ص :2

سیمای جهان در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

اجتماعی، اقتصادی، آموزش و پرورش، نظامی و قضایی

محمد امینی گلستانی

ص :3

ربّ الارض 117

موعود 117

منتقم 118

مهدی صلوات اللّه علیه 120

عبد اللّه 121

مؤمّل 121

منتظر 121

ماء معین 122

بئر معطّله 123

بلد الامین 123

«قائم»صلوات اللّه علیه 124

فجر 126

صاحب الامر 126

صاحب الغیبة 126

صاحب الرجعه 127

صاحب الدّار 127

صاحب الناحیه 127

صاحب العصر 127

بقیّة الانبیاء 128

صاحب الکرة البیضاء 128

صمصام الاکبر 128

صبح مسفر 128

صدق 129

صراط 129

ضیاء 129

ضحی 129

جنب 129

طالب التّراث 129

احسان 130

اذن سامعه 130

أیدی 130

بقیة اللّه 130

حاشر 131

قابض 129

فردوس الاکبر 131

واقیذ 132

بهرام،بنده یزدان 132

پرویز 132

اوقیدمو 132

ایزدشناس 132

ایستاده 132

کیقباد دوم 133

خسرو 133

خجسته 133

خداشناس 133

زندافریس 134

سروش ایزد 134

فیروز 134

فرخنده 134

فیذموا 134

وهوه ل 138

خلف و خلف صالح 139

خلیفة اللّه 141

علایم امامت 145

نشانه های اختصاصی 146

آثار و مواریث انبیا علیهم السّلام 147

نشانه های رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنان علیه السّلام 148

نشانه های تشریفی و اختصاصی امام علیه السّلام 149

مطالبی از نجم الثاقب 151

در ذکر جمله ای از خصایص آن جناب 151

1-امتیاز نور ظل و شبح آن جناب علیه السّلام 152

2-ظهور مصحف امیر المؤمنین علیه السّلام 154

3-تصرّف نکردن طول روزگار 157

رحمة للعالمین 159

بیان امامان در عظمت او 162

تفکّر امیر آزادگان علیه السّلام 164

نالۀ امام صادق علیه السّلام 166

امام جواد علیه السّلام می گرید 168

تمجید امام کاظم علیه السّلام 169

من او نیستم 170

این امام شماست 176

چهارمین آن ها قائم است 179

هنوز انتقام پدر گرفته نشده است 179

عصای سخنگو!179

ص:8

بخش سوم:

غیبت تا ظهور

غیبت چرا؟183

نبودن بیعت کسی در ذمّه اش 184

ترس 186

ارتش آمریکا در جستجوی«مهدی»191

خبرنگار N T I به دنبال امام زمان 191

غیبت و معنای آن 194

دو غیبت 200

غیبت صغری 201

جعفر کذّاب 202

غیبت کبری 208

غیبت،سرّی از اسرار خدا 209

زمینۀ ظهور 213

فکر انحرافی 214

عدم ظهور چرا 215

طول عمر امام علیه السّلام 218

آب حیات 220

مکان زندگی 222

ازدواج و اولاد آن حضرت 228

بی اطّلاعان 233

فواید وجودی امام علیه السّلام در دوران غیبت 235

دفع بلا از اهل زمین 240

نجات شیعیان از شرّ دشمنان 241

بیت الحمد 242

ادّعای مشاهده کنندگان 242

حضور در میان مردم 244

حضور در موسم حج 249

آزادی زمان غیبت 251

ندیمان و هم صحبتان او 252

به خدا سوگند اوست مضطرّ 254

فرج شما کی خواهد بود 254

آیا امام از وقت ظهور اطّلاع دارد!258

آیا وقتی معیّن شده است؟260

علّت عدم تعیین وقت 266

ارزش وجودی علماء در دوران غیبت 268

سختی شکیبایی 269

رایات مشتبه 269

به خدا مانند شیشه شکسته می شوید 270

شیعیان محزون 271

به خاطر تو 271

بی پناهان 273

سرگردانان و حیرت زدگان 274

مأیوسان 275

باور نکن 278

مانند زنبور عسل باشید 278

ناتوانان 279

ناتوانی اللّه گویان 280

دشمنی همدیگر شیعیان 281

ردکنندگان نیازمندان 283

امتحان شیعیان 284

حالت بیزاری جستن 286

از دین دست برداران 287

بهشت گمراهان 287

عمل در دولت حقّ بهتر است،یا...288

وظایف(به ساحل نشسته گان)293

عمل به وظیفه 295

عقیدۀ اوّلیه را محکم بگیرید 296

عدم تأیید خروج کنندگان 299

مرغان پرپرشده!303

أمر به سکوت و سکون 303

پاشیدن کوه ها آسان تر است از...307

پرچم طاغوت 309

نهی از تبعیت آنان 310

هر خروج کننده ای را نپذیرید 311

شتاب زدگان 313

دعا برای سلامتی امام علیه السّلام 316

انتظار فرج 317

دعا برای تعجیل فرج 320

دعای امام کاظم علیه السّلام برای تعجیل فرج 320

دعای منتظران 321

دعای غریقان 321

ص:9

دعای عهد 322

توسل به حضرت ولی عصر علیه السّلام 322

ستایش 324

ثواب صابران 324

عبادت منتظران 324

گوارا باد بر شما 325

منتظرانند فرج یافتگان 325

اگر پیش از او مردم؟!325

خوشا به حال دوستان قائم 326

خوشا به حال ثابت قدمان 327

خوشا به حال گمنامان 329

به یقین رسیدگان 330

از همه بهتران 330

اجر یک صد هزار شهید گیرندگان 331

به اجر هزار شهید رسیدگان 331

به ثواب پنجاه صحابه نایل شوندگان 331

گاهی اجر دو شهید 332

شمشیرزنان رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله 332

منتظران،شمشیرزن راه خدایند 333

در خیمۀ قائم نشستگان 333

آنانند گرامیان 334

منتظران همرزم مجاهدانند 335

منتظران زانوزننده محضر اویند 335

کجایند برادران 336

کشته و سوخته شدگان 337

زمین از خون منتظران رنگین شود 338

دلسوخته گان زمین و آسمان 338

منتظران معطّران زمین و...338

در رختخواب شهیدان 339

چشمان اشک ریزان 340

فقط امامت را بشناس!341

منتظران فردا در زمرۀ ما هستند 342

منتظران کمیاب تر از کبریت احمرند 342

ذرّیان استوار 343

در مقام شب زنده داران 344

اهل حقّ در زحمتند!344

بخش چهارم:

علایم ظهور

علایم ظهور دو گونه اند 347

تقسیم علایم 360

علایم و حوادث نزدیک ظهور 360

جنگ جهانی و نابودی مردم 363

مرگ سفید و سرخ،ملخ ها و قحطی ها 364

کشتار فجیع 365

قیام هنگام فراگیری ناآرامی ها 366

نخستین نشانه ها 368

سلطنت های ماهانه-روزانه و نصف روزه 368

کشتار سه میلیونی 369

کشتار یک سوم 369

کشتار دو سوم مردم 370

مرگ پنج هفتم مردم 370

کشتار هفت نهم 370

کشتار نه دهم مردم 370

50 زن به یک مرد 373

کاش من جای تو بودم!374

یک یا دو سال پیش از ظهور 375

علایم سال ظهور 376

فتنه های سال ظهور 376

ایرانیان،وقت ظهور 377

قم 382

خوشا به حال طالقان 383

ری 385

یمانی و خراسانی و سفیانی 385

خروج رایت یمانی 386

خروج و رایت خراسانی 386

از سجستان(سیستان)386

شعیب بن صالح 388

خروج سیّد حسنی 390

خروج گیلانی 391

خروج مردی از اولاد جعفر بن ابی طالب 392

خروج شیصبانی 393

جنگ قرقیسیا 393

ص:10

جنگ گرگان و طبرستان 394

رایت آذربایجان 394

خروج سفیانی 395

یوم الإبدال 400

تکرار تاریخ(تجدید سلطنت بنی امیّه)401

تجدید سلطنت عباسیان 403

خروج دجّال 404

مسخ 411

خسف(فرورفتن زمین)412

بیزاری از علی علیه السّلام 412

نداها 412

نداهای آسمانی 413

یوم الخلاص یا روزگار رهایی 418

یوم الخلاص دیگر 420

اعلان جهانی ولایت به وسیلۀ باد 420

بخش پنجم:

ظهور ناگهانی صاحب زمان

پیراهن هنگام ظهور 427

بخش ششم:

کیفیت ظهور در مکه

خورشید تابان 436

علایم رخصت ظهور 439

با 45 نفر 442

ظهور از قم و پرچم توحید در کوه سفید!442

حضور در بیضاء استخر 443

ظهور از«کرعة»!444

سوار بر براق 446

قتل نفس زکیّه 448

ظهور تا قیام برای بیعت اوّل 449

خلاصۀ روایات 453

بیعت اکراهی 454

کیفیت خروج و بیعت دوم روز عاشورا 456

سنّ خروج 456

سال و ماه و روز ظهور 456

خروج در سال طاق 457

ماه خروج و قیام 457

روز خروج و قیام 458

جمع بین روایات 463

برنامۀ شروع 463

پیمان دو طرفه 466

ورود به مسجد الحرام 467

گوشه ای از(رفتار امام با مردم جهان!)469

امامت به که و چه کسی 472

اهالی قطب و سیبری 473

کینۀ کهنۀ مکّیان 477

رفتارش با مکّیان 479

اعدام قریش 481

عزیمت به مدینه 482

کسی با خود زاد و توشه برندارد 482

درد دل با جدّ بزرگوار 483

سوزاندن لات و عزّی 485

با هیزمی که فراهم آوردند...487

نشسته بر تخت و بساط سلیمان 489

به سوی پایتخت 490

ثعلبیه 490

ورود ارتش امام به نجف و کوفه 493

ملاقات با سیّد حسنی در نجف 500

بخش هفتم:

بعد از ظهور

دستور العمل های آسمانی 505

حضور محمد صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام 510

ص:11

سیرت و سنّت مهدی علیه السّلام 512

سیرت فردی 512

خوراک و پوشاک آن حضرت 515

نادمان بعد از ظهور!517

جمع بین روایات 518

چرا رنگت پریده؟!519

گریه چرا؟520

سیرت احیاگری 521

سیرت نبوی و علوی 522

با سیرت کدامیک،نبوی یا علوی؟!524

جمع بین روایات 526

سیرت مدیریتی 526

جمع بین روایت 528

مهربان تر از پدر و مادر 529

پایتخت امام«کوفه»530

جغرافیای پایتخت 531

اتصال خانه های کوفه به کربلا 531

ارزش مادی و معنوی،املاک پایتخت 532

ارزش اندازۀ نشستن یک نفر 533

ارزش یک ذراع زمین کوفه 534

خانۀ کوفه را نگهدارید 534

اجتماع مؤمنان در کوفه 534

خانۀ آن حضرت 534

خانۀ امامان بعد از قائم علیه السّلام 538

مسجدهایی که در کوفه بنا می شود 539

مسجدی که 500 درب دارد 539

مسجد هزار در 541

بزرگ ترین مسجد در جهان 543

مسجد کوفه 544

سیمای زمامداری و تشکل حکومت 524

حکومت در اسلام 544

قرآن و حکومت 553

علم و قدرت دو شرط اصلی زمامداری 555

برخورد مردم با قائم علیه السّلام 555

این همه کشتار چرا؟!558

مشرکان ناراضی 558

ما تو را نمی شناسیم 560

او همه را می شناسد 560

ای فرزند فاطمه از هرجا آمده ای 560

خدا به آل محمد نیازی ندارد 561

این از آل محمد نیست 562

لعنت شرقیان و غربیان 563

سخت ترین آزار و اذیت ها 564

حکومت واحد جهانی 565

سیرت کشورداری 566

دین واحد 570

تسلیم یا مرگ 577

دین غرقه به خون 578

دین جدید 578

ادارۀ کشوری به وسعت زمین 584

همه او را دوست دارند 585

طی الارض 586

پشت سر را می بیند 587

سایه ندارد 587

از دور می شنود 587

بالای سرش فرشته ای است 587

در سایۀ ابر 588

ستارۀ درخشان 589

کیفیت سلام بر آن حضرت 590

ص:12

بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمد للّه الأوّل لا أوّل لأوّلیته،و الآخر لا آخر لآخریته،و الصلوة و السلام علی أفضل بریّته و أشرف خلیقته،محمّد بن عبد اللّه صلّی اللّه علیه و علی أهل بیته الطیّبین الطاهرین،و اللعنة الدائمة الأبدیة علی أعدائهم أجمعین من أوّل الدنیا إلی بقاء یوم الدین

ظهور نمی فرمایند؟!

و ده ها آیا و چرای دیگر.

در عصر حاضر پرسش هایی مطرح است که نیاز روز،پاسخ آن ها را می طلبد، و باید هم این باشد.چون نسل نو،گفته ها را به صورت نو و شفّاف و متقن و قانع کننده می خواهند و خیلی مشتاق و علاقه مندند بدانند،دولت حقّی که این همه عاشق و دلباخته دارد و قرن ها به انتظار آن نشسته اند،چگونه و با چه شرایطی اداره خواهد شد؟!

در این کتاب سعی فراوانی شده تا به سؤالات به صورت مختصر و مفید، پاسخ گفته و در این بین تا آن جا که ممکن است از گفتارها و سخنان اهل بیت علیهم السّلام -صاحبان خانۀ قرآن و اسلام-الهام گرفته شده تا افکار عزیزان را روشن سازد.

ناگفته نماند که دربارۀ تولّد،زندگی،غیبت های«صغری»و«کبری»،علایم و مقدمات ظهور،امامت و اثبات وجود امام زمان علیه السّلام،کتاب های زیادی نوشته شده و در ابعاد مختلف و وسیع،دربارۀ آن حضرت،بحث و بررسی فراوان شده است و ما نیز تا رسیدن به اصل موضوع کتاب،به صورت گذرا و فشرده و برای آمادگی ذهنی عزیزان،اخبار و مطالبی را در این زمینه ها خواهیم آورد.

ولی چون هدف،تشریح و ترسیم جریان های بعد از ظهور و نحوۀ ادارۀ یک کشور با ابعاد کلّ کرۀ زمین به وسیلۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام است،لذا تا آن جا که بررسی کرده ام و نیز از دوستان محقق و نویسنده و با اطلاع،پرس و جو کرده ام،کتاب مستقلی در این باره تدوین نگردیده است،بلکه مطالب مربوطه در لابلای کتاب های حدیث و تاریخ،به صورت پراکنده به دست ما رسیده است بدین جهت برای بیان و روشن ساختن اوضاع آن زمان،درصدد نوشتن کتاب مستقلی برآمدیم که ان شاء اللّه،این ران ملخ،در پیشگاه آن خلاصۀ انبیا و چکیدۀ اولیا قبول افتد و با یک نگاه لطف آن بو تراب به این ذرّه بی مقدار... (1)

ص:14

پس در این کتاب سعی و کوشش ما بر آن است که از احادیث و روایات مربوط به جغرافیای کشور،کیفیّت کشورداری،اقتصادی،آموزشی،کشاورزی،قضایی، اجتماعی و نظامی و...عصر امام زمان علیه السّلام و هم چنین مسایل و جریان هایی که بعد از ظهور پیش خواهد آمد نسخه برداری نموده و به صورت کتابی مستقل در اختیار عزیزان قرار داده تا افکار آنان با گفتارهای حدیثی و اطلاع رسانی بزرگان در این باره آشنا گردند.

2-در این کتاب اسناد روایات از نظر رجالی بررسی نشده است،ولی تا آن جا که ممکن بود از کتاب های مورد اعتماد و قابل قبول-مخصوصا از کتاب های متقدّمین و بزرگان علمای سلف-استفاده شده است.

بدین جهت اگر خوانندۀ محترم به موردی برخورد که قبول آن برایش سنگین بوده و یا شایستۀ قبول نباشد،به این حقیر خرده نگیرد،به مأخذی که از آن نقل شده و آدرسش در پاورقی ارائه گردیده است،مراجعه نماید.

آن چه که قابل ذکر است روایات وارده پیرامون قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-عمدتا بیرون از چهار قسم نیست:

1-از نظر سند قابل اعتماد است و اشکال فنّی ندارد.

2-از نظر سند ضعیف است،ولی به حدّ تواتر رسیده است.

هر روایتی که با این شرایط به دست آمده باشد،قابل ردّ نخواهد بود؛زیرا این گونه روایات اگرچه از حیث سند ضعیف هستند،امّا متواتر بودن آن احادیث،آن را جبران می نماید؛زیرا ضعف سند در صورتی ضرر دارد که خبر در حد تواتر نباشد،ولی اخبار متواتری که راویانش از اماکن مختلف و مذاهب گوناگون و در تاریخ های متفاوت زیسته اند را نمی توان ردّ کرد و بعید دانست و یا احتمال تبانی داد؛زیرا بعضی از راویانی که در عصر اوّل و یا در اعصار بعد می زیسته اند،از مکّه،مدینه،کوفه، بصره،بغداد،ری،قم و شیعه یا سنّی یا اشعری یا معتزلی بوده اند،پس چگونه متصوّر است که اینان با بعد مسافت و اختلاف مکان و زمان و مذاهب،در یک جا جمع شده، و دربارۀ مطلبی،متّفق القول شده و حدیثی را جعل نموده و به خورد جامعه بدهند.

ص:15

درحالی که می بینیم بیشتر راویان از بزرگان مورد وثوق و پرهیزکاران و متّقیان هستند،پس منصفانه نیست که به خاطر استبعاد مضمون روایتی،آن همه اعاظم را کنار زد و غرض خود را اعمال نمود!

3-از نظر سند صحیح یا موثّق است،ولی به حدّ تواتر نرسیده است.

در این صورت باید روایت از نظر فنّی و رجالی بررسی شود و اگر در مقابل آن، روایت مخالفی نباشد،به دستور اخبار آحاد عمل شود.

4-از نظر سند ضعیف است و به حدّ تواتر هم نرسیده است.

روایتی از این نوع،اگر مخالف شریعت باشد،مردود است و پذیرفته نمی شود و اگر مخالف شرع نباشد و در مقابلش هم،روایت مخالف وجود نداشته باشد،در این صورت آن حدیث قابل قبول خواهد بود.

به طور کلّی غرابت مضامین و استبعاد وقوع آن چه که در متن بعضی از احادیث مربوط به حالات و کیفیّت حکومت و دولت حضرت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف- هست،سبب ردّ و طرح آن نمی شود، (1)زیرا استغراب و استبعاد در مسایل علمی- مخصوصا در نقلیّات-اثر و ارزشی ندارد!اگر بنا باشد با گشودن این باب به مسایل بپردازیم،خیلی از مسلّمات مقبوله در شرع و نقل،مانند عالم برزخ و نفخ صور و کیفیّات بهشت و جهنّم و معاد و صراط و حساب و میزان و...متزلزل می شود.

البتّه باید توجّه داشت،منظور اربابان حدیث از نقل بعضی روایات ضعیف و مخالف محکمات قرآن و سیرۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در کتاب های خود،برای اثبات امور اعتقادی و یا بیان عقاید خود نبوده است،بلکه مقصود ایشان در آن مقطع که بسیاری از روایات ائمه علیهم السّلام و کتاب های اصیل شاگردان و اصحاب آنان از بین رفته و یا در معرض نابودی قرار گرفته بود،این بوده است که هر آن چه به نام روایت منسوب به ائمّۀ اطهار علیهم السّلام می باشد،حفظ شود تا در اختیار محقّقین و نسل های بعد قرار گرفته و صحیح از غیر صحیح بازشناخته و سره از ناسره تشخیص داده شود.

به طور خلاصه تأکید می شود،هر مطلبی در هر کتابی و هر روایتی و هر زمانی

ص:16

دیده شود که با محکمات قرآن و روایات متواتر و سنّت قطعی پیامبر،مخالف باشد، علامت جعلی بودن همه و یا قسمتی از آن روایت می باشد و بر فرض صحّت سند این گونه روایات،دلیل صحیح بودن متن آن نمی شود!زیرا کسی که درصدد جعل روایت است،تصمیم می گیرد با استناد آن به نام افراد مورد اعتماد و خوش سابقه و خوش نام، نظر عامّه و افراد بی اطّلاع را جلب نموده و چهرۀ دین و مذهب و اولیای بزرگوار آن را مخدوش نماید.

پس نباید از کنار روایات به سادگی گذشت.اگر محملی یا راه حلی پیدا نشود،باید دستور«فاضربوه علی الجدار»آن را به دیوار زنید،را دربارۀ آن اعمال نمود.

3-در اثنای مطالعۀ کتاب متوجّه خواهید شد که روایات در بعضی از مطالب، خلاف همدیگر وارد شده است و همان گونه که گفته شد،در این کتاب از نظر رجالی، اسناد روایات رسیدگی نشده است،پس در این صورت ناگزیریم برای آن راه حلی پیدا کنیم؛زیرا تا آن جا که پیدا کردن راه حل،ممکن است رد نمودن روایت به صلاح نیست،لذا سعی شده است در این موارد روایات را دست نخورده نگه داریم.برای نمونه به چند مورد توجّه نمایید.

الف:دسته ای از احادیث ناظر بر آن است که آن حضرت با قدرت نظامی و با زبان قهر،جهان را تسخیر می کنند و دستۀ دیگر می گویند:مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با صفت گذشت و رحمة للعالمینی و مهربانی پیش می روند.

راه حل:در وحلۀ اول با سیرۀ پیامبر و در صورت عناد و لجاجت و عدم رعایت شؤون«ولایت»با زبان قهر و غلبه مواجه خواهند شد.

ب:دسته ای از روایات ناظر بر این است که امام علیه السّلام از اقلیت های مذهبی جزیه می گیرند و در دولت کریمه با آرامش زندگی می کنند و دستۀ دیگر می گویند:باید یکی از دو راه را انتخاب نمایند،ایمان آوردن یا کشته شدن.

راه حل:قائم علیه السّلام در ابتدا و اوایل حکومت خود؛مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله،با آن ها مماشات می کنند و به آن ها فرصت می دهند تا حقیقت را دریابند،ولی آن ها از این ملاطفت و رأفت اسلامی سوء استفاده نموده و با فعالیّت های زیر زمینی خود در

ص:17

صدد براندازی نظام برمی آیند!در این صورت است که حضرت پس از اتمام حجّت مجدّد دست به شمشیر قهر و انتقام می برند تا زمین را از لوث وجود پیمان شکنان پاک نمایند.

ج:روایاتی می گویند:که امام امر به تعقیب فراریان جنگ و کشتن مجروحین می نمایند و دیگر روایات اجرای سیرۀ جدّ بزرگوارش را-نهی از تعقیب فراریان و مداوای زخمی ها-بازگو کنند.

راه حل:صلاح مردم و کشور و موقعیّت جامعه را مدّ نظر قرار داده،سپس دستور صادر می فرمایند،در جایی امر به کشتن می کنند و در جایی نهی از آن.

د:بعضی از روایات،رؤیت امام را نفی می کنند که هرکس ادّعای مشاهده نماید، کذّاب است،در صورتی که رؤیت امام توسط گروه زیادی از بزرگان علما و فقها؛ مانند مقدّس اردبیلی و علاّمه بحر العلوم و امثال آنان-قدّس اللّه أرواحهم-و دستۀ زیادی از مؤمنین و مؤمنات در حدّ تواتر است.

راه حل:علما می فرمایند؛منظور از ادّعای رؤیت در این روایات،یعنی ادّعای نیابت کند که مصداق کذّاب بودن است،امّا دیدن مؤمنین،نوعی سعادت و شرف لقا و مشمول لطف خاصّ آن ناموس دهر می باشد نه ادّعای نیابت؛زیرا کسی که او را می بیند و می شناسد و با وی سخن می گوید و مسئله می پرسد،هیچ وقت بازگو نمی کند،بلکه سعی در پنهان داشتن آن دارد،و آنان که آن حضرت را دیده و بعد شناخته اند؛مانند متوسّلین و گمشده ها و دردمندان که آن هم مانند قبلی است.

ط:گروهی از روایات بر کشتار زیاد آن حضرت تصریح دارد و گروهی دیگر می گویند:به اندازۀ خون حجامت،خون ریخته نخواهد شد.

راه حل:حضرت در ابتدا،تا سرحدّ امکان با مردم مدارا کرده و رفتار مسالمت آمیز خواهد داشت،ولی گروهی از این سیادت و بزرگواری امام،سوء استفاده نموده ایجاد مزاحمت و اخلال در امر نظام می نمایند و آن حضرت را برخلاف میل باطنی خود، وادار به نابود ساختن مخالفین می کنند؛مانند فرماندار امام در مکّه و مدینه را دوبار

ص:18

می کشند. (1)

4-در ضمن ترجمۀ بعضی از روایات،معانی و اظهارنظرهایی که در لابلای این کتاب،از سوی این بندۀ ناچیز آمده،فقط جنبۀ تحقیقی و بررسی دارد،نه حتمی و اعتقادی،(بنابر تشبیه ناقص به کامل)؛مانند مسایل و مطالبی که فقهای عظام-أدام اللّه ظلالهم-در دروس خارج فقه و اصول خود،بحث و فحص و تحقیق می کنند و آن را به اثبات می رسانند،ولی فتاوی رساله های عملیه ایشان،غیر آن از آب درمی آید.

5-این که همواره گفته شده است«مهدی علیه السّلام»با شمشیر قیام می کند،چه بسا مراد، اقدام آن حضرت از موضع قدرت و قیام مسلّحانه باشد،نه در خصوص خود شمشیر، دیگر روزگار موعظه و خواهش تمام می شود،زیرا پیامبران پیشین همواره بشر را موعظه و راهنمایی نمودند و از خود نرمش نشان دادند و بدون اکراه و اجبار، درخواست می کردند که مردم ایمان آورده و عمل صالح به جا آورند و...امّا انسان ها در گذشتۀ خویش،به خوبی امتحان نداده اند.علاوه بر این که به آن حرف ها اعتنایی نکرده و گوش ندادند،بلکه انبیا و اولیا را از دم تیغ گذراندند!پس به ناچار باید با دست قدرتمند«مهدی موعود علیه السّلام»اصلاح شوند و تاوان گذشته ها را بپردازند.

البتّه فراموش نشود این تاوان پس دادن ها،پس از اتمام حجّت و مهلت دادن و دست دوستی به سوی آنان دراز کردن،خواهد بود وگرنه از مقام امامی که فرزند رحمة للعالمین است،به دور خواهد بود که بدون مهلت دادن به کسانی که مهلت می خواهند بی چون و چرا،از دم تیغ بگذراند.

مگرنه این است که با سیرت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رفتار خواهد کرد،آری تنها تفاوتی که با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خواهد داشت،این است که پس از پیمان شکنی و یا ردّ قطعی پیشنهاد،برای آن حضرت راهی غیر از نابودی و اصلاح قطعی و ریشه کن نمودن گردن کلفت ها و سوزاندن ریشۀ فساد،نخواهد ماند و مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با مماشات و گذشت رفتار نخواهد کرد و دو راه برای انسان ها می ماند؛یا تسلیم شده و ایمان

ص:19

آورند و یا ایمان نیاورده و نابود گردند؛زیرا چنین مقدّر است که جهان باید روزی روی خوشی و خرّمی و بسط عدالت و امنیّت فراگیر و جز آن را ببیند و لمس نماید.

6-در این کتاب،الزاما قسمتی از روایات تقطیع شده است؛زیرا روایتی که متضمّن مطالب گوناگون است،اگر تقطیع نمی گردید،علاوه بر این که تکرار خیلی از روایت ها اجتناب ناپذیر می شد،حجم کتاب نیز به چندین برابر حجم فعلی می رسید.

بنابراین به علّت ارتباط بین بعضی از فصل ها،ضرورت ایجاب کرد که بعضی از روایات تقطیع و بعض دیگر تکرار شود؛مثلا:فصل معنای غیبت با فصل حضور امام در میان مردم و یا فصل امکان دیدن امام علیه السّلام با فصل ادّعای مشاهده کنندگان و امثال این ها باهم ارتباط کامل دارد.

در این گونه فصل ها،اگرچه به ظاهر،روایات تکرار شده است ولی،با کمی دقّت مشخّص می شود که باید چنین می شد؛زیرا سؤال ها تکراری بوده،بنابراین پاسخ ها نیز مکرر گردیده و در جایی که یک روایت دارای مطالب گوناگون بوده و تقطیع امکان پذیر نبود،الزاما در فصل های گوناگون تکرار شده است.

7-امّت اسلام اجماعا معتقدند که محمّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آخرین پیغمبر است و بعد از او پیغمبری نخواهد آمد،امّا در احادیث شیعه مسایلی پیرامون حضرت مهدی علیه السّلام وارد شده است،که عبارتند از:

1-از اهل کتاب جزیه قبول نمی کند.

2-به ویران ساختن مساجد امر می نماید.

3-هرکس به بیست سالگی برسد و در دین تفقّه نکند(مسایل حلال و حرام و تکالیف،شرعی خود را یاد نگیرد)کشته می شود.

الف-أبان بن تغلب از امام صادق علیه السّلام فرمود:«لوددت أنّ أصحابی ضربت رؤوسهم بالسیاط حتّی تفقّهوا؛ (1)من دوست داشتم با تازیانه ها به سرهای اصحابم بزنم تا فقیه شوند.»(مسایل واجب خود را یاد بگیرند).

ب-علی بن ابی حمزه گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«تفقّهوا فی الدین فإنّه

ص:20

من لم یتفقّه منکم فی الدین فهو أعرابی،إنّ اللّه یقول(فی کتابه) لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ؛ (1)در دین تفقّه کنید(یاد بگیرید)هرکس دین خود را یاد نگیرد،اعرابی است.خداوند(در کتاب خود)فرموده است:در دین تفقّه نمایند وقتی که به سوی خانواده هایشان برگشتند قوم خود را انذار نمایند و شاید آن ها برحذر باشند.»

ج-مفضّل بن عمر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«علیکم بالتفقّه فی دین اللّه و لا تکونوا أعرابا (2)فإنّه من لم یتفقّه فی دین اللّه لم ینظر اللّه إلیه یوم القیامة و لم یزکّ له عملا؛ (3)بر شما باد یادگیری مسایل دین خدا و اعرابی(جاهلیّت)نباشید،همانا هرکس در دین خدا تفقّه نکند،خداوند روز قیامت به(روی)او نگاه نمی کند(و مشمول رحمت خود نمی سازد)و عملی برای او پاک نمی کند(و قبول نمی نماید).»

4-او به حکم داود علیه السّلام حکم می کند و بیّنه نمی خواهد.حال جای این سؤال است که امّت اسلامی اجماعا معتقدند حضرت محمد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و آخرین پیامبر است و بعد از او پیامبری نخواهد آمد و مطرح کردن این گونه مسایل،علاوه بر این که موجب نسخ احکام شریعت است،عملا برای آن حضرت سبب تثبیت نبوّت و استقلال شریعت می شود!

در این گونه موارد پاسخ چیست؟

جواب:

آن چه که در جواب موارد بالا و امثال آن می توان گفت این است،اوّلا اگر آنان امامان اهل بیت علیهم السّلام را این گونه می شناسند و قبول دارند که:

1-آن ها از سوی خداوند مأمور و منصوبند.

2-تمامی اعمالشان با راهنمایی خداوند و زیر نظر او انجام می گیرد.

3-همۀ وظایف ایشان از پیش تعیین شده و از سوی خداوند به اجرای آن، مأموریت داشته اند.

ص:21

4-هیچ وقت بدون رضای او دست به کاری نمی زنند.

5-معصومند و خطا نمی کنند.

6-عالم ربّانی و دارای علم لدنّی و موهبتی اند.

7-به وظایف خود به طور کامل آشنایی دارند و...

پس در صلاحیّت صاحبان این گونه عقاید نیست که به امامان خود،تعیین تکلیف نموده و خرده گیری نمایند و یا با این نوع پرسش ها،اعمال و افعال آن ها را زیر سؤال برده و معتقدات خود را خدشه دار سازند،بلکه موظّفند،گفتار،کردار و پندار آن ها را بی چون و چرا(و تعبدا)بپذیرند؛زیرا هم به خدایی بودن کار و اعمال آن ها اعتراف دارند و هم به امامت و حجّت الهی و مفترض الطّاعة بودن آن ها اعتقاد دارند. (1)

ثانیا،چنان که روایات وارده از نظر سند،اشکال فنّی نداشته باشند،در هیچ کدام آن ها نسخ شریعت نشده است؛زیرا به سخنی،نسخ می گویند که دلیل نسخ،متأخر از حکم منسوخ باشد و همراه منسوخ ذکر نگردد،امّا وقتی دلیل نسخ،همراه حکم منسوخ ذکر شود،در این صورت دلیل یکی،آن دیگری را نسخ نمی کند،اگرچه در معنا مخالف آن باشد.

مثلا اگر خدای تبارک و تعالی بفرماید:«تا فلان وقت مواظب باشید،شنبه ها ماهی صید نکنید،اما بعد از آن مواظبت لزومی ندارد»بیان این سخن،دلیل نسخ الزام شنبه ها نیست؛زیرا دلیل رفع تحریم،مصاحب دلیل وضع تحریم است،پس در این صورت نسخی به وجود نیامده است.

چنان که در ضمن مطلب شماره سه به آن اشاره شد،تا روزی که اهل کتاب،پیمان شکنی نکرده اند،ممنوعیتی از اخذ جزیه نخواهد بود،ولی اگر قرارداد را لغو کنند،در آن صورت است که از قبول جزیه امتناع کرده و به مرگ محکوم خواهند شد(بیان این مطالب در محل خود خواهد آمد)و امام علیه السّلام در اخذ«پیمان دو طرفه»(که مشروح آن می آید)از مسلمانان،تعهد می گیرد که کسی نباید مسجدی را تخریب نماید،امّا خود حکم به تخریب می دهد،باید گفت:هنگامی تخریب مسجد از سوی امام علیه السّلام و

ص:22

صورت خواهد گرفت که بدون تقوی(و از راه حرام و اضرار)و برخلاف امر خدا،بنا شده باشد؛این گونه تخریب مشروع است چون خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نیز(در جریان تخریب مسجد ضرار)این کار را کرده است.

امّا مسألۀ بیست ساله ها،در صورتی که روایتش مخدوش نباشد،به این ترتیب خواهد بود که با دستور امام علیه السّلام تمام وسایل آموزش فقه و واجبات شرعی،به طور وسیع در اختیار همگان قرار می گیرد و اعلان می شود،هرکس واجبات خود را تا سن معیّنی فرانگیرد و به آن ها عمل نکند،در حکم«مرتد»می باشد و حکم مرتد هم مرگ است؛زیرا از دستور حجّت خداوند سرپیچی کرده و نیز پنج سال از دوران بلوغ او گذشته و از روی بی اعتنایی ترک واجبات نموده است.

امّا قضاوت کردن حضرت مهدی علیه السّلام همانند قضاوت حضرت داود علیه السّلام

این مطلب بدین معناست،که حضرت به چیزهایی که علم به آن دارد حکم می کند و روشن است اگر امام و حاکم،عالم به چیزی باشند می توانند طبق علم خود،حکم نمایند و شاهد نطلبند.در این مورد هم نسخ شریعت نشده،بلکه عین شریعت است.

بعلاوه،موارد گفته شده به خاطر وظایف آسمانی است که خداوند برای هریک از امامان معصوم علیهم السّلام تعیین و به وسیلۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به صورت کتابی مسجّل تحویل گردیده و در طول امامت خود،موظف به اجرای آن برنامه ها هستند.(به فصل «دستور العمل های آسمانی»مراجعه فرمایید).

با توجّه به مراتب بالا،تبعیّت از قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-و قبول احکامش واجب است و زمانی که ما با حکمی دربارۀ خود مواجه شدیم،باید از آن تبعیت کنیم،اگرچه با بعض احکام مقدّم بر آن مخالف باشد.

8-در این کتاب بعضی از سؤالات مطرح شده که جواب ندادن و ندانستن جواب آن،نه مسؤلیت آور است و نه ضرورت دارد؛مانند این که جا و مکان فعلی زندگی امام علیه السّلام کجاست،ازدواج کرده یا نه؟و بر آخرین امام و حجّت الهی،چه کسی نماز می خواند؟و امثال این سؤال ها.

بنابراین به دلیل مطرح شدن این گونه مسایل،ناچارا برای این که پاسخی گفته

ص:23

شود،مطالبی ارایه گردیده که دانستن آن ها نیز ضرورت ندارد.

9-در مورد بعضی از مسایل مانند علّت غیبت،عدم تعیین وقت ظهور و...دستور توقف و عدم پرس وجو داده شده است و بایستی از آن خودداری شود.

قائم علیه السّلام در نامه ای به سفیرش محمّد بن عثمان رضی اللّه عنه نوشت... «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ (1)فأغلقوا أبواب السؤال عمّا لا یعنیکم،و لا تتکلّفوا علی ما قد کفیتم،و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج،فإنّ ذلک فرجکم،..؛ (2)ای کسانی که ایمان آورده اید،از چیزهایی سؤال نکنید که اگر آشکار شود،شما را بد حال نماید.پس درهای پرسش از آن چه را که برای شما فایده ندارد ببندید و خود را به خاطر آن چه که از شما خواسته نشده است،به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج،زیاد دعا کنید؛زیرا فرج شما در آن است.»

10-جریان های زمان ظهور و عصر امام علیه السّلام که در روایات بیان شده است،نباید با این زمان مقایسه گردد؛زیرا تا آن زمان اتّفاقات زیاد و تغییرات کلّی در شهرها و اقشار و احکام و پیشرفت های عجیب صنعتی و تکنیک های محیّر العقول روزانه در تمام ابعاد زندگی و و...به وجود می آید و خواهد آمد،مانند اصلاح یک شبۀ کارهای حضرت از سوی خداوند (3)(که در یک شب ره هزار ساله طی می شود)و تسلیم قدرت های عظیم جهان در کوتاه ترین مدّت و هزاران مسایل دیگر و پیشرفت های عجیب در تمام ابعاد زندگی و..به وجود خواهد آمد و این پیش داوری و قضاوت امروزی و مقایسۀ حال با آینده،دور از احتیاط است.

11-در ترجمۀ آیات و روایات و مطالب عربی دیگر،کلمات گفته شده در میان پرانتز ()از مؤلّف است که برای تبیین و یا تشریح،آورده شده است و از اصل روایت نیست.

12-اخبار و روایاتی که در ابواب مختلف این کتاب آورده شده است،صرفا به عنوان

ص:24

نمونه و استشهاد و گلچینی از این سفرۀ پرنعمت است که در غیر این صورت گفتارها و گفتمان ها فراتر از آن است که در این گونه مجموعه های کوچک،جایگزین گردد.

13-آیه های قرآن را به دو دسته تقسیم بندی می کنند:

یک قسمت از آن ها را تنزیل می گویند؛یعنی آیاتی که شأن نزول دارند و دربارۀ چیزی یا به سبب جریانی نازل شده اند.

قسمت دیگر را تأویل می نامند؛یعنی توسط رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و یا ائمّة علیهم السّلام برای جریانی تطبیق شده است و آن را بطن یا باطن قرآن می نامند.

آیاتی که طبق روایات دربارۀ قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-تطبیق شده است،تا مرز 217 آیه رسیده است (1)و آن آیات همگی تأویل است،نه تنزیل!چون«مهدی علیه السّلام»در آن تاریخ به دنیا نیامده بود تا سبب و شأن نزولی داشته باشد.

14-سلیقۀ خاصّ تنظیمی این کتاب بدین گونه است که فصل های آغازین آن را به گفته های ادیان پیشینیان و گفتارهای پیشوایان و دانشمندان اهل سنّت و هم چنین پیشگویی های بزرگان دین دربارۀ امام زمان علیه السّلام اختصاص داده ام و پس از عبور و گذر از آن مراحل،به جریان های ولادت و جریان های بعد از آن می پردازیم.

به امید این که این اثر ناچیز،مورد قبول«حقّ تعالی»و«ولیّ مطلق»او حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی و أرواح العالمین لتراب مقدّمه الفداء قرار گرفته شود و ذخیرۀ روز ناتوانی و بیچارگی ام گردد.

***

این کتاب دارای 14 بخش گوناگون خواهد بود.

