فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه جلد 4

مشخصات کتاب

سرشناسه:صدرایی خویی، علی، - 1342

عنوان و نام پدیدآور:فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه جلد 4/ مولف علی صدرایی خویی

مشخصات نشر:قم: دار الحدیث، - 1382.

شابک:964-7489-14-525000ریال:(ج.1)

وضعیت فهرست نویسی:فهرستنویسی قبلی

موضوع:حدیث -- علم الرجال -- نسخه های خطی -- فهرستگانها

موضوع:حدیث -- علم الدرایه -- نسخه های خطی -- فهرستگانها

موضوع:محدثان شیعه -- نسخه های خطی -- فهرستها

موضوع:حدیث -- علم الرجال -- کتابشناسی

موضوع:محدثان شیعه -- کتابشناسی

رده بندی کنگره:Z7835 /الف5ص 43

رده بندی دیویی:016/297264

شماره کتابشناسی ملی:م 82-37070

ص :1

اشاره

فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه جلد 4

مولف علی صدرایی خویی

ص :2

بخش سوم : متون حدیث شیعه(خ - ض)

اشاره

(ش کتاب 1389 - 2009)

ص:3

ص:4

خ

1389 . الخافیة الشمسیة

(عربی)

منسوب به: امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام (م 148ق)

در علم حروف و اعداد و جفر منسوب به امام صادق علیه السلام است.

[الذریعة: 135/7]

آغاز: بسمله عن أهل دراسة الکتب عن خزانة علم لسلیمان بن داود عن آصف برخیا.

نسخه ها:

1/8624 . تهران ، سپهسالار: 751 ، عنوان معرفی: الخافیة ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، مصطفی بن شیخ عبد الغنی انصاری ، قرن 11ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ25پ»25 برگ [فهرست سپهسالار: 359/4].

2/8625 . قم ، گلپایگانی: 36/70 ، سردار کابلی و دیگران ، 1312ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، 25 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

1 خاقانیه

از: عبد اللّه مدرس زنوزی

رجوع کنید به: انوار جلیه در کشف حقایق اسرار علویه.

1 خبر چهار نفس

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام

ص:5

رجوع کنید به: حدیث نفس کمیل.

1 خبر غدیر و شرح آن

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: شرح حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه.

1 خبر فی الملاحم

رجوع کنید به: حدیث فی الملاحم.

1 خبر مولد علی علیه السلام

رجوع کنید به: حدیث مولد علی علیه السلام .

1390 . خبرهای پراکنده

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

8626 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1777 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص2-16»8 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 343].

1391 . خبرهای شیعی از عیون المجالس و توحید شیخ صدوق

(فارسی)

از: مصطفی بن میر سید محمد موسوی نوربخشی قاینی ، سید (قرن 13 ق)

نسخه ها:

8627 . تهران ، دانشگاه تهران: 4418 ، نستعلیق ، مصطفی نوربخش قاینی (مؤلف) ، 1267ق ، برگهای «1 - 2 و 167 - 174 و 177 - 182» 16 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3380/13].

ص:6

1392 . خبرهای علامت ظهور

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

8628 . تهران ، دانشگاه تهران: 4339 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1304ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «89 - 106» 18 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3297/13].

1393 . الخرائج و الجرائح

(عربی)

از: قطب الدین سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (م 573ق)

مؤلف در این کتاب معجزات معصومین علیهم السلام را در بیست باب گرد آوردی نموده است:

باب اول تا سیزدهم: در معجزات حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و دوازده امام علیهم السلام ؛

باب چهاردهم: در اعلام حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله ؛

باب پانزدهم: در اعلام ائمه علیهم السلام ؛

باب شانزدهم: در نوادر معجزات ایشان؛

باب هفدهم: موازات معجزات معصومین با معجزات سایر پیامبران؛

باب هجدهم: در بزرگترین معجزه ها که قرآن باشد؛

باب نوزدهم: در فرق بین حیله و معجزه؛

باب بیستم: در علامات و مراتب خارق عادت.

در آغاز بعضی از این بابها خطبه ای جداگانه انشا شده است و در نسخه های کتاب ، اختلاف دیده می شود.

[الذریعة: 145/7 ؛ مشار عربی: 328 ؛ التراث العربی: 441/2]

آغاز: اما بعد حمد اللّه الذی هدانا إلی منهاج الدلیل و الصلاة علی محمد و آله.

نسخه ها:

1/8629 . قم ، مرعشی: 6512 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 20 ربیع الثانی 895ق ، 256 برگ [فهرست مرعشی: 96/17].

ص:7

2/8630 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1677 ، نسخ ، شیر احمد تونی و قطب الدین تونی ، 985ق ، در قندهار [فهرست الفبایی آستان قدس: 232].

3/8631 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 111 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، با تملکی در سال 1004ق ، تصحیح شده ، 180 برگ ، 22 سطر [میراث اسلامی ایران: 596/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 116/1].

4/8632 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 26 اخبار ، نسخ ، عبد المطلب بن شاه بداق شیرازی ، 1030ق ، 284 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 64].

5/8633 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13810 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد المطلب بن شاه بداق شیرازی ، 1030ق ، 284 برگ [فهرست آستان قدس: 249/14].

6/8634 . تهران ، ملک: 2155 ، نسخ ، شمس الدین محمد بن قاسم گیلانی استرآبادی ، 1032ق ، 354 برگ [فهرست ملک: 199/1].

7/8635 . تبریز ، ملی تبریز: 3100 ، نسخ ، علی بن موسی بن علی ، 1034ق ، 142 برگ [فهرست ملی تبریز: 452/1].

8/8636 . تبریز ، ملی تبریز: 3112 ، نسخ ، احمد شریف بن جبرئیل ، 1047ق ، 262 برگ [فهرست ملی تبریز: 1065/3].

9/8637 . یزد ، وزیری: 2696 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد بن حسین ، 1060ق ، 138 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1393/4].

10/8638 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2127 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: أهل بیتهم الذین سعیهم فی الدارین ناجح ، نسخ ، محمد یوسف بن محمد قاسم طبیب نطنزی نجفی ، پنجشنبه غرۀ ربیع الاول 1066ق ، 187 برگ ، 18 سطر ، 14 * 20/5 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

11/8639 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 159 ، از آخر افتادگی دارد ، تحریری ، سلیم بن عبد اللّه مغربی ، 9 رمضان المبارک 1066ق ، در طائف ، رسالۀ دوم مجموعه ، 261 برگ ، 20 سطر [فهرست مدرسۀ سلطانی ، جدید].

12/8640 . تهران ، سپهسالار: 8420 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، محمد باقر ، 1066ق ، با تصحیح علامه مجلسی ، 257 برگ [فهرست سپهسالار: 363/4].

13/8641 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1424 ، نسخ ، محمد تقی بن محمد علی ، ربیع الثانی

ص:8

1070ق ، 200 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 103/1].

14/8642 . قزوین ، فحول قزوینی: بدون شماره ، محمد باقر بن محمد علی ، 1091ق [مجلۀ تراثنا: 73/2].

15/8643 . قم ، مرعشی: 983 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1092 ، 296 برگ [فهرست مرعشی: 175/3].

16/8644 . تهران ، سپهسالار: 8149 ، از نیمۀ باب نخستین تا آخر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1094ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «10پ204ر»194 برگ [فهرست سپهسالار:

363/4].

17/8645 . قم ، مرعشی: 1286 ، نسخ ، عبد الرشید بن عبد الکریم کرمانی ، صفر 1095ق ، 154 برگ [فهرست مرعشی: 84/4].

18/8646 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17781 ، از اواخر باب 17 تا پایان افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 335 برگ [فهرست آستان قدس: 250/14].

19/8647 . تهران ، ملی تهران: 3677 ، آغاز: برابر نمونه ، محمد باقر کاتب اصفهانی ، قرن 11ق ، 213 برگ ، 25 سطر ، 15 * 25 [فهرست ملی تهران: 275/16].

20/8648 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1944 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 10 و 11 ق ، با حواشی ، تصحیح و مقابله شده ، 206 برگ [فهرست الهیات مشهد: 982/3].

21/8649 . تهران ، حسین مفتاح: 1140 ، نسخ ، حاج محمد باقر اصفهانی ، قرن 11ق ، مقابله و تصحیح در محرم 1067ق [نشریۀ نسخه های خطی: 148/7].

22/8650 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2411 ، نستعلیق ، جمال الدین محمد بن جمال الدین احمد جیلی ، 26 شعبان 1151ق ، تصحیح شده و دارای حواشی نسبتاً مفصل ، 433 برگ ، 18 سطر ، 12*19 [فهرست مرکز احیاء: /7مخطوط].

23/8651 . تهران ، دانشگاه تهران: 2074 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 177 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 701/8].

24/8652 . قم ، طبسی حائری: 257 ، از معجزات الرسول تا باب فی العلامات التی یکون قبل خروج المهدی ، از آغاز و وسط افتادگی دارد ، آغاز: إذا لم یکونوا من أوصیائه فیعلم بذلک تصدیقه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در مجلۀ نور علم در ردیف

ص:9

293 معرفی شده است ، 191 برگ ، 22 سطر [مجلۀ نور علم: 109/14؛ فهرست کتاب خانۀ طبسی].

25/8653 . تهران ، ملک: 2883 ، نسخ ، عبد الحمید بن نجف قلی ، 1263ق ، 329 برگ [فهرست ملک: 199/1].

26/8654 . تهران ، ملی تهران: /1642ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی اکبر بن محمد حسین کاشانی ، 1287ق ، 317 برگ [فهرست ملی تهران: 219/10].

27/8655 . تهران ، ملک: 1246 ، نسخ ، عبد اللّه بن ابراهیم ، 1289ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست ملک: 251/5].

28/8656 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2162 ، انجام: تحزب الشام ثم یختلفون علی ثلاثة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در برگ اول تملک علی بن عباس طباطبائی با مهر بیضوی علی الطباطبایی مشهود است ، 301 برگ [فهرست مرکز احیاء:

/6مخطوط].

29/8657 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1678 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در لاهور [فهرست الفبایی آستان قدس: 232].

30/8658 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2008 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 149 برگ [فهرست آستان قدس: 79/5].

31/8659 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 503 ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست اهدایی رهبری: 118].

32/8660 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1262(1240) ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: و قال فی ذلک السید الحمیری فی قصیدة ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مجلس: 41/4].

33/8661 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 404 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست نمازی: 204/1].

34/8662 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2469 ، بدون نام کاتب ، قرن 11 و 12 ق ، 312 برگ [فهرست مرکز احیاء: /7مخطوط].

35/8663 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4586 ، نسخ قدیم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، آغاز و انجام نو نویس [فهرست مدرسۀ غرب: 121].

ص:10

36/8664 . کتاب خانۀ شخصی (دارای 230 نسخه): 97 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، جدید است [مجلۀ نور علم: 92/54].

1394 . الخصال المحمودة و المذمومة

(عربی)

از: محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (شیخ صدوق) (م 381ق)

مؤلف در این کتاب احادیثی که در بارۀ خصلتهای خوب و بد وارد شده به ترتیب تعداد خصلتها که در حدیثها ذکر شده گردآوری نموده ، و از باب یک و دو و سه شروع و در باب چهارصد به انجام رسانیده است .

[الذریعة: 162/7 ؛ التراث العربی: 449/2 ؛ مشار عربی: 331]

آغاز: الحمد للّه الذی توحد بالوحدانیة و تفرد بالإلهیة و فطر العباد علی معرفته.

نسخه ها:

1/8665 . قم ، مرعشی: 4275 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: ابن بابویه القمی الفقیه مصنف هذا الکتاب أدام اللّه عزه ، نسخ ، حسین بن محمد بن حسین جویانی ، 25 ذی قعده 801 ق ، 195 برگ [فهرست مرعشی: 276/11].

2/8666 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2011 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، عبد الهادی بن عبد اللّه شریف ، 975ق ، 124 برگ [فهرست آستان قدس: 82/5].

3/8667 . مشهد ، فرهنگ و هنر: ج - 5 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شاه حسین بن شمس الدین رستمداری ، 982 ق ، «516ص»258 برگ [فهرست فرهنگ و هنر مشهد: 48].

4/8668 . قم ، مرعشی: 86 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «40پ156پ»117 برگ [فهرست مرعشی: 106/1].

5/8669 . قم ، مرعشی: 5600 ، نسخ ، حسن بن احمد بن علی بن محمد بن سنبغه العالمی ، 1011ق ، 216 برگ [فهرست مرعشی: 367/14].

6/8670 . شیراز ، ملی فارس: 521 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1014ق ، 171 برگ [فهرست ملی فارس: 114/2].

7/8671 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 27 اخبار ، نسخ ، احمد بن علی مکی شیرازی ، 1026ق ، 324 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 64].

ص:11

8/8672 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13811 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد بن علی مکی شیرازی ، 1026ق ، تصحیح شده ، با حواشی ، 324 برگ [فهرست آستان قدس: 253/14].

9/8673 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 23 اخبار ، نسخ ، احمد بن علی مکی شیرازی ، 1026ق ، تصحیح شده ، 324 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 488].

10/8674 . تهران ، مجلس سنا: 1514 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1050ق ، 147 برگ [فهرست مجلس سنا: 311/2].

11/8675 . تهران ، مدرسۀ مروی: 291 ، سید عبد القادر بن سید احمد بن حسن بن ابی الحسن رفاعی حسینی حسنی ، 1054 ق [فهرست مدرسۀ مروی: 129].

12/8676 . تهران ، مدرسۀ مروی: 380 ، بدون نام کاتب ، 1054ق [فهرست مدرسۀ مروی:

129].

13/8677 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5690 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شاه محمد بن علی دوست تونی مشهدی ، 1056ق ، 200 برگ [فهرست آستان قدس: 82/5].

14/8678 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1907 ، نسخ ، عزیز اللّه بن یوسف طباطبایی اردستانی ، 1059ق ، 233 برگ [فهرست الهیات مشهد: 955/3].

15/8679 . مشهد ، کاظم مدیر شانه چی: بدون شماره ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، عزیز اللّه بن یوسف طباطبایی اردستانی ، 1059ق [نشریۀ نسخه های خطی: 596/5].

16/8680 . قم ، مرعشی: 6761 ، نسخ ، سید علی بن فتح اللّه حسینی فارسکی ، دهه اول رمضان 1068 ، 234 برگ [فهرست مرعشی: 309/17].

17/8681 . قم ، مرعشی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1069ق ، با مقابله ، تصحیح و بلاغ [مجلۀ میراث شهاب: 149/17].

18/8682 . قزوین ، میر حسینا: بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1069ق [نشریۀ نسخه های خطی: 343/6].

19/8683 . قم ، گلپایگانی: 603/4/73 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد امین بن محمد تقی موسوی ، یکشنبه 27 شوال 1071ق ، در حاشیه تصحیح شده و در آخر نسخه علامت بلاغ دارد ، 217 برگ ، 22 سطر ، 13*22/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:12

20/8684 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10097 ، نسخ ، محمد حسین بن محمد بیگ سبزواری ، 1071 ، مقابله و تصحیح شده ، با حواشی ، 275 برگ [فهرست آستان قدس: 253/14].

21/8685 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17151 ، نسخ ، صدر الدین محمد بن فتح اللّه خادم حسینی ، 1071 ق ، 256 برگ [فهرست آستان قدس: 254/14].

22/8686 . تهران ، ملی تهران: /1578ع ، نسخ ، خواجه میر تربتی بن درویش بیک ، 1071ق ، 313 برگ [فهرست ملی تهران: 109/10].

23/8687 . تهران ، دانشگاه تهران: 504 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن خواجه شاه علی ، 1072ق ، 238 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1290/5].

24/8688 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1676 ، نسخ ، خواجه میر ، 1073ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 234].

25/8689 . تهران ، ملک: 1192 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، 219 برگ [فهرست ملک:

201/1].

26/8690 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 427 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، در 1073ق و 1076ق سه بار مقابله شده است ، با حواشی و تصحیح ، 162 برگ ، 21 سطر [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 118/1].

27/8691 . قزوین ، میر حسینا: بدون شماره ، نستعلیق ، محمد طاهر بن محمد تقی مشهدی ، ربیع الثانی 1076ق [نشریۀ نسخه های خطی: 343/6].

28/8692 . تهران ، ملی تهران: /422ع ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی خیر خلقه محمد و آله الطیبین ، نسخ ، محمد فاضل بن سلان محمد تونی ، 1076 ، 493 برگ [فهرست ملی تهران: 359/7].

29/8693 . تبریز ، ملی تبریز: 3191 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1076ق ، 160 برگ [فهرست ملی تبریز: 457/1].

30/8694 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17152 ، نسخ ، محمد تقی بن برج علی قزوینی ، 1081ق ، تصحیح شده ، 259 برگ [فهرست آستان قدس: 254/14].

31/8695 . یزد ، وزیری: 724 ، نسخ ، حسن بن سلیمان ، 1081ق [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 615/2].

ص:13

32/8696 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، محمد زمان بن قوچ احمد سمنانی ، پنجشنبه ذی قعده 1082ق [دلیل المخطوطات: 231].

33/8697 . مشهد ، عبد الحمید مولوی: بدون شماره ، نسخ ، تاج الدین بن علی عاملی ، ربیع الاول 1083ق [نشریۀ نسخه های خطی: 25/5].

34/8698 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4650 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1083ق ، 171 برگ [فهرست مجلس: 38/13].

35/8699 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5289 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1084ق ، مقابله در سال 1119ق ، با فهرست [فهرست مجلس: 211/16].

36/8700 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2624 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن حاجی قاسم سبزواری ، 5 محرم 1085ق ، تصحیح شده ، 185 برگ ، 22 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

37/8701 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1271 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد امین بن محمد کمره ای ، 1085ق ، «581ص»296 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 71].

38/8702 . مشهد ، واعظ زاده خراسانی: 10 ، عبد الکریم بن هدایت اللّه ، 1086ق ، تصحیح شده ، وقف از عبد الکریم تونی [مجلۀ مشکوة: 212/47].

39/8703 . قم ، مرعشی: 6261 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1088ق ، 301 برگ [فهرست مرعشی: 242/16].

40/8704 . تبریز ، ثقة الإسلام تبریزی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1088ق [نشریۀ نسخه های خطی: 325/4].

41/8705 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7109 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو علی بن کمال الدین حسین تمیجانی ، 22 محرم 1092ق ، 302 برگ [فهرست مجلس:

122/25].

42/8706 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7111 ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد جعفر ، 10 جمادی الثانی 1093ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مجلس: 123/25].

43/8707 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2010 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1094ق ، تصحیح شده ، 297 برگ [فهرست آستان قدس: 82/5].

44/8708 . تهران ، ملک: 1945 ، نسخ ، محمد حسین بن استاد علی تنکابنی ، 1094ق ،

ص:14

333 برگ [فهرست ملک: 201/1].

45/8709 . قم ، مرعشی: 10010 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 260 برگ [فهرست مرعشی: 8/26].

46/8710 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3829 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «493ص»247 برگ [فهرست مجلس: 186/10].

47/8711 . تهران ، دانشگاه تهران: 1986 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 215 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 594/8].

48/8712 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 17 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با حواشی ، (75290) [فهرست ادبیات تهران: 86/2].

49/8713 . قم ، مسجد اعظم: 1366 ، باب خصال اثنی عشر را دارد ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: فعن قلیل نذوق من وبال أمرکم و ما اللّه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 88 برگ ، 15 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 163؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

50/8714 . تهران ، ملک: 6404 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 10 و 11 ق ، 178 برگ [فهرست ملک: 201/1].

51/8715 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 253د ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 398 برگ [فهرست الهیات تهران: 547/1].

52/8716 . اصفهان ، عمومی اصفهان: 5326 ، نسخ ، حسینی عاملی عیناثی ، قرن 11ق ، با اجازه نقل از کتاب شیخ حر عاملی برای کاتب ، «361ص»181 برگ [فهرست کتاب خانۀ عمومی اصفهان: 243/1].

53/8717 . تهران ، ملی تهران: /3968ع ، آغاز: برابر نمونه ، حیدر همدانی ، 1100ق ، 323 برگ ، 17 سطر ، 12 * 18 [فهرست ملی تهران: 254/17].

54/8718 . یزد ، وزیری: 872 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، محمد امین ، 1110ق ، 257 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 725/2].

55/8719 . قم ، مرعشی: 7302 ، نسخ ، عبد الحی بن عبد الرزاق رضوی کاشانی ، 19 رجب

ص:15

1125ق ، 247 برگ [فهرست مرعشی: 95/19].

56/8720 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7788 ، نسخ ، عبد القیوم بن واثق جنابذی و محمد صادق بن محمد تقی منجم ، 1125ق ، 187 برگ [فهرست مجلس:

270/26].

57/8721 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3539 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد تقی بن حاجی عبد اللّه یزدی ، 4 محرم 1126ق ، تصحیح شده ، 180 برگ ، 21 سطر [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

58/8722 . تهران ، سپهسالار: 5357 ، نسخ ، زین العابدین ، 1133ق ، 258 برگ [فهرست سپهسالار: 370/4].

59/8723 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 127 اخبار ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، وقف در سال 1120ق ، تصحیح شده [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 488].

60/8724 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 182 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد رضا بن ابی الحسن شهرکی ، یکشنبه 8 شعبان 1206ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 127 برگ ، 14*21 [فهرست مؤید: 177/1].

61/8725 . رشت ، فرهنگ: 7 خ ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1218ق [فهرست فرهنگ رشت:

36].

62/8726 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1179 ، نسخ ، محمد حسین بن حسن علی ، 2 صفر 1262ق ، 203 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 104/1].

63/8727 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1235 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1287ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 124 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 71/2].

64/8728 . قم ، گلپایگانی: 1990/11/90 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: و أسلافی رحمة اللّه علیهم قد صنفوا فی فنون العلم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، صفحه اول و آخر نونویس در ربیع الثانی 1383ق ، 157 برگ ، 17 سطر ، 14*22 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

65/8729 . یزد ، وزیری: 2980 ، نسخ ، سید مهدی رکن الدین عز آبادی ، 1388ق ، 126 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1493/4].

66/8730 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2012 ، تا اواسط باب دوم را دارد ، نسخ ، بدون نام

ص:16

کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 37 برگ [فهرست آستان قدس: 82/5].

67/8731 . قم ، گلپایگانی: 7604/38/224 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 65 برگ ، 14 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

68/8732 . یزد ، وزیری: 2630 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 242 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1369/4].

69/8733 . یزد ، وزیری: 2937 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 208 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1479/4].

70/8734 . یزد ، وزیری: 45 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «163-266»104 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری:

56/1].

71/8735 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1073 ، نسخ ، محمد معصوم بن محمد تقی ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله و تصحیح شده [فهرست الهیات مشهد: 227/2].

72/8736 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 198 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 398 برگ [فهرست الهیات مشهد: 103/1].

73/8737 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 84 اخبار ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح و مقابله شده با نسخه ملا عبد اللّه تونی [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد:

488].

74/8738 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1308 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 216 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 105/1].

75/8739 . قم ، طبسی حائری: 118 ، از اول تا «أعطی اللّه تعالی العقل خمسة و سبعین جنداً...» ، از وسط افتادگی دارد ، آغاز: برابرنمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در آغاز نسخه یادداشتی با تاریخ 1270ق موجود است ، در مجلۀ نور در ردیف 110 معرفی شده است ، 121 برگ ، 21 سطر [مجلۀ نور علم: 104/14؛ فهرست کتاب خانۀ طبسی].

76/8740 . تبریز ، ملی تبریز: 3087 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 159 برگ [فهرست ملی تبریز: 456/1].

ص:17

1395 . خصائص أمیر المؤمنین علیه السلام

(عربی)

از: محمد هادی بن مرتضی بن محمد مؤمن کاشانی ، نورالدین (قرن 11 ق)

جلدپنجم از مستدرک الوافی (1) مؤلف است درموضوع خصائص أمیرالمؤمنین علیه السلام ، که در فهرست دانشگاه تهران (5 / 1288) با عنوان بالا معرفی شده است .

1396 . خصائص الأئمة الإثنی عشر علیهم السلام

(عربی)

از: محمد بن حسین موسوی بغدادی ، ابو الحسن (شریف رضی) ( 406 ق)

مشتمل بر فضایل ، مواعظ ، موالید ، سالهای وفات و مقابر ائمه معصومین علیهم السلام و اسامی امهات ایشان و فضل زیارت قبور آن بزرگواران است. مؤلف به دلیل اشتغال به جمع آوری نهج البلاغه ، توفیق اتمام آن را نیافته و تنها به ابواب و فصولی چند از خصائص أمیر المؤمنین علیه السلام اکتفا نموده و آخرین فصل را به کلمات قصار آن حضرت اختصاص داده و در سال 383ق تألیف آن پایان یافته است.

[الذریعة: 164/7 ؛ فهرست آستان قدس رضوی : 252/14]

آغاز: بسمله کنت حفظ اللّه علیک دینک و قوی فی ولاء العترة الطاهرة یقینک.

نسخه ها:

1/8741 . قم ، محقق طباطبایی: عکسی 208 ، عبد الجبار بن حسین بن ابی القسم الحاج الفراهانی ، 553ق ، در 53 برگ که 5 برگ آن زیادت است در محضر ضیاء الدین فضل اللّه قطب راوندی [یادنامۀ محقق طباطبایی: 1484/3].

8742. اصفهان ، عمومی اصفهان: 3282 ، عنوان معرفی: خصائص امیر المؤمنین علیه السلام ، نسخ ، درویش فرج بن محمد صفی اردبیلی ، 1070ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «54 ص» 27 برگ [فهرست کتاب خانۀ عمومی اصفهان: 341/1].

2/8743 . خوی ، جواد شریف: 50 ، آغاز: کتبت حفظ اللّه علیک دینک و ... ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سه شنبه جمادی الاول 1071ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 43 برگ ، 17 سطر

ص:18


1- (1) . این کتاب در حرف «میم» معرفی خواهد شد .

[فهرست کتاب خانۀ شریف خویی].

3/8744 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9736 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1280ق ، ضمیمۀ مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 234].

4/8745 . تهران ، دانشگاه تهران: 692 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، حاجی محمد ، 1282ق ، یرسالۀ اول مجموعه ، 119 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1285/5].

5/8746 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7636 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد حسین بن زین العابدین ارموی ، 1348ق ، 33 برگ [فهرست آستان قدس: 252/14].

1397 . خصائص عدد الأربعین

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بعد حمد اللّه ... إذ قد هدانی قائد التوفیق الربانی.

نسخه ها:

8747 . تهران ، سپهسالار: 2930 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «115 پ - 118 ر» 4 برگ [فهرست سپهسالار: 371/4].

1398 . خصائص الوحی المبین فی مناقب أمیر المؤمنین علیه السلام

(عربی)

از: یحیی بن حسن بن حسین ، شمس الدین ابو الحسن (ابن بطریق) ( 600 ق)

در این کتاب آیاتی از قرآن کریم که در شأن أمیر المؤمنین علیه السلام نازل شده در 25 فصل تفسیر شده است.

[مشار ، عربی : 331 ؛ ذریعه 175/7]

چاپ: تهران ، سنگی ، 1311 ق ، به همراه انوار الهدایه ملا جلال دوانی نجف مطبعۀ حیدریه .

آغاز: الحمد للّه الذی نبه ذوی العقول علی حسن معارفه.

نسخه ها:

8748 . تهران ، ملی تهران: /3919ع ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: فإن اللّه

ص:19

هو مولاه و جبرئیل و صالح المؤمنین ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 71 برگ ، 19 سطر ، 19 * 26 [فهرست ملی تهران: 171/17].

1399 . خصلتها در احادیث

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست مجلس چنین معرفی شده است:

« در این بخش ابواب و فصل های زیر دیده میشود:

الفصل الاول من الأحادیث القدسیة . . . یا عبادی ستة منی و ستة منکم المغفرة منی و التوبة منکم ؛ الفصل الثانی فی ما ورد عن النبی اربعة انا شفیع لهم ؛ الفصل الثالث مما ورد من کلام الأئمة علیهم السلام: عن الحسن بن علی علیه السلام روی عن محمد بن الحسن بن علی العسکری علیهم السلام انه قال: علامات المؤمن خمس صلاة الخمسین و زیارة الأربعین و التختم بالیمین» .

آغاز نسخه: من الواحدة بعشرة فقال تدفعها إلی رجل صحیح الیدین و الرجلین .

انجام نسخه: و قال النبی لا یدخل الجنة نمّام و فی حدیث آخر لا تدخل الجنة فتات . . . من أساء علی کل مسلم ، یشینه بها بغیر حق شانه .

نسخه ها:

8749 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1194 ، مجموعۀ طباطبایی ، آغاز و انجام: برابر نمونه، نسخ ، سید محمد صادق طباطبایی سنگلجی ، قرن 13 ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «152 الف -155 ب» 4 برگ ، 11 * 17/5 [فهرست مجلس: 697/23].

1400 . خطاب أمیر المؤمنین علیه السلام به طارق بن شهاب

آغاز نسخه: فی المجلد الثالث من البحار و الثالث من العوالم عن أمیر المؤمنین علیه السلام قال لطارق بن شهاب یا طارق الإمام.

نسخه ها:

8750 . تبریز ، ملی تبریز: 3165 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست ملی تبریز: 459/1].

ص:20

1401 . الخطب

از: محمد بن محمد محسن فیض کاشانی ، علم الهدی ( 1115 ق)

180 خطبۀ عربی است بر گرفته از سخنان امامان علیهم السلام در موضوعات مختلف .

نسخه ها:

8751 . ری ، آستان عبد العظیم: 152 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 442/3].

1402 . الخطب

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

خطبه های مروی از پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام ، شامل خطبۀ پیامبر صلی الله علیه و آله در روز غدیر ، خطبۀ عید فطر و وصیت حضرت علی علیه السلام به فرزندش می باشد.

نسخه ها:

8752 . تهران ، ملی تهران: /2116ف ، نسخ و نستعلیق ، نعمت اللّه آصف حسینی ، 1110ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «37-48»12 برگ [فهرست ملی تهران: 136/5].

1403 . خطب أمیر المؤمنین علی علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی شامل خطب پراکنده از امام علی علیه السلام ، که جامع آنها مشخص نیست.

نسخه ها:

1/8753 . قم ، محقق طباطبایی: عکسی 202 ، محمد بن علی بن سلیمان ریحانی موصلی ، 790ق ، «596ص» 298 برگ [یادنامۀ محقق طباطبایی: 1482/3].

2/8754 . ترکیه * ، اسلامبول ، ایا صوفیا: 425 ، محمد بن علی ریحانی موصلی ، 790ق ، جنگ عربی است شامل خطب أمیر المؤمنین و حکایات و نوادر ، 150 برگ ، سابقه:

محقق طباطبایی : میکروفیلم 174 [یادنامۀ محقق طباطبایی: 1529/3].

ص:21

3/8755 . تهران ، سپهسالار: 7049 ، عنوان معرفی: گزیده نهج البلاغه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1235ق ، 37 برگ [فهرست سپهسالار: 373/4].

4/8756 . تهران ، سپهسالار: 6500 ، آغاز: من کتاب ینبوع الحیات بسمله و من خطبة له ...

الحمد للّه الذی فتق الأجواء ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، شامل: خطبۀ تطنجیه و افتخار و خطبة البیان و خطبه مخزون و... ، رسالۀ دوم مجموعه ، «17ر56پ»40 برگ [فهرست سپهسالار: 373/4].

5/8757 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1954 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شامل: خطبه افتخاریه ، تطنجیه ، خطبة البیان ، و خطبه ای با آغاز أنا عندی مفتاح الغیب [فهرست آستان قدس: 54/5].

6/8758 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4942 ، عنوان معرفی: خطبة التوحید و الأشباح و کلمات قصار ، آغاز: من خطب سید الأوصیاء أمیر المؤمنین ... فی التوحید ... ما وحّده من کیّفه ، نستعلیق معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «26پ - 34ر» 9 برگ [فهرست مجلس: 177/14].

7/8759 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7571 ، عنوان معرفی: خطب و مناجات حضرت علی علیه السلام ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و پنجم مجموعه ، «ص184 - 191» 4 برگ [فهرست مجلس: 67/26].

8/8760 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 770 ، آغاز: و من خطب أمیر المؤمنین علیه السلام فاتعظوا عباد اللّه بالعبر النوافع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و سوم و سی و دوم و چهل و پنجم ، «1ر20ب» و «104-120» و «178 پ210 » 63 برگ [فهرست مجلس: 65/23 و 68].

9/8761 . تهران ، دانشگاه تهران: 1067 ، آغاز: بسمله رب وفق الخطبة المعروفة بالعجماء ذات البیان و هی من ، نسخ ، محمد بن حسن حر عاملی ، بدون تاریخ کتابت ، شامل خطبۀ البیان ، خطبۀ تطنجیه ، خطبۀ عجماء ، خطبۀ نهروان ، رسالۀ سوم مجموعه ، 19 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1299/5].

10/8762 . تهران ، دانشگاه تهران: 502 ، آغاز: و من مناقبه علیهم الصلاة و السلام خبر الدهقان فی قتال النهروان یروی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: فیلم 1845 [فهرست دانشگاه تهران:

1296/5؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 629/1].

ص:22

11/8763 . تهران ، سپهسالار: 7452 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، خطبه تطنجیه و بیان ، رسالۀ دوم مجموعه ، «82-86»5 برگ [فهرست سپهسالار: 373/4].

12/8764 . یزد ، وزیری: 3175 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1560/5].

13/8765 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4794 ، آغاز: بسمله و به نستعین الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه ... و بعد هذه کلمات منسوبة إلی أمیر المؤمنین علیه السلام ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شامل خطبه های: تطنجیه ، افتخار ، روحیه ، کواهلیه ، نورانیه ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست مدرسۀ غرب: 406].

14/8766 . تهران ، مدرسۀ چهل ستون: 80 ، نسخ ، محمد حسن غریب الوطن ، بدون تاریخ کتابت [آشنایی با چند نسخه خطی: 320].

1404 . خطب أمیر المؤمنین علیه السلام

(عربی)

از: هبة اللّه بن ابی محمد حسن موسوی ، سید (قرن 8 ق)

بخشی از کتاب المجموع الرائق مؤلف است که در فهرست با عنوان بالا معرفی شده است .

نسخه ها:

8767 . قم ، گلپایگانی: 25/103 ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، مقابله شده ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 11 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

1405 . خطب أمیر المؤمنین علیه السلام با ترجمه فارسی

از: مجتبی بن محمد باقر حسینی

نسخه ها:

8768 . تهران ، سپهسالار: 7452 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به خط مترجم ، به همراه دیوان و خطبۀ امام سجاد علیه السلام ، رسالۀ اول مجموعه ، «1 - 82ر» 82 برگ [فهرست سپهسالار: 48/4].

ص:23

1406 . خطب النبی و الأئمة علیهم السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته مؤلف در این رساله خطبه های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمۀ طاهرین علیهم السلام را به ترتیب معصومین علیهم السلام ، در این مجموعه گرد آورده و در پایان نیز چهار وصیت ذکر نموده است.

آغاز: الحمد للّه الذی جعل الحمد له من غیر حاجة منه إلی حمد حامدیه طریقا من طرق الاعتراف .

نسخه ها:

8769 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2876 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، تصحیح شده ، 64 برگ ، 17 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

1407 . خطب و کلمات قصار أمیر المؤمنین علیه السلام

(فارسی و عربی)

از: اسد اللّه قزوینی (زنده در 1306 ق)

نسخه ها:

8770 . قم ، گلپایگانی: 18/139 ، اسد اللّه قزوینی (مؤلف) ، 1306ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 23 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

1 خطبة الافتخار

منسوب به: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام

رجوع کنید به: خطبة البیان.

1408 . خطبۀ امام جواد علیه السلام در تزویج دختر مأمون

(عربی)

نسخه ها:

8771 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 456 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «2ر12پ»11 برگ [فهرست دائرة المعارف: 317/1].

ص:24

1409 . خطبۀ امام زین العابدین علیه السلام در مسجد شام

(عربی)

نسخه ها:

8772 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1131 ، آغاز: بسمله ،الحمد للّه القائم الذی لا بدایة له ، سید محمد صادق طباطبایی سنگلجی ، قرن 13 ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 25ص برگ ، 11 * 18 [فهرست مجلس: 577/23].

1410 . خطبۀ امام سجاد علیه السلام ، ترجمۀ...

(عربی)

از: مجتبی بن محمد باقر حسینی

نسخه ها:

8773 . تهران ، سپهسالار: 7425 ، نسخ ، مجتبی حسینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، به همراه دیوان امام سجاد علیه السلام و خطبه های حضرت علی علیه السلام ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست سپهسالار: 48/4].

1411 . خطبۀ امام علی علیه السلام

(عربی)

منسوب به: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام

نسخه هایی از خطبه های امام علی علیه السلام است که نام اغلب آنها مشخص نیست .

نسخه ها:

1/8774 . تهران ، دانشگاه تهران: میکروفیلم 270 ، نسخ ، مبارک بن اصیل بن محمد بن نجیب ملقب به نجم قرطاسی ، 685 تا 687ق ، میکروفیلم از روی نسخه کتاب خانۀ ایاصوفیا ش 2052 ، رسالۀ دهم مجموعه ، «164-165»2 برگ [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 448/1].

2/8775 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13342 ، آغاز: الحمد للّه الذی بدء کل شیء منه و عود کل شیء إلیه ، نستعلیق ، محمد حسین هزارجریبی ، 1233ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست مجلس: 297/36].

3/8776 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13342 ، آغاز: الحمد للّه الواصل الحمد بالنعم ، نستعلیق ، محمد حسین هزارجریبی ، 1233ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست مجلس: 297/36].

ص:25

4/8777 . قم ، گلپایگانی: 11/150 ، سید علی حسینی ، 1316ق ، خطبة الإمام علی علیه السلام فی أحوال آخر الزمان ، رسالۀ دوم مجموعه ، 10 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

5/8778 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4565 ، آغاز: علی منبر الکوفة و هی آخر خطبة خطبها أحمد اللّه و اثنی علیه ... ثم قال معاشر الناس کیف أنتم إذا خرج المشرقی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست مجلس:

257/12].

6/8779 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4953 ، آغاز: مما نقل من کتاب الخطب الکبیر لأمیر المؤمنین علیه السلام خطب علی منبر الکوفة فقال إن أمرنا صعب مستصعب لایحمله إلا ملک مقرب ، نسخ کهن ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمۀ دعای ختم قرآن و احادیث پراکنده ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «110پ119پ» 10 برگ [فهرست مجلس: 230/14].

7/8780 . تهران ، دانشگاه تهران: 867 ، آغاز: ترجمه خطبه جناب اسد اللّه الغالب علیه السلام مؤمن کسی است ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ترجمه خطبه امام علی علیه السلام ، فارسی ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران:

1215/5].

8/8781 . تهران ، ملک: 5824 ، آغاز: أیها الناس من طلب الدنیا وجد الحسرة و الندامة ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست ملک: 59/9].

9/8782 . تهران ، ملک: 6101 ، آغاز: هذه خطبة علی علیه السلام مشتملة علی الشکوة من أخذ حقه و ظلمهم له ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «187ر - 189پ» 3 برگ [فهرست ملک: 159/9].

10/8783 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 456 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، خطبه امام علی علیه السلام در تزویج حضرت فاطمه علیها السلام ، رسالۀ اول مجموعه ، «2 ر - 12پ» 11 برگ [فهرست دائرة المعارف: 317/1].

ص:26

1412 . خطبه ای از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

آغاز: الحمد للّه الذی خلق السماوات و الأرض.

نسخه ها:

8784 . شیراز ، شاه چراغ: 1349 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شماره ثبت: 96 ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست شاه چراغ: 310/1].

1 خطبۀ بی الف

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام

رجوع کنید به: خطبۀ مونقه.

1 خطبه بی نقطه

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام

رجوع کنید به: خطبۀ مهمله.

1413 . خطبۀ بی نقطه امام علی علیه السلام با ترجمه

(عربی و فارسی)

مترجم: رضی ، میرزا

نسخه ها:

8785 . تهران ، دانشگاه تهران: 2415 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1045/9].

1414 . خطبۀ بی نقطه امام علی علیه السلام با ترجمه فارسی

(عربی و فارسی)

مترجم: ناشناخته

آغاز: هو اللّه وحده ، کلام الإمام الهمام أسد اللّه سلام اللّه مهملا أداه: الحمد للّه الملک المحمود المالک الودود مصور کل مولود.

ص:27

نسخه ها:

8786 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1318 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، محمد رضی بن محمد شفیع ، 1213ق ، «28ص»14 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 309].

1415 . خطبة البیان (خطبة الافتخار)

(عربی)

منسوب به: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

خطبۀ مفصلی است که گویند حضرت علی علیه السلام در کوفه یا بصره ، در معرفی خودشان انشاء فرموده ، و بخشی از آن چنین است: «أنا سر الأسرار ، أنا شجرة الأنوار ، أنا دلیل السموات ، أنا أنیس المسبحات ، أنا خلیل جبرائیل ، أنا صفی میکائیل ، أنا قائد الاملاک ، أنا سمندل الافلاک ، أنا سریر الصراح ، أنا حفیظ الالواح ، أنا قطب الدیجور ، أنا البیت المعمور ، أنا مزن السحائب . . . الحدیث» . (1)در انتساب این خطبه به علی علیه السلام - به دلیل مضامین غریب آن - بین محققان اختلاف است .

بر این خطبه شروح متعدد نوشته شده که پس از این معرفی می گردد .

چاپ: نجف مطبعۀ حیدریه ، 1385ق ، 84ص .

[کشف الظنون: 715/1 ؛ الذریعة: 200/7 و 120/13]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین بدیع السماوات و فاطرها و ساطع المدحیات و وازرها و موطن الجبال و ثاغرها .. . أنا الذی عنده مفتاح الغیب لا یعلمها بعد محمد غیری.

نسخه ها:

1/8787 . تهران ، دانشگاه تهران: 2398 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، محرم 912ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «ص1006-1044»20 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1002/9].

2/8788 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1681 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 923ق [فهرست

ص:28


1- (1) . ینابیع المودة لذوی القربی ، قندوزی: 207/3 . [1]

الفبایی آستان قدس: 235].

3/8789 . تهران ، ملک: 5948 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 958ق ، 49 برگ [فهرست ملک:

201/1].

4/8790 . قم ، مرعشی: 245 ، آغاز: حدثنا محمد بن أحمد الأنباری قال حدثنی الحسن بن محمد الجرجانی ، نسخ ، حسن بن علی حسینی بحرانی ، 8 ذی قعده 971ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 27 برگ [فهرست مرعشی: 273/1].

5/8791 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5619 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و ثلث ، محمد بن احمد زرین قلم ، حدود قرن 10ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مجلس:

72/17].

6/8792 . تهران ، دانشگاه تهران: 6810 ، عنوان معرفی: خطبة البیانیة یا الملحمة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ27ر»27 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 365/16].

7/8793 . قم ، گلپایگانی: عکس 6370/32/70 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ معرب جلی ، بدون نام کاتب ، دوشنبه 25 جمادی الاول 1027ق ، 10 برگ ، 12 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

8/8794 . تهران ، دانشگاه تهران: 2623 ، نستعلیق ، بدیع بن محب ، 19 محرم 1050ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «56پ61پ»6 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2629/12].

9/8795 . یزد ، وزیری: 1262 ، نستعلیق ، محمد تقی فراهانی ، 1060ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 909/3].

10/8796 . تهران ، دانشگاه تهران: 657 ، آغاز: هذه خطبة البیان من إملاء أمیر المؤمنین و ولی رب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1079 ، رسالۀ دوم مجموعه ، 12 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1299/5].

11/8797 . تهران ، ملی تهران: /1043ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 16 برگ [فهرست ملی تهران: 42/9].

12/8798 . تهران ، سپهسالار: 6967 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ6ر»6 برگ [فهرست سپهسالار: 371/4].

13/8799 . قم ، مسجد اعظم: 2296 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن

ص:29

11ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 15 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 548؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

14/8800 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 797 د ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 41 برگ [فهرست الهیات تهران: 547/1].

15/8801 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 26 ، آغاز: أنا سرّ الأسرار أنا شجرة الأنوار أنا دلیل السماوات أنا أنیس ، انجام: حتی افترقنا فی صلب عبد المطلب فجزء أنا و جزء علی فردوس ، نسخ ، طه بن یحیی بن سلیمان بن محمد کردی خوشناری ، قرن 12ق ، دمشق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مؤید: 565/3].

16/8802 . کرمانشاه ، فیض مهدوی: 4 ، محمد بن حسین جدید خراسانی ، 1246ق [مجلۀ تراثنا: 57/9].

17/8803 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 1050 ، سید عبد الباقی حسینی کاشانی ، 1247ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ7ر»6 برگ [فهرست مجلس:

356/23].

18/8804 . شیراز ، شاه چراغ: 202 ، هاشم بن احمد بن موسی موسوی ، 1263ق ، شماره ثبت: 214 ف 3 ، «15ص»8 برگ [فهرست شاه چراغ: 224/2].

19/8805 . تهران ، دانشگاه تهران: 1631 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی اکبر بن عبد الوهاب ، 29 ذی حجه 1289ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «107ر115ر»9 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 214/8].

20/8806 . قم ، مرعشی: 2291 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 7 محرم 1294ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ9ر»9 برگ [فهرست مرعشی: 275/6].

21/8807 . قم ، گلپایگانی: 21/167 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

22/8808 . قم ، گلپایگانی: 36/70 ، سردار کابلی و دیگران ، 1312ق ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

23/8809 . قم ، گلپایگانی: 36/70 ، سردار کابلی و دیگران ، 1312ق ، ضمیمۀ یازدهم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

24/8810 . قم ، مرعشی: 6525 ، نستعلیق ، محمد تبریزی معروف به برهان المنجمین ،

ص:30

بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «80ر - 83 پ» 4 برگ [فهرست مرعشی:

107/17].

25/8811 . قم ، مرعشی: 6527 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 21 برگ [فهرست مرعشی: 113/17].

26/8812 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1085 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، خطبة البیان و خطبه همام [فهرست مجلس: 330/3].

27/8813 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، عنوان معرفی: خطبه از حضرت علی علیه السلام ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ق 13 ، رسالۀ شصت و هشتم مجموعه ، «2ص» 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 734/23].

28/8814 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12467 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 28 برگ [فهرست مجلس: 421/35].

29/8815 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1918 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «ص53-69»9 برگ [فهرست مجلس:

9 / 599].

30/8816 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4565 ، آغاز: بسمله خطبة البیان الصادرة عن سید الوصیین ... الحمد للّه بدیع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «53پ82ر»30 برگ [فهرست مجلس: 257/12].

31/8817 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5619 ، نسخ ، محمد بن احمد زرین قلم ، بدون تاریخ کتابت ، «23ص»12 برگ [فهرست مجلس: 165/17].

32/8818 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7662 ، آغاز: الحمدللّه الذی بین البیان لأهل العرفان فی کل زمان ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تحریر شده ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست مجلس: 161/26].

33/8819 . تهران ، دانشگاه تهران: 2936 ، نستعلیق ، سلطان محمود بن علی طبسی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «ص266-296»16 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1812/10].

ص:31

34/8820 . تهران ، دانشگاه تهران: 2936 ، نستعلیق ، سلطان محمود بن علی طبسی ، بدون تاریخ کتابت ، به روایت مالک اشتر ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «ص327-330»2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1812/10].

35/8821 . تهران ، دانشگاه تهران: 4195 ، نستعلیق چلیپا ، محمد شفیع بن حاجی محمد سعید قراگوزلو ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «ص218- 226»5 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3165/13].

36/8822 . تهران ، دانشگاه تهران: 606 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «95ب96ب»2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1298/5].

37/8823 . قم ، گلپایگانی: 21/167 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «145ر148پ»4 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 324/1].

38/8824 . قم ، گلپایگانی: 2548/13/228 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، از روی نسخه ای که در ذی حجه 932 ق استنساخ شده و در کتاب خانۀ امام رضا علیه السلام بوده استنساخ شده است ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ73پ»73 برگ ، 11*15 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

39/8825 . قم ، گلپایگانی: 4884/24/194 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 20 برگ ، 14 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، قدیم: 251/2].

40/8826 . تهران ، ملک: 547 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «ص551-555»3 برگ [فهرست ملک: 70/5].

41/8827 . یزد ، وزیری: 20 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «334»1 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 21/1].

42/8828 . یزد ، وزیری: 3218 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین الرحمن الرحیم سامع مناجات المذنبین ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست این کتابخانه خطبه به خواجه نصیر الدین طوسی نسبت داده شده است. رسالۀ ششم مجموعه ،

ص:32

«129-145»17 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1576/5].

43/8829 . تهران ، مجلس سنا: 1127 ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «247-259»13 برگ [فهرست مجلس سنا: 125/2].

44/8830 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 266 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به عربی در هفتاد بند با دیباچه فارسی و با بیان آن در هامش به فارسی [نشریۀ نسخه های خطی: 71/2].

45/8831 . کرمانشاه ، فیض مهدوی: 104/4 ، محمد بن حسین جدید خراسانی ، یکشنبه 20 جمادی الاخر 1246 [مجلۀ تراثنا: 165/62].

46/8832 . قم ، دار الحدیث: 22 ، از آغاز و وسط افتادگی دارد ، آغاز: و مزین السماء و زاهرها و مدبّر الأفلاک و مسیرها و مقسم المنازل و مقدرها و منشئ السحاب و مسخرها ... ، انجام: و منصور بن عبداللّه و فارق قسطنطنیه و جزایرها و سواد مجاورهم و هم من أرض إصفهان تمت ، نسخ جلی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 40 برگ ، 15*25 [فهرست دار الحدیث].

47/8833 . قم ، آستان معصومیه (س): بدون شماره ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 232].

48/8834 . قم ، آستان معصومیه (س): بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 232].

1416 . الخطبة التطنجیة

(1)

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

خطبه ای که حافظ رجب برسی در مشارق أنوار الیقین از علی علیه السلام نقل نموده و دربارۀ آن چنین گفته است: «ظاهرها أنیق و باطنها عمیق فلیحذر قاریها من سوء ظنه فإن فیها من تنزیه الخالق ما لایطیقها أحد من الخلائق».

[الذریعة: 201/7 ؛ مشار عربی: 333]

ص:33


1- (1) . وجه تسمیۀ این خطبه به تطنجیه آن است که در اوایل آن آمده: «أنا الواقف علی التطنجین» و خود حضرت علیه السلام در ادامۀ خطبه آن را چنین تفسیر نموده: « و التطنجان خلیجان من ماء کانهما أیسار تطنجین و أنا المتولی دائرتها» . الذریعه : 201/7 . [1]

نسخه ها:

1/8835 . تهران ، دانشگاه تهران: 6810 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «28پ31پ»4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 365/16].

2/8836 . تهران ، دانشگاه تهران: 4419 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1267ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «175 - 176»2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3380/13].

3/8837 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14369 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «39ر46پ»8 برگ [فهرست مجلس: 497/38].

4/8838 . قم ، مسجد اعظم: 3007 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 606].

5/8839 . یزد ، وزیری: 20 ، آغاز: الحمد للّه الذی فتق الأجواء ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 4 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1 / 21].

1417 . خطبة التوحید

(عربی)

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام (202 ق)

[الذریعة: 202/7]

آغاز: أول عبادة اللّه معرفته.

نسخه ها:

1/8840 . تهران ، ملک: 6207 ، آغاز: بسمله عن قاسم بن أیوب ... فقال له بنو هاشم یا أبا الحسن اصعد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به نقل از جلد دوم بحار الأنوار ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست ملک: 264/9].

2/8841 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1059 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه: 50/2].

1418 . خطبه حضرت زینب علیها السلام

(عربی)

از: زینب بنت علی بن ابی طالب علیهما السلام (62 ق)

خطبه ای است که عقیله بنی هاشم حضرت زینب کبری علیها السلام در مجلس یزید ایراد

ص:34

نموده و شیخ صدوق آن را روایت کرده است.

آغاز: احتجاج زینب ... إنه لما دخل علی بن الحسین علیه السلام و حرمه علی یزید.

نسخه ها:

8842 . مشهد ، گوهرشاد: 906 ، عنوان معرفی: احتجاج حضرت زینب (س) با یزید ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، محمد قاسم ، 1082ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «68-70» 3 برگ ، 19 سطر ، 9*16/5 [فهرست گوهرشاد: 1228/3].

1419 . خطبة درة التوحید

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

نسخه ها:

8843 . قم ، مسجد اعظم: 3908 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، رقعی [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 645].

1420 . خطبة الرضا علیه السلام

(عربی)

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام ( 202 ق)

آغاز: روی معاویة بن حکیم قال خطب الرضا علیه السلام بهذه الخطبة ... الحمدللّه الذی حمد فی الکتاب نفسه و افتتح بالحمد کتابه.

نسخه ها:

8844 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2859 ، عنوان معرفی: خطبۀ منسوب به امام رضا علیه السلام و احادیث منقول از غوالی اللئالی ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و دوم ، «ص103 - 110» 4 برگ [فهرست مجلس:

200/10].

ص:35

1421 . خطبۀ شقشقیه

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

نسخه ها:

1/8845 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4900 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ صد و بیست و نهم ، «326پ327ر»2 برگ [فهرست مجلس: 113/14].

2/8846 . تهران ، دانشگاه تهران: 874 ، نسخ و تعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، 23 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 134/3].

3/8847 . یزد ، وزیری: 1778 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «128-194»67 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1052/3].

1422 . الخطبة الشقشقیة با ترجمۀ فارسی

(عربی و فارسی)

مترجم: ناشناخته

نسخه ها:

8848 . تهران ، دانشگاه تهران: 7065 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ذی قعده 1030ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 443/16].

1423 . خطبۀ شقشقیه با ترجمه و شرح کوتاه

(عربی و فارسی)

مترجم و شارح: ناشناخته

نسخه ها:

8849 . تهران ، ملک: 2182 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هجدهم مجموعه [فهرست ملک: 445/5].

1424 . خطبة صلاة العید

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

خطبۀ اول و دوم نماز عید است که از أمیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است.

ص:36

آغاز: هذه خطبة مؤلفة من فصوص یواقیت الکلام أعوذ باللّه ... خطبۀ اول بعد از نماز عید بسمله الحمد للّه المتطول علی البرایا بجوده السابق علی الوجود المتفرد بالعطایا بإلباس الوجود علی الموجود.

انجام: واغفر اللهم أمواتنا الماضین و سلم أحیانا الباقین واجعل اللهم عواقب امورنا خیراً بمحمد و آله الطیبین الطاهرین.

نسخه ها:

8850 . قم ، طبسی حائری: 770 ، آغاز: برابرنمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 14 سطر ، 20*12/5 [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

1 خطبة العجماء

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

رجوع کنید به: خطبۀ مهمله.

1425 . خطبۀ غدیر حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله

(عربی)

آغاز: الحمد للّه الذی علا بتوحیده و دلی فی تفریده .

نسخه ها:

1/8851 . تهران ، ملی تهران: /1615ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد مهندس ، 1263ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-22»11 برگ [فهرست ملی تهران: 158/10].

2/8852 . تهران ، دانشگاه تهران: 4223 ، نستعلیق ، حاجی سید اسماعیل صدر الذاکرین قمی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران:

3197/13].

1426 . خطبة فاطمة الزهراء علیها السلام (خطبة اللمة)

(عربی)

از: سیدة النساء العالمین فاطمة الزهراء علیها السلام (23 ق)

آغاز: بسمله . من خط الشهید عز الدین محمد بن علی بن عبداللّه بن عشیش رحمه

ص:37

اللّه تعالی و هی خطبة فاطمة الزهراء بنت محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم ما لفظه:

نقلت من خط والدنا السید الإمام العلامة فخر الدین عبداللّه بن الهادی بن أمیر المؤمنین علی بن حمزة علیهم السلام ما لفظه: بسمله من خط الأمیر حسین عن جابر بن عاصم بن عیاض القضاعی أنه لما بلغ فاطمة علیها أفضل الصلاة و السلام فدکا قالت هذه أول غدرة .

[الذریعة: 204/7]

نسخه ها:

1/8853 . قم ، گلپایگانی: عکس 6136/32/46 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 15 برگ ، 21 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1427 . خطبة الکشف به روایتِ امام رضا علیه السلام

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

نسخه ها:

1/8854 . تهران ، ملک: 3966 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 7ق ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست ملک: 122/7].

2/8855 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1158 ، سید احمد بن محمد رضا حسینی خوانساری ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 349].

1 خطبة اللمة

از: فاطمة الزهراء علیها السلام

رجوع کنید به: خطبة فاطمة الزهراء علیها السلام .

ص:38

1428 . خطبۀ مونقه (خطبۀ بی الف)

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

آغاز: حمدت من عظمت منته و سبقت رحمته و تمت کلمته.

نسخه ها:

1/8856 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1356 ، نسخ ، احمد نیریزی سلطانی ، جمادی الاول 1116ق ، به همراه خطبه بی نقطه ، «30ص»15 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی :

311 و ادبی و عرفانی : 365].

2/8857 . مشهد ، گوهرشاد: 650 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «58-63»6 برگ [فهرست گوهرشاد: 761/2].

1429 . خطبۀ مهمله (خطبۀ بی نقطه ، خطبة العجماء) به روایت تمیمی

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

چاپ: قم ، در ضمن میراث حدیث شیعه ، دفتر دهم ، ص 19 ، با تحقیق سید محمد عمادی حایری .

آغاز: یقول علی بن محمد بن أبی الحسن بن عبد الصمد تمیمی سبزواری ...

بسمله الحمد للّه الملک المحمود المالک الودود مصور کل مولود.

نسخه ها:

1/8858 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1356 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد نیریزی سلطانی ، 1116ق ، همراه با خطبه بی الف و رجز آن حضرت در جنگ صفین ، «30ص»15 برگ [فهرست سلطنتی: دینی ص 311 و ادبی و عرفانی ص 365].

2/8859 . تبریز ، ملی تبریز: 2775 ، عنوان معرفی: خطبة العجماء ، آغاز:بسم اللّه الحمد و الصلاة و السلام علی محمد و آله الذین هم آل اللّه ، نسخ ، عبد المطلب ، 1258ق ، 11 برگ [فهرست ملی تبریز: 460/1].

3/8860 . همدان ، قاسم برنا: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ اول مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 377/5].

ص:39

4/8861 . مشهد ، گوهرشاد: 650 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با ترجمه زیرنویس در قسمتی از خطبه ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست گوهرشاد:

761/2].

1430 . خطبۀ مهمله (بی نقطه) امام علی علیه السلام و ترجمۀ بی نقطه آن

(عربی و فارسی)

از: تبریزی ، میرزا

نسخه ها:

8862 . تهران ، دانشگاه تهران: 2415 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1045/9].

1431 . خطبۀ وداع علی علیه السلام در هلاک امصار و نابودی شهرها

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

خطبه ای که حضرت علی علیه السلام بعد از جنگ جمل ، زمانی که می خواست از بصره خارج شود ، انشا نموده اند.

نسخه ها:

8863 . مشهد ، گوهرشاد: 1291 ، علی بن تاج الدین بن فضل اللّه انصاری استرآبادی ، آخر شعبان 873 ق ، در بغداد ، سه برگ آخر نسخه [فهرست گوهرشاد: 1901/4].

1432 . خطبۀ همام (خطبة المتقین)

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

نسخه ها:

1/8864 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1087 ، محمد کریم بن صفی اللّه تنکابنی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری:

334].

ص:40

2/8865 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 770 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، برگ 56 متن و حاشیه ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [فهرست مجلس:

61/23].

3/8866 . تهران ، ملی تهران: /2189ع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «95پ96»2 برگ [فهرست ملی تهران: 471/11].

1433 . خطبۀ همام علی علیه السلام با ترجمۀ فارسی

مترجم: ناشناخته

نسخه ها:

8867 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12324 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «242 پ - 247 پ» 6 برگ [فهرست مجلس: 285/35].

1434 . الخطبة الیتیمة

(عربی)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

آغاز: الحمد للّه حمد معترف بحمده مغترف من بحار مجده بلسان الثناء.

نسخه ها:

1/8868 . تهران ، ملی تهران: /755ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد الرحیم بن ولی محمد اردبیلی ، 1235ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص153 - 155» 2 برگ [فهرست ملی تهران: 218/8].

2/8869 . تهران ، دانشگاه تهران: 9577 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، سید علی اصغر بن محمد قاسم طباطبایی زواره ای کچویی ، 1273ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «67پ - 68ر» 2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 410/17].

ص:41

1435 . خلاصة البحار

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: قال المجلسی قدس اللّه روحه و نور ضریحه فی المجلد.

نسخه ها:

8870 . قم ، آستان معصومیه (س): 400 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 96 برگ [فهرست آستان معصومیه (س):

380/1].

1436 . خلاصة اربعة

(عربی)

از: عباس بن زین العابدین منیری تفتی (قرن 14 ق )

گزیدۀ اخبار صحیح از اصول و فروع الکافی ثقةالاسلام کلینی است.

آغاز: الحمد للّه المحمود لنعمته المعبود لقدرته المطاع فی سلطانه المرهوب بجلاله.

نسخه ها:

8871 . یزد ، وزیری: 244 ، نسخ ، عباس بن زین العابدین منیری تفتی (مؤلف) ، 1377ق ، 137 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 242/1].

1437 . خلاصة الأحادیث

(عربی)

گویا از: حسن بن یوسف بن مطهر حلی (علامه حلی) (726 ق)

در این کتاب ، احادیث اخلاقی با حذف اسانید در چهل باب گردآوری شده که از باب اول در تهلیل و صلوات و فضایل اهل بیت علیهم السلام شروع و به باب چهلم در حِکَم متفرقه ختم می شود.

در نسخۀ کتابخانۀ آیة اللّه مرعشی این کتاب به علامه حلی نسبت داده شده است .

آغاز: إن أحسن حدیث حدث به من المبدأ إلی المنتهی حمد منعم أنعم علی الخلق برسالة من هو خاتم الرسل . . . اما بعد فهذه خلاصة الأحادیث التی رویتها عن

ص:42

العلماء الفحول و قرأتها علی الجمّ الغفیر من الثقاة و العدول . . . الباب الأول فی تهلیل رب العالمین و صلاة سید المرسلین و تفضیل عترته الطاهرین و شرف ذریته الأکرمین قال رسول اللّه ص یقول اللّه تع لااله الااللّه و من دخل حصنی أمن عذابی و قال ص من قال لاإله إلااللّه مو قناً دخل الجنة .

انجام: یا أحمد لو صلی العبد صلاة أهل السماء و ألارض و یطوی الطعام مثل الملک و لبس لباس العاری ثم أری فی قلبه من حب الدنیا ذرة أو سِمعَتها أو ریاستها أو حلیها أو زینتها لا یجاورنی فی داری و لأنزعنّ من قلبه محبتی و علیک سلامی و رحمتی و الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد و آله .

نسخه ها:

1/8872 . قم ، مرعشی: 86 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2 پ -32 ر» 31 برگ [فهرست مرعشی: 106/1].

2/8873 . تهران ، ملی تهران: /1427ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-177»89 برگ [فهرست ملی تهران: 444/9].

1438 . خلاصة الترجمان فی تأویل خطبة البیان

(فارسی)

از: محمد بن محمود دهدار عیانی شیرازی (1016 ق)

شرح و تأویل عرفانی است از خطبة البیان منسوب به علی علیه السلام . شارح در مقدمه ، بعضی مصطلحات بکار رفته در شرح را توضیح داده و در پایان نیز قصیده ای به فارسی در مدح حضرت علی علیه السلام درج نموده است . تألیف این شرح در سال 1013ق صورت گرفته است.

[الذریعة: 219/7 و 219/3 ؛ منزوی 1138/2]

آغاز: الحمد للّه الذی خلق الإنسان علمه البیان ... أما بعد.

نسخه ها:

1/8874 . قم ، گلپایگانی: 18/47 ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 44 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 125/1].

ص:43

2/8875 . تهران ، خانقاه نور بخش: 50 ، محمد صادق طباطبایی ، 1095ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص2-84»42 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 61/1].

3/8876 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1415 ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 369].

4/8877 . تهران ، ملی تهران: 221 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1129ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 34 برگ [فهرست ملی تهران: 194/1].

5/8878 . قم ، مرعشی: 8701 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 107 برگ [فهرست مرعشی: 244/22].

6/8879 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5372 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، «75ر151»77 برگ [فهرست مجلس: 278/16].

7/8880 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1179 ، آغاز: بسمله قال الإمام المتحقق فی مشاهدة الذات البحت و الوجود المطلق ، شکسته نستعلیق ، شیخ محمد بن محمد علی رودباری ، 1221ق ، از خواجه محمد بن محمود شیرازی فانی دانسته شده ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 308/2].

8/8881 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 714 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1233ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ حجتیه: 123].

9/8882 . تهران ، خانقاه نور بخش: 281 ، یوسف گرگانی ، 1268ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص146-225»40 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 26/2].

10/8883 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: 128- د ، نسخ و نستعلیق ، محمود بن میرزا محمد علی گرگانی ، 1271ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ59پ»58 برگ [فهرست ادبیات تهران: 224/1].

11/8884 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6023 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، زین العابدین نقیب بن عبد اللّه ، 1284ق ، 35 برگ [فهرست آستان قدس: 83/5].

12/8885 . رشت ، فرهنگ: 90 خ ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست فرهنگ رشت: 37].

13/8886 . شیراز ، خانقاه احمدیه: 10 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 218/5].

ص:44

14/8887 . قم ، گلپایگانی: 789/5/79 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسین بن محمد صادق حسنی حسینی خاتون آبادی ، جمعه 14 رجب 1308ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «104پ - 160پ» 57 برگ ، 14 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

15/8888 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2796 ، عنوان معرفی: خلاصة التبیان ، آغاز:

برابر نمونه ، نستعلیق تحریری ، محمد علی ، 1308ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «ص41-133»47 برگ [فهرست مجلس: 61/10].

16/8889 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1118 ، آغاز: برابر نمونه ، سید احمد بن محمد رضا حسینی خوانساری ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 343].

17/8890 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3323 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص42 - 132» 46 برگ [فهرست مجلس: 1083/10].

18/8891 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 875 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «107پ138پ»32 برگ [فهرست مجلس: 159/23].

19/8892 . تهران ، دانشگاه تهران: 2326 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «71ر148پ»78 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

2710/7].

20/8893 . تهران ، دانشگاه تهران: 7488 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخ در عربی و نستعلیق در فارسی ، عرب تربتی(ظاهراً وی شاگرد محمد دهدار بوده است) ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-140»70 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 590/16].

21/8894 . قم ، گلپایگانی: 1405/8/115 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: و مشهود عیان صورت سر وجود و مستطبع مرآت نمود و سرّ الأنبیاء و حقیقت الاولیاء مطلوب کل طالب امیر المؤمنین ... و غلب یمانی پرسید که هل رأیت ربک و در ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح دارد ، 101 برگ ، 14

ص:45

سطر ، 8/5*16 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

22/8895 . قم ، گلپایگانی: 906/5/196 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، رسالۀ سوم مجموعه ، «136پ188پ»52 برگ ، 16 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

23/8896 . تهران ، ملک: 1668 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «58پ124پ»67 برگ [فهرست ملک: 326/5].

24/8897 . تهران ، ملک: 5845 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «36پ39پ»4 برگ [فهرست ملک: 69/9].

25/8898 . یزد ، وزیری: 2810 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «140-180»41 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری:

1435/4].

26/8899 . تهران ، خانقاه نور بخش: 8 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «ص28-79»26 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 11/1].

27/8900 . کتاب خانۀ شخصی (دارای 230 نسخه): 8 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 107 برگ [مجلۀ نور علم: 92/54].

28/8901 . عراق * ، نجف ، شیخ آقا بزرگ تهرانی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «103پ - 143پ» 41 برگ ، سابقه:

دانشگاه تهران: میکروفیلم 2986 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 751/1].

29/8902 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 618 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «12ر74ر»63 برگ ، 19 سطر ، 12*21/5 [فهرست مؤید: 127/2].

1 خلاصۀ حلیة المتقین

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: آداب.

ص:46

1439 . خلاصة الرشاد فی الدلالة علی منهج العباد

(فارسی)

از: احمد بن محمد علی قزوینی

شرح اربعین حدیث نبوی (1) است که شیخ صدوق در خصال (2) نقل نموده است .

مؤلف این شرح را به خواهش بعضی از خواص مؤمنین ، شرح نموده ، و در آن فقرات حدیث را در ابواب متعدد - هر باب در چند فصل - توضیح داده است.

آغاز: بسمله الحمد لولیه و الصلاة و السلام علی محمد صفیه ... و بعد چنین گوید أحقر عباد اللّه عملاً و أکثرهم زللاً حقیر فقیر احمد بن محمد علی القزوینی ... در بیان شرح این چهل حدیث ... رسالۀ را بخلاصة الرشاد فی الدلالة علی منهج العباد.

نسخه ها:

8903 . قم ، گلپایگانی: 776/5/68 ، از آغاز تا فقرۀ چهارم ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخه در حاشیه دارای علامات بلاغ و تصحیح است ، 32 برگ ، 27 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1 خلاصة نهج البلاغة

از: محمد تقی بن امیر مؤمن حسینی قزوینی ، سید

رجوع کنید به: طرائف الحکمة و بدائع المعرفة.

1 خلاصة وسائل الشیعة

از: محمد بن حسن عاملی مشغری (شیخ حر عاملی)

رجوع کنید به: هدایة الاُمة إلی أحکام الأئمة.

ص:47


1- (1) . این حدیث در حرف الف با عنوان «الأربعون حدیثاً» از شیخ صدو ق (381 ق) معرفی گردید .
2- (2) . خصال ، شیخ صدوق : ص 543 .

1440 . خلافت علی علیه السلام در غدیر خم

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رسالۀ کوتاهی است حاوی 89 حدیث از طریق عامه در خصوص غدیر خم ، که در آنها تصریح به خلافت حضرت علی علیه السلام شده است.

آغاز: بسمله . فی نص علی أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب من رسول اللّه فی غدیر خم .

نسخه ها:

8904 . مشهد ، گوهرشاد: 644 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 125 برگ [فهرست گوهرشاد: 756/2].

1441 . خلق الأشیاء

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: الحمد للّه... أما بعد اعلم إن اللّه خلق شجرة و لها أربعة.

نسخه ها:

8905 . قم ، گلپایگانی: 9/224 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، سابقه: حاج اسماعیل هدایتی [مجلۀ تراثنا: 96/3].

1 الخمائل

از: یعقوب بن ابراهیم بن بختیاری حویزی ( 1147 ق)

رجوع کنید به: الأربعون حدیثاً.

1442 . خواب نامه

منسوب به: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام ( 202 ق)

ص:48

نسخه ها:

8906 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 16807 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 23/15].

1443 . خواب نامه

منسوب به: ائمۀ معصومین علیهم السلام

نسخه ها:

8907 . تهران ، دانشگاه تهران: 7914 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، «برگ 268پ» 1 صفحه و به صورت جدول است . [فهرست دانشگاه تهران: 736/16].

1444 . خواب نامۀ منظوم

منسوب به: امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام ( 148 ق)

نسخه ها:

8908 . تهران ، ملک: 4441 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 401/7].

1445 . خواص الفواکه

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

احادیثی است روایت شده از پیامبر اکرم و اهل بیت علیهم السلام در خواص بعضی از گیاهان و میوه ها که بدون نظم خاصی گردآوری شده است.

آغاز: الحمد للّه الذی جعل للأشیاء خصائص یوجب حکمته و بعث الانبیاء بشرائع تقتضی رأفته .

ص:49

نسخه ها:

1/8909 . قم ، مرعشی: 5358 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، فضل اللّه ، 882 ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «76 ر - 83 پ» 7 برگ [فهرست مرعشی: 141/14].

2/8910 . قم ، مرعشی: 7935 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «176 پ - 187 ر» 10 برگ [فهرست مرعشی: 261/20].

1 دائرة الوجود

از: عبد اللّه بلیانی ، اوحد الدین

رجوع کنید به: عینیة الوجود.

د

1446 . درّ ثمین (احادیث فصل الخطاب)

(عربی)

از: محمد حسینی شریف اصفهانی نجل محمد بن محمد ابراهیم کلباسی خراسانی (زنده در 1268 ق)

احادیث کتاب فصل الخطاب حاج محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی (1288 ق) را به ترتیب حروف تهجی ، مرتب ساخته و در جمعه هفتم شعبان 1268 از تألیف آن فارغ شده است.

آغاز: الحمد للّه الذی أنشأ شجرة الوجود و ما یتفرع علیها من أصل العدم.

نسخه ها:

8911 . مشهد ، گوهرشاد: 803 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، چهارشنبه 25 رمضان 1286ق ، 32 برگ [فهرست گوهرشاد: 1089/3].

1 الدر المکنون

از: فضل بن حسن بن فضل طبرسی ، امین الإسلام ابو علی

رجوع کنید به: نثر اللآلی.

ص:50

1447 . الدر المنثور (الدرر المنثورة و الحکمة المأثورة)

(1)

(عربی)

گویا از: میثم بن علی بن میثم بحرانی ، کمال الدین (زنده در 679 ق)

مختصری است از کلمات ، مواعظ و حکمتهای امیر مؤمنان علیه السلام ، با حذف اسانید آنها ، در چند باب به ترتیب الفبایی . در این ترتیب الف و لام تعریف در باب الف گنجانیده شده است .

[الذریعة: 77/8 ؛ ایضاح المکنون: 450/1]

آغاز: الحمد للّه الذی هدانا بتوفیقه إلی جادة طریقه و فضّلنا بتوحیده علی کافة عبیده . . . فهذه کلمات محذوفة الاسانید مرتبة علی حروف المعجم مرویة عن . . .

ابی الحسن علی بن ابی طالب کرم اللّه وجهه حرف الالف الدین یعصم الدنیا تسلم .

انجام: ینبغی لمن رضی بقضاء اللّه ان یتوکل علیه .

نسخه ها:

1/8912 . تهران ، ملک: 2194 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، قرن 9ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 43 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 961 [فهرست ملک: 211/1؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 187/3].

2/8913 . تهران ، ملک: 4250 ، آغاز: بسمله لا یؤمن أحدکم حتی یحب لأخیه ما یحب لنفسه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «9پ10ر»2 برگ [فهرست ملک: 294/7].

1448 . الدر المنثور من الخبر المأثور و غیر المأثور

(عربی)

از: علی بن محمد بن حسن بن زین الدین شهید ثانی جبل عاملی ( 1103 ق)

این کتاب ، متضمن مطالب متنوع و بحثهای مختلفی به طور کشکول که مؤلف در آن بسیاری از احادیث را شرح نموده است. او همچنین اشعار و حالات بعضی از بزرگان و دانشمندان خاندان خود را نگاشته و موضوعات ادبی و تاریخی را

ص:51


1- (1) . این عنوان مورد تردید است ، در اینکه ابن میثم اثری به این نام داشته باشد و اینکه نسخه های معرفی شده ، نسخۀ آن کتاب باشند . گویا نسخه های معرفی شده ، نسخه های غرر الحکم آمدی هستند .

می آورد. این کتاب منقسم به سه جزء می باشد و تألیف آن به سال 1073 ق پایان یافته است.

[الذریعة: 76/8 و 136/3 ؛ التراث العربی: 10/3 ؛ مشار عربی: 347]

آغاز: الحمد للّه ملهم الصواب و مذلل الصعاب و مفیض فیضه .

نسخه ها:

1/8914 . تهران ، مجلس سنا: 227 ، نسخ ، محمد بن حسن حر عاملی ، 1072ق ، 240 برگ ، 17 سطر ، 19*14 [فهرست مجلس سنا: 106/1].

2/8915 . تهران ، ملی تهران: /1376ع ، آغاز: الحمد للّه میز الحق و أهله و میز الباطل فرعه و أصله ، نسخ ، ابو طالب حسینی ، 1073ق ، 64 برگ [فهرست ملی تهران: 375/9].

3/8916 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13166 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد تقی بن احمد فیروز آبادی ، 1083ق ، 206 برگ [فهرست مجلس: 257/36].

4/8917 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5691 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد تقی سبزواری ، 1212ق ، 73 برگ [فهرست مرعشی: 84/5].

5/8918 . تهران ، سپهسالار: 5374 ، جزء دوم ، احمد بن عبد الوهاب اصفهانی ، 1284ق ، 193 برگ [فهرست سپهسالار: 415/4].

6/8919 . تهران ، سپهسالار: 1894 ، جلد دوم ، بدون نام کاتب ، 1286 ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 170 برگ [فهرست سپهسالار : 254/1 و 415/4].

7/8920 . تهران ، سپهسالار: 1893 ، جلد اول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1286ق ، 222 برگ [فهرست سپهسالار/ : 254/1 و 415/4].

8/8921 . یزد ، وزیری: 2299 ، جلد اول ، نسخ ، ابو القاسم ، 1294ق ، 297 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1239/4].

9/8922 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3469 ، جلد اول و دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، «364ص»182 برگ [فهرست مجلس: 1429/10].

10/8923 . قم ، گلپایگانی: 6295/30/175 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده است ، 193 برگ ، 18 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:52

11/8924 . تهران ، ملک: 1104 ، آغاز: بسمله و من ذلک کلمات منثورة نثرا و نظما کنت قد جمعتها ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست ملک: 207/1].

12/8925 . تهران ، دانشگاه تهران: 655 ، آغاز: بسمله ... قال ره بعد الخطبة فی روایة هذا الکتاب فطریقی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 254 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1302/5].

13/8926 . قم ، مسجد اعظم: 564 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 170].

14/8927 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4672 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 122].

15/8928 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1881 ، بخشی از جلد اول ، از آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 238 برگ [فهرست الهیات مشهد: 942/3].

1449 . الدرّ المنظوم من کلام المعصوم (شرح اصول الکافی)

(عربی)

از: علی بن محمد بن حسن بن زین الدین شهید ثانی جبل عاملی (1103 ق)

حاشیه ای است با عناوین «قوله - قوله» بر اصول الکافی که فقط کتاب عقل و علم آن تألیف شده و با این که در پایان به حاشیۀ کتاب توحید در جلد دوم حواله می دهد ولی ظاهراً نوشته نشده است. تألیف این جلد در آخر ذی حجه 1061ق به پایان رسیده است.

[الذریعة: 79/8 و 183/6 ؛ التراث العربی: 11/3 و 12]

آغاز: أصح الأخبار سنداً و أعلاها و أحسن الآثار متناً و أغلاها.

نسخه ها:

1/8929 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2538 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمود بن فیاض حسینی کربلایی ، شنبه جمادی الاول 1071ق ، تصحیح شده ، به امر مؤلف کتابت شده و دارای حواشی مختصر به خط مؤلف و علامت بلاغ به خط وی در برگ آخر است ، 252 برگ ، 21 سطر [فهرست مرکز احیاء: /7مخطوط].

ص:53

2/8930 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 173 ، نسخ ، علی بن محمد بن حسن بن زین الدین شهید ثانی (مؤلف) ، 1088ق ، 85 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری:

128/1].

3/8931 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4751 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 108 برگ [فهرست مجلس: 138/13].

4/8932 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 263 ، از ابتدا تا الرد إلی السند ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، با حواشی «منه سلمه اللّه» ، 140 برگ ، 20 سطر [میراث اسلامی ایران: 597/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 119/1].

5/8933 . تهران ، سپهسالار: 5487 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 206 برگ [فهرست سپهسالار: 416/4].

6/8934 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2733 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، دارای دو حاشیه با عنوان «أبوعلی عفی عنه» ، 282 برگ ، 15 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

7/8935 . قم ، مرعشی: 1647 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 118 برگ [فهرست مرعشی: 46/5].

8/8936 . قم ، مرعشی: 3574 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 111 برگ [فهرست مرعشی: 360/9].

9/8937 . تهران ، دانشگاه تهران: 926 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 90 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1305/5].

10/8938 . قم ، مسجد اعظم: 564 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمه الدر المنثور ، 140 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 171].

1450 . الدرّ النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم

(1)

(عربی)

از: یوسف بن حاتم شامی ، جمال الدین (قرن 7 ق)

مؤلف این کتاب را در دو جزء و پانزده باب و هر باب در چند فصل تنظیم نموده

ص:54


1- (1) . لهامیم جمع لهوم به معنی مردمان خوب . لهامیم العرب یعنی سادات آنها .

است:

الباب الأول: فی ذکر رسول اللّه صلی الله علیه و آله ؛

الباب االثانی: فی ذکر امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام ؛

الباب الثالث: فی ذکر سیدة نساء العالمین علیها السلام ؛

الباب الرابع: فی ذکر مولانا الحسن بن علی علیهما السلام ؛

الباب الخامس: فی ذکر الحسین بن علی علیهما السلام ؛

الباب السادس: فی ذکر أبی محمد علی بن الحسین زین العابدین علیهما السلام ؛

الباب السابع: فی ذکر أبی جعفر محمد بن علی الباقر علیهما السلام ؛

الباب الثامن: فی ذکر مولانا الصادق جعفر بن محمد علیهما السلام ؛

الباب التاسع: فی ذکر مولانا موسی بن جعفر علیهما السلام ؛

الباب العاشر: فی ذکر مولانا علی بن موسی الرضا علیهما السلام ؛

الباب الحادی عشر: فی ذکر سیدنا أبی جعفر محمد بن علی الجواد علیهما السلام ؛

الباب الثانی عشر: فی ذکر الامام أبی الحسن علی بن محمد الهادی علیهما السلام ؛

الباب الثالث عشر: فی ذکر الامام أبی محمد الحسن بن علی العسکری علیهما السلام ؛

الباب الرابع عشر: فی ذکر الحجة صاحب الزمان علیه السلام ؛

الباب الخامس عشر: فی عدة فصول (چند فصل آن مربوط به اهل بیت علیهم السلام و چند فصل در ذکر بنی عبد المطلب و بنی هاشم) .

چاپ: قم ، انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم ، 1420 ق1380/ ش.

[الذریعة: 86/8 ؛ فصلنامۀ علوم حدیث ، فارسی ، قم ، ش8 ، تابستان 1377 ش ، ص 212 - 222]

آغاز: الحمد للّه الذی جعل مشاهد أنبیائه قبلة العارفین.

نسخه ها:

1/8939 . ؟ ، میرزا محمد شریف عسکری طهرانی: بدون شماره ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: بادرت أمراً حال ربی دونه * و اللّه یدفع عن خراب المسجد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، به احتمال قوی در 734 ق نوشته شده است ، تصحیح شده ، 250

ص:55

برگ ، سابقه: مرعشی ، عکس 38 و 39 [فهرست عکسی مرعشی: 43/1].

2/8940 . خرمشهر ، سید علی عدنانی: بدون شماره ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، «348ص» 174 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 346 [فهرست عکسی مرکز احیاء:

406/1].

3/8941 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1553 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: لعبد الرحمن عوف الا ابرک ببشارة هی خیر لک من التجارة ، انجام: من شیعتنا خاصة تم الجزء الثالث من کتاب الدر النظیم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 122].

1451 . درر الأخبار و جواهر الآثار

(فارسی)

از: محمد کاظم بن محمد شفیع هزار جریبی ، ملا ( 1234 ق)

مؤلف در این رساله روایت های اخلاقی را از امامان شیعه بدون ذکر سند و مأخذ ، جمع آوری و به فارسی ترجمه نموده است.

[الذریعة: 117/8]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد چنین گوید بنده خاطی محمد کاظم ... که این رساله.

نسخه ها:

1/8942 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4527 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شیخ محمد ارومی ، 1235ق ، از برگ 199 تا پایان نسخه ، رسالۀ چهاردهم مجموعه [فهرست مجلس: 198/12].

2/8943 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8162 ، مختلف ، بدون نام کاتب ، 1262ق ، نجف و کربلا [فهرست الفبایی آستان قدس: 247].

3/8944 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13571 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «131پ - 166ر» 36 برگ [فهرست مجلس: 84/37].

ص:56

1452 . درر البحار

(عربی)

از: محمد تقی بن محمد خویی

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... فیقول ... ابن محمد محمد تقی الخوئی لما رأیت أبناء.

نسخه ها:

8945 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5145 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، میرزا نصر اللّه ، 1272ق ، 191 برگ [فهرست مجلس: 214/15].

1453 . درر البحار المصطفی من کتاب بحار الأنوار (نور الأنوار)

(عربی)

از: محمد بن مرتضی کاشانی ، نورالدین ( 1115 ق)

این کتاب ، گزیده بحار الأنوار است که مؤلف در آن اسانید و مکررات بحار الأنوار را حذف کرده و اخبار صحیح و مورد اعتماد را در سه بخش تنظیم نموده است:

بخش اول: از آغاز کتاب عقل و جهل تا پایان مبدأ و معاد است که به سال 1100 ق تألیف شده است ؛

بخش دوم: در مناقب اصحاب کساء تا پایان باب رجعت و در بیان نبوت ؛

بخش سوم: در امامت.

چاپ: یک جلد از این کتاب چاپ شده است.

[الذریعة: 119/8 ؛ فهرست مجلس : 662/10]

آغاز: الحمد للّه الذی فجر من قلوب أولیائه ینابیع الأسرار ثم صیرها بحاراً.

نسخه ها:

1/8946 . تهران ، دانشگاه تهران: 6721 ، کتاب النبوة در 96 باب ، با فهرست مطالب در آغاز ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، گویا نسخه اصل ، 293 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 345/16].

2/8947 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3104 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ،

ص:57

بدون تاریخ کتابت ، با فهرست ابواب کتاب ، «302ص» 151 برگ [فهرست مجلس:

661/10].

1 درر شاهوار (فارسی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

رجوع کنید به: رساله در رجعت .

1454 . الدرر الصافیة فی ترجمة بعض الکلمات القصار لأمیر المؤمنین علیه السلام (درۀ صافیه و

حکمت شافیه)

(فارسی)

از: محمد کاظم بن محمد شفیع هزار جریبی ، ملا ( 1234 ق)

ترجمه ای از بعضی کلمات قصار أمیر المؤمنین علیه السلام در مواعظ و حکم است که در سال 1226ق (موافق با جملۀ «کد غریب») تألیف شده است.

[الذریعة: 127/8]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد چنین گوید بنده... که این رساله ای است.

نسخه ها:

1/8948 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1239 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1237ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 72 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 72/2].

2/8949 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1799 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: و اعضا و جوارح آنها را عمل نمایند الحق که اکسیر نافعی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1240ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-142»142 برگ [فهرست الهیات مشهد: 870/3].

3/8950 . قم ، طبسی حائری: 366 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در مجلۀ نور علم در ردیف 389 آمده است ، رسالۀ ششم مجموعه ، 16 برگ [مجلۀ نور علم: 112/14؛ فهرست کتاب خانۀ طبسی].

4/8951 . قم ، طبسی حائری: 557 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، وقفنامه ای با تاریخ 1246 ق در نسخه موجود می باشد ، رسالۀ سوم مجموعه ، 12 برگ [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

ص:58

1455 . درر اللآلی العمادیة فی الأحادیث الفقهیة

(عربی)

از: محمد بن علی بن ابی جمهور احسایی (زنده در 909 ق)

مؤلف چون کتاب غوالی اللآلی را به پایان رسانید ، روایت های فقهی را در این کتاب گرد آورد. این کتاب به سید امیر عمادالدین استرآبادی در عصر سلطان احمد گورکی اهدا شده و مشتمل بر یک مقدمه و سه قسم و یک خاتمه می باشد.

کتاب نکاح آن در نهم ربیع الثانی 901ق و پایان کتاب به سال 909ق تألیف شده است. در خاتمۀ کتاب ، طرق اسناد روایتی و مشایخ مؤلف آمده است.

[الذریعة: 133/8 ؛ التراث العربی: 32/3]

آغاز: الحمد للّه الذی أقام قواعد القوانین الفقهیة بتقویم الفقهاء و أسس أساس المبانی الدینیة .

نسخه ها:

1/8952 . تهران ، ملک: 609 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، محمد بن علی بن ابی جمهور احسایی (مؤلف) ، 901ق ، 399 برگ [فهرست ملک: 210/1].

2/8953 . قم ، مرعشی: 5516 ، بدون نام کاتب ، شنبه 14 شوال 1063ق ، 601 برگ [فهرست مرعشی: 289/14].

3/8954 . قم ، مرعشی: 267 ، جزء اول کتاب ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1063ق ، 460 برگ [فهرست مرعشی: 298/1].

4/8955 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2013 ، جلد دوم شامل قسم دوم و سوم و خاتمه است ، آغاز: بعد الحمد لمالک الحمد و الصلاة علی تاج ذروة المجد محمد و آله ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1063ق ، در خاتمه کتاب طرق اسناد روایتی و مشایخ مؤلف آمده است ، 459 برگ [فهرست آستان قدس: 83/5].

5/8956 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 44 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 319 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 5218 [فهرست مجلس: 20/2 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 143/3].

6/8957 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4618 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول و دوم مجموعه ، 136 برگ [فهرست مجلس: 9/13].

ص:59

1456 . الدرر المنتخب

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

منتخبی است از بحار الأنوار علامه مجلسی بدون هیچ اضافات و توضیحی .

موضوع روایات آن ، حالات و زندگانی ائمۀ معصومین علیهم السلام می باشد.

آغاز: الحمد للّه الذی إذا سأله (عبد) أعطاه و إذا أمل ما عنده بلغه مناه.

نسخه ها:

8958 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13760 ، جلد دوم از باب ما جاء فی تاریخ ولادة أمیر المؤمنین علی علیه السلام تا آخر فضایل بارگاه امام حسین علیه السلام ، افتادگی دارد ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «66پ346ر»281 برگ [فهرست مجلس: 298/37].

1 الدرر المنثورة و الحکمة المأثورة

از: میثم بن علی بن میثم بحرانی ، کمال الدین

رجوع کنید به: الدر المنثور.

1457 . الدرر و اللآلی فی خلاصة الأمالی

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

مؤلف دراین رساله دویست حدیث از احادیث الأمالی شیخ صدوق را با حذف سند گرد آورده و به تاریخ صفر 977ق در قزوین به پایان رسانیده است.

نسخه ها:

8959 . تهران ، دانشگاه تهران: 1805 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، نیمۀ دوم سده 10ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «3پ33پ»31 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 390/8].

1458 . الدرة الباهرة من الأصداف الطاهرة

(عربی)

منسوب به: محمد بن مکی عاملی ، شهید اول (786 ق)

کلمات قصار مروی از پیامبر اکرم و ائمه علیهم السلام است. در نسبت این رساله به شهید

ص:60

اول بحث است و به قطب الدین کیدری نیز نسبت داده شده است.

چاپ: نجف ، مطبعۀ حیدری ، 1388ق ، با تصحیح مرحوم محمد هادی امینی ؛ مشهد ، انتشارات آستان قدس رضوی ، 1365ش ، با تحقیق آقای داود میر صابری ، وزیری ، 50ص ؛ قم ، انتشارات زائر ، 1379ش ، با تحقیق و ترجمۀ فارسی شیخ عبدالهادی مسعودی ، وزیری ، 58ص .

[الذریعة: 90/8]

آغاز: الحمد لولیه و الصلاة علی نبیه محمد و آله ... قال النبی صلی اللّه علیه و آله العلم ودیعة اللّه فی ارضه و العلماء امنائه علیه .

نسخه ها:

1/8960 . تهران ، ملک: 604 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 857 ق [ فهرست کتابخانۀ ملک ، 5 / 105]» .

2/8961 . یزد ، وزیری: 2585 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، زین العابدین ، 1241ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «113-119»7 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 4 / 1353].

3/8962 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6763 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 83/5].

4/8963 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1918 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «ص72 - 80» 5 برگ [فهرست مجلس:

599/9].

1459 . الدرة البیضاء

(عربی)

از: ابو الحسن بن حیدر حسینی یزدی محمود آبادی اصفهانی (زنده در 1282 ق)

در ده باب که در سال 1282 ق نگاشته است .

آغاز: الحمد للّه الذی توحد بالوحدانیة . . . اما بعد چنین . . . ابو الحسن بن حیدر الحسینی الیزدی الاصل الساکن فی قریة محمود آباد البرخوار من بلوکات تسعة اصفهان .

ص:61

نسخه ها:

8964 . تهران ، سپهسالار: 5381 ، آغاز: برابر نمونه ، ابو الحسن بن حیدر حسینی یزدی محمود آبادی اصفهانی (مؤلف) ، 1282ق ، 340 برگ [فهرست سپهسالار: 419/4].

1460 . درة البیضاء فی ترجمة حدیث الکساء

(فارسی)

از: محمد رضا بن محمد اسماعیل سیستانی قائمی (قرن 14 ق)

ترجمه و شرحی است بر حدیث کساء همراه با ذکر برخی ادعیه از جملۀ دعای توسل . مؤلف کتابش را در 27 لؤلؤ قرار داده و در آن فضایل و مناقب پنج تن آل عبا را ذکر نموده و به سال 1341 ق از تألیف آن فارغ شده است.

مؤلف پس از پایان کتاب ، حدیث کساء را از روی نسخۀ سید رضا قوچانی در مشهد مقدس تحریر نموده و در روز چهاردهم ربیع الثانی 1346ق به پایان رسانیده است .

آغاز: الحمد للّه الواجب الوجود الملک العادل الودود الحاکم بالقسط.

نسخه ها:

8965 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8994 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد رضا بن محمد اسماعیل قائمی (مؤلف) ، 1346ق ، 439 برگ [فهرست آستان قدس:

257/14].

1461 . الدرة البیضاء فی شرح خطبة فاطمة الزهراء علیها السلام

(عربی و فارسی)

از: محمد تقی بن اسحاق رضوی قمی ، سید ( 1344 ق)

شرح مزجی مختصری است بر خطبۀ حضرت زهراء علیها السلام که در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله ایراد فرموده است. در این شرح ، بیشتر ، جنبه های لغوی و ادبی توضیح داده شده و ترجمۀ فارسی خطبه نیز بر فراز صفحه ها تحریر شده است . مؤلف این شرح را در 22 ربیع الثانی 1327ق به پایان رسانده و سپس شرح خطبه صغرای حضرت زهرا علیها السلام را نیز به آخر آن الحاق نموده که تألیف آن در روز هفدهم جمادی الثانی

ص:62

همان سال خاتمه یافته است .

[الذریعة: 93/8 ؛ مشار عربی: 358 ؛ التراث العربی: 17/3 و 18]

آغاز: الحمد للّه الذی خصّ اولیاءه بغطاء الرزیة و خبأهم دار ثوابه.

نسخه ها:

8966 . قم ، مرعشی: 5674 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد تقی بن اسحاق رضوی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 151 برگ [فهرست مرعشی: 73/15].

1462 . درة السلطانی (شرح حدیث حقیقت)

(فارسی)

از: محمد بن محمد نصیر گیلانی (قرن 13 ق)

رساله ای است مشتمل بر اصول عقاید دینیه و مسائل اسلامیه در قالب ترجمه و شرح حدیث حقیقت که کمیل بن زیاد نخعی از علی علیه السلام روایت نموده است .

مؤلف این شرح را در سال 1251 ق به پایان رسانیده و به سلطان محمد شاه قاجار تقدیم نموده است.

آغاز: ثنای معهود و ذکر غیر محدود سزاوار معبودی است که عرصات افهام از ادراک ذات کامل الصفات او تنگ .

نسخه ها:

8967 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1835 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق شکسته ، محمد بن محمد نصیر گیلانی (مؤلف) ، 1251ق ، «79ص» 40 برگ [فهرست سلطنتی ، ادبی و عرفانی: 361].

1 دره صافیه و حکمت شافیه

از: محمد کاظم بن محمد شفیع هزار جریبی ، ملا

رجوع کنید به: الدرر الصافیة فی ترجمة بعض الکلمات القصار لأمیر المؤمنین علیه السلام .

ص:63

1463 . درة المعالی فی ترجمة اللآلی

(فارسی)

از: محمد بن سعید نخجوانی بن ساوجی ، ابو المحاسن (ابن ساوجی) (قرن 8 ق)

نسخه ها:

8968 . ایرلند * ، دبلین ، چستربیتی: 308(72/3) ، نسخ ، ابن ساوجی (مؤلف) ، 5 ربیع الثانی 729ق ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 3432 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 141/2 ؛ نشریۀ نسخه های خطی: 127/1].

1464 . الدرة النجفیة فی شرح نهج البلاغة الحیدریة

(عربی)

از: ابراهیم بن حسین دنبلی خویی ، شهید ( 1325 ق)

شرح نسبتاً مختصری است بر نهج البلاغة ، با تحقیقات ممتاز و فوائدی چند و نقل گفته های ابن ابی الحدید و ابن میثم و سایر شارحین . نیمۀ اول این کتاب در دهۀ دوم صفر 1273ق و نیمۀ دوم آن در جمادی الاول 1291ق پایان یافته است.

مؤلف ابتدا در مقدمه هشت فصل آورده پس از آن ، اول مقدمۀ سید رضی و بعد از آن به ترتیب ، خطب ، نامه ها و کلمات قصار را شرح کرده است . او ابتدا قسمتی از متن را ذکر ، بعد لغت و سایر مطالب مربوط به آن را بیان می کند . عنوان فصول مقدمه چنین است:

الفصل الأول: فی قوله علیه السلام و مدة عمره ؛

الفصل الثانی: فی نسبه الشریف ؛

الفصل الثالث: فیما جاء فی کنیته ؛

الفصل الرابع: فی القابه ؛

الفصل الخامس: فی ما جاء فی صفته ؛

الفصل السادس: فی نبذ من کراماته ؛

الفصل السابع: فی بیان انه علیه السلام کان مستجمعاً للفضائل الانسانیة ؛

الفصل الثامن: فی حقیقة الخطاب و بیان نسب سید رضی .

چاپ: تبریز ، چاپ سنگی ، 1292ق ، 394 ص .

ص:64

آغاز: الحمد للّه الذی هدانا لمناهج السداد و ساقنا الی مدارج الرشاد و سلک بنا سبیل محجة البیضاء .

نسخه ها:

1/8969 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 294 ، نیمه اول ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ابراهیم بن حسین دنبلی خویی (مؤلف) ، دهۀ دوم صفر 1273 ق [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد اول: 146].

2/8970 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، دوشنبه 4 صفر 1280ق ، این نسخه به دستور میرزا نصراللّه کتابت شده است . [دلیل المخطوطات:

231].

3/8971 . تهران ، ملی: /448ع ، نیمه اول کتاب ، آغاز برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1281 ق ، ، 257 برگ [فهرست ملی تهران: 379/7].

4/8972 . قم ، مرعشی: 4419 ، نیمه دوم کتاب است ، نستعلیق ، ابراهیم بن حسین دنبلی خویی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 326 برگ [فهرست مرعشی: 18/12].

5/8973 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 295 ، جلد اول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با تقریظی از محمد رازی به نظم و نثر ، 216 برگ [فهرست مدرسۀ نمازی:

147/1].

6/8974 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 296 ، جلد اول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ نمازی : 147/1].

1465 . دستور المؤمنین

(فارسی)

از: غضنفرالدین حسینی نیر التولیه ، سید

احادیثی است با ترجمۀ فارسی در اخلاق مذهبی برای راهنمایی مردم ایران.

آغاز: الحمد للّه الذی أوضح بکلامه سبیل الهدایة.

نسخه ها:

8975 . تهران ، دانشگاه تهران: 8677 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 13 و 14 ق ، 171 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 193/17].

ص:65

1466 . دعائم الإسلام و شرائط الإیمان

(عربی - اسماعیلیه)

از: نعمان بن محمد بن منصور مغربی ، ابو حنیفه امامی ، قاضی نعمان ( 363 ق)

احادیثی فقهی است به نقل از ائمه علیهم السلام بدون ذکر سند و رجال حدیث . مؤلف در مقدمه گوید که چون بدعت ها فراوان شده و هر فرقه ای از اهل ضلال برای خود رئیسی انتخاب نموده اند ، بر آن شدم که کتاب مختصر جامعی در احکام اسلام از روایتهای صحیح ثابت گرد آورم. در ابتدای کتاب ، چند فصل در امور اعتقادی خصوصاً راجع به ائمه علیهم السلام آورده و پس از آن از کتاب الصلاة شروع و به کتاب ادب القضاء و القضات ختم می نماید.

[الذریعة: 19/8؛ التراث العربی: 39/3]

آغاز: الحمد للّه استفتاحاً بحمده و صلی اللّه علی محمد رسوله و عبده و علی الأئمة من أهل بیته.

نسخه ها:

1/8976 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1683 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1003ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 251].

2/8977 . تهران ، دانشگاه تهران: 2082 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد مؤمن جرفادقانی ، 1059ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «61پ65»5 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

706/8].

3/8978 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1034 ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق [فهرست اهدایی رهبری: 124].

4/8979 . تبریز ، ملی تبریز: 3351 ، آغاز: الحمد للّه استفتاحا بحمده و صلی اللّه علی محمد عبده و رسوله و علی الأئمة الطاهرین ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1319ق ، 131 برگ [فهرست ملی تبریز: 492/2].

5/8980 . قم ، مرعشی: 756 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 222 برگ [فهرست مرعشی: 362/2].

6/8981 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1682 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 251].

ص:66

7/8982 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2014 ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 513 برگ [فهرست آستان قدس: 85/5].

1 دعوات

از: سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین)

رجوع کنید به: سلوة الحزین.

1467 . دلائل الإمامة

(عربی)

از: محمد بن جریر بن رستم طبری (قرن 5 ق)

در ادلۀ امامت دوازده امام علیهم السلام و بعضی از معجزات و کرامات و فضایل آن حضرات است.

[الذریعة: 241/8 - 247 ؛ التراث العربی: 45/3 ؛ مشار عربی: 365]

آغاز: الحمد للّه الذی نوّر قلوبنا بهدایة محمد و شرح صدورنا بولایة علی صلی اللّه علیهما.

نسخه ها:

1/8983 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1923 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، حاج صادق ، 1262ق ، 72 برگ [فهرست آستان قدس: 86/5].

2/8984 . قم ، مرعشی: 2974 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: القاضی أبوبکر محمد بن عمر الجعابی أخبرنا أبو عبد اللّه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 160 برگ [فهرست مرعشی: 154/8].

3/8985 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7655 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 252].

4/8986 . تهران ، دانشگاه تهران: 523 ، عنوان معرفی: معجزات الائمه علیهم السلام ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن صالح غروی ، بدون تاریخ کتابت ، کامل ، 69 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1539/3].

ص:67

1468 . الدلائل البرهانیة فی تصحیح الحضرة الغرویة (تلخیص فرحةالغری)

(عربی)

از: حسن بن یوسف بن علی بن مطهر ، ابو منصور (علامه حلی) ( 726 ق)

تلخیص و گزیده ای است از فرحة الغری تألیفِ غیاث الدین عبد الکریم بن طاووس حلی (693 ق) ، در یک مقدمه و پانزده باب مانند اصل کتاب .

آغاز: الحمد للّه مظهر الحق و مبدئه و مدحض الباطل و مزجیه . . . و بعد فانی وقفت علی کتاب السید النقیب . . . فاخترت منه معظمه بحذف أسانیده و مکرراته .

[الذریعة: 248/8 ؛ مکتبة العلامة الحلی: 129]

نسخه ها:

1/8987 . تهران ، سپهسالار: 5387 ، نسخ ، عنوان معرفی: فرحة الغری ، آغاز برابر نمونه ، محمد حسین خادم کتابدار ، 1090ق ، 92برگ ، [فهرست سپهسالار: 361/5].

2/8988 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1685 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 252].

3/8989 . تهران ، دانشگاه تهران: 1131 ، آغاز برابر نمونه ، رسالۀ چهارم مجموعه ، [فهرست دانشگاه تهران:1306/5 ].

1469 . دوحة الأخبار فی ذکر أخبار الأخیار و أخیار الأخبار

(عربی)

از: محمد شریف بن رضا شیروانی تبریزی (قرن 13 ق)

مؤلف در این کتاب اخبار و احادیثی را که از طریق اهل بیت علیهم السلام در سنن و آداب اسلامی و فضایل و رذایل اخلاقی روایت شده ، در 56 فصل با حذف اسانید گرد آورده و در رجب 1226 ق تألیف آن را به پایان رسانده است.

[الذریعة: 272/8]

آغاز: الحمد للّه الذی أمرنا بمتابعة سنن سید الأنبیاء و ندبنا إلی.

نسخه ها:

1/8990 . تهران ، دانشگاه تهران: 522 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، احمد بن علی لباسانی ،

ص:68

1226ق ، 91 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1313/5].

2/8991 . قم ، مرعشی: 10150 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، رمضان المبارک 1235ق ، 106 برگ [فهرست مرعشی: 111/26].

3/8992 . قم ، مرعشی: 10685 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 24 محرم 1280ق ، 65 برگ [فهرست مرعشی: 135/27].

1470 . ده خصلت صاحب فتوت به روایت از علی علیه السلام

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

8993 . آلمان * ، فرانکفورت ، دانشگاه فرانکفورت: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: عکس 7104 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 278/3].

1 دیات ظریف بن ناصح

رجوع کنید به: اصل عبد اللّه بن بحر.

1 دین الإمامیة

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام

رجوع کنید به: شرائع الدین.

1471 . دیوان الإمام علی علیه السلام (الأشعار المختلفة)

از: امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40 ق)

در فهرست چنین معرفی شده: «دیوان حضرت است که بدون ترتیب مخصوص گرد آورده شده است» .

ص:69

نسخه ها:

8994 . قم ، مرعشی: 3670 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، شاید از سدۀ هفتم ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «199 ر214 پ» 16 برگ [فهرست مرعشی: 62/10].

1 دیوان أمیر المؤمنین علیه السلام

از: محمد بن حسین بن حسن کیدری بیهقی نیشابوری ، قطب الدین

رجوع کنید به: أنوار العقول من أشعار وصی الرسول علیه السلام .

1 دیوان أمیر المؤمنین علیه السلام

از: علی بن احمد نیشابوری فنجگردی ، ابو الحسن

رجوع کنید به: تاج الأشعار.

1472 . دیوان السجاد علیه السلام

(عربی)

منسوب به: امام علی بن الحسین زین العابدین علیهما السلام

دیوان اشعاری است به ترتیب حروف قوافی و در هر حرف ، پنج بیت (جمعاً 28 قطعۀ 5 بیتی) . موضوع این اشعار آداب و سنن و اخلاق بوده و در انتساب آن اشعار به امام سجاد علیه السلام تردید است.

[الذریعة: 431/2/9 ؛ مدرس خیابانی تمامی این دیوان را در کتابش تحفۀ مهدویه درج نموده است ؛ سزگین: 528/1 ؛ فهرست مجلس 378/26]

آغاز:

تبارک ذو العلی و الکبریاء تفرّد بالجلال و بالبقاء

نسخه ها:

1/8995 . قم ، مرعشی: 5557 ، عنوان معرفی: المخمسات ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، غرۀ رجب 903ق ، 20 برگ [فهرست مرعشی: 319/14].

2/8996 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3312 ، آغاز: و بعد قال الإمام زین العابدین علیه

ص:70

السلام: تبارک ذوالعلی و الکبریاء * تفرد بالجلال و بالبقاء ، ثلث ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، «ص30-59» 15 برگ [فهرست مجلس: 963/10].

3/8997 . تهران ، دانشگاه تهران: 1559 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست دانشگاه تهران: 180/8].

4/8998 . تهران ، ملی تهران: /1566ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد رسول بن محمد حسین ، 1258ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص463 - 468» 3 برگ [فهرست ملی تهران: 95/10].

5/8999 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه فیروز 135 ، آغاز: بسمله هذه درة لامعة و غرة ساطعة ولویة علیه مسحة من الحکم الإلهیة ، نستعلیق ، محمد ایروانی ، 1266ق ، «16ص»8 برگ [فهرست مجلس: 86/21].

6/9000 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 364 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1266ق ، به همراه دیوان امام علی علیه السلام ، 88 برگ [فهرست مجلس].

7/9001 . قم ، دار الحدیث: 32 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: بعید عن سبیل الشر سمحا * نقی الکف عن عیب و نایی/تلق موعظتی بقبول صدق * تفز بالیسیر عند حلول لای ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1275ق ، «15ر - 20ر» 5 برگ ، 15 سطر [فهرست دار الحدیث].

8/9002 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8484 ، نسخ ، کاظم جزایری ، 1332ق ، تهران [فهرست الفبایی آستان قدس: 261].

9/9003 . قم ، مرعشی: 10109 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد کاظم بن احمد بن محمد جعفر موسوی جزایری ، 1360ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «59پ - 65ر» 7 برگ [فهرست مرعشی: 76/26].

10/9004 . قم ، مرعشی: رسالۀ سوم مجموعه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [مجلۀ میراث شهاب: 18/20].

11/9005 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7898 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «104پ109ر» 6 برگ [فهرست مجلس: 378/26].

12/9006 . تهران ، سپهسالار: 7452 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست سپهسالار: 494/4].

ص:71

13/9007 . تهران ، ملک: 3466 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست ملک:

437/6].

14/9008 . تهران ، ملک: 5434 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست ملک: 379/8].

1 دیوان امیر المؤمنین علیه السلام

از: محمد بن حسین بن حسن کیدری بیهقی نیشابوری ، قطب الدین

رجوع کنید به: الحدیقة الأنیقة.

ذ

1473 . ذکر رموز و اشارات در تفسیر حضرت امام صادق علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست چنین معرفی شده است: «در این رساله به روایت از امام علی طبرسی با وسائطی از حضرت صادق علیه السلام رموز و اشارات موجود در قرآن چون حم و عسق و یا پاره ای از آیات شرح میشود و نشان داده میشوند که حضرت مقاصد این کلمات را چه می دانسته است» .

آغاز: فی روایة الإمام علی الطبرسی عن الأصحاب.

انجام: ألحق حتی تنفصلوا مما دون الحق .

نسخه ها:

9009 . تهران ، ملی تهران: /1943ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد مفید حسینی ، 1085ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «39پ - 40پ» 2 برگ [فهرست ملی تهران:

619/10].

1474 . الذهبیة (طب الرضا علیه السلام ، الرسالة الذهبیة)

(عربی)

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام ( 202 ق)

رسالۀ معروفی است در پزشکی که گفته میشود امام رضا علیه السلام آن را به درخواست

ص:72

مأمون عباسی نگاشته و چون به مأمون رسید ، دستور داد که آن را با طلا بنویسند و به همین جهت به ذهبیه و مذهبه معروف شده است .

ابن شهرآشوب در معالم العلماء (ص92) این رساله را از تألیفات محمد بن حسن بن جمهور قمی بصری دانسته است.

[الذریعة: 46/10 ؛ مشار عربی: 623 ؛ مستدرک الوسائل: 335/3 ؛ التراث العربی:105/3 ؛ کشف الظنون: 88/2 ]

آغاز: بسمله . أما بعد ، فإنه وصل إلیّ کتاب أمیر المؤمنین فیما أمرنی من توقیفه علی ما یحتاج إلیه مما جربته و ما سمعته فی الاطعمة و الاشربة و أخذ الادویة و الفصد و الحجامة و الحمام و النورة و الباه و غیر ذلک مما یدبر استقامة أمر الجسد ، و قد فسرت له ما یحتاج إلیه ، و شرحت له ما یعمل علیه ، من تدبیر مطعمه و مشربه و أخذه الدواء و فصده و حجامته و باهه و غیر ذلک مما یحتاج إلیه من سیاسة جسمه ، و باللّه التوفیق . اعلم أن اللّه عزوجل لم یبتل الجسد بداء حتی جعل له دواء .

نسخه ها:

1/9010 . قم ، گلپایگانی: 4075/20/195 ، آغاز: بسمله الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث بها الإمام علی بن موسی الرضا علیه السلام المأمون العباسی فی حفظ ... یا أمیر المومنین إن اللّه تعالی لم یبتل العبد المؤمن ببلاء حتی جعل ، نسخ ، علاء الدین محمد بن محمود جهرمی ، 977ق ، کاتب نسخه را از روی نسخه ای به خط احمد بن سهرودی کتابت کرده است ، 46 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 85/2؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

2/9011 . شیراز ، ملی فارس: 248 ، عنوان معرفی: رسالة المذهبة فی حفظ الصحة ، آغاز:

بسمله و به نستعین الرسالة المذهبة فی حفظ الصحة و تدبیر البدن لعلی بن موسی الرضا علیه السلام ، یحیی بن احمد عریف ، 981ق ، با حواشی ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست ملی فارس: 225/1].

3/9012 . قم ، گلپایگانی: 25/103 ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 20 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

4/9013 . تهران ، مجلس سنا: 360 ، نستعلیق ، ابو الحسن سالک الدین محمد حموی

ص:73

انصاری ، 1004ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مجلس سنا: 186/1].

5/9014 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1231 ، آغاز: بسمله الرسالة الذهبیة فی الطب بعث بها الإمام ... إلی مأمون ، انجام: فإن اللّه یعطی العافیة لمن یشاء و یمنعها إیاه و الحمد للّه، شیخ محمد علی بن محمود تبریزی ، 1030 تا 1044ق ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، «94ب - 98ب» 5 برگ ، 19*26 [فهرست مجلس: 825/23].

6/9015 . تهران ، سپهسالار: 6586 ، نسخ ، عبد القادر رفاعی حسینی ، 1054ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «64پ74پ»11 برگ [فهرست سپهسالار: 560/4].

7/9016 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1651 ، نسخ ، شریف قمی ، 1059ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 273].

8/9017 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5189 ، آغاز: الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعثها الإمام الهمام علی بن موسی الرضا علیه السلام ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1060ق [فهرست آستان قدس: 89/5].

9/9018 . تهران ، دانشگاه تهران: 149 ، آغاز: بسمله و به نستعین قال موسی بن علی بن جابر السلامی أخبرنی الشیخ الأجل ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، جمادی الاول 1061ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 16 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1316/5].

10/9019 . مراغه ، عمومی مراغه: 94 ، آغاز: هذه الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث بها الإمام الهمام ، نستعلیق ، محمد حسین بن مقصود علی طالقانی ، 1065ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست کتاب خانۀ عمومی مراغه: 186].

11/9020 . قم ، آستان معصومیه (س): 2: 16 - 5982 ، نسخ ، محمد کاظم بن حاجی محمد معلم شهمیرزادی ، 1066ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 189].

12/9021 . قم ، مرعشی: 9021 ، نسخ ، نوروز علی ، 1069ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «1پ35ر»35 برگ [فهرست مرعشی: 172/23].

13/9022 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7804 ، نسخ ، احمد هزار جریبی ، 1071ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 273].

14/9023 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: 70 - د ، نسخ ، بدون نام کاتب ، شوال 1073ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «58پ71پ»14 برگ [فهرست ادبیات تهران: 279/1].

ص:74

15/9024 . تهران ، ملی تهران: 3546 ، آغاز: بسمله الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث بها ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 17 برگ ، 18 سطر ، 12/5 * 21 [فهرست ملی تهران: 85/16].

16/9025 . تهران ، حسین مفتاح: 348 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 234/7].

17/9026 . قم ، مرعشی: 6177 ، نسخ ، محمد محسن بن علی رضا شیرازی ، 16 ذی حجه 1082ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مرعشی: 176/16].

18/9027 . قم ، رضا استادی: 3 ، نسخ ، ابراهیم بن مظفر دماوندی ، 1082ق [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 56].

19/9028 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6341 ، نسخ ، خضر بن زیارة بن فرج آل حسینی جزائری اصفهانی ، 1084ق ، 12 برگ [فهرست آستان قدس: 90/5].

20/9029 . قم ، گلپایگانی: 1/155 ، آغاز: برابر نمونه ، محمد باقر حسینی ، 1088ق ، دار الامان کرمان ، در حاشیه تصحیح شده ، رسالۀ ششم مجموعه ، «33پ45ر»13 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

21/9030 . تهران ، مدرسۀ مروی: 803 ، محمد حسین بن سیف اللّه اصفهانی ، 1098ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست مدرسۀ مروی: 308].

22/9031 . قم ، مرعشی: 7935 ، افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «173 پ 175 پ»3 برگ [فهرست مرعشی: 260/20].

23/9032 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3936 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «ص337-355»10 برگ [فهرست مجلس: 2053/10].

24/9033 . تهران ، دانشگاه تهران: 3693 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 17 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2700/12].

25/9034 . تهران ، سپهسالار: 2916 ، بدون نام کاتب ، قرن 11 ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «47ر55پ»9 برگ [فهرست سپهسالار: 72/4 و 559].

26/9035 . تهران ، ملک: 2810 ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «191پ198پ»8 برگ [فهرست ملک: 112/6].

27/9036 . تهران ، مجلس سنا: 603 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ هشتم

ص:75

مجموعه ، «ص338-370»17 برگ [فهرست مجلس سنا: 390/1].

