ص :2

کشکول گلستانی

محمدامینی گلستانی

ص :3

ص:5

ذوالقرنین در احادیث اسلامی 88

مشخصات ذوالقرنین 88

گمانه زنیها در مورد کیستی ذوالقرنین 92

ذوالقرنین چه کرد؟ 99

اشاره به ذوالقرنین در عهد عتیق 100

دادگری کوروش 101

انطباق لشکرکشی های کوروش با لشکرکشی های سه گانه ذوالقرنین 102

فلسفه حج. 103

اجتماع سالانه 105

احرام آیینی 108

حج و برائت از مشرکین 112

حج و ولایت و امامت 114

حج مظهر شکوه دین مصباح یزدی 116

حج، دریای رحمت الهی 117

اسماعیل، معاون ابراهیم 119

زندگی اسماعیل (علیه السلام)، آیین زندگی 120

تولی و تبری در حج 121

اطاعت بی چون و چرا از ولی امر 122

قرآن و نقش محوری کعبه در هدایت جهانیان 125

کعبه، نماد هویتی اسلام 126

کعبه، معبد توحید 127

ویژگی های کعبه 128

نام های کعبه 130

نقش هدایتگری کعبه 130

حج، رستاخیز امت اسلامی 132

میقات عشق 143

ویرانی سد مأرب 145

آثار 147

داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا و شکسته شدن سد مارب 148

(شاهزادگان ایران) 151

دختران یزدگرد سوم - یزدجرد بن شهریار 151

(احادیث امام صادق (علیه السلام قسمت اول 245 حدیث) 170

(احادیث امام صادق (علیه السلام قسمت دوم) 417 حدیث 210

نشانه های حتمی ظهور امام زمان 286

علائم حتمی و غیر حتمی ظهور امام زمان 292

پیشگوئی های امام صادق علیه السلام 303

به چه دلیل این زمان، آخرالزمان است ؟ 316

نشانه های شگفت انگیز آخر الزمان 318

ص:6

آخرالزمان، عصر ظهور؛ علایم و نشانه ها 332

- إستحباب تعجیل در کارخیر وکراهت تأخیرآن 343

باب عدم جواز کوچک شمردن عبادت وکار خیر که منجر به ترک آن 346

شود 346

پیشگویی حضرت مسیح (علیه السلام) دربارهُ امام ُحسین (علیه السلام) 348

پیشگوئی امام صادق علیه السلام در باره أتم 350

سخنان امام جعفرصادق (علیه السلام) در باره ی قدرت هسته ای 352

نظریه حضرت امام جعفرصادق (علیه السلام) راجع به سرعت 356

نورولیزر 356

نظرامام صادق (علیه السلام) راجع به زلزله 358

نظریه حضرت امام جعفرصادق (علیه السلام) راجع به ساختمان بدن 360

انسان 360

پیشگوئی های پیشوایان در باره آخر الزمان و اوضاع آینده جهان 365

پرسش: جنگ ارماگدون در کجا و چه کشورهایی شرکت دارند؟ 369

پرسش: سیمای آخرالزمان چگونه است ؟ 385

پرسش: وجود دجال و شرح صفات ظاهری او در کتب با معیار های 387

امروزی 387

ترتیب نشانه های ظهور 390

پیشگویی های احادیث در مورد داعش) 3 (444

انطباق بعضی از روایات با داعش 448

چرا پروردگارت را عبادت نمی کنی 460

در زمان حضرت موسی علیه السلام 460

خداوندا این عمل برای رضای تو است 461

کاخ سفید فتح خواهد شد 463

کاخ سفید در نبرد آخرالزمان 464

در پاسخ به هتاکی های اخیر به حضرت ابالفضل العباس (علیه السلام)، 465

سعیدپاشازاده 465

داستان عجیب امانت مرد هندی و توسل به حضرت علی (علیه السلام) 466

سوالات رسول خدا از شیطان!!! 467

سوال و جواب جالب پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و شیطان رجیم 472

ص:7

نصیحت های شیطان به پیامبران!!! 473

حضرت نوح (علیه السلام) و شیطان 473

نشانه های دوستان شیطان ! 475

صفات و افکار شیطانی 475

ابزارهای شیطانی 477

صفات اولیای شیطان 478

آثار پلید ولایت شیطان 479

سخنرانی شیطان در روز قیامت 482

دشمن را شناسایی کنید! 482

اهمیت و ضرورت دشمن شناسی 483

راه های فرار از شیطان 484

غضب و شهوت مهمترین راه های نفوذی شیطان 485

خشم و غضب 486

غضب زیاد و مفاسد آن 487

اما معالجه غضب 489

نصیحتهای شیطان به پیامبران 492

نقشه راه و سند چشم انداز شیطان 493

نقشه راه شیطان و سند چشم انداز 494

چیستی و کیستی شیطان ؟ 494

طراحی و برنامه ریزی شیطان 495

دام های شیطان 499

راه های مبارزه با شیطان 503

پی نوشت ها: 507

شگردهای شیطان برای فریب انسانها 508

نصایح شیطان 509

روزی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) شیطان را در مسجدالحرام دید. 511

دانستنی هائی درمورد وقایع آخرالزمان 513

سؤال از جانب رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و جواب از ابلیس 515

شیطان به سؤالات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) پاسخ صحیح داد. 516

پندهای شیطان به حضرت نوح (علیه السلام) 521

شیطان در فریب موسی (علیه السلام) ناکام ماند 521

پند های شیطان به حضرت موسی (علیه السلام) 522

سرمایه های شیطان 523

تعریف و تمجید شیطان از زنان 524

آیا خدا در قرآن سحر را تأیید می کند؟ 526

ص:8

گناهی که شیطان هم از آن بیزار است 530

موضع ابلیس در برابر تهمت و بهتان 532

تلفن همراه خود را خانه شیطان نکنید 534

سخنرانی شیطان در پن سکانس 540

متن گفگوی حضرت موسی ع با ابلیس چه بود 545

چرا اسلام سگ را نجس می داند؟! 546

تراث الإمام الکاظم علیه السلام 570

امام علی و پیشگویی نابودی اسرائیل 601

امام علی (علیه السلام) می فرماید:

603

پیش گویی های تاریخی امام علی (علیه السلام) 603

وصیت امیرالمومنین (علیه السلام) درباره حج در آخرین لحظات عمر 607

منابع کتاب النوادر ج 5 609

متعلقات و فضای باز مسجد 1400 متر.

2 - احداث چشمه های آب شرب چندین روستای اطراف سرعین.

4 - تأسیس صندوق های خیریه بنام حضرت باب الحوائج ابوالفضل (علیه السلام) که اول از 17 صندوق شروع و فعلاً بیشتر مناطق استان اردبیل را فراگرفته است.

در سال 1351 شمسی از سرعین به اردبیل مهاجرت نموده و مقیم گشته و در خلال مدت 14 سال اقامت در اردبیل به کارهای روحانیت و تبلیغاتی اسلامی و 11 سال سرپرستی حجاج بیت الله الحرام را ادامه داده است.

در سال 1357 شمسی از اردبیل به تهران مهاجرت کرده و در بحبوحه انقلاب اسلامی در نازی آباد ساکن شده و پس از پیروزی انقلاب.

در سال 1359 به اردبیل برگشته مشغول کارهای روحانیت خود شده و به تدریس و تفسیر قرآن مجید اشتغال داشته است. تا اینکه در سال 1365 دوباره به تهران برگشته و در خانه خیابان دانشگاه جنگ ساکن گشته و مشغول تبلیغ و تفسیر وکارهای مربوط به روحانیت شده است. تا این که در سال 1375 از تهران به قم هجرت نموده و در خانه پشت صدا و سیما ساکن شدند.

در سال 1375 شمسی در اردبیل زلزله ویرانگر به وقوع پیوست که در اثر آن تعداد یک صد و یازده روستا را از 25 درصد تا صد در صد ویران و گروه زیادی را به کام مرگ فرستاد.

در سال 1381 بنا به دعوت بزرگان سرعین جهت تبلیغ ماه مبارک رمضان، به آنجارفته و با دیدن وضع مسجد امام زمان (علیه السلام) که در اثر زلزله مقاومت خود را از دست داده بود بازسازی و تقویت و توسعه داده و تعداد چهار باب مغازه برای هزینه مسجد، و ایجاد گنبد و مناره هاو کاشیکاریهای آنرا انجام داده است.

در این سفر باز به کارهای امور خیر شروع و ادامه داده است از جمله.

1 - مسجد مجلل باب الحوائج حضرت ابوالفضل علیه السلام به مساحت 1500 متر با متعلقات آن که در سال 1382 تا سال 1392 ادامه پیدا کرد، و الان مورد استفاده مردم محل و دهها هزار مسافر شهرتوریستی می باشد و در نظر است که تأسیس

ص:11

حوزه علمیه و درمانگاه عمومی و 15 باب مغازه برای هزینه های مسجد را شروع نمایند انشاءالله.

2 - در زادگاهش روستای گلستان، که در اثر زلزله دو مسجد آنجا خراب شده بود، مسجد امیرالمومنین (علیه السلام) را بنا و تأسیس نموده و به پایان رساند.

3 - در سال 1382 مسجد مجلل در روستای (جن قشلاقی) از دهستان های یورتچی احداث و در سال 1384 تقریباً به اتمام رسید و مورد استفاده قرار گرفت.

4 - احداث غسال خانه های متعدد در روستاهای اطراف سرعین.

5 - با حصارکشی قبرستان سرعین که در وسط شهر، زیر پای حیوانات و مورد تجاوز ساکنین دور و بر قبرستان بود، محافظت نمود.

در دوران سکونت جدید قم مشغول تألیفات متعدد گشته که تعدادی از آنها را از نظر خوانندگان عزیز می گذرانیم.

در 29 ماه صفر سال 1386 در روز آخر روضه دخترم امینه خانم در شهر قدس من صحبت کردم و برای خانمها مسائل گفته و موعظه کرده و درنهایت چون روز شهادت امام رضا علیه السلام بود، به امام رضاعلیه السلام توسل نمودم، چند روز بعد دخترم امینه گفت: بابا یک نفر سیده خانم هست به نام سکینه طباطبائی که آن روز در مجلس روضه حضور داشت باگریه شدید گفت: از مجلس شما که رفتم شب خوابیدم در خواب دیدم درمجلس روضه شما هستم، ناگهان یک نفر سید نورانی که من تا آن روز شخصیت چنانی با آن نورانیت ندیده بودم وارد شد و مستقیماً رفت پیش حاجی آقا روبرو نشست و حاجی آقا در دستش دو جلد کتاب بود و با زبان عربی باهم صحبت زیاد نمودند و من هم پشت سر آن آقا نشسته گریه می کردم و به من متوجه شده و فرمود: زیاد گریه نکن چشمهایت خراب می شود تو که هرهفته نزد من هستی، دوباره با حاجی آقا به صحبت ادامه دادند و می دانستم راجع به آن کتاب صحبت می کردند، حاجی آقا آن دو جلد کتاب را به آن آقا تحویل داد و ایشان هم تحویل گرفتند و چون آش شما را من تقسیم می کردم آن آقا به من فرمود:

به هرکس که از آش می دهید هم نامش را بنویسید و هم آن را مهر نموده به من دهید و ما هم به این دستور عمل کردیم و تمامی آنها را لای کتاب حاجی آقا گذاشت و با خود برد، در این حال من به صدای گریه خودم از خواب بیدار شدم.

البته آن دو جلد کتاب (سیمای جهان در عصر امام زمان علیه السلام) است که در باره حالات و نحوه مدیریت و حکومت آن حضرت بعد از ظهور نوشته ام که انشاء اللّه مورد قبول آن آخرین امید قرار گرفته است و امتیاز آن را مسجد مقدس جمکران قم از من گرفت و خودشان چاپ کردند که خدا را شکر مورد قبول اقشارمختلف جامعه قرار گرفته است که

در مدت یک سال دوبار با تیراژ بالا 16 هزار جلد چاپ شده است والحمدللّه.

3 - از مباهله تا عاشورا - در یک جلد وزیری 684 صفحه در باره مباهله رسول خدا 6 با نصارای نجران و سر انجام تسلیم آنها و مقایسه آن جریان باسرگذشت پنج تن آل عبا: و عدم تسلیم مسلمان نماهای دشت کربلا به امام حسین علیه السلام

ص:13

فرزند آن حضرت و شهید کردن آن امام را با مظلومیت تمام. این کتاب حاوی مطالب جالب و مفید فراوان می باشد.

4 - والدین دو فرشته جهان آفرینش - در یک جلد وزیری در 320 صفحه در باره حقوق متقابل والدین و اولاد در برابر هم از نظر آیات و اخبار وگفتار بزرگان و مطالب فراوان در این مورد.

5 - آداب ازدواج و زندگی خانوادگی - وزیری 276 صفحه. کتابیست تحقیقی و تحلیلی درباره ازدواج جوانان عزیز و راهنمائی آنها در انتخاب همسر و کیفیت زندگی مادام العمر، از منظر آیات و اخبار و... که در واقع مکمّل کتاب والدین دو فرشته جهان آفرینش می باشد.

6 - کتاب مهم اسلام فراتر از زمان - درباره پاسخ به کسانی است که ایراد نموده و اشکال می گیرند، دین اسلام چگونه می تواند تا دامنه قیامت، دنیای رو به ترقی روزانه را اداره نماید و اساساً رهبران این دین چه جایگاهی از علم و دانش داشتند که مدیریت جهان را تا آخر دنیا به دست گیرند. در این کتاب قسمت مهمی از پیشگوئیهای بزرگان اسلام آورده شده است (مانند فرمایش امیرمؤمنان علیه السلام به کمیل: یا کمیل بن زیاد هاهنا موضع قبرک ثمّ أشار بیده المبارکة یمیناً و شمالاً و قال ستبنی من هاهنا و هاهنا دور و قصور ما من بیت فی ذلک الزّمان الّا و فیه شیطاناً أریل.

کلمه أریل لغت انگلیسی است که به گیرنده و آنتن أریال گویند، حضرت 1400 سال پیش نه انگلیسی بود و نه از صنعت آنتن اثری این بیان را داشتند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: سیأتی: زمان علی أمّتی یُخربون قباب الأئمّة بالبنادیق به زودی می آید زمانی بر امت من، قبه (و گنبد) های قبرهای امامان را با بندق ها (یعنی با نارنجک یا بمب) ویران سازند!!. دقت بفرمائید این کلام در زمانی گفته شده است که نه امامی شهید شده و نه در جائی مدفون شده بود و نه از گنبد حرمها و اختراع بمب خبری بود که پس از قرنها در سامرا و قبلاً نیز در بقیع اتفاق افتاد یا روایت در مورد ازدواج همجنسها یتزوّج الرّجال بالرّجال و یتزوّج النساء بالنساء، و روایت لعن اللّه المتشبّهین من الرّجال بالنّساء و المتشبّهات من النّساء بالرّجال درباره

ص:14

تغییر جنسیت دهندگان و صدها امثال این روایتها، در 688 صفحه وزیری.

پیشگوئی های آیات و روایات، از بزرگان دین در باره پیشرفت علوم آیندگان و اوضاع حیرت انگیز جهان، این کتاب در نوع خود منحصر به فرد و حاوی مطالب نو آوری زیاد می باشد.

7 - آغلار ساولان - سبلان گریان یا سبلان می گرید: رقعی 50 صفحه. با زبان آذری در باره زلزله سال 1375 استان اردبیل و تخریب 111 بخش و روستا از 25 در صد تا صد در صد که یکی از آنها روستای گلستان زادگاه مؤلف و کشته شدن و زیر آوار ماندن 77 نفر ا ز نزدیکان نسبی و سببی او و بیان نام تک تک آنها.

8 - 111 پرسش و پاسخ در بار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف - رقعی در 295 صفحه سوال و جواب های متنوع در طول سال های تبلیغی مؤلف در شهر توریستی و ییلاقی سرعین اردبیل و بیان مطالب نو.

9 - فلسفه قیام و عدم قیام امامان - در 198 صفحه جیبی در باره این که چرا بعضی از آن بزرگواران قیام و اکثرشان قعود نمودند و اساسا قیامی از آنها وجود داشت یا برایشان تحمیل نمودند و مطالب متنوع و مفید دیگر.

10 - گلستان سخنوران شامل 110 مجلس سخنرانی مذهبی در دو جلد وزیری 1511 صفحه چکیده ای از تبلیغات متنوع مؤلف.

11 - ولایت شرط قبولی أعمال در دوحلد.

12 - شرح دعاهای روزانه ماه رمضان.

مذهبی و منبری های محترم را از مراجعه به کتاب های متفرقه و جمع آوری مطالب برای بیان در سخنرانی هایشان. بی نیاز می سازد در 12 جلد و در دست تنظیم و آماده سازیست و بخواست خدا، بتدریج به چاپ خواهد رسید.

3 - رحمت واسعه - در باره رحمت عالمگیر و فراگیر خدای متعال و آوردن آیات و روایات متنوع و جریان های توبه کنند گان و شمول غفران الهی در باره آنها.

این کتاب امید دهنده گناهکاران و دور ساختن آنان از یأس و نومیدی و جذب دور شدگان از خدا را به سوی پروردگار بخشنده و مهربان.

4 - شب - کتابیست در باره برکات و فضایل و امتیازات شب و اینکه شب مردان خدا روز جهان افروز است و شب خود از مورد توجه بزرگان عالم و خلوتگه راز و نیاز آنان با معبودشان و مطالب فراوان در این موارد.

5 - عتابات قرآن - در باره این که چرا خداوند متعال بعضی از انبیاء علیهم السلام را، مورد عتاب قرار داده و آیا این عتاب ها با عصمت آنها منافات دارد؟ مانند (عفا الله عنک لم اذنت لهم) یا مسئله چیز دیگر است.

6 - خاطرات زندگی یا سرگذشت تلخ و شیرین من - این نوشته حاوی شرح حال دوران زندگی از بدو تولد تا امروز 1393/11/30 که به 400 صفحه رسیده است و هنوز هم خلاصه و امهات اوضاع و زوایای زندگی اش را می نویسند.

7 - دعای عرشیان برفرشیان - درباره استغفار فرشتگان و حاملان عرش خدا برای بنی آدم به استناد آیه 7 سوره غافر و سایر آیات، نزدیک به اتمام.

8 - نشانه هائی از او - کتابیست در باره آیات بیان کننده نشانه های خدا شناسی و روایات پیرامون آن.

9 - مرزهای زندگی - از دید آیات و روایات و سیره پیشوایان.

10 - مرزخوراکی ها و نوشیدنی ها - از منظر آیات و احادیث و پزشکی.

11 - نوادر - روایات و سرگذشت ها و نوادر جریان های گوناگون به صورت کشکول در 7 جلد.

12 - شیطان: علت وجودی او و پرسش و پاسخهائی درباره وی.

13 - مادران 14 معصوم علیهم السلام، هنگام ازدواج هیچکدام بیوه نبود.

ص:16

14 - یاد داشتهای انترنتی ام درسایت «امینی گلستانی» در دو جلد که وسیله (مؤسسه مرکز تحقیقات علوم اسلامی «نور» حوزه علمیه قم) پخش می شود و هنوزهم ادامه دارد.

15 - متفّرقات مطالب گلچینی شده از کتاب های فراوان گوناگون.

16 - تحدی یا دعوت به مقابله به مثل در باره اعجاز قرآن.

17 - نفیسه خاتون دختر حسن بن زید بن حسن نبیره امام حسن مجتبی علیه السلام.

18 - ولایت شرط قبولی أعمال جلد دوم.

19 - اسلام دین صلح و گفتگو با ادیان وزیری در دو جلد ضخییم.

20 - صفات متقین و مؤمنین از آیات و أحادیث.

21 - مجالس: در دو جلد وزیری. سخنرانی های ماه رمضان و محرم در شهر توریستی سرعین اردبیل و اطراف.

و چندین کتاب دیگر ناتمام و در دست تألیف و مقاله های زیاد.

بیشتر این کتابها با کتاب دو جلدی سیمای جهان که مسجد جمگران چاپ میکند و هم مسجد جمکران آن را داده، به سی دی ریخته شده که همه بتوانند از آن استفاده نمایند

ص:17

می کردم و پس از اتمام اعمال منا بعد از ظهر روز دوازدهم ذی ا لحجه می خواستیم به مکه حرکت کنیم و بقیه اعمال حج را انجام دهیم چون به علت ترافیک سنگین آن روز از منی به مکه سواره رفتن امکان نداشت هرکس که می توانست پیاده حرکت کردند و من ماندم با دونفر از حاجیان پیر و از کار افتاده بنام آقای حاج حسین الوارسی و حاج رکاب مشتقین.

و میدانید که آن زمان وسیله پخت و پز مسافرتی پریموس های دستی نفتی بود و از و سایل لازم دیگر که هرکسی کوله باری داشت من دیدم من مانده ام این دو نفر پیر.

خواستم یک عرابه بگیرم و اینهارا ببرم و به منزل برسانم گیر نیامد مجبور شدم بازوی حاج حسین را به بازوی راست و بازوی حاج رکاب را به بازوی چپم قفل وبست کرده و پریموس غذائی اینها را هم دردست بگیرم.

با این وضع اینهارا از بلندیها بالا برده و به سوی مکه سرازیر شدیم و رسیدیم سر دوراهی یکی راه اسفالته که ماشینها بهم چسبیده در حرکت بودند و دیگری خاکی و از پشت کوهها من به خیال اینکه این راه خاکی میان بر و نزدیک است این دو از کار افتاده را بازو ببازو وارد آن مسیر شدیم هرچه رفتیم به جائی نرسیدم که در نهایت من هم از کار افتادم و این دونفر هم افتادندند روی خاک و دیگر قدرت حرکت نداشتند و من هم توان کشیدن اینها را نداشتم طوری که اگر یکی از آن وهابی های اطراف حتی یک بچه شان ما را گیر می آوردند هرسه ما را لخت می کردند و هرچه داشتیم از ما می گرفتند و ما را هلاک می کردند چون ساکنین آن اطراف کسانی بودند که ریختن خون شیعه را حلال می دانستند هرسه روی خاک افتاده بودیم این دونفر چشمشان بسته و در حال مرگ بودند و آفتاب نزدیک بود غروب کند در آن حال رو به آسمان کرده با چشمان پر از اشک گفتم خدایا اگر برای من بشر میهمان بیاید هیچ وقت اورا به این روز نمی اندازم آخر اینها میهمان تواند این را گفته زدم زیر گریه یعنی آن حالتی را داشتم که ا میر علیه السلام به آن صحابه اش فرمود. یعنی از ماسوی الله بریده و صرفا به خود او گلایه کردم.

در این حال نومیدی و پیران در حال احتضار یک وقت دیدم ماشینی از جاده

ص:19

اسفالته پیچید به جاده خاکی آمد و بلند شده د ست بالا بردم راننده بی اعتنا رد شد و یک وقت دیدم از میان مسافران ماشین داد و فریاد بلند شد) شوفر ساخلا ساخلا (یعنی راننده نگهدار نگهدار رفیقان ما مردند راننده ترمز کرد و اینها پیاده شدند دیدم چند نفر از رفقای ما و ما را روی دست به ماشین بردند و آب دادند و کمی حال من جا آمد پرسیدم آخر شما خیلی وقت است از ما جدا شده اید چطور شد برگشتید آن هم به این جاده خاکی ؟!.

گفتند والله ما که ازشما جداشدیم این ماشین عراقی را گیر آوردیم و سوار شدیم تا رسیدیم جلوی بازار ابی سفیان که منزل ما در نبش کوچه بود ناگهان یک شرطه ) پلیس (جلوی ماشین مارا گرفت و باچوب دستی زد به کاپوت ماشین و به سر راننده دادکشید) ارجع ارجع (برگرد برگرد کفت: کجا برگردم گفت: باید برگردی و از راه شوسه خاکی که از پشت کوهها می آید به مکه بیایی راننده زبانش گرفت و نتوانست بگوید که آخر چرا و چگونه با این وضع و شلوغی برگردم و راهها یک طرفه است ا صلا نتوانست حرف بزند و خواست برگردد ما گفتیم به منزلمان رسیده و پیاده شویم و شرطه باز به کاپوت زد و گفت: حق نداری حتی یک نفر از مسافرتهایت را هم پیاده کنی بالاخره برگشتیم و چگونه و چطوری تا آمدیم اینجا خواستیم عبور کنیم دیدیم شما افتاده اید اگر ما آنجا پیاده می شدیم راننده نگه نمی داشت و شما تلف می شدید و راننده گفت این راه جده است چگونه به اینجا افتادید!!.

حال عزیزان به ابعاد این قضیه دقت کنید که این دگه درایت است و روایت و نقل قول نیست.

1 - آن پلیس که بود 2 - چرا از میان آن همه ماشین این را برگرداند 3 - چرانگذاشت حتی یک مسافرش پیاده شود اگر پیاده می شدند که هیچ!! 4 - چرا آن راه خاکی را به او نشان داد که الزاما باید از آنجا بیاید و وارد شهر شو د آن هم از طرف غرب مکه در حالی که منا در شرق مکه است 5 - آن ماشین چگونه از آن راههای یک طرفه عبور کرد و خود را به آنجا رساند و. و. و.!!!.

پس ای عزیزان همیشه موقع دعا و خواندن خدا از همه امید تان را قطع کرده و

ص:20

فقط خدا را ببینید و حل مشکلاتتان را ازو بخواهید من عددی نبودم ولی آن حالت در ماندگی و آنگونه گلایه کردن که) خدا ما بشر میهمانمان را به این روز نمی اندازیم (بود که کرم و رحمش بجوش آمد و آن ناممکن ها را ممکن ساخت و از میهمانهای روسیاهش پذیرائی نمود.

خدایا به احترام مقربین درگاهت و به احترام محمد و آل محمد صلواتک علیهم اجمعین. مشکلات همه گرفتاران و حوائج عموم نیازمندان را بر آورده نما و از رحمت و کرم خود محروم نفرما آمین یا رب العالمین.

روز در فیروز آباد فارس هم با 3/3 ریشتر زلزله شده بود.

فضائی، بتازگی با تلسکوپ های قوی، ستاره ای را کشف نموده اند که 17 میلیارد سال نوری با زمین فاصله دارد!!.

می دانیم که سرعت سیر نور در هر ثانیه سیصد هزار کیلومتر است با این حساب 17 میلیارد سال نوری را از مغز خود عبور دهید که آیا ارقام ریاضی متحمل شمردن آن، می شود، تازه این اول عشق است یعنی طبق نصوص چندین آیه قرآن کریم(1) همه این تشکیلات منظومه های میلیاردی، همگی در آسمان اول قرار دارند و بالاتر از آن را فقط آفریننده اش می داند و بس.

فرزندی که در کنار بیابان مکه بدون گهواره روی زمین رها شده از آن کیست ؟!!

حمزه علیه السلام و می ترسید که آن حضرت او را مؤاخذه فرماید.

حضرت عهد و پیمان از آنها گرفت که به خداوند متعال شرک نورزند و مطالبی دیگر را نیز شرط فرمود و آنها قبول کردند. هند کلامی گفت که معلوم شد همسر ابوسفیان است. حضرت فرمودند: آیا تو هندی ؟ گفت: بله و به ظاهر شهادتین را بر زبانش جاری نمود و تقاضای بخشش نمود. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:

دیگر نباید زنا کنی. هند گفت: مگر زن حره زنا می کند؟! پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: و نباید بچه ها را بکشی! هند گفت: به جان خودم سوگند من بچه ها را بزرگ کردم و شما آنها را در بدر کشتید.

1) تتمة المنتهی: ص 43. بحار الانوار: ج 18 ص 17.

2) تتمة المنتهی: ص 50. بحار الانوار: ج 20 ص 549. حمزه سید الشهداء علیه السلام: ص 28-26. منتخب التواریخ: ص 51.

این زن اشرافی خوشگذران و هوس باز پیش از آن که به همسری ابوسفیان درآید، با بسیاری از رجال سرشناس و جوانان زیبا دارای روابط نامشروع بود. هند اشتیاق زیادی داشت که نامش نقل مجالس و نقل محافل گردد و مرد و زن هنر او را بستانید.

این زن شهرت طلب، بسیار خودخواه، کینه توز، شرور و زباندار در تاءمین مقاصد خود از هیچ چیز باک نداشت!

ابوسفیان از اشراف بنی امیه و سرمایه داران مکه و مردی فخردوست و جاه طلب بود. وی با این زن بدنام ازدواج کرد ولی هند در کارهای خود آزاد بود. این زن هنگامی که شنید پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم نبوت خود را اعلام فرموده و عده ای هم دعوت او را پذیرفته اند و متوجه شد که با پیشرفت کار حضرت، شکوه و جلال شوهرش تحت الشعاع نفوذ محمد صلی الله علیه و آله وسلم قرار می گیرد، و خود او هم که شهره شهر بود دیگر آن آزادی و بی بند و باری سابق را نخواهد داشت، از همان لحظه اول رسما به مخالفت با پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم برخاست و دوش بدوش شوهرش بر ضد آنحضرت به فعالیت پرداخت، و از هر گونه تهمت و افترا و نکوهش و تمسخر و دروغ نسبت به پیغمبر بزرگوار اسلام خودداری نمی کرد.

نموده و به پیغمبر می پیوندند؛ لشکری بالغ بر هزار مرد جنگی و ساز و برگ کافی که همه گردنکشان و سران مکه در آن شرکت داشتند، بسیج کرده به جنگ پیغمبر شتافتند.

در این جنگ با این که تعداد سپاه اسلام از سیصد و سیزده نفر تجاوز نمی کرد.

مع الوصف سپاه کفر سخت شکست خورد. بیش از هفتاد نفر از ناموران آنها در این جنگ به دست مسلمانان کشته شدند، هفتاد نفر هم اسیر گردیدند، و بقیه فرار کردند.

از جمله مقتولین این جنگ که نخستین جنگ رسمی اسلام و کفر بود، و معروف به جنگ بدر است، به تربیت عتبه پدر، شیبه عمو، ولید برادر، و حنظله پسر هند زن ابوسفیان بود که هر چهار تن از دلاوران مشهور کفار به شمار می آمدند، و همه به دست توانا و مردانه جوانمرد نامی اسلام علی علیه السلام به هلاکت رسیدند.

هند بعد از این واقعه که برای او بسیار گران تمام شد، دست به حیله تازه ای زد، به این معنی که مرثیه ای در سوک کشتگان جنگ بدر ساخت و زنان و دختران قریش را جمع کرد و با آهنگ اندوهگین و هیجان انگیزی؛ بر پدر و عمو و برادر و فرزندش نوحه سرائی می نمود، و از دست پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام و حمزه عموی پیغمبر سران اسلام، ناله ها می کرد، و بدین گونه احساسات مرد و زن مشرکین را به منظور تجدید قوای متلاشی شده آنها تحریک می کرد.

او نمی گذاشت زنها اشک بریزند و خود هم ابدا نمی گریست و می گفت تا ما انتقام خود را از محمد نگیریم نباید گریه کنیم! این تحریکات و اقداماتی که به دنبال آن صورت می گرفت موجب شد که سال بعد لشکر کفار با نفراتی چند برابر سال قبل؛ در دامنه کوه احد واقع در حومه مدینه با سپاه اسلام مصاف دهند و پیکار کنند.

هند زنها را تشویق می کرد که در این جنگ شرکت جویند و منظره جنگ و شکست مسلمانها را که به نظر آنها حتمی بود؛ از نزدیک ببینند!

بعضی از زنان قریش دعوت هند را که ادعای رهبری داشت رد کردند، ولی او با نطقهای آتشین و پشت هم اندازیهای خود احساسات آنها را تحریک نمود و حاضر

ص:27

کرد که با وی در جنگ شرکت کنند.

هنگامی که آتش جنگ از هر سو شعله کشید؛ زنها که به دستور هند زره پوشیده بودند در پشت سر لشکر قرار گرفتند.

سپس خود هند در وسط لشکر قرار گرفت و بخواندن اشعار شورانگیز و حماسه های جنگی همراه با دف، پرداخت و مردان خود را برای نبرد با سپاه اسلام تشجیع می نمود، به طوری که هر وقت یکی از مردان مشرکین فرار می کرد، میل و سرمه دان به او می داد و می گفت: ای زن! چشمت را سرمه بکش، تو مرد نیستی و باید خود را آرایش کنی!

در این جنگ، نخست بت پرستان شکست خوردند و عقب نشستند، ولی در حمله بعد بر اثر غفلت و سستی بعضی از سربازان نومسلمان، دشمنان از کمینگاه بیرون آمدند و یکباره بر مسلمین تاختند.

هند آن زن زیبا و طناز و کارکشته در دلبری و رامشگری از فرصت استفاده کرد و شخصی به نام وحشی، غلام جبیر بن مطعم را ملاقات نمود و به او قول داد که اگر پیغمبر اسلام یا علی بن ابیطالب یا حمزه را به قتل رساند؛ او را به خود نزدیک سازد و از مال دنیا بی نیاز گرداند.

این وعده چنان در وحشی که در پرتاب نیزه مهارت داشت اثر کرد که همانوقت در کمین حمزه نشست و از پشت سر نیزه ای به کتف وی زد و او را شهید نمود.

موقعی که خبر شهادت حمزه به هند رسید به قدری خوشحال شد که همانجا گردن بند و دست بندهای زرین خود را بیرون آورد و به وحشی بخشید و گفت: نه تنها تا زنده ام تو را فراموش نمی کنم بلکه استخوانهایم در قبر نیز به یاد تو خواهد بود!

سپس با وحشی به بالین کشته حمزه آمد و شکم آن سردار رشید اسلام را شکافت و جگر او را درآورد و در دهان گذاشت و جوید!! آنگاه قسمتهائی از اعضاء بدن حمزه را قطع نمود و همه را بند کرد و مانند گردن بند به گردن آویخت! سایر زنان قریش هم از او پیروی نمودند و با بقیه شهدای اسلام چنین کردند!

بعد از این جنگ، نیز هند و شوهرش ابوسفیان همچنان در شرک و بت پرستی بسر بردند و پیوسته مشغول نقشه کشی بر ضد پیغمبر عالیقدر اسلام و افکار نورانی

ص:28

او بودند، ولی نقشه ها یکی پس از دیگری نقش بر آب می شد و کار مهمی از پیش نمی رفت...

در سال هشتم هجری پیغمبر با سپاه انبوهی از مدینه حرکت کرد و به قصد فتح مکه به حوالی آن شهر مقدس رسید. پیش از همه کس ابوسفیان از مشاهده سپاه انبوه و نیرومند اسلام به کلی خود را باخت و از سرنوشت خویش بیمناک شد.

ناچار عباس عموی پیغمبر را واسطه کرد که او را نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) ببرد و از وی شفاعت نماید. عباس هم او را پیش پیغمبر برد و بعد از گفتگوی زیاد پیغمبر با شروطی او را مورد عفو قرار داد.

ابوسفیان سپس با شتاب وارد شهر شد و با فریاد گفت: ای اهل مکه! اینک محمد با سپاهی انبوه و مجهز که غرق در آهن و فولاد هستند فرا می رسد، بدانید که هر کس سلاح بر زمین نگذارد یا به خانه خود، یا طبق تاءمین محمد به خانه من پناهنده نشود، جانش در معرض خطر است.

در این موقع که جمعیت دور او را گرفته بودند و جریان را از وی می پرسیدند، هند خود را به ابوسفیان رسانید و ریش او را گرفت و چند سیلی محکم و پیاپی به گوش او نواخت و گفت: ای مردم! این مرد نگون بخت احمق را بکشید تا از این سخنان نگوید! ولی دیگر دیر شده بود، زیرا همانموقع سپاه اسلام از چند نقطه وارد شهر شدند و اهل مکه را در مقابل عمل انجام یافته قرار دادند. مردم مکه در برابر پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم به زانو درآمدند و بدون هیچگونه مقاومتی تسلیم گردیدند و از پیغمبر تقاضای عفو کردند.

پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم از مشاهده وضع رقت بار آنها که سخت مرعوب شده و دست و پای خود را گم کرده بودند متاءثر شد، و روی همان شفقت و راءفت ذاتی، سوابق سوء آنها را نادیده گرفت و همه را مورد عفو قرار داد، و فرمود: شما همه آزاد هستید! اسلحه خود را زمین بگذارید و به هر جا که می خواهید بروید! که در امان می باشید.

سپس پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم با همراهی داماد و پسر عموی رشید خود علی علیه السلام بتهائی را که مشرکین در خانه خدا و پشت بام آن قرار داده

ص:29

بودند؛ درهم شکست، و فرو ریخت. آنگاه در محلی نشست تا از مردم مکه برای پذیرش دین حنیف اسلام بیعت بگیرد. مردان دسته دسته آمدند و به پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم دست دادند و ایمان آوردند، و انصراف خود را از اعمال جاهلیت اعلام داشتند. به دستور پیغمبر ظرف آبی گذاشتند، تا هر زنی که می خواهد ایمان بیاورد، دست خود را در آن فرو برد و بدین گونه با پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم بیعت کند!

هند زن ابوسفیان هم که روزی در شهر مکه نخود هر آشی بود، با همه دشمنی که با پیغمبر اسلام داشت، در این هنگام که جز تسلیم و اظهار مسلمانی چاره ای نبود؛ ولی بعد از کشتن حمزه، از طرف پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم خون او و شوهرش مباح شده بود؛ نخست از ترس خود را مخفی ساخت، سپس به طور ناشناس در صف زنانی که می خواستند ایمان بیاورند قرار گرفت، تا او نیز ایمان بیاورد!

هنگامی که پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم زنان را مخاطب ساخت و فرمود:

ایمان شما قبول است به شرط این که دزدی نکنید. هند که می خواست در هر جا نطق کند و رشد و نبوغ خود را به ثبوت رساند؛ در این موقع هم نتوانست آرام بگیرد و در حضور آنهمه زن و مرد گفت: یا رسول الله! شوهر من ابوسفیان مرد بخیلی است، من هم پنهانی از مال او بر می دارم، آیا حلال است ؟ ابوسفیان در آنجا حاضر بود، وقتی سخن هند را شنید گفت: آنچه تاکنون برداشته ای حلال ولی از این به بعد حرام است!

پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم از گفتگوی آنها خندید و هند را شناخت سپس پرسید: تو هند دختر عتبه هستی ؟ گفت، آری، یا رسول الله! گذشته ها را فراموش کن و مرا ببخش، خداوند تو را ببخشاید! پیغمبر مهربان به خاطر پیشرفت دین خداوند و هدایت خلق سوابق او را نادیده گرفت و از تقصیرهای او درگذشت.

آنگاه مجددا زنان را مخاطب ساخت و فرمود: شرط دیگر اینکه فرزندان خود را نکشید. هند گفت: ما فرزندان خود را در کوچکی پرورش د دادیم و شما در بزرگی آنها را در جنگ بدر کشتید!

ص:30

باز پیغمبر فرمود: شرط دیگر اینست که از این پس مرتکب عمل زنا نشوید. هند که تمام حضار به خوبی او را می شناختند درین هنگام با کمال پرروئی گفت: یا رسول الله! مگر زن آزاده، تن به عمل زنا هم می دهد،؟

از این گفتگو، حضار که از سوابق او کاملا اطلاع داشتند خندیدند، پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم هم رو به عمر کرد و خندید!! و بدین گونه مراسم ایمان آوردن مردم مکه پایان یافت. ابوسفیان و همسرش از روی ناچاری با همه بی میلی اسلام آوردند، ولی فعالیتهای آنها که دوش به دوش هم تا سر حد قدرت و امکان، روز و شب بر ضد پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم و برای محو و نابودی اسلام نقشه می کشیدند، به همین جا خاتمه نیافت و همچنان ادامه داشت...

دشمنیهای دیرین این زن و مرد با پیغمبر خدا، دسیسه بازیهای فرزند مفسدش معاویه با امیر مؤمنان علی علیه السلام، و جنایتهای نوه جنایتکار و فرومایه اش یزید پلید، با اولاد پیغمبر و حضرت امام حسین علیه السلام آنچنان آثار شومی برای عالم اسلام به بار آورد که مسیر مسلمانان را برای نیل به هدفهای تعالیم عالی اسلام، دگرگون ساخت و آنها را به سرنوشت اسف انگیزی سوق داد که نه تنها جهان اسلام را از جهش بیشتر به سوی معنویت و حقیقت باز داشتند، بلکه روی تاریخ عالم انسانی را سیاه کردند.

نوشته شده توسط پیمان در ساعت PM 9:58

در تاریخ: پنجشنبه 10 شهریور ماه سال 1390

(کنزالعمال، ج 13، ص 151، ح 36472)

2 - خوش اخلاقی زینت اسلام

امام صادق علیه السلام:

إنَّ مِمّا یُزَیِّنُ السلامَ الخلاقُ الحَسَنَةُ فیما بَینَ النّاسِ ؛

خوش اخلاقی در بین مردم زینت اسلام است.

(کنزالعمال، ج 10، ص 143، ح 28731)

3 - زندگی گوارا با اخلاق

امام علی علیه السلام:

مَن حَسُنَت خَلیقَتُهُ طابَت عِشرَتُهُ ؛

هر کس خوش اخلاق باشد، زندگی اش پاکیزه و گوارا می گردد.

(نهج البلاغه، خطبه 184)

4 - آبادی شهرها در گرو اخلاق نیک

امام صادق علیه السلام:

اَلبِّرُ وَحُسنُ الخُلقِ یَعمُرانِ الدِّیارَ وَیَزیدانِ فِی العمارِ؛

نیکی و خوش اخلاقی، شهرها را آباد و عمرها را زیاد می کند.

(التوحید، ص 63)

5 - الفت با دوستان

امام علی علیه السلام:

حُسنُ الخلاقِ یُدِّرُ الرزاقَ وَیونِسَ الرِّفاقَ ؛

خوش اخلاقی روزی ها را زیاد می کند و میان دوستان انس و الفت پدید می آورد.

(نهج الفصاحه، ح 781)

6 - ورود به بهشت

پیامبر صلی الله علیه و آله:

حَسِّنوا أَخلاقَکُم وَ الطُفوا بِجیرانِکُم وَأکرِموا نِساءَ کُم تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِغَیرِ حِسابٍ ؛

اخلاق خود را نیکو کنید و با همسایگان خود مهربان باشید و زنان خود را گرامی

ص:32

بدارید تا بی حساب وارد بهشت شوید.

(التوحید، ص 127)

7 - راه لذت بردن از کارهای نیک

امام علی علیه السلام:

عَوِّد نَفسَکَ الجَمیلَ فَبِاعتیادِکَ إِیّاهُ یَعودُ لَذیذا؛

خودت را به کارهای زیبا (خدا پسندانه) عادت بده که اگر به آنها عادت کنی برایت لذت بخش می شوند.

(نهج البلاغه، خطبه 178)

8 - خوش اخلاق هم رتبه روزه دار

امام علی علیه السلام:

رَوِّضوا أَنفُسَکُم عَلَی الخلاقِ الحَسَنَةِ فَإِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ یَبلُغُ بِحُسنِ خُلقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ القائِمِ ؛

خودتان را بر خوش اخلاقی تمرین و ریاضت دهید، زیرا که بنده مسلمان با خوش اخلاقی خود به درجه روزه گیر شب زنده دار می رسد.

(نهج البلاغه، خطبه 91)

9 - معنای خوش اخلاقی

امام صادق علیه السلام:

لَمّا سُئِلَ عَن حَدِّ حُسنِ الخُلقِ : تُلَیِّنُ جانِبَکَ وَتُطَیِّبُ کَلامَکَ وَتَلقی أخاکَ بِبِشرٍ حَسَنٍ ؛

در پاسخ به پرسش از معنای خوش اخلاقی فرمودند: نرمخو و مهربان باشی، گفتارت پاکیزه و مؤدبانه باشد و با برادرت با خوشرویی برخورد کنی.

(غررالحکم، ج 2، ص 451، ح 3260)

10 - بهترین افراد

پیامبر صلی الله علیه و آله:

أَلا انَبِّئُکُم بِخیارِکُم ؟ قالوا: بَلی یا رَسولَ اللّه. قالَ : أَحسَنُکُم أخلاقا المُوَطِّئون اکنافا، الَّذینَ یَألِفونَ ویُؤلَفونَ ؛

آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم ؟ عرض کردند: چرا، ای رسول خدا.

ص:33

حضرت فرمودند: خوش اخلاق ترین شما، آنان که نرمخو و بی آزارند، با دیگران انس میگیرند و دیگران نیز با آنان انس و الفت می گیرند.

(غررالحکم، ج 6، ص 441، ح 10926)

11 - اخلاق کلید خیر و شر

امام صادق علیه السلام:

اِعْلَمی انَّ الشّابَّ الحَسَنَ الخُلقِ مِفْتاحٌ لِلْخَیْرِ مِغْلاقٌ لِلشَّرِّ وَ انَّ الشّابَّ الشَّحیحَ الْخُلقِ مِغْلاقٌ لِلْخَیْرِ مِفتاحٌ لِلشَّرِّ؛

آگاه باش که جوان خوش اخلاق، کلید خیر و قفل شر است و جوان بداخلاق قفل خیر و کلید شر است.

(امالی طوسی، ص 302، ح 598)

12 - بداخلاقی و ناتوانی

پیامبر صلی الله علیه و آله:

مَن ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفسَهُ وَ مَن کَبُرَ هَمُّهُ سَقُمَ بَدَنُهُ ؛

هر کس بد اخلاق باشد، خودش را عذاب می دهد و هر کس غم و غصه اش زیاد شود، تنش رنجور می گردد.

(نهج الفصاحه، ح 3002)

13 - رسیدن به آرزوها

امام علی علیه السلام:

وُصولُ المَرءِ الی کُلِّ ما یَبتَغیهِ مِن طیبِ عَیشِهِ وَ امنِ سِربِهِ وَ سَعَةِ رِزقِهِ بِحُسنِ نیَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلقِهِ ؛

انسان، با نیّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوی آن است، از زندگی خوش و امنیت محیط و روزی زیاد، دست می یابد.

(غررالحکم، ح 10141)

14 - هدف از بعثت

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اِنَّما بُعِثتُ لاُتَمِّمَ مَکارِمَ الخلاقِ ؛

ص:34

من تنها برانگیخته شده ام تا اخلاق بزرگوارانه را به کمال رسانم.

(بحارالأنوار، ج 71، ص 382)

15 - رفتار پیامبرانه

کانَ صلی الله علیه و آله... لا یَحسَبُ احَدٌ مِن جُلَسائِهِ انَّ احَدا اکرَمُ عَلَیهِ مِنهُ ؛

پیامبر صلی الله علیه و آله چنان با هم نشینان رفتار می نمودند که هیچ یک از آنان گمان نمی کرد کسی نزد آن حضرت از وی گرامی تر باشد.

(عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 284)

16 - خوش اخلاقی ثمره صله رحم

امام صادق علیه السلام:

صِلَةُ الرحامِ تُحَسِّنُ الخُلُقَ وَ تُسمِحُ الکَفَّ وَتُطیبُ النَّفسَ وَتَزیدُ فِی الرِّزقِ وَتُنسِئُ فِی الجَلِ ؛

صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاکیزه جان می نماید و روزی را زیاد می کند و مرگ را به تأخیر می اندازد.

(کافی، ج 2، ص 151، ح 6)

17 - عمر زیاد با اخلاق خوش

پیامبر صلی الله علیه و آله:

صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسنُ الخُلقِ وَ حُسنُ الجَوارِ یَعمُرانِ الدّیارَ وَ یَزیدانَ فِی العمارِ؛

صله رحم، خوش اخلاقی و خوش همسایگی، شهرها را آباد و عمرها را زیاد می کند.

(نهج الفصاحه، ح 1839)

18 - خانه ای در بالای بهشت

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اَنا زَعیمٌ بِبَیتٍ فی رَبَضِ الجَنَّةِ وَ بَیتٍ فی وَسَطِ الجَنَّةِ وَ بَیتٍ فَی اعلَی الجَنَّةِ ، لِمَن تَرَکَ المِراءَ وَ ان کانَ مُحِقّا وَ لِمَن تَرَکَ الکِذبَ وَ ان کانَ هازِلاً وَ لِمَن حَسَّنَ خُلقَهُ ؛

من برای کسی که بگومگو را رها کند، هر چند حق با او باشد و برای کسی که دروغ گفتن را اگر چه به شوخی باشد، ترک گوید و برای کسی که اخلاقش را نیکو

ص:35

گرداند، خانه ای در حومه بهشت و خانه ای در مرکز بهشت و خانه ای در بالای بهشت ضمانت می کنم.

(خصال، ص 144، ح 170)

19 - سبب خوشرویی

امام علی علیه السلام:

لِیَجتَمِعَ فِی قَلبِکَ الأفتِقارُ الَی النّاسِ وَ الاِستِغناءُ عَنهُم فَیَکُونَ افتِقارُکَ الَیهِم فِی لِینِ کِلامِکَ وَ حُسنِ بِشرِکَ وَ یَکُونَ استِغناءُکَ عَنهُم فی نَزاهَةِ عِرضِکَ وَ بَقاءِ عِزِّکَ ؛

باید نیاز به مردم و بی نیازی از آنان، در دلت گردآیند، تا نیازت به آنان، سبب نرمی در گفتار و خوش رویی ات شود و بی نیازی ات، سبب آبروداری و عزّتت باشد.

(کافی، ج 2، ص 149، ح 7)

20 - عقل و اخلاق

امام صادق علیه السلام:

أکمَلُ الناسِ عَقلاً أحسَنُهُم خُلقاً؛

عاقل ترین مردم خوش خلق ترین آنهاست.

(اصول کافی، ج 1، ص 27)

21 - اخلاق پیامبران

مِن اخلاقِ النبیاءِ التَّنَظُّفُ ؛

پاکیزگی از اخلاق پیامبران است.

(کافی، ج 5، ص 567، ح 50)

22 - خیر دنیا و آخرت

پیامبر صلی الله علیه و آله:

إِنَّ رَجُلاً أَتی سَیِّدَنا رَسولَ اللّه صلی الله علیه و آله فَقالَ : یا رَسولَ اللّه عَلِّمنی خُلقا یَجمَعُ لی خَیرَ الدُّنیا وَالخِرَةِ فَقالَ صلی الله علیه و آله: لاتَکذِب؛

مردی به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض کرد: به من اخلاقی بیاموزید که خیر دنیا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند: دروغ نگو.

ص:36

(بحارالأنوار، ج 72، ص 262، ح 43)

23 - اخلاق اسلام

امام علی علیه السلام:

لَیسَ الکَذِبُ مِن خَلائِقِ الإِسلامِ ؛

دروغگویی از اخلاق اسلام نیست.

(غررالحکم، ج 5، ص 74، ح 7460)

24 - نزدیکترین اخلاق به رسول الله

پیامبر صلی الله علیه و آله:

لأَمیرِ المُؤمِنین علیه السلام أَلا اخبِرُکُم، بِأَشبَهِکُم بی خُلقا؟ قالَ : بَلی یا رَسولَ اللّه قالَ : أَحسَنُکُم خُلقا، وَ أَعظَمُکُم حِلما، وَ أَبَرُّکُم بِقَرابَتِهِ وَ أشَدُّکُم مِن نَفسِهِ إِنصافا؛

به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: آیا تو را خبر ندهم که اخلاق کدام یک از شما به من شبیه تر است ؟ عرض کردند: آری، ای رسول خدا. فرمودند: آن کس که از همه شما خوش اخلاق تر و بردبارتر و به خویشاوندانش نیکوکارتر و با انصاف تر باشند.

(مکارم الاخلاق، ص 442)

25 - ایمان و اخلاق

امام رضا علیه السلام:

أحسَنُ الناسِ إیماناً أحسَنُهم خُلقاً و ألطَفُهم باَهلِه، وَ انا الطَفُکم بِاَهلی؛

نیکوترین مردم از نظر ایمان، خوش خلق ترین و با لطفترین آنها نسبت به اهل خویش است.

(عیون اخبار الرضا، 38)

26 - خیر دنیا و آخرت

امام علی علیه السلام:

أَربَعٌ مَن أُعطیَهُنَّ فَقَد أُعطیَ خَیرَ الدُّنیا وَالخِرَةِ صِدقُ حَدیثٍ وَأَداءُ أَمانَةٍ وَعِفَّةُ بَطنٍ وَحُسنُ خُلقٍ ؛

چهار چیز است که به هر کس داده شود خیر دنیا و آخرت به او داده شده است:

ص:37

راستگویی، اداء امانت، حلال خوری و خوش اخلاقی.

(غررالحکم، ج 2، ص 151، ح 2142)

27 - خودآزاری در بداخلاقی

مَن ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفسَهُ ؛

هر کس بداخلاق باشد، خودش را شکنجه و آزار می دهد.

(کافی، ج 2، ص 321، ح 4)

28 - زینت اخلاق

امام علی علیه السلام:

اَلسَّخاءُ یُکسِبُ المَحَبَّةَ وَیُزَیِّنُ الخلاقَ ؛

سخاوت، محبّت آور و زینت اخلاق است.

(غررالحکم، ج 2، ص 10، ح 1600)

29 - شریف ترین اخلاق

امام علی علیه السلام:

أَشرَفُ الخَلائِقِ التَّواضُعُ وَالحِلمُ وَلینُ الجانِبِ ؛

شریف ترین اخلاق، تواضع، بردباری و نرم خویی است.

(غررالحکم، ج 2، ص 442، ح 3223)

30 - خوش اخلاق همنشین پیامبر

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اَقرَبُکُم غَدا مِنّی فِی المَوقِفِ اصدَقُکُم لِلحَدیثِ وَاَدَّاکُم لِلاَمانَةِ وَاوفاکُم بِالعَهدِ وَاَحسَنُکُم خُلقا وَاَقرَبُکُم مِن النّاسِ ؛

نزدیک ترین شما به من در قیامت، راستگوترین، امانتدارترین، وفادارترین به عهد، خوش اخلاق ترین و نزدیک ترین شما به مردم است.

(بحارالأنوار، ج 75، ص 94، ح 12)

31 - بداخلاقی منفور درگاه الهی

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اَنَا ادیبُ اللّه وَ عَلیٌّ ادیبی، امَرَنی رَبّی بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانی عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ

ص:38

وَ ما شَیءٌ ابْغَضُ الَی اللّه عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ ، وَ انَّهُ لیُفْسِدُ العَمَلَ کَما یُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ ؛

من ادب آموخته خدا هستم و علی، ادب آموخته من است. پروردگارم مرا به سخاوت و نیکی کردن فرمان داد و از بخل و سختگیری بازَم داشت. در نزد خداوند عزّوجلّ چیزی منفورتر از بخل و بد اخلاقی نیست. بد اخلاقی، عمل را ضایع می کند، آن سان که سرکه عسل را.

(مکارم الاخلاق، ص 17)

32 - اثر نماز شب در اخلاق

امام صادق علیه السلام:

صَلاةُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلْقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تَدُرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِی الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ؛

نماز شب، انسان را خوش سیما، خوش اخلاق و خوشبو می کند و روزی را زیاد و قرض را ادا می نماید و غم و اندوه را از بین می برد و چشم را نورانی می کند.

(ثواب الأعمال، ص 42)

33 - اخلاق خوش صاحب دل مردم

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اِنَّکم لَن تَسعَوا الناس بِاَموالِکم فَسَعَوهُم بِاَخلاقِکم؛

با دارایی خود نمی توانید دل مردم را به دست بیاورید پس دلشان را با اخلاق (نیک) به دست آورید.

(نثرالدر، ج 1، ص 123)

34 - ثواب لبخند

امام رضا علیه السلام:

مَن تَبَسَّمَ فی وَجهِ أخیهِ المُؤمِنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً ؛

هر که به روی برادر مؤمنش لبخند بزند، خداوند برایش ثوابی خواهد نوشت.

(دوستی در قرآن و حدیث، ص 216، ح 535)

35 - بهترین هدیه به مومن از جانب خدا

ص:39

پیامبر صلی الله علیه و آله:

خَیْرُ ما اعْطیَ الرَّجُلُ الْمُؤْمِنُ خُلْقٌ حَسَنٌ وَ شَرُّ ما اعْطِیَ الرَّجُلُ قَلْبُ سوءٍ فی صورَةٍ حَسَنَةٍ ؛

بهترین چیزی که به مؤمن داده شده خوش اخلاقی و بدترین چیزی که به انسان داده شده دلی بد در چهره ای زیباست.

(کنزالعمّال، ح 5170)

36 - اخلاق نیکو هدف پیامبران

پیامبر صلی الله علیه و آله:

وَ ما یَمْنَعُکَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعیشَ حَمیدا وَ تَموتَ سَعیدا و انّما بُعِثْتُ عَلی تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ ؛

چه چیزی مانع توست که زندگی پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشی، چرا که من برای کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شده ام.

(مجمع الزوائد، ج 8، ص 23)

37 - محبوبترین نزد رسول الله

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اَحَبُّکُمْ الَی اللّه احْسَنُکُمْ اخْلاقا؛

محبوب ترین شما در نزد خدا، خوش اخلاق ترین شماست.

(مجمع البیان، ج 10، ص 87)

38 - کمند دوستی

امام علی علیه السلام:

البَشاشَةُ حِبالَةُ المَوَدَّةِ ؛

خوشرویی، کمند دوستی است.

(میزان الحکمة، ح 1841)

39 - فضایل اخلاقی سهل و ممتنع

امام علی علیه السلام:

ما اصْعَبَ اکْتِسابَ الْفَضائِلِ وَ ایْسَرَ اتْلافَها؛

ص:40

فضائل اخلاقی و صفات پسندیده چه به سختی به دست می آیند و چه آسان از دست می روند.

(شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 20، ص 259، ح 38)

40 - بالاترین خرد

امام حسن مجتبی علیه السلام:

رَأسُ العَقلِ مُعاشَرَةُ النّاسِ بِالجَمیلِ ؛

خوشرفتاری با مردم، رأس خرد است.

(میزان الحکمة، ح 13703)

41 - بالاترین درجه دانایی

امام علی علیه السلام:

رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْییزُ بَیْنَ الاْخْلاقِ وَ اظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها؛

بالاترین درجه دانایی، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است.

(غررالحکم، ح 5267)

42 - خوش اخلاق دوست مردمان خوب

امام صادق علیه السلام:

مَنْ احْسَنَ خُلْقَهُ احَبَّهُ الاَخْیارُ وَ جانَبَهُ الفُجّارُ؛

انسان خوش اخلاق، از دوستی مردمان خوب برخوردار است و از تعرّض آدم های نابکار در امان است.

(مستدرک الوسائل، ج 8، ص 449)

43 - اخلاق خوش برای زندگی درست

پیامبر صلی الله علیه و آله:

ثَلاثٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فیهِ فَلَیْسَ مِنّی وَ لا مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ . قیلَ : یا رَسولَ اللّهِ ، وَ ما هُنَّ ؟ قالَ : حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجاهِلِ وَ حُسْنُ خُلْقٍ یَعیشُ بِهِ فِی النّاسِ وَ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعاصِی اللّهِ عَزَّوَجَلَّ ؛

سه چیز است که هر کس نداشته باشد نه از من است و نه از خدای عزّوجلّ .

ص:41

عرض شد: ای رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردباری که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند، اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگی کند و پارسایی که او را از نافرمانی خدا باز دارد.

(خصال، ص 145، ح 172)

44 - زیباترین اخلاق

امام علی علیه السلام:

تَحَرِّی الصِّدْقِ وَ تَجَنُّبُ الْکَذِبِ اجْمَلُ شیمَةٍ وَ افْضَلُ ادَبٍ ؛

راستگو بودن و پرهیز نمودن از دروغ، زیباترین اخلاق و بهترین ادب است.

(کافی، ج 8، ص 150، ح 132)

45 - کمال ادب در خوش اخلاقی

امام صادق علیه السلام:

کَمالُ الاَدَبِ وَالْمُروءَةِ سَبْعُ خِصالٍ : الْعَقلُ وَ الْحِلْمُ وَ الصَّبْرُ وَ الرِّفْقُ وَ الصَّمْتُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ الْمُداراةُ ؛

کمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردباری، صبر، ملایمت، سکوت، خوش اخلاقی و مدارا.

(بحار الأنوار، ج 84، ص 325، ح 14)

46 - سعادت در خوش اخلاقی

پیامبر صلی الله علیه و آله:

مِن سَعادَةِ ابْنِ آدَمَ حُسنُ الْخُلقِ وَ مِن شَقاوَةِ ابْنِ آدَمَ سُوءُ الْخُلقِ ؛

از خوشبختی انسان خوش اخلاقی و از بدبختی انسان بد اخلاقی است.

(کنز العمّال، ح 5243)

47 - توبه بداخلاق

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اَبَی اللّهُ لِصاحِبِ الْخُلْقِ السَّیِّیءِ بِالتَّوبَةِ . فَقیلَ : یا رَسول اللّهِ ، وَ کَیْفَ ذلِکَ ؟ قالَ : لاِنَّهُ اذا تابَ مِنْ ذَنْبٍ وَقَعَ فی اعْظَمَ مِنَ الذَّنْبِ الّذی تابَ مِنْهُ ؛

خداوند از آدم بد اخلاق توبه نمی پذیرد. عرض شد: ای رسول خدا، چرا؟

ص:42

فرمودند: چون هرگاه از گناهی توبه کند در ورطه گناهی بدتر از آن که توبه کرده است می افتد.

(بحارالأنوار، ج 73، ص 299، ح 12)

48 - روزی در اخلاق

امام علی علیه السلام:

فی سَعَةِ الاَخْلاقِ کُنوزُ الاَرْزاقِ ؛

گنج های روزی در وسعت اخلاق نهفته است.

(کافی، ج 8، ص 23)

49 - تنگی در روزی با بداخلاقی

امام علی علیه السلام:

مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ ؛

هر کس بد اخلاق باشد، روزی اش تنگ می شود.

(غررالحکم، ح 8023)

50 - زندگی گوارا با اخلاق خوش

امام صادق علیه السلام:

لا عَیْشَ اهْنَأُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ ؛

هیچ زندگی گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست.

(علل الشرایع، ج 2، ص 559)

51 - بداخلاق بسیار خطاکار

امام علی علیه السلام:

اَلسَّیِّئُ الْخُلُقِ کَثیرُ الطَّیْشِ مُنَغَّصُ الْعَیْشِ ؛

آدم بد اخلاق بسیار خطا می کند و زندگی اش تلخ می شود.

(غررالحکم، ح 1604)

52 - عزت در اخلاق

امام علی علیه السلام:

رُبَّ عَزیزٍ اذَ لَّهُ خُلْقُهُ وَ ذَلیلٍ اعَزَّهُ خُلْقُهُ ؛

ص:43

چه بسا عزیزی که اخلاق بدش او را ذلیل و چه بسا ذلیلی که اخلاق خوبش او را عزیز کرد.

(بحارالأنوار، ج 71، ص 396، ح 79)

53 - عدم تحمل بداخلاقی توسط دوست

امام صادق علیه السلام:

قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ : یا بُنَیَّ ایّاکَ وَ الضَّجَرَ وَ سوءَ الْخُلْقِ وَ قِلَّةَ الصَّبْرِ فَلا یَسْتَقیمُ عَلی هذِهِ الْخِصالِ صاحِبٌ وَ ا لْزِمْ نَفْسَکَ التُّؤَدَةَ فی امورِکَ وَ صَبِّرْ عَلی مَؤوناتِ الاِخْوانِ نَفْسَکَ وَ حَسِّنْ مَعَ جَمیعِ النّاسِ خُلْقَکَ ؛

لقمان به فرزندش فرمود: فرزندم! از بی حوصلگی و بد اخلاقی و بی تابی دوری کن که هیچ دوستی تحمل این خصلت ها را ندارد. در کارهایت آرام و بردبار، در تحمّل زحمات برادران صبور و با همه مردم خوش اخلاق باش.

(قصص الأنبیاء، ص 198، ح 245)

54 - حساب آسان در اخلاق خوب

امام علی علیه السلام:

حَسِّنْ خُلْقَکَ یُخَفِّفِ اللّهُ حِسابَکَ ؛

اخلاقت را خوب کن تا خداوند حسابت را آسان گرداند.

(امالی صدوق، ص 278)

55 - اخلاق و گفتار نرم

امام علی علیه السلام:

اِذا حَسُنَ الْخُلْقُ لَطُفَ النُّطْقُ ؛

با اخلاق نیکو، گفتار نرم می شود.

(غررالحکم، ح 4052)

56 - خوش اخلاقی در چیست ؟

امام علی علیه السلام:

حُسْنُ الْخُلْقِ فی ثَلاثٍ : اجْتِنابُ الْمَحارِمِ وَ طَلَبُ الْحَلالِ وَ التَّوَسُّعُ عَلَی الْعِیالِ ؛

خوش اخلاقی در سه چیز است: دوری کردن از حرام، طلب حلال و فراهم

ص:44

آوردن آسایش و رفاه برای خانواده.

(بحارالأنوار، ج 71، ص 394، ح 63)

57 - تفسیر خوش اخلاقی

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اِنَّما تَفْسیرُ حُسْنِ الْخُلْقِ : ما اصابَ الدُّنْیا یَرْضی وَ انْ لَمْ یُصِبْهُ لَمْ یَسْخَطْ ؛

تفسیر خوش اخلاقی این است که اگر دنیا به انسان رو کرد، راضی و خشنود باشد و اگر رو نکرد خشمگین و ناراحت نشود.

(کنزالعمّال، ح 5229)

58 - اخلاق خوب در ترازوی عمل

پیامبر صلی الله علیه و آله:

اَوَّلُ ما یوضَعُ فی میزانِ الْعَبْدِ یَوْمَ الْقیامَةِ حُسْنُ خُلْقِهِ ؛

نخستین چیزی که روز قیامت در ترازوی اعمال بنده گذاشته می شود، اخلاق خوب اوست.

(قرب الإسناد، ص 46، ح 149)

59 - تاثیر بداخلاقی در خانواده

امام علی علیه السلام:

مَنْ ساءَ خُلْقُهُ مَلَّهُ اهْلُهُ ؛

هر کس بد اخلاق باشد، خانواده اش از او دلتنگ و خسته می شوند.

(تحف العقول، ص 214)

60 - بدست آوردن دل مردم

پیامبر صلی الله علیه و آله:

إنَّکُم لَن تَسَعوا النّاسَ بِأموالِکُم فَسَعوهُم بِأخلاقِکُم؛

شما با دارایی خود نمی توانید دل همه مردم را بدست آورید پس دلشان را با اخلاقتان به دست آورید.

(بحارالانوار ج 68 ص 383)

61 - به فکر آخرت بودن

ص:45

امام علی (سلام الله علیه):

مَن أصلَحَ أمرَ آخِرَتِهِ أصلَحَ اللَّهُ أمرَ دُنیاهُ ؛

کسی که کار آخرتش را سامان دهد، خداوند کار دنیایش را سامان می دهد.

(نهج البلاغه، حکمت 89)

62 - کدام کار، خیر است ؟

امام علی (سلام الله علیه):

لا خَیرَ فی لَذَّةٍ تُعقِبُ نَدَماً.

در لذّتی که پشیمانی به دنبال دارد، خیری نیست.

بحارالأنوار - ج 77 - ص 212

63 - رفتار با مردم

امام صادق (سلام الله علیه):

کونوا دُعاةَ النّاسِ بِأَعمالِکُم.

مردم را با رفتارتان [به دین] فرا خوانید.

تبلیغ در قرآن وحدیث - ص 250 - ح 275

64 - اندوهگین کردن مومن

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله):

مَن احزَنَ مُومِناً، ثُمَّ أعطاهُ الدُّنیا لَم یَکُن ذَلِکَ کَفّارَتَهُ وَ لَم یُوجَر عَلَیهِ .

هر که مومنی را اندوهگین کند و در مقابل همه دنیا را به او بدهد، کفاره گناه او نبوده و پاداشی بر کارش نمی گیرد.

مستدرک الوسائل ح 10336

65 - بد اخلاقی

امام صادق (علیه السلام):

إنَّ سُوءَ الخُلُقِ لِیُفسِدُ العَمَلَ کَمَا یُفسِدُ الخَلُّ العَسَلَ

بد اخلاقی عمل را تباه می کند، همانند سرکه، که عسل را فاسد می کند

اصول کافی، ج، 2 ص 321، باب سوء الخلق، حدیث 1

66 - محبوب ترین کار

ص:46

امام صادق (علیه السلام):

مَا یَقدَمُ المُومِنُ عَلَی اللهِ عَزَّوَجَلَ ّ بِعَمَلٍ بَعدَ الفَرَائِضِ أحَبَ إلَی اللهِ تَعَالَی مِن أن یَسَعَ النَّاسَ بِخُلُقِهِ .

مومن بعد از واجبات، نزد خداوی عزوجل کاری محبوب تر از این نیاورد که از اخلاق او در راحتی و آسایش باشند.

اصول کافی، ج، 2 ص 100، باب حسن الخلق، حدیث 4

67 - پاداش اخلاق نیکو

امام صادق (علیه السلام):

إنَّ صَاحِبَ الخُلُقِ الحَسَنِ لَهُ مِثلُ أجرِ الصّائِمِ القائِمِ .

آن که اخلاق نیکو دارد، او را پاداش انسان روزه دار شب زنده دار است.

اصول کافی، ج، 2 ص 100، باب حسن الخلق، حدیث 5

68 - بهشت واجب می شود

امام صادق (علیه السلام):

ثُلاثَ مَن أَتَی اللهَ بِوَاحِدَةٍ مِنهُنَّ أوجَبَ اللهُ لَهُ الجَنَّةَ : الإنفاقُ مِن إقتارٍ وَ البِشرُ لِجَمیعِ العَالَمِ وَ الإنصافُ مِن نَفسِهِ .

سه خصلت است که اگر کسی با یکی از آنها نزد خدا رود، خداوند بهشت را بر او واجب گرداند: انفاق کردن با وجود تنگدستی، گشاده رویی با همگان، منصفانه برخورد کردن با دیگران.

اصول کافی، ج، 2 ص 103، باب حسن البشر، حدیث 2

- هر چه قفس تنگ تر باشد، آزادی شیرین تر خواهد بود

- دروغ مثل برف است که هر چه آنرا بغلتانند بزرگتر می شود

- هرگز از کسی که همیشه با من موافق بود چیزی یاد نگرفتم

- خطا کردن یک کار انسانی است امّا تکرار آن یک کار حیوانیست

- دستی را بپذیر که باز شدن را بهتر از مشت شدن آموخته است

- تنها موقعی حرف بزن که ارزش سخنت بیش از سکوت کردن باشد

- هیچ زمستانی ماندنی نیست... حتی اگر تمام شبهایش یلدا باشد

- مرد بزرگ، کسی است که در سینه خود، قلبی کودکانه داشته باشد

- سقف آرزوهایت را تا جائی بالا ببر که بتوانی چراغی به آن نصب کنی

- یادها رفتند و ما هم میرویم از یادها *** کی بماند برگ کاهی در میان بادها

- دوست داشتن کسی که لایق دوست داشتن نیست اسراف محبت است

- هیچوقت نمی توانید با مشت گره کرده، دست کسی را به گرمی بفشارید

- نگاه ما به زندگی و کردار ما تعیین کننده ی حوادثی است که بر ما می گذرد

- کاش در کتاب قطور زندگی سطری باشیم ماندنی... نه حاشیه ای از یاد رفتنی

- هر که منظور خود از غیر خدا می طلبد، او گدایی است که حاجت ز گدا می طلبد

- در برابرکسی که معنای پرواز را نمیفهمد هر چه بیشتر اوج بگیری کوچکتر خواهی شد

زنی ازخانه بیرون آمد وسه پیرمرد راباچهره های زیبا جلوی در دید.

به آن هاگفت: «من شمارا نمی شناسم ولی فکر می کنم گرسنه باشید، بفرمایید داخل تا چیزی برای خوردن به شما بدهم.»

آن هاپرسیدند: «آیا شوهرتان خانه است ؟»

زن گفت: «نه، او به دنبال کاری بیرون از خانه رفته.»

آن ها گفتند: «پس ما نمی توانیم واردشویم منتظر می مانیم.»

عصر وقتی شوهر به خانه برگشت، زن ماجرا را برای او تعریف کرد.

شوهرش به او گفت: «برو به آن ها بگو شوهرم آمده، بفرمایید داخل.»

ص:48

زن بیرون رفت وآن ها را به خانه دعوت کرد. آن ها گفتند: «ما باهم داخل خانه نمی شویم.» زن با تعجب پرسید: «چرا؟»

یکی ازپیرمرد ها به دیگری اشاره کردو گفت: «نام او ثروت است.» و به پیرمرد دیگر اشاره کرد و گفت: «نام او موفقیت است. و نام من عشق است، حالا انتخاب کنید که کدام یک از ما وارد خانه شما شویم.»

زن پیش شوهرش برگشت و ماجرا را تعریف کرد. شوهر گفت: «چه خوب، ثروت را دعوت کنیم تا خانه مان پر از ثروت شود!» ولی همسرش مخالفت کرد و گفت: «چرا موفقیت را دعوت نکنیم ؟»

فرزند خانه که سخنان آنها را می شنید، پیشنهاد کرد: «بگذارید عشق را دعوت کنیم تا خانه پر از عشق و محبت شود.»

مرد و زن هر دو موافقت کردند. زن بیرون رفت و گفت: «کدام یک از شما عشق است ؟ او مهمان ماست.»

عشق بلند شد و ثروت و موفقیت هم بلند شدند و دنبال او راه افتادند. زن با تعجب پرسید: «شما دیگر چرا می آیید؟»

پیرمردها با هم گفتند: «اگر شما ثروت یا موفقیت را دعوت می کردید، بقیه نمی آمدند ولی هرجا که عشق است ثروت و موفقیت هم هست!»(1) پ السلام علی الحسین (علیه السلام)

نمی سوزاند.

حضرت جواب داد: هر کس در زبانش پیوسته «بسم الله» بگوید و قلبش مملوّ از معرفت الهی باشد، آتش برای او اثر ندارد. رعضه گفت: من هم مایلم با تو همراه باشم. ابراهیم فرمود بگو:«لا اله الّا الله، ابراهیم خلیل الله و بعد از آن در آتش بیا». او این کلام را گفت و قدم در آتش نهاد و خود را نزد ابراهیم رساند و در حضورش ایمان آورد. آنگاه به سلامت به حضور پدر برگشت.

نمرود با دیدن این صحنه مبهوت و متعجّب شد؛ ولی در عین حال به خاطر ترس از مملکتش و عشق و علاقه به ریاست، او را از ایمان به خداوند تبارک و تعالی بازداشت. سپس خواست دختر را با پند و اندرز از راه توحید بازگرداند؛ ولی اثر نکرد. او را تهدید کرد. سودی نبخشید تا اینکه دستور داد او را در میان آفتاب سوزان به چهار میخ کشیدند. در این موقع پروردگار مهربان به جبرئیل امین فرمان داد: «بنده مرا دریاب.» جبرئیل رعضه را از آن مهلکه رهانیده و به محضر خلیل آورد.

رعضه در تمام مشقت ها با حضرت ابراهیم (علیه السلام) همراه بود تا آن که حضرت او را به همسری یکی از فرزندانش درآورد و خدای تعالی فرزندانی به آنها عنایت فرمود که همه بر مسند نبوت و پیامبری قرار گرفتند.(1)

اجازه نداد به حضرتش آسیبی برسد.

هنگامی که حادثه دلخراش همسر و بچه های حزبیل به وقوع پیوست، خداوند عروج عارفانه آن زن پارسا و قهرمان را به دید آسیه گذاشت و ایمان آسیه از آن صحنه، قوی تر شد.

وی پس از آن ماجرا، در عالمی از نیایش و رازونیاز با خدای خود بود که فرعون بر او وارد شد و ایمان مخفی آسیه بر طاغوت زمان آشکارشد. آسیه در آن روز، مهر سکوت را شکست، در مقابل فرعون ایستاد و با کمال قاطعیت گفت: ای فرعون! تا به کی در خواب غفلت فرو رفته ای و می خواهی بندگان خاص خداوند را در میان آتش بسوزانی ؟

نمی دانی که همسر حزبیل در چه جایگاهی واردشد! فرعون گفت: مگر تو هم در مورد خدایی من شک داری ؟ آسیه گفت: مگر من به خدایی تو اعتقاد داشتم ؟ از روزی که موسی ((علیه السلام)) را از رود نیل گرفتم به پیامبری او معتقدشدم! فرعون ابتدا سعی کرد او را با زبان خوش گمراه سازد، ولی نتیجه ای نگرفت، پس با ارعاب و تهدید وارد شد و با خشم فریادزد: ای آسیه! تو را به گونه ای بکشم که هیچ کس را تا به حال آن گونه نکشته ام! سپس مادر آسیه را احضار و به او گوشزد کرد:

دخترت مانند آن زن آرایشگر (همسر حزبیل) دیوانه شده است، یا باید به پروردگار موسی کافرشود و یا دستور می دهم که او را بکشند. مادر آسیه دخترش را به گوشه ای برد و به همراهی با فرعون ترغیب کرد. آسیه گفت: هرگز به خدای موسی کافر نخواهم شد. فرعون دستورداد مردم را جمع کردند و آن گاه به دستور او آسیه را به زمین خواباندند و دست و پایش را به چهارمیخ بستند و سنگ بزرگی بر روی سینه اش قراردادند. آسیه در آن حال سخت، اللّه، اللّه می گفت و با خدایش مناجات پرمعنایی داشت و نجوا می کرد:

«رب ابن لی عندک بیتا فی الجنه ونجّنی من فرعون وعمله ونجّنی من القوم الظالمین» پروردگارا! در بهشت نزد خودت خانه ای برایم بناکن! و مرا از دست فرعون و عملش نجات بخش و مرا از گروه ستمکاران رهایی ده.

ص:51

خداوند در این لحظه، پرده از چشم آسیه برداشت و مقام وی را به او نشان داد.

آسیه خوشحال و خندان شد. فرعون با کمال تعجب گفت: همسرم دیوانه شده است! در میان این همه سختی و شکنجه می خندد! آسیه گفت: به خدا سوگند! دیوانه نشده ام، اکنون شاهد و ناظر جایگاهی هستم که در بهشت برایم مهیا کرده اند. در همین حال، آسیه به دیدار حق شتافت و ندای پروردگارش را لبیک گفت...

عزیزان می بینیم به خدا متکی شدن و او را پشتوانه زندگی قرار دادن و با آرامش خاطر زندگی کردن، چه کارهاکه نکند.(1)

مشروح جریان آسیه را در جلد 6 متفرقات ص 152 ببعد مطالعه کنید.

صندوق خاطره انگیز با آن محتویات مقدس در میانشان بود، با سربلندی زندگی میکردند، ولی تدریجا مبانی دینی آنها ضعیف شد و دشمنان بر آنها چیره شدند و آن صندوق را از آنها گرفتند، اما اشموئیل طبق آیات مورد بحث به آنها وعده داد که به زودی صندوق عهد، به عنوان یک نشانه بر صدق گفتار

او به آنها باز خواهد گشت. از جمله:

(وَ قالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ آیَةَ مُلْکِهِ أَنْ یَأْتِیَکُمُ التّابُوتُ فِیهِ سَکِینَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ بَقِیَّةٌ مِمّا تَرَکَ آلُ مُوسی وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِکَةُ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ) ؛ پیغمبرشان گفت که نشان پادشاهی او این است که تابوتی که سکینه پروردگارتان و باقی میراث خاندان موسی و خاندان هارون در آن است و فرشتگانش حمل میکنند ، نزد شما آید اگر مؤمن باشید این برای شما عبرتیاست.

صندوق عهد، همان طور که گفتیم محتویاتی داشت که جمعیت بنیاسرائیل را آرامش می بخشید و در حوادث گوناگون نفوذ معنوی و اثر روانی در آنها داشت فیه سکینة من ربکم و ثانیا قسمتی از یادگارهای خاندان موسی و خاندان هارون نیز بعدها به محتویات آن افزوده شده بود. باید توجه داشت که سکینه از ماده سکون به معنی آرامش است و منظور از آن در اینجا آرامش دل و جان میباشد.

اشموئیل به بنی اسرائیل خاطر نشان ساخت که صندوق عهد بار دیگر به میان شما باز می گردد و آرامش از دست رفته خود را خواهید یافت و در حقیقت صندوقی که علاوه بر جنبه معنوی و تاریخی چیزی بالاتر از پرچم و شعار برایبنیاسرائیل بود و وجود آن را نشانه استقلال و موجودیت خود میدانستند و با مشاهده آن به یاد تجدید دوران عظمت پیشین می افتادند، به آنها باز میگشت، طبیعی است این بشارت بزرگی برای بنی اسرائیل محسوب می شد.

تابوت همان صندوقی بود که مادر موسی او را در آن گذاشت و به دریا افکند، بنی اسرائیل این صندوق خاطره انگیز را محترم می شمردند و به آن تبرک می جستند

چگونه فرشتگان صندوق عهد را آوردند؟ در پاسخ این سوال نیز مفسران سخنان بسیار گفته اند، از همه روشنتر اینکه: در تواریخ آمده است هنگامی که صندوق عهد به دست بت پرستان فلسطین افتاد و آن را به بتخانه خود بردند،

به دنبال آن گرفتار ناراحتی های فراوانی شدند، بعضی گفتند اینها همه از آثار صندوق عهد است لذا تصمیم گرفتند آن را از شهر و دیار خود بیرون بفرستند، و چون کسی حاضر به بیرون بردن آن نبود، ناچار آن را به دو گاو بستند و آنها را در بیابان سر دادند، اتفاقا این جریان درست مقارن با نصب طالوت به فرماندهی بنی اسرائیل بود،

فرشتگان خدا ماموریت یافتند که این دو حیوان را به سوی شهر اشموئیل برانند هنگامی که بنی اسرائیل صندوق عهد را در میان خود دیدند، آن را به عنوان آیت و نشانه ای از طرف خداوند بر ماموریت طالوت تلقیکردند.

بنابراین گرچه در ظاهر آن دو گاو را به شهر آوردند لکن در واقع به وسیله فرشتگان الهی این کار انجام شد، به همین جهت حمل صندوق به فرشتگان نسبت داده شده است.

اصولا فرشته و ملک در قرآن و اخبار معنی وسیعی دارد که علاوه بر موجودات روحانی عاقل، یک سلسله از نیروهای مرموز این جهان را نیز در بر می گی د.

تضعیف نموده و از آب گل آلود ماهی بگیرند، و از سوی دیگر چون مردم عراق مراحل رفراندوم قانون اساسی و انتخاب نمایندگان ملت و سایر انتخابات را، با موفّقیّت کامل پشت سر گذاشته و می رفت دولت قانونی آن کشور تشکیل گردیده و کشور را به سوی آرامش و سازندگی بسیج نماید و در این صورت بود که ماندن اشغال گران در سر زمین عراق، از نظر قوانین بین المللی صحیح نبوده و متجاوز به شمار می آمدند، بدینجهت با طرح و اجرای جنایت های مکرّر و پشت سرآن رسانه های گروهی شان با بوق و کرنا، شروع به تبلیغات دروغین کردند که کشور عراق در آستانه جنگ داخلی قرار گرفته است و ما نمی توانیم اینجا را با این مشکلات ترک نمائیم، حضور خود را در آن سر زمین مظلوم، موجّه جلوه داده و صورت قانونی بدهند، همزمان با کشت و کشتار خود، گاه فاجعه روز عاشورا در کربلا که سبب به شهادت رسیدن و زخمی شدن عدۀ زیادی از زوار و اقشار مختلف گردید و گاهی کشتار حرم مطهر کاظمین و شکسته شدن نرده های جسر بغداد و غرق شدن بیش از سیصد نفر در شط دجله منجر شد و اخیراً نیز با ویران ساختن حرم مطهّر سامرّا، و به شهادت رساندن یک صد و پنجاه نفر، ماهیّت کثیف خود را آشکار و علناً تروریست دولتی بودن و زیر پا گذاشتن قوانین بین المللی را، به جهانیان نشان دادند! اما خدا را شکر تا به حال به هیچ یک از اهداف شوم خود نرسیده و جز رسوائی و زبونی بهره ای عایدشان نگردید.

روز چهارشنبه سوم اسفند ماه یک هزار و سیصد و هشتاد و چهار 138412/3 شمسی برابر با بیست و دوم ماه محرّم الحرام یکهزار و چهار صد و بیست و هفت 1427/1/22 قمری ساعت شش و نیم صبح گروهس جنایتکار باروی بسته و مسلّح با تسلیحات نظامی به حرم مطهر و بارگاه ملکوتی عسکریّین امام هادی و امام حسن عسکری 8 یورش برده و پس از دستگیری خدّام و زوّار موجود در حرم، با چند فروند بمب قوی، بارگاه با آن عظمت را در یک چشم بهم زدن به تلّی از خاک تبدیل نمودند و گنبد مطهّر فروریخت و دیوارها و سقفها و سایر ابنیه متعلقه ویران گردید!!.

پس از انعکاس این خبر و مخابره آن به سراسر جهان، در سرتاسر کره زمین در

ص:55

هرجا که مسلمانی وجود دارد (اعم از شیعه و سنّی) بلافاصله به خیابانها ریخته و دست به تظاهرات و اعتراض زده و از دولت عراق خواستار دستگیری و مجازات عاملین این جنایت شدند.

از همان ساعات اولیّه وقوع این جنایت، ستاد باز سازی عتبات عالیات در کشور اهل بیت علیهم السلام «ایران» برای نوسازی این مکان مقدس و ایجاد ساختمان باعظمت و با شکوه و دشمن شکن تر از قبل، شماره حساب بانکی اعلان نمود که عاشقان خاندان وحی و جان به کفان اهل بیت عصمت و طهارت برای واریز کردن اموال خود، به گونه ای به سوی بانکها هجوم بردند که در اثر صفهای فشرده و طولانی، به سختی نوبت اهداء نقود خود را به دست آورده و هزینه حرم مطهر را به بانکها واریز می کنند انشاءاللّه به کوری دشمنان، هرچه زودتر شروع و به پایان خواهد رسید. أللّهم العن أوّل ظالم ظلم حقّ محمّد و آل محمد علیهم السّلام و آخر تابع لهم علی ذالک أللّهمّ العن العصابة الّتی جاهدت الحسین علیه السلام و شایعت و بایعت علی قتله أللّهم العنهم جمیعاً و عذّبهم عذاباً شدیداً آمین یاربّالعالمین.

به کتاب نوادر مراجعه شود

کفائی، کفایة الأصول را به طور خصوصی درس می گفت و ایشان نیز در مشهد برای ما کفایة را تدریس می کرد، روزی در مجلس درس این قضیه را نقل کرد: مادرم سخت مریض بود، هرچه معالجه کردیم فایده نداد تا این که روزی یک نفر گفت: در نجف اشرف یک سیدی هست به علم رمل خیلی وارد است برویم پیش او و از او راهنمائی بخواهیم، بامعیت برادرم آقا شیخ محمد سراغ آن آقا را می گرفتیم، یکی به ما گفت: آن سیدی که می آید همان سید است که شما در طلبش هستید!،

بلافاصله پیش ایشان رفتیم گفتم: آقا من نیتی دارم برای آن آمده ام! گفت: نیت کن نیت کردم، او مانند استخاره کن ها از تسبیحی که در دست داشت، یک قبضه گرفت و گفت: تو راجع به زنی نیت کرده ای که مدت طولانی است به مرض گوناگون گرفتار است و هرچه معالجه می کنید مفید فایده نشده است و اتفاقاً تا سه روز دیگر خواهد مرد.

برادرم گفت: من هم نیتی دارم، گفت: نیت کن او باز یک قبضه تسبیح گرفت و یک وقت دیدیم رنگش پرید و حالش متغیر گردید و گفت: تو راجع به شناختن محل یک نفر نیت کرده ای که الان در مکه است الان در شام است الان در مدینه است او در یک لحظه در جاهای مختلف حضور دارد.

ما تعجب کردیم که چگونه با گرفتن یک قبضه از تسبیح به مکنون ضمایر ما پی می برد، گفتیم: آقا این علم را بما هم بیاموز گفت: سخت است شرطی دارد که باید به فقر تحمل کنید و چون شما آقا زاده هستید و فقر و نداری را ندیده اید به این شرط نمی توانید تحمل کنید و از ما خداحافظی کرد و رفت و ما بعداً هرچه گشتیم نتوانستیم پیدا کنیم.

شیخ احمد کفائی فرزند آخوند خراسانی گفت: جریان را به آخوند نقل کردیم خیلی تعجب کرد که همچون کسانی وجود دارد و خواستیم او را پیدا کرده پیش آخوند ببریم موفق نشدیم.