بخش 1-پیش از تولّد

بخش 2-بعد از تولّد تا غیبت

بخش 3-غیبت تا ظهور

بخش 4-علایم ظهور

بخش 5-ظهور ناگهانی

ص:25

بخش 6-کیفیّت ظهور

بخش 7-بعد از ظهور

بخش 8-نیروی نظامی و وضع کشور در زمان جنگ

بخش 9-آموزش و پرورش و وضع کشور در زمان صلح

بخش 10-قضایی

بخش 11-اقتصادی و دارایی

بخش 12-اجتماعی

بخش 13-شهادت و حوادث بعد از آن

بخش 14-متفرّقات-

14 پیشگفتار و 14 بخش،به برکت و احترام نام 14 معصوم علیهم السّلام

ناگفته نماند سعی و کوشش فراوان به کار بردم تا این مطالب در کتاب یک جلدی به پایان برسد،امّا هنگامی که وارد معرکه شدم،با میدان وسیعی روبه رو شدم و وقتی که کنار این خوان پربرکت نشستم با سفرۀ گسترده ای مواجه گشتم که قبلا بر این باور نبودم،حتّی با اتمام دوّمین مجلّد آن،باز به طور ناتمام،ترک ماجرا کرده و به صورت فشرده،خداحافظی نمایم!زیرا هرچه جلوتر رفتم،دیدم در این دریای بیکران، ناآشنا به شنا،دست و پا می زنم و غرق می شوم،بدین جهت برخلاف خواستۀ دل لبریز از عشق آن جان جسم هر دو جهان و رکن زمین و زمان و قطب عالم امکان،عنان قلم باز گرفته و به امّید یاری«یوسف»گمگشتۀ بانوی بانوان و سرور زنان عالمیان،با اشک روان،به نوک خامه بوسه زده و صحنه را ترک نمایم!با آرزوی این که اگر عمری باقی باشد،پس از جمع و جور کردن نوشته های در دست تألیف و تکمیل نمودن نواقص آن ها،مجدّدا در آستانۀ امّید منتظران نشسته،با جسم و جان خسته و ناتوان، بقیّۀ مطالب را به اتمام برسانم.

ان شاء اللّه و تعالی

1384/6/29 هجری شمسی مطابق با 15 شعبان المعظم 1426 هجری قمری

حوزۀ علمیۀ قم المقدّسة محمّد امینی گلستانی

ص:26

ص:28

را ایجاد کرد و در آسمان اسکان داد.سپس هوا را آفرید و آن کلمات را نوشت.جن را آفرید و در هوا ساکن کرد و زمین را به وجود آورد و آن کلمات را بر اطراف زمین نوشت.

«فبذلک یا جابر!قامت السموات بغیر عمد و ثبتت الأرض؛ای جابر!با این کلمات آسمان ها بدون ستون ایستاده و زمین ثابت گردید.پس آدم را از«أدیم»زمین آفرید، حدیث را ادامه داد تا این که فرمود:»

«فنحن أوّل خلق اللّه و أوّل خلق عبد اللّه و نحن سبب الخلق و سبب تسبیحهم و عبادتهم من الملائکة و الآدمیّین؛ (1)پس ماییم اوّلین آفرینش و اوّلین آفریده ای که خدا را پرستش کرد و سبب و«علت»آفرینش(ما سوی اللّه)و تسبیح و عبادت ملایکه و آدمیان ماییم.»

أنس بن مالک قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:«خلقنا اللّه نحن حیث لا سماء مبنیه و لا أرض مدحیة و لا عرش و لا جنّة و لا نار،کنّا نسبّحه؛ (2)انس بن مالک گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

خداوند ما را در حالی آفرید که آسمان برافراشته،زمین گسترده،عرش،بهشت و جهنّمی وجود نداشت و فقط ما تسبیح گوی خدا بودیم.»

مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«خدای تبارک و تعالی چهارده نور را چهارده هزار سال پیش از آفرینش خلق کرد و آن نورها أرواح ما بود.

پرسیدند:آن چهارده نفر،کیستند؟

فرمود:محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین و نه تن أئمّه از نسل حسین و آخر ایشان قائم است که پس از غیبت،ظهور می کند و دجّال ها را می کشد و زمین را از ظلم و جور پاک می نماید.» (3)

ابی حمزه ثمالی گوید:شنیدم علّی بن حسین علیهما السّلام می فرمود:«خدای عزّ و جلّ محمّد و علی و یازده امام(از نسل)او را از نور عظمت خویش به صورت ارواح

ص:30

آفرید که در روشنایی نورش،عبادت خدا را به جا می آوردند و تسبیح و تقدیس خدا می کردند و آنان أئمّۀ هدایت کننده،از آل محمّد-صلوات اللّه علیهم اجمعین-هستند.» (1)

ابی حمزه ثمالی گوید:«حبابه و البیه»به محضر ابی جعفر علیه السّلام وارد شده،عرض کرد:یابن رسول اللّه!برای من بفرمایید که در«أظلّه»چه چیزی بودید؟!

فرمود:«ما پیش از آفرینش،نوری در برابر خدا بودیم،وقتی که مخلوقات را آفرید ما تسبیح گفتیم،ایشان نیز با ما تسبیح گفتند،وقتی تهلیل و تکبیر گفتیم،ایشان نیز گفتند و این است قول خداوند متعال: «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً؛ (2)اگر در راه حقّ،استقامت کنند،البتّه آن ها را از آب گوارا سیراب می کنیم و آن راه «حبّ»علی علیه السّلام و آب گوارای ولایت آل محمّد علیهم السّلام است.» (3)

مفضّل از امام صادق علیه السّلام سؤال کرد:«ما کنتم قبل أن یخلق اللّه السموات و الأرضین؟ قال:کنّا أنوارا حول العرش،نسبّح اللّه و نقدّسه حتّی خلق اللّه سبحانه الملائکة...؛ (4)پیش از آفرینش آسمان ها و زمین ها به چه چیزی بودید؟!

فرمود:نورهایی در پیرامون عرش،تسبیح گویان و تقدیس کنندگان خدا بودیم،تا این که پروردگار سبحان ملائکه را آفرید.»

باز مفضّل از امام صادق علیه السّلام پرسید:«کیف کنتم حیث کنتم فی الأظلّة؟قال:یا مفضّل!کنّا عند ربّنا لیس عنده أحد غیرنا فی ظلّة خضراء،نسبّحه و نقدّسه و نمجّده و لا من ملک مقرّب و لا ذی روح غیرنا،حتّی بدا له فی خلق الأشیاء فخلق ما شآء کیف شآء من الملآئکة و غیرهم، ثمّ أنهی علم ذلک إلینا؛ (5)زمانی که در«اظلّه»قرار داشتید چگونه بودید؟!

فرمود:ای مفضّل(با قرب معنوی)نزد خدا بودیم،درحالی که کسی غیر از ما،در «اظلّه خضراء»وجود نداشت،تسبیح،تقدیس و تمجید خدا می کردیم،نه ملک مقرّبی و نه ذی روحی بود.تا این که هرچه را،هرطور که می خواست آفرید و علم آن ها را به ما

ص:31

واگذاشت.

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه هم می گوید:أظلّة،عالم أرواح یا مثال یا عالم ذرّ است.

از روایات فوق درمی یابیم که حضرت قائم علیه السّلام نفر چهاردهم یا فرد آخری ایشان، از نظر تعداد و جزء آن نور واحد بوده که در آغاز آفرینش به وجود آمده و شاهد خلقت ما سوی اللّه بوده است!

در فصل قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-در ادیان پیشینیان در رابطه با امام سخنانی خواهد آمد.

بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجة بن الحسن،که مانند ستارۀ درخشان در میان آن ها ایستاده بود،مواجه شدم.گفتم:پروردگار من، ایشان کیستند؟فرمود:این ها امامانند و این ایستاده در میان آن ها،کسی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام می کند و با او از دشمنانم انتقام می گیرم و(وجود)او سبب آرامش دوستانم می شود و اوست که دل های شیعیانت را از(درد و غم)ستمگران و منکرین و کافرین شفا می دهد.پس لات و عزّی را تر و تازه بیرون آورده و هر دو را آتش می زند،البتّه در آن روز امتحان مردم با درآوردن آن دو،شدیدتر از امتحان گوساله و سامری خواهد شد.»(در فصل مدینه می آید.)

هم چنین رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در ضمن حدیث معراجیه می فرماید:«...و لأطهّرنّ الأرض بآخرهم من أعدائی،و لأملّکنّه مشارق الأرض و مغاربها،و لأسخّرنّ له الریاح و لأذلّلنّ له السحاب الصعاب،و لأرقینّه فی الأسباب،و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنّه بملآئکتی،حتی یعلن دعوتی و یجمع الخلق علی توحیدی،ثمّ لأدیمنّ ملکه و لأداولنّ الأیّام بین أولیائی إلی یوم القیامة؛ (1)...و البتّه زمین را از دشمنانم با آخرین آن ها پاک می گردانم و او را مالک مشرق ها و مغرب های زمین می گردانم و بادها را مسخّرش می نمایم،ابرهای سخت و سرکش را به او ذلیل می کنم،او را به اسباب(و طبقات)آسمان ها بالا می برم،با لشکر خود او را کمک می کنم و با فرشته هایم به او یاری می رسانم،تا دعوت مرا (به عالمیان)اعلان دارد و مردم را گرد توحید من،آورد،سپس سلطنتش را ادامه می دهم و روزگار(سلطنت را)دست به دست در میان اولیای خود تا روز رستاخیز می گردانم.»

ص:33

شده،از دستبرد تحریف کنندگان مصون مانده است.

نظر به این که این نویدها در ارتباط با حوادث آینده به صورت پیشگویی بیان شده و مضامین آنها نیز در قرآن کریم و اخبار مسلّم و متواتر اسلامی وارد شده است،هیچ تردیدی باقی نمی ماند که این مطالب از منطق وحی سرچشمه گرفته و با گذشت زمان از اعمال غرض ها و دستبرد انسان ها مصون و محفوظ مانده است.

در این راستا،دین مقدّس اسلام نیز با آن فرقه های گوناگونی که(اعم از سنّی و شیعه)دارد به وجود یک«مهدی موعود»و این که او مصلح الهی و جهانی خواهد بود،معتقد است،به طوری که این عقیده در افکار و مرام علما و دانشمندان ریشه دوانده و بر صفحات کتاب هایشان،نقش بسته است.

در دسته ای از آن ها به نام مهدی علیه السّلام تصریح دارند و در دستۀ دیگر،به نشانه ها و علایم ظهور او متعرّض گشته اند.

امّا در عقاید شیعیان اثناعشری و مذهب جعفری،مهدی موعود دوازدهمین امام بوده و این عقیده جزء لاینفک و اصل اساسی و یکی از ارکان مهم مذهبشان می باشد که هیچ گونه تردیدی در آن راه ندارد.تفصیل گفتار بالا را در بخش ها و فصل های آیندۀ این کتاب مطالعه نمایید.

4-«ماشیع»(مهدی بزرگ)در تورات عبرانی.

5-«مهمید آخر»در انجیل

6-«سروش ایزد»در زمزم زرتشت

7-«بهرام»در ابستاق زند و پازند

8-«بندۀ یزدان»در زند و پازند

9-«لند بطاوا»در هزارنامۀ هندیان

10-«شماخیل»در ارماطس

11-«خوراند»در جاویدانا

12-«خجسته»(احمد)در کندرال فرنگیان

13-«خسرو»در کتاب مجوس

14-«میزان الحق»در کتاب اثری پیغمبر

15-«پرویز»در کتاب برزین آذرفارسیان

16-«فردوس اکبر»در کتاب فبروس رومیان

17-«کلمة الحق»در صحیفۀ آسمانی

18-«لسان صدق»در صحیفۀ آسمانی

19-«صمصام الأکبر»در کتاب کندرال

20-«بقیّة اللّه»در کتاب دوهر

21-«قاطع»در کتاب قنطرة

22-«منصور»در کتاب دید براهمه

23-«ایستاده»(قائم)در کتاب شاکمونی

24-«ویشنو»در کتاب ریگ ودا

25-«فرخنده»(محمّد)در کتاب وشن جوک

26-«راهنما»(هادی مهدی)در کتاب پاتیکل

27-«پسر انسان»در عهد جدید(اناجیل و ملحقات آن)

28-«سوشیانس»در کتاب زند و هومومن یسن،از کتب زرتشتیان

ص:36

29-«خردشهر ایزد»در کتاب«شابوهرگان»و کتاب مقدّس«مانویة»ترجمۀ«مولر»

30-«فیروز»(منصور)در کتاب اشعیای نبی علیه السّلام. (1)

31-«روح القدس»

32-«حکمران جهان»

33-«رییس جهان»

34-«تسلّی دهنده»

35-«رهاکننده»

36-«روح راستی»

37-«شیلوبه»

38-«ملک زاده»

39-«خرد شهر ایزد.»

40-«استوت ارت» (2)

علاوه بر اسامی فوق،در کتب مقدّسۀ اهل ادیان،نام های دیگری نیز ذکر شده است.

نام های مبارک«صاحب،قائم،قاطع،منصور،بقیّة اللّه»مانند کتاب های مذهبی ما، در کتاب های ملل مختلف جهان نیز آمده است.به فصل های بعدی توجّه فرمایید.

«منصور» (1)،تمام عالم را بگیرد و همه را به دین خود درآورد و همه کس را از مؤمن و کافر بشناسد و هرچه از خدا خواهد،برآید.» (2)

در«کاکلی،مظهر دهم و سیشنو»در انقضای کلی یا عصر آهن،سوار بر اسبی سفید، درحالی که شمشیر برهنۀ درخشانی به صورت ستارۀ دنباله دار در دست دارد،ظاهر می شود و تمام شریران را هلاک می سازد و خلقت را از نو تجدید خواهد کرد و پاکی را رجعت خواهد داد. (3)

در کتاب«باسک»چنین آمده است:دور دنیا تمام می شود و پادشاه عادلی در آخر الزّمان پیشوای ملایکه و پریان و آدمیان می شود،حقّ و راستی با او است و آن چه در دریاها و زمین ها و کوه ها پنهان باشد،همه را به دست می آورد و از آن چه در آسمان ها و زمین باشد،خبر می دهد و از او بزرگ تر کسی به دنیا نیاید.

پادشاهی و دولت دنیا به فرزند سیّد خلایق در دو جهان(کشن)تمام می شود و او کسی باشد که بر کوه های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان می دهد و بر ابرها سوار می شود و فرشتگان کارکنان او باشند،جنّ و انس در خدمت او باشند و از «سودان»که زیر خط استواست تا سرزمین«تسعین»که زیر قطب شمالی و ماورای بحار است را به تصاحب درمی آورد و دین خدا را زنده می گرداند و نام او«قائم؛ ایستاده»و خداشناس است.

در کتب«مهابهاراته»و«پورانه ها»گفته اند:به ناچار،روزی یک شخصیّت معنوی بلندپایه که از مبدأ وحی و الهام سرچشمه می گیرد،ظهور کرده و جهان را از تاریکی جهل و غفلت و ظلم و ستم،نجات خواهد داد.

در تعالیم هردینی،در این مورد به صورت رمز،به حقایقی اشاره شده است که با معتقدات آیین های دیگر توافق و هماهنگی کامل دارد؛مثلا در کیش هندو در کتب

ص:38

«پورانا»شرح مفصلی دربارۀ دوران«کالی»یعنی آخرین دورۀ قبل از ظهور دهمین «آواتای ویشنو»بیان شده است. (1)

در اوستا«استوت ارت»یا«سوشیانت»نامیده می شود که در پهلوی«سوشیانس»

ص:40

گویند،سوشیانس به معنای سودمند است و در«گات ها»به معنای رهاننده یا نجات دهنده ذکر شده است. (1)

در منابع زرتشتی هر کجا«سوشیانت»مطلق آمده،آخرین موعود اراده شده است.

نویدهای مربوط به موعود آخر الزمان،در متن اوستا موجود است و در میان منابع زرتشتی،در کتاب هفتم«دینکرد»بیش از همه،از ظهور«سوشیانت»بحث شده است.

چاره و درمان جمیع دردها و رنج ها او است،رنج و بیماری و پیری و ظلم و بدبینی و فساد را ریشه کن کند و مردمان ناپاک را نابود سازد و همۀ آن ها را براندازد. (2)

«سوشیانت»نجات دهندۀ بزرگ،دین را در جهان رواج دهد،فقر و تنگدستی را ریشه کن سازد،ایزدان را از دست اهریمنان نجات داده،مردم جهان را هم فکر و هم گفتار و هم کردار سازد. (3)

در کتاب«زند»که از کتاب های زرتشتیان می باشد،آمده است:«آن گاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان صورت می گیرد و اهریمنان را منقرض می سازند و تمام اقتدار اهریمنان در زمین است و در آسمان راه ندارند،و بعد از پیروزی ایزدان و برانداختن تبار اهریمنان،عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده است و بنی آدم بر تخت نیک بختی خواهند نشست. (4)

در کتاب«زند و هومن یسن ص 25»سخن جاماسب را از قول استادش زرتشت چنین نقل می کند:پیش از ظهور«سوشیانس»پیمان شکنی و دروغ و بی دینی در جهان رواج می یابد و مردم از خدا دوری جسته،ظلم و فساد و فرومایگی آشکار می گردد و ایشان هستند که اوضاع جهان را دگرگون ساخته و زمینه را برای ظهور نجات دهنده، مساعد می گردانند.

ص:41

واقعه ای که مصادف با ظهور می شود،عبارت است از علامات شگفت انگیزی که در آسمان پدید می آید و دالّ بر آمدن«خردشهر ایزد»می باشد و فرشتگان از شرق و غرب به یاری او فرستاده می شوند و به همۀ دنیا پیام می فرستند،امّا اشخاص شرور او را انکار کرده و کاذب می شمارند و نگهبانان پیروزگر آسمان ها و زمین ها،در برابر او سر فرود می آورند.

هم چنین می گوید:وقتی که گشتاسب پادشاه وقت می پرسد که سوشیانس بعد از ظهور چگونه فرمانروایی می کند و جهان را چگونه اداره خواهد کرد؟!جاماسب در پاسخ می گوید:«سوشیانس دین را به جهان رواج دهد و آز و نیاز را تباه کند و اهریمن را از دامان پروردگار،باز دارد و مردمان گیتی،هم منش و هم گفتار و هم کردار باشند.» (1)در منابع زرتشتی گفتنی های زیاد گفته شده است که ما به همین مقدار اکتفا می نماییم.

شهریار رسید،گمان کرد رستم فرّخ زاد سردار نامی ایران و ارتش فارس همگی کشته شده اند.قاصد آمد و قتل عام پنجاه هزار نفر را در جریان قادسیه و عقب نشینی ارتش از آن به شاه گزارش داد.یزدگرد(سوّم،آخرین پادشاه ساسانی)با افراد خانواده اش آمادۀ فرار شدند،(شاه)هنگام ترک کاخ با شکوه و مجلّل ایوان مداین،برابر ایوان ایستاد(و این جملات را بر زبان راند)«سلام بر تو باد ای ایوان!من هم اکنون از تو رو برمی تابم(و می روم!،ولی به زودی یا)خودم برمی گردم،یا مردی از فرزندانم که هنوز زمان آمدنش نزدیک نشده و وقت ظهور او نرسیده است،به سوی تو بر می گردد.»

سلیمان دیلمی گوید:من بر امام صادق علیه السّلام وارد شدم و مقصود یزدگرد از این گفتار «یا یکی از فرزندان خود»را سؤال نمودم؟!فرمود:«او صاحب شما است که به فرمان خداوند در آخر الزّمان ظهور می کند،او ششمین فرزند من و فرزند دختر یزدگرد است و یزدگرد نیز پدر او می باشد.»

البتّه روشن است که مادر امام سجّاد علیه السّلام«شاه زنان»یا«شهربانو»دختر یزدگرد بن شهریار آخرین پادشاه ساسانی است که واقعا از طرف مادر،پدر بزرگ امام قائم روحی و أرواح العالمین-له الفداء-است.

من،ضرر و فسادی نخواهد بود،چرا که جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد. (1)

می کند...صالحان وارث زمین خواهند بود و در آن همیشه ساکن خواهند شد.» (1)

اینک متن زبور«...شریران منقطع و امّا منتظران خداوند،وارث زمین خواهند شد،هان بعد از اندک زمانی،شریری نخواهد بود،در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود؛و امّا حلیمان وارث زمین خواهند شد...؛زیرا که بازوان شریر شکسته خواهد شد،و امّا خداوند صالحان را تأیید می کند و روزهای کاملان را می داند و میراث آن ها خواهد بود تا ابد الاباد. (2)

و در جای دیگر می فرماید:«قوم ها را به انصاف،داوری خواهد کرد،آسمان شادی کند و زمین مسرور گردد،دریا و پریان غرّش نماید،صحرا و هرچه در آن است به وجد آیند،آن گاه تمام درختان جنگل،به حضور خداوند،ترنّم خواهند کرد؛زیرا وی برای داوری جهان می آید و ربع مسکون (3)را به انصاف،داوری خواهد نمود. (4)

5-مکاشفات یوحنّا (1)

بیشتر نویدهای انجیل،به تعبیر«پسر انسان»آمده است که این تعبیر طبق نوشتۀ «مستر هاکس»آمریکایی،بیش از هشتاد بار در انجیل و ملحقات آن(عهد جدید) تکرار شده است که سی مورد آن با حضرت عیسی علیه السّلام قابل تطبیق است (2)و پنجاه مورد دیگر آن از نجات دهنده ای سخن می گوید که در آخر الزّمان ظهور خواهد کرد، عیسی علیه السّلام نیز با او خواهد آمد و او را جلال خواهد داد،و اینک چند مورد از اناجیل.

1-او مردم را به اجرای عدالت ملزم می نماید،و زمین را از ظلم و ستمی که آن را فراگرفته،پاک خواهد نمود و او مورد تأیید خداست و هر کاری را با ارادۀ الهی انجام داده،و بندۀ واقعی خدا و هدایت کننده به جمیع راستی هاست. (3)

2-هم چنان که برق از شمشیر ساطع شده است،به مغرب ظاهر می شود.ظهور «پسر انسان»نیز چنان خواهد شد...آن گاه علامت«پسر انسان»در آسمان پدیدار گردد و در آن وقت،جمیع طوایف زمین سینه زنی می کنند و«پسر انسان»را ببینند که بر ابرهای آسمان،با قوّت و جلال می آید،امّا از آن روز و ساعت هیچ کس اطّلاع ندارد، حتّی ملایکۀ آسمان...لهذا شما نیز حاضر باشید؛زیرا در ساعتی که گمان نبرید«پسر انسان»می آید. (4)

3-در آن وقت،فرشتگان خود را از جهات اربعه،از انتهای زمین تا به اقصای فلک، جمع خواهند شد...ولی از آن روز و ساعت،غیر از پدر،هیچ کس اطّلاع ندارد،نه فرشتگان در آسمان و نه پسر،پس برحذر باشید و بیدار شوید و دعا کنید،زیرا نمی دانید که آن وقت کی می شود. (5)

ص:48

4-کمرهای خود را بسته،چراغ های خود را افروخته بدارید...خوشا به حال آن غلامانی که آقای ایشان،چو آید،ایشان را بیدار یابد...سپس شما نیز مستعد باشید، زیرا در ساعتی که گمان نبرید،«پسر انسان»می آید. (1)

5-در آن زمان،مؤمنان غریب و دینداران،کم خواهند بود،تا این که به جز اندکی از آن ها،همگی از رحمت و فرج الهی مأیوس خواهند شد.دیگر امید نجات از بین خواهد رفت،به گونه ای که از بسیاری فتنه و فساد که آن ها را احاطه خواهد کرد،گمان می برند که خداوند دیگر یاری شان نخواهد نمود.تا این که خداوند پس از یأس و نومیدی به وسیلۀ شخصی از نسل پیغمبرشان احمد،از جایی که هیچ امیدی ندارند، ظاهر شده و آن ها را دریافته و نجاتشان می دهد و ناراحتی های گذشته ایشان را جبران کرده و درمی یابد که فرشتگان و آسمان ها و زمین و هرچه در آن است از چرندگان و پرندگان و خلایق بر او درود می فرستند.

زمین،برکت و گنج ها و زینت های خود را در اختیار او قرار می دهد.بلایا و بیماری ها و گرفتاری ها برداشته می شود.امنیّت در همه جا برقرار می شود،زهر و نیش و چنگال از تمامی حیوانات برکنده می شود.به صورتی که دختران خردسال با افعی ها بازی می کنند و شیران درنده و گرگ ها باهم می گردند و در میان گاوها و گوسفندها شبانی می کنند؛حق تعالی سبحانه،او را بر جمیع ادیان غالب می کند؛ کلیدهای أقالیم را تا منتهای چین در دست گیرد؛در روی زمین کسی نمی ماند،مگر این که به دین حقّی که خداوند از آدم تا خاتم خواسته است،درآید. (2)

6-حالا بدانید که محمّد بدون نسل نیست و او است خاتم پیغمبران و وارث آنان و آخر ایشان که حشر برای امّت او خواهد بود؛هرچه در زمین است،می میرد و آن که باقی می ماند و وارث زمین است،فقط خداست؛آن«پادشاه صالح»که بیان گردید،از ذرّیّۀ اوست و می دانید که او مالک شرق و غرب عالم خواهد بود؛خداوند با دین

ص:49

«حنیفیّة ابراهیمیّة»که نفی شرک است،او را به تمامی ادیان غالب خواهد ساخت. (1)

7-گفتند:ما و تو شک نداریم و می دانیم حجّت خدا از میان نخواهد رفت،این حکمی است که حق تعالی مقرّر کرده است،تا شب و روز می باشد،دنیا از حجّت خالی نمی ماند،حتّی(اگر در روی زمین)دو نفر بمانند،باید یکی بر دیگری حجّت شود؛ما هم پیش از این خیال می کردیم«محمّد»همان«حجّت الهی»است و او این دین را برپا خواهد داشت؛امّا وقتی که خدا اولاد ذکور او را برد و عقیم کرد(بر ما یقین آمد که)پیغمبری که ما انتظارش را می کشیدیم،او نیست؛زیرا«محمّد»بدون نسل است و از کتاب های الهی فهمیده ایم که آن پیغمبر و خاتم الأنبیا بدون نسل نخواهد بود و می دانیم که اسم آن پیغمبر از اسم«محمّد»منشق شده و«أحمد»نام دارد و همان است که«مسیح»به ما خبر داده است؛او پایان دهندۀ انبیا و بعد از او«فرزند قاهرش» پادشاه عالم خواهد شد که همۀ جهانیان را به سوی دین حقّ سوق خواهد داد؛با دست او این جریان ها انجام نخواهد یافت،بلکه از ذریّه و عقب او،کلّ روی زمین و هرچه در آن است از خشکی و دریا مالک آن خواهد شد،و به تمامی شهرها بدون معارض مسلّط خواهد شد و حال همۀ علمایی که تمامی انجیل را از حفظ بر این مدّعا می دانند،شاهدند؛ما هم از پیش،این سخنان را بر وجه کامل گفتیم و به تازگی نیز بیان کردیم که نیازی به تکرار آن نمی بینیم. (2)

8-حضرت آدم علیه السّلام باز نظر کرد و در آخر این انوار،نوری را دید که مانند«ستارۀ صبح»بر جهانیان می درخشید،خداوند(به آدم)فرمود:به برکت این بندۀ سعادتمند خود(در رحمت خود را بر بندگان)می گشایم و به برکت او مشقّت ستم ها و عقوبت ها را،از جهانیان برمی دارم و به سبب او زمین را بعد از آن که از ظلم و ستم و قساوت و تزلزل پر شده است،از نور و رحمت خود پر خواهم کرد. (3)

9-...تا به«حضرت مهدی صاحب الأمر علیه السّلام»رسید!فرمود:این نور من است که به

ص:50

سبب او،رحمت خود را بر خلایق می گسترانم و با او دین خود را ظاهر می سازم و به وسیلۀ او بندگانم را هدایت خواهم کرد،پس از آن که از فریادرسی من مأیوس خواهند شد.پس در آن حالت حضرت ابراهیم بر آن ها صلوات فرستاد و گفت:ربّ صلّ علی محمّد و آل محمّد،پروردگارا!بر محمّد و آل او درود فرست،چنان که آن ها را برگزیده و خالص گردانیده ای،خالص گردانیدنی نیکو. (1)

«قرآن»می فرماید:«ما در زبور بعد از«ذکر»نوشتیم،صالحان وارث زمین خواهند شد» (2)

خلاصه این که همۀ ادیان و مذاهب معتقدند که در پایان هر دوره ای از تاریخ، «بشر»از لحاظ معنوی و اخلاقی،رو به انحطاط می رود و چون طبعا و فطرتا در حال هبوط و دوری از مبدأ و رو به پایین در حرکت است،نمی تواند به خودی خود،به این سیر نزولی و انحطاط معنوی و اخلاقی خاتمه دهد؛پس ضرورت دارد که روزی یک مصلح و رهایی بخش و نجات دهندۀ جهانی،این جهان را از زیر ستم و جنایت و خیانت و...نجات دهد.

مطالبی که در این رابطه،ذکر شد نمونه هایی از مطالب فراوان در آن کتاب ها بود که آوردیم.

نموده و نوید داده اند.

علاّمه مجلسی قدّس سرّه می فرماید:«باب نادر فیما أخبر به الکهنة و أضرابهم و ما وجد من ذلک مکتوبا فی الألواح و الصخور.روی البرسی فی مشارق الأنوار عن کعب بن الحارث قال:إنّ ذاجدن الملک أرسل إلی السطیح لأمر شکّ فیه،فلمّا قدم علیه أراد أن یجرّب علمه قبل حکمه فخبأ له دینارا تحت قدمه،ثمّ أذن له فدخل،فقال له الملک:ما خبأت لک یا سطیح؟ فقال سطیح:حلفت بالبیت و الحرم،و الحجر الأصمّ،و اللیل إذا أظلم،و الصبح إذا تبسّم،و بکلّ فصیح و أبکم،لقد خبأت لی دینارا بین النعل و القدم،فقال الملک:من أین علمک هذا یا سطیح؟!فقال:من قبل أخ لی حتّی ینزل معی أنّی نزلت.فقال الملک:أخبرنی عما یکون فی الدهور،فقال سطیح:إذا غارت الأخیار،و قادت الأشرار،و کذّب بالأقدار،و حمل المال بالأوقار، و خشعت الأبصار لحامل الأوزار،و قطعت الأرحام،و ظهرت الطغام،المستحلّی الحرام فی حرمة الإسلام،و اختلفت الکلمة،و خفرت الذمّة،و قلّت الحرمة،و ذلک عند طلوع الکوکب الّذی یفزع العرب،و له شبیه الذنب،فهناک تنقطع الأمطار،و تجفّ الأنهار،و تختلف الأعصار،و تغلو الأسعار فی جمیع الأقطار.ثمّ تقبل البربر بالرایات الصفر،علی البراذین السبر،حتی ینزلوا مصر فیخرج رجل من ولد صخر،فیبدل الرایات السود بالحمر،فیبیح المحرمات،و یترک النساء بالثدایا معلقات،و هو صاحب نهب الکوفة،فرب بیضاء الساق مکشوفة علی الطریق مردوفة بها الخیل محفوفة،قتل زوجها و کثر عجزها و استحل فرجها،فعندها یظهر ابن النبیّ المهدیّ،و ذلک إذا قتل المظلوم بیثرب،و ابن عمّه فی الحرم،و ظهر الخفیّ فوافق الوشمیّ، فعند ذلک یقبل المشوم بجمعه الظلوم،فتظاهر الروم بقتل القروم،فعندها ینکسف کسوف، إذا جاء الزحوف و صفّ الصفوف.ثمّ یخرج ملک من صنعاء الیمن،أبیض کالقطن اسمه حسین أو حسن،فیذهب بخروجه غمر الفتن،فهناک یظهر مبارکا زکیّا،و هادیا مهدیّا،و سیّدا علویّا فیفرّج الناس إذا أتاهم بمنّ اللّه الّذی هداهم،فیکشف بنوره الظلماء،و یظهر به الحق بعد الخفاء،و یفرق الأموال فی الناس بالسواء،و یغمّه السیف فلا یسفک الدماء،و یعیش الناس فی البشر و الهناء،و یغسل بماء عدله عین الدهر من القذاء،و یرد الحقّ علی أهل القری، و یکثر فی الناس الضیافة و القری،و یرفع بعدله الغوایة و العمی،کأنّه کان غبار فانجلی،فیملأ

ص:52

الأرض عدلا و قسطا و الأیام حبآء،و هو علم للساعة بلا امتراء؛ (1)

این باب که دربارۀ گفتارهای کاهنان و امثال آن ها و هم چنین نوشته جاتی که در لوح ها و سنگ نوشته ها،به دست آمده است؛باب کیمیایی است.شیخ برسی در کتاب مشارق الأنوار روایت کرده از کعب بن حارث که گفت:پادشاهی(به نام)«ذاجدن»امر نمود تا«سطیح»(کاهن)را بیاورند تا از او برای کاری که شک کرده بود،جویا شود.

وقتی که به سوی او می آمد،یک دینار زر زیر پایش گذاشت تا او را امتحان نماید.

سطیح داخل شد.شاه به او گفت:برای تو چه پنهان کرده ام؟!

گفت:قسم به بیت و حرم و حجر سخت(اسود)و به شب،وقتی که تاریک می شود و به صبح هنگامی که لبخند می زند،و سوگند به همۀ فصیحان و لالان،برای من دیناری میان نعلین و قدم پنهان کرده ای!

پادشاه گفت:چه کسی این را به تو یاد داد ای سطیح؟!

گفت:برادری که(همه جا)با من هست تا نزول کنم و بنشینم.

شاه گفت:از وقایع آینده برایم بگو!

سطیح گفت:زمانی که خوبان غروب کردند(و فرو رفتند و مردند)و بدان در مصدر کار شدند و قدر را تکذیب و مال را سرشار بردند،و چشم ها برای صاحبان وزر و وبال کوچک کردند و ارحام قطع شد و گردنکشان(حلال کنندگان حرام در حریم اسلام)اظهار وجود کردند و حرف ها مختلف و وعده ها دروغ از آب درآمد و احترام کم گردید(و رخت بربست)و این کارها هنگام طلوع ستاره ای که عرب را به ترس واداشت،ستاره ای که دنباله دار است.پس در آن حال است که باران کم و نهرها خشک و عصرها اختلاف می نماید و قیمت ها در همه جا بالا می رود،سپس بربرها با پرچم های زرد بر زین های محکم پیش آیند تا به مصر فرود آیند.پس مردی از اولاد صخر(سفیانی)خروج می کند،پرچم های سیاه را به سرخ تبدیل کرده،حرام ها را مباح و زن ها را از پستان ها می آویزد.اوست غارت کنندۀ کوفه،چه بسا ساق های سفید مکشوفه در راه ها پشت

ص:53

سر هم باشند و سواران آن ها را احاطه نموده و(زن های)شوهران کشته شده،عاجز و ناتوان مورد تجاوز قرار می گیرند.

پس در این هنگام فرزند پیغمبر،مهدی ظهور می کند و این،آن وقت پیش خواهد آمد که مظلومی در یثرب«مدینه»و پسر عمویش در حرم کشته شود و پنهان آشکار و با خال کوب شونده،موافقت کرد،در آن هنگام است که شخص شوم با دار و دستۀ ستمگرش می رسند،پس رومیان برای کشتن ضعیفان حمله برند،زمانی که لشکر آمد و صف ها بسته شد،در آن حال خورشید می گیرد.

سپس پادشاهی از صنعای یمن(یمانی)بیرون آید،سفیدرو است مانند پنبه که نامش حسین یا حسن است،پس با خروج او فتنه ها فرونشیند،و در آن هنگام،مبارک و پاک و«هادی»و مهدی و سیّد علوی ظهور نماید.پس می آید تا مردم را نجات دهد و با منّت خدایی آن ها را هدایت نماید.پس با نور او تاریکی ها برطرف می شود و به سبب او حقّ پنهان شده،ظاهر می شود و مال ها را مساوی پخش می کند(و پس از آرام کردن دنیا)شمشیرش را از خون ریزی باز می دارد و غلاف می نماید.سپس مردم در خوشی و خرّمی زندگی می کنند،با آب عدالت او،ریگ و خوار چشم روزگار شسته می شود،و حقّ را به حقّ دار می رساند و مهمانی و مهمان نوازی در میان مردم رواج پیدا می کند و با عدالت او کوری و گمراهی برداشته شود،گویا گرد و غباری بود که فرونشست(و از بین رفت)،پس زمین را از عدل و داد لبریز می کند و روزها به آرامی،سپری می شود،آمدن او نشانۀ فرارسیدن،قیامت است.» (1)

ص:54

ص:55

ص:57

بین نمی رود تا آن که مردی از اهل بیت من،عرب را مالک شود و نام او مساوی نام من است.»

2-«لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم،لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّی یلی رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (1)اگر از عمر دنیا بیش از یک روز باقی نمانده باشد،البتّه خداوند آن روز را طولانی می کند تا مردی از اهل بیت من که همنام من است،(رهبری)آن را به دست گیرد.»

3-«لا تقوم الساعة حتّی یلی رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (2)قیامت به پا نمی شود تا مردی از اهل بیت من که نامش مساوی نام من است،به ولایت آن برسد.»

4-«لا تنقضی الأیّام و لا یذهب الدهر حتّی یملک العرب،رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (3)روزها منقضی نمی شود و روزگار نمی گذرد تا مردی از اهل بیت من که همنام من است،رهبری آن را به دست می گیرد.»

5-«یخرج رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی و خلقه خلقی فیملأها قسطا و عدلا؛ (4)مردی از اهل بیت من خروج می نماید که همنام من و اخلاقش،اخلاق من است،و زمین را پر از عدل و داد می کند.»

6-«لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم واحد،لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّی یبعث رجلا اسمه اسمی؛ (5)اگر از عمر دنیا بیش از یک روز باقی نماند،خداوند آن را طولانی می کند تا مردی را بر انگیزد که هم نام من است.»

7-«یلتفت المهدیّ و قد نزل عیسی بن مریم کأنّما یقطر من شعره الماء،فیقول المهدیّ:

تقدّم صلّ بالناس،فیقول:انّما أقیمت الصلوة لک،فیصلّی خلف رجل من ولدی؛مهدی ملتفت می شود که عیسی بن مریم فرود آمده است؛مانند این که از موهایش،آب

ص:59

می چکد.مهدی به او می گوید:جلو ایستاده برای مردم نماز بخوان.می گوید:یقینا نماز به خاطر تو اقامه شده است،پس پشت سر مردی از اولاد من،نماز می گذارد.»

8-«منّا الّذی یصلّی عیسی بن مریم خلفه؛ (1)از ماست کسی که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می خواند.»

9-«لا تقوم الساعة حتّی یملک رجل من أهل بیتی القسطنطنیة و جبل الدیلم،و لو لم یبق إلاّ یوم،لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّی یفتحها؛ (2)قیامت برپا نمی شود تا مردی از اهل بیت من بر«قسطنطنیه»و«کوه دیلم»غالب شود و اگر بیش از یک روز(از عمر دنیا)نماند، خداوند آن یک روز را به قدری بلند می کند تا دنیا را فتح نماید.»

10-«انّ خلفائی و اوصیائی و حجج اللّه علی الخلق بعدی،الإثنا عشر اوّلهم علی و آخرهم المهدی؛ (3)جانشینان و اوصیای من و حجّت های خدا بر مردم بعد از من دوازده نفرند اولشان علی و آخر آن ها مهدی است.»

11-«المهدیّ طاوس أهل الجنّة؛ (4)مهدی طاوس اهل بهشت است.»

12-«یکون من بعدی اثنا عشر أمیرا،کلّهم من قریش؛ (5)بعد از من دوازده امیر است همگی از قریش می باشد.»

13-«المهدیّ منّا یختم الدین کما فتح بنا؛ (6)مهدی از ما است و دین را به پایان می برد آن گونه که با ما(آغاز کرد و)گشود.»

14-سلمان فارسی گوید:بر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وارد شدم،دیدم حسین بن علی علیهما السّلام روی ران اوست،دو چشم او را می بوسد و به دهانش بوسه می زند و می گوید:«أنت سیّد بن سیّد،أخو سیّد،أنت إمام ابن إمام أخو إمام،أنت حجّة أخو حجّة و أنت أبو حجج

ص:60

تسعة،تاسعهم قآئمهم؛ (1)تو آقایی و فرزند آقا و برادر آقایی،تو امام و فرزند امام و برادر امامی،تو حجتی و برادر حجّت و پدر نه حجّت،و نهمی آن ها قائم آن هاست.»

15-حافظ جعانی با سند خود از امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«نحن فلک الجاریة فی اللجج یأمن من رکّبها و یغرق من ترکها،و إنّ اللّه تبارک و تعالی أخذ میثاق من یحبّنا و هم فی أصلاب آبائهم،فلا یقدرون علی ترک ولایتنا لأنّ اللّه عزّ و جلّ جبلتهم علی ذلک؛ (2)ماییم کشتی های جریان یافته در دریاها(و طوفان ها)،هرکس به آن سوار شود در امان است و ترک کنندۀ آن غرق می شود.خدای تبارک و تعالی پیمان دوستداران ما را أخذ کرده،در حالی که آنان در صلب های پدران خود بودند.پس قادر نیستند ولایت ما را ترک نمایند؛ زیرا خدای عزّ و جلّ محبّت ما را در فطرت آن ها قرار داده(و خمیرۀ وجود آن ها را با ولایت ما عجین کرده)است...»