28/9037 . قم ، گلپایگانی: 4575/23/95 ، آغاز: هذه الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث بها الإمام الهمام موسی الرضا علیه السلام المأمون العباسی فی حفظ ... اعلم یا أمیر المؤمنین اللّه تعالی لم یبتل العبد المؤمن ببلاء حتی یجعل له ، نسخ ، بدون نام کاتب ، شنبه 23 صفر 1121ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 25 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 214/2؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

29/9038 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5186 ، نسخ ، ابو القاسم سبزواری ، 1131ق ، 48 برگ [فهرست آستان قدس: 90/5].

30/9039 . تهران ، دانشگاه تهران: 2618 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق ، رسالۀ بیستم مجموعه ، «252 - 257» 6 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1486/9].

31/9040 . تهران ، ملی تهران: /1603ع ، نسخ ، احمد بن حمدان جزائری ، قرن 12ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «ص110-125»8 برگ [فهرست ملی تهران: 140/10].

32/9041 . تهران ، ملی تهران: /1882ع ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-11»11 برگ [فهرست ملی تهران: 523/10].

33/9042 . قم ، گلپایگانی: 15/66 ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 19 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

34/9043 . قم ، گلپایگانی: 2670/14/120 ، آغاز: بسمله قال الإمام علی بن موسی الرضا علیه الصلاة و السلام اعلم یا أمیر المؤمنین أن اللّه تعالی لم یبتل العبد المؤمن بلاء حتی جعل له دواء یعالج به ، نسخ ، ضیاء الدین گیلانی ، 1228ق ، کربلا ، بعد از پایان رساله در چند صفحه مطالبی دربارۀ سند و صحت انتساب کتاب به امام رضا علیه السلام تحریر شده است ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «135ر - 147ر» 12 برگ ، 17 سطر ، 14*21 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

35/9044 . مشهد ، گوهرشاد: 552 ، آغاز: الرسالة الذهبیة فی الطب الذی بعث بها الإمام ...

إن اللّه تعالی ، نستعلیق ، سید بشیر مولوی ، جمادی الثانی 1238ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه [فهرست گوهرشاد: 661/2].

36/9045 . تهران ، دانشگاه تهران: 1984 ، نسخ ، محمد بن زین العابدین ، 1244ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 593/8].

ص:76

37/9046 . مشهد ، عمومی امام هادی علیه السلام : 67 ، نستعلیق ، محمد حسین موسوی عاملی ، 1248ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «54پ - 65ر» 12 برگ [فهرست کتاب خانۀ امام هادی علیه السلام : 51].

38/9047 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13514 ، نسخ ، علی ، 1253ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 273].

39/9048 . قم ، مسجد اعظم: 506 ، آغاز: الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث فیها الإمام ، ابو القاسم بن ملا میرزا حسین خوانساری ، 1257ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، 27 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 452؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

40/9049 . شیراز ، ملی فارس: 236 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1263ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 11 برگ [فهرست ملی فارس: 209/1].

41/9050 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2082 ، آغاز: بسمله ... أما بعد فهذه رسالة ... قد استنسخها من المجلد الرابع عشر من کتاب البحار المسمی بکتاب السماء و العالم ...

اعتصمت باللّه أما بعد فإنه وصل ، نستعلیق ، محمد قدیر بن علی اصغر سمنانی ، 1272ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص37-79»27 برگ [فهرست مجلس: 10 / 82].

42/9051 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 764 ، نستعلیق ، محمد حسن بن محمد علی سمنانی ، 5 صفر 1279ق ، «72پ85پ»14 برگ [فهرست الهیات تهران: 388/1].

43/9052 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14220 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، به ضمیمۀ صحیفة الرضا علیه السلام [فهرست آستان قدس: 337/14].

44/9053 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 802 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 295].

45/9054 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 285 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 58/2 و 79].

46/9055 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 85 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 27/3].

47/9056 . قم ، گلپایگانی: 12/117 ، محمد بن عبد النبی ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

48/9057 . قم ، مسجد اعظم: 1921 ، بدون نام کاتب ، سدۀ 12 و 13 ق ، رسالۀ پنجم

ص:77

مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 530].

49/9058 . تهران ، ملک: 4439 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 400/7].

50/9059 . تهران ، دانشگاه تهران: 7129 ، نسخ و نستعلیق ، محمد تقی بن محمد باقر شریف یزدی ، 1307ق ، 31 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 462/16].

51/9060 . قم ، گلپایگانی: 2086/11/186 ، آغاز: بسمله و به نستعین هذه الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث بها الإمام الهمام علی بن موسی الرضا علیه السلام إلی المأمون العباسی فی حفظ صحة المزاج و تدبیره بالأغذیة و الأشربة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، پنجشنبه شعبان 1324ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-9»9 برگ ، 21 سطر ، 11*17/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

52/9061 . قم ، گلپایگانی: 2941/15/181 ، اندکی از آغاز نگاشته نشده است ، آغاز: قال الرضا مخاطباً للمأمون اعلم یا أمیر المؤمنین أن اللّه تعالی لم یبتل العبد المؤمن ببلاء حتی جعل له دواء یعالج به و لکل صنف من الداء صنف من الدواء ، نسخ ، محمد حسن آغایی ، 1377ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «181پ194پ»13 برگ ، 15 سطر ، 11*18 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

53/9062 . رشت ، فرهنگ: 189 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 132].

54/9063 . قم ، مرعشی: 2761 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «147پ168پ»22 برگ [فهرست مرعشی: 322/7].

55/9064 . قم ، مرعشی: 3733 ، نسخ ، صادق بن عبد الحکیم بن حیدر ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «76ر85ر»10 برگ [فهرست مرعشی: 130/10].

56/9065 . قم ، مرعشی: 5549 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ6ر»6 برگ [فهرست مرعشی: 312/14].

57/9066 . قم ، مرعشی: 7036 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مرعشی: 197/18].

58/9067 . قم ، مرعشی: 990 ، الحمد للّه... اعلم یا أمیر المؤمنین أن اللّه تعالی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «210پ217پ»8 برگ

ص:78

[فهرست مرعشی: 185/3].

59/9068 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5084 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 273].

60/9069 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6029 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «ص2-5»2 برگ [فهرست آستان قدس: 90/5].

61/9070 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7803 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمۀ طب الأئمة [فهرست آستان قدس: 440/14].

62/9071 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9596 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 273].

63/9072 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: تنکابنی 25907 ، علی بن عبد العالی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «ص357-381»13 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 2296 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 670/1].

64/9073 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 505 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ21پ»21 برگ [فهرست مجلس:

190/22].

65/9074 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 640 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر15ر»15 برگ [فهرست مجلس:

34322].

66/9075 . تهران ، دانشگاه تهران: 1015 ، آغاز: بسمله ... هذه الرسالة الذهبیة فی الطب التی بعث بها ... الرضا ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی ام مجموعه ، 10 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 767/4].

67/9076 . تهران ، دانشگاه تهران: 1033 ، آغاز: پس از نام خدا و ستایش و درود قال الشیخ الکبیر الحسن بن حسین بن بابویه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، 9 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 767/4].

68/9077 . تهران ، دانشگاه تهران: 1131 ، نیمی از ذهبیه است ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1318/5].

69/9078 . تهران ، دانشگاه تهران: 2839 ، نسخ ، محمد حسن بن محمد علی ، بدون تاریخ

ص:79

کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «81پ - 89ر» 9 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1682/10].

70/9079 . تهران ، دانشگاه تهران: 5217 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هجدهم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 4161/15].

71/9080 . تهران ، دانشگاه تهران: 5923 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «ص340-358»10 برگ ، سابقه: محقق طباطبایی: میکروفیلم 179 [فهرست دانشگاه تهران: 155/16؛ یادنامۀ محقق طباطبایی: 1530/3].

72/9081 . تهران ، دانشگاه تهران: 929 ، از آغاز تا «اما صلاح المسافر» ، آغاز: بسمله اعتصمت باللّه أما بعد فإنه وصل إلی کتاب أمیر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 30 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 763/4].

73/9082 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 356 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 57/3].

74/9083 . قم ، گلپایگانی: عکس 6133/32/43 ، آغاز: بسمله قال الإمام غرة وجه الأنام ...

علی بن موسی الرضا صلی اللّه علیه و آله و سلم إن اللّه لم یبتل العبد المؤمن ببلاء حتی جعل دواء یعالج به ، نسخ ، علی بن مهنا کربلایی احسایی بحرینی ، هشتم ذی قعده ؟ ، ساری مازندران ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

75/9084 . تهران ، سپهسالار: 4506 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ9ر»8 برگ [فهرست سپهسالار: 559/4].

76/9085 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 534 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد اول: 273].

77/9086 . تهران ، ملک: 4444 ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ملک: 402/7].

78/9087 . تهران ، ملک: 5853 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «12پ25پ»14 برگ [فهرست ملک: 73/9].

79/9088 . تهران ، ملک: 6169 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، «179پ187پ»9 برگ [فهرست ملک: 211/9].

80/9089 . تهران ، ملک: 888 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم

ص:80

مجموعه ، «118-126پ»9 برگ [فهرست ملک: 213/5].

81/9090 . یزد ، وزیری: 1372 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «73-89»17 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 941/3].

82/9091 . همدان ، مدرسۀ غرب: 773 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص106-126»11 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 273].

83/9092 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 25د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نقل از بحار الأنوار مجلسی ، رسالۀ نهم مجموعه ، «130پ - 155پ» 26 برگ [فهرست الهیات تهران: 220/1 و 552].

84/9093 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 764د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست الهیات تهران: 552/1].

85/9094 . قم ، محقق طباطبایی: 12 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه [یادنامۀ محقق طباطبایی: 1491/3].

86/9095 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 89 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 90/1].

87/9096 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 506 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 164 برگ [مجلۀ نور علم: 286/52].

88/9097 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 7947/54/37 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، 19 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها] .

1475 . ذیل التوحید

(عربی)

از: سید هاشم بن مهدی بن حسین حسینی کاشانی تهرانی (1412 ق)

ذیلی است بر کتاب التوحید شیخ صدوق، که در سال 1386 ق تألیف شده است .

نسخه ها:

9098 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15000 ، نسخ ، سید هاشم بن مهدی حسینی تهرانی ، 1386 ق ، تهران [فهرست الفبایی آستان قدس: 644].

ص:81

ر

1476 . راحة الروح فی شرح حدیث مثل أهل بیتی کمثل سفینة نوح

(فارسی)

از: علی اکبر بن حسین نهاوندی ، شیخ ( 1369 ق)

در شرح حدیث «مثل أهل بیتی کمثل سفینة نوح» است که مؤلف وجه شباهت آنها را در بیست وجه ذکر کرده و دربارۀ هر یک توضیحات مفصلی آورده است .

تألیف این کتاب در 11 ذی قعدۀ 1341 ق به پایان رسیده است .

[الذریعة: 56/10 ؛ مشار فارسی: 2419/2]

نسخه ها:

9099 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 523 ، علی اکبر بن حسین نهاوندی (مؤلف) ، 11 ذی قعدۀ 1341 ق [فهرست مدرسۀ حجتیه: 13].

1477 . رافعة التوهم

(فارسی)

از: محمد کاظم بن محمد شفیع هزار جریبی ، ملا ( 1234 ق)

رسالۀ کوتاهی است در بیان چهار وجه در توجیه کلام علی علیه السلام آنجا که در خطبة البیان فرموده: من خلق می کنم ، من روزی می دهم .. . .

آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد بدانکه آنچه مردم اسناد می دهند که .

نسخه ها:

9100 . قم ، طبسی حائری: 307 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، کربلایی محمد بن شیخ ارومیه ای ، شوال 1236ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

1478 . ربیع الشیعة

(عربی)

منسوب به: علی بن موسی بن جعفر بن طاووس حلی ، رضی الدین (664 ق)

در ذیل إعلام الوری طبرسی عنوان شد که ربیع الشیعه همان اعلام الوری است با تغییر اندک در خطبه آن . در ذیل یکی از نسخه هایی که ربیع الشیعه خوانده شده معرفی میشود .

آغاز: الحمد للّه اللطیف الخبیر السمیع البصیر الواحد الاحد الفرد الصمد الذی لم

ص:82

یلد و لم یولد و لم یکن له کفواً احد .

[مجلۀ میراث شهاب: ش 22 ، ص 20 - 22 ، مقالۀ مؤلف ربیع الشیعه از سید محمود مرعشی نجفی]

نسخه ها:

9101 . قم ، مرعشی: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد صادق بن احمد تونی ، 12 جمادی الاول 1101ق ، قطع وزیری [مجلۀ میراث شهاب: 19/22].

1479 . رجزهای امام حسین علیه السلام و برخی اصحاب آن حضرت

(عربی)

نسخه ها:

9102 . تهران ، ملک: 2842 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «69-72ر»4 برگ [فهرست ملک: 132/6].

1 الرجعة و الرد علی اهل البدعة (عربی)

از: حسن بن سلیمان بن محمد بن خالد حلی ، عزالدین

رجوع کنید به : مختصر بصائر الدرجات .

1480 . الرجعة و ظهور الحجة

(عربی)

از: محمد مؤمن بن دوست محمد حسینی استرآبادی ، سید میرزا ( 1088 ق)

مؤلف در این کتاب احادیث و روایت هایی را که دربارۀ رجعت ائمه علیهم السلام وارد شده ، را بنا به در خواست دوستی ، از کتب قدما گرد آورده است . او در آغاز ، روایت هایی دربارۀ تسلیم به اوامر ائمه علیهم السلام و رجوع به آنان ذکر نموده و تألیف کتاب را در اواخر رجب 1069 ق به پایان رسانده است.

[الذریعة: 163/10 ؛ التراث العربی: 85/3]

آغاز: الحمد للّه علی نعمائه و الشکر علی آلائه و الصلاة و السلام علی نبیه محمد و آله . . . و بعد فقد .

ص:83

نسخه ها:

1/9103 . تهران ، دانشگاه تهران: 667 ، عنوان معرفی: إثبات الرجعة ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 25 ذی قعده 1071ق ، 46 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1055/5].

2/9104 . قم ، مرعشی: 4762 ، نسخ ، حسین بن محمد بن مسلم ، 2 شعبان 1073ق ، 35 برگ [فهرست مرعشی: 323/12].

3/9105 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4709 ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، بر مؤلف خوانده شده ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص2-153»76 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 379].

4/9106 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1325 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، حسن بن علی بن سالم بن حسن احسایی ، رجب 1074ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه:

79/2].

5/9107 . تهران ، دانشگاه تهران: 1122 ، نستعلیق ، محمد موسوی ، محرم 1083ق ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1318/5].

6/9108 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 7782/52/122 ، انجام ، آغاز: قال اللّه عز و جل الذین آمنوا و عملوا الصالحات و اجتنبوا ، تحریری ، نعیم بن محمد طالقانی ، ش 41 برگ ، 16 سطر [مجلۀ نور علم: 278/52 ؛ فهرست مدرسۀ حجازیها].

7/9109 . تهران ، ملی تهران: 2584 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد شریف خاتون آبادی ، 1131ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «137پ - 183پ» 47 برگ [فهرست ملی تهران:

530/12].

8/9110 . قم ، مرعشی: 1485 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، سید حسن بن علوان بن علی شاعر شاخودی غریفی ، 1224ق ، 67 برگ [فهرست مرعشی: 282/4].

9/9111 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5424 ، نسخ ، محمد رضا بن محمد حسین یزدی ، 1263ق ، 76 برگ [فهرست مجلس: 330/16].

10/9112 . رشت ، فرهنگ: 7ر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1270ق [فهرست فرهنگ رشت:

4].

11/9113 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11838 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 277].

ص:84

12/9114 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1805 ، عنوان معرفی: منتخب رسالۀ الرجعة استرآبادی ، افتادگی دارد ، آغاز: روی عن أسد بن اسماعیل عن أبی عبداللّه علیه السلام أنه قال حین سئل عن الیوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نود و پنجم مجموعه ، «ص445 - 457» 7 برگ [فهرست مجلس: 378/9].

1481 . رد اعتراضات شارح الشرح

(عربی)

از: علی اصغر ، ملا (قرن 12 ق)

مؤلف در این رساله به اشکالاتی که صدر الدین محمد حسینی بر ملا خلیل در شرح حدیثِ «اتفق الجمیع لا تمانع بینهم من جهة الرؤیة» ، وارد نموده ، پاسخ داده است.

[التراث العربی: 88/3]

آغاز: الحمد للّه... قوله أیده اللّه و أنت خبیر بأن هذا لیس بلازم المشار إلیه بهذا.

نسخه ها:

9115 . قم ، مرعشی: 6598 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، صدر الدین محمد حسینی ، 18 ربیع الاول 1109ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «167ر - 279ر» 13 برگ [فهرست مرعشی: 173/17].

1482 . رد رد اعتراضات شارح الشرح

(عربی)

از: محمد بن محمد صادق حسینی قزوینی ، صدرالدین (قرن 12 ق)

مؤلف در این رساله ، گفته های ملا علی اصغر را - در رساله ای که قبل از این رساله ذکر شد - با عناوین «قوله - قوله» رد کرده و گفته های خود را تقویت می کند. این رساله به تاریخ 18 ربیع الاول 1109ق نگاشته شده است.

[التراث العربی: 88/3]

آغاز: قوله سلمه اللّه المشار إلیه بهذا صرف الجمیع المشار إلیه کون المراد بالمعرفة.

ص:85

نسخه ها:

9116 . قم ، مرعشی: 6598 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، صدر الدین محمد حسینی (مؤلف) ، 18 ربیع الاول 1109ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «279پ - 289پ» 11 برگ [فهرست مرعشی: 173/17].

1483 . رد الفضائل الموضوعة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته مؤلف در این رساله روایاتی را که در فضایل بعضی از صحابه وارد شده و به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نسبت داده اند ، از طریق عقلی و نقلی رد کرده و بطلان آنها را اثبات نموده است.

[التراث العربی: 95/3]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فقد قال الذی دخلت علیهم الشبهة.

نسخه ها:

9117 . قم ، مرعشی: 3743 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی بن میر احمد حسینی ، 19 رجب 1031ق ، 46 برگ [فهرست مرعشی: 138/10].

1 رسالة الأغالیط التی أخذها السید الداماد من مقالات الشیخ العاملی

از: محمد باقر بن محمد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد)

رجوع کنید به: التصحیفات.

1484 . رسالة الرد علی أهل الجبر و التفویض

(عربی)

از: امام علی بن محمد النقی الهادی علیهما السلام

رساله ایست منقول در کتاب تحف العقول از حضرت امام هادی علیه السلام ، در ردّ کسانی که قائل به جبر یا تفویض شده اند .

آغاز: فی رسالة مولانا علی الهادی صلوات اللّه علیه فی الرد علی اهل الجبر

ص:86

و التفویض و إثبات العدل و المنزلة .

نسخه ها:

1/9118 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1803 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «ص264» 1 صفحه [فهرست مجلس:

304/9].

2/9119 . قم ، مسجد اعظم: 768 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: واعلم أنی ظفرت برسالة لمولانا علی الهادی علیه السلام فی الرد علی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 10 برگ ، 19 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1485 . رسالة الإمام الصادق علیه السلام إلی أصحابه

(عربی)

منسوب به: امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام ( 148 ق)

نامه ای که مرحوم کلینی در کافی (ج8 ، ص2) از حضرت امام صادق علیه السلام نقل نموده که آن حضرت خطاب به اصحاب خود نوشته است .

آغاز: هذه رسالة أبی عبد اللّه علیه السلام المرویة فی الکافی قال قدس سره حدثنی علی بن إبراهیم ... أنه کتب بهذه الرسالة.

نسخه ها:

1/9120 . قم ، گلپایگانی: 13/207 ، محمود بن محمد مهدی شریف موسوی ، 1261ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 17 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

2/9121 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 639 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی محمد ضیاء الدین ، 1285ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 11 برگ [فهرست مدرسۀ نمازی ، 346/1].

1486 . الرسالة الأهوازیة

(عربی)

از: امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام ( 148 ق)

نامۀ امام صادق علیه السلام در پاسخ نجاشی ، حاکم اهواز ، است که ابن زهره آن را در اربعین و شهید ثانی در کشف الریبة نقل نموده اند . علامه مجلسی ، این نامه را

ص:87

ترجمه نموده که در کتاب بیست و پنج رسالۀ فارسی علامۀ مجلسی به چاپ رسیده است.

آغاز: بسمله حاطک اللّه بصنعه و لطف لک بمنه ... أما بعد فقد جاءنی رسولک بکتابک فقرأته و فهمت جمیع ما کتبت .

نسخه ها:

1/9122 . هند * ، رامپور ، رامپور: 7046 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، محرم 554ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 5046 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 127/3].

2/9123 . قم ، گلپایگانی: 39/147 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، فضل بن محمد بن فضل عباسی ، 17 صفر 1021ق ، در آخر نسخه علامت تصحیح با نسخه اصل توسط فضل بن محمد بن فضل آمده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، 19 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

3/9124 . تهران ، ملی تهران: /123ع ، آغاز: بسمله اوصیک أولا و أبدأ بنفس الجانیة و الخاطئة الآثمة بتقوی اللّه سبحانه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، عربی و فارسی است [فهرست ملی تهران: 108/7].

4/9125 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6831 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 77].

5/9126 . تهران ، ملی تهران: 2189 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم ، «142 تا 144»3 برگ [فهرست ملی تهران: 475/11].

1487 . رساله ای در اخبار مذهبی

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9127 . رشت ، فرهنگ: 59س ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «ص428-485» 27 برگ ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 114].

ص:88

1488 . رساله ای در توضیح حدیثی درمورد ظهور حضرت مهدی علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9128 . قم ، مسجد اعظم: 636 ، نسخ ، محمد بن پاینده احمد ساوه ای ، 979ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 466].

1489 . رسالۀ توحید (شرح حدیث علویِ مَن سأل عن التوحید فهو جاهل)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بسم اللّه و الحمد للّه و لا حول و لا قوة إلا باللّه و صلی اللّه علی محمد و آله و بعد یا أخی فی دینی و صدیقی.

نسخه ها:

9129 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4787 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ غرب: 403].

1490 . رسالۀ توحید و فرائض

(عربی)

منسوب به: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام (203 ق)

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة ... حدثنا أبو علی محمد بن حسن بن فضل.

نسخه ها:

9130 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1805 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و نهم مجموعه ، «ص70-73» 2 برگ [فهرست مجلس:

337/9].

1491 . رسالۀ حقوق

(عربی)

از: امام علی بن الحسین زین العابدین علیهما السلام (94 ق)

رسالۀ مشهوری است شامل پنجاه حق که بر گردن مسلمان است .

[الذریعة: 42/7 ؛ من لایحضره الفقیه : 618/2]

ص:89

آغاز: روی إسماعیل بن الفضل عن ثابت بن دینار عن سید العابدین.

نسخه ها:

9131 . قم ، مسجد اعظم: 1409 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1492 . الرسالة الحقوقیة

(عربی)

از: یحیی بن حسین بن عشیره بحرانی ( 933 ق)

رسالۀ کوتاهی است در بیان حقوقی که خداوند متعال بر انسان و بر هر عضو از اعضای وی قرار داده . این رساله در چند باب تنظیم شده ، که چهار باب اول آن در تنها نسخۀ شناخته شدۀ موجود است:

الباب الاول: فی حقوق المؤمنین ؛

الباب الثانی: فی حقوق الخاصة ؛

الباب الثالث: رسالة الحقوق للامام زین العابدین علیه السلام ؛

الباب الرابع: فی الفروض علی الجوارح .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فهذه رسالة فی بیان الحقوق و الفروض التی اوجب اللّه تعالی علی عبده .

نسخه ها:

9132 . قم ، مرعشی: 2796 ، آغاز: برابر نمونه ، از انجام افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، تصحیح شده و اضافاتی به خط مؤلف دارد ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «171ر176پ» 5 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 235 [فهرست مرعشی: 364/7؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 268/1].

1493 . رسالۀ خبر غدیر

(عربی)

از: ملا اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

آغاز: بسمله قد حکی فی وجه اشتهار الشیخ محمد بن النعمان.

ص:90

نسخه ها:

9133 . شیراز ، شاه چراغ: 209 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شماره ثبت: 262/3 ، «4ص» 2 برگ [فهرست شاه چراغ: 240/2].

1494 . رساله در بیان حدیث الطینة

(عربی)

از: مصطفی ایروانی ، مولا

رساله ای در کیفیت جمع بین احادیث طینت و اختیار انسان است.

آغاز: الحمد للّه الملک المختار و الصلاة و السلام علی سیدنا محمد و آله الأطهار .

انجام: فالالتماس منک دعوة الخیر فی حق ذلک الغیر فانه قریب مجیب و السلام .

نسخه ها:

9134 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 829 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تملکی به تاریخ 1288 در برگ اول این رساله موجود است ، رسالۀ سوم مجموعه ، 5 برگ ، 10 * 15 [فهرست مؤید: 271/2].

1495 . رساله در بیان حروف مقطعۀ قرآن

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

رسالۀ فارسی است در بیان حدیث ابولبید از امام باقر علیه السلام (1)در بیان حروف مقطعۀ قرآن ، و استخراج بواطن آنها از طریق حروف ابجد مغربی . تألیف آن در سال 1078 ق صورت گرفته است.

آغاز: شیخ محمد بن مسعود عیاشی که از ثقات محدثین است در تفسیر خود روایت کرده است .

انجام: حق تعالی در این زودی دیده جمیع مؤمنان را به غبار موکب همایون آن حضرت منور بمحمد و آله الطاهرین .

ص:91


1- (1) . حدیثی که ابو لبید مخزومی از امام باقر علیه السلام در بارۀ حروف مقطعۀ قرآن کریم ، نقل و عیاشی در تفسیر خود ذکرکرده است . علامه مجلسی این حدیث را به نقل از عیاشی در بحارالأنوار (ج 52 ، ص 106) نقل و به عربی شرح نموده است .

نسخه ها:

9135 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 826 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه ، 9/5 * 15 [فهرست مؤید: 269/2].

1496 . رساله در پاسخ بعضی اخبار مشکله

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست چنین معرفی شده: «رساله ایست بدون آغاز و انجام ، چنین می نمایاند که سؤال کننده برخی از اخبار مشکله ای که سید کاظم رشتی متوفای 1259ق ، در آثارش آورده ندانسته است و از یکی از شاگردان سید در زمان حیات سید از معنی آنها پرسیده است و او جواب داده» .

نسخه ها:

9136 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1790 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 30 برگ [فهرست الهیات مشهد: 864/3].

1497 . رساله درحل اشکال از این که مدت سفربرای زیارت امام حسین علیه السلام ...

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

رساله کوتاهی است در پاسخ برخی اشکالها بر روایت هایی که دلالت می کنند بر این که مدت سفر زائر حضرت امام حسین علیه السلام از عمر او حساب نمی شود.

آغاز: الحمد للّه العلی الأعلی و سلام علی عباده.

نسخه ها:

9137 . قم ، مسجد اعظم: 994 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 19 برگ ، قطع رحلی [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 490].

1498 . رساله در حل قسمت هفده شتر

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد جعفر بهاری همدانی (قرن 14 ق)

رسالۀ کوتاهی است در شرح حدیثی که علامه مجلسی در بحارالأنوار در تقسیم

ص:92

هفده شتر بین سه نفر به نسبت نصف و ثلث و تسع ، توسط علی علیه السلام ، نقل نموده است . این رساله را مؤلف به درخواست یکی از برادران ایمانی نگاشته و در شب دوشنبه 18 جمادی الآخره 1285 ق به اتمام رسانده است.

آغاز: الحمد للّه و السلام علی الذین اصطفی و بعد چنین گوید این بنده قاصر محمد باقر بن محمد جعفر که این چند کلمه ایست در جواب یکی از برادران ایمانی ... سؤال به عرض عالی می رساند که مرحوم مجلسی ... روزی سه نفر.

نسخه ها:

1/9138 . تهران ، ملک: 817 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، شمس الدین ، 1216 ق (1) ، رسالۀ دوم مجموعه[فهرست ملک: 194/5].

2/9139 . قم ، گلپایگانی: 1043/6/133 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، 16 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1499 . رساله در رجعت (اثبات الرجعة ، ترجمه چهارده حدیث ، درر شاهوار ،

ظهوریه)

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

در این رساله ، دو حدیث که در آنها - بنا به گفته مجلسی - از ظهور و دوام دولت صفویه خبر داده شده و دوازده حدیث در احوال حضرت امام زمان علیه السلام ، به نام شاه سلطان سلیمان صفوی (جلوس 1077 ق) ترجمه و شرح شده است .

[الذریعة: 90/1 ؛ مشار فارسی 158/1 و 2576/2]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء ... چنین گوید فقیر خاکسار . . . چون بر کافه ارباب فطنت و ذکا و عامه اصحاب بصیرت و اعتلاء . . . اما بعد .

انجام: پس دست راست بر ران راست خود نهی و سه مرتبه می زنی و می گویی یا مولای العجل العجل العجل یا صاحب الزمان.

ص:93


1- (1) . در فهرست تاریخ کتابت نسخه 1216 ذکر شده ولی با توجه به تاریخ تألیف رساله ، این تاریخ درست نیست .

نسخه ها:

1/9140 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 348 ، نستعلیق ، قوام الدین محمد حسینی قمی ، 1059 ق (1) ، 58 برگ [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 4/1].

2/9141 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1530 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1080 ق [فهرست الهیات مشهد: 672/2].

3/9142 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 330 ، نستعلیق ، عباس بن مهدی قلی شیرازی ، جمادی الاول 1081ق [فهرست ادبیات تهران: 22/2].

4/9143 . قم ، مسجد اعظم: 11 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1082ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 29 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 428؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

5/9144 . تهران ، دانشگاه تهران: 4282 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 13 شوال 1088ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «89-164»76 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3251/13].

6/9145 . قم ، مسجد اعظم: 3772 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد تقی بن حیدر شوشتری ، 1088ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 18 برگ ، 19 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 120؛ فهرست مسجد اعظم ،جدید].

7/9146 . یزد ، وزیری: 3868 ، نستعلیق ، ملا بیضاء ، 1088ق ، 126 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1827/5].

8/9147 . قم ، قائنی: 153 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1089ق [مجلۀ تراثنا:

337/50 و ج51].

9/9148 . چالوس ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 583 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، ربیع الاول 1097ق ، 40 برگ ، 15 سطر [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام ].

10/9149 . تهران ، دانشگاه تهران: 3822 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 22 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2800/12].

11/9150 . تهران ، ملی تهران: /2077ف ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، حکیم ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص32 - 161» 65 برگ [فهرست ملی تهران: 86/5].

ص:94


1- (1) . در فهرست تاریخ کتابت نسخه 1059 ذکر شده ولی با توجه به تاریخ تألیف رساله ، این تاریخ درست نیست .

12/9151 . تهران ، دانشگاه تهران: 5880 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1110ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 120/16].

13/9152 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 126 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1115ق ، 77 برگ [فهرست الهیات مشهد : 126/1].

14/9153 . مشهد ، عبد الحمید مولوی: بدون شماره ، عنوان معرفی: ترجمه دو حدیث یا رسالۀ ظهور ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1115ق ، 77 برگ [نشریۀ نسخه های خطی: 15/5].

15/9154 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15237 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1121 ق ، با ضمیمۀ ، 99 برگ [فهرست آستان قدس: 262/14].

16/9155 . مشهد ، گوهرشاد: 1023 ، آغاز: داشته باشم پس تو درین وقت برو به خدمت ، نستعلیق ، میر عزیز بن سید رضا حسینی ، 1121ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 52 برگ [فهرست گوهرشاد: 1395/3].

17/9156 . تهران ، دانشگاه تهران: 7133 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/16].

18/9157 . تهران ، سپهسالار: 7540 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «85پ137پ»53 برگ [فهرست سپهسالار: 407/3].

19/9158 . قم ، طبسی حائری: 493 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 91 برگ ، 15 سطر [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

20/9159 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 495 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 119/2].

21/9160 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 850 ، بدون نام کاتب ، 1209ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 303].

22/9161 . قم ، طبسی حائری: 332 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: امامت و ولایت خلیفه احفاد سید المرسلین . . . شاه سلیمان الصفوی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 9 ربیع الثانی 1225ق ، بلده جهانگیرنگر ، رسالۀ اول مجموعه ، 36 برگ [فهرست کتابخانۀ طبسی] .

ص:95

23/9162 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 16054 ، نسخ ، غلام علی بن محمد قاسم حوزشاهی ، 1234ق ، 17 برگ [فهرست آستان قدس: 262/14].

24/9163 . قم ، مسجد اعظم: 649 ، بدون نام کاتب ، 1234ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 467].

25/9164 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11491 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، سبحان وردی بن عبد السلام ، 1236ق ، 140 برگ [فهرست آستان قدس: 261/14].

26/9165 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1238 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1250ق ، 52 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 6/2].

27/9166 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 170 ، بدون نام کاتب ، 1255ق [مجلۀ نور علم:

272/52].

28/9167 . مشهد ، گوهرشاد: 453 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1256ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست گوهرشاد: 557/2].

29/9168 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 21 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، رجب علی بن محمد خوانساری ، 1258ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 31 برگ ، 19 سطر [فهرست مدرسۀ سلطانی ، جدید].

30/9169 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1817 ، نستعلیق ، علی بن عباس خبوشانی ، 1260ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «17-81»65 برگ [فهرست الهیات مشهد: 888/3].

31/9170 . قم ، دار الحدیث: 81 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، شنبه 3 ذی قعده 1262ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «38پ93پ»55 برگ ، 18 سطر ، 11*18 [فهرست دار الحدیث].

32/9171 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 8450/57/120 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد اللّه بن فتح اللّه سلماسی المسکن ، یکشنبه 3 ربیع الثانی 1266ق ، 55 برگ ، 15 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

33/9172 . قم ، گلپایگانی: 2941/15/181 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق و نسخ ، بدون نام کاتب ، سه شنبه شعبان 1275ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «73 پ -136 ر» 64ژبرگ ، 13 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

34/9173 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 138 ، افتادگی دارد ،

ص:96

نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «93-145»53 برگ [فهرست مجلس: 48/22].

35/9174 . قم ، گلپایگانی: 1906/11/6 ، عنوان معرفی: رجعت ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 20 برگ ، 23 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

36/9175 . قم ، مسجد اعظم: 1968 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 533].

37/9176 . مشهد ، کاظم مدیر شانه چی: بدون شماره ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 604/5].

38/9177 . همدان ، قاسم برنا: بدون شماره ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق [نشریۀ نسخه های خطی: 374/5].

39/9178 . قم ، مرعشی: 5328 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «9پ33پ»25 برگ [فهرست مرعشی: 113/14].

40/9179 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1659 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 181].

41/9180 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2040 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 59 برگ [فهرست آستان قدس: 43/5].

42/9181 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6752 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 56 برگ [فهرست آستان قدس: 42/5].

43/9182 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7267 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمه فوائد دینیه [فهرست آستان قدس: 386/14].

44/9183 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13566 ، بخشی از رسالۀ رجعت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «77ر83پ»7 برگ [فهرست مجلس: 60/37].

45/9184 . تهران ، دانشگاه تهران: 1120 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد ربیع ، بدون تاریخ کتابت ، 51 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1203/5].

46/9185 . تهران ، دانشگاه تهران: 1968 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ

ص:97

کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 36 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 581/8].

47/9186 . تهران ، دانشگاه تهران: 3367 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ86پ»85 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2367/11].

48/9187 . تهران ، دانشگاه تهران: 5416 ، نستعلیق ، ملا حسین بن حاجی محمد حاجی لری ، بدون تاریخ کتابت ، احادیث رجعت به نقل از رسالۀ رجعت علامه مجلسی ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 4/16].

49/9188 . قم ، مسجد اعظم: 1199 ، عنوان معرفی: چهارده حدیث ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 64 برگ ، 15 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 500؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

50/9189 . قم ، مسجد اعظم: 3915 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 646].

51/9190 . قم ، مسجد اعظم: 871 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 23 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 484؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

52/9191 . تهران ، ملک: 1103 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 45 برگ [فهرست ملک: 403/3].

53/9192 . یزد ، وزیری: 3090 ، عنوان معرفی: رساله دربارۀ دولت صفویه و احوالات حضرت ولی عصر ق ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «107-128»22 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1529/5].

54/9193 . یزد ، وزیری: 809 ، از اول افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 687/2].

55/9194 . مشهد ، گوهرشاد: 172 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «346-393»48 برگ [فهرست گوهرشاد: 145/1].

56/9195 . قم ، طبسی حائری: 400 ، از آغاز تا حدیث دهم ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز:

برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 86 برگ ، 11 سطر [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

57/9196 . قم ، طبسی حائری: 47 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ جلی ،

ص:98

بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 14 برگ ، 15 سطر ، 23*35 [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

58/9197 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 170 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 430 [مجلۀ نور علم: 272/52].

59/9198 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 8285/56/135 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 36 برگ ، 13 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

1500 . رساله در رد انتساب کتاب الفضائل و الروضه به فضل بن شاذان

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد جعفر بهاری همدانی ( 1333 ق)

نسخه ها:

9199 . قم ، مرعشی: بدون شماره ، نستعلیق ، محمد باقر بن محمد جعفر بهاری همدانی (مؤلف) ، 1320ق [مجلۀ میراث شهاب: 73/12].

1501 . رساله در شرح حدیث «لما خلق اللّه العقل إستنطقه»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: أقول قیل إن تصدیر الروایة بجملة أخبرنا.

نسخه ها:

9200 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1084 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، سدۀ 13 و 14 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 49 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 53/2].

1502 . رساله در شرح حدیث «ما ألحق اللّه صبیاناً برجال کاملی العقول ...»

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

توضیح حدیث «ما ألحق اللّه صبیاناً برجال کاملی العقول إلا هؤلاء الأربعة ...» است . این حدیث را فیض کاشانی در تفسیر صافی ذیل آیۀ 35 سورۀ آل عمران و

ص:99

آیۀ 15 سورۀ مریم از تفسیر امام عسکری علیه السلام نقل نموده است . این شرح در شب یکشنبه 10 جمادی الثانی 1263ق پایان یافته است.

آغاز: ... إنه قد سألنی بعض الأجلة عن حدیث عجیب مشکل أرسل إلیه بعض الإخوان.

نسخه ها:

9201 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1521 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 93/5].

1503 . رساله در شرح سخن امام صادق علیه السلام در شریعت و طریقت و حقیقت

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9202 . تهران ، دانشگاه تهران: 5972 ، نستعلیق ، حسین بن حاج محمد ترشیزی ، 1094ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص20 - 28» 5 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 171/16].

1504 . رساله در فتوت

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: نقل است از أمیر المؤمنین علی بن ابی طالب کرم اللّه وجهه می فرماید.

نسخه ها:

9203 . تهران ، عبد العظیم قریب گرکانی: 59 ، نستعلیق ترکی ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 59 برگ [نشریۀ نسخه های خطی: 632/5].

1505 . رساله در فضایل أمیر المؤمنین علی و سایر ائمۀ طاهرین علیهم السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: الحدیث الأول فی فضائل أمیر المؤمنین سلام اللّه علیه العیاشی فی تفسیره عن محمد بن إسماعیل الرازی .

ص:100

نسخه ها:

9204 . یزد ، وزیری: 3656 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «159 - 318» 160 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1739/5].

1506 . رساله در فضیلت فاطمیین (فوائد)

(عربی)

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رساله ای در بیان فضیلت ذریۀ علوی فاطمی است که با استدلال به احادیث وارد شده از فریقین و به تأیید شریف مرتضی ، منتسبین به حضرت زهرا علیها السلام از طرف مادر را نیز از سادات دانسته است.

[فهرست آستان قدس رضوی: ج5 (چاپ جدید) ، ص 158]

آغاز: الحمد للّه الذی صیر قلوبنا مصفاة بمودة الذین جعل مودتهم أجراً للرسالة رسالة اشرف الرسل مرشد السبل علیه السلام .

نسخه ها:

9205 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2027 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1308ق ، 21 برگ [فهرست آستان قدس: ج 5 (چاپ قدیم) ص 94 ، (چاپ جدید) ص 158].

1 رساله در کیفیت سلوک ولات عدل با کافه عباد

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه

رجوع کنید به: ترجمه عهدنامه مالک اشتر.

1507 . رساله دربارۀ حدیث «علماء امتی کأنبیاء بنی إسرائیل»

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

نسخه ها:

9206 . یزد ، وزیری: 3434 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 1294 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1652/5].

ص:101

1508 . رساله در توضیح حدیث «إن عیسی إذا نزل یصلی خلف المهدی علیه السلام »

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: یشبه هذا ما بلغنی من بعض المنکرین أنه أنکر ما ورد من أن عیسی.

نسخه ها:

9207 . قم ، مسجد اعظم: 636 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن پاینده احمد ساوه ای ، رجب 979ق ، کاشان ، رسالۀ دوم مجموعه ، 19 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم:

466؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1 الرسالة الذهبیة

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام

رجوع کنید به: الذهبیة.

1 رسالة الرضا علیه السلام إلی المأمون

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام

رجوع کنید به: شرائع الدین.

1509 . رسالۀ رمل

(فارسی)

منسوب به: امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام ( 148 ق)

آغاز: چون اراده اشتغال این عمل کنی.

نسخه ها:

9208 . قم ، مسجد اعظم: 731 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 27 برگ [فهرست مسجد اعظم ، قدیم: 471].

1510 . رسالۀ رؤیتیه

(فارسی)

از: عبد الرحیم بن کرم علی اصفهانی پاچناری (قرن 13 ق)

ص:102

شرح ابیات منسوب به حضرت علی علیه السلام است که به حارث همدانی فرموده اند.

شارح این ابیات را با نقل احادیثی در فضایل و مناقب معصومین علیهم السلام شرح نموده است . مصرع آغاز این ابیات چنین است:

یا حار همدان من یمت یرنی .

[فهرست مرعشی: 242/14]

آغاز: الحمد للّه الذی رزق عباده المؤمنین بأن یشاهدوا.

نسخه ها:

9209 . قم ، مرعشی: 5461 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «29پ - 42پ» 14 برگ [فهرست مرعشی: 242/14].

1511 . رسالۀ سرّ حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بسمله رب وفق یا کریم قال النبی صلی اللّه علیه و آله من عرف ... و قد ظهر من سر هذا الحدیث ما یجب کشفه .

نسخه ها:

9210 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 213 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد بن یوسف بن علی بحرینی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 99/1].

1512 . رسالۀ سلمان فارسی

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

روایت گفتگوی سلمان است با یکی از ارواح در قبرستان .

آغاز: بسمله الحمد للّه حمداً یضاهی عظیم جلاله ... منقول است از ابی ذر غفاری.

نسخه ها:

9211 . قم ، طبسی حائری: 460 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون

ص:103

نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 14 سطر [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

1513 . رسالۀ عرشیۀ محمدیه

(فارسی)

از: علی بن محمد حسین استرآبادی (قرن 13 ق)

روزی سید قوام الدین رودباری قزوینی نزد محمد شاه قاجار می رود و شاه از او دربارۀ حدیث «لیس العلم بکثرة التعلیم و التعلم بل العلم نور یقذفه اللّه فی قلب من یشاء» سؤال می کند و از او می خواهد که دربارۀ اصول دین به عقیدۀ شیعیان مطلبی بنویسد و نیز از حال بزرگان قزوین از جمله علی بن محمدحسین استر آبادی (مؤلف کتاب حاضر) جویا می گردد . چون مؤلف از احوال پرسی شاه مطلع می شود در صدد پاسخ به پرسشهای شاه برآمده و این رساله را در شرح و تفسیر حدیث فوق و اصول دین شیعیان تألیف کرده و به محمد شاه قاجار تقدیم کرده است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و العاقبة للمتقین و صلی اللّه علی خیر خلقه محمد و آله.

نسخه ها:

9212 . تهران ، ملی تهران: /653ف ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب (احتمالا به خط مؤلف) ، قرن 13ق ، 105 برگ [فهرست ملی تهران: 157/2].

1514 . الرسالة العلیة فی الأحادیث النبویة

(فارسی)

از: حسین بن علی واعظ کاشفی بیهقی سبزواری ، کمال الدین ( 910 ق)

شرح چهل حدیث نبوی است در هشت اصل و هر اصل دارای پنج وصل ، که در هر وصل یک حدیث با استناد به آیات ، اخبار ، ابیات عرفانی ، امثال و حکایات شرح شده است . این کتاب به سید شمس الدین ابوالمعالی علی المختار النسابه العلوی یا العبدلی تقدیم شده و عنوان اصول آن چنین است:

اصل اول: در توحید و ایمان و اسلام و نعت پیامبر صلی الله علیه و آله ؛

ص:104

اصل دوم: در عبادات و آنچه متعلق بدان است ؛

اصل سوم: در فضایل قرآن و دعوات و اذکار ؛

اصل چهارم: در مکارم اخلاق و فضایل انسانی ؛

اصل پنجم: در اوصاف ردیه و رذایل اخلاقی ؛

اصل ششم: در آداب اهل سلطنت و امارت ؛

اصل هفتم: در آنچه متعلق به ازمنه و امکنه و البسه و اطعمه و اشربه می باشد ؛

اصل هشتم: در احادیث متفرقه.

چاپ: تهران ، انتشارات علمی و فرهنگی ، 1365ش .

[الذریعة: 211/11 ؛ فهرست مرعشی: 87/3 و 88 ؛ مشار فارسی: 2583/2]

آغاز: الحمد للّه الذی زین سماء شرف السیادة بأنوار آثار السید السند.

نسخه ها:

1/9213 . قم ، مرعشی: 893 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی اکبر بن ابراهیم خیوقی شریف ، جمادی الثانی 934ق ، 188 برگ [فهرست مرعشی: 88/3].

2/9214 . تهران ، ملک: 465 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 955ق ، گلچین مصابیح القلوب حسن سبزواری ، 134 برگ [فهرست ملک: 407/3].

3/9215 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3555 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز:

مشتمل بر پنج وصل هر اصل منطوی بر حدیثی و نکته ای چند و مؤید هر حدیث ، انجام: نکته می گوید غنیمت شمر جوانی پیش از پیری که وقت جوانی مشغله ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، تصحیح شده ، 375 برگ [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

4/9216 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 69 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، 187 برگ [فهرست دائرة المعارف:

120/1].

5/9217 . تهران ، سپهسالار: 7537 ، نستعلیق ، محمد علی کرمانشاهی ، 1018ق ، 210 برگ [فهرست سپهسالار: 20/5].

6/9218 . قم ، مرعشی: 5980 ، نسخ ، محب علی بن ملا کاسبی شوشتری ، 26 ذی قعده

ص:105

1025ق ، 220 برگ [فهرست مرعشی: 356/15].

7/9219 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5696 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1031ق ، «358ص»179 برگ [فهرست مجلس: 152/17].

8/9220 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5856 ، نسخ ، جلال الدین حسن حسینی ، 1059ق ، «390ص»195 برگ [فهرست مجلس: 264/17].

9/9221 . تهران ، دانشگاه تهران: 6392 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 253 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 257/16].

10/9222 . تهران ، سپهسالار: 5385 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 104 برگ [فهرست سپهسالار: 20/5].

11/9223 . قم ، گلپایگانی: 5/150 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: هر دهری به استخراج اربعینیات اشتغال نموده اند ... و بواسطه این کتاب به مطالعه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 231 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

12/9224 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7428 ، حضرت سلطان احمد مازندرانی ، شعبان 1249ق ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 2572 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 106/1].

13/9225 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 16421 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد مفاد این حدیث شریف معتبر و مضمون این حدیث ، نستعلیق ، حسن معلم ، 1254ق ، 177 برگ [فهرست آستان قدس: 263/14].

14/9226 . تهران ، دانشگاه تهران: 6312 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1254ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 240/16].

15/9227 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3210 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی بن یوسف هاشمی کرکی عاملی فراهانی ، 2 ذی قعده 1255ق ، یزد ، 151 برگ [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

16/9228 . قم ، گلپایگانی: 4890/24/190 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: إلی الشجر نماید ... اصل اول در توحید و ایمان و اسلام و نعت و وصف اولیاء ، تحریری ، بدون نام کاتب ، 1267ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 98 برگ ، 11 سطر [فهرست گلپایگانی ،

ص:106

رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

17/9229 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5883 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، «348ص» 174 برگ [فهرست مجلس: 279/17].

18/9230 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 52 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 12 و 13 ق [فهرست الهیات تهران: 705/1].

19/9231 . تهران ، خانقاه نور بخش: 129 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1358ق ، «322صفحه»161 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 153/1].

20/9232 . تهران ، خانقاه نور بخش: 55 ، آغاز: برابر نمونه ، مهرگان ، قرن 14ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص241-280»20 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 83/1].

21/9233 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2036 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تحریری ، «267ص»134 برگ [فهرست مجلس: 32/6].

22/9234 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 28 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 110 برگ [فهرست مجلس: 13/2].

23/9235 . تهران ، دانشگاه تهران: 590 ، آغاز: والعذر عند کرام الناس مقبول و بواسطه آنها این کتاب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 139 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1328/3].

24/9236 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 904 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «444ص»222 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 563].

25/9237 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 206 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 399/3].

26/9238 . تبریز ، ملی تبریز: 837 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 91 برگ [فهرست ملی تبریز: 854/2].

1515 . رسالۀ غدیریه

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بسمله بدانکه خداوند را دو ظهور است یکی ظهور بنفس.

ص:107

نسخه ها:

1/9239 . شیراز ، شاه چراغ: 268 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شماره ثبت: 617/11 ، «18صفحه»9 برگ [فهرست شاه چراغ: 313/2].

2/9240 . شیراز ، شاه چراغ: 269 ، اسماعیل راثی ، بدون تاریخ کتابت ، شماره ثبت: 618 [فهرست شاه چراغ: 317/2].

1516 . رسالة الفتن (رساله در باب امام زمان علیه السلام و علائم ظهور)

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: فإن اللّه یبعث خلیفة یخرج فی آخر الزمان و قد امتلاءت الارض جوراً و ظلماً .

انجام: قال علیه السلام حاکیاً عن ربه . . . ان لی جنوداً فی المشرق سمیتهم الترک هم فرسانی انتقم بهم لمن عصانی .

نسخه ها:

9241 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2729 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت، رسالۀ هفتم مجموعه، «ص79 - 80» 2 برگ [فهرست مجلس:

64/9].

1517 . رسالة فی البداء

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رسالۀ متوسطی است در ذکر احادیث وارده در «بداء» و گویا بخشی از یک کتاب است که در اینجا به صورت مستقل تحریر گردیده است .

آغاز: باب البداء و فیه سبعة عشر حدیثاً الحدیث الأول ... إن البداء من غوامض المسائل الإلهیة و عویصات المعارف الربانیة التی لا یعرفها إلا عارف موحد افنی عمره فی علم .

نسخه ها:

9242 . چالوس ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 431 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حاشیه ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام ].

ص:108

1518 . رسالة فی بیان الفرقة الناجیة

(عربی)

از: محمد بن مرتضی کاشانی ، نورالدین ( 1115 ق)

رسالۀ کوتاهی است در بیان اوصاف و مشخصات فرقۀ ناجیه .

آغاز: ... اعلم أنه قد ورد فی الخبر النبوی ستفرق امتی علی ثلاث و سبعین فرقة کلها فی النار الا واحده .

نسخه ها:

9243 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15728 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1116 ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست آستان قدس: 219/15].

1519 . رسالة فی بیان من کنت مولاه . . .

(عربی)

از: محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (شیخ مفید) ( 413 ق)

چاپ: قم ، مجموعه مصنفات شیخ مفید ، دفتر دوازدهم .

آغاز: قال الشیخ المفید ... أنکر رجل من البهشمیة ضمنا و إیاه.

نسخه ها:

9244 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 8 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، «ص185 - 201» 9 برگ [فهرست مجلس: 29/7].

1520 . رسالة فی بیان من کنت مولاه . . .

(عربی)

از: ابو جعفر محمد بن موسی

رساله ایست در پاسخ رئیس ابو ابراهیم در تفسیر حدیث غدیر .

[الذریعه 394/ : 20]

چاپ: در ضمن کتاب الغدیر فی التراث الاسلامی ، علامه سید عبد العزیز طباطبایی (ص 86 - 92) به چاپ رسیده است .

آغاز: قال الأدیب السعید أبو جعفر محمد بن موسی نور اللّه مصرعه : سألنی السید

ص:109

الرئیس ابو ابراهیم أدام اللّه رفعته فی داره المعمورة ببقائه عن معنی قول الرسول اللّه علیه و آله : من کنت مولاه فعلی مولاه .

نسخه ها:

1/9245 . قم ، مرعشی: 255 ، نسخ ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست مرعشی: 283/1].

9246. تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 8 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب، بدون تاریخ کتابت، رسالۀ پنجم مجموعه، «ص28 - 29» 2 برگ [فهرست مجلس: 30/7].

1521 . رسالة فی تأویل حدیث الترجیع (شرح حدیث الترجیع)

(عربی)

از: محمد بن حسن عاملی مشغری (شیخ حر عاملی) ( 1104 ق)

در فهرست کتابخانۀ ملک چنین معرفی شده است: «شرح حدیث الترجیع از محمد بن حسن بن علی حر عاملی ، در دوازده فصل» در فهرست آثار حر عاملی در روضات و ذریعه چیزی نیافتم .

آغاز: الحمد للّه الذی ألهم العقول براهین ربوبیته . . . و بعد فیقول . . . محمد بن الحسن الحر العاملی .

انجام: فی ذلک ما یشفی العلیل و یروی الغلیل ، و اللّه الهادی إلی سواء السبیل و هو نعم الوکیل .

نسخه ها:

1/9247 . یزد ، وزیری: 3152 ، نسخ ، حسن بن غلامعلی ، 1077ق ، 45 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1551/5].

2/9248 . تهران ، ملک: 6095 ، عنوان معرفی: شرح حدیث الترجیع ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، محمد کاظم بن میرزا محمد ، 1259 ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ39پ» 39 برگ [فهرست ملک: 144/9].

ص:110

1522 . رسالة فی حال التفسیر المنسوب إلی العسکری علیه السلام

(عربی)

از: ابو المعالی بن محمد ابراهیم کلباسی ( 1315 ق)

دهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است که در بخش رجال معرفی گردید .

آغاز: فهذه کلمات فی حال التفسیر المشهور المنسوب إلی العسکری.

1523 . رسالة فی حقیقة الفدک

(عربی)

از: جعفر بن بکیر بن جعفر خیاط (قرن 3 ق)

رسالۀ کوتاهی است در غصب فدک و خطبۀ حضرت زهراء علیها السلام در این رابطه .

[الذریعة: 129/16 ؛ معجم رجال الحدیث ، خویی: 28/5]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... قال العبد ... جعفر بن بکیر بن جعفر الخیاط.

انجام: و نفاسها الاعظم و الصلاة و السلام علی سیدنا محمد . . . و اوردنا حوضهم ، آمین آمین یا رب العالمین .

نسخه ها:

9249 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 227 - ج ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت (قرن 13 ق) ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «138ر - 151ر» 14 برگ [فهرست حقوق تهران: 406].

1524 . رسالة فی حل حدیث «أنا قاسم الجنة و النار»

(فارسی)

از: محمد زمان حسینی مشهدی (قرن 11 ق)

آغاز: الحدیث قال رسول اللّه ... أنا قاسم الجنة و النار فقال رجل من ناحیة المسجد بأعلی صوته یا قاسم الجنة و النار اجعلنی من أهل النار ، فقال رسول اللّه صلی الله علیه و آله ، آنچه در حل این حدیث فقیر بی بضاعت محمد زمان الحسینی را به خاطر میرسد .

نسخه ها:

1/9250 . تهران ، دانشگاه تهران: 9707 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1048ق ، رسالۀ هفتاد و هشتم مجموعه ، «219پ - 221ر» 3 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

ص:111

460/17].

2/9251 . تهران ، ملک: 6075 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و یکم مجموعه ، «59ر - 60ر» 2 برگ [فهرست ملک: 135/9].

1525 . رسالة فی حل حدیث ورد فی الصوت الحسن

(عربی)

از: حسین بن محمد ابراهیم حسینی قزوینی ، سید (1208 ق)

شرحی حدیثی است که شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه بدین عبارت نقل نموده است: «أنه سأل رجل علی بن الحسین علیهما السلام عن شراء جاریة لها صوت ، فقال علیه السلام : ما علیک لو اشتریتها فدکّرتک الجنة» (1) . در ضمن مجموعۀ غنا و موسیقی ، (قم ، نشر مرصاد ، 1376ش) ج 1 ، ص 647-663 به چاپ رسیده است .

آغاز: بعد الحمد للّه المنان و الصلاة و السلام علی المبعوث.

نسخه ها:

1/9252 . قم ، سید احمد زنجانی: 76 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، باقر بن حاج امین کاشانی ، 1194 ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «166پ - 196پ» 31 برگ [آشنایی با چند نسخۀ خطی: 221].

2/9253 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2505 ، نستعلیق ، بدون نام کتاب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست آستان قدس رضوی: 118/2].

1526 . رسالة فی شرح حدیث أعرابی من بنی سلیم

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: الحمد للّه... و بعد روی العلامة المجلسی.

نسخه ها:

9254 . تهران ، حسن علی معاون الدوله غفاری: 39 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [مجلۀ نور علم: 104/16].

ص:112


1- (1) . من لا یحضره الفقیه: 60/4 .

1527 . رسالة فی شرح الحدیث النبوی «إن للقرآن ظهراً و بطناً و لبطنه ...»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9255 . ترکیه * ، شهید علی پاشا: 2703 ، نسخ ، عبد المجید سیفی ، 721ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «209پ - 211پ» 3 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 623 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 516/1].

1 رسالة فی الطینة و شرح أخبارها

از: محمد علی بن احمد حافظ دزماری انصاری قراچه داغی

رجوع کنید به: أخبار الطینة.

1528 . رسالة فی ظهور صاحب الزمان علیه السلام و علائمه و کیفیاته

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

[الذریعة: 203/15]

نسخه ها:

9256 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 204 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «49ر - 50ر» 2 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 154/1].

1529 . رسالة فی فضائل أهل البیت علیهم السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رساله ای مختصر است در مناقب و فضایل أمیر المؤمنین علیه السلام و اولاد بزرگوارش ، که در آن احادیث مروی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله از طریق اهل سنت و شیعه جمع آوری شده است.

آغاز: الحمد للّه المنعم المتفضل بالجود و النعماء المتفرد بالعزّ و البقاء المتأزر بالعظمة و الکبریاء ... أما بعد فإن اللّه تعالی نصبه لعباده علماً لایضل من قصده و

ص:113

یهتدی.

نسخه ها:

9257 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 159 ، کامل است ، نسخ ، سلیم بن عبد اللّه مغربی ، سه شنبه 11 ربیع الثانی 1066ق ، در مکه مشرفه ، رسالۀ اول مجموعه ، 38 برگ ، 19 سطر [فهرست مدرسۀ سلطانی ، جدید].

1530 . رسالة فی فضل مسجد الکوفة و الصلاة فیه

(عربی)

از: محمد بن عبد الکریم بروجردی طباطبایی ، سید ( 1212 ق)

رساله ای است در بیان فضیلت مسجد کوفه و خواندن نماز در آن با استفاده از روایات .

[الذریعة: 273/16]

نسخه ها:

9258 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 194 ، نسخ ، موسی خوانساری ، 1323ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «50پ52ر»3 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 142/1].

1 رسالة فی فضیلة قم

از : محمد مهدی قمی ، سید

رجوع کنید به: البوارق .

1531 . رسالة فی فضیلة النجف

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رسالۀ کوتاهی است در ذکر روایاتی که از اهل بیت علیهم السلام در فضیلت نجف اشرف ، وارد شده است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فهذه مجموعة فی ذکر الأخبار الواردة عن أهل بیت العصمة صلوات اللّه علیهم المشتملة علی فضیلة النجف.

ص:114

نسخه ها:

9259 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 209 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «7پ11ر» 4 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 161/1].

1532 . رسالة فی القرعة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رساله ای است که مؤلف در آن احادیث و اخبار جواز عمل به قرعه را از الکافی ، التهذیب ، أمان الأخطار و کتاب الأبواب الرافعة ابن بشیر قمی به اختصار نقل کرده است.

[الذریعة : /17 76-77]

آغاز: اعلم یا أخی ... أمر عظیم و خطب جلیل لا یکاد یعرف سره.

نسخه ها:

9260 . قم ، مسجد اعظم: 1418 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 9 برگ ، 17 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1 رسالة فی الکبائر

از: حسن علی طهرانی ، شیخ

رجوع کنید به: کبائر.

1533 . رسالة فی معنی «إن اللّه تعالی خلق عشرین عالماً أنتم آخرهم»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

نسخه ها:

9261 . تهران ، ملک: 2807 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، چهارشنبه 18 شوال 1236 ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «17 پ - 18 پ» 2 برگ [فهرست ملک: 110/6].

ص:115

1534 . رسالة فی معنی حدیث «حدیثنا صعب مستصعب» و الطینة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

حدیث مفصلی است که علامۀ مجلسی در بحارالأنوار (1) ، دربارۀ طینت مؤمن و کافر و کیفیت جزا و پاداش اعمال آنها ، از سدیر سیرفی و او از ابا اسحاق لیثی از امام باقر علیه السلام ، نقل نموده است .

آغاز: بسمله هذا حدیث مبسوط فی الطینیات تضمنه فوائد جمة و لا یضاحه مهمات هذا الباب و هو ما رواه بعض مشایخنا رحمه اللّه . . . یا ابن رسول اللّه أخبرنی عن المؤمن من شیعة امیر المؤمنین (صلی الله علیه و آله) اذا بلغ و کمل فی المعرفة هل یزنی .

انجام: ورد فی الحدیث ان کل من اهل الجنة و النار یخلدون فیما یخلدون علی نیاتهم و انما یعذب بعض السعدا حین خروجهم . . . هذا الحدیث المبسوط نقل من کتاب الکافی سیدنا ابراهیم الرضوی ادام اللّه عمره و ایام افادته لانه جامع للاکثر مقاصدها الطینیه لتضمنه فواید جمه و لایضاحه لبعض مهمات هذا الباب و شرح معضلاته السید الجلیل . بعون اللّه تعالی تمت هذه الرسالة .

نسخه ها:

9262 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4784 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص357 - 360» 2 برگ [فهرست مدرسۀ غرب:

403] .

1535 . رسالة فی معنی حدیث «مجدد رأس کل مئة»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث معروف: «إن اللّه یبعث لهذه الاُمة علی رأس کل مئة سنة مَن یجدد لها دینها» . (2)

ص:116


1- (1) . بحارالأنوار ج 64 ، ص 102 - 111 .
2- (2) . این حدیث در کتابهای روایی اهل سنت ، سنن ابی داود ج2 ، ص 311 و [1]جامع الاصول 323/11 و کنز العمال 193/12 به نقل از ابی هریره ، از حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده و پس از آن در کتابهای شیعه مانند خاتمۀ مستدرک الوسایل 311/2 و دیگر کتابها به نقل از مصادر اهل سنت ذکر شده است .

آغاز: و بعد فالحمد لولی الحمد و الصلاة علی من بیده لواء الحمد قال رسول اللّه صلی علیه و آله . . . یبعث لهذه الامة علی رأس کل مئة من یجدد لها . . . اذکر فی هذه الروحة الرواحة و الروضة القدسیة .

انجام: قال علیه السلام بعثنی اللّه بین یدی قیام الساعة بالسیف و جعل رزقی تحت ظل رمحی .

نسخه ها:

9263 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2729 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1239 ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «ص73-79» 4 برگ [فهرست مجلس: 64/9].

1536 . الرسالة القدسیة فی أسرار النقطة الحسیة (شرح حدیث نقطه)

(عربی)

از: علی بن شهاب الدین محمد سپاه پوش ، میر سید ( 786 ق)

چاپ: دو بار چاپ شده؛ بار اول در مجموعه رسائل امیر سید علی همدانی و بار دیگر همراه با مبدأ و معاد ملاصدرا.

[الذریعة: 56/2 با عنوان «اسرار نقطه» و 50/17]

آغاز: الحمد للّه الذی اظهر بما شاء بمشیة الازلیة و استتر عمن شاء عزته السرمدیة .

انجام: و نهایة درجات کمال العارفین المحققین و بها نختم الرسالة القدسیة فی اسرار النقطة الحسیة المشیرات الی اسرار الهویة الغیبیة و الحمد للّه وحده و السلام علی من اتبع الهدی .

نسخه ها:

1/9264 . تهران ، ملک: 4250 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، ابوذر بن عبداللّه سبزواری ، 907 ق ، در خراسان ، رسالۀ نهم مجموعه ، «56پ -68پ» 12 برگ [فهرست ملک:

295/7].

2/9265 . تهران ، ملک: 4274 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، قرن 11 ق ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «84پ - 91ر» 8 برگ [فهرست ملک: 318/7].

3/9266 . تهران ، دانشگاه تهران: 7969 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1278ق ، رسالۀ سوم

ص:117

مجموعه ، «صفحۀ 1 - 34» 17 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 752/16].

4/9267 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8428 ، نستعلیق ، میرزا آقا سلماسی ، 1298ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 48].

1537 . رسالۀ محمودیه (ترجمه و شرح رسالۀ ذهبیه)

(فارسی)

از: ابو القاسم بن محمد کاظم شریف موسوی (قرن 13 ق)

ترجمه و شرح رسالۀ ذهبیه منسوب به امام رضا علیه السلام است . که در یک مقدمه و 28 قانون و یک خاتمه و با رسم جدولهایی به شرح آن پرداخته و در روز دوشنبه 21 رجب 1263 ق به پایان رسانده است . شارح به دستود شاه به تهران آمده و در منزل محمود خان کلانتر تهران ساکن شده و این شرح را به نام کلانتر مذکور در خانۀ وی نگاشته است .

[فهرست نسخه های خطی فارسی ، منزوی : 1 / 595]

آغاز: حمد غیر محدود و ثناء نامعدود مر حکیمی را سزاست که مشت خاکی را به اشارۀ خلق الانسان ضعیفاً خلعت وجود بخشید .

نسخه ها:

9268 . تهران ، دانشگاه تهران: 2851 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محب علی بن کربلایی حسینعلی ، 25 ربیع الثانی 1264ق ، 50برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1695/10].

1538 . رسالۀ منهیات

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: الحمد للّه... ذکر جملة من مناهی النبی .

نسخه ها:

9269 . قم ، مسجد اعظم: 1409 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

ص:118

1539 . رسالۀ موچلکه (مچلکه)

(فارسی)

از: علی بن شهاب الدین محمد سپاه پوش ، میر سید ( 786 ق)

تأویل و تفسیر عرفانی چند حدیث است به نظم و نثر .

[الذریعة: 253/23]

آغاز: بسمله قال اللّه تعالی و من آیاته خلق السماوات و الأرض و اختلاف . . .

دوش که خدمت آن عزیز حاضر بود این آیه ماقبله در قرائت عشاء خوانده شده و آن عزیز گویی که هیچ از آن فهم نکرد .

نسخه ها:

1/9270 . تهران ، ملک: 4250 ، ابوذر بن عبد اللّه سبزواری ، 907 ق ، در خراسان ، رسالۀ بیست و نهم مجموعه [فهرست ملک: 301/7].

2/9271 . تهران ، مجلس: 3660 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه [نشریه نسخه های خطی: 194/5].

1540 . رسالۀ نجفیه (پاسخ ملا خلیل قزوینی به پرسش های علمای نجف)

(فارسی)

از: خلیل بن غازی رازی قزوینی ، ابو المظفر ( 1089 ق)

پاسخ به اشکالاتی است که علمای نجف براثرِ وی الصافی فی شرح الکافی گرفته اند.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و بعد این رسالۀ نجفیه مشتمل است بر مکتوبی متضمن به سؤالات.

نسخه ها:

1/9272 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 216 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، (75521) ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 35/3].

2/9273 . بروجرد ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 8 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 1191 [مجلۀ وقف میراث جاویدان: 126/21؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 477/3].

ص:119

1 الرضویات

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام

رجوع کنید به: صحیفة الرضا علیه السلام .

1541 . رفع الإشکال عن الحدیث المنقول فی البصائر «لیس من الإمام إلا ...»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

توضیحی است دربارۀ حدیث «لیس من الإمام إلا و اوتی الذی من بعده مثل ما اوتی و زیادة خمسة أجزاء».

آغاز: حمداً یرتقی به إلی رضا و یبلغ به الحامد إلی غایة ما یتمناه.

نسخه ها:

9274 . تهران ، ملک: 817 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، شمس الدین ، 1216ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ19پ» 19 برگ [فهرست ملک: 194/5].

1542 . رفع القلم فی بعض الأعیاد

(عربی)

از: حسن بن عبد الرحیم مراغه ای ( 1300 ق) (1)

شرح و توضیح روایاتی است که در آنها عنوان شده در بعضی عیدهای اسلامی از گناهان مؤمنان ، رفع قلم می شود. مؤلف این روایت ها را به این نحو تفسیر می کند که چون در این روزها مؤمنان بیشتر به طاعات و ولایات ائمه علیهم السلام متوجه می شوند ، پس گناهی از آنها سر نمی زند تا چیزی در نامۀ عمل آنها نوشته شود. او همچنین مراتب و نعم بهشتی را به ولایت و عذابهای دوزخی را به دشمنی ائمه علیهم السلام تفسیر می کند.

[فهرست مرعشی: 77/3]

ص:120


1- (1) . سه اثر از مؤلف در رد شیخیه همراه با شرح حال وی در سالنامۀ میراث اسلامی ایران ، دفتر ششم ، ص 652 - 668 ، چاپ شده است . همچنین اثر دیگر وی موسوم به تفسیر فاتحة الکتاب علی منهاج أولی الالباب ، در مجموعه تفاسیر سورۀ فاتحه (قم ، 1382ش) منتشر شده است .

آغاز: الحمد للّه الجلیل الجمیل الحنان و الملک العزیز.

نسخه ها:

9275 . قم ، مرعشی: 884 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد علی بن احمد قراچی داغی ، 26 شعبان 1284ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «85ر - 87ر» 3 برگ [فهرست مرعشی:

77/3].

1543 . رمل نامۀ امیر عرب

(فارسی)

منسوب به: امام علی بن ابی طالب علیه السلام ، امیر المؤمنین ( 40 ق)

آغاز: بدان که این رمل حضرت امیر المؤمنین علیه السلام است که هر گاه مهمی پیش آید باید که این رمل را بگشاید و حکم نیک و بد بداند و طریق چنانست که نیت بکند و رمل کند اگر سؤال کند که در همه عمر .

نسخه ها:

1/9276 . قم ، گلپایگانی: 1759/10/69 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1248ق ، کاشان ، رسالۀ سوم مجموعه ، 16 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

2/9277 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 264 ، آغاز: این رمل نامه حضرت أمیر المؤمنین علیه السلام که هرگاه خواستی که کار صعب و دشواری در نظر آوری ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «17پ - 19ر» 3 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 241/1].

1544 . روایات

(فارسی و عربی)

از: مؤلف ناشناخته

روایتهای مختلفی که در لا به لای نسخه ها تحریر شده و در فهارس با عنوانهای متعدد معرفی شده است .

نسخه ها:

1/9278 . تهران ، دانشگاه تهران: 7468 ، عنوان معرفی: روایت شیعی طاووس و عسل به

ص:121

فارسی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 997 ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «ص204 - 205» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 581/16].

2/9279 . مشهد ، گوهرشاد: 793 ، عنوان معرفی: روایات ، محمد طاهر بن نقد علی ، 1064ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، مضمون کلماتی است که بر ابواب بهشت نگاشته شده و احادیثی در دستورات اخلاقی و دینی که این روایات در بیشتر کتب حدیث موجود است . [فهرست گوهرشاد: 904/2].

3/9280 . قم ، مسجد اعظم: 3772 ، عنوان معرفی : روایات داله بر امامت حضرت رضا علیه السلام ، آغاز: در ذکر نصوص که بر امامت امام رضا علیه السلام و جمله ائمه ، نستعلیق ، محمد تقی بن حیدر شوشتری ، 1081ق ، در پایان نسخه فائده ای دربارۀ قصه اصحاب رس و فائده ای در احتجاج امام کاظم علیه السلام با هارون الرشید موجود است ، رسالۀ دوم مجموعه ، 22 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 120؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

4/9281 . یزد ، وزیری: 621 ، عنوان معرفی: روایات در اخلاق مذهبی ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز نسخه: فضولک و اقللت دخولک و قیل فضل النظر یدعو الی فضل القول . . . التجویز من جنایة اللسان ، انجام نسخه: فضل العافیة و صحة الجسم قیل شیئان لا یعرف فضلهما الا من فقدهما الشباب و العافیة و قیل لا یعرف ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 528/2].

/9282 5 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1861 ، عنوان معرفی : روایتی به نقل از امیر مؤمنان از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه: 141/2].

6/9283 . مشهد ، گوهرشاد: 473 ، عنوان معرفی : روایت سؤال اعرابی از امام علی علیه السلام دربارۀ اقسام نفس ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «2ص» 1 برگ [فهرست گوهرشاد: 579/2].

7/9284 . قم ، مسجد اعظم: 2537 ، عنوان معرفی : روایت ابی ابن کعب در فضایل آیات قرآن ، بدون نام کاتب ، سده 13 و 14 ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 566].

ص:122

8/9285 . رشت ، فرهنگ: 176 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفدهم و هجدهم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 131].

9/9286 . تهران ، دانشگاه تهران: 2190 ، عنوان معرفی : روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام با ترجمۀ فارسی ، نستعلیق ، گویا به خط کلهر ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 6 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 874/9].

10/9287 . تهران ، ملک: 3000 ، عنوان معرفی : روایتی از امام صادق علیه السلام دربارۀ تقویت حافظه شکسته ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «19ر» 1 برگ [فهرست ملک: 185/6].

11/9288 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 684 ، عنوان معرفی : روایاتی در صفات مؤمن به نقل از مصباح الشریعه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، 10 برگ [فهرست الهیات مشهد: 511/1].

12/9289 . انگلستان * ، بادلیان: 246 فرازر 1299 ، روایت ادیب عبد اللّه بن عبد العزیز بستی دربارۀ نامه نگاری علی علیه السلام و معاویه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 989 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 551/1].

1545 . روایاتی از تنویر الإیمان کلینی

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست مسجد اعظم چنین معرفی شده است: «روایاتی از تنویر الایمان کلینی (؟) و عنوان الفوائد محمد بن صمد طبری راجع به اذان و شهادت ثالثه که گویا ساختگی باشد» .

نسخه ها:

9290 . قم ، مسجد اعظم: 3488 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، قطع خشتی ، 2 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 633].

ص:123

1546 . روح الأحباب و روح الألباب فی شرح الشهاب

(فارسی)

از: حسین بن علی نیشابوری رازی ، جمال الدین ، ابوالفتوح (زنده در 525 ق)

ترجمه و شرح نیکویی است بر شهاب الأخبار قاضی ابوعبد اللّه قضاعی شافعی .

[الذریعة: 261/11]

آغاز نسخه: (الدین) یعنی واجب دعا راست حضرت رسول ... فرماید که عظیم ترین.

نسخه ها:

9291 . تهران ، دانشگاه تهران: 127 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، نظر علی ، رجب 1060ق ، 190 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1333/5].

1547 . روحة الأنوار فی کشف الأسرار من أخبار الائمة الأطهار علیهم السلام

(فارسی)

از: حاج شیخ محمد یزدی حائری (قرن 14 ق) (1)

نسخه ها:

9292 . قم ، مرعشی: شمارۀ موقت 8811 ، نستعلیق ، محمد یزدی حائری (مؤلف) ، اوائل سدۀ 14ق ، قطع رقعی [مجلۀ میراث شهاب: 25/21].

1548 . الروضة

(عربی و فارسی)

از: لطف علی امام جمعه بن احمد بن لطف علی خان مامقانی تبریزی (1365 ق)

مجموعه احادیثی است در مواعظ و اخلاق ، با عنوانها «روضه - روضه» . اصل کتاب به عربی بوده و گویا ناتمام مانده و برادر زادۀ مؤلف ادامۀ آن را به فارسی نگاشته است .

[الذریعة: 283/11]

ص:124


1- (1) . دانشمند گرانمایه جناب آقای دکتر سید محمود مرعشی نجفی متولی و سرپرست کتابخانۀ آیة اللّه مرعشی قدس سره ، در پاورقی مجلۀ میراث شهاب دربارۀ دیگر آثار مؤلف چنین مرقوم نموده اند: «تعداد سیزده جلد دیگر از تألیفات ایشان که آنها نیز نسخۀ اصل می باشند ، چندی پیش برای این کتابخانه خریداری گردید» .

نسخه ها:

9293 . قم ، مسجد اعظم: 3734 ، شامل قسمت اول و قسمت دوم که از برادر زادۀ مؤلف است ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، قسمت اول 84 برگ ، قسمت دوم حدود 150 برگ ، قطع وزیری [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 209].

1549 . روضة الأبرار

(فارسی)

از: علی بن حسن زواره ای اصفهانی ، مولی ابو الحسن (قرن 10 ق)

ترجمه و شرح مختصری است از کتاب نهج البلاغة ، که در آخر ماه شوال 947 ق به پایان رسیده است.

[الذریعة: 284/11 ؛ فهرست مرعشی: 357/3]

آغاز: الحمد للّه علی نعمائه و الشکر علی آلائه و الصلاة علی محمد . . . مخفی نیست که بعد از کلام حضرت رب العالمین و سید المرسلین .

نسخه ها:

1/9294 . تهران ، دانشگاه تهران: 9556 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 949ق ، 344 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 405/17].

2/9295 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: فیروز 199 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 953ق ، با حواشی ، «1018ص»509 برگ [فهرست مجلس: 106/21].

3/9296 . تهران ، ملی تهران: 2994 ، از اول افتادگی دارد ، هدایت اللّه شیرازی ، ربیع الاول 1056 ق ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 1932 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 133/1].

4/9297 . تهران ، ملک: 1282 ، نسخ و نستعلیق ، حیدر بن محمد ، 1065ق ، 391 برگ [فهرست ملک: 417/3].

5/9298 . تهران ، ملک: 150 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1087ق ، 330 برگ [فهرست ملک: 417/3].

6/9299 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 216 ، آغاز: برابر نمونه ، ابن نظام الدین محمد زمان ، 1089ق ، «732ص»366 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 133].

ص:125

7/9300 . تهران ، دانشگاه تهران: 1469 ، از ترجمه خطبۀ «احمد اللّه علی ما قضی من امر» ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سدۀ 10 و 11 ق ، 159 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

120/8].

8/9301 . تهران ، ملک: 1967 ، نسخ ، محمد تقی بن مهدی حسینی سمنانی ، قرن 11ق ، 332 برگ [فهرست ملک: 417/3].

9/9302 . تهران ، مدرسۀ مروی: 117 ، آغاز: برابر نمونه ، سید یوسف ، 1256ق ، 310 برگ [فهرست مدرسۀ مروی: 141].

10/9303 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 239 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، با چند اجازه و بلاغ که از روی نسخه اصل نقل شده ، «620ص»310 برگ [فهرست مجلس: 107/21].

11/9304 . تهران ، حسین مفتاح: 1264 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [نشریۀ نسخه های خطی: 171/7].

12/9305 . قم ، مرعشی: 1188 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی بن ناصر گیلانی ملاطی ، بدون تاریخ کتابت ، متن نهج البلاغه معرب ، 474 برگ [فهرست مرعشی: 357/3].

13/9306 . مشهد ، مدرسۀ عباسقلی خان: بدون شماره ، حسن مؤمن ، بدون تاریخ کتابت ، از روی خط مؤلف [نشریۀ نسخه های خطی: 767/7].

1550 . الروضة فی فضائل علی علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته (قرن 7 ق)

رسالۀ معروفی است در فضایل علی علیه السلام . این رساله در سدۀ هفتم تألیف شده و با فضائل ابن شاذان (ابوالفضل بن شاذان بن جبرئیل قمی) - که در حرف فاء معرفی میشود - مشابهت دارد و عنوان «فضایل» و «روضه» در حقیقت نام دو تحریر از یک کتاب است که میان آنها نسبت عموم و خصوص من وجه است ، برخی مطالب ، ویژه یکی از آنهاست که در دیگری نیست و برخی مطالب عیناً در هر در دو هست . کتاب الفضائل به ابن شاذان نسبت داده شده - که تردیدهای جدی در این نسبت هست - و به تبع آن نیز کتاب الروضه به وی نسبت داده شده است .

ص:126

عده ای نیز الروضه را به علامه حلی نسبه داده اند ولی این نسبت ثابت نشده است .

چاپ: در سال 1301ق همراه کتاب علل الشرایع در ایران به چاپ رسیده است .

[الذریعة: 282/11 و 301 و 250/16 ؛ معجم المطبوعات رفاعی: 402]

آغاز: کتاب الروضة ، القربی هم صلی اللّه علیهم مع الکتاب و الکتاب معهم لا یفارقون حتی یردوا الحوض . . . قال جامع هذا الکتاب حضرت الجامع بواسط یوم الجمعة سابع شهر ذی القعدة سنة احدی و خمسین و ستمئة و تاج الدین نقیب الهاشمیین یخطب بالناس علی اعواده .

نسخه ها:

1/9307 . تهران ، دانشگاه تهران: 503 ، آغاز: برابر نمونه ، تعلیق ، احمد بن عباد اللّه ساوی نجفی ، 11 شوال 1018ق ، در فهرست از علامه حلی دانسته شده ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 33 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 579/3].

2/9308 . قم ، مرعشی: 1302 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 23 رجب 1050ق ، بدون نام مؤلف ، 96 برگ [فهرست مرعشی: 94/4].

3/9309 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2095 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، ملا نظر خان گیلانی ، 1069ق ، «68ص» 34 برگ [فهرست آستان قدس: 97/5].

4/9310 . قم ، مرعشی: 980 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، مؤمن بن عبد الجواد کاظمی ، دوشنبه غرۀ شعبان 1086ق ، بدون نام مؤلف ، رسالۀ سوم مجموعه ، «219پ - 299پ» 81 برگ [فهرست مرعشی: 173/3].

5/9311 . قم ، مرعشی: 2861 ، نسخ ، محمد حسین بن احمد شریف ، 18 رمضان المبارک 1098ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 66 برگ [فهرست مرعشی: 64/8].

6/9312 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 343 ، آغاز: الحمد للّه حمد العارفین به و صلی اللّه علی المصطفی و آله الطاهرین فانی قد جمعت فی کتابی هذا الذی سمیته الروضه ما یشتمل علی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهما السلام ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت (با تملکی در سال 1182ق) ، بدون نام مؤلف ، «207ص» 104 برگ ، 16 سطر [فهرست مدرسۀ نمازی: 171/1].

7/9313 . تهران ، دانشگاه تهران: 692 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1282 ق ، بدون نام مؤلف ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 130 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

ص:127

1338/5].

8/9314 . تهران ، دانشگاه تهران: 6915 ، نسخ ، محمد باقر بن سلطان علی کزازی ، 1282ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، رسالۀ اول آن فضائل ابن شاذان است . [فهرست دانشگاه تهران: 399/16].

9/9315 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: (3812) 5880 (1) ، آغاز: الحمد للّه الذی من علینا بسلوک سبل الهدی ... أما بعد فإنی قد جمعت فی کتابی هذا الذی سمیته الروضة ما . .

یقول جامع هذا المختصر حضرت الجامع بواسط یوم الجمعة سابع شهر ذی القعدة سنة احدی و خمسین و تسعمئة و تاج الدین نقیب الهاشمیین یخطب بالناس ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، بدون نام مؤلف ، «200ص»100 برگ [فهرست مجلس: فهرست مجلس: 1828/10 و 2226 و 276/17].

10/9316 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2096 ، آغاز: برابر نمونه ، از انجام ناتمام مانده است ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 45 برگ [فهرست آستان قدس:

5 / 98 ؛ فهرست الفبایی آستان قدس 431].

11/9317 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6753 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 53 برگ [فهرست آستان قدس: 98/5].

12/9318 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13174 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، بدون نام مؤلف ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ52پ» 52 برگ [فهرست مجلس: 265/36].

13/9319 . قم ، گلپایگانی: 1316/8/26 ، از انجام ناتمام مانده است ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح دارد ، رسالۀ سوم مجموعه ، 16 برگ ، 27 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

14/9320 . تهران ، سپهسالار: 8168 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ

ص:128


1- (1) . در فهرست مجلس (ج 10 ، ص 1828) این نسخه ذیل شمارۀ 3812 معرفی گردیده ، ولی در (ج 10 ، ص 2227)عنوان شده که: «شمارۀ این نسخه 5750 است و در جلد هفدهم معرفی گردیده است» . لکن در جلد هفدهم (صفحۀ 190) در ذیل شمارۀ 5750 ، کتاب کشف الآیات معرفی گردیده ، و در صفحۀ 276 نسخه ای ازروضة الفضائل با شماره 5880 معرفی گردیده ، که گویا همین نسخه است که قبلاً با شمارۀ 3812 در جلد دهم معرفی شده است .

کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «123پ210پ»88 برگ [فهرست سپهسالار:

60/5].

1551 . روضة المتقین فی شرح أخبار الأئمة المعصومین علیهم السلام

(عربی)

از: محمد تقی بن مقصود علی اصفهانی ، مجلسی اول ( 1070 ق)

شرح مزجی مفصلی است بر کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق ، با اشاره به رجال سند احادیث و تعیین صحت و سقم آنها . این کتاب بنابر تقسیم مؤلف ، شامل شش جلد و جلد آخر آن شرح مشیخۀ شیخ صدوق است که در سال 1063ق به پایان رسیده و به نام رجال محمد تقی مجلسی نیز خوانده میشود (1) .

چاپ: تهران ، مؤسسۀ فرهنگی محمد حسین کوشانپور ، با تصحیح و تحقیق حضرات آیات : حسین موسوی کرمانی و شیخ علی پناه اشتهاردی ، 1353- 1370ش ، 14 جلد ، وزیری .

[الذریعة: 302/11 ؛ التراث العربی: 302/3 - 303]

آغاز: الحمد للّه المتعالی بعزّ جلاله عن إدراک العالمین المنزه.

نسخه ها:

1/9321 . یزد ، وزیری: 299 ، نسخ ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1059ق ، 347 برگ [فهرست وزیری: 293/1].

2/9322 . شیراز ، شاه چراغ: 67 ، نسخ ، محمد زمان بن حاجی محمد علی ابهری ، 1062ق ، 293 برگ [فهرست شاه چراغ: 61/2].

3/9323 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1689 ، نسخ ، محمد باقر اصفهانی ، 1062ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 290].

4/9324 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11167 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، احمد بن محمد نهاوندی ، 1064ق ، 387 برگ [فهرست آستان قدس: 267/14].

5/9325 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1687 ، نسخ ، ابراهیم اصفهانی ، 1065ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 290].

ص:129


1- (1) . در جلد اول فهرستگان ، ص 331 ، با عنوان شرح مشیخة من لایحضره الفقیه معرفی شده است .

6/9326 . قم ، گلپایگانی: 20/20 ، عنوان معرفی: صلاة ، علی قلی نظری ، 1067ق ، 252 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

7/9327 . یزد ، وزیری: 345 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، محمد مقیم ، 1072ق ، 317 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 323/1].

8/9328 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 893 ، بخشی از ارث تا پایان فقیه ، محمد صالح بن ملا مراد لیوانی استرآبادی ، 1073ق [فهرست اهدایی رهبری:

133].

9/9329 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9319 ، جلد دوم از زکات تا باب الفروض علی الجوارح ، نسخ ، محمد مقیم بن محمد باقر اصفهانی ، 1076ق ، 476 برگ [فهرست آستان قدس: 268/14].

10/9330 . یزد ، وزیری: 2928 ، جلد دوم ، نسخ ، محمد مقیم بن محمد باقر اصفهانی ، 1076ق ، 306 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1476/4].

11/9331 . تهران ، ملک: 1895 ، شرح فهرست و اسانید مشیخه است ، نسخ ، حکیم بن محمد ابراهیم اصفهانی ، 1077ق ، 133 برگ [فهرست ملک: 250/1].

12/9332 . اصفهان ، عمومی اصفهان: 2919 ، باب ذکر جمل مناهی النبی تا آخر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1077ق ، «911ص»456 برگ [فهرست کتاب خانۀ عمومی اصفهان: 266/1].

13/9333 . تهران ، ملک: 1255 ، جلد اول ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1082 ، 275 برگ [فهرست ملک: 250/1].

14/9334 . تهران ، ملک: 1912 ، نسخ ، محمد مقیم بن محمد باقر اصفهانی ، 1083ق ، 367 برگ [فهرست ملک: 251/1].

15/9335 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 859 ، نکاح تا معرفة الکبائر و قضاء تا الأکل و الشرب فی آنیة الذهب و شرح مشیخه ، بدون نام کاتب ، 1084ق [فهرست اهدایی رهبری: 133].

16/9336 . همدان ، مدرسۀ غرب: 844 ، جلد اول و دوم ، نسخ ، محمد علی بن محمد مؤمن ابهری اصفهانی ، 1084ق [فهرست مدرسۀ غرب: 134].

17/9337 . قم ، مرعشی: 2683 ، نکاح و طلاق ، نسخ ، جمعه حسینی ، 1 ذی حجه 1086ق ،

ص:130

144 برگ [فهرست مرعشی: 260/7].

18/9338 . همدان ، مدرسۀ غرب: 846 ، جلد سوم و چهارم و پنجم و ششم که شرح مشیخه است ، نسخ ، محمد علی بن محمد مؤمن ابهری اصفهانی ، 1087ق ، با بلاغ عبد المجید طباطبایی [فهرست مدرسۀ غرب: 134].

19/9339 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان: 360 (1141) ، نستعلیق ، محمد یوسف طبیب لاهیجانی ، شعبان 1090ق ، گویا روضة المتقین ، مقابله شده در سال 1143ق [نشریۀ نسخه های خطی: 905/11].

20/9340 . قم ، مرعشی: 2630 ، نکاح تا پایان جلد سوم ، آغاز: باب بدر النکاح و أصله روی عن زرارة بن أعین فی الصحیح ، نسخ ، محمد طاهر بن علاء الدین محمد ابهری ، 1090ق ، 250 برگ [فهرست مرعشی: 204/7].

21/9341 . همدان ، مدرسۀ غرب: 10086 ، مناهی النبی تا آخر کتاب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1091ق [فهرست مدرسۀ غرب: 134].

22/9342 . یزد ، جواد مدرسی: بدون شماره ، نسخ ، ابو البقاء بن محمد حسین یزدی ، 1092ق ، 215 برگ [میراث اسلامی ایران: 439/8].

23/9343 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 635 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فیقول أحوج المفتاقین ، نسخ ، محمد هادی بن رفیع الدین حسینی ، 1096ق ، 74 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 120/1].

24/9344 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3487 ، از مناهی النبی شروع میشود ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1097ق ، «574ص»287 برگ [فهرست مجلس: 1447/10].

25/9345 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17184 ، جلد دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 500 برگ [فهرست آستان قدس: 268/14].

26/9346 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17302 ، جلد اول و دوم ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 536 برگ [فهرست آستان قدس: 269/14].

27/9347 . تهران ، دانشگاه تهران: 507 ، جلد 12 باب النوادر ، آغاز: بسمله باب النوادر و هو آخر أبواب الکتاب و هو کالختام بالمسک ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، 140 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1344/5].

28/9348 . قم ، گلپایگانی: 6326/32/26 ، طهارت تا حج ، از وسط افتادگی دارد ، نسخ ،

ص:131

بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، در حاشیه اندکی تصحیح شده است ، 527 برگ ، 27 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

29/9349 . قم ، مسجد اعظم: 3523 ، از کتاب انفال تا باب الأیام و الأوقات کتاب حج ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: أو ما عاملهم علیه أی من أرض الموات النصف أو الثلث ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 89 برگ ، 24 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 214؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

30/9350 . تهران ، ملک: 3058 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 298 برگ [فهرست ملک: 251/1].

31/9351 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2067 ، شرح مشیخه ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ...و بعد فیقول ... لما وفق اللّه تبارک و تعالی ، انجام: و لما کان هذا الکتاب من الفقه و الفروع لا یحتاج فیه إلی ذکر هذه الأخبار ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده و در اکثر صفحات علامت بلاغ مشهود است ، 273 برگ ، 27 سطر ، 19/5*26 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

32/9352 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2085 ، از ابتدا تا آخر کتاب صوم ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده و وقفنامه ای از «ابو محمد عباس بن محمد متخلص به ناسخ»در 28ذی قعده 1072ق در آخر آمده است ، 296 برگ ، 20*31 [فهرست مرکز احیاء: /7مخطوط].

33/9353 . مشهد ، اصغر زاده: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، گویا روضة المتقین ، با یادداشتی به خط مجلسی [نشریۀ نسخه های خطی: 770/7].

34/9354 . مشهد ، مدرسۀ میرزا جعفر: 7 ، جزء یکم تا اعتکاف و جزء دوم از حج تا زیارات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست چهار کتاب خانۀ مشهد: 36].

35/9355 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان: 140(17199) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 900/11].

36/9356 . شیراز ، خانقاه احمدیه: 341 ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 213/5].

37/9357 . قم ، گلپایگانی: 6385/32/85 ، از باب نکاح تا آخر شرح ، آغاز: بسمله باب بدو النکاح و أصله روی عن زرارة بن أعین فی الصحیح یقولون استفهام إنکاری فیکون

ص:132

ثلاث استفهامات أو من باب أکلونی البراغیث ، نسخ ، مرتضی قلی بن محمد یوسف افشار ، دوشنبه 19 جمادی الثانی 1105ق ، قسمت اول در روز دوشنبه 19 جمادی الثانی 1105ق و قسمت آخر در ذی حجه 1201ق کتابت شده است ، در حاشیه تصحیح شده است ، 607 برگ ، 25 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

38/9358 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3081 ، کتاب زکات تا پایان حدود ، آغاز:

الحمد للّه رب العالمین ... أبواب الزکاة باب علة وجوب الزکاة قال الشیخ السعید الفقیه أبوجعفر ، نسخ ، محمد نصیر بن محمد اشرف تبریزی نائینی ، ربیع الثانی 1129ق ، اصفهان ، تصحیح شده ، 393 برگ ، 23 سطر [فهرست مرکز احیاء:

/8مخطوط].

39/9359 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4727 ، آغاز: بسمله و به نستعین الحمد للّه... و صلی اللّه علی محمد ... باب ذکر جمل من مناهی النبی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1131ق ، 334 برگ [فهرست مجلس: 108/13].

40/9360 . قم ، مرعشی: 10044 ، باب مناهی النبی تا پایان کتاب ، نسخ ، محمد باقر بن حسین علی قهپایی اصفهانی ، پنجشنبه 16 جمادی الثانی 1132ق ، 315 برگ [فهرست مرعشی: 34/26].

41/9361 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 391 ، زکات تا مزار ، محمد باقر دود کرمی فارسی ، 1132ق [فهرست اهدایی رهبری: 132].

42/9362 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2912 ، شرح مشیخه ، نسخ ، محمد باقر بن محمد ، شنبه دهه اول جمادی الثانی سال 1133ق ، تصحیح شده ، 119 برگ ، 23 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

43/9363 . تهران ، سپهسالار: 1888 ، جلد اول و چهارم ، بدون نام کاتب ، 1139 ق ، 470 برگ ، 25 سطر [فهرست سپهسالار: 256/1 و 74/5].

44/9364 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4986 ، جزء سوم قضایا و احکام ، نسخ ، عبد الرحیم بن رمضان قنواتی بهبهانی ، 1152ق ، 259 برگ [فهرست مجلس:

278/14].

45/9365 . قم ، مرعشی: 10388 ، از باب مناهی النبی تا آخر مواریث ، نسخ ، بدون نام

ص:133

کاتب ، قرن 12ق ، 236 برگ [فهرست مرعشی: 324/26].

46/9366 . قم ، مرعشی: 9158 ، نکاح و طلاق ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، با تملک میرزا عبد اللّه افندی ، 85 برگ [ فهرست مرعشی:

283/23] .

47/9367 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15852 ، شرح مشیخه ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 60 برگ [فهرست آستان قدس: 269/14].

48/9368 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4486 ، جزء اول از باب میاه تا باب نوادر الصلاة ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 209 برگ [فهرست مجلس: 164/12].

49/9369 . تهران ، سپهسالار: 1889 ، جلد دوم (زکات تا آخر حج) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در سال 1124 ق با نسخه ای که با مؤلف مقابله شده مقابله گردیده است ، 503 برگ ، 21 سطر [فهرست سپهسالار: 256/1 و 74/5].

50/9370 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2253 ، از آخر افتادگی دارد ، انجام: أنجز وعده و نصر عبده و أعزّ جنده و غلب الأحزاب وحده فله الملک و له الحمد یحیی و یمیت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده با حواشی مختصر ، 208 برگ ، 23 سطر ، 19*32 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

51/9371 . مشهد ، اصغر زاده: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، گویا روضة المتقین ، با تصحیح مجلسی دوم [نشریۀ نسخه های خطی: 770/7].

52/9372 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 210 ، از اول نکاح تا آخر طلاق ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، درداخل طبله نوشته ای به تاریخ 1138 ، 163 برگ ، 25 سطر ، 20/5 *27/5 [فهرست مؤید: 202/1].

53/9373 . قم ، مرعشی: 11184 ، جلد آخر المناهی النبی تا نوادر ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... باب ذکر جمل من مناهی النبی صلی اللّه علیه و آله ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1237 ، مقابله و تصحیح شده است ، 254 برگ ، 24 سطر ، 10/5*16/5 [فهرست مرعشی: 263/28].

54/9374 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6591 ، عبد المطلب بن کربلایی علی کدکنی ، 1238ق ، 497 برگ [فهرست آستان قدس: 98/5].

ص:134

55/9375 . تهران ، سپهسالار: 1891 ، جلد سوم ، میرزا کوچک اسدآبادی ، 1244 ق ، 251 برگ ، 22 سطر [فهرست سپهسالار: 257/1 و 74/5].

56/9376 . تهران ، ملک: 1906 ، شرح مشیخه ، نسخ ، عبد الرزاق بن حاج بابای اردکانی ، 1302ق ، 15 برگ [فهرست ملک: 250/1].

57/9377 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 185 ، از اول کتاب القضاء تا اول عتق ، آغاز: أبواب القضایا و الأحکام تفسیر باب من یجوز التحاکم إلیه و من لایجوز ، انجام: و علی أیّ حال فیجوز. باب العتق و أحکامه قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 80 برگ ، 15*21/5 [فهرست مؤید:

180/1].

58/9378 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4487 ، زکات تا صوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مجلس: 165/12].

59/9379 . تهران ، سپهسالار: 1890 ، جلد سوم ، محمد بن محمد هاشم ، بدون تاریخ کتابت ، 299 برگ ، 20 سطر [فهرست سپهسالار: 257/1 و 74/5].

60/9380 . تهران ، ملک: 1897 ، جلد دوم حج تا پایان ربع دوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 176 برگ [فهرست ملک: 250/1].

61/9381 . تهران ، محمود فرهاد معتمد: 27 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 467 برگ [نشریۀ نسخه های خطی: 186/3].

1552 . روضة الواعظین و بصیرة المتعظین

(عربی)

از: محمد بن حسن فتال نیشابوری ، ابن فارسی ، ابو علی ، شهید (قرن 6 ق)

کتاب مهم و معروفی است شامل مجالس و ابوابی در مواعظ و حکمتها و اصول اخلاقی که در آیات و روایات آمده است. مؤلف هر مجلس را ابتدا با آیات قرآن شروع می کند و سپس روایات را بدون ذکر سند می آورد .

[الذریعة: 305/11 ؛ مشار عربی: 499 ؛ التراث العربی: 148/3]

آغاز: الحمد للّه استتماماً لنعمته و استسلاماً لربوبیته و استعصاماً من معصیته و صلی اللّه علی محمد خیرته من بریته ... أما بعد فإنی کنت فی عنفوان شبابی.

ص:135

انجام: لکن لم أذکر معناه لئلا یطول به الکتاب فینبغی أن لایعتقد أحد أنی کنت حشویاً و مخلطاً فإنی رجل محقق و الحمد للّه رب العالمین تمت الکتاب.

نسخه ها:

1/9382 . قم ، گلپایگانی: 439/3/59 ، از باب الکلام فی ماهیة العلوم و فضلها تا آخر ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: حصن ذی العقل حصین فی ذری العزّ منیعة * فاز بالطوبی من العقل إلی اللّه شفیعة ... باب الکلام فی ماهیة العلوم و فضلها قال اللّه تعالی فی سورة المجادلة یرفع اللّه الذین آمنوا منکم ، نستعلیق ، عیدی بن علی میرزا (کمره الاصل) ، غرۀ محرم 999ق ، نسخه در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده ، با علامت بلاغ مقابله در شهر قم ، 207 برگ ، 22-23 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

2/9383 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2954 ، نسخ ، حسن بن اسماعیل بن نعمت اللّه بن عبد الخالق بن نور اللّه خطیب واعظ حسینی ، جمعه 28 ربیع الاول 999ق ، تصحیح شده ، 156 برگ ، 23 سطر ، 18*24 [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

3/9384 . قم ، آستان معصومیه (س): 1-6-6074 ، نسخ ، مرتضی بن مصطفی قمی ، 1064ق ، 220 برگ [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 124].

4/9385 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9540 ، نسخ ، ابراهیم ، 1066ق ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 290].

5/9386 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 881 ، نسخ ، احمد بن حاج اسد اللّه تبریزی ، 1068ق ، 230 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 120/1].

6/9387 . قزوین ، میر حسینا: بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ذی قعده 1082ق [نشریۀ نسخه های خطی: 344/6].

7/9388 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 91 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، پنجشنبه 1 جمادی الاول 1084ق ، با حواشی و توضیحات ، 244 برگ ، 22 سطر ، 18*30 [فهرست مؤید: 105/1].

8/9389 . شیراز ، دانشکدۀ پزشکی: بدون شماره ، از اول افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، 1095ق [میراث اسلامی ایران: 443/1].

9/9390 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3362 ، انجام: فی خطبة فإن الغایة أمامکم و إن ،

ص:136

نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، دارای مهر کتاب خانۀ مجد الدین ، تصحیح شده ، 174 برگ ، 25 سطر [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

10/9391 . قم ، دار الحدیث: 185 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، زین العابدین ، قرن 11ق ، در اول نسخه یادداشتی از ریحان اللّه بن جعفر فاطمی دربارۀ مؤلف کتاب ، 255 برگ ، 22 سطر ، 17*25 [فهرست دار الحدیث].

11/9392 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 95 ، آغاز: برابر نمونه ، محمد تقی بن ملا علی شاه محمد علی ، 1117ق ، رسالۀ اول مجموعه ، با علامت بلاغ [میراث اسلامی ایران: 667/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 347/1].

12/9393 . تهران ، دانشگاه تهران: 624 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، جمادی الاول 1120ق ، 185 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1347/5].

13/9394 . قم ، حجت کوهکمری: 47 ، نسخ ، قربان علی بن محمد زمان اشکوری ، 1124ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ حجت کوهکمری: 47].

14/9395 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 463 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 11 و 12 ق ، رسالۀ اول مجموعه ، (75245) [فهرست ادبیات تهران: 62/3].

15/9396 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2336 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده با حواشی مختصر ، در بعضی از صفحات به وقف کتاب از طرف مرحوم ملا علی محمد طهرانی اشاره شده است ، 347 برگ ، 17 سطر ، 15/5*25 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

16/9397 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2938 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 199 برگ ، 23 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

17/9398 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 106 ، نسخ ، نصر اللّه بن حبیب اللّه ، 1239ق ، 206 برگ [فهرست مدرسۀ نمازی ، 63/1].

18/9399 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 917 ، نسخ ، حسین بن ابراهیم ، 1263ق ، «449ص»225 برگ [فهرست مدرسۀ نمازی ، /2مخطوط].

19/9400 . قم ، گلپایگانی: 2362/13/42 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، احمد بن یوسف ، شنبه جمادی الاول 1292ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 290 برگ ، 14 سطر ، 15*21

ص:137

[فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

20/9401 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12869 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 53 برگ [فهرست آستان قدس: 269/14].

21/9402 . قم ، مرعشی: 3189 ، آغاز: مجلس فی ماهیة العقول و فضلها ، نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، قدیمی و نفیس ، 199 برگ [فهرست مرعشی:

410/8].

22/9403 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1691 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 290].

23/9404 . قم ، گلپایگانی: 1777/10/87 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: معاشر الناس و قد بینت لکم و أفهمتکم و هذا علی یفهمکم بعدی ألا و إن عند انقضاء خطبتی أدعوکم إلی مصافقتی علی بیعته ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، 223 برگ ، 21 سطر ، 16*21 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

24/9405 . قم ، مسجد اعظم: 3650 ، تا مجلس فی ذکر الامامة ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسین بن عبداللّه شریف حسنی اصفهانی ، بدون تاریخ کتابت ، 44 برگ ، 21 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 215؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

25/9406 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 822 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 259 برگ [فهرست الهیات مشهد: 12/2].

26/9407 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [دلیل المخطوطات: 110].

1553 . ریاض الأنوار لریاضة الأبرار

(عربی)

از: محمد جعفر حسینی سبزواری

کتاب متوسطی است مشتمل بر اخبار و احادیث در باب مناقب ، مواعظ ، حکم ، آداب و سنن ، که مؤلف از کتب مشهور و معتمد انتخاب نموده و جهت اختصار ،

ص:138

سند آنها را حذف کرده است . عنوان بخشهای کتاب «روضه - روضه» است .

آغاز: الحمد للّه الذی حبانا ریاض أنواره و هدانا معرفة حقائق آثاره و أسراره .

نسخه ها:

9408 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15858 ، آغاز: برابر نمونه ، از انجام ناقص است ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 89 برگ ، 20 سطر [فهرست آستان قدس: 273/14].

1554 . ریاض الجنان

(عربی)

از: فضل اللّه بن محمود فارسی (قرن 5 ق)

رسالۀ مهمی است در مناقب و فضائل اهل بیت علیهم السلام ، این کتاب از مصادر بحارالأنوار بوده و علامه مجلسی در موارد متعدد از آن نقل نموده است . مؤلف اثر دیگری دارد موسوم به صفوة الأخبار که آن نیز از مصادر بحارالأنوار بوده است .

در فهرست مجلس سنا این کتاب چنین معرفی شده است: «ریاض الجنان از فضل اللّه بن محمود فارسی شاگرد شیخ ابو عبداللّه جعفر بن محمد بن احمد بن عباس فاخر دوریستی شاگرد مفید و مرتضی که مؤلف صفوة الاخبار هم هست .

او در آن از اصبغ بن نباته روایت کرده است . او مناظرة المؤالف و المخالف را از استاد دانشمند پارسای پزشک ابوالحسن علی بن محمد بن علی بن محمد بن حسن بن مرزبان در روز پنجشنبه 6 شعبان 478 روایت کرده است . در این نسخه هفت منقبت پراکنده و 12 معجزه و 13 حدیث و 4 فصل و یک روایت است و همان مناظره و خبر و حکایت و وصیت علی به حسن علیهما السلام است» .

[الذریعة: 48/15 ؛ الکنی و الألقاب: 408/3؛ بحار الأنوار: 135/1]

نسخه ها:

9409 . تهران ، مجلس سنا: 1114 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، نسخ کهنه ، بدون نام کاتب ، سده 8 و 9 ق ، 82 برگ ، 13 سطر [فهرست مجلس سنا: 121/2].

ص:139

ز

1555 . زاد السالکین فی تهذیب الأربعین الغزالیة

(عربی)

از: نوروز علی بن محمد واعظ تبریزی قزوینی

مؤلف در این کتاب ، اربعین ابوحامد غزالی را تهذیب نموده و خود نیز احادیثی از اهل البیت علیهم السلام ، به آن اضافه و در چهار قسم و هر قسم را در ده اصل و یک خاتمه تنظیم نموده است:

1 . فی جمل من أصول الدین ؛

2 . فی الأعمال الظاهرة ؛

3 . فی الأخلاق المذمومة ؛

4 . فی الأخلاق الممدوحة .

مؤلف ، خود این کتاب را به فارسی ترجمه نموده و الاکسیر (1) نامیده است .

[الذریعة: 3/12]

نسخه ها:

9410 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10639 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 293].

1556 . زبدة الأحادیث

(عربی)

از: حبیب اللّه بن عبداللّه آشتیانی قمی ، ملا (زنده در 1083 ق)

کتاب مفصلی است در احادیث متعلق به ایمان و کفر که مؤلف از کتب اربعه (الکافی ، التهذیب ، الاستبصار ، من لا یحضر الفقیه) انتخاب و در هشتاد باب تنظیم نموده است . تألیف این کتاب در آخر جمادی الاول 1083ق پایان یافته است .

آغاز: الحمد للّه و الصلاة علی رسول اللّه ... و بعد فهذا زبدة الأحادیث الواردة فی تفسیر الإیمان . . . الباب الأول الإیمان أخص من الإسلام .

انجام: قد تم ابواب الایمان و الکفر و المنتخب من کتب الاربعة التی علیها المدار

ص:140


1- (1) . الذریعة: 2 / 277 .

فی هذه الاعصار اعنی الکافی و الفقیه و التهذیب و الاستبصار من احادیث الائمة الاطهار .

نسخه ها:

9411 . آشتیان ، مدرسۀ صاحب الامر (عج): 27 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، حبیب اللّه بن عبداللّه آشتیانی(مؤلف) ، سلخ جمادی الاول 1083ق ، تحریری ، 98 برگ ، 20 سطر [میراث اسلامی ایران: 712/10].

1557 . زبدة الأحادیث

(فارسی)

از: علی بن ملا احمد اصفهانی (قرن 13 ق)

رسالۀ مفصلی است که مؤلف در آن ، مطالب مختلف از تاریخ ائمه علیهم السلام ، اخلاق ، اعتقادات و حکایات را از مصادر و مآخذ مختلف نقل نموده است . او از خطبا و منبریان سدۀ سیزدهم بوده و چون کتابی در دسترسش نبوده ، هر کجا به کتابی رسیده ، مطالبی از آن را در این جُنگ ، درج نموده است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و لعنة اللّه علی أعدائهم ... اما بعد نظر به آنکه این مقصر درگاه اله اشتیاقم به سرحد کمال بود بذکر آثار و اخبار حضرات ائمه اطهار سلام اللّه علیهم.

نسخه ها:

9412 . قم ، گلپایگانی: 5380/27/50 ، آغاز: برابر نمونه ، تحریری ، علی بن ملا احمد اصفهانی (مؤلف) ، 1262ق ، 191 برگ ، 18 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم:

146/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1558 . زبدة الأخبار

(عربی)

از: عبد العظیم بن عبد الغنی حسینی ، سید

مؤلف در این کتاب اخباری که دربارۀ حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمۀ معصومین علیهم السلام رسیده است را گرد آورده ، و بعد از بیشتر احادیث ذیل عنوان

ص:141

«المعنی» مفردات لغوی را شرح می دهد. این کتاب از اخبار راجع به پیامبر صلی الله علیه و آله شروع و به حضرت حجت علیه السلام پایان یافته است.

[فهرست مرعشی: 327/2 ؛ التراث العربی : 159/3]

آغاز: الحمد للّه الذی خلق نوع الإنسان و عدله و شرفه علی کثیر من مخلوقاته و فضله و دثره بنور الاسلام و زمله .

انجام: قال ابو بصیر فواللّه ما ذکرته الا سلی عنّی ما أنا فیه من همّ الدنیا .

نسخه ها:

9413 . قم ، مرعشی: 730 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن سید عنایت اللّه مشهور به علی نقی حسینی ، 4 ذی حجه 1155ق ، 226 برگ ، 20 سطر ، 18 * 21/5 سانتی متر [فهرست مرعشی: 327/2].

1559 . زبدة الأخبار من أحادیث السید المختار

(فارسی)

از: عادل بن علی حافظ شیرازی خراسانی (قرن 10 ق)

عادل خراسانی چند رساله در نظم و ترجمۀ احادیث به پارسی سروده بدین اسامی:

1 . ستین عادلی ؛

2 . نظم صد کلمۀ جاحظ ؛

3 . نظم اللئالی در ترجمۀ منظوم نثر اللئالی ؛

شرح منظوم قصیدۀ نونیۀ ابوالفتح بستی ؛

4 . محیی الدین بدرالدین محمد بن محمد از عالمان اهل سنت ، سه چهل حدیث (مجموعاً 120 حدیث) از کلمات نبوی از صحیح مسلم انتخاب نموده ، و عادل هر سه اربعین را با شعر (هر حدیث با یک دو بیتی) به فارسی بر گردانده ، و اربعین اول را زبدة الأخبار نامیده است .

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر اول ، 1376ش ، ص 202 - 213 ، زبدة الأخبار به همراه ستین عادلی از همین ناظم ، با تحقیق ابو الفضل حافظیان و حسین گودرزی .

[الذریعة : 17/12 ؛ منزوی : 1597/2]

ص:142

آغاز: بسم اللّه الرحمن الرحیم

این کتابی است زبدة الاخبار از احادیث سید مختار

إنما الأعمال بالنیات. اصل اعمال نیت نیکوست

نسخه ها:

1/9414 . قم ، مرعشی: 1003 ، آغاز: نیة المؤمن خیر من عمله/نیت نیک مرد مؤمن را * همچو طاعت بود همه یکسر ، نسخ ، حسین بن محمد حسینی قمصری (آفتاب) ، 1077 ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «119 پ - 122 پ» 4 برگ [فهرست مرعشی:

3 / 197].

2/9415 . تهران ، دانشگاه تهران: 164 ، آغاز: و من کلامه صلی اللّه علیه و آله إنما الأعمال بالنیات صدق رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله ، نسخ و نستعلیق ، محمد افضل بن قیصر علی تفرشی ، 4 جمادی الاول 1098ق ، ظاهراً زبدة الأخبار است ، فارسی [فهرست دانشگاه تهران: 136/2].

3/9416 . تهران ، ملک: 2540 ، آغاز: بسمله قال رسول اللّه ... «من حفظ من امتی أربعین حدیثاً دخل الجنة ، إنما الأعمال بالنیّات» ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ملک: 39/6].

4/9417 . قم ، گلپایگانی: 7114/36/114 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1105ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، جدید].

5/9418 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 296 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 412/3].

6/9419 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7278 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-14»14 برگ [فهرست مجلس:

273/25].

7/9420 . تهران ، دانشگاه تهران: 2398 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، «62-75»14 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1004/9].

ص:143

8/9421 . تهران ، سپهسالار: 5362 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «227پ228ر»2 برگ [فهرست سپهسالار: 83/5].

9/9422 . تهران ، ملک: 2270 ، آغاز: هر که او چهل حدیث یاد گرفت * از احادیث مهتر عالم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست ملک:

456/5].

10/9423 . تهران ، ملک: 4275 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «20ر22ر» 3 برگ [فهرست ملک: 322/7].

11/9424 . تهران ، ملک: 4275 ، آغاز: قال النبی صلی اللّه علیه و آله من حفظ من امتی أربعین . . ./هر که او چهل حدیث یاد گرفت * از احادیث مهتر عالم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «22ر24ر» 3 برگ [فهرست ملک:

3237].

12/9425 . تهران ، ملک: 4379 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «19ر21ر» 3 برگ [فهرست ملک: 367/7].

13/9426 . تهران ، ملک: 4379 ، آغاز: قال النبی صلی اللّه علیه و آله من حفظ من امتی أربعین حدیثاً دخل الجنة ، هر که او چهل حدیث یاد گرفت * از احادیث مهتر عالم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «21پ23ر»3 برگ [فهرست ملک: 367/7].

14/9427 . یزد ، وزیری: 3218 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «86 - 93» 8 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری:

1576/5].

15/9428 . تهران ، مجلس سنا: 583 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی مشهدی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 8ر» 8 برگ [فهرست مجلس سنا:

373/1].

16/9429 . تبریز ، ملی تبریز: 3011 ، عنوان معرفی: زبدة الأبرار من أحادیث سید المختار ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 28 حدیث دارد [فهرست ملی تبریز: 373/1].

ص:144

1560 . زبور العارفین و براق العاشقین

(عربی)

از: علی قلی خان بن قرچغای خان خلجی قمی (قرن 11 ق)

رسالۀ مهمی است در دعا و مناجات و تشویق به آن به روش عرفانی . مؤلف کتابش را در یک مقدمه و چهار زبور و و یک خاتمه تنظیم نموده و تألیف را آن در سال 1069ق به پایان رسانده است:

المقدّمة : فی الترغیب علی الدّعاء و طلب المحبوب و ما ینبغی أن یقول من الدّعاء قبل المناجات الآتیة و طلب القرب والوصال إلی مطلوب العالمین .

