَلُّهُ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ.

********

ترجمه :

امام رضا علیه السلام فرمود

اكثر ايام حيض ده روز و اقل آن سه روز است

[رقم الحدیث الکلی: 2174 - رقم الحدیث الباب: 9]

2174- 9- (7) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ أَکْثَرُ أَیَّامِ (حَیْضِ الْمَرْأَةِ) (8)

ص: 295


1- الکافی 3- 77- 3، و أورده أیضا فی الحدیث 2 من الباب 13 من هذه الأبواب.
2- الفقیه 1- 101- 210، و أورده بتمامه فی الحدیث 22 من الباب 3 من أبواب النفاس.
3- فی المصدر- اکثره عشرة أیّام و اوسطه ستة أیّام.
4- علل الشرائع- 291- 1، و أورد قطعة منه فی الحدیث 23 من الباب 3 من أبواب النفاس.
5- فی المصدر- لأن.
6- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 124- 1 قطعة من الحدیث 1 الذی کتبه علیه السلام للمأمون. و أورد قطعة منه فی الحدیث 9 من الباب 41 من أبواب الحیض، و فی الحدیث 2 من الباب 2 من أبواب الاستحاضة.
7- الخصال- 606.
8- فی المصدر- الحیض.

عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ أَقَلُّهَا ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ الْمُسْتَحَاضَةُ تَغْتَسِلُ وَ تَحْتَشِی وَ تُصَلِّی وَ الْحَائِضُ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ وَ لَا تَقْضِیهَا وَ تَتْرُکُ الصَّوْمَ وَ تَقْضِیهِ.

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: ..... بیشترین ایّام حیض ده روز و کمترین ایّام آن سه روز است، و زن مستحاضه غسل می­نماید و خود را پاک گردانده و نماز می­خواند؛ و زن حائض نماز خواندن را ترک می­کند و قضای آن را نیز به جا نمی­آورد، همچنین روزه گرفتن را نیز ترک می­کند ولی قضای آن را به جا می­آورد

[رقم الحدیث الکلی: 2175 - رقم الحدیث الباب: 10]

2175- 10- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ یَعْنِی ابْنَ سُوَیْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: أَدْنَی الْحَیْضِ ثَلَاثَةٌ وَ أَقْصَاهُ عَشَرَةٌ.

********

ترجمه :

ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) فرمود :

كوتاهترين دوره عادت سه روز است و طولانيترين دوره آن ده روز است.

[رقم الحدیث الکلی: 2176 - رقم الحدیث الباب: 11]

2176- 11- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَقَلُّ مَا یَکُونُ الْحَیْضُ (ثَلَاثَةٌ) (3) وَ إِذَا رَأَتِ الدَّمَ قَبْلَ عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَهُوَ (4) مِنَ الْحَیْضَةِ الْأُولَی وَ إِذَا رَأَتْهُ بَعْدَ عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَهُوَ مِنْ حَیْضَةٍ أُخْرَی مُسْتَقْبِلَةٍ.

********

ترجمه :

- محمّد بن مسلم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

کمترین مقدار حیض سه روز است هرگاه زن قبل از ده روز، خون ببيند، از حيض اوّل و در صورتى كه پس از ده روز باشد، از حيض آينده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2177 - رقم الحدیث الباب: 12]

2177- 12- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ زِیَادٍ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: أَقَلُّ الْحَیْضِ ثَلَاثَةٌ وَ أَکْثَرُهُ عَشَرَةٌ.

********

ترجمه :

امام كاظم (علیه السلام)

كوتاهترين دوره حيض سه روز است و طولانيترين دوره آن ده روز است

[رقم الحدیث الکلی: 2178 - رقم الحدیث الباب: 13]

2178- 13- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ الْیَوْمَ وَ الْیَوْمَیْنِ قَالَ إِنْ کَانَ الدَّمُ عَبِیطاً فَلَا تُصَلِّ ذَیْنِکَ الْیَوْمَیْنِ وَ إِنْ کَانَ صُفْرَةً فَلْتَغْتَسِلْ عِنْدَ کُلِّ صَلَاتَیْنِ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَا إِذَا رَأَتِ الثَّلَاثَةَ فِی جُمْلَةِ عَشَرَةٍ.

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (ع) پرسيدم: اگر خانم حامله يك

روز و دو روز، خون ببيند، چه صورت دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر خون سياه و غليظ باشد در اين دو روزه، نماز نخواند و اگر خون صورتى باشد، در هر شبانه روز، سه نوبت غسل كند و نماز بخواند.

ص: 296


1- التهذیب 1- 156- 447 و الاستبصار 1- 130- 448.
2- التهذیب 1- 156- 448 و الاستبصار 1- 130- 449.
3- فی المصدر- ثلاثة أیام، و قد کتب المصنّف کلمة ایام ثم شطبها.
4- فی نسخة التهذیب- فهی. هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 156- 449 و الاستبصار 1- 131- 450، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 8 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 1- 387- 1192 و الاستبصار 1- 141- 483، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 30 من هذه الأبواب.
[رقم الحدیث الکلی: 2179 - رقم الحدیث الباب: 14]

2179- 14- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَکْثَرَ مَا یَکُونُ الْحَیْضُ ثَمَانٌ وَ أَدْنَی مَا یَکُونُ مِنْهُ ثَلَاثَةٌ.

أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّیْخُ أَنَّ الطَّائِفَةَ أَجْمَعَتْ عَلَی خِلَافِ مَا تَضَمَّنَهُ هَذَا الْحَدِیثُ مِنْ أَنَّ أَکْثَرَ الْحَیْضِ ثَمَانٌ وَ أَنَّ ذَلِکَ لَمْ یَعْتَبِرْهُ أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِنَا ثُمَّ حَمَلَهُ عَلَی امْرَأَةٍ تَکُونُ عَادَتُهَا ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ وَ قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی الْمُتَّجِهُ حَمْلُهُ عَلَی إِرَادَةِ الْأَکْثَرِیَّةِ بِحَسَبِ الْعَادَةِ وَ الْغَالِبِ لَا فِی الشَّرْعِ وَ الْأَمْرُ کَذَلِکَ فَإِنَّ بُلُوغَ الْعَشْرِ عَلَی سَبِیلِ الِاعْتِیَادِ غَیْرُ مَعْهُودٍ انْتَهَی (2) وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اکثر ایام حیض هشت روز است و کمترین مقدار آن سه روز است

11 بَابُ أَنَّ أَقَلَّ الطُّهْرِ بَیْنَ الْحَیْضَتَیْنِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ

اشارة

(5) 11 بَابُ أَنَّ أَقَلَّ الطُّهْرِ بَیْنَ الْحَیْضَتَیْنِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ

********

ترجمه :

باب کمترین مقدار طهارت بین دو حیض ده روز است

[رقم الحدیث الکلی: 2180 - رقم الحدیث الباب: 1]

2180- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا یَکُونُ الْقُرْءُ فِی أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَمَا زَادَ أَقَلُّ مَا یَکُونُ عَشَرَةٌ مِنْ حِینِ تَطْهُرُ إِلَی أَنْ تَرَی الدَّمَ (7).

ص: 297


1- التهذیب 1- 157- 450.
2- منتقی الجمان 1- 204.
3- تقدم فی الأحادیث 2 و 4 و 6 من الباب 8 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الباب 13 و الحدیث 1 من الباب 14 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 14 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و فی الأحادیث 3 و 10 و 22 و 23 من الباب 3 من أبواب النفاس.
5- الباب 11 فیه 5 أحادیث.
6- الکافی 3- 76- 4.
7- قوله-" فما زاد" مبتدأ محذوف الخبر أی فما زاد یکون، أو خبر محذوف المبتدأ أی بالطهر ما زاد و تکون تامّة. و عشرة خبر أقل و فائدة التکرار التوضیح و التاکید و دفع ما یتوهم من أن المراد بالقرء الأول الحیض منه قده.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

ايّام پاكى كمتر از ده روز نيست، ولى ممكن است بيشتر باشد؛ يعنى از هنگامى كه زن پاك مى شود تا روزى كه خون مى بيند، دست كم، ده روز است.

[رقم الحدیث الکلی: 2181 - رقم الحدیث الباب: 2]

2181- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَدْنَی الطُّهْرِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا یَکُونُ الطُّهْرُ أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ أَیَّامٍ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود:

كمترين مقدار پاكى ده روز است؛ ... و آن چه را كه بعد از آن در ده روز ديده، خون حيض است.

[رقم الحدیث الکلی: 2182 - رقم الحدیث الباب: 3]

2182- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ قَبْلَ عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضَةِ الْأُولَی وَ إِنْ کَانَ بَعْدَ الْعَشَرَةِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضَةِ الْمُسْتَقْبِلَةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (4) وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ.

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه زن پيش از ده روز، خون ببيند، از حيض اوّل و در صورتى كه پس از ده روز باشد، از حيض آينده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2183 - رقم الحدیث الباب: 4]

2183- 4- (5) وَ قَدْ سَبَقَ فِی حَدِیثِ یُونُسَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ امْرَأَةً مِنْ أَهْلِنَا اسْتَحَاضَتْ فَسَأَلَتْ أَبِی عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِذَا رَأَیْتِ الدَّمَ الْبَحْرَانِیَّ فَدَعِی الصَّلَاةَ وَ إِذَا رَأَیْتِ الطُّهْرَ وَ لَوْ سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ فَاغْتَسِلِی وَ صَلِّی.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّهَا تُصَلِّی فِی أَوَّلِ سَاعَةٍ مِنَ الطُّهْرِ وَ لَا تَنْتَظِرُ شَیْئاً لَا عَلَی أَنَّ السَّاعَةَ مَجْمُوعُ الطُّهْرِ وَ هُوَ ظَاهِرٌ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

زنى از خاندان ما استحاضه شد و از پدرم در اين باره پرسيد.

آن حضرت پاسخ فرمود: اگر خون بحرانى (بسيار تيره رنگ ديدى)، نماز را ترك كن، و هرگاه پاك شدى، گرچه يك ساعت از روز باشد، غسل كن و نماز بخوان.

[رقم الحدیث الکلی: 2184 - رقم الحدیث الباب: 5]

2184- 5- (6) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فَسَأَلَتْ أَبِی عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ فَهُوَ مِنْ حَیْضَةٍ أُخْرَی مُسْتَقْبِلَةٍ.

ص: 298


1- التهذیب 1- 157- 451 و الاستبصار 1- 131- 452.
2- الکافی 3- 76- 5 و التهذیب 1- 157- 452 و أورد مقاطع منه فی الحدیث 4 من الباب 10 من هذه الأبواب.
3- الکافی 3- 77- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 12 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 1- 159- 454.
5- تقدم فی الحدیث 4 من الباب 3 من هذه الأبواب.
6- تقدم فی الحدیث 11 من الباب 10 من هذه الأبواب.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ تَقَدَّمَ مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ ذَکَرْنَا وَجْهَهُ (2).

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه زن پيش از ده روز، خون ببيند، از حيض اوّل و در صورتى كه پس از ده روز باشد، از حيض آينده است.

12 بَابُ التَّتَابُعِ فِی أَقَلِّ الْحَیْضِ هَلْ هُوَ شَرْطٌ أَمْ یَجُوزُ کَوْنُهُ ثَلَاثَةً فِی جُمْلَةِ عَشَرَةٍ

اشارة

(3) 12 بَابُ التَّتَابُعِ فِی أَقَلِّ الْحَیْضِ هَلْ هُوَ شَرْطٌ أَمْ یَجُوزُ کَوْنُهُ ثَلَاثَةً فِی جُمْلَةِ عَشَرَةٍ

********

ترجمه :

باب 33333

[رقم الحدیث الکلی: 2185 - رقم الحدیث الباب: 1]

2185- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَ إِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ قَبْلَ عَشَرَةٍ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضَةِ الْأُولَی وَ إِنْ کَانَ بَعْدَ الْعَشَرَةِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضَةِ الْمُسْتَقْبِلَةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه زن پيش از ده روز، خون ببيند، از حيض اوّل و در صورتى كه پس از ده روز باشد، از حيض آينده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2186 - رقم الحدیث الباب: 2]

2186- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ فَإِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا تَرَکَتِ الصَّلَاةَ فَإِنِ اسْتَمَرَّ بِهَا الدَّمُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فَهِیَ حَائِضٌ وَ إِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ بَعْدَ مَا رَأَتْهُ یَوْماً أَوْ یَوْمَیْنِ اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ وَ انْتَظَرَتْ مِنْ یَوْمَ رَأَتِ الدَّمَ إِلَی عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِنْ رَأَتْ فِی تِلْکَ الْعَشَرَةِ أَیَّامٍ مِنْ یَوْمَ رَأَتِ الدَّمَ یَوْماً أَوْ یَوْمَیْنِ حَتَّی یَتِمَّ لَهَا ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فَذَلِکَ الَّذِی رَأَتْهُ فِی أَوَّلِ الْأَمْرِ مَعَ هَذَا الَّذِی رَأَتْهُ بَعْدَ ذَلِکَ فِی الْعَشَرَةِ هُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ إِنْ مَرَّ بِهَا مِنْ یَوْمَ رَأَتِ الدَّمَ

ص: 299


1- یأتی فی الباب 12 من هذه الأبواب.
2- تقدم فی الحدیث 2 و 3 من الباب 6 من هذه الأبواب. و وجه منافاته فی ذیل الحدیث 3 من الباب المذکور.
3- الباب 12 فیه حدیثان.
4- الکافی 3- 77- 1، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 11 من هذه الأبواب.
5- التهذیب 1- 159- 454.
6- الکافی 3- 76- 5، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 10 و ذیله فی الحدیث 3 من الباب 4 من هذه الأبواب.

عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ لَمْ تَرَ الدَّمَ فَذَلِکَ الْیَوْمُ وَ الْیَوْمَانِ الَّذِی رَأَتْهُ لَمْ یَکُنْ مِنَ الْحَیْضِ إِنَّمَا کَانَ مِنْ عِلَّةٍ إِمَّا قَرْحَةٍ فِی جَوْفِهَا وَ إِمَّا مِنَ الْجَوْفِ فَعَلَیْهَا أَنْ تُعِیدَ الصَّلَاةَ تِلْکَ الْیَوْمَیْنِ الَّتِی تَرَکَتْهَا لِأَنَّهَا لَمْ تَکُنْ حَائِضاً فَیَجِبُ أَنْ تَقْضِیَ مَا تَرَکَتْ مِنَ الصَّلَاةِ فِی الْیَوْمِ وَ الْیَوْمَیْنِ وَ إِنْ تَمَّ لَهَا ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ هُوَ أَدْنَی الْحَیْضِ وَ لَمْ یَجِبْ عَلَیْهَا الْقَضَاءُ وَ لَا یَکُونُ الطُّهْرُ أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِذَا حَاضَتِ الْمَرْأَةُ وَ کَانَ حَیْضُهَا خَمْسَةَ أَیَّامٍ ثُمَّ انْقَطَعَ الدَّمُ اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ فَإِنْ رَأَتْ بَعْدَ ذَلِکَ الدَّمَ وَ لَمْ یَتِمَّ لَهَا مِنْ یَوْمَ طَهُرَتْ (1) عَشَرَةُ أَیَّامٍ فَذَلِکَ مِنَ الْحَیْضِ تَدَعُ الصَّلَاةَ فَإِنْ رَأَتِ الدَّمَ مِنْ أَوَّلِ مَا رَأَتْهُ الثَّانِیَ الَّذِی رَأَتْهُ تَمَامَ الْعَشَرَةِ أَیَّامٍ وَ دَامَ عَلَیْهَا عَدَّتْ مِنْ أَوَّلِ مَا رَأَتِ الدَّمَ الْأَوَّلَ وَ الثَّانِیَ عَشَرَةَ أَیَّامٍ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ تَعْمَلُ مَا تَعْمَلُهُ الْمُسْتَحَاضَةُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) أَقُولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق فرمود:

كمترين مقدار پاكى ده روز است؛ زيرا چه بسا زن در اوّلين بارى كه حيض مى بيند، خون او بسيار است و در نتيجه، حيض او ده روز مى باشد؛ ولى هرچه سن او بالا رود، از اين مقدار كاسته مى شود تا اين كه به سه روز مى رسد و چون به سه روز رسيد پس از آن، حيض او از ميان مى رود و كمتر از سه روز نخواهد شد.

پس هرگاه زن در ايّام حيض خود، خون ببيند، بايد نماز را ترك نمايد. اگر خون او سه روز ادامه يافت، حائض است، ولى اگر بعد از يك يا دو روز، خونش قطع گرديد، بايستى غسل كند و نماز بخواند و از روزى كه خون ديده تا ده روز منتظر بماند.

در صورتى كه در اين ده روز كه از روز خون ديدن او شروع شده است، يك يا دو روز خون ببيند، تا اين كه سه روز تمام شود، آن خونى را كه در ابتدا و آن چه را كه بعد از آن در ده روز ديده، خون حيض است.

ولى اگر از روزى كه خون ديده است، ده روز بگذرد و خون نبيند، آن يكى دو روزى را كه خون ديده، حيض نبوده است و تنها به واسطۀ عارض شدن بيمارى مى باشد كه يا از زخم چركينى است كه در رحم زن وجود دارد و يا از درون مى باشد كه در اين صورت چون حائض نبوده بر او لازم است نمازى را كه در آن دو روز ترك نموده، به جا آورد و بر او واجب است كه نمازهايى را كه در آن يك يا دو روز ترك نموده، قضا نمايد، ولى اگر سه روز تمام شود، آن خون از حيض بوده است، و اين كمترين مقدار حيض است كه در اين صورت قضا بر او واجب نيست.

پس اگر زن حائض شود، و حيض او پنج روز به طول انجامد، سپس خون قطع شود، بايد غسل نموده نماز بخواند،

13 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِظْهَارِ ذَاتِ الْعَادَةِ مَعَ اسْتِمْرَارِ الدَّمِ بِیَوْمٍ فَمَا زَادَ إِلَی تَمَامِ الْعَشَرَةِ

اشارة

(4) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِظْهَارِ ذَاتِ الْعَادَةِ مَعَ اسْتِمْرَارِ الدَّمِ بِیَوْمٍ فَمَا زَادَ إِلَی تَمَامِ الْعَشَرَةِ

********

ترجمه :

باب استحباب احتیاط کسی که عادت دارد اگر از ده روز یک روز بیشتر شد

[رقم الحدیث الکلی: 2187 - رقم الحدیث الباب: 1]

2187- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحَسَنِ (6) بْنِ سَعِیدٍ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ

ص: 300


1- قوله-" من یوم طهرت" أی من آخر الطهر السابق و إلّا لتناقض الکلام منه قده.
2- التهذیب 1- 158- 452.
3- تقدم فی الحدیث 11 من الباب 10 من أبواب الحیض.
4- الباب 13 فیه 15 حدیثا.
5- الکافی 3- 77- 2.
6- کذا فی الأصل، و فی نسخة فی هامشه- الحسین منه قده.

قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الدَّمَ قَبْلَ وَقْتِ حَیْضِهَا فَقَالَ إِذَا رَأَتِ الدَّمَ قَبْلَ وَقْتِ حَیْضِهَا فَلْتَدَعِ الصَّلَاةَ فَإِنَّهُ رُبَّمَا تَعَجَّلَ بِهَا الْوَقْتُ فَإِنْ کَانَ أَکْثَرَ مِنْ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فِیهِنَّ فَلْتَرَبَّصْ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ بَعْدَ مَا تَمْضِی أَیَّامُهَا فَإِذَا تَرَبَّصَتْ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ وَ لَمْ یَنْقَطِعِ الدَّمُ عَنْهَا فَلْتَصْنَعْ کَمَا تَصْنَعُ الْمُسْتَحَاضَةُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

- سماعه گويد: از امام عليه السّلام دربارۀ زنى كه پيش از وقت حيض، خون مى بيند، پرسيدم ؟

فرمود: در صورتى كه پيش از وقت معمول حيض، خون ببيند، بايستى نماز را رها كند، زيرا چه بسا وقت بر او پيشى مى گيرد، و در صورتى كه خونريزى از تعداد روزهايى كه در آن حيض مى گشته، افزون گردد، بايستى پس از اتمام روزهاى حيض تا سه روز انتظار بكشد، اگر تا سه روز انتظار كشيد و خون قطع نگرديد، بايستى مانند مستحاضه عمل نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2188 - رقم الحدیث الباب: 2]

2188- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ أَیَّامُ الْمَرْأَةِ عَشَرَةً لَمْ تَسْتَظْهِرْ فَإِذَا کَانَتْ أَقَلَّ اسْتَظْهَرَتْ.

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه ايّام حيض زن ده روز باشد، نبايد استظهار كند كه از روى احتياط عمل را ترك كند، ولى در صورتى كه كمتر باشد، بايد استظهار كند و از روى احتياط عمل را ترك نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2189 - رقم الحدیث الباب: 3]

2189- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ فِی الْمَرْأَةِ تَحِیضُ فَتَجُوزُ أَیَّامُ حَیْضِهَا قَالَ إِنْ کَانَ أَیَّامُ حَیْضِهَا دُونَ عَشَرَةِ أَیَّامٍ اسْتَظْهَرَتْ بِیَوْمٍ وَاحِدٍ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ.

********

ترجمه :

دربارۀ زنى كه حيض مى شود و ايّام حيض او بيش از مقدار معمول مى شود، چه مى فرماييد؟

فرمود: اگر حيض او كمتر از ده روز است، بايد يك روز استظهار كند و پس از آن، او مستحاضه است.

[رقم الحدیث الکلی: 2190 - رقم الحدیث الباب: 4]

2190- 4- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ دَاوُدَ مَوْلَی أَبِی الْمَغْرَاءِ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَحِیضُ ثُمَّ یَمْضِی وَقْتُ طُهْرِهَا وَ هِیَ تَرَی الدَّمَ قَالَ فَقَالَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ إِنْ کَانَ حَیْضُهَا دُونَ الْعَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِنِ اسْتَمَرَّ الدَّمُ فَهِیَ مُسْتَحَاضَةٌ وَ إِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ الْحَدِیثَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

- راوى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه حيض مى شود، سپس از وقت پاكى او مى گذرد، ولى هنوز خون مى بيند، پرسيدم ؟

حضرت فرمود: اگر حيض او كمتر از ده روز باشد، بايد يك روز استظهار كند (يعنى نماز را ترك كند)، اگر خون استمرار يافت، مستحاضه است و اگر خونريزى قطع شد. بايد غسل نمايد و نماز بخواند.

ص: 301


1- التهذیب 1- 158- 453.
2- الکافی 3- 77- 3، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 10 من أبواب الحیض.
3- الکافی 3- 91- 3، و أورده قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 3 من أبواب الحیض.
4- الکافی 3- 90- 7، و أورد فی الحدیث 4 من الباب 5، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 6 من أبواب الحیض.
5- التهذیب 1- 172- 494، و الاستبصار 1- 150- 518.
[رقم الحدیث الکلی: 2191 - رقم الحدیث الباب: 5]

2191- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ جَمِیعاً عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:تَحَاضَةِ أَنْ تَنْظُرَ بَعْضَ نِسَائِهَا فَتَقْتَدِیَ بِأَقْرَائِهَا ثُمَّ تَسْتَظْهِرَ عَلَی ذَلِکَ بِیَوْمٍ.

أَقُولُ: الْوُجُوبُ هُنَا مَخْصُوصٌ بِالْحُکْمِ الْأَوَّلِ.

********

ترجمه :

- ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود: اگر خانم به خونريزى دائم دچار شود و روزهاى عادت خود را نشناسد، بايد عادت ماهيانۀ خويشان نزديك خود را مأخذ قرار دهد و احتياطا بر رقم آن يك روز و دو روز بيفزايد و در مجموع اين روزها، نماز و روزه را ترك كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2192 - رقم الحدیث الباب: 6]

2192- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ رَأَتِ الدَّمَ فِی الْحَبَلِ قَالَ تَقْعُدُ أَیَّامَهَا الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فَإِذَا زَادَ الدَّمُ عَلَی الْأَیَّامِ الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ اسْتَظْهَرَتْ بِثَلَاثَةِ أَیَّامٍ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ.

********

ترجمه :

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر خانم حامله در ايام باردارى خون ببيند، تكليف او چيست ؟

ابو عبد اللّه فرمود : در آن روزهايى كه با عادت ماهيانۀ او منطبق باشد نمازها را ترك مى كند و اگر زائد بر آن روزها خون ببيند تا روز هشتم و نهم و دهم نيز، آن را به حساب حيض مى گذارد و نمازها را ترك مى كند و چون از ده روز بگذرد، مستحاضه خواهد بود كه با آداب مقرر آن به نماز و روزه مى پردازد.

[رقم الحدیث الکلی: 2193 - رقم الحدیث الباب: 7]

2193- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَقْعُدُ أَیَّامَ قُرْئِهَا ثُمَّ تَحْتَاطُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ فَإِنْ هِیَ رَأَتْ طُهْراً اغْتَسَلَتْ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

ابو جعفر باقر (علیه السلام)فرمود : اگر خونريزى رحم شديد باشد، خانم بايد به شمارۀ روزهاى حيض خود، هرگونه عبادتى را ترك كند و تا يك روز و دو روز ديگر نيز، اگر خونريزى ادامه يابد، به حساب خون حيض بگذارد و عبادات خود را ترك نمايد. بعد از آن اگر پاك شد بايد غسل كند

[رقم الحدیث الکلی: 2194 - رقم الحدیث الباب: 8]

2194- 8- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَحِیضُ ثُمَّ تَطْهُرُ وَ رُبَّمَا رَأَتْ بَعْدَ ذَلِکَ الشَّیْ ءَ مِنَ الدَّمِ الرَّقِیقِ بَعْدَ اغْتِسَالِهَا مِنْ طُهْرِهَا فَقَالَ تَسْتَظْهِرُ بَعْدَ أَیَّامِهَا بِیَوْمَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةٍ ثُمَّ تُصَلِّی.

********

ترجمه :

-سعید بن یسار گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانم از عادت ماهيانه پاك شود ولى بعد از غسل، در برخى از ساعات و لحظات، خون رقيقى رويت شود، چه صورت دارد؟

ابو عبد اللّه فرمود : بعد از گذشتن روزهاى عادت معهود، تا دو روز و يا سه روز ديگر نماز خود را ترك كند و بعد از آن نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2195 - رقم الحدیث الباب: 9]

2195- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ

ص: 302


1- التهذیب 1- 401- 1252، و الاستبصار 1- 138- 472، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 8 من أبواب الحیض.
2- التهذیب 1- 386- 1190، و الاستبصار 1- 139- 477 و أورده أیضا فی الحدیث 11 من الباب 8 من أبواب الحیض.
3- التهذیب 1- 171- 488، و الاستبصار 1- 149- 512 و أورده أیضا فی الحدیث 10 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
4- التهذیب 1- 172- 490، و الاستبصار 1- 149- 513.
5- التهذیب 1- 172- 489، و الاستبصار 1- 149- 514.

مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ کَمْ تَسْتَظْهِرُ فَقَالَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةٍ.

********

ترجمه :

از ابو الحسن الرضا (علیه السلام) پرسيدم: اگر خونريزى رحم در موقع معهود، متوقف نشود، تا چند روز ديگر بايد نماز و روزه را ترك كند و

خونريزى را به حساب خون حيض بگذارد؟ ابو الحسن گفت: تا يك روز و دو روز، حد اكثر تا سه روز.

[رقم الحدیث الکلی: 2196 - رقم الحدیث الباب: 10]

2196- 10- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ:وَ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ أَرَادَ التَّوَکُّلَ عَلَی اللَّهِ فَلْیُحِبَّ أَهْلَ بَیْتِی وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ یَنْجُوَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ فَلْیُحِبَّ أَهْلَ بَیْتِی وَ مَنْ أَرَادَ الْحِکْمَهَ فَلْیُحِبَّ أَهْلَ بَیْتِی وَ مَنْ أَرَادَ دُخُولَ الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ فَلْیُحِبَّ أَهْلَ بَیْتِی فَوَ اللَّهِ مَا أَحَبَّهُمْ أَحَدٌ إِلَّا رَبِحَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ (2).

**[ترجمه]ابن عمر گفت: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: هر کسی می خواهد توکل بر خدا کند، باید اهل بیت مرا دوست داشته باشد؛ و هر که بخواهد از عذاب قبر نجات یابد، باید اهل بیت مرا دوست داشته باشد؛ و هر که جویای حکمت باشد، اهل بیتم را دوست بدارد؛ و هر که مایل است بدون حساب داخل بهشت شود، اهل بیت مرا دوست داشته باشد. به خدا قسم دوست ندارد آنها را کسی، مگر این که سود برده در دنیا و آخرت. - وَ حَدِّ (2) جُلُوسِهَا فَقَالَ تَنْتَظِرُ عِدَّةَ مَا کَانَتْ تَحِیضُ ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ بِثَلَاثَةِ أَیَّامٍ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ.

********

ترجمه :

[رقم الحدیث الکلی: 2197 - رقم الحدیث الباب: 11]

2197- 11- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ الَّتِی تَرَی الدَّمَ فَقَالَ إِنْ کَانَ قُرْؤُهَا دُونَ الْعَشَرَةِ انْتَظَرَتِ الْعَشَرَةَ وَ إِنْ کَانَتْ أَیَّامُهَا عَشَرَةً لَمْ تَسْتَظْهِرْ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اگر پاکی زن کمتر از ده روز باشد صبر کند تا ده روز و اگر ایام عادتش ده روز باشد احتیاط نکند

[رقم الحدیث الکلی: 2198 - رقم الحدیث الباب: 12]

2198- 12- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع امْرَأَةٌ رَأَتِ الدَّمَ فِی حَیْضِهَا حَتَّی تَجَاوَزَ (5) وَقْتُهَا مَتَی یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تُصَلِّیَ قَالَ تَنْظُرُ عِدَّتَهَا الَّتِی کَانَتْ تَجْلِسُ ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ بِعَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِنْ رَأَتِ الدَّمَ دَماً صَبِیباً فَلْتَغْتَسِلْ فِی وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهَا تَسْتَظْهِرُ بِتَمَامِ عَشَرَةِ أَیَّامٍ لِأَنَّهَا أَکْثَرُ الْحَیْضِ وَ قَالَ الشَّیْخُ مَعْنَاهُ إِلَی عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَجَعَلَ الْبَاءَ بِمَعْنَی إِلَی.

********

ترجمه :

یونس بن یعقوب گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم زنی حیضش از وقتش گذشت چه سزاوار است نماز بخواند وقت همیشگی توقف کند تا 10روز اگر بیشتر شد وقت هر نماز غسل کند

ص: 303


1- التهذیب 1- 172- 491، و الاستبصار 1- 149- 515.
2- فی المصدر- کم حد.
3- التهذیب 1- 172- 493، و الاستبصار 1- 150- 517.
4- التهذیب 1- 402- 1259، و الاستبصار 1- 149- 516، و أورده فی الحدیث 11 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
5- فی نسخة- جاوز هامش المخطوط.
[رقم الحدیث الکلی: 2199 - رقم الحدیث الباب: 13]

2199- 13- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الطَّامِثِ تَقْعُدُ بِعَدَدِ أَیَّامِهَا کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

زراره گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام) پرسيدم: اگر خونريزى رحم شديد باشد و خانم به شمارۀ روزهاى عادت نماز و روزه را ترك كند، بعد از آن چه تكليفى دارد؟ ابو جعفر گفت: تا يك روز و دو روز ديگر نيز بايد خونريزى رحم را به حساب خونريزى ماهيانه بگذارد و بعد از آن تا هرچند روزى كه طول بكشد خونريزى را به عنوان استحاضه تلقى كند:

[رقم الحدیث الکلی: 2200 - رقم الحدیث الباب: 14]

2200- 14- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمود

مستحاضه یک یا دو روز را احتیاط می کند

[رقم الحدیث الکلی: 2201 - رقم الحدیث الباب: 15]

2201- 15- (3) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ قَالَ رَوَی الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ فِی کِتَابِ الْمَشِیخَةِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی الْحَائِضِ إِذَا رَأَتْ دَماً بَعْدَ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَرَی الدَّمَ فِیهَا فَلْتَقْعُدْ عَنِ الصَّلَاةِ یَوْماً أَوْ یَوْمَیْنِ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ وَ عَلَی عَدَمِ وُجُوبِ الِاسْتِظْهَارِ (5).

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السلام روایت کرده

که در مورد زن حائض فرموده است: اگر حائض بعد از ایّام حیض خونریزی کند، به مدّت یک یا دو روز از نماز خواندن دست می­کشد

14 بَابُ وُجُوبِ تَرْکِ ذَاتِ الْعَادَةِ الصَّلَاةَ مِنْ أَوَّلِ رُؤْیَةِ الدَّمِ وَ أَنَّ الْمُبْتَدِئَةَ وَ الْمُضْطَرِبَةَ لَهُمَا التَّرْکُ مَعَ الشَّرَائِطِ إِلَی أَنْ یَتَبَیَّنَ الْحَالُ

اشارة

(6) 14 بَابُ وُجُوبِ تَرْکِ ذَاتِ الْعَادَةِ الصَّلَاةَ مِنْ أَوَّلِ رُؤْیَةِ الدَّمِ وَ أَنَّ الْمُبْتَدِئَةَ وَ الْمُضْطَرِبَةَ لَهُمَا التَّرْکُ مَعَ الشَّرَائِطِ إِلَی أَنْ یَتَبَیَّنَ الْحَالُ

********

ترجمه :

باب واجب است ترک نماز برای حائض از اول دیدن خون مبتدئه و مضطربه با شرایط خاص

[رقم الحدیث الکلی: 2202 - رقم الحدیث الباب: 1]

2202- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 304


1- التهذیب 1- 169- 483، و أورده فی الحدیث 7 من الباب 5 من أبواب الحیض، و أورده بتمامه فی الحدیث 9 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
2- التهذیب 1- 402- 1256.
3- کتاب المعتبر- 57.
4- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 2 من الباب 12 من هذه الأبواب.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 14 من هذه الأبواب، و فی الأحادیث 5 و 8 و 12 و 14 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
6- الباب 14 فیه 3 أحادیث.
7- الکافی 3- 79- 1 و التهذیب 1- 380- 1178، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 7 من هذه الأبواب.

عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجَارِیَةِ الْبِکْرِ أَوَّلَ مَا تَحِیضُ فَتَقْعُدُ فِی الشَّهْرِ یَوْمَیْنِ وَ فِی الشَّهْرِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ یَخْتَلِفُ عَلَیْهَا لَا یَکُونُ طَمْثُهَا فِی الشَّهْرِ عِدَّةَ أَیَّامٍ سَوَاءً قَالَ فَلَهَا أَنْ تَجْلِسَ وَ تَدَعَ الصَّلَاةَ مَا دَامَتْ تَرَی الدَّمَ مَا لَمْ یَجُزِ الْعَشَرَةَ فَإِذَا اتَّفَقَ شَهْرَانِ عِدَّةَ أَیَّامٍ سَوَاءً فَتِلْکَ أَیَّامُهَا.

********

ترجمه :

سماعه بن مهران گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: دخترك نوجوان براى اولين بار، دچار خونريزى مى شود: در ماه اول دو روز خون مى بيند و در ماه بعدى سه روز و با اين گونه اختلاف چند نوبت ديگر نيز خون مى بيند بى آنكه دورۀ مشخصى حاصل شود، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: در صورتى كه خونريزى از ده روز تجاوز نكند، روزهاى خونريزى به مسجد نرود و نمازها را ترك گويد، تا آن گاه كه دو ماه پى درپى، روزهاى خونريزى متفق و برابر شود، همان روزها را به عنوان دورۀ مشخص خود انتخاب كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2203 - رقم الحدیث الباب: 2]

2203- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَرَی الدَّمَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةً قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

يونس بن يعقوب گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: زنى كه سه يا چهار روز خون مى بيند، بايد چه كند؟

فرمود: نماز را رها نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2204 - رقم الحدیث الباب: 3]

2204- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ فَإِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا تَرَکَتِ الصَّلَاةَ فَإِنِ اسْتَمَرَّ بِهَا الدَّمُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فَهِیَ حَائِضٌ وَ إِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ بَعْدَ مَا رَأَتْهُ یَوْماً أَوْ یَوْمَیْنِ اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ ثُمَّ قَالَ فَعَلَیْهَا أَنْ تُعِیدَ الصَّلَاةَ تِلْکَ الْیَوْمَیْنِ الَّتِی تَرَکَتْهَا لِأَنَّهَا لَمْ تَکُنْ حَائِضاً.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْعَادَةِ وَ التَّمْیِیزِ وَ غَیْرِهَا (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (4).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام وقتی که زن خون ببیند در ایام عادت نماز نخواند اگر به سه روز رسید حائض است و اگر بعد از یک یا دو روز قطع شد غسل کند و نماز بخواند سپس فرمود قضای نماز یک یا دو روز که نخوانده را بخواند چون حائض نبوده

15 بَابُ جَوَازِ تَقَدُّمِ الْعَادَةِ قَلِیلًا

اشارة

(5) 15 بَابُ جَوَازِ تَقَدُّمِ الْعَادَةِ قَلِیلًا

********

ترجمه :

باب جایز است امکان دارد عادت جلو بیفتد

[رقم الحدیث الکلی: 2205 - رقم الحدیث الباب: 1]

2205- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ

ص: 305


1- الکافی 3- 79- 2، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 6 من هذه الأبواب.
2- الکافی 3- 76- 5، و أورد مقاطع منه فی الحدیث 4 من الباب 10 من هذه الأبواب.
3- تقدم ما یدلّ دلالة عامة علی ذلک فی الأبواب 2 و 6 و 7 و 8 و 13، و فی الحدیث 3 من الباب 3 و فی الأحادیث 1 و 4 و 8 من الباب 4، و الأحادیث 1 و 3 و 6 من الباب 5 من هذه الأبواب.
4- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 1 و 11 من الباب 24 من هذه الأبواب.
5- الباب 15 فیه 4 أحادیث.
6- الکافی 3- 95- 1، و أورد قطعة من أصل الحدیث فی الحدیث 6 من الباب 5 من هذه الأبواب، و یأتی صدره فی الحدیث 3 من الباب 30 من هذه الأبواب، و یأتی ذیله فی الحدیث 7 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.

عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نُعَیْمٍ الصَّحَّافِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِذَا رَأَتِ الْحَامِلُ الدَّمَ قَبْلَ الْوَقْتِ الَّذِی کَانَتْ تَرَی فِیهِ الدَّمَ بِقَلِیلٍ أَوْ فِی الْوَقْتِ مِنْ ذَلِکَ الشَّهْرِ فَإِنَّهُ مِنَ الْحَیْضَةِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ أَیْضاً مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود:

هرگاه زن باردار اندكى پيش از وقت معمول خود، يا در همان وقت، از آن ماه خون ببيند، آن خون، حيض است

[رقم الحدیث الکلی: 2206 - رقم الحدیث الباب: 2]

2206- 2- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الدَّمَ قَبْلَ وَقْتِ حَیْضِهَا قَالَ فَلْتَدَعِ الصَّلَاةَ فَإِنَّهُ رُبَّمَا تَعَجَّلَ بِهَا الْوَقْتُ.

********

ترجمه :

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانمى پيش از وقت معهود، دچار خونريزى شود، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد

نمازها را ترك كند، زيرا چه بسا كه عادت ماهيانه را جلو انداخته باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2207 - رقم الحدیث الباب: 3]

2207- 3- (4) وَ فِی حَدِیثِ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَرَی الصُّفْرَةَ فَقَالَ مَا کَانَ قَبْلَ الْحَیْضِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ.

********

ترجمه :

- و روايت شده است: در مورد زنى كه خون زرد ببيند هر گاه آن را دو روز قبل از عادت مشاهده كند آن خون از حيض است و هر گاه دو روز بعد از حيض آن را ببيند جزء حيض محسوب نميشود (يعنى ممكن است ايام حيض يكى دو روز پس و پيش بشود).

[رقم الحدیث الکلی: 2208 - رقم الحدیث الباب: 4]

2208- 4- (5) وَ فِی حَدِیثِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْهُ ع قَالَ: مَا کَانَ قَبْلَ الْحَیْضِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ مَا کَانَ بَعْدَ الْحَیْضِ فَلَیْسَ مِنْهُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (7).

********

ترجمه :

- على بن ابى حمزه گويد: من در خدمت امام صادق عليه السّلام حاضر بودم كه از حضرتش

فرمود: آن چه كه پيش از حيض باشد، از حيض است، و آن چه كه بعد از حيض باشد، از آن نيست.

ص: 306


1- التهذیب 1- 388- 1197، و الاستبصار 1- 140- 482.
2- التهذیب 1- 168- 482.
3- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 13 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 4 من هذه الأبواب.
5- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 4 من هذه الأبواب.
6- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 6 من الباب 4 من هذه الأبواب.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 3 من الباب 30 من هذه الأبواب.

16 بَابُ مَا یُعْرَفُ بِهِ دَمُ الْحَیْضِ مِنْ دَمِ الْقَرْحَةِ وَ حُکْمِ دَمِ الْقَرْحَةِ

اشارة

(1) 16 بَابُ مَا یُعْرَفُ بِهِ دَمُ الْحَیْضِ مِنْ دَمِ الْقَرْحَةِ وَ حُکْمِ دَمِ الْقَرْحَةِ

********

ترجمه :

باب آنچه شناخته میشود به سبب آن خون حیض از خون زخم .وحکم خون زخم

[رقم الحدیث الکلی: 2209 - رقم الحدیث الباب: 1]

2209- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ عَنْ أَبَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَتَاةٌ مِنَّا بِهَا قَرْحَةٌ فِی جَوْفِهَا (3) وَ الدَّمُ سَائِلٌ لَا تَدْرِی مِنْ دَمِ الْحَیْضِ أَوْ مِنْ دَمِ الْقَرْحَةِ فَقَالَ مُرْهَا فَلْتَسْتَلْقِ عَلَی ظَهْرِهَا ثُمَّ تَرْفَعُ رِجْلَیْهَا وَ تَسْتَدْخِلُ إِصْبَعَهَا الْوُسْطَی فَإِنْ خَرَجَ الدَّمُ مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ إِنْ خَرَجَ مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْسَرِ فَهُوَ مِنَ الْقَرْحَةِ.

********

ترجمه :

ابان گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: زن جوانى از بستگان ما، در فرج خود جراحتّى دارد كه خون از آن جارى است، نمى داند كه آيا اين خون، خون حيض است و يا خون جراحت ؟

فرمود: به او دستور ده تا بر پشت بخوابد، سپس دو پاى خود را بلند كند، بعد از آن انگشت ميانه را داخل فرج كند. اگر خون از طرف راست بيرون، آيد، حيض است، و اگر از طرف چپ خارج شود، از جراحت است.

[رقم الحدیث الکلی: 2210 - رقم الحدیث الباب: 2]

2210- 2- (4) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: فَإِنْ خَرَجَ الدَّمُ مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْسَرِ فَهُوَ مِنَ الْحَیْضِ وَ إِنْ خَرَجَ مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ فَهُوَ مِنَ الْقَرْحَةِ.

أَقُولُ: رِوَایَةُ الشَّیْخِ أَثْبَتُ لِمُوَافَقَتِهَا لِمَا ذَکَرَهُ الْمُفِیدُ (5) وَ الصَّدُوقُ (6) وَ الْمُحَقِّقُ (7) وَ الْعَلَّامَةُ (8) وَ غَیْرُهُمْ (9) وَ قَالَ الْمُحَقِّقُ لَعَلَّ رِوَایَةَ الْکُلَیْنِیِّ سَهْوٌ مِنَ النَّاسِخِ انْتَهَی وَ قَدْ نُقِلَ أَنَّ رِوَایَةَ الشَّیْخِ وُجِدَتْ فِی بَعْضِ النُّسَخِ الْقَدِیمَةِ مُوَافِقَةً لِرِوَایَةِ الْکُلَیْنِیِّ وَ لَا یَبْعُدُ صِحَّةُ الرِّوَایَتَیْنِ وَ تَعَدُّدُهُمَا وَ تَکُونُ إِحْدَاهُمَا تَقِیَّةً أَوْ لَهَا تَأْوِیلٌ آخَرُ وَ رِوَایَةُ الشَّیْخِ أَشْهَرُ فَهِیَ مُرَجَّحَةٌ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ (10).

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام

اگر خون از طرف راست بيرون، آيد، حيض است، و اگر از طرف چپ خارج شود، از جراحت است.

ص: 307


1- الباب 16 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 94- 3.
3- فی نسخة- فرجها هامش المخطوط.
4- التهذیب 1- 385- 1185.
5- قال المحقق فی المعتبر- 52.
6- المقنع- 16.
7- المعتبر- 52.
8- منتهی المطلب 1- 95.
9- الذکری- 38، و الجواهر 3- 144.
10- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- الناقل ابن طاوس کما ذکره الشهید فی الذکری 28 لا یقال کیف تدعون افادة هذه الأحادیث للعلم و فیها مثل هذا الاختلاف، و أنتم تجوزون هنا وقوع السهو من الناسخ لانا نقول هذا لا یزید علی اختلاف القراءات المتواترة و غیرها فی القرآن، مع انها تغیر المعنی غالبا و خصوصا ما تواتر عنهم من أن البسملة آیة من کل سورة، و تواتر عنهم انها لیست بآیة مع اتفاقهم علی کون القرآن قطعی المتن و ما أجابوا به فهو جوابنا بل یمکن هنا من احتمال التعدّد و التقیة و غیر ذلک ما لا تحتمل هناک، و قد ورد فی الحدیث عمر بن حنظلة و غیره الامر بالعمل بالمشهور و ترک الشاذ و النادر و الاختلاف لا ینافی ثبوت النقل و إن حصل الشک فی حکم اللّه عزّ و جلّ فی الواقع احیانا فقد حصل القطع بالثبوت و بالمرجح المنصوص، و اللّه أعلم. سلمنا، لکن حصول العلم مخصوص بعدم المعارض الراجح او المساوی، منه قده.
[رقم الحدیث الکلی: 2211 - رقم الحدیث الباب: 3]

2211- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا تَرَکَتِ الصَّلَاةَ وَ إِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ بَعْدَ مَا رَأَتْهُ یَوْماً أَوْ یَوْمَیْنِ اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ وَ انْتَظَرَتْ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنْ مَرَّ بِهَا مِنْ یَوْمَ رَأَتِ الدَّمَ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ لَمْ تَرَ الدَّمَ فَذَلِکَ الْیَوْمُ وَ الْیَوْمَانِ الَّذِی رَأَتْهُ لَمْ یَکُنْ مِنَ الْحَیْضِ إِنَّمَا کَانَ مِنْ عِلَّةٍ إِمَّا [مِنْ] (2) قَرْحَةٍ فِی جَوْفِهَا وَ إِمَّا مِنَ الْجَوْفِ فَعَلَیْهَا أَنْ تُعِیدَ الصَّلَاةَ تِلْکَ الْیَوْمَیْنِ الَّتِی تَرَکَتْهَا لِأَنَّهَا لَمْ تَکُنْ حَائِضاً فَیَجِبُ أَنْ تَقْضِیَ مَا تَرَکَتْ مِنَ الصَّلَاةِ فِی الْیَوْمِ وَ الْیَوْمَیْنِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3).

********

ترجمه :

پس هرگاه زن در ايّام حيض خود، خون ببيند، بايد نماز را ترك نمايد. اگر خون او سه روز ادامه يافت، حائض است، ولى اگر بعد از يك يا دو روز، خونش قطع گرديد، بايستى غسل كند و نماز بخواند و از روزى كه خون ديده تا ده روز منتظر بماند.

در صورتى كه در اين ده روز كه از روز خون ديدن او شروع شده است، يك يا دو روز خون ببيند، تا اين كه سه روز تمام شود، آن خونى را كه در ابتدا و آن چه را كه بعد از آن در ده روز ديده، خون حيض است.

ولى اگر از روزى كه خون ديده است، ده روز بگذرد و خون نبيند، آن يكى دو روزى را كه خون ديده، حيض نبوده است و تنها به واسطۀ عارض شدن بيمارى مى باشد كه يا از زخم چركينى است كه در رحم زن وجود دارد و يا از درون مى باشد كه در اين صورت چون حائض نبوده بر او لازم است نمازى را كه در آن دو روز ترك نموده، به جا آورد و بر او واجب است كه نمازهايى را كه در آن يك يا دو روز ترك نموده، قضا نمايد،

17 بَابُ وُجُوبِ اسْتِبْرَاءِ الْحَائِضِ عِنْدَ الِانْقِطَاعِ قَبْلَ الْعَشَرَةِ وَ کَیْفِیَّتِهِ

اشارة

(4) 17 بَابُ وُجُوبِ اسْتِبْرَاءِ الْحَائِضِ عِنْدَ الِانْقِطَاعِ قَبْلَ الْعَشَرَةِ وَ کَیْفِیَّتِهِ

********

ترجمه :

باب واجب است استبراء حائض وقت قطع شدن آن پیش از تمام شدن ده روز و کیفیه آن

[رقم الحدیث الکلی: 2212 - رقم الحدیث الباب: 1]

2212- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ

ص: 308


1- الکافی 3- 76- 5، و أورد قطعا منه فی الحدیث 4 من الباب 10، و أورده مقطعا فی الحدیث 2 من الباب 12، و تقدم فی الحدیث 3 من الباب 4، و قطعة منه فی الحدیث 5 من الباب 5 و فی الحدیث 3 من الباب 11، و فی الحدیث 3 من الباب 14، و فی الحدیث 3 من الباب 16 من أبواب الحیض.
2- اثبتناه من المصدر.
3- التهذیب 1- 157- 452.
4- الباب 17 فیه 4 أحادیث.
5- الکافی 3- 80- 2.

ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا أَرَادَتِ الْحَائِضُ أَنْ تَغْتَسِلَ فَلْتَسْتَدْخِلْ قُطْنَةً فَإِنْ خَرَجَ فِیهَا شَیْ ءٌ مِنَ الدَّمِ فَلَا تَغْتَسِلْ وَ إِنْ لَمْ تَرَ شَیْئاً فَلْتَغْتَسِلْ وَ إِنْ رَأَتْ بَعْدَ ذَلِکَ صُفْرَةً فَلْتَوَضَّ وَ لْتُصَلِّ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلام فرمود:

زن حائض هنگامى كه مى خواهد غسل كند، بايستى پنبه اى، در درون رحم خود داخل نمايد، در صورتى كه پنبه از خون آغشته گرديد، وقت غسل نيست؛ ولى اگر چيزى نديد، بايستى غسل نمايد. و اگر پس از آن، لكۀ زردى ديد، بايستى شست وشو داده، وضو بگيرد و نماز را به جا آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2213 - رقم الحدیث الباب: 2]

2213- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ یُونُسَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ امْرَأَةٍ انْقَطَعَ عَنْهَا الدَّمُ فَلَا تَدْرِی أَ طَهُرَتْ أَمْ لَا قَالَ تَقُومُ قَائِماً وَ تُلْزِقُ (3) بَطْنَهَا بِحَائِطٍ وَ تَسْتَدْخِلُ قُطْنَةً بَیْضَاءَ وَ تَرْفَعُ رِجْلَهَا الْیُمْنَی فَإِنْ خَرَجَ عَلَی رَأْسِ الْقُطْنَةِ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ دَمٌ عَبِیطٌ لَمْ تَطْهُرْ وَ إِنْ لَمْ یَخْرُجْ فَقَدْ طَهُرَتْ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی.

********

ترجمه :

راوى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيده شد: زنى است كه خونريزى او قطع گرديده و نمى داند آيا پاك شده است يا نه ؟

فرمود: بايد راست بايستد و شكم خود را به ديوارى بگذارد و پنبۀ سفيدى درون رحم خود داخل كند و پاى راستش را بلند نمايد، اگر بر سر پنبه خونى تازه به قدر سر مگس ديده شود، او پاك نشده است، و اگر چنين نبود، او پاك شده است، و بايد غسل كند و نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2214 - رقم الحدیث الباب: 3]

2214- 3- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ الطَّاطَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ شُرَحْبِیلَ الْکِنْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ (5) کَیْفَ تَعْرِفُ الطَّامِثُ طُهْرَهَا قَالَ تَعْمِدُ بِرِجْلِهَا الْیُسْرَی عَلَی الْحَائِطِ وَ تَسْتَدْخِلُ الْکُرْسُفَ بِیَدِهَا الْیُمْنَی فَإِنْ کَانَ ثَمَّ مِثْلُ رَأْسِ الذُّبَابِ خَرَجَ عَلَی الْکُرْسُفِ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6)

********

ترجمه :

شرحبيل كندى گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: حائض چگونه مى تواند پاك شدن از خون را بفهمد؟

فرمود: پاى چپ خويش به ديوار تكيه مى زند و با دست راست خود، پنبه اى درون رحم خود مى كند، اگر لكّه اى - حتّى به اندازۀ سر مگس - موجود باشد بر پنبه معلوم خواهد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2215 - رقم الحدیث الباب: 4]

2215- 4- (7) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ

ص: 309


1- التهذیب 1- 161- 460.
2- الکافی 3- 80- 1.
3- فی نسخة- تلزم. هامش المخطوط.
4- الکافی 3- 80- 3.
5- فی نسخة التهذیب- قال له. هامش المخطوط.
6- التهذیب 1- 161- 461.
7- التهذیب 1- 161- 462.

مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمَرْأَةُ تَرَی الطُّهْرَ وَ تَرَی الصُّفْرَةَ أَوِ الشَّیْ ءَ فَلَا تَدْرِی أَ طَهُرَتْ أَمْ لَا قَالَ فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ فَلْتَقُمْ فَلْتُلْصِقْ بَطْنَهَا إِلَی حَائِطٍ وَ تَرْفَعُ رِجْلَهَا عَلَی حَائِطٍ کَمَا رَأَیْتَ الْکَلْبَ یَصْنَعُ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَبُولَ ثُمَّ تَسْتَدْخِلُ الْکُرْسُفَ فَإِذَا کَانَ ثَمَّةَ مِنَ الدَّمِ مِثْلُ رَأْسِ الذُّبَابِ خَرَجَ فَإِنْ خَرَجَ دَمٌ فَلَمْ تَطْهُرْ وَ إِنْ لَمْ یَخْرُجْ فَقَدْ طَهُرَتْ.

********

ترجمه :

سماعه گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: خانم تصور مى كند كه از خونريزى ماهيانه پاك شده است، ولى در ترشح خود لكۀ صورتى و يا لختۀ خون مى بيند و لذا يقين ندارد كه پاك است يا نه. تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر دچار ترديد شود، بايد به زاويه خانه برود و شكم خود را به ديوار مقابل بچسباند و آن سان كه سگ به هنگام بول كردن پاى خود را بلند مى كند، يك پاى خود را بلند كند و بر ديوار زاويه بگذارد سپس نوار پنبه اى داخل كند و بعد از لختى تامل نوار پنبه را خارج كند و ببيند آيا در ترشح رحم خونى وجود دارد يا نه. اگر در ترشح رحم به اندازۀ بال مگس خون مشاهده شد، هنوز به حالت حيض باقى است و اگر خونى مشاهده نشد، پاك است و مى تواند غسل كند و نماز بخواند.

18 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ تَعْمَلَ الَّتِی تَرَی الْقَطَرَاتِ بَعْدَ الْغُسْلِ مِنَ الْحَیْضِ

اشارة

(1) 18 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ تَعْمَلَ الَّتِی تَرَی الْقَطَرَاتِ بَعْدَ الْغُسْلِ مِنَ الْحَیْضِ

********

ترجمه :

باب آنچه مستحب است انجام دهد کسیکه بعد از غسل قطره هائی خون از او خارج می شود

[رقم الحدیث الکلی: 2216 - رقم الحدیث الباب: 1]

2216- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَصْرِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَخِیرَ ع وَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ ابْنَةَ شِهَابٍ- تَقْعُدُ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا فَإِذَا هِیَ اغْتَسَلَتْ رَأَتِ الْقَطْرَةَ بَعْدَ الْقَطْرَةِ قَالَ فَقَالَ مُرْهَا فَلْتَقُمْ بِأَصْلِ الْحَائِطِ کَمَا یَقُومُ الْکَلْبُ ثُمَّ تَأْمُرُ امْرَأَةً فَلْتَغْمِزْ بَیْنَ وَرِکَیْهَا غَمْزاً شَدِیداً فَإِنَّهُ إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ یَبْقَی فِی الرَّحِمِ یُقَالُ لَهُ الْإِرَاقَةُ فَإِنَّهُ سَیَخْرُجُ کُلُّهُ ثُمَّ قَالَ لَا تُخْبِرُوهُنَّ بِهَذَا وَ شِبْهِهِ وَ ذَرُوهُنَّ وَ عِلَّتَهُنَّ الْقَذِرَةَ قَالَ فَفَعَلْنَا بِالْمَرْأَةِ الَّذِی قَالَ فَانْقَطَعَ عَنْهَا فَمَا عَادَ إِلَیْهَا الدَّمُ حَتَّی مَاتَتْ.

********

ترجمه :

محمّد بن على بصرى گويد: از امام هادى عليه السّلام پرسيده و به حضرتش گفتم: دختر شهاب ايّام حيض خود را سپرى مى كند و چون غسل مى نمايد، قطره قطره (خون) مى بيند، حكمش چيست ؟

فرمود: به او دستور ده چون ايستادن سگ در كنار ديوار بايستد، سپس از زنى بخواهد كه ميان بالاى دو ران او را سخت فشار دهد؛ زيرا خونى در رحم او مى ماند كه به آن اراقه گويند، با اين عمل، تمام آن خون خارج مى شود.

آن گاه فرمود: اين امر و موارد مشابه آن را به زنان بازگو نكنيد و آن ها را با دوران قاعدگيشان واگذاريد.

راوى گويد: اين عمل را دربارۀ زنى كه حكمش را فرموده بود، انجام دادم. خونريزى او قطع گرديد و تا هنگام مرگ به او بازنگشت.

19 بَابُ کَرَاهَةِ نَظَرِ الْمَرْأَةِ إِلَی نَفْسِهَا لَیْلًا فِی الْمَحِیضِ

اشارة

(3) 19 بَابُ کَرَاهَةِ نَظَرِ الْمَرْأَةِ إِلَی نَفْسِهَا لَیْلًا فِی الْمَحِیضِ

********

ترجمه :

باب کراهت نگاه کردن زن به عورت خودش در شب وقتی حیض است

[رقم الحدیث الکلی: 2217 - رقم الحدیث الباب: 1]

2217- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 310


1- الباب 18 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 3- 81- 6.
3- الباب 19 فیه حدیثان.
4- الکافی 3- 80- 4.

ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ بَلَغَهُ أَنَّ نِسَاءً کَانَتْ إِحْدَاهُنَّ تَدْعُو بِالْمِصْبَاحِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ تَنْظُرُ إِلَی الطُّهْرِ فَکَانَ یَعِیبُ ذَلِکَ وَ یَقُولُ مَتَی کَانَ النِّسَاءُ یَصْنَعْنَ هَذَا.

********

ترجمه :

ابو حمزه گويد: به امام باقر عليه السّلام خبر رسيد كه يكى از زنان در دل شب چراغ طلب نموده تا پاكى خود را از حيض بررسى نمايد؛ حضرت بر اين عمل خرده گرفت و فرمود: كى زنان چنين عملى را انجام مى داده اند؟

[رقم الحدیث الکلی: 2218 - رقم الحدیث الباب: 2]

2218- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَانَ یَنْهَی النِّسَاءَ أَنْ یَنْظُرْنَ إِلَی أَنْفُسِهِنَّ فِی الْمَحِیضِ بِاللَّیْلِ وَ یَقُولُ إِنَّهَا قَدْ تَکُونُ الصُّفْرَةَ وَ الْکُدْرَةَ.

********

ترجمه :

- ابو حمزه گويد: به امام باقر عليه السّلام خبر رسيد كه يكى از زنان در دل شب چراغ طلب نموده تا پاكى خود را از حيض بررسى نمايد؛ حضرت بر اين عمل خرده گرفت و فرمود: كى زنان چنين عملى را انجام مى داده اند؟

20 بَابُ اسْتِحْبَابِ اغْتِسَالِ الْحَائِضِ بِصَاعٍ مِنْ مَاءٍ أَوْ أَزْیَدَ وَ أَنَّهُ یُجْزِیهَا مُسَمَّی الْغُسْلِ

اشارة

(2) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ اغْتِسَالِ الْحَائِضِ بِصَاعٍ مِنْ مَاءٍ أَوْ أَزْیَدَ وَ أَنَّهُ یُجْزِیهَا مُسَمَّی الْغُسْلِ

********

ترجمه :

باب استحباب غسل کردن حائض به یک صاع از آب یا بیشتر از آن همینکه مسمی غسل بشود کافی است

[رقم الحدیث الکلی: 2219 - رقم الحدیث الباب: 1]

2219- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُثَنًّی الْحَنَّاطِ عَنْ حَسَنٍ (4) الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الطَّامِثُ تَغْتَسِلُ بِتِسْعَةِ أَرْطَالٍ مِنْ مَاءٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:

زن حائض بايد با نه رطل آب، غسل كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2220 - رقم الحدیث الباب: 2]

2220- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْحَائِضُ مَا بَلَغَ بَلَلُ الْمَاءِ مِنْ شَعْرِهَا أَجْزَأَهَا.

ص: 311


1- الکافی 3- 81- 5.
2- الباب 20 فیه 3 أحادیث.
3- الکافی 3- 82- 2، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 31 من أبواب الجنابة.
4- فی هامش الأصل عن التهذیب الحسن.
5- التهذیب 1- 106- 276، التهذیب 399- 1246، و الاستبصار 1- 147- 507.
6- الکافی 3- 82- 4، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 31 من أبواب الجنابة.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلام فرمود:

زن حائض به هنگام غسل همين اندازه كه رطوبت آب به مويش برسد، برايش كفايت مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2221 - رقم الحدیث الباب: 3]

2221- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْحَائِضِ کَمْ یَکْفِیهَا مِنَ الْمَاءِ قَالَ فَرَقٌ (3).

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْإِسْبَاغِ وَ الْفَضْلِ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی کَثْرَةِ الشَّعْرِ وَ النَّجَاسَاتِ وَ الْوَسَخِ بِحَیْثُ یَحْتَاجُ إِلَی ذَلِکَ الْقَدْرِ لِمَا مَرَّ هُنَا (4) وَ فِی الْوُضُوءِ (5) وَ الْجَنَابَةِ (6) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7) وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

********

ترجمه :

محمد بن مفضل گوید از امام کاظم علیه السلام سوال کردم چه مقدار آب کافی است

حضرت فرمود :فرق ظرف مخصوص مدینه

21 بَابُ جَوَازِ وَطْءِ الْحَائِضِ عِنْدَ الِانْقِطَاعِ وَ تَعَذُّرِ الْغُسْلِ بَعْدَ التَّیَمُّمِ وَ وُجُوبِ التَّیَمُّمِ بَدَلًا مِنْ غُسْلِ الْحَیْضِ مَعَ التَّعَذُّرِ «9»

اشارة

(8) 21 بَابُ جَوَازِ وَطْءِ الْحَائِضِ عِنْدَ الِانْقِطَاعِ وَ تَعَذُّرِ الْغُسْلِ بَعْدَ التَّیَمُّمِ وَ وُجُوبِ التَّیَمُّمِ بَدَلًا مِنْ غُسْلِ الْحَیْضِ مَعَ التَّعَذُّرِ (9)

********

ترجمه :

باب جایز است نزدیکی با حائض وقتی خون قطع بشود وقتی نتواند غسل کند باید تیمم کند

[رقم الحدیث الکلی: 2222 - رقم الحدیث الباب: 1]

2222- 1- (10) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ

ص: 312


1- التهذیب 1- 400- 1249 و الاستبصار 1- 148- 508.
2- التهذیب 1- 399- 1247 و الاستبصار 1- 148- 509.
3- الفرق و الفرق- مکیال ضخم لأهل المدینة. لسان العرب 10- 305.
4- تقدم فی الحدیثین السابقین.
5- فی الباب 50 من أبواب الوضوء.
6- فی الباب 31 من أبواب الجنابة.
7- فی الحدیث 2 من الباب 27 من أبواب غسل المیت.
8- الباب 21 فیه 3 أحادیث.
9- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- قال فی التذکرة- المشهور کراهة الوطء قبلا بعد انقطاع الدم قبل الغسل، ثمّ نقل عن أبی حنیفة أنه ان انقطع قبل أکثر الحیض فلا یحل الوطء حتّی تغتسل او یمضی علیها وقت صلاة کامل، قال- و قال الصدوق- لا یجوز حتّی تغتسل و به قال الزهری و ربیعة و مالک و اللیث و الثوری و الشافعی و أحمد و إسحاق و أبو ثور. انتهی منه قده راجع التذکرة 1- 37.
10- الکافی 3- 82- 3.

زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ تَرَی الطُّهْرَ وَ هِیَ فِی السَّفَرِ وَ لَیْسَ مَعَهَا مِنَ الْمَاءِ مَا یَکْفِیهَا لِغُسْلِهَا وَ قَدْ حَضَرَتِ الصَّلَاةُ قَالَ إِذَا کَانَ مَعَهَا بِقَدْرِ مَا تَغْسِلُ بِهِ فَرْجَهَا فَتَغْسِلُهُ ثُمَّ تَتَیَمَّمُ وَ تُصَلِّی قُلْتُ فَیَأْتِیهَا زَوْجُهَا فِی تِلْکَ الْحَالِ قَالَ نَعَمْ إِذَا غَسَلَتْ فَرْجَهَا وَ تَیَمَّمَتْ (فَلَا بَأْسَ) (1).

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

ابو عبيده گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زن حائضى كه در سفر پاك مى شود و آبى ندارد كه براى غسلش كافى باشد و وقت نماز نيز فرا رسيده است، چه حكمى دارد؟

فرمود: در صورتى كه به اندازۀ شست وشوى خون، آب به همراه دارد، بايستى آن را بشويد، سپس تيمّم نمايد و نماز را به جا آورد.

گفتم: آيا شوهرش مى تواند در اين حال با او نزديكى كند؟

فرمود: آرى، در صورتى كه فرج را شست وشو داده و تيمّم نموده باشد، ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2223 - رقم الحدیث الباب: 2]

2223- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ إِذَا تَیَمَّمَتْ مِنَ الْحَیْضِ هَلْ تَحِلُّ لِزَوْجِهَا قَالَ نَعَمْ.

********

ترجمه :

عمار ساباطی گوید سوال کردم از امام صادق علیه السلام از زنی که از حیض تیمم کرده آیا برای شوهرش حلال است (نزدیکی)

حضرت فرمود : بله

[رقم الحدیث الکلی: 2224 - رقم الحدیث الباب: 3]

2224- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ یَعْنِی ابْنَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ حَاضَتْ ثُمَّ طَهُرَتْ فِی سَفَرٍ فَلَمْ تَجِدِ الْمَاءَ یَوْمَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةً هَلْ لِزَوْجِهَا أَنْ یَقَعَ عَلَیْهَا قَالَ لَا یَصْلُحُ لِزَوْجِهَا أَنْ یَقَعَ عَلَیْهَا حَتَّی تَغْتَسِلَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ إِمَّا عَلَی الْإِنْکَارِ دُونَ الْإِخْبَارِ أَوْ عَلَی الْکَرَاهَةِ لَا التَّحْرِیمِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمُوَافَقَتِهِ لِکَثِیرٍ مِنَ الْعَامَّةِ وَ لِمَا مَضَی (5) وَ یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ (6).

********

ترجمه :

-عبد الرحمن گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانم در حال سفر عادت شود و بعد از پاكى و طهارت تا دو روز و يا سه روز آب پيدا نشود كه غسل كند، آيا همسرش مى تواند با او همبستر شود؟

ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود : تا خانم

غسل نكند، صلاح آن است كه همسرش به او نزديك نشود.

ص: 313


1- لیس فی التهذیب هامش المخطوط.
2- التهذیب 1- 400- 1250.
3- التهذیب 1- 405- 1268.
4- التهذیب 1- 399- 1244.
5- مضی فی الحدیث 1 و 2 من نفس الباب.
6- یأتی فی الحدیث 12 من الباب 24 و فی الأحادیث 1 و 5 من الباب 27 من هذه الأبواب.

22 بَابُ أَنَّ الْحَائِضَ لَا یَرْتَفِعُ لَهَا حَدَثٌ

اشارة

(1) 22 بَابُ أَنَّ الْحَائِضَ لَا یَرْتَفِعُ لَهَا حَدَثٌ

********

ترجمه :

باب برای حائض حدث حدث برطرف نمی شود (با غسل حیض همه ی حدث ها برطرف نمیشود )

[رقم الحدیث الکلی: 2225 - رقم الحدیث الباب: 1]

2225- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ یُجَامِعُهَا زَوْجُهَا (3) فَتَحِیضُ وَ هِیَ فِی الْمُغْتَسَلِ تَغْتَسِلُ أَوْ لَا تَغْتَسِلُ قَالَ قَدْ جَاءَهَا مَا یُفْسِدُ الصَّلَاةَ فَلَا تَغْتَسِلْ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (4) وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

عبد اللّه بن يحيى كاهلى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه شوهرش با او مجامعت نموده و در محل غسل، حائض مى گردد، آيا بايد غسل كند يا نه ؟

فرمود: براى او حالتى پيش آمده كه نماز را فاسد مى كند. بنابراين، غسل نكند.

[رقم الحدیث الکلی: 2226 - رقم الحدیث الباب: 2]

2226- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَرَی الدَّمَ وَ هِیَ جُنُبٌ أَ تَغْتَسِلُ مِنَ الْجَنَابَةِ أَوْ غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَاحِدٌ (7) فَقَالَ قَدْ أَتَاهَا مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ.

********

ترجمه :

سعيد بن يسار گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: زنى كه در حال جنابت خون مى بيند، آيا بايد براى جنابت غسل نمايد، يا غسل جنابت و حيض را با هم انجام دهد؟

فرمود: چيزى به سراغ او آمده است كه از جنابت بزرگتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2227 - رقم الحدیث الباب: 3]

2227- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ (9) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ تَطَهَّرُ یَوْمَ

ص: 314


1- الباب 22 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 3- 83- 1، و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 14 من أبواب الجنابة.
3- فی نسخة التهذیب- الرجل. هامش المخطوط.
4- التهذیب 1- 370- 1128 و فی التهذیب 395- 1224.
5- مستطرفات السرائر- 104- 44.
6- الکافی 3- 83- 3.
7- قوله واحد لیس فی المصدر.
8- الکافی 3- 100- 1، و أورده أیضا فی الحدیث 4 من الباب 40 من أبواب الحیض.
9- فی المصدر زیادة- عن زرارة.

الْجُمُعَةِ وَ تَذْکُرُ اللَّهَ قَالَ أَمَّا الطُّهْرُ فَلَا وَ لَکِنَّهَا تَوَضَّأُ (1) فِی وَقْتِ الصَّلَاةِ ثُمَّ تَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ تَذْکُرُ اللَّهَ (2).

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ حائض پرسيدم كه آيا روز جمعه مى تواند غسل كند و به ذكر خدا مشغول شود؟

فرمود: غسل نه، ولى در وقت نماز، وضو بگيرد، رو به قبله بنشيند و مشغول ذكر خداوند شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2228 - رقم الحدیث الباب: 4]

2228- 4- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ یُوَاقِعُهَا زَوْجُهَا ثُمَّ تَحِیضُ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ إِنْ شَاءَتْ أَنْ تَغْتَسِلَ فَعَلَتْ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَیْسَ عَلَیْهَا شَیْ ءٌ فَإِذَا طَهُرَتْ اغْتَسَلَتْ غُسْلًا وَاحِداً لِلْحَیْضِ وَ الْجَنَابَةِ.

أَقُولُ: هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی ارْتِفَاعِ الْحَدَثِ.

********

ترجمه :

عمار گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم زنی را بعد از جماع قبل از غسل حیض میشود اگر خواست غسل کند و اگر انجام نداد غسل بر او نیست وقتی پاک شد یک غسل کفایت از حیض و جنابت میکند

23 بَابُ أَنَّ غُسْلَ الْحَیْضِ کَغُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ أَنَّهُمَا یَتَدَاخَلَانِ

اشارة

(4) 23 بَابُ أَنَّ غُسْلَ الْحَیْضِ کَغُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ أَنَّهُمَا یَتَدَاخَلَانِ

********

ترجمه :

باب غسل حیض مثل غسل جنابت است و آندو با هم انجام میشود

[رقم الحدیث الکلی: 2229 - رقم الحدیث الباب: 1]

2229- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَاحِدٌ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

غسل جنابت و حیض یکسان هستند

[رقم الحدیث الکلی: 2230 - رقم الحدیث الباب: 2]

2230- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ (7) عَنِ التَّیَمُّمِ مِنَ الْوُضُوءِ وَ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ مِنَ الْحَیْضِ لِلنِّسَاءِ سَوَاءٌ فَقَالَ نَعَمْ.

ص: 315


1- فی المصدر- تتوضأ.
2- ورد فی هامش المخطوط الثانی ما نصه- و یمکن کون السؤال عن الغسل إشارة الی قوله تعالی- وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّی یَطْهُرْنَ البقرة 2- 222 بقرینة الحدیثین السابقین، فورد النهی عنه و الامر بالوضوء، و یمکن کون المراد ان هذا الوضوء لیس بطهارة رافعة للحدث للصلاة. منه قده.
3- تقدم فی الحدیث 7 من الباب 43 من أبواب الجنابة عن التهذیب و الاستبصار.
4- الباب 23 فیه 7 أحادیث.
5- التهذیب 1- 162- 463.
6- التهذیب 1- 162- 465.
7- فی المصدر- سئل.

********

ترجمه :

عمّار بن موسی از امام صادق عليه السّلام سؤال كرد: آيا تيمم بدل از وضو و بدل از غسل جنابت و بدل از غسل حيض براى زنان از نظر كيفيّت عمل يكيست ؟ آن حضرت فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2231 - رقم الحدیث الباب: 3]

2231- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَاحِدٌ.

وَ رَوَاهُ أَیْضاً فِی الْمُقْنِعِ (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ (3) مُرْسَلًا.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود: غسل جنابت و حيض يكى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2232 - رقم الحدیث الباب: 4]

2232- 4- (4) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ فَرِیضَةٌ وَ غُسْلُ الْحَیْضِ مِثْلُهُ.

********

ترجمه :

امام رضا علیه السلام در حدیثی فرمود

غسل جنابت واجب است و غسل حیض مثل آن است

[رقم الحدیث الکلی: 2233 - رقم الحدیث الباب: 5]

2233- 5- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ عَلَیْهَا غُسْلٌ مِثْلُ غُسْلِ الْجُنُبِ قَالَ نَعَمْ.

********

ترجمه :

حلبی گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم بر حائض مثل جنب غسل واجب است

فرمود :بله

[رقم الحدیث الکلی: 2234 - رقم الحدیث الباب: 6]

2234- 6- (6) وَ حَدِیثُ أَبِی بَصِیرٍ عَنْهُ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَ عَلَیْهَا غُسْلٌ مِثْلُ غُسْلِ الْجُنُبِ قَالَ نَعَمْ یَعْنِی الْحَائِضَ.

********

ترجمه :

-ابو بصیر گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: آيا زن حائض بايد غسل كند آن سان كه اگر جنب شود، بايد غسل كند؟

ابو عبد اللّه علیه السلامفرمود : بلى.

[رقم الحدیث الکلی: 2235 - رقم الحدیث الباب: 7]

2235- 7- (7) وَ حَدِیثُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْهُ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَحِیضُ وَ هِیَ جُنُبٌ هَلْ عَلَیْهَا غُسْلُ الْجَنَابَةِ قَالَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَ الْحَیْضِ وَاحِدٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَتْ أَحَادِیثُ تَدَاخُلِ الْأَغْسَالِ فِی بَابِهَا (8).

*********

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام در مورد زنى كه در حال جنابت حائض مى گردد، سؤال نمودم كه آيا غسل جنابت بر او واجب است ؟

فرمود: غسل جنابت و حيض يكى است.ُ

ص: 316


1- الفقیه 1- 77- 173.
2- المقنع- 13.
3- أمالی الصدوق- 515.
4- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 123.
5- تقدم فی الحدیث 6 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
6- تقدم فی الحدیث 7 من الباب 7 من أبواب الجنابة.
7- تقدم فی الحدیث 9 من الباب 43 من أبواب الجنابة.
8- تقدمت فی الباب 43 من أبواب الجنابة.

24 بَابُ تَحْرِیمِ وَطْءِ الْحَائِضِ قُبُلًا قَبْلَ أَنْ تَطْهُرَ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِ وَطْءِ الْمُسْتَحَاضَةِ

اشارة

(1) 24 بَابُ تَحْرِیمِ وَطْءِ الْحَائِضِ قُبُلًا قَبْلَ أَنْ تَطْهُرَ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِ وَطْءِ الْمُسْتَحَاضَةِ

********

ترجمه :

باب حرام بودن نزدیکی با زن حائض

[رقم الحدیث الکلی: 2236 - رقم الحدیث الباب: 1]

2236- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَنْظُرُ أَیَّامَهَا فَلَا تُصَلِّی فِیهَا وَ لَا یَقْرَبُهَا بَعْلُهَا فَإِذَا جَازَتْ أَیَّامُهَا وَ رَأَتِ الدَّمَ یَثْقُبُ الْکُرْسُفَ اغْتَسَلَتْ لِلظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ هَذِهِ یَأْتِیهَا بَعْلُهَا إِلَّا فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا.

********

ترجمه :

معاوية بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

زن مستحاضه بايد ايّام (حيض) خويش را بنگرد، در آن حال نماز به جا نياورد و نبايد شوهرش با او نزديكى كند. هنگامى كه ايّامش سپرى شد و ملاحظه نمود كه خون از پنبه مى گذرد، بايد براى نماز ظهر و عصر غسل كند، با چنين زنى - به استثناى ايّام حيضش - شوهرش مى تواند نزديكى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2237 - رقم الحدیث الباب: 2]

2237- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمُسْتَحَاضَةِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَأْتِیَهَا بَعْلُهَا إِذَا شَاءَ إِلَّا أَیَّامَ حَیْضِهَا فَیَعْتَزِلُهَا زَوْجُهَا.

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق علیه السلام : در مورد زن مستحاضه فرمود زنى كه مستحاضه باشد مانعى نيست كه شوهرش با او مباشرت كند،

[رقم الحدیث الکلی: 2238 - رقم الحدیث الباب: 3]

2238- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ عُذَافِرٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَرَی هَؤُلَاءِ الْمُشَوَّهِینَ (فِی خَلْقِهِمْ) (5) قَالَ قُلْتُ: نَعَمْ قَالَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ آبَاؤُهُمْ یَأْتُونَ نِسَاءَهُمْ فِی الطَّمْثِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (6) وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ مِثْلَهُ (7).

ص: 317


1- الباب 24 فیه 12 حدیثا.
2- الکافی 3- 88- 2، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 5 من هذه الأبواب.
3- الکافی 3- 90- 5، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
4- الکافی 5- 539- 5.
5- فی المصدر- خلقهم.
6- الفقیه 1- 96- 202.
7- علل الشرائع 1- 82- 1 الباب 75.

********

ترجمه :

عذافر صيرفى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

آيا اين مردمان بدقيافه را مى بينى ؟

گفتم: آرى.

فرمود: اينان كسانى هستند كه پدرانشان در حال عادت با زنان خود مباشرت كرده اند.

[رقم الحدیث الکلی: 2239 - رقم الحدیث الباب: 4]

2239- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَنْ جَامَعَ امْرَأَتَهُ وَ هِیَ حَائِضٌ فَخَرَجَ الْوَلَدُ مَجْذُوماً أَوْ أَبْرَصَ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.

********

ترجمه :

پيامبر (صلّى الله عليه و آله) فرمود:

هر كس با زن خود نزديكى كند و او حائض باشد اگر از اين دو فرزندى بوجود آيد كه به خوره و پيسى مبتلا باشد هيچ كس را ملامت نكند جز خويشتن را.

[رقم الحدیث الکلی: 2240 - رقم الحدیث الباب: 5]

2240- 5- (2) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَا یُبْغِضُنَا إِلَّا مَنْ خَبُثَتْ وِلَادَتُهُ أَوْ حَمَلَتْ بِهِ أُمُّهُ فِی حَیْضِهَا (3).

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:

هيچ كس نسبت به ما أهل بيت كينه توزى و دشمنى نميكند مگر كسى كه ولادتش ناپاك و غير مشروع باشد يا مادرش در ايّام حيض باو باردار شده باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2241 - رقم الحدیث الباب: 6]

2241- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: وَ کُرِهَ أَنْ یَغْشَی الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ وَ هِیَ حَائِضٌ فَإِنْ فَعَلَ فَخَرَجَ الْوَلَدُ (مَجْذُوماً أَوْ أَبْرَصَ) (5) فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.

وَ فِی الْعِلَلِ بِإِسْنَادِهِ الْمُشَارِ إِلَیْهِ مِثْلَهُ (6) أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْکَرَاهَةِ التَّحْرِیمُ لِمَا مَضَی (7) وَ یَأْتِی (8).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

و خوش ندارد كه مرد با زن حائض خود نزديكى كند اگر چنين كرد بچه اش جذام يا برص داشت جز خودش كسى را نكوهش نكند

[رقم الحدیث الکلی: 2242 - رقم الحدیث الباب: 7]

2242- 7- (9) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْقُرَشِیِّ قَالَ کُنَّا عِنْدَ أُمِّ سَلَمَةَ فَقَالَتْ- سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص

ص: 318


1- الفقیه 1- 96- 201.
2- الفقیه 1- 96- 203.
3- فی نسخة- طمثها. هامش المخطوط.
4- الفقیه 4- 357- 5762.
5- فی نسخة- مجنونا أو به برص. هامش المخطوط، و فی المصدر- مجذوما أو به برص.
6- علل الشرائع 2- 514- 3 الباب 289.
7- مضی فی الحدیثین 1 و 2 من هذا الباب.
8- یأتی فی الحدیثین 11 و 12 من هذا الباب.
9- علل الشرائع 1- 143- 6.

یَقُولُ لِعَلِیٍّ ع- لَا یُبْغِضُکُمْ إِلَّا ثَلَاثَةٌ وَلَدُ زِنًا وَ مُنَافِقٌ وَ مَنْ حَمَلَتْ بِهِ أُمُّهُ وَ هِیَ حَائِضٌ.

********

ترجمه :

علل الشرائع: ابراهيم قرشى گفت خدمت ام سلمه رضى اللّٰه عنها بوديم گفت از پيامبر اكرم شنيدم بعلى عليه السّلام مى فرمود با تو دشمنى نمى ورزد مگر سه نفر ولد زنا و منافق و كسى كه مادرش در حال حيض باو حامله شده.

[رقم الحدیث الکلی: 2243 - رقم الحدیث الباب: 8]

2243- 8- (1) وَ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ نَفِیسٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْهُذَیْلِ عَنِ الْفَتْحِ بْنِ قُرَّةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ (عَنْ یُونُسَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ) (2) عَنِ ابْنِ لَهِیعَةَ عَنْ أَبِی الزُّبَیْرِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ لِعَلِیٍّ ع لَا یُحِبُّکَ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُکَ إِلَّا مُنَافِقٌ أَوْ وَلَدُ زِنْیَةٍ أَوْ مَنْ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَ هِیَ طَامِثٌ.

********

ترجمه :

رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله كه ميفرمود:

بعلى بن أبى طالب عليه السّلام يا علي دوست نميدارد تو را مگر مؤمن،و دشمن نميدارد تو را مگر منافق،و ولد الزنا،و كسى كه مادرش در حال حيض باو حامله گرديده.

[رقم الحدیث الکلی: 2244 - رقم الحدیث الباب: 9]

2244- 9- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنِ الْحُسَیْنِ (4) بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی نَصْرٍ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْأَحْمَرِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی رَافِعٍ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ لَمْ یُحِبَّ عِتْرَتِی فَهُوَ لِإِحْدَی ثَلَاثٍ إِمَّا مُنَافِقٌ وَ إِمَّا لِزِنْیَةٍ وَ إِمَّا امْرُؤٌ حَمَلَتْ بِهِ أُمُّهُ فِی غَیْرِ طُهْرٍ.

********

ترجمه :

ابو رافع از امير المؤمنين(عليه السّلام)نقل مى كند كه پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:

هر كس خاندان مرا دوست نداشته باشد به سبب يكى از سه چيز است:يا منافق است و يا از زنا متولّد شده و يا مادرش در حال حيض به او آبستن شده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2245 - رقم الحدیث الباب: 10]

2245- 10- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحَسَنِ الْفَارِسِیِ (6) عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ

ص: 319


1- علل الشرائع 1- 145- 12، باختلاف فی السند.
2- فی المصدر- یوسف بن إبراهیم.
3- الخصال 110- 82.
4- فی المصدر- الحسن.
5- المحاسن- 321- 60.
6- فی المصدر- عن إبراهیم، عن الحسین بن أبی الحسن الفارسیّ.

آبَائِهِ ع أَنَّهُ کُرِهَ لِلرَّجُلِ أَنْ یَغْشَی امْرَأَتَهُ وَ هِیَ حَائِضٌ فَإِنْ غَشِیَهَا فَخَرَجَ الْوَلَدُ مَجْذُوماً أَوْ أَبْرَصَ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.

أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (1).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام از آباء گرامی اش نقل فرمود

و خوش ندارد ( خداى عز و جل)كه مرد با زن حائض خود نزديكى كند اگر چنين كرد بچه اش جذام يا برص داشت جز خودش كسى را نكوهش نكند

[رقم الحدیث الکلی: 2246 - رقم الحدیث الباب: 11]

2246- 11- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ کَیْفَ یَغْشَاهَا زَوْجُهَا قَالَ یَنْظُرُ الْأَیَّامَ الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فِیهَا وَ حَیْضَتُهَا مُسْتَقِیمَةٌ فَلَا یَقْرَبُهَا فِی عِدَّةِ تِلْکَ الْأَیَّامِ مِنْ ذَلِکَ الشَّهْرِ وَ یَغْشَاهَا فِیمَا سِوَی ذَلِکَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

مالک بن اعین گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: از مستحاضه در چه صورتى شوهر مى تواند با او همبستر شود؟

ابو جعفرعلیه السلام فرمود : در صورتى كه قبلا خونريزى ماهيانه اش بر يك قرار و يك منوال بوده است، به شمارۀ روزهاى عادت ماهيانه از خانم كناره مى گيرد و در ساير روزهاى آن ماه مى تواند با او به بستر برود. شوهر نمى تواند با اين خانم كه مستحاضه ناميده مى شود، نزديك شود، مگر بعد از آنكه خانم، اندام خود را از آلودگى بشويد و

غسل بكند، سپس با او به بستر برود.

[رقم الحدیث الکلی: 2247 - رقم الحدیث الباب: 12]

2247- 12- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ مَا یَحِلُّ لَهُ مِنَ الطَّامِثِ قَالَ لَا شَیْ ءَ حَتَّی تَطْهُرَ.

قَالَ الشَّیْخُ یَعْنِی لَا شَیْ ءَ مِنَ الْوَطْءِ فِی الْفَرْجِ وَ إِنْ کَانَ لَهُ مَا دُونَ ذَلِکَ قَالَ وَ یُمْکِنُ أَنْ یُحْمَلَ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمُوَافَقَتِهِ لِمَذَاهِبِ کَثِیرٍ مِنَ الْعَامَّةِ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).

******

ترجمه:

از امام صادق علیه السلام سوال نمود بر مرد حلال است در دوران حیض زن با او مباشرت کند

فرمود :چیزی برای او نیست تا پاک شود

ص: 320


1- تقدم فی ذیل الحدیث 6 من هذا الباب.
2- التهذیب 1- 402- 1257، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 3 من أبواب الاستحاضة.
3- التهذیب 1- 155- 444.
4- تقدم فی الحدیث 4 من الباب 40 من أبواب آداب الحمام، و فی الحدیث 2 من الباب 5، و فی الباب 2 من أبواب الحیض، و یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب- 25، 26، 28، 29 من أبواب الحیض، و فی الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و فی الحدیث 15، 17 من الباب 49 من أبواب جهاد النفس، و فی الحدیث 10 من الباب 45 من أبواب ما یکتسب به.

25 بَابُ جَوَازِ وَطْءِ الْحَائِضِ فِیمَا عَدَا الْقُبُلَ وَ الِاسْتِمْتَاعِ مِنْهَا بِمَا دُونَهُ

اشارة

(1) 25 بَابُ جَوَازِ وَطْءِ الْحَائِضِ فِیمَا عَدَا الْقُبُلَ وَ الِاسْتِمْتَاعِ مِنْهَا بِمَا دُونَهُ

********

ترجمه :

باب جایز است نزدیکی با حائض غیر از فرج و استفادهاز او بغیر از فرج

[رقم الحدیث الکلی: 2248 - رقم الحدیث الباب: 1]

2248- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ (3) بْنِ عَمْرٍو قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَا (4) لِصَاحِبِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ مِنْهَا فَقَالَ کُلُّ شَیْ ءٍ مَا عَدَا الْقُبُلَ مِنْهَا (5) بِعَیْنِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

عبد الملك بن عمرو گويد:

از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: در عادت ماهيانه، شوهر تا چه حد مى تواند از همسر خود كامياب شود؟

فرمود: همه اندام، جز خود شرمگاه.

[رقم الحدیث الکلی: 2249 - رقم الحدیث الباب: 2]

2249- 2- (7) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ مَا یَحِلُّ لِزَوْجِهَا مِنْهَا قَالَ مَا دُونَ الْفَرْجِ.

********

ترجمه :

معاویه بن عمار گویداز امام صادق علیه السلام پرسیدم از حائض چه گونه استفاده بر شوهرش حلال است

فرمود غیر از فرج

[رقم الحدیث الکلی: 2250 - رقم الحدیث الباب: 3]

2250- 3- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَحِلُّ لِلرَّجُلِ مِنِ امْرَأَتِهِ وَ هِیَ حَائِضٌ فَقَالَ مَا دُونَ الْفَرْجِ.

ص: 321


1- الباب 25 فیه 9 أحادیث.
2- الکافی 5- 538- 1.
3- فی الاستبصار- عبد الکریم.
4- فی نسخة التهذیب- عما هامش المخطوط.
5- منها- لیس فی المصدر.
6- التهذیب 1- 154- 437، و الاستبصار 1- 128- 438.
7- الکافی 5- 538- 2.
8- الکافی 5- 539- 3.

********

ترجمه :

عبدالله بن سنان گوید به امام صادق علیه السلام گفتم چه چیزی برای مرد حلال است از زنش و اوحائض است

فرمود غیر از فرج

[رقم الحدیث الکلی: 2251 - رقم الحدیث الباب: 4]

2251- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ سَلَمَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی یُوسُفَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَحِلُّ لِلرَّجُلِ مِنَ الْمَرْأَةِ وَ هِیَ حَائِضٌ قَالَ کُلُّ شَیْ ءٍ غَیْرَ الْفَرْجِ قَالَ ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا الْمَرْأَةُ لُعْبَةُ الرَّجُلِ.

********

ترجمه :

یونس بن عبد الملک بن عمرو گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم چه چیزی برای مرد حلال است از زنش و اوحائض است

فرمود همه چیز غیر از فرج

همانا زن بازيچۀ مرد است.

[رقم الحدیث الکلی: 2252 - رقم الحدیث الباب: 5]

2252- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ ابْنَیِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا حَاضَتِ الْمَرْأَةُ فَلْیَأْتِهَا زَوْجُهَا حَیْثُ شَاءَ مَا اتَّقَی مَوْضِعَ الدَّمِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

وقتی که زن حیض شود شوهرش از او بهره می برد هر طور خواست خود نگهداری کند در فرج

[رقم الحدیث الکلی: 2253 - رقم الحدیث الباب: 6]

2253- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَأْتِی الْمَرْأَةَ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ وَ هِیَ حَائِضٌ قَالَ لَا بَأْسَ إِذَا اجْتَنَبَ ذَلِکَ الْمَوْضِعَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

در مورد مردی که پیش همسر میرود غیر از فرج و او حائض است

امام علیه السلام فرمود اشکال ندارد وقتی از آن موضع اجتناب کند

[رقم الحدیث الکلی: 2254 - رقم الحدیث الباب: 7]

2254- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ یَعْنِی ابْنَ مِهْرَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا لِلرَّجُلِ مِنَ الْحَائِضِ قَالَ مَا بَیْنَ الْفَخِذَیْنِ.

********

ترجمه :

- عمربن حنظله به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفت: شوهر در ايام عادت همسر تا چه حد مى تواند با او نزديكى و مباشرت كند؟ ابو عبد اللّه گفت: تا آن حد كه آلت خود را وسط رانهاى او داخل كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2255 - رقم الحدیث الباب: 8]

2255- 8- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا لِلرَّجُلِ مِنَ الْحَائِضِ قَالَ مَا بَیْنَ أَلْیَتَیْهَا وَ لَا یُوقِبْ.

********

ترجمه :

عمربن یزیداز امام صادق (علیه السلام) پرسید: آیا مرد می تواند با همسر حائض خود مقاربت کند؟ حضرت پاسخ داد: می تواند میان دو ماهیچه ی باسن او، مقاربت کند ولی نمی تواند در فرج او نزدیکی کند.

[رقم الحدیث الکلی: 2256 - رقم الحدیث الباب: 9]

2256- 9- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَحِیضُ یَحْرُمُ عَلَی زَوْجِهَا أَنْ

ص: 322


1- الکافی 5- 539- 4.
2- التهذیب 1- 154- 436، و الاستبصار 1- 128- 437.
3- التهذیب 1- 154- 438 و الاستبصار 1- 129- 439.
4- التهذیب 1- 155- 442 و الاستبصار 1- 129- 440.
5- التهذیب 1- 155- 443.
6- تفسیر العیّاشیّ 1- 110- 329.

یَأْتِیَهَا (1) لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّی یَطْهُرْنَ (2)- فَیَسْتَقِیمُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَأْتِیَ امْرَأَتَهُ وَ هِیَ حَائِضٌ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ (4) وَ نُبَیِّنُ وَجْهَهُ.

**********

ترجمه :

امام صادق (علیه السلام) بر مرد حرام است که با زن حائض از طریق فرج آمیزش کند؛ زیرا خداوند می فرماید: وَلاَ تَقْرَبُوهنَّ حَتَّیَ یطْهرْنَ؛ پس مرد تنها می تواند با زن حائض خود، از طریقی غیر از طریق فرج مقاربت کند.

26 بَابُ اسْتِحْبَابِ اجْتِنَابِ مَا بَیْنَ السُّرَّةِ وَ الرُّکْبَةِ مِنَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ

اشارة

(5) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ اجْتِنَابِ مَا بَیْنَ السُّرَّةِ وَ الرُّکْبَةِ مِنَ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ

********

ترجمه :

باب مستحب است همسر از ناف تا زانو ی همسر حائض و نفسا خود داری کند

[رقم الحدیث الکلی: 2257 - رقم الحدیث الباب: 1]

2257- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ مَا یَحِلُّ لِزَوْجِهَا مِنْهَا قَالَ تَتَّزِرُ بِإِزَارٍ إِلَی الرُّکْبَتَیْنِ وَ تُخْرِجُ سُرَّتَهَا ثُمَّ لَهُ مَا فَوْقَ الْإِزَارِ قَالَ وَ ذَکَرَ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ مَیْمُونَةَ کَانَتْ تَقُولُ إِنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یَأْمُرُنِی إِذَا کُنْتُ حَائِضاً أَنْ أَتَّزِرَ بِثَوْبٍ ثُمَّ أَضْطَجِعَ مَعَهُ فِی الْفِرَاشِ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ مَا فَوْقَ الْإِزَارِ (7)

********

ترجمه :

امام صادق (علیه السلام) عبیداللَّه بن علی حلبی از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد: «چه چیز از زن حائض بر شوهرش جایز است»؟ آن حضرت فرمود: لُنگی را تا زانوان به خودش ببندد و نافش را بیرون بگذارد، آن مقدار که بالای لنگ است از آن شوهر (حلال) است.

- و نيز آن حضرت از پدر خويش عليهما السلام ذكر فرمود كه ميمونه (همسر پيامبر «صلّى الله عليه و آله») ميگفت: همانا پيامبر صلّى اللّٰه عليه و آله هر گاه كه من حائض بودم مرا امر ميفرمود كه جامه اى بصورت لنگ بميان بندم آنگاه با او در يك بستر بخوابم.

[رقم الحدیث الکلی: 2258 - رقم الحدیث الباب: 2]

2258- 2- (8) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ الْأَحْمَرِ

ص: 323


1- فی المصدر زیادة- فی فرجها.
2- البقرة 2- 222.
3- یأتی ما یدلّ علیه اجمالا فی الحدیث 1 و 2 من الباب 26، و أیضا یأتی فی الباب 28 من هذه الأبواب ما یدلّ علی المقصود.
4- یأتی ما ظاهره المنافاة فی الحدیث 3 من الباب 26 من هذه الأبواب.
5- الباب 26 فیه 3 أحادیث.
6- الفقیه 1- 99- 204.
7- التهذیب 1- 154- 439 و الاستبصار 1- 129- 442.
8- التهذیب 1- 155- 440 و الاستبصار 1- 129- 443.

عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْحَائِضِ مَا یَحِلُّ لِزَوْجِهَا مِنْهَا قَالَ تَتَّزِرُ بِإِزَارٍ إِلَی الرُّکْبَتَیْنِ وَ تُخْرِجُ سَاقَیْهَا وَ لَهُ مَا فَوْقَ الْإِزَارِ.

********

ترجمه :

ابی بصیر از امام صادق علیه السلام سوال کرد از حائض چه چیز حلال است برای همسرش

فرمود لنگ ببندد تا زانو و ساقها بیرون باشد و برای همسر است بالای لنگ

[رقم الحدیث الکلی: 2259 - رقم الحدیث الباب: 3]

2259- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ حَجَّاجٍ الْخَشَّابِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ مَا یَحِلُّ لِزَوْجِهَا مِنْهَا قَالَ تَلْبَسُ دِرْعاً ثُمَّ تَضْطَجِعُ مَعَهُ.

قَالَ الشَّیْخُ الْوَجْهُ أَنْ نَحْمِلَ هَذِهِ الْأَخْبَارَ إِمَّا عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ الْأَوَّلَةَ عَلَی الْجَوَازِ وَ رَفْعِ الْحَظْرِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهَا مُوَافِقَةٌ لِمَذْهَبِ کَثِیرٍ مِنَ الْعَامَّةِ.

*********

ترجمه:

حجاج خشاب گوید از امام صادق علیه السلام از حائض و نفساء چه چیز بر شوهرش حلال است

حضرت فرمود: زره (لباس )بپوشد و با او بخوابد

27 بَابُ جَوَازِ الْوَطْءِ بَعْدَ انْقِطَاعِ الْحَیْضِ قَبْلَ الْغُسْلِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ بَعْدَ غَسْلِ الْفَرْجِ

اشارة

(2) 27 بَابُ جَوَازِ الْوَطْءِ بَعْدَ انْقِطَاعِ الْحَیْضِ قَبْلَ الْغُسْلِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ بَعْدَ غَسْلِ الْفَرْجِ

********

ترجمه :

باب جایز بودن نزدیکی با زن بعد از قطع شدن حیض قبل از غسل ولی کراهت دارد و مستحب است فرج را قبل از آن بشوید

[رقم الحدیث الکلی: 2260 - رقم الحدیث الباب: 1]

2260- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی الْمَرْأَةِ یَنْقَطِعُ عَنْهَا الدَّمُ دَمُ الْحَیْضِ فِی آخِرِ أَیَّامِهَا قَالَ إِذَا أَصَابَ زَوْجَهَا شَبَقٌ (4) فَلْیَأْمُرْهَا فَلْتَغْسِلْ فَرْجَهَا ثُمَّ یَمَسُّهَا إِنْ شَاءَ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (6).

ص: 324


1- التهذیب 1- 155- 441 و الاستبصار 1- 129- 444.
2- الباب 27 فیه 7 أحادیث.
3- الکافی 5- 539- 1.
4- الشبق- شدة الغلمة و طلب النکاح، لسان العرب 10- 171.
5- التهذیب 7- 486- 1952.
6- التهذیب 1- 166- 475، و الاستبصار 1- 135- 463.

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: به امام باقر عليه السّلام گفتم:

زنى آخرين روزهاى عادت ماهيانه اش را طى مى كند و خونش قطع مى شود (آيا شوهر مى تواند با او نزديكى كند؟)

فرمود: اگر شوهر دچار هيجان شود به زن دستور دهد تا شرمگاه خود را بشويد، آن گاه اگر بخواهد مى تواند پيش از غسل با او نزديكى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2261 - رقم الحدیث الباب: 2]

2261- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنْ رَجُلٍ یَکُونُ مَعَهُ أَهْلُهُ فِی السَّفَرِ فَلَا یَجِدُ الْمَاءَ یَأْتِی أَهْلَهُ فَقَالَ مَا أُحِبُّ أَنْ یَفْعَلَ ذَلِکَ إِلَّا أَنْ یَکُونَ شَبِقاً أَوْ یَخَافَ عَلَی نَفْسِهِ.

********

ترجمه :

اسحاق بن عمار از ابو ابراهيم امام كاظم (علیه السلام) پرسيدم: اگر همسر انسان در حال سفر همراه باشد آيا با وجود بى آبى روا هست كه با همسر خود همبستر شود؟ ابو ابراهيم گفت: من دوست نمى دارم كه در حال بى آبى خود و همسر خود را جنب كند، مگر آن كه شور و هيجان داشته باشد و يا آنكه بر جان خود خائف باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2262 - رقم الحدیث الباب: 3]

2262- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ ابْنَیِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْقَطَعَ الدَّمُ وَ لَمْ تَغْتَسِلْ فَلْیَأْتِهَا زَوْجُهَا إِنْ شَاءَ.

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

وقتی که خون قطع شد و غسل نکرده باشد پس شوهرش پیش او میرود اگر خواست

[رقم الحدیث الکلی: 2263 - رقم الحدیث الباب: 4]

2263- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ وَ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَمَّنْ سَمِعَهُ عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع فِی الْمَرْأَةِ إِذَا طَهُرَتْ مِنَ الْحَیْضِ وَ لَمْ تَمَسَّ الْمَاءَ فَلَا یَقَعْ عَلَیْهَا زَوْجُهَا حَتَّی تَغْتَسِلَ وَ إِنْ فَعَلَ فَلَا بَأْسَ بِهِ وَ قَالَ تَمَسُّ الْمَاءَ أَحَبُّ إِلَیَّ.

********

ترجمه :

امام کاظم علیه السلام فرمود

در مورد زن وقتی پاک شد از حیض و غسل نکرده باشد زوجش با او نزدیکی نکند تا غسل کند واگر نزدیکی کرد اشکال ندارد

و فرمود :من دوست دارم غسل کند

[رقم الحدیث الکلی: 2264 - رقم الحدیث الباب: 5]

2264- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ تَرَی الطُّهْرَ أَ یَقَعُ بِهَا زَوْجُهَا قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ لَا بَأْسَ وَ بَعْدَ الْغُسْلِ أَحَبُّ إِلَیَّ.

وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ

ص: 325


1- التهذیب 1- 405- 1269، و کذلک التهذیب 7- 418- 1677 باختلاف فی السند.
2- التهذیب 1- 166- 476.
3- الاستبصار 1- 135- 464.
4- التهذیب 1- 167- 480 و الاستبصار 1- 136- 467.
5- التهذیب 1- 167- 481 و الاستبصار 1- 136- 468.

الْحَسَنِ الطَّاطَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ (1)

********

ترجمه :

علی بن یقطین گوید از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدم: زن حائض كه از خونريزى پاك شود، آيا قبل از غسل كردن مى تواند با شوهر خود به بستر برود؟ ابو الحسن گفت: مانعى ندارد. ولى بعد از غسل كردن در نظر من محبوبتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2265 - رقم الحدیث الباب: 6]

2265- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ کَانَتْ طَامِثاً فَرَأَتِ الطُّهْرَ أَ یَقَعُ عَلَیْهَا زَوْجُهَا قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ لَا حَتَّی تَغْتَسِلَ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ حَاضَتْ فِی السَّفَرِ ثُمَّ طَهُرَتْ فَلَمْ تَجِدْ مَاءً یَوْماً وَ اثْنَیْنِ أَ یَحِلُّ لِزَوْجِهَا أَنْ یُجَامِعَهَا قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ لَا یَصْلُحُ حَتَّی تَغْتَسِلَ.

أَقُولُ: یَأْتِی وَجْهُهُ (3).

********

ترجمه :

ابی بصیر از امام صادق علیه السلام سوال کرد

زن بعد از آلودگی قبل از غسل آیا جماع جایز است فرمود خیر

وسوال کرد زن بعد از حیض در مسافرت آب برای غسل ندارد یک یا دو روز آیا جماع بر اوجایز است

فرمود صلاح نیست تا غسل کند

[رقم الحدیث الکلی: 2266 - رقم الحدیث الباب: 7]

2266- 7- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ وَ سِنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمَرْأَةُ تَحْرُمُ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ ثُمَّ تَطْهُرُ فَتَوَضَّأُ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَغْتَسِلَ أَ فَلِزَوْجِهَا أَنْ یَأْتِیَهَا قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ لَا حَتَّی تَغْتَسِلَ.

قَالَ الشَّیْخُ الْوَجْهُ فِی هَذِهِ الْأَخْبَارِ أَنْ نَحْمِلَهَا عَلَی ضَرْبٍ مِنَ الْکَرَاهَةِ وَ الْأَوَّلَةَ عَلَی الْجَوَازِ أَقُولُ: وَ یُمْکِنُ حَمْلُ أَحَادِیثِ الْمَنْعِ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهَا مُوَافِقَةٌ لِأَکْثَرِ الْعَامَّةِ (5).

********

ترجمه :

سعیدبن یسار گویدبه امامصادق علیه السلام گفتم زن ی نماز بر او حرام شده بود پاک شد وضو گرفت ولی غسل نکرد شوهر می تواند با او نزدیکی کند قبل از غسل

حضرت فرمود نه تااینکه غسل کند

ص: 326


1- الکافی 5- 539- 2.
2- التهذیب 1- 166- 478 و الاستبصار 1- 136- 465.
3- یأتی فی الحدیث 7 من هذا الباب.
4- التهذیب 1- 167- 479 و الاستبصار 1- 136- 466.
5- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 و 2 من الباب 21، و الحدیث 12 من الباب 24 من هذه الأبواب.

28 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْکَفَّارَةِ لِمَنْ وَطِئَ فِی الْحَیْضِ بِدِینَارٍ فِی أَوَّلِهِ وَ نِصْفٍ فِی وَسَطِهِ وَ رُبُعٍ فِی آخِرِهِ أَوْ نِصْفٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ تَصَدَّقَ عَلَی عَشَرَةِ مَسَاکِینَ وَ إِلَّا فَعَلَی مِسْکِینٍ وَ إِلَّا اسْتَغْفَرَ

اشارة

(1) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْکَفَّارَةِ لِمَنْ وَطِئَ فِی الْحَیْضِ بِدِینَارٍ فِی أَوَّلِهِ وَ نِصْفٍ فِی وَسَطِهِ وَ رُبُعٍ فِی آخِرِهِ أَوْ نِصْفٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ تَصَدَّقَ عَلَی عَشَرَةِ مَسَاکِینَ وَ إِلَّا فَعَلَی مِسْکِینٍ وَ إِلَّا اسْتَغْفَرَ

********

ترجمه :

باب استحباب کفاره برای کسیکه در حیض نز دیکی کرده یک دینار در اول آن نصف دینار در وسط و ربع دینار در آخر آن یا نصف

اگر نشد به ده مسکین صدقه بدهد اگر نشد به یک مسکین اگر نشد استغفار کند

[رقم الحدیث الکلی: 2267 - رقم الحدیث الباب: 1]

2267- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی کَفَّارَةِ الطَّمْثِ أَنَّهُ یَتَصَدَّقُ إِذَا کَانَ فِی أَوَّلِهِ بِدِینَارٍ وَ فِی وَسَطِهِ نِصْفِ دِینَارٍ وَ فِی آخِرِهِ رُبُعِ دِینَارٍ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُ مَا یُکَفِّرُ قَالَ فَلْیَتَصَدَّقْ عَلَی مِسْکِینٍ وَاحِدٍ وَ إِلَّا اسْتَغْفَرَ اللَّهَ وَ لَا یَعُودُ فَإِنَّ الِاسْتِغْفَارَ تَوْبَةٌ وَ کَفَّارَةٌ لِکُلِّ مَنْ لَمْ یَجِدِ السَّبِیلَ إِلَی شَیْ ءٍ مِنَ الْکَفَّارَةِ.

********

ترجمه :

از داوود بن فَرقَد و او نیز از امام صادق علیه السلام در مورد کفّاره (نزدیکی با) زن حائض نقل کرده است، به این ترتیب که اگر مرد در ابتدای ایّام حیض با همسرش نزدیکی کند باید یک دینار، در وسط ایّام حیض نصف دینار و در پایان آن ربع دینار را به عنوان صدقه پرداخت کند، (داوود گوید:) گفتم: اگر نزد او چیزی برای کفّاره دادن وجود نداشته باشد باید چه کاری انجام دهد؟ فرمود: باید به یک نیازمند صدقه بدهد و اگر توان صدقه دادن به مسکین را نیز نداشته باشد باید استغفار کند و آن کار را تکرار نکند، به راستی که استغفار به منزله توبه و کفّاره است برای کسی که راهی برای پرداخت کفّاره نمی­یابد،

[رقم الحدیث الکلی: 2268 - رقم الحدیث الباب: 2]

2268- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَتَی جَارِیَتَهُ وَ هِیَ طَامِثٌ قَالَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبَّهُ قَالَ عَبْدُ الْمَلِکِ فَإِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ عَلَیْهِ نِصْفُ دِینَارٍ أَوْ دِینَارٌ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَلْیَتَصَدَّقْ عَلَی عَشَرَةِ مَسَاکِینَ.

********

ترجمه :

عبدالملک گوید: از امام صادق علیه السلام درباره مردی پرسیدم که با همسرش در حال حیض نزدیکی می­کند­، امام فرمود: از درگاه پروردگارش طلب بخشش می­کند، گفتم: مردم می­گویند که پرداخت نصف دینار یا یک دینار بر او واجب است، پس امام صادق علیه السلام فرمود: باید به ده مسکین نیازمند صدقه بدهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2269 - رقم الحدیث الباب: 3]

2269- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّنْ أَتَی امْرَأَتَهُ وَ هِیَ طَامِثٌ قَالَ یَتَصَدَّقُ بِدِینَارٍ وَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ تَعَالَی.

********

ترجمه :

محمد بن مسلم گوید سوال کردم کسی که با همسرش در وقت ناپاکی جماع کرده

فرمود یک دینار صدقه بدهد و استغفار کند

[رقم الحدیث الکلی: 2270 - رقم الحدیث الباب: 4]

2270- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی

ص: 327


1- الباب 28 فیه 7 أحادیث.
2- التهذیب 1- 164- 471 و الاستبصار 1- 134- 459.
3- التهذیب 1- 164- 470 و الاستبصار 1- 133- 458.
4- التهذیب 1- 164- 467 و الاستبصار 1- 133- 455.
5- التهذیب 1- 163- 468 و الاستبصار 1- 133- 456.

عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَتَی حَائِضاً فَعَلَیْهِ نِصْفُ دِینَارٍ یَتَصَدَّقُ بِهِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

کسیکه به حائض نزدیکی کند پس به ضرر اوست نصف دینار صدقه بدهد

[رقم الحدیث الکلی: 2271 - رقم الحدیث الباب: 5]

2271- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی (2) الرَّجُلِ یَقَعُ عَلَی امْرَأَتِهِ وَ هِیَ حَائِضٌ مَا عَلَیْهِ قَالَ یَتَصَدَّقُ عَلَی مِسْکِینٍ بِقَدْرِ شِبَعِهِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اگر مرد با همسر خود که در حال حیض است نزدیکی کند بر او واجب است به اندازه سیر شدن یک مسکین به او صدقه بدهد،

[رقم الحدیث الکلی: 2272 - رقم الحدیث الباب: 6]

2272- 6- (3) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ أَتَی امْرَأَتَهُ فِی الْفَرْجِ فِی أَوَّلِ أَیَّامِ حَیْضِهَا فَعَلَیْهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ بِدِینَارٍ وَ عَلَیْهِ رُبُعُ حَدِّ الزَّانِی خَمْسٌ وَ عِشْرُونَ جَلْدَةً وَ إِنْ أَتَاهَا فِی آخِرِ أَیَّامِ حَیْضِهَا فَعَلَیْهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ بِنِصْفِ دِینَارٍ وَ یُضْرَبُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ جَلْدَةً وَ نِصْفاً.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السّلام فرموده اند:

هرکس با زن خود در اول حیض مجامعت کند، باید یک دینار صدقه بدهد و یک چهارم حد زنا یعنی 25 ضربه شلاق دارد. و اگر در آخرین روز حیض مجامعت کند، باید نصف دینار صدقه بدهد و دوازه و نیم ضربه شلاق دارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2273 - رقم الحدیث الباب: 7]

2273- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ: رُوِیَ أَنَّهُ إِنْ جَامَعَهَا فِی أَوَّلِ الْحَیْضِ فَعَلَیْهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ بِدِینَارٍ وَ إِنْ کَانَ فِی نِصْفِهِ فَنِصْفُ دِینَارٍ وَ إِنْ کَانَ فِی آخِرِهِ فَرُبُعُ دِینَارٍ.

أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ وَ جَمَاعَةٌ هَذِهِ الْأَحَادِیثَ عَلَی التَّفْصِیلِ السَّابِقِ فِی الْحَدِیثِ الْأَوَّلِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ (5) مَعَ أَنَّ الْأَحَادِیثَ لَا تَصْرِیحَ فِیهَا بِوُجُوبِ الْکَفَّارَةِ کَمَا تَرَی وَ اخْتِلَافُهَا وَ إِجْمَالُهَا قَرِینَةُ الِاسْتِحْبَابِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ عَلَی أَنَّ الْقَوْلَ بِالْوُجُوبِ مُوَافِقٌ لِجَمَاعَةٍ مِنَ الْعَامَّةِ وَ فِی أَحَادِیثِهِمْ مَا هُوَ صَرِیحٌ فِی مَضْمُونِ الْحَدِیثِ الْأَوَّلِ.

**************

ترجمه:

روایت شده که اگر مرد در اوایل ایّام حیض با همسرش نزدیکی کند پرداخت یک دینار، اگر در اواسط ایام حیض باشد پرداخت نیم دینار و اگر در پایان ایام حیض باشد پرداخت ربع دینار بر او واجب می­گردد؛

ُ

ص: 328


1- التهذیب 1- 163- 469 و الاستبصار 1- 133- 457، و رواه الصدوق مرسلا فی الفقیه 1- 96- 200.
2- فی نسخة- عن منه قده.
3- تفسیر القمّیّ 1- 73.
4- المقنع- 16.
5- یأتی ما یدلّ علی نفی الوجوب فی الباب التالی من هذه الأبواب.

29 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ کَفَّارَةِ الْوَطْءِ فِی الْحَیْضِ

اشارة

(1) 29 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ کَفَّارَةِ الْوَطْءِ فِی الْحَیْضِ

********

ترجمه :

باب واجب نیست کفاره ی نزدیکی در حیض

[رقم الحدیث الکلی: 2274 - رقم الحدیث الباب: 1]

2274- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ وَاقَعَ امْرَأَتَهُ وَ هِیَ طَامِثٌ قَالَ لَا یَلْتَمِسْ فِعْلَ ذَلِکَ وَ قَدْ نَهَی اللَّهُ أَنْ یَقْرَبَهَا قُلْتُ فَإِنْ فَعَلَ أَ عَلَیْهِ کَفَّارَةٌ قَالَ لَا أَعْلَمُ فِیهِ شَیْئاً یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ.

********

ترجمه :

عیص بن قاسم گوید - از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر كسى در ايام عادت همسر با او همبستر شود، چه صورت دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: روا نيست كه انسان به اين گناه آلوده شود، چرا كه خداوند عز و جل از اين مباشرت نهى فرموده است. من گفتم: اگر به اين گناه آلوده شود، كفاره اى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: من كفاره اى براى آن نمى شناسم، بايد استغفار كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2275 - رقم الحدیث الباب: 2]

2275- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ یَأْتِیهَا زَوْجُهَا قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ لَا یَعُودُ.

********

ترجمه :

زراره گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام) و يا ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر كسى در ايام عادت همسر با او همبستر شود، چه كفاره اى دارد؟ آن سرور

گفت: كفاره ندارد. بايد استغفار كند و ديگر به اين گناه آلوده نگردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2276 - رقم الحدیث الباب: 3]

2276- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ یَعْنِی ابْنَ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وُقُوعِ الرَّجُلِ عَلَی امْرَأَتِهِ وَ هِیَ طَامِثٌ خَطَأً قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ قَدْ عَصَی رَبَّهُ.

*********

ترجمه:

لیث مرادی از امام صادق علیه السلام سوال کردم از نزدیکی کردن مردی خطائا" با همسر خود و او حیض بود

حضرت فرمود چیزی بر او نیست و خلاف دستور پیامبر عمل نموده

30 بَابُ جَوَازِ اجْتِمَاعِ الْحَیْضِ مَعَ الْحَمْلِ

اشارة

(5) 30 بَابُ جَوَازِ اجْتِمَاعِ الْحَیْضِ مَعَ الْحَمْلِ

********

ترجمه :

باب جایز بودن جمع شدن حیض و حمل

[رقم الحدیث الکلی: 2277 - رقم الحدیث الباب: 1]

2277- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ أَبِی دَاوُدَ جَمِیعاً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ وَ فَضَالَةَ بْنِ

ص: 329


1- الباب 29 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 164- 472 و الاستبصار 1- 134- 460.
3- التهذیب 1- 165- 474 و الاستبصار 1- 134- 462.
4- التهذیب 1- 165- 473 و الاستبصار 1- 134- 461.
5- الباب 30 فیه 17 حدیثا.
6- الکافی 3- 97- 5.

أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ أَ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ فَقَالَ نَعَمْ إِنَّ الْحُبْلَی رُبَّمَا قَذَفَتْ بِالدَّمِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

عبد الله بن سنان از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيد: اگر خانم حامله به خونريزى ماهيانه دچار شود، بايد نمازها را ترك كند؟ ابو عبد اللّه گفت: آرى. با وجود باردارى، گاهى رحم خانمها خون زائد خود را به خارج دفع مى كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2278 - رقم الحدیث الباب: 2]

2278- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ (3) ع عَنِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ وَ هِیَ حَامِلٌ کَمَا کَانَتْ تَرَی قَبْلَ ذَلِکَ فِی کُلِّ شَهْرٍ هَلْ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ قَالَ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ إِذَا دَامَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

عبد الرحمان بن حجاج گوید از ابو ابراهيم امام كاظم (علیه السلام) پرسيدم: اگر خانم حامله همانند ماههاى گذشته در هر ماه به عادت ماهيانه دچار شود، آيا بايد نمازها را ترك كند؟ ابو ابراهيم گفت: در صورتى كه خونريزى به مدت عادت ماهيانه ادامه يابد، بايد نماز خود را ترك كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2279 - رقم الحدیث الباب: 3]

2279- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نُعَیْمٍ الصَّحَّافِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أُمَّ وَلَدِی تَرَی الدَّمَ وَ هِیَ حَامِلٌ کَیْفَ تَصْنَعُ بِالصَّلَاةِ قَالَ فَقَالَ لِی إِذَا رَأَتِ الْحَامِلُ الدَّمَ بَعْدَ مَا یَمْضِی عِشْرُونَ یَوْماً مِنَ الْوَقْتِ الَّذِی کَانَتْ تَرَی فِیهِ الدَّمَ مِنَ الشَّهْرِ الَّذِی کَانَتْ تَقْعُدُ فِیهِ فَإِنَّ ذَلِکَ لَیْسَ مِنَ الرَّحِمِ وَ لَا مِنَ الطَّمْثِ فَلْتَتَوَضَّأْ وَ تَحْتَشِی (6) بِکُرْسُفٍ وَ تُصَلِّی وَ إِذَا رَأَتِ الْحَامِلُ الدَّمَ قَبْلَ الْوَقْتِ الَّذِی کَانَتْ تَرَی فِیهِ الدَّمَ بِقَلِیلٍ أَوْ فِی الْوَقْتِ مِنْ ذَلِکَ الشَّهْرِ فَإِنَّهُ مِنَ الْحَیْضَةِ فَلْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ عَدَدَ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ فِی حَیْضِهَا فَإِنِ انْقَطَعَ عَنْهَا الدَّمُ قَبْلَ ذَلِکَ فَلْتَغْتَسِلْ وَ لْتُصَلِّ الْحَدِیثَ.

ص: 330


1- التهذیب 1- 386- 1187 و الاستبصار 1- 138- 474.
2- الکافی 3- 97- 4.
3- فی نسخة التهذیب- أبا إبراهیم. هامش المخطوط کذا فی الاستبصار.
4- التهذیب 1- 386- 1189، الاستبصار 1- 139- 476.
5- الکافی 3- 95- 1، و یأتی ذیله فی الحدیث 7 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و أورد قطعا منه فی الحدیث 6 من الباب 5، و فی الحدیث 1 من الباب 15 من هذه الأبواب.
6- فی نسخة- و تحتش. هامش المخطوط.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

حسين بن نعيم صحّاف گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: كنيز من در حالى كه باردار است، خون مى بيند، بايد با نماز چه كند؟

فرمود: هرگاه زن باردار پس از گذشت بيست روز از ابتداى روزى كه در آن خون مى ديده، از آن ماهى كه نماز را ترك نموده، خون ببيند، آن خون، نه خون نفاس است و نه حيض. بنابراين، بايد وضو بگيرد و پنبه اى استعمال كند و نماز بخواند. ولى اگر زن باردار اندكى پيش از وقت معمول خود، يا در همان وقت، از آن ماه خون ببيند، آن خون، حيض است و به اندازۀ روزهاى عادت خود، بايد نماز را ترك نمايد.

پس اگر پيش از آن، خونريزى قطع شد، بايد غسل نمايد، نماز بخواند،

[رقم الحدیث الکلی: 2280 - رقم الحدیث الباب: 4]

2280- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ أَوْ أَرْبَعَةَ أَیَّامٍ تُصَلِّی قَالَ تُمْسِکُ عَنِ الصَّلَاةِ.

********

ترجمه :

سعید بن صفوان گویداز ابو الحسن الرضا (ع) پرسيدم: اگر خانم حامله سه روز و يا چهار روز، خون حيض ببيند، به نماز خود ادامه دهد؟ ابو الحسن گفت: بايد از عبادت نماز و روزه خوددارى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2281 - رقم الحدیث الباب: 5]

2281- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحُبْلَی قَدِ اسْتَبَانَ ذَلِکَ مِنْهَا تَرَی کَمَا تَرَی الْحَائِضُ مِنَ الدَّمِ- قَالَ تِلْکَ الْهِرَاقَةُ (5) إِنْ کَانَ دَماً کَثِیراً فَلَا تُصَلِّینَ وَ إِنْ کَانَ قَلِیلًا فَلْتَغْتَسِلْ عِنْدَ کُلِّ صَلَاتَیْنِ.

********

ترجمه :

ابی مغراء گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر معلوم باشد كه خانم حامله و باردار است، در عين حال در روزهاى عادت ماهيانه خون ببيند چه حكمى دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: خونريزى در حال باردارى مربوط به طغيان خون است نه عادت طبيعى. لذا اگر خون سياه و فراوان باشد، لازم نيست كه نماز بخواند و اگر خون صورتى و اندك باشد، به هنگام نماز صبح، يك نوبت و به هنگام نماز ظهر و عصر يك نوبت و براى نماز مغرب و عشاء يك نوبت غسل كند و نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2282 - رقم الحدیث الباب: 6]

2282- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ الْیَوْمَ وَ الْیَوْمَیْنِ قَالَ إِنْ کَانَ دَماً عَبِیطاً فَلَا تُصَلِّی ذَیْنِکَ الْیَوْمَیْنِ وَ إِنْ کَانَ صُفْرَةً فَلْتَغْتَسِلْ عِنْدَ کُلِّ صَلَاتَیْنِ.

********

ترجمه :

اسحاق بن عمار گوید از ابو عبد اللّه صادق (ع) پرسيدم: اگر خانم حامله يك

روز و دو روز، خون ببيند، چه صورت دارد؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر خون سياه و غليظ باشد در اين دو روزه، نماز نخواند و اگر خون صورتى باشد، در هر شبانه روز، سه نوبت غسل كند و نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2283 - رقم الحدیث الباب: 7]

2283- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْعَلَاءِ الْقَلَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ کَمَا کَانَتْ تَرَی أَیَّامَ حَیْضِهَا مُسْتَقِیماً فِی کُلِّ شَهْرٍ قَالَ تُمْسِکُ عَنِ الصَّلَاةِ کَمَا کَانَتْ تَصْنَعُ فِی حَیْضِهَا فَإِذَا طَهُرَتْ صَلَّتْ.

ص: 331


1- التهذیب 1- 168- 482.
2- التهذیب 1- 388- 1197، و الاستبصار 1- 140- 482.
3- التهذیب 1- 387- 1193، و الاستبصار 1- 139- 478.
4- التهذیب 1- 387- 1191.
5- فی الحدیث-" تلک الهراقة من الدم" بهاء مکسورة بمعنی الصبة، مجمع البحرین 5- 247- 248.
6- التهذیب 1- 387- 1192، و الاستبصار 1- 141- 483.
7- التهذیب 1- 387- 1194، و الاستبصار 1- 139- 479.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

محمد بن مسلم به ابو جعفر باقر (علیه السلام ) و ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: اگر خانمى حامله باشد، اما نوبت خونريزى او هر ماهه برقرار باشد، تكليف او چيست ؟ آن حضرت گفت: مانند سابق به هنگام خونريزى ماهيانه نمازها را ترك مى كند و بعد از پاكى غسل مى كند و نماز مى خواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2284 - رقم الحدیث الباب: 8]

2284- 8- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ الْمُثَنَّی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّفْقَةَ وَ الدَّفْقَتَیْنِ مِنَ الدَّمِ فِی الْأَیَّامِ وَ فِی الشَّهْرِ وَ الشَّهْرَیْنِ فَقَالَ تِلْکَ الْهِرَاقَةُ لَیْسَ تُمْسِکُ هَذِهِ عَنِ الصَّلَاةِ.

قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی (3) لَیْسَ فِی هَذَا مُنَافَاةٌ لِلْأَخْبَارِ السَّابِقَةِ لِأَنَّ الدَّفْقَةَ وَ الدَّفْقَتَیْنِ فَقَطْ لَا تَکُونُ حَیْضاً قَطْعاً وَ قَدْ رَوَی الْفَرْقَ بَیْنَ الْقَلِیلِ وَ الْکَثِیرِ رَاوِی هَذَا بِعَیْنِهِ فِیمَا مَرَّ (4) انْتَهَی یَعْنِی رِوَایَةَ أَبِی الْمَغْرَاءِ حُمَیْدِ بْنِ الْمُثَنَّی السَّابِقَةَ.

********

ترجمه :

حمیدبن مثنی گویداز ابو الحسن امام كاظم (ع) پرسيدم: اگر خانم حامله در

روزهاى نامشخص و يا در يك ماه و دو ماه پراكنده دچار خونريزى شود، تكليف او چيست ؟ ابو الحسن گفت: اين نوع خونريزى، مربوط به طغيان خون است. در اين صورت نبايد نماز را ترك كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2285 - رقم الحدیث الباب: 9]

2285- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ اَلْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ وَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ : فِي اَلْحُبْلَى تَرَى اَلدَّمَ قَالاَ «تَدَعُ اَلصَّلاَةَ فَإِنَّهُ رُبَّمَا بَقِيَ فِي اَلرَّحِمِ اَلدَّمُ وَ لَمْ يَخْرُجْ وَ تِلْكَ اَلْهِرَاقَةُ» .

********

ترجمه :

امام باقر و امام صادق علیه السلام در مورد زن حامل که خون ببیند فرمودند نماز خواندن را ترک کند،چه بسا خون در رحم باقی مانده باشد و خارج نشده باشد و این خونریزی باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2286 - رقم الحدیث الباب: 10]

2286- 10- (6) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحُبْلَی تَرَی الدَّمَ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ رُبَّمَا قَذَفَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ (7) وَ هِیَ حُبْلَی.

********

ترجمه :

ابی بصیر گوید - از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: آيا زن حامله، خون حيض مى بيند؟ ابو عبد اللّه گفت: آرى. گاهى با وجود باردارى خون حيض ديده مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2287 - رقم الحدیث الباب: 11]

2287- 11- (8) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ

ص: 332


1- الکافی 3- 97- 3.
2- التهذیب 1- 387- 1195، و الاستبصار 1- 139- 480.
3- منتقی الجمان 1- 200.
4- مر فی الحدیث 6 من هذا الباب.
5- التهذیب 1- 386- 1186، و الاستبصار 1- 138- 473.
6- التهذیب 1- 386- 1188، و الاستبصار 1- 139- 475.
7- فی الأصل بالدم و لکن الباء باهتة و کأنّها ممسوحة.
8- التهذیب 1- 386- 1190، و الاستبصار 1- 139- 477. و أورده أیضا فی الحدیث 6 من الباب 13 من هذه الأبواب.

امْرَأَةٍ رَأَتِ الدَّمَ فِی الْحَبَلِ قَالَ تَقْعُدُ أَیَّامَهَا الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فَإِذَا زَادَ الدَّمُ عَلَی الْأَیَّامِ الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ اسْتَظْهَرَتْ بِثَلَاثَةِ أَیَّامٍ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ.

********

ترجمه :

عثمان بن عیسی گوید - از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانم حامله در ايام باردارى خون ببيند، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: در آن روزهايى كه با عادت ماهيانۀ او منطبق باشد نمازها را ترك مى كند و اگر زائد بر آن روزها خون ببيند تا روز هشتم و نهم و دهم نيز، آن را به حساب حيض مى گذارد و نمازها را ترك مى كند و چون از ده روز بگذرد، مستحاضه خواهد بود كه با آداب مقرر آن به نماز و روزه مى پردازد.

[رقم الحدیث الکلی: 2288 - رقم الحدیث الباب: 12]

2288- 12- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَا کَانَ اللَّهُ لِیَجْعَلَ حَیْضاً مَعَ حَبَلٍ یَعْنِی إِذَا رَأَتِ الدَّمَ وَ هِیَ حَامِلٌ لَا تَدَعُ الصَّلَاةَ إِلَّا أَنْ تَرَی عَلَی رَأْسِ الْوَلَدِ إِذَا ضَرَبَهَا الطَّلْقُ وَ رَأَتِ الدَّمَ تَرَکَتِ الصَّلَاةَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ إِمَّا عَلَی الْغَالِبِ أَوْ عَلَی قُصُورِ الدَّمِ عَنْ أَقَلِّ الْحَیْضِ أَوِ اخْتِلَالِ بَعْضِ شَرَائِطِهِ أَوْ عَلَی کَوْنِهِ حُکْماً مَنْسُوخاً أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ فِی الرِّوَایَةِ لِأَنَّ رُوَاتَهُ مِنَ الْعَامَّةِ وَ مَضْمُونَهُ مُوَافِقٌ لِقَوْلِ أَکْثَرِ فُقَهَائِهِمْ وَ أَشْهَرِ مَذَاهِبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

********

ترجمه :

امام صادق از پدرش امام باقر علیه السلام فرمود که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند

خدا حیض را با آبستن بودن زن قرار نداده وقتی آبستن خون ببیند نماز را ترک نمی کند تا اینکه فرزند بدنیا بیاید و خون نفاس ببیند و نماز را ترک کند

حمل به غالب میشود یا تقیه

[رقم الحدیث الکلی: 2289 - رقم الحدیث الباب: 13]

2289- 13- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ مُقَرِّنٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَ سَلْمَانُ عَلِیّاً ع عَنْ رِزْقِ الْوَلَدِ فِی بَطْنِ أُمِّهِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی حَبَسَ عَلَیْهِ الْحَیْضَةَ فَجَعَلَهَا رِزْقَهُ فِی بَطْنِ أُمِّهِ.

أَقُولُ: یَأْتِی وَجْهُهُ (3).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

سلمان رضى اللّٰه عنه- از على عليه السّلام پرسيد از روزى بچه در شكم مادرش،فرمود:خدا تبارك و تعالى خون حيض را بسود او بند آورده و آن را روزى او سازد در شكم مادرش.

[رقم الحدیث الکلی: 2290 - رقم الحدیث الباب: 14]

2290- 14- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ الْحُبْلَی رُبَّمَا طَمِثَتْ قَالَ نَعَمْ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْوَلَدَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ

ص: 333


1- التهذیب 1- 387- 1196 و الاستبصار 1- 140- 481، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 4 من أبواب النفاس.
2- علل الشرائع- 291- 1.
3- یأتی وجهه فی الحدیث التالی.
4- الکافی 3- 97- 6.

غِذَاؤُهُ الدَّمُ فَرُبَّمَا کَثُرَ فَفَضَلَ عَنْهُ فَإِذَا فَضَلَ دَفَقَتْهُ (1) فَإِذَا دَفَقَتْهُ (2) حَرُمَتْ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ.

********

ترجمه :

سليمان بن خالد گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: قربانت گردم! آيا زن باردار ممكن است، حيض شود؟

فرمود: آرى، و آن به خاطر اين است كه غذاى كودك در رحم مادر، خون است و چه بسا كه خون از غذاى او زيادتر شود، و چون زيادتر شد، آن را دفع مى نمايد، و هر وقت آن را دفع كرد، نماز بر او حرام مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2291 - رقم الحدیث الباب: 15]

2291- 15- (3) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی إِذَا کَانَ کَذَلِکَ تَأَخَّرَ الْوِلَادَةُ.

********

ترجمه :

شیخ کلینی رحمه الله علیه گوید در روايت ديگرى آمده است: هرگاه زن باردار خون ببيند، زايمان او به تأخير مى افتد.

[رقم الحدیث الکلی: 2292 - رقم الحدیث الباب: 16]

2292- 16- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحُبْلَی قَدِ اسْتَبَانَ حَبَلُهَا تَرَی مَا تَرَی الْحَائِضُ مِنَ الدَّمِ قَالَ تِلْکَ الْهِرَاقَةُ مِنَ الدَّمِ إِنْ کَانَ دَماً أَحْمَرَ کَثِیراً فَلَا تُصَلِّی وَ إِنْ کَانَ قَلِیلًا أَصْفَرَ فَلَیْسَ عَلَیْهَا إِلَّا الْوُضُوءُ.

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم از يكى از از دو امام (باقر يا صادق) عليهما السّلام روايت كرده و گويد: از آن حضرت پرسيدم: زن باردارى است كه آثار حمل در او آشكار است و مانند حائض خون مى بيند.

فرمود: آن خون، باقى ماندۀ خون است، اگر خون، زياد و سرخ باشد، نبايد نماز بخواند، ولى اگر كم و زرد رنگ باشد، چيزى - جز وضو - بر او واجب نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2293 - رقم الحدیث الباب: 17]

2293- 17- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (6) عَنْ رُزَیْقٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ عَنِ امْرَأَةٍ حَامِلَةٍ رَأَتِ الدَّمَ قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ قُلْتُ فَإِنَّهَا رَأَتِ الدَّمَ وَ قَدْ أَصَابَهَا الطَّلْقُ فَرَأَتْهُ وَ هِیَ تَمْخَضُ قَالَ تُصَلِّی حَتَّی یَخْرُجَ رَأْسُ الصَّبِیِّ فَإِذَا خَرَجَ رَأْسُهُ لَمْ تَجِبْ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ وَ کُلُّ مَا تَرَکَتْهُ مِنَ الصَّلَاةِ فِی تِلْکَ الْحَالِ لِوَجَعٍ أَوْ لِمَا هِیَ فِیهِ مِنَ الشِّدَّةِ وَ الْجَهْدِ قَضَتْهُ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ نِفَاسِهَا قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا الْفَرْقُ بَیْنَ دَمِ الْحَامِلِ وَ دَمِ الْمَخَاضِ قَالَ إِنَّ الْحَامِلَ قَذَفَتْ بِدَمِ الْحَیْضِ (7) وَ هَذِهِ قَذَفَتْ بِدَمِ الْمَخَاضِ إِلَی أَنْ یَخْرُجَ بَعْضُ الْوَلَدِ فَعِنْدَ ذَلِکَ

ص: 334


1- فی المصدر- دفعته.
2- فی المصدر- دفعته.
3- الکافی 3- 97- 6.
4- الکافی 3- 96- 2.
5- أمالی الطوسیّ 2- 310.
6- یأتی فی الفائدة الثانیة من الخاتمة.
7- جاء فی هامش المخطوط ما نصه. " قال الشیخ فی الخلاف- إجماع الطائفة علی أن الحامل المستبین حملها لا تحیض، و إنّما اختلفوا فی حیضها قبل أن یستبین حملها، انتهی، و الإجماع ممنوع و فتواهم مطلقة، و کذا الأحادیث، بل حدیث محمّد بن مسلم صریح فی بطلان ذلک، و أن الکلینی قائل بمضمونه ظاهرا إذ لم یورد ما یعارضه و لا تعرض لتاویله، و کذا حدیث أبی المغراء و قد رواه الشیخ فی الکتابین و لم یتعرض لتاویله". منه قده راجع الخلاف- کتاب الحیض المسالة 12 الکافی 3- 96- 2، التهذیب 1- 387- 1191.

یَصِیرُ دَمَ النِّفَاسِ فَیَجِبُ أَنْ تَدَعَ فِی النِّفَاسِ وَ الْحَیْضِ فَأَمَّا مَا لَمْ یَکُنْ حَیْضاً أَوْ نِفَاساً فَإِنَّمَا ذَلِکَ مِنْ فَتْقٍ فِی الرَّحِمِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

**********

ترجمه:

زريق گويد:مردى از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زن آبستنى كه خون ديده،پرسش كرد: حضرت فرمود:نماز را رها مى كند.مرد عرض كرد:او خون را درحالى كه دچار درد زايمان شده ديده است به اين ترتيب كه خون را درحالى كه به حال زايمان افتاد،مشاهده كرد. حضرت فرمود:نماز مى خواند تا اينكه سر بچه خارج شود،آنگاه كه سر بچه ظاهر شد نماز بر او واجب نيست.و همۀ آن نمازهايى را كه در آن حال به خاطر درد يا فشار و رنج رها كرد وقتى از دوران زايمان خارج شد قضا مى نمايد.آن مرد هم به حضرت عرض كرد:اى فدايت شوم،تفاوت ميان خون حاملگى و خون زمان زايمان چيست ؟فرمود:حامله خون حيض مى ريزد و اين[زائو]خون درد زايمان مى ريزد

تا اينكه بخشى از بچه بيرون بيايد كه در اين هنگام خون نفاس مى شود،پس در خون نفاس و حيض بايد[نماز]را رها كند و اگر آن خون حيض يا نفاس نباشد پس بى گمان به خاطر پارگى در رحم است.

31 بَابُ حَدِّ الْیَأْسِ مِنَ الْمَحِیضِ

اشارة

(3) 31 بَابُ حَدِّ الْیَأْسِ مِنَ الْمَحِیضِ

********

ترجمه :

باب حد حیض نشدن

[رقم الحدیث الکلی: 2294 - رقم الحدیث الباب: 1]

2294- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَدُّ الَّتِی قَدْ یَئِسَتْ مِنَ الْمَحِیضِ خَمْسُونَ سَنَةً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ. (5)

********

ترجمه :

عبد الرحمان حجّاج گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: ميزان سنّ يائسگى از حيض، پنجاه سال است.

[رقم الحدیث الکلی: 2295 - رقم الحدیث الباب: 2]

2295- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا بَلَغَتِ الْمَرْأَةُ خَمْسِینَ سَنَةً لَمْ تَرَ حُمْرَةً إِلَّا أَنْ تَکُونَ امْرَأَةً مِنْ قُرَیْشٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

يكى از اصحاب ما گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه زن به پنجاه سالگى برسد، خونى نمى بيند، مگر زنى كه از قريش باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2296 - رقم الحدیث الباب: 3]

2296- 3- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 335


1- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 9 من هذه الأبواب.
2- یأتی فی الأحادیث 5، 7، 14 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
3- الباب 31.فیه 9 أحادیث.
4- الکافی 3- 107- 4.
5- التهذیب 1- 397- 1237.
6- الکافی 3- 107- 3.
7- التهذیب 1- 397- 1236.
8- الکافی 3- 107- 2.

أَبِی نَصْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ الَّتِی قَدْ یَئِسَتْ مِنَ الْمَحِیضِ حَدُّهَا خَمْسُونَ سَنَةً.

وَ رَوَاهُ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (2).

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:

ميزان سن يائسگى براى زن، پنجاه سال است.

[رقم الحدیث الکلی: 2297 - رقم الحدیث الباب: 4]

2297- 4- (3) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ سِتُّونَ سَنَةً أَیْضاً.

********

ترجمه :

مرحوم شیخ کلینی فرموده هم چنين روايت شده است: سن يائسگى شصت سال است.

[رقم الحدیث الکلی: 2298 - رقم الحدیث الباب: 5]

2298- 5- (4) وَ قَالَ الشَّیْخُ فِی الْمَبْسُوطِ تَیْأَسُ الْمَرْأَةُ (5) إِذَا بَلَغَتْ خَمْسِینَ سَنَةً إِلَّا أَنْ تَکُونَ امْرَأَةً مِنْ قُرَیْشٍ- فَإِنَّهُ رُوِیَ أَنَّهَا تَرَی دَمَ الْحَیْضِ إِلَی سِتِّینَ سَنَةً.

********

ترجمه :

زن در سن پنجاه سالگی یائسه می­گردد مگر آنکه از قبیله قریش باشد، چه که روایت شده است که زن قریشی تا سنّ شصت سالگی خون حیض را مشاهده می­کند. -

[رقم الحدیث الکلی: 2299 - رقم الحدیث الباب: 6]

2299- 6- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثَلَاثٌ یَتَزَوَّجْنَ عَلَی کُلِّ حَالٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الَّتِی قَدْ یَئِسَتْ مِنَ الْمَحِیضِ وَ مِثْلُهَا لَا تَحِیضُ قُلْتُ وَ مَا حَدُّهَا قَالَ إِذَا کَانَ لَهَا خَمْسُونَ سَنَةً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

عبد الرحمان بن حجّاج گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

سه دسته از زنان هستند كه در هرحالى مى توانند ازدواج كنند (لازم نيست عدّه نگه دارند) و زنى كه از حيض ديدن مأيوس شده و مثل چنين زنى نيز حيض نمى بيند.

ابن حجّاج مى گويد: عرض كردم: حدّ و اندازۀ آن چه قدر است (يعنى در چند سالگى اين گونه است)؟

فرمود: زمانى كه به پنجاه سالگى برسد.

[رقم الحدیث الکلی: 2300 - رقم الحدیث الباب: 7]

2300- 7- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع الْمَرْأَةُ إِذَا بَلَغَتْ خَمْسِینَ سَنَةً لَمْ تَرَ حُمْرَةً إِلَّا أَنْ تَکُونَ امْرَأَةً مِنْ قُرَیْشٍ- وَ هُوَ حَدُّ الْمَرْأَةِ الَّتِی تَیْأَسُ مِنَ الْحَیْضِ.

ص: 336


1- المعتبر- 52.
2- التهذیب 1- 397- 1235.
3- الکافی 3- 107- 2 ذیل الحدیث 2.
4- المبسوط 1- 42.
5- فی المصدر زیادة- من الحیض.
6- الکافی 6- 85- 4، و یأتی بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 2 من أبواب العدد.
7- التهذیب 8- 137- 478 و الاستبصار 3- 337- 1202.
8- الفقیه 1- 92- 198 صدر الحدیث 198.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود: زن هنگامى كه به پنجاه سالگى رسيد ديگر حيض نميبيند مگر آنكه زنى از قريش باشد.

وآن حد زنی است که از حیض آزاد میشود

[رقم الحدیث الکلی: 2301 - رقم الحدیث الباب: 8]

2301- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ الَّتِی قَدْ یَئِسَتْ مِنَ الْمَحِیضِ وَ مِثْلُهَا لَا تَحِیضُ قَالَ إِذَا بَلَغَتْ سِتِّینَ سَنَةً فَقَدْ یَئِسَتْ مِنَ الْمَحِیضِ وَ مِثْلُهَا لَا تَحِیضُ (2).

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْقُرَشِیَّةِ لِمَا مَرَّ (3) وَ مَفْهُومُ الشَّرْطِ فِی غَیْرِهَا غَیْرُ مُعْتَبَرٍ.

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود : سه دسته از خانمها بعد از طلاق مى توانند بلافاصله شوهر نمايند: دستۀ اول خانمهايى كه يائسه باشند و هر خانمى در سن و سال آنان عادت نمى شود. من پرسيدم: خانمها در چه سنى يائسه مى شوند؟ ابو عبد اللّه گفت: موقعى كه پنجاه ساله شوند. ابو عبد اللّه گفت: دستۀ

دوم خانمهايى كه هنوز عادت ماهيانه به سراغ آنان نيامده است و همسالان آنها نيز عادت نمى شوند. من گفتم: در چه سنى عادت نمى شوند؟ ابو عبد الله گفت: مادام كه كمتر از نه سال داشته باشند. دستۀ سوم، خانمهايى كه ازدواج كرده اند، اما هنوز به خانۀ شوهر نرفته اند و عروسى نكرده اند.

[رقم الحدیث الکلی: 2302 - رقم الحدیث الباب: 9]

2302- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ قَدْ رُوِیَ أَنَّ الْقُرَشِیَّةَ مِنَ النِّسَاءِ وَ النَّبَطِیَّةَ تَرَیَانِ الدَّمَ إِلَی سِتِّینَ سَنَةً.

********

ترجمه :

شیخ مفید در المقنعه فرموده زنان قریشی و نبطی تا شست سالگی حیض میشوند

32 بَابُ حُکْمِ ذَهَابِ حَیْضِ الْمَرْأَةِ سِنِینَ وَ عَوْدِهِ وَ ارْتِفَاعِهِ وَ أَنَّهُ عَیْبٌ تُرَدُّ بِهِ الْجَارِیَةُ قَبْلَ الْیَأْسِ مَعَ عَدَمِ الْحَمْلِ

اشارة

(5) 32 بَابُ حُکْمِ ذَهَابِ حَیْضِ الْمَرْأَةِ سِنِینَ وَ عَوْدِهِ وَ ارْتِفَاعِهِ وَ أَنَّهُ عَیْبٌ تُرَدُّ بِهِ الْجَارِیَةُ قَبْلَ الْیَأْسِ مَعَ عَدَمِ الْحَمْلِ

********

ترجمه :

باب حیض نشدن زن چند سالی و حیض شدن مجدد و اصلا حیض نشدن و عیب بودن آن که کنیز را قبل از یائسگی وباردار نشدن رد کند

[رقم الحدیث الکلی: 2303 - رقم الحدیث الباب: 1]

2303- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ ذَهَبَ طَمْثُهَا سِنِینَ ثُمَّ عَادَ إِلَیْهَا شَیْ ءٌ قَالَ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ حَتَّی تَطْهُرَ.

ص: 337


1- التهذیب 7- 469- 1881، و أورده بتمامه فی الحدیث 5 من الباب 3 من أبواب العدد.
2- أورد المصنّف" قده" الحدیث مختصرا، و نص الحدیث فی المصدر هکذا- " قال- سمعت أبا عبد اللّه علیه السلام یقول- ثلاث یتزوجن علی کل حال- التی یئست من المحیض و مثلها لا تحیض، قلت- و متی تکون کذلک؟ قال- إذا بلغت ستین سنة فقد یئست من المحیض و مثلها لا تحیض، و التی لم تحض و مثلها لا تحیض، قلت- و متی تکون کذلک؟ قال- ما لم تبلغ تسع سنین، فانها لا تحیض و مثلها لا تحیض، و التی لم یدخل بها". ، فلاحظ.
3- مر فی الحدیث 5 و کذلک الأحادیث 1 و 2 و 3 و 6 و 7 من هذا الباب، و لما یأتی فی الحدیث 9 من نفس الباب.
4- المقنعة- 82.
5- الباب 32 فیه حدیثان.
6- الکافی 3- 107- 1.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

عیص بن قاسم - از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانم از عادت ماهيانه بيفتد و بعد از چند سال، مجددا خونريزى كند، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد نماز را ترك كند تا پاك شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2304 - رقم الحدیث الباب: 2]

2304- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی جَارِیَةً مُدْرِکَةً وَ لَمْ تَحِضْ عِنْدَهُ حَتَّی مَضَی لِذَلِکَ سِتَّةُ أَشْهُرٍ وَ لَیْسَ بِهَا حَبَلٌ قَالَ إِنْ کَانَ مِثْلُهَا تَحِیضُ وَ لَمْ یَکُنْ ذَلِکَ مِنْ کِبَرٍ فَهَذَا عَیْبٌ تُرَدُّ مِنْهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی التِّجَارَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (3).

**********

ترجمه:

داود بن فرقد - از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر انسان كنيز نوبالغى خريدارى كند ولى تا شش ماه در خانۀ او عادت نشود، در صورتى كه حامله نباشد، آيا مى تواند كنيز را برگرداند؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر همسالان او عادت شوند و در سن يائسگى هم نباشد، تأخير عادت، از عيوب خانمها محسوب مى شود و مى تواند كنيز را به فروشنده باز گرداند.

33 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ سَقْیِ الدَّوَاءِ امْرَأَةً ارْتَفَعَ حَیْضُهَا شَهْراً مَعَ احْتِمَالِ الْحَمْلِ

اشارة

(4) 33 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ سَقْیِ الدَّوَاءِ امْرَأَةً ارْتَفَعَ حَیْضُهَا شَهْراً مَعَ احْتِمَالِ الْحَمْلِ

********

ترجمه :

باب جایز نبودن دوا دادن به زن که حیض قطع شود یک ماه

[رقم الحدیث الکلی: 2305 - رقم الحدیث الباب: 1]

2305- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَشْتَرِی الْجَارِیَةَ فَرُبَّمَا احْتَبَسَ طَمْثُهَا مِنْ فَسَادِ دَمٍ أَوْ رِیحٍ فِی رَحِمٍ فَتُسْقَی دَوَاءً لِذَلِکَ فَتَطْمَثُ مِنْ یَوْمِهَا أَ فَیَجُوزُ لِی ذَلِکَ وَ أَنَا (6) لَا أَدْرِی مِنْ حَبَلٍ هُوَ أَوْ غَیْرِهِ فَقَالَ لِی لَا تَفْعَلْ ذَلِکَ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّهُ إِنَّمَا ارْتَفَعَ طَمْثُهَا مِنْهَا شَهْراً وَ لَوْ کَانَ ذَلِکَ مِنْ حَبَلٍ إِنَّمَا کَانَ نُطْفَةً کَنُطْفَةِ الرَّجُلِ الَّذِی یَعْزِلُ (7) فَقَالَ لِی إِنَّ النُّطْفَةَ إِذَا وَقَعَتْ فِی الرَّحِمِ تَصِیرُ إِلَی عَلَقَةٍ ثُمَّ إِلَی مُضْغَةٍ ثُمَّ إِلَی مَا شَاءَ

ص: 338


1- التهذیب 1- 397- 1234.
2- الکافی 3- 108- 3.
3- یأتی فی الباب 3 من أبواب أحکام العیوب.
4- الباب 33 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 3- 108- 2.
6- فی نسخة- و إتی هامش المخطوط.
7- فی هامش المخطوط ما لفظه-" قوله- الذی یعزل" یظهر منه أن السائل ظنّ أن الرخصة الواردة فی العزل تستلزم جواز سقی الدواء هنا لاسقاط النطفة فاجاب علیه السلام بالمنع معللا بانها قد صارت مبدأ نشوء آدمی" منه قده.

اللَّهُ وَ إِنَّ النُّطْفَةَ إِذَا وَقَعَتْ فِی غَیْرِ الرَّحِمِ لَمْ یُخْلَقْ مِنْهَا شَیْ ءٌ فَلَا تَسْقِهَا دَوَاءً إِذَا ارْتَفَعَ طَمْثُهَا شَهْراً وَ جَازَ وَقْتُهَا الَّذِی کَانَتْ تَطْمَثُ فِیهِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً فِی الْقِصَاصِ (1) وَ الدِّیَاتِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (2).

*********

ترجمه:

رفاعه گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: كنيزى را مى خرم و گاهى به جهت فساد خون، يا از هواى رحم حيض نمى شود. به همين جهت دارويى مى نوشد، سپس در همان روز حائض مى شود. آيا براى من نوشانيدن دارو به او جايز است، در حالى كه نمى دانم اين مشكل، از باردارى است يا از چيز ديگر؟

فرمود: چنين مكن!

گفتم: او پس از يك ماه كه حيض نمى شود، دارو خورده و به حيض مى افتد، و اگر نطفه اى در رحم او منعقد شده باشد و با خوردن دارو، ساقط شود، اين مانند نطفه اى است كه مرد هنگام نزديكى، به رحم زن خوددارى مى كند (و اين، اشكالى ندارد.)

حضرت فرمود: هرگاه نطفه در رحم قرار گيرد، به صورت علقه درمى آيد، بعد به صورت مضغه، سپس به صورتى كه خدا خواهد، و هنگامى كه نطفه در غير رحم، جاى مى گيرد، چيزى از آن به وجود نمى آيد (و ميان اين دو، فرق است). پس هرگاه يك ماه حيض نشد، نبايد به او دارو دهى، بلكه مى توانى در همان وقتى كه بايد حيض شود، به او دارو دهى.

34 بَابُ حُکْمِ وَطْءِ الْمُشْتَرِی الْجَارِیَةَ الَّتِی یَرْتَفِعُ حَیْضُهَا قَبْلَ الْیَأْسِ مِنْ حَبَلٍ أَوْ غَیْرِهِ

اشارة

(3) 34 بَابُ حُکْمِ وَطْءِ الْمُشْتَرِی الْجَارِیَةَ الَّتِی یَرْتَفِعُ حَیْضُهَا قَبْلَ الْیَأْسِ مِنْ حَبَلٍ أَوْ غَیْرِهِ

********

ترجمه :

باب حکم نزدیکی مشتری کنیزی که حیض او قطع شده قبل از یائسگی از آبستنی و غیره

[رقم الحدیث الکلی: 2306 - رقم الحدیث الباب: 1]

2306- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی النَّخَّاسِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع قُلْتُ أَشْتَرِی الْجَارِیَةَ فَتَمْکُثُ عِنْدِیَ الْأَشْهُرَ لَا تَطْمَثُ وَ لَیْسَ ذَلِکَ مِنْ کِبَرٍ وَ أُرِیهَا النِّسَاءَ فَیَقُلْنَ لِی لَیْسَ بِهَا حَبَلٌ فَلِی أَنْ أَنْکِحَهَا فِی فَرْجِهَا فَقَالَ إِنَّ الطَّمْثَ قَدْ تَحْبِسُهُ الرِّیحُ مِنْ غَیْرِ حَبَلٍ فَلَا بَأْسَ بِأَنْ تَمَسَّهَا فِی الْفَرْجِ قُلْتُ فَإِنْ کَانَ بِهَا حَبَلٌ فَمَا لِی مِنْهَا قَالَ إِنْ أَرَدْتَ فِیمَا دُونَ الْفَرْجِ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع نَحْوَهُ إِلَی قَوْلِهِ تَمَسَّهَا فِی الْفَرْجِ (5).

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النِّکَاحِ (6).

*********

ترجمه:

رفاعة بن موسى نخّاس گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: كنيزى خريده ام، چند ماه است كه نزد من است؛ ولى حيض نمى شود و اين ناشى از سن زياد هم نيست، او را به قابله ها نشان دادم. آن ها گفتند: او باردار هم نيست. آيا مى توانم با او نزديكى كنم ؟

فرمود: گاهى بدون آن كه باردار باشد، هوا مانع از حيض او مى شود. بنابراين، اشكالى ندارد كه با او نزديكى كنى.

گفتم: اگر باردار بود، چگونه مى توانم از او كام بگيرم ؟

فرمود: اگر بخواهى از جايى ديگر، جز فرج مى توانى از او كام بگيرى.

ص: 339


1- یأتی فی الباب 7 من أبواب القصاص فی النفس.
2- یأتی فی الباب 21 من أبواب دیات النفس، و فی الأبواب 19 و 20 و 24 من أبواب دیات الأعضاء.
3- الباب 34 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 3- 108- 1.
5- الفقیه 1- 94- 199.
6- یأتی فی الأبواب 3 و 4 و 5 من أبواب نکاح العبید و الإماء.

35 بَابُ جَوَازِ أَخْذِ الْحَائِضِ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ عَدَمِ جَوَازِ وَضْعِهَا شَیْئاً فِیهِ

اشارة

(1) 35 بَابُ جَوَازِ أَخْذِ الْحَائِضِ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ عَدَمِ جَوَازِ وَضْعِهَا شَیْئاً فِیهِ

********

ترجمه :

باب جایز بودن برداشتن حائض چیزی از مسجد و جایز نبودن گذاشتن چیزی در آن

[رقم الحدیث الکلی: 2307 - رقم الحدیث الباب: 1]

2307- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ کَیْفَ صَارَتِ الْحَائِضُ تَأْخُذُ مَا فِی الْمَسْجِدِ وَ لَا تَضَعُ فِیهِ قَالَ لِأَنَّ الْحَائِضَ تَسْتَطِیعُ أَنْ تَضَعَ مَا فِی یَدِهَا فِی غَیْرِهِ وَ لَا تَسْتَطِیعُ أَنْ تَأْخُذَ مَا فِیهِ إِلَّا مِنْهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجَنَابَةِ (4).

********

ترجمه:

زراره گوید - از ابو جعفر باقر (علیه السلام) پرسيدم: از چه رو، زن حائض مى تواند به مسجد برود و متاع خود را بردارد اما نمى تواند متاع خود را در مسجد بگذارد؟

ابو جعفر علیه السلام فرمود : ازاين رو كه زن حائض مى تواند سجادۀ خود و يا متاع خود را در جاى ديگرى به امانت بگذارد اما آن چه را در مسجد جا بگذارد نمى تواند از جاى ديگرى دريافت كند، بلكه بايد به مسجد بيايد و متاع خود را بردارد.

36 بَابُ وُجُوبِ سُجُودِ الْحَائِضِ إِذَا سَمِعَتْ تِلَاوَةَ الْعَزِیمَةِ

اشارة

(5) 36 بَابُ وُجُوبِ سُجُودِ الْحَائِضِ إِذَا سَمِعَتْ تِلَاوَةَ الْعَزِیمَةِ

********

ترجمه :

با واجب شدن سجده برای حائض وقت شنیدن آیه سجده

[رقم الحدیث الکلی: 2308 - رقم الحدیث الباب: 1]

2308- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الطَّامِثِ تَسْمَعُ السَّجْدَةَ- فَقَالَ إِنْ کَانَتْ مِنَ الْعَزَائِمِ فَلْتَسْجُدْ إِذَا سَمِعَتْهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (7).

ص: 340


1- الباب 35 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 3- 106- 1.
3- التهذیب 1- 397- 1233.
4- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 17 من أبواب الجنابة.
5- الباب 36 فیه 5 أحادیث.
6- الکافی 3- 106- 3.
7- التهذیب 1- 129- 353، و الاستبصار 1- 115- 385.

********

ترجمه :

ابی عبیده حذا گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: اگر زن حائض آيۀ سجده را استماع كند چه تكليفى دارد؟

ابو جعفرفرمود : اگر آيۀ سجدۀ واجب را استماع كند بايد سجده كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2309 - رقم الحدیث الباب: 2]

2309- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ: إِذَا قُرِئَ شَیْ ءٌ مِنَ الْعَزَائِمِ الْأَرْبَعِ وَ سَمِعْتَهَا فَاسْجُدْ وَ إِنْ کُنْتَ عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ وَ إِنْ کُنْتَ جُنُباً وَ إِنْ کَانَتِ الْمَرْأَةُ لَا تُصَلِّی وَ سَائِرُ الْقُرْآنِ أَنْتَ فِیهِ بِالْخِیَارِ إِنْ شِئْتَ سَجَدْتَ وَ إِنْ شِئْتَ لَمْ تَسْجُدْ.

********

ترجمه :

- ابو بصير گويد: امام عليه السّلام فرمود:

هرگاه آيه سجده دارى از سوره هاى چهارگانه خوانده شود و آن را بشنوى، سجده كن گرچه وضو نداشته باشى، اگرچه جنب باشى و هم چنين است اگر زنى (به علت حيض يا نفاس) نماز نمى خواند، ولى آن آيه را بشنود، و در سوره هاى ديگر قرآن اختيار دارى، اگر خواستى سجده كن و اگر نخواستى سجده نكن.

[رقم الحدیث الکلی: 2310 - رقم الحدیث الباب: 3]

2310- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ الْحَائِضُ تَسْجُدُ إِذَا سَمِعَتِ السَّجْدَةَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

...... و زن حائض نيز هرگاه آيۀ سجده را بشنود، بايد سجده كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2311 - رقم الحدیث الباب: 4]

2311- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ هَلْ تَقْرَأُ الْقُرْآنَ- وَ تَسْجُدُ سَجْدَةً إِذَا سَمِعَتِ السَّجْدَةَ- قَالَ تَقْرَأُ (5) وَ لَا تَسْجُدُ.

قَالَ الشَّیْخُ أَمْرُهَا بِالسُّجُودِ مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ نَهْیُهَا عَنْهُ مَحْمُولٌ عَلَی جَوَازِ التَّرْکِ وَ قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی الْأَمْرُ مَخْصُوصٌ بِالْعَزَائِمِ وَ النَّهْیُ عَامٌّ فَیُخَصُّ بِغَیْرِهَا (6) أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ الْإِنْکَارُ أَیْضاً.

ص: 341


1- الکافی 3- 318- 2، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 42 من أبواب قراءة القرآن.
2- التهذیب 2- 291- 1168، و الاستبصار 1- 320- 1192 و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 38 من أبواب القراءة فی الصلاة.
3- الکافی 3- 318- 4.
4- التهذیب 2- 292- 1172، و الاستبصار 1- 320- 1193.
5- فی نسخة- لا تقرأ. هامش المخطوط.
6- منتقی الجمان 1- 212.

********

ترجمه :

عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ گویداز امام صادق علیه السلام سوال کردم آیا قرآن می خواند و سجده میرود وقتی آیه ی سجده می شنود

حضرت فرمود میخواند ولی سجده نمی رود

[رقم الحدیث الکلی: 2312 - رقم الحدیث الباب: 5]

2312- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَزَّازِ عَنْ غِیَاثٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: لَا تَقْضِی الْحَائِضُ الصَّلَاةَ وَ لَا تَسْجُدُ إِذَا سَمِعَتِ السَّجْدَةَ.

أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ وَجْهَهُ وَ یَحْتَمِلُ هَذَا وَ مَا قَبْلَهُ الْحَمْلَ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّ أَکْثَرَ الْعَامَّةِ ذَهَبُوا إِلَی الْمَنْعِ. (2)

*********

ترجمه :

امام علی علیه السلام روایت شده که فرمود:

زن حائض قضای نماز را به جا نمی­آورد و هنگامی که آیه سجده را بشنود، سجده نمی­گزارد.

37 بَابُ جَوَازِ تَعْلِیقِ التَّعْوِیذِ عَلَی الْحَائِضِ وَ قِرَاءَتِهَا لَهُ وَ کِتَابَتِهَا إِیَّاهُ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ عَدَمِ جَوَازِ مَسِّهَا لَهُ

اشارة

(3) 37 بَابُ جَوَازِ تَعْلِیقِ التَّعْوِیذِ عَلَی الْحَائِضِ وَ قِرَاءَتِهَا لَهُ وَ کِتَابَتِهَا إِیَّاهُ عَلَی کَرَاهِیَةٍ وَ عَدَمِ جَوَازِ مَسِّهَا لَهُ

********

ترجمه :

باب جایز است همراه داشتن حرض برای حائض و خواندن آن و نوشتن آنبا کراهت جایز نیست به او دست بزند

[رقم الحدیث الکلی: 2313 - رقم الحدیث الباب: 1]

2313- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعْوِیذِ یُعَلَّقُ عَلَی الْحَائِضِ قَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ قَالَ وَ قَالَ تَقْرَؤُهُ وَ تَکْتُبُهُ وَ لَا تُصِیبُهُ یَدُهَا.

********

ترجمه :

داود بن فرقد گويد: از امام جعفر صادق عليه السّلام درباره تعويذ (آياتى از قرآن كه به دلايلى مى نويسند و با خود حمل مى كنند) پرسيدم كه آيا مى توان بر زن حائض آويخت ؟

فرمود: آرى، اشكالى ندارد.و فرمود قرائت کند و بنویسد ولی دست به آن نگذارد

[رقم الحدیث الکلی: 2314 - رقم الحدیث الباب: 2]

2314- 2- (5) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّهَا لَا تَکْتُبُ الْقُرْآنَ.

********

ترجمه :

مر حوم شیخ کلینی فرمود و روايت شده است كه: زن حائض نبايد قرآن را بنويسد.

[رقم الحدیث الکلی: 2315 - رقم الحدیث الباب: 3]

2315- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعْوِیذِ یُعَلَّقُ عَلَی الْحَائِضِ فَقَالَ نَعَمْ إِذَا کَانَ فِی جِلْدٍ أَوْ فِضَّةٍ أَوْ قَصَبَةِ حَدِیدٍ.

ص: 342


1- مستطرفات السرائر- 105- 47،.
2- و یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 من الباب 38 من أبواب القراءة فی الصلاة و فی الحدیث 2 من الباب 42 من أبواب قراءة القرآن.
3- الباب 37 فیه 4 أحادیث.
4- الکافی 3- 106- 5.
5- الکافی 3- 106- 5.
6- الکافی 3- 106- 4.

********

ترجمه :

- منصور بن حازم گويد: از امام جعفر صادق عليه السّلام درباره تعويذ (آياتى از قرآن كه به دلايلى مى نويسند و با خود حمل مى كنند) پرسيدم كه آيا مى توان بر زن حائض آويخت ؟

فرمود: آرى، اگر در پوست يا نقره و يا لولۀ آهنى محفوظ باشد، اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2316 - رقم الحدیث الباب: 4]

2316- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ دَاوُدَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعْوِیذِ یُعَلَّقُ عَلَی الْحَائِضِ قَالَ لَا بَأْسَ وَ قَالَ تَقْرَؤُهُ وَ تَکْتُبُهُ وَ لَا تَمَسُّهُ.

(2)

**********

ترجمه :

مردی گويد: از امام جعفر صادق عليه السّلام درباره تعويذ (آياتى از قرآن كه به دلايلى مى نويسند و با خود حمل مى كنند) پرسيدم كه آيا مى توان بر زن حائض آويخت ؟

فرمود: آرى، اشكالى ندارد.و فرمود قرائت کند و بنویسد ولی دست به آن نگذارد

38 بَابُ حُکْمِ الْحَائِضِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ مَسِّهِ وَ دُخُولِ الْمَسَاجِدِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ

اشارة

(3) 38 بَابُ حُکْمِ الْحَائِضِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ مَسِّهِ وَ دُخُولِ الْمَسَاجِدِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ

********

ترجمه :

باب حکم حائض در قرائت قرآن و لمس و داخل مسجد شدن و ذکر خدا گفتن

[رقم الحدیث الکلی: 2317 - رقم الحدیث الباب: 1]

2317- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ حَمَّادٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَائِضُ تَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَ تَحْمَدُ اللَّهَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْأَحْکَامِ الْمَذْکُورَةِ هُنَا وَ فِی الْجَنَابَةِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهَا (6).

**********

ترجمه :

معاوية بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: حائض مى تواند قرآن بخواند و حمد خدا بگويد.

39 بَابُ تَحْرِیمِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ نَحْوِهِمَا عَلَی الْحَائِضِ

اشارة

(7) 39 بَابُ تَحْرِیمِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ نَحْوِهِمَا عَلَی الْحَائِضِ

********

ترجمه :

باب حرام بودن نماز و روزه و مثل آندو بر حائض

[رقم الحدیث الکلی: 2318 - رقم الحدیث الباب: 1]

2318- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا کَانَتِ الْمَرْأَةُ طَامِثاً فَلَا تَحِلُّ لَهَا الصَّلَاةُ الْحَدِیثَ.

ص: 343


1- التهذیب 1- 183- 526.
2- و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 12 من أبواب الوضوء، و فی الأحادیث 7 و 8 و 9 من الباب 41 من أبواب قراءة القرآن.
3- الباب 38 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 3- 105- 1.
5- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب السابق، و فی الأبواب 15، 17 و فی الحدیث 2 من الباب 18 و فی الباب 19 من أبواب الجنابة، و فی الحدیث 5 من الباب 12 و الباب 14 من أبواب الوضوء.
6- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 40 من هذه الأبواب و فی الباب 47 من أبواب قراءة القرآن.
7- الباب 39 فیه 4 أحادیث.
8- الکافی 3- 101- 4، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 40 من هذه الأبواب.

********

ترجمه :

زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه زن، حائض شود، جايز نيست كه نماز بخواند،.....

[رقم الحدیث الکلی: 2319 - رقم الحدیث الباب: 2]

2319- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْعِلَلِ بِأَسَانِیدِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِذَا حَاضَتِ الْمَرْأَةُ فَلَا تَصُومُ وَ لَا تُصَلِّی لِأَنَّهَا فِی حَدِّ نَجَاسَةٍ فَأَحَبَّ اللَّهُ أَنْ لَا یُعْبَدَ (2) إِلَّا طَاهِراً وَ لِأَنَّهُ لَا صَوْمَ لِمَنْ لَا صَلَاةَ لَهُ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

از ابى عبد الله محمد بن شاذان مروى است كه فضل بن شاذان نيشابورى از امام علی بن موسی الرضا علیه السلام

....پس اگر بگويد چرا زنى كه حائض مى شود بايد روزه نگيرد و نماز نخواند بايد در جواب گفته شود از براى آنكه زن در حد نجاست واقع شود پس خدا دوست داشت كه بندگى او را نكند مگر در حال طهارت و از براى آنكه روزه نيست از براى كسى كه نماز نيست يعنى چون شرط نماز طهارتست و چون حائض طهارت ندارد پس نماز ندارد پس روزه ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2320 - رقم الحدیث الباب: 3]

2320- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ قَالَ فَقَالَ تَصُومُ شَهْرَ رَمَضَانَ- إِلَّا الْأَیَّامَ الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فِیهَا ثُمَّ تَقْضِیهَا بَعْدُ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

سماعة بن مهران گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زن مستحاضه پرسيدم ؟

فرمود: ماه رمضان را - جز روزهايى كه در آن حيض مى شد - روزه مى گيرد، سپس قضاى آنها را به جا مى آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2321 - رقم الحدیث الباب: 4]

2321- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ الْمُوسَوِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الْإِیمَانِ نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ نَوَاقِصُ الْعُقُولِ فَأَمَّا نُقْصَانُ إِیمَانِهِنَّ فَقُعُودُهُنَّ عَنِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ فِی أَیَّامِ حَیْضِهِنَّ وَ أَمَّا نُقْصَانُ عُقُولِهِنَّ فَشَهَادَةُ الِامْرَأَتَیْنِ مِنْهُنَّ کَشَهَادَةِ الرَّجُلِ الْوَاحِدِ وَ أَمَّا نُقْصَانُ حُظُوظِهِنَّ فَمَوَارِیثُهُنَّ عَلَی الْأَنْصَافِ (6) مِنْ مَوَارِیثِ الرِّجَالِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).

********

ترجمه:

امیر المومنین علیه السلام فرمود:

همانا زنان ايمان وارث شان ناتمام و عقلشان ناقص است علت ناتمامى ايمانشان نماز نخواندن دوران حيضشان باشد و علت نقصان بهره ى آنها اين است كه زن نصف ارث مرد ميبرد ....

ص: 344


1- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 117 و علل الشرائع- 271- 9.
2- فی العیون- تعبده، و فی العلل- أن لا تعبده إلّا طاهرة.
3- التهذیب 1- 401- 1255.
4- الکافی 4- 135- 5، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 27 من أبواب من یصحّ منه الصوم، و فی الحدیث 1 من الباب 2 من أبواب الاستحاضة.
5- نهج البلاغة 1- 125- 77.
6- فی نسخة- النصف هامش المخطوط.
7- تقدم فی الأحادیث 1 و 2 و 3 الباب 2، و الأحادیث 2 و 3 و 4 الباب 3، و الأحادیث 4 و 9 و 13 الباب 10، و الباب 30 و الحدیث 1 الباب 31، و الحدیث 5 الباب 36 من هذه الأبواب، و تقدم أیضا فی الحدیث 1 الباب 14 من أبواب الوضوء.
8- یأتی فی الأبواب 40 و 48 و الحدیث 2 الباب 51 من هذه الأبواب. و کذلک الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و الباب 5 من أبواب النفاس، و الأحادیث 1 و 2 و 4 من الباب 48 من أبواب الاحرام.

40 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ وُضُوءِ الْحَائِضِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ وَ اسْتِقْبَالِ الْقِبْلَةِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ بِمِقْدَارِ صَلَاتِهَا وَ اسْتِحْبَابِ وُضُوئِهَا إِذَا أَرَادَتِ الْأَکْلَ

اشارة

(1) 40 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ وُضُوءِ الْحَائِضِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ وَ اسْتِقْبَالِ الْقِبْلَةِ وَ ذِکْرِ اللَّهِ بِمِقْدَارِ صَلَاتِهَا وَ اسْتِحْبَابِ وُضُوئِهَا إِذَا أَرَادَتِ الْأَکْلَ

********

ترجمه :

باب :مستحب موکد است حائض در اوقات نماز وضو بگیرد و رو به قبله به مقدار نماز ذکر بگوید وقت نماز مستحب است وضو بگیرد

[رقم الحدیث الکلی: 2322 - رقم الحدیث الباب: 1]

2322- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ کُنَّ نِسَاءُ النَّبِیِّ ص لَا یَقْضِینَ الصَّلَاةَ إِذَا حِضْنَ وَ لَکِنْ یَتَحَشَّیْنَ حِینَ یَدْخُلُ وَقْتُ الصَّلَاةِ وَ یَتَوَضَّیْنَ ثُمَّ یَجْلِسْنَ قَرِیباً مِنَ الْمَسْجِدِ فَیَذْکُرْنَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.

********

ترجمه :

حلبى گويد كه حضرت فرمود: زنان پيامبر صلّى اللّٰه عليه و آله هنگامى كه حائض بودند نماز بجا نمى آوردند لكن فرج خود را از پنبه پر كرده و وضو ساخته نزديك مسجد مينشستند و ذكر خداى عزّ و جلّ ميكردند.

[رقم الحدیث الکلی: 2323 - رقم الحدیث الباب: 2]

2323- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (4) قَالَ: إِذَا کَانَتِ الْمَرْأَةُ طَامِثاً فَلَا تَحِلُّ لَهَا الصَّلَاةُ وَ عَلَیْهَا أَنْ تَتَوَضَّأَ وُضُوءَ الصَّلَاةِ عِنْدَ وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ ثُمَّ تَقْعُدَ فِی مَوْضِعٍ طَاهِرٍ فَتَذْکُرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تُسَبِّحَهُ وَ تُهَلِّلَهُ وَ تُحَمِّدَهُ کَمِقْدَارِ صَلَاتِهَا ثُمَّ تَفْرُغُ لِحَاجَتِهَا.

********

ترجمه :

زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه زن، حائض شود، جايز نيست كه نماز بخواند، و بر اوست كه در وقت هر نماز وضو بگيرد، در جاى پاكى بنشيند و به اندازه وقت نمازش، خداوند عزيز و جليل را ياد نموده، تهليل و تسبيح گويد، سپس در پى كار خود رود.

[رقم الحدیث الکلی: 2324 - رقم الحدیث الباب: 3]

2324- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یَنْبَغِی لِلْحَائِضِ

ص: 345


1- الباب 40 فیه 5 أحادیث.
2- الفقیه 1- 100- 206، و یأتی صدره فی الحدیث 6 من الباب التالی.
3- الکافی 3- 101- 4، و التهذیب 1- 159- 456، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 14 من أبواب الوضوء، و صدره فی الحدیث 1 من الباب 39 من أبواب الحیض.
4- فی نسخة- أبی عبد اللّه علیه السلام.
5- الکافی 3- 101- 3.

أَنْ تَتَوَضَّأَ عِنْدَ وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ ثُمَّ تَسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةَ وَ تَذْکُرَ اللَّهَ مِقْدَارَ مَا کَانَتْ تُصَلِّی.

وَ رَوَاهُمَا الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

زيد شحّام گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

سزاوار است كه حائض به هنگام هر نمازى، وضو بگيرد، سپس رو به قبله نمايد و به اندازه اى كه در حال پاكى نماز مى خواند، خدا را ياد نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2325 - رقم الحدیث الباب: 4]

2325- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ تَطْهُرُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ تَذْکُرُ اللَّهَ قَالَ أَمَّا الطُّهْرُ فَلَا وَ لَکِنَّهَا تَوَضَّأُ فِی وَقْتِ الصَّلَاةِ ثُمَّ تَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ تَذْکُرُ اللَّهَ تَعَالَی.

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ حائض پرسيدم كه آيا روز جمعه مى تواند غسل كند و به ذكر خدا مشغول شود؟

فرمود: غسل نه، ولى در وقت نماز، وضو بگيرد، رو به قبله بنشيند و مشغول ذكر خداوند شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2326 - رقم الحدیث الباب: 5]

2326- 5- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ حَمَّادٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَتَوَضَّأُ الْمَرْأَةُ الْحَائِضُ إِذَا أَرَادَتْ أَنْ تَأْکُلَ وَ إِذَا کَانَ وَقْتُ الصَّلَاةِ تَوَضَّأَتْ وَ اسْتَقْبَلَتِ الْقِبْلَةَ وَ هَلَّلَتْ وَ کَبَّرَتْ وَ تَلَتِ الْقُرْآنَ وَ ذَکَرَتِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.

**********

ترجمه :

معاوية بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

اگر زن حائض خواست چيزى بخورد وضو بگيرد، و هرگاه وقت نماز فرا رسيد، وضو بگيرد، رو به قبله شود، تهليل و تكبير گويد، قرآن بخواند و خداى عزّ و جلّ را ياد نمايد.

41 بَابُ وُجُوبِ قَضَاءِ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ الصَّوْمَ دُونَ الصَّلَاةِ إِذَا طَهُرَتْ

اشارة

(5) 41 بَابُ وُجُوبِ قَضَاءِ الْحَائِضِ وَ النُّفَسَاءِ الصَّوْمَ دُونَ الصَّلَاةِ إِذَا طَهُرَتْ (6)

********

ترجمه :

باب واجب بودن قضای روزه فقط و لازم نبودن قضای نماز برای حائض و نفساء وقتی پاک شود

[رقم الحدیث الکلی: 2327 - رقم الحدیث الباب: 1]

2327- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبَانِ بْنِ

ص: 346


1- التهذیب 1- 159- 455.
2- الکافی 3- 100- 1، و تقدم فی الحدیث 3 من الباب 22 من أبواب الحیض.
3- فی المصدر زیادة- عن زرارة.
4- الکافی 3- 101- 2.
5- الباب 41 فیه 15 حدیثا.
6- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- فیه دلالة علی بطلان القیاس و الأولویة و کذا یأتی خصوصا حدیث العلل و کلامه علیه السلام مع أبی حنیفة منه قده.
7- الکافی 1- 57- 15.

تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ السُّنَّةَ لَا تُقَاسُ أَ لَا تَرَی أَنَّ الْمَرْأَةَ تَقْضِی صَوْمَهَا وَ لَا تَقْضِی صَلَاتَهَا الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: به راستی که سنّت قابل قیاس نیست، آیا نمی­بینی که زن قضای روزه­اش را به جا می­آورد ولی قضای نمازش را به جا نمی­آورد،

[رقم الحدیث الکلی: 2328 - رقم الحدیث الباب: 2]

2328- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَضَاءِ الْحَائِضِ الصَّلَاةَ ثُمَّ تَقْضِی الصِّیَامَ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهَا أَنْ تَقْضِیَ الصَّلَاةَ وَ عَلَیْهَا أَنْ تَقْضِیَ صَوْمَ شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیَّ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَأْمُرُ بِذَلِکَ فَاطِمَةَ ع- وَ کَانَ یَأْمُرُ (3) بِذَلِکَ الْمُؤْمِنَاتِ.

********

ترجمه :

زراره گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: آيا زن حائض ابتدا بايد نمازهاى خود را قضا كند و سپس روزه هاى خود را قضا كند؟

ابو جعفر علیه السلام فرمود :

بر زن حائض لازم نيست كه نمازهاى نخوانده را قضا كند، بلكه فقط بايد روزه هاى نگرفته را قضا نمايد. ابو جعفر گفت: رسول خدا - كه صلوات خدا بر او باد - به دخترش فاطمه مى فرمود كه فقط روزه هاى خود را قضا كند و فاطمه به ساير بانوان اسلامى مى فرمود تا روزه هاى دوره حيض را قضا كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2329 - رقم الحدیث الباب: 3]

2329- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ (5) قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَائِضُ تَقْضِی الصَّلَاةَ قَالَ لَا قُلْتُ تَقْضِی الصَّوْمَ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ مِنْ أَیْنَ جَاءَ هَذَا قَالَ إِنَّ أَوَّلَ مَنْ قَاسَ إِبْلِیسُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُمَا الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

حسين بن راشد گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا حائض بايد نماز را قضا كند؟

فرمود: نه.

گفتم: روزه را چه طور؟ آيا بايد قضا كند؟

فرمود: آرى.

گفتم: اين تفاوت ميان اين دو فريضه، از كجا ناشى شده است ؟

فرمود: نخستين كسى كه در دين قياس كرد، ابليس بود.

[رقم الحدیث الکلی: 2330 - رقم الحدیث الباب: 4]

2330- 4- (8) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ

ص: 347


1- المحاسن- 214- 97.
2- الکافی 3- 104- 3، و رواه الشیخ فی التهذیب 1- 160- 459.
3- فی نسخة- و کانت تامر هامش المخطوط، و وردت تعلیقة منه قدّس سرّه فی هامش المخطوط نصها-" أقول- المراد أنّه کان یامر فاطمة أن تفتی بذلک النساء و تعلمهن هذا الحکم و تأمرهن به و إلّا ففی الأحادیث الکثیرة أنّها ما کانت تری دما فی حیض و لا نفاس".
4- الکافی 3- 104- 2.
5- فی نسخة- الحسین بن راشد هامش المخطوط.
6- التهذیب 1- 160- 458.
7- التهذیب 4- 267- 807.
8- الکافی 3- 104- 1.

أَبَانٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالا (1) الْحَائِضُ تَقْضِی الصِّیَامَ (2) وَ لَا تَقْضِی الصَّلَاةَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلام فرمود:

سنت قياس نمى شود،چگونه سنت قياس شود در حالى كه زن حائض روزه اش را قضا مى كند و نمازش را قضا نمى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2331 - رقم الحدیث الباب: 5]

2331- 5- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ الْمُغِیرَةَ بْنَ سَعِیدٍ (5) رَوَی عَنْکَ أَنَّکَ قُلْتَ لَهُ إِنَّ الْحَائِضَ تَقْضِی الصَّلَاةَ فَقَالَ مَا لَهُ لَا وَفَّقَهُ اللَّهُ إِنَّ امْرَأَةَ عِمْرَانَ نَذَرَتْ مَا فِی بَطْنِهَا مُحَرَّراً وَ الْمُحَرَّرُ لِلْمَسْجِدِ یَدْخُلُهُ ثُمَّ لَا یَخْرُجُ مِنْهُ أَبَداً فَلَمَّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُها أُنْثی- وَ لَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنْثی- فَلَمَّا وَضَعَتْهَا أَدْخَلَتْهَا الْمَسْجِدَ فَسَاهَمَتْ عَلَیْهَا الْأَنْبِیَاءُ فَأَصَابَتِ الْقُرْعَةُ زَکَرِیَّا- فَکَفَّلَهَا فَلَمْ تَخْرُجْ مِنَ الْمَسْجِدِ حَتَّی بَلَغَتْ فَلَمَّا بَلَغَتْ مَا تَبْلُغُ النِّسَاءُ خَرَجَتْ فَهَلْ کَانَتْ تَقْدِرُ عَلَی أَنْ تَقْضِیَ تِلْکَ الْأَیَّامَ الَّتِی خَرَجَتْ وَ هِیَ عَلَیْهَا أَنْ تَکُونَ الدَّهْرَ فِی الْمَسْجِدِ (6).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَسِّنِ (7) بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ نَحْوَهُ (8).

ص: 348


1- فی نسخة- قال. هامش المخطوط.
2- فی نسخة- الصوم. هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 160- 457، و لکن لیس فیه عن الوشا.
4- الکافی 3- 105- 4.
5- فی نسخة- شعبة هامش المخطوط.
6- ورد فی هامش المخطوط الثانی ما نصه- لعل المراد الواجب فی تلک الشریعة کان قضاء الصلاة فی محل الفوات کما یدعیه بعض المسلمین فی الوقت، و لما وجبت علیها الإقامة فی المسجد عند الطهر لم یجز لها الخروج و لا تاخیر الدخول، أو لعلّ الکون فی المسجد خدمته علی وجه لا یحصل معه إلّا الصلاة المؤداة دون المقضیة بحیث لا یمکن الجمع بین الخدمة و القضاء، أو لعل المراد نفی قضاء أیّام الخدمة الفائتة و الاستدلال به علی نفی قضاء الصلاة لأن الخصم قائل بالقیاس فهو دلیل الزامی و اللّه أعلم. منه قده.
7- فی المصدر و فی هامش المخطوط محمد.
8- علل الشرائع- 578- 6 الباب 385 باختلاف.

********

ترجمه :

پدرم رحمة اللّٰه عليه از سعد بن عبد اللّٰه،از احمد بن ابى عبد اللّٰه برقى از محمّد بن علىّ ،از محمّد بن احمد از ابان بن عثمان از اسماعيل جعفى،وى مى گويد:محضر حضرت ابى جعفر عليه السّلام عرض كردم مغيره مى پندارد زن حائض بايد نمازهايش را همچون روزه قضاء كند؟

حضرت فرمودند:

او را چه مى شود،خدا توفيقش ندهد،همسر عمران گفت:اى پروردگارا نذر كرده ام آنچه در شكم من هست را در راه خدمت تو آزاد گردانم يعنى خادم مسجدش نمايم و محرّر و خادم براى مسجد را هيچ گاه از آن اخراج نمى كنند،و وقتى همسر عمران مريم را زاييد،به درگاه الهى عرضه داشت پروردگارا،فرزندى را كه وضع نمودم مؤنّث بوده و پسر و دختر در كار خدمت حرم برابر نخواهند بود، بارى همسر عمران به نذر خود وفاء كرد و مريم را داخل مسجد نمود و وقتى مريم به سن بلوغ رسيد و در حدى قرار گرفت كه زنان در آن حدّ مى باشند از مسجد اخراج شد(يعنى وقتى مبتلا شد به ايّام حيض از مسجد اخراج گرديد)حال اگر بنا بود مريم ايّام خارج بودن از مسجد را قضاء كند اين تكليف در حق او تكليف ما لا يطاق بود زيرا از طرفى طبق نذرى كه همسر عمران نموده بود مى بايد هميشه در مسجد باشد حال ايّام عذر را اگر در همان وقت مى خواست قضاء كند كه امكان پذير نبود و در غير آن وقت هم برايش امكان نداشت چون به مقتضاى نذر حضورش در مسجد لازم بوده و معنا نداشت به عنوان قضاء ما فات بخواهد آن را انجام دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2332 - رقم الحدیث الباب: 6]

2332- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُنَّ نِسَاءُ النَّبِیِّ ص لَا یَقْضِینَ الصَّلَاةَ إِذَا حِضْنَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

حضرت صادق علیه السلام فرمود:

زنان پيامبر صلّى اللّٰه عليه و آله هنگامى كه حائض بودند نماز بجا نمى آوردند ...

[رقم الحدیث الکلی: 2333 - رقم الحدیث الباب: 7]

2333- 7- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ امْرَأَةٌ طَهُرَتْ مِنْ حَیْضِهَا أَوْ دَمِ نِفَاسِهَا فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ اسْتَحَاضَتْ فَصَلَّتْ وَ صَامَتْ شَهْرَ رَمَضَانَ کُلَّهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَعْمَلَ مَا تَعْمَلُهُ الْمُسْتَحَاضَةُ مِنَ الْغُسْلِ لِکُلِّ صَلَاتَیْنِ هَلْ یَجُوزُ صَوْمُهَا وَ صَلَاتُهَا أَمْ لَا فَکَتَبَ ع تَقْضِی صَوْمَهَا وَ لَا تَقْضِی صَلَاتَهَا لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَأْمُرُ (3) الْمُؤْمِنَاتِ مِنْ نِسَائِهِ بِذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ (4) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ (5) عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ مِثْلَهُ (6) إِلَّا أَنَّ فِی رِوَایَةِ الْکُلَیْنِیِّ وَ الشَّیْخِ کَانَ یَأْمُرُ فَاطِمَةَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ.

(7) أَقُولُ: ذَکَرَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی (8) وَ غَیْرُهُ أَنَّ الْجَوَابَ هُنَا عَنْ حُکْمِ

ص: 349


1- الفقیه 1- 100- 206، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 40 من هذه الأبواب.
2- الفقیه 2- 144- 1989، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 18 من أبواب ما یمسک عنه الصائم.
3- فی المصدر زیادة- فاطمة علیها السلام و.
4- التهذیب 4- 310- 937.
5- علل الشرائع 293- 1 الباب 224.
6- الکافی 4- 136- 6.
7- فی هامش المخطوط ما لفظة-" قد فهم ابن بابویه و الکلینی و غیرهما هذا المعنی فاوردوه فی هذا الباب" منه قده.
8- منتقی الجمان 2- 501.

أَیَّامِ الْحَیْضِ وَ النِّفَاسِ لَا الِاسْتِحَاضَةِ وَ ذَکَرُوا قَرَائِنَ تَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ وَ لَعَلَّ السُّؤَالَ عَنْ حُکْمِ الْحَیْضِ السَّابِقِ أَوِ الْحَادِثِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ یُحْکَمُ فِیهِ عَلَی عَشَرَةِ أَیَّامٍ أَوْ مَا دُونَهَا بِأَنَّهَا حَیْضٌ أَوْ لَعَلَّ السُّؤَالَ عَنِ الْیَوْمِ الْأَوَّلِ وَ الْعُدُولَ عَنْ ذِکْرِ حُکْمِ الِاسْتِحَاضَةِ لِلتَّقِیَّةِ فَإِنَّهَا عِنْدَ بَعْضِ الْعَامَّةِ حَدَثٌ أَصْغَرُ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

********

ترجمه :

از علىّ بن مهزيار روايت شده است كه گفت: به آن امام نوشتم كه زنى در نخستين روز از ماه رمضان از حيض يا خون نفاس خود پاك شده، و پس از آن مستحاضه شده است، ولى در اين حال نماز خوانده و همگى ايام ماه رمضان را روزه گرفته، بى آنكه وظيفۀ مستحاضه را دائر بر انجام غسل براى هر دو نماز بجا آورده باشد، در اين صورت آيا روزه و نماز او جايز است يا نه ؟ پس امام عليه السّلام در جواب او نوشت: قضاى روزه اش را بجا مى آورد، و نمازش را قضا نمى كند، زيرا رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله همسران مؤمنۀ خود را به همين كار امر مى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2334 - رقم الحدیث الباب: 8]

2334- 8- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا صَارَتِ الْحَائِضُ تَقْضِی الصِّیَامَ وَ لَا تَقْضِی الصَّلَاةَ لِعِلَلٍ شَتَّی مِنْهَا أَنَّ الصِّیَامَ لَا یَمْنَعُهَا مِنْ خِدْمَةِ نَفْسِهَا وَ خِدْمَةِ زَوْجِهَا وَ إِصْلَاحِ بَیْتِهَا وَ الْقِیَامِ بِأُمُورِهَا وَ الِاشْتِغَالِ بِمَرَمَّةِ مَعِیشَتِهَا وَ الصَّلَاةُ تَمْنَعُهَا مِنْ ذَلِکَ کُلِّهِ لِأَنَّ الصَّلَاةَ تَکُونُ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ مِرَاراً فَلَا تَقْوَی عَلَی ذَلِکَ وَ الصَّوْمُ لَیْسَ هُوَ کَذَلِکَ وَ مِنْهَا أَنَّ الصَّلَاةَ فِیهَا عَنَاءٌ وَ تَعَبٌ وَ اشْتِغَالُ الْأَرْکَانِ وَ لَیْسَ فِی الصَّوْمِ شَیْ ءٌ مِنْ ذَلِکَ وَ إِنَّمَا هُوَ الْإِمْسَاکُ عَنِ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ فَلَیْسَ فِیهِ اشْتِغَالُ الْأَرْکَانِ وَ مِنْهَا أَنَّهُ لَیْسَ مِنْ وَقْتٍ یَجِی ءُ إِلَّا تَجِبُ عَلَیْهَا فِیهِ صَلَاةٌ جَدِیدَةٌ فِی یَوْمِهَا وَ لَیْلَتِهَا وَ لَیْسَ الصَّوْمُ کَذَلِکَ لِأَنَّهُ لَیْسَ کُلَّمَا حَدَثَ عَلَیْهَا یَوْمٌ وَجَبَ الصَّوْمُ وَ کُلَّمَا حَدَثَ وَقْتُ الصَّلَاةِ وَجَبَتْ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ أَیْضاً کَمَا یَأْتِی (2).

********

ترجمه :

اگر سؤال شود: پس چرا وقتی زن از حیض پاک شد روزه اش را باید قضاء کند ولی نمازش قضاء ندارد؟ در جواب گفته می شود: این حکم علّت های متعدد دارد: از جمله آن که روزه مانع نمی شود از این که زن خدمت خود و شوهر نموده، خانه اش را اصلاح کرده، به امور خود پرداخته و مشغول فراهم کردن معیشت باشد ولی نماز از تمام این امور ممانعت می کند زیرا نماز در روز و شب چند مرتبه تکرار می شود و زن توانایی بر قضای آن را ندارد، در حالی که روزه این طور نیست. دیگر آن که در نماز رنج و مشقّت و پرداختن به ارکان نماز می باشد و حال آن که روزه این طور نیست بلکه صرف ترک خوردن و آشامیدن بوده و اصلا پرداختن به ارکان در آن وجود ندارد. از جمله آن که هیچ وقتی فرا نمی رسد مگر آن که در آن نمازی جدید واجب می گردد

[رقم الحدیث الکلی: 2335 - رقم الحدیث الباب: 9]

2335- 9- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ وَ الْمُسْتَحَاضَةُ تَغْتَسِلُ وَ تَحْتَشِی وَ تُصَلِّی وَ الْحَائِضُ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ وَ لَا تَقْضِی وَ تَتْرُکُ الصَّوْمَ وَ تَقْضِی.

********

ترجمه :

امام رضا علیه السلام در نامه به مامون نوشت

.... و زن مستحاضه پنبه بموضع جريان دم ميگذارد تا مانع از آمدن خون باشد و غسل ميكند و نماز ميگذارد و حائض نماز را ترك ميكند و قضا ندارد و روزه را ترك ميكند

[رقم الحدیث الکلی: 2336 - رقم الحدیث الباب: 10]

2336- 10- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 350


1- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 117.
2- یأتی فی الحدیث 12 من هذا الباب.
3- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 124، و أورد قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 10 من هذه الأبواب، و قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 2 من أبواب الاستحاضة.
4- علل الشرائع- 86- 2 الباب 81.

أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعَقِیلِیِّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُرَشِیِّ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی حَنِیفَةَ أَیُّهُمَا أَعْظَمُ الصَّلَاةُ أَمِ الصَّوْمُ قَالَ الصَّلَاةُ قَالَ فَمَا بَالُ الْحَائِضِ تَقْضِی الصِّیَامَ وَ لَا تَقْضِی الصَّلَاةَ فَاتَّقِ اللَّهَ وَ لَا تَقِسْ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام به ابو حنیفه فرمود

...:آيا نماز عظيم تر است يا روزه ؟ ابو حنيفه گفت:نماز. حضرت فرمودند:پس چرا حائض روزه هاى زمان حيض را بايد قضاء كند ولى قضاء نمازهاى اين ايّام بر او واجب نيست،حال كه موقعيّت احكام چنين است چگونه قياس مى كنى،از خدا بترس و به قياس نپرداز.

[رقم الحدیث الکلی: 2337 - رقم الحدیث الباب: 11]

2337- 11- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ شَبِیبِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی حَنِیفَةَ أَیُّمَا أَفْضَلُ الصَّلَاةُ أَمِ الصَّوْمُ قَالَ الصَّلَاةُ قَالَ فَمَا بَالُ الْحَائِضِ تَقْضِی صَوْمَهَا وَ لَا تَقْضِی صَلَاتَهَا فَسَکَتَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام به ابو حنیفه فرمود :

....بگو كداميك از نماز و روزه افضل است،عرضكرد:نماز فرمود:پس چرا زنان كه در ماه رمضان حائض ميشوند بايد قضاى روزه هاى خود را بگيرند و ليكن قضاى نمازها را نبايد بخوانند،أبو حنيفه ساكت و مبهوت شد

[رقم الحدیث الکلی: 2338 - رقم الحدیث الباب: 12]

2338- 12- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنْ عَمِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَا بَالُ الْحَائِضِ تَقْضِی الصَّوْمَ وَ لَا تَقْضِی الصَّلَاةَ قَالَ لِأَنَّ الصَّوْمَ إِنَّمَا هُوَ فِی السَّنَةِ شَهْرٌ وَ الصَّلَاةَ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فَأَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهَا قَضَاءَ الصَّوْمِ وَ لَمْ یُوجِبْ عَلَیْهَا قَضَاءَ الصَّلَاةِ لِذَلِکَ.

********

ترجمه :

على بن احمد از محمّد بن ابى عبد اللّٰه از موسى بن عمران،از عمويش،از على بن ابى حمزه،از ابو بصير،وى مى گويد:از حضرت امام صادق عليه السّلام پرسيدم:چرا حائض روزه اش را بايد قضاء كند ولى نماز را قضاء ننمايد؟ حضرت فرمودند:براى اين كه روزه در سال يك ماه است ولى نماز در هر روز و شب بوده لذا حقّ تعالى بر زن واجب نمود كه روزه اش را قضاء كند ولى قضاء نماز را به همين خاطر واجب نكرد. مترجم گويد:مقصود اين است كه اگر قضاء نماز واجب مى بود تكليف شاق و مشكلى بر زن شده بود و مقتضاى شريعت آسان آن است كه قضاء نماز ساقط باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2339 - رقم الحدیث الباب: 13]

2339- 13- (3) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی حَاتِمٍ عَنْ أَبِی زُرْعَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُرَشِیِّ عَنِ ابْنِ شُبْرُمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی حَنِیفَةَ أَیُّمَا أَعْظَمُ الصَّلَاةُ أَمِ الصَّوْمُ قَالَ الصَّلَاةُ قَالَ فَمَا بَالُ الْحَائِضِ تَقْضِی الصَّوْمَ وَ لَا تَقْضِی الصَّلَاةَ فَاتَّقِ اللَّهَ وَ لَا تَقِسْ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام به ابو حنیفه فرمود

...:آيا نماز عظيم تر است يا روزه ؟ ابو حنيفه گفت:نماز. حضرت فرمودند:پس چرا حائض روزه هاى زمان حيض را بايد قضاء كند ولى قضاء نمازهاى اين ايّام بر او واجب نيست،حال كه موقعيّت احكام چنين است چگونه قياس مى كنى،از خدا بترس و به قياس نپرداز.

[رقم الحدیث الکلی: 2340 - رقم الحدیث الباب: 14]

2340- 14- (4) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ أَیْضاً عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ

ص: 351


1- علل الشرائع- 89- 90، و أورد قطعة منه فی الحدیث 5 من الباب 2 من أبواب الجنابة.
2- علل الشرائع- 294- 2 الباب 224.
3- علل الشرائع- 86- 2 الباب 81.
4- عیون أخبار الرضا علیه السلام 1- 78- 6، و یأتی بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 66 من أبواب تروک الأحرام.

عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ (بَعْضِ) (1) أَصْحَابِهِ (عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی یُوسُفَ) (2) فِی حَدِیثِ تَظْلِیلِ الْمُحْرِمِ مَا تَقُولُ فِی الطَّامِثِ تَقْضِی (3) الصَّلَاةَ قَالَ لَا قَالَ فَتَقْضِی الصَّوْمَ قَالَ نَعَمْ قَالَ وَ لِمَ قَالَ هَکَذَا جَاءَ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع وَ هَکَذَا جَاءَ هَذَا.

********

ترجمه :

حضرت موسی بن جعفر به ابی یوسف فرمودند:آيا زن حائض نمازش را بايد قضا كند؟گفت خير حضرت فرمودند:روزه را چطور؟آيا بايد قضا كند؟گفت:بله

،حضرت فرمودند اين چرا؟گفت:حكم خدا اين چنين است،حضرت فرمود:در مورد اين سؤال تو نيز،حكم خدا اين چنين است

[رقم الحدیث الکلی: 2341 - رقم الحدیث الباب: 15]

2341- 15- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَهْلَ الْکُوفَةِ لَمْ یَزَلْ (5) فِیهِمْ کَذَّابٌ ثُمَّ ذَکَرَ الْمُغِیرَةَ فَقَالَ إِنَّهُ کَانَ یَکْذِبُ عَلَی أَبِی (حَدِیثاً) (6) أَنَّ نِسَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ حِضْنَ فَقَضَیْنَ (7) الصَّلَاةَ وَ کَذَبَ وَ اللَّهِ عَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ مَا کَانَ شَیْ ءٌ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا حَدَّثَهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).

*******

ترجمه :

از زراره روایت شده است که امام صادق علیه لسلام فرمود: در میان اهل کوفه پیوسته انسان­هایی کذاب وجود داشته­اند، سپس به ذکر مغیره پرداخت و فرمود: او به دروغ حدیثی را به پدرم نسبت می­داد به این ترتیب که زنان آل محمّد دچار حیض می­شدند و نماز را قضا می کردند، خداوند او را لعنت کند که دروغ گفت، چنین چیزی روی نداده و پدرم نیز آن را نقل نکرده است. -

42 بَابُ جَوَازِ الْخِضَابِ لِلْحَائِضِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ

اشارة

(9) 42 بَابُ جَوَازِ الْخِضَابِ لِلْحَائِضِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ

********

ترجمه :

باب جایز حنا گذاشتن حائض با وجود کراهت

[رقم الحدیث الکلی: 2342 - رقم الحدیث الباب: 1]

2342- 1- (10) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ

ص: 352


1- لیس فی المصدر.
2- فی المصدر- قال أبو یوسف للمهدی و عنده موسی بن جعفر علیه السلام.
3- فی المصدر- أ تقضی.
4- رجال الکشّیّ 2- 494- 407.
5- فی المصدر- قد نزل.
6- و فیه- قال حدثه.
7- فی المصدر- إذا حضن قضین.
8- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 2 من أبواب الاستحاضة، و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیثین 4 و 9 من الباب 10، و الحدیث 5 من الباب 36 من هذه الأبواب.
9- الباب 42 فیه 8 أحادیث.
10- الکافی 3- 109- 1، و رواه فی التهذیب 1- 182- 522.

عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ) (1) سَهْلِ بْنِ الْیَسَعِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَخْتَضِبُ وَ هِیَ حَائِضٌ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

********

ترجمه :

سهل بن يسع گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: آيا زن حائض مى تواند خضاب كند؟

فرمود: ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2343 - رقم الحدیث الباب: 2]

2343- 2- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی إِبْرَاهِیمَ ع تَخْتَضِبُ الْمَرْأَةُ وَ هِیَ طَامِثٌ فَقَالَ نَعَمْ.

وَ رَوَاهُمَا الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ ذِکْرَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ (3) وَ کَذَلِکَ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ بِالْإِسْنَادِ (4).

********

ترجمه :

محمّد بن ابى حمزه گويد:

از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: زن حائض آيا مى تواند خضاب كند؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2344 - رقم الحدیث الباب: 3]

2344- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ هَلْ تَخْتَضِبُ قَالَ لَا لِأَنَّهُ یُخَافُ عَلَیْهَا الشَّیْطَانُ.

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام پرسیدم که آیا زن حائض می­تواند خضاب (حنا) بگیرد، امام فرمود: خیر، به خاطر اینکه بیم آن می­رود که شیطان بر او مسلّط شده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2345 - رقم الحدیث الباب: 4]

2345- 4- (6) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 353


1- لیس فی التهذیب هامش المخطوط. و قد ورد فی التهذیب المطبوع-" محمّد بن سهل، عن أبیه، عن سهل بن الیسع، عن أبیه" انظر الطبعة الحجریة من التهذیب 1- 51.
2- الکافی 3- 109- 2.
3- التهذیب 1- 187- 523.
4- المعتبر- 62.
5- علل الشرائع- 291- 1.
6- التهذیب 1- 183- 520.

مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ لَا یُخَافُ عَلَیْهَا الشَّیْطَانُ عِنْدَ ذَلِکَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

...شیطان از او در این حالت ترسی ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 2346 - رقم الحدیث الباب: 5]

2346- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ (2) عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ الْمَرْأَةُ تَخْتَضِبُ وَ هِیَ حَائِضٌ قَالَ لَیْسَ بِهِ بَأْسٌ (3).

********

ترجمه :

سهل بن يسع گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: آيا زن حائض مى تواند خضاب كند؟

فرمود: ايرادى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2347 - رقم الحدیث الباب: 6]

2347- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنِ الْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ أَ یَخْتَضِبَانِ قَالَ لَا بَأْسَ.

********

ترجمه :

از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام) پرسيدم: آيا آدم جنب و زن حائض مى تواند حنا ببندد؟ ابو الحسن گفت: مانعى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2348 - رقم الحدیث الباب: 7]

2348- 7- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَامِرِ بْنِ جُذَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَا تَخْتَضِبِ الْحَائِضُ وَ لَا الْجُنُبُ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

عامربن جزاعه گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم حائض و جنب حنا نگذارند

[رقم الحدیث الکلی: 2349 - رقم الحدیث الباب: 8]

2349- 8- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تَخْتَضِبِ الْحَائِضُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجَنَابَةِ (7) وَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ

ص: 354


1- التهذیب 1- 183- 525، الاستبصار 1- 116- 390، و أورده فی الحدیث 7 من الباب 22 من أبواب الجنابة.
2- فی نسخة زیادة- عن علی- هامش المخطوط- و کذلک فی التهذیب و ذکره فی الاستبصار عن نسخة.
3- کذا فی الأصل و المصدر و کذلک فی الحدیث 7 من الباب 22 من أبواب الجنابة.
4- التهذیب 1- 182- 524 و أورده فی الحدیث 6 من الباب 22 من أبواب الجنابة.
5- التهذیب 1- 182- 521 و أورده بتمامه فی الحدیث 9 من الباب 22 من أبواب الجنابة.
6- قرب الإسناد- 124.
7- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الأحادیث 6 و 7 و 9 و 11 و 12 من الباب 22 من أبواب الجنابة.

عُمُوماً فِی آدَابِ الْحَمَّامِ (1).

********

ترجمه:

مام موسی کاظم علیه السلام روایت شده که فرمود: زن حائض خضاب نمی­گیرد.

43 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الْمَرْأَةِ رَأْسَهَا بِالْحِنَّاءِ عِنْدَ ارْتِفَاعِ الْحَیْضِ

اشارة

(2) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ خِضَابِ الْمَرْأَةِ رَأْسَهَا بِالْحِنَّاءِ عِنْدَ ارْتِفَاعِ الْحَیْضِ

********

ترجمه :

باب استحباب حنا گذاشتنبه سر کسیکه حیض او ترک شده

[رقم الحدیث الکلی: 2350 - رقم الحدیث الباب: 1]

2350- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَشْیَمَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع إِنَّ لِی فَتَاةً قَدِ ارْتَفَعَتْ عِلَّتُهَا فَقَالَ اخْضِبْ رَأْسَهَا بِالْحِنَّاءِ فَإِنَّ الْحَیْضَ سَیَعُودُ إِلَیْهَا قَالَ فَفَعَلْتُ ذَلِکَ فَعَادَ إِلَیْهَا الْحَیْضُ.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ نَحْوَهُ (4).

********

ترجمه :

اسماعيل بن بزيع گويد: به امام كاظم عليه السّلام عرض كردم: من دختر جوانى دارم كه حائض نمى شود.

فرمود: سرش را با حنا خضاب كن؛ زيرا حيض او به زودى بازخواهد گشت.

اسماعيل گويد: پس من آن كار را انجام دادم. و حيض به او بازگشت

ُ

44 بَابُ أَنَّهُ لَا حُکْمَ لِظَنِّ الْحَیْضِ وَ لَا الشَّکِّ فِیهِ وَ لَوْ فِی أَثْنَاءِ الصَّلَاةِ حَتَّی یَحْصُلَ الْعِلْمُ بِهِ وَ اسْتِحْبَابِ تَحْقِیقِ الْحَالِ

اشارة

(5) 44 بَابُ أَنَّهُ لَا حُکْمَ لِظَنِّ الْحَیْضِ وَ لَا الشَّکِّ فِیهِ وَ لَوْ فِی أَثْنَاءِ الصَّلَاةِ حَتَّی یَحْصُلَ الْعِلْمُ بِهِ وَ اسْتِحْبَابِ تَحْقِیقِ الْحَالِ

********

ترجمه :

باب حکمی نیست برای کسی که گمان یا شک کند حیض شده و لو در حال نماز خواندن تا مطمئن شود و مستحب است تحققیق کند

[رقم الحدیث الکلی: 2351 - رقم الحدیث الباب: 1]

2351- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَکُونُ فِی الصَّلَاةِ

ص: 355


1- تقدم ما یدلّ علی الجواز عموما فی الأبواب من الباب 41 الی الباب 53 من أبواب آداب الحمام.
2- الباب 43 فیه حدیث واحد.
3- الکافی 6- 484- 6.
4- قرب الإسناد- 123.
5- الباب 44 فیه حدیثان.
6- الکافی 3- 104- 1 و أورده فی الحدیث 1 من الباب 9 من أبواب النواقض.

فَتَظُنُّ أَنَّهَا قَدْ حَاضَتْ قَالَ تُدْخِلُ یَدَهَا فَتَمَسُّ الْمَوْضِعَ فَإِنْ رَأَتْ شَیْئاً انْصَرَفَتْ وَ إِنْ لَمْ تَرَ شَیْئاً أَتَمَّتْ صَلَاتَهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

عمّار بن موسى گويد: امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه در حال نماز احساس مى كند كه حائض شده است فرمود:

بايد با دست خود به آن محل دست بكشد، اگر خونى مشاهده شد، نماز را رها كند و اگر چيزى نديد، نمازش را به پايان برساند.

[رقم الحدیث الکلی: 2352 - رقم الحدیث الباب: 2]

2352- 2- (2) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ فَإِنْ حُرِّکَ إِلَی جَانِبِهِ شَیْ ءٌ وَ لَمْ یَعْلَمْ بِهِ قَالَ لَا حَتَّی یَسْتَیْقِنَ أَنَّهُ قَدْ نَامَ حَتَّی یَجِی ءَ مِنْ ذَلِکَ أَمْرٌ بَیِّنٌ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ عَلَی یَقِینٍ مِنْ وُضُوئِهِ وَ لَا تَنْقُضِ الْیَقِینَ أَبَداً بِالشَّکِّ وَ إِنَّمَا تَنْقُضُهُ بِیَقِینٍ آخَرَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

*******

ترجمه:

زراره گوید به امام باقر علیه السلام گفتم

گفتم: اگر انسان در حال چرت باشد و از حركات اطراف خود بى خبر بماند، چه صورت دارد؟

حضرت فرمود : نه. تا آن گاه كه نداند يقينا به خواب رفته است و دليل واضحى در دست نباشد كه خواب بر حواس او چيره شده، وضوى او باطل نمى شود. زيرا او يقينا وضو داشته و اين يقين خود را با شك و ترديدى كه حاصل شده است، در هم نمى شكند بلكه يقين قبلى را موقعى در هم مى شكند كه يقين كند خوابش در ربوده و حواس او را مغلوب كرده است.

نکته : شاید مولف به قصد استصحاب بر طهارت شاک و مضنون این باب باشد

45 بَابُ جَوَازِ مُنَاوَلَةِ الْحَائِضِ الرَّجُلَ الْمَاءَ وَ الْخُمْرَةَ

اشارة

(4) 45 بَابُ جَوَازِ مُنَاوَلَةِ الْحَائِضِ الرَّجُلَ الْمَاءَ وَ الْخُمْرَةَ

********

ترجمه :

باب جایز است حائض رو ی دست مرد آب بریزد و سجاده پهن کند

[رقم الحدیث الکلی: 2353 - رقم الحدیث الباب: 1]

2353- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَائِضِ تُنَاوِلُ الرَّجُلَ الْمَاءَ فَقَالَ قَدْ کَانَ بَعْضُ نِسَاءِ النَّبِیِّ ص تَسْکُبُ عَلَیْهِ الْمَاءَ وَ هِیَ حَائِضٌ وَ تُنَاوِلُهُ الْخُمْرَةَ (6).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (7).

ص: 356


1- التهذیب 1- 394- 1222.
2- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب نواقض الوضوء.
3- تقدم فی الحدیث 6 و 7 و 9 و 10 من الباب 1 و الحدیث 6 من الباب 3 من أبواب نواقض الوضوء.
4- الباب 45 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 3- 110- 1.
6- الخمرة- هی بالضم سجادة صغیرة تعمل من سعف النخل، و فی النهایة- هی المقدار ما یضع الرجل علیه وجهه فی سجوده و لا یکون خمرة إلّا بهذا المقدار مجمع البحرین 3- 292.
7- التهذیب 1- 397- 1238.

********

ترجمه :

معاویه بن عمار گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: زن حائض مى تواند روى دست من آب بريزد؟ ابو عبد اللّه گفت: يكى از خانمهاى رسول خدا صلوات اللّه عليه در حال عادت ماهيانه روى سر آن حضرت آب مى ريخت تا خود را بشويد و گاهى حصير نماز را مقابل آن حضرت مى نهاد تا بر آن سجده كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2354 - رقم الحدیث الباب: 2]

2354- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِبَعْضِ نِسَائِهِ نَاوِلِینِی الْخُمْرَةَ فَقَالَتْ لَهُ أَنَا حَائِضٌ فَقَالَ لَهَا أَ حَیْضُکِ فِی یَدِکِ.

********

ترجمه :

رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله بيكى از زنان خود فرمود: آن سجّاده را به من بده (سجّاده كوچكى بوده كه از حصير ميبافته اند) پس آن زن به رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله عرض كرد: من حائضم، آن حضرت باو فرمود: مگر حيض تو در دست تو است.

[رقم الحدیث الکلی: 2355 - رقم الحدیث الباب: 3]

2355- 3- (2) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ نِسَائِهِ أَوْ لِجَارِیَةٍ لَهُ ص نَاوِلِینِی الْخُمْرَةَ أَسْجُدُ عَلَیْهَا (3).

**********

ترجمه:

از امام باقر علیه السلام روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله به یکی از همسران یا کنیزان خویش فرمود: خمره (نوعی حصیر کوچک) را به دست من بده که بر آن نماز بگزارم،

46 بَابُ جَوَازِ تَمْرِیضِ الْحَائِضِ الْمَرِیضَ وَ کَرَاهَةِ حُضُورِهَا عِنْدَ الْمَوْتِ

اشارة

(4) 46 بَابُ جَوَازِ تَمْرِیضِ الْحَائِضِ الْمَرِیضَ وَ کَرَاهَةِ حُضُورِهَا عِنْدَ الْمَوْتِ

********

ترجمه :

باب جایز است پرستاری حائض مریض را وکراهت دارد حاضر شدنش پیش محتضر

[رقم الحدیث الکلی: 2356 - رقم الحدیث الباب: 1]

2356- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع الْمَرْأَةُ تَقْعُدُ عِنْدَ رَأْسِ الْمَرِیضِ وَ هِیَ حَائِضٌ فِی حَدِّ الْمَوْتِ فَقَالَ لَا بَأْسَ أَنْ تُمَرِّضَهُ فَإِذَا خَافُوا عَلَیْهِ وَ قَرُبَ ذَلِکَ فَلْتَتَنَحَّ عَنْهُ وَ عَنْ قُرْبِهِ فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَتَأَذَّی بِذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (6) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الِاحْتِضَارِ (7).

*********

ترجمه:

على بن ابى حمزه گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: زن حائض مى تواند بر بالين بيمارى كه نزديك به مرگ است، حاضر شود؟

فرمود: ايرادى ندارد كه از او پرستارى كند، ولى هرگاه مى ترسيد كه مرگش نزديك شده است، بايد چنين زنى از او دور شود و كنارش نباشد، زيرا فرشتگان از حضورش آزرده مى شوند.

ص: 357


1- الفقیه 1- 67- 154.
2- المحاسن- 317- 41.
3- ورد الحدیث فی المخطوط الثانی هکذا- و رواه البرقی فی المحاسن عن أبیه عن صفوان عن منصور بن حازم عن أبی عبد اللّه علیه السلام مثله إلّا أنّه قال- ناولینی الخمرة أسجد علیها.
4- الباب 46 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 3- 138- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 43 من أبواب الاحتضار.
6- التهذیب 1- 428- 1361.
7- یأتی فی الباب 43 من أبواب الاحتضار.

47 بَابُ وُجُوبِ الرُّجُوعِ فِی الْعِدَّةِ وَ الْحَیْضِ إِلَی الْمَرْأَةِ وَ تَصْدِیقِهَا فِیهِمَا إِلَّا أَنْ تَدَّعِیَ خِلَافَ عَادَاتِ النِّسَاءِ

اشارة

(1) 47 بَابُ وُجُوبِ الرُّجُوعِ فِی الْعِدَّةِ وَ الْحَیْضِ إِلَی الْمَرْأَةِ وَ تَصْدِیقِهَا فِیهِمَا إِلَّا أَنْ تَدَّعِیَ خِلَافَ عَادَاتِ النِّسَاءِ

********

ترجمه :

باب وجوب اعتماد در عده و حیض به زن و تصدیق او مگر خلاف عادت ادعا کند

[رقم الحدیث الکلی: 2357 - رقم الحدیث الباب: 1]

2357- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْعِدَّةُ وَ الْحَیْضُ لِلنِّسَاءِ إِذَا ادَّعَتْ صُدِّقَتْ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

- زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

مسؤوليت عدّه و عادت به زن ها محول شده است. ازاين رو اظهارات آنان سند و حجّت خواهد بود.

[رقم الحدیث الکلی: 2358 - رقم الحدیث الباب: 2]

2358- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ الْعِدَّةُ وَ الْحَیْضُ إِلَی النِّسَاءِ.

أَقُولُ: قَیَّدَهُ الشَّیْخُ بِعَدَمِ التُّهَمَةِ لِمَا یَأْتِی (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

زراره گوید شنيدم ابو جعفر باقر (علیه السلام ) مى فرمود :

مسئوليت دوران عدۀ طلاق و مسئوليت دورۀ حيض و نفاس به عهده بانوان است و اظهارات آنان قابل قبول خواهد بود.

[رقم الحدیث الکلی: 2359 - رقم الحدیث الباب: 3]

2359- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: فِی امْرَأَةٍ ادَّعَتْ أَنَّهَا حَاضَتْ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ ثَلَاثَ حِیَضٍ فَقَالَ کَلِّفُوا نِسْوَةً مِنْ بِطَانَتِهَا أَنَّ حَیْضَهَا کَانَ فِیمَا مَضَی عَلَی مَا ادَّعَتْ فَإِنْ شَهِدْنَ صُدِّقَتْ وَ إِلَّا فَهِیَ کَاذِبَةٌ.

ص: 358


1- الباب 47 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 6- 101- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 24 من أبواب العدد.
3- التهذیب 8- 165- 575 و الاستبصار 3- 356- 1276.
4- الاستبصار 1- 148- 510.
5- یأتی فی الحدیث القادم و فی الحدیث 37 من الباب 24 من أبواب الشهادات.
6- التهذیب 1- 398- 1243.
7- التهذیب 1- 398- 1242، و الاستبصار 1- 148- 511، و الاستبصار 3- 356- 1277.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: یُسْأَلُ نِسْوَةٌ مِنْ بِطَانَتِهَا (1)

********

ترجمه:

امير المؤمنين عليه السلام در مورد زنى كه ادّعا كند در يك ماه سه بار حائض شده است، آيا اين ادّعا مسموع است فرمود: از زنانى كه با او محرم رازند و معاشرت باطنى دارند پرسيده شود آيا پيش از اين هم حيض او بهمان ترتيب كه ادّعا كرده است واقع ميشده ؟ اگر آنان بر صحّت اين امر شهادت دادند، كه مورد تصديق قرار ميگيرد و گر نه او دروغگو است.