16-شیخ حموینی در فرائد السمطین از سلیمان بن اعمش از امام علی بن حسین علیهما السّلام فرمود:«...نحن أمان لأهل الأرض کما أنّ النجوم أمان لأهل السمآء،و بنا یمسک السماء أن تقع علی الأرض إلاّ بإذنه،و بنا ینزّل اللّه الغیث و تنشر الرحمة و تخرج برکات الأرض،و لولا ما علی الأرض منّا لساخت بأهلها،ثمّ قال:و لم تخل الأرض منذ خلق اللّه آدم علیه السّلام من حجّة اللّه فیها،إمّا ظاهر مشهور أو غائب مستور،و لا تخلو الأرض إلی أن تقوم الساعة من حجّة فیها،و لو لا ذلک لم یعبد اللّه...؛ (3)ماییم سبب امنیّت برای اهل زمین، آن گونه که ستارگان امان اهل آسمان هایند و با ما آسمان از فروریختن نگه داشته می شود،مگر به اذن خدا و به سبب ما خداوند باران را نازل و رحمتش را پخش و برکات زمین را بیرون می آورد.

اگر کسی از ما نبود،زمین اهلش را فرو می برد!سپس فرمود:زمین از زمان خلقت آدم علیه السّلام از حجّت خالی نمانده است و حجّت،یا ظاهر و مشهور بوده و یا غایب و مستور و زمین تا روز قیامت خالی از حجّت نخواهد ماند،اگر این نبود خدا پرستش نمی شد...»

ص:61

17-مأمون در ضمن نامه ای جواب مفصّلی به خویشان و اقربای خود نوشت:«...

ثمّ نحن و بنو علیّ کنّا یدا واحدة حتّی قضی اللّه الأمر إلینا،ضیّقنا علیهم قتلناهم أکثر من قتل بنی أمیّة إیّاهم.هیهات!إنّه من یعمل مثقال ذرّة شرّا یره.هیهات!ما لکم إلاّ السیف یأتیکم الحسینی الثائر،فیحصدکم حصدا و یحصد السفیانی المرغم القآئم المهدیّ،و عند قآئم المهدیّ تحقن دمائکم...؛ (1)سپس ما و فرزندان علی علیه السّلام یک دست(و متّحد)بودیم تا قضای الهی سلطنت را به سوی ما کشاند،ما(زندگی دنیا را)به آن ها تنگ گرفتیم و بیش از بنی امیّه ایشان را به قتل رساندیم.هیهات!هرکس کوچک ترین عمل شرّی نماید جزایش را می بیند.

هیهات!برای شما نخواهد بود،مگر شمشیر«حسینی».انقلابی می آید،پس شما را درو می کند درو کردنی و قائم مهدی،سفیانی را نیز درو می نماید و نزد او پوزه اش را به خاک می ماند،خون شماها محفوظ می ماند...»

از این نامۀ مأمون و سخنان جدّش منصور دربارۀ قائم علیه السّلام و اخبار زیادی از این قبیل،معلوم می شود که مسألۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام از مسایل جا افتاده و مسلّمات و مورد قبول آن زمان بوده است.

18-ابن حجر در کتاب الصواعق المحرقة می گوید:«...لو لم یکن فی الآتین-أی فی نسل علیّ و فاطمة-إلاّ الإمام المهدیّ لکفی؛ (2)اگر کسی در آینده از نسل علی و فاطمه نبود،مگر امام مهدی،کفایت می کرد.»

19-ابی سعید خدری گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بالای منبر فرمود:«إنّ المهدیّ من عترتی من أهل بیتی یخرج فی آخر الزمان،تنزل له السماء قطرها و تخرج له الأرض بذرها، فیملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملأها القوم ظلما و جورا؛ (3)مهدی از عترت من و از اهل بیتم است که در آخر الزّمان خروج می کند.آسمان قطراتش را به او فرو می ریزد و زمین تخم هایش را می رویاند.پس زمین را از عدل و قسط لبریز می نماید،آن گونه که از ستم

ص:62

و بیداد پر شده است.»

20-زرّبن حبیش از عبد اللّه بن مسعود گفت:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لا یذهب الدنیا حتی یلی أمّتی رجل من أهل بیتی یقال له:المهدیّ؛ (1)دنیا پایان نمی یابد تا این که زمام امور امّتم را مردی از اهل بیت من به دست گیرد که به او مهدی گفته می شود.»

چند سال قبل شخصی به نام ابو محمّد از کشور«کنیا»سؤالی دربارۀ ظهور مهدی منتظر علیه السّلام از«رابطة العالم الإسلامی»که از متنفذترین مراکز مذهبی حجاز و مکّه است، کرد.دبیر کل رابطة،محمّد صالح القزّاز در پاسخی که برای او فرستاده است،ضمن تصریح بر این که«ابن تیمیة»مؤسس مذهب«وهّابی ها»نیز احادیث مربوط به ظهور مهدی را پذیرفته،متن رساله کوتاهی را که پنج تن از علمای معروف فعلی حجاز در این زمینه تهیه کرده اند،برای او ارسال داشته است.

در این رساله پس از ذکر نام حضرت مهدی علیه السّلام و محل ظهور او؛یعنی مکّه چنین می خوانیم:...به هنگام ظهور،فساد و کفر و ستم،جهان را فرا می گیرد،خداوند به وسیلۀ او،جهان را پر از عدل و داد می کند،همان گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد.

او آخرین خلفای راشدین دوازده گانه است که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله خبر آن ها را در کتب صحاح داده است.احادیث مربوط به مهدی را بسیاری از صحابۀ پیامبر نقل کرده اند، از جمله عثمان بن عفان،علیّ بن ابی طالب،طلحة بن عبید اللّه،عبد الرحمن بن عوف، عبد اللّه بن عباس،عمار بن یاسر،عبد اللّه بن مسعود،ابو سعید خدری،ثوبان،قزة بن اساس مزنی،عبد اللّه بن حارث،ابو هریره،حذیفة بن یمان،جابر بن عبد اللّه،ابو امامه، جابر بن ماجد،عبد اللّه بن عمر،انس بن مالک،عمر بن حصین،و ام سلمة.این ها بیست نفر از کسانی هستند که روایات«مهدی»را نقل کرده اند و غیر از ایشان،افراد دیگری نیز وجود دارند.

سخنان فراوانی نیز از خود صحابه نقل شده است که در آن بحث از ظهور«مهدی» شده که آن ها را نیز می توان در ردیف روایات پیامبر صلّی اللّه علیه و اله قرار داد؛زیرا این مسأله از

ص:63

مسایلی نیست که بتوان با اجتهاد،چیزی پیرامون آن گفت،بنابراین ایشان نیز مطلب را از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله شنیده اند.

سپس اضافه می کند هم احادیث بالا که از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل شده و هم شهادت و گواهی صحابه در این جا در حکم حدیث است،این احادیث در بسیاری از کتب معروف اسلامی،و متون اصلی،اعم از سنن و معاجم و مسانید آمده است که از جملۀ آن ها کتب ذیل میباشند:

سنن ابو داود،سنن ترمذی،ابن ماجه،ابن عمرو الدانی،مسند احمد،ابن یعلی، بزار،صحیح حاکم و معاجم طبرانی،(کبیر و متوسط)،رویانی،دار قطنی،ابو نعیم در «اخبار المهدی»،خطیب در تاریخ بغداد،ابن عساکر در تاریخ دمشق،و....

سپس اضافه می کند که بعضی از دانشمندان در این زمینه کتاب های مخصوص تألیف کرده اند از جمله،ابو نعیم در«اخبار المهدی»ابن حجر هیثمی در«القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر»،شوکانی در«التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر،و الدجال،و المسیح»،اوس عراقی مغربی در«المهدی»،ابو العباس بن عبد المؤمن المغربی در«الوهم المکنون فی الردّ علی ابن خلدون»و آخرین کسی که در این زمینه بحث مشروحی نگاشته،مدیر دانشگاه اسلامی مدینه است که در چندین شمارۀ مجلۀ دانشگاه مزبور در این مضمون،بحث نموده است.

عدّه ای از بزرگان دانشمندان قدیم و جدید اسلام نیز در نوشته های خود تصریح کرده اند که احادیث در زمینۀ«مهدی»در سر حدّ تواتر است(و به هیچ وجه قابل انکار نمی باشد)از جمله السّخاوی در«کتاب فتح المغیث»،محمّد بن احمد السناوینی در «شرح القصیدة»،ابو الحسن الأبری در«مناقب الشافعی»،ابن تیمیة در کتاب «فتاوایش»،سیوطی در«الحاوی»،اوس عراقی در تألیفی در زمینه«مهدی»،شوکانی در«التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر»،محمّد جعفر کنانی در«نظم المتناثر»، ابو العباس بن عبد المؤمن در«الوهم المکنون...».

تنها ابن خلدون است که خواسته،احادیث مربوط به مهدی را با احادیث بی اساس و مجعولی مانند:«لا مهدیّ الاّ عیسی»مهدی جز عیسی نیست،مورد ایراد قرار دهد.

ص:64

البتّه بزرگان پیشوایان و دانشمندان اسلام گفتۀ او را رد کرده اند،به خصوص «ابن عبد المؤمن»در ردّ گفتار او کتاب ویژه ای نوشته است که از سی سال قبل در شرق و غرب انتشار یافته است.

حفّاظ احادیث و دانشمندان بزرگ احادیث نیز تصریح کرده اند که احادیث مهدی مشتمل بر احادیث«صحیح»و«حسن»است و مجموع آن«متواتر»می باشد؛بنابراین اعتقاد به ظهور مهدی(بر هر مسلمانی)واجب است و این جزء عقاید اهل سنّت و جماعت محسوب می شود و جز افراد نادان و بی خبر یا بدعت گذار،آن را انکار نمی کند.

به عقیدۀ ما،بحث فوق چنان روشن است که نیاز به هیچ گونه توضیح اضافی ندارد.بااین حال،آیا کسانی که می گویند،عقیده به ظهور مهدی،یک فکر وارداتی است،در اشتباه بزرگی نیستند؟!

در این جا لازم می دانیم که چند گفتار دیگر از چند نفر از علمای معروف اهل سنّت بر آن چه گذشت بیافزاییم.

1-دانشمند معروف،شیخ منصور علی ناصف نویسندۀ کتاب«التّاج»و«الجامع الاصول»می نویسد:در میان علمای گذشته و حال مشهور است که سرانجام،مردی از اهل بیت پیامبر علیهم السّلام ظاهر می شود که بر تمام کشورهای اسلامی مسلّط می گردد و مسلمانان از او پیروی می کنند و در میان ایشان عدالت را اجرا می نماید و دین را تقویت می کند،احادیث«مهدی»را بسیاری از بزرگان صحابه و محدّثین نقل کرده اند و...کسی که هم چون ابن خلدون آن ها را ضعیف شمرده،خطا کرده است.

2-خود«ابن خلدون»هم که در مخالفت با احادیث مهدی معروف است،نتوانسته شهرت احادیث مهدی را در میان همۀ دانشمندان اسلام انکار کند؛آن جا که می گوید:

در میان مسلمانان در تمام اعصار و قرون این چنین مشهور بوده است که در آخر زمان، مردی از اهل بیت علیهم السّلام ظهور می کند که آیین اسلام را تأیید کرده و عدالت را آشکار می سازد و مسلمانان از او پیروی می کنند.

3-محمّد شبلنجی دانشمند معروف مصری در کتاب«نور الأبصار»می نویسد:در

ص:65

اخبار متواتری از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله آمده است که«مهدی»از خاندان او است او همۀ زمین را پر از عدل خواهد کرد.

4-شیخ محمّد صبّان در کتاب«اسعاف الرّاغبین»چنین می گوید:اخبار متواتری که از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله نقل شده است که گواهی می دهد«مهدی»(سرانجام)قیام می کند و او از خاندان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله است و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

5-ابن حجر در کتاب«الصواعق المحرقة»از ابو الحسن آمری چنین نقل می کند:

اخبار متواتر و فراوانی از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل شده که سرانجام«مهدی»ظهور می کند و از اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله است و...زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

6-نویسندۀ کتاب«التّاج»پس از اشاره به کتاب(شوکانی)عالم معروف اهل سنّت که تمام آن پیرامون تواتر احادیث مربوط به«مهدی»و خروج دجال و بازگشت مسیح است،بحث مشروحی در زمینۀ تواتر احادیث مربوط به«مهدی»دارد که می گوید:

«هذا یکفی لمن کان عنده ذرّة من الإیمان و قلیل من الإنصاف»آن چه که گفته شد برای کسانی که یک ذرّه ایمان و کمی انصاف دارند،کافی است.

دانشمند معاصر آقای علی دوانی در کتاب«دانشمندان عامّه و مهدی موعود» اسامی 100 نفر از بزرگان اهل سنّت را نقل کرده که در کتاب های خود به ولادت حضرت ولی عصر علیه السّلام اعتراف کرده است و او را فرزند بلافصل امام حسن عسکری علیه السّلام دانسته اند. (1)

عدل و داد کند،همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد.» (1)

دانشمندان علم رجال دربارۀ«زائده»راوی این حدیث گفته اند،(او به احادیث می افزوده است)در هیچ یک از منابع حدیثی سنّی و شیعه جملۀ«اسم ابیه اسم أبی» (نام پدر او،نام پدر من است)وجود ندارد.

من نمی دانم این دلاّل حدیث،به چه منظوری آن را اضافه کرده است!آیا می خواست با این کارش،یکی از زمامداران عباسی،به نام(محمّد بن عبد اللّه منصور، ملقّب به مهدی)بر اعتقادات این امّت اضافه نماید و یا(محمّد بن عبد اللّه بن حسن مثنی،ملقّب به نفس زکیه)را تأیید کند؟!و اللّه الاعلم.

حافظ گنجی شافعی در کتاب خود«البیان فی أخبار صاحب الزمان»چنین می گوید:«احادیثی که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وارد شده است،تماما از جملۀ(نام پدر او،نام پدر من است)خالی است،آن گاه پس از ذکر حدیث بالا از«زائده»،چنین می گوید:

ترمذی حدیث را نقل کرده،امّا کلمۀ فوق را ذکر نکرده است و در اکثر روایات حافظان مورد اعتماد،فقط جملۀ«نام او،نام من است»آمده است.

سخن قطعی در این میان،آن است که احمد بن حنبل که در ضبط و اتقان او بحثی نیست،در مسند خود این حدیث را در مواضع فراوانی،به این چنین(اسمه اسمی) ذکر نموده است. (2)

با رعایت اختصار،نقل این مقدار روایت از اهل سنّت دربارۀ قائم -عجّل اللّه فرجه الشریف-کفایت می کند و فصل بعد را از زبان عرفا،در رابطه با اسم پدر قائم است.

ص:67

نمود و اگر خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زنده بود،به آن چه او حکم کرده است،حکم می کرد، تمام مذاهب از زمین برچیده می شود و نماند مگر دین خالص.

«و أعدائه مقلّدة العلماء أهل الاجتهاد فیدخلون کرها تحت حکمه خوفا من سیفه و سطوته و رغبة فیما لدیه و یفرح به عامّة المسلمین،یبایعه عامّة العارفون باللّه تعالی من أهل الحقائق عن شهود و کشف بتعریف إلهیّ،و له رجال إلهیّون یقیمون دعوته و ینصرونه و هم الوزراء یحملون أثقال المملکة.

هو السیّد المهدیّ من آل أحمد هو الوابل الوسمیّ حین یجود

و هو خلیفة مسدّد یفهم منطق الحیوان و یسری عدله فی الإنس و الجآنّ،و وزرائه من الأعاجم ما فیهم عربیّ لکن لا یتکلّمون إلاّ بالعربیة،له حافظ لیس من جنسهم ما عصی اللّه قطّ هو أخصّ الوزراء و أفضل الأمناء؛ (1)و دشمنان او از مقلّدان علما و اهل اجتهادند،پس با اکراه و از ترس شمشیر و حملۀ او و به طمع آن چه که در اختیار دارد،زیر حکم او داخل می شوند،و به سبب او عموم مسلمانان شاد می شوند و همۀ اهل معرفت به خدای تعالی و اهل حقیقت از کشف و شهود،با معرّفی خداوند با او بیعت می نمایند.برای اوست مردان الهی که دعوت او را پایدار سازند و او را یاری نمایند،آن ها وزیران و متحمّلان کارهای سنگین مملکت هستند.

اوست مهدی از آل احمد،اوست بارندۀ شناخته شده هنگام بخشش،اوست خلیفۀ محکم،اوست کسی که زبان حیوانات را می فهمد و عدالتش برای انسان ها و جنیان جریان می یابد.وزیران او از عجم هاست و عربی در میان آن ها نیست!!امّا به عربی سخن می گویند.برای او نگهبانی است که از جنس آن ها نیست(بلکه از فرشته ها خواهد بود) که ابدا از خدا نافرمانی نکرده است او خاصّ ترین وزیران و بهترین امینان است.»

4-باز در کتاب«عنقاء المغرب»در بیان«المهدی الموعود و وزرائه»اشعاری در این باره دارد که مقداری از آن را در ینابیع المودّة:132/3 باب 84 نقل کرده است.

5-باز گفته است:«..یشبه رسول اللّه فی الخلق و ینزل عنه فی الخلق،إذ لا یکون أحد

ص:69

مثل رسول اللّه فی أخلاقه؛ (1)در خلقت شبیه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و در اخلاق پایین تر از اوست، چون در اخلاق،کسی همانند رسول خدا نمی شود.»

6-نیز گفته است:«إنّ المهدیّ یحکم بما ألقی اللّه إلیه ملک الإلهام من الشریعة کما فی حدیث،المهدیّ یقفوا أثری و لا یخطئ؛ (2)همانا مهدی حکم می کند به آن چه که فرشتۀ الهام کنندۀ شریعت،به او القا می نماید،چنان که در حدیث(نبوی)آمده است:مهدی جا پای من می گذارد و خطا نمی کند.»

7-در کتاب شیخ عزیز بن محمّد نسفی از شیخ الشّیوخ سعد الدّین الحموی، دربارۀ ائمۀ دوازده گانه علیهم السّلام مطالبی نقل می کند و می گوید:چون دین جدید و شریعت جدید،بر محمّد صلّی اللّه علیه و اله نازل شد از نزد خدا،اسم«ولیّ»پیدا آمد،حق تعالی دوازده تن از اهل بیت محمّد صلّی اللّه علیه و اله را برگزید و وارثان او گردانید و مقرّب خود کرد و به ولایت، مخصوص گردانید و ایشان را نایبان محمّد صلّی اللّه علیه و اله و وارثان او گردانید که حدیث«العلماء ورثة الأنبیاء»را در حقّ این دوازده کس فرموده است،و حدیث«علماء أمّتی کأنبیاء بنی اسرائیل»را در حقّ ایشان فرمود؛امّا ولیّ آخرین که نایب آخرین است و ولیّ دوازدهم و نایب دوازدهم می باشد،«خاتم اولیاء است و مهدی صاحب الزمان»نام اوست و شیخ می فرماید:اولیا در عالم بیش از دوازده نفر نیستند و سی صد و پنجاه و شش نفر از«رجال الغیب»اند که به ایشان اولیا نمی گویند و ایشان«ابدال» می گویند. (3)

8-شیخ عبد الوهاب شعرانی در کتاب انوار القدسیة گوید:«إنّ بعض مشایخنا قال بایعنا المهدی علیه السّلام بدمشق الشام و کنّا عنده سبعة أیّام؛ (4)همانا بعضی از مشایخ ما گفتند:

ما با مهدی علیه السّلام در دمشق شام بیعت کردیم و هفت روز هم مهمانش بودیم.»

9-نیز گفت:در تاریخ 1273 ه.ق شیخ عبد اللّطیف به من گفت که پدرم ابراهیم

ص:70

گفت:یکی از مشایخ مصر گفت:«بایعنا الإمام المهدیّ؛ما با امام مهدی علیه السّلام بیعت کردیم.»

10-شیخ صدر الدّین قونوی اشعار لطیفی دربارۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام دارد که این گونه افتتاح می کند.

یقوم بأمر اللّه فی الأرض ظاهرا علی رغم شیاطین یمحق الکفر

یویّد شرع المصطفی و هو ختمه و یمتد من میم بأحکامها یدری

تا آخر اشعار طالبین به کتاب ینابیع المودّة:133/3 باب 84 رجوع نماید.

11-عبد الرّحمن جامی در کتاب نفحات الأنس از شیخ احمد جامی نامقی این شعر را نقل می کند:

من ز مهر حیدرم هر لحظه اندر دل صفاست

از پی حیدر حسن،ما را امام و راهنماست

همچو کلب افتاده ام بر آستان بو الحسن

خاک نعلین حسین بر هر دو چشمم توتیاست

عابدین تاج سر و باقر دو چشم روشنم

دین جعفر بر حقّ است و مذهب موسی رواست

ای موالی،وصف سلطان خراسان را شنو

ذرّه ای از خاک قبرش دردمندان را دواست

پیشوای مؤمنان است ای مسلمانان تقی

گر نقی را دوست داری بر همه مذهب رواست

عسکری نور دو چشم عالم و آدم است

همچو یک«مهدی»سپهسالار در عالم کجاست

قلعۀ خیبرگرفته آن شهنشاه عرب

زانکه در بازوی حیدر نامۀ الاّ فتاست

ص:71

شاعران از بهر سیم و زر سخن ها گفته اند

احمد جامی غلام خاصّ شاه اولیاست. (1)

12-شیخ عطّار نیشابوری در کتاب مظهر الصفات گوید:

مصطفی ختم رسل شد در جهان مرتضی ختم ولایت در عیان

جمله فرزندان حیدر اولیا جمله یک نورند حقّ کرد این ندا

بعد از شمردن اسما یازده امام علیهم السّلام می گوید:

صد هزاران اولیا روی زمین از خدا خواهند«مهدی»را یقین

یا الهی مهدیم از غیب آر تا جهان عدل گردد آشکار

مهدی هادی،است تاج اتقیاء بهترین خلق برج اولیا

ای ولای تو معیّن آمده بر دل و جان ها همه روشن شده

ای تو ختم اولیای این زمان وز همه معنی نهانی جان جان

ای تو هم پیدا و پنهان آمده بنده عطّارت ثناخوان آمده (2)

13-جلال الدّین رومی مولوی در دیوان خود که به ترتیب حروف الفبا جمع کرده به امامان دوازده گانه سلام می کند و اوّل و آخر آن شعر بدین گونه است:

ای سرور مردان علی مردان سلامت می کنند

وی صفدر مردان علی مردان سلامت می کنند

با قاتل کفّار بگو با دین و با دیندار بگو

با حیدر کرّار بگو مستان سلامت می کنند

با امیر دین هادی بگو با عسکری مهدی بگو

با آن ولی مهدی بگو مستان سلامت می کنند (3)

ص:72

1-آیه 47: یا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَکُمْ.

2-آیه 59: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ

3-آیه 69: وَ مَنْ یُطِعِ اللّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ

4-آیه 77: أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ

5-آیه 77: وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلی أَجَلٍ قَرِیبٍ.

6-آیه 159: وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً.

1-آیه 1: أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ....

2-آیه 38: وَ أَقْسَمُوا بِاللّهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ لا یَبْعَثُ اللّهُ مَنْ یَمُوتُ....

3-آیه 45: أَ فَأَمِنَ الَّذِینَ مَکَرُوا السَّیِّئاتِ أَنْ یَخْسِفَ اللّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ....

1-آیه 101: فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ.

1-آیه 14: قُلْ لِلَّذِینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذِینَ لا یَرْجُونَ أَیّامَ اللّهِ لِیَجْزِیَ قَوْماً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ.

1-آیه 8: یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللّهِ بِأَفْواهِهِمْ....

2-آیه 9: هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ... .

1-آیه 13: وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ.

و مؤلّف کتابی به نام«الغیبة»است. (1)

4-حسن بن علیّ بن ابی حمزۀ بطاینی،که در عصر امام رضا علیه السّلام می زیسته،کتابی پیرامون«غیبت»نوشته است. (2)

5-ابو الفضل عباس بن هشام ناشری،از اصحاب امام رضا علیه السّلام و متوّفای 220 ه ق و صاحب کتاب«الغیبة.» (3)

6-ابو محمّد،فضل بن شاذان أزدی،از اصحاب امام رضا علیه السّلام و متوّفای 360 ه ق و صاحب 180 جلد کتاب ارزنده در حمایت از حریم مقدّس ولایت که یکی از آن ها کتاب«الغیبة»است. (4)

7-و هم چنین کتاب های فراوانی از معاصرین امام حسن عسکری علیه السّلام؛مانند ابراهیم بن اسحاق. (5)

8-و معاصرین نوّاب أربعة؛مانند:محمّد بن قاسم بغدادی متوفای 332 ه ق به نام «الغیبة»به یادگار مانده است. (6)

چند نمونۀ بالا از کسانی اند که پیش از ولادت حضرت مهدی علیه السّلام کتاب مستقلّی در موضوع«غیبت»نوشته اند وگرنه این موضوع در صدها کتاب پیش از ولادت آن حضرت مطرح شده است؛مثلا«حسن بن محبوب»یکی از محدّثین مورد اعتماد، صد سال پیش از ولادت حضرت مهدی-روحی و ارواح العالمین لتراب مقدّمه الفداء- احادیث مربوط به غیبت را در مشیخۀ خود آورده است. (7)

احادیث وارده پیرامون اوصاف،ظهور،جزئیّات زندگی،نهضت و قیام همگانی آن مصلح الهی و بنیان گذار حکومت واحد جهانی،از طریق فریقین بیش از آن است

ص:84

که ما در این مختصر به شمار آوریم،ولی برای روشنی و وضوح مطلب فهرستی از عناوین آن ها را که شیعیان جمع آوری کرده اند،ذکر می کنیم.

1-در 293 حدیث تصریح شده که او فرزند امام حسن عسکری علیه السّلام است.

2-در 90 حدیث بیان شده که او نوۀ امام هادی و نبیرۀ امام جواد علیه السّلام است.

3-در 95 روایت وارد شده که او چهارمین فرزند امام رضا علیه السّلام است.

4-در 199 روایت وارد شده که او پنجمین فرزند امام موسی کاظم علیه السّلام است.

5-در 202 حدیث وارد شده که او ششمین فرزند امام صادق علیه السّلام است.

6-در 103 روایت آمده که او هفتمین فرزند امام باقر علیه السّلام است.

7-در 185 روایت آمده که او هشتمین فرزند امام سجّاد علیه السّلام است.

8-در 308 روایت آمده که او نهمین فرزند امام حسین علیه السّلام است.

9-در 214 حدیث وارد شده که او از تبار امیر مؤمنان علیه السّلام است.

10-در 192 روایت آمده که او از اولاد حضرت زهرا علیها السّلام است.

11-در 48 روایت وارد شده است که وی همنام رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است.

12-در 136 حدیث تصریح شده که او دوازدهمین امام و آخرین پیشوا است.

13-در 91 روایت از غیبت طولانی او گفت وگو شده است.

14 در 7 حدیث از کیفیّت انتفاع مردم از آن حضرت در زمان غیبت سخن رفته است.

15-در 51 روایت سیرت و صورت او توصیف شده است.

16-در 47 حدیث تصریح شده است که در عصر او،اسلام دین جهانی خواهد شد و آیۀ شریفۀ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ به دست او تحقّق خواهد یافت.

17-در 123 روایت وارد شده که او شخصا عدالت اجتماعی را در پهنۀ گیتی بر قرار خواهد کرد.

18-در 293 حدیث از تولّد آن«مهر تابان»گفت وگو شده است.

19-در 318 روایت عمر طولانی آن حضرت مطرح شده است و در برخی از آن ها تصریح شده است که عمر شریفش،به قدری طولانی می شود که جز مؤمنان راستین،

ص:85

کسی در اعتقاد خود استوار نمی ماند.

20-در 657 حدیث دربارۀ ظهور و علایم آن بحث شده است. (1)

متن 3692 روایتی که فهرست آن ها در بالا گفته شد،به اضافۀ 2515 روایت دیگر پیرامون آن حضرت در منابع شیعه،از پیشوایان معصوم به دست ما رسیده است و در کتاب های مهم از جمله بحار الأنوار،غیبت طوسی،غیبت نعمانی،کمال الدّین، و مانند این کتب که صرفا در حالات آن حضرت نگارش یافته،آمده است و أخیرا نیز مؤلّف محترم کتاب«منتخب الأثر»قسمت اعظم آن ها را از منابع مختلف و جمعا 6266 روایت از 154 کتاب،گردآوری نموده و به جامعۀ شیعه تحویل داده است.

(خداوند ذخیرۀ آخرتش گرداند.ان شاء اللّه.)

کتاب حاضر نیز یکی از صدها کتابی است که دربارۀ آن حضرت تهیه و تنظیم گردیده و در بیان حالات ایشان فراهم آمده است.برای تبرّک،به چند حدیث توجّه فرمایید:

1-امام رضا از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لا تذهب الدنیا حتّی یقوم بأمر أمّتی رجل من ولد الحسین یملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)دنیا از بین نمی رود تا مردی از فرزندان حسین،برای رسیدگی به کار امّت من به پا خیزد و دنیا را از عدل و داد پر نماید؛همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است.»

2-ابو ایوب انصاری می گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در بیماری که منتهی به رحلت ایشان شد،به فاطمه علیها السّلام فرمود:«و الّذی نفسی بیده،لابدّ لهذه الأمّة من مهدیّ و هو و اللّه من ولدک؛ (3)قسم به کسی که جان من در دست اوست،به ناچار باید برای این امّت«مهدی» باشد،آن هم از اولاد تو است(ای فاطمة).»

3-«و عند ذلک یظهر القائم فیهم،قال النبیّ صلّی اللّه علیه و اله اسمه کاسمی و اسم أبیه کاسم ابنی(أی

ص:86

ابنی الحسن)و هو من ولد ابنتی...؛ (1)در این حال،قائم در میان آن ها ظاهر می شود.پیغمبر فرمود:نام او نام من است و نام پدرش نام فرزند من(حسن مجتبی)است و او(قائم)از اولاد دخترم(فاطمة)است.»

4-جابر انصاری می گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی اسمه اسمی و کنیته کنیتی،أشبه الناس بی خلقا و خلقا تکون له غیبة و حیرة تضلّ فیه الأمم،ثمّ یقبل کالشهاب الثاقب،و یملأها قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)مهدی از اولاد من است.نام او،نام من و کنیۀ(لقب)او،کنیۀ من است.شبیه ترین مردم است به من،از حیث خلقت و اخلاق؛برای او غیبت و سرگردانی خواهد بود که در آن،امّت ها گمراه خواهند شد؛ سپس مانند شهاب سوراخ کننده(برق آسا)می آید و زمین را از عدل و داد پر کند،آن گونه که از ظلم و ستم پر شده است.»

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«الأئمّة من بعدی اثنا عشر،أوّلهم أنت یا علی!و آخرهم القائم الّذی یفتح اللّه عزّ و جلّ علی یدیه مشارق الأرض و مغاربها؛ (3)امامان بعد از من دوازده نفرند،اوّل آن ها تویی ای علی!و آخر آن ها«قائمی»است که خدای عزّ و جلّ با دستان او مشرق ها و مغرب های زمین را می گشاید.»

6-سعید بن جبیر از ابن عبّاس نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ خلفائی و أوصیائی و حجج اللّه علی الخلق بعدی اثنا عشر،أوّلهم أخی و آخرهم ولدی.و قیل:یا رسول اللّه!و من أخوک؟قال:علیّ بن أبی طالب.قیل:فمن ولدک؟قال:المهدیّ یملأها قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما،و الّذی بعثنی بالحقّ نبیّا لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم واحد لأطال اللّه ذلک الیوم حتّی یخرج فیه ولدی المهدیّ فینزل روح اللّه عیسی بن مریم علیها السّلام فیصلّی خلفه و تشرق الأرض بنور ربّها و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب؛ (4)جانشینان من و حجّت های خدا بر مردم پس از من،دوازده نفرند،نخستین آن ها برادر من و آخرینشان فرزندم

ص:87

می باشد.

پرسیدند:برادر شما کیست؟

فرمود:علیّ بن ابی طالب علیه السّلام.

پرسیدند:فرزندتان کیست؟

فرمود:فرزندم«مهدی»است.همان کسی که زمین را از عدل و داد لبریز می کند، همان گونه که با ظلم و بیداد لبریز شده باشد.

به خدایی که مرا به حقّ برانگیخت!اگر از عمر دنیا تنها یک روز مانده باشد،خداوند آن روز را،آن قدر طولانی می کند تا فرزندم«مهدی»در آن ظهور نماید!آن گاه عیسی بن مریم از آسمان فرود آید و به امامت او نماز می گزارد و زمین به نور پروردگارش نور باران می شود و حکومت او به شرق و غرب گیتی گسترش می یابد و زمین و زمان در قلمرو عدالت و قدرت او قرار می گیرد.»

7-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّی و أحد عشر من ولدی و أنت یا علی!زرّ الأرض،بنا أوتد اللّه أن تسیّخ بأهلها،فإذا ذهب الاثنا عشر،ساخت الأرض بأهلها و لم ینظروا...؛ (1)من و یازده نفر از اولادم و تو ای علی!لنگر(و کوه های شامخ تنظیم کنندۀ)زمینیم،با ما زمین را میخکوب نموده است که(تعادلش را حفظ کند و)اهلش را فرونبرد،پس وقتی دوازدهمی رفت،زمین اهلش را می بلعد و مهلت داده نمی شوند...»

8-صالح بن عقبه از پدرش از حضرت امام باقر علیه السّلام و ایشان از پدران بزرگوارش علیهم السّلام نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی تکون له غیبة و حیرة تضلّ فیها الأمم یأتی بذخیرة الأنبیاء فیملأها عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)«مهدی»از فرزندان من است.او غیبتی طولانی خواهد داشت و در آن شرایط،حیرت و سرگردانی سایه می افکند و امّت ها در آن حیرت و سرگردانی گمراه می شوند.او با ذخایر انبیا می آید و جهان را همان گونه که پیش از ظهورش از ظلم و ستم پر شده است،

ص:88

از عدالت و دادگری لبریز خواهد ساخت.»

9-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ اللّه فتح هذا الدین بعلیّ،و إذا قتل فسد الدین و لا یصلحه إلاّ المهدیّ؛ (1)خداوند این دین را با علی گشود وقتی که شهید شد،(کسی ویرانی آن را) اصلاح نمی کند،مگر مهدی.»

6-امام حسین علیه السّلام در پاسخ کسی که پرسید:معرفت خدا چیست؟!فرمود:«معرفة أهل کلّ زمان إمامهم الّذی یجب علیهم طاعته؛ (1)شناخت خداوند،شناخت امام در هر زمانی است که فرمانبرداری از او واجب می باشد»

در توضیح روایات بالا و امثال آن ها می توان گفت که خداوند ائمّه علیهم السّلام را راهنمای مستقیم و وسیلۀ تبلیغ و شناساندن خود و سبب تعادل زمین قرار داده است (2)وگرنه خداوند از شناساندن خود ناتوان و عاجز نمی باشد.به روایت ذیل توجّه فرمایید.

7-«إنّ اللّه تبارک و تعالی لو شآء تعرّف العباد نفسه و لکن جعلنا أبوابه و صراطه و سبیله و الوجه الّذی یؤتی؛ (3)اگر خدا می خواست خود را به مردم بشناساند،می توانست،ولی ما را باب ها و صراطها و سبیل ها و وجهی که باید به سوی او آمده شود،قرار داد.»

8-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أهل بیتی أمان لأهل الأرض،کما أنّ النجوم أمان لأهل السماء؛ (4)اهل بیت من امان زمینند؛مانند ستارگان که امان بر اهل آسمان ها هستند (5).»

فاحمدوه واقبلوه؛ (1)مثل اهل بیت من،مانند ستارگان آسمان است،هروقت یکی غایب شود(و غروب نماید)دیگری طلوع می کند تا ابروانتان را به سوی او بکشید و با انگشتانتان اشاره نمایید،ملک الموت می آید و او را می برد سپس مدّت زیادی از روزگارتان را(معطّل)می مانید!و نمی دانید چه از چیست،و در آن زمان فرزندان عبد الملک مساوی شوند،پس در این حال که سرگرمید،ناگهان ستارۀ (خوشبختی تان)طلوع می نماید،پس به خدا سپاس گذارید و به سوی او بگروید.»

معروف بن خربوذ گوید:به ابی جعفر علیه السّلام گفتم:«أخبرنی عنکم!قال:نحن بمنزلة النجوم إذا خفی نجم بدا نجم،مأمن و أمان و سلم و إسلام و فاتح و مفتاح حتی إذا استوی بنو عبد المطلب،فلم یدر أیّ من أیّ،أظهر اللّه عزّ و جلّ صاحبکم،فاحمدوا اللّه عزّ و جلّ و هو یخیر الصعب علی الذلول،فقلت:جعلت فداک!فأیّهما یختار؟قال:یختار الصعب علی الذلول؛ (2)از خودتان به من خبر بده!فرمود:ما به منزلۀ ستارگانیم که هرگاه ستاره ای غایب شد دیگری آشکار شود!،ستارۀ امن و امان و اسلام و تسلیم شدن و پیروز و کلید پیروزی،تا زمانی که فرزندان عبد المطلب مساوی شدند و از همدیگر تشخیص داده نشدند(کدام امام و مأموم است)خدای عزّ و جلّ صاحب شما را ظاهر سازد،پس به خدا سپاس گذار باشید،او را در اختیار(دو ابر)آرام و خشن،مخیّر سازند،گفتم:فدایت شوم کدام یک را اختیار می کند؟،فرمود:خشن را.»

در این عنوان،روایات گوناگون از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امامان علیهم السّلام وارد شده است که به همین اندازه اکتفا می شود.

در فصل روایات اهل سنّت تعدادی از روایات مربوط به این فصل گذشت.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:اگر همۀ مردم دو نفر باشند،یکی از آن دو نفر،امام بر دیگری خواهد بود و آخرین کسی که می میرد امام است،تا بنده ای بر خدای دلیل نیاورد که خدا او را واگذاشته بدون آن که حجّتی از طرف خود بر او قرار داده شود. (1)

2-عمّارة بن طیّار گوید:شنیدم ابا عبد اللّه علیه السّلام می فرمود:«لو لم یبق فی الأرض إلاّ رجلان،لکان أحدهما الحجّة؛ (2)اگر در روی زمین نماند،مگر دو نفر،یکی حجّت خواهد بود.»

3-علا از محمّد گوید که ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«لا تبقی الأرض بغیر إمام،ظاهر أو باطن؛ (3)زمین بدون امام ظاهر یا باطن،نمی ماند.»

4-مفضّل از امام صادق علیه السّلام از مدّت حکومت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-سؤال کرد؟فرمود:«...بلکه ملک او دایم است و ملکی است تمام نشدنی و حکمی است که منقطع نشود و کاری است که باطل نمی شود،مگر با اختیار و مشیّت و ارادۀ خداوند؛ کسی جز او مدّت آن را نمی داند،سپس قضا و قیامت است که خداوند توصیف کرده است. (4)

5-محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السّلام نقل می کند:«زمین از حجّت خالی نمی ماند و آن حجّت،حلال و حرام را بیان می کند و به راه خدا دعوت می نماید و وجود حجّت از روی زمین قطع نشود،مگر چهل روز پیش از قیام قیامت و زمانی که حجّت از روی زمین برداشته شد،درهای توبه به روی مردم بسته می شود و بر هیچ نفسی که پیش از حجّت مؤمن نشده باشد،ایمانش بر او نوری نبخشد و اینان شرورترین خلق خدا هستند و ایشان هستند که قیامت بر آن ها به پا شود.» (5)

6-در روایت جعفر بن محمّد از کرام،از امام صادق علیه السّلام آمده است که آخرین کسی

ص:92

که می میرد،امام است،تا کسی احتجاج نکند که خداوند او را بی حجّت گذاشته است. (1)

بدون امام می ماند؟!»فرمود:«لو بقیت الأرض بغیر إمام ساعة لساخت؛ (1)اگر زمین یک ساعت بدون امام بماند،فرو می رود(ویران می گردد).»

2-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:اللّهمّ لا تخلو الأرض من حجّة لک علی خلقک ظاهر أو خافی مغمور لئلاّ تبطل حججک و بیّناتک؛ (2)خدایا!زمین بدون حجّت تو بر خلقت خالی نمی ماند، چه در آشکار و چه در پنهان.»