آیت اللّه آقای وحید مدّ ظلّه اضافه کرد او در نیت پیدا کردن محل قلب عالم امکان بود کسی که در یک آن می تواند در همه جا حضور پیداکند در واقع او روح تمامی موجودات است و تمامی مخلوقات قالب آن روح و جهان آفرینش با وجود

ص:57

او در حرکت و چرخش است و نبود او مساوی است بانابودی کاینات.

به آنها رسید.(1)

دیدن امام صادق 7 دستگیری و بردن زنی را که در اثر به سنگ خوردن یا افتادن زنی که گفت: بر ستمگرانت لعنت ای فاطمه زهرا 3 و گریستن ودعا کردن حضرت برخلاصی او و بقیه ماجرا در منتهی الامال آورده اند.

برده و به او دادم که برایم یک قرص نان بدهد، او با تعجب به من خیره شد چون تا آن روز ندیده بود که من از آن گونه مهر نان استفاده نمایم؛

نان را داد من با عجله آمدم از سبزی فروش جلوی مدرسه، یک آنه تقریباً یک ریال ایران سبزی خریدم و شسته و خود را به حجره رساندم، نان را روی میز مطالعه ام گذاشتم و با شتاب، تمام یک لقمه برداشتم و سبزی لای آن گذاشته خواستم به دهنم ببرم، دیدم دَرِ حجره را زدند، گفتم: تفضّل، (بفرمایید)، ناگهان عرب سیاه چهره و لاغر اندام و لوچ چشم (هنوز هم آن قیافه جلوی چشمم است) در را باز کرد و گفت: یاشیخ أنا جوعان و اللّهی أموت من الجوع شیخ من گرسنه ام و به خدا از گرسنگی میمیرم!!.

ببین من به چه حالی میمانم، آن یک لقمه را هم گذاشتم روی میز و گفتم: واللّه ماعندی غیر هذا تفضّل و کُل به خدا پیش من جز این، چیزی نیست بفرمایید بخورید. و عرب هم باکمال آرامش، آن یک قرص نان را با سبزی، چند لقمه کرد و خورد و رفت!!؛

من بیحال افتادم که خدایا این چه امتحان و گوشمالی است که به من می دهی، چیزی که به نظرم رسید بلند شده به حرم رفته از حلاّل مشکلات راه حلّی بخواهم؛

به حرم که رسیدم دوحالت داشتم، یکی قهر و دیگری التماس، با کمال پر روئی و با سوز دل ملتمسانه و باصدای ضعیف و جسورانه که از یک لاعلاج و بیچاره سر می زند عرض کردم «یا امیرمؤمنان آیا مرا با آن مقدمات اعجازآمیز(1) به اینجا آوردی که ازگرسنگی بمیرانی» این را گفتم، و باسوز و گداز، زدم زیر گریه و دلم را خالی کرده و افتان و خیزان خود را به منزل رساندم؛

به جان آن مولا قسم، بیش از نیم ساعت از برگشتنم نگذشته بود، باز دیدم در را زدند، گفتم «تفضّل، بفرمایید» من به خیالم گدای دیگریست، یک وقت دیدم یک

ص:60

روحانی باوقار وارد شد و بدون اینکه بنشیند، پولی را روی میز گذاشت و این پیغام را داد، «آقای شیخ نصراللّه خلخالی فرمود: این پول را خرج کن و دیگر نرو از امیر مؤمنان 7 گلایه کنی» این را گفت و از در بیرون رفت، من بی حال افتادم وقتی که به خود آمدم دیدم عرق شرم از سر و صورت من می ریزد!!؛

پول را شمردم دیدم چهارصد تومان آن زمان است و پول زیادی بود.

حال ای عزیز با دقت کامل در زوایای این جریان تفکر نما؛

1 - آیا این جریان از ابتدا تا انتها برای آزمایش و امتحان من بود؟!.

2 - آیا آن مرد خدا چه رابطه ای با امیر والائیان 7 داشت که با آن سرعت حواله را دریافت داشت و هرچه زودتر به روسیاهی مثل من رسانید که به اصطلاح صدایم در نیاید!!.

3 - این اهل بیت: به گناهکار و بی گناه توجه کامل دارند و نیاز نیازمندان را بر طرف می کنند و هیچ کس را از دَرِ خود مأیوس و محروم بر نمی گردانند!!.

4 - اگر کسی دامن اینها را صادقانه بگیرد، بلا شک دیر یازود به نتیجه می رسد، حال به کیفیت گفتن و خواستن و در چه حالی باشد، بستگی دارد.

5 - انسان در مواقع استثنائی و پیشامدهای ناگوار تحمل نموده و صبر خود را از دست ندهد وو...

مطلب دوم:

روزی دیدیم یک نفر شخص موقر و محترمی، جوانی حدود بیست ساله را، به ضریح امیرمؤمنان 7 بسته و به اصطلاح دخیل انداخته است و بی سر و صدا، اشک می ریزد، ما از حال او جویا شدیم، گفتند: از تجّار بغداد است از قسمت اولاد همین یک پسر را دارد این هم ناگهان مانند یک تکه گوشت افتاده است و قدرت حرکت ندارد (به اصطلاح امروزی ها، سکته مغزی کرده است) و هرچه در توان داشته، برای این بچه خرج نموده است و آن را به لندن و اسرائیل و به تمامی دکترهای بغداد برده و نتیجه نگرفته است!؛

ص:61

در نهایت به او گفته اند: این بچه خوب شدنی نیست و اورا زجر نده، ببر اطاقی و خدمتکاری به او اختصاص بده تا عمرش به سر آید!؛

او هم این کار را کرده است ولی روزی در کنار سفره، پیر زن خدمتکار که خدمت خانه می کرد، ناراحتی اینها را که می بیند می گوید: آقا تو این آقازاده را به هرجا بردی و خرج کردی و نتیجه نگرفتی، اجازه می دهی من هم یک پیشنهادی بکنم!؛

بلی مادر تو هم بگو غرق شونده به هر خس و خاشاک دست می زند گوش می دهم بگو، می گوید: آقا خودت می دانی مریض های لاعلاج دنیا را به مملکت ما می آورند و به عتبات عالیات امامان وبزرگان دین دخیل می بندند، چه مانعی دارد تو هم این بچه را ببری و در کوفه به حضرت مسلم 7 دخیل کنی؛ این مرد مثل اینکه خواب بوده بیدار شد، بلافاصله صندلی پشت ماشینش را آماده کرده و بچه را در آن خوابانده به سوی کوفه حرکت می کند و می گوید: وقتی که به کوفه رسیدم، به خود گفتم: من که تا به اینجا آمده ام ببرم به بزرگ خانواده امیر 7 دخیل دهم و آورده و دخیل کرده است ما معمولاً هر هفته پنجشنبه ها بعد از ظهر به کربلا می رفتیم و بعد از زیارت حرمین شریفین نماز مغرب و عشا را خوانده به نجف بر می گشتیم و به حرم رفته و به منزل می آمدیم، آن هفته هم طبق معمول برگشتیم و من در حرم پس از زیارت به نماز زیارت ایستادم وسط نماز بودم دیدم از طرف قبله ضریح مقدس که آن جوان به آنجا بسته شده بود، جیغ و داد زن و مرد بلند شد و ضجه و ناله به حرم پیچید زنها لی لی گفته فریاد تکبیر بلند می کنند، من با تعجب دیدم آن جوان یک تکه گوشت به دور ضریح مقدس طواف می کند و مردم لباس تن او را برای تبرک تکه پاره می کنند، تامن از نماز فارغ شوم، جوان را از حرم بیرون بردند و دور ساختند؛

من بعد از نماز از مشروح جریان جویا شدم و سؤال کردم ؟ آنهائی که آنجا بودند گفتند: ما به طور عادی مشغول زیارت بودیم، ناگهان دیدیم این جوان آن گونه که تمام قد دراز کرده بودند با همان وضع از زمین کنده شد و به شبکه سمت قبله حرم که تا ضریح مقدس شش متر فاصله داشت، خورد و به زمین افتاد و بلند شد آن گونه که دیدید!؛

ما با تعجب از توجه حضرت، به منزل یکی از رفقاء در مدرسه بروجردی

ص:62

برگشتیم و از این اعجاز صحبت می کردیم، یکی از رفقاء به نام میرزا حسین بهبهانی که شوخ طبع بود گفت: بابا چرا گوشم را می برید، پدر آن جوان چند روز بود بیخ گوش حضرت زار زار می گریست، حضرت لگدی به او زد که گوشم را نبر بلند شو پسرت را ببر، از قدرت لگد امام بود که تمام قد به شبکه ای که شش متر با ضریح مقدس فاصله داشت، خورد و بلند شد و رفت؛

بعد از گفتگو در باره این جریان، یکی از رفقا گفت: دوستان! من می خواهم یک مسئلۀ خدا پسندانه پیشنهاد کنم، آقای شیخ علی بادکوبه ای داماد آیت اللّه العظمی سید ابوالحسن اصفهانی را که می شناسید؟ گفتیم: بلی، گفت: او چهار نفر دختر دم بخت دارد ولی به خاطر فقر و کمی جهازیه کسی آنها را نمی گیرد، ما چهار جوانیم بیایید هر یک از ما با یکی از دخترهای این مرد ازدواج کنیم، همگی آفرین گفته و به گفته او تسلیم شدیم؛

در همان مجلس دختر بزرگ را به آقای میرزا ضیاءالدین ایشگه سوئی نامزد کردیم و دومی را برای من و تقسیم کردیم و فردای آن روز برای خواستگاری دختر بزرگ رفتیم و گرفتیم و عروسی کرده و منزلی اجاره کردیم و آوردیم تمام شد، حال نوبت من است، از شما چه پنهان، من که آهی در بساط ندارم، عروسی کنم و دختر مردم را به خانه خالی بیاورم؛

چون ماه محرم نزدیک بود قرار گذاشتیم من به ایران سفر کنم و در روستاهای خودم روضه خوانده و چیزی گیر بیاورم و برگردم عروسی نمایم، حالا باچه پول مسافرت کنم و کرایه ماشین و خرج سفر نمایم، مصلحت در این دیدیم بروم پیش آقای حاج شیخ نصراللّه خلخالی قرض بگیرم و بعد از برگشتن پرداخت نمایم، با این هدف به تالار پذیرائی ایشان رفتم چون ایشان دارای مناصب متعدد و دائم سرش شلوغ بود، به تالار که وارد شدم دیدم جائی برای نشستن نیست فقط بغل دست خود آقا که احتراماً به فاصله نشسته بودند جا هست، من با کمال پر روئی راست رفتم و طرف چپ ایشان نشستم، بدون اینکه من حرفی بزنم و یا اظهار مطلب نمایم، دیدم دست چپش را از آستین عبایش پنهانی و مخفیانه، بیرون آورد و از آستین عبای من داخل کرد و پولی به دست من داد و یواشکی گفت: این پول تا

ص:63

دهتان برایت بس می کند، بلند شدم وبا تعجب بیرون آمدم دیدم آن هم مانند جریان قبل دقیقاً چهارصد تومان آن روز است و دقیقاً تومان آخرش در گلستان روستای خودم تمام شد.

حال ای خواننده گرامی باز مانند مطلب اول در اطراف این قضیه هم، درست فکر کن که انسان می تواند خود را به چه مقام و به کجاها برساند.

«اصدق» نامی در این مجلس هست ؟! یک نفر گفت: او اصدق است گفت: من در خانه خوابیده بودم، حضرت زهراء به خوابم آمد و فرمود: برو به فلان مجلس به اصدق بگو توهم فلان شعر خودت را بخوان!؛

اصدق گفت: به خدا سوگند من آن شعر را سروده ام و هنوز به کسی نگفته ام و اظهار نداشته ام و غیر از خدا کسی از آن اطلاع ندارد نمی داند؛

یاقوت حموی نوشته است که من خودم در آن مجلس بودم که اصدق شاعر بلند شد و اشعار خودش را خواند وتا ظهر مردم به شدت می گریستند و آرام نمی گرفتند.

2 - مسکن و جای پاک و وسیع

3 - همسایه خوب و دیندار

4 - مرکب یا وسیله آرام و مطیع

3 - چهارچیز از نشانه های بهشتی بودن انسان مومن است.

1 - روی گشاده گی «پیشانی باز»

2 - زبان گویان «به احکام الهی»

3 - قلب پر از مهر و محبت

4 - دست گیرنده به فقراء

4 - چهارچیز نشانه سعادت و کامیابی مومن است.

1 - پیروی از رستگاران

2 - شنیدن پند ازدوستان وبزرگان

3 - احترام به بزرگان

4 - پیوستن بانیکان وصالحین

5 - چهارچیز وظیفه ما همه مسلمانان در قبال قرآنکریم است.

1 - خواندن قرآنکریم

2 - پیاده نموده دستورات قرآنکریم در جامعه

3 - عمل نمودن بدستورات قرآنکریم

4 - فهمیدن آیات قرآنکریم

6 - چهارچیز شرط قبولی اعمال نیک انسان به نزد الله «ج» میشود.

1 - ایمان به الله «ج»

2 - موافقت به سنتهای پیامبر «ص» عمل نمودن

3 - اخلاص درعمل برای خداوند «ج»

4 - باطل ننمودن عمل به شرک

7 - چهارچیز از همه خلق «نیکو» است.

1 - عدالت

2 - راستی

ص:66

3 - خرد و دانش

4 - شرم و حیاء

8 - چهار چیز نشانه بدبختی انسان است.

1 - ناشکری در نعمت

2 - بی رضایتی در قسمت

3 - کاهلی در خدمت

4 - بی حرمتی در صحبت

9 - چهارچیز برای حفاظت کردن قبرازعذاب ضروری است.

1 - پایبندی به نماز

2 - کثرت دادن صدقه

3 - تلاوت قرآنکریم

4 - کثرت و زیاد گفتن تسبیحات

10 - چهارچیز را به چهار چیزدیگراحتیاج است.

1 - علم را به عمل

2 - وعده رابه وفا

3 - دلیران را به سلاح

4 - سلطان را به وزیر دانشمند

11 - چهارچیز موجب ثبات وپایداری سلطنت است.

1 - عدالت

2 - دیانت «دینداری»

3 - مروت

4 - شفقت

12 - چهارچیز برای انسان جواهر «طلا» است.

1 - عقل سلیم

2 - دین کامل

3 - شرم و حیاء

ص:67

4 - عمل صالح و نیکو

13 - چهارچیز ازانسان جواهراتش را میگیرد.

1 - غضب «عقل سلیم» را

2 - حسد «دین کامل» را

3 - طمع «شرم وحیاء» را

4 - غیبت «عمل صالح» را

14 - چهارچیز باعث شادی قلب انسان میگردد.

1 - روزی کافی

2 - زن نیکو

3 - دوست برادر مومن

4 - نماز شب «نمازتهجد»

15 - چهارچیز برکت الله «ج» را از خانه مسلمان بر میدارد.

1 - خیانت

2 - دزدی

3 - شرابخوری

4 - بی عفتی

16 - چهارچیز از صفات منافقین است.

1 - چون سخن زند، دروغ گوید

2 - چون وعد کند، خلاف نماید

3 - چون امانت بوی سپرده شود، خیانت کند

4 - چون جنگ نماید، دشنام دهد

17 - چهارچیز عاقبت چهارچیز دیگر است. «توشه راه نجات»

1 - عاقبت لجاجت، رسوایی است

2 - عاقبت خشم وغضب، پشیمانی است

3 - عاقبت بدگویی و غیبت، دشمنی است

4 - عاقبت کاهلی، بدبختی است

ص:68

18 - چهارچیز بر نور چشم انسان می افزاید.

1 - نگاه کردن به خانه کعبه

2 - نگاه کردن به قرآنکریم

3 - نگاه کردن به چهره والدین

4 - نگاه کردن به سبزیجات

19 - چهارچیز دربهشت، بهترازبهشت است.

1 - جاویدان بودن دربهشت، ازبهشت بهتراست

2 - خدمت کردن ملایکه های رحمت دربهشت، بهتر ازبهشت است

3 - پهلوی انبیاء و اولیاء مخلص الله «ج» دربهشت بودن، بهترازبهشت است

4 - رضای پروردگارعالمیان دربهشت، بهتراز بهشت است

20 - چهارچیز در جهنم، بدتر از جهنم است.

1 - ابدی بودن درجهنم، بدتر ازجهنم است

2 - عذاب دادن ملایکه عذاب درجهنم، بدترازجهنم است

3 - همسایگی با شیطان در جهنم بدتراز جهنم است

4 - قهر و غضب خداوند «ج» در جهنم، بدتر ازجهنم است. «گُزیده گُزیده ها»

اوّلین آن ها این که پروردگار و آفریدگار خود را بشناسی و نسبت به او شناخت پیدا کنی.

دوّم، این که بفهمی که از برای وجود تو و نیز برای بقاء حیات تو چه کارها و تلاش هائی صورت گرفته است.

سوّم، بدانی که برای چه آفریده شده ای و منظور چه بوده است.

چهارم، معرفت پیدا کنی به آن چیزهائی که سبب می شود از دین و اعتقادات خود منحرف شوی (یعنی راه خوشبختی و بدبختی خود را بشناسی و در جامعه چشم و گوش بسته حرکت نکنی).

(نوشته شده توسط احمدی تراکمه).

چهارچیز مخفی در چهار چیز

خداوند چهار چیز را در چهار چیز مخفی نموده:

دوست خود را در میان مردم:

پس به هیچ کسی بی اعتنایی نکنید شاید هم او دوست خدا باشد و شما نشناسیدش

رضایت خود را در طاعت ها:

پس هیچ عبادتی را کم نشمارید شاید همان مورد رضایت خدا باشد

غضب اش را در گناهان:

پس هیچ گناهی را کوچک نشمارید شاید همان مورد غضب او باشد

استجابت خود را در دعاها:

پس هیچ دعایی را اندک مپندارید شاید همان مستجاب باشد

چهارچیز را پیش از چهار چیز غنیمت شمار:

جوانی پیش از پیری

صحت پیش ازبیماری

ص:70

توانگری پیش از فقر

و زندگی پیش ازمرگ (حضرت رسول - ص)

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) فرمودند: چهارچیز است که هر یک از آنها در خانه ای درآید خراب شود و به برکت آباد نگردد: 1. خیانت 2. دزدی 3. شرابخواری 4. زنا.(1)

پناه به خدا از شر چهارچیز

قال النبی (صلی الله علیه و آله): اللهم انی اعوذبک من علم لاینفع، و قلب لایخشع و دعاء لایسمع، و نفس لاتشبع و اعوذبک اللهم من شر هولاء الاربع.

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدایا از دانشی که سود ندهد و دلی که سوز ندارد و دعایی که شنیده نشود و نفسی که سیری نپذیرد به تو پناه می برم، خدایا از شر این چهار چیز به تو پناه می برم.(2)

ناراحتی به آنان نرسید». (2)

2 - دیگر این که در شگفتم از کسی که غم و اندوهی به او رسیده چگونه به این ذکر پناه نمی برد: لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ ، سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ ؛ خداوندا جز تو معبودی نیست منزّهی، من از ستمکاران بودم (مرا ببخش و از این اندوه رهایی ده)» (3) زیرا خداوند در پی آن می فرماید: «ما او را (اشاره به یونس (علیه السلام) است) از آن اندوه نجات بخشیدیم و همین گونه مؤمنان را نجات می دهیم». (4)

3 - و نیز در شگفتم از کسی که در برابر توطئه خطرناکی قرار گرفته چگونه به این ذکر پناه نمی برد:«أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ ؛ من کار خود را به خدا واگذار می کنم زیرا خداوند نسبت به بندگانش بیناست». (5) خداوند در پی آن می فرماید: «خداوند او را (اشاره به مؤمن آل فرعون) از نقشه های شوم آنها (فرعونیان) رهایی بخشید». (6)

4 - و نیز در شگفتم از کسی که مواهب دنیوی از خدا می خواهد چرا از این ذکر استفاده نمی کند:«ما شاءَ اللّهُ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللّهِ ؛ آنچه خدا بخواهد انجام می گیرد هیچ قوّت و قدرتی جز از ناحیه خدا نیست» (7) زیرا خداوند در پی آن می فرماید:

«... امید دارم پروردگارم بهتر از باغ تو به من دهد». (8) (اشاره به دو دوستی که یکی با ایمان بود و فقیر و دیگری ثروتمند و ضعیف الایمان). (9)

1. سوره آل عمران، آیه 173.

2. سوره آل عمران، آیه 174.

3. سوره انبیاء، آیه 87.

4. سوره انبیاء، آیه 88.

5. سوره غافر، آیه 44.

6. سوره غافر، آیه 45.

7. سوره کهف، آیه 39.

8. سوره کهف، آیه 40.

9. امالی صدوق، صفحه 6، حدیث 2 و بحارالانوار، جلد 90، صفحه 184، حدیث

ص:72

تعبیر با لفظ متکلم مع الغیر خالی از این نیست که در آنجا اسباب خداوی غیر از خود خداوند هست که به امر خداوند عمل می کنند و منتهی به خدای سبحانه می شود. (تفسیر المیزان جلد 11 ص 366).

4 -«وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنا» أتی بصیغة الجمع للمبالغة فی الحفظ و الرعایة علی طرقة التمثیل». در آیه فوق که با صیغه جمع آورده برای مبالغه در حفظ و رعایت (حضرت نوح) است باروش مثال زدن. (فیض کاشانی 1 در تفسیر «الأصفی» ج 1 صفحه 537).

5 -... وإذا قرأت القرآن وجدت ان الحق سبحانه وتعالی فی کل فعل یفعله یأتی بضمیر الغیبة الجمع، لان الفعل یتطلب تکاتف صفات متعددة لله سبحانه وتعالی (الحکمة والرحمة والقوة والعلم الی آخره) لکن الحق إذا تکلّم عن الذات. (یتکلم بالافراد). فلم یقل سبحانه وتعالی نحن الله. بل قال اننی أنا الله. (وفی هذه الحالة فهو یتکلم عن وحدانیته ولا شریک له. (ولکن عندما یتکلم عن حدث یتطلب عدة صفات مجتمعة. (فانه یستخدم صیغة الجمع. (انا انزلناه). زمانی که قرآن می خوانی در می یابی که حق سبحانه و تعالی در بیان کارها (و افعالش) با ضمیر جمع غائب می آورد چون فعل طلب می کند که در آن صفات متعدد ردیف بشود مانند (حکمت و رحمت و قوت و علم تا آخر) ولی وقتی که حقتعالی راجع به ذاتش سخن می گوید:

با افراد (متکلم وحده) می آورد پس نمی گوید نحن اللّه بلکه می فرماید: «انّنی أنااللّه» چون در این موارد از وحدانیت و بلاشریک بودن خود سخن به میان می آورد (ولکن وقتی که از حادثه ای صحبت می نماید که چند صفات را با هم طلب می کند، در آن صورت باصیغه جمع می آورد مانند «اِنّا أنزلناه».

از مطالب بالا نتیجه می گیریم، خداوند در بیان فعلی از افعالش، با ضمیر جمع می آورد چون عوامل خدائی دیگر مانند فرشتگان نیز در انجام آن کار دخیل است.

و اگر در بیان ذاتش سخن می گوید با ضمیر متکلم وحده می آورد چون صحیح نیست، عوامل دیگر دخالت داشته باشد واللّه العالم بحقایق الأمور.

السیّد یوسف مدنی التّبریزی عفی عنه.

ص:74

مرّة اللّعن فی زیارة عاشوراء ثم قال: اللّهمّ العنهم تسعاً و تسعین مرّة کفی عن المائة و کذا السلام»

«کتاب الذّریعة الی تصانیف الشّیعة، ج 15، ص 29»

از دو حدیث شریف بالا استفاده می شود:

اگر کسی زیارت عاشوراء را بخواند و بعد از آن یک مرتبه بخواند «أللّهمّ العَنْ اوّلَ ظالِمٍ » تا آخر، و بعد از آن بگوید: « اللّهمّ الْعَنهُمْ جَمیعاً تِسْعاً وَ تِسٌعینَ مَرَّةً » مانند کسی است که «لعن» را «صد» مرتبه از اوّل تا آخر گفته باشد، همچنین اگر کسی بگوید:«اَلسّلامُ عَلَیْکَ یا ابا عَبْدِاللّهِ وَ عَلی اْلأرْواحِ الَّتی حَلَّتْ بِفِنائِکَ » تا آخر؛ سپس بگوید:«ألسَّلامُ عَلی اْلحُسیْنِ وَ عَلی عَلِیِ ّ بْنِ اْلحُسَیْنِ وَ عَلی اوْلادِ اْلحُسَیْنِ وَ عَلی اصْحابِ اْلحُسَیْنِ ، تِسْعاً وَ تِسْعینَ مَرَّةً » مانند کسی است که «سلام» را «صد» مرتبه از اوّل تا آخر گفته باشد. السید یوسف المدنی التبریزی 6 ربیع الثّانی 1421 ه . ق

خیارهم فی (هامش) (1) القرشی من کان من ولد النضر بن کنانة،

- الکافی ج 8 - الشیخ الکلینی:

الناس معادن ص 177،

صالح رفعه، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: الناس معادن کمعادن الذهب والفضة فمن کان له فی الجاهلیة أصل فله فی الاسلام (1) أصل. 198 -

سهل بن زیاد،

الناس معادن ص 177،

هذا الخبر عن النبی (صلی الله علیه وآله) هکذا " الناس معادن کمعادن الذهب والفضة خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا تفقهوا" ویحتمل وجهین أحدهما أن

- من لایحضره الفقیه ج 4 - الشیخ الصدوق:

الناس معادن ص 380،

(4).5820 " السفر قطعة من العذاب" . 5821" الناس معادن کمعادن الذهب والفضة" .

5822 " صاحب المجلس احق بصدر مجلسه" (5).

- شرح أصول الکافی ج 8 - مولی محمد صالح المازندرانی:

الناس معادن ص 30،

قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم)، " الناس معادن کمعادن الذهب والفضة" قال صدر - المتألهین (قدس سره) یتفاوت العقول والإدراکات والاشواق

- شرح أصول الکافی ج 12 - مولی محمد صالح المازندرانی:

الناس معادن ص 228،

صالح رفعه، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: الناس معادن کمعادن الذهب والفضة فمن کان له فی الجاهلیة أصل فله فی الاسلام أصل. * الشرح: قوله (الناس

الناس معادن ص 228،

أصل فله فی الاسلام أصل. * الشرح: قوله (الناس معادن کمعادن الذهب والفضة) قیل: إنما جعلوا کالمعادن لمافیهم من الاستعدادات المتفاوتة، فمنهم قابل

- شرح الأخبار ج 2 - القاضی النعمان المغربی:

الناس معادن ص 484،

ص:77

، قال: قال رسول الله صلی الله علیه وآله: الناس معادن فی الخیر والشر خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا ( 3 ( . ] السجاد ومنهال ] 558 [

- مشکاة الأنوار - علی الطبرسی:

الناس معادن ص 455،

الشیطان (2). () - عنه (علیه السلام) قال: الناس معادن کمعادن الذهب والفضة، ما کان له فی الجاهلیة أصل فإنه له فی الإسلام أصل (3). () - عنه

- بحار الأنوار ج 31 - العلامة المجلسی:

الناس معادن ص 79،

، مسلمهم تبع لمسلمهم، وکافرهم تبع لکافرهم، الناس معادن، خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

- بحار الأنوار ج 58 - العلامة المجلسی:

الناس معادن ص 65،

51 شهاب الاخبار: قال النبی صلی الله علیه وآله: الناس معادن کمعادن الذهب والفضة. الضوء:

المعدن، مستقر الجوهر، من قولک: عدن بالمکان إذا أقام فیه،

الناس معادن ص 106،

لذلک النوع. ویشبه أن یکون قوله علیه السلام " الناس معادن کمعادن الذهب والفضة" وقوله علیه السلام "الارواح جنود مجندة فما تعارف منها ائتلف وما تناکر

- بحار الأنوار ج 64 - العلامة المجلسی:

الناس معادن ص 121،

والبعد عنه کما اشیر إلیه فی الحدیث: (1) الناس معادن کمعادن الذهب و الفضة خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام، وأما أسر هذا السر أعنی سر اختلاف

الناس معادن ص 121،

(1) رواه الکلینی فی الکافی ج 8 ص 177 ولفظه: الناس معادن کمعادن الذهب والفضة فمن کان له فی الجاهلیة أصل فله فی الاسلام أصل، ورواه السیوطی فی الجامع

- مستدرک سفینة البحار ج 7 - الشیخ علی النمازی:

الناس معادن ص 122،

ص:78

شهاب الأخبار: قال النبی (صلی الله علیه وآله): الناس معادن کمعادن الذهب والفضة. الضوء:

راوی الحدیث أبو هریرة، وتمام الحدیث: خیارهم فی الجاهلیة، *

- مستدرک سفینة البحار ج 10 - الشیخ علی النمازی:

الناس معادن ص 183،

(7). وأقسام الناس فی البحار (8). النبوی: الناس معادن کمعادن الذهب والفضة، خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام (9) ورواه فی البحار. مع زیادة (

- میزان الحکمة ج 4 - محمدی الریشهری:

الناس معادن ص 3394،

، والخصب ] الحضب - خ ل [ ( 4 ( . ] 5693 [ الناس معادن - رسول الله

(صلی الله علیه وآله): تجدون الناس معادن، فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام

الناس معادن ص 3394،

- رسول الله (صلی الله علیه وآله): تجدون الناس معادن، فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا، وتجدون من خیر الناس فی هذا

الناس معادن ص 3394،

الوجهین (5). - الإمام الصادق (علیه السلام): الناس معادن کمعادن الذهب والفضة، فمن کان له فی الجاهلیة أصل فله فی الإسلام أصل (6).

- کتاب المسند - الامام الشافعی:

الناس معادن ص 279،

قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم (تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا).

- مسند احمد ج 2 - الامام احمد بن حنبل:

الناس معادن ص 257،

أبی هریرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم الناس معادن تجدون خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 391،

أبی هریرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم الناس معادن خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی

ص:79

الاسلام إذا فقهوا فی الدین

الناس معادن ص 438،

فصلوا جلوسا وباسناده قال صلی الله علیه وسلم الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 485،

أبی هریرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم الناس معادن فی الخیر والشر خیارکم فی الجاهلیة فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 485،

هریرة قال سمعت أبا القاسم صلی الله علیه وسلم قال الناس معادن فی الخیر والشر خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 498،

أبی هریرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 525،

أبی هریرة عن النبی صلی الله علهی وسلم قال تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 539،

صلی الله علیه وسلم وقال کثیر مرة حدیث رفعه قال الناس معادن کمعادن الفضة والذهب خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا والارواح جنود مجندة ما تعارف

- مسند احمد ج 3 - الامام احمد بن حنبل:

الناس معادن ص 367،

الزبیر عن جابر عن النبی صلی الله علیه وسلم قال الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا انقهوا

- صحیح البخاری ج 4 - البخاری:

الناس معادن ص 122،

لیس عن هذا نسألک قال فعن معادن العرب تسألونی الناس معادن خیار هم فی الجاهلیة خیار هم

ص:80

فی الاسلام إذا فقهوا

الناس معادن ص 154،

عنه عن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال تجدون الناس معادن خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا وتجدون خیر الناس فی هذا الشأن اشدهم له کراهیة

- صحیح مسلم ج 7 - مسلم النیسابوری:؛

الناس معادن ص 181،

ابی هریرة ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا وتجدون من خیر الناس فی هذا الامر اکرههم له قبل

الناس معادن ص 181،

قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم تجدون الناس معادن بمثل حدیث الزهری غیر ان فی حدیث ابی زرعة والاعرج تجدون من خیر الناس فی هذا الشأن اشدهم له

- صحیح مسلم ج 8 - مسلم النیسابوری:

الناس معادن ص 41،

حدثنا یزید بن الاصم عن ابی هریرة بحدیث یرفعه قال الناس معادن کمعادن الفضة والذهب خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا والارواح جنود

- المستدرک ج 3 - الحاکم النیسابوری:

الناس معادن ص 243،

فقام رسول الله صلی الله علیه وآله خطیبا فقال ان الناس معادن خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا لا تؤذوا مسلما بکافر * صحیح الاسناد ولم یخرجاه *

- شرح مسلم ج 16 - النووی:

الناس معادن ص 78،

باب خیار الناس قوله صلی الله علیه وسلم (تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا) هذا الحدیث سبق شرحه فی فضائل یوسف صلی الله

- مجمع الزوائد ج 1 - الهیثمی:

الناس معادن ص 121،

جابر بن عبدالله عن النبی صلی الله علیه وسلم قال الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم

ص:81

فی الاسلام إذا فقهوا. رجاله رجال الصحیح.

- فتح الباری ج 6 - ابن حجر:

الناس معادن ص 384،

حدثنی إسحاق بن إبراهیم هو بن راهویه قوله تجدون الناس معادن أی أصولا مختلفة والمعادن / صفحة 385 / جمع معدن وهو الشئ المستقر فی الارض فتارة یکون نفیسا

الناس معادن ص 447،

فأورده بتمامه وبه یتم المعنی ثالثها حدیث الناس معادن وقد تقدم شرحه فی المناقب أیضا رابعها حدیث یأتین علی أحدکم زمان لان یرانی أحب إلیه من أن یکون

- تحفة الأحوذی ج 8 - المبارکفوری:

الناس معادن ص 4،

الله علیه وسلم خطیبا فحمد الله وأثنی علیه وقال الناس معادن خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا انتهی قوله (وفی الباب عن بریدة وابن عباس وأبی

- مسند أبی داود الطیالسی - سلیمان بن داود الطیالسی:

الناس معادن ص 324،

أبی هریرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا حدثنا أبو داود قال حدثنا حماد بن سلمة عن عمارة

- المصنف ج 11 - عبد الرزاق الصنعانی:

الناس معادن ص 316،

إبراهیم، قالوا: إنما نعنی فیما بیننا، قال: الناس معادن، خیارکم فی الجاهلیة خیارکم فی الاسلام ، إذا فقهوا (2).(20642) - أخبرنا عبد الرزاق عن

- مسند الحمیدی ج 2 - عبدالله بن الزبیر الحمیدی:

الناس معادن ص 451،

قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا حدثنا الحمیدی قال ثنسفیان قال طعمة بن عمرو

- مسند ابن راهویه ج 1 - إسحاق بن راهویه:

الناس معادن ص 169،

ص:82

رضی الله عنه عالنبی صلی الله علیه وسلم قال الناس معادن خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا أخبرنا عیسی بن یونس نا عوف عن خلاس

الناس معادن ص 226،

عنه عن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا وتجدون خیر الناس فی هذا الشأن أشدهم له کراهیة

الناس معادن ص 436،

رضی الله عنه عن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال الناس معادن فی الخیر والشر فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا أخبرنا النضر نا حماد بن سلمة عن

- مسند أبی یعلی ج 10 - أبو یعلی الموصلی:

الناس معادن ص 458،

عن النبی صلی الله علیه وسلم قال / صفحة 458 / الناس معادن فی الخیر والشر خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا / صفحة 459/(6071) حدثنا

- صحیح ابن حبان ج 1 - ابن حبان:

الناس معادن ص 294،

أبی هریرة عن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال الناس معادن فی الخیر والشر خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا 92 / صفحة 295 / ذکر البیان

- صحیح ابن حبان ج 13 - ابن حبان:

الناس معادن ص 69،

هریرة ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا وتجدون خیر الناس فی هذا الأمر أکرههم له قبل ان

- المعجم الأوسط ج 1 - الطبرانی:

الناس معادن ص 217،

بن أبی صالح عن أبیه عن أبی هریرة عن النبی قال الناس معادن خیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الاسلام إذا فقهوا

- مسند الشامیین ج 3 - الطبرانی:

الناس معادن ص 17،

ص:83

هریرة، قال النبی صلی الله علیه وسلم: (تجدون الناس معادن فخیارهم فی الجاهلیة خیارهم فی الإسلام إذا فقهوا، وتجدون من خیر الناس فی هذا الأمر أکرمهم له

شروع به پیمودن را نمود ولی در طول راه با ناملایمات فراوان مواجه شد و همه را پشت سرگذاشت ولی رسید به جایی دید دیو مهیبی سر راه این را گرفته و راه عبور را مسدود کرده است! به خود گفت آخر این چه راهنمایی بود برایم کردند؛

برای مبارزه آماده گشت و با دیو وحشتناک درگیر شد ولی با نیروی روحی قوی به او هم پیروز شد و به بن بست رسید یک وقت دست به جیب کرد دید یک کلید توی جیبش هست در آورد دید روی آن کلید نوشته است «قول» یعنی قولی که داده شده درست است و در این حال دید در برابرش یک در بزرگی است با آن کلید در را باز کرد دید در بهشت است و با تمام نعمتهایش و پشت سرش نگریست دید دیو هم نا پدید شده است.

4 - در گذشته پهلوان نامی پر آوازه ای بود که هیچ کس حریفش نمی شد روزی تصمیم گرفت که شخص قوی تر از خود پیدا کند به او خدمت نماید؛

پیش پادشاهی رفت و مشغول خدمت شد روزی به او خبر آوردند فلان پادشاه به مملکتت حمله کرده است، این پادشاه به خود لرزید پهلوان از او پرسید می ترسی ؟! گفت: بلی، رفت پیش آن یکی پادشاه روزی با او نشسته بود گفت:

خدا شیطان را از ما دور بدارد پرسید از شیطان می ترسی ؟! گفت: آری، رفت شیطان را پیدا کند از همه زودتر اورا پیدا کرد روزی پیش شیطان سخنی از مسیح و خدا به میان آمد دید شیطان به خود لرزید پرسید می ترسی! گفت: بلی، رفت مسیح را پیدا نماید به جایی رسید دید سیل آمده و پل را شکسته و آن طرف مردم سر گردانند شلوارش را بالا زد و مشغول عبور دادن آنها با بارشان و تختشان و اسب و استر و الاغشان شد همه را به آسانی عبور داد تا اینکه بچه کوچکی دید او هم گفت: مرا هم می توانی بگذرانی ؟! پهلوان با پوزخند گفت: آن همه بارهای سنگین را گذرانده ام ترا نمی توانم، بچه را به کول خود سوار کرد دید عجب سنگین است هرچه جلوتر رفت دید سنگینی این بچه کمر او را خم کرد پرسید نام تو چیست ؟! گفت: من مسیحم گفت چرا این قدر سنگینی ؟ گفت بار امان خدا بر دوشم است گفت: پس خداوند از تو قوی است ؟! بلی او قدرت ما فوق قدرت هاست؛

پهلوان رو به سوی خدا گذاشت و در خدمت خدای لایزال قرار گرفت.

ص:85

5 - در فلسفه مطلب عرض و جوهر یعنی قایم بالذات و قایم بالعرض از مباحث دامنه دار است، حرکت عرضی و جوهری داریم حرکت جوهری قبل از ملا صدرا بحث های جسته و گریخته بود ولی او آن را مدون کرد؛

ما در برابر آن جوهر مطلق عرضیم و آن وجود است و ما سایه آنیم همه موجودات در برابر او ای نگونه است در واقع ماسبب شناختن اوییم

برگ درختان سبز در نظر هوشیار *** هر ورقی دفتریست معرفت کردگار

ما با ولایت اهل بیت می توانیم به جایی برسیم و راه را پیدا کنیم، در جوار این بزرگوار (امام رضا 7 سعی در پیدا کردن راه درست و توفیق کشیدن بار امانت خدا باشیم والسلام.

برآوری ؟ (94) گفت: آنچه پروردگار من مرا بدان توانایی داده است بهتر است. مرا به نیروی خویش مدد کنید، تا میان شما و آنها سدی برآورم. (95) برای من تکه های آهن بیاورید. چون میان آن دو کوه انباشته شد، گفت: بدمید. تا آن آهن را بگداخت.

و گفت: مس گداخته بیاورید تا بر آن ریزم. (96) نه توانستند از آن بالا روند و نه در آن سوراخ کنند. (97) گفت: این رحمتی بود از جانب پروردگار من و چون وعده پروردگار من در رسد، آن را زیر و زبر کند و وعده پروردگار من راست است. (98)

او شخصی با تاج یا کلاهی با دو شاخ است.

خداوند اسباب پیروزی ها را در اختیار او قرار داد.

او سه لشگرکشی مهم داشت: نخست به باختر، سپس به خاور و سرانجام به منطقه ای که در آنجا یک تنگه کوهستانی وجود داشته، و در هر یک از این سفرها با اقوامی برخورد کرد.

خداوند او را قدرتمند کرده بود و اختیار جان و مال انسانها و عذاب و پاداش به آنها را به او داده بود.

او انسان یکتا پرست و مهربانی بود، و از طریق دادگری منحرف نمی شد، و به همین جهت مشمول لطف خاص پروردگار بود.

او یار نیکوکاران و دشمن ظالمان و ستمگران بود، و به مال و ثروت دنیا علاقه ای نداشت.

او هم به خدا ایمان داشت و هم به روز رستاخیز.

او سازنده سدی است که در آن از آهن و مس استفاده شد (و اگر مصالح دیگر در ساختمان آن نیز به کار رفته باشد تحت الشعاع این فلزات بود) و هدف او از ساختن این سد کمک به گروهی مستضعف در مقابل ظلم و ستم قوم یاجوج و ماجوج بوده است.

او از کسانی بوده که خداوند خیر دنیا وآخرت رابه او عطا کرد. خیر دنیادرسلطنت و قدرت واختیاری که به او عطا شده بود و خیر آخرت، برای اینکه او به گسترش داد و اقامه حق و به صلح و بخشش و رفق و کرامت نفس و گستردن خیر و دفع شر درآدمیان عمل می کرد.

چنین بر می آید که او به وحی و یا الهام و یا بدست پیغمبری از پیغمبران تایید می شد، و به او کمک می کرد.

اما از قرآن چیزی که صریحا دلالت کند او پیامبر بوده استفاده نمی شود هر چند تعبیراتی در قرآن هست که اشعار به این معنی دارد. از بسیاری از روایات اسلامی که از پیامبر و ائمه نقل شده نیز می خوانیم: او پیامبر نبود بلکه بنده صالحی بود.

به جماعتی ستمکار در باختر برخورد و آنان را عذاب نمود (به این مفهوم که با

ص:88

آنها جنگید و آنها را شکست داد).

سدی که بر روی قوم یاجوج و ماجوج بنا کرده در غیر باختر و خاور آفتاب بوده، چون پس از آنکه به خاور آفتاب رسیده پیروی سببی کرده تا به میان دو کوه رسیده است، و از مشخصات سد او افزون بر اینکه در خاور و باختر جهان نبوده این است که میان دو کوه ساخته شده، و این دو کوه را که چون دو دیوار بوده اند به گونه یک دیوار دنباله دار در آورده است. و در سدی که ساخته پاره های آهن و قطر یعنی (مس گدازشده) به کار رفته است.

سد ذوالقرنین

تاریخدانان و تفسیرگران در این باره دیدگاه های متفاوتی در تطبیق داستان دارند:

به بعضی از مورخین نسبت می دهند که گفته اند: سد یادشده در قرآن همان دیوار چین است. آن دیوار طولانی میان چین و مغولستان حائل شده، و یکی از پادشاهان چین به نام «شین هوانک تی» آن را بنا نهاده، تا جلو هجومهای مغول را به چین بگیرد. درازای این دیوار سه هزار کیلومتر و پهنا آن? متر و بلندایش پانزده متر است، که همه با سنگ چیده شده، و در سال پیش از زادروز آغاز و پس از ده و یا بیست سال خاتمه یافته است، پس ذوالقرنین همین پادشاه بوده. ولی این تاریخدانان توجه نکرده اند که اوصاف و مشخصاتی که قرآن برای ذوالقرنین ذکر کرده و سدی که قرآن بنایش را به او نسبت داده با این پادشاه و این دیوار چین تطبیق نمی کند، چون درباره این پادشاه نیامده که به باختر اقصی سفر کرده باشد، و سدی که قرآن ذکر کرده میان دو کوه واقع شده (بین الصدفین)، و در آن تکه های آهن و قطر، یعنی مس مذاب به کار رفته، چناکه در آیه آمده است: (آتونی زبر الحدید حتی اذا ساوی بین الصدفین قال انفخوا حتی اذا جعله نارا قال آتونی افرغ علیه قطرا). و دیوار بزرگ چین که سه هزار کیلومتر است از کوه و زمین همینگونه، هر دو می گذرد و میان دو کوه واقع نشده است،

و دیوار چین با سنگ ساخته شده و در آن آهن و قطری به کاری نرفته و ازطرف دیگر چینیها هرگز یکتا پرست نبوده اند

به بعضی دیگری از تاریخدانان نسبت داده اند که گفته اند: آنکه سد یادشده را

ص:89

ساخته یکی از شاهان آشور بوده که در حوالی سده هفتم پیش از زادروز مورد هجوم اقوام اسکیت یا سکا قرار می گرفته، و این اقوام از تنگنای کوه های قفقاز تا ارمنستان آنگاه ناحیه باختری ایران هجوم می آوردند و چه بسا به خود آشور و پایتختش نینوا هم می رسیدند، و آن را محاصره نموده دست به کشتار و تاراج و برده گیری می کردند، بناچار پادشاه آن دیار برای جلوگیری از آنها سدی ساخت که گویا مراد از آن سد باب الابواب می باشد که تعمیر و یا ترمیم آن را به خسرو انوشیروان یکی از شاهان ساسانی نسبت می دهند. این گفته آن تاریخدانان است و لی همه گفتگو در این است که آیا با قرآن برابر است یا خیر؟

قوم یاجوج و ماجوج

در قرآن و کتاب مقدس، به این قوم اشاره شده است، عمدتا یاجوج و ماجوج را که در داستان ذوالقرنین سد بر روی آنها بسته شده است، ساکنان منطقه شمال شرقی زمین در نواحی مغولستان دانسته اند.

ذوالقرنین در کتاب عهد عتیق

در کتاب دانیال، دانیال نبی در رویا چنین می بیند:

دیدم که ناگاه قوچی نزد نهر ایستاده بود که دو شاخ داشت و شاخهایش بلند بود ویکی از دیگری بلندتر و بلندترین آنها آخربرآمد. و قوچ را دیدم که به سمت باختر وشمال و جنوب شاخ می زد و هیچ وحشی با اومقاومت نتوانست کرد و کسی نبود که از دستش رهایی دهد و برحسب رای خود عمل نموده، بزرگ می شد

در ادامه در کتاب دانیال می خوانیم: جبرئیل بر او آشکار گشت و خوابش را چنین تعبیر نمود: قوچ صاحب دو شاخ که دیدی پادشاهان ماد و پارس است. در ترجمه عربی کتاب مقدس نام ذوالقرنین در همین فراز آمده است:

ترجمه ون دایک: أَمَّا الْکَبْشُ الَّذِی رَأَیْتَهُ ذَا الْقَرْنَیْنِ فَهُوَ مُلُوکُ مَادِی وَفَارِسَ ترجمه فارسی قدیم: اما آن قوچ صاحب دو شاخ که آن را دیدی پادشاهان مادیان و فارسیان می باشد.

یهود از بشارت رؤ یای دانیال چنین دریافتند که دوران اسارت آنها با قیام یکی از پادشاهان ماد و فارس، و پیروز شدنش بر شاهان بابل، پایان می گیرد، و از چنگال

ص:90

بابلیان آزاد خواهند شد. چیزی نگذشت که کوروش در صحنه حکومت ایران ظاهر شد و کشور ماد و فارس را یکی ساخت، و سلطنتی بزرگ از آن دو پدید آورد، و همانگونه که رویای دانیال گفته بود که آن قوچ شاخهایش را به باختر و شرق و شمال می زند کوروش نیز در هر سه جهت فتوحات بزرگی انجام داد. یهود را آزاد ساخت و اجازه بازگشت به فلسطین به آنها داد.

سلطنت او به طوری که در روضة الصفا آمده پانصدسال درازای کشید، و یا از این رو بوده که شجاعت و قهر او همه ملوک جهان را تحت الشعاع قرار داد. اشکال این گفتار این است که تاریخ بدان اعتراف ندارد.

بعضی دیگر گفته اند: ذوالقرنین همان اسکندر مقدونی است که در زبانها نامی است، و سد اسکندر هم همانند یک مثلی شده، که همیشه بر سر زبانها هست. و بر این معنا روایاتی هم آمده، مانند روایتی که در قرب الاسناد از موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل شده، و داستان عقبة بن عامر از فرستاده خدا، و داستان وهب بن منبه که هر دو در الدرالمنثور نقل شده. و بعضی از قدمای مفسرین از صحابه و تابعین، مانند معاذ بن جبل - به نقل گردهمایی البیان - و قتاده - به نقل الدرالمنثور نیز همین قول را اختیار کرده اند. و بوعلی سینا هم وقتی اسکندر مقدونی را وصف می کند او را به نام اسکندر ذوالقرنین می نامد، فخر رازی هم در برداشت بزرگ خود بر این دیدگاه پافشاری و پافشاری دارد. و خلاصه آنچه گفته این است که: قرآن دلالت می کند بر اینکه سلطنت این مرد تا اقصی نقاط باختر، و اقصای خاور و جهت شمال گسترش یافته، و این به راستی همان معموره آن روز زمین است، و همانند چنین پادشاهی باید نامش جاودانه در زمین بماند، اسکندر نیز در این ویژگی با کوروش می ماند چون او پس از مرگ پدرش همه ملوک روم و باختر را برچیده و بر همه آن سرزمینها چیره شد، و تا آنجا پیشروی کرد که دریای سبز و سپس مصر را هم بگرفت. آنگاه در مصر به بنای شهر اسکندریه پرداخت، پس وارد شام شد، و از آنجا به قصد سرکوبی بنی اسرائیل به طرف بیت المقدس رفت، و در قربانگاه (مذبح) آنجا قربانی کرد، پس متوجه جانب ارمینیه و باب الابواب گردید، عراقیها و قبطیها و بربر خاضعش شدند، و بر ایران مستولی گردید، و قصد هند و چین نموده با امتهای خیلی دور جنگ کرد، سپس به سوی خراسان بازگشت و شهرهای بسیاری ساخت، سپس به عراق بازگشته در شهر «زور» و یا رومیه مدائن از جهان برفت، و مدت سلطنتش دوازده سال بود. اشکالی که در این قول است این است که: «اولا این گفته که پادشاهی که بیشتر آبادیهای زمین را مالک شده باشد تنها اسکندر مقدونی است» پذیرفتنی نیست، زیرا چنین ادعائی در تاریخ مسلم نیست، زیرا تاریخ،

ص:92

پادشاهان دیگری را سراغ می دهد که ملکش اگر بیشتر از ملک مقدونی نبوده کمتر هم نبوده است. و دوم اوصافی که قرآن برای ذوالقرنین برشمرده تاریخ برای اسکندر مسلم نمی داند، و بلکه آنها را انکار می کند. برای نمونه قرآن کریم چنین می فرماید که «ذو القرنین مردی مؤ من به خدا و روز جزا بوده و دین یکتاپرستی داشته در حالی که اسکندر بر پایه داستان یونانیان خداپرست نبوده است، همچنان که قربانی کردنش برای مشتری، خود گواه آن است. و نیز قرآن کریم فرموده «ذو القرنین یکی از بندگان درستکار خدا بوده و به داد و رفق مدارا می کرده» و تاریخ برای اسکندر خلاف این را نوشته است. و سوم در هیچ یک از تواریخ آنان نیامده که اسکندر مقدونی سدی به نام سد یاجوج و ماجوج به آن اوصافی که قرآن ذکر فرموده ساخته باشد. و در کتاب «البدایة و النهایه» در باره ذوالقرنین گفته: اسحاق بن آدمی از سعید بن بشیر از قتاده نقل کرده که اسکندر همان ذوالقرنین است، و پدرش نخستین قیصر روم بوده، و از دودمان سام بن نوح بوده است. و ولی ذوالقرنین دوم اسکندر پسر فیلبس بوده است. (آنگاه نسب او را به عیص بن اسحاق بن ابراهیم می رساند و می گوید:) او مقدونی یونانی مصری بوده، و آن کسی بوده که شهر اسکندریه را ساخته، و تاریخ بنایش تاریخ رایج روم گشته، و از اسکندر ذوالقرنین به مدت بس طولانی متاخر بوده. و دومی نزدیک سیصد سال پیش از مسیح بوده، و ارسطاطالیس حکیم وزیرش بوده، و همان کسی بوده که دارا پسر دارا را کشته، و ملوک فارس را ذلیل، و سرزمینشان را لگدکوب نموده است. در دنباله کلامش می گوید: این مطالب را بدان جهت خاطرنشان کردیم که بیشتر مردم گمان کرده اند که این دو نام یک مسمی داشته، و ذوالقرنین و مقدونی یکی بوده، و همان که قرآن نام می برد همان کسی بوده که ارسطاطالیس وزارتش را داشته است، و از همین راه به خطاهای بسیاری دچار شده اند. آری اسکندر نخست، مردی مؤ من و درستکار و پادشاهی دادگر بوده و وزیرش خضر بوده است، که به طوری که پیشتر بازگو کردیم خود یکی از پیامبران بوده. و ولی دومی مردی مشرک و وزیرش مردی فیلسوف بوده، و میان دو عصر آنها نزدیک دو هزار سال فاصله بوده است، پس این کجا و آن کجا؟ نه بهم شبیهند، و نه با هم برابر، مگر کسی بسیار کودن باشد که میان این دو

ص:93

اشتباه کند. در این سخن به کلامی که پیشترها از فخر رازی نقل شد کنایه می زند دقت نماید سپس به کتاب او آنجا که سرگذشت ذوالقرنین را بازگو می کند مراجعه نماید، خواهد دید که این راوی هم خطائی که مرتکب شده کمتر از خطای فخر رازی نیست، برای اینکه در تاریخ اثری از پادشاهی دیده نمی شود که دو هزار سال پیش از مسیح بوده، و سیصد سال در زمین و در اقصی نقاط باختر تا اقصای خاور و جهت شمال سلطنت کرده باشد، و سدی ساخته باشد و مردی مؤ من درستکار و بلکه پیغمبر بوده و وزیرش خضر بوده باشد و در درخواست آب حیات به تاریکی رفته باشد، حال چه اینکه اسمش اسکندر باشد و یا غیر آن. و در دوره صدر اسلام هیچگونه اطلاعی از اسکندر در میان اعراب وجود نداشته است اسکندر شخصیتی است که در قرون بعد و پس از ترجمه متون لاتین به عربی وارد ادبیات عرب شده است.

جمعی از تاریخدانان از قبیل اصمعی در «تاریخ عرب پیش از اسلام» و ابن هشام در کتاب «سیره» و «تیجان» و ابو ریحان بیرونی در «آثار الباقیه» و نشوان بن سعید در کتاب «شمس العلوم» و دیگران، گفته اند که ذوالقرنین یکی از شاهان حمیر بوده که در یمن سلطنت می کرده. آنگاه در نام او اختلاف کرده اند، یکی گفته: مصعب بن عبدالله بوده، و یکی گفته صعب بن ذی المرائد نخست تبابعه اش دانسته، و این همان کسی بوده که در محلی به نام بئر سبع به سود ابراهیم دستور کرد. یکی دیگر گفته: تبع الاقرن و اسمش حسان بوده. اصمعی گفته وی اسعد الکامل چهارمین تبایعه و فرزند حسان الاقرن، ملقب به ملکی کرب دوم بوده، و او فرزند ملک تبع نخست بوده است. بعضی هم گفته اند نامش «شمر یرعش» بوده است. البته در برخی از سروده های حمیریها و بعضی از شعرای جاهلیت نامی از ذوالقرنین به نام یکی از مفاخر برده شده.

از آن میان در کتاب «البدایة و النهایة» نقل شده که ابن هشام این شعر اعشی را خوانده و انشاد کرده است: و الصعب ذوالقرنین اصبح ثاویابالجنوفی جدث اشم مقیماو در بحث روایتی پیشین گذشت که عثمان بن ابی الحاضر برای ابن عباس این سروده های را انشاد کرد: قد کان ذوالقرنین جدی بی گمان ملکا تدین له الملوک و

ص:94

تحشدو دو بیت دیگر که برگردان اش نیز گذشت. مقریزی در کتاب «الخطط » خود می گوید: بدان که پژوهش علمای اخبار به اینجا منتهی شده که ذوالقرنین که قرآن کریم نامش را برده و فرموده: «و یسالونک عن ذی القرنین...» مردی عرب بوده که در سروده های عرب نامش بسیار آمده است، و نام اصلی اش صعب بن ذی مرائد فرزند حارث رائش، فرزند همال ذی سدد، فرزند عاد ذی منح، فرزند عار ملطاط ، فرزند سکسک، فرزند وائل، فرزند حمیر، فرزند سبا، فرزند یشجب، فرزند یعرب، فرزند قحطان، فرزند هود، فرزند رهگذر، فرزند شالح، فرزند أرفخشد، فرزند سام، فرزند نوح بوده است. و او پادشاهی از شاهان حمیر است که همه از عرب عاربه بودند و عرب عرباء هم نامیده شده اند. و ذوالقرنین تبعی بوده صاحب تاج، و چون به سلطنت رسید نخست تجبر پیشه کرده و سرانجام برای خدا فروتنی کرده با خضر دوست شد. و کسی که گمان کرده ذوالقرنین همان اسکندر پسر فیلبس است اشتباه کرده، برای اینکه واژه «ذو» عربی است و ذوالقرنین از لقبهای عرب برای پادشاهان یمن است، و اسکندر لفظی است رومی و یونانی. ابو جعفر طبری گفته: خضر در روزهای فریدون پسر ضحاک بوده البته این دیدگاه عموم علمای اهل کتاب است، ولی بعضی گفته اند در روزهای موسی بن عمران، و بعضی دیگر گفته اند در سرآغاز لشکر ذوالقرنین بزرگ که در زمان ابراهیم خلیل (علیه السلام) بوده قرار داشته است. و این خضر در سفرهایش با ذوالقرنین به چشمه حیات برخورده و از آن نوشیده است، و به ذوالقرنین اطلاع نداده. از همراهان ذوالقرنین نیز کسی خبردار نشد، برآیند اینکه تنها خضر جاودان شد، و او به باور علمای اهل کتاب همین الا ن نیز زنده است. ولی دیگران گفته اند: ذو القرنینی که در عهد ابراهیم (علیه السلام) بوده همان فریدون پسر ضحاک بوده، و خضر در سرآغاز لشکر او بوده است. ابو محمد عبد الملک بن هشام در کتاب تیجان که در معرفت ملوک زمان نوشته بعد ازذکر حسب و نسب ذوالقرنین گفته است: ذکر حسب و نسب ذوالقرنین گفته است: وی تبعی بوده دارای تاج. در آغاز سلطنت ستمگری کرد و در پایان فروتنی پیشه گرفت، و در بیت المقدس به خضر برخورده با او به مشارق زمین و مغارب آن سفر کرد و همانگونه که خدای تعالی فرموده همه رقم اسباب سلطنت برایش فراهم شد و سد یاجوج و ماجوج را

ص:95

بنا نهاد و در پایان در عراق از جهان رفت. و ولی اسکندر، یونانی بوده و او را اسکندر مقدونی می گفتند، و مجدونی اش نیز خوانده اند، از ابن عباس پرسیدند ذوالقرنین از چه نژاد و آب خاکی بوده ؟ گفت: از حمیر بود و نامش صعب بن ذی مرائد بوده، و او همان است که خدایش در زمین مکنت داده و از هر سببی به وی ارزانی داشت، و او به دو سده آفتاب و به رأس زمین رسید و سدی بر یاجوج و ماجوج ساخت. بعضی به او گفتند: پس اسکندر چه کسی بوده ؟ گفت: او مردی حکیم و درستکار از اهل روم بود که بر کناره دریا در آفریقا مناری ساخت و سرزمین رومه را گرفته به دریای عرب آمد و در آن دیار آثار بسیاری از کارگاه ها و شهرها بنا نهاد. از کعب الاحبار پرسیدند که ذوالقرنین که بوده ؟ گفت: قول درست نزد ما که از احبار و یشینیان خود شنیده ایم این است که وی از قبیله و نژاد حمیر بوده و نامش صعب بن ذی مرائد بوده، و ولی اسکندر از یونان و از دودمان عیصو فرزند اسحاق بن ابراهیم خلیل بوده. و رجال اسکندر، زمان مسیح را درک کردند که از آن میان ایشان جالینوس و ارسطاطالیس بوده اند. و همدانی در کتاب انساب گفته: کهلان بن سبا صاحب فرزندی شد به نام زید، و زید پدر عریب و مالک و غالب و عمیکرب بوده است. هیثم گفته: عمیکرب فرزند سبا برادر حمیر و کهلان بود. عمیکرب صاحب دو فرزند به نام ابو مالک فدرحا و مهیلیل گردید و غالب دارای فرزندی به نام جنادة بن غالب شد که پس از مهیلیل بن عمیکرب بن سبا سلطنت یافت. و عریب صاحب فرزندی به نام عمرو شد و عمرو هم دارای زید و همیسع گشت که ابا الصعب کنیه داشت. و این ابا الصعب همان ذوالقرنین نخست است، همدانی سپس می گوید: (علمای همدان می گویند: ذوالقرنین اسمش صعب بن مالک بن حارث الاعلی فرزند ربیعة بن الحیار بن مالک، و در باره ذوالقرنین گفته های زیادی هست. و این کلامی است فراگیر، و از آن بهره گیری می شود که نخست فرنام ذوالقرنین مختص به شخص مورد بحث نبوده بلکه پادشاهانی چند از ملوک حمیر به این نام ملقب بوده اند، ذوالقرنین نخست، و ذو القرنینهای دیگر. و دوم ذوالقرنین نخست آن کسی بوده که سد یاجوج و ماجوج را پیش از اسکندر مقدونی به چند سده بنا نهاده و معاصر با ابراهیم خلیل (علیه السلام) و یا پس از او بوده - و مقتضای آنچه ابن

ص:96

هشام آورده که وی خضر را در بیت المقدس زیارت کرده همین است که وی پس از او بود، چون بیت المقدس چند سده پس از ابراهیم (علیه السلام) و در زمان داوود و سلیمان ساخته شد - پس به هر روی ذوالقرنین هم پیش از اسکندر بوده. افزون بر اینکه تاریخ حمیر تاریخی مبهم است. و اینکه اگر او عرب بود بی گمان باید اطلاعات کامل تری از او در زمان پیامبر وجود می داشت بنا بر آنچه مقریزی آورده گفتار در دو جهت باقی می ماند. یکی اینکه این ذوالقرنین که تبع حمیری است سدی که ساخته در کجا است ؟. دوم اینکه آن امت مفسد در زمین که سد برای جلوگیری از تباهی آنها ساخته شده چه امتی بوده اند؟ و آیا این سد یکی از همان سدهای ساخته شده در یمن، و یا پیرامون یمن، از قبیل سد مارب است یا نه ؟ چون سدهایی که در آن نواحی ساخته شده برای اندوخته ساختن آب برای آشامیدن، و یا کشاورزی بوده است، نه برای جلوگیری از کسی. افزون بر اینکه در هیچ یک آنها تکه های آهن و مس گداخته به کار نرفته، در حالی که قرآن سد ذوالقرنین را اینچنین معرفی نموده.

و آیا در یمن و حوالی آن امتی بوده که بر مردم هجوم برده باشند، با اینکه همسایگان یمن به جز همانند قبط و آشور و کلدان و... کسی نبوده، و آنها نیز همه ملتهایی متمدن بوده اند؟. یکی از بزرگان و پژوهشگران معاصر ما این قول را تایید کرده، و آن را چنین توجیه می کند: ذوالقرنین یادشده در قرآن صدها سال پیش از اسکندر مقدونی بوده، پس او این نیست، بلکه این یکی از ملوک درستکار، از پیروان اذواء از ملوک یمن بوده، و از عادت این تیره این بوده که خود را با واژه «ذی» فرنام می دادند، برای نمونه می گفتند: ذی همدان، و یا ذی غمدان، و یا ذی المنار، و ذی الاذغار و ذی یزن و همانند آن. و این ذوالقرنین مردی مسلمان، یکتاپرست، دادگر، نیکو سیرت، قوی، و دارای هیبت و شکوه بوده، و با لشکری بسیار انبوه به طرف باختر رفته، نخست بر مصر و سپس بر ما بعد آن مستولی شده، و آنگاه همچنان در کناره دریای سفید به سیر خود ادامه داده تا به کناره اقیانوس غربی رسیده، و در آنجا آفتاب را دیده که در عینی حمئة و یا حامیه فرو می رود. سپس از آنجا رو به خاور نهاده، و در راه خود آفریقا را بنا نهاده. مردی بوده بسیار حریص و خبره در بنائی و عمارت. و همچنان سیر خود را ادامه داده تا به شبه جزیره و

ص:97

صحراهای آسیای وسطی رسیده، و از آنجا به ترکستان، و دیوار چین برخورده، و در آنجا قومی را یافته که خدا میان آنان و آفتاب ساتری قرار نداده بود.

دیدگاه مولانا ابوالکلام آزاد: مولانا ابوالکلام آزاد (وزیر فرهنگ سابق هند) تفسیری به زبان اردو بر قرآن کریم دارد، و در این تفسیر ذوالقرنین را که در قرآن از آن نام برده شده، همان کوروش هخامنشی می داند. و اما بخش هایی از این کتاباکنون اوصاف اخلاقی ذوالقرنین در برابر ماست؛ نخستین آن دادگری و رعیت نوازی است، ببینیم این صفت تا چه حد در زندگی کوروش وارد است.

قرآن می فرماید: سرنوشت این قوم در دست توست، تو می توانی آنان را مجازات کنی یا اینکه ببخشی و به نیکی گرایی. مقصود از این طایفه همان قومی است که بدون دلیل به کوروش حمله بردند و بالاخره نتیجه نگرفتند و کوروش فاتح شد، البته می توانست و می بایستی آنان را مجازات نماید.

نیکویی کرد، خواهید دید که در برابر از طرف من به او به سختی و به بدی رفتار نخواهد شد. مورخین یونان عموما به حقیقت این مطلب ایمان دارند و می نویسند که کوروش با همه به نیکی و داد رفتار کرد؛ مردم را زیر بار خراج گران و مالیات های سنگین که از طرف پادشاهان بر دوش رعیت نهاده شده بود نجات داد. آسان گرفتن کوروش در کارها و مهربانی او دوره جدیدی در آسایش و رفاه قاطبه مردم پدید آورد (کوروش کبیر)

تطابق ذوالقرنین با کوروش کبیر

مورخینی که ادعا دارند ذوالقرنین همان کوروش کبیر است دلایل عمده زیر را مطرح می کنند:

بال عقاب است، و به این ترتیب بر گروهی از دانشمندان مسلم شد که شخصیت تاریخی ذو القرنین از این طریق کاملا آشکار شده است. همچنین کوروش دو شاخ گاو را نماد و نشانه هخامنشیان ساخته و مجسمه های فراوانی از سر گاو و دوشاخ در بیشتر مناطق ایران و عراق از آن دوره به جا مانده است و تصویری نیز نقش شده به تازگی پیدا شده با فردی با کلاه خود همانند شاخ قوچ این پیکر می تواند به کوروش و یا یکی از شاهان پارسی باشد. برداشت مفسران درباره نسبت دادن ذو القرنین به اسکندر و یا مردی از قبیله عرب در یمن بدلایل مختلفی اعم از معنی و سیاق آیات قران و دوم تاریخ یونان و ایران، قابل پذیرش به نظر نمی رسد. در آثار و تندیس های کشف شده نیز آنچه تا کنون بدست آمده که تاج با شاخ و یا تاج خروس باشد تندیس های و یا سکه هایی است از دوره عیلامی و هخامنشی.

بزرگی ملوک با فضائل حکما در او جمع بود، همتی فائق و وجودی غالب داشت، شعارش خدمت انسانیت و خوی او بذل عدالت بود، و تواضع و سماحت در وجود او جای کبر و عجب را گرفته بود.

جالب اینکه این مورخان که کوروش را این چنین توصیف کرده اند از تاریخ نویسان بیگانه بودند نه از قوم یا ابناء وطن او، بلکه اهل یونان بودند و می دانیم مردم یونان به نظر دوستی به کوروش نگاه نمی کردند، زیرا با فتح لیدیا به دست کوروش شکست بزرگی برای ملت یونان فراهم گشت.

قوم لم نجعل لهم من دونها سترا) که اشاره به سفر کوروش به منتهای خاور است که مشاهده کرد خورشید بر قومی طلوع می کند که در برابر تابش آن سایبانی ندارند اشاره به اینکه آن قوم بیابانگرد و صحرانورد بودند.

سومین لشکرکشی کوروش به سوی شمال، به طرف کوههای قفقاز بود، تا به تنگه میان دو کوه رسید، و برای جلوگیری از هجوم اقوام وحشی با درخواست مردمی که در آنجا بودند در برابر تنگه سد محکمی بنا کرد. این تنگه در آلان نامیده می شود که در نقشه های موجود میان ولادی کاوکاز و تفلیس نشان داده می شود، در همانجا که تاکنون بازمانده های دیوار آهنی موجود است، این دیوار همان سدی است که خسرو انوشیروان بنا کرد.

محسوب می گردد که در هر سال در این سرزمین مقدس برگزار می شود.

پیامبر اکرم هم به دستور خدای تعالی واقعه غدیر را در چنین مراسمی و در سرزمین وحی ابلاغ به امر نمودند و کنگره حج جهت حوادث مهم است. اسلام از چهارده قرن پیش طرح آن را ریخته و اثرات مطلوبی از آن گرفته است. آیین اسلام یک مشت قوانین اخلاقی و سنن تربیتی که هدفی جز اصلاح روح و روان مردم نداشته باشد نیست، بلکه یک آیین جهانی و جامعی است که به همه شؤون زندگی بشر اعم از اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و نظامی نظر دارد. از این نظر آورنده اسلام با وضع قوانین سیاسی و دعوت به تشکیل کنگره سالانه در سرزمین مکه، بقا و ابدیت و مصونیت آیین خود را تضمین نموده است. اسلام از چهارده قرن پیش طرح آن را ریخته و اثرات مطلوبی از آن گرفته است. متفکران اسلام که طبعا در اجتماع مزبور شرکت خواهند داشت، می توانند آخرین تحولات اوضاع جهان اسلام را مورد بررسی قرار دهند و پس از گرد آوری اطلاعات دقیق و تبادل نظر، در بهبود وضع مسلمانان بکوشند و سرزمین اسلام را از عوامل ضد آزادی و استقلال پاک سازند و به پیشرفت همه جانبه مسلمانان جهان کمک کنند. چه اجتماعی سودمندتر از این که می تواند بزرگترین حلقه اتصال میان مسلمانان جهان باشد و سران اسلام را از اوضاع یکدیگر آگاه سازد. این کنگره می تواند به وضع اقتصادی و فرهنگی مسلمانان کمکهای شایانی بنماید؛ زیرا متفکران و صاحبنظران پس از ادای فریضه حج می توانند در محیطی آرام و پر از فضا و معنویت به تبادل افکار بپردازند و در زمینه فرهنگ و اقتصاد اسلام طرحهایی بریزند. کنگره سالانه حج همواره الهامبخش بسیاری از جنبشهای آزادی خواهی و نهضتهای عظیم برای گسستن زنجیره های ظلم و ستم و تعدی بوده است نطفه بسیاری از نهضتهای اسلامی که برای برانداختن حکومتهای جور و ستم صورت می گرفت در ایام حج بسته می شد و این سرزمین الهامبخش چنین آزادیهایی بود. نباید هدف اصلی از سفر، تجارت باشد هدف شارع مقدس از اباحه تجارت در حج که گردهمایی سالانه مسلمین است، رونق بازار مسلمین می باشد روحیه استقلال طلبی و عدم وابستگی به بیگانگان را که از اهداف سیاسی - اجتماعی حج است، «حج» به عنوان سند گویا

ص:103

و جنبش حرکت آفرین اسلام مایه دوام دین و ایجاد روحیه جمعی بین مسلمانانی است.

«حج» باعث اصلاح اخلاق اجتماعی و تثبیت اخلاق اسلامی در جامعه میشود.

یکی از مناسک حج رمی جمرات و سنگ زدن به تندیس شیاطین است زیرا برائت و دور کردن شیطان خالص کردن توحید و ایمان است. امام خمینی (ره) با اهتمام به این اصل، حج را زمان برائت از مشترکین و اعاده حقوق اسلام و معرفی اسلام ناب دانسته اند. «حج برای نزدیک شدن و اتصال آنان به صاحب خانه است و حج تنها حرکات و اعمال و لفظها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک، انسان به خدا نمی رسد. حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلامی را در تمامی زوایای زندگی باید جست وجو کرد. حج پیام آور و ایجاد و مبنای جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی است. حج تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامه متکامل در دنیاست.»

اگر حاجی اعمال حج را به معنای واقعی کلمه بجا آورد، بدون شک پس از بازگشت انسان تازه ای می شود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در حدیث پرمعنایی فرمودند: «مَنْ حَجَّ الْبَیْتَ ... خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِه کَیَوْم وَلَدَتْهُ امُّهُ ؛ کسی که حجّ خانه خدا بجا آورد... همچون روزی که از مادر زائیده از گناهان خارج می شود». (1) چرا که انسان در این مراسم باشکوه چند روزی قید و بند دنیا را کنار می گذارد، و از زرق و برق دنیا چشم می پوشد، مثلا خود را نمی آراید، بوی خوش استعمال نمی کند، موهایش را شانه نمی زند، و حتّی در آیینه نمی نگرد. از ظهر روز نهم تا شب دهم که در صحرای عرفات می ماند (و هیچ عملی جز ماندن در آنجا بر او واجب نیست) به گذشته خویش می اندیشد، و بر آنچه تاکنون انجام داده مروری می کند.

از خطاها و گناهان و معاصی سابق خود توبه می کند، و تصمیم می گیرد که با اعمال نیک آینده گذشته را جبران نماید.

و برای آینده خود به گونه ای برنامه ریزی می کند که راه نفوذ کمتری برای شیطان باقی بماند، و سپس در شب دهم در مشعرالحرام، که بی شباهت با صحرای محشر نیست، به کوچکی و حقارت دنیا بیشتر می اندیشد، و از اینکه این دنیای حقیر و پست اینگونه او را در قید و بند خود اسیر کرده، شرمسار می شود و تصمیم به جبران می گیرد. راستی آثار اخلاقی حج عجیب است و فوق العاده. ولی افسوس که کابوسی به نام سوغاتی، حتّی در آن مواقف شریف، برخی از حجّاج را رها نمی کند، و بیشتر وقتشان را اشغال نموده، وآنها را در بازارها و مغازه ها سرگردان می نماید. آنها بجای اینکه در آنجا به دنبال چیزهایی باشند که در وطن نمی یابند، متأسّفانه بیشتر وقتشان را صرف اموری می کنند که در شهر و دیارشان به وفور یافت می شود. باید برای این فرهنگ غلط فکری کرد، تا این بیماری مهلک فلسفه اخلاقی حج را کمرنگ نسازد.

حضرت علی (علیه السلام) در خطبه قاصعه، فلسفه اخلاقی حج را بسیار جالب توصیف نموده، و از آن بعنوان مرحم بسیار مناسبی برای درمان بیماری خطرناک کبر و غرور یاد کرده است.: «ثُمَّ أَمَرَ آدَمَ عَلَیهِ السَّلاَمُ وَ وَلَدَهُ أَنْ یَثْنُوا أَعْطَافَهُمْ نَحْوَهُ ، فَصَارَ مَثَابَةً لِمُنْتَجَعِ أَسْفَارِهِمْ ،........ وَ تَمْحِیصاً بَلِیغاً جَعَلَهُ اللّهُ سَبَباً لِرَحْمَتِهِ ، وَ وُصْلَةً

ص:105

إِلَی جَنَّتِهِ ؛ سپس آدم و فرزندانش را فرمان داد که به آن سو توجّه کنند، و آن را مرکز تجمّع و سرمنزل مقصود و باراندازشان گردانید؛ تا افراد از اعماق قلب به سرعت از میان فلات و دشت های دور، و از درون وادیها و درّه های عمیق، و جزائر از هم پراکنده دریاها، به آنجا روی آورند، تا به هنگام سعی شانه را حرکت دهند، و لا اله الاّ الله گویان اطراف خانه طواف کنند، و باموهای آشفته و بدن های پر گرد و غبار به سرعت حرکت کنند، لباسهایی که نشانه شخصیّت هاست کنار انداخته، و با اصلاح نکردن موها قیافه خود را تغییر دهند؛ این آزمونی بزرگ، امتحانی شدید، و آزمایشی آشکار، و پاکسازی و خالص گردانیدنی مؤثّر است که خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشتش قرار داده است».. نهج البلاغه، خطبه 192.

2. فلسفه سیاسی: مسلمانانی که در حج گرد هم می آیند، نمایندگان طبیعی و واقعی یک میلیارد و چهارصد میلیون مسلمان هستند. اگر این مسلمانان متّحد شوند، و دست به دست همدیگر دهند، و وحدت مسلمین را تقویت کنند، و تصمیم مشترکی بگیرند، پشت دشمنان اسلام را می لرزانند. آن سیاستمدار اروپایی گفت: «وای به حال مسلمانان اگر معنای حج را نفهمند، و وای به حال دشمنانشان اگر مسلمانان معنای حج را بفهمند!» آری! حج می تواند پشت دشمن را بلرزاند. اما متأسّفانه این بُعد حج هم نیز توجّه جدّی مسلمانان قرار نگرفته، بلکه گویا طرح مسائل سیاسی در آن کنگره بزرگ ممنوع است. پرجمعیّت ترین نماز جمعه دنیا، جمعه قبل از عزیمت حجّاج به عرفات تشکیل می شود. انسان انتظار دارد که خطیب جمعه لااقل مسائل مورد قبول همه مسلمین، از قبیل اشغال فلسطین، جنایات اسرائیل و مانند آن را در خطبه های خود مطرح کند، و آن را برای مسلمین تجزیه و تحلیل نموده، و وظیفه آنان را در قبال این حوادث توضیح دهد. اما با کمال تأسّف کمترین اثری از مباحث سیاسی در خطبه های آنان نیست و در کمال بهت و ناباوری به مسائل فردی کم اهمیّت پیش افتاده ای همچون کراهت خوردن پیاز برای کسی که قصد آمدن به مسجد دارد، و مباحثی پیرامون جنّ و امثال آن می پردازد. اگر این تریبون مهم در دست خطیبان جمعه شیعه بود، با ایراد چند خطبه آتشین خواب راحت را از دشمنان اسلام مخصوصاً آمریکا و اسرائیل می ربودند.

ص:106

3. فلسفه فرهنگی: حج می تواند حلقه اتّصال علما و اندیشمندان جهان اسلام باشد. اگر ترتیبی دهند که کنفرانسهای علمی مختلفی پس از اعمال حج که حجّاج فرصت کافی دارند، تشکیل شود، و علما و دانشمندان مسلمان کشورهای مختلف در آن شرکت کرده، و به طرح دیدگاههای علمی خود بپردازند، بدون شک باعث ترقّی و رشد فکری و فرهنگی مسلمین خواهد شد.

4. فلسفه اقتصادی: اگر تعجّب نکنید در روایات آمده که حج باعث تقویت مسائل اقتصادی نیز می شود. 25 کشور اروپایی اتّحادیّه ای تشکیل داده، و مشغول غارت مردم دنیا هستند. چرا 50 کشور مسلمان اتّحادیّه اقتصادی پر قدرتی تشکیل نمی دهند، تا از وابستگی رهایی یابند؟

گوشت شکار صحرایی (همان) آمیزش جنسی (بقره آیه 197) تراشیدن موی سر (همان)، دروغ گفتن (همان)، سوگند خوردن (همان)، فحش گفتن و ناسزا و دشنام دادن (همان)

اگر به علل و فلسفه ای که برای هر یک از محرمات بیان شده توجه شود به خوبی روشن می شود که مسایلی چون محافظت بر محیط زیست گیاهی و جانوری و احترام به حقوق همه موجودات از ریز و درشت مانند پشه و شپش و کک و مانند آن تا آهو و قوچ از چارپایان و پرندگان و چرندگان از جمله اهداف این احکام است.

انسان با خودداری از انجام این گونه اعمال یک دوره عملی و آموزشی را می گذارند که زمینه ای عملی برای دست یابی به تقوا است. هر یک از این اعمال آدمی را چنان تربیت می کند که خود را از بسیاری از وسوسه های شهوانی حفظ کند و قوا و غرایز خویش را کنترل و مهار نماید. بنابراین دست یابی به تقوا یکی از اهداف و فلسفه اعمال است.

محرم با بستن احرام خویش می کوشد در حریمی وارد شود تا وی را اهل تقوا سازد. تاکید بر برخی از امور در حج به عنوان محرمات نشان می دهد که بیش ترین آسیب هایی که شخص در زندگی خویش می بیند و یا آسیب هایی که به دیگران از انسان و غیرانسان می رساند همین اموری است که به عنوان محرمات از آن یاد شده است. بنابر این لازم است که حاجی پس از خروج از احرام حج و عمره و بازگشت به شهر و دیارش، خود را به گونه ای تربیت کند که نسبت به آزار و اذیت دیگران اقدام نکند و قوای جنسی و غریزی و گفتاری و فکری و پنداری خویش را مدیریت و محافظت کند و در مسیر الهی حرکت نماید.

احرام تأ ویلی

هر چند که این گونه اعمال خود به عنوان اهداف و فلسفه حج مطرح می شود ولی نباید فراموش کرد که این مسائل کف مقاصد و اهداف و یا بخش میانی اهداف است و اگر بخواهیم سطح غایی و نهایی آن را دریابیم می بایست از احرام ظاهری و

ص:108

اهداف میانی آن تجاوز کرده به احرام تاویلی توجه یابیم. همان گونه که ولایت به عنوان اکمال دین و اتمام نعمت الهی مطرح شده، در مساله حج نیز چنان که روایات بسیاری وارد شده «تمام الحج لقاء الامام» دانسته شده است. این بدان معنا خواهد بود که در احرام بستن نیز انسان افزون بر دست یابی به این مقاصد، باید در اندیشه مقاصد کمالی باشد و مقصد خویش را از این احرام تمام الاحرام بشمارد. این گونه است که مفاهیم عرفانی و ولایی خود را دوباره ظاهر می کنند و نگرش آدمی به حج افزون بر مقاصد نخستین و میانی که می توان آن ها را عبارات و اشارات احرام و حج دانست به سوی مقاصد نهایی و غایی که همان حقایق و لطائف آن است جلب و جذب می شود.

هدف از بستن احرام این است که شخص خود را در مسیر کمالی و در حریم دوست بیابد و هنگامی که قصد خانه کعبه و بیت الله الحرام می کند قصد عبودیت نماید که باطن آن ربوبیت است و بکوشد تا با تقرب بیش تر و بهتر به کمالاتی که خداوند به شکل اسمایی در وی به ودیعت نهاده خود را به خدا نزدیک سازد و ربوبیت خویش را نسبت به همه موجودات نشان دهد.

کسی که احرام می بندد باید خود را در حریم دوست بیابد و چنان رفتار کند که شایسته حضور در حریم اوست. از این رو می بایست با احرام بستن خویش نه تنها دل از دنیا و علایق آن بشوید بلکه از خود نیز بیرون رود و در محور توحید به گونه ای سیر و حرکت کند که تن ها از میان رود و به وحدت حقه حقیقی دست یابد.

در هر حرکتی که محرم انجام می دهد تقوای الهی را به شکل تقوای از خود بریدن و به وحدت حق پیوستن بروز و ظهور دهد. هر چه گردش در محور وحدت افزایش یابد خلسه وحدتی در تن ها نیز ظاهر می شود و از جان و باطن به ظاهر می رسد. به سخن دیگر هر چه حاجی خود را با تن ها می آمیزد و می کوشد تا اندک اندک در خلسه هفتگانه وارد شود، باید خود را نخست به وحدت و یگانگی روحی رسانده و سپس دوباره از وحدت روحی به وحدت تن ها برساند. در این حرکت دوری است که از خود به خدا و از خدا به خلق می پیوندد و در مسیری قرار می گیرد که من ها محو می شود و وحدت انسانی ایجاد می شود و در ادامه به وحدت

ص:109

الهی می رسد و دیگر چیزی از وحدت انسانی نمی ماند و همه خود را تجلیات الهی می یابند.

اهمیت حج از نگاه اسلام

حج و انجام مراسم عبادی آن پیشینه ای به درازای تاریخ زمین دارد. براساس برخی از روایات، نخستین کسی که کعبه را بنا نهاد واولین حج گزار، حضرت آدم بود. آن حضرت پس از خروج از بهشت، برای جبران گذشته و کمال گرفتن از محضر رب، به راهنمایی فرشته خدا به گزاردن مراسم حج هدایت شد. در روایات اسلامی از حج دیگر پیامبران همچون حضرت نوح، ابراهیم، موسی، یونس، عیسی، داوود و سلیمان نیز سخن به میان آمده است. از سوی دیگر "حج" یکی از مهمترین فرایض دین مبین اسلام نیز به حساب می آید. قرآن مجید در یک عبارت کوتاه و پرمعنی می فرماید: "ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا" (1) برای خدا برمردم است که حج خانه او کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی او دارند.

و در ذیل همین آیه می فرماید: "ومن کفر فان الله غنی عن العالمین" و هرکس کفر ورزد (وحج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان بی نیاز است.

قابل توجه اینکه در تفسیر آیه شریفه 27 سوره اسراء "ومن کان فی هذه اغمی فهو فی الاخره اعمی و اضل سبیلا" .از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که یکی از معانی آیه کسی است که حج واجب خود را پیوسته به تاخیر می اندازد تا مرگ او فرا می رسد (او در قیامت نابینا خواهد بود). در مقابل برای حج آنچنان پاداشهای عظیمی در روایات اسلامی وارد شده است که درباره کمتر عملی دیده می شود.

چنانکه در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: کسانی که حج وعمره به جا آورند میهمان خدا هستند هرچه بخواهند خدا به آنها می دهد و هر دعایی کنند به اجابت می رسد و اگر درباره کسی شفاعت کنند پذیرفته می شود... واگر در این راه بمیرند خداوند تمام گناهان آنها را می بخشد.

امام خمینی (ره) نیز که حقیقتا احیا گر حج ابراهیمی در چند سده اخیرند توجه ویژه ای به جایگاه و اهمیت مناسک حج دارند. ایشان در خصوص اهمین حج

ص:110

می فرمایند: "فریضه حج در میان فرایض، از ویژگی خاصی برخوردار است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه های دیگرش غلبه داشته باشد، با آنکه جنبه عبادی اش نیز ویژگی خاصی دارد." (2) ایشان همچنین بزرگ ترین درد جوامع اسلامی را این می دانند که هنوز [مسلمین] فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده و حج را با آن همه راز و عظمتی که دارد، به صورت یک عبادت خشک و یک حرکت بی حاصل و بی ثمر [می دانند.] (3) امام خمینی (ره) همچنین در خصوص قابلیت های مهم و اساسی حج معتقدند: "یک همچو مجلس هایی که اسلام درست کرد مثل حج هیچ قدرتی نمی تواند درست کند؛ هیچ قدرتی، همه ممالک اسلامی و سران ممالک اسلامی جمع بشوند که نیم میلیون جمعیت را یک جایی ببرند نخواهند موفّق شد... این اجتماعات، اجتماعات سیاسی است.

باید در این اجتماعات گویندگان و نویسندگان همه بلاد مسلمین در آنجا مسائل اسلام را مسائل بلاد مسلمین، گرفتاری هایی که دارند، مسلمین از دست کی گرفتاری دارند و آن باید چه بکند، دولت هایی که با مسلمین چه می کنند با او چه بکند کوشش کنند." (4) ایشان همچنین در خصوص جایگاه حج به عنوان حلال مشکلات مسلمین در جای دیگر می فرمایند: "در حج.... باید بررسی از اوضاع مسلمین در هر سال بشود که در چه حال هستند. این سفر حج برای این مسائل بوده است، برای" قیام ناس "بوده، برای این بوده است که مسلمین مشکلات مسلمین را درک کنند و در رفعش کوشش کنند." (5)

پی نوشتها:

1 - آیه 97 سوره مبارکه آل عمران. 2. صحیفه نور، ج 15، ص 3.123 - همان، ج 20، ص 4.228 - همان، ج 9، ص 5.199 - همان، ج 18، ص 66.