48 بَابُ حُکْمِ قَضَاءِ الْحَائِضِ الصَّلَاةَ الَّتِی تَحِیضُ فِی وَقْتِهَا وَ حُکْمِ حُصُولِ الْحَیْضِ فِی أَثْنَاءِ الصَّلَاةِ

اشارة

(2) 48 بَابُ حُکْمِ قَضَاءِ الْحَائِضِ الصَّلَاةَ الَّتِی تَحِیضُ فِی وَقْتِهَا وَ حُکْمِ حُصُولِ الْحَیْضِ فِی أَثْنَاءِ الصَّلَاةِ

********

ترجمه :

باب حکم قضاء نماز که در وقت آن حیض شده و حکم حیض شدن در بین نماز

[رقم الحدیث الکلی: 2360 - رقم الحدیث الباب: 1]

2360- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ بَعْدَ مَا یَمْضِی مِنْ زَوَالِ الشَّمْسِ أَرْبَعَةُ أَقْدَامٍ فَلْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ فَإِذَا طَهُرَتْ مِنَ الدَّمِ فَلْتَقْضِ صَلَاةَ الظُّهْرِ لِأَنَّ وَقْتَ الظُّهْرِ دَخَلَ عَلَیْهَا وَ هِیَ طَاهِرٌ وَ خَرَجَ عَنْهَا وَقْتُ الظُّهْرِ وَ هِیَ طَاهِرٌ فَضَیَّعَتْ صَلَاةَ الظُّهْرِ فَوَجَبَ عَلَیْهَا قَضَاؤُهَا.

********

ترجمه :

فضل بن یونس گوید به ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) گفتم: اگر زن حائض قبل از غروب خورشيد پاك شود، تكليف او نسبت به نماز ظهر و عصر چه خواهد بود؟ ابو الحسن گفت: اگر موقعى پاك شود كه سايۀ ديوار مسجد چهار قدم برگشته باشد، فقط نماز عصر آن روز را مى خواند، زيرا در سراسر وقت ويژۀ نماز ظهر حائض بوده و تكليف نماز ظهر به او متوجه نشده است كه اينك قضاى آن را بجاى آورد. ترك نماز ظهر، نگرانى ندارد، چون نمازهايى كه اين خانم در

روزهاى عادت ترك نموده و مى كند فراوان است. ابو الحسن گفت: و اگر خونريزى خانم، موقعى شروع شود كه سايۀ ديوار چهار قدم برگشته باشد، از همان لحظه نمازها را ترك مى كند و موقعى كه پاك شد، نماز ظهر آن روز را كه نخوانده است قضا مى كند، زيرا در سراسر وقت ويژۀ نماز ظهر، پاك بوده و تكليف نماز ظهر به او متوجه شده است و اينك بايد قضاى آن را بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2361 - رقم الحدیث الباب: 2]

2361- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ زَیْدٍ (5) عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع) (6) فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِذَا طَهُرَتْ فِی وَقْتٍ (7) فَأَخَّرَتِ الصَّلَاةَ حَتَّی یَدْخُلَ وَقْتُ صَلَاةٍ أُخْرَی ثُمَّ رَأَتْ دَماً کَانَ عَلَیْهَا قَضَاءُ تِلْکَ الصَّلَاةِ الَّتِی فَرَّطَتْ فِیهَا.

وَ رَوَاهُمَا الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ.

ص: 359


1- الفقیه 1- 100- 207.
2- الباب 48 فیه 6 أحادیث.
3- الکافی 3- 102- 1، و التهذیب 1- 389- 1199، و الاستبصار 1- 142- 485.
4- الکافی 3- 103- 3، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 49 من هذه الأبواب.
5- فی المصدر- علی بن رئاب.
6- لیس فی المصدر.
7- فی المصدر زیادة- وجوب الصلاة.
8- الاستبصار 1- 145- 496، و التهذیب 1- 391- 1208 عن علی بن إبراهیم.

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام )فرمود :

اگر زن حائض بعد از رسيدن وقت نماز پاك شود و تا آن حد غسل خود را به تأخير اندازد كه وقت نماز بعدى فرا برسد، بايد قضاى نماز اول را كه در اداى آن كوتاهى كرده است بخواند. و بر همين منوال، اگر به هنگام وقت نماز پاك باشد و نماز خود را به تأخير اندازد تا آن حد كه وقت ويژۀ آن نماز سپرى گردد و وقت نماز بعدى درآيد سپس خونريزى ماهيانه شروع شود، بعد از پاك شدن، بايد قضاى نماز اول را كه در اداى آن كوتاهى و تأخير روا داشته است، بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2362 - رقم الحدیث الباب: 3]

2362- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی الْوَرْدِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الَّتِی تَکُونُ فِی صَلَاةِ الظُّهْرِ وَ قَدْ صَلَّتْ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ تَرَی الدَّمَ قَالَ تَقُومُ مِنْ مَسْجِدِهَا وَ لَا تَقْضِی الرَّکْعَتَیْنِ وَ إِنْ کَانَتْ رَأَتِ الدَّمَ وَ هِیَ فِی صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَ قَدْ صَلَّتْ رَکْعَتَیْنِ فَلْتَقُمْ مِنْ مَسْجِدِهَا فَإِذَا تَطَهَّرَتْ (2) فَلْتَقْضِ الرَّکْعَةَ الَّتِی فَاتَتْهَا مِنَ الْمَغْرِبِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (3) أَقُولُ: حَمَلَهُ الْعَلَّامَةُ فِی (الْمُخْتَلَفِ) (4) عَلَی کَوْنِهَا فَرَّطَتْ فِی الْمَغْرِبِ دُونَ الظُّهْرِ قَالَ وَ إِنَّمَا یَتِمُّ قَضَاءُ الرَّکْعَةِ بِقَضَاءِ الْبَاقِی وَ یَکُونُ إِطْلَاقُ الرَّکْعَةِ عَلَی الصَّلَاةِ مَجَازاً.

********

ترجمه :

ابو ورد گويد: از امام باقر عليه السّلام پرسيدم: زنى مشغول نماز ظهر است، دو ركعت آن را خوانده، ولى در همان حال خون مى بيند.

فرمود: بايد نماز را از همان جا رها كند و قضاى دو ركعت مانده لازم نيست، ولى اگر در حال خواندن نماز مغرب باشد و خون ببيند و در حالى كه دو ركعت آن را خوانده، بايد نماز را رها كند و هنگامى كه پاك شد، آن يك ركعت از نماز مغرب را كه از او فوت شده، قضا كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2363 - رقم الحدیث الباب: 4]

2363- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی امْرَأَةٍ دَخَلَ عَلَیْهَا وَقْتُ الصَّلَاةِ وَ هِیَ طَاهِرٌ فَأَخَّرَتِ الصَّلَاةَ حَتَّی حَاضَتْ قَالَ تَقْضِی إِذَا طَهُرَتْ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

در مورد زنی که وقت نماز داخل شد پاک بود نماز را به تاخیر انداخت حیض شد

حضرت علیه السلام فرمود : وقتی پاک شد قضای نماز را بخواند

[رقم الحدیث الکلی: 2364 - رقم الحدیث الباب: 5]

2364- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ شَاذَانَ بْنِ الْخَلِیلِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَطْمَثُ بَعْدَ مَا تَزُولُ الشَّمْسُ وَ لَمْ تُصَلِّ الظُّهْرَ هَلْ عَلَیْهَا قَضَاءُ تِلْکَ الصَّلَاةِ قَالَ نَعَمْ.

********

ترجمه :

عبد الرحمن بن حجاج گوید سوال کردم (ازیکی از حضرات ) از زنی که بعد از زوال حیض شد نماز ظهر را نخواند و حیض شد آیا قضای آنماز به عهده ی اوست

فرمود : بله

[رقم الحدیث الکلی: 2365 - رقم الحدیث الباب: 6]

2365- 6- (7) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ صَلَّتْ مِنَ الظُّهْرِ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ إِنَّهَا

ص: 360


1- الکافی 3- 103- 5.
2- فی المصدر- طهرت.
3- التهذیب 1- 392- 1210، و الاستبصار 1- 144- 495.
4- کتاب المختلف- 39.
5- التهذیب 1- 392- 1211، و الاستبصار 1- 144- 493.
6- التهذیب 1- 394- 1221، و الاستبصار 1- 144- 494.
7- التهذیب 1- 394- 1220.

طَمِثَتْ وَ هِیَ جَالِسَةٌ فَقَالَ تَقُومُ مِنْ مَکَانِهَا (1) وَ لَا تَقْضِی الرَّکْعَتَیْنِ.

**********

ترجمه :

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خانمى در ركعت سوم نماز ظهر حائض شود، تكليف او چيست ؟

ابو عبد اللّه فرمود : بايد سجادۀ خود را ترك كند و قضاى ركعت سوم و چهارم بر او لازم نيست.

49 بَابُ وُجُوبِ قَضَاءِ الْحَائِضِ الصَّلَاةَ الَّتِی تَطْهُرُ قَبْلَ خُرُوجِ وَقْتِهَا بِمِقْدَارِ الطَّهَارَةِ وَ أَدَائِهَا أَوْ أَدَاءِ رَکْعَةٍ مِنْهَا

اشارة

(2) 49 بَابُ وُجُوبِ قَضَاءِ الْحَائِضِ الصَّلَاةَ الَّتِی تَطْهُرُ قَبْلَ خُرُوجِ وَقْتِهَا بِمِقْدَارِ الطَّهَارَةِ وَ أَدَائِهَا أَوْ أَدَاءِ رَکْعَةٍ مِنْهَا

********

ترجمه :

باب واجب است قضای نماز برای کسی که حیض بوده وقت غسل و نماز داشته است و لو یک رکعت از آن

[رقم الحدیث الکلی: 2366 - رقم الحدیث الباب: 1]

2366- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: أَیُّمَا امْرَأَةٍ رَأَتِ الطُّهْرَ وَ هِیَ قَادِرَةٌ عَلَی أَنْ تَغْتَسِلَ فِی وَقْتِ صَلَاةٍ فَفَرَّطَتْ فِیهَا حَتَّی یَدْخُلَ وَقْتُ صَلَاةٍ أُخْرَی کَانَ عَلَیْهَا قَضَاءُ تِلْکَ الصَّلَاةِ الَّتِی فَرَّطَتْ فِیهَا وَ إِنْ رَأَتِ الطُّهْرَ فِی وَقْتِ صَلَاةٍ فَقَامَتْ فِی تَهْیِئَةِ ذَلِکَ فَجَازَ وَقْتُ صَلَاةٍ وَ دَخَلَ وَقْتُ صَلَاةٍ أُخْرَی فَلَیْسَ عَلَیْهَا قَضَاءٌ وَ تُصَلِّی الصَّلَاةَ الَّتِی دَخَلَ وَقْتُهَا (4).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

عبيد بن زراره گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر زنى كه پاك شود و بتواند وقت نماز، غسل نمايد، ولى كوتاهى كند تا وقت نماز ديگرى فرا رسد، قضاى آن نمازى كه در انجام آن كوتاهى نموده، بر او واجب است.

و اگر در وقت نماز پاك شود و براى تهيّۀ مقدّمات آن برخيزد و وقت آن نماز بگذرد و وقت نماز ديگرى فرا رسد، قضاى آن نماز بر او واجب نيست و بايد آن نمازى را كه وقت آن داخل شده، بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2367 - رقم الحدیث الباب: 2]

2367- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یُونُسَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع قُلْتُ الْمَرْأَةُ

ص: 361


1- فی المصدر و فی نسخة فی المخطوط- مسجدها.
2- الباب 49 فیه 14 حدیثا.
3- الکافی 3- 103- 4.
4- فیه إشعار باجزاء غسل الحیض عن الوضوء، إذ لم یشترط القدرة علی الوضوء، و قد مر ما هو صریح منه فی غسل الجنابة، و قد تقدم فی أحادیث الحیض و یأتی فیه و فی الاستحاضة و النفاس فی أحادیث کثیرة جدا أنّها تغتسل و تصلی و لم یذکر الوضوء مع الغسل. منه قده فی هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 392- 1209.
6- التهذیب 1- 391- 1208، باختلاف فی المتن.
7- الکافی 3- 102- 1، و تقدم ذیله فی الحدیث 1 من الباب 48 من هذه الأبواب.

تَرَی الطُّهْرَ قَبْلَ غُرُوبِ الشَّمْسِ کَیْفَ تَصْنَعُ بِالصَّلَاةِ قَالَ إِذَا رَأَتِ الطُّهْرَ بَعْدَ مَا یَمْضِی مِنْ زَوَالِ الشَّمْسِ أَرْبَعَةُ أَقْدَامٍ فَلَا تُصَلِّی إِلَّا الْعَصْرَ لِأَنَّ وَقْتَ الظُّهْرِ دَخَلَ عَلَیْهَا وَ هِیَ فِی الدَّمِ وَ خَرَجَ عَنْهَا الْوَقْتُ وَ هِیَ فِی الدَّمِ فَلَمْ یَجِبْ عَلَیْهَا أَنْ تُصَلِّیَ الظُّهْرَ وَ مَا طَرَحَ اللَّهُ عَنْهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ هِیَ فِی الدَّمِ أَکْثَرُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (2) أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ عَلَی ضِیقِ وَقْتِ الْعَصْرِ بِأَنْ یَبْقَی مِقْدَارُ أَدَائِهَا فَإِنَّ الْبَعْدِیَّةَ صَادِقَةٌ.

********

ترجمه :

فضل بن يونس گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: زنى كه پيش از غروب آفتاب پاك مى شود، بايد با نماز چه كند؟

فرمود: اگر پاكى را پس از گذشت چهار گام از سايۀ آفتاب ببيند، فقط نماز عصر را مى خواند، زيرا او در وقت نماز ظهر، در حال حيض بود، و وقت آن خارج شده كه هنوز او در حال حيض بوده است. پس بر او واجب نيست كه نماز ظهر را بخواند، و نمازهايى را كه خداوند در حال حيض از او برداشته، بيش از اين هاست.

سپس فرمود: و اگر زن بعد از گذشت چهار گام از سايۀ خورشيد، خون ببيند، نبايد نماز بخواند، و وقتى كه از خون پاك شد، بايد نماز ظهر را قضا نمايد؛ زيرا وقت ظهر بر او داخل شده و او پاك بوده و در حالى كه پاك بوده وقت خارج شده است. پس نماز ظهر را ضايع نموده و قضاى آن بر او واجب مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2368 - رقم الحدیث الباب: 3]

2368- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ عُمَرَ (4) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْحَائِضِ تَطْهُرُ عِنْدَ الْعَصْرِ تُصَلِّی الْأُولَی قَالَ لَا إِنَّمَا تُصَلِّی الصَّلَاةَ الَّتِی تَطْهُرُ عِنْدَهَا (5).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

معمر بن يحيى گويد: از امام باقر عليه السّلام دربارۀ زن حائض كه هنگام نماز عصر، پاك مى شود، پرسيدم كه آيا نماز ظهر را بايد به جا آورد؟

فرمود: نه، نمازى را بايد بخواند كه در وقت آن پاك بوده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2369 - رقم الحدیث الباب: 4]

2369- 4- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ

ص: 362


1- التهذیب 1- 389- 1199.
2- الاستبصار 1- 142- 485.
3- الکافی 3- 102- 2.
4- فی هامش المخطوط عن التهذیب و کذا المصدر- معمر بن یحیی.
5- ورد فی هامش المخطوط ما نصه- فی أحادیث هذا الباب ما یدلّ علی وجوب صلاة الزلزلة علی الحائض إذا طهرت لأنّها فرد من أفراد هذه المسالة، و کذا صلاة النذر المطلق و المقید بوقت تطهر فی أثناءه مع موافقة ذلک للاحتیاط منه قده.
6- الاستبصار 1- 141- 484.
7- التهذیب 1- 389- 1198.
8- الکافی 3- 103- 3، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 48 من هذه الأبواب.

زَیْدٍ (1) عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الطُّهْرَ وَ قَدْ دَخَلَ عَلَیْهَا وَقْتُ الصَّلَاةِ ثُمَّ أَخَّرَتِ الْغُسْلَ حَتَّی یَدْخُلَ وَقْتُ صَلَاةٍ أُخْرَی کَانَ عَلَیْهَا قَضَاءُ تِلْکَ الصَّلَاةِ الَّتِی فَرَّطَتْ فِیهَا الْحَدِیثَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

- ابى عبيده گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه زنى پاك شود، در حالى كه وقت نماز فرا رسيده و كوتاهى كند و غسل را به تأخير اندازد، تا وقت نمازى ديگر فرا رسد، قضاى نمازى را كه در انجام آن كوتاهى كرده بر او واجب مى شود. و هرگاه به هنگام وجوب نماز پاك شود، نماز را به تأخير اندازد تا وقت نماز ديگرى فرا رسد، سپس خونريزى كند، قضاى نمازى كه در انجام آن كوتاهى كرده بر او واجب مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2370 - رقم الحدیث الباب: 5]

2370- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: قُلْتُ الْمَرْأَةُ تَرَی الطُّهْرَ عِنْدَ الظُّهْرِ فَتَشْتَغِلُ فِی شَأْنِهَا حَتَّی یَدْخُلَ وَقْتُ الْعَصْرِ قَالَ تُصَلِّی الْعَصْرَ وَحْدَهَا فَإِنْ ضَیَّعَتْ فَعَلَیْهَا صَلَاتَانِ.

أَقُولُ: لَا یَبْعُدُ أَنْ یُرَادَ بِوَقْتِ الْعَصْرِ الْوَقْتُ الْمُخْتَصُّ بِهَا وَ هُوَ مِقْدَارُ أَدَائِهَا قَبْلَ الْغُرُوبِ جَمْعاً بَیْنَ الْأَخْبَارِ.

********

ترجمه :

- به ابو جعفر باقر (علیه السلام ) و يا ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: اگر خانم به هنگام نماز ظهر، از خون حيض و يا خون زايمان پاك شود و چون خود را به حمام برساند و غسل كند و لباس خود را تعويض نمايد، وقت ويژۀ نماز عصر داخل شود، تكليف او چيست ؟ آن حضرت گفت: بر اين خانم لازم است كه فقط نماز عصر خود را بخواند. ولى اگر در رفتن به حمام و تعويض لباس خود كوتاهى و قصور كرده باشد و در نتيجۀ تأخير و تنبلى، وقت ويژۀ نماز ظهر، سپرى شده باشد، بايد نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2371 - رقم الحدیث الباب: 6]

2371- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا طَهُرَتِ الْحَائِضُ قَبْلَ الْعَصْرِ صَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَإِنْ طَهُرَتْ فِی آخِرِ وَقْتِ الْعَصْرِ صَلَّتِ الْعَصْرَ.

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود :

اگر زن حائض قبل از وقت ويژۀ نماز عصر پاك شود، بايد نماز ظهر و عصر، هر دو را بخواند و اگر در وقت ويژۀ نماز عصر پاك شود، فقط بايد نماز عصر بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2372 - رقم الحدیث الباب: 7]

2372- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا طَهُرَتِ الْمَرْأَةُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ صَلَّتِ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ وَ إِنْ طَهُرَتْ قَبْلَ أَنْ تَغِیبَ الشَّمْسُ صَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ.

ص: 363


1- فی المصدر و فی نسخة- علی بن رئاب.
2- التهذیب 1- 391- 1208 و الاستبصار 1- 145- 496 و تقدم ذیله فی الحدیث 2 من الباب 48 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 1- 389- 1200 و الاستبصار 1- 142- 486.
4- التهذیب 1- 390- 1202 و الاستبصار 1- 142- 487.
5- التهذیب 1- 390- 1203 و الاستبصار 1- 143- 489.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اگر زن قبل از طلوع فجر پاک شود نماز مغرب و عشا به عهدهی اوست و اگر قبل از غروب خورشید پاک شود نماز ظهر و عصر به عهده ی اوست

[رقم الحدیث الکلی: 2373 - رقم الحدیث الباب: 8]

2373- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ (2) الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَقُومُ فِی وَقْتِ الصَّلَاةِ- فَلَا تَقْضِی ظُهْرَهَا حَتَّی تَفُوتَهَا الصَّلَاةُ وَ یَخْرُجَ الْوَقْتُ أَ تَقْضِی الصَّلَاةَ الَّتِی فَاتَتْهَا قَالَ إِنْ کَانَتْ تَوَانَتْ قَضَتْهَا وَ إِنْ کَانَتْ دَائِبَةً فِی غُسْلِهَا فَلَا تَقْضِی.

********

ترجمه :

زن وقت نماز از حیض رها می شود نما ظهر را نمی خواند تا وقت نماز تمام شود .آیا نماز راقضا کند

امام علیه السلام فرمود اگر سستی کرده قضا کند و اگر همیشه مقید به غسل بوده قضا نکند

[رقم الحدیث الکلی: 2374 - رقم الحدیث الباب: 9]

2374- 9- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کَانَتِ الْمَرْأَةُ مِنْ أَهْلِی تَطْهُرُ مِنْ حَیْضِهَا فَتَغْتَسِلُ حَتَّی یَقُولَ الْقَائِلُ قَدْ کَادَتِ الشَّمْسُ تَصْفَرُّ بِقَدْرِ مَا أَنَّکَ لَوْ رَأَیْتَ إِنْسَاناً یُصَلِّی الْعَصْرَ تِلْکَ السَّاعَةَ قُلْتَ قَدْ أَفْرَطَ فَکَانَ یَأْمُرُهَا أَنْ تُصَلِّیَ الْعَصْرَ.

********

ترجمه :

امام صادق از پدرش علیهما السلام

[رقم الحدیث الکلی: 2375 - رقم الحدیث الباب: 10]

2375- 10- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا طَهُرَتِ الْمَرْأَةُ قَبْلَ غُرُوبِ الشَّمْسِ- فَلْتُصَلِّ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ إِنْ طَهُرَتْ مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ فَلْتُصَلِّ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود :

اگر زن حائض پیش از غروب خورشید پاک شد، باید نماز ظهر و عصر را بخواند، و اگر در آخر شب پاک شد، باید نماز مغرب و عشا را بجا آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2376 - رقم الحدیث الباب: 11]

2376- 11- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ یَحْیَی عَنْ دَاوُدَ الدِّجَاجِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا کَانَتِ الْمَرْأَةُ حَائِضاً فَطَهُرَتْ قَبْلَ غُرُوبِ الشَّمْسِ- صَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ إِنْ طَهُرَتْ (مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ) (6)- صَلَّتِ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمود

اگر زن حائض قبل از غروب خورشید پاک شد نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر آخر شب پاک شد نماز مغرب و عشا را بخواند

[رقم الحدیث الکلی: 2377 - رقم الحدیث الباب: 12]

2377- 12- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ وَ عَنْ مُحَمَّدٍ أَخِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ عَنِ الشَّیْخِ ع

ص: 364


1- التهذیب 1- 391- 1207.
2- فی المصدر- عبد اللّه.
3- التهذیب 1- 391- 1207.
4- التهذیب 1- 390- 1204 و الاستبصار 1- 143- 490.
5- التهذیب 1- 390- 1205 و الاستبصار 1- 143- 491.
6- فی التهذیب- فی اللیل منه قده.
7- التهذیب 1- 391- 1206 و الاستبصار 1- 144- 492.

قَالَ: إِذَا طَهُرَتِ الْمَرْأَةُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ صَلَّتِ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ وَ إِنْ طَهُرَتْ قَبْلَ أَنْ تَغِیبَ الشَّمْسُ صَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ.

أَقُولُ: هَذَا وَ أَمْثَالُهُ مَحْمُولٌ عَلَی إِدْرَاکِ مِقْدَارِ الصَّلَاتَیْنِ مِنْ آخِرِ الْوَقْتِ أَوْ مِقْدَارِ صَلَاةٍ وَ رَکْعَةٍ مِنَ الْأُخْرَی لِمَا یَأْتِی فِی الْمَوَاقِیتِ (1) وَ قَدْ حَمَلَ الشَّیْخُ قَضَاءَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ إِذَا طَهُرَتْ بَعْدَ نِصْفِ اللَّیْلِ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اگر زن قبل از طلوع فجر پاک شود نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر قبل از غروب خورشید پاک شود نماز ظهر و عصر را بخواند

[رقم الحدیث الکلی: 2378 - رقم الحدیث الباب: 13]

2378- 13- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ وَ إِذَا رَأَتِ الطُّهْرَ فِی سَاعَةٍ مِنَ النَّهَارِ قَضَتِ الصَّلَاةَ (4) الْیَوْمَ وَ اللَّیْلَ (5) مِثْلَ ذَلِکَ.

أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (6).

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام)

در هر ساعتى از ساعات روز كه از خون حيض پاك شود، نماز ويژۀ آن ساعت را قضا مى كند. ساعات شب نيز بر همين منوال است.

[رقم الحدیث الکلی: 2379 - رقم الحدیث الباب: 14]

2379- 14- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی الْحَائِضِ إِذَا اغْتَسَلَتْ فِی وَقْتِ الْعَصْرِ تُصَلِّی الْعَصْرَ ثُمَّ تُصَلِّی الظُّهْرَ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَنَّهَا طَهُرَتْ وَقْتَ الظُّهْرِ وَ أَخَّرَتِ الْغُسْلَ حَتَّی

ص: 365


1- یأتی فی الباب 30 من أبواب المواقیت.
2- یأتی فی الحدیث التالی 13 من هذا الباب.
3- التهذیب 1- 394- 1218 و الاستبصار 1- 146- 499. و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 50 من هذه الأبواب.
4- کذا فی الأصل المخطوط، و کان فی المصدرین صلاة.
5- فی نسخة- و اللیلة من غیر زیادة کذا فی هامش المخطوط.
6- تقدم فی الحدیث 12 من هذا الباب.
7- التهذیب 1- 398- 1241، و الاستبصار 1- 143- 488.

تَضَیَّقَ وَقْتُ الْعَصْرِ وَ اسْتَحْسَنَهُ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی (1) ثُمَّ قَالَ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا یَأْتِی فِی الْمَوَاقِیتِ (2).

********

ترجمه :

امام کاظم علیه السلام فرمود

زن حائض اگر وقت نماز عصر غسل کرد نماز عر را بخواند سپس نماز ظهر را

50 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ صَوْمِ الْحَائِضِ وَ بُطْلَانِهِ مَتَی صَادَفَ جُزْءاً مِنَ النَّهَارِ وَ اسْتِحْبَابِ إِمْسَاکِهَا إِذَا طَهُرَتْ فِی أَثْنَائِهِ وَ وُجُوبِ قَضَائِهِ

اشارة

(3) 50 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ صَوْمِ الْحَائِضِ وَ بُطْلَانِهِ مَتَی صَادَفَ جُزْءاً مِنَ النَّهَارِ وَ اسْتِحْبَابِ إِمْسَاکِهَا إِذَا طَهُرَتْ فِی أَثْنَائِهِ وَ وُجُوبِ قَضَائِهِ

********

ترجمه :

باب جایز نبودن روزه برای حائض و باطل شدن آن ولو آخر روز باشد و مستحب است امساک از مبطلات وقتی در بین روز ماه رمضان پاک شود و واجب است قضای روزه های در حال حیض

[رقم الحدیث الکلی: 2380 - رقم الحدیث الباب: 1]

2380- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ طَمِثَتْ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- قَبْلَ أَنْ تَغِیبَ الشَّمْسُ قَالَ تُفْطِرُ حِینَ تَطْمَثُ.

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر خونريزى خانم در ماه رمضان نزديك غروب خورشيد شروع شود، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: بايد افطار كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2381 - رقم الحدیث الباب: 2]

2381- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ یَطْلُعُ الْفَجْرُ وَ هِیَ حَائِضٌ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- فَإِذَا أَصْبَحَتْ طَهُرَتْ وَ قَدْ أَکَلَتْ ثُمَّ صَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ کَیْفَ تَصْنَعُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ الَّذِی طَهُرَتْ فِیهِ قَالَ تَصُومُ وَ لَا تَعْتَدُّ بِهِ.

********

ترجمه :

عمار بن موسی از امام صادق علیه السلام در مورد زن که وقت طلوع فجر حائض است در ماه رمضان صبح غسل می کند و نماز ظهر و عصر را می خواند چگونه باشد آن روز را که پاک است ؟

حضرت فرمود :روزه بگیرد و تکرار نکند

[رقم الحدیث الکلی: 2382 - رقم الحدیث الباب: 3]

2382- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 366


1- منتقی الجمان 1- 222.
2- یأتی فی الباب 30 من أبواب مواقیت الصلاة. و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 3 من الباب 50 من هذه الأبواب.
3- الباب 50 فیه 7 أحادیث.
4- التهذیب 1- 393- 1215 و الاستبصار 1- 145- 498، و یأتی أیضا فی الحدیث 2 من الباب 25 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
5- التهذیب 1- 392- 1212 و الاستبصار 1- 145- 497، و یأتی أیضا فی الحدیث 2 من الباب 28 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
6- التهذیب 1- 394- 1218 و الاستبصار 1- 146- 499، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 13 من الباب السابق، و یأتی فی الحدیث 4 من الباب 25 من أبواب من یصحّ منه الصوم.

حُمْرَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیَّ سَاعَةٍ رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ فَهِیَ تُفْطِرُ الصَّائِمَةُ إِذَا طَمِثَتْ وَ إِذَا رَأَتِ الطُّهْرَ فِی سَاعَةٍ مِنَ النَّهَارِ قَضَتْ صَلَاةَ الْیَوْمِ وَ اللَّیْلِ مِثْلَ ذَلِکَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

همان ساعتی که روزه دار خون دید روزه باز میشود و همچنین وقتی از حیض پاک میشود نماز روز یا شب را می خواند

[رقم الحدیث الکلی: 2383 - رقم الحدیث الباب: 4]

2383- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَرَی الدَّمَ غُدْوَةً أَوِ ارْتِفَاعَ النَّهَارِ أَوْ عِنْدَ الزَّوَالِ قَالَ تُفْطِرُ وَ إِذَا کَانَ بَعْدَ الْعَصْرِ أَوْ بَعْدَ الزَّوَالِ فَلْتُمْضِ صَوْمَهَا وَ لْتَقْضِ ذَلِکَ الْیَوْمَ.

********

ترجمه :

[رقم الحدیث الکلی: 2384 - رقم الحدیث الباب: 5]

2384- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ عَرَضَ لِلْمَرْأَةِ الطَّمْثُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَبْلَ الزَّوَالِ فَهِیَ فِی سَعَةٍ أَنْ تَأْکُلَ وَ تَشْرَبَ وَ إِنْ عَرَضَ لَهَا بَعْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَلْتَغْتَسِلْ وَ لْتَعْتَدَّ بِصَوْمِ ذَلِکَ الْیَوْمِ مَا لَمْ تَأْکُلْ وَ تَشْرَبْ.

أَقُولُ: یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی أَنَّهَا تَعْتَدُّ بِهِ فِی حُصُولِ الثَّوَابِ وَ تَعُدُّهُ عِبَادَةً وَ إِنْ وَجَبَ قَضَاؤُهُ إِذْ لَیْسَ فِیهِ حُکْمٌ بِسُقُوطِ الْقَضَاءِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اگر زن قبل از زوال ماه رمضان آلوده شود در خوردن و آشامیدن آزاد است اگر بعد از زوال شد غسل کند و اگر روزه را باطل نکرده ادامه دهد

[رقم الحدیث الکلی: 2385 - رقم الحدیث الباب: 6]

2385- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی امْرَأَةٍ حَاضَتْ فِی رَمَضَانَ- حَتَّی إِذَا ارْتَفَعَ النَّهَارُ رَأَتِ الطُّهْرَ قَالَ تُفْطِرُ ذَلِکَ الْیَوْمَ کُلَّهُ تَأْکُلُ وَ تَشْرَبُ ثُمَّ تَقْضِیهِ وَ عَنِ امْرَأَةٍ أَصْبَحَتْ فِی رَمَضَانَ طَاهِراً حَتَّی إِذَا ارْتَفَعَ النَّهَارُ رَأَتِ الْحَیْضَ قَالَ تُفْطِرُ ذَلِکَ الْیَوْمَ کُلَّهُ.

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيد: اگر خانم در نيمروز ماه رمضان از عادت ماهيانه پاك شود، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: روزۀ آن روز را افطار مى كند و مانند ساير روزها مى خورد و مى آشامد و بعد از ماه مبارك رمضان، روزه آن روز را هم قضا مى كند. پرسيد: اگر خانم در ماه رمضان روزه بگيرد و در نيمروز به عادت ماهيانه مبتلا شود، تكليف او چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: آن روز را افطار مى كند و سراسر روز، مى تواند بخورد و بياشامد.

[رقم الحدیث الکلی: 2386 - رقم الحدیث الباب: 7]

2386- 7- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 367


1- التهذیب 1- 393- 1217 و الاستبصار 1- 146- 501، و أورده أیضا فی الحدیث 3 من الباب 25 و فی الحدیث 3 من الباب 28 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
2- التهذیب 1- 393- 1216 و الاستبصار 1- 146- 500، و أورده أیضا فی الحدیث 4 من الباب 28 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
3- التهذیب 1- 153- 434.
4- التهذیب 1- 153- 435.

مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی الْمَرْأَةِ تَطْهُرُ فِی أَوَّلِ النَّهَارِ فِی رَمَضَانَ- أَ تُفْطِرُ أَوْ تَصُومُ قَالَ تُفْطِرُ وَ فِی الْمَرْأَةِ تَرَی الدَّمَ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- أَ تُفْطِرُ أَمْ تَصُومُ قَالَ تُفْطِرُ إِنَّمَا فِطْرُهَا مِنَ الدَّمِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).

51 بَابُ حُکْمِ الْحَیْضِ فِی أَثْنَاءِ الِاعْتِکَافِ وَ حُکْمِ الطَّلَاقِ فِی الْحَیْضِ

اشارة

(3) 51 بَابُ حُکْمِ الْحَیْضِ فِی أَثْنَاءِ الِاعْتِکَافِ وَ حُکْمِ الطَّلَاقِ فِی الْحَیْضِ

********

ترجمه :

باب حکم حیض دربین اعتکاف و حکم طلاق حائض

[رقم الحدیث الکلی: 2387 - رقم الحدیث الباب: 1]

2387- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی امْرَأَةٍ اعْتَکَفَتْ ثُمَّ إِنَّهَا طَمِثَتْ قَالَ تَرْجِعُ لَیْسَ لَهَا اعْتِکَافٌ.

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدند: اگر خانم در مسجد اعتكاف كند ولى به خونريزى ماهيانه دچار شود، چه تكليفى دارد؟ ابو عبد اللّه

فرمود : بايد به خانه بازگردد. با حالت حيض، اعتكاف خانم مى شكند.

[رقم الحدیث الکلی: 2388 - رقم الحدیث الباب: 2]

2388- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ أَیُّ امْرَأَةٍ کَانَتْ مُعْتَکِفَةً ثُمَّ حَرُمَتْ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ فَخَرَجَتْ مِنَ الْمَسْجِدِ فَطَهُرَتْ فَلَیْسَ یَنْبَغِی لِزَوْجِهَا أَنْ یُجَامِعَهَا حَتَّی تَعُودَ إِلَی الْمَسْجِدِ وَ تَقْضِیَ اعْتِکَافَهَا.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الِاعْتِکَافِ (6) وَ فِی الطَّلَاقِ (7).

***********

ترجمه:

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) فرمود :

هر خانمى كه در مسجد اعتكاف كند و در اثناى اعتكاف به خونريزى ماهيانه دچار گردد و به خانه بازگردد، بعد از پاك شدن و غسل كردن، شوهر نمى تواند با او همبستر شود، مگر آنكه به مسجد بازگردد و دورۀ اعتكاف خود را تمام كند.

ص: 368


1- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 39 و علی وجوب القضاء فی الباب 41 من أبواب الحیض.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 25 و 28 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
3- الباب 51 فیه حدیثان.
4- التهذیب 1- 398- 1239.
5- التهذیب 1- 398- 1240.
6- یأتی فی الباب 11 من أبواب الاعتکاف.
7- یأتی فی الباب 8 من أبواب مقدمات الطلاق.

52 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَبْغِ الْحَائِضِ ثَوْبَهَا بِمِشْقٍ إِذَا لَمْ یَذْهَبْ عَنْهُ أَثَرُ الدَّمِ

اشارة

(1) 52 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَبْغِ الْحَائِضِ ثَوْبَهَا بِمِشْقٍ إِذَا لَمْ یَذْهَبْ عَنْهُ أَثَرُ الدَّمِ

********

ترجمه :

باب استحباب رنگ کردن حائض لباسش را به رنگ گل سرخ برای اینکه اثر خون از ان نمیرود

[رقم الحدیث الکلی: 2389 - رقم الحدیث الباب: 1]

2389- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع قَالَ: سَأَلَتْهُ أُمُّ وَلَدٍ لِأَبِیهِ فَقَالَتْ أَصَابَ ثَوْبِی دَمُ الْحَیْضِ فَغَسَلْتُهُ فَلَمْ یَذْهَبْ أَثَرُهُ فَقَالَ اصْبَغِیهِ بِمِشْقٍ (3) حَتَّی یَخْتَلِطَ وَ یَذْهَبَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (4) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النَّجَاسَاتِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (5).

**********

ترجمه:

على بن ابى حمزه گويد: كنيزى كه از پدرشان فرزندى داشت، به عبد صالح (امام كاظم عليه السّلام) گفت. فدايت گردم! مى خواهم

عرض كرد: لباسم به خون حيض آلوده شده بود، آن را شستم، ولى اثر آن از بين نرفت.

فرمود: آن را با گل سرخ رنگ كن تا با رنگ آن مخلوط شود و از بين برود.0000

ص: 369


1- الباب 52 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 3- 59- 6 قطعة من الحدیث 6، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 25 من أبواب النجاسات.
3- المشق و المشق- المنحرة و هو صبغ أحمر ... و ثوب ممشوق .... مصبوغ بالمشق. لسان العرب 7- 345.
4- التهذیب 1- 272- 800.
5- یأتی فی الحدیث 3 و 4 من الباب 25 من أبواب النجاسات.

ص: 370

أَبْوَابُ الِاسْتِحَاضَةِ

1 بَابُ أَقْسَامِهَا وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا

اشارة

(1) 1 بَابُ أَقْسَامِهَا وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا

********

ترجمه :

باب اقسام استحاضه و مقداری از احکام آن

[رقم الحدیث الکلی: 2390 - رقم الحدیث الباب: 1]

2390- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَنْظُرُ أَیَّامَهَا فَلَا تُصَلِّی فِیهَا وَ لَا یَقْرَبُهَا بَعْلُهَا فَإِذَا جَازَتْ أَیَّامُهَا وَ رَأَتِ الدَّمَ یَثْقُبُ الْکُرْسُفَ اغْتَسَلَتْ لِلظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ تُؤَخِّرُ هَذِهِ وَ تُعَجِّلُ هَذِهِ وَ لِلْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ غُسْلًا تُؤَخِّرُ هَذِهِ وَ تُعَجِّلُ هَذِهِ وَ تَغْتَسِلُ لِلصُّبْحِ وَ تَحْتَشِی وَ تَسْتَثْفِرُ وَ لَا تَحْنِی (3) وَ تَضُمُّ فَخِذَیْهَا فِی الْمَسْجِدِ وَ سَائِرُ جَسَدِهَا خَارِجٌ وَ لَا یَأْتِیهَا بَعْلُهَا أَیَّامَ قُرْئِهَا وَ إِنْ کَانَ الدَّمُ لَا یَثْقُبُ الْکُرْسُفَ تَوَضَّأَتْ وَ دَخَلَتِ الْمَسْجِدَ وَ صَلَّتْ کُلَّ صَلَاةٍ بِوُضُوءٍ وَ هَذِهِ یَأْتِیهَا بَعْلُهَا إِلَّا فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).

ص: 371


1- أبواب النجاسات- الباب 1 فیه 15 حدیثا.
2- الکافی 3- 88- 2، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 5، و أخری فی الحدیث 1 من الباب 24 من أبواب الحیض.
3- فی هامش المخطوط ما نصه- فی نسخة- تحتبی، و فی نسخة أخری- تحیی، فسره فی حاشیة المنتهی، بخط المصنّف، بالنهی عن صلاة تحیة المسجد. منه قده، راجع منتهی المطلب 1- 122.
4- التهذیب 1- 106- 277 و التهذیب 1- 170- 484.

********

ترجمه :

معاوية بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

زن مستحاضه بايد ايّام (حيض) خويش را بنگرد، در آن حال نماز به جا نياورد و نبايد شوهرش با او نزديكى كند. هنگامى كه ايّامش سپرى شد و ملاحظه نمود كه خون از پنبه مى گذرد، بايد براى نماز ظهر و عصر غسل كند، به طورى كه نماز ظهر را به تأخير اندازد و در نماز عصر تجعيل نمايد، و براى نماز مغرب و عشا نيز يك غسل به جا آورد و نماز مغرب را تأخير اندازد و در نماز عشا تعجيل نمايد و براى نماز صبح تعجيل نمايد، و از پنبه استفاده كند، و لباس، يا با پارچۀ بلندى ميان ران هايش را ببندد و نماز تحيّت مسجد نخواند، و در مسجد ران هايش را به هم بچسباند و بقيّۀ بدنش از اين حكم بيرون است و در ايّام حيضش نبايد شوهرش با او نزديكى كند، ولى اگر خون از پنبه عبور نكند، بايد خود را شست وشو داده، وضو گيرد و مى تواند داخل مسجد شود و بايد هر نماز را با يك وضو به جا آورد، با چنين زنى - به استثناى ايّام حيضش - شوهرش مى تواند نزديكى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2391 - رقم الحدیث الباب: 2]

2391- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تُسْتَحَاضُ فَقَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْمَرْأَةِ تُسْتَحَاضُ فَأَمَرَهَا أَنْ تَمْکُثَ أَیَّامَ حَیْضِهَا لَا تُصَلِّی فِیهَا ثُمَّ تَغْتَسِلَ وَ تَسْتَدْخِلَ قُطْنَةً وَ تَسْتَثْفِرَ بِثَوْبٍ ثُمَّ تُصَلِّیَ حَتَّی یَخْرُجَ الدَّمُ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ وَ قَالَ تَغْتَسِلُ الْمَرْأَةُ الدَّمِیَّةُ بَیْنَ کُلِّ صَلَاتَیْنِ.

وَ الِاسْتِذْفَارُ أَنْ تَتَطَیَّبَ وَ تَسْتَجْمِرَ بِالدُّخْنَةِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ الِاسْتِثْفَارُ أَنْ یُجْعَلَ مِثْلُ ثَفْرِ الدَّابَّةِ.

********

ترجمه :

محمّد حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه مستحاضه مى شود، سؤال نمودم ؟

فرمود: امام باقر عليه السّلام فرمود: از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله دربارۀ زن مستحاضه سؤال شد. حضرتش به او امر كرد كه ايّام حيض خود را درنگ نموده و نماز به جا نياورد، سپس غسل نمايد، پنبه اى در خود داخل كند و (با دامن لباس و يا پارچه بلندى ميان ران هايش را محكم ببندد) تا هنگامى كه خون از پشت آن پارچه خارج مى گردد، با همان وضعيّت نماز به جا آورد.

و فرمود: آن زنى كه خونريزى دارد، بايد بين هر دو نماز يك غسل نمايد (در اين مورد به تفسير ذكر شده در حديث قبل و بعد رجوع شود).

(شيخ كلينى رحمه اللّه مى گويد:) استذفار آن است كه زن با دخنه (نوعى داروى خوشبو، يا چيز ديگرى را بر روى عودسوز بخور نمايند)، خود را خوشبو نمايد و استثفار آن است كه مانند چهارپا، پاها را كنار هم قرار دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2392 - رقم الحدیث الباب: 3]

2392- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِذَا مَکَثَتِ الْمَرْأَةُ عَشَرَةَ أَیَّامٍ تَرَی الدَّمَ ثُمَّ طَهُرَتْ فَمَکَثَتْ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ طَاهِراً ثُمَّ رَأَتِ الدَّمَ بَعْدَ ذَلِکَ أَ تُمْسِکُ عَنِ الصَّلَاةِ قَالَ لَا هَذِهِ مُسْتَحَاضَةٌ تَغْتَسِلُ وَ تَسْتَدْخِلُ قُطْنَةً (بَعْدَ قُطْنَةٍ) (3) وَ تَجْمَعُ بَیْنَ صَلَاتَیْنِ بِغُسْلٍ وَ یَأْتِیهَا زَوْجُهَا إِنْ أَرَادَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

- صفوان بن يحيى گويد: به ابا الحسن عليه السّلام گفتم: قربانت گردم! هرگاه زن درنگ كند و ده روز خون ببيند، سپس پاك شود و سه روز در پاكى درنگ نمايد و پس از آن خون ببيند، آيا بايد نماز نخواند؟

فرمود: نه، اين زن مستحاضه است و بايد غسل كند و از پنبه هاى متعدّد استفاده كند و بين دو نماز را با يك غسل جمع كند و اگر شوهرش بخواهد مى تواند با او نزديكى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2393 - رقم الحدیث الباب: 4]

2393- 4- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ (6) الْمُسْتَحَاضَةُ تَغْتَسِلُ عِنْدَ صَلَاةِ الظُّهْرِ وَ تُصَلِّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ ثُمَّ تَغْتَسِلُ عِنْدَ الْمَغْرِبِ فَتُصَلِّی الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ ثُمَّ تَغْتَسِلُ عِنْدَ الصُّبْحِ فَتُصَلِّی الْفَجْرَ وَ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَأْتِیَهَا بَعْلُهَا إِذَا (7) شَاءَ إِلَّا أَیَّامَ حَیْضِهَا فَیَعْتَزِلُهَا زَوْجُهَا قَالَ وَ قَالَ لَمْ تَفْعَلْهُ امْرَأَةٌ قَطُّ

ص: 372


1- الکافی 3- 89- 3، و أورده صدره فی الحدیث 3 من الباب 5 من أبواب الحیض.
2- الکافی 3- 90- 6.
3- لیس فی التهذیب هامش المخطوط.
4- التهذیب 1- 170- 486.
5- الکافی 3- 90- 5، تقدمت قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 24 من أبواب الحیض.
6- فی هامش الأصل عن التهذیب- سمعته یقول المرأة المستحاضة التی لا تطهر، تغتسل؟ قال-.
7- فی نسخة التهذیب- متی هامش المخطوط.

احْتِسَاباً إِلَّا عُوفِیَتْ مِنْ ذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

شنيدم ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) فرمود :

خانمى كه از خونريزى رحم پاك نمى شود، بايد به هنگام نماز ظهر يك نوبت غسل كند و نماز ظهر و عصر خود را باهم بخواند و به هنگام نماز مغرب غسل كند و نماز مغرب و عشاء را باهم بخواند و يك نوبت ديگر هم به هنگام نماز صبح غسل كند و نماز بخواند. ابو عبد اللّه گفت: در اين ايام خارج از عادت ماهيانه شوهرش - اگر مايل باشد - مى تواند با او همبستر شود. ابو عبد اللّه گفت: هر خانمى كه

مستحاضه باشد و به تكاليف شرعى خود عمل كند، و زحمات خود را به حساب خدا بگذارد، بزودى از خونريزى دائم عافيت پيدا مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2394 - رقم الحدیث الباب: 5]

2394- 5- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ النُّفَسَاءُ مَتَی تُصَلِّی فَقَالَ تَقْعُدُ بِقَدْرِ حَیْضِهَا وَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمَیْنِ فَإِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ وَ إِلَّا اغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ وَ اسْتَثْفَرَتْ وَ صَلَّتْ فَإِنْ جَازَ الدَّمُ الْکُرْسُفَ تَعَصَّبَتْ وَ اغْتَسَلَتْ ثُمَّ صَلَّتِ الْغَدَاةَ بِغُسْلٍ وَ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ بِغُسْلٍ وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ بِغُسْلٍ وَ إِنْ لَمْ یَجُزِ الدَّمُ الْکُرْسُفَ صَلَّتْ بِغُسْلٍ وَاحِدٍ قُلْتُ وَ الْحَائِضُ قَالَ مِثْلُ ذَلِکَ سَوَاءً فَإِنِ انْقَطَعَ عَنْهَا الدَّمُ وَ إِلَّا فَهِیَ مُسْتَحَاضَةٌ تَصْنَعُ مِثْلَ النُّفَسَاءِ سَوَاءً ثُمَّ تُصَلِّی وَ لَا تَدَعُ الصَّلَاةَ عَلَی حَالٍ فَإِنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ الصَّلَاةُ عِمَادُ دِینِکُمْ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ قَرِیباً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (4) ع (5) أَقُولُ: قَدْ صَرَّحَ بِنِسْبَتِهِ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی أَثْنَاءِ الِاسْتِدْلَالِ بِهِ لَا فِی مَحَلِّ إِیرَادِ الْحَدِیثِ.

ص: 373


1- التهذیب 1- 171- 487.
2- التهذیب 1- 401- 1254 باختلاف یسیر.
3- الکافی 3- 99- 4، و أورد صدره فی الحدیث 2 من الباب 3 من أبواب النفاس.
4- فی نسخة- عن أبی عبد اللّه علیه السلام. هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 173- 496.

********

ترجمه :

زراره گويد: به امام عليه السّلام گفتم: زنى زائو كى بايد نماز بخواند؟

فرمود: بايد به اندازۀ دوران حيض خود دوران قاعدگى قرار دهد و نماز را ترك كند و دو روز استظهار كند، اگر خونريزى قطع شد كه خوب و اگر قطع نشد، بايد غسل كند، پنبه اى استفاده كند و پارچه اى بر آن ببندد و نماز بخواند، و اگر خون از پنبه بگذرد، دستمالى بر آن بسته و غسل نمايد، سپس نماز صبح را به يك غسل، نماز ظهر و عصر را به يك غسل و نماز مغرب و عشا را به غسل ديگرى بخواند؛ ولى اگر خون از پنبه نگذرد، همه را به يك غسل بخواند.

گفتم: حكم زن حائض چيست ؟

فرمود: مانند همين زن است. پس اگر خونريزى قطع شود كه خوب، ولى اگر قطع نشد، او مستحاضه است و همانند زن زائو عمل نمايد، سپس نماز بخواند و به هر حال، نبايد نماز را ترك كند؛ زيرا پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرموده است:«نماز ستون دين شماست».

[رقم الحدیث الکلی: 2395 - رقم الحدیث الباب: 6]

2395- 6- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ إِذَا ثَقَبَ الدَّمُ الْکُرْسُفَ اغْتَسَلَتْ لِکُلِّ صَلَاتَیْنِ وَ لِلْفَجْرِ غُسْلًا وَ إِنْ لَمْ یَجُزِ الدَّمُ الْکُرْسُفَ فَعَلَیْهَا الْغُسْلُ لِکُلِّ یَوْمٍ مَرَّةً وَ الْوُضُوءُ لِکُلِّ صَلَاةٍ وَ إِنْ أَرَادَ زَوْجُهَا أَنْ یَأْتِیَهَا فَحِینَ تَغْتَسِلُ هَذَا إِنْ کَانَ دَمُهَا عَبِیطاً وَ إِنْ کَانَتْ صُفْرَةً فَعَلَیْهَا الْوَضُوءُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی أَحَادِیثِ الْجَنَابَةِ حَدِیثٌ آخَرُ عَنْ سَمَاعَةَ نَحْوَهُ (3).

********

ترجمه :

سماعه گويد: امام عليه السّلام فرمود:

در مستحاضه، اگر خون او از پنبه اى بگذرد، براى هر دو نماز و نماز صبح هر كدام يك غسل كند،

و اگر خون از پنبه نگذرد در هر روز يك غسل و براى هر نماز، وضويى بر عهدۀ اوست و اگر شوهرش بخواهد با او نزديكى كند، بايستى هنگامى كه غسل مى كند به نزد او آيد، و اين در صورتى است كه خون او تازه باشد و اگر خون زردى بود، بر عهدۀ اوست كه وضو بگيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2396 - رقم الحدیث الباب: 7]

2396- 7- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نُعَیْمٍ الصَّحَّافِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثِ حَیْضِ الْحَامِلِ قَالَ:- وَ إِذَا رَأَتِ الْحَامِلُ الدَّمَ قَبْلَ الْوَقْتِ الَّذِی کَانَتْ تَرَی فِیهِ الدَّمَ بِقَلِیلٍ أَوْ فِی الْوَقْتِ مِنْ ذَلِکَ الشَّهْرِ فَإِنَّهُ مِنَ الْحَیْضَةِ فَلْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ عَدَدَ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ فِی حَیْضَتِهَا فَإِنِ انْقَطَعَ عَنْهَا الدَّمُ قَبْلَ ذَلِکَ فَلْتَغْتَسِلْ وَ لْتُصَلِّ وَ إِنْ لَمْ یَنْقَطِعِ الدَّمُ عَنْهَا إِلَّا بَعْدَ مَا تَمْضِی الْأَیَّامُ الَّتِی کَانَتْ تَرَی الدَّمَ فِیهَا بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ فَلْتَغْتَسِلْ ثُمَّ تَحْتَشِی وَ تَسْتَذْفِرُ وَ تُصَلِّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ ثُمَّ لْتَنْظُرْ فَإِنْ کَانَ الدَّمُ فِیمَا بَیْنَهَا وَ بَیْنَ الْمَغْرِبِ لَا یَسِیلُ مِنْ خَلْفِ الْکُرْسُفِ فَلْتَتَوَضَّأْ وَ لْتُصَلِّ عِنْدَ وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ مَا لَمْ تَطْرَحِ الْکُرْسُفَ (5) فَإِنْ طَرَحَتِ الْکُرْسُفَ عَنْهَا فَسَالَ الدَّمُ وَجَبَ عَلَیْهَا الْغُسْلُ وَ إِنْ طَرَحَتِ الْکُرْسُفَ عَنْهَا وَ لَمْ یَسِلِ الدَّمُ فَلْتَوَضَّأْ وَ لْتُصَلِّ وَ لَا غُسْلَ عَلَیْهَا قَالَ وَ إِنْ کَانَ الدَّمُ إِذَا أَمْسَکَتِ الْکُرْسُفَ یَسِیلُ مِنْ خَلْفِ الْکُرْسُفِ صَبِیباً لَا یَرْقَأُ فَإِنَّ عَلَیْهَا أَنْ تَغْتَسِلَ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ تَحْتَشِیَ وَ تُصَلِّیَ وَ تَغْتَسِلَ لِلْفَجْرِ وَ تَغْتَسِلَ لِلظُّهْرِ

ص: 374


1- الکافی 3- 89- 4.
2- التهذیب 1- 170- 485.
3- تقدم فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
4- الکافی 3- 95- 1، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 30 من أبواب الحیض، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 15، و قطعة منه فی الحدیث 6 من الباب 5 من أبواب الحیض أیضا.
5- فی نسخة التهذیب زیادة- عنها هامش المخطوط.

وَ الْعَصْرِ وَ تَغْتَسِلَ لِلْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ (الْآخِرَةِ) (1) قَالَ وَ کَذَلِکَ تَفْعَلُ الْمُسْتَحَاضَةُ فَإِنَّهَا إِذَا فَعَلَتْ ذَلِکَ أَذْهَبَ اللَّهُ بِالدَّمِ عَنْهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

- حسين بن نعيم صحّاف گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: كنيز من در حالى كه باردار است، خون مى بيند، بايد با نماز چه كند؟

فرمود: هرگاه زن باردار پس از گذشت بيست روز از ابتداى روزى كه در آن خون مى ديده، از آن ماهى كه نماز را ترك نموده، خون ببيند، آن خون، نه خون نفاس است و نه حيض. بنابراين، بايد وضو بگيرد و پنبه اى استعمال كند و نماز بخواند. ولى اگر زن باردار اندكى پيش از وقت معمول خود، يا در همان وقت، از آن ماه خون ببيند، آن خون، حيض است و به اندازۀ روزهاى عادت خود، بايد نماز را ترك نمايد.

پس اگر پيش از آن، خونريزى قطع شد، بايد غسل نمايد، نماز بخواند، ولى اگر خونريزى قطع نشد، مگر پس از گذشت يك - يا دو روز - ايّامى كه در آن خون مى ديده، بايد غسل نمايد، پنبه اى استعمال كند و پارچه اى بلند بر خود بندد، و نماز ظهر و عصر خود را بخواند، سپس منتظر بماند كه اگر در بين نماز ظهر و عصر و بين مغرب، خون از پشت پنبه عبور نكرد و جارى نشد، بايد در وقت هر نماز وضو بگيرد و نماز بخواند تا زمانى كه پنبه را برنداشته باشد، پس اگر پنبه را بردارد، و خون جارى شود، غسل بر او واجب است، و اگر پنبه را برداشت، ولى خون جارى نشد، بايد وضو بگيرد، نماز بخواند، و غسل بر او واجب نيست.

حضرتش فرمود: و اگر خون طورى است كه هرگاه پنبه را نگه دارد، باز از پشت آن خون جارى است و قطع نمى شود، بر او واجب است كه در هر شبانه روز، سه بار غسل كند، از پنبه استفاده كند، نماز بخواند و براى نماز صبح يك غسل، براى نماز ظهر و عصر يك غسل و براى نماز مغرب و عشا يك غسل نمايد.

سپس فرمود: زن مستحاضه نيز چنين كند و اگر چنين كرد، خداوند خونريزى را از او برطرف مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2397 - رقم الحدیث الباب: 8]

2397- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ أَ یَطَؤُهَا زَوْجُهَا وَ هَلْ تَطُوفُ بِالْبَیْتِ- قَالَ تَقْعُدُ قُرْأَهَا الَّذِی کَانَتْ تَحِیضُ فِیهِ فَإِنْ کَانَ قُرْؤُهَا مُسْتَقِیماً فَلْتَأْخُذْ بِهِ وَ إِنْ کَانَ فِیهِ خِلَافٌ فَلْتَحْتَطْ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ وَ لْتَغْتَسِلْ وَ لْتَسْتَدْخِلْ کُرْسُفاً فَإِنْ ظَهَرَ عَنِ الْکُرْسُفِ فَلْتَغْتَسِلْ ثُمَّ تَضَعُ کُرْسُفاً آخَرَ ثُمَّ تُصَلِّی فَإِذَا کَانَ دَماً سَائِلًا فَلْتُؤَخِّرِ الصَّلَاةَ إِلَی الصَّلَاةِ ثُمَّ تُصَلِّی صَلَاتَیْنِ بِغُسْلٍ وَاحِدٍ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ اسْتَحَلَّتْ بِهِ الصَّلَاةَ فَلْیَأْتِهَا زَوْجُهَا وَ لْتَطُفْ بِالْبَیْتِ.

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: خانمى كه در خونريزى استحاضه بسر مى برد، آيا مى تواند با شوهرش به بستر برود؟ آيا مى تواند دور خانۀ كعبه طواف كند؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر قبلا دوران خونريزى او ثابت و بى اختلاف بوده است فقط به شمار همان روزهاى عادت از كارهاى عبادى دورى مى كند و با شوهر خود به بستر نمى رود، و اگر دوران خونريزى او ثابت نباشد يك روز و دو روز بيش از ميانگين دوران خونريزى از كارهاى عبادى و بستر شوهر كناره مى كند و بعد از آن غسل مى كند و نوار بهداشتى داخل مى كند،

(Ẓحتى اگر خون از نوار بهداشتى بگذرد دوباره غسل مى كند و يك نوار اضافى داخل مى كند كه مانع بروز خون گردد و بلافاصله نماز مى خواند و اگر خون هماره روان باشد، براى نماز ظهر و عصر يك نوبت و براى نماز مغرب و عشا يك نوبت ديگر غسل مى كند و نماز ظهر و عصر خود را به هنگام عصر و نماز مغرب و عشا را به هنگام عشا مى خواند كه وقت نماز را بهتر رعايت كرده باشد. با هر برنامه اى كه نماز خواندن بر خانم حلال باشد، بستر شوهر و طواف خانۀ كعبه نيز بر او حلال خواهد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2398 - رقم الحدیث الباب: 9]

2398- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الطَّامِثِ تَقْعُدُ بِعَدَدِ أَیَّامِهَا کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ ثُمَّ هِیَ مُسْتَحَاضَةٌ فَلْتَغْتَسِلْ وَ تَسْتَوْثِقُ مِنْ نَفْسِهَا وَ تُصَلِّی کُلَّ صَلَاةٍ بِوُضُوءٍ مَا لَمْ یَنْفُذِ (6) الدَّمُ فَإِذَا نَفَذَ اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ.

********

ترجمه :

- از ابو جعفر باقر (علیه السلام) پرسيدم: اگر خونريزى رحم شديد باشد و خانم به شمارۀ روزهاى عادت نماز و روزه را ترك كند، بعد از آن چه تكليفى دارد؟

ابو جعفر فرمود : تا يك روز و دو روز ديگر نيز بايد خونريزى رحم را به حساب خونريزى ماهيانه بگذارد و بعد از آن تا هرچند روزى كه طول بكشد خونريزى را به عنوان استحاضه تلقى كند: بايد غسل كند و با داخل كردن نوار پنبه اى و لجام بستن مطمئن شود كه ديگر خونى به خارج نشط نمى كند آن گاه نماز بخواند. اين خانم بايد براى هر نمازى يك نوبت وضو بگيرد، مادام كه خونريزى به خارج نشط نكرده باشد، و اگر به خارج نشط كند، بايد غسل كند و نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2399 - رقم الحدیث الباب: 10]

2399- 10- (7) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ عَنْ

ص: 375


1- لیس فی المصدر.
2- التهذیب 1- 168- 482.
3- التهذیب 1- 388- 1197، و الاستبصار 1- 140- 482.
4- التهذیب 5- 400- 1390، و أورد قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 91 من أبواب الطواف.
5- التهذیب 1- 169- 483، و تقدم صدره فی الحدیث 7 من الباب 5، و فی الحدیث 13 من الباب 13 من أبواب الحیض.
6- فی نسخة- یثقب منه قده.
7- التهذیب 1- 171- 488 و الاستبصار 1- 149- 512 و تقدم صدره فی الحدیث 7 من الباب 13 من أبواب الحیض.

أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَقْعُدُ أَیَّامَ قُرْئِهَا ثُمَّ تَحْتَاطُ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ فَإِنْ هِیَ رَأَتْ طُهْراً اغْتَسَلَتْ وَ إِنْ هِیَ لَمْ تَرَ طُهْراً اغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ فَلَا تَزَالُ تُصَلِّی بِذَلِکَ الْغُسْلِ حَتَّی یَظْهَرَ الدَّمُ عَلَی الْکُرْسُفِ فَإِذَا ظَهَرَ أَعَادَتِ الْغُسْلَ وَ أَعَادَتِ الْکُرْسُفَ.

********

ترجمه :

ابو جعفر باقر (علیه السلام ) گفت: اگر خونريزى رحم شديد باشد، خانم بايد به شمارۀ روزهاى حيض خود، هرگونه عبادتى را ترك كند و تا يك روز و دو روز ديگر نيز، اگر خونريزى ادامه يابد، به حساب خون حيض بگذارد و عبادات خود را ترك نمايد. بعد از آن اگر پاك شد بايد غسل كند و نماز بخواند، اگر پاك نشد، بايد غسل كند و نوار بهداشتى داخل كند تا از سرايت و نشط خون مانع گردد و به نمازهاى روزانه بپردازد و تا آن گاه كه خون بر روى نوار بهداشتى ظاهر نشده به همان غسل قبلى اكتفا كند و چون خون حيض بر روى نوار بهداشتى ظاهر شد، بايد غسل خود را تجديد كند و نوار پنبه اى را خارج نموده نوار پاك و تميز ديگرى داخل كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2400 - رقم الحدیث الباب: 11]

2400- 11- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ الزَّیَّاتِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع امْرَأَةٌ رَأَتِ الدَّمَ فِی حَیْضِهَا حَتَّی جَاوَزَ وَقْتُهَا مَتَی یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تُصَلِّیَ قَالَ تَنْظُرُ عِدَّتَهَا الَّتِی کَانَتْ تَجْلِسُ ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ بِعَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِنْ رَأَتِ الدَّمَ دَماً

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَنَّهَا تَسْتَظْهِرُ إِلَی عَشَرَةِ أَیَّامٍ کَمَا مَرَّ (2).

********

ترجمه :

یونس بن یعقوب گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم زنی بیش از ایام عادت خون میبیند از چه موقع نماز بخواند

حضرت علیه السلام فرمود تا ده روز احتیاط کند

[رقم الحدیث الکلی: 2401 - رقم الحدیث الباب: 12]

2401- 12- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ فُضَیْلٍ وَ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ تَکُفُّ عَنِ الصَّلَاةِ أَیَّامَ أَقْرَائِهَا وَ تَحْتَاطُ بِیَوْمٍ أَوِ اثْنَیْنِ ثُمَّ تَغْتَسِلُ کُلَّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ تَحْتَشِی لِصَلَاةِ الْغَدَاةِ وَ تَغْتَسِلُ وَ تَجْمَعُ بَیْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ بِغُسْلٍ وَ تَجْمَعُ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِغُسْلٍ فَإِذَا حَلَّتْ لَهَا الصَّلَاةُ حَلَّ لِزَوْجِهَا أَنْ یَغْشَاهَا.

********

ترجمه :

ابو جعفر باقر (علیه السلام) و يا ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفت: اگر خانم به خونريزى دائم مبتلا شود بايد در روزهاى عادت ماهيانه از نماز و روزه خوددارى كند و احتياطا يك روز و دو روز هم بر رقم عادت بيفزايد و چون مجموع اين روزها سپرى گردد، در ساير روزها سه نوبت غسل كند: يك نوبت به هنگام صبح غسل كند و نوار پنبه اى داخل كند و سپس نماز بخواند و به همين ترتيب يك نوبت براى نماز ظهر و عصر و يك نوبت براى نماز مغرب و عشاء. در اين روزها كه عبادت بر او حلال است، براى شوهرش حلال است كه با او درآميزد.

[رقم الحدیث الکلی: 2402 - رقم الحدیث الباب: 13]

2402- 13- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الرَّبِیعِ الْأَقْرَعِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُسْتَحَاضَةُ إِذَا مَضَتْ أَیَّامُ أَقْرَائِهَا اغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ کُرْسُفَهَا وَ تَنْظُرُ فَإِنْ ظَهَرَ عَلَی الْکُرْسُفِ زَادَتْ کُرْسُفَهَا وَ تَوَضَّأَتْ وَ صَلَّتْ.

ص: 376


1- التهذیب 1- 402- 1259 و الاستبصار 1- 149- 516 و أورده فی الحدیث 12 من الباب 13 من أبواب الحیض.
2- مر فی ذیل الحدیث 12 من الباب 13 من أبواب الحیض.
3- التهذیب 1- 401- 1253.
4- التهذیب 1- 402- 1258.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

مستحاضه وقتی از ایام عادت نزدیکانش رد شود غسل کند و پنبه در فرج خود کند اگر آلوده شد پنبه زیادتر بگذارد و وضو بگیرد و نماز گذارد

[رقم الحدیث الکلی: 2403 - رقم الحدیث الباب: 14]

2403- 14- (1) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ قَالَ رَوَی الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ فِی کِتَابِ الْمَشِیخَةِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی الْحَائِضِ إِذَا رَأَتْ دَماً بَعْدَ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَرَی الدَّمَ فِیهَا فَلْتَقْعُدْ عَنِ الصَّلَاةِ یَوْماً أَوْ یَوْمَیْنِ ثُمَّ تُمْسِکُ قُطْنَةً فَإِنْ صَبَغَ الْقُطْنَةَ دَمٌ لَا یَنْقَطِعُ فَلْتَجْمَعْ بَیْنَ کُلِّ صَلَاتَیْنِ بِغُسْلٍ وَ یُصِیبُ مِنْهَا زَوْجُهَا إِنْ أَحَبَّ وَ حَلَّتْ لَهَا الصَّلَاةُ.

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السلام روایت کرده

که در مورد زن حائض فرموده است: اگر حائض بعد از ایّام حیض خونریزی کند، به مدّت یک یا دو روز از نماز خواندن دست می­کشد، سپس یک تکّه پنبه را در فرج خود قرار می­دهد، پس اگر خونی که قطع نمی­شود پنبه را آغشته کند، باید هر دو نماز را با یک غسل واحد جمع کند، و شوهرش اگر بخواهد می­تواند با او نزدیکی کند و نماز خواندن نیز برای او حلال است.

[رقم الحدیث الکلی: 2404 - رقم الحدیث الباب: 15]

2404- 15- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ إِذَا مَضَی وَقْتُ طُهْرِهَا الَّذِی کَانَتْ تَطْهُرُ فِیهِ فَلْتُؤَخِّرِ الظُّهْرَ إِلَی آخِرِ وَقْتِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ ثُمَّ تُصَلِّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَإِنْ کَانَ الْمَغْرِبُ فَلْتُؤَخِّرْهَا إِلَی آخِرِ وَقْتِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ ثُمَّ تُصَلِّی الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ فَإِذَا کَانَ صَلَاةُ الْفَجْرِ فَلْتَغْتَسِلْ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ قَبْلَ الْغَدَاةِ ثُمَّ تُصَلِّی الْغَدَاةَ قُلْتُ یُوَاقِعُهَا الرَّجُلُ قَالَ إِذَا طَالَ بِهَا ذَلِکَ فَلْتَغْتَسِلْ وَ لْتَتَوَضَّأْ ثُمَّ یُوَاقِعُهَا إِنْ أَرَادَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِ الِاسْتِحَاضَةِ فِی أَحَادِیثِ الْحَیْضِ (3) وَ یَأْتِی بَعْضُهَا فِی أَحَادِیثِ النِّفَاسِ (4) وَ غَیْرِهَا (5) وَ اللَّهُ الْمُوَفِّقُ.

********

ترجمه:

از اسماعیل بن عبدالخالق روایت شده که گفت: از امام صادق علیه السلام در مورد زن مستحاضه پرسیدم که چگونه باید عمل ­کند؟ امام فرمود: هنگامی که دوران طهارت او که در آن پاک می­باشد گذشت، باید نماز ظهر را در آخر وقت آن به جا آورد، سپس باید غسل نموده و نماز ظهر و عصر را بخواند، پس اگر زمان نماز مغرب نیز فرا رسید باید آن را نیز به آخر وقت بیاندازد و سپس نماز مغرب و عشاء را بخواند، و هنگام فرا رسیدن نماز صبح باید بعد از طلوع فجر غسل کند و قبل از نماز صبح دو رکعت نماز بخواند و آن­گاه نماز صبح را نیز به جا آورد، گفتم: آیا مرد می­تواند با او (زن مستحاضه) همبستر شود؟ امام فرمود: اگر خونریزی او به درازا کشید باید غسل کند و وضو بگیرد، سپس اگر شوهرش قصد نمود با او نزدیکی کند.

ص: 377


1- المعتبر- 57، و أورد صدره فی الحدیث 15 من الباب 13 من أبواب الحیض.
2- قرب الإسناد- 60.
3- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 3 من أبواب الحیض.
4- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 3 من أبواب النفاس.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 49 من أبواب الاحرام.

2 بَابُ عَدَمِ تَحْرِیمِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الطَّوَافِ وَ دُخُولِ الْمَسَاجِدِ وَ اللَّبْثِ فِیهَا عَلَی الْمُسْتَحَاضَةِ

اشارة

(1) 2 بَابُ عَدَمِ تَحْرِیمِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الطَّوَافِ وَ دُخُولِ الْمَسَاجِدِ وَ اللَّبْثِ فِیهَا عَلَی الْمُسْتَحَاضَةِ

********

ترجمه :

باب حرام نبودن نماز و روزه و طواف و داخل شدن در مساجد و ماندن در مساجد ب مستحاضه

[رقم الحدیث الکلی: 2405 - رقم الحدیث الباب: 1]

2405- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ قَالَ فَقَالَ تَصُومُ شَهْرَ رَمَضَانَ- إِلَّا الْأَیَّامَ الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فِیهَا ثُمَّ تَقْضِیهَا مِنْ بَعْدُ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

سماعة بن مهران گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زن مستحاضه پرسيدم ؟

فرمود: ماه رمضان را - جز روزهايى كه در آن حيض مى شد - روزه مى گيرد، سپس قضاى آنها را به جا مى آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2406 - رقم الحدیث الباب: 2]

2406- 2- (5) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ الْمُسْتَحَاضَةُ تَغْتَسِلُ وَ تَحْتَشِی وَ تُصَلِّی وَ الْحَائِضُ تَتْرُکُ الصَّلَاةَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

********

ترجمه:

سماعة بن مهران گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ زن مستحاضه پرسيدم ؟

حضرت فرمود: ماه رمضان را - جز روزهايى كه در آن حيض مى شد - روزه مى گيرد، سپس قضاى آنها را به جا مى آورد.

ص: 378


1- الباب 2 فیه حدیثان.
2- التهذیب 1- 401- 1255 و أورده عنه و عن کتب أخری فی الحدیث 3 من الباب 39 من أبواب الحیض و فی الحدیث 1 من الباب 27 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
3- الکافی 4- 135- 5.
4- الفقیه 2- 145- 1990.
5- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 124.
6- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 3 و 4 و 8 من أبواب الحیض، و فی الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 3 و 4 و 5 من أبواب النفاس، و فی الباب 49 من أبواب الاحرام من کتاب الحجّ.

3 بَابُ حُکْمِ وَطْءِ الْمُسْتَحَاضَةِ قَبْلَ الْغُسْلِ

اشارة

(1) 3 بَابُ حُکْمِ وَطْءِ الْمُسْتَحَاضَةِ قَبْلَ الْغُسْلِ

********

ترجمه :

باب حکم نزدیکی به مستحاضه قبل از غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2407 - رقم الحدیث الباب: 1]

2407- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ کَیْفَ یَغْشَاهَا زَوْجُهَا قَالَ یَنْظُرُ الْأَیَّامَ الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ فِیهَا وَ حَیْضَتُهَا مُسْتَقِیمَةٌ فَلَا یَقْرَبُهَا فِی عِدَّةِ تِلْکَ الْأَیَّامِ مِنْ ذَلِکَ الشَّهْرِ وَ یَغْشَاهَا فِیمَا سِوَی ذَلِکَ مِنَ الْأَیَّامِ وَ لَا یَغْشَاهَا حَتَّی یَأْمُرَهَا فَتَغْتَسِلَ ثُمَّ یَغْشَاهَا إِنْ أَرَادَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْحَیْضِ وَ غَیْرِهِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4) وَ قَدْ حَکَمَ بَعْضُ الْمُحَقِّقِینَ مِنْ فُقَهَائِنَا بِالْکَرَاهَةِ قَبْلَ الْغُسْلِ لِلْجَمْعِ بَیْنَ الْأَحَادِیثِ الدَّالِّ بَعْضُهَا عَلَی اعْتِبَارِ الْغُسْلِ وَ بَعْضُهَا عَلَی عَدَمِهِ (5).

*********

ترجمه:

مالک بن اعین از ابو جعفر باقر (علیه السلام) پرسيدم: اگر خونريزى ماهيانه بر دوام باشد، در چه صورتى شوهر مى تواند با او همبستر شود؟

ابو جعفر (علیه السلام)فرمود : در صورتى كه قبلا خونريزى ماهيانه اش بر يك قرار و يك منوال بوده است، به شمارۀ روزهاى عادت ماهيانه از خانم كناره مى گيرد و در ساير روزهاى آن ماه مى تواند با او به بستر برود. شوهر نمى تواند با اين خانم كه مستحاضه ناميده مى شود، نزديك شود، مگر بعد از آنكه خانم، اندام خود را از آلودگى بشويد و

غسل بكند، سپس با او به بستر برود.

توجه: به حديث شماره 326 مراجعه شود.

شرائط تيمم

ص: 379


1- الباب 3 فیه حدیث واحد.
2- التهذیب 1- 402- 1257، و أورد صدره فی الحدیث 11 من الباب 24 من أبواب الحیض.
3- تقدم ما یدلّ علیه فی الأحادیث 1 و 2 من الباب 24 من أبواب الحیض.
4- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 3 من أبواب النفاس.
5- منهم العلامة فی القواعد- 16 و المحقق فی الشرائع 1- 30 و الفاضل الهندی فی کشف اللثام 1- 98.

ص: 380

أَبْوَابُ النِّفَاسِ

1 بَابُ وُجُوبِ غُسْلِ النِّفَاسِ لِلصَّلَاةِ وَ نَحْوِهَا بَعْدَ الِانْقِطَاعِ

اشارة

(1) 1 بَابُ وُجُوبِ غُسْلِ النِّفَاسِ لِلصَّلَاةِ وَ نَحْوِهَا بَعْدَ الِانْقِطَاعِ

********

ترجمه :

باب واجب بودن غسل نفاس برای نماز و مثل نماز بعد از قطع شدن

[رقم الحدیث الکلی: 2408 - رقم الحدیث الباب: 1]

2408- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ أَبِی دَاوُدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تَجْلِسُ النُّفَسَاءُ أَیَّامَ حَیْضِهَا الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ وَ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی.

********

ترجمه :

يونس بن يعقوب گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

زن زائو بايد به اندازۀ دوران حيض خود، دوران قاعدگى قرار دهد، سپس استظهار كرده، غسل نمايد و نماز بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2409 - رقم الحدیث الباب: 2]

2409- 2- (3) وَ قَدْ سَبَقَ فِی الْجَنَابَةِ حَدِیثُ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ غُسْلُ النُّفَسَاءِ وَاجِبٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).

********

ترجمه :

امام صادق (علیه السلام) : غسل نفساء واجب است

[رقم الحدیث الکلی: 2410 - رقم الحدیث الباب: 3]

2410- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ

ص: 381


1- الباب 1 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 99- 5 و أورده فی الحدیث 8 من الباب 3 من هذه الأبواب.
3- سبق فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
4- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
5- یأتی فی الباب 3 و الحدیث 1 من الباب 7 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 1- 107- 280 و الاستبصار 1- 99- 320.

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَیْسَ عَلَی النُّفَسَاءِ غُسْلٌ فِی السَّفَرِ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی تَعَذُّرِ الْغُسْلِ فَیَجِبُ التَّیَمُّمُ وَ الْقَرِینَةُ عَلَیْهِ ظَاهِرَةٌ قَالَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ.

*********

ترجمه:

معاویه بن عمار گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم فرمود :بر نفساء در سفر غسل لازم نیست

شیخ گوید این حدیث حمل بر سختی غسل در سفر است که این شخص تیمم میکند

2 بَابُ أَنَّهُ لَا حَدَّ لِأَقَلِّ النِّفَاسِ

اشارة

(1) 2 بَابُ أَنَّهُ لَا حَدَّ لِأَقَلِّ النِّفَاسِ

********

ترجمه :

باب حد اقل خونریزی نفاس مشخص نیست

[رقم الحدیث الکلی: 2411 - رقم الحدیث الباب: 1]

2411- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النُّفَسَاءِ کَمْ حَدُّ نِفَاسِهَا حَتَّی تَجِبَ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ وَ کَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ لَیْسَ لَهَا حَدٌّ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَنَّهُ لَیْسَ لَهَا حَدٌّ شَرْعِیٌّ لَا یَزِیدُ وَ لَا یَنْقُصُ بَلْ تَرْجِعُ إِلَی عَادَتِهَا وَ الْأَقْرَبُ أَنَّ الْمُرَادَ لَیْسَ لَهَا حَدٌّ فِی الْقِلَّةِ فَإِنَّ الْأَحَادِیثَ تَضَمَّنَتْ تَحْدِیدَ أَکْثَرِهِ وَ لَمْ یَرِدْ تَحْدِیدٌ لِأَقَلِّهِ کَمَا وَرَدَ فِی الْحَیْضِ.

*******

ترجمه:

لیث مرادی گوید از امام صادق علیه السلام در مورد حد نفاس پرسیدم که چه موقع نماز بر او واجب می شود و چه کند

حضرت فرمود حدی برای آن نیست

3 بَابُ أَنَّ أَکْثَرَ النِّفَاسِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ أَنَّهُ یَجِبُ رُجُوعُ النُّفَسَاءِ إِلَی عَادَتِهَا فِی الْحَیْضِ أَوِ النِّفَاسِ وَ إِلَّا فَإِلَی عَادَةِ نِسَائِهَا وَ یُسْتَحَبُّ لَهَا الِاسْتِظْهَارُ کَالْحَائِضِ ثُمَّ تَعْمَلُ عَمَلَ الْمُسْتَحَاضَةِ

اشارة

(3) 3 بَابُ أَنَّ أَکْثَرَ النِّفَاسِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ أَنَّهُ یَجِبُ رُجُوعُ النُّفَسَاءِ إِلَی عَادَتِهَا فِی الْحَیْضِ أَوِ النِّفَاسِ وَ إِلَّا فَإِلَی عَادَةِ نِسَائِهَا وَ یُسْتَحَبُّ لَهَا الِاسْتِظْهَارُ کَالْحَائِضِ ثُمَّ تَعْمَلُ عَمَلَ الْمُسْتَحَا

********

ترجمه :

باب بیشتر مقدار نفاس ده روز است باید نفساء به عادتش در حیض یانفاس رجوع کند اگر مضطرب بود به زنهای مثل خودش رجوع کند مستحب است مثل حائض استظهار کند سپس عمل مستحاضه را انجام دهد

[رقم الحدیث الکلی: 2412 - رقم الحدیث الباب: 1]

2412- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ (5) زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: النُّفَسَاءُ تَکُفُّ عَنِ الصَّلَاةِ أَیَّامَهَا (6) الَّتِی کَانَتْ تَمْکُثُ

ص: 382


1- الباب 2 فیه حدیث واحد.
2- التهذیب 1- 180- 516، و الاستبصار 1- 154- 533.
3- الباب 3 فیه 28 حدیثا.
4- التهذیب 1- 173- 495.
5- فی هامش الأصل- فی التهذیب عن و فی الکافی- و بدل عن، و کذا الاستبصار فی الموضع الأول.
6- فی موضع من التهذیب- أیام اقرائها هامش المخطوط.

فِیهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ وَ تَعْمَلُ (1) کَمَا تَعْمَلُ الْمُسْتَحَاضَةُ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (2) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ (4).

********

ترجمه :

ابو جعفر باقر (علیه السلام) و يا ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود : زائو بعد از زايمان، به شمارۀ روزهاى خونريزى ماهيانه نمازها را ترك مى كند و بعد

از آن غسل مى كند و تا خونريزى زايمان برقرار است، به تكليف مستحاضه عمل مى نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2413 - رقم الحدیث الباب: 2]

2413- 2- (5) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ النُّفَسَاءُ مَتَی تُصَلِّی قَالَ تَقْعُدُ قَدْرَ حَیْضِهَا وَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمَیْنِ فَإِنِ انْقَطَعَ الدَّمُ وَ إِلَّا اغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ وَ اسْتَثْفَرَتْ وَ صَلَّتْ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُ کَمَا مَرَّ (6).

********

ترجمه :

- زراره گويد: به امام عليه السّلام گفتم: زنى زائو كى بايد نماز بخواند؟

فرمود: بايد به اندازۀ دوران حيض خود دوران قاعدگى قرار دهد و نماز را ترك كند و دو روز استظهار كند، اگر خونريزى قطع شد كه خوب و اگر قطع نشد، بايد غسل كند، پنبه اى استفاده كند و پارچه اى بر آن ببندد و نماز بخواند،

[رقم الحدیث الکلی: 2414 - رقم الحدیث الباب: 3]

2414- 3- (7) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ یُونُسَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ وَلَدَتْ فَرَأَتِ الدَّمَ بققَالَ فَلْتَقْعُدْ أَیَّامَ قُرْئِهَا الَّتِی کَانَتْ تَجْلِسُ ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ بِعَشَرَةِ أَیَّامٍ فَإِنْ رَأَتْ دَماً صَبِیباً فَلْتَغْتَسِلْ عِنْدَ وَقْتِ کُلِّ صَلَاةٍ فَإِنْ رَأَتْ صُفْرَةً فَلْتَتَوَضَّأْ ثُمَّ لْتُصَلِّ.

قَالَ الشَّیْخُ یَعْنِی تَسْتَظْهِرُ إِلَی عَشَرَةِ أَیَّامٍ.

********

ترجمه :

[رقم الحدیث الکلی: 2415 - رقم الحدیث الباب: 4]

2415- 4- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ

ص: 383


1- فی هامش الأصل- و تعمل فی التهذیب و الکافی عن نسخة بدل و تغتسل.
2- الکافی 3- 97- 1.
3- التهذیب 1- 175- 499، و الاستبصار 1- 150- 519.
4- الاستبصار 1- 151- 524.
5- التهذیب 1- 173- 496، و تقدم بتمامه فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
6- مر فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
7- التهذیب 1- 175- 502، و الاستبصار 1- 151- 522، و فیه" محمّد بن عمرو بن یونس".
8- التهذیب 1- 176- 505، و الاستبصار 1- 152- 525، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 7 من هذه الأبواب.

الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ النُّفَسَاءِ یَغْشَاهَا زَوْجُهَا وَ هِیَ فِی نِفَاسِهَا مِنَ الدَّمِ قَالَ نَعَمْ إِذَا مَضَی لَهَا مُنْذُ یَوْمَ وَضَعَتْ بِقَدْرِ أَیَّامِ عِدَّةِ حَیْضِهَا ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ فَلَا بَأْسَ بَعْدُ أَنْ یَغْشَاهَا زَوْجُهَا یَأْمُرُهَا فَلْتَغْتَسِلْ ثُمَّ یَغْشَاهَا إِنْ أَحَبَّ.

********

ترجمه :

از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: در صورتى كه خونريزى زائو بر دوام باشد، آيا شوهرش مى تواند با او همبستر شود؟

ابو جعفرعلیه السلام فرمود : اگر از روز زايمان، به شمارۀ روزهاى عادت ماهيانه سپرى شود و خونريزى بر دوام بماند، خانم تا دو روز ديگر نيز، بايد خونريزى خود را به حساب عادت حيض بگذارد، بعد از آن مستحاضه خواهد بود كه شوهرش حق دارد با او به بستر برود. اما بايد دستور بدهد تا خانم اندام خود را تطهير كند و سپس غسل كند، بعد از آن به بستر بروند.

[رقم الحدیث الکلی: 2416 - رقم الحدیث الباب: 5]

2416- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقْعُدُ النُّفَسَاءُ أَیَّامَهَا الَّتِی کَانَتْ تَقْعُدُ فِی الْحَیْضِ وَ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمَیْنِ.

********

ترجمه :

زراره گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود :

زن زائو بايد به قدر ايّام حيض، دوران قاعدگى قرار دهد و دو روز استظهار كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2417 - رقم الحدیث الباب: 6]

2417- 6- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ نَفِسَتْ بِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ- فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص حِینَ أَرَادَتِ الْإِحْرَامَ مِنْ ذِی الْحُلَیْفَةِ (3)- أَنْ تَحْتَشِیَ بِالْکُرْسُفِ وَ الْخِرَقِ وَ تُهِلَّ بِالْحَجِّ فَلَمَّا قَدِمُوا مَکَّةَ (4) وَ قَدْ نَسَکُوا الْمَنَاسِکَ وَ قَدْ أَتَی لَهَا ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ تَطُوفَ بِالْبَیْتِ وَ تُصَلِّیَ وَ لَمْ یَنْقَطِعْ عَنْهَا الدَّمُ فَفَعَلَتْ ذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ یَأْتِی وَجْهُهُ (6).

********

ترجمه :

زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

آن گاه كه اسماء بيت عميس محمّد بن ابى بكر را زاييد در هنگام احرام از مسجد شجره رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله به او دستور فرمود كه خود را با پنبه و پارچه بپوشاند و محرم به حج شود و چون به مكّه رسيد، مردم مناسك را انجام داده بودند و هيجده روز از زايمان او گذشته بود پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله دستور داد كه بيت را طواف نمايد و نماز بخواند در حالى كه هنوز خون او قطع نشده بود. پس او نيز چنين كرد.1

[رقم الحدیث الکلی: 2418 - رقم الحدیث الباب: 7]

2418- 7- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ: سَأَلَتِ امْرَأَةٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَتْ إِنِّی کُنْتُ أَقْعُدُ فِی نِفَاسِی عِشْرِینَ یَوْماً حَتَّی أَفْتَوْنِی بِثَمَانِیَةَ

ص: 384


1- الکافی 3- 99- 6، و التهذیب 1- 175- 501، و الاستبصار 1- 151- 521.
2- الکافی 4- 449- 1، و التهذیب 5- 399- 1388 و أورده فی الحدیث 1 من الباب 91 من أبواب الطواف.
3- فی التهذیب- بذی الحلیفة هامش المخطوط.
4- لیس فی التهذیب- مکّة هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 179- 513.
6- یأتی فی الحدیث 11 من هذا الباب.
7- الکافی 3- 98- 3، و التهذیب 1- 178- 512، و الاستبصار 1- 153- 532.

عَشَرَ یَوْماً فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ لِمَ أَفْتَوْکِ بِثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً فَقَالَ رَجُلٌ لِلْحَدِیثِ الَّذِی رُوِیَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص- أَنَّهُ قَالَ لِأَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَیْسٍ حَیْثُ نَفِسَتْ بِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ- فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَسْمَاءَ سَأَلَتْ رَسُولَ اللَّهِ ص- وَ قَدْ أَتَی بِهَا ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً وَ لَوْ سَأَلَتْهُ قَبْلَ ذَلِکَ لَأَمَرَهَا أَنْ تَغْتَسِلَ وَ تَفْعَلَ مَا تَفْعَلُ الْمُسْتَحَاضَةُ.

********

ترجمه :

- على بن ابراهيم از پدرش در روايت مرفوعه اى نقل مى كند: زنى از امام صادق عليه السّلام پرسيد: در دوران زايمان بيست روز نماز را ترك مى نمودم، ولى مرا به هيجده روز فتوا دادند كه نماز را ترك گويم.

امام صادق عليه السّلام فرمود: آيا مى دانى براى چه به هيجده روز فتوا دادند؟!

مردى (از حاضران در مجلس) گفت: به دليل حديثى كه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله روايت شده كه به اسماء بنت عميس هنگامى كه محمّد بن ابى بكر را زاييده بود، چنين حكم فرمود.

امام صادق عليه السّلام فرمود: اسماء وقتى از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله پرسيد كه هيجده روز از زايمانش گذشته بود، ولى اگر پيش از آن سؤال كرده بود، پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به او دستور مى فرمود كه غسل كند و عمل مستحاضه را انجام دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2419 - رقم الحدیث الباب: 8]

2419- 8- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ أَبِی دَاوُدَ جَمِیعاً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تَجْلِسُ النُّفَسَاءُ أَیَّامَ حَیْضِهَا الَّتِی کَانَتْ تَحِیضُ ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ وَ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

********

ترجمه :

يونس بن يعقوب گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

زن زائو بايد به اندازۀ دوران حيض خود، دوران قاعدگى قرار دهد، سپس استظهار كرده، غسل نمايد و نماز بخواند.

واژه استظهار در کلام اهل لغت به معانی مختلفی آمده ولی آن معنایی که ارتباط بیشتری با موضوع بحث ما دارد عبارت است از «احتیاط و حصول اطمینان» .تهذیب اللغه ،ج6،ص253؛ لسان العرب،ج4،ص528

[رقم الحدیث الکلی: 2420 - رقم الحدیث الباب: 9]

2420- 9- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ امْرَأَةَ عَبْدِ الْمَلِکِ وَلَدَتْ فَعَدَّ لَهَا أَیَّامَ حَیْضِهَا ثُمَّ أَمَرَهَا فَاغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ وَ أَمَرَهَا أَنْ تَلْبَسَ ثَوْبَیْنِ نَظِیفَیْنِ وَ أَمَرَهَا بِالصَّلَاةِ فَقَالَتْ لَهُ لَا تَطِیبُ نَفْسِی أَنْ أَدْخُلَ الْمَسْجِدَ فَدَعْنِی أَقُومُ خَارِجاً مِنْهُ (4) وَ أَسْجُدُ فِیهِ فَقَالَ قَدْ أَمَرَ بِذَا (5) رَسُولُ اللَّهِ ص- قَالَ فَانْقَطَعَ الدَّمُ عَنِ الْمَرْأَةِ وَ رَأَتِ الطُّهْرَ وَ أَمَرَ عَلِیٌّ ع بِهَذَا قَبْلَکُمْ فَانْقَطَعَ الدَّمُ عَنِ الْمَرْأَةِ وَ رَأَتِ الطُّهْرَ فَمَا فَعَلَتْ صَاحِبَتُکُمْ قُلْتُ مَا أَدْرِی.

********

ترجمه :

عبد الرحمان بن اعين گويد: خدمت حضرتش عليه السّلام عرض كردم: همسر عبد الملك زايمان كرده است و عبد الملك ايّام حيض او را تعيين كرده كه آن مقدار را دوران قاعدگى قرار دهد، سپس به او دستور داده كه غسل نمايد، پنبه بر خود گذارد و دو لباس پاكيزه بپوشد و نماز بخواند.

ولى زنش به او گفته است: دلم روا نمى دهد كه با اين حال به مسجد داخل شوم، مرا واگذار كه خارج از مسجد نماز بخوانم.

امام عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نيز همين طور دستور داده و فرمود. پس چون چنين دستور داد، خونريزى زن قطع شد و او پاك گشت، و على عليه السّلام نيز پيش از شما به همين صورت امر فرموده، سپس خونريزى زن قطع شد و پاك گشت حال بگو: زن عبد الملك چه كرد؟

گفتم: نمى دانم.

[رقم الحدیث الکلی: 2421 - رقم الحدیث الباب: 10]

2421- 10- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ جَاءَتْ

ص: 385


1- الکافی 3- 99- 5.
2- التهذیب 1- 175- 500، و الاستبصار 1- 150- 520.
3- الکافی 3- 98- 2.
4- فی الهامش عن نسخة- عنه.
5- فی نسخة- به هامش المخطوط.
6- المقنعة- 7.

أَخْبَارٌ مُعْتَمَدَةٌ بِأَنَّ انْقِضَاءَ مُدَّةِ النِّفَاسِ مُدَّةُ الْحَیْضِ وَ هِیَ عَشَرَةُ أَیَّامٍ.

********

ترجمه :

شیخ مفید در المقنعه فرموده اخبار زیادی آمده که انقضاء مدت نفاس انقضاء مدت حیض است

[رقم الحدیث الکلی: 2422 - رقم الحدیث الباب: 11]

2422- 11- (1) وَ رَوَی الشَّیْخُ حَسَنُ بْنُ الشَّیْخِ زَیْنِ الدِّینِ فِی الْمُنْتَقَی نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْأَغْسَالِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَیَّاشٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قَالَتِ امْرَأَةُ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ کَانَتْ وَلُوداً أَقْرِئْ أَبَا جَعْفَرٍ ع السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ إِنِّی کُنْتُ أَقْعُدُ فِی نِفَاسِی أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ إِنَّ أَصْحَابَنَا ضَیَّقُوا عَلَیَّ فَجَعَلُوهَا ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ أَفْتَاهَا بِثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً قَالَ قُلْتُ: الرِّوَایَةُ الَّتِی رَوَوْهَا فِی أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَیْسٍ- أَنَّهَا نَفِسَتْ بِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ بِذِی الْحُلَیْفَةِ- فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ کَیْفَ أَصْنَعُ فَقَالَ لَهَا اغْتَسِلِی وَ احْتَشِی وَ أَهِلِّی بِالْحَجِّ فَاغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ وَ دَخَلَتْ مَکَّةَ- وَ لَمْ تَطُفْ وَ لَمْ تَسْعَ حَتَّی تَقْضِیَ الْحَجَّ فَرَجَعَتْ إِلَی مَکَّةَ فَأَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَحْرَمْتُ وَ لَمْ أَطُفْ وَ لَمْ أَسْعَ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ کَمْ لَکِ الْیَوْمَ فَقَالَتْ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً فَقَالَ أَمَّا الْآنَ فَاخْرُجِی السَّاعَةَ فَاغْتَسِلِی وَ احْتَشِی وَ طُوفِی وَ اسْعَیْ فَاغْتَسَلَتْ وَ طَافَتْ وَ سَعَتْ وَ أَحَلَّتْ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّهَا لَوْ سَأَلَتْ رَسُولَ اللَّهِ ص قَبْلَ ذَلِکَ وَ أَخْبَرَتْهُ لَأَمَرَهَا بِمَا أَمَرَهَا بِهِ قُلْتُ فَمَا حَدُّ النُّفَسَاءِ قَالَ تَقْعُدُ أَیَّامَهَا الَّتِی کَانَتْ تَطْمَثُ فِیهِنَّ أَیَّامَ قُرْئِهَا فَإِنْ هِیَ طَهُرَتْ وَ إِلَّا اسْتَظْهَرَتْ بِیَوْمَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ فَإِنْ کَانَ انْقَطَعَ الدَّمُ فَقَدْ طَهُرَتْ وَ إِنْ لَمْ یَنْقَطِعِ الدَّمُ فَهِیَ بِمَنْزِلَةِ الْمُسْتَحَاضَةِ تَغْتَسِلُ لِکُلِّ صَلَاتَیْنِ وَ تُصَلِّی.

********

ترجمه :

از حمران بن أعین روایت شده که گفته است: زن محمد بن مسلم درحالی که زایمان کرده بود گفت: سلام مرا به خدمت امام باقر علیه السلام برسان و ایشان را آگاه ساز که من در دوره نفاس چهل روز از نماز خواندن دست می­کشیدم، ولی یاران ما بر من فشار آورده و در تنگنایم گذاشتند و این مدّت را به هجده روز تبدیل کردند، پس امام باقر علیه السلام فرمود: چه کسی به هجده روز فتوی داده است؟ (حمران) گوید: گفتم: با استناد به روایتی که در مورد أسماء دختر عمیس روایت کرده­اند مبنی بر اینکه وی در ذوالخلیفه محمّد بن ابی بکر را به دنیا آورد، پس گفت: ای رسول خدا صلّی الله علیه و آله، چه کاری انجام دهم؟ پیامبر فرمود: غسل کن و خود را وارسی کرده و مطهّر گردان و آماده حج شو؛ پس أسماء غسل کرد و خود را مطهّر گرداند و وارد مکّه شد، ولی طواف نکرد و سعی (بین صفا و مروه) را انجام نداد تا اینکه مناسک حجّ به پایان رسید و به سوی مدینه بازگشت، پس نزد رسول خدا صلّی الله علیه و آله وگفت: ای رسول خدا، احرام نمودم ولی طواف و سعی را انجام ندادم، رسول خدا به او فرمود: چند روز است که زایمان کرده­ای؟ اسماء گفت: هجده روز، پیامبر فرمود: فوراً خارج شو وغسل کن و خود را پاک گردان، سپس طواف و سعی را انجام بده؛ پس اسماء غسل کرد و طواف و سعی را انجام داد و از انجام مناسک فارغ گشت. پس امام باقر علیه السلام فرمود: اگر اسماء قبل از آن از رسول خدا صلّی الله و علیه و آله سؤال می­پرسید و ایشان را از وضعیت خود آگاه می­کرد، آنچه را به او امر فرمود امر می­فرمود، (حمران گوید:) گفتم: پس حُکم نفساء (زن زائو) چیست؟ امام فرمود: به مقدار ایّامی که در دوران عادت ماهیانه خود دچار حیض می­شود از عبادت دست می­کشد، پس اگر پاک شد عبادت را از سر می­گیرد، در غیر این صورت به مدّت دو یا سه روز استظهار می­کند، سپس غسل نموده و خود را پاک می­گرداند، پس اگر خونریزی قطع شده باشد پاک شده است و اگر قطع نشده باشد به منزله زن مستحاضه است که برای هر دو نماز یک غسل واحد را انجام می­دهد و نماز می­خواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2423 - رقم الحدیث الباب: 12]

2423- 12- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع کَمْ تَقْعُدُ النُّفَسَاءُ حَتَّی تُصَلِّیَ قَالَ ثَمَانِیَ عَشْرَةَ سَبْعَ

ص: 386


1- منتقی الجمان 1- 235.
2- التهذیب 1- 177- 508 و الاستبصار 1- 152- 528.

عَشْرَةَ ثُمَّ تَغْتَسِلُ وَ تَحْتَشِی وَ تُصَلِّی

أَقُولُ: هَذَا وَ مَا بَعْدَهُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ.

********

ترجمه :

محمد بن مسلم گوید به امام صادق علیه السلام گفتم زن زائو چند روز مینشیند و نماز نمی خواند

فرمود :هیجده روز هفده روز سپس غسل .و خود را پاک گردانده و نماز می­خواند

[رقم الحدیث الکلی: 2424 - رقم الحدیث الباب: 13]

2424- 13- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ (2) عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقْعُدُ النُّفَسَاءُ إِذَا لَمْ یَنْقَطِعْ عَنْهَا الدَّمُ ثَلَاثِینَ أَوْ أَرْبَعِینَ یَوْماً إِلَی الْخَمْسِینَ.

********

ترجمه :

محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود

مینشیند زائو اگر خون قطع نشود سی روز یا چهل روز تا پنجاه روز

[رقم الحدیث الکلی: 2425 - رقم الحدیث الباب: 14]

2425- 14- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تَقْعُدُ النُّفَسَاءُ سَبْعَ عَشْرَةَ (4) لَیْلَةً فَإِنْ رَأَتْ دَماً صَنَعَتْ کَمَا تَصْنَعُ الْمُسْتَحَاضَةُ.

********

ترجمه :

ابن سنان گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود

مینشیند زائو هفده شب اگ بعد از این خون دید کار های مستحاضه را انجام میدهد

[رقم الحدیث الکلی: 2426 - رقم الحدیث الباب: 15]

2426- 15- (5) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ النُّفَسَاءِ کَمْ تَقْعُدُ فَقَالَ إِنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ أَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص- أَنْ تَغْتَسِلَ لِثَمَانِ عَشْرَةَ وَ لَا بَأْسَ بِأَنْ تَسْتَظْهِرَ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْعَلَاءِ نَحْوَهُ (6) أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (7).

********

ترجمه :

محمد بن مسلم گوید از امام باقر علیه السلام سوال کردم زن زائو چند روز مینشیند و نماز نمی خواند

فرمود : رسول خدا به اسماء بنت عمیس امر کرد غسل کند برای هیجده روز و اشکال ندارد یک یا دو روز احتیاط کند

[رقم الحدیث الکلی: 2427 - رقم الحدیث الباب: 16]

2427- 16- (8) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ

ص: 387


1- التهذیب 1- 177- 509 و الاستبصار 1- 152- 529.
2- جاء فی هامش الأصل- لیس فی التهذیب.
3- التهذیب 1- 177- 510 و الاستبصار 1- 152- 530.
4- فی المصدر- تسع عشرة.
5- التهذیب 1- 178- 511 و الاستبصار 1- 153- 531.
6- التهذیب 1- 180- 515.
7- تقدم وجهه فی الحدیث 11 من هذا الباب.
8- التهذیب 1- 174- 497.

الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْمَاضِیَ ع عَنِ النُّفَسَاءِ وَ کَمْ یَجِبُ عَلَیْهَا تَرْکُ الصَّلَاةِ قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ مَا دَامَتْ تَرَی الدَّمَ الْعَبِیطَ إِلَی ثَلَاثِینَ یَوْماً فَإِذَا رَقَّ وَ کَانَتْ صُفْرَةً اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

********

ترجمه :

علی بن یقطین گوید از امام کاظم علیه السلام پرسیدم زن زائو چه مقدار نماز نخواند

فرمود :نماز را ترک کند تا وقتی که خون غلیظ می بیند وقتی که رقیق و زرد شد غسل کند و نماز بخواند

[رقم الحدیث الکلی: 2428 - رقم الحدیث الباب: 17]

2428- 17- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: النُّفَسَاءُ تَقْعُدُ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَإِنْ طَهُرَتْ وَ إِلَّا اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ وَ یَأْتِیهَا زَوْجُهَا وَ کَانَتْ بِمَنْزِلَةِ الْمُسْتَحَاضَةِ تَصُومُ وَ تُصَلِّی.

********

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام فرمود

مینشیند زائو چهل روز اگر پاک شد و گر پاک نشد غسل کند و نماز بخواند وجماع داشته باشد و مثل مستحاضه روزه میگیرد و نماز می خواند

[رقم الحدیث الکلی: 2429 - رقم الحدیث الباب: 18]

2429- 18- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَثْعَمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النُّفَسَاءِ فَقَالَ کَمَا کَانَتْ تَکُونُ مَعَ مَا مَضَی مِنْ أَوْلَادِهَا وَ مَا جَرَّبَتْ قُلْتُ فَلَمْ تَلِدْ فِیمَا مَضَی قَالَ بَیْنَ الْأَرْبَعِینَ إِلَی الْخَمْسِینَ.

أَقُولُ: یَحْتَمِلُ أَنْ یَکُونَ مُرَادُهُ أَنَّ أَکْثَرَ النِّفَاسِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ لِأَنَّهَا مَا بَیْنَ الْأَرْبَعِینَ إِلَی الْخَمْسِینَ وَ یَکُونُ إِطْلَاقُ الْعِبَارَةِ لِأَجْلِ التَّقِیَّةِ.

********

ترجمه :

یحیی خثعمی گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم از زن زائو

فرمود :همانگونه که برای فرزندان قبلی بوده عمل کند و آنچه جاری شده

گفتم :در گذشته نزائیده

فرمود :بین چهل تا پنجاه روز

[رقم الحدیث الکلی: 2430 - رقم الحدیث الباب: 19]

2430- 19- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ فُضَیْلٍ وَ زُرَارَةَ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ نَفِسَتْ بِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ- فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص حِینَ أَرَادَتِ الْإِحْرَامَ مِنْ ذِی الْحُلَیْفَةِ أَنْ تَغْتَسِلَ وَ تَحْتَشِیَ بِالْکُرْسُفِ وَ تُهِلَّ بِالْحَجِّ فَلَمَّا قَدِمُوا وَ نَسَکُوا الْمَنَاسِکَ سَأَلَتِ النَّبِیَّ ص عَنِ الطَّوَافِ بِالْبَیْتِ وَ الصَّلَاةِ فَقَالَ لَهَا مُنْذُ کَمْ وَلَدْتِ فَقَالَتْ مُنْذُ ثَمَانِیَ عَشْرَةَ فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ تَغْتَسِلَ وَ تَطُوفَ بِالْبَیْتِ وَ تُصَلِّیَ وَ لَمْ یَنْقَطِعْ عَنْهَا الدَّمُ فَفَعَلَتْ ذَلِکَ.

ص: 388


1- التهذیب 1- 177- 506 و الاستبصار 1- 152- 526.
2- التهذیب 1- 177- 507 و الاستبصار 1- 152- 527.
3- التهذیب 1- 179- 514.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع نَحْوَهُ (1) أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (2) وَ یَأْتِی مِثْلُهُ فِی الْحَجِ (3) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

********

ترجمه :

زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

آن گاه كه اسماء بيت عميس محمّد بن ابى بكر را زاييد در هنگام احرام از مسجد شجره رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله به او دستور فرمود كه خود را با پنبه و پارچه بپوشاند و محرم به حج شود و چون به مكّه رسيد، مردم مناسك را انجام داده بودند و هيجده روز از زايمان او گذشته بود پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله دستور داد كه بيت را طواف نمايد و نماز بخواند در حالى كه هنوز خون او قطع نشده بود. پس او نيز چنين كرد.1

[رقم الحدیث الکلی: 2431 - رقم الحدیث الباب: 20]

2431- 20- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: النُّفَسَاءُ إِذَا ابْتُلِیَتْ بِأَیَّامٍ کَثِیرَةٍ مَکَثَتْ مِثْلَ أَیَّامِهَا الَّتِی کَانَتْ تَجْلِسُ قَبْلَ ذَلِکَ وَ اسْتَظْهَرَتْ بِمِثْلِ ثُلُثَیْ أَیَّامِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ وَ تَحْتَشِی وَ تَصْنَعُ کَمَا تَصْنَعُ الْمُسْتَحَاضَةُ وَ إِنْ کَانَتْ لَا تَعْرِفُ أَیَّامَ نِفَاسِهَا فَابْتُلِیَتْ جَلَسَتْ بِمِثْلِ أَیَّامِ أُمِّهَا أَوْ أُخْتِهَا أَوْ خَالَتِهَا وَ اسْتَظْهَرَتْ بِثُلُثَیْ ذَلِکَ ثُمَّ صَنَعَتْ کَمَا تَصْنَعُ الْمُسْتَحَاضَةُ تَحْتَشِی وَ تَغْتَسِلُ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی کَوْنِ عَادَتِهَا سِتَّةَ أَیَّامٍ أَوْ أَقَلَّ لِئَلَّا تَزِیدَ أَیَّامُ الْعَادَةِ وَ الِاسْتِظْهَارِ عَلَی الْعَشَرَةِ لِمَا تَقَدَّمَ (5).

********

ترجمه :

ابو بصیر گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود

زائو اگر مدت زیادی مبتلی بود نفاس رامثل گذشته شبیه این قرار میدهد و یک سوم قبلی هارا ا حتیاط میکند سپس غسل می کند و بدنش را پاک می کند و مثل مستحاضه عمل می کند و اگر ایام نفاس را نمی داند و مبتلی شد مثل ایام مادرش یا خواهرش یا خاله اش عمل کند و یک سوم آنرا احتیاط کند سپس مث مستحاضه عمل کند پاک کند وغسل کند

[رقم الحدیث الکلی: 2432 - رقم الحدیث الباب: 21]

2432- 21- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: إِنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ نَفِسَتْ بِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ- فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ- فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ تَقْعُدَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً.

قَالَ وَ الْأَخْبَارُ الَّتِی رُوِیَتْ فِی قُعُودِهَا أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ مَا زَادَ إِلَی أَنْ تَطْهُرَ مَعْلُومَةٌ کُلُّهَا وَرَدَتْ لِلتَّقِیَّةِ لَا یُفْتِی بِهَا إِلَّا أَهْلُ الْخِلَافِ.

********

ترجمه :

آن گاه كه اسماء بيت عميس محمّد بن ابى بكر را زاييد در هنگام احرام از مسجد شجره رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله به او دستور فرمود كه اینکه هیجده روز

و اخباری که می فرماید چهل روز از روی تقیه است معلوم است که چهل روز از پاکی میگذرد

[رقم الحدیث الکلی: 2433 - رقم الحدیث الباب: 22]

2433- 22- (7) قَالَ وَ قَدْ رُوِیَ أَنَّهُ صَارَ حَدُّ قُعُودِ النُّفَسَاءِ عَنِ الصَّلَاةِ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً لِأَنَّ أَقَلَّ أَیَّامِ الْحَیْضِ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَکْثَرَهَا عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ أَوْسَطَهَا

ص: 389


1- التهذیب 1- 179- 513.
2- تقدم وجهه فی الحدیث 11 من هذا الباب.
3- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 91 من أبواب الطواف.
4- التهذیب 1- 403- 1262.
5- تقدم فی الحدیث 3 من هذا الباب.
6- الفقیه 1- 101- 209.
7- الفقیه 1- 101- 210.

خَمْسَةُ (1) أَیَّامٍ فَجَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلنُّفَسَاءِ أَقَلَّ الْحَیْضِ وَ أَوْسَطَهُ وَ أَکْثَرَهُ.

********

ترجمه :

و روايت شده است كه حدّ باز ايستادن زنى كه زائيده است از نماز هيجده روز است زيرا كمترين مدّت حيض سه روز و بيشترين آن ده روز است و حدّ وسط نيز پنج روز، پس خداى عزّ و جلّ براى زنى كه زائيده است مجموع [روزهاى] كم و وسط و بيشتر حيض را رويهم قرار داد.

[رقم الحدیث الکلی: 2434 - رقم الحدیث الباب: 23]

2434- 23- (2) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَیِّ عِلَّةٍ أُعْطِیَتِ النُّفَسَاءُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ.