3-ابی جعفر(امام باقر علیه السّلام)فرمود:«اگر امام یک ساعت از زمین برداشته شود، زمین اهلش را فرو می برد و اهل خود را هم چون دریای خروشان به جوش و خروش می آورد. (3)

امام سجّاد علیه السّلام فرمود:«لو بقیت الأرض بغیر إمام لساخت الأرض بأهلها،إنّ اللّه تبارک و تعالی جعلنا حجّة فی أرضه و أمانا فی الأرض لأهل الأرض؛ (4)اگر زمین بدون امام بماند، اهلش را فرو می برد.خدای تبارک و تعالی ما را در زمین بر اهل زمین حجّت و امان قرار داده است.»

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّی و أحد عشر من ولدی و أنت یا علی!زرّ الأرض،بنا أوتد اللّه أن تسیخ بأهلها،فإذا ذهب الإثنا عشر،ساخت الأرض بأهلها و لم ینظروا!؛ (5)من و یازده نفر از اولادم و تو ای علی!لنگر(و کوه های شامخ تنظیم کنندۀ)زمینیم،و خداوند به وسیله ما زمین را میخکوب نموده است تا(تعادلش را حفظ و)اهلش را فرونبرد،پس وقتی دوازدهمی رفت،زمین اهلش را می بلعد و مهلت داده نمی شوند.»

ص:94

سؤال کرده ای از(عاقبت)انکارکنندگان من،از خانواده و پسر عموهای خودم؛پس بدان میان خدای عزّ و جلّ و کسی رابطۀ خویشاوندی نیست،هرکس مرا انکار نماید،از من نیست و راه او،راه پسر نوح علیه السّلام است،و امّا راه عمویم جعفر و فرزندانش،راه برادران یوسف علیه السّلام می باشد.»

2-صفوان بن مهران از امام صادق علیه السّلام فرمود:«من أقرّ بجمیع الأئمّة و جحد المهدیّ، کان کمن أقرّ بجمیع الأنبیاء و جحد محمّدا نبوّته،فقیل:یابن رسول اللّه!ممّن المهدیّ،أمن ولدک؟قال:الخامس من ولد السابع یغیب عنکم شخصه و لا یحلّ لکم تسمیته؛ (1)هرکس به تمام امامان اقرار کند و مهدی علیه السّلام را قبول ننماید؛مانند کسی است که نبوّت تمام انبیا را بپذیرد و نبوّت محمّد صلّی اللّه علیه و اله را قبول ندارد.پرسیدند:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله!مهدی از کیست،آیا از اولاد تو است؟فرمود:نفر پنجم از اولاد(امام)هفتم است،شخص خودش از شما غایب می شود و بردن نامش هم برای شما حلال نشود.»

3-موسی بن جعفر بغدادی گوید:شنیدم ابا محمّد حسن بن علی العسکری علیهما السّلام می گفت:«کأنّی بکم و قد اختلفتم بعدی فی الخلف منّی،أما إنّ المقرّ بالأئمّة بعد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله المنکر لولدی،کمن أقرّ بجمیع أنبیاء اللّه و رسله ثمّ أنکر نبوّة محمّد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و المنکر لرسول اللّه کمن أنکر جمیع الأنبیاء،لأنّ طاعة آخرنا کطاعة أوّلنا و المنکر لآخرنا کالمنکر لأوّلنا.أمّا إنّ لولدی غیبة یرتاب فیها الناس إلاّ من عصمه اللّه عزّ و جلّ؛ (2)مثل این که شما را می بینم که بعد از من دربارۀ جانشین من اختلاف کرده اید،آگاه باش همانا اقرار کننده به حقیّت امامان بعد از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که منکر فرزند من است،مانند کسی است که به همۀ انبیا و رسولان اقرار کرده،امّا نبوّت محمّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را منکر شده است و هرکس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را انکار نماید،مانند آن است که تمام انبیا را انکار کرده است، چون فرمانبرداری از آخرین ما،مثل فرمان برداری از اوّل ماست و انکار آخرین ما،مانند انکار اوّلین ماست.

آگاه باش!همانا برای فرزندم غیبتی است که مردم در آن به شک خواهند افتاد،مگر

ص:96

کسی که خدای عزّ و جلّ،او را(خود)نگه دارد.»

4-محمّد بن تمام گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:«فلانی از دوستانتان به شما سلام رسانید و گفت:برای من ضامن شفاعت باشید!

فرمود:آیا او از دوستان ما است؟

گفتم:بلی!

فرمود:مقام او بالاتر از این است!

گفتم:او مردی است که علی علیه السّلام را دوست می دارد،امّا اوصیای بعد از او را نمی شناسد!!

فرمود:ضالّ(گمراه)است.

گفتم:همه ائمّه را قبول دارد،فقط آخری را نمی پذیرد!فرمود:او مانند کسی است که عیسی علیه السّلام را قبول کند و محمّد صلّی اللّه علیه و اله را انکار نماید،یا به محمّد اعتراف نماید و عیسی علیه السّلام را انکار کند،به خدا پناه می برم از کسانی که منکر یکی از حجّت های خدا شوند. (1)

5-غیاث بن ابراهیم از امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوار خویش علیه السّلام نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«من أنکر القآئم فقد أنکرنی؛ (2)هرکس قائم را انکار کند(و نپذیرد) مرا انکار نموده(و نپذیرفته)است.»

6-باز با همان اسناد فرمود:«من أنکر القآئم من ولدی فی زمن غیبته مات میتة جاهلیة؛ (3)هرکس،از اولاد من قائم را در زمان غیبتش انکار نماید،با مرگ جاهلیت،مرده است.»

7-محمّد بن مسلم گفت:به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:مردی به من گفت:فقط آخرین(امام)را بشناس و نشناختن اوّلی به تو ضرر نمی رساند!!فرمود:«لعن اللّه هذا،

ص:97

فإنّی أبغضه و لا أعرفه؛ (1)لعنت خدا بر او باد،من او را دوست ندارم،با این که او را نمی شناسم کیست،آیا(امام)آخری را با(امام)اوّلی نمی شناسند؟!»

8-ابن مسکان از ابا عبد اللّه علیه السّلام روایت کرده است:«من أنکر واحدا من الأحیاء،فقد أنکر الأموات؛ (2)هرکس یکی از امامان زنده را انکار نماید،یقینا امامان مرده را نیز انکار نموده است.»

9-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«من أنکر خروج المهدیّ،فقد کفر بما أنزل علی محمّد؛ (3)هر کس خروج مهدی را انکار نماید،به تحقیق به آن چه که خداوند به محمّد نازل کرده، کافر شده است.»

می شناختند، (1)امّا برای از دست ندادن ریاست و حفظ موقعیّت خود،او را تکذیب می کردند و می گفتند:«محمّد و احمد»که در کتاب های آسمانی به ما خبر داده شده است، 2هنوز نیامده و در آخر الزّمان خواهد آمد.

در اثر این تبلیغ،قوم یهود و نصارا از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دوری جسته و تکذیبش کردند.از سوی دیگر،رسول خدا و أئمّۀ هدی علیهم السّلام آمدن قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-را به مردم و مؤمنین مژده می دادند و برای این که اذهان،از سوء تبلیغ علمای یهود و نصارا،تخدیر و تخریب نشود و جان امام مصون بماند،بردن نام«م ح م د»را تا ظهور او مجاز ندانسته است و تحریمش کردند.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«صاحب هذا الأمر لا یسمّیه إلاّ کافر؛ 3نام صاحب این امر را نمی برد،مگر کافر.»

2-قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-فرمود:«ملعون ملعون من سمّانی فی مجمع من الناس باسمی؛ 4ملعون است ملعون است کسی که در جمع مردم،اسم مرا ببرد.»

این روایت نهی بردن نام را مخصوص در جمع مردم نموده است که اشاعه نیابد و وجود مبارک او،از آسیب و خطر محفوظ بماند.

3-عبد العظیم حسنی از جانب امام جواد علیه السّلام فرمود:«هو الّذی یخفی علی الناس ولادته و یغیب عنهم شخصه و یحرم علیهم تسمیته؛ 5او کسی است که ولادتش بر مردم

ص:100

مخفی می ماند و شخص او از مردم غایب و بردن نامش حرام می شود.»

4-از امام صادق علیه السّلام پرسیدند:مهدی از کیست؟آیا از اولاد شماست؟!

فرمود:«الخامس من ولد السابع یغیب عنکم شخصه و لا یحلّ لکم تسمیته؛ (1)پنجمین فرزند امام هفتم است،شخص او از شما غایب و بردن نامش حرام می شود.»

5-ابی هاشم جعفری گوید:شنیدم ابا الحسن صاحب العسکر امام هادی علیه السّلام می گفت:جانشین بعد از من،فرزندم حسن است،چگونه خواهید بود(دربارۀ) جانشین بعد از جانشین(من)؟

گفتم:خدا مرا فدای تو کند،چرا؟!

فرمود:زیرا شخص او را نمی بینید و بردن نام او هم برای شما حلال نخواهد بود!

گفتم:پس او را چگونه نام ببریم؟

فرمود:«قولوا الحجّة من آل محمّد علیهم السّلام.» (2)

ص:101

ص:102

ص:104

وجه جمال ذات حقّ با شهد جان پرورده است

از بی نشان و لا مکان نام و نشان پرورده است

فخر زمین و زینت هفت آسمان پرورده است

در مهد عزّت،مهدی صاحب زمان پرورده است

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا،یوسف آل محمّد آمده

آمد به دنیا تا علم بر قاف این عالم زند

عیسی دمی کز وصف او آدم دمادم زند

نوح نبی از عشق او کشتی به قلب یم زند

بر حبل مهر او خلیل امشب گره محکم زند

موسی کتاب نیل را در محضرش برهم زند

گلبوسه ها بر صورتش صد عیسی مریم زند

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

او آمده بیرون کشد از کام افعی نیش را

از بیش ثروت کم کند بر کم فزاید بیش را

سازد مطیع عقل ما این نفس کافر کیش را

با حکم دوستی دهد پیوند گرگ و میش را

بستاند از بیدادگر داد دل دل ریش را

با انقلاب خود کند راضی خدای خویش را

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

او را خدا در پرده غیبت نگهداری کند

تا روز موعود آید و او پرده برداری کند

ص:106

در انتظامش با عصا موسی جلوداری کند

در انقلابش حضرت عیسی علمداری کند

اسلام را سرلوحه آیین دینداری کند

هر شیعه باید اشک شوق از دیده اش جاری کند

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

ای دل مخور اندوه و غم سرها به سامان می رسد

با یک جهان شور شعف جانان جانان می رسد

ویرانگر کاخ ستم با جیش ایمان می رسد

احیاگر دین خدا حامی قرآن می رسد

چشم انتظاران را بگو یوسف ز کنعان می رسد

ای دل شب هجران ما آخر به پایان می رسد

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

ذکر نموده است طالبین به آن کتاب رجوع نماید. (1)

از جمله القاب:«مهدی،منصور،قائم بأمر اللّه،حجّة اللّه،ولیّ اللّه،صاحب الأمر، صاحب الزّمان،المنتقم،بقیّة اللّه، (2)نور اللّه،وجه اللّه،عین اللّه،خلیفة اللّه،باب اللّه،میثاق اللّه،وعد اللّه،داعی اللّه،مضطرّ،ثائر،مهتدی،تقی،نقی،رضی،زکی،صابر،شکور، قطب،مجتهد،غوث،غوث الفقراء،صاحب الرجعة،صاحب العصر،قائم،عصر، غریم،صاحب الدولة الزهراء،قیّم الزمان،کاشف الغطاء،خلف صالح،بقیّة الأنبیاء، خاتم الأئمة،خاتم الأوصیاء،حاشر،خنّس،الجوار الکنّس:حجة اللّه،سدرة المنتهی ساعة،ابو تراب،ابو ابراهیم،ابو جعفر،ابو الحسن،ابو محمد،ابو عبد اللّه،اصل، احمد،باسط،قابض،برهان اللّه،مسیح الزمان،میزان الحق،لسان الصدق،لوای اعظم ماء معین،موعود،یعسوب الدین،

شدم در مسجد کوفه در حالتی که امیر المؤمنین علیه السّلام با انگشتان مبارک می نوشت و تبسّم می فرمود.پس گفتم:یا امیر المؤمنین!چه تو را به خنده آورده؟

فرمود:«عجب دارم از آن که می خواند این آیه را و نمی شناسد آن را بی حقّ معرفت.»

گفتم به آن جناب:کدام آیه است یا امیر المؤمنین؟!

فرمود: (اللّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) تا آخر (مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ) (1)مشکوة محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است.

فیها مصباح،منم مصباح.

در زجاجة،الزجاجة حسن و حسین علیهما السّلام است.

کانّها کوکب دریّ،علی بن الحسین علیه السّلام است.

یوقد من شجرة مبارکة،محمّد بن علی علیهما السّلام است.

زیتونة،جعفر بن محمّد علیهما السّلام است.

لا شرقیة،موسی بن جعفر علیهما السّلام است.

و لا غربیّة،علی بن موسی الرضا علیهما السّلام است.

یکاد زیتها یضیء،محمّد بن علی علیهما السّلام است.

ولو لم تمسسه نار،علی بن محمّد علیهما السّلام است.

نور علی نور،حسن بن علی علیهما السّلام است.

یهدی اللّه لنوره من یشاء،قائم مهدی علیه السّلام است.

در جمله ای از اخبار معراج،مذکور است که نور آن جناب در عالم اظلّه،میان انوار و اشباح ائمّه:مانند ستارۀ درخشان بود در میان سایر کواکب و در خبری،چون ستارۀ صبح برای اهل دنیا.

باقر علیهما السّلام و شرید به معنی رانده شده است،یعنی از این خلق منکوس که نه جنابش را شناختند و نه قدر نعمت وجودش را دانستند و نه در مقام شکرگزاری و ادای حقش برآمدند؛بلکه پس از یأس اوایل ایشان از غلبه و تسلّط بر آن جناب و قتل و قمع ذریّۀ طاهره،اجلاف (1)ایشان به اعانت زبان و قلم در مقام نفی و طردش از قلوب برآمدند و ادلّه بر اصل نبودن و نفی تولّدش اقامه نمودند و خاطرها را از یادش محو نمودند.

خود آن حضرت،به ابراهیم بن علی بن مهزیار فرمود:«پدرم به من وصیّت نمود که منزل نگیرم از زمین،مگر جایی از آن که از همه جا مخفی تر و دورتر باشد به جهت پنهان نمودن امر خود و محکم کردن محلّ خود از مکاید اهل ضلال....» (2)

تا آن که می فرماید:«پدرم به من فرمود:بر تو باد ای پسر من!به ملازمت جاهای نهان از زمین و طلب کردن دورترین آن،زیرا که از برای هر ولیّی از اولیای خداوند، دشمنی است مغالب و ضدّی است منازع.» (3)

است،طلب خون تمام را خواهد کرد که شهید شدند.چنان چه در دعاهای ندبه صریحا مذکور است و به ملاحظه ای،تمام آنها به منزلۀ والدند برای آن جناب که از همه ارث برده.پس،موتور است به تمام آن سلسلۀ علیّۀ الهیّه.

در غیبت نعمانی (1)روایت شده است از امام صادق علیه السّلام،در حدیثی که فرمود به ابو بصیر:«ای ابا محمّد!به درستی که قائم علیه السّلام خروج می کند،موتور خشمناک؛بر بدن او است پیراهن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم که بر بدن آن جناب بود روز احد،یعنی آن پیراهن خون آلود.»چنان چه بیاید در وارث. (2)

مفضّل گفت:ای آقای من!همۀ آنها در سفط است؟

فرمود:بلی!و اللّه!و ترکۀ جمیع پیغمبران،حتّی عصای آدم و آلت نجّاری نوح و ترکۀ هود و صالح و مجموعۀ ابراهیم و صاع یوسف و مکیال شعیب و آینۀ او و عصای موسی و تابوتی که در او است،بقیّۀ آن چه ماند از آل موسی و آل هارون که ملایکه برمی دارند و زره داود و عصای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و انگشتر سلیمان و تاج او و رحل عیسی و میراث جمیع پیغمبران و مرسلین در آن سفط است. (1)شیخ ابو الفتوح رازی در تفسیر خود روایت کرده که از صادقین علیهما السّلام خبر رسیده:«تابوت و عصای موسی، در دریای طبرستان است و در عهد حضرت صاحب الزمان علیه السّلام از آن جا برآرند.» (2)

در غیبت نعمانی (3)مروی است از جناب صادق علیه السّلام که فرمود:«عصای موسی علیه السّلام از شاخۀ درخت آس بود که در بهشت کاشته شده بود.جبرئیل علیه السّلام آن را برای او آورد، چون متوجّه شد به سمت مدین؛و او و تابوت آدم علیه السّلام در دریاچۀ طبریّه است و کهنه نمی شوند و متغیّر نمی شوند تا این که بیرون آورد آنها را قائم علیه السّلام،چون خروج نماید.»

در چند خبر رسیده که«کتب اصلیّۀ سماویّه،در غاری است در انطاکیه و آن حضرت،آنها را بیرون خواهد آورد.»

در غیبت فضل بن شاذان مروی است از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود:«اول چیزی که ابتدا می فرماید به آن قائم علیه السّلام آن که می فرستد به انطاکیه،پس بیرون می آورد از آن جا تورات را از غاری که در آن،عصای موسی ظ 7 و خاتم سلیمان است.» (4)

در غیبت نعمانی (5)مروی است از حضرت صادق علیه السّلام که فرمود به یعقوب بن شعیب:«آیا نشان ندهم به تو پیراهن قائم علیه السّلام را که در آن خروج می کند؟

گفتم:بلی.پس طلبید کتابدانی را پس آن را باز کرد و از آن،پیراهن کرباسی بیرون آورد و پهن کرد.پس دید در آستین چپ او خونی.پس فرمود:«این پیراهن رسول

ص:112

خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است که بر بدن مبارکش بود آن روز که دندانش را شکستند و در او خروج می کند قائم علیه السّلام.»

پس آن خون را بوسیدم و بر روی خود گذاشتم.آن گاه آن را پیچید و برداشت.

در آن جا (1)و کافی (2)مروی است که فرمود:«بیرون می رود صاحب این امر،از مدینه به سوی مکّه با میراث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.»

راوی پرسید:میراث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم چیست؟

فرمود:«شمشیر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و زره او و عمّامۀ آن جناب و عصای او و اسلحۀ آن حضرت و زین او.»

عزّ و جلّ اظهار امر خود را،می افکند در قلبش،پس ظاهر می شود تا این که برمی خیزد به امر خداوند جلّ ثناؤه.»

ذکر نمود اسامی ائمّه:را تا این که فرمود:«پس حسن بن علی،صامت امین عسکری پس پسر او،حجّة اللّه بن الحسن المهدی النّاطق القائم به حق اللّه.»

در زیارت عاشورا است به روایت ابن قولویه: (1)«و ان یرزقنی طلب ثارکم مع امام مهدی ناطق لکم»و به روایت شیخ طوسی (2)«مع امام مهدی ظاهر ناطق منکم»و ناطق بودن آن حضرت ظاهر است چه آبای طاهرینش،مهر خموشی بر لب زده بودند از علوم و اسرار و معارف و حکم،به جهت نبودن[علم]حمله نفرمودند مگر اندکی، بلکه بسیاری از احکام به جهت خوف از اعداء در پردۀ خفا ماند.

محمّد بن طلحۀ شافعی گفته:حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام را«بطین»می گفتند،یعنی مبطن و مخفی کنندۀ علوم و اسراری که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم به او آموخته بود،به جهت نداشتن محلّ قابل و خوف و نبودن مجال و همه این گنج های الهیّه ذخیره شده که از لسان مبارک آن حضرت به مردم رسد.»در دعای ماه مبارک است:«خدایا!ظاهر کن دین خود و سنّت پیغمبر خود را،تا آن که مخفی نکند چیزی از حقّ را از بیم احدی از خلق.» (3)

در تفسیر علی بن ابراهیم (1)مروی است از جناب باقر علیه السّلام که فرمود (2)در آیۀ شریفۀ (وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی): «شب،در این جا دومی است که فروپوشانید امیر المؤمنین علیه السّلام را در دولت خود که جاری شد برای او بر آن جناب.و امر فرمود امیر المؤمنین علیه السّلام را که صبر کند (3)در دولت ایشان تا منقضی شود آن دولت.

(وَ النَّهارِ إِذا تَجَلّی) فرمود:نهار،آن قائم از ما اهل بیت علیهم السّلام است که هرگاه برخاست، غلبه کند دولت باطل را و در قرآن،زده شده در او مثل ها و مخاطبه نموده به آن ها، یعنی خدای تعالی با پیغمبر خود و ماها؛پس نمی داند آن را غیر از ما.»

شما وعده داده اند؛ (فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّکُمْ تَنْطِقُونَ) (1)؛پس،قسم به پروردگار آسمان و زمین که آن حقّ است مثل آن که شما سخن گویید؛فرمود:«این برخاستن و خروج قائم آل محمّد:است.»

از ابن عباس نیز مثل آن را نقل کرده (2)و احتمال می رود که غرض آن حضرت، تأویل رزق در آیه باشد به ظهور آن جناب که به سبب نشر ایمان و حکمت و انواع علوم و معارف است که حقیقت رزق و مدد حیات انسانی و عیش جاودانی است؛ چنان چه طعام را در آیۀ شریفۀ (فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلی طَعامِهِ) (3)تفسیر فرمودند به علم و آن چه بعد از آن ذکر شده از حبّ و انگور و زیتون و نخل و بساتین و چراگاه و غیره، به انواع علوم.

در غیبت نعمانی (4)روایت شده است از امام باقر علیه السّلام که فرمود:«در زمان آن حضرت حکمت داده می شود به خلق تا به آن جا که زن،در خانۀ خود،حکم می کند به کتاب خداوند و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.»

یا آن که مقصود تفسیر «وَ ما تُوعَدُونَ» باشد،یعنی:«آن موعودی که به شما داده شده و جمیع انبیا،امّت های خود را به آمدن او وعده دادند،آمدن آن جناب است چنان چه در زیارت آن جناب است:«السلام علی المهدی الذی وعد اللّه به الامم ان یجمع به الکلم.»

در یکی از زیارات جامعه است در اوصاف آن جناب:«و الیوم الموعود و شاهد و مشهود.»

در خبر طولانی مشهور جارود بن منذر است به روایت ابن عیاش در مقتضب (1)که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فرمود:

در آن شب که مرا به آسمان بردند،خداوند وحی نمود به من که سؤال کنم از رسولانی که پیش از من،مبعوث شدند.پس گفتم:«بر چه مبعوث شدید؟»

گفتند:«بر نبوّت تو و ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام و ائمّه:که از شما خواهند بود.»

آن گاه وحی نمود به من:«ملتفت شو از طرف راست عرش!»پس ملتفت شدم و دیدم علی و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و مهدی را در پایابی از نور،که نماز می کردند.پس پروردگار تبارک و تعالی به من فرمود:«این ها حجّت من اند برای اولیای من و این-یعنی مهدی علیه السّلام-منتقم است از اعدای من.»

و در علل الشرایع (2)مروی است از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود:«آگاه باشید که هرگاه قائم ما خروج کند،زنی را برمی گردانند به سوی او،تا او را حدّ و انتقام کشد برای دختر محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فاطمه علیها السّلام.»

راوی پرسید:چرا او را حدّ می زنند؟

فرمود:«برای افترای او،بر مادر ابراهیم.»

پرسید:چرا آن را خداوند تأخیر انداخت برای قائم علیه السّلام؟

فرمود:«زیرا که خداوند تبارک و تعالی،مبعوث فرمود محمّد مصطفی صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را رحمت و مبعوث فرمود قائم علیه السّلام را نقمت.»

در کافی (3)مروی است از آن جناب که فرمود:«هرگاه تمنّا می کند یکی از شماها قائم علیه السّلام را،پس تمنّا کند آن را در عافیت.زیرا که خداوند مبعوث فرمود محمّد صلّی اللّه علیه و اله را رحمت و مبعوث می فرماید قائم علیه السّلام را نقمت.»

در کمال الدین (4)مروی است که آن حضرت،در سنّ سه سالگی به احمد بن اسحاق

ص:119

فرمود:«انا بقیّة اللّه فی ارضه و المنتقم من اعدائه.»

جز اغتراف،حالت منتظره نداشته باشد،لهذا از آن جناب،تعبیر فرمودند به«ماء معین».

در ایّام غیبت که لطف خاصّ حقّ،از خلق برداشته شد،به جهت سوء کردارشان، باید رنج و تعب و عجز و لابه و تضرّع و انابه از آن جناب،فیضی به دست آورد و خیری گرفت و علمی آموخت.مانند تشنه ای که بخواهد از چاه عمیق،تنها به آلات و اسبابی که باید به زحمت به دست آورد،آبی کشید و آتشی فرونشاند.لهذا تعبیر فرمودند از آن حضرت به«بئر معطّله».

نیز روایت است از حضرت صادق علیه السّلام که فرمود:«به درستی که قائم علیه السّلام چون برخیزد،مردم گویند:چگونه خواهد بود این؟و حال آن که استخوان های او پوسیده شده بود!» (1)

به روایت دیگر،در حضور آن حضرت،ذکر قائم علیه السّلام در میان آمد.پس فرمود:«آگاه باشید که آن جناب هرگاه برخیزد،هر آینه مردم می گویند:چگونه است این؟و حال آن که استخوان های او پوسیده از فلان زمان.» (2)

صدوق در کمال الدین (3)روایت کرده از صقر بن دلف که گفت:شنیدم از حضرت امام محمّد تقی علیه السّلام که می فرمود:«امام بعد از من علی،فرزند من است.امر او،امر من است و گفتۀ او،گفتۀ من و طاعت او،طاعت من است و امامت بعد از او،در فرزند او، حسن است و امر حسن،مانند امر پدر او است و فرمودۀ او،فرمودۀ پدر او است و اطاعت او،اطاعت پدر او است.»پس حضرت ساکت شد.

من عرض کردم:یابن رسول اللّه!کیست امام بعد از حسن؟

حضرت گریست،گریستن شدیدی.آن گاه فرمود:«امام بعد از حسن،پسر او است.که قائم به حقّ و منتظر است.»

عرض کردم:یابن رسول اللّه!چرا او را قائم نامیدند؟

فرمود:«برای آن که او،به امامت اقامت خواهد نمود،بعد از خاموش شدن ذکر او و مرتد شدن اکثر آنها که قایل به امامت آن حضرت بودند.»

نیز روایت کرده است از ابو حمزۀ ثمالی که گفت:سؤال کردم از حضرت امام محمّد باقر-صلوات اللّه علیه-:«یابن رسول اللّه!آیا همۀ شما قائم به حق نیستید؟»

فرمود:«بلی،همه قائم به حقّیم.»

گفتم:پس چگونه حضرت صاحب الامر علیه السّلام را قائم نامیدند؟

فرمود:«چون جدّم،حضرت امام حسین علیه السّلام شهید شد،ملایکه در درگاه الهی صدا به گریه و ناله بلند کردند و گفتند:ای خداوند و سیّد ما!آیا غافل می شوی از قتل

ص:125

برگزیدۀ خود و فرزند پیغمبر پسندیدۀ خود و بهترین خلق خود؟

پس حق تعالی،وحی کرد به سوی ایشان:«ای ملایکۀ من!قرار گیرید!قسم به عزّت و جلال خود که هرآینه انتقام خواهم کشید از ایشان،هرچند بعد از زمان ها باشد.»پس حق تعالی حجاب ها را برداشت و نور امامان از فرزندان حسین را به ایشان نمود و ملایکه به آن شاد شدند؛پس یکی از آن انوار را دیدند که در میان آن ها ایستاده بود،به نماز مشغول بود؛حق تعالی فرمود:«به این ایستاده از ایشان انتقام خواهم کشید.» (1)

به اسم او،که خلایق نام او را ببرند.»

گفتیم به آن جناب:ای سیّد ما!اگر بگوییم صاحب الغیبة و صاحب الزّمان؟

فرمود:«همۀ این ها مطلقا جایز است و جز این نیست که من،شما را نهی می کنم از تصریح به اسم مخفی او از اعدای ما که او را نشناسند.» (1)

و مناسبت آن به آن حضرت،چون صبح صادق،روشن و هویدا است.

در هدایه (1)از القاب شمرده و توضیح آن در لقب وارث و نیز باب یازدهم بیاید.

مردی خدمت حضرت صادق علیه السّلام عرض کرد:ما سلام بکنیم به حضرت قائم علیه السّلام به امرة المؤمنین،یعنی بگوییم به او یا امیر المؤمنین؟!

فرمود:«نه،این اسمی است که نامید به آن،خداوند امیر المؤمنین علیه السّلام را که نامیده نمی شود احدی پیش از او و نه بعد از او،مگر آن که کافر باشد.»

گفت:چگونه سلام کنیم بر او؟

فرمود:«بگویید:السّلام علیک یا بقیّة اللّه.»

آن گاه خواند حضرت:(بقیّة اللّه خیر لکم ان کنتم مؤمنین)

رومیان. (1)

باشد و نام او ایستاده و خداشناس است. (1)

داناتر بود به این.»

گفتم:«ای پروردگار من!برادرم را.»

فرمود:«ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم!علی بن ابی طالب علیه السّلام را؟»

گفتم:«آری!ای پروردگار من!»

پروردگار من فرمود:«ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم!من واقف و آگاه شدم بر زمین،پس برگزیدم تو را از آن.و ذکر نمی شوم مگر آن که تو ذکر شوی با من.آن گاه در مرتبۀ دوم،به نظر علمی (1)نگاه کردم به آن،پس اختیار کردم از آن،علی بن ابی طالب را پس گردانیدم او را وصیّ تو.

پس تویی سیّد انبیا و علی است سیّد اوصیا.آن گاه مشتق کردم از برای او اسمی از نام های خود،پس منم اعلی و اوست علی.

یا محمّد!به درستی که من خلق کردم علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمّه را از یک نور،آن گاه عرضه داشتم ولایت ایشان را بر ملایکه؛هرکه قبول کرد آن را،از مقرّبین شد و هرکس انکار نمود آن را از کافرین شد.

ای محمّد!اگر بنده ای از بندگان من عبادت کند مرا تا آن که منقطع شود،آن گاه ملاقات کند مرا با انکار ولایت ایشان،داخل می کنم او را در آتش خود.»

آن گاه فرمود:«ای محمّد!آیا دوست داری که ایشان را ببینی؟»

گفتم:«آری!»

فرمود:«پیش برو در جلوی خود.»

پیش رفتم،ناگاه دیدم علی بن ابی طالب را و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجّة قائم علیهم السّلام را،که گویا مثل ستارۀ درخشان است در وسط ایشان.

گفتم:«ای پروردگار من!کیستند این ها؟»

فرمود:«ایشان امامانند و این که ایستاده،حلال می کند حلال را و حرام می کند

ص:135

حرام را و انتقام می کشد از اعدای من.

ای محمّد!او را دوست دار،زیرا که من او را دوست دارم و دوست دارم کسی را که او را دوست دارد.»

جابر گفت:چون سالم از حجر کعبه برگشت،او را متابعت کردم.پس گفتم:«ای ابا عمرو!قسم می دهم تو را به خداوند که آیا خبر داد تو را غیر از پدرت به این نام ها؟»

گفت:امّا حدیث از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم پس نه،و لکن بودم من با پدرم در نزد کعب الاحبار،پس شنیدم او را که می گفت:به درستی که ائمّۀ از این امّت،بعد از پیغمبر خود،بر عدد نقبای بنی اسراییل است و پیدا شد علی بن ابی طالب علیه السّلام.

پس کعب گفت:این مقفّی اول ایشان است و یازده نفر از فرزندان او و نامید کعب، ایشان را به نام های ایشان در تورات نقرثیب (1)قیذوا،دبیرا،مفسورا،مسموعاه،دموه، میثو،هذار،یثیموا، (2)بطور،نوقس،فیذموا» (3)

ابو عامر هشام دستوانی که راوی این خبر است،گفت:ملاقات نمودم شخصی یهودی را در حیره،که نزدیک کربلا است،که او را عتوا بن اوسوا می گفتند و او عالم یهود بود.

سؤال کردم او را از این اسماء.

گفتم:این ها اسم نیستند و اگر اسامی بودند هرآینه رقم می شد در سلک اسما و لکن این ها اوصاف جمیله ای است برای اقوامی؛به زبان عبرانی صحیح است.

می یابیم آن ها را در تورات و اگر سؤال کنی از آنها از غیر من،هرآینه کور خواهد بود از معرفت آنها یا خود را به کوری زند.

گفت:چرا چنین کند؟

گفت:امّا کوری،پس از روی جهل به آن ها و امّا به کوری زدن پس برای آن که

ص:136

معین بر فساد دین خود نباشد و به این،بصیرت پیدا نکنند و این که من اقرار کردم برای تو به این اوصاف،برای آن است که من مردی هستم از فرزندان هارون بن عمران.مؤمنم به محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم،پنهان می کنم ایمان خود را از خواص خود،از یهود و این که اظهار نمی کنم برای ایشان اسلام را و هرگز اظهار نخواهم کرد بعد از تو برای احدی،تا آن که بمیرم.

گفتم:چرا؟

گفت:زیرا که من یافتم در کتب پدرهای گذشتۀ خود که ایمان نیاوریم به این پیغمبری که اسم او محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است در ظاهر و ایمان بیاوریم به او در باطن تا آن که ظاهر شود مهدی قائم از فرزندان او.پس هرکس درک کند او را از ما،پس ایمان بیاورد به او و به او وصف کرده شده،آخر آن نام ها.

گفتم:به چه مدح کرده شده؟

گفت:به این که غالب می شود بر جمیع دنیا و خروج می کند مسیح با او و به دین او درمی آید و مصاحب او می شود.گفتم:از برای من وصف کن این اوصاف را!

گفت:آری!و او را ستر کن مگر از اهلش و موضعش ان شاء اللّه تعالی.

امّا نقرثیب پس او اول اوصیا است و وصیّ آخر انبیا.

امّا قیذوا:او ثانی اوصیاست و اول عترت اصفیا.

امّا دبیرا:او دوم عترت و سیّد الشهدا است.

امّا مفسورا:پس او سیّد کسانی است که عبادت کردند خدای را از بندگانش.

امّا مسموعاه (1):پس او وارث علم اولین و آخرین است.

امّا مشیوا:پس او بهترین محبوسان در زندان ظالمین است.

امّا هذار:پس او مقهور و دور شدۀ از وطن ممنوع است.

امّا یثیموا (2):پس کوتاه عمری است که آثارش طولانی است.

امّا بطور:پس چهارم اسم او است،یعنی علی علیه السّلام.

ص:137

امّا نوقس:پس او هم نام عمّ خود است.

امّا قیذمو:پس او مفقود از پدر و مادر خویش است که غایب است به امر خداوند و برپا می دارد حکم او را.»

شیخ نعمانی (1)در غیبت خود فرموده:قرائت کرد بر من عبد الحکیم بن حسن سمری؛چیزی را که املا نموده بود او را مردی از یهود،در ارجان-که او را حسن بن سلیمان می گفتند،از علمای یهود بود در آن جا-از اسماء ائمّه:در زبان عبرانی و عدد ایشان و من به لفظ او بیان می کنم:

و بود در آن چه خواندم آن را که خداوند مبعوث می فرماید پیغمبری را از فرزندان اسماعیل علیه السّلام و اسم اسماعیل در تورات،اشموعیل است و اسم آن پیغمبر،میمی ماد است،یعنی محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و او بزرگ خواهد شد و از آل او،دوازده نفر ائمّه و بزرگانند که اقتدا کرده می شود به ایشان و نام های ایشان تقوبیث...»تا آخر آن چه گذشت.

از او سؤال کردند:این اسامی در کدام سوره است؟

گفت:در مسدّ سلیمان؛یعنی در قصّۀ او.

مخفی نماند که کلمۀ فیذموا در بیشتر نسخ با«قاف»است و در بعضی،با«فاء»، چون زبان عبری است و نسخ قدیمه غیر مقرّ و در ضبط آن و غیر آن اطمینانی نیست. (2)

مذکورند در تورات؛نیست در پیشوایان بعد از آن حضرت،کسی از تیم و نه از عدی و نه از بنی امیّه و من گمان می کنم آن چه این شیعه می گویند،حقّ باشد.

گفتم:مرا خبر ده به آن!

گفت به من:عهد و میثاق خداوندی بده که خبر نکنی شیعه را به چیزی از آن،که به آن بر من غلبه کنند.

گفتم:چرا خوف داری از این؟و این قوم یعنی بنی عباس از بنی هاشم اند.

گفت:نیست نام های ایشان،نام های این ها،بلکه ایشان از فرزندان اول ایشان، محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم هستند و از باقیماندۀ او در زمین،یعنی صدّیقۀ طاهره علیها السّلام بعد از او.

پس دادم به او آن چه خواست از پیمان ها.

گفت سپس:«خبر ده به آنها پس از من.

اگر من،پیش از تو مردم وگرنه بر تو نیست که خبر دهی به آنها احدی را.»

گفت:می یابیم آنها را در تورات:شموعل،شماعیسحوا،وهی هر،حی ابثوا، بمامدثیم،عوشود،بسنم،بولید،بشیر العوی،فوم لوم کودود،عان لاندبود،وهوه ل.»

نسخه چنین بود و صحّت و سقم آن بر عهدۀ من نیست.

مخفی نماند که مراد از تورات،گاهی همان کتاب آسمانی منزل بر حضرت موسی علیه السّلام است که مشتمل است بر پنج سفر و گاهی اطلاق می شود بر تمام کتب آسمانی که نازل شده از عهد آن حضرت تا قبل از جناب عیسی علیه السّلام بر پیغمبران که در آن زمان ها بودند و آنها را عهد عتیق نیز می گویند. (1)

و القابی که در دعای ندبه و زیارت آل یاسین و دیگر ادعیه و روایات موجود است.» (2)

در تاریخ ابن خشّاب (1)مذکور است که آن جناب مکنّی است به ابو القاسم و او دو اسم دارد:خلف و محمّد.ظاهر می شود در آخر الزمان.بر سر آن جناب ابری است که سایه می افکند بر او از آفتاب و سیر می کند با او هرجا که برود و ندا می کند به آواز فصیح:«هذا هو المهدی!»این است مهدی،یعنی آن مهدی موعود که همه منتظر او بودید.

روایت کرده از امام رضا علیه السّلام که فرمود:«خلف صالح از فرزندان ابی محمّد،حسن بن علی است و اوست صاحب الزمان و اوست مهدی.» (2)

نیز روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام:«خلف صالح،از فرزندان من است.اوست مهدی؛اسم او محمّد است؛کنیۀ او ابو القاسم است.خروج می کند در آخر الزمان.» (3)

مراد از خلف،جانشین است و آن حضرت،خلف جمیع انبیا و اوصیای گذشته است و دارا است جمیع علوم و صفات و حالات و خصایص آن ها را و مواریث الهیه، که از آنها به یکدیگر می رسد و همۀ آنها،در آن حضرت و در نزد او جمع بود.

در حدیث لوح معروف که جابر،در نزد صدیقۀ طاهره علیها السّلام دید،مذکور است بعد از ذکر عسکری علیه السّلام:«آن گاه کامل می کنم این را به پسر او،خلف که رحمت است برای جمیع عالمیان؛بر اوست کمال صفوت آدم و رفعت ادریس و سکینۀ نوح و حلم ابراهیم و شدّت موسی و بهای عیسی و صبر ایّوب.» (4)

در حدیث مفضّل،مشهور است که چون آن جناب ظاهر شود،تکیه کند به پشت خود به کعبه و بفرماید:«ای گروه خلایق!آگاه باشید که هرکه خواهد نظر کند به آدم و شیث،پس اینک منم آدم و شیث...»و به همین نحو ذکر نماید نوح و سام و ابراهیم و اسماعیل و موسی و یوشع و عیسی و شمعون و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سایر ائمّه علیهم السّلام را. (5)

به روایت نعمانی می فرماید:«منم بقیّة از آدم و ذخیره از نوح و مصطفی از ابراهیم و صفوه از محمّد صلّی اللّه علیه و اله.» (6)

ص:140

محتمل است که چون حضرت عسکری علیه السّلام فرزندی نداشت و مردم می گفتند دیگر جانشین ندارد و به همین اعتقاد،جماعتی باقی ماندند؛پس از تولّد آن حضرت، شیعیان به یکدیگر بشارت می دادند که جانشین ظاهر شد و به جهت اشاره به این مطلب ایشان،بلکه ائمّه،او را به این لقب خواندند.

تظلّه عن الشمس تدور معه حیث ما دار،تنادی بصوت فصیح:«هذا المهدیّ فاتّبعوه»سلام اللّه علیه؛ (1)خلف صالح از اولاد من است،اوست«مهدی»نامش محمّد و کنیه اش ابو القاسم که در آخر الزّمان خروج می کند،مادرش را نرجس نامند و بالای سر او ابری است که او را از نور خورشید نگه می دارد و با او می چرخد،هرجا بچرخد،با صدای فصیح ندا می کند«این مهدی است،به او تبعیّت کنید»سلام خدا بر او باد.»

