سرشناسه:صدرایی خویی، علی، - 1342
عنوان و نام پدیدآور:فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه جلد 1/ مولف علی صدرایی خویی
مشخصات نشر:قم: دار الحدیث، - 1382.
شابک:964-7489-14-525000ریال:(ج.1)
وضعیت فهرست نویسی:فهرستنویسی قبلی
موضوع:حدیث -- علم الرجال -- نسخه های خطی -- فهرستگانها
موضوع:حدیث -- علم الدرایه -- نسخه های خطی -- فهرستگانها
موضوع:محدثان شیعه -- نسخه های خطی -- فهرستها
موضوع:حدیث -- علم الرجال -- کتابشناسی
موضوع:محدثان شیعه -- کتابشناسی
رده بندی کنگره:Z7835 /الف5ص 43
رده بندی دیویی:016/297264
شماره کتابشناسی ملی:م 82-37070
ص :1
ص :2
فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه جلد 1
مولف علی صدرایی خویی
ص :3
ص :4
بسم الله الرحمن الرحیم
ص :5
ص :6
ص :7
ص :8
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
الحمد للّه رب العالمین ، و الصلاة والسلام علی أشرف الأنبیاء والمرسلین ، محمّد و آله الطیبین الطاهرین .
حدیث ، بعد از قرآن کریم ، یکی از منابع اصلی اندیشه و رفتار مسلمانان است . به همین دلیل ، دانشمندان در سده های گذشته برای به دست آوردن حدیث و کتابت آن ، سختی های زیادی را متحمل می شدند و در نقل آن ، دقت و حساسیت زیادی به خرج می دادند و برای اهلیت روایت حدیث ، شروطی را قائل می شدند .
با وجود اهتمام زیاد عالمان به نقل روایت و حفظ آثار حدیثی ، کتاب های حدیثی زیادی در حوادث روزگار از بین رفته و آیندگان از آنها محروم شده اند .
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، توجه ویژه ای به احیای آثار حدیثی مبذول گردید ، هر چند که تاکنون حدیث ، جایگاه واقعی خود را در جامعۀ علمی ما نیافته است .
بر همین اساس ، ضرورت اطلاع رسانی جامع دربارۀ آثار حدیثی شیعه برای تدوین تاریخ حدیث و بررسی و احیای آثار حدیثی احساس می گردید .
طرح تدوین «فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم حدیث» برای پاسخگویی به این نیاز ، در سال 1376 ش ، در مرکز تحقیقات دارالحدیث آغاز شد که هم اکنون پس از شش سال ، نخستین محصول آن - با توفیق و عنایت ایزد
ص:9
متعال - تقدیم اهل نظر می گردد (1).
در این جا ، جهت آشنایی بیشتر با این طرح و چگونگیِ به انجام رسیدن آن ، مطالبی یاد آوری می شود:
اهداف این طرح ، به ترتیب اهمیت ، عبارت اند از:
الف . شناسایی نسخه های خطی موجود از آثار حدیثی شیعۀ امامیه؛
ب . شناسایی آثار مفقود که نسخه های آنها تاکنون از دید محققان به دور مانده است؛
ج . شناسایی آثاری که تاکنون به چاپ نرسیده اند؛
د . شناسایی نسخه های معتبر و ممتاز از آثاری که به چاپ رسیده اند؛
ه . شناسایی حوزه های حدیثی در عصرها و شهرهای مختلف با توجه به آثار نوشته شده در هر منطقه و دوره و با توجه به اجازات حدیثی بر جای مانده؛
و . شناسایی کاتبان نسخه های حدیثی و علوم حدیثی در دوره های مختلف؛
ز . نمایاندن سیر تحول علوم حدیث با توجه به آثار برجای مانده .
برای اجرای این طرح ، کتابخانه ها به دو دسته تقسیم شدند :
1- کتابخانه های داخل ایران؛
2- کتابخانه های خارج از ایران .
ص:10
در مرحلۀ اول ، این طرح در مورد کتابخانه های داخل ایران به اجرا درآمد و بدین منظور ، فهرستْ نامه های منتشر شده (به صورت مستقل یا در ضمن نشریات و مجله ها) ، برای شناسایی نسخه های خطی این کتابخانه ها تا سال 1380 ق ، مورد بررسی قرار گرفتند .
نتایج حاصل در این مرحله به ترتیب ذیل اند:
1. تعداد کتابخانه هایی که فهرستْ نامه های آنها مورد بررسی قرار گرفته است: صد و هشتاد و چهار کتابخانه .
2. تعداد مجلدات فهرستْ نامه ها که از آنها یادداشت برداری شده است:
دویست و هفتاد و نه جلد .
شایان ذکر است که حدود سی جلد از این فهرستْ نامه ها ، تا زمان آماده سازی نهایی این فهرستگان ، منتشر نشده بودند و با عنایت مؤلفان محترم آنها ، در مراحل پیش از انتشار ، مورد استفاده قرار گرفته اند که با قید «مخطوط» ، مشخص شده اند.
3. تعداد کل یادداشت ها (فیش ها)ی استخراج شده: حدود سی و دو هزار برگه .
برای روشن شدن چگونگی تنظیم و ترتیب این فهرستگان ، ذکر چند نکته لازم است:
1. یادداشت ها پس از استخراج ، به هفت موضوع کلی تقسیم گردیدند:
درایه ، رجال ، حدیث ، دعا ، اجازات ، احادیث قدسی و اسمای حسنی .
2. این موضوعات هفتگانه با جست و جو در محدودۀ کتابخانه های ایران در شانزده جلد ، بدین ترتیب تنظیم گردید:
ص:11
جلد 1: رجال و درایه ؛ جلد 2 تا 8: حدیث ؛ جلد 9 تا 12: دعا ؛ جلد 13 تا 14: اجازات؛ جلد 15: حدیث قدسی و اسمای حسنی؛ جلد 16: فهرست های کلی برای پانزده جلد.
3. در ذیل هر موضوع ، یادداشت های مربوط به شروح، ترجمه ها، حواشی، و دیگر موضوعات جزئی مربوط به آن نیز درج شده است .
4. در هر موضوع ، یادداشت ها به ترتیب عنوان کتابها تنظیم شده اند و اطلاعات مربوط به نسخه های هرکتاب به ترتیب تاریخ تحریر نسخه ها تنظیم شده است .
پس از عنوان هر کتاب ، اطلاعات مختصری مربوط به کتابشناسی آن کتاب (مانند: عنوان کتاب ، نام دیگر کتاب ، نام مؤلف و تاریخ فوت وی ، زبان کتاب ، توضیح مختصر در بارۀ محتوای کتاب ، تاریخ تألیف، تعداد فصول و ابواب ، کسی که کتاب به وی تقدیم گردیده و ... ، اطلاعاتی دربارۀ چاپ کتاب و سطور آغازین کتاب ، ذکر شده است.
5. در ذیل عنوان هر کتاب نیز نسخه های موجود از آن به ترتیب تاریخ تحریر نسخه ذکر شده و در هر نسخه ، اطلاعات مربوط به آن (از قبیل: نام کتابخانه، نام شهر ، نام کشور ، شمارۀ نسخه ، مشخصات عکس ها و فیلم های موجود از نسخه در کتابخانه های دیگر ، نام کاتب ، تاریخ و محل کتابت ، تعداد برگ ها و مأخذ این اطلاعات) ، ذکر شده است .
6. همچنین برای سهولت دسترس یافتن به مطالب ، در پایان هر موضوع ، چند فهرست (فهرست: کتاب های معرفی شده ، پدیدآورندگان ، کاتبان) ، ضمیمه شده است .
و آخر دعوانا أن الحمد للّه رب العالمین
ششم بهمن ماه 1381
علی صدرایی خویی
ص:12
در این بخش ، نام فهرستْ نامه هایی که در این فهرستگان ، مورد استفاده قرار گرفته اند ، به ترتیب الفبایی نام اختصاری آنها ذکر می شود و در ذیل هریک ، نام کامل و دیگر اطلاعات کتابشناختی آن درج می گردد .
شایان ذکر است که فهرستْ نامه هایی که تا کنون منتشر نشده اند ، با قید «مخطوط» ، مشخص شده اند.
1 . آشنایی با چند نسخۀ خطی
آشنایی با چند نسخۀ خطی ، دفتر اول : رضا استادی و حسین مدرسی طباطبایی ، قم ، چاپخانۀ مهر ، 1335 ش ، وزیری ، 448 ص .
2 . دلیل المخطوطات
دلیل المخطوطات ، جزء اول ، سیّد احمد حسینی اشکوری ، قم ، مطبعۀ علمیه ، 1397 ق ، وزیری ، 338 ص .
شامل فهرست این کتابخانه ها :
1 - مخطوطات مکتبۀ امام بروجردی در نجف. (ص 4 - 43) .
2 - مخطوطات مکتبۀ سید کشفی در اصفهان ، حدود چهل نسخه . (ص 44 - 55) .
3 - مخطوطات مکتبۀ امام جمعه در زنجان ، بیش از دویست و پنجاه نسخه .
(ص 88 - 170) .
4 - مخطوطات مکتبۀ جلال الدین بری در مکه ، (ص 171 - 213) .
5 - مخطوطات مکتبۀ نجومی در کرمانشاه ، بیش از دویست و پنجاه نسخه .
(ص 214 - 297) .
ص:13
6 - مقاله ای دربارۀ «وسائل الشیعة» . (ص 56 الی 87) .