تجدیدحیات حج و قرآن کریم و بازگرداندن این دو به صحنه های زندگی شان کوشش کنند و محققان متعهد اسلام با ارائه تفسیرهای صحیح و واقعی از فلسفه حج همه بافته ها و تافته های خرافاتی علمای درباری را به دریا بریزند.» برائت از دشمنان خدا و آنچه مانع رشد و تکامل انسان و سدّ راه سعادت اوست، قبل از آنکه بعد سیاسی اجتماعی داشته باشد، جنبه اعتقادی و تربیتی دارد و مؤمن، به حکم انگیزه ایمانی و با تاسی به خدا و رسولش، می بایست از هر چه سدّ راه خداست، تبری جوید. قرآن کریم به این اصل مهم ایمانی اهتمام ورزیده و بارها آن را متذکر شده است؛

از جمله خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرماید: "لا تجد قوماً یومنون بالله و الیوم الآخر یوادون من حاد الله و رسوله و لو کانوا آباءهم او ابناءهم او اخوانهم او عشیرتهم؛ هیچ گروهی را که به خدا و روز قیامت ایمان دارند، نخواهی یافت که با دشمنان خدا دوستی کنند، هر چند پدران، فرزندان، برادران یا خویشاوندانشان باشند" (مجادله/ 22). آیات متعددی از قرآن به برائت از کافران و مشرکان و بیزاری از اعمال و جرایم آنان فرمان می دهد مانند آیه 13 سوره ممتحنه یا آیه 41 سوره یونس، یا آیه 35 سوره هود؛ لکن علاوه بر این آیات که به صورت عام در مسئله برائت وجود دارد، خدای سبحان در سوره مبارکه توبه، برخورد صریح و قاطع و اعلان جنگ با مشرکان و پیمان شکنان را فرمان داده است.

آیات برائت در اجتماع عظیم حج که مسلمانان و مشرکان حضور داشتند، به صورت رسمی به امر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و با بیان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) تلاوت شد: "براءه من الله و رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین..." .مفهوم برائت، از بیزاری که یک امر قلبی و عاطفی است، فراتر رفته و مستلزم کناره گیری، منزوی ساختن و طرد عملی مشرکان و توطئه گران است. اعلام برائت، آغاز یک جنگ روانی تبلیغی علیه کفر و شرک و زمینه ساز جنگهای میدانی و تهاجمی به منظور مقابله با استکبار و فساد است و سیاست خارجی اسلام با جهان کفر را در صحنه تبلیغ و جهاد، مشخص می کند.

حضرت امام خمینی (ره) در پیام تاریخی برائت چنین می گوید: "حاشا که

ص:112

خلوص عشق موحدین جز به ظهور کامل نفرت از مشرکین و منافقین میسر شود ... سنت پیامبر و اعلان برائت کهنه شدنی نیست و نه تنها اعلان برائت به ایام و مراسم حج منحصر نشود که باید مسلمانان فضای سراسر عالم را از محبت و عشق نسبت به ذات حق و نفرت و بغض عملی نسبت به دشمنان خدا لبریز کنند... فریاد برائت ما فریاد برائت امتی است که کفر و استکبار به مرگ او در کمین نشسته اند و همه تیرها و کمان ها و نیزه ها به طرف قرآن و عترت عظیم نشانه رفته اند و هیهات که امت محمد (صلی الله علیه و آله) و سیراب شدگان کوثر عاشورا و منتظران وراثت صالحان، به مرگ ذلت بار و به اسارت غرب و شرق تن دهند" (صحیفه نور، ج 20، ص 111

طواف کنندگان کعبه فرمودند: "در جاهلیت هم این چنین هفت دور بر گرد این کعبه می گشتند و اسلام نیامده است تا همان سنت جاهلی را ادامه دهد. مردم مکلفند اطراف این سنگ ها بگردند و پس از آن نزد ما (اهل بیت) آمده، مودّت و نصرت و آمادگی شان را بر ما عرضه کنند" .آن گاه حضرت به این سخن ابراهیم خلیل (علیه السلام) که در قرآن آمده، استشهاد فرمود: "فاجعل افئده من الناس تهوی الیهم؛ پروردگارا، دلهای گروهی از مردم را به فرزندان من مشتاق کن" (ابراهیم/ 37) (بحار، ج 65، ص 87). همچنین حضرت فرمودند: "تمام الحج لقاء الامام؛ حضور در پیشگاه امام معصوم (علیه السلام) و عرضه ولایت و اعلام وفاداری و فداکاری، متمم حج است" (وسائل الشیعه، ج 10، ص 254

نکته مذکور که در کلام نورانی امام باقر (علیه السلام) آمده، مستفاد از آیه: "الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا" (مائده/ 3) است.

خداوند، اسلامِ همراه ولایت و رهبری الهی را برای ما پسندیده است. التزام علمی و عملی به ولایت اولیای راستین حق، تمام نعمت الهی و کمال دین است و تنها چنین دینی خداپسند خواهد بود.

پس نه تنها "تمام الحج لقاء الامام" ،بلکه "تمام الاسلام لقاء الامام" (صهبای حج، ص 110). این تعبیر که "سنگهای کعبه سود و زیانی نمی رساند" و یا اینکه "امر به طواف بر گرد این سنگها، مقدمه حضور در نزد امام (علیه السلام) است" به طور مکرر در بیانات اهل بیت (علیه السلام) آمده است (بحار، ج 23، ص 224)، تا زائران بیت الله الحرام بدانند که در کنار آن "کعبه گِل"،"کعبه دل" که اصل ولایت و رهبری است، محفوظ است؛ از این رو امام باقر (علیه السلام) در پاسخ کسی که عرض کرد: آیا ابتدای سفر حج را مدینه قرار دهم یا مکه ؟ فرمود: "ابدا بمکه و اختم بالمدینه فانه افضل؛ از مدینه آغاز و به مکه ختم کن که این با فضیلت تر است" (کافی، ج 4، ص 550) همچنین در حدیث دیگری در این باره فرمودند: "ابدؤوا بمکه و اختموا بنا؛ از مکه آغاز به ما ختم کن" .این روایت و امثال آن بیانگر آن است که ولایت و امامت، متمم حج است و بدون ولایت، حج ناتمام است.

قرآن کریم با صراحت اعلام می دارد که هر کس قصد سوء نسبت به کعبه داشته

ص:114

باشد و بخواهد با تخریب آن، دین را از میان بردارد و با ویران کردن آن، پرستش خدا را بمیراند، خداوند او را عذابی دردناک می چشاند آن سان که اثری از او باقی و پابرجا نماند (حج/ 25) و در این وعید و تعذیب الهی، نه اختلافی است و نه تخلفی؛ همچنان که سپاه ابرهه که قصد ویران کردن کعبه را داشتند، به قهر الهی گرفتار شده، کعبه از گزند آنان مصون ماند (سوره فیل). آن گاه که "ابن زبیر" در خانه کعبه متحصن شد و به آن خانه پاک پناه برد، حکومت جبار وقت به دست منحوس "حجاج ثقفی" ،کعبه را با منجنیق ویران کرد و پناهگاه ابن زبیر را منهدم ساخت و او را دستگیر کرد (بحار، ج 2، ص 287)، اما هرگز طیر ابابیلی به سراغ حجاج نیامد، زیرا هدف مستقیم حجاج، ویرانی کعبه نبود، بلکه منظورش دستگیری ابن زبیر بود و آن مرد (ابن زبیر) مخالف امام سجاد (علیه السلام) بود.

وقتی این مرد ضد حق، در کعبه متحصن شد، خداوند اراده فرمود برای مردم بیان کند که به این فرد که مخالف ولایت و امام زمان خویش است، پناه نخواهد داد، از این رو مهلت داد تا کعبه را بر سر او ویران کنند"(من لا یحضر، ج 2، ص 249 بنابراین کعبه با همه قداستی که دارد برای افرادی چون ابن زبیر که به دعوت ربانی سید الشهداء که فرمود:" هر کس که حاضر است جان خویش را در راه ما فدا کند و خود را آماده دیدار خداوند سازد با ما در حرکت شود"(بحار، ج 44، ص 367)، جواب نداد و سید الساجدین را که می فرمود:" منم فرزند مکه، منم فرزند زمزم و صفا "یاری نکرد؛ نه پناه است و نه امان. از این واقعه به خوبی روشن می شود که حرمت کعبه به احترام ولایت و امامت است، از این رو کسی که امام خود را نشناخت و زندگی او چون مرگش، جاهلی بود، حتی اگر به درون کعبه نیز پناه برد، از امن الهی برخوردار نیست.

منافع بی شمار درقرآن مصالحی را برای حج ذکر فرموده و تأکید کرده است که:

جعل الله الکعبه البیت الحرام قیاما للناس؛ 1 کعبه جایی است که باعث قیام مردم می شود»؛ یعنی اگر این کعبه نباشد افراد جامعه افرادی خفته و بی تحرک می شوند.

این کعبه است که باعث پویایی و زنده بودن جامعه می شود. در سوره حج برای تشویق مردم به انجام اعمال حج می فرماید: «لیشهدوا منافع لهم و یذکروا اسم الله فی ایام معلومات علی ما رزقهم من بهیمه الانعام؛ 2 قرآن می گوید حج منافع بی شماری دارد و در روایات این منافع را به صورت جزئی بیان فرموده اند. مثلا مردم از بلاد مختلف به این سرزمین می آیند، همدیگر را می شناسند، از یکدیگر چیز یاد می گیرند، منافع اقتصادی شان را درک می کنند، می فهمند چه تجارتی برای چه جایی مفید است و...

اما حضرت زهرا سلام الله علیها نکته دیگری رامی فرمایند که اگر همه فواید فوق را در یک طرف قرار دهیم و این نکته را در طرف دیگر، شاید همین یک نکته بر همه آن ها برتری داشته باشد، حضرت می فرمایند: والحج تشییدا للدین؛ «تشیید» یعنی ساختمانی را محکم و زیبا ساختن و پایه هایش را مرتفع قرار دادن.

«شیدالبناء» یعنی ساختمان محکم، رفیع و زیبایی ساخت. حضرت می فرمایند:

حج باعث می شود که دین به صورت ساختمانی رفیع، بلند، زیبا و باشکوه باشد.

شاید منظور این باشد که اگر حج تشریع نشده بود و مسلمان ها موظف نبودند که هر سال چنین اجتماع باشکوهی را در آن جا تشکیل دهند ابهت اسلام برای جهانیان نمایان نمی شد. در چنین مراسمی، عظمت اسلام و جامعه اسلامی به نمایش گذاشته می شود و قطعاً دیدن این مناظر باشکوه توسط غیرمسلمان ها و حتی نقل و توصیف این مراسم، آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد و این سؤال را برای آن ها ایجاد می کند که: این چه جذبه ای است که مردم را این چنین به سرزمینی می کشاند که نه آب و هوایی دارد و نه وسائل خوش گذرانی ؟

وسایلی که ممکن است در انسان اثر بگذارد و او را یک قدم به طرف خدا جذب کند فروگذار نمی کند، او راه هایی را باز می کند که مردم به طور طبیعی انگیزه ای برای توجه به خدا و خضوع در مقابل عظمت الهی پیدا کنند؛ چرا که این توجه و خضوع تنها عامل ترقی روحی و معنوی انسان و رسیدن به آن مقامی است که برای آن آفریده شده است. خدا به ابراهیم می فرماید: به مردم بگو به هر وسیله ای شده خود را به مکه برسانید و حج را ترک نکنید؛ چرا؟ برای این که این بهترین عاملی است که می تواند انگیزه ای جهانی در عموم مردم به وجود آورد. صحبت یک نفر و دو نفر نیست. مرحوم آقای قاضی نقل می کردند که: «گاهی خدا کسی را یک سال به بیماری و فقر و... مبتلا می کند تا یک یاالله بگوید. یعنی گفتن یک یاالله آن قدر در سعادت انسان مؤثر است که جا دارد یک سال سختی بکشد.» طبعاً وقتی چنین برکاتی نصیب یک جمعیت میلیونی شود برای خدا خیلی ارزشمند است. این عمل، دین را خیلی تقویت می کند؛ لذا اگر یک سال داوطلب برای شرکت در مراسم حج کم باشد و بخواهد حج خلوت برگزار شود، خدای متعال حاکم شرع را موظف کرده است که با هزینه بیت المال عده ای را به حج بفرستد.

خدا نهایت علاقه را دارد که حتی یک نفر بیشتر هم که شده مشمول رحمت خدا قرار گیرد. عجیب است! هر سفری که به حج می روی علاقه ات به حج بیشتر می شود. شخصی تازه مسلمان که از اهالی آمریکا بود سفری به حج رفت. از او پرسیدم در این سفر کجا بیشتر به شما خوش گذشت ؟ گفت: «هیچ چیز برای من لذت بخش تر از این نبود که بنشینم و خانه کعبه را تماشا کنم. آن قدر این منظره لذت بخش بود که حاضر نبودم آن را با چیزی عوض کنم!» اتفاقاً از مستحبات اعمال مسجدالحرام نگاه کردن به خانه کعبه است. خدای متعال در این سنگ های سیاه و این سرزمین خشک و بی آب و علف چنان جاذبه ای قرار داده است که دل ها را مجذوب می کند تا افراد بیشتری به رحمت خدا نایل شوند. او می خواهد در افراد لیاقت درک رحمت خودش هرچه بیشتر ایجاد شود. پس عمده فلسفه حج تشیید دین است؛ یعنی حج بنای دین را محکم و باشکوه می کند. اگر حج نبود بنای دین، بنایی ضعیف، خاموش، آرام و بی رمق بود و مردم از آن استفاده ای نمی کردند و خیلی ها

ص:117

از آن غافل می شدند و این باعث می شد که از خیلی از برکات محروم شوند؛ اما وجود حج باعث شد که بنای دین رفیع و باشکوه باشد و دل ها را مجذوب کند تا مشمول رحمت فراوان الهی قرار گیرند رزقناالله و ایاکم ان شاءالله

ولایت پذیری در حج

گزارش های تاریخی قرآن تایید می کند که جامعه انسانی هر چند از آدم تا حضرت نوح (علیه السلام) و تا حضرت ابراهیم (علیه السلام) فراز و نشیب های بسیاری را از سر گذرانده است؛ ولی در تمام این دوره های تاریخی، این حضرت ابراهیم (علیه السلام) بوده که توحید محض الهی را در جامعه نهادینه کرده و زمینه های انقلاب بزرگ بشریت را در عرصه ایمان توحیدی فراهم کرده است. آن حضرت (علیه السلام) به سبب دست یابی به مقامات بسیار بزرگ انسانی از طریق عبودیت محض، توانست در مقام امامت قرار گیرد و به عنوان اسوه کامل و سرمشق انسانیت مطرح شود.

حج، یادگار پیامبر توحیدی

حضرت ابراهیم خلیل الله (علیه السلام) را از بزرگ ترین پیامبران بشریت پس از حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) دانسته اند. آن بزرگوار در فضلیت پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار می گیرد. از این رو دین اسلام را به نام ایشان می شناسند و همه شرایع الهی موجود را به ایشان نسبت می دهند. و لذا سخن از دین ابراهیمی است که شرایع متعدد و مختلفی از دل آن بیرون آمده است. بسیاری از آیین ها و مناسک موجود در همه شرایع، برگرفته از سنت و آموزه ها و سیره آن حضرت (علیه السلام) است. آیین توحید حج نیز یکی از آیین هایی است که یادگار آن حضرت می باشد که به عنوان نماد و سمبل توحید و آیین ها و مناسک توحیدی مطرح است.

است. خداوند چنان که از آیه 37 سوره ابراهیم برمی آید، به حضرت ابراهیم (علیه السلام) فرمان می دهد تا اسماعیل را در سرزمین مکه و نزدیک خانه خدا اسکان دهد. آن حضرت نیز برای عمل به فرمان الهی، همسر و کودک خردسال خویش را از بیت المقدس به سوی مکه کوچ می دهد و در سرزمین خشک و بی گیاهی اسکان می دهد. این کودک که درسن پیری پدرش، به دنیا آمده بود (ابراهیم آیه 39) همواره همراه و همکار پدر درامور زندگی بوده است. (صافات آیات 101 و 102) خداوند به این کودک حکمت وکتاب آسمانی و مقام قضا و حکومت و نبوت را عطا کرد (انعام آیات 86 تا 89) و او را بخاطر فضایلی چون اخلاص درعمل (بقره آیه 127 و 128) و تسلیم بودن در برابر خداوند (صافات آیات 102 تا 106) می ستاید. آن حضرت (علیه السلام) انسانی با ویژگی ها و فضایلی چون تقوا (ص آیات 48 و 49)، اهل توحید محض (بقره آیه 127 و 129 و 133)، باورمند به مشیت الهی (صافات آیات 101 و 102)، اهل خضوع مستمر (همان) صبر و شکیبایی (انبیاء آیه 85 و صافات آیه 102) عصمت و خیردائمی درهمه اعمال و رفتار (ص آیه 48)

نیکوکاری و شتاب و سبقت درکارهای خیر (انبیاء آیات 85 و 90 و ص آیه 48) انسانی صالح (انبیاء آیات 85 و 86) حلیم و بردبار (صافات آیه 101 و نورالثقلین ذیل آیه) اهل هدایت (انعام آیه 86 و 90) و با فضایل و مقاماتی چون امامت (انعام آیات 86 و 90) نبوت و برگزیدگی از سوی خدا (همان ونیز ص آیه 48) بوده است. وی کسی است که در تجدید بنای کعبه درکنار حضرت ابراهیم (علیه السلام) و برخوردار از امتیازات این مقام بود. (بقره آیه 127) خداوند وی را از کسانی معرفی می کند که باید به عنوان اسوه و سرمشق زندگی مورد توجه قرارگیرد. (انعام آیات 86 و 90 و بقره آیه 133 و ص آیه 48) خداوند به سبب همین صفات و فضایل است که وی را به عنوان معاون حضرت ابراهیم (علیه السلام) برگزید و از اوخواست تا درکنار آن حضرت (علیه السلام) مسئولیت بزرگ هدایت بشر به ویژه از طریق آموزش آیین ها و مناسک بزرگ عبادی چون حج و نماز و زکات به عهده گیرد.

توان دریافت که چرا زندگی حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیه السلام) به عنوان آیین زندگی مطرح شده است. به عبارت دیگر تمامی لحظات زندگی این پدر و پسر درآن حد و اندازه درکمال و تمام است که به عنوان اسوه زندگی همه بشر مطرح می شود.

خداوند درآیات 48 و 49 سوره ص، به داستان زندگی آن دو می پردازد و آن را شایسته یادآوری و به نیکی ذکر شدن می داند. بخشی از مهم ترین و حساس ترین زندگی آنان، ارتباط تنگاتنگی با حج و آیین های آن دارد، زیرا رفتارهای آنان در زندگی، به عنوان بخشی از آیین های توحیدی و عبادی حج درآمده است.

شناسی بسان کافر و مشرک هستند ولی در حوزه عمل، رفتاری ایمانی نشان می دهند. این مسئله تعبدی نمی تواند تا زمان بسیاری دوام یابد؛ زیرا روزی در عمل نمی تواند میان شرک معرفتی و عمل تعبدی خود جمع کند. از این رو هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) و یا امام معصوم (علیه السلام) یا ولی امر مسلمانان حکمی می کند که جان شخص را به خطر می افکند، از اطاعت فرمان سر باز می زند. داستان خراسانی با امام صادق (علیه السلام) و عدم اطاعت از فرمان پریدن در تنور آتش معروف است؛ زیرا چنین شخصی در عمل ولایت را چنان نشناخته بود که بتواند چشم بسته به فرمان ولی الله عمل کند و خود را به درون آتش بیفکند.

مختلف سیاسی و اجتماعی و نظامی فراهم می آورد. داستان ذبح اسماعیل و اطاعت پذیری وی از ولایت، داستان هر روز ماست. ما در جامعه، هر روز با مسائلی مواجه هستیم که تنها از راه اطاعت و تعبدپذیری ممکن است حل و فصل شود و هرگونه مقاومت و اما و اگرهای عقلانی نمی تواند جامعه را در امنیت کامل قرار دهد و اجرای بسیاری از دستورها را با مشکل مواجه می سازد. براین اساس درسی که کارگزاران و مسئولان حج باید به مؤمنان منتقل و آن را تبلیغ کنند مسئله ولایت پذیری و اطاعت تعبدی محض از ولایت امری است که همه شرایط را دارا می باشد و کسی است که در خدا ذوب شده است. اگر ولی امر مسلمانان خود را درخدا ذوب کرده است برهمه مؤمنان است که خود را در چنین ولی امری ذوب کنند و از وی اطاعت و فرمانبرداری محض داشته باشند.

حضرت اسماعیل (علیه السلام) می دانست که کشتن انسان بی گناه و به ناحق جرم است و ازصدها حکم الهی درباره حقوق بشر آگاه بود و می دانست که حضرت ابراهیم (علیه السلام) از وی آگاهتر و هوشیارتر نسبت به وی دراین مسائل است ولی این را نیز می داند که ولی الله حکمی بدون حکمت و هدف نمی کند و درپس حکم وی مصالح و اهداف والاتر و برتری است. از این رو برپایه بینش و نگرش معرفت شناختی عمیق و بلند خویش اطاعت محض را از حضرت ابراهیم (علیه السلام) نشان می دهد. این ها نمونه ها و جلوه هایی از حج است که می توان در ایام حج به حاجیان آموخت و آنان را درمسیر کمالی جامعه عدالت محور و ولایت محور جهانی اسلام قرار داد. بی گمان فرجام جامعه ای که همچون اسماعیل از ولی امر خویش اطاعت می کند و بی اما و اگر، گردن را در اختیار ولی امر خویش قرار می دهد تا هرگونه که خواهد عمل کند، فرجامی نیک در دنیا و نعمت های اخروی در آخرت است.

حج هوشمند، رویکرد شایسته آینده

گردهمایی عظیم حج هر ساله فرصتی طلایی را برای خودسازی در اختیار امت اسلامی قرار می دهد که بی نظیر است؛ علاوه بر نقش تحول فردی که حج ایفا می

ص:122

کند نمی توان از اثرات اجتماعی این حضور بی مانند آحاد امت اسلامی غافل شد. محیط اجتماع حج فرصتی است که باید از آن بهره گرفت؛ و رویکرد انفعالی و فاقد برنامه ریزی مناسب می تواند فرصت های بی مانندی را از میان ببرد. تجربه صاحب این قلم حاکی از آن است که حاضران در مراسم حج را می توان در سه لایه عمده گنجاند:

1. آنانی که حضورشان در مراسم حج فقط برای انجام یکی از مناسک اسلامی و عمل به یکی از واجبات الهی است.

2. کسانی که در این فرصت تحولی روحانی یافته و در مسیر زندگیشان دگرگونی جدی روی داده و از نظر زیست دنیوی دچار نوعی جهش کیفی شده و تصمیم می گیرند در مسیر قرب الهی حرکت نمایند.

3. کسانی که تحول شخصیشان منشاء تحول اجتماعی شده و آنان پس از تحول روحی خود به مثابه پیامبران تحول و تعالی روحی اجتماعشان شده و به سفر در میان خلق با حق دست می یازند.

بخش اعظم حاجیان در زمره گروه نخستند که حج برای آنا صرفا عملی مناسکی است. گروهی نیز که البته قابل اندازه گیری نیست دچار تحولات روحی شده و از چند ساعت تا چند روز و بعضا ان شاءالله تا پایان عمر تحول روحیشان ادامه می یابد. تعدادی اندک نیز تحول خود را به جوامع خویش انتقال داده و برای خلق خدا در مسیر تحول انگیزه آفرینی کرده اند.

در میان این سه گروه، گروه نخست از لحاظ کمیت بالاترین ولی کیفیت پایین ترین است و گروه سوم از لحاظ کمی حائز کمترین کمیت ولی بالاترین کیفیت هستند. کسانی چون ناصر خسرو، ابن عربی، شریعتی و جلال آل احمد در این راستا منشاء اثراتی قابل تامل شده اند. از این رو سازمان ها و نهادهای دست اندرکار حج نظام اسلامی شایسته است رویکردهای نوینی را در جهت ارجحیت کیفیت بر کمیت برگزینند؛ هر چند گام های ارزشمندی در این راستا برداشته شده است. به همین دلیل پیشنهاد می شود همان گونه که مفاهیمی چون قدرت هوشمند مطرح است پدیده و رویکرد حج هوشمند هم مورد توجه قرار گیرد و با اعزام هوشمند و

ص:123

ترکیبی از لایه های فوق البته با اهمیت بیشتر دادن به کیفیت اثرات اجتماعی حج را گسترش بخشیم. بی گمان این حرکت امواج تولایی و تبرایی عظیمی را ایجاد خواهد کرد و برائت از مشرکین را از شکل صوری فعلی به سمت حرکتی با کیفیت تر و ژرف تر در سطح جهان تبدیل خواهد کرد که ابتدا روشنفکران و سپس توده ها را متاثر خواهد ساخت.

صلیب و نماد یهودی ستاره داود (علیه السلام)، نماد هلال ماه را برگزیدند تا این گونه خود را از ملت ها و امت های دیگر جدا سازند.

وجه» پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهتمام وی به آن به دست آورد.

هر چند که از نظر اسلام، به هر جا رو شود، خداوند در همان سمت و روست، ولی قبله ای چون کعبه می تواند عامل اتحاد و وحدت امت اسلام شود.

علامه طباطبایی در ذیل آیه 144 سوره بقره می نویسد: قبله قرار گرفتن خانه ای از خانه ها چون کعبه و یا بنائی از بناها چون بیت المقدس و یا سنگی از سنگ ها چون حجرالاسود، که جزء کعبه است، از این جهت نیست که خود این اجسام برخلاف تمامی اجسام دیگر، اقتضای قبله شدن را دارد، تا تجاوز از آن و نپذیرفتن اقتضای ذاتی آنها محال باشد و در نتیجه ممکن نباشد که حکم قبله بودن بیت المقدس دگرگون شود و یا لغو گردد، بلکه تمامی اجسام و بناها و جمیع جهات از مشرق و مغرب و جنوب و شمال و بالا و پائین، در نداشتن اقتضای هیچ حکمی از احکام، برابرند؛ چون همه ملک خدا هستند، پس خدا هر حکمی - که بخواهد و به هر قسم که بخواهد و در هر زمان که بخواهد - در آنها می راند و هر حکمی هم که بکند به منظور هدایت خلق و بر طبق مصلحت و کمالاتی است که برای فرد و نوع آنها اراده می کند، پس او هیچ حکمی نمی کند مگر به خاطر این که به وسیله آن حکم، خلق را هدایت کند؛ و خداوند هم جز به سوی آنچه که صراط مستقیم و کوتاه ترین راه به سوی کمال قوم و صلاح ایشان است، هدایت نمی کند. (المیزان، ج 1، ص صفحه 480)

خداوند در آیه 115 سوره بقره به این نکته توجه داده است که تفاوتی میان جهتی با جهتی دیگر نیست و به هر سمت رو شود خداوند همان سمت است، ولی انتخاب قبله برای نمازگزاردن برای ایجاد همان هویت و وحدت میان امت اسلام است.

نیز حج، آیه 26) این خانه که پیش از ابراهیم (علیه السلام) و بر پایه برخی روایات حتی در زمان هبوط حضرت آدم (علیه السلام) برای قبله و عبادت انتخاب شده بود، در زمان حضرت ابراهیم (علیه السلام) با مشارکت فرزندش اسماعیل (علیه السلام) ساخته یا بازسازی شد. از برخی روایات استفاده می - شود که کعبه در عصر نوح هم بوده و در توفان هم از غرق آزاد شده است. (تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 495) علامه طبرسی با استفاده از واژه «یرفع» بر این باور است که خانه کعبه پیش از حضرت ابراهیم (علیه السلام) وجود داشته است و آن حضرت (علیه السلام) ماموریت داشته است تا با کمک فرزندش اسماعیل (علیه السلام) آن را نوسازی کند. (مجمع - البیان، ج 1 و 2، ص 389)

به هر حال، خداوند حضرت ابراهیم (علیه السلام) را مامور کرد تا کعبه را به عنوان جلوه گاه توحید و یکتاپرستی بسازد یا بازسازی نماید (آل عمران، آیه 96) و مردم را به عبادت پروردگار آن خانه بخواند. از آیه 3 سوره قریش نیز بر می آید که همه انسان ها ماموریت دارند تا کعبه را به عنوان معبد توحید انتخاب کرده و پروردگار آن را بپرستند. هم چنین از آیاتی چون 125 سوره بقره و 35 و 37 سوره ابراهیم و 26 و 29 و 33 سوره حج بر می آید که این خانه، دارای قدمت تاریخی و کهن می باشد و یک اثر باستانی در عبادت انسان ها به شمار می آید. بنابراین، با نگاهی به تاریخ خانه خدا می توان دریافت که کعبه، نماد توحید و معبد یکتاپرستی در طول تاریخ بوده است. از این رو خداوند در آیات 96 و 97 سوره آل عمران آن را از آیات و نشانه های روشن برای هدایت جهانیان بر می شمارد؛ زیرا هر کسی با نگاهی به کعبه می تواند دریابد که انسان به طور فطری خداپرست بوده و به عبادت خداوند یکتا در طول تاریخ می پرداخته است. همین جایگاه توحیدی کعبه است که برای آن احترام و حرمت ویژه ای در پیشگاه خداوند ایجاد نموده است (بقره، آیه 125 و مائده، آیات 2 و 97) و هر کسی اگر بخواهد موجبات جلب رضایت الهی را فراهم آورد می تواند با احترام و حرمت گذاری به کعبه این رضایت و خشنودی الهی را کسب کند. (مائده، آیه 2)

و آن امن بودن برای انسان ها است. خداوند در آیه 125 سوره بقره، کعبه را مکانی امن برای انسان ها بر می شمارد که جان و جسم ایشان در این مکان در امنیت و آرامش است. به این معنا که کعبه از نظر تشریعی و تکوینی از خصوصیت امنیت بهره می برد. بنابراین، می توان گفت که هر کسی که در کعبه قرار می گیرد از نظر جسمی در امنیت و از نظر روحی در آرامش قرار می گیرد. البته آثار این امنیت در پیرامون خانه نیز یافت می شود و کسانی که در پیرامونش قرار می گیرند نیز از امنیت و آرامش جسم و جان و روح و روان بهره مند می شوند. از آیه 125 سوره بقره برمی آید که خانه خدا، برای کسانی که درآن جا حضور می یابند، مکان امنی است.

بنابراین هیچ کس نمی تواند متعرض کسانی شود که درآن جا حتی به عنوان پناهندگی حضور یافته اند. (مجمع البیان، ج 1 و 2، ص 383) از دیگر ویژگی های کعبه می توان به برکت اشاره کرد خانه خداوند براساس آیه 96 سوره آل عمران، دارای برکت و خیر فراوان برای کسانی است که درآن جا حضور می یابند. خیر و برکت به آن نعمت مادی و معنوی گفته می شود که آثار آن در زندگی بشر چیزی جز کمال نیست.

به این معنا که انسان از هر چیزی که به وی داده می شود به بهترین شکل بهره می گیرد و آثار آن درکمال یابی وی نقش اساسی ایفا می کند. این دسته از نعمت های الهی به عنوان خیر و برکت شناخته می شوند. از دیگر ویژگی های کعبه می توان به لزوم نمازگزاران به سوی آن اشاره کرد. (بقره، آیه 143 و تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 136، حدیث 415) البته برای کسانی که درمکه هستند، مسجدالحرام قبله می شود که کعبه در وسط آن قراردارد و یا برای کسانی که در بیرون مکه هستند خود مکه قبله می شود که باز به سبب وجود کعبه درآن ناحیه و سمت است. (بقره، آیات 144 و 149 و 150) همچنین کعبه نقش محوری درمناسک حج از جمله اطراف و قربانی به طرف آن دارد (حج، آیات 29 و 33) چنان که کعبه و جهت مسجدالحرام و مکه، درهر ذبح و کشتاری لازم است. بدین معنی که هرحیوانی را باید به سمت قبله ذبح کرد، درغیر این صورت آن ذبح، حرام می شود.

ص:128

خداوند کعبه را قیام برای دین و معیشت مردم قرار داده است. (همان، حدیث 211) بنابراین می توان گفت که کعبه تنها در زندگی معنوی انسان ها نقش ایفا نمی کند بلکه در زندگی مادی و دنیوی آنان نیز نقش حیاتی و اساسی دارد.

از آیات سوره فیل و قریش نیز این معنا حاصل می شود که چگونه کعبه وسیله اتحاد و اعتبار قریش شده و امنیت سفرهای تجاری آنان را موجب شده و عاملی در کسب معنویت و درآمد برای ایشان است. بنابراین، نقش کعبه را نمی توان تنها در حوزه معاد و معنویت خلاصه کرد. البته مهم ترین نقشی که قرآن برای کعبه بیان کرده است، همان نقش هدایتی کعبه برای جهانیان است. خداوند در آیاتی از جمله 142 و 143 و 150 سوره بقره و 96 سوره آل عمران، به نقش هدایتی کعبه برای همه جهانیان اشاره کرده است. از این آیات می توان این را به دست آورد که هرکسی هدایت راستین و خط مستقیم کمال را بخواهد می بایست به کعبه به عنوان مهم ترین وسیله هدایتی توجه پیدا کند.

توده های مردم که از آنان به ناس تعبیر می شود می توانند در کنار کعبه و یا با قصد آن در مسیر توحیدی قرار گیرند و از پراکندگی و شکار دشمنان دین شدن در امان مانند. از این رو در آیه 125 سوره بقره، از خانه خدا به عنوان محل اجتماع و بازگشت پی درپی مردم یاد شده است. بی گمان دیده اید که گله های گوسفند در صحرا پراکنده اند و هنگامی که چنین هستند در دام دشمن قرار می گیرند و گرگها، آنها را جداگانه می درند، ولی وقتی اجتماع می کنند، هیبت اجتماع آنان، دشمنان را هراسان کرده و می پراکند و امنیت جسم و جان و آرامش روح و روان را برای ایشان به ارمغان می آورد. نقشی که کعبه برای توده های مردم ایفا می کند چنین نقشی است که اجازه نمی دهد تا گرگان دین و ایمان ایشان را بربایند و بدرند. حضور توده های مردم در مکه موجب می شود تا فرهنگ درست زندگی را بیاموزند و آداب آن را بشناسند و طهارت جسم و جان خود را با تعامل با دیگران یاد بگیرند و توانایی انجام عبادت درست را به دست آورند. (بقره، آیه 125 و حج، آیه 26) از این رو عمران واقعی در بیت معمور با حضور حاجیان که قصد طهارت و پاکی و کمال دارند، تحقق می یابد. (طور، آیات 1 و 2 و کشاف، ج 4، ص 408)

ص:130

هرانسانی می تواند در زمان اعتکاف و وقوف مدت کوتاه دراین محیط ، از فرهنگ های گوناگون، اطلاعات مفید و کارآمد به دست آورد و خود را به سوی کمال و تعالی بهتر و بیش تر بکشاند. حضور در اجتماع توده های مردمی و انجام کارهایی چون طواف و رکوع و سجود، آموزش عملی عبادت و زندگی اجتماعی و بهره مندی از دانش ها و تجربیات یکدیگر و دستگیری از دیگران است. این مطلبی است که می توان از آیه 125 سوره بقره به دست آورد. به هرحال، کعبه تنها نشانه ای کوچک برای بشر نیست بلکه نمادی بزرگ از خداوند بزرگ و یکتاست تا آدمی راه گم نکند و هدایت راستین را در کنار آن و به سوی مقصد یگانه بیابد.

اداره جوامع اسلامی را از جنبه دیگرش. حج ضمن اینکه عملی است عبادی، سیاسی نیز هست. مسلمانان با ملیت ها و رنگ ها و زبان های مختلف از سراسر این کره خاکی در یکجا جمع شده و همگی یک شعار سر داده و یک هدف را دنبال می کنند. بنابراین می توان حج را رستاخیز اسلامی نام نهاد، حج با توجه به گستردگی ابعاد و ویژگی خاصش از اسرار باطنی فراوانی برخوردار است به طوری که هیچ یک از اعمال دیگر به آن گستردگی نبوده و باطن هیچ یک به باطن حج نمی رسد. اینک که پرده های دو رویی و حیله های رنگارنگ دشمنان کنار رفته است و امت اسلامی دسیسه های دشمنان را به یقین رسیده است، اجتماع بزرگ حج می تواند پیوند مبارکی بین امت اسلامی باشد.

امتی که فراتر از شیعه و سنی یا مذاهب مختلف و گذشته از تفکرات سیاسی دارای دشمن واحدی است که اصل تفکر اسلامی را هدف قرار داده است. یکی از مهمات فلسفه حج در بیان بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه، ایجاد تفاهم و تحکیم برادری میان مسلمانان است که در بیانات و پیام های مقام معظم رهبری نیز به نوع دیگری تجلی یافته است. حضور در کعبه به معنای قبول "توحید - مرکزی" و نفی همه شرک پرستی های ظاهری و باطنی و پرهیز از بت های خود تراشیده است و چه خوب است که بت بزرگ تفرقه که دشمنان برای خیل عظیم مسلمانان تراشیده اند تا آسوده به غارت منابع انسانی و سرمایه های مادی آنان مشغول شوند، در اجتماع معنادار حج شکسته شود و این شکسته شدن باید با آگاهی و همدلی عمومی مسلمانان در سراسر دنیا همراه باشد.

تعابیر امام بزرگوار خمینی کبیر در این زمینه، همواره ماندگار است که می گفت:

"بت بزرگ باید شکسته شود، هر چه باشد..." و چه بتی بدتر و خطرناک تر از طاغوت ها در طول تاریخ، مگر مستکبران زمان ما که شمشیرها را برای نابودی وفاق مسلمانان از رو بسته اند، بت های بزرگی نیستند که فرعون وار فریاد خدایی سر می دهند و جهانیان را به طاعت و کرنش و پرستش خویش می خوانند و با زر و زور و تزویر، خود را به آنان تحمیل می نمایند؟ چگونه باید بر این بت ها فایق آمد؟ جز با همبستگی و مشارکت عمومی مسلمانان و کنار نهادن اختلاف های کلامی و فقهی و

ص:132

تفرقه های دیگر ساخته ؟ فجایع هر روزه در عراق برای کمتر کسی جای تردید باقی گذاشته است که دشمن، اصل اسلام را هدف قرار داده است و حمایت ظاهری از چند کشور و جناح خاص سیاسی نباید گروه های مختلف را فریب دهد. اما در این بین عدم تنبه سران برخی کشورها هنوز برای مسلمانان جهان عجیب است. غفلتی مرموز که باید به صورت ریشه ای به آن پرداخت. غفلتی که به قیمت خون هزاران زن و کودک بی گناه در فلسطین و عراق و افغانستان و پاکستان تمام می شود.

حج؛ مظهر عزت و عظمت امت اسلامی در اندیشه امام خمینی "ره" حج کانون معارف الهی، پیام آور طرح و تأسیس جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی، تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست. ایشان سفر حج را سفر به سوی خدای تبارک و تعالی دانسته که "برای نزدیک شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است، حج تنها حرکات و اعمال و لفظها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک، انسان به خدا نمی رسد؛ حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود و مناسک حج مناسک زندگی است و از آنجا که جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد (صلی الله علیه و آله) پیوند خورد و یکی گردد و ید واحده شود، حج تنظیم و تمرین و تشکل این زندگی توحیدی است. نوشته حاضر به لحاظ اهمیت سیاسی این فریضه الهی به رشته تحریر در آمده و در آن کوشیده شده به آیات قرآن کریم و سخنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیه السلام) به عنوان مبنای دیدگاه امام خمینی (ره) اشاره شود تا بر غنای آن افزوده گردد. در گام اول به بررسی بعد سیاسی و اجتماعی حج که یکی از ویژگیهای حج ابراهیمی و چه بسا از منظر امام بر ابعاد دیگر نیز غلبه داشته، می پردازیم.

حج در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان، بلکه در سرنوشت بشر نقشی بسیار ارزنده دارد. نخستین خانه ای که برای مردم بنا گردیده و مشعل هدایت انسان خوانده شده، کعبه است. امام خمینی (ره) با توجه به این مسئله می فرماید:" یک همچو مجلس هایی که اسلام درست کرد مثل حج هیچ قدرتی نمی تواند درست کند؛ هیچ قدرتی، همه ممالک اسلامی و سران ممالک اسلامی جمع بشوند که نیم

ص:133

میلیون جمعیت را یک جایی ببرند نخواهند موفّق شد... این اجتماعات، اجتماعات سیاسی است. باید در این اجتماعات گویندگان و نویسندگان همه بلاد مسلمین در آنجا مسائل اسلام را مسائل بلاد مسلمین، گرفتاری هایی که دارند، مسلمین از دست کی گرفتاری دارند و آن باید چه بکند، دولتهایی که با مسلمین چه می کنند با او چه بکند کوشش کنند "و یا در جای دیگر می فرمایند:" در حج باید بررسی از اوضاع مسلمین در هر سال بشود که مسلمین در چه حال هستند. این سفر حج برای این مسائل بوده است، برای قیام ناس بوده است، برای این بوده است که مسلمین مشکلات مسلمین را درک کنند و در رفعش کوشش کنند"

حج عرصه نمایش و سنجش استعدادها و توان مادی و معنوی مسلمانان است و از اینجا است که استمرار و قوام دین بر قیام کعبه پیوند می خورد. امام صادق ع) می فرماید:" دین پیوسته برپا خواهد بود تا زمانی که کعبه پابرجاست ".از این رو دشمنان اسلام می کوشند تا اجتماع با عظمت مسلمانان را در مراسم حج کم رنگ و آن را از محتوای عالی سیاسی اجتماعی خالی کنند و آثار مهم و نقش عظیم آن را در عزّت بخشیدن به امت و استحکام دین الهی بی ثمر سازند.

قرآن کریم در دعوت مردم به حج، فلسفه آن را چنین بیان می دارد:" لیشهدوا منافع لهم و یذکروا اسم الله فی ایام معلومات علی ما رزقهم... یعنی حج گزاران از هر نقطه عالم بیایند تا بر منافع خودشان گواه باشند و در روزهای معینی یاد خدا بکنند. پس فلسفه حج این است که حاجیان در این کنگره عظیم شرکت کنند و بر منافع خود شاهد باشند. درباره این آیات نکاتی قابل ذکر است: 1) طبق این آیه حج عملی چند بعدی است: عبادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و... تنها یک عمل عبادی صرف نیست.

2) شهادت بر منافع در این آیه کریمه نه تنها در مقابل یاد خدا آمده، بلکه مقدم ذکر شده است و از این تقدیم به نظر می آید که بُعد غیر عبادی حج بیش از بعد عبادی آن مورد توجه قرار گرفته و اهمیت دارد و این در حالی است که بعد عبادی حج در مقابل اعمال دیگر عبادی عظمت بسیار بزرگ دارد. چنانکه حضرت امام (ره) در این مورد می فرماید: "فریضه حج در میان فرایض از ویژگی خاص برخوردار

ص:134

است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه های دیگرش غلبه داشته باشد با آنکه جنبه عبادی اش نیز ویژگی خاص دارد" "باید بدانند که حج ابراهیمی، محمدی (صلی الله علیه و آله) سال هاست غریب و مهجور است، هم از جهات" معنوی و عرفانی" و هم از جهات" سیاسی و اجتماعی ".و حجاج عزیز تمامی کشورهای اسلامی باید بیت خدا را در همه ابعادش از این غربت درآورند، اسرار عرفانی و معنویش به عهده عرفای غیر محجوب. و ما اینک با بعد سیاسی و اجتماعی آن سر و کار داریم که باید گفت فرسنگها از آن دوریم. ما مأمور به جبران مافات هستیم. این کنگره سراپا سیاست که به دعوت ابراهیم و محمد (صلی الله علیه و آله) برپا می شود و از هر گوشه دنیا و از هر فجّ عمیق در آن اجتماع می کنند، برای منافع ناس است و قیام به قسط است و در ادامه بت شکنی های ابراهیم و محمد است و طاغوت شکنی ها و فرعون زدودن های موسی است، و کدام بت به پایه شیطان بزرگ و بتها و طاغوتهای جهانخوار می رسد که همه مستضعفان جهان را به سجده خود و ستایش خویش فرا خوانند و همه بندگان آزاد خدای تعالی را بنده فرمانبردار خویش دانند

بخشی از اسرار عرفانی حج در اندیشه امام خمینی (ره)

سفر حج... سفر تحصیل دنیا نیست سفر الی الله است. شما دارید به طرف خانه خدا می روید. تمام اموری که دارید انجام می دهید به طور الوهیت باید انجام بدهید. سفرتان از اینجا که شروع می شود «وفد» الی الله است، سفر به سوی خدای تبارک و تعالی است. باید همانطوری که مسافرین الی الله مثل انبیا (علیه السلام) و بزرگان از دین ما مسافرتشان الی الله در تمام زمان حیاتشان بوده است و یک قدم تخلف نمی کردند از آن چیزی که برنامه وصول الی الله بوده است، شما هم الان «وفود» الی الله دارید می روید. شما در آنجا که می روید، در میقات که می روید لبیک به خدا می گویید، یعنی تو دعوت کردی و ما اجابت. مبادا یک عملی انجام بدهید که خدای تبارک و تعالی بفرماید که خیر، شما را من قبول ندارم برای اینکه شما اسلامی نیستید... این سفرالهی را شما می روید رجم شیطان می کنید. اگر چنانچه خدای نخواسته خودتان از جنود شیطان باشید رجم خودتان را هم می کنید. شما باید رحمان بشوید تا رجمتان رجم رحمان و جنود رحمان به شیطان باشد. (صحیفه

ص:135

نور/ 9/237)

ضرورت نفی شریک در همه مراتب

لبیک های مکرر از کسانی حقیقت دارد که ندای حق را به گوش جان شنیده و به دعوت الله تعالی به اسم جامع جواب می دهند. مسئله، مسئله حضور در محضر است و مشاهده جمال محبوب، گویی گوینده از خود دراین محضر بیخود شده و جواب دعوت را تکرار می کند و دنباله آن، سلب شریک به معنای مطلق آن می نماید که اهل الله می دانند نه شریک در الوهیت فقط ، گرچه سلب شریک در آن نیز شامل همه مراتب تا فنای عالم درنظر اهل معرفت است و حاوی جمیع فقرات احتیاطی و استحبابی است مثل «الحمد لک والنعمه لک» و حمد را اختصاص می دهد به ذات مقدس، همچنین نعمت را، و نفی شریک می کند، و این نزد اهل معرفت غایت توحید است و به این معناست که هر حمدی و هر نعمتی که در جهان هستی تحقق یابد حمد خدا و نعمت خداست

بدون شریک و درهر موقف و مشعری و وقوف و حرکتی و سکون و عملی، این مطلب و مقصد اعلی جاری است و خلاف آن، شرک به معنای اعم است که همه ما کور دلان به آن مبتلا هستیم... لبیک های شما جواب دعوت حق تعالی باشد و خود را محرم برای وصول به آستانه محضر حق تعالی نمایید و لبیک گویان برای حق، نفی شریک به همه مراتب کنید و از «خود» که منشأ بزرگ شرک است به سوی او (جل وعلی) هجرت نمایید و امید است برای جویندگان، آن مدتی که دنبال هجرت است حاصل آید و اجری را که علی الله است دریافت نمایند و اگر جهات معنوی به فراموشی سپرده شود گمان نکنید که بتوان از چنگال شیطان نفس رهایی یابید و تا در بند خویشتن خویش و هواهای نفسانی خود باشید نمی توانید جهاد فی سبیل الله و دفاع از حریم الله نمایید. (همان / 44/91-24)

امام خمینی (ره) می فرمایند: مسئله قربانی فرزند یک باب است که به حسب البته دید نوع بشر مسئله مهمی است لکن آن چیزی که مبدا این عمل می شود آن چیزی که مقابله ما بین پدر و پسر را در آن جا متحقق می کند، این یک مسائل قلبی و روحی و معنوی است. فوق این مسائلی که ماها می فهمیم، ما همه می گوییم که

ص:136

ایثار کرد، قربانی کرد و واقعا این طور بوده است، خوب مهم هم هست لکن آیا درنظر ابراهیم (علیه السلام) هم ایثار بوده است ؟ ابراهیم هم در نظرش این بوده است که حالا یک چیزی، تحفه ای می برد پیش خدا؟ اسماعیل هم سلام الله علیه در نظرش بوده که یک جانفشانی دارد می کند برای خدا؟ یا مسئله این نیست، این مسئله ای است که تا نفسانیت انسان است، خودیت انسان هست، ایثار اسمش هست من ایثار می کنم در راه خدا فرزندم را، من ایثار می کنم در راه خدا جان خودم را، این برای ما مهم است، و زیاد مهم است، (اما) برای ابراهیم مسئله این، ایثار نیست.

ابراهیم خودی نمی بیند تا ایثاری کرده باشد، اسماعیل خودی نمی بیند تا ایثار کرده باشد ایثار این است که من هستم و تو هستی و عمل من و برای تو و ایثار. این درنظر بزرگان اهل معرفت و اولیای خدا شرک است درعین حالی که درنظر ما کمال بزرگی است، ایثار بزرگی است. همان 91/45

امام خمینی: حج؛ فریاد توحید و مبارزه با طاغوت

معنویت یعنی توجه به باطن و اصل یک امر و این مهم در مکتب امام یک شاخصه اصولی و اساسی است. امام فریادگر معنویتی بود که نه تنها ایران را بلکه تمام مسلمین و حتی همه مستضعفین عالم را به سعادت برساند. اما در سخنان خویش همواره انسانها را به فطرت توحیدی خویش رهنمون می ساختند و راه سعادت را توجه به معنویات می دانستند. یکی از مواردی که به خوبی می توان این مهم را در سخنان امام پیدا کرد، پیامهای ایشان به مراسم حج است. امام با احیای مراسم برائت از مشرکین معنای تازه ای به حج بخشیدند و اجتماع عظیم حجاج را از انفعالی مرگ بار خارج نمودند. ایشان در پیامی به حجاج مرقوم داشتند:"(اسلام) دین فطرت و رهایی بخش از قید و بندهای طبیعت و وسواس شیاطین جنّ و انس در نهان و ظاهر است و دینِ سیاستِ مُدُن و راهنمای صراط مستقیمِ لا شرقیه و لا غَربیه است. دینی است که عباداتش توأم با سیاست، و سیاستش عبادت است.

اکنون که مسلمین کشورهای مختلف جهان به سوی کعبه آمال و حج بیت اللَّه رو آورده...

مسلمانان مبعوث از قِبَل خداوند تعالی باید علاوه بر محتوای عبادی، از

ص:137

محتوای سیاسی و اجتماعی آن بهره مند شوند، و به صِرْف صورت قناعت نکنند.

همه کس می داند که برپا نمودن چنین کنگره عظیمی برای هیچ مقامی و هیچ دولتی امکان پذیر نیست. و این امر خداوند متعال است که این گردهمایی بزرگ را فراهم آورده، مع الأسف مسلمین در طول تاریخ نتوانستند از این نیروی آسمانی و کنگره اسلامی استفاده شایانی به نفع اسلام و مسلمین بنمایند" .به صراحت اشاره معنویت و باطن حج و نیز خروج حاجیان از سکون و انفعال در کلام امام دیده می شود.

همچنین مسلمین را این گونه به جنبه های معنوی و متعالی حج توصیه می کنند:

"این پدرِ توحید و بت شکنِ جهان (حضرت ابراهیم) به ما و همه انسانها آموخت که قربانی در راه خدا، پیش از آنکه جنبه توحیدی و عبادی داشته باشد، جنبه های سیاسی و ارزشهای اجتماعی دارد. به ما و همه آموخت که عزیزترین ثمره حیات خود را در راه خدا بدهید و عید بگیرید. خود و عزیزان خود را فدا کنید، و دین خدا را و عدل الهی را برپا نمایید، این بت شکن و فرزند عزیزش، بت شکن دیگر، سید انبیا، محمد مصطفی - صلی اللَّه علیه و آله و سلم - به بشریت آموختند که بتها هر چه هست باید شکسته شود؛ و کعبه، که امّ القُری است، و آنچه از آن بسط پیدا کرده تا آخرین نقطه زمین، تا آخرین روز جهان، باید از لوث بتها تطهیرشود، بت هر چه باشد، چه هیاکل، چه خورشید، چه ماه، و چه حیوان، و انسان. و چه بتی بدتر و خطرناکتر از طاغوتهای در طول تاریخ از زمان آدم صفی اللَّه، تا ابراهیم خلیل اللَّه، تا محمد حبیب اللَّه - صلی اللَّه علیهم و آلهم اجمعین - تا آخر الزمان که بت شکن آخر از کعبه ندای توحید سر دهد.

مگر ابرقدرتهای زمان ما بتهای بزرگی نیستند که جهانیان را به اطاعت و کرنش و پرستش خود می خوانند، و با زور و زر و تزویر خود را به آنان تحمیل می نمایند؟ کعبه معظّمه یکتا مرکز شکستن این بتهاست. ابراهیم خلیل، در اول زمان، و حبیب خدا و فرزند عزیزش مهدی موعود - روحی فداه - در آخر زمان، از کعبه ندای توحید سردادند و می دهند" .حضرت امام مبارزه با استکبار را امری می داند که با توحید به هم تنیده هستند و به مسلمین این نکته را گوشزد می کند که نمی توان در

ص:138

کنار خانه خدا و مرکز توحید بود، ولی در مورد زورگویان عالم بی تفاوت ماند که این امر منقصتی در توحید و نیز در مراسم حج است. حضرت امام اصل بنای کعبه را برای توحید و ظلم ستیزی می داند و با اشاره به آیات قرآن به حجاج می فرماید:

"بیت اللَّه الحرام، اول بیتی است که برای" ناس "بنا شده. بیت همگانی است. هیچ شخصیتی و هیچ رژیمی و هیچ طایفه ای حق تقدم در آن را ندارد. اهل بادیه و صحرانشینان و خانه به دوشان با عاکفان کعبه و شهرنشینان و دولتمردان در آن یکسانند. این بیت معظم برای ناس بنا شده، و برای قیام ناس و نهضت همگانی، و برای منافع مردمی. و چه نفعی بالاتر و والاتر از آنکه دست جباران جهان و ستمگران عالم از سلطه بر کشورهای مظلوم کوتاه شود، و مخازن عظیم کشورها برای مردم خود آن کشورها باشد. بیتی که برای قیام تأسیس شده است، آن هم قیام ناس و للناس، پس باید برای همین مقصد بزرگ در آن اجتماع نمود، و منافع ناس را در همین مواقف شریف تأمین نمود، و رمی شیاطین بزرگ و کوچک را در همین مواقف انجام داد".

و یا با صراحت بیشتر عنوان می دارند: "مسلماً روح و پیام حج چیز دیگری غیر از این نخواهد بود که مسلمانان، هم دستور العمل جهاد با نفس را بگیرند و هم برنامه مبارزه با کفر و شرک را" .به هر حال اعلان برائت در حج، تجدید میثاق مبارزه و تمرین تشکل مجاهدان برای ادامه نبرد با کفر و شرک و بت پرستها است و به شعار هم خلاصه نمی شود که سرآغاز علنی ساختن منشور مبارزه و سازماندهی جنود خدای تعالی در برابر جنود ابلیس و ابلیس صفتان است و از اصول اولیه توحید به شمار می رود و اگر مسلمانان در خانه ناس و خانه خدا از دشمنان خدا اظهار برائت نکنند، پس در کجا می توانند اظهار نمایند؟ و اگر حرم و کعبه و مسجد و محراب، سنگر و پشتیبان سربازان خدا و مدافعان حرم و حرمت انبیا نیست، پس مأمن و پناهگاه آنان در کجاست ؟ "امام در جای جای پیامهای خود به حجاج به این مطالب تاکید کرده و تنها به این امر اکتفا نمی کند بلکه از حجاج می خواهد هر کدام حامل این پیامهای توحیدی برای ملتهای کشور خود باشند.

حج؛ مظهر عزت و عظمت امت اسلامی در اندیشه امام خمینی" ره "حج کانون

ص:139

معارف الهی، پیام آور طرح و تأسیس جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی، تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست. ایشان سفر حج را سفر به سوی خدای تبارک و تعالی دانسته که" برای نزدیک شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است، حج تنها حرکات و اعمال و لفظها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک، انسان به خدا نمی رسد؛ حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود و مناسک حج مناسک زندگی است و از آنجا که جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد (صلی الله علیه و آله) پیوند خورد و یکی گردد و ید واحده شود، حج تنظیم و تمرین و تشکل این زندگی توحیدی است. نوشته حاضر به لحاظ اهمیت سیاسی این فریضه الهی به رشته تحریر در آمده و در آن کوشیده شده به آیات قرآن کریم و سخنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیه السلام) به عنوان مبنای دیدگاه امام خمینی (ره) اشاره شود تا بر غنای آن افزوده گردد. در گام اول به بررسی بعد سیاسی و اجتماعی حج که یکی از ویژگیهای حج ابراهیمی و چه بسا از منظر امام بر ابعاد دیگر نیز غلبه داشته، می پردازیم.

حج در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان، بلکه در سرنوشت بشر نقشی بسیار ارزنده دارد. نخستین خانه ای که برای مردم بنا گردیده و مشعل هدایت انسان خوانده شده، کعبه است. امام خمینی (ره) با توجه به این مسئله می فرماید: "یک همچو مجلس هایی که اسلام درست کرد مثل حج هیچ قدرتی نمی تواند درست کند؛ هیچ قدرتی، همه ممالک اسلامی و سران ممالک اسلامی جمع بشوند که نیم میلیون جمعیت را یک جایی ببرند نخواهند موفّق شد... این اجتماعات، اجتماعات سیاسی است. باید در این اجتماعات گویندگان و نویسندگان همه بلاد مسلمین در آنجا مسائل اسلام را مسائل بلاد مسلمین، گرفتاری هایی که دارند، مسلمین از دست کی گرفتاری دارند و آن باید چه بکند، دولتهایی که با مسلمین چه می کنند با او چه بکند کوشش کنند" و یا در جای دیگر می فرمایند: "در حج باید بررسی از اوضاع مسلمین در هر سال بشود که مسلمین در چه حال هستند. این سفر حج برای این مسائل بوده است، برای قیام ناس بوده است، برای این بوده است که

ص:140

مسلمین مشکلات مسلمین را درک کنند و در رفعش کوشش کنند"

حج عرصه نمایش و سنجش استعدادها و توان مادی و معنوی مسلمانان است و از اینجا است که استمرار و قوام دین بر قیام کعبه پیوند می خورد. امام صادق ع) می فرماید: "دین پیوسته برپا خواهد بود تا زمانی که کعبه پابرجاست" .از این رو دشمنان اسلام می کوشند تا اجتماع با عظمت مسلمانان را در مراسم حج کم رنگ و آن را از محتوای عالی سیاسی اجتماعی خالی کنند و آثار مهم و نقش عظیم آن را در عزّت بخشیدن به امت و استحکام دین الهی بی ثمر سازند.

قرآن کریم در دعوت مردم به حج، فلسفه آن را چنین بیان می دارد: "لیشهدوا منافع لهم و یذکروا اسم الله فی ایام معلومات علی ما رزقهم... یعنی حج گزاران از هر نقطه عالم بیایند تا بر منافع خودشان گواه باشند و در روزهای معینی یاد خدا بکنند. پس فلسفه حج این است که حاجیان در این کنگره عظیم شرکت کنند و بر منافع خود شاهد باشند. درباره این آیات نکاتی قابل ذکر است: 1) طبق این آیه حج عملی چند بعدی است: عبادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و... تنها یک عمل عبادی صرف نیست.

2) شهادت بر منافع در این آیه کریمه نه تنها در مقابل یاد خدا آمده، بلکه مقدم ذکر شده است و از این تقدیم به نظر می آید که بُعد غیر عبادی حج بیش از بعد عبادی آن مورد توجه قرار گرفته و اهمیت دارد و این در حالی است که بعد عبادی حج در مقابل اعمال دیگر عبادی عظمت بسیار بزرگ دارد. چنانکه حضرت امام (ره) در این مورد می فرماید:" فریضه حج در میان فرایض از ویژگی خاص برخوردار است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه های دیگرش غلبه داشته باشد با آنکه جنبه عبادی اش نیز ویژگی خاص دارد""باید بدانند که حج ابراهیمی، محمدی (صلی الله علیه و آله) سال هاست غریب و مهجور است، هم از جهات "معنوی و عرفانی" و هم از جهات "سیاسی و اجتماعی" .و حجاج عزیز تمامی کشورهای اسلامی باید بیت خدا را در همه ابعادش از این غربت درآورند، اسرار عرفانی و معنویش به عهده عرفای غیر محجوب. و ما اینک با بعد سیاسی و اجتماعی آن سر و کار داریم که باید گفت فرسنگها از آن دوریم. ما مأمور به جبران مافات هستیم. این کنگره سراپا

ص:141

سیاست که به دعوت ابراهیم و محمد (صلی الله علیه و آله) برپا می شود و از هر گوشه دنیا و از هر فجّ عمیق در آن اجتماع می کنند، برای منافع ناس است و قیام به قسط است و در ادامه بت شکنی های ابراهیم و محمد است و طاغوت شکنی ها و فرعون زدودن های موسی است، و کدام بت به پایه شیطان بزرگ و بتها و طاغوتهای جهانخوار می رسد که همه مستضعفان جهان را به سجده خود و ستایش خویش فرا خوانند و همه بندگان آزاد خدای تعالی را بنده فرمانبردار خویش دانند

حنجره تا لب هایت را طی میکند و جریان متناوب اشک های گرم و بی امان که سیمای شرمسارت را شستشو می دهد، ترا به خود می آورد و دیگر بار همچون قطره ای دستخوش امواج طوفانی خویش را برگرد خانه معبود، در طواف می یابی.

با وجود آن همه هیاهو و فریاد که پیرامونت را فرا گرفته است، سکوتی دلنشین ترا به خویش می خواند. گوشهایت را تیز می کنی. این صدای بال فرشتگان است که با زمزمه های عارفانه حجاج بیت الله در هم آمیخته و فضایی سرشار از معنویت و عرفان را بوجود آورده است و تو اینک سبکبار و رها از تعلقات دنیوی، اندیشمندانه به اطرافت می نگری. برادران سیاه پوستت را می بینی که مروارید درخشان اشک بر چهره شفافشان می غلطد و فریاد تکبیر و تهلیل شان غمی دیرپا را در چشمهای منتظر شان به تصویر می کشد. به هر طرف که می نگری برادر و خواهری مسلمان ترا به خویش می خواند.

تو تنها نیستی؛ مسلمانی هستی در میان صدها هزار مسلمان دیگر: سیاه، سفید ، سرخ، زرد، شیعه، سنی، آفریقایی، اروپایی، آمریکای لاتین و.... و تو با روحی که در جاری نور حق شستشو شده است، جای پای قرن ها استبداد، خشونت و نامردمی را بر جای جای اندام استوارشان می بینی؛ دستی پر از تمنا از درون به سویشان می گشایی و با فریاد از عمق وجودت آن ها را میخوانی. و اگر این فریاد پرتوان از حنجره هر مسلمانی که آستانبوس بیت الله الحرام است بیرون آید، به زودی طنین کوبنده آن از دیوارها و فضای ملکوتی کعبه خارج شده و دنیای استکبار را به لرزه خواهد انداخت. آری» مناسک حج بانگ بیدار باش دنیای اسلام است»؛ تا مسلمانان عالم به دور از هرگونه گروه و تشکل از پیش سازمان یافته یک دل و یک جهت در خاستگاه وحی الهی، آرمانهای مقدس خویش را جامه عمل پوشند و در جهت رفع مشکلات و مسائل دنیای اسلام؛ چاره اندیشی کنند. حج، این کنگره عظیم سیاسی عبادی مسلمانان جهان، حضور انسانیت در صحنه عشق و پرستش و فریاد مظلومیت انسان در ژرفنای ظلمتها و ظلمهای تاریخ است.

نوشته شده در ساعت 23 توسط زارع پور (تهیه و تلخیص) آرشیو نظرات

ص:143

طبقه بندی: حج. دعای عرفه. فلسفه قربانی

بمعنی خاص بوده و در دو دوره بعد اگر چه اسم دولت «عنوان سبأ» داشت اما بیشتر نفوذ وحکومت در دست اقوام دیگر یمنی بود. حدس قوی می رود که این چهار دوره با چهار واقعه توام است یعنی انتهای اولی و آغاز دومی با انقراض کامل (یا از دست رفتن موقع مهم) دولت معین وابتدای سومی با از میان رفتن دولت قتبان وبالا گرفتن نفوذ ریدان و حِمیرها وابتدای چهارمی با استیلای اولی حبشه وانقراض دولت حضرموت مقارن است.

دوره اول حکومت کهنه که باسم «مکارب» یعنی (سبأ) نامیده می شود از ابتدای امر دولت سبأ تا حدود قرن ششم قبل از میلاد مسیح (یا اواسط قرن هشتم) فرمانروای مملکت سبأ بودند. نام های چند تن از این پادشاهان سبأ از کتیبه ها بدست آمده که روی همرفته پنج اسم می شود (یعنی نام ها مکرر می شود) و با احتمال قوی ?? نفر از آنها یک سلسله را تشکیل می دهند که پشت بر پشت در مملکت سبأ حکمرانی کرده اند. چند نفر از آنها اسم مشابه مانند: یثعمر یا یثمر دارند.

بنیادگذار سد مأرب

مکارب «سبأ» نسب وی به: عبد شمس بن یشجب بن یعرب بن قحطان بن هود النبی می رسد. وی بنای «سد مأرب» را در مسافت کمتر از دوساعت راه از طریق مغرب شهر مأرب شروع کرد. ولی قبلاً از اتمام سد، شاه «مکارب سبأ» فوت کرد و پسرش کار پدر را دنبال کردند و «سد مأرب» را به پایان رساندند. بعد از اتمام سد مأرب منطقه مجاور سد را «ارض سبأ» نامگذاری کردند و شهر «مأرب» پایتخت مملکت خود قرار دادند. در سیرئه السبئیون آمده است که یکی از این پادشاهان که نام وی «یثعمر بن مکارب» که ظاهراً در اواخر قرن هشتم قبل از میلاد مسیح حکومتی داشته، بنای «سد مأرب» را که پدرش «مکارب سبأ» آغاز کرده بود واندکی کار کرده بود پرداخته و به انجام رسانید و مورد استفاده وبهره برداری قرار گرفت.

پس از اتمام «سد مأرب» با دولت معین در جنگ شد و آن دولت را شکست داد و 50000 نفر از معین ها را کشت. این حکمران نامدار ظاهراً همان یثعمر سبائی است کا سارگن پادشاه آشور در کتیبه خود در سال 715 قبل از میلاد از باج و خراج گرفتن

ص:145

از او سخن می راند. نوه از کریبل وتر (یا کریبائیل وتر) از مقتدرین حکمرانان سبأ بود که دولت سبأ را باللمره مغلوب نمود و با دولت قتبان و دولت اوسان نیز جنگها کرد واز این تاریخ حکمرانان لقب پادشاه برخود گرفت. اسم کریبلو از ملوک سبأ هم که در کتیبه سناخریب پادشاه آشور از 665 قبل از میلاد آمده است. ظاهراً اشاره به همین حکمران است که بخورات و توابل و سنگهای قیمتی برای او فرستاده بود.

پایتخت مملکت سبأ درآن دوران شهر صرواح بوده که در مشرق صنعا واقع بوده وحالا خرابه های آن موجود است. بعداً پایتخت سبأ به شهر مأرب که شهر عمده بود انتقال یافت.

نزدیکی های کاخ بلقیس ملکه سبأ واز طرف جنوب و مشرق آثارها وخرابه ها وزیر زمین ها وستون های بزرگی که از سنگ تراشیده شده است برجای مانده است.

همچنین از آثارهایی که در نزدیکی کاخ بلقیس مشاهده کردم آثار و خرابه های یک معبد بزرگ بود که در یک کیلومتری کاخ بلقیس به چشم می خورد.

پرندگان و چرندگان و حیوانات دیگر تحت فرمان او بودند. و او زبان همه آنها را می دانست.

هدف حضرت سلیمان علیه السلام این بود که همه انسانها را به سوی خدا و توحید و اهداف الهی دعوت کند و از هرگونه انحراف و گناه باز دارد و همه امکانات را در خدمت جذب مردم به سوی خدا قرار دهد.

در همین عصر در سرزمین یمن، بانویی به نام «بلقیس» بر ملت خود حکومت می کرد و دارای تشکیلات عظیم سلطنتی بود. ولی او و ملتش به جای خدا، خورشید پرست و بت پرست بودند و از برنامه های الهی به دور بوده و راه انحراف و فساد را می پیمودند.

سلیمان در دوران پیامبری و فرمانروائی خود، بعد از اتمام بنای بیت المقدس، با عده ای به زیارت خانه خدا رفت. در راه بازگشت از کعبه به سوریه، در نزدیکی یمن، به جستجوی آب برای سپاه خود بود و از این رو، سراغی از هدهد گرفت، اما دید که اوغایب است. پرسید: چه شده است که من هدهد را نمی بینم ؟ آیا عذری در نیامدن و غیبت داشته یا بدون جهت تأخیر نموده است ؟ (مالی لااری الهدهد ام کان من الغائبین). اگر چنین باشد، من او را به سختی مجازات نموده و یا خواهم کشت، مگر آن که دلیلی روشن و شفاف برای غیبتش اقامه کند.

دیری نپایید که هدهد حضور پیدا کرد و بی درنگ گفت: ای سلیمان! من به موضوعی دست یافته ام که تو از آن بی خبری، من از شهر سبا می آیم و خبر مهمی برای تو آوره ام؛ «احطت بما لم تحط به وجئتک من سبأ بنأ یقین» پادشاه آن کشور زنی بود که همه امکانات در اختیار داشت و تخت سلطنتی بس عظیم و شگفتی داشت. آنچه مایه تأسف است این که پادشاه و مردم آنجا به جای خدای سبحان در برابر خورشید سجده می کردند! خورشید پرست بودند و شیطان این رفتار را برای آنان زیبا جلوه داده، آنان را به بی راهه برده بود.

حضرت سلیمان (علیه السلام) برای این خبر اهمیت ویژه ای قائل شد و فرمود: «من باید بررسی کنم که آیا این گزارش صحیح است یا نه ؟ حضرت سلیمان علیه السلام عذر غیبت هدهد را پذیرفت، و بی درنگ در مورد نجات ملکه سبأ و ملتش احساس

ص:148

مسؤولیت نمود و نامه ای برای ملکه سبا (بلقیس) فرستاد و او را دعوت به توحید کرد. نامه کوتاه اما بسیار پر معنا بود و در آن چنین آمده بود: «به نام خداوند بخشنده مهربان توصیه من این است که برتری جویی نسبت به من نکنید و به سوی من بیایید و تسلیم حق گردید.»

سلیمان علیه السلام نامه را به هدهد داد و گفت: «تو خود نامه را ببر و به نزد ملکه سبا بیفکن و از دور با دقت تماشا کن که چه عکس العملی نشان خواهد داد». هدهد نامه را برداشت و به سوی بلقیس راونه شد و نامه را نزد او افکند.

بلقیس نامه را برداشت و قرائت کرد و آن گاه خطاب به وزرا و بزرگان دربار نموده، گفت: نامه مهمی به من رسیده است. نامه از سلیمان نبی است. بلقیس بزرگان کشور خود را به گرد هم آورد و با آنها در این باره مشورت کرد. آنها گفتند: «ما نیروی کافی داریم و می توانیم بجنگیم و هرگز تسلیم نمی شویم.» بلقیس در جلسه مشورت گفت: من با فرستادگان هدیه برای سلیمان، او را امتحان می کنم. اگر او پیامبر باشد میل به دنیا ندارد و هدیه ما را نمی پذیرد، و اگر شاه باشد، می پذیرد. در نتیجه اگر دریافتیم او پیامبر است، قدرت مقاومت در مقابل او را نخواهیم داشت و باید تسلیم حق گردیم.

وقتی فرستادگان ملکه سبا هدایا را نزد حضرت سلیمان آوردند، از آنجا که سلیمان احساس کرد که آنان در صددند که با این هدایا آنان را از دعوت به توحید و یگانه پرستی معاف دارند، فرمود: «آیا با این هدایا به انصراف من بر آمده اید؟ من نیازی به این هدایا ندارم. این هدایا در برابر عطایایی که ایزد منان به من مرحمت فرموده، هیچ و ناچیز است. حال که چنین است و دعوت مرا به یگانه پرستی اجابت نمی کنند، چنان لشگری به سوی آنان خواهم فرستاد که هرگز به ذهن و اندیشه آنان خطور نکرده باشدو نظیرش را ندیده و نشنیده باشند».

فرستادگان باز گشتند و آنچه را دیده و شنیده بودند گزارش کردند. بلقیس دریافت که ناگزیر باید تسلیم فرمان سلیمان (که فرمان حق و توحید است) گردد و برای حفظ و سلامت خود و جامعه هیچ راهی جز پیوستن به امت سلیمان ندارد. به دنبال این تصمیم با جمعی از اشراف قوم خود حرکت کردند و یمن را به قصد شام

ص:149

ترک گفتند، تا از نزدیک به تحقیق بیشتر بپردازند.

هنگامی که سلیمان از آمدن بلقیس و همراهانش به طرف شام اطلاع یافت، به حاضران فرمود: «کدام یک از شما توانایی دارید، پیش از آن که آنها به این جا آیند، تخت ملکه سبأ را برای من بیاورید.

عفریتی از جن (یعنی یکی از گردنکشان جنیان) گفت: من آن تخت را قبل از آن که چشم بر هم زنی، نزد تو خواهم آورد.

سپس سلیمان علیه السلام دستور داد تا تخت را اندکی جابجا کرده و تغییر دهند تا وقتی که بلقیس آمد، ببینند در مقابل این پرسش که آیا این تخت تو است یا نه، چه جواب می دهد. طولی نکشید که بلقیس و همراهان به حضور سلیمان آمدند.

ملکه سبا به داخل صحن و قصر سلیمان وارد شود. وقتی ملکه آن منظره شگفت را دید به گمان این که آن جا نهر آب است، ساق های خود را برهنه کرد؛ اما حضرت سلیمان (علیه السلام) به او گفت: که کف حیاط از آبگینه و از بلور صاف ساخته شده است و آبی که مشاهده می کند از زیر آن بلور می گذرد. در آن هنگام شخصی به تخت او اشاره کرد و به بلقیس گفت: «آیا تخت تو این گونه است ؟!». بلقیس دریافت که تخت خود اوست و از طریق اعجاز، پیش از ورودش به آن جا آورده شده است. او با مشاهده این معجزه، تسلیم حق شد و آیین حضرت سلیمان را پذیرفت و به آیین سلیمان پیوست و به نقل مشهور با سلیمان ازدواج کرد و هر دو در ارشاد مردم به سوی یکتا پرستی کوشیدند.

در بارۀ کیفیت آمدن «شاهزادگان ایران به مدینه و تزویج آنها» روایات گوناگون وارد شده است که ما در این مختصر، بعضی از آنهارا می آوریم

منتخب التواریخ:

والده ماجدۀ امام زین العابدین علیه السلام جناب شهربانو بنت یزدجرد سلطان الأعاجم و آخر ملوک الفرس ابن شهریار بن پرویز بن هرمز بن کسری انوشیروان العادل بن قباد بن فیروز بن یزدجرد بن بهرام گور بن یزدجرد بن بهرام بن شاپور ذوالأکتاف بوده(1)

و مشهور آنست که اسم آن مخدره شهربانویه بوده است

امام زین العابدین علیه السلام می فرمود: «أنابن الخیرتین لأنّ رسول اللّه 6 قال انّ للّه من عباده خیرتان، فخیرة من العرب، قریش، و من العجم، فارس»

و فیه یقول ابوالأسود الدئلی:

و انّ غلاماً بین کسری و هاشم ** لأکرم من نیطت علیه التّمائم

و این بانو را به نام شاه زنان و سلافة و خولة و غزالة نیز می خواندند، و شاعر در حق او گفته (یعنی در حق زین العابدین)

و أمّه ذات العلی والمجد ** شاه زنان بنت یزدجرد

هوبن شهریار بن کسری ** ذو سؤدد لیس یخاف کسری

و به اتفاق مؤرخین، مخدره شهربانو هنگامی که امام زین العابدین 7 از او متولد گردید، در حال نفاس، دنیا را وداع گفت.

پس آنچه را که صاحب «تذکرة الخواتین» برهم بافته به این که شهربانو روز عاشورا سوار ذوالجناح گردید و با دخترش به «ری» آمد و دختر را رها کرد (ودر کوه بی بی شهربانو غائب شد) ابداً اصلی ندارد؛

و أعجب از اینکه تا کنون آن کوه زیارت گاه جهّال گردیده است، و مردم نادان دسته دسته ماشین گرفته، و به زیارت این امر موهوم و بی پایه، می روند

ص:151

پس واجب است بر طرفداران دین، که این خرافات را با روشن گری خود، از فکر مردم، بیرون بنمایند.

و در میان مؤرّخین اختلاف هست و کاملاً روشن نیست که

1 - آن مخدره در زمان خلافت عمر اسیر شده است

2 - یا در زمان خلافت عثمان

3 - یا درزمان خلافت حضرت امیر المومنین علیه السلام

و همچنین معلوم نیست که آیا ازدواج این مخدّره با حضرت سیّدالشّهداء 7، در چه زمانی از آن سه تاریخ بوده است به هر یک از این سه گفتار، گروهی معتقدند.

مستند کسانی که می گویند: زمان خلافت امیر علیه السلام بوده فرمایش شیخ مفید 1 در کتاب «ارشاد» است.

ارشاد المفید: الامام بعد الحسین بن علی بن أبی طالب علیه السلام ابنه أبو محمد علی بن الحسین زین العابدین علیهما السلام وکان یکنی أیضا بأبی الحسن وامه شاه زنان بنت یزدجرد بن شهریار کسری، ویقال: إن اسمها شهر بانو، وکان أمیر المؤمنین علیه السلام ولی حریث بن جابر جانبا من المشرق، فبعث إلیه بنتی یزدجرد بن شهریار، فنحل ابنه الحسین علیه السلام شاه زنان منهما فأولدها زین العابدین علیه السلام ونحل الاخری محمد بن أبی بکر فولدت له القاسم بن محمد بن أبی بکر، فهما ابنا خالة، وکان مولد علی بن الحسین علیهما السلام بالمدینة سنة ثمان وثلاثین من الهجرة، فبقی مع جده أمیر المؤمنین علیه السلام سنتین ومع عمه الحسن علیه السلام اثنی عشر سنة، ومع أبیه الحسین علیه السلام ثلاثا وعشرین سنة، وبعد أبیه أربعا وثلاثین سنة وتوفی بالمدینة سنة خمس وتسعین من الهجرة وله یومئذ سبع وخمسون سنة، و کان إمامته أربعا وثلاثین سنة ودفن بالبقیع مع عمه الحسن بن علی بن أبی طالب علیهما السلام(1).

مستند کسانی که می گویند: در زمان عثمان بوده روایت «عیون أخبار الرّضاء» است،

عیون أخبار الرضاء. الحسین بن محمد البیهقی، عن محمد بن یحیی الصولی، عن عون بن محمد، عن سهل بن القاسم النوشجانی، قال: قال لی الرضا علیه السلام بخراسان: إن بیننا وبینکم

ص:152

نسب، قلت: وما هو أیها الامیر؟ قال: إن عبد الله بن عامر بن کریز لما افتتح خراسان أصاب ابنتین لیزدجرد بن شهریار ملک الاعاجم، فبعث بهما إلی عثمان بن عفان فوهب إحداهما للحسن والاخری للحسین علیه السلام فماتتا عندهما نفساوین، وکانت صاحبة الحسین علیه السلام نفست بعلی بن الحسین علیهما السلام فکفل علیا بعض امهات ولد أبیه فنشأ وهو لا یعرف اما غیرها ثم علم أنها مولاته، وکان الناس یسمونها امه، وزعموا أنه زوّج امه، ومعاذ الله إنما زوّج هذه علی ما ذکرناه، وکان سبب ذلک أنه واقع بعض نسائه ثم خرج یغتسل فلقیته امّه هذه فقال لها: إن کان فی نفسک فی هذا الأمر شئ فاتّقی الله وأعلمینی ؟ فقالت: نعم فزوّجها، فقال ناس: زوّج علی بن الحسین علیهما السلام امه، قال عون: قال لی سهل ابن القاسم: ما بقی طالبی عندنا إلا کتب عنّی هذا الحدیث عن الرّضا علیه السلام(1)

علاّمه مجلسی ره در «جلاء العیون» فرموده ابن بابویه بسند معتبر از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده است که عبدالله بن عامر چون خراسان را فتح کرد دو دختر از یزدجرد پادشاه عجم گرفت و برای عثمان فرستاد پس یکی را به حضرت امام حسن علیه السلام و دیگری را به حضرت امام حسین علیه السلام داد و آن را که حضرت امام حسین علیه السلام گرفت حضرت امام زین العابدین علیه السلام از او به هم رسید و چون آن حضرت از او متولد شد او برحمت الهی واصل شد (و آن دختر دیگر نیز در وقت ولادت فرزند اول وفات یافت). پس یکی از کنیزان حضرت امام حسین علیه السلام او را تربیت می کرد و حضرت او را مادر می گفت و چون حضرت امام حسین علیه السلام شهید شد حضرت امام زین العابدین علیه السلام او را به یکی از شیعیان خود تزویج کرد و به این سبب شهرت کرد که حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه مادر خود را به یکی از شیعیان خود تزویج نموده.(2)

مؤلف گوید که این حدیث مخالفت دارد با آنچه گذشت در فصل اولاد حضرت امام حسین علیه السلام که شهربانو را در زمان عمر آوردند و شاید یکی از راویان

ص:153

اشتباهی کرده باشد و آن روایت که در آنجا واقع شده اشهر و اقوی است.(1)

و شیخ مفید ره روایت کرده است که حضرت امیر المومنین علیه السلام حریث بن جابر را والی کرد در یکی از بلاد مشرق و او دو دختر یزدجرد را برای حضرت فرستاد حضرت یکی را که شاه زنان نام داشت به حضرت امام حسین علیه السلام داد و حضرت امام زین العابدین علیه السلام از او به هم رسید و دیگری را به محمد بن ابی بکر داد و قاسم جد مادری حضرت صادق علیه السلام از او بهم رسید. پس قاسم با امام زین العابدین علیه السلام خاله زاده بودند انتهی.(2)

مستند کسانی که می گویند: زمان عمر بوده، روایت قطب راوندی در کتاب «الخرایج» از امام باقر علیه السلام است.

. الخرائج روی عن جابر، عن أبی جعفر علیه السلام قال: لما قدمت ابنة یزدجرد ابن شهریار آخر ملوک الفرس وخاتمتهم علی عمر، وادخلت المدینة استشرفت لها عذاری المدینة، وأشرق المجلس بضوء وجها، ورأت عمر فقالت: آه بیروز باد هرمز، فغضب عمر وقال: شتمتنی هذه العلجة(3) و همّ بها فقال له علی علیه السلام: لیس لک إنکار علی ما لا تعلمه، فأمر أن ینادی علیها، فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: لا یجوز بیع بنات الملوک وإن کن کافرات، ولکن اعرض علیها أن تختار رجلا من المسلمین حتی تتزوج منه، وتحسب صداقها علیه من عطائه من بیت المال یقوم مقام الثمن، فقال عمر: أفعل، وعرض علیها أن تختار فجالت فوضعت یدها علی منکب الحسین علیه السلام فقال: "چه نام داری أی کنیزک" یعنی: ما اسمک یا صبیة ؟ قالت جهان شاه، فقال بل شهر بانویه، قالت: تلک اختی قال: "راست گفتی" أی صدقت ثم التفت إلی الحسین فقال: احتفظ بها وأحسن إلیها، فستلد لک خیر أهل الارض فی زمانه بعدک، وهی ام الاوصیاء الذریة الطیبة، فولدت علی بن الحسین زین العابدین علیهما السلام(4). قطب راوندی بسند معتبر از حضرت امام

ص:154

محمد باقر علیه السلام روایت کرده است که چون دختر یزدجرد بن شهریار آخر پادشاهان عجم را برای عمر آوردند و داخل مدینه کردند جمیع دختران مدینه بتماشای جمال او بیرون آمدند و مسجد مدینه از شعاع روی او روشن شد.

و چون عمر اراده کرد که روی او را ببیند مانع شد و گفت سیاه باد روز هرمز که تو دست بفرزند او دراز می کنی عمر گفت این گبرزاده مرا دشنام میدهد و خواست که او را آزار کند حضرت امیر علیه السلام فرمود که تو سخنی را که نفهمیدی چگونه دانستی که دشنام است پس عمر امر کرد که ندا کنند در میان مردم و او را بفروشند.

حضرت فرمود جایز نیست فروختن دختران پادشاهان هر چند کافر باشند و لیکن بر او عرض کن که یکی از مسلمانان را خود اختیار کند و او را به او تزویج کنی و مهر او را از عطای بیت المال او حساب کنی.

عمر قبول کرد و گفت یکی از اهل مجلس را اختیار کن آن سعادتمند آمد و دست بر دوش مبارک امام حسین علیه السلام گذارد پس حضرت امیر المومنین علیه السلام از او پرسید بزبان فارسی که چه نام داری ای کنیزک ؟ عرض کرد جهانشاه.

حضرت فرمود بلکه تو را شهربانویه نام کرده اند عرض کرد این نام خواهر من است.

حضرت باز بفارسی فرمود راست گفتی، پس رو کرد به حضرت امام حسین علیه السلام و فرمود که این با سعادت را نیکو محافظت نما و احسان کن بسوی او که فرزندی از تو بهم خواهد رسانید که بهترین اهل زمین باشد بعد از تو و این مادر اوصیاء ذریه طیبه من است پس حضرت امام زین العابدین علیه السلام از او به هم رسید.(1)

و «یروی» أنها ماتت فی نفاسها به،

وإنما اختارت الحسین علیه السلام لأنّها رأت فاطمة علیها السلام وأسلمت قبل أن یأخذها عسکر المسلمین، ولها قصة وهی أنها قالت: رأیت فی النوم قبل ورود عسکر المسلمین کأن محمدا رسول

ص:155

الله صلی الله علیه وآله دخل دارنا وقعد مع الحسین علیه السلام وخطبنی له وزوجنی منه، فلما أصبحت کان ذلک یؤثر فی قلبی وما کان لی خاطر غیر هذا، فلما کان فی اللیلة الثانیة رأیت فاطمة بنت محمد صلی الله علیه وآله قد أتتنی وعرضت علی الاسلام فأسلمت ثم قالت: إن الغلبة تکون للمسلمین، وإنک تصلین عن قریب إلی ابنی الحسین سالمة لا یصیبک بسوء أحد قالت: وکان من الحال أنی خرجت إلی المدینة ما مس یدی إنسان.

و (این که چرا امام حسین علیه السلام را اختیار کرد) روایت کرده است که پیش از آنکه لشکر مسلمانان بر سر ایشان بروند شهربانو در خواب دید که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله داخل خانه او شد با حضرت امام حسین علیه السلام و او را برای آن حضرت خواستگاری نمود و به او تزویج کرد. شهربانو گفت که چون صبح شد محبت آن خورشید فلک امامت در دل من جا کرد و پیوسته در خیال آن حضرت بودم. چون شب دیگر بخواب رفتم حضرت فاطمه صلوات الله علیه را درخواب دیدم که بنزد من آمده و اسلام را بر من عرضه داشت و من بدست مبارک آن حضرت در خواب مسلمان شدم پس فرمود که در این زودی لشکر مسلمانان بر پدر تو غالب خواهند شد و تو را اسیر خواهند کرد و بزودی بفرزند من حسین علیه السلام خواهی رسید و خدا نخواهد گذارد که کسی دستی بتو برساند تا آنکه بفرزند من برسی و حقتعالی مرا حفظ کرد که هیچ کس بمن دستی نرسانید تا آنکه مرا به مدینه آوردند و چون حضرت امام حسین علیه السلام را دیدم دانستم که همان است که در خواب با حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله بنزد من آمده بود و حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله مرا بعقد او در آورده بود و باین سبب او را اختیار کردم.(1)

ارشاد. سئل أمیر المؤمنین صلوات الله علیه «شاه زنان» بنت کسری حین اسرت: ما حفظت عن أبیک بعد وقعة الفیل ؟ قالت: حفظت عنه إنه کان یقول: إذا غلب الله علی أمر ذلّت المطامع دونه ، وإذا انقضت المدة کان الحتف(2) فی الحیلة، فقال علیه السلام: ما أحسن ما قال أبوک، تذلّ

ص:156

الأمور للمقادیر حتّی یکون الحتف فی التّدبیر(1)

و به روایت مفید: نام خواهرش (کیهان بانویه) بوده است.