سال تولّد:بنابر مشهور در سال 256 یا 255 ه ق،موافق با عدد کلمه«نور»بود. (2)

محل تولّد:شهر سامرّا در منزل ملک پدری که حال صحن و حرم عسکریین علیهم السّلام است.

ساعت و روز تولّد و قابله:در سحرگاه شب جمعه، (3)نیمۀ شعبان،عمۀ پدرش حکیمه خاتون.

خصوصیات حمل و ولادت:حمل او تا هنگام ولادت مخفی ماند؛مانند حمل موسی بن عمران علیه السّلام به طوری که تا لحظۀ تولد،کسی از آن اطّلاع نیافت،حتّی قابله های متخصّص(معتمد عباسی خلیفه)که برای اطّلاع از حمل بانوان حرم گماشته شده بودند؛مانند گماشتن فرعون بر زنان بنی اسرائیل.

نرجس خاتون می گفت:بچّه ام در شکمم با من سخن می گفت!!

حکیمه خاتون اثر حمل در نرجس خاتون ندیده بود و صبح نزدیک شد،گفت:

نزدیک بود شکی برای من عارض شود،ناگاه صدای برادر زاده ام را شنیدم«عمّه شک نکن،سورۀ قدر را بخوان.شروع کردم به خواندن،ناگاه دیدم از میان رحم با من هم آواز شد،سوره که تمام شد،متولّد شد و نوری از او ساطع گردید که چشم های مرا خیره کرد.

ناگاه دیدم به سجده افتاده و شهادتین را می گوید:و بر وصایت پدران خود شهادت می دهد و چون به خود رسید،گفت:«اللّهم أنجز لی وعدی و أتمم أمری و ثبّت و طأتی

ص:142

و املأ بی الأرض قسطا و عدلا.»

دوران تربیت:تا سال 260 ه ق که پنج سال یا چهار سال و کسری از سنّ شریفش، در کفالت پدر بزرگوارش گذشت و به روح القدس سپرده شده بود و در این مدّت از همه مخفی می زیست،مگر بعضی از خواص که از ولادتش اطّلاع داشته و در روزهای کودکی،ایشان را دیده بودند. (1)

ابتدای امامت:از امام باقر علیه السّلام با چندین سند روایت شده است که فرمود:این امر (غیبت)نمی شود،مگر در گمنام ترین و کم سال ترین ما. (2)

کم سن ترین امام،حضرت مهدی علیه السّلام است که در 5 سالگی امامت را از پدر بزرگوارش تحویل گرفت.

در سال دویست و شصت که پدر بزرگوارش به زهر معتمد عباسی شهید شد، امامت به او انتقال یافت.

سن مبارک آن حضرت:عمر شریفش اکنون که سال هزار و چهار صد و بیست و هفت هجری قمری است،یک هزار و صد و هفتاد و دو سال می باشد،امّا زمانی که ظاهر می شود،در سن سی سالگی به نظر خواهد آمد و گذر زمان و مکان در وجود او اثری نخواهد داشت.

قامت:جوان،چهارشانه و کشیده قامت،نه بلند بالا،نه به زمین چسبیده. (3)

ص:143

صورت:خوش رو و درخشنده،به طوری که نور رویش بر سیاهی موی ریش و سر غالب آید و مانند ستاره ای درخشنده است.

خدّ و خال:دو گونۀ او روان و بدون برآمدگی و بر گونۀ راستش خال سیاهی است.

پیشانی:گشاده پیشانی،صاف و روشن.

ابرو:گشاده ابرو،باریک،کشیده و نزدیک به هم امّا ناپیوسته.

چشم و مژه:چشمانش سیاه و درشت و فرورفته و پلک ها درخشنده،(شاید فرورفتگی چشم ها در اثر کثرت عبادت و گریه از خوف خدا و بیداری شب،باشد).

بینی:بینی کشیده و بالا آمده و مختصر برآمدگی در وسط.

دندان:دندان ها به خصوص دندان های جلو،گشاده و به هم پیوسته.

رنگ چهره:سفید و درخشنده،سرخ گون خالص و سیر در سرخی.

رنگ سایر بدن:گندم گون و سبزۀ مایل به سفیدی نه سیاهی.

مو و رنگ مو:رنگ موهای سر و ریش سیاه،امّا نور صورت،غالب بر سیاهی موها،در کودکی موهای سر درخشنده و سیاه و مجعّد امّا نه زیاد درهم پیچیده و تا نرمۀ گوش آویزان و بر روی دوش ریخته و از وسط دارای فرق است.

سر مبارک:گرد و مدوّر.

سرشانه و مابین دو شانه:استخوان سرشانه نرم و بزرگ و سر دوش پایین افتاده و مابین دو شانه پهن.

علامتی در پشت شانه:میان دو شانۀ آن حضرت از طرف چپ خالی است، برخلاف رنگ بدن و در زیر دو شانه برگی است؛مانند برگ یاس. (1)

بازو:بر بازوی راستش این دو آیه نوشته شده: جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ. (2)

ص:144

کف:کف دست آن حضرت پهن و بزرگ.

سینه:سینه پهن و فراخ

شکم:شکم برآمده(به شکل زیبا و طبیعی متناسب).

پا:دو پای او پهن و پرگوشت و بر ران پای راست خالی است برخلاف رنگ بدن.

زانو:دو زانو رو به جلو آمده از بزرگی.

قوّت:قوّۀ او چنان باشد که اگر اراده کند بزرگ ترین درخت را از جا برکند و اگر میان کوه ها صیحه بزند،سنگ های کوه ها از جا کنده شود و از هم بپاشد. (1)

13-از همه شجاع تر است.

14-از همه سخی تر است.

15-از همه تواضعش در برابر خدا بیشتر است.

16-به آن چه امر کند،از همه عامل تر است.

17-از آن چه نهی کند،از همه ترک کننده تر باشد.

18-به مردم از خویشان مهربان تر است.

19-دارای معجزه باشد.

20-محدّث باشد(با فرشته ها ارتباط نامرئی دارد و با او حدیث گویند)تا هنگامی که از دنیا رود.

21-مستجاب الدعوة باشد و اگر بر سنگی دعا کند،دو نیم می شود.

22-سلاح و شمشیر جدّش(ذو الفقار)نزد او باشد.

23-زره پیغمبر بر تن او تناسب دارد و چون دیگری پوشد یک وجب کوتاه و یا بلند آید.

24-مصحف فاطمه علیها السّلام نزد او باشد.

25-جامعه نزد او باشد و آن صحیفه ای است که طولش هفتاد زراع است و در وی آن چه که بنی آدم نیاز دارد،مضبوط است.

26-جفر اکبر و اصغر نزد اوست.

27-نزد او صحیفه ای است که در آن،اسامی شیعیانش تا روز قیامت ثبت است. (1)

البتّه این علامات برای کلّ امامان علیهم السّلام است که در کتاب های زیادی مذکور است.

1-آثار انبیا و مواریث آن ها از انبیای سابق و آثار پیغمبر خاتم صلّی اللّه علیه و اله و أمیر المؤمنین علیه السّلام.

2-کرامات خدایی که به آن حضرت اختصاص دارد و بر او ظاهر می شود.

و زبوریان با زبور،حکم خواهد نمود. (1)

4-الواح موسی علیه السّلام:آن را از درّه ای در راه یمن و از زیر سنگ بزرگی بیرون خواهد آورد.

5-پیراهن یوسف علیه السّلام:پیراهنی که جبرئیل زمانی که ابراهیم را به آتش می انداختند، بر تنش کرد،سپس آن پیراهن را بازوبند کرد و به بازوی اسحاق بست و اسحاق نیز به یعقوب و یعقوب به بازوی یوسف علیهم السّلام بست. (2)

6-خاتم سلیمان علیه السّلام:این انگشتر که با نظر در آن،جن و پرندگان به دور او جمع می شوند،همراه او است.

11-الاغ یعفور.

12-ذو الفقار.

13-مصحف أمیر علیه السّلام(قرآنی که جمع آوری نمود).

14-عهدنامه پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله که در برابر اعتراض مردم به کشتار زیاد،آن را نشان دهد. (1)

شمشیر نام صاحب و خصوصیات او نوشته شود. (1)

7-سه ملک مقرّب:در تشریفات خواهد آمد که ملایکه به کمک او نازل و جبرئیل، میکاییل و اسرافیل همراه و یاور او خواهند شد.

8-نزول عیسی بن مریم علیه السّلام:به مدد او می آید و پشت سر او نماز خواهد خواند. (2)

9-رجعت:رجعت اصحاب کهف و عدّه ای از مردگان انجام خواهد شد و گروهی از قوم موسی علیه السّلام گروهی از اصحاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و حضرت علی علیه السّلام و عدّه ای از ارواح مؤمنین به یاری آن حضرت خواهند شتافت.

10-طیّ الأرض:با طیّ الأرض زمین در زیر پای او خواهد بود. (3)

11-احاطه بر دنیا:بلندی های زمین برای او پست شود و زمین برای او به منزلۀ کف دست باشد.

12-آسانی مشکلات:هر مشکل و هر دشواری بر او راحت گردد.

13-نور حضرت:نور او به قدری است که همه را از خورشید بی نیاز خواهد کرد و زمین را به نور خود روشن خواهد نمود،به گونه ای که بندگان از نور آفتاب مستغنی می شوند. (4)

14-تشخیص دوست و دشمن:دوست و دشمن و صالح و طالح را می شناسد و هرچه مخفی کرده است را می داند. (5)

15-شفا دهنده مریض:مریض و کور مادرزاد را شفا خواهد داد.در شب معراج، خداوند به پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:به وسیلۀ او نابینا را بینا کنم و مریض را شفا بخشم. (6)

ناگفته نماند که این گفتارها،خلاصه ای از اخبار بود،و مشروح تعدادی از آن ها با روایات مربوطه،متعاقبا و در خلال بخش ها و فصل های این نوشتار خواهد آمد.

ص:150

در غیبت نعمانی (1)مروی است از کعب الاحبار که گفت:خدای تعالی می دهد به آن جناب،آن چه را که به پیمبران داده و زیاده به آن می دهد به او و او را تفضیل می دهد.

لکن محض تبرّک به ذکر بعضی از آن چه از اهل عصمت:رسیده و به ظاهر اختصاصی به آن جناب دارد این اوراق را مزیّن کرده،می گوییم:

و اوصیای توأند بعد از تو.پس خوشا حال کسی که دوست دارد ایشان را و،وای بر کسی که دشمن دارد ایشان را.» (1)

شیخ جلیل،ابو الحسن بن محمّد بن احمد بن شاذان در ایضاح دفاین النّواصب (2)و احمد بن محمّد بن عیاش در مقتضب الأثر (3)روایت کرده اند از ابی سلیمان که شبان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم بود،گفت،آن جناب فرمود:«در شبی که مرا بردند به جانب آسمان، خداوند عزّ و جلّ جلاله فرمود: آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ.... (4)

گفتم:«و المؤمنون»

فرمود:«راست گفتی ای محمّد!که را خلیفه گذاشتی در میان امّت؟»

گفتم:«بهترین امّت را.»

فرمود:«علی بن ابی طالب؟!»

گفتم:«بلی!ای پروردگار من»

تا آن که خدای تعالی فرمود:«به درستی که من خلق کردم تو را و خلق نمودم علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمّه از اولاد او را،از اصل نوری از نور خود.»

تا آن که فرمود:«ای محمّد!دوست داری که ببینی ایشان را؟»

گفتم:«بلی،ای پروردگار من!»

فرمود:«التفات کن به جانب راست عرش.»

چون نگاه کردم،دیدم علی و فاطمه و شمردند تا حسن بن علی و مهدی را در میان آب تنکی از نور که ایستاده بودند و نماز می کردند و در میان ایشان مردی-یعنی مهدی علیه السّلام-می درخشید؛چنان که گویا کوکب درخشنده بود.

مستور نماند که اختلاف مضمون اخبار معراج،نه به جهت اختلاف مضمون یک خبر است،به جهت تعدّد راوی و حفظ بعضی و نسیان دیگری و اسقاط سومی و غیر

ص:153

آن از اسباب اختلاف؛بلکه محمول بر تعدّد معراج است که در همۀ آنها از امر ولایت تأکید می شد.

چنان که در خصال صدوق (1)روایت شده که آن جناب را 120 مرتبه عروج دادند و هیچ مرتبه از آن مراتب نبود الاّ آن که،سفارش فرمود خدای تعالی،در آن پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را به دوستی و ولایت علی بن ابی طالب و باقی ائمّه:زیاده از آن چه سفارش فرمود آن حضرت را به باقی فرایض.

در مقتضب (2)خبری دیگر روایت کرده از حضرت باقر علیه السّلام در ذکر ائمّه:در شب معراج و دیدن انوار ایشان تا آن که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فرمود:«دیدم علی را و شمردند تا حسن بن علی:و الحجّة القائم که گویا ستاره ای درخشان بود در میان ایشان.»

گفتم:«ای پروردگار من!این ها کیستند؟»

فرمود:«این ها همه ائمّه اند و این قائم؛حلال می کند حلال مرا و حرام می کند حرام مرا و انتقام می کشد از اعدای من.

ای محمّد!او را دوست دار و دوست دار،کسی را که او را دوست دارد.» (3)

قضایی جدید و کتابی جدید.»

روایت کرده از امیر المؤمنین علیه السّلام که فرمود:«گویا نظر می کنم به سوی شیعیان خود در مسجد کوفه که خیمه ها برپا کردند و تعلیم می کنند مردم را قرآن به نحوی که نازل شده.» (1)

نیز روایت کرده از اصبغ بن نباته از آن جناب که فرمود:«گویا می بینم عجم را که خیمه های ایشان در مسجد کوفه است،تعلیم می کنند به مردم قرآن را چنان که نازل شده.»

گفت،گفتم:یا امیر المؤمنین!آیا این قرآن به همان نحو نازل شده نیست؟

فرمود:«نه!محو شده از آن هفتاد نفر از قریش به اسم هایشان و اسم های پدرهایشان و وانگذاشتند ابو لهب را مگر برای نقص رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم چون عمّ آن جناب بود.» (2)

روایت کرده از امام صادق علیه السّلام که فرمود:«و اللّه!گویا نظر می کنم به سوی آن حضرت،یعنی قائم علیه السّلام،بین رکن و مقام که بیعت می گیرد از مردم بر کتابی جدید.» (3)

در کافی (4)روایت شده از امام باقر علیه السّلام که فرمود در تفسیر آیۀ شریفۀ (وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ فَاخْتُلِفَ فِیهِ...) (5):«اختلاف کردند بنی اسراییل در آن چنان که اختلاف کردند این امّت در کتاب و زود است که اختلاف کنند در کتابی که با قائم علیه السّلام است که می آورد آن را تا این که انکار می کنند آن را جماعت بسیاری از مردمان.پس آنها را پیش می طلبد و امر می کند که گردن ایشان را می زنند.»

شیخ طبرسی در احتجاج (6)روایت کرده از ابی ذر غفاری:چون رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم وفات کرد،جمع کرد علی علیه السّلام قرآن را و آورد آن را نزد مهاجرین و انصار.

عرضه داشت آن قرآن را بر ایشان،چون پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله او را به این امر وصیّت فرموده

ص:155

بود.پس چون ابی بکر آن را باز کرد،بیرون آمد در صفحۀ اول آن که باز کرده بود، فضایح قوم.

پس عمر برخاست و گفت:یا علی!برگردان آن را که ما را حاجتی به آن نیست.پس حضرت آن را گرفت و برگشت.تا این که می گوید:چون عمر خلیفه شد،سؤال کرد از آن جناب که آن قرآن را به او بدهد که او را در میان خود تحریف کنند.پس گفت:یا ابا الحسن!بیاور آن قرآن را که آوردی آن را نزد ابی بکر که مجتمع شویم بر آن.

فرمود:«هیهات!راهی به آن نیست.نیاوردم آن را نزد ابی بکر،مگر آن که حجّت بر شما تمام شود و نگویید روز قیامت که ما از این غافل بودیم یا بگویید که نیاوردی آن را نزد ما.به درستی که آن قرآنی که نزد من است،مس نمی کند آن را مگر مطهّرون و اوصیا از فرزندان من.»عمر گفت:آیا وقت معلومی برای اظهار آن هست؟

فرمود:«آری!هرگاه خروج کند قائم از فرزندان من،ظاهر می کند آن را و وامی دارد مردم را بر آن.پس جاری می شود سنّت بر آن.»نیز گذشت از خبر مفضّل که حسنی عرض می کند خدمت حضرت حجّت علیه السّلام:«اگر تو مهدی آل محمّدی،پس کو مصحفی که جمع کرد آن را جدّ تو،امیر المؤمنین علیه السّلام بدون تغییر و تبدیل؟» (1)

در ارشاد شیخ مفید (2)روایت شده از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود:«هرگاه خروج کرد قائم آل محمّد:خیمه ها می زند برای آنان که تعلیم می کنند به مردم قرآن را بر آن نحوی که نازل شده؛پس مشکل ترین کار خواهد بود بر آنان که حفظ نمودند آن را امروز، زیرا که آن قرآن مخالفت دارد با این قرآن در ترتیب.»

در غیبت فضل بن شاذان (3)همین مضمون را به سند صحیح روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام. (4)

ص:156

تحصیل کمال است. (1)

شهرستانی عاری از لباس انسانی،در ملل و نحل (2)بعد از ذکر فرق امامیّه،بعد از امام حسن عسکری علیه السّلام که آن را از رسالۀ فرق نوبختی برداشته و جمله ای از کلمات نافعۀ او را دزدیده،می گوید:«از عجایب این که ایشان می گویند غیبت طول کشیده دویست و پنجاه سال و چیزی و امام ما فرموده که اگر قائم خروج کند داخل شده در سنّ چهل سالگی،پس او صاحب شما نیست و ما ندانستیم که چگونه منقضی می شود دویست و پنجاه سال در چهل سال.»انتهی.

حاصل آن خبر آن که آن حضرت،چهل ساله یا کمتر باشد،اگر زیادتر باشد مهدی علیه السّلام نیست.

حاصل شبهۀ این احمق آن که:«شما می گویید دویست و پنجاه سال است تقریبا که او غایب شده،اگر حال،مثلا او خروج کند چگونه چهل ساله باشد؟»

حاصل جواب آن که:غرض آن است که در صورت و هیأت و بنیه و مزاج مرد چهل ساله باشد،هرچند هزار سال عمر او باشد و خدای تعالی قادر است کسی را در سنّی نگاه دارد به این نحو که گفتیم.

فریقین نقل کردند که از معجزات پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلّم آن بود که بر هر حیوانی سوار می شدند،آن حیوان در همان سن که در آن حال داشت،می ماند.

ابن اثیر در اسد الغابه (3)روایت کرده:عمرو بن حمق خزاعی،آن حضرت را سیراب نمود.پس در حقّ او دعا کرد و فرمود:«اللّهم متّعه بشبابه.»پس هشتاد سال بر او گذشت که در ریش او موی سفید دیده نشد.بلکه بسا شده که از حالت پیری به جوانی برگرداندند،بلکه همۀ پیران بهشتی را خدای تعالی جوان کند و به بهشت برد؛در آخرت قدرت جدیده برای حق تعالی پیدا شود.

یا شهرستانی برای آخرت،خدای دیگر قایل شود که تواند چنین قدرت بنماید! عجب از اوست!!!که جناب خضر علیه السّلام را زنده دانند و حال آن که چند هزار سال از آن

ص:158

جناب بزرگتر است و می گویند در صحرا و براری،سیاحت می کند.و اگر حیات آن جناب به نحو متعارف باشد،باید مشتی از پوست و استخوان باشد و در گوشه افتاده و آن جناب را در صورت و هیأت هر صاحب سنّی فرض کنیم،جای همان اعتراض هست.خدای تعالی به این قوم یا انصاف دهد یا ادراک و شعور که از هر دو عاری اند.

میبدی در شرح دیوان (1)گفته:حق تعالی دندان و ارکان خضر را پیش از ظهور خاتم الانبیا صلّی اللّه علیه و اله هر پانصد سال تجدید می کرد و بعد از ظهور آن حضرت در هر صد و بیست سال تجدید می کند.

در احتجاج (2)مروی است از امام حسین علیه السّلام که فرمود در ضمن حالات آن جناب:

«طولانی می کند خداوند عمر آن حضرت را،آن گاه ظاهر می کند او را به قدرت خود در صورت جوان،صاحب سنّ چهل ساله و این برای آن که بدانند که خداوند بر همه چیز قادر است.» (3)

فراوان دیگر.

این مسئله را طوری به اثبات رسانیده است که قابل شک و انکار نیست!

از سوی دیگر،تمامی فرستادگان و انبیا و اولیای خود را با این خصلت آرایش،و با این حلّه،محلّی ساخته و با این تاج بی مثال،در میان انبیا،آخرین نبیّ (1)و در میان اولیا، آخرین ولیّ خود را (2)تاجدار نموده است.

خدای تبارک و تعالی،خاتم الأنبیا علیهم السّلام و خاتم الأوصیا صلّی اللّه علیه و اله را با آخرین درجۀ رحمت و رأفت و نهایی ترین رتبۀ کمال،مفتخر نموده و به اوج عظمت ارتقا داده است.پس حضرت مهدی موعود علیه السّلام را مانند جدّ بزرگوارش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله«رحمت عالمیان»قرار داده و این مقام را تنها به او عطا فرموده است.

به سبب این مقام ملکوتی است که در رفتارش با مکّیان با توجّه به این که دوبار فرماندار منصوبش را به قتل می رسانند،با فرستادن این پیغام:«ارجعوا فلا تبقوا منهم بشرا إلاّ من آمن،فلو لا رحمة ربّکم وسعت کلّ شیء و أنا تلک الرحمة،لرجعت إلیهم معکم فقد قطعوا الأعذار بینهم و بین اللّه و بینی و بینهم،فیرجعون إلیهم؛از آن ها کسی را باقی نگذارید،مگر آن هایی که ایمان بیاورند،اگر نبود رحمت خدا که همه چیز را فراگرفته است،و البتّه من آن رحمتم که همراه شما است،برای نابود کردن آن ها برمی گشتم،امّا شما بدون من بروید!آن ها همۀ عذرها را بین خودشان و بین خدا و بین من و خودشان،از میان بردند.»حاضر نمی شود با شرف و انسانیت خود وارد معرکه شده و با نفس نفیس خویش،آن ها را تصفیه نماید؛و به همین منوال اهل مدینه و سایر بلاد را!بلکه یک واحد از ارتش خود را می فرستد و دستور تصفیه را صادر می فرماید.

و در جریان«بیعت اوّلیّة»جبرئیل می آید و می گوید:«به نام تو ندای آسمانی اعلام شد،معطل چه هستی؟!»حضرت با کراهت (3)بیعت را می پذیرد،چون می داند بعد از

ص:160

این بیعت است که باید شروع به اصلاح و در نتیجه دست به کشت و کشتار بزند که از نظر اخلاقی با مقام«رحمة للعالمین»بودن او،فاصلۀ زیادی دارد و همخوان نیست!

گویا مأموریّتش برای اصلاح است و ذخیره بودن وجود مبارکش برای پیاده کردن قسط و عدل و برچیدن بساط ظلم و جور و آن هم مستلزم خونریزی بی حساب است!امّا مانند جدّ بزرگوارش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از مباشرت مستقیم اکراه دارد،اکراهی که بنا به فرمایش زرارة بن اعین صحابی محترم امام صادق علیه السّلام مسؤولیت آور نیست.

نه اکراهی که نعوذ باللّه،برخلاف رضای خدا باشد،بلکه متأسّف و متأثّر از این که چرا این بندگان گنه کار،از گناه خود دست برنمی دارند تا با شمشیر قهر و غضب خدا نابود شوند و مثل جدّش خاتم الأنبیا صلّی اللّه علیه و اله از مقام ربوبیّت به او خطاب گردد! فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ ؛ (1)«پس جانت بخاطر شدّت تأسّف بر آنان از دست نرود.»و فَما أَرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظاً؛ (2)«ما تو را برای آن ها نگهبان نفرستادیم،فقط بگو و اتمام حجّت نما.»آری!او دستور را او صادر می کند و کرۀ زمین را پر از عدل و داد می نماید،بعد از آن که با ظلم و ستم پر شده باشد،امّا این دستورها را مؤمنان و لشکریان جان برکف او، به اجرا درمی آورند و فراگیر می نمایند!

خداوند متعال در ضمن حدیث لوح حضرت زهرا علیها السّلام (3)می فرماید:«...ثمّ أکمّل ذلک بابنه رحمة للعالمین علیه کمال موسی،و بهاء عیسی و صبر أیّوب،سیذلّ أولیائی فی زمانه (4)و یتهادون رؤوسهم کما یتهادی رؤوس الترک و الدیلم،فیقتلون و یحرقون و یکونون خائفین مرعوبین و جلین...؛ (5)سپس آن را با پسر رحمة للعالمینش،به کمال می رسانم،کمال

ص:161

موسی،ابهت عیسی و صبر ایوب علیهم السّلام،به زودی دوستانم در زمان(غیبت)او ذلیل می شوند،سرهایشان را به همدیگر هدیه می فرستند؛مانند هدیه کردن سرهای ترک و دیلم،پس کشته و سوزانده می شوند،و از ترسندگان و رعب برداشته گان و لرزندگان خواهند بود.» (1)

هستی و سبب گردش چرخ زمین و زمان می دانند که بیانگر گوشه ای از واقعیت های عظمت،مجد،عزّت،بزرگی و...«آخرین امید»بشریت است.

پرواضح است که اگر نهضت جهانی او از برنامۀ خلقت حذف شود،برنامۀ همۀ پیامبران عقیم می ماند و هدف نهایی فرستادن پیامبر و تشریع ادیان،ضایع و تباه می گردد؛زیرا او آخرین حجّت و آخرین بازمانده از حجّت های الهی است و ارادۀ خدا بر آن تعلّق گرفته که زحمات طاقت فرسای همۀ انبیا را با دست با کفایت او به ثمر رسانده و عینیّت بخشد.

4-امیر مؤمنان علیه السّلام در پاسخ مردی که از صفات قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-سؤال نمود،فرمود:«...أوسعکم کهفا و أکثرکم علما و أوصلکم رحما،اللّهمّ فاجعل بیعته خروجا من الغمّة و اجمع به شمل الأمّة،فأنّی جاز لک(فإن خار اللّه لک)فاعزم و لا تنثن عنه إن وفقت له، و لا تجیزنّ عنه إن هدیت إلیه،هاه-و أومأ إلی صدره-شوقا إلی رؤیته؛ (1)او بزرگترین پناهگاه برای پناهندگان است و دارای بیشترین علم(و دانشمندترین)شماست، و بالاترین صلۀ ارحام را داراست،خدایا بیعت او را سبب بیرون آمدن امّت از غم ها قرار ده،و با وجود او پراکندگی امّت را گردآور(سپس به آن مرد فرمود:)هرگاه دیدن او برایت میسّر شد،خداوند دیدار او را برایت قسمت کرد.برو(غنیمت شمار)و تنبلی (سرپیچی)نکن،اگر موفّق شدی از او در نگذر و از او تجاوز نکن،اگر این هدایت (سعادت)برایت رخ داد.(پس از آن امیر مؤمنان علیه السّلام)از شوق دیدار او دست به سینه نهاد و فرمود:خدایا چه قدر به دیدار او مشتاقم.»

5-در بعضی از خطبه ها فرمود:«...حتّی یطلع اللّه لکم من یجمعکم و یضمّ نشرکم...؛ (2)...تا خداوند آن کس را که شما را دور هم جمع کند،برایتان درآورد،و پراکندگی شما را (گرد آورد و)به هم پیوند دهد.»

6-ابو حمزه ثمالی گوید:روزی پیش ابی جعفر محمّد بن علی الباقر علیه السّلام بودم، زمانی که همه متفرّق شدند،به من فرمود:«یا أبا حمزة!من المحتوم الّذی حتمه اللّه،قیام

ص:163

قآئمنا،فمن شکّ فیه فیما أقول،لقی اللّه و هو به کافر.ثمّ قال:بأبی و أمّی المسمّی باسمی و المکنّی بکنیتی السابع من ولدی،بأبی من یملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا.یا أبا حمزة!من أدرکه فیسلّم له ما سلّم لمحمّد و علیّ،فقد وجبت له الجنّة و من لم یسلّم فقد حرّم اللّه علیه الجنّة و مأواه النار و بئس مثوی الظالمین؛ (1)ای ابا حمزه!از حتمیاتی که خداوند وقوع آن را حتمی نموده،قیام قائم ماست،پس هرکس در آن چه که دربارۀ او می گویم،شک کند خداوند را در حالی ملاقات کند که به او کافر شده است.سپس فرمود:پدر و مادرم فدای آن کس باد که با نام من نامیده شده و با کنیۀ من مکنّا گشته است!او هفتمین فرزند من است.

پدرم فدای آن که زمین را پر از عدل و داد کند،بعد از آن که با ظلم و ستم پر شود!

ای ابا حمزه!هرکس او را درک کند و تسلیم او شود،مانند این که تسلیم محمّد و علی شده است.به یقین بهشت برایش واجب شود و اگر تسلیم نشود،همانا خدا بهشت را به او حرام نماید و جایگاهش آتش خواهد بود و چه بد جایگاهی است برای ستمکاران!

7-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«لیفرّجنّ اللّه برجل منّا أهل البیت،بأبی ابن خیرة الإماء لا یعطیهم إلاّ السیف هرجا و مرجا؛ (2)فرج الهی به وسیلۀ مردی از ما خواهد بود،پدرم فدای فرزند بهترین کنیزان!در حال هرج و مرج به آن ها جز شمشیر،چیزی عطا ننماید.»

8-امام رضا علیه السّلام فرمود:«بأبی و أمّی سمیّ جدّی و شبیهی و شبیه موسی بن عمران،علیه جیوب النور تتوقّد بشعاع ضیاء القدس؛ (3)پدر و مادرم فدای همنام جدّم،شبیه من و موسی بن عمران باد!بر اوست لباس های نور که با شعاع روشنی قدس روشن می گردد.

الأرض،فقلت:یا أمیر المؤمنین!ما لی أراک متفکّرا تنکت الأرض أرغبة فیها؟!قال:لا و اللّه! ما رغبت فیها و لا فی الدنیا یوما قطّ،و لکنّی فکّرت فی مولود یکون من ظهری الحادی عشر من ولدی هو المهدیّ یملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا تکون له حیرة (1)و غیبة یضلّ فیها أقوام و یهتدی فیها آخرون،قلت:یا مولای!فکم تکون الحیرة و الغیبة؟قال:ستّة أیّام أو ستّة أشهر أو ستّ سنین،فقلت:یا أمیر المؤمنین!و إنّ هذا لکائن؟!فقال:نعم،کما إنّه مخلوق و أنّی لک بالعلم بهذا الأمر،یا أصبغ!أولئک خیار هذه الأمّة مع أبرار هذه العترة،قلت:و ما یکون بعد ذلک؟قال:ثمّ یفعل اللّه ما یشآء،فإنّ له إرادات و غایات و نهایات؛ (2)نزد امیر مؤمنان علی بن ابی طالب علیه السّلام آمدم،پس او را متفکّر یافتم که با انگشت خود به زمین خط می کشید؛ گفتم:ای امیر مؤمنان!چرا تو را متفکّر می بینم،درحالی که زمین را خط می کشی، آیا به خاطر رغبت به زمین است(و بر آن علاقمندی؟!)

فرمود:به خدا قسم!حتّی یک روز به زمین و به دنیا،رغبت نداشتم،و لکن دربارۀ یازدهمین مولودی که از پشت من و اولاد من است،فکر می کردم.اوست«مهدی»که زمین را پر از عدالت می کند،همان گونه که از ظلم و جور پر شده است.برای او سرگردانی و غیبتی است که در آن گروه هایی گمراه شده و گروه هایی هدایت می یابند.

گفتم:ای مولای من!آن حیرت و غیبت چقدر طول می کشد؟!

فرمود:شش روز یا شش ماه و یا شش سال.

پس گفتم:ای امیر مؤمنان!این(امر)مطمئنا واقع خواهد شد(پیش خواهد آمد؟!)

پس فرمود:بلی!همان طور که آفریده می شود!و تو از این امر چه میدانی ای اصبغ! هدایت یافتگان و برگزیدگان این امّت،با خوبان این عترت اند.

ص:165

گفتم:بعد از آن چه خواهد شد؟!

فرمود:سپس خداوند آن چه را خواهد،می کند و برای اوست،اراده ها و پایان ها و نهایت ها.» (1)

احساس می کنم که مصایبی جانکاه تر و فجایعی اسف بارتر و حوادثی دلخراش تر،در برابر دیدگانم مجسم می شود،که رویدادهای تأثرانگیزی هستند که با خشم تو آمیخته و حوادث فاجعه آمیزی است که با غضب تو عجین گشته است.»

سدیر گوید:هنگامی که امام صادق علیه السّلام را این چنین پریشان دیدیم،دل هایمان آتش گرفت و هوش از سر ما پرید که چه مصیبت جانکاهی به حجّت خدا روی آورده است و چه حادثه ای اسفبار و فاجعه ای تأثرانگیز بر او وارد شده است؟!

عرض کردیم:ای فرزند بهترین خلایق!چه حادثه ای بر تو روی آورده که این چنین سیل اشک از دیدگانت،هم چون ابر بهاری بر چهره ات سرازیر شده است؟!چه حادثه ای تو را این چنین بر سوک نشانیده(پریشان کرده)است؟!

وجود مقدّس(امام)چون بید،لرزید و نفس های مبارکش به شماره افتاد و آن گاه آهی عمیق،به پهنای قفسۀ سینه،از اعماق دل برکشید و به ما رو کرد و فرمود:صبح امروز کتاب«جفر»را نگاه کردم و آن کتابی است که همۀ علوم به آن برمی گردد،تمام مرگ ومیرها،بلایا و حوادث و رویدادهای توده ها تا پایان جهان در آن نگاشته شده است،این کتاب را خداوند بر پیامبرش و پیشوایان معصوم بعد از او علیهم السّلام اختصاص داده است،در این کتاب تولّد،غیبت،درنگ،و طول عمر قائم علیه السّلام،گرفتاری «باورداران»در آن زمان،راه یافتن شک و تردید بر دل مردم،در اثر طول(زمان) غیبت،مرتد شدن مردم از آیین مقدّس اسلام و بیرون رفتن آن ها از تعهد به اسلام را خواندم و دیدم چگونه رشتۀ ولایت را که خداوند بر گردن هر انسانی افکنده،پاره می کنند و پیوندشان بریده می شود.

دلم سوخت و امواج غم و اندوه بر پیکرم فرو ریخت.... (1)

ص:167

المستعجلون و ینجو فیها المسلّمون؛ (1)همانا بعد از حسن،پسرش قائم به حقّ و انتظار کشیده شدۀ اوست.

پس به او گفتم:ای فرزند رسول خدا!چرا قائم نامیده شد؟!

فرمود:بعد از(فراموش شدن و)رفتن او،از خاطرها و مرتد شدن بیشترین قایلین به امامت قیام خواهد کرد.

گفتم:چرا منتظر نامیده شد؟

گفت:همانا برای او غیبتی است که مدّتش طولانی شود،پس مخلصان،منتظر خروج او می مانند و شکّاکان،او را انکار می نمایند و جاحدان(انکارکنندگان)او را به استهزا می گیرند.در آن زمان،تعیین وقت کنندگان دروغ می گویند و شتاب زدگان هلاک می شوند و تسلیم شوندگان نجات خواهند یافت.»

محمّد درود بفرستی و به فرج انتقام گیرنده از دشمنانت شتاب کنی و آن چه که به او وعده داده ای،منجّز(ثابت گردانی و به او بدهی)ای صاحب جلال و اکرام!

گفتم:او چه کسی است که درباره اش چنین دعا را کرده ای؟

فرمود:او«مهدی»از آل محمّد است.سپس فرمود:پدرم فدای،شکم گشاده و پیوسته ابرو،دو ساق باریک(متناسب)و میان دو دوشش دور(وسیع)گندم گون،با گندم گونی اش،(در اثر تهجد)و شب زنده داری رنگش را زردی فراگرفته است!پدرم فدای کسی باد که شب ها در حال سجده و رکوع و نظاره گر طلوع و غروب ستارگان است! پدرم فدای کسی که در راه خدا ملامت ملامت گران در او اثر نمی گذارد!او چراغ هدایت در تاریکی های مطلق است،پدرم فدای کسی که به امر خدا قیام می کند!

گفتم:خروج او کی خواهد بود؟

فرمود:وقتی لشکرها را در(شهر)انبار(عراق)در کنار فرات و صرات و دجله دیدی و هم چنین دیدی که پل کوفه منهدم شد و بعضی خانه های کوفه سوخت.پس زمانی که این ها را دیدی،خداوند می کند آن چه را که می خواهد و کسی نمی تواند به کار خدا غالب شود.

فرمود:«لا،و لکن صاحب هذا الأمر الطرید الشرید الموتور (1)بأبیه المکنّی بعمّه،یضع سیفه علی عاتقه ثمانیة أشهر؛ (2)نه،و لکن صاحب این امر،فراری رانده شده و دورافتاده و حقّ قصاص پایمال شدۀ خون پدر و مخفی شده از ترس هم کنیۀ عمویش،شمشیرش را هشت ماه به دوش می گذارد.»

2-ایّوب بن نوح گوید:به امام رضا علیه السّلام گفتم:ما امیدواریم تو صاحب این امر باشی و خدای عزّ و جلّ آن(امامت و پیروزی)را بدون شمشیر(بدون جنگ)به تو(محکم کرده)عنایت فرماید،چون به تو بیعت شده و به نامت درهم ها«سکّة»زده اند؟

فرمود:کسی از ما نیست که به سوی او پیک ها رفت وآمد کند و از او مسایلی پرسیده شود و انگشت ها به سوی او اشاره رود و مال ها به طرف او روانه گردد،مگر این که ناگهان گرفتار آید(کشته شود)یا در رختخوابش(مسموما)می میرد،تا خداوند عزّ و جلّ برای این امر،مردی را برانگیزاند که ولادتش و محلّ نشو و نمایش پنهان، ولی در نسبش پنهان نیست. (3)

3-عبد اللّه بن عطا گوید:به ابی جعفر(امام باقر علیه السّلام)گفتم:از قائم به من خبر ده؟! فرمود:«و اللّه!ما هو أنا و لا الّذی تمدّون إلیه أعناقکم و لا یعرف ولادته،قلت:بما یسیر؟قال:

بما سار به رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله هدر ما قبله و استقبل؛ (4)به خدا آن،من نیستم و نه کسی که گردن هایتان را به سوی او می کشید!ولادتش شناخته نمی شود.

گفتم:با چه(سیرتی)سیر می کند؟!

فرمود:با سیرتی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله سیر کرد،(بدعت ها را)از بین می برد و آینده را

ص:171

خود(پی ریزی می کند و)می سازد.»

4-عبد اللّه بن عطا مکّی گوید:از واسط به قصد حج بیرون آمدم و در مدینه به محمّد بن علی(امام باقر علیه السّلام)وارد شدم،از وضع مردم و قیمت ها،سؤال نمود.

گفتم:مردم را در حالی ترک کردم که گردن های خود را به سوی شما کشیده بودند که اگر خروج نمایی،به تو تبعیت کنند.

فرمود:«یابن العطاء!قد أخذت تفرش أذنیک للنوکّی (1)لا و اللّه!ما أنا بصاحبکم و لا یشار إلی رجل منّا بالأصابع،و یمطّ إلیه بالحواجب إلاّ مات قتیلا أو حتف أنفه،قلت:و ما حتف أنفه؟ قال:یموت بغیضه علی فراشه حتّی یبعث اللّه من لا یوبه لولادته.قلت:و من لا یوبۀ لولادته؟ فقال:أنظر من لا یدری الناس،إنّه ولد أم لا؟فذاک صاحبکم؛ (2)ای فرزند عطا!گوش های خود را گرفته،بر خارهای نوک تیز،پهن می کنی(حرف های احمقانه می زنی)نه،به خدا قسم!صاحب شما(آن کس که انتظارش را می کشید)من نیستم،به هیچ مردی از ما با انگشت ها اشاره نشود و با ابروان نشان ندهند(در میان مردم مشهور نشود)مگر این که کشته شود یا در رختخوابش با«حتف أنف»بمیرد.

گفتم:حتف انف؛یعنی چه؟

فرمود:با غیض در فراش خود بمیرد(عصبانیت غم و غصه،خفه اش کند)تا خداوند کسی را که اعتنایی به ولادتش نشود برانگیزد.

پرسیدم:آن کیست؟

فرمود:ببین کیست،مردم نداند که او متولّد شده است یا نه،پس صاحب شما آن است.»