الزبور الأوّل: فی مناجات العارفین والعاشقین من الأئمّة المعصومین صلوات اللّه علیهم أجمعین .

الزبور الثانی: الأحادیث القدسیة و المعصومیة و الآیات التنزیلیة العظیمیة فی بیان أحوال العارفین و العاشقین و ألطاف حبیبهم و کراماته علیهم حین حیاتهم و عند موتهم و بعد موتهم .

الزبور الثالث: فی الأحادیث المعصومیة فی بیان أحوال العارفین والعاشقین و صفاتهم و أخلاقهم فی حین حیاتهم .

الزبور الرابع: فی المواعظ و الحکم الهادیة إلی طریق الحقّ و الیقین و الموصلة إلی الغناء و الوَلَهْ فی إله الأوّلین والآخرین .

خاتمة: فی بیان کیفیّة سلوک العارفین وإرادتهم القدسیّة علی سبیل الإیجاز و الاختصار اللائق بهذا الکتاب .

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر یازدهم ، 1382ش ، ص 109 - 286 ، با تحقیق سرور گرامی علی اوسط ناطقی .

[الذریعة: 327/20 و 307/26]

آغاز: الحمد للّه ربّ العالمین و حبیب العارفین و إله العاشقین والصلاة والسلام علی ملائکته المقرّبین وأنبیائه المرسلین وأولیائه المنتجبین خصوصاً علی حبیبه و محبوبه محمّد صلّی اللّه علیه و آله الطاهرین و أشیاعهم المخلصین أمّا بعد یقول العبد المذنب الرّاجی إلی الکریم المنّان علی قلی ابن قرچقای خان إنّ هذه رسالة شریفة روحیّة قدسیّة مهیّجة لشوقة المشتاقین و ملوّعة للَوعة المتعطّشین مشتملة

ص:145

علی مناجات العارفین بالحقّ والعاشقین بالصّدق الأئمّة المعصومین صلوات اللّه علیهم أجمعین و الأحادیث القدسیّة و المعصومیّة فی بیان حال العارفین و العاشقین و الحِکَمات الهادیة إلی طریق الحقّ والیقین و الموصلة إلی الفناء و الوله فی إله الأوّلین والآخرین ألّفتها لنفسی و لإخوانی الطالبین و السالکین و رتّبتها علی مقدّمة و أربعة زبور و خاتمة و سمّیتها بزبور العارفین وبراق العاشقین .

نسخه ها:

1/9430 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 725 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، مراد ترکمان ، 1070ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست اهدایی رهبری : 290 ؛ الذریعة :

307/26].

2/9431 . قم ، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی (پژوهشگاه):757 ، آغاز: برابر نمونه ، ملا یار علی ، 1247 ق ، 84برگ ، 14*20 [میراث حدیث شیعه ، دفتر یازدهم:

ص 112 ؛ فهرست مرکز مطالعات: /2مخطوط].

1561 . زلال العیون (شرح عیون أخبار الرضا علیه السلام )

(فارسی)

از: محمد شفیع بن محمد بن محمد شفیع شیخ الإسلام حسینی (زنده در 1172 ق)

شرحی فارسی است بر عیون أخبار الرضا علیه السلام . مؤلف در زمان کریم خان زند می زیسته و در سال 1172ق از تألیف این شرح فارغ شده است . او شاعر بوده و شعرهایش در این کتاب دیده میشود و در آن از مثنوی گهربار خود که دربارۀ داستان سلامان و ابسال سروده است یاد می کند .

او در این شرح از ستم های نادر و چگونگی پاره ای از شهرها مانند سپاهان و قزوین یاد می نماید و در پایان از مرآت الحقایق و مجلی الدقایق میر غیاث الدین منصور و در دیباچه از جلاء العیون و بحار و عین الحیوة مجلسی و کتابهای دیگر نام می برد . نسخۀ موجود از این شرح تا شرح گفتگوی امام رضا علیه السلام با هربد اکبر را دارد و او در پایان می گوید که میر سید حسین نگذارده است که اسرار این حدیث شریف را (داستان هربد) را به فارسی بنویسم و به همین اندازه بس کردم .

آغاز: زلال سرچشمه سار ستایش بی منتها که از عین دل جوشیده از آبشار زبان فرو ریزد .

ص:146

انجام : به شرط حیات لوای وضوحش افراخت و الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی خیر خلقه محمد و آله الطیبین الطاهرین .

نسخه ها:

9432 . تهران ، دانشگاه تهران: 2990 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، میرزا علی رضا شریف موسوی خویی ، سده 12 و 13 ق ، 60 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

10 / 1915].

1562 . الزواجر الإلهیة و المواعظ الربانیة

(عربی)

از: علی اکبر بن عبداللّه تونی بشروی (قرن 12 ق)

رسالۀ متوسطی است در پند و اندرز با استفاده از آیات و روایات در 12 باب و یک خاتمه، به شرح ذیل:

1 . ابتدای آفرینش، 2 . نکوهش دنیا، 3 . حفظ و حراست از نعمتها، 4 . تقوا و پرهیزکاری، 5 . توبه، 6 . پیروی از شیطان و برخی از داستانهای او ، 7 . شکیبایی و شکیبا ، 8 . نیکی و ستم به مردم، 9 . خود بینی و توابع آن، 10 . بدترین چهارپایان، 11 . احوال مردم در قیامت و بهشت و دوزخ، 12 . فضلیت دعا و یاد خدا .

آغاز: الحمد للّه الذی علا فی توحیده و دنا فی تفرده و جل فی سلطانه و عظم فی ارکانه .

نسخه ها:

9433 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17194 ، آغاز: کان المسیح علیه السلام یقول ان التارک شفاء المجروح من جرحه شریک لجارحة لا محالة ، انجام: فازیده و اوسع علیه الا عبد مؤمن سقیم یسالنی ان اشفیه قبل طلوع الفجر فاعافیه الا عبد مومن محبوس مغموم، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق، از آغاز و انجام افتادگی دارد، 137 برگ [فهرست آستان قدس: 275/14].

9434. مشهد ، آستان قدس رضوی: 8824 ، آغاز: برابر نمونه، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت (قرن 13 ق) ، از انجام افتادگی دارد، 54 برگ [فهرست الفبایی آستان قدس: 297 ؛ فهرست آستان قدس: 274/14].

ص:147

س

1563 . سبب تسمیة الأئمة باُم الکتاب

(عربی)

از: حسن بن عبد الرحیم مراغه ای ( 1300 ق)

رسالۀ کوتاهی است در بیان بعضی از روایتها که در آنها ائمۀ طاهرین علیهم السلام «ام الکتاب» نامیده شده اند. در این رساله از سبب این نام و از جنبۀ شریعت و طریقت ، موضوع را شرح نموده است .

اثر دیگری از همین مؤلف قبل از این با نام رفع القلم فی بعض الأعیاد معرفی گردید .

[التراث العربی: 179/3]

آغاز: الحمد للّه رب الأرباب و مسبب الأسباب الذی هو مبدع المبدأ و المعاد .

انجام: الصورة الانسانیة اکبر حجة اللّه علی خلقه و هی کتاب الذی کتبه بیده و الهیکل الذی بناه بحکمته .

نسخه ها:

9435 . قم ، مرعشی: 884 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد علی بن احمد قراچی داغی ، 26 شعبان 1284ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «109ر110پ» 2 برگ [فهرست مرعشی: 80/3].

1564 . السبع الشداد

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد) ( 1040 ق)

پاسخ هفت پرسش مشکل در مسائل اصولی و فقهی است در هفت مقاله و یک خاتمه . مؤلف در خاتمه حدیث «نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شر من عمله» را شرح نموده و در سال 1023ق از تألیف آن فارغ شده است .

چاپ: تهران ، چاپ سنگی ، 1311ق .

[الذریعة: 128/12 ؛ فهرست مرعشی: 12/20 ؛ التراث العربی: 179/3 ؛ مشار عربی: 514]

آغاز: الحمد للّه الملک المهیمن الحق المبین رافع سماء العقل و ماهد مهاد الیقین . . . تختمة فی الحدیث من طریق العامة و الخاصة عن سیدنا رسول اللّه صلی

ص:148

اللّه علیه و آله و سلم نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شر من عمله رواه بکلا جزئیه فی الکافی بزیادة و کل عامل یعمل علی نیته .

نسخه ها:

9436 . قم ، مرعشی: 7612 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1265ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 27پ» 27 برگ [فهرست مرعشی: 12/20].

9437. مشهد ، آستان قدس رضوی: 6860 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، [فهرست الفبایی آستان قدس: ص303].

1565 . السبعین فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام

(عربی)

از: علی بن شهاب الدین محمد سپاه پوش ، میر سید ( 786 ق)

هفتاد حدیث نبوی است در فضائل علی بن ابی طالب علیه السلام که مؤلف از مصادر اهل سنت ، نقل کرده و بعد از هر حدیث ، موعظه ای از مواعظ حضرت علی علیه السلام را ذکر نموده است . تمامی این کتاب در ضمن ینابیع المودة قندوزی درج شده و در برخی مصادر این کتاب را از تألیفات علی ثانی فرزند میر سید علی همدانی ، دانسته شده است .

چاپ: پاکستان ، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان ، سال 1370 ش ، در ضمن کتاب احوال و آثار و اشعار میر سید علی همدانی ؛ انتشارات نوید شیراز ، با ترجمه و شرح دکتر محمد یوسف نیری ، وزیری ، 209 صفحه .

[الذریعه : 132/12]

آغاز: الحمد للّه الذی جعل میامن آثار السیادة إلی سماء السعادة.

نسخه ها:

1/9438 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10450 ، نسخ ، محمد تبریزی ، 999ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 303].

2/9439 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 246 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 15پ» 15 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری:

217/1].

ص:149

3/9440 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 172 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «53-58» 6 برگ [فهرست مجلس: 60/22].

4/9441 . یزد ، وزیری: 2323 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «62 - 78» 17 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1250/4].

1566 . السبعیة من القرآن و الأحادیث النبویة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

در این رساله آیات و احادیثی که در آنها شمارۀ «هفت» آمده یا به این شماره اشاره شده ، با تفسیر مختصر و شرح کوتاه ، گردآوری و تألیف آن در ماه شعبان 967ق به پایان رسیده است.

[التراث العربی: 181/3]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فهذه رسالة وجیزه فی ما یتعلق بالأعداد السبعة التی هی آخر الاعداد .

نسخه ها:

9442 . قم ، مرعشی: 2796 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «12پ - 31ر» 20 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی:

عکس 235 [فهرست مرعشی: 361/7؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 265/1].

1567 . سبیل النجاة فی المواعظ المرویة عن الهداة

(فارسی)

از: محمد هاشم بن نصر اللّه نوری کلانتر ، میرزا ( 1285 ق)

کتاب مفصلی است در دو باب و یک خاتمه (باب اول و دوم در ذکر وصایای پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام ، خاتمه در فضیلت اصحاب و تابعین) . تألیف آن در سال 1285 ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد للّه الذی من علینا بمحمد نبیه صلی اللّه علیه و آله دون الاُمم الماضیة.

ص:150

نسخه ها:

9443 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6561 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد هاشم نوری کلانتر (مؤلف) ، 1285ق ، 510 برگ [فهرست آستان قدس: 98/5 ؛ فهرست الفبایی آستان قدس 303].

1568 . ستین عادلی

(فارسی)

از: عادل بن علی بن عادل شیرازی خراسانی (قرن 10 ق)

شصت حدیث نبوی در آداب و فضایل است با ترجمۀ فارسی هر کدام ابتدا به نثر و پس از آن به نظم و هر حدیث در یک یا دو بیت .

آغاز: قال النبی صلی اللّه علیه و آله إنما الأعمال بالنیات و إنما لکل امرئ ما نوی ، درست نیست کارها مگر به نیتها و به درستی که هر مردی راست آنچه نیت کرد؛

نیست اعمال جز به نیت مرد هر کسی راست آنچه نیت کرد

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر اول ، ص 214 - 230 ، با تحقیق آقای حسین گودرزی .

نسخه ها:

1/9444 . قم ، مرعشی: 1003 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: لیک چون اختصار مطلوب است * در طبایع اقتصار مرغوب است ، نسخ ، حسین بن محمد حسینی قمصری (آفتاب) ، 1077ق ، «116پ119پ»5 برگ [فهرست مرعشی: 196/3].

2/9445 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 296 ، از اول افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 413/3].

3/9446 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14401 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «30پ - 34ر» 5 برگ [فهرست مجلس:

537/38].

1569 . سراج المعرفة و منهاج الطریقة فی شرح مصباح الشریعة

(فارسی)

از: محمد صالح بن محمد باقر روغنی قزوینی (قرن 11 ق)

شرح و ترجمه ای است از کتاب مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به امام

ص:151

صادق علیه السلام ، ولی به اعتقاد برخی از محققان این کتاب تألیف شقیق بلخی است.

[الذریعة: 128/14]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد بر ضمایر ارباب بصائر پوشیده نماند که کتاب مستطاب مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به حضرت .

نسخه ها:

9447 . تهران ، سپهسالار: 5558 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد صالح بن محمد باقر روغنی قزوینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «92پ - 207پ» 116 برگ ، 15 سطر [فهرست سپهسالار: 100/5].

1570 . سرگذشت سلمان به روایت امام موسی بن جعفر علیهما السلام

نسخه ها:

9448 . تهران ، دانشگاه تهران: 7480 ، نستعلیق ، فتحعلی بن حاج محمد حسن ایروانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص201 - 202» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 586/16].

1571 . سرور الشیعة (الأربعون حدیثاً فی الإمامة ، سرور المؤمنین ، اربعین در

امامت)

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق) (1)

چهل حدیث نبوی است منقول از صحاح معتبرۀ اهل سنت در باب امامت و خلافت حضرت امیر المؤمنین علیه السلام و در خاتمه حدیثی در فضیلت دوستان و ناشران فضایل خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام .

چاپ: تهران ، سنگی ، 1284 ق و 1303ق با عنوان «سرور الشیعة ترجمه چهل حدیث» و 1313 ق.

[الذریعة: 174/12 و 411/1 ؛ مشار فارسی: 3006/3 ؛ نسخه های خطی فارسی ، منزوی 956/2 ؛ زندگی نامۀ علامه مجلسی ، مهدوی: 138/2 و 187 ، فهرست آستان قدس رضوی: 5 (چاپ قدیم) / 277]

ص:152


1- (1) . در فهرست نسخه های خطی دانشگاه تهران (907/9) و در نسخۀ چاپی سرور الشیعه نام مؤلف «محمد تقی بن محمد باقر مجلسی» ثبت شده ، که ظاهراً درست نیست .

آغاز: لآلی حمد و جواهر ثنا تحفۀ بارگاه جلال کبریای حکیمی .

نسخه ها:

1/9449 . تهران ، دانشگاه تهران: 2251 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، میرزا عبد الکریم گرگانی ، قرن 14ق ، در پایان قصیده ای است به فارسی در ستایش علی علیه السلام ، در این نسخه نام مؤلف محمد تقی بن محمدباقر مجلسی ذکر شده است ، 55 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 907/9].

2/9450 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12389 ، یک برگ آغاز افتادگی دارد ، آغاز: اما بعد فقیر حقیر اضعف عباد اللّه الغنی محمد باقر ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «1پ - 7ر» 7 برگ [فهرست مجلس: 344/35].

3/9451 . قم ، دار الحدیث: 57 ، از اول و آخر افتاده است ، آغاز: کلی نیست و الا واجب واجب نخواهد بود چنانکه گذشت و بار ثانی لازم می آید ترکیب واجب الوجود متعدد باشد باید که هر یک ، انجام: چون روز مؤاخاة رسول خدا علی را با کسی برادر نساخت و علی از سبب آن پرسید آن حضرت گفت إنما أخرتک لنفسی ألا یسرک أن تکون ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده ، 148 برگ ، 14 سطر ، 15*19 [فهرست دار الحدیث].

1572 . سرور الشیعة

(فارسی)

از: محمد تقی بن محمد باقر ، ملا

در فهرست چنین معرفی شده:

در مناقب و فضائل علی علیه السلام با استفاده از کتب اهل سنت و مشتمل بر چهل حدیث و خاتمه ای و نام کتبی که مؤلف از آنهااستفاده کرده ، در مقدمه آمده است . مؤلف کتاب را نام به مقرب الخاقان محمود نگاشته و در ابتدا نص عربی روایات و سپس ترجمه تحت اللفظی آن را آورده و شرح مختصری کرده است .

آغاز: بهترین سخنی که لب تشنگان رحیق تحقیق را پیمانه ماء معین پیماید و نیکوترین بیانی که سرگشتکان وادی حیرانی را به سر منزل معصود دلالت نماید .

ص:153

نسخه ها:

9452 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2264 ، آغاز: برابر نمونه 2 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، غره رجب 1113 ق ، تصحیح شده ، دارای حواشی بسیار ، 67 برگ ، 14 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

1573 . سرور المؤمنین (ترجمۀ جلد یازدهم عوالم العلوم)

(فارسی)

از: احمد بن محمد حسینی اردکانی یزدی (زنده در 1238 ق)

ترجمۀ جلد یازدهم عوالم العلوم بحرانی است در احوال حضرت فاطمه زهرا علیها السلام .

آغاز: الحمد للّه الذی افتتح کتاب أعمالنا بذکر فضائل فاطمة علیها السلام ... أما بعد پس چنین گوید بنده امیداوار به شفاعت فاطمه و اولاد او ائمه اطهار .

[نسخه های خطی فارسی ، منزوی:4522/6 ؛ 956/2 ؛ الذریعة:176/12]

نسخه ها:

9453 . قم ، گلپایگانی: 812/5/102 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، رمضان هزار و دویست و ؟ ، رسالۀ دوم مجموعه ، «147پ -247ر» 101 برگ ، 18-19 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1 سرور المؤمنین

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه

رجوع کنید به: سرور الشیعة.

1574 . السعادة الإمامیة

(فارسی)

از: علی بن محمدبن اسد اللّه حسینی عریضی امامی سپاهانی ، سید (قرن 11 ق)

گزیده و ترجمه ای از الخصال شیخ صدوق است که در آن ، سند روایات حذف شده و خود روایات به فارسی روان آمده است.

ص:154

آغاز نسخه: و ایضا به خدای عزوجل به مواسات برادران تقرب جوید خدای تعالی بندگان را به چیزی سختتر از آن ابتلا نمی فرماید و ایضا به چیزی سختتر از اخراج دراهم ابتلا نمی فرماید و از مولای ما ابوجعفر مرویست .

انجام: مگر قبول کنند و گوسفند مؤمن است که پشم او نافع و استخوانش نافع است پس گوسفند میان شیر و گرگ و روباه و خوک و سگ چون کند . تمت.

نسخه ها:

9454 . قم ، دار الحدیث: 26 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ زیبا ، محمد نصیر بن علی رضا ، منتصف محرم 1091ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر - 71پ» 71 برگ ، 20 سطر ، 16*23 [فهرست دار الحدیث].

1575 . سلاح الإیمان

(عربی)

از: محمد کاظم بن محمد علی سبزواری (زنده در 1103 ق) (1)

نسخه ها:

9455 . قم ، مرعشی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1103ق [مجلۀ میراث شهاب: 93/12].

1576 . سلّم درجات الجنة فی معرفة فضائل أبی الأئمة علیهم السلام

(فارسی)

از: محمد بن محمد رضا مشهدی قمی ، صاحب تفسیر کنز الدقائق (قرن 12 ق)

شرح و بیان چهل حدیث است که مؤلف بنام شاه سلطان حسین صفوی نگاشته است . مؤلف ابتدا حدیث را ذکر و پس از آن با عنوان «بیان» شرح می دهد .

[الذریعة: 220/12 ؛ نسخه های خطی فارسی ، منزوی: 4490/6]

آغاز: حمد و سپاس کسی را سزاست که به استحقاق غیر او احدی نیست محمود و شکر کسی را رواست که هیچ لغتی نیست .

ص:155


1- (1) . در ذریعه (87/15) کتاب صلوح الایمان از تألیفات همین مؤلف ذکر شده و نسخه ای [1]از آن در کتابخانۀ آستان قدس رضوی به شمارۀ 3474 (فهرست الفبایی آستان قدس : ص 385) نشان داده شده ، که گویا همین کتاب منظور است .

نسخه ها:

9456 . تهران ، ملک: 5920 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، میرزا احمد تبریزی ، 1054ق (1) ، 86 برگ ، 14 سطر [فهرست ملک: 476/3].

1577 . سلوة الحزین (دعوات)

(عربی)

از: سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین) ( 573 ق)

کتاب مشهوری است در ادعیه شیعی شامل چهار باب و هر باب دارای چند فصل بدین ترتیب:

1 - فضل الدعاء و کیفیة الدعاء و آدابه و أوقات استجابته ؛

2 - ذکر الصحة و حفظها و مایتعلق بها ؛

3 - ذکر المرض و منافعه العاجلة و الآجلة و ما یجری مجراها ؛

4 - أحوال الموت و أهواله.

ترجمۀ فارسی این کتاب توسط انتشارات نهاوندی در قم به سال 1380 ش به چاپ رسیده است .

چاپ: قم ، مدرسۀ امام مهدی علیه السلام ، 1407ق ، 298ص ، تصحیح با استفاده از نسخۀ کتاب خانۀ آیت اللّه مرعشی و نسخۀ کتاب خانۀ دانشگاه تهران . در پایان نیز مستدرکاتی از بحار الأنوار و مستدرک الوسائل ، اضافه شده است.

[الذریعه: 223/12 و 201/8؛ خاتمه مستدرک الوسائل: 573]

آغاز: دعوات الراوندی - علیهما و آلهما - ان الدعاء یرد القضاء المبرم بعد ما أبرم إبراماً.

انجام : فیبعث اللّه إلی ذلک المؤمن ملکاً من بطنان السماء یبشره .

نسخه ها:

1/9457 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1240 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، عباس قلی تهرانی ، 1319ق ، «432صفحه» 216 برگ [فهرست مجلس: 24/4].

2/9458 . تهران ، دانشگاه تهران: 502 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ،

ص:156


1- (1) . باتوجه به اینکه مؤلف از شاگردان علامه مجلسی (م 1110 ق) بوده و کتابش را بنا به تصریح خود در مقدمه به شاه سلطان حسین صفوی (جلوس 1105 - مرگ 1135 ق) تقدیم نموده این تاریخ درست نیست .

بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 129 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1355/5].

1 سلوة الشیعة

از: علی بن احمد نیشابوری فنجگردی ، ابو الحسن

رجوع کنید به: تاج الأشعار.

1578 . سلوة الغریب و مسامرة الحبیب

(عربی)

از: علی اکبر بن محمد باقر عراقی ( 1371 ق)

احادیثی منتخب است از کتابهای الکافی ، من لایحضره الفقیه و جز اینها ، در موضوعات اخلاقی ، وظایف دینی و پاره ای از اعتقادات و بیان برخی دعاها . گویا مؤلف می خواسته این مطالب را برای تدوین کتابی آماده نماید ولی توفیق ترتیب آن را نیافته و این نسخه پیش نویس مؤلف است و تعدادی از برگهای آن سفید مانده ، و تألیف این بخش در سال 1341ق به پایان رسیده است.

[الذریعة: 225/12 ؛ التراث العربی: 205/3]

آغاز نسخه: و خلف فی امته کتاب اللّه و وصیه أمیر المؤمنین و إمام المتقین صلوات اللّه علیه صاحبین مؤتلفین .

نسخه ها:

9459 . قم ، مرعشی: 5023 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی اکبر بن محمد باقر عراقی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 342 برگ [فهرست مرعشی:

224/13].

1579 . سلوة المریدین فی فضائل ذکر رب العالمین

(عربی)

از: شرف بن مؤید بن ابی الفتح ، مجد الدین

اربعین حدیثی شامل چهل باب در بیان احادیث متعلق به فضایل ذکر است.

آغاز: الحمد للّه الذی أحیا بنور ذکره قلوب الزاهدین و أمات بسطوة ذکره نفوس

ص:157

العابدین ... أما بعد فإنی قد جمعت فی هذه الأوراق أربعین باباً یتضمن بعض الاحادیث التی یتعلق بفضائل الذکر اقتداء بالمشایخ فی جمعهم الأربعینیات للحدیث المشهور .

انجام: حرم النار علی من قال لااله الااللّه یبتغی بها وجه رسول اللّه .

نسخه ها:

9460 . تهران ، دانشگاه تهران: 6810 ، عنوان معرفی: احادیث کتاب الاربعین المعروف به سلوة المریدین فی فضائل ذکر رب العالمین ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «32پ - 50پ» 19 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 365/16].

1580 . السنام فی السنة المتفق علی روایتها بین الاُمة

(عربی - زیدیه)

از: ابو القاسم بن محمد شقیفی یمنی ، علم الدین (قرن 8 ق)

مؤلف قبل از تألیف این کتاب ، روایتهایی را از سنن ابی داود که موافق مذهب ائمه زیدیه بود انتخاب نموده و آن را الجواهر و المنن المنتقی من کتاب السنن نامیده است . پس از آن در کتاب حاضر روایاتی که خود مؤلف به طرق شیوخش نقل می کند با حذف سند ، به ترتیب کتابهای فقهی افزوده و در بیشتر ابواب از روش التحریر سید ابوطالب پیروی می کند. مؤلف در این کتاب آنچه به نظر مؤلف صحیح می باشد ذکر نموده و در پایان کتاب ، بابی در فضایل اهل بیت افزوده شده تا حجت بر مخالفین کامل باشد.

آغاز: الحمد للّه الذی ألهمنا الاعتصام بالسنة مع الکتاب.

نسخه ها:

9461 . قم ، مرعشی: 10735 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، رمضان المبارک 802ق ، 329 برگ [فهرست مرعشی: 171/27].

1581 . سند صحیفة الرضا و برخی روایات آن

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

ص:158

نسخه ها:

9462 . تهران ، مدرسۀ مروی: 803 ، حسن بن محمد خطاط ، قرن 8ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ مروی: 309].

1582 . سنن الإسلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست کتابخانۀ مرعشی چنین معرفی شده:

«در آداب و مستحبات مربوط به امور اعتقادی و فقهی چنانچه در احادیث اهل سنت از حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وارد شده ، دارای ابواب مشتمل بر فصول و معلوم نشد از کیست» .

[التراث العربی: 208/3]

آغاز: لا یؤمن أحدکم حتی یکون هواه تبعا لما جئت به .

انجام: و قال لاتسبوا الاموات فتؤذوا به الاحیاء .

نسخه ها:

9463 . قم ، مرعشی: 2750 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، عبد الرحمن بن محمد ، پنج شنبه صفر 838ق ، 170 برگ ، 14 سطر [فهرست مرعشی: 305/7] .

1583 . سؤالات علما از امام جواد علیه السلام

(1)

(عربی)

آغاز: و مما سئل عن الإمام محمد الجواد ... لما توفی والده علی الرضا علیه السلام .

نسخه ها:

9464 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1227 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، پس از سؤالات علما از امام جواد علیه السلام چند حدیث در فضایل و حدیث

ص:159


1- (1) . حدیثی است که طبرسی در احتجاج ص 443 و [1]اربلی در کشف الغمه 354/2 [2] نقل نموده و قسمتی از آن چنین است: « . . . فقال یحیی بن اکثم: ما تقول جعلت فداک فی محرم قتل صیدا؟ فقال أبو جعفر علیه السلام : قتله فی حل أو حرم عالما کان المحرم أو جاهلا قتله عمدا أو خطأ حراً کان المحرم أو عبداً صغیراً کان أو کبیراً مبتدئاً بالقتل أو معیداً من ذوات الطیر کان الصید ام من غیرها من صغار الصید ام من کباره مصراً علی ما فعل أو نادماً فی اللیل کان قتله للصید ام بالنهار محرماً کان بالعمرة إذ قتله أو بالحج کان محرما؟ فتحیر یحیی بن اکثم و بان فی وجهه العجز و الانقطاع و تلجلج حتی عرف جماعة اهل المجلس عجزه . . .».

ابو حازم در حج نیز به چشم می خورد ، رسالۀ ششم مجموعه ، 2 برگ ، 11 *21/5 [فهرست مجلس: 800/23].

1584 . سؤالات امام صادق از طبیب هندی وپاسخ امام به آنها (نوزده مسئله)

نوزده سؤالی است که امام صادق علیه السلام در مجلس منصور از طبیب هندی پرسیده و او از پاسخ عاجز شده و خود حضرت به آنها پاسخ داده است .

گویا همان الاهلیلجة فی التوحید است که قبل از این معرفی گردید .

[الخصال ، شیخ صدوق: 12 ؛ علل الشرایع ، شیخ صدوق: 99 ؛ بحارالأنوار:

205/10 و 307/58]

نسخه ها:

9465 . رشت ، فرهنگ: 2173 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «307 - 309» 3 برگ [فهرست فرهنگ رشت: 127].

1585 . سؤالات حضرت علی علیه السلام از امام حسن علیه السلام

(عربی)

سوالاتی است که حضرت علی علیه السلام از فرزندش حسن علیه السلام پرسیده و آن حضرت پاسخ داده است .

[کشف الغمه ، اربلی: 191/2]

آغاز: نقل الحافظ أبو نعیم فی حلیته بسنده أن أمیر المؤمنین سأل ابنه الحسن علیه السلام عن أشیاء .

انجام: و فکره علی استخراج الغوامض قادرة .

نسخه ها:

1/9466 . تهران ، ملک: 4275 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و هفتم مجموعه ، «177پ - 178ر» 2 برگ [فهرست ملک: 329/7].

2/9467 . تهران ، ملک: 4379 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، «127پ - 128پ» 2 برگ [فهرست ملک: 375/7].

ص:160

1586 . سؤال ابو یوسف و محمد بن الحسن از امام کاظم علیه السلام در مجلس هارون و پاسخ

آن حضرت

(فارسی)

آغاز: راویان اخبار چنین روایت آورده اند که در زمان هارون الرشید .

نسخه ها:

9468 . قم ، مسجد اعظم: 2391 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 555].

1 سؤال الخضر من أبی بکر

رجوع کنید به: حدیث الخضر.

1587 . سؤال و جواب در شرح حدیث «حبّب إلیّ من دنیاکم ثلاث»

(فارسی)

از: صفی الدین اردبیلی ، شیخ (735 ق)

سؤالی است از شیخ صفی ، در بارۀ وجه انحصار محبوب های پیامبر در سه چیز و وجه اضافۀ دنیا به دیگران در لفظ «دنیاکم» ، و پاسخ شیخ صفی به آن .

آغاز: فایده: سؤال کردند از شیخ صفی الدین قدس سره از حدیث حبب الی من دنیاکم ثلاث الطیب و النساء و قرة عینی فی الصلاة .

نسخه ها:

9469 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ شصتم مجموعه ، 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 732/23].

1588 . سیرة الملوک

(فارسی)

از: سید حکیم

رساله ای است در آداب سلطنت که مؤلف با استفاده از آیات قرآنی و احادیث نبوی در یک دیباچه و ده مقاله به نام معز الدوله ابو المظفر یعقوب سلطان ، نگاشته است . عنوان مقاله های آن عبارتند از: 1 - عدالت ، 2 - سخاوت ،

ص:161

3 - شجاعت، 4 - ترک امل، 5 - حلم و عفو ، 6 - قناعت ، 7 - علو همت ، 8 - تفویض ، 9 - کلام و سخن ، 10 - توحید و اعتقاد . نسخه ها:

9470 . یوگسلاوی* ، کتاب خانۀ شهر اسکوپیه 11 P.I : ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 1998 ، 148 برگ [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 634/1].

1589 . السیرة النبویة

(عربی)

منسوب به : امام علی بن ابی طالب ، أمیر المؤمنین علیه السلام (40ق)

ارجوزه ای در بیش از دویست بیت است . این ارجوزه اولین ارجوزۀ جنة الاسماء (مشتمل بر یک ارجوزه و دو قصیده) است که به علی علیه السلام نسبت داده شده است .

چاپ: قاهره ، مطبعۀ امیریه ، 1251 ق ، 88 ص.

[الذریعة: 281/12]

آغاز:

الحمد للّه العلی الصادق الواحد الفرد العلیم الرازق

نسخه ها:

9471 . قم ، گلپایگانی: 24/97 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 38/3].

1590 . سیف منتضی در شرح حدیث عمران صابی

(فارسی)

از: محمد بن ابی القاسم خویی آذری ، میرزا (قرن 13 ق)

شرحی به عنوان «متن - شرح» بر حدیثی است که در آن عمران صابی سؤالاتی از امام رضا علیه السلام نموده و آن حضرت پاسخ فرموده است . مطالب این شرح از مجلس حاج میرزا آقاسی استفاده شده و به سلطان محمد شاه قاجار تقدیم گردیده و در نهم محرم 1260ق به پایان رسیده است.

ص:162

آغاز: بنده رو سیاه درگاه اله اواه گمراه تباه عاصی معاصی.

نسخه ها:

1/9472 . قم ، گلپایگانی: 18/114 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، میرزا محمد خویی (مؤلف) ، 1260ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 54 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم:

68/1].

2/9473 . شیراز ، خانقاه احمدیه: 24 ، میرزا محمد خویی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 219/5].

ش

1591 . شافی (حاشیه فروع کافی)

(1)

(عربی)

از: علی اکبر بن علی اصغر طامه ای (قرن 14 ق)

آغاز نسخه: من العقب الی رؤس الاصابع متساویة .

انجام: و المقید بنوع من ذلک النوع... و الحمد للّه علی اتمامه و الصلاة علی محمد و آله .

نسخه ها:

9474 . یزد ، وزیری: 1831 ، جلد اول و دوم ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، علی اکبر بن حاج علی اصغر طامه ای (مؤلف) ، 1303ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «39 - 454» 416 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1067/3].

1592 . الشافی فی شرح الکافی

(عربی)

از: خلیل بن غازی رازی قزوینی ، ابو المظفر ( 1089 ق)

شرح مزجی مفصلی بر الکافی ثقة الإسلام کلینی است که به دستور خلیفه سلطان حسینی مرعشی نگاشته است . شارح شرح کتاب التوحید را در آخر ماه ذی حجه 1057ق در مکه و شرح فروع را تا آخر کتاب الجنایز در روز یک شنبه 23 رجب

ص:163


1- (1) . به احتمال بسیار زیاد این کتاب همان شافی ملا خلیل قزوینی است و در فهرست ، کاتب نسخه به جای مؤلف آن معرفی شده است .

1070 ق به پایان رسانده است. شرح فارسی ملا خلیل قزوینی بر الکافی موسوم به الصافی فی شرح الکافی در هند به چاپ رسیده است.

[الذریعة: 5/13 و 27/14 ؛ التراث العربی: 223/3]

آغاز: الحمد للّه علی ما وفقنا للتمسک بالثقلین و لم یجعلنا من الذین نسوا عترة نبیهم .

نسخه ها:

1/9475 . تهران ، دانشگاه تهران: 916 ، کتاب دوم ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین ...

فیقول ... خلیل بن ، نسخ ، جعفر بن غازی رازی ، شوال 1058ق ، 210 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1359/5].

2/9476 . قم ، مرعشی: 485 ، جلد اول ، نستعلیق ، محمد ابراهیم رازی ، اوایل ربیع الثانی 1063 ق ، 235 برگ [فهرست مرعشی: 25/13].

3/9477 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2447 ، آغاز: الدهر ثم ببیانهم علیهم السلام یعرف ، انجام: و علی الأخیر بمعنی الذنب ، نسخ ، قوام الدین امیر حسین جوهرستانی لنجانی ، 10 رمضان المبارک 1064ق ، 279 برگ [فهرست مرکز احیاء:

/7مخطوط].

4/9478 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 902 ، کتاب العقل ، محسن بن نظام الدین محمد قرشی ، 1064ق [فهرست اهدایی رهبری: 141].

5/9479 . تهران ، دانشکدۀ علوم قرآنی: 7 ، جلد دوم و سوم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، جمادی الاول 1067ق [مجلۀ وقف میراث جاویدان: 130/9].

6/9480 . تهران ، ملی تهران: /1467ع ، کتاب عقل و جهل و کتاب حجت ، نسخ ، محمد صالح بن محمد سعید حسینی ، 1067ق ، 293 برگ [فهرست ملی تهران: 493/9].

7/9481 . تهران ، ملی تهران: /1896ع ، شرح اصول کافی (حاشیه خلیله) ، آغاز: فوجب القطع بأن العلم بعدم الإیمان مناف ، نستعلیق ، محمد حسین بن عبد المطلب حسینی جیلانی ، 1070ق ، 69 برگ [فهرست ملی تهران: 547/10].

8/9482 . تهران ، مجلس سنا: 216 ، توحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1076ق ، 237 برگ [فهرست مجلس سنا: 101/1].

9/9483 . قم ، گلپایگانی: 2376 ، کتاب ایمان و کفر ، بدون نام کاتب ، 1086ق [فهرست

ص:164

گلپایگانی ، قدیم: 241/3].

10/9484 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1405 ، کتاب العقل و التوحید ، بدون نام کاتب ، 1087ق [فهرست اهدایی رهبری: 141].

11/9485 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 235ج ، کتاب الدعاء تا پایان العشرة از اصول کافی ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 25 ربیع الاول 1089ق ، 282 برگ [فهرست الهیات تهران: 565/1].

12/9486 . تهران ، ملی تهران: /2503ف ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین حمداً کثیراً و الصلاة ... ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1090ق ، 425 برگ [فهرست ملی تهران: 4/6].

13/9487 . تبریز ، تربیت: 108 ، کتاب العقل و الجهل ، از آخر افتادگی دارد ، علی اکبر ، 1091ق [فهرست کتاب خانۀ تربیت: 47].

14/9488 . قزوین ، فحول قزوینی: بدون شماره ، کتاب التوحید و العقل ، از اول و آخر افتادگی دارد ، محمد رضا تنکابنی ، 1092ق ، عربی [مجلۀ تراثنا: 76/2].

15/9489 . رشت ، فرهنگ: 58 ج ، کتاب العقل و التوحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1093ق [فهرست فرهنگ رشت: 56].

16/9490 . قم ، مرعشی: 6003 ، کتاب التوحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 26 محرم 1094ق ، 139 برگ [فهرست مرعشی: 6/16].

17/9491 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 6267 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی رضا بن احمد طالقانی ، 20 شعبان 1094ق ، 361 برگ [فهرست مجلس:

264/25].

18/9492 . تهران ، ملی تهران: /1626ع ، از کتاب طهارت تا کتاب الجنایز ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین حمداً کثیراً و الصلاة علی سید الاولین ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد صادق عبد العظیمی ، 1095ق ، 182 برگ [فهرست ملی تهران: 183/10].

19/9493 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 133 ، کتاب التوحید ، آغاز:

الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد فیقول ... خلیل بن الغازی القزوینی قد شرعت فی شرح الکتاب التوحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 378 برگ [فهرست مجلس: 142/7].

20/9494 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5776 ، کتاب الحجة ، آغاز: الحمد للّه علی

ص:165

حجته البالغة ... أما بعد فیقول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «520ص»260 برگ [فهرست مجلس: 210/17].

21/9495 . تهران ، دانشگاه تهران: 915 ، کتاب اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، جعفر بن غازی رازی ، قرن 11ق ، 214 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1357/5].

22/9496 . تهران ، ملی تهران: /1294ع ، ایمان و کفر - دعا ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 588 برگ [فهرست ملی تهران: 280/9].

23/9497 . مشهد ، کاظم مدیر شانه چی: بدون شماره ، باب توحید الصانع تا پایان حجت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 597/5].

24/9498 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، کتاب عقل و علم و بخشی از کتاب توحید ، نسخ ، جمال الدین ، قرن 11ق ، 285 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی:

21].

25/9499 . قم ، گلپایگانی: 6435/32/135 ، اصول (کتاب ایمان و کفر) ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: الثانی و الخمسون باب الحیاء الثالث و الخمسون باب العفو الرابع و الخمسون باب کظم الغیظ ... الباب الأول باب طینة المؤمن و الکافر فیه سبعة أحادیث ، نسخ ، محمد بن محمد علی بن لطف علی حسینی تبریزی ، قبل از 1110ق ، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد ، در آخر نسخه علامت بلاغ دارد و توسط کاتب مقابله شده است ، 264 برگ ، 29 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

26/9500 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 48 - ج ، نستعلیق ، محمد تقی بن عبداللّه ، 1111ق ، 186 برگ [فهرست حقوق تهران: 366].

27/9501 . قم ، مرعشی: 2334 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... قد شرعت فی شرح کتاب التوحید من ، نسخ ، محمد قاسم بن نور اللّه حسینی طالقانی ، 8 صفر 1112ق [فهرست مرعشی: 313/6].

28/9502 . شیراز ، ملی فارس: 593 ، نسخ ، محمد باقر بن ملا علی رضا ، ذی حجه 1117ق ، 400 برگ [فهرست ملی فارس: 182/2].

29/9503 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، کتاب التوحید ، محمود بن حیدر حسینی طالقانی ، شنبه 7 ذی حجه 1120ق [دلیل المخطوطات: 111].

ص:166

30/9504 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11439 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 197 برگ [فهرست آستان قدس: 278/14].

31/9505 . تهران ، ملک: 1907 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 311 برگ [فهرست ملک: 273/1].

32/9506 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 213ب ، کتاب عقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق ، 145 برگ [فهرست الهیات تهران: 564/1].

33/9507 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 16 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12 ق ، 456 برگ ، 19 سطر ، 12 * 23 [فهرست مؤید: 550/3].

34/9508 . قم ، مرعشی: 10741 ، جلد اول تا پایان کتاب العقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 210 برگ [فهرست مرعشی: 175/27].

35/9509 . قم ، مرعشی: 3786 ، کتاب العقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 225 برگ [فهرست مرعشی: 172/10].

36/9510 . قم ، مرعشی: 6002 ، کتاب العقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 134 برگ [فهرست مرعشی: 5/16].

37/9511 . قم ، مرعشی: 9954 ، طهارت تا باب استبراء حائض ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، 96 برگ [فهرست مرعشی: 230/25].

38/9512 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1714 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 317].

39/9513 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1715 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 317].

40/9514 . قم ، گلپایگانی: 7253/37/43 ، عنوان معرفی: شرح اصول کافی ، عقل ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: علی حق العبودیة ...و مصابیح للظلام و مفاتیح لکلام ... و دفعنا شاغبات المخالفین فی حواشی العدة أما بعد فقد فهمت یا أخی ما شکوت ما موصولة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با تصحیح و حواشی «شرح فارسی منه» ، 108 برگ ، 25 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

41/9515 . قزوین ، فحول قزوینی: بدون شماره ، کتاب العقل ، افتادگی دارد ، بدون نام

ص:167

کاتب ، بدون تاریخ کتابت [مجلۀ تراثنا: 76/2].

42/9516 . یزد ، وزیری: 3375 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 204 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1632/5].

43/9517 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1729 ، از ابواب التوحید تا باب 21 (الرد إلی الکتاب و السنة) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الهیات مشهد: 821/3].

44/9518 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 675 ، کتاب ایمان و کفر ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 305 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 130/1].

45/9519 . یزد ، جواد مدرسی: بدون شماره ، کتاب الطهارة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با مهری به تاریخ 1185ق ، 125 برگ [میراث اسلامی ایران: 441/8].

46/9520 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 461 ، نکاح و عقیقه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ش 229 [مجلۀ نور علم: 284/52].

1593 . الشافی المنتخب من الوافی

(عربی)

از: محسن بن مرتضی فیض کاشانی ( 1091 ق)

گزیده ای است از کتاب الوافی خود مؤلف ، با حذف مکررات و سند روایتها . او همچنین در نقل اصول و ارکان به محکمات توجه می کند و آن گاه که به شرایع و احکام نظر دارد ، مباحث مهم آن را بیان می نماید. این کتاب مشتمل بر دو جزء (1 . عقائد و اخلاق ؛ 2 . شرائع و احکام) و هر جزء شامل دوازده کتاب و هر کتاب در چند باب تنظیم شده است .

چاپ: دو بار به صورت چاپ سنگی به چاپ رسیده است .

[الذریعة: 9/13 و 13/8 ؛ فهرست خود نوشت فیض کاشانی: 186 ؛ کشف الحجب و الأستار: 316]

آغاز: نحمدک اللهم یا من شرح صدورنا بنور الإسلام و هدانا لمعرفة أئمة .

نسخه ها:

1/9521 . قم ، مرعشی: 9129 ، بخش اول کتاب است ، نسخ ، محمد رضی بن محمد حسین چمن نظری ، 5 صفر 1091ق ، 261 برگ [فهرست مرعشی: 265/23].

2/9522 . تهران ، دانشگاه تهران: 577 ، هر دو جزء ، نسخ ، علم الهدی محمد بن محمد

ص:168

محسن فیض کاشانی ، جمادی الاول 1084 تا 1094ق ، 187 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1363/5].

3/9523 . قم ، گلپایگانی: 945/6/35 ، عنوان معرفی: الشافی المنتخب من الوافی ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، نسخه را محمد شفیع بن محمد مقیم استکتاب نموده با مهر وی با تاریخ 1052ق ، در حاشیه تصحیح شده ، 319 برگ ، 25 سطر ، 18*28 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

4/9524 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 380 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، مهدی بن عبد الرحیم ، 1135ق ، 285 برگ ، 27 سطر [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام :

148/1].

5/9525 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10869 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 200 برگ [فهرست آستان قدس: 278/14].

6/9526 . مشهد ، گوهرشاد: 112 ، نسخ ، ابوطالب ، قرن 12 ق ، 200 برگ ، 27 سطر [فهرست گوهرشاد: 94/1].

7/9527 . تهران ، ملی تهران: /671ع ، جزء ثانی از صلاة تا مواریث ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 128 برگ [فهرست ملی تهران: 139/8].

8/9528 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمد: 33 ، جزء اول ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق [مجلۀ وقف میراث جاویدان: 62/3].

9/9529 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمد: 113 ، از آغاز تا پایان کتاب الموت ، آغاز:

برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مهری با تاریخ 1172ق در نسخه موجود می باشد ، 278 برگ ، 19 سطر [فهرست امامزاده هلال].

10/9530 . تهران ، مدرسۀ چهل ستون: 112 ، تا فضل نبینا و اوصیائه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 85 برگ ، وزیری [آشنایی با چند نسخۀ خطی: 324].

1594 . شرائع الدین

(عربی)

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام ( 202 ق)

چهار صد حدیث است در توحید و بیان حلال و حرام و واجبات و مستحبات که امام رضا علیه السلام آن را به درخواست مأمون عباسی - که شرایع دین را به اختصار از

ص:169

حضرت خواسته بود نگاشته اند.

این رساله به نامهای مختلف خوانده میشود که عبارتند از: شرائع الدین ، دین الإمامیة ، رسالة الرضا علیه السلام إلی المأمون ، جواب المأمون فی محض الإسلام ، اصول الدین ، حدیث أول الفرائض ، تمام الشریعة المصطفویة ، إتمام الشریعة ،ما لا یسع المؤمن جهله و حدیث ذو الرئاستین .

[الذریعه: 51/13 و 191/2 ؛ التراث العربی 232/3 ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : باب 24 ؛ بحار الأنوار: 372/4]

آغاز: بسمله . أول الفرائض شهادة أن لا إله إلا اللّه وحده لا شریک له.

نسخه ها:

1/9531 . تهران ، ملی تهران: 3796 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 946ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 19 - 22 سطر ، 13 * 19 [فهرست ملی تهران: 452/16].

2/9532 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1995 ، آغاز: برابر نمونه ، حسن ظهیر بن فاضل ظهیر حسینی کور سرخی ، 969ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، 12 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه:

163/2].

3/9533 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 120 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 42/2 و 77].

4/9534 . قم ، مرعشی: 7936 ، نسخ و نستعلیق ، عبد الغفور ، 24 رجب 1016ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «255پ256پ»2 برگ [فهرست مرعشی: 270/20].

5/9535 . تهران ، سپهسالار: 2552 ، بدون نام کاتب ، محمد حسین بن محمدی قزوینی ، 1029 ق ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 8 برگ [فهرست سپهسالار:

249/1 و 9/5 ].

6/9536 . قم ، مرعشی: 10209 ، نسخ و نستعلیق ، محمد قاسم بن شجاع الدین نجفی ، 1058ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «105پ112پ»8 برگ [فهرست مرعشی:

173/26].

7/9537 . قم ، مرعشی: 9021 ، نسخ ، نوروز علی ، 1069ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «35پ - 48ر» 14 برگ [فهرست مرعشی: 173/23].

8/9538 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 1443 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، قوام الدین بن

ص:170

حبیب اللّه ، 1070ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 591/2].

9/9539 . قم ، مرعشی: 6884 ، نسخ ، محمد طاهر بن سید علی ابو الوفائی حسینی شیرازی ، 1085ق ، این نسخه در سند و بعضی از الفاظ دگرگونی هایی دارد ، «7پ - 27پ» 21 برگ [فهرست مرعشی: 78/18].

10/9540 . تهران ، مجلس سنا: 285 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن صفی الدین سید محمد حسینی ، 1089ق ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، «182-195»14 برگ [فهرست مجلس سنا: 145/1].

11/9541 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 261 ، بدون نام کاتب ، صفر 1093ق ، (75566) ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 41/3].

12/9542 . تهران ، دانشگاه تهران: 7100 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 454/16].

13/9543 . تهران ، ملی تهران: /3808ع ، عنوان معرفی: اصول دین ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، زین العابدین بن محمد علی نجفی ، قرن 11ق ، رسالۀ سی و هفتم مجموعه ، 18 سطر ، 15 * 21 [فهرست ملی تهران: 35/17].

14/9544 . قم ، گلپایگانی: 19/156 ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

15/9545 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 10- د ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست حقوق تهران: 355].

16/9546 . تهران ، دانشگاه تهران: 591 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد رضا حر ، ذی حجه 1101ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1327/5].

17/9547 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6383 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1122ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 319].

18/9548 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 629 ، بدون نام کاتب ، 1131ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 276].

19/9549 . قم ، مرعشی: 3733 ، آغاز: حدثنا عبد الواحد ... قال سأل المأمون علی بن موسی الرضا علیه السلام ، نسخ ، صادق بن عبد الحکیم بن حیدر ، 1150ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مرعشی: 129/10].

ص:171

20/9550 . تهران ، ملک: 1600 ، نسخ و شکسته نستعلیق ، علی اکبر بن محمد مؤمن ، 1188ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ملک: 303/5].

21/9551 . تهران ، ملی تهران: 2449 ، آغاز: حدثنا أبو علی الحسین بن الفضل ... فدعا الرضا علیه السلام بدوات و قرطاس ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1195ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «52-58»7 برگ [فهرست ملی تهران: 266/12].

22/9552 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5213 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی نبینا محمد و آله الطاهرین أما بعد حدثنا أبو علی محمد بن الحسن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «111پ116ر»6 برگ [فهرست مجلس: 45/16].

23/9553 . تهران ، دانشگاه تهران: 2618 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «ص 247 - 251» 3 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1486/9].

24/9554 . تهران ، حسین مفتاح: 244 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 231/7].

25/9555 . قم ، مرعشی: 2134 ، آغاز: حدثنا عبد الواحد بن محمد ... قال سأل المأمون علی بن موسی ، نستعلیق ، احمد علی ، 1265ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 100 برگ [فهرست مرعشی: 145/6].

26/9556 . قم ، گلپایگانی: 273/2/93 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، حواشی دارد ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 5ر» 5 برگ ، 17 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

27/9557 . قم ، گلپایگانی: 5846/29/186 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: العلم و مفترض الطاعة فدعا الرضا علیه السلام بدواة و قرطاس و کتب بسم اللّه الرحمن الرحیم أول الفرائض شهادة أن لا اله إلا اللّه وحده لا شریک له ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 14 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 212/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

28/9558 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 224 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «7ر - 9پ» 3 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 176/1].

29/9559 . قم ، مرعشی: 2761 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم

ص:172

مجموعه [فهرست مرعشی: 322/7].

30/9560 . قم ، مرعشی: 5112 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مرعشی: 319/13].

31/9561 . قم ، مرعشی: 7036 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مرعشی: 197/18].

32/9562 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2037 ، آغاز: حمد و الصلاة ... حدثنا أبو علی محمد بن الحسن بن الفضل قال ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «2ص»1 برگ [فهرست آستان قدس: 100/5].

33/9563 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2859 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، «ص118-126»5 برگ [فهرست مجلس: 201/10].

34/9564 . تهران ، دانشگاه تهران: 1015 ، آغاز: نام خدا و ستایش او و درود بر پیامبر حدثنی أبو عبد اللّه الحسین ، تعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 615/3].

35/9565 . تهران ، دانشگاه تهران: 2097 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 724/8].

36/9566 . تهران ، دانشگاه تهران: 2105 ، نسخ ، عبد الوهاب جدید الإیمان ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 740/8].

37/9567 . تهران ، دانشگاه تهران: 2330 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 2715/7].

38/9568 . تهران ، دانشگاه تهران: 3598 ، نستعلیق ، محمد حسن بن محمد حسین خاتون آبادی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر6ر»6 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 4241/15].

39/9569 . تهران ، ملی تهران: 2582 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست ملی تهران: 524/12].

40/9570 . تهران ، ملی تهران: 3796 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، 4 برگ [فهرست ملی تهران: 524/12].

ص:173

41/9571 . شیراز ، دانشکدۀ پزشکی: 586 ، آغاز: حمد و الصلاة ... حدثنا أبو علی محمد بن الحسن بن الفضل قال ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [میراث اسلامی ایران: 412/1].

42/9572 . تهران ، سپهسالار: 2911 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ شصت و یکم مجموعه ، «ص167 - 169» 2 برگ [فهرست سپهسالار: 9/5].

43/9573 . تهران ، سپهسالار: 2916 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «55پ - 59پ» 5 برگ [فهرست سپهسالار: 9/5].

44/9574 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 534 ، آغاز: قال حدثنا أبو علی محمد بن حسن بن فضل قال ... إن المأمون بعث إلی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست مدرسۀ نمازی : 273/1].

45/9575 . یزد ، وزیری: 802 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 674/2].

46/9576 . قم ، طبسی حائری: 445 ، آغاز: بسمله حدثنا عبد الواحد محمد بن عبدوس

النیشابوری ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 89 برگ [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

47/9577 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 8661/58/111 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین ...حدثنا أبو علی محمد بن الحسن الفضل قال حدثنی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، 12 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

48/9578 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، محمد اسماعیل بن حسن حسینی حسنی رضوی ، بدون تاریخ کتابت [دلیل المخطوطات: 217].

1595 . شرب الدخان من نزغات الشیطان

(عربی)

از: شبر بن محمد بن ثنوان موسوی مشعشعی ، سید (زنده در 1186 ق)

مجموع چهارده روایت نبوی است در اثبات حرمت شرب توتون .

آغاز: الحمد للّه علی إفضاله ... إنه لما کتبت رسالة کبیرة فی حرمة شرب التتن وجدت.

ص:174

نسخه ها:

9579 . قم ، مسجد اعظم: 832 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست قدیم با عنوان «روایت دربارۀ شرب دخان» آمده است ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 481 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1596 . شرح الأحادیث (رسائل احسایی)

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

احسایی در پاسخ سؤالات شاگردانش احادیث زیادی را شرح نموده که هرکدام با عنوانهای خود در این کتاب معرفی شده اند و اغلب آنها در ضمن جوامع الرسائل احسایی چاپ شده ، که عنوان آنها چنین است:

1 . أجوبة مسائل الشیخ محمد القطیفی؛

2 . جواب الاحسایی لعلی بن صالح بن یوسف؛

3 . جواب بعض اهل اصفهان (شرح الاحادیث المشکلة)؛

4 . جواب سؤالات؛

5 . رسالة فی معنی حدیث «ان اللّه تعالی خلق عشرین عالما انتم آخرهم»؛

6 . شرح «کنت کنزا مخفیا»؛

7 . شرح الاحادیث؛

8 . شرح حدیث خلق (حدوث) الاسماء؛

9 . شرح حدیث الأصبعین؛

10 . شرح حدیث «ان اللّه تجلی لعباده فی کلامه»؛

11 . شرح حدیث «ان اللّه عزوجل لما اراد ان یخلق آدم علیه السلام ...»؛

12 . شرح حدیث «ان الزمان کهیئة یوم خلق»؛

13 . شرح حدیث «ان الشیطان لم یمکن له فی الرؤیا ان یمثل نفسه ...»؛

14 . شرح حدیث «بنا عرف اللّه»؛

15 . شرح حدیث حقیقت؛

16 . شرح حدیث رأس الجالوت؛

ص:175

17 . شرح حدیث «العلم نقطة کثرها الجاهلون»؛

18 . شرح حدیث علوی «من کان ظاهره فی ولایتی اکثر من ناطقه خفت ...»؛

19 . شرح حدیث علة خلق الذر (شرح حدیث امیرالمؤمنین علیه السلام )؛

20 . شرح حدیث عمار الساباطی فی بلی جسد المیت؛

21 . شرح حدیث «کتب اللّه کتاباً قبل أن یخلق الخلق»؛

22 . شرح حدیث «لولاک لما خلقت الافلاک»؛

23 . شرح حدیث المسطور فی منیة الممارسین؛

24 . شرح حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»؛

25 . شرح حدیث نبوی «اللهم زدنی فیک تحیرا و شرح حدیث علوی ...»؛

26 . شرح حدیث نفس کمیل؛

27 . شرح حدیث «نیة المؤمن خیر من عمله»؛

28 . شرح حدیث هل رأیت رجلا (شرح حدیث أنا الطین)؛

29 . شرح حدیثی از اختصاص مفید؛

30 . شرح قول علی علیه السلام «لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا»؛

31 . معنی حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة و حدیث بنا عرف...»؛

32 . جواب الاحسایی فی شرح احادیث ثلاثه؛

33 . حدیث الامام الحجه علیه السلام مع الرجل الحائک؛

34 . شرح زیارة الوداع .

نسخه ها:

1/9580 . تهران ، دانشگاه تهران: 3622 ، عنوان معرفی: رسائل احسایی ، شامل 41 رساله از احسایی ، نسخ و نستعلیق ، علی بن محمد برغانی و حبیب اللّه بن استاد ابوطالب ، 1224 و 1233 ق ، 338 برگ ، 18 سطر [فهرست دانشگاه تهران: 2624/12].

2/9581 . تهران ، ملی تهران: /1498ع ، شامل 30 رساله از احسایی ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 142 برگ [فهرست ملی تهران: 515/9 - 535].

2/9582 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 637د ، شامل 34 رساله از احسایی ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 392 برگ [فهرست الهیات تهران: 343/1].

ص:176

1597 . شرح الأحادیث (پاسخ پرسشهای بافقی)

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

پاسخ شیخ احمد احسایی است به پرسش شاگردش ابو جعفر محمد حسین بافقی سرایانی در شرح تفسیر چند حدیث - در فهرست دانشگاه نوزده حدیث گفته شده ، ولی در فهرست گوهرشاد که عنوان تفصیلی حدیثها نیز آمده 16 حدیث است - ، بدین تفصیل:

1 . چرا شارب خمر تا چهل روز نمازش قبول نمیشود .

2 . حدیث نبوی در خصوص دجال .

3 . حدیث معصوم در مورد ثواب زیارت نیمۀ شعبان .

4 . حدیث «لو کان الموت یشری لاشتراه اثنان» .

5 . حدیث «إن اللّه یکره البخیل فی حیرته» .

6 . حدیث «بین المرء و الحکمة نعمة العالم» .

7 . حدیث «لو علم ابوذر ...» .

8 . حدیث «لا ینقض الوضوء إلا حدث» .

9 . حدیث «لما اسری صلی الله علیه و آله قال یا رب ما حال الموت» .

10 . حدیث «إن قلوب بنی آدم کلها بین اصبعین ...» .

11 . حدیث «أسلم أبو طالب بحساب . . .».

12 . حدیث «ان عبداً مکث فی النار یناشد اللّه» .

13 . حدیث «ایاک و الریاسة» .

14 . خطبۀ حضرت علی علیه السلام «فما ذلک القرآن علیه من صفة فأنتم به . . .».

15 . حدیث «الصلاة لها اربعة آلاف حد» .

16 . حدیث «نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شر من عمله» .

نسخه ها:

1/9583 . مشهد ، گوهرشاد: 717 ، عنوان معرفی: رسالۀ در جواب آخوند ملا حسین بافقی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1237ق ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست گوهرشاد:

825/2].

ص:177

2/9584 . تهران ، دانشگاه تهران: 1531 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر16ر» 16 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 161/8].

1598 . شرح الأحادیث (رسائل خواجویی)

(عربی)

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

شرح و تفسیر احادیثی است در موضوعات مختلف فقهی . اغلب این شرحها خطبۀ مستقلی داشته و در برخی از نسخه ها به صورت رساله های مستقلی در آمده اند. عنوان احادیث شرح شده چنین است:

1 . شرح حدیث: «توضؤوا مما غیرت النار» ،

آغاز: الحمد للّه الذی أباح لنا الوضوء مما غیرت النار.

2 . شرح حدیث: «لو علم أبوذر ما فی قلب سلمان لقتله» ،

آغاز: الحمد للّه الذی منه تفیض العلوم علی العلماء.

3 . شرح حدیث: «أعلمکم بنفسه أعلمکم بربه» ،

آغاز: الحمد للّه المعروف بآثار ذاته و صفاته و الصلاة علی.

4 . شرح حدیث «لا یموت لمؤمن ثلاثة من الأولاد فتمسه النار الا تحلة القسم...» ،

آغاز: الحمد للّه العلیم الحکیم القدیم الکریم القادر الغفار.

5 . شرح حدیث اموات مروی از حضرت صادق علیه السلام دربارۀ زیارت قبور که «إنهم یأنسون بکم فإذا غبتم عنهم استوحشوا» .

آغاز: الحمد للّه و الصلاة علیه و آله و بعد فإنی لما.

6 . شرح حدیث: «النظر إلی الکعبة عبادة» ،

7 . تفسیر آیۀ خلع نعلی موسی ،

8 . شرح حدیث منقول از صفی الدین از کتاب منسوب به مجلسی ،

9 . در بارۀ تعیین لیلة القدر ،

10 . شرح حدیث معارض با استحقاق ثواب وعقاب .

11 . شرح حدیث ابی هریره: «ما من أحد یدخله عمله الجنة و ینجیه من النار» ،

ص:178

آغاز: الحمد للّه الذی یدخل من یشاء من عباده الجنة.

12 . شرح حدیث نبوی: «الطلاق بید من أخذ بالساق» ،

13 . شرح حدیث مروی از امیر المؤمنین علیه السلام : «انا لا نملک مع اللّه شیئاً و لا نملک الا ما ملکنا فمتی ملکنا ما هو املک به منا کلفنا و متی اخذه منا وضع تکلیفه عنا» ،

14 . شرح حدیث نبوی منقول در معانی الاخبار: «ملعون من کمه اعمی» ،

15 . تفسیر آیۀ: «یا ایها الذین آمنوا انما المشرکون نجس» ،

16 . شرح حدیث مروی از امام صادق علیه السلام : «کن نساء النبی اذا اغتسلن من الجنابة» ،

17 . شرح حدیث مروی از امام صادق علیه السلام : «کل من نظر الی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا فاتخذوه قاضیاً» ،

18 . شرح حدیث مروی در باب حدود از کتاب تهذیب: «سألت اباالحسن علیه السلام عن رجل تزوج امرأة لها زوج قال یفرق بینهما» ،

19 . شرح حدیثی از نوادر الکافی: «عن الرضا علیه السلام فی رجل یتزوج متعة و یملها من بلد الی بلد» ،

20 . کیفیة الصلاة علی النبی عن قرب الاسناد للحمیری ،

21 . شرح حدیث علوی: «من احبنا اهل البیت فلیعد للفقر جلباباً»،

22 . شرح حدیث داود بن رزین من الکافی فی العلل و الامراض ،

23 . شرح حدیث نبوی: «لسان القاضی بین جمرتین من نار حتی یقضی بین الناس فاما الی الجنة و اما الی النار»،

24 . شرح حدیث «لایصیب أحداً من أهل التوحید ألم فی النار إذا دخلوها و إنما تصیبهم الآلام عند الخروج منها ...» .

25 . شرح حدیثی که شیخ طوسی در تهذیب الأحکام - در کتاب الحج - به نقل از حریز از امام صادق علیه السلام روایت نموده بدین عبارت: «فی رجل أعطی رجلا حجة تحج بها عنه من الکوفة فحج من البصرة» .

نسخه ها:

1/9585 . قم ، مرعشی: 5565 ، شامل شرح احادیث ردیف 1 تا 5 و 9 نستعلیق ، بخط مؤلف ، بدون تاریخ کتابت ، 225 برگ [فهرست مرعشی: 329/14].

2/9586 . تهران ، ملک: 1606 ، شامل شرح احادیث ردیف 1 تا 4 و 7 و 8 و 10 و 19 و 21 تا

ص:179

26 و شرح چند حدیث و آیه و عبارت فقهی دیگر ، نسخ ، محمد کاظم بن میرزا محمد ، 1247ق ، در مدرسۀ جدۀ اصفهان ، 336 برگ [فهرست ملک: 306/5].

3/9587 . تهران ، دانشگاه تهران: 6475 ، شامل شرح 8 حدیث ردیفهای2 و 6 تا 12 ، نستعلیق ، ابوالقاسم بن ابی الحسن حسینی ، ذی حجه 1268ق ، 95 برگ[فهرست دانشگاه تهران: 273/16].

4/9588 . قم ، مسجد اعظم: 2883 ، شرح حدیث 24 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 18 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 596؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

5/9589 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2041 ، شامل شرح احادیث ردیف 13 تا 18 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 35 برگ [فهرست آستان قدس: ج 5 ، چاپ اول ، ص 104 و چاپ دوم ، ص 176].

6/9590 . مشهد ، ادبیات مشهد: 338 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله های یازدهم و سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم و هجدهم مجموعه [فهرست ادبیات مشهد: 212].

1599 . شرح الأحادیث

(عربی)

از: عبد اللّه بن محمد رضا شبّر حسینی کاظمینی ( 1242 ق)

در فهرست ، هیچ توضیحی ندارد. گویا بخشی از مصابیح الأنوار شبّر است .

نسخه ها:

9591 . تهران ، مجلس سنا: 1134 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ بیست و چهارم مجموعه ، «381 - 586» 103 برگ [فهرست مجلس سنا: 129/2].

1600 . شرح احادیث

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شروح احادیث ، که مؤلف آنها شناخته نیست .

ص:180

نسخه ها:

1/9592 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 60 حکمت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1069ق ، شرح بعض الروایات ، عربی ، رسالۀ هجدهم مجموعه [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد:

516].

2/9593 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 368 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، شرح احادیث امامیه ، عربی [فهرست ادبیات تهران: 91/3].

3/9594 . تهران ، ملی تهران: /225ف ، آغاز: بعد البسملة أخبرنی عدة من الأفاضل الکرام منهم والدی العلامة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رساله در شرح بعضی از احادیث ، فارسی ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص14 - 21» 4 برگ [فهرست ملی تهران:

217/1].

4/9595 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 256 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «56 - 60» 5 برگ [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 109/1].

5/9596 . تهران ، عبد العظیم قریب گرکانی: 133 ، بدون نام کاتب ، شعبان 1247ق ، شرح چند حدیث شیعی به فارسی از نور ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی:

644/5].

6/9597 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5500 ، از اول افتادگی دارد ، محمد بن شیخ رفیع ، 1255ق ، عربی ، رسالۀ ششم مجموعه ، «95ر - 111ر» 17 برگ [فهرست مجلس: 401/16].

7/9598 . قم ، گلپایگانی: 10/62 ، بدون نام کاتب ، 1257ق ، فارسی و عربی ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 11 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

8/9599 . تهران ، ملک: 3563 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست ملک: 491/6].

9/9600 . تهران ، ملک: 5611 ، آغاز: ز شاه اولیا نقل صحیح است * خرد را صحت نقلش صریح است ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، حدیث منظوم ، فارسی ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [فهرست ملک: 440/8].

10/9601 . تهران ، ملک: 5744 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، احادیث پراکنده با تفسیر و تأویلها با تعبیر «قال استادی» که گویا احسایی باشد ، عربی ، رسالۀ بیست و

ص:181

یکم مجموعه ، «150ر - 162پ» 13 برگ [فهرست ملک: 14/9].

1601 . شرح الاحادیث

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی (1288 ق)

در ضمن مجموعه رسائل کرمانی که بین سالهای 1261 تا 1263ق تألیف شده ، چندین رساله در شرح ادعیه و احادیث است بدین ترتیب:

1 . رساله بعضی اخوان در شرح احادیث ثلاثه ؛

2 . رساله در شرح روایت من الصافی ؛

3 . رساله شرح دعای صباح ؛

4 . رسالۀ ابواب الجنان .

نسخه ها:

9602 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1756 ، زین العابدین رضوی ، 1263 ق [فهرست سلطنتی ، ادبی و عرفانی: 388].

1602 . شرح احادیث

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح چند حدیث است (در نسخه تا پایان متن حدیث 23 است) . مؤلف نخست حدیثی را نقل و سپس یک یا چند سؤال دربارۀ مضمون آن حدیث طرح میکند .

آغاز: بسمله . حدیث اول حدیثی است که در فقره دعای تحمید صحیفه سجادیه وارد گردیده و آن این است یولج کل واحد منهما فی صاحبه .

انجام: حدیث بیست و سوم روایت کرده است کلینی . . . ان اللّه خلق جبلاً محیطاً بالدنیا من زبرجد اخضر . . . و خلق خلقه خلقاً لم یفترض علیهم شیئاً . . . و کلهم یلعن رجلین من هذه الامة .

نسخه ها:

9603 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه 552 طباطبایی ، شرح احادیث (شاید

ص:182

شرح 40 حدیث) ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «49 پ - 60پ» 12 برگ [فهرست مجلس: 255/22].

1603 . شرح الأحادیث

(عربی)

از: محمد بن حسن اصفهانی ، بهاء الدین (فاضل هندی) ( 1137 ق)

شرح چند حدیث است که در آغاز آن از فواید فاضل هندی یاد شده و گویا بقیه نیز از هموست . شامل این احادیث:

1 . شرح حدیث «من عمل بلا ریاء بقی بلا عمل» ،

2 . شرح حدیث «الذکر لیس باللسان و لا الخطور بالبال بل الأول المذکور و الثانی الذاکر» ،

3 . شرح حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة فما فقد فی العبودیة وجد فی الربوبیة» ،

4 . شرح حدیث علوی «یا عجباً اعصی و یطاع معاویة» ،

5 . شرح حدیث «الریاء شرک و ترکه کفر» .

در پایان نیز فایده ای از فاضل هندی دربارۀ ممکن از نظر فلسفی ذکر شده است .

آغاز: من فوائد الفاضل الشهیر بالهندی روی من عمل بلا ریاء بقی بلا عمل یمکن أن یکون المراد من أراد أن یکون له عمل بلا ریاء ففتش عن أعماله السابقة.

نسخه ها:

9604 . قم ، گلپایگانی: 1668/9/218 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 16 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1604 . شرح احادیث ثلاثه دربارۀ ائمه علیهم السلام

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

شرح سه حدیث عرفانی است که کرمانی در پاسخ برخی از برادران نوشته ، بدین تفصیل:

ص:183

1 - شرح حدیث «إن لنا مع اللّه حالات .. .»؛

2 - شرح حدیث «أمرنا سرّ مستتر .. .»؛

3 - شرح حدیث «إن أمرنا هو الحق و حق الحق».

تألیف این شرح در روز چهارشنبه 14 محرم 1261ق به پایان رسیده است.

[فهرست کتب مشایخ عظام: 366]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین صلاة ... فقد أمرنی بعض الإخوان صانه اللّه.

نسخه ها:

1/9605 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 1756 ، نسخ ، زین العابدین بن محمد رضوی ، 1263ق [فهرست سلطنتی ، ادبی و عرفانی: 388 - 390].

2/9606 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 520 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن محمد باقر حسینی ، 1264ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «160پ - 168پ» 9 برگ [فهرست دائرة المعارف: 143/1 و 322].

3/9607 . قم ، مرعشی: 1442 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 16 برگ [فهرست مرعشی: 229/4].

1 شرح الأحادیث الغامضة

از: علامه محمد باقر بن محمد تقی مجلسی

رجوع کنید به: حساب الأهلة.

1 شرح الأحادیث المسلسلة بالآباء

از: علی خان مدنی دشتکی شیرازی ، سید صدرالدین

رجوع کنید به: الأخبار الخمسة.

1605 . شرح احادیث مشکله

(فارسی و عربی)

گویا از: نجفقلی انجدانی (قرن 13)

شرح 21 حدیث مشکل به صورت سؤال و جواب بدین ترتیب:

ص:184

1 - نیة المؤمن خیر من عمله ؛

2 - من عرف نفسه فقد عرف ربه ؛

3 - قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله ما قلت و لا قائلون قبلی مثل لا اله الا اللّه ؛

4 - کنت کنزاً مخفیاً؛

5 - حدیث نبوی لا یری عورتی غیر علی الا کافر ؛

6 - حدیث علوی أنا أصغر من ربی ... ؛

7 - حدیث نبوی ان العبد لیعذب ببکاء اهله ؛

8 - حدیث نبوی لو کان لی یداً ثالثاً... ؛

9 - حدیث نبوی لولا تمرد عینی عن طاعة اللّه لکنت علی دینه ؛

10 - حدیثی از امام سجاد علیه السلام : ویل لمن غلب آحاده عشراته ؛

11 - حدیثی از امام حسن بن علی علیهما السلام : و نظر الحسن بن علی علیهما السلام الی اناس فی یوم فطر یلعبون... ان اللّه جعل شهر رمضان مضماراً لخلقه ؛

12 - الشقی شقی فی بطن امه ؛

13 - علیکم بالحسنة بین السیئتین ؛

14 - خلقتم من سبع و رزقتم من سبع ؛

15 - الاغسال ستة ثلثة مشترک . . . ؛

16 - حدیثی از حضرت پیامبر در بارۀ تقوی ؛

17 - عبدی الی مَن تلتفت الی مَن هو خیر ؛

18 - المؤمن واحده جماعة و .. .؛

19 - از احادیث لیلة الاسراء ؛

20 - حدیثی از حضرت صادق علیه السلام دربارۀ خلق حواء ؛

21 - یا رب الارواح الفانیة .. .

آغاز: بسمله . احادیث مشکله : نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شر من عمله ترجمه ظاهر حدیث آنست که نیت مؤمن بهتر از عمل اوست.

انجام: و مابین روح و بدن در نقص و کمال باید مناسبتی بوده باشد و این ارواح از جهت تنزل از مرتبۀ انسانیت قابل بدن انسانی نیستند . حرره الجانی نجفقلی الانجدانی .

ص:185

نسخه ها:

9608 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3254 ، نسخ ، نجفقلی انجدانی ، 1245 ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص200 - 228» 15 برگ [فهرست مجلس: 837/10].

1 شرح الأحادیث المشکلة

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ

رجوع کنید به: جواب بعض اهل اصفهان

1606 . شرح احادیث نبوی

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

رسالۀ کوتاهی است در سه فصل در شرح احادیث پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله .

آغاز: بسمله . فصل اول روی عن النبی ... أنه قال خمس من کن فیه.

انجام: . . . و اکنون گورشان آنجا بود .

نسخه ها:

9609 . تهران ، ملک: 4044 ، عنوان معرفی : احادیث فارسی ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب، بدون تاریخ کتابت، رسالۀ نوزدهم مجموعه [فهرست ملک: 165/7].

1607 . شرح الاحتشام علی نهج بلاغة الإمام علیه الصلاة و السلام

(فارسی)

از: محمد جواد بن محرم علی طارمی زنجانی ( 1325 ق)

شرحی فارسی است بر نهج البلاغة سید رضی . این شرح را مؤلف به درخواست محمد تقی نجفی و به نام حاج محمودخان احتشام السلطنه امیر تومان ، حاکم خمسه و زنجان نگاشته است. این شرح به صورت مزجی برگزار شده و مؤلف ابتدا خطبه را ذکر و سپس آن را به صورت مزجی شرح می کند.

[اعیان الشیعه: 182/17؛ معجم المؤلفین: 511/1؛ نقباء البشر: 339/1؛ علمای معاصرین: 89]

ص:186

آغاز: الحمد للّه المحمود علی نعمه غیر المعدود الذی أبدع الأرکان و الاُصول ... اما بعد چون در این زمان بهجت توأمان و اوان سعادت اقتران ایالت و حکمرانی خمسه .

انجام: پس فروتنی کند به وی هر فروتنی کننده و سعی در عجز و شکستگی کند هر عجز کننده بخشش می کنم ز پرورندۀ هر پرورده شده که هست پرورندۀ من و همه .

نسخه ها:

9610 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13810 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، علی بن محمد ابراهیم زنجانی ، یک شنبه غرۀ ربیع المولود 1312ق ، پایان نسخه در حضور مؤلف تحریر شده است ، 610 برگ ، 24 سطر ، 21*34 سانتی متر [فهرست مجلس: 359/37].

1608 . شرح اخبار طینت

(فارسی)

از: صالح بن عبد الرحیم ، سید (قرن 13 ق)

تحریری از رسالۀ شرح احادیث طینت آقا حسین خوانساری است. مؤلف می گوید که چون نسخۀ این شرح ، در هم و مغلوط بود ، آن را تنظیم نموده و بعضی از عبارتها را تغییر داده است.

آغاز: بر هوشمندان خبیر و خردمندان بصیر مخفی نیست که بنا بر اقتضای حکم بالغه یزدانی

انجام: امیدوارم ان شاء اللّه تعالی هر کس از این رساله منتفع شود این عاصی قاصر را به استرحام یاد و مسرور فرماید.

نسخه ها:

9611 . قم ، مرعشی: 8264 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، سید صالح بن عبد الرحیم (مؤلف) ، قرن 13ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «175ر - 183پ» 9 برگ [فهرست مرعشی: 223/21].

ص:187

1609 . شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار

(عربی)

از: نعمان بن محمد بن منصور مغربی ، ابو حنیفه امامی ، قاضی نعمان ( 363 ق) کتاب مفصلی است در احادیث مرویه در فضائل و مناقب أمیر المؤمنین علیه السلام و صفات شیعیان اهل بیت علیهم السلام . مؤلف ابتدا احادیث را با ذکر اسانید در 16 جزء جمع آوری نموده و بر خلیفۀ فاطمی المعز لدین اللّه عرضه داشته و پس از آن ، آنچه را او اجازۀ روایت آن را داده ، در این کتاب ثبت نموده است. فهرست اجزای شانزده گانۀ کتاب این چنین است:

1 - فی حدیث «أنا مدینة العلم و علی بابها»؛

2 - فی سبق علی علیه السلام إلی الإسلام؛

3 - فی جهاد علی علیه السلام ؛

4 - فی جهاده مع الناکثین و القاسطین و المارقین؛

5 - فی بقیة أخبار القاسطین (اخبار صفین)؛

6 - فی تمام الاحتجاج المذکور؛

7 - مناقب علی و رد الحشویة؛

8 - فی بیان ما جاء من الأمر بطاعة علی علیه السلام ؛

9 - فی ما نزل من الوحی و القرآن فی علی علیه السلام ؛

10 - مصاب امیر المؤمنین علیه السلام ؛

11 - تمام ما جاء من الأخبار فی أهل بیته؛

12 - فضائل الحسن و الحسین علیهما السلام ؛

13 - فی ذکر من قتل مع الحسین علیه السلام ؛

14 - فی مولانا جعفر بن محمد و الأئمة المستورین؛

15 - فی ذکر معالم المهدی علیه السلام و بشاراته؛

16 - فی صفات شیعة علی علیه السلام .

چاپ: قم ، مؤسسۀ نشر اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم ، 3جلد ، 1409 ق ، با تحقیق و تصحیح محمد حسینی جلالی .

آغاز: الحمد للّه الأول بلا حدّ و الآخر بلا أمد ... قال القاضی.

ص:188

نسخه ها:

1/9612 . قم ، مرعشی: عکس 651 ، مشتمل بر جزء نهم تا آخر جزء دوازدهم ، آغاز: قد ذکرت فی باب من أبواب هذا الکتاب ما نزل من الوحی ، نسخ و ثلث ، بدون نام کاتب ، شعبان 1116ق ، 257 برگ [فهرست عکسی مرعشی: 132/2].

2/9613 . قم ، مرعشی: عکس 650 ، مشتمل بر جزء اول تا پایان جزء هشتم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و ثلث ، عبد العلی اورنگ آبادی ، 9 ربیع الثانی 1260ق ، 355 برگ [فهرست عکسی مرعشی: 131/2].

3/9614 . قم ، مرعشی: عکس 652 ، مشتمل بر جزء سیزدهم تا پایان جزء شانزدهم ، آغاز:

ذکر من قتل مع الحسین علیه السلام من أهل بیته ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 20 جمادی الثانی 1295ق ، 142 برگ [فهرست عکسی مرعشی: 133/2].

4/9615 . قم ، مرعشی: 4202 ، جزء اول و دوم و چهارم و ششم ، نسخ ، محمد بن یوسف علی ، 7 جمادی الثانی 1315ق ، 133 برگ [فهرست مرعشی: 204/11].

5/9616 . قم ، مرعشی: 3705 ، جزء هشتم کتاب ، آغاز: الدعشی بإسناده عن عبد اللّه بن وقیم الکنانی قال قدمت ، نسخ ، علی حسین بن عبد العلی مبارکفوری اعظمی ، جمادی الثانی 1350ق ، 89 برگ [فهرست مرعشی: 106/10].

6/9617 . قم ، مرعشی: 3731 ، جزء پنجم و ششم کتاب ، نسخ ، گویا به خط علی حسین بن عبد العلی مبارکفوری اعظمی ، بدون تاریخ کتابت ، 70 برگ [فهرست مرعشی: 10 / 127].

7/9618 . تهران ، دانشگاه تهران: 966 ، آغاز: حجة احتج به الطبری علی بعض من خالفه فی تفضیل علی ، نسخ کهن ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 152 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1365/3].

1610 . شرح الإخلاص إلی العید الرضویة و کشف الاختصاص بالحضرةالعلویة

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح چهل حدیث منتخب از عیون أخبار الرضا علیه السلام است. مؤلف این کتاب را در

ص:189

یک مقدمه ، یک مقصد و یک خاتمه تنظیم و به شاه اسماعیل صفوی تقدیم نموده است. او در مقدمه سه مطلع با این عناوین آورده است:

مطلع اول: در بیان واجب الاتّباع بودن مذهب شیعه ؛

مطلع دوم: در فضایل امیر المؤمنین علیه السلام ؛

مطلع سوم: شرح حال شیخ صدوق قدس سره . [فهرست مجلس: 378/35]

آغاز: حمد و سپاس خداوندی را سزاست که قبه زرنگار بارگاه.

نسخه ها:

1/9619 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12422 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، اسماعیل بن حاجی دوست محمد ، 1048ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 129» 129 برگ [فهرست مجلس: 378/35].

2/9620 . قم ، گلپایگانی: 71/1/71 ، عنوان معرفی: منتخب عیون أخبار الرضا علیه السلام ، شامل بخشی از مطلع دوم از مقدمه تا حدیث 38 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: و هر گاه که بروند اهل بیت من از روی زمین خراب گردد زمین و هلاک شوند بندگان اشارت به آنکه تا صاحب الزمان علیه السلام بر روی زمین است دنیا خراب نخواهد شد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 128 برگ ، 20 سطر ، 13*23 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1 شرح اربعین

از: علی بن فتح اللّه شریف کاشانی مشهور به محمد رضا کاشانی

رجوع کنید به: بشارة الشیعه.

1 شرح الأربعین

از: محمد بن حسین عاملی ، بهاء الدین (شیخ بهایی)

رجوع کنید به: الأربعون حدیثاً.

ص:190

1 شرح اربعین

از: محمد سعید بن محمد مفید قمی (قاضی سعید قمی ، حکیم کوچک)

رجوع کنید به: الأربعون حدیثاً.

1 شرح اربعین حدیث

از: محمد رفیع بن عبد المحمد کزازی

رجوع کنید به: غنیة السالکین.

1611 . شرح اربعین شیخ بهایی

(فارسی)

از: رجب علی بن محمد صالح بن علی نقی طوسی اصفهانی (قرن 13 ق)

شرحی است بر اربعین شیخ بهایی . اثر دیگری قبلاً از همین مؤلف با عنوان اربعین حدیث معرفی گردید .

نسخه ها:

1/9621 . یزد ، وزیری: 3299 ، انجام: و مراد از شجر نفس است ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 60 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1606/5].

2/9622 . یزد ، وزیری: 3306 ، آغاز: و ضوء النهار و ضوء الأبصار والعقل والمعرفة ، انجام:

در جای خودش می شنود ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 77 برگ ، 11/5*15 [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1609/5].

1612 . شرح اربعین شیخ صدوق

(فارسی)

از: محمد بن اسماعیل

شرح مفصل حدیثی است ، که به اربعین شیخ صدوق مشهور گردیده (1) ، و حاوی چهل وظیفۀ مسلمانی است .

آغاز: حمد و ثنای نامعدود حضرت واجب الوجودی را سزاست که عقول ذریات آدم ازادراک کنه ذات او قاصر است ... اما بعد چنین گوید بندۀ عاجز ذلیل محمد

ص:191


1- (1) . این حدیث قبل از این با عنوان الاربعون حدیثاً از شیخ صدوق معرفی گردید .

بن اسماعیل که چون بعضی از مقدسین... مسئلت نمودند که اربعین شیخ بزرگوار ابو جعفر بن بابویه علیه الرحمة را که به سند خود روایت کرده اند از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) که جامع ترین احادیث است باعتقادات و عملیات و معاملات و آداب و اخلاق و مواعظ و نصایح و غیر اینها که ترجمۀ ظاهر لفظ احادیث شریفه را با بعضی مؤیدات در حیز تحریر در آورد .

انجام:

ناگهان کردی ز کاخ دین غروب از تو ای خورشید خاور حیف حیف

نسخه ها:

9623 - مشهد ، آستان قدس رضوی: 17220 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، 395 برگ ، سابقه: مدرسۀ میرزا جعفر: 8 [فهرست آستان قدس : 139/14 ؛ فهرست چهار کتاب خانۀ مشهد: 28].

1613 . شرح استبصار

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9624 . مشهد ، حیدری: 21 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، چند برگ [مجلۀ اندیشه حوزه:

212/7].

1 شرح استبصار

از: محمد امین بن محمد شریف اخباری استرآبادی

رجوع کنید به: الفوائد المکیة.

1 شرح استبصار

از: نعمت اللّه بن عبد اللّه موسوی تستری جزایری ، سید

رجوع کنید به: کشف الأسرار فی شرح الاستبصار.

ص:192

1614 . شرح أشعار الإمام الحسین علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام ، به ترتیب حروف تهجی قافیۀ اشعار .

آغاز: قافیة الألف قال حسین بن علی رضی اللّه عنهما تبارک ذوالعلی و الکبریا.

انجام: بمعنی أمن جاره من سواء کان ذلک الجار قریباً منه أو بعیداً یقال.

نسخه ها:

9625 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 5 ، از آخر افتاده است ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مجموعه پنج رسالۀ اول ، 42 برگ ، 13 * 18 [فهرست مؤید: 529/3].

1 شرح اصول کافی

از: محمد علی بن محمد حسن فاضل اردکانی

رجوع کنید به: تحفة الأولیاء.

1 شرح اصول کافی

از: علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی

رجوع کنید به: الدر المنظوم من کلام المعصوم.

1615 . شرح اصول الکافی

(عربی)

از: محمد اسماعیل بن محمد باقر حسینی خاتون آبادی (1116 ق)

شرح مفصلی است بر کافی کلینی ، و گویا ردّی است بر شرح کافی ملا صدرای شیرازی . مؤلف جای جای عبارتهای او را می آورد و سخت از او خرده می گیرد ، و او را الشارح القدیم و در یکجا صدر الافاضل و از ملا محمد صالح مازندرانی با

ص:193

عبارت شارح جدید یاد می کند . او باید این شرح را میان سالهای 1082 - 1104ق ساخته باشد. او همچنین در بخشی از این شرح به رسالۀ شیخ ابراهیم کردی شهرانی شهرزوری از علمای شافعی دربارۀ دفاع از ابن عربی و عقیده به وحدت وجود یاد می کند و گوید که: «و قد کتبت جوابها فی ذیل شرح شرح العقاید العضدی و بعثته الیه» .

مؤلف با عقاید ملا صدرا موافق نیست و توضیحات وی را ذیل برخی احادیث مساوی با انکار معاد جسمانی می داند و در نهایت گوید: «و الظاهر ابن ابی العوجاء مع افساده و الحاده ما افسد فی الدین مثل افساد هذا الشارح و مع حیله و تزویره ما احتال و ما زور فی افساد الدین و الشرع المبین مثل حیل هذا الشارح و تزویراته فی افساد طریق الائمة الهادین و الائمة المعصومین» .

[الذریعة: 95/13 ؛ طبقات أعلام الشیعة ، قرن 12 ص60]

نسخه ها:

1/9626 . تهران ، دانشگاه تهران: 6993 ، مجلد سوم از باب 7 تا 14 توحید ، آغاز: المجلد الثالث من شرح اصول الکافی من الباب السابع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، جمادی الثانی 1104ق ، 269 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 421/16].

2/9627 . قم ، مسجد اعظم: 2826 ، جلد پنجم ، آغاز: المجلد الخامس من شرح اصول الکافی ... من الحدیث الثانی من باب جوامع التوحید ، نسخ ، محمد اسماعیل خاتون آبادی اصفهانی (مؤلف) ، جمعه 25 شوال 1108ق ، 255 برگ ، 20 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 258؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

3/9628 . قم ، گلپایگانی: 5442/27/112 ، جلد چهارم (از باب پانزدهم از کتاب توحید باب حدوث الاسماء تا آخر کتاب توحید) ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: بسمله المجلد الرابع من شرح اصول الکافی من الباب الخامس عشر من کتاب التوحید منه لمحمد بن یعقوب الکلینی رحمه اللّه حدوث الأسماء و فیه أربعة أحادیث ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 304 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 222/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:194

1616 . شرح اصول الکافی

(عربی)

از: محمد بن ابراهیم بن یحیی قوامی شیرازی (ملا صدرا) ( 1050 ق)

شرح مفصل و مبسوط حکمی و فلسفی بر اصول الکافی کلینی است. این شرح ، حاوی نکات حکمی و لطایف عرفانی و جهات رجالی است. ملا صدرا آن را به درخواست عده ای از فضلای عصر خود تألیف و در سه جزء تنظیم و هر جزء را با خطبه ای آغاز نموده است . مؤلف این شرح را تا قدری از حدیث اول از باب یازدهم (باب أن الأئمة علیهم السلام ولاة أمر اللّه و خزنة علمه) از کتاب الحجة تألیف و در 1044ق به پایان رسانده است.

چاپ: تهران ، 1282ق ، چاپ سنگی ، رحلی ؛ تهران ، چاپ سنگی ، بدون تاریخ ، رحلی ، چاپ مکتبه محمودی ، 1391ق ، 661 صفحه ، رحلی ؛ تهران ، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، تصحیح محمد خواجوی ، 1368ش - 1381ش ، که تا کنون سه جلد آن چاپ شده است.

[الذریعة: 99/13 ؛ مشار عربی 541 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران ص300 ؛ التراث العربی:381/3]

آغاز: بسمله الحمد للّه الذی جل عن مطارح أضواء الفکر جلاله و ارتفع عن مواقع أنوار النظر کماله.

نسخه ها:

1/9629 . قم ، مرعشی: 4322 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: قائمة و المروی عنهم معصومون عن الخطأ و النسیان ، نسخ ، ملا صدرا شیرازی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 255 برگ [فهرست مرعشی: 314/11].

2/9630 . تبریز ، ملی تبریز: 3096 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ملا صدرا شیرازی (مؤلف) ، 1044ق ، 100 برگ [فهرست ملی تبریز: 856/2].

3/9631 . کاشان ، حسن عاطفی: بدون شماره ، شکسته نستعلیق ، احسان بن جعفر کشمیری ، 1044ق [نشریۀ نسخه های خطی: 753/7].

4/9632 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 764 ، توحید ، نستعلیق ، نعمت اللّه بن نظام الدین شولستانی ، 1052ق [نشریۀ نسخه های خطی: 158/2].

ص:195

5/9633 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5772 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه بن سلام جنیدی شیرازی ، 1054 ، «658صفحه»329 برگ [فهرست مجلس: 208/17].

6/9634 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: 8 - ج ، کتاب عقل و علم از حدیث 1 تا 210 ، نسخ ، علی بن عبد الغالب فیروز آبادی ، 10 رمضان المبارک 1061ق ، از روی نسخه مؤلف با یک واسطه ، 315 برگ [فهرست ادبیات تهران: 341/1].

7/9635 . تهران ، دانشگاه تهران: 8506 ، نسخ ، محمد قاسم بن درویش شیرازی ، ربیع الثانی 1063ق ، 586 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 149/17].

8/9636 . یزد ، وزیری: 3534 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد رضا بن حاجی علی قلی ، 1072ق ، 462 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1687/5].

9/9637 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: 9 - ج ، توحید و حجت از حدیث 211 تا 513 ، نستعلیق ، صالح بن شریف ، جمادی الثانی 1074ق ، 311 برگ [فهرست ادبیات تهران: 341/1].

10/9638 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 30 ، کتاب العقل و العلم ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی بن غالب فیروز آبادی ، 1084ق ، 245 برگ [فهرست مجلس:

14/2].

11/9639 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9610 ، جلد دوم ، نسخ ، محمد حسین لاهیجی ، 1095ق ، 344 برگ [فهرست آستان قدس: 294/14].

12/9640 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14459 ، کتاب عقل و جهل و توحید ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، ابو الفتح بن سید محمد حسینی خوراسکانی ، 1098ق ، 274 برگ [فهرست مجلس: 604/38].

13/9641 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 6324 ، بخشی از شرح است دربارۀ حدیثی از باب الهدایة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1098ق ، رسالۀ بیست و هفتم مجموعه ، «ص176 - 179» 2 برگ [فهرست مجلس: 332/19].

14/9642 . قم ، مرعشی: 7747 ، کتاب العقل و العلم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، 195 برگ [فهرست مرعشی: 122/20].

15/9643 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17807 ، جلد سوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مذیل به شرح کافی ملا صالح مازندرانی ، 98 برگ [فهرست آستان قدس: 14

ص:196

/ 295].

16/9644 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 8 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، حواشی «م س ی ف عفی عنه» ، (75281) [فهرست ادبیات تهران: 93/3].

17/9645 . تهران ، دانشگاه تهران: 6630 ، نسخ ، محمد اشرف بن محمد هادی ، 7 جمادی الاول 1105ق ، 298 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 320/16].

18/9646 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14075 ، شرح کتاب علم ، نستعلیق ، محمد محسن بن علم الهدی ، 1143ق ، مقابله و تصحیح شده ، 139 برگ [فهرست مجلس: 97/38].

19/9647 . قم ، گلپایگانی: 7483/38/103 ، عقل و توحید ، آغاز: بسمله سبحانک اللهم بحمدک توحدت فی ذاتک فحسر عن ادراکک إنسان کل عارف و لمعروفک ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، یکشنبه 21 محرم 1188ق ، 234 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

20/9648 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 124 ، نسخ ، میر زین العابدین بن سید باقر حسینی ، 1190ق ، 245 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 137/1].

21/9649 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 31 ، از اول افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1194ق ، 417 برگ [فهرست مجلس: 14/2].

22/9650 . قم ، گلپایگانی: 1708/10/18 ، اصول (کتاب توحید تا حجت) ، آغاز: بسمله کتاب التوحید سبحانک اللهم و بحمدک توحدت فی ذاتک فحسر عن إدراکک انسان کل عارف و تفردت فی صفاتک فقصر عن نعتک لسان کل واصف ، نستعلیق ، ابن صفر علی ، 1199ق ، همدان ، در حاشیه تصحیح اندکی دارد ، 163 برگ ، 31 سطر ، 22/5*32 ، سابقه: حاج اسماعیل هدایتی [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید؛ مجلۀ تراثنا: 83/3].

23/9651 . تهران ، سپهسالار: 1695 ، مهدی بن عبد الوهاب ، 1199 ق ، 327 برگ ، 28 سطر [فهرست سپهسالار: 257/1 و224/5].

24/9652 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 87 ، شرح کتاب العقل و التوحید و الحجة ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 174 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 65/1].

ص:197

25/9653 . قم ، گلپایگانی: 2057/11/157 ، بخش اصول (کتاب عقل و جهل) ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: کتاب العقل و فضائل العلم و ارتفاع درجة أهله و علو قدرهم و نقص الجهل و خساسة أهله و سقوط منزلتهم إذ بیان لوحه تقدیمه علی سائر الکتاب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «29ر56پ»25 برگ ، 18 - 23 سطر ، 15*20 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

26/9654 . تهران ، ملک: 891 ، کتاب العقل و العلم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 260 برگ [فهرست ملک: 316/1].

27/9655 . مشهد ، گوهرشاد: 1355 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، به انضمام یک برگ در اقسام حدیث [فهرست گوهرشاد: 1948/4].

28/9656 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 117 اخبار ، شرح خطبه و پاره ای از مطالب کتاب ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 496].

29/9657 . تهران ، مدرسۀ مروی: 707 ، کتاب العقل و العلم ، عبد الصمد بن علی اصغر ، 1202ق [فهرست مدرسۀ مروی: 169].

30/9658 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9879 ، جلد اول (آغاز تا انتهای عقل و علم) ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه بن سلطان محمد مراغی ، 1206ق ، با حواشی ، 221 برگ [فهرست آستان قدس: 293/14].

31/9659 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1265 ، کتاب توحید ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1209ق ، با حواشی ملا علی نوری ، «540 صفحه» 270 برگ [فهرست مجلس: 43/4].

32/9660 . رامسر ، فرید تنکابنی: 46 ، نسخ و نستعلیق ، سید هادی بن محمد رضا حسینی تنکابنی ، 1210ق ، شرح نستعلیق [نشریۀ نسخه های خطی: 787/7].

33/9661 . تهران ، ملی تهران: /1459ع ، کتاب عقل و علم و جهل ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1212ق ، 130 برگ [فهرست ملی تهران: 487/9].

34/9662 . قم ، مرعشی: 8831 ، کتاب العقل و التوحید ، نستعلیق ، مهر علی ، ذی قعده 1214ق ، 407 برگ [فهرست مرعشی: 21/23].

35/9663 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 576 ، کتاب العقل و العلم ،

ص:198

نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1214ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مجلس:

267/22].

36/9664 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 743 ، جلد اول ، نسخ ، لطف اللّه بن زین العابدین ، شوال 1215ق ، با تصحیح و توضیح و بلاغ در حاشیه ، 175 برگ ، 25 سطر ، 16 * 25/5 [فهرست مؤید: 221/2].

37/9665 . قم ، مرعشی: 11200 ، اصول کافی ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد رضا بن آقا نجف دشتکی ، ربیع الثانی 1219ق ، مقابله و تصحیح شده و علامت بلاغ دارد ، 259 برگ ، 24 سطر ، 9/5*19/5 [فهرست مرعشی: 289/28].

38/9666 . تهران ، ملی تهران: /825ع ، کتاب توحید ، نستعلیق ، زین العابدین بن عبد الجبار شریف موسوی ، 1219ق ، 172 برگ [فهرست ملی تهران: 328/8].

38/9667 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، نیمه نخست کتاب ، نسخ ، محمد رضا دشتکی ، 1219ق ، 258 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 21].

40/9668 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7616 ، نستعلیق ، خان بابا زنوزی ، 1224ق ، 262 برگ [فهرست مجلس: 116/26].

41/9669 . تهران ، ملی تهران: /560ع ، شرح کتاب عقل و علم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد رفیع بن محمد حسن ، 1229ق ، 171 برگ [فهرست ملی تهران: 53/8].

42/9670 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1705 ، نسخ ، زین العابدین ، 1232ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

43/9671 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 32 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1232ق ، 195 برگ [فهرست مجلس: 14/2].

44/9672 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 429 ، نسخ ، علی میرزا بن علی جان فتح آبادی ، یکشنبه ربیع الثانی 1235ق [فهرست ادبیات تهران: 93/3].

45/9673 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 571 ، نسخ ، بدون نام کاتب، ذی حجه 1241، رسالۀ اول مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 316/1].

46/9674 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2614 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1241ق ، تصحیح شده ، دارای حواشی مختصر با عنوان «نوری دام ظله» ، 290 برگ ، 26 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

ص:199

47/9675 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2576 ، کتاب عقل ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، سید ابو الحسین بن محمد حسینی برثی تنکابنی ، 26 محرم 1244ق ، تصحیح شده ، دارای حواشی با عنوان «لمحرره» ، رسالۀ اول مجموعه ، 240 برگ ، 22 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

48/9676 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3330 ، کتاب التوحید و الحجه ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: فیحتاج إلی أصلین شریفین بل بحرین عظیمین من بحار علوم المکاشفة کل منهما ، نستعلیق ، سید ابو الحسن تنکابنی ، دهه سوم ربیع الاول 1244ق ، در طبرستان در قریه جوارده ییلاق جبلستان کتابت شده است ، تصحیح شده ، 307 برگ ، 22 سطر [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

49/9677 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 537 ، تحریری ، بدون نام کاتب ، 1248 ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ50پ»50 برگ [فهرست دائرة المعارف: 324/1].

50/9678 . قم ، مسجد اعظم: 562 ، از اول تا کتاب التوحید ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد بن محمد محسن هزار جریبی ، 1254ق ، 401 برگ ، 28 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 258؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

51/9679 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 7910/53/120 ، کتاب التوحید تا حدیث 319 ، آغاز:

سبحانک اللهم و بحمدک توحدت فی ذاتک ، لطف علی بن محمد رودباری ، 14 رمضان المبارک 1259ق ، لاهیجان ، 159 برگ ، 20 سطر [مجلۀ نور علم: 284/52 ؛ فهرست مدرسۀ حجازیها].

52/9680 . شیراز ، ملی فارس: 508 ، توحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1259ق ، 253 برگ [فهرست ملی فارس: 104/2].

53/9681 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7596 ، کتاب توحید تا آخر شرح ، نسخ ، محمد رضا طباطبایی ، 1265ق ، 258 برگ [فهرست مجلس: 95/26].

54/9682 . تهران ، سپهسالار: 1696 ، میرزا ابو القاسم بن محمد علی ، 1269ق [فهرست سپهسالار: 224/5].

55/9683 . قم ، مسجد اعظم: 3484 ، کتاب الحجة ، آغاز: کتاب الحجة و هو الکتاب الثالث من الکتب الکافی للشیخ ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 5 رجب 1272ق ، 80 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 258؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

ص:200

56/9684 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 305 ، کتاب عقل و علم ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد بن صفر علی بهمن آبادی ، 1275ق ، تصحیح در حاشیه ، 266 برگ ، 17 سطر ، 17*22 [فهرست مؤید: 268/1].

57/9685 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 306 ، کتاب التوحید ، از اول افتادگی دارد ، آغاز:

الحدیث الرابع محمد بن ابی عبد اللّه رفعه ، انجام: و تفضل علینا بما هو أهله من العفو والغفران و التجاوز و الإحسان بمنّه و کرمه و سعة رحمته و جوده ، نستعلیق ، محمد بن صفر علی بهمن آبادی ، 1275ق ، 160 برگ ، 17 سطر ، 17*22 [فهرست مؤید: 268/1].

58/9686 . تهران ، ملک: 2743 ، نسخ ، احمد بن محمد جعفر ساغر ، 1277ق ، 334 برگ [فهرست ملک: 316/1].

59/9687 . مشهد ، مدرسۀ آیة اللّه خویی: 155 ، جلد اول ، نسخ ، میرزا حسین بن احمد گرجی فریدنی ، 1281ق ، 155 برگ [فهرست مدرسۀ آیة اللّه خویی: 103].

60/9688 . تهران ، سپهسالار: 5484 ، آغاز توحید تا پایان حجت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1293ق ، 335 برگ [فهرست سپهسالار: 224/5].

61/9689 . رشت ، فرهنگ: 51 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست فرهنگ رشت: 61].

62/9690 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11369 ، جلد دوم کتاب التوحید ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 243 برگ [فهرست آستان قدس: 294/14].

63/9691 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11911 ، جلد دوم (چند برگ از ابتداء را دارد) ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 19 برگ [فهرست آستان قدس: 294/14].

64/9692 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 176 ، کتاب التوحید ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق [فهرست اهدایی رهبری: 144].

65/9693 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 386 ، کتاب توحید ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست ادبیات تهران: 93/3].

66/9694 . قم ، گلپایگانی: 225/2/45 ، اصول (تا باب الاخذ بالسنة) و باب 21 کتاب العقل و العلم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده ، با حواشی ، 148 برگ ، 30 سطر ، 17*25 [فهرست

ص:201

گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

67/9695 . تهران ، سپهسالار: 5485 ، آغاز کتاب تا حدیث هشتم باب صفة العلم و فضله ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 134 برگ [فهرست سپهسالار: 224/5].

68/9696 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، نیمه دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 332 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 21].

69/9697 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4806 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد تقی منشی تویسرکانی ، 1320ق ، 445 برگ [فهرست مجلس: 214/13].

70/9698 . تهران ، ملک: 1878 ، نسخ ، محمد باقر رضوی ، 1335ق ، 199 برگ [فهرست ملک: 316/1].

71/9699 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6817 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 517 برگ [فهرست آستان قدس: 108/5].

72/9700 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1263 ، جلد اول کتاب العقل و الجهل ، آغاز:

برابر نمونه ، عبد الرسول بن شیخ عبد القادر لاهوری جنابی ، بدون تاریخ کتابت ، 386 برگ [فهرست مجلس: 41/4].

73/9701 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1264 ، جلد دوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «220صفحه»110 برگ [فهرست مجلس: 42/4].

74/9702 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7206 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «100ر108ر»9 برگ [فهرست مجلس: 209/25].

75/9703 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7412 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 190 برگ [فهرست مجلس: 394/25].

76/9704 . تهران ، ملی تهران: /2479ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 234 برگ [فهرست ملی تهران: 335/12].

77/9705 . تهران ، ملی تهران: /3128ع ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: بسمله اللهم و بحمدک توحدت فی ذاتک ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 111 برگ [فهرست ملی تهران: 246/14].

78/9706 . قم ، گلپایگانی: 1707/10/17 ، بخشی از اصول (کتاب عقل و علم) ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح دارد ، حواشی اندکی دارد ، 202 برگ ، 30 سطر ، 21*32/5 ، سابقه: حاج اسماعیل هدایتی

ص:202

[فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید؛ مجلۀ تراثنا: 83/3].

79/9707 . یزد ، وزیری: 2876 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «139-151»13 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1459/4].

80/9708 . همدان ، مدرسۀ غرب: 323 ، مبحث عقل و توحید و حجت ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 151].

81/9709 . همدان ، مدرسۀ غرب: 552 ، کتاب العقل تا حدیث دوم در باب صفت علما ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 151].

82/9710 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 90 د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست الهیات تهران: 584/1].

83/9711 . بابل ، مدرسۀ صدر: 304 ، اول کتاب توحید تا اول کتاب حجت ، آغاز: سبحانک اللهم و بحمدک توحدت فی ذاتک ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 222 برگ [فهرست مدرسۀ صدر: 217].

84/9712 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 537 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: بسمله سبحانک اللهم و بحمدک توحدت فی ذاتک فحسر ، محمد صادق بن محمد جعفر خراسانی ، بدون تاریخ کتابت ، تحریری آمیخته به شکسته ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ50پ»50 برگ [فهرست دائرة المعارف: 143/1].

1 شرح اصول کافی

از: قاضی بن کاشف الدین محمد اردکانی یزدی ، میرزا

رجوع کنید به: کشاف حقایق الأحادیث.

1617 . شرح اصول کافی

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

ترجمه و شرح مختصری بر کتاب الکافی ثقة الإسلام کلینی است. در این شرح ، ابتدا متن عربی با عنوان «حدیث» ذکر ، پس از آن ، ترجمۀ تحت اللفظی با عنوان «ترجمه» و سپس شرح مختصر با عنوان «توضیح» آمده است. نسخۀ موجود ، جزء سوم از مجلد اول کتاب است و از «باب البر بالوالدین» شروع شده و به «باب

ص:203

الإصرار علی الذنب» ختم می گردد . گویا بخشی از صافی فی شرح الکافی ملا خلیل قزوینی است .

آغاز نسخه: باب البر بالوالدین این بابی است در بیان فضیلت نیکی.

نسخه ها:

9713 . قم ، گلپایگانی: 18/38 ، آغاز: برابر نمونه ، به خط مؤلف ، قرن 11ق ، 110 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 122/1].

1618 . شرح الإهلیلجة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث اهلیلجه که گویا از بحار الأنوار علامه مجلسی انتخاب و نقل شده است .

نسخه ها:

9714 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 285 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 58/2 و 79].

1619 . شرح بعضی از احادیث کافی

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9715 . قم ، گلپایگانی: 29/162 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 33 برگ ، جیبی [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 117/3].

1620 . شرح تعلیقه بر حدیث نبوی «إن أبابکر منی بمنزلة السمع ...»

(عربی)

از: علی بن جمشید نوری ، ملا ( 1246 ق)

مؤلف می گوید در حاشیه نسخه ای از معانی الأخبار تعلیقی از استادش آقا محمد

ص:204

بید آبادی بر حدیثی دیده و این رساله را برای توضیح آن تعلیق پرداخته است .

حدیث مورد نظر چنین است: «حدثنا ابو القاسم علی بن احمد ... الدقاق ... عن الحسن بن علی علیهم السلام قال قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله: ان ابابکر منی بمنزلة السمع و ان عمر منی بمنزلة البصر و ان عثمان بمنزلة الفؤاد . قال و لما کان من الغد دخلتُ علیه و عنده أمیر المؤمنین علیه السلام و ابوبکر و عمر و عثمان .

فقلت: یا ابة هم السمع و البصر و الفؤاد ... ان اللّه تبارک و تعالی یقول: ان السمع و البصر و الفؤاد کل اولئک کان عنه مسئولا» .

آغاز: الحمد لولی النعمة ... أما بعد فلما ظفرت بمطالعة نسخه معانی الأخبار تشرفت.

نسخه ها:

9716 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 1020 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، محمد رحیم بن محمد طالقانی ، 1220ق ، رسالۀ دهم مجموعه ، 1 برگ [فهرست مجلس: 304/23].

9717. بابل ، مدرسۀ صدر: 165 ، آغاز: برابر نمونه ، عبداللّه بن محمد اشرفی ، 1235 ق ، [فهرست مدرسۀ صدر: 114].

1621 . شرح توحید الصدوق

(عربی)

از: محمد علی قمی ، امیر (قرن 11 ق)

شارح ، نایب الصدارۀ قم و از علمای قرن 11 ق است. این شرح شرحی کلامی - فلسفی ، نسبتاً مبسوط است ، با عناوین «متن - ش» و «م - ش» بر التوحید شیخ صدوق ، که مؤلف آن را به درخواست گروهی از مؤمنین از جمله حفیدش جمال الدین محمد نگاشته است. وی به جهت اختصار ، اکثر اسناد را حذف و از قواعد ادبی و نکات بدیعی جز در موارد ضروری ، صرف نظر نموده و در عین حال غوامض و مشکلات الفاظ و معانی را مفصل شرح کرده است.

[الذریعة: 154/13 رقم 523 ؛ التراث العربی: 272/3]

آغاز: الحمد للّه المتفرد بالأزلیة و القدم و المتوحد بامتناع الزوال .

ص:205

انجام: و قلوبهم المتنکسة العادلة عن السداد بالامراض القلبیة التی لا دواء لها .

نسخه ها:

1/9718 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9875 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، محمد حکیم بن محمد معصوم رضوی ، جمعه 27 رجب 1083ق ، 220 برگ ، 21 تا 23 سطر [فهرست آستان قدس: 281/14].

9719 2/ . قم ، مرعشی: 1218 ، از آغاز افتادگی دارد ، انجام: برابر نمونه ، آغاز: علی نیف و ستین بابا و جعل الباب الاول فی ثواب الموحدین العارفین ترویحاً لمقاصد الکتاب ، نسخ ، خلیل بن رکن الدین مسعود بن محمد تقی حسینی ، سه شنبه 24 ذی قعده 1083ق ، در فهرست مجهول المؤلف معرفی شده است ، 149 برگ ، 24 سطر ، 25*21 سانتی متر [فهرست مرعشی: 13/4].

1622 . شرح توحید الصدوق

(عربی)

از: محمد سعید بن محمد مفید قمی (قاضی سعید قمی ، حکیم کوچک) (بعد از 1107 ق)

شرح مبسوط فلسفی ، عرفانی بر التوحید شیخ صدوق است که در چهار جزء تنظیم شده و هر جزء مشتمل بر چند باب به شرح ذیل می باشد:

جلد اول: از ابتدای کتاب شروع و به انتهای «أسرار الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر» ختم می شود ؛

جلد دوم: از باب سوم «فی معنی الواحد و التوحید و الموحد» شروع و به باب بیست و پنجم «معنی کریمة و نفخت فیه من روحی» پایان می پذیرد ؛

جلد سوم: از باب «نفی المکان و الزمان و السکون» آغاز و به باب «فی أنه عزّ و جلّ لایعرف إلا به» انجام می یابد ؛

جلد چهارم: تاکنون نسخه ای از آن شناسایی نشده و گویا مؤلف موفق به تألیف آن نشده است.

مؤلف در این شرح ، بحث های رجالی ، نیز مطرح نموده و اقوال عارفان همچون ابن عربی و صدر الدین قونوی را آورده و در شرح احادیث ، سندها را حذف

ص:206

نموده و با عنوان «الشرح» متن حدیث را گزارش می کند .

چاپ: تهران ، مؤسسۀ چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، تصحیح دکتر نجف قلی حبیبی ، 3 جلد ، 1415- 1419 ق، وزیری ، 877 +919 +711 صفحه ، به ضمیمۀ تعلیقات ملا علی نوری بر این شرح .

[الذریعة: 153/13]

آغاز: سبحانک و حنانیک یا سبوح یا قدوس وفقنا اللهم کی نسبحک کثیراً و نذکرک کثیراً إنک کنت بنا بصیراً و أرنا اللهم حقائق الأشیاء ... و صل اللهم علی سابق الأنوار لدیک و قائد ... و بعد فهذا علق مضنون إلا عن عباد اللّه المخلصین و علم مکنون لا یحتمله إلا صدور الممتحنین ... الباب الأول من کتاب التوحید فی ثواب الموحدین و العارفین.

انجام جلد سوم: فهذا برهان شریف و طریق لطیف لإثبات الصانع تعالی و الحمد للّه ولی الهدایة و الصلاة علی شارع الطریقة المستقیمة و علی أهل بیت الحکمة و الولایة قد اتفق الفراق ... حامداً مصلیاً مستغفراً.

نسخه ها:

1/9720 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14386 ، نسخ ، محمد علی بن مظفر حسین ، 1099ق ، به ضمیمۀ «حقیقة الصلاة» یا «أسرار الصلاة» قاضی سعید ، 244 برگ [فهرست آستان قدس: 283/14].

2/9721 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4598 ، نسخ ، گویا به خط مؤلف ، 1099ق ، 176 برگ [فهرست مجلس: 297/12].

3/9722 . تهران ، ملی تهران: /1212ع ، نستعلیق ، محمد سعید بن محمد مفید قمی (مؤلف) ، 12 رمضان المبارک 1107ق ، 309 برگ [فهرست ملی تهران: 197/9].

4/9723 . تهران ، ملک: 913 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1128ق ، 346 برگ [فهرست ملک: 1 / 285].

5/9724 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، جزء سوم ، زین العابدین بن محمد حسین ، 1131ق ، از روی نسخۀ مؤلف کتابت شده و در صفحۀ آخر بلاغی از صدر الدین محمد شریف رضوی (فرزند مؤلف) است به تاریخ روز

ص:207

مبعث1132ق [دلیل المخطوطات: 237].

6/9725 . قم ، مرعشی: 467 ، جزء اول کتاب ، نسخ ، محمد حسن اردهی ، اواخر شعبان 1143ق ، 211 برگ [فهرست مرعشی: 73/2].

7/9726 . قم ، مرعشی: 2277 ، جلد سوم کتاب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 17 شعبان 1196ق ، 142 برگ [فهرست مرعشی: 262/6].

8/9727 . قم ، مرعشی: 293 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، در عصر مؤلف ، 160 برگ [فهرست مرعشی: 339/1].