و بعضی نام او را «مروارید» گفته اند و بعضی می گویند: روایت مفید که متضمّن آوردن «حریث بن جابر حنفی» آن دو بانو را در زمان امیر 7 به خدمت آن حضرت آورده است نزدیک به حقیقت است چون بودن این قضیه در زمان عمر بعید است

زیرا تولد امام سجّاد علیه السلام در زمان امیر علیه السلام واقع شده است و اینکه ولادت آن حضرت بعد از بیست سال بوده باشد، بعید به نظر می رسد، خلاصه کسانی که به اخبار و تواریخ احاطه دارند، به ناچار در جمع و تحلیل این سه قول نظری دارند واللّه العالم.

برای روشنی مطلب به روایات بعدی توجّه فرمائید.

کشف الغمة. ولد علی (بن الحسین) علیه السلام بالمدینة فی الخمیس الخامس من شعبان من سنة ثمان وثلاثین من الهجرة فی أیام جده أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام قبل وفاته بسنتین، وامه ام ولد إسمها «غزالة»، وقیل: بل کان اسمها شاه زنان بنت یزدجرد و قیل: غیر ذلک.(2)

و قال الحافظ عبد العزیز: امه یقال: لها «سلامة»، وقال إبراهیم بن إسحاق امه «غزالة» ام ولد.

وفی کتاب موالید أهل البیت روایة ابن الخشاب النحوی: بالإسناد عن أبی عبد الله علیه السلام قال:

وُلد علی بن الحسین علیهما السلام فی سنة ثمان وثلاثین من الهجرة قبل وفات علی بن أبیطالب علیه السلام بسنتین، وأقام مع أمیر المؤمنین سنتین، ومع أبی محمد الحسن علیه السلام عشر سنین، وأقام مع أبی عبد الله علیه السلام عشر سنین، وکان عمره سبعا وخمسین سنة. وفی روایة اخری: إنه ولد سنة سبع وثلاثین، وقبض وهو ابن سبع وخمسین سنة فی سنة أربع وتسعین، وکان بقاؤه بعد أبی عبد الله علیه السلام ثلاثا وثلاثین سنة ویقال: فی سنة خمس وتسعین. امه خولة بنت یزدجرد ملک فارس، وهی التی سماها أمیر المؤمنین علیه السلام «شاه زنان»، ویقال: بل کان اسمها «برّة» بنت

ص:157

النوشجان، ویقال: کان اسمها شهر بانو بنت یزدجرد، وکان یقال له علیه السلام: ابن الخیرتین لقول رسول الله صلی الله علیه وآله: إن لله من عباده خیرتین فخیرته من العرب قریش، ومن العجم فارس ، وکانت امه بنت کسری.

البصائر. إبراهیم بن إسحاق، عن عبد الله بن أحمد، عن عبد الرحمن بن أبی عبد الله الخزاعی، عن نصر بن مزاحم، عن عمرو بن شمر، عن جابر، عن أبی جعفر علیه السلام قال: لما قدم بابنة یزدجرد علی عمر، وادخلت المدینة أشرف لها عذاری المدینة وأشرق المسجد بضوء وجهها، فلما دخلت المسجد ورأت عمر غطت وجهها وقالت: اه بیروج بادا هرمز(1) قال: فغضب عمر وقال:

تشتمنی هذه وهم بها، فقال له أمیر المؤمنین: لیس لک ذلک أعرض عنها، إنها تختار رجلا من المسلمین ثم احسبها بفیئه علیه، فقال عمر: اختاری قال: فجاءت حتی وضعت یدها علی رأس الحسین بن علی علیهما السلام فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: ما اسمک ؟ فقالت: جهان شاه فقال:

بل شهر بانویه، ثم نظر إلی الحسین علیه السلام فقال: یا أبا عبد الله لیلدن لک منها غلام خیر أهل الارض(2)

تبیین. یزدجرد آخر ملوک الفرس، وهو ابن شهریار بن أبرویز بن هرمز بن أنوشیروان، وکأن إشراق المسجد بضوئها کنایة عن ابتهاج أهل المسجد برؤیتها وعجبهم من صورتها وصباحتها. وفی الکافی(3) اف بیروج بادا هرمز، واف کلمة تضجر، وبیروج معرب بیروز أی اسود یوم هرمز وأساء الدهر إلیه وانقلب الزمان علیه حیث صارت أولاده اساری تحت حکم مثل هذا أو دعاء علی جدها هرمز، یعنی لا کان لهرمز یوم حتی تصیر أولاده کذلک. "وهم بها" أی أراد إیذاءها أو أن یأخذها لنفسه قوله علیه السلام: بل شهر بانویه کأنه علیه السلام غیر اسمها للسنة، أو لانه من أسماء الله تعالی لما ورد فی الخبر فی النهی عن اللعب بالشطرنج إنه یقول مات شاهه وقتل شاهه والله شاهه ما مات وما قتل، أو أنه علیه السلام أخبر أنه لیس اسمها جهانشاه بل اسمها شهر بانویه، وإنما غیرته للمصلحة، کما یدل علیه روایة صاحب العدد أو المعنی لم ینبغ لک هذا الاسم، بل کان ینبغی

ص:158

تسمیتک بشهر بانویه "لیلدن" کأنه إشارة إلی أن أولاده علیه السلام یحصل من ولد هو خیر أهل الارض، وفی بعض

............................................................

النسخ بالتاء کأنه تم الکلام عند قوله: لک، وقوله: منها غلام، جملة اخری. ثم إن هذا الخبر یخالف الخبر السابق، وذاک أقرب إلی الصواب إذ أسر أولاد یزدجرد الظاهر أنه کان بعد قتله أو استئصاله، وذلک کان فی زمن عثمان وإن أمکن أن یکون بعد فتح القادسیة أو نهاوند أخذ بعض أولاده هناک لکنه بعید وأیضا لا ریب فی أن تولد علی بن الحسین علیه السلام منها کان فی أیام خلافة أمیر المؤمنین علیه السلام، ولم یولد منها غیره کما نقل، وکون الزواج فی زمن عمر وعدم تولد ولد منها إلا بعد أکثر من عشرین سنة بعید، ولا یبعد أن یکون عمر فی هذه الروایة تصحیف عثمان والله یعلم.(1)

مناقب ابن شهرآشوب. مولد علی بن الحسین علیهما السلام بالمدینة یوم الخمیس فی النصف من جمادی الاخرة، ویقال: یوم الخمیس لتسع خلون من شعبان سنة ثمان وثلاثین من الهجرة قبل وفاة أمیر المؤمنین علیه السلام بسنتین، وقیل: سنة سبع، وقیل: سنة ست فبقی مع جده أمیر المؤمنین علیه السلام أربع سنین، ومع عمه الحسن عشر سنین، ومع أبیه عشر سنین، ویقال: بقی مع جده سنتین، ومع عمه اثنتی عشرة سنة، ومع أبیه ثلاث عشرة سنة، وأقام بعد أبیه خمسا وثلاثین سنة، وتوفی بالمدینة یوم السبت لاحدی عشرة لیلة بقیت من المحرم، أو لاثنتی عشرة لیلة ، سنة خمس وتسعین من الهجرة، وله یومئذ سبع وخمسون سنة، ویقال: تسع وخمسون سنة، ویقال أربع وخمسون، وکانت إمامته أربعا وثلاثین سنة، وکان فی سنی إمامته بقیة ملک یزید، وملک معاویة بن یزید، وملک مروان، وعبد الملک، وتوفی فی ملک الولید ودفن فی البقیع مع عمه الحسن علیه السلام(2).

وقال أبو جعفر بن بابویه: سمه الولید بن عبد الملک. وامه شهر بانویه بنت یزدجرد بن شهریار الکسری، ویسمونها أیضا بشاه زنان، وجهان بانویه، وسلافة وخولة، وقالوا: هی شاه زنان بنت شیرویه بن کسری أبرویز، ویقال: هی برة بنت النوشجان، والصحیح هو الاول، وکان أمیر المؤمنین

ص:159

علیه السلام سماها مریم، ویقال: سماها فاطمة وکانت تدعی سیدة النساء(1).

الکافی. ولد علیه السلام فی سنة ثمان وثلاثین، وقبض فی سنة خمس وتسعین وله سبع وخمسون سنة، وامه سلامة بنت یزدجرد بن شهریار بن شیرویه بن کسری أبرویز(2).

روضة الواعظین. کان مولده علیه السلام یوم الجمعة، ویقال: یوم الخمیس لتسع خلون من شعبان سنة ثمان وثلاثین من الهجرة(3)

ویقال: سنة سبع وثلاثین من الهجرة ویقال: سنة ست وثلاثین. اعلام الوری: ولد علیه السلام بالمدینة یوم الجمعة، ویقال: یوم الخمیس فی النصف من جمادی الاخرة، وقیل: لتسع خلون من شعبان سنة ثمان وثلاثین من الهجرة وقیل: سنة ست وثلاثین، وقیل: سنة سبع وثلاثین، واسم امه شهزنان وقیل: شهر بانویه(4)

مصباح الکفعمی.

فی نصف جمادی الاولی کان مولد السجاد علیه السلام(5).

وذکر فی اللوح الذی وضعه أنه علیه السلام ولد یوم الاحد خامس شعبان لثمان وثلاثین. أقول:

وفی تاریخ الغفاری أنه علیه السلام ولد یوم الجمعة منتصف شهر جمادی الثانیة.

الفصول المهمة. ولد بالمدینة، نهار الخمیس، الخامس من شعبان سنة ثمان وثلاثین، کنیته أبو الحسن، وقیل: أبو بکر، وله ألقاب کثیرة أشهرها زین العابدین، وسید العابدین، والزکی، والامین،

ص:160

وذو الثفنات، صفته: أسمر قصیر، دقیق، نقش خاتمه: وما توفیقی إلا بالله(1).

مصباح. فی النصف من جمادی الاولی سنة ست وثلاثین کان مولد أبی محمد علی بن الحسین علیهما السلام.(2)

العدد. الاقبال. باسنادنا إلی المفید فی کتاب حدائق الریاض: النصف من جمادی الاولی سنة ست وثلاثین کان مولد أبی محمد علی بن الحسین علیهما السلام(3).

الدروس. ولد علیه السلام بالمدینة یوم الاحد خامس شعبان سنة ثمان وثلاثین، وقبض بها یوم السبت ثانی عشر المحرم سنة خمس وتسعین، عن سبع وخمسین سنة، وامه شاه زنان بنت شیرویه بن کسری أبرویز، وقیل: ابنة یزدجرد(4).

العدد فی کتاب الدرر. ولد علیه السلام بالمدینة سنة ثمان وثلاثین من الهجرة وکذا فی کتاب موالید الائمة قبل وفات جده أمیر المؤمنین علیه السلام بسنتین، وفی روایة اخری بست سنین. فی کتاب الذخیرة مولده: سنة ست وثلاثین وقیل: ثمان وثلاثین، وقیل:

ولد یوم الخمیس ثامن شعبان، وقیل سابعه سنة ثمان وثلاثین بالمدینة فی خلافة جده أمیر المؤمنین علیه السلام. فی کتاب التذکرة: ولد علی بن الحسین زین العابدین علیه السلام سنة ثمان وثلاثین وامه شاه زنان بنت ملک قاشان، وقیل: بنت کسری یزدجرد بن شهریار، ویقال اسمها شهر بانویه.

وقال أبو جعفر محمد بن جریر بن رستم الطبری:(5) - لیس التاریخی - لما ورد سبی الفرس

ص:161

إلی المدینة أراد عمر بن الخطاب بیع النساء وأن یجعل الرجال عبیدا(1) فقال له أمیر المؤمنین علیه السلام: إن رسول الله صلی الله علیه وآله قال: أکرموا کریم کل قوم، فقال عمر: قد سمعته یقول: إذا أتاکم کریم قوم فأکرموه وإن خالفکم فقال له أمیر المؤمنین علیه السلام(2) هؤلاء قوم قد ألقوا إلیکم السلم ورغبوا فی الاسلام ولابد أن یکون لی فیهم ذریة، وأنا اشهد الله واشهدکم أنی قد أعتقت نصیبی منهم لوجه الله تعالی، فقال جمیع بنی هاشم: قد وهبنا حقنا أیضا لک، فقال: اللهم اشهد أنی قد أعتقت ما وهبوا لی لوجه الله، فقال المهاجرون والانصار: وقد وهبنا حقنا لک یا أخا رسول الله، فقال: اللهم اشهد انهم قد وهبوا لی حقهم وقبلته واشهدک أنی قد أعتقتهم لوجهک، فقال عمر: لم نقضت علی عزمی فی الاعاجم ؟ وما الذی رغبک عن رأیی فیهم، فأعاد علیه ما قال رسول الله صلی الله علیه وآله فی إکرام الکرماء(3) فقال عمر: قد وهبت لله ولک یا أبا الحسن ما یخصنی وسائر ما لم یوهب لک، فقال أمیر المؤمنین علیه السلام اللهم اشهد علی ما قالوه وعلی عتقی إیاهم، فرغب جماعة من قریش فی أن یستنکحوا النساء، فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: هن لا یکرهن علی ذلک ولکن یخیرن ما اخترنه عمل به، فأشار جماعة إلی شهر بانویه بنت کسری فخیرت وخوطبت من وراء الحجاب والجمع حضور فقیل لها: من تختارین من خطابک ؟ وهل أنت ممن تریدین بعلا؟ فسکتت فقال أمیر المؤمنین قد أرادت وبقی الاختیار، فقال عمر: وما علمک بإرادتها البعل ؟ فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: إن رسول الله صلی الله علیه وآله کان إذا أتته کریمة قوم لا ولی لها - وقد خطبت - یأمر أن یقال لها: أنت راضیة بالبعل ؟ فإن استحیت وسکتت جعل إذنها صماتها وأمر بتزویجها، وإن قالت: لا لم یکرهها علی ما تختاره، وإن شهر بانویه اریت الخطاب فأومأت بیدها واختارت الحسین بن علی علیهما السلام، فاعید القول علیها فی التخییر فأشارت بیدها، وقالت: هذا إن کنت مخیرة، وجعلت أمیر المؤمنین علیه السلام ولیها، وتکلم حذیفة بالخطبة، فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: ما اسمک ؟ فقالت: شاه زنان بنت کسری، قال أمیر المؤمنین علیه السلام:

ص:162

أنت شهر بانویه واختک مروارید بنت کسری قالت: آریه. قال المبرد: کان اسم ام علی بن الحسین علیهما السلام سلافة من ولد یزدجرد معروفة النسب من خیرات النساء، وقیل: خولة، ولقبه علیه السلام: ذو الثفنات والخالص، والزاهد، والخاشع، والبکاء، والمتهجد، والرهبانی، وزین العابدین وسید العابدین، والسجاد، وکنیته: أبو محمد، وأبو الحسن، بابه: یحیی بن أم الطویل المدفون بواسط ، قتله الحجاج لعنه الله(1).

وعلی بن الحسین بن علی بن أبی طالب بن عبد المطلب... وامه شاه زنان(2) بنت شیرویه بن کسری أبرویز. وقبره ببقیع المدینة.

- المقنعة - الشیخ المفید ص 472:

- عیون أخبار الرضا (علیه السلام) - الشیخ الصدوق ج 2 ص 48:

علی بن الحسین العدل امه شهربانو بنت یزدجرد

- شرح أصول الکافی - مولی محمد صالح المازندرانی ج 7 ص 236:

قوله (وامه شهربانویه) فی بعض النسخ سلامة، وفی بعضها شاه زنان وقد قال بعض أصحاب السیر: اسمها بانو وقال بعضهم: شهربانو وقال بعضهم: سلامة، وقال بعضهم: غزالة، وقیل: روی فی کشف الغمة عن ابن خشاب أن اسمها کان خویلة.

- شرح أصول الکافی - مولی محمد صالح المازندرانی ج 7 ص 236 الاصل.

1 - الحسین بن الحسین الحسنی - رحمه الله - وعلی بن محمد بن عبد الله جمیعا، عن إبراهیم ابن إسحاق الأحمر، عن عبد الرحمن بن عبد الله الخزاعی، عن نصر بن مزاحم، عن عمرو بن شمر ، عن جابر، عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: لما اقدمت بنت یزدجرد علی عمر أشرف لها عذاری المدینة وأشرق المسجد بضوئها لما دخلته، فلما نظر إلیها عمر غطت وجهها وقالت: اف بیروج باذا هرمز فقال عمر: أتشتمنی هذه وهم بها، فقال له أمیر المؤمنین (علیه السلام): لیس ذلک لک، خیرها رجلا من المسلمین واحسبها بفیئه، فخیرها فجاءت حتی وضعت یدها علی رأس الحسین (

ص:163

علیه السلام) فقال لها أمیر المؤمنین: ما اسمک ؟ فقالت: جهان شاه، فقال لها أمیر المؤمنین (علیه السلام): بل شهربانویه، ثم قال للحسین: یا أبا عبد الله لتلدن لک منها خیر أهل الأرض، فولدت علی بن الحسین (علیهما السلام) وکان یقال لعلی بن الحسین (علیهما السلام): ابن الخیرتین، فخیرة الله من العرب هاشم، ومن العجم فارس.

- تاج الموالید (المجموعة) - الشیخ الطبرسی ص 36:

* (ذکر حالات علی بن الحسین علیهما السلام) * أبو الحسن، ولقبه زین العابدین ویقال ایضا سید العابدین والسجاد وذو الثفنات وانما لقب به لان مساجده قد صارت کثفنة البعیر من کثرة صلوته علیه السلام الفصل الثانی فی وقت ولادته ع ولد زین العابدین علیه السلام یوم الجمعة، ویقال یوم الخمیس فی النصف من جمادی الاخر سنه 38 ثمان وثلثین من الهجرة وکانت امه شهربان بنت یزدجرد بن شهریار ملک فارس ویقال ان اسمها کان شهربانو، وکان امیر المؤمنین علیه السلام ولی حریث بن جابر الحنفی جائیا من المشرق، فبعث إلیه بنتی یزدجرد بن شهریار کسری وفی روایة کان الاساری فی زمن عمر بن الخطاب واراد بیعهما، فقال علی علیه السلام لیس البیع علی ابناء الملوک فاختارت الحسین علیه السلام

- تاریخ موالید الأئمة (المجموعة) - ابن الخشاب البغدادی ص 23:

(فی حالات علی بن الحسین علیهما السلام) سبع وثلاثین. وقبض وهو ابن سبع وخمسین سنة فی سنه 94 اربع وتسعین. وکان بقاؤه بعد ابی عد الله ثلاثا وثلاثین سنة. ویقال فی سنه 95 خمس وتسعین وامه خولة بنت یزدجرد ملک فارس وهی التی سماها امیر المؤمنین شه زنان. ویقال کان اسمها برة بنت النوشجان. ویقال بل کان اسمها شهربانو

2 ص 473:

ن والقطیف ص 149:

ونس العاملی ج 2 ص 138:

- عمدة الطالب اب عتیبة. ص 192:

وعقبه من ابنه علی زین العابدین السجاد ذی الثفنات، وقد اختلف فی أمه فالمشهور أنها شاه زنان بنت کسری یزدجرد بن شهریار بن أبرویزد، وقیل إن اسمها شهربانو، قیل نهبت فی فتح المدائن فنفلها عمر بن الخطاب من الحسین" ع "وقیل بعث حریث بن جابر الجعفی إلی أمیر

ص:164

المؤمنین علی بن أبی طالب" ع "ببنتی یزجرد بن شهریار فأخذهما وأعطی واحدة لابنه الحسین" ع "فأولدها علی بن الحسین" ع "وأعطی الاخری لمحمد بن أبی بکر الصدیق فأولدها القاسم.

- الصراط المستقیم - علی بن یونس العاملی ج 2 ص 138:

أبو محمد علی بن الحسین العدل أمه شهربانو،

- مستدرک سفینة البحار - الشیخ علی النمازی ج 4 ص 281:

یزدجرد بن شهریار: أحد ملوک الفرس، والد شهربانو ام مولانا الإمام السجاد (علیه السلام)

- مستدرک سفینة البحار - الشیخ علی النمازی ج 4 ص 281:

فی المجمع عن الزمخشری فی ربیع الابرار: یزدجرد کان له ثلاث بنات سبین فی زمن عمر بن الخطاب فحصلت واحدة منهن لعبد الله بن عمر فأولدها سالما، والأخری لمحمد بن أبی بکر فأولدها قاسما، والاخری للحسین (علیه السلام) فأولدها علیا زین العابدین (علیه السلام) فکلهم بنو خالات. إنتهی. (1)

ص:165

وقال فی کتاب موالیداهل البیت. روایة ابن الخشاب النحوی ذکر علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب صلوات الله علیهم.... أمه خولة بنت یزدجرد ملک فارس وهی التی سماها أمیر المؤمنین شاه زنان ویقال بل کان اسمها برة بنت النوشجان ویقال کان اسمها شهربانو بنت یزدجرد...

ینابیع المودة لذوی القربی القندوزی. ج 3 ص 151:..... أمه شهربانو بنت یزدجرد بن شهریار بن شبرویه بن پرویز بن هرمز بن انوش - روان، الملک العادل، آتوها مع أختها کیهان بانو من حدود فارس فی خلافة عثمان بن عفان (ض) فأراد أن یبیعهما، قال له علی (کرم الله وجهه): / صفحة 152 / لا یعامل فی بنی الملوک معاملة سائرهم. فتزوج الحسین شهربانو، فولدت له علی الاصغر، وتزوج محمد بن أبی بکر کیهان بانو، فولدت له القاسم.

ینابیع المودة لذوی القربی القندوزی. ج 3 ص 152:

قالوا: أنظر الی برکة العدل حیث جعل الله - تبارک وتعالی - الائمة المهدیین من نسل الحسین ( رضی الله عنهم) من بنت یزدجرد المنتسب الی کسری أنوش - روان الملک العادل دون سائر زوجاته.

- وفیات الائمة - من علماء البحرین والقطیف ص 149:

إنی عازم بعون الله تعالی علی جمع نبذة جلیلة فی هذه الاوراق القلیلة مما یتعلق بالامام الهمام خدین العلل والاسقام وقرین المصائب العظام زین العابدین. وسید الساجدین علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب (علیه السلام) ملا الخافقین، وقد سمیت هذا المختصر (مثیر الوجد والانین علی الامام زین العابدین) فأقول: ومن الله الکریم أستمد التوفیق لبلوغ المأمول هو الامام الزاهد العابد زین المنابر والمساجد علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف

ص:166

السادة الاشراف - إلی آخر ذلک النسب الشریف الغنی عن التعریف، وأمه شاه زنان بنت یزدجرد، وقیل شهربانو، وقیل شهربانویه بنت کسری وقیل: اسمها غزالة إلی / صفحة 150 / غیر ذلک مما ورد من أسمائها. وکان أمیر المؤمنین (علیه السلام) ولی حریث بن جابر الحنفی جانبا من المشرق، فبعث إلیه ببنتی یزدجرد بن شهریار بن کسری، فنحل ابنه الحسین شاهزنان منها، فأولدها زین العابدین ونحل الاخری محمد بن أبی بکر، فولدت له القاسم فهما ابنا خالة. روی عنه (علیه السلام) أنه کان یقول أنا ابن الخیرتین یعنی جده محمدا (صلی الله علیه و آله) وعلیا (علیه السلام) وکسری فهو ابن خیرة العرب والعجم، ولم یقل ذلک للبذخ والفخر ولکن بیانا للواقع وکأنه نظر إلی قول جده رسول الله (صلی الله علیه و آله): إن لله من عباده خیرتین فخیرته من العرب القریش، ومن العجم فارس، ولقد أحسن من قال من أهل الکمال:

] وأن ولیداً بین کسری وهاشم * لأکرم من نیطت علیه التّمائم [

- مجمع البحرین - الشیخ الطریحی ج 2 ص 473:

و (شاه زنان) أم علی بن الحسین علیه السلام، ومعناه فی العجمیة (سلطانة النساء) (2).

ممع البحرین الشیخ الطریحی ج 2 ص 473:

إسمها: (شهربانو) بنت یزدجرد بن شهریار بن پرویز بن هرمز بن انوشیروان - الملک العادل - اسرها واختها عبدالله بن عامر عند فتح خراسان وارسلهما إلی عثمان، فزوج احدیهما من الامام السبط الاکبر الحسن المجتبی علیه السلام والاخری من الامام السبط الاصغر الحسین علیه السلام لکنها توفیت فی نفاسها بعد ان وضعت الامام السجاد علیه السلام. (* )

منتهی الامال 2 ص 3

والده مکرمه آن حضرت (امام زین العابدین علیه السلام) علیا مخدره شهربانو دختر یزدجرد بن شهریار بن پرویز بن هرمز بن انوشیروان پادشاه عجم بوده و بعضی بجای شهربانو - شاه زنان گفته اند.

چنانچه شیخنا الحر العاملی در ارجوزه خود فرموده:

وَاُمّه ذاتُ الْعُلی وَ الْمَجْدِ..... شاهُ زَنانٍ بِنْتُ یَزْدِجَرْدٍ

وهو ابْنُ شهریارٍ ابنِ کسری .... ذو سَوْدَدٍ لیس یَخافُ کسری

منتخب التواریخ ص 346

ص:167

در اصول کافی از حضرت باقر علیه السلام روایتکرده چون وارد شد دختر یزدجرد بر عمر بن الخطاب مشرف و مطلع شدند بر او دخترهای مدینه چون داخل مسجد شد از نور صورت آن مخدره مسجد روشن شد عمر بآن مخدره نظر کرد آنمکرمه صورتش را گرفت و فرمود «اف بیروج بادا هرمز» یعنی روز هرمز سیاه باد که اولادش این قسم اسیر و دستگیر شده اند

عمر گفت مرا دشنام میدهی قصد کرد آن مخدره را زجر کند و اذیت برساند پس حضرت امیر المومنین علیه السلام فرمودند تو حق نداری که به او الم و آزاری برسانی خود مخدره برخیزد و یکنفر از مسلمین را بشوهری خود اختیار کند

پس آن مخدره برخاست و دست بر سر نازنین سیدالشهداء گذارد - بعد امیر المومنین علیه السلام سید الشهداء علیه السلام فرمود هر آینه زائیده میشود از برای تو از این زن بهترین اهل زمین پس متولد شد علی بن لحسین علیه السلام

و گفته میشد به علی بن الحسین ابن الخیرتین فخیرة الله من العرب هاشم و من العجم فارس روی ان ابا الاسود الدئلی قال فیه شعراً:

و انّ غلاماً بین کسری و هاشم ***** لأکرم من نیطت علیه التّمائم

و درمناقب است که امیر المؤمنین علیه السلام بعمر فرمودند:

ان النبی صلی الله علیه و آله قال اکرموا کریم کل قوم و ان خالفوکم و هؤلاء الفرس کرماء فقد ألقوا إلینا السّلام

و مخفی نماناد که مسلم است این بزرگوار در خلافت حضرت امیر المؤمنین علیه السلام متولد شد و از این مخدره متولد نشد مگر علی بن الحسین

و در بحار الأنوار: از «عیون اخبار الرّضا» از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده که عبدالله بن عامر بن کریز چون خراسان را فتح نمود دو دختر یزدجرد بن شهریار را فرستاد نزد عثمان بن عفان و او یکی را بخشید بامام حسن و دیگری را به امام حسین و هردو در درحال نفاس از دنیا رحلت کردند

و در بحار میفرماید این قول اقرب است بصواب و بعید نیست که عمر در روایت اول تصحیف عثمان باشد.

و در ارشاد مفید است که حضرت امیرالمومنین علیه السلام حریث بن جابر

ص:168

الجعفی را مباشر ایالت بعضی از بلاد مشرق نمود پس دو دختر یزدجرد بن شهریار را خدمت امیر المومنین علیه السلام فرستاد بمدینه طیبه پس آن حضرت هم یکدختر را بحضرت سید الشهداء عطاء فرمود که از او متولد شد حضرت علی بن الحسین علیه السلام و یکدختر را تزویج نمود بجناب محمد بن ابی بکر که از او متولد شد جناب قاسم بن محمد بن ابی بکر پس قاسم و حضرت علی بن الحسین علیه السلام دو پسر خاله یکدیگر میشوند

مخفی نماناند که از روایات معتبره استفاده میشود که جناب شهربانویه والده ماجده حضرت زین العابدین در مرض نفاس از ولادت آن بزرگوار از دنیا رحلت فرمود لکن از بعضی از روایات استفاده میشود که شهربانویه در یوم الطف بوده

چنانچه در روایت ابن شهر آشوب است جاؤا بالحرم اساری الا شهربانویه فانها القت نفسها فی الفرات

و محتمل است که «شهربانویه» نامی که در سرادقات عصمت و خیم طاهره بوده غیر والده ماجده حضرت زین العابدین علیه السلام بوده باشد والله العالم.

4 - امام صادق (علیه السلام): احسان به مردم به کمال نمیرسد جز با سه خصلت: 1 - شتاب نمودن در آن 2 - کم شمردن بسیار آن 3 - منت نگذاشتن با آن به مردم. تحف العقول صفحه 337

5 - امام صادق (علیه السلام): سه چیز اند که در هرکه باشند ایمانش کامل است: 1. کسی که چون خشم نماید این امر او را از حق خارج نسازد 2. و چون از چیزی خوشنود گردد این شادی او را به گناه نکشاند 3. و کسی چون به قدرت رسید گذشت و بخشش نماید. تحف العقول صفحه 339

6 - امام صادق (علیه السلام): کسی از شما به حقیقت ایمان نمی رسد تا اینکه بیگانه ترین مردم از خود را به خاطر ایمان داشتن به خدا و عمل به دستوراتش دوست بدارد و نزدیک ترین مردم را به خود از نظر نسبت خانوادگی به خاطر دشمنی او با دستورات خدا دشمن بدارد. تحف العقول صفحه 388

7 - امام صادق (علیه السلام): مجلسها و گردهمائی ها امانت است کسی حق ندارد کلام محرمانه رفیق خود را بدون اجازه او بازگو کند مگر در موردی که شنونده مورد وثوق و اعتماد باشد یا ذکر خیری از آن رفیق باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 481

8 - امام صادق (علیه السلام): قتیبه گوید مردی از امام (علیه السلام) مساله ای را پرسید حضرت فرمودند: طبق فرمایش جدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حکمش چنان است. آن مرد گفت طبق نظر خود شما اگر چنین و چنان باشد حکمش چیست ؟ فرمودند: خاموش باش هر جوابی که من به تو می گویم از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است ما از خود رایی نداریم. اصول کافی جلد 1 صفحه 74

9 - امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید به امام (علیه السلام) عرض کردم مطالبی برای ما پیش می آید که حکمش را از قرآن نمی فهمیم حدیثی هم فعلا از شما درباره آن مطلب به ما نرسیده که در آن نظر کنیم آیا می توانیم به رای و نظر خود در آن مطلب اجتهاد نمائیم و عمل کنیم فرمود: نه زیرا اگر درست رفتی پاداشی نداری و اگر خطا کنی بر خدا دروغ بسته ای. اصول کافی جلد 1 صفحه 76

10 - امام صادق (علیه السلام): مومن همانند کفه ترازوست که هرچه بر ایمانش افزوده شود بر بلاها و سختی هایش افزوده گردد. اصول کافی جلد 3 صفحه 354

ص:170

11 - امام صادق (علیه السلام): عبدالله بن ابی یغفور که همیشه بیمار بود گوید: از دردهائی که به من به علت بیماری ام می رسید به امام (علیه السلام) شکایت کردم حضرت به من فرمود: اگر مومن پاداشی را که برای مصیبت ها خداوند برایش در نظر گرفته بداند هر آینه آرزو میکند که او را با قیچی تکه تکه کنند. اصول کافی جلد 3 صفحه 354

12 - امام صادق (علیه السلام): برای بنده مومن در آخرت مقامی نزد خدای عزوجل مهیا گشته است که به آن نمی رسد جز به وسیله یکی از این دو امر یا رفتن مالش یا رسیدن بلایی به تنش. اصول کافی جلد 3 صفحه 356

13 - امام صادق (علیه السلام): هرکس به پدر و مادر خود به دیده غضب آلود بنگرد در صورتی که آن دو به او ستمی نیز کرده باشند خداوند نماز و عبادات و اعمال خیرش را نپذیرد. اصول کافی جلد 4 صفحه 50

14 - امام صادق (علیه السلام): اگر خداوند چیزی را در آزرده ساختن پدر و مادر کمتر از اف میدانست آن را در قرآن نهی میکرد و این کلمه کمترین مراتب آزردن است و از جمله آزردن آن است که کسی به پدر و مادر خود خیره خیره نگاه کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 50

15 - امام صادق (علیه السلام): چون روز قیامت شود پرده ای از پرده های بهشت را کنار زنند پس هر جانداری آن را از مسافت پانصد سال استشمام کند جز یکدسته و آنها عاق والدین خودشان هستند. اصول کافی جلد 4 صفحه 49

16 - امام صادق (علیه السلام): برای دولتمردان و حاکمان مملکتی کوتاهی در سه کار جایز نیست: 1. نگهداری و حفاظت از مرزهای کشور در مقابل تهدیدات دشمن 2. برگزیدن مومنان صالح برای تصدی پستهای حکومتی 3. در رسیدگی ظلمی که به مردم ستمدیده و فاقد قدرت از جانب ظالمان پر نفوذ قدرت وارد شده. تحف العقول صفحه 333

17 - امام صادق (علیه السلام): سه چیز است که خدا به هیچ کس اجازه مخالفت در آن را نداده است. 1. نیکی در حق پدر و مادر چه نیکوکار باشد یا بدکار 2. وفای عهد برای نیکوکار و بدکار 3. امانت را پس دادن به نیکوکار یا بدکردار. خصال الصدوق

ص:171

صفحه 145

19 - امام صادق (علیه السلام): ابوربیع شامی گوید از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم کمترین چیزی که بنده را از ایمان بیرون میبرد چیست ؟ فرمود: آنکه به عقیده ای بر خلاف حق که گفتار خدا و سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و کلام ائمه (علیه السلام) است قائل شوید و به آن عمل کند. عین الحیوه صفحه 204

20 - امام صادق (علیه السلام): همانا خداوند از میان بندگانش بنده ای را که هر ساعت به رنگی در آید و تغییر فکر و عقیده بدهد دشمن میدارد پس هیچ گاه از حق و اهل آن جدا نشوید که هرکس به باطل و اهل آن میل کند دنیا از دستش برود و با خواری هرچه تمام تر وارد آخرت شود. امالی مفید صفحه 151

21 - امام صادق (علیه السلام): هرگاه یکی از شما اراده کند و بخواهد که خدا چیزی به او عنایت نماید باید که از تمامی مردمان نا امید و مایوس شود و امیدی جز به خداوند عزوجل نداشته باشد پس چون خداوند چنین حالتی را از دل بنده اش بداند آن بنده چیزی از خدا نخواهد مگر اینکه خداوند به او ببخشد. امالی مفید صفحه 309

22 - امام صادق (علیه السلام): عالمی که برای آموختن دانش مذهبی در صورتی که مردم به علم او محتاجند مزد بخواهد سزاوار است خداوند او را در آتش جهنم افکند. نصایح صفحه 11

23 - امام صادق (علیه السلام): عالمی که به علم خود عمل نکند پند و اندرز او چنان از روی قلبها بلغزد و فرو افتد آن سان که دانه باران از روی تخته سنگ صاف می لغزد.

آداب تعلیم و تربیت صفحه 48

24 - امام صادق (علیه السلام): هرکه برای رضای خدای متعال علم الهی را بیاموزد و برای خدا عمل کند و برای خدا آن را به دیگران بیاموزد در ملکوت آسمانها این شخص بزرگ و جلیل القدر خوانده شود و در آنجا گویند فلانی آموخت برای خدا و عمل نمود برای خدا و آموزش داد برای خدا. امالی شیخ طوسی صفحه 46

25 - امام صادق (علیه السلام): علم خویش را بنویس و میان برادرانت انتشار بده و هنگامی که مرگت فرا رسید نوشته هایت را به ارث برای فرزندانت باقی گذار زیرا که

ص:172

زمانی پر آشوب خواهد آمد که مردم به چیزی جز کتاب انس نتوانند یافت. وسائل الشیعه جلد 18 صفحه 56

26 - امام صادق (علیه السلام): همانا حدیث ما سخت و دشوار است و جز پیغمبر مرسل و فرشته مقرب و مومنی که خدا دلش را به ایمان آزموده کسی تحمل پذیرش آن را ندارد. امالی صدوق صفحه 4

27 - امام صادق (علیه السلام): جبرئیل بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد و گفت ای محمد (صلی الله علیه و آله) خدایت سلام میرساند و میفرماید من هفت آسمان و هفت زمین و آنچه مابین آنهاست و آنچه پائین تر یا بالاتر از آنهاست آفریدم و جائی عظیم تر از رکن و مقام در کعبه نیافریدم و اگر بنده ای مرا در آنجا عبادت نماید که مدتش از ابتدای خلقت آسمانها و زمین تا انقراض آن باشد ولی منکر ولایت علی ابن ابیطالب (علیه السلام) مرا ملاقات نماید با صورت او را به سقر در جهنم پرتاب نمایم. عین الحیوه صفحه 109

28 - امام صادق (علیه السلام): کسی که بدون علم و آگاهی از دستورات ما ائمه (علیه السلام) اعمالش را خودسرانه و به میل خود یا دیگران انجام می دهد مانند کسی است که خلاف جهتی که او را به مقصد میرساند حرکت مینماید که هرچه پیش رود از مقصدش دورتر میگردد. بحارالانوار جلد 1 صفحه 206

29 - امام صادق (علیه السلام): اگر کسی که تیغ بر سر علی (علیه السلام) زد و او را کشت چیزی به من امانت بسپارد یا از من اندرزی بخواهد یا در مورد امری مشورت از من خواهد من از او بپذیرم و به صداقت با او رفتار کنم و امانتش را سالم و صحیح به او بازگردانم. تحف العقول صفحه 394

30 - امام صادق (علیه السلام): راوی گوید امام (علیه السلام) به من فرمودند چرا می نگرم تو نزد عبدالرحمن میروی و با او رفت و آمد می کنی گفتم او دائی من است پس امام (علیه السلام) فرمودند: او درباره خدا سخن ناروا میگوید پس یا با او همنشین شو و ما را واگذار و یا با ما همنشین و او را ترک کن من گفتم او هرچه می خواهد بگوید به من چه زیانی دارد وقتی که من معتقد به نظر او نباشم حضرت فرمودند: آیا نمی ترسی که رفت و آمد با او به عذابی که خدا برای او مقرر کرده تو هم دچار شوی مانند پسری که از

ص:173

اصحاب موسی (علیه السلام) بود و پدرش از یاران فرعون بود و وقتی او دید که پدرش همراه فرعون به دریا حرکت کرد رفت تا پدرش را آگاه نماید و نجات دهد پس آب دریا فرو ریخت و او را هم غرق نمود. اصول کافی جلد 4 صفحه 82

31 - امام صادق (علیه السلام): احادیث ما را بنویسید زیرا تا ننویسید موفق به یادگیری و حفظ آن نشوید و دل آرامش و اطمینان پیدا میکند به نوشتن. اصول کافی جلد 1 صفحه 66

32 - امام صادق (علیه السلام): همانا آنانکه به برادران خود حسد می برند از من نیستند و من از آنها نیستم به خدا سوگند اگر یکی از شماها به مومنی در باره مسئله ای حسادت نماید سپس به خاطر این کارش به اندازه همه زمین طلا به خدا تقدیم کند تا از او بگذرد خداوند او را با همه آن طلاها داخل دوزخ نماید. تحف العقول صفحه 321

33 - امام صادق (علیه السلام): کسی که مومنی را ناراحت کند پس دنیا را به او بدهد کفاره گناهش نمی شود و از این بابت اجری هم نصیبش نمیشود. مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 102

34 - امام صادق (علیه السلام): روز قیامت منادی صدا میکند: کجایند کسانی که دوستان مرا اذیت میکردند؟ پس عده ای بلند میشوند که صورتهایشان گوشت ندارد گفته میشود اینها کسانی بودند که در دنیا مومنین را اذیت میکردند و آنان را به خاطر دینشان به زحمت می انداختند سپس امر میشود که آنها را به جهنم افکنند.

بحارالانوار جلد 72 صفحه 149

35 - امام صادق (علیه السلام): هرکس تصمیم به انجام گناهی گرفت باید از آن خود داری کند زیرا چه بسا بنده مرتکب گناهی میشود و خداوند او را می بیند و میفرماید به عزتم قسم هرگز تو را نخوام بخشید. ثواب الاعمال صفحه 289

36 - امام صادق (علیه السلام): از جمله گفتارهای لقمان به فرزندش این بود: ای پسرم خروس از تو زیرک تر نباشد و نگهداریش به نماز از تو بیشتر نباشد آیا نمی بینی آن را که در سحرها و هنگامی که برای نماز اذان گفته میشود صدایش را بلند میکند.

ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 174

ص:174

37 - امام صادق (علیه السلام): اگر به تو اعلام شد که از عمرت بیش از دو روز باقی نمانده است روز اول را به اخلاق و ادبت اختصاص بده تا از آن برای روز مرگت کمک بگیری. روضه کافی صفحه 150

38 - امام صادق (علیه السلام): مردی به امام (علیه السلام) عرض کرد مرا از مکارم اخلاق آگاه فرمائید امام صادق (علیه السلام) فرمودند: دوستی کن با کسی که از تو بریده عطا کن به کسی که تو را محروم نموده نیکی کن به کسی که به تو بدی کرده سلام کن به کسی که به تو دشنام داده و انصاف ده در مورد آنکس که به تو ظلم کرده و ببخش کسی را که با تو دشمنی نموده. تحف العقول صفحه 305

39 - امام صاق (علیه السلام): از جمله اندرزهای لقمان به پسرش این بود که پسر جانم در روزها و شب ها و ساعت های عمر خود بهره ای برای طلب علم الهی قرار بده که تو هیچ گونه زیان و خسارتی برای عمرت همانند ترک کردن یادگیری علم دین نمی یابی. امالی مفید صفحه 332

40 - امام صادق (علیه السلام): هرکدام از شیعیان ما که دین شناس نباشد خیری در او نیست زیرا وقتی کسی آگاهی مذهبی نداشته باشد مخالفان او را گمراه خواهند نمود بدون اینکه خودش توجه داشته باشد. بحارالانوار جلد 1 صفحه 206

41 - امام صادق (علیه السلام): هرکه میخواهد بداند که نمازش آیا پذیرفته درگاه الهی شده یا نه ببیند آیا نمازش او را از گناه بازداشته است یا نه پس به هر مقدار که نمازش مانع گناه گشته همانقدر نمازش مقبول درگاه الهی قرار گرفته است. بحارالانوار جلد 82 صفحه 198

42 - امام صادق (علیه السلام): ای شیعیان ما! باید سالمندان شما و خردمندانتان به نادانها و ریاست طلبان توجه کنند و آنها را به هر نحوی که می توانند از کارهای خلاف دور سازند و اگر چنین نکنند لعنت من به تمام شما خواهد رسید. اصول کافی جلد 1 صفحه 232

43 - امام صادق (علیه السلام): گاهی مردی را می بینی که در سخنوری یک لام یا واو خطا نمی کند همانا دلش از شب تاریک و ظلمانی تاریک تر است و گاهی مردی را می بینی که نمی تواند آنچه را که میخواهد به زبان آورد اما دلش مانند خورشید می

ص:175

درخشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 152

44 - امام صادق (علیه السلام): گفتار و سخنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ما ائمه (علیه السلام) را به نوجوانان خود بیاموزید و در انجام این وظیفه تربیتی تسریع کنید پیش از آنکه مخالفین گمراه بر شما در این امر پیشی گیرند و سخنان نادرست خوش را در ضمیر پاک کودکان و نوجوانان شما جای دهند و گمراهشان سازند. فروع کافی جلد 4 صفحه 47

45 - امام صادق (علیه السلام): بشناسید مرتبه و منزلت شیعیان ما را به مقدار احادیثی که از ما نقل مینمایند همانا ما خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کسی را در زمره فقهاء قرار نمیدهیم تا اینکه او محدث باشد و از قول ما ائمه حدیث نقل نماید. ترجمه منیة المرید صفحه 530

46 - امام صادق (علیه السلام): سزاوار نیست مومن در مجلسی بنشیند که در آن معصیت خدا میشود و او قدرت بر هم زدن آن مجلس را ندارد. اصول کافی جلد 2 صفحه 274

47 - امام صادق (علیه السلام): حدیثی که در مسائل حلال و حرام از انسان صادق و مورد اعتماد یاد بگیری از دنیا و آنچه در آنست از طلا و نقره برایت بهتر است.

بحارالانوار جلد 1 صفحه 214

48 - امام صادق (علیه السلام): سه طایفه هستند که منافق می باشند اگرچه نماز به یاد دارند و روزه بگیرند و به اعتقاد خود مسلمان باشند: 1. کسانی که در امانت خیانت میکنند. 2. کسانی که در سخن گفتن دروغ می گویند 3. اشخاصی که خلف وعده میکنند و به عهد و پیمان خود وفا نمی کنند. تفسیرجامع جلد 3 صفحه 65

49 - امام صادق (علیه السلام): عالمی نزد عابدی رفت و پرسید که نماز تو چگونه است عابد گفت چه کسی میتواند نماز مرا درک کند و حال آنکه من سالهاست که نماز میخوانم عالم پرسید گریه تو به درگاه خدا چگونه است عابد گفت آنقدر گریه میکنم که از اشک از رویم جاری میشود و لباسم را تر میکند پس عالم توجه ای به او کرد و گفت: اگر تا به حال خنده کرده بودی و الان ترسان بودی بهتر بود از گریه ای که باعث اعتماد و عجب تو به عبادتت گشته زیرا عبادت کسی که بر طاعت خود

ص:176

اعتماد داشته باشد بالا نمیرود. عین الحیوه صفحه 183

50 - حضرت صادق (علیه السلام): خداوند متعال به داود خطاب نمود ای داود بشارت ده گناهکاران را که توبه آنها را می پذیرم و گناه ایشان را می آمرزم و بترسان صدیقان و نیکوکاران را که تکبر و عجب نکنند به عملهای خود و به عبادت خود منازند زیرا هر بنده ای را که من او را به مقام حساب درآورم و به عدالت حساب از او کشم هلاک خواهد شد. عین الحیوة صفحه 183

51 - امام صادق (علیه السلام): درباره قول خدای عزوجل سوره اسری آیه «9») همانا این قرآن مردم را به سوی امری پایدار هدایت مینماید (فرمودند یعنی بسوی ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) و ما ائمه (علیه السلام) راهنمائی میکند. اصول کافی جلد 1 صفحه 315

52 - امام صادق (علیه السلام): مردی به امام (علیه السلام) گفت مرا سفارشی فرمائید: فرمود: 1.

دروغگو جوانمردی ندارد 2. شخص زود رنج وفا ندارد 3. حسود آسایش ندارد 4.

و شخص بد اخلاق میان مردم بزرگواری ندارد. نصایح صفحه 237

53 - امام صادق (علیه السلام): درباره آیه 179 سوره اعراف) از برای خدا اسماء حسنی و اسامی نیکوئی است پس با آنها خدا را بخوانید (فرمودند به خدا سوگند ما ائمه از آل محمد (صلی الله علیه و آله)» اسماء الحسنی «خدا هستیم و خداوند عبادت کسی را بدون ولایت ما آل محمد (صلی الله علیه و آله) قبول نمیکند. تفسیر جامع جلد 2 صفحه 489

54 - امام صادق (علیه السلام): درباره آیه 37 سوره فاطر:» خطاب شود به جهنمیان در دوزخ آیا به شما عمر به اندازه کافی ندادیم تا از آن بهره گیرید «فرمودند: این آیه ملامت و سرزنش جوان غافلی است که به سن هیجده سال رسیده است واز فرصت جوانی خود برای اصلاح امور آخرتش استفاده نمیکند. تفسیر برهان صفحه 882

55 - امام صادق (علیه السلام): درباره آیه 77 سوره قصص:» و فراموش مکن بهره و نصیب خود را از زندگی دنیا «فرمودند: یعنی نیروی جوانی و اوقات فراغت و سلامت خود در جوانی را فراموش مکن و از آنها برای بهره برداری زندگی آخرت خود در دنیا استفاده کن. سخنان 14 معصوم جلد 2 صفحه 12

ص:177

56 - امام صادق (علیه السلام): بدان که هر عمل کریمانه و کار پسندیده ای را که درباره یکی از بنگان خدا انجام داده ای در واقع به شخص خود احترام نموده ای و شرف خویشتن را زیبا ساخته ای پس هرگز تشکر خدمتی را که درباره خود کرده ای از دیگران مخواه. جعفریات صفحه 236

57 - امام صادق (علیه السلام): برای تسکین خاطر و تخفیف اندوه خود از ملامتهای دنیوی و تحمل فشار زندگی همواره به کسی نظر کن که نصیبش از نعمتهای الهی کمتر از تو است تا شکر نعمتهای موجود را بجای آوری و برای افزایش نعمتهای خداوند شایسته باشی. مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 64

58 - امام صادق (علیه السلام): از مسیح (علیه السلام) روایت کرده که میفرمود: موسی بن عمران به شما امر کرد زنا مکنید و من به شما امر میکنم که فکر زنا را هم در خاطر نیاورید چه رسد به عمل زنا زیرا آنکس که فکر زنا میکند مانند کسی است که در عمارت زیبا و مزینی آتش روشن کند پس اگرچه عمارت آتش نگیرد ولی دودهای تیره آتش زیبایی های عمارت را خراب میکند پس فکر گناه هم به همین شکل قلب انسان را تیره و تار میسازد و به صفا و پاکی آن ضربه میزند ولو که عملا مرتکب آن نشوید.

وسائل الشیعه جلد 5 صفحه 7

59 - امام صادق (علیه السلام): ای آنکه موی سفید و دل سیاه داری آگاه باش که پیش رویت عذاب الهی و پشت سرت ملک الموت است میخواهی چه بکنی ؟ روزی بچه بودی نادان روز دیگر جوان بودی گناهکار امروز پیر هستی ریاکار تو اکنون در کجائی و در چه حالی ؟ پس اعمال پسندیده ات کجا رفته است. مشکوة الانوار صفحه 169

60 - امام صادق (علیه السلام): لقمان در سفارشات خود به فرزندش گفت پسر جان من چهارصد پیغمبر را درک کردم و چهار کلمه از دستورات ایشان انتخاب کردم که به تو میگویم: 1. در خانه مردم که به عنوان میهمان وارد می شوی چشم ات را از ناموس مردم بپوشان. 2. در سر سفره غذا ببین آیا غذائی که میخوری از راه حلال تهیه شده است یا حرام و ملاحظه نما که پرخوری نکنی. 3. در هنگام وضو گرفتن مراقب باش که وضویت را کامل و صحیح بگیری. 4. در سخن گفتن یا حرف خیر بگو و یا

ص:178

سکوت نما. نصایح صفحه 187

61 - امام صادق (علیه السلام): هرکس در دنیا هر شب سوره واقعه را تلاوت کند هیچ گاه تهیدست و فقیر نشود و بعد از مرگ از رفقای جناب امیرالمومنین (علیه السلام) باشد. عین الحیوه صفحه 476

62 - امام صادق (علیه السلام): سلیمان نبی فرموده است: درباره کسی که به نیکی یا بدی قضاوت نکنید تا اینکه رفیقانش را ببیند چه آنکه آدمی از امثال و نزدیکان خود شناخته میشود و به صفات هم نشینان و دوستان صمیمی اش توصیف میشود.

مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 62

63 - امام صادق (علیه السلام): هرکس صد مرتبه بگوید» یا رب صل علی محمد و آل محمد «خداوند صد حاجت و دعای او را بر آورده کند که سی حاجت آن از حاجتهائی دنیایی باشد و هفتاد تای آن برای پس از مرگ باشد. عین الحیوة صفحه 414

64 - امام صادق (علیه السلام): هر فرزندی که با دیده غضب و خشم به پدر و مادر خود که در حق وی ستم نموده اند نگاه کند نمازش در پیشگاه الهی نامقبول است.

الحدیث جلد 2 صفحه 262

65 - امام صادق (علیه السلام): هرگاه یکی از شیعیان ما که برارش از او در کاری کمک و یاری بخواهد او را تا آنجائی که میتواند کمک نکند به خدا و رسول و ائمه (علیه السلام) خیانت نموده است و اگر به دنبال کار و حاجت برادر خویش برود و خیراندیشی در کار برادرش نکند همانطوری که برای کار خود عمل میکند به خدا و رسول و ما ائمه (علیه السلام) خیانت کرده است. اصول کافی جلد 3 صفحه 318

66 - امام صادق (علیه السلام): هیچ قطره بارانی نیست که از آسمان فرود آید جز آنکه فرشته ای همراه آنست که آن قطره را در همان جائی که خدا برایش مقدر ساخته قرار دهد. من لا یحضره الفقیه جلد 2 صفحه 239

67 - امام صادق (علیه السلام): درباره پدرانتان نیکی کنید تا فرزندنتان به شما نیکی نمایند و نسبت به زنان مردم عفت داشته باشید تا زنانتان محفوظ بمانند. امالی صدوق صفحه 70

ص:179

68 - امام صادق (علیه السلام): مومن از چهار ناحیه در اذیت و رنج میباشد: 1. همسایه ای که او را آزار دهد. 2. شیطانی که در مقام گمراه کردن او باشد. 3. منافقی که از او ایراد گیری کند. 4. مومنی که بر او حسد برد و این آخری از همه بر او دشوارتر است زیرا به خاطر حسادتش بر او تهمت و افتراء زند و مردم هم از او که مومن است میپذیرد و گمراه میشوند. عین الحیاة صفحه 245

69 - حضرت صادق (علیه السلام): هر قومی که در مجلسی گرد هم آیند و خدا را در آن یاد نکنند آن مجلس در قیامت باعث حسرت ایشان خواهد بود پس فرمود: یاد ما از جمله یاد خداست و یاد دشمنان ما از جمله ذکر و یاد شیطان است. عین الحیاة صفحه 232

70 - امام صادق (علیه السلام): از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموند: گناه پنهانی که شخص آن را در خلوت انجام می دهد فقط به خود او ضرر میزند ولی گناه علنی موقعی که مورد تنفر و سرزنش جامعه قرار نگیرد ضرر عمومی دارد. قرب الاسناد صفحه 26

امام صادق (علیه السلام): تا آن وقتی که دو مسلمان از هم دوری می جویند و از هم قهرند شیطان همواره خرسند و شادمان است و وقتی دوباره دوستی خود را تجدید مینماید زانوهای شیطان سست میگردد بگونه ای که تاب ندارد در جائی بایستد و رگ و پیوندش از هم جدا شود و فریاد زند وای بر من که نابود شدم. منیه المرید صفحه 155

71 - امام صادق (علیه السلام): از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: اخلاق خوب و محبت آمیز گناهان را ذوب میکند همانطور که اشعه آفتاب برف و یخ را و اخلاق بد و خوی نا پسند در برخورد با مردم عمل خوب را فاسد میکند همچنانکه سرکه عسل را. مشکوة الانوار صفحه 221

72 - امام صادق (علیه السلام): به یکی از اصحاب خود فرموند: چه مانعی دارد وقتی یکی از شما دچار غم و اندوه میشود وضو بگیرد و به جایگاه عبادت خود برود و دو رکعت نماز بخواند و دعا کند که خداوند آن اندوه را از وی برطرف نماید مگر فرموده خدای تعالی را در سوره بقره آیه 46 نشینده ای که میفرماید: برای غلبه بر

ص:180

مشکلات و ناگواریهای خود از صبر و نماز مدد بخواهید. تفسیر برهان جلد 1 صفحه 157

73 - امام صادق (علیه السلام): وقتی بنده مومن کار نیکی میکند مردم از او تشکر نمی کنند و احسان او در میان خلق مشهور نمی شود زیرا او این کار را از برای رضای خدا میکند و کار نیک اش به آسمان بالا میرود و معروف در میان اهل آسمان میگردد و در زمین پهن نمیشود ولی وقتی شخص کافر کار نیکی میکند مردم از او تشکر میکنند زیرا او به نیت مردم این کارها را انجام داده و عملش در میان مردم منتشر میشود ولی به آسمان بالا نمیرود و آسمانیان آن را نمیشناسند و مقبول درگاه حق تعالی قرار نمیگیرد. عین الحیوه صفحه 365

74 - امام صادق (علیه السلام): اگر من یک مومن را اطعام کنم برایم دوست داشتنی تر از آنست که یک افق از سایر مردم که دین و اعتقاد صحیح ندارند را اطعام کنم پرسیده شد یک افق چند نفر است فرمود: صد هزار نفر. کافی جلد 4 صفحه 303

75 - امام صادق (صلی الله علیه و آله): هرکس مومن پولداری را اطعام نماید ثوابش برابر است با آزار کردن یکی از فرزندان حضرت اسماعیل (علیه السلام) که از سر بریدن نجات دهد و هرکس مومن فقیری را اطعام کند ثوابش برابر است با آنکه صد تن از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) را از سر بریدن نجات دهد. کافی جلد 4 صفحه 307

76 - امام صادق (علیه السلام): هرکس به مومنی شربتی آب دهد در جائی که دسترسی به آب باشد حق تعالی به هر لیوانی هفتادهزار حسنه به او کرامت نماید و اگر در جائی باشد که آب کم باشد چنان باشد که دو بنده از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) را از سر بریدن نجات داده. عین الحیوه صفحه 444

77 - امام صادق (علیه السلام): چون گناه بنده مومن زیاد شود و جبران آن نکند خداوند او را به غم و اندوه در دنیا گرفتار سازد تا کفاره آن شود و گرنه بیمارش کند تا کفاره آن گناهان شود و اگر باز هم چاره ساز نشد هنگام مرگ بر او سخت گیرد تا کفاره گناهش شود و اگر باز هم گناه داشته باشد در قبر عذابش کند تا هنگام دیدن پروردگار گناهی نداشته باشد. امالی صدوق مجلس صفحه 49

78 - امام صادق (علیه السلام): همانا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نهی فرمود از بیرون رفتن زن از

ص:181

خانه بدون اجازه شوهرش و اگر بی اجازه بیرون رود همه فرشتگان و هر جن و انسی که بر آنها گذرد لعنتش کنند تا به خانه اش برگردد و نهی فرمودند از آرایش نمودن زن برای غیر شوهرش که اگر بکند بر خدا حق است که او را به آتش بسوزاند و نهی فرمودند از این که زن بیش از 5 کلمه آنهم از روی ضرورت و ایجاب کاری با مرد نامحرمی صحبت نماید. امالی صدوق مجلس صفحه 66

79 - امام صادق (علیه السلام): همانا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نهی فرمودند از این که مردی بر دیگری بگوید خواهرت را به من تزویج کن تا خواهرم را به ازدواج تو در آورم و نهی فرمود از بازی با تخته نرد و شطرنج و نهی فرمود از گوش دادن به آلات موسیقی مانند طبل و تنبور و تار و سایر اینها. امالی صدوق مجلس صفحه 66

80 - امام صادق (علیه السلام): قرآن عهد و پیمان خداست در میان بندگانش سزاوار است که مردم به عهد خدا نظر نموده و هر روز پنجاه از آن را قرائت نمایند. تفسیر جامع جلد 1 صفحه 36

81 - امام صادق (علیه السلام): هرکس سوگند به ترک چیزی بخورد که انجام آن بهتر است اعتناء به این سوگند خود نکند و آن کار خیر را انجام دهد و کفاره ای هم برای ترک سوگند نمیخواهد بپردازد زیرا این امر از وسوسه ها و خطوات شیطان است.

تفسیر نمونه جلد 1 صفحه 573

82 - امام صادق (علیه السلام): حارث بن مغیره گفت از امام (علیه السلام) پریدم آیا ممکن است وقتی پیش آید که مردم امام خود را نشناسند فرمود بلی ممکن است چنین زمانی پیش آید که مردم به امام خود دسترسی نداشته باشند و او را نبینند عرض کردم پس چه باید بکنند فرمود: چنگ میزنند به سخنان و فرموده های امامان پیشین تا امام آشکار شود. بحارالانوار جلد 17

83 - امام صادق (علیه السلام): یعقوب بن شعیب گوید امام (علیه السلام) به من فرمود: آیا از ناحیه اطرافیان به شما آزاری میرسد من گفتم از تمام مردم اذیت و کنایه میشنوم فرمود میدانی چرا؟ عرضه داشتم نه حضرت فرمود: زیرا شیطان مردم را دعوت به باطل کرد آنها دعوتش را اجابت کردند و به ایشان دستور داد و آنها اطاعتش کردند ولی وقتی شما را به کاری خواند اجابتش نکرده و وقتی به شما فرمان داد اطاعتش

ص:182

ننمودید لذا مردم را بر علیه شما و ضد شما تشویق و ترغیب نمود. علل الشرایع جلد 2 صفحه 903

84 - امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید به امام (علیه السلام) گفتم مردی در حال احرام به بالای ساق پای زنی نگاه کرده و محتلم شده حکمش چیست ؟ حضرت فرمودند:

اگر آن مرد توانگر و ثروتمند است باید یک شتر کفاره دهد و اگرمتوسط الحال است باید یک گاو بدهد و اگر فقیر و محتاج است در عهده اش یک گوسفند میباشد سپس حضرت فرمودند: این را بدان که من به خاطر آنکه آبی از او خارج شده این کفاره را قرار ندادم بلکه جهتش این است که آن مرد به چیزی نگاه کرده یعنی قسمتی از بدن زن نامحرم که دیدنش بر او حرام است. علل الشرایع جلد 2 صفحه 876

85 - امام صادق (علیه السلام): اسحاق بن عمار گوید از امام (علیه السلام) راجع به کسی که دهان خود را از شراب پر کرده و نوشیده پرسیدم فرمود: باید او را هشتاد تازیانه بزنند و اگر دفعه ای دیگر باز این کار را کرد بازهم هشتاد تازیانه بزنند و اگر برای مرتبه سوم شراب نوشید او را باید کشت. علل الشرایع جلد 2 صفحه 717

86 - امام صادق (علیه السلام): هرکس از روی سهل انگاری نماز واجب خود را نخواند تا آنکه وقت آن بگذرد آن گاه آن را قضا نماید آن نماز تیره و تار به عالم اعلی بالا رود و گوید خدا تو را خوار کند که چنانچه مرا ضایع ساختی. ثواب الاعمال صفحه 518

87 - امام صادق (علیه السلام): هرکس یک روز از ماه رمضان را از روی عمد روزه نگیرد روح ایمان از وی مفارقت میکند. ثواب الاعمال صفحه 536

88 - امام صادق (علیه السلام): هر زنی که خود را به عطر خوشبو کند و از خانه بیرون رود خداوند و هفتاد هزار ملائکه او را لعنت کنند تا به خانه برگردد. ثواب الاعمال صفحه 591

89 - امام صادق (علیه السلام): درباره سوره فجر آیه 1-4:» والفجر ولیال عشر والشفع و والوتر: قسم به فجر صبحگاهی قسم به شب های دهگانه قسم به دوتائی و قسم به یگانه «فرمودند: منظور از فجر وجود مقدس قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله) است و منظور شب های دهگانه ده امام پیش از آنحضرت میباشند که امامتشان به خاطر ظلم حاکمان وقت چون شب پوشیده گشت و منظور از» شفع «وجود مقدس امیر

ص:183

المومنین و حضرت زهرا (س) است و منظور از وتر پروردگار یکتاست. تفسیر جامع جلد 7 صفحه 403

90 - امام صادق (علیه السلام): چهل تن مومن در جائی جمع نشوند و خدای عزوجل را با نام الله نخوانند جز آنکه هر دعائی کنند به اجابت رسد و اگر چهل تن نباشند چهار مومن خدا را به نام) الله (ده بار صدا کنند خدا دعایشان را اجابت کند و اگر چهار تن فراهم نشد یک مومن اگر خدا را چهل بار با نام) الله (صدا کند خدای عزیز و جبار دعایش را به اجابت رساند. اصول کافی جلد 4 صفحه 257

91 - امام صادق (علیه السلام): هرکس بعد از نماز صبح و مغرب هفت بار بگوید:» لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم «از هفتاد نوع بلا در امان باشد که کمترین جنون و جزام و برص و خوره است. اصول کافی جلد 4 صفحه 304

92 - امام صادق (علیه السلام): شیوه رسول خدا (صلی الله علیه و آله): چنین بود که به زنها سلام میکرد و آنها جوابش را میدادند روش امیر المومنین (علیه السلام) هم این بود که به زنها سلام میکرد ولی خوش نداشت به زنان جوان سلام دهد و می فرمود میترسم آوازش مرا خوش آید و این لذت گناهش از آنچه در ثواب سلام بیشتر باشد. کافی جلد 4 صفحه 464

93 - امام صادق (علیه السلام): هرگاه سه نفر در جائی کنار هم هستند دو تن از آنها سر گوشی) در گوشی (با هم صحبت نکنند زیرا باعث ناراحتی و آزار سومی است.

کافی جلد 4 صفحه 481

94 - امام صادق (علیه السلام): بسم الله الرحمن الرحیم را در آغاز کار یا صحبت خود ترک مکن اگرچه دنبالش بخواهی یک بیت شعر بخوانی یا بنویسی. کافی جلد 4 صفحه 506

95 - امام صادق (علیه السلام): هرکس کار خوبی را به دیگران بیاموزد به اندازه اجر کسانی که به آن کار عمل کنند ثواب به شخص تعلیم دهنده خواهند داد عرض شد ؟ اگر آن کس که یاد گرفته این علم را به افراد دیگری تعلیم دهد چطور؟ فرمود ثواب تمام کسانی که از این علم بهره مند شوند به همان معلم نخستین داده خواهد شد اگرچه آن شخص تعلیم دهنده از دنیا برود. بحارالانوار جلد 2 صفحه 19

96 - امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: شخص

ص:184

آزاد مرد در همه حالات آزاد است اگر به مصیبتی دچار شود صبر میکند اگر گرفتار هجوم بلا گردد شکست نمیخورد مومن آزاده اگر اسیر شود ستم ببیند و آسایش اش به سختی مبدل گردد باز هم آزاد مرد است و در رفتار و منش او تغییری ایجاد نمیگردد. چنانکه جناب یوسف (علیه السلام) با آنکه به بردگی رفت اسیر شد ستم دید همچنین تاریکی زندان و وحشت حبس و مصائب دیگری که به او رسید ضرری به شخصیت روحی وی نزد. کافی جلد 2 صفحه 84

97 - امام صادق (علیه السلام): چیزی نیست جز اینکه پیمانه و وزنی دارد جز گریه که یک قطره اش دریاهائی از آتش را خاموش میکند و چون دیده اشکین شود چهره تیرگی و خواری نبیند و چون اشک از چشم روان گردد خداوند تن صاحبش را بر دوزخ حرام کند و راستی که اگر در جمعیت و مجلسی یک نفر گریان شود همه مورد ترحم واقع میشوند. کافی جلد 4 صفحه 233

98 - امام صادق (علیه السلام): و هرکه را حاجت و خواسته ای به خدای عزوجل باشد باید با صلوات بر محمد و آلش آن را آغاز کند پس حاجت خود را بخواهد و باز هم در پایان صلوات بر محمد و آلش بفرستد زیرا خدای عزوجل کریم تر از آنست که دو طرف دعائی را بپذیرد و میانه آن را وانهد و صلوات بر محمد آلش دعائی است که به طور قطع و یقین مورد اجابت خدا قرار میگیرد. کافی جلد 4 صفحه 252

99 - مردی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: ما برای امری عجیب خلق شده ایم، امام (علیه السلام) فرمود: تو را به خدا بگو آن امر عجیب چیست ؟ گفت ما برای فنا و نابودی آفریده شده ایم، امام (علیه السلام) فرمود: برادر خود را نگه دار) کار خوب و شایسته کن (که ما برای بقاء و ماندن خلق شده ایم. چگونه فانی می شود بهشتی که هرگز تفرق و پراکندگی ندارد و چگونه فانی می شود آتشی که هرگز شعله اش فروکش نمی کند، بگو ما از عالمی به عالم دیگر منتقل می شویم. الحدیث جلد 1 صفحه 3

100 - امام صادق (علیه السلام): اشخاص عاقل به سعی و کوشش خود تکیه می کنند ولی مردان نادان به آمال و آرزوهای خویشتن متکی هستند. الحدیث جلد 1 صفحه 12

101 - امام صادق (علیه السلام): دو برادر شرفیاب محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شدند و

ص:185

عرض کردند برای تجارت قصد مسافرت به شام را داریم، به ما دعائی بیاموزید که برای حفظ جان خود بخوانیم، حضرت در جواب فرمود: هنگامی که به منزل وارد شدید پس از اداء فریضه عشاء وقتی به بستر خواب رفتید ابتدا تسبیح حضرت زهرا (س) و سپس آیة الکرسی را بخوانید و تا صبح از هر حادثه و بلائی در امان خواهید بود. الحدیث جلد 1 صفحه 26

102 - امام صادق (علیه السلام): یک فرد عبادتی را انجام می دهد ولی در آن عمل طالب رضای الهی نیست بلکه می خواهد مردم او را به پاکی و نیکی یاد کنند و دوست دارد کار خوبش را به مردم بشنواند چنین فردی با این طرز تفکر شرک به خدا دارد.

الحدیث جلد 1 صفحه 31

103 - امام صادق (علیه السلام): اگر می خواهی در جامعه مورد تکریم و احترام باشی با مردم به مدارا و نرمی برخورد کن و اگر می خواهی با تحقیر و اهانت مردم مواجه شوی روش تندی و خشونت در پیش گیر. الحدیث جلد 1 صفحه 43

104 - امام صادق (علیه السلام): برای اینکه پاکی و خوبی مردی را بشناسید به رکوع و سجده طولانی او نگاه نکنید، زیرا او با این عمل معتاد شده اگر ترک کند از ترک عادت وحشت زده می شود ولی به راستگویی و اداء امانتش نگاه کنید و از این راه او را بشناسید. الحدیث جلد 1 صفحه 46

105 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است: که لقمان به پسر خود چنین گفت: ای فرزند اگر در کودکی ادب آموختی، در بزرگسالی از آن بهره مند خواهی شد، کسی که قصد ادب آموزی دارد بر آن همت می گمارد، و آنکس که در آموختن ادب همت کند به زحمت فراگرفتن علوم تربیتی تن می دهد و با شدتی هرچه تمامتراز پی علم اخلاق می رود. وآنکه با جدیت درراه طلب) علم (قدم بردارد سرانجام به مقصد می رسد ومنافع آن عایدش خواهد شد. الحدیث جلد 1 ص 50

106 - وامام صادق (علیه السلام): از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) حدیث کرده که فرموده است:

کسی که با مال خود به یاری تهیدستان می رود و با تمامی مردم بر اساس انصاف رفتار می کند، او مومن واقعی و پیرو حقیقی مکتب اسلام است. الحدیث جلد 1 ص 58

ص:186

107 - خداوند در قرآن شریف فرموده است: به حقیقت تقوی پرهیزکار شوید.

ابی بصیر معنی این آیه را از امام صادق (علیه السلام) سئوال کرد. حضرت در جواب فرمود:

متقی حقیقی کسی است که پیوسته مطیع اوامر الهی باشد، هرگز گناه نکند، همواره در یاد خدا باشد، هرگز حق را فراموش ننماید، تمام نعمتهای الهی را شاکر باشد، هرگز کفران نعمت نکند. الحدیث جلد 1 ص 63

108 - امام صادق (علیه السلام): فروتنی و تواضع، مایه اصلی هر شرف محبوب و مقام بلند است. الحدیث جلد 1 ص 65

109 - امام صادق (علیه السلام): ایمان ندارد آنکس که شرم و حیا ندارد. الحدیث جلد 1 ص 71

110 - امام صادق (علیه السلام) در توحید مفضل چنین فرموده است: مفضل، اینک دقت کن در صفتی که خداوند آنرا به آدمیان اختصاص داده و حیوانات از آن بی بهره اند، آن خوی پر ارج و بزرگ، آن خلق ارزنده و عظیم، شرم و حیاء است.

الحدیث جلد 1 ص 72

111 - امام صادق (علیه السلام): برای تسکین خاطر و تخفیف اندوه خود، همواره به کسی نظر کن که نصیبش از نعمتهای الهی کمتر از تو است تا شکر نعمتهای موجود را به جای آوری و برای افزایش نعمت خداوند، شایسته باشی و قرارگاه عطیه الهی گردی. الحدیث جلد 1 ص 81

112 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است که لقمان به پسر خود چنین گفت: فرزند عزیز همواره نفس خود را به اداء وظایف شخصی و انجام کارهای خویش الزام کن.

و جان خود را در مقابل شدائدی) سختیهایی (که از ناحیه مردم میرسد به صبر و بردباری وادار نما. اگر مایلی در دنیا به بزرگترین عزت و بزرگواری نائل شوی از مردم قطع طمع) امید (کن و به آنان امیدوار مباش. پیامبران و مردان الهی با قطع امید از مردم به مدارج عالیه خود نائل شدند. الحدیث جلد 1 ص 83

113 - امام صادق (علیه السلام): موقعی که در اطاق، کودکی حضور دارد، مردان با زنان یا کنیزان خود نزدیکی نکنند، زیرا این عمل طفل را به راه بی عفتی و زناکاری سوق می دهد. الحدیث جلد 3 صفحه 86

ص:187

114 - امام صادق (علیه السلام): احمد بن نعمان از امام (علیه السلام) سئوال کرد که دختر بچه شش ساله نزد من است و با من محرم نیست، امام فرمود او را نبوس و در آغوش مگیر. الحدیث جلد 3 صفحه 89

115 - امام صادق (علیه السلام): فرزندان خود را هفت سال آزاد بگذار بازی کنند و در هفت سال دوم او را با ادب و روشهای مفید و لازم تربیت کن، و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی، مصاحب و ملازمش باش. الحدیث جلد 3 صفحه 103

116 - امام صادق (علیه السلام): هر صاحب حرفه و صنعتی ناچار باید دارای سه خصلت باشد تا بتواند به وسیله آن تحصیل درآمد کند. اول آنکه با درستکاری و امانت رفتار کند. سوم آنکه با کار فرمایان حسن برخورد داشته باشد و نسبت به آنان ابزار تمایل نماید. الحدیث جلد 3 صفحه 7

117 - امام صادق (علیه السلام): مطالعه بسیار و پی گیر در مسائل علمی باعث شگفتی عقل و تقویت نیروی فکر و فهم است. الحدیث جلد 2 صفحه 5

118 - امام صادق (علیه السلام): انسان عاقل از یک سوراخ مار دو بار گزیده نمی شود، یعنی انسان عاقل همواره تجربیات خود را به خاطر می سپارد و عملاً به کار می بندد و اگر یک بار اشتباه کرد، دوباره آن را تکرار نمی کند. الحدیث جلد 2 صفحه 7

119 - امام صادق (علیه السلام): به بعضی از اصحاب خود فرمود: دوست خود را از اسرار زندگیت آگاه مکن، مگر آن سری که اگر به فرض دشمنت بداند به تو زیان نمی رساند، زیرا دوست کنونی ممکن است روزی دشمن تو گردد. الحدیث جلد 2 صفحه 21

120 - امام صادق (علیه السلام): اگر یکی از جوانان شیعه را نزدم بیاورند که وظیفه خود را در شناخت دین انجام نمی دهد، او را تأدیب می کنم. الحدیث جلد 2 صفحه 52

121 - امام صادق (علیه السلام): گناه، مردم را از رزق) روزی (محروم می کند. الحدیث جلد 2 صفحه 80

122 - امام صادق (علیه السلام) به هشام فرموده است: اگر روزی را ببینی که سربازان در میدان کار زار از دو طرف در مقابل یکدیگر صف کشیده اند و با مشتعل شدن آتش جنگ، نگرانی و وحشت همه جا را فرا گرفته است، تو در همان روز از انجام کار و

ص:188

طلب روزی باز نایست و در همان شرائط سخت و دشوار برای به دست آوردن معاش) روزی (کوشش کن. الحدیث جلد 2 صفحه 81

123 - امام صادق (علیه السلام): از رفاقت و همبستگی سه گروه بر حذر باش: 1 - خائن 2 - ستمکار 3 - سخن چین. کسی که روزی به نفع تو خیانت می کند، روز دیگر به ضرر تو خیانت خواهد کرد؛ کسی که برای تو به دیگری ستم می نماید، طولی نمی کشد که به شخص تو ستم می کند؛ و کسی که از دیگران نزد تو سخن چینی می کند، عنقریب از تو نزد دیگران نمامی خواهد کرد. الحدیث جلد 2 صفحه 93

124 - امام صادق (علیه السلام): مردی به خانه رسول اکرم آمد و درخواست ملاقات داشت. موقعی که حضرت خواست از حجره خارج شود و به ملاقات آن مرد برود به جای آیینه، جلوی ظرف بزرگ آبی که در داخل اطاق بود ایستاد و سر و صورت خود را مرتب کرد، عایشه از مشاهده این کار به تعجب درآمد، در مراجعت به حضرت عرض کرد: یارسول الله چرا در موقع رفتن، در برابر ظرف آب ایستادید و موی و روی خود را مرتب و منظم کردید؟ فرمود: عایشه؛ خداوند دوست دارد که وقتی مسلمانی برای دیدار برادرش می رود خود را بسازد و خویشتن را برای ملاقات او بیاراید. الحدیث جلد 2 صفحه 119

125 - امام صادق (علیه السلام): عبادت خداوند را با وجود خستگی و بی میلی بر خود تحمیل ننمایید. روش اسلام: چند نفر از صحابه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به منظور تزکیه نفس و تعالی روان و جلب رضوان الهی، آمیزش با زنان و افطار روز و خواب شب را بر خود حرام نمودند، ام سلمه از تصمیم آنان آگاه شد و مطلب را به اطلاع پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رساند. حصرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله): نزد آنان رفت و فرمود: آیا زنان خود را ترک گفته اید و از آنان اعراض کرده اید؟ من که پیغمبر شما هستم نزد زنان می روم، روز غذا می خورم، شب را می خوابم و هر کس از سنت من روی گرداند از من نیست. الحدیث جلد 2 صفحه 153

126 - امام صادق (علیه السلام): خشم، کلید تمام بدی ها و شُرور است. الحدیث جلد 2 صفحه 166

127 - امام صادق (علیه السلام) آن کس که از گناه توبه واقعی کرده مانند کسی است که از

ص:189

اصل گناه نکرده است. الحدیث جلد 2 صفحه 182

128 - معاویه بن وهب از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه سؤال کرد. سوره نبأ، آیه 38) در قیامت احدی را قدرت تکلم نیست، مگر کسی را که خدا اجازه داده باشد و سخن به راستی و صواب گوید «. امام (علیه السلام) فرمود: به خدا قسم مائیم که از طرف خداوند مأذون و مجازیم، ماییم که سخن به صواب می گوییم، سؤال کرد چه می گویید؟ فرمود: خدا را تمجید می کنیم، درود بر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرستیم و برای شیعیان خود شفاعت می نماییم و پروردگار شفاعت ما را رد نمی کند. الحدیث جلد 2 صفحه 196

129 - امام صادق (علیه السلام): مرد با ایمان هرگز مغلوب شهوت خود نمی شود و شکمش باعث رسوایی او نمی گردد. الحدیث جلد 2 صفحه 209

130 - امام صادق (علیه السلام): کسی که می خواهد با نداشتن خویش و قوم، عزیز و محترم باشد، با نداشتن ثروت، غنی و بی نیاز باشد، با نداشتن مقام شامخ اجتماعی دارای ابهت و عظمت باشد، باید خویشتن را از ذلت گناه و ناپاکی به محیط با عزت اطاعت الهی منتقل نماید. الحدیث جلد 2 صفحه 275

131 - امام صادق (علیه السلام): بهترین و محبوبترین برادران من کسی است که عیوب مرا به من هدیه بفرستد و نقائصم را تذکر دهد. الحدیث جلد 2 صفحه 297

132 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است: که در حکم حضرت داوود آمده است:

انسان عاقل باید زمان خود را بشناسد، به کاری که موظف است روی آورد و آنرا به درستی انجام دهد. الحدیث جلد 2 صفحه 310

133 - امام صادق (علیه السلام): اگر از عمرت فقط دو روز باقی مانده باشد، یک روزش را به فرا گرفتن ادب و تربیت اختصاص بده تا روز مرگت از سرمایه های اخلاقی روز قبلت یاری بخواهی. الحدیث جلد 2 صفحه 326

134 - عبدالله بن سنان می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسش نمودم که آیا ملائکه افضلند یا بنی آدم. حضرت در پاسخ از جدش علی بن ابیطالب (علیه السلام) حدیث نمود که فرموده است: خداوند در ساختمان ملائکه، عقل را بدون شهوت مستقر ساخته است، و در حیوانات شهوت بدون عقل. اما در اولاد آدم، عقل و شهوت را

ص:190

با هم و در کنار هم قرار داده است. هر انسانی که عقلش بر شهوتش پیروز گردد برتر از فرشته است و هر انسانی که شهوتش بر عقلش غلبه کند بدتر و پست تر از حیوان است. الحدیث جلد 2 صفحه 357

135 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است: این آیه» او لم نعمرکم ما یتدکر فیه من تذکر « ملامت و سرزنش جوانان غافلی است که به سن هجده سال رسیده اند و از فرصت جوانی خود استفاده نمی کنند. الحدیث جلد 2 صفحه 369

136 - امام صادق (علیه السلام): کسی که تلاوت) و فهم قرآن (می کند اگر جوان با ایمان باشد قرآن با خون و گوشتش آمیخته می شود و در همه انساج بدنش اثر می گذارد. الحدیث جلد 2 صفحه 385

137 - امام صادق (علیه السلام): چهارچیز از چهارچیز سیر نشوند: زمین از باران. چشم از نگاه. زن از مرد. و عالم از علم. نصایح صفحه 191

138 - امام صادق (علیه السلام): هرکه چهارچیز را برای من متعهد شود من چهارخانه در بهشت برای او ضامن شوم: عهده دار شود که انفاق کند و از فقر نترسد در حق مردم نسبت به خود انصاف دهد به همه سلام کند و جدال نکند هرچند بر حق باشد.

نصایح صفحه 190

139 - امام صادق (علیه السلام): سفیان ثوری گوید: به حضرت صادق (علیه السلام) عرض کردم:

یابن رسول الله مرا نصیحت کنید: فرمود: سفیان! دروغگو جوانمردی ندارد. زود رنج رفیق ندارد. حسود روی آسایش نبیند. بد اخلاق مجد و بزرگی نیابد. گفتم:

یاابن رسول الله! باز هم بفرمایید: فرمود: سفیان به خدا اعتماد کن که ایمان همین است. به داده او راضی باش که بی نیازی این است. با همسایه خوشرفتاری کن تا مسلمان باشی. با بی دین رفاقت نکن که فسق و فجورش را به تو می آموزد. و با مردم خداترس مشورت کن. نصایح صفحه 197

140 - امام صادق (علیه السلام): مسجدها را از: خرید. فروش. دیوانه. گناه. معرفی گمشده. قضاوت. اجرای حد. و سر و صدا حفظ کنید. نصایح صفحه 282

141 - امام صادق (علیه السلام): پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرموده: هرکه رسم نیکی بگذارد خداوند ثواب این تاسیس و ثواب هرکه را به این آیین عمل نماید به او عطا فرماید بدون

ص:191

اینکه از ثواب آنان کسر شود. نصایح صفحه 191 و 192

142 - امام صادق (علیه السلام): ای سماعه مومن از چهار بلا آسوده نشود: همسایه موذی. شیطان گمراه کننده. منافق عیبجو. و مومن حسود. ای سماعه! این بلای آخر از همه بدتر است. سپس سماعه از حضرت پرسید: چگونه آن بلای آخر ) مومن حسود (از همه سخت تر است ؟ فرمودند: چون هر حرفی که مومن حسود درباره مومن واقعی بگوید مردم قبول میکنند.) زیرا هم تیپ و هم لباس او است ( نصایح صفحه 191

143 - امام صادق (علیه السلام): خداوند متعال پیغمبر خود را به اخلاق عالی ممتاز کرده شما خود را با این خویها بیازمایید: یقین. قناعت. صبر. شکر، رضایتمندی.

خوشخویی. سخاوت. غیرت. شجاعت و جوانمردی. نصایح صفحه 313

144 - امام صادق (علیه السلام): بر شما باد به دوری از گناه و راست گفتن و برگرداندن امانت برای کسی که شما را امین دانسته که همانا اگر کشنده حضرت امام حسین (علیه السلام) شمشیری را که با آن امام حسین (علیه السلام) را کشته پیش من بعنوان امانت بگذارد خیانت نمی کنم و به او برمیگردانم. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 245

145 - امام صادق (علیه السلام): برخی از حقوق مسلمان بر برادرش این است که چون او را دید سلامش کند و چون بیمار شود عیادتش نماید و چون غائب شود خیر خواهیش کند و چون عطسه کند دعایش کند) یرحمک الله گوید (و چون بمیرد تشییعش کند. اصول کافی جلد 3 صفحه 248

146 - امام صادق (علیه السلام): عیسی بن مریم فرمود: وای بر علماء بد که چگونه آتش دوزخ بر آنها زبانه کشد. اصول کافی جلد 1 صفحه 59

147 - امام صادق (علیه السلام): مردم سه دسته اند: دانشمند و دانشجو و خاشاک روی آب) که هر لحظه آبش به جانبی برد (مانند مردمیکه چون تعمق دینی ندارند هر روز به کیشی گروند و دنبال هر صدائی برآیند. اصول کافی جلد 1 صفحه 41

148 - امام صادق (علیه السلام): هرکه برای خدا علم را بیاموزد و بدان عمل کند و به دیگران بیاموزد در مقامهای بلند آسمانها عظیمش خوانند و گویند: آموخت برای خدا و عمل کرد برای خدا و تعلیم داد برای خدا. اصول کافی جلد 1 صفحه 43

ص:192

149 - امام صادق (علیه السلام): دانش آموزید. به وجود آن خود را با خویشتن داری و سنگینی بیارائید و نسبت به دانش آموزان خود تواضع کنید و نسبت به استاد خود فروتن باشید و از علماء متکبر نباشید که رفتار باطلتان حق شما را ضایع کند. اصول کافی جلد 1 صفحه 44

150 - امام صادق (علیه السلام): با یکدیگر مصافحه کنید) دست بدهید (زیرا مصافحه کینه را می برد. اصول کافی جلد 3 صفحه 264

151 - امام صادق (علیه السلام): همانا گناه بنده را از روزی محروم می دارد. اصول کافی جلد 3 صفحه 372

152 - امام صادق (علیه السلام): محبوبترین برادرانم نزد من آنکسی است که عیوب مرا به من اهداء نماید.) یعنی عیوب مرا به من بگوید (تحف العقول صفحه 366

153 - امام صادق (علیه السلام): هنگامی که قائم (عج) قیام نماید بار دیگر مردم را به اسلام دعوت میکند و به احکام از بین رفته و فراموش شده آن آشنا می گرداند و چون از جانب خداوند به امور گمشده و از میان رفته راهنمایی می نماید او را مهدی می گویند. کتاب بحارالانوار جلد 51 صفحه 30

154 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر بدعتی گمراهی و هر گمراهی راهش بسوی دوزخ است. اصول کافی جلد 1 صفحه 72

155 - امام صادق (علیه السلام): هنگامی که قائم (عج) قیام نماید بار دیگر مردم را به اسلام دعوت میکند و به احکام از بین رفته و فراموش شده آن آشنا می گرداند و چون از جانب خداوند به امور گمشده و از میان رفته راهنمایی می نماید او را مهدی می گویند. کتاب بحارالانوار جلد 51 صفحه 30

156 - امام صادق (علیه السلام): هرکه قرآن را از روی آن بخواند) یعنی از حفظ نخواند و از روی قرآن بخواند (از دیدگان خود بهره مند شود) یعنی چشمانی سالم داشته باشد (و سبب آمرزش پدر و مادرش گردد گرچه آندو کافر باشند. اصول کافی جلد 4 صفحه 417

157 - امام صادق (علیه السلام): هیچ کسی نیست که آخر سوره کهف را بخواند جز اینکه در هر ساعتی که بخواهد از خواب بیدار شود. اصول کافی جلد 4 صفحه

ص:193

443 شرح: هرکس آیه آخر سوره کهف را بخواند در هرساعتی که بخواهد از خواب بیدار شود. البته با یقین و باور. سوره کهف آیه 110: قل انما انا بشر مثلکم یوحی الی انما الهکم اله واحد فمن کان یرجو القاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعباده ربه احدا.