5-ابی الجارود از ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«لا تزالون تمدّون أعناقکم إلی الرجل منّا تقولون هو هذا،فیذهب اللّه به حتّی یبعث اللّه لهذا الأمر من لا تدرون ولد أم لم یولد،خلق أم

ص:172

لم یخلق؛ (1)(با مرور زمان)به طور مرتب گردن های خود را به سوی مردی از ما می کشید و می گویید:او قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-است!پس خداوند او را می برد( می میرد و معلوم می شود که آن نبوده است)تا خداوند برای این کار،کسی را برانگیزاند که نمی دانید متولّد شده یا نه،آفریده شده است یا نه.»

6-حکم بن ابی نعیم گوید:در مدینه پیش امام باقر علیه السّلام رفتم به ایشان گفتم:من در مابین رکن و مقام نذر کرده ام،اگر تو را ملاقات کنم از مدینه بیرون نروم تا بدانم که تو قائم آل محمّدی یا نه؟!پس چیزی در جوابم نفرمود،سی روز(در مدینه)اقامت کردم.

روزی از راهی روبه رو آمدم،فرمود:یا حکم!هنوز در این جا هستی(نرفته ای)؟

عرض کردم:به شما خبر دادم بر آن چه که به ذمّه ام آورده ام(شما در این باره)نه امری برایم کردی،نه نهیی و نه پاسخی گفتی؟!

فرمود:فردا صبح به منزل من درآی!

فردا صبح رفتم.فرمود:حاجتت را بپرس!

گفتم:من در میان رکن و مقام نذر کرده و روزه و صدقه ای به گردن گرفته ام که اگر تو را دیدم از مدینه خارج نشوم تا بدانم تو قائم آل محمّد هستی یا نه؟اگر تویی با تو رابطه برقرار کنم و اگر نیستی روی زمین برای پیدا کردن معاشم،بگردم؟!

فرمود:یا حکم!همۀ ما قائم به امر خداییم.

گفتم:پس تو مهدی هستی؟!

گفت:همۀ ما راهنما به سوی خداییم.

گفتم:پس تو صاحب شمشیری؟

گفت:همۀ ما صاحب و وارث شمشیریم.

گفتم:پس کشنده(کوبندۀ)دشمنان خدا تویی؟(تویی آن که)با او دوستان خدا عزّت می یابند و با تو دین خدا ظاهر می شود؟

ص:173

پس فرمود:«یا حکم!کیف أکون أنا و بلغت خمسا و أربعین،و إنّ صاحب هذا أقرب عهدا باللبن منّی و أخفّ علی ظهر الدابّة؛ (1)ای حکم!من چگونه او باشم،به 45 سالگی رسیده ام درحالی که صاحب این امر به شیرخوارگی نزدیک تر و در پشت مرکب سبک تر از من است(یعنی او در کوچکی به این امر تصاحب خواهد کرد).»

7-ابن سعد از ازدی روایت کند:«دخلت أنا و أبو بصیر علی أبی عبد اللّه علیه السّلام،و علی بن عبد العزیز معنا،فقلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام:أنت صاحبنا؟فقال:إنّی لصاحبکم؟!ثمّ أخذ جلدة عضده فمدّها،فقال:أنا شیخ کبیر و صاحبکم شآبّ حدث؛ (2)من و ابو بصیر به محضر امام صادق علیه السّلام رسیدیم و عبد العزیز نیز همراه ما بود،پس به ابی عبد اللّه امام صادق علیه السّلام گفتم:

تو صاحب مایی؟!

(با تعجّب)فرمود:من صاحب شمایم؟!سپس پوست بازویش را گرفت و کشید و فرمود:من پیرمرد مسنّی هستم و حال آن که صاحب شما جوان نورس است.»

8-عبد العظیم حسنی گوید:به محضر آقایم«محمّد بن علی علیهما السّلام»رفتم و می خواستم بپرسم که آیا قائم خود اوست یا کس دیگر است.ابتدائا او فرمود:ای ابا القاسم قائم ما،مهدی است که انتظار کشیدن در غیبت او واجب است و در ظهورش اطاعت کردن،او سوّمین فرزند من است.قسم به آن که محمّد صلّی اللّه علیه و اله را به نبوّت مبعوث و ما را به امامت مخصوص گرداند،اگر نماند از دنیا مگر یک روز،خداوند آن روز را طولانی می کند تا او خروج نماید و زمین را از عدل و قسط پر کند،همان گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد.خدای تبارک و تعالی در یک شب،امر او را اصلاح نماید، همان گونه که کار کلیم خود«موسی»را درست کرد.رفت برای عیالش آتش بیاورد و با(مقام)پیامبری برگشت،سپس فرمود:«أفضل أعمال شیعتنا انتظار الفرج: (3)بهترین

ص:174

کارهای شیعیان ما منتظر فرج بودن است.» (1)

9-ریان بن صلت گوید:به امام رضا علیه السّلام گفتم:صاحب این امر تویی؟!

فرمود:«أنا صاحب هذا الأمر،و لکنّی لست بالّذی أملأها عدلا کما ملئت جورا،و کیف أکون ذاک علی ما تری من ضعف بدنی؟!و إنّ القائم هو الّذی إذا خرج کان فی سنّ الشیوخ و منظر الشباب(الشبّان)قویّا فی بدنه حتّی لو مدّ یده إلی أعظم شجرة علی وجه الأرض لقلعها،و لو صاح بین الجبال لتدکدکت صخورها،یکون معه عصا موسی و خاتم سلیمان،ذاک الرابع من ولدی یغیبه اللّه فی ستره ما شآء اللّه ثمّ یظهره فیملأ به الأرض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)(در این زمان)من صاحب امرم،و لکن من آن نیستم که زمین را پر از عدل و داد کند،آن گونه که از ستم پر شده باشد.من چگونه می توانم او باشم،درحالی که ناتوانی بدنم را می بینی و همانا قائم آن است که هروقت خروج نماید در سنّ پیری و در«نمای» جوان باشد،در بدن توانمند است،حتّی اگر دستش را به سوی بزرگ ترین درخت روی

ص:175

زمین دراز کند،البتّه آن را از بیخ برکند و اگر میان کوه ها صیحه زند(فریاد کشد)، سنگ هایش خرد(کوبیده)شود،عصای موسی و انگشتر سلیمان علیهما السّلام با او باشد و آن چهارمین نفر از اولاد من است.خداوند او را در(پشت)پردۀ غیبت پنهان کند تا مدّتی که خود خواهد،سپس او را ظاهر سازد و زمین را پر از عدل و قسط پر نماید،آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد.»

4-محمّد بن اسماعیل بن موسی کاظم-رضی اللّه عنهم-که سالخورده ترین اولاد امام کاظم علیه السّلام بود،گفت:«رأیت ولد أبی محمّد الحسن العسکریّ و هو غلام؛ (1)من فرزند ابی محمّد عسکری را دیدم،او پسر بچّه ای بود.»

5-علی بن مطهر گوید:«رأیت ولد أبی محمّد و له قدر جلیل؛ (2)من فرزند ابی محمّد را دیدم جلیل القدر(بزرگوار بود).»

6-کامل بن ابراهیم مدنی گفت:به محضر ابی محمّد حسن رسیدم،پرده ای به درآویخته بود،بادی آمد و پرده را کنار زد ناگهان پسری مانند ماه را دیدم!ابو محمّد فرمود:«یا کامل!قد أنبئتک بحاجتک هذا الحجّة من بعدی؛ (3)ای کامل!حاجتت را به تو خبر دادم(امامت را که در جستجویش بودی،نشانت دادم بدان که)این است حجّت (خدا)بعد از من.»

7-ابی غانم خادم گوید:برای ابو محمّد حسن(عسکری)فرزندی متولّد شد نامش را«م ح م د»نامید و در روز سوم آن را به اصحابش نشان داد و فرمود:«هذا إمامکم من بعدی و خلیفتی علیکم،و هو القآئم الّذی تمتدّ علیه الأعناق بالانتظار،فإذا امتلأت الأرض جورا و ظلما خرج فیملأها قسطا و عدلا؛ (4)این امام شما بعد از من و جانشین من است و اوست«قائمی»که گردن ها به سوی آن به انتظار کشیده می شود.پس زمانی که زمین پر از ظلم و جور شد،خروج کرده و زمین را پر از عدل و داد می کند.»

8-ابراهیم بن ادریس گوید:من مهدی را بعد از درگذشت ابی محمّد علیه السّلام دیدم،در حالی که پسر نوجوان بود و دست ها و سر شریفش را بوسیدم. (5)

9-یعقوب بن منقوش(یا یعقوب بن منفوس)گوید:به خدمت امام عسکری علیه السّلام داخل شدم،بر روی سکویی نشسته بود و از کنار آن حضرت پرده ای آویزان بود، عرض کردم:مولای من!بعد از شما صاحب این امر(امامت)کیست؟!

ص:177

فرمود:پرده را کنار بزن!پرده را کنار زدم،کودکی بیرون آمد...و روی زانوی پدر نشست.امام خطاب به او(یعقوب)فرمود:این صاحب شماست.پس درنگ کرده و فرمود:«یا بنی!أدخل إلی الوقت المعلوم،فدخل البیت و أنا أنظر الیه...؛ (1)فرزندم داخل شو تا وقت تعیین شده،پس حجّت خدا درحالی که من او را می نگریستم داخل خانه شد.»

آن گاه امام خطاب به من فرمود:ای یعقوب!نگاه کن ببین چه کسی در خانه هست؟!وارد خانه شدم و کسی را نیافتم!!

10-محمّد بن صالح بن علی بن محمّد بن قنبر بن قنبر الکبیر گوید:«خرج صاحب الزمان علی عمّه جعفر الّذی تعرّض فی مال أبی محمّد و قال:یا عمّ!!مالک تتعرّض فی حقوقی؟!فتحیّر عمّه جعفر و بهت ثمّ غاب؛ (2)صاحب الزمان به سوی عمویش جعفر(کذّاب)بیرون آمد،زمانی که به مال ابی محمّد متعرّض شد و فرمود:ای عمو!! چرا به حقوق من متعرّض می شوی؟!پس عمویش جعفر متحیّر و بهت زده شد و سپس حضرت غایب گردید.»

11-وقتی که«امّ الحسن»مادر بزرگ صاحب الزمان فوت کرد،وصیت کرد در خانۀ (امام حسن عسکری علیه السّلام پسرش)دفن شود،جعفر نزاع کرد(مانع شد و)گفت:خانۀ

ص:178

من است(برادرم وارث نداشت به من رسیده است)،صاحب الزّمان بیرون آمد و فرمود:«یا عمّ!ما دارک هی،ثمّ غاب؛ (1)ای عمو!آن خانۀ تو نیست،سپس حضرت غایب شد.»

12-حمدان قلانسی گوید:به محمّد بن عثمان عمری(از نوّاب خاص)گفتم:

ابو محمّد از دنیا رفت؟!(در جوابم)به من گفت:«مضی و لکن قد خلّف فینا من رقبتنا فی بیعته!؛ (2)رفت و لیکن در میان ما جانشینی گذاشت که گردن های ما در زیر بیعت اوست (یعنی حضرت مهدی موعود علیه السّلام.»در کتاب های شیعه و سنّی از روایات فوق و جریان های مذکور،فراوان هست که به این تعداد اکتفا می شود.

إلی شعیب علیه السّلام،ثمّ صارت إلی موسی بن عمران علیهما السّلام و إنّها لعندنا،و إنّ عهدی بها آنفا و هی خضراء کهیئتها حین انتزعت من شجرها،و إنّها لتنطق إذا استنطقت،أعدّت لقآئمنا لیصنع کما کان موسی یصنع بها،و إنّها لتروع و تلقف ما یأفکون و تصنع کما تؤمر،و إنّها حیث أقبلت تلقف ما یأفکون تفتح لها شفتان(لها شعبتان)إحداهما فی الأرض و الأخری فی السقف و بینهما أربعون ذراعا،و تلقف ما یأفکون بلسانها؛ (1)عصای موسی علیه السّلام برای آدم علیه السّلام بود، سپس برای شعیب علیه السّلام،سپس به دست موسی بن عمران رسید و البته آن(عصا)نزد ما است و من آن را کمی پیش دیدم،هنوز سبز است؛مانند روزی که از درختش کنده شد، و آن سخن می گوید،اگر سخن گفتنش درخواست شود!برای قائم ما آماده شده است، همان کار را می کند که برای موسی می کرد،و آن به حرکت درمی آید و هرچیز بی پایه ای که انجام داده اند،می بلعد و می کند،آن گونه که مأمورش نماید و آن طور که پیش می آید،هرچیز بی اساس را فرو می برد(از سر راه برمی دارد)؛برای او دو لب گشوده می شود،یک لب در زمین و لب دیگر بالای سقف و فاصلۀ میان دو لب چهل ذراع می شود و هرچه پیش آید با زبان می کشد و می بلعد.»

ص:180

ص:182

حجّت خواهد بود و اگر از دنیا فقط یک روز بماند،مردی از ذرّیّۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زمام امور را به دست خواهد گرفت. (1)

پس اگر بنا باشد امام در نزدیکی های زمان ظهورش به دنیا بیاید،این مدّت نزدیک چهارده قرن گذشته و تا زمان ظهورش را که خدا می داند،چه وقت خواهد بود، چگونه زمین بدون حجّت و بدون امام باقی می ماند،آیا هم چون عملی امکان پذیر است؟!

پاسخ:بدون شبهه و به یقین«نه»خواهد بود،چون دراین صورت«لو لا الحجّة لساخت الأرض»اگر روی زمین خالی از حجّت الهی باشد،زمین فرو می رود.

نتیجه:پس نتیجۀ بحث این است:

الف:واجب است در هر زمان و مکان،امام معیّن از جانب خدا وجود داشته باشد.

ب:آن امام نباید در ظاهر و معرض دید مردم باشد و باید غایب زندگی کند (2)تا مورد تعرّض قرار نگیرد؛زیرا در آن صورت بیرون از دو حال نبود یا تبعیّت و مأمومیّت و یا شهادت.

ج:بیعت طاغیه ای در گردنش نباشد.

د:با ترس و وحشت زندگی نکند،چنان که در بحث آینده مطالعه می نمایید.

1-امام رضا علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالشیعة عند فقده الثالث من ولدی(أی العسکر)یطلبون المرعی فلا یجدونه،لأنّ إمامهم یغیب عنهم لئلاّ یکون فی عنقه لأحد بیعة إذا قام بالسیف؛ (3)گویا شیعه را می بینم در زمان گم کردن سوّمین فرزند مرا،در طلب چرا گاهی بر می خیزند و پیدا نمی کنند؛زیرا امامشان از آن ها غایب می شود تا وقتی که با شمشیر قیام نماید،در گردن او برای احدی بیعت نباشد.»

2-در توقیع اسحاق بن یعقوب فرمود:«...إنّه لم یکن أحد من آبائی إلاّ وقعت فی

ص:185

عنقه بیعة لطاغیة زمانه،و إنّی أخرج حین أخرج و لا بیعة لأحد من الطواغیت فی عنقی...؛ (1)احدی از پدرانم نبود،مگر این که بیعتی در گردن او از طاغیۀ زمانش بود،ولی من هنگامی که خروج کردم،بیعتی برای احدی از طاغوت ها در ذمّۀ من نخواهد بود.»

2-ابراهیم بن عمر الکناسی گوید:شنیدم می گفت:«لا یقوم القآئم و لأحد فی عنقه بیعة؛ (2)قائم قیام نمی کند،درحالی که برای کسی در گردن او(حقّ)بیعتی باشد.»

ص:187

1-امام کاظم علیه السّلام فرمود:«له غیبة یطول أمدها خوفا علی نفسه من القتل،یرتدّ فیها قوم و یثبت آخرون؛ 1برای او غیبتی است که از ترس کشته شدن خود،مدّتش طولانی می شود،در آن غیبت،گروهی مرتد می شوند و گروهی ثابت می مانند.»

ممکن است این سؤال پیش می آید:اکنون که ترسی وجود ندارد،پس چرا غیبت ادامه دارد؟!پاسخ این پرسش در روایات آمده است.

2-ابی خالد کابلی گوید:...از امام باقر علیه السّلام سؤال نمودم قائم را نام ببرد تا او را بشناسم؟

فرمود:ای ابا خالد!از من از چیزی سؤال کردی که اگر«بنی فاطمه»او را بشناسند، حریص می شوند که او را تکّه تکّه کنند! 2

وانگهی ظهور امام علیه السّلام سبب از بین رفتن تمامی حکومت ها و سلطنت هاست،مگر صاحبان زر و زورها تسلیم خواهند شد،تا آن جا که امکان دارد،از اقدام به قتل امام علیه السّلام فروگذار نخواهند شد.

برخی سؤال می کنند امام باید شجاع ترین فرد جامعه باشد،پس چرا قائم علیه السّلام از ترس،غیبت می کند و مخفی می شود؟

ص:188

پاسخ این است که در تعدادی از آیات قرآن (1)می خوانیم،انبیا عظام نیز مانند حضرت موسی علیه السّلام از ترس فرعونیان فرار کرده است و خود پیامبر که در غار ثور مخفی شد و سه سال در شعب ابی طالب پناه گرفت و...این دلیل بر بی کفایتی آنان بر انجام رسالت الهی و یا نشانه ضعف آن ها نبود،بلکه دستورات آسمانی چنین اقتضا می کرد تا در مقاطعی و فرارسیدن وقت ظهور و فراهم آمدن زمینه خروج،خود را پنهان و از خطرات دور سازند.

به عبارت دیگر شجاعت غیر از تهوّر و خوف غیر از ترس مذموم و جبن است.

پس باید در مواقعی جنگید و در مواردی فرار کرد و حفظ جان نمود.

امّا آنچه که باید توجّه داشت و وجود مبارک قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-بر آن تأکید دارد،ترک جستجو و پرسش کردن از علّت«غیبت»است.

3-عبد اللّه بن فضل هاشمی گوید:شنیدم جعفر بن محمّد صادق علیه السّلام می فرمود:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبة لابدّ منها،یرتاب فیها کلّ مبطل،فقلت له:لم جعلت فداک؟!قال:لأمر لم یؤذن لنا فی کشفه لکم،قلت:فما وجه الحکمة فی غیبته؟فقال:وجه الحکمة فی غیبته وجه الحکمة فی غیبات من تقدّمه من حجج اللّه تعالی ذکره،إنّ وجه الحکمة فی ذلک لا ینکشف إلاّ بعد ظهوره کما لا ینکشف وجه الحکمة لمّا أتاه الخضر علیه السّلام من خرق السفینة و قتل الغلام و إقامة الجدار لموسی علیه السّلام إلاّ وقت افتراقهما.یابن الفضل!إنّ هذا الأمر أمر من اللّه،و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه،و متی علمنا أنّه عزّ و جلّ حکیم،صدّقنا بأنّ أفعاله کلّها حکمة و إن کان وجهها غیر منکشف لنا؛ (2)برای صاحب این امر،به ناچار غیبتی خواهد بود که در آن،همۀ باطل سرایان،به شک خواهند افتاد!

گفتم:چرا فدای تو شوم؟

فرمود:به خاطر چیزی که به کشف آن مأذون نیستیم!

ص:189

گفتم:پس غیبت او چه سبب(معنایی)دارد؟

فرمود:(معنا و)علّت غیبت او همان است که غیبت های حجّت های خدا و(انبیا)، پیش از او داشتند.پرده از روی حکمت غیبتش برداشته نمی شود،مگر بعد از ظهورش، همان گونه سرّ کارهای خضر علیه السّلام از سوراخ کردن کشتی،کشتن نوجوان و ساختن دیوار برای«موسی»کشف نشد،مگر هنگام جدا شدن از یکدیگر.ای فرزند فضل!این کار از کارهای خدا و سرّی از اسرار خدا و غیبی از غیب های خدا،وقتی که می دانیم خدای عزّ و جلّ حکیم است و کارهایش از روی حکمت انجام می گیرد،تصدیق می کنیم همۀ کارهای او حکمت است،اگرچه سببش برای ما کشف و روشن نشود.»

4-از طرف ناحیۀ مقدّسه به دست محمّد بن عثمان نایب خاص،در جواب اسحاق بن یعقوب کلینی،توقیع مبارک این چنین صادر شد فرمود:و امّا علّت غیبت خداوند گفته است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ (1)فأغلقوا أبواب السؤال عمّا لا یعنیکم و لا تتکلّفوا علی ما قد کفیتم،و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فإنّ ذلک فرجکم...؛ (2)ای ایمان آورندگان،از چیزهایی که اگر آشکار شود،شما را بدحال می کند، نپرسید؛پس درهای پرسش از آن چه را که برای شما فایده ندارد،ببندید و خود را به خاطر آن چه که از شما خواسته نشده است،به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج، زیاد دعا کنید؛چون فرج شما در آن است،

هیچ یک از پدران من نبود،مگر این که بیعت طاغیه ای در گردن داشت،ولی آن وقت که من خروج نمایم،بیعتی از طواغیت در گردن من نخواهد بود.»

و السلام علیک یا إسحاق بن یعقوب و علی من اتّبع الهدی؛ (3)و سلام بر تو باد ای

ص:190

اسحاق فرزند یعقوب و بر کسی که تابع هدایت شود و راهنمایی راهنمایان را بپذیرد.»

به گزارش خبرگزاری آینده روشن خبرنگار N T I در بازدید از مؤسسات ایرانی که در خصوص امام عصر عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف فعالیت می کنند،به دنبال دلایل علاقه و عشق ایرانیان نسبت به امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف می گردد!.

این خبرنگار در ادامه با بیان این که چند بار قبلا نیز به ایران آمده ام گفت:من به دنبال تغییرات هستم،و بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال جاری،یکی از مواردی که آقای دکتر محمود احمدی نژاد بر روی آن تأکید کرده است حتی در سازمان ملل نیز از آن سخن گفت،حضرت مهدی است،من می خواهم در این مورد اطلاعات کسب کنم،چرا شما به امام زمان علاقه دارید؟!.

وی در پاسخ این سؤال که چرا سخنان دکتر احمدی نژاد و اندیشه وی و فرهنگ مهدویت را در سایت های خارج از ایران مانند C B B این مسأله را به معنی(اعلان) جنگ به دنیا،عنوان می کنند؟گفت:من نمی دانم چرا این سایت ها این کارها را انجام می دهند و تا به حال برای C B B کار نکرده ام اما به ایران آمده ام تا این چیزها را بفهمم. (1)

البته برای انسان های هشیار،روشن و مبرهن است که این آقای خبرنگار،هم می فهمد و هم خوب می داند که به دنبال چه هدفی می گردد و باز خوب می داند که چرا سخنان رئیس جمهور را به منزله اعلان جنگ به دنیا عنوان می کنند،حد اقل شنیده اند و از این اطلاعات برخوردارند که یک منجی جهان بشریت به نام(امام زمان علیه السّلام)یا هر نامی در هر دینی که داشته باشد،دنیا را تسخیر و زیر یک پرچم قرار خواهد داد،و می داند که ایرانیان همان هایی هستند که فرمان دهی کل لشکر امام زمان علیه السّلام از سوی آن حضرت،به آنها تفویض خواهد شد،و پست های کلیدی آن کشور واحد،در اختیار ایرانیان قرار خواهد گرفت،بدان جهت در کشور آل محمد علیهم السّلام ایران،در پی آن نجات دهندۀ عالم می گردد که مبادا آن شخصیت به این زودی ها پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را بر

ص:192

افراشته و با فرماندهان ایرانی خود به نجات جهان از زیر سلطۀ ظالمانه ابر قدرت ها اقدام،و روی زمین را از لوث وجود آن زورگویان و ستم گران،پاک نموده و از صفحۀ روزگار برچیند ان شاء اللّه تعالی.

بی ارتباط و بی خود نیست که ارتش آمریکا در عراق(مرکز تشیع و مدفن امامان شیعیان)در پی امام زمان علیه السّلام می گردد،و دیگری با ماسک و زیر پوشش خبرنگاری در ایران و کشف علت علاقۀ ایرانیان به آن حضرت،پرسه می زند!!

در رأس این آقایان،رئیس بی بند و بار و زورگوی آنها،زیر عنوان(تروریست ستیزی)جلوی پیشرفت علمی و صنعتی و تکنیک های پیچیدۀ دانشمندان ایرانی را می گیرد و افسار افسارگسیختگان غاصبان سرزمین فلسطین را رها ساخته و همه گونه سلاح های هسته ای و کشتار جمعی را بی حد و حساب و بی حدود و مرز،در اختیار آنان قرار داده،تا هرطور که دلبخواهشان است،ملت مسلمان را،به خاک و خون بکشند و نگذارند ملت مسلمان قد علم کنند،و با کمال بی شرمی و بی حیایی با تبختر، اعلان می دارد که من از هرجهت حامی اسرائیلم و در دنیا مانند من کسی پیدا نمی شود که پشتیبان آنها باشد!!

آری این به ظاهر خبرنگار و هم مسلکانش خوب می دانند که طبق گزارش این ها برای آینده چه نقشه هایی طرح می کنند و برای سال های دور چه برنامه هائی پیاده می نمایند!

اگر واقعا سخن راست هم گفته باشد،از سخنانش که(قبلا نیز چند بار به ایران آمده ام)و(من می خواهم در این مورد اطلاعات کسب کنم،چرا شما به امام زمان علاقه دارید؟!)کاملا مشخص و معلوم است که این مأمور حرفه ای،زیر پوشش خبرنگاری، چه اطلاعاتی در اختیار سازمان های مخوف کشورش قرار نداده و چه گزارش های خطرناکی به رده بالای خود،مخابره نکرده است.

از خدای توانا مسألت داریم،شرّ آنها را به خودشان برگرداند ألّلهمّ اشغل الظالمین بالظالمین،ألّلهم اشغلهم عنّا و أرحنا منهم و من شرورهم بمحمّد و آله الطاهرین آمین یا ربّ العالمین.

ص:193

ولی شناخته نمی شود،نه این که به طور کلّی از میان مردم خارج و در گوشه ای زندگی می کند و از جامعه بریده است. (1)

مگر او«امام زمان»نیست و نباید از اوضاع دنیا اطّلاع داشته باشد،درست است که هنوز اجازۀ ظهور و عمل به رهبری ظاهری داده نشده است،امّا رهبری باطنی و تکوینی اش که تعطیل نشده است!!

پس،آن حضرت تا زمان ظهور در میان مردم به طور ناشناس زندگی و رفت وآمد می کند و به وظایف محوّلۀ ولایی و تکوینی خود عمل می نماید و در میان جماعت حضور دارد و همه را می بیند و می شناسد و مردم او را می بینند،ولی نمی شناسند،مگر عاشقانی که دایم در آتش عشق او می سوزند و خاکستر می شوند و تا روز وصل،شوق دیدار او را در دل می پرورانند،از منظر او دور است.

شاهد تفسیر و توضیح بالا که امام علیه السّلام در میان جمع حضور دارد و ظهور ندارد، معنا و مفهوم و مضمون احادیث ذیل است.

1-حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام در ضمن حدیث طولانی که در آن،آیات و نشانه های رسالت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را بیان داشته است،فرمود:«من ذلک أنّ أمّ جمیل امرأة أبی لهب أتته حین نزلت سورة تبّت و مع النبیّ صلّی اللّه علیه و اله أبو بکر بن أبی قحافة فقال:یا رسول اللّه!هذه أمّ جمیل محفظة أی مغضبة تریدک و معها حجر ترید أن ترمیک به؟!فقال صلّی اللّه علیه و اله:إنّها لا ترانی،فقالت لأبی بکر:أین صاحبک؟!قال:حیث شآء اللّه،قالت:جئته و لو أراه لرمیته،فإنّه هجانی و اللاّت و العزّی،إنّی لشاعرة.فقال أبو بکر:یا رسول اللّه!لم ترک؟قال صلّی اللّه علیه و اله:لا،ضرب اللّه بینی و بینه حجابا؛ (2)و(یکی)از این آیات است که امّ جمیل زن ابو لهب (3)بعد از نزول

ص:195

سورۀ تبّت با عصبانیّت تمام،درحالی که سنگی در دست داشت،به سوی رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آمد و ابو بکر بن ابی قحافة نیز با او بود،ابو بکر گفت:ای رسول خدا!ام جمیل است و با عصبانیّت،به دنبال تو می گردد و می خواهد تو را بزند؟!

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:او مرا نمی بیند!!(ام جمیل آمد و کنار رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ایستاد و) به ابی بکر گفت:رفیقت کجاست؟!

گفت:هرجا که خدا خواهد.

گفت:اگر او را می دیدم،این سنگ را به سوی او پرتاب می کردم،او مرا هجو(بد) گفته است.قسم به لات و عزّی!من هم شاعرم(او را هجو می کنم).

ابو بکر(با تعجّب)گفت:ای رسول خدا!او تو را ندید؟!

فرمود:نه،خداوند میان من و او حجاب زد(پرده کشید).

در تفسیر آیۀ 45 سورۀ اسری إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً در«تفسیر المیزان»چنین جریان را از تفسیر الدّرّ المنثور از ابو یعلی و ابن ابی حاتم و ابن مردویه و ابو نعیم و بیهقی همگی از اسماء بنت ابی بکر آورده است،با این بیان:«قالت:لمّا نزلت «تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ» أقبلت العوراء أمّ جمیل و لها و لولة و فی یدها فهر،و هی تقول:مذمّما أبینا،و دینه قلینا،و أمره عصینا.و رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله جالس و أبو بکر إلی جنبه،فقال أبو بکر:لقد أقبلت هذه و أنا أخاف أن تراک،فقال:إنّها لا ترانی،و قرأ قرآنا اعتصم به کما قال تعالی: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ... فجائت حتّی قامت علی أبی بکر فلم تر النبیّ صلّی اللّه علیه و اله فقالت:یا أبا بکر!بلغنی أنّ صاحبک هجانی؟!فقال أبو بکر:لا،و ربّ هذا البیت ما هجاک،فانصرفت و هی تقول:قد علمت قریش أنّی بنت سیّدها!؛ (1)اسماء گفت:وقتی که آیۀ«و امرئته حمّالة الحطب»نازل شد که زن ام جمیل با ولوله و سنگ به دست،آمد و جملات بالا را می خواند و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نشسته و ابی بکر در کنارش بود،گفت:(ای

ص:196

رسول خدا!)این آمد و من می ترسم تو را ببیند!

فرمود:او مرا نمی بیند و قرآن می خواند و خود را با آن نگاه داشت(بیمه کرد).او آمد تا بالای سر ابو بکر ایستاد،درحالی که پیامبر را نمی دید،گفت:ای ابا بکر!به من رسیده که هم صحبتت مرا ناسزا گفته است؟!

ابو بکر گفت:نه،به خدای این خانه قسم!او ترا ناسزا نگفته و هجو ننموده است.

پس او منصرف شد و می گفت:به تحقیق،قریش می داند من دختر بزرگ و آقای آن ها هستم.

2-ابو بصیر گوید:همراه امام باقر علیه السّلام به مسجد پیامبر صلّی اللّه علیه و اله وارد شدیم،درحالی که مردم به مسجد رفت وآمد می کردند.حضرت به من فرمود:از مردم،حضور مرا بپرس،آیا مرا می بینند یا نه؟!من از هرکس می پرسیدم،آیا امام باقر علیه السّلام را دیدی؟! می گفت:نه،درحالی که ایشان همان جا ایستاده بود؛تا این که ابو هارون مکفوف (نابینا)وارد شد،حضرت فرمود:از او هم بپرس.من گفتم:(ای ابا هارون)آیا ابا جعفر را دیدی؟!او گفت:مگر این جا نایستاده است!گفتم:از کجا فهمیدی؟!گفت:چگونه ندانم درحالی که نوری است درخشان،درست است که من چشم ظاهری ام را از دست داده ام،امّا چشم دلم باز است. (1)

پس با توجّه به این روایات،روشن می شود که ما از او غایبیم،نه او از ما،ما شایستگی دیدارش را نداریم،ولی او با ماست و مراقب اعمال ماست،زیرا حجّت الهی زمان ما است،هرچند ظهور فیزیکی ندارد،امّا حضور دارد و از اعمال ما بی خبر نیست!

3-سدیر صیرفی گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می گفت:«إنّ فی صاحب هذا الأمر لشبه من یوسف،فقلت:فکأنّک تخبرنا بغیبة أو حیرة؟فقال:ما ینکر هذا الخلق الملعون أشباه الخنازیر من ذلک؟إنّ إخوة یوسف کانوا عقلاء ألبّاء أسباطا أولاد أنبیاء دخلوا علیه فکلّموه و خاطبوه و تاجروه و راودوه و کانوا إخوته و هو أخوهم،لم یعرفوه حتّی عرّفهم نفسه،

ص:197

و قال لهم:أنا یوسف فعرفوه حینئذ،فما ینکر هذه الأمّة المتحیّرة أن یکون اللّه عزّ و جلّ،یرید فی وقت[من الأوقات]أن یستر حجّته عنهم،لقد کان یوسف إلیه ملک مصر،و کان بینه و بین أبیه مسیرة ثمانیة عشر یوما،فلو أراد أن یعلّمه مکانه لقدر علی ذلک[و اللّه لقد سار یعقوب و ولده عند البشارة تسعة أیّام من بدوهم إلی مصر].فما تنکر هذه الأمّة أن یکون اللّه یفعل بحجّته ما فعل بیوسف أن یکون صاحبکم المظلوم المجحود حقّه صاحب هذا الأمر یتردّد بینهم و یمشی فی أسواقهم و یطأ فرشهم،و لا یعرفونه حتّی یأذن اللّه له أن یعرّفهم نفسه، کما أذن لیوسف حتّی قال له إخوته:ءإنّک لأنت یوسف قال:أنا یوسف...؛ (1)همانا صاحب این امر شباهتی با یوسف دارد.

گفتم:گویا شما به ما غیبت یا حیرتی را خبر می دهی!

فرمود:این خلق دور از رحمت خدا و همانند خوک ها هستند،زیرا این(غیبت)را انکار می کنند؟!همانا برادران یوسف،صاحبان عقل و خرد و اسباط اولاد انبیا بودند،بر یوسف وارد شدند و با او صحبت کردند و همدیگر را مخاطب قرار دادند و با او خرید و فروش کردند و با او رفت وآمد نمودند،درحالی که آن ها برادران او و او برادر آن ها بود.

مع الوصف او را نشناختند تا این که خود را به ایشان شناسانید و گفت:من یوسفم.در آن وقت او را شناختند.پس چرا این امّت سرگردان،انکار می کنند که خدای عزّ و جلّ بخواهد در یکی از اوقات،حجّت خود را از آن ها مستور سازد.»

به تحقیق،یوسف پادشاه مصر بود(شهرت داشت)و میان او و پدرش هیجده روز راه بود،اگر می خواست جای خود را به پدر نشان دهد،می توانست!(و لیکن یوسف مجاز نبود،خود را بر پدرش خود را آشکار سازد و پدر 40 سال گریست و در معرض امتحان های گوناگون قرار گرفت و چشمانش نابینا و سفید شد.)به خدا سوگند! یعقوب با فرزندانش پس از مژده(پیدا شدن یوسف)نه روزه خود را به(پایتخت) مصر رسانید،پس چرا این امّت،منکر آن هستند که خداوند به حجّت خود،قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-آن کند که به یوسف کرد و این که صاحب مظلوم و انکار حقّ شدۀ شما

ص:198

(یعنی)صاحب این امر،مانند یوسف باشد،در میان آن ها تردّد کند و در بازارهایشان راه رود و روی فرش هایشان قدم زند،ولی(اجازه ندارد که با مردم ارتباط آشکار داشته باشد)او را بشناسد(او از حال آن ها باخبر باشد و آن ها را ببیند و بشناسد و آن ها او را ببینند،ولی او را نشناسند و همانند یعقوب علیه السّلام آن قدر انتظار بکشند و چشمان عاشقان او از گریۀ فراق،کور و انتظار افراد سبک ایمان،مبدل به یأس و زبان بدخواهان به بدگویی باز شود)تا روزی که خداوند اجازه دهد خود را بشناساند، هم چنان که به یوسف اجازه داد و برادرانش که او را فراموش کرده بودند،بعد از آن که یوسف خود را به آن ها نشان داد،گفتند:آیا تو یوسفی؟!گفت:من یوسفم. (1)

امام صادق علیه السّلام ایشان را به یوسف یعقوب تشبیه می کند که برادرانش او را می دیدند،ولی نمی شناختند،یوسف زهرا علیها السّلام نیز برادران دینی گناهکارش او را می بینند،ولی نمی شناسند.

امام باقر علیه السّلام نیز ظهورش را به درست شدن کار یوسف با خواب دیدن پادشاه مصر، تشبیه می نماید. (2)

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:امّا آن چه که از سنّت های انبیا گذشته در مورد غیبت هایشان،به وقوع پیوسته است،همانا دربارۀ قائم ما اهل بیت علیهم السّلام اجرا خواهد شد. (3)

5-در روایت دیگر از امیر آزادگان،علی علیه السّلام چنین آمده است:«سوگند به خدای علی!حجّت زمین،در روی زمین وجود دارد،در راه های آن،راه می رود،به خانه ها و قصرهای زمین داخل می شود و در شرق و غرب زمین می چرخد،گفتار مردم را می شنود و بر ایشان سلام می کند و آن ها را می بیند.» (4)

ص:199

بنابراین او در همه جا حاضر است،امّا بر نامحرمان ظاهر نیست،نوردهنده و شمع جمع است،امّا جمع از او غایب هستند! (1)

در کتب فراوانی؛مانند مکیال المکارم جهات مختلف شباهت امام به انبیا و ائمه علیهم السّلام را به ترتیب از آدم تا حضرت سید الشّهداء علیه السّلام با استفاده از روایات، دسته بندی کرده و مرتّب نموده و بیان کرده است.

3-امام حسین علیه السّلام فرمود:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتان:إحداهما تطول حتّی یقول بعضهم مات و بعضهم قتل و بعضهم ذهب،و لا یطّلع علی موضعه أحد من ولیّ و لا غیره إلاّ المولی الّذی یلی أمره؛ (1)همانا برای صاحب این امر دو غیبت خواهد بود،یکی طولانی می شود،به گونه ای که بعضی گویند:مرده،برخی دیگر گوید:کشته شده است و بعضی گویند:رفته است.به(محل زندگی اش)مطّلع نشود از دوست و غیر دوست، مگر خدمتکاری که به کارهایش رسیدگی می کند.» (2)

این دو غیبت 1-صغری 2-کبری نامیده شده است.

هستند و مزارشان معروف است. (1)

این چهار نایب متوالیا و مترادفا از سوی امام علیه السّلام برای شیعیان معرّفی گردیدند و حوایج دوستانش را به وسیلۀ ایشان رفع می کرد و گهگاهی به آن ها ظاهر می شد،ولی بیشتر به وسیلۀ توقیع و نامه رسیدگی می فرمود.

زمانی که غیبت کبری آغاز شد،دیگر ارتباط قطع گردید و برای ادارۀ امور شیعیان، فقهای جامع الشّرایط را نایب عامّ خود تعیین نمود و نیابت آن ها را این گونه امضا نمود.

«اما در حادثه های پیش آمده و اموری که به شما رومی آورد،به راویان احادیث ما مراجعه کنید که ایشان از طرف من حجّت بر شما هستند و من نیز حجّت خدایم.» (2)

حضرت صادق علیه السّلام هم فرموده بود:«هرکس از فقها نفس خود را از معاصی و محرمات نگهدارد و دین خود را حفظ نماید و مخالف هوا و هوس خود باشد و فرمانبر مولای خود شود و بر عوام است که از او تقلید کنند.» (3)

غیبت صغری دو امتیاز بر غیبت کبری دارد.

1-مدّت آن کوتاه،تقریبا هفتاد سال بود،ولی مدّت غیبت کبری را فقط خدا می داند.

2-در غیبت صغری چون نایب خاص وجود داشت،دست رسی به امام علیه السّلام سهل بود و مردم حوایج و سؤالات خود را از شخصا امام علیه السّلام استعلام نمودند،امّا در کبری این فیض و سعادت از میان برداشته شد.

بود،از زبان نیاکان و امامان پیش از خود به«کذّاب»معروف و نامیده شده است.او در اثر نشستن با رفقا و دوستان بد و رفت وآمد با اجلاف و فرومایگان شهر،از جادۀ حقّ و شریعت اجدادی خویش منحرف و مورد مذمّت و توبیخ قرار گرفت.

دربارۀ او روایات مذمّت کنندۀ متعدّدی آمده است که در مورد انحراف او شکی نمی گذارد؛و لیکن در پاسخ یکی از شیعیان مطلبی از امام«مهدی علیه السّلام»وارد شده است که بعضی نسبت به او اظهار خوش بینی کرده اند،امّا این اظهار در اثر معنای صحیح نکردن آن روایت است(که در آخر بحث می آید).