9/9728 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8129 ، جلد دوم ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، با حواشی ، 125 برگ [فهرست آستان قدس: 283/14].

10/9729 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4628 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 283 برگ [فهرست مجلس: 20/13].

11/9730 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4871 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، با حواشی ، 160 برگ [فهرست مجلس: 1/14].

12/9731 . تهران ، دانشگاه تهران: 1711 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 267 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 256/8].

13/9732 . تهران ، ملی تهران: /1933ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 188 برگ [فهرست ملی تهران: 604/10].

14/9733 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 309 ، جلد اول ، شکسته نستعلیق ، محمد ابراهیم خویی ، 1202ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد اول: 151].

15/9734 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 86 ، جزء سوم ، نسخ ، حسین زنوزی ، 1204ق ، مقابله و تصحیح شده [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد اول: 53].

16/9735 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15121 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد الکریم بن حسین خان نوری ، 1222ق ، 164 برگ [فهرست آستان قدس:

282/14].

17/9736 . تهران ، ملک: 469 ، جلد اول ، نسخ ، حاج بابا سمنانی ، 1225ق ، 198 برگ [فهرست ملک: 284/1].

18/9737 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14423 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1227ق ، 180

ص:208

برگ [فهرست آستان قدس: 284/14].

19/9738 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7165 ، نسخ ، هادی بن محمد تقی ، 25 رمضان المبارک 1230ق ، 184 برگ [فهرست مجلس: 165/25].

20/9739 . تهران ، ملی تهران: /1369ع ، نسخ ، صالح ارداق دشتی ، 1231ق ، 221 برگ [فهرست ملی تهران: 369/9].

21/9740 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1110 ، جلد اول ، تقی حسینی ، 1240ق [فهرست اهدایی رهبری: 148].

22/9741 . تهران ، ملک: 470 ، نسخ ، تقی بن محمد علی حسینی ، 1240ق ، 211 برگ [فهرست ملک: 284/1].

23/9742 . مراغه ، عمومی مراغه: 149 ، جلد اول و دوم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد جعفر بن کربلایی آقا ، چهارشنبه 15 محرم 1241ق ، با حواشی سید هدایة اللّه مجتهد مراغی معروف به مجتهد آقا ، 361 برگ ، 26 سطر ، 17 * 28 [فهرست کتاب خانۀ عمومی مراغه: 78].

24/9743 . تهران ، ملک: 1457 ، محمد کاظم موسوی ، 1249ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 269/5].

25/9744 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، جزء سوم ، فتحعلی بن ملک محمد ، 2 رجب 1254ق ، رسالۀ پنجم [دلیل المخطوطات: 139].

26/9745 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3391 ، جزء دوم ، آغاز: الباب الثالث فی معنی الواحد و التوحید و الموحد أقول ذکره فی هذا الباب ، انجام: و أولاده الذین هم أنوار الحجب العلیا و ذلک فضل اللّه یؤتیه من یشاء فقد ساعدنا التوفیق باتمام ، نسخ ، بدون نام کاتب ، محرم 1258ق ، تصحیح شده ، دارای حواشی مختصر ، 268 برگ ، 22 سطر [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

27/9746 . تهران ، ملک: 1483 ، جلد سوم ، نسخ ، عبد المطلب شیرازی ، 1270ق ، 152 برگ [فهرست ملک: 285/1].

28/9747 . قم ، مرعشی: 5723 ، جزء اول کتاب ، نستعلیق ، حسین بن محمد تقی طسوجی ، 20 رمضان المبارک 1280ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 222 برگ [فهرست مرعشی: 121/15].

ص:209

29/9748 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4495 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، سید کاظم طباطبایی ، 1283ق ، 434 برگ [فهرست مجلس: 172/12].

30/9749 . قم ، مرعشی: 5279 ، جلد دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 190 برگ [فهرست مرعشی: 65/14].

31/9750 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9615 ، بخشی از جلد اول ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست آستان قدس: 284/14].

32/9751 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3308 ، بخشی از کتاب ، نسخ و شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص101-231»66 برگ [فهرست مجلس: 959/10].

33/9752 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3882 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، «443ص»222 برگ [فهرست مجلس: 1911/10].

34/9753 . تهران ، ملی تهران: /1892ع ، جلد دوم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص86-133»24 برگ [فهرست ملی تهران: 544/10].

35/9754 . قم ، مسجد اعظم: 2257 ، جلد اول ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 102 برگ ، 18 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 546؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

36/9755 . مشهد ، حیدری: 48 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [مجلۀ اندیشه حوزه: 215/7].

37/9756 . تبریز ، خادم حسینی: 12 ، از اول جلد دوم تا الباب السادس فی أنه عز و جل لیس بجسم و لا صورة ، از انجام ناتمام است ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در اول نسخه تملک احمد بن زین الدین احسایی در 1215ق ، 61 برگ ، 22 سطر [فهرست کتاب خانۀ خادم حسینی].

38/9757 . تهران ، دانشگاه تهران: 2702 ، نستعلیق ، محمد حسین ، 1310ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «49پ - 316» 268 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1583/10].

39/9758 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، جزء اول ، احمد بن محمد رضا حسینی ، شوال 1314ق [دلیل المخطوطات: 113].

40/9759 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1096 ، جلد دوم و سوم ، سید احمد صفایی خوانساری ، 1320ق [فهرست اهدایی رهبری: 148].

ص:210

41/9760 . تهران ، ملک: 1508 ، جلد دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، 138 برگ [فهرست ملک: 285/1].

42/9761 . قم ، مرعشی: 1506 ، جلد دوم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 211 برگ [فهرست مرعشی: 310/4].

43/9762 . قم ، مرعشی: 28 ، قطعاتی متفرقه از شرح ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ46پ»46 برگ [فهرست مرعشی:

39/1].

44/9763 . قم ، مرعشی: 3826 ، جلد اول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 226 برگ [فهرست مرعشی: 206/10].

45/9764 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5951 ، جلد اول ، آغاز: از اول افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست مجلس:

336/17].

46/9765 . تهران ، دانشگاه تهران: 8952 ، نسخ در متن و نستعلیق در شرح ، ابو طالب بن محمد رضی ، بدون تاریخ کتابت ، 209 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 261/17].

47/9766 . قم ، گلپایگانی: 1996/11/96 ، شامل باب معنی جنب اللّه تا پایان همین باب ، آغاز: باب معنی جنب اللّه عزو جل ذکر الشیخ ره فی هذا الباب حدیثین بإسناده عن عبد الرحمن بن کثیر عن أبی عبداللّه علیه السلام قال إن أمیر المؤمنین أنا علم اللّه أنا قلب اللّه الراعی و لسان اللّه الناطق ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «34ر - 59ر» 25 برگ ، 21 سطر ، 15*22 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

48/9767 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 87 ، جلد دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ نمازی ، 54/1].

49/9768 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، جزء سوم ، محمد سعید بن محمد جعفر طبسی کیلکی ، بدون تاریخ کتابت [دلیل المخطوطات: 237].

50/9769 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 85 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 135 برگ ، 27 سطر [فهرست مؤید 646/3].

ص:211

1623 . شرح توحید الصدوق

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی فارسی بر التوحید صدوق از یکی از علمای خوانسار است.

آغاز نسخه: حدیث دوم خطبه حضرت رضا علیه السلام است و چون این خطبه شریفه در فصاحت .

نسخه ها:

9770 . قم ، سید احمد زنجانی: 96 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، گویابه خط مؤلف ، بدون تاریخ کتابت ، 196 برگ ، 17 سطر [آشنایی با چند نسخۀ خطی: 232].

1 شرح توحید الصدوق

از: نعمت اللّه بن عبد اللّه موسوی تستری جزایری ، سید

رجوع کنید به: نور البراهین فی أخبار الطاهرین.

1 شرح توحید الصدوق

از: حیدر علی بن محمد بن حسن شیروانی ، مولا

رجوع کنید به: شرح توحید و حجت.

1624 . شرح توحید مفضل

(عربی)

از: محمد بن محمد سعید لاهیجی ، بهاء الدین (قرن 11 ق)

شرحی است بر توحید مفضل ، مؤلف این شرح را به نام مولانا کلیم نوشته و متن را با عنوان «مصباح» و شرح پس از آن با عنوان «اقول» می آورد و در پایان به پرسشی که دربارۀ حجب از میرزا جعفر بن میرزا احمد نواب کرده اند ، پاسخ داده است.

[الذریعة:482/4]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و . . . أما بعد فإن هذا الفقیر إلی اللّه الوحید بهاء الدین محمد بن محمد سعید اللاهیجی یرجو أن یکون من الحزب الذین استیقظوا من

ص:212

رقدة الغفلات.... أقول بوساطة آل الرسول علیهم الصلاة و السلام من اللّه ... أن السبب فی التعویق.

نسخه ها:

9771 . تهران ، دانشگاه تهران: 3580 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد باقر ( محمد باقر بن محمد جعفر همدانی) ، 13 ذی قعده 1295ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 38 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2597/12].

9772 . قم ، گلپایگانی: 1043/6/133 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ابراهیم بن علی اصغر ، شنبه 5 ربیع الثانی 1296ق ، از روی نسخۀ سابق تحریر شده است ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 77ر» 77 برگ ، 16 سطر ، 11*18 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1625 . شرح توحید المفضل

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

ترجمه و شرحی مزجی است بر توحید مفضل .

آغاز: بسمله . روی محمد بن سنان قال حدثنی مفضل بن عمر قال کنت ذات یوم بعد العصر ... یعنی روایت کرده است محمد بن سنان از مفضل بن عمر که گفت روزی نشسته بودم بعد از عصر در روضۀ مقدسۀ نبوی علی مشرفها الصلاة .

انجام: گفت مفضل که پس بر گشتم از نزد مولای خود . . . با چنین حالی .

نسخه ها:

9773 . تهران ، ملک: 6207 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، محمد علی بن محمد صادق قمی ، 1177 ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست ملک: 264/9].

1626 . شرح توحید و حجت (شرح توحید صدوق ، شرح الکافی)

(عربی)

از: حیدر علی بن محمد بن حسن شیروانی ، مولا (قرن 12 ق)

مؤلف در این کتاب ، آنچه از اخبار محکم از اصول توحید و حجت و فروع آن

ص:213

دو ، در دو کتاب الکافی کلینی و التوحید صدوق و جز این دو آمده است ، برگزیده و خبرهای متشابه در سند و متن را کنار گزارده و پس از هر خبری توضیح کوتاهی آورده است . در الذریعه عنوان شده که تألیف جلد دوم این کتاب در روز جمعه 1129 ق در نجف اشرف به پایان رسیده است.

[الذریعة: 182/4 با «عنوان الحاشیة علی الکافی» و 479/4 با «عنوان التوحید»]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و صلواته و سلامه علی خیر خلقه محمد و آله الطاهرین و بعد فیقول فقیر عفو اللّه تعالی حیدر علی بن میرزا محمد شیروانی .

انجام: و اما ما ینسب الی بعض العلماء من استبعاد ذلک فهو زور . . . و الرسالة المتضمنة له لیست له مزورة مکذوبة علیه کما یظهر لمن نظر فی کلامه و الحمد للّه. . . .

نسخه ها:

1/9774 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5198 ، عنوان معرفی: التوحید و الحجة ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، گویا به خط مؤلف ، 12 رجب 1129ق ، 205 برگ [فهرست مجلس: 28/16].

2/9775 . قم ، مرعشی: 984 ، عنوان معرفی: التوحید و الحجة ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک به عصر مؤلف ، 186 برگ [فهرست مرعشی: 176/3].

3/9776 . تهران ، سپهسالار: 1326 ، عنوان معرفی: شرح الکافی ، از اول تا باب الفاظ وارد در قرآن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «48پ - 75پ» 28 برگ [فهرست سپهسالار: 225/5].

4/9777 . تهران ، دانشگاه تهران: 1199 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 131 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2282/6].

1 شرح تهذیب الأحکام

از: نعمت اللّه بن عبد اللّه موسوی تستری جزایری ، سید

رجوع کنید به: کنز الطالب و وسیلة الراغب.

ص:214

1 شرح تهذیب الأحکام شیخ طوسی

از: محمد تقی بن مقصود علی اصفهانی ، مجلسی اول

رجوع کنید به: إحیاء الأحادیث فی شرح تهذیب الحدیث.

1627 . شرح چند حدیث به روش عرفانی

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

چند رساله و یادداشت که در آنها احادیثی به روش عرفانی شرح شده است.

نسخه ها:

1/9778 . تهران ، دانشگاه تهران: 1679 ، عنوان معرفی: شرح چند حدیث به روش عرفانی شیعی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 241/8].

2/9779 . تهران ، ملک: 5495 ، عنوان معرفی: شرح حدیث ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی محمد و آله الطیبین ... الشریعة أقوالی و الطریقة أفعالی و الحقیقة أحوالی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1230 ق ، شرح احادیثی است به شیوۀ و روش عرفانی و از آن میان حدیث ما الحقیقه و حدیث کنت کنزا مخفیا فأحببت أن اعرف به عربی آ غاز می شود و به فارسی میکشد و به یک مثنوی 25 بیتی فارسی می انجامد ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر - 18ر» 18 برگ [فهرست ملک: 405/8].

3/9780 . تهران ، ملک: 4057 ، عنوان معرفی: حدیثی با شرح عرفانی آن به فارسی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ شصت و ششم مجموعه [فهرست ملک:

188/7].

4/9781 . تهران ، ملک: 4057 ، عنوان معرفی: معنی احادیث عرفانی و اطوار سبعۀ قلبیه و کلامی از دهدار در بارۀ ذکر به فارسی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتاد و هفتم مجموعه ، «123ر - 125پ» 3 برگ [فهرست ملک: 190/7].

5/9782 . تهران ، ملک: 5028 ، عنوان معرفی: رسالۀ عرفانی ، آغاز: روی عن النبی ... قال إنه حاکیاً عن اللّه ...عجبت لمن آمن بی کیف ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، چند حدیث عنوان میشود و ترجمه و شرح و مطالبی عرفانی در دنبال هر یک می آید با شعرهای فارسی ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست ملک: 170/8].

ص:215

1628 . شرح چهارده حدیث از کتاب التوحید اصول کافی

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

در این رساله ابتدا چهار حدیث از (باب بیست و یکم) کتاب التوحید اصول الکافی راجع به روح آمده و شرح شده و بعد هفت حدیث مختصر در بدا از (باب بیست و چهارم) کتاب توحید نقل گردیده است و بالاخره مطالبی از بابهای بیست و سوم و بیست و دوم آن بیان شده است .

آغاز: حدیث اول: سألت أبا عبد اللّه علیه السلام عن الروح التی فی آدم.

انجام: امام علیه السلام ذکر کرد مثل آنچه را که مذکور شد از آیت دال بر حفظ .

نسخه ها:

9783 . تهران ، ملی تهران: /2234ف ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «ص201 -227» 14 برگ [فهرست ملی تهران:

354/5].

1629 . شرح چهل حدیث

(فارسی)

از: محمد رضا بن محمد نصیر خاتون آبادی اصفهانی (قرن 12)

در فهرست کتابخانۀ آیت اللّه مرعشی (ج 6 ، ص 275) نسخه ای از کتاب الأربعون حدیثاً ، تألیفِ محمد نصیر بن محمد صادق اصفهانی (1) ، اشتباهاً اثری از آنِ محمد رضا بن محمد نصیر خاتون آبادی اصفهانی معرفی شده ، که درست نیست .

1630 . شرح چهل حدیث

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

سه رسالۀ جداگانه است در ترجمه و شرح چهل حدیث به فارسی که نام رساله ها و مؤلفین آنها شناخته نشده است .

ص:216


1- (1) . این اثر در حرف الف معرفی شده است .

نسخه ها:

1/9784 . تهران ، دانشگاه تهران: 4543 ، عنوان معرفی: اربعین یا چهل حدیث ، آغاز:

الحمد للّه رب العالیمن... اما بعد این حدیثی است در فضائل دوازده امام و چهارده معصوم... هر آن بنده مؤمن که این حدیثها بخواند و بدین اعتقاد کند از محبان خاندان طیبین و طاهرین باشد ، انجام: یعنی اگر جمع شوند مردمان به دوستی علی بن أبی طالب خدای تعالی آتش دوزخ را نمی آفرید. تم الحدیث ، نسخ ، ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم مظاهری مازندرانی ، جمادی الثانی 934ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «199پ-217پ» 18 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3487/13].

2/9785 . یزد ، وزیری: 3150 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: و گفت ای محمد به درستی که خداوند بلند مرتبه که بلندتر است از همه چیز سلام می فرستد ترا ، انجام: فاستقم کما امرت یعنی مستقیم شو و بر پای دار اوامر را همچنانکه مأمور شده ای و ما علینا إلا البلاغ و اللّه أعلم بحقیقة الحال ، نستعلیق ، عبدالحسین ، شعبان 1175ق ، 89 برگ[فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1550/5 ].

3/9786 . یزد ، وزیری: 2407 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: و حسن اولئک رفیقا فقال یا رسول اللّه ، انجام: و فروع این اصل بسیار است و هر کس را اهلیت باشد بقدر استعداد در هر جا متذکر میشود و لنختم الکلام بحمد الملهم العلام الحمد للّه... و صلی اللّه علی محمد و آله ، نسخ و نستعلیق ، محمد سلیمان ، 1296ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1 - 87»87 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1283/4].

1 شرح چهل حدیث

از: احمد بن محمد ابراهیم اردکانی یزدی

رجوع کنید به: لمعات القدسیة.

1631 . شرح چهل حدیث به نظم و نثر

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست دانشگاه چنین توصیف شده: «شرح چهل حدیث به نثر و نظم

ص:217

فارسی ، نسخه می رسد تا عنوان حدیث سی ام و نانوشته مانده» .

آغاز: بسمله أشهد أن لا إله إلا اللّه ... چون همه مسلمان شدند.

نسخه ها:

9787 . تهران ، دانشگاه تهران: 7937 ، تا حدیث سی ام ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 744/16].

1632 . شرح حدیث

(فارسی)

از: فاضل قزوینی

در حدیث است که یهودیان به پیغمبر صلی الله علیه و آله گفتند: «انسب لنا ربک» و پس از سه روز سورۀ توحید نازل شد و پیغمبر ، آن سوره را در پاسخ یهود خواند. نسخۀ حاضر ، گفتاری است از فاضل قزوینی در تفسیر این حدیث .

آغاز: قال الفاضل القزوینی فی تفسیر أن الیهود سألوا رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله فقال انسب لنا ربک فمکث ثلاثاً لا یجیبهم فنزل . . . عبارت از فاعل نفوس ناطقه و ما تحت فلک قمر است .

نسخه ها:

9788 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1842 ، آغاز: برابر نمونه ، جعفر میر بابای تبریزی ، قرن 13 ، رسالۀ ششم مجموعه ، «ص72» 1 برگ [فهرست مجلس: 512/9].

1633 . شرح حدیث أبی الأسود الدؤلی

(عربی)

از: محمد محسن بن محمد تقی حسینی (قرن 14 ق)

بحثی طولانی است دربارۀ حدیث مروی از ابی الاسود دؤلی که طبق آن ، امام علی علیه السلام کلام را به سه قسم اسم ، فعل و حرف ، تقسیم کرده است. مؤلف ، اصول ادبی را با اصول عقلی ، خلط نموده و آن را از مباحث اصول فقه قرار داده است.

اتمام این رساله در 12 جمادی الثانی 1330 ق صورت گرفته است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... إن هذا کتاب الأحکام یشبه أرکان الإسلام و یجدّد شریعة خیر الأنام .

ص:218

انجام: و أما الخصوصیات فإنما هی ناشئة من الموارد هذه جملة من الفوائد الاُصولیة .

نسخه ها:

9789 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، به خط مؤلف ، 12 جمادی الثانی 1330ق [دلیل المخطوطات: 113].

1634 . شرح حدیث أبی رزین عقیلی (شرح حدیث عماء)

(فارسی)

از: حاج بابا قزوینی (صاحب مشکول) (قرن 11 ق)

شرح حدیث مشهوری است که در سنن ابن ماجه (64/1 ، باب سیزدهم ، حدیث 182) و مسند احمد ابن حنبل (11/4) نقل شده و به حدیث عماء مشهور است.

متن این حدیث چنین است: «عن أبی رزین عقیلی ، قال: قلت: یا رسول اللّه! این کان ربنا قبل أن یخلق الخلق؟ قال صلی الله علیه و آله کان فی عماء ما تحته هواء و ما فوقه هواء». بر این حدیث ، شروح متعددی نوشته شده که از جملۀ آنها شرح حاج بابای قزوینی است . این شرح کوتاه بوده و در ضمن کتاب مشکول مؤلف، مندرج است .

چاپ: فصلنامۀ علوم حدیث ، شمارۀ 15 (بهار 1379 ش) ، ص 129 - 133 با عنوان رسالۀ حاج بابا قزوینی در شرح یک حدیث نبوی ، به تصحیح محمد رضا بندرچی .

1 شرح حدیث أبی عبداللّه علیه السلام فی زیارة القبور و انس أهله

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1635 . شرح حدیث أبی لبید مخزومی

(عربی)

از: محمد علی بن محمد حسن نوری ناظم الشریعه همدانی (قرن 14 ق)

شرح حدیثی است که ابولبید از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده که در آن حضرت از مدت حکومت بنی العباس و اسرار حروف مقطعۀ آغاز سوره ها خبر می دهد و

ص:219

قیام حضرت قائم علیه السلام را بازگو می کند . سر آغاز حدیث چنین است: «یا أبا لبید إنه یملک من ولد العباس اثنا عشر». این رساله در 24 جمادی الثانی 1332ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... إنی کنت کثیر الاشتیاق إلی حل مرموزات الخبر المروی عن أبی لبید المخزومی عن مولانا الباقر علیه السلام .

انجام: قلذا أخبر الباقر علیه السلام أمر ولادته و قیامه بأمر اللّه علی نحو الرمز و الکنایة و الحمد للّه رب العالمین .

نسخه ها:

9790 . قم ، مرعشی: 10325 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق و عبارتهای عربی نسخ ، یحیی بن احمد حسینی کبودرآهنگی ، شنبه 10 ربیع الثانی 1327ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «12پ - 13پ» 2 برگ [فهرست مرعشی: 268/26].

1636 . شرح حدیث «اتفق الجمیع لا تمانع بینهم من جهة الرؤیة»

(عربی)

از: محمد بن محمد صادق حسینی قزوینی ، صدر الدین (قرن 12 ق) شرح حدیثی است که در کتاب الکافی «باب الرؤیة» روایت شده و در آن حضرت امام رضا علیه السلام دیدن خدا را در دنیا و آخرت محال می شمارد . در این شرح مزجی ، گفته های ملا خلیل قزوینی در شرح الکافی نقل و سپس رد می شود .

بر این رساله عالمی به نام ملا علی اصغر رد نوشته و از ملا خلیل دفاع نموده و پس از آن نیز مؤلف گفته های وی را رد نموده است .

همین مؤلف ردیۀ دیگری بر بحث ارث از شرح کافی ملا خلیل دارد که با عنوان نقد کلام ملا خلیل معرفی خواهد شد .

[الذریعة: 24 / 277]

آغاز: بعد الحمد و الصلاة هذه کلمات سنحت لی فی حدیث الإمام الثامن مولانا علی بن موسی الرضا علیه السلام .

انجام: و بیان مفسدة الرؤیة فی کل منهما لیظهر بطلان الرؤیة علی جمیع الشقوق و التقادیر .

ص:220

نسخه ها:

9791 . قم ، مرعشی: 6598 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، صدر الدین محمد حسینی (مؤلف) ، 18 ربیع الاول 1109ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «259پ - 267ر» 9 برگ ، بعد از این رساله ردّیۀ ملا علی اصغر بر مؤلف و نیز ردّ مؤلف بر وی تحریر شده است . [فهرست مرعشی: 173/17].

1 شرح حدیث از امام صادق علیه السلام «کل من نظر إلی حلالنا و حرامنا ...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1637 . شرح حدیثی از کافی کلینی

از: احمد شبیری زنجانی ، سید (1393 ق)

نسخه ها:

9792 . قم ، سید احمد زنجانی: بدون شماره ، به خط مؤلف ، 25 رجب 1360ق ، «صفحه 1 - 29» 15 برگ [آشنایی با چند نسخۀ خطی: 175].

1638 . شرح حدیث اشتراک وجود

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

قائلین به اشتراک معنوی وجود حدیث زیر را دلیل بر آن می آورند:

«عن الفتح بن یزید الجرجانی عن أبی الحسن علیه السلام قال : سمعته یقول علیه السلام : و هو اللطیف الخبیر السمیع البصیر الواحد الاحد الصمد لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفواً أحد ، لو کان کما یقول المشبهة لم یعرف الخالق من المخلوق و لا المنشیء من المنشأ لکنه المنشیء ، فرق بین من جسمه و صوره و أنشأه إذ کان لا یشبهه شیء و لا یشبه هو شیئاً . قلت : أجل جعلنی اللّه فداک لکنک قلت : الاحد الصمد و قلت : لا یشبهه شیء و اللّه واحد و الانسان واحد ألیس قد تشابهت الوحدانیة قال : یا فتح أحلت ثبتک اللّه إنما التشبیه فی المعانی ، فأما فی الاسماء فهی واحدة و هی دالة علی المسمی و ذلک أن الانسان و إن قیل واحد فإنه یخبر أنه جثة واحدة

ص:221

ولیس بإثنین و الإنسان نفسه لیس بواحد لأن أعضاءه مختلفة و ألوانه مختلفة و من ألوانه مختلفة غیر واحد و هو اجزاء مجزاة لیست بسواء دمه غیر لحمه و لحمه غیر دمه و عصبه غیر عروقه و شعره غیر بشره و سواده غیر بیاضه و کذلک سائر جمیع الخلق ، فالانسان واحد فی الاسم و لا واحد فی المعنی و اللّه جل جلاله هو واحد لا واحد غیره لا اختلاف فیه و لا تفاوت و لا زیادة و لا نقصان» (1) .

شارح در این رسالۀ مختصر استدلال آن عده را نمی پذیرد و این حدیث را رسانندۀ مطلب آنان نمی داند.

آغاز: قوله علیه السلام ، ثبتک اللّه ، إنما التشبیه فی المعانی فأما فی الأسماء فهی واحدة دالة الی المسمی . نسخه ها:

1/9793 . تهران ، دانشگاه تهران: 874 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، کامل ، رسالۀ ششم مجموعه ، «170ر - 171پ» 2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1374/5 و 134/3].

1639 . شرح حدیث الإصبعین

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

نسخه ها:

9794 . تهران ، دانشگاه تهران: 3622 ، نسخ و نستعلیق ، علی بن محمد برغانی ، 1233ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «ص195 - 196» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

2625/12].

1640 . شرح حدیث «اعرفوا اللّه باللّه و ...»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیث «اعرفوا اللّه باللّه و الرسول بالرسالة و اولی الأمر بالمعروف و العدل و الاحسان» (2) منقول از علی علیه السلام است به روش فلسفی و شیعی . مؤلف از شاگردان

ص:222


1- (1) . الکافی: 118/1 . [1]
2- (2) . الهدایه ، شیخ صدوق: ص 15 و [2]التوحید ، شیخ صدوق: ص286 ؛ الکافی: 85/1 . [3]

ملا محسن فیض کاشانی است و از وی چنین یاد می کند: «قال استادنا فی العلوم الحقیقیة دام فیضه العالی فی جامعه الکافی الوافی».

نسخه ها:

9795 . تهران ، دانشگاه تهران: 2909 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ذی قعده 1264 ق در زمان فرمانروایی علی اشرف خان در خمسه ، رسالۀ نهم مجموعه ، «ص303 - 307» 3 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1756/10].

1 شرح حدیث «أعلمکم بنفسه أعلمکم بربّه»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1641 . شرح حدیث «الأعمال ثلاثة امور ...»

(عربی)

از: محمد حسن بن ابراهیم عمروآبادی (1363ق)

شرحی بسیار مختصر بر حدیثی است که از حضرت أمیر المؤمنین علیه السلام نقل شده «الأعمال ثلاثة امور: فرائض و فضائل و معاصی». در این شرح بیشتر مباحث توحیدی آمده است.

آغاز: الحمد للّه المتفرد بالوحدانیة الأزلی المتوحّد بالفردانیة . . . فی الحدیث الشریف دقائق لطیفة لابد من البیانات الرشیقة» .

نسخه ها:

9796 . قم ، مرعشی: 10458 ، ظاهرا ناتمام است ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسن عمروآبادی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «13ر14پ» 2 برگ [فهرست مرعشی: 377/26].

1642 . شرح حدیث «اقض ما فاتتک کما فاتتک»

(عربی)

ص:223

از: حسین بن مرتضی زواره ای اصفهانی (قرن 13ق)

در این رساله گفته های استاد مؤلف و بعض فقها پیرامون معنی این حدیث نقل شده و در مورد آنها گفت و گو می شود.

[فهرست مرعشی: 27 / 276]

آغاز: الحمد للّه الذی أعطی عباده لأداء العبادات لذة.

نسخه ها:

9797 . قم ، مرعشی: 10855 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، حسین زواره ای (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رساله پانزدهم مجموعه [فهرست مرعشی:

276/27].

1643 . شرح حدیث «الإمام کلمة اللّه و حجة اللّه و وجه اللّه و ...»

(فارسی)

از: محمد یوسف بن عبد المجید (قرن 13 ق)

رسالۀ کوتاهی در شرح و ترجمۀ روایتی که طارق بن شهاب از حضرت علی علیه السلام روایت نموده است: «یا طارق الامام کلمة اللّه و حجة اللّه و وجه اللّه و نور اللّه و حجاب اللّه و آیة اللّه یختاره اللّه و یجعل فیه ما یشاء و یوجب له بذلک الطاعة و الولایة علی جمیع خلقه فهو ولیه فی سماواته و أرضه ، أخذ له بذلک العهد علی جمیع عباده ، فمن تقدم علیه کفر باللّه من فوق عرشه ، فهو یفعل ما یشاء و إذا شاء اللّه شاء» . (1)آغاز: الحمد للّه کما هو أهله و الصلاة علی من هو حبیبه و نبیه و علی من هو.

نسخه ها:

9798 . قم ، مسجد اعظم: 3500 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 26 رمضان المبارک 1319ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1644 . شرح حدیث «أما تری الشمس و القمر ...»

(فارسی)

از: محمد بن ابراهیم بن یحیی قوامی شیرازی (ملا صدرا) ( 1050 ق)

گویا قسمتی از بخش توحید شرح اصول کافی ملاصدرا است .

ص:224


1- (1) . بحار الأنوار: 169/25 . [1]

نسخه ها:

9799 . تهران ، دانشگاه تهران: 6414 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «205 - 210» 5 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3547/14].

1645 . شرح حدیث امام سجاد علیه السلام «ثلاثة یذهبن عن القلب الحزن ...»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

مؤلف گوید: در حضور شاه ، سخن از حدیث امام سجاد علیه السلام : «ثلاثة یذهبن عن القلب الحزن ...» (1) ، به میان آمد و چون شرحش در آن مقام ، میسور نبود ، این رساله را در شرح حدیث مذکور نگاشت.

آغاز: بسمله و به نستعین حمد کثیر و سپاس بی نظیر حکیمی را سزاست.

نسخه ها:

9800 . قم ، طبسی حائری: 101 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 19 سطر [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

1 شرح حدیث امام صادق علیه السلام «کن نساء النبی إذا اغتسلن...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1646 . شرح حدیث «أمر إبلیس أن یسجد لآدم»

(فارسی)

از: ابو القاسم بن حسن گیلانی قمی (میرزای قمی) ( 1231 ق)

شرحی است بر حدیث: «امر اللّه و لم یشأ و شاء و لم یأمر ، أمر إبلیس أن یسجد لآدم

ص:225


1- (1) . این حدیث بدین نحو در مصادر ذکر نشده است . ولی در بحارالأنوار (ج101 ، ص 45) از امام کاظم علیه السلام روایت شده که فرموده اند: «ثلاث یجلین البصر: النظر الی الخضرة و النظر الی الماء الجاری و النظر الی الوجه الحسن» . وعجلونی در کشف الخفا (324/1) بعد از نقل این حدیث از امام صادق علیه السلام از پدرانش از امام علی علیه السلام ، برای تأیید آن گوید: ما أحسن ما قیل فی المقام: ثلاثة تذهب عنّا الحزن الماء و الخضرة و الشکل الحسن

و شاء أن لایسجد و لو شاء لسجد و نهی آدم عن اکل الشجرة و شاء أن یأکل منهاولو لم یشأ لم یأکل» (1) . مؤلف ، این حدیث را پس از طی چند مقدمه به درخواست بعضی از اصحاب ، شرح کرده و روز سه شنبه چهاردهم صفر 1216ق در قم به پایان برده است.

آغاز: الحمد للّه الذی جعل الکتاب و السنة منهاجاً لدینه . . . پس این چند کلمه حسب الخواهش بعضی اصحاب که به مرتبۀ فطانت و شرافت آراسته .

انجام: الحال اکتفا می کنیم در این مقام به همین قدر به علت قلت فرصت . . . .

نسخه ها:

9801 . قم ، مرعشی: 10212 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «62پ - 88پ» 27 برگ [فهرست مرعشی:

179/26].

1 شرح حدیث أمیر المؤمنین علیه السلام

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ

رجوع کنید به: شرح حدیث علة خلق الذرة .

1647 . شرح حدیث «إن أبابکر منی بمنزلة السمع و ...»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث نبوی ، که شیخ صدوق بدین تفصیل از امام رضا علیه السلام نقل نموده اند:

« . . . قال: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : إن أبا بکر منی بمنزلة السمع و إن عمر منی بمنزلة البصر و إن عثمان منی بمنزلة الفؤاد . قال: فلما کان من الغد دخلت إلیه و عنده أمیرالمؤمنین علیه السلام و أبوبکر و عمر و عثمان فقلت له: یا أبت سمعتک تقول فی اصحابک هؤلاء قولا فما هو؟ فقال صلی الله علیه و آله : نعم ثم أشار إلیهم فقال: هم السمع والبصر و الفؤاد و سیسألون عن وصیی هذا و أشار إلی علی بن أبی طالب علیه السلام ثم قال إن اللّه عز وجل یقول: إن السمع و البصر و الفؤاد کل اولئک کان عنه مسئوولا . ثم

ص:226


1- (1) . الکافی ، کلینی: 151/1 . [1]

قال علیه السلام : و عزة ربی أن جمیع امتی لموقوفون یوم القیامة و مسئوولون عن ولایته وذلک قول اللّه عز وجل: وقفوهم انهم مسئولون» . (1)آغاز: حدثنا أبو القاسم علی بن أحمد بن موسی ... قال قال رسول اللّه یا بابکر أنت منی بمنزلة السمع ... ترجمه این حدیث آن است که.

نسخه ها:

9802 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3254 ، عنوان معرفی: شرح حدیث در تفسیر آیۀ إن السمع و البصر و الفؤاد ... ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، نجف قلی انجدانی ، 1245ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «ص240 - 244» 3 برگ [فهرست مجلس: 838/10].

1 شرح حدیث «إن أبابکر منی بمنزلة السمع و إن عمر...»

از: علی بن جمشید نوری ، ملا

رجوع کنید به: شرح تعلیقه بر حدیث إن أبابکر منی بمنزلة السمع ...

1648 . شرح حدیث «إن اللّه تجلی لعباده فی کلامه»

(عربی)

گویا از: احمد بن زین الدین احسایی / ظاهرا ( 1241 ق)

شرحی است بر حدیث: «إن اللّه تجلی لعباده فی کلامه و لکن لا یبصرون» (2) .

نسخه ها:

9803 . مشهد ، گوهرشاد: 717 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست گوهرشاد: 824/2].

1649 . شرح حدیث «إن اللّه خلق آدم علی صورته»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیث: «إن اللّه خلق آدم علی صورته» (3) است در آن از غزالی نقل شده و گویا

ص:227


1- (1) . عیون أخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق : 2 / 280 . [1]
2- (2) . این حدیث در مصادر کهن یافت نشد . ولی شیخ بهایی در مفتاح الفلاح (ص 292) و [2]مشرق الشمسین (ص 404) و مشهدی در تفسیر کنز الدقایق (55/1) ، [3] همه به لفظِ «روی عن الصادق علیه السلام » ، آن را نقل کرده اند .
3- (3) . الکافی: 134/1 ؛ [4] عیون اخبار الرضا علیه السلام : 110/2 .

بخشی از یک کتاب است.

آغاز: بسمله . کلام فی قوله إن اللّه خلق آدم علی صورته فصل إن قیل ما معنی إن اللّه خلق آدم علی صورته قلنا الصورة .

انجام: فمهما طلع بالحقیقة علی هذه الموازنة عرف معنی قوله ص خلق آدم علی صورته و معرفة ترتیب افعال اللّه غامضة یحتاج فیه إلی تحصیل علوم کثیرة .

نسخه ها:

9804 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1803 (1) ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و پنجم مجموعه ، «ص273» 1 برگ [فهرست مجلس: 9 / 306].

1650 . شرح حدیث «إن اللّه عزّ و جلّ یبعث لهذه الاُمة علی رأس کل مئة ...»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث معروف: «إن اللّه یبعث لهذه الاُمة علی رأس کل مئة سنة مَن یجدد لها دینها» (2) .

نسخه ها:

9805 . قم ، گلپایگانی: 1218/7/18 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «136ر»1 برگ [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1651 . شرح حدیث «إن اللّه عزوجل لما أراد أن یخلق آدم علیه السلام ...»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرح کوتاهی است بر حدیث مروی از امام صادق علیه السلام : «إن اللّه عز وجل لما أراد أن

ص:228


1- (1) . رسالۀ شانزدهم این مجموعه نیز تفسیر همین حدیث است به فارسی در سه صفحه .
2- (2) . در بارۀ این حدیث در ذیل عنوان رسالة فی معنی حدیث: «مجدد رأس کل مئة» توضیح داده شد .

یخلق آدم علیه السلام بعث جبرئیل علیه السلام فی أول ساعة من یوم الجمعة ، فقبض بیمینه قبضة ، بلغت قبضته من السماء السابعة إلی السماء الدنیا ، و أخذ من کل سماء تربة و قبض قبضة اخری من الارض السابعة العلیا إلی الارض السابعة القصوی فأمر اللّه عز و جل کلمته فأمسک القبضة الاولی بیمینه و القبضة الاخری بشماله ، ففلق الطین فلقتین فذرا من الارض ذروا و من السماوات ذروا فقال للذی بیمینه: منک الرسل و الانبیاء و الاوصیاء و الصدیقون و المؤمنون و السعداء و من ارید کرامته فوجب لهم ما قال کما قال . و قال للذی بشماله: منک الجبارون و المشرکون و الکافرون و الطواغیت و من ارید هوانه و شقوته ، فوجب لهم ما قال کما قال» (1) .

آغاز: قال شیخنا الأحسائی رحمه اللّه فی تأویل حدیث مروی عن أبی عبد اللّه علیه السلام إن اللّه عزّ و جلّ لما أراد أن یخلق آدم بعث ... أقول یرید بأول ساعة من یوم الجمعة.

نسخه ها:

1/9806 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1032 ، بدون نام کاتب ، 1267ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 327].

2/9807 . سمنان ، مدرسۀ صادقیه: 6 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «172پ»1 برگ [مجلۀ آینه پژوهش: 120/53؛ فهرست مدرسۀ صادقیه].

1652 . شرح حدیث «إن المؤمنین یزورون اللّه من منازلهم فی الجنة»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

حدیثی است که از امام رضا علیه السلام معنی حدیث : «إن المؤمنین یزورون اللّه من منازلهم فی الجنة» (2) پرسیده شد و آن حضرت پاسخ فرمود.

آغاز: حدثنا أحمد بن زیاد بن جعفر الهمدانی بإسناده عن عبدالسلام بن صالح الهروی قال قلت لعلی بن موسی الرضا علیه السلام.

نسخه ها:

9808 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، عنوان معرفی: مقصود از دیدار بهشتیان

ص:229


1- (1) . الکافی: 5/2 . [1]
2- (2) . الأمالی للصدوق ، ص 545. [2]

خداوند رانستعلیق ، بدون نام کاتب ، ق 13 ، «4ص» 2 برگ [فهرست مجلس:

733/23].

1653 . شرح حدیث «إن أولیاء اللّه سکتوا ...»

(عربی)

گویا از: زین العابدین گلپایگانی (1289 ق)

شرحی است بر حدیث نبوی: «من عرف اللّه و عظمه منع فاه من الکلام و بطنه من الطعام و عنی نفسه بالصیام و القیام. قالوا: بآبائنا و امهاتنا یا رسول اللّه ، هؤلاء أولیاء اللّه! قال: إن أولیاء اللّه سکتوا فکان سکوتهم فکرا و تکلموا فکان کلامهم ذکراًو نظروا فکان نظرهم عبرة و نطقوا فکان نطقهم حکمة...» (1) .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء ... روی الشیخ الصدوق ثقة الاسلام و المسلمین عن الإمام جعفر بن محمد الصادق ... قال قال رسول اللّه ص من عرف اللّه و عظمه منع فاه من الکلام.

نسخه ها:

9809 . قم ، گلپایگانی: 6672/34/42 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسین آقا زاده ، 1315ق ، با حواشی «منه ره» ، رسالۀ دوم مجموعه ، 18 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1654 . شرح حدیث «إن الزمان کهیئة یوم خلق ...»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شیخ محمد مسعود بن شیخ مسعود از احسایی ، نُه سؤال پرسیده و آخرین سؤال وی شرح حدیث نبوی: «إن الزمان کهیئة یوم خلق اللّه السماوات و الأرض» است.

چاپ: در جوامع الکلم چاپ شده است.

[فهرست کتب شیخ احمد احسایی: 298؛ موسوعة مؤلفی الإمامیة: 492/3 با عنوان «أجوبة مسائل الشیخ محمد مسعود بن الشیخ مسعود» پنج نسخه دیگر از آن نشان داده است]

ص:230


1- (1) . الکافی: 237/2 . [1]

آغاز: و أیضا یکتب لی معنی قوله صلی اللّه علیه و آله إن الزمان کهیئة ... لأنی رأیت.

نسخه ها:

9810 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 588 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «193پ - 194ر» 2 برگ [فهرست مجلس: 290/22].

1655 . شرح حدیث «إن الشیطان لم یمکن له فی الرؤیا أن یمثل نفسه...»

(بیان الرؤیا)

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

این شرح در پاسخ پرسش یکی از بزرگان از شیخ احمد احسایی نوشته شده است.

نسخه ها:

9811 . تهران ، دانشگاه تهران: 3622 ، نسخ و نستعلیق ، علی بن محمد برغانی ، 1233ق ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «227 - 231» 5 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

12 / 2626].

1656 . شرح حدیث «إن الغضب من الشیطان ...»

(فارسی)

از: احمد بن علی مختار گلپایگانی (زنده در 1264 ق)

شرح مفصلی بر حدیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که فرموده: «إن الغضب من الشیطان و ان الشیطان خلق من النار و إنما یطفأ النار بالماء ، فاذا غضب احدکم فلیتوضأ» (1). این شرح ، به نام یکی از شاهزادگان نگاشته شده و شب دوشنبه 23 جمادی الثانی 1243ق به پایان رسیده است. مؤلف این شرح را در یک مقدمه و چهار فصل و یک خاتمه قرار داده:

مقدمه: در فوائدی چند که دانستن آنها سودمند است؛

فصل اول: در معنی حدیث ؛

ص:231


1- (1) . بحارالأنوار: 272/70 . [1]

فصل دوم: در معنی جملۀ «خلق من النار» ؛

فصل سوم: در معنی جملۀ «إنما یطفأ النار بالماء» ؛

فصل چهارم: در معنی جملۀ «فإذا غضب أحدکم فلیتوضأ» ؛

خاتمه: در بیان پاره ای از فوائد.

آغاز: الحمد للّه... چنین گوید کمینه خادم شریعت سید ابرار و چاکر طریقت ائمه اثنی عشر أطهار .

انجام: و مخالفی از اصحاب ما نیز بنظر نرسیده و لکن اللّه سبحانه و رسوله و أمناؤه اعلم بالصواب .

نسخه ها:

9812 . قم ، مرعشی: 3494 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، احمد گلپایگانی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «286پ - 301پ» 16 برگ [فهرست مرعشی: 294/9].

1657 . شرح حدیث «إن القرآن انزل علی سبعة أحرف»

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

شرحی بر حدیث مشهور نبوی است که فرموده: «إن القرآن انزل علی سبعة أحرف لکل منها ظهر و بطن و لکل حد و مطلع» (1). مؤلف گوید: این حدیث را در مصادر شیعه نیافته است.

آغاز: الحمد للّه... و لعنة اللّه علی أعدائهم أجمعین فیقول العبد الأثیم کریم بن إبراهیم غفره اللّه أنه قد أرسل إلی بعض الإخوان صانه اللّه عن طوارق الحدثان بحدیث مفصل من احادیث آل اللّه و آل الرسول.

نسخه ها:

9813 . قم ، گلپایگانی: 2616/14/66 ، آغاز: برابر نمونه ، تحریری ، محمد کریم بن ابراهیم قاجار کرمانی (مؤلف) ، سلخ جمادی الاولی 1260ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «39ر - 41ر» 3 برگ ، 30 سطر ، 18*23 [فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:232


1- (1) . المجازات النبویة ، شریف رضی: ص51 ، ولی در آن ذیل حدیث «و لکل حد و مطلع» نیامده است .

1658 . شرح حدیث «إن للّه عزّ و جلّ عموداً من . . .»

(عربی)

از: محمد بن ابراهیم بن یحیی قوامی شیرازی (ملا صدرا) (1050 ق)

شرحی است بر حدیث: «إن للّه عزّ و جلّ عموداً من یاقوت حمراء رأسه تحت العرش . . .» (1).

آغاز: روی صدوق الطایفه رضی اللّه عنه فی توحیده عن النبی.

نسخه ها:

9814 . تهران ، ملی تهران: /264ع ، نسخ ، محمد صادق بن محمد جعفر خراسانی ، 1259ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص297 - 299» 2 برگ [فهرست ملی تهران:

236/7].

1659 . شرح حدیث «إن للّه علمین علم ...» (شرح حدیث البداء)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح کوتاهی است بر حدیثی که کلینی در کافی از امام صادق علیه السلام نقل نموده که «إن للّه علمین علم مکنون مخزون لایعلمه إلا مؤمن ذلک یکون البداء و علم علمه ملائکته و رسله و أنبیاءه فنحن نعلمه» (2) . این شرح در پاسخ به سؤال کسی نگاشته شده است .

آغاز: بسمله سؤال عرضه داشت مخلص صمیمی و ارادت کیش قدیمی به حضور باهر النور آن کعبه حقیقی که قبله اهل علم ...که کشف حجاب و رفع نقاب فرمایند از حدیث .

نسخه ها:

9815 . قم ، گلپایگانی: 1074/6/164 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ضمیمۀ دوم ، «11پ - 20ر» 10 برگ ، 13 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:233


1- (1) . التوحید ، شیخ صدوق: ص 23 .
2- (2) . الکافی: 148/1 . [1]

1660 . شرح حدیث «إن المهر ما تراضیا علیه الناس»

(عربی)

از: محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (شیخ مفید) ( 413 ق)

شرح مختصری بر حدیث مروی از امام صادق علیه السلام است که فرمود: «إن المهر ما تراضیا علیه الناس» (1).

آغاز: ذکرت إعجابک أیها الأخ الفاضل بجواب ذلک الشیخ الفاضل.

انجام: و فیما بینّاه و شرحناه کفایة لمن ترک الهوی و أنصف من نفسه .

نسخه ها:

9816 . قم ، مرعشی: 255 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، عبد الحمید بن محمد مقیم خطیب عبد العظیمی ، 17 ربیع الثانی 1056ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ - 7پ» 6 برگ [فهرست مرعشی: 281/1].

1661 . شرح حدیث «إن یهودیاً جاء إلی رسول اللّه ...»

(عربی)

از: محمد سعید بن محمد مفید قمی (قاضی سعید قمی ، حکیم کوچک) (بعد از 1107 ق)

آغاز: روی شیخنا الطبرسی فی کتاب الاحتجاج (2) بإسناده عن ثوبان أنه قال إن یهودیاً جاء إلی رسول اللّه.

نسخه ها:

9817 . یزد ، وزیری: 3006 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «119 - 123» 5 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1503/5].

1662 . شرح حدیث «أنا ابن الذبیحتین»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

تفسیر حدیث منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که:

شرح و تفسیر این حدیث نبوی است: «أنا ابن الذبیحتین» (3) . که امام رضا علیه السلام

ص:234


1- (1) . الکافی: 378/5 و [1]تهذیب الاحکام ، شیخ طوسی: 361/7 .
2- (2) . الاحتجاج ، طبرسی: 59/1 . [2]
3- (3) . من لا یحضره الفقیه ، شیخ صدوق: 91/3 ؛ بحارالأنوار ، مجلسی: 123/12 .

فرموده اند منظور حضرت ، اسماعیل بن ابراهیم علیهما السلام و عبداللّه بن عبدالمطلب ، بوده است .

نسخه ها:

9818 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ بیست و چهارم مجموعه ، «2ص» 1 برگ [فهرست مجلس: 722/23].

1663 . شرح حدیث «أنا أصغر من ربی بسنتین»

(فارسی)

از: محمد جعفر بن صفر خان کبوترآهنگی (مجذوب علی شاه) (1239 ق)

شرح حدیث منسوب به أمیر المؤمنین علیه السلام است به مشرب حکمای الهی و عرفانی ربانی در یک مقدمه و یک مصباح دارای سه نور ، که مؤلف آن را بنا به درخواست یکی از احبا شرح نموده است.

[فهرست مرعشی: 146/25]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... که در بعضی از مجالس یکی از احبا سؤال نمود از این خاکسار معنی حدیثی را که مروی است .

نسخه ها:

1/9819 . قم ، مرعشی: 9818 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علینقی کبودر آهنگی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ7پ»7 برگ [فهرست مرعشی: 145/25].

2/9820 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6809 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 92/5].

3/9821 . تهران ، ملک: 4779 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «22ر25پ»4 برگ [فهرست ملک: 84/8].

1664 . شرح حدیث «أنا اللّه لا إله إلا أنا ...»

(فارسی)

از: محمد مؤمن بن قوام الدین محمد حسینی (قرن 12 ق)

ص:235

شرح مختصری بر حدیث قدسی «أنا اللّه لا إله إلا أنا خلقت الخلق و خلقت الخیر و أجریته علی یدی من أحببته ...» (1) است که بنا به درخواست جمعی از متدینین تفلیس نوشته شده و در آن از خلق افعال ، سخن رفته و به آیات ، احادیث و گفته های دانشمندان فلسفه و کلام استشهاد شده است.

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر سوم ، ص 161 - 182 ، با تحقیق آقای علی فرخ .

آغاز: حمد بی حد و ثنای بیرون از عد حضرت قادر مختار و جناب عادل جباری را سزاست که در مملکت هر وجودی پادشاه.

نسخه ها:

9822 . قم ، مرعشی: 1833 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «100پ - 103پ» 3 برگ [فهرست مرعشی:

220/5].

1 شرح حدیث «أنا الطین»

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ

رجوع کنید به: شرح حدیث هل رایت رجلاً .

1 شرح حدیث «إنا لا نملک مع اللّه شیئاً و ...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1665 . شرح حدیث «أنا مدینة العلم و علی بابها»

(عربی)

از: محمد هاشم بن زین العابدین موسوی خوانساری چهارسوقی ، سید (1318 ق)

طریحی در مجمع البحرین روایتِ «أنا مدینة العلم و علی بابها ، فمن أراد العلم فلیأت الباب» را نقل نموده و در شأن نزول آن گفته: «نقل أن سبب الحدیث أن

ص:236


1- (1) . الکافی: 154/1 . [1]

أعرابیاً أتی النبی صلی الله علیه و آله فقال له : طمش طاح فغادر شبلا لمن النشب؟ فقال صلی الله علیه و آله : للشبل ممیطا . فدخل علی علیه السلام فذکر له النبی صلی الله علیه و آله لفظ الاعرابی . فأجاب بما أجاب به النبی صلی الله علیه و آله . فقال صلی الله علیه و آله : أنا مدینة العلم و علی بابها» (1) .

شخصی از مؤلف این رساله معنی کلمات اعرابی را پرسیده و مؤلف در جواب وی رسالۀ حاضر را نوشته است .

آغاز: حل إشکال و رفع عضال قد سألنی بعض الأفاضل الأجلاء عن معنی الخبر حکاه فی مجمع البحرین.

نسخه ها:

9823 . قم ، مرعشی: 11279 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، جمال الدین بن محمد هاشم موسوی (فرزند مؤلف) ، ربیع الثانی 1330ق ، 7 برگ ، 10 سطر ، 7*14 [فهرست مرعشی: 420/28].

1666 . شرح حدیث «أنا النقطة تحت الباء»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث «أنا النقطة تحت الباء» (2) که از علی علیه السلام روایت شده است .

نسخه ها:

9824 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان: 505(1289) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 4040 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 7/3].

1667 . شرح حدیث «أنت منی بمنزلة هارون من موسی»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیثِ «أنت منی بمنزلة هارون من موسی» (3) ، که حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله در بارۀ علی علیه السلام ، فرموده است .

ص:237


1- (1) . مجمع البحرین: 263/1 . [1]
2- (2) . شرح الأسماء الحسنی ، سبزواری: 5/1 ؛ نور البراهین ، سید نعمة اللّه جزایزی: 4/2 .
3- (3) . الهدایة ، شیخ صدوق: ص 143 ؛ الغدیر ، امینی: 39/1 .

نسخه ها:

9825 . قم ، گلپایگانی: 18/40 ، نسخ ، محمد بن رفیع الدین ، 1131ق ، «1پ - 9ر» 9 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 136/1].

1668 . شرح حدیث «إنما الأعمال بالنیّات»

از: محمد باقر بن محمد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد) ( 1040 ق)

[فهرست ادبیات تهران : 164/1]

آغاز: الحمد للّه الذی طهر قلوب أولیائه بصفاء نورانیّته.

نسخه ها:

9826 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: 78 - ج ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «175پ - 176پ» 2 برگ [فهرست ادبیات تهران:

164/1].

1669 . شرح حدیث «إنما الأعمال بالنیّات»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9827 . قم ، آستان معصومیه (س): 4/3: 120-5957 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 216].

1 شرح حدیث «إنهم یأنسون بکم ...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1670 . شرح حدیث «أول ما خلق اللّه...»

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

نسخه ها:

9828 . تهران ، حسین مفتاح: 1261 ، نستعلیق ، علی بن احمد موسوی همدانی ، 1268ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 275/7].

ص:238

1671 . شرح حدیث «أول ما خلق اللّه تعالی القلم ...»

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست مجلس چنین معرفی شده: « شرح حدیث أول ما خلق اللّه تعالی القلم . . . و حدیث لما خلق اللّه العقل استنطقه ثم قال له اقبل ، با حواشی با نشان میرزا» .

نسخه ها:

9829 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 705 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «ص 427-428» 2 برگ [فهرست مجلس: 19/23].

1 شرح حدیث «أهل التوحید فی جهنم لایصیبهم ألم النار...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1672 . شرح حدیث الإهلیلجة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیث معروف به اهلیلجه (1) است باعنوانهای «متن» ، «شرح» و «اقول» .

آغاز: بسمله حدثنی محرز بن سعید النحوی ... فکتب أبو عبداللّه ، بسمله اما بعد وفقنا اللّه و ایاک .

انجام: و لعل المراد بما فی عنان السماء ما یطیر فی الهواء . تم الحدیث .

ص:239


1- (1) . بحار الأنوار: 3 / 152 « [1]الخبر المروی عن المفضل بن عمر فی التوحید [2]المشتهر بالإهلیلجة . حدثنی محرز بن سعید النحوی بدمشق قال : حدثنی محمد بن أبی مسهر بالرملة ، عن أبیه ، عن جده قال : کتب المفضل بن عمر الجعفی إلی أبی عبد اللّه جعفر بن محمد الصادق علیه السلام یعلمه أن أقواما ظهروا من أهل هذه الملة یجحدون الربوبیة ، و یجادلون علی ذلک ، و یسأله أن یرد علیهم قولهم ، و یحتج علیهم فیما ادعوا بحسب ما احتج به علی غیرهم . فکتب أبو عبد اللّه علیه السلام :بسم اللّه الرحمن الرحیم أما بعد وفقنا اللّه و إیاک لطاعته ، و أوجب لنا بذلک رضوانه برحمته ، وصل کتابک تذکر فیه ما ظهر فی ملتنا ، و ذلک من قوم من أهل الالحاد بالربوبیة قد کثرت عدتهم و اشتدت خصومتهم ، و تسأل أن أصنع للرد علیهم و النقض لما فی أیدیهم کتابا . . .الحدیث».

نسخه ها:

9830 . تهران ، ملک: 6207 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست ملک: 264/9].

1 ترجمه و شرح حدیث اهلیلجه

از: محمد بن حسن طوسی مشهدی

رجوع کنید به: گل جعفری.

1673 . شرح حدیث «ایتونی بکتاب أکتب لکم کتاباً لن تضلوا بعدها أبداً»

(عربی)

از: محمد علی بن خلیل اللّه نور بخشی

در این رساله حدیث «ایتونی بکتاب أکتب لکم کتاباً لن تضلوا بعدها أبداً» (1) که از حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله روایت شده را شرح می نماید و گفته های دانشمندان اهل سنت راجع به این روایت را پاسخ می گوید.

آغاز: اللهم أرنا الحق حقاً و ارزقنا اتباعه و أرنا الباطل باطلا و ارزقنا اجتنابه.

نسخه ها:

9831 . قم ، مرعشی: 487 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، به خط مؤلف ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 12پ» 12 برگ [فهرست مرعشی: 95/2].

1674 . شرح حدیث «الأئمة من بعدی بعدد نقباء بنی إسرائیل»

(عربی)

از: محمد بن پاینده ساوه ای (قرن 10 ق)

توضیح کوتاهی است دربارۀ حدیث معروف «الائمة من بعدی بعدد نقباء بنی اسرائیل» (2) تحت عناوین «اعلم - اعلم» .

آغاز: الحمد للّه العالم العلیم العادل الحکیم الذی یفعل ما یشاء و یحکم.

ص:240


1- (1) . الارشاد ، شیخ مفید: 184/1 ؛ [1]مسند احمد بن حنبل: 222/1 . [2]
2- (2) . الامالی ، شیخ صدوق: 386 . [3]

نسخه ها:

9832 . قم ، مسجد اعظم: 636 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن پاینده احمد ساوه ای (مؤلف) ، 979ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 2 برگ ، 20 سطر [فهرست مسجد اعظم ، قدیم: 466 ؛3 فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1 شرح حدیث البداء

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: شرح حدیث إن للّه علمین علم.

1675 . شرح حدیث البداء

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: قال العلامة المجلسی رحمه اللّه فی البحار (1): اعلم ان البداء ممّا ظن الامامیة قد تفرّدت به .

انجام نسخه: بشی أفضل من إقرار بأن له الخلق و الأمر و التقدیم و التأخیر .

نسخه ها:

9833 . قم ، مرعشی: 11327 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، «68-70» 3 برگ ، 21 سطر ، 9/5*14/5 [فهرست مرعشی: 529/28].

1676 . شرح حدیث «بنا عرف اللّه»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

این شرح را مؤلف به درخواست شیخ مهدی ، نوشته است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... قد أرسل إلی جناب ... مسائل اراد کشف النقاب عن وجوهها.

ص:241


1- (1) . بحارالأنوار: 123/4 . [1]

نسخه ها:

9834 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3497 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: و المراد بالعبودیة الأثر و الربوبیة المؤثر و لذلک مثال مثل صورتک فی المرآة فإنها هی العبودیة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

1677 . شرح حدیث «بوروا أولادکم بحبّ علی بن أبی طالب علیه السلام »

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد) ( 1040 ق)

شرح است بر حدیث نبوی: «بوروا أولادکم بحب علی بن أبی طالب فمن أحبه فاعلموا أنه لرشده و من أبغضه فاعلموا أنه لغیه» .این حدیث را مؤلف در رواشح السماویه (ص 82) و مجلسی در بحارالأنوار (ج 27 ، 156) نقل نموده و این شرح از مقدمۀ تقویم الإیمان مؤلف بر گرفته شده است.

آغاز: بسمله و الاعتصام بالعزیز العلیم فی الحدیث من طرق العامة و الخاصة.

نسخه ها:

9835 . تهران ، دانشگاه تهران: 8852 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 236/17].

1678 . شرح حدیث البیضة

(فارسی)

از: رضی الدین بن حسین خوانساری (1113 ق)

شرح حدیث معروف به حدیث البیضه است که هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام نقل نموده است . «إن عبد اللّه الدیصانی سأل هشام بن الحکم فقال له: ألک رب ؟ فقال: بلی ، قال: أقادر هو ؟ قال: نعم قادر قاهر . قال: یقدر أن یدخل الدنیا کلها البیضة لا تکبر البیضة و لا تصغر الدنیا ؟ قال هشام: النظرة . فقال له: قد أنظرتک حولاً . ثم خرج عنه فرکب هشام إلی أبی عبد اللّه علیه السلام فاستأذن علیه فأذن له فقال له:

یا ابن رسول اللّه أتانی عبد اللّه الدیصانی بمسألة لیس المعول فیها إلا علی اللّه و

ص:242

علیک . . . الحدیث» (1) .

این شرح را خوانساری به نام شاه سلطان حسین صفوی تألیف نموده است .

چاپ: در ضمن مائده سماویه (قم ، کنگرۀ آقا حسین خوانساری ، 1378 ش) ، ص 347 - 378 ، با تحقیق از روی نسخۀ ذیل ، چاپ شده است .

[الذریعة: 193/13]

آغاز: جامع سعادت جاودانی حمد و ثنای قادر توانائیست که .

نسخه ها:

9836 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 560 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: اما بعد داعی بر نگارش این صحیفه ، شیخ حسین بن محمد تقی ساروی ، 1109ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 266].

1679 . شرح حدیث البیضة

(عربی)

از: محمد زمان بن محمد معصوم

شرحی است بر حدیثِ «و قیل لجعفر بن محمد الصادق علیه السلام : بم عرفت ربک ؟ قال:

انی لما رأیت حصناً مزلقاً املس لا فرج فیه ، و لا خلل ظاهره من فضة مایعة و باطنه من ذهبة مایعة انفلق منه طاووس و غراب و نسر و عصفور ، فعلمت ان للخلق صانعاً» (2) ، مشهور به «حدیث بیضه» . مؤلف این حدیث را به سبک فلسفی - عرفانی شرح نموده و در آن وحدت وجود را اثبات کرده است.

[الذریعة: 193/13]

آغاز: سبحان من أظهر من حصن نور علمه الأحدیة الإطلاق وحدة الموجود فظهر من عنقا العدم الی عرصة الوجود .

نسخه ها:

9837 . بابل ، مدرسۀ صدر: 312 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، جزء کشکول ، رسالۀ دوم مجموعه ، «10 ص» 5 برگ [فهرست مدرسۀ صدر: 221].

ص:243


1- (1) . الکافی: 79/1 . [1]
2- (2) . روضة الواعظین ، فتال نیشابوری: ص 31 . [2]

1680 . شرح حدیث التثلیث (جواب الشیخ إبراهیم حسنا)

(عربی)

از: محمد بن حسن عاملی مشغری (شیخ حر عاملی) ( 1104 ق)

شرح حدیث مشهوری است از حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله بدین عبارت: «حلال بیّن و حرام بیّن و شبهات بین ذلک فمن ترک الشبهات نجا من المحرمات و من أخذ بالشبهات ارتکب المحرمات و هلک من حیث لا یعلم» (1) . این شرح را شیخ حر در جواب اعتراض شیخ ابراهیم حسنا بر حدیث تثلیث نوشته و محمد رحیم بن محمد هراتی - شاگرد شیخ حر - نیز پاسخی بر جواب شیخ حر نگاشته که به نام جواب الجواب در الذریعة (179/5 رقم 778) معرفی شده است.

آغاز: هذا سؤال الشیخ إبراهیم رحمه اللّه بسمله الحمد للّه رب العالمین ... فإن قال قائل أیها السالکون فی طرق العمل بدلالة الحدیث ... علی أساس التثلیث.

نسخه ها:

9838 . تهران ، ملی تهران: 3808 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، 20 سطر ، 15 * 21 [فهرست ملی تهران: 23/17].

1681 . شرح حدیث تمثیل أمیر المؤمنین علیه السلام بسورة التوحید

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد) ( 1041 ق)

رسالۀ موجزی است در بیان حدیث نبویِ «یا علی مثلک فی امتی مثل قل هو اللّه أحد فمن أحبک بقلبه فکأنما قرأ ثلث القرآن ، و من أحبک بقلبه و أعانک بلسانه فکأنما قرأ ثلثی القرآن ، و من أحبک بقلبه و أعانک بلسانه و نصرک بیده فکأنما قرأ القرآن کله» . (2)

[معجم مؤلفی الشیعة: ص 407 ؛ الذریعة: 194/13]

ص:244


1- (1) . الکافی: 68/1 . [1]
2- (2) . الخصال ، شیخ صدوق: 573 و 580 ؛ این حدیث را شیخ صدوق را در الامالی (ص 86) [2] با اختلافی این چنین نقل کرده است: « یا أبا الحسن ، مثلک فی أمتی مثل سورة التوحید فمن قرأها مرة فقد قرأ ثلث القرآن ، و من قرأها مرتین فقد قرأ ثلثی القرآن ، و من قرأها ثلاثا فقد ختم القرآن ، فمن أحبک بلسانه فقد کمل له ثلث الایمان ، و من أحبک بلسانه و قلبه فقد کمل له ثلثا الایمان ، و من أحبک بلسانه و قلبه و نصرک بیده فقد استکمل الایمان ، و الذی بعثنی بالحق یا علی ، لو أحبک أهل الارض کمحبة أهل السماء لک لما عذب أحد بالنار» .

آغاز: الحمد کله لصانع الوجود کله و الصلاة أفضلها علی أفضل الرسل و آله.

انجام: و التمسک بأهل بیته الأطهرین صلوات اللّه علیه و علیهم أجمعین.

نسخه ها:

1/9839 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6162 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، شیخ محمد خراسانی ، 1022ق [فهرست آستان قدس: 101/5].

2/9840 . قم ، مرعشی: 7036 ، نسخ و نستعلیق ، محمد کاظم حسینی ، 1125ق ، رسالۀ شصت و دوم مجموعه ، «402پ403پ»2 برگ [فهرست مرعشی: 211/18].

3/9841 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 556 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، حسن بن علی الکورمی ، 1206ق ، اصفهان ، رسالۀ نهم مجموعه ، 12 * 20 [فهرست مؤید: 59/2].

4/9842 . قم ، مرعشی: 5143 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسین قزوینی ، 25 ربیع الاول 1286ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «57ر58ر»2 برگ [فهرست مرعشی: 13 / 348].

5/9843 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1709 ، نسخ ، بهاء الدین ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

6/9844 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2026 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 102/5].

7/9845 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3323 ، آغاز: بسمله و منک الاستیفاء یا کریم هذه رسالة فی تحقیق حدیث شریف ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «ص353-356»2 برگ [فهرست مجلس: 1093/10].

8/9846 . تهران ، دانشگاه تهران: عکس 6473 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 257/3].

1 شرح حدیث «توضؤوا مما غیرت النار و مما سخنته الشمس» (عربی)

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

ص:245

1682 . شرح حدیث «ثلاثة لا أدری أیّهم أعظم جرماً ...»

(عربی)

از: محمد بن احمد حسینی لاهیجانی ، سید (قرن 12 ق)

شرح دو حدیث است که شیخ صدوق در کتاب الخصال نقل کرده بدین عبارت:

«عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال : ثلاثة لا أدری أیهم أعظم جرماً: الذی یمشی خلف جنازة فی مصیبة غیره بغیر رداء ، أو الذی یضرب یده علی فخذه عند المصیبة ، أو الذی یقول: ارفقوا به و ترحموا علیه یرحمکم اللّه» و «قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : ثلاثة لا أدری أیهم أعظم جرما الذی یمشی مع الجنازة بغیر رداء ، و الذی یقول: ارفقوا به ، و الذی یقول: استغفروا له غفر اللّه لکم» (1) .

شارح این دو حدیث را طی هفت موضوع شرح کرده است .

آغاز: الحمد للّه العالم بخفیات الصدور و معضلات الاُمور و صلی اللّه علی محمد و آله عدد اللیالی و الدهور.

نسخه ها:

9847 . قم ، مرعشی: 7099 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، مفید بن ابو سعید بن قطب الدین محمد لاهیجی ، 1105ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «124پ - 133ر» 10 برگ [فهرست مرعشی: 253/18].

1683 . شرح حدیث جابلقا و جابلسا

از: زین العابدین کرمانی (قرن 14 ق)

روایت هایی است دربارۀ دو شهر افسانه ای - یکی در خاور و یکی در باختر - و مردمان افسانه ای آن دو شهر که ابلیس را نمی شناختند. این رساله در پاسخ شیخ محمد بن امام اللّه بهبهانی - که از بهبهان به خدمت شیخ رسیده بود - نوشته شده و در روز جمعه 7 رجب 1344 ق پایان یافته است.

[فهرست کتب مشایخ عظام: 582]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ، صلاة ... و بعد یقول العبد المسکین.

ص:246


1- (1) . الخصال: 191 و 192 .

نسخه ها:

9848 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 517 ، نسخ ، عبد الحسین بن عبد الکریم ، ذی قعده 1342ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «73پ - 88پ» 16 برگ [فهرست دائرة المعارف: 322/1 و 147].

1684 . شرح حدیث الجبر و الاختیار من الکافی

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9849 . تهران ، دانشگاه تهران: 6905 ، نستعلیق ، محمد تقی بن محمد باقر قاضی زاده ، 1133ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «174پ - 175پ» 2 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

393/16].

1685 . شرح حدیث جسد المیت و أنه یبلی إلا طینته

(عربی)

از: احمد بن محمد مهدی بن ابی ذر نراقی ، ملا ( 1245 ق)

نسخه ها:

9850 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 152 ، در اول این رساله به ملا مهدی نراقی نسبت داده شده است ، نسخ ، سید ابو القاسم موسوی اصفهانی ، 1323ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «62پ - 66ر» 5 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 113/1].

1686 . شرح حدیث «حبّنا أهل البیت یکفر الذنوب»

(عربی)

از: علی بن عبد اللّه بن علی بحرانی (1319 ق)

شرح حدیث نبوی است که بدین عبارت حضرت امام رضا علیه السلام از پدرانش از حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله روایت نموده اند: «حبّنا أهل البیت یکفّر الذنوب و یضاعف الحسنات و ان اللّه تعالی لیتحمل عن محبینا أهل البیت ما علیهم من مظالم العباد إلا

ص:247

ما کان منهم فیها علی اصرار و ظلم للمؤمنین» (1) . شارح با استفاده از ادلۀ عقلی و کلامی این حدیث را به صورت استدلالی شرح و در 2 ربیع الثانی 1317ق به پایان رسانده است.

چاپ: مجلۀ تراثنا شمارۀ 57 با تحقیق مشتاق مظفر ؛ میراث حدیث شیعه ، دفتر ششم ، ص 372 - 385 ، با تحقیق سید صادق حسینی اشکوری .

آغاز: الحمد للّه الذی وعد من أطاعه بجزیل الثواب و أوعد من عصاه بألیم العقاب.

نسخه ها:

9851 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 146 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و یکم مجموعه ، «129پ - 136ر» 8 برگ [فهرست مرکز احیاء: 208/1].

1 شرح حدیث حریز عن الصادق علیه السلام : «فی رجل أعطی رجلا تحج بها. ..»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1687 . شرح حدیث الحسن و الحسین علیهما السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9852 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9922 ، نسخ ، ابو الحسن ، 1262ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

1 شرح حدیث حضرت رضا علیه السلام

از: عبد الرحیم بن محمد یونس دماوندی ، ملا

رجوع کنید به: حل رموز رضویه.

ص:248


1- (1) . امالی شیخ طوسی: ص 164؛ [1]تفسیر صافی: 25/4 ؛ [2]بحارالأنوار: ج65 ، ص100 و ج 110 ، ص 15 . [3]

1688 . شرح حدیث «حقیق علی اللّه أن یدخل الضلال الجنة»

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

شرحی است بر حدیثی که امام صادق علیه السلام از حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله بدین عبارت روایت نموده است: « قال علیه السلام : قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : حقیق علی اللّه ان یدخل الضلال الجنة . فقال زراره: کیف ذلک جعلت فداک؟ قال علیه السلام : یموت الناطق و لا ینطق الصامت ، فیموت المرء بینهما فیدخله اللّه الجنة» (1) . تفسیر این حدیث را حاج محمد حسن خان سردار از کرمانی درخواست نموده و این درخواست توسط میرزا محمد شفیع صاحب دیوان به کرمانی تقدیم شده است . کرمانی نیز با استفاده از آیات و روایات به شرح این حدیث پرداخته و در روز چهارشنبه هشتم ربیع الاول 1271ق از تألیف آن فراغت یافته است.

آغاز: الحمد للّه الذی أنزل القرآن و علّمنا البیان و الصلاة علی سید الإنس.

نسخه ها:

9853 . قم ، مرعشی: 8064 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، جعفر بن علی اکبر شیرازی ، 1272ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 12 برگ [فهرست مرعشی: 66/21].

1 شرح حدیث حقیقت

از: عبد اللّه مدرس زنوزی

رجوع کنید به: الأنوار جلیه در کشف حقایق اسرار علویه.

1689 . شرح حدیث حقیقت

(فارسی)

از: ابن همام شیرازی شیعی (قرن 10 ق)

منظومه ای فارسی در شرح حدیث حقیقت است که جناب کمیل از أمیر المؤمنین علیه السلام روایت نموده (2) است.

ص:249


1- (1) . الغیبة ، شیخ طوسی: 460 ؛ بحارالأنوار: 290/5 و 143/52 . [1]
2- (2) . متن این حدیث و مصادر آن در معرفی کتاب الأنوار جلیه در کشف حقایق اسرار علویه ، ذکر گردید .

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر پنجم ، ص 207 - 246 ، با تحقیق سید محمد عمادی حائری .

نسخه ها:

9854 . تهران ، دانشگاه تهران: 2654 ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «10 - 22» 12 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1524/10].

1690 . شرح حدیث حقیقت

(عربی)

از: ابو الحسن بن اسماعیل شریف اصطهباناتی لاری ، محقق ( 1338 ق)

شرح فلسفی کوتاهی است با عناوین «قوله - قوله» بر حدیث حقیقت .

آغاز: الحمد للّه الذی خلق الإنسان و کرمه بتعلیم البیان و الصلاة و السلام .

نسخه ها:

1/9855 . شیراز ، ملی فارس: 277 ، ابو الحسن شریف اصطهباناتی (مؤلف) ، 1302ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 11 برگ [فهرست ملی فارس: 258/1].

2/9856 . اصفهان ، کشفی: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، رمضان 1309 ، رسالۀ دوم مجموعه [دلیل المخطوطات: 51].

1691 . شرح حدیث حقیقت

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

نسخه ها:

9857 . یزد ، وزیری: 507 ، نسخ ، ابو الحسن حسینی ، 1268ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 443/2].

1692 . شرح حدیث حقیقت

(عربی)

ص:250

از: حسین بن معین الدین میبدی ، کمال الدین ، قاضی (904 یا 911 ق)

توضیح کوتاهی است دربارۀ حدیث حقیقت .

آغاز: سأل کمیل بن زیاد عنه علیه السلام فقال ما الحقیقة.

نسخه ها:

1/9858 . قم ، مرعشی: 10882 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، زین العابدین بن شاه محمد استرآبادی ، 1006ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر» 1 برگ [فهرست مرعشی:

301/27].

2/9859 . تهران ، دانشگاه تهران: 1038 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران:

464/3].

1693 . شرح حدیث حقیقت

(عربی)

منسوب به: حسن بن یوسف بن علی ، جمال الدین (علامه حلی) ( 726 ق)

شرح مختصری بر حدیث حقیقت است. در انتساب این شرح به علامۀ حلی تردید هست و عده ای احتمال داده اند که از آثارِ جلال الدین دوانی باشد.

چاپ: در ضمن کلمات المحققین چاپ شده ؛ میراث حدیث شیعه ، دفتر سوم، ص 183 - 198 ، با تحقیق مهدی مهریزی .

[الذریعة: 345/9 و 196/13]

آغاز: الحمد للّه الذی بطن ذاته بصفاته و حجب صفاته.

نسخه ها:

1/9860 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 6112 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12 ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص24 - 28» 3 برگ [فهرست مجلس: 99/19].

2/9861 . تهران ، ملی تهران: 2700 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو القاسم ، 1287ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «80پ - 82» 3 برگ [فهرست ملی تهران: 150/13].

3/9862 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 226 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1333ق ، از روی نسخه آستان قدس ،رسالۀ ششم مجموعه ، «برگ 64 و 65» 2 برگ

ص:251

[فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 102/1].

4/9863 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1494 ، آغاز: برابر نمونه ، سید احمد بن محمد رضا حسینی خوانساری ، 1341ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 383].

5/9864 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1805 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهلم مجموعه ، «ص145-147»2 برگ [فهرست مجلس:

345/9].

6/9865 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4900 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و دوم مجموعه ، «74ر75ر»2 برگ [فهرست مجلس:

67/14].

7/9866 . تهران ، دانشگاه تهران: 1036 ، آغاز: برابر نمونه ، تعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 460/3].

8/9867 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 30 - د ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «54ر58ر»5 برگ [فهرست حقوق تهران: 373].

1694 . شرح حدیث حقیقت

(عربی)

از: حسن بن عبد الرحیم مراغی ، میرزا (1300 ق)

شرح مزجی بسیار مختصری بر حدیث حقیقت است.

آغاز: بسمله سأل کمیل بن زیاد عن أمیر المؤمنین علیه السلام فقال ما الحقیقة و أراد مطلق الحقیقة من دون اعتبار شی معها أصلا.

نسخه ها:

9868 . قم ، گلپایگانی: 6700/34/70 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1259ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:252

1695 . شرح حدیث حقیقت

(فارسی)

از: محمد بن محمود دهدار عیانی شیرازی (1016 ق)

شرح مختصری به نظم و نثر فارسی بر حدیث حقیقت است.

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر دوم ، ص 187-210 با تحقیق مهدی مهریزی .

[الذریعة : 140/18]

آغاز: باسمه سبحانه نوبتی داعی مسکین قدم قلم ... روان کرده بود که در جواب کمیل.

نسخه ها:

1/9869 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 259 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، رسالۀ ششم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 98/2].

2/9870 . تهران ، دانشگاه تهران: 2594 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، میر محمد مؤمن حسینی ، 1081ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «9-15»7 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

14349].

3/9871 . قم ، مسجد اعظم: 2364 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در فهرست قدیم با عنوان «رسالۀ کمیلیه» آمده است ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 13 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 552؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

4/9872 . تهران ، ملک: 4027 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «99ر103ر»5 برگ [فهرست ملک: 151/7].

1696 . شرح حدیث حقیقت

(فارسی)

گویا از: محمد بن حسین عاملی ، بهاء الدین (شیخ بهایی) ( 1030 ق)

بخشی است که از کشکول شیخ بهایی نقل شده است .

آغاز: بسمله آورده اند که کمیل بن زیاد از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام سؤال کرد که ماالحقیقة یعنی حقیقت چیست و کمیل از اصحاب قبول و مستکشف اسرار غیوب بود .

ص:253

انجام: چون قلم اینجا رسیده شد شکست اینست بیان اجمال کلمات امیر المؤمنین علیه السلام و تمامی کتاب مثنوی با شرحش بلکه مؤلفات اولین و آخرین از خواص حضرت رب العالمین این کلماتست تا معلوم شود و الحمد . . . .

نسخه ها:

9873 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1803 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، «ص365-370» 3 برگ [فهرست مجلس: 313/9].

1697 . شرح حدیث حقیقت

(فارسی)

از: مقیم کاشانی

شرحی عرفانی بر حدیث حقیقت است.

آغاز: بسمله باعث بر تسوید این کلمات قدسی سمات آن که چون پیوسته از راه راستی طبع و درستی فهم و سعادت خداداد .

نسخه ها:

9874 . تهران ، ملک: 4779 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1264 ق ، رسالۀ دهم مجموعه ، «30پ - 36پ» 7 برگ [فهرست ملک: 85/8].

1698 . شرح حدیث حقیقت به نظم (کمیلیه)

(فارسی)

از: شاه نعمت اللّه بن عبد اللّه ولی کرمانی ( 834 ق)

شرحی است به نظم بر حدیث حقیقت .

[منزوی: 1332]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة ... اما بعد روایت است که کمیل بن زیاد قدس سره سؤال کرد از.

نسخه ها:

1/9875 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3067 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ،

ص:254

بدون نام کاتب ، 1265ق ، رسالۀ چهل و نهم مجموعه ، «ص179-182»2 برگ [فهرست مجلس: 598/10].

2/9876 . تهران ، خانقاه نور بخش: 562 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «ص188 - 194» 4 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 210/2].

3/9877 . قم ، مرعشی: 4781 ، آغاز: حمد حق واجب است بر عاقل خوش حمد او همیشه بدل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مرعشی: 345/12].

4/9878 . تهران ، ملک: 1668 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست ملک: 326/5].

5/9879 . تهران ، ملک: 4189 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «35پ41ر»8 برگ [فهرست ملک: 237/7].

6/9880 . تهران ، ملک: 518 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «41-46»6 برگ [فهرست ملک: 52/5].

7/9881 . تهران ، ملک: 5298 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «105پ109پ»5 برگ [فهرست ملک: 269/8].

1699 . شرح حدیث حقیقت

(عربی و فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شروح مختلفی بر حدیث حقیقت ، که مؤلفین آنها شناخته نشده است .

نسخه ها:

1/9882 . قم ، مرعشی: 4650 ، آغاز: هذا ما سأل کمیل بن زیاد أمیر المؤمنین علیاً ... تفسیر هذه الکلمات ، نستعلیق ، احمد بن محمود متطبب ، 866 ق ، رسالۀ بیست و ششم مجموعه ، عربی ، «213پ - 215پ» 3 برگ [فهرست مرعشی: 231/12].

2/9883 . قم ، مرعشی: 7498 ، آغاز: حمد بی حد و غایت و ثنای بی حد و نهایت حضرت پادشاهی را ، نستعلیق ، کمال الدین حسین ، شعبان 1070ق ، فارسی ،رسالۀ چهارم

ص:255

مجموعه ، «17ر20ر»4 برگ [فهرست مرعشی: 293/19].

3/9884 . تهران ، دانشگاه تهران: 3367 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1085ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «87ر91ر»5 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2367/11].

4/9885 . تهران ، ملی تهران: 2116 ، نسخ و نستعلیق ، نعمت اللّه آصف حسینی ، 1110ق ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «496-501»6 برگ [فهرست ملی تهران: 149/5].

5/9886 . تهران ، ملک: 1597 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، فارسی ، رساله دوم مجموعه [فهرست ملک: 302/5].

6/9887 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 556 ، آغاز: الحمد للّه الذی تجلی لقلوب العارفین لیروا آثار جلاله فی کل شیء ، انجام: فجعلهم قائد أصحاب العرفان و المکاشفة و العیان ، نستعلیق ، حسن بن علی کورمی ، 1206ق ، اصفهان ، رسالۀ هشتم مجموعه ، 12*20 [فهرست مؤید: 58/2].

7/9888 . تهران ، دانشگاه تهران: 8299 ، نسخ ، عبد اللّه بن محمد خوانساری ، جمادی الثانی 1267ق ، عربی ،رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 101/17].

8/9889 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 631 ، آغاز: حمد جلال احدیت نه حد زبان هر کس است ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1268ق ، فارسی ،رسالۀ دوازدهم و سیزدهم مجموعه [فهرست مجلس: 393/2].

9/9890 . شیراز ، خانقاه احمدیه: 10 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 218/5].

10/9891 . رشت ، فرهنگ: 312 ج ، ابو القاسم بن علی اکبر گیلانی ، 1306ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 135].

11/9892 . تهران ، دانشگاه تهران: 2831 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 13 و 14 ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «229-235»7 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1672/10].

12/9893 . رشت ، فرهنگ: 598 م ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 140].

13/9894 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5924 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 103/5].

14/9895 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5963 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در

ص:256

صدر رساله نوشته شده: «الرسالة الکمیلیة من تحقیقات مولانا محمد محسن» [فهرست آستان قدس: 103/5].

15/9896 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 1020 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فهذا شرح سؤالات کمیل بن زیاد رضی اللّه عنه أمیر المؤمنین ... ما الحقیقة ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی ، رسالۀ سوم مجموعه ، 12 برگ [فهرست مجلس: 301/23].

16/9897 . تهران ، دانشگاه تهران: 1169 ، آغاز: از جمله حدیث مرویه از مولی الموالی آقای مؤمنان ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ،رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 2333/6].

17/9898 . تهران ، ملک: 1668 ، آغاز: حمد بی حد و ثنای بی عد حضرت احد قدیم و خداوند کریم است ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «142ر145پ»4 برگ [فهرست ملک: 326/5].

18/9899 . تهران ، ملک: 4858 ، آغاز: این شنیدستی که شه مولی علی * سر خود با چه بگفت از پردلی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، شرح حدیث حقیقت به نظم در ضمن أسرار الولایة ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 109/1].

1 شرح حدیث حقیقت

از: محمد نصیر بن محمد نصیر گیلانی

رجوع کنید به: درة السلطانی.

1700 . شرح حدیث حقیقت (کمیلیه)

(فارسی)

از: عبد الرزاق بن ابی الغنائم کاشانی ، کمال الدین (735 یا 736 ق)

شرح معروفی است بر حدیث حقیقت . این شرح را مؤلف به درخواست حسن افتخار بن نصر اللّه نگاشته است . مؤلف شرحی به عربی نیز بر این حدیث نوشته است.

[نسخه های خطی فارسی منزوی: 1331/2؛ الذریعة: 196/13 و 140/18؛ فهرست دانشگاه تهران: 2882/12]

ص:257

آغاز: الحمد للّه علی ما عرفنا حقیقة ذاته و وفّقنا للاتصاف بعموم صفاته ... اما بعد این رساله مشتمل بر تحقیق حقیقت که أمیر المؤمنین ...در جواب کمیل ... فرموده و شیخ الإسلام ... عبدالرزاق.

نسخه ها:

1/9900 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13465 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1094ق ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 471].

2/9901 . قم ، مرعشی: 2010 ، آغاز: سال کمیل بن زیاد ... حاصل مفاد این حدیث شریف با این بیان لطیف آنکه کمیل بن زیاد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1256ق ، در استدراکات فهرست مرعشی از عز الدین محمود کاشانی دانسته شده است ، فارسی ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مرعشی: 13/6].

3/9902 . قم ، گلپایگانی: 1051/6/141 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «62ر - 65پ» 5 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1 شرح حدیث حقیقت

از: محمد بن سلیمان تنکابنی ، صاحب قصص العلماء

رجوع کنید به: ضیاء الأبصار فی معرفة حقیقة الملک الجبار.

1 شرح حدیث حقیقت

از: ابو القاسم بن محمد نبی راز شیرازی (میرزا بابا ذهبی)

رجوع کنید به: طباشیر الحکمة.

1701 . شرح حدیث الحقیقة

(عربی)

از: عبد الرزاق بن ابی الغنائم کاشانی ، کمال الدین (735 یا 736 ق)

شرحی است به عربی بر حدیث حقیقت ، شرح فارسی مؤلف بر این حدیث قبل از این معرفی گردید .

[الذریعة: 196/13 ؛ التراث العربی:285/3]

ص:258

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فهذا مما أملأ الشیخ.

نسخه ها:

1/9903 . قم ، مرعشی: 1994 ، نسخ ، محمود بن محمد آشتیانی اصفهانی ، 4 رجب 748 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «130پ - 132ر» 3 برگ [فهرست مرعشی: 365/5].

2/9904 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 150 ، تعلیق ، یوسف بن حسن جاستی ، قرن 8 ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «188 - 191» 4 برگ [فهرست مجلس: 36/22].

3/9905 . تهران ، دانشگاه تهران: 1015 ، تعلیق ، بدون نام کاتب ، نزدیک 913 ق ، فارسی و عربی ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

4/9906 . قم ، مرعشی: 8460 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق [فهرست مرعشی: 22 / 48].

5/9907 . تهران ، دانشگاه تهران: 881 ، نسخ ، محمد بن فتح اللّه بسطامی ، 1 ربیع الاول 1004ق ، فارسی و عربی ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

6/9908 . تهران ، ملک: 1920 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1080ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «151پ155ر»5 برگ [فهرست ملک: 398/5].

7/9909 . تهران ، دانشگاه تهران: 2594 ، نستعلیق ، میر محمد مؤمن حسینی ، 1081ق ، فارسی ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-9»9 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1434/9].

8/9910 . تهران ، دانشگاه تهران: 6710 ، نستعلیق ، نصیر الدین محمد رضوی (شاگرد آقا حسین خوانساری) ، 1064 و 1096 ق ، رسالۀ سی و هفتم مجموعه ، «105پ» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 341/16].

9/9911 . تهران ، دانشگاه تهران: 1035 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شهاب الدین حسینی ، شعبان 1098ق ، رسالۀ سی و سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

10/9912 . تهران ، دانشگاه تهران: 1940 ، نستعلیق چلیپا ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «26پ - 28پ» 3 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 557/8].

11/9913 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 22].

ص:259

12/9914 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان: 133 (17178) ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اول مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 928/11].

13/9915 . قم ، مرعشی: 8945 ، نسخ و نستعلیق ، محمد یوسف بن محمد علی ، 1105 و 1106ق ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست مرعشی: 116/23].

14/9916 . قم ، مرعشی: 4353 ، نسخ و نستعلیق ، محمد مهدی بن علی نقی حسینی قمی ، 1084 و 1107ق ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، «50ر - 51پ» 2 برگ [فهرست مرعشی: 340/11].

15/9917 . تهران ، دانشگاه تهران: 252 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، نور الدین محمد بن مرتضی ، نزدیک 1115ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

16/9918 . قم ، مرعشی: 188 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1182ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «50پ - 52پ» 3 برگ [فهرست مرعشی: 218/1].

17/9919 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3577 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص137 - 143» 4 برگ [فهرست مجلس: 1545/10].

18/9920 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 26 ، آغاز: الحقیقة هنا هو الشیء الثابت الواجب بذاته ، انجام: وقت الاستواء و عند الابتلاج لا یحتاج إلی السراج ، نسخ ، طه بن یحیی بن سلیمان بن محمد کردی خوشناری ، قرن 12ق ، دمشق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 21 سطر ، 16 * 21 [فهرست مؤید: 565/3].

19/9921 . تهران ، دانشگاه تهران: 4650 ، نسخ ، علی اصغر شاه کوهی ، 1226ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «104-114»11 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3594/14].

20/9922 . تهران ، ملک: 1236 ، نستعلیق ، محمد علی بن عبد الکریم مروزی ، 1236ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست ملک: 250/5].

21/9923 . قم ، مرعشی: 3445 ، نستعلیق ، مهر علی تبریزی ، شعبان 1251ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «263ر264پ»2 برگ [فهرست مرعشی: 237/9].

22/9924 . تهران ، دانشگاه تهران: 9577 ، نسخ و نستعلیق ، سید علی اصغر بن محمد قاسم طباطبایی زواره ای کچویی ، 1254ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «279ر279پ»1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 410/17].

23/9925 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، خلخالی ، 1255ق ، رسالۀ پانزدهم

ص:260

مجموعه [دلیل المخطوطات: 151].

24/9926 . قم ، مرعشی: 1015 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 9 رجب 1279ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست مرعشی: 210/3].

25/9927 . تهران ، دانشگاه تهران: 3894 ، نستعلیق ، نصر اللّه بن احمد نراقی ، 1294ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «194-200»7 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2882/12].

26/9928 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1100 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «3صفحه»2 برگ [فهرست اهدایی رهبری: 338].

27/9929 . تهران ، دانشگاه تهران: 3322 ، نستعلیق ، محمد قاسم فاضل خلخالی ، قرن 12 و 13 ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-9»9 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2305/11].

28/9930 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 234 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست ادبیات تهران: 37/3].

29/9931 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 87 - ج ، نستعلیق چلیپا ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «5پ6پ»2 برگ [فهرست حقوق تهران: 373].

30/9932 . تهران ، دانشگاه تهران: 871 ، آغاز: برابر نمونه ، تعلیق ، محمد علی ، نزدیک 1301 ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

31/9933 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6164 ، نستعلیق ، محمد حسین ، 1304ق [فهرست آستان قدس: 108/5].

32/9934 . تهران ، ملی تهران: /1996ع ، عنایت اللّه بن عبد اللّه روزبه ، 1330ق ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، «178ر197ر»20 برگ [فهرست ملی تهران: 38/11 و 54].

33/9935 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6163 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 102/5].

34/9936 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1822 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «ص128-133»3 برگ [فهرست مجلس:

421/9].

35/9937 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1822 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه ، «128-133»6 برگ [فهرست مجلس: 240/5].

ص:261

36/9938 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2859 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلوات الزاکیات علی محمد و آله الطاهرین ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و هفتم مجموعه ، «ص84-89»3 برگ [فهرست مجلس: 198/10].

37/9939 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7753 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-6»6 برگ [فهرست مجلس: 240/26].

38/9940 . تهران ، دانشگاه تهران: 1113 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلوات الزاکیات علی محمد و آله ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی و عربی ،رسالۀ دوازدهم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1377/5].

39/9941 . تهران ، دانشگاه تهران: 2401 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «183-186»4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1014/9].

40/9942 . تهران ، ملی تهران: /1996ع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «141پ143ر»3 برگ [فهرست ملی تهران: 37/11].

41/9943 . قم ، گلپایگانی: 1356/8/66 ، آغاز: سأل کمیل بن زیاد أمیر المؤمنین علیا علیه السلام فقال ما الحقیقه؟ فقال کمیل أو لست صاحب سرک ... و لما کان کمیل قدس اللّه وجه من اصحاب القلوب ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «31ر - 32پ» 2 برگ ، چلیپایی ، سابقه: حاج اسماعیل هدایتی [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید؛ مجلۀ تراثنا: 124/4].

42/9944 . قم ، مسجد اعظم: 1354 ، سأل کمیل بن زیاد (رض) أمیر المؤمنین علیاً ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، 17 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 511؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

43/9945 . تهران ، ملک: 1668 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «125پ129پ»5 برگ [فهرست ملک: 326/5].

44/9946 . تهران ، ملک: 4027 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة الزاکیات علی محمد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [فهرست ملک: 150/7].

45/9947 . تهران ، ملک: 4645 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست ملک: 448/7].

ص:262

46/9948 . تهران ، ملک: 5824 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ملک: 57/9].

47/9949 . همدان ، مدرسۀ غرب: 646 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و یکم ، «ص736-738»2 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 260].

48/9950 . مشهد ، ادبیات مشهد: 335 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست ادبیات مشهد: 204].

49/9951 . تهران ، مجلس سنا: 281 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «283-289»7 برگ [فهرست مجلس سنا: 140/1].

50/9952 . ری ، آستان عبد العظیم: 376 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 451/3].

51/9953 . شیراز ، خانقاه احمدیه: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 225/5].

52/9954 . عراق * ، نجف ، شیخ آقا بزرگ تهرانی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم ، «192پ197پ»6 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران:

میکروفیلم 2986 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 752/1].

53/9955 . قم ، آستان معصومیه (س): 478 ، آغاز: الحقیقة ههنا هو الشیء الثابت الواجب ، اسد اللّه بن نظر علی خان تنکابنی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست آستان معصومیه (س): 90/2].

1702 . شرح حدیث الحقیقة

(فارسی)

از: محمد تقی بن محمد کاظم نعمة اللهی کرمانی (مظفر علیشاه) ( 1215 ق)

شرح منظومی است بر شرح حدیث حقیقت ، این منظومه بخشی از مثنوی بحر الأسرار مؤلف است.

آغاز:

مرتضی آن پادشاه پاک ذیل ریخته فیض حقیقت بر کمیل

[الذریعة: 197/13]

ص:263

نسخه ها:

1/9956 . قم ، مرعشی: 7341 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، رستم بن بیجن ، 1256ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «173 پ - 180 پ » 8 برگ [فهرست مرعشی:

138/19].

2/9957 . تهران ، ملک: 5181 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، خانلر بن احمد مازندرانی ، 1270ق ، 19 برگ [فهرست ملک: 499/3].

1703 . شرح حدیث الحقیقة

(عربی)

از: محمود بن علی بن ابی طاهر نطنزی کاشانی ، عز الدین ( 735 ق)

شرح عرفانی مختصری بر حدیث حقیقت است.

[الذریعة: 197/13 و 223/11]

آغاز: قال الشیخ العارف المحقق عز الملة و الدین محمود بن علی بن طاهر کاشانی.

نسخه ها:

1/9958 . قم ، مرعشی: 10120 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «6ر - 7ر» 2 برگ [فهرست مرعشی: 86/26].

2/9959 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 150 ، آغاز: قال الشیخ العالم... فی تفسیر سؤال کمیل بن زیاد اعلم أن الحقیقة فعلیة ، تعلیق ، یوسف بن حسن جاستی ، قرن 8ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «193 - 194» 2 برگ [فهرست مجلس: 37/22].

3/9960 . تهران ، ملی تهران: /727ف ، آغاز: الحمد للّه وحده و الصلاة علی نبیه محمد و آله و بعد هذا ما سأل کمیل بن زیاد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «ص280 - 283» 2 برگ [فهرست ملی تهران: 238/2].

4/9961 . تهران ، دانشگاه تهران: 6710 ، نستعلیق ، نصیر الدین محمد رضوی (شاگرد آقا حسین خوانساری) ، 1064 و 1096ق ، رسالۀ سی و هشتم مجموعه ، «هامش 105پ» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 341/16].

ص:264

5/9962 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 172 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11 ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «37-39»3 برگ [فهرست مجلس: 59/22].

6/9963 . تهران ، دانشگاه تهران: 1036 ، آغاز: برابر نمونه ، تعلیق ، بدون نام کاتب ، 1116ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

7/9964 . تهران ، دانشگاه تهران: 3864 ، نسخ و شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «149-150»2 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

2843/12].

8/9965 . قم ، مرعشی: 8373 ، نسخ و تعلیق ، ابو طالب عبد الواسع بن محمد هادی فارسی ، 1222ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «4پ»1 برگ [فهرست مرعشی: 339/21].

9/9966 . تهران ، دانشگاه تهران: 379 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1270ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 462/3].

10/9967 . تهران ، دانشگاه تهران: 3894 ، نستعلیق ، نصر اللّه بن احمد نراقی ، 1294ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «166-168»3 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2880/12].

11/9968 . تهران ، دانشگاه تهران: 3322 ، نستعلیق ، محمد قاسم فاضل خلخالی ، قرن 12 و 13 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «9-12»4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3322/11].

12/9969 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6163 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 102/5].

13/9970 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، بدون نام کاتب ، ق 13 ، رسالۀ سی و پنجم مجموعه ، «2 ص» 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 725/23].

14/9971 . تهران ، دانشگاه تهران: 1925 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 537/8].

15/9972 . تهران ، ملی تهران: /1996ع ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، «179 ر و پ » 1 برگ [فهرست ملی تهران: 38/11 و 54].

16/9973 . مشهد ، ادبیات مشهد: 335 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [فهرست ادبیات مشهد: 204]. (1)

ص:265


1- (1) . شرح حدیث حقیقت، از: محمد باقر بن مرتضی بن احمد طباطبایی یزدی (م 1298 ق)، مؤلف از این رساله در پایان کتابش لوائح اللوحین نام برده است.

1 شرح حدیث «حلال محمد حلال إلی یوم القیامة»

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانی

رجوع کنید به: جواب سؤال از حدیث شریف «حلال محمد حلال إلی یوم القیامة» .

1704 . شرح حدیث حلیة الرسول

(فارسی)

از: محمد بن محمد صادق حسینی قزوینی ، صدر الدین (قرن 12 ق)

شرحی است بر حدیث معروف حلیة الرسول صلی الله علیه و آله که حضرت امام حسن مجتبی از خاله اش هند بن أبی هاله نقل نموده است . (1)آغاز: الحمد للّه الذی خلق الإنسان فی أحسن تقویم و الصلاة علی حبیبه.

نسخه ها:

9974 . قزوین ، فحول قزوینی: مجموعه 1 ، صدر الدین محمد حسینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت [مجلۀ تراثنا: 88/2].

1705 . شرح حدیث الحوت و قرن الثور

(عربی)

از: علی بن جمشید نوری اصفهانی ( 1246 ق) شرح حدیثی است که مرحوم کلینی در الکافی بدین عبارت نقل نموده است:

« . . . أبان بن تغلب ، عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال: سألته عن الأرض علی أی شیء هی؟ قال: هی علی حوت . قلت: فالحوت علی أی شیء هو؟ قال: علی الماء . قلت:

فالماء علی أی شیء هو؟ قال: علی صخرة . قلت: فعلی أی شیء الصخرة؟ قال:

علی قرن ثور أملس . قلت: فعلی أی شیء الثور؟ قال: علی الثری . قلت: فعلی أی شی ء الثری؟ فقال: هیهات عند ذلک ضلّ علم العلماء» . (2)آغاز: بسمله یقول النوری ... قال سألت عن الأرض علی أی.

ص:266


1- (1) . این حدیث را شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا علیه السلام (282/2) و [1]معانی الاخبار (ص 80) و علامه مجلسی در بحارالأنوار (148/16) ذکر نموده اند .
2- (2) . الکافی: 89/8 . [2]

نسخه ها:

9975 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 534/1 ، تحریری ، محمد صادق بن محمد جعفر خراسانی ، 1248ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «28پ - 29پ» 2 برگ ، تحریری [فهرست دائرة المعارف: 147/1 و 323].

1 شرح حدیث «خاطبنی ربی بلسان علی علیه السلام » (عربی)

از: علی خان مدنی دشتکی شیرازی ، سید صدر الدین ( 1120 ق)

رجوع کنید به: الأخبار الخمسة.

1706 . شرح حدیث خضر

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

شرح مختصری است بر حدیثی که در علل الشرائع و عیون اخبار الرضا علیه السلام نقل شده است . طبق این حدیث حضرت خضر علیه السلام از أمیر المؤمنین علیه السلام چند سؤال نموده و حضرت آنها را پاسخ گفته است. این شرح در ماه ربیع الثانی 1102 ق به پایان رسیده است.

چاپ: اصفهان ، 1409ق ، به همراه الاعتقادات .

[کتابشناسی مجلسی: 255]

آغاز: الحمد للّه و سلام علی عباده ... أخبر عدة من الأفاضل الکرام.

نسخه ها:

9976 . قم ، مرعشی: 187 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1125ق ، رسالۀ بیست و چهارم مجموعه ، «269ر272ر»4 برگ [فهرست مرعشی: 215/1].

1707 . شرح حدیث خلق (حدوث) الأسماء

(عربی)

از: محمد بن عبد النبی اخباری ، ابو محمد (متخلص به سیل) (1232 ق)

شرح مختصری است بر حدیثی که بدین عبارت از امام صادق علیه السلام در خلق اسمای

ص:267

الهی نقل شده است:

«إن اللّه تبارک و تعالی خلق اسماً بالحروف غیر متصوت ، و باللفظ غیر منطق و بالشخص غیر مجسد و التشبیه غیر موصوف و باللون غیر مصبوغ ، منفی عنه الأقطار ، مبعد عنه الحدود ، محجوب عنه حس کل متوهم ، مستتر غیر مستور فجعله کلمة تامة علی أربعة أجزاء معاً لیس منها واحد قبل آخر ، فأظهر منها ثلاثة أسماء لفاقة الخلق إلیها و حجب منها واحداً و هو الاسم المکنون المخزون ، فهذه الأسماء التی ظهرت ، فالظاهر هو اللّه تبارک و تعالی ، و سخر سبحانه لکل اسم من هذه الأسماء أربعة أرکان ، فذلک اثنا عشر رکنا ، ثم خلق لکل رکن منها ثلاثین اسماً فعلاً منسوباً إلیها فهو الرحمن ، الرحیم ، الملک ، القدوس ، الخالق البارئ ، المصور ، الحی القیوم لا تأخذه سنة و لا نوم ، العلیم ، الخبیر ، السمیع ، البصیر ، الحکیم ، العزیز ، الجبار ، المتکبر ، العلی ، العظیم ، المقتدر القادر ، السلام ، المؤمن ، المهیمن (الباریء) ، المنشیء ، البدیع ، الرفیع ، الجلیل ، الکریم ، الرازق ، المحیی ، الممیت ، الباعث ، الوارث ، فهذه الأسماء و ما کان من الأسماء الحسنی حتی تتم ثلاث مائة و ستین اسماً فهی نسبة لهذه الأسماء الثلاثة و هذه الأسماء الثلاثة أرکان ، و حجب الاسم الواحد المکنون المخزون بهذه الأسماء الثلاثة و ذلک قوله تعالی: قل ادعوا اللّه أو ادعوا الرحمن أیّاً ما تدعوا فله الأسماء الحسنی». (1)آغاز: قال أبو عبد اللّه علیه السلام إن اللّه تبارک و تعالی خلق أسماء بالحروف.

نسخه ها:

9977 . تهران ، دانشگاه تهران: 922 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1677/5].

1708 . شرح حدیث «خلق اللّه الأشیاء بالمشیة و المشیة بنفسها» به نظم

(فارسی)

از: محمد هاشم بن محمد اسماعیل ذهبی شیرازی ، درویش (1199 ق)

شرح منظوم و مختصری است بر حدیثی که بدین عبارت از امام صادق علیه السلام روایت شده است: «خلق اللّه المشیة بنفسها ثم خلق الاشیاء بالمشیة» . (2)

ص:268


1- (1) . الکافی: 112/1 . [1]
2- (2) . التوحید ، شیخ صدوق : ص 148 و 339 .

نسخه ها:

9978 . تهران ، ملک: 5690 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ضمن دیوان درویش ، رسالۀ سوم مجموعه ، «147پ - 149پ» 3 برگ [فهرست ملک: 467/8].

1709 . شرح حدیث «خلق اللّه الأشیاء بالمشیة ...»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9979 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12810 ، ابو القاسم خونساری ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

1710 . شرح حدیث «خلق اللّه الأشیاء بالمشیة ...»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بسمله . قال أطال اللّه بقاه ...ما معنی قول مولینا الصادق علیه السلام المروی فی الکافی خلق اللّه الأشیاء بالمشیة و خلق المشیة بنفسها أقول أراد الإمام علیه الصلوات و السلام .

نسخه ها:

9980 . قم ، گلپایگانی: 1074/6/164 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، گویا به خط مؤلف ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح و متن خط خوردگی دارد ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 10ر» 10 برگ ، 11 سطر ، 11*17/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1711 . شرح حدیث خلقة العلویات (شرح حدیث عالم علوی)

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

ص:269

مؤلف شاگرد فیض کاشانی است و این شرح را به روش اشراقی و عرفانی نگاشته است.

نسخه ها:

9981 . مشهد ، کاظم مدیر شانه چی: بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی: 597/5].

1712 . شرح حدیث «خمرت طینة آدم ...»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث قدسی که در مجامع روایی بدین عبارت نقل شده است:

«خمرت طینة آدم بیدی أربعین صباحاً» . (1)نسخه ها:

9982 . تهران ، ملک: 554 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست ملک: 75/5].

1713 . شرح حدیث «خیر الصفوف فی الصلاة المقدم»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیثی است که در کافی بدین عبارت نقل شده است: «خیر الصفوف فی الصلاة المقدم و خیر الصفوف للنساء فی الجنائز المؤخر . قیل یا رسول اللّه و لم؟ قال: صار سترة للنساء» . (2)آغاز: قال (صلی الله علیه و آله) خیر الصفوف فی الصلاة المقدم و خیر الصفوف للنساء .

نسخه ها:

9983 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3150 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شمس الدین گیلانی ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «صفحۀ 120» 1 برگ [فهرست مجلس:

730/10].

ص:270


1- (1) . عوالی اللئالی ، ابن ابی جمهور احسایی: 98/4 ؛ [1] شرح الأسماء الحسنی ، ملا هادی سبزواری: 81/1 و 92 ؛ الدر المنثور ، جلال الدین سیوطی: 15/2 .
2- (2) . الکافی ، کلینی: 176/3 . [2]

1 شرح حدیث داود بن رزین من الکافی فی العلل و الأمراض

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1714 . شرح حدیث در تلو آیة إن اللّه یبشّرک

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

نسخه ها:

9984 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1521 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1263ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

1715 . شرح حدیث در ستایش حمیری (دو حدیث)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9985 . تهران ، ملک: 792 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 177/5].

1716 . شرح حدیث «الدنیا مزرعة الآخرة»

(عربی)

از: زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (شهید ثانی) ( 965 ق)

شرح متوسطی است بر حدیث نبوی بدین عبارت: «الدنیا مزرعة الآخرة» . (1)چاپ: رسائل الشهید الثانی ، الجزء الثانی: ص 820 - 832 .

[الذریعة: 198/13]

آغاز: الحمد للّه حق حمده و الصلاة علی محمد نبیه و عبده و علی آله.

انجام: فما ظنک بترک الزرع أصلاً فهذا مجمل القول فی سرّ قول النبی صلی اللّه علیه و آله الدنیا مزرعة الآخرة . تمت .

ص:271


1- (1) . عوالی اللئالی ، ابن ابی جمهور احسایی: 267/1 ؛ [1] کشف الخفا و مزیل الالباس: 495/1 .

نسخه ها:

1/9986 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8889 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی بن شجاع کرکی ، 989ق [فهرست آستان قدس: 286/14].

2/9987 . قم ، گلپایگانی: 4062/20/182 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 17 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 255/2؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

3/9988 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 561 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1281ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «96پ - 102ر» 7 برگ [فهرست الهیات تهران: 329/1 و 573].

4/9989 . چالوس ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 507 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1293 ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 11 * 17 [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام ].

5/9990 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1231 ، آغاز و انجام : برابر نمونه ، شیخ محمد علی بن محمود تبریز ، 1030 تا 1044 ق ، رسالۀ پنجاه و پنجم مجموعه ، «154ب - 155الف» 1 برگ ، 26 * 19 [فهرست مجلس: 836/23].

6/9991 . قم ، گلپایگانی: 6958/35/138 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، 12 برگ ، 14 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1717 . شرح حدیث «دولتنا فی آخر الزمان»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر شعری که از امام صادق علیه السلام روایت شده بدین عبارت:

لکل اناس دولة یرقبونها و دولتنا فی آخر الدهر تظهر (1)

مؤلف این حدیث را بر دولت صفوی تطبیق داده و برای این موضوع ، دوازده دلیل آورده است. این رساله به شاه طهماسب صفوی (974 ق) تقدیم شده است .

علامه مجلسی نیز رساله ای در شرح همین حدیث و تطبیق آن با دولت صفویه دارد که با عنوان رساله در رجعت یا ترجمۀ چهارده حدیث ، قبل از این معرفی گردید .

ص:272


1- (1) . الامالی ، شیخ صدوق: 578 ؛ [1]روضة الواعظین ، فتال نیشابوری: 212 و 297 ؛ [2]بحارالأنوار: 134/51 . [3]

آغاز: استفتاح ابواب فیض واهب متعال در افتتاح هر مقال میمون فال و استجلاب.

نسخه ها:

9992 . قم ، مرعشی: 1381 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ زیبا ، بدون نام کاتب ، 1017ق ، 32 برگ [فهرست مرعشی: 154/4].

1718 . شرح حدیث دیصانی و مسئلۀ بداء و شرح حدیث مشمشة

(1)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

9993 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1132 ، سید محمد صادق طباطبایی (م 1300ق) ، قرن 13 ، رسالۀ سوم مجموعه ، «98 الف - 102 ب» 4 برگ ، 11/5 * 17/5 [فهرست مجلس: 597/23].

1719 . شرح حدیث رأس الجالوت

(عربی)

از: ابو القاسم بن حسن گیلانی قمی (میرزای قمی) ( 1231 ق)

شرح فلسفی مختصری است بر حدیث رأس الجالوت . این حدیث مناظره ای است بین امام رضا علیه السلام با رهبر دینی یهودیان که رأس الجالوت نامیده می شد . طبق این روایت رأس الجالوت از امام پرسش هایی نموده که اولش چنین است: «ما الکفر و ما الإیمان و ما الکفر و ما الشیطان؟» . این شرح در سال 1200ق نگاشته شده است.

آغاز: الحمد للّه و کفی و الصلاة علی عباده الذین اصطفی محمد و آله الطاهرین.

نسخه ها:

1/9994 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 818 ، بدون نام کاتب ، 1200ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه: 67/1].

ص:273


1- (1) . گویا منظور عبارت «ما جعل اللّه المشمشة مشمشة بل اوجدها» است که از حکما نقل شده و حدیث نیست .

2/9995 . قم ، مرعشی: 1259 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، غلام رضا بن محمد حسین اصفهانی ، 14 جمادی الاول 1255ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مرعشی:

61/4].

3/9996 . قم ، گلپایگانی: 6745/34/115 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی رضا بن ازهیر قمی ، 11 محرم 1261ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 20 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

4/9997 . قم ، مرعشی: 11378 ، آغاز: برابر نمونه ، تحریری ، محمد رضا بن محمد تهرانی ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «81-88»9 برگ ، 17 سطر ، 10*16 [فهرست مرعشی: 637/28].

5/9998 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6164 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسین ، 1304ق [فهرست آستان قدس: 107/5؛ فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

6/9999 . قم ، مرعشی: 10212 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «4پ8پ»5 برگ [فهرست مرعشی: 177/26].

7/10000 . قم ، مرعشی: 5328 ، نسخ ، محمد مهدی بن اللّه قلی همدانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ5پ»4 برگ [فهرست مرعشی: 113/14].

8/10001 . تهران ، دانشگاه تهران: 1020 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق شکسته ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 23 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1193/5].

9/10002 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمد: 161 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، ابو طالب بن محمد حسن آرانی ، بدون تاریخ کتابت ، در مجلۀ وقف میراث جاویدان با شماره 37 معرفی شده ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص 544 - 555» 6 برگ ، سابقه:

مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 262 [فهرست عکسی مرکز احیاء: 303/1؛ فهرست امامزاده هلال].

1720 . شرح حدیث رأس الجالوت

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

تألیف این شرح در سال 1225 ق صورت گرفته است.

ص:274

چاپ: تبریز ، 1276ق ، در ضمن جلد دوم جوامع الکلم.

[موسوعة مؤلفی الإمامیة: 536/3؛ فهرست مشایخ عظام: 225]

آغاز: الحمد للّه و صلی اللّه علی محمد و آله أجمعین أما بعد فیقول العبد المسکین أحمد بن زین الدین الأحسائی.

نسخه ها:

1/10003 . تهران ، ملی تهران: /755ع ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد الرحیم بن ولی محمد اردبیلی ، 1235ق ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، «ص372-374»2 برگ [فهرست ملی تهران: 241/8].

2/10004 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12804 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شیر علی همدانی ، 1244ق [فهرست آستان قدس: 287/14].

3/10005 . قم ، مرعشی: 10358 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، جمعه ربیع الثانی 1263ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «74ر84ر»11 برگ [فهرست مرعشی: 299/26].

4/10006 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 453 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، هدایت اللّه ، 7 شوال 1297ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «26پ32پ»7 برگ [فهرست دائرة المعارف: 147/1 و 316].

5/10007 . یزد ، وزیری: 1341 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «103 - 108» 6 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 934/3].

1721 . شرح حدیث رأس الجالوت

(فارسی)

از: عبد الرحیم بن محمد یونس دماوندی ، ملا ( 1160 ق)

شرح مختصر عرفانی است بر حدیث رأس الجالوت ، که به درخواست بعضی از برادران ایمانی نگاشته و در آن ، رموز حدیث را بنا بر گفته های بزرگان تصوف شرح می نماید.

[فهرست مرعشی: 270/17]

آغاز: بسم اللّه و الصلاة علی محمد و آله الطاهرین أما بعد.

نسخه ها:

1/10008 . یزد ، وزیری: 3194 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، مهر علی ، 1232ق ، رسالۀ

ص:275

اول مجموعه ، «24-25»2 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1566/5].

2/10009 . قم ، مرعشی: 6713 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد سعید خلخالی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «104پ105پ»2 برگ [فهرست مرعشی:

270/17].