7 - رسالۀ «منتخب التصانیف» نورالدین اخباری . (ص 298 - 313) .
در این کتاب ، فهرست هر کتابخانه به ترتیب الفبایی تنظیم شده و در پایان کتاب نیز فهرست الفبایی کلّ کتاب های معرفی شده ، آمده است .
3 . الذریعة
الذریعة الی تصانیف الشیعة ، شیخ آقا بزرگ طهرانی :
تهران ، کتابخانۀ اسلامیه ، 25 جلد ، وزیری ، 1387 ق .
جلد 26 (مستدرکات المؤلف) ، اعداد : سیّد احمد حسینی ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1405 ق ، وزیری ، 407 ص .
قم ، مؤسسۀ اسماعیلیان ، 1408ق ، 26 جلد ، (افست از روی چاپ سابق) ، وزیری .
4 . فهرست آربری
آرتور . ج . آربِری (1) ، هفت جلد فهرست برای کتاب های عربی کتابخانۀ «چستر بیتی» ایرلند با مشخصات ذیل ، نوشته است:.
THE CHESTER BE TY LIBR Y ; DLIST ک THE icM uscripts ; I - VLL. DUBlin 1955 - 1969..
5 . فهرست آستان قدس
برای کتابخانۀ آستان قدس دو مرحله فهرست تهیه شده است بدین ترتیب :
مرحلۀ اول معرفی کتابهای خطی و چاپی با هم که شش جلد فهرست به قطع رحلی بدین سبک منتشر شده با این مشخصات :
فهرست کتابخانۀ آستان قدس رضوی:
جلد اول : حکمت و کلام و تصوف و منطق و تفسیر و اخبار ، گروه مؤلفین ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1305 ش ، رحلی ، 161 ص . (2)
ص:14
جلد دوم : فقه و اصول فقه و تجوید و ادعیه و اخلاق و مواعظ ، رجال و انساب و لغت ، تألیف اوکتایی ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1305 ش ، رحلی ، 391 ص .
جلد سوم : صرف و نحو و معانی و بیان و تاریخ و افسانه و ادبیات و طب و ریاضی ، اوکتایی ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1305 ش ، رحلی ، 369ص .
جلد چهارم : حکمت و کلام و فلسفه و منطق و تفسیر ، اوکتایی ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1325 ش ، رحلی ، 544 ص .
جلد پنجم : اخبار و فقه ، اوکتایی ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1329 ش ، رحلی ، 683 ص .
جلد ششم : فقه و اصول فقه و علوم قرآن و ادعیه و اخلاق و رجال و انساب و درایه ، اوکتایی ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، رحلی ، 735 ص .
مرحلۀ دوم : بعد از انتشار جلد ششم ، معرفی نسخه های خطی از کتابهای چاپی تفکیک و از جلد هفتم به بعد فهارس مخصوص نسخه های خطی و به صورت موضوعی تألیف گردیده که تاکنون این مجلدات منتشر شده است :
جلد هفتم : تاریخ تذکره و افسانه و سفرنامه و ادبیات فارسی ، احمد گلچین معانی ، در دو مجلد ، مشهد ، انتشارات ادارۀ کتابخانه ، 1346 ش ، وزیری ، 528 +560 ص .
جلد هشتم ، ریاضیات و مسالک و ممالک، احمد گلچین معانی، مشهد، سازمان امور فرهنگی و کتابخانه ها، 1350 ش، وزیری، 578 ص.
جلد نهم ، تاریخ و تذکره و افسانه و سفرنامه و جغرافی و ادبیات فارسی، سیّد علی اردلان جوان و نجیب مایل هروی، مشهد، کتابخانۀ آستان قدس رضوی، 1361 ش وزیری، 460 ص.
جلد دهم ، ریاضیات و نجوم، غلام علی عرفانیان، مشهد، کتابخانۀ آستان قدس رضوی، 1362 ش، وزیری، 350 ص.
جلد یازدهم ، حکمت و کلام و عرفان و عقاید و منطق و تفسیر، مهدی ولایی، مشهد، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1364 ش ، وزیری ، 794 ص.
جلد دوازدهم ، صرف و نحو ، غلام علی عرفانیان ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1370 ش ، وزیری ، 706ص .
جلد سیزدهم ، لغت ، احمد گلچین معانی و غلام علی عرفانیان ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1372 ش ، وزیری ، 312 ص .
ص:15
جلد چهاردهم ، اخبار ، برات علی غلامی مقدم ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1376 ش ، وزیری ، 729 ص .
جلد پانزدهم ، ادعیه ، محمّد وفادار مرادی ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1376 ش ، وزیری 45 +591 ص .
6 . فهرست آستان معصومیه علیها السلام ، دانش پژوه
فهرست نسخ خطی کتابخانۀ آستانه مقدسۀ قم ، محمّد تقی دانش پژوه ، قم ، آستانۀ مقدسۀ قم ، 1355 ش ، رحلی ، 116 +343 ص .
7 . فهرست آستان معصومیه علیها السلام
بعد از انتشار فهرست آقای دانش پژوه ، برای معرفی نسخه های خطی که پس از آن به کتابخانۀ آستانه اضافه گردیده دو جلد فهرست منتشر شده با این مشخصات :
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ آستان مقدس حضرت معصومه علیها السلام :
جلد اول ، سید حسن نقیبی ، شامل معرفی 400 نسخه (1 - 400) ، قم ، نشر زائر ، 1375 ش ، وزیری ، 422 +ضمائم .
جلد دوم ، شامل معرّفی 364 نسخه (401 - 764) ، قم ، نشر زائر ، 1375 ش ، وزیری ، 424 +ضمائم .
8 . فهرست ادبیات تهران (1)
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران ، محمّد تقی دانش پژوه ، سه جلد :
جلد اول ، چاپخانۀ دانشگاه ، 1339 ش ، وزیری ، 682 ص ، در دو بخش نسخه های خطی و نسخه های عکسی ، تنظیم الفبایی .
جلد دوم : مجموعه وقفی علی اصغر حکمت ، 1341 ش ، وزیری ، 4 +106 ص .
در دو بخش : 1 - کتابهای فارسی ، ترکی ، جُنگها و مجموعه ها ، 2 - کتابهای عربی ، تنظیم الفبایی .
ص:16
جلد سوم : مجموعۀ امام جمعۀ کرمان ، اهدایی آقای احمد جوادی ، 1344 ش ، وزیری ، 8 +250 ص . در دو بخش : 1 - کتابهای فارسی و ارمنی و ترکی و مجموعه ها ، 2 - کتابهای عربی ، تنظیم الفبایی .
9 . فهرست ادبیات مشهد
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فرودسی ، محمود فاضل یزدی مطلق ، مشهد ، انتشارات دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ، 1354 ش ، وزیری ، 292 ص .
10 . فهرست اسکوریال
آقای درنبور سه جلد فهرست برای کتابخانۀ اسکوریال مادرید تألیف نموده با این مشخصات :
جلد اول : کتابهای نحو و بلاغت و شعر و علوم اللغة و ادبیات و معجم ها و فلسفه .
جلد دوم : کتابهای اخلاق و سیاست و طب و تاریخ طبیعی .
جلد سوم : کتابهای تاریخی و جغرافیا .
مشخصات این کتاب چنین است : .
LES M uscrits es DE ; Lecuri . DE H twig Derenbourg.. 11 . فهرست الفبایی آستان قدس
فهرست الفبایی کتب خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی ، محمّد آصف فکرت ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1369 ش ، وزیری ، 950 ص ، به ضمیمۀ پیوست و استدراک از محمّد وفادار مرادی و فهرست الفبایی مؤلفان و کاتبان .
در فهرست حاضر پانزده هزار نسخۀ خطی مشتمل بر بیش از بیست هزار عنوان به ترتیب الفبایی و به صورت اجمالی معرفی شده است .
12 . فهرست الهیات تهران (1)
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی ، محمّد باقر حجتی ،
ص:17
زیر نظر دانش پژوه ، دو جلد:
جلد اوّل ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1345 ش ، رقعی ، 7 +1224 ص ، در سه بخش: 1 - فارسی (و مجموعه ها) 2 - عربی 3 - کتابهای خطی امانتی خاندان آل آقا .
جلد دوم : انتشارات دانشگاه تهران ، 1348 ش ، وزیری ، 4 +344 ص ، در این مجلد علاوه بر نسخه های خطی ، نسخه های عکسی و میکروفیلم ها نیز معرّفی شده اند .
13 . فهرست الهیات مشهد
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد ، محمود فاضل ، سه جلد:
جلد اول ، انتشارات دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مشهد ، 1355 ش ، وزیری ، هشت +676 +1 ص . در این جلد 800 نسخه فارسی و عربی به ترتیب الفبایی معرّفی شده است .
جلد دوم : انتشارات مرکز نشر دانشگاهی ، 1361 ش ، وزیری ، 10 +720 ص ، در این جلد 781 نسخه خطی براساس شمارۀ نسخه معرّفی شده است .
جلد سوم : انتشارات مرکز نشر دانشگاهی ، 1361 ش ، وزیری ، 1 +656 ص ، در این جلد 405 نسخه خطی و 77 نسخۀ عکسی براساس شمارۀ نسخه معرّفی شده است .
14 . فهرست امامزاده هلال
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ امامزاده هلال آران ، محمود طیار مراغی ، معرفی 268 نسخه ، (مخطوط) .