1-بعد از تولّد او امام هادی علیه السّلام اظهار سرور نکرد،از علّتش پرسیدند،فرمود:

«سیضلّ به خلق کثیر؛ (1)به زودی،به سبب او خلق،زیادی گمراه خواهند شد.»

2-بار دیگر فرمود:از پسرم جعفر بپرهیزید،او از من؛مانند:«نمرود»فرزند نوح، از نوح است وقتی که گفت:«او از اهل من است،خداوند عزّ و جلّ در جوابش فرمود:

او از اهل تو نیست،او عمل غیر صالح است» (2)

3-امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:مثل من با او مثل هابیل و قابیل دو فرزند آدم است.وقتی قابیل به آن چه که خدا به هابیل عطا کرده بود،حسد ورزید؛«لو تهیّأ لجعفر قتلی لفعل و لکنّ اللّه غالب علی أمره؛ (3)اگر وسیلۀ کشتن من برای او فراهم شود،حتما این کار را می کند،و لکن خداوند بر کار خویش پیروز است.»

4-امام حسین علیه السّلام فرمود:«قآئم هذه الأمّة التاسع من ولدی صاحب هذا الأمر و هو الّذی یقسم میراثه و هو حیّ؛ (4)قائم این امّت،نهمین نفر از اولاد من صاحب این امر است.او کسی است که میراثش را در حال زنده بودن تقسیم می کنند.» (5)

5-امام سجاد علیه السّلام در روایتی،بعد از ذکر بیاناتی به ابو خالد کابلی(کنگر)،گریست

ص:203

و فرمود:«کأنّی بجعفر الکذّاب و قد حمل طاغیة زمانه علی تفتیش أمر ولیّ اللّه،و المغیّب فی حفظ اللّه و التنکیل بحرم أبیه جهلا منه بولادته و حرصا منه علی قتله،أن ظفر به و طمعا فی میراثه حتّی یأخذه بغیر حقّه؛ (1)گویا جعفر کذّاب را می بینم،طاغیۀ زمانش را وادار کرده است بر بازرسی کار ولیّ خدا و غایب شده در حفظ خدا و بر سخت گیری به حرم پدرش و از نادانی اش به ولادت او و به حریص بودن در کشتن او،اگر به او دسترسی داشته باشد!و به خاطر طمع در میراثش تا بدون حقّ آن را بگیرد.»

6-جعفر کذّاب خلیفه را وادار کرد عیالات برادرش امام حسن عسکری علیه السّلام را به زندان افکند. (2)

7-با همدستی خلیفه،اموال برادرش را به تاراج برد؛زیرا خلیفه ادّعا کرد حسن بن علی وارث ندارد و خلیفه،وارث بی وارثان است و من هم اموال او را بر ملّت حلال کردم!مردم وحشی ریختند و اموال را غارت کردند،حتّی لحاف و رختخواب را با چاقو دو نیم کرده و بردند!! (3)

8-برای به دست آوردن اموال برادر،وجود مقدّس مهدی موعود علیه السّلام را انکار کرد هرچند در روایت ابو الأدیان آمده است که امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-او را از کنار بدن شریف پدر کنار کشید و خود بر پدر نماز خواند،ولی با این وصف،منکر وجود او شد و زن ها را ترساند و آن ها را تبعید کرد و کسانی را برای پیدا کردن موعود علیه السّلام به تفتیش خانۀ برادرش فرستاد و همۀ اهل خانه را بازداشت کرد و خانه را لاک و مهر نمود. (4)

پس با دقّت بر لحن روایات درمی یابیم که جعفر کذّاب تا آخر عمر،بر نفاق خود ادامه داد و هیچ بویی از ندامت و پشیمانی در رفتار و گفتار او مشاهده نگردید.

اما پاسخ مهدی علیه السّلام به پرسش یکی از شیعیان دربارۀ عمویش جعفر به محمّد بن

ص:204

اسحاق بن یعقوب،به وسیلۀ جناب عثمان بن سعید عمری نوشت«...أمّا عمّی جعفر و ولده فسبیل إخوة یوسف علیه السّلام؛ (1)و امّا عمویم جعفر و فرزندانش،پس راهشان راه برادران یوسف علیه السّلام بود.»

بعضی در سرانجام کار جعفر،به استناد توقیع مبارک فوق،اظهار خوش بینی کرده و می گوید:جعفر توبه کرد و از گمراهی اش برگشت،کارش درست شد و متوجّه انحراف خود شده و به راه راست برگشت،تنها دلیل او بر گفته هایش،همان توقیع مذکور است.

آن هایی که به سبب این توقیع،نسبت به جعفر و فرزندانش اظهار خوش بینی کرده اند،اگر منصفانه قضاوت کنند،هیچ گونه توبه ای از آن ها استشمام نمی شود،بلکه بالعکس،حضرت مهدی علیه السّلام،عمویش،جعفر و فرزندانش را به برادران یوسف تشبیه کرده که آن ها هر کاری را توانستند دربارۀ یوسف علیه السّلام،اعمال کردند و هر شکنجه ای را خواستند،به او دادند و هر ستمی را دربارۀ او روا داشتند،مضافا بر این در حدیث 2 امام هادی علیه السّلام فرمود:از فرزندم جعفر بپرهیزید او از من مانند نمرود فرزند نوح است...نتیجه این که پسر نوح تا آخر ایمان نیاورد و غرق شد هم چنین جعفر کذّاب!.

بلی،برادران یوسف پس از کشف ماجرا و رسوایی که متوجّه آنان شد،از پدر درخواست آمرزش نمودند،ولی در این جا طلب آمرزش و توبه ای از سوی جعفر کذّاب برداشت نمی شود بنابراین صحیح آن است که بگوییم:

وجه شبه در این توقیع،تشبیه انواع اذیت ها و آزارها این است که از برادران یوسف،به یوسف رسید و از سوی جعفر هم به وجود مقدّس امام عصر علیه السّلام وارد آمد.

9-احمد بن اسحاق نامه ای را که جعفر کذّاب به بعض اصحاب نوشته و به سوی امامت خود دعوت کرده و ادّعای قیمومیّت نموده بود،میان کاغذی گذاشته و به محضر امام علیه السّلام فرستاد.جواب مفصّلی از سوی امام آمد،از جمله در مورد جعفر کذّاب فرموده است:«و قد ادّعی هذا المبطل المفتری علی اللّه الکذب بما ادّعاه،فلا أدری

ص:205

بأیّة حالة هیّئ له رجآء أن یتمّ دعواه،أبفقه فی دین اللّه؟فو اللّه ما یعرف حلالا من حرام و لا یفرق بین خطاء و صواب أم بعلم،فما یعلم حقّا من باطل و لا محکما من متشابه،و لا یعرف حدّ الصلوة و وقتها،أم بورع فاللّه شهید علی ترکه الصلاة الفرض أربعین یوما یزعم ذلک لطلب الشعوذة،و لعلّ خبره قد تأدّی إلیکم،وهاتیک ظروف مسکره منصوبة،و آثار عصیانه للّه عزّ و جلّ مشهورة قائمة،أم بآیة فلیأت بها أم بحجّة فلیقمها أم بدلالة فلیذکرها...؛به تحقیق،او پیرو باطل و به خدا افترا زده و در ادّعایش دروغگو است،او ادّعایی کرده که من نمی دانم با چه حالتی این امید برای او مهیّا شده است که ادّعای خود را به پایان برساند(صحّت ادّعای خود را به اثبات برساند!)آیا با تفرقه در دین خدا؟(او که از دین خدا چیزی نمی فهمد)به خدا قسم!او حلال را از حرام نمی شناسد،بین خطا و صواب را جدا نمی کند،یا(می خواهد ادّعایش را با علم ثابت نماید،درحالی که او)حقّ را از باطل،و محکم را از متشابه(تشخیص نمی دهد و)نمی فهمد،حدود نماز و وقت آن را نمی شناسد،یا با ترس از خدا؟!(می خواهد حقیّت خود را ثابت نماید درحالی که)به خدا قسم او چهل روز نماز واجب را ترک کرد،به خیال این که«شعبده»بازی را یاد گیرد و شاید خبر آن به شما رسیده باشد؛(هنوز)ظرف های مستی(میگساری)او نصب شده(موجود)است و آثار نافرمانی او به خداوند مشهور و پابرجاست یا آیه ای (می خواهد درستی ادّعایش را بقبولاند)بیاورد،یا با حجّتی؛پس اقامه نماید به دلیلی؛ پس آن را ذکر نماید.»

بعد از ذکر آیاتی فرمود:«فألتمس تولّی اللّه توفیقک من هذا الظالم،ما ذکرت لک و امتحنه وسله عن آیة من کتاب اللّه یفسّرها أو صلوة فریضة یبیّن حدودها و ما یجب فیها، لتعلم حاله و مقداره و یظهر لک عواره و نقصانه و اللّه حسیبه؛ (1)پس خداوند تو را(از شرّ او نگهدارد و)موفّق نماید از این ظالم،آن چه را که ذکر کردم،بخواه و امتحانش کن و از او از آیه ای(فقط از یک آیه)سؤال نما،ببین می تواند آن را تفسیر کند!یا از نماز، فریضه ای بپرس،می تواند حدود و واجبات آن را بیان کند؟!تا مقدار علم و حال او را

ص:206

بدانی و برایت ننگ و نقص او ظاهر شود و خدا خود حسابرس اوست.»

و در توقیع صادره در ردّ ابی غانم قزوینی فرمود:«و لو لا ما عندنا من محبّة صلاحکم و رحمتکم و الإشفاق علیکم،لکنّا عن مخاطبتکم فی شغل ممّا قد امتحنّا من منازعة الظالم العتلّ الضآلّ المتابع فی غیّه،المضادّ لربّه،المدّعی ما لیس له،الجاحد حقّ من افترض اللّه طاعته،الظالم الغاصب،و فی ابنة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لی اسوة حسنة،و سیردی الجاهل رداءة عمله (1)سَیَعْلَمُ الْکُفّارُ لِمَنْ عُقْبَی الدّارِ...؛ (2)اگر نبود نزد ما محبّت و صلاح و مهربانی شما و دلسوزی برای شما،حتما از گفت وگو در این باره،صرف نظر می کردیم(ادامۀ گفتار با)کسی که آزمایش کرده ایم از نزاع؛ظالم کینه توز و پرخور،گمراه و پیرو گمراهی خود، با خدا ضدّیّت کننده و ادّعاکنندۀ چیزی را که در آن حقّی ندارد،ظالم و غاصبی که انکار کنندۀ حقوق کسی است که خداوند اطاعت او را به او واجب کرده است و مرا به دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله(در غصب اموال و حقوق و مظلومیّت)تبعیّت زیبایی است،و به زودی نادان به بدی عمل خود،پی می برد و به زودی کافر می داند که پایان نیک خانه(دنیا و آخرت)،برای کیست؟»

علاوه براین دلایل،از عمومات آیات و روایات استفاده می شود که عذاب بدکاران اولاد رسول صلّی اللّه علیه و اله دو برابر دیگران خواهد بود؛زیرا «فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ؛ (3)پس از نفخ صور،دیگر نسبی در میان نخواهد بود و نه پرسشی از نسب می شود،بلکه صرفا به عمل انسان ها بازنگری خواهد شد»

پس با توجّه به مراتب بالا و دلایل فراوان دیگر،جعفر کذّاب و امثال او از خانوادۀ اهل بیت علیهم السّلام،از جهت مفاد آیات و اخبار،بدی حالشان محرز و روشن و از نظر فقهی، غیر قابل بخشش است و از توقیع های بالا و امثال آن ها که بعد از جعفر صادر شده، معلوم می شود تا پایان عمر از انکار مقام عظمای ولایت دست برنداشته و توبه هم

ص:207

نکرده است و عبارت جعفر توّاب هم دربارۀ او صحیح نیست.

برخی از نظر عاطفی به قضیه می نگرند و می گویند:آن ها خانوادۀ کرم و عفو و بخش و سیادت هستند و از حقّ خود،مخصوصا برای افراد منسوب به خانوادۀ خود در می گذرند و مانند یوسف علیه السّلام با گفتن«لا تثریب لکم الیوم»از آتش نجاتشان می دهند،باز درست نمی باشد؛زیرا آن ها نیز مانند دیگران،بلکه بیشتر در برابر حکم خدا یکسان و مسؤل هستند؛زیرا مسئله جبهه گیری جعفر کذاب در برابر امامت و انکار ولایت است.

خلاصه این که حالات احمقانۀ جعفر کذّاب و رشوه دادنش به خلیفه که او را جانشین برادرش امام عسکری علیه السّلام قرار دهد و خوشگذرانی هایش بر روی قایق در دجله و سرگرمی هایش با کنیزکان رقاصه و میگساری و زیر فشار قرار دادن شیعیان قم که وجوهات شرعی را از آن ها بگیرد و سایر کارهای زشت او به ضمیمۀ روایات مذمّت کننده اش که نمونه هایی از آن گذشت،به ویژه توهین و جسارت های او به مقام عظمای ولایت،سرانجام او را تاریک و نابخشودنی نشان می دهد.

الزّمان می باشند،به پیغمبر لاحق نمی شوند(پیغمبری را نمی بینند)و حجّت آن ها نیز پوشیده شود(در پشت پرده ی غیبت قرار گیرد)،پس ایمان آورند به سیاهی روی سفیدی(به مرکّب و نوشته های روی کاغذ!!).»

نمی بریم!

چنان که در سورۀ مبارکۀ کهف می خوانیم،حضرت موسی بن عمران علیه السّلام با این که رسالت و نبوّت داشت و نیز یکی از پیامبران اولو العزم و صاحب شریعت بود،امّا از سرّ و حکمت،کارهای حضرت خضر علیه السّلام همانند:

الف:شکستن و سوراخ نمودن کشتی که بر آن سوار بودند.

ب:کشتن بچۀ نابالغی که هنوز در حدّ تکلیف نبود.

ج:اصلاح دیوار کسانی که آن ها را به خانه هایشان،راه ندادند و مهمانشان نکردند.

سر در نیاورد و بر او مکشوف نبود و نهایتا با اظهار عجز و ناتوانی از درک حکمت ها و کشف اسرار،از یکدیگر جدا شدند!!

پس زیر سؤال بردن چنین مسایل،دور از منطق و ادب است ولی متأسفانه بعضی ها در این باره تا جایی پیش رفته و به خود جرأت داده و به کار خدا چون وچرا کرده و به خیال خود،ایراد گرفته و اشکال تراشی نموده و می گویند:

1-حجّتی که غایب باشد به درد جامعه نخواهد خورد؛چرا آفریده شده و تولّدش نزدیک ظهور انجام می گرفت و آن وقت می آمد و جامعه را رهبری می کرد و...

اولا:این در محلّ خود به اثبات رسیده است که دنیا لحظه ای بدون حجّت نمی ماند و باید در روی زمین،حجّت الهی وجود داشته باشد؛خواه غایب باشد و یا ظاهر.

ثانیا:در فصل«معنای غیبت»یادآور شدیم که او از ما غایب نیست و ما از او غایب هستیم،حاضر است،امّا ظاهر نیست.

ثالثا:غیبت او مانع از ایفای وظیفۀ امامت و حجیّت او نیست،بلکه هفته ای یک بار اعمال مردم به حضرتش عرضه می شود و بر آن نظارت دارد و مسایلی دیگر که در فصل های مختلف این کتاب،به آن واقف خواهید شد.

2-پرسش هایی از این قبیل که اکنون ترسی وجود ندارد،چرا ظهور نمی کند و چون وچراهای فراوان دیگر؟

و بنا به مثل مشهور«صلاح مملکت خویش خسروان داند»ما عبدیم و به اطاعت از مولا مأموریم و معذور!

ص:210

ای مگس عرصۀ سیمرغ نه جولانگه توست

عرض خود می بری و زحمت ما می داری

با توجّه به روایات ذیل،گذشتن از این گونه سؤالات،مقرون به صواب است و عاقلانه!چون جولان نمودن در این میدان وسیع،در صلاحیت ما نیست و درک حکمت آن نیز(مانند حضرت موسی علیه السّلام)بیرون از حیطۀ دانش من و شما و به گل نشانندۀ مرکب فکر ما است.

1-جابر از امام باقر علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ أمرنا(حدیثنا،خبرنا)صعب مستصعب،لا یحتمله إلاّ ملک مقرّب،أو نبیّ مرسل،أو عبد امتحن اللّه قلبه بالإیمان؛ (1)کار و سرگذشت ما سخت و سخت تر است و برای درک آن متحمّل نمی شود،مگر فرشتۀ مقرّب یا پیامبر مرسل و یا بنده ای که خداوند،دل او را با ایمان سنجیده و آزمایش کرده باشد.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یا جابر!إنّ هذا الأمر من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه مطویّ من عباد اللّه،فإیّاک و الشکّ فیه،فإنّ الشّکّ فی أمر اللّه عزّ و جلّ کفر؛ (2)ای جابر!محقّقا این غیبت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-امری است از کارهای خدا،و سرّی است از اسرار خدا، (فهمیدن حکمت آن)پیچیده شده(دور)از(فهم)بندگان خداست،مبادا در آن شک نمایی،چون شک در کارهای خدا کفر است.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در ضمن حدیثی به جابر بن عبد اللّه انصاری فرمود:«یغیب عن شیعته،لا یثبت علی القول بإمامته إلاّ من امتحن اللّه قلبه بالإیمان...هذا من مکنون سرّ اللّه و مخزون علم اللّه،فاکتمه إلاّ عن أهله؛ (3)از شیعیانش غایب می شود،به عقیدۀ امامت او

ص:211

ثابت نمی ماند،مگر کسی که خداوند قلبش را با ایمان،امتحان کرده باشد...این از مکنونات اسرار خدا،و گنجینۀ علم اوست،پس آن را پنهان بدار،مگر از اهلش.»

4-سعید بن جبیر از عبد اللّه بن عبّاس از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فقام إلیه جابر بن عبد اللّه الأنصاری فقال:یا رسول اللّه!و للقائم من ولدک غیبة؟فقال:إی و ربّی لِیُمَحِّصَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ یا جابر!إنّ هذا الأمر من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه مطویّ من عباد اللّه،فإیّاک و الشکّ فیه،فإنّ الشکّ فی أمر اللّه عزّ و جلّ کفر؛ (1)پس جابر بن عبد اللّه انصاری برخاست و گفت:ای رسول خدا!برای قائم از اولاد تو غیبتی است؟فرمود:

بلی،به پروردگار قسم!«تا مؤمنان را برگزیند و کافران را محو نماید»ای جابر!محقّقا این(غیبت)کاری است از کارهای خدا و سرّی است از اسرار خدا،پیچیده(فوق فهم) بندگان خدا،مبادا در آن شک نمایی چون شک در کارهای خدا کفر است.»

5-امام صادق علیه السّلام به عبد اللّه بن فضل هاشمی فرمود:«یابن الفضل!إنّ هذا الأمر أمر من اللّه و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه،و متی علمنا أنّه عزّ و جلّ حکیم،صدّقنا بأنّ أفعاله کلّها حکمة،و إن کان وجهها غیر منکشف لنا؛ (2)ای فرزند فضل!این کار از کارهای خداست و سرّی است از اسرار خدا،و غیبی است از غیب های خدا،وقتی که می دانیم خدای عزّ و جلّ حکیم است و کارهایش از روی حکمت انجام می گیرد،تصدیق می کنیم همۀ کارهای او حکمت است،اگرچه سببش برای ما کشف«و روشن»نشود.»

امّا آنچه که باید توجّه داشت و وجود مبارک قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-بر آن تأکید دارد،ترک پرس و جو کردن از علّت«غیبت»است.

6-چنان که در گذشته ذکر شد،امام حسن عسکری علیه السّلام ضمن حدیثی به احمد بن اسحاق قمی فرمود:«یا أحمد بن إسحاق!هذا أمر من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه،فخذ ما آتیتک و اکتمه،و کن من الشاکرین تکن غدا فی علّیین.» (3)

ص:212

7-قائم علیه السّلام در نامه ای به سفیرش محمّد بن عثمان رضی اللّه عنه نوشت: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ (1)فأغلقوا أبواب السؤال عمّا لا یعنیکم،و لا تتکّلفوا علی ما قد کفیتم،و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فإنّ ذلک فرجکم؛ (2)...پس درهای پرسش از آن چه را که برای شما فایده ندارد،ببندید و خود را به خاطر آن چه که از شما خواسته نشده است،به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج،زیاد دعا کنید،چون فرج شما در آن است.»

خواهد افتاد!

3-تا زمانی که روی زمین را فساد و ظلم و جور فرانگیرد و جوامع بشری در انحطاط فکری قرار نگیرد و در باتلاق شهوات و تجاوز فرو نرود و در لجن زار تباهی غرق نشود،هنوز زمینۀ ظهور فراهم نشده و باید منتظر هم چون روزی بود و به انتظار چنین زمانی نشست!

فداکاری و زندان رفتن و شکنجه دیدن و مسایل دیگر ظهور امام را به تأخیر انداخته اند!!

کدام عاقل با وجدانی به خود اجازه می دهد که چنین فکری از مخیلۀ خود گذرانده و در مغز خویش بپروراند.

پس منظور روایات فراوانی که پیرامون عباراتی هم چون«یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا»آمده است؛چیست؟

البتّه واضح و روشن است که باید به وظایف شرعی و اخلاقی خود عمل کنیم و در به کار بستن«امر به معروف و نهی از منکر»کوشا باشیم و هرچه در توان داریم،در پیشبرد فرامین دین و قرآن،از سعی تلاش و کوشش خود دست برنداریم و عقب نشینی نکنیم؛زیرا برای«زمینه سازی ظهور»تنها راه منحصر،آن نیست که این گروه تشخیص داده اند،بلکه«راه دوّمی»نیز وجود دارد و آن،اصلاح خود و جامعه و عمل به دستورات قرآن و اسلام است،نه دوری جستن و دست برداشتن و کنار گذاشتن آن است. (1)

خاطر حقّ معرفت و راستگویی آن ها،برای آن ها شتاب می کرد(رو می آورد)پس حبس نمی کند ما را از آنها مگر اعمالی که از آن ها به ما می رسد که دوست نداریم و از آن ها انتظار نداریم و خدا کمک کننده است و برای ما بس است و چه نیکو وکیلی است خدا.»

2-در جریان مفصّل تشرّف علیّ بن مهزیار اهوازی رضی اللّه عنه به حضور مبارک مقام ولایت عظما،نکات مهمّ و جالبی را می بینیم.

الف-مأمور قائم علیه السّلام که برای بردن او به حضور مبارک امام علیه السّلام آمده بود:«ثمّ صافحنی و عانقنی،ثمّ قال:ما الّذی ترید یا أبا الحسن؟!قلت:الإمام المحجوب عن العالم قال:و ما هو محجوب عنکم و لکن حجبه سوء أعمالکم؛ (1)سپس مرا در آغوش گرفت و گفت:

ای ابا الحسن چه می خواهی؟!

گفتم:دیدار امامی که از عالم محجوب مانده است.

گفت:او از شما پنهان نیست،بلکه اعمال بد شما،او را از شما پنهان نموده است.»

ب-وقتی که به حضور حضرت رسید،به او فرمود:«یا أبا الحسن!کنّا نتوقّعک لیلا و نهارا،فما الّذی أبطأ بک علینا؟قلت:یا سیّدی!لم أجد من یدلّنی إلی الآن،قال لی:لم تجد أحدا یدلّک؟!ثمّ نکت باصبعه فی الأرض،ثمّ قال:لا و لکنّکم کثّرتم الأموال و تجبّرتم علی ضعفاء المؤمنین،و قطعتم الرحم الّذی بینکم،فأیّ عذر لکم الآن؟!فقلت:التوبة و التوبة، الإقالة الإقالة...؛ (2)ای ابا الحسن!ما شب و روز انتظار تو را داشتیم!سبب تأخیر چه بود که دیر آمدی؟!

عرض کردم:ای آقای من!من تاکنون کسی را نیافته بودم که مرا راهنمایی کند.

(با تعجّب)به من فرمود:کسی را نیافته بودی راهنمایی ات کند؟!

سپس درحالی که با انگشت خود به زمین خط می کشید،فرمود:هرگز،و لکن اموالتان را زیاد کردید و بر ناتوانان مؤمنان ستم نمودید و رحمی که در میانتان بود را قطع کردید،پس حال چه عذری دارید؟!عرض کردم،توبه توبه درگذرید درگذرید...»

ج-سپس فرمود:«یابن مهزیار!لو لا استغفار بعضکم لبعض،لهلک من علیها إلاّ خواصّ

ص:216

الشیعة الّتی تشبه أقوالهم أفعالهم؛ (1)ای پسر مهزیار،اگر نبود استغفار شما برای همدیگر،جز خواص شیعه که-سخنانشان شبیه افعالشان است-هرکه روی زمین است هلاک می شد.»

سه فراز بالا گویای این مطلب است که توجّه دقیق امام علیه السّلام به اعمال خوب و مثبت مردم است،نه اعمال بد و منفی،چنان که فرمود:اگر استغفار خوبان بعضی از شما نبود،از اعمال بد بدان،همۀ مردم روی زمین به هلاکت می رسیدند.

3-ابن أبی عمیر از کسی که به او گفته است و در روایت دیگر از ابن محبوب از ابراهیم کرخی،گفت:به ابی عبد اللّه علیه السّلام گفتم:«ما بال أمیر المؤمنین علیه السّلام لم یقاتل مخالفیه فی الأوّل؟قال:لآیة فی کتاب اللّه عزّ و جلّ: لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِیماً قال قلت:و ما یعنی بتزایلهم؟قال:ودائع مؤمنون فی أصلاب قوم کافرین،فکذلک القائم علیه السّلام لن یظهر أبدا حتی تخرج ودائع اللّه عزّ و جلّ،فإذا خرجت ظهر علی من ظهر من أعداء اللّه جلّ جلاله فقتلهم؛ (2)چرا امیر مؤمنان علیه السّلام از اوّل با مخالفین نجنگید؟

فرمود:به خاطر یک آیه از قرآن که فرموده است«...و اگر مؤمنان و کفّار(در مکّه)از هم جدا می شدند،کافران را عذاب دردناکی می کردیم»گفتم:معنای«تزایلهم»چیست؟

فرمود:ودیعه های مؤمنین در پشت های کافران،پس قائم هم این طور است،ابدا ظهور نمی نماید تا ودایع خداوند عزّ و جلّ بیرون آیند،وقتی که این ودایع خارج شد و بیرون آمد،بر دشمنان خدا ظهور کرده و آن ها را به قتل می رساند.»

با توجّه به مراتب بالا،امام علیه السّلام به زمینۀ مثبت ظهور بیشتر علاقه مند است تا زمینۀ منفی آن و اگر زمینۀ منفی را مدّنظر قرار دهیم،باز از حیطۀ فکر ما بیرون است که کی و چه وقت انجام خواهد گرفت! (3)

ص:217

می شوند،انگشت حیرت به دندان می گیرند و سرخود را به علامت انکار،تکان می دهند و لبخندهای تمسخرآمیز می زنند که آیا این گونه عقاید غیر عاقلانه و غیر منطقی نیست و می تواند پیروانی داشته باشد؟!

ولی همان گونه که می دانیم مسأله طول عمر با قطع نظر از اعتقادات مذهبی خداپرستان،دربارۀ اعجاز و قدرت خداوند،اگر ما به راستی خود را از قید و بند پیش داوری ها،تعصب های خاص و عادات و رسومی که به آن خو گرفته ایم،رها سازیم و با حرّیّت و آزادی کامل،تسلیم دلیل و منطق باشیم،با علوم طبیعی روز کاملا مطابقت دارد.

هنگامی که در جراید می خوانیم یک مرد چینی در سن 253 سالگی مویش سیاه است،آن را بدون چون وچرا می پذیریم،اما هنگامی که در حدیث می خوانیم«القائم هو الّذی إذا خرج کان فی سنّ الشیوخ و منظر الشبّان قویّ فی بدنه؛قائم کسی است وقتی که خروج می کند در سنّ سالمندان،ولی در قیافۀ جوانان و از جهت بدن نیرومند است.» تعجّب می کنیم!

هروی گوید:«قلت للرضا علیه السّلام:ما علامة القائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-منکم إذا خرج؟ قال:علامته أن یکون شیخ السنّ شابّ المنظر،حتی إنّ الناظر إلیه لیحسبه ابن أربعین سنة أو دونها،و إنّ من علامته أن لا یهرم بمرور الأیّام و اللیالی علیه حتّی یأتی أجله؛ (1)به امام رضا علیه السّلام گفتم:علامت قائم از شما زمانی که خروج نماید،چیست؟!

فرمود:علامت او،آن است در سن پیر و با نمای جوان می باشد،به طوری که نگاه کننده به او خیال می کند 40 ساله و یا پایین تر است و از علامت(حتمی)اوست که با گذشت روزها و شب ها پیر نمی شود،تا مرگش فرارسد.»

از روایت فوق به وضوح استفاده می شود که گذر زمان در وجود مبارک او،اثر نخواهد گذاشت،چون در محلّ خود به اثبات رسیده است،وقتی انسان به مقام«عبدی أطعنی حتّی أجعلک مثلی»ارتقا یافت،به زمان و مکان،حکومت خواهد کرد

ص:219

و اعجازهای،اولیا خدا نیز از این مجری و مسیر است.

سخن کوتاه این که آن قدرت و نیرویی که این همه تشکیلات جهان را با نظام احسن اداره می کند و میلیاردها سال آن ها را بدون کوچک ترین خللی می چرخاند،آیا نمی تواند وجودی را که برای اصلاح جهان ذخیره کرده هزاران سال صحیح و سالم نگهدارد؟!

پس مسأله طول عمر از مسایلی نیست که بتوان در یک داوری منصفانه و منطقی، بر آن خرده گرفت و یا آن را انکار کرد. (1)

3-الیاس پیغمبر علیه السّلام

خرده گیران به طول عمر امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-که،خود از قبول کنندگان این قضایا هستند،چرا از پذیرفتن عمر طولانی امام سر،باز می زند و طفره می رود!

درحالی که امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-می تواند از این آب،مکرر بنوشد و عمر ابد پیدا کند.

4-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-و آب حیات

دربارۀ آب حیات و«مهدی موعود علیه السّلام»با کمی تأمّل درمی یابیم که با صرف نظر از بحث هایی که در فصل«طول عمر امام»گذشت،چه مانعی دارد،آن حضرت نیز از آن آب نوشیده باشد،کسی در دوران امامت خود به جای جای کرۀ زمینی اشراف دارد و تمامی گوشه و کنار آن،زیر نظر آن حضرت است،آیا از محل چشمه و منبع آن اطّلاع ندارد؟!پس چه اشکالی در آن است آن حضرت،مکررا از آن نوشیده باشد،و با توجّه به لحن روایات،نوشیده است.

برای نمونه دو روایت را در این مورد می آوریم که تلویحا استفادۀ امام از آن آب را به ما بازگو می کند.

1-ابن فضال از امام رضا علیه السّلام فرمود:«إنّ الخضر شرب من ماء الحیاة فهو حیّ لا یموت حتی ینفخ فی الصور،و إنّه لیأتینا فیسلّم علینا فنسمع صوته و لا نری شخصه،و إنّه لیحضر حیث ذکر،فمن ذکره فلیسلّم علیه،و إنّه لیحضر المواسم فیقضی جمیع المناسک و یقف بعرفة فیومّن علی دعاء المؤمنین،و سیونس اللّه به وحشة قائمنا علیه السّلام فی غیبته و یصل به وحدته؛ (1)به درستی که خضر از آب حیات نوشید،پس او زنده است و تا نفخ صور نمی میرد و او پیش ما می آید و به ما سلام می کند،صدایش را می شنویم،ولی خودش را نمی بینیم،و در هر جا نامش برده شود،حضور می یابد،پس هرکس نامی از او برد،حتما سلامش کند و او

ص:221

تمام موسم ها را حاضر می شود و همۀ مناسک را می گذراند و در عرفات می ایستد و به دعای مؤمنان آمین می گوید و به زودی با او وحشت قائم ما را در غیبتش تبدیل به آرامش می کند و از تنهایی درمی آورد و وصل می کند.

2-از امام حسن عسکری علیه السّلام این گونه نقل شده است؛احمد بن اسحاق به حضور حضرت آمد تا از جانشین بعد از او بپرسد،امام علیه السّلام وقتی که او را دید،ابتدا فرمود:

«مثله مثل الخضر،و مثله ذی القرنین؛إنّ الخضر شرب من ماء الحیاة،فهو حیّ لا یموت حتّی ینفخ فی الصور...؛ (1)مثل او،مثل خضر و ذی القرنین است،همانا خضر آب حیات خورد و تا دمیدن صور زنده است و نمی میرد.» (2)

به دست نیاوردند.

بنابراین کدام شیعه است که در آن جا با تجهیزات کذایی انتظار می کشد،از آن تاریخ تا به حال چه کسی هم چون منتظری را در آن جا دیده است که با کمال وقاحت، این دروغ و تهمت را در نوشته اش منعکس نموده و بر علیه شیعیان تبلیغ می کنند! زهی بی انصافی و بی شرمی.

این افتراها را کسانی متوجّه شیعیان می سازند که خود معتقدند،به عمر جاویدان خضر و الیاس علیهما السّلام و عیسی علیه السّلام از اولیا و دجّال از غیر اولیا که به نظر ایشان در غار یا چاهی زندانی است و دست و پایش نیز بسته است و خداوند این مدّت طولانی تا نزول حضرت عیسی مسیح علیه السّلام او را کفالت نموده و زنده نگه داشته است؛حال چه مانعی دارد که خداوند نیز«مهدی موعود علیه السّلام»را کفالت نماید.

البتّه این ادّعا از ابتدا پوچ و باطل است و هیچ شیعه ای از عالم و جاهل بر این عقیده نیست که امام علیه السّلام در سرداب به سر می برد یا از آن جا ظهور خواهد کرد؛آیا روایات فراوان شیعی را نخوانده اند که ظهور حضرت«مهدی علیه السّلام»از مکّه خواهد بود.

شیخ طوسی قدّس سرّه می فرماید:سرداب مقدّس محلّ ابتدای غیبت بوده،نه این که اکنون نیز در آن سرداب به سر می برد.

در غیبت صغری برابر روایات وارده،حضرت در مدینه،در کوه«رضوی» (1)بود و«خواصّ»از مکان آن حضرت اطّلاع داشتند،ولی بعد از غیبت کبری،دیگر برای آن حضرت مکانی معیّن نگردیده است و احدی از محلّ وی اطّلاع ندارد.

بلی،روزی امام صادق علیه السّلام نظری به کوه«رضوی»انداخت و فرمود:«برای صاحب این امر در این کوه دو غیبت است یکی درازتر از دیگری»روشن می شود که در هر دو غیبت،مکان آن حضرت در کوه«رضوی»است.

در حدیث دیگر امام باقر علیه السّلام فرمود:«نعم المنزل الطیّبة؛چه نیکو منزل است طیبه (مدینه).»

ص:223

1-ابی حمزه از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود:«لابدّ لصاحب هذا الأمر من غیبة و لابدّ له فی غیبته من عزلة،و نعم المنزل طیبة،و ما بثلاثین من وحشة؛ (1)به ناچار برای صاحب این امر،غیبتی و به ناچار در غیبتش،عزلتی خواهد بود و چه منزل خوبی است«طیبة»و با وجود سی(نفر)وحشتی نیست.»

2-ابی بصیر از ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«لابدّ لصاحب هذا الأمر من عزلة و لابدّ فی عزلته من قوّة،و ما بثلاثین من وحشة،و نعم المنزل طیبة؛ (2)به ناچار برای صاحب این امر عزلتی و به ناچار در عزلتش قوّتی است و با سی نفر وحشتی نیست و چه خوب منزلی است طیّبة.»

3-عبد الأعلی مولا سام گفت:«خرجت مع أبی عبد اللّه علیه السّلام،فلمّا نزلنا الروحآء نظر إلی جبلها مطلاّ علیها،فقال لی:تری هذا الجبل؟هذا جبل یدعی رضوی من جبال فارس،أحبّنا فنقله اللّه إلینا،أما إنّ فیه کلّ شجرة مطعم،و نعم أمان للخائف مرّتین،أمّا إنّ لصاحب هذا الأمر فیه غیبتین واحدة قصیرة و الأخری طویلة؛ (3)همراه ابی عبد اللّه علیه السّلام بیرون رفتم،وقتی که به«روحا»فرود آمدیم،به سوی کوهی در آن جا نظر انداخت و به آن دقّت کرد،پس به من فرمود:این کوه را می بینی؟این کوهی است به آن«رضوی»گویند،از کوه های فارس است،ما را دوست داشت،پس خداوند آن را برای ما انتقال داد.

آگاه باش!در آن کوه از تمامی درختان خوراکی وجود دارد.دو مرتبه فرمود:چه امان خوبی است برای ترسنده ها.

آگاه باش!برای صاحب این امر در آن،دو غیبتی است،یکی کوتاه و دیگری طولانی.»

با توجّه به روایات مختلف،چنین استفاده می شود که مکان زندگی آن حضرت در روزگاران غیبت:

ص:224

1-در مدینه است.

2-در اطراف مکّه است.

3-در حوالی مکّه و مدینه است.

4-در همه جا هست و از دیده ها مستور می باشد.

ممکن است همۀ این روایات صحیح باشد و در کوه های مکّه و مدینه منزل و مأوایی داشته و از نظرها غایب باشند،آن گونه که دربارۀ بهشت شداد و سدّ فولادین اسکندر یا«جزایر خضراء» (1)گفته شده است،امّا قدر متیقّن آن است که به همه جاها

ص:225

سرکشی دارد،چون امام عصر است و نباید از جایی بی اطلاّع باشد؛اگرچه به امامت ولایی تشریعی اش مأموریت ندارد،امّا ولایت تکوینی اش که از بین نرفته و ثابت است و بلا اشکال در کائنات تصرّف ولایی تکوینی دارد.

4-ابو هاشم جعفری گوید:به ابی محمّد(امام حسن عسکری)علیه السّلام گفتم:«جلالتک تمنعنی عن مسئلتک فتأذن لی فی أن أسئلک؟قال:سل!قلت:یا سیّدی!هل لک ولد؟قال:

نعم،قلت:فإن حدث حدث فأین أسئل عنه؟قال:بالمدینة؛ (1)جلالت تو مرا مانع می شود که از تو چیزی بپرسم!آیا اجازه می دهید سؤالی کنم؟

فرمود:بپرس.

گفتم:ای آقای من!آیا فرزندی داری؟!

فرمود:بلی!

ص:226

گفتم:اگر حادثه ای برای شما رخ داد،در کجا بپرسم(در کجا بجویم)؟

فرمود:در مدینه.»

5-أمیة بن علی القیسی گوید:به ابی جعفر محمّد بن علی(امام جواد علیه السّلام)گفتم:بعد از شما جانشین کیست؟!

فرمود:پسرم علی،سپس سرش را مختصر پایین انداخت و دوباره سرش را بلند کرد و فرمود:«إنّها ستکون حیرة،قلت:فإذا کان ذلک فإلی من(أین)،فسکت ثمّ قال:لا أین -حتّی قاله ثلاثا-فأعدت،فقال:إلی المدینة،فقلت:أیّ المدن؟فقال:مدینتنا هذه و هل مدینة غیرها؟!؛ (1)به درستی که به زودی یک سرگردانی خواهد بود.

گفتم:وقتی که این گونه شد،پس به سوی که و به کجا؟!

پس ساکت شد،سپس سه بار فرمود:به کجا(نه)،دوباره سؤال را تکرار کردم؟!

فرمود:به سوی مدینه.

پس گفتم:کدام مدینه؟

فرمود:همین مدینه.آیا جز این،مدینۀ دیگری هم هست؟!»

6-امام جواد علیه السّلام فرمود:«...و لکنّ القآئم هو الّذی یخفی علی الناس ولادته و لا یغیب شخصه؛ (2)و لکن قائم او کسی است که ولادتش بر مردم مخفی ماند(ولی)شخصش غایب نمی شود!(یعنی در همه جا حضور یابد امّا دیده نمی شود)»

از جمع بندی روایات فوق معلوم می شود که هستۀ مرکزی زندگی آن حضرت، اماکن مقدّسه،مخصوصا مکّه و مدینه است،امّا چنان که در فصل های متعدّد این کتاب،یادآور شدیم،درست است آن حضرت بنابر مصالحی که خدا می داند، مسؤولیّت ظاهری ندارد،امّا در غیبت زیستن او،امامتش را باطل نکرده است؛همان طور که در معنای غیبت و جاهای دیگر ذکر شد،آن حضرت ظاهر نیست،امّا حاضر است،در ظاهر با ما نیست،ولی آن گونه که در توقیع های مکرّر فرموده اند،در باطن مراقب اوضاع،به خصوص وضع شیعیانش می باشد و آن ها را از بلایا و غیره

ص:227

محافظت می نماید و برای آن ها دعا می کند.