1722 . شرح حدیث رأس الجالوت

(عربی)

از: محمد عبد الصاحب بن احمد بن مهدی نراقی کاشانی ( 1297 ق)

جدّ شارح - ملا مهدی نراقی - در آخر کتاب مشکلات العلوم ، شرح کوتاهی بر حدیث رأس الجالوت ، نگاشته بود ، مؤلف در رسالۀ حاضر شرح جدّش را تکمیل نموده است . این شرح مختصر با عناوین «قوله - قوله» برگزار شده و مؤلف آن را به درخواست یکی از دوستان نگاشته است.

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر دوم ، ص 233 - 254 ، با تحقیق سید محمد رضا حسینی .

[الذریعة: 199/13 ؛ مشار عربی: 545]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فیقول الراجی إلی رحمة ربه الباری.

نسخه ها:

1/10010 . قم ، مرعشی: 5893 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 18 جمادی الاول 1279ق [فهرست مرعشی: 272/15].

2/10011 . قم ، مرعشی: 8175 ، نسخ ، عبد الباقی بن محمد تقی طباطبایی بیدگلی ، 1283ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «104پ107پ»4 برگ [فهرست مرعشی: 157/21].

1723 . شرح حدیث رأس الجالوت

از: محمد اسماعیل بن محمد جعفر اصفهانی (1)

نسخه ها:

10012 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 283 ، رقاع و شکسته ، عباس قلی بن محمد زکی

ص:276


1- (1) . گویا مؤلف همان اسماعیل بن جعفر قائنی اصفهانی است که در ذریعه (224/24) از آثار وی کتاب نظم اللآلی که در سال 1251ق تألیف نموده ، معرفی شده است.

خان نوری (سردار فارس و کرمان و شاگرد مؤلف) ، 1280ق ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 107/2].

1724 . شرح حدیث رأس الجالوت

(عربی)

از: محمد حسن بن احمد نظری

آغاز: ربنا افتح بیننا و بین قومنا بالحق و أنت خیر الفاتحین.

نسخه ها:

10013 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9056 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، شوال 1295 ق ، 9 برگ [فهرست آستان قدس: 286/14؛ فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

1725 . شرح حدیث رأس الجالوت

(فارسی)

از: محمد حسین بن عبد اللّه اصفهانی (قرن 13 ق)

شرح مزجی است بر حدیث رأس الجالوت . مؤلف این کتاب را برای حاج میرزا آقاسی صدر اعظم محمد شاه قاجار در صفر 1265ق نوشته است.

آغاز: بسمله . بعد الحمد و الثنا چنین گوید عبد ذلیل دو جهانی ابن عبد اللّه.

نسخه ها:

1/10014 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 582 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 13 برگ [فهرست الهیات مشهد:

332].

2/10015 . مشهد ، عبد الحمید مولوی: 556 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 86/5].

1726 . شرح حدیث رأس الجالوت

(عربی)

از: نجف قلی انجدانی (قرن 13 ق)

شرح مختصری است بر حدیث رأس الجالوت .

ص:277

آغاز: حدیث سأل رأس الجالوت عن الرضا علیه السلام و قال یا مولای ما الکفر.

نسخه ها:

10016 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3254 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، نجف قلی انجدانی (مؤلف) ، 1245ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «232 - 238» 7 برگ [فهرست مجلس:

838/10].

1727 . شرح حدیث رأس الجالوت

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیث رأس الجالوت است به روش عرفان شیعی . در آن دارد: «قال العارف أبو الخیر الآن کما کان» ، و ابیات «از جمادی مردم و نامی شدم ...» از مثنوی معنوی مولوی در آن آمده است.

آغاز: سأل رأس الجالوت عن الرضا فقال یا مولای ما الکفر.

نسخه ها:

10017 . تهران ، دانشگاه تهران: 661 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 1374/5].

1 شرح حدیث رأس الجالوت

از: محمد سعید بن محمد مفید قمی (قاضی سعید قمی ، حکیم کوچک)

رجوع کنید به: الفوائد الرضویة.

1728 . شرح حدیث الرحمة

(عربی)

از: عبد الرزاق بن ابی الغنائم کاشانی ، کمال الدین ( 730 ق)

شرح مختصری است بر حدیث نبوی: «الراحمون یترحمهم الرحمن یوم القیامة ، ارحموا من فی الأرض یرحمکم من فی السماء» . (1)

ص:278


1- (1) . بحارالأنوار: 167/74 . [1]

آغاز: ایضا من إفاداته علیه الرحمة فی بیان قول النبی صلی اللّه علیه و آله:

الراحمون یترحمهم الرحمن ارحموا من فی الأرض.

نسخه ها:

10018 . تهران ، دانشگاه تهران: 3894 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، نصر اللّه بن احمد نراقی ، 1294ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «179-184»6 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

2881/12].

1729 . شرح حدیث الرضا علیه السلام «النهار قبل ام اللیل؟ .. .»

از: عبد الرحیم بن محمد شریف

شرح حدیثی است که از امام رضا علیه السلام بدین عبارت نقل شده است:

« . . . عن الأشعث بن حاتم ، قال: کنت بخراسان حیث اجتمع الرضا علیه السلام و الفضل بن سهل و المأمون فی الإیوان الحیری بمرو ، فوضعت المائدة ، فقال الرضا علیه السلام : إن رجلاً من بنی إسرائیل سألنی بالمدینة فقال: النهار خلق قبل أم اللیل؟ فما عندکم؟ فأداروا الکلام و لم یکن عندهم فی ذلک شیء . فقال الفضل للرضا علیه السلام : أخبرنا بها أصلحک اللّه . قال: نعم ، من القرآن أم من الحساب ، قال له الفضل: من جهة الحساب . فقال: قد علمت یا فضل أن طالع الدنیا السرطان و الکواکب فی مواضع شرفها ، فزحل فی المیزان ، و المشتری فی السرطان ، و الشمس فی الحمل ، و القمر فی الثور ، و ذلک یدل علی کینونة الشمس فی الحمل من العاشر من الطالع فی وسط السماء ، فالنهار خلق قبل اللیل ، و أما فی القرآن فهو فی قوله تعالی : لا الشمس ینبغی لها أن تدرک القمر و لا اللیل سابق النهار ، أی قد سبقه النهار . (1)آغاز: الحمد للّه الذی خلق السماوات و الأرضین فی ستة أیام بقدرته . .. فیقول عبد الرحیم بن محمد شریف الشریف... قد التمس منی الولد الموفق... الشیخ محمد علی بن بشاره أن اشرح له ما ورد عن الإمام... الرضا صلوات اللّه و سلامه علیه...

رواه العیاشی... فقال الرضا ان رجلاً من بنی اسرائیل سألنی بالمدینة فقال النهار

ص:279


1- (1) . بحار الأنوار: 226/57 . [1]

قبل ام اللیل؟...

نسخه ها: 10019. شیراز ، دانشکدۀ پزشکی: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1204ق [میراث اسلامی ایران: 436/1].

1730 . شرح حدیث الرضا علیه السلام «بسم اللّه ... أقرب إلی الاسم الأعظم من سواد»

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیثی است در بارۀ فضل بسمله ، که از امام رضا علیه السلام نقل شده است:

«بسم الللّه الرحمن الرحیم أقرب إلی اسم اللّه الأعظم من سواد العین إلی بیاضها» (1) .

نسخه ها:

10020 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 358 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، (75666) [فهرست ادبیات تهران: 58/3].

1731 . شرح حدیث رفع

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10021 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13485 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

1732 . شرح حدیث رؤیت

(عربی)

از: محمد رضا بن محمد رشید نائینی (قرن 12 ق)

شرح حدیثی است از امام هادی علیه السلام که شیخ صدوق در کتاب التوحید نقل نموده است: « . . . عن أحمد بن إسحاق ، قال: کتبت إلی أبی الحسن الثالث علیه السلام أسأله عن الرؤیة و ما فیه الناس . فکتب علیه السلام : لا یجوز الرؤیة ما لم یکن بین الرائی و المرئی

ص:280


1- (1) . عیون اخبار الرضا علیه السلام : 8/1 ؛ [1]بحارالأنوار: 395/10 . [2]

هواء ینفذه البصر ، فإذا انقطع الهواء و عدم الضیاء بین الرائی و المرئی لم تصح الرؤیة و کان فی ذلک الاشتباه لأن الرائی متی ساوی المرئی فی السبب الموجب بینهما فی الرؤیة وجب الاشتباه و کان فی ذلک التشبیه ، لأن الأسباب لابد من اتصالها بالمسببات» . (1)آغاز: بسمله روی الشیخ الصدوق ... فی کتاب التوحید فی باب الرؤیة ... فکتب علیه السلام لا یجوز الرؤیة.

نسخه ها:

10022 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی1032 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و سوم مجموعه ، «32پ33پ»2 برگ [فهرست مجلس: 329/23].

1733 . شرح حدیث الرؤیة من کتاب الکافی عن الإمام الرضا علیه السلام

(عربی)

از: محمد بن محمد صادق حسینی قزوینی ، صدر الدین (زنده در 1109 ق)

نسخه ها:

10023 . قم ، قائنی: بدون شماره ، صدر الدین محمد حسینی ، 1109ق [مجلۀ تراثنا:

354/50].

1734 . معنی «حدیث الریاء شرک و ترکه کفر»

(عربی)

از: علی بن عبد اللّه بن علی بحرانی (1319ق)

پاسخ سؤالی است دربارۀ حدیث «الریاء شرک و ترکه کفر» و در ضمن پاسخ ، دربارۀ حدیث «من ترک الریاء بقی بلا عمل» بحث شده است. در این رساله شواهدی از آیات و احادیث معصومین علیهم السلام به چشم می خورد و در هفتم جمادی الاول 1302 ق نگاشته شده است.

[فهرست مرکز احیاء: 1 / 203]

ص:281


1- (1) . التوحید ، شیخ صدوق: 109 .

آغاز: الحمد للّه... و بعد فقد ورد علی سؤال من بعض الأصدقاء.

نسخه ها:

10024 - قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 146 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دهم مجموعه ، «75پ - 77پ» 3 برگ [فهرست مرکز احیاء:

2031].

1735 . شرح حدیث زینب العطارة

(عربی و فارسی)

از: علی بن جمشید نوری ، ملا ( 1246 ق)

شرح حدیث زینب عطاره است که مرحوم کلینی در کافی نقل نموده است:

«جاءت زینب العطارة الحولاء إلی نساء النبی صلی الله علیه و آله و بناته و کانت تبیع منهن العطر فجاء النبی صلی الله علیه و آله و هی عندهن فقال: إذا أتیتنا طابت بیوتنا . فقالت: بیوتک بریحک أطیب یا رسول اللّه ، قال إذا بعت فأحسنی و لاتغشی فإنه أتقی و أبقی للمال ، فقالت:

یا رسول اللّه ما أتیت بشیء من بیعی و إنما أتیت أسألک عن عظمة اللّه عز و جل ، فقال: جل جلال اللّه سأحدثک عن بعض ذلک ، ثم قال: إن هذه الأرض بمن علیها عند التی تحتها کحلقة ملقاة فی فلاة قی و هاتان بمن فیهما و من علیهما عند التی تحتها کحلقة ملقاة فی فلاة قی والثالثة حتی إنتهی إلی السابعة و تلا هذه الآیة " خلق سبع سماوات و من الأرض مثلهن ، و السبع الارضین بمن فیهن و من علیهن علی ظهر الدیک کحلقة ملقاة فی فلاة قی و . . . الحدیث» (1) .

در این شرح بندهایی از پاسخ پیامبر صلی الله علیه و آله به فارسی نیز ترجمه شده است.

آغاز: الحمد للّه الذی ما فی السماوات و ما فی الأرض و ما بینهما و ما تحت الثری.

نسخه ها:

1/10025 . تهران ، دانشگاه تهران: 3092 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1242ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «227 - 330» 4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2038/11].

ص:282


1- (1) . الکافی: 153/8 . [1]

2/10026 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 534 ، آغاز: برابر نمونه ، تحریری ، محمد صادق خراسانی (شاگرد مؤلف) ، 1248ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر22پ»22 برگ [فهرست دائرة المعارف: 147/1 و 323].

3/10027 . قم ، مرعشی: 2010 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1256ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 78پ» 78 برگ [فهرست مرعشی: 13/6].

4/10028 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1934 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1 - 46» 23 برگ [فهرست مجلس: 434/5 و 634/9].

1736 . شرح حدیث زینب العطارة

(عربی)

از: محمد بن ابراهیم بن یحیی قوامی شیرازی (ملا صدرا) ( 1050 ق)

آغاز: فی الکافی و توحید الصدوق بإسنادهما عن أبی عبد اللّه قال جاءت.

نسخه ها:

10029 . تهران ، ملی تهران: /264ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد صادق خراسانی ، 1259ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «ص443-449»4 برگ [فهرست ملی تهران:

238/7].

1737 . شرح حدیث «سبعة یظلهم اللّه فی ظله»

(فارسی)

از: مؤلف شناخته

شرح حدیث نبوی است بدین عبارت: «سبعة یظلهم اللّه فی ظله یوم لا ظل إلا ظله:

إمام عادل ، و شاب نشأ فی عبادة اللّه عزوجل ، و رجل قلبه متعلق بالمسجد إذا خرج منه حتی یعود إلیه ، و رجلان کانا فی طاعة اللّه عز و جل فاجتمعا علی ذلک و تفرقا ، و رجل ذکر اللّه خالیا ففاضت عیناه ، و رجل دعته امرأة ذات حسب و جمال فقال: إنی أخاف اللّه ، و رجل تصدق بصدقة فأخفاها حتی لا تعلم شماله ما یتصدق بیمینه» . (1)

ص:283


1- (1) . وسائل الشیعة ، [1] شیخ حر عاملی ، (چاپ اسلامیة): 481/3 .

نسخه ها:

10030 . تهران ، ملی تهران: /836ف ، نسخ ، ابو القاسم بن میرزا جان منجم ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ملی تهران: 371/2].

1738 . شرح حدیث سبق نور محمد

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد جعفر

نسخه ها:

10031 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4784 ، نستعلیق ، ابراهیم بن عبد اللّه رضوی ، پنجشنبه 3 رجب ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص240-302»32 برگ [فهرست مدرسۀ غرب:

401].

1739 . شرح حدیث «ستة أشیاء لیس للعباد فیها صنع»

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

شرحی است به نظم و نثر بر حدیث منقول از امام صادق علیه السلام : «ستة أشیاء لیس للعباد فیها صنع: المعرفة ، و الجهل ، و الرضا ، و الغضب ، و النوم ، و الیقظة» (1) .

این رساله ضمن رسائل اعتقادی علامه مجلسی با تصحیح سید مهدی رجایی به چاپ رسیده است.

[الذریعة: 199/13 و 96/4 ؛ کتابشناسی مجلسی: 183 ؛ منزوی: 1227/2]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی محمد و آله الطیبین الطاهرین أما بعد محمد بن یعقوب الکلینی رضی اللّه عنه روایت کرده است از محمد بن ابی عبد اللّه که .

انجام : و از ائمه هدی نهی از تفکر در فروع مسألۀ قضا و قدر که این از جملۀ

ص:284


1- (1) . الکافی ، کلینی: 164/1 ؛ [1] الخصال ، شیخ صدوق: 325 .

آنهاست وارد شده لهذا به همین قدر اکتفا نمود هدانا اللّه . . . الی الصراط المستقیم .

نسخه ها:

1/10032 . قم ، مرعشی: 187 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1125ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «75پ - 77ر»3 برگ[فهرست مرعشی: 209/1].

2/10033 . تهران ، دانشگاه تهران: 4453 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد باقر ، محرم 1126ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «51پ - 56ر» 6 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3409/13].

3/10034 . تهران ، ملک: 4658 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «83 ر - 90پ» 8 برگ [فهرست ملک: 483/7].

1740 . شرح حدیث «ستة أشیاء لیس للعباد فیها صنع»

(فارسی)

از: محمد بن حسن شیروانی ، میرزا ( 1099 ق)

[الذریعة: 200/13؛ منزوی: 1227/2]

آغاز: الحمد للّه... محمد بن یعقوب کلینی رضی اللّه عنه روایت کرده است از محمد بن ابی عبد اللّه .

انجام : و حمل آنها بر دقایق گوناگون ناچار و ضرور افتاده آن استبعاد زایل و مضمحل گردد .

نسخه ها:

1/10035 . قم ، مرعشی: 4130 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، محمد زکی بن ملا محمد جعفر همدانی ، شوال 119 (؟) ، رسالۀ سوم مجموعه ، «82پ89پ»8 برگ [فهرست مرعشی: 148/11].

2/10036 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2019 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 93/5].

3/10037 . تهران ، دانشگاه تهران: 7191 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ،رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 480/16].

4/10038 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1665 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه: 113/2].

ص:285

5/10039 . یزد ، شیخ علی علومی: 613 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 2489 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 702/1].

1741 . شرح حدیث «ستة أشیاء لیس للعباد فیها صنع»

از: مؤلف ناشناخته

دو نسخه شرح بر حدیث مذکور است که معلوم نیست شرح مجلسی است یا شیروانی .

[منزوی: 1227/2]

نسخه ها:

1/10040 . تهران ، دانشگاه تهران: 4333 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، فارسی ،رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 3292/13].

2/10041 . تهران ، دانشگاه تهران: 7008 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ،رسالۀ یازدهم مجموعه ، «29پ39پ»11 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

426/16].

1742 . شرح حدیث «السعید سعید فی بطن امه ...»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث نبوی: «السعید من سعد فی بطن امه و الشقی من شقی فی بطن امه و السعید من وعظ بغیره و اکیس الکیس التقی وأحمق الحمق الفجور الحدیث» (1) .

نسخه ها:

10042 . تهران ، ملک: 1597 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست ملک: 302/5].

ص:286


1- (1) . کتاب الزهد ، الاهوازی: 14 . [1]

1743 . شرح حدیث «السعید من سعد فی بطن امه ...»

(عربی)

از: قوام الدین بن حبیب اللّه موسوی خلخالی

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... قد أمرنی طهماسب میرزا ... أن أکتب شرحاً للحدیث.

نسخه ها:

1/10043 . تهران ، مجلس سنا: 715 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سیزدهم ، «288 - 295» 8 برگ [فهرست مجلس سنا: 42/2].

2/10044 . تهران ، حسین مفتاح: 875 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 261/7].

1744 . شرح حدیث شرح الصدر (الاستعداد للموت)

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رسالۀ مختصری در شرح حدیث نبوی است که از آن حضرت دربارۀ شرح صدر سؤال شده: «سئل النبی صلی الله علیه و آله عن هذه الآیة: فمن یرد اللّه أن یهدیه یشرح صدره للإسلام . قالوا: کیف یشرح صدره یا رسول اللّه؟ قال: نور یقذف فیه فیشرح له و یفسح . قالوا: فهل لذلک من أمارة یعرف بها؟ قال: الإنابة إلی دار الخلود و التجافی عن دار الغرور و الاستعداد للموت قبل لقاء الموت» . (1)این رساله در پاسخ کسی که از استعداد ، شروط و اسباب آن سؤال نموده ، نگاشته شده ، و مؤلف آن را در سه رکن و هر رکن شامل چند قسم ، تنظیم نموده است:

رکن اول: فی إعداد الزاد للطریق ؛

رکن دوم: فی قطع العلائق المانعة له عن الانتهاض ؛

رکن سوم: التحفة المقربة إلی اللّه تعالی.

آغاز: الحمد للّه و الصلاة و السلام علی رسول اللّه و آله و أصحابه أجمعین قال اللّه تعالی أفمن شرح اللّه صدره للإسلام فهو علی نور من ربه و سئل رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله عن شرح الصدر فقال هو نور.

ص:287


1- (1) . تفسیر القرآن ، عبدالرزاق الصنعانی: 217/2 . [1]

نسخه ها:

10045 . قم ، گلپایگانی: 1030/6/120 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1745 . شرح حدیث «الشریعة أقوالی و الطریقة أفعالی ...»

از: مؤلف ناشناخته

سه شرح ناشناخته است بر حدیث نبویِ: «الشریعة أقوالی والطریقة أفعالی والحقیقة أحوالی » (1) .

نسخه ها:

1/10046 . قم ، مرعشی: 3119 ، آغاز: قال النبی صلی اللّه علیه و آله الشریعة اقوالی ...

می فرماید که شریعت ، نستعلیق ، اسد اللّه افشار ، 1263ق ، فارسی ،رسالۀ سوم مجموعه ، «5پ - 13پ» 9 برگ [فهرست مرعشی: 347/8].

2/10047 . قم ، گلپایگانی: 24/72 ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 149/3].

3/10048 . انگلستان * ، بادلیان: آکسفورد 94 والکر1298 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 1142 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 568/1].

1746 . شرح حدیث «الصبغة معرفة أمیر المؤمنین بالولایة فی المیثاق»

(2)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیثی از امام صادق علیه السلام که در تفسیر آیۀ «صبغة اللّه و من أحسن من اللّه صبغة» فرموده اند: «الصبغة معرفة أمیر المؤمنین بالولایة فی المیثاق» . (3)

ص:288


1- (1) . عوالی اللئالی ، ابن ابی جمهور احسایی: 124/4 . [1]
2- (2) . در فهرست سنا به جای «الصبغة» «الصنیعة» نوشته شده که درست نیست .
3- (3) . تفسیر العیاشی ، محمد بن مسعود عیاشی: 62/1 . [2]

نسخه ها:

10049 . تهران ، مجلس سنا: 284 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «288 - 305» 18 برگ [فهرست مجلس سنا: 143/1].

1 شرح حدیث «الصلاة معراج المؤمن»

از: عبد الجواد بن محمد جعفر

رجوع کنید به: تشریح الصلاة.

1747 . شرح حدیث «صورته عاریة عن المواد» (شرح حدیث عالم علوی)

(عربی)

از: عبد الرحیم بن محمد یونس دماوندی ، ملا ( 1160 ق)

شرحی فلسفی بر حدیثی که از علی علیه السلام در بارۀ عالم علوی نقل شده است:

«و سئل علیه السلام عن العالم العلوی فقال: صور عاریة عن المواد عالیة عن القوة و الاستعداد تجلی لها فأشرقت و طالعها فتلألأت و ألقی فی هویتها مثاله فأظهر عنها افعاله و خلق الانسان ذا نفس ناطقة ان زکاها بالعلم فقد شابهت جواهر اوائل عللها و إذا اعتدل مزاجها و فارقت الأضداد فقد شارک بها السبع الشداد» . (1)این شرح را دماوندی به خواهش سید حسن بن محمد امین موسوی حائری در کربلا نگاشته است.

[التراث العربی: 288/3]

آغاز: الحمد للّه مبدع العقول و بارئ النفوس و خالق الأجسام و المؤلف بینهما حتی ترتقی النفوس إلی کمالاتها اللائقة بها.

نسخه ها:

1/10050 . قم ، مرعشی: 1952 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسن حسینی خویی

ص:289


1- (1) . مناقب آل ابی طالب ، ابن شهر آشوب: 327/1 . [1]

زنوزی ، 1 شوال 1206ق ، طهران ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «70 ر - 80 ر» 11 برگ [فهرست مرعشی: 321/5].

2/10051 . یزد ، وزیری: 3194 ، نستعلیق ، مهر علی ، 1232ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «27-34»8 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1566/5].

3/10052 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1164 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1229 تا 1234ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 12 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 63/2].

4/10053 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 371 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1281ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «17پ26ر»10 برگ [فهرست دائرة المعارف: 148/1 و 310].

5/10054 . قم ، مرعشی: 6713 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد سعید خلخالی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «100ر104پ»5 برگ [فهرست مرعشی:

27017].

6/10055 . قم ، گلپایگانی: 1668/9/218 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 10 برگ ، 16 سطر ، سابقه: حاج اسماعیل هدایتی [فهرست گلپایگانی ، جدید؛ مجلۀ تراثنا:

93/3].

1748 . شرح حدیث «صورته عاریة عن المواد...»

(فارسی)

از: محمد صالح بن محمد سعید خلخالی ( 1175 ق)

[الذریعة: 202/13]

آغاز: الحمد للّه الذی أبدع العقل إبداعا عظیماً و اخترع.

نسخه ها:

1/10056 . قم ، مرعشی: 6713 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد سعید خلخالی ، جمادی الاول 1190ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «112پ121پ»10 برگ [فهرست مرعشی:

271/17].

2/10057 . یزد ، وزیری: 3194 ، نستعلیق ، مهر علی ، 1232ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1566/5].

3/10058 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6165 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی اکبر بن

ص:290

محمد کریم سالیانی ، 1258ق ، 13 برگ [فهرست آستان قدس: 103/5].

4/10059 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1803 ، آغاز: سئل علیه السلام عن العالم العلوی فقال صورته عاریة عن المواد عالیة ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، بخشی از رساله است ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، «ص243 - 244» 2 برگ [فهرست مجلس:

301/9].

1749 . شرح حدیث «الصورة الإنسانیة أکبر حجة اللّه»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیث امام صادق علیه السلام است که فرموده: «الصورة الإنسانیة أکبر حجة اللّه علی خلقه و هی الکتاب المبین». (1)آغاز: فرمود صورت انسانیت بزرگترین حجت خدا است.

نسخه ها:

10060 . تهران ، ملک: 1765 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «6پ - 8 ر» 3 برگ [فهرست ملک: 359/5].

1 شرح حدیث «الطلاق بید من أخذ بالساق»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1 شرح حدیث طلب العلم

از: محسن بن مرتضی فیض کاشانی

رجوع کنید به: منهاج النجاة.

ص:291


1- (1) . التفسیر الصافی ، فیض کاشانی: 92/1 ، و [1]در آن چنین آمده: «و قال الصادق علیه السلام: الصورة الإنسانیة هی أکبر حجة اللّه علی خلقه و هی الکتاب الذی کتبه اللّه بیده» .

1 شرح حدیث الطین

از: ابو القاسم بن حسن گیلانی قمی

رجوع کنید به: شرح حدیث هل رأیت رجلاً.

1 شرح حدیث الطین

از: محمد جعفر بن صفر خان قراگزلو کبوترآهنگی همدانی (مجذوب علی شاه)

رجوع کنید به: شرح حدیث هل رأیت رجلاً.

1750 . شرح حدیث طینت

(عربی)

از: هادی بن مهدی سبزواری ، ملا (1289 ق)

پاسخی است که سبزواری در شرح سؤالات شیخ محمد ابراهیم واعظ تهرانی نگاشته است . اولین پرسش تهرانی در بارۀ حدیث طینت است و به همین دلیل این رساله ، شرح حدیث طینت نام گرفته است .

چاپ: مجموعه رسایل فیلسوف کبیر حاج ملا هادی سبزواری ، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی ، رسالۀ سوم ، 44ص .

آغاز: الحمد للّه الذی خلق الإنسان علمه البیان و لقنه البرهان و خلق طینة الکامل منه من الروح و الریحان .

نسخه ها:

10061 . تهران ، سپهسالار: 7532 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد علی کرمانشاهی ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «24پ31»8 برگ [فهرست سپهسالار: 276/3].

1751 . شرح حدیث طینت

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیثی مفصل است در باب جبر و اختیار که از امام محمد باقر علیه السلام در کافی

ص:292

نقل شده است . نویسنده ، نخست سخنان فیض کاشانی را در شرح این حدیث از وافی و سپس سخنان محقق خوانساری را در حاشیه یاد کرده است.

آغاز: بسمله تعالی قال صاحب الوافی فیه و قد اطلعت علی حدیث مبسوط فی الطینات و بدء الخلائق جامعاً لأکثر مقاصد مما تأبی نفسی إلا إیراده .

انجام: و الماء العذب عما له فی طینته من إفاضات عالم الجبروت .

نسخه ها:

1/10062 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3323 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «ص 369 - 382» 7 برگ [فهرست مجلس:

1096/10].

2/10063 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3512 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «ص 61 - 64» 2 برگ [فهرست مجلس:

1466/10].

1 شرح حدیث عالم علوی (عربی)

از: عبد الرحیم بن محمد یونس دماوندی ، ملا ( 1160 ق)

رجوع کنید به: شرح حدیث صور عاریة عن المواد

1752 . معنی حدیث «العبودیة جوهرة . . .» و حدیث «بنا عرف اللّه»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ (م 1241ق)

پاسخ های شیخ احمد احسایی به ده سؤال ملا محمد مهدی بن محمد شفیع استرآبادی است. در نسخۀ حاضر تنها چهار سؤال و جواب بدون رعایت ترتیب اصلی آمده است با این عناوین :

1. معنی حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة»؛

2. معنی حدیث «بنا عرف اللّه» و «لو لا اللّه ما عرفنا»؛

3. در بیان آیۀ «و اللیل إذا یسر» چرا یاء بدون جازم حذف شده است؛

ص:293

4. معنی قول علما که : کلمۀ لا إله إلا اللّه ، منطبق بر جمیع مراتب توحید است و کیفیت ترکیب نحوی کلمه.

[فهرست مجلس: 22 / 68 ، فهرست مشایخ: 2 / 82]

آغاز: قال الشیخ محمد مهدی قد روی عن الصادق علیه السلام العبودیة.

نسخه ها:

10064 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه طباطبایی 194 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، اسماعیل حکیم ، 1265ق ، رساله سوم مجموعه ، «10 - 17» 8 برگ [فهرست مجلس: 68/22].

1753 . شرح حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة»

(فارسی)

از: خلیل بن محمد زمان قزوینی (قرن 12 ق)

شرح حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة» که از امام صادق علیه السلام در مصباح الشریعة نقل شده است . این شرح در سال 1144ق نگاشته شده است .

آغاز: ربوبیت مصدر وصف تربیت است و عبودیت مصدر وصف عبادت و تربیت عبارتست از اعطاء.

نسخه ها:

10065 . تهران ، ملی تهران: /225 ف ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، خلیل بن محمد زمان (مؤلف) ، 1144ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه [فهرست ملی تهران: 225/1].

1754 . شرح حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة»

(عربی)

از: صدر الدین رضوی ، سید (قرن 12 ق)

شرح دیگری است بر حدیث مذکور ، که در سال 1152 ق تألیف شده است.

[الذریعة: 202/13]

آغاز : فی مصباح الشریعة عن الصادق علیه السلام العبودیة جوهرة ... أقول المراد بالکنه.

ص:294

نسخه ها:

10066 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1822 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «ص143» 1 برگ [فهرست مجلس:

423/9].

1755 . شرح حدیث «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10067 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 711 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «3ص» 2 برگ [فهرست مدرسۀ نمازی: 384/1].

1756 . شرح حدیث علل جعل الأحکام

(عربی)

از: محمد بن احمد لاهیجانی حسینی (زنده در 1124 ق)

شرحی است بر روایت مفصلی که امام رضا علیه السلام در پاسخ محمد بن سنان در علل احکام بیان فرموده اند. این روایت را شیخ صدوق (1) نقل نموده و مؤلف به درخواست عده ای از بزرگان ، آن را شرح و در 29 ذی حجه 1104 ق به پایان رسانیده است .

مؤلف اثری دیگری در فقه تألیف نموده که به نظم اللآلی موسوم است .

آغاز: الحمد للّه الذی لم یکلف عباده إلا دون القدرة و سلام علی أشرف خلقه.

نسخه ها:

10068 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 186 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، محمد بن احمد حسینی لاهیجانی (مؤلف) ، صفر 1110ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 11 برگ [میراث اسلامی ایران: 685/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 382/1].

ص:295


1- (1) . عیون اخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق: 95/1 . [1]

1757 . شرح حدیث «العلم نقطة کثّره الجاهلون» (نقطة القدسیة)

(عربی)

منسوب به: محمد بن محمد طوسی ، خواجه نصیرالدین (672 ق)

شرح کوتاهی است بر حدیثی که از علی علیه السلام نقل شده است: «العلم نقطة کثرها الجاهلون» (1) . در ابتدای آن شارح عنوان نموده که به آستان علی علیه السلام رفتم و چیزها در آنجا در بارۀ این حدیث علوی بر من ظاهر شد . سپس به روش فلسفی و عرفانی آن را شرح کرده است .

مرحوم دانش پژوه در فهرست دانشگاه ، مؤلف این رساله را محمد بن محمد بن محمد طوسی الهی ذکر نموده است .

[کشف الحجب و الأستار: ص 588 ؛ الذریعة: 293/24 ؛ احوال و آثار خواجه نصیر الدین طوسی ، محمد تقی مدرس رضوی : ص 584]

آغاز: بسمله شرق نور الإلهیة فتجلی لأعیان الماهیة و ألبسها.

نسخه ها:

1/10069 . تهران ، دانشگاه تهران: 938 ، آغاز: برابر نمونه ، تعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 465/3].

2/10070 . کتاب خانۀ شخصی (دارای 230 نسخه): 131 ، عنوان معرفی: رساله در شرح حدیث العلم نقطة ، آغاز: مشرق نور الهدایة لأعیان الماهیة ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخه قدیمی و کهن [مجلۀ نور علم: 96/54].

1758 . شرح حدیث «العلم نقطة کثّرها الجاهلون»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ (1241 ق)

شرحی است بر حدیث مذکور که در محرم 1214 ق تألیف شده است .

نسخه ها:

10071 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 637د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «112ر - 119ر» 8 برگ [فهرست الهیات تهران: 343/1].

ص:296


1- (1) . سبل السلام ، ابن حجر عسقلانی: 178/4 ؛ عوالی اللئالی ، ابن ابی جمهور احسایی: 129/4 ؛ شرح الأسماءالحسنی ، ملا هادی سبزواری: 136/1 .

1759 . شرح حدیث «العلم نقطة کثّرها الجاهلون»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10072 . تهران ، دانشگاه تهران: 7365 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13ق ، رسالۀ دهم مجموعه ، «1 - 12 هامش» 12 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 523/16].

1760 . شرح حدیث «العلماء ثلاثة»

(1)

(عربی)

از: حسین بن ابراهیم تنکابنی متخلص به مغفور ( 1105 ق)

شرحی است کوتاه بر این عبارت مشهور:

«العلماء ثلاثة: عالم باللّه غیر عالم بامر اللّه و عالم بامر اللّه غیر عالم باللّه و عالم بهما جمیعاً» .

این عبارت حدیث نیست بلکه گفته سفیان ثوری است ولی در فهرست با عنوان شرح حدیث العلماء ثلاثة معرفی شده است . شهید ثانی در منیة المرید این عبارت را با عنوان قال بعض المحققین نقل نموده است . ولی در مصادر اهل سنت تصریح شده که این عبارت از سفیان ثوری است . (2)[ریاض العلماء: 114/3؛ طبقات أعلام الشیعة ، قرن 12: ص191]

آغاز: بسمله نقل الشیخ الفاضل العامل ناهج مسالک الورع و الیقین قدوة المجتهدون زین الملة و الدین العاملی طاب ثراه فی بعض رسائله عن بعض المحققین أنه قال : العلماء ثلاثة: عالم باللّه .

انجام: . . . فمثل العالم باللّه و بأمر اللّه کمثل الشمس لا یزید و لا ینقص و مثل العالم باللّه فقط کمثل القمر یزید تارة و ینقص اخری و مثل العالم بأمر اللّه کمثل السراج یحترق نفسه و یضیء غیره . انتهی .

ص:297


1- (1) . این عبارت حدیث نیست بلکه گفته سفیان ثوری است ولی در فهرست با عنوان شرح حدیث العلماء ثلاثة معرفی شده است .
2- (2) . منیة المرید ، شهید ثانی: 124 ؛ [1] سنن الدارمی: 102/1 ؛ تفسیر ابن کثیر: 561/3 .

نسخه ها:

10073 . تهران ، ملی تهران: /2207ع ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «207 - 207پ» 1 برگ [فهرست ملی تهران: 528/11].

1 شرح حدیث علوی در بدایع خلق انسان

از: حسین زاهد گیلانی

رجوع کنید به: صفات العشاق

1761 . شرح حدیث علة خلق الذَّر

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرح حدیثی است که شیخ صدوق در علل الشرائع از حضرت علی علیه السلام در بارۀ علت خلق الذَّر (غبار) نقل نموده است (1) . این شرح را احسایی در پاسخ به سؤال سید محمد بن عبد النبی بن عبد علی قاری در جمادی الثانی سال 1206ق نگاشته است.

[فهرست مشایخ: 25/2 ؛ موسوعة مؤلفی الإمامیة: 537/3] آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... إنه قد التمس منی السید السند ... بیان ما رواه الصدوق فی العلل.

انجام: و تغتذی من الهواء و الممزوج بالماء... فإنی کتبتها لیلة أتانی أمرکم بعد ما مضی کثیر من اللیل علی غیر صحة و فراغ مع نعاس . والسلام.

نسخه ها:

1/10074 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3322 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون

ص:298


1- (1) . گویا همان حدیثی که شیخ صدوق در علل الشرائع ( [1]497/2 باب علة خلق الذر) بدین عبارت نقل نموده است: « . . .انه سئل مما خلق اللّه الذرّ الذی یدخل فی کوة البیت؟ فقال: إن موسی علیه السلام لما قال ربی أرنی أنظر إلیک ، قال اللّه تعالی: إن استقر الجبل لنوری فإنک ستقوی علی أن تنظر إلی و إن لم یستقر فلا تطیق أبصاری لضعفک ، فلما تجلی اللّه - تبارک و تعالی - للجبل تقطع ثلاث قطع ، فقطعة ارتفعت فی السماء ، و قطعة غاصت تحت الأرض ، و قطعة تفتت فهذا الذّر من ذلک الغبار ، غبار الجبل» .

نام کاتب ، 1242ق ، حائر حسینی ، 23 سطر [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

2/10075 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1282 (1241) ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مجلس: 57/4].

3/10076 . یزد ، وزیری: 23 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «215 - 216» 2 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 39/1].

4/10077 . یزد ، وزیری: 2647 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «107 - 111» 5 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1375/4].

5/10078 . همدان ، مدرسۀ غرب: 10186 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «ص341 - 342» 1 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 442].

1762 . شرح حدیث «علی علیه السلام باطن الأنبیاء» (الحملیة ، جواب المسائل)

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

یکی از علما از مؤلف در خصوص ظواهر روایات و زیاراتی که اشاره بدین معنی دارد که أمیر المؤمنین علی علیه السلام باطن انبیای الهی است ، سؤال نموده و سید کاظم رشتی پس از بیان چند زیارت و چند حدیث همچون احادیث «أنا آدم و أنا نوح و أنا ابراهیم و أنا موسی و أنا عیسی و أنا محمد ... و من رآنی فقد رآهم» (1) و «کنت مع جمیع الأنبیاء سراً و مع محمد (صلی الله علیه و آله) جهراً» (2) به شرح و تأویل آن پرداخته است.

آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی خیر خلقه ... فیقول العبد الفانی ... إن بعض السادة الأجلاء و الأزکیاء العلماء أیده اللّه بصنوف الآلاء والنعماء.

انجام: لکل ناظر إذا تفهم ما نقول و اللّه ولی التوفیق و صلی اللّه علی محمد و آله الطاهرین.

نسخه ها:

1/10079 . قم ، گلپایگانی: 36/85 ، علی بن زین العابدین ، 1260ق ، 14 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

ص:299


1- (1) . این عبارت در متون حدیثی یافت نشد .
2- (2) . این عبارت در متون حدیثی یافت نشد .

2/10080 . تهران ، ملی تهران: 3777 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد العلی بن محمد صالح مراغی ، 1263ق ، با تصحیح در حاشیه ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 10 برگ ، 25 سطر ، 19*30 [فهرست ملی تهران: 422/16].

1763 . شرح حدیث عماء

گویا از: محمد ابراهیم سمنانی

آغاز: قد سأل سائل هو أبو رزین العقیلی عن نبینا محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم أن من قبلنا أی من قبل خلقتنا أین مقام ربنا قال علیه السلام فی جواب السائل بأن مقام ربنا عماء الذی ...

نسخه ها:

10081 . سمنان ، عمومی سمنان: 22 ، آغاز : برابر نمونه ، متن نسخ و شرح نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «33ر36ر»4 برگ ، 21 سطر [فهرست کتاب خانۀ عمومی سمنان].

1764 . شرح حدیث عماء

(فارسی)

از: علی بن محمد بن محمد ترکه اصفهانی ، صائن الدین (ابن ترکه) ( 835 ق)

شرح حدیثی که از حضرت پیامبر علیه السلام نقل شده و به حدیث عماء و حدیث ابی رزین عقیلی مشهور است: « . . . عن أبی رزین عقیلی ، قال: قلت: یا رسول اللّه! این کان ربنا قبل أن یخلق الخلق؟ قال صلی الله علیه و آله کان فی عماء ما تحته هواء و ما فوقه هواء» . (1)[منزوی: 1228/2]

چاپ: ضمن چهارده رسالۀ فارسی از ابن ترکه ، به تصحیح دکتر سید علی بهبهانی و سید ابراهیم دیباجی ، تهران ، فردوسی ، 1351 ش ، ص 283 .

آغاز: سئل رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله ... ظاهر این حدیث.

ص:300


1- (1) . سنن ابن ماجه: 64/1 ؛ مسند احمد ابن حنبل: 11/4 ؛ [1] فصلنامۀ علوم حدیث ، شمارۀ 15 (بهار 1379) ، ص 129 - 133 ؛ شرح دیگری بر این حدیث قبل از این با عنوان شرح حدیث أبی رزین عقیلی معرفی گردید .

نسخه ها:

1/10082 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 823ق [فهرست نسخه های خطی فارسی: 1228/2].

2/10083 . قم ، مرعشی: 3035 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد صالح اصفهانی ، 17 جمادی الثانی 1084ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «43پ44پ»2 برگ [فهرست مرعشی: 229/8].

1765 . شرح حدیث العماء

(عربی)

از: محمد نور بخش بن محمد بن عبداللّه موسوی ، سید (869 ق)

آغاز: بسمله سئل رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله أین کان ربنا قبل أن یخلق الخلق فقال صلی اللّه علیه و آله فی عماء ما فوقه هواء ... ترجمه این حدیث آنست که از حضرت.

نسخه ها:

1/10084 . تهران ، دانشگاه تهران: 3654 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی عسکر بن مؤمن تولمی ، 1222-1224ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «30پ»1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2663/12].

2/10085 . تهران ، ملک: 4190 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «74پ75ر»2 برگ [فهرست ملک: 239/7].

1766 . شرح حدیث عماء

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شرح حدیث عماء است که شارحان آنها مشخص نیست.

نسخه ها:

1/10086 . تهران ، دانشگاه تهران: 7598 ، نستعلیق چلیپا ، بدون نام کاتب ، 1092ق ، رسالۀ بیستم مجموعه ، «ص 95» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 648/16].

ص:301

2/10087 . انگلستان * ، بادلیان: اکسفورد 94 والکر1298 ، عنوان معرفی: شرح حدیث النبی در سؤال ابی رزین عقیلی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و هشتم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 1142 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 568/1].

3/10088 . انگلستان * ، بادلیان: 2692 وینفیلد 74 ، عنوان معرفی: شرح خبر ابوذر عقیلی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران:

میکروفیلم 2933 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 743/1].

4/10089 . تهران ، افشار شیرازی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ،رسالۀ پانزدهم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 2603 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 719/1].

1 شرح حدیث عماء

از: حاج بابا قزوینی

رجوع کنید به: شرح حدیث ابو رزین عقیلی.

1767 . شرح حدیث عمار الساباطی «إن جسد المیت یبلی إلا طینته .. .»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرح حدیث مروی از امام صادق علیه السلام است که: «إن جسد المیت یبلی إلا طینته فستبقی مستدیرة ...» (1).

[موسوعة مؤلفی الامامیة: 534/3 و 535]

نسخه ها:

1/10090 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 203 ، نستعلیق ، حسین کرمانی ، 1237ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، (75504) [فهرست ادبیات تهران: 34/3].

2/10091 . قم ، قائنی: 155 ، ابو القاسم واعظ حسینی یزدی ، 1253ق [مجلۀ تراثنا: 338/50].

ص:302


1- (1) . من لا یحضره الفقیه ، شیخ صدوق: 191/1 ؛ مشکلات العلوم ، ملا محمد مهدی نراقی: 94 - 100 .

3/10092 . تهران ، ملک: 595 ، نسخ ، محمد بن محمد نصیر هزارجریبی ، قرن 13ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست ملک: 101/5].

4/10093 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 231 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «31ر31پ»1 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری:

189/1].

5/10094 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 588 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 140 برگ [فهرست مجلس: 288/22].

6/10095 . تهران ، ملک: 633 ، شکسته نستعلیق ، میرزا بابا سواد کوهی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه [فهرست ملک: 121/5].

1 شرح حدیث عمران صابی

از: اسماعیل حسینی مدرس خاتون آبادی

رجوع کنید به: التحفة الرضویة.

1768 . شرح حدیث عمران صابی

(عربی)

از: محمد بن محمد باقر حسینی مختاری اصفهانی ، بهاء الدین (قرن 12 ق)

عمران صابی یکی از دانشمندانی بود که در جلسۀ مناظرۀ امام رضا علیه السلام با علمای نصاری و یهود در نزد مأمون شرکت داشت و از آن حضرت سؤال کرد:

« . . . فقال عمران الصابی: أخبرنی عن الکائن الاول و عما خلق ، قال علیه السلام : سألت فافهم ، أما الواحد فلم یزل واحداً کائناً لا شیء معه بلا حدود و لا أعراض و لا یزال کذلک ، ثم خلق خلقاً مبتدعاً مختلفاً بأعراض و حدود مختلفة لا فی شیء أقامه و لا فی شیء حده و لا علی شیء حذاه و لا مثله له فجعل من بعد ذلک الخلق صفوة و غیر صفوة و اختلافاً و ائتلافاً و ألواناً و ذوقاً و طعماً لا لحاجة کانت منه إلی ذلک و لا لفضل منزلة لم یبلغها إلا به ، و لا رأی لنفسه فیما خلق زیادة و لا نقصاناً ، تعقل هذا یا عمران . قال: نعم و اللّه یا سیدی . قال علیه السلام : و اعلم یا عمران أنه لو کان خلق ما

ص:303

خلق لحاجة لم یخلق إلا من یستعین به علی حاجته و لکان ینبغی أن یخلق أضعاف ما خلق لان الاعوان کلما کثروا کان صاحبهم أقوی ، و الحاجة یا عمران لا یسعها لانه لم یحدث من الخلق شیئا إلا حدثت فیه حاجة اخری و لذلک أقول: لم یخلق الخلق لحاجة ، و لکن نقل بالخلق الحوائج بعضهم إلی بعض و فضل بعضهم علی بعض بلا حاجة منه إلی من فضل و لا نقمة منه علی من أذل ، فلهذا خلق . قال عمران : یا سیدی هل کان الکائن معلوماً فی نفسه عند نفسه قال الرضا علیه السلام : إنما تکون المعلمة بالشیء لنفی خلافه و لیکون الشیء نفسه بما نفی عنه موجودا . . .

الحدیث» . (1)علامه مجلسی در بارۀ حدیث عمران صابی می گوید: این سؤال و جواب ، بسیار مبهم و پیچیده است و چهار وجه در حل آن به نظر می رسد که هیچ یک خالی از اشکال نیست (2) . مختاری در شرح حاضر به وجوه بیان شده توسط مجلسی ایراد گرفته و به آنها مشروحاً پاسخ می دهد.

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر هفتم ، با تصحیح آقای علیرضا هزار .

آغاز: بسمله فی حدیث طویل فی باب مناظرة الرضا علیه السلام مع أرباب الملل.

نسخه ها:

10096 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7934 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بهاء الدین محمد حسینی (مؤلف) ، 1109ق ، «3ص»2 برگ [فهرست آستان قدس: 287/14].

1769 . شرح حدیث عمران صابی

(فارسی)

از: محمد جعفر بن محمد تقی برغانی ( 1306 ق)

شرح عباراتی از حدیث عمران صابی است آنجا که امام رضا علیه السلام می فرماید:

«العبارات کلها من اللّه» . در این رساله ، سخن از سکون ارض و رکن رابع ، مفصلاً به میان آمده و روز جمعه سلخ ماه شوال 1282ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد للّه خالق البریات و مبدع الذوات و الصفات.

ص:304


1- (1) . التوحید ، شیخ صدوق: 430 . [1]
2- (2) . بحارالأنوار: 320/10 .

نسخه ها:

10097 . قم ، مرعشی: 2935 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، ابو طالب بن محمد تقی (میرزا آقا) ، 1273ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «225پ - 258پ» 34 برگ [فهرست مرعشی: 132/8].

1770 . شرح حدیث عمران صابی

(عربی)

از: خلیل بن محمد اشرف قائینی اصفهانی قزوینی ( 1136 ق)

شارح می نویسد: این شرح را به امر کسی که اطاعتش بر من واجب بود نگاشته و رموز ، مشکلات و غوامض آن را توضیح داده و آشکار ساختم. تاریخ پایان تألیف چهارشنبه 21 محرم 1123 ق است.

[الذریعة: 203/13 و 54/3]

آغاز: الحمد للّه الذی هو نور کل شیء و حیوة کل شیء المتفرد الأحد.

انجام: لا فی صفة الذات تعالی عن ذلک هذا ما تیسر لی من تنقیح هذا المطلب العظیم ... لئلا یورث الکلال لاُولی الأرباب و الحمد للّه رب العالمین .

نسخه ها:

1/10098 . تهران ، ملک: 1203 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد خلیل بن اشرف قاینی (مؤلف) ، قرن 11ق ، 70 برگ [فهرست ملک: 287/1].

2/10099 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9094 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد مهدی بن حسن علی خراسانی محولاتی ، 1132ق ، با حواشی «منه مد ظله العالی» ، 49 برگ [فهرست آستان قدس: 288/14].

3/10100 . تهران ، دانشگاه تهران: 6905 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، محمد تقی بن محمد باقر قاضی زاده ، محرم 1133ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «129ر174ر»46 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 392/16].

4/10101 . قم ، دار الحدیث: 360 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: القول لیس إلا أن المهیة مجردة عن الوجود العینی متحققة فی الجملة بنوع من الإیجاد ، انجام: برابر نمونه نسخ ، بدون نام کاتب ، اواخر رمضان 1137ق ، 127 برگ ، 10 سطر ، 11*15 [فهرست دار الحدیث].

ص:305

5/10102 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3577 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص2-136»68 برگ [فهرست مجلس: 10 / 1545].

6/10103 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 977 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد حسین زنوزی ، 1203ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 48 برگ [فهرست الهیات تهران: 130/2].

7/10104 . قم ، مرعشی: 3339 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 91 برگ [فهرست مرعشی: 115/9].

8/10105 . قم ، مرعشی: 4691 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 82 برگ [فهرست مرعشی: 277/12].

9/10106 . قم ، مرعشی: 5351 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، رسالۀ اول مجموعه ، «3پ101پ»99 برگ [فهرست مرعشی: 135/14].

10/10107 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 9995 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «ص191-302»56 برگ [فهرست مجلس: 702/9].

11/10108 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 170 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، (75445) [فهرست ادبیات تهران: 31/3].

1771 . شرح حدیث عمران صابی

(عربی)

از: محمد سعید بن محمد مفید قمی (قاضی سعید قمی ، حکیم کوچک) (بعد از 1107 ق)

شرح فلسفی و عرفانی مفصلی است بر حدیث عمران صابی ، مشتمل بر هفت شارق . مؤلف این رساله را ، شرح حدیث دوازدهم از کتاب شرح الاربعین خود قرار داده است .

چاپ: شرح الاربعین ، قاضی سعید قمی ، با تصحیح نجفقلی حبیبی ، تهران ، مرکز نشر میراث مکتوب ، 1379ش ، ص 261-345 .

آغاز: بسمله ما روی الشیخ الأجل صدوق الطائفة فی کتاب عیون الاخبار الرضا علیه السلام

ص:306

و کتاب التوحید .

نسخه ها:

1/10109 . قم ، مرعشی: 4763 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «104ر145پ» 42 برگ [فهرست مرعشی: 324/12].

2/10110 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7726 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، امیر عبد الهدی بن سید رضا ، 1250ق ، 49 برگ [فهرست آستان قدس: 289/14].

3/10111 . قم ، مرعشی: 3445 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، مهر علی تبریزی ، شعبان 1251ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «189ر210ر» 22 برگ [فهرست مرعشی:

2379].

4/10112 . قم ، مرعشی: 5005 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر - 26ر» 26 برگ [فهرست مرعشی: 202/13].

1772 . شرح حدیث عمران صابی

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

شارح ، این شرح را به خواهش میرزا زین العابدین تألیف نموده و در روز دوشنبه 7 شوال 1241 ق به پایان رسانده است.

[الذریعة: 204/13؛ مشار عربی: 565]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین أما بعد فیقول العبد الجانی و الأسیر الفانی کاظم بن قاسم الحسینی ... إن جناب الأکرم الأمجد ... و اقتصر فی شرح الحدیث.

نسخه ها:

1/10113 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2737 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1241 ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-254»127 برگ [فهرست مجلس: 79/9 و 1101/10].

2/10114 . رشت ، فرهنگ: 18ر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1256ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 109].

3/10115 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2042 ، نسخ ، محمد جعفر ، 1256ق ، 135 برگ

ص:307

[فهرست آستان قدس: 105/5].

4/10116 . تهران ، ملک: 724 ، بدون نام کاتب ، 1262ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «69ر - 213ر» 145 برگ [فهرست ملک: 160/5].

5/10117 . تهران ، دانشگاه تهران: 9577 ، نسخ و نستعلیق ، سید علی اصغر بن محمد قاسم طباطبایی زواره ای کچویی ، 1265ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «284پ - 323» 40 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 411/17].

6/10118 . یزد ، وزیری: 805 ، نسخ ، ابو الحسن حسینی ، 1267ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 85 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 680/2].

7/10119 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 25 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص99-231»67 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 155/7].

8/10120 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 255 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ138پ» 138 برگ [فهرست مرکز احیاء:

353/1].

9/10121 . یزد ، وزیری: 760 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «160-275»116 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 643/2].

1 شرح حدیث عن النبی فی الثواب و العقاب المنافی ظاهراً استحقاق ...

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1773 . شرح حدیث «عینان لاتمسّه النار . . .»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح عرفانی مختصری است بر حدیث نبوی: «عینان لاتمسّه النار: عین بکت فی جوف اللیل و عین باتت تحرس فی سبیل اللّه» . (1)

ص:308


1- (1) . تذکرة الفقهاء ، علامه حلی: 452/9 ؛ [1] تبصرة المتعلمین ، علامه حلی: 110 .

آغاز: باسمه سبحانه قال النبی صلی اللّه ... عینان لاتمسّه النار ... یعنی دو چشم است که.

نسخه ها:

10122 . تهران ، ملک: 525 ، شکسته نستعلیق ، محمد کاظم اصفهانی ، 1060ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص73 - 80» 4 برگ [فهرست ملک: 57/5].

1774 . شرح حدیث غمامه و بساط

(فارسی)

از: حیدر بن محمد خوانساری ، مولی (زنده در 1023 ق)

شرح دو حدیث است بدین تفصیل:

حدیث اول: حدیث غمامه یا سحابه یا حدیث قاف ، این حدیث یکی از معجزات حضرت علی علیه السلام است که سلمان فارسی نقل نموده و طبق آن ، علی علیه السلام تعدادی از نزدیکان خود را از جمله سلمان ، سوار بر غمامه (ابری) نموده و کوه قاف و سد یأجوج و مأجوج و حضرت سلیمان را به آنها نشان داده است . این حدیث را حسن بن سلیمان حلی در کتاب المحتضر ، نقل نموده است بدین عبارت:

« . . . ما أورده بعض علمائنا الإمامیة فی کتاب له سماه منهج التحقیق إلی سواء الطریق قال فیه :

روی عن سلمان الفارسی قال : کنا جلوساً مع أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب ( ع ) بمنزله ، کنت أنا و الحسن و الحسین و محمد بن الحنفیة و محمد بن أبی بکر و عمار بن یاسر و المقداد بن الأسود الکندی فقال له ابنه الحسن علیه السلام : یا أمیر المؤمنین ، إن سلیمان بن داود سأل ربه ملکاً لا ینبغی لأحد من بعده فأعطاه ذلک ، فهل ملکت ما ملک سلیمان بن داود ؟

فقال علیه السلام : و الذی فلق الحبة وبرأ النسمة إن سلیمان سأل ربه - تبارک و تعالی - الملک فأعطاه ، و إن أباک ملک ما لم یملکه بعد جدّک رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم أحد قبله و لا یملکه أحد بعده .

فقال له الحسن ( ع): نرید أن ترینا ممّا فضلک اللّه عزوجل به من الکرامة .

ص:309

فقال علیه السلام : افعل ان شاء اللّه . فقام أمیر المؤمنین علیه السلام و توضّأ و صلی رکعتین ، و دعا اللّه عز و جل بدعوات لم نفهمها ، ثم أومی بیده إلی جهة المغرب فما کان باسرع من أن جاءت سحابة فوقفت علی الدار و إلی جانبها سحابة اخری فقال أمیر المؤمنین ( ع): ایتها السحابة ، اهبطی بإذن اللّه . فهبطت و هی تقول أشهد أن لا إله إلا اللّه . . . الحدیث» . (1)

حدیث دوم: حدیث بساط ، که بدین عبارت نقل شده است:

« . . . عن أنس بن مالک قال: اهدی لرسول اللّه صلی الله علیه و آله بساط من خندف . فقال لی: یا أنس ابسطه ، فبسطته ، ثم قال: ادع العشرة ، فدعوتهم فلما دخلوا أمرهم بالجلوس علی البساط ، ثم دعا علیاً علیه السلام فناجاه طویلاً ، ثم رجع علی فجلس علی البساط ، ثم قال: یا ریح احملینا ، فحملتنا الریح .

قال: فإذا البساط یدف بنا دفاً . ثم قال: یا ریح ضعینا ، ثم قال: تدرون فی أی مکان أنتم؟ قلنا: لا ، قال: هذا موضع أصحاب الکهف والرقیم ، قوموا فسلموا علی إخوانکم ، قال: فقمنا رجل رجل فسلمنا علیهم فلم یردوا علینا ، فقام علی بن أبی طالب علیه السلام فقال : السلام علیکم معاشر الصدیقین والشهداء . قال: فقالوا: و علیک السلام و رحمة اللّه وبرکاته ، قال: فقلت: ما بالهم ردوا علیک ولم یردوا علینا . قال: فقال لهم علی علیه السلام : ما بالکم لم تردوا علی إخوانی ؟

فقالوا : إنا معاشر الصدیقین و الشهداء لا نکلم بعد الموت إلا نبیاً أو وصیاً . قال: یا ریح احملینا ، فحملتنا تدف بنا دفاً ، ثم قال: یا ریح ضعینا ، فوضعتنا فإذا نحن بالحرة ، قال : فقال علی علیه السلام ندرک النبی صلی الله علیه و آله فی آخر رکعة فطوینا و آتینا و إذا النبی صلی الله علیه و آله یقرأ فی آخر رکعة: أم حسبت أن أصحاب الکهف والرقیم کانوا من آیاتنا عجبا» . (2)نسخه ها:

10123 . تهران ، ملک: 792 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست ملک: 178/5].

ص:310


1- (1) . المحتضر ، حلی: 71 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 34/27 . [2]
2- (2) . العمده ، ابن بطریق: 372 .

1775 . شرح حدیث الغمامة (ترجمۀ سه حدیث)

(فارسی)

از: فخر الدین ماوراء النهری ترکستانی (قرن 11 ق)

شرحی دیگری است بر حدیث غمامه همراه با دو حدیث دیگر . در این شرح ، شارح فقره ای از فقرات حدیث را آورده و به ترجمه و شرح آن می پردازد . او این شرح را به نام شاه عباس دوم صفوی تألیف و در هفتم ماه رجب 1069 ق در روضۀ مطهرۀ قم به پایان برده است. احادیثی که در این کتاب در سه فصل شرح شده چنین است :

فصل اول : حدیث غمامه و کوه قاف .

فصل دوم : حدیث اسحاق بن ابراهیم (دیک الجن)ه گفت و گوی دیک الجن با هارون الرشید است .

فصل سوم : ترجمۀ حدیثی از سعد بن عبد اللّه اشعری که در احتجاج طبرسی و کمال الدین شیخ صدوق ذکر شده و ترجمۀ حدیثی که علامۀ حلی در منهاج الکرامه (منهج چهارم) آورده و مشعر به ظهور دولت صفویه است .

[الذریعة: 191/3]

آغاز: ثنای نامحدود و شکر نامعدود معبودی را سزاست که انعام لا یحصی و افضال بی منتهی.

نسخه ها:

1/10124 . قم ، مرعشی: 9534 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، 104 برگ [فهرست مرعشی: 283/24].

2/10125 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1940 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 18 برگ[فهرست آستان قدس: جلد5 ، چاپ اول ص 45 ، چاپ دوم ص 75].

1776 . شرح حدیث الغمامة

(عربی)

از: محمد سعید بن محمد مفید قمی (قاضی سعید قمی ، حکیم کوچک) (بعد از 1107 ق)

ص:311

قاضی سعید این شرح را در سال 1099ق در اصفهان شروع و در سنۀ 1100 ق به پایان رسانده است. این شرح ، رسالۀ یازدهم از اربعینیات قاضی سعید قمی است.

[الذریعة: 190/13 و 341/16 ؛ التراث العربی: 290/3]

آغاز: الحمد للّه مدیر الأدوار و معید الأکوار طبقاً عن طبق و عالماً بعد عالم.

نسخه ها:

1/10126 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14670 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، به ضمیمۀ کتب دیگر ، 210 برگ [فهرست آستان قدس: 290/14].

2/10127 . قم ، مرعشی: 4763 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ102پ»102 برگ [فهرست ادبیات مشهد: 324/12].

3/10128 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1787 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11 و 12 ق ، 152 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 143/1].

4/10129 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 556 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، حسن بن علی الکورمی ، 1206ق ، اصفهان ، رسالۀ اول مجموعه ، 35 برگ ، 12 * 20 [فهرست مؤید: 56/2].

5/10130 . تهران ، دانشگاه تهران: 6901 ، نسخ ، علی اکبر بن ابراهیم خان دشتی ، 1220ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 205 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 392/16].

6/10131 . قم ، گلپایگانی: 6184/31/64 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، اسد اللّه ، یکشنبه 15 جمادی الثانی 1237ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 147 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

7/10132 . تهران ، ملی تهران: /831ع ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، غیاث الدین بن سید صدر الدین بارفروشی ، 1240ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص105-209»53 برگ [فهرست ملی تهران: 333/8].

8/10133 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 626د ، نسخ ، محمد کهنلو ، 17 ربیع الثانی 1241ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ74ر»73 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 342/1].

9/10134 . قم ، مرعشی: 1456 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 20 شوال 1242ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «22پ55پ»34 برگ [فهرست مرعشی: 244/4].

ص:312

10/10135 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7725 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، امیر عبد الهدی بن سید رضا ، 1250ق ، 127 برگ [فهرست آستان قدس: 289/14].

11/10136 . قم ، مرعشی: 3445 ، نستعلیق ، مهر علی تبریزی ، شعبان 1251ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، «212پ262پ»51 برگ [فهرست مرعشی: 237/9].

12/10137 . قم ، مرعشی: 5659 ، نسخ ، محمد بن علی مدد ، 24 صفر 1261ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ102»102 برگ [فهرست مرعشی: 60/15].

13/10138 . تهران ، دانشگاه تهران: 403 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد حسین بن حاج محمد ابراهیم سپاهانی ، 1263ق ، 119 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 454/3].

14/10139 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3452 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، پنجشنبه اواخر محرم 1264ق ، تصحیح شده ، رسالۀ اول مجموعه ، 103 برگ ، 18 سطر [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

15/10140 . قم ، مرعشی: 7351 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، ملا آقا بزرگ نصیر بن میرزا باقر رشتی ، 1265ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «79پ102ر»24 برگ [فهرست مرعشی: 151/19].

16/10141 . تهران ، ملی تهران: /1934ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1265ق ، 114 برگ [فهرست ملی تهران: 604/10].

17/10142 . تهران ، ملک: 2856 ، شکسته ، محمد قاضی ، 1265ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «132پ202ر»71 برگ [فهرست ملک: 142/6].

18/10143 . قم ، مرعشی: 8553 ، نستعلیق ، محمد حسین بن محمد تقی طسوجی ، 1268 تا 1269ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «3پ55پ»52 برگ [فهرست مرعشی: 127/22].

19/10144 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 888 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، اللّه قلی بن محمد آقا بیک ، 1269ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «153پ236پ»84 برگ [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد دوم].

20/10145 . خوی ، جواد شریف: 43 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، چهارشنبه 15 صفر 1270ق ، 56 برگ ، 21 سطر [فهرست کتاب خانۀ شریف خویی].

21/10146 . تهران ، ملی تهران: /1527ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ،

ص:313

1278ق ، 106 برگ [فهرست ملی تهران: 22/10].

22/10147 . قم ، مرعشی: 2256 ، نسخ ، ابو القاسم بن حسن ، 17 ربیع الثانی 1281ق ، 100 برگ [فهرست مرعشی: 241/6].

23/10148 . قم ، مرعشی: 3707 ، نسخ ، حاج اسماعیل ، 1285ق ، 131 برگ [فهرست مرعشی: 107/10].

24/10149 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 691 ، نسخ ، اسماعیل ، 1286ق [نشریۀ نسخه های خطی: 157/2].

25/10150 . مراغه ، عمومی مراغه: 50 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد شریف رضوی حسینی ، 18 جمادی الثانی 1287ق ، 146 برگ ، 17 سطر ، 13 * 21 [فهرست کتاب خانۀ عمومی مراغه: 81].

26/10151 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12566 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، ابو القاسم خوانساری ، 1287ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست مجلس: 102/36].

27/10152 . قم ، مرعشی: 8943 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [مجلۀ میراث شهاب: 23/21].

28/10153 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3740 ، نسخ ، علی اصغر نجف آبادی ، قرن 13ق ، «ص133 - 337» 103 برگ [فهرست مجلس: 1724/10].

29/10154 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5500 ، آغاز: بسمله و بعد فیقول کاسد رأس المال ... محمد یدعی سعید ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مجلس: 401/16].

30/10155 . قم ، گلپایگانی: 4531/23/51 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، زین العابدین ، قرن 13ق ، 71 برگ ، 19 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 111/2؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

31/10156 . تهران ، ملک: 879 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 175 برگ [فهرست ملک: 287/1].

32/10157 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2423 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: من هفوات اللسان و ترهات أهل الشک ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، از روی نسخه به خط مؤلف نگاشته شده است ، تصحیح شده با حواشی مختصر ، 187 برگ ،

ص:314

11*17/5 [فهرست مرکز احیاء: /7مخطوط].

33/10158 . تهران ، ملی تهران: /1604ع ، عنوان معرفی: سر خفی ، نسخ ، علی اکبر حاجی محمد صالح ، 1305ق ، «ص35-236» 101 برگ [فهرست ملی تهران: 141/10].

34/10159 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1158 ، سید احمد بن محمد رضا حسینی خوانساری ، 1315ق [فهرست اهدایی رهبری: 349].

35/10160 . قم ، مرعشی: 5005 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 52 برگ [فهرست مرعشی: 202/13].

36/10161 . قم ، مرعشی: 5081 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «46ر113ر»68 برگ [فهرست مرعشی: 273/13].

37/10162 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5500 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «115پ175پ»61 برگ [فهرست مجلس:

402/16].

38/10163 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5951 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-115»58 برگ [فهرست مجلس: 335/17].

39/10164 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 842 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ44ر»44 برگ [فهرست مجلس: 135/23].

40/10165 . تهران ، دانشگاه تهران: 2702 ، نستعلیق ، محمد حسین ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «334پ373پ»40 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1583/10].

41/10166 . همدان ، مدرسۀ غرب: 646 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص57-142»44 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 252].

1777 . شرح حدیث «فإن قال: فلم جعل صوم السنة؟ »

(عربی)

از: محمد بن احمد حسینی لاهیجانی ، سید (قرن 12 ق)

شرح قطعه ای از روایتی است که شیخ صدوق از حضرت امام رضا علیه السلام ، در بیان

ص:315

علل احکام و تکالیف ، نقل کرده است . (1) این شرح با عناوین «قوله - قوله» بر گزار شده و به درخواست بعضی از اجلا نوشته شده است .

آغاز: الحمد للّه الذی لم یکلف عباده إلا دون القدرة و سلام علی أشرف.

نسخه ها:

10167 . قم ، مرعشی: 7099 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، مفید بن ابو سعید بن قطب الدین محمد لاهیجی ، 1105ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 15 برگ [فهرست مرعشی:

252/18].

1778 . شرح حدیث فرجه

(عربی)

از: خلیل بن محمد زمان قزوینی (قرن 12ق)

شرح حدیثی است در اثبات توحید که از امام صادق علیه السلام نقل شده و به حدیث فرجه مشهور است:

«کان من قول أبی عبد اللّه علیه السلام : لا یخلو قولک : إنهما اثنان من أن یکونا قدیمین قویین أو یکونا ضعیفین أو یکون أحدهما قویاً و الآخر ضعیفاً ، فإن کانا قویین فلم لا یدفع کل واحد منهما صاحبه و یتفرد بالتدبیر و إن زعمت أن أحدهما قوی و الآخر ضعیف ثبت أنه واحد کما نقول ، للعجز الظاهر فی الثانی ، فإن قلت : إنهما اثنان ، لم یخل من أن یکونا متفقین من کل جهةٍ أو مفترقین من کل جهةٍ فلما رأینا الخلق منتظماً ، و الفلک جاریاً ، و التدبیر واحداً و اللیل و النهار و الشمس و القمر دل صحة الأمر و التدبیر و ائتلاف الأمر علی أن المدبر واحد . ثم یلزمک إن ادعیت اثنین فرجة ما بینهما حتی یکونا اثنین فصارت الفرجة ثالثا بینهما قدیما معهما فیلزمک ثلاثة . . . الحدیث» . (2)این شرح به صورت فلسفی برگزار شده و در 1137ق به پایان رسیده است .

[الذریعة: 204/13 و 205]

آغاز: اللّه أحمد علی ما فرج لی فی حل حدیث الفرجة بعد ما مضی علی عدم انحلاله قرب ألف سنین .

ص:316


1- (1) . عیون اخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق: 125 . [1]
2- (2) . الکافی ، کلینی: 1 / 80 . [2]

نسخه ها:

1/10168 . تهران ، دانشگاه تهران: میکروفیلم 2986 ، شیخ آقا بزرگ محمد محسن تهرانی ، 1365ق ، از روی نسخۀ مورخ 1197 تحریر شده ، رسالۀ اول مجموعه ، «3ر - 12ر» 10 برگ [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 750/1].

2/10169 . قم ، مرعشی: 10212 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست به قاضی محمد سعید بن محمد مفید قمی نسبت داده شده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، «11ر - 19پ» 8 برگ [فهرست مرعشی:

177/26].

3/10170 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1862 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «113 - 156» 44 برگ [فهرست مجلس:

535/9].

4/10171 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1866 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «ص72-90» 9 برگ [فهرست مجلس: 543/9].

1779 . شرح حدیث فرجه (شرح حدیث مناظره زندیق با امام صادق علیه السلام )

از: اسماعیل بن محمد باقر خاتون آبادی (1116 ق)

شرح حدیث مناظره زندیق با امام صادق علیه السلام معروف به حدیث فرجه (1) است .

شارح نخست این حدیث را از کتاب منهاج الیقین ، به سند روایتی خود نقل کرده و پس از آن به بیان سند و متن حدیث پرداخته و دربارۀ تفسیر صحیح واژۀ زندیق و دربارۀ هشام بن حکم تحقیق کرده است.

نسخه ها:

10172 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3453 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مجلس: 1327/10 و 1330].

ص:317


1- (1) . الکافی : 1 / 80: « . . . [1] عن هشام بن الحکم فی حدیث الزندیق الذی أتی أبا عبد اللّه علیه السلام وکان من قول أبی عبداللّه علیه السلام : لا یخلو قولک : إنهما اثنان من أن یکونا قدیمین قویین أو یکونا ضعیفین أو یکون أحدهما قویا و الآخر ضعیفا . . .».

1780 . شرح حدیث «فضلت علی آدم بخصلتین ...»

(عربی)

از: سلیمان بن عبد اللّه ماحوزی بحرانی ( 1121 ق)

آغاز: الحمد للّه و سلام علی عباده الذین اصطفی فضلت علی آدم بخصلتین کانت زوجته عوناً له علی المعصیة.

نسخه ها:

10173 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 194 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «20ر - 21پ» 2 برگ [فهرست مرکز احیاء:

1 / 273].

1781 . شرح حدیث «فضلت علی آدم بخصلتین»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح و تأویل حدیث: «فضلت علی آدم بخصلتین: کان شیطانی کافراً فأعاننی اللّه علیه حتی أسلم ، و کنّ أزواجی عوناً لی ، و کان شیطان آدم کافراً ، و کانت زوجته عوناً علی خطیئته» . (1)مؤلف در این رساله با رد قول فخر رازی ، می گوید: این حدیث ، دلالت بر تزکیۀ همسران پیامبر صلی الله علیه و آله نمی کند. او در ادامۀ کلام ، حدیث را تأویل عرفانی می نماید و در پایان از تأویل خود ، عدول نموده و حمل بر ظاهر را ترجیح می دهد. مؤلف به واسطه جدّ و پدر خود از محجه نقل می کند: «جدی عن أبی عن المحجة» .

آغاز: قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم فضلت علی آدم لخصلتین . . . کانت زوجته عوناً له علی المعصیة.

نسخه ها:

10174 . قم ، مرعشی: 11253 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «111 - 115» 5 برگ ، 14 سطر ، 7*14 [فهرست مرعشی: 369/28].

ص:318


1- (1) . الجامع الصغیر ، سیوطی: 2 / 217 .

1782 . شرح حدیث «الفقر سواد الوجه فی الدارین و الفقر فخری»

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث «الفقر یسود الوجه فی الدارین» (1) و «الفقر فخری» (2) .

نسخه ها:

1/10175 . تهران ، ملک: 6075 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، 1 برگ [فهرست ملک: 134/9].

2/10176 . انگلستان * ، بادلیان: آکسفورد ش94 والکر w kdr (ش 1298) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و ششم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران:

میکروفیلم 1142 [فهرست میکرو فیلمهای دانشگاه تهران: 569/1].

1783 . شرح حدیث القاف (غمامه)

(فارسی)

از : مؤلف ناشناخته

حدیث قاف ، همان حدیث غمامه است که قبل از این توضیح داده شد . شارح در این شرح بعد از ذکر مقداری از روایت ، آن را ترجمه می کند و سپس وقایع تاریخی و اشعار مناسب می آورد.

[الذریعة: 205/13]

نسخه ها:

10177 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 204 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و یکم مجموعه ، «116ر - 128ر» 13 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 156/1].

1784 . شرح حدیث القَدَر

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

شرحی است بر حدیث علوی:

« ألا إن القدر سرّ من سرّ اللّه و ستر من ستر اللّه

ص:319


1- (1) . بحارالأنوار ، مجلسی: 30/69 و [1]شرح اسماء الحسنی ، سبزواری: 66/1 در هر دو مصدر با این عبارت: «الفقر سواد الوجه فی الدارین» .
2- (2) . مصدر سابق .

وحرز من حرز اللّه مرفوع فی حجاب اللّه مطوی عن خلق اللّه مختوم بخاتم اللّه سابق فی علم اللّه وضع اللّه العباد عن علمه و رفعه فوق شهاداتهم و مبلغ عقولهم لانهم لا ینالونه بحقیقة الربانیة و لا بقدرة الصمدانیة و لا بعظمة النورانیة و لا بعزة الوحدانیة لأنه بحر زاخر خالص للّه عز و جل عمقه ما بین السماء و الارض عرضه ما بین المشرق والمغرب أسود کاللیل الدامس کثیر الحیات والحیتان یعلو مرة و یسفل اخری فی قعره شمس تضی لا ینبغی أن یطلع إلیها إلا اللّه الواحد الفرد فمن تطلع إلیها فقد ضاد اللّه فی حکمه و نازعه فی سلطانه و کشف عن سره و ستره و باء بغضب من اللّه و مأواه جهنم و بئس المصیر . (1)

[فهرست کتب مشایخ عظام: 292]

آغاز: بسمله ... فی بیان الحدیث الشریف المروی عن مولانا أمیر المؤمنین ... إن القدر سرّ من سرّ اللّه و ستر من ستر اللّه ... أقول اعلم أن أمر اللّه قسمین أمر فعلی.

نسخه ها:

10178 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 269 ، نسخ ، عبد الصمد بن علی اصغر تبریزی ، 9 صفر 1286ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «91پ100پ»10 برگ [فهرست دائرة المعارف: 148/1 و 304].

1 شرح حدیث «القَدَر سرّ اللّه فلا تظهروا سرّ اللّه»

از: حسین بن عبداللّه (ابو علی سینا ، ابن سینا ، شیخ الرئیس)

رجوع کنید به: سر القدر.

1785 . شرح حدیث «قلوب العارفین لها عیون ...» به نظم

(عربی)

از: شیخ حسین نجفی (زنده در 1232 ق)

منظومه ای است در 65 بیت در شرح حدیث علی علیه السلام :« قلوب العارفین لها عیون

ص:320


1- (1) . مختصر بصائر الدرجات ، حسن بن سلیمان حلی: 136 .

تری ما لا یراه الناظر و...» (1) . نظم این منظومه در 14 محرم 1232 ق به پایان رسیده است.

نسخه ها:

10179 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 196 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [میراث اسلامی ایران: 684/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 380/1].

1786 . شرح حدیث «کاد الفقر أن یکون کفراً»

(2)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10180 . تهران ، افشار شیرازی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 2603 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 719/1].

1787 . شرح حدیث «کتب اللّه کتاباً قبل أن یخلق الخلق»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرحی است بر حدیث نبوی : «سهل بن سعد الأنصاری قال سألت رسول اللّه صلی الله علیه و آله عن قول اللّه عز و جل: و ما کنت بجانب الطور إذ نادینا ، قال کتب اللّه عز و جل کتاباً قبل أن یخلق الخلق بألفی عام فی ورق آس أنبته ثم وضعها علی العرش ثم نادی یا أمة محمد إن رحمتی سبقت غضبی أعطیتکم قبل أن تسألونی و غفرت لکم قبل أن تستغفرونی فمن لقینی منکم یشهد أن لا إله إلا أنا و أن محمدا عبدی و رسولی أدخلته الجنة برحمتی » . (3)

ص:321


1- (1) . این حدیث در مصادر روایی یافت نشد .
2- (2) . بحارالأنوار ، مجلسی: ج69 / ص47 . و در آن چنین آمده: «لولا رحمة ربی علی الفقراء کاد الفقر أن یکون کفراً» .
3- (3) . ثواب الأعمال ، شیخ صدوق: 10 . [1]

این شرح را احسایی در پاسخ پرسش میرزا محمد علی بن سید محمد نگاشته است .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین . . . أما بعد فیقول العبد المسکین.

نسخه ها:

10181 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 534/1 ، تحریری ، محمد صادق بن محمد جعفر خراسانی ، 1248ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «39ر41ر»3 برگ ، تحریری [فهرست دائرة المعارف: 148/1].

1788 . شرح حدیث کلاله در ارث

(فارسی)

از: جلیل ، آخوند ملا

آغاز: أصل و إن ترک أخا لاُم و ابن أخ لأب فللأخ للاُم السدس و ما بقی فلابن الأخ للأب و الاُم.

نسخه ها:

10182 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 186 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، صدر الدین محمد حسینی نائب الصدارة ، 7 شوال 1103ق ، در قزوین ، رسالۀ پنجم مجموعه [میراث اسلامی ایران: 686/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 383/1].

1789 . شرح حدیث «کم کان طول آدم حین هبط به إلی الأرض»

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

شرحی است بر حدیثی که از امام صادق علیه السلام روایت شده بدین عبارت: « . . . مقاتل بن سلیمان قال: سألت أبا عبد اللّه علیه السلام کم کان طول آدم علیه السلام حیث هبط به إلی الارض و کم کان طول حواء؟ قال: وجدنا فی کتاب علی بن أبی طالب علیه السلام أن اللّه عز وجل لما أهبط آدم و زوجته حواء علیهما السلام إلی الارض کانت رجلاه بثنیة الصفا و رأسه دون أفق السماء و إنه شکا إلی اللّه ما یصیبه من حر الشمس فأوحی اللّه عز و جل إلی

ص:322

جبرئیل علیه السلام أن آدم قد شکا ما یصیبه من حر الشمس فأغمزه غمزة و صیر طوله سبعین ذراعاً بذراعه و أغمز حواء غمزة فیصیر طولها خمسة و ثلاثین ذراعاً بذراعها» . (1)علامه مجلسی پس از ذکر دو سند خود بر این روایت ، به شرح و تفسیر این حدیث و رفع مشکلات آن پرداخته است .

[کتابشناسی مجلسی: 215؛ الذریعة: 201/13؛ کشف الحجب: 257]

آغاز: الحمد للّه و سلام علی عباده الذین اصطفی محمد و آله خیرة الوری.

نسخه ها:

1/10183 . تهران ، ملک: 1690 ، نسخ ، عنوان معرفی: حل حدیث کم کان طول آدم حین هبط به إلی الأرض ، بدون نام کاتب ، 1267ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «124ر142ر»19 برگ [فهرست ملک: 337/5].

2/10184 . تهران ، ملک: 4267 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1276ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 310/7].

3/10185 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1674 ، بدون نام کاتب ، 1206ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 219].

1790 . شرح حدیث کمیل

از: باقر بن محمد جعفر شریف طباطبایی قمی

نسخه ها:

10186 . یزد ، وزیری: 3862 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1284ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «237 - 243» 7 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1825/5].

1 شرح حدیث کمیل

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: نفائس التحقیق و جواهر التدقیق.

ص:323


1- (1) . الکافی ، کلینی: 8 / 233 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 127/11 . [2]

1791 . شرح حدیث «لا تسبّوا الدهر»

(فارسی)

از: ناصر خسرو بن ابی الحارث ، ابو المعین ، سید (قرن 5 ق)

شرحی است بر حدیث نبوی: «لا تسبوا الدهر فان الدهر هو اللّه» (1) . مؤلف در متن رساله از کتاب بستان العقول نام برده ، و در پایان رساله چنین آمده: «و این کتاب را ابو المعین سید اعلم ناصر خسرو بن ابی الحارث الیمکانی قدس سره به نام امیر بدخشان علی بن الاسد ساخت ، اندر سال 422ق از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله » .

آغاز: قال النبی صلی اللّه علیه و آله لا تسبوا الدهر .

نسخه ها: 10187. قم ، مسجد اعظم: 1354 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 29 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 511؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1792 . شرح حدیث «لا یسأل فی القبر إلا من محض الإیمان»

(عربی)

از: مراد ، ملا

شرح کوتاهی است بر حدیث «لا یسأل فی القبر إلا من محض الإیمان» ، گویا بخشی از التعلیقة السجادیة (حاشیه بر من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق) اثرِ ملا مراد تفرشی است .

آغاز: قال الصادق علیه السلام لایسأل فی القبر ... قوله و الباقون أی ما.

انجام: کما دلت علیه الأحادیث السابقة الواردة فی التلقین لملا مراد.

نسخه ها:

10188 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ق13 ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه است ، «2ص» 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 747/23].

ص:324


1- (1) . الامالی ، سید مرتضی: 35/1 ؛ المجازات النبویة ، شریف رضی: 235 .

1 شرح حدیث «لا یموت لمؤمن ثلاثة من الأولاد فتمسه النار الا تحلة القسم...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1793 . شرح حدیث «لاتعاد الصلاة»

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد مهدی زنجانی ، میرزا (م 1395ق)

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... هذه شطر مما کتبته أثناء بحثی عن الخلل الواقع فی الصلاة.

نسخه ها:

10189 - کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، مرتضی بن جواد بن اسماعیل نجومی ، 28 صفر 1373ق ، رساله دوم مجموعه [دلیل المخطوطات: 250].

1 شرح حدیث «لسان القاضی بین جمرتین من نار ...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1794 . شرح حدیث «لو اجتمع الناس علی حبّ علی ...»

(عربی)

از: زین العابدین گلپایگانی ، مولی (1289 ق)

شرح مختصری بر حدیث «لو اجتمع الناس علی حب علی بن أبی طالب لما خلق اللّه النار» (1) است.

چاپ: در ضمن أنوار الولایة مؤلف به چاپ رسیده است.

[معجم المطبوعات ، رفاعی : 130]

ص:325


1- (1) . بحار الأنوار 248/39 . [1]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین و علی ابن عمه و کاشف غمه علی و أهل بیته ... قال النبی ص لو اجتمع الناس علی حب علی ... بیان ما لعله یحتاج إلی البیان فی هذا الحدیث.

نسخه ها:

10190 . قم ، گلپایگانی: 6672/34/42 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده ، رسالۀ سوم مجموعه ، 18 سطر ، 16*22 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1795 . شرح حدیث «لو أن الغیاض أقلام ...»

(عربی)

از: محمد شفیع بن محمد علی استرآبادی (قرن 11 ق)

شرح حدیث نبوی است که در فضایل علی علیه السلام روایت شده:

«لو أن الغیاض أقلام و البحر مداد ... ما أحصوا فضائل علی بن أبی طالب» (1).

این رساله به درخواست میرزا لطف اللّه تألیف شده و مؤلف ، حفید محمد تقی مجلسی است.

آغاز: أما بعد حمد اللّه علی إفضاله ... فقد سألنی بعض أصدقائی.

نسخه ها:

10191 . قم ، مرعشی: 4131 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد هادی بن میر محمد باقر موسوی همدانی ، 1111ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «121پ125ر»5 برگ [فهرست مرعشی: 150/11].

1 شرح حدیث «لو علم أبوذر ما فی قلب سلمان لقتله» (عربی)

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

ص:326


1- (1) . مناقب امیر المؤمنین علیه السلام ، کوفی: 557/1 . [1]

1796 . شرح حدیث «لو علم أبوذر ما فی قلب سلمان لقتله»

(1)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10192 . تهران ، ملک: 1597 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست ملک: 302/5].

1797 . شرح حدیث لوح

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: روایت است که اول چیزی که حق تعالی از نور محمد آفرید قلم بود.

نسخه ها:

10193 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 684 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 508].

1 شرح حدیث «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً»

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

رجوع کنید به: شرح حدیث نبوی «اللهم زدنی فیک تحیراً»

1798 . شرح حدیث «لولاک لما خلقت الأفلاک»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته (قرن 13 ق)

شرح حدیث قدسی: «لولاک لما خلقت الأفلاک» (2) ، است که باری تعالی به حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله خطاب نموده است . مؤلف در مقدمۀ این شرح کوتاه گفته که این مطالب را از شیخ احمد احسایی و او از وحید بهبهانی و او از پدرش شیخ محمد اکمل از مشایخ خودش شنیده است .

ص:327


1- (1) . الکافی ، کلینی: 401/1 . [1]
2- (2) . بحارالأنوار ، مجلسی: 15/28 .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین أما بعد سمعت مشافهة عن الشیخ أحمد بن زین الدین الأحسائی ناقلاً عن قطب العلماء آقا باقر بهبهانی.

انجام: لأن النبی من غیر معجزة لیس بنبی أصلاً و هذا ما وصل إلیه فکری القاصر عجالة لدلالة سادتنا و هدایتهم و لتعلم من شیعتهم ... صلی اللّه علیه و آله تمت.

نسخه ها:

10194 . قم ، دار الحدیث: 310 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «66ر66پ» 1 برگ ، 36 سطر [فهرست دار الحدیث].

1799 . شرح حدیث «لولاک لما خلقت الأفلاک»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرح مختصری است بر حدیث مذکور که در پاسخ به سؤال سید مال اللّه بن محمد خطی در سال 1240ق نگاشته شده است.

چاپ: تبریز ، 1276ق ، ضمن جلد دوم جوامع الکلم.

[موسوعة مؤلفی الإمامیة: 537/3]

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد ... و بعد فیقول .. أحمد بن زین الدین الأحسائی.

نسخه ها:

1/10195 . تهران ، سپهسالار: 1994 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1231 ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «80پ - 82ر» 3 برگ [فهرست سپهسالار: 481/3].

2/10196 . تهران ، ملک: 742 ، نستعلیق ، محمد قلی بن عوض قراچه داغی ، 1237ق ، رسالۀ دهم مجموعه ، «50ر - 51ر» 2 برگ [فهرست ملک: 163/5].

3/10197 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 949 ، بدون نام کاتب ، 1255ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه: 42/2].

4/10198 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 362 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ تحریری پخته ، شیخ علی بن ملا محمد حسینی ، شوال 1257 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «30ر

ص:328

- 31ر» 2 برگ [فهرست دائرة المعارف: 309/1].

5/10199 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 362 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ تحریری ، بدون نام کاتب ، 1257ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «30ر - 31ر» 2 برگ [فهرست دائرة المعارف: 148/1].

6/10200 . قم ، مرعشی: 8871 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... قد سألنی السید الأواه ... عن الحدیث ، نسخ ، محمد رحیم خویی ، 1268ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، 41 برگ [فهرست مرعشی: 58/23].

7/10201 . تهران ، دانشگاه تهران: 9577 ، عنوان معرفی: السید مال اللّه بن محمد الخطی فی خبر «لولاک لما خلقت الأفلاک» ، نسخ و نستعلیق ، سید علی اصغر بن محمد قاسم طباطبایی زواره ای کچویی ، 1273ق ، رسالۀ بیست و هشتم مجموعه ، «213پ216ر»4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 412/17].

8/10202 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1111 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 341].

9/10203 . تهران ، دانشگاه تهران: 2870 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، «168-171»4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1715/10].

10/10204 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3497 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 23 سطر ، 15*21 [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

11/10205 . تهران ، مجلس سنا: 110 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، «265-269»5 برگ [فهرست مجلس سنا: 57/1].

12/10206 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5903 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «3صفحه»2 برگ [فهرست آستان قدس: 105/5].

13/10207 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 203 ، نسخ و نستعلیق ، حسین کرمانی ، بدون تاریخ کتابت ، (75504) ، رسالۀ دوازدهم مجموعه [فهرست ادبیات تهران:

3 / 34].

14/10208 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 637د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و سوم مجموعه ، «227ر228پ»2 برگ [فهرست الهیات تهران: 343/1].

ص:329

15/10209 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1732 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «61-63»3 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 123/2].

16/10210 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 163 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تملکی با مهر «ابو تراب بن علینقی الحسنی الحسینی الطباطبایی 1342» ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 15/5 * 21/5 [فهرست مؤید: 154/1].

1800 . شرح حدیث «اللهم زدنی فیک تحیراً» و شرح حدیث علوی «لو کشف الغطاء

ما ازددت یقیناً

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرح حدیث نبوی «اللهم زدنی فیک تحیراً» (1) و شرح حدیث علوی «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً» (2) است.

آغاز: قال المسألة الخامسة قول رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله اللهم زدنی فیک تحیراً مع علو مقامه و قول علی علیه السلام لو کشف الغطاء.

نسخه ها:

10211 . تهران ، ملک: 633 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «3پ - 32پ» 30 برگ [فهرست ملک: 119/5].

1801 . شرح حدیث «لیت شعری أیتکنَّ صاحبة الجمل الأرب»

(عربی)

از: علی بن عبد اللّه بن علی بحرانی (1319 ق)

شرحی است بر حدیث نبویِ «لیت شعری أیتکن صاحبة الجمل الأرب تخرج فتبحها کلاب الحواب» (3) . بحرانی از دید ادبی ، حدیثی و تاریخی ، در بارۀ این حدیث بحث نموده و نظر ابن ابی الحدید را در شرح نهج البلاغة (4) ، در بارۀ این حدیث رد نموده است . این رساله به تاریخ 28 شوال 1315ق پایان یافته است.

ص:330


1- (1) . شرح الأسماء الحسنی ، ملا هادی سبزواری: 198/1.
2- (2) . بحارالأنوار ، مجلسی: 321/64 .
3- (3) . بحارالأنوار ، مجلسی: 113/18 .
4- (4) . شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید: 119/9 . [1]

آغاز: الحمد للّه... فهذه مناظرة مع الشیخ عز الدین عبد الحمید بن أبی الحدید المعتزلی.

نسخه ها:

10212 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 146 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «119ر126پ»8 برگ [فهرست مرکز احیاء: 207/1].

1 شرح حدیث «لیس من إمام یمضی ...»

از: یحیی بن محسن موسوی

رجوع کنید به: غفوریه.

1 شرح حدیث «ما من أحد یدخله عمله الجنة و ینجیه من النار»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1802 . شرح حدیث «ما بین حوضی و منبری روضة من ریاض الجنة»

(عربی)

از: حکیم شرف الدین جووندی

شرحی عرفانی کوتاهی است در 35 سطر بر این حدیث نبوی: «ما بین حوضی و منبری روضة من ریاض الجنة» (1).

آغاز: رب أنعمت فزد و لا تنقص نقل عن خاتم الأنبیاء و إمام الأنبیاء محمد العربی الأبطحی .

نسخه ها:

10213 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7064 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8 ق [فهرست آستان قدس: 180/5].

ص:331


1- (1) . الکافی ، کلینی: 553/4 . و [1]در آن چنین آمده: «ما بین منبری و بیتی روضة من ریاض الجنة» .

1803 . شرح حدیث ماریۀ قبطیه

(عربی)

از: محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (شیخ مفید) ( 413 ق)

شرحی است بر حدیث معروف به خبر ماریۀ قبطیه (1) .

چاپ: لبنان ، بیروت ، دار المفید ، 1414ق ، 32ص ؛ مصنفات شیخ مفید ، 1413 ، جلد سوم ، رسالۀ سوم ، 32ص .

آغاز: سألنی أطال اللّه بقاءه السید الشریف الفاضل رجل من المعتزلة عن الخبر المروی عن النبی فی قضیة ماریة القبطیة.

انجام: و لا ینبغی للعاقل أن یظلم نفسه بمکابرة الحق و اللجاج.

نسخه ها:

10214 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 8 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و هفتم مجموعه ، «ص341 - 345» 3 برگ [فهرست مجلس: 105/7].

1 شرح حدیث محمد بن یحیی عن الرضا علیه السلام فی رجل یتزوج متعة و ...

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1804 . شرح حدیث المسطور فی منیة الممارسین

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

در بیان و تفسیر حدیثی که سماهیجی در منیة الممارسین در پاسخ شیخ یاسین بحرانی به نقل از الکافی و ابن بابویه ، ذکر کرده است .

آغاز: بسمله من کتاب منیة الممارسین فی جواب مسائل الشیخ یاسین.

نسخه ها:

10215 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5443 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «180ر» 1 برگ [فهرست مجلس: 353/16].

ص:332


1- (1) . بحارالأنوار ، مجلسی: 107/76 .

1805 . شرح حدیث مشکل فی باب الزکاة

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیثی مشکل در باب زکات به نقل از کافی کلینی است و در آن آمده است:

«قال استادی مولانا محمد باقر دام ظله العالی فی شرح الإرشاد ... قال ... صاحب المنتقی».

نسخه ها:

10216 . تهران ، دانشگاه تهران: 7550 ، نستعلیق راسته و چلیپا ، محمد بن ابی الفتح تنکابنی ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص2 - 4» 2 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

623/16].

1806 . شرح حدیث معانقة الموج مع الإمام الصادق علیه السلام

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

بخشی از رساله ای است که احسایی در پاسخ به سؤالات شیخ محمد قطیفی در شوال 1208 ق نوشته است. یکی از سؤالات ، دربارۀ حدیث «معانقة الموج مع الإمام الصادق علیه السلام » است.

نسخه ها:

10217 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 637د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، «171ر - 179پ» 9 برگ [فهرست الهیات تهران: 343/1].

1807 . شرح حدیث «معرفتی بالنورانیة»

(عربی)

از: علی بن جمشید نوری ، ملا ( 1246 ق)

شرحی مزجی است بر حدیث منسوب به علی علیه السلام ، معروف به حدیث نورانیت ، که سلمان و ابوذر از آن حضرت در بارۀ معرفت آن حضرت به نورانیت سؤال نموده و آن حضرت پاسخ داده: «معرفتی بالنورانیة معرفة اللّه عز و جل و معرفة اللّه

ص:333

عز و جل معرفتی بالنورانیة و هو الدین الخالص» (1). این شرح به صورت فلسفی - عرفانی برگزار شده است.

آغاز: الحمد للّه الذی هدانا لهذا ... و اللّه یقول الحق و هو ولی الإفاضة فی بحار الأنوار باب النادر فی معرفتهم علیهم السلام بالنورانیة.

نسخه ها:

1/10218 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11287 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست آستان قدس: 303/15].

2/10219 . قم ، آستان معصومیه (س): 703 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، سید یعقوب لاسمی لاریجانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 14 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 344/2].

1808 . شرح حدیث «معرفتی بالنورانیة»

(فارسی)

از: محمد حسینی نیریزی ذهبی شیرازی ، قطب الدین (سید محمد قطب) ( 1173 ق)

شرحی عرفانی است به نظم و نثر بر حدیث مذکور .

آغاز: بسمله باب معرفة علی علیه السلام بالنورانیة فمن کفر بما فیه أو شک.

به بسم اللّه کردم نامه آغاز که نامش آورد جان را به پرواز

ص:334


1- (1) . بحارالأنوار: ج26 ، ص1: « [1]أقول: ذکر والدی رحمه اللّه أنه رأی فی کتاب عتیق جمعه بعض محدثی أصحابنافی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام هذا الخبر ، و وجدته أیضاً فی کتاب عتیق مشتمل علی أخبار کثیرة . قال: روی عن محمد بن صدقة أنه قال: سأل أبو ذر الغفاری سلمان الفارسی رضی اللّه عنهما یا أبا عبد اللّه ما معرفة الأمام أمیر المؤمنین علیه السلام بالنورانیة . قال: یا جندب فامض بنا حتی نسأله عن ذلک ، قال: فأتیناه فلم نجده . قال: فانتظرناه حتی جاء . قال صلوات اللّه علیه: ما جاء بکما . قالا: جئناک یا أمیر المؤمنین نسألک عن معرفتک بالنورانیة . قال صلوات اللّه علیه: مرحباً بکما من ولیین متعاهدین لدینه لستما بمقصرین ، لعمری أن ذلک الواجب علی کل مؤمن و مؤمنة ، ثم قال صلوات اللّه علیه: یا سلمان و یا جندب قالا: لبیک یا أمیر المؤمنین ، قال علیه السلام : إنه لا یستکمل أحد الإیمان حتی یعرفنی کنه معرفتی بالنورانیة فإذا عرفنی بهذه المعرفة فقد امتحن اللّه قلبه للإیمان و شرح صدره للإسلام و صار عارفا مستبصرا ، و من قصر عن معرفة ذلک فهو شاک و مرتاب ، یا سلمان و یا جندب قالا: لبیک یا أمیر المؤمنین ، قال علیه السلام : معرفتی بالنورانیة معرفة اللّه عز و جل و معرفة اللّه عز و جل معرفتی بالنورانیة و هو الدین الخالص . . . الحدیث» .

نسخه ها:

1/10220 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5155 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، حسن بن ملا حسن علی خوشنویس اردبیلی ، 1337ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «70پ - 84پ» 15 برگ [فهرست مجلس: 232/15].

2/10221 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4079 ، آغاز: باب معرفة علی علیه السلام بالنورانیة فمن کفر بما فیه أو شک و أنکر ، نسخ و نستعلیق ، حاج محسن عماد مدرسی ، 1359 ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «95 - 110» 16 برگ [فهرست مجلس:

78/11].

3/10222 . تهران ، خانقاه نور بخش: 602 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص2 - 11» 5 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 244/2].

1809 . شرح حدیث «معرفتی بالنورانیة»

(عربی)

از: هادی بن مهدی سبزواری ، ملا (1289 ق)

شرح مفصلی است بر حدیثی که از أمیر المؤمنین علیه السلام روایت شده و به حدیث نورانیت معروف است . این حدیث را سلمان و ابوذر در بارۀ معرفت آن حضرت به نورانیت از امام پرسیده اند و امام معرفت خود را به نورانیت توضیح داده است .

این حدیث را علامه مجلسی به نقل از پدرش نقل نموده است . ذوالفقار بن علی اکبر خان بسطامی نادری طی نامه ای به سبزواری تقاضای شرح این حدیث را نموده و سبزواری در جوابش شرح حاضر را نگاشته است.

چاپ: چاپ شده در ضمن مجموعه رسائل فیلسوف کبیر ملا هادی سبزواری ، به تصحیح سید جلال الدین آشتیانی ، ص 371 - 487.

[الذریعة: 207/13 و 80/20]

آغاز سؤال: الحمد للّه الذی خلقنا لوصول عرفانه ثم رزقنا لحصول امتنانه.

آغاز جواب: الحمد للّه الذی أراد تعریف ذاته فتجلی فی صور أسمائه و صفاته و هی قلوب أنبیائه و أولیائه .

ص:335

نسخه ها:

1/10223 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3803 ، آغاز: برابر نمونه ، ابو الحسن بن محمد حسینی شیروانی ، 1280ق ، رسالۀ اول و دوم مجموعه ، «ص1 - 38» 19 برگ [فهرست مجلس: 1810/10].

2/10224 . قم ، مرعشی: 10371 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، قربان علی بدشی ، 1284ق ، 68 برگ [فهرست مرعشی: 312/26].

3/10225 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12657 ، نسخ ، قربان علی بدشی ، 1290ق ، 67 برگ [فهرست مجلس: 225/36].

4/10226 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2025 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 72 برگ [فهرست آستان قدس: 104/5].

1810 . شرح حدیث «معرفتی بالنورانیة»

(عربی)

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

شرح مفصلی است بر حدیث مذکور . شارح ، فرازهایی از متن را نقل نموده و به روش شیخیه گزارش کرده است . او این شرح را به درخواست میرزا محمد رضا فرزند حاج محمد باقر آهویی قمی نخعی نگاشته و در روز چهارم شوال 1282ق به پایان رسانده است .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی محمد و آله الطیبین ...إن زماناً قبل ذلک أتانی کتاب و خطاب.

انجام: و قد قدر الإتیان بذلک علی حسب المیسور.

نسخه ها:

1/10227 . قم ، مرعشی: 5654 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی بن محمد کرمانی (مؤذن) ، 1284ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 140 برگ [فهرست مرعشی: 51/15].

2/10228 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1285 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 15 شعبان 1285ق ، تهران ، با توضیحات و علامات بلاغ در حاشیه ، 224 برگ ، 14 سطر ، 16 * 22 [فهرست مؤید: 203/2].

ص:336

3/10229 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 439د ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 132 برگ [فهرست الهیات تهران: 573/1].

1811 . شرح حدیث «معرفتی بالنورانیة»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10230 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 8495/57/165 ، نسخ ، حاج محمد حسین رشتی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مدرسۀ حجازیها].

1812 . شرح حدیث مفضل

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10231 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12843 ، نستعلیق ، یوسف شریف ، 1308ق ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 334].

1813 . شرح حدیث «ملعون ملعون من کمه أعمی ملعون ملعون من عبد

الدینار»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

چند شرح بر حدیث نبوی: «ملعون ملعون من کمه أعمی ، ملعون ملعون من عبد الدینار و الدرهم ، معلون معلون من نکح بهیمة» (1) است که مؤلف آنها شناخته نشده است .

نسخه ها:

1/10232 . تهران ، دانشگاه تهران: 7008 ، عنوان معرفی: تفسیر و تأویل روایت ملعون

ص:337


1- (1) . الکافی ، کلینی: 270/2 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 221/69 . [2]

ملعون من کمه أعمی ... ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «21پ - 22ر» 2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 426/16].

2/10233 . تهران ، دانشگاه تهران: 7191 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 480/16].

3/10234 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1665 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [فهرست مدرسۀ فیضیه: 113/2].

1814 . شرح حدیث «ملعون ملعون من کمه أعمی ملعون ملعون من عبد

الدینار»

(عربی)

از: محمد بن حسن شیروانی ، مدقق ( 1099 ق)

[الذریعة: 209/13]

نسخه ها:

10235 . تهران ، دانشگاه تهران: میکروفیلم 2489 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، عکس از کتابخانۀ علی علومی ، یزد [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 702/1].

1 شرح حدیث «ملعون ملعون من کمه أعمی ملعون ملعون من عبد الدینار»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1815 . شرح حدیث «من أحبنا أهل البیت فلیعد للفقر جلباباً»

(عربی)

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی (1173 ق)

شرحی است بر حدیث علوی: «من أحبنا أهل البیت فلیعد للفقر جلباباً» (1) شارح در

ص:338


1- (1) . نهج البلاغه ، سید رضی: کلمۀ قصار 112 و [1]در آن به جای «فلیعد» «فلیستعد» آمده است ؛ بحارالأنوار ، مجلسی:15/25 . [2]

شرح دربارۀ حب و دوستی اهل بیت علیهم السلام و معنی فقر توضیحاتی آورده و به روایت های بسیاری استشهاد می نماید.

آغاز: بعد الحمد و الصلاة أقول و أنا العبد الفاتر خاطراً.

نسخه ها:

1/10236 . قم ، مرعشی: 4973 ، نستعلیق ، لطف اللّه کوپایی ، 1175ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «106پ - 111پ» 6 برگ [فهرست مرعشی: 169/13].

2/10237 . تهران ، ملک: 3523 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «85پ - 88پ» 4 برگ [فهرست ملک: 463/6].

3/10238 . تهران ، ملک: 1606 ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد مؤمن ، 1247ق ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، «326ر - 333پ» 8 برگ [فهرست ملک: 307/5].

4/10239 . قم ، مرعشی: 3112 ، آغاز: بعد الحمد و الصلاة لما کان هذا الخبر من غریب الأخبار اختلف ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مرعشی: 337/8].

1816 . شرح حدیث «من أخرجه اللّه عن ذل المعاصی ...»

از: احمد شبیری زنجانی ، سید ( 1393 ق)

شرحی است بر حدیث «من أخرجه اللّه عن ذل المعاصی ...» ، که از امام صادق علیه السلام روایت شده است . (1)آغاز: من أخرجه اللّه عن ذل المعاصی إلی عز التقوی أغناه اللّه بلا مال و أعزه بلا عشیرة و آنسه من غیر بشر .

نسخه ها:

10240 . قم ، سید احمد زنجانی: بدون شماره ، عنوان معرفی: شرح حدیثی از من لا یحضره الفقیه ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 4 شعبان 1360ق ، «ص31-37»4 برگ [آشنایی با چند نسخه خطی: 176].

ص:339


1- (1) . الکافی ، کلینی: 76/2 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 406/66 . [2]

1817 . شرح حدیث «من حفظ علی امتی أربعین حدیثاً ...»

(1)

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بعد حمد اللّه و الصلاة ... إذ قد هدانی قائد التوفیق الربانی إلی التشرف بإدراک ملاحظة.

نسخه ها:

10241 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 312 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1273ق ، به نقل از خط ملا حسین کاشفی ، رسالۀ دهم مجموعه [میراث اسلامی ایران: 651/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 314/1].

1 شرح حدیث «من سمانی باسمی فقد کفر»

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: جواز التسمیة فی زمان الغیبة.

1818 . شرح حدیث «من سوّد اسمه فی دیوان ولد سابع حشره اللّه یوم القیامة

خنزیراً»

(2)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

نسخه ها:

10242 . همدان ، قاسم برنا: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 377/5].

1 شرح حدیث علوی «من سئل عن التوحید فهو جاهل...»

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: رسالۀ توحید .

ص:340


1- (1) . الکافی ، کلینی: 49/1 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 153/2 . [2]
2- (2) . وسائل الشیعه ، شیخ حر عاملی: 135/12 ؛ [3]بحارالأنوار ، مجلسی: 372/2 . [4]

1819 . شرح حدیث «من سئل عن التوحید فهو جاهل ...»

(1)

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد جعفر بهاری همدانی

رساله ای است که به درخواست یکی از برادران دینی در شرح حدیث «من سأل عن التوحید فهو جاهل و من أجاب فهو مشرک و من یعرف فهو ملحد و من لا یعرف فهو کافر» ، نگاشته است.

آغاز: الحمد للّه و السلام علی الذین اصطفی و بعد این چند کلمه را در جواب یکی از برادران دینی که به اشاره یکی از اعیان عظام سؤال نموده ... عرض می شود که از برای این عبارت معنی.

نسخه ها:

10243 . قم ، گلپایگانی: 1043/6/133 ، آغاز: برابر نمونه ، غلام حسین شریف ، 24 شوال 1284ق ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، 16 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1820 . شرح حدیث «من عرف الحق لم یعبد الحق»

(عربی)

از: محمد مهدی بن ابی ذر نراقی (1209ق)

بخشی از کتاب مشکلات العلوم نراقی است در شرح حدیث: «من عرف الحق لم یعبد الحق» . نراقی در شرح و تفسیر این حدیث 72 وجه بیان نموده است .

چاپ: مشکلات العلوم ، ملا محمد مهدی نراقی ، تهران ، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، 1367ش ، به کوشش حسن نراقی ، ص 125 - 129 .

آغاز: روی عن رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله أنه قال من عرف ... أقول یمکن توجیه هذا الحدیث بوجوه الأول أن یکون.

انجام: فهذه اثنان و سبعون وجهاً استخرجناها من هذا الحدیث و یمکن أن یستخرج منه وجوه آخر ترکناها مخافة الإطناب .

نسخه ها:

10244 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1822 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ،

ص:341


1- (1) . این حدیث در مصادر روایی یافت نشد .

بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و سوم مجموعه ، «ص268 - 282» 7 برگ [فهرست مجلس: 241/5 و 433/9].

1821 . شرح حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»

از: مؤلف ناشناخته

چند شرح بر حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» (1) است که مؤلف آنها شناخته نشده است .

نسخه ها:

1/10245 . تهران ، ملک: 1666 ، آغاز: الحمد للّه الذی لم یکن قبل وحدانیته قبل إلا و القبل هو ، نستعلیق ، اسماعیل بن محمد اقسری ، 1058ق ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «287ر289»3 برگ [فهرست ملک: 325/5].

2/10246 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 634 ، نستعلیق ، محمد حسن بن محمد ربیع اشتهاردی ، 1233ق ، به نقل از بحار الأنوار و ده وجه از نویسنده ، رسالۀ دوم مجموعه ، «148پ149ر»2 برگ [فهرست مجلس:

340/22].

3/10247 . تهران ، سپهسالار: 7502 ، محمد علی کرمانشاهی ، قرن 14ق ، فارسی ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «213ر213پ»1 برگ [فهرست سپهسالار: 482/13].

4/10248 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1822 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، رسالۀ بیست و پنجم مجموعه ، «217-221»5 برگ [فهرست مجلس:

240/5].

5/10249 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 3 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «ص283»1 برگ [فهرست مجلس: 264/7].

6/10250 . تهران ، سپهسالار: 1088 ، آغاز: بسمله امیر کرم اللّه وجهه فرمود که من عرف نفسه فقد عرف ربه آن که نفس گفته میشود کدام است ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، رسالۀ دوم مجموعه ، «95پ97ر»3 برگ [فهرست سپهسالار:

481/3].

ص:342


1- (1) . بحارالأنوار ، مجلسی: 32/2 .

7/10251 . همدان ، قاسم برنا: بدون شماره ، شکسته نستعلیق ، سید محمد حسینی ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 378/5].

1822 . شرح حدیث «من عرف نفسه ...»

(عربی)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبیلی (993ق)

شرحی است بر حدیث «من عرف نفسه ...» که از رسالۀ اثبات الواجب مقدس اردبیلی نقل شده است.

آغاز: ذکر الفاضل المقدس الأردبیلی فی رسالة إثبات الواجب للحدیث المشهور من عرف نفسه . . . معانی اربعة .

انجام: الحادی عشر أنه من باب تعلیق المحال علی المحال یعنی کما لا یعرف حقیقة النفس لا یعرف حقیقة الرب .

نسخه ها:

10252 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ بیست و هفتم مجموعه ، «35ب» 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 723/23].

1 شرح حدیث «من عرف نفسه...»

از: محمد حسن بن محمد واعظ سمنانی

رجوع کنید به: جام جم.

1823 . شرح حدیث «من عرف نفسه...»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: قیل إن قول علی علیه السلام من عرف نفسه ... له وجوه الأول إن الروح واحدة.

نسخه ها:

10253 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4900 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نود و نهم مجموعه ، «247ر» 1 برگ [فهرست مجلس:

100/14].

ص:343

1 شرح حدیث «من عرف نفسه...»

از: عبد اللّه بلیانی ، اوحد الدین

رجوع کنید به: عینیة الوجود.

1824 . شرح حدیث «من عرف نفسه...»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

این شرح را احسایی در پاسخ به سؤال محمد مهدی بن محمد شفیع استر آبادی به سال 1235ق تألیف نموده است.

چاپ: تبریز ، 1273ق ، ضمن جلد اول جوامع الکلم ؛ تبریز ، 1276 ق ، ضمن جلد دوم جوامع الکلم.

[الذریعة: 208/13؛ فهرست کتب مشایخ: 15؛ موسوعة مؤلفی الإمامیة: 496/3 با عنوان «أجوبة مسائل محمد مهدی بن محمد شفیع الاستر آبادی» و 538]

آغاز: الحمدللّه ربّ العالمین ، و صلی اللّه ... أما بعد فیقول العبد المسکین أحمد بن زین الدین الأحسایی.

نسخه ها:

1/10254 . تهران ، ملی تهران: /755ع ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد الرحیم بن ولی محمد اردبیلی ، 1235ق ، رسالۀ چهل و چهارم مجموعه ، «ص399-401»2 برگ [فهرست ملی تهران: 252/8].

2/10255 . تهران ، ملک: 742 ، نستعلیق ، محمد قلی بن عوض قراچه داغی ، 1237ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «19ر21پ»3 برگ [فهرست ملک: 163/5].

3/10256 . تهران ، ملی تهران: /1498ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ بیست و چهارم مجموعه [فهرست ملی تهران: 515/9 -533].

4/10257 . قم ، گلپایگانی: 21/101 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

5/10258 . قم ، گلپایگانی: 714 / ع ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 2 / 204].

ص:344

6/10259 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3497 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 15*21 [فهرست مرکز احیاء:

/9مخطوط].

1825 . شرح حدیث «من عرف نفسه...»

(فارسی)

از: محمد باقر کاشف دزفولی ، سید صدر الدین ( 1258 ق)

شرح فلسفی کوتاهی بر حدیث معرفت است با استفاده از سخنان غزالی .

[الذریعة: 208/13]

آغاز: قال أمیر المؤمنین و إمام المتقین اسد اللّه الغالب ... حاصل کلام امام علیه السلام.

نسخه ها:

10260 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1822 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و پنجم مجموعه ، «ص217-221»3 برگ [فهرست مجلس: 430/9].

1826 . شرح حدیث «من عرف نفسه ...»

از: عبد الرحیم اصفهانی (قرن 13 ق)

در پاسخ به ملا ابو طالب در سال 1266 ق نوشته شده است.

نسخه ها:

10261 . تهران ، دانشگاه تهران: 4703 ، نستعلیق ، گویا به خط مؤلف ، 1266ق ، رساله هشتم مجموعه ، «389 - 393» 5 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3649/14].

1827 . شرح حدیث «من عرف نفسه...»

(عربی)

از: سید محمد بن محمد نور بخش قائنی (869 ق)

شارح در این شرح به توحید باری تعالی و اثبات وحدت وجود بر پایه های

ص:345

تصوف و عرفان پرداخته است.

آغاز: الحمد للّه الذی جعل وجود الإنسان الکامل مظهر الهویة الغیبیة .

نسخه ها:

1/10262 . تهران ، ملک: 4057 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی ، رسالۀ صد و هفتاد و دوم مجموعه ، «310پ»1 برگ [فهرست ملک:

197/7].

2/10263 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 93 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «147پ148ر»2 برگ [فهرست مرکز احیاء:

134/1].

3/10264 . قم ، مسجد اعظم: 2811 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، حسن بن سید کاظم طباطبایی ، قرن 13ق ، عربی ، رسالۀ هفتم مجموعه ، 16 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 589؛ فهرست مسجد اعظم ،جدید].

1828 . شرح حدیث «من عرف نفسه...»

(عربی)

از: محمد مهدی بن محمد جعفر موسوی تنکابنی ، سید (زنده در 1268 ق)

شارح هفده معنی برای حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» نموده و به مناسبت مقام ، بعضی از احادیث و گفته های بزرگان را نقل می کند. این رساله در ماه رجب 1268ق نگاشته شده است.

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر اول ، ص 143 - 172 ، با تحقیق مهدی مهریزی .

آغاز: الحمد للّه الذی عرفنا نفسه بمعرفة نفوسنا و عرف رسوله کذلک.

انجام: یذکره علی الدوام فی جمیع الأیام بکل الألسنة و الأوهام.