********

ترجمه :

على بن حاتم از قاسم بن محمّد از حمدان بن حسين از حسين بن وليد،از حنّان بن سدير خبر داد كه وى گفت:پرسيدم:براى چه زن نفساء(زنى كه وضع حمل نموده)هيجده روز ايّام ناپاكى او

[رقم الحدیث الکلی: 2435 - رقم الحدیث الباب: 24]

2435- 24- (3) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ النُّفَسَاءُ لَا تَقْعُدُ عَنِ الصَّلَاةِ أَکْثَرَ مِنْ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً فَإِنْ طَهُرَتْ قَبْلَ ذَلِکَ صَلَّتْ وَ إِنْ لَمْ تَطْهُرْ حَتَّی تَجَاوَزَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً اغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ وَ عَمِلَتْ بِمَا تَعْمَلُ الْمُسْتَحَاضَةُ.

أَقُولُ: هَذَا لَا تَصْرِیحَ فِیهِ بِحُکْمِ الثَّمَانِیَةِ عَشَرَ.

********

ترجمه :

و زن زائو (نفساء) بیشتر از هجده روز از خواندن نماز دست نمی­کشد، پس اگر قبل از این مدّت پاک شد نماز خواندن را شروع می­کند و اگر بعد از گذشت هجده روز همچنان پاک نگردید غسل می­نماید و نماز می­خواند و مانند زن مستحاضه عمل می­نماید.

[رقم الحدیث الکلی: 2436 - رقم الحدیث الباب: 25]

2436- 25- (4) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ النُّفَسَاءُ لَا تَقْعُدُ أَکْثَرَ مِنْ عِشْرِینَ یَوْماً إِلَّا أَنْ تَطْهُرَ قَبْلَ ذَلِکَ فَإِنْ لَمْ تَطْهُرْ (قَبْلَ) (5) الْعِشْرِینَ اغْتَسَلَتْ وَ احْتَشَتْ وَ عَمِلَتْ عَمَلَ الْمُسْتَحَاضَةِ.

********

ترجمه :

او زن زائو (نفساء) بیشتر از بیست روز از خواندن نماز دست نمی­کشد، مگر آنکه قبل از آن پاک شود، و اگر بعد از بیست روز پاک نگردید غسل می­کند و خود را پاک می­گرداند و مانند زن مستحاضه عمل می­نماید

[رقم الحدیث الکلی: 2437 - رقم الحدیث الباب: 26]

2437- 26- (6) وَ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهَا تَقْعُدُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً.

********

ترجمه :

در المقنع می فرماید روایت شده است که هجده روز نماز خواندن را ترک می­کند،

[رقم الحدیث الکلی: 2438 - رقم الحدیث الباب: 27]

2438- 27- (7) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ:

ص: 390


1- فی المصدر- فاوسطه ستة.
2- علل الشرائع- 291- 1 الباب 217، و أورد قطعة منه فی الحدیث 7 من الباب 10 من أبواب الحیض.
3- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 125- الباب 35 فی ضمن حدیث طویل.
4- الخصال- 609- 9.
5- فی المصدر- بعد.
6- المقنع- 16.
7- المقنع- 16.

إِنَّ نِسَاءَکُمْ لَسْنَ (1) کَالنِّسَاءِ الْأُوَلِ إِنَّ نِسَاءَکُمْ أَکْثَرُ (2) لَحْماً وَ أَکْثَرُ دَماً فَلْتَقْعُدْ حَتَّی تَطْهُرَ.

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: همانا زنان شما مانند زنان نخستین نیستند. زنان شما دارای گوشت بزرگ­تر و خون بیشتر هستند، پس باید تا زمان پاک شدن از عبادت کناره­گیری کنند،

[رقم الحدیث الکلی: 2439 - رقم الحدیث الباب: 28]

2439- 28- (3) قَالَ وَ قَدْ رُوِیَ أَنَّهَا تَقْعُدُ مَا بَیْنَ أَرْبَعِینَ یَوْماً إِلَی خَمْسِینَ یَوْماً.

أَقُولُ: قَدْ تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (4) وَ قَالَ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی (5) الْمُعْتَمَدُ مِنْ هَذِهِ الْأَخْبَارِ مَا دَلَّ عَلَی الرُّجُوعِ إِلَی الْعَادَةِ فِی الْحَیْضِ لِبُعْدِهِ عَنِ التَّأْوِیلِ وَ اشْتِرَاکِ سَائِرِ الْأَخْبَارِ فِی الصَّلَاحِیَةِ لِلْحَمْلِ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ هُوَ أَقْرَبُ الْوُجُوهِ الَّتِی ذَکَرَهَا الشَّیْخُ (6) قَالَ وَ لِذَلِکَ اخْتَلَفَتِ الْأَلْفَاظُ کَاخْتِلَافِ الْعَامَّةِ فِی مَذَاهِبِهِمْ وَ ذَکَرَ فِی قَضِیَّةِ أَسْمَاءَ أَنَّهَا مَحْمُولَةٌ عَلَی تَأَخُّرِ سُؤَالِهَا أَوْ عَلَی کَوْنِ الْحُکْمِ مَنْسُوخاً لِتَقَدُّمِهِ وَ یَکُونُ نَقْلُهُ وَ تَقْرِیرُهُ لِلتَّقِیَّةِ وَ الْحُکْمُ بِالرُّجُوعِ إِلَی الْعَادَةِ یَدُلُّ عَلَی ارْتِبَاطِ الْحَیْضِ بِالنِّفَاسِ وَ أَقْصَی الْعَادَةِ لَا تَزِیدُ عَنِ الْعَشَرَةِ انْتَهَی وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ الْحَائِضَ مِثْلُ النُّفَسَاءِ سَوَاءً (7).

*********

ترجمه :

و روایت شده است که آنان بین چهل تا پنجاه روز از عبادت کناره می­گرفتند. -

4 بَابُ أَنَّ الدَّمَ الَّذِی تَرَاهُ قَبْلَ الْوِلَادَةِ لَیْسَ بِنِفَاسٍ بَلْ تَجِبُ مَعَهُ الصَّلَاةُ وَ الْقَضَاءُ مَعَ الْفَوَاتِ وَ إِنْ لَمْ تَقْدِرْ عَلَی الصَّلَاةِ مِنَ الْوَجَعِ

اشارة

(8) 4 بَابُ أَنَّ الدَّمَ الَّذِی تَرَاهُ قَبْلَ الْوِلَادَةِ لَیْسَ بِنِفَاسٍ بَلْ تَجِبُ مَعَهُ الصَّلَاةُ وَ الْقَضَاءُ مَعَ الْفَوَاتِ وَ إِنْ لَمْ تَقْدِرْ عَلَی الصَّلَاةِ مِنَ الْوَجَعِ

********

ترجمه :

باب خونی که قبل از ولادت از زن خارج میشود نفاس نیست بلکه با آن نماز واجب است و قضای آن اگر نخواند و اگر چه برای درد نتواند نماز بخواند

[رقم الحدیث الکلی: 2440 - رقم الحدیث الباب: 1]

2440- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ

ص: 391


1- فی المصدر- لیس.
2- و فیه- أکبر.
3- المقنع- 16.
4- تقدم وجهه فی الحدیث 18 من هذا الباب.
5- منتقی الجمان 1- 233.
6- التهذیب 1- 178- 511.
7- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة، و یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب 49 من أبواب الاحرام.
8- الباب 4 فیه 3 أحادیث.
9- الکافی 3- 100- 3.

عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ یُصِیبُهَا الطَّلْقُ أَیَّاماً (أَوْ یَوْماً) (1) أَوْ یَوْمَیْنِ فَتَرَی الصُّفْرَةَ أَوْ دَماً قَالَ تُصَلِّی مَا لَمْ تَلِدْ فَإِنْ غَلَبَهَا الْوَجَعُ فَفَاتَتْهَا (2) صَلَاةٌ لَمْ تَقْدِرْ أَنْ تُصَلِّیَهَا مِنَ الْوَجَعِ فَعَلَیْهَا قَضَاءُ تِلْکَ الصَّلَاةِ بَعْدَ مَا تَطْهُرُ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

عمّار بن موسى گويد: امام صادق عليه السّلام دربارۀ زنى كه دو روز يا بيشتر دچار درد زايمان مى شود و لكّۀ زردى، يا خون مى بيند، فرمود:

تا زمانى كه نزاييده، بايد نماز بخواند، اگر درد بر او غلبه نمود و نمازى از او فوت شد و به جهت درد، نتوانست نماز بخواند، بايد بعد از آن كه پاك شد، قضاى آن را به جا آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2441 - رقم الحدیث الباب: 2]

2441- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَا کَانَ اللَّهُ لِیَجْعَلَ حَیْضاً مَعَ حَبَلٍ یَعْنِی إِذَا رَأَتِ الْمَرْأَةُ الدَّمَ وَ هِیَ حَامِلٌ لَا تَدَعُ الصَّلَاةَ إِلَّا أَنْ تَرَی عَلَی رَأْسِ الْوَلَدِ إِذَا ضَرَبَهَا الطَّلْقُ وَ رَأَتِ الدَّمَ تَرَکَتِ الصَّلَاةَ.

أَقُولُ: هَذَا یَحْتَمِلُ النَّسْخَ وَ التَّقِیَّةَ فِی الرِّوَایَةِ عَلَی أَنَّهُ لَا یُعْلَمُ کَوْنُ التَّفْسِیرِ مِنَ الْإِمَامِ فَلَیْسَ بِحُجَّةٍ مَعَ احْتِمَالِ أَنْ یُرَادَ بِالدَّمِ مَا یُرَی مَعَ الْوِلَادَةِ أَوْ بَعْدَهَا بِقَرِینَةِ قَوْلِهِ عَلَی رَأْسِ الْوَلَدِ.

********

ترجمه :

امام صادق از پدرش امام باقر علیهما السلام از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم که فرمود

خداوند با حمل حیض قرار نداده اگر زن حامل خون ببیند نماز را ترک نمی کند مگر سر طفل را ببیند و بزاید و خون نفاس ببیند و نماز را ترک کند

احتمال نسخ یا تقیه وجود دارد .....

[رقم الحدیث الکلی: 2442 - رقم الحدیث الباب: 3]

2442- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ أَصَابَهَا الطَّلْقُ الْیَوْمَ وَ الْیَوْمَیْنِ وَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ تَرَی صُفْرَةً أَوْ دَماً کَیْفَ تَصْنَعُ بِالصَّلَاةِ قَالَ تُصَلِّی مَا لَمْ تَلِدْ فَإِنْ غَلَبَهَا الْوَجَعُ صَلَّتْ إِذَا بَرَأَتْ.

ص: 392


1- لیس فی المصدر.
2- فی المصدر- ففاتها.
3- التهذیب 1- 403- 1261.
4- التهذیب 1- 387- 1196، و الاستبصار 1- 140- 481، و أورده فی الحدیث 12 من الباب 30 من أبواب الحیض.
5- الفقیه 1- 102- 211.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ الشَّیْخُ کَمَا مَرَّ (1) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی حَیْضِ الْحَامِلِ (2).

**********

ترجمه :

و عمّار ساباطى از امام صادق عليه السلام روايت كرده گويد: از آن حضرت سؤال كردم در مورد آن زنى كه درد زايمان او يك يا دو روز و يا بيشتر از آن طول بكشد و زردى يا خون ببيند با نماز چه كند؟ آن حضرت فرمود: تا نزائيده است نماز ميخواند و وقتى درد زايمان بر او غلبه كرد و نتوانست نماز بخواند پس از آنكه بهبود يافت قضا كند.

5 بَابُ اعْتِبَارِ مُضِیِّ أَقَلِّ الطُّهْرِ بَیْنَ آخِرِ النِّفَاسِ وَ أَوَّلِ الْحَیْضِ

اشارة

(3) 5 بَابُ اعْتِبَارِ مُضِیِّ أَقَلِّ الطُّهْرِ بَیْنَ آخِرِ النِّفَاسِ وَ أَوَّلِ الْحَیْضِ

********

ترجمه :

باب توجه به گذشتن کمترین مقدار پاکی بین آخر نفاس و اول حیض

[رقم الحدیث الکلی: 2443 - رقم الحدیث الباب: 1]

2443- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ یَعْنِی مُحَمَّدَ بْنَ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیَّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع فِی امْرَأَةٍ نَفِسَتْ فَتَرَکَتِ الصَّلَاةَ ثَلَاثِینَ یَوْماً ثُمَّ طَهُرَتْ ثُمَّ رَأَتِ الدَّمَ بَعْدَ ذَلِکَ قَالَ تَدَعُ الصَّلَاةَ لِأَنَّ أَیَّامَهَا أَیَّامُ الطُّهْرِ وَ (5) قَدْ جَازَتْ مَعَ أَیَّامِ النِّفَاسِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

- عبد اللّه بن مغيره گويد: امام كاظم عليه السّلام دربارۀ زن زائويى كه سى روز نماز را ترك نموده بود، سپس پاك شده و پس از آن، باز خون ديده بود، فرمود:

بايد نماز را ترك كند؛ زيرا در ايّام پاكى است و ايّام نفاس او گذشته است.

[رقم الحدیث الکلی: 2444 - رقم الحدیث الباب: 2]

2444- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ امْرَأَةٍ نَفِسَتْ فَمَکَثَتْ (8) ثَلَاثِینَ یَوْماً أَوْ أَکْثَرَ ثُمَّ طَهُرَتْ وَ صَلَّتْ ثُمَّ رَأَتْ دَماً أَوْ صُفْرَةً قَالَ إِنْ کَانَتْ صُفْرَةً فَلْتَغْتَسِلْ وَ لْتُصَلِّ وَ لَا تُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ.

********

ترجمه :

عبد الرحمان بن حجّاج گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: زنى كه زايمان كرده و سى روز، يا بيشتر درنگ نموده، سپس پاك شده و نماز خوانده است و پس از آن خون يا لكّۀ زردى ديده است چه حكمى دارد؟

فرمود: اگر لكّۀ زردى ببيند، بايد غسل نمايد، نماز بخواند و نبايد نماز را ترك كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2445 - رقم الحدیث الباب: 3]

2445- 3- (9) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ

ص: 393


1- مر فی الحدیث 1 من هذا الباب.
2- تقدم فی الحدیث 17 من الباب 30 من أبواب الحیض.
3- الباب 5 فیه 3 أحادیث.
4- الکافی 3- 100- 1.
5- کتب علی الواو علامة نسخة.
6- التهذیب 1- 402- 1260.
7- الکافی 3- 100- 2.
8- فی نسخة- فبقیت هامش المخطوط.
9- التهذیب 1- 176- 503، و الاستبصار 1- 151- 523.

سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ وَ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: فَمَکَثَتْ ثَلَاثِینَ لَیْلَةً أَوْ أَکْثَرَ ثُمَّ زَادَ فِی آخِرِهِ فَإِنْ کَانَ دَماً لَیْسَ بِصُفْرَةٍ فَلْتُمْسِکْ عَنِ الصَّلَاةِ أَیَّامَ قُرْئِهَا ثُمَّ لْتَغْتَسِلْ وَ لْتُصَلِّ.

**********

ترجمه:

امام كاظم (علیه السلام ):

اگر زائو بعد از سى

و چند روز پاك شود و نماز بخواند، و بعد از يك يا دو روز، مجددا خون سياه و يا لكۀ صورتى ببيند، تكليف او چيست ؟ ابو الحسن گفت: اگر خون صورتى ببيند بايد غسل كند و نماز بخواند و با اين عذر و بهانه ها نماز خدا را ترك نكند. و اگر خون سياه ببيند بايد در روزهاى عادت ماهيانه عبادت را ترك كند و سپس غسل كند و نماز بخواند.

6 بَابُ حُکْمِ النُّفَسَاءِ فِی الصَّوْمِ وَ الصَّلَاةِ وَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ الْمَکْرُوهَاتِ

اشارة

(1) 6 بَابُ حُکْمِ النُّفَسَاءِ فِی الصَّوْمِ وَ الصَّلَاةِ وَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ الْمَکْرُوهَاتِ

********

ترجمه :

باب وظیفه ی زن زائو برای روزه و نماز آنچه برای او حرام و مکروه است

[رقم الحدیث الکلی: 2446 - رقم الحدیث الباب: 1]

2446- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النُّفَسَاءِ تَضَعُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ بَعْدَ صَلَاةِ الْعَصْرِ أَ تُتِمُّ ذَلِکَ الْیَوْمَ أَمْ تُفْطِرُ فَقَالَ تُفْطِرُ ثُمَّ لْتَقْضِ ذَلِکَ الْیَوْمَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْأَحْکَامِ الْمَذْکُورَةِ فِی الْأَحَادِیثِ السَّابِقَةِ هُنَا (3) وَ فِی الِاسْتِحَاضَةِ (4) وَ فِی الْحَیْضِ (5) وَ فِی الْجَنَابَةِ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِهَا فِی الصَّوْمِ (7) وَ الْحَجِ (8) إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.

********

ترجمه :

- عبد الرحمن بن حجاج گوید از ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدم: اگر زن حامله نزديك غروب خورشيد فارغ شود، آيا بايد روزۀ خود را تمام كند يا بايد افطار كند؟ ابو الحسن گفت: بايد افطار كند و قضاى آن را بگيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2447 - رقم الحدیث الباب: 2]

2447- 2- (9)وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثٍ أَنَّ الْحَائِضَ مِثْلُ النُّفَسَاءِ سَوَاءً.

*********

ترجمه:

امام باقر علیه السلام فرمود

...خونريزى زايمان و خونريزى ماهيانه از يك قرار است و تكليف آن فرقى ندارد. ...

ص: 394


1- الباب 6 فیه حدیثان.
2- التهذیب 1- 174- 498.
3- تقدم فی الأبواب 1 و 2 و 3 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.
5- تقدم فی الأبواب 14، 17، 18، 19، 20، 24، 25، 26، 35، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42، 43، 45، 46، 48، 49، 50، 51، 52 من أبواب الحیض.
6- تقدم فی الأبواب 15، 17، 19، 22، من أبواب الجنابة.
7- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 26 من أبواب من یصحّ منه الصوم.
8- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 91 من أبواب الطواف.
9- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب الاستحاضة.

7 بَابُ تَحْرِیمِ وَطْءِ النُّفَسَاءِ قَبْلَ الِانْقِطَاعِ وَ جَوَازِهِ بَعْدَهُ عَلَی کَرَاهِیَةٍ قَبْلَ الْغُسْلِ

اشارة

(1) 7 بَابُ تَحْرِیمِ وَطْءِ النُّفَسَاءِ قَبْلَ الِانْقِطَاعِ وَ جَوَازِهِ بَعْدَهُ عَلَی کَرَاهِیَةٍ قَبْلَ الْغُسْلِ

********

ترجمه :

باب حرام بودن نزدیکی با زن زائو قبل از قطع شدن خون و جایز بودن بعد آن با توجه به کراهت قبل از غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2448 - رقم الحدیث الباب: 1]

2448- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ النُّفَسَاءِ یَغْشَاهَا زَوْجُهَا وَ هِیَ فِی نِفَاسِهَا مِنَ الدَّمِ قَالَ نَعَمْ إِذَا مَضَی لَهَا مُنْذُ یَوْمَ وَضَعَتْ بِقَدْرِ أَیَّامِ عِدَّةِ حَیْضِهَا ثُمَّ تَسْتَظْهِرُ بِیَوْمٍ فَلَا بَأْسَ بَعْدُ أَنْ یَغْشَاهَا زَوْجُهَا یَأْمُرُهَا فَتَغْتَسِلَ ثُمَّ یَغْشَاهَا إِنْ أَحَبَّ.

********

ترجمه :

مالک بن اعین گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام ) پرسيدم: در صورتى كه خونريزى زائو بر دوام باشد، آيا شوهرش مى تواند با او همبستر شود؟ ابو جعفر گفت: اگر از روز

زايمان، به شمارۀ روزهاى عادت ماهيانه سپرى شود و خونريزى بر دوام بماند، خانم تا دو روز ديگر نيز، بايد خونريزى خود را به حساب عادت حيض بگذارد، بعد از آن مستحاضه خواهد بود كه شوهرش حق دارد با او به بستر برود. اما بايد دستور بدهد تا خانم اندام خود را تطهير كند و سپس غسل كند، بعد از آن به بستر بروند.

[رقم الحدیث الکلی: 2449 - رقم الحدیث الباب: 2]

2449- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ وَ مُحَمَّدٍ ابْنَیِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْقَطَعَ الدَّمُ وَ لَمْ تَغْتَسِلْ فَلْیَأْتِهَا زَوْجُهَا إِنْ شَاءَ.

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

علی بن یقطین از امام صادق شبیه حدیث بالا نقل کرده

[رقم الحدیث الکلی: 2450 - رقم الحدیث الباب: 3]

2450- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ وَ سِنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمَرْأَةُ تَحْرُمُ عَلَیْهَا الصَّلَاةُ ثُمَّ تَطْهُرُ فَتَوَضَّأُ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَغْتَسِلَ أَ فَلِزَوْجِهَا أَنْ یَأْتِیَهَا قَبْلَ أَنْ تَغْتَسِلَ قَالَ لَا حَتَّی تَغْتَسِلَ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْکَرَاهَةِ وَ الْأَوَّلَ عَلَی الْجَوَازِ ذَکَرَ ذَلِکَ فِی

ص: 395


1- الباب 7 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 176- 505 و أورده فی الحدیث 4 من الباب 3 من هذه الأبواب.
3- الاستبصار 1- 135- 464، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 27 من أبواب الحیض.
4- التهذیب 1- 166- 476.
5- التهذیب 1- 167- 479، و الاستبصار 1- 136- 466، و أورده فی الحدیث 7 من الباب 27 من أبواب الحیض.

الْحَیْضِ وَ لَا یَخْفَی أَنَّهُمَا دَالَّانِ عَلَی حُکْمِ النِّفَاسِ أَیْضاً وَ لَوْ بِمَعُونَةِ مَا تَقَدَّمَ (1) وَ یُمْکِنُ حَمْلُ الْمَنْعِ عَلَی التَّقِیَّةِ.

********

ترجمه :

سعیدبن یسار گوید به امام صادق علیه السلام گفتم همسرکسی نماز بر او حرام است پاک شد آیا همسرش می تواند با او نز دیکی کند؟

فرمود :نه مگر غسل کند

نظر شیخ بر کراهت است و جایز است ...ممکن است حمل بر تقیه شود

ص: 396


1- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 3 من هذه الأبواب، و یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 41 من أبواب ما یحرم بالمصاهرة.

أَبْوَابُ الِاحْتِضَارِ وَ مَا یُنَاسِبُهُ

1 بَابُ اسْتِحْبَابِ احْتِسَابِ الْمَرَضِ وَ الصَّبْرِ عَلَیْهِ

اشارة

(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ (2) احْتِسَابِ الْمَرَضِ وَ الصَّبْرِ عَلَیْهِ

********

ترجمه :

باب استحباب تحمل مرض و صبر بر آن

[رقم الحدیث الکلی: 2451 - رقم الحدیث الباب: 1]

2451- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی السَّمَاءِ فَتَبَسَّمَ (فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ) (4) قَالَ نَعَمْ عَجِبْتُ لِمَلَکَیْنِ هَبَطَا مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ یَلْتَمِسَانِ عَبْداً صَالِحاً مُؤْمِناً فِی مُصَلًّی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ لِیَکْتُبَا لَهُ عَمَلَهُ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ فَلَمْ یَجِدَاهُ فِی مُصَلَّاهُ فَعَرَجَا إِلَی السَّمَاءِ فَقَالا رَبَّنَا عَبْدُکَ فُلَانٌ الْمُؤْمِنُ الْتَمَسْنَاهُ فِی مُصَلَّاهُ لِنَکْتُبَ لَهُ عَمَلَهُ لِیَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ فَلَمْ نُصِبْهُ فَوَجَدْنَاهُ فِی حِبَالِکَ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اکْتُبَا لِعَبْدِی مِثْلَ مَا کَانَ یَعْمَلُهُ فِی صِحَّتِهِ مِنَ الْخَیْرِ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ مَا دَامَ فِی حِبَالِی فَإِنَّ عَلَیَّ أَنْ أَکْتُبَ لَهُ أَجْرَ مَا کَانَ یَعْمَلُهُ إِذْ (5) حَبَسْتُهُ عَنْهُ.

ص: 397


1- الباب 1 فیه 24 حدیثا.
2- احتسب به عند اللّه و الاسم الحسبة و هی الأجر. هامش المخطوط نقلا عن صحاح اللغة. الصحاح 1- 110.
3- الکافی 3- 113- 1.
4- فی المصدر- فقیل له یا رسول اللّه رأیناک رفعت رأسک إلی السماء فتبسمت.
5- فی نسخة- إذا. هامش المخطوط.

********

ترجمه :

- عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

روزى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله سر مباركش را به سوى آسمان بلند كرد و تبسّمى فرمود.

به ايشان گفتند: اى رسول خدا! شما را ديديم كه سر را به آسمان بلند كردى و تبسّم نمودى (اين براى چه بود)!؟

فرمود: آرى، به شگفت آمدم از آن دو فرشته اى كه از آسمان به زمين آمدند و در طلب بندۀ مؤمن صالحى بودند، كه در مصلاّى خود نماز مى خواند، تا اين كه عمل روز و شب او را بنويسند، ولى او را در مصلاّيش نيافتند.

آن ها به سوى آسمان بازگشته، گفتند: پروردگارا! فلان بندۀ مؤمن را در مصلاّيش طلب كرديم كه عمل روز و شب او را بنويسيم، ولى او را نيافتيم، بلكه در بندهاى تو بيمار يافتيم.

خداى متعال فرمود: براى بندۀ من همانند اعمالى را كه در حال تندرستى انجام مى داد بنويسيد، تا زمانى كه در بند من است؛ زيرا بر من لازم است كه پاداش آن چه را كه در حال تندرستى انجام مى داد، در آن هنگام نيز كه من او را از انجام آن ها باز داشته ام، برايش بنويسم.

[رقم الحدیث الکلی: 2452 - رقم الحدیث الباب: 2]

2452- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِالْمُؤْمِنِ إِذَا مَرِضَ اکْتُبْ لَهُ مَا کُنْتَ تَکْتُبُ لَهُ فِی صِحَّتِهِ فَإِنِّی أَنَا الَّذِی صَیَّرْتُهُ فِی حِبَالِی.

********

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام مى فرمايد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

هرگاه مؤمن بيمار شود، خداى متعال به فرشته اى كه نگهبان اوست، مى فرمايد: آن چه كه در حال تندرستى برايش مى نوشتى، بر او بنويس؛ زيرا من همان كسى هستم كه او را در بند خود گرفتار ساختم.

[رقم الحدیث الکلی: 2453 - رقم الحدیث الباب: 3]

2453- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع سَهَرُ لَیْلَةٍ مِنْ مَرَضٍ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ.

********

ترجمه :

ابو صبّاح گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

يك شب به سبب بيمارى بيدار ماندن، از عبادت يك سال برتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2454 - رقم الحدیث الباب: 4]

2454- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْحُمَّی رَائِدُ الْمَوْتِ وَ هِیَ سِجْنُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ وَ هِیَ (4) حَظُّ الْمُؤْمِنِ مِنَ النَّارِ.

********

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

تب، قاصد مرگ است و همان زندان خدا در روى زمين و نصيب و بهرۀ مؤمن از آتش دوزخ است.

[رقم الحدیث الکلی: 2455 - رقم الحدیث الباب: 5]

2455- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنْ شَیْخٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یُکَنَّی بِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحُمَّی رَائِدُ الْمَوْتِ وَ سِجْنُ اللَّهِ تَعَالَی فِی أَرْضِهِ وَ فَوْرُهَا (6) مِنْ جَهَنَّمَ وَ هِیَ حَظُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنَ النَّارِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ مِثْلَهُ (7).

ص: 398


1- الکافی 3- 113- 3.
2- الکافی 3- 113- 4.
3- الکافی 3- 111- 3.
4- فی المصدر- و هو.
5- الکافی 3- 112- 7.
6- فورها- الحمی من فور جهنم، أی من غلیانها، مجمع البحرین 3- 445.
7- ثواب الأعمال 228.

********

ترجمه :

- عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

تب، قاصد مرگ است و همان زندان خدا در روى زمين و نصيب و بهرۀ مؤمن از آتش دوزخ است.

[رقم الحدیث الکلی: 2456 - رقم الحدیث الباب: 6]

2456- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَهَرُ لَیْلَةٍ مِنْ مَرَضٍ أَوْ وَجَعٍ أَفْضَلُ وَ أَعْظَمُ أَجْراً مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ.

********

ترجمه :

زراره از امام باقر يا امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه فرمود:پاداش بيدار ماندن يك شب به خاطر بيمارى يا درد،برتر و بزرگ تر از عبادت يك سال مى باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2457 - رقم الحدیث الباب: 7]

2457- 7- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ دُرُسْتَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع یَقُولُ إِذَا مَرِضَ الْمُؤْمِنُ أَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَی صَاحِبِ الشِّمَالِ لَا تَکْتُبْ عَلَی عَبْدِی مَا دَامَ فِی حَبْسِی وَ وَثَاقِی ذَنْباً وَ یُوحِی إِلَی صَاحِبِ الْیَمِینِ أَنِ اکْتُبْ لِعَبْدِی مَا کُنْتَ (تَکْتُبُ لَهُ) (3) فِی صِحَّتِهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ.

وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَخِیهِ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (4).

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود:

آن­گاه که مؤمن مریض می­گردد خداوند متعال به فرشته­ای که در طرف چپ او قرار دارد وحی می­فرماید: تا زمانی که بنده­ام در زندان و غل و زنجیر من قرار دارد (و به واسطه مرضی که او را بدان گرفتار کرده­ام و از انجام گناه منعش می­کند)، چیزی را در نامه اعمال او ثبت نکن، و به فرشته­ای که در طرف راست او قرار دارد می­فرماید: اعمال نیکی را که در دوران تندرستی­ برای بنده­ام ثبت می­کردی اکنون نیز ثبت کن

[رقم الحدیث الکلی: 2458 - رقم الحدیث الباب: 8]

2458- 8- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ فِی حَدِیثٍ إِذَا مَرِضَ الْمُؤْمِنُ (6) وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکاً یَکْتُبُ لَهُ فِی سُقْمِهِ مَا کَانَ یَعْمَلُ لَهُ مِنَ الْخَیْرِ فِی صِحَّتِهِ حَتَّی یَرْفَعَهُ اللَّهُ وَ یَقْبِضَهُ.

********

ترجمه :

جابر گويد: امام باقر عليه السّلام مى فرمايد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

... هرگاه مسلمان بيمار شود، خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا كارهاى خوبى را كه در حال تندرستى انجام مى داده، براى او بنويسد، تا زمانى كه خداوند او را بالا برده، قبض روح نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2459 - رقم الحدیث الباب: 9]

2459- 9- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حُمَّی لَیْلَةٍ کَفَّارَةٌ لِمَا قَبْلَهَا وَ لِمَا بَعْدَهَا.

ص: 399


1- الکافی 3- 114- 6.
2- الکافی 3- 114- 7.
3- فی المصدر- تکتبه.
4- طب الأئمة 16.
5- الکافی 3- 113- 2.
6- کتب فی الأصل علیه علامة نسخة و کتب فی الهامش المسلم عن نسخة.
7- الکافی 3- 115- 10.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

یک شب تب داشتن کفاره قبل و بعد آ ن است

[رقم الحدیث الکلی: 2460 - رقم الحدیث الباب: 10]

2460- 10- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: حُمَّی لَیْلَةٍ تَعْدِلُ عِبَادَةَ سَنَةٍ وَ حُمَّی لَیْلَتَیْنِ تَعْدِلُ عِبَادَةَ سَنَتَیْنِ وَ حُمَّی ثَلَاثِ لَیَالٍ (3) تَعْدِلُ عِبَادَةَ سَبْعِینَ سَنَةً قَالَ قُلْتُ: فَإِنْ لَمْ یَبْلُغْ سَبْعِینَ سَنَةً قَالَ فَلِأَبِیهِ وَ لِأُمِّهِ قَالَ قُلْتُ: فَإِنْ لَمْ یَبْلُغَا قَالَ فَلِقَرَابَتِهِ قَالَ قُلْتُ: فَإِنْ لَمْ یَبْلُغْ قَرَابَتُهُ قَالَ فَجِیرَانُهُ.

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلام:

تب يك شب با عبادت يك سال برابر است و تب دو شب با عبادت دو سال برابر است و تب سه شب با عبادت هفتاد سال برابر است.ابو حمزه مى گويد:اگر عمر او به هفتاد سال نرسيد چه ؟فرمود:(ثواب آن)براى پدر و مادرش مى باشد.گفتم:اگر آن ها نيز نرسيدند چه ؟فرمود:براى نزديكانش. گفتم:اگر آن ها نيز به هفتاد نرسيدند چه ؟براى همسايگانش.

[رقم الحدیث الکلی: 2461 - رقم الحدیث الباب: 11]

2461- 11- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ أَنِینُ الْمُؤْمِنِ تَسْبِیحٌ وَ صِیَاحُهُ تَهْلِیلٌ وَ نَوْمُهُ عَلَی الْفِرَاشِ عِبَادَةٌ وَ تَقَلُّبُهُ مِنْ جَنْبٍ إِلَی جَنْبٍ جِهَادٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِنْ عُوفِیَ مَشَی فِی النَّاسِ وَ مَا عَلَیْهِ مِنْ ذَنْبٍ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام از پدران بزرگوارش وصیه پیامبر به امیر المومنین علیهم السلام

ای علی ناله ی مومن تسبیح فریاد او تهلیل و خواب او در رختخواب عبادت است و پهلو به پهلو شدنش جهاد در راه خدا اگ سالم شد در بین مردم بدون گناه راه می رود

[رقم الحدیث الکلی: 2462 - رقم الحدیث الباب: 12]

2462- 12- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا أَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً نَظَرَ إِلَیْهِ فَإِذَا نَظَرَ إِلَیْهِ أَتْحَفَهُ (بِوَاحِدَةٍ مِنْ ثَلَاثٍ) (6) إِمَّا صُدَاعٍ وَ إِمَّا حُمَّی وَ إِمَّا رَمَدٍ.

********

ترجمه :

-جابر گفت:امام باقر(عليه السّلام)فرمود:

چون خداوند بنده اى را دوست بدارد،به او نظر مى كند و چون به او نظر كرد،يكى از سه چيز را به او تحفه مى دهد:يا سردرد يا تب و يا چشم درد.(تا بدين وسيله استحقاق دريافت ثواب خدا را داشته باشد)

[رقم الحدیث الکلی: 2463 - رقم الحدیث الباب: 13]

2463- 13- (7) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ

ص: 400


1- ثواب الأعمال 229- 2.
2- الکافی 3- 114- 9.
3- لیس فی المصدر.
4- الفقیه 4- 364- 5762.
5- الخصال- 13- 45.
6- فی المصدر- من ثلاثة بواحدة.
7- ثواب الأعمال 228- 3..

أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یُوسُفَ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بِإِسْنَادٍ لَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا حُمَّ حُمَّاةً (1) وَاحِدَةً تَنَاثَرَتِ الذُّنُوبُ مِنْهُ کَوَرَقِ الشَّجَرِ فَإِنْ صَارَ (2) عَلَی فِرَاشِهِ فَأَنِینُهُ تَسْبِیحٌ وَ صِیَاحُهُ تَهْلِیلٌ وَ تَقَلُّبُهُ عَلَی فِرَاشِهِ کَمَنْ یَضْرِبُ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِنْ أَقْبَلَ یَعْبُدُ اللَّهَ بَیْنَ إِخْوَانِهِ وَ أَصْحَابِهِ کَانَ مَغْفُوراً لَهُ فَطُوبَی لَهُ إِنْ تَابَ وَ وَیْلٌ لَهُ إِنْ عَادَ وَ الْعَافِیَةُ أَحَبُّ إِلَیْنَا.

********

ترجمه :

از امام(عليه السّلام):وقتى مؤمن يك بار تب كند گناهانش چون برگ درختان بريزد،و اگر به بستر بيفتد ناله اش تسبيح،و فريادش تهليل،و پهلو به پهلو شدنش چون شمشير زدن در راه خداست و چون رو بقبله كند براى عبادت حق عزّ و جل آمرزيده است،خوشا بحالش اگر بميرد و واى باو اگر باز گردد و عافيت بنزد ما محبوبتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2464 - رقم الحدیث الباب: 14]

2464- 14- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنِ الزُّهْرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ حُمَّی لَیْلَةٍ کَفَّارَةُ سَنَةٍ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَلَمَهَا یَبْقَی فِی الْجَسَدِ سَنَةً.

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

زهرى مى گويد: از حضرت زين العابدين (عليه السّلام) شنيدم كه مى فرمود: يك شب تب كردن كفّارۀ يك سال گناه است، و اين بدان سبب است كه رنج آن تا يك سال در بدن باقى مى ماند

[رقم الحدیث الکلی: 2465 - رقم الحدیث الباب: 15]

2465- 15- (5) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: الْمَرَضُ لِلْمُؤْمِنِ تَطْهِیرٌ وَ رَحْمَةٌ وَ لِلْکَافِرِ تَعْذِیبٌ وَ لَعْنَةٌ وَ إِنَّ الْمَرَضَ لَا یَزَالُ بِالْمُؤْمِنِ حَتَّی لَا یَکُونَ عَلَیْهِ ذَنْبٌ.

********

ترجمه :

محمّد بن سنان گويد:امام هشتم عليه السّلام فرمود:بيمارى مؤمن موجب پاك شدن او است از گناهان و لغزشها،و نيز رحمت خداوند است بر او،و براى كافر موجب عذاب و لعنت،و بيمارى دست از گريبان مؤمن بر ندارد تا او را از گناهان پاك سازد.

[رقم الحدیث الکلی: 2466 - رقم الحدیث الباب: 16]

2466- 16- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَصْبَغِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صُدَاعُ لَیْلَةٍ یَحُطُّ کُلَّ خَطِیئَةٍ إِلَّا الْکَبَائِرَ.

********

ترجمه :

از امام ششم(عليه السّلام)فرمود:

يك شب درد سر كشيدن هر گناهى جز گناهان كبيره را از بين بردارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2467 - رقم الحدیث الباب: 17]

2467- 17- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 401


1- فی المصدر- حمی.
2- و فیه- أن.
3- ثواب الأعمال 229- 1.
4- علل الشرائع 1- 297- 1. فیه سمعت أبا عبد اللّه علیه السلام.
5- ثواب الأعمال- 229- 1.
6- ثواب الأعمال- 230- 1.
7- ثواب الأعمال- 230- 1.

أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشَّارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ دُرُسْتَ [عَنْ إِبْرَاهِیمَ] (1) بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمَرِیضِ أَرْبَعُ خِصَالٍ یُرْفَعُ عَنْهُ الْقَلَمُ وَ یَأْمُرُ اللَّهُ الْمَلَکَ فَیَکْتُبُ لَهُ کُلَّ فَضْلٍ کَانَ یَعْمَلُ فِی صِحَّتِهِ وَ یَتَّبَّعُ (2) مَرَضُهُ کُلَّ عُضْوٍ فِی جَسَدِهِ فَیَسْتَخْرِجُ ذُنُوبَهُ مِنْهُ فَإِنْ مَاتَ مَاتَ مَغْفُوراً لَهُ وَ إِنْ عَاشَ عَاشَ مَغْفُوراً لَهُ.

********

ترجمه :

پيامبر(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود:مريض چهار خصلت دارد:قلم تكليف از او برداشته مى شود.و خداى به فرشته مى فرمايد كه:بهترين اعمالى كه در حال سلامت انجام مى داد براى او بنويس!و گناهان همه اعضايش را پاك كن اگر بميرد آمرزيده مرده است و اگر زنده بماند،آمرزيده زندگى مى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2468 - رقم الحدیث الباب: 18]

2468- 18- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ کَثِیرِ بْنِ سُلَیْمٍ (4) عَنِ الْحَسَنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا مَرِضَ الْمُسْلِمُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِأَحْسَنِ (5) مَا کَانَ یَعْمَلُ (6) فِی صِحَّتِهِ وَ تَسَاقَطَتْ ذُنُوبُهُ کَمَا تَسَاقَطَ (7) وَرَقُ الشَّجَرِ.

********

ترجمه :

رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرمود:

هنگامى كه مسلمان بيمار مى شود، خداوند بهترين اعمالى را كه در حال تندرستى انجام مى داده براى او مى نويسد، و گناهانش مانند برگ درخت فرو مى ريزد.

[رقم الحدیث الکلی: 2469 - رقم الحدیث الباب: 19]

2469- 19- (8) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ (عَنْ مُحَمَّدِ) (9) بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْکَدِرِ عَنْ عَوْنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ تَبَسَّمَ فَقُلْتُ لَهُ مَا لَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ تَبَسَّمْتَ فَقَالَ عَجِبْتُ

ص: 402


1- أثبتناه من المصدر و کتب الرجال راجع معجم رجال الحدیث 1- 243 و معجم رجال الحدیث 7- 143 و جامع الرواة 1- 25.
2- و فیه- و یتتبع.
3- ثواب الأعمال- 230- 2.
4- جاء فی هامش المخطوط عن نسخة- ابن سلیمان انظر تهذیب التهذیب 8- 416.
5- فی المصدر- کأحسن.
6- و فیه- یعمله.
7- و فیه- یتساقط.
8- أمالی الصدوق- 405- 14.
9- فی المصدر- عبد اللّه.

مِنَ الْمُؤْمِنِ وَ جَزَعِهِ مِنَ السُّقْمِ وَ لَوْ یَعْلَمُ مَا لَهُ فِی السُّقْمِ مِنَ الثَّوَابِ لَأَحَبَّ أَنْ لَا یَزَالَ سَقِیماً حَتَّی یَلْقَی رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.

********

ترجمه :

عبدالله گوید: در حالی که نزد رسول خدا صلّی الله علیه و آله نشسته بودیم ایشان تبسّمی کرد، گفتم: ای رسول خدا، دلیل تبسّم شما چیست؟ پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: از مؤمن و بی تابی او در برابر بیماری شگفت زده شدم، که اگر می­دانست چه ثوابی به ازای بیماری در انتظار اوست، دوست می­داشت پیوسته و تا زمانی که به دیدار پروردگار عزّ و جلّ خود نائل می­آید مریض باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2470 - رقم الحدیث الباب: 20]

2470- 20- (1) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ أَبُو عَتَّابٍ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ قَالَ وَ کَانَ مِنْ جُمْلَةِ عُلَمَاءِ آلِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَخِیهِ مُحَمَّدٍ (2) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ عَادَ سَلْمَانَ الْفَارِسِیَّ فَقَالَ لَهُ یَا سَلْمَانُ- مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ شِیعَتِنَا یُصِیبُهُ وَجَعٌ إِلَّا بِذَنْبٍ قَدْ سَبَقَ مِنْهُ وَ ذَلِکَ الْوَجَعُ تَطْهِیرٌ لَهُ قَالَ سَلْمَانُ فَلَیْسَ لَنَا فِی شَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ أَجْرٌ خَلَا التَّطْهِیرِ قَالَ عَلِیٌّ ع یَا سَلْمَانُ لَکُمُ الْأَجْرُ بِالصَّبْرِ عَلَیْهِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ وَ الدُّعَاءِ لَهُ بِهِمَا تُکْتَبُ لَکُمُ الْحَسَنَاتُ وَ تُرْفَعُ لَکُمُ الدَّرَجَاتُ فَأَمَّا الْوَجَعُ خَاصَّةً فَهُوَ تَطْهِیرٌ وَ کَفَّارَةٌ.

********

ترجمه :

امام صادق از پدرانش علیهم السلام روایت کرده که امام علی علیه السلام به عیادت سلمان فارسی رفت و به او فرمود: ای سلمان، هیچ یک از شیعیان ما به هیچ مرضی مبتلا نمی­شود مگر به خاطر گناهی پیش­تر مرتکب شده است و آن مرض پاک کننده او از آن گناه است، سلمان گفت: پس آیا در مبتلا شدن ما به آن مرض هیچ پاداشی غیراز پاک کردن گناهان وجود ندارد؟ امام علی علیه السلام فرمود: ای سلمان، به واسطه صبر شما بر آن مرض و تضرع و زاری به درگاه خداوند و فراخواندن او، در کارنامه شما اعمال نیک ثبت و جایگاه و منزلت­تان رفیع می­گردد، امّا بیماری به صورت مخصوص باعث پاک کردن گناهان و کفّاره آن می­شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2471 - رقم الحدیث الباب: 21]

2471- 21- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: سَهَرُ لَیْلَةٍ فِی الْعِلَّةِ الَّتِی تُصِیبُ الْمُؤْمِنَ عِبَادَةُ سَنَةٍ.

********

ترجمه :

با سند حدیث قبل از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود:

بیدار ماندن مؤمن در طول یک شب به خاطر بیماری­ به منزله عبادت یک سال است.

[رقم الحدیث الکلی: 2472 - رقم الحدیث الباب: 22]

2472- 22- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُمَّی لَیْلَةٍ کَفَّارَةُ سَنَةٍ.

********

ترجمه :

با همین سند رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرموده است:

تب یک شب باعث کفّاره گناهان یک سال است. -

[رقم الحدیث الکلی: 2473 - رقم الحدیث الباب: 23]

2473- 23- (5) وَ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: أَیُّمَا رَجُلٍ اشْتَکَی فَصَبَرَ وَ احْتَسَبَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ.

ص: 403


1- طب الأئمة- 15.
2- محمّد بن سنان هذا غیر محمّد بن سنان المشهور الذی یروی عن عبد اللّه بن سنان کثیرا. منه قده. هامش المخطوط.
3- طب الأئمة 16.
4- طب الأئمة 16.
5- طب الأئمة 17.

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: هر انسانی بیمار شود و صبر پیشه سازد و قصد کسب رضایت خداوند را داشته باشد، خداوند اجر و پاداش هزار شهید را برای او در نظر می­گیرد. -

[رقم الحدیث الکلی: 2474 - رقم الحدیث الباب: 24]

2474- 24- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَخْلَدٍ عَنْ أَبِی عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی سِنَانٍ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ عُبَیْدٍ عَنْ عُمَیْرٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ مُسْلِمٍ یُبْتَلَی فِی جَسَدِهِ إِلَّا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمَلَائِکَتِهِ اکْتُبُوا لِعَبْدِی أَفْضَلَ مَا کَانَ یَعْمَلُ فِی صِحَّتِهِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

********

ترجمه

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: جسم هیچ مسلمانی دچار بلا و مصیبت نمی­شود مگر آنکه خداوند عزّ و جلّ به فرشتگان می­فرماید: برای بنده­ام پاداشی بهتر از پاداش اعمالی که در دوران تندرستی انجام می­داد را ثبت نمایید. -

2 بَابُ اسْتِحْبَابِ احْتِسَابِ مَرَضِ الْوَلَدِ وَ الْعَمَی وَ نَحْوِهِ

اشارة

(3) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ احْتِسَابِ مَرَضِ الْوَلَدِ وَ الْعَمَی وَ نَحْوِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب تحمل مرض ولد و نابینائی وغیر آن

[رقم الحدیث الکلی: 2475 - رقم الحدیث الباب: 1]

2475- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی الْمَرَضِ یُصِیبُ الصَّبِیَّ قَالَ کَفَّارَةٌ لِوَالِدَیْهِ.

********

ترجمه :

از امیر مؤمنان علیه السلام روایت شده که درباره مرضی­ که کودکی به آن دچار شده بود فرمود: این مریضی باعث کفّاره گناهان والدین این کودک می­شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2476 - رقم الحدیث الباب: 2]

2476- 2- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ

ص: 404


1- أمالی الطوسیّ 1- 394.
2- یأتی فی الباب 3، و الحدیث 2 من الباب 5، و الحدیث 4 من الباب 12، و الحدیث 6 من الباب 23 من هذه الأبواب. و الأحادیث 2 و 3 من الباب الآتی، و أحادیث الباب 76، 77 من أبواب الدفن، و الأحادیث 1، 2، 4، 5، 6، 9، 10، 15 من الباب 19، و الأحادیث 1، 3- 8 من الباب 25 من أبواب جهاد النفس، و الحدیث 15 من الباب 24 من أبواب الأمر بالمعروف، و الأحادیث 3، 5، 6 من الباب 10 من أبواب فعل المعروف، و الحدیث 8 من الباب 9 من أبواب مقدمات النکاح.
3- الباب 2 فیه 3 أحادیث.
4- ثواب الأعمال- 230، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 96 من أبواب أحکام الاولاد.
5- ثواب الأعمال- 234- 1.

عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ لَقِیَ اللَّهَ مَکْفُوفاً مُحْتَسِباً مُوَالِیاً لآِلِ مُحَمَّدٍ- لَقِیَ اللَّهَ وَ لَا حِسَابَ عَلَیْهِ.

********

ترجمه :

از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: هر نابینایی به حضور خداوند برسد در حالی که راضی به رضای او باشد و موالات اهل بیت علیهم السلام را به دل داشته باشد، حساب و کتابی بر او نیست. -

[رقم الحدیث الکلی: 2477 - رقم الحدیث الباب: 3]

2477- 3- (1) قَالَ وَ رُوِیَ لَا یَسْلُبُ اللَّهُ عَبْداً مُؤْمِناً کَرِیمَتَیْهِ أَوْ إِحْدَاهُمَا ثُمَّ یَسْأَلُهُ عَنْ ذَنْبٍ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).

*********

ترجمه:

در روايتى آمده است: خداوند چنين نيست كه دو يا يك چشم بندۀ مؤمنى را بگيرد و با اين حال او را در مورد گناهانش بازخواست كند.

3 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَتْمِ الْمَرَضِ وَ تَرْکِ الشَّکْوَی مِنْهُ

اشارة

(4) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَتْمِ الْمَرَضِ وَ تَرْکِ الشَّکْوَی مِنْهُ

********

ترجمه :

باب استحباب مخفی کردن مریضی و ترک شکایت از آن

[رقم الحدیث الکلی: 2478 - رقم الحدیث الباب: 1]

2478- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ أَیُّمَا عَبْدٍ ابْتَلَیْتُهُ بِبَلِیَّةٍ فَکَتَمَ ذَلِکَ عُوَّادَهُ ثَلَاثاً أَبْدَلْتُهُ لَحْماً خَیْراً مِنْ لَحْمِهِ وَ دَماً خَیْراً مِنْ دَمِهِ وَ بَشَراً خَیْراً مِنْ بَشَرِهِ فَإِنْ أَبْقَیْتُهُ أَبْقَیْتُهُ وَ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ إِنْ مَاتَ مَاتَ إِلَی رَحْمَتِی.

********

ترجمه :

و از حسين بن محمد از عبد ربه بن عامر از على بن مهزيار از حسن بن فضل از غالب بن عثمان از بشير دهان از ابو عبد الله عليه السلام از خداوند سبحان، نقل كرده كه حضرت حق فرموده: هر بنده اى را كه مبتلا به بلايى كنم و آن بنده آن بلا را از سه نفر عيادت كننده اش پنهان نگه دارد، من گوشت بدن او را به گوشت بهتر و خونش را به خون بهتر تبديل مى كنم و سيمايش را بهتر از قبل مى كنم. بعد هم اگر او را زنده نگهداشتم، بدون گناه خواهد بود و اگر مرد، داخل رحمت من خواهد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2479 - رقم الحدیث الباب: 2]

2479- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اشْتَکَی لَیْلَةً

ص: 405


1- ثواب الأعمال- 234.
2- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 1 من أبواب الاحتضار.
3- یأتی ما فیه دلالة عامة فی الباب 3 من هذه الأبواب، و الحدیث 2 من الباب 5 من هذه الأبواب.
4- الباب 3 فیه 12 حدیثا.
5- الکافی 3- 115- 3.
6- الکافی 3- 116- 5.

فَقَبِلَهَا بِقَبُولِهَا وَ أَدَّی إِلَی اللَّهِ شُکْرَهَا کَانَتْ کَعِبَادَةِ سِتِّینَ سَنَةً قَالَ أَبِی فَقُلْتُ لَهُ مَا قَبُولُهَا قَالَ یَصْبِرُ عَلَیْهَا وَ لَا یُخْبِرُ بِمَا کَانَ فِیهَا فَإِذَا أَصْبَحَ حَمِدَ اللَّهَ عَلَی مَا کَانَ.

********

ترجمه :

- پدر عزرمى مى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كسى كه يك شب بيمار شود و آن را به شايستگى بپذيرد، و شكر آن را به جا آورد، عملش همانند عبادت شصت سال باشد.

عرض كردم: معناى پذيرش آن چيست ؟

فرمود: بر آن شكيبا باشد، درد خود را گزارش نكند و چون صبح نمايد، خدا را بر آن چه كه بوده ثنا گويد.

[رقم الحدیث الکلی: 2480 - رقم الحدیث الباب: 3]

2480- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ مَرِضَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فَکَتَمَهُ وَ لَمْ یُخْبِرْ بِهِ أَحَداً أَبْدَلَ اللَّهُ لَهُ لَحْماً خَیْراً مِنْ لَحْمِهِ وَ دَماً خَیْراً مِنْ دَمِهِ وَ بَشَرَةً خَیْراً مِنْ بَشَرَتِهِ وَ شَعْراً خَیْراً مِنْ شَعْرِهِ قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ کَیْفَ یُبْدِلُهُ قَالَ یُبْدِلُهُ لَحْماً وَ شَعْراً وَ دَماً وَ بَشَراً (2) لَمْ یُذْنِبْ فِیهَا.

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كسى كه سه روز بيمار شود و آن را پنهان دارد و به كسى خبر ندهد، خداى متعال گوشت او را به بهترين گوشت، خونش را به بهترين خون، پوست او را به بهترين پوست، و موى او را به بهترين مو تبديل فرمايد.

به حضرتش گفتم: قربانت گردم! چگونه آن را تبديل فرمايد؟

فرمود: به گوشت، خون، مو و پوستى تبديل فرمايد كه در آن ها گناهى انجام نداده باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2481 - رقم الحدیث الباب: 4]

2481- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَا مِنْ عَبْدٍ ابْتَلَیْتُهُ (4) بِبَلَاءٍ فَلَمْ یَشْکُ إِلَی عُوَّادِهِ إِلَّا أَبْدَلْتُهُ لَحْماً خَیْراً مِنْ لَحْمِهِ وَ دَماً خَیْراً مِنْ دَمِهِ فَإِنْ قَبَضْتُهُ قَبَضْتُهُ إِلَی رَحْمَتِی وَ إِنْ عَاشَ عَاشَ وَ لَیْسَ لَهُ ذَنْبٌ.

********

ترجمه :

ابو حمزه گويد: امام باقر عليه السّلام مى فرمايد:

خداوند متعال فرمود: هر بنده اى را كه گرفتار بيمارى كردم، و او به عيادت كنندگانش شكوه نكند، گوشت او را به بهترين گوشت و خونش را به بهترين خون دگرگون سازم. اگر قبض روحش كردم به سوى رحمتم قبض روح كنم و اگر زندگى كند بى گناه زندگى خواهد كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2482 - رقم الحدیث الباب: 5]

2482- 5- (5) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ (6) الْکِنْدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ مَرِضَ لَیْلَةً فَقَبِلَهَا بِقَبُولِهَا کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عِبَادَةَ سِتِّینَ سَنَةً قُلْتُ (مَا مَعْنَی قَبِلَهَا بِقَبُولِهَا) (7) قَالَ لَا یَشْکُو مَا أَصَابَهُ فِیهَا إِلَی أَحَدٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ

ص: 406


1- الکافی 3- 116- 6.
2- فی المصدر- و بشرة.
3- الکافی 3- 115- 2.
4- فی نسخة- أبتلیه. هامش المخطوط.
5- الکافی 3- 115- 4.
6- فی المصدر- علی.
7- فی المصدر و فی نسخة فی هامش المخطوط- ما معنی قبولها.

الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ ظَرِیفِ بْنِ نَاصِحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود :

از بيمارانتان عيادت كنيد و از آنان بخواهيد تا برايتان دعا كنند، زيرا دعاى آنان با دعاى فرشتگان برابرى مى كند،و هر كس شبى بيمار شود و آن را به خوشنودى بپذيرد،خداوند ثواب عبادت شصت سال را برايش بنويسد،پرسيدم: معناى پذيرفتن آن چيست ؟فرمود:از مصيبتى كه برايش پيش آمده نزد كسى شكايت نكند.

[رقم الحدیث الکلی: 2483 - رقم الحدیث الباب: 6]

2483- 6- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ مَنْ مَرِضَ ثَلَاثاً فَلَمْ یَشْکُ إِلَی أَحَدٍ مِنْ عُوَّادِهِ أَبْدَلْتُهُ لَحْماً خَیْراً مِنْ لَحْمِهِ وَ دَماً خَیْراً مِنْ دَمِهِ فَإِنْ عَافَیْتُهُ عَافَیْتُهُ وَ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ إِنْ قَبَضْتُهُ قَبَضْتُهُ إِلَی رَحْمَتِی.

********

ترجمه :

جابر گويد: امام باقر عليه السّلام مى فرمايد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

خداى متعال مى فرمايد: كسى كه سه شبانه روز بيمار شود و به هيچ يك از عيادت كنندگانش از بيمارى شكايت نكند، گوشت او را به بهترين گوشت، خون او را به بهترين خون تبديل فرمايم، پس اگر او را شفا دادم، در حالى شفا دهم كه گناهى برايش نباشد و اگر او را بميرانم به سوى رحمتم قبض روحش فرمايم.

[رقم الحدیث الکلی: 2484 - رقم الحدیث الباب: 7]

2484- 7- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع یَرْحَمُکَ اللَّهُ مَا الصَّبْرُ الْجَمِیلُ قَالَ ذَلِکَ صَبْرٌ لَیْسَ فِیهِ شَکْوَی إِلَی النَّاسِ.

********

ترجمه :

جابر گويد بامام باقر عليه السّلام عرضكردم: صبر جميل چيست ؟ فرمود: صبرى كه با آن شكايت بمردم نباشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2485 - رقم الحدیث الباب: 8]

2485- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ مَرِضَ یَوْماً وَ لَیْلَةً فَلَمْ یَشْکُ إِلَی عُوَّادِهِ بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ خَلِیلِهِ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِ الرَّحْمَنِ حَتَّی یَجُوزَ الصِّرَاطَ کَالْبَرْقِ اللَّامِعِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

..... هر كس يك شبانه روز در يك بيمارى درد كشد، و رنج خود را به عيادت كنندگان شكايت نكند، پروردگار در روز باز پسين وى را با ابراهيم [خليل الرّحمن] عليه السّلام مبعوث فرمايد، تا از پل صراط بگذرد همانند برقى جهنده .....

[رقم الحدیث الکلی: 2486 - رقم الحدیث الباب: 9]

2486- 9- (5) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: مَنْ کَتَمَ وَجَعاً أَصَابَهُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنَ النَّاسِ وَ شَکَا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یُعَافِیَهُ مِنْهُ.

********

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام فرمود

هر كه دردى گرفت و تا سه روز آن را بكسى اظهار نكرد و بخدا ناليد بر خدا شايسته است كه ويرا عافيت بخشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2487 - رقم الحدیث الباب: 10]

2487- 10- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ حُرَیْثٍ الْغَزَّالِ عَنْ صَدَقَةَ الْقَتَّاتِ عَنِ

ص: 407


1- ثواب الأعمال- 229 باختلاف فی بعض الألفاظ.
2- الکافی 3- 115- 1.
3- الکافی 2- 93- 23.
4- الفقیه 4- 16- 4968.
5- الخصال- 630- 10.
6- المحاسن- 9- 27.

الْحَسَنِ الْبَصْرِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِخَمْسِ خِصَالٍ هِیَ مِنَ الْبِرِّ وَ الْبِرُّ یَدْعُو إِلَی الْجَنَّةِ قُلْتُ بَلَی قَالَ إِخْفَاءُ الْمُصِیبَةِ وَ کِتْمَانُهَا الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود: آیا شما را از پنج خصلت با خبر سازم که نیکی به شمار می­آید و نیکی باعث ورود به بهشت می­شود؟ گفتم: آری، فرمود: و بالأخره کتمان کردن و پنهان نمودن بلا و مصیبت،... تا آخرحدیث. -

[رقم الحدیث الکلی: 2488 - رقم الحدیث الباب: 11]

2488- 11- (1) وَ عَنْ أَبِی یُوسُفَ النَّجَاشِیِّ عَنْ یَحْیَی بْنِ مَالِکٍ عَنِ الْأَحْوَلِ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِظْهَارُ الشَّیْ ءِ قَبْلَ أَنْ یَسْتَحْکِمَ مَفْسَدَةٌ لَهُ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

-اظهار چيزى پيش از آنكه پايدار شود مايه تباهى آنست.

[رقم الحدیث الکلی: 2489 - رقم الحدیث الباب: 12]

2489- 12- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: امْشِ بِدَائِکَ مَا مَشَی بِکَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).

**********

ترجمه:

در نهج البلاغه(ج 6 ص 53)امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:با درد برو تا با تو ميرود.

4 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَرْکِ الْمُدَاوَاةِ مَعَ إِمْکَانِ الصَّبْرِ وَ عَدَمِ الْخَطَرِ وَ خُصُوصاً مِنَ الزُّکَامِ وَ الدَّمَامِیلِ وَ الرَّمَدِ وَ السُّعَالِ وَ مَا یَنْبَغِی التَّدَاوِی بِهِ وَ وُجُوبِهِ عِنْدَ الْخَطَرِ بِالتَّرْکِ

اشارة

(5) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَرْکِ الْمُدَاوَاةِ مَعَ إِمْکَانِ الصَّبْرِ وَ عَدَمِ الْخَطَرِ وَ خُصُوصاً مِنَ الزُّکَامِ وَ الدَّمَامِیلِ وَ الرَّمَدِ وَ السُّعَالِ وَ مَا یَنْبَغِی التَّدَاوِی بِهِ وَ وُجُوبِهِ عِنْدَ الْخَطَرِ بِالتَّرْکِ

********

ترجمه :

باب استحباب ترک درمان اگر درد قابل تحمل است و خطری نداشته باشد خصوصا زکام دملها چشم درد و سرفه کردن و آنچه سزاوار است با ان درمان درد نمود و واجب بودن درمان وقتی خطر مرگ باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2490 - رقم الحدیث الباب: 1]

2490- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ عُثْمَانَ الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: لَیْسَ مِنْ دَوَاءٍ إِلَّا وَ یُهَیِّجُ دَاءً وَ لَیْسَ شَیْ ءٌ أَنْفَعَ فِی الْبَدَنِ مِنْ إِمْسَاکِ الْیَدِ إِلَّا عَمَّا یُحْتَاجُ إِلَیْهِ.

ص: 408


1- المحاسن- 603- 31.
2- نهج البلاغة 3- 156- 26.
3- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 1 و 2 من هذه الأبواب.
4- یأتی فی الحدیث 8 من الباب 4 و أحادیث الباب 5 من هذه الأبواب، و أحادیث الباب 6 من هذه الأبواب، و فیه ترک الشکوی إلی أهل الخلاف، و فی الحدیث 31 من الباب 4 من أبواب جهاد النفس.
5- الباب 4 فیه 8 أحادیث.
6- الکافی 8- 273- 409.

********

ترجمه :

ابو الحسن علیه السّلام می فرمود: هیچ دارو نباشد جز آنکه دردی را انگیزد، و برای تن سودمندتر نباشد از دست باز داشتن از هر چه نیازی بدان نیست.

[رقم الحدیث الکلی: 2491 - رقم الحدیث الباب: 2]

2491- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ وَ (2) ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ الْمَسِیحُ ع یَقُولُ إِنَّ تَارِکَ شِفَاءِ الْمَجْرُوحِ مِنْ جُرْحِهِ شَرِیکُ جَارِحِهِ لَا مَحَالَةَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

ابان بن تغلب از امام صادق عليه السّلام روايت مى كند كه مسيح عليه السّلام فرمود:كسى كه زخم مجروحى را درمان نكند ناگزير شريك كسى است كه اين شخص را زخمى كرده، چه،زخم زننده تباهى حال مجروح را خواسته،و كسى هم كه او را درمان نكرده،بهبودى او را نخواسته بناچار تباهى او را خواهان است.

[رقم الحدیث الکلی: 2492 - رقم الحدیث الباب: 3]

2492- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ ظَهَرَتْ صِحَّتُهُ عَلَی سُقْمِهِ فَیُعَالِجُ نَفْسَهُ بِشَیْ ءٍ فَمَاتَ فَأَنَا إِلَی اللَّهِ مِنْهُ بَرِی ءٌ.

********

ترجمه :

اسماعيل بن ابى زياد از امام صادق(عليه السّلام)نقل مى كند كه فرمود:كسى كه تندرستى او بر بيماريش غلبه كند و در عين حال با چيزى خودش را معالجه نمايد و بميرد،من از او به خدا بى زارى مى جويم.(شرح:اشاره به ناپسندى مصرف بى جهت دارو است)

[رقم الحدیث الکلی: 2493 - رقم الحدیث الباب: 4]

2493- 4- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع وَ هُوَ یَقُولُ ادْفَعُوا مُعَالَجَةَ الْأَطِبَّاءِ مَا انْدَفَعَ الدَّاءُ عَنْکُمْ فَإِنَّهُ بِمَنْزِلَةِ الْبِنَاءِ قَلِیلُهُ یَجُرُّ إِلَی کَثِیرِهِ.

********

ترجمه :

پدرم رحمة اللّٰه عليه از سعد بن عبد اللّٰه،از احمد بن محمّد،از بكر بن صالح جعفرى نقل كرده كه وى گفت:از حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام شنيدم كه مى فرمودند: معالجه و طبابت اطباء را در مورد درد جزئى و كم رها كنيد زيرا معالجه به منزله بناء بوده كه اندكش منجر به كثرت مى شود.

مترجم گويد:مقصود اين است كه براى دردهاى ناچيز و غير قابل توجّه نزد اطباء نرويد و به آن معالجات خود را مشغول نكنيد زيرا شروع در اين معالجات موجب زيادى مرض و احتياج به داروى زيادتر مى باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2494 - رقم الحدیث الباب: 5]

2494- 5- (5) الْحَسَنُ بْنُ فَضْلٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ: قَالَ ع تَجَنَّبِ الدَّوَاءَ مَا احْتَمَلَ بَدَنُکَ الدَّاءَ فَإِذَا لَمْ یَحْتَمِلِ الدَّاءَ فَالدَّوَاءُ.

********

ترجمه :

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:تا زمانى كه بدنت تحمل بيمارى را دارد،از دوا پرهيز كن.و هرگاه تحمل درد را نداشت از دوا استفاده كن.

[رقم الحدیث الکلی: 2495 - رقم الحدیث الباب: 6]

2495- 6- (6) قَالَ وَ قَالَ ع اثْنَانِ عَلِیلَانِ صَحِیحٌ مُحْتَمٍ وَ عَلِیلٌ مُخَلِّطٌ.

********

ترجمه :

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:دو نفر هميشه بيمارند:انسان سالمى كه پرهيز مى كند و انسان بيمارى كه همه چيز مى خورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2496 - رقم الحدیث الباب: 7]

2496- 7- (7) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ نَبِیّاً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ مَرِضَ

ص: 409


1- الکافی 8- 345- 545.
2- فی المصدر- عن.
3- الخصال- 26- 91.
4- علل الشرائع 2- 465- 17 الباب 222.
5- مکارم الأخلاق- 362.
6- مکارم الأخلاق- 362.
7- مکارم الأخلاق- 362.

فَقَالَ لَا أَتَدَاوَی حَتَّی یَکُونَ الَّذِی أَمْرَضَنِی هُوَ الَّذِی یَشْفِینِی فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ لَا أَشْفِیکَ حَتَّی تَتَدَاوَی فَإِنَّ الشِّفَاءَ مِنِّی.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام:يكى از پيامبران مريض شد و گفت:خود را مداوا نمى كنم تا كسى كه مرا مريض كرده خودش شفا بدهد.پس خداى عز و جل به او وحى كرد:تو را شفا نمى دهم تا مداوا كنى؛چراكه شفا از من است

[رقم الحدیث الکلی: 2497 - رقم الحدیث الباب: 8]

2497- 8- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ قَوْلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع امْشِ بِدَائِکَ مَا مَشَی بِکَ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْمَقْصُودِ فِی الْأَطْعِمَةِ (2).

**********

ترجمه:

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: با درد برو تا با تو می رود. -

5 بَابُ حَدِّ الشَّکْوَی الَّتِی تُکْرَهُ لِلْمَرِیضِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهَا عَلَیْهِ

اشارة

(3) 5 بَابُ حَدِّ الشَّکْوَی الَّتِی تُکْرَهُ لِلْمَرِیضِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهَا عَلَیْهِ

********

ترجمه :

باب حد شکایت ازدرد که از مریض ناپسند است و حرام نبودن آن

[رقم الحدیث الکلی: 2498 - رقم الحدیث الباب: 1]

2498- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنْ حَدِّ الشَّکَاةِ لِلْمَرِیضِ فَقَالَ إِنَّ الرَّجُلَ یَقُولُ حُمِمْتُ الْیَوْمَ وَ سَهِرْتُ الْبَارِحَةَ وَ قَدْ صَدَقَ وَ لَیْسَ هَذَا شَکَاةً وَ إِنَّمَا الشَّکْوَی أَنْ یَقُولَ لَقَدِ ابْتُلِیتُ بِمَا لَمْ یُبْتَلَ بِهِ أَحَدٌ وَ یَقُولَ لَقَدْ أَصَابَنِی مَا لَمْ یُصِبْ أَحَداً وَ لَیْسَ الشَّکْوَی أَنْ یَقُولَ سَهِرْتُ الْبَارِحَةَ وَ حُمِمْتُ الْیَوْمَ وَ نَحْوَ هَذَا (5).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

جميل بن صالح گويد: از امام صادق عليه السّلام در مورد حدّ و اندازۀ شكايت بيمار پرسيدند؟

فرمود: وقتى شخصى مى گويد: امروز تب داشتم و ديشب نخوابيدم، راست گفته است و اين شكايت نيست. شكايت آن است كه بگويد: به بلايى دچار شده ام كه كسى به آن دچار نشده است، و بگويد: مصيبتى به من رسيده كه به كسى نرسيده است. شكايت آن نيست كه بگويد: ديشب بيدارى كشيدم و امروز تب داشتم و مانند آن.

[رقم الحدیث الکلی: 2499 - رقم الحدیث الباب: 2]

2499- 2- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ

ص: 410


1- تقدم فی الحدیث 12 الباب 3 من أبواب الاحتضار.
2- یأتی ما یدلّ علی ترک التداوی فی الباب 138 من أبواب الأطعمة المباحة.
3- الباب 5 فیه 3 أحادیث.
4- الکافی 3- 116- 1.
5- یحتمل أن یکون المراد الشکایة التی تحرم أو تتاکد کراهتها فتدبر، منه قده. هامش المخطوط.
6- معانی الأخبار- 142.
7- الکافی 3- 114- 5.

عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا صَعِدَ مَلَکَا الْعَبْدِ الْمَرِیضِ إِلَی السَّمَاءِ عِنْدَ کُلِّ مَسَاءٍ یَقُولُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَا ذَا کَتَبْتُمَا لِعَبْدِی فِی مَرَضِهِ فَیَقُولَانِ الشِّکَایَةَ فَیَقُولُ مَا أَنْصَفْتُ عَبْدِی إِنْ حَبَسْتُهُ فِی حَبْسٍ مِنْ حَبْسِی ثُمَّ أَمْنَعُهُ الشِّکَایَةَ اکْتُبَا لِعَبْدِی مِثْلَ مَا کُنْتُمَا تَکْتُبَانِ لَهُ مِنَ الْخَیْرِ فِی صِحَّتِهِ وَ لَا تَکْتُبَا عَلَیْهِ سَیِّئَةً حَتَّی أُطْلِقَهُ مِنْ حَبْسِی فَإِنَّهُ فِی حَبْسٍ مِنْ حَبْسِی.

********

ترجمه :

عبد الحميد گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه دو فرشته اى كه بر بندۀ بيمار موكّلند شب هنگام به سوى آسمان بالا روند، پروردگار متعال مى فرمايد: براى بندۀ من در حال بيماريش چه نوشته ايد؟

مى گويند: شكايت از بيمارى.

مى فرمايد: بر بندۀ خود انصاف نكرده ام اگر وى را در زندانى از زندان هاى خود گرفتار نمايم، سپس او را از شكايت منع كنم.

مى فرمايد: همان كارهاى خوبى را كه بنده ام در حال تندرستى انجام مى داده، براى او بنويسيد، و براى او گناهى ننويسيد تا وقتى كه او را از زندان خود رها كنم؛ زيرا او در زندانى از زندان هاى من گرفتار است

[رقم الحدیث الکلی: 2500 - رقم الحدیث الباب: 3]

2500- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَتِ الشِّکَایَةُ أَنْ یَقُولَ الرَّجُلُ مَرِضْتُ الْبَارِحَةَ أَوْ وُعِکْتُ (2) الْبَارِحَةَ وَ لَکِنَّ الشِّکَایَةَ أَنْ یَقُولَ بُلِیتُ بِمَا لَمْ یُبْلَ بِهِ أَحَدٌ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی أَیْضاً مَا یَدُلُّ عَلَی نَفْیِ التَّحْرِیمِ (3).

**********

ترجمه :

حمّاد بن عيسى با يك واسطه از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه آن حضرت فرمود:شكايت آن نيست كه شخص بگويد:ديشب بيمار شدم يا از شدّت مرض و رنج درد زيادى كشيدم،و لكن شكايت آن است كه(از باب مثال) بگويد:به درد يا مشكلى دچار گشته ام كه ديگرى به آن مبتلا نگرديده است.

6 بَابُ جَوَازِ الشَّکْوَی إِلَی الْمُؤْمِنِ دُونَ غَیْرِهِ

اشارة

(4) 6 بَابُ جَوَازِ الشَّکْوَی إِلَی الْمُؤْمِنِ دُونَ غَیْرِهِ

********

ترجمه :

باب جایز است شکایت پیش مومن نه غیر او

[رقم الحدیث الکلی: 2501 - رقم الحدیث الباب: 1]

2501- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ أَیُّمَا رَجُلٍ مُؤْمِنٍ شَکَا حَاجَتَهُ وَ ضُرَّهُ إِلَی کَافِرٍ أَوْ إِلَی مَنْ یُخَالِفُهُ عَلَی دِینِهِ فَإِنَّمَا شَکَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی عَدُوٍّ مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ قَالَ (6) وَ أَیُّمَا رَجُلٍ مُؤْمِنٍ شَکَا حَاجَتَهُ وَ ضُرَّهُ إِلَی مُؤْمِنٍ مِثْلِهِ کَانَتْ شَکْوَاهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

********

ترجمه :

يونس بن عمّار مى گويد:شنيدم كه امام صادق عليه السّلام مى فرمود:هر مؤمنى كه شرح نياز و سختى اش،نزد كافر يا مخالف مذهب خود برد چنان است كه گويى شكايت خداوند عزّ و جل را نزد يكى از دشمنانش برده است،و هر مؤمنى كه شرح نياز و سختى نزد مؤمنى برد گويى شكايت نزد خداوند برده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2502 - رقم الحدیث الباب: 2]

2502- 2- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ

ص: 411


1- معانی الأخبار- 253.
2- الوعک- هو الحمی و قیل ألمها ... لسان العرب 10- 514.
3- یأتی فی الباب 6 من هذه الأبواب.
4- الباب 6 فیه 4 أحادیث.
5- الکافی 8- 144- 113.
6- کتب المصنّف قال عن نسخة.
7- الکافی 8- 170- 192.

الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا حَسَنُ إِذَا نَزَلَتْ بِکَ نَازِلَةٌ فَلَا تَشْکُهَا إِلَی أَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الْخِلَافِ- وَ لَکِنِ اذْکُرْهَا لِبَعْضِ إِخْوَانِکَ فَإِنَّکَ لَنْ تُعْدَمَ خَصْلَةً مِنْ خِصَالٍ أَرْبَعٍ إِمَّا کِفَایَةً [بِمَالٍ] (1) وَ إِمَّا مَعُونَةً بِجَاهٍ أَوْ دَعْوَةً تُسْتَجَابُ أَوْ مَشُورَةً بِرَأْیٍ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِسَنَدِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

حسن بن راشد گفت:امام صادق عليه السّلام فرمود:هر گاه گرفتار مصيبتى شدى به هيچ يك از مخالفان شكوه مكن،بلكه به برادران همكيشت بگو، كه اين هرگز عارى از يكى از چهار نتيجه نيست:يا با پول،يا با اعتبار و مقام،يا با دعا و يا در پرتو مشورت مشكلت حل شود.(يعنى:يا مشكلت را با پول حل كند،يا توسّط اعتبارش تو را يارى مى دهد،يا در حقّت دعا نموده و مستجاب مى شود،و يا در پرتو مشورت با او آگاهى مى يابى)

[رقم الحدیث الکلی: 2503 - رقم الحدیث الباب: 3]

2503- 3- (3) وَ فِی کِتَابِ مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی مُعَاوِیَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ شَکَا إِلَی مُؤْمِنٍ فَقَدْ شَکَا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ شَکَا إِلَی مُخَالِفٍ فَقَدْ شَکَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.

********

ترجمه :

-ابو معاويۀ أشتر گويد:از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه فرمود:شخصى كه نزد مؤمنى شكوه نمايد تحقيقا بنزد خدا شكايت نموده و آن كس كه شكايت نزد مخالف(ولايت)برد،از خداى عزّ و جلّ شكايت كرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2504 - رقم الحدیث الباب: 4]

2504- 4- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ شَکَا إِلَی أَخِیهِ فَقَدْ شَکَا إِلَی اللَّهِ وَ مَنْ شَکَا إِلَی غَیْرِ أَخِیهِ فَقَدْ شَکَا اللَّهَ.

قَالَ وَ مَعْنَی ذَلِکَ أَخُوهُ فِی دِینِهِ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر کسی نزد برادرش شکوه کند مانند این است که نزد خداوند شکایت کرده باشد، و هر کسی نزد غیر برادرش شکوه کند مانند این است که از خداوند شکایت کرده باشد،

ص: 412


1- أثبتناه من المصدر.
2- کتاب مصادقة الاخوان- 62- 1.
3- معانی الأخبار- 407- 84.
4- قرب الإسناد- 38.
5- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 2 من الباب 13 من أبواب الاحتضار.

7 بَابُ کَرَاهَةِ مَشْیِ الْمَرِیضِ بَلْ یُحْمَلُ لِحَاجَتِهِ

اشارة

(1) 7 بَابُ کَرَاهَةِ مَشْیِ الْمَرِیضِ بَلْ یُحْمَلُ لِحَاجَتِهِ

********

ترجمه :

باب کراهت دارد راه رفتن مریض بلکه او را حمل میکنند

[رقم الحدیث الکلی: 2505 - رقم الحدیث الباب: 1]

2505- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی یَحْیَی الْوَاسِطِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمَشْیَ لِلْمَرِیضِ نُکْسٌ (3) إِنَّ أَبِی ع کَانَ إِذَا اعْتَلَّ جُعِلَ فِی ثَوْبٍ فَحُمِلَ لِحَاجَتِهِ یَعْنِی الْوُضُوءَ وَ ذَاکَ أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ إِنَّ الْمَشْیَ لِلْمَرِیضِ نُکْسٌ.

**********

ترجمه :

از امام صادق علیه السّلام نقل شده است که راه رفتن بیمار را پس برد، چون پدرم بیمار می­شد او را در جامه ای برای قضای حاجت میبردند. یعنی وضوء. چون که می­فرمود راه رفتن بیمار را پس برد

8 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِیذَانِ الْمَرِیضِ إِخْوَانَهُ بِمَرَضِهِ

اشارة

(4) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِیذَانِ الْمَرِیضِ إِخْوَانَهُ بِمَرَضِهِ

********

ترجمه :

باب اجازه دادن مریض برادرانش را به مرض( عیادت)

[رقم الحدیث الکلی: 2506 - رقم الحدیث الباب: 1]

2506- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یَنْبَغِی لِلْمَرِیضِ مِنْکُمْ أَنْ یُؤْذِنَ إِخْوَانَهُ بِمَرَضِهِ فَیَعُودُونَهُ فَیُؤْجَرُ فِیهِمْ وَ یُؤْجَرُونَ فِیهِ قَالَ فَقِیلَ لَهُ نَعَمْ فَهُمْ یُؤْجَرُونَ فِیهِ بِمَمْشَاهُمْ إِلَیْهِ فَکَیْفَ یُؤْجَرُ فِیهِمْ قَالَ فَقَالَ بِاکْتِسَابِهِ لَهُمُ الْحَسَنَاتِ فَیُؤْجَرُ فِیهِمْ فَیُکْتَبُ لَهُ بِذَلِکَ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ یُرْفَعُ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ وَ یُمْحَی بِهَا عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ.

وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه:

عبدالله بن سنان گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدیم که می­فرماید: شایسته است هر یک از شما که بیمار می­گردد برادرانش را از بیماری خود آگاه سازد تا به عیادت او بیایند، پس به خاطر آنان مأجور شود و آنان نیز به خاطر او مأجور شوند، از امام پرسیدند: درست است که آنان به دلیل عیادت کردن از بیمار مأجور هستند ولی بیمار چگونه به خاطر آنان مأجور خواهد بود؟ امام فرمود: به خاطر اینکه باعث شده است که آنان کسب حسنات کنند، پس مأجور خواهد بود و با این کار حسنه­ای برای او ثبت خواهد شد، و به این واسطه جایگاهش ده مرتبه بالاتر خواهد رفت و ده گناه از او زدوده خواهد شد.

ص: 413


1- الباب 7 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 8- 291- 444.
3- النکس بالضم- عود المرض بعد النقه. مجمع البحرین 4- 119.
4- الباب 8 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 3- 117- 1.
6- مستطرفات السرائر- 86- 35 یأتی ذیله فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب صلاة المیت.

9 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِذْنِ الْمَرِیضِ فِی الدُّخُولِ عَلَیْهِ

اشارة

(1) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِذْنِ الْمَرِیضِ فِی الدُّخُولِ عَلَیْهِ

********

ترجمه :

باب استحباب اجازه دادن مریض در پیش او آمدن

[رقم الحدیث الکلی: 2507 - رقم الحدیث الباب: 1]

2507- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی عَنْ یُونُسَ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع إِذَا مَرِضَ أَحَدُکُمْ فَلْیَأْذَنْ لِلنَّاسِ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ لَهُ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.

********

ترجمه :

امام کاظم علیه اسلام فرمود:

هرگاه یکی از شما بیمار گشت پس باید به مردم خبر داده و اجازه دهد که به عیادتش بیایند، چرا که هیچ انسانی وجود ندارد مگر آنکه دعایی مستجاب برای او در نظر گرفته شده است،

[رقم الحدیث الکلی: 2508 - رقم الحدیث الباب: 2]

2508- 2- (3) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا مَرِضَ أَحَدُکُمْ فَلْیَأْذَنْ لِلنَّاسِ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ لَهُ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرِی مَنِ النَّاسُ قُلْتُ أُمَّةُ مُحَمَّدٍ ص قَالَ النَّاسُ هُمُ الشِّیعَةُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).

**********

ترجمه:

وشّاء از امام رضا علیه اسلام روایت کرده که فرمود: هرگاه یکی از شما بیمار گشت پس باید به مردم خبر داده و اجازه دهد که به عیادتش بیایند، چرا که هیچ انسانی وجود ندارد مگر آنکه دعایی مستجاب برای او در نظر گرفته شده است، سپس فرمود: آیا می­دانی منظور از مردم کیست؟ گفتم؟ امّت محمّد صلّی الله علیه و آله، فرمود: منظور از مردم، شیعیان ما می­باشد.

10 بَابُ اسْتِحْبَابِ عِیَادَةِ الْمَرِیضِ الْمُسْلِمِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ عِیَادَتِهِ

اشارة

(6) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ عِیَادَةِ الْمَرِیضِ الْمُسْلِمِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ عِیَادَتِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب عیادت مریض مسلمان و کراهت ترک عیادت

[رقم الحدیث الکلی: 2509 - رقم الحدیث الباب: 1]

2509- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَادَ مَرِیضاً مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ أَبَداً سَبْعِینَ أَلْفاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ یَغْشَوْنَ رَحْلَهُ وَ یُسَبِّحُونَ فِیهِ وَ یُقَدِّسُونَ وَ یُهَلِّلُونَ وَ یُکَبِّرُونَ

ص: 414


1- الباب 9 فیه حدیثان.
2- الکافی 3- 117- 2.
3- طب الأئمة- 16.
4- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 من الباب 8 من هذه الأبواب.
5- یأتی ما یدلّ علیه من الباب 10 من هذه الأبواب.
6- الباب 10 فیه 12 حدیثا.
7- الکافی 3- 120- 5.

إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ نِصْفُ صَلَاتِهِمْ لِعَائِدِ الْمَرِیضِ (1).

********

ترجمه :

امام صادق علیه السّلام فرمود:

هرکس بیمار مسلمانی را عیادت کند، خدا برای همیشه 70 هزار فرشته بر او بگمارد تا در مأوی و سرپناه او وارد شوند و در آنجا تا قیامت تسبیح و تقدیس و تهلیل و تکبیر گویند

[رقم الحدیث الکلی: 2510 - رقم الحدیث الباب: 2]

2510- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَادَ مَرِیضاً (3) شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی مَنْزِلِهِ.

********

ترجمه :

فضيل بن يسار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر كه از بيمارى عيادت كند، هفتاد هزار فرشته او را بدرقه كنند و براى او طلب آمرزش مى نمايند تا اين كه به خانه اش بازگردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2511 - رقم الحدیث الباب: 3]

2511- 3- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ مُؤْمِناً خَاضَ الرَّحْمَةَ خَوْضاً فَإِذَا جَلَسَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ فَإِذَا انْصَرَفَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ سَبْعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ وَ یَسْتَرْحِمُونَ عَلَیْهِ وَ یَقُولُونَ طِبْتَ وَ طَابَتْ لَکَ الْجَنَّةُ إِلَی تِلْکَ السَّاعَةِ مِنْ غَدٍ وَ کَانَ لَهُ یَا بَا حَمْزَةَ خَرِیفٌ فِی الْجَنَّةِ- قُلْتُ مَا الْخَرِیفُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ زَاوِیَةٌ فِی الْجَنَّةِ یَسِیرُ الرَّاکِبُ فِیهَا أَرْبَعِینَ عَاماً.

********

ترجمه :

از امام باقر عَلَيْهِ السَّلاَمُ (نقل شده است كه) فرمود:

هر مؤمنى كه مؤمنى را زيارت و ديدار نمايد در واقع خداى عزّ و جلّ را زيارت نموده است؛و هر مؤمنى كه عيادت و دلجويى از مؤمنى كند در رحمت خاصّى قرار گرفته است،پس اگر (كنارش) بنشيند رحمت الهى بر او سايه افكند؛و چون باز گردد خداوند هفتاد هزار فرشته را موكّل نمايد تا برايش استغفار و طلب رحمت كنند و تا فرداى آن ساعت گويند:پاك گشتى و بهشت برايت پاكيزه و مهيّا گرديده؛و براى او خريفى از بهشت خواهد بود.

راوى گفت:فدايت گردم! خريف چيست و كجاست ؟

فرمود:گوشه اى در بهشت است كه (مساحت آن) به مقدار مسير چهل سال است كه بخواهد با مركب سوارى به پيمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2512 - رقم الحدیث الباب: 4]

2512- 4- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیُ (6) مُؤْمِنٍ عَادَ مُؤْمِناً فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی مَرَضِهِ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکاً مِنَ الْعُوَّادِ یَعُودُهُ فِی قَبْرِهِ وَ یَسْتَغْفِرُ لَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.

********

ترجمه :

- راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر مؤمنى براى خشنودى خداى متعال از مؤمن بيمارى عيادت كند، خداوند فرشتۀ عيادت كننده اى بر او بگمارد كه وى را در قبرش عيادت كند و تا روز قيامت براى او استغفار نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2513 - رقم الحدیث الباب: 5]

2513- 5- (7) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ بَعْضِ

ص: 415


1- فی نسخة- المرضی. هامش المخطوط.
2- الکافی 3- 120- 2.
3- فی نسخة- المرضی هامش المخطوط.
4- الکافی 3- 120- 3.
5- الکافی 3- 120- 4.
6- فی المصدر و فی نسخة فی هامش المخطوط- أیما.
7- الکافی 3- 121- 7.

أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَادَ مَرِیضاً وَکَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَکاً یَعُودُهُ فِی قَبْرِهِ.

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر مؤمنى براى خشنودى خداى متعال از مؤمن بيمارى عيادت كند، خداوند فرشتۀ عيادت كننده اى بر او بگمارد كه وى را در قبرش عيادت كند و تا روز قيامت براى او استغفار نمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2514 - رقم الحدیث الباب: 6]

2514- 6- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ عَادَ مَرِیضاً نَادَی (2) مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ یَا فُلَانُ طِبْتَ وَ طَابَ مَمْشَاکَ بِثَوَابٍ مِنَ الْجَنَّةِ.

وَ

رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ تَبَوَّأْتَ مِنَ الْجَنَّةِ مَنْزِلًا (3)

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام:رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرموده:هركس بيمارى را عيادت كند،منادى از آسمان،نام او را صدا مى كند كه:فلانى پاك شدى و مسيرت پاك شد و بهشت را جايگاه خود ساختى.

[رقم الحدیث الکلی: 2515 - رقم الحدیث الباب: 7]

2515- 7- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَی بِهِ مُوسَی رَبَّهُ أَنْ قَالَ یَا رَبِّ مَا بَلَغَ مِنْ عِیَادَةِ الْمَرِیضِ مِنَ الْأَجْرِ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أُوَکِّلُ بِهِ مَلَکاً یَعُودُهُ فِی قَبْرِهِ إِلَی مَحْشَرِهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلامفرمود :

از جمله مناجات موسى با پروردگارش اين بود كه گفت: پروردگارا پاداش عيادت مريض چيست ؟خداوند عز و جل فرمود:فرشته اى بر او مى گمارم كه تا قيامت،در قبرش او را عيادت كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2516 - رقم الحدیث الباب: 8]

2516- 8- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع

ص: 416


1- الکافی 3- 121- 10.
2- فی المصدر- ناداه.
3- قرب الأسناد- 8.
4- الکافی 3- 121- 9.
5- الفقیه 1- 140- 387.
6- ثواب الأعمال 231.
7- الفقیه 1- 140- 384، و أورده فی الحدیث 29 من الباب 38 من أبواب وجوب الحجّ، و الحدیث 7 من الباب 2 من أبواب آداب السفر.

ضَمِنْتُ لِسِتَّةٍ الْجَنَّةَ- مِنْهُمْ رَجُلٌ خَرَجَ یَعُودُ مَرِیضاً فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ.

********

ترجمه :

امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: براى شش كس من ضمانت بهشت ميكنم:..كسى كه براى عيادت بيمارى از خانه بيرون آيد و در راه بميرد، بر او نيز بهشت واجبست،

[رقم الحدیث الکلی: 2517 - رقم الحدیث الباب: 9]

2517- 9- (1) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو النَّصِیبِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْخُرَاسَانِیِّ عَنْ مَیْسَرَةَ عَنْ أَبِی عَائِشَةَ عَنْ یَزِیدَ بْنِ عُمَرَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ فِی خُطْبَةٍ طَوِیلَةٍ لِرَسُولِ اللَّهِ ص یَقُولُ فِیهَا وَ مَنْ عَادَ مَرِیضاً فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی مَنْزِلِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ یُمْحَی عَنْهُ سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ یُرْفَعُ لَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ وُکِّلَ بِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ مَلَکٍ یَعُودُونَهُ فِی قَبْرِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.

********

ترجمه :

پيغمبر(صلّى الله عليه و آله) كه هر كه به بيند بيمارى را پس او راست بهر گامى كه ميگذارد تا آنكه باز گردد بمنزل خود هفتاد هزار هزار حسنه و ثواب و پاك شود از وى هفتاد هزار هزار سيئه و گناه و رفيع و بلند شود از براى او هفتاد هزار هزار درجه و موكل شوند بوى هفتاد هزار هزار ملك كه مى نشانند او را در قبر او و طلب آمرزش ميكنند از براى او تا روز قيامت

[رقم الحدیث الکلی: 2518 - رقم الحدیث الباب: 10]

2518- 10- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَدِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِیهِ إِسْحَاقَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: یُعَیِّرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْداً مِنْ عِبَادِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَیَقُولُ عَبْدِی مَا مَنَعَکَ إِذَا مَرِضْتُ أَنْ تَعُودَنِی فَیَقُولُ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ رَبُّ الْعِبَادِ لَا تَأْلَمُ وَ لَا تَمْرَضُ فَیَقُولُ مَرِضَ أَخُوکَ الْمُؤْمِنُ فَلَمْ تَعُدْهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِی عِنْدَهُ ثُمَّ لَتَکَفَّلْتُ بِحَوَائِجِکَ فَقَضَیْتُهَا لَکَ وَ ذَلِکَ مِنْ کَرَامَةِ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ وَ أَنَا الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ.

********

ترجمه :

حسين بن اسحاق از پدرش به نقل از برادرش موسى بن جعفر عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت كرده كه پيامبر گرامى فرمودند:خداوند عزّتمند بنده اى از بندگانش را در روز قيامت سرزنش كرده مى فرمايد:بندۀ من چرا وقتى بيمار شدم به عيادتم نيامدى ؟او عرض مى كند: منزّهى تو.پروردگار بندگانى.به درد نمى افتى و بيمار نمى شوى!خدا مى فرمايد:برادر مؤمن تو بيمار شد و تو عيادتش نكردى.به عزّت و شكوهم سوگند اگر او را عيادت مى كردى مرا در نزدش مى يافتى.سپس نيازهايت را به گردن مى گرفتم و به انجام مى رساندم.اين به خاطر بزرگوارى بندۀ مؤمن من است.و منم رحمتگر مهربان.

[رقم الحدیث الکلی: 2519 - رقم الحدیث الباب: 11]

2519- 11- (3) وَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ حُبَابٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی

ص: 417


1- عقاب الأعمال- 345.
2- أمالی الطوسیّ 2- 242.
3- أمالی الطوسیّ 2- 242.

رَافِعٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ ابْنَ آدَمَ مَرِضْتُ فَلَمْ تَعُدْنِی قَالَ یَا رَبِّ کَیْفَ أَعُودُکَ وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ قَالَ مَرِضَ فُلَانٌ عَبْدِی وَ لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِی عِنْدَهُ وَ اسْتَسْقَیْتُکَ فَلَمْ تَسْقِنِی فَقَالَ کَیْفَ وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ قَالَ اسْتَسْقَاکَ عَبْدِی فُلَانٌ وَ لَوْ سَقَیْتَهُ لَوَجَدْتَ ذَلِکَ عِنْدِی وَ اسْتَطْعَمْتُکَ فَلَمْ تُطْعِمْنِی قَالَ کَیْفَ وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ قَالَ اسْتَطْعَمَکَ عَبْدِی فَلَمْ تُطْعِمْهُ وَ لَوْ أَطْعَمْتَهُ لَوَجَدْتَ ذَلِکَ عِنْدِی.

********

ترجمه :

-ابو هريره از پيامبر گرامى صلّى اللّه عليه و اله روايت كرده كه خداوند والا مى فرمايد:اى پسر آدم من بيمار شدم و تو به عيادتم نيامدى.او عرض مى كند:پروردگارا چگونه تو را عيادت كنم در حالى كه تو پروردگار جهانيانى!خداوند مى فرمايد:فلان بندۀ من بيمار شد،اگر او را عيادت مى كردى مرا در نزدش مى يافتى.من از تو آب خواستم و تو مرا سيراب نكردى.او عرض مى كند:پروردگارا چگونه ؟تو پروردگار جهانيانى!خداوند مى فرمايد:فلان بندۀ من از تو اب خواست،اگر او را سيراب مى كردى،[پاداش]آن را نزد من مى يافتى.

[رقم الحدیث الکلی: 2520 - رقم الحدیث الباب: 12]

2520- 12- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَمَرَهُمْ بِسَبْعٍ وَ نَهَاهُمْ عَنْ سَبْعٍ أَمَرَهُمْ بِعِیَادَةِ الْمَرِیضِ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).

**********

ترجمه:

پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به هفت چیز فرمان داد؛ از هفت چیز منع کرد ...فرمان داد:

دیدار بیمار رفتن،

11 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الْعِیَادَةِ فِی الصَّبَاحِ وَ فِی الْمَسَاءِ

اشارة

(4) 11 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الْعِیَادَةِ فِی الصَّبَاحِ وَ فِی الْمَسَاءِ

********

ترجمه :

باب مستحب موکد است عیادت مریض صبح و شب

[رقم الحدیث الکلی: 2521 - رقم الحدیث الباب: 1]

2521- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ

ص: 418


1- قرب الأسناد- 34، و تاتی قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 2 من أبواب الدفن، و قطعة فی الحدیث 11 من الباب 11 من أبواب لباس المصلی، و أخری فی الحدیث 9 من الباب 30، و الحدیث 5 من الباب 48 من هذه الأبواب، و قطعة فی الحدیث 11 من الباب 65 من أبواب النجاسات، و أخری فی الحدیث 25 من الباب 122 من أبواب أحکام العشرة.
2- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 8 من هذه الأبواب.
3- یأتی فی الأحادیث 1 و 2 و 3 من الباب 11، و الحدیث 11 من الباب 31 من أبواب الاحتضار، و الحدیث 1 من الباب 32 من هذه الأبواب، و الحدیث 8 من الباب 30 من أبواب لباس المصلی، و الحدیث 6 من الباب 8 من أبواب الصدقة، و الأحادیث 7، 13، 15، 21، 24، 25 من الباب 122 من أبواب أحکام العشرة.
4- الباب 11 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 3- 121- 8.

ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ مُؤْمِناً مَرِیضاً حِینَ یُصْبِحُ شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ فَإِذَا قَعَدَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ حَتَّی یُمْسِیَ وَ إِنْ عَادَهُ مَسَاءً کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ حَتَّی یُصْبِحَ.

وَ

عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ أَیُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ مُؤْمِناً فِی مَرَضِهِ حِینَ یُصْبِحُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1)

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام:

هر مؤمنى كه در بيمارى برادرش به عيادت او برود،اگر صبح باشد هفتاد هزار فرشته او را همراهى مى كنند و هرگاه نزد او نشست،رحمت او را فرامى گيرد و(فرشتگان)براى او طلب آمرزش مى كنند تا شب شود و اگر شب باشد همين پاداش ها تا صبح براى او باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2522 - رقم الحدیث الباب: 2]

2522- 2- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ مُیَسِّرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَنْ عَادَ امْرَأً مُسْلِماً فِی مَرَضِهِ صَلَّی عَلَیْهِ یَوْمَئِذٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ إِنْ کَانَ صَبَاحاً حَتَّی یُمْسُوا وَ إِنْ کَانَ مَسَاءً حَتَّی یُصْبِحُوا مَعَ أَنَّ لَهُ خَرِیفاً فِی الْجَنَّةِ.

********

ترجمه :

ميسّر گويد: از امام باقر عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

هر كه از مسلمان بيمارى عيادت كند، اگر صبح باشد، تا شب، و اگر شب باشد، تا صبح، هفتاد هزار فرشته بر او درود مى فرستند و افزون بر آن، منزلى نيز در بهشت خواهد داشت.

[رقم الحدیث الکلی: 2523 - رقم الحدیث الباب: 3]

2523- 3- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّوَیْهِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَطْیَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ شُعْبَةَ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نَافِعٍ أَنَّ أَبَا مُوسَی عَادَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع- فَقَالَ الْحَسَنُ ع أَ عَائِداً جِئْتَ أَوْ زَائِراً فَقَالَ عَائِداً فَقَالَ مَا مِنْ رَجُلٍ یَعُودُ مَرِیضاً مُمْسِیاً إِلَّا خَرَجَ مَعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتَّی یُصْبِحَ وَ کَانَ لَهُ خَرِیفٌ فِی الْجَنَّةِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).

********

ترجمه:

روایت شده که ابو موسی به عیادت امام حسن بن علی علیهما السلام رفت، پس امام علیه السلام فرمود: آیا برای عیادت آمده­ای یا دیدار؟ ابوموسی گفت: عیادت، امام فرمود: هیچ مردی شبانگاهان به عیادت بیماری نمی­رود مگر آنکه هفتاد هزار فرشته با او خارج شده و تا صبح­گاهان برایش طلب مغفرت می­کنند، و نخلی در بهشت برای او در نظر گرفته شده است.

ص: 419


1- الکافی 3- 120- 6.
2- الکافی 3- 119- 1.
3- أمالی الطوسیّ 2- 17. و فیه حباب بدل اطیاب.
4- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 10 من أبواب الاحتضار.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 5 من الباب 12 من هذه الأبواب.

12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْتِمَاسِ الْعَائِدِ دُعَاءَ الْمَرِیضِ وَ تَوَقِّی دُعَائِهِ عَلَیْهِ بِتَرْکِ غَیْظِهِ وَ إِضْجَارِهِ

اشارة

(1) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْتِمَاسِ الْعَائِدِ دُعَاءَ الْمَرِیضِ وَ تَوَقِّی دُعَائِهِ عَلَیْهِ بِتَرْکِ غَیْظِهِ وَ إِضْجَارِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب طلب دعا از مریض و توقع دعا از او ولی عصبانی و ضجرش ندهد

[رقم الحدیث الکلی: 2524 - رقم الحدیث الباب: 1]

2524- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا دَخَلَ أَحَدُکُمْ عَلَی أَخِیهِ عَائِداً لَهُ فَلْیَسْأَلْهُ یَدْعُو لَهُ فَإِنَّ دُعَاءَهُ مِثْلُ دُعَاءِ الْمَلَائِکَةِ.

********

ترجمه :

- سيف بن عميره گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

چون يكى از شما، از برادر بيمار خود عيادت مى كند، خوب است از او دعاى خير طلب نمايد؛ زيرا دعاى بيمار، همانند دعاى فرشتگان است.

[رقم الحدیث الکلی: 2525 - رقم الحدیث الباب: 2]

2525- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ فِی حَدِیثٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثَةٌ دَعْوَتُهُمْ مُسْتَجَابَةٌ الْحَاجُّ وَ الْغَازِی وَ الْمَرِیضُ فَلَا تَغِیظُوهُ وَ لَا تُضْجِرُوهُ.

********

ترجمه :

حضرت صادق عليه السلام فرمود:

سه دسته اند كه دعايشان باجابت رسد: آن كس كه بحج رود، (ديگر) جهادكننده در راه خدا، (سوم) بيمار و مريض، پس او را بخشم در نياوريد و دلتنگش نكنيد،

[رقم الحدیث الکلی: 2526 - رقم الحدیث الباب: 3]

2526- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ فُضَیْلٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (5) قَالَ: مَنْ عَادَ مَرِیضاً فِی اللَّهِ لَمْ یَسْأَلِ الْمَرِیضُ لِلْعَائِدِ شَیْئاً إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ.

********

ترجمه :

كسى كه بيمار را به خاطر خدا عيادت كند و بيمار از خداى براى عيادت كننده اش چيزى نخواهد مگر آنكه مستجاب شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2527 - رقم الحدیث الباب: 4]

2527- 4- (6) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: عَادَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَلْمَانَ فِی عِلَّتِهِ فَقَالَ یَا سَلْمَانُ إِنَّ لَکَ فِی عِلَّتِکَ ثَلَاثَ خِصَالٍ أَنْتَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِذِکْرٍ وَ دُعَاؤُکَ فِیهِ

ص: 420


1- الباب 12 فیه 5 أحادیث.
2- الکافی 3- 117- 3.
3- الکافی 2- 509- 1، و یأتی بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 1 51 من أبواب الدعاء.
4- ثواب الأعمال- 230- 3.
5- فی المصدر- عن أبی عبد اللّه علیه السلام.
6- أمالی الصدوق- 377- 9، و الخصال- 170- 224.

مُسْتَجَابٌ وَ لَا تَدَعُ الْعِلَّةُ عَلَیْکَ ذَنْباً إِلَّا حَطَّتْهُ مَتَّعَکَ اللَّهُ بِالْعَافِیَةِ إِلَی انْقِضَاءِ أَجَلِکَ.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله به عيادت سلمان فارسى رفت و فرمود:اى سلمان!در بيمارى براى تو سه بهره است.در ياد پروردگارت هستى و خواسته تو اجابت مى شود و گناه تو فرو خواهد ريخت و تو را تا هنگام وفات عافيت خواهد بخشيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2528 - رقم الحدیث الباب: 5]

2528- 5- (1) وَ رَوَی الْعَلَّامَةُ فِی الْمُنْتَهَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عُودُوا مَرْضَاکُمْ وَ سَلُوهُمُ الدُّعَاءَ فَإِنَّهُ یَعْدِلُ دُعَاءَ الْمَلَائِکَةِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدُّعَاءِ (2).

******

ترجمه

4-امام صادق عليه السّلام فرمود:

از بيمارانتان عيادت كنيد و از آنان بخواهيد تا برايتان دعا كنند، زيرا دعاى آنان با دعاى فرشتگان برابرى مى كند،

13 بَابُ عَدَمِ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الْعِیَادَةِ فِی وَجَعِ الْعَیْنِ وَ فِی أَقَلَّ مِنْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ بَعْدَ الْعِیَادَةِ أَوْ یَوْمَیْنِ وَ عِنْدَ طُولِ الْعِلَّةِ

اشارة

(3) 13 بَابُ عَدَمِ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الْعِیَادَةِ فِی وَجَعِ الْعَیْنِ وَ فِی أَقَلَّ مِنْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ بَعْدَ الْعِیَادَةِ أَوْ یَوْمَیْنِ وَ عِنْدَ طُولِ الْعِلَّةِ

********

ترجمه :

باب مستحب نبودن عیادتاز کسی که چشم درد دارد و کسیکه مرض او طولانی شده کمتر از دو یا سه روز

[رقم الحدیث الکلی: 2529 - رقم الحدیث الباب: 1]

2529- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا عِیَادَةَ فِی وَجَعِ الْعَیْنِ وَ لَا تَکُونُ عِیَادَةٌ فِی أَقَلَّ مِنْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فَإِذَا وَجَبَتْ فَیَوْمٌ وَ یَوْمٌ لَا فَإِذَا طَالَتِ الْعِلَّةُ تُرِکَ الْمَرِیضُ وَ عِیَالَهُ.

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

بيمارى چشم عيادتى نيست و نبايد بيمار را بيش از هر سه روز يك بار، عيادت كرد، ولى اگر لازم شد كه چنين كنند، بايد حداكثر يك روز در ميان عيادت نمود و اگر بيمارى شخصى به طول انجاميد، او و خانواده اش را به حال خود واگذاريد.

[رقم الحدیث الکلی: 2530 - رقم الحدیث الباب: 2]

2530- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع اشْتَکَی عَیْنَهُ فَعَادَهُ النَّبِیُّ ص فَإِذَا هُوَ یَصِیحُ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص أَ جَزَعاً أَمْ وَجَعاً فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- مَا وَجِعْتُ وَجَعاً قَطُّ أَشَدَّ مِنْهُ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْعِیَادَةِ فِی وَجَعِ الْعَیْنِ وَ الْأَوَّلُ عَلَی نَفْیِ تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ کَمَا ذَکَرْنَا (6).

*********

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

امير مؤمنان على عليه السّلام به چشم دردى مبتلا شد، پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از او عيادت كرد و على عليه السّلام ناله مى كرد.

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به او فرمود: آيا از بى تابى است يا از شدّت درد؟

گفت: اى رسول خدا! تاكنون به دردى سخت تر از اين مبتلا نشده ام.....

این حدیث دال بر استحباب است نه تاکید آن

ص: 421


1- المنتهی 1- 425.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 1 من الباب 51 من أبواب الدعاء.
3- الباب 13 فیه حدیثان.
4- الکافی 3- 117- 1.
5- الکافی 3- 253- 10.
6- ذکرنا فی نفس عنوان الباب.

14 بَابُ نُبْذَةٍ مِنَ الرُّقَی وَ الْعُوَذِ وَ الْأَدْعِیَةِ الْمُوجَزَةِ لِلْأَمْرَاضِ وَ الْأَوْجَاعِ

اشارة

(1) 14 بَابُ نُبْذَةٍ مِنَ الرُّقَی وَ الْعُوَذِ وَ الْأَدْعِیَةِ الْمُوجَزَةِ لِلْأَمْرَاضِ وَ الْأَوْجَاعِ

********

ترجمه :

باب مقداری از رقعه و حرز و دعاها ی کوتاه برای مریضی ها و درد ها

[رقم الحدیث الکلی: 2531 - رقم الحدیث الباب: 1]

2531- 1- (2) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ عَبْدُ اللَّهِ فِی کِتَابِ طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنِ الْخَرَازِینِیِّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ أَصَابَهُ أَلَمٌ فِی جَسَدِهِ فَلْیُعَوِّذْ نَفْسَهُ وَ لْیَقُلْ أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللَّهِ وَ قُدْرَتِهِ عَلَی الْأَشْیَاءِ أُعِیذُ نَفْسِی بِجَبَّارِ السَّمَاءِ أُعِیذُ نَفْسِی بِمَنْ لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ سَمٌّ وَ لَا دَاءٌ أُعِیذُ نَفْسِی بِالَّذِی اسْمُهُ بَرَکَةٌ وَ شِفَاءٌ- فَإِنَّهُ إِذَا قَالَ ذَلِکَ لَمْ یَضُرَّهُ أَلَمٌ وَ لَا دَاءٌ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمودند: امیر مؤمنان علیه السلام فرمودند: هر کس دردی در بدن خود احساس کند با این دعا خود را تعویذ کند «پناه می­برم به عزت خداوند و سلطه او بر همه چیز پناه می­دهم خود را به آنکه بر آسمان چیره است پناه می­دهم خود را بر آنکه با نام او هیچ دردی، ضرر نمی­رساند، پناه می­دهم خود را به کسی که نامش برکت و شفا است» و هر کس این دعا را بخواند هیچ درد و بیماری به او ضرر نمی­رساند. -

[رقم الحدیث الکلی: 2532 - رقم الحدیث الباب: 2]

2532- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْوَاسِطِیِّ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ قَالَ: شَکَوْتُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَلَماً وَ وَجَعاً فِی جَسَدِی فَقَالَ إِذَا اشْتَکَی أَحَدُکُمْ فَلْیَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ وَ آلِهِ أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللَّهِ وَ قُدْرَتِهِ عَلَی مَا یَشَاءُ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ- فَإِنَّهُ إِذَا قَالَ ذَلِکَ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ الدَّاءَ (4) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

********

ترجمه :

حارث اعور گوید از درد بدن به امیر المومنین شکایت کردم

حضرت فرمود :وقتی اذیت شدید یکی از شما بگوید بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ وَ آلِهِ أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللَّهِ وَ قُدْرَتِهِ عَلَی مَا یَشَاءُ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ اگر بگوید خدا درد را از او دور کند إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

[رقم الحدیث الکلی: 2533 - رقم الحدیث الباب: 3]

2533- 3- (5) وَ عَنْ سَهْلِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: مَنِ اشْتَکَی رَأْسَهُ فَلْیَمْسَحْهُ بِیَدِهِ وَ لْیَقُلْ أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذِی سَکَنَ لَهُ مَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ یُرْفَعُ عَنْهُ الْوَجَعُ.