صحیح خانوادگی در بطن همین جامعه به زندگی خود ادامه می دهند.

علاوه براین،دعاهایی که برای سلامتی وجود مبارک امام علیه السّلام و ذریّه اش،به ما می آموزند که آن حضرت،مانند دیگر انبیا و رسل،در پشت پردۀ غیبت زندگی طبیعی دارد و نباید با برداشت اخلاقی و عاطفی و با فکر عامیانه،به زندگی آن حضرت از این جهت،جنبۀ ملکوتی داده و از مواهب الهی بی نصیب کرد.

با این استدلال و دلایل دیگر،به نظر عاقلانه می آید که عیال و اولاد داشتن«امام غایب علیه السّلام»را بپذیریم و هیچ مشکلی هم پیش نمی آید و هم چنین با مسایل و تکالیف غیبت هیچ گونه منافاتی ندارد و بعید نیست که حضرت به طور ناشناس ازدواج نموده و اولاد ناشناسی هم داشته باشد و هرگونه صلاح بداند،عمل کند و مانند سادات دیگر به زندگیشان ادامه دهند.

مضافا بر این که آن حضرت،اخیرا در میان شیعیان به«ابا صالح»شهرت تام پیدا کرده است، (1)در نهایت«أب»یک فرد«صالح»است و توجیه ناپذیر،به خصوص

ص:229

روایت«جزیرة الخضراء»که در بحار الأنوار و بعضی کتاب ها نیز مفصلا آورده اند، حضرت فرزندانی دارد که در شهرهای آن جزایر حکومت می کنند. (1)

به روایت هایی که اشاره به بودن اولاد برای آن حضرت است،توجّه فرمایید.

1-مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود:«...لا یطّلع علی موضعه أحد من ولده و لا غیره إلاّ المولی الّذی یلی أمره؛ (2)به محلّ او کسی مطّلع نمی شود نه از «اولادش»و نه از دیگران،مگر خادمی که به کارهایش می رسد.»

برابر این روایت آن حضرت در زمان غیبت،دارای اولاد می باشد و لکن اولادش هم از محلّ استقرارش اطّلاعی ندارند؛زیرا ایشان نیز جزء این امّتند و معنای غیبت شامل حال آن ها نیز می شود.در داستان باور نکردنی«جزیرة الخضراء»نیز تصریح به ندیدن اولادش آن حضرت را دارد.

2-ابی بصیر از ابی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«یا أبا محمّد!کأنّی أری نزول القآئم فی مسجد السهلة بأهله و عیاله،قلت:یکون منزله؟قال:نعم...؛ (3)همین اکنون می بینم نزول قائم -عجّل اللّه فرجه الشریف-را با اهل و عیالش در مسجد«سهله».

ص:230

گفتم:آن جا را منزل خواهد نمود؟!

فرمود:بلی.»

3-صالح بن اسود گوید:پیش ابی عبد اللّه علیه السّلام صحبتی از مسجد سهله به میان آمد، فرمود:«أما إنّه منزل صاحبنا إذا قدم بأهله؛ (1)آگاه باش!زمانی مسجد سهله منزل صاحب ما است که با اهلش آید.»

محمّد بن یحیی،عن علی بن الحسن،عن عثمان مثله (2)در اصول کافی نیز همانند آن را روایت کرده است.

از دو روایت فوق چنین استفاده می شود که آن حضرت،دارای اهل و عیال است؛ زیرا جملۀ(بأهله و عیاله)در روایت اوّل و(بأهله)در روایت دوّم،صراحت دارد بر این که آن حضرت،دارای اهل و عیال است که هنگام ظهور در مسجد سهله ساکن خواهد شد،وگرنه باید صحت روایت ها را مورد تردید قرار داد.

4-در صلواتی که از ناحیۀ مقدّسه صادر شده است،می فرماید:«اللّهمّ أعطه فی نفسه و ذرّیّته و شیعته و رعیّته و خاصّته و عامّته و عدوّه و جمیع أهل الدنیا ما تقرّبه عینه.» (3)

5-یونس بن عبد الرّحمن می گوید:امام رضا علیه السّلام امر می فرمود به دعا کردن از برای حضرت صاحب الأمر علیه السّلام با این دعا:«اللّهمّ أعطه فی نفسه و أهله و ولده و ذرّیّته و أمّته و جمیع رعیّته ما تقرّبه عینه و تسرّ به نفسه...؛ (4)خدایا به او عطا فرما در خودش و اهلش و اولادش و ذریّه اش و امّت و جمیع رعیّتش،آن چه را که با آن،چشمش را روشن و خودش را شاد نمایی...»

امام رضا علیه السّلام در این دعای شریف با صراحت تمام امر می کند به اهل و عیال و اولاد و ذریّه و تمام امّت و رعیّت امام زمان علیه السّلام دعا نمایند.پر واضح است که این دعا برای اهل و عیالی که هنوز وجود ندارند و به دنیا نیامده اند،به نظر بی معنا و عبث و بیهوده

ص:231

می آید،پس به احتمال قوی در دوران غیبت،ایشان وجود دارند که برای آن ها دستور دعا کردن صادر شده است.

6-ابن طاوس نقل کرده است که امام رضا علیه السّلام فرمود:«اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الأئمّة من ولده؛ (1)خدایا درود بفرست به والیان زمان او و بر امامان از اولاد او.»

در روایت دیگر«و الأئمة من بعده»آمده است.

7-امیر آزادگان علیه السّلام در خطبة البیان فرموده:«و یتزوّج بجاریة من زبید بن غسان و یولد له ولدان ذکور؛ (2)با دختری از قبیلۀ زبید بن غسان ازدواج می کند و دو فرزند ذکور به دنیا می آورد.»

بنابر نوشتۀ کتاب جنات الخلود،یک زوجۀ دایمی دارد که نام و نشان او معلوم نیست و ایضا معلوم نیست که از او فرزند دارد یا نه؟!و هم چنین تعداد اولاد آن حضرت و مکان ایشان معلوم نیست و محتمل است که اولاد بسیار به هم رسانیده و در اطراف عالم منتشر شده باشند؛چرا که حضرت ارباع و اقطار ربع مسکون را سیاحت می نماید،به دلیل این که در شریعت،ترک تأهّل جایز نیست،مروی است که مادام هزار پسر رشید قابل سواری از او به هم نرسد،وفات نیابد. (3)

ناگفته نماند ممکن است آن حضرت در سال های طولانی،دارای همسر یا همسرانی باشد که بر فرض آگاهی خود آن ها از شخصیّت واقعی امام علیه السّلام،کسی را از آن مطّلع نساخته و موضوع را از فرزندانش بپوشاند و متناوبا با سپری شدن دوران یک نسل،مسأله برای نسل بعد به صورت عادی درآید.

امّا روایتی است که در مقابل روایات فوق می گوید:علیّ بن حمزه بر حضرت رضا علیه السّلام وارد شد و عرض کرد:آیا شما امام هستید؟!

فرمود:بلی!

عرض کرد من از جدّت جعفر بن محمّد علیهما السّلام شنیدم،فرمود:نیست امامی،مگر این که باید فرزندی داشته باشد و از خود نسلی بر جای بگذارد.

ص:232

فرمود:ای پیر؟فراموش کردی یا خود را به فراموشی زده ای!جعفر این گونه نگفت،بلکه فرمود:امامی وجود ندارد،مگر این که فرزندی دارد،مگر امامی که حسین علیه السّلام برای او از قبر بیرون آید،او فرزند ندارد.

عرض کرد:فدایت شوم!درست فرمودی،شنیدم که جدّت چنین فرمود!! (1)

مسعودی روایت کرده که علیّ بن ابی حمزه به آن حضرت گفت:از پدرانت روایت کردیم...می رساند تا این جا که«روایت کرده ایم:امام از دنیا نمی رود تا فرزند خود را ببیند؟

حضرت فرمود:آیا در این حدیث روایت کرده اید«إلاّ القائم»؟

گفت بلی!

فرمود:آری روایت کرده اید و لیکن شما نمی دانید که چرا گفته شده و معنای آن چیست؟ابن ابی حمزه گفت:این مطلب در حدیث چیست؟

فرمود:وای بر تو!چگونه جرأت کردی با چیزی بر من استدلال کنی که بعضی از آن با بعض دیگر آمیخته شده است.سپس فرمود:خداوند متعال به زودی فرزندم را به من نشان می دهد. (2)

بعضی ها این روایت را دلیل بر نداشتن اولاد آن حضرت،حتّی بعد از ظهور پنداشته است!ولی اگر در لحن روایت دقّت شود،فرمایش امام صادق علیه السّلام ناظر بر این است که هیچ امامی بدون جانشین و حجّت الهی بعد از خود،نمی باشد مگر حضرت مهدی موعود علیه السّلام که جانشین ندارد؛زیرا دوازده حجّت و امام که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای بعد از خود خبر داده بود،با وفات آن حضرت بعد از رجعت تکمیل و به اتمام می رسد،و متعاقبا بعد از 40 دوز قیامت برپا می شود!.

الشریف-)کسی اطّلاع دارد یا نه؟آن چه که از روایات استفاده می شود،از محلّ اقامتش غیر از خدمتکار خاصّش،کسی اطّلاع ندارد و حقّ هم همین است چون مسؤولیت ولایی اش اقتضا می کند،باید به جای جای کرۀ زمین سرزده و از حال مردم اطّلاع یابد،اگرچه طبق روایات،تسلّط او به کرۀ زمین مانند تسلّط یک فرد به سینی یا طشت و کف دست است که در برابرش گذاشته شده باشد،امّا این تسلّط مانع از آن نیست که خود وجود شریفش،در سرتاسر گیتی حضور یافته و سرکشی نماید چنان که در محلّش گفته شد،آن حضرت در همه جا حضور دارد،امّا ظهور ندارد و ما هم در دعاهایمان به ظهورش دعا می کنیم،نه حضورش.(در این رابطه،به چند روایت توجّه کنید).

1-مفضّل بن عمر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می گفت:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتین إحداهما تطول حتّی یقول بعضهم مات،و یقول بعضهم قتل،و یقول بعضهم ذهب، حتی لا یبقی علی أمره من أصحابه إلاّ نفر یسیر لا یطّلع علی موضعه أحد من ولده و لا غیره إلاّ المولی الّذی یلی أمره؛ (1)همانا برای صاحب این امر دو غیبت است،یکی طول می کشد تا (جایی که)برخی گویند مرده و بعضی گویند کشته شده و بعضی گوید رفته است،به طوری که(ثابت و)باقی نمی ماند بر امر او از اصحابش،مگر نفرات کمی و به محلّ (زندگی اش)کسی از اولادش و غیر آن ها از خدمتکارانش،مطّلع نشود،مگر خدمتکاری که به کارهایش می رسد.»

2-ابراهیم بن عمر کناسی گوید:شنیدم امام باقر علیه السّلام می گفت:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتین،و سمعته یقول:لا یقوم القآئم و لأحد فی عنقه بیعة؛ (2)به درستی که برای صاحب این امر دو غیبت است و شنیدم می گفت:قائم قیام نمی کند،درحالی که برای کسی در گردن او(حقّ)بیعتی باشد.»

3-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«...لا یطّلع علی موضعه أحد من ولیّ و لا غیره إلاّ الّذی

ص:234

یلی أمره...؛ (1)به محلّ او از دوست و غیر کسی مطّلع نشود،مگر کسی که به کارش می رسد.»

تعیین شده، (1)برای ادارۀ کشور،در هر عصری،ظهور و حضور دارند و اگر مردم از برنامه های دینی آن نمایندگان تبعیّت نمایند،هیچ گونه خللی به دین و امور دینی و مدیریت کشور وارد نمی شود و این مردم هستند که باید راه خود را بسنجند و پیدا کنند و ربطی به غیبت و عدم ظهور امام علیه السّلام ندارد.

امّا وجود امام علیه السّلام در عصر عدم ظهور چه اثرات مثبت و منافعی دارد.

می دانیم خورشید یک سلسله اشعۀ نامرئی دارد که از ترکیب آن ها باهم،هفت رنگ معروف پیدا می شود و یک سلسله اشعه نامرئی که به نام(اشعۀ مافوق بنفش)و اشعۀ(مادون قرمز)نامیده می شود.

هم چنین یک رهبر بزرگ آسمانی،خواه«نبی»باشد یا«امام»علاوه بر تربیت تشریعی که از طریق گفتار و رفتار و تعلیم و تربیت عادی صورت می گیرد،یک نوع تربیت روحانی و از راه نفوذ معنوی بر دل ها و فکرها دارد که می توان آن را«تربیت تکوینی»نام گذاری کرد،در آن جا الفاظ و کلمات و گفتار و کردار کار نمی کند،بلکه تنها جاذبه و کشش درونی عمل می کند.

در حالات بسیاری از پیشوایان بزرگ الهی می خوانیم که گاه بعضی از افراد منحرف و آلوده با یک تماس مختصر با ایشان،به کلّی تغییر مسیر می داده اند و سرنوشتشان یک باره دگرگون شد و به قول معروف با یک چرخش 180 درجه،راه کاملا تازه ای را انتخاب کردند و فردی پاک و مؤمن و فداکاری شدند که از بذل همۀ وجود خویش مضایقه نمی کردند.

این دگرگونی تند و سریع و همه جانبه،این انقلاب های جهش آسا و فراگیر،آن هم با یک تماس مختصر(البتّه برای آن هایی که در عین آلودگی،یک نوع آمادگی برای هدایت یافتن نیز داشتند)نمی تواند نتیجۀ تعلیم و تربیت عادی باشد،بلکه معلول

ص:236

یک سلسله اثرات روانی نامرئی و یک جاذبۀ ناخودآگاه است که گاهی از آن تعبیر به «نفوذ شخصیّت»می شود.

داستان های بشر حافی و همسایۀ ابو بصیر و حرّ و زهیر و اسعد بن زراره و یا کنیز عشوه گر که هارون برای به انحراف کشاندن امام هفتم علیه السّلام مأمور کرده بود و مانند آن ها که در تاریخ فراوان آمده،شاهد و مؤیّد این مطلب است.

وجود امام علیه السّلام در پشت ابرهای غیبت نیز این اثر را دارد که از اشعۀ نیرومند و پر دامنۀ نفوذ شخصیّت خود،دل های آماده را در نزدیک و دور،تحت تأثیر جذبۀ مخصوص قرار داده و به تربیت و تکامل آن ها می پردازد و از آن ها انسان های کامل می سازند.

قطب های مغناطیسی زمین را با چشم خود نمی بینیم و لیکن اثر آن را روی عقربه های قطب نما که در دریاها،راهنمای کشتی هاست و در صحراها و آسمان ها، راهنمای هواپیماها و وسایل دیگر،می بینیم.

در سرتاسر زمین از برکت این امواج مغناطیسی،میلیون ها مسافر راه خود را به سوی مقصد پیدا کرده یا وسایل نقلیۀ بزرگ و کوچک،با فرمان همین عقربه های سرگردان رهایی می یابند.

آیا تعجّب دارد اگر وجود امام علیه السّلام در زمان غیبت،با امواج جاذبۀ معنوی خود، افکار و جان های زیادی را که در دور و نزدیک قرار دارند،هدایت کرده و از سرگردانی رهایی بخشد.

ولی نمی توان و نباید فراموش کرد که همان گونه که امواج مغناطیسی زمین، روی هر آهن پارۀ بی ارزش اثر نمی گذارد،بلکه روی عقربه های ظریف و حسّاسی که آب مغناطیسی خورده اند و یک نوع سنخیت و شباهت با قطب فرستندۀ امواج مغناطیسی پیدا کرده اند،اثر می گذارد؛همان گونه دل هایی که راهی با «امام»دارند و شباهتی را در خود ذخیره نموده اند،تحت تأثیر آن جذبۀ غیر قابل توصیف روحانی قرار می گیرند.

با در نظر گرفتن آن چه در بالا بیان شد،یکی دیگر از آثار و فلسفه های وجودی

ص:237

امام علیه السّلام در چنین دورانی آشکار می گردد. (1)

پس علاوه بر برکت وجودی امام علیه السّلام در زمان غیبت،به تعدادی از اثرات مهم فراوان دیگر توجّه فرمایید.

1-اگر وجود حجّت الهی در روی زمین نباشد،زمین و زمان استقرار نخواهد یافت«لو لا الحجّة لساخت الأرض بأهلها؛اگر حجّت نباشد،زمین مردم را در خود فرو برد.»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در جواب کسی که از اثر وجودی امام،در زمان غیبت پرسید؟ فرمود:«إی و الّذی بعثنی بالنبوّة إنّهم ینتفعون(یستضیؤون)بنور ولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن جلّلها السحاب؛ (2)آری!سوگند به خدایی که مرا به پیامبری برانگیخته است،مردم از نور ولایتی(رهبری تکوینی)او در دوران غیبتش بدان گونه بهره مند می شوند که در هوای ابری از آفتاب بهره می برند.»

می دانیم که خورشید دوگونه نور افشانی و منافع دارد.

الف:مستقیم و آشکار.

ب:نور افشانی پنهانی و غیر مستقیم.

در هردو صورت در رشد و نموّ و...انسان ها و حیوانات و گیاهان،اثرات و برکات خود را می بخشد،وجود امام و حجّت زمان علیه السّلام به همین منوال است.

3-در توقیع مبارک ناحیۀ مقدّسه که در پاسخ اسحاق بن یعقوب کلینی (برادر صاحب اصول کافی)به دست محمّد بن عثمان(نایب خاص امام)که عین این پرسش را نموده بود،صادر گردیده است،خود مقام والای ولایت عظمی فرمود:«الانتفاع فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس إذا غیّبها عن الأبصار السحاب؛ (3)انتفاع از وجود من در زمان غیبت؛مانند انتفاع از خورشید است،زمانی که ابر او را از چشم ها

ص:238

پنهان می سازد.»

سپس می توان گفت که ابر کنایه از مخفی بودن عنوان و شخصیّت است و«خورشید»کنایه از تأثیر سودبخش آن حضرت در جامعۀ انسانی می باشد. (1)

4-جابر بن عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله پرسید:فایدۀ وجودی امام غایب و چگونگی استفاده از وجود او،در زمان غیبت چیست؟فرمود:«و الّذی بعثنی بالنبوّة! إنّهم ینتفعون بنور ولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن جلّلها السحاب؛ (2)قسم به آن که مرا به نبوّت برانگیخت،آن ها در زمان غیبت او،از نور ولایتش بهره مند می شوند، آن گونه که مردم از وجود آفتاب،اگرچه ابر جلوی تابش مستقیم آن را بگیرد.»

5-جابر بن یزید جعفی از جابر بن عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بعد از بیان اسامی امامان بعد از خود و بیان غیبت وصیّ دوازدهم،جابر گفت:«یا رسول اللّه!فهل للناس الانتفاع به فی غیبته؟!فقال:إی و الّذی بعثنی بالنبوّة إنّهم یستضیؤون بنور ولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن سترها سحاب،هذا من مکنون سرّ اللّه و مخزون علم اللّه فاکتمه إلاّ عن أهله؛ (3)ای رسول خدا!آیا برای مردم در هنگام غیبت،نفع بردن از وجود او ممکن است؟!

فرمود:بلی،قسم به خدایی که مرا به نبوّت برانگیخته است!از نور ولایت او بهره مند می شوند،مانند بهره مند شدن مردم از خورشید،اگرچه روی آن را ابر بپوشاند.

این از اسرار پنهان و مخزون علم خداست،تو هم آن را مخفی بدار،مگر از اهلش.»

6-سلیمان اعمش گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:«فکیف ینتفع الناس بالحجّة الغائب المستور؟قال:کما ینتفعون بالشمس إذا سترها السحاب؛ (4)مردم از وجود حجّت غایب مستور،چگونه بهره مند می شوند؟

فرمود:آن طور که از خورشید بهره مند می شوند،هنگامی که ابر آن را می پوشاند.»

ص:239

7-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ اللّه أحکم و أرحم و أجلّ و أعلم من أن یکون احتجّ علی عباده بحجّة ثمّ یغیب عنه شیء من أمرهم؛ (1)خداوند حکیم تر و رحیم تر و بزرگوارتر و عالم تر از آن است که به بندگانش با حجّتی احتجاج نماید و سپس از کارهای آنان چیزی از او مخفی شود.»

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ اللّه أجلّ و أعظم من أن یترک الأرض بغیر إمام عادل؛ (2)خداوند بزرگوارتر و با عظمت تر است از این که زمین را بدون امام عادل رها سازد.»

ناگفته نماند،حضور و غیبت امام علیه السّلام یک اصل است«لئلاّ تبطل حجج اللّه و بیّناته؛ (3)تا حجّت ها و(دلایل و)بیّنات خدا باطل و تباه نشود.»

مطلبی که از روایات و گفتار بالا استفاده می شود،این است که شیفتگان و عاشقان جمالش،در دعای تعجیل فرج،از خداوند تعجیل ظهورش را می خواهند،نه حضورش را،به همین جهت است وقتی که ظاهر می شود همه انگشت حیرت به دندان می گیرند و با تعجّب می گویند که او را پیش از این هم دیده ایم.

1-امام صادق علیه السّلام در تفسیر أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ» (1)فرمود:این آیه دربارۀ قائم ما اهل بیت نازل شده است که به خدا قسم!او همان مضطرّ است که هرگاه دو رکعت نماز بخواند و دعا نماید،خداوند دعایش را مستجاب کرده و بلا و سختی را برطرف نموده و ظهورش را می رساند. (2)

2-امام عسکری علیه السّلام فرمود:به وسیلۀ او بلا از اهل زمین دفع شود و به خاطر او نعمت ها از ناحیۀ خداوند بر اهل زمین فرود می آید و به یمن وجود او،زمین برکاتش را بیرون دهد. (3)

3-در برخی روایات چنین مثال می آورند؛همان گونه که نجوم آسمان وسیلۀ امنیت برای آسمانی هاست،حجج الهی نیز برای اهل زمین این چنین هستند.

4-ابی حمزه گوید:به ابی عبد اللّه علیه السّلام گفتم:«تبقی الأرض بغیر إمام؟قال:لو بقیت الأرض بغیر إمام ساعة لساخت؛ (4)آیا زمین بدون امام می ماند؟

فرمود:اگر زمین یک ساعت بدون امام باشد،فرورفته و نابود می شود.»

می دانیم که حضرت مستجاب الدعوة است:«أین المضطرّ الّذی یجاب إذا دعا» (1)کجاست مضطرّی که(از سوی خدا)جواب داده می شود،زمانی که دعا کند.

رفع گرفتاری ها و بلاها ممکن است،به طور مستقیم توسط خود آن حضرت و یا از طریق وسایط یاران مخصوص وی و به وسیلۀ دعای او صورت گیرد. (2)

به روایت ذیل توجّه فرمایید.

(از ناحیۀ مقدّسه)توقیع مبارک بیرون آمد به ابی الحسن سمریّ:«اسمع!أعظم اللّه أجر إخوانک فیک،فإنّک میّت ما بینک و بین ستّة أیّام،فاجمع أمرک و لا توص إلی أحد یقوم مقامک و بعد وفاتک،فقد وقعت الغیبة التآمّة،فلا ظهور إلاّ بعد إذن اللّه تعالی ذکره،و ذلک بعد طول الأمد و قسوة القلوب و امتلاء الأرض جورا،و سیأتی من شیعتی من یدّعی المشاهدة،ألا فمن ادّعی المشاهدة قبل خروج السفیانی و الصیحة فهو کذّاب مفتر،و لا حول و لا قوّة إلاّ باللّه العلیّ العظیم؛ (1)ای علی بن محمّد سمرّی!گوش ده!خداوند اجر برادرانت را دربارۀ تو زیاد کند،تو تا شش روز دیگر می میری(از دنیا می روی)کارهایت را جمع کن و دیگر به کسی وصیت نکن که بعد از مرگت،جانشین تو باشد.

به تحقیق غیبت تامّه(فرارسید و)واقع شد!پس ظهوری نیست،مگر بعد از اذن خدای تعالی و این هم بعد از مدّت طولانی و قساوت دل ها و پرشدن زمین از ستم خواهد شد و به زودی از شیعیانم می آید کسی که ادّعای مشاهده(دیدار ما)کند.

آگاه باشید!هرکس پیش از خروج سفیانی و صیحۀ آسمانی،چنین ادّعایی کرد (پس بدانید)او دروغگو و افترازن است و نیرو و قدرت(مطلق برای کسی)نیست،مگر برای خدای علیّ عظیم.» (2)

از طرف دیگر دیدار و شرفیابی گروه زیادی از بزرگان علما و فقها؛مانند مقدّس اردبیلی و بحر العلوم و علاّمۀ حلّی و سیّد قزوینی و امثال آنان-قدّس اللّه أرواحهم-و حتّی دستۀ زیادی از مؤمنین و مؤمنات به حضور مبارک امام علیه السّلام،راه امکان رؤیت را هموار ساخته است و به اثبات می رساند.

راه حل:دیدن به معنای نیابت خاصّه یا بابیّت واقعیّت ندارد و مدّعیان چنین مقامی،کذّاب و دروغگو و دور از حقّ و حقیقت است،در امثال روایت بالا،منظور از

ص:243

ادّعای رؤیت؛یعنی هرکس از سوی امام علیه السّلام ادّعای بابیّت و نیابت خاص کند و لکن دیدار بزرگان و مؤمنین،آن حضرت را که به تواتر رسیده و از مسلمّات است و این دیدارها دوستانه و مفتخرانه و در نتیجۀ توجّه ولایت مآبانه آن حضرت است و هیچ ارتباطی با ادّعای دیدن و تردّد به محضر حضرت مهدی موعود علیه السّلام به عنوان نیابت خاص ندارد.

به علاوه،اگر کسی به آن درجه از سعادت برسد که آن حضرت را ببیند و بشناسد و سخن بگوید و مسأله بپرسد،هیچ گاه حاضر به بازگویی آن نمی شود و آنان که دیده و بعد شناخته اند؛مانند متوسّلین و گمشده ها و دردمندان و...که آن هم مانند قبلی است.امّا روایاتی که در فصل«بی اطّلاعان»از امام صادق علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام ذکر گردید،در رابطه با شناخت محل و مکان زندگی امام علیه السّلام است نه دیدارش؛زیرا با تعبیر «لا یعلم بمکانه»و هم چنین«لا یطّلع علی موضعه أحد؛به محلّ و مکان زندگی امام علیه السّلام کسی مطّلع نمی شود»است و لیکن دیدارش برای عاشقانش ممکن می شود.

عبد اللّه جعفر حمیری گوید:از محمّد بن عثمان عمری پرسیدم،آیا صاحب الأمر را دیده ای؟!

فرمود:بلی،آخرین ملاقاتم با او،کنار بیت اللّه الحرام بود که می گفت:«اللّهمّ أنجز لی ما وعدتنی؛ (1)خدایا وعده ای که به من داده ای،ثابت گردان(محکم کن و به حقیقت برسان).»هم چنین او را در مستجار دیدم (2)که می گفت:«اللّهمّ انتقم بی أعدائی؛ (3)خدایا به وسیلۀ من از دشمنانم انتقام بگیر.» (4)

تنکر هذه الأمّة أن یکون اللّه یفعل بحجّته ما فعل بیوسف،أن یکون صاحبکم المظلوم المجحود حقّه،صاحب هذا الأمر یتردّد بینهم و یمشی فی أسواقهم و یطأ فرشهم و لا یعرفونه حتّی یأذن اللّه له أن یعرّفهم نفسه کما أذن لیوسف حتّی قال إخوته:إنّک لأنت یوسف؟!قال:

أنا یوسف؛ (1)پس این امّت چگونه انکار می کنند که خداوند با حجّت خود(قائم)کاری کند که با یوسف علیه السّلام کرده است،این که صاحب مظلوم و حقّش انکارشدۀ شما،(یعنی) صاحب این امر،در بین آن ها تردّد می کند و در بازارهایشان راه می رود و روی فرش هایشان قدم می زند،امّا او را نشناسند تا روزی که خداوند اذن دهد که خود را معرّفی نماید،همان گونه که به یوسف اجازه داد خود را به برادرانش بشناساند،آن گونه که برادرانش به او گفتند:تو یوسفی؟!گفت:(بلی)من یوسفم.»

2-در روایت دیگر از امیر آزادگان علی علیه السّلام چنین آمده است:«...حتّی إذا غاب المتغیّب من ولدی عن عیون الناس و باح الناس بفقده،و أجمعوا علی أنّ الحجّة ذاهبة و الإمامة باطلة...فو ربّ علیّ!-حتّی إذا بقیت الأمّة و تدلّهت و أکثرت فی قولهم:إنّ الحجّة هالکة و الإمامة باطلة-فو ربّ علیّ!إنّ حجّتها علیها قائمة ماشیة فی طرقاتها،داخلة فی دورها و قصورها،جوالة فی شرق الأرض و غربها،تسمع الکلام و تسلّم علی الجماعة،تری و لا تری إلی الوقت و الوعد و نداء المنادی من السمآء...؛ (2)...تا زمانی که غیبت کننده از اولاد من از انظار مردم غایب شود و با گم شدن او،مردم سرگردان شوند و همگی به این معنا گردهم آمده(به اتّفاق بگویند)که حجّت رفت و امامت باطل شد.

به خدای علی قسم!تا جایی که امّت(بی پناه)می ماند و دستش به جایی بند نگردد و این گفتارشان زیاد می شود که حجّت(خدا)به هلاکت رسید و امامت باطل گردید- سوگند به خدای علی!حجّت بر آن(امت تمام و)قائم است در راه های آن راه می رود،بر خانه ها و قصرهای آن داخل می شود در شرق و غرب زمین می چرخد،گفتار را می شنود و بر مردم سلام می کند و او آن ها را می بیند،ولی خود دیده نمی شود تا هنگام وقت

ص:245

(معلوم)و وعده و ندای آسمانی(برسد)...»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود«...و ما تنکر هذه الأمّة أن یکون اللّه یفعل بحجّته ما فعل بیوسف أن یکون یسیر فی أسواقهم و یطأ بسطهم و هم لا یعرفونه حتّی یأذن عزّ و جلّ أن یعرّفهم نفسه کما أذن لیوسف حین قال: هَلْ عَلِمْتُمْ ما فَعَلْتُمْ بِیُوسُفَ وَ أَخِیهِ إِذْ أَنْتُمْ جاهِلُونَ* قالُوا أَ إِنَّکَ لَأَنْتَ یُوسُفُ قالَ أَنَا یُوسُفُ وَ هذا أَخِی؛ (1)پس چرا این امّت انکار می کنند که خداوند کاری را که دربارۀ یوسف کرد،با حجّت خود نیز این کار را بکند،در بازارهایشان راه رود و روی فرش هایشان قدم زند،درحالی که او را نشناسند،تا خدای عزّ و جلّ اجازه دهد که خود را بشناساند،آن گونه که به یوسف علیه السّلام اجازه داد،آن وقتی که(به برادرانش)گفت:آیا می دانید با یوسف و برادرش آن وقت که نادان بودید،چه کردید؟! گفتند:آیا تو یوسفی؟!گفت:من یوسفم این هم برادرم است.»

4-در دعای ندبه می خوانیم«بنفسی أنت من مغیّب لم یخل منّا،بنفسی أنت من نازح ما نزح عنّا؛جانم فدای هم چون تو غایبی که بیرون(جدا)از ما نیست،جانم به فدای آن دور شده ای که از ما دور(بی خبر)نمی باشد.»

5-در حدیث طولانی آمده است که یکی از یاران امام علیه السّلام به علی بن مهزیار اهوازی که برای پیدا کردن امام در موسم حج می گشت،فرمود:«...ما الّذی ترید یا أبا الحسن؟! قلت:الإمام المحجوب عن العالم.قال:و ما هو محجوب عنکم و لکن حجبه عنکم سوء أعمالکم...؛ (2)چه می خواهی ای ابا الحسن؟!گفتم:امام(غایب و)پنهان شده از عالم را! گفت:او از شما پنهان نیست،بلکه عمل های بد شما،او را از شما پنهان نموده است.»

وقتی که شرفیاب حضور شد،می گوید:«...فإذا البیت سطع من جانبه النور،فسلّمت علیه بالإمامة فقال:یا أبا الحسن!کنّا نتوقّعک لیلا و نهارا،فما الّذی أبطأک علینا؟!قلت:یا سیّدی!لم أجد من یدلّنی إلی الآن.قال لی:لتجد أحدا یدلّک!ثمّ نکت بإصبعه فی الأرض،ثمّ قال:لا،و لکنّکم کثّرتم الأموال و تجبّرتم علی ضعفآء المؤمنین،و قطعتم الرحم الّذی بینکم،

ص:246

فأیّ عذر لکم الآن؟!فقلت:التوبة التوبة،الإقالة الإقالة...؛ (1)ناگهان از یک سوی خانه نور تابید،پس به«امامت»سلامش کردم،فرمود:ای ابا الحسن!ما شب و روز متوقّع آمدنت (منتظرت)بودیم،سبب تأخیرت چه بود؟!

گفتم:ای آقای من!تا به حال(راهنما و)دلیل نداشتم.

به من فرمود:البتّه کسی را پیدا می کنی که راهنمایی ات کند!سپس با انگشت (مبارکش)زمین را خط می کشید و فرمود:نه،و لکن شما مال ها را زیاد و به مؤمنین ناتوان تجبّر کرده(فخر فروختید)و بین خودتان قطع رحم کردید،پس حالا چه عذری دارید؟!

گفتم:توبه،توبه،گذشت،گذشت(از من درگذر و ببخش ای مولای من.)»

6-امام موسی کاظم علیه السّلام در تفسیر آیۀ 20 سورۀ لقمان فرمود:«النعمة الظاهرة الإمام الظاهر،و الباطنة الإمام الغآئب.قلت:و یکون فی الأئمّة من یغیب؟!قال:نعم،یغیب عن أبصار الناس شخصه و لا یغیب عن قلوب المؤمنین ذکره و هو الثانی عشر منّا؛ (2)نعمت ظاهره، امام ظاهر و نعمت باطنه،امام غایب است.

گفتم:آیا در میان امامان کسی غایب می شود؟!

فرمود:بلی!شخصش از چشم ها پنهان می شود،ولی یادش از دل مؤمنان نمی رود و او دوازدهمین ما است.»

مطلبی که مکررا یادآور شدیم و باید به آن توجّه داشت،این است که ما خود باعث آن هستیم که در اثر عدم لیاقت و شایستگی از آن حضرت،غایبیم نه او!ماییم که گرفتار غیبت طولانی هستیم نه او.او همانند یوسف کنعان علیه السّلام در میان مردم می گردد و می نوردد،ولی کسی او را نمی شناسد،یوسف را بسیاری، حتّی برادرانش هم،مکرّر دیدند و نشناختند،یوسف زهرا علیها السّلام را هم بسیاری می بینند و نمی شناسند و...

7-هم چنین فرمود:«در صاحب این امر شباهتی است به یوسف علیه السّلام که او برادران

ص:247

را دید و شناخت ولی آن ها او را دیدند و نشناختند تا هنگامی که خود را معرّفی کرد، چرا انکار می کنند این خلق دور از رحمت خدا که شبیه خوک ها هستند(آنان که او را تکذیب کرده و عقیده به وجود او ندارند)این که خداوند چنان کند با حجّت خود که با یوسف و برادران او کرد؟!یا چه چیزی را انکار می کنند این امّت متحیّر سرگردان که خداوند حجّت خود را زمانی از آن ها مستور سازد،چنان که یوسف را از یعقوب مستور نمود،با این که در میان آن ها بیش از هیجده روز راه فاصله نبود؟و چرا این امّت انکار می کنند که خداوند با حجّت خود چنان کند که با یوسف کرد،در بازارها با آن ها رفت وآمد نماید و در مجلس هایشان بر فرش های آن ها قدم گذارد و او را نشناسند تا موقعی که خدا اجازه دهد که خود را معرفی نماید،چنان که یوسف با برادرانش چنین نمود.» (1)

از این حدیث چنین استفاده می شود که غیبت آن حضرت،چنان غیبتی نیست که به کلّی از جامعه دور و از دوستان بریده باشد و از احوال آن ها بی اطّلاع شود،بلکه با آن ها و در میان آن ها است،احیانا معاشرت هم دارد.او همه را می شناسد،ولی آن ها او را نمی شناسند.

7-امیر مؤمنان علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی به حذیفة بن یمان از اوضاع آینده بیاناتی فراوان داشت،در پایان حدیث فرمود:چون چنین شود شیعۀ علی!از دشمنان خود فحش ها می شنوند و بدکاران و تبه کاران در گفت وشنودی که با شیعیان دارند، پیروز می شوند،تا آن جا که امّت حیران و سرگردان و وحشت زده می شوند و این سخن بر سر زبان ها افتاده و فراوان گفته می شود که حجّت از میان رفت و امامت باطل شد،ولی به پروردگار علی قسم!که همان وقت حجّت امّت برپاست در کوچه هایش رفت وآمد می کند و به خانه ها و کاخ هایش داخل می شود و در خاور و باختر در گردش است،سخن مردم را می شنود و بر جماعتشان سلام می کند،می بیند و دیده نمی شود تا وقت و وعده اش فرارسد و منادی از آسمان ندا دهد«هان که امروز،روز

ص:248

شادی فرزندان و شیعیان علی است.» (1)

8-زرارة گفت:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«إنّ للقآئم غیبتین یرجع فی إحداهما و الأخری لا یدری أین هو؟یشهد المواسم،یری الناس و لا یرونه؛ (2)همانا برای قائم علیه السّلام دو غیبت هست؛در یکی برمی گردد و در دیگری معلوم نمی شود کجاست.موسم ها(ی حج)را شاهد(حاضر)می شود،او مردم را می بیند و مردم او را نمی بینند. (3)»

الامر هرسال در موسم حاضر می شود،او مردم را می بیند و می شناسد و مردم او را می بینند و نمی شناسند.»

5-علی بن ابراهیم فدکی روایت می کند از اودی گفت:من در حال طواف بودم، شوط ششم را تمام کرده،خواستم به دور هفتم شروع کنم.ناگهان حلقه ای را در سمت راست کعبه دیدم و جوانی خوش سیما و خوش بو و هیبت دار و با هیبتش نزد مردم نشسته است.

من زیباتر از کلام و شیرین تر از منطق و خوش نماتر از نشستن او ندیده بودم، رفتم با او سخن گویم،مردم مرا راندند،پس از بعضی ایشان سؤال کردم:کیست این شخصیت؟!

گفتند:فرزند رسول خداست،هرسال یک روز برای خواصّش ظاهر می شود و با آن ها صحبت می کند.

گفتم:ای آقای من!نیازمند راهنمایی هستم،مرا راهنمایی کن!خدا تو را راهنما شود!پس یک ریگ به من داد و من برگشتم.یکی از هم نشینانش از من پرسید:فرزند رسول خدا به تو چه داد؟!

گفتم:یک«ریگ»،دستم را باز کردم دیدم قطعه ای از طلاست!

پس به راهم ادامه دادم ناگه او خود را به من رسانید و فرمود:«ثبتت علیک الحجّة و ظهر لک الحقّ و ذهب عنک العمی،أ تعرفنی؟فقلت:اللّهمّ لا.قال:أنا المهدیّ،أنا قآئم الزمان،أنا الّذی أملأها عدلا کما ملئت(ظلما و)جورا،إنّ الأرض لاتخلو من حجّة...؛ (1)(با طلا شدن ریگ)حجّت برای تو ثابت شد و حقّ آشکار گردید و کوری از تو برطرف شد!آیا مرا می شناسی؟

گفتم:خدایا نه.

فرمود:منم مهدی،منم قائم زمان،منم آن کس که زمین را از عدالت پر می نمایم، بعد از پر شدنش با ظلم و ستم؛زیرا زمین از حجّت الهی خالی نمی ماند و مردم بیشتر از

ص:250

تیه بنی اسراییل در فترت نمی مانند که به تحقیق،خروج من فرا می رسد،پس این امانت است در گردن تو و این جریان را به برادرانت از اهل حقّ بازگو کن.»

علاّمه طباطبایی رضی اللّه عنه در این زمینه بیان نغزی دارد که فلسفۀ حضور امام غایب را در میان جامعه،روشن می کند و می گوید:«امام چنان که در ظاهر به اعمال مردم پیشوا و راهنما است،هم چنان در باطن نیز سمت پیشوایی و رهبری دارد،اوست قافله سالار کاروان انسانی که از راه باطن به سوی خدا سیر می کند.» (1)

بترسید!شما در دوران آرامش هستید،(آزادید)با آن ها نماز بخوانید و افت و خیز و معاشرت داشته باشید و بر(تشییع)جنازه هایشان حاضر شوید و امانت هایشان را به آن ها ادا کنید،و بر شما باد حجّ این خانه(بیت الحرام)و به حج ادامه دهید،چون ادامه دادن شما،سبب دفع بدی های دنیا و ترس های روز قیامت از شما خواهد شد.»