158 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: از سفارشات امیرالمومنین (علیه السلام) به اصحابش این است: بدانید که قرآن هدایت شب و روز است) یعنی در همه احوال و اوقات هدایت کننده است (و نور شب تاریک است. برای هر سختی و نیازی) راه نجات را در گرفتاری و بلا نشان دهد (پس چون بلائی فرا رسد اموال خود را سپر جانتان سازید و چون حادثه ای پیش آمد) که مربوط به امر دین است و جز با دادن جان مرتفع نشود (جان خود را فدای دینتان کنید و بدانید که هلاک شده کسی است که دینش تباه شود و غارت زده کسی است که دینش را به ربایند همانا پس از رسیدن به بهشت نیازی نیست و بعد از دوزخ بی نیازی نیست) هرکه در دنیا عمل صالح کند و مستوجب بهشت گردد فقیر و نیازمند نیست هر چند دست تنگ و گرفتار باشد و کسی که خود را مستوجب دوزخ سازد بی نیازی ندارد هر چند ثروتمند و مرفه باشد (اسیر دوزخ آزاد نگردد و نابینایش بهبودی نیابد. اصول کافی جلد 3 صفحه 306

159 - امام صادق (علیه السلام): کمترین آزار) به پدر و مادر (گفتن اف به آنهاست و اگر خدای عزوجل چیزی را آسان تر و خوارتر از آن می دانست از آن نهی می فرمود.) یعنی اگر کلمه ای کوچکتر از) اف (بود که به سبب آن به پدر و مادر توهین شود خداوند می گفت (اصول کافی جلد 4 صفحه 49

160 - امام صادق (علیه السلام): پیوسته شیطان تا دو مسلمان با هم قهر هستند شادمان است و همین که با هم آشتی کنند زانوهایشان بلرزد و بندهایش از هم جدا شود و فریاد زند: ای وای بر من از هلاکتی که به من رسید. اصول کافی جلد 4 صفحه 46

161 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به زنها سلام می کرد و آنها نیز جواب می دادند. امیر المومنین (علیه السلام) نیز سلام می کرد ولی خوش نداشت که به زنهای جوان سلام کند و می فرمود: می ترسم از صدای آنها خوشم آید و زیاد تر از

ص:194

آن اجری) ثوابی (که کسب می کنم) گناه (به من رسد. اصول کافی جلد 4 صفحه 464

162 - امام صادق (علیه السلام): از قول پدرش فرمود: دعا را در پنج وقت غنیمت شمارید: هنگام خواندن قرآن. وقت اذان. هنگام نزول باران و لحظه برخورد دو صف لشکر برای شهادت و گاه نفرین ستم دیده که تا عرش بالا رود. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و پنجم صفحه 265

163 - امام صادق (علیه السلام): فرمودند: دعا کردن مرد برای برادر دینی در پشت سر او روزی را فراوان نماید و بدی را بگرداند.) از بین ببرد. (امالی شیخ صدوق مجلس هفتادم صفحه 455

164 - امام صادق (علیه السلام): خشم قلب دانا و حکیم را نابود می کند و هرکس مالک غضب خود نباشد مالک عقل خود نیست.) عقل ندارد (بحار الانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 226

165 - امام صادق (علیه السلام): هرکه دل به دنیا به بندد دل به سه زیان بسته: 1. کوشش و گرفتاری که پایان پذیر نیست. 2. آرزویی که به آن نخواهد رسید. 3. امیدواری که نائل به آن نمیشود. بحار الانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 222

166 - امام صادق (علیه السلام): هر چیزی زکاتی دارد و زکات علم این است که به اهلش یاد بدهی. بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 220

167 - امام صادق (علیه السلام): دنیا زندان مومن است و صبر دژ و حصار اوست) مومن به وسیله صبر نیرو و محافظی برای خود دارد (و بهشت جایگاه مومن است و دنیا بهشت کافر است و قبر زندان او و جهنم جایگاه کافر است. بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 219

168 - امام صادق (علیه السلام): کار خوب و نیک کامل نمیشود مگر با سه چیز: 1. عجله در آن نمودن) یعنی در انجام کار نیک و خوب سستی نکند و به تاخیر نیندازد ( 2. کم شمردن کار نیک اگرچه زیاد باشد. 3. منت نگذاشتن. بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 211

169 - امام صادق (علیه السلام): سه چیز است که همه باید از آن پرهیز کنند: 1. دوستی

ص:195

و همراهی با اشرار 2. با زنان مشغول به صحبت شدن 3. همنشینی با بدعتگزاران.

بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 207

170 - امام صادق (علیه السلام): خداوند دو ملک برای انسان موکل قرار داده) دو ملک قرار داده برای انسان (هرکس برای خدا تواضع و فروتنی کند خدا او را بزرگ کند و هرکه تکبر کند خدا او را پست و ذلیل کند. عین الحیوة صفحه 351

171 - حضرت امام صادق (علیه السلام): نیست شیعه جعفر (علیه السلام) مگر کسی که شکم و فرج) عورت (خود را از حرام نگه دارد. در عبادت سستی نمیکند و کوشش میکند و برای خدا کار میکند) ریا نمیکند (و امید به ثواب و پاداش کار خوب و ترس از گناه و جزاء خدا دارد پس اگر این جماعت را ببینی ایشان شیعه من هستند. عین الحیوه صفحه 436

172 - امام صادق (علیه السلام): نگاه به نامحرم تیری است از تیرهای آلوده شیطان و هرکه ترک کند نگاه کردن به نامحرم را برای خدا. خداوند ایمانی به او کرامت میکند که طعم و لذت آن ایمان را بیابد.) طعم و لذت ایمان را در خود حس میکند (. عین الحیوة صفحه 402

173 - امام صادق (علیه السلام): خانه هایی که در آن موسیقی گوش می دهند از نزول بلاهای ناگهانی و دردناک) مانند سکته و مرگ های ناگهانی و... (در امان نیست و دعای اهل آن خانه مستجاب نمیشود و ملائکه نیز در آن خانه وارد نمیشوند. عین الحیوة صفحه 229

174 - امام صادق (علیه السلام): روزی جبرئیل بر من نازل شد در حالیکه رنگش متغییر و حالش دگرگون بود. علت این حال را پرسیدم ؟ گفت امروز بر جهنم گذشتم و محلی را که سخت مشتعل و آتش زبانه میکشید را دیدم. از ملک جهنم پرسیدم این عذاب ها برای کیست ؟ گفت برای سه نفر: 1. محتکرین لباس و غذا) برای گرانفروشی () عده ای هستند که مثلا مواد غذایی که احتیاج مردم است انبار میکنند و به مردم نمی فروشند تا بعد از چند ماه به قیمت خیلی گران به مردم بفروشند و محتکر به این معناست (2. شرابخوار 3. قواد) کسی که مرد و زنی را از راه حرام به هم برساند (ارشاد القلوب جلد 2 صفحه 224

ص:196

175 امام صادق (علیه السلام): ملائکه در خانه هایی که در آن شراب یا دف) دایره (یا طنبور یا نرد) و یا آلات دیگر موسیقی (باشد وارد نمیشوند و دعای اهل آن خانه مستجاب نمیشود و خداوند برکت را از اهل آن خانه برمیدارد. ارشاد القلوب جلد 2 صفحه 227

176 - امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) از پدر بزرگوارش امام باقر (علیه السلام) نقل کرده که فرمود بر این گروهها سلام نکنید: 1. یهودیان 2. نصاری 3. مجوسیها 4. بت پرستان 5. بر کسانی که سر سفره شرابخواران نشسته اند. 6. بر صاحب شطرنج و تخت نرد 7. مرد بدکار) زن نما (8. کسی که بر زنان پاک دامن تهمت بزند 9. نماز گزار ) چون او آمادگی پاسخ دادن را ندارد در صورتی که سلام از سلام کننده مستحب است و پاسخ دادن واجب است. 10. رباخوار 11. کسی که در حال قضای حاجت است) کسی که در توالت است (12. کسی که در حمام است 13. فاسقی که فسق خود را آشکار می کند) علنی می کند (بحارالانوار جلد 76 صفحه 9

177 - امام صادق (علیه السلام): داوود گوید خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدیم پسرش حضرت کاظم (علیه السلام) در حالی که) در اثر تب شدید (می لرزید. وارد شد امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: چگونه صبح کردی ؟ او در پاسخ گفت: در سایه لطف خدا و غرق در نعمتهای خداوندم. بحارالانوار جلد 47 صفحه 100

178 - امام صادق (علیه السلام): بر تو باد از افراد پست) دوری کن از افراد پست (! همانا شیعه علی (علیه السلام) کسی است که شکم را از حرام پر نسازد و از مفاسد جنسی بر حذر باشد و سخت کوش باشد برای خدا کار کند و به پاداش او امیدوار باشد و از عذاب او بهراسد. زمانی که آنها را) این چنین (دیدی) بدان که (شیعه من هستند. اصول کافی جلد 2 صفحه 233 حدیث 9

179 - امام صادق (علیه السلام): غیبت نکن که غیبتت می کنند) شرح: غیبت کسی را نکن که غیبتت می کنند (برای برادرت چاه مکن که در آن می افتی چون همانطور که برخورد می کنی با تو برخورد میشود.) هر جوری رفتار کنی همانطور باهات رفتار می کنند (بحارالانوار جلد 75 صفحه 248 حدیث 16

180 - امام صادق (علیه السلام): کسی که به وزن یک قیراط ) قیراط واحدی برای

ص:197

سنجش الماس است و آن حدود دو گرم است. (از زکات واجب را نپردازد مومن و مسلمان نیست و مصداق فرموده خداست) که بنده بعد از مرگ می گوید: (خدایا مرا برگردان تا بعدها کار شایسته انجام دهم. وسائل الشیعه جلد 6 صفحه 18

181 - امام صادق (علیه السلام): از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوال شد محبوبترین مردم در پیشگاه خدا کیست ؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: کسی که بیشترین سود و خدمت را به مردم عرضه نماید. بحارالانوار جلد 73 صفحه 339

182 - امام صادق (علیه السلام): وقتی برادر مسلمانی پیش انسان بیاید و نیاز خود را مطرح کند اگر انسان به کمک او برخیزد مثل کسی است که در راه خدا جهاد نماید.

مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 407

183 - امام صادق (علیه السلام): چهارچیز سبب پیری زودرس است: خوردن گوشت خوک. نشستن بر جای نمناک. بالارفتن از پله. و آمیزش با پیر زن. تحف العقول صفحه 540

184 - امام صادق (علیه السلام): ریشه همه بیماریها و دردها پرخوری است جز تب کردن که گاهی بی سبب به انسان میرسد. کافی جلد 6 صفحه 269 حدیث 8

185 - امام صادق (علیه السلام): غیبت حسنات) خوبی ها و نیکی ها (را از بین می برد همانطور که آتش هیزم را از بین می برد. خداوند بزرگ به موسی وحی می فرمود:

غیبت کننده اگر توبه کند آخرین کسی است که وارد بهشت میشود و اگر توبه نکند نخستین کسی است که وارد آتش می گردد. بحارالانوار جلد 75 صفحه 257 حدیث 48

186 - امام صادق (علیه السلام): با پرداخت زکات از ثروت کسی کم نشده همانطور که با خودداری از پرداخت آن ثروت کسی زیاد نشده است. وسائل الشیعه جلد 6 صفحه 12) یعنی کسی که زکات مالش را داده از ثروت و پولش چیزی کم نشده و کسی هم که زکات مالش را نداده پول و ثروتش زیاد نشده است. (

187 - امام صادق (علیه السلام): کسی که نیاز مومنی را بدون هیچگونه کوچک کردن او برطرف نماید) منت نگذارد (خداوند متعال او را در بهشت جا خواهد داد. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال باب 752 روایت 22

ص:198

188 - امام صادق (علیه السلام): بهترین و محبوبترین برادران من کسی است که عیبهای مرا به من بگوید. عین الحیوة صفحه 443

189 - امام صادق (علیه السلام): پیامبر خدا با هرکسی دست می داد دستش را نمی کشید تا طرف مقابل دستش را بکشد و از او جدا نماید. محجه البیضاء جلد 3 صفحه 388

190 - امام صادق (علیه السلام): فرزندان خود را احترام کنید و آنها را خوب تربیت کنید تا خداوند شما را بیامرزد. بحارالانوار جلد 104 صفحه 95

191 - امام صادق (علیه السلام): با همسایه ات خوشرفتاری کن تا مسلمان راستین باشی. بحارالانوار جلد 74 صفحه 158

192 - امام صادق (علیه السلام): هر مسلمانی که نیاز و حاجت مسلمانی را برطرف نماید خدای متعال به او میفرماید: اجر و ثواب تو به عهده من است و به کمتر از بهشت برای تو راضی نخواهم شد. بحارالانوار جلد 73 صفحه 312

193 - امام صادق (علیه السلام): زیاد بن محمد گوید: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم و گفتم: آیا مسلمانان عیدی غیر از عید قربان و عید فطر و جمعه دارند؟ امام (علیه السلام) فرمود: آری. روزی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) امیر مومنان (علیه السلام) را) به خلافت و ولایت ( منصوب کرد. مصباح المتهجد صفحه 736

194 - امام صادق (علیه السلام): روز غدیر خم عید بزرگ خداست خدا پیامبری مبعوث نکرده مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان روز عهد و پیمان و در زمین روز پیمان محکم و حضور همگانی است.

وسائل الشیعه جلد 5 صفحه 224 حدیث 1

195 - امام صادق (علیه السلام): هرکه با زنی زنا کند از ایمان خارج میشود) ایمانش از بین می رود (و هرکه شراب بخورد از ایمان خارج میگردد و هر که یک روز از ماه رمضان را) بدون عذر شرعی (روزه نگیرد از ایمان خارج است) ایمان ندارد (.) مگر آنکه توبه کند و تلافی مافات نماید (ارشاد القلوب جلد 2 صفحه 230

196 - امام صادق (علیه السلام): به امام صادق (علیه السلام) گفته شد: آیا مومنان غیر از عید فطر و قربان و جمعه عید دیگری دارند؟ فرمود: آری آنان عید بزرگتر از اینها هم دارند و

ص:199

آن روزی است که امیرالمومنین (علیه السلام) در غدیر خم بالا برده شد و رسول خدا مساله ولایت را بر گردن زنان و مردان قرار داد. وسائل الشیعه جلد 7 صفحه 325 حدیث 5

197 - امام صادق (علیه السلام): امانت را به صاحبش پس بدهید گرچه صاحبش کشنده امام حسین (علیه السلام) باشد. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و سوم صفحه 245 حدیث 4

198 - امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) از پدرانش (علیه السلام) نقل مینماید که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: صدقه از مرگ بد جلوگیری میکند. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 301

199 - امام صادق (علیه السلام): حافظ قرآن و عمل کننده به آن همنشین فرشتگان بزرگوار وحی است که پاکیزه از گناه می باشند. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 215

200 - امام صادق (علیه السلام): اسحاق بن عمار می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم:

مراد این آیه» چه کسی به خداوند قرض الحسنه می دهد تا خداوند آن را برای او چندین برابر نماید «چیست ؟ فرمود: منظور نیکی به امام (علیه السلام) است. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 211

201 - امام صادق (علیه السلام): براستی که درهای آسمان در ماه رمضان باز میشود، شیاطین کند و زنجیر میشوند و اعمال مومنین پذیرفته میشود. ماه رمضان ماه خوبی است. در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به این ماه مرزوق) روزی داده شده (می گفتند.

ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 145

202 - امام صادق (علیه السلام): ما) اهل بیت (علیه السلام) (خاندانی هستیم که مردانگی ما در بخشش به کسی است که به ما ستم کرده است. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و هشتم صفحه 289 حدیث 7

203 - امام صادق (علیه السلام): خدای تبارک و تعالی اسلام را دین شما پسندید با آن به سخاوت و حسن خلق و خوشرفتاری همراهی کنید. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و ششم صفحه 270 حدیث 3

ص:200

204 - امام صادق (علیه السلام): بین سلمان و مردی درگیری لفظی پیش آمد، آن مرد به سلمان گفت: تو کیستی و چیستی ؟ سلمان به او پاسخ داد: آغاز من و تو نطفه ایست گندیده و پایان من و تو هم مردار بدبویی است پس هرگاه روز قیامت شود و میزان سنجش اعمال بر پا گردد، هرکس که کفه اعمال پسندیده اش سنگین باشد او بزرگوار است و کفه رفتار پسندیده هرکس که سبک باشد، او پست است. معانی الاخبار جلد 2 صفحه 30

205 - امام صادق (علیه السلام): رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکه به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید به وعده ای که می دهد وفا کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 69

206 - امام صادق (علیه السلام): رسولخدا (صلی الله علیه و آله)) به اصحاب (فرمود: آیا شما را به بدترینتان آگاه نکنم ؟ عرض کردند: چرا یا رسول الله، فرمود: آنان که سخن چینی می کنند و میان دوستان جدائی افکنند، و برای مردمان پاک دامن عیب جوئی کنند. اصول کافی جلد 4 صفحه 75

207 - امام صادق (علیه السلام): هر مومنی که در حق برادر مومن خود نیکی کند، چنان است که در حق رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیکی کرده است. بحارالانوار جلد 74 صفحه 412

208 - امام صادق (علیه السلام): اگر عدالت در میان مردم به کار افتد، همه بی نیاز خواهند شد. الحیاة جلد 6 صفحه 521

209 - حضرت صادق (علیه السلام): برای مؤ من سزاوار نیست که در مجلسی بنشیند که خداوند در آن مجلس نافرمانی شود و آن مؤ من قدرت بر بهمزدن آن مجلس نداشته باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 82

210 - حضرت صادق (علیه السلام): با اهل بدعت رفاقت و هم نشینی نکنید تا نزد مردم چون یکی از آنها محسوب شوید، رسولخدا) ص (فرمود: انسان بر کیش دوست و رفیق خود است. اصول کافی جلد 4 صفحه 83) یعنی با خوبان رفاقت کن تا خوب شناخته شوی و با بدان رفاقت نکن که بد شناخته میشوی (

211 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود: خدا رحمت کند بنده ای را که از خدای عزوجل حاجتی بخواهد و در دعای درباره آن

ص:201

پافشاری و اصرار کند، خواه اجابت شود و خواه اجابت نشود، و این آیه را تلاوت فرمود) که ابراهیم علیه السلام فرماید: (» و دعاکنم بدرگاه پروردگار خود شاید به وسیله دعای پروردگارم تیره بخت نباشم «) سوره مریم آیه 48). اصول کافی جلد 4 صفحه 224

212 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر که در خدا و رسولش شک کند کافر است. اصول کافی جلد 4 صفحه 98

213 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: مردی پیش ابی ذر آمد و گفت: ای اباذر چگونه است که ما مرگ را بد) و ناخوش (داریم ؟ گفت: زیرا شما دنیا را آباد کرده اید و آخرت را ویران ساخته اید و خوش ندارید که از) خانه (آبادان به منزل ویران روید آن مرد از او پرسید: ورود ما را بر خداوند چگونه بینی ؟ گفت: اما نیکوکاران شما مانند مسافری است که بخاندان خود وارد شود، و اما بدکرداران و ) گناهکاران (شما چون بنده گریخته ایست که نزد آقایش باز گردانند، گفت: حال ما را نزد خداوند چگونه بینی گفت: کردارتان را بر قرآن عرضه کنید) و بوسیله آن سنجش کنید (خداوند) در قرآن (فرماید: همانا نیکان در نعمتها هستند و گنهکاران در دوزخند) سوره انفطار آیه 13، 14) حضرت فرمود: پس آنمرد گفت: پس رحمت خدا کجاست ؟ فرمود: رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است) یعنی باید مستحق رحمت باشد تا باو برسد (. اصول کافی جلد 4 صفحه 197

214 - حضرت صادق) ع (فرمود: ریشه و سر هر خطا کاری دوستی دنیا است.

اصول کافی جلد 4 صفحه 2

215 - باید دانست که دنیا و دوستی آن بخودی خود مذموم نیست، آنچه مذموم است آن دنیائی است که انسانرا از کسب کمالات و تحصیل آخرت باز دارد، و او را بمهالک اندازد، و گرنه وسیله بسیاری از سعادت همین دنیا و دوستی آن است، دنیا است که محل نزول فرشتگان رحمت، و خانه پیمبران، و جای تجارت اولیاء خدا بوده، چنانچه امیرالمؤ منین) ع (فرماید، و روی همین اصل، پیمبران و ائمه اطهار از خدای تعالی طول عمر و ماندن در دنیا را می خواستند، چنانچه در کلام سید الساجدین علیه السلام است، که از خدا برای صرف در اطاعتش طول

ص:202

عمر می خواهد، و البته این چنین دنیائی عین آخرت است، چنانچه در روایت صحیح از ابن ابی یعفور حدیث شده است که گوید: عرض کردم بحضرت صادق علیه السلام که ما دنیا را دوست داریم ؟ فرمود: میخواهی برای چه کار؟ عرض د کردم: می خواهم بوسیله بوسیله آن ترویج کنم و حج بجای آورم و برنانخورهای خود انفاق کنم، و به برادران دینی خود برسانم، و صدقه دهم ؟ فرمود: این از دنیا نیست،) بلکه (این آخرت است. پس رویهمرفته آنچه از اخبار و آیات استفاده می شود آن است که دوستی دنیائی که باعث فراموشی آخرت و تن پروری و واگذاردن دستورات الهی و حرص بر لذات و شهوات و گناهان و امثال اینها باشد مذموم است، و بعبارت روشنتر دنیا را برای دنیا بخواهند نه برای آخرت، ولی اگر دنیا را برای درک سعادات و کسب کمالات و آخرت بخواهد مذموم نیست بلکه ممدوح است) این بود ملحض کلام مجلسی علیه الرحمة در باب ذم دنیا (.

216 - امام صادق) ع (فرمود: شیطان پسر آدم را در هر چیز می چرخاند) و به هر گناهی پیشنهاد می کند (همین که او را خسته کرد، در کنار مال کمین می کند، و چون بدان جا رسد گریبانش را می گیرد. اصول کافی جلد 4 صفحه 3

217 - مقصود اینست که مال و ثروت بزرگترین کمینگاه شیطان است زیرا بسیار کم است که به ثروت برسد و او را نفریبد.

218 - از حضرت امام صادق) ع (حدیث شده که حضرت باقر علیه السلام فرمود: شخص حریص بر دنیا مانند کرم ابریشم است که هر چه بیشتر ابریشم بر خود می پیچید راه بیرون شدنش دورتر و بسته تر میگردد، تا اینکه از غم و اندوه بمیرد. اصول کافی جلد 4 صفحه 4

219 - امام صادق علیه السلام فرمود: از هواهای) نفسانی (خود بر حذر باشید و بترسید چنانچه از دشمنان حذر میکنید، زیرا چیزی برای مردان دشمن تر از پیروی هواهای خودشان و درو شده های زبانهایشان) یعنی آنچه بیهوده از دهان خارج شود (نیست. اصول کافی جلد 4 صفحه 30

220 - امام صادق علیه السلام فرمود: هر که مال برادر) دینی (خود را بخورد، و) خودش یا عوضش را (باو برنگرداند، در روز قیامت پاره از آتش خورد. اصول

ص:203

کافی جلد 4 صفحه 28

221 - از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا) ص (فرمود: آفت حسب بخود بالیدن است. اصول کافی جلد 4 صفحه 22

222 - امام صادق علیه السلام فرمود: که مردی نزد رسول خدا آمد عرض کرد:

ای رسول خدا من فلان پسر فلانم و تا نه نفر از پدران خود را شمرد، رسول خدا ) ص (بوی فرمود: تو دهمی آنانی در دوزخ. اصول کافی جلد 4 صفحه 21 مجلسی ) ره (در معنای حدیث گوید: یعنی پدرانت کافر بوده اند و در دوزخند، پس این چه افتخاری است که تو ب آنان داری و تو نیز مانند آنان کافر هستی در باطن اگر منافق بوده، و در مظاهر اگر کافر بوده است، پس هیچ راهی برای بالیدن خود بایشان نداری.

223 - امام صادق علیه السلام فرمود: شیطان به لشکرهای خود گوید: میان افراد آدمیزاد حسد و ستم افکنید، زیرا ایندو در نزد خداوند با شرک برابرند. اصول کافی جلد 4 صفحه 19 مجلسی) ره (گوید: برابری آندو با شرک برای آنست که آنها نیز در بیرون بردن از دین و کیفر و تاءثیر در فساد نظام جهان همانندند زیرا بیشتر مفاسد جهان از مخالفت با پیمبران و اوصیاء ایشان و پیروی نکردن از آنان و شیوع گناهان از این دو خصلت سرچشمه گرفته، چنانچه شیطان به آدم علیه السلام حسد ورزید، و چنانچه سرکشان هر ملت و امتی بحجتهای الهیه تعدی و ستم کردند.

224 - امام صادق (علیه السلام): رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: زودرس ترین بدیها از نظر کیفر و عقوبت تجاوز کاری و ستمگری است. اصول کافی جلد 4 صفحه 19

225 - مجلسی) ره (گوید: مقصوداز تعجیل در کیفر او اینست که در دنیا نیز کیفر کردارش باو میرسد، بلکه در دنیا نیز زود باو برسد.

226 - امام صادق (علیه السلام): هر کس به برادر مسلمان خود دشنام دهد خدا برکت از روزی او بر دارد، و او را بخودش د واگذارد، و زندگیش را تباه سازد. اصول کافی جلد 4 صفحه 17

227 - امام صادق (علیه السلام): رسولخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دشنام اگر بصورتی در بیاید صورت بدی است. اصول کافی جلد 4 صفحه 16

ص:204

228 - امام صادق علیه السلام فرمود: کسیکه مردم از زبانش بترسند، او در آتش است. اصول کافی جلد 4 صفحه 19

229 - امام صادق (علیه السلام): دشنام دادن و بدزبانی و هرزه گوئی از) نشانه های ( نفاق و دوروئی است. اصول کافی جلد 4 صفحه 17

230 - از امام صادق علیه السلام حدیث شده که فرموده: در بنی اسرائیل مردی بود که سه سال پیوسته دعا می کرد که خدا پسری به او روزی کند) دعایش مستجاب نمی شد (همینکه دید خدا خواهش او را بر نمی آورد عرض کرد:

پروردگارا آیا من از تو دورم و تو سخن مرا نمی شنوی، یا تو بمن نزدیکی و پاسخ نمی دهی ؟ کسی در خواب نزدش آمد و باو گفت: تو سه سال تمام خدا را با زبانی بد و هرزه، و دلی سرکش و ناپرهیزکار، و نیتی نادرست میخوانی، پس باید از هرزه گویی بد آئی، و دلت پرهیزکار، و نیتت درست گردد) تا خواهشت بر آورده شود ( حضرت فرمود: آنمرد بدستور عمل کرد سپس دعا کرد و خدا را خواند و دارای پسری شد.

231 - از این حدیث معلوم می شود که استجابت دعا شرایطی دارد که از آنجمله است پاکی زبان و پرهیزکاری دل و درستی نیت، و این منافاتی باوعده خدا در اجابت دعا ندارد. اصول کافی جلد 4 صفحه 16

232 - امام صادق علیه السلام دوستی داشت که آن حضرت را بهرجا که می رفت رها نمیکرد و از او جداست نمی شد، روزی در بازار کفشها همراه حضرت می رفت، و دنبالشان غلام او که از اهل سند بود می آمد، ناگاه آن مرد به پشت سرخود متوجه شده و غلام راست خواست و او را ندید و تا سه مرتبه بدنبال برگشت و او راست ندید، با چهار که او را دید گفت: ای زنازاده کجا بودی ؟ امام صادق علیه السلام دست خود را بلند کرده و به پیشانی خود زد و فرمود: سبحان الله مادرش راست بزنا متهم کنی ؟ من خیال می کردم تو خوددار و پارسائی، اکنون می بینم که ورع و پارسائی نداری ؟ عرض کرد: قربانت گردم مادرش زنی است از اهل سند و مشرک است ؟ فرمود: مگر ندانسته ای که هر ملتی برای خود ازدواجی دارند، از من دور شو عمر و بن نعمان) راوی حدیث (گوید: دیگر او را ندیدم که با آنحضرت راه

ص:205

برود تا آنگاه که مرگ میان آنها جدائی انداخت. و در روایت دیگری است که فرمود:

) آیا ندانسته ای که (برای هر امتی ازدواجی است که بوسیله آن از زنا جلوگیری کنند. اصول کافی جلد 4 صفحه 15

233 - امام صادق (علیه السلام): دورترین حالی که بنده از خدای عزوجل دارد اینست که اندوهی جز برای شکم و فرج نداشته باشد.) فکری جز پر کردن شکم و شهوترانی نداشته باشد (اصول کافی جلد 4 صفحه 8

234 - از امام صادق) ع (حدیث شده که حضرت عیسی) ع (فرمود: ای مردم شما، برای دنیا کار میکنید در صورتیکه بدون کاری روزی بشما داده شود، و برای آخرت کار نمیکنید در حالیکه در آخرت جز در برابر کردار بشما روزی داده نشود، وای بر شما علمای بدکردار، مزد را بگیرید و کا را ضایع سازید، نزدیک است که صاحب کار، کارش را بپذیرد و نزدیک است کارکنان از تنگنای دنیا بتاریکی گور روند، چگونه دانشمند است کسی که در راه آخرت است و رو بدنیا دارد، و آنچه باو زیان رساند محبوبتر است نزدش از آنچه باو سود رساند. اصول کافی جلد 4 صفحه 7

235 - امام صادق) ع (فرمود: در مناجات موسی علیه السلام آمده است که:

ای موسی دنیا خانه کیفر است، من آدم را برای خطائی که از او سر زد در ان کیفر دادم، و دنیا را ملعونه قرار دادم، آنچه در آنست ملعونست مگر آنچه برای من باشد، ای موسی بندگان شایسته من باندازه دانششان در دنیا زهد ورزیدند، و دیگران باندازه نادانیشان بدان رغبت کردند، و کسی نیست که آنرا بزرگ شمارد و چشمش در آن روشن گردد، و هیچکس آنرا زبون و پست نشمرد جز آنکه بدان بهره مند شود. اصول کافی جلد 4 صفحه 5

236 - امام صادق) ع (فرمود: خداوند دری از دنیا بر بنده نگشاید جز اینکه بمانند آن دری از حرص بر او بگشاید. اصول کافی جلد 4 صفحه 7 مقصود این است که هر مقدار مال زیاد گردد بهمان مقدار حرص زیاد شود چنانچه تجربه شده است.

237 - امام صادق علیه السلام فرمود: سخن بر سه گونه است: راست، و دروغ

ص:206

، و اصلاح میان مردم،) راوی (گوید: به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح میان مردم چیست ؟ فرمود: از کسی سخنی درباره دیگری می شنوی که اگر آن سخن به او برسد بد دل می شود، پس تو او را دیدار کنی و باو بگوئی: از فلانی شنیدم که درباره خوبی تو چنین و چنان میگفت، بر خلاف آنچه شنیده ای. اصول کافی جلد 4 صفحه 38

238 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: دورترین بنده از خدا آن است که با مردی برادری کند و لغزشهای او را بر او نگهداری کند که روزی بر آنها سرزنشش کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 58

239 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر که مؤ منی را بخاطر نداری و فقرش پست و کوچک شمارد، خداوند روز قیامت او را در برابر خلائق رسوا کند) و بزشتی شهره سازد (اصول کافی جلد 4 صفحه 56

240 - امام صادق (علیه السلام): رسول خدا) ص (فرمود: خدای عزوجل فروموده:

آشکارا بجنگ با من برخاسته آنکس که بنده مؤ من مرا خوار) اذیت کند (کند.

اصول کافی جلد 4 صفحه 53

341 - پنجاه خصلت از صفات مومن است: امام صادق (علیه السلام) فرمود: صفت مؤمن این است در دین نیرومند است و در نرمی احتیاط کار و ایمانش به سر حد یقین است و در فهمیدن حریص و در هدایت با نشاط و در نیکی پایدار است و به هنگام شهوت چشم پوشی میکند دانشش آمیخته با بردباری است در موردی که با او مدارا شود سپاسگزار است و نسبت به حق خودش سخاوتمند و در حال ثروتمندی میانه رو و در حال تنگدستی ظاهری آراسته دارد و در حال قدرت می بخشد و در مورد خیر اندیشی فرمانبردار است و رغبت به ورع دارد و در جهاد حریص است و در حالی که مشغول کار است از نماز غفلت نمی کند و در مورد شدت بردبار است و در مقابل پیش آمدهای سخت با وقار است و در ناملایمات صبر فراوان دارد و در فراخی شکرگزار است نه غیبت میکند و نه تکبر می کند و نه ستم میکند و اگر بر او ستمی شد تحمل می کند قطع رحم نمیکند سست نمیباشد بد خلق و سنگدل نیست چشمش را در اختیار خود دارد و شکمش او را رسوا نمی

ص:207

کند مغلوب شهوت نمیشود به مردم حسد نمی ورزد افترا نمی بندد بیهوده خرج نمی کند و اسراف نمی کند. بلکه میانه رو است ستمدیده را یاری می کند و تهی دستان را دلسوزی می نماید به خاطر راحت مردم خود را زحمت می اندازد، به عزت دنیا رغبتی ندارد و از درد آن بی تابی نمی کند مردم را هوائی در سر است که دنبال آن هواها هستند و او را هوائی در سر است که بدان مشغول است در حلمش کمبودی به نظر نمی رسد و در رأیش سستی دیده نمی شود و دینش را ضایع نمی کند هر که با او مشورت کند او را راهنمائی می کند و هر که با او همدست باشد مساعدتش می کند و از باطل و دشنام دادن و نادانی گریزان است اینها صفت مؤمن است. خصال شیخ صدوق جلد 2 صفحه 684

242 - امام صادق (علیه السلام) به حمران بن اعین فرمود: ای حمران در نیرومندی و توانگری به زیر دستانت بنگر زیرا به این وسیله می توانی قانع تر باشی به قسمت و روزی مقدر خود و بهتر می توانی شایستگی افزایش روزی خود را از خداوند پیدا کنی و بدان که عمل دائم و اندک با داشتن یقین، نزد خداوند بهتر است از عمل بسیار ولی بدون یقین و بدان که هیچ ورع و پرهیزکاری سودمندتر از اجتناب محرمات خداوند و خودداری از آزار مومنین و غیبت آنها نیست و هیچ زندگانی گواراتر از حُسن خلق نیست و هیچ ثروتی نافع تر از این نیست که به داشتن ثروتی کم و کافی قناعت کنی و هیچ نادانی زیان بارتر از خودپسندی نیست. و حضرت فرمود: اگر توانستی از خانه خود بیرون نیائی، بیرون میا، زیرا اگر از خانه خارج شوی بر تو واجب و لازم است که غیبت نکنی، دروغ نگوئی، به کسی حسد نبری، ریا و تظاهر و تصنع ننمائی و مداهنه نکنی، سپس فرمود: بلی صومعه و عبادتگاه مسلمان خانه او است، آنجا حفظ می کند چشم و زبان و نفس و فرج خود را.

ترجمه انوارالبهیه صفحه 153 الی 154 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی) ره ( مولف گوید: امام صادق (علیه السلام) با این سخن تحریص فرموده به کناره گیری و عزلت از مردم و انس با خدای تعالی.

243 - حضرت صادق (علیه السلام) به فضیل بن عثمان فرمود: تو را وصیت می کنم به تقوی و پرهیزکاری خدا و راستگوئی در گفتار و اداء امانت و خوش رفتاری با

ص:208

همنشینان و همواره پیش از بر آمدن آفتاب و قبل از غروب دعا کن و در دعا جدیت و کوشش نما و خودداری و صرف نظر مکن از چیزی که از خداوند خواسته و نگو این چیزی است که خدا به من نخواهد داد و دعا کن، زیرا خداوند آنچه را بخواهد به جا می آورد. ترجمه انوارالبهیه صفحه 155 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی ) ره (

244 - از حضرت صادق (علیه السلام) سئوال شد: کار خود را بر چه پایه استوار ساخته ای ؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: بر چهار چیز، دانستم عمل مرا کسی جز من انجام نخواهد داد، به دین جهت برای انجام آن کوشیدم؛ و دانستم خداوند عزوجل به کارهای من آگاه و ناظر است، به دین جهت از معصیت او حیا کردم، و دانستم که روزی مرا کسی جز من نمی خورد، به دین جهت آرامش یافتم، و دانستم که پایان کار من مرگ است، به دین جهت آماده شدم. ترجمه انوارالبهیه صفحه 155 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی) ره (

245 - حضرت صادق (علیه السلام) در وصیت خود به عبدالله بن جندب فرمود: ای پسر جندب از خواب شب و سخن روز خود کم کن، زیرا هیچ عضوی در بدن کم سپاس تر از چشم و زبان نیست و مادر سلیمان به او گفت: فرزند عزیزم به پرهیز از خواب؛ چون که خواب در آن روزی که مردم محتاج اعمال خود هستند تو را تهی دست و نیازمند می کند. ترجمه انوارالبهیه صفحه 156 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی) ره (

برخیزند، پس گفته شود: اینهایند آنکسانی که مؤ منین را آزردند، و با آنان دشمنی کردند، و عناد ورزیدند، و آنها را در دینشان با درشتی سرزنش کردند، سپس فرمان شود که آنان را بدوزخ برند. اصول کافی جلد 4 صفحه 52

3 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: اصلاح کننده) بین دو نفر یا دو جمعیت (دروغگو نیست. اصول کافی جلد 4 صفحه 41

4 - حضرت صادق علیه السلام حدیث شده است که فرمود: رسولخدا (صلی الله علیه و آله) فرموده است: هرگاه پس از من اهل ریب و بدعت را دیدید بیزاری خود را از آنها آشکار کنید، و بسیار بآنها دشنام دهید، و درباره آنها بد گوئید، و آنها را با برهان و دلیل خفه کنید که) نتوانند در دل مردم القاء شبهه کنند و (نتوانند بفساد در اسلام طمع کنند، و در نتیجه مردم از آنها دوری کنند و بدعتهای آنها را یاد نگیرند، و خداوند در برابر این کار برای شما حسنات بنویسد و درجات بنویسد و درجات شما را در آخرت بالا برد. اصول کافی جلد 4 صفحه 83

5 - شعیب عقر قوفی گوید: پرسیدم از حضرت صادق علیه السلام از گفتار خدای عزوجل) که فرماید (:» و بتحقیق فرو آورده است بر شما در کتاب که اگر شنیدید ب آیات خدا کفر ورزی می شود یا استهزاء می شود بدانها.... «تا آخر آیه ) که فرماید: با ایشان ننشینید، سوره نساء آیه 140). حضرت فرمود: مقصود از این گفتار این است که هرگاه شنیدید که مردی حق را کنار میکند و دروغ می پندارد، و درباره امامان علیهم السلام بد می گوید از نزد او برخیز و هم نشین با و مشو، هر که خواهد باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 86

6 - حضرت صادق علیه السلام فرماید: برای مسلمان سزاوار نیست که با فاجر (هرزه، تباهکار، نافرمان) و نه با احمق و نه با دروغگو رفاقت کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 84

7 - منصور بن حازم گوید: به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم: کسیکه شک در باره رسول) ص (دارد) حکمش د چیست (؟ فرمود: کافر است، عرض کردم: کسیکه شک در کفر شاک دارد او هم کافر است ؟ حضرت از پاسخ) باین سؤ ال (خود داری کرد و من تا سه بار تکرار کردم دیدم آثار خشم در چهره اش ظاهر

ص:210

گردید) من هم ساکت شدم (. اصول کافی جلد 4 صفحه 98

8 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: همانا خداوند دوست دارد بنده ای را که در گناه بزرگ به او توجه کند) و از او آمرزش بخواهد (و مبغوض دارد بندهایی را که گناه اندک را خوار شمارد و به آن بی اعتنا باشد) و در مقام توبه و تدارک آن نباشد (. اصول کافی جلد 4 صفحه 159

9 - حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: همانا مؤ من گناهی کند و پس از بیست سال بیادش آید و از خدا راجع ب آن گناه آمرزش خواهد و خداوند برایش بیامرزد، و هر آینه) خداوند (بیادش اندازد تا برایش بیامرزد، و همانا کافر گناهی کند و همان ساعت آنرا فراموش کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 171

10 - حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: هر که کار بدی) و گناهی (کند تا هفت ساعت از روز مهلت دارد پس اگر) در این مدت (سه مرتبه گفت:» استغفر اللّه لذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه «بر او نوشته نشود. اصول کافی جلد 4 صفحه 171

11 - حضرت صادق) ع (فرمود: امیرالمؤ منین علیه السلام فرموده: دست برداشتن از گناه آسانتر از طلب توبه است، و بسا شهوترانی یکساعت که اندوه درازی بجا گذارد. و مرگ دنیا را رسوا کرده و برای هیچ صاحب خردی شادی نگذاشته. اصول کافی جلد 4 صفحه 188

12 - حضرت صادق) ع (فرمود: بر دنیا شکیبا باشید که آن ساعتی است، زیرا آنچه که از دنیای گذشته) اکنون (نه دردی از آن احساس کنی و نه شادی، و آنچه نیامده که ندانی چیست ؟ همانا دنیای تو آن ساعتی است که در آنی پس در آن یکساعت بر طاعت خدا صبر کن و از نافرمانی خداوند شکیبا باش) و خود را نگاهدار (. اصول کافی جلد 4 صفحه 191

13 - حضرت صادق) ع (بمردی فرمود: تو را طبیب خودت کرده اند، و درد را هم برایت گفته اند و نشانه سلامتی را هم برایت یاد داده اند، و بدارو هم تو را راهنمایی کرده اند اکنون بنگر تا چگونه درباره آن رفتار کنی. اصول کافی جلد 4 صفحه 192 مجلسی) ره (گوید: درد همان اخلاق زشت گناهان کشنده است، و

ص:211

نشانه سلامتی همان نشانه هایست که خدا و رسول و ائمه اطهار فرموده اند مانند اول سوره مؤ منون و سایر آنچه در اوصاف مؤ منین و متقین گفته شده است و بسیاری از آنها گذشت، و دارو و توبه و استغفار است و هم چنین هم نشینی با احیار و پرهیز کردن از اشرار و زهد در دنیا و تحقیق در اطراف امراض جسم کردن و مداوای هر کدام را بضد خودش.... تا آنجا که گوید:» اکنون نگاه کن ببین چگونه در رسیدگی بخودت قیام کنی، و دردهای آن را درمان کنی، و اگر در این باره کوتاهی کنی خود را کشته ای و هر که خودکشی کند سزایش تا ابد دوزخ است.

14 - امام صادق علیه السلام فرمود: مردی بابی ذر نوشت: ای اباذر چیزی از علم بمن تحفه بده، در جوابش نوشت: همانا علم بسیار است ولی اگر بتوانی ب آنکه دوستش داری بدی نکنی، آنرا بکن، آنمرد گفت: آیا تاکنون کسی را دیده ای که ب آنکه دوستش دارد بدی کند؟ گفت: آری تو خودت را از همه کس بیشتر دوست داری، و چون نافرمانی خدا کنی بدان بدی کرده ای. اصول کافی جلد 4 صفحه 197

15 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: ای موسی بهترین دو روز) زندگانی دنیا و آخرتت (همان روزی که در پیش داری) که روز آخرت باشد (پس ببین که آنروز چه روزی است و جوابی برای آن آماده و مهیا کن، زیرا تو بازداشت شوی، و پرسش شوی، و تو پند خود را از دنیا بگیر، زیرا روزگار هم دراز است و هم کوتاه، پس چنان کار کن که گویا ثواب کردارت را بچشم خود ببینی تا ب آخرت خود امیدوارتر باشی، زیرا آنچه از دنیا بیاید همانند آنست که رفته است. اصول کافی جلد 4 صفحه 198

16 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: دعاء از نیزه نافذتر است. اصول کافی جلد 4 صفحه 214

17 - حضرت صادق) ع (به من فرمود: بر تو باد بدعاء زیرا آن درمان هر دردی است. اصول کافی جلد 4 صفحه 217

18 - حضرت صادق) ع (فرمود: دعا مخزن و گنجینه اجابت است چناچه ابر مخزن باران است. اصول کافی جلد 4 صفحه 217 مجلسی) ره (گوید:» الدعاء

ص:212

کهف الاجابة «یعنی مخزن و محل و مظنه اجابت است چناچه ابر محل و مظنه باران است... تا اینکه گوید: و گفته شده: اینکه تشبیه بابر فرموده اشاره باینست که ابر محل باران است جز اینکه روی نبودن مصلحت گاهی باران نبارد، دعا نیز این چنین است که گاهی نبودن مصلحت در دنیا مستجاب نگردد ولی در آخرت عوض آن را بدهند.

19 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: هر که از بلائی بترسد که بدو رسد و پیش از رسیدن آن بلا در باره) بر طرف شدن (آن دعا کند خدای عزوجل هرگز آن بلا را بدو ننمایاند. اصول کافی جلد 4 صفحه 220

20 - حضرت صادق) ع (فرمود: همانا خدای عزوجل خوش ندارد که مردم در انجام حاجت به هم دیگر اصرار کنند ولی برای خودش آن را دوست دارد، خدای عزوجل دوست دارد که از او در خواست شود و آنچه نزد او است خواهش د شود.

اصول کافی جلد 4 صفحه 224

21 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر که ایمان بخدا و روز قیامت دارد در مجلسی که امامی را مذمت کنند یا مؤمنی را عیب کنند ننشیند. اصول کافی جلد 4 صفحه 87

22 - صباح بن سیابه گوید: امام صادق) ع (فرمود: شما را با بیزاری چکار که از یکدیگر بیزاری میجویید؟ همانا مؤ منین بعضی از بعض دیگر افضلند و بعضی از بعض دیگر نماز بیشتر است و بعضی از بعضی تیز بینیش بیشتر است و همین است درجات ایمان) که خدای تعالی فرماید:) هم درجات عند الله (اصول کافی جلد 3 صفحه 76

23 - حضرت صادق) ع (فرمود: یکسره ببرادرت اعتماد مکن) و از همه جهت با وثوق نداشته باش بلکه احتیاط کن (زیرا بزمین خوردن از راه بی بندوباری جبران پذیر نیست. اصول کافی جلد 4 صفحه 497

24 - سفیان بن عیینه گوید: امام صادق) ع (راجع به قول خدای عزّوجلّ :) تا بیازماید شما را که کدامیک نیکو کردارترید، 2 سوره 67) فرمود: مقصود پرکردار نیست، بلکه مقصود درست کردارتر است، و درستی همانا ترس از خدا و نیت

ص:213

صادق و کار نیک است.

سپس فرمود: پایداری بر عمل تا خالص ماند، سخت تر از خود عمل است و عمل خالص آنست که: نخواهی هیچکس د جز خدای عزّوجلّ ترا بر آن بستاید، همانا نیت همان عمل است، سپس این قول خدای عزّوجلّ را تلاوت فرمود:) بگو همگی طبق روش خود عمل می کنند، 84 سوره 17) یعنی طبق نیت خود. اصول کافی جلد 3 صفحه 26

25 - مفضل بن عمر و یونس بن ظبیان گویند: حضرت صادق) ع (فرمود:

برادران خود را با دو خصلت آزمایش کنید پس د اگر آندو خصلت در آنها بود خوب است، و گرنه دور شوید، دور شوید، دور شوید: مواظبت او بر نمازهایش در اوقات آن، نیکی به برادران در سختی و گشایش. اصول کافی جلد 4 صفحه 497

26 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده: بخدا پناه می برم از همسایه بد برای خانه ای که اقامتگاه است، چشمانش ترا ببیند و دلش بتو توجه دارد اگر خوشی در تو ببیند بدش آید، و اگر تو را در بدی ببیند خوشش د آید. اصول کافی جلد 4 صفحه 493

27 - حضرت صادق) ع (فرمود: رسول خدا) ص (نگاه کردنش را میان اصحاب تقسیم می کرد پس باین و آن برابر نگاه می کرد، و هرگز پاهایش را رسول خدا) ص (پیش اصحاب دراز نمی کرد، و اگر مردی ب آنحضرت دست می داد رسول خدا) ص (دستش را رها نمی کرد تا او رها کند، چون این مطلب را دانستند مردی که با او دست می داد زود دستش را می کشید. اصول کافی جلد 4 صفحه 496

28 - امام صادق علیه السلام: جواب نامه دادن واجب است مانند جواب سلام دادن، و آنکس که آغاز بسلام کند بخدا و رسولش نزدیکتر است. اصول کافی جلد 4 صفحه 496

29 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده: هیچ دو نفری با هم رفاقت نکنند جز اینکه هر یک با رفیق خود بهتر رفاقت کند پاداشش بزرگتر و پیش خدای عزوجل محبوبتر است. اصول کافی جلد 4 صفحه 494

ص:214

30 - ابو الربیع شامی گوید: حضرت صادق) ع (در حالیکه خانه پر از جمعیت بود فرمود: که بدانید از ما نیست کسی که با همسایه اش خوش رفتاری نکند. اصول کافی جلد 4 صفحه 492

31 - ابوحمزه گوید: شنیدم از حضرت صادق) ع (که می فرمود: مؤ من کسی است که همسایه اش از بوائق او آسوده باشد، من عرضکردم: بوائق او چیست ؟ فرمود: ستم و آزار او. اصول کافی جلد 4 صفحه 492

32 - امام صادق علیه السلام: خنده بسیار دل را بمیراند. و فرمود: بسیار خندیدن دین را آب کند چنانچه آب نمک را. اصول کافی جلد 4 صفحه 486

33 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: از شوخی بپرهیزید زیرا آبرو را بریزد و شکوه و بزرگی مردان را ببرد) مراد اینستکه در مزاح حد اعتدال را نگهدارید و زیاده روی نکنید (. اصول کافی جلد 4 صفحه 488

34 - حضرت باقر و حضرت صادق یا یکی از آن بزرگواران علیهما السلام فرمودند: شوخی بسیار آبرو را ببرد و خنده بسیار ایمان را بیکسو پرتاب کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 488

35 - حضرت صادق) ع (می فرمود: خنده بسیار آبرو را می برد. اصول کافی جلد 4 صفحه 487

36 - حضرت صادق) ع (فرمود: مجلسها امانت است، و کسی حق ندارد کلام محرمانه رفیق خود را بدون اجازه او بازگو کند، مگر در موردی که شنونده مورد وثوق و اطمینان باشد یا ذکر خیری از آن رفیق باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 481) یعنی صحبتهای خصوصی که در مجالس شود یا نگفته پیدا است که گوینده میل ندارد فاش شود حکم امانت را دارد و باید از افشاء آن خودداری کرد (.

) ابن (ابی عوف گوید: شنیدم از حضرت صادق) ع (که می فرمود: مجلسها امانت است. اصول کافی جلد 4 صفحه 480

37 - حضرت صادق) ع (فرمود: هیچ مؤ منی نیست جز اینکه در او دعابة هست، من عرضکردم: دعابة چیست ؟ فرمود: مزاح. اصول کافی جلد 4 صفحه 486

ص:215

38 - حضرت صادق) ع (فرمود: رسول خدا) ص (فرموده: هرکس در میان سخن برادر مسلمانش) که مشغول سخن گفتن است (بدود و سخن او را ببرد مانند این است که او را خراشیده است. اصول کافی جلد 4 صفحه 481

39 - حضرت صادق) ع (فرمود: هرگاه سه نفر باهم هستند دو نفر آنها در گوشی با هم صحبت نکنند زیرا که آندو مایه اندوه و آزار رفیق سومی ایشان است. اصول کافی جلد 4 صفحه 481

40 - مردی از عامه گوید: من با امام صادق علیه السلام نشست و برخاست داشتم و بخدا سوگند مجلسی گرامی تر از مجلسهای او ندیدم، گوید: روز آنحضرت بمن فرمود: عطسه از کجا بیرون آید؟ گفتم: از بینی، فرمود: بخطا رفتی، گفتم:

قربانت از کجا بیرون آید؟ فرمود: از همه بدن چنانچه منی از همه بدن بیرون آید گرچه از احلیل) یعنی آلت مردی (خارج شود، سپس فرمود، آیا نبینی که چون انسان عطسه زند همه اعضاء بدنش تکان خورد؟ و کسیکه عطسه میزند هفت روز از مرگ در امان است. اصول کافی جلد 4 صفحه 477

41 - حضرت صادق) ع (فرمود: از حقوق مسلمان بر برادرش اینست که چون باو برخورد کند سلامش کند، و چون بیمار شود بعیادتش رود، و چون پنهان شود ) پشت سرش (برای او خیر خواهی کند: و چون عطسه زند و بگوید:» الحمد اللّه رب العالمین لا شریک له «باو بگوید:» یرحمک الله «او نیز در جواب این گوید:

» یهدیکم اللّه و یصلح بالکم «و چون او را) بکاری یا بجائی (بخواند) و دعوتش کند (بپذیرد، و چون بمیرد تشییعش د کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 471

42 - حضرت صادق) ع (فرمود: در جواب سلام یهودی و نصرانی میگوئی:) سلام (اصول کافی جلد 4 صفحه 466

43 - ابوبصیر گوید: حضرت صادق) ع (فرمود: از درون مردم کاوش و جستجو مکن که بی رفیق و دوست بمانی. اصول کافی جلد 4 صفحه 469 چون عموم مردم اینگونه هستند که خواه و ناخواه نقطه ضعفی در آنها هست، و آنکس که خالی از هرگونه عیبی باشد بطور عموم در میان مرد نیست، و در نتیجه کاوش بعیوب مردم آگاه شوی و آنکس که تو خواهی بدون عیب و نقص د باشد پیدا نخواهی کرد، پس

ص:216

بهتر آنکه بهمان حسن ظاهر اکتفا شود و در صدد جستجو از باطن مردمان نباشی و گرنه ناچار بی رفیق خواهی ماند.

44 - حضرت صادق) ع (فرمود: محبوبترین برادرانم نزد من کسی است که عیبهای مرا پیش من هدیه آورد) و آنها را بمن گوشزد کند (. اصول کافی جلد 4 صفحه 452

45 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: دوستی از روی راستی و درستی نباشد جز با شرایط آن پس هر که در او آن شرایط یا پاره ای از آنها باشد او را اهل چنین دوستی بدان و کسیکه چیزی از آن شرایط در او نباشد او را باینگونه دوستی نسبت مده.

اولش اینکه نهان و عیانش برای تو یکسان باشد.

دوم اینکه زیب و زینت تو را زینت خود داند، و زشتی تو را زشتی خود شمرد.

سوم اینکه ریاست و دارائی حالش را نسبت بتو تغییر ندهد.

چهارم اینکه از آنچه توانائی دارد نسبت تو دریغ نکند.

پنجم که همه خصلتها را در بردارد اینکه هنگام بیچارگی و پیش آمدهای ناگوار تو را رها نکند. اصول کافی جلد 4 صفحه 452

46 - حضرت صادق) ع (فرمود: شایسته نیست برای مرد مسلمان که با شخص تبهکار و احمق دروغگو رفاقت کند. اصول کافی جلد 4 صفحه: 454

47 - حضرت صادق علیه السلام حدیث کرده که فرمود: شایسته نیست که مرد مسلمان با شخص تبهکار طرح برادری افکند، زیرا که او کردار خود را برایش بیاراید و دوست دارد که آن مسلمان هم چون او شود، و او را نه در کار دنیا و نه در کار آخرتش کمک نکند، و رفت و آمدش برای او ننگ است. اصول کافی جلد 4 صفحه 453

48 - امام صادق علیه السلام از پدرانش رسول خدا علیهم الصلاة والسلام حدیث کند که فرمود) ص (: سه دسته اند که همنشینی با آنها دل را بمیراند: هم نشینی با اراذل و فرومایگان، و گفت و شنود با زنها، و نشستن با توانگران. اصول کافی جلد 4 صفحه 455

49 - عمار بن موسی گوید: حضرت صادق) ع (فرمود: ای عمار اگر خواهی که

ص:217

نعمتت پا برجا باشد، و مردانگیت کامل و بی عیب باشد، و زندگیت نیکو گردد، بنده های زر خرید و اشخاص پست را در کارهای خود وارد مکن، زیرا اگر امانتی بایشان سپاری بتو خیانت کنند، و اگر خیری برایت آورند دروغ گویند، و اگر بنکبت روزگار دچار شوی رهایت کنند، و اگر وعده ای بتو دهند بدان وفا نکنند. اصول کافی جلد 4 صفحه 454

50 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: از خواندن سوره» اذا زلزلت الارض زلزالها «خسته نشوید زیرا هرکس در نمازهای نافله خود آن سوره را بخواند هرگز خدای عزوجل او را بزمین لرزه گرفتار نکند و بدان نمیرد و) نیز (ببرق زدن و آفتهای دیگر دنیا ناچار نگردد تا بمیرد، و چون بمیرد فرشته کریمی از جانب پروردگارش بر او فرود آید و بالای سرش د بنشیند پس گوید: ای ملک الموت با دوست خدا مدارا کن) و جانش را ب آسانی بگیر (زیرا که او بسیار مرا یاد می کرد و این سوره را می خواند و آن سوره نیز بملک الموت مانند همین حرف را بگوید، و ملک الموت گوید: پروردگارم بمن فرمان داده که گوش بفرمان و مطیع او باشم و جانش را نگیرم تا بدان دستور دهد، و چون پرده از برابر دیده اش بکنار رود منزلهای خود را در بهشت ببیند، و جانش ب آسانترین وجهی بیرون رود، سپس جان او را هفتاد هزار فرشته تا بهشت بدرقه کنند و شتابانه او را ببهشت رسانند. اصول کافی جلد 4 صفحه 434

51 - ابی الربیع شامی گوید: وارد شدم بر حضرت صادق) ع (دیدم که اطاق پر از جمعیت است از خراسانی و شامی و سایر بلاد و من جائی که بنشینم نیافتم، حضرت صادق) ع (تکیه کرده بود پس روی دو پا نشست و فرمود: ای شیعه آل محمد آگاه باشید که از ما نیست آنکس که هنگام خشم نتواند خودداری کند، و) از ما نیست (کسیکه با هم نشین خود خوشرفتاری نکند، و با هم خوی خود خوش خلقی نکند، و با رفیق خود رفاقت نکند، و با همسایه خود خوش د همسایگی نکند، و با هم خوراک خود مراعات خوراک نکند، ای شیعه آل محمد تا بتوانید از خدا بپرهیزید و لا حول و لا قوة الا بالله. اصول کافی جلد 4 صفحه 449

52 - حضرت صادق) ع (فرمود: بر شما باد به پارسائی و کوشش در اطاعت، و

ص:218

بر سر جنازه ها حاضر شوید، و بیمارها را عیادت کنید و با مردم در مساجد حضور بهم رسانید، و برای مردم چیزی را دوست دارید که برای خودتان دوست دارید، آیا شرم نکند یکی از شما که همسایه اش حق او را بشناسد ولی او حق همسایه اش را نشناسد. اصول کافی جلد 4 صفحه 448

53 - معاویة بن وهب گوید: بحضرت صادق) ع (عرضکردم: چگونه برای ما با مردمی که با ما آمیزش دارند شایسته است رفتار کنیم ؟ گوید که در پاسخ فرمود:

امانت آنها را بایشان بپردازید، و) در هنگام نیاز (گواهی بر سود و زیانشان بدهید، و بیمارانشان را عیادت کنید و در جنازه مرده هاشان حاضر شوید) و در مراسم تشییع و دفن و کفن آنها شرکت کنید (. اصول کافی جلد 4 صفحه 447

54 - مفضل بن عمر گوید: حضرت صادق علیه السلام فرمود: ای مفضل از همه مردم خویشتن را بوسیله بسم اللّه لرحمن الرحیم و بسوره قل هو اللّه احد نگهداری و محافظت کن، آن را از سمت راستت و از سمت چپت و از پیش د رویت و پشت سرت و از زیر پایت بخوان) یعنی بشش جهت بخوان (و چون بر سلطان ستمکاری وارد شدی همینکه نگاهت باو افتاد سه بار آنرا) یعنی سوره قل هو اللّه را (بخوان و با دست چپ بشمار، و از خواندن آن جدا مشو) و ادامه بده (تا از نزدش بیرون آئی . اصول کافی جلد 4 صفحه 431

55 - امام صادق علیه السلام: هر که ایمان بخدا و روز جزا دارد خواندن قل هو اللّه احد را دنبال هر نماز واجب از دست ندهد، زیرا هرکس آنرا بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را برای او فراهم کند و او را و پدرش و مادرش را و هر که از آندو متولد شده بیامرزد. اصول کافی جلد 4 صفحه 428

56 - امام صادق علیه السلام: پیغمبر صلی اللّه علیه و آله بر جنازه سعدبن معاذ نماز خواند و پس از آن فرمود: هفتاد هزار فرشته که در آنها جبرئیل نیز بود آمدند و بر جنازه سعد نماز خواندند، من به جبرییل گفتم: ای جبرییل به چه عمل سزاوار این شد که هفتاد هزار فرشته برای شرکت در نماز بیایند؟ جبرییل گفت: برای خواندن قل هو اللّه احد) در همه احوال (ایستاده و نشسته و سواره و پیاده در هنگام رفتن و آمدنش. اصول کافی جلد 4 صفحه 429

ص:219

57 - حضرت صادق) ع (فرمود: اگر سوره حمد هفتاد بار بر مرده ای خوانده شود و روح به تن او باز گردد شگفت نیست. اصول کافی جلد 4 صفحه 429

58 - حضرت صادق علیه السلام در حدیث مرفوعی فرمود: هر که قرآن را از روی آن بخواند از دیدگان خود بهره مند شود) چشمان سالمی داشته باشد (، و سبب سبک شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آندو کافر باشند. اصول کافی جلد 4 صفحه 417

59 - اسحاق بن عمار گوید: بحضرت صادق علیه السلام عرضکردم: قربانت گردم من قرآن را حفظ دارم آنرا از حفظ بخوانم بهتر است یا از روی قرآن ؟ فرمود:

بلکه آنرا بخوان و نگاه بقرآن کن) و از روی آن بخوان (که بهتر است، آیا ندانسته ای که نگاه کردن در قرآن عبادت است ؟ اصول کافی جلد 4 صفحه 418

60 - امام صادق (علیه السلام): خواندن قرآن از روی آن عذاب را از پدر و مادر سبک کند اگر چه آن دو کافر باشند. اصول کافی جلد 4 صفحه 417

61 - امام صادق (علیه السلام): علیه السلام: سه چیز است که به درگاه خدای عزوجل شکایت کند مسجد ویرانی که اهلش در آن نماز نخوانند، و دانشمند عالمی که میان نادانها و جهال باشد و قرآنی که گرد و خاک رویش نشسته و کسی آنرا نخواند) و عمل نکند (. اصول کافی جلد 4 صفحه 417

62 - معاویه بن عمار گوید: امام صادق علیه السلام بمن فرمود: هر که قرآن بخواند او بی نیاز شود و نیازی پس از آن نیست، و گرنه) اگر قرآن بی نیازش نکند ( هیچ چیز او را بی نیاز نکند. اصول کافی جلد 4 صفحه 408

63 - یعقوب احمر گوید: بحضرت صادق علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم من قرآن را خوانده ام ولی از ذهنم رفته است دعا کنید که خداوند آنرا بمن بیاموزد، گوید: آنحضرت از این طلب که من خدمتش عرض کردم ناراحت شد و فرمود: خداوند آنرا به تو و ما همگی یاد دهد گوید: ما نزدیک ده نفر بودیم سپس فرمود: سوره ای که مردی می خواند با اوست ناگاهی که آنرا واگذارد، پس روز قیامت در زیباترین صورت نزدش آید و بر او سلام کند آنمرد گوید: تو کیستی ؟ گوید: من فلان سوره ام و اگر تو بمن چسبیده بودی و نگاهم داشته بودی تو را در

ص:220

این درجه فرود می آوردم، پس بر شما باد بملازمت قرآن، سپس فرمود: برخی از مردمند که قرآن خوانند که گفته شود: فلانکس قاری قرآن است، و برخی قرآن می خوانند برای) سود جوئی (و بدست آوردن دنیا و خیری در اینها نیست و برخی هستند که قرآن خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند. اصول کافی جلد 4 صفحه 409

64 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا) ص (فرمود است: همانا اهل قرآن در بلندترین درجات آدمیان هستند بجز پیمبران و مرسلین، پس حقوق اهل قرآن را اندک و کم می شمارید، زیرا برای ایشان از طرف خدای عزیز جبار مقام بلندی است. اصول کافی جلد 4 صفحه 404

65 - ابن اءبی یعفور گوید: شنیدم از امام صادق علیه السلام که در حالیکه دست ب آسمان برداشته بود می گفت:» رب لا تکلنی الی نفسی طرفه عین ابدا لا اقل من ذلک و لا اکثر «) یعنی پروردگارا مرا چشم بهمزدنی بخودم وامگذار نه کمتر از آن و نه بیشتر (گوید: اینرا گفت و اشک هایش از اطراف محاسنش می ریخت، سپس رو بمن کرد، و فرمود، ای پسر اءبی یعفور همانا یونس بن متی را خداوند کمتر از چشم بهمزدنی بخودش واگذارد و آن گناه را) یعنی ترک اولی را (انجام داد، عرضکردم: خداوند کار شما را نیکو کند آیا آن کار او را بحد کفر رسانید؟ نه ولی مردن با اینحال هلاکت است) و لایق بشاءن انبیاء و پیمبران الهی نیست (. اصول کافی جلد 4 صفحه 373

66 - ابوبصیر گوید: شنیدم حضرت صادق) ع (می فرمود: همانا قرآن بازدارنده و فرمان دهنده است. به بهشت فرمان دهد و از دوزخ باز دارد. اصول کافی جلد 4 صفحه 401

67 - حضرت صادق) ع (از پدرانش حدیث کند که مردی از درد سینه به پیغمبر ) ص (شکایت کرد، حضرت) ص (فرمود: بوسیله قرآن شفا بجوی زیرا خدای عزوجل فرماید:) و این قرآن (شفاء است برای آنچه در سینه ها است «.) سوره یونس آیه 57). اصول کافی جلد 4 صفحه 400

68 - امام صادق علیه السلام فرمود: در سفارش امیرالمؤ منین علیه السلام

ص:221

بیارانش بود که: بدانید همانا قرآن راهبر روز است و پرتو افکن شب تار اگر چه ) آنکس که در صدد راهنمائی شدن و کسب نورش باشد (در سختی و ندرای باشد.

) زیرا فقر وفاقه او را از آن باز ندارد بلکه رغبتشان را در اینباره افزون کنند از فیض) ره (. اصول کافی جلد 4 صفحه 400

69 - حضرت صادق) ع (فرمود: همانا این قرآن) کتابی (است که در آن است جایگاه نور هدایت و چراغهای شب تار، پس شخص تیز بین باید که در آن دقت کند و برای پرتوش نظر خویش را بگشاید، زیرا که اندیشه کردن زندگانی دل بینا است، چنانکه جویای روشنی است در تاریکی ها به سبب نور راه بپیماید. اصول کافی جلد 4 صفحه 400

70 - داود رقی گوید: من شنیدم که حضرت صادق) ع (بیشتر چیزی که در هنگام دعا بر آن اصرار داشت این بود که خدا را بحق پنج تن می خواند، یعنی رسول خدا) ص (و امیرالمؤ منین و فاطمه و حسن و حسین صلوات اللّه علیهم اجمعین. اصول کافی جلد 4 صفحه 372

71 - ابراهیم بن میمون گوید: شنیدم حضرت صادق) ع (دعائی می خواند) که ترجمه اش این است (:» بار خدایا بر هراس روز قیامت مرا یاری فرما، و از دنیا سالم بیرونم ببر، و حور العین را به من تزویج کن، و خرج خود و عیالم و خرج مردم را از من کفایت فرما، و مرا برحمت خود در زمره بندگان شایسته ات در آور «. اصول کافی جلد 4 صفحه 369

72 - ولید بن صبیح گوید: به حضرت صادق) ع (از وامی که از من بگردن مردمی است) و من از آنها بستانکارم و نمی توانند یا نمی خواهند بدهند (شکایت بردم فرمود: بگو؟» اللهم لحظة من لحظاتک تیسر علی غرمائی بها القضاء و تیسر لی بها الاقتضاء انک علی کل شی ء قدیر «) یعنی بار خدایا نظری فرما که بدهکاران من توان پرداخت یابند و من توان دریافت، تو بر هر چیز توانائی (. اصول کافی جلد 4 صفحه 336

73 - حضرت صادق) ع (فرمود: کسیکه در میان بی خبران یاد خدای عزوجل کند مانند کسی است که در میان جنگجویان) فراری یا آنانکه هستند ولی جنگ

ص:222

نکنند (باشد، و) تنها (بجنگد) و از دیگران دفاع کند (. اصول کافی جلد 4 صفحه 263

74 - حضرت صادق) ع (فرمود: چون نماز صبح و مغرب را خواندی هفت بار بگو:» بسم اللّه لرحمن الرحیم: لا حول و لا قوة الا باللّه لعلی العظیم «زیرا همانا هرکس آنرا بگوید دیوانگی و خوره و پیسی و هفتاد نوع) دیگر (از انواع بلا باو نرسد.

اصول کافی جلد 4 صفحه 304

75 - حضرت صادق) ع (فرمود: تسبیح فاطمه زهراء علیهاالسلام از جمله ذکر بسیاری است که خدای عزوجل فرموده است:» خدا را یاد کنید یاد کردن بسیار « ) سوره احزاب آیه 41). و نیز مانند این حدیث را سعید اعرج از آن حضرت علیه السلام روایت کرده است. اصول کافی جلد 4 صفحه 259

76 - حضرت صادق) ع (فرمود: شیعیان ما آنهائی هستند که هرگاه تنها باشند ذکر خدا بسیار کنند. اصول کافی جلد 4 صفحه 259) در حالت تنهایی به یاد خدا هستند و گناه نمی کنند (

77 - و نیز آن حضرت علیه السلام فرمود: همانا بنده ای به خدای عزوجل حاجتی دارد، و به ثناء و ستایش بر خدا و صلوات بر محمد و آل محمد شروع کند تااینکه حاجت خود را فراموش کند) و سرگرم ثناء بر خدا و صلوات شود (پس خداوند حاجت او را بر آورد بی آنکه درباره آن درخواستی کرده باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 261

78 - شنیدم حضرت صادق) ع (می فرمود: مردی وارد مسجد شد و پیش از ستایش بر خدا و صلوات بر پیغمبر) ص (شروع بدعا کرد، رسول خدا) ص ( فرمود: این بنده در) دعا و درخواست از (پروردگارش شتاب کرد، سپس مرد دیگری وارد شد و نماز خوانده و خدای عزوجل را ستایش نمود و بر رسول خدا) ص ( صلوات فرستاد، پس رسول خدا) ص (بوی فرمود: بخواه تا بتو داده شود. اصول کافی جلد 4 صفحه 239

79 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: خدای عزوجل به موسی وحی کرد: ای موسی به زیادی مال شاد مشو، و ذکر مرا در هر حالی وا مگذار) از یاد من غافل

ص:223

مشو (زیرا زیادی مال گناهان را فراموش سازد، و واگذاردن ذکر من دلها را سخت کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 256

80 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده: هیچ مردمی نباشد که در انجمنی گرد هم آیند و نام خدای عزوجل را نبرند، و بر پیغمبر صلی اللّه علیه و آله صلوات نفرستند جز اینکه آن مجلس مایه حسرت و زیان بر آنها باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 255

81 - حضرت صادق) ع (فرمود: هیچ مردمی، در انجمنی فراهم نشوند که در آن ذکر خدای عزوجل و ذکر ما نباشد جز اینکه آن انجمن در روز قیامت مایه حسرت و افسوس آنان باشد، سپس فرمود:) پدرم (حضرت ابوجعفر علیه السلام فرمود: همانا ذکر ما ذکر خدا است و ذکر دشمن ما ذکر شیطان است. اصول کافی جلد 4 صفحه 254

82 - حضرت صادق) ع (فرمود: هرگاه یکی از شماها نماز بخواند و در نماز خود نام پیغمبر) ص () و آل او (را نبرد، با این نماز بجز راه بهشت می رود) یعنی این نماز او را به بهشت نخواهد برد (. و رسول خدا) ص (فرمود: هر کس که من نزد او نامم برده شود و بر من صلوات نفرستد به دوزخ رود، پس خدایش) از رحمت خود (دور کند. و فرمود) ص (: و هر کس که من نزدش نام برده شوم و صلوات ) فرستادن (را بر من فراموش کند از راه بهشت به خطا رفته است. اصول کافی جلد 4 صفحه 253

83 - عبد السلام بن نعیم گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: من وارد خانه) کعبه (شدم و هیچ دعائی بخاطر نداشتم جز صلوات بر محمد و آل محمد؟ فرمود: آگاه باش که هیچ کس مانند تو) در فضیلت و ثواب (از خانه بیرون نیامده است. اصول کافی جلد 4 صفحه 252

84 - حضرت صادق) ع (فرمود: هر که بدرگاه خدای عزوجل حاجتی دارد باید بصلوات بر محمد و آلش شروع کند، و سپس حاجت خود را بخواهد، و در آخر هم بصلوات بر محمد و آل محمد پایان دهد، زیرا که خدای عزوجل کریم تر از آن است که دو طرف) دعا (را بپذیرد، و وسط ) دعا (را واگذارد) و به اجابت نرساند (زیرا

ص:224

صلوات بر محمد و آل محمد محجوب نیست) و بدون بر خورد به حجابی بالا رود (. اصول کافی جلد 4 صفحه 252

85 - امام صادق علیهماالسلام فرمود: در میزان) و ترازوی اعمال در قیامت ( چیزی سنگین تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست، و همانا مردی باشد که اعمالش را در میزان گذارند و سبک باشد، پس ثواب صلوات او در آید و آنرا در میزان نهد پس بسبب آن سنگین گردد و) بر کفه دیگر (بچربد. اصول کافی جلد 4 صفحه 252

86 - حضرت صادق) ع (فرمود: ای اسحاق بن فروخ هر که ده بار بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد خداوند و فرشتگان او صد بار بر او صلوات فرستند، و هر که صد بار بر محمد و آل محمد صلوات فرستد خداوند و فرشتگانش هزار بار بر او صلوات فرستند، آیا گفتار خدای عزوجل را نشنیده ای) که فرماید: (» او است آن خداوندی که رحمت) یا درود (فرستد بر شما) او (و فرشتگانش تا برون آرد شما را از تاریکیها بسوی روشنائی و بوده است بمؤ منان مهربان «) سوره احزاب آیه 43). اصول کافی جلد 4 صفحه 251

87 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر دعائی که خدای عزوجل بدان خوانده شود از رفتن به آسمان محجوبست تا صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود. اصول کافی جلد 4 صفحه 250

88 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: چون نام پیغمبر صلی اللّه علیه و آله برده شد بسیار بر او صلوات بفرستید، زیرا هر کس یک صلوات بر پیغمبر صلی اللّه علیه و آله فرستد خداوند هزار بار در هزار صف از فرشته ها بر صلوات فرستد، و چیزی از مخلوقات خدا نماند جز اینکه بر این بنده صلوات فرستد برای آنکه خداوند و فرشتگان برای او صلوات فرستند، و هر کس در این فضیلت رغبت نکند پس او نادان و مغرور است، و خدا و رسول و خاندانش از او بیزارند. اصول کافی جلد 4 صفحه 249

89 - حضرت صادق) ع (فرمود: پیوسته دعا محجوبست) و میانه آن و استجابش حجاب و پرده ای حائل است (تا بر محمد و آلش صلوات فرستاده شود

ص:225

) که آنگاه پرده و حائل برطرف شود (. اصول کافی جلد 4 صفحه 247

90 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: میان گفته خدای عزوجل) که بموسی و هارون در مقابل تقاضای نابودی فرعون و پیروانش فرمود: (» هر آینه دعای شما باجابت رسید «) سوره یونس 89) و میان نابودی فرعون چهل سال طول کشید. اصول کافی جلد 4 صفحه 245

91 - اسحاق بن عمار گوید: بحضرت صادق عرضکردم:) ممکن است (دعای مردی مستجاب شده) باشد (ولی بتاءخیر افتد) و اثر استجابت آن همان زمان ظاهر نگردد؟ فرمود: آری تا بیست سال) ممکن است تاءخیر افتد (. اصول کافی جلد 4 صفحه 245

92 - منصور صقیل گوید: به حضرت صادق) ع (عرضکردم: بسا مردی هست که دعا کند و دعایش مستجاب گردیده، ولی تا مدتی) اثر آن استجابت ظاهر نگردد و (پس افتد؟ فرمود: آری) چنین است (عرضکردم: این برای چیست ؟ آیا برای اینست که بیشتر دعا کند، فرمود: آری اصول کافی جلد 4 صفحه 245

93 - ابو بصیر گوید: حضرت صادق) ع (فرمود: پیوسته مؤ من در حال خیر و امیدواری است تا مادامیکه شتاب نکند پس نومید شود و دعا را رها کند، عرضکردم: چگونه شتاب کند؟ فرمود: گوید: از فلان وقت و فلان وقت دعا کرده ام و اجابت آن را نمی بینم ؟ اصول کافی جلد 4 صفحه 246

94 - حضرت صادق (علیه السلام) علیه السلام فرمود: همانا بنده ای دعا کند پس خدای عزوجل بدو فرشته) که موکل بر انسان هستند یا دو فرشته دیگر (فرماید: من دعای او را باجابت رساندم ولی حاجتش را نگهدارید، زیرا که من دوست دارم صدای او را بشنوم، و همانا بنده ای هم هست که دعا کند پس خدای تبارک و تعالی فرماید:

زود حاجتش را بدهید که دوست ندارم صدایش را بشنوم. اصول کافی جلد 4 صفحه 245

95 - حضرت صادق) ع (فرمود: هر چشمی در روز قیامت گریان است جز سه چشم چشمی که از) دیدن و نظریه (آنچه خداوند حرام کرده بر هم نهاده شده، و چشمی که در راه اطاعت خداوند بیداری کشیده، و چشمی که در دل شب از ترس

ص:226

خدا گریسته است. اصول کافی جلد 4 صفحه 234

96 - حضرت صادق) ع (باءبی بصیر فرمود: اگر از وقوع چیزی ترس داشتی یا حاجتی خواستی بنام خدا) دعا را (آغاز کن، و او را تمجید کن و ستایشش کن چنانچه شایسته آن است، و بر پیغمبر صلی اللّه علیه و آله صلوات بفرست و حاجت خود را بخواه و خود را به گریه وادار کن اگر چه به اندازه سرمگسی باشد، همانا پدرم همیشه می فرمود: نزدیکترین حالی که بنده به پروردگار عزوجل دارد آنزمانی است که در سجده باشد و گریان. اصول کافی جلد 4 صفحه 235

97 - حضرت صادق) ع (فرمود: رسول خدا فرموده است: بهترین وقتیکه در آن خدای عزوجل را بخوانید) و دعا بدرگاهش کنید (سحرها است، و این آیه را که درباره گفتار حضرت یعقوب علیه السلام است تلاوت فرمود:) دعا کردن برای آنها را (بسحر تاءخیر انداخت) و مولکول بوقت سحر کرد (. اصول کافی جلد 4 صفحه 227

98 - امام صادق (علیه السلام): از نظر من فرق نمی کند که کار را به) خائن (واگذار کنم، یا به) ناشی () ناوارد، نامتخصص، فاقد مهارت (الحیاة جلد 5 صفحه 540

99 - امام صادق (علیه السلام): هرکه چنان بی بند و بار شد که هرچه در حقش بگویند و هرچه درباره مردم بگوید باکی نداشته باشد و کسی که از بدبینی مردم باک ندارد و همچنین کسی که به زنا علاقه مند باشد یا غیبت کند شیطان در نطفه اش شرکت کرده است. نصایح صفحه 190

100 - امام صادق علیه السلام فرمود: عطسه برای همه تن سودمند است اگر از سه تا نگذرد و چون از سه تا بگذرد آن درد و بیماری است. اصول کافی جلد 4 صفحه 476

101 - سوره انسان آیه 3: ما راه حق و سعادت را به انسان ارائه می کنیم او است که آزاد است می تواند با گرایش خود شکر گذار هدایت ما باشد و می تواند با اعراض خود نعمت راهنمایی ما را کفران نماید. حمران بن اعین معنی این آیه را از امام صادق (علیه السلام) پرسید: امام (علیه السلام) در جواب فرمود: یا انسان راه خدا را در پیش می گیرد و از هدایت الهی پیروی می کند او شکر گذار است یا راه خدا را ترک می گوید

ص:227

و از هدایت الهی سر پیچی می کند او کفران کننده است. الحدیث جلد 3 صفحه 377

102 - امام صادق (علیه السلام): دوست ندارم جوانی از شما را ببینم مگر آنکه صبح کند و و رفت و آمدش در یکی از این دو حالت باشد: یا عالم یا محصل کسی که چنین نباشد در انجام و ظیفه کوتاهی کرده و خود دارای از اداء وظیفه تضییع حق انسانیت است و چنین تضییعی گناه است و جایگاه گناهکار در آتش خواهد بود.

الحدیث جلد 3 صفحه 376

103 سلیمان بن خالد از امام صادق (علیه السلام) علت اولین قتل را که در خاندان آدم اتفاق افتاده پرسش کرده است حضرت در جواب فرمود: خداوند به حضرت آدم وحی فرستاد که هابیل را وصی خود قرار داده و اسم اعظم را به وی تسلیم کن و او را جانشین خویش نما قابیل پسر بزرگ آدم وقتی مطلع شد که بنا است برادر کوچک به جانشینی پدر منصوب شود به غضب آمد حس ریاست خواهیش تحریک شد و گفت من بر ریاست و جانشینی شایسته ترم و سرانجام برادر خود را کشت. الحدیث جلد 3 صفحه 358

104 - امام صادق (علیه السلام) می فرماید: به شما سفارش می کنم پرهیزکار باشید وبا ارتکاب گناه، مردم را بر خود مسلط نکنید و خویشتن را دچار ذلت وخواری ننمایید. الحدیث جلد 3 صفحه 167

105 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: شایسته نیست مومن، خود را ذلیل و خوار نماید. راوی سوال می کند چگونه خود را ذلیل می کند؟ حضرت در جواب فرمودند: در امری) کاری (مداخله می کند که شایسته آن نیست) یا آن کار را بلد نیست (و سرانجام باید از آن عذر بخواهد. الحدیث جلد 3 صفحه 169

106 - امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: مومنین برای یکدیگر، مایه آرامش روح و اطمینان روان هستند، همان طوری که چشمه آب سرد، انسان را آرام می کند و از نگرانی می رهاند. الحدیث جلد 3 صفحه 165

107 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: سه دسته از مردم هستند که در قیامت تا پایان حساب از همه به خداوند نزدیک تر هستند: اول صاحب قدرتی که در حال خشم و

ص:228

برافروختگی به زیر دست خود ستم نکند. دوم آنکس که در قضاوت بین دو نفر مرتکب کوچکترین تجاوزی از حق و عدالت نشود، سوم کسی که همیشه به حق سخن گوید خواه به نفع خودش باشد خواه به ضررش. الحدیث جلد 3 صفحه 164

108 - امام جعفر صادق (علیه السلام) می فرمایند: ثروتمندی به محضر حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) آمد و سپس مرد فقیری وارد شد و پهلوی مرد ثروتمند نشست مرد ثروتمند لباس خود را جمع کرد، پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) که ناظر این عمل بودند از او پرسید ترسیدی که فقر او به تو سرایت کند؟ جواب داد نه، پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) فرمودند: ترسیدی که قسمتی از ثروتت به او برسد؟ جواب داد نه، پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) فرمودند ترسیدی لباست آلوده شود؟ جواب داد نه، پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) فرمودند: پس چرا لباست را جمع کردی ؟ عرض کرد یا رسول الله ثروتی که قرین من و رفیق روز و شب من است مرا از واقع بینی باز داشته است، بدیها و قبایح را در نزد من زیبا جلوه می دهد، و خوبیها را بد جلوه می دهد، مرد ثروتمند گفت: برای جبران این عمل ناروا که به او انجام دادم نصف ثروت خویش را به او واگذار می کنم. پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) به مرد فقیر فرمودند: آیا قبول می کنی ؟ مرد فقیر پاسخ داد نه مرد ثروتمند گفت چرا؟ مرد فقیر جواب داد می ترسم بر اثر ثروت به آن حالت بد نفسانی که خود تو دچار شده ایی من نیز گرفتار شوم. الحدیث جلد 3 صفحه 154

109 - امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: فروتنی وتواضع، مایه اصلی هرشرف محبوب ومقام بلند است. الحدیث جلد 3 صفحه 176

110 - امام صادق (علیه السلام): در معنای آیه» سوره اسراء آیه 24»» و اخفض لهما اجناح الذل من الرحمته «چنین فرموده است: هرگز با تندی و شدت به پدر و مادرت منگر و با نگاه خیره و پر توجه به آنان نظر مکن مگر آنکه که نگاهت از روی کمال رافت و رحمت باشد مواظب باش صدایت بلند تر از صدای آنها نشود و دستت بالای دست آنها نرود و پیشاپیش پدر و مادرت راه نرو. الحدیث جلد 3 صفحه 341 سوره اسرا آیه 24: در مقابل پدر ومادرت با گفتار و رفتار فروتنی و

ص:229

تواضع کن و هماننده مرغی که از روی مهر و محبت بالهای خود را فرو می افکند و جوجه های خویش را زیر پر می گیرد تو نیز که اکنون جوان و نیرو مندی و بال و پری گمشده داری پدر و مادر ترا در آغوش مهر خود جای ده و بگو پروردگارا والدینم را مشمول رحمت و واسعه خود بنما همانطور که اینان از روی رحمت و عطوفت مرا در کودکی پرورش دادند.

111 - امام صادق (علیه السلام): مردم گرفتار بلا را هدف خود قرار ندهید زیرا نگاه شما آنها را غصه دار و محزون می کند. الحدیث جلد 3 صفحه 327

112 - در تعالیم اخلاق اسلام به طور عموم استهزاء و اهانت، ملامت و شماتت، ممنوع شناخته شده و اولیاء اسلام جدا مردم را از این اعمال ناپسند بر حذر داشته اند درباره افراد مریض و معیوب و ناقص الخلقه و طرز معاشرت با آنان اخبار و حدیث مخصوص رسیده که اگر عملا مراعات شود مبتلایان در برخورد با مردم دچار ناراحتی روان و احساس حقارت نمی شوند.