15 . فهرست انجمن آثار ملی (1)
فهرست کتابهای کتابخانۀ انجمن آثار ملی ، فاطمه مهران و محمّد غلامرضایی ، تهران ، انجمن آثار ملی ، 1356 ش ، وزیری ، 93 صفحه .
ص:18
16 . فهرست اهدایی رهبری
فهرست هزار و پانصد نسخۀ خطی اهدایی رهبر معظم انقلاب به کتابخانۀ آستان قدس ، رضا استادی ، مشهد ، کتابخانۀ آستان قدس رضوی ، 1373 ش ، وزیری ، 472 ص .
17 . فهرست چهار کتابخانۀ مشهد
فهرست نسخه های خطی چهارکتابخانۀ مشهد ، کاظم مدیرشانه چی ، عبداللّه نورانی ، تقی بینش ، زیر نظر محمّد تقی دانش پژوه ، تهران ، انتشارات ایران زمین ، 1351 ش ، وزیری ، 4 +436 +96 ص .
شامل فهرست چهار کتابخانۀ مشهد به شرح ذیل :
1 - فهرست نسخه های کتابخانۀ مدرسۀ سلیمان خان (ص 3 - 14) .
2 - فهرست نسخ خطی کتابخانۀ مدرسۀ میرزا جعفر در صحن عتیق آستان قدس رضوی (ص 27 - 43) .
3 - فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ فرهنگ مشهد (ص 44 - 55) .
4 - فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ گوهرشاد (ص 59 - 435) .
هر بخش شامل دو قسمت فارسی و عربی است و تنظیم معرفی نامه ها الفبایی است .
18 . فهرست حقوق تهران (1)
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران ، محمّد تقی دانش پژوه ، تهران ، دانشگاه تهران ، 1339 ش ، وزیری ، 602 ص +ضمائم .
در این فهرست تعداد 601 نسخه خطی معرّفی شده است .
19 . فهرست خانقاه نوربخش
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ نوربخش خانقاه نعمت اللهی ، سید ابراهیم دیباجی ، دو جلد ، تهران ، خانقاه نعمت اللهی ، 1352 ش ، وزیری ، 235 +296 ص .
ص:19
20 . فهرست دارالحدیث
فهرست نسخه های خطی مرکز تحقیقات دارالحدیث ، قم ، 360 نسخه (مخطوط) .
21 . فهرست دانشگاه تهران
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران .
برای کتابخانۀ دانشگاه تهران تاکنون هیجده جلد فهرست منتشر شده است با این مشخصات:
جلد یک تا هشت: معرفی نسخه های خطی اهدایی سید محمد مشکوة به دانشگاه تهران (1) ، مؤلف جلد 1 و2 علینقی منزوی، باقی مجلدات محمد تقی دانش پژوه ، انتشارات دانشگاه تهران ،
جلد اول:1330 ش ، 20 +275 ص ، در دو بخش قرآن و ادعیه .
جلد دوم : 1332 ش ، 18 +898 +1 ص ، معرّفی 284 نسخه شامل چهار گفتار :
ادبی ، علوم ادبی ، تاریخ و جغرافیا ، از قلم افتاده ها .
جلد سوم (بخش اوّل از جلد سوم): 1332 ش ، 4 +32 +690 ص ، معرّفی 920 نسخه در 5 گفتار : منطق ، فلسفۀ الهی و طبیعی ، عرفان ، کلام فلسفه عملی .
جلد چهارم (بخش دوم از جلد سوم): 1332 ش ، 4 +3 +3 +358 +2 +19 ص ، معرّفی 360 نسخۀ از شمارۀ 921 تا 1280 شامل پنج گفتار : تاریخ فلسفه ، پزشکی ، ریاضی ، هنرهای شگفت انگیز یا علوم غریبه ، افزارهای علمی .
جلد پنجم (بخش سوم از جلد سوم): 1335 ش ، 10 +10 +1054 +3 ص ، معرّفی 627 نسخه از شمارۀ 1281 تا 1907 در سه گفتار : اخبار و احادیث ، اصول فقه و فقه .
جلد ششم (بخش چهارم از جلد سوم): 1335 ش ، 3 +485 +411 +5 ص ، معرّفی 333 نسخۀ از شماره 1908 تا 2240 در دو گفتار : 1- ذیل مجلدهای پیشین 2 - پاره ای از نگارشهای ابن سینا در دو بخش .
جلد هفتم (بخش پنجم از جلد سوم): 1338 ش ، 6 +208 +32 ص ، 163 نسخه از
ص:20
شمارۀ 2241 تا 2403 ، شامل ذیل دوم مجلدهای پیشین . (1)جلد هشتم تا هیجدهم: مؤلف محمد تقی دانش پژوه ، انتشارات دانشگاه تهران ،
جلد هشتم : 1339 ش ، 10 +760 ص ، معرّفی 800 نسخه از شمارۀ 1321 تا 2120 .
جلد نهم : 1340 ش ، 744 ص ، معرّفی 509 نسخه از شمارۀ 2121 تا 2629 .
جلد دهم : 1340 ش ، 496 ص ، معرّفی 433 نسخۀ خطی از شمارۀ 2630 تا 3062 .
جلد یازدهم : 1340 ش ، 502 ص ، معرّفی 434 نسخه از شماره های 3063 تا 3496 .
جلد دوازدهم : 1340 ش ، 504 ص ، معرّفی 516 نسخه از شمارۀ 3497 تا 4013 .
جلد سیزدهم : 1340 ش ، 504 ص ، معرّفی 566 نسخه از شمارۀ 4014 تا 4579 .
جلد چهاردهم : 1340 ش ، 552 ص ، معرّفی 365 نسخه از شمارۀ 4580 تا 4944 .
جلد پانزدهم : 1340 ش ، 2 +280 +180 ص ، فهرست راهنمای جلدهای 8 - 14 و معرّفی 56 نسخه از شمارۀ 4945 تا 5000 .
جلد شانزدهم : 1357 ش ، 14 +768 ص ، معرّفی 2600 نسخه از شمارۀ 5401 تا 8000 .
جلد هفدهم : 1364 ش ، 4 +540 ص ، معرّفی 2050 نسخۀ خطی از شمارۀ 8001 تا 10050 .
جلد هجدهم : 1364 ش ، 270 +652 ص ، راهنمای جلد 16 و 17 ، شامل فهرست مؤلفین و کتابها و تصاویر منتخب نسخ خطی .
22 . فهرست دائرة المعارف
فهرست نسخه های خطی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ، مجلد یکم ، گنجینۀ اهدایی خاندان سلطانعلی سلطانی ( شیخ الاسلام بهبهانی) ، احمد منزوی ، تهران ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ، 1377 ش ، رحلی ، هیجده +472ص +64 تصویر ، معرّفی 540 نسخۀ خطی در 1250 عنوان به ترتیب الفبایی که مجموعه ها مستقلاً در پایان معرفی می شود ، و دارای فهرستهای راهنمای مؤلفان ، کاتبان ، موضوعی ، مُهرها ، نام کسان و نام چاپها .
ص:21
23 . فهرست دو کتابخانۀ مشهد
فهرست نسخه های خطی دو کتابخانۀ مشهد ، کاظم مدیرشانه چی ، عبداللّه نورانی ، تقی بینش ، زیر نظر محمّد تقی دانش پژوه ، تهران ، انتشارات فرهنگ ایران ، زمین ، 1351 ش ، وزیری ، 6 +539 تا 1080 +74 ص .
شامل فهرست دو کتابخانۀ مشهد بدین ترتیب:
1 - فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ نواب (ص 539 - 562) .
2 - فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ آستان مقدس رضوی (ص 566 - 1080) .
24 . فهرست سازمان مدارک
فهرست نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانۀ سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی ، معصومه فرشچی ، تهران ، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی ، 1377 ش ، وزیری ، 212 +تصاویر .
تعداد 203 نسخۀ خطی در این فهرست معرّفی شده است .
25 . فهرست سپهسالار
فهرست کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار (1) ،پنج جلد:
جلد اوّل : ابن یوسف شیرازی ، مطبعۀ مجلس ، 1313 - 1315 ش ، وزیری ، 14 + 700 ص . معرّفی بر حسب موضوع : مصاحف ، ادعیه و اذکار ، تفاسیر ، کتب راجعه به قرآن ، احادیث و شروح و ترجمۀ آنها ، فقه ، اصول فقه می باشد و در هر موضوع تنظیم به ترتیب الفبایی است .
جلد دوم : ابن یوسف شیرازی ، چاپخانۀ مجلس ، خرداد 1316 - دی 1318 ش ، وزیری ، 4 +795 ص . معرفی کتابهای ادبیات در فصلهای : خطب و منشئات ، لغات ، صرف و نحو ، معانی و بیان و بدیع ، عروض و قافیه ، اشعار و تذکره ها و دیوانها .
جلد سوم : محمّد تقی دانش پژوه و علینقی منزوی ، با تصحیح و تجدید نظر علینقی منزوی ، چاپخانۀ دانشگاه تهران ، 1340 ش ، وزیری ، 546 ص ، ترتیب فهرست الفبایی است و در این جلد از حرف «آ» تا حرف «ث» آمده است .
ص:22
جلد چهارم : محمّد تقی دانش پژوه و علینقی منزوی ، با تجدید نظر علینقی منزوی ، چاپخانۀ دانشگاه تهران ، 1346 ش ، وزیری ، 560 ص . این جلد شامل کتب خطی از حرف «ج» تا «ذ» است .