ص: 422


1- الباب 14 فیه 12 حدیثا.
2- طب الأئمة- 17.
3- طب الأئمة- 17.
4- فی المصدر- الأذی.
5- طب الأئمة- 18.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمودند: هر کس به سردرد دچار شد دست خود را بر سرش بکشد و هفت بار بگوید: «پناه می­برم به خدایی که آنچه در خشکی و دریا و میان آسمان و زمین است به او آرام گرفت، و اوست شنوای دانا» به راستی که درد از او برطرف خواهد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2534 - رقم الحدیث الباب: 4]

2534- 4- (1) وَ عَنْ حَرِیزِ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: شَکَوْتُ إِلَیْهِ وَجَعَ رَأْسِی وَ مَا أَجِدُ مِنْهُ لَیْلًا وَ نَهَاراً فَقَالَ ضَعْ یَدَکَ عَلَیْهِ وَ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَیْ ءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاءِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَجِیرُ بِکَ بِمَا اسْتَجَارَ بِهِ مُحَمَّدٌ ص لِنَفْسِهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ یَسْکُنُ ذَلِکَ عَنْهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی وَ حُسْنِ تَوْفِیقِهِ.

********

ترجمه :

عمر بن یزید نقل کرد: از دردی که در سر داشتم و به واسطه­ آن شب و روز نداشتم به جعفر بن محمد علیهما السلام شکایت بردم، فرمودند: دستت را بر موضع درد قرار ده و هفت بار بگو «به نام خدایی که با نام او هیچ چیز در آسمان و زمین ضرر نمی­رساند و اوست شنوای دانا، خدایا من پناه می­جویم از تو به آنچه محمد صلی الله علیه و آله خود را به آن پناه جست» به اذن خداوند تعالی و توفیق او درد آرام خواهد گرفت. - .

[رقم الحدیث الکلی: 2535 - رقم الحدیث الباب: 5]

2535- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ النَّرْقِیِ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْأَرْمَنِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ جَبْرَئِیلَ ع نَزَلَ عَلَی النَّبِیِّ ص وَ النَّبِیُّ مُصْدَعٌ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ عَوِّذْ صُدَاعَکَ بِهَذِهِ الْعُوذَةِ یُخَفِّفِ اللَّهُ عَنْکَ وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ- مَنْ عَوَّذَ بِهَذِهِ الْعُوذَةِ سَبْعَ مَرَّاتٍ عَلَی أَیِّ وَجَعٍ یُصِیبُهُ شَفَاهُ اللَّهُ بِإِذْنِهِ تَمْسَحُ بِیَدِکَ عَلَی الْمَوْضِعِ وَ تَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ رَبِّنَا الَّذِی فِی السَّمَاءِ تَقَدَّسَ ذِکْرُ رَبِّنَا الَّذِی فِی السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ أَمْرُهُ نَافِذٌ مَاضٍ کَمَا أَنَّ أَمْرَهُ فِی السَّمَاءِ اجْعَلْ رَحْمَتَکَ فِی الْأَرْضِ وَ اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ خَطَایَانَا یَا رَبَّ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ أَنْزِلْ شِفَاءً مِنْ شِفَائِکَ وَ رَحْمَةً مِنْ رَحْمَتِکَ عَلَی فُلَانِ بْنِ فُلَانَةَ وَ تُسَمِّی اسْمَهُ.

********

ترجمه :

امام صادق از پدران بزگوارشان نقل کردند، امیر مؤمنان علیه السلام فرمودند: این تعویذی است که جبرئیل بر پیامبر صلی الله علیه و آله هنگامی که سردرد داشتند، نازل فرمود و گفت: ای محمد سردردت را با این دعا تعویذ کن و خداوند از آن درد می­کاهد، و گفت: ای محمد هر کس این دعا را هفت بار بر هر دردی بخواند، خداوند به اذن خود او را از شفا خواهد داد، دست خود را بر موضع درد می­کشی و می­گویی: «به نام خدا پروردگارمان که یادش در آسمان مقدس است و امر او در آسمان و زمین، نافذ و قاطع است. همانگونه که امرش در آسمان است، و رحمتت را بر زمین قرار ده و گناهان و اشتباهات ما را ببخشای ای پروردگار پاکان و پاگیزگان، نازل فرما نازل فرما شفایی از شفای خود و رحمتی از رحمتت بر فلان فرزند فلانه» و اسم او را می­آوری.

[رقم الحدیث الکلی: 2536 - رقم الحدیث الباب: 6]

2536- 6- (4) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْخَوَاتِیمِیِّ عَنِ ابْنِ یَقْطِینٍ عَنْ حَسَّانَ الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: شَکَا رَجُلٌ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع وَجَعَ السُّرَّةِ فَقَالَ لَهُ اذْهَبْ فَضَعْ یَدَکَ عَلَی الْمَوْضِعِ الَّذِی تَشْتَکِی وَ قُلْ وَ إِنَّهُ لَکِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ (5) ثَلَاثاً فَإِنَّکَ تُعَافَی بِإِذْنِ اللَّهِ.

ص: 423


1- طب الأئمة- 18.
2- طب الأئمة- 20.
3- فی المصدر- البرسی، و ورد فی موارد أخری- النرسی.
4- طب الأئمة- 28.
5- فصلت 41- 41، 42.

********

ترجمه :

شخصی نزد امام صادق علیه السلام آمد و از درد ناف شکایت کرد و امام به او فرمودند: برو و دستت را بر موضع درد قرار ده و سه بار بگو: وَ إِنَّهُ لَکِتابٌ عَزیزٌ لایَأْتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزیلٌ مِنْ حَکیمٍ حَمید: و به راستی که آن کتابی ارجمند است از پیشروی آن و ازپشت سرش باطل به سویش نمی آید وحی ای است از حکیمی ستوده» که به اذن خداوند تعالی عافیت می­یابی.

[رقم الحدیث الکلی: 2537 - رقم الحدیث الباب: 7]

2537- 7- (1) قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا اشْتَکَی أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ شِکَایَةً قَطُّ فَقَالَ بِإِخْلَاصِ نِیَّةٍ وَ مَسَحَ مَوْضِعَ الْعِلَّةِ وَ یَقُولُ وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَساراً (2) - إِلَّا عُوفِیَ مِنْ تِلْکَ الْعِلَّةِ أَیَّةِ عِلَّةٍ کَانَتْ وَ مِصْدَاقُ ذَلِکَ فِی الْآیَةِ حَیْثُ یَقُولُ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السالم فرمودند: هرگاه یکی از مؤمنان به دردی دچار آید، دست خود را بر موضع درد قرار دهد و با اخلاص بگوید: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لایَزیدُ الظَّالِمینَ إِلاَّ خَساراً: و ما آنچه را برای مؤمنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل می کنیم، و ستمگران را جز زیان نمی افزاید.» که از هر بیماری و دردی باشد، عافیت می­یابد زیرا دلیل صدق آن در قرآن آمده است که می­گوید (شفاء و رحمه للمؤمنین: شفا و رحمتی برای مؤمنان است.)

[رقم الحدیث الکلی: 2538 - رقم الحدیث الباب: 8]

2538- 8- (3) وَ عَنِ الْخَضِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْخَرَازِینِیِ (4) عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: شَکَا رَجُلٌ إِلَی عَلِیٍّ ع وَجَعَ الظَّهْرِ وَ أَنَّهُ یَسْهَرُ اللَّیْلَ فَقَالَ ضَعْ یَدَکَ عَلَی الْمَوْضِعِ الَّذِی تَشْتَکِی مِنْهُ وَ اقْرَأْ ثَلَاثاً وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ کِتاباً مُؤَجَّلًا وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِی الشَّاکِرِینَ (5) وَ اقْرَأْ سَبْعَ مَرَّاتٍ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ إِلَی آخِرِهَا فَإِنَّکَ تُعَافَی مِنَ الْعِلَلِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

********

ترجمه :

امام محمد باقر علیه السلام فرمودند: شخصی از اهالی همدان، از درد پشت به نزد امیر مؤمنان علیه السلام شکایت کرد به طوری که شب را تا به صبح بیدار است، امام فرمودند: دستت را بر موضع درد قرار ده و سه بار بخوان: «وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَن ْتَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ کِتاباً مُؤَجَّلاً وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَهِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِی الشَّاکِرینَ: و هیچ نفسی جز به فرمان خدا نمیرد. به عنوان سرنوشتی معین. و هر که پاداش این دنیا را بخواهد به او از آن می دهیم و هر که پاداش آن سرای را بخواهد از آن به او می دهیم، و به زودی سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد» و هفت بار سوره­ انا انزلناه فی لیله القدر را نیز بخوان، انشاء الله تعالی، شفا خواهی یافت.

[رقم الحدیث الکلی: 2539 - رقم الحدیث الباب: 9]

2539- 9- (6) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: اقْرَأْ عَلَی کُلِّ وَرَمٍ آخِرَ سُورَةِ الْحَشْرِ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ (7) إِلَی آخِرِهَا وَ اتْفُلْ (8) عَلَیْهَا ثَلَاثاً فَإِنَّهُ یَسْکُنُ بِإِذْنِ اللَّهِ.

********

ترجمه :

جابر گوید امام باقر علیه السلام به من فرمودند:

ای جابر، عرض کردم: بله ای رسول خدا، فرمودند: بر هر ورمی آیات آخر سوره­ حشر «لَو أنزلنا هذا القُرآنَ عَلی جَبَلٍ» تا آخر سوره را بخوان و سه بار بر آن آب دهان بیانداز که به خواست خداوند بهبود خواهد یافت.

[رقم الحدیث الکلی: 2540 - رقم الحدیث الباب: 10]

2540- 10- (9) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ زَکَرِیَّا بْنَ آدَمَ عَنِ الرِّضَا ع

ص: 424


1- طب الأئمة- 28.
2- الاسراء 17- 82.
3- طب الأئمة- 30.
4- فی المصدر- الحوارینی.
5- آل عمران 3- 145.
6- طب الأئمة- 34.
7- الحشر 59- 21.
8- فی المصدر- و اتل.
9- طب الأئمة- 37.

قَالَ: قُلْ عَلَی جَمِیعِ الْعِلَلِ یَا مُنْزِلَ الشِّفَاءِ وَ مُذْهِبَ الدَّاءِ أَنْزِلْ عَلَی وَجَعِیَ الشِّفَاءَ فَإِنَّکَ تُعَافَی بِإِذْنِ اللَّهِ.

********

ترجمه :

زکریا بن آدم، خادم حضرت رضا علیه السلام در خراسان نقل کرد: روزی امام رضا علیه السلام به من فرمودند: ای زکریا عرض کردم: بله ای فرزند رسول خدا، فرمودند: برای رفع تمام بیماری­ها این دعا را بخوان: «ای نازل کننده­ شفا و از بین برنده دردها، بر درد من نیز شفا را فرود آر.» که به اذن خداوند بهبودی خواهی یافت. -

[رقم الحدیث الکلی: 2541 - رقم الحدیث الباب: 11]

2541- 11- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ (2) عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ خَالِدٍ الْعَبْسِیِّ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: عَلَّمَنِی هَذِهِ الْعُوذَةَ وَ قَالَ عَلِّمْهَا إِخْوَانَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّهَا لِکُلِّ أَلَمٍ وَ هِیَ أُعِیذُ نَفْسِی بِرَبِّ الْأَرْضِ وَ رَبِّ السَّمَاءِ أُعِیذُ نَفْسِی بِالَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ دَاءٌ أُعِیذُ نَفْسِی بِاللَّهِ الَّذِی اسْمُهُ بَرَکَةٌ وَ شِفَاءٌ.

********

ترجمه :

خالد عبسی نقل کرد: علی بن موسی علیه السلام این تعویذ را به من آموختند و فرمودند: آن را به برادران مؤمن خویش بیاموز که دوای هر دردی است.و دعا این است: «خود را در پناه پروردگار زمین و پروردگار آسمان می­آورم، خود را در پناه کسی می­برم که هیچ دردی با نام او ضرری نمی­رساند، خود را در پناه کسی قرار می­دهم که نامش برکت و شفاست»

[رقم الحدیث الکلی: 2542 - رقم الحدیث الباب: 12]

2542- 12- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قِیلَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص رُقًی نَسْتَشْفِی بِهَا هَلْ تَرُدُّ قَدَراً مِنَ اللَّهِ فَقَالَ إِنَّهَا مِنْ قَدَرِ اللَّهِ.

أَقُولُ: وَ الْأَحَادِیثُ فِی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ جِدّاً (4).

*********

ترجمه :

إبن علوان از امام صادق و ایشان از پدرشان علیهما السلام نقل کرده­اند: به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض شد: ای رسول خدا! آیا [دعانوشته­ها] اوراقی که از آن­ها طلب شفا می­­شود قَدَر خداوند را برمی­گردانند؟ ایشان فرمودند: آن­ها خود از مقدرات خداوند هستند.

15 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجُلُوسِ عِنْدَ الْمَرِیضِ مِنْ غَیْرِ إِطَالَةٍ إِلَّا أَنْ یُحِبَّ الْمَرِیضُ ذَلِکَ أَوْ یَسْأَلَهُ

اشارة

(5) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجُلُوسِ عِنْدَ الْمَرِیضِ مِنْ غَیْرِ إِطَالَةٍ إِلَّا أَنْ یُحِبَّ الْمَرِیضُ ذَلِکَ أَوْ یَسْأَلَهُ

********

ترجمه :

باب استحباب نشستن پیش مریض و طولانی نشود مگر مریض دوست داشته باشد یا در خواست کند

[رقم الحدیث الکلی: 2543 - رقم الحدیث الباب: 1]

2543- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعِیَادَةُ قَدْرُ فُوَاقِ نَاقَةٍ أَوْ حَلْبِ نَاقَةٍ.

********

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

عيادت بايد به اندازۀ فاصله بین دو بار دوشیدن ناقه که در طی آن بچه شتر را وادار به مکیدن پستان کنند تا دوباره شیر آید و بدوشند.

يا زمان دوشيدن شير يك شتر باشد.

،

[رقم الحدیث الکلی: 2544 - رقم الحدیث الباب: 2]

2544- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ

ص: 425


1- طب الأئمة- 41.
2- فی المصدر- حامد.
3- قرب الأسناد- 45،.
4- و جاء فی الباب 27 من أبواب ما یکتسب به ما یتعلق بالرقی.
5- الباب 15 فیه 3 أحادیث.
6- الکافی 3- 117- 2.
7- الکافی 3- 118- 6.

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: إِنَّ مِنْ أَعْظَمِ الْعُوَّادِ أَجْراً عِنْدَ اللَّهِ لَمَنْ إِذَا عَادَ أَخَاهُ خَفَّفَ الْجُلُوسَ إِلَّا أَنْ یَکُونَ الْمَرِیضُ یُحِبُّ ذَلِکَ وَ یُرِیدُهُ وَ یَسْأَلُهُ ذَلِکَ وَ قَالَ مِنْ تَمَامِ الْعِیَادَةِ أَنْ یَضَعَ الْعَائِدُ إِحْدَی یَدَیْهِ عَلَی الْأُخْرَی أَوْ عَلَی جَبْهَتِهِ.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

مسعدة بن صدقه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

امير مؤمنان على صلوات اللّه عليه - فرمود: بيشترين پاداش نزد خداوند، از آن عيادت كننده اى است كه هرگاه از برادر دينى خود عيادت مى كند، كمتر بنشيند مگر آن كه بيمار دوست بدارد، كه او بيشتر بنشيند.

و هم چنين فرمود: از كمال عيادت آن است كه عيادت كننده (به جهت اظهار تأسف از بيمارى او) دست خود را روى دست ديگرش يا بر پيشانى خود بگذارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2545 - رقم الحدیث الباب: 3]

2545- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ مُوسَی بْنِ قَادِمٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَمَامُ الْعِیَادَةِ لِلْمَرِیضِ أَنْ تَضَعَ یَدَکَ عَلَی ذِرَاعِهِ وَ تُعَجِّلَ الْقِیَامَ مِنْ عِنْدِهِ فَإِنَّ عِیَادَةَ النَّوْکَی (3) أَشَدُّ عَلَی الْمَرِیضِ مِنْ وَجَعِهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ جُلُوسِ الْعَائِدِ عِنْدَ الْمَرِیضِ (4).

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كمال عيادت بيمار آن است كه دست خود را بر بازوى او بگذارى و زود از پيش او برخيزى؛ چرا كه عيادت احمق براى بيمار، از دردش سخت تر است.

16 بَابُ اسْتِحْبَابِ وَضْعِ الْعَائِدِ یَدَهُ عَلَی الْمَرِیضِ وَ وَضْعِ إِحْدَی یَدَیْهِ عَلَی الْأُخْرَی أَوْ عَلَی جَبْهَتِهِ

اشارة

(5) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ وَضْعِ الْعَائِدِ یَدَهُ عَلَی الْمَرِیضِ وَ وَضْعِ إِحْدَی یَدَیْهِ عَلَی الْأُخْرَی أَوْ عَلَی جَبْهَتِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب قرار دادن عیادت کننده دستش را بر مریض و قرار بدهد دست دیگر را بر روی این دست یا بر پیشانی مریض

[رقم الحدیث الکلی: 2546 - رقم الحدیث الباب: 1]

2546- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی یَحْیَی قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَمَامُ الْعِیَادَةِ أَنْ تَضَعَ یَدَکَ عَلَی الْمَرِیضِ إِذَا دَخَلْتَ عَلَیْهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

*********

ترجمه:

ابو يحيى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كمال عيادت در اين است كه هرگاه نزد بيمارى رفتى، دست خود را بر او بگذارى.

ص: 426


1- قرب الإسناد- 8.
2- الکافی 3- 118- 4.
3- النوکی- الحمقی مجمع البحرین 5- 296.
4- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 3 من الباب 10، و یأتی فی الحدیث 1 من الباب 31 من هذه الأبواب.
5- الباب 16 فیه حدیث واحد.
6- الکافی 3- 118- 5.
7- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 2 و 3 من الباب 15 من هذه الأبواب.

17 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِصْحَابِ الْعَائِدِ هَدِیَّةً إِلَی الْمَرِیضِ مِنْ فَاکِهَةٍ أَوْ طِیبٍ أَوْ بَخُورٍ أَوْ نَحْوِهِ

اشارة

(1) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِصْحَابِ الْعَائِدِ هَدِیَّةً إِلَی الْمَرِیضِ مِنْ فَاکِهَةٍ أَوْ طِیبٍ أَوْ بَخُورٍ أَوْ نَحْوِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب همراه داشتن عیادت کننده هدیه ای برای مریض از میوه ها یا عطر ها یا دود کردنیها

[رقم الحدیث الکلی: 2547 - رقم الحدیث الباب: 1]

2547- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَامِرٍ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی زَیْدٍ عَنْ مَوْلًی لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: مَرِضَ بَعْضُ مَوَالِیهِ فَخَرَجْنَا إِلَیْهِ نَعُودُهُ [وَ نَحْنُ عِدَّةٌ مِنْ مَوَالِی جَعْفَرٍ] (3) فَاسْتَقْبَلَنَا جَعْفَرٌ فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ فَقَالَ لَنَا أَیْنَ تُرِیدُونَ فَقُلْنَا نُرِیدُ فُلَاناً نَعُودُهُ فَقَالَ لَنَا قِفُوا فَوَقَفْنَا فَقَالَ مَعَ أَحَدِکُمْ تُفَّاحَةٌ أَوْ سَفَرْجَلَةٌ أَوْ أُتْرُجَّةٌ أَوْ لُعْقَةٌ مِنْ طِیبٍ أَوْ قِطْعَةٌ مِنْ عُودِ بَخُورٍ فَقُلْنَا مَا مَعَنَا شَیْ ءٌ مِنْ هَذَا فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنَّ الْمَرِیضَ یَسْتَرِیحُ إِلَی کُلِّ مَا أُدْخِلَ بِهِ عَلَیْهِ.

********

ترجمه:

موسى بن قاسم گويد: ابو زيد به من گفت: يكى از غلامان امام صادق عليه السّلام به من گفت: يكى از خدمت كاران حضرت بيمار شد، از اين رو با جمعى از دوستداران آن حضرت براى عيادت شخص مذكور روانه شديم. در بين راه با امام صادق عليه السّلام روبه رو شديم. حضرت فرمود: كجا مى رويد؟

گفتيم: مى خواهيم از فلانى عيادت كنيم.

امام فرمود: بايستيد! ما ايستاديم.

فرمود: آيا كسى از شما سيب، به، ترنج، اندكى عطر يا تكّه چوب بخور به همراه دارد؟

گفتيم: نه، چنين چيزهايى به همراه نياورده ايم.

فرمود: نمى دانيد كه بيمار به هر چيزى كه برايش مى برند، احساس آرامش مى كند؟!

18 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّعْیِ فِی قَضَاءِ حَاجَةِ الضَّرِیرِ وَ الْمَرِیضِ حَتَّی تُقْضَی وَ خُصُوصاً الْقَرَابَةَ

اشارة

(4) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّعْیِ فِی قَضَاءِ حَاجَةِ الضَّرِیرِ وَ الْمَرِیضِ حَتَّی تُقْضَی وَ خُصُوصاً الْقَرَابَةَ

********

ترجمه :

باب استحباب کوشش برای انجام کارهای نابینا و مریض تا انجام شود مخصوصا اگر از اقوام باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2548 - رقم الحدیث الباب: 1]

2548- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: وَ مَنْ کَفَی ضَرِیراً حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ مَشَی لَهُ فِیهَا حَتَّی یَقْضِیَ اللَّهُ لَهُ حَاجَتَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ بَرَاءَةً مِنَ النِّفَاقِ وَ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ قَضَی لَهُ سَبْعِینَ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ لَا یَزَالُ یَخُوضُ فِی رَحْمَةِ اللَّهِ حَتَّی یَرْجِعَ وَ مَنْ سَعَی لِمَرِیضٍ فِی حَاجَةٍ قَضَاهَا أَوْ لَمْ یَقْضِهَا

ص: 427


1- الباب 17.فیه حدیث واحد.
2- الکافی 3- 118- 3.
3- ما بین المعقوفین أثبتناه من المصدر.
4- الباب 18 فیه حدیث واحد.
5- الفقیه 4- 16- 4968 حدیث المناهی.

خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنْ کَانَ الْمَرِیضُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ أَ وَ لَیْسَ أَعْظَمَ أَجْراً إِذَا سَعَی فِی حَاجَةِ أَهْلِ بَیْتِهِ قَالَ نَعَمْ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی فِعْلِ الْمَعْرُوفِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (1).

*********

ترجمه:

و هر كس حاجتى از حاجات دنياى نابينائى را برآورد، و در اين امر اقدام نمايد و پى آن را بگيرد، تا حاجتش را بيارى خداوند بر آورد، خداوند بيزارى از دوروئى و نفاق و از آتش دوزخ را باو عطا فرمايد، و هفتاد حاجت از نيازهاى دنيوى او را روا كند، و پيوسته در درياى رحمت خداوند غوطه ور باشد تا باز گردد.

و هر كس براى قضاى حاجت بيمارى كوشش كند، و آن را بتواند بانجام رساند يا نتواند، از گناهانش پاك شده همچون روزى كه مادرش او را زائيده است، در اينجا مردى از انصار گفت: يا رسول اللّٰه پدر و مادرم بفدايت اگر مريض از بستگان و خانوادۀ خود باشد، آيا اجرش بيش تر نخواهد بود هر گاه در رفع نياز آنان بكوشد؟ فرمود: آرى.

19 بَابُ عَدَمِ تَحْرِیمِ کَرَاهَةِ الْمَوْتِ

اشارة

(2) 19 بَابُ عَدَمِ تَحْرِیمِ کَرَاهَةِ الْمَوْتِ

********

ترجمه :

باب حرام نیست خوش نداشتن مرگ را

[رقم الحدیث الکلی: 2549 - رقم الحدیث الباب: 1]

2549- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع لَمَّا أُسْرِیَ بِالنَّبِیِّ ص قَالَ یَا رَبِّ مَا حَالُ الْمُؤْمِنِ عِنْدَکَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ- مَنْ أَهَانَ لِی وَلِیّاً فَقَدْ بَارَزَنِی بِالْمُحَارَبَةِ وَ أَنَا أَسْرَعُ شَیْ ءٍ إِلَی نُصْرَةِ أَوْلِیَائِی وَ مَا تَرَدَّدْتُ فِی (4) شَیْ ءٍ أَنَا فَاعِلُهُ کَتَرَدُّدِی فِی (5) وَفَاةِ الْمُؤْمِنِ یَکْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَکْرَهُ مَسَاءَتَهُ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: التَّرَدُّدُ مَجَازٌ کِنَایَةٌ عَنِ التَّأْخِیرِ.

********

ترجمه :

حضرت باقر عليه السلام فرمود:

چون پيغمبر (صلّى الله عليه و آله) را بآسمان بردند عرضكرد: پروردگارا حال مؤمن نزد تو چگونه است ؟ فرمود: اى محمد هر كه بدوستى از من اهانت كند آشكارا بجنگ من آمده و من بيارى دوستانم از هر چيز شتابانترم، و من در هر كارى كه انجام دهم آن اندازه ترديد ندارم كه در بارۀ وفات مؤمن ترديد دارم، او از مرگ بدش آيد، و من ناراحت كردن او را خوش ندارم، ....

[رقم الحدیث الکلی: 2550 - رقم الحدیث الباب: 2]

2550- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ مَنْ أَحَبَّ لِقَاءَ اللَّهِ أَحَبَّ اللَّهُ لِقَاءَهُ وَ مَنْ أَبْغَضَ لِقَاءَ اللَّهِ أَبْغَضَ اللَّهُ لِقَاءَهُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَوَ اللَّهِ إِنَّا لَنَکْرَهُ الْمَوْتَ قَالَ لَیْسَ ذَلِکَ حَیْثُ تَذْهَبُ

ص: 428


1- یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب 25، 26، 27، 28 من أبواب فعل المعروف.
2- الباب 19 فیه 3 أحادیث.
3- الکافی 2- 352- 8، و أورد ذیله فی الحدیث 6 من الباب 17 من أبواب أعداد الفرائض. و یأتی صدره فی الحدیث 1 من الباب 146 من أبواب أحکام العشرة. و أورده عن حماد بن بشیر فی ذیل الحدیث 6 من الباب 17 من أبواب أعداد الفرائض.
4- فی المصدر و فی نسخة فی هامش المخطوط- عن.
5- فی المصدر و فی نسخة فی هامش المخطوط- عن.
6- الکافی 3- 134- 12.

إِنَّمَا ذَلِکَ عِنْدَ الْمُعَایَنَةِ إِذَا رَأَی مَا یُحِبُّ فَلَیْسَ شَیْ ءٌ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ أَنْ یَتَقَدَّمَ وَ اللَّهُ تَعَالَی یُحِبُّ لِقَاءَهُ وَ هُوَ یُحِبُّ لِقَاءَ اللَّهِ حِینَئِذٍ وَ إِذَا رَأَی مَا یَکْرَهُ فَلَیْسَ شَیْ ءٌ أَبْغَضَ إِلَیْهِ مِنْ لِقَاءِ اللَّهِ وَ اللَّهُ یُبْغِضُ لِقَاءَهُ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِیرٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

راوى گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: خداوند كار شما را اصلاح نمايد! آيا كسى كه لقاى خداى را دوست بدارد، خداوند نيز ديدار او را دوست مى دارد؟ و كسى كه لقاى خداى را دوست نمى دارد، آيا خداوند نيز ديدار او را دوست نمى دارد؟

فرمود: آرى، چنين است.

گفتم: به خدا سوگند! ما مرگ را مكروه مى داريم و آن را دوست نمى داريم.

فرمود: اين طور نيست كه گمان مى كنى، دوست داشتن، فقط به وقت احتضار است.

هرگاه شخص آن چه را دوست دارد ببيند، چيزى نزد او محبوب تر از اين نيست كه به پيش او رود، و خداى تعالى ملاقات او را دوست مى دارد، و او نيز ديدار خدا را دوست مى دارد، و هرگاه ببيند آن چه را كه خوش ندارد، چيزى براى او بدتر از لقاى خدا نيست، و خداوند نيز ديدار او را دوست نمى دارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2551 - رقم الحدیث الباب: 3]

2551- 3- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنِ الْخَلِیلِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ السَّرَّاجِ عَنْ قُتَیْبَةَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی عَمْرٍو عَنْ عَاصِمِ بْنِ عُمَرَ بْنِ قَتَادَةَ عَنْ مَحْمُودِ بْنِ لَبِیدٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: شَیْئَانِ یَکْرَهُهُمَا ابْنُ آدَمَ الْمَوْتُ وَ الْمَوْتُ رَاحَةُ الْمُؤْمِنِ مِنَ الْفِتْنَةِ وَ یَکْرَهُ قِلَّةَ الْمَالِ وَ قِلَّةُ الْمَالِ أَقَلُّ لِلْحِسَابِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

********

ترجمه:

محمود بن لبيدى گويد:پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:دو چيز است كه فرزند آدم از آنها بدش مى آيد:از مرگ بدش مى آيد در حالى كه مرگ باعث راحتى مؤمن از فتنه است،و از كمبود مال بدش مى آيد در حالى كه كمبود مال باعث كم شدن حساب(در روز قيامت)مى شود.

20 بَابُ جَوَازِ الْفِرَارِ مِنْ مَکَانِ الْوَبَاءِ وَ الطَّاعُونِ إِلَّا مَعَ وُجُوبِ الْإِقَامَةِ فِیهِ کَالْمُجَاهِدِ وَ الْمُرَابِطِ

اشارة

(4) 20 بَابُ جَوَازِ الْفِرَارِ مِنْ مَکَانِ الْوَبَاءِ وَ الطَّاعُونِ إِلَّا مَعَ وُجُوبِ الْإِقَامَةِ فِیهِ کَالْمُجَاهِدِ وَ الْمُرَابِطِ

********

ترجمه :

باب جایز است فرار از مکانی که وبا و طاعون آمده است مگ برای کسیکه واجب باشد در مکان بماند مثل سرباز و مرزدار

[رقم الحدیث الکلی: 2552 - رقم الحدیث الباب: 1]

2552- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْوَبَاءِ یَکُونُ فِی نَاحِیَةِ الْمِصْرِ فَیَتَحَوَّلُ الرَّجُلُ إِلَی نَاحِیَةٍ أُخْرَی أَوْ یَکُونُ فِی مِصْرٍ فَیَخْرُجُ مِنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَقَالَ

ص: 429


1- معانی الأخبار- 236- 1.
2- الخصال- 74- 115.
3- یأتی ما یدلّ علیه فی البابین 20 و 32 من أبواب الاحتضار.
4- الباب 20 فیه 5 أحادیث.
5- الکافی 8- 108- 85 و کتب المصنّف فی الهامش- هذا من الروضة.

لَا بَأْسَ إِنَّمَا نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ ذَلِکَ لِمَکَانِ رَبِیَّةٍ (1) کَانَتْ بِحِیَالِ الْعَدُوِّ فَوَقَعَ فِیهِمُ الْوَبَاءُ فَهَرَبُوا مِنْهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْفَارُّ مِنْهُ کَالْفَارِّ مِنَ الزَّحْفِ کَرَاهِیَةَ أَنْ تَخْلُوَ مَرَاکِزُهُمْ.

********

ترجمه :

از حلبى گويد از امام صادق(عليه السّلام)پرسيدم در يك كوى از شهر و باء پديدار شده است و شخص بكوى ديگر نقل مكان ميكند(براى حفظ خود)يا در شهرى وباء پديدار شده و انسان بشهر ديگر ميرود؟فرمود عيب ندارد همانا پيغمبر از نقل مكان وبائى يك بار غدقن كرد بخاطر اينكه مكان ديده بانان و مرز داران برابر دشمن بود و وباء در آن پديد شد و از آنجا گريختند و رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود گريز از اين مكان چون گريز از ميدان جهاد است تا مبادا مراكز مرزى را بكلى خالى كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2553 - رقم الحدیث الباب: 2]

2553- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْقَوْمُ یَکُونُونَ فِی الْبَلَدِ فَیَقَعُ فِیهَا الْمَوْتُ أَ لَهُمْ أَنْ یَتَحَوَّلُوا عَنْهَا إِلَی غَیْرِهَا قَالَ نَعَمْ قُلْتُ بَلَغَنَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص عَابَ قَوْماً بِذَلِکَ فَقَالَ أُولَئِکَ کَانُوا رَبِیَّةً بِإِزَاءِ الْعَدُوِّ فَأَمَرَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یَثْبُتُوا فِی مَوْضِعِهِمْ وَ لَا یَتَحَوَّلُوا مِنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَلَمَّا وَقَعَ فِیهِمُ الْمَوْتُ تَحَوَّلُوا مِنْ ذَلِکَ الْمَکَانِ إِلَی غَیْرِهِ فَکَانَ تَحْوِیلُهُمْ مِنْ ذَلِکَ الْمَکَانِ إِلَی غَیْرِهِ کَالْفِرَارِ مِنَ الزَّحْفِ.

********

ترجمه :

محمّد بن موسى بن متوكّل رحمة اللّٰه عليه،از على بن الحسين سعدآبادى،از احمد بن ابى عبد اللّٰه از ابن محبوب،از عاصم بن حميد،از على بن مغيره نقل كرده كه وى گفت:محضر مبارك حضرت ابى عبد اللّٰه عليه السّلام عرض كردم:مردم در شهر بوده و مرگ در بينشان واقع مى شود مثل اين كه مرض وباء در بين ايشان شايع مى گردد و آنها را از پاى در مى آورد آيا مى توانند از آن شهر گريخته و جاى ديگر بروند؟ حضرت فرمودند:آرى. عرضه داشتم:به ما رسيده كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم گروهى را به خاطر اين كار ملامت و سرزنش كردند؟ حضرت فرمودند:آنها گروهى بودند در مقابل دشمن كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله مأمورشان كرده بودند در جاى خود مانده و به جاى ديگرى نروند،وقتى مرگ و هلاكت در بينشان واقع شد از آن مكان به جاى ديگرى گريختند و اين گريز به مثابه اين بود كه از صحنه نبرد جهاد گريخته بودند از اين رو مورد نهى و ملامت قرار گرفتند.

[رقم الحدیث الکلی: 2554 - رقم الحدیث الباب: 3]

2554- 3- (3) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ قَالَ سَأَلَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الطَّاعُونِ یَقَعُ فِی بَلْدَةٍ وَ أَنَا فِیهَا أَتَحَوَّلُ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قَالَ فَفِی الْقَرْیَةِ وَ أَنَا فِیهَا أَتَحَوَّلُ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قَالَ فَفِی الدَّارِ وَ أَنَا فِیهَا أَتَحَوَّلُ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَإِنَّا نَتَحَدَّثُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ الْفِرَارُ مِنَ الطَّاعُونِ کَالْفِرَارِ مِنَ الزَّحْفِ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص إِنَّمَا قَالَ هَذَا فِی قَوْمٍ کَانُوا یَکُونُونَ فِی الثُّغُورِ فِی نَحْوِ الْعَدُوِّ فَیَقَعُ الطَّاعُونُ فَیُخَلُّونَ أَمَاکِنَهُمْ یَفِرُّونَ مِنْهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذَلِکَ فِیهِمْ.

ص: 430


1- الربیئة- فی الخبر" مثلی و مثلکم کرجل یربأ أهله" أی یحفظهم من عدوهم و الاسم" الربیئة" و هو العین الذی ینظر للقوم لئلا یدهمهم عدو، و لا یکون إلّا علی جبل أو شرف. مجمع البحرین 1- 175.
2- علل الشرائع 2- 520 الباب 297.
3- معانی الأخبار- 254.

********

ترجمه :

-أبان(بن عثمان)الأحمر گويد:يكى از اصحاب ما از موسى بن جعفر عليهما السّلام پرسيد:من در شهرى هستم و بيمارى طاعون(بيمارى مسرى خطرناكى كه اين بيمارى در تاريخ از كشتار آن داستانها نقل شده است،مثلا در اوائل قرن 14 اين بيمارى در اروپا 25 ميليون نفر را هلاك كرد)در آنجا شايع است،آيا از آن شهر بروم ؟فرمود:بلى.عرض كردم:حديثى به ما رسيده كه پيامبر صلى اللّٰه عليه و آله فرموده است:گريز از طاعون مانند گريز از اردوى جهادگران مى باشد،فرمود:رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله اين سخن را در بارۀ گروهى فرموده است كه مرزنشين هستند و در برابر دشمن قرار دارند،طاعون به آنجا مى آيد و آنان سرزمينهاى خودشان را خالى مى كنند و از آنجا مى گريزند پيغمبر صلى اللّٰه عليه و آله آن سخن را در حقّ ايشان فرمود.

[رقم الحدیث الکلی: 2555 - رقم الحدیث الباب: 4]

2555- 4- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ إِذَا وَقَعَ الطَّاعُونُ فِی أَهْلِ مَسْجِدٍ فَلَیْسَ لَهُمْ أَنْ یَفِرُّوا مِنْهُ إِلَی غَیْرِهِ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْکَرَاهَةِ مَعَ أَنَّهُ مَخْصُوصٌ بِالْمَسْجِدِ.

********

ترجمه :

و روايت شده اگر در بين مردمى كه در مسجد هستند طاعون پيدا شود حقّ ندارند از آن مسجد بگريزند و به مسجد ديگر بروند.(شايد مقصود اين باشد كه مكان ديگرى آلوده نگردد).

[رقم الحدیث الکلی: 2556 - رقم الحدیث الباب: 5]

2556- 5- (2) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْوَبَاءِ یَقَعُ فِی الْأَرْضِ هَلْ یَصْلُحُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَهْرُبَ مِنْهُ قَالَ یَهْرُبُ مِنْهُ مَا لَمْ یَقَعْ فِی مَسْجِدِهِ الَّذِی یُصَلِّی فِیهِ فَإِذَا وَقَعَ فِی أَهْلِ مَسْجِدِهِ الَّذِی یُصَلِّی فِیهِ فَلَا یَصْلُحُ لَهُ الْهَرَبُ مِنْهُ.

*********

ترجمه:

علی بن جعفر گوید از برادرم امام کاظم علیه السلام پرسیدم: در سرزمینی وبا پیدا می شود. آیا شخص می تواند از ترس مرگ فرار کند؟

فرمود: فرار می کند تا وقتی که در مسجدی که نماز می خواند، اتفاق نیفتاده باشد. اگر در میان اهل مسجدی که نماز در آن می خواند وبا افتاد، نباید فرار کند.

21 بَابُ کَرَاهَةِ التَّدَثُّرِ لِلْمَحْمُومِ وَ تَحَفُّظِهِ مِنَ الْبَرْدِ وَ اسْتِحْبَابِ مُدَاوَاةِ الْحُمَّی بِالدُّعَاءِ وَ السُّکَّرِ وَ الْمَاءِ الْبَارِدِ

اشارة

(3) 21 بَابُ کَرَاهَةِ التَّدَثُّرِ لِلْمَحْمُومِ وَ تَحَفُّظِهِ مِنَ الْبَرْدِ وَ اسْتِحْبَابِ مُدَاوَاةِ الْحُمَّی بِالدُّعَاءِ وَ السُّکَّرِ وَ الْمَاءِ الْبَارِدِ

********

ترجمه :

باب کراهت دارد کسیکه تب دارد گلیم به خود بگیرد و حفظ کند خود را از آب سرد و مستحب است تب دار مداومت کند بردعا و شکر و آب

[رقم الحدیث الکلی: 2557 - رقم الحدیث الباب: 1]

2557- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا وُعِکَ اسْتَعَانَ بِالْمَاءِ الْبَارِدِ فَیَکُونُ لَهُ ثَوْبَانِ ثَوْبٌ فِی الْمَاءِ الْبَارِدِ وَ ثَوْبٌ عَلَی جَسَدِهِ یُرَاوِحُ بَیْنَهُمَا.

********

ترجمه :

علی بن ابی حمز ه گوید به حضرت موسی بن جعفر علیه السلام گفتم اگر اجازه دهی حدیثی از ابی بصیر برایت باز گویم از جدت امام باقر علیه السّلام که چون تب می کرد با آب سرد مداوا می کرد و یاری می جست، دو جامه داشت یکی در آب سرد بود و یکی بر تنش

[رقم الحدیث الکلی: 2558 - رقم الحدیث الباب: 2]

2558- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْنَا فِدَاکَ مَا وَجَدْتُمْ عِنْدَکُمْ لِلْحُمَّی دَوَاءً قَالَ مَا وَجَدْنَا لَهَا عِنْدَنَا دَوَاءً إِلَّا الدُّعَاءَ وَ الْمَاءَ الْبَارِدَ.

********

ترجمه :

به حضرت كاظم عليه السّلام عرض كردم:قربانت گردم آيا براى تب خود دارويى نيافته ايد؟

حضرت عليه السّلام فرمود:براى آن دارويى نيافته ايم مگر دعا و آب سرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2559 - رقم الحدیث الباب: 3]

2559- 3- (6) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ عَبْدُ اللَّهِ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ

ص: 431


1- معانی الأخبار- 254- 1.
2- مسائل علی بن جعفر- 117- 54.
3- الباب 21 فیه 7 أحادیث.
4- الکافی 8- 109- 87.
5- الکافی 8- 109- 87.
6- طب الأئمة- 49.

الْمَرْزُبَانِ عَنْ مُحَمَّدِ (1) بْنِ خَالِدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ مَحْمُومٌ فَدَخَلَتْ عَلَیْهِ مَوْلَاةٌ لَهُ وَ قَالَتْ کَیْفَ تَجِدُکَ فَدَیْتُکَ [نَفْسِی] (2) وَ سَأَلَتْهُ عَنْ حَالِهِ وَ عَلَیْهِ ثَوْبٌ خَلَقٌ قَدْ طَرَحَهُ عَلَی فَخِذَیْهِ فَقَالَتْ لَهُ لَوْ تَدَثَّرْتَ حَتَّی تَعْرَقَ فَقَدْ (3) أَبْرَزْتَ جَسَدَکَ لِلرِّیحِ فَقَالَ اللَّهُمَّ أَوْلَعْتَهُمْ (4) بِخِلَافِ نَبِیِّکَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحُمَّی مِنْ فَیْحِ جَهَنَّمَ- وَ رُبَّمَا قَالَ مِنْ فَوْرِ جَهَنَّمَ فَأَطْفِئُوهَا بِالْمَاءِ الْبَارِدِ.

********

ترجمه :

از عبد اللَّه بن بکیر نقل شده که نزد امام ششم علیه السّلام بودم و تب داشت و کنیزش نزد آن حضرت آمد و گفت: قربانت چطور هستی؟ و حالش را پرسید، جامه کهنه ای بر تن آن حضرت بود که آن را روی دو ران خود انداخته بود، کنیز گفت: کاش آن را بر خود میانداختی تا عرق کنی تو تنت را بر آوردی برابر باد، فرمود: بار خدایا آنها را به مخالفت پیغمبرت حریص کردی رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرموده: تب تفت دوزخ است، و بسا فرمود: از جوشش دوزخ است و آن را با آب سرد خاموش کنید

نکته: ( از اقرب الموارد ). || آنچه از حرارت جهنم سر زند. ( از اقرب الموارد ).

[رقم الحدیث الکلی: 2560 - رقم الحدیث الباب: 4]

2560- 4- (5) وَ عَنِ الْخَصِیبِ بْنِ الْمَرْزُبَانِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحُمَّی مِنْ فَیْحِ جَهَنَّمَ فَأَطْفِئُوهَا بِالْمَاءِ الْبَارِدِ.

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السّلام نقل شده است که تب از نفس دوزخ است و آن را با آب سرد خاموش کنید

[رقم الحدیث الکلی: 2561 - رقم الحدیث الباب: 5]

2561- 5- (6) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ خَالِدِ بْنِ نَجِیحٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا حُمَّ بَلَّ ثَوْبَیْنِ یَطْرَحُ عَلَیْهِ أَحَدَهُمَا فَإِذَا جَفَّ طَرَحَ عَلَیْهِ الْآخَرَ.

********

ترجمه :

از محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السّلام نقل شده که چون تب می کرد دو جامه تر می کرد و یکی را بر خود می افکند و چون خشک می شد دیگری را می افکند.

[رقم الحدیث الکلی: 2562 - رقم الحدیث الباب: 6]

2562- 6- (7) وَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَا وَجَدْنَا لِلْحُمَّی مِثْلَ الْمَاءِ الْبَارِدِ وَ الدُّعَاءِ.

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گفت شنیدم امام ششم می فرمود: ما داروئی برای تب چون آب سرد و دعا نیافتیم.

[رقم الحدیث الکلی: 2563 - رقم الحدیث الباب: 7]

2563- 7- (8) وَ عَنْ عَوْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُخْتَارٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ الشَّحَّامِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ

ص: 432


1- فی المصدر- أحمد.
2- أثبتناه من المصدر.
3- لیس فی المصدر.
4- فی المصدر- اللّهمّ العنهم.
5- طب الأئمة- 49.
6- طب الأئمة- 50.
7- طب الأئمة- 50.
8- طب الأئمة- 50.

مَا اخْتَارَ جَدُّنَا (رَسُولُ اللَّهِ ص) (1) لِلْحُمَّی- إِلَّا وَزْنَ عَشَرَةِ دَرَاهِمِ سُکَّرٍ بِمَاءٍ بَارِدٍ عَلَی الرِّیقِ.

********

ترجمه:

از ابی اسامه شحام که شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود: جدّ ما صلی اللَّه علیه و آله برای رفع تب دارویی برنگزیده جز به اندازه ده درهم شکر با آب سرد در ناشتا

22 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّدَقَةِ لِلْمَرِیضِ وَ الصَّدَقَةِ عَنْهُ وَ رَفْعِ الصَّوْتِ بِالْأَذَانِ فِی الْمَنْزِلِ

اشارة

(2) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّدَقَةِ لِلْمَرِیضِ وَ الصَّدَقَةِ عَنْهُ وَ رَفْعِ الصَّوْتِ بِالْأَذَانِ فِی الْمَنْزِلِ

********

ترجمه :

باب استحباب ذصدقه دادن مریض و صدقه دادن برای مریض و بلند کردن صدای اذان از منزل

[رقم الحدیث الکلی: 2564 - رقم الحدیث الباب: 1]

2564- 1- (3) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص دَاوُوا مَرْضَاکُمْ بِالصَّدَقَةِ.

********

ترجمه :

زراره ازامام باقر علیه السلام از پدرش نقل می­کند که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: بیمارانتان را با صدقه دادن درمان کنید

[رقم الحدیث الکلی: 2565 - رقم الحدیث الباب: 2]

2565- 2- (4) وَ عَنْهُ ع قَالَ: الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ الْبَلَاءَ الْمُبْرَمَ فَدَاوُوا مَرْضَاکُمْ بِالصَّدَقَةِ.

********

ترجمه :

پیامبرصلی اللَّه علیه و آله که صدقه بلاء مبرم را دفع کند، با صدقه بیمارانتان را درمان کنید

[رقم الحدیث الکلی: 2566 - رقم الحدیث الباب: 3]

2566- 3- (5) وَ عَنْهُ ع قَالَ: الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ مِیتَةَ السَّوْءِ عَنْ صَاحِبِهَا.

********

ترجمه :

پیامبرصلی اللَّه علیه و آله نقل شده است که صدقه مرگ بد را از صاحبش دفع کند

[رقم الحدیث الکلی: 2567 - رقم الحدیث الباب: 4]

2567- 4- (6) وَ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّ رَجُلًا شَکَا إِلَیْهِ إِنَّنِی فِی (عَشَرَةِ نَفَرٍ) (7) مِنَ الْعِیَالِ کُلُّهُمْ مَرِیضٌ (8) فَقَالَ لَهُ مُوسَی ع دَاوِهِمْ بِالصَّدَقَةِ فَلَیْسَ شَیْ ءٌ أَسْرَعَ إِجَابَةً مِنَ الصَّدَقَةِ وَ لَا أَجْدَی مَنْفَعَةً لِلْمَرِیضِ (9) مِنَ الصَّدَقَةِ.

ص: 433


1- فی المصدر- صلوات اللّه علیه.
2- الباب 22 فیه 4 أحادیث.
3- طب الأئمة- 123.
4- طب الأئمة- 123.
5- طب الأئمة- 123.
6- طب الأئمة- 123.
7- فی المصدر- کثرة.
8- و فیه- مرضی، و فی هامش الأصل عن نسخة.
9- و فیه- علی المریض.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّدَقَةِ (1) وَ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی الْأَذَانِ (2).

*********

ترجمه:

-مردى بامام هفتم عليه السّلام شكوه كرد كه 10 تن عيال او همه بيمارند، فرمود:با صدقه آنها را درمان كن چيزى از صدقه زودتر جوابگو نيست،و براى بيمار خوبتر نيست.

23 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ ذِکْرِ الْمَوْتِ وَ مَا بَعْدَهُ وَ الِاسْتِعْدَادِ لِذَلِکَ

اشارة

(3) 23 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ ذِکْرِ الْمَوْتِ وَ مَا بَعْدَهُ وَ الِاسْتِعْدَادِ لِذَلِکَ

********

ترجمه :

باب استحباب زیا یاد مرگ و بعد از آن نمودن و آماده شدن برای آن

[رقم الحدیث الکلی: 2568 - رقم الحدیث الباب: 1]

2568- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع حَدِّثْنِی بِمَا أَنْتَفِعُ بِهِ فَقَالَ یَا أَبَا عُبَیْدَةَ أَکْثِرْ ذِکْرَ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ لَمْ یُکْثِرْ إِنْسَانٌ ذِکْرَ الْمَوْتِ إِلَّا زَهِدَ فِی الدُّنْیَا.

وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

ابو عبيده گويد: به امام باقر عليه السّلام گفتم: حديثى به من بفرما كه از آن سود برم.

فرمود: اى ابا عبيده! مرگ را بسيار ياد كن؛ زيرا هر انسانى كه مرگ را بسيار ياد كند به دنيا بى رغبت شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2569 - رقم الحدیث الباب: 2]

2569- 2- (7)وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ الْمَوْتِ أَحَبَّهُ اللَّهُ.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله يك شب پنجشنبه براى افطار در مسجد قبا بود، و فرمود: ... هر كه بسيار بياد مرگ باشد خدا او را دوست دارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2570 - رقم الحدیث الباب: 3]

2570- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ

ص: 434


1- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 8 من الباب 1، و فی البابین 3 و 9 من أبواب الصدقة.
2- یأتی فی الباب 18 من أبواب الأذان.
3- الباب 23 فیه 9 أحادیث.
4- الکافی 2- 131- 13.
5- الکافی 3- 255- 18.
6- کتاب الزهد- 78- 210.
7- الکافی 2- 123- 3 ذیل الحدیث 3، یأتی بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 31 من أبواب الجهاد النفس.
8- الکافی 3- 225- 20.

عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: شَکَوْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْوَسْوَاسَ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ اذْکُرْ تَقَطُّعَ أَوْصَالِکَ فِی قَبْرِکَ وَ رُجُوعَ أَحِبَّائِکَ عَنْکَ إِذَا دَفَنُوکَ فِی حُفْرَتِکَ وَ خُرُوجَ بَنَاتِ الْمَاءِ (1) مِنْ مَنْخِرَیْکَ وَ أَکْلَ الدُّودِ لَحْمَکَ فَإِنَّ ذَلِکَ یُسَلِّی عَنْکَ مَا أَنْتَ فِیهِ قَالَ أَبُو بَصِیرٍ فَوَ اللَّهِ مَا ذَکَرْتُهُ إِلَّا سَلَّا عَنِّی مَا أَنَا فِیهِ مِنْ هَمِّ الدُّنْیَا.

********

ترجمه :

- ابو بصير گويد: به امام صادق عليه السّلام از وسوسۀ (همّ و غم دنيا) شكايت كردم.

فرمود: اى ابا محمّد! پاره پاره شدن پيوندهاى خود را در قبرت، بازگشت كه دوستانت پس از دفن كردنت، بيرون آمدن كرم هاى دماغ از دو سوراخ بينى و خوردن كرم ها گوشت تنت را ياد كن، زيرا كه اين عمل، از آن چه كه در آن افتادى آرامش بخشد و تسلاى خاطر گردد.

ابو بصير گويد: به خدا سوگند! هرگاه اين سخن را به ياد آوردم غم و اندوهى كه از دنيا داشتم فراموش كردم و تسلاّى خاطرم شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2571 - رقم الحدیث الباب: 4]

2571- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی شَیْبَةَ الزُّهْرِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَوْتَ الْمَوْتَ أَلَا وَ لَا بُدَّ مِنَ الْمَوْتِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَالَ إِذَا اسْتُحِقَّتْ وَلَایَةُ اللَّهِ وَ السَّعَادَةُ جَاءَ الْأَجَلُ بَیْنَ الْعَیْنَیْنِ وَ ذَهَبَ الْأَمَلُ وَرَاءَ الظَّهْرِ وَ إِذَا اسْتُحِقَّتْ وَلَایَةُ الشَّیْطَانِ وَ الشَّقَاوَةُ جَاءَ الْأَمَلُ بَیْنَ الْعَیْنَیْنِ وَ ذَهَبَ الْأَجَلُ وَرَاءَ الظَّهْرِ قَالَ وَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَیُّ الْمُؤْمِنِینَ أَکْیَسُ فَقَالَ أَکْثَرُهُمْ ذِکْراً لِلْمَوْتِ وَ أَشَدُّهُمْ لَهُ اسْتِعْدَاداً.

وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

ابن ابى شيبه گويد: امام باقر عليه السّلام مى فرمايد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

ياد كنيد مرگ را! ياد كنيد مرگ را! آگاه باشيد كه چاره اى جز مرگ نيست، مرگ آمد با آن چه در آن بود، نسيم و راحتّى را آورد، بازگشتى مبارك به سوى بهشت بلند مرتبه براى اهل سراى جاودانى، كسانى كه براى آن سرا كوشيدند و به آن سرا رغبت داشتند و مرگ آمد با آن چه كه در آن بود، از بدبختى، پشيمانى و بازگشتى زيان بار به سوى آتشى در نهايت گرمى براى اهل سراى فريبنده، كسانى كه براى دنيا كوشيدند و به آن رغبت داشتند.

آن گاه حضرتش فرمود: پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

اگر كسى مستحق دوستى خداوند و نيك بختى باشد، مرگ در ميان دو چشم او آيد و آرزو در پشت سر او قرار مى گيرد، و اگر مستحق دوستى شيطان و بدبختى باشد، آرزو در ميان دو چشم او آيد و مرگ در پشت سر او قرار گيرد.

فرمود: هم چنين از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله سؤال شد كدام يك از مؤمنان زيرك ترند؟

فرمود: كسانى كه بيشتر مرگ را ياد كنند و آمادگى ايشان براى آن شديدتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2572 - رقم الحدیث الباب: 5]

2572- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَنْبَسَةَ (5) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (6) وَ دَارِمِ بْنِ قَبِیصَةَ جَمِیعاً عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع

ص: 435


1- قیل المراد به الدود الذی یصیب الدماغ. هامش المخطوط.
2- الکافی 3- 257- 27.
3- کتاب الزهد- 78- 211.
4- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 70- 325.
5- فی المصدر- عیینة.
6- فی المصدر- القاسم بن محمّد بن العباس بن موسی بن جعفر العلوی.

قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَکْثِرُوا مِنْ ذِکْرِ هَادِمِ اللَّذَّاتِ.

********

ترجمه :

نبى اكرم صلّى اللّٰه عليه و اله فرمود:بسيار بفكر مرگ و در هم شكنندۀ خوشيها باشيد

[رقم الحدیث الکلی: 2573 - رقم الحدیث الباب: 6]

2573- 6- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْمُفَسِّرِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ رَأَی رَجُلًا قَدِ اشْتَدَّ جَزَعُهُ عَلَی وَلَدِهِ فَقَالَ یَا هَذَا جَزِعْتَ لِلْمُصِیبَةِ الصُّغْرَی وَ غَفَلْتَ عَنِ الْمُصِیبَةِ الْکُبْرَی لَوْ کُنْتَ لِمَا صَارَ إِلَیْهِ وَلَدُکَ مُسْتَعِدّاً لَمَا اشْتَدَّ عَلَیْهِ جَزَعُکَ فَمُصَابُکَ بِتَرْکِکَ الِاسْتِعْدَادَ أَعْظَمُ مِنْ مُصَابِکَ بِوَلَدِکَ.

********

ترجمه :

امام عسکری علیه السلام از پدرانش از امام صادق علیه السلام که فرمود که دید مردی را دید که برای فرزندش بسیار ناله و زاری می کرد، به وی فرمود: ای فلانی! برای مصیبت کوچک ناله می کنی و از مصیبت بزرگ غافل شده ای. اگر برای آنچه فرزندت به سوی آن رفت آماده بودی، زاری­ات بر او شدت نمی یافت، چه، مصیبت تو با ترک آمادگی برای آن، بزرگتر از مصیبت فرزند توست. -

[رقم الحدیث الکلی: 2574 - رقم الحدیث الباب: 7]

2574- 7- (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُثَنَّی بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ لِیَ الصَّادِقُ ع أَ مَا تَحْزَنُ أَ مَا تَهْتَمُّ أَ مَا تَأْلَمُ قُلْتُ بَلَی وَ اللَّهِ قَالَ فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ مِنْکَ فَاذْکُرِ الْمَوْتَ وَ وَحْدَتَکَ فِی قَبْرِکَ وَ سَیَلَانَ عَیْنَیْکَ عَلَی خَدَّیْکَ وَ تَقَطُّعَ أَوْصَالِکَ وَ أَکْلَ الدُّودِ مِنْ لَحْمِکَ وَ بَلَاءَکَ وَ انْقِطَاعَکَ عَنِ الدُّنْیَا فَإِنَّ ذَلِکَ یَحُثُّکَ عَلَی الْعَمَلِ وَ یَرْدَعُکَ عَنْ کَثِیرٍ مِنَ الْحِرْصِ عَلَی الدُّنْیَا.

********

ترجمه :

ابی بصیر گفت: امام صادق علیه السّلام به من فرمود: اندوه نگیری، دچار هم نشوی؟ گفتم: چرا به خدا! فرمود: در آن حال به یاد مرگ باش و تنهایی در قبرت، و روان شدن چرک چشمت بر گونه هایت، و بریدن بندهای تنت و خوردن کرم ها از گوشتت، و گرفتاری ات، و جدایی ات از دنیا را یاد آر که این کار انسان را به کار آخرت وادارد و از حرص بر دنیا باز دارد

[رقم الحدیث الکلی: 2575 - رقم الحدیث الباب: 8]

2575- 8- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ النَّخَعِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: أَکْیَسُ النَّاسِ مَنْ کَانَ أَشَدَّ ذِکْراً لِلْمَوْتِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام از پدران گرامیش از رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود:

...زیرک ترین مردم آن است که بیشتر یاد مرگ باشد؛ ...

[رقم الحدیث الکلی: 2576 - رقم الحدیث الباب: 9]

2576- 9- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی کَیْفِیَّةِ

ص: 436


1- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 5- 10، و أمالی الصدوق- 293- 5.
2- أمالی الصدوق- 283- 2.
3- أمالی الصدوق- 27- 4.
4- أمالی الطوسیّ 1- 27، و تقدم إسناده فی الحدیث 19 من الباب 15 من أبواب الوضوء.

الْوُضُوءِ فِی کِتَابِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ وَ أَهْلِ مِصْرَ قَالَ: وَ أَکْثِرُوا ذِکْرَ الْمَوْتِ عِنْدَ مَا تُنَازِعُکُمْ إِلَیْهِ أَنْفُسُکُمْ مِنَ الشَّهَوَاتِ وَ کَفَی بِالْمَوْتِ وَاعِظاً وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَثِیراً مَا یُوصِی أَصْحَابَهُ بِذِکْرِ الْمَوْتِ فَیَقُولُ أَکْثِرُوا ذِکْرَ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ هَادِمُ اللَّذَّاتِ حَائِلٌ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ الشَّهَوَاتِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

********

ترجمه:

در کتاب امیر المومنین علیه السلام آمد پیامبر صلی الله علیه و آله زیاد می فرمود

فراوان به ياد مرگ باشيد.پنددهندگى مرگ[براى شما] كفايت مى كند و فرستادۀ خدا يارانش را فراوان سفارش به ياد مرگ مى نمود و مى فرمود: فراوان به ياد مرگ باشيد كه درهم شكنندۀ لذت هااست و ميان شما و شهوات مانع مى شود».

24 بَابُ کَرَاهَةِ طُولِ الْأَمَلِ وَ عَدِّ غَدٍ مِنَ الْأَجَلِ

اشارة

(2) 24 بَابُ کَرَاهَةِ طُولِ الْأَمَلِ وَ عَدِّ غَدٍ مِنَ الْأَجَلِ

********

ترجمه :

باب مکروه بودن آرزوی طولانی داشتن و فردا را جزع عمر بدانی

[رقم الحدیث الکلی: 2577 - رقم الحدیث الباب: 1]

2577- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا أَنْزَلَ الْمَوْتَ حَقَّ مَنْزِلَتِهِ مَنْ عَدَّ غَداً مِنْ أَجَلِهِ قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا أَطَالَ عَبْدٌ الْأَمَلَ إِلَّا أَسَاءَ الْعَمَلَ قَالَ وَ کَانَ یَقُولُ لَوْ رَأَی الْعَبْدُ أَجَلَهُ وَ سُرْعَتَهُ إِلَیْهِ لَأَبْغَضَ الْعَمَلَ مِنْ طَلَبِ الدُّنْیَا.

********

ترجمه :

-امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ به نقل از امام علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمود:

كسى كه فردايش را در شمار عمر خود شناسد پديده مرگ را بگونه واقعى نمى شناسد.

و نيز امام علىّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمود: كسى كه آرزوهايى را در دل به پروراند براى رسيدن به آرزوها دست به هر كار خلافى مى زند.

همچنين فرمود: اگر كسى مرگ را ببيند كه با چه شتابى به سويش مى تازد، دنيا طلبى و هر آرزويى در نظرش زشت و منفور گردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2578 - رقم الحدیث الباب: 2]

2578- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ ع مَنْ عَدَّ غَداً مِنْ أَجَلِهِ فَقَدْ أَسَاءَ صُحْبَةَ الْمَوْتِ.

********

ترجمه :

-فرمود:هر كه فردا را از عمر خود شمارد با مرگ بد رفاقتى كرده.

[رقم الحدیث الکلی: 2579 - رقم الحدیث الباب: 3]

2579- 3- (5) وَ فِی الْأَمَالِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَامِرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عِیسَی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ

ص: 437


1- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 24 من هذه الأبواب، و یأتی فی أبواب جهاد النفس فی الباب 32 و الباب 81 و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 3 من الباب 3 من أبواب أحکام الخلوة.
2- الباب 24.فیه 10 أحادیث.
3- الکافی 3- 259- 30، و روی ذیله فی أمالی الطوسیّ 1- 76 الا أنّه قال- لأبغض الامل و ترک طلب الدنیا.
4- الفقیه 1- 139- 382.
5- أمالی الصدوق- 188- 7، و یأتی أیضا فی الحدیث 15 من الباب 62 من أبواب جهاد النفس.

الْحَسَنِ [بْنِ الْحَسَنِ] (1) بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أُمِّهِ فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ صَلَاحَ أَوَّلِ هَذِهِ الْأُمَّةِ بِالزُّهْدِ وَ الْیَقِینِ وَ هَلَاکَ آخِرِهَا بِالشُّحِّ وَ الْأَمَلِ.

********

ترجمه :

پيامبر(صلّى الله عليه و آله)فرموده اند:

صلاح آغاز اين امت با زهد و يقين است و تباهى پايان آن با بخل ورزى و آرزوست .

[رقم الحدیث الکلی: 2580 - رقم الحدیث الباب: 4]

2580- 4- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ غَزْوَانَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَنْ أَطَالَ أَمَلَهُ سَاءَ عَمَلُهُ.

********

ترجمه :

على(عليه السّلام)فرمود كسى كه آرزو را دراز كرد عملش بد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2581 - رقم الحدیث الباب: 5]

2581- 5- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عِمْرَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی بَکْرٍ الزُّهْرِیِّ عَنْ عَلِیٍّ اللَّهَبِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْکَدِرِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَی أُمَّتِیَ الْهَوَی وَ طُولُ الْأَمَلِ أَمَّا الْهَوَی فَإِنَّهُ یَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَیُنْسِی الْآخِرَةَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

خصال صدوق:رسول خداصلی الله علیه و آله فرمود:

بيمناكترين چيزى كه بر امتم هراس دارم هوى و درازى آرزو است اما هوا همانا جلو حق را ميگيرد و اما درازى آرزو آخرت را از ياد ميبرد ....

[رقم الحدیث الکلی: 2582 - رقم الحدیث الباب: 6]

2582- 6- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: أَلَا إِنَّ أَخْوَفَ مَا یُخَافُ (5) عَلَیْکُمْ خَصْلَتَانِ اتِّبَاعُ الْهَوَی وَ طُولُ الْأَمَلِ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَی فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ طُولُ الْأَمَلِ یُنْسِی الْآخِرَةَ.

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْبُنْدَارِ عَنِ الْحَمَّادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ

ص: 438


1- أثبتناه من المصدر.
2- الخصال- 15- 52.
3- الخصال- 51- 62.
4- الخصال- 51- 63، و یأتی مثله عن نهج البلاغة فی الحدیث 7 من الباب 32 من أبواب جهاد النفس.
5- فی المصدر- أخاف.

إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیٍّ اللَّهَبِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْکَدِرِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص نَحْوَهُ (1).

********

ترجمه :

حضرت على عليه السّلام فرمود: «از دو خصلت بيش از هر چيز بر شما مى هراسم يكى پيروى از هوا و هوس،و ديگرى آرزوى دور و دراز و طولانى.اما پيروى از هوا و هوس انسان را از راه حق باز مى دارد،و آرزوى دراز موجب فراموش کردن آخرت (دلبستگى به دنيا است.)

[رقم الحدیث الکلی: 2583 - رقم الحدیث الباب: 7]

2583- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ جَرَی فِی عِنَانِ أَمَلِهِ عَثَرَ بِأَجَلِهِ.

********

ترجمه :

امیرالمومنین علیه السلام فرمود: هر کس پیشاپیش آرزویش حرکت کند، در اجلش می افتد.

[رقم الحدیث الکلی: 2584 - رقم الحدیث الباب: 8]

2584- 8- (3) قَالَ وَ قَالَ ع إِذَا کُنْتَ فِی إِدْبَارٍ وَ الْمَوْتُ فِی إِقْبَالٍ فَمَا أَسْرَعَ الْمُلْتَقَی.

********

ترجمه :

امام علی علیه السّلام فرمود:

وقتی تو به سرعت فرار می­کنی و مرگ از روبرو به تو روی می آورد، چقدر سریع به هم خواهید رسید.

[رقم الحدیث الکلی: 2585 - رقم الحدیث الباب: 9]

2585- 9- (4) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ أَطَالَ الْأَمَلَ أَسَاءَ الْعَمَلَ.

********

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام

هر كه آرزوى دراز داشته باشد كم عمل خواهد بود.

[رقم الحدیث الکلی: 2586 - رقم الحدیث الباب: 10]

2586- 10- (5) قَالَ وَ قَالَ ع لَوْ رَأَی الْعَبْدُ الْأَجَلَ وَ مَصِیرَهُ لَأَبْغَضَ الْأَمَلَ وَ غُرُورَهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (6) وَ غَیْرِهِ (7).

*********

ترجمه:

امیرالمومنین علیه السلام فرمود: هر کس پیشاپیش آرزویش حرکت کند، در اجلش می افتد. -

25 بَابُ کَرَاهَةِ أَنْ یُقَالَ اسْتَأْثَرَ اللَّهُ بِفُلَانٍ وَ جَوَازِ أَنْ یُقَالَ فُلَانٌ یَجُودُ بِنَفْسِهِ

اشارة

(8) 25 بَابُ کَرَاهَةِ أَنْ یُقَالَ اسْتَأْثَرَ اللَّهُ بِفُلَانٍ وَ جَوَازِ أَنْ یُقَالَ فُلَانٌ یَجُودُ بِنَفْسِهِ

********

ترجمه :

باب مکروه بودن اینکه گفته شود خدا چیزی را به خود اختصاص داده وگفته شو د: فلانی خود را آماده مرگ کرد

[رقم الحدیث الکلی: 2587 - رقم الحدیث الباب: 1]

2587- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ

ص: 439


1- الخصال 52- 64.
2- نهج البلاغة 3- 155- 18.
3- نهج البلاغة 3- 156- 28.
4- نهج البلاغة 3- 160- 36.
5- نهج البلاغة 3- 233- 334، تقدم ما یدلّ علی ذلک الحدیث 3 من الباب 3 من أبواب أحکام الخلوة و الحدیث 4 من الباب 23 من هذه الأبواب.
6- یأتی فی الحدیث 12 من الباب 62 و الحدیثین 3 و 4 من الباب 76 و الباب 81 من أبواب جهاد النفس.
7- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 37 من أبواب الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر.
8- الباب 25 فیه حدیث واحد.
9- الکافی 3- 260- 35.

عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مِسْکِینٍ (1) قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقُولُ اسْتَأْثَرَ اللَّهُ بِفُلَانٍ فَقَالَ ذَا مَکْرُوهٌ فَقِیلَ فُلَانٌ یَجُودُ بِنَفْسِهِ فَقَالَ لَا بَأْسَ أَ مَا تَرَاهُ یَفْتَحُ فَاهُ عِنْدَ مَوْتِهِ مَرَّتَیْنِ أَوْ ثَلَاثاً (2) فَذَاکَ حِینَ یَجُودُ بِهَا لِمَا یَرَی مِنْ ثَوَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ کَانَ بِهَا (3) ضَنِیناً.

*******

ترجمه:

از امام صادق علیه السلام درباره مردی سؤال شد که می گفت: خداوند فلان چیز را به خود اختصاص داد؛ فرمود: این بد و ناپسند است.؛ پس گفته شد: فلانی خود را آماده مرگ کرد؛ فرمود: اشکال ندارد؛ آیا او را نمی بینی که دهان خود را موقع مردن دو یا سه بار می گشاید؟ پس این هنگامه ایست که خود را آماده مرگ می کند، زیرا ثواب خدای عز و جل را می بیند، در حالی که قبلا نسبت به آن بخیل و تنگ نظر بود. -

26 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ قَوْلِ الْإِنْسَانِ لِغَیْرِهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی مَعَ إِیمَانِهِمَا إِلَّا بَعْدَ مَوْتِهِمَا

اشارة

(4) 26 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ قَوْلِ الْإِنْسَانِ لِغَیْرِهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی مَعَ إِیمَانِهِمَا إِلَّا بَعْدَ مَوْتِهِمَا

********

ترجمه :

باب جایز نیست انسان به غیر خودش بگوید پدر و مادرم فدایت با اینکه هر دو مومن باشند مگر بعداز مردن پدر و مادر ش

[رقم الحدیث الکلی: 2588 - رقم الحدیث الباب: 1]

2588- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقُولُ لِابْنِهِ أَوْ لِابْنَتِهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَوْ بِأَبَوَیَّ أَنْتَ أَ تَرَی بِذَلِکَ بَأْساً فَقَالَ إِنْ کَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَیْنِ حَیَّیْنِ فَأَرَی ذَلِکَ عُقُوقاً وَ إِنْ کَانَا قَدْ مَاتَا فَلَا بَأْسَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

موسی­بن­بکر واسطی می­گوید: به امام کاظم علیه السلام گفتم: «مردی به پسرش یا دخترش می­گوید: «پدر و مادرم به قربانت.» آیا در این اشکالی می­بینی؟» فرمود: «اگر پدر و مادر زنده باشند، ناسپاسی به آنها است؛ و اگر مرده­اند، اشکالی ندارد.»

[رقم الحدیث الکلی: 2589 - رقم الحدیث الباب: 2]

2589- 2- (7) وَ زَادَ وَ قَالَ جَعْفَرٌ ع سَعِدَ امْرُؤٌ لَمْ یَمُتْ حَتَّی یَرَی خَلَفَهُ مِنْ بَعْدِهِ.

****-**

ترجمه :

امام جعفرصادق (عليه السّلام)را ميفرمود:خوشبخت است مردى كه نميرد تا جانشين پس از خود را بيند،

ص: 440


1- فی المصدر- سکین.
2- کتب المصنّف فی الهامش، ثلاثة، کا.
3- فی نسخة- بهذا هامش المخطوط.
4- الباب 26 فیه حدیثان.
5- الفقیه 1- 187- 564.
6- الخصال 26- 94.
7- الخصال 27- 94.

27 بَابُ اسْتِحْبَابِ وَضْعِ صَاحِبِ الْمُصِیبَةِ حِذَاءَهُ وَ رِدَاءَهُ وَ أَنْ یَکُونَ فِی قَمِیصٍ وَ کَرَاهَةِ وَضْعِ الرِّدَاءِ فِی مُصِیبَةِ الْغَیْرِ

اشارة

(1) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ وَضْعِ صَاحِبِ الْمُصِیبَةِ حِذَاءَهُ وَ رِدَاءَهُ وَ أَنْ یَکُونَ فِی قَمِیصٍ وَ کَرَاهَةِ وَضْعِ الرِّدَاءِ فِی مُصِیبَةِ الْغَیْرِ

********

ترجمه :

باب استحباب برای صاحب مصیبت کنا گذاشتن کفش و عبا را و باپیراهن بودن و کراهت کنار گذاشتن عبا در مصیبت دیگران

[رقم الحدیث الکلی: 2590 - رقم الحدیث الباب: 1]

2590- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِصَاحِبِ الْجِنَازَةِ (3) أَنْ لَا یَلْبَسَ رِدَاءً وَ أَنْ یَکُونَ فِی قَمِیصٍ حَتَّی یُعْرَفَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ (4) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدَانَ (6) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

ابو بصير از امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه آن حضرت فرمود: شايسته است كه صاحب عزا ردا بر تن نكند (عرب را مرسوم بوده است كه همگى ردا ميپوشيده اند و صاحب عزا با نپوشيدن ردا كه در ميان پارسى زبانان به بالاپوش معروف است از سايرين متمايز و بدين وسيله شناخته ميشده است) و تنها با پيراهن باشد تا شناخته شود،

[رقم الحدیث الکلی: 2591 - رقم الحدیث الباب: 2]

2591- 2- (8) قَالَ وَ قَالَ ع مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ وَضَعَ رِدَاءَهُ فِی مُصِیبَةِ غَیْرِهِ.

********

ترجمه :

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود:

ملعون است ملعون است کسی که ردای خود را در مصیبت دیگری زمین بگذارد

[رقم الحدیث الکلی: 2592 - رقم الحدیث الباب: 3]

2592- 3- (9) قَالَ: وَ لَمَّا مَاتَ إِسْمَاعِیلُ خَرَجَ الصَّادِقُ ع- فَتَقَدَّمَ

ص: 441


1- الباب 27 فیه 8 أحادیث.
2- الفقیه 1- 174- 509 و أورد ذیله فی الحدیث 5 من الباب 67 من أبواب الدفن.
3- فی هامش الأصل- المصیبة. و کذا فی الکافی و التهذیب.
4- الکافی 3- 204- 8.
5- التهذیب 1- 463- 1515.
6- المحاسن- 419- 189.
7- علل الشرائع- 307- 1.
8- الفقیه 1- 174- 510 و علل الشرائع- 307- 2.
9- الفقیه 1- 177- 524.

السَّرِیرَ بِلَا حِذَاءٍ وَ لَا رِدَاءٍ.

********

ترجمه :

وقتی که اسماعیل فوت کرد امام صادق علیه السلام بدون کفش و ردا جلوی جنازه او حرکت کرد

[رقم الحدیث الکلی: 2593 - رقم الحدیث الباب: 4]

2593- 4- (1) قَالَ: وَ وَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص رِدَاءَهُ فِی جِنَازَةِ سَعْدِ بْنِ مُعَاذٍ رَحِمَهُ اللَّهُ فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِنِّی رَأَیْتُ الْمَلَائِکَةَ قَدْ وَضَعَتْ أَرْدِیَتَهَا فَوَضَعْتُ رِدَائِی.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (2).

********

ترجمه :

معصوم علیه السلام فرمود

...و سپس پیامبر صلی الله علیه وآله بدون عبا و عمامه جنازه او را مشایعت کردند. وقتی از ایشان سوال شد که چرا عبا و عمامه در آوردید گفتند که ملائکه را دیدم که اینگونه بودند پس من هم از آن ها تأسی کردم.

[رقم الحدیث الکلی: 2594 - رقم الحدیث الباب: 5]

2594- 5- (3) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (4) بْنِ شُقَیْرِ بْنِ یَعْقُوبَ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یُوسُفَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ بُزُرْجَ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْیَسَعِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْیَسَعِ (5) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَمَرَ بِغُسْلِ سَعْدِ بْنِ مُعَاذٍ- حِینَ مَاتَ ثُمَّ تَبِعَهُ بِلَا حِذَاءٍ وَ لَا رِدَاءٍ فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ کَانَتْ بِلَا رِدَاءٍ وَ لَا حِذَاءٍ فَتَأَسَّیْتُ بِهَا.

********

ترجمه :

در ضمن حدیثی از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلّی الله علیه و آله هنگام وفات معاذ امر فرمود که او را غسل دهند، سپس بدون پوشیدن کفش و به تن داشتن عبا در تشییع جنازه او شرکت کرد، درباره دلیل این کار از پیامبر سؤال شد و ایشان در پاسخ فرمود: همانا ملائکه در تشییع جنازه معاذ بدون کفش و عبا حضور داشتند و من نیز از آن­ها پیروی کردم.

[رقم الحدیث الکلی: 2595 - رقم الحدیث الباب: 6]

2595- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةٌ مَا أَدْرِی أَیُّهُمْ أَعْظَمُ جُرْماً مِنْهُمُ الَّذِی یَمْشِی مَعَ الْجَنَازَةِ بِغَیْرِ رِدَاءٍ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

امام جعفر صادق از پدرانش علیهم السلام و ایشان نیز از امام علی علیه السلام روایت کردند که رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: سه نفر هستند که نمی­دانم اندازه گناه کدام یک بیشتر است: کسی که بدون بالاپوش همراه جنازه حرکت می­کند، کسی که می­گوید: با او نرمش و مدارا به خرج دهید، یا کسی ­که می­گوید: برای او طلب مغفرت کنید باشد که خداوند شما را مورد مغفرت قرار دهد. -

بیا ن علامه مجلسی رحمت الله علیه در بحار

مع الجنازه) یعنی: با وجود اینکه صاحب مصیبت نیست همراه جنازه به راه می­افتد، چنان که در حدیث نخست نیز به این امر اشاره شده است، و چنین کاری آن­گونه که در ادامه ذکر خواهد شد یا مکروه است یا حرام؛ امّا این سخن: (ارفقوا به) باید مضمون تحقیر میت و اهانت به او را در بر داشته باشد و در التهذیب - . التهذیب 1: 131 - به صورت (أو الذی یقول: قفوا، یعنی: کسی که می­گوید: درنگ کنید)، روایت شده است. البته شاید اشتباه و غلطی در نوشتار روی داده باشد، امّا اگر عبارت روایت شده در التهذیب را صحیح بپنداریم این سخن گناه محسوب می­شود، چرا که با تعجیل در آماده سازی مراسم کفن و دفن منافات دارد، یا شاید بدین خاطر گناه باشد که این وقوف و درنگ کردن، چنان­که شایع است به منظور مرثیه سرایی و ذکر احوال میّت باشد که منافی تسلّی دادن و صبر پیشه ساختن است؛ و کلام سوّم: (استغفروا له غفرالله لکم) نیز گناه محسوب می­شود چرا که خبر از گناهکار بودن میّت می­دهد، در صورتی که لازم است از مردگان به خیر و نیکی یاد شود؛ همچنین ممکن است به زبان آوردن دو عبارت اخیر گناه محسوب شود اگر منظور گوینده آن­ها تحقیر میّت و خبردادن از گناهکار بودن او باشد، این احتمال نیز وجود دارد که مرجع ضمیر در دو عبارت اخیر کسی باشد که بدون بالاپوش به دنبال جنازه حرکت می­کند، یعنی: این شخص با انجام چنین کاری شایستگی ندارد که به رعایت نرمش و مدارا با جنازه و یا طلب مغفرت برای او امر کند.

علّامه قدّس سّره در المنتهی گوید: مکروه است گفته شود: (قفوا و استغفروا له غفر الله لکم: درنگ کنید و برای او طلب مغفرت کنید، باشد که خداوند شما را مورد مغفرت قرار دهد)، چرا که این کلام برخلاف احادیث منقول در این زمینه است، بلکه لازم است کلامی که از اهل بیت علیهم السلام در این زمینه روایت شده به زبان آورده شود، همچنین علّامه در المعتبر گفته است: علی بن بابویه گوید: برحذر باش از اینکه بگویی: با او نرمش و مدارا به خرج دهید، و بر حذر باش از اینکه دستت را بر زانویت بکوبی که اگر چنین کنی اجر و پاداشت از بین خواهد رفت، پس محقّق گفته است در این زمینه روایتی نادر هست و اشکالی ندارد برای گریز از مکروه از آن پیروی شود پایان نقل قول.

[رقم الحدیث الکلی: 2596 - رقم الحدیث الباب: 7]

2596- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ

ص: 442


1- الفقیه 1- 175- 512.
2- المحاسن 301- 9.
3- أمالی الصدوق 314- 2 و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 60 من أبواب الدفن.
4- فی المصدر- الحسن، و فی نسخة مخطوطة من الامالی بخط ابن السکون- الحسین.
5- لیس فی المصدر و موجود فی النسخة الخطیة من الأمالی بخط ابن السکون.
6- التهذیب 1- 462- 1507. و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 47 من هذه الأبواب.
7- التهذیب 1- 462- 1513 و الکافی 3- 204- 5.

عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: لَمَّا مَاتَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- خَرَجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَتَقَدَّمَ السَّرِیرَ بِلَا حِذَاءٍ وَ لَا رِدَاءٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ عَنْ رَجُلٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

وقتی که اسماعیل فوت کرد امام صادق علیه السلام بدون کفش و ردا جلوی جنازه او حرکت کرد - .

[رقم الحدیث الکلی: 2597 - رقم الحدیث الباب: 8]

2597- 8- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِصَاحِبِ الْمُصِیبَةِ أَنْ یَضَعَ رِدَاءَهُ حَتَّی یَعْلَمَ النَّاسُ أَنَّهُ صَاحِبُ الْمُصِیبَةِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی تَعْجِیلِ التَّجْهِیزِ (4).

*******

ترجمه:

صاحب جنازه عبای خویش را از تن به در می­آور تا از دیگران تشخیص داده شود،

28 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَنِ الْمَیِّتِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّدَقَةِ وَ الْبِرِّ وَ الْعِتْقِ عَنْهُ وَ الدُّعَاءِ لَهُ وَ التَّرَحُّمِ عَلَیْهِ وَ جَوَازِ التَّشْرِیکِ بَیْنَ اثْنَیْنِ فِی رَکْعَتَیْنِ وَ فِی الْحَجِ

اشارة

(5) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَنِ الْمَیِّتِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّدَقَةِ وَ الْبِرِّ وَ الْعِتْقِ عَنْهُ وَ الدُّعَاءِ لَهُ وَ التَّرَحُّمِ عَلَیْهِ وَ جَوَازِ التَّشْرِیکِ بَیْنَ اثْنَیْنِ فِی رَکْعَتَیْنِ وَ فِی الْحَجِ

********

ترجمه :

باب نماز خواندن برای میت و روزه گرفتن و انجام حج و صدقه دادن و نیکو کاری برای میت و آزاد نمودن عبد و دعا برای او ومهربانی به او و جایز است نما یا حج را مشترک بین دو میت انجام داد

[رقم الحدیث الکلی: 2598 - رقم الحدیث الباب: 1]

2598- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نُصَلِّی عَنِ الْمَیِّتِ فَقَالَ نَعَمْ حَتَّی إِنَّهُ لَیَکُونُ فِی ضِیقٍ فَیُوَسِّعُ اللَّهُ عَلَیْهِ ذَلِکَ الضِّیقَ ثُمَّ یُؤْتَی فَیُقَالُ لَهُ خُفِّفَ عَنْکَ هَذَا

ص: 443


1- اکمال الدین 72.
2- التهذیب 1- 463- 1513.
3- الکافی 3- 204- 6.
4- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 3 من الباب 47 من هذه الأبواب.
5- الباب 28 فیه 9 أحادیث.
6- الفقیه 1- 183- 554.

الضِّیقُ بِصَلَاةِ فُلَانٍ أَخِیکَ عَنْکَ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَأُشْرِکُ بَیْنَ رَجُلَیْنِ فِی رَکْعَتَیْنِ قَالَ نَعَمْ.

********

ترجمه :

از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: آیای توانیم به جای میّت م نماز بخوانیم؟ فرمود: آری، تا جائی که بسا او در تنگی و سختی باشد و خداوند آن تنگی را برایش فراخ گرداند، سپس فرشتگان نزد او می آیند و به او می گویند: این تنگی به سبب نماز فلان برادر مؤمنت به جای تو، بر تو تخفیف داده شد. عمر گوید: به حضرت عرض کردم: آیا می توانم دو میت را در نمازی که می خوانم شریک سازم؟ فرمود: آری. -

[رقم الحدیث الکلی: 2599 - رقم الحدیث الباب: 2]

2599- 2- (1) قَالَ وَ قَالَ ع إِنَّ الْمَیِّتَ لَیَفْرَحُ بِالتَّرَحُّمِ عَلَیْهِ وَ الِاسْتِغْفَارِ لَهُ کَمَا یَفْرَحُ الْحَیُّ بِالْهَدِیَّةِ تُهْدَی إِلَیْهِ.

********

ترجمه :

گوید: حضرت علیه السلام فرمود: مرده با طلب رحمت بر او و استغفاری که برای او می کنند خوشحال می شود، همانطور که شخص زنده با هدیه ای که به او تقدیم می شود شاد می گردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2600 - رقم الحدیث الباب: 3]

2600- 3- (2) قَالَ وَ قَالَ ع یَدْخُلُ عَلَی الْمَیِّتِ فِی قَبْرِهِ الصَّلَاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الْحَجُّ وَ الصَّدَقَةُ وَ الْبِرُّ وَ الدُّعَاءُ وَ یُکْتَبُ أَجْرُهُ لِلَّذِی یَفْعَلُهُ وَ لِلْمَیِّتِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

نماز و روزه و حج و صدقه و نیکی و دعا بر میت در قبرش وارد می شود و اجر آن برای کسی که این کار را می کند و برای میّت نوشته می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2601 - رقم الحدیث الباب: 4]

2601- 4- (3) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ عَمِلَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ عَنْ مَیِّتٍ عَمَلًا صَالِحاً أَضْعَفَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَهُ وَ نَفَعَ اللَّهُ بِهِ الْمَیِّتَ.

********

ترجمه :

حضرت علیه السلام فرمودند: هر کس از مسلمانان که عمل شایسته ای را به جای میّت انجام دهد، خداوند پاداشی دو برابر به او می بخشد و به وسیله این عمل به میّت سود می رساند .

[رقم الحدیث الکلی: 2602 - رقم الحدیث الباب: 5]

2602- 5- (4) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: قَالَ ع مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ أَنْ یَبَرَّ وَالِدَیْهِ حَیَّیْنِ وَ مَیِّتَیْنِ یُصَلِّیَ عَنْهُمَا وَ یَتَصَدَّقَ عَنْهُمَا وَ یَصُومَ عَنْهُمَا فَیَکُونَ الَّذِی صَنَعَ لَهُمَا وَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ فَیَزِیدَهُ اللَّهُ بِبِرِّهِ خَیْراً کَثِیراً.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی إِهْدَاءِ ثَوَابِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ بَعْدَ الْفَرَاغِ أَوْ عَلَی نَحْوِ صَلَاةِ الطَّوَافِ وَ الزِّیَارَةِ لِمَا یَأْتِی (5).

********

ترجمه :

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمودند: چه چیزی مانع از آن شده که کسی از شما به جای پدر و مادر خود در زمان حیات یا پس از مرگشان نماز بخواند و به جای آن دو صدقه دهد و برایشان روزه بگیرد، که در این صورت به ازای آن عملی که انجام داده، به مانند پاداشی که برای آن دو نوشته می شود، به خود او نیز عطا می شود و خداوند با نیکی، خیر کثیری را به او می افزاید. -

[رقم الحدیث الکلی: 2603 - رقم الحدیث الباب: 6]

2603- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَلْحَقُ الرَّجُلَ بَعْدَ مَوْتِهِ فَقَالَ سُنَّةٌ سَنَّهَا یُعْمَلُ بِهَا بَعْدَ مَوْتِهِ فَیَکُونُ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ یَعْمَلُ بِهَا مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنْتَقِصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَیْ ءٌ

ص: 444


1- الفقیه 1- 183- 554.
2- الفقیه 1- 185- 556.
3- الفقیه 1- 185- 555.
4- عدّة الداعی- 76 یأتی مسندا عن الکافی فی الحدیث 1 من الباب 12 من أبواب قضاء الصلوات.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 6 من هذا الباب، و الحدیث 16 من الباب 12 من أبواب قضاء الصلوات.
6- الکافی 7- 57- 4، و أورده فی الحدیث 4 من الباب 1 من أبواب أحکام الوقوف و الصدقات.

وَ الصَّدَقَةُ الْجَارِیَةُ تَجْرِی مِنْ بَعْدِهِ وَ الْوَلَدُ الطَّیِّبُ یَدْعُو لِوَالِدَیْهِ بَعْدَ مَوْتِهِمَا وَ یَحُجُّ وَ یَتَصَدَّقُ وَ یُعْتِقُ عَنْهُمَا وَ یُصَلِّی وَ یَصُومُ عَنْهُمَا فَقُلْتُ أُشْرِکُهُمَا فِی حَجَّتِی قَالَ نَعَمْ.

********

ترجمه :

از معاویه بن عمار روایت شده است: به محضر امام صادق علیه السلام عرضه داشتم: کدام اجر و پاداش است که پس از مرگ به مرده می رسد؟ فرمود: روش نیکی پایه گذاری کند که در میان مردم متداول شود و مردم پس از مرگش به آن روش عمل کنند، در این صورت به مانند اجر آنان به او می رسد، بی آنکه ذره ای از پاداش آنان کاسته شود. نیز صدقه جاریه­ای که پس از مرگ او مورد استفاده مردم قرار گیرد؛ و فرزند شایسته ای که پس از مرگ پدر و مادرش برای آنان دعا کند و به نیابت از آنان حج به جای آورد، صدقه دهد، بنده آزاد کند، نماز بخواند و روزه بگیرد. عرض کردم: آیا می توانم آنان را در ثواب حج خودم شریک گردانم؟ فرمود: آری. -

[رقم الحدیث الکلی: 2604 - رقم الحدیث الباب: 7]

2604- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُصَلِّی عَنْ وَلَدِهِ کُلَّ لَیْلَةٍ رَکْعَتَیْنِ وَ عَنْ وَالِدَیْهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ رَکْعَتَیْنِ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ صَارَ لِلْوَلَدِ اللَّیْلُ قَالَ لِأَنَّ الْفِرَاشَ لِلْوَلَدِ قَالَ وَ کَانَ یَقْرَأُ فِیهِمَا إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- وَ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ.

********

ترجمه :

از عمر بن یزید روایت شده که گفت: امام صادق علیه السلام هر شب دو رکعت به نیابت از پسرش و هر روز دو رکعت به نیابت از پدر و مادرش نماز می خواند. به حضرت عرض کردم: فدایت گردم! چرا در شب برای فرزندت نماز می خوانی؟ فرمود: زیرا بستر برای فرزند است. - گوید: - در این دو نماز سوره «إنا أنزلناه فی لیله القدر» و «إنا أعطیناک الکوثر» را می خواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2605 - رقم الحدیث الباب: 8]

2605- 8- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ شَیْ ءٍ یَلْحَقُ الرَّجُلَ بَعْدَ مَوْتِهِ قَالَ یَلْحَقُهُ الْحَجُّ عَنْهُ وَ الصَّدَقَةُ عَنْهُ وَ الصَّوْمُ عَنْهُ.

********

ترجمه :

معاویه بن عمار گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: پس از مرگ آدمی چه چیز به او می رسد؟ فرمود: حج و صدقه و روزه ای که از جانب میت به جا آورده می شود. -

[رقم الحدیث الکلی: 2606 - رقم الحدیث الباب: 9]

2606- 9- (3) وَرَّامُ بْنُ أَبِی فِرَاسٍ فِی کِتَابِهِ قَالَ: قَالَ ع إِذَا تَصَدَّقَ الرَّجُلُ بِنِیَّةِ الْمَیِّتِ أَمَرَ اللَّهُ جَبْرَئِیلَ أَنْ یَحْمِلَ إِلَی قَبْرِهِ سَبْعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ فِی یَدِ کُلِّ مَلَکٍ طَبَقٌ فَیَحْمِلُونَ إِلَی قَبْرِهِ وَ یَقُولُونَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ اللَّهِ هَذِهِ هَدِیَّةُ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ إِلَیْکَ فَیَتَلَأْلَأُ قَبْرُهُ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ أَلْفَ مَدِینَةٍ فِی الْجَنَّةِ- وَ زَوَّجَهُ أَلْفَ حَوْرَاءَ وَ أَلْبَسَهُ أَلْفَ حُلَّةٍ وَ قَضَی لَهُ أَلْفَ حَاجَةٍ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی قَضَاءِ الصَّلَوَاتِ (4) وَ الْحَجِ (5) وَ الْوَقْفِ (6) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7).

*********

ترجمه:

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: وقتی انسان به نیت مرده صدقه دهد، خداوند به جبرئیل امر می کند تا هفتاد هزار فرشته را به قبر او ببرد که در دست هر فرشته طبقی است که آن را به سوی قبر او می برند و می گویند: سلام بر تو ای دوست خدا، این هدیه فلانی پسر فلانی به تو است؛ و قبرش به درخشش در می آید و خداوند هزار شهر در بهشت به او می دهد و هزار حوری را به همسری او درمی آورد و هزار جامه به او می پوشاند و هزار حاجت او را برآورده می سازد.

ص: 445


1- التهذیب 1- 467- 1533.
2- المحاسن 72- 152.
3- مجموعة ورام، و عنه فی البحار 82- 63- 7.
4- یأتی فی الأبواب 40 إلی 45 من أبواب کتاب الدعاء، و فی الباب 12 من أبواب قضاء الصلوات.
5- یأتی فی الأبواب 28، 30، 31 من أبواب النیابة فی الحجّ.
6- یأتی فی الأبواب 1، 2، 3، 4، 7، 9، 10، 11، 12، 13، 15، 16، 17 من أبواب أحکام الوقوف و الصدقات، و فی الباب 30 من أبواب الدین و القرض.
7- یأتی فی الباب 106 من أبواب أحکام الأولاد.

29 بَابُ وُجُوبِ الْوَصِیَّةِ عَلَی مَنْ عَلَیْهِ حَقٌّ أَوْ لَهُ وَ اسْتِحْبَابِهَا لِغَیْرِهِ

اشارة

(1) 29 بَابُ وُجُوبِ الْوَصِیَّةِ عَلَی مَنْ عَلَیْهِ حَقٌّ أَوْ لَهُ وَ اسْتِحْبَابِهَا لِغَیْرِهِ

********

ترجمه :

باب واجب بودن وصیت بر هر کسی که حقی به نفع یاضرر او باشد و مستحب است برای دیگران

[رقم الحدیث الکلی: 2607 - رقم الحدیث الباب: 1]

2607- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ مَیِّتٍ تَحْضُرُهُ الْوَفَاةُ إِلَّا رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنْ بَصَرِهِ وَ سَمْعِهِ وَ عَقْلِهِ لِلْوَصِیَّةِ أَخَذَ الْوَصِیَّةَ أَوْ تَرَکَ وَ هِیَ الرَّاحَةُ الَّتِی یُقَالُ لَهَا رَاحَةُ الْمَوْتِ فَهِیَ حَقٌّ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ.

وَ

رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا إِلَی قَوْلِهِ رَاحَةُ الْمَوْتِ.

(3).

********

ترجمه :

هیچ کس در حالت مرگ قرار نمی­گیرد، مگر آنکه خداوند متعال، گوش و چشم و عقلش را به او بر می­گرداند تا وصیّت کند. چه وصیّت کند و چه وصیّت نکند، و این فرصتی است که به آن «راحه الموت» گفته می شود. وصیّت برگردن هر مسلمانی حق است.

[رقم الحدیث الکلی: 2608 - رقم الحدیث الباب: 2]

2608- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الْوَصِیَّةُ حَقٌّ وَ قَدْ أَوْصَی رَسُولُ اللَّهِ ص- فَیَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ (5) أَنْ یُوصِیَ.

********

ترجمه :

و علاء (ابن رزين) از محمد بن مسلم روايت كرده است كه گفت: امام ابو جعفر باقر عليه السّلام فرمود: وصيّت حقّ است، و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله وصيّت كرد، و از اين رو براى هر مسلمان سزاوار است كه وصيّت كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2609 - رقم الحدیث الباب: 3]

2609- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْوَصِیَّةِ فَقَالَ هِیَ حَقٌّ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ الشَّیْخُ وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ کَمَا یَأْتِی (7) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْوَصَایَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ (8).

*********

ترجمه:

محمّد بن فضيل، از ابو الصّباح كنانى، روايت كرده است كه از امام صادق عليه السّلام در بارۀ وصيّت سؤال كردم. پس فرمود: آن حقّى بر ذمّۀ هر مسلمانى است.

ص: 446


1- الباب 29 فیه 3 أحادیث.
2- الفقیه 4- 180- 5409، و أورده عنه و عن الکلینی و الشیخ فی الحدیث 1 من الباب 4 من أبواب أحکام الوصایا.
3- الفقیه 1- 138- 374.
4- الفقیه 4- 181- 5411، و أورده عنه و عن الکلینی فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب أحکام الوصایا.
5- فی المصدر- للمسلم.
6- الفقیه 4- 181- 5410.
7- یأتی فی الحدیث 2 من الباب 1 من أبواب أحکام الوصایا.
8- یأتی فی الباب 1 من أبواب أحکام الوصایا.

30 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوَصِیَّةِ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْمَالِ فِی أَبْوَابِ الْبِرِّ وَ الْخَیْرِ وَ الْوَقْفِ وَ الصَّدَقَةِ وَ اسْتِحْبَابِ فِعْلِ الْخَیْرِ بَعْدَ الشِّفَاءِ

اشارة

(1) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوَصِیَّةِ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْمَالِ فِی أَبْوَابِ الْبِرِّ وَ الْخَیْرِ وَ الْوَقْفِ وَ الصَّدَقَةِ وَ اسْتِحْبَابِ فِعْلِ الْخَیْرِ بَعْدَ الشِّفَاءِ

********

ترجمه :

باب استحباب وصیت به مقداری از مال در کار های خیر و وقف و صدقه و ان جام کار خیر بعد از شفا

[رقم الحدیث الکلی: 2610 - رقم الحدیث الباب: 1]

2610- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ نُعَیْمٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ بَعْضِ الْأَئِمَّةِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ ابْنَ آدَمَ- تَطَوَّلْتُ عَلَیْکَ بِثَلَاثَةٍ سَتَرْتُ عَلَیْکَ مَا لَوْ یَعْلَمُ بِهِ أَهْلُکَ مَا وَارَوْکَ وَ أَوْسَعْتُ عَلَیْکَ فَاسْتَقْرَضْتُ مِنْکَ فَلَمْ تُقَدِّمْ خَیْراً وَ جَعَلْتُ لَکَ نَظْرَةً عِنْدَ مَوْتِکَ فِی ثُلُثِکَ فَلَمْ تُقَدِّمْ خَیْراً.

********

ترجمه :

حضرت باقر عليه السّلام) فرمود.خداوند متعال ميفرمايد.اى فرزند آدم سه نعمت بزرگ و سه منت بر تو نهادم 1-زشتيها و عيوبى را مستور نموده و پوشانيدم كه اگر خانواده خودت آنها را ميدانستند پرده پوشى نميكردند(يا ترا بخاك نمى سپردند) 2-گشايش و توسعه در زندگى بتو دادم سپس از تو قرض خواستم-كه چند برابر عوض دهم-ولى تو قدم خيرى بر نداشتى و چيزى را از پيش نفرستادى 3-نزديك مرگت ثلث مال را در اختيار تو نهادم(كه هر گونه وصيت بخواهى بنمائى)باز هم قدمى بر نداشتى و چيزى از پيش نفرستادى.

[رقم الحدیث الکلی: 2611 - رقم الحدیث الباب: 2]

2611- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع مَنْ أَوْصَی فَلَمْ یَحِفْ وَ لَمْ یُضَارَّ کَانَ کَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فِی حَیَاتِهِ.

********

ترجمه :

- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:«هركس وصيت نمايد و در وصيتش ناعدالتى نكند و به ورثه ضرر وارد ننمايد، مانند كسى است كه چنين اموالى را در زمان زندگى اش صدقه داده است».

[رقم الحدیث الکلی: 2612 - رقم الحدیث الباب: 3]

2612- 3- (4) قَالَ وَ قَالَ ع سِتَّةٌ یَلْحَقْنَ الْمُؤْمِنَ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَلَدٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ یُخَلِّفُهُ وَ غَرْسٌ یَغْرِسُهُ (وَ بِئْرٌ یَحْفِرُهَا) (5)- وَ صَدَقَةٌ یُجْرِیهَا (6) وَ سُنَّةٌ یُؤْخَذُ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السلام فرمود:

شش چيز است كه ثواب آن بعد از مرگ به مؤمن مى رسد: 1-فرزند صالح كه براى او طلب مغفرت كند. 2-مصحف كه از او بجا مى ماند(قرآن)و ديگران از آن استفاده مى كنند. 3-درختى كه به قصد قربت،كاشته باشد. 4-آبى كه به قصد قربت،جارى ساخته است. 5-چاهى كه در بيابانى حفر كرده است. 6-سنّتى كه از خود بجاى گذاشته و آيندگان از او پيروى مى كنند .

[رقم الحدیث الکلی: 2613 - رقم الحدیث الباب: 4]

2613- 4- (7) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِذَا اشْتَکَی الْعَبْدُ

ص: 447


1- الباب 30 فیه 4 أحادیث.
2- الفقیه 4- 181- 5410، و أورده عن الفقیه و الخصال و التهذیب فی الحدیث 4 من الباب 4 من أبواب أحکام الوصایا.
3- الفقیه 4- 182- 5414، و أورده عنه و عن الکافی و التهذیب فی الحدیث 2 من الباب 5 من أبواب أحکام الوصایا.
4- الفقیه 1- 185- 555، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 1 من أبواب أحکام الوقوف و الصدقات.
5- لیس فی المصدر.
6- فی المصدر- و صدقة ماء یجریه، و قلیب یحفره.
7- أمالی الطوسیّ 2- 131.

ثُمَّ عُوفِیَ فَلَمْ یُحْدِثْ خَیْراً وَ لَمْ یَکُفَّ عَنْ سُوءٍ لَقِیَتِ الْمَلَائِکَةُ بَعْضُهَا بَعْضاً یَعْنِی حَفَظَتَهُ فَقَالَتْ إِنَّ فُلَاناً دَاوَیْنَاهُ فَلَمْ یَنْفَعْهُ الدَّوَاءُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

*********

ترجمه :

-قاسم بن بهرام روايت كرده كه حضرت صادق عليه السّلام فرمودند:وقتى بنده بيمار مى شود و سپس بهبودى مى يابد و آن گاه نه نيكى مى كند و نه از بدى دست مى كشد فرشتگان همديگر را ديدار مى كنند-مقصود نگاهبانان او هستند-و مى گويند:فلانى را درمان كرديم ولى دوا او را سودى نبخشيد.

31 بَابُ اسْتِحْبَابِ حُسْنِ الظَّنِّ بِاللَّهِ عِنْدَ الْمَوْتِ

اشارة

(2) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ حُسْنِ الظَّنِّ بِاللَّهِ عِنْدَ الْمَوْتِ

********

ترجمه :

باب استحباب حسن ظن به خدا وقت مردن

[رقم الحدیث الکلی: 2614 - رقم الحدیث الباب: 1]

2614- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْمُفَسِّرِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: سَأَلَ الصَّادِقُ ع عَنْ بَعْضِ أَهْلِ مَجْلِسِهِ فَقِیلَ عَلِیلٌ فَقَصَدَهُ عَائِداً وَ جَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهِ فَوَجَدَهُ دَنِفاً (4) فَقَالَ لَهُ أَحْسِنْ ظَنَّکَ بِاللَّهِ فَقَالَ أَمَّا ظَنِّی بِاللَّهِ فَحَسَنٌ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

از حضرت رضا(عليه السّلام)از پدر بزرگوارش موسى بن جعفر(عليهما السّلام)مروى است كه فرمود حضرت صادق(عليه السّلام)جعفر بن محمد احوال بعضى كسان كه در مجلس حاضر ميشدند پرسيد عرض كردند عليل و بيمار است آن جناب او را عيادت نموده و در بالين او بنزديك سرش او را مريض يافت باو فرمود ظن خود را بخدا نيكو گردان عرض كرد اما ظن و گمان من بخدا نيكو است

[رقم الحدیث الکلی: 2615 - رقم الحدیث الباب: 2]

2615- 2- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هِلَالِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَفَّارِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَلِیٍّ الدِّعْبِلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی نُوَاسٍ الْحَسَنِ بْنِ هَانِی عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ یَزِیدَ الرَّقَاشِیِّ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَمُوتَنَّ أَحَدُکُمْ حَتَّی یُحْسِنَ ظَنَّهُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّ حُسْنَ الظَّنِّ بِاللَّهِ ثَمَنُ الْجَنَّةِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (6) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

*******

ترجمه :

از انس روایت شده که رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: هر یک از شما قبل از مرگ نسبت به خدا حسن ظنّ داشته باشد، چرا که حسن ظنّ نسبت به خدا بهای ورود به بهشت است.

ص: 448


1- یأتی فی الباب 1 من أبواب الوقوف و الصدقات، و فی الباب 1 من أبواب أحکام الوصایا و فی الباب 16 من أبواب الأمر بالمعروف.
2- الباب 31 فیه حدیثان.
3- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 3- 7.
4- الدنف- المرض اللازم الخامر، و رجل دنف- براه المرض حتّی أشفی علی الموت. لسان العرب 9- 107.
5- أمالی الطوسیّ 1- 389.
6- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 16 من أبواب جهاد النفس.

32 بَابُ کَرَاهَةِ تَمَنِّی الْإِنْسَانِ الْمَوْتَ لِنَفْسِهِ وَ لَوْ لِضُرٍّ نَزَلَ بِهِ وَ عَدَمِ جَوَازِ تَمَنِّی مَوْتِ الْمُسْلِمِ وَ لَا الْوَلَدِ حَتَّی الْبَنَاتِ

اشارة

(1) 32 بَابُ کَرَاهَةِ تَمَنِّی الْإِنْسَانِ الْمَوْتَ لِنَفْسِهِ وَ لَوْ لِضُرٍّ نَزَلَ بِهِ وَ عَدَمِ جَوَازِ تَمَنِّی مَوْتِ الْمُسْلِمِ وَ لَا الْوَلَدِ حَتَّی الْبَنَاتِ

********

ترجمه :

باب مکروه بودن آرزوی مرگ برای انسان به خودی خود و لو آسیبی به رسیده باشد و جایز نبودن طلب مرگ برای مسلمان و فرزند و حتی دختر

[رقم الحدیث الکلی: 2616 - رقم الحدیث الباب: 1]

2616- 1- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَخْلَدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّحْوِیِ (3) عَنِ الْحَارِثِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی أُسَامَةَ عَنِ الْوَاقِدِیِّ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ (عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الزُّبَیْرِیِّ عَنْ مُرِیدِ بْنِ الْهَادِ) (4) عَنْ هِنْدٍ بِنْتِ الْحَارِثِ الْقُرَشِیِ (5) عَنْ أُمِّ الْفَضْلِ قَالَتْ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَی رَجُلٍ یَعُودُهُ وَ هُوَ شَاکٍ فَتَمَنَّی الْمَوْتَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَتَمَنَّ الْمَوْتَ فَإِنَّکَ إِنْ تَکُ مُحْسِناً تَزْدَدْ إِحْسَاناً (6) وَ إِنْ تَکُ مُسِیئاً فَتُؤَخَّرُ تُسْتَعْتَبُ فَلَا تَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ.

********

ترجمه :

رسول خدا صلی الله علیه و آله به عیادت شخصی رفت که از بیماری شکایت داست و آرزوی مرگ کرد. حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: آرزوی مرگ مکن؛ زیرا اگر نیکوکار باشی بر نیکی های خود می افزایی، و اگر گناه کار باشی، مهلت می یابی و عذر تقصیر می طلبی. پس آرزوی مرگ مکنید.

[رقم الحدیث الکلی: 2617 - رقم الحدیث الباب: 2]

2617- 2- (7) وَ رَوَی الْعَلَّامَةُ فِی الْمُنْتَهَی عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا یَتَمَنَّی أَحَدُکُمُ الْمَوْتَ لِضُرٍّ نَزَلَ بِهِ (8) وَ لْیَقُلِ اللَّهُمَّ أَحْیِنِی مَا کَانَتِ الْحَیَاةُ خَیْراً لِی وَ تَوَفَّنِی إِذَا کَانَتِ الْوَفَاةُ خَیْراً لِی.

********

ترجمه :

از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود:

نباید هیچ کدام از شما برای زیانی که بر او نازل شده آرزوی مرگ کند و باید بگوید: خداوندا، تا زمانی که زندگی برای من بهتر باشد مرا زنده نگه دار و وقتی وفات برای من بهتر بود مرا بمیران. -

[رقم الحدیث الکلی: 2618 - رقم الحدیث الباب: 3]

2618- 3- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادٍ

ص: 449


1- الباب 32 فیه 3 أحادیث.
2- أمالی الطوسیّ 1- 395.
3- فی المصدر-" أبو عمر".
4- فی المصدر- عن عبد اللّه بن جعفر الزهری عن یزید بن الهاد.
5- فی المصدر- الفراسیة.
6- فی المصدر زیادة- إلی إحسانک.
7- المنتهی 1- 425.
8- به لیس فی المصدر.
9- عیون أخبار الرضا 2- 15- 34 قطعة من الحدیث 34.

الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ یَاسِرٍ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا رَجَعَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مِنَ الْجَامِعِ وَ قَدْ أَصَابَهُ الْعَرَقُ وَ الْغُبَارُ رَفَعَ یَدَیْهِ وَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ فَرَجِی مِمَّا أَنَا فِیهِ بِالْمَوْتِ فَعَجِّلْهُ لِیَ (1) السَّاعَةَ- وَ لَمْ یَزَلْ مَغْمُوماً مَکْرُوباً إِلَی أَنْ قُبِضَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی نَفْیِ التَّحْرِیمِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ تَمَنِّی مَوْتِ الْمُسْلِمِینَ فِی التِّجَارَةِ (2) وَ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ تَمَنِّی مَوْتِ الْبَنَاتِ فِی أَحْکَامِ الْأَوْلَادِ (3).