113 - امام صادق (علیه السلام): به پدر خود نیکی کنید تا فرزندانتان نیز به این سنت مقدس عمل کنند و به شما نیکی کنند. الحدیث جلد 3 صفحه 330

114 - ابن سنان از حضرت صادق (علیه السلام) سؤال کرد چه موقع اموال نوجوان در اختیارش گذارده می شود؟ حضرت فرمود: موقعی که بالغ شود و به علاوه رشد عقلی وی نیز معلوم گردد و سفیه یا ضعیف العقل نباشد. الحدیث جلد 3 صفحه 404

115 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: روزی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به منبر رفت و پس از حمد و ثنای الهی فرمود: ای مردم جبرئیل، از پیشگاه الهی نزد من آمد و گفت دختران باکره مانند میوه درختند، موقعی که می رسد اگر چیده نشود اشعه آفتاب فاسدش می کند و وزش باد آنرا پراکنده می سازد. همچنین دختران وقتی به حد بلوغ رسیدند و مانند زنان در خویشتن تمایل جنسی احساس نمودند دارویی جز شوهر ندارند و اگر همسر نگیرند از فساد ایمن نیستند چه آنکه بشرند و بشر از خطا و لغزش مصون نیست. الحدیث جلد 3 صفحه 395

116 - امام صادق (علیه السلام): زنی که به همسری خویش انتخاب می کنی، مانند

ص:230

قلاده ایست که با اختیار بر گردن خود می افکنی، با عقل و بصیرت نگاه کن که به چه چیز گردن می نهی. الحدیث، جلد 3، صفحه 393

117 - امام صادق (علیه السلام): کسی که بدون بصیرت و دانایی به کاری دست می زند مانند مسافری است که در بیراهه می رود او هر قدر بر سرعت رفتن خود می افزاید به همان نسبت از جاده دورتر می شود. الحدیث جلد 3 صفحه 235

118 - امام صادق (علیه السلام): ارزش و فضیلت نیت از عمل به آن بیشتر است بلکه عمل خود جلوه و ظهور نیت است خداوند در قرآن فرموده: هر کس مطابق نیت خود عمل می کند. الحدیث جلد 3 صفحه 233

119 - امام صادق (علیه السلام): خداوند بر بندگان خود منت گذارده و سه چیز را در نظام خلقت بر قرار فرموده است: 1 - بوی تعفن بد را پس از قبض روح بر اجساد مرده قرار داده و اگر این بوی تعفن بد نمی بود هیچ دوستی دوست خود را دفن نمی کرد 2 - فراموشی را بر مصیبت زدگان قرار داده است که اگر این نبود مصیبت همچنان با شدت اولیه خود باقی می ماند) مصیبت فراموش نمی شد (نسل ها از بین می رفت) زیرا شدت تاثر و ناراحتی نمی گذارد مصیبت زده سمت تمایل جنسی رود. یا متوجه تمایل جنسی شود (سومی خداوند حشرات و کرمهای کوچک را بر گندم، جو، برنج و دیگر حبوبات قرار داده که اگر این حشرات و کرمهای کوچک نمی بود پادشاهان مواد غذایی مردم را به صورت گنج همانند طلا و نقره زیر خاک ذخیره می کردند. الحدیث جلد 3 صفحه 228

120 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: مردی شرف یاب محضر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) شد عرض کرد یا رسول الله به من سفارشی به فرما و دستوری بده حضرت به او فرمود:

آیا دستور پذیر هستی تا به تو سفارش کنم ؟ و این سوال را سه بار تکرار فرمود و مرد در خواست کننده در هر سه نوبت جواب داد بلی یا رسول الله. آنگاه پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود سفارش من به تو این است که هر وقت خواستی برای انجام کاری تصمیم بگیری قبلا به عاقبت آن کار فکر کن و نتیجه اش را در نظر بیاور اگر دیدی حق و شایسته است اقدام کن و اگر ناشایست و بر خلاف حق بود از انجام آن کار خودداری بنما. الحدیث جلد 3 صفحه 225

ص:231

121 - امام صادق (علیه السلام): بار مسئولیت خود را خودت باید بر دوش بگیری، و اگر از انجام وظیفه شانه خالی کنی دیگری بار مسئولیت تو را حمل نخواهد کرد.

الحدیث جلد 3 صفحه 213

122 - امام صادق (علیه السلام): یاد مرگ، شهوات غیر مشروع را در ضمیر انسان می میراند، ریشه های غفلت و نا آگاهی را می کَند، دل را به وعده های الهی تقویت می کند، به طبیعت آدمی نرمی و رقت می بخشد، نشانه های هوا پرستی را در هم می شکند، آتش حرص را فرو می نشاند و دنیا را در نظر آدمی کوچک و حقیر می سازد و این است معنی جمله ای که پیامبر گرامی فرموده است:) یکساعت فکر از یکسال عبادت بهتر است (. الحدیث جلد 3 صفحه 204

123 - خالد بن نجیح گوید: در محضر امام صادق (علیه السلام) سخن از شومی به میان آمد حضرت فرمود: شومی در سه چیز است 1 - در زن 2 - در مرکب 3 - در خانه.

شومی زن در این است که مهرش سنگین) زیاد (باشد و بر اثر بی مهری و عصیانش نسبت به شوهر موجبات طلاق و جداییش از شوهرش را فراهم کند. شومی مرکب ) اسب یا شتر و... (در این است که بد خلق باشد و در موقع سواری رکاب ندهد.

شومی خانه در این است فضایش تنگ و همسایگانش بد و عیوبش بسیار باشد.

الحدیث جلد 3 صفحه 197

124 - امام صادق (علیه السلام): مردی با نگرانی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: به خدا قسم سخت دچار دنیا طلبی شده ام و دوست دارم که بر مال و ذخائر آن دست یابم وضع من چگونه خواهد بود؟ حضرت از او سوال کرد دوست داری با مال دنیا چه کنی و درآمدت را در چه راهی صرف کنی ؟ جواب داد: 1 - قسمتی را در بهبود زندگی خود و خانواده ام صرف نمایم 2 - صله رحم کنم و به بستگان تهیدست و فقیرم کمک کنم 3 - در راه خدا به فقراء و مستمندان کمک کنم 4 - به سفر عبادت حج و عمره بروم حضرت فرمود: نگران نباش کار تو دنیا طلبی خلاف نیست بلکه این کار تو آخرت طلبی است) برای آخرتت با این اعمال توشه می فرستی ( الحدیث جلد 3 صفحه 147

125 - امام صادق (علیه السلام): خوب و خوشبخت کسی است که مادرش دارای گوهر

ص:232

گرانبهای عفت و طهارت فکر باشد. الحدیث جلد 3 صفحه 137

126 - امام صادق (علیه السلام): از علی (علیه السلام) حدیث کرده است: که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) امر فرمود که ما با گناه کاران عبوس و ترش روی برخورد نماییم. الحدیث جلد 3 صفحه 134

127 - امام صادق (علیه السلام): در تفسیر آیه فطرت فرموده است که خداوند بشر را با فطرت خدا پرستی آفریده. الحدیث جلد 3 صفحه 246

128 - امام صادق (علیه السلام): احمد بن نعمان از امام (علیه السلام) سئوال کرد که دختر بچه شش ساله نزد من است و با من محرم نیست، امام فرمود او را نبوس و در آغوش مگیر. الحدیث جلد 3 صفحه 89

129 - امام صادق (علیه السلام): فرزندان خود را هفت سال آزاد بگذار بازی کنند و در هفت سال دوم او را با ادب و روشهای مفید و لازم تربیت کن، و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی، مصاحب و ملازمش باش. الحدیث جلد 3 صفحه 103

130 - امام صادق (علیه السلام): هر صاحب حرفه و صنعتی ناچار باید دارای سه خصلت باشد تا بتواند به وسیله آن تحصیل درآمد کند. اول آنکه با درستکاری و امانت رفتار کند. سوم آنکه با کار فرمایان حُسن برخورد داشته باشد و نسبت به آنان ابزار تمایل نماید. الحدیث جلد 3 صفحه 7

131 - امام صادق (علیه السلام): از افراط در کار و تلاش بیش از حد بپرهیزید و همچنین از سستی و مسامحه کاری اجتناب نما که این هردو کلید تمام بدیها و بدبختیها است ، زیرا افراد مسامحه کار انجام وظیفه نمی کنند و حق کار را آنطور که باید ادا نمی نمایند، و افراد زیاده رو در مرز حق توقف نمی نمایند و از حدود مصلحت تجاوز می کنند. الحدیث جلد 3 صفحه 10

132 زراره گوید مردی به حضور امام جعفر صادق (علیه السلام) آمد: عرض کرد دست سالمی ندارم که با آن کار کنم، سرمایه ندارم تا با آن تجارت نمایم، مرد محروم و مستمندی هستم چه کنم ؟ امام صادق (علیه السلام) که می دید سر آن مرد سالم است و می تواند طبق رسوم محلی با آن کار کند راضی نشد عزت و شرف مرد با گدائی کردن از مردم درهم بشکند، به مرد فرمود با سرت باربری کن و خود را از مردم مستغنی و

ص:233

بی نیاز بدان. الحدیث جلد 3 صفحه 22

134 - به امام صادق (علیه السلام) عرض شد که ما فرزندان خود را به اسماء شما و پدرانتان نام گذاری می کنیم آیا این عمل برای ما در پیشگاه الهی اجر وفایده ای دارد؟ حضرت فرمود: بلی به خدا قسم این عمل نفع معنوی دارد. الحدیث جلد 3 صفحه 107

135 - ابن ابی یعفور به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: من می خواهم با زنی ازدواج کنم ولی پدر و مادرم علاقه دارند زن دیگری را به همسری خود درآورم. حضرت فرمود: زن دلخواه خودت را بگیر و آنرا که والدینت می خواهند ترک گوی.

الحدیث، جلد 3، صفحه 394

136 - جعفر بن محمّد علیه السّلام میفرمود: خدا بسوی بعضی از پیامبرانش وحی فرستاد که سوگند بعزت و جلال و بزرگیم همانا قطع میکنم آرزوی هر آرزومندی را که امیدوار به غیر از من است و او را لباس پستی و ذلت پوشانم در میان مردم و او را از فرج و فضل خودم دور نمایم آیا بنده ی من در گرفتاریهای خود به غیر از من امیدوار است در صورتی که فرج و گشایش در سختی ها همه بدست من است، آیا به جز از من امیدوار است در حالتی که من غنی و بخشنده ام و درهای حاجتها در پیش من و کلیدهای آنها در دست من است و حال اینکه تمام آن درها بسته است.

چرا بنده ام را می بینم که از من دوری میکند؟ در صورتی که من او را به جود و کرمم همه چیز بخشیده ام وقتی که از من نخواسته، از من روی گردانده و از غیر من حاجت هایش را خواسته و من خدائی هستم که جز من خدائی نیست و من از دیگران زودتر شروع ببخشش میکنم بدون اینکه بنده از من بخواهد عطا میکنم پس از من بخواه که جز من بخشنده ای نیست.

آیا بخشش و کرم منحصر بمن نیست ؟ دنیا و آخرت در دست من نیست ؟ اگر تمام اهل آسمانها و زمین از من چیزی بخواهند اگر به اندازه آسمانها و زمینها از من بخواهند خواهم داد و به اندازه پر مگسی از ملک من کم نشود، پس چقدر ناامیدی است برای کسی که از من روی برتابد و در حاجتها و سختی ها به دیگری روی کند.

ص:234

ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 292

137 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود: فریب نماز و روزه ی مستحبی مردم را نخورید زیرا که ممکن است مرد طوری عادت به نماز و روزه کرده که اگر ترک نماید ناراحت شود ولی آنان را هنگام سخن گفتن) که حق گوید یا باطل (، پس دادن امانت، پیوند خویشاوندی و نیکی به برادران آزمایش کنید. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 323

138 - حضرت صادق علیه السّلام به جراح مدائنی فرمود: آیا تو را به خوبیهای اخلاق حدیث نکنم ؟ عرضکرد چرا ای پسر رسول خدا. حضرت فرمود:

بخشیدن مردم را در برابر خطاها و همکاری کردن مرد برادر مؤمنش را برای خدا و بسیار ذکر گفتن و به یاد خدا بودن از اخلاق پسندیده است. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 322

139 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: شکیبائی، راستی و درستی، بردباری، و خوی خوش از اخلاق و خوهای پیامبرانست و هر چه در میزان مرد روز قیامت از اعمال شایسته بگذارند به حُسن خلق نخواهد رسید. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 321

140 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود: کاملترین مؤمنان از نظر ایمان خوش خوترین آنانست. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 320

141 - مردی به حضرت صادق (علیه السلام) عرض کرد که همانا گروهی از شیعیان شما معصیت می کنند و می گویند امیدواریم خدا ما را بیامرزد حضرت فرمود: دروغ می گویند آنان از شیعیان ما نیستند هر کس به چیزی امیدوار است برای آن کار کوشش می کند بخدا سوگند از شیعیان ما نیستند مگر آنان که از خدا بپرهیزند گروهی با علی علیه السّلام روبرو شدند بر آن حضرت سلام کردند و عرض کردند ما از شیعیان شما هستیم یا امیر المؤمنین.

سپس حضرت فرمود: من در چهره ی شما نشانه ی شیعه را نمی بینم عرض کردند مگر چهره ی شیعه چطور است یا امیر المؤمنین فرمود زرد چهره انداز بیخوابی، دیدگانشان از گریه ضعیف شده، شکمهایشان به پشت چسبیده، لبهایشان از اثر دعا خشکیده، پشتهایشان از بسیاری قیام در نماز خمیده، بسکه فروتن هستند

ص:235

روی خاکها می نشیند. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 260

142 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود روزی رسول خدا نشسته بود ناگاه جبرئیل فرود آمد پس رسول خدا فرمود: ای جبرئیل چرا تو را غمگین و افسرده خاطر می بینم ؟ عرضکرد چرا چنین نباشم امروز مناقیح جهنم را برداشتند حضرت فرمود: مناقیح جهنم چیست ؟

عرضکرد که خدا فرمان داد آتش را برافروختند هزار سال تا اینکه سفید شد بعد از آن هزار سال تافتند تا سیاه شد پس آن آتش سیاه است و تاریک است بعضی از آن تاریک تر از بعض دیگر.

اگر یک حلقه از زنجیرهائی که درازی آن هفتاد ذراع است بر فراز کوههای عالم گذارده شود مسلم از گرمی آن زنجیر آب خواهد شد و اگر قطره ای از آبهای زقوم و ضریع جهنم در آبهای اهل دنیا ریخته شود تمام اهل دنیا از بویش بمیرند، سپس رسول خدا و جبرئیل گریه کردند پس خدا برسولش و و جبرئیل وحی فرستاد که شما دو نفر را ایمن دارم از اینکه گناهی انجام دهید که سزاوار آن آتش گردید ولی باید همیشه از من ترسان باشید. در قرآن سخن از ترس و بیم فراوان گفته شده مانند قول خدای تعالی که میفرماید، وَ خافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ » آل عمران آیه 169.) و از من بترسید اگر ایمان دارید و نیز فرمود:» فَإِیَّایَ فَارْهَبُونِ «» نحل آیه 53) پس از من هراس داشته باشید. ارشاد القلوب ج لد 1 صفحه 255

143 - حضرت ابو عبد اللَّه علیه السّلام فرمود که من با پدرم بودم تا اینکه به قبر و منبر پیغمبر رسیدیم ناگاه گروهی از یاران پدرم) شیعیان (را دیدم پس پدرم در مقابل آنان ایستاد و سلام کرد.

سپس فرمود: بخدا سوگند که من شما و بوی شما و روح شما را دوست دارم مرا به ورع و اجتهاد یاری کنید زیرا که شما بدوستی ما نمیرسید مگر بواسطه ی ورع و دوری از گناه و هر کس به پیشوائی اقتدا کرد باید کردار او را انجام دهد سپس فرمود شمائید سربازان خدا، شمائید شیعیان خدا، شمائید سابقون و اوّلون سابقون در آخرت بهشت میروند ما به ضمانت خدا و رسول بهشت را برایتان ضمانت کرده ایم شما و زنهای شما پاکان و پاکیزه گانید و هر مؤمنی صدیق و هر مؤمنه ای حوریه

ص:236

بهشتی است. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 245

144 - حضرت امام صادق (علیه السلام) به شیعیان فرمود: بدانید بخدا سوگند که شما بر دین خدا و فرشتگانید پس ما را بورع و دوری از گناه و کوشش در کردار نیک و بسیاری عبادت یاری کنید. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 245

145 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود: بر شما باد به دوری از گناه و راست گفتن و برگرداندن امانت برای کسی که شما را امین دانسته که همانا اگر کشنده ی حضرت امام حسین علیه السّلام شمشیری را که با آن امام حسین را کشته پیش من بعنوان امانت بگذارد خیانت نمی کنم و به او برمیگردانم. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 245

146 - از مفضل بن صالح روایت شده او گفته که امام صادق علیه السّلام فرمود

ای مفضّل همانا برای خدا بندگانیست که او را با نیت خالص در پنهان پرستش میکنند خدا هم بخوبی با آنان معامله میکند و اینان کسانی هستند که روز قیامت نامه هایشان را با ترس از نظر میگذرانند و هر گاه در پیشگاه پروردگار بایستند نامه هایشان را پر میبینند از کردارهای خوبی که در پنهان انجام داده اند. سپس از آن حضرت پرسیدیم که چطور می شود فرمود: خدا آنها را بزرگتر از این میداند که فرشتگان بر کردارشان آگاه شوند و درین بیان امام دلالتی بر این است که عبادت نهانی افضل و برتر از عبادت آشکار است. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 226

147 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود: چشمتان را زیاد به خواب عادت ندهید زیرا که کمتر سپاسگزاری میکنند. ارشاد القلوب ج لد 1 صفحه 226

148 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود: هنگامی که حضرت رسول بر جنازه ی سعد بن معاذ نماز گُذارد فرمود: نود هزار فرشته بر سعد نماز خواندند جبرئیل گفت) علتش هم این بود که (او در هر حال، ایستاده یا نشسته، سواره یا پیاده در رفت و آمدها سوره قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ را قرائت می کرد. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 208

149 - امام صادق (علیه السلام): در حکمت آل داود است که ای پسر آدم چطور سخن از هدایت و راهنمائی دیگران میگوئی ولی خودت بر بدیها پیروز نمیشوی. ارشاد

ص:237

القلوب جلد 1 صفحه 207

150 - حضرت صادق علیه السّلام فرمود: سه چیز است که با آنها چیزی زیان نمیرساند دعا در گرفتاریها و غمها، استغفار هنگام گناه کردن و شکر هنگام نعمت.

ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 207

151 - رفاعة بن اعین گفته است که امام صادق علیه السّلام بمن فرمود: آیا خبر دهم ترا از کسانی که روز قیامت عذابشان از همه سخت تر است عرض کردم بلی آقای من مرا خبر ده، فرمود: سخت ترین مردم از حیث عذاب روز قیامت کسی است که ستمگری را بضرر و زیان مؤمنی کمک کند اگر چه به یک کلمه حرف باشد بعد حضرت فرمود: خبر دهم ترا بکسی که از این کس عذابش سخت تر است عرضکردم آری سید و آقای من فرمود کسی که عیب جوئی مؤمن را بکند چه از نظر گفتار و چه از حیث کردار.

بعد حضرت فرمود نزدیک من بیا تا کم کم زیاد کنم، ایمان بخدا و رسول و دوستی ما نیاورد کسی که مؤمنی پیش او بیاید برای حاجتی و بصورت او نخندد و گشاده رو نباشد اگر ممکن است حاجتش را روا کند و اگر هم ممکن نباشد کفالت او را بنماید تا زمانی که حاجت او برآورده شود اگر این طور نباشد بین ما و او دوستی نباشد و اگر مردم قدر و منزلت مؤمن را در پیشگاه خدا بدانند مسلم گردنهایشان برای مؤمن خم خواهد شد زیرا که خداوند نام مؤمن را از نام خودش جدا کرده پس خدا یکی از نامهایش مؤمن است و نام بنده اش را مؤمن گذارده از جهت احترام و گرامی داشتن او را و روز قیامت هم ایمان بخدا دارد و همان ایمان او را از عذاب نگاه میدارد. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 188

152 - مردی به حضرت صادق (علیه السلام) عرض کرد مرا پند و اندرز ده، حضرت فرمود: خویشتن را مجهز و آماده کن، زاد و توشه فراوان بردار برای سفر دور و درازت) سفر آخرت (صاحب اختیار خویش باش، از غیر خود ایمن مباش، که فرزندانت پس از مرگ تو به سوی قبرت حسنات و خوبیها فرستند زیرا که فرزند تو چیزی به سوی تو نفرستد، چقدر حق و حقیقت پیش دیدگان آشکار است همانا کوچ کردن در یکی از این دو روز خواهد بود، از کردار شایسته توشه برگیرید و از

ص:238

مالهای پاک صدقه بدهید زیرا که حرکت و نابودی نزدیک است. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 127

153 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: نخستین کسی که راستگو را تصدیق میکند خدای عزوجل است که میداند او راستگو است و خودش هم خود را تصدیق میکند و میداند راستگو است. اصول کافی جلد 3 صفحه 163

154 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: سلمان خدایش رحمت کند گفته است از شش چیز در شگفتم به حدی که سه تای آنها مرا می خندانند و سه دیگرم میگریانند اما آن سه که مرا به گریه آورد جدایی از دوستان یعنی محمد (صلی الله علیه و آله) و طرفدارانش و هراس از روز آخرت و حضور در پیشگاه احدیت و اما آن سه که برای من خنده آور است حال کسی که او دنیا را می طلبد و مرگ او را و از خدا بی خبری که خداوند از او غافل نیست و آنکه دل و دهان را پر از خنده میکند و نمی داند که خداوند از او راضی است یا ناراضی. خصال شیخ صدوق جلد 1 صفحه 363

155 - ابان بن عثمان گوید: مردی به خدمت امام صادق (علیه السلام) آمد و عرض کرد پدر و مادرم به قربانت مرا پندی ده، حضرت فرمود: اگر خدای تبارک و تعالی عهده دار روزی است پس برای چه غم روزی میخورند؟ و اگر روزی قسمت شده است چرا باید حرص ورزید؟ و اگر حساب حق است جمع مال چرا؟ و اگر عوض آنچه در راه خدا داده شود حق است بخل ورزیدن برای چه ؟ و اگر کیفری از آتش هست گناه چرا؟ و اگر مرگ حق است شادی برای چه ؟ و اگر نمایان بودن کارها بر خداوند حق است حیله و مکر برای چیست ؟ و اگر گذشتن بر صراط حق است به خود بالیدن برای چه ؟ و اگر همه چیز به قضا و قدر الهی است اندوه برای چیست ؟ و اگر دنیا فانی است دلبستگی به آن برای چیست ؟ خصال شیخ صدوق جلد 2 صفحه 526

156 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: نخستین عضو سخنگوی بدن در روز قیامت، رَحِم است که میگوید: پروردگارا! هرکه در دنیا صله رحم کرد تو امروز بین خودت و او پیوند ده، و هرکه در دنیا قطع رحم کرد، امروز رحمت خود را از او ببر. اصول کافی جلد 3 صفحه 222

ص:239

157 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: تعجب دارم از کسی که از چهارچیز میترسد و چگونه به چهار چیز دیگر پناه نمی برد؟ کسی که ترس بر او مستولی شده باید متوجه باشد که خدا فرمود:» خداوند ما را کفایت میکند و او پشتیبانی خوب برای ما هست «و در دنبال این جمله فرمود: آنها به نعمت خداوند رسیدند و پروردگار از فضل خود آنها را بی نیاز ساخت و هرگز بدی به آنان نخواهد رسید. تعجب دارم از کسی که اندوه او را فراگرفته و متوجه این آیه شریفه نیست که» نیست خدایی مگر آن خداوند یکتا خداوندا تو پاک و منزهی و من از ستمکاران هستم «، و پروردگار در دنبال آن فرموده:» ما او را اجابت کردیم و از غم و اندوه رهانیدیم و همین طور مومنین را نیز نجات می دهیم «تعجب دارم از کسی که به او مکر شده و فریبش داده اند به این آیه شریفه پناه نمیبرد که:» واگذاشتم همه کارهای خود را به خداوند و پروردگار به امور بندگان بینا است «، و در دنبال آن فرموده: خداوند آن بنده خود را که امورش را به او واگذار کرده از مکرها و اندیشه های فاسد آنها حفظ خواهد کرد.

تعجب دارم از کسی که طالب زینتهای دنیا است چرا به این آیه شریفه توجه ندارد که:» نیرویی جز خداوند در جهان حکومت نمیکند و مشیت او در همه امور جاری است «و در دنباله آن آیه فرمود: مرا می نگری که از تو مال و فرزند کمتر دارم و امید است خداوند بهتر از این باغت را به من بدهد.

158 - مردی خدمت حضرت صادق (علیه السلام) آمد و عرض کرد: پدر و مادرم فدایت باد ای فرزند رسولخدا مرا موعظه کن، امام (علیه السلام) فرمود: خداوند ضامن روزی تو هست پس این فعالیت و حرص و ولع تو برای چیست ؟ و اگر روزی تقسیم شده و هرکس به اندازه خود از روزی بهره میبرد پس این حرص و آزار برای چیست ؟ و اگر حساب مردم در روز قیامت به خداوند عرضه میگردد پس مکر و حیله برای چیست ؟ و اگر شیطان با مردم دشمنی دارد و آنان را گمراه میکند پس غفلت مردم برای چیست ؟ و اگر عبور مردم از پل صراط حق است، پس خودپسندی برای چیست ؟ و اگر همه امور به حکم خداوند جریان دارد و دنیا گذران و فانی است پس آرامش خاطر برای چیست ؟

159 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: من برای سه نفر ترحم می کنم و شایسته

ص:240

هستند که مورد ترحم واقع شوند: عزیزی که ذلیل شده باشد و عزت او از بین رفته باشد، ثروتمندی که بعد از مال داری نیازمند شده، و عالمی که مورد استخفاف نادانان شده باشد.

160 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: پنج نفر همان طورند که من می گویم:

1. شخص بخیل هرگز آسایش ندارد 2. آدم حسود از زندگی لذت نمی برد 3. حُکام وفا ندارند 4. دروغگو مردانگی ندارد 5. آدم نادان هرگز به مقام بزرگ و سعادت نمی رسد.

161 - حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) فرمودند: شما نمی توانید مردم را با ثروت خود راضی نگهدارید، ولیکن با اخلاق) خوب (خود میتوانید آنان را متوجه خود گردانید.

162 - حضرت صادق (علیه السلام): مشهور شدن به وسیله عبادت انسان را به ریا نزدیک میکند، پدرم از پدرش از جدش روایت کرد که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) فرمود:

عابد ترین مردم کسی است که واجبات خود را انجام دهد و سخی ترین مردم آن کسی است که زکات مال خود را بپردازد. زاهدترین مردم کسی است که از حرام دوری کند، و پرهیزکارترین مردم آن کسی است که کلمه حق را بر زبان جاری سازد ولو بر ضررش باشد و عادل ترین مردم آن کسی است که برای مردم بخواهد آنچه را برای خویشتن میخواهد، و برای مردم نپسندد آنچه را برای خود نمی پسندد.

باهوش ترین مردم کسی است که از همگان بیشتر در یاد مرگ باشد و آنکس بیشتر از همه مورد غبطه مردم است که در زیر خاک خوابیده و از عقاب پروردگار آسوده و در انتظار ثواب خداوند است، و غافل ترین مردم کسی است که از تغییر اوضاع و احوال دنیا پند نگیرد. بزرگترین مردم در دنیا از نظر جاه و مقام آن کسی است که برای دنیا ارزش و مقام قائل نباشد، و داناترین مردم کسی است که علم و دانش مردم را بر علم و دانش خود بیفزاید، شجاع ترین مردم آن کسی است که بر هوای نفس خود غالب گردد، و با ارزش ترین مردم آن کسی است که علم و دانش او از همگان بیشتر باشد. بی بهاترین) کم ارزش ترین (اشخاص آن کسی است که علم و دانش او از همگان کمتر باشد، کمترین مردم از نظر لذت در زندگی افراد حسود

ص:241

هستند و کمترین مردم از جهت آسایش بخیلان میباشند، و بخیل ترین مردم آن کسی است که به واجبات خداوند بخل بورزد، و سزاوارترین مردم به حق آن شخص است که از همه گان آشناتر به حق باشد، و کم ترین مردم از نظر احترام فاسق است، و برای افراد فاسق ارزش و اعتباری قائل نبود. بی وفاترین مردم بردگان میباشند و زمامداران در دوستی خود راستگو نیستند، و منافع شخصی و سیاسی خود را در نظر می گیرند، فقیرترین مردم آدم طماع است، و بی نیازترین مردم آن کسی است که اسیر حرص و آز نباشد، با فضیلت ترین مردم کسی است که اخلاق او از همه مردم بیشتر باشد، و بزرگترین مردم از نظر مقام آن شخصی است که از سخنان بی فایده دوری کند. با ورع ترین مردم آن کسی است که از جدال و ستیزه جویی پرهیز داشته باشد و اگرچه حق هم با او باشد، کمترین مردم از جهت مروت دروغگو است، و بدبخت ترین مردم بردگان میباشند، و نا امیدترین مردم متکبران و خودخواهان هستند میباشند و استوارترین مردم در کوشش و فعالیت آن کسی است که گناهان را ترک کند، و دانشمندترین مردم آن کسی است که از نادانان فرار کند. عاقل ترین مردم آنکسی است که از همگان بیشتر با مردم مدارا کند، و سزاوارترین مردم به تهمت آن است که با اهل تهمت و افراد مورد سوء ظن جامعه هم نشینی نماید، متجاوزترین مردم آن است که افراد بیگناه را بدون اینکه بر وی ظلمی کرده باشند به صرف سوءظن آنان بکشد و یا مضروب سازد، سزاوارترین مردم به عفو و گذشت کسی است که توانایی قصاص برای او است. سزاوارترین مردم به گناه و معصیت نادان غیبت کننده است، پست ترین مردم کسی است که مردم را خوار شمارد، و استوارترین مردم کسی است مه خشم خود را فرو برد، شایسته ترین مردم آن کسی است که برای مردم از همگان شایسته تر باشد و بهترین مردم کسی است که مردم از وی نفع برند.

163 - امیرالمومنین (علیه السلام) از نزدیک مردی عبور کردند که بسیار پرحرفی میکرد، حضرت در نزد او توقف کردند و فرمودند: ای مرد تو بر فرشتگان حافظ خود با این پرحرفی کتابی را املاء میکنی از آنچه به تو سود می دهد سخن بگو و از سخنان واهی در گذر، حضرت فرمود: مردم همواره نیکوکار نوشته می شوند، تا آن که

ص:242

ساکت باشند، و هرگاه سخن گفتند، در این هنگام یا نیکوکار و یا بدکار به حساب می آیند.

164 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: سکوت گنجی است بی پایان، مردمان بردبار را زینت می دهد، و جاهلان را از عیب و نقص نگه میدارد، و نیز فرمود:

سخن حق بهتر است از سکوت در باطل.

165 - امام صادق (علیه السلام) از پدرانش از مولا علی (علیه السلام) روایت کرده که آن جناب فرمود: فقهاء و حکماء هرگاه با یکدیگر مکاتبه میکردند از سه چیز سخن میگفتند:

هرکس برای امور آخرت کوشش کند خداوند امور دنیای او را کفایت میکند، و هرکس باطن خود را پاک سازد خداوند ظاهر او را پاک میسازد، و هرکس روابط خود را با خداوند نیکو گرداند خداوند روابط او را با مردم اصلاح میکند. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق صفحه 80 الی 88

166 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: هرکس در هنگام میل و رغبت به یک چیز و یا ترس از چیزی خود را از شهوت و غضب نگه دارد و به آن چه خداوند به او ارزانی داشته است راضی باشد پروردگار بدن او را بر آتش جهنم حرام میکند. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق صفحه 95

167 - امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند متعال میفرماید: هر بنده که از من اطاعت کند او را به غیر خود واگذار نمی کنم، و هر بنده که معصیت کند او را به خودش واگذار میکنم و باکی هم ندارم وی به هرجا میخواهد برود و هلاک گردد. حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند میفرماید:

هرکس از بندگانی که مرا می شناسد نافرمانی مرا انجام دهد مسلط خواهم کرد بر او یکی از بندگانی که مرا نمی شناسد. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق صفحه 97

168 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: بین سلمان فارسی و مردی نزاعی روی داد، آن مرد به سلمان گفت: تو که هستی و چه قدرتی داری ؟ سلمان گفت: اما اول زندگی من و تو یک نطفه بیش نیست، در پایان زندگی هم مرداری گندیده خواهیم بود، روز قیامت که ترازوها نصب گردند هرکس اعمال خیرش سنگین شد او بزرگوار است، و هرکس کارهای شرش سنگین گردید او پست خواهد شد. کِتابُ

ص:243

المَواعِظ شیخ صدوق صفحه 99

169 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: خداوند برای آدم وحی فرستاد و فرمود: ای آدم من همه نیکیها را در چهار کلمه برای تو جمع کردم، یکی از اینها را برای خود و دومی را برای تو و سوم را بین خود و تو و چهارم را بین تو و مردم قرار دادم، اما آنکه مخصوص خود قرار دادم آن است فقط مرا پرستش کنی و برای من شریک نیاوری.

و اما آنکه به خودت مربوط است و آن این است که به عمل تو پاداش خواهم داد، و اما آن چه بین تو و من است آن است که تو دعا کنی و از من بخواهی و من هم اجابت میکنم، و اما آنچه بین تو و مردم میباشد آن است که برای مردم بپسندی آنچه را برای خود می پسندی. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق 100

170 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: عافیت یک نعمتی است پنهان هرگاه در جامعه یافت گردد فراموش میشود، و هرگاه از بین برود مردم یاد آنرا میکنند. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق 101

171 - امام صادق (علیه السلام): با هوای نفس خود جهاد کن، همانطور که با دشمنت جهاد می کنی. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق 112

172 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: انفاق کن و یقین داشته باش که در آینده به تو خواهد رسید، و بدان اگر در اطاعت خداوند انفاق نکنی مجبور خواهی شد که در معصیت پروردگار خرج نمایی، و هرکس در بر آوردن حاجات دوستان خدا قدم بر ندارد کارش بجایی خواهد رسید که در راه دشمنان خدا گام بردارد. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق 116

173 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: نماز موجب تقرب هر پرهیزکاری است که بخواهد خود را به خداوند نزدیک کنید، هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن روزه داشتن است، روزی خود را با دادن صدقه فرود آورید، هرکس یقین به آخرت داشته باشد بذل و بخشش میکند، ثروت خود را با دادن زکات حفظ کنید، تدبیر در زندگی نصف عقل است، افراد میانه رو) کسانی که اسراف کار نیستند و میانه رو هستند (هرگز فقیر نمی شوند. کسی که مردم را به طرف خدا دعوت میکند و خود کار حق انجام نمی دهد مانند تیراندازی است که زه نداشته باشد. محبت و دوستی

ص:244

نصف عقل است، غم و اندوه نصف پیری است. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق 123

174 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کسی باک نداشته باشد چه می گوید و یا مردم درباره او چه می گویند، و کسی که باک ندارد مردم او را بد کار مشاهده کنند، و کسی که با محبت حرام دلش خوشحال شده و به شهوت زنا خو گرفته، همه این افراد در دام شیطان قرار گرفته اند و از او پیروی میکنند. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق صفحه 127

175 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: به طریق وحی از آسمان آمده است که اگر برای فرزندان آدم دو رودخانه از طلا و نقره جریان داشته باشد باز آدمی انتظار دارد محل سومی هم برای خود در نظر بگیرد، مقصود این است که آدمی هرگز سیر نمیشود. کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق 128

176 - امام صادق (علیه السلام): هرکه فردی را در گناهی پیروی کند به تحقیق که او را پرستش کرده است.) تحف العقول (صفحه 355

177 - امام صادق (علیه السلام): شیطان گفته همه مردم در قبضه حکومت من هستند جز 5 کس: 1. کسی که با نیت صحیح در هر کاری بر خدا توکل کند. 2. آنکه شبانه روز به هنگام ثواب و خطا بسیار یاد خدا باشد. 3. کسی که هرچه برای خود می پسندد برای دیگران هم بپسندد. 4. آنکه به هنگام مصیبت صبر کند. 5. کسی که به قسمت الهی راضی باشد و غم روزی نخورد. نصایح صفحه 225

178 - امام صادق (علیه السلام): از امام (علیه السلام) سوال شد آسودگی و راحتی دنیا در چیست فرمود: در ترک هواهای نفسانی. گفته شد راحتی آخرت در چیست ؟ فرمود: روزی که داخل در بهشت گشتی. تحف العقول صفحه 390

179 - امام صادق (علیه السلام): احسان به مردم به کمال نمیرسد جز با سه خصلت: 1 - شتاب نمودن در آن 2 - کم شمردن بسیار آن 3 - منت نگذاشتن با آن به مردم. تحف العقول صفحه 337

180 - امام صادق (علیه السلام): سه چیز اند که در هرکه باشند ایمانش کامل است: 1.

کسی که چون خشم نماید این امر او را از حق خارج نسازد 2. و چون از چیزی

ص:245

خوشنود گردد این شادی او را به گناه نکشاند 3. و کسی چون به قدرت رسید گذشت و بخشش نماید. تحف العقول صفحه 339

181 - امام صادق (علیه السلام): کسی از شما به حقیقت ایمان نمی رسد تا اینکه بیگانه ترین مردم از خود را به خاطر ایمان داشتن به خدا و عمل به دستوراتش دوست بدارد و نزدیک ترین مردم را به خود از نظر نسبت خانوادگی به خاطر دشمنی او با دستورات خدا دشمن بدارد. تحف العقول صفحه 388

182 - امام صادق (علیه السلام): مجلسها و گردهمائی ها امانت است کسی حق ندارد کلام محرمانه رفیق خود را بدون اجازه او بازگو کند مگر در موردی که شنونده مورد وثوق و اعتماد باشد یا ذکر خیری از آن رفیق باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 481

183 - امام صادق (علیه السلام): قتیبه گوید مردی از امام (علیه السلام) مساله ای را پرسید حضرت فرمودند: طبق فرمایش جدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حکمش چنان است. آن مرد گفت طبق نظر خود شما اگر چنین و چنان باشد حکمش چیست ؟ فرمودند:

خاموش باش هر جوابی که من به تو می گویم از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است ما از خود رایی نداریم. اصول کافی جلد 1 صفحه 74

184 - امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید به امام (علیه السلام) عرض کردم مطالبی برای ما پیش می آید که حکمش را از قرآن نمی فهمیم حدیثی هم فعلا از شما درباره آن مطلب به ما نرسیده که در آن نظر کنیم آیا می توانیم به رای و نظر خود در آن مطلب اجتهاد نمائیم و عمل کنیم فرمود: نه زیرا اگر درست رفتی پاداشی نداری و اگر خطا کنی بر خدا دروغ بسته ای. اصول کافی جلد 1 صفحه 76

185 - امام صادق (علیه السلام): مومن همانند کفه ترازوست که هرچه بر ایمانش افزوده شود بر بلاها و سختی هایش افزوده گردد. اصول کافی جلد 3 صفحه 354

186 - امام صادق (علیه السلام): عبدالله بن ابی یغفور که همیشه بیمار بود گوید: از دردهائی که به من به علت بیماری ام می رسید به امام (علیه السلام) شکایت کردم حضرت به من فرمود: اگر مومن پاداشی را که برای مصیبت ها خداوند برایش در نظر گرفته بداند هر آینه آرزو میکند که او را با قیچی تکه تکه کنند. اصول کافی جلد 3 صفحه

ص:246

354

187 - امام صادق (علیه السلام): برای بنده مومن در آخرت مقامی نزد خدای عزوجل مهیا گشته است که به آن نمی رسد جز به وسیله یکی از این دو امر یا رفتن مالش یا رسیدن بلایی به تنش. اصول کافی جلد 3 صفحه 356

188 - امام صادق (علیه السلام): هرکس به پدر و مادر خود به دیده غضب آلود بنگرد در صورتی که آن دو به او ستمی نیز کرده باشند خداوند نماز و عبادات و اعمال خیرش را نپذیرد. اصول کافی جلد 4 صفحه 50

189 - امام صادق (علیه السلام): اگر خداوند چیزی را در آزرده ساختن پدر و مادر کمتر از اف میدانست آن را در قرآن نهی میکرد و این کلمه کمترین مراتب آزردن است و از جمله آزردن آن است که کسی به پدر و مادر خود خیره خیره نگاه کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 50

190 - امام صادق (علیه السلام): چون روز قیامت شود پرده ای از پرده های بهشت را کنار زنند پس هر جانداری آن را از مسافت پانصد سال استشمام کند جز یکدسته و آنها عاق والدین خودشان هستند. اصول کافی جلد 4 صفحه 49

191 - امام صادق (علیه السلام): برای دولتمردان و حاکمان مملکتی کوتاهی در سه کار جایز نیست: 1. نگهداری و حفاظت از مرزهای کشور در مقابل تهدیدات دشمن 2. برگزیدن مومنان صالح برای تصدی پستهای حکومتی 3. در رسیدگی ظلمی که به مردم ستمدیده و فاقد قدرت از جانب ظالمان پر نفوذ قدرت وارد شده. تحف العقول صفحه 333

192 - امام صادق (علیه السلام): سه چیز است که خدا به هیچ کس اجازه مخالفت در آن را نداده است. 1. نیکی در حق پدر و مادر چه نیکوکار باشد یا بدکار 2. وفای عهد برای نیکوکار و بدکار 3. امانت را پس دادن به نیکوکار یا بدکردار. خصال الصدوق صفحه 145

193 - امام صادق (علیه السلام): ابوربیع شامی گوید از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم کمترین چیزی که بنده را از ایمان بیرون میبرد چیست ؟ فرمود: آنکه به عقیده ای بر خلاف حق که گفتار خدا و سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و کلام ائمه (علیه السلام) است قائل شوید و به آن

ص:247

عمل کند. عین الحیوه صفحه 204

194 - امام صادق (علیه السلام): همانا خداوند از میان بندگانش بنده ای را که هر ساعت به رنگی در آید و تغییر فکر و عقیده بدهد دشمن میدارد پس هیچ گاه از حق و اهل آن جدا نشوید که هرکس به باطل و اهل آن میل کند دنیا از دستش برود و با خواری هرچه تمام تر وارد آخرت شود. امالی مفید صفحه 151

195 - امام صادق (علیه السلام): هرگاه یکی از شما اراده کند و بخواهد که خدا چیزی به او عنایت نماید باید که از تمامی مردمان نا امید و مایوس شود و امیدی جز به خداوند عزوجل نداشته باشد پس چون خداوند چنین حالتی را از دل بنده اش بداند آن بنده چیزی از خدا نخواهد مگر اینکه خداوند به او ببخشد. امالی مفید صفحه 309

196 - امام صادق (علیه السلام): عالمی که برای آموختن دانش مذهبی در صورتی که مردم به علم او محتاجند مزد بخواهد سزاوار است خداوند او را در آتش جهنم افکند. نصایح صفحه 11

197 - امام صادق (علیه السلام): عالمی که به علم خود عمل نکند پند و اندرز او چنان از روی قلبها بلغزد و فرو افتد آن سان که دانه باران از روی تخته سنگ صاف می لغزد.

آداب تعلیم و تربیت صفحه 48

198 - امام صادق (علیه السلام): هرکه برای رضای خدای متعال علم الهی را بیاموزد و برای خدا عمل کند و برای خدا آن را به دیگران بیاموزد در ملکوت آسمانها این شخص بزرگ و جلیل القدر خوانده شود و در آنجا گویند فلانی آموخت برای خدا و عمل نمود برای خدا و آموزش داد برای خدا. امالی شیخ طوسی صفحه 46

199 - امام صادق (علیه السلام): علم خویش را بنویس و میان برادرانت انتشار بده و هنگامی که مرگت فرا رسید نوشته هایت را به ارث برای فرزندانت باقی گذار زیرا که زمانی پر آشوب خواهد آمد که مردم به چیزی جز کتاب انس نتوانند یافت. وسائل الشیعه جلد 18 صفحه 56

200 - امام صادق (علیه السلام): همانا حدیث ما سخت و دشوار است و جز پیغمبر مرسل و فرشته مقرب و مومنی که خدا دلش را به ایمان آزموده کسی تحمل پذیرش

ص:248

آن را ندارد. امالی صدوق صفحه 4

201 - امام صادق (علیه السلام): جبرئیل بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد و گفت ای محمد (صلی الله علیه و آله) خدایت سلام میرساند و میفرماید من هفت آسمان و هفت زمین و آنچه مابین آنهاست و آنچه پائین تر یا بالاتر از آنهاست آفریدم و جائی عظیم تر از رکن و مقام در کعبه نیافریدم و اگر بنده ای مرا در آنجا عبادت نماید که مدتش از ابتدای خلقت آسمانها و زمین تا انقراض آن باشد ولی منکر ولایت علی ابن ابیطالب (علیه السلام) مرا ملاقات نماید با صورت او را به سقر در جهنم پرتاب نمایم. عین الحیوه صفحه 109

202 - امام صادق (علیه السلام): کسی که بدون علم و آگاهی از دستورات ما ائمه (علیه السلام) اعمالش را خودسرانه و به میل خود یا دیگران انجام می دهد مانند کسی است که خلاف جهتی که او را به مقصد میرساند حرکت مینماید که هرچه پیش رود از مقصدش دورتر میگردد. بحارالانوار جلد 1 صفحه 206

203 - امام صادق (علیه السلام): اگر کسی که تیغ بر سر علی (علیه السلام) زد و او را کشت چیزی به من امانت بسپارد یا از من اندرزی بخواهد یا در مورد امری مشورت از من خواهد من از او بپذیرم و به صداقت با او رفتار کنم و امانتش را سالم و صحیح به او بازگردانم. تحف العقول صفحه 394

204 - امام صادق (علیه السلام): راوی گوید امام (علیه السلام) به من فرمودند چرا می نگرم تو نزد عبدالرحمن میروی و با او رفت و آمد می کنی گفتم او دائی من است پس امام (علیه السلام) فرمودند: او درباره خدا سخن ناروا میگوید پس یا با او همنشین شو و ما را واگذار و یا با ما همنشین و او را ترک کن من گفتم او هرچه می خواهد بگوید به من چه زیانی دارد وقتی که من معتقد به نظر او نباشم حضرت فرمودند: آیا نمی ترسی که رفت و آمد با او به عذابی که خدا برای او مقرر کرده تو هم دچار شوی مانند پسری که از اصحاب موسی (علیه السلام) بود و پدرش از یاران فرعون بود و وقتی او دید که پدرش همراه فرعون به دریا حرکت کرد رفت تا پدرش را آگاه نماید و نجات دهد پس آب دریا فرو ریخت و او را هم غرق نمود. اصول کافی جلد 4 صفحه 82

205 - امام صادق (علیه السلام): احادیث ما را بنویسید زیرا تا ننویسید موفق به یادگیری

ص:249

و حفظ آن نشوید و دل آرامش و اطمینان پیدا میکند به نوشتن. اصول کافی جلد 1 صفحه 66

206 - امام صادق (علیه السلام): همانا آنانکه به برادران خود حسد می برند از من نیستند و من از آنها نیستم به خدا سوگند اگر یکی از شماها به مومنی در باره مسئله ای حسادت نماید سپس به خاطر این کارش به اندازه همه زمین طلا به خدا تقدیم کند تا از او بگذرد خداوند او را با همه آن طلاها داخل دوزخ نماید. تحف العقول صفحه 321

207 - امام صادق (علیه السلام): کسی که مومنی را ناراحت کند پس دنیا را به او بدهد کفاره گناهش نمی شود و از این بابت اجری هم نصیبش نمیشود. مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 102

208 - امام صادق (علیه السلام): روز قیامت منادی صدا میکند: کجایند کسانی که دوستان مرا اذیت میکردند؟ پس عده ای بلند میشوند که صورتهایشان گوشت ندارد گفته میشود اینها کسانی بودند که در دنیا مومنین را اذیت میکردند و آنان را به خاطر دینشان به زحمت می انداختند سپس امر میشود که آنها را به جهنم افکنند.

بحارالانوار جلد 72 صفحه 149

209 - امام صادق (علیه السلام): هرکس تصمیم به انجام گناهی گرفت باید از آن خود داری کند زیرا چه بسا بنده مرتکب گناهی میشود و خداوند او را می بیند و میفرماید به عزتم قسم هرگز تو را نخوام بخشید. ثواب الاعمال صفحه 289

210 - امام صادق (علیه السلام): از جمله گفتارهای لقمان به فرزندش این بود: ای پسرم خروس از تو زیرک تر نباشد و نگهداریش به نماز از تو بیشتر نباشد آیا نمی بینی آن را که در سحرها و هنگامی که برای نماز اذان گفته میشود صدایش را بلند میکند.

ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 174

211 - امام صادق (علیه السلام): اگر به تو اعلام شد که از عمرت بیش از دو روز باقی نمانده است روز اول را به اخلاق و ادبت اختصاص بده تا از آن برای روز مرگت کمک بگیری. روضه کافی صفحه 150

212 - امام صادق (علیه السلام): مردی به امام (علیه السلام) عرض کرد مرا از مکارم اخلاق آگاه

ص:250

فرمائید امام صادق (علیه السلام) فرمودند: دوستی کن با کسی که از تو بریده عطا کن به کسی که تو را محروم نموده نیکی کن به کسی که به تو بدی کرده سلام کن به کسی که به تو دشنام داده و انصاف ده در مورد آنکس که به تو ظلم کرده و ببخش کسی را که با تو دشمنی نموده. تحف العقول صفحه 305

213 - امام صاق (علیه السلام): از جمله اندرزهای لقمان به پسرش این بود که پسر جانم در روزها و شب ها و ساعت های عمر خود بهره ای برای طلب علم الهی قرار بده که تو هیچ گونه زیان و خسارتی برای عمرت همانند ترک کردن یادگیری علم دین نمی یابی. امالی مفید صفحه 332

214 - امام صادق (علیه السلام): هرکدام از شیعیان ما که دین شناس نباشد خیری در او نیست زیرا وقتی کسی آگاهی مذهبی نداشته باشد مخالفان او را گمراه خواهند نمود بدون اینکه خودش توجه داشته باشد. بحارالانوار جلد 1 صفحه 206

215 - امام صادق (علیه السلام): هرکه میخواهد بداند که نمازش آیا پذیرفته درگاه الهی شده یا نه ببیند آیا نمازش او را از گناه بازداشته است یا نه پس به هر مقدار که نمازش مانع گناه گشته همانقدر نمازش مقبول درگاه الهی قرار گرفته است. بحارالانوار جلد 82 صفحه 198

216 - امام صادق (علیه السلام): ای شیعیان ما! باید سالمندان شما و خردمندانتان به نادانها و ریاست طلبان توجه کنند و آنها را به هر نحوی که می توانند از کارهای خلاف دور سازند و اگر چنین نکنند لعنت من به تمام شما خواهد رسید. اصول کافی جلد 1 صفحه 232

217 - امام صادق (علیه السلام): گاهی مردی را می بینی که در سخنوری یک لام یا واو خطا نمی کند همانا دلش از شب تاریک و ظلمانی تاریک تر است و گاهی مردی را می بینی که نمی تواند آنچه را که میخواهد به زبان آورد اما دلش مانند خورشید می درخشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 152

218 - امام صادق (علیه السلام): گفتار و سخنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ما ائمه (علیه السلام) را به نوجوانان خود بیاموزید و در انجام این وظیفه تربیتی تسریع کنید پیش از آنکه مخالفین گمراه بر شما در این امر پیشی گیرند و سخنان نادرست خوش را در ضمیر

ص:251

پاک کودکان و نوجوانان شما جای دهند و گمراهشان سازند. فروع کافی جلد 4 صفحه 47

219 - امام صادق (علیه السلام): بشناسید مرتبه و منزلت شیعیان ما را به مقدار احادیثی که از ما نقل مینمایند همانا ما خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کسی را در زمره فقهاء قرار نمیدهیم تا اینکه او محدث باشد و از قول ما ائمه حدیث نقل نماید. ترجمه منیة المرید صفحه 530

220 - امام صادق (علیه السلام): سزاوار نیست مومن در مجلسی بنشیند که در آن معصیت خدا میشود و او قدرت بر هم زدن آن مجلس را ندارد. اصول کافی جلد 2 صفحه 274

221 - امام صادق (علیه السلام): حدیثی که در مسائل حلال و حرام از انسان صادق و مورد اعتماد یاد بگیری از دنیا و آنچه در آنست از طلا و نقره برایت بهتر است.

بحارالانوار جلد 1 صفحه 214

222 - امام صادق (علیه السلام): سه طایفه هستند که منافق می باشند اگرچه نماز به یاد دارند و روزه بگیرند و به اعتقاد خود مسلمان باشند: 1. کسانی که در امانت خیانت میکنند. 2. کسانی که در سخن گفتن دروغ می گویند 3. اشخاصی که خلف وعده میکنند و به عهد و پیمان خود وفا نمی کنند. تفسیرجامع جلد 3 صفحه 65

223 - امام صادق (علیه السلام): عالمی نزد عابدی رفت و پرسید که نماز تو چگونه است عابد گفت چه کسی میتواند نماز مرا درک کند و حال آنکه من سالهاست که نماز میخوانم عالم پرسید گریه تو به درگاه خدا چگونه است عابد گفت آنقدر گریه میکنم که از اشک از رویم جاری میشود و لباسم را تر میکند پس عالم توجه ای به او کرد و گفت: اگر تا به حال خنده کرده بودی و الان ترسان بودی بهتر بود از گریه ای که باعث اعتماد و عجب تو به عبادتت گشته زیرا عبادت کسی که بر طاعت خود اعتماد داشته باشد بالا نمیرود. عین الحیوه صفحه 183

224 - حضرت صادق (علیه السلام): خداوند متعال به داود خطاب نمود ای داود بشارت ده گناهکاران را که توبه آنها را می پذیرم و گناه ایشان را می آمرزم و بترسان صدیقان و نیکوکاران را که تکبر و عجب نکنند به عملهای خود و به عبادت خود

ص:252

منازند زیرا هر بنده ای را که من او را به مقام حساب درآورم و به عدالت حساب از او کشم هلاک خواهد شد. عین الحیوة صفحه 183

225 - امام صادق (علیه السلام): درباره قول خدای عزوجل سوره اسری آیه «9») همانا این قرآن مردم را به سوی امری پایدار هدایت مینماید (فرمودند یعنی بسوی ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) و ما ائمه (علیه السلام) راهنمائی میکند. اصول کافی جلد 1 صفحه 315

226 - امام صادق (علیه السلام): مردی به امام (علیه السلام) گفت مرا سفارشی فرمائید: فرمود:

1. دروغگو جوانمردی ندارد 2. شخص زود رنج وفا ندارد 3. حسود آسایش ندارد 4. و شخص بد اخلاق میان مردم بزرگواری ندارد. نصایح صفحه 237

227 - امام صادق (علیه السلام): درباره آیه 179 سوره اعراف) از برای خدا اسماء حسنی و اسامی نیکوئی است پس با آنها خدا را بخوانید (فرمودند به خدا سوگند ما ائمه از آل محمد (صلی الله علیه و آله)» اسماء الحسنی «خدا هستیم و خداوند عبادت کسی را بدون ولایت ما آل محمد (صلی الله علیه و آله) قبول نمیکند. تفسیر جامع جلد 2 صفحه 489

228 - امام صادق (علیه السلام): درباره آیه 37 سوره فاطر:» خطاب شود به جهنمیان در دوزخ آیا به شما عمر به اندازه کافی ندادیم تا از آن بهره گیرید «فرمودند: این آیه ملامت و سرزنش جوان غافلی است که به سن هیجده سال رسیده است واز فرصت جوانی خود برای اصلاح امور آخرتش استفاده نمیکند. تفسیر برهان صفحه 882

229 - امام صادق (علیه السلام): درباره آیه 77 سوره قصص:» و فراموش مکن بهره و نصیب خود را از زندگی دنیا «فرمودند: یعنی نیروی جوانی و اوقات فراغت و سلامت خود در جوانی را فراموش مکن و از آنها برای بهره برداری زندگی آخرت خود در دنیا استفاده کن. سخنان 14 معصوم جلد 2 صفحه 12

230 - امام صادق (علیه السلام): بدان که هر عمل کریمانه و کار پسندیده ای را که درباره یکی از بنگان خدا انجام داده ای در واقع به شخص خود احترام نموده ای و شرف خویشتن را زیبا ساخته ای پس هرگز تشکر خدمتی را که درباره خود کرده ای از دیگران مخواه. جعفریات صفحه 236

ص:253

231 - امام صادق (علیه السلام): برای تسکین خاطر و تخفیف اندوه خود از ملامتهای دنیوی و تحمل فشار زندگی همواره به کسی نظر کن که نصیبش از نعمتهای الهی کمتر از تو است تا شکر نعمتهای موجود را بجای آوری و برای افزایش نعمتهای خداوند شایسته باشی. مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 64

232 - امام صادق (علیه السلام): از مسیح (علیه السلام) روایت کرده که میفرمود: موسی بن عمران به شما امر کرد زنا مکنید و من به شما امر میکنم که فکر زنا را هم در خاطر نیاورید چه رسد به عمل زنا زیرا آنکس که فکر زنا میکند مانند کسی است که در عمارت زیبا و مزینی آتش روشن کند پس اگرچه عمارت آتش نگیرد ولی دودهای تیره آتش زیبایی های عمارت را خراب میکند پس فکر گناه هم به همین شکل قلب انسان را تیره و تار میسازد و به صفا و پاکی آن ضربه میزند ولو که عملا مرتکب آن نشوید.

وسائل الشیعه جلد 5 صفحه 7

234 - امام صادق (علیه السلام): ای آنکه موی سفید و دل سیاه داری آگاه باش که پیش رویت عذاب الهی و پشت سرت ملک الموت است میخواهی چه بکنی ؟ روزی بچه بودی نادان روز دیگر جوان بودی گناهکار امروز پیر هستی ریاکار تو اکنون در کجائی و در چه حالی ؟ پس اعمال پسندیده ات کجا رفته است. مشکوة الانوار صفحه 169

235 - امام صادق (علیه السلام): لقمان در سفارشات خود به فرزندش گفت پسر جان من چهارصد پیغمبر را درک کردم و چهار کلمه از دستورات ایشان انتخاب کردم که به تو میگویم: 1. در خانه مردم که به عنوان میهمان وارد می شوی چشم ات را از ناموس مردم بپوشان. 2. در سر سفره غذا ببین آیا غذائی که میخوری از راه حلال تهیه شده است یا حرام و ملاحظه نما که پرخوری نکنی. 3. در هنگام وضو گرفتن مراقب باش که وضویت را کامل و صحیح بگیری. 4. در سخن گفتن یا حرف خیر بگو و یا سکوت نما. نصایح صفحه 187

236 - امام صادق (علیه السلام): هرکس در دنیا هر شب سوره واقعه را تلاوت کند هیچ گاه تهیدست و فقیر نشود و بعد از مرگ از رفقای جناب امیرالمومنین (علیه السلام) باشد. عین الحیوه صفحه 476

ص:254

237 - امام صادق (علیه السلام): سلیمان نبی فرموده است: درباره کسی که به نیکی یا بدی قضاوت نکنید تا اینکه رفیقانش را ببیند چه آنکه آدمی از امثال و نزدیکان خود شناخته میشود و به صفات هم نشینان و دوستان صمیمی اش توصیف میشود.

مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 62

238 - امام صادق (علیه السلام): هرکس صد مرتبه بگوید» یا رب صل علی محمد و آل محمد «خداوند صد حاجت و دعای او را بر آورده کند که سی حاجت آن از حاجتهائی دنیایی باشد و هفتاد تای آن برای پس از مرگ باشد. عین الحیوة صفحه 414

239 - امام صادق (علیه السلام): هر فرزندی که با دیده غضب و خشم به پدر و مادر خود که در حق وی ستم نموده اند نگاه کند نمازش در پیشگاه الهی نامقبول است.

الحدیث جلد 2 صفحه 262

240 - امام صادق (علیه السلام): هرگاه یکی از شیعیان ما که برارش از او در کاری کمک و یاری بخواهد او را تا آنجائی که میتواند کمک نکند به خدا و رسول و ائمه (علیه السلام) خیانت نموده است و اگر به دنبال کار و حاجت برادر خویش برود و خیراندیشی در کار برادرش نکند همانطوری که برای کار خود عمل میکند به خدا و رسول و ما ائمه (علیه السلام) خیانت کرده است. اصول کافی جلد 3 صفحه 318

241 - امام صادق (علیه السلام): هیچ قطره بارانی نیست که از آسمان فرود آید جز آنکه فرشته ای همراه آنست که آن قطره را در همان جائی که خدا برایش مقدر ساخته قرار دهد. من لا یحضره الفقیه جلد 2 صفحه 239

241 - امام صادق (علیه السلام): درباره پدرانتان نیکی کنید تا فرزندنتان به شما نیکی نمایند و نسبت به زنان مردم عفت داشته باشید تا زنانتان محفوظ بمانند. امالی صدوق صفحه 70

242 - امام صادق (علیه السلام): مومن از چهار ناحیه در اذیت و رنج میباشد: 1. همسایه ای که او را آزار دهد. 2. شیطانی که در مقام گمراه کردن او باشد. 3. منافقی که از او ایراد گیری کند. 4. مومنی که بر او حسد برد و این آخری از همه بر او دشوارتر است زیرا به خاطر حسادتش بر او تهمت و افتراء زند و مردم هم از او که مومن است

ص:255

میپذیرد و گمراه میشوند. عین الحیاة صفحه 245

243 - حضرت صادق (علیه السلام): هر قومی که در مجلسی گرد هم آیند و خدا را در آن یاد نکنند آن مجلس در قیامت باعث حسرت ایشان خواهد بود پس فرمود: یاد ما از جمله یاد خداست و یاد دشمنان ما از جمله ذکر و یاد شیطان است. عین الحیاة صفحه 232

244 - امام صادق (علیه السلام): از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموند: گناه پنهانی که شخص آن را در خلوت انجام می دهد فقط به خود او ضرر میزند ولی گناه علنی موقعی که مورد تنفر و سرزنش جامعه قرار نگیرد ضرر عمومی دارد. قرب الاسناد صفحه 26

245 - امام صادق (علیه السلام): تا آن وقتی که دو مسلمان از هم دوری می جویند و از هم قهرند شیطان همواره خرسند و شادمان است و وقتی دوباره دوستی خود را تجدید مینماید زانوهای شیطان سست میگردد بگونه ای که تاب ندارد در جائی بایستد و رگ و پیوندش از هم جدا شود و فریاد زند وای بر من که نابود شدم. منیه المرید صفحه 155

246 - امام صادق (علیه السلام): از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: اخلاق خوب و محبت آمیز گناهان را ذوب میکند همانطور که اشعه آفتاب برف و یخ را و اخلاق بد و خوی نا پسند در برخورد با مردم عمل خوب را فاسد میکند همچنانکه سرکه عسل را. مشکوة الانوار صفحه 221

247 - امام صادق (علیه السلام): به یکی از اصحاب خود فرموند: چه مانعی دارد وقتی یکی از شما دچار غم و اندوه میشود وضو بگیرد و به جایگاه عبادت خود برود و دو رکعت نماز بخواند و دعا کند که خداوند آن اندوه را از وی برطرف نماید مگر فرموده خدای تعالی را در سوره بقره آیه 46 نشینده ای که میفرماید: برای غلبه بر مشکلات و ناگواریهای خود از صبر و نماز مدد بخواهید. تفسیر برهان جلد 1 صفحه 157

248 - امام صادق (علیه السلام): وقتی بنده مومن کار نیکی میکند مردم از او تشکر نمی کنند و احسان او در میان خلق مشهور نمی شود زیرا او این کار را از برای رضای خدا میکند و کار نیک اش به آسمان بالا میرود و معروف در میان اهل آسمان میگردد و

ص:256

در زمین پهن نمیشود ولی وقتی شخص کافر کار نیکی میکند مردم از او تشکر میکنند زیرا او به نیت مردم این کارها را انجام داده و عملش در میان مردم منتشر میشود ولی به آسمان بالا نمیرود و آسمانیان آن را نمیشناسند و مقبول درگاه حق تعالی قرار نمیگیرد. عین الحیوه صفحه 365

249 - امام صادق (علیه السلام): اگر من یک مومن را اطعام کنم برایم دوست داشتنی تر از آنست که یک افق از سایر مردم که دین و اعتقاد صحیح ندارند را اطعام کنم پرسیده شد یک افق چند نفر است فرمود: صد هزار نفر. کافی جلد 4 صفحه 303

250 - امام صادق (صلی الله علیه و آله): هرکس مومن پولداری را اطعام نماید ثوابش برابر است با آزار کردن یکی از فرزندان حضرت اسماعیل (علیه السلام) که از سر بریدن نجات دهد و هرکس مومن فقیری را اطعام کند ثوابش برابر است با آنکه صد تن از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) را از سر بریدن نجات دهد. کافی جلد 4 صفحه 307

251 - امام صادق (علیه السلام): هرکس به مومنی شربتی آب دهد در جائی که دسترسی به آب باشد حق تعالی به هر لیوانی هفتادهزار حسنه به او کرامت نماید و اگر در جائی باشد که آب کم باشد چنان باشد که دو بنده از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) را از سر بریدن نجات داده. عین الحیوه صفحه 444

252 - امام صادق (علیه السلام): چون گناه بنده مومن زیاد شود و جبران آن نکند خداوند او را به غم و اندوه در دنیا گرفتار سازد تا کفاره آن شود و گرنه بیمارش کند تا کفاره آن گناهان شود و اگر باز هم چاره ساز نشد هنگام مرگ بر او سخت گیرد تا کفاره گناهش شود و اگر باز هم گناه داشته باشد در قبر عذابش کند تا هنگام دیدن پروردگار گناهی نداشته باشد. امالی صدوق مجلس صفحه 49

253 - امام صادق (علیه السلام): همانا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نهی فرمود از بیرون رفتن زن از خانه بدون اجازه شوهرش و اگر بی اجازه بیرون رود همه فرشتگان و هر جن و انسی که بر آنها گذرد لعنتش کنند تا به خانه اش برگردد و نهی فرمودند از آرایش نمودن زن برای غیر شوهرش که اگر بکند بر خدا حق است که او را به آتش بسوزاند و نهی فرمودند از این که زن بیش از 5 کلمه آنهم از روی ضرورت و ایجاب کاری با مرد نامحرمی صحبت نماید. امالی صدوق مجلس صفحه 66

ص:257

254 - امام صادق (علیه السلام): همانا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نهی فرمودند از این که مردی بر دیگری بگوید خواهرت را به من تزویج کن تا خواهرم را به ازدواج تو در آورم و نهی فرمود از بازی با تخته نرد و شطرنج و نهی فرمود از گوش دادن به آلات موسیقی مانند طبل و تنبور و تار و سایر اینها. امالی صدوق مجلس صفحه 66

255 - امام صادق (علیه السلام): قرآن عهد و پیمان خداست در میان بندگانش سزاوار است که مردم به عهد خدا نظر نموده و هر روز پنجاه از آن را قرائت نمایند. تفسیر جامع جلد 1 صفحه 36

256 - امام صادق (علیه السلام): هرکس سوگند به ترک چیزی بخورد که انجام آن بهتر است اعتناء به این سوگند خود نکند و آن کار خیر را انجام دهد و کفاره ای هم برای ترک سوگند نمیخواهد بپردازد زیرا این امر از وسوسه ها و خطوات شیطان است.

تفسیر نمونه جلد 1 صفحه 573

257 - امام صادق (علیه السلام): حارث بن مغیره گفت از امام (علیه السلام) پریدم آیا ممکن است وقتی پیش آید که مردم امام خود را نشناسند فرمود بلی ممکن است چنین زمانی پیش آید که مردم به امام خود دسترسی نداشته باشند و او را نبینند عرض کردم پس چه باید بکنند فرمود: چنگ میزنند به سخنان و فرموده های امامان پیشین تا امام آشکار شود. بحارالانوار جلد 17

258 - امام صادق (علیه السلام): یعقوب بن شعیب گوید امام (علیه السلام) به من فرمود: آیا از ناحیه اطرافیان به شما آزاری میرسد من گفتم از تمام مردم اذیت و کنایه میشنوم فرمود میدانی چرا؟ عرضه داشتم نه حضرت فرمود: زیرا شیطان مردم را دعوت به باطل کرد آنها دعوتش را اجابت کردند و به ایشان دستور داد و آنها اطاعتش کردند ولی وقتی شما را به کاری خواند اجابتش نکرده و وقتی به شما فرمان داد اطاعتش ننمودید لذا مردم را بر علیه شما و ضد شما تشویق و ترغیب نمود. علل الشرایع جلد 2 صفحه 903

259 - امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید به امام (علیه السلام) گفتم مردی در حال احرام به بالای ساق پای زنی نگاه کرده و محتلم شده حکمش چیست ؟ حضرت فرمودند:

اگر آن مرد توانگر و ثروتمند است باید یک شتر کفاره دهد و اگرمتوسط الحال است

ص:258

باید یک گاو بدهد و اگر فقیر و محتاج است در عهده اش یک گوسفند میباشد سپس حضرت فرمودند: این را بدان که من به خاطر آنکه آبی از او خارج شده این کفاره را قرار ندادم بلکه جهتش این است که آن مرد به چیزی نگاه کرده یعنی قسمتی از بدن زن نامحرم که دیدنش بر او حرام است. علل الشرایع جلد 2 صفحه 876

260 - امام صادق (علیه السلام): اسحاق بن عمار گوید از امام (علیه السلام) راجع به کسی که دهان خود را از شراب پر کرده و نوشیده پرسیدم فرمود: باید او را هشتاد تازیانه بزنند و اگر دفعه ای دیگر باز این کار را کرد بازهم هشتاد تازیانه بزنند و اگر برای مرتبه سوم شراب نوشید او را باید کشت. علل الشرایع جلد 2 صفحه 717

261 - امام صادق (علیه السلام): هرکس از روی سهل انگاری نماز واجب خود را نخواند تا آنکه وقت آن بگذرد آن گاه آن را قضا نماید آن نماز تیره و تار به عالم اعلی بالا رود و گوید خدا تو را خوار کند که چنانچه مرا ضایع ساختی. ثواب الاعمال صفحه 518

262 - امام صادق (علیه السلام): هرکس یک روز از ماه رمضان را از روی عمد روزه نگیرد روح ایمان از وی مفارقت میکند. ثواب الاعمال صفحه 536

263 - امام صادق (علیه السلام): هر زنی که خود را به عطر خوشبو کند و از خانه بیرون رود خداوند و هفتاد هزار ملائکه او را لعنت کنند تا به خانه برگردد. ثواب الاعمال صفحه 591

264 - امام صادق (علیه السلام): درباره سوره فجر آیه 1-4:» والفجر ولیال عشر والشفع و والوتر: قسم به فجر صبحگاهی قسم به شب های دهگانه قسم به دوتائی و قسم به یگانه «فرمودند: منظور از فجر وجود مقدس قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله) است و منظور شب های دهگانه ده امام پیش از آنحضرت میباشند که امامتشان به خاطر ظلم حاکمان وقت چون شب پوشیده گشت و منظور از» شفع «وجود مقدس امیر المومنین و حضرت زهرا (س) است و منظور از وتر پروردگار یکتاست. تفسیر جامع جلد 7 صفحه 403

265 - امام صادق (علیه السلام): چهل تن مومن در جائی جمع نشوند و خدای عزوجل را با نام الله نخوانند جز آنکه هر دعائی کنند به اجابت رسد و اگر چهل تن نباشند

ص:259

چهار مومن خدا را به نام) الله (ده بار صدا کنند خدا دعایشان را اجابت کند و اگر چهار تن فراهم نشد یک مومن اگر خدا را چهل بار با نام) الله (صدا کند خدای عزیز و جبار دعایش را به اجابت رساند. اصول کافی جلد 4 صفحه 257

266 - امام صادق (علیه السلام): هرکس بعد از نماز صبح و مغرب هفت بار بگوید:» لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم «از هفتاد نوع بلا در امان باشد که کمترین جنون و جزام و برص و خوره است. اصول کافی جلد 4 صفحه 304

267 - امام صادق (علیه السلام): شیوه رسول خدا (صلی الله علیه و آله): چنین بود که به زنها سلام میکرد و آنها جوابش را میدادند روش امیر المومنین (علیه السلام) هم این بود که به زنها سلام میکرد ولی خوش نداشت به زنان جوان سلام دهد و می فرمود میترسم آوازش مرا خوش آید و این لذت گناهش از آنچه در ثواب سلام بیشتر باشد. کافی جلد 4 صفحه 464

268 - امام صادق (علیه السلام): هرگاه سه نفر در جائی کنار هم هستند دو تن از آنها سر گوشی) در گوشی (با هم صحبت نکنند زیرا باعث ناراحتی و آزار سومی است.

کافی جلد 4 صفحه 481

269 - امام صادق (علیه السلام): بسم الله الرحمن الرحیم را در آغاز کار یا صحبت خود ترک مکن اگرچه دنبالش بخواهی یک بیت شعر بخوانی یا بنویسی. کافی جلد 4 صفحه 506

270 - امام صادق (علیه السلام): هرکس کار خوبی را به دیگران بیاموزد به اندازه اجر کسانی که به آن کار عمل کنند ثواب به شخص تعلیم دهنده خواهند داد عرض شد ؟ اگر آن کس که یاد گرفته این علم را به افراد دیگری تعلیم دهد چطور؟ فرمود ثواب تمام کسانی که از این علم بهره مند شوند به همان معلم نخستین داده خواهد شد اگرچه آن شخص تعلیم دهنده از دنیا برود. بحارالانوار جلد 2 صفحه 19

271 - امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود:

شخص آزاد مرد در همه حالات آزاد است اگر به مصیبتی دچار شود صبر میکند اگر گرفتار هجوم بلا گردد شکست نمیخورد مومن آزاده اگر اسیر شود ستم ببیند و آسایش اش به سختی مبدل گردد باز هم آزاد مرد است و در رفتار و منش او تغییری

ص:260

ایجاد نمیگردد. چنانکه جناب یوسف (علیه السلام) با آنکه به بردگی رفت اسیر شد ستم دید همچنین تاریکی زندان و وحشت حبس و مصائب دیگری که به او رسید ضرری به شخصیت روحی وی نزد. کافی جلد 2 صفحه 84

272 - امام صادق (علیه السلام): چیزی نیست جز اینکه پیمانه و وزنی دارد جز گریه که یک قطره اش دریاهائی از آتش را خاموش میکند و چون دیده اشکین شود چهره تیرگی و خواری نبیند و چون اشک از چشم روان گردد خداوند تن صاحبش را بر دوزخ حرام کند و راستی که اگر در جمعیت و مجلسی یک نفر گریان شود همه مورد ترحم واقع میشوند. کافی جلد 4 صفحه 233

273 - امام صادق (علیه السلام): و هرکه را حاجت و خواسته ای به خدای عزوجل باشد باید با صلوات بر محمد و آلش آن را آغاز کند پس حاجت خود را بخواهد و باز هم در پایان صلوات بر محمد و آلش بفرستد زیرا خدای عزوجل کریم تر از آنست که دو طرف دعائی را بپذیرد و میانه آن را وانهد و صلوات بر محمد آلش دعائی است که به طور قطع و یقین مورد اجابت خدا قرار میگیرد. کافی جلد 4 صفحه 252

274 - مردی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: ما برای امری عجیب خلق شده ایم ، امام (علیه السلام) فرمود: تو را به خدا بگو آن امر عجیب چیست ؟ گفت ما برای فنا و نابودی آفریده شده ایم، امام (علیه السلام) فرمود: برادر خود را نگه دار) کار خوب و شایسته کن (که ما برای بقاء و ماندن خلق شده ایم. چگونه فانی می شود بهشتی که هرگز تفرق و پراکندگی ندارد و چگونه فانی می شود آتشی که هرگز شعله اش فروکش نمی کند، بگو ما از عالمی به عالم دیگر منتقل می شویم. الحدیث جلد 1 صفحه 3

275 - امام صادق (علیه السلام): اشخاص عاقل به سعی و کوشش خود تکیه می کنند ولی مردان نادان به آمال و آرزوهای خویشتن متکی هستند. الحدیث جلد 1 صفحه 12

276 - امام صادق (علیه السلام): دو برادر شرفیاب محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شدند و عرض کردند برای تجارت قصد مسافرت به شام را داریم، به ما دعائی بیاموزید که برای حفظ جان خود بخوانیم، حضرت در جواب فرمود: هنگامی که به منزل وارد

ص:261

شدید پس از اداء فریضه عشاء وقتی به بستر خواب رفتید ابتدا تسبیح حضرت زهرا (س) و سپس آیة الکرسی را بخوانید و تا صبح از هر حادثه و بلائی در امان خواهید بود. الحدیث جلد 1 صفحه 26

277 - امام صادق (علیه السلام): یک فرد عبادتی را انجام می دهد ولی در آن عمل طالب رضای الهی نیست بلکه می خواهد مردم او را به پاکی و نیکی یاد کنند و دوست دارد کار خوبش را به مردم بشنواند چنین فردی با این طرز تفکر شرک به خدا دارد. الحدیث جلد 1 صفحه 31

278 - امام صادق (علیه السلام): اگر می خواهی در جامعه مورد تکریم و احترام باشی با مردم به مدارا و نرمی برخورد کن و اگر می خواهی با تحقیر و اهانت مردم مواجه شوی روش تندی و خشونت در پیش گیر. الحدیث جلد 1 صفحه 43

279 - امام صادق (علیه السلام): برای اینکه پاکی و خوبی مردی را بشناسید به رکوع و سجده طولانی او نگاه نکنید، زیرا او با این عمل معتاد شده اگر ترک کند از ترک عادت وحشت زده می شود ولی به راستگویی و اداء امانتش نگاه کنید و از این راه او را بشناسید. الحدیث جلد 1 صفحه 46

280 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است: که لقمان به پسر خود چنین گفت: ای فرزند اگر در کودکی ادب آموختی، در بزرگسالی از آن بهره مند خواهی شد، کسی که قصد ادب آموزی دارد بر آن همت می گمارد، و آنکس که در آموختن ادب همت کند به زحمت فراگرفتن علوم تربیتی تن می دهد و با شدتی هرچه تمامتراز پی علم اخلاق می رود. وآنکه با جدیت درراه طلب) علم (قدم بردارد سرانجام به مقصد می رسد ومنافع آن عایدش خواهد شد. الحدیث جلد 1 ص 50

281 - امام صادق (علیه السلام): از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) حدیث کرده که فرموده است:

کسی که با مال خود به یاری تهیدستان می رود و با تمامی مردم بر اساس انصاف رفتار می کند، او مومن واقعی و پیرو حقیقی مکتب اسلام است. الحدیث جلد 1 ص 58

282 - خداوند در قرآن شریف فرموده است: به حقیقت تقوی پرهیزکار شوید.

ابی بصیر معنی این آیه را از امام صادق (علیه السلام) سئوال کرد. حضرت در جواب فرمود:

ص:262

متقی حقیقی کسی است که پیوسته مطیع اوامر الهی باشد، هرگز گناه نکند، همواره در یاد خدا باشد، هرگز حق را فراموش ننماید، تمام نعمتهای الهی را شاکر باشد، هرگز کفران نعمت نکند. الحدیث جلد 1 ص 63

283 - امام صادق (علیه السلام): فروتنی و تواضع، مایه اصلی هر شرف محبوب و مقام بلند است. الحدیث جلد 1 ص 65

284 - امام صادق (علیه السلام): ایمان ندارد آنکس که شرم و حیا ندارد. الحدیث جلد 1 ص 71

285 - امام صادق (علیه السلام) در توحید مفضل چنین فرموده است: مفضل، اینک دقت کن در صفتی که خداوند آنرا به آدمیان اختصاص داده و حیوانات از آن بی بهره اند، آن خوی پر ارج و بزرگ، آن خلق ارزنده و عظیم، شرم و حیاء است.

الحدیث جلد 1 ص 72

286 - امام صادق (علیه السلام): برای تسکین خاطر و تخفیف اندوه خود، همواره به کسی نظر کن که نصیبش از نعمتهای الهی کمتر از تو است تا شکر نعمتهای موجود را به جای آوری و برای افزایش نعمت خداوند، شایسته باشی و قرارگاه عطیه الهی گردی. الحدیث جلد 1 ص 81

287 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است که لقمان به پسر خود چنین گفت: فرزند عزیز همواره نفس خود را به اداء وظایف شخصی و انجام کارهای خویش الزام کن.

و جان خود را در مقابل شدائدی) سختیهایی (که از ناحیه مردم میرسد به صبر و بردباری وادار نما. اگر مایلی در دنیا به بزرگترین عزت و بزرگواری نائل شوی از مردم قطع طمع) امید (کن و به آنان امیدوار مباش. پیامبران و مردان الهی با قطع امید از مردم به مدارج عالیه خود نائل شدند. الحدیث جلد 1 ص 83

288 - امام صادق (علیه السلام): موقعی که در اطاق، کودکی حضور دارد، مردان با زنان یا کنیزان خود نزدیکی نکنند، زیرا این عمل طفل را به راه بی عفتی و زناکاری سوق می دهد. الحدیث جلد 3 صفحه 86

289 - امام صادق (علیه السلام): احمد بن نعمان از امام (علیه السلام) سئوال کرد که دختر بچه شش ساله نزد من است و با من محرم نیست، امام فرمود او را نبوس و در آغوش

ص:263

مگیر. الحدیث جلد 3 صفحه 89

290 - امام صادق (علیه السلام): فرزندان خود را هفت سال آزاد بگذار بازی کنند و در هفت سال دوم او را با ادب و روشهای مفید و لازم تربیت کن، و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی، مصاحب و ملازمش باش. الحدیث جلد 3 صفحه 103

291 - امام صادق (علیه السلام): هر صاحب حرفه و صنعتی ناچار باید دارای سه خصلت باشد تا بتواند به وسیله آن تحصیل درآمد کند. اول آنکه با درستکاری و امانت رفتار کند. سوم آنکه با کار فرمایان حسن برخورد داشته باشد و نسبت به آنان ابزار تمایل نماید. الحدیث جلد 3 صفحه 7

292 - امام صادق (علیه السلام): مطالعه بسیار و پی گیر در مسائل علمی باعث شگفتی عقل و تقویت نیروی فکر و فهم است. الحدیث جلد 2 صفحه 5

293 - امام صادق (علیه السلام): انسان عاقل از یک سوراخ مار دو بار گزیده نمی شود، یعنی انسان عاقل همواره تجربیات خود را به خاطر می سپارد و عملاً به کار می بندد و اگر یک بار اشتباه کرد، دوباره آن را تکرار نمی کند. الحدیث جلد 2 صفحه 7

294 - امام صادق (علیه السلام): به بعضی از اصحاب خود فرمود: دوست خود را از اسرار زندگیت آگاه مکن، مگر آن سری که اگر به فرض دشمنت بداند به تو زیان نمی رساند، زیرا دوست کنونی ممکن است روزی دشمن تو گردد. الحدیث جلد 2 صفحه 21

295 - امام صادق (علیه السلام): اگر یکی از جوانان شیعه را نزدم بیاورند که وظیفه خود را در شناخت دین انجام نمی دهد، او را تأدیب می کنم. الحدیث جلد 2 صفحه 52

296 - امام صادق (علیه السلام): گناه، مردم را از رزق) روزی (محروم می کند. الحدیث جلد 2 صفحه 80

297 - امام صادق (علیه السلام) به هشام فرموده است: اگر روزی را ببینی که سربازان در میدان کار زار از دو طرف در مقابل یکدیگر صف کشیده اند و با مشتعل شدن آتش جنگ، نگرانی و وحشت همه جا را فرا گرفته است، تو در همان روز از انجام کار و طلب روزی باز نایست و در همان شرائط سخت و دشوار برای به دست آوردن معاش) روزی (کوشش کن. الحدیث جلد 2 صفحه 81

ص:264

298 - امام صادق (علیه السلام): از رفاقت و همبستگی سه گروه بر حذر باش: 1 - خائن 2 - ستمکار 3 - سخن چین. کسی که روزی به نفع تو خیانت می کند، روز دیگر به ضرر تو خیانت خواهد کرد؛ کسی که برای تو به دیگری ستم می نماید، طولی نمی کشد که به شخص تو ستم می کند؛ و کسی که از دیگران نزد تو سخن چینی می کند، عنقریب از تو نزد دیگران نمامی خواهد کرد. الحدیث جلد 2 صفحه 93

299 - امام صادق (علیه السلام): مردی به خانه رسول اکرم آمد و درخواست ملاقات داشت. موقعی که حضرت خواست از حجره خارج شود و به ملاقات آن مرد برود به جای آیینه، جلوی ظرف بزرگ آبی که در داخل اطاق بود ایستاد و سر و صورت خود را مرتب کرد، عایشه از مشاهده این کار به تعجب درآمد، در مراجعت به حضرت عرض کرد: یارسول الله چرا در موقع رفتن، در برابر ظرف آب ایستادید و موی و روی خود را مرتب و منظم کردید؟ فرمود: عایشه؛ خداوند دوست دارد که وقتی مسلمانی برای دیدار برادرش می رود خود را بسازد و خویشتن را برای ملاقات او بیاراید. الحدیث جلد 2 صفحه 119

300 - امام صادق (علیه السلام): عبادت خداوند را با وجود خستگی و بی میلی بر خود تحمیل ننمایید. روش اسلام: چند نفر از صحابه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به منظور تزکیه نفس و تعالی روان و جلب رضوان الهی، آمیزش با زنان و افطار روز و خواب شب را بر خود حرام نمودند، ام سلمه از تصمیم آنان آگاه شد و مطلب را به اطلاع پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رساند. حصرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله): نزد آنان رفت و فرمود: آیا زنان خود را ترک گفته اید و از آنان اعراض کرده اید؟ من که پیغمبر شما هستم نزد زنان می روم، روز غذا می خورم، شب را می خوابم و هر کس از سنت من روی گرداند از من نیست. الحدیث جلد 2 صفحه 153

301 - امام صادق (علیه السلام): خشم، کلید تمام بدی ها و شُرور است. الحدیث جلد 2 صفحه 166

301 - امام صادق (علیه السلام) آن کس که از گناه توبه واقعی کرده مانند کسی است که از اصل گناه نکرده است. الحدیث جلد 2 صفحه 182

302 - معاویه بن وهب از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه سؤال کرد. سوره نبأ،

ص:265

آیه 38) در قیامت احدی را قدرت تکلم نیست، مگر کسی را که خدا اجازه داده باشد و سخن به راستی و صواب گوید «. امام (علیه السلام) فرمود: به خدا قسم مائیم که از طرف خداوند مأذون و مجازیم، ماییم که سخن به صواب می گوییم، سؤال کرد چه می گویید؟ فرمود: خدا را تمجید می کنیم، درود بر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرستیم و برای شیعیان خود شفاعت می نماییم و پروردگار شفاعت ما را رد نمی کند. الحدیث جلد 2 صفحه 196

303 - امام صادق (علیه السلام): مرد با ایمان هرگز مغلوب شهوت خود نمی شود و شکمش باعث رسوایی او نمی گردد. الحدیث جلد 2 صفحه 209

304 - امام صادق (علیه السلام): کسی که می خواهد با نداشتن خویش و قوم، عزیز و محترم باشد، با نداشتن ثروت، غنی و بی نیاز باشد، با نداشتن مقام شامخ اجتماعی دارای ابهت و عظمت باشد، باید خویشتن را از ذلت گناه و ناپاکی به محیط با عزت اطاعت الهی منتقل نماید. الحدیث جلد 2 صفحه 275

305 - امام صادق (علیه السلام): بهترین و محبوبترین برادران من کسی است که عیوب مرا به من هدیه بفرستد و نقائصم را تذکر دهد. الحدیث جلد 2 صفحه 297

306 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است: که در حکم حضرت داوود آمده است:

انسان عاقل باید زمان خود را بشناسد، به کاری که موظف است روی آورد و آنرا به درستی انجام دهد. الحدیث جلد 2 صفحه 310

307 - امام صادق (علیه السلام): اگر از عمرت فقط دو روز باقی مانده باشد، یک روزش را به فرا گرفتن ادب و تربیت اختصاص بده تا روز مرگت از سرمایه های اخلاقی روز قبلت یاری بخواهی. الحدیث جلد 2 صفحه 326

308 - عبدالله بن سنان می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسش نمودم که آیا ملائکه افضلند یا بنی آدم. حضرت در پاسخ از جدش علی بن ابیطالب (علیه السلام) حدیث نمود که فرموده است: خداوند در ساختمان ملائکه، عقل را بدون شهوت مستقر ساخته است، و در حیوانات شهوت بدون عقل. اما در اولاد آدم، عقل و شهوت را با هم و در کنار هم قرار داده است. هر انسانی که عقلش بر شهوتش پیروز گردد برتر از فرشته است و هر انسانی که شهوتش بر عقلش غلبه کند بدتر و پست تر از حیوان

ص:266

است. الحدیث جلد 2 صفحه 357

309 - امام صادق (علیه السلام) فرموده است: این آیه» او لم نعمرکم ما یتدکر فیه من تذکر «ملامت و سرزنش جوانان غافلی است که به سن هجده سال رسیده اند و از فرصت جوانی خود استفاده نمی کنند. الحدیث جلد 2 صفحه 369

310 - امام صادق (علیه السلام): کسی که تلاوت) و فهم قرآن (می کند اگر جوان با ایمان باشد قرآن با خون و گوشتش آمیخته می شود و در همه انساج بدنش اثر می گذارد. الحدیث جلد 2 صفحه 385

311 - امام صادق (علیه السلام): چهارچیز از چهارچیز سیر نشوند: زمین از باران. چشم از نگاه. زن از مرد. و عالم از علم. نصایح صفحه 191

312 - امام صادق (علیه السلام): هرکه چهارچیز را برای من متعهد شود من چهارخانه در بهشت برای او ضامن شوم: عهده دار شود که انفاق کند و از فقر نترسد در حق مردم نسبت به خود انصاف دهد به همه سلام کند و جدال نکند هرچند بر حق باشد.