جلد پنجم : محمّد تقی دانش پژوه و علینقی منزوی ، با تجدید نظر محمّد تقی دانش پژوه ، چاپخانۀ دانشگاه تهران ، وزیری ، 771 ص . این جلد شامل کتب خطی از حرف «ر» تا «ی» است .
26 . فهرست سلطنتی ، دینی
فهرست کتب دینی خطی کتابخانۀ سلطنتی (1) ، بدری آتابای ، تهران ، چاپخانۀ زیبا ، 1352 ش ، 18 +1105 ص .
27 . فهرست شاهچراغ
فهرست کتب خطی آستان شاهچراغ شیراز ، علینقی بهروزی ، دو جلد ، شامل معرّفی 1350 نسخۀ خطی ، شیراز ، موزۀ آستان مقدس حضرت شاهچراغ ، 1360 ش ، وزیری ، 337 ص +468 ص .
28 . فهرست طوپ قاپوسرای
فهرست المخطوطات العربیة بمکتبة المتحف طوبقپو سرای - ترکیه (2) فهمی أدهم قره تای ، چهار جلد :
جلد اول : مخطوطات قرآن و علوم قرآن و تفسیر ، از شمارۀ 1 تا 2171 ، استانبول ، 1962 م .
جلد دوم : مخطوطات حدیث و فقه ، از شمارۀ 2172 تا 4979 ، استانبول ، 1964 م .
جلد سوم : مخطوطات عقائد و تصوف و مجالس و ادعیه و تاریخ و سیر و تراجم ، رقم 4680 تا 7487 ، استانبول ، 1969 م .
جلد چهارم : مخطوطات علوم اللغة و الادبیات و المجموعات ، از شمارۀ 7488 تا 9083 ، استانبول ، 1969 م .
ص:23
29 . فهرست ظاهریه
فهرس المخطوطات دارالکتب الظاهریة ، دمشق ، سیزده جلد :
جلد اول : تاریخ و ملحقات آن ، بخش اوّل ، تألیف یوسف العش ، دمشق ، 1366 ق .
جلد دوم : علوم قرآن ، تألیف عزت حسن ، دمشق ، 1381 ق ،
جلد سوم : فقه شافعی ، تألیف عبدالغنی دقر ، دمشق 1383 ق .
جلد چهارم : شعر ، تألیف عزت حسن ، دمشق ، 1384 ق .
جلد پنجم: طب وصیدلة، تألیف خلف حمارنة و اسماء الحمصی، دمشق، 1389ق.
جلد ششم : علم هیأت و ملحقات آن ، تألیف ابراهیم خوری ، دمشق ، 1389 ق .
جلد هفتم : جغرافیا و ملحقات آن ، تألیف ابراهیم خوری ، دمشق ، 1389 ق .
جلد هشتم : المنتخب من مخطوطات الحدیث ، تألیف محمّد ناصر آلبانی ، و دمشق ، 1390 ق .
جلد نهم: فلسفه و منطق و آداب البحث، تألیف عبدالحمید الحسن، دمشق،1390ق.
جلد دهم : ریاضیات ، تألیف محمّد صلاح عابدی ، دمشق 1393 ق .
جلد یازدهم: تاریخ و ملحقات آن، بخش دوم، تألیف خالد الربان، دمشق، 1393ق.
جلد دوازدهم : علوم اللغة و النحو ، تألیف اسماء ا لحمصی ، دمشق ، 1393 ق .
جلد سیزدهم : علوم اللغة العربیة ، تألیف اسماء الحمصی ، دمشق ، 1393 ق .
30 . فهرست عکسی دارالحدیث
فهرست نسخه های عکسی کتابخانۀ دارالحدیث قم (مخطوط)
31 . فهرست عکسی مرعشی
فهرست نسخه های عکسی کتابخانۀ عمومی حضرت آیة اللّه مرعشی نجفی ،محمد علی حائری ، دو جلد ، شامل معرفی 1000 نسخه ، قم ، ناشر کتابخانۀ آیة اللّه مرعشی ، 1369 و 1370 ش ، وزیری ، 475 +498 ص .
ص:24
32 . فهرست عکسی مرکز احیاء
فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی ، جلد اول ، سید جعفر و سید صادق حسینی اشکوری ، شامل معرفی 400 نسخه ، قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی ، 1377 ش ، وزیری ، 488 ص .
33 . فهرست فرهنگ رشت (1)
نسخه های خطی کتابخانۀ جمعیت نشر فرهنگ رشت ، محمّد روشن، تهران ، انتشارات فرهنگ ایران زمین ، 1352 ش ، 166 للّه30 ص .
34 . فهرست فرهنگ و هنر مشهد
فهرست کتب خطّی کتابخانۀ عمومی فرهنگ و هنر مشهد ، رمضانعلی شاکری ، در این فهرست 150 نسخۀ خطی معرّفی شده است در موضوعات : مصاحف و ادعیه ، حکمت و عرفان ، اخبار و احادیث و فقه ، ریاضیات و نجوم و طب ، ادبیات ، تاریخ و تذکره و در هر موضوع تنظیم الفبایی مشهد ، ادارۀ کل فرهنگ و هنر خراسان ، 1348 ش ، وزیری ، 127 ص .
35 . فهرست کاخ گلستان ، ادبی و عرفانی
فهرست کتب ادبی عرفانی خطی کاخ گلستان ، بدری آتابای ، تهران ، کاخ گلستان ، وزیری ، یط +چهل و هشت +823 ص . معرفی به ترتیب الفبایی عنوان کتابها .
36 . فهرست کتابخانۀ امام هادی علیه السلام
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی امام هادی علیه السلام مشهد ، سید احمد حسینی اشکوری ، قم ، مجمع ذخائر اسلامی ، 1377 ش ، وزیری ، 100ص .
در این فهرست 110 نسخه به ترتیب شمارۀ مسلسل معرفی شده و در پایان فهرست الفبایی کتابها و موضوعی و نام مؤلفین درج شده است .
ص:25
37 . فهرست کتابخانۀ تربیت
فهرست کتابخانۀ دولتی تبریز ، محمّد نخجوانی ، تبریز ، چاپخانۀ شفق، 1329 ش ، خشتی ، 320 ص .
در این فهرست 268 نسخه خطی معرّفی شده است .
38 . فهرست کتابخانۀ جعفری
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ جعفری کاشان ، محمود طیّار مراغی ، در این فهرست 79 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است . (مخطوط) .
39 . فهرست کتابخانۀ حجّت کوهکمری
فهرست کتب خطّی کتابخانۀ سیّد محمّد حجّت کوهکمری ، سیّد جعفر حسینی اشکوری ، قم ، مجمع الذخائر الاسلامیة ، 1377 ش ، وزیری ، 75 ص .
در این فهرست که به ترتیب الفبایی تنظیم شده ، 60 عنوان کتاب معرّفی شده است . و در پایان فهرست اعلام ، مؤلفان ، موضوعات و امکنه درج شده است .
40 . فهرست کتابخانۀ خادم حسینی
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ شخصی خادم حسینی تبریز ، در این فهرست 90 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است . (مخطوط)
41 . فهرست کتابخانۀ روضاتی
فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان ، جلد اول ، سید محمّد علی روضاتی ، اصفهان ، نشر نفائس مخطوطات اصفهان ، 1341 ش ، وزیری ، 399 +8 ص ، در این فهرست 80 نسخۀ خطی با 74 عنوان (سی کتاب به زبان فارسی و چهل و سه کتاب به زبان عربی و یک کتاب فارسی و عربی) به تفصیل معرفی شده است .
42 . فهرست کتابخانۀ شریف خویی
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ شخصی جواد شریف ، علی صدرایی خویی ، در این فهرست 68 نسخۀ خطی به ترتیب شماره مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
ص:26
43 . فهرست کتابخانۀ طبسی
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ طبسی حائری ، ابوالفضل حافظیان ، در این فهرست 850 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است . (مخطوط) .
44 . فهرست کتابخانۀ عمومی اصفهان
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی اصفهان ، جلد اول ، جواد مقصود همدانی ، تهران ، چات میهن ، 1349 ش ، وزیری ، 395 ص .
در این فهرست حدود 1200 نسخۀ خطی در سه بخش (فارسی ، ترکی و عربی) و مجموعه ها به ترتیب الفبایی معرّفی شده است .
45 . فهرست کتابخانۀ عمومی سمنان
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عموی سمنان ، ابوالفضل حافظیان ، در این فهرست 24 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است . (مخطوط) .
46 . فهرست کتابخانۀ عمومی مراغه
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی مراغه ،محمود طیار مراغی،قم، انتشارات آل علی علیه السلام ، 1379 ش ، تعداد 190 نسخۀ خطی در این فهرست معرّفی شده است .
47 . فهرست کتابخانۀ فاضل خوانساری
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ آیة اللّه فاضل خوانساری ، سیّد جعفر حسینی اشکوری ، دو جلد ، قم ، انتشارات انصاریان و مؤسسۀ علمی و فرهنگی آیة اللّه فاضل خوانساری ، 1374 ش ، وزیری ، ج اول 292 ص +ضمائم ، ج دوم 371 +ضمائم .
در این دو جلد جمعاً 500 نسخۀ خطی (جلد اوّل از شمارۀ 1 تا 279 ، جلد دوم از 381 تا500) ، معرّفی شده است .