نسخه ها:

1/10265 . قم ، مرعشی: 5695 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد مهدی موسوی تنکابنی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «71پ78پ»8 برگ [فهرست مرعشی: 94/15].

2/10266 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 613 ، عنوان معرفی: رسالة فی بیان من عرف نفسه

ص:346

فقد عرف ربّه ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «22ر27پ»6 برگ ، 10*14/5 [فهرست مؤید:

121/2].

1 شرح حدیث «من عرف نفسه...»

از: محمود چشتی ، شیخ

رجوع کنید به: معرفة السلوک.

1829 . شرح حدیث «من عرف نفسه...» (المعارف الإلهیة)

(عربی)

از: احمد بن زین العابدین علوی عاملی ، نظام الدین (قرن 11 ق)

شارح در این رساله ، مطالب سید ماجد بحرانی را - که در شرح خود بر حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» بیان نموده - ردّ کرده ، پس از آن مطالب خود را آورده است .

[موسوعة مؤلفی الإمامیة: 574/3]

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر دوازدهم ، ص 143 - 172 ، با تحقیق مهدی مهریزی .

آغاز: الحمد للّه الذی جعل الإنسان مظهراً لما فی الأکوان و الصلاة علی رسوله المبعوث إلی الإنس.

انجام: والرازق والمرزوق مناسبة رأساً فکیف یحکم الحاکم بالقسط بقوله من عرف نفسه عرف نفسه.

نسخه ها:

1/10267 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2993 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، با حواشی مختصر ، رسالۀ سوم مجموعه ، «142ر146پ» 5 برگ ، 13*19 [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

2/10268 . یزد ، شیخ علی علومی: 62 ، از انجام افتادگی دارد ، احمد بن زین العابدین علوی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی: 447/4].

ص:347

1 شرح حدیث «من عرف نفسه...»

از: عماد الدین بن یونس پنجهزاری مازندرانی

رجوع کنید به: اصول من عرف.

1 شرح حدیث «من عرف نفسه...»

از: حبیب اللّه بن علی مدد شریف کاشانی

رجوع کنید به: قبس المقتبس.

1 شرح حدیث «من عرف نفسه...»

از: علی بن شهاب الدین محمد سپاه پوش ، میر سید

رجوع کنید به: العوالم الخمس الکلیة.

1830 . شرح حدیث «من قرأ سورة الزمر»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10269 - تهران ، ملک: 2568 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله هفتم مجموعه [فهرست ملک: 49/6].

1831 . شرح حدیث «من کان ظاهره فی ولایتی أکثر من ناطقه خفت موازینه»

(1)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

نسخه ها:

10270 . رشت ، فرهنگ: 2173 ، عنوان معرفی : شرح حدیث علوی «من کان ظاهره فی ولایتی أکثر من ناطقه خفت موازینه» ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «ص194-203»5 برگ [فهرست فرهنگ رشت: 127].

ص:348


1- (1) . این حدیث در مصادر روایی یافت نشد .

1832 . شرح حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه» (خبر غدیر و شرح آن)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10271 . تهران ، ملک: 2182 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هجدهم مجموعه [فهرست ملک: 445/5].

1833 . شرح حدیث «مَن هَمَّ بحسنة»

(عربی)

از: احمد بن صالح بن طوق بحرانی (قرن 13ق)

شرح حدیثِ: «إن اللّه تبارک و تعالی جعل لآدم فی ذریته من همّ بحسنة و لم یعملها کتبت له حسنة و من همّ بحسنة و عملها کتبت له بها عشراً و من همّ بسیئة و لم یعملها لم تکتب علیه و من همّ بها و عملها کتبت علیه سیئة» (1) ، است که شارح بنا به درخواست شیخ محمد بن مبارک بن علی نگاشته است. او در نیمۀ دوم این رساله گفته های ملا صالح مازندرانی را دربارۀ حدیث می آورد و از آنها با عناوین «قال - اقول» خرده می گیرد. به روز 21 شوال 1243 ق این رساله به پایان رسیده است.

آغاز: و لا حول و لا قوة إلا باللّه العلی العظیم ... قد سألنی سلالة العلماء.

نسخه ها:

10272 . قم ، مرعشی: 2358 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، زرع بن محمد علی بن حسین بن زرع خطی بحرانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «45پ - 57پ» 13 برگ [فهرست مرعشی: 334/6].

1 حدیث مناظره زندیق با امام صادق علیه السلام

از: اسماعیل بن محمد باقر خاتون آبادی

رجوع کنید به : شرح حدیث فرجه .

ص:349


1- (1) . الکافی ، کلینی: 428/2. [1]

1834 . شرح حدیث منافات قتل و مرگ

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

رساله ای در فرق های بین قتل ، مرگ و خواب است که عیاشی از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است. مؤلف ، این رساله را به درخواست حاجی محمد ولی میرزا نوشته است .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... چون همواره خاطر خطیر و ضمیر منیر.

نسخه ها:

10273 . قم ، مسجد اعظم: 1454 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 64 برگ ، 11 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1835 . شرح حدیث منزلت

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10274 . قم ، گلپایگانی: 18/40 ، بدون نام کاتب ، 1131ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

1836 . شرح حدیث منظوم در فضایل علی علیه السلام

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10275 . تهران ، ملک: 5422 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهل و پنجم مجموعه [فهرست ملک: 370/8].

1837 . شرح حدیث مهر نبوت از أمیر المؤمنین علیه السلام

از: مؤلف ناشناخته

ص:350

نسخه ها:

10276 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12504 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «ص414-416»2 برگ [فهرست مجلس: 8/36].

1838 . شرح حدیث المهلکات و المنجیات

(فارسی)

از: عبد الرزاق بن ابی الغنائم کاشانی ، کمال الدین ( 730 ق)

رسالۀ مختصری است در شرح حدیث نبوی: «ثلاث مهلکات و ثلاث منجیات ، فالمهلکات: شح مطاع و هوی متبع و إعجاب المرء بنفسه و الثلاث المنجیات:

خشیة اللّه فی السرِّ و العلانیة و القصد فی الفقر و الغنی و العدل فی الغضب و الرضا» (1).

[الذریعة: 195/13]

آغاز: أیضاً من فوائده فی تفسیر حدیث النبی صلی اللّه علیه و آله .. حصر خصال ...

هر یک از این سه قسم به.

نسخه ها:

1/10277 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 150 ، تعلیق ، یوسف بن حسن جاستی ، قرن 8 ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «191 - 193» 3 برگ [فهرست مجلس: 36/22].

10278 . تهران ، دانشگاه تهران: 3894 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، نصر اللّه بن احمد نراقی ، 1294ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «172 - 175» 4 برگ[فهرست دانشگاه تهران:

12 / 2881].

1 شرح حدیث «الناس کلهم هالکون إلا العالمون»

از: عبد الخالق بن عبد الرحیم یزدی ، ملا

رجوع کنید به: تعریف تحصیل العلم.

ص:351


1- (1) . من لایحضره الفقیه ، شیخ صدوق: 361/4 ؛ بحارالأنوار ، مجلسی: 6/67 . [1]

1839 . شرح حدیث «الناس معادن کمعادن الذهب و الفضة»

(عربی)

از: محمد بن ابراهیم بن یحیی قوامی شیرازی (ملا صدرا) ( 1050 ق)

گفتاری است از ملا صدرا و گویا ملتقط از یکی از تفاسیر او ، در توحید و شرح حدیث «الناس معادن کمعادن الذهب و الفضة فمن کان له فی الجاهلیة أصل فله فی الإسلام أصل» (1) .

آغاز: و اعلم أن الأعیان و المهیات متنوعة.

نسخه ها:

10279 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1842 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تار/یخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص76»1 برگ [فهرست مجلس: 513/9].

1840 . شرح حدیث «الناس نیام إذا ماتوا انتبهوا»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح حدیثِ: «الناس نیام إذا ماتوا انتبهوا» (2) است که با عنوان های: عالَمِ روحانی ، عالَمِ جسمانی ، فی حقیقة النوم ، حقیقت موت ، موت و حیات برگزار شده است.

آغاز: بسمله اعلم أنه لا ریب عند من اشتغل بتحقیق العلوم و انفتح من خلده.

نسخه ها:

10280 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4168 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «188ر203پ»16 برگ [فهرست مجلس:

175/11].

1841 . شرح حدیث «نحن معاشر الأنبیاء لانورث»

(عربی)

از: محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (شیخ مفید) ( 413 ق)

شرح و تفسیری است بر حدیث نبوی: «نحن معاشر الأنبیاء لانورث» (3) . شیخ مفید این حدیث را به چند وجه معنی می کند و به گفته های اهل سنت در بارۀ آن پاسخ

ص:352


1- (1) . الکافی ، کلینی: 428/3 . [1]
2- (2) . بحارالأنوار ، مجلسی: 39/70 .
3- (3) . المسائل الصاغانیه ، شیخ مفید: 99 . [2]

می گوید.

آغاز: قال رضی اللّه عنه إذا سلم للخصوم ما ادعوه علی النبی من قوله نحن معاشر.

نسخه ها:

1/10281 . قم ، مرعشی: 255 ، نسخ ، عبد الحمید بن محمد مقیم خطیب عبد العظیمی ، 17 ربیع الثانی 1056ق ، رسالۀ بیستم مجموعه [فهرست مرعشی: 286/1].

2/10282 . قم ، مرعشی: 78 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «3ص» 2 برگ [فهرست مرعشی: 94/1].

3/10283 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 8 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و سوم مجموعه ، «ص310-312»2 برگ [فهرست مجلس: 105/7].

1 شرح حدیث «النظر إلی وجه العالم عبادة کالنظر إلی الکعبة و ...»

از: اسماعیل بن محمد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی ( 1173 ق)

رجوع کنید به: شرح الأحادیث (رسائل خواجویی) .

1842 . شرح حدیث نفس

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10284 . قم ، مسجد اعظم: 1748 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مسجد اعظم ، قدیم: 359].

1843 . شرح حدیث کمیل

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

نسخه ها:

10285 . تهران ، ملی تهران: /755ع ، نستعلیق ، عبد الرحیم بن ولی محمد اردبیلی ، 1235ق ،

ص:353

رسالۀ سی وسوم مجموعه ، «ص365 - 371» 4 برگ [فهرست ملی تهران:240/82].

1844 . شرح حدیث نفس کمیل

(فارسی)

از: علی عسکر حسینی ، ابو القاسم

شرحی است بر حدیث مروی از علی علیه السلام ، که کمیل نقل نموده و به حدیث نفس کمیل معروف است: «عن کمیل بن زیاد أنه قال: سألت مولانا أمیر المؤمنین علیاً علیه السلام فقلت: یا أمیر المؤمنین ارید أن تعرفنی نفسی . قال: یا کمیل! وأی الأنفس ترید أن اعرفک . قلت: یا مولای هل هی إلا نفس واحدة . قال: یا کمیل إنما هی أربعة: النامیة النباتیة ، و الحسیة الحیوانیة ، و الناطقة القدسیة ، و الکلیة الالهیة ، و لکل واحدة من هذه خمس قوی و خاصیتان ، فالنامیة النباتیة لها خمس قوی: ماسکة ، و جاذبة ، و هاضمة ، و دافعة ، و مربیة ، و لها خاصیتان: الزیادة و النقصان ، و انبعاثها من الکبد .

و الحسیة الحیوانیة لها خمس قوی: سمع ، و بصر ، و شم ، و ذوق ، و لمس ، و لها خاصیتان: الرضا و الغضب ، و انبعاثها من القلب . و الناطقة القدسیة لها خمس قوی: فکر ، و ذکر ، و علم ، و حلم ، و نباهة ، و لیس لها انبعاث ، و هی أشبه الأشیاء بالنفوس الفلکیة ، و لها خاصیتان: النزاهة و الحکمة . و الکلیة الإلهیة لها خمس قوی: بهاء فی فناء ، و نعیم فی شقاء ، و عز فی ذل ، و فقر فی غناء ، و صبر فی بلاء ، و لها خاصیتان: الرضا و التسلیم ، و هذه التی مبدؤها من اللّه و إلیه تعود ، قال اللّه تعالی: و نفخت فیه من روحی . و قال تعالی: یا أیتها النفس المطمئنة ارجعی إلی ربک راضیة . و العقل فی وسط الکل» . (1)آغاز: نحمدک یا من له الملک و الملکوت .

نسخه ها:

10286 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 2022 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 77 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 167/2].

ص:354


1- (1) . بحار الأنوار ، مجلسی: 84/61 ؛ [1]مجمع البحرین ، طریحی: 348/4 ؛ [2]تفسیر صافی ، فیض کاشانی: 111/3 ؛ [3] شرح الأسماء الحسنی ، ملا هادی سبزواری: 44/2 .

1 شرح حدیث نقطه

از: مؤلف ناشناخته

رجوع کنید به: الکهف الرقیم فی شرح بسم اللّه الرحمن الرحیم.

1845 . شرح حدیث نقطه

(فارسی)

از: علی بن محمد بن محمد ترکه اصفهانی ، صائن الدین (ابن ترکه) ( 835 ق)

شرحی بر حدیث: «أنا النقطة التی تحت الباء» (1) ، که به حدیث نقطه معروف و به علی علیه السلام نسبت داده شده است .

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر اول ، ص 173 - 201 ، با تحقیق علی فرخ ؛ جاویدان خرد (جشن نامۀ استاد سید جلال الدین آشتیانی) ، 1377ش ، ص 311 - 323 .

[الذریعة: 293/24 ، فهرست نسخه های خطی فارسی ، منزوی: 1467]

آغاز: الحمد للّه مفیض الحکم و الصلاة علی محمد و آله وسلم ، دی ناگاه از عراق وفاق و سرحد بسط.

نسخه ها:

1/10287 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: بدون شماره ، عنوان معرفی: رسالۀ نقطه ، بدون نام کاتب ، 16 رمضان المبارک 828 ق ، اصلاحات وافزودگی هایی از خود مؤلف دارد [فرهنگ ایران زمین: 309/6].

2/10288 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 8387 ، بدون نام کاتب ، 3 محرم 904ق ، مسعودیه یزد [فهرست نسخه های خطی فارسی: 1467/2].

3/10289 . تهران ، دانشگاه تهران: 1021 ، عنوان معرفی: گزارش أنا النقطة تحت الباء ، آغاز:

برابر نمونه ، نستعلیق ، علی بن مسافر قاضی ، 939ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «112 ب - 116 ب » 5 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2247/6].

ص:355


1- (1) . جامع الأسرار ، سید حیدر آملی: 411 و 563 و 406 ؛ المجلی ، ابن ابی جمهور احسایی: 405 - 406 ؛ مشارق أنوارالیقین ، حافظ رجب برسی: 21 ؛ ینابیع المودة ، قندوزی: 69 . [1]

4/10290 . تهران ، ملک: 4196 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1016ق ، احمد آباد گجرات ، رسالۀ بیستم مجموعه ، «218پ - 221پ» 4 برگ [فهرست ملک: 261/7].

5/10291 . تهران ، دانشگاه تهران: 5858 ، عنوان معرفی: رساله در تحقیق أنا نقطة تحت الباء ، نستعلیق ، مرتضی بن حسین بن مرتضی حسینی ، 1048ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «189-200»12 برگ ، سابقه: سعید نفیسی: 360 ، دانشگاه تهران:

میکروفیلم 2814 [فهرست دانشگاه تهران: 109/16؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 734/1].

6/10292 . قم ، مرعشی: 3035 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد صالح اصفهانی ، 17 جمادی الثانی 1084ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «108پ113پ»6 برگ [فهرست مرعشی: 232/8].

7/10293 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 326 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1088ق ، (75631) ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست ادبیات تهران: 50/3].

8/10294 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 312 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 5 ربیع الثانی 1272ق ، رسالۀ هشتم مجموعه [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 313/1 و میراث اسلامی ایران: 651/10].

9/10295 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8184 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 333].

10/10296 . تهران ، ملک: 4029 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست ملک: 153/7].

1 شرح حدیث نقطه

از: علی بن شهاب الدین محمد سیاه پوش ، میر سید

رجوع کنید به: الرسالة القدسیة فی أسرار النقطة.

ص:356

1846 . شرح حدیث «نیة المؤمن خیر من عمله»

(عربی)

از: سلیمان بن عبد اللّه ماحوزی بحرانی ( 1121 ق)

[الذریعة: 209/13 ؛ التراث العربی: 61/3]

آغاز: بسمله مسألة روی الخاصة و العامة عن النبی.

نسخه ها:

10297 . تهران ، دانشگاه تهران: 2115 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد علی بن محمد شریف بن محمد شفیع نوایی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 891/9].

1847 . شرح حدیث «نیة المؤمن خیر من عمله»

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

پاسخ به سؤالی است دربارۀ حدیث: «نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شرّ من عمله» و «أفضل الأعمال أحمزها» و رفع تنافی بین حدیث مذکور با حدیث:

«لا مؤاخذة علی النیات و قصد الخیر یکتب حسنة و قصد الشر لایکتب» .

آغاز: قد سئل عن الشیخ المعاصر أحمد بن زین الدین الأحسائی أنه اشتهر نیة المؤمن خیر من عمله.

نسخه ها:

10298 . سمنان ، مدرسۀ صادقیه: 6 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «172پ»1 برگ [مجلۀ آینه پژوهش:

120/53؛ فهرست مدرسۀ صادقیه].

1848 . شرح حدیث «نیة المؤمن خیر من عمله»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

دربارۀ این حدیث دو پرسش شده و بیست پاسخ داده شده است.

آغاز: بسمله قال النبی نیة المؤمن ... فان قلت ما تقول فی السؤالین الواردین.

ص:357

نسخه ها:

10299 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1044 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد بن ملا عبد الرحیم قزنچایی اندری ، 1304ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 211/2].

1849 . شرح حدیث هشام و معانی العقل

از: محمد بن ابراهیم شیرازی (ملا صدرا) (1050ق)

بخشی از شرح الکافی ملا صدرای شیرازی با عنوان «مقالة فی تحقیق العرش و الکرسی» است.

نسخه ها:

10300 . همدان ، مدرسۀ غرب: 188 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم و چهاردهم مجموعه [فهرست مدرسۀ غرب: 223].

1850 . شرح حدیث «هل رأیت ربک»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح عرفانی حدیثی است که حضرت علی علیه السلام در پاسخ اعرابی فرموده است: «و من کلام له علیه السلام و قد سأله ذعلب الیمانی ، فقال: هل رأیت ربک یا أمیر المؤمنین؟ فقال علیه السلام : أفأعبد ما لا أری ؟! فقال: و کیف تراه ؟ فقال: لا تراه العیون بمشاهدة العیان ، و لکن تدرکه القلوب بحقائق الإیمان ، قریب من الأشیاء غیر ملامس ، بعید منها غیر مباین ، متکلم لا برویة ، مرید لا بهمة ، صانع لا بجارحة ، لطیف لا یوصف بالخفاء ، کبیر لا یوصف بالجفاء ، بصیر لا یوصف بالحاسة ، رحیم لا یوصف بالرقة ، تعنو الوجوه لعظمته ، و تجب القلوب من مخافته». (1)آغاز: بسمله حدثنا علی بن احمد بن محمد بن عمران الدقّاق.

نسخه ها:

10301 . تهران ، ملک: 4655 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «126ر - 126پ» 1 برگ [فهرست ملک: 458/7].

ص:358


1- (1) . نهج البلاغة: 99/2 . [1]

1851 . شرح حدیث «هل رایت رجلاً» (شرح حدیث أنا الطین)

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

شرحی است بر حدیث منسوب به علی علیه السلام ، که به حدیث هل رایت رجلاً و حدیث أنا الطین و حدیث الطین مشهور و متن آن چنین است:

«سئل علیه السلام : هل رأیتَ رجلاً؟ قال علیه السلام : رأیتُ رجلاً و أنا إلی الآن أسأل عنه ، فقلت له:

مَن أنت؟ قال أنا الطین . فقلت: مِن أین؟ قال: من الطین . فقلتُ: إلی أین؟ قال: إلی الطین . فقلتُ: مَن أنا؟ قال: أنت أبوتراب . قلت: فأنا أنت!؟ قال: حاشاک حاشاک ، هذا من الدّین فی الدّین . أنا أنا ، أنا أنا ، أنا ذات الذوات و الذاتُ فی الذوات للذات .

قال: عرفتَ؟ قلت: نعم! فقال: فأمسک» . (1)نسخه ها:

10302 . تهران ، دانشگاه تهران: 3622 ، نسخ و نستعلیق ، علی بن محمد برغانی ، 1233ق ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، «180-181»2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2625/12].

1852 . شرح حدیث هل رایت رجلاً (شرح حدیث أنا الطین)

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی أهل بیت النبوة ... و بعد لما کان من الأحادیث المعضلة الغامضة .

انجام: أما أبوذر فلما لم یکن فی أول الأمر فی هذا المقام فلو علم من أسرار سلمان . . . لقتله و کفره لعدم الطاقة و الصبر له و إن صار بعد هو أیضاً من أهل السر .

قد تم شرح الحدیث .

نسخه ها:

10303 . تهران ، ملی تهران: /1996ع ، عنوان معرفی: شرح حدیث أنا الطین ، آغاز و انجام:

برابر نمونه ، عنایت اللّه حسینی هرآبادی در بادکوبه ، 1297ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «163 ر - 167 ر» 5 برگ [فهرست ملی تهران: 38/11 و 52].

ص:359


1- (1) . مشارق أنوار الیقین ، ص231 .

1853 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً» (شرح حدیث أنا الطین)

(عربی)

از: محمد جعفر بن صفر خان قراگزلو کبوترآهنگی (مجذوب علیشاه) ( 1239 ق)

آغاز: الحمد للّه الذی کتب علی نفسه الرحمة و أثبت علی ذاته العلم و الحکمة ... و بعد فیقول العبد ... فی توضیح ما روی عن سید الوصیین.

انجام: فتمسنی النار یوم العرض الأکبر الحمد للّه اولاً و آخراً و ظاهراً و باطناً سرّاً و علانیة و جهراً و إخفاتاً سراءاً و ضراءاً .

نسخه ها:

1/10304 . کاشان ، جعفری کاشان: 77 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 16 * 21 [فهرست کتاب خانۀ جعفری].

2/10305 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7571 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص45 - 58» 7 برگ [فهرست مجلس:

62/26].

3/10306 . همدان ، مدرسۀ غرب: 646 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص143-150»4 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 252].

4/10307 . تهران ، ملک: 4779 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «17ر - 21پ» 5 برگ [فهرست ملک: 84/8].

1854 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً» (شرح حدیث أنا الطین)

(عربی)

از: ابو القاسم بن حسن گیلانی قمی (میرزای قمی) ( 1231 ق)

چاپ: در آخر کتاب غنائم الأیام مؤلف به چاپ رسیده است .

[الذریعة: 209/13 و 197/5]

آغاز: الحمد للّه باعث الوسائل و معطی النوائل و الصلاة و السلام علی نبیه المبعوث بأظهر المعجزات.

انجام: أمسک هذا أی لا تفش هذا السرّ بغیر أهله و کن به ضنیناً الا عن أهله هذا ما

ص:360

اقتضاه الحال الخاطر وبادر به الفکر الکاسر... مع ضیق المجال و بلبل البال فرج اللّه عنا المنعام المفضام بحق محمد و آله و أصحابه خیر صحب و آل.

نسخه ها:

1/10308 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6799 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1215ق ، بدون نام مؤلف ، با حواشی «جعفر» [فهرست آستان قدس: 92/5].

2/10309 . قم ، مرعشی: 8373 ، نسخ و نستعلیق ، ابو طالب عبد الواسع بن محمد هادی فارسی ، 1222-1228 ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «55 پ - 58 ر»4 برگ [فهرست مرعشی: 341/21].

3/10310 . تهران ، دانشگاه تهران: 2252 ، عنوان معرفی: حل کلام ملغز و مرام مرمز علی علیه السلام ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 907/9].

4/10311 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 282 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ نهم مجموعه [میراث اسلامی ایران: 674/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 358/1].

5/10312 . قم ، مرعشی: 7297 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، یحیی بن میرزا علی محمد حسینی لاریجانی سید الحکما بقایی ، 1307 - 1309 ق ، بدون نام مؤلف ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 139 برگ [فهرست مرعشی: 85/19].

6/10313 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «4ص» 2 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 716/23].

7/10314 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1230 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1223 ، رسالۀ سوم مجموعه است ، «115ب - 122» 8 برگ ، 14 و 17 سطر ، 15/5*10/5 [فهرست مجلس: 809/23].

8/10315 . تهران ، دانشگاه تهران: 7507 ، عنوان معرفی: رسالۀ توجیه در شرح حدیث هل رأیت رجلا ، نستعلیق ، میرزا ابو القاسم مدرس ، صدر الدین موسوی شاهان دشتی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-8»4 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

599/16].

9/10316 . همدان ، حمید سیرلو: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون

ص:361

تاریخ کتابت ، رسالة فی حل کلام ملغز و مرام مرمز و حدیث هل رأیت رجلاً و بلاء جسد المیت و أنا النقطة ، بدون نام مؤلف ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، «109ر - 123پ» 15 برگ [فهرست کتابخانه های رشت و همدان: 1711 و 1712].

10/10317 . چالوس ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 540 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام ].

1855 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً» (شرح حدیث أنا الطین)

(عربی)

از: اسماعیل بن قربان علی اسفراینی (عارف اسفراینی) (قرن 13ق)

آغاز: روی عن أمیر المؤمنین علیه السلام ... أنه سئل هل رأیت ... فیقول العبد ... إن هذا الحدیث الشریف من المتشابهات التی لا یعلم تأویله إلا اللّه و رسوله و الراسخون فی العلم و لکن نحن بقدر.

نسخه ها:

10318 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14428 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «14پ»1 برگ [فهرست مجلس: 566/38].

1856 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً» (شرح حدیث أنا الطین)

(عربی)

از: علی بن جمشید نوری ، ملا ( 1246 ق)

ملا علی نوری دو شرح بر این حدیث نوشته که هر دو در میراث حدیث شیعه به چاپ رسیده است .

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر سوم ، ص 141 - 160 ، با تحقیق حامد ناجی اصفهانی ، با عنوان «شرحان لحدیث هل رأیت رجلاً» .

[الذریعة: 209/13]

آغاز شرح اول: بسمله رب اشرح لی صدری ... و لنذکر قبل الخوض فی شرح الحدیث الشریف معانی بعض الالفاظ.

انجام شرح اول: فمعنی الفقرات الشریفة یظهر بالتأمل فاستقم کما امرت... انتهی

ص:362

الکلام المحقق النوری رحمة اللّه علیه .

آغاز شرح دوم : مما اشتهر فی الألسنة أنه قد روی عن مولی العارفین . . . سئل علیه السلام هل رأیت رجلاً قال علیه السلام و إلی الآن أسأل .

انجام شرح دوم : و ردّ علیهم ائمتنا و سادتنا معادن العلم و الحکمة علیهم صلوات اللّه تعالی و سلامه الاوفی . و السلام .

نسخه ها:

1/10319 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 842 ، آغاز: برابر نمونه اول ، بدون نام کاتب ، 1272ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «44ر - 45ر» 2 برگ [فهرست مجلس: 136/23].

2/10320 . قم ، مرعشی: 3840 ، آغاز: برابر نمونه اول ، نستعلیق ، ابو الحسن بن حسین بن نقی گیلانی ، 1303 ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، «93ر96ر»4 برگ [فهرست مرعشی: 224/10].

3/10321 . قم ، مرعشی: 7297 ، نستعلیق ، یحیی بن میرزا علی محمد حسینی لاریجانی سید الحکما بقایی ، 1307 - 1309 ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «48پ51ر»4 برگ [فهرست مرعشی: 86/19].

4/10322 . قم ، مسجد اعظم: 904 ، آغاز: برابر نمونۀ دوم ، نستعلیق ، سید حسن حسینی برغانی ، ذی حجه 1324ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «5ص» 3 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 486؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

5/10323 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1719 ، آغاز: برابر نمونۀ دوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «ص335 - 336» 1 برگ [فهرست مجلس: 260/1].

6/10324 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 909 ، آغاز: برابر نمونۀ دوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «325 - 326» 2 برگ [فهرست عکسی مرکز احیاء: 115/3].

7/10325 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1570 ، آغاز: برابر نمونۀ دوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «36-43»8 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 102/2].

ص:363

8/10326 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 505 ، آغاز: برابر نمونه اول ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، 13 * 18 [فهرست مؤید: 8/2].

1857 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً»

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

این شرح را رشتی بنابر سؤال شیخ جواد برکت نگاشته و روز دوشنبه نهم جمادی الثانی 1258ق به پایان برده است .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی خیر خلقه و مظهر لطفه محمد و آله .. . ان الأخ الأمجد الأنجد .

انجام: و لو اردنا شرح جمیع ما أعرف من معانیه لاقتضی مجلداً کبیراً و أنا فی شغل عن ذلک ... .

نسخه ها:

1/10327 . قم ، مرعشی: 9041 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد طاهر بن نجف علی (یا محمد علی) همدانی ، 1259-1261ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «112پ118پ»7 برگ [فهرست مرعشی: 197/23].

2/10328 . تهران ، ملی تهران: 3777 ، نسخ ، عبد العلی بن محمد صالح مراغی ، 1262ق ، با تصحیح در حاشیه ، رسالۀ ششم مجموعه ، 25 سطر ، 19*30 [فهرست ملی تهران:

421/16].

1858 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً»

(عربی)

از: مصطفی قمشه ای (قرن 13 ق) (1)

آغاز: بسمله ورد عن مولانا أمیر المؤمنین سئل هل رأیت فی الدنیا رجلاً فقال رأیت رجلاً و أنا الان اسأل عنه شرح ما خطر بالبال فی شرح هذا المقال... ان المراد

ص:364


1- (1) . او از فلسفه دانان در قرن 12 - 13 ق و استاد مولی احمد اردکانی شیرازی (متوفای بعد از 1225 ق) است و اردکانی در یکی از مؤلفات خویش با نام نور البصائر در حاشیۀ مشاعر با ستایش بسیار از او یاد می کند . «فهرست مجلس: 302/23» .

بالرجل فی السؤال الإنسان الکامل... فکان السائل قال هل رأیت إنساناً کاملاً فی الانسانیة.

انجام: لان کل عین یشتمل علی جمیع ما تحته و علی کل من المعنیین... لما هو معلوله و تحته .

نسخه ها:

1/10329 . قم ، مرعشی: 8373 ، نسخ و نستعلیق ، ابو طالب عبد الواسع بن محمد هادی فارسی ، 1228 ق ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، «133ر - 133پ» 1 برگ [فهرست مرعشی: 344/21].

2/10330 . قم ، مرعشی: 7297 ، آغاز: ما خطر بالبال فی شرح هذا المقال الذی صدر من صدر الکمال و ظهر من ظهر الجمال و الجلال ، انجام: هذا ما وصل إلیه فهمی و من اللّه السداد ، نستعلیق ، یحیی بن میرزا علی محمد حسینی لاریجانی سید الحکما بقایی ، 1307 - 1309 ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «47ر48پ»2 برگ [فهرست مرعشی: 85/19].

3/10331 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 1020 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «34پ35پ»2 برگ [فهرست مجلس: 302/23].

4/10332 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1212 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: و إذا رأیتنی و عرفتنی فأمسک عما سوی اللّه ...هذا ما وصل إلیه فهمی و من اللّه السداد و اللّه ولی الرشاد... قد جئت ببضاعة مزجاة و أوف لنا الکیل و تصدق علی بالعفو عن الزلل و الخطاء إن اللّه یجزی المتصدقین ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم ، «2ص»1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 717/23].

5/10333 . تهران ، خانقاه نور بخش: 606 ، آغاز: ما خطر بالبال فی شرح هذا المقال ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص132-133»1 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 249/2].

ص:365

1859 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

دو شرح پارسی است از دو مؤلف ناشناخته بر حدیث مذکور .

نسخه ها:

1/10334 . تهران ، مجلس سنا: 1127 ، نسخ و نستعلیق ، سردار کابلی ، 1310ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «ص380 - 382» 2 برگ [فهرست مجلس سنا: 126/2].

2/10335 . تهران ، مجلس سنا: 1127 ، نسخ و نستعلیق ، سردار کابلی ، 10 شعبان 1310ق ، رسالۀ بیستم مجموعه ، «ص383 - 384» 1 برگ [فهرست مجلس سنا: 126/2].

1860 . شرح حدیث «هل رأیت رجلاً»

(عربی)

از: محمد مهدی بن ابی ذر نراقی ، مولی (1209ق)

بخشی از کتاب مشکلات العلوم نراقی است در شرح حدیث: «هل رأیت رجلا» .

چاپ: مشکلات العلوم ، ملا محمد مهدی نراقی ، تهران ، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، 1367ش ، به کوشش حسن نراقی ، ص 213 - 215 .

نسخه ها:

4/10336 . تهران ، خانقاه نور بخش: 606 ، آغاز: ما ذکره علیه السلام من مخاطبة سره الملکوتی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص133 - 134» 1 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 249/2].

1861 . شرح حدیث «هل رأیت رجلا»

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر حدیث «هل رایت رجلاً» .

نسخه ها:

1/10337 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 603 ، آغاز: خبر مشکل منسوب إلی أمیر المؤمنین علیه السلام ، انجام: و یحتمل أن یکون انا من الناسخ ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن

ص:366

13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 16 سطر ، 10 * 15 [فهرست مؤید: 112/2].

2/10338 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 850 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، 15 * 21 [فهرست مؤید: 288/2].

1862 . شرح حدیث «یا ثار اللّه و ابن ثاره»

(فارسی)

از: علی اکبر بن محمد امین لاری (قرن 13ق)

شرحی است بر قطعۀ «السلام علیک یا ثار اللّه و ابن ثاره» (1) در زیارة عاشورا . در سال 1284 ق در محفلی در نجف اشرف گفت و گویی دربارۀ قطعۀ مذکور پیش آمده و ضمن آن شخصی مدعی نجاست خون امامان می گردد . مؤلف رسالۀ حاضر را در پاسخ آن شخص نگاشته و در آن ضمن اثبات طهارت خون ائمه علیه السلام ، با بحثهایی دربارۀ اثبات عصمت و نفی سهو و جز اینها ، در یک مقدمه و شش فصل و یک خاتمه ، شرح را تنظیم نموده است:

مقدمه: در وجوب تعلیم اعتقادات؛

فصل اول: در خلقت وسائط بین خدا و مردم؛

فصل دوم: در صفات آن وسائط؛

فصل سوم: در عصمت ائمه علیهم السلام ؛

فصل چهارم: در ادلۀ این مسأله؛

فصل پنجم: در اخبار جواز سهو بر نبی و پاسخ آن؛

فصل ششم: دربارۀ آیۀ تطهیر؛

خاتمه: در خلاصۀ بحث.

آغاز: الحمد للّه الذی طهر رجس الذنوب ... چنین گوید اقل ناس عملاً .

نسخه ها:

10339 . قم ، مرعشی: 4086 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، علی اکبر لاری (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ35ر»35 برگ [فهرست مرعشی:

991/1].

ص:367


1- (1) . در مشکلات العلوم نراقی (ص 300) ، نیز دربارۀ این فقرۀ زیارت عاشورا شرح کوتاهی درج شده است .

1863 . شرح حدیث الحر و البرد (شرح الکافی)

(عربی)

از: محمد شفیع بن بهاء الدین محمد حسینی (قرن 12 ق)

شرحی است بر حدیثی در بارۀ سرما و گرما ، بدین عبارت: « . . . قال: سألت أبا عبد اللّه علیه السلام ، عن الحر و البرد مما یکونان؟ فقال لی: یا أبا أیوب إن المریخ کوکب حار و زحل کوکب بارد فإذا بدأ المریخ فی الارتفاع انحط زحل و ذلک فی الربیع فلا یزالان کذلک کلما ارتفع المریخ درجة انحط زحل درجة ثلاثة أشهر حتی ینتهی المریخ فی الارتفاع . . . الحدیث» . (1) شارح این شرح را در سال 1115ق نگاشته است.

آغاز: یا نور النور لک الحمد و الثناء یا جلی الظهور أنت المبدء و المنتهی . . . إنی لما تشرفت بمباحثة کتاب روضة الکافی .

نسخه ها:

10340 . تهران ، ملک: 5708 ، عنوان معرفی: شرح الکافی ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد شفیع حسینی (مؤلف) ، 1115ق ، 35 برگ [فهرست ملک: 314/1].

1864 . شرح حدیثی از اختصاص مفید

(عربی)

از: احمد بن زین الدین احسایی ، شیخ ( 1241 ق)

نسخه ها:

10341 . رشت ، فرهنگ: 2173 ، نسخ ، محمد بن یزدی ، بدون تاریخ کتابت ، «1 صفحه» 1 برگ [فهرست فرهنگ رشت: 127].

1865 . شرح حدیثین

(عربی)

از: علی بن عبد اللّه بن علی بحرانی (1319 ق)

شرح دو حدیث نبوی با این عبارتها:

1 . قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : إن علی بن أبی طالب علیه السلام إمام أمتی و خلیفتی علیها من بعدی ، و من ولده القائم المنتظر الذی یملأ اللّه به الأرض عدلاً و قسطاً کما ملئت جوراً و

ص:368


1- (1) . الکافی ، کلینی: 306/8 . [1]

ظلماً ، و الذی بعثنی بالحق بشیراً إن الثابتین علی القول به فی زمان غیبته لأعز من الکبریت الأحمر . . . الحدیث . (1)

2 . قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : إن أول ما عصی اللّه عز و جل به ست: حب الدنیا ، و حب الرئاسة و حب الطعام ، و حب النوم ، و حب الراحة ، و حب النساء . (2)این شرح که استدلالی نگارش یافته ، در هفتم شعبان 1302ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد للّه ملهم الصواب ... و بعد فقد سألنی بعض الإخوان عن معنی کلامین مرویین عن النبی.

نسخه ها:

10342 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 146 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «77پ - 82پ» 8 برگ [فهرست مرکز احیاء:

204/1].

1866 . شرح حوقله (لا حول و لا قوة الا باللّه)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: الحمد للّه و سلام علی آل اللّه و اللعنة الدائمة.

نسخه ها:

10343 . قم ، مسجد اعظم: 3450 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ جلی ، بدون نام کاتب ، 30 شوال 1294ق ، 29 برگ ، 19 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1867 . شرح خبر البداء فی إمامة إسماعیل

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

پرسشی است که ملا محمد علی خلخالی نموده و دانشمندان رشت بدان پاسخ گفته اند.

ص:369


1- (1) . کمال الدین و تمام النعمة ، شیخ صدوق: 287 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 126/38 . [2]
2- (2) . الکافی ، کلینی: 289/2 ؛ [3]بحارالأنوار ، مجلسی: 313/63 . [4]

نسخه ها:

10344 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 663د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، «82 پ - 85 ر» 4 برگ [فهرست الهیات تهران: 353/1 و 572].

1868 . شرح خبر غامض فی خلق العرش

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

شرح حدیثی است در بارۀ خلقت عرش و انوار مختلفۀ آن ، که در کافی روایت شده است:

« . . . فقال امیر المؤمنین علیه السلام : ان العرش خلقه اللّه تعالی من أنوار أربعة: نور أحمر منه احمرت الحمرة و نور أخضر منه اخضرت الخضرة و نور أصفر منه اصفرت الصفرة و نور أبیض منه ابیض البیاض و هو العلم الذی حمّله اللّه الحملة . . .

الحدیث» (1) .

مؤلف بعد از نقل حدیث در شرح آن چنین می نویسد: «أحسن ما سمعته فی هذا المقام ما استفدته من الوالد العلامة ... و هو مما ظهر له من أنوار الکشف و الیقین عند طی مقامات السالکین فأذکر منه علی الإجمال ما یناسب فهم أواسط الرجال...» (2) .

آغاز: هذا کلام یشتمل علی تحقیق غریب اعلم أنه قد ورد خبر غامض.

نسخه ها:

10345 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی634 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «برگ 164» 1 برگ [فهرست مجلس: 341/22].

1869 . شرح خطبۀ «أول الدیانة معرفته و کمال معرفته ...»

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح خطبۀ امیر المؤمنین علی علیه السلام با آغاز: «أول الدیانة معرفته و کمال معرفته ...» (3)است و گویا در ربیع الثانی 1226 ق تألیف شده است.

ص:370


1- (1) . الکافی ، کلینی: 129/1 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 9/55 . [2]
2- (2) . بحارالأنوار: 11/55 . [3]
3- (3) . نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة ، محمودی: 39/3 . [4]

نسخه ها:

10346 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 195 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 6 ربیع الثانی 1226ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «52پ - 63پ» 12 برگ [فهرست الهیات تهران: 707/1 و 730].

1 شرح خطبة البیان

از: محمد علی بن فیض علیشاه خراسانی ، نور اصفهانی ، (نور علیشاه)

رجوع کنید به: ترجمۀ منظوم خطبة البیان .

1 شرح خطبة البیان

از: محمد کریم بن محمد حسین موسوی

رجوع کنید به: حدیقة الإسلام.

1870 . شرح خطبة البیان

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

رساله های مختلفی هستند در شرح خطبة البیان که نام کتاب و شارحین آنها معلوم نیست.

نسخه ها:

1/10347 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13572 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالیمن ... اما بعد این ذکریست در شرح خطبة البیان ... أنا الذی عنده مفاتیح الغیب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 48 برگ[فهرست آستان قدس : 136/14].

2/10348 . تهران ، دانشگاه تهران: 2398 ، آغاز: روایت است از ابن عبدالفتاح (رض) که او از محبان ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و سوم مجموعه ، «379 - 399»21 برگ[فهرست دانشگاه تهران: 1008/9].

3/10349 . تهران ، ملک: 4379 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و پنجم مجموعه ، «85پ - 92پ»8 برگ[فهرست ملک: 372/7].

ص:371

1 شرح خطبة البیان

از: ابو القاسم بن محمد نبی راز شیرازی (میرزا بابا ذهبی)

رجوع کنید به: معالم التأویل و التبیان فی شرح خطبة البیان.

1871 . شرح خطبة البیان

(فارسی)

از: ابو القاسم بن حسن گیلانی قمی (میرزای قمی) ( 1231 ق)

شرحی بر خطبة البیان (1) منسوب به علی علیه السلام است که میرزای قمی در پاسخ سؤال ملا علی اصغر ، نگاشته ودر روز پنجشنبه 8 رمضان 1213 ق ، به پایان رسانده است.

چاپ: در پایان جامع الشتات - اثر دیگر مؤلف - به چاپ رسیده است .

آغاز: سبحان من دانت له السماوات و الأرض بالعبودیة.

نسخه ها:

1/10350 . تهران ، دانشگاه تهران: 1682 ، عنوان معرفی: پاسخ به پرسش ملا علی اصغر دربارۀ خطبۀ بیان ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 243/8].

2/10351 . تهران ، دانشگاه تهران: 1020 ، عنوان معرفی: پاسخهای قمی دربارۀ صحت استناد خطبة البیان به علی علیه السلام ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «91 - 108» 18 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1193/5].

1872 . شرح خطبة البیان

(ترکی)

از: حسن ، میر سید

شرحی ترکی بر خطبة البیان منسوب به امیر المؤمنین علیه السلام است. مؤلف ، این خطبه را در هفتاد بخش شرح کرده و هر قسمت از خطبه را یک «کلمه» نامیده است.

[کشف الظنون:715/1 ؛ فهرست مرعشی:349/13 ؛ فهرست تربیت تبریز:13]

ص:372


1- (1) . در بارۀ این خطبه قبل از این در ذیل عنوان خطبة البیان توضیح داده شد .

آغاز: حمد بی حد وستایش بی عد الذی لم یلد و لم یولد ...اما بعد ای طالب اگر بیلمک دیلر سنگ که کیمیدر اول شاه.

نسخه ها:

1/10352 . قم ، گلپایگانی: 1041/6/131 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، جمادی الاول 985ق ، در حاشیه تصحیح شده ، 141 برگ ، 12 سطر ، 12/5*18/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

2/10353 . قم ، مرعشی: 5144 ، آغاز: نه بحر ایدی آننک کونکلی عجب کیم سوزیننک هربری پر کوهر ایدی ، نسخ ، ولی اللّه بن ملا فدا ، 1146ق ، در فهرست نام مؤلف ذکر نشده است ، 91 برگ [فهرست مرعشی: 349/20].

3/10354 . تبریز ، تربیت: 14 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست کتاب خانۀ تربیت: 13].

1873 . شرح خطبة البیان

(فارسی)

گویا از: میر سید شریف جرجانی (816ق)

در انتساب این شرح به سید شریف تردید است و احتمال دارد از آثار سید شریف ، نگارندۀ ذرّه نامه ، یا سید شریف نقطوی از بزرگان حروفیه باشد .

[فهرست دانشگاه تهران: 199/1 و 114/2 ؛ الذریعة: 210/13 و 218؛ منزوی:

1231/2]

آغاز شرح: سپاس نامحصور و ستایش موفور نثار ذات علی عظیمی است که خطبه بیان معنی بدیع او بر منابر وجود .

نسخه ها:

1/10355 . تهران ، دانشگاه تهران: 1105 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد بن سعد اللّه ، 913 ق [فهرست دانشگاه تهران: 108/2].

2/10356 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 46 - ج ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، شمارۀ 2 دفتر ، «14پ - 17پ» 4 برگ [فهرست حقوق تهران: 146].

3/10357 . تهران ، دانشگاه تهران: 2896 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، احمد بن محمد

ص:373

طاهر ، ذی قعده 1217ق ، بدون نام مؤلف ، رسالۀ نهم مجموعه ، «152 - 157» 6 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1744/10].

4/10358 . قم ، مرعشی: 2291 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 7 محرم 1294ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «9پ - 17ر» 9 برگ [فهرست مرعشی: 275/6].

5/10359 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12612 ، آغاز: حمد شریف و شکر لطیف که باشرف بیان و الطف تبیان مؤدی گردد و سپاس نامحصور نثار ذات علی عظیم است ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «ص86 - 139» 27 برگ [فهرست مجلس: 170/36].

6/10360 . تهران ، ملک: 547 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و سوم مجموعه ، «ص556 - 565» 5 برگ [فهرست ملک: 70/5].

1874 . شرح خطبة البیان

(فارسی)

از: محمد تقی بن مقصود علی اصفهانی ، مجلسی اول ( 1070 ق)

شرح فارسی نسبتاً مبسوطی بر خطبة البیان است که مؤلف به نام شاه عباس صفوی ساخته است.

آغاز: سبحان من تقدس بجلال عظمته.

انجام : و این مقام گنجایش آنها را ندارد تمام شد به توفیق اللّه تعالی .

نسخه ها:

10361 . تهران ، ملک: 1573 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 125 برگ [فهرست ملک: 501/3].

1875 . شرح خطبة البیان

(عربی و فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شروح خطبة البیان است که مؤلفین آنها مشخص نیست.

نسخه ها:

1/10362 . تهران ، ملک: 2058 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین هذا خطبة البیان عن

ص:374

أمیر المؤمنین ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 885 ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «82پ86 ر»5 برگ [فهرست ملک: 417/5].

2/10363 . تهران ، دانشگاه تهران: 2021 ، آغاز: هذا شرح لخطبة البیان و هی خطبة لعلی علیه السلام إذ طلب معاویة علیه اللعنة ، نستعلیق ، محمد بن احمد گیلانی ، 1077ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «148 - 157ر» 10 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 8 / 639].

3/10364 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1918 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «53 - 99» 47 برگ [فهرست مجلس: 410/5].

4/10365 . تهران ، دانشگاه تهران: 1067 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی ، 25 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 703/2].

5/10366 . تهران ، ملک: 5445 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست ملک: 383/8].

6/10367 . تهران ، ملک: 5445 ، آغاز: بسمله من کلام أکرم الأولیاء و أفضل الأوصیاء و الأنام المرتضی الأفضل ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، رسالۀ سی و ششم مجموعه [فهرست ملک: 385/8].

7/10368 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 8665/58/115 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: و منه حسبک اللّه و من اتبعک أی من هو کافیک ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و چهارم مجموعه ، 10 برگ ، 12 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

1876 . شرح خطبۀ تطنجیه (ارشاد المسترشدین)

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

شرحی مفصلی بر الخطبة التطنجیة (1) منسوب به امام علی علیه السلام است این خطبه را حافظ رجب برسی در مشارق أنوار الیقین نقل نموده است .

[الذریعة: 201/7 و 219/13 ؛ فهرست احسایی: 91/2 ؛ مشار عربی: 546 ؛ مشار فارسی: 3228/3]

ص:375


1- (1) . دربارۀ این خطبۀ قبل این در ذیل خطبۀ تطنجیه توضیح داده شده است .

آغاز: الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی خیر خلقه محمد و آله.

نسخه ها:

1/10369 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1095 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1225ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 238/2].

2/10370 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 425 ، بدون نام کاتب ، 1249ق [مجلۀ نور علم: 283/52].

3/10371 . تهران ، ملی تهران: /434ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1253ق ، 223 برگ [فهرست ملی تهران: 368/7].

4/10372 . تبریز ، ملی تبریز: 3092 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... مقدمة اعلم أن العلماء ، نسخ ، عبد العلی بن محمد صالح ، 1258ق ، 363 برگ [فهرست ملی تبریز: 864/2].

5/10373 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 8135/55/105 ، جزء اول و دوم ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: لتنبیه و إرشاد المسترشدین مقدمة واعلم أن العلماء ، نسخ ، مهدی بن محمد ولی خویی ، جمعه 24 جمادی الثانی 1259ق ، 327 برگ ، 24 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

6/10374 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 335 ، جزء دوم ، نسخ ، محمد حسین قائنی شاهدختی ، 1259ق ، 136 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 42/2].

7/10375 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 354 ، جزء اول ، نسخ ، محمد حسین قائنی شاهدختی ، 1259ق ، 243 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 52/2].

8/10376 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 225 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد کاظم بن محمد قاسم ، 24 صفر 1260ق ، 175 برگ [فهرست دائرة المعارف:

149/1].

9/10377 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8866 ، جلد دوم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد تقی ، 1260ق ، 216 برگ [فهرست آستان قدس: 291/14].

10/10378 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 283 ، نسخ ، علی رضا بن حسن ، ربیع الثانی 1264ق ، (75588) [فهرست ادبیات تهران: 92/3].

11/10379 . قم ، مسجد اعظم: 167 ، جزء اول و دوم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه بن ابراهیم تبریزی ، شوال 1265ق ، 338 برگ ، 25 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم:

244؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

ص:376

12/10380 . تبریز ، تربیت: 175 ، نسخ ، علی اصغر بن عبد الجبار دهنوی ، 1266ق ، در دو جزء (جزء اول 406ص و جزء دوم 207ص) ، 307 برگ [فهرست کتاب خانۀ تربیت: 81].

13/10381 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2044 ، نسخ ، محمد مهدی اصطهباناتی شیرازی ، 1275ق ، 244 برگ [فهرست آستان قدس: 107/5].

14/10382 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 313 ، جلد دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، (75618) [فهرست ادبیات تهران: 92/3].

15/10383 . مشهد ، گوهرشاد: 1217 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست گوهرشاد: 1857/4].

16/10384 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 12 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 190 برگ [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 56/1].

17/10385 . اصفهان ، مهدی نجفی: بدون شماره ، جلد دوم ، عبد اللّه بن محمد حسین کدکنی خراسانی ، عصر مؤلف [فهرست مکتبة النجفی: 233].

18/10386 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1279 ، نسخ و شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 143].

19/10387 . تبریز ، ثقة الإسلام تبریزی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی: 535/7].

1877 . شرح خطبۀ تطنجیه

از: محمد کریم خان بن ابراهیم کرمانی ( 1288 ق)

نسخه ها:

10388 . تهران ، سپهسالار: 6557 ، نسخ ، محمد شفیع ارموی ، 1299ق [فهرست سپهسالار:

45/5].

1878 . شرح خطبۀ تطنجیه

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح کوتاهی بر خطبۀ تطنجیه منسوب به امام علی علیه السلام است .

ص:377

نسخه ها:

10389 . تهران ، دانشگاه تهران: 1067 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 14 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 703/2].

1879 . شرح خطبۀ توحید امام رضا علیه السلام در ولایت عهدی

از: مؤلف ناشناخته

خطبۀ توحید امام رضا علیه السلام یا خطبة الرضا علیه السلام ، خطبه ای است که چون مأمون خواست امام رضا علیه السلام را به ولایت عهدی برگزیند و از ایشان خواست بر منبر رود ، حضرت آن را انشا نموده است . (1)نسخه ها:

10390 . رشت ، فرهنگ: 598م ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 140].

1880 . شرح خطبۀ توحید امام رضا علیه السلام

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10391 . تهران ، دانشگاه تهران: 4333 ، شکسته نستعلیق ، محمد علی بن محمد کاظم ، قرن 11ق ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 3292/13].

1881 . شرح خطبه توحید امام رضا علیه السلام

(عربی)

از: یحیی بن محمد رضا ساروی مازندرانی (زنده در 1207 ق)

مؤلف این شرح را به شیوۀ فیلسوفان و متکلمان نگاشته و در ظهر روز دوشنبه پنجم شعبان 1207 ق به پایانم رسانده و در آغاز کتاب تمام متن خطبه را با سند آورده است.

[الذریعة: 212/13]

ص:378


1- (1) . عیون اخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق: 135/2 . [1]

آغاز: بحمدک اللهم یا من ضلت لطائف الأوهام.

نسخه ها:

10392 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1995 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «ص306 - 430» 63 برگ [فهرست مجلس:

9 / 703].

1882 . شرح خطبه حضرت زهرا علیها السلام

از: ابو القاسم بن حسن حسینی موسوی ، میر

آغاز: بسمله ... و بعد فیقول فقیر إسعاد اللّه الوفی الولی.

نسخه ها:

10393 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 567 ، نسخه ناقص است ، آغاز: برابر نمونه ، سید احمد صفایی خوانساری ، 1316ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 267].

1883 . شرح خطبۀ حضرت علی علیه السلام

(فارسی)

از: عبد اللّه بن محمد بهبهانی (زنده در 1323 ق)

شرح خطبه ای است که شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد نقل کرده که حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در روزهای عید غدیر و جمعه بیان می فرموده ، با این سر آغاز: «الحمد للّه الذی جعل الحمد من غیر حاجة منه إلی حامدیه طریقاً من طرق الاعتراف بلاهوتیته و صمدانیته و ربانیته و فردانیته و سبباً إلی المزید من رحمته و محجة للطالب من فضله و کمن فی إبطان اللفظ حقیقة الاعتراف له بأنه المنعم علی کل حمد باللفظ و إن عظم ، و أشهد أن لا إله إلا اللّه وحده لا شریک له شهادة نزعت عن إخلاص الطوی و نطق اللسان بها عبارة عن صدق خفی أنه الخالق البارئ المصور له الأسماء الحسنی لیس کمثله شیء إذ کان الشیء من مشیته فکان لا یشبهه مکونه ، و أشهد أن محمدا عبده و رسوله استخلصه فی القدم علی

ص:379

سائر الأمم علی علم منه انفرد عن التشاکل و التماثل من أبناء الجنس» . (1)این شرح به روش شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی نوشته شده و در آن روایات بسیاری نقل شده است .

آغاز: روی الشیخ الطوسی فی مصباح متهجده ... أشهد أن محمداً عبده.

نسخه ها:

10394 . قم ، مرعشی: 5192 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه بهبهانی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 11 برگ [فهرست مرعشی: 398/13].

1 شرح خطبۀ شعبانیه

از: زین العابدین گلپایگانی ، حجة الإسلام

رجوع کنید به: إیضاح الجوامع فی شرح الخطبة النبویة.

1884 . شرح خطبه شقشقیه

(فارسی)

گویا از: محمد طاهر بن محمد حسین شیرازی قمی (1098ق)

آغاز: بسمله و به نستعین و من خطبة له علیه السلام و هی معروفة بالشقشقیة.

نسخه ها:

10395 . تهران ، دانشگاه تهران: 2479 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، متن عربی به نسخ ، رسالۀ سوم مجموعه ، «697 - 710»14 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1248/9].

1885 . شرح خطبۀ شقشقیه

(فارسی)

از: ابراهیم بن محمد حسن گرگانی

شرح و ترجمۀ فارسی است بر خطبۀ شقشقیه (2) امام علی علیه السلام با مقدمه ای دربارۀ صحت استناد این خطبه . شارح پس از شرح خطبه ، هشت پرسش مرد اعرابی را ،

ص:380


1- (1) . مصباح المتهجد ، شیخ طوسی: 752 . [1]
2- (2) . نهج البلاغه ، سید رضی: 31 .

که در هنگام ایراد خطبه ، به دست امام علی علیه السلام داد و سبب شد که حضرت ، سخن خود را قطع نماید ، ذکر نموده است . شارح در این شرح از شرح نهج البلاغۀ کیدری ، تحفة الأبرار طبرسی ، تجرید الاعتقاد خواجه نصیر طوسی و کنز اللغة یاد کرده است.

آغاز: یا من دلّ علی ذاته بذاته شکر و سپاس واجب الوجودی را.

نسخه ها:

10396 . تهران ، دانشگاه تهران: 3238 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، شفیع بن عبد المجید ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، «141 - 177» 37 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2198/11].

1886 . شرح خطبۀ شقشقیه

(فارسی)

از: شریف بن نور اللّه حسینی ، سید (1)

ترجمه و شرح کوتاه خطبۀ شقشقیه حضرت امیر المؤمنین علیه السلام است. نیمۀ دوم این رساله ، هفت مقاله و یک خاتمه در اثبات امامت امیر المؤمنین علیه السلام و رد امامت دیگران است.

آغاز: بلیغ ترین کلامی که ناهجان نهج بلاغت و سالکان منهاج براعت و فصیح ترین مقالی که مالکان خطۀ سخن وری... زبان به تقریر و بیان آن گشایند تحیت و درود رسالت پناهی است... در این اوقات... این فقیر حقیر به اشارۀ من لزم له علیّ الاطاعة بعد از استخاره... قدم جرأت بر بساط ترجمانی نهاده و به قدر فهم قاصر .. . ادای معانی.

انجام: آن حضرت فرمود به خدا سوگند که او محبوب تر است نزد من از امارت شما . تمت .

نسخه ها:

1/10397 . قم ، مرعشی: 3008 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، ابو الحسن بهاری ، صفر 1045ق ، رسالۀ نوزدهم مجموعه ، «263پ - 275پ» 13 برگ [فهرست مرعشی: 193/8].

ص:381


1- (1) . گویا مؤلف همان شریف الدین فرزند قاضی نوراللّه شوشتری است .

2/10398 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 1032 ، آغاز: برابر نمونه ، محمد رضا بن محمد رشید نائینی ، 1134ق ، رسالۀ سی و پنجم مجموعه ، «61پ - 67پ» 7 برگ [فهرست مجلس: 334/23].

1887 . شرح خطبۀ شقشقیه

(عربی)

از: فتح اللّه بن شکر اللّه شریف کاشانی ( 988 ق)

این شرح همان است که مؤلف در شرح نهج البلاغة آورده است .

نسخه ها:

10399 . تهران ، دانشگاه تهران: 2021 ، نستعلیق ، محمد بن احمد گیلانی ، 1077ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، 12 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 640/8].

1888 . شرح الخطبة الشقشقیة (شرح نهج البلاغة)

(عربی)

از: ابو المعالی بن محمد ابراهیم کلباسی ( 1315 ق)

شرح کوتاه و مزجی است بر خطبۀ شقشقیه از نهج البلاغة با استفاده از شرح ابن ابی الحدید و ابن میثم بحرانی ، که بیشتر به جنبه های ادبی می پردازد . تألیف این شرح روز 23 رمضان المبارک 1286 ق به پایان رسیده است.

[الذریعة: 214/13]

آغاز: بسمله . أما واللّه لقد تقمصها فإن قوله علیه السلام أما بالفتح و التخفیف حرف التنبیه نحو ألا و المعربون یعبرون عنها علی ما یظهر من المعنی بحرف الاستفتاح و یکثر قبل القسم .

انجام: و ربما حکی ابن میثم عن جماعة من الشیعة دعوی تواتر هذه الخطبة بل غیرها مما اشتمل علیه نهج البلاغة و لیس فی محله ... إنه جواد کریم لا یخیب لدیه الأمان و الحمد للّه علی کل حال .

نسخه ها:

1/10400 . قم ، گلپایگانی: 4042/20/162 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، گویا به خط مؤلف ، 1286ق ، 50 برگ ، 11 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 19/1؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:382

2/10401 . قم ، گلپایگانی: 1078/6/168 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، گویا به خط مؤلف ، 1286ق ، در حاشیه تصحیح دارد ، با حواشی «منه عفی عنه» و خط خوردگی در متن ، 43 برگ ، 9 و 10 سطر ، 11*17/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

1889 . شرح خطبه شقشقیه

(عربی)

از: محمد صادق رضوی ، سید (قرن 13 ق)

مؤلف قبل از این منظومه ای در عقل و جهل سروده بود . او در رسالۀ حاضر با استناد به آثار و اخبار اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام ، آن منظومه را شرح نموده و در ضمن آن ، خطبۀ شقشقیه را نیز شرح نموده است .

آغاز: الحمد للّه کما هو أهله فی عز جلاله و الصلاة علی خیر خلقه محمد و آله.

نسخه ها:

10402 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1868 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 47 برگ [فهرست آستان قدس: 303/14].

1890 . شرح خطبۀ شقشقیه

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شروح مختلف خطبۀ شقشقیه که شارحان آنها شناخته نشده است .

نسخه ها:

1/10403 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7734 ، نسخ ، یوسف بن محمد بن ابراهیم یوسف میثی ، 855ق ، به ضمیمۀ شرح مئة کلمة ابن میثم [فهرست آستان قدس: 303/14].

2/10404 . تهران ، ملک: 6175 ، آغاز: و من خطبة له علیه السلام از جمله خطبه ای است که مر آن حضرت ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، فارسی ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ13پ»13 برگ [فهرست ملک: 216/9].

3/10405 . قم ، مرعشی: 8354 ، آغاز: سید رضی رضی اللّه عنه در کتاب نهج البلاغة به طریق روایت خود ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 23 صفر 1235ق ، فارسی ، 37 برگ [فهرست

ص:383

مرعشی: 311/21].

4/10406 . تهران ، ملی تهران: /356ع ، آغاز: بسمله أما و اللّه لقد ... فلان و إنه لیعلم أن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 172 برگ [فهرست ملی تهران: 315/7].

5/10407 . تهران ، ملی تهران: /503ع ، آغاز: أما و اللّه لقد تقمصها فلان و إنه لیعلم أن محلی منها محل القطب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 134 برگ [فهرست ملی تهران: 3/8].

1891 . شرح خطبۀ شقشقیه

(فارسی)

از: محمد تقی بن امیر مؤمن حسینی (قرن 13 ق)

شرح و تفسیر خطبۀ شقشقیه است به نظم .

آغاز: الحمد للّه کما هو أهله و الصلاة و السلام ... چون تحصیل نور ایمان و تطهیر قلب از ظلمات نفاق در ایام مهلت.

نسخه ها:

10408 . قم ، مرعشی: 11294 ، آغاز: برابر نمونه ، تحریری ، محمد باقر مغاضی ، مدرسۀ سپهسالار تهران ، رسالۀ نهم مجموعه ، «43 - 47» 5 برگ ، 18 سطر ، 9/5*16 [فهرست مرعشی: 448/28].

1 شرح خطبۀ طتنجیه

رجوع کنید به: شرح خطبۀ تطنجیه

1892 . شرح خطبۀ علی علیه السلام «من الایمان ما یکون ثابتاً . . .»

(عربی)

از: علی بن عبد اللّه بن علی بحرانی (1319 ق)

شرحی نسبتاً مفصلی است در چند مقام بر خطبۀ حضرت امیر المؤمنین علیه السلام : «من الإیمان ما یکون ثابتاً مستقراً فی القلوب» (1) . مؤلف گفته های ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغة (2) ، در بارۀ این خطبه را نقل و رد نموده است .

آغاز: الحمد للّه الخالق الرازق الذی دحی الأرض.

ص:384


1- (1) . نهج البلاغه ، سید رضی: خطبۀ 189 . [1]
2- (2) . شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید: 101/13 . [2]

نسخه ها:

10409 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 146 ، انجام ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و دوم مجموعه ، «136پ - 151پ» 16 برگ [فهرست مرکز احیاء: 209/1].

1893 . شرح خطبه همام

(فارسی)

از: محمد تقی بن مقصود علی اصفهانی ، مجلسی اول ( 1070 ق)

شرحی مختصری است بر خطبۀ همام (1) ، که حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در آن ، اوصاف متقین را برای همام بازگو نموده است . در آغاز این شرح ، تمام خطبه به عربی آمده ، سپس جمله جمله به فارسی گزارش شده و در ماه جمادی الآخر 1069ق به پایان رسیده است.

[الذریعة: 226/13]

آغاز: الحمد للّه... و بعد فقد حدثنی و أخبرنی مشایخی معنعناً.

نسخه ها:

1/10410 . قم ، مرعشی: 9763 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد رضا ، 1073ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 46 برگ [فهرست مرعشی: 106/25].

2/10411 . قم ، رضا استادی: 2 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1257ق ، 39 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 68].

3/10412 . اصفهان ، مهدی نجفی: بدون شماره ، عنوان معرفی: شرح حدیث همام ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست مکتبة النجفی: 239].

1 شرح دعای عرفه

از: علی اکبر بن نصر اللّه شیرازی (متخلص به مولوی)

رجوع کنید به: کنوز المعرفة.

ص:385


1- (1) . نهج البلاغه ، سید رضی: خطبۀ 193 .

1894 . شرح دو بیت از دیوان امیر المؤمنین علیه السلام

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح دو بیت است از دیوان منسوب به امیر المؤمنین علیه السلام .

آغاز: من دیوان علی علیه السلام در بیان آن که شربت مراد کشیدن موقوف است به زهر محنت چشیدن:

لا یبلغ المرء بأحجام همته حتی یواصل من نفسه بتعزیر

نرسد مرد به واپس شدن به همت خود .

نسخه ها:

10413 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ق ، رسالۀ چهل و نهم ، «2ص» 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 729/23].

1895 . شرح دو حدیث

(فارسی)

از: علی بن محمد بن محمد ترکه اصفهانی ، صائن الدین (ابن ترکه) ( 835 ق)

پاسخ از پرسشی پیرامون دو حدیث است که از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده: «إن لکل شیء قلباً و قلب القرآن یس» (1) و «اُنزل القرآن علی سبعة أحرف» (2) و دربارۀ معنی قلب و چگونگی انزال قرآن و اینکه قرآن دلالت بر سایر عوالم دارد می باشد.

چاپ: ضمن چهارده رسالۀ فارسی از ابن ترکه ، به تصحیح دکتر سید علی بهبهانی و سید ابراهیم دیباجی ، تهران ، فردوسی ، 1351 .

آغاز: بعد از سپاس و ستایش و صلاة برگزیده عالم آمیزش و آلایش.

نسخه ها:

10414 . قم ، مرعشی: 3035 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد صالح اصفهانی ، 17 جمادی الثانی 1084ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «45پ - 46پ» 2 برگ [فهرست مرعشی: 230/8].

ص:386


1- (1) . ثواب الأعمال ، شیخ صدوق: 111 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 288/89 . [2]
2- (2) . بحارالأنوار ، مجلسی: 207/31 . [3]

1896 . شرح دو حدیث

(عربی)

از: کاظم بن قاسم حسینی رشتی ، سید ( 1259 ق)

شرح دو حدیث زیر است:

1 - قوله علیه السلام : «لیس الذکر قولاً باللسان و لا إخطاراً بالبال و الأول للذکر و الثانی للمذکور» (1) .

2 - قوله علیه السلام : « . . . أخبرنی عن وصی محمد کم یعیش من بعد و هل یموت او یقتل؟ قال أمیرالمؤمنین علیه السلام یا هارونی یعیش بعد ثلاثین سنة لا یزید یوماً و لا ینقص یوماً ثم یضرب ضربة هیهنا یعنی علی قرنه فتخضب هذه من هذا» (2) .

رشتی این دو حدیث را در پاسخ سوأل کسی شرح نموده است .

آغاز: الحمدللّه رب العالمین و صلی اللّه علی خیر خلقه محمد و آله.

نسخه ها:

10415 . تهران ، ملی تهران: /755ع ، نستعلیق ، عبد الرحیم بن ولی محمد اردبیلی ، 1235ق ، رسالۀ بیستم مجموعه ، «ص269 - 272» 3 برگ [فهرست ملی تهران: 228/8].

1897 . شرح دو حدیث

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

رساله ای در شرح دو حدیث است:

1 - حدیث محمد بن مسلم از امام محمد باقر علیه السلام در کافی راجع به خلقت عقل که در چهار موضع بحث می کند:

اول: مفردات الفاظ حدیث؛

دوم: اسرار و فوایدی که از حدیث استفاده می شود که تا هشت فایده می آورد؛

سوم: دفع شبهه و جمع بین این حدیث و احادیث دیگر؛

ص:387


1- (1) . این حدیث در مصادر حدیثی یافت نشد . قبل از این در ذیل شرح احادیث فاضل هندی نیز شرح دیگری براین حدیث ذکر گردید که در آنجا عبارت حدیث چنین است : «الذکر لیس باللسان و لا الخطور بالبال بل الأول المذکور و الثانی الذاکر» .
2- (2) . الکافی ، کلینی: 530/1 . [1]

چهارم: چرا عقل اشرف کمالات بلکه اشرف مخلوقات شد؟

2 - در شرح حدیث ابی سعید خدری از پیامبر صلی الله علیه و آله در فضیلت لا اله الا اللّه که نخست مفردات الفاظ حدیث را معنی کرده و سپس حدیث را در هشت مقام و یک خاتمه شرح نموده است:

مقام اول: در تحقیق لفظ اللّه؛

مقام دوم: در ترکیب و افادۀ توحید؛

مقام سوم: در سرّ کلمۀ توحید؛

مقام چهارم: در این که لا اله الا اللّه با فضیلت ترین ذکرها است؛

مقام پنجم: ترتیب ثواب بر لا اله الا اللّه مشروط به شروطی است؛

مقام ششم: از جمله شروط اخلاص است؛

مقام هفتم: از جمله شروط ولایت است؛

مقام هشتم: از جمله شروط بر توحید مردن است؛

خاتمه: در ذکر آنچه برای مؤلف در باب توحید (هنگام مجاورت مکه) پیش آمده است.

نسخه ها:

10416 . قم ، آستان معصومیه (س): 96 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 31 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 118/1].

1898 . شرح دو حدیث

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح دو حدیث است:

1 . حدیث قرب النوافل: « . . . و انه لیتقرب إلی بالنافلة حتی أحبه فاذا أحببته کنت سمعه الذی یسمع به . . . الحدیث» . (1)2 . قوله علیه السلام : «من قرأ قل هو اللّه أحد حین یأخذ مضجعه غفر اللّه له عز و جل ذنوب خمسین سنة» (2) . شارح در ضمن شرح این حدیث به تفسیر سوره توحید نیز

ص:388


1- (1) . کافی ، کلینی: 352/2 ؛ [1]بحارالأنوار ، مجلسی: 22/67 . [2]
2- (2) . بحارالأنوار ، مجلسی: 193/13 . [3]

پرداخته است.

آغاز: روی عن أحمد بن خالد عن إسماعیل بن مهران ... لما اسری النبی.

نسخه ها:

10417 . قم ، گلپایگانی: 30/65 ، آغاز: برابر نمونه ، تحریری ، به خط مؤلف ، بدون تاریخ کتابت [فهرست گلپایگانی ، جدید].

1899 . شرح دیباچه شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید

(فارسی)

از: محمد حسین ادیب گرمرودی آذربایجانی (قرن 13 ق)

شرحی بر دیباچۀ شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید ، که مؤلف آن را در سال 1276ق به دستور ناصر الدین شاه نگاشته است .

نسخه ها:

10418 . تهران ، دانشگاه تهران: 4099 ، از دیباچه افتادگی دارد ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، «47 - 65» 19 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3078/13].

1900 . شرح دیباچۀ نهج البلاغه

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح فارسی دیباچۀ نهج البلاغه «اما بعد حمد اللّه الذی جعل الحمد ثمناً لنعمائه» است ، که سید رضی انشاء نموده است .

انجام: غرض از تألیف این احادیث شریفه آن بود که کافۀ خلایق از او انتفاع یابند .

نسخه ها:

10419 . تهران ، دانشگاه تهران: 9521 ، انجام: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «41پ - 43پ» 3 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

ص:389

392/17].

1901 . شرح دیوان امام علی علیه السلام

(فارسی)

از: حسین بن معین الدین میبدی ، کمال الدین ، قاضی (904ق یا 911 ق)

شرح مفصلی است بر دیوان امیر المؤمنین علیه السلام ، موسوم به أنوار العقول که قطب الدین کیدری جمع آوری نموده است . شارح در آغاز ، مقدمۀ مفصلی در هفت فاتحه (1 . فی بیان الصراط المستقیم 2 . فی بیان ذات اللّه تعالی 3 . فی أسمائه و صفاته 4 . الإنسان الکبیر 5 . الإنسان الصغیر 6 . النبوة و الولایة 7 . مناقب الامیر و سیرته علیه السلام ) آورده که به فواتح سبعه معروف است . تألیف این شرح در 890ق به انجام رسیده است.

چاپ: تهران ، دفتر نشر میراث مکتوب ، 1380ش .

[الذریعة: 84/22 و 266/13 ؛ نسخه های خطی فارسی منزوی: 1303/2 و 3505/5]

آغاز فواتح سبعه: سپاس سعادت اساس و شکر عبادت لباس معبودی را که اعلام نبوت و ولایت در میدان فتوت و هدایت برافراشت.

نسخه ها:

1/10420 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14202 ، نسخ ، شیر علی بن قاسم بن شیخ حاجی الهروی ، 890 ق ، با حواشی ، تصحیح شده ، 291 برگ [فهرست مجلس: 38 / 283].

2/10421 . تهران ، ملک: 486 ، نسخ ، شهاب بن محمد بیضاوی ، 893 ق ، 244 برگ [فهرست ملک: 507/3].

3/10422 . قم ، مسجد اعظم: 2336 ، مقدمه شرح دیوان ( هفت فاتحه ) ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ جلی ، بدون نام کاتب ، آخر ربیع الاول 909ق ، 62 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 384؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

4/10423 . قم ، مرعشی: 9350 ، نستعلیق ، احمد بن محمد حافظ کاتب ، نیمه ربیع الثانی 918ق ، 289 برگ [فهرست مرعشی: 143/24].

5/10424 . قم ، مرعشی: 9036 ، نسخ ، محمود بن محمد بن امیر قلعلی سبزواری ، ذی قعده 952ق ، 402 برگ [فهرست مرعشی: 193/23].

ص:390

6/10425 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 208 ، نسخ ، جار اللّه بن جار اللّه ، 959ق [نشریۀ نسخه های خطی: 85/2].

7/10426 . تهران ، خانقاه نور بخش: 382 ، نستعلیق ، داود بن حاجی ، 961ق ، همراه با فواتح سبعه ، «25ص»13 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 99/2].

8/10427 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3366 ، آغاز: المطلب الأول فی النبی و الولی و عرفان أحوالهما ... متکلمان گویند ، نستعلیق ترکی ، بدون نام کاتب ، 962ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «ص247-269»12 برگ [فهرست مجلس: 1206/10].

9/10428 . تبریز ، ملی تبریز: 3832 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 980ق ، 392 برگ [فهرست ملی تبریز: 878/2].

10/10429 . تهران ، حسین مفتاح: 126 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 980ق [نشریۀ نسخه های خطی: 183/7].

11/10430 . قم ، مرعشی: 9411 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: هر نفس ناطقه که به زیور حکمت آراسته گشت در سلک فرشته ، نسخ ، احمد ، صفر 988ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر276پ»276 برگ [فهرست مرعشی: 184/24].

12/10431 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14100 ، از اول افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 997ق ، 354 برگ [فهرست مجلس: 129/38].

13/10432 . قم ، مرعشی: 9602 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، همراه با نسخه شمارۀ 9603 یک نسخه است که در دو جلد قرار گرفته ، 414 برگ [فهرست مرعشی: 4/25].

14/10433 . قم ، مرعشی: 9603 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، ادامه نسخه شماره 9602 است وبا آن نسخه کاملی از شرح دیوان می شود ، 414 برگ [فهرست مرعشی: 4/25].

15/10434 . تهران ، ملک: 4726 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، 338 برگ [فهرست ملک: 507/3].

16/10435 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 83 - ب ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، 330 برگ [فهرست حقوق تهران: 149].

17/10436 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 171- ج ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، 513 برگ

ص:391

[فهرست حقوق تهران: 149].

18/10437 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 234 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق و نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، نستعلیق در فارسی و نسخ در عربی ، 144 برگ [فهرست دائرة المعارف: 150/1].

19/10438 . تهران ، حسین مفتاح: 37 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق [نشریۀ نسخه های خطی: 183/7].

20/10439 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4734 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد باقر بن محمد قاسم خراسانی ، 1005ق ، 308 برگ [فهرست مجلس: 115/13].

21/10440 . شیراز ، شاه چراغ: 1348 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1012ق ، شماره ثبت 53 ، با حواشی ، 200 برگ [فهرست شاه چراغ: 309/1].

22/10441 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4297 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، وجیه الدین بن اسماعیل ، 1018ق ، 349 برگ [فهرست مجلس: 308/11].

23/10442 . شیراز ، دانشکدۀ پزشکی: 961 ، محمد بن قاضی عماد الدین مسعود شریف قاضی ، 1034ق [میراث اسلامی ایران: 429/1].

24/10443 . تهران ، ملک: 764 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1034ق [فهرست ملک:

507/3].

25/10444 . قم ، مرعشی: 9499 ، فقط فواتح سبعه را دارد ، نستعلیق ، احمد ، 1035ق ، 127 برگ [فهرست مرعشی: 254/24].

26/10445 . قم ، گلپایگانی: 6716/34/86 ، آغاز: می فرماید به درستی که من می گویم مرتضی خود را و حال آن که او ... بیان آنکه فرح لازم شرح ... إذا اشتملت علی الیأس القلوب * و ضاق لما به القدر الرحیب ، اشعار فارسی به نستعلیق و اشعار عربی نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، شنبه 28 ربیع الاول 1048ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 210 برگ ، 20 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

27/10446 . تهران ، ملی تهران: /2557ف ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1048ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1 - 266» 266برگ [فهرست ملی تهران: 74/6].

28/10447 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 297 ج ، نستعلیق و نسخ ، حاجی محمد بن کرم اللّه

ص:392

سیاف شوشتری ، 1050ق ، 212 برگ [فهرست الهیات تهران: 83/1].

29/10448 . قم ، مرعشی: 11341 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد الرشید بن عبد الواحد شوشتری ، جمعه 23 شعبان 1053ق ، 297 برگ ، 20 سطر ، 8/5*17/5 [فهرست مرعشی: 580/28].

30/10449 . قم ، مرعشی: 3997 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سلخ رمضان المبارک 1054ق ، عبارات عربی نسخ ، 264 برگ [فهرست مرعشی: 372/10].

31/10450 . تهران ، ملی تهران: /2569ف ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد الرشید بن عبد الواحد شوشتری ، 1055ق ، 230 برگ [فهرست ملی تهران: 88/6].

32/10451 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه فیروز 11 ، فواتح سبعه ، نستعلیق ، محمد رضا فیروز آبادی ، 1061ق ، «27ص»14 برگ [فهرست مجلس: 126/21].

33/10452 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 219 ، آغاز: برابر نمونه ، محمد سعید ، 1065ق ، «524ص» 262 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 670].

34/10453 . قم ، مرعشی: 7417 ، نسخ ، محمد مظفر بن محمد حکیم ، شنبه 15 شوال 1080ق ، ابیات دیوان به خط ثلث ، 179 برگ [فهرست مرعشی: 231/19].

35/10454 . تهران ، ملی تهران: /296ف ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1083ق ، 375 برگ [فهرست ملی تهران: 290/1].

36/10455 . تهران ، مجلس سنا: 369 ، نستعلیق ، عین علی ، 1083ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-130» 130 برگ [فهرست مجلس سنا: 202/1].

37/10456 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 220 ، عنوان معرفی: مفاتیح سبعه میبدی ، فقط مقدمه را دارد ، نستعلیق ، مجنون بهبهانی ، 1087ق ، «462صفحه»231 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 954].

38/10457 . قم ، مرعشی: 8654 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 410 برگ [فهرست مرعشی: 211/22].

39/10458 . تهران ، دانشگاه تهران: 4587 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 113 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3519/14].

40/10459 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: امام جمعه 252 ، فقط مقدمه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، (75557) [فهرست ادبیات تهران: 20/3].

ص:393

41/10460 . تهران ، ملی تهران: /1011ف ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11 و 13ق ، 383 برگ [فهرست ملی تهران: 12/3].

42/10461 . قم ، گلپایگانی: 177/1/177 ، فقط مقدمه (الفواتح السبعة) را شامل است ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 54 برگ ، 21 سطر ، 12*18 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

43/10462 . قم ، مسجد اعظم: 2000 ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 534].

44/10463 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 16 ج ، آغاز: از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 108 برگ [فهرست الهیات تهران: 83/1].

45/10464 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 277 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 10 و 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 397/3].

46/10465 . تهران ، مجلس سنا: 212 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «156-396»241 برگ [فهرست مجلس سنا: 99/1].

47/10466 . تهران ، محمود فرهاد معتمد: 184 ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد شریف ، ربیع الثانی 1129ق [نشریۀ نسخه های خطی: 188/3].

48/10467 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1212 ، شامل مقدمه است ، محمد جعفر غیرت ، 1185ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست آستان قدس: 35/6].

49/10468 . تهران ، ملی تهران: /21ف ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 287 برگ [فهرست ملی تهران: 15/1].

50/10469 . تهران ، ملی تهران: /2208ف ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 538 برگ [فهرست ملی تهران: 302/5].

51/10470 . قم ، گلپایگانی: 25/159 ، از آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 438 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی 101/3].

52/10471 . تهران ، ملک: 4040 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست ملک: 159/7].

53/10472 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 414 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1221ق ، 218

ص:394

برگ [فهرست مجلس: 241/2].

54/10473 . تهران ، ملی تهران: /143ف ، نسخ ، حسین آقا میرزا محمد حسین ، 1238ق ، 337 برگ [فهرست ملی تهران: 138/1].

55/10474 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 4838 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1248ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 339].

56/10475 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 530 د ، شکسته نستعلیق ، محمد مهدی اصفهانی ، 1253ق ، 137 برگ [فهرست الهیات تهران: 83/1].

57/10476 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان: 420 (1201) ، نسخ ، محمد ابراهیم ، ذی قعده 1259ق [نشریۀ نسخه های خطی: 904/11].

58/10477 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 177 ، نسخ ، میرزا جواد بن ملا عبد الکریم ، 1266ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 96/1].

59/10478 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 268 ، شامل مقدمۀ شرح ، نسخ ، مسیح کمره ای ، 1294ق ، رسالۀ ششم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 100/2].

60/10479 . قم ، مرعشی: 5216 ، فاقد خطبه کتاب و فاتحه های آغاز ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، ابیات اصل نسخ است ، 176 برگ [فهرست مرعشی: 16/14].

61/10480 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3756 ، نستعلیق ، حبیب اللّه بن علی اکبر تاجر کاشانی ، قرن 13ق ، «818ص»409 برگ [فهرست مجلس: 1740/10].

62/10481 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 178 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق [فهرست ادبیات تهران: 25/2].

63/10482 . رشت ، فرهنگ: 196 ک ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم و سوم مجموعه [فهرست فرهنگ رشت: 132].

64/10483 . قم ، مرعشی: 5431 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 236 برگ [فهرست مرعشی: 215/14].

65/10484 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10817 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 339].

66/10485 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12317 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 548].

ص:395

67/10486 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12360 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 339].

68/10487 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 921 ، شامل مقدمۀ شرح ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 548].

69/10488 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 14 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «228ص»114 برگ [فهرست مجلس: 157/7].

70/10489 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2845 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مجلس: 172/10].

71/10490 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 413 ، نستعلیق و نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 297 برگ [فهرست مجلس: 240/2].

72/10491 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 511 ، شامل مقدمۀ شرح ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، «84پ - 151پ» 68 برگ [فهرست مجلس: 211/22].

73/10492 . تهران ، دانشگاه تهران: میکروفیلم 1805 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 131/1].

74/10493 . تهران ، دانشگاه تهران: 97 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 241 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 116/2].

75/10494 . تهران ، ملی تهران: /120ف ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 323 برگ [فهرست ملی تهران: 113/1].

76/10495 . قم ، گلپایگانی: 1034/6/124 ، شامل مقدمۀ شرح ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز:

و قل لی هی الخمر و لا تسقی سراً إذا أمکن الجهر و من اسم من أهوی و دعنی عن الکنی ... جمعی پندارند که دانش منحصر در علوم رسمیه است ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده است ، حواشی دارد ، 122 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

77/10496 . قم ، گلپایگانی: 1276/7/176 ، همراه با فواتح سبعه ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز:

برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 313 برگ ، 19 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:396

78/10497 . قم ، گلپایگانی: 736/5/26 ، از اول تا شرح: «و أنا المسقی کاساً لذة الأنفس فیها* هبة اللّه فمن مثلی فی الدنیا شبیهاً ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و اشعار عربی معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، 399 برگ ، 19 سطر ، 19*29 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

79/10498 . یزد ، وزیری: 3880 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 379 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1831/5].

80/10499 . همدان ، مدرسۀ غرب: 4772 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 32].

81/10500 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1570 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الهیات مشهد: 706/2].

82/10501 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 218 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «588ص»294 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 672].

83/10502 . تبریز ، ثقة الإسلام تبریزی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخه گرانبها ، زراندود و با خط بسیار زیبا و سر لوح ، همراه با فواتح سبعه [نشریۀ نسخه های خطی: 536/7].

84/10503 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 511 ، جلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 195 برگ [فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 1561].

85/10504 . تهران ، خانقاه نور بخش: 491 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «658ص»329 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 167/2].

86/10505 . مشهد ، فرخ: 253 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی: 94/3].

87/10506 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 307 ، دیباچه را ندارد ، از آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی:

110/2].

88/10507 . قم ، مدرسۀ رضویه: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [آشنایی با چند نسخه خطی: 62].

ص:397

89/10508 . تهران ، معارف: 137 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 401 برگ [فهرست معارف: 171/1].

1902 . شرح دیوان امام علی علیه السلام

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شروح فارسی دیوان امام علی علیه السلام است که شارحان آنها مشخص نیست.

نسخه ها:

1/10509 . تهران ، ملک: 5735 ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، 76 برگ [فهرست ملک: 508/3].

2/10510 . یزد ، وزیری: 3728 ، عنوان معرفی: شرح بعض اشعار امیر المؤمنین علیه السلام ، نستعلیق ، محمود بن هدایت اللّه شریف ، 1016ق ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1766/5].

3/10511 . قم ، مرعشی: 8577 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: از ثانی و حذف خبر عیسی در بیت ثانی برای اشعار به اطلاع حق تعالی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 7 ربیع الثانی 1057ق ، 128 برگ [فهرست مرعشی: 153/22].

4/10512 . تهران ، دانشگاه تهران: 4411 ، آغاز: بسمله انتخبت هذه الأبیات من دیوان ...

أمیر المؤمنین ، نستعلیق ونسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 71 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3374/13].

5/10513 . تهران ، دانشگاه تهران: 4251 ، آغاز: قوله علیه السلام الناس من جهة التمثال اه انسان که ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، تألیف یکی از متأخران ، عبارتی هم از سید جعفر کشفی آمده ، 84 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3222/13].

1903 . شرح دیوان أمیر المؤمنین علیه السلام

(فارسی)

از: حسین بن اسماعیل حسینی ، میر (قرن 10ق)

شرح دیگری است بر دیوان امام علی علیه السلام . مؤلف به «حسینی» تخلص می کند و در

ص:398

این شرح از کتابهای: محیی الدین عربی ، سهروردی ، احیاء العلوم غزالی ، اخلاق ناصری ، و از اشعار: مولوی ، حافظ ، قاسم انوار و جامی نقل نموده است . وی پیش از شروع به شرح دیوان به عنوان مقدمه ، حدیث حقیقت کمیل و حدیث «أنا النقطة التی تحت الباء» را شرح کرده است. وی پس از آن یک یا چند بیت را نقل کرده و به ترجمۀ فارسی آن پرداخته و پس از آن همان معنی و مراد بیت را در یک رباعی فارسی انشا نموده و در ذیل آن ، با عنوان «اشراق» به شرح عرفانی آن بیت یا بیتها پرداخته است. او در این شرح بسیاری از ابیات خود را نیز آورده است .

[منزوی: 3468/5]

آغاز: الحمد للّه الذی هدانا طریق حقیقة کل شیء کل هو ... رباعیه:

پیدا و نهان و غایب و حاضر اوست

نسخه ها:

1/10514 . قم ، مرعشی: 9411 ، عنوان معرفی: شرح حدیث حقیقت ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد ، قرن 10 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «281پ337پ» 57 برگ [فهرست مرعشی: 184/24].

2/10515 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1114 ، آغاز: ما من دابة إلا هو آخذ بناصیتها إن ربی علی صراط مستقیم ... اما بعد بنده کمترین ، نستعلیق ، یار محمد سرندی ، 1027ق ، 101+83 برگ [فهرست مجلس: 361/3].

3/10516 . قم ، مرعشی: 9797 ، عنوان معرفی: شرح حدیث حقیقت ، آغاز برابر نمونه ، نستعلیق ، شیخ محمد ، 27 رجب 1089ق ، 84 برگ [فهرست مرعشی: 128/25].

4/10517 . قم ، سید مهدی لاجوردی: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، شیخ محمد ، 27 رجب 1089ق [آشنایی با چند نسخه خطی: 115].

5/10518 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 206 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در آغاز شرح حدیث کمیل و حدیث «أنا النقطة

ص:399

التی تحت الباء» را آورده ، رسالۀ دهم مجموعه ، «91پ - 220» 30 برگ [فهرست مجلس: 75/22].

1904 . شرح دیوان أمیر المؤمنین علیه السلام

(ترکی)

از: سعد الدین سلیمان مستقیم زاده (قرن 12ق)

شرح ترکی دیوان منسوب به امیر المؤمنین علیه السلام است که در 1186ق به پایان رسیده است.

آغاز: حمد سعادت اساس و شکر فضیلت لباس.

انجام: اللهم صل علی محمد و آل محمد بعدد کل حرف . . . و علی کل حال و نعمة .

نسخه ها:

10519 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 515 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1278ق ، با صورت تقریظ 9 نفر از دانشمندان معاصر مؤلف ، 220 برگ ، 29 سطر ، قطع رحلی [فهرست مدرسۀ حجتیه: 98].

1905 . شرح دیوان حضرت علی علیه السلام

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست دانشگاه این کتاب چنین معرفی شده:

«شرحی است به فارسی بر دیوان منسوب به علی علیه السلام از یکی از شاگردان نظام الدین عبد الحق و به نام سرکار قاین و قهستان امیر علاء الدین سید علی . او چندین بار همین دیوان را نزد همین نظام الدین گذرانده و با ترجمۀ روشن او این شرح را نوشته و از شرح قاضی میبدی بهره برده است . عنوانها فارسی است و پس از هر بندی با عنوان «میفرماید» . ترجمۀ فارسی است گویا از همان عبدالحق و آنگاه پس از عنوانِ «رباعیه» یک رباعی فارسی است گویا از همان میبدی یزدی» . (1)

ص:400


1- (1) . فهرست کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ، محمد تقی دانش پژوه: 2652/12 .

آغاز: الحمد للّه العلی الکبیر المبین العالی المتعالی الذی أعلی مراتب العباد . . .

مجامع محامد و ثنا .

انجام: ایشان اهل محبت و دوستند مادام که خشنود داری ایشان را از خود چیزی .

نسخه ها:

1/10520 . مشهد ، ادبیات مشهد: 204 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، میر حسین حسینی ، 1127ق ، 288 برگ [فهرست ادبیات مشهد: 112].

2/10521 . تهران ، دانشگاه تهران: 3649 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 11 و 12ق ، شارح را از شاگردان نظام الدین عبد الحق معرفی کرده است ، 100 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2652/12].

3/10522 . قم ، گلپایگانی: 7247/37/37 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و ترجمه به نثر فارسی مشکی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 172 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

4/10523 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 634 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بهاء الدین محمد بن ابی محمد ، بدون تاریخ کتابت ، در این فهرست مؤلف کتاب محمد علی ملقب به مداح معاصر شاه سلطان حسین صفوی ذکر شده است ، 227 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 75/2].

1906 . شرح دیوان حضرت سجاد علیه السلام

(عربی)

از: محمد بن حاجی نبی حمیدی ، ابو عبد اللّه (مشهور به کوسج) (قرن 10)

شرحی است بر دیوان امام سجاد علیه السلام . شارح ابتدا بیتی از شعر را نقل و سپس از لحاظ اعرابی و دستوری آن را تجزیه و تحلیل کرده و در پایان شعر را معنی نموده است.

آغاز: الحمد للّه الذی هو بالحمد جدیر و الصلاة علی سیدنا محمد البشیر النذیر .

انجام : فی آیة اخری یبدل اللّه سیئاتهم حسنات الحمد للّه علی الإتمام و علی رسوله محمد أفضل الصلاة و أتم السلام و علی آله الکریم و أصحابه العظام .

[فهرست مجلس: 87/21 ؛ التراث العربی ، فؤاد سزگین: 528/1 ؛ الذریعه:

431/9]

ص:401

نسخه ها:

10524 . تهران ، ملی تهران: /1837ع ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 932ق ، این نسخه از روی نسخۀ مؤلف تحریر و با آن مقابله شده است ، 73 برگ ، 19 سطر [فهرست ملی تهران: 417/10].

1907 . شرح دیوان السجاد علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی بر دیوان منسوب به امام سجاد علیه السلام است که به جنبه های ادبی دیوان پرداخته است.

[الذریعة: 431/9]

آغاز: بعد از خطبه / قافیة الألف

تبارک ذو العلی و الکبریاء تفرد بالجلال و البقاء

تبارک تفاعل من البرکة و هی ثبوت الخیر التی فی شیء و سمی بذلک لثبوت الخیر .

انجام نسخه:

و موبق نفسه کسلاً و جهلاً و موردها مخوفات الهلاک

و ذلک ان القائل إذا قال أخاف أن تقع أمر کذا کأنّه یقول أعلم و انما یخاف لعلمه بوقوعه فاستعمل الخوف فی العلم قال تعالی و أنذر به الذین یخافون .

نسخه ها:

10525 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13795 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله و تصحیح شده ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 34پ» 34 برگ [فهرست مجلس: 342/37].

1908 . شرح ذهبیه

(فارسی)

از: محمد هاشم بن محمد طاهر طبیب تهرانی (قرن 12ق)

ترجمه و شرحی است بر الرسالة الذهبیة منسوب به امام رضا علیه السلام که مؤلف ، آن را

ص:402

به نام شاه سلیمان صفوی نگاشته است.

[الذریعة: 364/13]

آغاز: سپاس بی قیاس و ستایش بی آلایش.

نسخه ها:

1/10526 . قم ، مسجد اعظم: 3264 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1199ق ، 91 برگ [فهرست مسجد اعظم ، قدیم84].

2/10527 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1228 ، افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق[فهرست اهدایی رهبری: 73].

3/10528 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3193 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، در چند برگ اول چند دعا از صحیفه سجادیه و ادعیه متفرقه آمده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، 45 برگ[فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

1909 . شرح ذهبیه

(فارسی)

از: حسن کلاتی ، زین الدین

[فهرستوارۀ کتابهای فارسی ، منزوی: 3474/5]

نسخه ها:

10529 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان: 408 (1189) ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 4546 [نشریۀ نسخه های خطی: 904/11؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 73/3].

1910 . شرح ذهبیه

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد حسین مشهور به غلام مکنون

شرح فارسی الرسالة الذهبیة (1) مشهور به طب الرضا علیه السلام است که امام رضا علیه السلام برای مأمون نوشته اند. این شرح را شارح به نام محمد مؤمن خان اعتماد الدوله ساخته است.

ص:403


1- (1) . دربارۀ این رساله در ذیل عنوان الرسالة الذهبیة توضیح داده شده است .

[فهرستواره کتابهای فارسی منزوی: 3511/5 ؛ نسخه های خطی فارسی منزوی: 552/1]

آغاز: الحمد للّه الذی من علینا بخیر النبیین و تفضل بنا بآله.

نسخه ها:

10530 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 550د ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 79 برگ [فهرست الهیات تهران: 83/1].

1911 . شرح ذهبیه

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10531 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 5159 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 94 برگ [فهرست آستان قدس: 108/5].

1 شرح ذهبیه

از: محمد بن حسن طوسی مشهدی

رجوع کنید به: الفوائد الرضویة.

1912 . شرح الرسالة الذهبیة

(عربی)

از: ابو الحسن طباطبایی رضوی (قرن 13 ق)

شرح مختصری است بر الرسالة الذهبیة . این شرح را شارح در هنگامی که قصد داشته در اصفهان به حضور سید اسد اللّه فرزند حجة الإسلام شفتی برسد برای تقدیم به وی نگاشته و در ربیع الثانی 1284ق تألیف نموده است . او کتابش را در یک مقدمه و سه باب و یک خاتمه قرار داده بدین تفصیل:

المقدمة: فی الأخبار الواردة فی فضل الطب؛

الباب الأول: فی الاُمور التی قدمها الإمام علی المقصود؛

ص:404

الباب الثانی: فی حفظ صحة الجسد؛

الباب الثالث: فی کیفیة خلق الأبدان و حقیقة النفس الناطقة؛

الخاتمة: فی حفظ صحة الإنسان و دفع مرضه .

آغاز:

اعتصام الوری بمغفرتک

انجام: اطال اللّه بقاءک و بلغک آمالک بمحمد و آله . قد تشرفت بإتمامها جمعاً و کتباً . . .

نسخه ها:

10532 . قم ، مرعشی: 3051 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو الحسن طباطبایی رضوی (مؤلف) ، 1284ق ، 99 برگ ، 11 سطر [فهرست مرعشی: 270/8].

1913 . شرح رسالۀ ذهبیه

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

شرحی که علامه مجلسی در بحارالأنوار در شرح رسالۀ ذهبیه آورده ، و در نسخۀ حاضر به صورت مستقل تحریر شده است . (1)[الذریعة: 103/4 ؛ کشف الحجب: 115 با عنوان «ترجمه رسالۀ ذهبیه»]

آغاز: و لنوضح بعض ما اشتبه علی الناظر فیها قوله علی مثال الملک بالضم.

نسخه ها:

10533 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 640 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «15ر - 33پ» 19 برگ [فهرست مجلس: 344/22].

1914 . شرح روایات اصول عقائد

از: مؤلف ناشناخته

در فهرست چنین معرفی شده است: « شرح روایات اصول عقائد ، ظاهراً بخشی از یک کتاب است که مؤلف آن از سدۀ 12 و 13 ق بوده است» .

ص:405


1- (1) . بحارالأنوار ، مجلسی: 328/59 - تا آخر جلد 59 .

نسخه ها:

10534 . قم ، مسجد اعظم: 1161 ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13ق ، خشتی ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 499].

1915 . شرح سند حدیث کساء

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10535 . قم ، مرعشی: 8769 ، بدون نام کاتب ، 9 ربیع الاول 1359ق [مجلۀ میراث شهاب:

21 / 20].

1916 . شرح سؤالات کمیل

نسخه ها:

10536 . رشت ، فرهنگ: 675 الف ، عنوان معرفی: رساله در شرح سؤالات کمیل بن زیاد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه ، «363-370» 8 برگ [فهرست فرهنگ رشت: 144].

1 شرح شهاب الأخبار

از: فضل اللّه حسینی راوندی ،سید ضیاء الدین ، ابو الرضا

رجوع کنید به: ضوء الشهاب فی شرح الشهاب.

1917 . شرح الشهاب فی الحکم و الآداب

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح پارسی است بر شهاب الأخبار قاضی قضاعی ، که مؤلف آن شناخته نشده است .

چاپ: تهران ، انتشارات علمی و فرهنگی ، 1342ش ، با تحقیق و تصحیح مرحوم میرجلال الدین محدث ارموی از روی همین نسخه - که در کتابخانۀ وی بوده - و

ص:406

دو نسخۀ دیگر .

آغاز: حمد و سپاس بیرون از حد و قیاس یگانه معبودی را سزاست که نوع انسان را.

نسخه ها:

10537 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2874 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: که مراد بدین جماعت آل رسول است علیهم السلام یعنی هر که از پس ایشان برود برحمت خدای رسد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تملک حیدر قلی بن نور محمد خان کابلی در سال 1356ق بر نسخه موجود است ، 169 برگ ، 14 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

1918 . شرح صد کلمۀ امیر المؤمنین علیه السلام

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

صد کلمه از کلمات حضرت علی علیه السلام است با نظم فارسی هر کلمه در یک رباعی .

[الذریعة: 359/13]

آغاز: صد کلمه از کلام حضرت أمیر المؤمنین امام المتقین و یعسوب الدین .

انجام:

تا حدیثش به دل بنشیند بر زبان آن حدیث نگهدارد

نسخه ها:

10538 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1169 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 14 برگ ، 12 * 20 [فهرست مؤید: 147/3].

1 شرح صد کلمه جاحظ

از: رشید الدین وطواط بلخی

رجوع کنید به: مطلوب کل طالب من کلمات علی بن أبی طالب علیه السلام .

ص:407

1 شرح طب النبی و طب الأئمة علیهم السلام

از: محمد شریف بن محمد صادق خاتون آبادی

رجوع کنید به: تحفة الأبرار.

1919 . شرح طرائف الحکمة و بدائع المعرفة

(عربی)

از: محمد تقی بن امیر مؤمن حسینی قزوینی ، سید ( 1270 ق)

شرحی مزجی و عرفانی است بر کتاب طرائف الحکمة و بدائع المعرفة خود مؤلف . او کتاب طرائف را از نهج البلاغة شریف رضی انتخاب و در چند «منهج» و هر منهج در چند طریفه تنظیم نموده است.

آغاز: الحمد للّه و هو أهل الحمد کله و الصلاة علی خیر خلقه محمد و آله و بعد فهذه تعلیقة اعتلقت بطرائف الحکمة .

انجام: فشد اللّه من هذا أرکانه و أعطاه یوم القیامة أمانه و رواه بسند آخر .

نسخه ها:

1/10539 . قم ، مرعشی: 134 ، شامل منهج اول و پنج طریفه از منهج دوم ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، سید محمد تقی قزوینی (مؤلف) ، شنبه 19 صفر 1240ق در کربلاء ، 95 برگ ، 13 سطر [فهرست مرعشی: 154/1].

2/10540 . تهران ، دانشگاه تهران: 321 ، عنوان معرفی: تعلیقة طرائف الحکمة ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، صفر 1240ق ، جزء یکم ، «228ص» 114 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1226/5].

1 شرح عهدنامۀ مالک اشتر

از: محمد رفیع حسنی حسینی تبریزی ، نظام العلماء

رجوع کنید به: آداب الملوک.

1 شرح عهدنامۀ مالک اشتر

از: علی بن محمد جیلانی

رجوع کنید به: بیعة الأفاخم.

ص:408

1 شرح عهد نامۀ مالک اشتر

از: ماجد بن محمد حسینی بحرانی

رجوع کنید به: تحفه سلیمانیه.

1920 . شرح عهد نامۀ مالک اشتر

(فارسی)

از: علی رضا(قرن 12ق)

در فهرست چنین معرفی شده: «ترجمه و شرح عهد اشتر از علی رضا بنام شاه سلیمان و شیخ علیخان . نام مترجم در دیباچه آمده است . یک دیباچۀ فارسی است و متن عهد با ترجمۀ آن زیر سطرها» .

آغاز: للّه الحمد که مآثر سلطنت جاوید طراز پادشاه جهان صاحب دوران حامی ایمان ماحی عدوان.

نسخه ها:

10541 - تهران ، دانشگاه تهران: 2465 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1104ق ، «13 - 34»22 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1214/9].

1921 . شرح عهدنامه مالک اشتر

(فارسی)

از: جعفر بن محمد قاضی مشهدی (قرن 12 ق)

شرح فارسی بر عهد نامۀ امام علی علیه السلام به مالک اشتر نخعی است که مؤلف در سال 1106ق به نام عماد الدوله محمد مؤمن خان - ایشیک آقاسی باشی دیوان اعلی - ساخته است.

آغاز: طراز خطبه ایمان و امتیاز بنی نوع انسان.

نسخه ها:

10542 . تهران ، دانشگاه تهران: 7837 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1276ق ، 144 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 717/16].

ص:409

1922 . شرح عهدنامه مالک اشتر

(فارسی)

از: حسین بن محمد بن ابی الرضا حسینی علوی آوی (قرن 8 ق)

ترجمه و شرحی است بر عهدنامۀ مالک اشتر در یک مقدمه ، دو مقاله و یک خاتمه . آوی این اثر را به نام شرف الدوله تاج الإسلام علی فامنینی وزیر نگاشته است.

چاپ: تهران ، بنیاد نهج البلاغه ، 1359 ش ، با عنوان «فرمان اشتر» ، با مقدمه و تصحیح محمد تقی دانش پژوه .

نسخه ها:

10543 . ایرلند * ، دبلین ، چستربیتی: 367 ، درویش حسن رومی ، 729ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 3432 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 92/3].

1923 . شرح عهدنامه مالک اشتر

از: مؤلف ناشناخته

شارح و مترجم این اثر - که ناشناخته است - آن را برای ابوالفتح سلطان ابراهیم میرزا تدوین نموده است . او ابتدا یک بند از عهد نامه را ذکر و به ترجمه و شرح و توضیح آن پرداخته و سپس به بند بعدی می پردازد .

آغاز: حمد بی انتها حاکمی را سزد که معموری شهرستان کاینات به موجب فرمان لازم الاذعان اوست و شکر بیرون از حیز احصا عادلی را شاید .

انجام: و این کمینه در حق نواب شاهزاده و عالمیان لازال ملکه مزیناً بالعدل و الاحسان یمن دعاء حضرت را که بی شک قرین اجابت است خاتمه سخن می گرداند و الحمد للّه رب العالمین .

نسخه ها:

10544 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: فیروز 170 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، «82ص» 41 برگ [فهرست مجلس:

128/21].

ص:410

1 شرح عهدنامۀ مالک اشتر

از: ابوالحسن بن محمد طاهر فتونی شریف عاملی سپاهانی غروی

رجوع کنید به: نصایح الملوک و آداب السلوک

1 شرح عهدنامۀ مالک اشتر

از: محمد حسین بن علی نقی همدانی

رجوع کنید به: هدیات (هدایات) الحسام فی عجائب الهدایات للحکام.

1 شرح عهدنامۀ مالک اشتر

از: محمد صالح بن محمد باقر روغنی قزوینی

رجوع کنید به: تحفه.

1924 . شرح عهدنامۀ مالک اشتر

(فارسی)

از: اصفهانی

در فهرست قدیم کتابخانۀ آیة اللّه گلپایگانی (ج2 ، ص 115) نسخۀ شمارۀ 23/162 - که شرح عهدنامۀ مالک اشتر از محمد صالح قزوینی - است به نام شرح عهدنامۀ مالک اشتر از اصفهانی معرفی شده، که صحیح نیست .

1 شرح عیون أخبار الرضا علیه السلام

از: محمد شفیع بن بهاء الدین محمد بن میرزا محمد شفیع شیخ الإسلام حسینی

رجوع کنید به: زلال العیون.

1925 . شرح الکافی (شرح کتاب التوحید من الکافی)

از: احمد شریف بن مولی کمال شیرازی (قرن 12 ق)

شرحی است بر کتاب الکافی کلینی ، این شرح بر بخش توحید کافی و به نام شاه

ص:411

سلطان حسین صفوی در روز سه شنبه دهۀ اول ربیع الاول نگاشته شده است.

آغاز: الحمد للّه الذی جل عن مطارح أضواء الفکر جلاله.

نسخه ها:

10545 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 179 ، کتاب التوحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی بن علی شوشتری ، 22 صفر 1122ق [نشریۀ نسخه های خطی: 55/3].

1926 . شرح کافی

(فارسی)

از: حسین ، میر

ترجمه و شرحی است بر الکافی کلینی ، در آغاز آن نام مترجم میر حسین (1) ذکر شده است . در فهرست مجلس دربارۀ این شرح چنین آمده:

«با ملاحظۀ دیباچه و سبک نگارش به نظر میرسد که این کتاب خود شرحی است مستقل به فارسی نه ترجمۀ شرحی دیگر» .

آغاز: کتاب الحجة این جزو ثانیست که کتاب چهارم است از کتب کافی بعد کتاب عقل و علم و توحید تصنیف ابی جعفر محمد بن یعقوب کلینی قدس سرهما بترجمۀ میر حسین احسن اللّه الیهما و اتی کتابهما بیمینهما در بیان احتیاج بسوی حجت ظاهره از انبیاء و اوصیا و در این کتاب هفتاد و هشت بابست مشتمل بر یک هزار و چهل و یک حدیث .

انجام: او بری است از آنچه او را انداخته اند بآن .

نسخه ها:

10546 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2037 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، شامل شرح جزء

ص:412


1- (1) . چند نفر از دانشمندان بنام میر حسین معروفند ولی روشن نیست که مؤلف مذکور یکی از آنهاست یا غیر از آنها: 1 . امیر حسین بن عالم هروی متخلص به حسینی صاحب نزهة الارواح ، 2 . قاضی حسین بن معین الدین میبدی شارح دیوان امیر المؤمنین علیه السلام ، 3 . حسین بن اسماعیل حسینی از عالمان سدۀ دهم که او نیز شرحی بر دیوان علی علیه السلام نگاشته است ، 4 . حاج محمد حسین بن محمد حسن شیرازی متخلص به حسینی (1184-1249ق) . «فهرست مجلس شورای اسلامی: 34/6»

دوم از فروع کافی در 78 باب تا مبحث غیبت ، تحریری ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «295 ص» 148 برگ [فهرست مجلس: 34/6].

1927 . شرح الکافی

(عربی)

از: عبد العزیز ترک لنکرانی (قرن 14ق) (1)

نسخه ها:

1/10547 . تهران ، ملک: 1633 ، اصول کافی ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، عبد العزیز لنکرانی (مؤلف) ، قرن 14ق ، 431 برگ [فهرست ملک: 316/1].

2/10548 . تهران ، ملک: 2548 ، از باب 22 کتاب التوحید تا باب دهم کتاب الحجة حدیث 499 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، 302 برگ [فهرست ملک:

316/1].

1928 . شرح الکافی

(عربی)

از: محمد تقی بن مقصود علی اصفهانی ، مجلسی اول ( 1070 ق)

در فهرست مجلس (2) نسخۀ شمارۀ 4286 که نسخه ای از شرح ملا صالح مازندرانی بر اصول کافی است به ملا محمد تقی مجلسی نسبت داده شده که درست نیست .

1929 . شرح الکافی (حاشیة علی الکافی)

(عربی)

از: محمد حسین بن یحیی نوری (3) (زنده در 1127 ق)

شرحی است بر کافی کلینی ، مؤلف شرح بخش روضۀ کافی را در شب 20 صفر 1096 ق به پایان رسانده است . اثر دیگر مؤلف به نام حاشیه بر توحید شیخ

ص:413


1- (1) . شارح ، مجاور بقعۀ متبرکۀ مشهد بوده و در آنجا مدفون است .
2- (2) . فهرست مجلس ، ج 11 ، ص373 .
3- (3) . شاگرد علامه مجلسی و گزین کنندۀ کتاب صلاة بحار در 1127ق .

صدوق قبلاً با عنوان حاشیة التوحید معرفی گردید .

[الذریعة: 182/6 با عنوان «الحاشیة علی الکافی» (1) و 96/13]

آغاز بخش روضه: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی أشرف المقربین محمد و آله الطیبین .

انجام: حتی یبعث اللّه رجلا منا و هو المهدی المنتظر الموجود عندنا و بوجوده قامت الدنیا جعلنا اللّه من أنصاره و أعوانه . . . و الحمد للّه رب العالمین . تم شرح الروضة بعون اللّه و توفیقه .

نسخه ها:

1/10549 . تبریز ، کتابخانۀ میرزا باقر قاضی: بدون شمارۀ ، کتاب التوحید تا آخر باب الهدایة من اللّه ، نسخ ، محمد حسین بن یحیی نوری (مؤلف) ، قرن 12ق [الذریعة الی تصانیف الشیعة: 182/6].

2/10550 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 30 ، کتاب الروضه ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست الهیات تهران: 781/1].

1 شرح الکافی

از: محمد شفیع بن بهاء الدین محمد حسینی

رجوع کنید به: شرح حدیث الحر و البرد .

1930 . شرح الکافی

(عربی)

از: محمد صالح بن احمد مازندرانی ، حسام الدین ( 1086 ق)

شرحی مفصل و مبسوطی است بر الکافی کلینی . این شرح به صورت مزجی برگزار شده و شارح در آن ایراد و اعتراضات زیادی بر ملاصدرا دارد. تألیف بخش اصول از ابتدا تا آخر کتاب عقل و فضل علم ، در 14 صفر 1063ق به پایان

ص:414


1- (1) . در ذریعه عنوان شده که نوری فقط بر بخش اصول کافی شرح نوشته ، ولی نسخه ای که در فوق معرفی شده حاوی شرح بخش روضۀ کافی است .

رسیده است . شارح ، شرح بخش اصول و روضه را به پایان رسانده ولی از بخش فروع فقط کتابهای زکات و صوم و خمس را شرح کرده و بقیۀ فروع را فرزندش ملا هادی مازندرانی شرح نموده است .

چاپ: تهران ، اسلامیه ، 12 جلد ، با تصحیح علی اکبر غفاری و مقدمۀ ابوالحسن شعرانی .

[الذریعة: 97/13 و 27/14 ؛ مشار عربی: 550 ؛ التراث العربی : 381/3]

آغاز: نحمدک یا مروح عقول العارفین بمظاهر کمالک لیلاً و نهاراً و نشکرک یا مفرح قلوب السالکین بزواهر جلالک.

نسخه ها:

1/10551 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9954 ، نسخ ، محمد حسن ابردهی ، 1022ق (1) ، 196 برگ [فهرست آستان قدس: 300/14].

2/10552 . تهران ، ملک: 2756 ، از آغاز تا توحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1025ق (2) ، 416 برگ [فهرست ملک: 317/1].

3/10553 . تهران ، ملک: 1918 ، از آغاز تا پایان کتاب العقل ، نسخ ، احمد بن کمال بن احمد ، 1063ق ، مقابله شده با نسخه شارح با گواهی پسر شارح در 1086ق ، 239 برگ [فهرست ملک: 317/1].

4/10554 . قم ، مسجد اعظم: 309 ، کتاب التوحید ، آغاز: کتاب التوحید یبین فیه وجود الصانع و وحدته و صفاته الذاتیة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1064ق ، 166 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 258؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

5/10555 . قم ، قائنی: 187 ، کتاب التوحید ، محمد قاسم بن اسماعیل مازندرانی ، 1064ق ، با بلاغ و مقابله [مجلۀ تراثنا: 350/50].

6/10556 . تهران ، دانشگاه تهران: 3784 ، کتاب التوحید ، نستعلیق ، محمد هادی مازندرانی (فرزند مؤلف) ، 1073ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «ص309-539»116 برگ [فهرست

ص:415


1- (1) . در فهرست آستان قدس تاریخ تحریر نسخه چنان است که ذکر گردید که درست نیست . همین کاتب نسخه ای ازهدایة الامة شیخ حر عاملی را در 1110 ق و نسخه ای از وافی فیض را در 1128 ق تحریر نموده است بنابر این تاریخ این نسخه به احتمال زیاد ، 1122 ق درست است .
2- (2) . در فهرست ملک تاریخ نسخه 1025ق ذکر شده ولی درست نیست .

دانشگاه تهران: 2772/12].

7/10557 . مشهد ، گوهرشاد: 214 ، آغاز: بإصبعه المسجد لا إله إلا اللّه محمد رسول اللّه فإن عقد الخنصر و البنصر و عقد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 37 برگ [فهرست گوهرشاد: 185/1].

8/10558 . تهران ، دانشگاه تهران: 3784 ، کتاب العقل و فضل العلم ، نستعلیق ، محمد هادی مازندرانی (فرزند مؤلف) ، محرم 1074ق ، «ص1-307»154 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2772/12].