نصایح صفحه 190

313 - امام صادق (علیه السلام): سفیان ثوری گوید: به حضرت صادق (علیه السلام) عرض کردم:

یابن رسول الله مرا نصیحت کنید: فرمود: سفیان! دروغگو جوانمردی ندارد. زود رنج رفیق ندارد. حسود روی آسایش نبیند. بد اخلاق مجد و بزرگی نیابد. گفتم:

یاابن رسول الله! باز هم بفرمایید: فرمود: سفیان به خدا اعتماد کن که ایمان همین است. به داده او راضی باش که بی نیازی این است. با همسایه خوشرفتاری کن تا مسلمان باشی. با بی دین رفاقت نکن که فسق و فجورش را به تو می آموزد. و با مردم خداترس مشورت کن. نصایح صفحه 197

324 - امام صادق (علیه السلام): مسجدها را از: خرید. فروش. دیوانه. گناه. معرفی گمشده. قضاوت. اجرای حد. و سر و صدا حفظ کنید. نصایح صفحه 282

315 - امام صادق (علیه السلام): پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرموده: هرکه رسم نیکی بگذارد خداوند ثواب این تاسیس و ثواب هرکه را به این آیین عمل نماید به او عطا فرماید بدون اینکه از ثواب آنان کسر شود. نصایح صفحه 191 و 192

316 - امام صادق (علیه السلام): ای سماعه مومن از چهار بلا آسوده نشود: همسایه

ص:267

موذی. شیطان گمراه کننده. منافق عیبجو. و مومن حسود. ای سماعه! این بلای آخر از همه بدتر است. سپس سماعه از حضرت پرسید: چگونه آن بلای آخر ) مومن حسود (از همه سخت تر است ؟ فرمودند: چون هر حرفی که مومن حسود درباره مومن واقعی بگوید مردم قبول میکنند.) زیرا هم تیپ و هم لباس او است ( نصایح صفحه 191

317 - امام صادق (علیه السلام): خداوند متعال پیغمبر خود را به اخلاق عالی ممتاز کرده شما خود را با این خویها بیازمایید: یقین. قناعت. صبر. شکر، رضایتمندی.

خوشخویی. سخاوت. غیرت. شجاعت و جوانمردی. نصایح صفحه 313

318 - امام صادق (علیه السلام): بر شما باد به دوری از گناه و راست گفتن و برگرداندن امانت برای کسی که شما را امین دانسته که همانا اگر کشنده حضرت امام حسین (علیه السلام) شمشیری را که با آن امام حسین (علیه السلام) را کشته پیش من بعنوان امانت بگذارد خیانت نمی کنم و به او برمیگردانم. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 245

319 - امام صادق (علیه السلام): برخی از حقوق مسلمان بر برادرش این است که چون او را دید سلامش کند و چون بیمار شود عیادتش نماید و چون غائب شود خیر خواهیش کند و چون عطسه کند دعایش کند) یرحمک الله گوید (و چون بمیرد تشییعش کند. اصول کافی جلد 3 صفحه 248

320 - امام صادق (علیه السلام): عیسی بن مریم فرمود: وای بر علماء بد که چگونه آتش دوزخ بر آنها زبانه کشد. اصول کافی جلد 1 صفحه 59

321 - امام صادق (علیه السلام): مردم سه دسته اند: دانشمند و دانشجو و خاشاک روی آب) که هر لحظه آبش به جانبی برد (مانند مردمیکه چون تعمق دینی ندارند هر روز به کیشی گروند و دنبال هر صدائی برآیند. اصول کافی جلد 1 صفحه 41

322 - امام صادق (علیه السلام): هرکه برای خدا علم را بیاموزد و بدان عمل کند و به دیگران بیاموزد در مقامهای بلند آسمانها عظیمش خوانند و گویند: آموخت برای خدا و عمل کرد برای خدا و تعلیم داد برای خدا. اصول کافی جلد 1 صفحه 43

323 - امام صادق (علیه السلام): دانش آموزید. به وجود آن خود را با خویشتن داری و سنگینی بیارائید و نسبت به دانش آموزان خود تواضع کنید و نسبت به استاد خود

ص:268

فروتن باشید و از علماء متکبر نباشید که رفتار باطلتان حق شما را ضایع کند. اصول کافی جلد 1 صفحه 44

324 - امام صادق (علیه السلام): با یکدیگر مصافحه کنید) دست بدهید (زیرا مصافحه کینه را می برد. اصول کافی جلد 3 صفحه 264

325 - امام صادق (علیه السلام): همانا گناه بنده را از روزی محروم می دارد. اصول کافی جلد 3 صفحه 372

326 - امام صادق (علیه السلام): محبوبترین برادرانم نزد من آنکسی است که عیوب مرا به من اهداء نماید.) یعنی عیوب مرا به من بگوید (تحف العقول صفحه 366

327 - امام صادق (علیه السلام): هنگامی که قائم (عج) قیام نماید بار دیگر مردم را به اسلام دعوت میکند و به احکام از بین رفته و فراموش شده آن آشنا می گرداند و چون از جانب خداوند به امور گمشده و از میان رفته راهنمایی می نماید او را مهدی می گویند. کتاب بحارالانوار جلد 51 صفحه 30

328 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر بدعتی گمراهی و هر گمراهی راهش بسوی دوزخ است. اصول کافی جلد 1 صفحه 72

329 - امام صادق (علیه السلام): هنگامی که قائم (عج) قیام نماید بار دیگر مردم را به اسلام دعوت میکند و به احکام از بین رفته و فراموش شده آن آشنا می گرداند و چون از جانب خداوند به امور گمشده و از میان رفته راهنمایی می نماید او را مهدی می گویند. کتاب بحارالانوار جلد 51 صفحه 30

330 - امام صادق (علیه السلام): هرکه قرآن را از روی آن بخواند) یعنی از حفظ نخواند و از روی قرآن بخواند (از دیدگان خود بهره مند شود) یعنی چشمانی سالم داشته باشد (و سبب آمرزش پدر و مادرش گردد گرچه آندو کافر باشند. اصول کافی جلد 4 صفحه 417

331 - امام صادق (علیه السلام): هیچ کسی نیست که آخر سوره کهف را بخواند جز اینکه در هر ساعتی که بخواهد از خواب بیدار شود. اصول کافی جلد 4 صفحه 443 شرح: هرکس آیه آخر سوره کهف را بخواند در هرساعتی که بخواهد از خواب بیدار شود. البته با یقین و باور. سوره کهف آیه 110: قل انما انا بشر مثلکم یوحی

ص:269

الی انما الهکم اله واحد فمن کان یرجو القاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعباده ربه احدا.

332 - امام صادق (علیه السلام) فرمود: از سفارشات امیرالمومنین (علیه السلام) به اصحابش این است: بدانید که قرآن هدایت شب و روز است) یعنی در همه احوال و اوقات هدایت کننده است (و نور شب تاریک است. برای هر سختی و نیازی) راه نجات را در گرفتاری و بلا نشان دهد (پس چون بلائی فرا رسد اموال خود را سپر جانتان سازید و چون حادثه ای پیش آمد) که مربوط به امر دین است و جز با دادن جان مرتفع نشود (جان خود را فدای دینتان کنید و بدانید که هلاک شده کسی است که دینش تباه شود و غارت زده کسی است که دینش را به ربایند همانا پس از رسیدن به بهشت نیازی نیست و بعد از دوزخ بی نیازی نیست) هرکه در دنیا عمل صالح کند و مستوجب بهشت گردد فقیر و نیازمند نیست هر چند دست تنگ و گرفتار باشد و کسی که خود را مستوجب دوزخ سازد بی نیازی ندارد هر چند ثروتمند و مرفه باشد (اسیر دوزخ آزاد نگردد و نابینایش بهبودی نیابد. اصول کافی جلد 3 صفحه 306

333 - امام صادق (علیه السلام): کمترین آزار) به پدر و مادر (گفتن اف به آنهاست و اگر خدای عزوجل چیزی را آسان تر و خوارتر از آن می دانست از آن نهی می فرمود.) یعنی اگر کلمه ای کوچکتر از) اف (بود که به سبب آن به پدر و مادر توهین شود خداوند می گفت (اصول کافی جلد 4 صفحه 49

334 - امام صادق (علیه السلام): پیوسته شیطان تا دو مسلمان با هم قهر هستند شادمان است و همین که با هم آشتی کنند زانوهایشان بلرزد و بندهایش از هم جدا شود و فریاد زند: ای وای بر من از هلاکتی که به من رسید. اصول کافی جلد 4 صفحه 46

335 - امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به زنها سلام می کرد و آنها نیز جواب می دادند. امیر المومنین (علیه السلام) نیز سلام می کرد ولی خوش نداشت که به زنهای جوان سلام کند و می فرمود: می ترسم از صدای آنها خوشم آید و زیاد تر از آن اجری) ثوابی (که کسب می کنم) گناه (به من رسد. اصول کافی جلد 4 صفحه 464

ص:270

336 - امام صادق (علیه السلام): از قول پدرش فرمود: دعا را در پنج وقت غنیمت شمارید: هنگام خواندن قرآن. وقت اذان. هنگام نزول باران و لحظه برخورد دو صف لشکر برای شهادت و گاه نفرین ستم دیده که تا عرش بالا رود. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و پنجم صفحه 265

337 - امام صادق (علیه السلام): فرمودند: دعا کردن مرد برای برادر دینی در پشت سر او روزی را فراوان نماید و بدی را بگرداند.) از بین ببرد. (امالی شیخ صدوق مجلس هفتادم صفحه 455

338 - امام صادق (علیه السلام): خشم قلب دانا و حکیم را نابود می کند و هرکس مالک غضب خود نباشد مالک عقل خود نیست.) عقل ندارد (بحار الانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 226

339 - امام صادق (علیه السلام): هرکه دل به دنیا به بندد دل به سه زیان بسته: 1. کوشش و گرفتاری که پایان پذیر نیست. 2. آرزویی که به آن نخواهد رسید. 3. امیدواری که نائل به آن نمیشود. بحار الانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 222

340 - امام صادق (علیه السلام): هر چیزی زکاتی دارد و زکات علم این است که به اهلش یاد بدهی. بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 220

341 - امام صادق (علیه السلام): دنیا زندان مومن است و صبر دژ و حصار اوست) مومن به وسیله صبر نیرو و محافظی برای خود دارد (و بهشت جایگاه مومن است و دنیا بهشت کافر است و قبر زندان او و جهنم جایگاه کافر است. بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 219

342 - امام صادق (علیه السلام): کار خوب و نیک کامل نمیشود مگر با سه چیز: 1. عجله در آن نمودن) یعنی در انجام کار نیک و خوب سستی نکند و به تاخیر نیندازد ( 2. کم شمردن کار نیک اگرچه زیاد باشد. 3. منت نگذاشتن. بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 211

343 - امام صادق (علیه السلام): سه چیز است که همه باید از آن پرهیز کنند: 1. دوستی و همراهی با اشرار 2. با زنان مشغول به صحبت شدن 3. همنشینی با بدعتگزاران.

بحارالانوار جلد هفدهم جلد 2 صفحه 207

ص:271

344 - امام صادق (علیه السلام): خداوند دو ملک برای انسان موکل قرار داده) دو ملک قرار داده برای انسان (هرکس برای خدا تواضع و فروتنی کند خدا او را بزرگ کند و هرکه تکبر کند خدا او را پست و ذلیل کند. عین الحیوة صفحه 351

345 - حضرت امام صادق (علیه السلام): نیست شیعه جعفر (علیه السلام) مگر کسی که شکم و فرج) عورت (خود را از حرام نگه دارد. در عبادت سستی نمیکند و کوشش میکند و برای خدا کار میکند) ریا نمیکند (و امید به ثواب و پاداش کار خوب و ترس از گناه و جزاء خدا دارد پس اگر این جماعت را ببینی ایشان شیعه من هستند. عین الحیوه صفحه 436

346 - امام صادق (علیه السلام): نگاه به نامحرم تیری است از تیرهای آلوده شیطان و هرکه ترک کند نگاه کردن به نامحرم را برای خدا. خداوند ایمانی به او کرامت میکند که طعم و لذت آن ایمان را بیابد.) طعم و لذت ایمان را در خود حس میکند (. عین الحیوة صفحه 402

347 - امام صادق (علیه السلام): خانه هایی که در آن موسیقی گوش می دهند از نزول بلاهای ناگهانی و دردناک) مانند سکته و مرگ های ناگهانی و... (در امان نیست و دعای اهل آن خانه مستجاب نمیشود و ملائکه نیز در آن خانه وارد نمیشوند. عین الحیوة صفحه 229

348 - امام صادق (علیه السلام): روزی جبرئیل بر من نازل شد در حالیکه رنگش متغییر و حالش دگرگون بود. علت این حال را پرسیدم ؟ گفت امروز بر جهنم گذشتم و محلی را که سخت مشتعل و آتش زبانه میکشید را دیدم. از ملک جهنم پرسیدم این عذاب ها برای کیست ؟ گفت برای سه نفر: 1. محتکرین لباس و غذا) برای گرانفروشی () عده ای هستند که مثلا مواد غذایی که احتیاج مردم است انبار میکنند و به مردم نمی فروشند تا بعد از چند ماه به قیمت خیلی گران به مردم بفروشند و محتکر به این معناست (2. شرابخوار 3. قواد) کسی که مرد و زنی را از راه حرام به هم برساند (ارشاد القلوب جلد 2 صفحه 224

349 - امام صادق (علیه السلام): ملائکه در خانه هایی که در آن شراب یا دف) دایره (یا طنبور یا نرد) و یا آلات دیگر موسیقی (باشد وارد نمیشوند و دعای اهل آن خانه

ص:272

مستجاب نمیشود و خداوند برکت را از اهل آن خانه برمیدارد. ارشاد القلوب جلد 2 صفحه 227

350 - امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) از پدر بزرگوارش امام باقر (علیه السلام) نقل کرده که فرمود بر این گروهها سلام نکنید: 1. یهودیان 2. نصاری 3. مجوسیها 4. بت پرستان 5. بر کسانی که سر سفره شرابخواران نشسته اند. 6. بر صاحب شطرنج و تخت نرد 7. مرد بدکار) زن نما (8. کسی که بر زنان پاک دامن تهمت بزند 9. نماز گزار ) چون او آمادگی پاسخ دادن را ندارد در صورتی که سلام از سلام کننده مستحب است و پاسخ دادن واجب است. 10. رباخوار 11. کسی که در حال قضای حاجت است) کسی که در توالت است (12. کسی که در حمام است 13. فاسقی که فسق خود را آشکار می کند) علنی می کند (بحارالانوار جلد 76 صفحه 9

351 - امام صادق (علیه السلام): داوود گوید خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدیم پسرش حضرت کاظم (علیه السلام) در حالی که) در اثر تب شدید (می لرزید. وارد شد امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: چگونه صبح کردی ؟ او در پاسخ گفت: در سایه لطف خدا و غرق در نعمتهای خداوندم. بحارالانوار جلد 47 صفحه 100

352 - امام صادق (علیه السلام): بر تو باد از افراد پست) دوری کن از افراد پست (! همانا شیعه علی (علیه السلام) کسی است که شکم را از حرام پر نسازد و از مفاسد جنسی بر حذر باشد و سخت کوش باشد برای خدا کار کند و به پاداش او امیدوار باشد و از عذاب او بهراسد. زمانی که آنها را) این چنین (دیدی) بدان که (شیعه من هستند. اصول کافی جلد 2 صفحه 233 حدیث 9

353 - امام صادق (علیه السلام): غیبت نکن که غیبتت می کنند) شرح: غیبت کسی را نکن که غیبتت می کنند (برای برادرت چاه مکن که در آن می افتی چون همانطور که برخورد می کنی با تو برخورد میشود.) هر جوری رفتار کنی همانطور باهات رفتار می کنند (بحارالانوار جلد 75 صفحه 248 حدیث 16

354 - امام صادق (علیه السلام): کسی که به وزن یک قیراط ) قیراط واحدی برای سنجش الماس است و آن حدود دو گرم است. (از زکات واجب را نپردازد مومن و مسلمان نیست و مصداق فرموده خداست) که بنده بعد از مرگ می گوید: (خدایا

ص:273

مرا برگردان تا بعدها کار شایسته انجام دهم. وسائل الشیعه جلد 6 صفحه 18

355 - امام صادق (علیه السلام): از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوال شد محبوبترین مردم در پیشگاه خدا کیست ؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: کسی که بیشترین سود و خدمت را به مردم عرضه نماید. بحارالانوار جلد 73 صفحه 339

356 - امام صادق (علیه السلام): وقتی برادر مسلمانی پیش انسان بیاید و نیاز خود را مطرح کند اگر انسان به کمک او برخیزد مثل کسی است که در راه خدا جهاد نماید.

مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 407

357 - امام صادق (علیه السلام): چهارچیز سبب پیری زودرس است: خوردن گوشت خوک. نشستن بر جای نمناک. بالارفتن از پله. و آمیزش با پیر زن. تحف العقول صفحه 540

358 - امام صادق (علیه السلام): ریشه همه بیماریها و دردها پرخوری است جز تب کردن که گاهی بی سبب به انسان میرسد. کافی جلد 6 صفحه 269 حدیث 8

359 - امام صادق (علیه السلام): غیبت حسنات) خوبی ها و نیکی ها (را از بین می برد همانطور که آتش هیزم را از بین می برد. خداوند بزرگ به موسی وحی می فرمود:

غیبت کننده اگر توبه کند آخرین کسی است که وارد بهشت میشود و اگر توبه نکند نخستین کسی است که وارد آتش می گردد. بحارالانوار جلد 75 صفحه 257 حدیث 48

360 - امام صادق (علیه السلام): با پرداخت زکات از ثروت کسی کم نشده همانطور که با خودداری از پرداخت آن ثروت کسی زیاد نشده است. وسائل الشیعه جلد 6 صفحه 12) یعنی کسی که زکات مالش را داده از ثروت و پولش چیزی کم نشده و کسی هم که زکات مالش را نداده پول و ثروتش زیاد نشده است. (

361 - امام صادق (علیه السلام): کسی که نیاز مومنی را بدون هیچگونه کوچک کردن او برطرف نماید) منت نگذارد (خداوند متعال او را در بهشت جا خواهد داد. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال باب 752 روایت 22

362 - امام صادق (علیه السلام): بهترین و محبوبترین برادران من کسی است که عیبهای مرا به من بگوید. عین الحیوة صفحه 443

ص:274

363 - امام صادق (علیه السلام): پیامبر خدا با هرکسی دست می داد دستش را نمی کشید تا طرف مقابل دستش را بکشد و از او جدا نماید. محجه البیضاء جلد 3 صفحه 388

364 - امام صادق (علیه السلام): فرزندان خود را احترام کنید و آنها را خوب تربیت کنید تا خداوند شما را بیامرزد. بحارالانوار جلد 104 صفحه 95

365 - امام صادق (علیه السلام): با همسایه ات خوشرفتاری کن تا مسلمان راستین باشی. بحارالانوار جلد 74 صفحه 158

366 - امام صادق (علیه السلام): هر مسلمانی که نیاز و حاجت مسلمانی را برطرف نماید خدای متعال به او میفرماید: اجر و ثواب تو به عهده من است و به کمتر از بهشت برای تو راضی نخواهم شد. بحارالانوار جلد 73 صفحه 312

367 - امام صادق (علیه السلام): زیاد بن محمد گوید: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم و گفتم: آیا مسلمانان عیدی غیر از عید قربان و عید فطر و جمعه دارند؟ امام (علیه السلام) فرمود: آری. روزی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) امیر مومنان (علیه السلام) را) به خلافت و ولایت ( منصوب کرد. مصباح المتهجد صفحه 736

368 - امام صادق (علیه السلام): روز غدیر خم عید بزرگ خداست خدا پیامبری مبعوث نکرده مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان روز عهد و پیمان و در زمین روز پیمان محکم و حضور همگانی است.

وسائل الشیعه جلد 5 صفحه 224 حدیث 1

369 - امام صادق (علیه السلام): هرکه با زنی زنا کند از ایمان خارج میشود) ایمانش از بین می رود (و هرکه شراب بخورد از ایمان خارج میگردد و هر که یک روز از ماه رمضان را) بدون عذر شرعی (روزه نگیرد از ایمان خارج است) ایمان ندارد (.) مگر آنکه توبه کند و تلافی مافات نماید (ارشاد القلوب جلد 2 صفحه 230

370 امام صادق (علیه السلام): به امام صادق (علیه السلام) گفته شد: آیا مومنان غیر از عید فطر و قربان و جمعه عید دیگری دارند؟ فرمود: آری آنان عید بزرگتر از اینها هم دارند و آن روزی است که امیرالمومنین (علیه السلام) در غدیر خم بالا برده شد و رسول خدا مساله ولایت را بر گردن زنان و مردان قرار داد. وسائل الشیعه جلد 7 صفحه 325 حدیث

ص:275

5

371 - امام صادق (علیه السلام): امانت را به صاحبش پس بدهید گرچه صاحبش کشنده امام حسین (علیه السلام) باشد. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و سوم صفحه 245 حدیث 4

372 - امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) از پدرانش (علیه السلام) نقل مینماید که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: صدقه از مرگ بد جلوگیری میکند. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 301

373 - امام صادق (علیه السلام): حافظ قرآن و عمل کننده به آن همنشین فرشتگان بزرگوار وحی است که پاکیزه از گناه می باشند. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 215

374 - امام صادق (علیه السلام): اسحاق بن عمار می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم:

مراد این آیه» چه کسی به خداوند قرض الحسنه می دهد تا خداوند آن را برای او چندین برابر نماید «چیست ؟ فرمود: منظور نیکی به امام (علیه السلام) است. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 211

375 - امام صادق (علیه السلام): براستی که درهای آسمان در ماه رمضان باز میشود، شیاطین کند و زنجیر میشوند و اعمال مومنین پذیرفته میشود. ماه رمضان ماه خوبی است. در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به این ماه مرزوق) روزی داده شده (می گفتند.

ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 145

376 - امام صادق (علیه السلام): ما) اهل بیت (علیه السلام) (خاندانی هستیم که مردانگی ما در بخشش به کسی است که به ما ستم کرده است. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و هشتم صفحه 289 حدیث 7

377 - امام صادق (علیه السلام): خدای تبارک و تعالی اسلام را دین شما پسندید با آن به سخاوت و حسن خلق و خوشرفتاری همراهی کنید. امالی شیخ صدوق مجلس چهل و ششم صفحه 270 حدیث 3

378 - امام صادق (علیه السلام): بین سلمان و مردی درگیری لفظی پیش آمد، آن مرد به سلمان گفت: تو کیستی و چیستی ؟ سلمان به او پاسخ داد: آغاز من و تو نطفه

ص:276

ایست گندیده و پایان من و تو هم مردار بدبویی است پس هرگاه روز قیامت شود و میزان سنجش اعمال بر پا گردد، هرکس که کفه اعمال پسندیده اش سنگین باشد او بزرگوار است و کفه رفتار پسندیده هرکس که سبک باشد، او پست است. معانی الاخبار جلد 2 صفحه 30

379 - امام صادق (علیه السلام): رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکه به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید به وعده ای که می دهد وفا کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 69

380 امام صادق (علیه السلام): رسولخدا (صلی الله علیه و آله)) به اصحاب (فرمود: آیا شما را به بدترینتان آگاه نکنم ؟ عرض کردند: چرا یا رسول الله، فرمود: آنان که سخن چینی می کنند و میان دوستان جدائی افکنند، و برای مردمان پاک دامن عیب جوئی کنند. اصول کافی جلد 4 صفحه 75

381 - امام صادق (علیه السلام): هر مومنی که در حق برادر مومن خود نیکی کند، چنان است که در حق رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیکی کرده است. بحارالانوار جلد 74 صفحه 412

382 - امام صادق (علیه السلام): اگر عدالت در میان مردم به کار افتد، همه بی نیاز خواهند شد. الحیاة جلد 6 صفحه 521

383 - حضرت صادق (علیه السلام): برای مؤ من سزاوار نیست که در مجلسی بنشیند که خداوند در آن مجلس نافرمانی شود و آن مؤ من قدرت بر بهمزدن آن مجلس نداشته باشد. اصول کافی جلد 4 صفحه 82

384 - حضرت صادق (علیه السلام): با اهل بدعت رفاقت و هم نشینی نکنید تا نزد مردم چون یکی از آنها محسوب شوید، رسولخدا) ص (فرمود: انسان بر کیش دوست و رفیق خود است. اصول کافی جلد 4 صفحه 83) یعنی با خوبان رفاقت کن تا خوب شناخته شوی و با بدان رفاقت نکن که بد شناخته میشوی (

385 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود: خدا رحمت کند بنده ای را که از خدای عزوجل حاجتی بخواهد و در دعای درباره آن پافشاری و اصرار کند، خواه اجابت شود و خواه اجابت نشود، و این آیه را تلاوت فرمود) که ابراهیم علیه السلام فرماید: (» و دعاکنم بدرگاه پروردگار خود شاید به

ص:277

وسیله دعای پروردگارم تیره بخت نباشم «) سوره مریم آیه 48). اصول کافی جلد 4 صفحه 224

386 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر که در خدا و رسولش شک کند کافر است. اصول کافی جلد 4 صفحه 98

387 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: مردی پیش ابی ذر آمد و گفت: ای اباذر چگونه است که ما مرگ را بد) و ناخوش (داریم ؟ گفت: زیرا شما دنیا را آباد کرده اید و آخرت را ویران ساخته اید و خوش ندارید که از) خانه (آبادان به منزل ویران روید آن مرد از او پرسید: ورود ما را بر خداوند چگونه بینی ؟ گفت: اما نیکوکاران شما مانند مسافری است که بخاندان خود وارد شود، و اما بدکرداران و ) گناهکاران (شما چون بنده گریخته ایست که نزد آقایش باز گردانند، گفت: حال ما را نزد خداوند چگونه بینی گفت: کردارتان را بر قرآن عرضه کنید) و بوسیله آن سنجش کنید (خداوند) در قرآن (فرماید: همانا نیکان در نعمتها هستند و گنهکاران در دوزخند) سوره انفطار آیه 13، 14) حضرت فرمود: پس آنمرد گفت: پس رحمت خدا کجاست ؟ فرمود: رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است) یعنی باید مستحق رحمت باشد تا باو برسد (. اصول کافی جلد 4 صفحه 197

388 - حضرت صادق) ع (فرمود: ریشه و سر هر خطا کاری دوستی دنیا است.

اصول کافی جلد 4 صفحه 2

389 - باید دانست که دنیا و دوستی آن بخودی خود مذموم نیست، آنچه مذموم است آن دنیائی است که انسانرا از کسب کمالات و تحصیل آخرت باز دارد، و او را بمهالک اندازد، و گرنه وسیله بسیاری از سعادت همین دنیا و دوستی آن است، دنیا است که محل نزول فرشتگان رحمت، و خانه پیمبران، و جای تجارت اولیاء خدا بوده، چنانچه امیرالمؤ منین) ع (فرماید، و روی همین اصل، پیمبران و ائمه اطهار از خدای تعالی طول عمر و ماندن در دنیا را می خواستند، چنانچه در کلام سید الساجدین علیه السلام است، که از خدا برای صرف در اطاعتش طول عمر می خواهد، و البته این چنین دنیائی عین آخرت است، چنانچه در روایت صحیح از ابن ابی یعفور حدیث شده است که گوید: عرض کردم بحضرت صادق

ص:278

علیه السلام که ما دنیا را دوست داریم ؟ فرمود: میخواهی برای چه کار؟ عرض د کردم: می خواهم بوسیله بوسیله آن ترویج کنم و حج بجای آورم و برنانخورهای خود انفاق کنم، و به برادران دینی خود برسانم، و صدقه دهم ؟ فرمود: این از دنیا نیست،) بلکه (این آخرت است. پس رویهمرفته آنچه از اخبار و آیات استفاده می شود آن است که دوستی دنیائی که باعث فراموشی آخرت و تن پروری و واگذاردن دستورات الهی و حرص بر لذات و شهوات و گناهان و امثال اینها باشد مذموم است، و بعبارت روشنتر دنیا را برای دنیا بخواهند نه برای آخرت، ولی اگر دنیا را برای درک سعادات و کسب کمالات و آخرت بخواهد مذموم نیست بلکه ممدوح است) این بود ملحض کلام مجلسی علیه الرحمة در باب ذم دنیا (.

390 - امام صادق) ع (فرمود: شیطان پسر آدم را در هر چیز می چرخاند) و به هر گناهی پیشنهاد می کند (همین که او را خسته کرد، در کنار مال کمین می کند، و چون بدان جا رسد گریبانش را می گیرد. اصول کافی جلد 4 صفحه 3

مقصود اینست که مال و ثروت بزرگترین کمینگاه شیطان است زیرا بسیار کم است که به ثروت برسد و او را نفریبد.

391 - از حضرت امام صادق) ع (حدیث شده که حضرت باقر علیه السلام فرمود: شخص حریص بر دنیا مانند کرم ابریشم است که هر چه بیشتر ابریشم بر خود می پیچید راه بیرون شدنش دورتر و بسته تر میگردد، تا اینکه از غم و اندوه بمیرد. اصول کافی جلد 4 صفحه 4

392 - امام صادق علیه السلام فرمود: از هواهای) نفسانی (خود بر حذر باشید و بترسید چنانچه از دشمنان حذر میکنید، زیرا چیزی برای مردان دشمن تر از پیروی هواهای خودشان و درو شده های زبانهایشان) یعنی آنچه بیهوده از دهان خارج شود (نیست. اصول کافی جلد 4 صفحه 30

393 - امام صادق علیه السلام فرمود: هر که مال برادر) دینی (خود را بخورد، و) خودش یا عوضش را (باو برنگرداند، در روز قیامت پاره از آتش خورد. اصول کافی جلد 4 صفحه 28

394 - از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا) ص (فرمود: آفت

ص:279

حسب بخود بالیدن است. اصول کافی جلد 4 صفحه 22

395 - امام صادق علیه السلام فرمود: که مردی نزد رسول خدا آمد عرض کرد:

ای رسول خدا من فلان پسر فلانم و تا نه نفر از پدران خود را شمرد، رسول خدا ) ص (بوی فرمود: تو دهمی آنانی در دوزخ. اصول کافی جلد 4 صفحه 21 مجلسی ) ره (در معنای حدیث گوید: یعنی پدرانت کافر بوده اند و در دوزخند، پس این چه افتخاری است که تو ب آنان داری و تو نیز مانند آنان کافر هستی در باطن اگر منافق بوده، و در مظاهر اگر کافر بوده است، پس هیچ راهی برای بالیدن خود بایشان نداری.

396 - امام صادق علیه السلام فرمود: شیطان به لشکرهای خود گوید: میان افراد آدمیزاد حسد و ستم افکنید، زیرا ایندو در نزد خداوند با شرک برابرند. اصول کافی جلد 4 صفحه 19 مجلسی) ره (گوید: برابری آندو با شرک برای آنست که آنها نیز در بیرون بردن از دین و کیفر و تاءثیر در فساد نظام جهان همانندند زیرا بیشتر مفاسد جهان از مخالفت با پیمبران و اوصیاء ایشان و پیروی نکردن از آنان و شیوع گناهان از این دو خصلت سرچشمه گرفته، چنانچه شیطان به آدم علیه السلام حسد ورزید، و چنانچه سرکشان هر ملت و امتی بحجتهای الهیه تعدی و ستم کردند.

397 - امام صادق (علیه السلام): رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: زودرس ترین بدیها از نظر کیفر و عقوبت تجاوز کاری و ستمگری است. اصول کافی جلد 4 صفحه 19

مجلسی) ره (گوید: مقصوداز تعجیل در کیفر او اینست که در دنیا نیز کیفر کردارش باو میرسد، بلکه در دنیا نیز زود باو برسد.

398 - امام صادق (علیه السلام): هر کس به برادر مسلمان خود دشنام دهد خدا برکت از روزی او بر دارد، و او را بخودش د واگذارد، و زندگیش را تباه سازد. اصول کافی جلد 4 صفحه 17

399 - امام صادق (علیه السلام): رسولخدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: دشنام اگر بصورتی در بیاید صورت بدی است. اصول کافی جلد 4 صفحه 16

400 - امام صادق علیه السلام فرمود: کسیکه مردم از زبانش بترسند، او در آتش است. اصول کافی جلد 4 صفحه 19

ص:280

401 - امام صادق (علیه السلام): دشنام دادن و بدزبانی و هرزه گوئی از) نشانه های ( نفاق و دوروئی است. اصول کافی جلد 4 صفحه 17

402 - از امام صادق علیه السلام حدیث شده که فرموده: در بنی اسرائیل مردی بود که سه سال پیوسته دعا می کرد که خدا پسری به او روزی کند) دعایش مستجاب نمی شد (همینکه دید خدا خواهش او را بر نمی آورد عرض کرد:

پروردگارا آیا من از تو دورم و تو سخن مرا نمی شنوی، یا تو بمن نزدیکی و پاسخ نمی دهی ؟ کسی در خواب نزدش آمد و باو گفت: تو سه سال تمام خدا را با زبانی بد و هرزه، و دلی سرکش و ناپرهیزکار، و نیتی نادرست میخوانی، پس باید از هرزه گویی بد آئی، و دلت پرهیزکار، و نیتت درست گردد) تا خواهشت بر آورده شود ( حضرت فرمود: آنمرد بدستور عمل کرد سپس دعا کرد و خدا را خواند و دارای پسری شد.

از این حدیث معلوم می شود که استجابت دعا شرایطی دارد که از آنجمله است پاکی زبان و پرهیزکاری دل و درستی نیت، و این منافاتی باوعده خدا در اجابت دعا ندارد. اصول کافی جلد 4 صفحه 16

403 - امام صادق علیه السلام دوستی داشت که آن حضرت را بهرجا که می رفت رها نمیکرد و از او جداست نمی شد، روزی در بازار کفشها همراه حضرت می رفت، و دنبالشان غلام او که از اهل سند بود می آمد، ناگاه آن مرد به پشت سرخود متوجه شده و غلام راست خواست و او را ندید و تا سه مرتبه بدنبال برگشت و او راست ندید، با چهار که او را دید گفت: ای زنازاده کجا بودی ؟ امام صادق علیه السلام دست خود را بلند کرده و به پیشانی خود زد و فرمود: سبحان الله مادرش راست بزنا متهم کنی ؟ من خیال می کردم تو خوددار و پارسائی، اکنون می بینم که ورع و پارسائی نداری ؟ عرض کرد: قربانت گردم مادرش زنی است از اهل سند و مشرک است ؟ فرمود: مگر ندانسته ای که هر ملتی برای خود ازدواجی دارند، از من دور شو عمر و بن نعمان) راوی حدیث (گوید: دیگر او را ندیدم که با آنحضرت راه برود تا آنگاه که مرگ میان آنها جدائی انداخت. و در روایت دیگری است که فرمود:

) آیا ندانسته ای که (برای هر امتی ازدواجی است که بوسیله آن از زنا جلوگیری

ص:281

کنند. اصول کافی جلد 4 صفحه 15

404 - امام صادق (علیه السلام): دورترین حالی که بنده از خدای عزوجل دارد اینست که اندوهی جز برای شکم و فرج نداشته باشد.) فکری جز پر کردن شکم و شهوترانی نداشته باشد (اصول کافی جلد 4 صفحه 8

405 - از امام صادق) ع (حدیث شده که حضرت عیسی) ع (فرمود: ای مردم شما، برای دنیا کار میکنید در صورتیکه بدون کاری روزی بشما داده شود، و برای آخرت کار نمیکنید در حالیکه در آخرت جز در برابر کردار بشما روزی داده نشود، وای بر شما علمای بدکردار، مزد را بگیرید و کا را ضایع سازید، نزدیک است که صاحب کار، کارش را بپذیرد و نزدیک است کارکنان از تنگنای دنیا بتاریکی گور روند، چگونه دانشمند است کسی که در راه آخرت است و رو بدنیا دارد، و آنچه باو زیان رساند محبوبتر است نزدش از آنچه باو سود رساند. اصول کافی جلد 4 صفحه 7

406 - امام صادق) ع (فرمود: در مناجات موسی علیه السلام آمده است که:

ای موسی دنیا خانه کیفر است، من آدم را برای خطائی که از او سر زد در ان کیفر دادم، و دنیا را ملعونه قرار دادم، آنچه در آنست ملعونست مگر آنچه برای من باشد، ای موسی بندگان شایسته من باندازه دانششان در دنیا زهد ورزیدند، و دیگران باندازه نادانیشان بدان رغبت کردند، و کسی نیست که آنرا بزرگ شمارد و چشمش در آن روشن گردد، و هیچکس آنرا زبون و پست نشمرد جز آنکه بدان بهره مند شود. اصول کافی جلد 4 صفحه 5

407 - امام صادق) ع (فرمود: خداوند دری از دنیا بر بنده نگشاید جز اینکه بمانند آن دری از حرص بر او بگشاید. اصول کافی جلد 4 صفحه 7 مقصود این است که هر مقدار مال زیاد گردد بهمان مقدار حرص زیاد شود چنانچه تجربه شده است.

408 - امام صادق علیه السلام فرمود: سخن بر سه گونه است: راست، و دروغ ، و اصلاح میان مردم،) راوی (گوید: به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح میان مردم چیست ؟ فرمود: از کسی سخنی درباره دیگری می شنوی که اگر آن سخن به

ص:282

او برسد بد دل می شود، پس تو او را دیدار کنی و باو بگوئی: از فلانی شنیدم که درباره خوبی تو چنین و چنان میگفت، بر خلاف آنچه شنیده ای. اصول کافی جلد 4 صفحه 38

409 - حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: دورترین بنده از خدا آن است که با مردی برادری کند و لغزشهای او را بر او نگهداری کند که روزی بر آنها سرزنشش کند. اصول کافی جلد 4 صفحه 58

410 - حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر که مؤ منی را بخاطر نداری و فقرش پست و کوچک شمارد، خداوند روز قیامت او را در برابر خلائق رسوا کند) و بزشتی شهره سازد (اصول کافی جلد 4 صفحه 56

411 - امام صادق (علیه السلام): رسول خدا) ص (فرمود: خدای عزوجل فروموده:

آشکارا بجنگ با من برخاسته آنکس که بنده مؤ من مرا خوار) اذیت کند (کند.

اصول کافی جلد 4 صفحه 53

412 - پنجاه خصلت از صفات مومن است: امام صادق (علیه السلام) فرمود: صفت مؤمن این است در دین نیرومند است و در نرمی احتیاط کار و ایمانش به سر حد یقین است و در فهمیدن حریص و در هدایت با نشاط و در نیکی پایدار است و به هنگام شهوت چشم پوشی میکند دانشش آمیخته با بردباری است در موردی که با او مدارا شود سپاسگزار است و نسبت به حق خودش سخاوتمند و در حال ثروتمندی میانه رو و در حال تنگدستی ظاهری آراسته دارد و در حال قدرت می بخشد و در مورد خیر اندیشی فرمانبردار است و رغبت به ورع دارد و در جهاد حریص است و در حالی که مشغول کار است از نماز غفلت نمی کند و در مورد شدت بردبار است و در مقابل پیش آمدهای سخت با وقار است و در ناملایمات صبر فراوان دارد و در فراخی شکرگزار است نه غیبت میکند و نه تکبر می کند و نه ستم میکند و اگر بر او ستمی شد تحمل می کند قطع رحم نمیکند سست نمیباشد بد خلق و سنگدل نیست چشمش را در اختیار خود دارد و شکمش او را رسوا نمی کند مغلوب شهوت نمیشود به مردم حسد نمی ورزد افترا نمی بندد بیهوده خرج نمی کند و اسراف نمی کند. بلکه میانه رو است ستمدیده را یاری می کند و تهی

ص:283

دستان را دلسوزی می نماید به خاطر راحت مردم خود را زحمت می اندازد، به عزت دنیا رغبتی ندارد و از درد آن بی تابی نمی کند مردم را هوائی در سر است که دنبال آن هواها هستند و او را هوائی در سر است که بدان مشغول است در حلمش کمبودی به نظر نمی رسد و در رأیش سستی دیده نمی شود و دینش را ضایع نمی کند هر که با او مشورت کند او را راهنمائی می کند و هر که با او همدست باشد مساعدتش می کند و از باطل و دشنام دادن و نادانی گریزان است اینها صفت مؤمن است. خصال شیخ صدوق جلد 2 صفحه 684

413 - امام صادق (علیه السلام) به حمران بن اعین فرمود: ای حمران در نیرومندی و توانگری به زیر دستانت بنگر زیرا به این وسیله می توانی قانع تر باشی به قسمت و روزی مقدر خود و بهتر می توانی شایستگی افزایش روزی خود را از خداوند پیدا کنی و بدان که عمل دائم و اندک با داشتن یقین، نزد خداوند بهتر است از عمل بسیار ولی بدون یقین و بدان که هیچ ورع و پرهیزکاری سودمندتر از اجتناب محرمات خداوند و خودداری از آزار مومنین و غیبت آنها نیست و هیچ زندگانی گواراتر از حُسن خلق نیست و هیچ ثروتی نافع تر از این نیست که به داشتن ثروتی کم و کافی قناعت کنی و هیچ نادانی زیان بارتر از خودپسندی نیست. و حضرت فرمود: اگر توانستی از خانه خود بیرون نیائی، بیرون میا، زیرا اگر از خانه خارج شوی بر تو واجب و لازم است که غیبت نکنی، دروغ نگوئی، به کسی حسد نبری، ریا و تظاهر و تصنع ننمائی و مداهنه نکنی، سپس فرمود: بلی صومعه و عبادتگاه مسلمان خانه او است، آنجا حفظ می کند چشم و زبان و نفس و فرج خود را.

ترجمه انوارالبهیه صفحه 153 الی 154 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی) ره ( مولف گوید: امام صادق (علیه السلام) با این سخن تحریص فرموده به کناره گیری و عزلت از مردم و انس با خدای تعالی.

414 - حضرت صادق (علیه السلام) به فضیل بن عثمان فرمود: تو را وصیت می کنم به تقوی و پرهیزکاری خدا و راستگوئی در گفتار و اداء امانت و خوش رفتاری با همنشینان و همواره پیش از بر آمدن آفتاب و قبل از غروب دعا کن و در دعا جدیت و کوشش نما و خودداری و صرف نظر مکن از چیزی که از خداوند خواسته و نگو

ص:284

این چیزی است که خدا به من نخواهد داد و دعا کن، زیرا خداوند آنچه را بخواهد به جا می آورد. ترجمه انوارالبهیه صفحه 155 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی ) ره (

415 - از حضرت صادق (علیه السلام) سئوال شد: کار خود را بر چه پایه استوار ساخته ای ؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: بر چهار چیز، دانستم عمل مرا کسی جز من انجام نخواهد داد، به دین جهت برای انجام آن کوشیدم؛ و دانستم خداوند عزوجل به کارهای من آگاه و ناظر است، به دین جهت از معصیت او حیا کردم، و دانستم که روزی مرا کسی جز من نمی خورد، به دین جهت آرامش یافتم، و دانستم که پایان کار من مرگ است، به دین جهت آماده شدم. ترجمه انوارالبهیه صفحه 155 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی) ره (

416 - حضرت صادق (علیه السلام) در وصیت خود به عبدالله بن جندب فرمود: ای پسر جندب از خواب شب و سخن روز خود کم کن، زیرا هیچ عضوی در بدن کم سپاس تر از چشم و زبان نیست و مادر سلیمان به او گفت: فرزند عزیزم به پرهیز از خواب؛ چون که خواب در آن روزی که مردم محتاج اعمال خود هستند تو را تهی دست و نیازمند می کند. ترجمه انوارالبهیه صفحه 156 از تالیفات حاج شیخ عباس قمی) ره (

417 - امام صادق (علیه السلام): در حقیقت شیعه علی (علیه السلام) کسی است که عفت، شکم و غریزه جنسی دارد. سختکوش است، برای خداوند خویش کار می کند، به پاداش او امید دارد و از کیفرش بیمناک است، هرگاه چنین افرادی را دیدی بدان که آنان شیعه جعفرند. اصول کافی جلد 2 صفحه 233، گذرنامه بهشت ؛ شرح موضوعی زیارت جامعه کبیره، استاد سید کاظم ارفع؛ صفحه 100

امام علی (علیه السلام) می فرماید:

من المحتوم الذی لابد منه ان یکون قبل القائم» خروج السفیانی و خسف بالبیداء و قتل النفس زکیه و المنادی من السماء و خروج الیمانی «

کتاب ارشاد - شیخ مفید

طبق این روایت علائم قطعی و نشانه های حتمی ظهور پنج دسته اند که ما هر یک از آنها را در این مطلب پورتال آسمونی به اختصار بیان می نماییم:

1 - خروج و شورش سفیانی:

قطعی ترین نشانه در روایات شیعه شورش و خروج سفیانی است اما در کتب حدیث اهل سنت از سفیانی اسمی نیست و در عوض در کتب اهل تسنن از شخصی به نام دجال سخن رفته و تعداد احادیث مربوط به او بسیار بیشتر از روایات شیعه در مورد سفیانی است البته از دجال در بعضی از روایات شیعه هم نام برده شده است که بعدا به توصیف آن خواهیم پرداخت) انشاالله (. اما در مورد سفیانی از امام صادق (علیه السلام) رسیده است که:

» و من یحتوم خروج سفیانی من رجب «

از علائم حتمی ظهور: شورش سفیانی در ماه رجب است. کتاب الغیبه

در روایت دیگری حضرت فرموده اند که: سفیانی طبق روایتی از امیر المومنین (علیه السلام) فردی است با نام عثمان از نوادگان ابوسفیان و بسیار خبیث و قسی القلب و مدت ? یا ? ماه غارت و کشور گشایی می کند.

سپس حضرت مهدی (عج) او را از بین می برد و در بعضی روایات آمده که حضرت عیسی (علیه السلام) در بیت المقدس سفیانی را می کشد. اما قبل از نابودی شخص سفیانی لشکر خونخوار او در سرزمین بیداء به زمین فرو می روند.

) خسف بیداء (

که خسف بیداء نیز این خود از علائم حتمی ظهور است و ما قبل از شرح این واقعه مختصری در وصف دجال می گوییم:

ص:286

دجال:

دجال صیغه مبالغه از کلمه دجل به معنای پنهان کننده حق و آشکار کننده باطل و گفته شده که نام اصلی دجال: صاید بن صید است و والدینش هر دو یهودی اند و ? سال قبل از خروجش قحطی می شود. در روایات اهل تسنن خصوصیاتی برای دجال گفته شده از جمله اینکه فردی کافر کیش و دارای عمر طولانی، کوتاه قد، چاق و زشت رو است. که تمام عالم جز مکه و مدینه را تصرف می کند و هنگام خروجش حضرت بقیه الله بر سفیانی فائق آمده است.

1 - خسف بیداء:

بیداء نام سرزمینی است در دو منزلی مدینه و خسف به معنای بلعیدن و نابود کردن است و طبق روایات متعددی تمام لشکر سفیانی پس از جنایتهای بی شمار هنگام عبور از این سرزمین به دل زمین فرو رفته و نابود می شوند و فقط سه نفر از این لشکر زنده می ماند) امام باقر) ع «کتاب الغیبه

در جای دیگر امام باقر می فرماید: و ینزل جیش السفیانی البیداء فینادی مناد من السماء یابیدا أبیدالقوم، فیخسف بهم.» سپاه سفیانی در سرزمین بیداء فرود می آیند ? پس منادی آسمانی بانگ می دهد ای سرزمین بیداء این جمعیت را نابود ساز، آنگه همگی در کام زمین فرو می روند. «ارشاد مفید

2 - صیحه ی آسمانی:

از مجموع روایات در باب نداهای آسمانی بر می آید که این ندا ها دو نوعند:

1 - یک دسته جزء نشانه های غیر حتمی اند مثل ندای آسمانی در ماه رجب

2 - یک دسته جزء نشانه های حتمی ظهورند مثل دو صیحه ی آسمانی که در یک روز از ماه رمضان واقع می شوند.

امام باقر (علیه السلام) می فرماید:

ص:287

لابد من هاتین الصوتین قبل خروج القائم صوت من السماء و هو صوت جبرئیل و صوت من الارض و هو صوت ابلیس اللعین. کتاب الغیبه: شیخ طوسی

حتما قبل از ظهور قائم (عج) این دو صوت شنیده می شودیکی از آسمان که صدای جبرئیل است و دیگری از زمین صدای شیطان لعین است.

امام صادق در دنباله ی آیه ی:

واستمع یوم ینادی المنادی من مکان قریب یوم یسمعون الصیحه القائم من السماء و ذلک یوم الخروج.

آنگاه که منادی از مکانی نزدیک ندا می دهد گوش فرا دارأ (می فرمایند:

ینادی المنادی باسم القائم و اسم ابیه علیهماالسلام و الصیحه فی هذه الایه صیحه القائم من السماء و دلک یوم الخروج. تفسیر قمی

» منادی با نام حضرت قائم و نام پدرش ندا سر می دهد و صیحه در این آیه همان بانگ آسمانی و صیحه زمان قیام حضرت است و آن روز روز خزوج قائم است. «

در روایتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: مفاد و مضمون این آیه چنین است:

ایها الناس قطع عنکم مده الجبارین و ولی الامر خیرامه محمد فالحقوا بمکه.

کتاب الاختصاص ج شیخ مفید

هان ای مردم مهلت ستمگران به پایان رسیده و بهترین امت محمد (صلی الله علیه و آله) به پیشوایی برگزیده شد خود را در مکه به او برسانید.

امام باقر می فرمایند:» منادی آسمانی در ابتدای روز بانگ می زند ای مردم! آگاه باشید حق با علی (علیه السلام) و شیعیان اوست وشیطان لعنه الله درآخر روز صدا می زند حق با سفیانی و پیروان اوست. «ارشاد - شیخ مفید

3 - قتل نفس زکیه:

ص:288

اغلب روایات در باب کشته شدن نفس زکیه متعلق به کتب بزرگ شیعه است ولی در کتب اهل سنت روایتی بر رد آنها نبوده است و بعضا روایاتی موافقی هم وجود دارد در مورد نفس زکیه سه نظریه وجود دارد که عبارتند از:

1 - نفس زکیه از نظر لغت به معنای انسان کامل و تذهیب نفس کرده است و محدثین آن را لقب جوانی از بنی هاشم از فرزندان امام حسین (علیه السلام) می دانندکه جزو لشکریان امام زمان بوده و حضرت او را به عنوان پیک برای رساندن پیام خود به مردم مکه به آنجا می فرستند و او پس از ابلاغ پیام حضرت در مکه مورد هجوم مردم قرار می گیرد و مظلومانه در بیت الحرام در بین رکن و مقام در ماه حرام به شهادت می رسدو طبق روایت پانزده روز پس از این واقعقیام حضرت واقع می شود.

2 - بعضی دیگر از محدثین نفس زکیه را از اولاد امام حسن (علیه السلام) می داند و می گویند وی پشت دروازه ی کوفه) نه مکه (به همراه هفتاد نفر از صالحین به شهادت می رسد.

3 - گروه سوم گفته اند که او کسی نیست جز ابو عبدالله محمد بن عبدالله بن الحسن ابن الحسن بن علی بن ابی طالب که در زمان منصور دوانیقی خلیفه عباسی سر به شورش برداشت و کشته شد.

این گروه وی را از مدعیان مهدویت دانسته و از نظر اخلاقی انسان چندان پاک و کاملی نمی دانند.

4 - خروج و قیام یمانی:

امام صادق (علیه السلام) نسب یمانی را چنین معرفی می کند: خروج رجل من ولد عمی زید بالیمن کتاب بشارة الاسلام

از نشانه های ظهور یکی از اولاد عمویم زید است در یمن.

ص:289

در حدیث دیگری آمده:

پادشاهی در صنعاء یمن به نام حسن یا حسین خروج می کند.

و در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده است که خروج سفیانی و خراسانی و یمانی در یک روز واحد است.

و امام باقر (علیه السلام) فرموده اند که سفیانی) عثمان بن عنبسه یا عثمان بن عتبه (از شام و یمانی از یمن) از آبادی به نام کرعه (و سید خراسانی) شعیب بن صالح (از ری قیام می کنند.

"و لیس فی الرایات اهدی من رایة الیمانی هی رایة هدی لانّه یدعو الی صاحبکم"

در بین این سه، یمانی هدایت کننده تر از دیگران است و شما را به سوی صاحبتان دعوت و هدایت می کند.

آنگاه که او قیام کرد به سوی او شتاب کن که پرچم هدایت برافراشته است و بر هیچ مسلمانی سرپیچی از او روا نیست و هرکه نافرمانی او کند اهل آتش است کتاب الغیبه ج طوسی

و در بعضی از روایات دارد که سید خراسانی نیز با لشکرش به یمانی پیوسته و با سفیانی جنگیده و او را شکست می دهند.

قیام و خروج سید خراسانی

در برخی از روایات از خروج سید خراسانی به عنوان علائم ظهور نام برده شده ) اما ظاهرا در هیچ حدیثی به صراحت جزو علائم حتمی شمرده نشده است. ( برخی محدثین سید خراسانی را با سید حسنی یکی دانسته اند. و بعضی نفس زکیه را همان سید حسنی دانسته اند.

به هر شکل تعداد زیادی احادیث همزمان با قیام یمانی و شورش سفیانی از سید خراسانی هم نام برده اند. طبق احادیث سید خراسانی جوانی گندمگون و چهارشانه اهل تمیم است به نام شعیب بن صالح که با چهار هزار نفر از ری قیام می کند. لباسهی ایشان سفید و پرچم هایشان سیاه است و وارد سرزمین ایلیا) قدس ( می شود و پرچمدار حضرت مهدی (عج) خواهد بود.

ص:290

- پورتال آسمونی moc.inoomesA

- منبع، پورتال آسمونی yjfrST1Y3zzxi idham-mami-fo-ecnegreme/tehporp-mami/yhpargoib/moc.inoomesa.www//:ptth نسخه چاپی تاریخ نگارش: بیست و یکم مرداد 1391

علائم حتمی وغیر حتمی ظهور

فاطمه صنعت کار

ظهور نزدیک است

کلید واژه: ظهور، علائم حتمی، غیر حتمی

2 - گروهی از جنیان متدین

3 - اصحاب کهف

4 - گروه زیادی از مردگان

5 - مردمی که در زمان ظهور هستند و خداوند به آنها به اندازه 40 مرد نیرو میدهد

و اما در مورد علائم ظهور حضرت باید گفت این علائم به دودسته تقسیم مشود.

1 - علائم غیر حتمی (407) مورد، مقصود از علائم غیر حتمی آن است که وقوع آن ممکن است مشمول بداء گردد، چرا که فی الجمله مشروط به شروطی است که اگر آن شروط تحقق یابد آن علائم واقع می شوند، و اگر آن شروط مفقود باشد، آن علائم نیز تحقق نمی یابند.

2 - علا ئم حتمی (5) مورد، منظور از علائم حتمی آن است که تقدیر قطعی خدا به وقوع آن تعلق گرفته است

پیامبر در حدود 1400 سال پیش در حالی که پرده ی کعبه را گرفته بودند علائم ظهور را به سلمان گفتند. روایتی نیز از امام جعفر صادق در این خصوص میباشد، که جمع این روایات را به طور مختصر بیان میکنیم

الف: علائم غیرحتمی ظهور 407 مورد است که 402 مورد آن به وقوع پیوسته است.

1 - مردها زیر ابرو بر میدارند.

2 - مردم سوار فیل های فلزی می شوند ودر آسمان حرکت میکنند) هواپیما (

3 - زمانی که انسان ها یکی از شرق ویکی از غرب با یکدیگر صحبت میکنند

4 - مردم نماز را ضایع میکنند تا به کار های دنیایی برسند

5 - دروغگوتصدیق و راست گو تکذیب میشود

6 - ریاست دست زنان می افتد

7 - مؤمن نتواند نهی از منکر کند مگر در قلبش

8 - والیان در قضاوت رشوه بگیرند

9 - مردم را به تهمت و یا سوء ظن بکشند

10 - سوگند های دروغ به خدا بسیار گردد

ص:292

11 - مردم در گفتن سخن باطل و دروغ با هم رقابت می کنند؛ و شنیدن سخن حق بر مردم سنگین، ولی شنیدن باطل برایشان آسان است؛ و همسایه از ترس زبان همسایه به او احترام می کند

12 - قبر مرده ها را بشکافند و آنها را اذیت کنند؛

13 - با حیوانات آمیزش شود؛ و مرد به مسجد) محل نماز (می رود و وقتی برمی گردد لباس در بدن ندارد؛ یعنی لباسش را دزدیده اند

14 - در مکه و مدینه کارهایی می کنند که خدا دوست ندارد، و کسی از آن جلو گیری نمی کند، و هیچ کس بین آنها و کارهای بدشان مانع نمی شود؛ و آلات موسیقی و لهو و لعب در مدینه و مکه آشکار گردد؛ و مرد سخن حق گوید و امر به معروف و نهی از منکر کند، ولی دیگران او را از این کار برحذر می دارند

15 - مردم به همدیگر نگاه می کنند [ یعنی چشم همچشمی می کنند، یا معیارشان بر خوب و بد اعمال خدا نیست -16 ] عقوق پدر و مادر رواج دارد، و فرزندان هیچ احترامی برای آنها قائل نیستند، بلکه نزد فرزند از همه بدترند

17 - قدرتمندان، غذای عمومی مردم را احتکار می کنند؛ و اموال خمس در راه باطل تقسیم گردد، و با آن قماربازی و شراب خواری شود، و به وسیله شراب بیمار را مداوا، و برای بهبودی، آن را تجویز کنند؛ و مردم در امر به معروف و نهی از منکر و ترک دین بی تفاوت و یکسانند؛ و هنگامی که سر و صدای منافقان برپا، اما صدای حق طلبان خاموش است؛ و هنگامی که برای اذان و نماز مزد می گیرند؛ و مسجدها پر است از کسانی که از خدا نمی ترسند و غیبت هم می نمایند

18 - علامت دیگر، قطع رحم می باشد. در حدیث شریفی از پیامبر وارد شده است که» در آخر الزمان قطع رحم شایع گردیده و مردم به خاطر طعام دادن بر هم منّت گذارند، آنگاه که بزرگترها بر کوچکترها محبت نکنند و حیای کوچکترها بسیار کم شود.

19 - کافر به خاطر سختی مؤمن، شاد است

20 - شراب را آشکار می آشامند و برای نوشیدن آن کنار هم می نشینند و از خداوند متعال نمی ترسند

ص:293

21 - اهل قرآن و دوستان آنها خوارند

22 - حلال، حرام شود و حرام، حلال گردد

23 -: طالب حلال، مذمت و سرزنش می شود و طالب حرام، ستایش و احترام می گردد.

24 - استان داران از روی طمع، خائنان را امین خود قرار دهند.

25 - برروی منبرها از پرهیزکاری سخن می گویند، ولی گویندگان آن پرهیزکارنیستند.

26 - هدف مردم شکم وشهوت شان است.

27 - مساجد را زینت میکنند ولی خالی است.

28 - قرآن خوان و قرآن فهم کم میشود

29 - ابتلای انسان به مرگ سرخ وسفید. مراد از مرگ سرخ قتل به شمشیر است. ومراد ازمرگ سفید طاعون است

30 - اهل باطل بر اهل حق پیشی گرفته اند.

31 - زکات دادن غرامت شمرده میشود. زمانی که خورشید از جانب مغرب طلوع میکند.

32 - مردان از نظر لباس و قیافه شباهت به زنها پیدا می کنند و نیز زنان شبیه به مردها می شوند.

قبل از پایان بحث لازم به ذکر است که یکی دیگر از نشانه های حضور که نه از علائم حتمی ظهور بلکه از علائم نزدیک به علائم حتمی ظهور است) خر دجّال ( میباشد.

دَجَل به معنای روکش نمودن یک شئ است که باطن آن کم ارزش باشد ولی روی آن را زرق و برق داده یا طلاکاری کنند بنابراین وقتی دجال را برای کسی بکار می برند یعنی آن شخص منافق، دروغگو و فریبنده است

در روایتی گفته شده است که او یک چشم در پیشانی دارد و از دهانش پیشرفته ترین آهنگ ها خارج میشود و اطرافش زنان لخت میرقصند که تعبیر به ماهواره است.

ص:294

روایتی دیگر بیان از این دارد که دجال مردی چاق، سرخ رو، موی سر مجعّد، چشم راست او اعور، چشم او مانند دانه انگوری است که بر روی آب قرار دارد.

محل خروج دجال که در روایات مکانهای مختلفی برایش نقل شده است از جمله اصفهان، خراسان، سجستان و همچنین سرنوشت دجال که عاقبت به دست چه کسی به هلاکت می رسد که در این باره روایات دو دیدگاه را مطرح می کنند بعضی قائلند که به دست حضرت عیسی و بعضی به دست حضرت مهدی (عج) جهت اختصار ما در پی ذکر روایات نیستیم.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید:» او با صدای بلندی فریاد می زند که بین مشرق و مغرب، صدایش را جن و انس و شیطان می شنوند) ممکن است این عمل به وسیله رسانه های موجود از قبیل ماهواره، اینترنت و شبکه های رادیویی صورت بگیرد (و می گوید: ای دوستان من! به سوی من آیید. من هستم کسی که آفریده است ؟ پس استوار ساخته و مقرر کرده و هدایت نموده است.) و مردم را به شرک فرا می خواند (و می گوید) انا ربکم الاعلی یعنی: من پروردگار برتر شما هستم (.

مرحوم محدث قمی) رحمه الله (می گوید: در روایت ابو امامه است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند:» هر مؤمنی که دجال را ببیند، آب دهان خود را بر روی او بیندازد و سوره مبارکه حمد را بخواند، تا سحر آن ملعون دفع شود و در او اثر نکند.

چون او ظاهر شود، عالم را پر از فتنه و آشوب نماید، و میان او و لشکر قائم (علیه السلام) جنگ واقع شود و بالاخره آن ملعون به دست مبارک حضرت حجت ) عجل الله تعالی فرجه الشریف (یا به دست عیسی بن مریم (علیه السلام) کشته شود.

البته عقیده شیعه بر این است که امام مهدی) عجل الله تعالی فرجه الشریف ( است که دجال را می کشد نه حضرت عیسی) علیه السلام.

ب: علائم حتمی ظهور

الف: خروج سفیانی: سفیانی از نوادگان معاویه میباشد. نام اصلی او عثمان بن عنبسه است ودر وادی یابس متولد شده است. و چون از نسل ابوسفیان است،

ص:295

معروف به» سفیان «است. او مردی است با چهره ای ترسناک که آبله روست و چشمانی کبود وریز دارد.

رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: یَخْرجُ رَجلٌ یُقال لَه: السُّفیانی فی عمقِ دَمشق، وعامَّةُ مَن یَتْبَعُه مِن کَلب، فَیَقتُل حَتَّی یَبْقُرَ بُطُونَ النِّساءوَ یَقتُل الصِّبیان؛ مردی ازدل دمشق خروج کندکه به او سفیانی گویند، همه پیروانش از تیره کلب هستند، آنقدر کشتار کند که حتی شکم زنان را می شکافد و کودکان راازدم تیغ میگذراند

امیرمؤمنان علیه السلام در حدیثی می فرماید: گروهی از اولاد رسول خدا به بلاد روم پناهنده می شوند. سفیانی کسی را به نزد پادشاه روم می فرستد که بندگانم را به من بازگردان. او نیز آنها را برمی گرداند، پس آنها را در دمشق گردن می زند.

حضرت علی در ضمن یک حدیث طولانی از ابعاد دیگری از جنایات سفیانی پرده برداشته می فرماید: با 70000 نفر به سوی عراق حرکت می کند. در کوفه، بصره و دیگر شهرها می گردد، ارکان اسلام را منهدم می کند؛ دانشمندان را می کشد، قرآن ها را می سوزاند، مساجد را ویران می کند، محرمات را مباح کند، به نوازندگی فرمان می دهد، کارهای ناشایست را تجویز می کند، از فرایض الهی جلوگیری می نماید. از جور و ستم پروا نکند، هر کس که نامش محمد، علی، جعفر، حمزه، حسن، حسین، فاطمه، زینب، ام کلثوم، خدیجه و عاتکه باشد، به سبب دشمنی با خاندان پیامبر از دم شمشیر می گذراند.

در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) آمده است که فرمود:» آنگاه که خورشید به مغرب خود نزدیک می شود، کسی از مغرب فریاد می زند: ای مردم، مولای شما در بیابان خشک) بیدا (ظهور کرد و او عثمان بن عنبسه از فرزندان خالد بن یزید بن معاویه بن ابوسفیان است. با او بیعت کنید تا هدایت شوید و با او مخالفت نکنید که گمراه می شوید. پس ملائکه و جن او را تکذیب می کنند. هر آن که، در شک و تردید است و هر کافر و منافقی با ندای او گمراه می شود «.

شیخ صدوق از ابو منصور البحبی نقل کرده است که می گوید: از امام صادق (علیه السلام) دربارة اسم سفیانی سؤال کردم. فرمود:» تو را با اسمِ او چه کار؟ هر گاه مناطق پنج گانة شام: دمشق، حمص، فلسطین، اردن و حلب را تصرف کرد، منتظر فرج

ص:296

باشید. «گفتم: آیا 9 ماه این را در تصرف دارد؟ فرمود:» خیر بلکه تصرف او 8 ماه است که یک روز هم بر آن اضافه نمی شود. «در روایات آمده است سفیانی با حمایت صهیونیستها و غربی ها در سوریه) ویا اردن (کودتا می کند و سپس یک گروه به نام بنی کلب از او حمایت می کنند، بنی کلب جماعتی هستند که بخشی از آنها در ارتش اسرائیل، بخشی در سوریه و بخشی در لبنان زندگی می کنند.

سفیانی در حال حاضر در سوریه زندگی میکند، قدرتمند، و مشغول نقش آفرینی در خاورمیانه است

و همانطور که از روایات بر می آید جنگ جهانی را سفیانی شروع میکند و شروع آن عراق است. شهر عراق به فقر میافتد و حتی مبلغ برای سر شیعیان تعیین میگردد به طوری که گفته میشود فتنة این ملعون در نواحی مختلف بلاد اسلامی گسترش می یابد و در این فتنه به طور خاص بر اصحاب علی (علیه السلام) و شیعیان آن حضرت (علیه السلام) سخت می گذرد تا جایی که ندا دهنده ای از سوی سفیانی ندا می دهد:» آگاه باشید هر کس سرِ شیعه ای از شیعیان علی (علیه السلام) را بیاورد هزار درهم جایزه می گیرد. «در این اوضاع همسایه بر همسایه اش هجوم می برد و می گوید: او از شیعیان علی (علیه السلام) است.

پس گردنِ او را می زند و هزار درهم جایزه می گیرد.

او بعد از عراق به شام و پس از آن به لبنان سپس به فلسطین و بعد از آنجا به اردن میرود بعد از سه ماه جنگ لشکری به سمت مدینه میفرستد با رسیدن لشکر سفیانی به مدینه، به مدت سه روز هر عملی را در این شهر مباح اعلام می کنند و در آن به قتل و ویرانی مشغول می شوند.

در ادامه ی علائم حتمی ظهور، سرنوشت سفیانی را بیان میکنیم.

ب: خروج یمانی:

خروج یمانی از روشن ترین علایم است که بیش از چهارده ماه فاصله با ظهور آن حضرت نخواهد داشت.

آنگاه که یمانی قیام کند فروش اسلحه به مردم حرام است. و آنگاه که خروج کند به سوی او بشتاب که درفش هدایت است و بر هیچ مسلمانی سرپیچی از آن روا نیست. اگر کسی سرپیچی کند از اهل آتش خواهد بود؛ زیرا که او مردم را به راه حق

ص:297

دعوت می کند.) امام باقر (

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:» در میان درفش ها) پرچم ها (، هدایت گرتر از درفش یمانی وجود ندارد، چون درفش حق است و شما را به سوی صاحبتان دعوت می کند «.

و خاستگاه خروج یمانی سرزمین صنعای یمن است. امام باقر علیه السّلام می فرمایند:

سفیانی از شام و یمانی از یمن خروج می کند.

که خروج این دو خیلی سریع و به دنبال هم می باشد، یعنی در ماه رجب المرجّب. امام صادق علیه السّلام می فرمایند:

خروج یمانی و سفیانی همانند دو اسب مسابقه است که همزمان با هم و به دنبال یکدیگر است

همراه با یمانی 2 نفر از خراسان قیام میکنند 1 - سید حسنی 2 - سید خراسانی که این سه نفر در یک ماه یعنی رجب قیام میکنند.

رسول اکرم صلّی الله علیه و آله می فرماید:

سه پرچم در یک سال و یک ماه و یک روز خروج می کند: سفیانی، خراسانی و یمانی، که در میان آن ها خالص تر از پرچم یمانی نیست. او مردم را به سوی حق فرا می خواند.

در خصوص پرچم نهضت یمانی، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:» یمانی از یمن با پرچم های سفید خروج می کند «

روایات می گویند: یمانی در پی نبرد سفیانی با وی وارد عراق می شود. یمانی با مدد از نیروی خراسانی وارد صحنه کارزار با لشگریان سفیانی می شود. لسان روایات دلالت بر این مطلب دارد که در این نبرد سپاه یمنی پشتیبانی سپاه خراسانی را بر عهده دارد.

ج: صیحه ی آسمانی

در بیست وسوم ماه رمضان شب جمعه فرشته ای در آسمان ندا می دهد و مردم را به ظهور امام (علیه السلام) بشارت می دهد، این فرشته، جبرئیل امین می باشد و

ص:298

ندای او در سراسر زمین شنیده می شود و هر کس به زبان و لهجه ی خود، آن ندا را می شوند اما جهت آن تشخیص داده نمی شود.» الحق مع علی و شیعته؛ حق با علی بن ابیطالب و پیروان اوست. «در کنار این ندا، شیطان فریاد بر می دارد: عثمان مظلوم کشته شد، هدف او به شبهه انداختن مردم است.

حضرت صادق علیه السلام فرمود:» صدای جبرئیل از آسمان است و صدای ابلیس از زمین، پس پیروی کنید صدای اول را و بپرهیزید از اینکه به صدای دوم مفتون شوید «.

د: فرو رفتن لشکر سفیانی در بیداء) خسف البیداء (

واژه "خسف" ،به معنای فرو رفتن و پنهان شدن است

در همان حال که سفیانی در حال قتل و غارت است در چند کیلومتری مدینه، در مکه، حضرت مهدی (عج) با تکیه بر خانه ی حق، ظهور خویش را اعلام می کند.

سفیانی افسار گسیخته، سپاهی را از شام به طرف مکه گسیل می کند.

چوپانی که در آن حوالی گوسفندهایش را برای چرا بیرون آورده است وقتی سپاه را می بیند که به سمت مکه می رود، می گوید: وای بر مکیان! چه سپاهی به سمت آنها می آید. او به خانه اش می رود و وقتی برمی گردد می بیند هیچ سپاهی در آنجا نیست. قسمتی از پارچه ی لباس سربازان را می بیند که بیرون از خاک است، هر چه آن را می کشد می بیند بیرون نمی آید، می فهمد زمین آنها را در خود فرو برده است. این چوپان خبر را برای بقیه می برد.

در این میان تنها دو نفر از سپاه زنده می مانند که در روایات با نامهای » بشیر «» بشارت دهنده «و» نذیر «» ترساننده «یاد شده است. این دو نفر برای آن زنده می مانند که خبر را به گوش سفیانی و سپاه امام زمان (عج) برسانند. این دو بخت برگشته، که نجات پیدا می کنند، صورتشان به پشت برگرداننده می شود. به این علت که جبرئیل به صورت آنها سیلی می زند. امام باقر علیه السلام می - فرماید این آیه در رابطه با آنها نازل شده است که:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلی أَدْبارِها ) نساء 47)

ص:299

بشیر به طرف امام زمان می رود و وقتی به مکه می رسد که حضرت در مسجد الحرام و در کنار کعبه تشریف فرما هستند. او در حالی که صورتش به عقب برگشته است در حضور حضرتش می ایستد و عرض می کند: من بشیر هستم. یکی از ملائکه به من فرموده است که محضر شما شرفیاب شوم و به هلاکت لشگریان سفیانی، شما را بشارت دهم. آری همه آنها در سرزمین بیداء در زمین فرو رفتند. حضرت می فرمایند جریان خودت و برادرت را نقل کن.

عرض می کند که من و برادرم در لشگر سفیانی بودیم که شهرها را از دمشق تا زوراء و همچنین شهر کوفه را ویران کردیم. آنگاه به مدینه آمدیم و این شهر را نیز در هم کوبیدیم و نیز مسجد نبوی را خُرد کردیم و مرکبهای سواری خود را در روضه نبوی بستیم و مرکبها آنجا را آلوده کردند و سپس از مدینه با سپاهی مجهز به قصد خراب کردن خانه خدا و کشتار مردم حرکت کردیم. چون به سرزمین بیداء رسیدیم مقداری در آنجا توقف کردیم. ناگاه صدایی بلند شد و گفت: ای سرزمین بیداء! ستمگران را در کام خویش فرو ببر و هلاک کن. پس تمام سپاهیان در کام زمین فرو رفتند و فقط من و برادرم باقی ماندیم که ناگهان فرشته ای نمایان شد و به صورت من و برادرم آنچنان کوبید که صورت ما به عقب برگشت و به برادرم دستور داد به طرف سفیانی برود و خبر هلاکت لشگرش را به او بدهد و به من هم دستور داد به نزد شما بیایم و بشارت هلاکت لشگر سفیانی را به شما برسانم و بدست شما توبه کنم که خدا توبه من را خواهد پذیرفت. سپس حضرت توبه او را می - پذیرد و دست مبارکشان را بر صورت وی می کشند و به حالت اول بازگردیده با حضرت بیعت می - کند و همراه ایشان خواهد بود.

فایده ی این صورت برگشته این است که وقتی سفیانی، نذیر را می بیند حرف او را باور می کند.

اینجا، پایان کار سفیانی است. سپاهی از او به بیابان فرو رفته، برخی از سپاهیانش توسط نیروهای یمانی و سیدخراسانی زمین گیر شده اند و خودش مانده و سپاهی کوچک و دلی پر ترس.

این است معنای آیه ی» و اگر ببینی هنگامی که آنان وحشت زده اند و دیگر آنها

ص:300

را راه گریزی نیست و از مکانی نزدیک گرفته می شود «» انّ الله لا یخلِفُ المیعاد «

ه: کشتن نفس زکیه

پنجمین و آخرین نشانه از نشانه های حتمی، قتل نفس زکیه است. نفس زکیه به معنای انسان بی گناه است

شیخ مفید) ره (از امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که فرمود:» فاصله بین قتل نفس زکیه و ظهور قائم (علیه السلام) بیش از پانزده شبانه روز زیادتر نیست. «

از روایتی استفاده می شود که او نماینده امام مهدی (عج) است که از طرف آن حضرت مأموریت یافته پیام آن حضرت را در مسجد الحرام به مردم اعلان کند. وی پس از انجام این مأموریت توسط دشمنان حضرت به شهادت می رسد. از امام باقر (علیه السلام) در این باره چنین روایت شده است:» یقول القائم لاصحابه یا قوم ان اهل مکة لایریدوننی ولکنی مرسل الیهم لاحتج علیهم بما ینبغی لمثلی ان یحتج علیهم فیدعو رجلا من اصحابه فیقول له امض الی اهل مکة فقل یا اهل مکة انا رسول فلان الیکم و هو یقول لکم انا اهل بیت الرحمة و معدن الرسالة و الخلافة... فاذا تکلم الفتی بهذا الکلام اتوا الیه فذبحوه بین الرکن و المقام و هی النفس الزکیة «» قائم (عج) به یارانش می فرماید: ای اصحاب من مردم مکه مرا نمی خواهند ولی برای آن که آن گونه برای همانند من شایسته است، حجت را بر آنان تمام کنم، فرستاده ای را به سوی ایشان می فرستم سپس یکی از یارانش را فرا می خواند و به او می فرماید: به سوی اهل مکه برو و به آنها بگو ای مردم مکه من فرستاده فلانی [ حضرت مهدی (عج) ] به سوی شما هستم و او برای شما چنین پیغامی فرستاده است که ما خاندان رحمت و جایگاه رسالت و خلافت هستیم...

وقتی سخن این جوان تمام می شود، به او هجوم می آورند و در میان رکن و مقام او را سر می برند و او همان نفس زکیه است. «

همانطور که از روایات بر می اید و در بالا نیز اشاره کردیم فاصله ی کشته شدن نفس زکیه تا قیام جهانی بیش از پانزده روز نمیباشد.

وظایف شیعه در زمان غیبت:

1 - خواندن دعای فرج وانتظار فرج

2 - شناخت امام زمان (عج)

ص:301

3 - صدقه دادن برای امام زمان

4 - هدیه کردن قرآن به ایشان

5 - به هنگام نام» قائم «تمام قد بلند شویم

6 - تهذیب و خودسازی

7 - پیوند با مقام ولایت

8 - دوستی با صالحان

9 - حضور در مجالس فضائل و مناقب آن حضرت

10 - صلوات فرستادن بر آن حضرت

11 - توسل به آن حضرت و شفیع قرار دادن ایشان نزد خدا

12 - پرهیز از شک و تردید

13 - تربیت کردن فرزندان خود به صورتی که محبّ و منتظر حضرت باشند.

) کتاب الغیبه: نعمانی، ص 135 * کتاب الغیبه: شیخ طوسی، ص 271 * الزام الناصب: حائری، ص 184 * بشاره الاسلام: کاظمی، ص 93 * بحارالانوار: علّامه مجلسی، ج 52: ص 210 و 232 * منتخب الاثر: صافی، ص 456.). ")الزام الناصب:

حائری، ص 67 * بشاره الاسلام: کاظمی، ص 100) سوره سبا (51)

التماس دعا

سخن به خاطر آن پیش آمده بود که زرق و برق موکب(1) خلافت منصور: چشم بعضی از شیعیان را خیره ساخته بود و از دیدن این که امام: سوار بر الاغی در کنار منصور راه می رفت به شدت ناراحت شده بودند.

امام صادق علیه السلام اصل جریان را این چنین نقل می کند:

چون به خانه برگشتم یکی از دوستان ما به نزد من آمده گفت: قربانت گردم به خدا من شما را در موکب (سلطنتی) ابن جعفر دیدم که بر الاغی سوار بودید و او بر اسبی سوار بود و از روی اسب با شما سخن می گفت: مثل این که شما زیر دست او بودید و من که چنین دیدم پیش خود گفتم: این حجت خدا بر مردم: و رهبری است که باید به او اقتدا شود و این دیگری کسی است که ظلم و ستم می کند و فرزندان پیامبر را می کشد و خونهای ناحق روی زمین می ریزد و با این حال او در موکب سلطنتی و در چنین شوکت است و تو بر الاغی سواری ؟ و از این منظره اسف انگیز شک و تردید در دلم راه یافت و از آن بر دین و عقیده ام ترسیدم.

امام فرمود: به او گفتم: اگر تو فرشتگانی را گرداگرد من و پیش رو و پشت سر و طرف راست و چپ من بودند: می دیدی او و بساط سلطنتش را کوچک می شمردی. آنگاه آن مرد گفت: اکنون دلم آرام شد. سپس گفت: تاکی اینان باید سلطنت کنند؟ گفتم: آیا نمی دانی هرچیزی مدتی دارد؟ گفت: چرا گفتم: آیا به تو سود بخشد اگر بدانی به سر آمدن دوران آنها، هرگاه زمانش فرا رسد از چشم به هم زدن زودتر برسد اگر تو حال آنان را در نزد خدای عزوجل می دانستی که چه حالی دارند، خشم تو نسبت به آنان بیشتر می شد و اگر تو کوشش کنی با همه مردم روی زمین که آنان را از نظر گناه در وضعی سخت تر از وضعی که اکنون در آن هستند، در آورند، نخواهند توانست پس شیطان ترا نلغزاند به راستی عزت از آن خدا و رسول او و مؤمنان است ولی منافقان نمی دانند.

ص:303

آیا نمی دانی هرکس چشم به راه دولت ما باشد و بر آزار و ترسی که می بینند صبر نماید فردای قیامت در زمره ما محشور می گردد.

سپس مام صادق علیه السلام به جزئیات علائم و مفاسدی که در آستانه انقلاب مهدی فراگیر جامعه بشری می گردد، اشاره فرمود که گوئی این پیشگوئی ها مربوط به همین قرن حاضر است.

مفاسدی که در آستانه انقلاب مهدی فراگیر جامعه می شود:

اینک متن روایت با شمارش نوع مفاسدی که بعضی از آنها جنبه اجتماعی و سیاسی و بعضی جنبه اخلاقی دارد از نظر خواننده گرامی می گذرد:

1 - فاذا رأیت الحق قدمات و ذهب اهله آنگاه که دیدی حق مرده و اهل حق از میان رفتند.

2 - و رأیت الجور قد شمل البلاد ودیدی که ستم همه جا را فرا گرفته است

3 - و رأیت القرآن قد خلق و احدث فیه مالیس فیه و وجّه علی الاهواء و دیدی که قرآن فرسوده شده: و بدعتهائی از روی هوا و هوس در مفاهیم آن آمده است.

4 - و رأیت الدین قد انکفا کما ینکفیء الاناء. ودیدی که دین واژگون شده همانند ظرفی که، واژگون سازند.

5 - و رأیت اهل الباطل قد استعلوا علی اهل الحق. و دیدی که اهل باطل بر اهل حق بزرگی جویند.

6 - و رأیت الشر ظاهرا لاینهی عنه و یعذر اصحابه. ودیدی که شر آشکار است و از آن نهی نمی شود و هرکس کار زشت انجام دهد معذورش دارند.

7 - و رأیت الفسق قد ظهر و اکتفی الرجال بالرجال و النساء بالنساء ودیدی که فسق آشکار گردیده و مردان به مردان و زنان به زنان اکتفا کنند.

8 - و رأیت المؤمن صامتا لایقبل قوله. ودیدی که شخص مؤمن سکوت اختیار کرده و سخنش را نپذیرند.

9 - و اذا رأیت الفاسق یکذب و لایُردّ علیه کذبه و فِریته. ودیدی که شخص فاسق دروغ گوید و کسی دروغ و افترایش را بر او باز نگرداند.

10 - و رأیت الصغیر یستحقر بالکبیر. ودیدی که بچه کوچک مرد بزرگ را خوار

ص:304

شمارد،

11 - و رأیت الارحام قدتقطعت. و دیدی که پیوند خویشاوندی بریده شده.

12 - و رأیت من یمتدح بالفسق یضحک منه ولایرد علیه قوله. و دیدی هر که را به کار بد بستایند خوشحال گردد و سخن گوینده را به خودش باز نگرداند.

13 - و رأیت الغلام یعطی ماتعطی المرأة. و دیدی که پسر نوجوان همان عطا کند که زن می کند.

14 - و رأیت النساء یتزوّجن النساء. و دیدی که زنان با زنان ازدواج نمایند.

15 - و رأیت الثناء قد کثر. و دیدی که مداحی و چاپلوسی فراوان شده.

16 - و رأیت الرجل ینفق المال فی غیر طاعة اللّه فلاینهی عنه ولایؤخذ علی یدیه. و دیدی که مرد مال خود را در غیر طاعت خدا خرج کند و کسی از او جلوگیری نکند.

17 - و رأیت الناظر یتعوذ باللّه ممایری المؤمن فیه من الاجتهاد. و دیدی که نگاه کننده، به خدا پناه می برد از آنچه مؤمنی را می بیند از کوشش وتلاشی که در آنست.

18 - و رأیت الجار یوذی جاره و لیس له مانع. و دیدی که همسایه: همسایه خود را اذیت کند و مانعی برای او در این کار نباشد

19 - و رأیت الکافر فرحا لما یری فی المومن مرحا لما یری فی الارض من الفساد. و دیدی که کافر خوشحال است از آنچه در مؤمن می بیند از ناراحتی آنچه که در روی زمین فساد و تباهی می بیند.

20 - و رأیت الخمور تشرب علانیة و یجتمع علیها من لایخاف اللّه عزوجل. و دیدی که شراب آشکارانوشیده شود و برای نوشیدنش گرد هم آیند کسانی که از خدای عزوجل نمی ترسند.

21 - و رأیت الآمر بالمعروف ذلیلا. و دیدی که امر به معروف کننده خوار است

22 - و رأیت الفاسق فیما لایحب اللّه قویا محمودا و دیدی که فاسق در آنچه خدا دوست ندارد نیرومند و ستوده است.

23 - و رأیت اصحاب الآیات یحقرون و یحتقر من یحبهم. و دیدی که اهل قرآن و هرکه آنان را دوست دارد تحقیر شدند.

24 - و رأیت سبیل الخیر منقطعا و سبیل الشر مسلوکا. و دیدی که راه خیربسته

ص:305

شده و راه شر مورد توجه قرار گرفته است.

25 - و رأیت بیت اللّه قد عطّل و یؤمر بترکه. و دیدی که خانه کعبه تعطیل شده و دستور به ترک آن داده می شود.

26 - و رأیت الرجل یقول مالایفعله. و دیدی که مرد می گوید چیزی را که به آن عمل نمی کند.

27 - و رأیت الرجال یتمنون للرجال و النساء للنساء. دیدی که که مردان تمنای مردان کنند و زنان برای زنان (یاخود را برای هم جنس خود فربه می کنند!).

28 - و رأیت الرجل معیشته من دبره و معیشة المراة من فرجها. و دیدی که گذران زندگی مرد از نرم خوئی خود و زندگی زن از اندام جنسی اوست.

29 - و رأیت النساء یتخذون المجالس کما یتخذها الرجال و دیدی که زنان مانند مردان برای خود انجمنها ترتیب دهند.

30 - و رأیت التانیث فی ولد العباس قد ظهر واظهروالخضاب وامتشطوا کما تمشط المراة لزوجها. و دیدی که در میان فرزندان عباس کارهای زنانگی آشکار گشته و خود را مانند زنان زینت می کنند همان طور که زن برای جلب نظر شوهرش خود را آرایش می کند.

31 - و اعطوا الرجال الاموال علی فروجهم و تنوفس فی الرجل و تغایر علیه الرجال.

ودادند به مردهااموال خود را که با آنها یا زنانشان عمل نامشروع انجام دهند (یا

برای استفاده جنسی از مردها، اموال خود را دادند) و در (انتخاب) مردها رقابت کردند و بر آن به همدیگر پیشی گرفتند.

32 - و کان صاحب المال اعز من المؤمن. و شخص توانگر از شخص با ایمان عزیزتر می شود.

33 - و کان الربا ظاهرا لایُعیّر. و بود رباخواری آشکار مورد ملامت قرار نمی گیرد.

34 - و کان الزنا تمتدح به النساء. و زنها به عمل زنایشان تعریف و تشویق می شوند).

35 - و رأیت المراة تصانع زوجها علی نکاح الرجال. و دیدی که زن برای نکاح مردان با شوهر خود همکاری کند.

ص:306

36 - و رأیت اکثر الناس و خیر بیت من یساعد النساء علی فسقهن. و دیدی که بیشتر مردم و بهترین خانه ها آن باشد که به زنان در هرزگیشان کمک کند.

37 - و رأیت المؤمن محزونا محتقرا ذلیلا. و دیدی که مؤمن به خاطر ایمانش غمناک و پست و خوار گردد.

38 - و رأیت البدع و الزنا قدظهر. و دیدی که بدعت و زنا آشکار گردد.

39 - و رأیت الناس یعتدون بشاهد الزور. دیدی که مردم به شهادت ناحق اعتماد کنند

40 - و رأیت الدین بالرای و عطّل الکتاب و احکامه. و دیدی که دستورات دینی طبق تمایلات اشخاص تفسیرگردد.

41 - و رأیت الحرام یُحلّل و رأیت الحلال یُحرّم. و دیدی که حلال تحریم می شود و حرام مجاز.

42 - و رأیت الدین بالرای و عطل الکتاب و احکامه. و دیدی دین بارأی (و دلبخواهی) شد و قرآن و احکامش تعطیل گشت.

43 - و رأیت اللیل لایستخفی به من الجرأة علی اللّه. و دیدی که مردم چنان در ارتکاب گناه جری شده اند که منتظررسیدن شب نیستند.