48 . فهرست کتابخانۀ قمر بنی هاشم
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ حسینۀ حضرت ابوالفضل علیه السلام ، سیّد جعفر اشکوری ، در این فهرست 230 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
ص:27
49 . فهرست کتابخانۀ وزیری
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ وزیری یزد ، محمّد شیروانی ، جلد اوّل تا پنجم ، 1350 ش تا 1358 ش ، وزیری
در این پنج جلد جمعاً 3950 نسخه (جلد اول و دوم هر جلد 500 نسخه ، جلد سوم و چهارم هر جلد 1000 نسخه و جلد پنجم 950 نسخه) معرّفی شده است .
50 . فهرست کتابخانۀ رشت و همدان
فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان ، محمّد روشن و جواد مقصود و پرویز اذکایی ، تهران ، انتشارات فرهنگ ایران زمین ، 1353 ش ، وزیری ، 4 +1083 - 1797 (1) +30 ص تصاویر ، شامل فهرست چند کتابخانه به قرار زیر :
1 - فهرست نسخ خطی کتابخانۀ جمعیت نشر فرهنگ رشت (ص 1083 - 1238) .
2 - فهرست نسخ خطی کتابخانۀ مدرسۀ آخوند همدان (ص 1241 - 1618 + تصاویر) .
3 - فهرست نسخ خطی چند کتابخانۀ خصوصی همدان ، این بخش دارای چهار قسمت است :
الف : نسخه های خطی آقا بحرالفضائل (ص 1663 - 1671) .
ب : نسخه های خطی آقای حبیب جواهری (ص 1673 - 1685) .
ج : نسخه های خطی آقای رضا همراه (ص 1688 - 1701) .
د : متفرقات مربوط به کتابخانه های متعلق به چند نفر (1703 - 1716)
4 - فهرست مدرسۀ خیرات خان مشهد (ص 1720 - 1797 +تصاویر) .
تنظیم معرّفی نامه های الفبایی در همۀ بخش ها .
51 . فهرست گلپایگانی ، جدید
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی آیة اللّه گلپایگانی ، ابوالفضل حافظیان بابلی
ص:28
و علی صدرایی خویی ، در این فهرست تمامی ده هزار نسخه خطی کتابخانۀ آیت اللّه گلپایگانی (از قفسه 1 تا 10 و 30 تا 39 توسط آقای حافظیان و قفسۀ 11 تا 29 و کتابهای امانتی مدرسۀ حجاری ها توسط این حقیر) به تفصیل معرفی شده است .
(مخطوط) .
52 . فهرست گلپایگانی رایانه ای
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی حضرت آیة اللّه العظمی گلپایگانی (1) ، ابوالفضل عرب زاده ، قم ، دارالقرآن کریم ، 1378 ش ، وزیری ، 850 ص .
در این فهرست حدود 10400 عنوان کتاب خطی به ترتیب الفبایی بصورت مختصر معرّفی شده است .
53 . فهرست گلپایگانی ، قدیم
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی حضرت آیة اللّه گلپایگانی ، سه جلد :
جلد اوّل : سید احمد حسینی اشکوری ، 1357 ش ، وزیری ، 376 +110 ص.
در این جلد 400 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل از 1 تا 400 معرّفی شده است و در پایان فهرست الفبایی کتب ، موضوعی کتب و مؤلفان به ضمیمۀ 109 تصویر از برخی نسخه های معرّفی شده ، درج شده است .
جلد دوم : رضا استادی ، چاپ مهر ، قم ، وزیری ، 304 ص .
در این جلد تعداد 1250 نسخۀ خطی از شمارۀ 401 تا 1650 معرّفی شده در دو بخش : 1 - نسخ خطی غیر مجموعه 2 - مجموعه ها . تنظیم معرّفی نامه در بخش اول الفبایی است .
جلد سوم : رضا استادی ، چاپ مهر ، قم ، وزیری ، 287 ص .
در این جلد 750 نسخۀ خطی از شمارۀ 1651 تا 2400 به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده و در پایان فهرست الفبایی کتابها درج شده است .
ص:29
54 . فهرست گوهرشاد
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ جامع گوهرشاد مشهد ، محمود فاضل ، چهار جلد :
جلد اول : مشهد ، انتشارات کتابخانۀ جامع گوهرشاد ، 1363 ش ، وزیری ، هشت +495 ص . در این جلد تعداد 400 نسخۀ خطی به ترتیب شماره مسلسل از 1 تا 400 معرّفی شده است .
جلد دوم: مشهد انتشارات کتابخانۀ جامع گوهرشاد ، 1365 ش ، وزیری ، 582 ص .
در این جلد 400 نسخۀ خطی از شمارۀ 401 تا 800 معرّفی شده است .
جلد سوم: مشهد، انتشارات کتابخانۀ جامع گوهرشاد، 1367ش، وزیری، 684ص .
در این جلد 400 نسخۀ خطی از شمارۀ 801 تا 1200 معرّفی شده است .
جلد چهارم:مشهد، انتشارات کتابخانۀ جامع گوهرشاد، 1371ش،وزیری،433 ص.
در این جلد نیز 400 نسخۀ خطی از شمارۀ 1201 تا 1600 معرّفی شده است .
55 . فهرست مجامیع العمریة
فهرس مجامیع المدرسة العمریة فی دار الکتب الظاهریة بدمشق ، یاسین محمّد السواس ، کویت ، منشورات معهد المخطوطات العربیة ، 1408 ق1987/ م ، وزیری ، 926 ص .
56 . فهرست مجلس
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی ، 38 جلد :
جلد اوّل : یوسف اعتصامی (اعتصام الملک) ، 1305 ش ، معرفی 1828 کتاب خطی و چاپی که کتاب های خطی آن در جلد دوم مجدداً معرفی شده اند.
جلد دوم : یوسف اعتصامی (اعتصام الملک) ، 1311 ش، معرفی نسخه های شمارۀ 1 - 788 .
جلد سوم : ابن یوسف شیرازی ، معرفی نسخه های شمارۀ 789 - 1202 ، چاپ اول ، 1318 ش ، چاپ دوم، 1353 ش .
جلد چهارم : عبدالحسین حائری ، 1335ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 1206 - 1684 .
جلد پنجم : عبدالحسین حائری ، 1345ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 1685 - 2000 .
ص:30
جلد ششم : سعید نفیسی ، 1344ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 2001 - 2316.
جلد هفتم (مجموعۀ اهدایی امام جمعه خویی) : عبدالحسین حائری ، 1346 ش ، معرفی 261 نسخۀ خطی و 339 کتاب چاپی که جمال امامی فرزند حاج میرزا یحیی امام جمعۀ خویی اهدا نموده اند .
جلد هشتم : فخری رستگار ، 1347 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 2317 - 2700 .
جلد نهم : عبدالحسین حائری ، در دو بخش :
بخش اول : 1346 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 2701 - 2779 .
بخش دوم : 1347 ش ، معرفی مجدد نسخه های شمارۀ 1825 - 2000 که در جلد پنجم ناقص معرفی شده اند .
جلد دهم : عبدالحسین حائری ، در چهار بخش :
بخش اول : 1347 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 2780 - 3059 .
بخش دوم : 1347 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 3060 - 3322 .
بخش سوم : 1348 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 3323 - 3704 .
بخش چهارم : 1352 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 3705 - 4000 .
جلد یازدهم تا شانزدهم : زیرنظر ایرج افشار و محمدتقی دانش پژوه و علی نقی منزوی ، نگارش احمد منزوی ، 1345 - 1347 ش :
* جلد یازدهم : معرفی نسخه های شمارۀ 4001 - 4305 .
* جلد دوازدهم : معرفی نسخه های شمارۀ 4306 - 4607 .
* جلد سیزدهم : معرفی نسخه های شمارۀ 4608 - 4870 .
* جلد چهاردهم : معرفی نسخه های شمارۀ 4871 - 5034 .
* جلد پانزدهم : معرفی نسخه های شمارۀ 5035 - 5182 .
* جلد شانزدهم : معرفی نسخه های شمارۀ 5183 - 5540 .
جلد هفدهم : عبدالحسین حائری ، 1348 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 5541 - 6000 .
جلد هیجدهم(کتب اهدایی رهی معیری) : فخری راستکار ، 1348 ش ، شامل 23 نسخۀ خطی و 1655 کتاب چاپی .
ص:31
جلد نوزهم :عبدالحسین حائری ، 1350 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 6001 - 6410 .
جلد بیستم : مخصوص شماره های 6411 - 7000 در موضوع طب و ریاضیات ، منتشر نشده .
جلد بیست و یکم(کتب اهدایی مجید فیروز ناصرالدوله) : عبدالحسین حائری 1357 ش شامل 368 نسخۀ خطی و 1300 کتاب چاپی.
جلد بیست و دوم : عبدالحسین حائری ، 1374 ش ، شش+516 ص ، معرفی 145 مجموعه (940 رساله) از نسخه های اهدایی سید محمد صادق طباطبایی (1) .
جلد بیست و سوم : عبدالحسین حائری ، شامل دو بخش :
بخش اول : 1376 ش 8+508 ص ، شامل معرفی 110 مجموعه(725 رساله) از نسخه های اهدایی سید محمد صادق طباطبایی .
بخش دوم : 1378 ش 6 +509 - 966 ص ، ادامۀ معرفی مجموعه های نسخه های اهدایی سید محمد صادق طباطبایی .