*******

ترجمه :

یاسر خادم می گوید: هر وقت حضرت رضا علیه السّلام روز جمعه از مسجد جامع مراجعت می کرد، در حالی که عرق می ریخت و گرد و غبار بر چهره اش بود، دست هایش را بلند می کرد و می فرمود: خدایا! اگر فرج من از این گرفتاری با مرگ است، هم اکنون مرگ مرا برسان. ایشان پیوسته غمگین و افسرده بود تا از دنیا رفت، صلوات اللَّه علیه. - .

33 بَابُ کَرَاهَةِ التَّمَرُّضِ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ وَ التَّشَعُّثِ مِنْ غَیْرِ مُصِیبَةٍ

اشارة

(4) 33 بَابُ کَرَاهَةِ التَّمَرُّضِ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ وَ التَّشَعُّثِ مِنْ غَیْرِ مُصِیبَةٍ

********

ترجمه :

باب مکروه است بدون علت خود را به مریضی زد و بدون مصیبت به آشفتگی

[رقم الحدیث الکلی: 2619 - رقم الحدیث الباب: 1]

2619- 1- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْوَاسِطِیِ (6) عَمَّنْ ذَکَرَهُ أَنَّهُ قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ تَرَی هَذَا الْخَلْقَ کُلَّهُمْ مِنَ النَّاسِ فَقَالَ أَلْقِ مِنْهُمُ التَّارِکَ لِلسِّوَاکِ وَ الْمُتَرَبِّعَ فِی الْمَوْضِعِ الضَّیِّقِ وَ الدَّاخِلَ فِیمَا لَا یَعْنِیهِ وَ الْمُمَارِیَ فِیمَا لَا عِلْمَ لَهُ بِهِ وَ الْمُتَمَرِّضَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ وَ الْمُتَشَعِّثَ مِنْ غَیْرِ مُصِیبَةٍ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).

**********

ترجمه:

از امام صادق علیه السلام پرسیده شد: آیا این آفریدگان را از جمله مردم می­پنداری؟

امام فرمود: ترک کننده سواک (نوعی مسواک چوبی) را از جمله آنان مپندار، و حدیث را پی گرفته تا جایی که می­فرماید: همچنین کسی که بدون علّت خود را به مریضی می­زند و کسی که بدون دچار شدن به مصیبت، آشفته است را نیز از جمله آنان مپندار. و این مصداق فرموده خداوند متعال است: «إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلًا»

ص: 450


1- فی المصدر- إلی.
2- یأتی فی ما یدلّ علیه فی الحدیثین 1، 4 من الباب 21 من أبواب ما یکتسب به.
3- یأتی فی الباب 6 من أبواب أحکام الأولاد.
4- الباب 33 فیه حدیث واحد.
5- المحاسن- 11- 35.
6- کذا و فی المصدر- أبی الحسن یحیی الواسطی.
7- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 6 من الباب 4 من هذه الأبواب.
8- یأتی فی الأحادیث 1 و 5 و 9 من الباب 1 من أبواب أحکام الملابس.

34 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِسْرَاعِ إِلَی الْجِنَازَةِ وَ الْإِبْطَاءِ عَنِ الْعُرْسِ وَ الْوَلِیمَةِ وَ تَرْجِیحِ الْجِنَازَةِ عِنْدَ التَّعَارُضِ

اشارة

(1) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِسْرَاعِ إِلَی الْجِنَازَةِ وَ الْإِبْطَاءِ عَنِ الْعُرْسِ وَ الْوَلِیمَةِ وَ تَرْجِیحِ الْجِنَازَةِ عِنْدَ التَّعَارُضِ

********

ترجمه :

باب استحباب سرعت داشتن برای تشییع جنازه و رغبت نداشتن به عروسی و ولیمه و ترجیح تشییع جنازه به عروسی

[رقم الحدیث الکلی: 2620 - رقم الحدیث الباب: 1]

2620- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ بِوَاسِطَةٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ یُدْعَی إِلَی وَلِیمَةٍ وَ إِلَی جِنَازَةٍ فَأَیُّهُمَا أَفْضَلُ وَ أَیَّهُمَا یُجِیبُ قَالَ یُجِیبُ الْجِنَازَةَ فَإِنَّهَا تُذَکِّرُ الْآخِرَةَ وَ لْیَدَعِ الْوَلِیمَةَ فَإِنَّهَا تُذَکِّرُ الدُّنْیَا.

********

ترجمه :

امام باقر از پدرش علیهما السلام نقل فرمود از پیامبر صلوات الله علیه سوال شدمردی دعوت به ولیمه (عروسی )و برای تشییع جنازه کدام بهتر است و کدام را اجابت کند

حضرت فرمود :تشییع جنازه را اجابت کند بدرستیکه آن یاد آر آخرت و ولیمه یاد آور دنیاست

[رقم الحدیث الکلی: 2621 - رقم الحدیث الباب: 2]

2621- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص إِذَا دُعِیتُمْ إِلَی الْجَنَائِزِ فَأَسْرِعُوا وَ إِذَا دُعِیتُمْ إِلَی الْعَرَائِسِ فَأَبْطِئُوا.

********

ترجمه :

رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: هر گاه به شركت بر سر جنازه ها و انجام امور مربوط به آن خوانده شديد در رفتن و همكارى شتاب كنيد و هر گاه به عروسيها و ضيافتهايى از اين قبيل دعوت شديد بكندى و سنگينى اجابت كرده يا دير برويد و بالجمله حتّى المقدور اشتياق به رفتن از خود نشان ندهيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2622 - رقم الحدیث الباب: 3]

2622- 3- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: إِذَا دُعِیتُمْ إِلَی الْعُرْسَاتِ فَأَبْطِئُوا فَإِنَّهَا تُذَکِّرُ الدُّنْیَا وَ إِذَا دُعِیتُمْ إِلَی الْجَنَائِزِ فَأَسْرِعُوا فَإِنَّهَا تُذَکِّرُ الْآخِرَةَ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (5).

*******

ترجمه:

پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود

هر گاه شما را به عروسی ها دعوت کردند شتاب نداشته باشید زیرا آن مجالس شما را بیاد دنیا می اندازند و هر گاه به تشییع جنازه دعوت شدید شتاب کنید که آن آخرت را به یاد شما می آورد. -

ص: 451


1- الباب 34 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 462- 1510.
3- الفقیه 1- 169- 495.
4- قرب الإسناد- 42 یأتی صدره فی الحدیث 3 من الباب 4 من أبواب أفعال الصلاة.
5- یأتی فی الباب 1 من أبواب صلاة الجنازة و فی الباب 2 و 3 من أبواب الدفن.

35 بَابُ وُجُوبِ تَوْجِیهِ الْمُحْتَضَرِ إِلَی الْقِبْلَةِ بِأَنْ یُجْعَلَ وَجْهُهُ وَ بَاطِنُ قَدَمَیْهِ إِلَیْهَا

اشارة

(1) 35 بَابُ وُجُوبِ تَوْجِیهِ الْمُحْتَضَرِ إِلَی الْقِبْلَةِ بِأَنْ یُجْعَلَ وَجْهُهُ وَ بَاطِنُ قَدَمَیْهِ إِلَیْهَا (2)

********

ترجمه :

باب واجب بودن محتضر را به سمت قبله نمودن صورت و کف پاها

حمل نمودند اکثر فقها از احادیث وجوب را و بعضی استحباب را اول به احتیاط نزدیک خصوصا اینکه معارض ندارد

[رقم الحدیث الکلی: 2623 - رقم الحدیث الباب: 1]

2623- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِذَا وَجَّهْتَ الْمَیِّتَ لِلْقِبْلَةِ فَاسْتَقْبِلْ بِوَجْهِهِ الْقِبْلَةَ لَا تَجْعَلْهُ مُعْتَرِضاً کَمَا یَجْعَلُ النَّاسُ فَإِنِّی رَأَیْتُ أَصْحَابَنَا یَفْعَلُونَ ذَلِکَ وَ قَدْ کَانَ أَبُو بَصِیرٍ یَأْمُرُ بِالاعْتِرَاضِ أَخْبَرَنِی بِذَلِکَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی حَمْزَةَ- فَإِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ فَخُذْ فِی جَهَازِهِ وَ عَجِّلْهُ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

وقتى خواستى میت را به سوى قبله بخوابانى پس روى آن را به سوى قبله قرار ده وآنطور که بعضى از مردم مى کنند، با پهناى بدن بسوى قبله قرار نده، زیرا من اصحاب خود را دیدم که چنین مى کردندو ابو بصیر به پهنا خواباندن، دستور مى داد. على بن ابى حمزه این خبر را به من داد. وقتى که محتضر فوت کرد به تجهیز و تدفین اوشروع کنید و این کار را زود انجام دهید.”

[رقم الحدیث الکلی: 2624 - رقم الحدیث الباب: 2]

2624- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا مَاتَ لِأَحَدِکُمْ مَیِّتٌ فَسَجُّوهُ (5) تُجَاهَ الْقِبْلَةِ وَ کَذَلِکَ إِذَا غُسِّلَ یُحْفَرُ لَهُ مَوْضِعُ الْمُغْتَسَلِ تُجَاهَ الْقِبْلَةِ فَیَکُونَ مُسْتَقْبِلُ بَاطِنِ (6) قَدَمَیْهِ وَ وَجْهُهُ إِلَی الْقِبْلَةِ.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَی قَوْلِهِ تُجَاهَ الْقِبْلَةِ (7).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ إِلَی آخِرِهِ (8).

ص: 452


1- الباب 35 فیه 6 أحادیث.
2- فی هامش المخطوط- حمل أکثر فقهائنا هذه الأحادیث علی الوجوب و بعضهم علی الاستحباب و الأول أحوط خصوصا مع عدم ظهور المعارض. منه قده.
3- التهذیب 1- 465- 1521 و أورد صدره فی الحدیث 5 من الباب 40 من هذه الأبواب و قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 5 من أبواب غسل المیت.
4- الکافی 3- 127- 3 و التهذیب 1- 286- 835.
5- سجی المیت- غطاه، و التسجیة أن یسجی المیت بثوب أی یغطی به لسان العرب 14- 371.
6- فی نسخة- مستقبلا بباطن هامش المخطوط.
7- الفقیه 1- 193- 591.
8- التهذیب 1- 298- 872.

********

ترجمه :

سليمان بن خالد گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

هرگاه يكى از شما بميرد، او را رو به قبله نماييد، جامه اى بر رويش بكشيد و به هنگام غسل، جايگاه غسلش رو به قبله باشد، كف پاها و صورتش نيز رو به قبله قرار گيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2625 - رقم الحدیث الباب: 3]

2625- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الشَّعِیرِیِّ وَ غَیْرِ (2) وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی تَوْجِیهِ الْمَیِّتِ قَالَ تَسْتَقْبِلُ بِوَجْهِهِ الْقِبْلَةَ وَ تَجْعَلُ قَدَمَیْهِ مِمَّا یَلِی الْقِبْلَةَ.

********

ترجمه :

عدّه اى از راويان گويند: امام صادق عليه السّلام دربارۀ چگونگى قرار دادن مرده فرمود: صورت او را رو به قبله كنيد و قدم هاى وى را به سمت قبله قرار دهيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2626 - رقم الحدیث الباب: 4]

2626- 4- (3) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَیِّتِ فَقَالَ اسْتَقْبِلْ بِبَاطِنِ قَدَمَیْهِ الْقِبْلَةَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

********

ترجمه :

معاوية بن عمّار گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ مرده پرسيدم.

فرمود: كف پاهاى او را به جانب قبله بگردان.

[رقم الحدیث الکلی: 2627 - رقم الحدیث الباب: 5]

2627- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ تَوْجِیهِ الْمَیِّتِ فَقَالَ اسْتَقْبِلْ بِبَاطِنِ قَدَمَیْهِ الْقِبْلَةَ.

********

ترجمه :

- از امام صادق عليه السّلام در بارۀ اينكه روى ميّت را بكدام جهت و چگونه بايد ساخت سؤال شد،

آن حضرت فرمود: دو كف پاهاى او را به جانب قبله بگردان.

[رقم الحدیث الکلی: 2628 - رقم الحدیث الباب: 6]

2628- 6- (6) قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَی رَجُلٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ- وَ هُوَ فِی السَّوْقِ (7) وَ قَدْ وُجِّهَ بِغَیْرِ (8) الْقِبْلَةِ فَقَالَ وَجِّهُوهُ إِلَی الْقِبْلَةِ فَإِنَّکُمْ إِذَا فَعَلْتُمْ ذَلِکَ أَقْبَلَتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ وَ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ فَلَمْ یَزَلْ کَذَلِکَ حَتَّی یُقْبَضَ.

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع (9)

ص: 453


1- الکافی 3- 126- 1، و التهذیب 1- 285- 833.
2- فی التهذیب- عن غیر هامش المخطوط.
3- الکافی 3- 127- 2.
4- التهذیب 1- 285- 834.
5- الفقیه 1- 132- 348.
6- الفقیه 1- 133- 349.
7- فی نسخة- النزع هامش المخطوط.
8- فی ثواب الأعمال لغیر و فی علل الشرائع الی غیر منه قده.
9- علل الشرائع 297- الباب 234.

وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (1) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

*******

ترجمه:

- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله بر مردى از فرزندان عبد المطّلب وارد شد و او در حال جان كندن بود و رويش به جانب ديگرى غير از قبله بود، رسول خدا به اطرافيان او فرمود: روى او را بسوى قبله كنيد كه اگر چنان كرديد فرشتگان رو باو آورده و متوجه اش ميشوند و خداوند عزّ و جلّ با نظر رحمت باو روى ميكند پس بهمان حال بماند تا قبض روح گردد.

36 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ الشَّهَادَتَیْنِ

اشارة

(3) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ الشَّهَادَتَیْنِ

********

ترجمه :

باب استحباب تلقین نمودن محتضر شهادتین را

[رقم الحدیث الکلی: 2629 - رقم الحدیث الباب: 1]

2629- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا حَضَرْتَ الْمَیِّتَ قَبْلَ أَنْ یَمُوتَ فَلَقِّنْهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هنگامى كه مرده در حال احتضار است، پيش از آن كه بميرد، اين شهادت را به او تلقين كن كه:«معبودى جز خدا نيست، يگانه اى كه شريك ندارد و محمّد صلّى اللّه عليه و آله بنده فرستاده اوست».

[رقم الحدیث الکلی: 2630 - رقم الحدیث الباب: 2]

2630- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّکُمْ تُلَقِّنُونَ مَوْتَاکُمْ عِنْدَ الْمَوْتِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ نَحْنُ نُلَقِّنُ مَوْتَانَا مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص (7).

ص: 454


1- ثواب الأعمال 231.
2- یأتی فی الحدیث 7 من الباب 40 من هذه الأبواب.
3- الباب 36 فیه 12 حدیثا.
4- الکافی 3- 121- 1.
5- التهذیب 1- 286- 836.
6- الکافی 3- 122- 2.
7- لعل الحدیث خطاب لبعض أهل مکّة فانهم یقولون عند الجنازة لا إله إلّا اللّه و لا یزیدون علی ذلک بخلاف أهل المدینة فانهم یاتون بالشهادتین و یحتمل کون المراد أن موتاکم یحتاجون الی تلقین التوحید أما موتانا أهل البیت فلا حاجة لهم إلیه لانهم لا یذهلون عنه و یمکن کونه خطابا للعامة یعنی ان تلقینکم موتاکم لا إله إلّا اللّه صحیح و تلقینکم إیاهم محمد رسول اللّه غیر صحیح و لا معتبر لانکم لا تلقنونهم مع ذلک الإقرار بالأوصیاء فیکون الإقرار بالرسالة غیر تام فانکم تقتصرون علی تلقین لا إله إلّا اللّه و یحتمل غیر ذلک منه قده.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (1).

********

ترجمه :

حفص بن بخترى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

شما مردگان خود را به هنگام مرگ به «لا اله الا اللّه» تلقين مى دهيد و ما به مردگان خود «محمّد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله» را تلقين مى نماييم.

[رقم الحدیث الکلی: 2631 - رقم الحدیث الباب: 3]

2631- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ أَحَدٍ یَحْضُرُهُ الْمَوْتُ إِلَّا وَکَّلَ بِهِ إِبْلِیسُ مِنْ شَیَاطِینِهِ مَنْ یَأْمُرُهُ بِالْکُفْرِ وَ یُشَکِّکُهُ فِی دِینِهِ حَتَّی تَخْرُجَ نَفْسُهُ فَمَنْ کَانَ مُؤْمِناً لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ فَإِذَا حَضَرْتُمْ مَوْتَاکُمْ فَلَقِّنُوهُمْ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ ص حَتَّی یَمُوتُوا.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ فَمَنْ کَانَ مُؤْمِناً لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ (3)

********

ترجمه :

- ابو خديجه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هيچ كس نيست كه مرگش فرا رسد، مگر اين كه ابليس يكى از افراد خود را بر او بگمارد تا او را به كفرورزى امر نمايد، و در دينش به شك و ترديد وادارد، تا جانش درآيد. پس هر كس، مؤمن (شيعه) باشد، نمى تواند بر او نفوذ كند. از اين رو هرگاه بر بالين شخصى از اقوام خود - كه مرگش فرا رسيده - حاضر باشيد به او شهادت «لا اله الا اللّه و محمّد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله» را تلقين كنيد، تا هنگامى كه از دنيا برود.

[رقم الحدیث الکلی: 2632 - رقم الحدیث الباب: 4]

2632- 4- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ یَتَصَفَّحُ النَّاسَ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ عِنْدَ مَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ فَإِنْ کَانَ مِمَّنْ یُوَاظِبُ عَلَیْهَا عِنْدَ مَوَاقِیتِهَا لَقَّنَهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ ص وَ نَحَّی عَنْهُ مَلَکُ الْمَوْتِ إِبْلِیسَ.

********

ترجمه :

فرشته مرگ هر روز پنج بار در اوقات نماز با مردم مصافحه می کند و به ملاقات آنان می آید. هر یک از آنها که نسبت به نماز در وقت خود مراقبت کند، او خود کلمه «شهادتین» را تلقین او می کند و شیطان را از حریم او دور می سازد.»

[رقم الحدیث الکلی: 2633 - رقم الحدیث الباب: 5]

2633- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ یَقُولُ إِنِّی لَمُلَقِّنُ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ مَوْتِهِ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمود

... فرشته ی مرگ می گوید من تلقین میکنم بهمومن گواهی دادن به لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ.

[رقم الحدیث الکلی: 2634 - رقم الحدیث الباب: 6]

2634- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص

ص: 455


1- الفقیه 1- 131- 344.
2- الکافی 3- 23- 6.
3- الفقیه 1- 133- 350.
4- الکافی 3- 136- 2.
5- الکافی 3- 136- 3.
6- الفقیه 1- 132- 345.

لَقِّنُوا مَوْتَاکُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَإِنَّ مَنْ کَانَ آخِرُ کَلَامِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ.

********

ترجمه :

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: به مردگان خود لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ تلقین کنید، زیرا هر که آخر سخنش لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ باشد بهشت می رود.

[رقم الحدیث الکلی: 2635 - رقم الحدیث الباب: 7]

2635- 7- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع أَعْقَلُ (2) مَا یَکُونُ الْمُؤْمِنُ عِنْدَ مَوْتِهِ.

********

ترجمه :

- امام صادق عليه السّلام فرمود:

هشيارانه ترين حالات مؤمن هنگام مرگ اوست.(يا دربندترين و گرفته ترين وقت براى زبان مؤمن بهنگام وفات اوست).

[رقم الحدیث الکلی: 2636 - رقم الحدیث الباب: 8]

2636- 8- (3) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ مَنْ تَابَ وَ قَدْ بَلَغَتْ نَفْسُهُ هَذِهِ وَ أَهْوَی بِیَدِهِ إِلَی حَلْقِهِ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ.

********

ترجمه :

رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود

،هر كه پيش از رسيدن جان به اينجا(اشاره به گلويش كرد)توبه كند خدا توبه اش را بپذيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2637 - رقم الحدیث الباب: 9]

2637- 9- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: لَقِّنُوا مَوْتَاکُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَإِنَّ مَنْ کَانَ آخِرُ کَلَامِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ.

********

ترجمه :

رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود:

مردگانتان را پيش از مرگ «لا إله إلاّ اللّٰه» تلقين كنيد، هر كس آخرين سخن زندگيش كلمۀ «لا إله الاّ اللّٰه» باشد داخل بهشت خواهد شد.

[رقم الحدیث الکلی: 2638 - رقم الحدیث الباب: 10]

2638- 10- (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَقِّنُوا مَوْتَاکُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَنْ قَالَ فِی صِحَّتِهِ فَقَالَ ذَلِکَ أَهْدَمُ وَ أَهْدَمُ إِنَّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أُنْسٌ لِلْمُؤْمِنِ فِی حَیَاتِهِ وَ عِنْدَ مَوْتِهِ وَ حِینَ یُبْعَثُ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ جَبْرَئِیلُ یَا مُحَمَّدُ- لَوْ تَرَاهُمْ حِینَ یُبْعَثُونَ هَذَا

ص: 456


1- الفقیه 1- 132- 346.
2- و فی نسخة- أغفل- هامش المخطوط-.
3- الفقیه 1- 133- 351، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 39 من هذه الأبواب، و الحدیث 6 من الباب 93 من أبواب جهاد النفس.
4- ثواب الأعمال- 232- 1 و أمالی الصدوق- 434- 5.
5- ثواب الأعمال- 16- 3.

مُبْیَضٌّ وَجْهُهُ یُنَادِی لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ هَذَا مُسْوَدٌّ وَجْهُهُ یُنَادِی یَا وَیْلَاهْ یَا ثُبُورَاهْ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السّلام روایت کرده است که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: ذکر لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ را به مردگان خود تلقین کنید، زیرا موجب آمرزش گناهان آن ها می شود. عرض کردند: ای پیغمبر خدا! گفتن آن در حال سلامت و حیات چگونه است؟ فرمود: باعث از بین رفتن بیشتر گناهان می گردد _ و حضرت رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم سه مرتبه این جمله را تکرار کردند _ زیرا این ذکر سایه انس مؤمن است چه در زندگی، چه هنگام مرگ، و چه در روز محشر؛ و رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود که جبرئیل گفت: ای محمّد! کاش می دیدی که در روز رستاخیز یک گروه با صورتی نورانی و درخشان در حالی که ذکر لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ ، و اللَّه اکبر بر زبان دارند، محشور می گردند؛ و گروه دیگری که با صورتی سیاه به محشر درآیند که شیون کنان فریاد می زنند: ای وای بر ما که تباه شدیم. -

[رقم الحدیث الکلی: 2639 - رقم الحدیث الباب: 11]

2639- 11- (1) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ أَهْدَمُ وَ أَهْدَمُ وَ زَادَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- مَنْ شَهِدَ (2) لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عِنْدَ مَوْتِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرموده است:

هر کسی هنگام مرگ شهادت دهد که جز الله خدایی وجود ندارد وارد بهشت می­شود،

[رقم الحدیث الکلی: 2640 - رقم الحدیث الباب: 12]

2640- 12- (3) وَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِسْرَائِیلَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَقِّنُوا مَوْتَاکُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَإِنَّهَا أُنْسٌ لِلْمُؤْمِنِ حِینَ (یَمْرُقُ فِی قَبْرِهِ) (4) الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

*******

ترجمه:

از امام باقر علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلّی الله علیه وآله فرمود: گفتن (لا إله إلا الله) را به مردگان خویش تلقین کنید، به راستی که این لفظ هنگامی ­که قبر مؤمن شکافته می­شود مونس اوست،

37 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ الْإِقْرَارَ بِالْأَئِمَّةِ ع وَ تَسْمِیَتَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ

اشارة

(6) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ الْإِقْرَارَ بِالْأَئِمَّةِ ع وَ تَسْمِیَتَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ

********

ترجمه :

باب استحباب تلقین محتضر اقرار به امامان علیهم السلام و نام آنها را بردن

[رقم الحدیث الکلی: 2641 - رقم الحدیث الباب: 1]

2641- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ

ص: 457


1- المحاسن- 34- 27.
2- زاد فی المصدر- أن.
3- المحاسن- 34- 27.
4- المروق- الدخول و الخروج ضد.
5- یأتی فی الحدیث 2 و 3 من الباب 37 و الحدیث 3 من الباب 39 من هذه الأبواب و الحدیث 1 من الباب 7 من أبواب أحکام الوصایا.
6- الباب 37 فیه 4 أحادیث.
7- الکافی 3- 122- 3، و التهذیب 1- 288- 839.

قَالَ: لَوْ أَدْرَکْتُ عِکْرِمَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ لَنَفَعْتُهُ فَقِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِمَا ذَا کَانَ یَنْفَعُهُ قَالَ (1) یُلَقِّنُهُ مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2) وَ رَوَاهُ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِزْدَادَ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

: زراره از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود: اگر عِکرمه را هنگام مرگ در می­یافتم او را سود می­رساندم؛ از امام صادق علیه السلام پرسیده شد: امام باقر با چه چیزی به عکرمه سود می­رساند؟ امام فرمود: عقیده­ای که شما بر آن هستید را به او تلقین می­کرد،

[رقم الحدیث الکلی: 2642 - رقم الحدیث الباب: 2]

2642- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کُنَّا عِنْدَهُ فَقِیلَ لَهُ هَذَا عِکْرِمَةُ فِی الْمَوْتِ وَ کَانَ یَرَی رَأْیَ الْخَوَارِجِ- فَقَالَ لَنَا أَبُو جَعْفَرٍ ع أَنْظِرُونِی حَتَّی أَرْجِعَ إِلَیْکُمْ فَقُلْنَا نَعَمْ فَمَا لَبِثَ أَنْ رَجَعَ فَقَالَ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ عِکْرِمَةَ- قَبْلَ أَنْ تَقَعَ النَّفْسُ مَوْقِعَهَا لَعَلَّمْتُهُ کَلِمَاتٍ یَنْتَفِعُ بِهَا وَ لَکِنِّی أَدْرَکْتُهُ وَ قَدْ وَقَعَتِ النَّفْسُ مَوْقِعَهَا فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا ذَاکَ (5) الْکَلَامُ قَالَ هُوَ وَ اللَّهِ مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ فَلَقِّنُوا مَوْتَاکُمْ عِنْدَ الْمَوْتِ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ الْوَلَایَةَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ (6).

********

ترجمه :

ابی بصیر می گوید: ما محضر حضرت باقر علیه السلام بودیم و حمران نیز نزد ایشان بود. یکی از غلامان حضرت بر ایشان وارد شد و به حضرت گفت: فدایت شوم! عکرمه در شرف مرگ است. عکرمه معتقد به عقاید خوارج بود و به نزد امام باقر علیه السلام می آمد. حضرت باقر علیه السلام به ما فرمود: کمی به من مهلت دهید تا به نزد شما بازگردم. گفتیم: باشد! دیری نپایید که برگشت و فرمود: هان! که اگر من عکرمه را قبل از این که جانش در جایگاهش قرار بگیرد (و بمیرد) درک می کردم، کلماتی به او تعلیم می کردم که از آن سود ببرد، ولی من بعد از مرگش به او رسیدم. من گفتم: فدایت شوم! آن کلام چه کلامی است؟ فرمود: آن به خدا قسم عقیده ای است که شما درباره امامت دارید. پس به اموات خود هنگام مرگ شهادت لا اله الا الله و ولایت اهل بیت علیهم السلام را تلقین کنید. -

[رقم الحدیث الکلی: 2643 - رقم الحدیث الباب: 3]

2643- 3- (7) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی فَلَقِّنْهُ کَلِمَاتِ الْفَرَجِ وَ الشَّهَادَتَیْنِ وَ تُسَمِّی لَهُ الْإِقْرَارَ بِالْأَئِمَّةِ ع- وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ حَتَّی یَنْقَطِعَ عَنْهُ الْکَلَامُ.

ص: 458


1- کتب فی الهامش- کان عن الفقیه و هو فی الکشّیّ ایضا.
2- الفقیه 1- 134- 356.
3- رجال الکشّیّ 2- 477- 387.
4- الکافی 3- 123- 5.
5- و فی نسخة- ذلک هامش المخطوط.
6- التهذیب 1- 287- 838.
7- الکافی 3- 123- 6.

********

ترجمه :

در روایت دیگر آمده است که به او کلمات فرج و شهادتین و اعتراف به ائمه علیهم السّلام را یکی پس از دیگری به او تلقین کن تا هنگامی که سخن او قطع شده و زبانش بند آید -

[رقم الحدیث الکلی: 2644 - رقم الحدیث الباب: 4]

2644- 4- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ اللَّهِ لَوْ أَنَّ عَابِدَ وَثَنٍ وَصَفَ مَا تَصِفُونَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِهِ مَا طَعِمَتِ النَّارُ مِنْ جَسَدِهِ شَیْئاً أَبَداً.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

*********

ترجمه:

ابو بكر حضرمى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

به خدا سوگند! اگر بت پرستى به هنگام جان كندن آن چه را كه شما مى گوييد، بگويد، هرگز آتش بدن او را نمى سوزاند.

38 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ کَلِمَاتِ الْفَرَجِ

اشارة

(3) 38 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ کَلِمَاتِ الْفَرَجِ

********

ترجمه :

باب استحباب تلقین کلمات فرج به محتضر

[رقم الحدیث الکلی: 2645 - رقم الحدیث الباب: 1]

2645- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَکْتَ الرَّجُلَ عِنْدَ النَّزْعِ فَلَقِّنْهُ کَلِمَاتِ الْفَرَجِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

زراره گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هرگاه مردى را به هنگام جان كندن دريافتى، كلمات فرج را به او تلقين كن:«لا إله إلاّ اللّه الحليم الكريم، لا إله إلاّ اللّه العلىّ العظيم، سبحان اللّه ربّ السّماوات السّبع و ربّ الأرضين السبّع و ما فيهّن و ما بينهنّ و ربّ العرش العظيم و الحمد للّه ربّ العالمين».

[رقم الحدیث الکلی: 2646 - رقم الحدیث الباب: 2]

2646- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص دَخَلَ عَلَی رَجُلٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ وَ هُوَ یَقْضِی فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ مَا تَحْتَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- فَقَالَهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص

ص: 459


1- الکافی 3- 124- 8.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 93 من أبواب جهاد النفس.
3- الباب 38 فیه 4 أحادیث.
4- الکافی 3- 122- 3 و التهذیب 1- 288- 839، تقدمت قطعة منه عن الکافی و الفقیه و الکشّیّ فی الحدیث 1 من الباب 37 من هذه الأبواب.
5- الکافی 3- 124- 9 لم نعثر علی الحدیث فی کتب الشیخ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی اسْتَنْقَذَهُ مِنَ النَّارِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (1) وَ زَادَ وَ هَذِهِ الْکَلِمَاتُ هِیَ کَلِمَاتُ الْفَرَجِ.

********

ترجمه :

حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نزد مردى از بنى هاشم - كه در حال مرگ بود - رفت و به او فرمود: بگو: «لا إله إلاّ اللّه العليّ العظيم، لا إله إلاّ اللّه الحليم الكريم، سبحان اللّه ربّ السّماوات السّبع، و ربّ الأرضين السّبع، و ما بينهنّ و ربّ العرش العظيم، و الحمد للّه ربّ العالمين».

چون مرد چنين گفت، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: سپاس از آن خداوندى است كه او را از آتش دوزخ رهانيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2647 - رقم الحدیث الباب: 3]

2647- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا حَضَرَ أَحَداً مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ الْمَوْتُ قَالَ لَهُ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ (الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ) (3) لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُمَا (4) وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- فَإِذَا قَالَهَا الْمَرِیضُ قَالَ اذْهَبْ فَلَیْسَ عَلَیْکَ بَأْسٌ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5) وَ کَذَا مَا قَبْلَهُ.

********

ترجمه :

عبد اللّه بن ميمون قدّاح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه يكى از خاندان امير مؤمنان على عليه السّلام در حال احتضار بود، به او مى فرمود: بگو: «لا إله إلاّ اللّه العليّ العظيم سبحان اللّه ربّ السّماوات السّبع و ربّ الأرضين السّبع و ما بينهما و ربّ العرش العظيم و الحمد للّه ربّ العالمين».

پس هرگاه بيمار آن را مى گفت، مى فرمود: برو كه هيچ پروايى بر تو نيست.

[رقم الحدیث الکلی: 2648 - رقم الحدیث الباب: 4]

2648- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَا یَخْرُجُ مُؤْمِنٌ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا بِرِضًا (7) وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ یَکْشِفُ لَهُ الْغِطَاءَ حَتَّی یَنْظُرَ إِلَی مَکَانِهِ مِنَ الْجَنَّةِ وَ مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُ فِیهَا وَ تُنْصَبُ لَهُ الدُّنْیَا کَأَحْسَنِ مَا کَانَتْ لَهُ ثُمَّ یُخَیَّرُ فَیَخْتَارُ مَا عِنْدَ اللَّهِ وَ یَقُولُ مَا أَصْنَعُ بِالدُّنْیَا وَ بَلَائِهَا فَلَقِّنُوا مَوْتَاکُمْ کَلِمَاتِ الْفَرَجِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).

*********

ترجمه:

و آن حضرت صلوات اللّٰه عليه فرمودند كه هيچ مؤمنى از دار دنيا بيرون نمىرود مگر به رضا و خشنودى او زيرا كه حق سبحانه و تعالى پرده را از پيش چشم او بر مىدارد تا جاى خود را در بهشت ببيند و ببيند حور و غلمان و ساير چيزهائى را كه حق سبحانه و تعالى از جهت او مهيا ساخته است و دنيا را نيز در نظر او در آورند به بهترين حالتى كه دنيا را مىباشد از براى كسى مثل ملك سليمانى اگر له نباشد و بنا بر نسخه كه له داشته باشد يعنى مىنمايند دنيا را به او به احسن حالاتى كه آن مؤمن را در دنيا بوده است يك وقتى بعد از آن او را مخير مىسازند كه اگر مىخواهى كه در دنيا باشى ترا در دنيا احسن حالات دنيا خواهد بود و اگر اين مراتب را مىخواهى بگو پس او گويد كه بچه كار من مىآيد دنيايى كه اگر ملك سليمانى باشد بلاها دارد و محنتها لازمه اوست پس تلقين كنيد مردگان خود را در وقت مرگ ايشان به كلمات فرج را ...

ص: 460


1- الفقیه 1- 131- 343.
2- الکافی 3- 124- 7.
3- ما بین القوسین لیس فی المصدر.
4- فی نسخة- بینهن. هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 288- 840.
6- الفقیه 1- 134- 355.
7- فی المصدر و فی نسخة فی هامش المخطوط- برضا منه.
8- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 3 من الباب 37 من هذه الأبواب.
9- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 7 من الباب 40 من هذه الأبواب.

39 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ التَّوْبَةَ وَ الِاسْتِغْفَارَ وَ الدُّعَاءَ الْمَأْثُورَ

اشارة

(1) 39 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَلْقِینِ الْمُحْتَضَرِ التَّوْبَةَ وَ الِاسْتِغْفَارَ وَ الدُّعَاءَ الْمَأْثُورَ

********

ترجمه :

باب استحباب تلقین محتضر استغفار و دعاهای رسیده از معصومین علیهم السلام

[رقم الحدیث الکلی: 2649 - رقم الحدیث الباب: 1]

2649- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ سَالِمِ بْنِ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَضَرَ رَجُلًا الْمَوْتُ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنَّ فُلَاناً قَدْ حَضَرَهُ الْمَوْتُ فَنَهَضَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ مَعَهُ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ حَتَّی أَتَاهُ وَ هُوَ مُغْمًی عَلَیْهِ قَالَ فَقَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ کُفَّ عَنِ الرَّجُلِ حَتَّی أُسَائِلَهُ فَأَفَاقَ الرَّجُلُ فَقَالَ النَّبِیُّ ص مَا رَأَیْتَ قَالَ رَأَیْتُ بَیَاضاً کَثِیراً وَ سَوَاداً کَثِیراً قَالَ فَأَیُّهُمَا کَانَ أَقْرَبَ إِلَیْکَ (3) فَقَالَ السَّوَادُ فَقَالَ النَّبِیُّ ص- قُلِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الْکَثِیرَ مِنْ مَعَاصِیکَ وَ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ مِنْ طَاعَتِکَ- فَقَالَهُ ثُمَّ أُغْمِیَ عَلَیْهِ فَقَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ خَفِّفْ عَنْهُ حَتَّی أُسَائِلَهُ فَأَفَاقَ الرَّجُلُ فَقَالَ مَا رَأَیْتَ قَالَ رَأَیْتُ بَیَاضاً کَثِیراً وَ سَوَاداً کَثِیراً قَالَ فَأَیُّهُمَا أَقْرَبُ إِلَیْکَ فَقَالَ الْبَیَاضُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص غَفَرَ اللَّهُ لِصَاحِبِکُمْ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا حَضَرْتُمْ مَیِّتاً فَقُولُوا لَهُ هَذَا الْکَلَامَ لِیَقُولَهُ.

********

ترجمه :

امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله لحظه مرگ کسی فرارسید. پس به حضرت عرض کردند که زمان مرگ فلانی رسیده است. حضرت با تعدادی از اصحاب خود برخاستند و بر بالین او حاضر شدند در حالی که او بیهوش بود. حضرت خطاب نمود: ای عزرائیل دست از او بردار تا من از او سؤالی بپرسم. پس آن مرد به هوش آمد. حضرت از او پرسید: چه می بینی؟ گفت: سفیدی بسیار و سیاهی بسیار می بینم. حضرت پرسید: کدام یک از اینها به تو نزدیکتراست؟ گفت: سیاهی به من از سفیدی نزدیکتر است. حضرت فرمود: این دعا را بخوان: اللهمَّ اغفِر لِی الکَثِیرَ مِن مَعَاصِیکَ وَ اقبَل مِنِّی الیَسِیر مِن طَاعَتِک: پروردگارا گناهان بسیار مرا ببخش و طاعت اندک مرا قبول کن. باز بیهوش شد و حضرت دوباره عزرائیل را خطاب نمود که لحظه ای دست از او بردار تا از او سؤال کنم. پس به هوش آمد و حضرت از او پرسید: چه می بینی؟ گفت: سفیدی و سیاهی بسیار می بینم. حضرت پرسید: کدام یک به تو نزدیکتر هستند؟ گفت: سفیدی. حضرت فرمود: خداوند بیمار شما را آمرزید. امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: هرگاه بر بالین کسی که در شرف مرگ است حاضر شدید این دعا را به او بگویید تا بخواند.

[رقم الحدیث الکلی: 2650 - رقم الحدیث الباب: 2]

2650- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی آخِرِ خُطْبَةٍ خَطَبَهَا- مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِسَنَةٍ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ السَّنَةَ لَکَثِیرَةٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ وَ إِنَ

ص: 461


1- الباب 39 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 124- 10.
3- فی نسخة- منک هامش المخطوط.
4- الفقیه 1- 133- 351، و أورد قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 36 من هذه الأبواب و أورده بتمامه عن الفقیه و ثواب الأعمال و الزهد فی الحدیث 6 من الباب 93 من أبواب جهاد النفس.

الشَّهْرَ لَکَثِیرٌ (1) وَ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِیَوْمٍ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ یَوْماً (2) لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِسَاعَةٍ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَکَثِیرَةٌ مَنْ تَابَ وَ قَدْ بَلَغَتْ نَفْسُهُ هَذِهِ وَ أَهْوَی بِیَدِهِ إِلَی حَلْقِهِ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ.

********

ترجمه :

هر کس یک سال پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه او را می پذیرد؛ سپس فرمودند: یک سال زیاد است، هر کس یک ماه پیش از مرگش توبه کند، خدا توبه او را می پذیرد؛

سپس فرمودند: یک ماه زیاد است، هر کس یک جمعه (یک هفته) پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه او را می پذیرد؛ سپس فرمودند: یک جمعه (هفته) زیاد است، هر کس یک روز پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه او را می پذیرد؛ سپس فرمودند: یک روز زیاد است، هر کس یک ساعت پیش از مشاهده مرگ توبه کند، خداوند توبه او را می پذیرد؛ سپس فرمودند: یک ساعت زیاد است کسی که پیش از آن که نفسش به این جا برسد- و با دست به حلقومشان اشاره فرمودند- توبه کند، خداوند توبه او را می پذیرد.

و از پیامبر عین این خبر نقل شده جز این که در آخرش فرمود: یک ساعت زیاد است، کسی که قبل از آن که جانش وقت احتضار به گلوگاه برسد توبه کند، خدا توبه او را می پذیرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2651 - رقم الحدیث الباب: 3]

2651- 3- (3) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع اعْتُقِلَ لِسَانُ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ (4)- فَدَخَلَ عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ ص- فَقَالَ لَهُ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَلَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ فَأَعَادَ عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ ص فَلَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ وَ عِنْدَ رَأْسِ الرَّجُلِ امْرَأَةٌ فَقَالَ لَهَا هَلْ لِهَذَا الرَّجُلِ أُمٌّ قَالَتْ نَعَمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَنَا أُمُّهُ فَقَالَ لَهَا أَ فَرَاضِیَةٌ أَنْتِ عَنْهُ أَمْ لَا فَقَالَتْ [لَا] (5) بَلْ سَاخِطَةٌ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص- فَإِنِّی أُحِبُّ أَنْ تَرْضَیْ عَنْهُ فَقَالَتْ قَدْ رَضِیتُ عَنْهُ لِرِضَاکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- فَقَالَ لَهُ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- فَقَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَقَالَ [لَهُ] (6) قُلْ یَا مَنْ یَقْبَلُ الْیَسِیرَ وَ یَعْفُو عَنِ الْکَثِیرِ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ وَ اعْفُ عَنِّی الْکَثِیرَ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَفُوُّ الْغَفُورُ فَقَالَهَا فَقَالَ لَهُ مَا ذَا تَرَی فَقَالَ أَرَی أَسْوَدَیْنِ قَدْ دَخَلَا عَلَیَّ فَقَالَ أَعِدْهَا فَأَعَادَهَا فَقَالَ مَا تَرَی فَقَالَ قَدْ تَبَاعَدَا عَنِّی وَ دَخَلَ أَبْیَضَانِ وَ خَرَجَ الْأَسْوَدَانِ فَمَا أَرَاهُمَا وَ دَنَا الْأَبْیَضَانِ مِنِّی الْآنَ یَأْخُذَانِ بِنَفْسِی فَمَاتَ مِنْ سَاعَتِهِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی جِهَادِ النَّفْسِ وَ غَیْرِهِ (7).

******

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود: در زمان رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله مردى از اهل مدينه در حالت بيمارى كه با همان بيمارى از دنيا رفت زبانش گرفته و بسته شد رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله بر او وارد شد و باو فرمود: بگو:«لا إله إلا اللّٰه» بيمار نتوانست بگويد، پيامبر (صلّى الله عليه و آله) دوباره اين سخن را باو تكرار كرد و باز آن شخص نتوانست، در اين هنگام زنى بالاى سر بيمار ايستاده بود رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) باو فرمود: آيا اين مرد مادرش زنده است ؟ آن زن عرض كرد: آرى يا رسول اللّٰه من مادر اويم، رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) باو فرمود: آيا تو از او راضى هستى يا خير؟ عرضكرد: نه تنها راضى نيستم بلكه از او خشمگين هم هستم، رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله بآن زن فرمود: من مايلم كه تو از او بگذرى و راضى و خشنود شوى عرضكرد: يا رسول اللّٰه من براى خشنودى خاطر شما از او راضى شدم، پس پيامبر (صلّى الله عليه و آله) به بيمار فرمود: بگو «لا إله إلا اللّٰه» و او گفت:«لا إله إلاّ اللّٰه»، پيامبر (صلّى الله عليه و آله) فرمود: حال اين دعا را بخوان:«يا من يقبل اليسير و يعفو عن الكثير، اقبل منّي اليسير و اعف عنّي الكثير، إنّك انت العفو الغفور» يعنى: اى خدايى كه از بندگان طاعات اندك و ناچيز را ميپذيرى و از گناهان بسيار درميگذرى، از من عبادت و آورده ناچيزم را بپذير و از نافرمانيهاى بيشمارم درگذر، همانا تو خود بسيار بخشايشگر و آمرزنده اى. بيمار اين دعا را خواند، پس رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) باو فرمود: چه ميبينى ؟ عرضكرد: دو موجود سياه را ميبينم كه بر من وارد شدند، پيامبر (صلّى الله عليه و آله) فرمود: بار ديگر آن دعا را بخوان و آن شخص همان دعا را تكرار كرد، باز پيامبر (صلّى الله عليه و آله) باو فرمود: اكنون چه ميبينى ؟ عرض كرد: آن دو موجود سياه از من دور شدند و دو موجود سفيد وارد شدند و آن دو سياه بيرون رفتند و ديگر آنها را نميبينم و آن دو سفيد نزديك شدند و اكنون مشغول قبض روح منند. و در همان لحظه از دنيا رفت.

ص: 462


1- فی المصدر بعد قوله لکثیر هکذا- من تاب قبل موته بجمعة تاب اللّه علیه، ثمّ قال إن الجمعة لکثیرة.
2- فی نسخة- الیوم. هامش المخطوط.
3- الفقیه 1- 132- 347.
4- فی المصدر زیادة- علی عهد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله فی مرضه الذی مات فیه.
5- اثبتناهما من المصدر.
6- اثبتناهما من المصدر.
7- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 93 من أبواب جهاد النفس.

40 بَابُ اسْتِحْبَابِ نَقْلِ مَنِ اشْتَدَّ عَلَیْهِ النَّزْعُ إِلَی مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ أَوْ عَلَیْهِ

اشارة

(1) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ نَقْلِ مَنِ اشْتَدَّ عَلَیْهِ النَّزْعُ إِلَی مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ أَوْ عَلَیْهِ

********

ترجمه :

باب استحباب انتقال کسیکه سخت جان میدهد به محل نمازش

[رقم الحدیث الکلی: 2652 - رقم الحدیث الباب: 1]

2652- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا عَسُرَ عَلَی الْمَیِّتِ مَوْتُهُ وَ نَزْعُهُ قُرِّبَ إِلَی مُصَلَّاهُ (3) الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

عبد اللّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه مردن و جان كندن بر ميّت دشوار شود، بايستى به جايگاه نمازش برده شود.

.

[رقم الحدیث الکلی: 2653 - رقم الحدیث الباب: 2]

2653- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: إِذَا اشْتَدَّ (6) عَلَیْهِ النَّزْعُ فَضَعْهُ فِی مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ أَوْ عَلَیْهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

زراره گويد: هنگامى كه جان كندن بر ميّت دشوار شود، بايد او را به جايگاه نمازش - كه در آن نماز مى خوانده - ببرند.

[رقم الحدیث الکلی: 2654 - رقم الحدیث الباب: 3]

2654- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ ذَرِیحٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ إِنَّ أَبَا سَعِیدٍ الْخُدْرِیَّ کَانَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ کَانَ مُسْتَقِیماً فَنَزَعَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فَغَسَّلَهُ أَهْلُهُ ثُمَّ حُمِلَ إِلَی مُصَلَّاهُ فَمَاتَ فِیهِ.

ص: 463


1- الباب 40 فیه 7 أحادیث.
2- الکافی 3- 125- 2.
3- فی نسخة التهذیب- المصلی هامش المخطوط.
4- التهذیب 1- 427- 1356.
5- الکافی 3- 126- 3.
6- فی المصدر- اشتدت.
7- التهذیب 1- 427- 1357.
8- الکافی 3- 125- 1، و رواه الکشّیّ فی رجاله 1- 204- 85.

********

ترجمه :

ذريح گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

على بن حسين عليهما السّلام فرمود: ابو سعيد خدرى، از اصحاب رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بود كه (در امر ولايت) مستقيم بود. سه روز بود كه در حال جان دادن بود، خانواده اش او را شستند و به جايگاه نمازش بردند. و در آن جا مرد

[رقم الحدیث الکلی: 2655 - رقم الحدیث الباب: 4]

2655- 4- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِنَّ أَبَا سَعِیدٍ الْخُدْرِیَّ قَدْ رَزَقَهُ اللَّهُ هَذَا الرَّأْیَ وَ إِنَّهُ اشْتَدَّ نَزْعُهُ (2) فَقَالَ احْمِلُونِی إِلَی مُصَلَّایَ فَحَمَلُوهُ فَلَمْ یَلْبَثْ أَنْ هَلَکَ.

********

ترجمه :

- ليث مرادى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

خداوند به ابو سعيد خدرى، اقرار به ولايت را ارزانى داشت، ولى با اين حال، جان كندنش دشوار شد. از اين رو وى گفت: مرا به جايگاه نمازم ببريد.

و چون چنين كردند، مدّتى نگذشت كه ابو سعيد وفات يافت.

[رقم الحدیث الکلی: 2656 - رقم الحدیث الباب: 5]

2656- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذُکِرَ أَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ فَقَالَ کَانَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ کَانَ مُسْتَقِیماً قَالَ فَنَزَعَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فَغَسَّلَهُ أَهْلُهُ ثُمَّ حَمَلُوهُ إِلَی مُصَلَّاهُ فَمَاتَ فِیهِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ (4) وَ رَوَی الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِشْکِیبَ عَنْ مُحَمَّدِ (5) بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِ نَحْوَهُ وَ الَّذِی قَبْلَهُمَا عَنْ حَمْدَوَیْهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ.

********

ترجمه :

- ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود: ابو سعيد خدرى از ياران رسول خدا بود و از راه حق منحرف نگشت. در آخرين بيمارى، سه روز در آستانۀ مرگ به حال جاندادن بود. خاندانش او را غسل دادند و به جايگاه نمازش منتقل كردند. ابو سعيد، در جايگاه نمازش به راحتى جان داد.

[رقم الحدیث الکلی: 2657 - رقم الحدیث الباب: 6]

2657- 6- (6) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ عَبْدُ اللَّهِ فِی کِتَابِ طِبِّ الْأَئِمَّةِ ع عَنِ الْخَضِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ

ص: 464


1- الکافی 3- 126- 4، و رواه الکشّیّ فی رجاله 1- 202- 84.
2- فی نسخة- نزعه علیه. هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 465- 1521، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 35 من هذه الأبواب، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 5 من أبواب غسل المیت.
4- رجال الکشّیّ 1- 201- 83.
5- فی نسخة- محسن. هامش المخطوط.
6- طب الأئمة- 79.

عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ) (1)- إِنَّ أَخِی مُنْذُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی النَّزْعِ وَ قَدِ اشْتَدَّ عَلَیْهِ (2) الْأَمْرُ فَادْعُ لَهُ فَقَالَ اللَّهُمَّ سَهِّلْ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ ثُمَّ أَمَرَهُ وَ قَالَ حَوِّلُوا فِرَاشَهُ إِلَی مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ فَإِنَّهُ یُخَفَّفُ عَلَیْهِ إِنْ کَانَ فِی أَجَلِهِ تَأْخِیرٌ وَ إِنْ کَانَتْ مَنِیَّتُهُ قَدْ حَضَرَتْ فَإِنَّهُ یُسَهَّلُ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

********

ترجمه :

از حریز روایت شده است که ما نزد امام صادق علیه السلام بودیم، مردی به ایشان گفت: برادرم از سه روز پیش درحال جان کندن است و شرایط بر او دشوار گشته است، پس برای او دعا کنید. امام فرمود: خداوندا، سکرات مرگ را بر او آسان گردان، سپس به او امر فرمود: بستر او را به جایگاهی که در آن نماز می­گزارد تغییر دهید که اگر اجل او به تأخیر افتاده باشد این کار باعث تخفیف در شدّت و سختی او خواهد شد، و اگر زمان مرگ او فرا رسیده باشد بر او آسان خواهد گشت إن شاءالله.

[رقم الحدیث الکلی: 2658 - رقم الحدیث الباب: 7]

2658- 7- (3) وَ عَنِ الْأَحْوَصِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا دَخَلْتَ عَلَی مَرِیضٍ وَ هُوَ فِی النَّزْعِ الشَّدِیدِ فَقُلْ لَهُ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ یُخَفِّفِ اللَّهُ عَنْکَ أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ رَبِّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ مِنْ کُلِّ عِرْقٍ نَفَّارٍ (4) وَ مِنْ شَرِّ حَرِّ النَّارِ- سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ لَقِّنْهُ کَلِمَاتِ الْفَرَجِ ثُمَّ حَوِّلْ وَجْهَهُ إِلَی مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ فَإِنَّهُ یُخَفَّفُ عَنْهُ وَ یُسَهَّلُ أَمْرُهُ بِإِذْنِ اللَّهِ.

***********

ترجمه:

از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: آن­گاه که بر بالین بیماری حاضر گشتی که سخت در حال جان کندن است به او بگو: این دعا را هفت بار بر زبان جاری ساز که خداوند به واسطه آن بار تو را سبک می­گرداند: «أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ رَبِّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ مِنْ کُلِّ عِرْقٍ نَعَّارٍ وَ مِنْ شَرِّ حَرِّ النَّارِ» {از هر رگ یا زخمی که از آن خون جاری می­شود و همچنین از شرّ گرمای آتش جهنّم به خداوند بزرگ که پروردگار عرش کریم است پناه می­برم}.

سپس کلمات فرج را به او تلقین کن، آن­گاه روی او را به سوی جایگاهی که در آن نماز می­گزارده بچرخان که این کار باعث سبک شدن سختی و ناراحتی وارد شده بر او خواهد شد، و به اذن خداوند امرش را بر او آسان خواهد کرد. -

41 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الصَّافَّاتِ وَ یس عِنْدَ الْمُحْتَضَرِ

اشارة

(5) 41 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الصَّافَّاتِ وَ یس عِنْدَ الْمُحْتَضَرِ

********

ترجمه :

باب استحباب قرائت سو رهای صافات و یس پیش محتضر

[رقم الحدیث الکلی: 2659 - رقم الحدیث الباب: 1]

2659- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ لِابْنِهِ الْقَاسِمِ- قُمْ یَا بُنَیَّ فَاقْرَأْ عِنْدَ رَأْسِ أَخِیکَ وَ الصَّافَّاتِ صَفًّا- حَتَّی تَسْتَتِمَّهَا

ص: 465


1- فی المصدر- فجاءه رجل فقال یا بن رسول اللّه.
2- و فیه- به.
3- طب الأئمة- 118.
4- نفر الجرح نفورا إذا ورم ... و نفرت العین و غیرها من الأعضاء هاجت و ورمت و قال أبو عبید- و أراه مأخوذا من نفار الشی ء انما هو تجافیه عنه و تباعده منه. لسان العرب 5- 227.
5- الباب 41 فیه حدیث واحد.
6- الکافی 3- 126- 5.

فَقَرَأَ فَلَمَّا بَلَغَ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا (1)- قَضَی الْفَتَی فَلَمَّا سُجِّیَ وَ خَرَجُوا أَقْبَلَ عَلَیْهِ یَعْقُوبُ بْنُ جَعْفَرٍ فَقَالَ لَهُ کُنَّا نَعْهَدُ الْمَیِّتَ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْمَوْتُ یُقْرَأُ عِنْدَهُ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ فَصِرْتَ تَأْمُرُنَا بِالصَّافَّاتِ- فَقَالَ یَا بُنَیَّ لَمْ (تُقْرَأْ عِنْدَ) (2) مَکْرُوبٍ مِنْ مَوْتٍ (3) قَطُّ إِلَّا عَجَّلَ اللَّهُ رَاحَتَهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی (4). (5)

*********

ترجمه:

از سلیمان جعفری روایت شده است: امام موسی کاظم علیه السلام را مشاهده کردم که به پسرش قاسم می­فرمود: ای پسرم برخیز و کنار سر برادرت بخوان: «و الصافّات صفّاً» و آن را به پایان برسان، پس قاسم شروع به خواندن کرد و هنگامی­که به آیه: «أ هُم أشدّ خلقاً أم مَن خَلقَنا» رسید، آن جوان فوت کرد، و آن­گاه که جسد او را پوشانده و از خانه خارجش کردند، یعقوب بن جعفر نزد امام کاظم آمد و گفت: پیش­تر رسم بر این بود که هرگاه زمان مرگ شخصی فرا می­رسید سوره «یس و القرآن الحکیم» نزد او خوانده می­شد و اکنون شما ما را به خواندن سوره صافات فرمان می­دهید؟ امام فرمود: ای پسرم، این سوره هرگز نزد کسی که از سکرات مرگ به تنگ آمده خوانده نشده است مگر اینکه خداوند آرمیدن او را سرعت بخشیده است.

42 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ الْمَیِّتِ وَحْدَهُ

اشارة

(6) 42 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ الْمَیِّتِ وَحْدَهُ

********

ترجمه :

باب مکروه است میت را تنها بگذارند

[رقم الحدیث الکلی: 2660 - رقم الحدیث الباب: 1]

2660- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ مِنْ مَیِّتٍ یَمُوتُ وَ یُتْرَکُ وَحْدَهُ إِلَّا لَعِبَ الشَّیْطَانُ فِی جَوْفِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (8).

********

ترجمه :

ابو خديجه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر فردى كه بميرد و تنها رها شود، شيطان در درونش با او بازى كند.

[رقم الحدیث الکلی: 2661 - رقم الحدیث الباب: 2]

2661- 2- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع لَا تَدَعَنَّ مَیِّتَکَ وَحْدَهُ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَعْبَثُ (10) فِی جَوْفِهِ.

*********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگز مردۀ خود را تنها مگذاريد كه شيطان با او بازى ميكند و به اندرون او ضرر ميرساند.

ص: 466


1- الصافّات 37- 11.
2- فی المصدر- یقرأ عبد.
3- کتب المصنّف علی قوله من موت علامة نسخة.
4- التهذیب 1- 427- 1358.
5- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 2 من الباب 48 من أبواب قراءة القرآن.
6- الباب 42 فیه حدیثان.
7- الکافی 3- 138- 1.
8- التهذیب 1- 290- 844.
9- الفقیه 1- 142- 396.
10- فی هامش الأصل به عن نسخة.

43 بَابُ کَرَاهَةِ حُضُورِ الْحَائِضِ وَ الْجُنُبِ عِنْدَ الْمُحْتَضَرِ وَقْتَ خُرُوجِ رُوحِهِ وَ عِنْدَ تَلْقِینِهِ

اشارة

(1) 43 بَابُ کَرَاهَةِ حُضُورِ الْحَائِضِ وَ الْجُنُبِ عِنْدَ الْمُحْتَضَرِ وَقْتَ خُرُوجِ رُوحِهِ وَ عِنْدَ تَلْقِینِهِ

********

ترجمه :

باب مکروه بودن حاضر شدن حائض و جنب پیش محتضر و وقت جدا شدن روح و وقت تلقین

[رقم الحدیث الکلی: 2662 - رقم الحدیث الباب: 1]

2662- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع الْمَرْأَةُ تَقْعُدُ عِنْدَ رَأْسِ الْمَرِیضِ وَ هِیَ حَائِضٌ فِی حَدِّ الْمَوْتِ فَقَالَ لَا بَأْسَ أَنْ تُمَرِّضَهُ فَإِذَا خَافُوا عَلَیْهِ وَ قَرُبَ ذَلِکَ فَلْتَتَنَحَ (3) عَنْهُ وَ عَنْ قُرْبِهِ فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَتَأَذَّی بِذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

- على بن ابى حمزه گويد: از امام كاظم عليه السّلام پرسيدم: زن حائض مى تواند بر بالين بيمارى كه نزديك به مرگ است، حاضر شود؟

فرمود: ايرادى ندارد كه از او پرستارى كند، ولى هرگاه مى ترسيد كه مرگش نزديك شده است، بايد چنين زنى از او دور شود و كنارش نباشد، زيرا فرشتگان از حضورش آزرده مى شوند.

[رقم الحدیث الکلی: 2663 - رقم الحدیث الباب: 2]

2663- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ رَجُلٍ عَنِ الْمِسْمَعِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَحْضُرِ الْحَائِضُ الْمَیِّتَ وَ لَا الْجُنُبُ عِنْدَ التَّلْقِینِ وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَلِیَا غُسْلَهُ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

و حائض و جنب هنگام خواندن تلقین حضور نمی­یابند، ، و اشکالی ندارد که حائض و جنب غسل میّت را بر عهده گرفته و...

[رقم الحدیث الکلی: 2664 - رقم الحدیث الباب: 3]

2664- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ بِإِسْنَادٍ مُتَّصِلٍ

ص: 467


1- الباب 43 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 3- 138- 1، و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 46 من أبواب الحیض.
3- فی هامش الأصل فلتنحا عن نسخة.
4- قرب الإسناد- 129.
5- التهذیب 1- 428- 1361.
6- التهذیب 1- 428- 1362.
7- علل الشرائع 1- 298- 1 الباب 236.

یَرْفَعُهُ إِلَی الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا یَحْضُرِ الْحَائِضُ وَ الْجُنُبُ عِنْدَ التَّلْقِینِ لِأَنَّ الْمَلَائِکَةَ تَتَأَذَّی بِهِمَا.

********

ترجمه:

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود:

حائض و جنب هنگام خواندن تلقین، بر بالین کسی که در حال احتضار است حاضر نمی­شوند، چرا که فرشتگان از حضور آن­ها آزرده می­گردند.

44 بَابُ کَرَاهَةِ مَسِّ الْمَیِّتِ عِنْدَ خُرُوجِ الرُّوحِ وَ اسْتِحْبَابِ تَغْمِیضِهِ وَ شَدِّ لَحْیَیْهِ وَ تَغْطِیَتِهِ بِثَوْبٍ بَعْدَ ذَلِکَ

اشارة

(1) 44 بَابُ کَرَاهَةِ مَسِّ الْمَیِّتِ عِنْدَ خُرُوجِ الرُّوحِ وَ اسْتِحْبَابِ تَغْمِیضِهِ وَ شَدِّ لَحْیَیْهِ وَ تَغْطِیَتِهِ بِثَوْبٍ بَعْدَ ذَلِکَ

********

ترجمه :

باب مکروه است لمس نمودن بدن میت و قت خارج شدن روح و مستحب است بستن چشمانش و گرفتن چانه اش و با پارچه ای او را بپوشانند

[رقم الحدیث الکلی: 2665 - رقم الحدیث الباب: 1]

2665- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: ثَقُلَ ابْنٌ لِجَعْفَرٍ وَ أَبُو جَعْفَرٍ جَالِسٌ فِی نَاحِیَةٍ فَکَانَ إِذَا دَنَا مِنْهُ إِنْسَانٌ قَالَ لَا تَمَسَّهُ فَإِنَّهُ إِنَّمَا یَزْدَادُ ضَعْفاً وَ أَضْعَفُ مَا یَکُونُ فِی هَذِهِ الْحَالِ وَ مَنْ مَسَّهُ عَلَی هَذِهِ الْحَالِ أَعَانَ عَلَیْهِ فَلَمَّا قَضَی الْغُلَامُ أَمَرَ بِهِ فَغُمِّضَ عَیْنَاهُ وَ شُدَّ لَحْیَاهُ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

زراره می گوید: یکی از فرزندان حضرت صادق علیه السلام سخت بیمار شد. امام باقر علیه السلام در یک طرف خانه بود و هر کس به آن فرزند نزدیک می شد، می فرمود: به بچه دست نزنید که ضعف و ناتوانیش زیاد می شود. انسان در این حال (حال احتضار) از همیشه ضعیف تر است، هر که به او دست بزند به ضررش کار کرده! پس از فوت بچه دستور داد دو چشم و چانه اش را ببندند.

[رقم الحدیث الکلی: 2666 - رقم الحدیث الباب: 2]

2666- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ یَعْلَی بْنِ مُرَّةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَسُتِرَ بِثَوْبٍ وَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَلْفَ الثَّوْبِ وَ عَلِیٌّ ع عِنْدَ طَرَفِ ثَوْبِهِ وَ قَدْ وَضَعَ خَدَّیْهِ عَلَی رَاحَتِهِ وَ الرِّیحُ تَضْرِبُ طَرَفَ الثَّوْبِ عَلَی وَجْهِ عَلِیٍّ- قَالَ وَ النَّاسُ عَلَی الْبَابِ فِی الْمَسْجِدِ یَنْتَحِبُونَ وَ یَبْکُونَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

چون رسول خدا از دنیا رفت پرده ای در پیش آن حضرت آویختند. رسول خدا پشت پرده بود و علی در پس پرده نشسته بود و از شدت اندوه دست هایش را بر صورتش گذاشته بود و چون باد می وزید آن پرده بر روی مبارک آن حضرت می­خورد و مردم پشت در آن خانه و در مسجد جمع شده بودند و با صدای بلند گریه و زاری می کردند.

[رقم الحدیث الکلی: 2667 - رقم الحدیث الباب: 3]

2667- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ قَالَ: حَضَرْتُ مَوْتَ إِسْمَاعِیلَ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع جَالِسٌ عِنْدَهُ فَلَمَّا حَضَرَهُ الْمَوْتُ شَدَّ لَحْیَیْهِ وَ غَمَّضَهُ وَ غَطَّی عَلَیْهِ الْمِلْحَفَةَ الْحَدِیثَ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (5)

ص: 468


1- الباب 44 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 289- 841، و یأتی ذیله فی الحدیث 6 من الباب 85 من أبواب الدفن.
3- التهذیب 1- 468- 1535، و یأتی ذیله فی الحدیث 2 من الباب 1 من أبواب غسل المیت.
4- التهذیب 1- 289- 842.
5- التهذیب 1- 309- 898.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ کَمَا یَأْتِی فِی أَحَادِیثِ کِتَابَةِ اسْمِ الْمَیِّتِ عَلَی الْکَفَنِ (1) وَ یَأْتِی هُنَاکَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ هُنَا (2).

*******

ترجمه:

از ابوکَهمَس روایت شده که گفت: هنگامی ­که اسماعیل در حال احتضار بود نزد او حاضر شدم و امام صادق علیه السلام نیز در کنار او نشسته بود، هنگامی که زمان مرگش فرا رسید، امام محاسن او را به شّدت گرفت، و چشم­هایش را بست و او را با رواندازی پوشاند،

45 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِسْرَاجِ عِنْدَ الْمَیِّتِ لَیْلًا وَ دَوَامِ الْإِسْرَاجِ فِی ذَلِکَ الْبَیْتِ

اشارة

(3) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِسْرَاجِ عِنْدَ الْمَیِّتِ لَیْلًا وَ دَوَامِ الْإِسْرَاجِ فِی ذَلِکَ الْبَیْتِ

********

ترجمه :

باب استحباب چراغ گذاشتن پیش میت در شب و دائما در آن اطاق روشن نمایند

[رقم الحدیث الکلی: 2668 - رقم الحدیث الباب: 1]

2668- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا قَالَ: لَمَّا قُبِضَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَمَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بِالسِّرَاجِ فِی الْبَیْتِ الَّذِی کَانَ یَسْکُنُهُ حَتَّی قُبِضَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- ثُمَّ أَمَرَ أَبُو الْحَسَنِ ع بِمِثْلِ ذَلِکَ فِی بَیْتِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- حَتَّی أُخْرِجَ (5) بِهِ إِلَی الْعِرَاقِ ثُمَّ لَا أَدْرِی (6) مَا کَانَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (8).

*****

ترجمه:

هنگامی که امام محمد باقر علیه السلام از دنیا رفت امام صادق دستور داد در آن خانه ای که امام محمد باقر سکونت داشت چراغ روشن کنند تا وقتی که حضرت صادق از دنیا رفت، موسی بن جعفر علیه السّلام نیز همان کار را نسبت به خانه حضرت صادق علیه السلام انجام داد، تا وقتی آن حضرت را بطرف بغداد بردند دیگر نفهمیدم چه شد

46 بَابُ حُکْمِ مَوْتِ الْحَمْلِ دُونَ أُمِّهِ وَ بِالْعَکْسِ

اشارة

(9) 46 بَابُ حُکْمِ مَوْتِ الْحَمْلِ دُونَ أُمِّهِ وَ بِالْعَکْسِ

********

ترجمه :

باب حکم مردن جنین و زنده بودن مادر و عکس آن

[رقم الحدیث الکلی: 2669 - رقم الحدیث الباب: 1]

2669- 1- (10) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی

ص: 469


1- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 29 من أبواب التکفین.
2- یأتی فی الباب 29 من أبواب التکفین و یأتی ما یدلّ علی المقصود فی الحدیث 10 من الباب 13 من أبواب الدفن.
3- الباب 45 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 3- 251- 5.
5- کتب المصنّف علامة نسخة علی همزة أخرج.
6- کتب فی الهامش یدری عن نسخة فی الفقیه.
7- التهذیب 1- 289- 843.
8- الفقیه 1- 160- 447.
9- الباب 46 فیه 8 أحادیث.
10- الکافی 3- 206- 1.

عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَمُوتُ وَ یَتَحَرَّکُ الْوَلَدُ فِی بَطْنِهَا أَ یُشَقُّ بَطْنُهَا وَ یُخْرَجُ الْوَلَدُ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ وَ یُخَاطُ بَطْنُهَا.

********

ترجمه :

بعض از اصحاب گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه مى ميرد، و كودكش در رحم او زنده است آيا بايد شكم او را شكافته، و فرزندش را بيرون آورند؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2670 - رقم الحدیث الباب: 2]

2670- 2- (1) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ وَ وَلَدُهَا فِی بَطْنِهَا قَالَ یُشَقُّ بَطْنُهَا وَ یُخْرَجُ وَلَدُهَا.

********

ترجمه :

على بن یقطین گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه مى ميرد، و كودكش در رحم او زنده است آيا بايد شكم او را شكافته، و فرزندش را بيرون آورند؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2671 - رقم الحدیث الباب: 3]

2671- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا مَاتَتِ الْمَرْأَةُ وَ فِی بَطْنِهَا وَلَدٌ یَتَحَرَّکُ شُقَ (3) بَطْنُهَا وَ یُخْرَجُ الْوَلَدُ وَ قَالَ فِی الْمَرْأَةِ یَمُوتُ فِی بَطْنِهَا الْوَلَدُ فَیُتَخَوَّفُ عَلَیْهَا قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یُدْخِلَ الرَّجُلُ یَدَهُ فَیُقَطِّعَهُ وَ یُخْرِجَهُ.

وَ

رَوَاهُ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یَتَحَرَّکُ فَیُتَخَوَّفُ عَلَیْهِ وَ زَادَ فِی آخِرِهِ إِذَا لَمْ تَرْفُقْ بِهِ النِّسَاءُ (4).

وَ

رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ الْحُکْمَ الْأَوَّلَ (5)

********

ترجمه :

ابن وهب گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام فرمود:

هرگاه زنى بميرد، و در رحم او كودك زنده اى باشد بايد شكمش را شكافته، كودك را بيرون آورند.

حضرتش دربارۀ زنى كه جنين در شكمش مرده، و زندگى او را به خطر انداخته، فرمود:

ايرادى ندارد كه (با نبود زن ماهر) مرد دست خود را داخل رحم نموده، و جنين را پاره پاره كند، و آن را بيرون آورد.

[رقم الحدیث الکلی: 2672 - رقم الحدیث الباب: 4]

2672- 4- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ وَ یَتَحَرَّکُ الْوَلَدُ فِی بَطْنِهَا أَ یُشَقُّ بَطْنُهَا وَ یُسْتَخْرَجُ وَلَدُهَا قَالَ نَعَمْ.

ص: 470


1- الکافی 3- 155- 1، و التهذیب 1- 343- 1005.
2- الکافی 3- 155- 3، و التهذیب 1- 344- 1008.
3- فی نسخة- یشق هامش المخطوط.
4- الکافی 3- 206- 2.
5- قرب الأسناد- 64.
6- الکافی 3- 155- 2.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ وَ کَذَا الْحَدِیثَانِ قَبْلَهُ (1).

********

ترجمه :

- على بن حمزه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زنى كه مى ميرد، و كودكش در رحم او زنده باشد آيا بايد شكم او را شكافته، و فرزندش را بيرون آورند؟

فرمود: آرى.

[رقم الحدیث الکلی: 2673 - رقم الحدیث الباب: 5]

2673- 5- (2) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ زَادَ فِیهِ یُخْرَجُ الْوَلَدُ وَ یُخَاطُ بَطْنُهَا.

********

ترجمه :

و در روايت ابن ابى عمير افزوده شده است: بايد فرزند را بيرون آورده، سپس شكم او را بدوزند.

[رقم الحدیث الکلی: 2674 - رقم الحدیث الباب: 6]

2674- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ وَ وَلَدُهَا فِی بَطْنِهَا یَتَحَرَّکُ قَالَ یُشَقُّ عَنِ الْوَلَدِ.

********

ترجمه :

علی بن یقطین گوید به ابو الحسن امام كاظم (علیه السلام) گفتم: اگر بانوى حامله بميرد و كودك او زنده باشد، چه بايد كرد؟

ابو الحسن علیه السلام فرمود : شكم مادر را مى شكافند و كودك را خارج مى كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2675 - رقم الحدیث الباب: 7]

2675- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: یُخْرَجُ الْوَلَدُ وَ یُخَاطُ بَطْنُهَا.

********

ترجمه :

ابن ابی عمیر گوید فرزند را خارج میکنند و شکم را میدوزند

[رقم الحدیث الکلی: 2676 - رقم الحدیث الباب: 8]

2676- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّ امْرَأَةً سَأَلَتْهُ فَقَالَتْ لِی بِنْتٌ عَرُوسٌ ضَرَبَهَا الطَّلْقُ فَمَا زَالَتْ تُطْلَقُ حَتَّی مَاتَتْ وَ الْوَلَدُ یَتَحَرَّکُ فِی بَطْنِهَا وَ یَذْهَبُ وَ یَجِی ءُ فَمَا أَصْنَعُ قَالَ قُلْتُ: یَا أَمَةَ اللَّهِ سُئِلَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْبَاقِرُ ع عَنْ مِثْلِ ذَلِکَ فَقَالَ یُشَقُّ بَطْنُ الْمَیِّتِ وَ یُسْتَخْرَجُ الْوَلَدُ.

*********

ترجمه:

محمّد بن مسلم گفت: شبی بالای پشت بام خواب بودم صدای در بلند شد پرسیدم کیست؟ گفت شریک است خدا تو را رحمت کند از بالای پشت بام نگاه کردم دیدم زنی گفت دختری داشتم که عروس کردم درد زایمان بر او مستولی شد بالاخره از دنیا رفت بچه در شکمش زنده و در حرکت است چکار باید بکنم. گفتم: از امام محمّد باقر شبیه همین سؤال را کردند فرمود: باید شکم او را شکافت و بچه را بیرون آورد همین کار را بکن

47 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْجِیلِ تَجْهِیزِ الْمَیِّتِ وَ دَفْنِهِ لَیْلًا مَاتَ أَوْ نَهَاراً مَعَ عَدَمِ اشْتِبَاهِ الْمَوْتِ

اشارة

(6) 47 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْجِیلِ تَجْهِیزِ الْمَیِّتِ وَ دَفْنِهِ لَیْلًا مَاتَ أَوْ نَهَاراً مَعَ عَدَمِ اشْتِبَاهِ الْمَوْتِ

********

ترجمه :

باب استحباب عجله کردن برای آماده کردن میت و دفن او شب بمیرد یا روز مگر به مردن او شک کنی

[رقم الحدیث الکلی: 2677 - رقم الحدیث الباب: 1]

2677- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 471


1- التهذیب 1- 344- 1006.
2- الکافی 3- 155- 2.
3- التهذیب 1- 343- 1004.
4- التهذیب 1- 344- 1007.
5- رجال الکشّیّ 1- 385- 275.
6- الباب 47 فیه 7 أحادیث.
7- التهذیب 1- 427- 1359.

سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا مَعْشَرَ النَّاسِ لَا أَلْقَیَنَ (1) رَجُلًا مَاتَ لَهُ مَیِّتٌ لَیْلًا فَانْتَظَرَ بِهِ الصُّبْحَ وَ لَا رَجُلًا مَاتَ لَهُ مَیِّتٌ نَهَاراً فَانْتَظَرَ بِهِ اللَّیْلَ لَا تَنْتَظِرُوا بِمَوْتَاکُمْ طُلُوعَ الشَّمْسِ وَ لَا غُرُوبَهَا عَجِّلُوا بِهِمْ إِلَی مَضَاجِعِهِمْ یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ قَالَ النَّاسُ وَ أَنْتَ یَا رَسُولَ اللَّهِ یَرْحَمُکَ اللَّهُ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِ (2) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (3).

********

ترجمه :

جابر گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

اى گروه مردم! مبادا ببينم كسى در شب مرده، و مردم منتظر مانده اند تا صبح شود، يا كسى در روز مرده، و منتظر مانده اند تا شب شود، سپس او را دفن كنند. در دفن مردگان خود منتظر طلوع و غروب خورشيد نباشيد و در دفن آن ها شتاب كنيد، خداوند شما را رحمت كند.

مردم گفتند: اى رسول خدا! خداوند تو را نيز رحمت فرمايد.

[رقم الحدیث الکلی: 2678 - رقم الحدیث الباب: 2]

2678- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةٌ مَا أَدْرِی أَیُّهُمْ أَعْظَمُ جُرْماً الَّذِی یَمْشِی مَعَ الْجَنَازَةِ بِغَیْرِ رِدَاءٍ أَوِ الَّذِی یَقُولُ قِفُوا أَوِ الَّذِی یَقُولُ اسْتَغْفِرُوا لَهُ غَفَرَ اللَّهُ لَکُمْ (5).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ مُرْسَلًا (6) وَ

رَوَاهُ أَیْضاً فِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (7) إِلَّا أَنَّهُ قَالَ بَدَلَ قَوْلِهِ (قِفُوا) ارْفُقُوا بِهِ

ص: 472


1- و فی نسخة- ألفین هامش المخطوط.
2- الکافی 3- 137- 1.
3- الفقیه 1- 151- 416.
4- التهذیب 1- 462- 1507، و تقدم صدره فی الحدیث 6 من الباب 27 من هذه الأبواب.
5- فی هامش المخطوط ما لفظه- الظاهر أن المراد- الذی یامر بالاستغفار له و لا یستغفر هو له، بدلیل قوله- غفر اللّه لکم، و ینبغی أن یقول- غفر اللّه له، أو المراد- من یامر بالاستغفار له و یجزم بانه مذنب محتاج إلی الاستغفار، و یحتمل إرادة مرجوحیة مطلق الکلام کما یأتی فی السلام. منه قده راجع الباب 42 من أبواب العشرة من کتاب الحجّ.
6- الخصال- 191- 265.
7- الخصال- 192- 266.

********

ترجمه :

امام جعفر صادق از پدرانش علیهم السلام و ایشان نیز از امام علی علیه السلام روایت کردند که رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: سه نفر هستند که نمی­دانم اندازه گناه کدام یک بیشتر است: کسی که بدون بالاپوش همراه جنازه حرکت می­کند، کسی که می­گوید: با او نرمش و مدارا به خرج دهید، یا کسی ­که می­گوید: برای او طلب مغفرت کنید باشد که خداوند شما را مورد مغفرت قرار دهد. -

[رقم الحدیث الکلی: 2679 - رقم الحدیث الباب: 3]

2679- 3- (1) وَ رَوَاهُ أَیْضاً فِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ الْمُکَتِّبِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی الْقَطَّانِ عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثَةٌ لَا أَدْرِی أَیُّهُمْ أَعْظَمُ جُرْماً الَّذِی یَمْشِی خَلْفَ جَنَازَةٍ فِی مُصِیبَةِ غَیْرِهِ بِغَیْرِ رِدَاءٍ وَ الَّذِی یَضْرِبُ عَلَی فَخِذِهِ عِنْدَ الْمُصِیبَةِ وَ الَّذِی یَقُولُ ارْفُقُوا وَ تَرَحَّمُوا عَلَیْهِ یَرْحَمْکُمُ اللَّهُ.

********

ترجمه :

-امام صادق گفته:«سه تن اند كه ندانم گناه كدام يك از ايشان كلان تر است:آنكه در سوگوارى ديگران بى عبا پى جنازه رود؛ يا آنكه در گرفتارى دست بران خود زند،يا آنكه از پى جنازۀ يى گويد:با او نرمى كنيد و بر او آمرزش كنيد،خداى بر شما آمرزش كند».

[رقم الحدیث الکلی: 2680 - رقم الحدیث الباب: 4]

2680- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاةُ عَلَی الْجِنَازَةِ فِی وَقْتِ مَکْتُوبَةٍ فَبِأَیِّهِمَا أَبْدَأُ فَقَالَ عَجِّلِ الْمَیِّتَ إِلَی قَبْرِهِ إِلَّا أَنْ تَخَافَ أَنْ یَفُوتَ وَقْتُ الْفَرِیضَةِ وَ لَا تَنْتَظِرْ بِالصَّلَاةِ عَلَی الْجِنَازَةِ طُلُوعَ الشَّمْسِ وَ لَا غُرُوبَهَا.

********

ترجمه :

جابر گوید :به امام باقر علیه السلام گفتم : در صورتی که نماز بر ميت در وقت نماز فریضه فرا برسد، به کدامیک آغاز کنیم؟

امام فرمودند : در رساندن ميت به قبرش شتاب ورز مگر اینکه خوف داشته باشی که وقت نماز فریضه از دست برود و برای نماز خواندن بر جنازه ميت، منتظر طلوع و غروب خورشید مباش!

[رقم الحدیث الکلی: 2681 - رقم الحدیث الباب: 5]

2681- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْیَعْقُوبِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُیَسِّرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ أَوَّلَ النَّهَارِ فَلَا یَقِیلُ (4) إِلَّا فِی قَبْرِهِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:

وقتى كسى اوّل روز مى ميرد، بايد به وقت خواب قيلوله اش در قبر باشد (كنايه از آن كه بايد در تدفين ميّت شتاب كرد).

[رقم الحدیث الکلی: 2682 - رقم الحدیث الباب: 6]

2682- 6- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ

ص: 473


1- الخصال- 191- 265.
2- التهذیب 3- 320- 995، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 31 من أبواب صلاة الجنازة.
3- التهذیب 1- 428- 1360.
4- القائلة الظهیرة، القیلولة- نومة نصف النهار، لسان العرب 11- 577.
5- الکافی 3- 138- 2.
6- التهذیب 1- 433- 1388 و الاستبصار 1- 195- 684، یأتی ذیله فی الحدیث 8 من الباب 31 من أبواب غسل المیت.

الْمُغِیرَةِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عِیصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ فَخُذْ فِی جَهَازِهِ وَ عَجِّلْهُ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

وقتی کسی از دنیا رفت در تجهیز او اقدام کن و سریع انجام بده

[رقم الحدیث الکلی: 2683 - رقم الحدیث الباب: 7]

2683- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَرَامَةُ الْمَیِّتِ تَعْجِیلُهُ.

(2)

********

ترجمه:

- رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله فرمود: بزرگداشت و كرامت ميّت آنست كه او را هر چه زودتر تجهيز كرده و بقبر رسانند، و كار او را پايان بخشند.

48 بَابُ وُجُوبِ تَأْخِیرِ تَجْهِیزِ الْمَیِّتِ مَعَ اشْتِبَاهِ الْمَوْتِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ إِلَّا أَنْ یَتَحَقَّقَ قَبْلَهَا أَوْ یَشْتَبِهَ بَعْدَهَا

اشارة

(3) 48 بَابُ وُجُوبِ تَأْخِیرِ تَجْهِیزِ الْمَیِّتِ مَعَ اشْتِبَاهِ الْمَوْتِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ إِلَّا أَنْ یَتَحَقَّقَ قَبْلَهَا أَوْ یَشْتَبِهَ بَعْدَهَا

********

ترجمه :

باب واجب بودن تاخیر تجهیز میت تا سه روز اگر نمی دانیم مرده یا نه

[رقم الحدیث الکلی: 2684 - رقم الحدیث الباب: 1]

2684- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی الْمَصْعُوقِ وَ الْغَرِیقِ قَالَ یُنْتَظَرُ بِهِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ إِلَّا أَنْ یَتَغَیَّرَ قَبْلَ ذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

هشام بن حكم گويد: امام كاظم عليه السّلام دربارۀ كسى كه مورد هدف صاعقه قرار گرفته و فردى كه غرق شده فرمود:

بايد تا سه روز بر ايشان (جهت دفن كردن) انتظار كشيد (تا از مرگ آنان اطمينان حاصل شود) مگر آن كه پيش از آن (از جهت بو و رنگ پوست) دچار تغييرات شوند (كه به مرگ آن ها بتوان اطمينان يافت).

[رقم الحدیث الکلی: 2685 - رقم الحدیث الباب: 2]

2685- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ ابْنِ أَخِی شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع خَمْسٌ یُنْتَظَرُ بِهِمْ إِلَّا (7) أَنْ یَتَغَیَّرُوا الْغَرِیقُ وَ الْمَصْعُوقُ وَ الْمَبْطُونُ وَ الْمَهْدُومُ وَ الْمُدَخَّنُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (8)

ص: 474


1- الفقیه 1- 140- 385،.
2- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 من الباب 35 من هذه الأبواب، و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 6 من الباب 10 من أبواب الدفن.
3- الباب 48 فیه 5 أحادیث.
4- الکافی 3- 209- 1.
5- التهذیب 1- 338- 992.
6- الکافی 3- 210- 5.
7- فی نسخة- إلی هامش المخطوط.
8- الخصال- 300- 74.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (1) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

اسماعيل بن عبد الخالق گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

پنج فردند كه بايد بر آنان انتظار كشيد (آن گاه دفن كرد)، مگر اين كه دچار تغييرات شوند: غريق، صاعقه زده شده، اسهال گرفته، زير آوار مانده و دود گرفته شده.

[رقم الحدیث الکلی: 2686 - رقم الحدیث الباب: 3]

2686- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ یَعْنِی أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغَرِیقِ أَ یُغَسَّلُ قَالَ نَعَمْ وَ یُسْتَبْرَأُ قُلْتُ وَ کَیْفَ یُسْتَبْرَأُ قَالَ یُتْرَکُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ قَبْلَ أَنْ یُدْفَنَ وَ کَذَلِکَ أَیْضاً صَاحِبُ الصَّاعِقَةِ فَإِنَّهُ (4) رُبَّمَا ظَنُّوا أَنَّهُ مَاتَ وَ لَمْ یَمُتْ.

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (5) إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی إِحْدَی الرِّوَایَتَیْنِ بَعْدَ قَوْلِهِ أَنْ یُدْفَنَ إِلَّا أَنْ یَتَغَیَّرَ قَبْلُ فَیُغَسَّلُ وَ یُدْفَنُ

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: آيا كسى را كه در آب خفه شود و بميرد، بايد غسل بدهند؟

ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود : آرى و بايد موقعيت او را روشن كنند.

من گفتم: موقعيت او چگونه روشن مى شود؟

ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود : تا سه روز، دفن او را تأخير بيندازند، مگر اين كه قبل از سه روز، دگرگونى جسد مشهود گردد. و بر همين منوال، كسى كه در اثر صاعقه بميرد، بايد تا سه روز دفن او را تأخير بيفكنند. چه بسا مردم تصور مى كنند كه اينان مرده اند، با آنكه نمرده اند.

[رقم الحدیث الکلی: 2687 - رقم الحدیث الباب: 4]

2687- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْغَرِیقُ یُحْبَسُ حَتَّی یَتَغَیَّرَ وَ یُعْلَمَ أَنَّهُ قَدْ مَاتَ ثُمَّ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ قَالَ وَ سُئِلَ عَنِ الْمَصْعُوقِ فَقَالَ إِذَا صُعِقَ حُبِسَ یَوْمَیْنِ ثُمَّ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ.

********

ترجمه :

عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

غريق بايد نگاه داشته شود تا اين كه تغيير كند و دانسته شود كه مرده است، سپس غسل داده و كفن شود.

راوى گويد: از حضرتش در مورد صاعقه زده سؤال شد.

فرمود: هرگاه صاعقه بر كسى اصابت كرد، بايد دو روز نگاه داشته شود، سپس غسلش دهند و كفن كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2688 - رقم الحدیث الباب: 5]

2688- 5- (7) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: أَصَابَ النَّاسَ بِمَکَّةَ سَنَةً مِنَ السِّنِینَ صَوَاعِقُ کَثِیرَةٌ مَاتَ مِنْ ذَلِکَ

ص: 475


1- فی المصدر زیادة- عن محمّد بن یحیی.
2- التهذیب 1- 337- 988 و فیه الا ان یتغیروا.
3- الکافی 3- 209- 2 و أورد صدره فی الحدیث 5 من الباب 4 من أبواب غسل المیت.
4- فی نسخة- فانهم هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 338- 990.
6- الکافی 3- 210- 4 و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 4 من أبواب غسل المیت.
7- الکافی 3- 210- 6.

خَلْقٌ کَثِیرٌ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع- فَقَالَ مُبْتَدِئاً مِنْ غَیْرِ أَنْ أَسْأَلَهُ یَنْبَغِی لِلْغَرِیقِ وَ الْمَصْعُوقِ أَنْ یُتَرَبَّصَ بِهِ (1) ثَلَاثاً لَا یُدْفَنُ إِلَّا أَنْ یَجِی ءَ مِنْهُ رِیحٌ تَدُلُّ عَلَی مَوْتِهِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَأَنَّکَ تُخْبِرُنِی أَنَّهُ قَدْ دُفِنَ نَاسٌ کَثِیرٌ أَحْیَاءً فَقَالَ نَعَمْ یَا عَلِیُّ قَدْ دُفِنَ نَاسٌ کَثِیرٌ أَحْیَاءً مَا مَاتُوا إِلَّا فِی قُبُورِهِمْ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2).

**********

ترجمه:

- على بن ابو حمزه گويد: در يكى از سال ها در مكّه صاعقه بسيارى فرود آمد كه بر اثر آن عدّۀ زيادى از مردم جان باختند.

خدمت امام كاظم عليه السّلام شرف ياب شدم بدون اين كه پرسشى كنم، فرمود: شايسته است كه براى غريق و صاعقه زده شده، سه روز انتظار بكشند و آن ها را دفن نكنند، مگر آن كه از آن ها بويى به مشام برسد كه نشانۀ مرگ باشد.

گفتم: قربانت گردم! گويا به من خبر مى دهيد كه عدّۀ بسيارى از مردم زنده، دفن شده اند.

فرمود: آرى، اى على! بسيارى از مردم كه هنوز نمرده بودند، دفن شده اند و آن ها در قبرهايشان مرده اند.

49 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ تَرْکِ الْمَصْلُوبِ بِغَیْرِ تَجْهِیزٍ أَکْثَرَ مِنْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ

اشارة

(3) 49 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ تَرْکِ الْمَصْلُوبِ بِغَیْرِ تَجْهِیزٍ أَکْثَرَ مِنْ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ

********

ترجمه :

باب جایز نیست به دار آویزان بیش بر دار آویزان بماند

[رقم الحدیث الکلی: 2689 - رقم الحدیث الباب: 1]

2689- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْیَعْقُوبِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُیَسِّرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تُقِرُّوا الْمَصْلُوبَ بَعْدَ ثَلَاثَةِ (أَیَّامٍ) (5) حَتَّی یُنْزَلَ وَ یُدْفَنَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْحُدُودِ فِی حَدِّ الْمُحَارِبِ (7).

********

ترجمه:

سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: به دار آويخته شده را نگذاريد بيشتر از سه روز بردار باشد؛ پايين آوريد و دفنش نماييد.

ص: 476


1- فی بعض نسخة- بهما هامش المخطوط.
2- التهذیب 1- 338- 991.
3- الباب 49 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 3- 216- 3.
5- لیس فی المصدر و فی هامش الأصل- عن نسخة فی الکافی و التهذیب.
6- التهذیب 1- 335- 981.
7- یأتی فی الباب 5 من أبواب حدّ المحارب.

أَبْوَابُ غُسْلِ الْمَیِّتِ

1 بَابُ وُجُوبِهِ

اشارة

(1) 1 بَابُ وُجُوبِهِ

********

ترجمه :

باب واجب بودن غسل میت

[رقم الحدیث الکلی: 2690 - رقم الحدیث الباب: 1]

2690- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: غُسْلُ الْجَنَابَةِ وَاجِبٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ غُسْلُ الْمَیِّتِ وَاجِبٌ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ وَ الشَّیْخُ کَمَا مَرَّ (3).

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام)

غسل جنابت واجب است ....وغسل میت واجب است

[رقم الحدیث الکلی: 2691 - رقم الحدیث الباب: 2]

2691- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ یَعْلَی بْنِ مُرَّةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَمَّا قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَمِعْنَا صَوْتاً فِی الْبَیْتِ أَنَّ نَبِیَّکُمْ طَاهِرٌ مُطَهَّرٌ فَادْفِنُوهُ وَ لَا تُغَسِّلُوهُ قَالَ فَرَأَیْتُ عَلِیّاً ع رَفَعَ رَأْسَهُ فَزِعاً فَقَالَ اخْسَأْ عَدُوَّ اللَّهِ فَإِنَّهُ أَمَرَنِی بِغُسْلِهِ وَ کَفْنِهِ وَ دَفْنِهِ وَ ذَا سُنَّةٌ قَالَ ثُمَّ نَادَی مُنَادٍ آخَرُ غَیْرَ تِلْکَ النَّغْمَةِ یَا عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ اسْتُرْ عَوْرَةَ نَبِیِّکَ وَ لَا تَنْزِعِ الْقَمِیصَ.

ص: 477


1- الباب 1 فیه 4 أحادیث.
2- الکافی 3- 40- 3، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 1، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 16 من أبواب الاغسال المسنونة، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 1 من أبواب الحیض.
3- مر فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب الجنابة.
4- التهذیب 1- 468- 180.

********

ترجمه :

مُرّه گوید: چون رسول خدا از دنیا رفت پرده ای در پیش آن حضرت آویختند. رسول خدا پشت پرده بود و علی در پس پرده نشسته بود و از شدت اندوه دست هایش را بر صورتش گذاشته بود و چون باد می وزید آن پرده بر روی مبارک آن حضرت می­خورد و مردم پشت در آن خانه و در مسجد جمع شده بودند و با صدای بلند گریه و زاری می کردند. ناگهان صدایی از درون خانه بلند شد که گفت: پیغمبر شما پاک و طاهر بود او را دفن کنید و غسل ندهید. گفت: علی را دیدم وحشت زده سر از زانوی اندوه بلند کرد و گفت: دور شو ای دشمن خدا! که آن حضرت مرا امر کرده که او را غسل دهم و کفن و دفن کنم و این سنّت است. سپس منادی دیگری به غیر از آن صدای اول ندا داد که ای علی بن ابی طالب! عورت پیامبر خود را بپوشان و در وقت غسل پیراهن را از بدن او بیرون نیاور.

[رقم الحدیث الکلی: 2692 - رقم الحدیث الباب: 3]

2692- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْعِلَلِ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ أَنَّ الرِّضَا ع کَتَبَ إِلَیْهِ فِی جَوَابِ مَسَائِلِهِ عِلَّةُ غُسْلِ الْمَیِّتِ أَنَّهُ یُغَسَّلُ لِأَنَّهُ یُطَهَّرُ وَ یُنَظَّفُ مِنْ أَدْنَاسِ أَمْرَاضِهِ وَ مَا أَصَابَهُ مِنْ صُنُوفِ عِلَلِهِ لِأَنَّهُ یَلْقَی الْمَلَائِکَةَ وَ یُبَاشِرُ أَهْلَ الْآخِرَةِ فَیُسْتَحَبُّ إِذَا وَرَدَ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَقِیَ (2) أَهْلَ الطَّهَارَةِ وَ یُمَاسُّونَهُ وَ یُمَاسُّهُمْ أَنْ یَکُونَ طَاهِراً نَظِیفاً مُوَجَّهاً بِهِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِیُطْلَبَ (وَجْهُهُ وَ لِیُشَفَّعَ) (3) لَهُ وَ عِلَّةٌ أُخْرَی أَنَّهُ (4) یَخْرُجُ مِنْهُ الْمَنِیُ (5) الَّذِی مِنْهُ خُلِقَ فَیُجْنِبُ فَیَکُونُ غُسْلُهُ لَهُ.

********

ترجمه :

از محمد بن سنان مروی است که حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلام در جواب مسائل او به او نوشت: علت غسلمیت اینست که میت را غسل دهند تا این که تطهیر و پاک شود از چرکهای ناخوشی و آن چه به او رسیده است از اقسام علتها و دردها، چه او ملائکه را ملاقات کند و با اهل آخرت همنشین شود، پس نیکو است که چون بر خدا وارد شود اهل طهارت را ملاقات کند و با ایشان مباشرت و معاشرت کند و ایشان با وی خلط و آمیزش کنند. علت دیگر آنست که آن منی که از آن آفریده شده است در هنگام مرگ از میت بیرون می رود و جنب می شود، پس غسل دادن او از آن جهت است. علت غسل کردن کسی که میت را غسل می دهد

[رقم الحدیث الکلی: 2693 - رقم الحدیث الباب: 4]

2693- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا أُمِرَ بِغُسْلِ الْمَیِّتِ لِأَنَّهُ إِذَا مَاتَ کَانَ الْغَالِبُ عَلَیْهِ النَّجَاسَةَ وَ الْآفَةَ وَ الْأَذَی فَأَحَبَّ أَنْ یَکُونَ طَاهِراً إِذَا بَاشَرَ أَهْلَ الطَّهَارَةِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ الَّذِینَ یَلُونَهُ وَ یُمَاسُّونَهُ فِیمَا بَیْنَهُمْ نَظِیفاً مُوَجَّهاً بِهِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

وَ

قَدْ رُوِیَ عَنْ بَعْضِ الْأَئِمَّةِ ع (7) أَنَّهُ قَالَ: لَیْسَ مِنْ مَیِّتٍ یَمُوتُ إِلَّا خَرَجَتْ مِنْهُ الْجَنَابَةُ فَلِذَلِکَ وَجَبَ الْغُسْلُ.

أَقُولُ: وَ أَکْثَرُ أَحَادِیثِ الْأَبْوَابِ الْآتِیَةِ تَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی فِی التَّیَمُّمِ أَحَادِیثُ (9) فِیمَا إِذَا اجْتَمَعَ مَیِّتٌ وَ جُنُبٌ وَ مُحْدِثٌ وَ هُنَاکَ مَاءٌ یَکْفِی أَحَدَهُمْ مِنْهَا

ص: 478


1- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 89- 1 و علل الشرائع- 300- 3 الباب 238 و أورد قطعة منه فی الحدیث 12 من الباب 1 من أبواب غسل المس.
2- لیس فی العلل.
3- فی العیون- به و یشفع.
4- فی العلل زیادة- یقال.
5- فی العلل- القذی، و فی هامش الأصل عن العلل- الاذی.
6- عیون أخبار الرضا علیه السلام 2- 114- 1.
7- نفس المصدر 2- 114.
8- تاتی فی الأبواب 3، 4، 12، 13، 14، 15، 17، من هذه الأبواب.
9- تاتی فی أحادیث الباب 18 من أبواب التیمم.

مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ غُسْلِ الْمَیِّتِ أَیْضاً (1) لِتَرْجِیحِهِ عَلَی غُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ مَا تَضَمَّنَ بَعْضُهَا مِنْ أَنَّهُ سُنَّةٌ (2) فَهُوَ مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّ وُجُوبَهُ عُلِمَ مِنَ السُّنَّةِ لَا مِنَ الْقُرْآنِ وَ لَهُ نَظَائِرُ وَ قَوْلُهُ فِی حَدِیثِ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ فَیُسْتَحَبُ (3) یُرَادُ بِهِ أَنَّ هَذَا الِاسْتِحْبَابَ عِلَّةٌ لِلْوُجُوبِ فِی أَصْلِ الشَّرْعِ وَ أَنَّ اللَّهَ لَمَّا أَحَبَّ ذَلِکَ أَوْجَبَهُ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

******

ترجمه:

امام رضا صلوات اللَّه علیه فرمود : همانا به غسل دادن میت دستور داده شده است زیرا وقتی از دنیا می رود، نجاست و آفت و بیماری بر او غالب است، پس دوست دارد که هنگامی که با اهل طهارت از ملائکه ای که گرد او هستند و او را در بین خود لمس می کنند مباشرت کرد پاک و طاهر و نظیف و موجه به سوی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ باشد! و هيچ ميتى نيست كه بميرد مگر آنكه جنابت از او خارج مى شود

2 بَابُ کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ

اشارة

(4) 2 بَابُ کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ

********

ترجمه :

باب کیفیت غسل میت و مقداری از احکام آن

[رقم الحدیث الکلی: 2694 - رقم الحدیث الباب: 1]

2694- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ فَقَالَ (6) اغْسِلْهُ بِمَاءٍ وَ سِدْرٍ ثُمَّ اغْسِلْهُ عَلَی أَثَرِ ذَلِکَ غَسْلَةً أُخْرَی بِمَاءٍ وَ کَافُورٍ وَ ذَرِیرَةٍ (7) إِنْ کَانَتْ وَ اغْسِلْهُ الثَّالِثَةَ بِمَاءٍ قَرَاحٍ قُلْتُ ثَلَاثُ غَسَلَاتٍ لِجَسَدِهِ کُلِّهِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ یَکُونُ عَلَیْهِ ثَوْبٌ إِذَا غُسِّلَ قَالَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ یَکُونَ عَلَیْهِ قَمِیصٌ فَغَسِّلْهُ (8) مِنْ تَحْتِهِ وَ قَالَ أُحِبُّ لِمَنْ غَسَّلَ الْمَیِّتَ أَنْ یَلُفَّ عَلَی یَدِهِ الْخِرْقَةَ حِینَ یُغَسِّلُهُ.

********

ترجمه :

ابن مسكان گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ چگونگى غسل ميّت پرسيدم.

فرمود: او را با آب و سدر بشوى و در پى آن، با آب، كافور و ذريره -اگر موجود بود - غسل ده، و غسل سوم، بايد با آب خالص باشد.

گفتم: سه غسل براى تمام بدن او باشد؟

فرمود: آرى.

گفتم: آيا در هنگام غسل بايد جامه اى بر روى ميّت باشد؟

فرمود: اگر توانستى چنين كن كه از زير پيراهن او را غسل بده.

حضرتش فرمود: بهتر مى دانم، كسى كه ميّت را غسل مى دهد، در هنگام غسل بر دست خود پارچه اى بپيچد.

[رقم الحدیث الکلی: 2695 - رقم الحدیث الباب: 2]

2695- 2- (9) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 479


1- فی الحدیث 5 من الباب 18 من أبواب التیمم.
2- فی الحدیث 1 من الباب 18 من أبواب التیمم.
3- فی الحدیث 3 من الباب 1 من أبواب غسل المیت.
4- الباب 2 فیه 14 حدیثا.
5- الکافی 3- 139- 2، و التهذیب 1- 108- 282 و التهذیب 1- 300- 875.
6- فی نسخة التهذیب- فقلت هامش المخطوط.
7- الذریرة- فتات قصب الطیب، یجاء به من الهند و قیل من نهاوند. لسان العرب 3- 307.
8- فی نسخة- تغسله هامش المخطوط.
9- الکافی 3- 138- 1، و التهذیب 1- 299- 874.

حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ غُسْلَ الْمَیِّتِ فَاجْعَلْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ ثَوْباً یَسْتُرُ عَنْکَ عَوْرَتَهُ إِمَّا قَمِیصٌ وَ إِمَّا غَیْرُهُ ثُمَّ تَبْدَأُ بِکَفَّیْهِ وَ رَأْسِهِ (1) ثَلَاثَ مَرَّاتٍ بِالسِّدْرِ ثُمَّ سَائِرِ جَسَدِهِ وَ ابْدَأْ بِشِقِّهِ الْأَیْمَنِ فَإِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَغْسِلَ فَرْجَهُ فَخُذْ خِرْقَةً نَظِیفَةً فَلُفَّهَا عَلَی یَدِکَ الْیُسْرَی ثُمَّ أَدْخِلْ یَدَکَ مِنْ تَحْتِ الثَّوْبِ الَّذِی عَلَی فَرْجِ الْمَیِّتِ فَاغْسِلْهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَرَی عَوْرَتَهُ فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ غَسْلِهِ بِالسِّدْرِ فَاغْسِلْهُ مَرَّةً أُخْرَی بِمَاءٍ وَ کَافُورٍ وَ بِشَیْ ءٍ مِنْ حَنُوطٍ ثُمَّ اغْسِلْهُ بِمَاءٍ بَحْتٍ غَسْلَةً أُخْرَی حَتَّی إِذَا فَرَغْتَ مِنْ ثَلَاثِ غَسَلَاتٍ (2) جَعَلْتَهُ فِی ثَوْبٍ نَظِیفٍ (3) ثُمَّ جَفَّفْتَهُ.

********

ترجمه :

حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

چون خواستى ميّت را غسل دهى، ميان خود و او لباسى از پيراهن، يا غير آن قرار ده كه عورت او را بپوشاند، سپس از دو كف دست و سر او شروع كن و سه مرتبه او را با سدر بشوى، پس از آن، بقيّۀ بدنش را بشوى و از طرف راست او شروع كن، و هرگاه خواستى عورت او را بشويى، پارچه اى پاك بر دست چپ خود بپيچان و آن گاه دست خود را از زير لباسى كه بر عورت ميّت است داخل كن، و بدون آن كه عورتش را ببينى، آن را بشوى.

چون از غسل با سدر فارغ شدى، يك مرتبۀ ديگر با آب و كافور و اندكى حنوط او را بشوى، سپس او را با آب خالص غسل ديگرى بده، و چون از سه غسل فارغ شدى، وى را در جامه اى قرار ده و او را خشك كن.

[رقم الحدیث الکلی: 2696 - رقم الحدیث الباب: 3]

2696- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رِجَالِهِ عَنْ یُونُسَ عَنْهُمْ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ غُسْلَ الْمَیِّتِ فَضَعْهُ عَلَی الْمُغْتَسَلِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ فَإِنْ کَانَ عَلَیْهِ قَمِیصٌ فَأَخْرِجْ یَدَهُ مِنَ الْقَمِیصِ وَ اجْمَعْ قَمِیصَهُ عَلَی عَوْرَتِهِ وَ ارْفَعْهُ مِنْ رِجْلَیْهِ إِلَی فَوْقِ الرُّکْبَةِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ قَمِیصٌ فَأَلْقِ عَلَی عَوْرَتِهِ خِرْقَةً وَ اعْمِدْ إِلَی السِّدْرِ فَصَیِّرْهُ فِی طَشْتٍ وَ صُبَّ عَلَیْهِ الْمَاءَ وَ اضْرِبْهُ بِیَدِکَ حَتَّی تَرْتَفِعَ رَغْوَتُهُ وَ اعْزِلِ الرَّغْوَةَ فِی شَیْ ءٍ وَ صُبَّ الْآخَرَ فِی الْإِجَّانَةِ (5) الَّتِی فِیهَا الْمَاءُ ثُمَّ اغْسِلْ یَدَیْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ کَمَا یَغْسِلُ الْإِنْسَانُ مِنَ الْجَنَابَةِ إِلَی نِصْفِ الذِّرَاعِ ثُمَّ اغْسِلْ فَرْجَهُ وَ نَقِّهِ (6) ثُمَّ اغْسِلْ رَأْسَهُ بِالرَّغْوَةِ وَ بَالِغْ فِی ذَلِکَ وَ اجْتَهِدْ أَنْ لَا یَدْخُلَ الْمَاءُ مَنْخِرَیْهِ وَ مَسَامِعَهُ ثُمَّ أَضْجِعْهُ عَلَی جَانِبِهِ الْأَیْسَرِ وَ صُبَّ الْمَاءَ مِنْ نِصْفِ رَأْسِهِ إِلَی قَدَمَیْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ ادْلُکْ بَدَنَهُ دَلْکاً رَفِیقاً وَ کَذَلِکَ ظَهْرَهُ وَ بَطْنَهُ ثُمَّ أَضْجِعْهُ عَلَی جَانِبِهِ الْأَیْمَنِ وَ افْعَلْ بِهِ مِثْلَ ذَلِکَ ثُمَّ صُبَّ ذَلِکَ الْمَاءَ مِنَ الْإِجَّانَةِ وَ اغْسِلِ الْإِجَّانَةَ بِمَاءٍ قَرَاحٍ وَ اغْسِلْ یَدَیْکَ إِلَی الْمِرْفَقَیْنِ

ص: 480


1- فی نسخة التهذیب- و تغسل رأسه هامش المخطوط.
2- لیس فی المصدر و قد کتب المصنّف کلمة نضیف فی الهامش عن التهذیب.
3- لیس فی المصدر و قد کتب المصنّف کلمة نضیف فی الهامش عن التهذیب.
4- الکافی 3- 141- 5، و التهذیب 1- 301- 877، و تقدمت قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 44 من أبواب الجنابة.
5- الاجانة- اناء تغسل فیه الثیاب، و یغتسل منه. مجمع البحرین 6- 197.
6- فی هامش الأصل و أنقه عن نسخة.

- ثُمَّ صُبَّ الْمَاءَ فِی الْآنِیَةِ وَ أَلْقِ فِیهِ حَبَّاتِ کَافُورٍ وَ افْعَلْ بِهِ کَمَا فَعَلْتَ فِی الْمَرَّةِ الْأُولَی ابْدَأْ بِیَدَیْهِ ثُمَّ بِفَرْجِهِ وَ امْسَحْ بَطْنَهُ مَسْحاً رَفِیقاً فَإِنْ خَرَجَ مِنْهُ شَیْ ءٌ فَأَنْقِهِ ثُمَّ اغْسِلْ رَأْسَهُ ثُمَّ أَضْجِعْهُ عَلَی جَنْبِهِ الْأَیْسَرِ وَ اغْسِلْ جَنْبَهُ الْأَیْمَنَ وَ ظَهْرَهُ وَ بَطْنَهُ ثُمَّ أَضْجِعْهُ عَلَی جَنْبِهِ الْأَیْمَنِ وَ اغْسِلْ جَنْبَهُ الْأَیْسَرَ کَمَا فَعَلْتَ أَوَّلَ مَرَّةٍ ثُمَّ اغْسِلْ یَدَیْکَ إِلَی الْمِرْفَقَیْنِ وَ الْآنِیَةَ وَ صُبَّ فِیهِ مَاءَ الْقَرَاحِ وَ اغْسِلْهُ بِمَاءِ الْقَرَاحِ کَمَا غَسَلْتَ فِی الْمَرَّتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ ثُمَّ نَشِّفْهُ بِثَوْبٍ طَاهِرٍ وَ اعْمِدْ إِلَی قُطْنٍ فَذُرَّ عَلَیْهِ شَیْئاً مِنْ حَنُوطٍ (1) وَ ضَعْهُ عَلَی فَرْجِهِ قُبُلٍ وَ دُبُرٍ (2) وَ احْشُ الْقُطْنَ فِی دُبُرِهِ لِئَلَّا یَخْرُجَ مِنْهُ شَیْ ءٌ وَ خُذْ خِرْقَةً طَوِیلَةً عَرْضُهَا شِبْرٌ فَشُدَّهَا مِنْ حَقْوَیْهِ وَ ضُمَّ فَخِذَیْهِ ضَمّاً شَدِیداً وَ لُفَّهَا فِی فَخِذَیْهِ ثُمَّ أَخْرِجْ رَأْسَهَا مِنْ تَحْتِ رِجْلَیْهِ إِلَی الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ وَ اغْرِزْهَا فِی الْمَوْضِعِ الَّذِی لَفَفْتَ فِیهِ الْخِرْقَةَ وَ تَکُونُ الْخِرْقَةُ طَوِیلَةً تَلُفُّ فَخِذَیْهِ مِنْ حَقْوَیْهِ إِلَی رُکْبَتَیْهِ لَفّاً شَدِیداً.