44 - و رأیت المؤمن لا یستطیع ان ینکر الا بقلبه. و دیدی که مؤمن نتواند کار بد را نکوهش کند جز با قلب.

45 - و رأیت العظیم من المال ینفق فی سخط اللّه عز وجل. و دیدی که مال کلان در راه غضب الهی خرج شود.

46 - و رأیت الولاة یقربون اهل الکفر ویباعدون اهل الخیر. و دیدی که زمامداران به کافران نزدیک شوند و از نیکان دوری گزینند.

47 - و رأیت الولاة یرتشون فی الحکم. و دیدی که والیان در داوری رشوه گیرند.

48 - و رأیت الولاة قباله لمن زاد. و دیدی که پستهای حساس دولتی به مزایده گذارده شود.

49 - و رأیت ذوات الارحام ینکحن ویکتفی بهن. و دیدی که مردم با محارم خود نزدیکی کنند و به آنها اکتفاء شود.

ص:307

50 - و رأیت الرجل یقتل علی التهمة وعلی الظنة. و دیدی که به تهمت و سوء ظن،

مرد به قتل می رسد.

51 - و یتغایر علی الرجل الذکر فیبذل له نفسه و ماله. و مرد به مرد پیشنهاد عمل زشت می کند و خود و اموالش را در اختیار او می گذارد.

52 - و رأیت الرجل یُعیّر علی اتیان النساء. و دیدی که مرد به خاطر آمیزش با زنان مورد سرزنش قرار گیرد (که چرا با مردان آمیزش نمی کند).

53 - و رأیت الرجل یأکل من کسب امرأته من الفجور، یعلم ذلک ویقیم علیه.

و دیدی که مرد از کسب زنش از هرزگی نان می خورد و، می داند و به آن تن می دهد.

54 - و رأیت المراة تقهر زوجها، وتعمل ما لا یشتهی وتنفق علی زوجها.

و دیدی که زن بر مرد خود مسلط شود و کاری را که مرد نمی خواهد انجام دهد و به شوهر خود خرجی می دهد.

55 - و رأیت الرجل یکری امراته وجاریته ویرضی بالدنی من الطعام والشراب.

و دیدی که مرد: زن و کنیزش را (برای زنا) کرایه می دهد و به خوردنی و نوشیدنی پستی تن در می دهد.

56 - و رأیت الایمان باللّه عز وجل کثیرة علی الزور. و دیدی که سوگندهای بناحق بنام خدا بسیار گردد.

57 - و رأیت القمار قد ظهر. و دیدی که قمار آشکار شود.

58 - و رأیت الشراب یباع ظاهرا لیس له مانع. و دیدی که شراب فروخته شودآشکا را وبرآن مانعی نیست

59 - و رأیت النساء یبذلن انفسهن لأهل الکفر. و دیدی که زنان مسلمان خود را در اختیار کافران می گذارند.

60 - و رأیت الملاهی قد ظهرت یمر بها، لا یمنعها احد احداً و لا یجترء أحد علی منعها. و دیدی که لهو و لعب آشکار گشت و کسی از کنار آن عبور می کند از آن جلوگیری نکند و کسی جرأت جلوگیری از آن را ندارد.

61 - و رأیت الشریف یستذله الذی یخاف سلطانه. و دیدی که مردم شریف را خوار

ص:308

کند کسی که مردم از تسلط و قدرتش ترس دارند

62 - و رأیت اقرب الناس من الولاة من یمتدح بشتمنا اهل البیت. و دیدی که نزدیک ترین مردم به فرمانروایان کسی است که مدح شود به دشنام گفتن بر ما خانواده (رسولخدا).

63 - و رأیت من یحبنا یُزوَّر ولا تقبل شهادته. و دیدی که هرکس ما را دوست دارد دروغگویش دانند و شهادت او را نپذیرند.

64 - و رأیت الزور من القول یتنافس فیه. و دیدی که برسرگفتن حرف زور و ناحق، مردم با همدیگر رقابت کنند.

65 - و رأیت القرآن قد ثقل علی الناس استماعه وخف علی الناس استماع الباطل.

و دیدی که شنیدن قرآن بر مردم سنگین و گران آید و درعوض شنیدن سخنان باطل بر مردم آسان گردد.

66 - و رأیت الجار یکرم الجار خوفا من لسانه. و دیدی که همسایه: همسایه را گرامی دارد از ترس زبانش.

67 - و رأیت الحدود قد عطلت وعمل فیها بالأهواء. و دیدی که حدود خدا تعطیل شده و در آن طبق دلخواه خود عمل کنند.

68 - و رأیت المساجد قد زخرفت. و دیدی که مساجد زینت داده شد.

69 - و رأیت اصدق الناس عند الناس المفتری الکذب. و دیدی که راستگوترین مردم پیش آنها مفتریان دروغگو می باشند.

70 - و رأیت الشر قد ظهر والسعی بالنمیمة. و دیدی که شر و سخن چینی آشکار گشته.

71 - و رأیت البغی قد فشا. و دیدی که ستمکاری شیوع یافته.

72 - و رأیت الغیبة تُستملح و یبشّر بها الناس بعضهم بعضا. و دیدی که غیبت را سخن نمکین شمارند و مردم همدیگر را بدان مژده دهند.

73 - و رأیت الحج والجهاد لغیر اللّه. و دیدی که برای غیر خدا به حج و جهاد روند.

74 - و رأیت السلطان یذلّ للکافر المؤمن. و دیدی که سلطان به خاطر کافر مؤمن را

ص:309

خوار کند.

75 - و رأیت الخراب قد ادیل من العمران. دیدی که خرابی و ویرانی بیش از عمران و آبادی است.

76 - و رأیت الرجل معیشته من بخس المکیال والمیزان. و دیدی که زندگی مرد از کم فروشی اداره می شود.

77 - و رأیت سفک الدماء یستخف بها. و دیدی که خونریزی را آسان شمارند.

78 - و رأیت الرجل یطلب الرئاسة لعرض الدنیا ویشهر نفسه بخبث اللسان لیتقی وتسند الیه الأمور. و دیدی که مرد برای غرض دنیائی ریاست می طلبد و خودش را به بد زبانی مشهور می سازد تا از او بترسند و کارها را به او واگذار کنند.

79 - و رأیت الصلاة قد استخف بها. و دیدی که نماز را سبک می شمارند.

80 - و رأیت الرجل عنده المال الکثیر لم یُزکّه منذ ملکه. و دیدی که مرد مال بسیار دارد ولی از وقتی که، پیدا کرده زکات، نپرداخته است.

81 - و رأیت المیت ینبش من قبره ویؤذی وتباع اکفانه. و دیدی که قبر مرده را بشکافند و آنهارا بیازارند و کفنهایشان را بفروشند.

82 - و رأیت الهرج قد کثر. و دیدی که آشوب بسیار است.

83 - و رأیت الرجل یمسی نشوان ویصبح سکران لا یهتم بما یقول الناس فیه. و دیدی که مرد روز رابه شب می رساند با نشئه (شراب) و شب را به مستی صبح کند و اهمیت ندهد مردم در باره او چه گویند.

84 - و رأیت البهائم تنکح. و دیدی که با حیوانات عمل زشت انجام می دهند.

85 - و رأیت البهائم یفرس بعضها بعضا. و دیدی که حیوانات همدیگر را بدرند.

86 - و رأیت الرجل یخرج الی مصلاه ویرجع ولیس علیه شئ من ثیابه. دیدی که مرد به مصلی می رود ولی چون برمی گردد جامه در تن ندارد.

87 - و رأیت قلوب الناس قد قست وجمدت اعینهم وثقل الذکر علیهم. و دیدی که دل مردم سخت و چشمانشان خشک شده و یاد خدا بر آنان سنگین آید

88 - و رأیت السحت قد ظهر یُتنافس فیه. و دیدی که کسبهای حرام شیوع یافته و بر سر آن رقابت کنند.

ص:310

89 - و رأیت المصلّی انما یصلّی لیراه الناس. و دیدی که نمازخوان برای ریا و خودنمائی نماز می خواند.

90 - و رأیت الفقیه یتفقه لغیر الدین، یطلب الدنیا والرئاسة. و دیدی که فقیه برای غیر دین فقه می آموزد و دنیا و ریاست طلب می کند

91 - و رأیت الناس مع من غلب. و دیدی که مردم دور کسی را گرفته اند که قدرت دارد.

92 - و رأیت الحلال یذم ویعیر وطالب الحرام یمدح ویعظم. و دیدی که هرکس روزی حلال می جوید مورد سرزنش قرار می گیرد و جوینده حرام مورد ستایش و تعظیمی است.

93 - و رأیت الحرمین یعمل فیهما بما لا یحب اللّه، لا یمنعهم مانع ولا یحول بینهم وبین العمل القبیح احد. و دیدی که در مکه و مدینه کارهائی می کنند که خداوند دوست ندارد و کسی هم نیست که مانع شود و هیچ کس آنها را از این اعمال زشت باز نمی دارد.

94 - و رأیت المعازف ظاهرة فی الحرمین. و دیدی که آلات لهو و لعب (حتی) در مکه و مدینه آشکار گردد.

95 - و رأیت الرجل یتکلم بشئ من الحق ویأمر بالمعروف وینهی عن المنکرفیقوم الیه من ینصحه فی نفسه و یقول هذا عنک موضوع و دیدی که مرد سخن حق گوید و امر به معروف نهی از منکر کند دیگران او را نصیحت کنند و بگویند: (تکلیف) این کار از تو برداشته شده است

96 - و رأیت الناس ینظر بعضهم الی بعض ویقتدون بأهل الشرور. و دیدی که مردم به همدیگر نگاه کنند و به مردم بدکار اقتداء نمایند.

9 - و رأیت مسلک الخیر وطریقه خالیا لا یسلکه احد. و دیدی که مسلک و راه خیربه کلی خالی است و کسی از آن راه نمی رود.

98 - و رأیت المیت یهزأ به فلا یفزع له احد. و دیدی که مرده را به مسخره گیرند و کسی برای مرگ او غمگین نشود.

99 - و رأیت کل عام یحدث فیه من البدعة و الشر اکثر مما کان. و دیدی که هرسال

ص:311

حادث شود بدعت و شرارت، بیشتر از آن که (درسال قبل) بود.

100 - و رأیت الخلق والمجالس لا یتابعون الا الاغنیاء. و دیدی که مردم و مجلس ها تبعیت نمی کنند مگر اغنیاء را.

101 - و رأیت المحتاج یعطی علی الضحک به ویرحم لغیر وجه اللّه. و دیدی که به فقیر چیزی بدهند در حالی که به او بخندند و برای غیرخدا به او ترحم نمایند.

102 - و رأیت الآیات فی السماء لا یفزع لها احد. و دیدی که نشانه های آسمانی پدید آید ولی کسی از آن هراس نکند.

103 - و رأیت النّاس یتسافدون کما یتسافدالبهائم، لاینکر احدٌ منکرا تخوّفا من النّاس. و دیدی که مردم در حضور جمع: همانند بهائم مرتکب اعمال جنسی شوند و هیچ کس از ترس: کار زشت را انکار نکند.

104 - و رأیت الرجل ینفق الکثیر فی طاعة غیر اللّه ویمنع الیسیر فی طاعة اللّه و دیدی که مرد در غیر اطاعت خدا زیاد خرج کند ولی در مورد اطاعت خدا از کم هم دریغ ورزد.

105 - و رأیت العقوق قد ظهر واستخف بالوالدین وکانا من اسوء الناس حالا عندالولد و یفرح بان یفتری علیها. و دیدی که آزار به پدر و مادر آشکار گردد و مقام آنها را سبک شمارند و حال آنها در پیش فرزند از همه بدتر باشد و از این که به آنها افترا زده شود خوشحال شوند.

106 - و رأیت النساء وقد غلبن علی الملک وغلبن علی کل امر لا یؤتی الا ما لهن فیه هوی. و دیدی که زنها بر حکومت غالب گشته و پستهای حساس را قبضه کنند و کاری پیش نرود جز آنچه طبق دلخواه آنان باشند.

107 - و رأیت ابن الرجل یفتری علی ابیه ویدعو علی والدیه ویفرح بموتهما. و دیدی که پسر به پدر خود افتراء زند و به پدر و مادر خود نفرین کند و از مرگشان خوشحال شود.

108 - و رأیت الرجل اذا مرّ به یوم ولم یکسب فیه الذنب العظیم من فجور او بخس مکیال او میزان او غشیان حرام اوشرب مسکر کئیبا حزینا یحسب انّ ذالک الیوم علیه وضیعةً من عمره. و دیدی که اگر روزی بر مردی بگذرد که در آن روز گناهی بزرگ

ص:312

مرتکب نشده مانند هرزگی یا کم فروشی یا انجام کار حرام یا میخوارگی آن روز گرفته و غمگین است و خیال می کند که روزش به هدر رفته و عمرش در آن روز بی خود تلف شده است.

109 - و رأیت السلطان یحتکر الطعام. و دیدی که سلطان مواد غذایی را احتکار کند.

110 - و رأیت اموال ذوی القربی تقسم فی الزور ویتقامر بها ویشرب بها الخمور.

و دیدی که حق خویشاوندان پیامبر (خمس) بناحق تقسیم شود و بدان قمار بازی کنند و میخوارگی نمایند.

111 - و رأیت الخمر یتداوی بها ویوصف للمریض ویستشفی بها. و دیدی که با شراب مداوا کنند و برای بیمار نسخه نمایند و بدان بهبودی جویند.

112 - و رأیت الناس قد استووا فی ترک الامر بالمعروف والنهی عن المنکر وترک التدین به. و دیدی که مردم در مورد ترک امر به معروف و نهی از منکر و بی عقیدگی یکسان شوند.

113 - و رأیت ریاح المنافقین واهل النفاق قائمة وریاح اهل الحق لا تحرک.

و دیدی که منافقان و اهل نفاق سروصدایی دارند و اهل حق بی سر و صدا و خاموشند.

114 - و رأیت الاذان بالاجر والصلاة بالاجر. و دیدی که برای اذان گفتن و نماز خواندن مزد بگیرند.

115 - و رأیت المساجد محتشیة ممن لا یخاف اللّه، مجتمعون فیها للغیبة واکل لحوم اهل لحق و یتواصفون فیها شراب المسکر. و دیدی که مسجدها پر است از کسانی که ترس از خدا ندارند و برای غیبت و خوردن گوشت اهل حق به مسجد آیند و در مساجد از شراب مست کننده توصیف کنند.

116 - و رأیت السکران یصلّی بالناس وهو لا یعقل و لا یشان بالسّکر واذاسکر اکرم و اتّقی و خیف و ترک لایعاقب بسکره. و دیدی که شخص مست که از خرد تهی گشته بر مردم پیشنمازی کند و به مستی او ایراد نگیرند و چون مست گردد گرامیش دارند و ترسیده شود و ترکش نمایند و به مستی اش کیفرندهند.

ص:313

117 - و رأیت من اکل اموال الیتامی یحمد بصلاحه. و دیدی که هرکه مال یتیمان بخورد شایستگی او را بستایند.

118 - و رأیت القضاة یقضون بخلاف ما امر اللّه. و دیدی که قضات به خلاف دستور خدا داوری کند.

119 - و رأیت الولاة یأتمنون الخونة للطمع. و دیدی که زمامداران از روی طمع خیانتکاران را امین خود سازند.

120 - و رأیت المیراث قد وضعته الولاة لاهل الفسوق والجرأة علی اللّه یأخذون منهم و یخلونهم ما یشتهون. و دیدی که میراث (یتیمان) را فرمانروایان به دست افراد بدکار و بی باک نسبت به خدا داده اند از آنها حق و حساب بگیرند و جلوی آنها را رها سازند تا هرچه می خواهند انجام دهند.

121 - و رأیت المنابر یؤمر علیها بالتقوی ولا یعمل القائل بما یأمر. و دیدی که بر فراز منبرها مردم را به پرهیزگاری دستور دهند ولی خود گوینده به آن دستور عمل نکند.

122 - و رأیت الصلاة قد استخف بأوقاتها. و دیدی که وقت نمازها را سبک شمارند.

123 - و رأیت الصدقة بالشفاعة لا یراد بها وجه اللّه ویعطی لطلب الناس. و دیدی که صدقه به وساطت دیگران به اهل آن دهند بخاطر رضای خدا ندهند بلکه روی درخواست مردم و اصرار آنها بپردازند.

124 - و رأیت الناس همهم بطونهم و فروجهم، لا یبالون بما اکلوا وما نکحوا. و دیدی که تمام همّ و غم مردم شکم و عورتشان است باکی ندارند که چه بخورند و با چه آمیزش کنند.

125 - و رأیت الدنیا مقبلة علیهم. و دیدی که دنیا به آنها روی آورده است.

126 - و رأیت اعلام الحق قد درست. و دیدی که نشانه های حق مندرس گشته است.

امام صادق علیه السلام پس از پیش بینی این حوادث: خطاب به راوی فرمود:

در چنین موقعی مواظب خود باش نجات خود را از خداوند بخواه

و اعلم انّ النّاس فی سخط اللّه عزّ و جلّ و انّما یمهلهم لامر یراد بهم فکن مترقبا

ص:314

واجتهد لیراک اللّه عز و جلّ فی خلاف ماهم علیه و بدان که مردم (با این نافرمانیها) در غضب خدا هستند و به آنها که مهلت می دهد به خاطر کاری است که برای آنها در نظر گرفته شده است: پس مواظب باش و سعی کن تا خدا ترا: در خلافِ کار آنها ببیند.

اگر عذاب بر آنها فرود آمد و تو درمیان آنها بودی، به رحمت خدا شتافتی و اگر بتأخیرافتادی و آنان گرفتار شدند، تو بیرون رفته ای از آنچه که آنها در جرئت کردن بر خدای عز و جل هستند: و بدان که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی گرداند «إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ » (1)

آری: اینها قسمتی از مفاسد رنگارنگی است که به فرموده امام صادق علیه السلام در مقطعی از زمان دامنگیر بشریت خواهد شد و اگر درست دقت کنیم و جهان امروز را تماشا کنیم می بینیم که اکثریت قریب به اتفاق این مفاسد بزرگ، هم اکنون جوامع بشری را فرا گرفته است و انتظار می رود بقیه نیز در آینده جنبه عینی به خود بگیرد راستی آیا این پیشگوئی ها که در آن زمان صورت گرفته جنبه اعجاز ندارد و الان مصداق پیدا نکرده و تحقق نیافته است ؟!.

1. گسترش ترس و ناامنی

امام باقرعلیه السلام می فرماید:» لایقوم القائم الا علی خوف شدید...؛ قائم، قیام نمی کند، مگر در دورانی پر از بیم و هراس «. 1

و نیز فرمود:» مهدی هنگامی قیام می کند که زمام کارهای جامعه در دست ستمکاران باشد «. 2

2. تهی شدن مساجد از هدایت

پیامبر درباره وضعیت مساجد در آخرالزمان می فرماید:» مساجدهم عامرة و هی خراب من الهدی؛ مسجدهای آن زمان آباد و زیباست، ولی از هدایت و ارشاد در آن خبری نیست «. 3

3. سردی عواطف انسانی

رسول گرامی اسلام در این باره می فرماید:» فلا الکبیر یرحم الصغیر و لا القوی یرحم الضعیف و حینئذ یأذن الله له بالخروج؛ در آن روزگار، بزرگ ترها به زیردستان و کوچک ترها ترحم نمی کنند و قوی بر ضعیف ترحم نمی نمایند؛ در آن هنگام خداوند به او) مهدی (اذن قیان و ظهور می دهد «. 4

4. گسترش فساد اخلاقی

رسول خدا می فرماید:» قیامت برپا نمی شود، تا آنکه زنی را در روز روشن و به طور آشکار گرفته، در وسط راه به او تعدی می کنند و هیچ کس این کار را نکوهش نمی کند «.

محمدبن مسلم می گوید، به امام باقرعلیه السلام عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! قائم شما چه وقت ظهور خواهد کرد؟ امام فرمود:

إذا تشبه الرجال بالنساء و النساء بالرجال و اکتفی الرجال بالرجال، و النساء بالنساء؛

هنگامی که مردها خود را شبیه زنان و زنان خود را شبیه مردان کنند و آنگاه که مردان به مردان اکتفا کرده و زنان به زنان اکتفا کنند. 5

5. آرزوی کمی فرزند

پیامبر اسلام فرمود:» رستاخیز برپا نمی شود تا آنکه کسی که پنج فرزند دارد آرزوی چهار فرزند کند و آنکه چهار فرزند دارد می گوید: کاش سه فرزند داشتم و

ص:316

صاحب سه فرزند آرزوی دو فرزند دارد و آنکه دو فرزند دارد، آرزوی یک فرزند بنماید و کسی که یک فرزند دارد آرزو کند که کاش فرزندی نداشت «. 6

6. مرگ های ناگهانی

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود:» قیامت برپا نمی گردد، تا اینکه مرگ سفید ظاهر شود «. گفتند: ای رسول خدا! مرگ سفید چیست ؟ فرمود: مرگ ناگهانی «. 7

7. جنگ و کشتار

امام رضا علیه السلام فرمود:» پیش از ظهور امام زمان کشتارهای پیاپی و بی وقفه رخ خواهد داد «. 8

پی نوشت ها

1. الغیبة، نعمانی، ص 235.

2. ملاحم، ابن طاووس، ص 77.

3. بحارالانوار، ج 52، ص 190.

4. همان، ج 52، ص 380.

5. کمال الدین، شیخ صدوق، ج 1، ص 331.

6. فردوس الاخبار، ج 5، ص 227.

7. الفائق، ج 1، ص 141.

8. الغیبة، نعمانی، ص 271.

طی بررسی آیات و روایات مربوط به آخرالزمان و ظهور، به وقایعی برمی خوریم که در نشئه دنیا رایج نیست، یعنی اینکه بوسیله قوانین حاکم در نشئه فعلی، بروز چنین اتفاقاتی عادی و ممکن نیست. این موضوع این سؤال را بر می انگیزد که آیا در زمان ظهور، نشئه اول تمام و نشئه ای دیگر برپا می گردد؟ در جواب این پرسش برخی معتقدند وقایع عجیب و غیرعادی که در اینگونه روایات مطرح شده همگی در چارچوب قوانین فعلی مادی امکان وقوع دارند اما توسط فناوری های بسیار پیشرفته ای که در آینده ابداع خواهد شد. لذا اینگونه افراد دوران حکومت حقه در زمان ظهور را ادامه نشئه فعلی می دانند. اگر چنین جوابی صحیح و منطبق بر واقعیت باشد می توان همین موضوع را برای قیامت قائل شد و مطرح نمود که تمام اتفاقات غیر عادی که در قیامت رخ می دهد توسط فناوری فوق مدرنی است که در آینده اختراع خواهد شد، و سپس این استدلال را دائما تکرار کرد و تا درجه انتهایی بهشت همه چیز را تکنولوژیک تصور نمود! اما چنین فرضیه ای توسط هیچکس مطرح نمی شود و غالبا قیامت نشئه ای جدید قلمداد می گردد.

مقدمه

«آخرالزمان» یا پایان دوران همانگونه که از نام آن برمی آید به انتهای یک دوره اطلاق می شود و مقطعی از زمان است که در آن تغییر از یک دوره به دوره ای جدید رخ می دهد. از آنجا که اکنون دوره دنیا برپاست آخرالزمان به انتهای دوره دنیا مربوط می شود.

آخرالزمان از دیدگاه ادیان به دورانی گفته می شود که وقایعی عظیم و عجیب در آن رخ می دهد و حاکی از انتهای زندگی به شیوه فعلی بر روی زمین است. انتظار می رود با سپری شدن آخرالزمان دوره جدیدی فرا برسد که بسیار با وضعیت پیشین آن متفاوت باشد. همچنین در این زمان است که ادیان الهی به ظهور مردی بشارت داده اند که ظلم و جور را از زمین بر می چیند و آن را پر از عدل و داد می سازد. نمونه چنین بشارت هایی در کتب آسمانی آمده است.

چکیده:

ص:318

در این تحقیق به بیان علائم آخرالزمان و نشانه های زمانی آخرالزمان و اوصاف مردم آخرالزمان و علائم ظهور که به دو دسته حتمی و غیر حتمی تقسیم می شوند با بهره گیری از احادیث و روایات گرد آوری کردیم و در آخر به وظائف شیعه در آخرالزمان پرداختیم.

معنای کلمه ی آخر الزمان:

معنی کلمه آخر الزمان از معانی نسبی به شمار می رود، مثلا: زمان فعلی را که مدت یکهزار وچهارصد و اندی سال از هجرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می گذرد نسبت به آن زمانی که آن حضرت مبعوث به رسالت و پیغمبری شده می توان گفت: آخر الزمان است و مدت پانصد یا هزار یا دو هزار سال آینده را نسبت به زمان فعلی ما می توان گفت: آخر الزمان است وأ

بنابراین، آخر الزمان یک زمان معلوم و محدودی نیست تا بتوان گفت: فلان زمان آخر الزمان است ؟ همانطور که نمی توان زمان و موقع ظهور حضرت مهدی (عج) را تعیین نمود همانطور هم نمی توان آخر الزمان را محدود و معلوم کرد. البته از یک طریق می توان تا اندازه ای معنی کلمه آخر الزمان را دریافت و آن این است: وقتی اکثر علاماتی که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و آل اطهر آن حضرت خیر داده اند عملی شوند.

می توان به آن زمان آخرالزمان گفت و در انتظار ظهور مهدی) عج (بود. و لذا بر منتظرین ظهور لازم است که با نگاهی به روایات معصومین) علیهم السلام (با این علامات آشنا شوند تا هم با شرایط زمانی و مکانی و هم به وظایف خود در این زمینه آشنا گردند. (1) 1 - محمد جواد مهری؛ نشانه های شگفت آور آخرالزمان ص 33

علائم آخرالزمان:

در روایات اسلامی برای دوره ی آخر الزمان علایم و نشانه هایی ذکر شده که با تحقق این علایم و نشانه ها، پی می بریم که هم اکنون در دوره ی آخر الزمان قرار داریم. اینک به برخی از این علایم و نشانه ها اشاره می کنیم:

1 - گسترش ترس و ناامنی

ص:319

امام باقر علیه السلام می فرماید:» لایقوم القائم إلا علی خوف شدید أ. «؛

(2) 2 - غیبه، نعمانی، ص 235)

حضرت قائم علیه السلام قیام نمی کند مگر در دورانی پر از بیم و هراس. «و نیز فرمود:» مهدی علیه السلام هنگامی قیام می کند که زمام کارهای جامعه در دست ستمکاران باشد. («3) 3 - ملاحم، ابن طاووس ص 77

2 - تهی شدن مساجد از هدایت

پیامبر صلی الله علیه و آله درباره ی وضعیت مساجد در آخر الزمان میفرماید:» مساجدهم عامرة و هی خراب من الهدی («4) 4 - بحارالانوار، جلد 2 ص 190

؛) مسجدهای آن زمان و آباد و زیباست. ولی از هدایت و ارشاد و در آن خبری نیست. «

3 - سردی عواطف انسانی

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید» فلا الکبیر یرحم الصغیر و لا القوی یرحم الضعیف، و حینئذ یأذن الله له بالخروج («5) 5 - بحار: جلد 52، ص 380

؛) در آن روزگار، بزرگترها و به زیر دستان و کوچکترها ترحم نمی کنند و قوی بر ضعیف ترحم نمی نمایند. در آن هنگام خداوند به او [ مهدی علیه السلام ] اذن قیام و ظهور می دهد. «

4 - گسترش فساد اخلاقی

رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند:» قیامت بر پا نمی شود تا آن که زنی را در روز روشن و به طور آشکار گرفته، در وسط راه به او تعدی می کنند و هیچ کس این کار را نکوهش نمی کند «.

محمد بن مسلم می گوید: به امام باقر علیه السلام عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! قائم شما چه وقت ظهور خواهد کرد؟ امام فرمود:» إذا تشبه الرجال بالنساء، و النساء بالرجال، و اکتفی الرجال و بالرجال، و النساء بالنساء «؛ (6) 6 - کمال الدین، جلد 1 ص 331

ص:320

) هنگامی که مردها خود را شبیه زنان و زنان خود را شبیه مردان کنند. آن گاه که مردان به مردان اکتفا کرده و زنان و به زنان اکتفا کنند. «

5 ج آرزوی کمی فرزند

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:» رستاخیز بر پا نمی شود تا آن که کسی پنج فرزند دارد آرزوی چهار فرزند کند. و آن که چهار فرزند دارد می گوید: کاش سه فرزند داشتم، و صاحب سه فرزند آرزوی دو فرزند دارد. و آن که دو فرزند دارد، آرزوی یک فرزند بنماید. وکسی که یکی فرزند دارد آرزو کند که کاش فرزندی نداشت «. (7) 7 - فردوس الاخبار، ج 5، ص 227

6 ج مرگ های ناگهانی

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:» قیامت برپا نمی گردد، تا این که مرگ سفید ظاهر شود. گفتند: ای رسول خدا! مرگ سفید چیست ؟ فرمود: مرگ ناگهانی «. (8) 8 - الفائق، جلد 1، ص 141

7 ج جنگ و کشتار

امام رضا علیه السلام فرمود:» پیش از ظهور امام زمان علیه السلام کشتارهای پیایی و بی وقفه رخ خواهد داد «. (9) 9 - الغیبه نعمانی ص 271

نشانه های زمانی آخرالزمان:

» آخر «به بخش پایانی هر مجموعه گفته می شود و» زمان «در لغت، بر وقت کم یا زیاد اطلاق می گردد از آن جا که مفهوم» آخر نسبی «است و در تاریخِ انقراض دنیا، اختلاف فراوانی وجود دارد و قرآن نیز از تعیین وقت مشخص برای آن پرهیز کرده و لقمان، 31 و 34، احزاب، 33 و 63، و زخرف، 43 و 85، محدودة آن، به دقت قابل اندازه گیری نیست؛ با این حال، با استفاده از روایات، بعثت پیامبر خاتم را می توان سرآغاز دورة» آخر الزمان «دانست. البته در بیش تر روایات، آخر الزمان به دورة پایانی که به ظهور حضرت مهدی نزدیک باشد، اطلاق شده است. پایان نبوت و

ص:321

آمدن آخرین شریعت الهی که با ظهور پیامبر اکرم تحقق یافت، نخستین نشانة پایان تاریخ به شمار می رود؛ از این رو مفسران، مقصود از نشانه های قیامت را در آیة:

"فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها؛)

محمد، 18) آیا آن ها جز این انتظار دارند که قیامت ناگهان فرا رسد، در حالی که هم اکنون نشانه های آن آمده است. بعثت پیامبر اکرم دانسته اند که نسبت به عمر جهان، فاصلة بسیار کمی تا قیامت دارد. در آخرالزمان، وقایع فراوان دیگری نیز، پیش بینی شده که بیش تر به دورة پایانی آن) مقارن با ظهور حضرت مهدی علیه السلام مربوط می شود. نتیجه آن که:

الف - آخرالزمان، امری نسبی است و زمان بعثت پیامبر اکرم تا پایان جهان را نسبت به عمر جهان، در نظر گرفته اند.

ب - زمان بعثت پیامبر اکرم، آغاز آخر الزمان است، اما این که چقدر طول می کشد و پایان آخرالزمان کی خواهد بود، مشخص نیست

ج - در قرآن کریم اگرچه به مدت و زمان آخرالزمان تصریح نشده است، اما از نشانه ها و حوادثی که قرآن بیان فرموده، می توان به دورة پایانی آخرالزمان که مقارن با ظهور حضرت مهدی علیه السلام است پی برد. در این جا به چند مورد از آن وقایع اشاره می کنیم:

1. بحران معنویت:

اِقْتَرَبَ لِلنّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فِی غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ ؛) انبیأ، 1) حساب مردم به آنان نزدیک شده، در حالی که در غفلتند و روی گردانند. در این آیه، مردم آخرالزمان، به غفلت و اعراض از خداوند، متصف شده اند؛

2. وقوع اختلاف ها و درگیری های بسیار:

" فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ یَوْمٍ عَظِیمٍ ؛) مریم، 37) ولی ] بعد از او [ گروه هایی از میان پیروانش اختلاف کردند؛ وای به حال کافران از مشاهدة روز بزرگ. این آیه درباره ظهور فرقه های مختلف در جهان اسلام است که در آخرالزمان پدید آمده و سبب اختلاف های بسیار خواهد شد.

3. ظهور دجال:

ص:322

لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النّاسِ ؛ ) غافر، 57) آفرینش آسمان ها و زمین از آفرینش انسان ها مهم تر است، ولی بیش تر مردم نمی دانند. برخی از مفسران، این آیه را به ظهور دجال تفسیر کرده اند که در دید مردم، بزرگ ترین موجود جلوه می کند، در حالی که خداوند، او را از بسیاری مخلوقات دیگر کوچک تر می شمارد؛ سرانجام این پدیده به دست حضرت عیسی علیه السلام نابود خواهد شد.

4. پدید آمدن گرفتاری ها و مشکلات:

إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَهاراً ما ذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ ؛ ) یونس، 50) اگر مجازات او، شب هنگام یا در روز به سراغ شما آید، پس مجرمان برای چه عجله می کنند.

فَإِذا نَزَلَ بِساحَتِهِمْ فَساءَ صَباحُ الْمُنْذَرِینَ ؛) صافات، 177) اما هنگامی که عذاب ما در آستانة خانه هایشان فرود آید، انذارشدگان صبحگاه بدی خواهند داشت.

5. خروج سفیانی:

آیات: سبأ، 51؛ نحل، 45 و نسأ، 47 دربارة خروج سفیانی و لشکریانش می باشد

6. ندای آسمانی:

آیات نحل، 16؛ ق، 4241 دربارة آن آمده است.

7. ظهور منجی بزرگ بشر آیات:

اسرأ، 81؛ بقره، 148؛ انعام، 89 وأ بر این مطلب دلالت دارد.

8. نزول حضرت عیسی (علیه السلام):

آیات: زخرف، 43؛ نسأ، 159، مربوط به آن است.

9. خروج جنبنده ای از زمین:

آیه نمل، 82 به آن اشاره دارد

10. نابودی قوم یأجوج و مأجوج به دست حضرت مهدی علیه السلام:

آیه انبیأ، 96 در این باره آمده است.

11. رجعت:

آیات: نمل، 83؛ غافر، 11؛ سجده، 21؛ اسرأ، 5؛ آل عمران، 81؛ قصص، 5، به این پدیده اشاره دارند.

ص:323

12. صلح و آرامش پایدار در سراسر جهان:

آیات نور، 5؛ اعراف، 128، انفال، 39؛ انبیأ، 105؛ اعراف، 137 و قصص، 5 به چنین وعده ای بزرگ اشاره دارد وأدیگر از نشانه های آخرالزمان است که در بخش پایانی آخرالزمان واقع خواهد شد. (10) 10 - دائره المعارف قرآن الکریم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج 1، ص 124-114

اوصاف مردم آخرالزمان:

جابرابن عبدالله انصاری از نبی معظم اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل میکند که فرمودند:

1 - زکات دادن متروک شود

2 - سخن معمول و همگانی شما دروغ

3 - میوه و نقل مجالس شما غیبت

4 - انچه به دست می اورید حرام

5 - وفا کم شود

6 - در ان زمان بزر گان بر کوچکان رحم نمی کنند

7 - مرد از همسر خود اطاعت کند

8 - حیای کوچکان کم گردد

9 - طمع زیاد شود

10 - برادر نسبت به برادر حسد ورزد

11 - حیا از زنها برداشته شود

12 ج ساختمانها را محکم بنا کنند

علائم ظهور:

علائم ظهور به دو دسته کلی تقسیم می شوند: علائم حتمی و علائم غیر حتمی.

فضیل بن یسار از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده که فرمودند:» نشانه های ظهور دو دسته است: یکی نشانه های غیرحتمی و دیگر نشانه های حتمی؛ خروج سفیانی از نشانه های حتمی است که راهی جز آن نیست. («11) 11 - غیبت نعمانی با ترجمه غفاری باب 18 ص 429

ص:324

منظور از علائم حتمی

آن است که تقدیر قطعی خدا به وقوع آن تعلق گرفته، و مشروط به هیچ قید و شرطی نیست؛ و مقصود از علائم غیر حتمی آن است که وقوع آن ممکن است مشمول بداء گردد، چرا که فی الجمله مشروط به شروطی است که اگر آن شروط تحقق یابد آن علائم واقع می شوند، و اگر آن شروط مفقود باشد، آن علائم نیز تحقق نمی یابند.

علائمی در مورد حتمی بودن آنها نصی نداشته باشیم، تنها احتمال وقوع آن می رود، و قطعی نیستند.

علائم غیر حتمی بسیارند. ما در اینجا روایت مفصلی از امام امام صادق (علیه السلام) را برای شما می آوریم که أ

تعداد بسیاری از آن را برشمرده است. این روایت مشهوری است، ولی برای آن که حق زحمات مؤلفین ادا شده باشد، می گوییم که این روایت را با تغییرات عبارتی اندکی از کتاب "یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام رمان (عج)" نوشته علیرضا رجالی تهرانی نقل می کنیم.

قیلا لازم است تذکر دهیم که گرچه هر یک از این علائم حتمی الوقوع نیست، ولی به طور کلی احوال آخرالزمان را به ما معرفی می کند. با مطالعه آن شباهتهای زیاد آن را با شرائط زمان خودمان می یابیم.

در این روایت، امام صادق (علیه السلام) به یکی از یاران خود فرمودند:

هر گاه دیدی که حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛ و ظلم و ستم فراگیر شده است؛ و قرآن فرسوده و بدعت هایی از روی هوا و هوس در مفاهیم آن بوجود آمده است؛ و دیدی دین خدا، عملاً، توخالی شده، همانند ظرفی که آن را واژگون سازند!

و همچنین هر گاه دیدی که اهل باطن بر اهل حق پیشی گرفته اند؛ و کارهای بد آشکار شده و از آن نهی نمی شود، و بد کاران باز خواست نمی شوند؛ و مردان به مردان و زنان به زنان اکتفا می کنند.

و هنگامی که دیدی افراد با ایمان سکوت کرده، و سخنشان را نمی پذیرند؛ و

ص:325

دیدی که شخص بدکار دروغ گوید، و کسی دروغ و نسبت ناروای او را رد نمی کند؛ و دیدی که بچه ها به بزرگان احترام نمی گذارند؛ و قطع رحم می شود.

و وقتی دیدی که بد کار را ستایش کنند و او شاد شود، و سخن بدش به او برنگردد؛ و دیدی که نوجوانان پسر همان کنند که زنان کنند [ یعنی به مانند آنان خود را زینت می کنند و زنان با زنان ازدواج کنند.

و هنگامی که دیدی انسانها اموال خود را در غیراطاعت خدا مصرف می کنند و کسی مانع آنها نمی شود؛ و دیدی که افراد با دیدن کار و تلاش مؤمنانه [ از آن تعجب می کنند ] و به خدا پناه می برند.

و دیدی که مداحی دروغین از اشخاص زیاد شود؛ و همسایه همسایه خود را اذیت می کند و از آن جلو گیری نشود؛ و دیدی که: کافران از صعوبت زندگی مؤمن، شاد می شوند؛ و دیدی مردم شراب را آشکار می آشامند، و برای نوشیدن آن کنار هم می نشینند و از خداوند متعال نمی ترسند؛ و کسی که امر به معروف می کند خوار و ذلیل است.

و همچنین هنگامی که دیدی آدم بدکار در چیزی مورد ستایش ست که خداوند آن را دوست ندارد؛ و دیدی که اهل قرآن و دوستان آنها خوارند؛ و راه نیک بسته و راه بد باز است؛ و دیدی که انسان ها به زبان می گویند، ولی عمل نمی کنند.

و وقتی دیدی خانه کعبه تعطیل شده، و به تعطیلی آن دستور داده می شود؛ و مؤمن، خوار و ذلیل شمرده شود؛ بدعت و زنا آشکار شود؛ و مردم به شهادت و گواهی ناحق اعتماد کنند.

و دیدی که حلال حرام، و حرام حلال می شود؛ و دین بر اساس میل اشخاص معنی می شود، و کتاب خدا و احکام آن تعطیل می گردد؛ و جرأت بر گناه آشکار شود، و دیگر کسی برای انجام آن منتظر تاریکی شب نگردد.

و آنگاه که دیدی مؤمن نتواند نهی از منکر کند مگر در قلبش؛ و ثروت بسیار زیاد در راه خشم خدا خرج گردد؛ و سردمداران به کافران نزدیک شوند و از نیکوکاران دور شوند؛ و والیان در قضاوت رشوه بگیرند؛ و پستهای مهم والیان بر اساس مزایده است، نه بر اساس شایستگی.

ص:326

و آن زمان که دیدی مردم را به تهمت و یا سوء ظن بکشند؛ و دیدی که مرد به خاطر همبستری با همسران خود مورد سرزنش قرار گیرد. و هنگامی که زن بر شوهر خود مسلط شود و کارهایی که مورد خشنودی شوهر نیست انجام می دهد و به شوهرش خرجی می دهد.

و همچنین آنگاه که دیدی سوگند های دروغ به خدا بسیار گردد؛ و آشکارا قماربازی شود؛ و مشروبات الکلی به طور آشکار بدون مانع خرید و فروش می شود.

و وقتی دیدی که مردم محترم توسط حاکمان قلدر خوار شوند؛ و نزدیک ترین مردم به فرمانداران آنانی هستند که به ناسزاگویی به ما، خانواده عصمت (علیه السلام)، ستایش شوند؛ و هر کس ما را دوست دارد او را دروغگو خوانده، و گواهی اش را قبول نمی کنند.

و آنگاه که دیدی مردم در گفتن سخن باطل و دروغ با هم رقابت می کنند؛ و شنیدن سخن حق بر مردم سنگین، ولی شنیدن باطل برایشان آسان است؛ و دیدی که همسایه از ترس زبان همسایه به او احترام می کند.

و وقتی دیدی حدود الهی تعطیل شود، و طبق هوی و هوس عمل گردد؛ و دیدی که مسجدها طلا کاری) زینت داده (شود؛ و دیدی که راستگوترین مردم نزد آنها مفتری و دروغگو است.

هنگامی که دیدی بدکاری آشکار شده، و برای سخن چینی کوشش می شود؛ و ستم و تجاوز شایع شده است؛ و غیبت، سخن خوش آنها شود و بعضی بعض دیگر را به آن بشارت دهند.

وقتی دیدی حج و جهاد برای خدا نیست؛ و سلطان به خاطر کافر، شخص مؤمن را خوار کند؛ و خرابی بیشتر از آبادی است؛ و معاش انسان از کم فروشی به دست می آید؛ و خون ریزی آسان گردد؛ و مرد به خاطر دنیایش ریاست می کند.

و هنگامی که دیدی مردم نماز را سبک شمارند؛ و انسان ثروت زیادی جمع کرده، ولی از آغاز آن تا آخر، زکاتش را نداده است؛ و قبر مرده ها را بشکافند و آنها را اذیت کنند؛ و هرج و مرج بسیار شود؛ و مرد روز خود را با مستی به شب می رساند،

ص:327

و شب خود را نیز به همین منوال صبح می کند، و هیچ اهمیتی به آیین مردم ندهد.

آنگاه که با حیوانات آمیزش شود؛ و مرد به مسجد) محل نماز (می رود و وقتی برمی گردد لباس در بدن ندارد؛) یعنی لباسش را دزدیده اند (

هنگامی که دیدی حیوانات هم دیگر را بدرند؛ و دلهای مردم سخت، و دیدگانشان خشک، و یاد خدا برایشان گران است؛ و بر سر کسبهای حرام آشکارا رقابت می کنند؛ و دیدی که نمازخوان برای خودنمایی نماز می خواند؛ و فقیه برای دین خدا فقه نمی آموزد، و طالب حرام ستایش و احترام می گردد؛ و مردم در اطراف قدرتمندان هستند؛ و طالب حلال، مذمت و سرزنش می شود، و طالب حرام، ستایش و احترام می گردد.

آنگاه که در مکه و مدینه کارهایی می کنند که خدا دوست ندارد، و کسی از آن جلو گیری نمی کند، و هیچ کس بین آنها و کارهای بدشان مانع نمی شود؛ و آلات موسیقی و لهو و لعب در مدینه و مکه آشکار گردد؛ و مرد سخن حق گوید و امر به معروف و نهی از منکر کند، ولی دیگران او را از این کار برحذر می دارند.

هنگامی که دیدی مردم به همدیگر نگاه می کنند [ یعنی چشم همچشمی می کنند، یا معیارشان بر خوب و بد اعمال خدا نیست 1] و از مردم بدکار پیروی نمایند؛ و راه نیک پیرو ندارد؛ و مرده را مسخره کنند و کسی برای او اندوهگین نشود؛ و دیدی که: سال به سال بدعت و بدیها بیشتر شود؛ و مردم جز از سرمایه داران پیروی نکنند؛ و به فقیر چیزی را دهند که برایش بخندند، ولی در راه غیرخدا ترحم می کنند.

وقتی که دیدی علائم آسمانی آشکار شود، و کسی از آن نگران نشود؛ و مردم مانند حیوانات در انظار یکدیگر عمل جنسی انجام می دهند و کسی از ترس مردم از آن جلو گیری نمی کند؛ و انسان در راه غیر خدا بسیار خرج کند، ولی در راه خدا از اندک هم مضایقه دارد.

و آنگاه که دیدی عقوق پدر و مادر رواج دارد، و فرزندان هیچ احترامی برای آنها قائل نیستند، بلکه نزد فرزند از همه بدترند.

هنگامی که دیدی زنها بر مسند حکومت بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها

ص:328

پیش نرود، و دیدی پسر به پدرش نسبت دروغ بدهد، پدر و مادر را نفرین کند و از مرگشان شاد شود؛ و دیدی که اگر روزی بر مردی بگذرد، و او در آن روز گناه بزرگی مانند بدکاری، کم فروشی، و زشتی انجام نداده ناراحت است.

و وقتی دیدی قدرتمندان، غذای عمومی مردم را احتکار می کنند؛ و اموال خمس در راه باطل تقسیم گردد، و با آن قماربازی و شراب خواری شود، و به وسیله شراب بیمار را مداوا، و برای بهبودی، آن را تجویز کنند؛ و دیدی که مردم در امر به معروف و نهی از منکر و ترک دین بی تفاوت و یکسانند؛ و دیدی که سر و صدای منافقان برپا، اما صدای حق طلبان خاموش است؛ و دیدی که برای اذان و نماز مزد می گیرند؛ و مسجدها پر است از کسانی که از خدا نمی ترسند و غیبت هم می نمایند.

هنگامی که دیدی خورندگان اموال یتیمان ستوده شوند؛ و قاضیان بر خلاف دستور خداوند قضاوت کنند؛ و استانداران از روی طمع، خائنان را امین خود قرار دهند؛ و فرمانروایان میراث مستضعفان را در اختیار بدکاران از خدا بی خبر قرار دهند؛ و دیدی که بر روی منبرها از پرهیزکاری سخن می گویند، ولی گویندگان آن پرهیزکار نیستند.

و بالخره هنگامی که دیدی صدقه را با وساطت دیگران، بدون رضای خداوند، و به خاطر درخواست مردم بدهند؛ و دیدی وقت نمازها را سبک بشمارند؛ و همّت وهدف مردم شکم و شهوتشان است؛ و دنیا به آنها روی کرده است؛ و دیدی نشانه های برجسته حق ویران شده است؛ [ این آخرالزمان است ] در این وقت خود را حفظ کن و از خدا بخواه که از خطرات گناه نجاتت بدهد. (12)

12 - بحارالانوار، علامه مجلسی ج 52 ص 260-256) با اندکی تصرف در متن این بود روایت امام صادق (علیه السلام) که به ذکر گوشه ای از مفاسد جهان در آستانه قیام وانقلاب بزرگ حضرت مهدی (عج) فرا گیر خواهد شد.

و اما "علائم حتمی الوقوع" ظهور با استفاده از روایات معصومین علیه السلام، اندک است.

در روایتی امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:» پیش از ظهور قائم (عج) پنج نشانه

ص:329

حتمی است: قیام یمانی، فتنه سفیانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و شکافتن زمین و فرو رفتن عده ای در بیابان

(«13) 13 - کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق ص 650

همچنین امام صادق فرموده است:» وقوع ندا [ ی آسمانی ] از امور حتمی است؛ و سفیانی از امور حتمی است و یمانی از امور حتمی است و کشته شدن نفس زکیه از امور حتمی است و کف دستی که از افق آسمان برون آید از امور حتمی است. و سپس اضافه فرمودند:» و نیز وحشتی در ماه رمضان است که خفته را بیدار کند و شخص بیدار را به وحشت انداخته و دوشیزگان پرده نشین را از پشت پرده بیرون می آورد.

(«14) 14 - غیبت نعمانی با ترجمه غفاری باب 14 ص 365

امیرالمؤمنین (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت نموده که فرمودند:» ده چیز است که پیش از قیامت حتماً به وقوع خواهد پیوست: فتنه سفیانی و دجال، واقعه دخان [ دود، ظهور دابه، خروج قائم، طلوع خورشید از مغرب، نزول عیسی، خسوف در مشرق، خسوف در جزیرة العرب، و آتشی که از مرکز عدن شعله می کشد و مردم را به سوی بیابان محشر هدایت می کند

(«15) 15 - بحارالانوار علامه مجلسی ج 52 ص 209 و غیبت شیخ طوسی ص 267

امام محمد باقر (علیه السلام) فرموده است:» در کوفه، پرچمهای سیاهی که از خراسان بیرون آمده است، فرود می آید و وقتی مهدی (علیه السلام) ظاهر شد، برای بیعت گرفتن به سوی آن می فرستد.

(«16) 16 - غیبت شیخ طوسی ص 274

وظائف شیعه در آخرالزمان:

روایاتی وارد شده که وظائف دینداران و پر هیزکاران را در ان زمان که از هر طرف ابتلاء ات هجوم اورده است معین می کند و بطور کلی وظیفه هر فرد متدینی است که هنگام شیوع نا ملایمات و در محیط فساد و بی دینی که مردم رو به سوی شهوات و هوی پرستی و مادیگری سوق شوند.

ص:330

با کمال صبر و حوصله درمقابل مخالفین و اهل فسق و عصیان استقامت ورزیده و کمترین سستی وتماسح و تزلزل در راه انجام و ظائف الهی پیدا نکرده و بهر نحوی که میسر و ممکن است خود را از آلودیگها و قبایح اعمال و خلافها و معاصی نگهداری و حفظ کرده و هم رنگ افراد فریب خورده و منحرف شده قرار ندهد.

اری چون اجتما ع فاسد گشته و محیط تیره و دگر گون گشت چاره ای جز کناره گیری و پر هیز کاری و نگهداری خود نیست و امر به معرف ونهی از منکر به حق و دستگیری و نجات غریق در صورتی وظیفه است که خود در معرض لغزش در مسیر هجوم سیل واقع نگردد البته کناره گیری از محیط فاسد و خوداری از آلودگی ها و فساد بطور کلی وظیفه هرفرد متدینی است و اندازه و خصوصیات و جزئیات این وظیفه با اشخاص و موارد و نیروهای افراد و موقعیت انان تفاوت می کند.

پی نوشتها

10 - دائره المعارف قرآن الکریم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج 1، ص 124-114

11 - غیبت نعمانی با ترجمه غفاری باب 18 ص 429

12 - بحارالانوار، علامه مجلسی ج 52 ص 260-256) با اندکی تصرف در متن 13 - کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق ص 650

14 - غیبت نعمانی با ترجمه غفاری باب 14 ص 365

15 - بحارالانوار علامه مجلسی ج 52 ص 209 و غیبت شیخ طوسی ص 267

16 - غیبت شیخ طوسی ص 274

12 - بحارالانوار، علامه مجلسی ج 52 ص 260-256) با اندکی تصرف در متن 13 - کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق ص 650

14 - غیبت نعمانی با ترجمه غفاری باب 14 ص 365

15 - بحارالانوار علامه مجلسی ج 52 ص 209 و غیبت شیخ طوسی ص 267

16 - غیبت شیخ طوسی ص 274

اشاره:

این صفحه اختصاص به طرح پرسش ها، شبهات و مسائلی دارد که برای شما عزیزان مطرح شده و یا در محیط خانواده، مدرسه، دانشگاه یا محل کار شما از آن ها صحبت به میان آمده است؛ چه در موضوع مهدویت و چه در سایر زمینه های اعتقادی و اخلاقی.

پس دست به کار شوید و از همین حالا پرسش های خود را با ما در میان بگذارید. ما هم سعی می کنیم پاسخ های مناسبی به آن ها بدهیم.

همان طور که مستحضرید پس از انتهای هر سخنرانی در سلسله نشست های ماهانه فرهنگ مهدوی، پرسش های حاضران با سخنران جلسه طرح می شود. در این شماره سؤالاتی را که در سومین نشست با عنوان» آخرالزمان و نشانه های ظهور « و با حضور حجت الاسلام مهدی پور طرح شده است، تقدیم شما عزیزان می شود.

* آیا در علائم حتمی هم امکان بداء وجود دارد؟

* از امام صادق (علیه السلام) مشابه این سؤال را پرسیدند، حضرت پاسخ دادند:» بلی «.

خداوند متعال برنامه ای را که تنظیم می کند حق دارد آن را جلو یا عقب بیندازد و هر تصرفی که صلاح دید در آن بنماید. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: یهودیان گفتند:» دست خدا بسته است. [ به آن ها ] بگو دست خدا باز است و هر گونه بخواهد عمل می کند. 1) بنابراین امکان بدا برای خداوند محفوظ است. اما در عین حال از حکمت او به دور است که پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) و ائمة هدی (علیه السلام) با قاطعیت تمام بفرمایند:» مهدی بدون سفیانی نخواهد بود «ولی ناگهان موعدش که رسید خداوند روی ایشان را زمین بگذارد و غیر از آن عمل کند. 2 البته آن قدر این احتمال بداء برای اصحاب ائمه (علیه السلام) به طور جدی بیان شده بود که راوی از حضرت می پرسد می ترسم در اصل ظهور حضرت بداء رخ بدهد که ایشان جواب می فرمایند:

ص:332

نه ظهور وعدة الهی است و خداوند خلاف وعده اش عمل نمی کند.

* در برخی روایات آمده که ایرانیان قبل از ظهور با غربیان در منطقة عراق وارد جنگ می شوند و در برخی روایات دیگر هم این واقعه پس از ظهور بیان شده، کدام یک صحیح است ؟

* یمانی و سفیانی هر دو پیش از ظهور قیام می کنند و به کوفه وارد می شوند.

حدود یک ماه پس از ظهور حضرت، سفیانی دستگیر می شود و در کنار دریاچه طبریه، به فرمان ایشان و به دست یمانی سرش بریده می شود. ایرانیان از همان ابتدا در کنار حضرت هستند. عبارت» یوطئون للمهدی سلطانه «) برای حکومت مهدی (علیه السلام) زمینه سازی می کنند (از طریق اهل سنت به ما رسیده ولی در روایات ما نقل نشده است. در عین حال خروج خراسانی یا حسنی از بلخ یا شهرهای دیگر افغانستان و عبورش از ایران در احادیث ما یافته می شود که البته فقط سفیانی و یمانی در زمرة علایم حتمی هستند.

مرحوم آیت الله قزوینی در کتاب المهدی (علیه السلام) من المهد الی الظهور تصریح کرده اند که خراسانی از علایم حتمی نیست ولی در عین حال روایتی هم نقل شده که ورود خراسانی، سفیانی و یمانی به کوفه در یک ماه و یک روز و یک ساعت است.

* سفیانی کیست و آیا این که می گویند الآن در ارتش سوریه خدمت می کند، راست است ؟

* سفیانی شخصی است که در وادی یابس و در نزدیکی دمشق متولد می شود.

نام او عثمان و نام پدرش عنبسه است. آبله رو، چشم زاغ، مو بور و سرخ روی، چهارشانه و قدش کمی بلندتر از حد متوسط است که در روایات بسیاری به آن تصریح شده است.

اما این که آیا الآن در لشکر سوریه هست یا نه، سه مستند برای آن وجود دارد:

1. مرحوم بهلول که خودم از ایشان پرسیدم و گفتند که او را دیده اند؛

ص:333

2. امام موسی صدر که به امر آیت الله حکیم از حافظ اسد می پرسد که آیا شخصی به نام عثمان بن عنبسه در سپاهیان شما وجود دارد؟ که پس از جستجو مشخص می شود چنین شخصی با آن اوصاف وجود دارد و خودشان نقل می کردند که او را دیده اند؛

3. حاج میرزا علی آقا مقدس نامی بود که فرزندش شیخ حسن از شاگردان مرحوم آیت الله العظمی مامقانی است. وی به مکه رفته بود و در مسیر برگشت همراه با کاروان از فلسطین آمده بودند. شبی که در آن جا استراحت کرده بودند، سر و صدای زیادی به گوششان رسیده بود. صبح که از علت سر و صدا پرسیده بودند، اهالی آن جا گفته بودند که عنبسه نامی صاحب فرزند شده که نام فرزندش را عثمان نهاده است. او در حال وضو گرفتن بوده که یکی از اهالی آن قبیله می پرسد آیا شما شیخ محمدحسن مامقانی را می شناسید؟ گفته بود: بله. آن شخص گفته بود:

درگذشت. پرسیده بود: کی ؟ گفته بود: همین الآن با توجه به این که حدود 97 96 سال پیش آن هم در صحرا رادیو، تلویزیون و دیگر ابزارهای ارتباطی وجود نداشته این یک خبر غیبی به شمار می آید. که بعد هم وقتی میرزا علی آقا به نجف برمی گردد می بیند صحبت او مطابق واقع بوده است. قرآن کریم تعبیری دارد که می فرماید:

إنّ الشیاطین لیوحون الی اولیائهم. 3

و در حقیقت شیطان ها به دوستان خود وحی می کنند.

این که الآن رسم شده عده ای به صرف خبر دادن از امور غیبی ای که مطابق واقع از آب درمی آید خود را از اولیای الهی جا می زنند از همین دست است و نباید فریب بخوریم. خلاصه این که در آن جمع و قبیله و با آن توانایی چنین شخصی به دنیا آمده بود. اگر آن شخص الآن زنده باشد حدود 97 96 سال سن دارد و هرچند دورة ما دوره ای است که مدیریت و رهبری جریان ها چندان به سن مربوط نیست و هر کس می تواند حتی با یک گوشه نشستن هم جریان ها را رهبری کند ولی باز با این حال هیچ کدام از این سه ماجرا نمی تواند دلیل وجود سفیانی وعده داده شده باشد؛ چرا که گفته اند سفیانی نامش، عثمان بن عنبسه است نه این که هر کس نامش

ص:334

عثمان بن عنبسه بود سفیانی است. [ ان شاء الله بعد ازظهور حقیقت این امر برای ما مشخص خواهد شد و خواهیم دید آیا این شخص واقعاً سفیانی هست یا نه. ]

چطور می توان روایاتی را که می گویند امر ظهور ناگهانی فرامی رسد یا خداوند امر حضرت را یک شبه اصلاح می کند با روایات نشانه های ظهور جمع کرد؟

آن که فرموده اند» ظهور ناگهانی است «به معنای این نیست که بدون علایم باشد؛ بلکه منظور این است که کل حوادث که از خروج سفیانی و یمانی آغاز می شود ناگهانی و غیرمترقبه است. علت ناگهانی بودن ظهور هم آن است که مردم در آن زمان انتظار ظهور را نمی کشند و گمان می کنند که صدها یا هزاران سال بعد ظهور اتفاق خواهد افتاد. و به همین جهت است که واقعة ظهور را» بغتة «یا ناگهانی خوانده اند.

* وضعیت ایران در آستانة ظهور چگونه است و ایرانیان چه نقشی در آن زمان و پس از ظهور خواهند داشت ؟

* در زمان ائمه (علیه السلام) از ایرانیان با عنوان عجم ها یاد می شد که در نقشه های قدیمی چاپ ترکیه و دیگر کشورها ایران را با استناد به همین مطلب عجمستان می خواندند. عجم یعنی غیر عرب. ولی عموماً برای ایران از این واژه استفاده شده و برای دیگر اقوام کمتر این واژه را به کار برده اند.

روایتی را فقط از ابن عربی دیده ام که گفته اصحاب حضرت فقط عجم ها هستند و حتی یک نفر عرب هم در میان آن ها یافته نمی شود. البته روایات و احادیث فراوانی داریم که می گویند تعداد عرب ها در آن روز بسیار کم است ولی با آن تعبیر فقط همان یک روایت موجود است. با توجه به روایاتی که تعداد زیادی از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) و حضرت علی و دیگر ائمه (علیه السلام)؛ نظیر سلمان، ابوذر، ابودجانه، عمار، مقداد و زراره را در زمرة اصحاب حضرت مهدی (علیه السلام) برشمرده اند، نمی توانیم به آن روایت خیلی اعتماد کنیم.

آنچه مسلم است این که در میان یاران حضرت مهدی (علیه السلام) تعداد زیادی ایرانی

ص:335

وجود دارد. در حدیث آمده که در کوفه چادرها را برپا می کنند و عجم ها قرآن را به مردم می آموزند.

ایرانیان پس از اسلام در ادبیات، حدیث و تاریخ اسلام نقش چشم گیری داشته اند. جالب است بدانید مؤلفان صحاح سته اکثراً ایرانی هستند. البته در میان اصحاب ائمه (علیه السلام) هم تعدادشان بسیار زیاد بوده است. ولی آنچه به نقش ایرانیان در آستانة ظهور مربوط می شود، مسئلة خراسانی، حسنی، مروزی و امثال آن هاست که مثلاً حضرت گنج هایی در طالقان دارند که این گنج از جنس طلا و نقره نیست بلکه کسانی هستند که آن حضرت را به حق شناخته اند و جزو یاوران ایشان خواهند بود.

خلاصه این که ایرانیان در جریان ظهور نقش دارند ولی تعدادش به آن بستگی دارد که چه قدرش را ما بپذیریم.

* گفته شده بعضی از شخصیت های بزرگ و خواص مثل آیت الله بهجت زمان ظهور را می دانند و تنها عوام مردم هستند که نمی دانند ظهور چه زمانی اتفاق خواهد افتاد. آیا این مطلب صحت دارد؟

* مسلماً نه. در مورد آیت الله بهجت دروغ های بسیاری ساخته و نقل می کنند.

مثلاً ایشان رسمشان بر این است که وقتی اذان را گفتند چه وضو داشته باشند چه نه، مجدداً وضو می گیرند. به همین جهت حدود بیست دقیقه بعد از اذان به مسجد می آیند و نماز را اقامه می کنند حالا از این ماجرا آمده اند و این دروغ را ساخته اند که آیت الله بهجت هر روز بعد از اذان نمازش را به حضرت بقیة الله (علیه السلام) اقتدا می کنند و بعد از آن به مسجد می آیند و دوباره نماز می خوانند.

مگر کسی که نمازش را به حضرت اقتدا کرده می تواند دوباره همان نماز را اعاده کند. هر بار که خدمت آقازادة ایشان، علی آقا، می رسیم این مطالب را تکذیب می کنند.

یکی دیگر از دروغ ها هم این است که می گویند روزی ایشان در نماز افتادند و غش کردند. بعد از این که روی ایشان آب ریختند و ایشان را به هوش آوردند، از علت بی هوشی پرسیدند. آیت الله بهجت فرمودند که قاتل امام زمان (علیه السلام) به دنیا

ص:336

آمد. آخر آقا بقیة الله (علیه السلام) که قاتل ندارند و ایشان به مرگ طبیعی از دنیا خواهند رفت.

روایت» ما منّا الامسموم او مقتول: همة ما) ائمه (یا مسموم یا کشته می شویم «که در عیون اخبار الرضا (علیه السلام) آمده، هم سند ندارد و هم شامل حضرت مهدی (علیه السلام) نمی شود. وقتی حضرت جهان را پر از عدل و داد می کند به طوری که از همه جا بانگ توحید شنیده می شود، چطور ممکن است یک نفر فاسد پیدا شود آن هم تا جایی که قاتل آن حضرت باشد؟

این حرف ها از کارخانه های دروغ سازی درآمده که زنی به نام سعیده که ریش دارد از پشت بام سنگ آسیابی را روی سر حضرت می اندازد و ایشان را شهید می کند. مگر الآن در خانة کسی سنگ آسیاب هست که در دوران حضرت باشد. و مثلاً کسی در خانه اش از آن استفاده بکند و بخواهد با کوبیدن چنین سنگی به آن سنگینی بر سر حضرت ایشان را شهید کند. این دروغ را به آیت الله بهجت هم نسبت می دهند.

* لطفاً دربارة دجال و دابة الارض توضیح مختصری بفرمایید.

* مسئلة» دابة الارض «به علائم ظهور مربوط نمی شود و جزء» اشراط الساعة «و علائم قیامت است که در عالم رجعت به وقوع می پیوندد.

اشراط الساعة یا علائم قیامت دو دسته اند: دسته ای پیش از ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) اتفاق می افتند و دسته ای پیش از وقوع قیامت. این تعبیر را بیشتر اهل سنت به کار می برند. منظور از دابة الارض حضرت علی (علیه السلام) است که پیش از قیامت مجدداً به زمین باز می گردند.

دابة الارض، دخان، طلوع شمس از مغرب همگی جزء اشراط الساعة هستند.

دربارة دجال هم مسلم این است که جزء علائم حتمی نیست و این که در برخی کتاب ها آمده تمام روایات آن دروغ است واقعاً جسارت بزرگی بوده که مؤلف نموده است. در چاپ جدید کتاب ارزشمند منتخب الاثر نوشتة آیت الله صافی گلپایگانی که جامع ترین اثر دربارة آقا بقیة الله (علیه السلام) به شمار می آید احادیث دجال را به چند دستة ساختگی، مشکوک و صحیح دسته بندی کرده اند.

ص:337

دجال یکی معتقدات مسلم اهل سنت است که ما هم بدان اعتقاد داریم و می گوییم که او خواهد آمد ولی نه به آن شدت. روایات فراوانی داریم که می گویند دجال می آید و حضرت مهدی (علیه السلام) به حضرت مسیح (علیه السلام) دستور می دهند که او را بکشد و در بعضی هم این تعبیر آمده که آن حضرت خودشان او را در باب اللّد در فلسطین اشغالی می کشند.

* چطور می توان همة این احادیث را با مسائل روز تطبیق داد؟ جرا باید از چنین تعبیرات غیرقابل فهمی برای بیان مسائل استفاده شود که مثلاً به موشک بگویند مارهای بالدار؟!

* شما نگاه کنید اگر ما به 12، 13 قرن قبل برگردیم و بخواهیم دربارة موشک صحبت کنیم چه تعبیری باید به کار ببریم ؟ آیا بهتر از تعبیر مار بالدار وجود دارد به خصوص که اصلاً این تشبیه با نوع شلیک موشک خوانایی و تطابق قابل توجهی دارد. یا تعبیر سوار شدن آهن روی آهن برای قطار و چیزهایی از این دست همه مناسب آن مقطع زمانی است به خصوص برای وقتی که مخاطب هیچ تصوری از آنچه شما می خواهید بیان کنید نداشته باشد.

* شما فرمودید ظهور امام زمان (علیه السلام) قطعاً در بیست و سوم ماه رمضان اتفاق می افتد. آیا این سخن مصداق توقیت و تعیین وقت برای ظهور نیست ؟

* خیر، چون اولاً سالی برای آن تعیین نشده و ثانیاً آن را معصوم (علیه السلام) فرموده اند.

امام (علیه السلام) قسم می خوردند که حکومت او حتی هشت ماه و یک روز طول نمی کشد.

البته این را هم بگویم که سفیانی بعد از پنج سال درگیری بر پنج منطقه و یا سه کشور سوریه، اردن و فلسطین مسلط می شود. بعد از این ماجراها در بیست و سوم ماه رمضان حضرت ظهور می کنند. این روایت را شیخ طوسی، شیخ مفید، شیخ طبرسی، مرحوم فضل بن شاذان نقل کرده اند و سند آن صحیح است.

* در روایات آمده که مؤمنان در زمان ظهور عقل هایشان کامل می شود در حالی که

ص:338

الآن مشتاقان ظهور و افرادی که دوست دارند از منتظران و مؤمنان باشند، دچار خطا و گناه ناشی از درک نکردن و نفهمیدن می شوند و در واقع همین گناهان آن ها را از ایمان دور می کند. در این باره چه باید کرد و علاوه بر آن چه کنیم که با وجود این عدم ادراک ها دچار خطا نشویم ؟

* در زمان ظهور عقل ها کمال فوق العاده ای پیدا می کند ولی الآن، مرتبه پایین تر آن را می توانیم مشاهده کنیم. بچه های الآن گاهی در حد افراد 30، 40 سالة حدود پنجاه سال پیش خیلی از مسائل را درک می کنند. اگر در قدیم ما فقط یک ابن سینا داشتیم الآن فراوانند بچه های پنج ساله ای که حافظ کل قرآن هستند یا کودکان 5/3 ساله ای داریم که عمده و یا کل قرآن را از بر دارند و کسی هم در دنیا منکر این مطلب نیست. این رشد عقلی را ما در شرایط کنونی می توانیم احساس کنیم ولی بعد از ظهور، رشد هر کس بیش از چهل برابر خواهد بود. تعبیر یک شبه از بنده بود والا در روایت آمده حضرت دست بابرکت خود را بر سر شیعیان می کشند و به واسطة آن عقل های مردم کامل می شود.

نکتة دوم این که ما الآن خیلی از نیک و بدها را می فهمیم و می دانیم که خداوند از رگ گردن به ما نزدیک تر است ولی باز با این حال گناه می کنیم این امر ناشی از هوای نفس ماست و مسائل دیگری که سوای تشخیص ندادن ما را به گناه سوق می دهند.

حضرت مشغول توصیف دورة پیش از امام زمان (علیه السلام) بودند که صدها نفر مدعی امامت می شوند راوی شروع کرد به گریه کردن و به حضرت عرضه داشت که برای مردم این دوره گریه می کنم. حضرت به روزنه ای اشاره کردند که آفتاب از آن به درون می تابید و فرمودند: امر ما از این آفتاب روشن تر است.

یک نفر از آقا بقیة الله (علیه السلام) پرسید من چه کنم ؟ حضرت فرمودند: کار امام زمان (علیه السلام) را بکن. یعنی شما هر کاری خواستید انجام دهید، ببینید اگر امام (علیه السلام) آن جا بود چه می کرد.

آیا ما شک داریم که خیلی از کارها و گناهان ما را حضرت انجام نمی دهند؟ پس چرا باز هم ما آن ها را مرتکب می شویم ؟

ص:339

* شما فرمودید که ظهور ناگهانی اتفاق می افتد و در شرایطی که مردم فکر می کنند مثلاً قرار است صد یا هزار سال بعد اتفاق بیفتد. ما که الآن با توجه و در نظر داشتن علایم و نشانه ها چشم انتظار ظهور هستیم آیا خلاف این رویه عمل می کنیم ؟

خیر، به هیچ وجه این طور نیست منظور از» بغتة «که ما گفتیم، یک حادثة غیرمنتظره است. شما الآن اگر از مردم بپرسید امام زمان (علیه السلام) کی ظهور می کنند یک دستة معدودی ممکن است جواب بدهند هیچ وقت و اصلاً منکر آن بشوند و در مقابل دستة دیگری هم بگویند شاید فردا، شاید دو، سه روزبعد و تا این حد آماده ظهور باشند. به هر حال شیعه با امید زنده بوده است.

از آن جا که ما با مطالبی سر و کار داریم که جنبة اعتقادی دارند، مرتب آن ها را با مراجع هماهنگ می کنیم، یکی از مسائلی که به برخی مراجع عرض کرده ام و پسندیده اند این است که اگر امام زمان (علیه السلام) از زمان ظهورشان خبر داشتند و می دانستند که قرار است بیش از هزار سال غیبتشان طول بکشد، حتی اگر دلشان از پولاد بود باز این دل آب می شد. به عبارت دیگر خود حضرت هم زمان ظهورشان را نمی دانند. ما چون امیدواریم که همچنان زنده هستیم هزاران کار را شروع می کنیم. اگر دکترها به کسی بگویند که تو سرطان داری و زنده نمی مانی آیا باز هم همین طور عمل خواهد کرد؟ ما با این امید زنده هستیم و از خدا بخواهیم که این امید را به تحقق برساند ان شاءالله.

* می گویند به تأخیر افتادن ظهور به این علت است که هنوز تعداد 313 یار مخلص آن حضرت کامل نشده است؛ نظر شما در این رابطه چیست ؟

* در برخی احادیث به این معنا اشاره شده مثلاً درماجرای جزیره خضرا، سید شمس الدین می گوید از این تعداد 300 نفر آماده اند و 13 تای دیگر هنوز زنده مانده اند و معنای این حدیث این نیست که تا 313 یار حضرت کامل شد ایشان ظهور می کنند به علاوه که ما در این گونه احادیث توقف کرده ایم که آیا صحیح است یا خیر، چون خود ائمه (علیه السلام) به ما یاد داده اند و راهنمایی کرده اند که اگر ما احساس

ص:340

اضطرار بکنیم و همه با هم متضرعانه دست به سوی خدا بلند کنیم و از او ظهور حضرت را طلب نماییم قطعاً این واقعه اتفاق می افتد. روایت شده که بنی اسراییل با دعا و تضرع 170 سال عقابشان کم شد و شما هم با دعا و تضرع می توانید مدت غیبت امام زمان (علیه السلام) را کم کنید. اصلاً علت اساسی تأخیر در ظهور حضرت گناهان ماست و ما با تقوا و دعا می توانیم ظهور را جلو بیندازیم.

* در نشست قبلی حجت الاسلام کورانی فرمودند: منظور از بعضی از تعابیری که در روایات آمده؛ نظیر سوار شدن بر ابرها و امثال آن تکنولوژی امروزی نیست و همگی جزء معجزات امام (علیه السلام) هستند. دربارة جنگ کردن با شمشیر و این موضوع نظر شما چیست ؟

* آنچه دربارة عصر ظهور به مارسیده این است که در آن دوران هیچ نابینایی روی زمین باقی نمی ماند. بعضی از یاران حضرت سوار ابرها می شوند و صحبت ایشان را همة دنیا می شنوند. قدر مسلم این روایات همان چیزی است که بیان شده ولی این که آیا علم بشری این قدر پیشرفت می کند و مثلاً یاران با بالگرد و هواپیما جابه جا می شوند و صحبت های حضرت به وسیلة ماهواره و وسایلی از این دست مخابره می شود و یا این که معجزه ایشان است در روایات بیان نشده و ما نمی توانیم نظر قطعی بدهیم. البته بعضی جاها مسلماً معجزه و امری خارق العاده است؛ مثلاً دربارة بانگ آسمانی گفته شده که همه آن را می شنوند، خوابیده بیدار می شود فرد نشسته می ایستد و... در صورتی که اگر بنا باشد این مطلب با ماهواره مخابره شود لازم است من، بیدار و در مقابل دستگاه نشسته باشم و در غیر این صورت ممکن نیست مطلب را دریافت کنم.

دربارة شمشیر هم باید خدمتتان عرض کنم استفاده از وسایل کشتار جمعی با اصل هدایت مردم سازگار نیست و حضرت مسلماً از این وسایل استفاده نمی کنند.

ولی این که چطور این وسایل خنثی می شوند به هر حال الآن هر سلاحی که ساخته می شود بلافاصله بعدش خنثی کنندة آن را هم می سازند طبیعتاً حضرت هم این دانش را دارند و هم دانش مافوق آن را و به همین جهت به راحتی می توانند همه این سلاح ها را خنثی کننند. در آیة» واعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة...؛ و هرچه در

ص:341

توان دارید، از نیرو و اسب های آماده بسیج کنید. (4 منظور هر نوع سلاحی است که بتوان با آن در مقابل کفار و مشرکان ایستاد ولی در مورد آقا بقیة الله (علیه السلام) این نیرو فقط شامل شمشیر می شود و هر کس بناست کشته شود با شمشیر می میرد. خیلی از بزرگان فرموده اند این شمشیر نمادین است و حضرت از آن استفاده نمی کند ما هم معتقدیم که نمادین است ولی در عین حال از آن وسایل هم استفاده نمی کنند.

پی نوشت ها:

1. سورة مائده (5)، آیة 64.

2. به عبارت دیگر بهتر است بگوییم قطعیتی که در روایات برای علائم حتمی بیان شده ناشی از علم معصومین (علیه السلام) به خواست و مشیت الهی است و یقین آن ها ناشی از علم به لوح محفوظ است و آنچه که احتمال بداء در آن وجود دارد مواردی است که در لوح محو و اثبات مندرج گشته اند.

3. سورة انعام (6)، آیة 121.

4. سورة انفال (8)، آیة 60: و هرچه در توان دارید از نیرو و اسب های آماده بسیج کنید...

هرچه را دوست داری بعد از آن به عمل بیاور یقینا بخشوده شدی.

2 - وعنه، عن أحمد، عن ابن أبی عمیر، عن مرازم بن حکیم، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: کان أبی یقول: إذا هممت بخیر فبادر، فإنک لا تدری ما یحدث. (275)(1)

مرازم بن حکیم از ابی عبدالله علیه السلام فرمود: هروقت به خیری قصد کردی (زود) مبادرت کن چون نمیدانی چه پیش خواهد آمد.

3 - وعنه، عن أحمد بن محمد، عن علی بن الحکم، عن أبی جمیلة قال: قال أبو عبد الله (علیه السلام): افتتحوا نهارکم بخیر، وأملوا علی حفظتکم فی أوله خیرا، وفی آخره خیرا، یغفر لکم مابین ذلک إنشاء الله. (277)(2) ابی جمیله گفت: امام صادق علیه السلام فرمود: روزتان را با خیر افتتاح کنید و بر فرشتگان نگهبانت در اول روز و در آخرش هم کار نیک نشان دهید، میان این دوخیر به شما بخشیدمی شود انشاءالله.

4 - وعن علی بن إبراهیم عن أبیه، عن إبن أبی عمیر، عن ابن اذینة، عن زرارة، عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): إن الله یحب من الخیر ما یعجل. (278)(3) زراره از امام باقرعلیه السلام فرمود: خداوند دوست می دارد از کار خیر آنچه با شتاب انجام داده شود.

5 - وعنه، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: إذا هممت بشئ من الخیر فلا تؤخره، فإن الله عزوجل ربما اطلع علی العبد وهو علی شئ من الطاعة، فیقول: وعزتی وجلالی، لا أعذبک بعدها أبدا، وإذا هممت بسیئة فلا تعملها، فإنه ربما اطلع الله علی العبد وهو علی شیئ من المعصیة، فیقول: وعزتی وجلالی لا أغفر لک بعدها أبدا. (279)(4) هشام بن سالم از امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی که به کار خیری تصمیم گرفتی زود انجام دهی به تأخیر نیانداز، خدای عز و جلّ ای بسا به بنده ای که در حال انجام طاعتی باشد می فرماید:

به عزّت و جلالم سوگند بعد از آن ترا عذاب نمی کنم و اگر در کار بدی ببیند میگوید

ص:343

قسم به عزّت و جلالم بعد از آن ترا نمی بخشم.

6 - وعن أبی علی الأشعری، عن محمد بن عبد الجبار، عن ابن فضال، عن أبی جمیلة، عن محمد بن حمران، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: إذا هم أحدکم بخیر أو صلة فإن عن یمینه وشماله شیطانین، فلیبادر لا یکفاه عن ذلک. (282)(1) از امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی یکی از شما به عمل خیر یا صله ارحامی تصمیم بگیرد زود انجام دهد چون دو شیطان از چپ و راست او می خواهند او را از آن کار نیک نگهدارند.

7 - الحسن بن محمد الطوسی (فی الأمالی) عن أبیه، عن المفید، عن ابن الزیات، عن محمد بن همام، عن جعفر بن محمد بن مالک، عن أحمد بن سلامة، عن محمد بن الحسن العامری، عن أبی معمر، عن أبی بکر بن عیاش، عن الفجیع العقیلی، عن الحسن بن علی، عن أبیه علیهما السلام قال: إذا عرض لک شئ من أمر الآخرة فابدأ به، وإذا عرض لک شئ من الدنیا فتأنه حتی تصیب رشدک. (285) - (2)حسن بن علی علیهما السلام فرمود: اگر کاری برای آخرت بتو پیش آید زود انجام ده و اگر برای دنیا چیزی پیشاید، با تأنی راه درست را انتخاب کن.

8 - محمد بن الحسن، فی (المجالس والأخبار) بإسناده، عن أبی ذر، فی وصیة رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) - قال: یا أبا ذر، إغتنم خمسا قبل خمس:

شبابک قبل هرمک، وصحتک قبل سقمک، وغناک قبل فقرک، وفراغک قبل شغلک، وحیاتک قبل موتک، یا أبا ذر، إیاک والتسویف (1) بأملک، فإنک بیومک ولست بما بعده، یا أبا ذر إذا أصبحت فلا تحدث نفسک بالمساء وإذا أمسیت فلا تحدث نفسک بالصباح، وخذ من صحتک قبل سقمک(3) رسول خدا صلی الله علیه و آله به اباذر فرمود: ای اباذر پنج چیز را قبل از پنج چیز غنیمت شمار، جوانیت را پیش از

ص:344

پیریت، و صحت بدنت را پیش از بیماری و داریت را پیش از نداری و فراغتت را پیش مشغولی و زندگیت را پیش از مرگ.

ای اباذر مبادا به آرزویت، وقت گذرانی کنی چون برای امروز هستی برای فردایت نیستی ای اباذر وقتی که صبح بیدار شدی به غروبت فکر نکن وقتی به غروب رسیدی به فردایت فکر نکن و صحت بدنت را بگیر (و نگهدار) پیش از آنکه مریض شوی.

هرکس به اندازه ذره ای عمل خیر کند، نتیجه اش را می بیند و هرکس به اندازه ذره ای عمل شر انجام دهد، آن را هم خواهد دید.

3 - وفی (الخصال)، وفی (معانی الأخبار)، وفی کتاب (إکمال الدین): عن محمد ابن علی ماجیلویه، عن عمه محمد بن أبی القاسم، عن أحمد بن محمد بن خالد، عن القاسم بن یحیی، عن جده الحسن بن راشد، عن أبی بصیر، عن محمد بن مسلم، عن أبی جعفر، عن آبائه، عن علی (علیهم السلام) قال: إن الله أخفی أربعة فی أربعة:

أخفی رضاه فی طاعته فلا تستصغرن شیئا من طاعته، فربما وافق رضاه وأنت لا تعلم، وأخفی سخطه فی معصیته فلا تستصغرن شیئا من معصیته، فربما وافق سخطه (معصیته) (1) وأنت لا تعلم، وأخفی إجابته فی دعوته فلا تستصغرن شیئا من دعائه، فربما وافق إجابته وأنت لاتعلم، وأخفی ولیه فی عباده فلا تستصغرن عبدا من عبید الله (2) فربما یکون ولیه وأنت لا تعلم. (292)(1) محمد بن مسلم از امام باقر از پدران بزرگوارش از علی علیهم السلام فرمود: خداوند چهار چیز را در چهار چیز پنهان کرده است، رضایش را در طاعتش، پس هیچ عمل خیری را کوچک مشمار ممکن است مورد رضایش آن باشد و غضبش را در معصیت مخفی نموده پس هیچ گناهی را کوچک نشمار ممکن است همان مورد غضب خدا باشد و اجابت را در دعا قرار داده پس هیچ دعائی را کوچک مشمار ممکن است همان مورد اجابت باشد و بنده اش را در میان بندگان مخفی ساخته پس هیچ کس را کوچک مشمار ممکن است او بنده خالص خدا باشد.

4 - أحمد بن محمد بن خالد فی (المحاسن): عن أبیه، عن ابن سنان، عن محمد بن حکیم، عمن حدثه، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: قال علی (علیه السلام):

اعلموا أنه لا یصغر ما ضر یوم القیامة، ولا یصغر ما ینفع یوم القیامة، فکونوا فیما

ص:346

أخبرکم الله کمن عاین.(1) امام صادق از علی علیهماالسلام فرمود: آنچه که برای آخرتت ضرر دارد کوچک مشمارو آنچه که به روز قیامتت منفعت دارد کوچک مشمار پس آنچه را که خدا به شما خبر داده مانند کسی باشید آن را می بیند.

5 - وقال (علیه السلام): قلیل مدوم علیه خیر من کثیر مملول منه. (296)(2)وفرمود: کم دائمی بهتر از زیادیست که ملال آور باشد.

6 - الحسن بن محمد الطوسی، فی (الأمالی) عن أبیه، عن المفید، عن جعفر بن محمد بن قولویه، عن أبیه، عن سعد بن عبد الله، عن أحمد بن محمد، عن یونس بن عبد الرحمن، عن الحسن بن محبوب، عن أبی محمد الوابشی، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: إذا أحسن العبد المؤمن ضاعف الله عمله بکل حسنة سبعمأة ضعف، وذلک قول الله عزوجل: (والله یضاعف لمن یشاء) (1).(3) امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی که بنده عمل خیری را انجام دهد خداوند به هر حسنه هفتصد برابر زیاد می کند و این است گفته خدای عز و جل (خداوند می افزاید به هرکس که بخواهد.

به گزارش» شیعه نیوز «، آگاهی از شهادت امام حسین (علیه السلام) در میان انبیاء الهی و امت های گذشته، سابقه طولانی داشته است. در این باره اخبار بسیاری در کتاب های تاریخی و حدیثی شیعه و سنی وجود دارد که دو نمونه از آن را با استناد به» مقتل جامع سیدالشهدا «زیر نظر حجت الاسلام مهدی پیشوایی ذکر می کنیم:

1 - ابن عباس از امیرالمؤمنین (علیه السلام) حدیثی را درباره عبور حضرت عیسی (علیه السلام) از سرزمین کربلا نقل می کند که حضرت) در بخشی از این حدیث (می فرماید:» عیسی] هنگام عبور از کربلا [نشست و شروع به گریه کرد و حواریون نیز با وی نشستند و گریه کردند؛ اما علت گریه حضرت عیسی (علیه السلام) را نمی دانستند. از این رو به حضرت گفتند ای روح و کلمه خدا، سبب گریه شما چیست ؟ حضرت فرمود: آیا می دانید اینجا چه سرزمینی است ؟ گفتند: نه فرمود اینجا زمینی است که در آن فرزند رسول خدا احمد و فرزند آزادزن پاک و مبرا از هر گونه پلیدی و آلودگی، که شبیه مادرم] مریم [است، کشته شده و در آن دفن می شود «.) امالی شیخ صدوق، ص 695، ح 5)

2. سماعة بن مَهران می گوید که از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: آن کسی که خداوند در کتابش درباره او فرموده:» وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ إِسْمَاعِیلَ إِنَّهُ کَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَکَانَ رَسُولًا نَّبِیًّا) در این کتاب از اسماعیل یاد کن؛ زیرا که او درست وعده و فرستاده ای پیامبر بود («پیامبری از پیامبران بوده] که خدا او را به سوی قومش برانگیخت 2 [پس قومش بر او مسلط شده، پوست سر و صورتش را کندند! آنگاه خدا فرشته ای را نزد او فرستاد و گفت: پروردگار جهانیان به تو سلام می رساند و می فرماید: آنچه را قومت با تو کردند، دیدم. پس هر چه می خواهی، از من بخواه. اسماعیل (علیه السلام) گفت: ای پروردگار جهانیان حسین بن علی بن ابی طالب] در ابتلا به بلاها و مصیبت ها 3 [برای من اسوه و الگوست. امام صادق فرمود: او پیامبری غیر از اسماعیل پسر ابراهیم] خلیل [بوده است.) امالی شیخ

ص:348

مفید، ص 39، ح 7)

منبع: فارس

اعجاز قرآن در رعد و برق

لقاح ابرها و گیاهان توسط باد

سیاه چاله های نترونی در قرآن

چگونگی تشکیل باران برف تگرگ در قرآن

دلایل اعجاز قرآن

اعجاز در احادیث ائمه اطهار (علیه السلام)

مستندات الهی ر مورد داستان حضرت نوح موسی عاد و شق القمر

جدید ترین شگفتی قرآن، نردبان های شنوایی

معجزات علمی قرآن در پیدایش کائنات و زندگی

صفحه جدیدپیشگویی فتح مکه و جنگهای ایران و روم در قرآن کریم

اعجاز قرآن در لایه لایه بودن زمین و تشکیل نفت و نسبیت زمان