جلد بیست و چهارم : مخصوص نسخه های تکی کتابهای اهدایی سید محمد صادق طباطبایی ، (منتشر نشده) .
جلد 25 و 26 و 35 تا 38 : علی صدرایی خویی زیر نظر عبدالحسین حائری ، قم ، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی :
* جلد بیست و پنجم :بهار 1376 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 7001 - 7500 ، سی +28 5ص ،
* جلد بیست و ششم :تابستان 1376 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 7501 - 8000 ، 542 ص .
جلد بیست و هفت تا سی و چهار (مخصوص نسخه های شمارۀ 8001 - 12000) هنوز تألیف نشده اند.
* جلد سی و پنجم : پاییز 1376 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 12001 - 12500 ، 494 ص .
ص:32
* جلد سی و ششم : 1377 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 12501 - 13500 ، 4+528 ص .
* جلد سی و هفتم : 1377 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 13501 - 14000 ، 8+696 ص .
* جلد سی و هشتم (1) : 1377 ش ، معرفی نسخه های شمارۀ 14001 - 14500 ، 754 ص . (2)57 . فهرست مجلس سنا (3)
فهرست کتابخانۀ مجلس سنای سابق (کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی شمارۀ دو) ، محمّد تقی دانش پژوه و بهاءالدین علمی انواری ، دو جلد :
جلد اول : 1355ش ، با عنوان «فهرست کتابهای خطی مجلس سنا» ، وزیری ، 2 +412 +126 +24 ص . در این جلد 650 نسخۀ خطی به ترتیب شماره مسلسل از 1 تا 650 معرّفی شده است و در پایان فهرست نام کتب ، اماکن ، کاتبان ، نویسندگان ، موضوعی کتب ، فهرست مؤلفان و اشخاص درج شده است .
جلد دوم : 1359ش ، با عنوان « فهرست کتب خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی» ، تهران ، انتشارات کتابخانۀ مجلس شواری اسلامی ، 1359 ش ، 6 +520 ص ، در این جلد 868 نسخۀ خطی از شمارۀ 650 تا 1518 به ترتیب
ص:33
شماره مسلسل معرّفی شده است و در پایان فهرست نام کتب و مؤلفان درج شده است .
58 . فهرست مدرسۀ آیة اللّه خویی
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ آیة اللّه خویی مشهد ، سیّد احمد حسینی اشکوری ، قم ، مجمع الذخائر الاسلامیة ، 1377 ش ، وزیری ، 150 ص .
در این فهرست 175 نسخه به ترتیب شماره مسلسل معرّفی شده است .
59 . فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ امام صادق علیه السلام چالوس ، محمود طیار مراغی .
در این فهرست تعداد 700 نسخۀ خطی به ترتیب الفبایی معرّفی شده و شمارۀ اول عنوان کتاب همان شمارۀ مخزن است . (مخطوط) .
60 . فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام (1)
فهرست نسخه های خطی کتابخانه امام صادق علیه السلام قزوین ، جلد اول ، محمود طیار مراغی ، قزوین ، معاونت تحقیقات و پژوهش حوزۀ علمیۀ قم ، 1378 ش ، وزیری ، 491 ص +تصاویر .
در این فهرست 524 نسخۀ خطی به ترتیب الفبایی نام کتاب معرفی و شمارۀ نسخه ها در قسمت نسخه شناسی درج شده است و در پایان فهرست موضوعی ، مؤلفین ، کاتبان ، واقفان ، اعلام و نمونۀ تصاویر ضمیمه شده است .
61 . فهرست مدرسۀ امام عصر علیه السلام
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ امام عصر علیه السلام شیراز ، محمّد برکت ، شیراز ، کتابخانۀ مدرسۀ امام عصر علیه السلام ، 1374 ش ، وزیری ، 155 ص .
در این فهرست حدود 400 نسخۀ خطی به ترتیب الفبایی معرفی شده است .
ص:34
62 . فهرست مدرسۀ امیرالمؤمنین علیه السلام
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ امیرالمؤمنین علیه السلام آران ، محمود طیار مراغی .
در این فهرست تعداد 10 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
63 . فهرست مدرسۀ جعفریه
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ جعفریۀ قائن ، سید جعفر حسینی اشکوری .
در این فهرست تعداد 140 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
64 . فهرست مدرسۀ حجازی ها
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ حجازی ها ، علی صدرایی خویی.
در این فهرست 1750 نسخۀ خطی معرفی شده است . (مخطوط) .
65 . فهرست مدرسۀ حجتیه
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ حجتیۀ قم ، رضا استادی ، قم ، چاپخانۀ مهر استوار ، 1354 ش ، وزیری ، 134 ص .
در این فهرست تعداد 720 نسخۀ خطی به ترتیب الفبایی در چهار بخش کتابهای فارسی ، عربی ، ترکی و مجموعه ها معرّفی شده است و در پایان برای مجموعه ها فهرست الفبایی درج شده است .
66 . فهرست مدرسۀ رضویه
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ رضویۀ قم ، مدرسی طباطبایی ، قم ، چاپخانۀ مهر ، 1355 ش ، وزیری 72 +56 ص .
در این فهرست تعداد 98 نسخۀ خطی به ترتیب الفبایی در سه بخش فارسی ، عربی و مجموعه ها معرّفی شده است .
67 . فهرست مدرسۀ سلطانی (جدید)
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ سلطانی کاشان ، محمود طیار مراغی .
ص:35
در این فهرست تعداد 380 نسخه به ترتیب شمارۀ مسلسل معرفی شده است .
(مخطوط) .
68 . فهرست مدرسۀ سلطانی (قدیم)
فهرست کتب خطی کتابخانۀ مدرسۀ سلطانی کاشان ، علی نیک ساز ، کاشان ، ادارۀ فرهنگ و هنر ، رقعی ، 47 ص +ضمائم .
این فهرست به ترتیب الفبایی تنظیم شده است .
69 . فهرست مدرسۀ صادقیه
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ صادقیۀ سمنان ، ابوالفضل حافظیان .
در این فهرست تعداد 67 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .(مخطوط) .
70 . فهرست مدرسۀ صدر
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله (صدر) بابل ، علی صدرایی خویی ، محمود طیار مراغی ، ابوالفضل حافظیان بابلی ، تهران دفتر نشر میراث مکتوب ، 1276 ش ، وزیری ، 280 ص .
71 . فهرست مدرسۀ غرب
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ غرب - مدرسۀ آخوند همدانی ، جواد مقصود همدانی ، تهران ، چاپخانۀ آذین ، 1356 ش ، وزیری ، 4 +496 ص .
این فهرست در سه بخش: فارسی، عربی، و مجموعه های فارسی و عربی به ترتیب الفبایی تنظیم شده است .
72 . فهرست مدرسۀ فاضلیه
فهرست کتب کتابخانۀ مدرسۀ فاضلیۀ ، اوکتایی ، مشهد ، مطبعۀ خراسان ، 1309 ش ، وزیری ، 265 ص .
ص:36
73 . فهرست مدرسۀ فتحعلی بیک
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ فتحعلی بیک (صادقیه) دامغان ، سیّد جعفر حسینی اشکوری .
در این فهرست 284 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
74 . فهرست مدرسۀ فیضیه
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ فیضیۀ قم ، رضا استادی ، قم ، چاپخانۀ مهر ، 1396ق ، دو جلد :
جلد اول : شامل معرّفی کتابهای عربی به ترتیب الفبایی ، هشت +315 ص .
جلد دوم : در دو بخش 1 - نسخ خطی ترکی فارسی به ترتیب الفبایی 2 - مجموعه ها به ترتیب شمارۀ راهنما ، 120 +208 ص .
در مجموع این دو جلد 2100 نسخه معرّفی شده است .
فهرست کتابخانۀ مبارکۀ مدرسۀ فیضیه قم (1) ، حاج آقا مجتبی عراقی ، دو جلد :
جلد اوّل : چاپخانۀ علمیۀ قم ، 1337 ش ، وزیری ، 36 +475 ص .
در این فهرست کتب چاپی و خطی در موضوعات : 1 - قرآنها ، 2 - تفاسیر آیات و سور و کتب مراجعه به قرآن ، ص - ادعیه و زیارات ، 4 - فلسفه و کلام و عرفان ، آمده و هر موضوعی به ترتیب الفبایی است .
جلد دوّم : چاپخانۀ علمیۀ قم ، 1338 ش ، وزیری ، 528 ص .
در این فهرست کتب چاپی و خطی در موضوعات : 1 - اخلاق ، مواعظ ، مناقب و مصایب ، 2 - تاریخ ، 3 - درایه ، رجال و تراجم ، 4 - اخبار و شروح آن ، آمده و در هر موضوعی ترتیب الفبایی رعایت شده است .
75 . فهرست مدرسۀ مروی
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ مروی تهران ، رضا استادی ، قم ، چاپخانۀ
ص:37
خیام ، 1371 ش ، وزیری ، 400 ص .
در این فهرست 1050 نسخۀ خطی در دو بخش : 1 - قرآنها و نسخه های فارسی و عربی به ترتیب الفبایی ، 2 - مجموعه ها شامل 120 مجموعه ، آورده شده و در پایان فهرست الفبایی نام کتابها و استدراک آمده است .