9/10559 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 132 ، کتاب العقل ، نسخ ، طالب بن خواجه علی قهپایی ، 1075ق [فهرست مدرسۀ حجتیه: 61].

10/10560 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4808 ، ایمان و کفر تا روضه ، نسخ ، سلطان محمد بن ربیع الدین ، 1081ق ، 42 برگ [فهرست مجلس: 217/13].

11/10561 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 86ب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 2 ربیع الثانی 1082ق ، 499 برگ [فهرست الهیات تهران: 585/1].

12/10562 . مشهد ، گوهرشاد: 216 ، جلد اول ، آغاز: بسمله کتاب التوحید یبین فیه وجود الصانع و وحدته و صفاته الذاتیة ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد قاسم سبزواری ، 1082ق ، 179 برگ [فهرست گوهرشاد: 186/1].

13/10563 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 875 ، کتاب دعا و قرآن و عشرت ، کمال الدین حسین بن محمد اشرف مازیانی ، 1083ق ، مقابله شده [فهرست اهدایی رهبری: 145].

14/10564 . قم ، مرعشی: 5495 ، از آغاز شرح تا پایان شرح کتاب العقل و فضل العلم ، نسخ ، محمد هاشم بن محمد ابراهیم حسینی سمنانی ، 5 صفر 1084 ق ، 258 برگ [فهرست مرعشی: 274/14].

15/10565 . تهران ، سپهسالار: 8404 ، کتاب العلم و العقل ، نستعلیق ، عبد الظهیر بن معصوم کره رودی ، 1084ق ، در فهرست به ملا صالح قزوینی نسبت داده شده! ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست سپهسالار: 224/5].

16/10566 . تهران ، مدرسۀ مروی: 47 ، تا پایان کتاب العشرة ، احمد بن کمال بن احمد ، 1084ق [فهرست مدرسۀ مروی: 168].

ص:416

17/10567 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 21/3- ج ، از ایمان و کفر تا پایان کتاب العشرة ، نسخ ، محمد هاشم بن ابراهیم حسینی سمنانی ، 24 ربیع الاول 1085ق ، مقابله از محمد ابراهیم حسینی در سال 1122ق ، 371 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران:

میکروفیلم 1599 [فهرست حقوق تهران: 381؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 346/1].

18/10568 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، شرح کتاب الروضة ، محمد علی بن عباس تویسرکانی ، سه شنبه 16 ذی قعده 1085ق [دلیل المخطوطات: 112].

19/10569 . قم ، مسجد اعظم: 318 ، کتاب الحجة ، آغاز: یا عالم السرائر و الدقائق و یا ملهم الحقائق علی الضمائر ، نسخ ، احمد بن کمال بن احمد ، 1085ق ، 248 برگ ، 24 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

20/10570 . قم ، مسجد اعظم: 305 ، شرح روضه ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... کتاب الروضة الروضة و هی فی اللغة ، نستعلیق ، محمد هاشم حسینی سمنانی ، 1086ق ، 286 برگ ، 21 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

21/10571 . قم ، مرعشی: 8681 ، کتاب الدعا تا پایان العشرة و کتاب الروضة ، نسخ ، سلطان محمد بن رفیع الدین محمد اصفهانی ، سلخ ذیحجه 1087ق ، 268 برگ [فهرست مرعشی: 231/22].

22/10572 . تهران ، دانشگاه تهران: 5208 ، کتاب الإیمان و الکفر ، آغاز: قوله کتاب الإیمان و الکفر قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم ، نسخ ، ابو الفتح بن محمد حسینی خوراسکانی ، 1 ربیع الاول 1088ق [فهرست دانشگاه تهران: 4152/15].

23/10573 . قم ، مرعشی: 3242 ، کتاب الحجة تا پایان کتاب العشرة ، نسخ ، محمد هاشم بن محمد کاظم اصفهانی ، 9 ذی قعده 1088ق ، 364 برگ [فهرست مرعشی: 37/9].

24/10574 . تهران ، ملی تهران: /2620ع ، آغاز: یا عالم الدقائق و السرائر و یا ملهم الحقائق علی ، نستعلیق ، محمد هادی بن محمد صالح مازندرانی ، 1088 ق ، با حواشی مختصری از فرزند مؤلف ، 212 برگ [فهرست ملی تهران: 34/13].

25/10575 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9809 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1088ق ، تصحیح و مقابله شده با نسخه اصل ، 290 برگ [فهرست آستان قدس: 300/14].

ص:417

26/10576 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 436 ، کتاب الحجة ، بدون نام کاتب ، 1090ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

27/10577 . تهران ، مدرسۀ چهل ستون: 123 ، کتاب ایمان و کفر ، نسخ ، محمد زمان بن محمد تقی اصفهانی ، 1090ق [آشنایی با چند نسخه خطی: 327].

28/10578 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3407 ، کتاب الدعاء تا پایان کتاب العشرة و کتاب الروضة ، آغاز: کتاب الدعاء الدعاء بالضم و المد الرغبة إلی اللّه تعالی ، انجام:

سیوجد فی آخر الزمان تم کتاب الروضة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، تصحیح شده ، در اول نسخه تملکی به سال 1091ق ، 277 برگ ، 32 سطر [فهرست مرکز احیاء:

/9مخطوط].

29/10579 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 150 ، کتاب توحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1091ق [فهرست مدرسۀ حجتیه: 61].

30/10580 . یزد ، وزیری: 422 ، نسخ ، محمد بن خواجه علی الویری قهپایی ، 1092ق ، 297 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 378/1].

31/10581 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 89 ، کتاب الإیمان و الکفر ، آغاز: کتاب الإیمان و الکفر قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم و المقصد ، انجام: بل الخیریة و عدمها باعتبار المغفرة و عدم القبول هذا آخر ما أردنا ، نسخ ، رمضان علی بن محمد علی ، دوشنبه 5 شعبان 1093ق ، 214 برگ ، 27 سطر ، 18*28 [فهرست مؤید: 104/1].

32/10582 . مشهد ، گوهرشاد: 856 ، عنوان معرفی: شرح اصول کافی ، آغاز: أدرکته و أحاطت به فهو منزه عنه و إن السبیل إلی معرفة کنه عظمته ، شکسته نستعلیق ، ابراهیم کشمیری ، 1093ق ، 172 برگ [فهرست گوهرشاد: 1161/3].

33/10583 . بابل ، مدرسۀ صدر: 305 ، کتاب التوحید (از باب حدوث عالم تا اول کتاب الحجة) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1094ق [فهرست مدرسۀ صدر: 217].

34/10584 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11313 ، از ابتدا تا انتهای توحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، ابو الفتح بن محمد حسینی خوراسکانی ، قاسم بن امیر محمد خوانساری ، 1095ق ، تصحیح شده ، 276 برگ [فهرست آستان قدس: 295/14].

35/10585 . تهران ، ملی تهران: /3029ع ، عقل و جهل و دعا و فضل قرآن و عشرت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1095ق ، 329 برگ [فهرست ملی تهران: 154/14].

ص:418

36/10586 . قم ، مسجد اعظم: 319 ، کتاب التوحید و العقل ، آغاز: کتاب التوحید یبین فیه وجود الصانع و وحدته و صفاته الذاتیة ، بدون نام کاتب ، 1095ق ، 256 برگ ، 25 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

37/10587 . قم ، دار الحدیث: 153 ، بخشی از کتاب توحید و کتاب حجت ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: أن یراد بأحدهما البعث فی القیامة و بالآخر البعث فی القبر و إلا إن المراد بکلیهما هو الأول قوله و أن الوعد حق أی الوعد بالبعث و الثواب و العقاب ، انجام: لمشهور وجوب الخمس فی جمیع المکاسب من تجارة و صناعة و زراعة و غرس و من ذلک استیجار الإنسان نفسه لعمل کالحج و ما شابهه لکن بعد إخراج مؤنة السنة له و لعیاله الواجبی النفقة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 12 صفر 1096ق ، در حاشیه تصحیح شده ، در پایان نسخه تاریخ اتمام تألیف کتاب توحید در روز جمعه 4 شعبان 1076ق ذکر شده است ، 89 برگ ، 31 سطر ، 18*28 [فهرست دار الحدیث].

38/10588 . تهران ، دانشگاه تهران: 1492 ، شرح کتاب عقل و جهل ، نستعلیق ، محمد بن کاظم بن محمد علی سبزواری ، 2 ربیع الاول 1096ق ، 225 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 140/8].

39/10589 . تهران ، ملی تهران: /3038ع ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1096ق ، 271 برگ [فهرست ملی تهران: 153/14].

40/10590 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2607 ، از آغاز کتاب تا پایان کتاب عقل و فضل علم ، نستعلیق ، بهاء الدین عبد الکریم ، 1096ق ، تصحیح شده ، دارای حواشی ، 211 برگ ، 27 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

41/10591 . یزد ، وزیری: 285 ، نسخ ، عبد اللّه کشمیری ، 1096ق ، 814 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 287/1].

42/10592 . تبریز ، خادم حسینی: 2 ، جلد پنجم (کتاب الروضة) ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین أما بعد ... إنی بعد ما فرغت من شرح الکافی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سه شنبه 15 ربیع الاول 1097ق ، اصفهان ، 250 برگ ، 24 سطر [فهرست کتاب خانۀ خادم حسینی].

43/10593 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 448 ، کتاب عقل ، عبد الرحیم

ص:419

طالقانی ، 1097ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

44/10594 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1017 ، کتاب توحید ، بدون نام کاتب ، 1099ق [فهرست اهدایی رهبری: 146].

45/10595 . تهران ، ملک: 1309 ، کتاب الحجة ، نسخ ، محمد هادی بن علی رضا تنکابنی ، 1099ق ، 218 برگ [فهرست ملک: 317/1].

46/10596 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 1/155 ، روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1099ق [فهرست مدرسۀ سلطانی ، قدیم: 25].

47/10597 . قم ، مرعشی: 9629 ، الروضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، 524 برگ [فهرست مرعشی: 24/25].

48/10598 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 249 ، کتاب عقل و توحید ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

49/10599 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 437 ، کتاب ایمان و کفر ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

50/10600 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 677 ، روضه ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

51/10601 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3784 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «922 صفحه» 461 برگ [فهرست مجلس: 1772/10].

52/10602 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3822 ، روضه ، نستعلیق ، محمد زکریا کاتب ، قرن 11ق ، «659صفحه»330 برگ [فهرست مجلس: 1861/10].

53/10603 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4853 ، آغاز: بسمله کتاب التوحید یبین فیه وجود الصانع و وحدته ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، کتابت خاتمه کتاب حج در سال 1067ق ، 421 برگ [فهرست مجلس: 290/13].

54/10604 . تهران ، دانشگاه تهران: 7336 ، الإیمان و الکفر ، از اول نسخه یک صفحه و از آخر در «الزهد عشرة أجزاء» افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 115 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 515/16].

55/10605 . تهران ، دانشگاه تهران: 9997 ، کتاب الدعاء با آغاز افتاده و فضل القرآن و کتاب العشرة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر51پ»51 برگ

ص:420

[فهرست دانشگاه تهران: 522/17].

56/10606 . قم ، گلپایگانی: 5372/27/42 ، کتاب ایمان و کفر ، آغاز: بسمله کتاب الإیمان و الکفر قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم و المقصود أو لأنه وجودی و الکفر عدمی کما قیل ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 257 برگ ، 21 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 136/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

57/10607 . تهران ، سپهسالار: 5388 ، از میانه باب مولد النبی تا پایان حجت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 59 برگ [فهرست سپهسالار: 223/5].

58/10608 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 223 ، کتاب جنائز تا باب 97 کتاب الحجة ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با حواشی «منه سلمه اللّه» [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد اول: 114].

59/10609 . تهران ، ملک: 1953 ، جلد اول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 404 برگ [فهرست ملک: 317/1].

60/10610 . تهران ، ملک: 2210 ، کتاب الحجة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 274 برگ [فهرست ملک: 317/1].

61/10611 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 864 ، نسخ ، بدر الدین حسینی جزایری ، قرن 11ق ، 271 برگ [فهرست الهیات مشهد: 37/2].

62/10612 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 215ب ، توحید تا اواخر باب الخیر و الشر ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 136 برگ [فهرست الهیات تهران: 1 / 585].

63/10613 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 1898 ، از آغاز تا آخر کتاب العقل و التوحید ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 273 برگ [فهرست الهیات مشهد: 3 / 951].

64/10614 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 37ج ، کتاب حجت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 251 برگ [فهرست الهیات تهران: 585/1].

65/10615 . تبریز ، ثقة الإسلام تبریزی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله شده توسط هادی پسر مؤلف با خط مؤلف [نشریۀ نسخه های خطی: 536/7].

66/10616 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 614 ، کتاب عقل و علم ، نسخ ، دختر مؤلف ، قرن 11ق ،

ص:421

171 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 156/1].

67/10617 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 127 ، کتاب الإیمان و الکفر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست مدرسۀ حجتیه: 61].

68/10618 . تهران ، حسین مفتاح: 42 ، العقل و توحید (از حدیث فرجه شروع شده و انجام در استطاعت افتاده) ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی:

184/7].

69/10619 . یزد ، وزیری: 412 ، شرح کتاب ایمان و کفر ، آغاز: بسمله قوله کتاب الإیمان و الکفر قدّم الإیمان لأنه الأصل و الأهم و المقصود او لأنه وجودی و الکفر عدمی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، بدون نام مؤلف ، 285 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 373/1].

70/10620 . تهران ، مینوی: 125 ، از کتاب ایمان و کفر تا پایان روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، صفر 1101ق [فهرستواره مینوی: 30].

71/10621 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10106 ، کتاب دعا و فضل القرآن و عشرت ، نسخ ، نبی اللّه بن ولی اللّه موسوی قائنی ، 1101ق ، مقابله شده با نسخه اصل ، 91 برگ [فهرست آستان قدس: 300/14].

72/10622 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2046 ، کتاب الحجة تا آخر کتاب العشرة ، نسخ ، فضل اللّه بن عنایت اللّه دشت بیاضی قائنی ، 1101ق ، 397 برگ [فهرست آستان قدس: 110/5].

73/10623 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 8449 ، کتاب الإیمان و الکفر ، نسخ ، ابو الفتح بن شاهمیر حسینی تونی ، 1101ق ، 215 برگ [فهرست آستان قدس: 299/14].

74/10624 . قم ، مسجد اعظم: 320 ، کتاب العقل ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، نبی اللّه قاینی ، 1101ق ، مشهد مقدس ، 210 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

75/10625 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2105 ، از اول کتاب تا پایان کتاب العقل و التوحید ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: و تدبر فی معانیه و وفّقنی لفهم أسراره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، محرم 1102ق ، تصحیح شده و در پایان امضای بلاغی مشهود است ، 250 برگ ، 35 سطر ، 19 * 30 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

ص:422

76/10626 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17729 ، نسخ ، محمد علی بن شاه مراد تنکابنی ، 1102ق ، 201 برگ [فهرست آستان قدس: 297/14].

77/10627 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13748 ، از اصول تا آخر روضه ، نسخ ، عبد اللّه بن غلامعلی کشمیری ، 1102ق ، مقابله و تصحیح شده توسط نوه مؤلف ، 582 برگ [فهرست مجلس: 283/37].

78/10628 . مشهد ، مدرسۀ خیرات خان: 26 ، از توحید به بعد ، نسخ ، اسماعیل بن ابراهیم عامری ، رجب 1104ق ، 258 برگ [فهرست کتابخانه های رشت و همدان: 1747].

79/10629 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4774 ، ایمان و کفر ، نسخ ، محمد حسین بن محمد صالح مازندرانی ، 1104ق ، 236 برگ [فهرست مجلس: 171/13].

80/10630 . قم ، گلپایگانی: 7408/38/28 ، ایمان و کفر تا روضه ، آغاز: بسمله قوله کتاب الإیمان و الکفر قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم و المقصود أو لأنه وجودی و الکفر عدمی کما قیل و لم یذکر واسطة مع ذکرها فی ما بعد إما لأنه ، نسخ ، شاه قلی بن محمد یوسف افشار ، پنجشنبه 15 محرم 1105ق ، با تصحیح و بلاغ مقابله در حاشیه ، با حواشی «ه ی دام ظله العالی» ، 380 برگ ، 36 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

81/10631 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 511 ، روضه ، بدون نام کاتب ، 1106ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

82/10632 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 10101 ، نسخ ، نبی اللّه بن ولی اللّه قاینی ، 1107ق ، تصحیح و مقابله شده با نسخه اصل ، 227 برگ [فهرست آستان قدس: 14 / 298].

83/10633 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 871 ، ایمان و کفر تا آخر کتاب القرآن ، آغاز: کتاب الإیمان و الکفر و قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم ، انجام: لمن تأمل فی کتب الأحادیث من اولها إلی آخرها تم الکتاب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، جمادی الاول 1108ق ، با تصحیحات ، بلاغات و تعلیقات از ابو تراب موسوی ، 186 برگ ، 28 سطر ، 16 * 32 [فهرست مؤید: 309/2].

84/10634 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 90 ، کتاب الدعا و فضل القرآن ، نسخ ، عبد اللّه بن عبد الرحمان کشمیری ، 30 ذی قعده 1108ق ، 205 برگ ، 35 سطر ، 18*30 [فهرست مؤید: 105/1].

ص:423

85/10635 . قم ، مسجد اعظم: 316 ، کتاب العقل و التوحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1111ق ، 452 برگ ، 22 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

86/10636 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2049 ، از اول کتاب تا اواخر باب اختلاف حدیث ، نسخ ، بدون نام کاتب ، وقف در سال 1112ق ، 171 برگ [فهرست آستان قدس:

110/5].

87/10637 . تهران ، سپهسالار: 1699 ، کتاب عقل و توحید ، احمد بن نصر اللّه ، 1112 ق ، 218 برگ ، 24 سطر [فهرست سپهسالار: 222/5 و260/1].

88/10638 . تهران ، سپهسالار: 8403 ، شرح کتاب العقل و التوحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1112ق ، در فهرست از ملا صالح قزوینی دانسته شده است ، 348 برگ [فهرست سپهسالار: 224/5].

89/10639 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 7558/51/18 ، از باب «أن الأئمة ورثوا علم النبی» تا آخر کتاب الحجة ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: قوله و نحن المخصوصون بالمدح و القرابة أو الإمامة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، دهه آخر جمادی الاول 1113ق ، 397 برگ ، 40 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

90/10640 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7749 ، نسخ ، میر محمد قاسم بن میر تیمور داد یا سرابی ، 1114ق ، 333 برگ [فهرست آستان قدس: 301/14].

91/10641 . تهران ، سپهسالار: 4272 ، نسخ و نستعلیق ، محمد صادق قوشخانه ای ، 1115ق ، 208 برگ [فهرست سپهسالار: 223/5].

92/10642 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 21/2- ج ، آغاز حجت تا پایان ایمان و کفر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1115ق ، 465 برگ [فهرست حقوق تهران: 381].

93/10643 . قم ، مسجد اعظم: 3203 ، کتاب الدعاء و العشرة ، آغاز: بسمله کتاب الدعاء بالضم و المد الرغبة إلی اللّه تعالی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 12 ذی قعده 1116ق ، 107 برگ ، 27 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

94/10644 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13818 ، از باب کراهیة التوقیت تا کتاب الحجة ، نسخ ، علی اصغر بن محمد جعفر سبزواری ، 1116ق ، 87 برگ ، سابقه: مشهد ،

ص:424

مدرسۀ فاضلیه ، ش42 [فهرست آستان قدس: 299/14 ؛ فهرست فاضلیه: 71].

95/10645 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4286 ، از کتاب الإیمان و الکفر تا پایان کتاب العشرة ، آغاز: بسمله قوله کتاب الإیمان و الکفر قدّم الإیمان لأنه الأصل و الأهم و المقصود او لأنه وجودی و الکفر عدمی ، انجام: من الأسباب المحو التی فیها ذکرنا بعضها تم کتاب العشرة و یتلوها کتاب الطهارة ، در فهرست به محمد تقی مجلسی نسبت داده شده است ، نسخ ، رجب علی اصفهانی ، 1116ق ، 358 برگ [فهرست مجلس: 299/11].

96/10646 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 32 ، اصول (از باب کراهیة التوقیت تا دل علیه ظاهراً علی من أحل الحلماء) ، نسخ ، علی اصغر سبزواری ، 1116ق ، 87 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

97/10647 . تهران ، مدرسۀ مروی: 328 ، کتاب التوحید ، محمد فصیح طالقانی ، 1116ق [فهرست مدرسۀ مروی: 168].

98/10648 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2906 ، نسخ ، محمد حسن بن درویش علی بن ملا درویش محمد ، 14 رمضان المبارک 1117ق ، تصحیح شده ، 196 برگ ، 23 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

99/10649 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6832 ، از اول کتاب الحجة ، از وسط افتادگی دارد ، آغاز: یا عالم الدقائق و السرائر و یا ملهم الحقائق علی الضمائر لک الحمد ، نستعلیق ، محمد رفیع بن ملک محمد فیوزنی ، 1121ق ، 228 برگ [فهرست آستان قدس: 110/5].

100/10650 . تهران ، دانشگاه تهران: 6727 ، کتاب الحجة و الإیمان و الکفر ، نسخ ، کاظم بن محمد مهدی ، جمادی الاول 1122ق ، 281 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

346/16].

101/10651 . تهران ، سپهسالار: 1873 ، عبد اللّه بن راشد رازی ، 1124ق ، 228 برگ [فهرست سپهسالار: 223/5].

102/10652 . تهران ، سپهسالار: 3907 ، عبداللّه بن مرشد ، 1124 ق ، 193 برگ ، 33 سطر [فهرست سپهسالار: 223/5].

103/10653 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2638 ، کتاب روضه ، آغاز: الحمد للّه رب

ص:425

العالمین ... إنی بعد ما فرغت من شرح اصول الکافی و أردت الشروع فی الفروغ بالترجیح مع کمال ، نسخ ، غلام محمد بن عطاء اللّه دهخوارقانی ، دوشنبه 12 صفر 1127ق ، تصحیح شده ، 263 برگ ، 25 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

104/10654 . قم ، گلپایگانی: 19/47 ، ایمان و کفر ، قاسم بن سید علی سبزواری ، 1128ق ، 267 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 108/2].

105/10655 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1129 ، روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 30 ربیع الاول 1134ق ، 432 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 156/1].

106/10656 . قم ، مرعشی: 4017 ، شرح روضه ، نسخ ، محمد علی بن عبد اللطیف رازی ، 27 جمادی الثانی 1149ق ، 153 برگ [فهرست مرعشی: 21/11].

107/10657 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14235 ، حجت ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 265 برگ [فهرست آستان قدس: 297/14].

108/10658 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 16895 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 249 برگ [فهرست آستان قدس: 297/14].

109/10659 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17096 ، حجت و ایمان و کفر ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، جلال الدین محمد بن عماد الدین محمود لاهیجی ، قرن 12ق ، 244 برگ [فهرست آستان قدس: 298/14].

110/10660 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 203 ، کتاب العقل تا آخر کتاب الإیمان و الکفر ، مهدی اصفهانی ، قرن 12ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

111/10661 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 244 ، روضه ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

112/10662 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7750 ، روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، مقابله و تصحیح شده ، 245 برگ [فهرست آستان قدس: 301/14].

113/10663 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 8 ، کتاب الحجة تا کتاب العشرة ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

114/10664 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9797 ، توحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 174 برگ [فهرست آستان قدس: 296/14].

115/10665 . تهران ، دانشگاه تهران: 2037 ، شرح کتاب عقل و توحید ، نسخ ، بدون نام

ص:426

کاتب ، سده 11 و 12 ق، 273 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 656/8].

116/10666 . تهران ، دانشگاه تهران: 2316 ، کتاب الحجة تا کتاب الإیمان و کفر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 339 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 746/9].

117/10667 . تهران ، دانشگاه تهران: 2317 ، از آغاز تا شرح کتاب العقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 198 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 947/9].

118/10668 . تهران ، ملی تهران: /791ع ، کتاب العقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 265 برگ [فهرست ملی تهران: 293/8].

119/10669 . مشهد ، گوهرشاد: 291 ، کتاب التوحید ( باب حدوث العالم تا باب الهدایة) ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 180 برگ [فهرست گوهرشاد:

249/1].

120/10670 . قم ، گلپایگانی: 32/39 ، عقل ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 248 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

121/10671 . قم ، گلپایگانی: 4715/24/15 ، روضه ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: قال تعالی کتب اللّه لأغلبن أنا و رسلی إن اللّه قوی عزیز إلی هاهنا روایة القاسم بن الربیع و باقی الحدیث روایة حفص المؤذن و إسماعیل بن جابر و إنما لم یقل إلی هاهنا ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 155 برگ ، 32 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 3 / 24؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

122/10672 . قم ، گلپایگانی: 5582/28/2 ، از کراهیة التوقیت تا آخر الإیمان و الکفر ، آغاز:

بسمله کراهیة التوقیت أی کراهة تعیین الوقت لظهور هذا الأمر و صاحبه و حمل الکراهة علی الظاهر ظاهر و علی التحریم محتمل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در اول نسخه عنوان شده که این نسخه از موقوفات میرمحمد (پیشنماز مسجد جدید عباسی) در سال1122 ق است ، 234 برگ ، 29 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 107/2 ؛ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

123/10673 . قم ، گلپایگانی: 5715/29/55 ، کتاب ایمان و کفر ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز:

بسمله کتاب الإیمان و الکفر قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم والمقصود أو لأنه وجودی و الکفر عدمی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در اول نسخه تملکی به

ص:427

تاریخ 1160ق ، 152 برگ ، 21 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 169/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

124/10674 . تهران ، سپهسالار: 4271 ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست سپهسالار: 223/5].

125/10675 . تهران ، سپهسالار: 4273 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 301 برگ [فهرست سپهسالار: 223/5].

126/10676 . تهران ، ملک: 1218 ، ایمان و کفر تا عشرت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 446 برگ [فهرست ملک: 317/1].

127/10677 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1690 ، اصول ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، با حواشی مرتضی فرهنگ ، 315 برگ [فهرست الهیات مشهد: 3 / 799].

128/10678 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 21/1- ج ، آغاز تا پایان توحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 413 برگ [فهرست حقوق تهران: 380].

129/10679 . مشهد ، گوهرشاد: 1324 ، کتاب العقل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 115 برگ [فهرست گوهرشاد: 1923/4].

130/10680 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 84 ب ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 657 برگ [فهرست الهیات تهران: 585/1].

131/10681 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 55 ، حجت تا پایان عشرت ، نسخ ، عبد المجید طباطبایی ، سده 11 و 12 ق [فهرست الهیات تهران: 782/1].

132/10682 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 110 ، کتاب الدعاء تا پایان روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

133/10683 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 33 ، نیمه دوم اصول و کل روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 153 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

134/10684 . تهران ، مدرسۀ مروی: 375 ، کتاب العقل و العلم ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق [فهرست مدرسۀ مروی: 168].

135/10685 . تهران ، مدرسۀ مروی: 765 ، کتاب الحجة و الروضة ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق [فهرست مدرسۀ مروی: 168].

ص:428

136/10686 . دامغان ، حسینیه قمر بنی هاشم: 60 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: یجتمع فیها الماء فیصیر ملحاً فقال هذا المعدن فیه الخمس فقلت فالکبریت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 232 برگ ، 24 سطر ، 29*17 [فهرست کتاب خانۀ قمر بنی هاشم].

137/10687 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 1/166 ، کتاب عقل و جهل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1222ق [فهرست مدرسۀ سلطانی ، قدیم: 36].

138/10688 . قم ، علامه محمد حسین طباطبایی: بدون شماره ، اصول و روضه ، مهر علی ، 1224ق [مجلۀ تراثنا: 153/7].

139/10689 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 49د ، کتاب عقل و توحید ، نسخ ، محسن بن شیخ علی شراره عاملی ، 15 ربیع الثانی 1226ق ، 181 برگ [فهرست الهیات تهران:

586/1].

140/10690 . قم ، گلپایگانی: 627/4/97 ، اصول (از ابتدا تا آخر کتاب عقل و فضل علم) ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، کاظم بن صفر علی اصفهانی ، 27 رجب 1227ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 256 برگ ، 23-24 سطر ، 15*21 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

141/10691 . تهران ، ملک: 1726 ، کتاب العقل و التوحید ، نسخ ، علی بن محمد خاری ، 1230ق ، 373 برگ [فهرست ملک: 317/1].

142/10692 . بروجرد ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 97 ، علی نقی بن حسین همدانی ، جمادی الاول 1240ق [مجلۀ وقف میراث جاویدان: 126/21].

143/10693 . تهران ، دانشگاه تهران: 6624 ، شرح روضه ، نسخ ، محمد تقی بن ملا محمد صالح کاشانی اصفهانی ، 26 رجب 1263ق ، 170 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 16 / 319].

144/10694 . تهران ، دانشگاه تهران: 9678 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 6 جمادی الثانی 1268ق ، 182 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 449/17].

145/10695 . تهران ، مدرسۀ مروی: 215 ، کتاب العقل و العلم ، بدون نام کاتب ، 1285ق [فهرست مدرسۀ مروی: 168].

146/10696 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 211 ، کتاب ایمان و کفر ، بدون

ص:429

نام کاتب ، سده 12 و 13 ق [فهرست اهدایی رهبری: 145].

147/10697 . قم ، گلپایگانی: 30/32 ، از وسط و انجام ناقص و ناتمام است ، آغاز: یا عالم الدقائق و السرائر و یا ملهم الحقائق علی الضمائر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 171 برگ ، 30 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 12/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

148/10698 . قم ، گلپایگانی: 346/2/166 ، جلد پنجم (کتاب دعا و کتاب فضل القرآن) ، آغاز: کتاب الدعاء بالضم و المد الرغبة إلی اللّه تعالی و منه دعوت فلاناً نادیته و هو علی أربعة أقسام الأول ما یتعلق بالتحمید و التمجید و التسبیح و التهلیل الثانی ما یتعلق ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 274 برگ ، 15 سطر ، 12/5*18/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

149/10699 . تهران ، سپهسالار: 5490 ، اصول ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 179 برگ [فهرست سپهسالار: 224/5].

150/10700 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 220 ، کتاب عقل و جهل و کتاب توحید ، صفحه اول افتادگی دارد ، نسخ ، عبد الحسین کازرونی ، قرن 13ق ، به ضمیمۀ اجازه ملا محمد تقی مجلسی به شارح [فهرست مدرسۀ نمازی ، جلد اول: 113].

151/10701 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5795 ، کتاب العقل تا پایان کتاب الحجة ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، شیر علی بن ذو الفقار علی اصطهباناتی ، 1300ق ، «932صفحه» 466 برگ [فهرست مجلس: 226/17].

152/10702 . شیراز ، شاه چراغ: 43 ، عنوان معرفی: حاشیه بر کافی ، آغاز: بسمله یا عالم الدقائق و السرائر و یا ملهم الحقائق علی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شماره ثبت: 439 ، 482 برگ [فهرست شاه چراغ: 41/2].

153/10703 . قم ، مرعشی: 2724 ، آغاز: یا عالم الدقائق و السرائر یا ملهم الحقائق علی الضمائر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 425 برگ [فهرست مرعشی: 7 / 288].

154/10704 . قم ، مرعشی: 7939 ، قطعه ای از کتاب الحجة پس از آن مقداری از جلد ششم بحار و پس از آن قطعه ای از کتاب العقل و التوحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 222 برگ [فهرست مرعشی: 280/20].

155/10705 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 43 ، اصول و روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون

ص:430

تاریخ کتابت ، 153 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 71].

156/10706 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11287 ، باب العرش و الکرسی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست آستان قدس: 303/15].

157/10707 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13816 ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

158/10708 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1694 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

159/10709 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1695 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

160/10710 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1696 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

161/10711 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1697 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

162/10712 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1698 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 355].

163/10713 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 17807 ، از کتاب الإیمان و الکفر تا اول باب التوحید ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمه شرح ملا صدرا [فهرست آستان قدس: 295/14].

164/10714 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2047 ، عقل و توحید ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 265 برگ [فهرست آستان قدس: 109/5].

165/10715 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2048 ، کتاب الدعاء و کتاب فضل القرآن و کتاب العشرة و کتاب الروضة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 400 برگ [فهرست آستان قدس: 110/5].

166/10716 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 147 ، کتاب العقل و الجهل ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «263صفحه»132 برگ [فهرست مجلس: 168/7].

167/10717 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7122 ، ثلث ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ

ص:431

کتابت ، 210 برگ [فهرست مجلس: 134/25].

168/10718 . قم ، گلپایگانی: 6399/32/99 ، روضه ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی أشرف المقربین محمد و آله الطیبین الطاهرین أما بعد فیقول المحتاج ... محمد بن صالح بن أحمد المازندرانی إنی بعد ما فرغت من شرح اصول الکافی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 55 برگ ، 27 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

169/10719 . قم ، گلپایگانی: 7039/36/39 ، عقل و جهل ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با تصحیح و نسخه بدل و حواشی مختصر ، در اول و آخر نسخه تملک زین العابدین بن محمد یوسف حسنی به تاریخ 1172ق که شجره نامه اش را نیز آورده است ، 248 برگ ، 25 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

170/10720 . تهران ، سپهسالار: 7534/2 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست به ملا صالح قزوینی نسبت داده شده ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست سپهسالار:

224/5].

171/10721 . قم ، مسجد اعظم: 317 ، کتاب ایمان و کفر ، آغاز: قوله کتاب الإیمان و الکفر قدم الإیمان لأنه الأصل و الأهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 303 برگ ، 22 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

172/10722 . قم ، مسجد اعظم: 330 ، کتاب العقل ، تقی بن محمد صادق موسوی ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 259].

173/10723 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 206 ، کتاب عقل و جهل ، از آغاز افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ نمازی: 105/1].

174/10724 . تهران ، ملک: 6143 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 291 برگ [فهرست ملک: 317/1].

175/10725 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2522 ، از آغاز تا پایان کتاب العشرة ، آغاز: یا عالم الدقائق و السرائر و یا ملهم الحقائق علی الضمائر لک الحمد علی ما أعطیتنا ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 516 برگ ، 29 سطر [فهرست مرکز احیاء:

/7مخطوط].

ص:432

176/10726 . یزد ، وزیری: 45 ، کتاب التوحید ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 56/1].

177/10727 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1157 ، جلد 2 باب الاضطرار إلی الحجة تا پایان کتاب دعا و نیز زکات و خمس از فروع و تمام روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 151].

178/10728 . همدان ، مدرسۀ غرب: 318 ، روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله شده [فهرست مدرسۀ غرب: 151].

179/10729 . بابل ، مدرسۀ صدر: 300 ، از اول تا آخر کتاب توحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله و تصحیح شده ، 295 برگ [فهرست مدرسۀ صدر: 213].

180/10730 . تبریز ، سید محمد علی قاضی طباطبایی: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی: 516/7].

181/10731 . مشهد ، مدرسۀ خیرات خان: 28 ، کتاب الدعاء تا آخر روضه ، نسخ ، اسماعیل بن ابراهیم عامری ، بدون تاریخ کتابت ، 314 برگ [فهرست کتابخانه های رشت و همدان: 1748].

182/10732 . قم ، قائنی: 188 ، کتاب التوحید و باب حدوث العالم تا آخر کتاب الحجة ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [مجلۀ تراثنا: 351/50].

183/10733 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 101 ، ازاول کتاب تا آخر عقل و جهل ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تملکی با مهر «و ما محمد الا رسول 1141» در اول و آخر نسخه ، 305 برگ ، 22 سطر [فهرست مدرسۀ سلطانی ، جدید].

184/10734 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 460 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [مجلۀ نور علم: 284/52].

185/10735 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، از اول کتاب تا باب «الهدایة أنها من اللّه» ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ناقص الطرفین [دلیل المخطوطات: 235].

ص:433

186/10736 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 380 ، کتاب دعا و فضل قرآن و عشرة و روضه کافی ، نسخ ، ابوالفضل بن سید محمد حسینی خوراسکانی ، بدون تاریخ کتابت ، با تصحیح در حاشیه و در برگ اول تملکی به تاریخ 1223 ق وجود دارد ، 261 برگ ، 34 سطر ، 18/5 * 31/5 [فهرست مؤید: 315/1].

187/10737 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 671 ، عنوان معرفی: کتاب فی شرح الأحادیث ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز: قلوبهم و أبدانهم بیان أو بدل ، انجام: و بالشیء الاول العمل القبیح و بالشیء ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با علامت بلاغ در حاشیه ، 412 برگ ، 19 سطر ، 15 * 21/5 [فهرست مؤید: 178/2].

188/10738 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 872 ، از اول کتاب تا آخر کتاب التوحید ، آغاز:

برابر نمونه ، انجام: و لم یبلغ حد الجبر لأن الجبر عندنا منفی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با تصحیح و بلاغات در حاشیه ، 200 برگ ، 32 سطر ، 17 * 30 [فهرست مؤید: 310/2].

1931 . شرح کافی

(فارسی)

از: محمد مهدی بن علی اصغر قزوینی (قرن 12 ق)

شرحی بر کتاب الکافی است که مؤلف آن را در اوائل شوال سال 1064ق به پایان رسانده است.

آغاز: الحمد للّه جامع الشتات مؤلف المتفرقات ... و بعد فیقول.

انجام: به انجام رسید کتاب الروضه و سپاس اللّه راست . . .

نسخه ها:

10739 . تهران ، ملک: 1946 ، شامل بخش روضه ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 2 ربیع الثانی 1084ق ، توسط محمد حسین بن افضل بیک در 19 شوال 1124ق مقابله شده است ، 582 برگ [فهرست ملک: 515/3].

1932 . شرح الکافی

(عربی)

از: محمد هادی بن محمد صالح مازندرانی ( 1120 ق)

شرح مفصلی است بر بخش فروع کافی . ملاهادی این شرح را در تکمیل شرح

ص:434

پدرش بر کافی نگاشته ، که بخش فروع آن ناتمام مانده بود . شارح شرح کتاب طهارت را در 11 ربیع الاول 1090 ق و شرح کتاب الزیارات را در سه شنبه رمضان المبارک 1106 ق به پایان رسانده است .

[الذریعة: 380/13 با عنوان «شرح فروع الکافی» و 28/14]

آغاز: بسمله کتاب الطهارة الکتاب فعال من الکتب و هو الجمع .

نسخه ها:

1/10740 . تهران ، دانشگاه تهران: 5230 ، شامل کتاب الحج و الزیارات ، آغاز: بسمله الحج بفتح الحاء و کسرها و کذا الحجة فی اللغة القصد ، نستعلیق ، به خط مؤلف ، سه شنبه رمضان المبارک 1106ق ، 124 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 4166/15].

2/10741 . تهران ، دانشگاه تهران: 1840 ، شامل کتاب طهارت و جنائز ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، به خط مؤلف ، 1114ق ، 200 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

438/8].

3/10742 . مشهد ، گوهرشاد: 942 ، شرح فروع ، آغاز: بسمله المخصوصة لاشتمالها علی المسائل المتکثرة و هو أیضاً مصدر فرید ، نسخ ، محمد جعفر بن حاجی محمد قلی ، 1131ق ، 291 برگ [فهرست گوهرشاد: 1294/3].

4/10743 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 165 ، زکات و صوم و حج ، نسخ ، ناصر بن احمد بن علی بن جعفر بحرانی زنوزی ، 1134ق ، تصحیح شده ، 264 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 969 [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 123/1؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 214/3].

5/10744 . تهران ، ملک: 1352 ، از کتاب طهارت تا نیمه صلاة المسافر ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 245 برگ [فهرست ملک: 314/1].

1933 . شرح الکافی

(عربی)

از: سید هاشم نجفی

شرحی است بر کافی کلینی . شارح در این شرح در ذیل عنوان «السند» و «اللغة» به شرح حدیث پرداخته و در ذیل «المتن» گفته های بزرگانِ محدثین و فقها را دربارۀ

ص:435

آن حدیث ، نقل و گاهی نیز به رد و ایراد آنها پرداخته است .

نسخه ها:

10745 . قم ، مرعشی: 8541 ، قطعه ای از کتاب طهارت ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 140 برگ [فهرست مرعشی: 118/22].

1934 . شرح الکافی

از: یعقوب بن ابراهیم بن جمال الدین بن ابراهیم بختیاری حویزی ( 1147 ق)

شرحی است بر کتاب کافی که تنها نسخه ای از شرح فروع آن شناسایی شده است . این بخش در سال های 1117 و 1118ق تألیف شده است .

در ذریعه نسخۀ دیگری از این کتاب ، شاملِ شرح ابواب زکات تا اواخر اطعمه و اشربه ، در کتاب خانۀ مدرسۀ آیت اللّه بروجردی در نجف ، گزارش شده است .

[الذریعة: 28/14]

نسخه ها:

10746 . اصفهان ، عمومی اصفهان: 2778 ، فروع (کتاب طهارت و صلاة) ، نستعلیق ، یعقوب بن ابراهیم بختیاری (مؤلف) ، 1118 ق ، «331 صفحه» 166 برگ [فهرست کتاب خانۀ عمومی اصفهان: 265/1].

1935 . شرح الکافی

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح مفصلی است با عناوین «قوله - قوله» بر کافی . شارح در آغاز ، حدیثی نقل نموده و از جنبۀ سندی بحث می کند و بعد از جنبۀ دلالت ، بررسی می نماید و گاهی در استدلال ها به فلاسفه و صوفیه می تازد. شارح چنانچه از سر آغاز شرح بر می آید فقط بنا داشته بخش اصول را شرح کند.

[فهرست مرعشی: 132/7]

آغاز: الحمد للّه الذی جوده حدیث کل ناطق و إحسانه فتق آثار کل عمل راتق.

ص:436

نسخه ها:

10747 . قم ، مرعشی: 2549 ، نسخۀ حاضر جلد اول و دوم و سوم تا باب نهم از کتاب توحید (باب فی إبطال الرؤیة) را دارد و در نوشتن ناتمام مانده است ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، احمد حسینی ، 10 محرم 1311ق ، 266 برگ [فهرست مرعشی: 132/7].

1936 . شرح الکافی

(عربی)

از: شاه محمد بن محمد دارابی اصطهباناتی شیرازی ( 1130 ق)

شرحی بر بخش اصول از کتاب کافی کلینی است که مؤلف به نام شاه سلطان حسین صفوی نگاشته است.

آغاز: الحمد للّه القدیم ذاته و الحدیث سماته والشکر للمنعم العلیم الذی صفاته عین ذاته.

نسخه ها:

1/10748 . تهران ، ملک: 1931 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 353 برگ [فهرست ملک: 433/1].

2/10749 . تهران ، دانشگاه تهران: 633 ، از آغاز تا باب «المستأکل بعلمه» ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: إنما المستأکل بعلمه الذی یفتی بغیر علم و لا هدی من اللّه عز و جل لیبطل به الحقوق طمعاً فی حطام الدنیا ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 194 برگ ، 15 سطر ، 18*19 [فهرست دانشگاه تهران: 1490/5].

1937 . شرح الکافی

(عربی)

از: محمد رفیع بن فرج جیلانی مشهدی (ملا رفیعا) (بعد از 1106 ق)

شرحی است بر کافی کلینی . شارح در مقدمه در بارۀ آن گفته: «شرح احادیث به حدیث است با نقل کلمات بزرگان و بیان بعضی لغات مشکل و شرح روات احادیث و ...». او همچنین در اثنای مطالب اشعاری از خود درج و از مثنوی نان و پنیر خود یاد کرده است . در ذریعه عنوان شده که این شرح از ابتدای بخش اصول

ص:437

تا آخر کتاب الجهاد و بخش اندکی از کتاب المعیشة نگاشته شده و شارح ، مطالب خود را به صورت حاشیه بر نسخه ای از کافی - که در تملک داشته - نوشته است .

[الذریعة: 28/14]

آغاز: الحمد للّه الحفی الکافی العالم بالجلی و الخافی و الصلاة علی النبی الصفی الصافی و الولی الوصی الوافی.

نسخه ها:

10750 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2094 ، از ابتدا تا پایان کتاب العشرة ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح شده و در بعضی صفحات دو نوع امضای بلاغ مشهود است ، دارای حاشیه ای به عنوان «منه مد ظله العالی» ، 213 برگ ، 26 سطر ، 20*29 [فهرست مرکز احیاء: /7مخطوط].

1938 . شرح الکافی

(عربی)

از: ملا نظر علی بن محسن گیلانی (1217 ق)

شرحی است بر کتاب توحید از اصول الکافی . شارح در استفاده از مبانی کلامی و فلسفی ، حد وسط را انتخاب نموده و از ملا صدرا به عنوان «صدر الحکماء» یاد می کندو گاهی هم متعرض بحث های رجال حدیث می شود .

آغاز: فنقول قال المصنف طاب ثراه کتاب التوحید اعلم أنک ستعلم أن للتوحید معان متعدده.

نسخه ها:

10751 . قم ، مرعشی: 11144 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1206ق ، تصحیح و مقابله شده است ، 187 برگ ، 24 سطر ، 9/5*18/5 [فهرست مرعشی: 209/28].

1939 . شرح الکافی (بخش اصول)

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

ص:438

نسخه ها:

10752 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 15395 ، از آغاز افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، در زمان حیات شارح [فهرست الفبایی آستان قدس: 652].

1 شرح الکافی

از: حیدر علی بن محمد بن حسن شیروانی ، مولا

رجوع کنید به: شرح توحید وحجت.

1 شرح کتاب التوحید من الکافی

از: احمد شریف بن مولی کمال شیرازی

رجوع کنید به: شرح الکافی.

1940 . شرح کلمات قصار

(فارسی)

از: فاضلی

نسخه ها:

10753 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 2/166 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1099ق [فهرست مدرسۀ سلطانی ، قدیم: 28].

1941 . شرح کلمات قصار امام علی علیه السلام

(عربی)

از: ابو الحسن حسینی دستغیب

آغاز: الحمد للّه الذی شرح صدورنا بالکلمات التامات .

نسخه ها:

10754 . شیراز ، ملی فارس: 494 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 132 برگ [فهرست ملی فارس: 91/2].

ص:439

1942 . شرح کلمات قصار پیغمبر صلی الله علیه و آله

از: مؤلف ناشناخته

چند نسخه از شروح مختلف کلمات قصار حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله که شارح و مترجم آنها شناخته نشده است .

نسخه ها:

1/10755 . قم ، مرعشی: 6574 ، عنوان معرفی: شرح کلمات النبی ، آغاز: من أیقن بالخلف جاد بالعطیة شرح بیّنا أن ، نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، عربی ، رسالۀ اول مجموعه ، «1ر116پ» 116 برگ [فهرست مرعشی: 152/17].

2/10756 . تهران ، ملی تهران: /2364ف ، آغاز: إذا تم العقل نقص الکلام ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، حاوی 18 مرقع حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله با ترجمه منظوم فارسی [فهرست دانشگاه تهران: 486/5].

3/10757 . تهران ، دانشگاه تهران: 10036 ، از آخر و وسط افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، کلمات و خطب رسول خدا صلی اللّه علیه و آله ، نسخ و ترجمۀ فارسی به نستعلیق ، 17 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 530/17].

1943 . شرح الکلمات المئة

(عربی)

از: نعمت اللّه بن احمد بن دعقل حویزی

آغاز نسخه: وقال آخرون هی امتناع الثانی لامتناع الأول.

نسخه ها:

10758 . یزد ، وزیری: 3286 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «2 - 92» 91 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1602/5].

1 شرح المئة کلمة للجاحظ

از: رشید الدین وطواط بلخی

رجوع کنید به: مطلوب کل طالب من کلمات علی بن أبی طالب علیه السلام .

ص:440

1 شرح المئة کلمة

از: میثم بن علی بن میثم بحرانی

رجوع کنید به: منهاج العارفین فی شرح کلام أمیر المؤمنین علیه السلام .

1 شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة

از: یحیی بن محسن بن حسن بن جعفر بن صالح موسوی

رجوع کنید به: ضیاء المصباح.

1 شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة

از: اسماعیل بن محمد علی رضوی

رجوع کنید به: ضیاء المصباح.

1 شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقه

از: حسین زاهدی ، شیخ

رجوع کنید به: بیان الأسرار .

1944 . شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقه

(فارسی)

از: عبد الرزاق لاهیجی گیلانی شیرازی (قرن 11 ق)

شرح مزجی مفصلی است بر کتاب مصباح الشریعة که به امام صادق علیه السلام نسبت داده شده است. در این شرح پس از ترجمۀ فارسی جمله ها ، توضیحاتی عرفانی و اخلاقی بیان شده است.

چاپ: تهران ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1343 ش ، وزیری ، دو جلد ، با تصحیح و تحقیق دکتر سید جلال الدین محدث ارموی ، همراه با رسالۀ نیت آقا جمال الدین محمد خوانساری .

[الذریعة: 111/21 ؛ مشار فارسی: 3253/3 ؛ نسخه های خطی فارسی ، منزوی:

1257/2]

ص:441

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... این رساله ای است مشتمل بر احادیث.

نسخه ها:

1/10759 . قم ، گلپایگانی: 30/156 ، عبد الوهاب یزدی ، 1087ق ، 182 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

2/10760 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 3533 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، گویا به خط مؤلف ، 1087 ق ، تصحیح شده ، 159 برگ [فهرست مرکز احیاء: /9مخطوط].

3/10761 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 3د ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 11 و12ق ، 194 برگ [فهرست الهیات تهران: 86/1].

4/10762 . قم ، مرعشی: 6437 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد و میرزا محمد هادی طبیب ، قرن 13ق ، 154 برگ [فهرست مرعشی: 46/17].

5/10763 . یزد ، وزیری: 1 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین صلوات اما بعد پس می گوید ... عبد الرزاق گیلانی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 189 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1/1].

1 شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة

از: احمد بن عبد الواحد کرمانی (نظام علی شاه)

رجوع کنید به: جنات الوصال.

1945 . شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر مصباح الشریعة در یک مقدمه و چند قسم و هر قسم در چند باب . نسخۀ موجود از این کتاب شامل «قسم اول در احادیث عبادات» و دارای شش باب است .

نسخه ها:

10764 . اصفهان ، سید محمد علی روضاتی: بدون شماره ، از اول تا باب نخستین از شش

ص:442

باب عبادات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 2712 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران:

1 / 723].

1946 . شرح معما منسوب به امیر مؤمنان علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر معمایی که به امام علی علیه السلام نسبت داده شده است .

آغاز: الحمد للّه باعث الرسل و معطی النوائل.

نسخه ها:

10765 . قم ، مسجد اعظم: 3908 ، محمد باقر بن محمد کاظم قائینی ، 1264ق ، رسالۀ سوم

1 شرح منتخب نهج البلاغه

از: محمد صالح بن محمد باقر روغنی قزوینی (قرن 11 ق)

رجوع کنید به: الإمامة .

1947 . شرح من لا یحضره الفقیه

(فارسی)

از: محمد بن زین الدین شیرازی ، صدرالدین (قرن 12 ق)

مؤلف ، این کتاب را برای سلطان حسین صفوی نگاشته است.

آغاز: بسمله ترجمه کتاب حدیث فقیه و تقدمه خطاب خطیب نبیه شرف اندوز حسن و بهاء و چهره افروز لطف و صفا از زیور حمد و سپاس و زینت شکر و ثنای واجب الوجودیست .

انجام نسخه: گفت مصنف این کتاب ابن بابویه رحمه اللّه که هرگاه آن کس که حقی بر ذمه اش بوده و قسم خورده که حق بر ذمۀ من نیست توبه کند و پشیمان شود از انکار حق و اتیان به قسم .

نسخه ها:

10766 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 182د ، شامل چند باب از جلد دوم ، از آخر افتادگی دارد ،

ص:443

آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، با حواشی با امضاء «منه نقل بخط ح دام عزه و فضله» ، با تملکی در 1131ق ، 85 برگ [فهرست الهیات تهران: 85/1]. 1 شرح من لا یحضره الفقیه

از: محمد هادی بن محمد مهدی

رجوع کنید به: بهجة الصفا .

1 شرح من لایحضره الفقیه

از: محمد تقی بن مقصود علی اصفهانی ، مجلسی اول

رجوع کنید به: روضة المتقین فی شرح أخبار الأئمة المعصومین علیهم السلام .

1948 . شرح مناظرۀ امام صادق علیه السلام با زندیق

(عربی)

گویا از: محمد بن عبد اللّه بن علی بن حسن بحرانی (زنده در 1173 ق)

شرحی بر حدیث مناظرۀ امام صادق علیه السلام با زندیق است که هشام بن حکم روایت نموده است . (1)آغاز: الحمد للّه کاشف أستار الشبه عن وجوه أخبار الراسخین فی العلم و ناسف اطواد اطوار الاشکال المشتبه .

انجام: بانکشاف غوامض الاسرار فی اخبار اولیائه الاطهار و الحمد للّه وحده و صلی اللّه علی محمد و آله الابرار .

ص:444


1- (1) . گویا این حدیث منظور است: «عن هشام بن الحکم قال: قال أبو شاکر الدیصانی: إن فی القرآن آیة هی قولنا . قلت: ما هی . فقال: و هو الذی فی السماء إله و فی الأرض إله . فلم أدر بما أجیبه فحججت فخبرت أبا عبد اللّه علیه السلام فقال: هذا کلام زندیق خبیث إذا رجعت إلیه فقل له: ما اسمک بالکوفة فإنه یقول: فلأن . فقل له: ما اسمک بالبصرة فإنه یقول: فلان . فقل: کذلک اللّه ربنا فی السماء إله و فی الأرض إله و فی البحار [1]إله و فی القفار إله و فی کل مکان إله . قال: فقدمت فأتیت أبا شاکر فأخبرته . فقال: هذه نقلت من الحجاز . «الکافی ، کلینی: 129/9 ؛ [2]بحارالأنوار ، مجلسی: 323/3» [3]

نسخه ها:

10767 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 666 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1173 ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 6 برگ [فهرست الهیات مشهد: 463/1].

1949 . شرح نامۀ امام عسکری علیه السلام به اهل اهواز (شرح رساله الرد علی اهل الجبر و

التفویض ؛ شرح حدیث الجبر و التفویض)

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

ترجمه و شرح مختصری است از نامۀ مفصلی که امام دهم علی بن حسن عسکری الهادی علیهما السلام است که به اهل اهواز نوشته و در آن دربارۀ مسائل اعتقادی گفت و گو کرده است تا شیعیان ، اعتقادات صحیح را دریابند و از اعتقادات غیر صحیح بپرهیزید. که آغاز آن چنین است:

«بسم اللّه الرحمن الرحیم ، من علی بن محمد ، سلام علیکم و علی من اتبع الهدی و رحمة اللّه و برکاته ، فإنه ورد علی کتابکم و فهمت ما ذکرتم من اختلافکم فی دینکم و خوضکم فی القدر و مقالة من یقول منکم بالجبر و من یقول بالتفویض و تفرقکم فی ذلک و تقاطعکم و ما ظهر من العداوة بینکم ، ثم سألتمونی عنه و بیانه لکم و فهمت ذلک کله . اعلموا رحمکم اللّه أنا نظرنا فی الآثار و کثرة ما جاءت به الأخبار فوجدناها عند جمیع من ینتحل الإسلام ممّن یعقل عن اللّه جل و عز لا تخلو من معنیین: إما حق فیتبع و إما باطل فیجتنب . . . وفّقنا اللّه و ایاکم إلی القول و العمل لما یحب و یرضی و جنبنا وایاکم معاصیه بمنه و فضله و الحمد للّه کثیراً کما هو اهله و صلی اللّه علی محمد و آله الطیبین و حسبنا اللّه و نعم الوکیل» . (1)شارح ، از شاگردان علامه محمد باقر مجلسی است.

نسخه ها:

10768 . قم ، مرعشی: 8528 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: که امام حسن عسکری صلوات اللّه و

ص:445


1- (1) . تحف العقول ، ابن شعبۀ حرانی : ص 458 - 475 .

سلامه علیه در جواب کتابت اهل اهواز به خدمت آن حضرت نوشته بودند ، نستعلیق ، محمد طاهر حسینی طالقانی ، سال 120 (؟) ، 41 برگ ، 19 سطر [فهرست مرعشی: 108/22]. 1 شرح نثر اللآلی

از: محمد بن محمد باقر موسوی دزفولی ، صدر الدین

رجوع کنید به: نظم المعالی.

1 شرح نهج البلاغة

از: محمد بن شاه ابو تراب محمد علی حسینی گلستانه اصفهانی ، علاء الدین

رجوع کنید به: بهجة الحدائق.

1 شرح نهج البلاغة

از: فتح اللّه بن شکر اللّه کاشانی

رجوع کنید به: تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین.

1 شرح نهج البلاغة

از: محمد بن حسین بن حسن بیهقی نیشابوری کیدری ، قطب الدین ابو الحسن

رجوع کنید به: حدائق الحقائق فی تفسیر دقائق أفصح الخلائق.

1 شرح نهج البلاغة

از: محمد بن شاه ابو تراب محمد علی حسنی ، علاء الدین گلستانه

رجوع کنید به: حدائق الحقائق فی شرح کلمات کلام اللّه الناطق.

1 شرح نهج البلاغة

از: علی بن زید بن حاکم بیهقی فرید خراسان ، ابو الحسن (ابن فند ق)

رجوع کنید به: معارج نهج البلاغة.

ص:446

1 شرح نهج البلاغه (عربی)

از: ابو المعالی بن محمد ابراهیم کلباسی

رجوع کنید به: شرح الخطبة الشقشقیة .

1950 . شرح نهج البلاغه (ترجمه نهج البلاغه)

(فارسی)

از: عزالدین بن جعفر بن شمس الدین آملی (قرن 10 ق)

شرح و ترجمۀ کوتاهی است از نهج البلاغه . مصنف بنا به اظهارش در دیباچه ، به شرح ابن میثم نظر داشته و در حقیقت او ، شرح ابن میثم را با اضافات و تصرفاتی ، به پارسی بر گردانده است . تألیف این کتاب در سال 944 ق پایان یافته است.

آغاز: بسمله راجیاً منک الإعانة یا کریم عز من علم الإنسان ... اما بعد این کتابی است مشتمل بر.

چاپ: مشهد ، انتشارت آستان قدس رضوی ، 1355 ش ، با تحقیق تقی بینش.

[الذریعة: 135/14]

نسخه ها:

1/10769 . تهران ، دانشگاه تهران: 175 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، حسین بن اسماعیل مازندرانی ، رمضان المبارک 1035ق ، 322 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

151/2].

2/10770 . قم ، مسجد اعظم: 1791 ، آغاز: بواسطه آنکه دست به منزله علت فاعلیة از برای نعمت است ، نستعلیق ، ابو علی محمد هادی دامغانی ، 1051ق ، 352 برگ ، 19 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 269].

3/10771 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 72- ج ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 171 برگ [فهرست حقوق تهران: 155].

4/10772 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1646 ، نستعلیق ، ابراهیم بن ذکریا جمارودی زرگر ، دارای وقف نامه به تاریخ 1145 ق ، تحریر از نسخۀ 972 ق ، 103 برگ ، 15 سطر [فهرست الفبایی آستان قدس: 594 ؛ فهرست آستان قدس: 140/5].

5/10773 . قم ، دار الحدیث: 25 ، از آغاز تا ترجمه نیمه خطبه «و من کلام له علیه السلام و

ص:447

لئن أمهل اللّه الظالم فلن یفوت أخذه» را شامل است ، از اول و وسط و آخر افتادگی دارد ، آغاز: نوع انسانی را ممکن باشد ... شانزدهم از فضایل آن حضرت آن است که جمیع علوم مسند به آن حضرت است ، انجام: و من کلام له علیه السلام و لئن أمهل اللّه الظالم فلن یفوت أخذه این کلام مشتمل است بر تهدید ظالمان ... قد باتوا سجداً و قیاماً صفت دوم آنکه صحابه شب را به روز می آوردند به سجود و رکوع و قیام و قعود و نماز و طاعت و احیای شب ، متن نسخ معرب و شرح نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 222 برگ ، 21 سطر ، 18*23 [فهرست دار الحدیث].

6/10774 . تهران ، سپهسالار: 3093 ، آغاز: برابر نمونه ، متن نسخ و شرح نستعلیق ، بدون نام کاتب ، در سال 1046 مقابله شده ، 347 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 6089 [فهرست سپهسالار: 246/5؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران:

3 / 97].

1951 . شرح نهج البلاغة

(عربی)

از: حسن بن یوسف بن علی بن مطهر ، جمال الدین (علامه حلی) ( 726 ق)

این که علامۀ حلی شرحی بر نهج البلاغه نوشته باشد به اثبات نرسیده است . در ذریعه عنوان شده که در برخی نسخه های خلاصة الأقوال ، از آثار علامه «کتاب مختصر شرح نهج البلاغه» یاد شده است ؛ ولی نسخه ای از آن شناخته نشده است . (1) عده ای از محققان برآنند که نسخه ای که در ذیل معرفی میگردد بخشی از شرح علامۀ حلی است ؛ ولی آقای عطاردی که آن را تصحیح و منتشر نموده این عقیده را رد نموده است .

چاپ: تهران ، بنیاد نهج البلاغه و انتشارت عطارد ، 1375ش ، وزیری ، 530ص ، با عنوان «شرح نهج البلاغة لشارح محقق من أعلام القرن الثامن» ، با تحقیق شیخ عزیزاللّه عطاردی ، از روی نسخۀ کتابخانۀ دکتر علی اصغر مهدوی .

[الذریعة: 124/14]

نسخه ها:

10775 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 795 ، شامل شرح خطبۀ شقشقیه تا خطبۀ «ألا و إن

ص:448


1- (1) . الذریعة إلی تصانیف الشیعة : 124/14 . [1]

الدنیا قد تصرمت» ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 8 و9ق ، 271 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 1545 ، کتابخانۀ مرعشی: عکس ش 96 [نشریۀ نسخه های خطی: 158/2؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 348/1 ؛ فهرست نسخه های عکسی مرعشی: 99/1].

1952 . شرح نهج البلاغه

از: میبدی

در فهرست مجلس (1) رسالۀ چهل و پنجم از مجموعۀ شمارۀ 5138 - که دو برگ بیشتر نیست - با عنوان «قسمتی از شرح نهج البلاغۀ میبدی» معرفی شده است .

ولی به نظر می رسد که این دو برگ ، قسمتی از شرح دیوان امیر المؤمنین علیه السلام قاضی کمال الدین حسین بن معین الدین میبدی (متوفای 904 یا 911 ق) است .

نسخه ها:

10776 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5138 ، عنوان معرفی: قسمتی از شرح نهج البلاغۀ میبدی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهل و پنجم مجموعه ، «181 - 183» 2 برگ [فهرست مجلس: 152/15].

1953 . شرح نهج البلاغة

(عربی)

از: عبد الحمید بن هبة اللّه مدائنی معتزلی (ابن ابی الحدید) ( 655 ق)

شرح مفصل و معروفی است در بیست جزء بر نهج البلاغة . شارح در آن بیشتر به جنبه های ادبی و تاریخی پرداخته و در امور اعتقادی ، عقاید معتزله را تقویت نموده است . ابن ابی الحدید این شرح را به نام مؤید الدین ابن العلقمی وزیر المستعصم باللّه عباسی (متوفی 656 ق) ، از رجب 646 تا صفر 649 ق ، تألیف نموده است .

[الذریعة: 158/14 ؛ مشار عربی: 569 ؛ کشف الظنون:1991/2 ؛ التراث العربی:

423/3]

آغاز: الحمد للّه الذی تفرد بالکمال فکل کامل سواه منقوص.

ص:449


1- (1) . فهرست مجلس ، ج 15 ، ص152 .

نسخه ها:

1/10777 . قم ، مرعشی: 11212 ، از آغاز کتاب تا جلد ششم (از چاپ مصر) ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: مراسم المولی الوزیر الأعظم الصاحب الصدر الکبیر المعظم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 7ق ، مقابله و تصحیح شده است ، 297 برگ ، 30 سطر ، 13*21 [فهرست مرعشی: 301/28].

2/10778 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13814 ، جلد نهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8 ق ، تصحیح و مقابله شده ، 112 برگ [فهرست آستان قدس: 309/14].

3/10779 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13819 ، جلد دوازاهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8 ق ، 101 برگ [فهرست آستان قدس: 310/14].

4/10780 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13820 ، جلد سوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8ق ، تصحیح شده ، 121 برگ [فهرست آستان قدس: 308/14].

5/10781 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13823 ، جلد سیزدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8 ق ، 115 برگ [فهرست آستان قدس: 310/14].

6/10782 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14070 ، جلد دهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8 ق ، مقابله و تصحیح شده ، 202 برگ [فهرست آستان قدس: 310/14].

7/10783 . یزد ، وزیری: 1928 ، تا جزء پانزدهم مجموعه ، نسخ ، احمد بن حسن صالح ، 965 ق ، 135 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1097/3].

8/10784 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 8 ، جلد پنجم ، نسخ ، محمد بن ناصر نجفی ، 967 ق ، 84 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 11/1].

9/10785 . شیراز ، نورالدین هاشمی حسینی: بدون شماره ، جزء پنجم تا دهم ، حسن بن جعفر اوالی نیفی ، محرم 983 ق [نشریۀ نسخه های خطی: 286/5].

10/10786 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13822 ، جزء سیزدهم تا پانزدهم ، نسخ ، داود بن شمس بن داود بن احمد بن حسن بن ابی احمد فقیه شیبانی بحرانی ، 989 ق ، 240 برگ [فهرست آستان قدس: 311/14].

11/10787 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 24 اخبار ، جزء سیزدهم تا پانزدهم ، نسخ ، داود شیبانی ، 989 ق ، 240 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

12/10788 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 3027 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1029 ق

ص:450

[فهرست مجلس: 474/10].

13/10789 . اصفهان ، عمومی اصفهان: 3114 ، جزء ششم تا آخر جزء دهم ، نسخ شکسته ، عبد العلی بن محمد علی بن حماد ، 1044 ق ، «480 صفحه» 240 برگ [فهرست کتاب خانۀ عمومی اصفهان: 267/1].

14/10790 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4643 ، تا جزء شانزدهم ، نسخ ، عبد السمیع ، دارای بلاغ در 1046ق ، 412 برگ [فهرست مجلس: 32/13].

15/10791 . تهران ، دانشگاه تهران: 2047 ، نستعلیق ، عبد الحلیم بن ابی الخیر احمد بن شیخ عبد الرحمن قاری ، 1054ق ، 375 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 679/8].

16/10792 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7787 ، جلد دوم ، نسخ ، ابراهیم اصفهانی ، 1057ق ، 408 برگ [فهرست مجلس: 269/26].

17/10793 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 149 ، از اول تا آخر جزء دوازدهم ، نسخ ، پیر محمد مقیم بن پیر نور الدین ، 1062 ق ، «856 صفحه» 428 برگ [فهرست مجلس: 169/7].

18/10794 . شیراز ، مدرسۀ امام عصر (عج): 13 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، قوام الدین محمد کازرونی ، 1064ق ، مقابله توسط جمال بن شاه محمد فسوی در 1066ق ، 300 برگ [فهرست مدرسۀ امام عصر(عج): 61/1].

19/10795 . قم ، مرعشی: 10772 ، جزء اول تا ششم ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1065ق ، 398 برگ [فهرست مرعشی: 195/27].

20/10796 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 37 اخبار ، جزء سوم ، نسخ ، بخش نو نویس به خط محمد مؤمن بن حافظ محمد تقی ، وقف در سال 1065ق ، 121 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 69].

21/10797 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 39 اخبار ، جزء دهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، وقف در سال 1065ق ، 102 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 70].

22/10798 . قم ، گلپایگانی: 47/1/47 ، بخشی از نامه ها تا آخر کلمات قصار (تا آخر جزء بیستم) ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: حتی نخوض إلیه الباطل خوضاً ... الأصل و من کتاب له علیه السلام إلی معاویة فاتق اللّه فی ما لدیک و انظر فی حقه علیک ...الشرح قوله و غایة مطلبه أی ، نسخ خوب ، بدون نام کاتب ، 10 ربیع الاول 1066ق ، نسخه

ص:451

در حاشیه دارای علامات بلاغ و تصحیح می باشد ، 337 برگ ، 22 سطر ، 19*24 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

23/10799 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 47 ، جزء شانزدهم تا بیستم ، بدون نام کاتب ، 1066ق [مجلۀ نور علم: 301/52].

24/10800 . تبریز ، سید محمد علی قاضی طباطبایی: بدون شماره ، جزء ششم تا دهم ، بدون نام کاتب ، 1069 ق [نشریۀ نسخه های خطی: 516/7].

25/10801 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 568 ، بدون نام کاتب ، 20 ربیع الاول 1072ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1-146»146 برگ [فهرست الهیات مشهد: 313].

26/10802 . تهران ، سپهسالار: 7050 ، پنج جزء اول ، ابدال بن درویش خادم ، 1076ق ، 284 برگ [فهرست سپهسالار: 244/5].

27/10803 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 123ب ، جزء ششم مجموعه ، نسخ ، کلب علی بن نعمت اللّه کفرانی ، جمادی الاول 1078ق ، 520 برگ [فهرست الهیات مشهد:

595/1].

28/10804 . قم ، مرعشی: 6510 ، جلد اول و دوم ، نسخ ، محمد علی بن محمد امین بن محمد علی یزدی ، 7 محرم 1081ق ، 167 برگ [فهرست مرعشی: 96/17].

29/10805 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 234 ، پنج جلد اول ، نسخ ، علی یحیی علی حدیدی حسینی ، 18 رمضان المبارک 1083ق ، با تصحیح در حاشیه ، 297 برگ ، 29 سطر ، 21 * 30/5 [فهرست مؤید: 217/1].

30/10806 . کاشان ، حسن عاطفی: بدون شماره ، جزء چهاردهم تا بیستم ، بدون نام کاتب ، جمادی الاول 1084ق [نشریۀ نسخه های خطی: 738/7].

31/10807 . قم ، مرعشی: 1846 ، آغاز: سبحان من حسرت بصار البصائر من کنه معرفته و قصرت الألسن ، نسخ ، محمد نقی بن میر حاج سمنانی ، 6 ذی قعده 1087ق ، 253 برگ [فهرست مرعشی: 232/5].

32/10808 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 120 ، از اول تا جلد ششم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1087 ق [فهرست مدرسۀ نمازی ، 70/1].

33/10809 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4935 ، نسخ ، علی صدر الدین بن احمد نظام الدین حسینی حسنی ، 1090ق ، 720 برگ [فهرست مجلس: 165/14].

ص:452

34/10810 . قم ، گلپایگانی: 726/5/16 ، جلد چهارم ( شامل پنج جزء آخر نامه ها و کلمات قصار) ، آغاز: بسمله الحمد للّه الواحد العدل الأصل و من کتابه له علیه السلام إلی أهل البصرة و قد کان من انتشار حبلکم و شقاقکم ، نسخ ، درویش حسن ، دوشنبه 12 رجب 1092ق ، 216 برگ ، 31 سطر ، 20/5*30 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

35/10811 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1701 ، نسخ ، عباس نجفی ، 1092ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 367].

36/10812 . قم ، گلپایگانی: 4295/22/15 ، از آغاز تا پایان جزء پنجم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، درویش علی بن شمس الدین کاظمی ، سه شنبه 21 جمادی الاول 1093ق ، 322 برگ ، 29 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 121/2؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

37/10813 . قم ، مسجد اعظم: 3124 ، مجلد اول ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، خلف بن یوسف مشهدی نجفی ، 27 ذی قعده 1095ق ، 352 برگ ، 25 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 269؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

38/10814 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1702 ، نسخ ، عبد الائمة ، 1095ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 367].

39/10815 . قم ، مرعشی: 11199 ، ده جزء اول از بیست جزء ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن نعمت اللّه طبسی گیلکی ، بین 1098تا 1100ق ، مقابله و تصحیح شده ، 486 برگ ، 32 سطر ، 11/5*19/5 [فهرست مرعشی: 288/28].

40/10816 . قم ، مرعشی: 4286 ، جزء هجدهم تا بیستم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 305 برگ [فهرست مرعشی: 284/11].

41/10817 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 29 اخبار ، جزء سیزدهم تا پانزدهم مجموعه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، وقف در قرن 11ق ، 240 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه:

65].

42/10818 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 30 اخبار ، جزء چهاردهم تا هفدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، وقف در قرن 11ق ، 243 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 66].

43/10819 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 31 اخبار ، جزء سیزدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن

ص:453

11ق ، وقف در قرن 11ق ، 115 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 66].

44/10820 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 33 اخبار ، جزء یازدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، وقف در قرن 11ق ، 100 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 67].

45/10821 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 34 اخبار ، جزء سوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، وقف در قرن 11ق ، 320 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 68].

46/10822 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 38 اخبار ، جزء نهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، وقف در قرن 11ق ، 112 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 69].

47/10823 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 40 اخبار ، جزء دوازدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، وقف در قرن 11ق ، 101 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 70].

48/10824 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11276 ، جلد اول تا پنجم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 381 برگ [فهرست آستان قدس: 308/14].

49/10825 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13821 ، جزء چهاردهم تا هفدهم ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 243 برگ [فهرست آستان قدس: 311/14].

50/10826 . تهران ، ملی تهران: /588ع ، جزء یازدهم تا پانزدهم ، نسخ ، محمد بن عبد الرضا جزایری ، قرن 11ق ، 358 برگ [فهرست ملی تهران: 76/8].

51/10827 . تهران ، ملی تهران: /676ع ، جلد اول و دوم شامل ده جزء ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 297 برگ [فهرست ملی تهران: 144/8].

52/10828 . تهران ، سپهسالار: 3077 ، جزء چهاردهم تا آخر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 253 برگ [فهرست سپهسالار: 49/2و243/5].

53/10829 . تهران ، سپهسالار: 7052 ، جزء دهم تا سیزدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 317 برگ [فهرست سپهسالار: 244/5].

54/10830 . تهران ، ملک: 1390 ، از آغاز تا جزء دهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 315 برگ [فهرست ملک: 331/1].

55/10831 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 25 اخبار ، جزء چهاردهم تا هفدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 243 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

56/10832 . تهران ، مدرسۀ مروی: 131 ، جزء نوزدهم و بیستم ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق

ص:454

[فهرست مدرسۀ مروی: 176].

57/10833 . تهران ، مدرسۀ مروی: 221 ، جزء اول تا چهارم ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست مدرسۀ مروی: 176].

58/10834 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 163 ، از میانه تا جزء دهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 10 و 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 56/3].

59/10835 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1703 ، نسخ ، محمد ، 1103ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 367].

60/10836 . تهران ، ملک: 6127 ، شرح باب المختار من حکم أمیر المؤمنین علیه السلام ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1104ق ، 310 برگ [فهرست ملک: 332/1].

61/10837 . تهران ، مدرسۀ مروی: 91 ، جزء چهاردهم تا شانزدهم ، حسن بن یحیی اعرجی حسینی ، 1104ق [فهرست مدرسۀ مروی: 176].

62/10838 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1394 ، جزء اول تا پنجم ، نسخ ، درویش علی بن شمس الدین ، 1112ق [فهرست الهیات مشهد: 542/2].

63/10839 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 7 ، از آغاز تا اواسط جزء هفتم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد باقر بن سلطان محمود ، 6 رمضان المبارک 1126ق ، شمارۀ نسخه در فهرست قدیم 1/106 است ، 266 برگ ، 35 سطر [فهرست مدرسۀ سلطانی ، قدیم:

25؛ فهرست مدرسۀ سلطانی ، جدید].

64/10840 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 122 ، جزء اول ، نسخ ، نور الدین محمد سمنانی ، 1129ق [فهرست مدرسۀ نمازی: 71/1].

65/10841 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1171 ، نسخ ، علی بن حاج محمد ، شوال 1160ق ، 185 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 164/1].

66/10842 . تهران ، سپهسالار: 7051 ، پنج جزء اول ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 332 برگ [فهرست سپهسالار: 244/5].

67/10843 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2909 ، جلد پانزدهم و شانزدهم ، آغاز: القول من اسماء الذین تعاقدوا من قریش علی قتل رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 169 برگ ، 21 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

68/10844 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1418 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست

ص:455

الهیات مشهد: 563/2].

69/10845 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 110 ، جزء یازدهم تا بیستم ، محمد علی بن ابراهیم ، 1218ق [فهرست اهدایی رهبری: 165].

70/10846 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 24 ، جزء اول تا پنجم ، محمد علی بن ابراهیم ، 1219 ق [فهرست اهدایی رهبری: 164].

71/10847 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 113 ، جزء ششم تا دهم ، محمد علی بن ابراهیم ، 1220ق [فهرست اهدایی رهبری: 165].

72/10848 . تهران ، مدرسۀ مروی: 99 ، جزء هفدهم ، بدون نام کاتب ، 1220ق [فهرست مدرسۀ مروی: 176].

73/10849 . قم ، گلپایگانی: 922/6/12 ، از اول جزء سیزدهم تا آخر جزء بیستم (آخر کتاب) ، آغاز: بسمله الحمد للّه الواحد العدل الأصل و من کلام له علیه السلام فی وصف بیعة بالخلافة و قد تقدّم مثله بألفاظ مختلفة ، نسخ ، محمد جعفر بن ملا زین العابدین ، 1230ق ، دارای علامات بلاغ و تصحیح و نسخه بدل در حاشیه می باشد ، 311 برگ ، 35 و 36 سطر ، 21*32 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

74/10850 . تهران ، ملی تهران: /587ع ، جزء چهارم و پنجم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1231ق ، 250 برگ [فهرست ملی تهران: 76/8].

75/10851 . شیراز ، شاه چراغ: 1203 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1243ق ، شماره ثبت: 520 ، 253 برگ [فهرست شاه چراغ: 212/1].

76/10852 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1699 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، محمد اشرف ، 1243ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 367].

77/10853 . تهران ، سپهسالار: 3079 ، از ابتدا تا آخر شرح کلام علی علیه السلام در جنگ صفین ، نسخ ، عبد الکریم بن معصوم ، 1255ق ، 292 برگ [فهرست سپهسالار: 243/5].

78/10854 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1173 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1262ق ، 200 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 164/1].

79/10855 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1174 ، جزء چهارم تا ششم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1262ق ، 140 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 164/1].

ص:456

80/10856 . قم ، آستان معصومیه (س): 724 ، جزء اول تا چهارم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، کاظم حسینی مازندرانی ، 1263ق ، 300 برگ [فهرست آستان معصومیه(س):

359/2].

81/10857 . تهران ، سپهسالار: 7054 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1266ق ، 205 برگ [فهرست سپهسالار: 245/5].

82/10858 . تهران ، سپهسالار: 7053 ، شش جزء نخست ، نسخ ، محمد باقر اصطهباناتی ، 1269ق ، 241 برگ [فهرست سپهسالار: 245/5].

83/10859 . تهران ، دانشگاه تهران: 3680 ، جزء هجدهم تا بیستم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1271ق ، 236 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2686/12].

84/10860 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 74 ، جزء اول تا دهم ، نسخ ، حاج محمد بن باقر اصطهباناتی ، 1272ق [فهرست ادبیات تهران: 80/2].

85/10861 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 75 ، جزء یازدهم تا آخر ، نسخ ، محمد باقر اصطهباناتی ، 1274ق [فهرست ادبیات تهران: 80/2].

86/10862 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 8 ب ، محمد بن عبد الحسین اصفهانی ، 1276ق ، عربی و فارسی ، نسخ در متن و ترجمه به نستعلیق در زیر سطور ، رسالۀ دوم مجموعه ، 471 برگ [فهرست الهیات تهران: 595/1].

87/10863 . تهران ، ملی تهران: /586ع ، جزء اول تا سوم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 341 برگ [فهرست ملی تهران: 75/8].

88/10864 . تهران ، ملک: 6035 ، آغاز تا جزء دهم ، نسخ ، زین العابدین محلاتی ، میرزا محمد حسین تبریزی ، 1300ق ، 290 برگ [فهرست ملک: 332/1].

89/10865 . تهران ، ملک: 6036 ، نسخ ، زین العابدین بن محمد علی محلاتی ، 1311ق ، 309 برگ [فهرست ملک: 332/1].

90/10866 . قم ، مرعشی: 2539 ، جزء سیزدهم تا پانزدهم ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز:

الأصل و من کلام له علیه السلام فی وصف بیعته بالخلافة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 228 برگ [فهرست مرعشی: 123/7].

91/10867 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 36 اخبار ، جلد اول ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 263 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 69].

ص:457

92/10868 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1700 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 367].

93/10869 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1704 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 367].

94/10870 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2057 ، جزء یازدهم تا پانزدهم ، نسخ قدیم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شاید عصر شارح ، 330 برگ [فهرست آستان قدس:

112/5].

95/10871 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2058 ، جزء یازدهم ، نسخ قدیمی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله شده ، 240 برگ [فهرست آستان قدس: 114/5].

96/10872 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9484 ، جزء ششم تا دهم ، نسخ ، محمود بن احمد ولی جدیدی ، بدون تاریخ کتابت ، 306 برگ [فهرست آستان قدس: 309/14].

97/10873 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1131 ، عنوان معرفی: پاسخ امیرالمؤمنین علیه السلام به این سؤال: کیف دفعکم عن هذا المقام ، نسخ ، سید محمد صادق طباطبایی سنگلجی ، قرن 13 ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «4 ص» 2 برگ ، 11 * 18 [فهرست مجلس: 575/23].

98/10874 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14175 ، افتادگی دارد ، جزء اول و دوم زین العابدین عاملی در سال 1104ق و جزء آخر حسن اعرجی حسینی ، مقابله شده ، با حواشی از کاتبان و علی نقی حیرت ، 569 برگ [فهرست مجلس: 218/38].

99/10875 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7786 ، جلد اول شامل جزء اول تا دهم ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 431 برگ [فهرست مجلس:

268/26].

100/10876 . تهران ، دانشگاه تهران: میکروفیلم 2121 و 2131 و 2136 و 2137 ، ، شامل جزءهای دهم و نهم و سوم و دوازدهم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عکس از نسخه های 37 و 38 و 39 و 40 مدرسۀ فاضلیه مشهد [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 347/1].

101/10877 . تهران ، دانشگاه تهران: 2266 ، آغاز تا شرح خطبه أیها الناس المتجمعة أبدانکم المختلفة أهواؤکم ، نسخ ، محمد مؤمن بن حاجی درویش محمد

ص:458

شهمیرزادی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 30 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 917/9].

102/10878 . تهران ، دانشگاه تهران: 7312 ، بندی از شرح است ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران:

510/16].

103/10879 . تهران ، ملی تهران: /1125ع ، جزء اول تا آخر جزء بیستم ، نسخ ، محمد بن نعمت اللّه طبسی گیلکی ، بدون تاریخ کتابت ، 440 برگ [فهرست ملی تهران:

117/9].

104/10880 . قم ، گلپایگانی: 1176/7/76 ، جزء سیزدهم ، آغاز: بسمله الحمد للّه الواحد العدل الأصل و من کلامه علیه السلام فی وصف بیعته بالخلافة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، با حواشی «م ه عفی عنه» ، 64 برگ ، 22 - 27 سطر ، 17/5*23/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

105/10881 . قم ، گلپایگانی: 1461/9/11 ، شرح نامه های نهج البلاغة ، آغاز: باب المختار من کتب أمیر المؤمنین علی علیه السلام و رسائله ... الشرح لما فرغ من إیراد المختار من خطب أمیر المؤمنین علیه السلام و کلامه الجاری مجری الخطب ، نسخ ناخوانا و متن معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدلها ذکر شده ، با علامت بلاغ ، 314 برگ ، 25 سطر ، 18*32/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

106/10882 . تهران ، سپهسالار: 3076 ، ده جزء نخست ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت (شامل یادداشتی که در 1033 تحریر شده) ، 697 برگ [فهرست سپهسالار:

48/2 و 242/5].

107/10883 . تهران ، سپهسالار: 3078 ، جزء شانزدهم تا آخر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح در 1164 ق ، 400 برگ [فهرست سپهسالار: 243/5].

108/10884 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 363 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 188 برگ [فهرست الهیات مشهد: 181/1].

109/10885 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 929 ، جزء شانزدهم تا بیستم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 238 برگ [فهرست الهیات مشهد: 82/2].

ص:459

110/10886 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 8ب ، آغاز تا شرح خطبه الحمد للّه الذی لا تدرکه الشواهد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی و فارسی ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ - 8ر» 7 برگ [فهرست الهیات تهران: 594/1].

111/10887 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 126 اخبار ، جزء سیزدهم ، نسخ معرب کهن ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 115 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

112/10888 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 128 اخبار ، جزء سوم ، نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 121 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 489].

113/10889 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 29 اخبار ، جزء نهم ، نسخ کهن معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 112 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 490].

114/10890 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 30 اخبار ، جزء دهم ، نسخ کهن معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 102 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 490].

115/10891 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 31 اخبار ، جزء دوازدهم ، نسخ کهن معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 101 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 490].

116/10892 . مشهد ، عبد الحمید مولوی: 319 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی: 41/5].

117/10893 . مشهد ، عبد الحمید مولوی: 558 ، بخش نامه ها ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 87/5].

118/10894 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 76 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام: بعد فراغه من صفین و انقضاء ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 75 برگ ، 26 سطر ، 19 * 28 [فهرست مؤید: 97/1].

119/10895 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 77 ، جزء ثانی ( از قصۀ بصر بن ارطاة ) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 177 برگ ، 26 سطر ، 19* 26 [فهرست مؤید:

98/1].

1954 . شرح نهج البلاغة

(عربی)

از: عبد الرحمن بن محمد حلی ، کمال الدین (ابن عتایقی) ( 788 ق)

شرح مفصلی است بر نهج البلاغه . ابن عتایقی شرح خود را در چهار جلد نوشته

ص:460

که جلد سوم آن را در سال 786 ق به پایان رسانیده است. او شرحش را از سه شرح ابن میثم و ابن ابی الحدید و قطب الدین کیدری برگزیده و در مواردی نظریه های ابن ابی الحدید را نقد کرده است. از شرح ابن عتایقی تنها جلد نخست و سوم باقی مانده است که از سوی بنیاد نهج البلاغه در حال تحقیق و انتشار است. اما از جلد دوم و چهارم تاکنون نسخه ای شناسایی نشده است.

[ریاض العلماء: 106/3 ؛ الذریعة: 132/14 ؛ فهرست سپهسالار: 126/2-128 ؛ مجلۀ وقف میراث جاویدان، ش 26 و 25، ص 96 - 94؛ مجلۀ آینۀ پژوهش، ش 48 (آذر و دی 1376)، ص 104 - 98.]

نسخه ها:

10896 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 381 ، جلد سوم ، آغاز: و من کلام له علیه السلام و قد شاوره عمر فی الخروج إلی غزوة الروم ، نسخ ، علی بن محمد بن محمد بن علی ، جمادی الاول 786ق ، مقابله و تصحیح شده در نزد شارح ، «364صفحه»182 برگ ، سابقه:

قم ، مرعشی: عکس 475 ، محقق طباطبایی: عکس 130 و 199 و میکروفیلم 169 [فهرست مدرسۀ نمازی: 194/1 ؛ فهرست عکسی مرعشی: 422/1 ؛ یادنامۀ محقق طباطبایی: 1463/3 و 1480 و 1528 ].

10897. قم ، مرعشی: 11721 ، جلد سوم ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز:... و الأشرار و الجهال لعدم معرفتهم بوضع الأشیاء فی مواضعها التی هی مقتضی العقل... و من خطبة له علیه السلام فی الاستسقاء .. . انجام: بالحاء المهملة أیضاً و لم یذکر الذل و الخزی و معناه أباح دمه تم بعون اللّه و حسن توفیقه ، شرح نستعلیق و متن نسخ ، عبداللّه بن عبدالغفار ، 27 ذیحجۀ... (سدۀ 11 ق) ، 123 برگ ، 35 سطر [نسخه های خطی و کهن و نفیس نهج البلاغه در کتابخانۀ آیة اللّه مرعشی: ص99 - 101].

1955 . شرح نهج البلاغة

(فارسی)

از: حکیم علی صوفی اصفهانی

شرح و ترجمه ای است از نهج البلاغه ، که تألیف آن قبل از سال 1004ق صورت گرفته است . این شرح جز انوار الفصاحة و اسرار البلاغة حکیم نظام الدین علی ابن حسن نظام الدین گیلانی است ، چه آن شرح در 1036 ق به انجام رسیده

ص:461

وگزیده ای از شرح ابن میثم و به عربی است .

آغاز: بسمله بعد از حمد خداوند جهان و درود بر پیغمبر آخر الزمان بنده علی موسوم به حکیم صوفی را به جهت ذلت روز معاد این سعادت دست داد که خطب و مکتوبات... امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب را که به امیران شهرهای خود و شریران خود نوشته و سید رضی الدین در کتاب نهج البلاغه جمع کرده بفارسی مترجم گردد... افتتاح به خطبۀ اول کتاب کرده شد .. . رباعی:

یا رب چو از این گریوه بالا برسم

انجام: این است آنچه توفیق توضیح در او یافت و باللّه التوفیق .

نسخه ها:

10898 . تهران ، مجلس سنا: 756 ، آغاز برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 11 ربیع الثانی 1004ق ، 567 برگ ، 17 سطر ، سابقه: تهران ، حسین مفتاح: 120 [فهرست مجلس سنا: 53/2 ؛ نشریۀ نسخه های خطی: 187/7].

1956 . شرح نهج البلاغة

(عربی)

از: محمد (زنده در 1225 ق)

ترجمه تحت اللفظی و شرح بسیار مختصر توضیحی است بر کتاب نهج البلاغه ، تقدیم شده به فتحعلی شاه قاجار که نیمۀ اول آن در غرۀ رمضان 1225 ق به پایان رسیده است . متأسفانه نام کامل مؤلف -در تنها نسخۀ موجود از این شرح -از بین رفته است .

آغاز: ... مخصوص پروردگاری است که مستور است از غایت ظهور .. . توحد در ذات بیرون است .

نسخه ها:

10899 . قم ، مرعشی: 4966 ، آغاز: برابر نمونه ، ترجمه نستعلیق و متن نسخ معرب ، محمد تقی بن... ، 1245ق ، 258 برگ [فهرست مرعشی: 164/13].

ص:462

1957 . شرح نهج البلاغة

(عربی)

از: محمد بن باقر خویی (قرن 13ق)

در فهرست مجلس چنین معرفی شده:

«این نسخه شرحی است بر تعدادی از خطب نهج البلاغه استخراج شده از شروح مختلف و از آن جمله شرح ابن ابی الحدید که مؤلف از آن استفاده بسیار برده و در بارۀ اسامی اماکن و اشخاصی که در متن یا در یکی از شروح یاد شده است ، توضیح کافی میدهد» .

آغاز: و من کلام له علیه السلام فی ما رده للمسلمین من قطائع عثمان ... قد کان اقطع عثمان کثیراً من بنی امیه و غیرهم من اولیائه و اصحابه .

انجام: روی انه لما فتح عمرو بن العاص مصر اصیب محمد بن حذیفة بن عتبة . . .

فبعث به الی معاویه فجاء حتی استخرجه و کره ان یصیر الی معاویه فیخلی سبیله فضرب عنقه .

نسخه ها:

10900 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 491 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 117پ» 117 برگ [فهرست مجلس: 184/22].

1958 . شرح نهج البلاغة

(فارسی)

از: میر محمد مهدی بن مرتضی حسینی (امام جمعه تهران) (قرن 13 ق)

در فهرست سپهسالار چنین معرفی شده:

«این شرح ناقص و فقط بر سه چهار خطبه از اول و اواسط نهج البلاغه بیش نیست و شارح در موقع نوشتن این شرح بیشتر به شرح ابن میثم و ابن ابی الحدید مراجعه می نموده و در صفحات آن ترجمه عین عبارات آن دو کتاب دیده می شود و در قسمت های تاریخی از کتب تواریخ خصوصاً تاریخ طبری بسیار نقل نموده

ص:463

و در بین شرح و بسط با اشعار فارسی و عربی و آیات و اخبار تمثل جسته اند» . (1)[فهرست سپهسالار: 55/2 - 57 و 134 ؛ فهرست دانشگاه: 725/2 - 727 ]

آغاز: بر ضمایر صافیه اخوان الصفای خلان ایمانی و خواطر زاکیۀ نکته سرایان رموز بیان و معانی .

نسخه ها:

1/10901 . تهران ، سپهسالار: 3070 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: و ما به چشم خود دیدیم و بدیدۀ تعجب بر آن امور غرابت آثار و ظهور چنان حکایات عجائب دثار که وعدۀ آن را از کلام؛ نستعلیق ، گویا به خط مؤلف ، 1270 ق، 97 برگ ، 21 سطر [فهرست سپهسالار: 55/2 و 245/5].

2/10902 . تهران ، دانشگاه تهران: 1050 ، شامل بندهای 16 تا 50 و بندهای 167 تا 169 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، 346 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 725/2].

3/10903 . تهران ، دانشگاه تهران: 1049 ، بندهای 78 تا 103 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، 300 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 726/2].

4/10904 . تهران ، دانشگاه تهران: 1048 ، شامل بندهای 104 تا 125 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، 200 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 726/2].

5/10905 . تهران ، دانشگاه تهران: 1051 ، بند 127 تا 147 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، 300 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 726/2].

6/10906 . تهران ، دانشگاه تهران: 1052 ، بند 148 تا 166 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فارسی ، 300 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 726/2].

1959 . شرح نهج البلاغة

(عربی و فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه هایی از شروح مختلف که مؤلف آنها شناخته نشده است.

ص:464


1- (1) . در پنج نسخۀ دانشگاه تهران ، در خود نسخه ها نامی از شارح نیست و شارح خود را از احفاد علامۀ مجلسی معرفی می کند . مرحوم ابن یوسف شیرازی با توجه به قرینۀ مذکور و مطابقت آنها با نسخۀ سپهسالار ، معتقدند که این پنج نسخه ادامۀ شرح نهج البلاغۀ امام جمعۀ تهران و از آن وی هستند . «فهرست سپهسالار : 134/2» .

نسخه ها:

1/10907 . قم ، مرعشی: 624 (1) ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: و من خطبته علیه السلام بعد انصرافه من صفین استتماماً ای طلب لتمام النعمة فی الآخرة... ، انجام: باب المنتزع من حکم امیر المؤمنین علیه السلام... کابن اللبون: ابن اللبون هو الفصیل الذی به سنتان .. .، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 8 ق، عربی ، 234 برگ [فهرست مرعشی: 226/2].

2/10908 . یزد ، وزیری: 2332 ، نستعلیق ، علی بن عبد الکریم طبسی ، 981ق ، عربی ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «113 - 133» 21 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1254/4].

3/10909 . قم ، مرعشی: 8319 ، عنوان معرفی: شرح کلمات امیر المؤمنین علیه السلام در نهج البلاغة ، آغاز: ما ادعی مع ذلک اننی احیط بأقطار جمیع کلامه علیه السلام ، نسخ ، حسین بن محمد رضوی متخلص به قدری ، ربیع الاول 1056ق ، عربی ، رسالۀ دوم مجموعه ، «26پ - 74پ» 49 برگ [فهرست مرعشی: 281/21].

4/10910 . تهران ، عبد العظیم قریب گرکانی: 82 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، محمد حسین بن مظفر سمنانی مشهدی ، جمادی الاول 1057ق و ربیع الثانی 1057ق [نشریۀ نسخه های خطی: 633/5].

5/10911 . کاشان ، مدرسۀ سلطانی: 1/208 ، نسخ ، فرج اللّه قادری ، 1057ق ، عربی [فهرست مدرسۀ سلطانی ، قدیم: 30].

6/10912 . تهران ، دانشگاه تهران: 9521 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، با عنوانهای «رمز ، قس ، خص» ، رسالۀ نهم مجموعه ، «108پ161پ»54 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 392/17].

7/10913 . تهران ، ملی تهران: /1388ع ، قسمتی از شرح ، آغاز: بسمله الباب فی الکتب و الوصایا و العهود روی نوف البکائی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، عربی ، 255 برگ [فهرست ملی تهران: 397/9].

8/10914 . قم ، گلپایگانی: 18/37 ، خطبه 1 تا178 ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، فارسی ، 207

ص:465


1- (1) . این نسخه یکی از شرحهای مهم نهج البلاغه است و نسخۀ موجود از آن متعلق به قرن هشتم بوده و به اعتقاد برخی به خط شارح آن است . این نسخه به نحو نسبتاً مفصل در کتاب نسخه های خطی کهن و نفیس نهج البلاغه در کتابخانۀ آیة آللّه مرعشی ص 90 - 93 معرفی شده است .

برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

9/10915 . تهران ، ملک: 6481 ، متن نسخ ، شرح و ترجمه نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12ق ، نسخ ترجمه و شرح نستعلیق ، فارسی ، 120 برگ [فهرست ملک:

518/3].

10/10916 . ری ، آستان عبد العظیم: 370 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [نشریۀ نسخه های خطی: 470/3].

11/10917 . قم ، مرعشی: 10339 ، شرح الفاظ نهج البلاغة ، آغاز: فی نهج البلاغة قیمة کل امرئ ما یحسنه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1270 ق ، عربی ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ - 32ر» 31 برگ [فهرست مرعشی: 281/26].

12/10918 . تهران ، ملی تهران: /399ف ، شرح نهج البلاغه دیباچه و چند خطبه دیگر ، افتادگی دارد ، آغاز: اللّه أحمد علی مرائی أسرار أنوار توحیده و إیاه أشکر علی مناظر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «ص88 - 145» 29 برگ [فهرست ملی تهران: 385/1].

13/10919 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 527 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13ق ، عربی با عبارات فارسی در آن [نشریۀ نسخه های خطی: 159/2].

14/10920 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2764 ، شرح خطبه اول ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، از یکی از تلامذه میرداماد ، عربی ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص1-22»11 برگ [فهرست مجلس: 167/9].

15/10921 . قم ، گلپایگانی: 18/37 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: إذ لا منظور إلیه من خلقه ... و کسی که به سوی او ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، متن معرب ، شرح فارسی ، 207 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 133/1].

16/10922 . یزد ، وزیری: 3759 ، شرح بعض اخبار و بعض خطبه های نهج البلاغه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی ، 200 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری:

1785/5].

17/10923 . یزد ، وزیری: 912 ، عنوان معرفی: شرح کلمات حضرت علی علیه السلام ، آغاز: من کتاب له علیه السلام إلی سلمان الفارسی قبل خلافتة أما بعد فإن مثل الدنیا ، بدون نام

ص:466

کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 752/2].

18/10924 . یزد ، وزیری: 97 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «137 - 161» 25 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 126/1].

19/10925 . همدان ، مدرسۀ غرب: 507 ، عنوان معرفی: شرح مختصری از نهج البلاغه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مدرسۀ غرب:

246].

20/10926 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 744 د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست الهیات تهران: 87/1].

21/10927 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1093 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی و فارسی ، 212 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 77/2].

1960 . شرح و ترجمه اربعین شهید اول

(فارسی)

از: علی بن حسن زواره ای اصفهانی ، ابو الحسن (قرن 10 ق)

ترجمه و شرحی است بر الأربعون حدیثاً شهید اول . زواره ای ، این اربعین را نزد استادش - محقق کرکی - خوانده و در 6 جمادی الاول 939ق از او اجازۀ روایت دریافت نموده است . پس از وفات کرکی ، زواره ای اربعین را ترجمه نموده و در 19 ذی قعده 943ق از ترجمه فراغت یافته است .

[الذریعة: 427/1 و 315/5]

آغاز: حمد بی حد و شکر بلا عد متکلمی را سزد که اکمل نوع انسان را باحسن حدیث.

نسخه ها:

1/10928 . تبریز ، ملی تبریز: 3182 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 969ق ، 56 برگ [فهرست ملی تبریز: 855/2].

2/10929 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4213 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عماد الدین حسن حسینی ، 985ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «82 - 191» 110 برگ [فهرست

ص:467

مجلس: 226/11].

3/10930 . تهران ، ملک: 1617 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 30 برگ [فهرست ملک: 127/2].

1961 . شرح و ترجمه اربعین شهید اول

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح و ترجمه ای فارسی است از اربعون حدیثاً شهید اول که مترجم آن شناخته نشد.

نسخه ها:

10931 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 9384 ، علی بن مجد الدین حسینی ، قرن 11ق ، رسالۀ ششم از بخش دوم میکروفیلم ، «142پ200ر»59 برگ ، سابقه: دانشگاه تهران: میکروفیلم 4202 [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 31/3].

1962 . شرح و ترجمه امالی صدوق

(فارسی)

از: علی رضا خراسانی یزدی ( 1256 ق)

شرح و ترجمه ای بر امالی شیخ صدوق است که به نام محمد ولی میرزا سامان یافته است.

نسخه ها:

10932 . یزد ، مدرسۀ خان بزرگ: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، رمضان المبارک 1241ق ، از روی نسخه اصل [نشریۀ نسخه های خطی: 434/4].

1963 . شرح و ترجمه حدیث رؤیت (إن اللّه لا یری بالعین إذ العین .. .)

(فارسی)

از: محمد مسیحا فسایی متخلص به معنی ( 1127 ق)

ترجمه و شرح حدیثی است که امام رضا علیه السلام در جواب کسی که از رؤیت سؤال نموده بود نوشته اند: «اتفق الجمیع لا تمانع بینهم أن المعرفة من جهة الرؤیة

ص:468

ضرورة ، فإذا جاز أن یری اللّه عزوجل بالعین وقعت المعرفة ضرورة ، ثم لم تخل تلک المعرفة من أن تکون إیماناً أو لیست بإیمان فإن کانت تلک المعرفة من جهة الرؤیة إیماناً فالمعرفة التی فی دار الدنیا من جهة الاکتساب لیست بإیمان ، لانها ضده فلا یکون فی الدنیا أحد مؤمناً ، لانهم لم یروا اللّه عزوجل ، و إن لم تکن تلک المعرفة التی من جهة الرؤیة إیماناً لم تخل هذه المعرفة التی من جهة الاکتساب أن تزول أو لا تزال فی المعاد ، فهذا دلیل علی أن اللّه عزوجل لا یری بالعین إذ العین یؤدی إلی ما وصفناه» . (1)آغاز: قال علیه السلام اتفق الجمیع یعنی اتفاق نمودند.

نسخه ها:

10933 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 975 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «125پ» 1 برگ [فهرست مجلس: 255/23].

1964 . شرح و ترجمه حدیث «لو علم الناس ...»

از: محمد شفیع اصفهانی ( قرن 14 ق)

نسخه ها:

10934 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4486 ، محمد شفیع اصفهانی (مؤلف) ، 1302ق ، 1 برگ [فهرست مجلس: 165/12].

1965 . شرح و ترجمۀ خطبۀ طاووسیۀ نهج البلاغه

(فارسی)

از: عبد المطلب ادیب کاشانی (قرن 14 ق)

رساله ای متوسطی است در ترجمه و شرح خطبۀ امیر المؤمنین علیه السلام که در وصف خلقت طاووس بیان فرموده اند. کاشانی این شرح را از روی شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید (2) به نام ناصر الدین شاه ، به فارسی ترجمه نموده و به وزیر اعظم

ص:469


1- (1) . التوحید ، شیخ صدوق: 110 ؛ بحارالأنوار ، مجلسی: 56/4 . [1]
2- (2) . شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید: 266/9 .

میرزا حسین خان صدر با قصیده ای در تجلیل از او ، به وی تقدیم نموده است .

این ترجمه در 1282 ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد للّه الذی لقانا السرور و الراحة و وقانا الشرور و الفضاحة.

نسخه ها:

1/10935 . قم ، مسجد اعظم: 3429 ، آغاز: ترجمه الأصل و من خطبة له علیه السلام ...و از خطبه از آن حضرت ، متن نسخ و ترجمه نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 4 شعبان 1282ق ، دارای تصحیح و تحشیه از مترجم ، 41 برگ ، 10 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 244؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

2/10936 . قم ، مسجد اعظم: 2623 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1289ق ، 60 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 244؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1 شرح و ترجمۀ عهد نامۀ مالک اشتر

از: محمد حسین بن احمد بن سمیع یزدی

رجوع کنید به: تحفة الولی.

1 شرح و ترجمۀ . . .

رجوع کنید به: ترجمه و شرح . . .

1966 . شرح و ترجمۀ کنایات و استعارات شرح نهج البلاغة

(فارسی)

از: حسین بن عبدالحق الهی اردبیلی ، کمال الدین (م 950ق)

آغاز: حمد و سپاس بی قیاس بدیع الاساسی که سخنوران میدان نهج بلاعت و فصاحت .

نسخه ها:

1/10937 . تهران ، ملک: 4379 ، آغاز : برابر نمونه ، محمد تقی بن حسین خاتون آبادی ،

ص:470

1056 ق ، رسالۀ هفدهم و سی و پنجم مجموعه (دوبار تحریر شده) ، «38ر44ر» و «127پ - 128ر» 8 برگ[فهرست ملک: 369/7 و 375].

/10938 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7662 ، آغاز برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه ، چند برگ و در حاشیه [فهرست مجلس:

162/26].

1967 . شرح و توضیح دو بیت منسوب به جناب امیر علیه السلام

(عربی)

از: محمد باقر بن محمد حسین حسینی استرآبادی ، میر داماد (م 1040 ق)

شرحی است بر دو بیت منسوب به امام علی علیه السلام که از مقامع الفضل کرمانشاهی نقل شده است . این دو بیت را میرداماد (1041 ق) در آغاز کتابش جذوات ذکر نموده است . عینان عینان لم یکتبها قلم

آغاز: قیل فی حله: العینان عین الإبداع و عین الاختراع .

نسخه ها:

10939 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1202 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ق 13 ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «2ص» 1 برگ ، 17 * 22 [فهرست مجلس: 714/23].

1968 . شرح و فضیلت حدیث کساء به بحر طویل

(فارسی)

از: رضا ذاکر بروجردی متخلص به ناطق (قرن 13 ق)

شرح و ترجمه منظومی از حدیث کساء است. مؤلف این حدیث را به فارسی در وزن بحر طویل ترجمه نموده و در پایان ، قصیده ای در مدح ائمه علیهم السلام آورده است .

آغاز: حمد بی حد به خدای ملک الملک حقیقی که بسی داده فضیلت.

نسخه ها:

1/10940 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13942 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، رضا بروجردی (مؤلف) ، قرن 13 ق [فهرست مجلس: 534/37].

ص:471

2/10941 . تهران ، ملی تهران: /2190ف ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، بدون نام مؤلف [فهرست ملی تهران: 271/5].

1969 . شرح الوافی

(عربی)

از: سید محمد جواد بن محمد حسینی اعرجی عاملی شقرانی نجفی ( 1226 ق)

شرح مفصلی است بر وافی فیض کاشانی . مطالب این شرح را مؤلف از درس استادش - سید محمد مهدی بحر العلوم - تقریر نموده و در مواردی که نتوانسته از استادش مطالبی ضبط کند خود شرح و توضیح داده است . او ذیل هر حدیث مانند سبک استادش با عنوان «السند» در رجال و با عنوان «المتن» در مشکلات لفظی و ادبی و با عنوان «الدلالة» در برداشتهای فقهی از آن حدیث ، بحث نموده است .

[الذریعة: 165/14 ؛ التراث العربی: 425/3 ؛ فهرست های خودنوشت فیض کاشانی: 297]

آغاز: الحمد للّه کما هو اهله رب العالمین ... اما بعد فلما منّ اللّه علینا بالعلامة النحریر الماهر و المحقق المقدس الطیب الطاهر .

نسخه ها:

1/10942 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2329 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد المجید بن محمد جواد ، جمعه 9 ربیع الاول 1305ق ، تصحیح شده ، 223 برگ ، 20 سطر ، 15/5*22 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

2/10943 . قم ، مرعشی: 7569 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 195پ» 195 برگ [فهرست مرعشی:

373/19].

1970 . شرح الوافی

(عربی)

از: محمد رضی بن محمد نبی قزوینی (بعد از 1136 ق)

شرحی است بر کتاب وافی فیض کاشانی . مؤلف شرح جزء چهارم (کتاب

ص:472

الطهارة و التزیّن) را در اواخر شعبان 1133ق به پایان رسانده است.

نسخه ها:

10944 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1674 ، کتاب الطهارة و التزیّن ، آغاز: ... اقول لابد هاهنا من تحقیق مسألة اصولیة هی أنه هل یجوز الاستدلال بظاهر آیة من آیات القرآن المحتملة للنسخ ، بدون نام کاتب ، اواخر شعبان 1133ق ، نسخه اصل با خط خوردگی و اصلاحات از مؤلف ، 204 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 165/1].

1 شرح وسائل الشیعة

از: محمد بن حسن عاملی مشغری (شیخ حر عاملی)

رجوع کنید به: تحریر وسائل الشیعة و تحبیر مسائل الشریعة.

1 شرح وسایل الشیعة

از: محمد بن علی بن عبد النبی بن محمد بن سلیمان مقابی بحرانی

رجوع کنید به: مجمع الأحکام فی معرفة مسائل الحلال و الحرام.

1971 . شرح وسائل الشیعة

(عربی)

از: شیخ محمد حسن

شرحی است بر وسائل الشیعة شیخ حر عاملی . این شرح در لابلای سطور نسخه ای از وسایل الشیعه - که از ابتدای کتاب تجارت تا پایان وصیت را در بر داشته - تحریر شده و شارح تا باب «أن من دفع إلیه مال یفرقه فی المحاویج» را شرح داده و بقیۀ نسخه فاقد شرح است .

[الذریعة: 170/14 ؛ دلیل المخطوطات: 72]

آغاز: کتاب التجارة فهرست أنواع الأبواب إجمالاً ... باب استحبابها و اختیارها .

نسخه ها:

10945 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7781 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 233 برگ [فهرست آستان قدس: 312/14].

ص:473

1972 . شرح الوصایا للإمام علی علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

شرح چند وصیت حضرت علی علیه السلام است: وصیت آن حضرت به کمیل ، وصیت آن حضرت به محمد بن ابی بکر ، وصیت آن حضرت به حضرت مجتبی علیه السلام و خطبۀ آن حضرت خطاب به همام .

آغاز: وصیة علی علیه السلام لکمیل بن زیاد سمّ کل یوم باسم اللّه.

نسخه ها:

10946 . قم ، مسجد اعظم: 516 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 11 برگ ، 18 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

1 شرح وصایای پیامبر صلی الله علیه و آله به ابوذر

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه

رجوع کنید به: عین الحیاة.

1973 . شرح وصیة الإمام أبی الحسن الرضا علیه السلام

(عربی)

از: محمد بن سلیمان تنکابنی ، صاحب قصص العلماء ( 1302 ق)

شرحی است بر وصیت امام رضا علیه السلام که هنگام شهادت به ابوالصلت هروی فرموده و در آن نشانیِ قبر خود را بیان کرده است: «عن أبی الصلت الهروی ، قال:

بینا أنا واقف بین یدی أبی الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام إذ قال لی: یا أبا الصلت ادخل هذه القبة التی فیها قبر هارون و ائتنی بتراب من أربعة جوانبها . قال: فمضیت فأتیت به فلما مثلت بین یدیه فقال لی: ناولنی هذا التراب و هو من عند الباب فناولته فاخذه و شمه ثم رمی به ، ثم قال سیحفر لی هیهنا فتظهر صخرة لو جمع علیها کل معول بخراسان لم یتهیأ قلعها ثم قال فی الذی عند الرجل و الذی عند الرأس مثل ذلک ، ثم قال : ناولنی هذا التراب فهو من تربتی» . (1)

ص:474


1- (1) . عیون اخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق: 271/1 . [1]

این رساله را مؤلف ، به درخواست ملا هاشم طالقانی و پس از تالیف کتاب أسرار المصائب نوشته شده است.

[الذریعة: 170/14]

آغاز: الحمد للّه علی نواله ... إن کتابی الفارسی المسمی بأسرار المصائب قد حاز.

نسخه ها:

10947 . قم ، مرعشی: 3840 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو الحسن بن حسین بن نقی گیلانی ، 1303ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «72پ - 76پ» 5 برگ [فهرست مرعشی:

223/10].

1974 . شرح یکی از کلمات امام علی علیه السلام

از: عبد النبی بن محمد تقی قزوینی (قرن 12 ق)

نسخه ها:

10948 . مشهد ، گوهرشاد: 149 ، عبد النبی قزوینی (مؤلف) ، جمعه 5 شعبان 1163 ، 1 برگ [فهرست گوهرشاد: 125/1].

1975 . شصت و دو کلمه (ترجمۀ منظوم کلمات قصار علی علیه السلام )

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

10949 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11909 ، نسخ ، علی ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 373].

1976 . شعرهای امام رضا علیه السلام

(عربی)

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام (203ق)

نسخه ها:

ص:475

10950 . تهران ، دانشگاه تهران: 7411 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، «ص139-140» 1 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 549/16].

1977 . شعرهای از: علی علیه السلام ، فاطمه علیها السلام و سید مرتضی ...

(عربی)

نسخه ها:

10951 . تهران ، دانشگاه تهران: 6463 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 256/3].

1978 . الشفا فی أخبار آل مصطفی علیهم السلام

(عربی)

از: محمد رضا بن عبد المطلب تبریزی (قاضی عسکر) (1208 ق)

دایرة المعارف حدیثی است که در چند جلد تنظیم شده و مشتمل بر احادیث کتابهای: الوافی ، بحار الأنوار ، وسائل الشیعة و دیگر مصادر حدیثی شیعه است .

تبریزی این کتاب را به شیوۀ بحار الأنوار تألیف نموده و در مقدمه ، اسامی کتبی که از آنها استفاده نموده با شرح حال کوتاهی از مؤلفین ، ذکر کرده است . او احادیث را از کتابهای روایی شیعه به صورت موضوعی گرد آوری و در آغاز هر حدیث ، نام کتابی که حدیث را از آن نقل نموده می آورد. پس از آن نوع سند حدیث (مرفوع ، مسند ، مرسل و ...) و بعد از نام هر راوی ، ثقه ، حسن ، ضعیف ، مجهول و ... بودن وی را با علائمی تذکر می دهد.

این کتاب متجاوز از پانزده جلد بوده و آنچه تاکنون از مجلدات آن شناسایی شده عبارت است از:

1 . جلد اول ، کتاب طهارت ، اتمام تألیف در روز جمعه 5 جمادی الثانی 1178 ق ؛

2 . جلد دوم ، کتاب الصلاة ، اتمام تألیف روز جمعه 3 صفر 1178 ق در نجف ؛

3 . نصف دوم از جلد سوم ، از صلاة اللیل تا آخر کتاب دعا ، اتمام تألیف در روز جمعه 24 شعبان 1178ق در نجف ؛

4 . جلد هشتم ، کتاب تجارت تا آخر وصایا ، اتمام تألیف جمعه 7 شوال 1178 ق در نجف ؛

5 . جلد نهم ، کتاب نکاح و طلاق ، اتمام تألیف جمعه 5 ذی قعده 1178 ق .

[الذریعة: 199/14 ؛ یادنامۀ میرزا جعفر سلطان القرایی (تبریز ، انتشارات دانشگاه تبریز ، 1370ش) ص 404-413]

ص:476

آغاز: حمداً لک یا من اسمه شفاء و شکراً لک اللهم یا من ذکره دواء.

نسخه ها:

1/10952 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13656 ، نصف دوم از جلد سوم (از صلاة اللیل تا آخر کتاب دعا) ، از اول افتادگی دارد ، آغاز: عن محمد بن عبداللّه بن جعفر الحمیری عن أبیه و هارون بن مسلم ، نسخ ، محمد رضا بن عبد المطلب تبریزی (مؤلف) ، جمعه 24 شعبان 1178ق در نجف ، 229 برگ ، 20*31 ، 25 سطر [فهرست مجلس: 183/37].

2/10953 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13827 ، جلد نهم: کتاب نکاح و طلا ق ، آغاز:

نحمدک یا من اسمه شفاء و ذکره دواء و نصلی و نسلم علیک یا رسول اللّه یا محمد بن عبد اللّه و علیک یا وصی رسول اللّه . . . و بعد هذا هو المجلد التاسع من مجلدات کتاب الشفا ، نسخ ، محمد رضا بن عبد المطلب تبریزی (مؤلف) ، 1178ق ، 208 برگ ، 21*33 ، 25 سطر [فهرست مجلس: 379/37].

3/10954 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7786 (1) ، کتاب طهارت ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد رضا تبریزی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، با تقریظ شیخ عبدالنبی قزوینی ، 302 برگ ، 20*30 ، 25 سطر [فهرست آستان قدس: 314/14].