********

ترجمه :

يونس از امامان معصوم عليهم السّلام روايت كرده كه حضرتش فرمود:

هرگاه خواستى ميّت را غسل دهى، او را در جايگاه غسل، مقابل قبله قرار ده، و اگر پيراهن بر تن اوست، دست او را از پيراهن بيرون كن، پيراهنش را روى عورتش بكش و از طرف پا آن را تا زانو بالا بياور، و اگر پيراهن بر تنش نبود، پارچه اى بر عورتش بينداز، سپس سدر را در تشتى قرار ده و آب روى آن بريز و با دست خود آن را بر هم زن تا كف نمايد، كف آن را جدا كن و بقيّه را در تغارو آب بريز.

سپس دو دست او را تا نصف بازو، سه بار بشوى، همان طورى كه انسان از جنابت دست خود را مى شويد.

پس از آن، عورتش را بشوى و آن را پاكيزه كن، سپس سر او را با آب سدر بشوى، و بكوش كه آب به بينى و گوش هايش نرود.

پس از آن، ميّت را به جانب چپ بخوابان و سه بار بر نصف سر، تا پاهايش آب بريز و به آرامى بر بدن، كمر و شكم او دست بكش، سپس او را به جانب راست بخوابان، و همان گونه كن كه در جانب چپ انجام دادى، آن گاه آب درون تغار را دور بريز و آن را با آب خالص بشوى، و دست هاى خود را نيز تا آرنج بشوى.

پس از آن، در ظرفى آب بريز و مقدارى كافور به آن بيفزاى، و آن كارى را كه مرتبه اوّل انجام دادى، انجام ده، از دو دست و عورت او شروع كن و به آرامى دست بر شكمش بكش، اگر چيزى بيرون آمد، آن را پاك كن، آن گاه سر او را بشوى، سپس او را بر جانب چپ بخوابان و سمت راست، كمر و شكمش را بشوى، و بعد او را به جانب راست بخوابان و سمت چپ او را همانند قبل بشوى.

آن گاه دست هاى خود را تا آرنج بشوى، و ظرف را بشوى و آب خالص در آن بريز و مانند مرتبه اول و دوم، او را با آب خالص بشوى.

[رقم الحدیث الکلی: 2697 - رقم الحدیث الباب: 4]

2697- 4- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُغَسَّلُ الْمَیِّتُ ثَلَاثَ غَسَلَاتٍ مَرَّةً بِالسِّدْرِ وَ مَرَّةً بِالْمَاءِ یُطْرَحُ فِیهِ الْکَافُورُ وَ مَرَّةً أُخْرَی بِالْمَاءِ الْقَرَاحِ ثُمَّ یُکَفَّنُ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

حلبى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

بايد ميّت را سه بار غسل داد: يك بار با سدر، يك بار با آبى كه در آن كافور باشد، و بار ديگر با آب خالص، سپس بايد او را كفن كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2698 - رقم الحدیث الباب: 5]

2698- 5- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْکَاهِلِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ فَقَالَ اسْتَقْبِلْ بِبَطْنِ (5) قَدَمَیْهِ الْقِبْلَةَ حَتَّی یَکُونَ وَجْهُهُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ ثُمَّ تُلَیِّنُ

ص: 481


1- فی هامش الأصل عن نسخة- حنوطه.
2- فی نسخة- قبلا و دبرا هامش المخطوط.
3- الکافی 3- 140- 3، و رواه الشیخ فی التهذیب 1- 300- 876 و تاتی قطعة منه فی الحدیث 14 من الباب 2 من أبواب التکفین، و قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 15، و فی الحدیث 6 من الباب 31 من أبواب الدفن.
4- الکافی 3- 140- 4.
5- فی هامش الأصل عن التهذیب- بباطن.

مَفَاصِلَهُ فَإِنِ امْتَنَعَتْ عَلَیْکَ فَدَعْهَا ثُمَّ ابْدَأْ بِفَرْجِهِ بِمَاءِ السِّدْرِ وَ الْحُرُضِ فَاغْسِلْهُ ثَلَاثَ غَسَلَاتٍ وَ أَکْثِرْ مِنَ الْمَاءِ فَامْسَحْ بَطْنَهُ مَسْحاً رَفِیقاً ثُمَّ تَحَوَّلْ إِلَی رَأْسِهِ وَ ابْدَأْ بِشِقِّهِ الْأَیْمَنِ مِنْ لِحْیَتِهِ وَ رَأْسِهِ ثُمَّ ثَنِ (1) بِشِقِّهِ الْأَیْسَرِ مِنْ رَأْسِهِ وَ لِحْیَتِهِ وَ وَجْهِهِ فَاغْسِلْهُ بِرِفْقٍ وَ إِیَّاکَ وَ الْعُنْفَ وَ اغْسِلْهُ غَسْلًا نَاعِماً ثُمَّ أَضْجِعْهُ عَلَی شِقِّهِ الْأَیْسَرِ لِیَبْدُوَ لَکَ الْأَیْمَنُ ثُمَّ اغْسِلْهُ مِنْ قَرْنِهِ (2) إِلَی قَدَمَیْهِ وَ امْسَحْ یَدَکَ عَلَی ظَهْرِهِ وَ بَطْنِهِ ثَلَاثَ (3) غَسَلَاتٍ ثُمَّ رُدَّهُ عَلَی جَانِبِهِ الْأَیْمَنِ لِیَبْدُوَ لَکَ الْأَیْسَرُ فَاغْسِلْهُ بِمَاءٍ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمَیْهِ وَ امْسَحْ یَدَکَ عَلَی ظَهْرِهِ وَ بَطْنِهِ ثَلَاثَ غَسَلَاتٍ بِمَاءِ الْکَافُورِ وَ الْحُرُضِ وَ امْسَحْ یَدَکَ عَلَی بَطْنِهِ مَسْحاً رَفِیقاً ثُمَّ تَحَوَّلْ إِلَی رَأْسِهِ فَاصْنَعْ کَمَا صَنَعْتَ أَوَّلًا بِلِحْیَتِهِ مِنْ جَانِبَیْهِ کِلَیْهِمَا وَ رَأْسِهِ وَ وَجْهِهِ بِمَاءِ الْکَافُورِ ثَلَاثَ غَسَلَاتٍ ثُمَّ رُدَّهُ إِلَی الْجَانِبِ الْأَیْسَرِ حَتَّی یَبْدُوَ لَکَ الْأَیْمَنُ فَاغْسِلْهُ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ (4) ثَلَاثَ (غَسَلَاتٍ ثُمَّ رُدَّهُ إِلَی جَانِبِهِ الْأَیْمَنِ حَتَّی یَبْدُوَ لَکَ الْأَیْسَرُ فَاغْسِلْهُ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ثَلَاثَ غَسَلَاتٍ) (5) وَ أَدْخِلْ یَدَکَ تَحْتَ مَنْکِبَیْهِ وَ ذِرَاعَیْهِ وَ یَکُونُ الذِّرَاعُ وَ الْکَفُّ مَعَ جَنْبِهِ (6) کُلَّمَا غَسَلْتَ شَیْئاً مِنْهُ أَدْخَلْتَ یَدَکَ تَحْتَ مَنْکِبَیْهِ وَ فِی بَاطِنِ ذِرَاعَیْهِ (ثُمَّ رُدَّهُ عَلَی ظَهْرِهِ ثُمَّ اغْسِلْهُ بِمَاءٍ قَرَاحٍ کَمَا صَنَعْتَ أَوَّلًا تَبْدَأُ بِالْفَرْجِ) (7) ثُمَّ تَحَوَّلْ إِلَی الرَّأْسِ وَ اللِّحْیَةِ وَ الْوَجْهِ حَتَّی تَصْنَعَ کَمَا صَنَعْتَ أَوَّلًا بِمَاءٍ قَرَاحٍ ثُمَّ أَزِّرْهُ (8) بِالْخِرْقَةِ وَ یَکُونُ تَحْتَهُ الْقُطْنُ تُذْفِرُهُ بِهِ إِذْفَاراً (9) قُطْناً کَثِیراً ثُمَّ تَشُدُّ فَخِذَیْهِ عَلَی

ص: 482


1- فی الهامش عن التهذیب- تثنی.
2- فی نسخة- فرقه هامش المخطوط.
3- فی الهامش عن التهذیب- بثلاث فیها و کذلک بعد أربعة اسطر.
4- فی هامش الأصل عن نسخة- قدمیه.
5- من غسلات إلی غسلات لیس فی التهذیب هامش المخطوط.
6- فی الهامش عن التهذیب- ظاهره.
7- فی التهذیب- ثم رده علی قفاه فابدأ بفرجه بماء الکافور فاصنع کما صنعت أول مرة، اغسله ثلاث غسلات. هامش المخطوط.
8- کتب المصنّف علی آخر هذه الکلمة علامة، و فی المصدر- اذفره.
9- تذفره به اذفارا- تربطه ربطا مجمع البحرین 3- 309.

الْقُطْنِ بِالْخِرْقَةِ شَدّاً شَدِیداً حَتَّی لَا تَخَافَ أَنْ یَظْهَرَ شَیْ ءٌ وَ إِیَّاکَ أَنْ تُقْعِدَهُ أَوْ تَغْمِزَ بَطْنَهُ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَحْشُوَ فِی مَسَامِعِهِ شَیْئاً فَإِنْ خِفْتَ أَنْ یَظْهَرَ مِنَ الْمَنْخِرَیْنِ شَیْ ءٌ فَلَا عَلَیْکَ أَنْ تُصَیِّرَ ثَمَّ قُطْناً وَ إِنْ لَمْ تَخَفْ فَلَا تَجْعَلْ فِیهِ شَیْئاً وَ لَا تُخَلِّلْ أَظْفَارَهُ وَ کَذَلِکَ غُسْلُ الْمَرْأَةِ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ نَحْوَهُ (1) وَ کَذَا جَمِیعُ الْأَحَادِیثِ الَّتِی قَبْلَهُ.

********

ترجمه :

عبد اللّه كاهلى گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ غسل ميّت پرسيدم ؟

فرمود: دو كف پاى او را روبه قبله كن تا صورت او به سمت قبله باشد، آن گاه مفصل هايش را (مفصل آرنج و زانو) نرم كن و اگر نشد، آن را واگذار، سپس شستن را، از عورت او شروع كن و آن را با آب سدر و اشنان، سه بار شست وشو ده و آب زياد بريز و به آرامى به شكم او دست بكش.

آن گاه به طرف سرش بازگرد و از طرف راست و از محاسن و سر شروع كن و دوباره از طرف چپش، سر و محاسن و صورتش را به آرامى شست وشو ده و از فشار دادن بپرهيز، و با نرمى و آرامى او را غسلى ده، پس از آن، او را بر پهلوى چپ بخوابان، به طورى كه سمت راست او بر تو آشكار شود. آن گاه او را از سر تا پا سه بار بشوى و در هر بار بر پشت و شكمش دست بكش.

سپس او را به پهلوى راست برگردان تا جانب چپش بر تو آشكار شود و او را از سر تا پا سه بار بشوى، و در هر شستن به پشت و شكمش دست بكش.

پس از آن، او را به پشت برگردان، و عورت او را با آب و كافور بشوى و همان كن كه بار اوّل انجام دادى، آن را سه بار با آب و كافور و اشنان بشوى، و با نرمى دست بر شكم او بكش.

سپس به جانب سرش بازگرد و آن چه را كه پيشتر انجام دادى، انجام ده و محاسن او را از دو طرف و سر و صورتش را با آب و كافور، سه بار بشوى.

آن گاه او را بر جانب چپ برگردان تا جانب راستش بر تو آشكار شود، و از سر تا پا او را سه بار بشوى، سپس او را به جانب راست برگردان تا جانب چپش بر تو آشكار شود و از سر تا پا او را سه بار بشوى، و دست خود را بر زير شانه و آرنج ها بكش كه آرنج، كف و پهلويش پاك شود، و هر بار كه بخشى از بدن او را شستى، دست خود را بر زير شانه و بر زير آرنج او بكش، پس از آن، او را به پشت برگردان و با آب خالص بشوى، همچنان كه اوّل بار شستى، از عورت شروع كن، سپس به سر و محاسن و صورت بازگرد، و همان طورى كه اوّل بار آن را شستى با آب خالص نيز همان گونه مى شويى.

آن گاه عورتش را با پارچه اى - كه زير آن، نسبتا پنبه زيادى گذاشته اى - مى پوشانى، و آن پارچه را به رانش مى بندى، چنان محكم مى بندى كه بيم آن نرود كه چيزى بيرون آيد.

مبادا او را بنشانى يا شكمش را فشار دهى، و بپرهيز كه در گوش هاى او چيزى فرو كنى، و اگر بيم آن دارى كه از گوش او چيزى ظاهر شود، مانعى ندارد كه در آن تكه پنبه اى قرار دهى و اگر بيم ندارى، چيزى در آن قرار مده و از لاى ناخن هاى او چيزى بيرون نياور، و غسل دادن زن نيز اين گونه است.

[رقم الحدیث الکلی: 2699 - رقم الحدیث الباب: 6]

2699- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ کَیْفَ یُغَسَّلُ قَالَ بِمَاءٍ وَ سِدْرٍ وَ اغْسِلْ جَسَدَهُ کُلَّهُ وَ اغْسِلْهُ أُخْرَی بِمَاءٍ وَ کَافُورٍ ثُمَّ اغْسِلْهُ أُخْرَی بِمَاءٍ قُلْتُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَمَا یَکُونُ عَلَیْهِ حِینَ یُغَسِّلُهُ قَالَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ یَکُونَ عَلَیْهِ قَمِیصٌ فَیُغَسَّلُ (3) مِنْ تَحْتِ الْقَمِیصِ.

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: بدن مرده را چگونه بايد

شست ؟

ابو عبد اللّه فرمود: يك نوبت تمام بدن را با آب و سدر بشوى و يك نوبت ديگر با آب و كافور و در نوبت آخر با آب خالص. من گفتم: سه نوبت تمام بدن را بشويم ؟

ابو عبد اللّه (علیه السلام ) فرمود: بلى.

من گفتم: بر روى جسد پارچه اى بيفكنم ؟

ابو عبد اللّه (علیه السلام ) فرمود:: اگر امكان دارد از زير پيراهن جسد او را غسل بده.

[رقم الحدیث الکلی: 2700 - رقم الحدیث الباب: 7]

2700- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ أَ فِیهِ وُضُوءُ الصَّلَاةِ أَمْ لَا فَقَالَ غُسْلُ الْمَیِّتِ تَبْدَأُ بِمَرَافِقِهِ فَیُغْسَلُ بِالْحُرُضِ ثُمَّ یُغْسَلُ وَجْهُهُ وَ رَأْسُهُ بِالسِّدْرِ ثُمَّ یُفَاضُ عَلَیْهِ الْمَاءُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ لَا یُغَسَّلَنَّ إِلَّا فِی قَمِیصٍ یُدْخِلُ رَجُلٌ یَدَهُ وَ یَصُبُّ عَلَیْهِ مِنْ فَوْقِهِ وَ یُجْعَلُ فِی الْمَاءِ شَیْ ءٌ مِنَ السِّدْرِ وَ شَیْ ءٌ مِنْ کَافُورٍ وَ لَا یَعْصِرْ بَطْنَهُ إِلَّا أَنْ یَخَافَ شَیْئاً قَرِیباً فَیَمْسَحُ (5) [مَسْحاً] (6) رَفِیقاً مِنْ غَیْرِ أَنْ یَعْصِرَ ثُمَّ یَغْسِلُ الَّذِی غَسَّلَهُ یَدَهُ قَبْلَ أَنْ یُکَفِّنَهُ إِلَی الْمَنْکِبَیْنِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ إِذَا کَفَّنَهُ اغْتَسَلَ.

ص: 483


1- التهذیب 1- 298- 873.
2- التهذیب 1- 446- 1443.
3- فی المصدر- فتغسل.
4- التهذیب 1- 446- 1444، و الاستبصار 1- 208- 731.
5- فی نسخة- فیمسح به منه قده.
6- أثبتناه من المصدر.

********

ترجمه :

از بندۀ صالح خدا امام كاظم (علیه السلام ) پرسيدم: آيا به هنگام غسل دادن ميت، اول بايد او را وضو بدهند؟

آن حضرت فرمود : اول بايد دست و پاى مرده و شرمگاه او را با چوبك بشويند كه از آلودگيها پاك شود، سپس سر و صورت او را با سدر بشويند تا از چرك و كثافت نظافت بشود، بعد از آن سه نوبت سراسر بدن را غسل بدهند: پيراهن مرده بايد بر تن او باقى باشد از روى پيراهن آب بريزند و از زير پيراهن دست بكشند. داخل آب بايد قدرى سدر و قدرى كافور بريزند. شكم مرده را فشار ندهند، مگر آنكه از خارج شدن مدفوع، خائف باشند كه در آن صورت با رفق و مدارا قدرى بر روى شكم دست مى كشند و اگر نجاستى خارج شد، تطهير مى كنند. غسال بايد بعد از تمام شدن

غسل، اول سه نوبت دستهاى خود را تا شانه ها بشويد و سپس كفن مرده را بر تن او بپوشاند و بعد از آن خودش غسل بكند.

[رقم الحدیث الکلی: 2701 - رقم الحدیث الباب: 8]

2701- 8- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ رِزْقٍ الْغُمْشَانِیِّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: أَمَرَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَنْ أَعْصِرَ بَطْنَهُ ثُمَّ أُوَضِّیَهُ (2) بِالْأُشْنَانِ ثُمَّ أَغْسِلَ رَأْسَهُ بِالسِّدْرِ وَ لَحْیَیْهِ ثُمَّ أُفِیضَ عَلَی جَسَدِهِ مِنْهُ ثُمَّ أَدْلُکَ بِهِ جَسَدَهُ ثُمَّ أُفِیضَ عَلَیْهِ ثَلَاثاً ثُمَّ أَغْسِلَهُ بِالْمَاءِ الْقَرَاحِ ثُمَّ أُفِیضَ عَلَیْهِ الْمَاءَ بِالْکَافُورِ وَ بِالْمَاءِ الْقَرَاحِ وَ أَطْرَحَ فِیهِ سَبْعَ وَرَقَاتِ سِدْرٍ.

********

ترجمه :

معویه بن عمار گوید اما م صادق علیه السلام به من امر فرمود شکم مرده را سپس او را با اشنان غسل بده سپس سرو ریش او را با سدر غسل بده سپس بریز بر جسد او 99999

[رقم الحدیث الکلی: 2702 - رقم الحدیث الباب: 9]

2702- 9- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانٍ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ (4) یَعْنِی ابْنَ عُثْمَانَ- عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ یَعْنِی الْفَضْلَ بْنَ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَیِّتِ فَقَالَ أَقْعِدْهُ وَ اغْمِزْ بَطْنَهُ غَمْزاً رَفِیقاً ثُمَّ طَهِّرْهُ مِنْ غَمْزِ الْبَطْنِ ثُمَّ تُضْجِعُهُ ثُمَّ تُغَسِّلُهُ تَبْدَأُ بِمَیَامِنِهِ وَ تَغْسِلُهُ بِالْمَاءِ وَ الْحُرُضِ ثُمَّ بِمَاءٍ وَ کَافُورٍ ثُمَّ تَغْسِلُهُ بِمَاءِ الْقَرَاحِ وَ اجْعَلْهُ فِی أَکْفَانِهِ.

قَالَ الشَّیْخُ قَوْلُهُ أَقْعِدْهُ مُوَافِقٌ لِلْعَامَّةِ وَ لَسْنَا نَعْمَلُ عَلَیْهِ وَ الْوَجْهُ فِیهِ التَّقِیَّةُ.

********

ترجمه :

[رقم الحدیث الکلی: 2703 - رقم الحدیث الباب: 10]

2703- 10- (5) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ قَالَ تَبْدَأُ فَتَطْرَحُ عَلَی سَوْأَتِهِ خِرْقَةً ثُمَّ تَنْضَحُ عَلَی صَدْرِهِ وَ رُکْبَتَیْهِ مِنَ الْمَاءِ ثُمَّ تَبْدَأُ فَتَغْسِلُ الرَّأْسَ وَ اللِّحْیَةَ بِسِدْرٍ حَتَّی تُنَقِّیَهُ ثُمَّ تَبْدَأُ بِشِقِّهِ الْأَیْمَنِ ثُمَّ بِشِقِّهِ الْأَیْسَرِ

ص: 484


1- التهذیب 1- 303- 882، و الاستبصار 1- 207- 729.
2- فی المصدر زیادة- ثم اغسله.
3- التهذیب 1- 446- 1442، و الاستبصار 1- 206- 724.
4- کتب المصنّف هنا- لیس فی الاستبصار و هو موجود فی التهذیب.
5- التهذیب 1- 305- 887، و تاتی قطعة منه فی الحدیث 4 من الباب 14 من أبواب التکفین و قطعة أخری بطریق آخر عن عمار فی الحدیث 1 من الباب 13 من أبواب التکفین.

وَ إِنْ غَسَلْتَ رَأْسَهُ وَ لِحْیَتَهُ بِالْخِطْمِیِّ فَلَا بَأْسَ وَ تُمِرُّ یَدَکَ عَلَی ظَهْرِهِ وَ بَطْنِهِ بِجَرَّةٍ (1) مِنْ مَاءٍ حَتَّی تَفْرُغَ مِنْهُمَا ثُمَّ بِجَرَّةٍ مِنْ کَافُورٍ یُجْعَلُ فِی الْجَرَّةِ مِنَ الْکَافُورِ نِصْفُ حَبَّةٍ ثُمَّ یُغْسَلُ رَأْسُهُ وَ لِحْیَتُهُ ثُمَّ شِقُّهُ الْأَیْمَنُ ثُمَّ شِقُّهُ الْأَیْسَرُ وَ تُمِرُّ یَدَکَ عَلَی جَسَدِهِ کُلِّهِ وَ تَنْصِبُ رَأْسَهُ وَ لِحْیَتَهُ شَیْئاً ثُمَّ تُمِرُّ یَدَکَ عَلَی بَطْنِهِ فَتَعْصِرُهُ شَیْئاً حَتَّی یَخْرُجَ مِنْ مَخْرَجِهِ مَا خَرَجَ وَ یَکُونُ عَلَی یَدَیْکَ خِرْقَةٌ تُنَقِّی بِهَا دُبُرَهُ ثُمَّ مَیِّلْ بِرَأْسِهِ شَیْئاً فَتَنْفُضُهُ حَتَّی یَخْرُجَ مِنْ مَنْخِرِهِ مَا خَرَجَ ثُمَّ تَغْسِلُهُ بِجَرَّةٍ مِنْ مَاءِ الْقَرَاحِ فَذَلِکَ ثَلَاثُ جِرَارٍ فَإِنْ زِدْتَ فَلَا بَأْسَ وَ تُدْخِلُ فِی مَقْعَدَتِهِ (2) مِنَ الْقُطْنِ مَا دَخَلَ ثُمَّ تُجَفِّفُهُ بِثَوْبٍ نَظِیفٍ ثُمَّ تَغْسِلُ یَدَیْکَ إِلَی الْمَرَافِقِ وَ رِجْلَیْکَ إِلَی الرُّکْبَتَیْنِ ثُمَّ تُکَفِّنُهُ تَبْدَأُ وَ تَجْعَلُ عَلَی مَقْعَدَتِهِ شَیْئاً مِنَ الْقُطْنِ وَ ذَرِیرَةً وَ تَضُمُّ فَخِذَیْهِ ضَمّاً شَدِیداً إِلَی أَنْ قَالَ الْجَرَّةُ الْأُولَی الَّتِی یُغْسَلُ بِهَا الْمَیِّتُ بِمَاءِ السِّدْرِ وَ الْجَرَّةُ الثَّانِیَةُ بِمَاءِ الْکَافُورِ یُفَتُّ فِیهَا فَتّاً قَدْرَ نِصْفِ حَبَّةٍ وَ الْجَرَّةُ الثَّالِثَةُ بِمَاءِ الْقَرَاحِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا یَأْتِی (3).

********

ترجمه :

[رقم الحدیث الکلی: 2704 - رقم الحدیث الباب: 11]

2704- 11- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ أَبِی دَاوُدَ الْمُنْشِدِ عَنْ سَلَامَةَ عَنْ مُغِیرَةَ مُؤَذِّنِ بَنِی عَدِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غَسَّلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع رَسُولَ اللَّهِ ص- بَدَأَهُ بِالسِّدْرِ وَ الثَّانِیَةُ ثَلَاثَةُ مَثَاقِیلَ مِنْ کَافُورٍ وَ مِثْقَالٌ مِنْ مِسْکٍ وَ دَعَا بِالثَّالِثَةِ بِقِرْبَةٍ مَشْدُودَةِ الرَّأْسِ فَأَفَاضَهَا عَلَیْهِ ثُمَّ أَدْرَجَهُ ع.

********

ترجمه :

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : علی بن ابی طالب صلوات اللَّه علیه، رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله را غسل داد و با سدر به او آغاز نمود و غسل دوم را با سه مثقال از کافور انجام داد....

[رقم الحدیث الکلی: 2705 - رقم الحدیث الباب: 12]

2705- 12- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ

ص: 485


1- کتب المصنّف بدل هذه الکلمة عن نسخة کلمة بجر هنا و فی بعض المواضع التالیة.
2- فی المصدر زیادة- شیئا.
3- یأتی فی الحدیث 12 من نفس الباب.
4- التهذیب 1- 450- 1464.
5- الفقیه 1- 192- 585.

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنْ غَسَلْتَ رَأْسَ الْمَیِّتِ وَ لِحْیَتَهُ بِالْخِطْمِیِ (1) فَلَا بَأْسَ.

قَالَ وَ ذَکَرَ هَذَا فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَصِفُ فِیهِ غُسْلَ الْمَیِّتِ أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْحَدِیثُ الْمُشَارُ إِلَیْهِ (2).

********

ترجمه :

عمّار ساباطى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه آن حضرت فرمود: هر گاه سر و ريش ميّت را پيش از غسل با خطمى بشوئى اشكالى ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2706 - رقم الحدیث الباب: 13]

2706- 13- (3) قَالَ وَ قَالَ ع فِی آخِرِ حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَصِفُ فِیهِ غُسْلَ الْمَیِّتِ لَا تُخَلِّلْ أَظَافِیرَهُ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

.... و از لاى ناخن هاى او چيزى بيرون نياور،

[رقم الحدیث الکلی: 2707 - رقم الحدیث الباب: 14]

2707- 14- (4) وَ رَوَی الْعَلَّامَةُ فِی الْمُخْتَلَفِ نَقْلًا عَنِ ابْنِ أَبِی عَقِیلٍ أَنَّهُ قَالَ تَوَاتَرَتِ الْأَخْبَارُ عَنْهُمْ ع أَنَّ عَلِیّاً ع غَسَّلَ رَسُولَ اللَّهِ ص- فِی قَمِیصِهِ ثَلَاثَ غَسَلَاتٍ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی مِقْدَارِ الْکَافُورِ فِی التَّکْفِینِ (6).

*********

ترجمه:

از اهللبیت علیهم السلام به تواتر رسیده که حضرت امیر المومنین علیه السلام رسول خدا صلی الله علیه وآله را در لباسش سه غسل داد

3 بَابُ أَنَّ غُسْلَ الْمَیِّتِ کَغُسْلِ الْجَنَابَةِ

اشارة

(7) 3 بَابُ أَنَّ غُسْلَ الْمَیِّتِ کَغُسْلِ الْجَنَابَةِ

********

ترجمه :

باب اینکه غسل میت مثل غسل جنابت است

[رقم الحدیث الکلی: 2708 - رقم الحدیث الباب: 1]

2708- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ یَعْنِی ابْنَ بَابَوَیْهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ بُرَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: غُسْلُ الْمَیِّتِ مِثْلُ غُسْلِ الْجُنُبِ (9) وَ إِنْ کَانَ کَثِیرَ الشَّعْرِ فَرُدَّ (10) عَلَیْهِ الْمَاءَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.

ص: 486


1- الخطمی- ضرب من النبات یغسل به لسان العرب 12- 188.
2- الحدیث 10 من نفس الباب.
3- الفقیه 1- 192- 590، و أورده فی الحدیث 5 من نفس الباب و فیه- اظفاره.
4- المختلف- 44.
5- یأتی ما یدلّ علیه فی الباب 3 و 5 و 6 و 9 من هذه الأبواب.
6- یأتی ما یدلّ علیه من الباب 3 من أبواب التکفین.
7- الباب 3 فیه 8 أحادیث.
8- التهذیب 1- 447- 1447.
9- و فی نسخة- الجنابة هامش المخطوط.
10- فی المصدر- فزد.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).

********

ترجمه :

- ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود :

غسل ميت همانند غسل جنابت است. اگر موى سرش انبوه باشد، سه نوبت بر روى سرش آب بريز.

[رقم الحدیث الکلی: 2709 - رقم الحدیث الباب: 2]

2709- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ إِنَّ رَجُلًا سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمَیِّتِ لِمَ یُغَسَّلُ غُسْلَ الْجَنَابَةِ قَالَ إِذَا خَرَجَتِ الرُّوحُ مِنَ الْبَدَنِ خَرَجَتِ النُّطْفَةُ الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا بِعَیْنِهَا مِنْهُ کَائِناً مَا کَانَ صَغِیراً أَوْ کَبِیراً ذَکَراً أَوْ أُنْثَی فَلِذَلِکَ یُغَسَّلُ غُسْلَ الْجَنَابَةِ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

سليمان ديلمى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

عبد اللّه بن قيس ماصر، خدمت امام باقر عليه السّلام رسيد و گفت: به من بگو چرا بايد به ميّت غسل جنابت داد؟

حضرت فرمود :

آن گاه كه روح از بدن خارج مى شود، اين نطفه به طور كامل، هرگونه كه هست - كوچك يا بزرگ، پسر يا دختر - از بدن او خارج مى شود. به اين دليل است كه ميّت را بايد غسلى، همانند غسل جنابت بدهند.

[رقم الحدیث الکلی: 2710 - رقم الحدیث الباب: 3]

2710- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ مَا بَالُ الْمَیِّتِ یُمْنِی قَالَ النُّطْفَةُ الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا یَرْمِی بِهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

سكونى گويد: از امام صادق عليه السّلام سؤال شد: چرا رطوبتى (از ديدگان) ميّت بيرون مى آيد؟

فرمود: اين رطوبت، نطفه اى است كه از آن خلق شده كه آن را مى اندازند.

[رقم الحدیث الکلی: 2711 - رقم الحدیث الباب: 4]

2711- 4- (5) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ التَّیْمِیِ (6) عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: قَالَ: إِنَّ الْمَخْلُوقَ لَا یَمُوتُ حَتَّی تَخْرُجَ مِنْهُ النُّطْفَةُ الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا مِنْ فِیهِ أَوْ مِنْ غَیْرِهِ (7).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ (8) عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ

ص: 487


1- الفقیه 1- 192- 586.
2- الکافی 3- 161- 1، و الاستبصار 1- 208- 732.
3- الکافی 3- 163- 2.
4- التهذیب 1- 450- 1459.
5- الکافی 3- 163- 3.
6- فی المصدر- علی بن الحسن المیثمی.
7- فی المصدر- أو من عینه و قال فی هامشه- فی بعض النسخ- أو من غیره.
8- علل الشرائع- 299- 1 الباب 238.

مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ وَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ سُلَیْمَانَ (1) عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ مِثْلَهُ.

********

ترجمه :

يكى از اصحاب ما گويد: امام سجّاد عليه السّلام فرمود:

آدمى نمى ميرد، مگر اين كه نطفه اى كه از آن آفريده شده، از دهان يا چشمش خارج شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2712 - رقم الحدیث الباب: 5]

2712- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ الصَّادِقُ ع لِأَیِّ عِلَّةٍ یُغَسَّلُ الْمَیِّتُ قَالَ تَخْرُجُ مِنْهُ النُّطْفَةُ الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا تَخْرُجُ مِنْ عَیْنَیْهِ أَوْ مِنْ فِیهِ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

از امام صادق عليه السّلام پرسيده شد: به چه علّتى مرده را غسل بايد داد؟ آن حضرت فرمود: چون آن نطفه اى كه از آن آفريده شده از چشمان او و يا از دهانش خارج مى شود،

[رقم الحدیث الکلی: 2713 - رقم الحدیث الباب: 6]

2713- 6- (3) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَخْلَدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشِیرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْقَزْوِینِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ ع عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ لِأَیِّ عِلَّةٍ یُغَسَّلُ وَ لِأَیِّ عِلَّةٍ یَغْتَسِلُ الْغَاسِلُ قَالَ یُغَسَّلُ الْمَیِّتُ لِأَنَّهُ جُنُبٌ وَ لِتَلَاقِیهِ الْمَلَائِکَةَ وَ هُوَ طَاهِرٌ وَ کَذَلِکَ الْغَاسِلُ لِتَلَاقِیهِ الْمُؤْمِنِینَ.

********

ترجمه :

على بن حاتم،از قاسم بن محمّد،از ابراهيم بن مخلد از ابراهيم بن محمّد بن بشير، از محمّد بن سنان از ابى عبد اللّٰه قزوينى نقل كرده كه وى گفت:از حضرت ابا جعفر محمّد بن على عليهما السّلام پرسيدم:براى چه مرده را غسل مى دهند و براى چه غسل دهنده بايد غسل كند؟ حضرت فرمودند:مرده را غسل مى دهند براى اين كه جنب است و ديگر آن كه چون با فرشتگان ملاقات مى كند بايد طاهر باشد و همچنين غسل دهنده ميّت نيز چون با مؤمنين ملاقات مى كند لازم است غسل كند تا با طهارت با ايشان مواجه شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2714 - رقم الحدیث الباب: 7]

2714- 7- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبِی عُمَرَ (5) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمَّارٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَبَّادِ بْنِ صُهَیْبٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ مَا بَالُ الْمَیِّتِ یُغَسَّلُ قَالَ النُّطْفَةُ (6) الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا یَرْمِی بِهَا.

********

ترجمه :

عباد بن صهيب،از حضرت جعفر بن محمّد،از پدر بزرگوارش عليهما السّلام،از آن حضرت سؤال شد:چرا ميّت را غسل مى دهند؟ حضرت فرمودند:به خاطر نطفه اى كه از آن خلق شده و از او خارج مى گردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2715 - رقم الحدیث الباب: 8]

2715- 8- (7) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ

ص: 488


1- فی العلل- حمدان بن سلیمان النیسابوریّ.
2- الفقیه 1- 138- 375.
3- علل الشرائع- 299- 2 الباب 238.
4- علل الشرائع- 300- 4 الباب 238.
5- فی المصدر- محمّد بن عمر بن أبی عمیر، و هو الموافق للبحار 81- 285- 3.
6- فی المصدر- للنطفة.
7- علل الشرائع- 300- 5 الباب 238.

حَمَّادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الْمَیِّتِ لِمَ یُغَسَّلُ غُسْلَ الْجَنَابَةِ فَذَکَرَ حَدِیثاً یَقُولُ فِیهِ فَإِذَا مَاتَ سَالَتْ مِنْهُ تِلْکَ النُّطْفَةُ بِعَیْنِهَا یَعْنِی الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا فَمِنْ ثَمَّ صَارَ الْمَیِّتُ یُغَسَّلُ غُسْلَ الْجَنَابَةِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

********

ترجمه:

از عبدالرحمن­ بن حمّاد روایت شده که از امام موسی کاظم علیه السلام درباره میّت پرسیدم و اینکه چرا مانند غسل جنابت غسل داده می­شود؟

امام علیه السلام فرمود:

و آن­گاه که انسان می­میرد، عین آن نطفه و نه غیرآن از بدنش جاری و خارج می­گردد، به­ همین سبب است که میّت غسل جنابت داده می­شود.

4 بَابُ وُجُوبِ تَغْسِیلِ مَنْ مَاتَ فِی الْمَاءِ

اشارة

(2) 4 بَابُ وُجُوبِ تَغْسِیلِ مَنْ مَاتَ فِی الْمَاءِ

********

ترجمه :

باب واجب بودن غسل کسیکه در آب مرده است

[رقم الحدیث الکلی: 2716 - رقم الحدیث الباب: 1]

2716- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْغَرِیقُ یُحْبَسُ حَتَّی یَتَغَیَّرَ وَ یُعْلَمَ أَنَّهُ قَدْ مَاتَ ثُمَّ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

غريق بايد نگاه داشته شود تا اين كه تغيير كند و دانسته شود كه مرده است، سپس غسل داده و كفن شود....

[رقم الحدیث الکلی: 2717 - رقم الحدیث الباب: 2]

2717- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ الْغَرِیقُ یُغَسَّلُ (5).

********

ترجمه :

سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

امير مؤمنان عليه السّلام همواره مى فرمود: غريق را بايد غسل داد.

[رقم الحدیث الکلی: 2718 - رقم الحدیث الباب: 3]

2718- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ ذُبْیَانَ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ مُوسَی بْنِ أُکَیْلٍ النُّمَیْرِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی بِئْرِ مَخْرَجٍ (7) وَقَعَ (8)

ص: 489


1- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 1 و الحدیث 3 من الباب 2 من أبواب غسل المیت.
2- الباب 4 فیه 6 أحادیث.
3- الکافی 3- 210- 4، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 48 من أبواب الاحتضار.
4- الکافی 3- 210- 3.
5- فی هذه الأحادیث دلالة علی وجوب نیة غسل المیت منه قده.
6- التهذیب 1- 465- 1522، و فی التهذیب 419- 1324. و أورده بتمامه عن التهذیب و المقنع فی الحدیث 1 من الباب 51 من أبواب الدفن.
7- کذا فی الأصل، و کتب فی الهامش عن نسخة- مخرج، و قد أورده فی الحدیث 1 من الباب 51 من أبواب الدفن بلفظ- مخرج.
8- فی المصدر- فوقع.

فِیهِ رَجُلٌ فَمَاتَ إِلَی أَنْ قَالَ إِنْ أَمْکَنَ إِخْرَاجُهُ أُخْرِجَ وَ غُسِّلَ وَ دُفِنَ.

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدند: اگر كسى در چاه . اگر بتوانند جنازۀ او را خارج كنند به هر قيمتى كه باشد بايد جنازه را خارج نمايند و بعد از غسل دادن و كفن كردن، دفن نمايند.

[رقم الحدیث الکلی: 2719 - رقم الحدیث الباب: 4]

2719- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ الْغَرِیقُ یُغَسَّلُ.

********

ترجمه :

سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

امير مؤمنان عليه السّلام همواره مى فرمود: غريق را بايد غسل داد.

[رقم الحدیث الکلی: 2720 - رقم الحدیث الباب: 5]

2720- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغَرِیقِ أَ یُغَسَّلُ قَالَ نَعَمْ وَ یُسْتَبْرَأُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: آيا كسى را كه در آب خفه شود و بميرد، بايد غسل بدهند؟

ابو عبد اللّهعلیه السلام فرمودآرى و بايد موقعيت او را روشن كنند. من گفتم: موقعيت او چگونه روشن مى شود؟ ابو عبد اللّه گفت: تا سه روز، دفن او را تأخير بيندازند، مگر اين كه قبل از سه روز، دگرگونى جسد مشهود گردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2721 - رقم الحدیث الباب: 6]

2721- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ أَبِی خَالِدٍ قَالَ: قَالَ: أُغَسِّلُ کُلَّ الْمَوْتَی الْغَرِیقَ وَ أَکِیلَ السَّبُعِ وَ کُلَّ شَیْ ءٍ إِلَّا مَا قُتِلَ بَیْنَ الصَّفَّیْنِ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).

**********

ترجمه:

ابو خالد گويد: هر مرده اى را غسل بده، خواه غريق باشد و خواه طعمۀ درنده قرار گيرد و هر مرده اى كه در جنگ (مسلمانان و كفّار) كشته شود اگر رمقى داشته باشد (و به بيرون معركه برده شود و جان دهد) بايد غسل داده شود و اگر (در همان ميدان جنگ كشته شود) غسل داده نمى شود.

ص: 490


1- التهذیب 1- 338- 989.
2- التهذیب 1- 338- 990، و تقدم بتمامه فی الحدیث 3 2686 من الباب 48 من أبواب الاحتضار.
3- الکافی 3- 209- 2.
4- التهذیب 1- 330- 967، و الاستبصار 1- 213- 753 و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 14 من هذه الأبواب.
5- تقدم فی الحدیث 3 و 4 من الباب 48 من أبواب الاحتضار.
6- یأتی فی الباب 40 من أبواب الدفن.

5 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَوْجِیهِ الْمَیِّتِ إِلَی الْقِبْلَةِ عِنْدَ الْغُسْلِ کَالْمُحْتَضَرِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ

اشارة

(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَوْجِیهِ الْمَیِّتِ إِلَی الْقِبْلَةِ عِنْدَ الْغُسْلِ کَالْمُحْتَضَرِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ

********

ترجمه :

باب رو به قبله کردن میت وقت غسل دادن مثل محتضر و واجب نبودن آن

[رقم الحدیث الکلی: 2722 - رقم الحدیث الباب: 1]

2722- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِذَا وَجَّهْتَ الْمَیِّتَ لِلْقِبْلَةِ فَاسْتَقْبِلْ بِوَجْهِهِ الْقِبْلَةَ وَ لَا تَجْعَلْهُ مُعْتَرِضاً کَمَا یَجْعَلُ النَّاسُ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

.....هر وقت خواستی میت را رو به قبله کنی صورت او را بسمت قبله کن و در عرض قبله قرار نده همانگونه که سنیها انجام می دهند

[رقم الحدیث الکلی: 2723 - رقم الحدیث الباب: 2]

2723- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْیَقْطِینِیِّ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الْمَیِّتِ کَیْفَ یُوضَعُ عَلَی الْمُغْتَسَلِ مُوَجَّهاً وَجْهُهُ نَحْوَ الْقِبْلَةِ أَوْ یُوضَعُ عَلَی یَمِینِهِ وَ وَجْهُهُ نَحْوَ الْقِبْلَةِ قَالَ یُوضَعُ کَیْفَ تَیَسَّرَ فَإِذَا طَهُرَ وُضِعَ کَمَا یُوضَعُ فِی قَبْرِهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ (4) وَ فِی الِاحْتِضَارِ (5).

********

ترجمه:

یعقوب بن یقطین گوید از امام رضا علیه السلام سوال کردم چگونه میت را وقت غسل رو به قبله قرار میدهند صورت به سمت قبله است (کف پا ها )یا به پهلوی راست سینه و صورت سمت قبله اباشد

حضرت علیه السلام فرمود :هر جور راحت تر است ولی وقتی غسل دادی مثل داخل قبر قرار بده

6 بَابُ اسْتِحْبَابِ وُضُوءِ الْمَیِّتِ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ

اشارة

(6) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ وُضُوءِ الْمَیِّتِ قَبْلَ الْغُسْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب وضو دادن میت قبل از غسل و واجب نبودن آن

[رقم الحدیث الکلی: 2724 - رقم الحدیث الباب: 1]

2724- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَیِّتُ

ص: 491


1- الباب 5 فیه حدیثان.
2- التهذیب 1- 465- 1521، تقدم صدره فی الحدیث 5 من الباب 40 و ذیله فی الحدیث 1 من الباب 35 من أبواب الاحتضار.
3- التهذیب 1- 298- 871.
4- تقدم فی الأحادیث 2 و 3 و 5 من الباب 3 من هذه الأبواب.
5- تقدم فی الباب 35 من أبواب الاحتضار.
6- الباب 6 فیه 7 أحادیث.
7- التهذیب 1- 302- 879، و الاستبصار 1- 207- 727.

یُبْدَأُ بِفَرْجِهِ ثُمَّ یُوَضَّأُ وُضُوءَ الصَّلَاةِ ثُمَّ ذَکَرَ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

میت را اول فرجش را میشویند سپس وضویش میدهند وضوی نماز ....

[رقم الحدیث الکلی: 2725 - رقم الحدیث الباب: 2]

2725- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ الْمُسْلِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَیْدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ قَالَ تُطْرَحُ عَلَیْهِ خِرْقَةٌ ثُمَّ یُغْسَلُ فَرْجُهُ وَ یُوَضَّأُ وُضُوءَ الصَّلَاةِ ثُمَّ یُغْسَلُ رَأْسُهُ بِالسِّدْرِ وَ الْأُشْنَانِ ثُمَّ الْمَاءِ وَ الْکَافُورِ ثُمَّ بِالْمَاءِ الْقَرَاحِ یُطْرَحُ فِیهِ سَبْعُ وَرَقَاتٍ صِحَاحٍ (مِنْ وَرَقِ السِّدْرِ) (2) فِی الْمَاءِ.

********

ترجمه :

عبد الله بن عبید گوید از از امام صادق علیه السلام سوال کردم از غسل میت

حضرت فرمود پارچه ای بر او می اندازد سپس فرجش را غسل می دهد وضویش میدهند وضوی نماز سپس سرش را با سدر و اشنان غسل سپس آب و کافور سپس آب معمولی هفت برگ سالم سدر روی او قرار می دهند

[رقم الحدیث الکلی: 2726 - رقم الحدیث الباب: 3]

2726- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْمُعَاذِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ لَیْثٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ (4) أَبِی بَشِیرٍ عَنْ حَفْصَةَ بِنْتِ سِیرِینَ (5) عَنْ أُمِّ سُلَیْمَانَ عَنْ أُمِّ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: إِذَا تُوُفِّیَتِ الْمَرْأَةُ فَأَرَادُوا أَنْ یُغَسِّلُوهَا فَلْیَبْدَءُوا بِبَطْنِهَا فَلْتُمْسَحْ مَسْحاً رَفِیقاً إِنْ لَمْ تَکُنْ حُبْلَی فَإِنْ کَانَتْ حُبْلَی فَلَا تُحَرِّکِیهَا فَإِذَا أَرَدْتِ غُسْلَهَا فَابْدَأْ (6) بِسُفْلَیْهَا فَأَلْقِی عَلَی عَوْرَتِهَا ثَوْباً سَتِیراً ثُمَّ خُذِی کُرْسُفَةً فَاغْسِلِیهَا فَأَحْسِنِی غَسْلَهَا (7) ثُمَّ أَدْخِلِی یَدَکِ مِنْ تَحْتِ الثَّوْبِ فَامْسَحِیهَا (8) بِکُرْسُفٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ أَحْسِنِی مَسْحَهَا قَبْلَ أَنْ تُوَضِّئِیهَا ثُمَّ وَضِّئِیهَا بِمَاءٍ فِیهِ سِدْرٌ الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود

وقتی زن بمیرد اراده کنند غسل دهند او را از شکم شروع می کنند آرام دست بر شکم او میکشند اگر حامل باشد او را حرکت نمی دهند و اگر اراده ی غسل دادن زن حامل نمودند پارچه ای روی عورت او قرار میدهند و پنبه قرار میدهند و غسلش میدهند غسل خوب سپس با پنبه از زیر لباس سه مرتبه به بدن او میکشند و خوب بکشد قبل از وضو دادنش با آب سدر ....

[رقم الحدیث الکلی: 2727 - رقم الحدیث الباب: 4]

2727- 4- (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْوَشَّاءِ

ص: 492


1- التهذیب 1- 302- 878، و الاستبصار 1- 206- 726.
2- لیس فی المصدر.
3- التهذیب 1- 302- 880، و الاستبصار 1- 207- 728.
4- فی نسخة- بن هامش المخطوط.
5- فی نسخة- بشیر هامش المخطوط.
6- کذا فی التهذیب و قد کتبها المصنّف فابدأی ثم حذف ذیل الیاء فلاحظ.
7- کتب المصنّف فی الهامش فاحسنی غسلها لیس فی الاستبصار.
8- فی الاستبصار- فاغسلیها کذا فی هامش الأصل.
9- التهذیب 1- 303- 883 و الاستبصار 1- 207- 730.

عَنْ أَبِی خَیْثَمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَبِی أَمَرَنِی أَنْ أُغَسِّلَهُ إِذَا تُوُفِّیَ وَ قَالَ لِی اکْتُبْ یَا بُنَیَّ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُمْ یَأْمُرُونَکَ بِخِلَافِ مَا تَصْنَعُ فَقُلْ لَهُمْ هَذَا کِتَابُ أَبِی وَ لَسْتُ أَعْدُو قَوْلَهُ ثُمَّ قَالَ تَبْدَأُ فَتَغْسِلُ یَدَیْهِ ثُمَّ تُوَضِّیهِ وُضُوءَ الصَّلَاةِ ثُمَّ تَأْخُذُ (مَاءً وَ) (1) سِدْراً الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

پدرم امر فرمود بعد از دنیا رفتنش غسلش دهم وفرمود بنویس دیگران مخالفت با تو میکنند به آنها بگو این نامه ی پدرم است و خلاف قولش نمی کنم سپس فرمود او دستش را بشویم سپس وضویش دهم وضوی نماز سپس با آب و سدر

[رقم الحدیث الکلی: 2728 - رقم الحدیث الباب: 5]

2728- 5- (2) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی کُلِّ غُسْلٍ وُضُوءٌ إِلَّا الْجَنَابَةَ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

به همراه هر غسلی وضو لازم است مگر جنابت

[رقم الحدیث الکلی: 2729 - رقم الحدیث الباب: 6]

2729- 6- (3) وَ حَدِیثُ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَمَرَنِی أَنْ أَعْصِرَ بَطْنَهُ ثُمَّ أُوَضِّیَهُ ثُمَّ أُغَسِّلَهُ بِالْأُشْنَانِ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

امر نمود من را که شکمش را دست بکشم سپس وضویش دهم سپس با اشنان غسلش دهم

[رقم الحدیث الکلی: 2730 - رقم الحدیث الباب: 7]

2730- 7- (4) وَ حَدِیثُ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ أَنَّهُ سَأَلَ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنْ غُسْلِ الْمَیِّتِ أَ فِیهِ وُضُوءٌ فَذَکَرَ کَیْفِیَّةَ الْغُسْلِ وَ لَمْ یَذْکُرِ الْوُضُوءَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ کُلَّ غُسْلٍ یُجْزِی عَنِ الْوُضُوءِ (5) وَ أَحَادِیثُ کَیْفِیَّةِ الْغُسْلِ السَّابِقَةُ أَکْثَرُهَا خَالٍ عَنْ ذِکْرِ الْوُضُوءِ (6) وَ کَذَا مَا دَلَّ عَلَی أَنَّ غُسْلَ الْمَیِّتِ مِثْلُ غُسْلِ الْجَنَابَةِ (7) وَ غَیْرُ ذَلِکَ مِمَّا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ وُجُوبِ وُضُوءِ الْمَیِّتِ وَ أَحَادِیثُ اسْتِحْبَابِهِ لَا بَأْسَ بِالْعَمَلِ بِهَا وَ إِنِ احْتَمَلَتِ التَّقِیَّةَ وَ النَّسْخَ وَ ظَاهِرُ کَلَامِ الشَّیْخِ فِی بَعْضِ کُتُبِهِ نَقْلُ إِجْمَاعِ الْإِمَامِیَّةِ عَلَی نَفْیِ الْوُضُوءِ هُنَا وَ تَرْکِ اسْتِعْمَالِهِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*********

ترجمه:

یعقوب بن یقطین گوید از امام کاظم سوال کردم

با غسل میت وضو هست ؟کیفیت غسل میت را فرمود ولی وضو با آن را نفرمود

ص: 493


1- لیس فی الاستبصار هامش المخطوط.
2- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 35 من أبواب الجنابة.
3- تقدم فی الحدیث 8 من الباب 2 من أبواب غسل المیت.
4- تقدم فی الحدیث 7 من الباب 2 من أبواب غسل المیت.
5- تقدم فی الباب 33 من أبواب الجنابة.
6- راجع الباب 2 من أبواب غسل المیت.
7- راجع الباب 3 من أبواب غسل المیت.

7 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُبَاشَرَةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ عَیْناً وَ الدُّعَاءِ لَهُ بِالْمَأْثُورِ

اشارة

(1) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُبَاشَرَةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ عَیْناً وَ الدُّعَاءِ لَهُ بِالْمَأْثُورِ

********

ترجمه :

باب استحباب غسل میت از نزدیک (با وسیله ای نباشد )و خواندن دعاهای رسیده

[رقم الحدیث الکلی: 2731 - رقم الحدیث الباب: 1]

2731- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ غَسَّلَ مُؤْمِناً فَقَالَ إِذَا قَلَّبَهُ اللَّهُمَ (3) هَذَا بَدَنُ عَبْدِکَ الْمُؤْمِنِ قَدْ أَخْرَجْتَ رُوحَهُ مِنْهُ وَ فَرَّقْتَ بَیْنَهُمَا فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ (4)- إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَ سَنَةٍ إِلَّا الْکَبَائِرَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (5) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع نَحْوَهُ (6) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ (7) وَ فِی الْأَمَالِی الْمَشْهُورِ بِالْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (8).

********

ترجمه :

ثواب الأعمال و مجالس الصدوق: از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: هر مؤمنی که جسد مؤمن دیگری را غسل دهد و هنگامی ­که بدن او را زیر و رو می­کند بگوید: «اللَّهُمَّ هَذَا بَدَنُ عَبْدِکَ الْمُؤْمِنِ وَ قَدْ أَخْرَجْتَ رُوحَهُ مِنْهُ وَ فَرَّقْتَ بَیْنَهُمَا فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ» {خداوندا، این جسم بنده مؤمن توست که روحش را از آن خارج ساخته­ای و میان روح و جسم جدایی افکنده­ای، پس او را ببخش، او را ببخش}، خداوند گناهان یک سال او غیراز گناهان کبیره را می­بخشاید

[رقم الحدیث الکلی: 2732 - رقم الحدیث الباب: 2]

2732- 2- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ (10) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا

ص: 494


1- الباب 7 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 1- 303- 884.
3- اضاف فی الهامش عن الکافی- إن.
4- اضاف فی الهامش عن الفقیه- عفوک.
5- الکافی 3- 164- 1.
6- الفقیه 1- 141- 389.
7- ثواب الأعمال- 232- 1.
8- أمالی الصدوق 434- 3.
9- الکافی 3- 164- 3، و رواه فی الفقیه 1- 141- 390.
10- فی نسخة- إبراهیم بن عثمان.

مِنْ مُؤْمِنٍ یُغَسِّلُ مُؤْمِناً (1) وَ یَقُولُ وَ هُوَ یُغَسِّلُهُ (یَا) (2) رَبِّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ- إِلَّا عَفَا اللَّهُ عَنْهُ.

********

ترجمه :

ابراهيم بن عمر گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر مؤمنى كه مؤمن ديگرى را غسل دهد، و در آن حال بگويد: ربّ عفوك عفوك خداوند او را بيامرزد.

[رقم الحدیث الکلی: 2733 - رقم الحدیث الباب: 3]

2733- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَی بِهِ مُوسَی رَبَّهُ قَالَ یَا رَبِّ مَا لِمَنْ غَسَّلَ الْمَوْتَی فَقَالَ أَغْسِلُهُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَمَا (4) وَلَدَتْهُ أُمُّهُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (6) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

*********

ترجمه:

ز امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود:

موسی علیه السلام در میان سخنانی که با خداوند متعال نجوا کرد پرسید: پروردگارا، پاداش کسی که مردگان را غسل می­دهد چیست؟

خداوند فرمود: او را مانند زمانی که از مادرش زاده شد از گناهانی که مرتکب شده پاک خواهم کرد.

8 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَتْمِ الْغَاسِلِ مَا یَرَی مِنَ الْمَیِّتِ إِلَی أَنْ یُدْفَنَ وَ عَدَمِ جَوَازِ إِظْهَارِ مَا یَشِینُهُ

اشارة

(8) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَتْمِ الْغَاسِلِ مَا یَرَی مِنَ الْمَیِّتِ إِلَی أَنْ یُدْفَنَ وَ عَدَمِ جَوَازِ إِظْهَارِ مَا یَشِینُهُ

********

ترجمه :

باب استحباب کتمان کردن غسل دهنده آنچه از میت می بیند تا وقت دفن و جایز نیست زشتی و عیب او را بگوید

[رقم الحدیث الکلی: 2734 - رقم الحدیث الباب: 1]

2734- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع

ص: 495


1- فی نسخة الفقیه- میتا مؤمنا، هامش المخطوط.
2- لیس فی المصدر.
3- الکافی 3- 164- 4.
4- فی نسخة الفقیه- کیوم- هامش المخطوط.
5- الفقیه 1- 140- 387.
6- ثواب الأعمال- 231.
7- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب الآتی.
8- الباب 8 فیه 5 أحادیث.
9- الکافی 3- 164- 2.

قَالَ: مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً فَأَدَّی فِیهِ الْأَمَانَةَ غُفِرَ لَهُ قُلْتُ وَ کَیْفَ یُؤَدِّی فِیهِ الْأَمَانَةَ قَالَ لَا یُخْبِرُ (1) بِمَا یَرَی (2).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمُقْنِعِ مُرْسَلًا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

سعيد بن طريف گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

هر كس ميّتى را غسل دهد و دربارۀ او امانت را ادا نمايد، خداوند او را بيامرزد.

گفتم: چگونه امانت را دربارۀ او ادا كند؟

فرمود: آن چه را كه از او مى بيند، بازگو نكند.

[رقم الحدیث الکلی: 2735 - رقم الحدیث الباب: 2]

2735- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً فَسَتَرَ وَ کَتَمَ خَرَجَ مِنَ الذُّنُوبِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود:

هر كس مرده اى را غسل دهد و عورت او را بپوشاند و چنانچه عيبى در بدن اوست از ديگران پنهان دارد از گناهان خود بيرون آيد همچون روزى كه مادرش او را زاده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2736 - رقم الحدیث الباب: 3]

2736- 3- (6) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً مُؤْمِناً فَأَدَّی فِیهِ الْأَمَانَةَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ قِیلَ وَ کَیْفَ یُؤَدِّی فِیهِ الْأَمَانَةَ قَالَ لَا یُخْبِرُ بِمَا یَرَی وَ حَدُّهُ إِلَی أَنْ یُدْفَنَ الْمَیِّتُ.

********

ترجمه :

و باز آن حضرت فرمود: هر كس مؤمن درگذشته اى را غسل دهد و در اين كار اداى امانت نمايد خداوند گناهان او را بيامرزد، پرسيدند: چگونه در اين كار اداى امانت نمايد؟ فرمود: ديگران را بر آنچه خود بتنهائى از اندام و اعضاى ميّت بهنگام غسل تا زمان دفن مشاهده كرده با خبر نسازد. يا با تغيير قراءت «و» محدوديّت نگفتن تا زمان دفن است.

[رقم الحدیث الکلی: 2737 - رقم الحدیث الباب: 4]

2737- 4- (7) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ غَسَّلَ مُؤْمِناً مَیِّتاً فَأَدَّی فِیهِ الْأَمَانَةَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ قِیلَ وَ کَیْفَ یُؤَدِّی فِیهِ الْأَمَانَةَ قَالَ لَا یُخْبِرُ بِمَا یَرَی.

وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (8).

ص: 496


1- فی المصدر- لا یحدث و فی هامشه- لا یخبر.
2- فی نسخة التهذیب- أری هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 450- 1460.
4- المقنع- 19.
5- الفقیه 1- 141- 392.
6- الفقیه 1- 141- 388.
7- ثواب الأعمال- 232- 2.
8- أمالی الصدوق- 434- 4.

********

ترجمه :

عبد اللّٰه بن سنان مى گويد: امام صادق (عليه السّلام) فرمود:

هر كس ميّت مؤمنى را غسل دهد و امانت را در حق او رعايت كند خداوند او را مى آمرزد. راوى حديث پرسيد: چگونه امانت را در حق او رعايت كند؟ فرمود: آنچه را كه در بدن ميّت مى بيند افشا نكند.

[رقم الحدیث الکلی: 2738 - رقم الحدیث الباب: 5]

2738- 5- (1) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی عِیَادَةِ الْمَرِیضِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَةٍ طَوِیلَةٍ مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً فَأَدَّی فِیهِ الْأَمَانَةَ کَانَ لَهُ (2) بِکُلِّ شَعْرَةٍ مِنْهُ (3) عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ رُفِعَ لَهُ (4) مِائَةُ دَرَجَةٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ کَیْفَ یُؤَدِّی فِیهِ الْأَمَانَةَ قَالَ یَسْتُرُ عَوْرَتَهُ وَ یَسْتُرُ شَیْنَهُ وَ إِنْ لَمْ یَسْتُرْ عَوْرَتَهُ وَ یَسْتُرْ شَیْنَهُ حَبِطَ أَجْرُهُ وَ کُشِفَتْ عَوْرَتُهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.

**********

ترجمه:

ابوهریره از ابن عباس روایت کرده که پیامبر صلّی الله علیه و آله ضمن خطبه­ای طولانی فرمود: هر کسی میّتی را غسل دهد و امانت را در مورد او رعایت کند، به ازای هر تار مویی که غسل داده است پاداش آزاد کردن برده­ای در کارنامه اعمال او ثبت می­گردد و جایگاهش صد مرتبه اوج می­گیرد، پرسیده شد: ای رسول خدا، چگونه امانت را رعایت می­کند؟ پیامبر فرمود: عورت میّت و عیب­های او را می­پوشاند، و اگر عورت میّت و عیب­های میّت را نپوشاند، اجر و پاداشش از بین خواهد رفت و عورتش در دنیا و آخرت آشکار خواهد شد. - .

9 بَابُ اسْتِحْبَابِ رِفْقِ الْغَاسِلِ بِالْمَیِّتِ وَ کَرَاهَةِ الْعُنْفِ بِهِ

اشارة

(5) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ رِفْقِ الْغَاسِلِ بِالْمَیِّتِ وَ کَرَاهَةِ الْعُنْفِ بِهِ

********

ترجمه :

باب استحباب مدارا با میت و مکروه بودن بد رفتاری با او توسط غسل دهنده

[رقم الحدیث الکلی: 2739 - رقم الحدیث الباب: 1]

2739- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا غَسَّلْتُمُ الْمَیِّتَ مِنْکُمْ فَارْفُقُوا بِهِ وَ لَا تَعْصِرُوهُ وَ لَا تَغْمِزُوا لَهُ مَفْصِلًا الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) فرمود :

هرگاه به جهاز مردگانتان پرداختيد با جسد مدارا كنيد. شكم او را فشار مدهيد، بندهاى او را نرم مكنيد،

[رقم الحدیث الکلی: 2740 - رقم الحدیث الباب: 2]

2740- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ (8) الْخَرَّازِ عَنْ عُثْمَانَ النَّوَّاءِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُغَسِّلُ الْمَوْتَی قَالَ أَ وَ تُحْسِنُ قُلْتُ إِنِّی أُغَسِّلُ قَالَ إِذَا غَسَّلْتَ مَیِّتاً فَارْفُقْ بِهِ وَ لَا (تَعْصِرْهُ وَ لَا تُقَرِّبَنَّ شَیْئاً مِنْ) (9) مَسَامِعِهِ بِکَافُورٍ.

ص: 497


1- عقاب الأعمال- 344.
2- له لیس فی المصدر.
3- منه لیس فی المصدر.
4- فی المصدر و فی نسخة فی هامش المخطوط- له به.
5- الباب 9 فیه 4 أحادیث.
6- التهذیب 1- 447- 1445، و الاستبصار 1- 205- 723. و أورده فی الحدیث 6 من الباب 11 من هذه الأبواب و تمامه فی الحدیث 5 من الباب 14 من أبواب التکفین.
7- التهذیب 1- 445- 1441، و الاستبصار 1- 205- 722.
8- فی موضع من التهذیب- أبی أیّوب. هامش المخطوط.
9- کتب فی هامش الأصل- فی موضع من التهذیب تغمزه و لا تمس.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

عثمان بن نوا گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) گفتم: من به كار مرده شويى اشتغال دارم.

ابو عبد اللّه فرمود : مهارت و اطلاع كافى دارى ؟

من گفتم: در هر صورت من به اين كار پرداخته ام. ابو عبد اللّه گفت: هرگاه به شستن جسد پرداختى، با او مدارا كن. شكم او را فشار مده. در گوشهايش كافور مگذار.

[رقم الحدیث الکلی: 2741 - رقم الحدیث الباب: 3]

2741- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یُوضَعْ عَلَی شَیْ ءٍ إِلَّا زَانَهُ وَ لَا نُزِعَ مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا شَانَهُ.

********

ترجمه :

مدارا کردن بر هیچ چیزی نیامد مگر زینت او شد و از هرچیزی جدا شد زشت نمود

[رقم الحدیث الکلی: 2742 - رقم الحدیث الباب: 4]

2742- 4- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الرِّفْقُ یُمْنٌ وَ الْخُرْقُ (5) شُؤْمٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).

*******

ترجمه:

معاذ بن مسلم گويد:

بر امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ وارد شدم در حالى كه شخصى نزد حضرت بود، به او فرمود: رسول خدا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فرموده است: رفاقت و مدارا سبب بركت و خوشبختى است؛ و قطع آن سبب بيچارگى مى باشد.

10 بَابُ کَرَاهَةِ تَغْسِیلِ الْمَیِّتِ بِمَاءٍ أُسْخِنَ بِالنَّارِ إِلَّا أَنْ یَخَافَ الْغَاسِلُ عَلَی نَفْسِهِ الْبَرْدَ

اشارة

(7) 10 بَابُ کَرَاهَةِ تَغْسِیلِ الْمَیِّتِ بِمَاءٍ أُسْخِنَ بِالنَّارِ إِلَّا أَنْ یَخَافَ الْغَاسِلُ عَلَی نَفْسِهِ الْبَرْدَ

********

ترجمه :

باب کراهت غسل دادن میت با آب گرم شده با آتش مگر غسل دهنده برای خودش از سردی آب بترسد

[رقم الحدیث الکلی: 2743 - رقم الحدیث الباب: 1]

2743- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ (9) عَنْ

ص: 498


1- الکافی 3- 144- 8.
2- التهذیب 1- 309- 899 و فیه و لا تغمزه و لا تمس مسامعه و کان فی هامش المخطوط ما نصه و فی موضع من التهذیب تغمزه و تمس مسامعه.
3- الکافی 2- 119- 6 و أورده فی الحدیث 9 من الباب 27 من أبواب جهاد النفس.
4- الکافی 2- 119- 4 و أورده فی الحدیث 1 من الباب 27 من أبواب جهاد النفس.
5- الخرق- نقیض الرفق، و خرق بالشی ء ... جهله و لم یحسن عمله. لسان العرب 10- 75.
6- تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 3 و 5 من الباب 2 من هذه الأبواب، و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 و 6 من الباب 11 من هذه الأبواب.
7- الباب 10 فیه 5 أحادیث.
8- التهذیب 1- 322- 938، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 7 من أبواب الماء المضاف.
9- لیس فی المصدر، الوافی 4- 50 المجلد 3 و ترتیب التهذیب 1- 80.

أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا یُسْخَنُ الْمَاءُ لِلْمَیِّتِ.

********

ترجمه :

- ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود : براى شستشوى مرده آب را داغ مكنيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2744 - رقم الحدیث الباب: 2]

2744- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالا لَا یُقَرَّبُ الْمَیِّتُ مَاءً حَمِیماً (2).

********

ترجمه :

امام باقر و امام صادق علیهما السلام فرمودند به میت آب داغ نزدیک نکنید

[رقم الحدیث الکلی: 2745 - رقم الحدیث الباب: 3]

2745- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یُسْخَنُ (لِلْمَیِّتِ الْمَاءُ) (4)- لَا تُعَجَّلُ (5) لَهُ النَّارُ وَ لَا یُحَنَّطُ بِمِسْکٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).

********

ترجمه :

عدّه اى از اصحاب ما گويند: امام صادق عليه السّلام فرمود:

آب غسل ميّت را نبايد گرم نمود، بر آتش او شتاب نشود، و با مشك حنوط نگردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2746 - رقم الحدیث الباب: 4]

2746- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا یُسْخَنُ الْمَاءُ لِلْمَیِّتِ.

********

ترجمه :

- ابو جعفر باقر (علیه السلام ) فرمود :

براى شستشوى مرده آب را داغ مكنيد.

[رقم الحدیث الکلی: 2747 - رقم الحدیث الباب: 5]

2747- 5- (8) قَالَ وَ رُوِیَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ إِلَّا أَنْ یَکُونَ شِتَاءً بَارِداً فَتُوقِی الْمَیِّتَ مِمَّا تُوقِی مِنْهُ نَفْسَکَ.

*********

ترجمه:

- و در حديث ديگرى روايت شده: كه آب را براى ميّت نبايد گرم كرد مگر آنكه زمستان سرد باشد كه در اين صورت ميّت را از سرما حفظ ميكنى چنان كه خودت را حفظ ميكنى.

ص: 499


1- التهذیب 1- 322- 939.
2- الحمیم- الماء الحار ... یقال احموا لنا الماء أی اسخنوا. لسان العرب 12- 153.
3- الکافی 3- 147- 2 و أورده فی الحدیث 6 من الباب 6 من أبواب التکفین.
4- فی المصدر- الماء للمیت.
5- فی المصدر- یعجل.
6- التهذیب 1- 322- 937.
7- الفقیه 1- 142- 394.
8- الفقیه 1- 142- 395.

11 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ إِزَالَةِ شَیْ ءٍ مِنْ شَعْرِ الْمَیِّتِ أَوْ ظُفُرِهِ فَإِنْ فَعَلَ جَعَلَهُ مَعَهُ فِی الْکَفَنِ وَ کَرَاهَةِ غَمْزِ مَفَاصِلِهِ

اشارة

(1) 11 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ إِزَالَةِ شَیْ ءٍ مِنْ شَعْرِ الْمَیِّتِ أَوْ ظُفُرِهِ فَإِنْ فَعَلَ جَعَلَهُ مَعَهُ فِی الْکَفَنِ وَ کَرَاهَةِ غَمْزِ مَفَاصِلِهِ

********

ترجمه :

باب جایز نبودن کوتاه کردن موی میت یا ناخن او و اگر چنین کردند در کفن بگذارند و کراهت داشتن فشار دادن مفصلهایش را

[رقم الحدیث الکلی: 2748 - رقم الحدیث الباب: 1]

2748- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یُمَسُّ مِنَ الْمَیِّتِ شَعْرٌ وَ لَا ظُفُرٌ وَ إِنْ سَقَطَ مِنْهُ شَیْ ءٌ فَاجْعَلْهُ فِی کَفَنِهِ.

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مو يا ناخن ميّت را نچينيد و اگر چيزى از آن جدا شد، آن را در كفنش بگذاريد.

[رقم الحدیث الکلی: 2749 - رقم الحدیث الباب: 2]

2749- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَرِهَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنْ یُحْلَقَ (4) عَانَةُ الْمَیِّتِ إِذَا غُسِّلَ أَوْ یُقَلَّمَ لَهُ ظُفُرٌ أَوْ یُجَزَّ لَهُ شَعْرٌ.

********

ترجمه :

غياث گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

امير مؤمنان على عليه السّلام مكروه مى داشت كه به هنگام غسل ميّت، موى زهار او را بتراشند، يا ناخن او را بچينند و يا موى او را بتراشند.

[رقم الحدیث الکلی: 2750 - رقم الحدیث الباب: 3]

2750- 3- (5) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکِنْدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَیِّتِ یَکُونُ عَلَیْهِ الشَّعْرُ فَیُحْلَقُ عَنْهُ أَوْ یُقَلَّمُ (6)- قَالَ لَا یُمَسُّ مِنْهُ شَیْ ءٌ اغْسِلْهُ وَ ادْفِنْهُ.

********

ترجمه :

عبد الرحمان بن ابى عبد اللّه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: اگر در بدن ميّت موى باشد، آيا مى توان آن را تراشيد و يا چيد؟

فرمود: نبايد چنين كرد، او را غسل داده و دفن كن.

[رقم الحدیث الکلی: 2751 - رقم الحدیث الباب: 4]

2751- 4- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُرِهَ (8) أَنْ یُقَصَّ مِنَ الْمَیِّتِ ظُفُرٌ أَوْ یُقَصَّ لَهُ شَعْرٌ أَوْ یُحْلَقَ لَهُ عَانَةٌ أَوْ یُغْمَزَ لَهُ مَفْصِلٌ.

ص: 500


1- الباب 11 فیه 6 أحادیث.
2- الکافی 3- 155- 1، و التهذیب 1- 323- 940.
3- الکافی 3- 156- 2.
4- فی المصدر- تحلق.
5- الکافی 3- 156- 4، و التهذیب 1- 323- 942.
6- فی نسخة زیادة- ظفره هامش المخطوط.
7- الکافی 3- 156- 3.
8- فی التهذیب- یکره هامش المخطوط.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ الْحَدِیثَ الْأَوَّلَ.

********

ترجمه :

طلحة بن زيد گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

كراهت دارد ناخن يا موى ميّت چيده شود، يا موى زهار او را بتراشند و يا اين كه مفصلى از او، فشار داده شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2752 - رقم الحدیث الباب: 5]

2752- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یُتَوَفَّی أَ تُقَلَّمُ أَظَافِیرُهُ وَ تُنْتَفُ إِبْطَاهُ وَ تُحْلَقُ عَانَتُهُ إِنْ طَالَتْ بِهِ مِنَ الْمَرَضِ (3) فَقَالَ لَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

ابی جارود گوید از امام باقر علیه السلام آیا مردی که مرد ناخنش گرفته میشود و موی زیر بغلش کنده میشود و موی شرمگاه تراشیده می شود اگر در مدت بیماری بلند شده باشد

فرمود :خیر

[رقم الحدیث الکلی: 2753 - رقم الحدیث الباب: 6]

2753- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا غَسَّلْتُمُ الْمَیِّتَ مِنْکُمْ فَارْفُقُوا بِهِ وَ لَا تَعْصِرُوهُ وَ لَا تَغْمِزُوا لَهُ مَفْصِلًا الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی آدَابِ الْحَمَّامِ (6).

********

ترجمه:

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفت: هرگاه به جهاز مردگانتان پرداختيد با جسد مدارا كنيد. شكم او را فشار مدهيد، بندهاى او را نرم مكنيد،

12 بَابُ أَنَّ السِّقْطَ إِذَا تَمَّ لَهُ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ غُسِّلَ وَ إِنْ تَمَّ لَهُ سِتَّةُ أَشْهُرٍ فَصَاعِداً فَحُکْمُهُ حُکْمُ غَیْرِهِ مِنَ الْأَمْوَاتِ

اشارة

(7) 12 بَابُ أَنَّ السِّقْطَ إِذَا تَمَّ لَهُ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ غُسِّلَ وَ إِنْ تَمَّ لَهُ سِتَّةُ أَشْهُرٍ فَصَاعِداً فَحُکْمُهُ حُکْمُ غَیْرِهِ مِنَ الْأَمْوَاتِ

********

ترجمه :

باب جنین سقط شده اگر چهار ماهش تمام شد غسل میدهند و اگر شش ماه را تمام کند مثل بقیه اموات

[رقم الحدیث الکلی: 2754 - رقم الحدیث الباب: 1]

2754- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ

ص: 501


1- التهذیب 1- 323- 941.
2- الفقیه 1- 152- 418.
3- فی الهامش عن نسخة- ان طال به المرض.
4- التهذیب 1- 323- 943.
5- التهذیب 1- 447- 943 و الاستبصار 1- 205- 723. و أورده فی الحدیث 1 من الباب 9 من أبواب غسل المیت و أورد تمامه فی الحدیث 5 من الباب 14 من أبواب التکفین.
6- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الباب 77 من أبواب آداب الحمام.
7- الباب 12 فیه 5 أحادیث.
8- التهذیب 1- 329- 962.

زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ السِّقْطِ إِذَا اسْتَوَتْ خِلْقَتُهُ یَجِبُ عَلَیْهِ الْغُسْلُ وَ اللَّحْدُ وَ الْکَفْنُ قَالَ نَعَمْ کُلُّ ذَلِکَ یَجِبُ عَلَیْهِ إِذَا اسْتَوَی.

وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ یَجِبُ عَلَیْهِ (1)

********

ترجمه :

سماعه گوید از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: در صورتى كه جنين با خلقت كامل سقط شود، غسل دادن و كفن و دفن كردن او لازم است ؟

ابو عبد اللّهعلیه السلام فرمود : بلى. در صورتى كه خلقت جنين كامل باشد، همۀ اين مراسم بايد انجام بگيرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2755 - رقم الحدیث الباب: 2]

2755- 2- (2) وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ قَالَ: إِذَا (أَتَمَّ السِّقْطُ) (3) أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ غُسِّلَ وَ قَالَ إِذَا تَمَّ لَهُ سِتَّةُ أَشْهُرٍ فَهُوَ تَامٌّ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع وُلِدَ وَ هُوَ ابْنُ سِتَّةِ أَشْهُرٍ.

********

ترجمه :

: روایت شده که فرمود: چنانچه طفلی چهار ماهه به دنیا بیاید یا چنانچه طفلی شش ماهه به دنیا بیاید خلقت او تمام است، زیرا حضرت امام حسین علیه السّلام شش ماهه به دنیا آمد.»

[رقم الحدیث الکلی: 2756 - رقم الحدیث الباب: 3]

2756- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَقَطَ لِسِتَّةِ أَشْهُرٍ فَهُوَ تَامٌّ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ وُلِدَ وَ هُوَ ابْنُ سِتَّةِ أَشْهُرٍ.

********

ترجمه :

زراره به نقل از امام جعفر صادق علیه السّلام روایت می کند که فرمود: «چنانچه طفلی شش ماهه به دنیا بیاید خلقت او تمام است، زیرا حضرت امام حسین علیه السّلام شش ماهه به دنیا آمد.»

[رقم الحدیث الکلی: 2757 - رقم الحدیث الباب: 4]

2757- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السِّقْطُ إِذَا تَمَّ لَهُ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ غُسِّلَ.

********

ترجمه :

زراره گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه جنين سقط شده چهار ماهه باشد، بايد غسل داده شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2758 - رقم الحدیث الباب: 5]

2758- 5- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ (7) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 502


1- الکافی 3- 208- 5.
2- التهذیب 1- 328- 960.
3- فی المصدر- تم للسقط.
4- التهذیب 1- 328- 959.
5- الکافی 3- 206- 1.
6- الکافی 3- 208- 6.
7- فی نسخة- مهران" هامش المخطوط" و کذلک المصدر.

الْفُضَیْلِ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع أَسْأَلُهُ عَنِ السِّقْطِ کَیْفَ یُصْنَعُ بِهِ فَکَتَبَ ع إِلَیَّ السِّقْطُ یُدْفَنُ بِدَمِهِ فِی مَوْضِعِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1) أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ وُلِدَ لِأَقَلَّ مِنْ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (2).

********

ترجمه:

محمّد بن فضيل گويد: طىّ نامه اى به امام باقر عليه السّلام نوشتم و از حضرتش دربارۀ كودك سقط شده پرسيدم كه وظيفه چيست ؟

آن حضرت نوشت: كودك سقط شده با همان خونش دفن مى شود.

13 بَابُ أَنَّ الْمُحْرِمَ إِذَا مَاتَ فَهُوَ کَالْمُحِلِّ إِلَّا أَنَّهُ لَا یُقَرَّبُ کَافُوراً وَ لَا غَیْرَهُ مِنَ الطِّیبِ وَ لَا یُحَنَّطُ

اشارة

(3) 13 بَابُ أَنَّ الْمُحْرِمَ إِذَا مَاتَ فَهُوَ کَالْمُحِلِّ إِلَّا أَنَّهُ لَا یُقَرَّبُ کَافُوراً وَ لَا غَیْرَهُ مِنَ الطِّیبِ وَ لَا یُحَنَّطُ

********

ترجمه :

باب اینکه محرم اگر بمیرد مثل محل است مگر اینکه کافور و خوش بو کنندها برای او استفاده نمیشود

[رقم الحدیث الکلی: 2759 - رقم الحدیث الباب: 1]

2759- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ یَمُوتُ کَیْفَ یُصْنَعُ بِهِ قَالَ إِنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ الْحَسَنِ مَاتَ بِالْأَبْوَاءِ- مَعَ الْحُسَیْنِ ع وَ هُوَ مُحْرِمٌ وَ مَعَ الْحُسَیْنِ ع عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْعَبَّاسِ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ- وَ صَنَعَ بِهِ کَمَا یُصْنَعُ بِالْمَیِّتِ وَ غَطَّی وَجْهَهُ وَ لَمْ یُمِسَّهُ طِیباً قَالَ وَ ذَلِکَ کَانَ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع.

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر حاجى در حال احرام بميرد، جنازۀ او با چه مراسمى دفن مى شود؟ ابو عبد اللّه گفت: عبد الرحمن پسر امام مجتبى همراه عمويش حسين عليه السّلام در لباس احرام عازم حج بود كه نيمه راه مكه در محلى به نام ابواء مرحوم شد. عبد اللّه بن عباس و عبد اللّه بن جعفر بن ابى طالب نيز در التزام ركاب بودند. جدم ابو عبد اللّه الحسين همۀ مراسم

را در جنازۀ عبد الرحمن اجرا كرد به جز آنكه بوى خوشى از قبيل هل و كافور بكار نبرد. ابو عبد اللّه صادق گفت: اين دستور در نوشتار جدم على بن ابى طالب ثبت شده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2760 - رقم الحدیث الباب: 2]

2760- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُحْرِمِ یَمُوتُ فَقَالَ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ بِالثِّیَابِ کُلِّهَا وَ یُغَطَّی وَجْهُهُ وَ یُصْنَعُ بِهِ کَمَا یُصْنَعُ بِالْمُحِلِّ غَیْرَ أَنَّهُ لَا یُمَسَّ الطِّیبَ.

ص: 503


1- التهذیب 1- 329- 961.
2- یأتی فی الحدیث 1 و 2 و 3 و 4 من الباب 14 من أبواب صلاة الجنائز.
3- الباب 13 فیه 9 أحادیث.
4- التهذیب 1- 329- 963.
5- التهذیب 1- 329- 964.

وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ وَ یُغَطَّی وَجْهُهُ (1)

********

ترجمه :

- از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر كسى در حال احرام بميرد، چه بايد كرد؟ ابو عبد اللّه گفت: جنازۀ او را همانند سايرين غسل مى دهند و به تمام و كمال كفن مى كنند و صورت او را در لفافۀ سراسرى مى پوشانند، فقط از بكار بردن عطر هل و كافور خوددارى مى كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2761 - رقم الحدیث الباب: 3]

2761- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ یَعْنِی ابْنَ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ یَمُوتُ کَیْفَ یُصْنَعُ بِهِ فَحَدَّثَنِی أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ مَاتَ بِالْأَبْوَاءِ- مَعَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ هُوَ مُحْرِمٌ وَ مَعَ الْحُسَیْنِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْعَبَّاسِ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ- فَصَنَعَ بِهِ کَمَا صُنِعَ بِالْمَیِّتِ وَ غَطَّی وَجْهَهُ وَ لَمْ یُمِسَّهُ طِیباً قَالَ وَ ذَلِکَ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع.

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر حاجى در حال احرام بميرد، جنازۀ او با چه مراسمى دفن مى شود؟

ابو عبد اللّه علیه السلام گفت: عبد الرحمن

(پسر امام مجتبى همراه عمويش امام حسين در لباس احرام، عازم حج بود كه نيمۀ راه مكه در محلى به نام ابواء، مرحوم شد. عبد اللّه بن عباس و عبد اللّه بن جعفر بن ابى طالب در التزام ركاب بودند. جدم ابو عبد اللّه الحسين همۀ آداب و مراسم را اجرا كرد و صورت او را پوشانيد، اما بوى خوش بكار نبرد. ابو عبد اللّه گفت: در نوشتار جدم امير المؤمنين چنين ثبت شده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2762 - رقم الحدیث الباب: 4]

2762- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَلَاءٍ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُحْرِمِ إِذَا مَاتَ کَیْفَ یَصْنَعُ بِهِ قَالَ یُغَطِّی وَجْهَهُ وَ یَصْنَعُ بِهِ کَمَا یَصْنَعُ بِالْحَلَالِ غَیْرَ أَنَّهُ لَا یُقَرِّبُهُ (4) طِیباً.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

- محمد گوید از ابو جعفر باقر (علیه السلام) پرسيدم: اگر كسى در حال احرام بميرد، با جنازۀ او چه بايد كرد؟

ابو جعفرعلیه السلام فرمود : جنازۀ او را مانند سايرين غسل مى دهند و كفن مى كنند و صورت او را مى پوشانند، اما بوى خوش بكار نمى برند.

[رقم الحدیث الکلی: 2763 - رقم الحدیث الباب: 5]

2763- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خَرَجَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع- وَ عَبْدُ اللَّهِ وَ عُبَیْدُ اللَّهِ ابْنَا الْعَبَّاسِ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ- وَ مَعَهُمُ ابْنٌ لِلْحَسَنِ یُقَالُ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ- فَمَاتَ بِالْأَبْوَاءِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ

ص: 504


1- الکافی 4- 369- 2.
2- التهذیب 5- 383- 1337.
3- التهذیب 5- 384- 1338، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 83 من أبواب تروک الاحرام.
4- فی نسخة- یقرب هامش المخطوط.
5- التهذیب 1- 330- 965.
6- التهذیب 1- 330- 966.

فَغَسَّلُوهُ وَ کَفَّنُوهُ وَ لَمْ یُحَنِّطُوهُ وَ خَمَّرُوا (1) وَجْهَهُ وَ رَأْسَهُ وَ دَفَنُوهُ.

********

ترجمه :

ابی مریم گوید ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفت: جدم حسين بن على عليه السّلام عازم حج بود و عبد اللّه و عبيد اللّه فرزندان عباس عموى پيامبر با عبد اللّه بن جعفر بن ابى طالب در التزام آن سرور بودند. يكى از پسران امام حسن مجتبى به نام عبد الرحمن نيز همراه آن سرور بود كه در محل ابواء در حال احرام ديده بر جهان فرو بست. عبد الرحمن را غسل دادند و كفن كردند بى آنكه كافور و هل بكار ببرند. صورت او را و سر او را در كفن نهان كردند و به خاك سپردند.

[رقم الحدیث الکلی: 2764 - رقم الحدیث الباب: 6]

2764- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ مَاتَ مُحْرِماً بَعَثَهُ اللَّهُ مُلَبِّیاً.

********

ترجمه :

امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس در حال احرام حجّ يا احرام عمره بميرد روز قيامت خداوند او را در حالى كه زبانش بذكر لبيك اللّهمّ لبّيك - تا آخر - گوياست، برميانگيزد.

[رقم الحدیث الکلی: 2765 - رقم الحدیث الباب: 7]

2765- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی الْمُحْرِمِ یَمُوتُ قَالَ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ وَ یُغَطَّی وَجْهُهُ وَ لَا یُحَنَّطُ وَ لَا یُمَسُّ شَیْئاً مِنَ الطِّیبِ.

********

ترجمه :

- سماعه نيز گويد: از حضرتش دربارۀ محرمى كه بميرد پرسيدم.

فرمود: او غسل داده مى شود و همۀ تنش با پارچه كفن مى شود و همه احكامى كه براى مرده غيرمحرم اجرا مى شود براى او نيز اجرا مى گردد، مگر اين كه او معطّر نمى گردد.

[رقم الحدیث الکلی: 2766 - رقم الحدیث الباب: 8]

2766- 8- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُوُفِّیَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ بِالْأَبْوَاءِ- وَ هُوَ مُحْرِمٌ وَ مَعَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ- وَ عَبْدُ اللَّهِ وَ عُبَیْدُ اللَّهِ ابْنَا الْعَبَّاسِ فَکَفَّنُوهُ وَ خَمَّرُوا وَجْهَهُ وَ رَأْسَهُ وَ لَمْ یُحَنِّطُوهُ وَ قَالَ هَکَذَا فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع.

********

ترجمه :

ابو مريم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

عبد الرحمان بن حسن بن على در حال احرام در ابواء از دنيا رفت، همراه او امام حسن و امام حسين عليهما السّلام، عبد اللّه بن جعفر و عبد اللّه و عبيد اللّه دو فرزندان عبّاس بودند. پس او را كفن كردند صورت و سرش را پوشانيدند و بر او حنوط نكردند.

حضرت فرمود: در كتاب على عليه السّلام اين گونه آمده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2767 - رقم الحدیث الباب: 9]

2767- 9- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ هِلَالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ الْمُحْرِمَةِ تَمُوتُ وَ هِیَ طَامِثٌ قَالَ لَا تُمَسَّ الطِّیبَ وَ إِنْ کُنَّ مَعَهَا نِسْوَةٌ حَلَالٌ.

*********

ترجمه:

- اسحاق بن عمّار گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: زن محرمى كه در عادت ماهانه بميرد چه حكمى دارد؟

فرمود: به او عطر زده نمى شود، گرچه همراه او زنان غيرمحرم نيز باشند.

ص: 505


1- خمر وجهه- غطاه و ستره. مجمع البحرین 3- 292.
2- الفقیه 1- 138- 376.
3- الکافی 4- 367- 1.
4- الکافی 4- 368- 3.
5- الکافی 4- 368- 4.

14 بَابُ أَحْکَامِ الشَّهِیدِ وَ وُجُوبِ تَغْسِیلِ کُلِّ مَیِّتٍ مُسْلِمٍ سِوَاهُ

اشارة

(1) 14 بَابُ أَحْکَامِ الشَّهِیدِ وَ وُجُوبِ تَغْسِیلِ کُلِّ مَیِّتٍ مُسْلِمٍ سِوَاهُ

********

ترجمه :

باب احکاح شهید و واجب بودن غسل برای هر میت مسلمان غیر از شهید

[رقم الحدیث الکلی: 2768 - رقم الحدیث الباب: 1]

2768- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: الشَّهِیدُ إِذَا کَانَ بِهِ رَمَقٌ غُسِّلَ وَ کُفِّنَ وَ حُنِّطَ وَ صُلِّیَ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ بِهِ رَمَقٌ کُفِّنَ (3) فِی أَثْوَابِهِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ (4) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

- ابو مريم گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:

هرگاه شهيد رمقى داشته باشد،(و بعد به شهادت برسد) غسل داده شده، كفن و حنوط مى گردد و بر او نماز خوانده مى شود، و اگر رمقى در او نباشد، در لباس خود دفن مى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2769 - رقم الحدیث الباب: 2]

2769- 2- (6) قَالَ الصَّدُوقُ وَ اسْتُشْهِدَ حَنْظَلَةُ بْنُ أَبِی عَامِرٍ الرَّاهِبُ بِأُحُدٍ فَلَمْ یَأْمُرِ النَّبِیُّ ص بِغُسْلِهِ وَ قَالَ رَأَیْتُ الْمَلَائِکَةَ بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تُغَسِّلُ حَنْظَلَةَ بِمَاءِ الْمُزْنِ (7) فِی صِحَافٍ (8) مِنْ فِضَّةٍ وَ کَانَ یُسَمَّی غَسِیلَ الْمَلَائِکَةِ.

********

ترجمه :

حنظلة بن أبى عامر بن جنگ احد بشهادت برسد، پيامبر اكرم صلّى اللّٰه عليه و آله امر به غسل دادن او نكرد و فرمود: من فرشتگان را ميان آسمان و زمين ميبينم كه حنظله را با آبى بسيار سفيد و پاكيزه كه در لگنهاى نقره است غسل ميدهند و از آن زمان او را غسيل الملائكه ناميدند.

[رقم الحدیث الکلی: 2770 - رقم الحدیث الباب: 3]

2770- 3- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ

ص: 506


1- الباب 14 فیه 12 حدیثا.
2- الفقیه 1- 159- 443.
3- فی الهامش عن نسخة- دفن.
4- الکافی 3- 211- 3.
5- التهذیب 1- 331- 971.
6- الفقیه 1- 159- 445.
7- المزن- السحاب الابیض، جمع مزنة و هی السحابة البیضاء مجمع البحرین 6- 316.
8- الصحاف- القصاع، و قیل الآنیة المستدیرة الرءوس مجمع البحرین 5- 77.
9- التهذیب 1- 330- 967، و الاستبصار 1- 213- 753، و تقدم صدره فی الحدیث 6 من الباب 4 من أبواب غسل المیت.

مَعْبَدٍ (1) عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ أَبِی خَالِدٍ قَالَ: أُغَسِّلُ کُلَّ الْمَوْتَی الْغَرِیقَ وَ أَکِیلَ السَّبُعِ وَ کُلَّ شَیْ ءٍ إِلَّا مَا قُتِلَ بَیْنَ الصَّفَّیْنِ فَإِنْ کَانَ بِهِ رَمَقٌ غُسِّلَ وَ إِلَّا فَلَا.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَعِیدٍ (2) عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ أَبِی خَالِدٍ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

ابو خالد گويد: هر مرده اى را غسل بده، خواه غريق باشد و خواه طعمۀ درنده قرار گيرد و هر مرده اى كه در جنگ (مسلمانان و كفّار) كشته شود اگر رمقى داشته باشد (و به بيرون معركه برده شود و جان دهد) بايد غسل داده شود و اگر (در همان ميدان جنگ كشته شود) غسل داده نمى شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2771 - رقم الحدیث الباب: 4]

2771- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ (5) عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع لَمْ یُغَسِّلْ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ- وَ لَا هَاشِمَ بْنَ عُتْبَةَ وَ هُوَ الْمِرْقَالُ وَ دَفَنَهُمَا (فِی ثِیَابِهِمَا) (6) وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِمَا.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع مِثْلَهُ (7) وَ عَنْهُ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ شَیْخٍ مِنْ وُلْدِ عَدِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَدِیِّ بْنِ حَاتِمٍ وَ کَانَ مَعَ عَلِیٍّ ع عَنْ عَلِیٍّ ع مِثْلَهُ (8) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (9) ثُمَّ قَالَ هَکَذَا رُوِیَ لَکِنَّ الْأَصْلَ أَنْ لَا یُتْرَکَ أَحَدٌ مِنَ الْأُمَّةِ بِغَیْرِ صَلَاةٍ

ص: 507


1- فی هامش المخطوط عن نسخة- سعید.
2- فی نسخة- معبد هامش المخطوط.
3- الکافی 3- 213- 7.
4- التهذیب 1- 331- 968.
5- فی الهامش عن نسخة- حماد.
6- فی الفقیه- بدمائها هامش المخطوط.
7- التهذیب 3- 332- 1041 و الاستبصار 1- 469- 1811.
8- التهذیب 6- 168- 322 و الاستبصار 1- 214- 754.
9- الفقیه 1- 158- 442.

وَ قَالَ الشَّیْخُ قَوْلُهُ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِمَا وَهْمٌ مِنَ الرَّاوِی لِأَنَّ الصَّلَاةَ لَا تَسْقُطُ عَنْهُ قَالَ وَ یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ الْوَجْهُ فِی أَنَّ الْعَامَّةَ تَرْوِی ذَلِکَ عَنْ عَلِیٍّ ع فَخَرَجَ هَذَا مُوَافِقاً لَهُمْ وَ جَزَمَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ بِحَمْلِهِ عَلَی التَّقِیَّةِ أَقُولُ: وَ یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ الْمُرَادُ أَنَّهُ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِمَا بِنَفْسِهِ لِأَنَّهُ قَدْ کَانَ صَلَّی عَلَیْهِمَا غَیْرُهُ فَأَجْزَأَ ذَلِکَ وَ سَقَطَ الْوُجُوبُ وَ إِنْ رُوِیَ فِی بَعْضِ الْأَخْبَارِ أَنَّهُ صَلَّی عَلَیْهِمَا فَلَعَلَّهُ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِمَا الصَّلَاةَ الْوَاجِبَةَ بَلْ صَلَّی عَلَیْهِمَا نَدْباً بَعْدَ مَا صَلَّی عَلَیْهِمَا النَّاسُ أَوِ الْمُرَادُ بِالصَّلَاةِ هُنَاکَ الدُّعَاءُ لَهُمَا کَمَا یَأْتِی (1) أَوْ یَکُونَ الْمُرَادُ أَنَّهُ أَمَرَ بِالصَّلَاةِ عَلَیْهِمَا وَ لَمْ یَفْعَلْهُ بِنَفْسِهِ لِاشْتِغَالِهِ بِغَیْرِهِ أَوْ نَحْوُ ذَلِکَ فَیَصِحُّ الْإِثْبَاتُ مَجَازاً عَقْلِیّاً وَ النَّفْیُ حَقِیقَةً.

********

ترجمه :

- و در خبر ديگرى آمده: همانا أمير المؤمنين عليه السّلام عمّار ياسر و هاشم بن عتبه را - كه همان مرقال است - غسل نداد و آن دو را همچنان كه لباسهايشان را بتن داشتند با خونشان دفن فرمود و نماز بر آن دو نخواند.

شاید دیگران نماز را خواندند

در تهذیب الاحکام اینطور آمده

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ : مَا تَضَمَّنَ هَذَا اَلْخَبَرُ فِي آخِرِهِ أَنَّ عَلِيّاً عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لَمْ يُصَلِّ عَلَيْهِمَا وَهْمٌ لِأَنَّا قَدْ بَيَّنَّا فِي كِتَابِ اَلصَّلاَةِ وُجُوبَ اَلصَّلاَةِ عَلَي اَلشُّهَدَاءِ وَ هَذَا اَلْخَبَرُ عَلَي شُذُوذِهِ ضَعِيفُ اَلْإِسْنَادِ مُرْسَلٌ وَ مَا يَجْرِي هَذَا اَلْمَجْرَي لاَ يُعْتَرَضُ بِهِ اَلْأَخْبَارُ اَلْمُسْنَدَةُ عَلَي أَنَّ هَذَا اَلْخَبَرَ طَرِيقُهُ رِجَالُ اَلْعَامَّةِ وَ فِيهِمْ مَنْ يَذْهَبُ إِلَي هَذَا اَلْمَذْهَبِ وَ مَا هَذَا حُكْمُهُ لاَ يَجِبُ اَلْعَمَلُ بِهِ لِأَنَّهُ يَجُوزُ أَنْ يَكُونَ وَرَدَ لِلتَّقِيَّةِ .

بحار الانوار اینطور آمده

قُرْبُ الْإِسْنَادِ، عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ علیهما السلام: أَنَّ عَلِیّاً علیه السلام لَمْ یُغَسِّلْ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَ لَا هَاشِمَ بْنَ عُتْبَهَ یَوْمَ صِفِّینَ وَ دَفَنَهُمَا فِی ثِیَابِهِمَا وَ صَلَّی عَلَیْهِمَا(1).

**[ترجمه]قرب الإسناد: از امام جعفر صادق از پدرش علیهما السلام روایت شده است که امام علی علیه السلام، عمّار بن یاسر و هاشم بن عتبه را در جنگ صفین غسل نداد و آن دو را با لباس دفن نمود و بر آن ها نماز گزارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2772 - رقم الحدیث الباب: 5]

2772- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا مَاتَ الشَّهِیدُ مِنْ یَوْمِهِ أَوْ مِنَ الْغَدِ فَوَارُوهُ فِی ثِیَابِهِ وَ إِنْ بَقِیَ أَیَّاماً حَتَّی تَتَغَیَّرَ جِرَاحَتُهُ غُسِّلَ.

قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مُوَافِقٌ لِلْعَامَّةِ وَ لَسْنَا نَعْمَلُ بِهِ أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی مَنْ خَرَجَ مِنَ الْمَعْرَکَةِ وَ بَقِیَ أَیَّاماً وَ بِهِ رَمَقٌ ثُمَّ مَاتَ لِمَا تَقَدَّمَ (3) وَ یَأْتِی (4).

********

ترجمه :

زید بن علی از پدرانش از امیر المومنین علیهم السلام نقل میکند که پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود

شهید ازدر روز مرگش یا یک روز بعد از آن با لباسش دفن می کنند ولی اگر چند روز بماند و جراهتها تغییر کند غسل داده می شود

[رقم الحدیث الکلی: 2773 - رقم الحدیث الباب: 6]

2773- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ

ص: 508


1- یأتی فی الحدیث 12 من الباب 14 من أبواب غسل المیت.
2- التهذیب 1- 332- 974 و فی التهذیب 6- 168- 321 و الاستبصار 1- 215- 758.
3- تقدم فی الحدیث 1 و 3 من هذا الباب.
4- یأتی فی الحدیث 7 و 9 من هذا الباب.
5- التهذیب 6- 167- 320.

زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ النَّبِیُّ ص عَنِ امْرَأَةٍ أَسَرَهَا الْعَدُوُّ فَأَصَابُوا بِهَا حَتَّی مَاتَتْ أَ هِیَ بِمَنْزِلَةِ الشَّهِیدِ قَالَ نَعَمْ إِلَّا أَنْ تَکُونَ أَعَانَتْ عَلَی نَفْسِهَا.

********

ترجمه :

سوال شد از پیامبر صلی الله علیه وآله از زنی که دشمن او را اسیر کرده و در اثر اذیت از دنیا رفته آیا مثل شهید است

فرمود بله مگر اینکه خودش کوتاهی کرده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2774 - رقم الحدیث الباب: 7]

2774- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الَّذِی یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ وَ یُحَنَّطُ قَالَ یُدْفَنُ کَمَا هُوَ فِی ثِیَابِهِ (2) إِلَّا أَنْ یَکُونَ بِهِ رَمَقٌ (3) ثُمَّ مَاتَ فَإِنَّهُ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ وَ یُحَنَّطُ (4) وَ یُصَلَّی عَلَیْهِ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص صَلَّی عَلَی حَمْزَةَ وَ کَفَّنَهُ (5) لِأَنَّهُ کَانَ قَدْ جُرِّدَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ (6) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).

********

ترجمه :

- ابان بن تغلب گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ كسى كه در راه خدا كشته شده پرسيدم كه آيا بايد غسل داده شود و كفن و حنوط گردد؟

فرمود: به همان صورت كه در لباسش است، دفن شود، مگر آن كه رمقى در بدن او بماند سپس بميرد كه در اين صورت بايد غسل داده شده و كفن و حنوط گردد و بر او نماز خوانده شود، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بر حمزه نماز خواند و او را كفن كرد، چرا كه او را برهنه نموده بودند.

[رقم الحدیث الکلی: 2775 - رقم الحدیث الباب: 8]

2775- 8- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ وَ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَیْفَ رَأَیْتَ الشَّهِیدَ یُدْفَنُ بِدِمَائِهِ قَالَ نَعَمْ فِی ثِیَابِهِ بِدِمَائِهِ وَ لَا یُحَنَّطُ وَ لَا یُغَسَّلُ وَ یُدْفَنُ کَمَا هُوَ ثُمَّ قَالَ دَفَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَمَّهُ حَمْزَةَ- فِی ثِیَابِهِ بِدِمَائِهِ الَّتِی أُصِیبَ فِیهَا وَ رَدَّاهُ (9) النَّبِیُّ ص

ص: 509


1- الکافی 3- 210- 1.
2- فی الفقیه- بدمه هامش المخطوط.
3- فی الفقیه زیادة- فان کان به رمق هامش المخطوط.
4- فی هامش المخطوط ما نصه- فی الکافی و التهذیب کما فی الأصل و فی الاستبصار اسقط قوله" قال یدفن" الی قوله" و یحنط" و زاد بعد علیه" قال" منه قده.
5- فی الفقیه زیادة- و حنطه هامش المخطوط.
6- الفقیه 1- 159- 444.
7- التهذیب 1- 331- 969، و الاستبصار 1- 214- 755.
8- الکافی 3- 211- 2، و یأتی ذیله فی الحدیث 3 من الباب 6 من أبواب صلاة الجنازة.
9- فی التهذیب- و زاده هامش المخطوط.

بِرِدَاءٍ فَقَصُرَ عَنْ رِجْلَیْهِ فَدَعَا لَهُ بِإِذْخِرٍ (1) فَطَرَحَهُ عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَیْهِ سَبْعِینَ صَلَاةً وَ کَبَّرَ عَلَیْهِ سَبْعِینَ تَکْبِیرَةً.

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَی قَوْلِهِ وَ یُدْفَنُ کَمَا هُوَ (2)

********

ترجمه :

زراره گويد: به امام باقر عليه السّلام گفتم: نظر شما چيست، آيا شهيد بايد خون آلود دفن شود؟

فرمود: آرى، با همان لباس هاى خون آلودش، حنوط كرده و غسل داده و همان طور كه هست دفن مى شود.

سپس فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله عموى خود حمزه عليه السّلام را در لباس خود كه آغشته به خونش بود، دفن نمود. ردايى كه حضرتش بر او پوشانيد از پاهايش كوتاه تر بود از اين رو گياه اذخر خواست و بدن او را پوشانيد و بر او هفتاد نماز خواند و بر وى هفتاد تكبير گفت.

[رقم الحدیث الکلی: 2776 - رقم الحدیث الباب: 9]

2776- 9- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الَّذِی یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُدْفَنُ فِی ثِیَابِهِ وَ لَا یُغَسَّلُ إِلَّا أَنْ یُدْرِکَهُ الْمُسْلِمُونَ وَ بِهِ رَمَقٌ ثُمَّ یَمُوتَ بَعْدُ فَإِنَّهُ یُغَسَّلُ وَ یُکَفَّنُ وَ یُحَنَّطُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَفَّنَ حَمْزَةَ فِی ثِیَابِهِ وَ لَمْ یُغَسِّلْهُ وَ لَکِنَّهُ صَلَّی عَلَیْهِ.

********

ترجمه :

ابان بن تغلب گويد: از امام صادق عليه السّلام دربارۀ كسى كه در راه خدا كشته شده پرسيدم كه آيا بايد غسل داده شود و كفن و حنوط گردد؟

فرمود: به همان صورت كه در لباسش است، دفن شود، مگر آن كه رمقى در بدن او بماند سپس بميرد كه در اين صورت بايد غسل داده شده و كفن و حنوط گردد و بر او نماز خوانده شود، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بر حمزه نماز خواند و او را كفن كرد، چرا كه او را برهنه نموده بودند.

[رقم الحدیث الکلی: 2777 - رقم الحدیث الباب: 10]

2777- 10- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یُنْزَعُ عَنِ الشَّهِیدِ الْفَرْوُ وَ الْخُفُّ وَ الْقَلَنْسُوَةُ وَ الْعِمَامَةُ وَ الْمِنْطَقَةُ (5) وَ السَّرَاوِیلُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ أَصَابَهُ دَمٌ فَإِنْ أَصَابَهُ دَمٌ تُرِکَ وَ لَا یُتْرَکُ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ مَعْقُودٌ إِلَّا حُلَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ

ص: 510


1- الاذخر- حشیشة طیبة الریح لسان العرب 4- 303.
2- التهذیب 1- 331- 970، و الاستبصار 1- 214- 756.
3- الکافی 3- 212- 5 و رواه فی التهذیب 1- 332- 973.
4- الکافی 3- 211- 4.
5- المنطقة و النطاق- کل ما شد به وسطه .. و المنطقة معروفة اسمه لها خاصّة .. تنطق أی شدها فی وسطه. لسان العرب 10- 354.
6- الفقیه 1- 159- 446.
7- التهذیب 1- 332- 972.

السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

عمرو بن خالد گويد: زيد بن على عليه السّلام از نياكان بزرگوارش عليهم السّلام نقل مى كند كه امير مؤمنان على صلوات اللّه عليه فرمود:

بايد از تن شهيد پوستين، كفش، كلاه، عمامه، كمربند و زير جامه را بيرون آورد، مگر آن كه آن ها به خون آغشته شوند كه در اين صورت نيازى به درآوردن آن ها نيست، و بايستى هر چيز بسته و گره خورده را بگشايند.

[رقم الحدیث الکلی: 2778 - رقم الحدیث الباب: 11]

2778- 11- (2) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص فِی شُهَدَاءِ أُحُدٍ- زَمِّلُوهُمْ (3) بِدِمَائِهِمْ وَ ثِیَابِهِمْ.

********

ترجمه :

پیامبر در مورد شهداء احد فرمود با لباس و خونشان در هم بپیچید

[رقم الحدیث الکلی: 2779 - رقم الحدیث الباب: 12]

2779- 12- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع لَمْ یُغَسِّلْ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَ لَا ابْنَ عُتْبَةَ (5)- یَوْمَ صِفِّینَ وَ دَفَنَهُمَا فِی ثِیَابِهِمَا وَ صَلَّی عَلَیْهِمَا.

**********

ترجمه:

از امام جعفر صادق از پدرش علیهما السلام روایت شده است که امام علی علیه السلام، عمّار بن یاسر و هاشم بن عتبه را در جنگ صفین غسل نداد و آن دو را با لباس دفن نمود و بر آن ها نماز گزارد.

15 بَابُ وُجُوبِ تَغْسِیلِ مَنْ قُتِلَ فِی مَعْصِیَةٍ وَ حُکْمِ جِرَاحَاتِهِ وَ قَطْعِ رَأْسِهِ

اشارة

(6) 15 بَابُ وُجُوبِ تَغْسِیلِ مَنْ قُتِلَ فِی مَعْصِیَةٍ وَ حُکْمِ جِرَاحَاتِهِ وَ قَطْعِ رَأْسِهِ

********

ترجمه :

باب واجب بودن غسل کسیکه کشته میشود در معصیه و حکم جراحت های او و قطع سرش

[رقم الحدیث الکلی: 2780 - رقم الحدیث الباب: 1]

2780- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ وَ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ وَ ذُبْیَانَ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ مُوسَی بْنِ أُکَیْلٍ النُّمَیْرِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنْ رَجُلٍ قُتِلَ فَقُطِعَ رَأْسُهُ فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ أَ یُغَسَّلُ أَمْ یُفْعَلُ بِهِ مَا یُفْعَلُ بِالشَّهِیدِ فَقَالَ إِذَا قُتِلَ فِی مَعْصِیَتِهِ یُغْسَلُ أَوَّلًا مِنْهُ الدَّمُ ثُمَّ یُصَبُّ عَلَیْهِ الْمَاءُ صَبّاً وَ لَا یُدْلَکُ جَسَدُهُ وَ یُبْدَأُ بِالْیَدَیْنِ وَ الدُّبُرِ وَ یُرْبَطُ جِرَاحَاتُهُ بِالْقُطْنِ وَ الْخُیُوطِ وَ إِذَا وُضِعَ عَلَیْهِ الْقُطْنُ عُصِّبَ وَ کَذَلِکَ مَوْضِعُ الرَّأْسِ یَعْنِی الرَّقَبَةَ

ص: 511


1- الخصال 333- 33.
2- مجمع البیان ... و عنه فی البحار 82- 7- 6.
3- زمله فی ثوبه- أی لفه، و قد تزمل بالثوب- أی تدثر .. لسان العرب 11- 311.
4- قرب الإسناد- 65.
5- فی المصدر- عنبسة.
6- الباب 15 فیه حدیث واحد.
7- التهذیب 1- 448- 1449، و أورد ذیله فی الحدیث 3 من الباب 61 من أبواب الدفن.