76 . فهرست مدرسۀ نمازی خوی (جلد اول)
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ نمازی خوی ، علی صدرایی خویی ، دو جلد:
جلد اول ، تهران ، دفتر نشر میراث مکتوب ، 1376 ش ، وزیری ، 540 ص .
در این فهرست 792 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .
جلد دوم ،(مخطوط) ، در این فهرست 170 نسخه به ترتیب شماره مسلسل از 794 تا 959 معرّفی شده است . (1)77 . فهرست مدرسۀ ولی عصر علیه السلام
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ ولی عصر علیه السلام تبریز ، علی صدرایی خویی .
در این فهرست 28 نسخۀ خطی به ترتیب شماره مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
78 . فهرست مرعشی
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی.
جلد اول تا بیست و هفتم : سیّد احمد حسینی (اشکوری)، قم ، انتشارات کتابخانۀ آیة اللّه مرعشی ، 1354 - 1376 ش .
در این فهرستها از جلد 1 تا 25 در هر جلد 400 نسخۀ خطی و در جلدهای 26 و 27 هر کدام 500 نسخه به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده که در مجموع یازده هزار نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل از 1 تا 11000 در آنها معرّفی شده است .
جلد 28 : سیّد محمود مرعشی و گروه فهرست نگاران کتابخانه ، نشر کتابخانۀ آیة اللّه مرعشی ، 1379 ، قطع وزیری ، 729 ص .
ص:38
در این جلد 400 نسخۀ خطی به ترتیب شماره مسلسل از 11001 تا 11400 معرّفی شده است .
79 . فهرست مرکز احیاء
فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی ، سیّد احمد حسینی اشکوری ، جلد اوّل ، قم مرکز احیاء میراث اسلامی ، 1377 ش ، وزیری ، 534 ص .
در این فهرست تعداد 400 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل از 1 تا 400 معرّفی شده است .
80 . فهرست مسجد اعظم قم
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مسجد اعظم قم (قدیم) ، رضا استادی ، قم ، انتشارات کتابخانۀ مسجد اعظم قم ، 1365 ش ، وزیری ، 16 +728 ص .
در این فهرست تعداد 395 نسخه خطی در دو بخش : 1 - تک کتابی ها شامل حدود 3300 نسخه به ترتیب الفبایی ، 2 - مجموعه ها شامل حدود 700 نسخه به ترتیب شمارۀ راهنما ، معرّفی شده و در پایان فهرست اسامی کتب درج شده است .
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مسجد اعظم قم (جدید) ، محمود طیار مراغی و صادق حسن زاده مراغی .
فهرست مفصل و مجددی است بر تمامی نسخه های خطی کتابخانۀ مسجد اعظم .
(مخطوط) .
81 . فهرست مسجد اعظم شهمیرزاد
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مسجد اعظم شهمیرزاد ، ابوالفضل حافظیان بابلی .
در این فهرست 28 نسخۀ خطی به ترتیب شماره مسلسل از 1 تا 28 معرّفی شده است .
(مخطوط) .
82 . فهرست مسجد جامع مراغه
فهرست نسخه های خطی مسجد جامع مراغه ، محمود طیار مراغی . در این فهرست پانزده نسخه معرفی شده است.(مخطوط)
ص:39
83 . فهرست شیخ بابا
فهرست نسخه های خطی مسجد شیخ بابای مراغه ، محمود طیار مراغی .
در این فهرست ده نسخه معرفی شده است.(مخطوط) .
84 . فهرست معارف
فهرست کتب خطی کتابخانۀ عمومی معارف ، عبدالعزیز جواهر الکلام ، جلد اول و دوم ، تهران کتابخانۀ عمومی معارف ، 1313 و 1314 ش ، رقعی ، 24 +225 ص .
85 . فهرست مقبرۀ سید یعقوب
فهرست نسخه های خطی مقبرۀ سیّد یعقوب خویی ، علی صدرایی خویی .
در این فهرست حدود 50 نسخه معرفی شده است . (مخطوط) .
86 . فهرست مکتبة النجفی
این فهرست در ضمن کتاب زیر به چاپ رسیده است :
قبیلۀ عالمان دین ، هادی نجفی ، انتشارات عسکریه ، قم ، 1423 ، وزیری 272 ص ، (فصل هشتم : فهرس مخطوطات مکتبة آیت اللّه النجفی ، سید احمد حسینی اشکوری) .
87 . فهرست ملک
فهرست کتابهای خطی کتابخانۀ ملی ملک ، محمّد باقر حجتی و احمد منزوی زیر نظر ایرج افشار ، محمّد تقی دانش پژوه ، دوازده جلد ، 1352 تا 1376 ش ،:
جلد اول ، شامل نسخ عربی و ترکی.
جلد دوم ، نسخ فارسی از حرف الف تا حرف ذ .
جلد سوم ، نسخ فارسی از حرف ر تا حرف ک .
جلد چهارم ، نسخ فارسی از حرف ک تا حرف ی .
جلد پنجم تا نهم ، مجموعه ها و جُنگها بر اساس شمارۀ نسخه.
جلد دهم ، فهرست راهنمای شمارۀ مسلسل نسخه ها .
جلد یازدهم ، قدرت اللّه پیشنماز زاده ، فهرست راهنمای جلد 1 تا 10 ، شامل فهرست مؤلفان ، مترجمان و گردآورندگان .
ص:40
جلد دوازدهم ، قدرت اللّه پیشنماز زاده ، فهرست راهنمای کتابهای معرفی شده در جلد 1 تا 10 در چند بخش: عربی ، فارسی ، ترکی و دیگر زبانها.
88 . فهرست ملی تبریز
فهرست کتابخانۀ ملی تبریز (کتب خطی اهدایی مرحوم حاج محمّد نخجوانی) ، میرودود یونسی ، انتشارات کتابخانۀ ملی تبریز ، سه جلد ، 1348 - 1354ش :
جلد اول (الف - خ) ، بیست +476 ص . در این جلد 405 نسخه به ترتیب الفبایی از الف تا خ معرّفی شده است .
جلد دوم (د - ش) ، هشت +454 ص ، در این جلد 528 نسخه معرّفی شده است .
جلد سوم (ص - ی) ، 596 ص ، در این جلد 535 نسخۀ خطی معرّفی شده است ، و در پایان فهرست راهنمای کتابها و اشخاص هر سه جلد آمده است .
89 . فهرست ملی تهران
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ ملی ایران
جلد اول تا دهم : سید عبداللّه انوار ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1345 تا 1358 ش .
جلد اول : نسخ خطی فارسی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 1 تا 500؛
جلد دوم : نسخ خطی فارسی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 501 تا 1000؛
جلد سوم : نسخ خطی فارسی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 1001 تا 1500؛
جلد چهارم : نسخ خطی فارسی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 1501 تا 2000؛
جلد پنجم : نسخ خطی فارسی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 2001 تا 2500؛
جلد ششم : نسخ خطی فارسی ، شامل 563 نسخه از شمارۀ 2501 تا 3063؛
جلد هفتم : نسخ خطی عربی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 1 تا 500؛
جلد هشتم : نسخ خطی عربی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 501 تا 1000؛
جلد نهم : نسخ خطی عربی ، شامل 500 نسخه از شمارۀ 1001 تا 1500؛
جلد دهم : نسخ خطی عربی ، شامل 475 نسخه از شمارۀ 1501 تا 1975 و 20 نسخه فارسی از شمارۀ 3064 تا 3083 ؛
ص:41
جلد یازدهم : نسخ خطی عربی ، شامل 324 نسخه از شمارۀ 1976 تا 2300 ، علینقی منزوی ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1375 ش ، وزیری ، 853 ص؛
جلد دوازدهم : نسخ خطی عربی ، شامل 300 نسخه از شمارۀ 2301 تا 2600 ، حبیب اللّه عظیمی ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1372 ش ، وزیری ، 620 ص + ضمائم ؛
جلد سیزدهم : نسخ خطی عربی ، شامل 300 نسخه از شمارۀ 2601 تا 2900 ، حبیب اللّه عظیمی ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1375 ش ، وزیری ، 472 ص + ضمائم ؛
جلد چهاردهم : نسخ خطی عربی ، شامل 300 نسخه از شمارۀ 2901 تا 3200 ، امیرۀ ضمیری ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1375 ش ، 331 ص ؛
جلد پانزدهم : منتشر نشده ؛
جلد شانزدهم : نسخ خطی عربی ، شامل 300 نسخه از شمارۀ 3501 تا 3800 ، حبیب اللّه عظیمی ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1379 ش ، وزیری ، 491 ص +ضمائم ؛
جلد هفدهم : نسخ خطی عربی ، شامل 300 نسخه از شمارۀ 3801 تا 4100 ، علینقی منزوی ، حبیب اللّه عظیمی ، انتشارات کتابخانۀ ملی ایران ، 1379 ش ، وزیری ، 483 ص +ضمائم .
90 . فهرست ملی فارس
فهرست کتب خطی کتابخانۀ ملی فارس ، علینقی بهروزی و صادق فقیری ، جلد اول و دوم ، انتشارات انجمن کتابخانه های عمومی شیراز ، 1351 ش ، 416 +400 ص .
در این دو جلد 780 نسخه به ترتیب شماره معرّفی شده است .
91 . فهرست موزۀ خوی
فهرست نسخه های خطی گنجینه (موزه) خوی ، علی صدرایی خویی .
در این فهرست تعداد 38 جلد نسخۀ خطّی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرفی شده است . (مخطوط) .