1979 . شفاء الأوام فی التمییز بین الحلال و الحرام

(عربی - زیدیه)

از: حسین بن محمد بن احمد بن یحیی زیدی یمانی ( 662 ق)

مؤلف که مذهب زیدی دارد ، احادیث فقهی را با حذف سند به ترتیب ابواب فقه ، گرد آورده و در دوجلد مشتمل بر چهار باب ، تنظیم نموده است.

[مؤلفات الزیدیة: 207/2]

آغاز: الحمد للّه الذی ألهمنا رشده بألطافه الخفیة و هدانا سبیل النجاة بعوارفه السنیة.

نسخه ها:

10955 . قم ، مرعشی: عکس834 ، جزء اول ، نسخ قدیم ، ابراهیم بن علی بن مرتضی ، ربیع الاول 763ق ، 151 برگ [فهرست عکسی مرعشی: 311/2].

ص:477


1- (1) . گویا همان نسخه ای است که صاحب الذریعة در نجف اشرف در نزد مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی رؤیت نموده و در ذریعه (199/14) [1] یاد کرده است .

1980 . شفاء العلل (شرح وصایای پیامبر صلی الله علیه و آله به ابوذر)

(فارسی)

از: اسد اللّه بن محمد ابراهیم قزوینی ، میرزا (زنده در 1306 ق)

ترجمه و شرح مختصری است بر وصایای حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر ، که در آن یکصد و پنجاه موضوع اخلاقی را بیان فرموده اند . در این رساله از کتاب عین الحیاة علامه مجلسی استفاده شده و در ماه رجب 1306ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... و بعد مستمد و مستعد فیوضات.

نسخه ها:

10956 . قم ، گلپایگانی: 18/139 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، میرزا اسد اللّه قزوینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، «277پ347پ»71 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 99/1].

1981 . شواهد الإسلام

(عربی و فارسی)

از: محمد رفیع بن فرج گیلانی مشهدی (ملا رفیعا) (بعد از 1106 ق)

شرحی است بر برخی روایات به فارسی و عربی که مؤلف به عنوان شواهدی برای بیان حقانیت اسلام تألیف نموده است . احادیثی که وی شرح نموده چنین است:

توحید مفضل و حدیث اهلیلجه که ابتدا متن عربی آنها را ذکر و با عنوان «قوله - قوله» شرح کرده است ؛ وصیت امام موسی بن جعفر علیهما السلام به هشام بن حکم ؛ قنوت امام کاظم علیه السلام و قنوت امام محمدتقی علیه السلام و قنوت امام علی النقی علیه السلام ؛ زیارت جامعه و حقیقت وجود صاحب الامر علیه السلام .

مؤلف در خاتمۀ کتاب شرح حال تعدادی از بزرگان شیعه را در صدر اسلام و بعد از ان از کتب معتبره و اغلب از مجالس المؤمنین آورده و پس از آن تعدادی از علمای معاصر خود را فقط نام برده است .

این کتاب در برخی مصادر و کتابشناسی ها (فهرست مرعشی: 385/4 و 258/9 ،

ص:478

فهرست مجلس: 371/5 ، یکصد و شصت نسخه خطی: 25 و فهرست مدرسۀ فیضیه: 172/1) با حاشیة الکافی اثرِ رفیع الدین محمد بن حیدر حسینی نائینی طباطبایی مشهور به ملا رفیعا (م 1082ق) خلط شده و تعدادی از نسخه های حاشیه کافی در مصادر مذکور به نام شواهد الاسلام معرفی شده است - در حالی که از شواهد تاکنون تنها یک نسخه شناسایی شده است . این اشتباه از ذریعه بدان مصادر راه یافته زیرا در ذریعه در ذیل شواهد الاسلام آغاز کتاب حاشیة الکافی نقل شده است . شایان ذکر است که مؤلف در شواهد الاسلام از اثر دیگر خود بنام حاشیة الکافی یاد می کند که جز حاشیة الکافی ملا رفیعا نائینی است و در این فهرستگان با عنوان شرح الکافی نسخه ای از آن معرفی شده است .

[الذریعة: 242/14 و 182/6 و 96/13 ؛ فهرست مجلس 476/26]

آغاز نسخه: بین القبر و المنبر و أنا مفکر فی ما خص اللّه به سیدنا محمد صلی علیه و آله من الشرف الفضائل .

انجام: چنانکه در باب مجوس فرموده اند سنّوا بهم سنة اهل الکتاب . الحمد للّه الذی هدانا للاسلام و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذی واثقنا به و لم یجعلنا من الضالین بیوم الدین .

نسخه ها:

10957 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7991 ، از اول افتادگی دارد ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عربی و فارسی ، 221 برگ [فهرست مجلس: 476/26].

1982 . شهاب الاحتراق فی طرد الراغبین عن المیثاق

(عربی)

از: محمد حسینی زنجانی ، عزالدین ابو المکارم (قرن 13 ق)

مجموعه ای است مشتمل بر روایات فضایل ، اثبات امامت و برخی اقوال کوتاه حضرت علی علیه السلام در سه کتاب:

1 - چهل حدیث در مناقب حضرت علی علیه السلام ؛

2 - دلایل امامت و اثبات رجعت ؛

ص:479

3 - حکمت هایی از حضرت علی علیه السلام .

کتاب اخیر در شعبان 1273 ق تمام شده است.

آغاز: بسم اللّه البدیع النور بسم اللّه المعید الرفیع النور النور.

نسخه ها:

10958 . زنجان ، سید عز الدین حسینی زنجانی: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح شده ، با حواشی از مؤلف و دیگران ، 58 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 128 [فهرست عکسی مرکز احیاء:

147/1].

1983 . الشهاب فی الحکم و الآداب

(عربی)

از: یحیی بن حسین بن عشیره بحرانی ( 933 ق)

مؤلف در این کتاب هزار حدیث کوتاه نبوی را که صحت آنها در نزد وی به اثبات رسیده در موضوعات اخلاقی و آداب و حکم جمع آوری نموده است . او سند احادیث را حذف و مصدر را ذکر ننموده و کتابش را در سی باب به ترتیب حروف الفبا تنظیم کرده است . این کتاب غیر از شهاب الاخبار قاضی قضاعی است .

چاپ: ایران ، چاپ سنگی ، 1322 ق.

[الذریعة: 247/14 ؛ مشار عربی: 578]

آغاز: الحمد للّه جامع الشتات لیوم النشور و باعث الاموات من الاجداث و القبور .

نسخه ها:

1/10959 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2838 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، فضل اللّه بن مسعود ، پنجشنبه 15 جمادی الثانی 1054ق ، تصحیح شده و دارای حواشی بسیار ، رسالۀ دوم مجموعه ، 33 برگ ، 16 سطر ، 12/5*20 [فهرست مرکز احیاء:

/8مخطوط].

2/10960 . قم ، آستان معصومیه (س): 238 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عبد الواسع مهماندوستی ، ذی قعده 1155ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 60 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 243/1].

ص:480

3/10961 . قم ، گلپایگانی: 611/4/81 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، علی رضا قمی ، 22 شوال 1262ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «101پ119ر»19 برگ ، 21 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص

1984 . الصاحب

(عربی)

از: عبد الجواد بن عبد الرحیم کوهکلویه

کتاب مفصلی است در سه جلد ، که مؤلف در آن احادیث مربوط به امام زمان علیه السلام را جمع آوری و تنظیم نموده شده است.

نسخه ها:

1/10962 . قم ، مسجد اعظم: 248 ، بدون نام کاتب ، عبد الجواد بن عبد الرحیم کوهکلویه (مؤلف) ، 320 برگ [فهرست مسجد اعظم ، قدیم: 275].

2/10963 . قم ، مسجد اعظم: 249 ، جلد دوم مجموعه ، عبد الجواد بن عبد الرحیم کوهکلویه (مؤلف) ، 258 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 275].

3/10964 . قم ، مسجد اعظم: 250 ، جلد اول ، عبد الجواد بن عبد الرحیم کوهکلویه (مؤلف) ، 474 برگ [فهرست مسجد اعظم ، قدیم: 275].

1985 . الصافی فی شرح الکافی

(فارسی)

از: خلیل بن غازی رازی قزوینی ، ابو المظفر ( 1089 ق)

شرح مفصلی است بر کتاب کافی کلینی . قزوینی پس از نوشتن مقداری از شرح عربی خود با عنوان الشافی فی شرح الکافی بدان پرداخته است و کتاب را به شاه عباس دوم صفوی تقدیم نموده است. او متن روایت ها را به عربی به عنوان «اصل» آورده و به فارسی به عنوان «شرح» گزارش می دهد و در شرح به خصوصیات لغوی الفاظ ، ضبط و اعراب آنها نیز می پردازد. تألیف کتاب را در سال 1064ق در محله دیلمیۀ قزوین شروع نموده و در سال 1084 ق از آن فراغت یافته است.

ص:481

چاپ: لکهنو ، 1323 ق .

[الذریعة: 4/15 و 27/14 ؛ مشار فارسی: 3369/3]

آغاز: فتح گنجینه شاهی شرح کافی احادیث رازداران الهی . . . حمد بی شریکیست تعالی شأنه که .

نسخه ها:

1/10965 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 97ب ، از نیمه باب دوم باب 33 کتاب ایمان و کفر تا نیمه نخست باب 60 کتاب الدعا ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، 1009ق (؟) ، رسالۀ اول مجموعه ، 374 برگ [فهرست حقوق تهران: 156].

2/10966 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1126 ، توحید تا باب الهدایه من اللّه ، آغاز: أصل کتاب التوحید شرح کتاب دوم از سی کتاب که جزء کتاب کافی است ، انجام: او را در تصدیق به امانت ما خوانند ... از آن به استحقاق اشارت به توفیق است ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1029 ق (؟) ، 217 برگ ، 23 سطر [فهرست مؤید: 192/3].

3/10967 . قم ، مسجد اعظم: 2071 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد صالح مازندرانی ، 1 رمضان المبارک 1064ق ، با نسخه اصل مقابله شده است ، 403 برگ ، 21 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

4/10968 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11548 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1066ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 378].

5/10969 . قم ، گلپایگانی: 26/86 ، کتاب اول و دوم (شرح عقل و توحید) ، جعفر بن غازی (برادر مؤلف) ، 1066ق ، مقابله شده ، 237 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 59/3].

6/10970 . یزد ، وزیری: 413 ، کتاب عقل و توحید ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1066ق ، 229 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 373/1].

7/10971 . تهران ، دانشگاه تهران: میکروفیلم 1946 ، کتاب الحجة ، بدون نام کاتب ، 27 محرم 1067ق ، عکس از روی نسخۀ ش 1904 کتابخانۀ ملی [فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران: 136/1].

8/10972 . قم ، گلپایگانی: 1371/8/81 ، عقل و توحید ، آغاز: برابر نمونه ، متن کافی نسخ معرب و شرح فارسی نستعلیق ، محمد قاسم لاهیجی ، پنجشنبه 21 جمادی الثانی 1067ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل ذکر شده است ، در پایان اختتامیه ای

ص:482

دربارۀ تألیف کتاب برای صفی قلی بیگ در 1067ق و نامگذاری کتاب به گنجینه شاهی درج شده است ، 338 برگ ، 23 سطر ، 14*23/5 ، سابقه: حاج اسماعیل هدایتی [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید؛ مجلۀ تراثنا:

86/3].

9/10973 . قم ، مسجد اعظم: 1707 ، کتاب توحید ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: باب البیان و التعریف و لزوم الحجة سی و سوم ، نستعلیق ، محمد قاسم لاهیجی ، پنجشنبه 21 جمادی الثانی 1067ق ، 184 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 276؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

10/10974 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4509 ، کراهیة التوقیت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1067ق ، 213 برگ [فهرست مجلس: 181/12].

11/10975 . تهران ، دانشگاه تهران: 680 ، جزء دوم کتاب الحجة ، آغاز: بسمله و به ثقتی الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد و آله ، نسخ و نستعلیق ، خلیل قزوینی (مؤلف) ، 1067ق ، متن نسخ ، 600 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1388/5].

12/10976 . تهران ، ملی تهران: /2097ف ، کتاب عقل و توحید ، نستعلیق ، علی افضل بن اکبر قزوینی ، 1067ق ، 344 برگ [فهرست ملی تهران: 110/5].

13/10977 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1083 ، جلد دوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1067ق ، توسط ابوذر (فرزند مؤلف) نزد مؤلف در سال 1068 ق قرائت و تصحیح شده ، «605ص» 303 برگ [فهرست مدرسۀ غرب: 34].

14/10978 . تهران ، دانشکدۀ علوم قرآنی: 8 ، نستعلیق ، محمد بن میر حاج ، جمادی الاول 1068ق ، با بلاغ [مجلۀ وقف میراث جاویدان: 130/9].

15/10979 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13534 ، کتاب عقل و توحید ، نستعلیق ، محمد شفیع بن مولی محمد حسین استرآبادی ، 1068ق ، مقابله و تصحیح شده ، 373 برگ [فهرست مجلس: 35/37].

16/10980 . تهران ، ملی تهران: /2030ف ، شرح کتاب دعا و عشرت و طهارت و ایمان و کفر و طاعات ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1068ق ، 296 برگ [فهرست ملی تهران:

27/5].

ص:483

17/10981 . تهران ، ملی تهران: /2263ف ، جلد دوم کتاب ایمان و کفر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1068ق ، 335 برگ [فهرست ملی تهران: 383/5].

18/10982 . تهران ، ملک: 5497 ، نستعلیق ، مرتضی بن حسین بن مرتضی حسینی ، 1068ق ، 292 برگ [فهرست ملک: 530/3].

19/10983 . تهران ، ملک: 974 ، جلد دوم ایمان و کفر ، نستعلیق ، لطف اللّه بن درویش اشرف نوری ، 1068ق [فهرست ملک: 529/3].

20/10984 . تهران ، دانشگاه تهران: 8508 ، جلد دوم تا عشرت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، جمادی الثانی 1069ق ، 573 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 149/17].

21/10985 . تهران ، سپهسالار: 41 صدر ، جزء یکم: کتاب عقل و توحید ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، رمضان 1069 ق ، با نسخۀ اصل مقابله و تصحیح شده ، 205 برگ [فهرست سپهسالار: 163/5].

22/10986 . قم ، گلپایگانی: 6503/33/53 ، بخشی از اصول (از باب فضل الدعاء و الحث علیه تا آخر کتاب عشرت) ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: چهلم باب من قال أشهد أن لا إله إلا اللّه وحده لا شریک ... باب اول أصل باب فضل الدعاء و الحث علیه ...شرح این باب ...فضیلت دعا است و بیان اینکه اللّه تعالی تحریض کرده ، شرح نسخ و متن احادیث نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، 1069ق ، در حاشیه تصحیح شده و متن خط خوردگی دارد ، یادداشت مقابله ای در 1069ق دارد ، 260 برگ ، 23 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

23/10987 . قم ، آستان معصومیه (س): 3: 10 - 6066 ، طهارت تا حیض ، بدون نام کاتب ، صفر 1070ق ، 23 رجب 1070 ، 321 برگ [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 138].

24/10988 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9501 ، جلد اول و دوم ، نسخ ، محمد طاهر بن حسن کاتب تبریزی ، 1070ق ، تصحیح شده ، 306 برگ [فهرست آستان قدس:

14 / 320].

25/10989 . تهران ، سپهسالار: 1724 ، ایمان و کفر ، نستعلیق ، محمد بن میر حاج ، 1070 ق ، 467 برگ ، 21 سطر [فهرست سپهسالار: 267/1 و 164/5].

26/10990 . قم ، مسجد اعظم: 1799 ، کتاب عقل ، آغاز: پیروی احادیث و آثار ایشان

ص:484

بنمایند ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در سال 1070ق سه بار مقابله شده است ، 273 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 277؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

27/10991 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9505 ، جزء دوم و پنجم ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1071ق ، 168 برگ [فهرست آستان قدس: 322/14].

28/10992 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 298 ، جزء سوم (کتاب الحجة) ، محمد بن غیاث الدین ، 1072ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

29/10993 . قم ، مرعشی: 7651 ، جزء سیزدهم (کتاب صوم) ، نسخ ، اسحاق بن تاری قلی قاجار ، اواخر رمضان 1073 ق، 164 برگ [فهرست مرعشی: 50/20].

30/10994 . تهران ، دانشگاه تهران: 6733 ، کتاب عقل و جهل تا توحید ، نسخ ، شجاع بن شاه ویردی قاجار ، 1065 ق تا 1073 ق ، 394 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

347/16].

31/10995 . تهران ، سپهسالار: 1727 ، صلاة ، نستعلیق ، آقا علی ، 1073 ق ، 194 برگ ، 25 سطر [فهرست سپهسالار: 268/1 و 164/5].

32/10996 . تهران ، سپهسالار: 42 صدر ، کتاب دعا و فضل قرآن و عترت ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، 363 برگ [فهرست سپهسالار: 164/5].

33/10997 . تهران ، ملک: 2755 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، شوال 1074ق ، 328 برگ [فهرست ملک: 529/3].

34/10998 . تهران ، ملک: 5588 ، کتاب الحجة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1074ق ، 210 برگ [فهرست ملک: 531/3].

35/10999 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 64 ، کتاب عقل و توحید ، بدون نام کاتب ، 1074ق [فهرست مدرسۀ حجتیه: 19].

36/11000 . قم ، مرعشی: 4605 ، کتاب حج ، نسخ ، محمد زمان ترکمان ، 22 جمادی الثانی 1075ق ، 442 برگ [فهرست مرعشی: 172/12].

37/11001 . تهران ، دانشگاه تهران: 679 ، جزء یکم (عقل و توحید) ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد باقر بن هدایت حسینی ، رجب 1075ق ، 282 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1385/5].

ص:485

38/11002 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 34 ، ایمان و کفر ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بین 1067 - 1075 ق، تصحیح و مقابله توسط شارح ، 459 برگ [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد:

490].

39/11003 . مشهد ، مدرسۀ فاضلیه: 44 ، ایمان و کفر ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قبل از 1075ق ، وقف در سال 1075ق ، 459 برگ [فهرست مدرسۀ فاضلیه: 71].

40/11004 . قم ، مسجد اعظم: 106 ، عقل و توحید ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1076ق ، 346 برگ ، 19 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 276؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

41/11005 . یزد ، وزیری: 615 ، کتاب هفدهم از سی و سه کتاب کافی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1076ق ، 246 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 525/2].

42/11006 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1879 ، عقل و توحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، غفار بن ملا محمد صالح سلیمان رازانی ، 1076ق ، تصحیح و مقابله در سال 1085ق ، 397 برگ [فهرست الهیات مشهد: 941/3].

43/11007 . تهران ، سپهسالار: 5498 ، عتق تا اطعمه و اشربه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، مقابله شده توسط محمد یوسف در 1078 ق ، با تصحیح سلمان بن خلیل (گویا فرزند مؤلف) در 1091 ق ، 252 برگ [فهرست سپهسالار: 165/5].

44/11008 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 465 ، جزء 27 تا 33 (وصایا ، ارث ، حدود ، دیات ، قضا و شهادات و ایمان و نذور) ، بدون نام کاتب ، 1079ق ، گویا نسخۀ اصل و به خط مؤلف است [فهرست اهدایی رهبری: 169].

45/11009 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13536 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1079ق ، مقابله و تصحیح شده ، 306 برگ [فهرست مجلس: 36/37].

46/11010 . تهران ، ملک: 5585 ، حدود تا ایمان و نذور ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1079ق ، 223 برگ [فهرست ملک: 530/3].

47/11011 . یزد ، وزیری: 1703 ، وصیت تا کفارات ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1079ق ، 492 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1062/3].

48/11012 . قم ، گلپایگانی: 1125/7/25 ، جهاد تا معیشت ، آغاز: بسمله الحمد للّه

ص:486

الذی فضل المجاهدین بأموالهم و أنفسهم ... و بعد چون امر نواب همایون اشرف ارفع اعلی پادشاه ممالک اسلام أعلی اللّه تعالی ... أصل کتاب الجهاد و شرح ، نستعلیق ، علی خان ، یکشنبه 22 صفر 1080ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده است ، 313 برگ ، 22 سطر ، 17*26/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

49/11013 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11539 ، جلد اول ، نستعلیق ، محمد تقی بن شمس الدین محمد جامی ، 1080ق ، 129 برگ [فهرست آستان قدس: 320/14].

50/11014 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1720 ، محمد رضا ، 1080ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

51/11015 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7792 ، جزء چهارم (باب 112 کتاب الإیمان و الکفر تا پایان همین کتاب) ، نستعلیق ، تقی بن محمد حسین مذهب قزوینی ، 1080ق ، 206 برگ [فهرست آستان قدس: 323/14].

52/11016 . یزد ، وزیری: 3577 ، نسخ ، غفار بن محمد صالح ، 1080ق ، 191 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1707/5].

53/11017 . قم ، مرعشی: 9397 ، کتاب الزی و التجمل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، پنجشنبه 17 رمضان المبارک 1081ق ، 150 برگ [فهرست مرعشی: 175/24].

54/11018 . تهران ، ملک: 5586 ، عقل و توحید ، نسخ و نستعلیق ، ملا جلال بن نور الدین محمد بافقی ، 1081ق ، 399 برگ [فهرست ملک: 531/3].

55/11019 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7709 ، نستعلیق ، میر حسین بن میر حسین حسینی بحرینی ، 1082ق ، 237 برگ [فهرست آستان قدس: 327/14].

56/11020 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9493 ، جزء هشتم تا دهم (طهارت ، حیض ، جنائز) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1082ق ، 410 برگ [فهرست آستان قدس:

326/14].

57/11021 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9508 ، جزء هشتم تا یازدهم (طهارت ، حیض ، جنائز و صلاة) ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1082ق ، 348 برگ [فهرست آستان قدس: 327/14].

58/11022 . تهران ، حسین مفتاح: 81 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ربیع الاول 1083ق [نشریۀ

ص:487

نسخه های خطی: 190/7].

59/11023 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7632 ، کتاب الأشربة ، الزی و التجمل و المروة و الدواجن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1083ق ، 182 برگ [فهرست مجلس:

26 / 128].

60/11024 . تهران ، سپهسالار: 1720 ، کتاب حجت ، بدون نام کاتب ، 1083 ق ، 487 برگ ، 21 سطر [فهرست سپهسالار: 267/1 و164/5].

61/11025 . تهران ، ملک: 2749 ، الروضة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1084ق ، 51 برگ [فهرست ملک: 529/3].

62/11026 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 138 ، کتاب الروضة ، شهاب بن شیخ صالح مریدانی ، 1085ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

63/11027 . تهران ، سپهسالار: 1726 ، نکاح ، نستعلیق خوب ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 434 برگ ، 19 سطر [فهرست سپهسالار: 268/1 و 164/5].

64/11028 . تهران ، سپهسالار: 1728 ، اطعمه تا آخر کفارات ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، در سال 1092 ق با نسخۀ اصل مقابله و تصحیح شده ، 727 برگ ، 25 سطر [فهرست سپهسالار: 268/1 و 164/5].

65/11029 . قم ، گلپایگانی: 6156/31/36 ، ایمان و کفر ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی حبب إلینا الإیمان و کره إلینا الکفر و الفسوق و العصیان ...بعد چون به توفیق الهی و به توجه پادشاهی مأمور شد فقیر حقیر خلیل بن الغازی القزوینی عفی اللّه عنهما ، عبارات عربی نسخ معرب و عبارات فارسی نستعلیق ، هادی مهدی ، شنبه 23 صفر 1086ق ، نسخه بدل دارد و علامت بلاغ مقابله و تصحیح دارد ، 353 برگ ، 27 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

66/11030 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9507 ، جزء هشتم تا دهم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1087ق ، مقابله و تصحیح شده ، 344 برگ [فهرست آستان قدس: 327/14].

67/11031 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 154 ، شرح کتاب العقل ، نسخ ، محمد ولی دشت بیاضی ، 1087 ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص 3 - 175» 87 برگ [فهرست مجلس: 175/7].

68/11032 . تهران ، ملک: 2742 ، نستعلیق ، سلمان علی بن عشور ساوجبلاغی ، 1087ق ،

ص:488

413 برگ [فهرست ملک: 529/3].

69/11033 . یزد ، وزیری: 3350 ، کتاب العقل و التوحید ، نسخ و نستعلیق ، حبیب اللّه طالقانی ، 1087ق ، مقابله شده ، 261 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1623/5].

70/11034 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 771 ، جزء 27 تا 33 ، محمد قاسم بن محمد مؤمن مشهدی ، 1088ق ، مقابله شده با نسخه اصل [فهرست اهدایی رهبری: 169].

71/11035 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7793 ، نسخ ، سعید بن مرتضی ، 1089ق ، با نسخۀ اصل مقابله و تصحیح شده [فهرست آستان قدس: 329/14].

72/11036 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13539 ، کتاب دعا ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1089ق ، با نسخۀ اصل مقابله و تصحیح شده ، 147 برگ [فهرست مجلس: 37/37].

73/11037 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4504 ، زکات تا صیام ، نسخ ، محمد بن علی اکبر حسینی ، 1089ق ، مقابله شده [فهرست مجلس: 179/12].

74/11038 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4506 ، بخش نکاح ، نسخ ، محمد صادق کشمیری ، 1089ق ، 281 برگ [فهرست مجلس: 180/12].

75/11039 . تهران ، دانشگاه تهران: 6667 ، کتاب الحجة تا پایان جزء دوم ، نستعلیق ، محمد تقی بن حاج خسرو ، 1089ق ، 452 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

329/16].

76/11040 . تهران ، سپهسالار: 1722 ، عقل و جهل و توحید ، نسخ ، تیمور ، 1089 ق ، 261 برگ ، 25 سطر [فهرست سپهسالار: 266/1 و 164/5].

77/11041 . تهران ، سپهسالار: 1721 ، عقل و جهل و توحید ، بدون نام کاتب ، 1090 ق ، با نسخۀ اصل مقابله و تصحیح شده ، 330 برگ ، 26 سطر [فهرست سپهسالار: 267/1 و 164/5].

78/11042 . یزد ، وزیری: 1582 ، بخشی از کتاب الإیمان و الکفر ، نسخ و نستعلیق ، حاتم بن میر علی ، 1090ق ، 202 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 994/3].

79/11043 . تهران ، دانشگاه تهران: 2995 ، تا پایان جزء دوم ، نسخ و نستعلیق ، تقی بن حسین مذهب قزوینی ، 3 جمادی الاول 1091ق ، متن نسخ و شرح نستعلیق ، 673 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1918/10].

ص:489

80/11044 . تهران ، ملی تهران: /2058ف ، کتاب المعیشة ، نسخ ، محمد طاهر بن بابیل خوینی ، 1091ق ، 278 برگ [فهرست ملی تهران: 59/5].

81/11045 . تهران ، ملی تهران: /209ف ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1091ق ، 153 برگ [فهرست ملی تهران: 205/1].

82/11046 . قم ، مسجد اعظم: 2031 ، کتاب الدعا تا کتاب فضل القرآن ، آغاز: الحمد للّه الذی قال فی کتابه ما یعبأ بکم ، نستعلیق ، محمد کاظم بن محمد زمان طالقانی ، 15 ربیع الاول 1092ق ، 248 برگ ، 19 و 20 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 277؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

83/11047 . اصفهان ، مهدی نجفی: بدون شماره ، کتاب الجهاد تا معیشت ، مظفر علی بن غضنفر علی کاشانی ، 14 ذی قعده 1092ق [فهرست مکتبة النجفی: 234].

84/11048 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1469 ، جزء 15 (کتاب جهاد) ، حبیب اللّه بن ملا محمد باقر طالقانی ، 1092ق [فهرست اهدایی رهبری: 170].

85/11049 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9492 ، جزء پنجم تا هفتم (کتاب دعا ، فضل قرآن و عترت) ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1092ق ، مقابله و تصحیح شده ، 244 برگ [فهرست آستان قدس: 325/14].

86/11050 . تهران ، دانشکدۀ حقوق: 97- ب ، از نیمه دوم حدیث سیزدهم باب نود و یک کتاب نکاح تا پایان طلاق ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد صادق عبد العظیمی ، 1092ق ، متن معرب ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست حقوق تهران: 157].

87/11051 . قم ، مسجد اعظم: 149 ، نکاح ، آغاز: أحله اللّه من النساء سی و هشتم باب وجوه النکاح ، نستعلیق ، عبد الصمد خان بن صلاحیت ، شنبه ربیع الثانی 1093ق ، 188 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 276؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

88/11052 . قم ، مرعشی: 9377 ، طهارت تا پایان جنایز ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سلخ ذی قعده 1093ق ، 359 برگ [فهرست مرعشی: 162/24].

89/11053 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 48 ، جزء 20 تا 25 (کتاب: العتق و الصید و الذباحة و الاطعمة و الاشربة و الزی و التجمل و الدواجن) ، مظفر علی بن غضنفر علی کاشانی ، 1093ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

90/11054 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9504 ، جزء چهارم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ،

ص:490

1093ق ، مقابله و تصحیح شده ، 496 برگ [فهرست آستان قدس: 324/14].

91/11055 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9509 ، جزء یازدهم (صلاة) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1093ق ، مقابله شده است ، 260 برگ [فهرست آستان قدس: 328/14].

92/11056 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9512 ، جزء 26 (دواجن) ، نسخ ، مظفر علی بن غضنفر علی کاشانی ، 1093ق ، 27 برگ [فهرست آستان قدس: 333/14].

93/11057 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 222 ، روضه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1093ق ، مقابله و تصحیح شده [فهرست مدرسۀ نمازی: 114/1].

94/11058 . تهران ، ملک: 5589 ، کتاب الحجة ، نسخ و نستعلیق ، شریف الدین حسین بن جلال الدین محمد حسینی ، 1093ق ، 323 برگ [فهرست ملک: 531/3].

95/11059 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، کتاب هشتم (طهارت) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1093ق ، 108 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

96/11060 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، کتاب نهم (حیض) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1093ق ، 54 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

97/11061 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، کتاب دهم (حیض) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1093ق ، 196 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

98/11062 . تهران ، حسین مفتاح: 71 ، معیشت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 7 رمضان المبارک 1094ق ، مقابله شده است [نشریۀ نسخه های خطی: 190/7].

99/11063 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4502 ، کتاب اطعمه ، نسخ ، محمد علی طالقانی ، 1094ق ، 121 برگ [فهرست مجلس: 178/12].

100/11064 . مشهد ، گوهرشاد: 114 ، کتاب جهاد ، نسخ و نستعلیق ، نجف علی ، 1094ق ، تصحیح و مقابله شده ، 110 برگ [فهرست گوهرشاد: 97/1].

101/11065 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1323 ، کتاب توحید ، آغاز: بسمله هو اللّه ولی کل نعمة یا هو یا من لا هو إلا هو صل علی محمد و آله ، نستعلیق ، شرف الدین حسین حسینی ، 1095 [فهرست الهیات مشهد: 463/2].

102/11066 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9494 ، جزء 11 تا 13 (صلاة ، زکات و صیام) ، نسخ ، محمد کاظم بن محمد صادق ، 1095ق ، مقابله و تصحیح از روی نسخه اصل ، 380 برگ [فهرست آستان قدس: 328/14].

ص:491

103/11067 . تهران ، ملی تهران: /2003ف ، شرح قسمتی از صلاة ، افتادگی دارد ، نسخ ، محمد قاسم بن نور اللّه حسینی طالقانی ، 1095ق ، 636 برگ [فهرست ملی تهران:

5 / 3].

104/11068 . تهران ، ملی تهران: /2941ف ، آغاز: بسمله و به نستعین الحمدللّه الذی جعل الکعبة البیت الحرام ، نسخ ، ابو المظفر علی بن غضنفر ، 1095ق ، 383 برگ [فهرست ملی تهران: 689/7].

105/11069 . تهران ، خانقاه نور بخش: 355 ، نسخ و نستعلیق ، محمد زکی ، 1090 ق تا 1095 ق ، «710ص» 355 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 83/2].

106/11070 . تهران ، مدرسۀ مروی: 256 ، الحج ، محمد کاظم عبد العظیمی ، 1096ق [فهرست مدرسۀ مروی: 167].

107/11071 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 93 ، شرح کتاب الحجة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1096ق ، 196 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 79/2].

108/11072 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 518 ، طهارت و صلاة ، صفحه اول افتاده ، نستعلیق ، حبیب اللّه بن ملا محمد باقر طالقانی ، 1096ق ، مقابله شده [نشریۀ نسخه های خطی: 87/2].

109/11073 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2075 ، از کتاب الوصایا تا پایان کتاب الإیمان و النذور و الکفارات ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... أصل کتاب الوصایا شرح وصایا بفتح واو وتخفیف صادبی نقطه ، انجام: سپاس اللّه راست در اول و آخر ، نسخ ، محمد هاشم بن محمد علی بن علی نیشابوری ، یکشنبه جمادی الثانی 1097ق ، تصحیح شده ، 342 برگ ، 24 سطر [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

110/11074 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1273 ، جزء هشتم تا دهم:

طهارت و حیض و جنائز ، بدون نام کاتب ، 1097ق [فهرست اهدایی رهبری:

169].

111/11075 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6167 ، کتاب دعا ، فضل قرآن و العشرة ، صفحه اول افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، تصحیح و مقابله شده با نسخه اصل در 1097ق ، 359 برگ [فهرست آستان قدس: 118/5].

112/11076 . تهران ، ملی تهران: /2081ف ، کتاب الصلاة ، نستعلیق ، سعید بن سید

ص:492

مرتضی ، 1097ق ، 506 برگ [فهرست ملی تهران: 94/5].

113/11077 . خوی ، مدرسۀ نمازی: 230 ، نستعلیق ، جلال طالقانی دیلمی ، 1097ق ، تصحیح شده [فهرست مدرسۀ نمازی: 117/1].

114/11078 . قم ، مرعشی: 4579 ، کتاب دعا و فضل القرآن و العشرة ، نسخ ، مظفر علی بن غضنفر علی کاشانی ، 22 شعبان 1098ق ، 259 برگ [فهرست مرعشی: 150/12].

115/11079 . قم ، گلپایگانی: 6643/34/13 ، فروع ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز:

نوشتم بسوی مردی طلب می کردم از او که سؤال کند امام رضا علیه السلام را از چاه که می باشد در سرا برای وضو ، نسخ ، جلال الدین بن گنج علی مرندی ، 1098ق ، 286 برگ ، 21 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

116/11080 . یزد ، ابو الفضل سعیدی ریحانی یزدی: بدون شماره ، کتاب الجنائز ، نسخ ، داود بن جانی داودی ، ربیع الاول 1099ق [نشریۀ نسخه های خطی: 461/4].

117/11081 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 424 ، جزء اول و دوم (کتاب عقل و توحید) ، بدون نام کاتب ، 1099ق [فهرست اهدایی رهبری: 169].

118/11082 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9495 ، جزء چهاردهم (حج) ، نسخ ، ولی بن محمد ساوجبلاغ ، 1099ق ، 320 برگ [فهرست آستان قدس: 330/14].

119/11083 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9506 ، جزء پنجم مجموعه ، نسخ ، محمود ، 1099ق ، تصحیح شده ، 287 برگ [فهرست آستان قدس: 322/14].

120/11084 . تهران ، ملی تهران: /2089ف ، زکات و صوم ، نستعلیق ، محمد قدیم بن شیخ علی اصغر ، 1099ق ، 346 برگ [فهرست ملی تهران: 102/5].

121/11085 . قم ، گلپایگانی: 6491/33/41 ، کتاب پانزدهم (کتاب جهاد تا پایان معیشت) ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی فضل المجاهدین بأموالهم و أنفسهم علی القاعدین من المؤمنین ... و بعد چون امر نواب همایون اشرف ... أصل کتاب الجهاد ، نستعلیق و احادیث نسخ معرب ، محمد تقی بن حاجی خسرو ، 1099ق ، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل ذکر شده است ، در پایان علامت بلاغ مقابله و تصحیح دارد از روی نسخه اصل در ربیع الثانی 1099ق بعد از ارتحال مؤلف (شش روز کمتر از هشت ماه) 322 برگ ، 25 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

ص:493

122/11086 . یزد ، وزیری: 3348 ، کتاب الحجة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1099ق ، 125 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1623/5].

123/11087 . تهران ، مدرسۀ مروی: 313 ، کتاب النکاح ، محمد کاظم عبد العظیمی ، 1099ق [فهرست مدرسۀ مروی: 167].

124/11088 . رشت ، فرهنگ: 1 ج ، کتاب العقل و العلم ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 82 برگ [فهرست فرهنگ رشت: 62].

125/11089 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1023 ، کتاب الحجة ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 169].

126/11090 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11551 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، جزء پنجم تا هفتم ، 187 برگ [فهرست آستان قدس: 326/14].

127/11091 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1233 ، جزء 25 و 26: کتاب الزی و التجمل و کتاب الدواجن ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری:

169].

128/11092 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1267 ، جزء 5 و 6 و 7 ، در نسخه یادداشت شده که نسخۀ اصل مؤلف است ، قرن 11ق ، [فهرست اهدایی رهبری:

169].

129/11093 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1276 ، جزء 23 و 24 و 25 (اطعمه و اشربه و زی و تجمل) ، در نسخه یادداشت شده که نسخۀ اصل مؤلف است ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 169].

130/11094 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 12881 ، کتاب معیشت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح و مقابله با اصل ، 334 برگ [فهرست آستان قدس:

331/14].

131/11095 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1341 ، جزء یازدهم: کتاب الصلاة ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 170].

132/11096 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13802 ، جزء چهارم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله و تصحیح شده ، 460 برگ [فهرست آستان قدس: 325/14].

133/11097 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1395 ، جزء هشتم تا یازدهم:

ص:494

طهارت و حیض و جنائز و صلاة ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با تملک علامه مجلسی [فهرست اهدایی رهبری: 1707].

134/11098 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 222 ، جزء چهاردهم: کتاب الحج ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

135/11099 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 230 ، جزء چهارم ایمان و کفر ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

136/11100 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 276 ، جزء پنجم تا هفتم: دعا و فضل قرآن و عشرت ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

137/11101 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 295 ، جزء 12 و 13: زکات و صوم ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

138/11102 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 432 ، نیمه اول کتاب الحجة ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 141].

139/11103 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 466 ، جزء ششم تا هشتم: دعا و فضل قرآن و عشرت ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 169].

140/11104 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7708 ، جزء بیستم تا بیست و ششم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 300 برگ [فهرست آستان قدس: 333/14].

141/11105 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7794 ، جزء 27 و 28: وصایا و مواریث ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 282 برگ [فهرست آستان قدس: 334/14].

142/11106 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 853 ، کتاب المعیشة ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [فهرست اهدایی رهبری: 169].

143/11107 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9489 ، جلد اول و دوم ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله با نسخه اصل ، تصحیح شده ، 251 برگ [فهرست آستان قدس: 319/14].

144/11108 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9490 ، جزء سوم از باب کراهیة التوقیت تا انتهای کتاب الحجة ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 303 برگ [فهرست آستان قدس: 320/14].

145/11109 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9496 ، نکاح ، عقیقه و طلاق ، نسخ ، بدون نام

ص:495

کاتب ، قرن 11ق ، 437 برگ [فهرست آستان قدس: 332/14].

146/11110 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9497 ، جزء بیستم تا بیست و ششم: عتق تا دواجن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 294 برگ [فهرست آستان قدس:

332/14].

147/11111 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9499 ، جزء 31 تا 33: شهادات تا کفارات ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله با نسخه اصل و تصحیح شده ، 120 برگ [فهرست آستان قدس: 335/14].

148/11112 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9503 ، جزء سوم: حجت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، 506 برگ [فهرست آستان قدس: 321/14].

149/11113 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9510 ، جزء دوازدهم و سیزدهم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله و تصحیح شده ، 246 برگ [فهرست آستان قدس:

329/14].

150/11114 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9511 ، جزء دوازدهم و سیزدهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله و تصحیح شده از روی نسخه اصل ، 288 برگ [فهرست آستان قدس: 329/14].

151/11115 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2038 ، کتاب صلاة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «493ص»247 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 906 [فهرست مجلس: 35/6؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 107/3].

152/11116 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2040 ، کتاب العقیقه و الطلاق ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «552ص»276 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی:

عکس 867 [فهرست مجلس: 37/6؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 55/3].

153/11117 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: فیروز 261 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «1238ص»619 برگ [فهرست مجلس: 132/21].

154/11118 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4268 ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی حبب إلینا الإیمان و کره إلینا الکفر و الفسوق ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 387 برگ [فهرست مجلس: 284/11].

155/11119 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4501 ، کتاب حج ، نستعلیق ، بدون نام

ص:496

کاتب ، قرن 11ق ، 230 برگ [فهرست مجلس: 177/12].

156/11120 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4504 ، جهاد تا معیشت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 438 برگ [فهرست مجلس: 179/12].

157/11121 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5718 ، کتاب الحجة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله شده در 1092ق ، «851ص»426 برگ [فهرست مجلس:

168/17].

158/11122 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 5796 ، کتاب الحجة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، «866ص»433 برگ [فهرست مجلس: 227/17].

159/11123 . تهران ، دانشگاه تهران: 2710 ، ایمان و کفر ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 406 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1587/10].

160/11124 . تهران ، دانشگاه تهران: 2994 ، اطعمه تا عتق و تدبیر و مکاتبه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 237 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1918/10].

161/11125 . تهران ، دانشگاه تهران: 3000 ، طهارت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 235 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1930/10].

162/11126 . تهران ، دانشکدۀ ادبیات: حکمت 202 ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، کتاب الدعا [فهرست ادبیات تهران: 26/2 و 51].

163/11127 . تهران ، ملی تهران: /1255ف ، کتاب الحجة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 488 برگ [فهرست ملی تهران: 314/3].

164/11128 . قم ، گلپایگانی: 195/2/15 ، شرح کتاب نکاح و کتاب عقیقه و طلاق ، آغاز:

الحمد للّه علی بلوغ الصافی شرح الکافی کتاب النکاح الذی ...و بعد چون حکم جهان مطاع آفتاب شعاع ناهید ارتفاع اشرف اقدس اعلی صادر شد به اینکه داعی دولت قاهره خلیل بن الغازی قزوینی ، نستعلیق و متن احادیث نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 382 برگ ، 24 سطر ، 18*20 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

165/11129 . قم ، گلپایگانی: 7396/38/16 ، از اول تا آخر کتاب الحجة (کتاب سوم کافی) ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد و آله الحج المعصومین و بعد چون فقیر حقیر خلیل بن الغازی القزوینی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11 و

ص:497

12ق ، نسخه مقابله شده با علامت بلاغ در آخر نسخه ، بسیاری از مطالب نسخه خط خورده و تغییر داده شده است ، 420 برگ ، 29 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

166/11130 . قم ، مسجد اعظم: 1717 ، کتاب الحجة ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: و مخالفان نیز ابتدا به خواب را نقل کرده اند بخاری روایت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح حاشیه از مؤلف ، 315 برگ ، 30 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 276؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

167/11131 . قم ، مسجد اعظم: 3558 ، کتاب توحید و حجت ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز:

چهارم این باب دوم تعمیم آلت دانستن بروشی که شامل ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 384 برگ ، 33 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 277؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

168/11132 . قم ، مسجد اعظم: 72 ، کتاب الحج ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 293 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 276].

169/11133 . تهران ، ملک: 1316 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 214 برگ [فهرست ملک: 529/3].

170/11134 . تهران ، ملک: 2779 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 334 برگ [فهرست ملک: 529/3].

171/11135 . تهران ، ملک: 3034 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 203 برگ [فهرست ملک: 530/3].

172/11136 . تهران ، ملک: 3045 ، حج و مزار ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 388 برگ [فهرست ملک: 530/3].

173/11137 . تهران ، ملک: 5344 ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 204 برگ [فهرست ملک: 530/3].

174/11138 . تهران ، ملک: 5583 ، زکات تا صوم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 238 برگ [فهرست ملک: 530/3].

175/11139 . تهران ، ملک: 5584 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 585 برگ [فهرست ملک: 530/3].

ص:498

176/11140 . تهران ، ملک: 5587 ، طلاق تا اشربه ، نستعلیق ، بافقی ، قرن 11ق ، 331 برگ [فهرست ملک: 531/3].

177/11141 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 150 ، حج تا امر بمعروف و نهی از منکر ، از اول افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، نسخ در احادیث و نستعلیق در شرح [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 490].

178/11142 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 131 ، باب 59 تا 132 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، آغاز: باب پنجاه و نهم اصل باب من تکره معاملته و مخالطته شرح این باب کسی است که ، نسخ ، خلیل بن غازی قزوینی (مؤلف)/ظاهرا ، قرن 11ق ، در حواشی تصحیح شده ، خط خوردگی دارد ، 132 برگ ، 21 سطر [میراث اسلامی ایران: 611/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 174/1].

179/11143 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 174 ، کتاب العقل و التوحید ، آغاز:

برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 381 برگ [فهرست دائرة المعارف:

1 / 162].

180/11144 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، جزء یازدهم: صلاة ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 203 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی:

49].

181/11145 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، جزء چهاردهم: حج ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 318 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

182/11146 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، جزء هفدهم: نکاح ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 331 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

183/11147 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، جزء هجدهم: عقیقه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 39 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

184/11148 . کاشان ، سید محمد حسین علم الهدی رضوی: 47(232) ، نستعلیق ، محمد بن میر حاج قزوینی ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 36/7].

185/11149 . مراغه ، مسجد جامع: 15 ، ازاول کتاب دعا تا اوائل باب 28 (باب النوادر) ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 185 برگ ، 25 سطر [فهرست مسجد جامع مراغه].

ص:499

186/11150 . یزد ، ابو الفضل سعیدی ریحانی یزدی: بدون شماره ، کتاب العشرة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 461/4].

187/11151 . یزد ، ابو الفضل سعیدی ریحانی یزدی: بدون شماره ، کتاب النکاح ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق [نشریۀ نسخه های خطی: 461/4].

188/11152 . قم ، آستان معصومیه (س): 4: 57-5770 ، کتاب الدعاء ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 241 برگ [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 138].

189/11153 . قم ، آستان معصومیه (س): 5890 ، نسخ و نستعلیق ، مصطفی خوانساری ، قرن 11ق ، 84 برگ [فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه: 138].

190/11154 . دامغان ، مدرسۀ فتحعلی بیگ(صادقیه): 55 ، از کتاب زی و تجمل تا پایان مواریث ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: بودن را پنجم أصل عن مسمع بن عبدالملک عن أبی عبداللّه علیه السلام قال ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده با نشانی بلاغ ، 299 برگ ، 25 سطر ، 26*17 [فهرست مدرسۀ فتحعلی بیگ].

191/11155 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11565 ، جزء چهارم ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1100ق ، 367 برگ [فهرست آستان قدس: 325/14].

192/11156 . تهران ، سپهسالار: 1725 ، طهارت و حیض و جنائز و صلاة ، نستعلیق ، محمد ابراهیم بن محمد لاچین قزوینی ، 1101 ق ، 327 برگ ، 26 سطر [فهرست سپهسالار: 267/1 و 164/5].

193/11157 . تهران ، دانشگاه تهران: 681 ، عقل و توحید ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، محمد حسین بن حاج افضل بیک ، 1100ق ، 302 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1387/5].

194/11158 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 37 ، جزء هفدهم و هجدهم:

نکاح و عقیقه ، ابو المظفر ملا احمد بن محمد ایروانی ، 1102ق [فهرست اهدایی رهبری: 168].

195/11159 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 7522 ، کتاب الصلاة ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1104ق ، 275 برگ [فهرست مجلس: 25/26].

196/11160 . تهران ، دانشگاه تهران: 4412 ، باب 68 ، نسخ و نستعلیق ، محمد باقر بن مرتضی حسینی ، 28 جمادی الاول 1106ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «218-261»44

ص:500

برگ [فهرست دانشگاه تهران: 3375/13].

197/11161 . قم ، مسجد اعظم: 3680 ، کتاب عتق تا دواجن ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز:

چهاردهم باب عتق السکران و المجنون و المکره ، نسخ ، حبیب اللّه بن میر فاضل طالقانی ، جمادی الثانی 1107ق ، 342 برگ ، 23 سطر [فهرست مسجد اعظم ،قدیم:

277؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

198/11162 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9500 ، روضه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1112ق ، تصحیح شده ، 431 برگ [فهرست آستان قدس: 334/14].

199/11163 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13083 ، جزء چهاردهم و پانزدهم: حج و جهاد ، برگ اول افتادگی دارد ، نستعلیق ، محمد شریف بن محمد رحیم ، 1113 ق، 371 برگ [فهرست آستان قدس: 330/14].

200/11164 . تهران ، دانشگاه تهران: 673 ، زکات و صوم و اعتکاف و نوادر ، نسخ و نستعلیق ، شهاب الدین محمد شالی ، 1115ق ، شرح نستعلیق و متن نسخ معرب [فهرست دانشگاه تهران: 1391/5].

201/11165 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 496 ، کتاب عتق و تدبیر و صید و ذباحه و اطعمه و اشربه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1117ق ، 261 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 79/2].

202/11166 . تهران ، دانشگاه تهران: 675 ، کتاب نکاح و عقیقه و طلاق ، آغاز: الحمد للّه علی بلوغ الصافی شرح الکافی کتاب النکاح ، نسخ و نستعلیق ، محمد معین بن محمد فصیح ، شعبان 1123ق ، 326 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1393/5].

203/11167 . تهران ، دانشگاه تهران: 677 ، کتاب الوصایا ، مواریث ، حدود ، دیات ، شهادات ، قضایا و احکام ، ایمان و نذور و کفارات ، نسخ و نستعلیق ، محمد معین بن محمد فصیح ، شعبان 1123ق ، 348 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1395/5].

204/11168 . تهران ، دانشگاه تهران: 674 ، کتاب الجهاد و المعیشة ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی فضل المجاهدین بأموالهم ، نسخ و نستعلیق ، محمد معین بن محمد فصیح ، 1123ق ، 248 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1392/5].

205/11169 . یزد ، وزیری: 3398 ، الطهارة و الحیض و الجنائز ، نسخ و نستعلیق ، امام ویردی بن علی اکبر ، 1123ق ، 247 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری:

1639/5].

ص:501

206/11170 . تهران ، دانشگاه تهران: 671 ، کتاب طهارت ، حیض ، جنائز و صلاة ، نسخ و نستعلیق ، محمد معین بن محمد فصیح ، شعبان 1125ق ، متن نسخ ، 373 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1390/5].

207/11171 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 342 ، جزء چهارم: کتاب ایمان و کفر ، بدون نام کاتب ، 1125ق [فهرست اهدایی رهبری: 169].

208/11172 . تهران ، دانشگاه تهران: 672 ، حج ، آغاز: الحمد للّه الذی جعل الکعبة البیت الحرام قیاماً للناس ، نسخ و نستعلیق ، محمد معین بن محمد فصیح ، 1125ق ، نسخ در متن و نستعلیق در شرح ، 301 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1392/5].

209/11173 . تهران ، دانشگاه تهران: 676 ، جزء بیستم تا بیست و ششم: عتق تا دواجن ، نسخ و نستعلیق ، محمد معین بن محمد فصیح ، ربیع الثانی 1126ق ، متن به نسخ ، 285 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1394/5].

210/11174 . قم ، گلپایگانی: 8/36 ، دعا تا معیشت ، محمد معین ، 1132ق ، 160 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

211/11175 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7707 ، جزء هشتم تا شانزدهم: طهارت تا پایان معیشت ، نسخ ، حسن بن هاشم ، 1141ق ، 558 برگ [فهرست آستان قدس:

331/14].

212/11176 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13538 ، کتاب دعا ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، مقابله با نسخۀ اصل توسط محمد کاظم بن آقا محمد صادق در سال 1154ق و تصحیح شده ، 192 برگ [فهرست مجلس: 37/37].

213/11177 . قم ، گلپایگانی: 30/105 ، توحید ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 30 صفر 1160ق ، 319 برگ ، 17 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

214/11178 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9491 ، جزء چهارم: کتاب الإیمان و الکفر ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 233 برگ [فهرست آستان قدس: 324/14].

215/11179 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9502 ، جزء سوم: کتاب الحجة تا اول باب کراهیة التوقیت ، نسخ و نستعلیق ، کل محمد بن خان محمد کاوکانی ، قرن 12ق ،

ص:502

273 برگ [فهرست آستان قدس: 321/14].

216/11180 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2041 ، کتاب عقیقه و طلاق و نکاح ، نسخ ، محمود ، سده 11 یا 12ق ، «1185ص»593 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی:

عکس 868 [فهرست مجلس: 38/6؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 56/3].

217/11181 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: فیروز 255 ، جزء اول و دوم: از اول کتاب تا نماز عید از کتاب صلاة ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، «904ص»452 برگ [فهرست مجلس: 131/21].

218/11182 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4510 ، کتاب الحجة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 274 برگ [فهرست مجلس: 182/12].

219/11183 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4642 ، کتاب الحدود و الدیات و الشهادات و القضایا و الأحکام و الأیمان و النذور و الکفارات ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 175 برگ [فهرست مجلس: 31/13].

220/11184 . تهران ، دانشگاه تهران: 4880 ، کتاب جهاد ، از اول افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، عربی به نسخ [فهرست دانشگاه تهران:

3920/14].

221/11185 . تهران ، دانشگاه تهران: 6342 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 210 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 246/16].

222/11186 . تهران ، ملی تهران: /1983ف ، کتاب عقل ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 120 برگ [فهرست ملی تهران: 480/4].

223/11187 . تهران ، ملی تهران: /206ف ، کتاب العقل و الجهل ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 259 برگ [فهرست ملی تهران: 203/1].

224/11188 . تهران ، ملی تهران: /2239ف ، آغاز: حدیث دوم عن ابی ابراهیم انه قال ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، (منتخبی است از شرح اصول کافی ملا خلیل) ، «275-492» 109 برگ [فهرست ملی تهران: 354/5].

225/11189 . تهران ، ملی تهران: /2489ف ، کتاب عقیقه ، طلاق ، عتق و تدبیر ، صید و ذبایح ، نستعلیق ، عبد الغفار بن محمد صالح ، قرن 12ق ، 259 برگ [فهرست ملی تهران: 662/5].

ص:503

226/11190 . قم ، گلپایگانی: 19/22 ، محمد کاوکانی ، قرن 12ق ، 231 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای].

227/11191 . قم ، گلپایگانی: 224/2/44 ، اصول (از باب فضل دعا تا انتهای کتاب عشرت) ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: هفدهم باب الاجتماع فی الدعاء ... شصتم باب دعوات موجزات لجمیع الحوائج للدنیا و الآخرة بدانکه آنچه در این شرح مذکور می شود در توضیح آیاتی که از متشابهات است ... باب اول اصل باب فصل ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در حاشیه دارای علامات تصحیح و بلاغ است ، 272 برگ ، 19 سطر ، 17*25 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

228/11192 . قم ، گلپایگانی: 942/6/32 ، دیات تا شهادات ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین . . . و بعد چون فقیر حقیر خلیل بن الغازی القزوینی عفی اللّه عنه ... مأمور شد بصافی شرح کافی ، نسخ و روایات نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 343 برگ ، 25 - 26 سطر ، 17/5*29 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

229/11193 . تهران ، ملک: 3037 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 203 برگ [فهرست ملک: 530/3].

220/11194 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2634 ، کتاب حجت(باب کراهت توقیت) تا پایان جزء دوم از کتاب حجت ، آغاز: یمحو اللّه ما یشاء و یثبت و عنده ام الکتاب قال أبوحمزة فحدثت ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 254 برگ ، 23 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

231/11195 . یزد ، وزیری: 1573 ، آغاز: از اول افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 174 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 992/3].

232/11196 . مشهد ، گوهرشاد: 1244 ، کتاب صیام ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی جعل الصوم جنة من النار و صلی اللّه علی محمد و آله الأبرار ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست گوهرشاد: 1872/4].

233/11197 . مشهد ، گوهرشاد: 1308 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین ... باب وجوب الجمعة و فضلها ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست گوهرشاد:

191/24].

ص:504

234/11198 . مشهد ، گوهرشاد: 29 ، کتاب فضل القرآن و دعا و طهارت ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و بعد چون فقیر حقیر خلیل بن ... أصل کتاب فضل القرآن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 290 برگ [فهرست گوهرشاد: 29/1].

235/11199 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 31 ، جهاد تا احیاء موات ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12 ق، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست الهیات تهران: 708/1].

236/11200 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 126 ، کتاب الزی و التجمل تا کتاب المواریث ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 490].

237/11201 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 318 ، آغاز: الباب الخامس و الثمانون باب من ادعی الإمامة و لیس لها بأهل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در حاشیه تصحیح شده ، 221 برگ [میراث اسلامی ایران: 611/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام :

175/1].

238/11202 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 162 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [نشریۀ نسخه های خطی: 87/2].

239/11203 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی: 286 ، توحید ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 11 و 12 ق [نشریۀ نسخه های خطی: 87/2].

240/11204 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 7943/54/33 ، کتاب النکاح تا آخر کتاب العقیقة ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: امام گفت که پس فراخ کرد اللّه تعالی بر آن جوان ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 234 برگ ، 26 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

241/11205 . یزد ، مدرسۀ عبد الرحیم خان(سریزدی): 139 ، کتاب الحجة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [نشریۀ نسخه های خطی: 423/4].

242/11206 . قم ، دار الحدیث: 173 ، کتاب الحج ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز:

فرشتگان از عقب شیطان می روند تا ایشان پنهان می شوند و در دریا یا دریای محیط عرض نمودم که بچه سبب نو حاجی را داخل شدن در کعبه ، انجام: که من بیگناه را نفرین می کنی ... آنست که لغزیدن سبب ضرب نیست و رم کردن سبب ضرب است و دلالت ندارد و چون ممکن است که از ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در اثنای نسخه تملکی در 9 ربیع 1189ق ، 250 برگ ، 21 سطر [فهرست دار الحدیث].

ص:505

243/11207 . قم ، آستان معصومیه (س): 617 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 148 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 246/2].

244/11208 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14706 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1262ق [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

245/11209 . تهران ، سپهسالار: 5486 ، زکات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1268ق ، 170 برگ [فهرست سپهسالار: 165/5].

246/11210 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2039 ، کتاب الزکاة ، نسخ ، محمد حسن روضه خوان ، 1293ق ، تصحیح شده ، «328ص»164 برگ ، سابقه: مرکز احیاء میراث اسلامی: عکس 898 [فهرست مجلس: 36/6؛ فهرست عکسی مرکز احیاء: 3 / 98].

247/11211 . خوانسار ، فاضل خوانساری: 222 ، عنوان معرفی: حاشیة علی الکافی ، شکسته نستعلیق ، محمد تقی گلپایگانی ، قرن 13ق ، فارسی ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «39ر39پ»1 برگ [فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانساری: 173/1].

248/11212 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 9498 ، جزء 27 تا 32: وصایا و مواریث و شهادات و قضایا ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 175 برگ [فهرست آستان قدس: 335/14].

249/11213 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4507 ، طهارت و صلاة ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 450 برگ [فهرست مجلس: 180/12].

250/11214 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4508 ، ایمان و کفر ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح و مقابله شده ، 301 برگ [فهرست مجلس: 181/12].

251/11215 . تهران ، ملی تهران: /2066ف ، کتاب الحجة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 458 برگ [فهرست ملی تهران: 76/5].

252/11216 . تهران ، ملی تهران: /2477ف ، کتاب المعیشة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 360 برگ [فهرست ملی تهران: 651/5].

253/11217 . تهران ، ملی تهران: /600ع ، عقل و جهل ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 239 برگ [فهرست ملی تهران: 85/8].

254/11218 . تهران ، سپهسالار: 8165 ، از دیات تا کفارات ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن

ص:506

13ق ، 95 برگ [فهرست سپهسالار: 165/5].

255/11219 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 13/2 ، کتاب حجت ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سدۀ 13 ق [فهرست الهیات تهران: 708/1].

256/11220 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 31/1 ، کتاب توحید ، نستعلیق ، فضل بن علی ، سده 12 و 13 ق [فهرست الهیات تهران: 708/1].

257/11221 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، جزء بیست و پنجم: کتاب الحدود ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق ، 65 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی:

49].

258/11222 . قم ، رضا استادی: بدون شماره ، جزء سی و سوم: کتاب ایمان و نذور و کفارات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13 ق، 22 برگ [فهرست یکصد و شصت نسخه خطی: 49].

259/11223 . قم ، آستان معصومیه (س): 538 ، آغاز: أصل فقال له و کیف ذلک جلست إلیه فلما لم یبق عنده ، ثلث ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 146 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 160/2].

260/11224 . قم ، آستان معصومیه (س): 735 ، آغاز تا پایان کتاب الحجة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 395 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 366/2].

261/11225 . رشت ، فرهنگ: 266د ، کتاب الدعاء و فضل القرآن ، نستعلیق ، شاه محمد طالقانی ، بدون تاریخ کتابت [فهرست فرهنگ رشت: 62].

262/11226 . قم ، مرعشی: 10304 ، حج ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 318 برگ [فهرست مرعشی: 243/26].

263/11227 . قم ، مرعشی: 10654 ، صوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 135 برگ [فهرست مرعشی: 110/27].

264/11228 . قم ، مرعشی: 10758 ، طهارت تا احکام جنائز ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، نسخه روایت ها معرب ، 271 برگ [فهرست مرعشی: 186/27].

265/11229 . قم ، مرعشی: 1890 ، کتاب صلاة ، آغاز: حمداً لجاعل الصلاة عماد الإسلام تعظیماً للصلوة علی محمد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 280 برگ [فهرست مرعشی: 266/5].

ص:507

266/11230 . قم ، مرعشی: 1903 ، طهارت و حیض و جنائز ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 209 برگ [فهرست مرعشی:

275/5].

267/11231 . قم ، مرعشی: 2222 ، کتاب صلاة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 331 برگ [فهرست مرعشی: 212/6].

268/11232 . قم ، مرعشی: 4590 ، طهارت ، نسخ و نستعلیق ، خیر الدین بن علی افضل ، بدون تاریخ کتابت ، متن روایت ها نسخ ، 91 برگ [فهرست مرعشی: 160/12].

269/11233 . قم ، مرعشی: 7251 ، کتاب توحید و عقل ، نستعلیق ، خلیل بن غازی قزوینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، عربی ، متن روایت ها نسخ معرب ، 93 برگ [فهرست مرعشی: 47/19].

270/11234 . قم ، مرعشی: 9852 ، دیات تا کفارات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 278 برگ [فهرست مرعشی: 168/25].

271/11235 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1716 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

272/11236 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1717 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

273/11237 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1718 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

274/11238 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1719 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

275/11239 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1721 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

276/11240 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1723 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

277/11241 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1724 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

278/11242 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 1725 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت

ص:508

[فهرست الفبایی آستان قدس: 379].

279/11243 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2061 ، تا آخر کتاب عقل و توحید ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 222 برگ [فهرست آستان قدس: 117/5].

280/11244 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2062 ، کراهیة التوقیت تا آخر باب الأنفال ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شرح نستعلیق و متن نسخ ، 353 برگ [فهرست آستان قدس: 118/5].

281/11245 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2063 ، کتاب الحجة ، نستعلیق ، عبد الحکیم بن محمد صادق ، بدون تاریخ کتابت ، 264 برگ [فهرست آستان قدس: 117/5].

282/11246 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6166 ، کتاب الحجة تا اواخر باب الفیء و الأنفال ، افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، متن نسخ و شرح نستعلیق ، تصحیح شده ، 371 برگ [فهرست آستان قدس: 118/5].

283/11247 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12456 ، دعا و عشرت ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 256 برگ [فهرست مجلس: 409/35].

284/11248 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13535 ، کتاب عقل و توحید ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 207 برگ [فهرست مجلس: 35/37].

285/11249 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13537 ، کتاب توحید ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، احادیث نسخ معرب ، تصحیح شده ، 191 برگ [فهرست مجلس: 36/37].

286/11250 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعه خویی 154 ، کتاب التوحید ، نسخ ، محمد علی بن ملا رجبعلی ، 1124 ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مجلس:

176/7].

287/11251 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 33 ، کتاب المعیشة ، افتادگی دارد ، آغاز:

الحمدللّه الذی جعل لعباده فی الأرض معایش ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 217 برگ [فهرست مجلس: 15/2].

288/11252 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4503 ، وصایا تا کفارات ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 461 برگ [فهرست مجلس: 178/12].

289/11253 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 832 ، شرح 9 کتاب از فروع ، بدون نام

ص:509

کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 828 برگ [فهرست مجلس: 56/3].

290/11254 . تهران ، دانشگاه تهران: 1152 ، کتاب ایمان و کفر ، آغاز: الحمد للّه الذی حبّب إلینا الإیمان ، نسخ معرب و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخه اصل مؤلف ، 480 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2308/6].

291/11255 . تهران ، دانشگاه تهران: 678 ، کتاب الروضة ، نسخ معرب و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، متن نسخ معرب ، 399 برگ [فهرست دانشگاه تهران:

1396/5].

292/11256 . تهران ، دانشگاه تهران: 682 ، کتاب ایمان و کفر ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی حبب إلینا الإیمان و کره إلینا ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شاید نسخه اصل ، 301 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1389/5].

293/11257 . تهران ، دانشگاه تهران: 914 ، جزء ششم و هفتم: کتاب فضل القرآن و العشرة ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 303 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1389/5].

294/11258 . تهران ، ملی تهران: 123ر ، کتاب الحجة ، آغاز: بسمله و به نستعین الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد و آله الحجج المعصومین و بعد چون فقیر حقیر خلیل بن الغازی القزوینی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عصر شارح ، 271 برگ [فهرست ملی تهران: 115/1].

295/11259 . قم ، گلپایگانی: 1115/7/15 ، جهاد تا معیشت ، آغاز: بسمله الحمد للّه الذی فضل المجاهدین بأموالهم و أنفسهم علی القائدین من المؤمنین ... و بعد چون امر نواب همایون اشرف ... اصل کتاب الجهاد شرح الجهاد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح دارد ، 275 برگ ، 30 سطر ، 16/5*30/5 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

296/11260 . قم ، گلپایگانی: 19/22 ، جلد دوم ، نستعلیق ، محمد بن خان محمد کاوکانی ، بدون تاریخ کتابت ، 231 برگ [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 183/1].

297/11261 . قم ، گلپایگانی: 6407/32/107 ، اصول (شرح کتاب عقل و شرح کتاب توحید) ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و احادیث نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، با نسخۀ اصل در بلدۀ لاهور مقابله

ص:510

شده است ، 320 برگ ، 33 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

298/11262 . قم ، گلپایگانی: 6495/33/45 ، اصول (کتاب فضل قرآن تا پایان کتاب عشرت) ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد و آله اجمعین و بعد چون فقیر حقیر خلیل بن الغازی القزوینی مأمور شد بصافی شرح کافی ....شروع نمود در شرح کتاب فضل القرآن که کتاب ششم است ، متن نستعلیق و احادیث نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، 121 برگ ، 19 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

299/11263 . قم ، گلپایگانی: 6843/35/23 ، کتاب حجت ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز:

بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلاة علی محمد و ... و بعد چون فقیر خلیل بن الغازی القزوینی ...صافی شرح کافی ابی جعفر محمد بن یعقوب ، نسخ معرب و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده است ، 243 برگ ، 25 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

300/11264 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2075 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین ... أصل کتاب الوصایا ، انجام: و سپاس اللّه راست در اول و آخر ، نسخ ، محمد هاشم بن محمد علی بن علی نیشابوری ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مرکز احیاء:

/6مخطوط].

301/11265 . یزد ، وزیری: 3353 ، حدود و دیات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 257 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1625/5].

302/11266 . یزد ، وزیری: 3384 ، کتاب دعا ، نسخ ، خان محمد طباطبایی ، بدون تاریخ کتابت [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1635/5].

303/11267 . یزد ، وزیری: 3397 ، کتاب الحج ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 489 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1639/5].

304/11268 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1087 ، جلد سوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، توسط ابوذر فرزند مؤلف بر وی قرائت و تصحیح شده در سال 1068ق با امضای شارح [فهرست مدرسۀ غرب: 34].

ص:511

305/11269 . همدان ، مدرسۀ غرب: 1737 ، روضه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 34].

306/11270 . همدان ، مدرسۀ غرب: 7524 ، فضل القرآن تا آخر کافی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ غرب: 34].

307/11271 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 894 ، زکات و صوم ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «732ص»366 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 678].

308/11272 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 895 ، کتاب الدعاء ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «744ص»372 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 664].

309/11273 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان): 896 ، کتاب الحجة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «1340ص» 670 برگ [فهرست سلطنتی ، دینی: 666].

310/11274 . مشهد ، مدرسۀ نواب: 119 ، شرح دیباچه و کتاب التوحید ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، گویا نسخه اصل ، با وقفنامه ای به خط مؤلف در سال 1075ق ، با تصحیح و تبدیل [فهرست دو کتاب خانۀ مشهد: 490].

311/11275 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 346 ، کتاب الدعاء و کتاب العشرة ، آغاز:

فضل الدعا بالضم و المد الرغبة إلی اللّه تعالی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با مهری به تاریخ 1120ق ، 218 برگ ، 32 سطر [میراث اسلامی ایران:

612/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 175/1].

312/11276 . قزوین ، مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 43 ، آغاز: باب شصت و ششم أصل باب الإشارة و النص علی الحسین بن علی علیه السلام ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 128 برگ ، 26 سطر [میراث اسلامی ایران: 611/10؛ فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام : 174/1].

313/11277 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 52 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 370 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 79/2].

314/11278 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 54 ، کتابهای: دیات ، شهادات ، قضا و احکام ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 335 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 79/2].

315/11279 . شیراز ، ملی فارس: 639 ، از اول و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 252 برگ [فهرست ملی فارس: 224/2].

ص:512

316/11280 . تهران ، خانقاه نور بخش: 390 ، وصیت تا شهادات ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «1152ص»576 برگ [فهرست خانقاه نوربخش:

1042].

317/11281 . تهران ، خانقاه نور بخش: 391 ، دعا تا پایان العشرة ، نستعلیق ، محمد معصوم دشت بیاضی ، بدون تاریخ کتابت ، «446ص»223 برگ [فهرست خانقاه نوربخش:

104/2].

318/11282 . تهران ، مدرسۀ چهل ستون: 250 ، کتاب الإیمان و الکفر ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [آشنایی با چند نسخه خطی: 361].

319/11283 . قم ، مدرسۀ حجتیه: 91 ، کتاب زکات و صوم ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مدرسۀ حجتیه: 19].

320/11284 . کاشان ، سید محمد حسین علم الهدی رضوی: 46(229) ، حج ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسحۀ اصل ، پایان شعبان 1074 ق [نشریۀ نسخه های خطی: 36/7].

321/11285 . کاشان ، سید محمد حسین علم الهدی رضوی: 44-199 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، دو بار مقابله شده [نشریۀ نسخه های خطی: 36/7].

322/11286 . کاشان ، سید محمد حسین علم الهدی رضوی: 45-470 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح و مقابله شده [نشریۀ نسخه های خطی: 36/7].

323/11287 . قم ، مدرسۀ حجازیها: 7583/51/43 ، از اول کتاب الصلاة تا نیمه اعتکاف ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 333 برگ ، 25 سطر [فهرست مدرسۀ حجازیها].

324/11288 . قم ، آستان معصومیه (س): 130 ، کتاب عقل و جهل تا باب سی ام از کتاب توحید ، از اول افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 263 برگ [فهرست آستان معصومیه(س): 154/1].

325/11289 . زنجان ، امام جمعه زنجان: بدون شماره ، کتاب الزکاة تا الأیمان و النذور ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [دلیل المخطوطات: 117].

326/11290 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1095 ، کتاب یازدهم (صلاة) ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 23 سطر ، 18*26 [فهرست مؤید: 95/3].

ص:513

327/11291 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1222 ، اول نکاح تا آخر عقیقه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله شده با نسخه اصل وبلاغ دارد ، 424 برگ ، 21 سطر ، 15*25 [فهرست مؤید: 190/3].

328/11292 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1256 ، کتاب تجارت ، از آغاز وانجام افتادگی دارد ، آغاز: لأبی موسی عندی ألف و سبعمئه دینار ، انجام: ناسخ حکمی از احکام شرایع سابقه بود جایز است که ، نسخ و نستعلیق ، محمد هادی بن محمد امین قزوینی ، یکشنبه 12 ربیع الاول؟ ، 263 برگ ، 29 سطر ، 18/5*29 [فهرست مؤید:

215/3].

1986 . صبر ، مقاله در ...

(فارسی و عربی)

از: مؤلف ناشناخته

احادیثی است به عربی و فارسی در موضوع صبر .

آغاز: الصبر نصف الإیمان یعنی صبر نیمه ایمان است.

نسخه ها:

11293 . تهران ، دانشگاه تهران: 2896 ، نستعلیق ، احمد بن محمد طاهر ، چهارشنبه 5 صفر 1319ق ، کامل ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، «200 - 203» 4 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1745/10].

1987 . صحاح الأخبار

(عربی)

گویا از: حسن بن یوسف بن مطهر ، علامه حلی (م 726 ق)

شامل احادیث فقهی صحیح السند است که گویا از کتب اربعه انتخاب شده است.

بر برگ اول نسخه نوشته است: صحاح الأخبار علامه .

آغاز: کتاب النکاح و فیه أبواب محمد بن یعقوب عن محمد بن یحیی.

نسخه ها:

11294 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1190 ، نکاح تا دیات ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، سده 10 و 11 ق ، رقعی [فهرست اهدایی رهبری: 171].

ص:514

1988 . الصحاح من الآثار فی فضائل النبی و الأئمة الأطهار علیهم السلام

(عربی)

از: عباس طوّاری یزدی (معاصر)

آغاز: الحمد للّه رب العالمین أما بعد فهذا رسالة جمعنا فیها الأحادیث المعتبرة من الصحاح و الحسان.

نسخه ها:

11295 . یزد ، وزیری: 3932 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، عباس طوّاری (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 58 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1852/5].

1989 . صحائف الأربعین فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بسمله قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم أنا مدینة العلم و علی بابها.

نسخه ها:

11296 . تهران ، دانشگاه تهران: 7582 ، آغاز: برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، ابو الفتح ، ذی حجه 1292ق ، 61 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 640/16].

1990 . صحیفة الأبرار فی مناقب الأطهار علیهم السلام

(عربی)

از: محمد تقی بن محمد مامقانی ، حجة الإسلام (نیر تبریزی) ( 1312 ق)

کتاب مفصلی است مشتمل بر هزار حدیث و هر صد حدیث در یک جزء ، در فضایل ، مناقب و معجزات حضرات معصومین علیهم السلام و اثبات امامت و خلافت آنان . مؤلف کتابش را در دو قسم ( 1 . در طرایف فضایل ، 2 . در غرایب افعال آنان) تنظیم نموده و در آغاز چند عنوان است دارای مطالب کلی و در خاتمه سه توقیف است مشتمل بر معرفی مصادر کتاب و طریق روایت آنها . او دنبال بسیاری از احادیث ، بیاناتی مفید از خود آورده و کتاب را در روز پنج شنبه 26 صفر 1290 ق در تبریز به پایان رسانده است .

[الذریعة: 15/15]

آغاز: الحمد للّه الذی جعل الحمد من غیر حاجة منه إلی حامدیه.

ص:515

نسخه ها:

11297 . قم ، مرعشی: 8330 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، محمد تقی مامقانی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 584 برگ [فهرست مرعشی: 292/21].

1 صحیفة أهل البیت علیهم السلام

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام

رجوع کنید به: صحیفة الرضا علیه السلام .

1991 . صحیفة الرضا علیه السلام (الرضویات ، صحیفة أهل البیت ، الصحیفة الرضویة)

(عربی)

از: امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام ( 202 ق)

رسالۀ معروفی است که در آن حدود دویست و چهل حدیث از حضرت رضا علیه السلام گرد آوری شده است . در اول نسخه های این رساله ، اسانید مختلفی ذکر شده که مشهورترین آنها روایتِ ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی در روز پنج شنبه غرۀ رجب 529ق است .

آغاز روایت طبرسی: «بسمله . أخبرنا الشیخ الإمام الأجل العالم الزاهد أمین الإسلام ثقة الإسلام أمین الرؤساء أبوعلی الفضل غرة شهر اللّه الأصم رجب سنة تسع و عشرین و خمسمئة قال أخبرنا الشیخ الإمام السید الزاهد أبوالفتح عبداللّه بن الکریم بن هوازن القشیری .. .قال حدثنی أبی سنة ستین و مئتین قال حدثنی علی بن موسی الرضا علیه السلام سنة أربع و تسعین و مئة... یقول اللّه عز و جل لا إله إلا اللّه حصنی فمن دخل حصنی أمن من عذابی و بإسناده قال قال رسول اللّه» .

روایت دیگر این صحیفه ، روایتِ عبدالعلی سبزواری است با این سند:

آغاز روایت عبدالعلی سبزواری: «هذه إسنادنا فی روایة هذه الصحیفة المنسوبة إلی حضرت علی بن موسی الرضا علیه و علی آبائه من اللّه التحیة و الرضوان أخبرنا الشیخ الفاضل العالم الکامل قطب السالکین مؤید الإسلام و المسلمین مولانا عبدالعلی بن عبدالحمید بن محمد سبزواری و هو یروی عن الشیخ جلال الدین ابن محمد بن عبید اللّه القائنی و هو یروی عن تاج الدین ابراهیم بن قغاع طبسی کیلکی و هو عن شیخه غیاث الدین هبة اللّه بن یوسف عن جده صدر الدین

ص:516

ابراهیم بن محمد بن المؤید الحموی عن ابن العساکر عن أبی الروح الصوفی الهروی عن زاهر بن طاهر قال أخبرنا أبوالقاسم عبداللّه بن أحمد بن عامر الطائی بالبصرة قال حدثنی أبی قال قال حدثنی الإمام علی بن موسی الرضا علیه السلام ... یقول اللّه عز و جل لا اله إلا اللّه حصنی» .

چاپ: طهران ، 1377 ق ، سربی ، رقعی ، به اهتمام حسین علی محفوظ ، 44 صفحه ؛ قم ، مدرسۀ امام مهدی علیه السلام ، 1366 ش ، 326 ص.

[الذریعة: 16/15 ؛ مشار عربی: 587 ؛ بحار الأنوار: 2/1 ؛ التراث العربی: 464/3]

نسخه ها:

1/11298 . قم ، مرعشی: عکس 140 (از روی نسخۀ واتیکان) ، آغاز: أخبرنا القاضی الأجل أبو عبد اللّه محمد بن عبد اللّه بن محمد بن ابی النجم قرائة علیه . . . قال حدثنا ابوالقاسم عبداللّه بن احمد بن عامر ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 7ق ، 14 برگ [فهرست عکسی مرعشی: 134/1].

2/11299 . تهران ، مجلس سنا: 876 ، عنوان معرفی: روایات منقول از امام رضا علیه السلام ، آغاز:

بسمله أخبرنا الشیخ الإمام أبو عبد اللّه الحسین بن عبد الملک بن الحسین الجلال باصبهان فی داره بدارالبطیخ الحادی عشر من شهر رمضان سنة تسع عشر و خمسمئة قال اخبرنا الشیخ عثمان سعید بن احمد محمد نعیم الصوفی المعروف بالعیار ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 8 ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص353 - 368» 8 برگ ، سابقه: محقق طباطبایی: میکروفیلم 97 [فهرست مجلس سنا: 81/2؛ یادنامۀ محقق طباطبایی: 1510/3].

3/11300 . قم ، مسجد اعظم: 2745 ، بدون نام کاتب ، 848ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 585].

4/11301 . قم ، مرعشی: 3619 ، نسخ ، بمان بن محمد بن جلال الدین کبودراز الحسنی الاسترآبادی ، غرّه صفر 851 ق ، 31 برگ [فهرست مرعشی: 17/10].

5/11302 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6168 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ ، اسماعیل بن عبد المؤمن قاینی ، 881 ق ، احمد بن عامر طایی از امام رضا علیه السلام روایت می کند ، تصحیح و مقابله در سال 1086ق ، 34 برگ [فهرست آستان قدس: 119/5].

6/11303 . قم ، مرعشی: 5358 ، نسخ ، فضل اللّه ، 882 ق ، رسالۀ سوم مجموعه ،

ص:517

«47پ75پ»29 برگ [فهرست مرعشی: 141/14].

7/11304 . تهران ، ملک: 2058 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 885 ق ، به روایت ابو علی طبرسی ، رسالۀ اول مجموعه ، «4ر29ر»26 برگ [فهرست ملک: 417/5].

8/11305 . تهران ، دانشگاه تهران: 1947 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 923ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «80 ر97پ»18 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 565/8].

9/11306 . تهران ، دانشگاه تهران: 8870 ، نسخ معرب ، بدون نام کاتب ، شوال 930ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «71پ96پ»26 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 239/17].

10/11307 . تهران ، دانشکدۀ علوم قرآنی: 5 ، عنوان معرفی: الأحادیث الموثقة الرضویة ، آغاز: أخبرنا الشیخ الإمام الحافظ أبو العلاء الحسن بن أحمد عطار همدانی ... قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله قال جبرئیل عن الرب تعالی لا إله إلا اللّه حصنی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، جمادی الثانی 934ق ، با ترجمه بین سطور ، با حواشی ، رسالۀ اول مجموعه [مجلۀ وقف میراث جاویدان: 128/9].

11/11308 . قم ، مرعشی: 4115 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 13 رمضان المبارک 946ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «30پ31ر»2 برگ [فهرست مرعشی: 131/11].

12/11309 . تهران ، دانشگاه تهران: 964 ، آغاز: بسمله و به نستعین قال الإمام الهمام أبو الحسن علی ، نسخ ، سلام اللّه بن میر شیخ حسینی ، 18 جمادی الاول 949ق ، 38 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1396/5].

13/11310 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1995 ، حسن ظهیر بن فاضل ظهیر حسینی کور سرخی ، 951ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 20 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 162/2].

14/11311 . تهران ، دانشگاه تهران: 2625 ، نستعلیق ، لطیف بن عبد الباقی طالقانی ، 953ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «133 - 174» 42 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1500/9].

15/11312 . تهران ، دانشگاه تهران: 3698 ، نسخ ، هادی بن مهدی بن محمد حسینی افطسی ، 15 ذی حجه 954ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «88پ134پ»47 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2703/12].

16/11313 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 513 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 959ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ37ر»37 برگ [فهرست مجلس: 228/22].

ص:518

17/11314 . یزد ، وزیری: 2276 ، آغاز: قال أبو الحسن علی بن موسی الرضا ... سنة أربع و تسعین و مئة ، نسخ ، عبد اللّه ، 966 ، رسالۀ سوم مجموعه ، «317-345»29 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1228/4].

18/11315 . قم ، مرعشی: 1250 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، اخی محمد بن اخی احمد تبریزی ، 4 صفر 971ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ - 15پ» 15 برگ [فهرست مرعشی: 53/4].

19/11316 . قم ، طبسی حائری: 672 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سه شنبه شوال 979 ق (نوروز) ، رسالۀ سوم مجموعه ، 26 برگ [فهرست کتاب خانۀ طبسی].

20/11317 . قم ، مسجد اعظم: 2677 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سلخ جمادی الاول 989ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 22 برگ [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 578؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید].

21/11318 . قم ، گلپایگانی: 2104/11/204 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، حدود 1021ق ، در پایان نسخه روایت سبزواری نیز تحریر شده که در کتابشناسی ذکر گردید ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «23پ40پ»17 برگ ، 13-14 سطر ، 10*16 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

22/11319 . مشهد ، گوهرشاد: 921 ، آغاز: برابر روایت سبزواری ، نسخ ، شمس الدین محمد بن ملا خواجه مازندرانی ، 1028ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، 23 برگ [فهرست گوهرشاد: 1258/3].

23/11320 . کرمانشاه ، سید مرتضی نجومی: بدون شماره ، علی بن احمد معلم سمنانی ، 6 ذی حجه 1032ق ، سمنان ، رسالۀ دوم مجموعه [دلیل المخطوطات: 277].

24/11321 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1415 ، نسخ ، محمد امین بن حسن طالقانی ، 1037ق ، رسالۀ اول مجموعه ، 43 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 90/2].

25/11322 . قم ، گلپایگانی: 4799/24/99 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، محمد بن محمد جزایری ، سه شنبه 16 جمادی الاول 1050ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 20 برگ ، 15 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 52/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

26/11323 . تهران ، دانشگاه تهران: 2083 ، نسخ ، محمد مؤمن جرفادقانی ، 1059ق ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 706/8].

ص:519

27/11324 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 12354 ، آغاز: از اول افتادگی دارد ، نسخ ، شهاب الدین احمد حسینی صفوی ، 1069ق ، 29 برگ [فهرست مجلس: 312/35].

28/11325 . تهران ، مدرسۀ مروی: 521 ، اسماعیل بن محمد صالح حسینی ، 1071ق ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست مدرسۀ مروی: 284].

29/11326 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 589 ، نسخ ، محمد رضا ، 1071ق ، با تصحیح در حاشیه ، رسالۀ اول مجموعه ، 45 برگ ، 11 سطر ، 9 * 17 [فهرست مؤید: 98/2].

30/11327 . تهران ، حسین مفتاح: 348 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، صفر 1073ق [نشریۀ نسخه های خطی: 234/7].

31/11328 . تهران ، ملی تهران: 3546 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1073ق ، تصحیح شده و حاشیه دارد ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 42 برگ ، 18 سطر ، 12 * 21 [فهرست ملی تهران: 87/16].

32/11329 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4322 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ ، حیدر بن علی بن اسماعیل هاشمی گرگی ، 1077ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «123پ - 138پ» 16 برگ [فهرست مجلس: 17/12].

33/11330 . قم ، گلپایگانی: 684/4/154 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ جلی زیبا ، نور الدین محمد بن عبد الرحمن ، 1083ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 71 برگ ، 11/5*19 [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

34/11331 . تهران ، دانشگاه تهران: 2124 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1093ق ، 19 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 763/9].

35/11332 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 426 ، نسخ ، محمد مؤمن حسینی ، 1094ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ19پ»19 برگ [فهرست مجلس:

22 / 175].

36/11333 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 4530 ، آغاز: بسمله الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی محمد رسوله و عبده و علی آله ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «120پ - 156پ» 37 برگ [فهرست مجلس:

202/12].

ص:520

37/11334 . تهران ، دانشگاه تهران: 6251 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با حواشی فارسی ، 55 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 227/16].

38/11335 . تهران ، مؤسسۀ لغتنامه دهخدا: 283 ، از اول افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 406/3].

39/11336 . تهران ، حسین مفتاح: 1435 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 281/7].

40/11337 . شیراز ، دکتر وصال: بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 294/5].

41/11338 . قم ، مرعشی: 10799 ، نسخ و نستعلیق ، محمد قاسم شهمیرزادی ، 1100ق ، رسالۀ ششم مجموعه [فهرست مرعشی: 215/27].

42/11339 . قم ، مرعشی: 8403 ، نسخ ، درویش علی بن شمس الدین بن فلاح ، 10 ربیع الثانی 1105ق ، 12 برگ [فهرست مرعشی: 4/22].

43/11340 . شیراز ، شاه چراغ: 64 ، آغاز: أخبرنا الشیخ الإمام الأجل ... أبو علی الفضل ، شکسته نستعلیق ، محمد حسین ، 1111 ق، شمارۀ ثبت: 868 ، 13 برگ [فهرست شاه چراغ: 59/2].

44/11341 . مشهد ، دانشکدۀ الهیات: 1427 ، آغاز: حدیث اول لا إله إلا اللّه حصنی ، نسخ ، سید مهدی حسنی ، 1111ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست الهیات مشهد: 572/2].

45/11342 . قم ، مرعشی: 8084 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 21 برگ [فهرست مرعشی: 85/21].

46/11343 . قم ، گلپایگانی: 2289 ، از آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، سدۀ 11 و 12 [فهرست گلپایگانی ، قدیم:220/3].

47/11344 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 13607 ، نسخ ، علی بن میرزا علی خویی ، 1223ق ، 25 برگ [فهرست آستان قدس: 337/14].

48/11345 . یزد ، وزیری: 2452 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1225ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، «52 - 67» 16 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1299/4].

49/11346 . قم ، گلپایگانی: 4799/24/99 ، آغاز: الحمد للّه رب العالمین حق حمده و الصلاة و السلام علی رسوله محمد و عبده و علی آله و أصحابه من بعده قال المولی الإمام الأعظم الربانی المقتدی الهمام الأعلم الصمدانی ... قال أخبرنی والدی شیخ شیوخ الإسلام ، تحریری ، حسین بن حسن بن علی بن علی بن حسین ، سه شنبه 10

ص:521

صفر 1229ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، 23 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 52/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

50/11347 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2703 ، نسخ ، محمد محسن بن محمد علی کاتب ، یکشنبه 7 ذی حجه 1248ق ، تصحیح شده ، 26 برگ ، 15 سطر [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

51/11348 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 534د ، آغاز: و به ثقتی فی الباب الستین من کتاب ربیع الأبرار ، محمد باقر تبریزی ، 1249ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «3پ25ر»23 برگ [فهرست الهیات تهران: 320/1].

52/11349 . یزد ، وزیری: 4401 ، محمد اسماعیل قزوینی ، 1250ق ، به روایت ابو علی فضل بن حسن طبرسی ، 155 برگ [میراث اسلامی ایران: 748/7].

53/11350 . تهران ، ملک: 2291 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1256ق ، به روایت ابو علی طبرسی ، رسالۀ دوم مجموعه ، «26پ36پ»11 برگ [فهرست ملک: 460/5].

54/11351 . تهران ، ملک: 945 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1257ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «126ر135پ»10 برگ [فهرست ملک: 219/5].

55/11352 . قم ، محقق طباطبایی: عکسی 151 ، ذبیح اللّه حسین رضوی ، 1289ق ، از ابو علی فضل بن حسن طبرسی ، 62 برگ [یادنامۀ محقق طباطبایی: 1468/3].

56/11353 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 16090 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نستعلیق ، شکر اللّه بن امان اللّه ، 1295ق ، 50 برگ [فهرست آستان قدس: 336/14].

57/11354 . تهران ، ملک: 2331 ، نستعلیق ، شکر اللّه مازندرانی ، 1295ق ، 50 برگ [فهرست ملک: 347/1].

58/11355 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 16629 ، نسخ ، حسین علی بن ابراهیم فرهادانی ، 1298ق ، 17 برگ [فهرست آستان قدس: 338/14].

59/11356 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 14220 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، به ضمیمۀ الرسالة الذهبیة ، 27 برگ [فهرست آستان قدس: 337/14].

60/11357 . قم ، گلپایگانی: 3113/16/123 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، مولانا محمد مؤمن ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 62 برگ [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

61/11358 . قم ، گلپایگانی: 5294/26/174 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز: بسمله هذا إسنادنا فی روایة هذه الصحیفة المنسوبة إلی حضرة الرضا علیه و علی آبائه من اللّه التحیة و

ص:522

الرضوان ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، در اول نسخه یادداشتهایی از چند عالم دیده می شود که در سالهای 1257 و 1268 و 1285 ق تحریر نموده اند ، 32 برگ ، 13 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

62/11359 . قم ، گلپایگانی: 5555/27/225 ، عنوان معرفی: الصحیفة الرضویة ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز: علیه داخل القبة التی فیها قبر الرضا علیه السلام غرة شهر اللّه المبارک رمضان سنة إحدی و خمسمئة قال حدثنی الشیخ الجلیل العالم أبوالحسن علی بن محمد بن علی الزوزنی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، ترجمه در لا به لای سطور درج است ، 57 برگ ، 16 سطر [فهرست گلپایگانی ، قدیم: 220/3 ؛ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

63/11360 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2573 ، نستعلیق ، محمد حسن بن مهدی ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، کتاب به خط خوشنویسی است ، 50 برگ [فهرست مرکز احیاء: /8مخطوط].

64/11361 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2149 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 26 رمضان المبارک 1300ق ، در دو برگ اول چند یادداشت متفرقه و روایاتی عربی و یادداشتی از «حسن بن ابراهیم یزدی اردکانی» در 11 ربیع الثانی 1300ق آمده که ظاهراً همان کاتب باشد ، در برگ آخر نیز روایتی و شرح آن از حسین بن احمد حسینی کاشانی آمده است ، 25 برگ ، 14 سطر ، 10/5*17/5 [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

65/11362 . قم ، دار الحدیث: 77 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، انجام: ما خلا قاتل الحسین علیه السلام فإنی أنتقم له من قاتله و صلی اللّه علی محمد و آله أجمعین قد تمت الصحیفة الشریفة الرضویة ... و اختتمت بتوفیقه و السلام علی من اتبع الهدی ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سه شنبه 25 رجب 1310ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، «91 پ -107 ر» 18 برگ ، 19 سطر [فهرست دار الحدیث].

66/11363 . تهران ، مجلس سنا: 1127 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1311ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، «16-67»52 برگ [فهرست مجلس سنا: 125/2].

67/11364 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7800 ، نسخ ، محمد حسین بن زین العابدین ارموی ، 1349ق ، با حواشی ، 29 برگ [فهرست آستان قدس: 336/14].

68/11365 . قم ، مرعشی: 669 ، نسخ ، حسین بن غلام حسین بن علی بن محمد رضا قمی ، شوال 1370ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ38پ»37 برگ [فهرست مرعشی:

264/2].

ص:523

69/11366 . قم ، مرعشی: 152 ، آغاز: قال حدثنی إمام المتقین قدوة أسباط سید المرسلین ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 24 برگ [فهرست مرعشی: 173/1].

70/11367 . قم ، مرعشی: 5681 ، نسخ ، حسین خان ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «33پ51ر»19 برگ [فهرست مرعشی: 78/15].

71/11368 . قم ، مرعشی: 9739 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه ، «132پ152ر»21 برگ [فهرست مرعشی: 92/25].

72/11369 . قم ، مرعشی: 990 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «120پ138پ»19 برگ [فهرست مرعشی: 184/3].

73/11370 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2065 ، نسخ ، محمد سلیم بن عبد الرحیم لاهیجانی ، بدون تاریخ کتابت [فهرست آستان قدس: 120/5].

74/11371 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2066 ، آغاز: برابر روایت سبزواری ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 56 برگ [فهرست آستان قدس: 120/5].

75/11372 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 2067 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 62 برگ [فهرست آستان قدس: 120/5].

76/11373 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 45 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 380].

77/11374 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 6365 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [فهرست الفبایی آستان قدس: 380].

78/11375 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 950 ، سید احمد صفایی خوانساری ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 310].

79/11376 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1204 ، آغاز: و إذا أکل لبناً أو شرب یقول اللهم بارک لنا فیه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11 ق ، با حواشی به نقل از کتابهای:

الغریبین ، مهذب الأسما و مجمع البحرین ، رسالۀ پنجم مجموعه ، «32ص» 16 برگ ، 13 * 18/5 [فهرست مجلس: 757/23].

80/11377 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13760 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به روایت طبرسی ، رسالۀ دوم مجموعه ، «13پ50پ»38 برگ [فهرست مجلس: 297/37].

81/11378 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 14072 ، از آغاز افتادگی دارد ، ثلث معرب ،

ص:524

عبد اللّه بن علی العکاشی الطبیب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح شده ، به انضمام نامه امام علی علیه السلام ، 36 برگ [فهرست مجلس: 95/38].

82/11379 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 588 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، «206ر220پ»15 برگ [فهرست مجلس: 291/22].

83/11380 . تهران ، دانشگاه تهران: 2992 ، نسخ ، مجید ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «358پ364پ»7 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1917/10].

84/11381 . تهران ، دانشگاه تهران: 3415 ، نسخ ، علی بن حسن ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، «1پ2ر»2 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 2419/11].

85/11382 . تهران ، دانشگاه تهران: 5923 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه ، «ص299-339»21 برگ ، سابقه: محقق طباطبایی: میکروفیلم 179 [فهرست دانشگاه تهران: 155/16؛ یادنامۀ محقق طباطبایی: 1530/3].

86/11383 . تهران ، ملی تهران: /2601ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به روایت طبرسی ، رسالۀ دوم مجموعه ، «37پ66»30 برگ [فهرست ملی تهران:

13 / 3].

87/11384 . تهران ، ملی تهران: /2790ع ، نستعلیق ، محمد ایروانی ، بدون تاریخ کتابت ، 52 برگ [فهرست ملی تهران: 281/13].

88/11385 . تهران ، ملی تهران: /4078ع ، اندکی از اول افتادگی دارد ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 27 برگ ، 13 سطر ، 10 * 17 [فهرست ملی تهران: 409/17].

89/11386 . قم ، گلپایگانی: 39/194 ، آغاز: برابر روایت طبرسی ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده و علامت تصحیح دارد ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 17 سطر [فهرست گلپایگانی ، جدید].

90/11387 . قم ، گلپایگانی: 662/4/132 ، آغاز: برابر روایت سبزواری ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «366پ373ر»8 برگ ، 24 سطر [فهرست گلپایگانی ، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید].

91/11388 . تهران ، سپهسالار: 1060 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «101-134» 34 برگ ، 15 سطر [فهرست سپهسالار: 275/1 و 5 / 167].

92/11389 . تهران ، سپهسالار: 2553 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 971 ق ، 22 برگ ، 15 سطر

ص:525

[فهرست سپهسالار: 274/1 و 168/5].

93/11390 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 2012 ، آغاز: برابر روایت سبزواری ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «161ر - 178ر» 17 برگ ، 17 سطر [فهرست مرکز احیاء: /6مخطوط].

94/11391 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی: 227 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به روایت طبرسی ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «78پ92ر»5 برگ [فهرست مرکز احیاء:

321/1].

95/11392 . یزد ، وزیری: 20 ، آغاز: بسمله قال حدثنی أبو الحسن علی بن الرضا ... قال رسول اللّه ... لا إله إلا اللّه حصنی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «431-447»17 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 22/1].

96/11393 . یزد ، وزیری: 2548 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به روایت طبرسی ، رسالۀ سوم مجموعه [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1338/4].

1992 . صحیفة الشعراء

(عربی)

از: محمد اسماعیل بن محمد هادی فدایی کزازی ، ابوالشجاع (قرن 13 ق)

شامل اشعارِ منسوب به ائمۀ اطهار علیهم السلام و دیگر بزرگان شیعه ، که در 1245 ق تنظیم شده است.

[الذریعة: 21/15]

نسخه ها:

11394 . قم ، مسجد اعظم: 3050 ، بدون نام کاتب ، 1269ق ، «260ص» 130 برگ ، جیبی [فهرست مسجد اعظم ،قدیم: 279].

1993 . صحیفة المتقین و منهج الیقین (ترجمه جلد سوم بحار الأنوار ، تکمله حیاة

القلوب)

(فارسی)

از: محمد رضی بن محمد نصیر مجلسی (قرن 12 ق)

این کتاب ترجمۀ جلد سوم بحار الأنوار و تکملۀ حیاة القلوب و در واقع جلد سوم آن محسوب می شود. مشتمل بر مقدمه ، 118 باب و خاتمه در بیان امامت ، ولایت ، فضائل ، مناقب ، معجزات و زندگی حضرت علی علیه السلام است و مؤلف ، آن

ص:526

را به نام سلطان حسین صفوی نگاشته است.

[فهرستوارۀ کتابهای فارسی ، منزوی ، 1713/3]

آغاز: ستایش بیرون از ترجمه تعقل مترجمان اسرار از سطور امواج بحار.

نسخه ها:

11395 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 7178 ، جلد اول ، از ابتدا تا انتهای باب 60 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، تقی بن باقر ، 1170ق ، 269 برگ [فهرست آستان قدس: 338/14].

1994 . صحیفة المحبة (چهل کلمه)

(فارسی و عربی)

از: سائل کاشانی (940 ق)

چهل حدیث نبوی گزیده از کتاب السبعین فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام میر سید علی همدانی است ، که مؤلف ، هر حدیث را با یک رباعی به فارسی ترجمه نموده و کتابش را به سلطان احمدخان (گویا خان احمد گیلانی) پیشکش نموده است .

نام شاعر در آخر نسخۀ مجلس چنین آمده است: «سائل» ارباب نظم را صله است

همین چهل حدیث را ، حاج میرزا علی واله افشار ملقب به صدر الذاکرین (م1330 ق) در منظومه ای به نام توان و روان شرح وتفسیر نموده ، که قبل از این معرفی شده است.

چاپ: میراث حدیث شیعه ، دفتر دوم (1378ش) ، ص 211 - 232 ، با تحقیق محمد مهدی فقیهی از روی سه نسخه ذیل .

آغاز: أحمدک بجمیع محامدک ، حرفی که بر زبان منست و حدیثی که حرز جان.

نسخه ها:

1/11396 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 1016 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مجلس:

295/23].

2/11397 . تهران ، دانشگاه تهران: 164 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، محمد افضل بن قیصر علی تفرشی ، جمادی الثانی 1077ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [فهرست دانشگاه تهران: 157/2].

ص:527

3/11398 . قم ، مرعشی: 8084 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [فهرست مرعشی: 86/21].

1995 . صد حدیث نبوی

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

آغاز: بسمله قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله من حفظ أربعین حدیثاً.

نسخه ها:

11399 . یزد ، وزیری: 1991 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، «130 - 133» 4 برگ [فهرست کتاب خانۀ وزیری: 1119/3].

1996 . صد کلمه (حکمت بالغه)

(فارسی)

از: عباس بن محمد رضا قمی ، شیخ ( 1359 ق)

مرحوم حاج شیخ عباس قمی در این کتاب صد کلمۀ جامع در اخلاق از کلمات قصار امیر المؤمنین علیه السلام انتخاب نموده و به نظم و نثر فارسی شرح کرده است . این رساله در الذریعة با عنوان حکمت بالغه معرفی شده است.

چاپ: بارها در تهران به چاپ رسیده است.

[الذریعة: 56/7 و 30/15 ؛ مشار فارسی: 3381/3]

نسخه ها:

11400 . تهران ، دانشکدۀ الهیات: 588د ، نسخ و نستعلیق ، شیخ عباس قمی (مؤلف) ، قرن 14ق ، 63 برگ [فهرست الهیات تهران: 91/1].

1997 . صد کلمه

(فارسی)

از: مکتبی شیرازی (948 ق)

در مأخذ توضیحی داده نشده ولی گویا نسخۀ دیگری از کتاب کلمات علیّۀ غرا مکتبی شیرازی است که پس از این معرفی خواهد شد .

نسخه ها:

11401 . مشهد ، فرخ: 139 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [نشریۀ نسخه های خطی:

94/3].

ص:528

1 صد کلمه از کلمات علی علیه السلام

رجوع کنید به: مئة کلمة من کلمات علی علیه السلام .

1998 . صراط النجاة (ترجمه سؤال اعرابی از امام علی علیه السلام )

(فارسی)

از: محمد باقر بن محمد تقی مجلسی ، علامه ( 1110 ق)

رساله ای است در ترجمۀ حدیث شریفی است که اعرابی از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام از معنی واحد و یگانه بودن اللّه تعالی پرسید:

«إن أعرابیا قام یوم الجمل إلی أمیر المؤمنین علیه السلام ، فقال: یا أمیر المؤمنین أ تقول: إن اللّه واحد ؟ قال: فحمل الناس علیه ، قالوا: یا أعرابی أما تری ما فیه أمیر المؤمنین من تقسم القلب . فقال أمیر المؤمنین علیه السلام : دعوه ، فإن الذی یریده الاعرابی هو الذی نریده من القوم ، ثم قال: یا أعرابی إن القول فی أن اللّه واحد علی أربعة أقسام:

فوجهان منها لا یجوزان علی اللّه عزوجل ، و وجهان یثبتان فیه . . . الحدیث» (1) .

این رساله در 15 محرم 1093 ق به پایان رسیده و شامل سه بخش است:

1 - ترجمه حدیث ، شامل ده فصل ؛

2 - صفتهای سلبی ، خدا هشت بحث ؛

3 - صفتهای فعلی خدا ، سه مبحث .

[الذریعة: 37/15 ؛ کتابشناسی مجلسی: 259 ؛ مشار فارسی: 3389/3 ؛ منزوی:

2 815/]

آغاز: الحمد للّه الواحد الفرد المبرأ عن شائبة الأضداد و الأنداد.

انجام: و مذهب غیر حق نگاهداری نماید بحق محمد و آله الطاهرین صلوات اللّه علیهم أجمعین.

نسخه ها:

1/11402 . تبریز ، ملی تبریز: 944 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، محمد ربیع ، 1125ق ، 101 برگ [فهرست ملی تبریز: 938/3].

2/11403 . تهران ، مدرسۀ مروی: 622 ، محسن حسینی ، 1237ق [فهرست مدرسۀ مروی:

183].

ص:529


1- (1) . التوحید ، شیخ صدوق: 83 .

3/11404 . تهران ، خانقاه نور بخش: 515 ، نسخ ، محمد حسین بن کربلا فتح اللّه ، 1238ق ، «296ص» 148 برگ [فهرست خانقاه نوربخش: 179/2].

4/11405 . تهران ، دانشگاه تهران: 836 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1279ق ، عربی نسخ ، 94 برگ [فهرست دانشگاه تهران: 1408/5].

5/11406 . مشهد ، گوهرشاد: 1437 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [فهرست گوهرشاد: 2014/4].

6/11407 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید: 1170 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نستعلیق ، میرزا محمد ، 1358ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «2پ74ر» 73 برگ ، 16 سطر ، 14*20 [فهرست مؤید: 147/3].

7/11408 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 13566 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه [فهرست مجلس: 59/37].

8/11409 . قم ، مسجد اعظم: 935 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 164 برگ ، 11 سطر [فهرست مسجد اعظم ، جدید].

9/11410 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1021 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 200 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 80/2].

1999 . صفات الشیعة

(عربی)

از: محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (شیخ صدو ق) ( 381 ق)

شیخ صدوق در این رساله ، 71 حدیث دربارۀ صفات شیعیان و آداب و اخلاق ایشان و آنچه را که لازم است رعایت نمایند ، جمع آوری نموده است .

[مشار عربی: 591 ؛ الذریعة: 45/15]

آغاز: بسمله قال أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین ... قال الصادق شیعتنا أهل.

انجام: والی أولیاءهم و عادی أعداءهم و اجتنب الکبائر و أقر بالرجعة و ... و آمن بالمعراج و المسألة فی القبر و بالحوض و الشفاعة و خلق الجنة و النار هو فی شفاعتنا أهل البیت تم الکتاب.

ص:530

نسخه ها:

1/11411 . تهران ، دانشگاه تهران: 5923 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سدۀ 10 و 11 ق، با تملکی در سال 1169ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، «ص54 - 85» 16 برگ ، سابقه: محقق طباطبایی: میکروفیلم 179 و 12 [فهرست دانشگاه تهران: 154/16؛ یادنامۀ محقق طباطبایی: 1491/3 و 1530].

2/11412 . مشهد ، آستان قدس رضوی: اهدایی رهبری 1094 ، سید احمد بن محمد رضا حسینی خوانساری ، 1368ق ، رسالۀ نهم مجموعه [فهرست اهدایی رهبری: 335].

3/11413 . قم ، مرعشی: 990 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه ، «192پ207پ»16 برگ [فهرست مرعشی: 185/3].

4/11414 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2721 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، «ص103-131»15 برگ [فهرست مجلس:

47/9].

5/11415 . تبریز ، سید محمد علی قاضی طباطبایی: بدون شماره ، قاضی تبریزی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [نشریۀ نسخه های خطی: 521/7].

6/11416 . قم ، مدرسۀ فیضیه: 1764 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 30 برگ [فهرست مدرسۀ فیضیه: 130/2].

7/11417 . قم ، دار الحدیث: 46 ، آغاز: برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه ، نسخ خفی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اول مجموعه ، 10 برگ ، 25 سطر ، 12*16 [فهرست دار الحدیث].

2000 . صفات العشاق (شرح حدیث علوی در بدایع خلق انسان)

(فارسی)

از: حسین زاهدی فرزند پیر ابدال گیلانی (1) (زنده در 1105 ق)

رسالۀ کوتاهی در شرح حدیث مروی از امام علی بن ابی طالب علیه السلام در بدایع خلقت انسان است که فرموده اند: «الصورة الإنسانیة هی أکبر حجة اللّه علی خلقه

ص:531


1- (1) . آثار دیگر مؤلف عبارتند از: سلسلة النسب صفویه ، صفات العاشقین ، بیان الأسرار در شرح مصباح الشریعة ومشرق الأنوار .

و هی الکتاب الذی کتبه بیده و هی الهیکل الذی بناه بحکمته و هی مجموع صور العالمین و هی المختصر من اللوح المحفوظ و هی الشاهد علی کل غائب و هی الحجة علی کل جاحد و هی الطریق المستقیم إلی کل خیر و هی الصراط المحدود بین الجنة و النار» (1).

مؤلف سند حدیث را یاد نمی کند و آن را در 9 فقره شرح و گزارش می کند و در آغاز شرح عنوان نموده که: «در این ولا سه تن از فضلای معتبر ... این حدیث را شرح کردند و جماعت درویشان ... از وی در خواست کردند در این باب پیروی ایشان نماید و از اتفاقات حسنه آنکه عدد تاریخ تألیف با اسم کتاب درست در آمد».

آغاز: الحمد للّه الذی جعل الإنسان الکامل معلم الملک ... کلام معجز نظام حضرت شاه ولایت ... که در باب بدایع خلقت انسان کامل.

انجام: از ترجمۀ حدیث شریف مزبور آن چه به خاطر پریشان میرسید این بود که معروض شد . رجای واثق است که مقبول طبع عزیزان گردد . و السلام علی من اتبع الهدی .

نسخه ها:

11418 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: مجموعۀ طباطبایی 933 ، آغاز و انجام: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، «63ر - 67پ» 5 برگ [فهرست مجلس:

231/23].

2001 . صفوة الأخبار

(عربی)

از: فضل اللّه بن محمود فارسی (قرن 5 ق)

کتاب مهمی است در احادیث مرویه در مناقب ائمه اطهار علیهم السلام . مؤلف ابواب کتابش را به ترتیب ائمه علیهم السلام - هر امام در یک باب - تنظیم نموده و اکثر احادیث آن را از مفضل بن عمر جعفی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. این کتاب از منابع بحار الأنوار و مدینة المعاجز است. علامه مجلسی دربارۀ مؤلفش می گوید: «إنه

ص:532


1- (1) . تفسیر صافی ، فیض کاشانی : 92/1 . [1]

لبعض العلماء الأخیار» و می افزاید: «فیه أخبار غریبة فی المناقب أخرجنا منه ما وافق أخبار الکتب المعتبرة». در مدینة المعاجز نام این رساله صفوة الأخبار عن الأئمة الأطهار درج شده است. یکی از شاگردان علامه مجلسی ، صفوة الأخبار و ریاض الجنان (1) را از تألیفات فضل اللّه بن محمود فارسی دانسته و از او به عنوان «شقیق الشیخ البرسی» یاد کرده است.

[الذریعة: 48/15]

آغاز نسخه: و بهذا الإسناد عن المفضل عن الصادق صلی اللّه علیه و سلامه.

نسخه ها:

1/11419 . قم ، مرعشی: 748 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد سعید بن حسین بن سلیمان بن غلبار اوالی بحرانی ، 24 ذی حجه 986ق ، 152 برگ [فهرست مرعشی: 349/2].

2/11420 . قم ، مرعشی: 5602 ، نسخ و برگهای اول نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 81 برگ [فهرست مرعشی: 5/15].

2002 . صورت مجلس یکی از محاضر حضرت علی علیه السلام

(فارسی)

از: احمد شبیری زنجانی ، سید ( 1393 ق)

در مأخذ چنین معرفی شده:

«صورت مجلس یکی از محاضر حضرت امیر المؤمنین علی علیه السلام با پیری از مردمان شام که امام بدو هفت موعظه فرمود. نیز پاسخ امام به 24 پرسش زید بن صوحان عبدی» .

نسخه ها:

11421 . قم ، سید احمد زنجانی: بدون شماره ، به خط مؤلف ، 12 رجب 1360 ، 22 برگ [آشنایی با چند نسخه خطی: 176].

ض

2003 . ضوء الشهاب فی شرح الشهاب (شرح شهاب الأخبار)

(عربی)

از: فضل اللّه حسینی راوندی ،سید ضیاء الدین ابو الرضا (قرن 6 ق)

شرح مهمی است بر کتاب شهاب الأخبار تألیف محمد بن سلامة قضاعی

ص:533


1- (1) . کتاب ریاض الجنان قبل از این معرفی گردید .

(متوفای 454 ق) .

[الذریعة: 120/15]

آغاز: إن فی ما یقربنا من طاعته و یزلفنا إلی مرضاته بفضله و رحمته.

نسخه ها:

1/11422 . تهران ، ملک: 5696 ، از آغاز افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 230 برگ [فهرست ملک: 357/1].

2/11423 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 1266 (1240) ، از وسط و آخر افتادگی دارد ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست مجلس: 43/4].

2004 . ضیاء الأبصار فی معرفة حقیقة الملک الجبار (شرح حدیث حقیقت)

(فارسی)

از: محمد بن سلیمان تنکابنی ، صاحب قصص العلماء ( 1302 ق)

شرحی است بر حدیث حقیقت ، که کمیل از علی علیه السلام در بارۀ حقیقت پرسیده است . مؤلف این شرح را برای ناصر الدین شاه قاجار و به دستور میرزا آقا خان نوری نگاشته است . تألیف این کتاب در ذی حجه 1273 ق به پایان رسیده است .

آغاز: جوهر زیبای رخشنده و گوهر گرانبهای زیبنده و دره ثمینه.

نسخه ها:

11424 . تهران ، سپهسالار: 5426 ، آغاز: برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 47 برگ [فهرست سپهسالار: 184/5].

2005 . ضیاء البصر

(عربی)

از: مؤلف ناشناخته

نسخه ها:

11425 . مشهد ، آستان قدس رضوی: 11218 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [فهرست الفبایی آستان قدس: 390].

ص:534

2006 . ضیاء الشهاب فی شرح الشهاب

(عربی)

از: سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین) ( 573 ق)

شرح مهمی است بر کتاب شهاب الأخبار تألیف محمد بن سلامة قضاعی (متوفای 454 ق) .

نسخه ها:

11426 . تهران ، مجلس سنا: 217 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1096ق ، 108 برگ [فهرست مجلس سنا: 101/1].

2008 . ضیاء الشهاب فی شرح الشهاب

(فارسی)

از: مؤلف ناشناخته

شرحی است بر کتاب شهاب الأخبار تألیف محمد بن سلامة قضاعی (متوفای 454 ق) . نثر این شرح فارسی قدیمی است و نسخۀ موجود از آن در سال 878 ق کتابت شده است.

آغاز: شکر باد مر خدای را که او راست نامهای عالیات وصفاتهای طاهره.

نسخه ها:

11427 . کاشان ، حسن عاطفی: بدون شماره ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن جلال الدین بن علی بیدگلی ، جمادی الاول 878ق [نشریۀ نسخه های خطی: 739/7].

2008 . ضیاء المصباح (شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة)

(فارسی)

از: اسماعیل بن محمد علی رضوی

شرحی بر مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به امام جعفر صادق علیه السلام است. مؤلف ، نخست متن احادیث کتاب را «باب - باب» ذکر کرده ، سپس به شرح آن پرداخته است.

[مقدمۀ محدث ارموی بر شرح مصباح الشریعه عبد الرزاق گیلانی].

آغاز: خداوندا چه سان شکر نعمت گزارم که شکری را شکری در قفاست.

ص:535

نسخه ها:

11428 . تهران ، مجلس شورای اسلامی: 2795 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ ، محمد بن صالح مهدی ، 1117ق ، رسالۀ اول مجموعه ، «ص12-257»123 برگ [فهرست مجلس:

56/10].

2009 . ضیاء المصباح (شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة)

(فارسی)

از: یحیی بن محسن بن حسن بن جعفر بن صالح موسوی (قرن 13 ق)

ترجمه و توضیح بسیار مختصری بر کتاب مصباح الشریعة منسوب به حضرت امام صادق علیه السلام است. این شرح به سال 1274ق نگاشته شده و در آغاز آن توضیحی در بارۀ مؤلف مصباح الشریعة آمده است.

آغاز: حمد و ثنا و ستایش و سپاس بی حد و قیاس سزاوار و مختص است مر ذات هستی را.

نسخه ها:

1/11429 . تهران ، ملک: 2803 ، آغاز: برابر نمونه ، نستعلیق ، یحیی موسوی (مؤلف) ، 1274ق ، 193 برگ [فهرست ملک: 539/3].

2/11430 . قم ، مرعشی: 7103 ، آغاز: برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، متن نسخ ، 170 برگ [ فهرست مرعشی: 256/18].

ص:536

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109