وَ یُجْعَلُ لَهُ مِنَ الْقُطْنِ شَیْ ءٌ کَثِیرٌ وَ یُذَرُّ عَلَیْهِ الْحَنُوطُ ثُمَّ یُوضَعُ الْقُطْنُ فَوْقَ الرَّقَبَةِ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُعَصِّبَهُ فَافْعَلْ قُلْتُ فَإِنْ کَانَ الرَّأْسُ قَدْ بَانَ مِنَ الْجَسَدِ وَ هُوَ مَعَهُ کَیْفَ یُغَسَّلُ فَقَالَ یَغْسِلُ الرَّأْسَ إِذَا غَسَلَ الْیَدَیْنِ وَ السُّفْلَةَ بُدِئَ بِالرَّأْسِ ثُمَّ بِالْجَسَدِ ثُمَّ یُوضَعُ الْقُطْنُ فَوْقَ الرَّقَبَةِ وَ یُضَمُّ إِلَیْهِ الرَّأْسُ وَ یُجْعَلُ فِی الْکَفَنِ وَ کَذَلِکَ إِذَا صِرْتَ إِلَی الْقَبْرِ تَنَاوَلْتَهُ مَعَ الْجَسَدِ وَ أَدْخَلْتَهُ اللَّحْدَ وَ وَجَّهْتَهُ لِلْقِبْلَةِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (1) وَ خُصُوصاً (2).

********

ترجمه:

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيد: اگر به عنوان كيفر الهى گردن كسى را بزنند، آيا بايد جسد او را غسل بدهند يا مانند شهيد بى غسل و كفن بايد دفن شود؟ ابو عبد اللّه گفت: اگر كسى را به خاطر نافرمانى خدا

بكشند، ابتدا بايد آثار خون را از جسد او بشويند و بعدا آب بر روى جسد بريزند و غسل بدهند بى آنكه دست بر جسد او بكشند. در نظافت جسد نيز، ابتدا بايد دستها و اندام شرمگاه او را بشويند و از آلودگيها نظافت نمايند، سپس به ساير بدن بپردازند. محل جراحت را با پنبه بگيرند و پارگى جسد را با نخ بدوزند و پنبه بر آن بگذارند و با رشته اى از پارچه پانسمان نمايند و بر همين منوال گردن او را كه بريده اند به بدن پيوند كنند و پنبۀ فراوانى دور گردن بگذارند و هل و كافور به مقدار بيشترى بر آن بپاشند و در صورت امكان با نخ و سوزن سر و گردن را به هم پانسمان نمايند. من گفتم: اگر سر مقتول كاملا از بدن جدا باشد، چه بايد كرد؟

ابو عبد اللّه علیه الاسلام فرمود : بعد از آنكه دستهاى مقتول را شستند و شرمگاه او را نظافت كردند، اول سر او را بشويند و غسل بدهند، بعدا تنۀ جسد را غسل بدهند. آنگاه بر محل بريدگى گردن پنبۀ فراوانى بگذارند و سر او را بر روى پنبه ها نهاده و مجموعا داخل كفن قرار بدهند و موقع دفن كردن به همين صورتى كه سر و بدن در جاى خود قرار دارد، رو به قبله داخل قبر نهاده و لحد را بپوشانند.

16 بَابُ أَنَّهُ إِذَا خِیفَ تَنَاثُرُ جَسَدِ الْمَیِّتِ أَجْزَأَ صَبُّ الْمَاءِ عَلَیْهِ إِنْ أَمْکَنَ وَ إِلَّا أَجْزَأَ تَیَمُّمُهُ

اشارة

(3) 16 بَابُ أَنَّهُ إِذَا خِیفَ تَنَاثُرُ جَسَدِ الْمَیِّتِ أَجْزَأَ صَبُّ الْمَاءِ عَلَیْهِ إِنْ أَمْکَنَ وَ إِلَّا أَجْزَأَ تَیَمُّمُهُ

********

ترجمه :

باب اینکه اگر از پاشیده شدن بدن میت بترسند آب به او بپاشند کفایت میکند اگر امکان داشته باشد و گرنه تیمم میدهند

[رقم الحدیث الکلی: 2781 - رقم الحدیث الباب: 1]

2781- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ ضُرَیْسٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ أَوْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْمَجْدُورُ وَ الْکَسِیرُ وَ الَّذِی بِهِ الْقُرُوحُ یُصَبُّ عَلَیْهِ الْمَاءُ صَبّاً.

********

ترجمه :

امام باقر عليه السّلام فرمود:

شخص آبله دار، و كسى كه جراحتى دارد،و کسی که شکستگی زیاد دارد بر او آب ریخته شود

[رقم الحدیث الکلی: 2782 - رقم الحدیث الباب: 2]

2782- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ یَحْتَرِقُ بِالنَّارِ فَأَمَرَهُمْ أَنْ یَصُبُّوا عَلَیْهِ الْمَاءَ صَبّاً وَ أَنْ یُصَلَّی عَلَیْهِ.

ص: 512


1- تقدم ما یدلّ علیه عموما فی الباب 1 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 3 من الباب 14 من أبواب غسل المیت.
2- تقدم فی الحدیث 6 من الباب 14 من أبواب غسل المیت.
3- الباب 16 فیه 3 أحادیث.
4- التهذیب 1- 333- 975.
5- التهذیب 1- 333- 976.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

از امیر المو منین علیه السلام سوال شد از مردی که به آتش سوخته

امر فرمود بر روی او آب بریزند آب ریختنی ونماز بر او بخوانند

[رقم الحدیث الکلی: 2783 - رقم الحدیث الباب: 3]

2783- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّقِّیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَیُّوبَ الْمَوْصِلِیِّ عَنْ إِسْرَائِیلَ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ السَّبِیعِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِنَّ قَوْماً أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ- مَاتَ صَاحِبٌ لَنَا وَ هُوَ مَجْدُورٌ فَإِنْ غَسَّلْنَاهُ انْسَلَخَ فَقَالَ یَمِّمُوهُ.

*********

ترجمه:

امیر المو منین علیه السلام فرمود

دسته ای خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسیدند گفتند ای فرستاده ی خدا رفیق ما مرد و بر بدنش برامدگی است اگر دست به آن بخورد باز می شود

فرمود :او را تیمم دهند

17 بَابُ أَنَّ مَنْ وَجَبَ رَجْمُهُ أَوْ قَتْلُهُ قِصَاصاً یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَغْتَسِلَ وَ یَتَحَنَّطَ وَ یَلْبَسَ کَفَنَهُ وَ یَسْقُطُ ذَلِکَ بَعْدَ قَتْلِهِ

اشارة

(3) 17 بَابُ أَنَّ مَنْ وَجَبَ رَجْمُهُ أَوْ قَتْلُهُ قِصَاصاً یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَغْتَسِلَ وَ یَتَحَنَّطَ وَ یَلْبَسَ کَفَنَهُ وَ یَسْقُطُ ذَلِکَ بَعْدَ قَتْلِهِ

********

ترجمه :

باب انکه واجب است سنگسار شود یا اعدام شود سزاوار است غسل کند حنوط بگذارد کفن بپوشد بعد از قتل این موارد ساقط می شود

[رقم الحدیث الکلی: 2784 - رقم الحدیث الباب: 1]

2784- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مِسْمَعٍ کِرْدِینٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَرْجُومُ وَ الْمَرْجُومَةُ (یُغَسِّلَانِ وَ یُحَنِّطَانِ) (5) وَ یَلْبَسَانِ الْکَفَنَ قَبْلَ ذَلِکَ ثُمَّ یُرْجَمَانِ وَ یُصَلَّی عَلَیْهِمَا وَ الْمُقْتَصُّ مِنْهُ بِمَنْزِلَةِ ذَلِکَ یُغَسِّلُ وَ یُحَنِّطُ وَ یَلْبَسُ الْکَفَنَ (6) وَ یُصَلَّی عَلَیْهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (8)

ص: 513


1- الکافی 3- 213- 6.
2- التهذیب 1- 333- 977.
3- الباب 17 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 3- 214- 1.
5- فی التهذیب- یغتسلان و یتحنطان هامش المخطوط.
6- فی الفقیه زیادة- ثم یقاد.
7- الفقیه 1- 157- 440.
8- التهذیب 1- 334- 978.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مِسْمَعٍ کِرْدِینٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).

*******

ترجمه

مسمع كردين گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

مرد يا زنى كه بايستى سنگسار شوند، بايد بيشتر غسل كنند، و حنوط و كفن نمايند و بعد سنگسار شوند، سپس بر آنان نماز خوانده شود و كسى كه به قصاص ديگرى كشته مى شود، به همين ترتيب غسل داده مى شود، حنوط گرديده، كفن بر او پوشانيده و بر او نماز مى گذارند.

18 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمُسْلِمِ الْمَیِّتَ الْکَافِرَ وَ لَا دَفْنِهِ وَ لَا تَکْفِینِهِ وَ لَوْ ذِمِّیّاً وَ لَوْ قَرَابَةَ الْمُسْلِمِ أَوْ أَبَاهُ وَ کَذَا الْبُغَاةُ

اشارة

(2) 18 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمُسْلِمِ الْمَیِّتَ الْکَافِرَ وَ لَا دَفْنِهِ وَ لَا تَکْفِینِهِ وَ لَوْ ذِمِّیّاً وَ لَوْ قَرَابَةَ الْمُسْلِمِ أَوْ أَبَاهُ وَ کَذَا الْبُغَاةُ

********

ترجمه :

باب جایز نیست مسلمان بدن کافر را غسل و دفن و کفن کند و لو اینکه ذمی باشد و لو پدر فرد مسلمان باشد همچنین یاغیان

[رقم الحدیث الکلی: 2785 - رقم الحدیث الباب: 1]

2785- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ النَّصْرَانِیِّ یَکُونُ فِی السَّفَرِ وَ هُوَ مَعَ الْمُسْلِمِینَ فَیَمُوتُ قَالَ لَا یُغَسِّلُهُ مُسْلِمٌ وَ لَا کَرَامَةَ وَ لَا یَدْفِنُهُ وَ لَا یَقُومُ عَلَی قَبْرِهِ وَ إِنْ کَانَ أَبَاهُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی (4) وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ وَ لَا یَقُومُ عَلَی قَبْرِهِ (5)

********

ترجمه :

عمّار ساباطى از امام صادق عليه السّلام سؤال كرد: در بارۀ شخص مسيحى كه در سفرى همراه مسلمانان باشد و بميرد چه كنند؟ آن حضرت فرمود: مسلمانى او را غسل نميدهد و او را دفن نميكند و عزّتى براى او نيست تا چنين كارها را براى او كنند، و مسلمان بر سر قبر او نميرود تا برايش دعا كند و زيارت قبر او نمايد اگر چه پدرش باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 2786 - رقم الحدیث الباب: 2]

2786- 2- (6) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ شَرْحِ الرِّسَالَةِ لِلسَّیِّدِ الْمُرْتَضَی أَنَّهُ رَوَی فِیهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع النَّهْیَ عَنْ تَغْسِیلِ الْمُسْلِمِ قَرَابَتَهُ الذِّمِّیَّ وَ الْمُشْرِکَ- وَ أَنْ یُکَفِّنَهُ وَ یُصَلِّیَ عَلَیْهِ وَ یَلُوذَ بِهِ.

ص: 514


1- التهذیب 1- 334- 979.
2- الباب 18 فیه 3 أحادیث.
3- التهذیب 1- 336- 982.
4- الفقیه 1- 155- 434.
5- الکافی 3- 159- 12.
6- المعتبر- 89.

********

ترجمه :

از کتاب شرح الرساله سید مرتضی نقل شده است: امام صادق علیه السلام انسان مسلمان را از غسل دادن و کفن کردن نزدیکان ذمّی و مشرک خود و همچنین نماز گزاردن بر جنازه آن­ها و پناه دادن­شان به خداوند، نهی فرمود.

[رقم الحدیث الکلی: 2787 - رقم الحدیث الباب: 3]

2787- 3- (1) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ صَالِحِ بْنِ کَیْسَانَ أَنَّ مُعَاوِیَةَ قَالَ لِلْحُسَیْنِ هَلْ بَلَغَکَ مَا صَنَعْنَا بِحُجْرِ بْنِ عَدِیٍّ- وَ أَصْحَابِهِ (2) شِیعَةِ أَبِیکَ فَقَالَ ع وَ مَا صَنَعْتَ بِهِمْ قَالَ قَتَلْنَاهُمْ وَ کَفَّنَّاهُمْ وَ صَلَّیْنَا عَلَیْهِمْ فَضَحِکَ الْحُسَیْنُ ع- فَقَالَ خَصَمَکَ الْقَوْمُ یَا مُعَاوِیَةُ- لَکِنَّا لَوْ قَتَلْنَا شِیعَتَکَ مَا کَفَّنَّاهُمْ وَ لَا صَلَّیْنَا عَلَیْهِمْ وَ لَا قَبَرْنَاهُمْ.

******

ترجمه:

از صالح بن کَیسان روایت شده که معاویه به امام حسین علیه السلام گفت: آیا به تو خبر رسیده است که ما با حجر بن عدی و یاران او که از جمله پیروان پدرت بودند چه کردیم؟ گفت: آنان را به قتل رساندیم، کفن­شان کردیم و بر آنان نماز گزاردیم. امام حسین لبخندی زد و فرمود: ای معاویه، آیا قوم با تو خصومت ورزیده­اند، ولی اگر ما پیروان تو را به قتل برسانیم آنان را کفن نمی­کنیم و غسل نمی­دهیم، بر آنان نماز نمی­گزاریم و به خاک­شان نمی­سپاریم.

19 بَابُ حُکْمِ تَغْسِیلِ الذِّمِّیِّ الْمُسْلِمَ إِذَا لَمْ یَحْضُرْهُ مُسْلِمٌ وَ لَا مُسْلِمَةٌ ذَاتُ رَحِمٍ وَ کَذَا الذِّمِّیَّةُ وَ الْمُسْلِمَةُ

اشارة

(3) 19 بَابُ حُکْمِ تَغْسِیلِ الذِّمِّیِّ الْمُسْلِمَ إِذَا لَمْ یَحْضُرْهُ مُسْلِمٌ وَ لَا مُسْلِمَةٌ ذَاتُ رَحِمٍ وَ کَذَا الذِّمِّیَّةُ وَ الْمُسْلِمَةُ

********

ترجمه :

باب حکم غسل دادن کسی که در ذمه ی اسلام است مسلمان را اگر مسلمان و خویشاوند نبا شد همچنین زن ذمی و زن مسلمان

[رقم الحدیث الکلی: 2788 - رقم الحدیث الباب: 1]

2788- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ فَإِنْ مَاتَ رَجُلٌ مُسْلِمٌ- وَ لَیْسَ مَعَهُ رَجُلٌ مُسْلِمٌ- وَ لَا امْرَأَةٌ مُسْلِمَةٌ مِنْ ذَوِی قَرَابَتِهِ وَ مَعَهُ رِجَالٌ نَصَارَی- وَ نِسَاءٌ مُسْلِمَاتٌ لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُنَّ قَرَابَةٌ قَالَ یَغْتَسِلُ النَّصَارَی (5) ثُمَّ یُغَسِّلُونَهُ فَقَدِ اضْطُرَّ وَ عَنِ الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ تَمُوتُ وَ لَیْسَ مَعَهَا امْرَأَةٌ مُسْلِمَةٌ- وَ لَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ مِنْ ذَوِی قَرَابَتِهَا وَ مَعَهَا نَصْرَانِیَّةٌ وَ رِجَالٌ مُسْلِمُونَ (6)- قَالَ تَغْتَسِلُ النَّصْرَانِیَّةُ ثُمَّ تُغَسِّلُهَا.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ (7)

ص: 515


1- الاحتجاج 296.
2- فی المصدر- و أشیاعه.
3- الباب 19 فیه حدیثان.
4- التهذیب 1- 340- 997، و أورد صدره فی الحدیث 5 من الباب 20 من هذه الأبواب.
5- وضع المصنّف علی هذه الکلمة اشارة، و لم یصور المشار إلیه فی هامش المصورة، و فی المصدر- یغتسل النصرانی ثم یغسله.
6- فی الکافی زیادة- لیس بینها و بینهن قرابة هامش المخطوط.
7- الکافی 3- 159- 12.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

و باز عمّار ساباطى از آن حضرت سؤال كرد: در مورد مرديكه بميرد و مرد و زن مسلمانى از خويشان و نزديكان او همراهش نباشد و عدّه اى مردان مسيحى و زنان غير محرم مسلمان با او باشند كه بين ايشان و آن مرد خويشاوندى و قرابتى نباشد با او چه بايد كرد؟ آن حضرت فرمود: مرد نصرانى ابتدا خود غسل ميكند تا بدنش از چربى و عرق و چرك پاك شود و آنگاه مرده را غسل ميدهد چون در حال اضطرار و ناچارى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2789 - رقم الحدیث الباب: 2]

2789- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: أَتَی رَسُولَ اللَّهِ ص نَفَرٌ فَقَالُوا إِنَّ امْرَأَةً تُوُفِّیَتْ مَعَنَا وَ لَیْسَ مَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ فَقَالَ کَیْفَ صَنَعْتُمْ فَقَالُوا صَبَبْنَا عَلَیْهَا الْمَاءَ صَبّاً فَقَالَ أَ وَ مَا (3) وَجَدْتُمُ امْرَأَةً مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ تُغَسِّلُهَا قَالُوا لَا قَالَ أَ فَلَا یَمَّمْتُمُوهَا.

*********

ترجمه:

امیر المومنین علیه السلام فرمود گروهی بیش پیامبر آمدند و گفتند زنی با ما بود و مرد و محرمی با او نبود

فرمود :چه کردید

گفتند :آب روی او ریختیم

فرمود: زنی از اهل کتاب پیدا نشد غسلش بدهد

گفتند: خیر

فرمود :آیا تیممش ندادند

20 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمَرْأَةِ قَرَابَتَهَا مِنَ الرِّجَالِ الْمَحَارِمِ وَ کَذَا الرَّجُلُ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ

اشارة

(4) 20 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمَرْأَةِ قَرَابَتَهَا مِنَ الرِّجَالِ الْمَحَارِمِ وَ کَذَا الرَّجُلُ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ

********

ترجمه :

باب جایز است زن غسل دهد مرد که محرم او باشد و همچنین مرد و مستحب است از زیر لباس انجام دهد

[رقم الحدیث الکلی: 2790 - رقم الحدیث الباب: 1]

2790- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَخْرُجُ فِی السَّفَرِ وَ مَعَهُ امْرَأَتُهُ یُغَسِّلُهَا قَالَ نَعَمْ وَ أُمَّهُ وَ أُخْتَهُ وَ نَحْوَ هَذَا یُلْقِی عَلَی عَوْرَتِهَا خِرْقَةً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِ (6).

********

ترجمه :

منصور بن حازم از امام صادق عليه السّلام پرسيد: در مورد مردى كه با زن خود بسفر رود و آن زن فوت شود آيا مرد ميتواند او را غسل دهد؟ آن حضرت فرمود: آرى. و همچنين مادرش و خواهرش و امثال آنها را از محارم ميتواند غسل دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2791 - رقم الحدیث الباب: 2]

2791- 2- (7) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 516


1- الفقیه 1- 156- 437.
2- التهذیب 1- 443- 1433، و الاستبصار 1- 203- 718، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 22 من هذه الأبواب.
3- فی المصدر- أما.
4- الباب 20 فیه 11 حدیثا.
5- الکافی 3- 158- 8.
6- التهذیب 1- 439- 1418، و الاستبصار 1- 199- 699.
7- الفقیه 1- 155- 430.

مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: الرَّجُلُ یُسَافِرُ مَعَ امْرَأَتِهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ نَحْوَهُمَا یُلْقِی عَلَی عَوْرَتِهَا خِرْقَةً وَ یُغَسِّلُهَا.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام

حدیثی مثل حدیث بالا با این اضافه .......باين نحو كه خرقه يا پارچه اى بر عورت او بيفكند و او را غسل دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2792 - رقم الحدیث الباب: 3]

2792- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَیْسَ عِنْدَهُ مَنْ یُغَسِّلُهُ إِلَّا النِّسَاءُ قَالَ تُغَسِّلُهُ امْرَأَتُهُ أَوْ ذَاتُ قَرَابَةٍ إِنْ کَانَتْ لَهُ وَ یَصُبُّ النِّسَاءُ عَلَیْهِ الْمَاءَ صَبّاً الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: مردى مى ميرد و جز زن كسى نيست او را غسل دهد.

فرمود: اگر همسر يا زن ديگرى دارد كه با او پيوند خويشى دارد، بايد او را غسل دهد و زنان ديگر بر او آب بريزند ....

[رقم الحدیث الکلی: 2793 - رقم الحدیث الباب: 4]

2793- 4- (3) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکِنْدِیِّ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَیْسَ عِنْدَهُ مَنْ یُغَسِّلُهُ إِلَّا النِّسَاءُ هَلْ تُغَسِّلُهُ النِّسَاءُ فَقَالَ تُغَسِّلُهُ امْرَأَتُهُ أَوْ ذَاتُ مَحْرَمِهِ (4) وَ تَصُبُّ عَلَیْهِ النِّسَاءُ الْمَاءَ صَبّاً مِنْ فَوْقِ الثِّیَابِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

- عبد الرحمان بن ابى عبد اللّه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: مردى مى ميرد و جز زنان كسى نيست كه او را غسل دهد، آيا زنان مى توانند او را غسل دهند؟

فرمود: همسرش يا زنى ديگر - كه محرم اوست - مى تواند از روى لباس او را غسل دهد و زنان ديگر برايش آب بريزند.

[رقم الحدیث الکلی: 2794 - رقم الحدیث الباب: 5]

2794- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ یَمُوتُ فِی السَّفَرِ وَ لَیْسَ مَعَهُ رَجُلٌ مُسْلِمٌ وَ مَعَهُ رِجَالٌ نَصَارَی-

ص: 517


1- الکافی 3- 157- 1، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 24 من هذه الأبواب.
2- الاستبصار 1- 196- 689، و التهذیب 1- 437- 1410 عن علی بن إبراهیم.
3- الکافی 3- 157- 4.
4- فی الهامش عن نسخة- محرم.
5- التهذیب 1- 439- 1416، و الاستبصار 1- 197- 695.
6- التهذیب 1- 340- 997.

وَ مَعَهُ عَمَّتُهُ وَ خَالَتُهُ مُسْلِمَتَانِ (1)- کَیْفَ یُصْنَعُ فِی غُسْلِهِ قَالَ تُغَسِّلُهُ عَمَّتُهُ وَ خَالَتُهُ فِی قَمِیصِهِ وَ لَا تَقْرَبُهُ النَّصَارَی وَ عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ فِی السَّفَرِ وَ لَیْسَ مَعَهَا امْرَأَةٌ مُسْلِمَةٌ- وَ مَعَهُمْ نِسَاءٌ نَصَارَی وَ عَمُّهَا وَ خَالُهَا مَعَهَا مُسْلِمُونَ قَالَ یُغَسِّلُونَهَا وَ لَا تَقْرَبَنَّهَا النَّصْرَانِیَّةُ کَمَا کَانَتْ تُغَسِّلُهَا (2) غَیْرَ أَنَّهُ یَکُونُ عَلَیْهَا دِرْعٌ فَیُصَبُّ الْمَاءُ مِنْ فَوْقِ الدِّرْعِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی مِثْلَهُ (4).

********

ترجمه :

و نيز عمّار ساباطى از امام صادق عليه السّلام سؤال كرد: در مورد مرد مسلمانى كه در سفر فوت كند و مرد مسلمانى با او نباشد (كه مراسم تغسيل و تجهيز او را انجام دهد) و مردان مسيحى و نيز عمّه و خالۀ او كه مسلمانند بهمراه او هستند اكنون با اين وضع در مورد غسل او چه بايد كرد؟ آن حضرت فرمود: عمّه و خاله ميّت در پيراهنش او را غسل ميدهند و نصرانيها نزديك او نميروند. و نيز سؤال كرد در مورد زنى كه در سفر بميرد و زن مسلمانى همراهش نباشد ولى زنان مسيحى و نيز عمو و دائى زن فوت شده كه مسلمانند همراه او باشند، اكنون در مورد غسل او چه بايد كرد؟ آن حضرت فرمود: عمو و دائى مرده او را با پيراهن غسل ميدهند و آب را از روى پيراهن بر او ميريزند و زنان مسيحى به او نزديك نميشوند.

[رقم الحدیث الکلی: 2795 - رقم الحدیث الباب: 6]

2795- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ مَعَ النِّسَاءِ غَسَّلَتْهُ امْرَأَتُهُ وَ إِنْ لَمْ تَکُنِ امْرَأَتُهُ مَعَهُ غَسَّلَتْهُ أَوْلَاهُنَّ بِهِ وَ تَلُفُّ عَلَی یَدِهَا خِرْقَةً.

********

ترجمه :

عبد الله بن سنان گوید شنيدم ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) مى فرمود : اگر كسى در سفر بميرد و غير از خانمها كسى همراه او نباشد، بايد همسرش او را غسل بدهد، و اگر همسرش حاضر نباشد، يك تن از خانمهاى محرم او را غسل مى دهد و پارچه اى بر دست خود مى پيچد.

[رقم الحدیث الکلی: 2796 - رقم الحدیث الباب: 7]

2796- 7- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ مَاتَتْ وَ هِیَ فِی مَوْضِعٍ لَیْسَ مَعَهُمْ امْرَأَةٌ غَیْرُهَا قَالَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِمْ لَهَا زَوْجٌ وَ لَا (ذُو رَحِمٍ) (7) دَفَنُوهَا بِثِیَابِهَا وَ لَا یُغَسِّلُونَهَا وَ إِنْ کَانَ مَعَهُمْ زَوْجُهَا أَوْ ذُو رَحِمٍ لَهَا فَلْیُغَسِّلْهَا مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی عَوْرَتِهَا قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مَاتَ فِی السَّفَرِ مَعَ نِسَاءٍ لَیْسَ مَعَهُنَّ رَجُلٌ فَقَالَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ فِیهِنَّ امْرَأَةٌ فَلْیُدْفَنْ فِی ثِیَابِهِ وَ لَا یُغَسَّلْ وَ إِنْ کَانَ لَهُ فِیهِنَّ امْرَأَةٌ فَلْیُغَسَّلْ فِی قَمِیصٍ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَنْظُرَ

ص: 518


1- فی نسخة- مسلمات. هامش المخطوط.
2- لیس فی الفقیه- کما کانت تغسلها.
3- الکافی 3- 159- 12.
4- الفقیه 1- 155- 433.
5- التهذیب 1- 444- 1436، و الاستبصار 1- 198- 696.
6- التهذیب 1- 443- 1432، و الاستبصار 1- 203- 717.
7- فی المصدر- ذو محرم لها.

إِلَی عَوْرَتِهِ.

********

ترجمه :

زید شحام گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم زنی مرد در جائی که هیچ زنی نیست

فرمود :اگر نبود همسر یا خویش آوند او غسل نداده دفنش می کنند اگر زوج با او بود غسلش دهند بدون اینکه به عورت او نگاه کند غسلش می دهند

گفتم :سوال کردم از مردی که در سفر مرده با زنها و مردی با آنها نبود

فرمود :اگر نبود برای او زنی (که غسلش دهد )در لباسش دفن کنند و غسلش ندهند و اگر برای او زنی باشد در لباسش غسل دهند بدون نگاه کردن

[رقم الحدیث الکلی: 2797 - رقم الحدیث الباب: 8]

2797- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ فِی السَّفَرِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِذَا کَانَ مَعَهُ نِسَاءٌ ذَوَاتُ مَحْرَمٍ یُؤَزِّرْنَهُ وَ یَصْبُبْنَ عَلَیْهِ الْمَاءَ صَبّاً وَ یَمْسَسْنَ جَسَدَهُ وَ لَا یَمْسَسْنَ فَرْجَهُ.

********

ترجمه :

زید بن علی از پدرانش از امیر المومنین علیه السلام

وقتی مردی در سفر بمیرد و همراه او محارم باشند لنگ به او میبندند و آب روی آن میریزند و بدنش را لمس می کنند ولی عورت را خیر

[رقم الحدیث الکلی: 2798 - رقم الحدیث الباب: 9]

2798- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَیْسَ عِنْدَهُ إِلَّا نِسَاءٌ قَالَ تُغَسِّلُهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَحْرَمٍ مِنْهُ وَ تَصُبُّ النِّسَاءُ عَلَیْهِ الْمَاءَ وَ لَا تَخْلَعُ ثَوْبَهُ وَ إِنْ کَانَتِ امْرَأَةٌ مَاتَتْ مَعَ رِجَالٍ لَیْسَ مَعَهَا امْرَأَةٌ وَ لَا مَحْرَمٌ لَهَا فَلْتُدْفَنْ کَمَا هِیَ فِی ثِیَابِهَا وَ إِنْ کَانَ مَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ لَهَا غَسَّلَهَا مِنْ فَوْقِ ثِیَابِهَا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

سماعه گوید - از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدم: اگر انسان در جائى بميرد كه غير از بانوان كسى در كنار او نباشد، چه كسى بايد او را غسل بدهد؟

ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود : يكى از خانمها كه با او محرم باشد بى آنكه لباس مرده را بدر آورد بايد او را غسل بدهد و ساير خانمها با ريختن آب كمك نمايند. و اگر خانمى مرحوم شود كه غير از مردها كسى از بانوان همراه او نباشد، مردها بايد بى غسل و بى كفن جسد او را به خاك بسپارند و اگر مرد محرمى همراه او باشد بايد بدن آن خانم را از روى لباس غسل بدهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2799 - رقم الحدیث الباب: 10]

2799- 10- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا یُغَسِّلِ الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ إِلَّا أَنْ لَا تُوجَدَ امْرَأَةٌ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمود

مرد زن را غسل نمی دهد مگر جا ئی که زن برای غسل دادن نباشد

[رقم الحدیث الکلی: 2800 - رقم الحدیث الباب: 11]

2800- 11- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی

ص: 519


1- التهذیب 1- 441- 1436، و الاستبصار 1- 201- 711. و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 22 من هذه الأبواب.
2- التهذیب 1- 444- 1435، و الاستبصار 1- 204- 720.
3- الفقیه 1- 155- 431.
4- التهذیب 1- 440- 1421، و الاستبصار 1- 199- 702. و أورده أیضا فی الحدیث 7 من الباب 22 من هذه الأبواب.
5- التهذیب 1- 445- 1438. و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 23 من هذه الأبواب. و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 23 من هذه الأبواب.

عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ فِی (1) الصَّبِیَّةِ لَا تُصَابُ امْرَأَةٌ تُغَسِّلُهَا قَالَ یُغَسِّلُهَا رَجُلٌ أَوْلَی النَّاسِ بِهَا.

وَ

رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یُغَسِّلُهَا أَوْلَی النَّاسِ بِهَا مِنَ الرِّجَالِ (2).

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

********

ترجمه:

و نيز عمّار ساباطى از آن حضرت پرسيد: در مورد دختر نابالغى كه بميرد و زنى يافت نشود كه او را غسل دهد تكليف چيست ؟ آن حضرت فرمود: آنكه نزديكترين مردان به اوست او را غسل ميدهد.

21 بَابُ سُقُوطِ تَغْسِیلِ الْمَرْأَةِ مَعَ عَدَمِ وُجُودِ امْرَأَةٍ وَ لَا رَجُلٍ ذِی مَحْرَمٍ وَ کَذَا الرَّجُلُ

اشارة

(4) 21 بَابُ سُقُوطِ تَغْسِیلِ الْمَرْأَةِ مَعَ عَدَمِ وُجُودِ امْرَأَةٍ وَ لَا رَجُلٍ ذِی مَحْرَمٍ وَ کَذَا الرَّجُلُ

********

ترجمه :

باب ساقط شدن غسل میت زن با نبودن زن غسل دهنده وهمچنین مرد

[رقم الحدیث الکلی: 2801 - رقم الحدیث الباب: 1]

2801- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ فِی السَّفَرِ وَ لَیْسَ مَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ وَ لَا نِسَاءٌ قَالَ تُدْفَنُ کَمَا هِیَ بِثِیَابِهَا وَ عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَیْسَ مَعَهُ إِلَّا النِّسَاءُ لَیْسَ مَعَهُنَّ رِجَالٌ (6) قَالَ یُدْفَنُ (7) کَمَا هُوَ بِثِیَابِهِ (8).

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِهِ وَ لَیْسَ مَعَهُ ذُو مَحْرَمٍ وَ لَا رِجَالٌ (9)

ص: 520


1- فی المصدر- عن.
2- الفقیه 1- 155- 432.
3- یأتی ما یدلّ علی ذلک فی الباب 21، 22 من هذه الأبواب.
4- الباب 21 فیه 5 أحادیث.
5- الفقیه 154- 428. و أورد صدره فی الحدیث 11 من الباب 24 من هذه الأبواب.
6- فی الهامش عن نسخة من التهذیب- لیس معه ذو محرم و لا رجال.
7- فی المصدر- یدفنه.
8- فی التهذیب- فی ثیابه هامش المخطوط.
9- التهذیب 1- 440- 1423 و الاستبصار 1- 300- 706.

********

ترجمه :

حلبی گوید از امام صادق درمورد زنی سوال شد که در سفر بمیرد و محرمی نداشته باشد و زن دیگری هم نباشد

فرمود با لباسش دفن میشود

و سوال شد از مردی که بمیرد وزنها با او هستند

فرمود با لباسش دفن میشود

[رقم الحدیث الکلی: 2802 - رقم الحدیث الباب: 2]

2802- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ فِی السَّفَرِ مَعَ النِّسَاءِ لَیْسَ مَعَهُنَّ رَجُلٌ کَیْفَ یَصْنَعْنَ بِهِ قَالَ یَلْفُفْنَهُ لَفّاً فِی ثِیَابِهِ وَ یَدْفِنَّهُ وَ لَا یُغَسِّلْنَهُ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

و عبد اللّٰه بن أبى يعفور از آن حضرت پرسيد: در مورد مرديكه در سفر بهمراه زنان وفات يابد و با آن زنان مرد ديگرى نباشد كه او را غسل دهد ايشان با او چه كنند؟

حضرت صادق علیه السلام فرمود: او را در لباسش مى پيچند و همان طور دفنش ميكنند و او را غسل نميدهند.

[رقم الحدیث الکلی: 2803 - رقم الحدیث الباب: 3]

2803- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ مَاتَتْ مَعَ رِجَالٍ قَالَ تُلَفُّ وَ تُدْفَنُ وَ لَا تُغَسَّلُ.

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: اگر خانمى همراه كاروان مردان سفر كند و در اثناى سفر بميرد، تكليف آنان چيست ؟ ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود:: خانم را در چادرى مى پيچند و بدون غسل دفن مى كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2804 - رقم الحدیث الباب: 4]

2804- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: فِی الرَّجُلِ یَمُوتُ فِی السَّفَرِ فِی أَرْضٍ لَیْسَ مَعَهُ إِلَّا النِّسَاءُ قَالَ یُدْفَنُ وَ لَا یُغَسَّلُ وَ الْمَرْأَةُ تَکُونُ مَعَ الرِّجَالِ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ تُدْفَنُ وَ لَا تُغَسَّلُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ زَوْجُهَا مَعَهَا الْحَدِیثَ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5) وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی السَّفَرِ أَوْ فِی الْأَرْضِ وَ تَرَکَ مِنْ آخِرِهِ قَوْلَهُ تُدْفَنُ وَ لَا تُغَسَّلُ (6)

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدند: اگر مردى در حال سفر بميرد و در آن منطقه جز بانوان مسلمان كس ديگرى نباشد، تكليف آنان چيست ؟

ابو عبد اللّه (علیه السلام ) فرمود : جنازۀ او را بايد بدون غسل، به همان صورت دفن كنند، و اگر خانمى بميرد كه با او كسى از خانمها همراه نباشد، مردها جنازه او را بدون غسل، به همان صورت دفن مى كنند، مگر آنكه همسرش با او همراه باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2805 - رقم الحدیث الباب: 5]

2805- 5- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی قَالَ رُوِیَ فِی الْجَارِیَةِ تَمُوتُ

ص: 521


1- الفقیه 1- 154- 427.
2- التهذیب 1- 441- 1424 و الاستبصار 1- 201- 707.
3- التهذیب 1- 441- 1425، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 24 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 1- 438- 1414، و الاستبصار 1- 201- 709 و الاستبصار 1- 197- 693.
5- التهذیب 1- 343- 1003.
6- الکافی 3- 158- 7.
7- التهذیب 1- 341- 999، و أورده أیضا فی الحدیث 3 من الباب 23 من هذه الأبواب.

مَعَ الرَّجُلِ فَقَالَ إِذَا کَانَتْ بِنْتَ أَقَلَّ مِنْ خَمْسِ سِنِینَ أَوْ سِتٍّ دُفِنَتْ وَ لَمْ تُغَسَّلْ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ (3).

*******

ترجمه :

روایت شده در مورد دختر که بمیرد مردی همراه او باشد

فرمودند : اگر دختر کمتر از پنج یا شش سال باشد بدون غسل دفن میشود

22 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَغْسِیلِ الرَّجُلِ الْمَرْأَةَ الَّتِی لَا یُوجَدُ لَهَا امْرَأَةٌ وَ لَا ذُو مَحْرَمٍ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ بِأَنْ یَصُبَّ عَلَیْهَا الْمَاءَ أَوْ یَغْسِلَ وَجْهَهَا وَ کَفَّیْهَا أَوْ یُیَمِّمَهَا وَ کَذَا الرَّجُلُ

اشارة

(4) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَغْسِیلِ الرَّجُلِ الْمَرْأَةَ الَّتِی لَا یُوجَدُ لَهَا امْرَأَةٌ وَ لَا ذُو مَحْرَمٍ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ بِأَنْ یَصُبَّ عَلَیْهَا الْمَاءَ أَوْ یَغْسِلَ وَجْهَهَا وَ کَفَّیْهَا أَوْ یُیَمِّمَهَا وَ کَذَا الرَّجُلُ

********

ترجمه :

باب استحباب مرد زن را که زن و محرم غسل دهد نباشند از زیر لباس ی پاشیدن آب یا شستن صورت و دستها یا تیمم بدهد و همچنین مرد

[رقم الحدیث الکلی: 2806 - رقم الحدیث الباب: 1]

2806- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا تَقُولُ فِی الْمَرْأَةِ تَکُونُ فِی السَّفَرِ مَعَ الرِّجَالِ لَیْسَ فِیهِمْ (6) لَهَا ذُو مَحْرَمٍ وَ لَا مَعَهُمُ امْرَأَةٌ فَتَمُوتُ الْمَرْأَةُ مَا یُصْنَعُ بِهَا قَالَ یُغْسَلُ مِنْهَا مَا أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهِ التَّیَمُّمَ وَ لَا تُمَسُ (7) وَ لَا یُکْشَفُ لَهَا (8) شَیْ ءٌ مِنْ مَحَاسِنِهَا الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ بِسَتْرِهَا قُلْتُ فَکَیْفَ یُصْنَعُ بِهَا قَالَ یُغْسَلُ بَطْنُ کَفَّیْهَا ثُمَّ یُغْسَلُ وَجْهُهَا ثُمَّ یُغْسَلُ ظَهْرُ کَفَّیْهَا.

ص: 522


1- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 20 من أبواب غسل المیت.
2- یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 23 من هذه الأبواب.
3- یأتی ما ینافیه ظاهرا فی الباب 22 من هذه الأبواب.
4- الباب 22 فیه 10 أحادیث.
5- التهذیب 1- 442- 1429 و التهذیب 1- 440- 1422، و الاستبصار 1- 200- 705 و الاستبصار 1- 202- 714، و أورد صدره فی الحدیث 6 من الباب 24 من هذه الأبواب.
6- فی نسخة- معهم هامش المخطوط.
7- فی المصدر- یمس.
8- کتب المصنّف لها فی الهامش عن نسخة.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ (2) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

- مفضّل بن عمر از امام صادق عليه السّلام سؤال كرده گفت: فدايت شوم در مورد زنى كه در سفر همراه مردان بوده و در ميان ايشان كسى كه با او محرم باشد يا زن ديگرى نباشد و آن زن فوت كند ميفرمائيد با او چه بايد كرد؟ آن حضرت فرمود: آن مواضعى كه خداوند تيمّم را بر آنها واجب فرموده شسته مى شود، دست به او نميزنند و چيزى از محاسنش كه خداوند عزّ و جلّ امر بپوشانيدن آنها فرموده باز نميشود، به آن حضرت عرض شد: چگونه با او رفتار كنند؟ آن حضرت فرمود: كف دستهايش شسته مى شود و بعد صورتش و سپس پشت دستهايش.

[رقم الحدیث الکلی: 2807 - رقم الحدیث الباب: 2]

2807- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: مَضَی صَاحِبٌ لَنَا یَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ مَعَ رِجَالٍ لَیْسَ فِیهِمْ ذُو مَحْرَمٍ هَلْ یُغَسِّلُونَهَا وَ عَلَیْهَا ثِیَابُهَا فَقَالَ إِذاً (5) یُدْخَلَ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ وَ لَکِنْ یَغْسِلُونَ کَفَّیْهَا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6) وَ

رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ سَمِعْتُ صَاحِباً لَنَا یَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (7).

وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ مِثْلَهُ (8).

********

ترجمه :

- از امام صادق عليه السّلام پرسيدند: اگر زنى همراه عده اى مرد باشد و فوت كند و با آنان شخص محرم براى زن نباشد آيا ايشان او را همان طور كه لباس بتن دارد ميتوانند غسل دهند؟

آن حضرت فرمود: اگر چنين كنند لا جرم عارى بر ايشان خواهد بود لكن دو كف او را بشويند،(و دفن كنند).

[رقم الحدیث الکلی: 2808 - رقم الحدیث الباب: 3]

2808- 3- (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ

ص: 523


1- التهذیب 1- 342- 1002.
2- الکافی 3- 159- 13.
3- الفقیه 1- 156- 435.
4- التهذیب 1- 442- 1428، و الاستبصار 1- 202- 713.
5- فی التهذیبین- إذن.
6- الفقیه 1- 153- 426.
7- الکافی 3- 157- 5.
8- الکافی 3- 158- 9.
9- التهذیب 1- 441- 1426، و الاستبصار 1- 201- 711.

عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ فِی السَّفَرِ مَعَ النِّسَاءِ لَیْسَ فِیهِنَّ امْرَأَتُهُ وَ لَا ذُو مَحْرَمٍ مِنْ نِسَائِهِ قَالَ یُؤَزِّرْنَهُ إِلَی الرُّکْبَتَیْنِ وَ یَصْبُبْنَ عَلَیْهِ الْمَاءَ صَبّاً وَ لَا یَنْظُرْنَ إِلَی عَوْرَتِهِ وَ لَا یَلْمِسْنَهُ بِأَیْدِیهِنَّ وَ یُطَهِّرْنَهُ الْحَدِیثَ.

وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام

وقتی مردی در سفر بمیرد زنها با او باشند و همسرش نباشد و محرمی با او نباشد

فرمود :ازار به او میبندند و آب بر او بریزند به عورت او نگاه نکند لمس نکنند ولی پاکش کنند

[رقم الحدیث الکلی: 2809 - رقم الحدیث الباب: 4]

2809- 4- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ الْأَوَّلِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: أَتَی رَسُولَ اللَّهِ ص نَفَرٌ فَقَالُوا إِنَّ امْرَأَةً تُوُفِّیَتْ مَعَنَا وَ لَیْسَ مَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ فَقَالَ کَیْفَ صَنَعْتُمْ بِهَا (3) فَقَالُوا صَبَبْنَا عَلَیْهَا الْمَاءَ صَبّاً فَقَالَ أَ مَا وَجَدْتُمُ امْرَأَةً مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ تُغَسِّلُهَا فَقَالُوا لَا فَقَالَ أَ لَا یَمَّمْتُمُوهَا.

********

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام فرمود

دسته ای خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسیدند و گفتند زن با ما بود و مرد محرمی با ام نیست

فرمود :چه کردید ؟

گفتند:آب بر او ریختیم

فرمود :زنی از اهل کتاب پیدا نکردید غسلش بدهد

گفتند :خیر

فرمود : تیمم دهید او را

[رقم الحدیث الکلی: 2810 - رقم الحدیث الباب: 5]

2810- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی رَجُلٍ مَاتَ وَ مَعَهُ نِسْوَةٌ لَیْسَ مَعَهُنَّ رَجُلٌ قَالَ یَصْبُبْنَ عَلَیْهِ (5) الْمَاءَ مِنْ خَلْفِ الثَّوْبِ وَ یَلْفُفْنَهُ فِی أَکْفَانِهِ مِنْ تَحْتِ السِّتْرِ وَ یُصَلِّینَ عَلَیْهِ (6) صَفّاً وَ یُدْخِلْنَهُ قَبْرَهُ وَ الْمَرْأَةُ تَمُوتُ مَعَ الرِّجَالِ لَیْسَ مَعَهُمُ امْرَأَةٌ قَالَ یَصُبُّونَ الْمَاءَ مِنْ خَلْفِ الثَّوْبِ وَ یَلُفُّونَهَا فِی أَکْفَانِهَا وَ یُصَلُّونَ وَ یَدْفِنُونَ.

ص: 524


1- التهذیب 1- 342- 1000.
2- التهذیب 1- 442- 1433، و الاستبصار 1- 203- 718، و تقدم فی الحدیث 2 من الباب 19 من هذه الأبواب.
3- لیس فی المصدر، و قد کتب علیها المصنّف علامة نسخة.
4- التهذیب 1- 442- 1427.
5- لیس فی المصدر، و کتبه المصنّف فی الهامش عن نسخة.
6- لیس فی المصدر.

********

ترجمه :

جابر به امام باقر علیه السلام گفت

مردی که بمیرد و و با او زنها باشند و مردی با او نباشد

فرمود :آب بر او بریزند از روی لباس و در کفن بپیچنداز روی ستر و نماز بر او بخوانند

دسته ای داخل قبر شوند و زن وقتی بمیرد و زنی بمیرد با مردان و همسرش با او نباشد

فرمود:آب از روی لباس بر او بریزند و در کفن بپیچند و نماز بخوانند و دفن کنند

و زنی

[رقم الحدیث الکلی: 2811 - رقم الحدیث الباب: 6]

2811- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ الْجَبَلِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ وَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ مَاتَتْ فِی سَفَرٍ وَ لَیْسَ مَعَهَا نِسَاءٌ وَ لَا ذُو مَحْرَمٍ (2) فَقَالَ یُغْسَلُ مِنْهَا مَوْضِعُ الْوُضُوءِ وَ یُصَلَّی عَلَیْهَا وَ تُدْفَنُ.

********

ترجمه :

ابا بصیر گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم از زنی که در سفر بمیرد و زن و محرم همراه او نباشد

فرمود مواضع وضو را میشویند و نماز به میخوانند و دفنش میکنند

[رقم الحدیث الکلی: 2812 - رقم الحدیث الباب: 7]

2812- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا یُغَسِّلِ الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ إِلَّا أَنْ لَا تُوجَدَ امْرَأَةٌ.

********

ترجمه :

امام باقر علیه السلام فرمود

مرد زن را غسل نمیدهد اگر چه زن پیدا نشود

[رقم الحدیث الکلی: 2813 - رقم الحدیث الباب: 8]

2813- 8- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْمَرْأَةِ تَمُوتُ وَ لَیْسَ مَعَهَا مَحْرَمٌ قَالَ تَغْسِلُ کَفَّیْهَا.

********

ترجمه :

جابر میگوید از امام صادق علیه السلام سوال شد زنی می میرد و محرمی با او نیست

حضرت فرمود کف دو دستش را میشویند

[رقم الحدیث الکلی: 2814 - رقم الحدیث الباب: 9]

2814- 9- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْمَرْأَةُ إِذَا مَاتَتْ مَعَ الرِّجَالِ فَلَمْ یَجِدُوا امْرَأَةً تُغَسِّلُهَا غَسَّلَهَا بَعْضُ الرِّجَالِ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ (6) وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یَلُفَّ عَلَی یَدَیْهِ خِرْقَةً.

********

ترجمه :

عبد الله بن سنان گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم فرمود اگر زن بمیرد همراه مردها باشد و زن یافت نشود مردی از زیر لباس غسل به او میدهد و مستحب است پارچه ای به دست بپیچد

[رقم الحدیث الکلی: 2815 - رقم الحدیث الباب: 10]

2815- 10- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ خُرَّزَادَ

ص: 525


1- التهذیب 1- 443- 1430، و الاستبصار 1- 203- 715.
2- فی نسخة- ذو رحم هامش المخطوط.
3- التهذیب 1- 440- 1421، و الاستبصار 1- 199- 702، و أورده أیضا فی الحدیث 10 من الباب 20 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 1- 443- 1431، و الاستبصار 1- 203- 716.
5- التهذیب 1- 444- 1434، و الاستبصار 1- 204- 719.
6- فی نسخة- الثیاب. هامش المخطوط.
7- التهذیب 1- 342- 1001، و الاستبصار 1- 204- 721، و فیه الحسن بن راشد.

عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ (1) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا مَاتَتِ الْمَرْأَةُ مَعَ قَوْمٍ لَیْسَ لَهَا فِیهِمْ مَحْرَمٌ یَصُبُّونَ الْمَاءَ عَلَیْهَا صَبّاً وَ رَجُلٌ مَاتَ مَعَ نِسْوَةٍ لَیْسَ فِیهِنَّ لَهُ مَحْرَمٌ فَقَالَ أَبُو حَنِیفَةَ یَصْبُبْنَ الْمَاءَ عَلَیْهِ صَبّاً فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بَلْ یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَمْسَسْنَ مِنْهُ مَا کَانَ یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَنْظُرْنَ مِنْهُ إِلَیْهِ وَ هُوَ حَیٌّ فَإِذَا بَلَغْنَ الْمَوْضِعَ الَّذِی لَا یَحِلُّ لَهُنَّ النَّظَرُ إِلَیْهِ وَ لَا مَسُّهُ وَ هُوَ حَیٌّ صَبَبْنَ الْمَاءَ عَلَیْهِ صَبّاً.

أَقُولُ: قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ (3) فَلِذَلِکَ حَمَلُوا هَذِهِ الْأَحَادِیثَ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ ذَکَرَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی أَحَادِیثِ أَنَّ الزَّوْجَ أَوْلَی بِالْمَرْأَةِ فِی صَلَاةِ الْجِنَازَةِ (4).

********

ترجمه :

ابو بصیر گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم وقتی زن بمیرد و محرمی نباشد آب بر بدن او میریزند و مرد اگر بمیرد ابو حنیفه گوید آب به او میریزند

امام صادق علیه السلام فرمود بلکه حلال است لمس کردن آنجائی که نگاه حلال است و او در حکم زنده است و جاهائی که حلال نیست نگاه به آن ولمس آن نمی کنند و آب میریزند

23 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمَرْأَةِ ابْنَ ثَلَاثِ سِنِینَ أَوْ أَقَلَّ وَ تَغْسِیلِ الرَّجُلِ بِنْتَ ثَلَاثِ سِنِینَ أَوْ أَقَلَ

اشارة

(5) 23 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمَرْأَةِ ابْنَ ثَلَاثِ سِنِینَ أَوْ أَقَلَّ وَ تَغْسِیلِ الرَّجُلِ بِنْتَ ثَلَاثِ سِنِینَ أَوْ أَقَلَ

********

ترجمه :

باب جایز است غسل دادن زن پسر سه ساله یا کمتر و مرد دختر سه ساله را یاکمتر

[رقم الحدیث الکلی: 2816 - رقم الحدیث الباب: 1]

2816- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی النُّمَیْرِ (7) مَوْلَی الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ النَّصْرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَدِّثْنِی عَنِ الصَّبِیِّ إِلَی کَمْ تُغَسِّلُهُ النِّسَاءُ فَقَالَ إِلَی ثَلَاثِ سِنِینَ.

ص: 526


1- فی نسخة- أبی سعید هامش المخطوط.
2- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 10 من الباب 20 من هذه الأبواب.
3- تقدم ما یدلّ علی نفی الوجوب فی الباب 21 من هذه الأبواب.
4- و یأتی فی الباب 24 من أبواب صلاة الجنائز.
5- الباب 23 فیه 4 أحادیث.
6- الکافی 3- 160- 1.
7- فی نسخة- أبی الیمن. هامش المخطوط.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی النُّمَیْرِ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

حارث بن مغیره گوید به ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) گفتم: بفرمائيد كه خانمها، پسرهاى چند ساله را مى توانند غسل بدهند؟ ابو عبد اللّه گفت: حد اكثر، پسرهاى سه ساله را.

[رقم الحدیث الکلی: 2817 - رقم الحدیث الباب: 2]

2817- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الصَّبِیِّ تُغَسِّلُهُ امْرَأَةٌ قَالَ إِنَّمَا یُغَسِّلُ الصِّبْیَانَ النِّسَاءُ وَ عَنِ الصَّبِیَّةِ تَمُوتُ (5) وَ لَا تُصَابُ امْرَأَةٌ تُغَسِّلُهَا قَالَ یُغَسِّلُهَا رَجُلٌ أَوْلَی النَّاسِ بِهَا.

********

ترجمه :

عمار ساباطی گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم از پسر بچه زن او را غسل میدهد ؟

فرمود :زن پسر بچه را غسل می دهد

و دختر بچه ای که بمیرد و زن نباشد ؟

فرمود مردی که به اواولی است محرم باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2818 - رقم الحدیث الباب: 3]

2818- 3- (6) وَ عَنْهُ قَالَ رُوِیَ فِی الْجَارِیَةِ تَمُوتُ مَعَ الرَّجُلِ فَقَالَ إِذَا کَانَتْ بِنْتَ أَقَلَّ مِنْ خَمْسِ سِنِینَ أَوْ سِتٍّ دُفِنَتْ وَ لَمْ تُغَسَّلْ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الزِّیَادَةِ عَلَی الثَّلَاثِ وَ نُقِلَ عَنِ ابْنِ طَاوُسٍ أَنَّهُ قَالَ لَفْظُ أَقَلَّ هُنَا وَهْمٌ وَ أَصْلُهُ أَکْثَرُ (7) وَ یَأْتِی مِثْلُهُ مَنْ طَرِیقِ الصَّدُوقِ (8) وَ عَلَی هَذَا فَمَفْهُومُ الشَّرْطِ غَیْرُ مُرَادٍ فِیمَا زَادَ عَلَی الثَّلَاثِ لِأَنَّهُ الْقَدْرُ الْمُتَیَقَّنُ.

ص: 527


1- الفقیه 1- 154- 429.
2- التهذیب 1- 341- 998.
3- التهذیب 1- 341- 998.
4- التهذیب 1- 445- 1438، و أورد ذیله أیضا فی الحدیث 11 من الباب 20 من هذه الأبواب.
5- کتب المصنّف علی کلمة تموت علامة نسخة.
6- التهذیب 1- 341- 999، و أورده أیضا فی الحدیث 5 من الباب 21 من هذه الأبواب.
7- راجع ذکری الشیعة- 39.
8- یأتی مثله فی الحدیث 4 من هذا الباب.

********

ترجمه :

در مورد دختری که در سفر همراه مردان فوت کند، امام صادق علیه السلام فرمود: اگر کودکی باشد که بیش از پنج یا شش سال داشته باشد همان طور که هست دفن می شود و غسل نمی خواهد و( اگر طفلی باشد که کمتر از پنج سال داشته باشد، غسل داده می شود»)

[رقم الحدیث الکلی: 2819 - رقم الحدیث الباب: 4]

2819- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ ذَکَرَ شَیْخُنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی جَامِعِهِ فِی الْجَارِیَةِ تَمُوتُ مَعَ الرِّجَالِ فِی السَّفَرِ قَالَ إِذَا کَانَتِ ابْنَةَ أَکْثَرَ مِنْ خَمْسِ سِنِینَ أَوْ سِتٍّ دُفِنَتْ وَ لَمْ تُغَسَّلْ وَ إِنْ کَانَتْ بِنْتَ أَقَلَّ مِنْ خَمْسِ سِنِینَ غُسِّلَتْ.

قَالَ وَ ذَکَرَ عَنِ الْحَلَبِیِّ حَدِیثاً فِی مَعْنَاهُ عَنِ الصَّادِقِ ع وَ رَوَاهُ فِی کِتَابِ مَدِینَةِ الْعِلْمِ مُسْنَداً عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع کَمَا ذَکَرَهُ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی (2) أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (3).

*********

ترجمه :

در مورد دختری که در سفر همراه مردان فوت کند، امام صادق علیه السلام فرمود: اگر کودکی باشد که بیش از پنج یا شش سال داشته باشد همان طور که هست دفن می شود و غسل نمی خواهد و اگر طفلی باشد که کمتر از پنج سال داشته باشد، غسل داده می شود».

24 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الرَّجُلِ زَوْجَتَهُ وَ الْمَرْأَةِ زَوْجَهَا وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ

اشارة

(4) 24 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الرَّجُلِ زَوْجَتَهُ وَ الْمَرْأَةِ زَوْجَهَا وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ

********

ترجمه :

باب جواز غسل دادن مرد همسرش را و زن شوهرش را و مستحب است از زیر لباس انجام دهد

[رقم الحدیث الکلی: 2820 - رقم الحدیث الباب: 1]

2820- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ أَ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی امْرَأَتِهِ حِینَ تَمُوتُ أَوْ یُغَسِّلَهَا إِنْ لَمْ یَکُنْ عِنْدَهَا مَنْ یُغَسِّلُهَا وَ عَنِ الْمَرْأَةِ هَلْ تَنْظُرُ إِلَی مِثْلِ ذَلِکَ مِنْ زَوْجِهَا حِینَ یَمُوتُ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ إِنَّمَا یَفْعَلُ ذَلِکَ أَهْلُ الْمَرْأَةِ کَرَاهِیَةَ (6) أَنْ یَنْظُرَ زَوْجُهَا إِلَی شَیْ ءٍ یَکْرَهُونَهُ مِنْهَا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (7)

ص: 528


1- الفقیه 1- 154- 429.
2- الذکری- 39.
3- تقدم وجهه فی ذیل الحدیث السابق 3 من هذا الباب.
4- الباب 24 فیه 20 حدیثا.
5- الکافی 3- 157- 2.
6- فی المصدر- کراهة.
7- الفقیه 1- 142- 398.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

- عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا جايز است مرد هنگامى كه زنش از دنيا رفت به او نگاه كند؟ يا اگر براى غسل او زنى نباشد، خود مرد، زنش را غسل دهد؟ هم چنين مردى كه از دنيا رفته، آيا زنش مى تواند به بدن او نگاه كند؟

فرمود: اشكالى ندارد، ولى اين كار را خويشان زن انجام مى دهند؛ زيرا دوست ندارند كه شوهر، در بدن زن خود چيزى ببيند، كه آنان دوست نمى دارند.

[رقم الحدیث الکلی: 2821 - رقم الحدیث الباب: 2]

2821- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُغَسِّلُ امْرَأَتَهُ قَالَ نَعَمْ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ (3).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه :

محمّد بن مسلم گويد: از امام عليه السّلام پرسيدم: آيا مرد مى تواند زن خود را غسل دهد؟

فرمود: آرى، از زير لباس.

[رقم الحدیث الکلی: 2822 - رقم الحدیث الباب: 3]

2822- 3- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَیْسَ عِنْدَهُ مَنْ یُغَسِّلُهُ إِلَّا النِّسَاءُ قَالَ تُغَسِّلُهُ امْرَأَتُهُ أَوْ (ذُو قَرَابَةٍ) (7) إِنْ کَانَ (8) لَهُ وَ تَصُبُّ النِّسَاءُ عَلَیْهِ الْمَاءَ صَبّاً وَ فِی الْمَرْأَةِ إِذَا مَاتَتْ یُدْخِلُ زَوْجُهَا یَدَهُ تَحْتَ قَمِیصِهَا فَیُغَسِّلُهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (10).

********

ترجمه :

حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: مردى مى ميرد و جز زن كسى نيست او را غسل دهد.

فرمود: اگر همسر يا زن ديگرى دارد كه با او پيوند خويشى دارد، بايد او را غسل دهد و زنان ديگر بر او آب بريزند و اگر زن بميرد، شوهرش مى تواند دست خود را به زير پيراهن او كند و او را غسل دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2823 - رقم الحدیث الباب: 4]

2823- 4- (11) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُغَسِّلُ امْرَأَتَهُ قَالَ نَعَمْ إِنَّمَا یَمْنَعُهَا أَهْلُهَا

ص: 529


1- التهذیب 1- 439- 1417، و الاستبصار 1- 198- 698.
2- الکافی 3- 157- 3.
3- فی نسخة- الثیاب. هامش المخطوط.
4- الاستبصار 1- 196- 690.
5- التهذیب 1- 438- 1411.
6- الکافی 3- 157- 1 و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 20 من هذه الأبواب.
7- فی المصدر- ذات قرابته.
8- فی المصدر- کانت.
9- التهذیب 1- 437- 1410.
10- الاستبصار 1- 196- 689.
11- الکافی 3- 158- 11.

تَعَصُّباً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

محمد بن مسلم گوید - از ابو عبد اللّه صادق (ع) پرسيدم: شوهر مى تواند همسر خود را غسل بدهد؟ ابو عبد اللّه گفت: آرى. فاميل زن در اثر تعصب جاهلى مانع مى شوند كه شوهرش او را غسل بدهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2824 - رقم الحدیث الباب: 5]

2824- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ إِذَا مَاتَتْ قَالَ یُدْخِلُ زَوْجُهَا یَدَهُ تَحْتَ قَمِیصِهَا إِلَی الْمَرَافِقِ.

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ فَیُغَسِّلُهَا (3)

********

ترجمه :

سماعه گويد: از امام عليه السّلام دربارۀ غسل زن مرده پرسيدم ؟

فرمود: همسرش دست خود را به زير پيراهن او ببرد و او را غسل دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2825 - رقم الحدیث الباب: 6]

2825- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ غَسَّلَ فَاطِمَةَ ع- قَالَ ذَاکَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ- فَکَأَنَّمَا (5) اسْتَفْظَعْتُ (6) ذَلِکَ مِنْ قَوْلِهِ فَقَالَ لِی کَأَنَّکَ ضِقْتَ مِمَّا أَخْبَرْتُکَ فَقُلْتُ قَدْ کَانَ ذَلِکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَالَ لَا تَضِیقَنَّ فَإِنَّهَا صِدِّیقَةٌ لَمْ یَکُنْ یُغَسِّلُهَا إِلَّا صِدِّیقٌ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَرْیَمَ لَمْ یُغَسِّلْهَا إِلَّا عِیسَی الْحَدِیثَ.

وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (7) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ (8)

ص: 530


1- التهذیب 1- 439- 1419، و الاستبصار 1- 199- 700.
2- الکافی 3- 158- 6.
3- التهذیب 1- 438- 1412، و الاستبصار 1- 197- 691.
4- الکافی 3- 159- 13، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 22 من هذه الأبواب.
5- فی المصدر- کانک.
6- فی العلل- استضقت و فی التهذیب- استعظمت هامش المخطوط.
7- الکافی 1- 382- 4.
8- علل الشرائع- 184- 1.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

مفضّل بن عمر گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: فاطمه عليها السّلام را چه كسى غسل داد؟

فرمود: امير مؤمنان على عليه السّلام.

گويى اين سخن بر تو گران آمد، گويى از آن چه كه به تو خبر دادم، دلتنگ شدى ؟

گفتم: چنين است قربانت گردم!

فرمود: دلتنگ مباش؛ زيرا فاطمه عليها السّلام صدّيقه بود و نبايد او را كسى جز صدّيق غسل دهد. آيا نمى دانى مريم عليها السّلام را جز عيسى عليه السّلام كسى غسل نداده است ؟!

[رقم الحدیث الکلی: 2826 - رقم الحدیث الباب: 7]

2826- 7- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ یَمُوتُ فِی السَّفَرِ أَوْ فِی الْأَرْضِ (3) لَیْسَ مَعَهُ فِیهَا إِلَّا النِّسَاءُ قَالَ یُدْفَنُ وَ لَا یُغَسَّلُ وَ قَالَ فِی الْمَرْأَةِ تَکُونُ مَعَ الرِّجَالِ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ مَعَهَا زَوْجُهَا فَإِنْ کَانَ مَعَهَا زَوْجُهَا فَلْیُغَسِّلْهَا مِنْ فَوْقِ الدِّرْعِ وَ یَسْکُبُ عَلَیْهَا الْمَاءَ سَکْباً وَ لْتُغَسِّلْهُ امْرَأَتُهُ إِذَا مَاتَ وَ الْمَرْأَةُ لَیْسَتْ مِثْلَ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةُ أَسْوَأُ مَنْظَراً حِینَ تَمُوتُ.

********

ترجمه :

داوود بن سرحان گويد: امام صادق عليه السّلام دربارۀ مردى كه در سفر، يا در جايى بميرد كه جز زن كسى نباشد او را غسلش دهد، پرسيدم.

فرمود: بايد او را بدون غسل، دفن كرد.

حضرتش فرمود: هم چنين است زنى كه همراه مردان در سفر باشد، حكمش اين چنين است، مگر اين كه شوهرش همراه او باشد، كه در اين صورت بايد او را از روى لباس غسل دهد، و آب را بر او بريزد، و اگر مردى اين گونه بميرد، زنش او را غسل مى دهد، ولى زن همچون مرد نيست؛ زيرا زن وقتى مى ميرد، منظره اش ناخوشايندتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2827 - رقم الحدیث الباب: 8]

2827- 8- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ إِذَا مَاتَتْ وَ لَیْسَ مَعَهَا امْرَأَةٌ تُغَسِّلُهَا قَالَ یُدْخِلُ زَوْجُهَا یَدَهُ تَحْتَ قَمِیصِهَا فَیُغَسِّلُهَا إِلَی الْمَرَافِقِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (5) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

********

ترجمه :

حلبى گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: اگر زنى بميرد و همراه او زنى نباشد كه او را غسل دهد، چه بايد كرد؟

فرمود: شوهرش دست خود را به زير پيراهن او ببرد و او را غسل دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 2828 - رقم الحدیث الباب: 9]

2828- 9- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُیَسِّرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الزَّوْجُ أَحَقُّ بِامْرَأَتِهِ حَتَّی یَضَعَهَا فِی قَبْرِهَا.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).

ص: 531


1- التهذیب 1- 440- 1422، و الاستبصار 1- 199- 703.
2- الکافی 3- 158- 7، و التهذیب 1- 438- 1415، و الاستبصار 1- 197- 694.
3- فی نسخة- أرض هامش المخطوط.
4- الکافی 3- 158- 10.
5- التهذیب 1- 438- 1413، و الاستبصار 1- 197- 692.
6- الکافی 3- 194- 6، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 24 من أبواب صلاة الجنازة، و فی الحدیث 2 من الباب 26 من أبواب الدفن.
7- التهذیب 1- 325- 949.

********

ترجمه :

اسحاق بن عمّار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

شوهر نسبت به همسر خود، از هر كسى سزاوارتر است كه او را در قبر گذارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2829 - رقم الحدیث الباب: 10]

2829- 10- (1) وَ بِإِسْنَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ یَعْنِی ابْنَ بَابَوَیْهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ امْرَأَةٍ تُوُفِّیَتْ (2) أَ یَصْلُحُ لِزَوْجِهَا أَنْ یَنْظُرَ إِلَی وَجْهِهَا وَ رَأْسِهَا قَالَ نَعَمْ.

********

ترجمه :

محمد بن مسلم گوید از امام باقر علیه السلام سوال کردم زن که از دنیا رفته آیا جایز است شوهر به صورت و سرش نگاه کند

حضرت علیه السلام فرمود : بله

[رقم الحدیث الکلی: 2830 - رقم الحدیث الباب: 11]

2830- 11- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یُغَسِّلُ امْرَأَتَهُ قَالَ نَعَمْ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ لَا یَنْظُرُ إِلَی شَعْرِهَا وَ لَا إِلَی شَیْ ءٍ مِنْهَا وَ الْمَرْأَةُ تُغَسِّلُ زَوْجَهَا لِأَنَّهُ إِذَا مَاتَ کَانَتْ فِی عِدَّةٍ مِنْهُ وَ إِذَا مَاتَتْ هِیَ فَقَدِ انْقَضَتْ عِدَّتُهَا الْحَدِیثَ.

********

ترجمه :

حلبی گوید ازامام صادق علیه السلام سوال شد از مردی که همسرشض را غسل دهد

حضرت فرمود:بله از زیر لباس و به مو و چیزی از بدن او نگاه نکند وزن غسل دهد همسرش را برای اینکه وقتی مرد بمیرد زن در عده ی اوست و وقتی زن بمیرد عده ی او تمام شود ....

[رقم الحدیث الکلی: 2831 - رقم الحدیث الباب: 12]

2831- 12- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: فِی الرَّجُلِ یَمُوتُ فِی السَّفَرِ فِی أَرْضٍ لَیْسَ مَعَهُ إِلَّا النِّسَاءُ قَالَ یُدْفَنُ وَ لَا یُغَسَّلُ وَ الْمَرْأَةُ تَکُونُ مَعَ الرِّجَالِ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ تُدْفَنُ وَ لَا تُغَسَّلُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ زَوْجُهَا مَعَهَا فَإِنْ کَانَ زَوْجُهَا مَعَهَا غَسَّلَهَا مِنْ فَوْقِ الدِّرْعِ وَ یَسْکُبُ الْمَاءَ عَلَیْهَا سَکْباً وَ لَا یَنْظُرُ إِلَی عَوْرَتِهَا وَ تُغَسِّلُهُ امْرَأَتُهُ إِذَا (5) مَاتَ وَ الْمَرْأَةُ (إِنْ مَاتَتْ) (6) لَیْسَتْ بِمَنْزِلَةِ الرَّجُلِ الْمَرْأَةُ أَسْوَأُ مَنْظَراً إِذَا مَاتَتْ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ

ص: 532


1- التهذیب 1- 428- 1363.
2- فی المصدر- توفق.
3- التهذیب 1- 440- 1423، و الاستبصار 1- 200- 706، و تقدم ذیله فی الحدیث 1 من الباب 21 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 1- 438- 1414، و الاستبصار 1- 197- 693، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 21 من هذه الأبواب.
5- فی المصدر- أن.
6- لیس فی المصدر.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).

********

ترجمه :

از ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) پرسيدند: اگر مردى در حال سفر بميرد و در آن منطقه جز بانوان مسلمان كس ديگرى نباشد، تكليف آنان چيست ؟ ابو عبد اللّه گفت: جنازۀ او را بايد بدون غسل، به همان صورت دفن كنند، و اگر خانمى بميرد كه با او كسى از خانمها همراه نباشد، مردها جنازه او را بدون غسل، به همان صورت دفن مى كنند، مگر آنكه همسرش با او همراه باشد كه حق دارد همسر خود را از روى لباس، غسل بدهد و آب را از روى لباس بر بدن او بريزد. شايسته نيست كه لباس او را خارج كند و به اندام شرمگاه او بنگرد. زن نيز حق دارد جنازۀ شوهرش را غسل بدهد، در صورتى كه مردى همراه آنان نباشد. عريان كردن جسد مرد براى همسرش اشكالى ندارد ولى عريان كردن جسد زن براى همسرش روا نيست زيرا شرمگاه زن بعد از مرگ منظره زشت و ناگوارى دارد.

[رقم الحدیث الکلی: 2832 - رقم الحدیث الباب: 13]

2832- 13- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَیْسَ مَعَهُ إِلَّا النِّسَاءُ قَالَ تُغَسِّلُهُ امْرَأَتُهُ لِأَنَّهَا مِنْهُ فِی عِدَّةٍ وَ إِذَا مَاتَتْ لَمْ یُغَسِّلْهَا لِأَنَّهُ لَیْسَ مِنْهَا فِی عِدَّةٍ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَنَّهُ لَا یُغَسِّلُهَا مُجَرَّدَةً لِمَا تَقَدَّمَ التَّصْرِیحُ بِهِ (3) وَ حَمَلَهُ صَاحِبُ الْمُنْتَقَی عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهُ مُوَافِقٌ لِأَشْهَرِ مَذَاهِبِ الْعَامَّةِ (4) وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الْکَرَاهَةِ مَعَ وُجُودِ النِّسَاءِ.

********

ترجمه :

زراره گوید وقتی مرد بمیرد و فقط زن ها همراه او هستند

امام صادق علیه السلام فرمود

همسرش او را غسل میدهد برای اینکه زن در عده ی این مرد است و وقتی که زن بمیرد همسرش او را غسل نمی دهد برای اینکه مرد در عده ی زن نیست

[رقم الحدیث الکلی: 2833 - رقم الحدیث الباب: 14]

2833- 14- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُغَسِّلُ الزَّوْجُ امْرَأَتَهُ فِی السَّفَرِ وَ الْمَرْأَةُ زَوْجَهَا فِی السَّفَرِ إِذَا لَمْ یَکُنْ مَعَهُمْ رَجُلٌ.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

مرد همسرش را غسل می دهد در سفر و زن همسرش را در سفر وقتی با آنها مردی نباشد

[رقم الحدیث الکلی: 2834 - رقم الحدیث الباب: 15]

2834- 15- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ فَاطِمَةَ ع مَنْ غَسَّلَهَا قَالَ غَسَّلَهَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ- لِأَنَّهَا کَانَتْ صِدِّیقَةً لَمْ یَکُنْ لِیُغَسِّلَهَا (7) إِلَّا صِدِّیقٌ.

********

ترجمه :

ابو الحسن خزاز قمى مى نگارد:از امام جعفر صادق عليه السّلام پرسيدند:چه كسى فاطمۀ زهرا را غسل داد؟فرمود:على عليه السّلام.زيرا حضرت زهرا صدّيقۀ بود و غير از شخص صدّيق كسى حق نداشت وى را غسل بدهد

[رقم الحدیث الکلی: 2835 - رقم الحدیث الباب: 16]

2835- 16- (8) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ

ص: 533


1- التهذیب 1- 438- 1415، و الاستبصار 1- 197- 694، و قد تکرر هذا الحدیث بهذا السند فی الحدیث 7 من هذا الباب.
2- التهذیب 1- 437- 1409، و الاستبصار 1- 198- 697.
3- تقدم التصریح به فی أحادیث هذا الباب.
4- منتقی الجمان- 1- 255.
5- التهذیب 1- 439- 1420، و الاستبصار 1- 199- 701.
6- الفقیه 1- 142- 399.
7- فی المصدر- یغسلها.
8- قرب الإسناد- 43.

ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً غَسَّلَ امْرَأَتَهُ فَاطِمَةَ بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ ص.

********

ترجمه :

جعفربن محمد از پدرش نقل میکند که فرمود بدرستیکه علی غسل داد همسرش فاطمه دختر رسول خدا را علیهم السلام

[رقم الحدیث الکلی: 2836 - رقم الحدیث الباب: 17]

2836- 17- (1) عَلِیُّ بْنُ عِیسَی فِی کَشْفِ الْغُمَّةِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَخْبَارِ فَاطِمَةَ ع لِابْنِ بَابَوَیْهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّ عَلِیّاً ع غَسَّلَ فَاطِمَةَ ع.

********

ترجمه :

کشف الغمّه: به نقل از کتاب اخبار فاطمه که متعلّق به ابن بابویه است از حسن بن علی علیهما السلام روایت شده که علی علیه السلام فاطمه علیها السلام را غسل داد. -

[رقم الحدیث الکلی: 2837 - رقم الحدیث الباب: 18]

2837- 18- (2) وَ عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَیْسٍ قَالَتْ أَوْصَتْنِی فَاطِمَةُ ع أَنْ لَا یُغَسِّلَهَا إِذَا مَاتَتْ إِلَّا أَنَا وَ عَلِیٌّ ع- فَغَسَّلْتُهَا أَنَا وَ عَلِیٌّ.

********

ترجمه :

اسماء بنت عمیس گوید: فاطمه علیها السّلام به من وصیت کرد که پس از مرگش، تنها من و علی علیه السّلام او را غسل بدهیم. پس او را من و علی علیه السّلام غسل دادم.

[رقم الحدیث الکلی: 2838 - رقم الحدیث الباب: 19]

2838- 19- (3) عَنْ أَسْمَاءَ فِی حَدِیثٍ أَنَّ عَلِیّاً ع أَمَرَهَا فَغَسَّلَتْ فَاطِمَةَ ع- وَ أَمَرَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع یُدْخِلَانِ الْمَاءَ وَ دَفَنَهَا لَیْلًا وَ سَوَّی قَبْرَهَا.

********

ترجمه :

على عليه السّلام به اسماء دستور داد تا فاطمه را غسل داد و به حسن و حسين عليهما السّلام امر كرد تا آب آوردند.آنگاه جنازۀ آن بانو را شبانه به خاك سپرد.و چون به آن حضرت براى اين عمل اعتراض كردند، فرمود:حضرت زهرا خودش اين طور وصيّت كرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 2839 - رقم الحدیث الباب: 20]

2839- 20- (4) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهَا أَوْصَتْ عَلِیّاً ع وَ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ أَنْ یُغَسِّلَاهَا.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی صَلَاةِ الْجِنَازَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (6).

*********

ترجمه:

روایت شده است که فاطمه علیها السلام به علی علیه السلام و اسماء دختر عمیس سفارش کرد که او را غسل دهند. -

25 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ أُمِّ الْوَلَدِ سَیِّدَهَا

اشارة

(7) 25 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ أُمِّ الْوَلَدِ سَیِّدَهَا

********

ترجمه :

باب جایز است دختر کنیز اربابش راغسل دهد

[رقم الحدیث الکلی: 2840 - رقم الحدیث الباب: 1]

2840- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ

ص: 534


1- کشف الغمّة 1- 502.
2- کشف الغمّة 1- 500.
3- کشف الغمّة 1- 500.
4- کشف الغمّة 1- 503.
5- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الباب 20 من هذه الأبواب.
6- یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب 23 و 24 من أبواب صلاة الجنازة.
7- الباب 25 فیه حدیث واحد.
8- التهذیب 1- 444- 1437 و الاستبصار 1- 200- 704.

الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع أَوْصَی أَنْ تُغَسِّلَهُ أُمُّ وَلَدٍ لَهُ إِذَا مَاتَ فَغَسَّلَتْهُ.

أَقُولُ: الْمَرْوِیُّ فِی أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ أَنَّ الْإِمَامَ لَا یُغَسِّلُهُ إِلَّا إِمَامٌ فَمَعْنَی الْوَصِیَّةِ هُنَا الْمُسَاعَدَةُ عَلَی الْغُسْلِ وَ الْمُشَارَکَةُ فِیهِ کَمَا مَرَّ فِی حَدِیثِ أَسْمَاءَ (1) أَوْ بَیَانُ الْجَوَازِ أَوِ التَّقِیَّةُ وَ إِنْ کَانَ الْمُتَوَلِّی لَهُ بَاطِناً هُوَ الْبَاقِرُ ع کَمَا وَقَعَ التَّصْرِیحُ بِهِ فِی الْأَخْبَارِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.

*********

ترجمه:

اسحاق از امام جعفر صادق علیه السلام و ایشان از امام باقر علیه السلام روایت کرده که امام سجاد علیه السلام وصیّت فرمود که یکی از کنیزانِ ام ولدش او را هنگام وفات غسل دهد، پس آن زن امام را غسل داد

نکته مهم :ولی چنین پیداست که این وصیّت به خاطر تقیّه بوده است، چرا که شخص معصوم فقط توسط معصوم غسل داده می­شود، ولی بر اساس این روایت مقصود باطنی از فرموده امام باقر علیه السلام، همکاری آن زن در غسل دادن امام بوده است، و مقصود ظاهری دفع ضرر از امام باقر و عدم شریک شدن دیگران با امام صادق در غسل وی بوده است، و الله یعلم.

26 بَابُ أَنَّ الْمَیِّتَ یُغَسِّلُهُ أَوْلَی النَّاسِ بِهِ أَوْ مَنْ یَأْمُرُهُ الْوَلِیُ

اشارة

(2) 26 بَابُ أَنَّ الْمَیِّتَ یُغَسِّلُهُ أَوْلَی النَّاسِ بِهِ أَوْ مَنْ یَأْمُرُهُ الْوَلِیُ

********

ترجمه :

میت را نز دیک ترین مردم به او یا آنکه ولی میت دستور داده غسل میدهد

[رقم الحدیث الکلی: 2841 - رقم الحدیث الباب: 1]

2841- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الرِّزَامِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: یُغَسِّلُ الْمَیِّتَ أَوْلَی النَّاسِ بِهِ.

********

ترجمه :

امیر المومنین علیه السلام فرمود

: نزدیک­ترین شخص به میّت یا کسی که ولی میّت مأمورش کرده باشد او را غسل می­دهد،

[رقم الحدیث الکلی: 2842 - رقم الحدیث الباب: 2]

2842- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یُغَسِّلُ الْمَیِّتَ أَوْلَی النَّاسِ بِهِ أَوْ مَنْ یَأْمُرُهُ الْوَلِیُّ بِذَلِکَ.

(5)

***********

ترجمه:

امیر المومنین علیه السلام فرمود

نزدیک­ترین شخص به میّت یا کسی که ولی میّت مأمورش کرده باشد او را غسل می­دهد،

ص: 535


1- حدیث أسماء مر فی الحدیث 20 من الباب 24 من هذه الأبواب.
2- الباب 27 فیه حدیثان.
3- التهذیب 1- 431- 1376.
4- الفقیه 1- 141- 391.
5- تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیثین 6 و 11 من الباب 20 و الحدیث 2 من الباب 23 و الحدیث 9 من الباب 24 من هذه الأبواب.

27 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ قَدْرٍ مُعَیَّنٍ مِنَ الْمَاءِ لِغُسْلِ الْمَیِّتِ

اشارة

(1) 27 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ قَدْرٍ مُعَیَّنٍ مِنَ الْمَاءِ لِغُسْلِ الْمَیِّتِ

********

ترجمه :

باب واجب نیست حد معین آب برای غسل میت

[رقم الحدیث الکلی: 2843 - رقم الحدیث الباب: 1]

2843- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی قَالَ کَتَبَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ یَعْنِی الصَّفَّارَ إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ ع- فِی الْمَاءِ الَّذِی یُغَسَّلُ بِهِ الْمَیِّتُ کَمْ حَدُّهُ فَوَقَّعَ ع حَدُّ غُسْلِ الْمَیِّتِ یُغْسَلُ حَتَّی یَطْهُرَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

********

ترجمه :

محمد بن حسن صفّار به امام حسن عسكرى عليه السّلام عريضه اى نوشت و پرسيد: اندازه و مقدار آبى كه ميّت را با آن غسل ميدهند چقدر است ؟

پس آيا براى ميت نيز حدّى از آن معيّن شده كه با آن غسل داده شود؟ آن حضرت در پاسخ چنين نوشتند كه اندازۀ آب غسل ميّت آن مقدار است كه او را غسل دهند تا پاك شود و به خواست و توفيق خداوند بعد از اين چنين خواهى كرد.

[رقم الحدیث الکلی: 2844 - رقم الحدیث الباب: 2]

2844- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ ع کَمْ حَدُّ الْمَاءِ الَّذِی یُغَسَّلُ بِهِ الْمَیِّتُ کَمَا رَوَوْا أَنَّ الْجُنُبَ یُغَسَّلُ بِسِتَّةِ أَرْطَالٍ مِنْ مَاءٍ وَ الْحَائِضَ بِتِسْعَةٍ فَهَلْ لِلْمَیِّتِ حَدٌّ مِنَ الْمَاءِ الَّذِی یُغَسَّلُ بِهِ فَوَقَّعَ ع حَدُّ غُسْلِ الْمَیِّتِ (4) یُغْسَلُ حَتَّی یَطْهُرَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.

قَالَ الصَّدُوقُ وَ هَذَا التَّوْقِیعُ فِی جُمْلَةِ تَوْقِیعَاتِهِ ع عِنْدِی بِخَطِّهِ ع فِی صَحِیفَةٍ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ مِثْلَهُ (5).

********

ترجمه:

محمد بن حسن صفّار به امام حسن عسكرى عليه السّلام عريضه اى نوشت و پرسيد: اندازه و مقدار آبى كه ميّت را با آن غسل ميدهند چقدر است ؟ چنان كه روايت كرده اند از ائمه عليهم السّلام كه جنب با شش رطل آب غسل ميكند و حائض با نه رطل، پس آيا براى ميت نيز حدّى از آن معيّن شده كه با آن غسل داده شود؟ آن حضرت در پاسخ چنين نوشتند كه اندازۀ آب غسل ميّت آن مقدار است كه او را غسل دهند تا پاك شود و به خواست و توفيق خداوند بعد از اين چنين خواهى كرد.

ُ

28 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ الْمَاءِ فِی غُسْلِ الْمَیِّتِ إِلَی سَبْعِ قِرَبٍ

اشارة

(6) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ الْمَاءِ فِی غُسْلِ الْمَیِّتِ إِلَی سَبْعِ قِرَبٍ

********

ترجمه :

باب استحباب زیاد آب ریختن در غسل میت تا هفت مشک

[رقم الحدیث الکلی: 2845 - رقم الحدیث الباب: 1]

2845- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی

ص: 536


1- الباب 27 فیه حدیثان.
2- الکافی 3- 150- 3، و أورد ذیله عن الکافی و التهذیب. فی الحدیث 1 من الباب 29 من هذه الأبواب، و فی الحدیث 1 من الباب 56 من أبواب الوضوء.
3- الفقیه 1- 141- 393.
4- فی هامش المخطوط- أن.
5- التهذیب 1- 431- 1377 و الاستبصار 1- 195- 686.
6- الباب 28 فیه حدیثان.
7- الکافی 3- 150- 2.

عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع یَا عَلِیُّ إِذَا أَنَا مِتُّ فَاغْسِلْنِی بِسَبْعِ قِرَبٍ مِنْ بِئْرِ غَرْسٍ (1).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

رسول خدا صلوات اللّه عليه به امير المؤمنين سفارش كرد كه مرا با هفت مشك آب از آب چاه غرس، غسل بده.

[رقم الحدیث الکلی: 2846 - رقم الحدیث الباب: 2]

2846- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ فُضَیْلِ سُکَّرَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ هَلْ لِلْمَاءِ الَّذِی یُغَسَّلُ بِهِ الْمَیِّتُ حَدٌّ مَحْدُودٌ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِعَلِیٍّ ع إِذَا أَنَا مِتُّ فَاسْتَقِ لِی سِتَّ قِرَبٍ مِنْ مَاءِ بِئْرِ غَرْسٍ فَاغْسِلْنِی (4) وَ کَفِّنِّی وَ حَنِّطْنِی فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ غُسْلِی وَ کَفْنِی وَ تَحْنِیطِی (5) فَخُذْ بِمَجَامِعِ (6) کَفَنِی وَ أَجْلِسْنِی ثُمَّ سَلْنِی عَمَّا شِئْتَ فَوَ اللَّهِ لَا تَسْأَلُنِی عَنْ شَیْ ءٍ إِلَّا أَجَبْتُکَ فِیهِ.

وَ

عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ الَّذِی یُغَسَّلُ بِهِ الْمَیِّتُ (7).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (8).

********

ترجمه:

فضيل گويد: بامام صادق عليه السلام عرضكردم: قربانت گردم، آيا آبى كه ميت را با آن غسل مى دهند، اندازه معينى دارد؟ فرمود: همانا رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله بعلى عليه السلام فرمود: چون من مردم شش مشك از آب چاه غرس بكش و مرا غسل بده و كفن پوش و حنوط نما، و چون از غسل و كفنم فارغ شدى، اطراف كفنم را بگير و مرا بنشان و سپس هر چه خواهى از من بپرس، بخدا كه از هر چه پرسى پاسخت گويم.

ُ

ص: 537


1- بئر غرس- بالمدینة المنورة بقباء، ذکرت فی عدة أحادیث و کان النبیّ صلّی اللّه علیه و آله یستطیب ماءها و یبارک فیه و قال لعلی علیه السلام حین حضرته الوفاة- إذا أنا مت فاغسلنی من ماء بئر غرس. معجم البلدان 4- 193.
2- التهذیب 1- 435- 1398 و الاستبصار 1- 196- 687.
3- الکافی 1- 296- 7.
4- فی المصدر- فغسلنی.
5- لیس فی المصدر.
6- فی المصدر- بجوامع.
7- الکافی 3- 150- 1.
8- التهذیب 1- 435- 1397، و الاستبصار 1- 196- 688.

29 بَابُ کَرَاهَةِ إِرْسَالِ مَاءِ غُسْلِ الْمَیِّتِ فِی الْکَنِیفِ وَ جَوَازِ إِرْسَالِهِ فِی الْبَالُوعَةِ

اشارة

(1) 29 بَابُ کَرَاهَةِ إِرْسَالِ مَاءِ غُسْلِ الْمَیِّتِ فِی الْکَنِیفِ وَ جَوَازِ إِرْسَالِهِ فِی الْبَالُوعَةِ

********

ترجمه :

باب مکروه بودن ریختن آب غسل میت را در ظرفی که بول و غائط میریزند

[رقم الحدیث الکلی: 2847 - رقم الحدیث الباب: 1]

2847- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی قَالَ کَتَبَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ ع هَلْ یَجُوزُ أَنْ یُغَسَّلَ الْمَیِّتُ وَ مَاؤُهُ الَّذِی یُصَبُّ عَلَیْهِ یَدْخُلُ إِلَی بِئْرِ کَنِیفٍ أَوِ الرَّجُلُ یَتَوَضَّأُ وُضُوءَ الصَّلَاةِ أَنْ یَنْصَبَ (3) مَاءُ وُضُوئِهِ فِی کَنِیفٍ فَوَقَّعَ ع یَکُونُ ذَلِکَ فِی بَلَالِیعَ.

وَ

رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ ذِکْرَ الْوُضُوءِ (4)

*******

ترجمه :

... براى امام عليه السّلام عسکری نوشت: آيا جايز است آب غسالۀ ميّت يا آب وضوى نماز در چاه فاضلاب ريخته شود؟

امام عليه السّلام در پاسخ چنين نوشت: بايد در چاهى ديگر ريخته شود.

30 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمَیِّتِ فِی الْفَضَاءِ وَ اسْتِحْبَابِ السَّتْرِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ السَّمَاءِ

اشارة

(5) 30 بَابُ جَوَازِ تَغْسِیلِ الْمَیِّتِ فِی الْفَضَاءِ وَ اسْتِحْبَابِ السَّتْرِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ السَّمَاءِ

********

ترجمه :

باب جایز است غسل دادن میت در فضای باز و مستحب است مانع بین او و آسمان باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2848 - رقم الحدیث الباب: 1]

2848- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَیِّتِ هَلْ یُغَسَّلُ فِی الْفَضَاءِ قَالَ لَا بَأْسَ وَ إِنْ سُتِرَ بِسِتْرٍ فَهُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (7) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُوسَی بْنِ

ص: 538


1- الباب 29 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 3- 150- 3، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 27 من هذه الأبواب و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 56 من أبواب الوضوء.
3- فی المصدر- یصب.
4- التهذیب 1- 431- 1378.
5- الباب 30 فیه حدیثان.
6- الکافی 3- 142- 6.
7- الفقیه 1- 142- 397.

الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (1) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (2).

********

ترجمه :

على بن جعفر گويد: از برادرم امام كاظم عليه السّلام دربارۀ ميّت پرسيدم كه آيا مى شود او را در فضاى باز غسل داد؟

فرمود: اشكالى ندارد و اگر آن محيط با پرده اى پوشيده شده باشد، نزد من خوشايندتر است.

[رقم الحدیث الکلی: 2849 - رقم الحدیث الباب: 2]

2849- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أَبَاهُ کَانَ یَسْتَحِبُّ أَنْ یُجْعَلَ بَیْنَ الْمَیِّتِ وَ بَیْنَ السَّمَاءِ سِتْرٌ یَعْنِی إِذَا غُسِّلَ.

******

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

پدرش مستحب میدانست که بین میت و آسمان مانع باشد یعنی وقت غسل دادن

31 بَابُ إِجْزَاءِ الْغُسْلِ الْوَاحِدِ لِلْمَیِّتِ إِذَا کَانَ جُنُباً أَوْ حَائِضاً أَوْ نُفَسَاءَ

اشارة

(4) 31 بَابُ إِجْزَاءِ الْغُسْلِ الْوَاحِدِ لِلْمَیِّتِ إِذَا کَانَ جُنُباً أَوْ حَائِضاً أَوْ نُفَسَاءَ

********

ترجمه :

باب کفایت می کند یک غسل میت وقتی جنب حائض و نفسا باشد

[رقم الحدیث الکلی: 2850 - رقم الحدیث الباب: 1]

2850- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع مَیِّتٌ مَاتَ وَ هُوَ جُنُبٌ کَیْفَ یُغَسَّلُ وَ مَا یُجْزِیهِ مِنَ الْمَاءِ قَالَ یُغَسَّلُ غُسْلًا وَاحِداً یُجْزِی ذَلِکَ لِلْجَنَابَةِ (6) وَ لِغُسْلِ الْمَیِّتِ لِأَنَّهُمَا حُرْمَتَانِ اجْتَمَعَتَا فِی حُرْمَةٍ وَاحِدَةٍ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ مِثْلَهُ (7).

ص: 539


1- التهذیب 1- 431- 1379 و فیه زیادة- البجلی و أبی قتادة.
2- قرب الإسناد- 85.
3- التهذیب 1- 432- 1380.
4- الباب 31 فیه 8 أحادیث.
5- التهذیب 1- 432- 1384 و الاستبصار 1- 194- 680.
6- فی هامش المخطوط- لجنابته.
7- الکافی 3- 154- 1.

********

ترجمه :

زراره گوید به ابو جعفر باقر (علیه السلام ) گفتم: اگر كسى با حال جنابت بميرد، چگونه بايد او را غسل بدهند و چه مقدار بايد بر او آب بريزند؟

ابو جعفر علیه السلام فرمود : فقط يك نوبت آخر كه با آب خالص غسل مى دهند، هم براى جنابت و هم براى طهارت جسد كافى است. دو تكليف شرعى به يك صورت اجرا مى شود و نتيجۀ واحدى ببار مى آورد كه طهارت شرعى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2851 - رقم الحدیث الباب: 2]

2851- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمَرْأَةِ إِذَا مَاتَتْ فِی نِفَاسِهَا کَیْفَ تُغَسَّلُ قَالَ مِثْلَ غُسْلِ الطَّاهِرِ وَ کَذَلِکَ الْحَائِضُ وَ کَذَلِکَ الْجُنُبُ إِنَّمَا یُغَسَّلُ غُسْلًا وَاحِداً فَقَطْ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ (2) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (3).

********

ترجمه :

عمار ساباطی گوید از امام صادق علیه السلام سوال شد زن نفسا اگر بمیرد چگونه غسل داده می شود

فرمود مثل غسل انسان پاک همچنین حائض و همچنین جنب بدرستیکه یک غسل داده می شود

[رقم الحدیث الکلی: 2852 - رقم الحدیث الباب: 3]

2852- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَیِّتِ یَمُوتُ وَ هُوَ جُنُبٌ قَالَ غُسْلٌ وَاحِدٌ.

********

ترجمه :

حسین بن سعید گوید از امام کاظم علیه السلام سوال کردم مرده ای که جنب باشد

فرمود یک غسل انجام میدهند

[رقم الحدیث الکلی: 2853 - رقم الحدیث الباب: 4]

2853- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْمُثَنَّی عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی الْجُنُبِ إِذَا مَاتَ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ إِلَّا غَسْلَةٌ وَاحِدَةٌ.

********

ترجمه :

ابی بصیر از امام باقر یا امام صادق علیهما السلام در جنب وقتی بمیرد

فرمود نیست بر او مگر یک غسل

[رقم الحدیث الکلی: 2854 - رقم الحدیث الباب: 5]

2854- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ وَ هُوَ جُنُبٌ غُسِّلَ غُسْلًا وَاحِداً ثُمَّ اغْتَسَلَ بَعْدَ ذَلِکَ.

أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّ الْغَاسِلَ یَغْتَسِلُ غُسْلَ الْمَسِّ وَ هُوَ ظَاهِرٌ.

ص: 540


1- التهذیب 1- 432- 1382.
2- الفقیه 1- 153- 423.
3- الکافی 3- 154- 2.
4- التهذیب 1- 432- 1383 و الاستبصار 1- 194- 679.
5- التهذیب 1- 432- 1385 و الاستبصار 1- 194- 681.
6- التهذیب 1- 433- 1389 و الاستبصار 1- 195- 685.

********

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمود

اگر میت جنب باشد یک غسل کافی است غسل میکند بعد آن (غاسل غسل مس میت

[رقم الحدیث الکلی: 2855 - رقم الحدیث الباب: 6]

2855- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عِیصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ هُوَ جُنُبٌ قَالَ یُغْسَلُ غَسْلَةً وَاحِدَةً بِمَاءٍ ثُمَّ یُغَسَّلُ بَعْدَ ذَلِکَ.

أَقُولُ: یَأْتِی الْوَجْهُ فِیهِ وَ فِیمَا بَعْدَهُ (2).

********

ترجمه :

صفوان بن یحیی از عیصگوید از امام صادق علیه السلام سوال شد از مردی که مرد و او جنب بود

حضرت فرمود :یک غسل میدهند با آب سپس غسل میکند

[رقم الحدیث الکلی: 2856 - رقم الحدیث الباب: 7]

2856- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عِیصٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَمُوتُ وَ هُوَ جُنُبٌ قَالَ یُغْسَلُ مِنَ الْجَنَابَةِ ثُمَّ یُغَسَّلُ بَعْدُ غُسْلَ الْمَیِّتِ.

أَقُولُ: هَذَا یَحْتَمِلُ أَنْ یُرَادَ بِهِ أَنَّهُ یُغْسَلُ بَدَنُ الْمَیِّتِ مِنَ الْمَنِیِّ أَوَّلًا.

********

ترجمه :

ابی حمزه از عیص نقل می کند گفتم به امام صادق علیه السلام مرد در حال جنابت مرد

فرمود:غسلش میدهند غسل جنابت سپس غسل می کند بعد از غسل دادن میت

[رقم الحدیث الکلی: 2857 - رقم الحدیث الباب: 8]

2857- 8- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عِیصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ وَ هُوَ جُنُبٌ غُسِلَ غُسْلًا وَاحِداً ثُمَّ یُغَسَّلُ بَعْدَ ذَلِکَ.

قَالَ الشَّیْخُ هَذِهِ الرِّوَایَاتُ الثَّلَاثَةُ الْأَصْلُ فِیهَا وَاحِدٌ وَ هُوَ عِیصُ بْنُ الْقَاسِمِ وَ لَا یَجُوزُ أَنْ یُعَارَضَ بِوَاحِدٍ جَمَاعَةٌ کَثِیرَةٌ وَ قَدْ رَوَی مَا هُوَ یُوَافِقُ الْأَحَادِیثَ السَّابِقَةَ ثُمَّ قَالَ إِنَّهَا مَحْمُولَةٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ قَالَ وَ یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ الْأَمْرُ بِالاغْتِسَالِ بَعْدَ غُسْلِ الْمَیِّتِ إِنَّمَا تَوَجَّهَ إِلَی غَاسِلِهِ فَکَأَنَّهُ قَالَ لَهُ تُغَسِّلُ الْمَیِّتَ ثُمَّ تَغْتَسِلُ أَنْتَ ثُمَّ اسْتَشْهَدَ بِمَا تَقَدَّمَ أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی إِزَالَةِ النَّجَاسَةِ أَوَّلًا وَ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمُوَافَقَتِهِ

ص: 541


1- التهذیب 1- 433- 1386 و الاستبصار 1- 194- 682.
2- یأتی وجهه فی ذیل الحدیث 8 من هذا الباب.
3- التهذیب 1- 433- 1387 و الاستبصار 1- 194- 683.
4- التهذیب 1- 433- 1388 و الاستبصار 1- 195- 684 و تقدم صدره فی الحدیث 6 من الباب 47 من أبواب الاحتضار.

لِبَعْضِ الْعَامَّةِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ أَنَّ کُلَّ مَیِّتٍ جُنُبٌ (1) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَدَاخُلِ الْأَغْسَالِ (2).

********ا

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود

وقتی میت جنب باشد یک غسل میکندسپس بعد از آن غسل میکند

32 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ إِعَادَةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ بِخُرُوجِ شَیْ ءٍ مِنْهُ بَعْدَهُ وَ وُجُوبِ غَسْلِ النَّجَاسَةِ خَاصَّةً

اشارة

(3) 32 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ إِعَادَةِ غُسْلِ الْمَیِّتِ بِخُرُوجِ شَیْ ءٍ مِنْهُ بَعْدَهُ وَ وُجُوبِ غَسْلِ النَّجَاسَةِ خَاصَّةً

********

ترجمه :

باب واجب نبودن تکرار غسل میت به خارج شدن چیزی از او بعد از غسل واجب است آب کشیدن موضع نجس

[رقم الحدیث الکلی: 2858 - رقم الحدیث الباب: 1]

2858- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَوْحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحِیمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ بَدَا مِنَ الْمَیِّتِ شَیْ ءٌ بَعْدَ غُسْلِهِ فَاغْسِلِ الَّذِی بَدَا مِنْهُ وَ لَا تُعِدِ الْغُسْلَ.

********

ترجمه :

- ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام) فرمود :

اگر بعد از تمام شدن غسل، نجاستى از بدن ميت خارج شود، فقط بايد محل آلودگى را بشويند نه آنكه غسل را تجديد كنند.

[رقم الحدیث الکلی: 2859 - رقم الحدیث الباب: 2]

2859- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالا سَأَلْنَاهُ عَنِ الْمَیِّتِ یَخْرُجُ مِنْهُ الشَّیْ ءُ بَعْدَ مَا یُفْرَغُ مِنْ غُسْلِهِ قَالَ یُغْسَلُ ذَلِکَ وَ لَا یُعَادُ عَلَیْهِ الْغُسْلُ.

********

ترجمه :

یحیی کاهلی و حسین بن مختار گفتند از امام صادق علیه السلام سوال کردیم از میت بعد از غسل چیزی از او خارج شود

حضرت فرمود شستشو میدهند ولی غسل تکرار نمیشود

[رقم الحدیث الکلی: 2860 - رقم الحدیث الباب: 3]

2860- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خَرَجَ مِنَ الْمَیِّتِ شَیْ ءٌ بَعْدَ مَا یُکَفَّنُ فَأَصَابَ الْکَفَنَ قُرِضَ مِنْهُ (7).

ص: 542


1- تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 3 من هذه الأبواب.
2- تقدم ما یدلّ علی تداخل الأغسال فی الباب 43 من أبواب الجنابة.
3- الباب 32 فیه 5 أحادیث.
4- التهذیب 1- 449- 1456.
5- التهذیب 1- 449- 1455.
6- الکافی 3- 156- 3، و التهذیب 1- 450- 1458. و أورده أیضا فی الحدیث 1 من الباب 24 من أبواب التکفین.
7- فی التهذیب- من الکفن هامش المخطوط.

أَقُولُ: حَمَلَهُ بَعْضُ عُلَمَائِنَا عَلَی عَدَمِ إِمْکَانِ الْغَسْلِ (1) وَ بَعْضُهُمْ عَلَی مَا لَوْ وُضِعَ الْمَیِّتُ فِی الْقَبْرِ (2).

********

ترجمه :

راوى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه پس از تكفين ميّت، چيزى از او خارج شد و كفن را آلوده نمود، آن بخش از كفن بايد بريده شود.

[رقم الحدیث الکلی: 2861 - رقم الحدیث الباب: 4]

2861- 4- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خَرَجَ مِنْ مَنْخِرِ الْمَیِّتِ الدَّمُ أَوِ الشَّیْ ءُ بَعْدَ الْغُسْلِ وَ أَصَابَ الْعِمَامَةَ أَوِ الْکَفَنَ قَرَضَهُ بِالْمِقْرَاضِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ (4) وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی طَالِبٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ.

********

ترجمه :

عبد اللّه بن يحيى كاهلى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

هرگاه پس از غسل ميّت، از بينى او خون، يا چيز ديگرى بيرون آمد و عمامه يا كفن او را آلوده كرد، آن بخش را با قيچى جدا كن.

[رقم الحدیث الکلی: 2862 - رقم الحدیث الباب: 5]

2862- 5- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ: إِذَا غُسِّلَ الْمَیِّتُ ثُمَّ أَحْدَثَ بَعْدَ الْغُسْلِ فَإِنَّهُ یُغْسَلُ الْحَدَثُ وَ لَا یُعَادُ الْغُسْلُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التَّکْفِینِ (6).

**********

ترجمه:

راوى گويد: امام عليه السّلام فرمود:

هرگاه ميّت غسل داده شد، بعد از غسل چيزى از او بيرون آمد، بايد آن را شست، ولى نبايد غسل تكرار شود.

33 بَابُ جَوَازِ جَعْلِ الْمَیِّتِ بَیْنَ رِجْلَیِ الْغَاسِلِ إِذَا خَافَ سُقُوطَهُ

اشارة

(7) 33 بَابُ جَوَازِ جَعْلِ الْمَیِّتِ بَیْنَ رِجْلَیِ الْغَاسِلِ إِذَا خَافَ سُقُوطَهُ

********

ترجمه :

باب جایز است میت بین پاهای غسل دهنده باشد اگر می ترسد پائین بیفتد

[رقم الحدیث الکلی: 2863 - رقم الحدیث الباب: 1]

2863- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ

ص: 543


1- منهم الشهید فی البیان- 28 و نقله فی جواهر الکلام 4- 251 عن المحقق الثانی.
2- المحقق فی الشرائع 1- 41 و العلامة فی الإرشاد، و الأردبیلیّ فی شرحه راجع مجمع البرهان 1- 200.
3- الکافی 3- 156- 1 و أورده فی الحدیث 3 من الباب 24 من أبواب التکفین.
4- التهذیب 1- 449- 1457.
5- الکافی 3 156- 2، و أورده أیضا فی الحدیث 2 من الباب 24 من أبواب التکفین.
6- یأتی فی الباب 24 من أبواب التکفین.
7- الباب 33 فیه حدیث واحد.
8- التهذیب 1- 447- 1448، و الاستبصار 1- 206- 725.

عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ وَ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ وَ ذُبْیَانَ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ مُوسَی بْنِ أُکَیْلٍ النُّمَیْرِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ تَجْعَلَ الْمَیِّتَ بَیْنَ رِجْلَیْکَ وَ أَنْ تَقُومَ مِنْ فَوْقِهِ فَتُغَسِّلَهُ إِذَا قَلَّبْتَهُ یَمِیناً وَ شِمَالًا تَضْبِطُهُ بِرِجْلَیْکَ کَیْلَا یَسْقُطَ لِوَجْهِهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یُنَافِی هَذَا وَ قَدْ حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْجَوَازِ وَ حَمَلَ مَا یُنَافِیهِ عَلَی الْکَرَاهَةِ وَ یَنْبَغِی أَنْ تُخَصَّ الْکَرَاهَةُ بِعَدَمِ خَوْفِ السُّقُوطِ.

*******

ترجمه:

ابو عبد اللّه صادق (علیه السلام ) فرمود :

به هنگام غسل ميت اگر تنها باشى اشكالى ندارد كه بر فراز جسد بايستى و با دو پاى خود او را بر شانۀ چپ و راست نگه دارى كه جسد برو درنغلتد.

34 بَابُ أَنَّهُ یَجُوزُ لِلْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ تَغْسِیلُ الْمَیِّتِ وَ لِمَنْ غَسَّلَهُ أَنْ یُجَامِعَ قَبْلَ غُسْلِ الْمَسِّ وَ اسْتِحْبَابِ الْوُضُوءِ فِی الْمَوْضِعَیْنِ وَ إِجْزَاءِ غُسْلٍ وَاحِدٍ

اشارة

(2) 34 بَابُ أَنَّهُ یَجُوزُ لِلْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ تَغْسِیلُ الْمَیِّتِ وَ لِمَنْ غَسَّلَهُ أَنْ یُجَامِعَ قَبْلَ غُسْلِ الْمَسِّ وَ اسْتِحْبَابِ الْوُضُوءِ فِی الْمَوْضِعَیْنِ وَ إِجْزَاءِ غُسْلٍ وَاحِدٍ

********

ترجمه :

باب جایز است جنب و حائض غسل میت بدهند

[رقم الحدیث الکلی: 2864 - رقم الحدیث الباب: 1]

2864- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُنُبِ أَ یُغَسِّلُ الْمَیِّتَ أَوْ مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً أَ یَأْتِی (4) أَهْلَهُ ثُمَّ یَغْتَسِلُ قَالَ هُمَا سَوَاءٌ وَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ إِذَا کَانَ جُنُباً غَسَلَ یَدَیْهِ وَ تَوَضَّأَ وَ غَسَّلَ الْمَیِّتَ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ إِنْ غَسَّلَ مَیِّتاً ثُمَّ أَتَی أَهْلَهُ تَوَضَّأَ ثُمَّ أَتَی أَهْلَهُ وَ یُجْزِیهِ غُسْلٌ وَاحِدٌ لَهُمَا.

ص: 544


1- الفقیه 1- 192- 587.
2- الباب 34 فیه حدیثان.
3- التهذیب 1- 448- 1450، و أورده أیضا فی الحدیث 3 من الباب 43 من أبواب الجنابة.
4- فی الکافی- له أن یأتی هامش المخطوط.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ نَحْوَهُ (1).

********

ترجمه :

- شهاب بن عبد ربّه گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: آيا جنب مى تواند، ميّت را غسل دهد؟ و آيا كسى كه ميّتى را غسل داده، مى تواند با همسر خود نزديكى كند، سپس غسل كند؟

فرمود: اشكالى ندارد. هرگاه جنب بود، دست خود را بشويد و وضو بسازد، سپس ميّت را غسل دهد، پس اگر ميّت را غسل داده، سپس وضو گرفت و با همسر خود نزديكى كرد، براى هر دو، يك غسل كافى است.

[رقم الحدیث الکلی: 2865 - رقم الحدیث الباب: 2]

2865- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ رَجُلٍ عَنِ الْمِسْمَعِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَحْضُرِ الْحَائِضُ الْمَیِّتَ وَ لَا الْجُنُبُ عِنْدَ التَّلْقِینِ وَ لَا بَأْسَ أَنْ یَلِیَا غُسْلَهُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

*******

ترجمه:

اگر زنی در ماه رمضان بعد از فجر پاک شودو غسل کند وغذا بخورد تکلیفش چیستسا

امام صادق علیه السلام فرمود

حائض و جنب وقت تلقین نباشند ولی وقت غسل دادن بودن آنها اشکال ندارد

ص: 545


1- الکافی 3- 250- 1.
2- التهذیب 1- 428- 1362، و أورده أیضا فی الحدیث 2 من الباب 43 من أبواب الاحتضار.
3- تقدم ما یدلّ علی إجزاء الغسل الواحد فی الباب من هذه الأبواب. و فی الباب 43 من أبواب الجنابة.

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109