ص:42
92 . فهرست مؤید
فهرست مخطوطات مکتبة الخطیب الشیخ علی حیدر المؤیّد الخاصة ، محمّد باقر انصاری ، سه جلد ، بیروت ، موسسة الهادی للتحقیق و النشر ، 1420 ق .
93 . فهرست میراث فرهنگی سمنان
فهرست نسخه های خطی سازمان میراث فرهنگی سمنان ، ابوالفضل حافظیان .
در این فهرست 15 نسخۀ خطی به ترتیب شمارۀ مسلسل معرّفی شده است .
(مخطوط) .
94 . فهرست میکروفیلم های دانشگاه تهران
فهرست میکروفیلم های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ، محمّد تقی دانش پژوه ، سه جلد :
جلد اوّل : انتشارات دانشگاه تهران 1348 ش ، رقعی ، 8 +820 +233 ص ، معرّفی بیش از 3000 میکروفیلم و عکس .
جلد دوم : انتشارات دانشگاه تهران 1353 ش ، رقعی ، 348 ص ، شامل معرّفی 1000 نسخه .
جلد سوم : انتشارات دانشگاه تهران 1336 ش ، وزیری ، 6 +371 ص ، شامل معرّفی فیلم های شمارۀ 4001 تا 7201 .
95 . فهرست میکروفیلم های موزۀ ملی
فهرست میکروفیلم ها و نسخ خطی موزۀ ملی ایران ، محمّد ریاض ، تهران ، سازمان میراث فرهنگی کشور ، 1374 ش ، وزیری ، 224 ص .
دراین فهرست 234 میکروفیلم و 34 نسخۀ خطی معرّفی شده است .
96 . فهرست نسخه های خطی فارسی ، منزوی
فهرست نسخه های خطی فارسی ، احمد منزوی، تهران ، مؤسسۀ فرهنگی منطقه ای ، 6 جلد :
جلد اول : 1348ش ، 717ص .
ص:43
جلد دوم (در دو بخش): بخش نخست ، 1349ش ، ص 718 - 1489 ، بخش دوم ، 1349ش ، ص 1490 - 1841.
جلد سوم : 1350 ش ، ص 1842 - 2615 .
جلد چهارم : 1351 ش ، ص 2617 - 3439 .
جلد پنجم : 1351 ش ، ص 3441 - 3929 .
جلد ششم : 1353 ش ، 8+ص 3929 - 4726 .
97 . فهرست یکصد و شصت نسخۀ خطی
یکصدو شصت نسخۀ خطی از یک کتابخانۀ شخصی ، رضا استادی ، قم ، چاپخانۀ مهر ، 1354 ش ، وزیری ، 80 ص .
98 . فهرستوارۀ مینوی
فهرستوارۀ کتابخانۀ مینوی و کتابخانۀ مرکزی پژوهشگاه ، محمّد تقی دانش پژوه و ایرج افشار ، تهران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 1374 ش ، وزیری ، 252 ص .
این کتاب پنج بخش است :
1 - فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ مینوی شامل 160 نسخه به ترتیب الفبایی .
2 - فهرست میکروفیلم های کتابخانۀ مینوی بر اساس شمارۀ ترتیبی از 1 تا 100 .
3 - فهرست عکسهای کتابخانۀ مینوی براساس شمارۀ ترتیبی از 1 تا 398 .
4 - فهرست میکروفیلم ها و عکسها و نسخه های خطی کتابخانۀ پژوهشگاه به ترتیب الفبایی .
5 - یادگارهای فرهنگی بازمانده از مینوی .
99 . مجلۀ آینۀ پژوهش
نشریۀ دفتر تبلیغات اسلامی قم ، دو ماه نامه .
در این مجله تاکنون فهارس زیر به چاپ رسیده است :
نسخه های خطی کتابخانۀ مدرسۀ علوی خوانسار ، رضا مختاری ، آینۀ پژوهش ، شمارۀ 22 [ سال چهارم ، شمارۀ چهارم ، آذر و دی 1372 ش] ، ص 92 تا 106 .
ص:44
در این فهرست بیش از پنجاه نسخۀ خطی معرّفی شده است .
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ صادقیه سمنان ، ابوالفضل حافظیان ، آینۀ پژوهش ، شمارۀ 53 [سال نهم ، شمارۀ پنجم ، آذر و دی ، 1377 ش] ، ص 125 - 128 .
در این فهرست 61 نسخۀ خطی به ترتیب شماره معرّفی شده است .
100 . مجلۀ اندیشۀ حوزه
فصلنامۀ اندیشۀ حوزه ، نشریۀ دانشگاه علوم اسلامی رضوی . در این مجله تاکنون یک فهرست به چاپ رسیده ، با این مشخصات :
نسخه های خطی کتابخانۀ خصوصی آقای حیدری ، مقاله از محمود فاضل ، معرفی 71 نسخه ، مشهد شمارۀ هفتم (زمستان 1375) ، ص 209 - 218 .
101 . مجلۀ تحقیقات اسلامی
مجلۀ تحقیقات اسلامی ، تهران ، (هر شش ماه یک شماره) :
معرفی نسخ خطی ندوشن ، از ناصر محمدی ، سال دوازدهم شمارۀ 1 و 2 ، سال 1376 ش ، ص 361 - 382 ، که در آن 121 نسخه از نسخ خطی مسجد جامع ندوشن یزد و 46 نسخه از مسجد قلعۀ ندوشن یزد معرّفی شده است .
102 . مجلۀ تراثنا
فصلنامۀ تراثنا ، نشریۀ مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث ، قم ، در این مجله تاکنون فهارس زیر منتشر شده است :
فهرست کتابخانۀ حاج اسماعیل هدایتی ، مجلۀ تراثنا ، شمارۀ 3 .
فهرست کتابخانۀ علامۀ محمّد حسین طباطبایی ، مجلۀ تراثنا ، شمارۀ 7 و 8 .
فهرست کتابخانۀ فیض مهدوی کرمانشاه ، [تراثنا، شمارۀ9، 1407ق] ، ص23 - 69.
فهرست مکتبۀ رجایی مغزی ، تراثنا ، شمارۀ 20 .
فهرست کتابخانۀ باقریه مشهد ، تراثنا ، شماره 22 (ص 66 - 127) و ش 23 (ص 88 - 124) و ش 24 (ص 106 - 126) و ش 25 (87 - 102) .
فهرست کتابخانه فحول قزوینی ، تراثنا ، شمارۀ 26 .
فهرست کتابخانۀ شیخ علی فاضل قائینی نجفی ، مجلۀ تراثنا ، ش 49 (ص 121- 166) و ش 50 و 51 (ص 314 - 376) و ش 52 (ص 105 - 143) .
ص:45
103 . مجلۀ مشکوة
فصلنامۀ مشکوة ، آستان قدس رضوی ، شمارۀ 47 (تابستان 1374 ویژه نامۀ کنگرۀ کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی) ، ص 210 - 217 معرّفی نسخه های خطی کتابخانۀ شخصی محمّد واعظ زادۀ خراسانی ، 21 نسخه .
104 . مجلۀ میراث شهاب
فصلنامۀ مجلۀ میراث شهاب ، نشریۀ کتابخانۀ حضرت آیة اللّه مرعشی نجفی قدس سره ، قم ، شروع سال 1374ش ، آخرین شمارۀ مورد استفاده ، شمارۀ 22 .
در شماره های مختلف (شمارۀ6 تا 22) این مجله نسخه های خطی جدیدی که برای کتابخانه خریداری شده معرفی شده اند . آن بخش از نسخه ها که در فهارس منتشر شدۀ کتابخانه معرفی نگردیده ، از این مجله استخراج و نقل شده است .
105 . مجلۀ نور علم
مجلۀ نور علم ، نشریۀ جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم ، 1362ش ، در این مجله فهارس زیر به چاپ رسیده است :
یکصدوپنجاه نسخۀ خطّی کتابخانۀ مرحوم حجة الاسلام حاج شیخ علی خوانساری ، رضا استادی ، مجلۀ نور علم ، شمارۀ [دورۀ دوم ، شمارۀ چهارم] .
چهارصدوهشتاد نسخۀ خطی کتابخانۀ مرحوم حجة الاسلام طبسی حائری ، رضا استادی ، مجلۀ نور علم ، شمارۀ 14 [دورۀ دوم ، شمارۀ دوم] ، ص .
فهرست کتابخانۀ غفّاری تهران ، رضا استادی ، مجلۀ نور علم ، شمارۀ 16 .
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی آیت اللّه العظمی گلپایگانی (مدرسۀ حجازی های قم) ، رضا استادی ، مجلۀ نور علم ، 52 و 53 [دروۀ پنجم ، شمارۀ چهارم و پنجم مرداد - اسفند 72] ص 263 - 304 .
در این قسمت 1550 نسخه خطی معرّفی شده است .
فهرست دوست و سی نسخه ، رضا استادی ، مجلۀ نور علم ، شمارۀ 54 [دورۀ پنجم ، شمارۀ ششم ، اسفند 73] ، ص 84 - 111 .
ص:46
106 . مجلۀ وقف میراث جاویدان
فصلنامۀ وقف میراث جاویدان ، نشریۀ سازمان اوقاف و امور خیریه ، تهران ، 1372ش ، در این مجله فهارس زیر به چاپ رسیده است :
فهرست نسخه های خطی در کتابخانۀ امزادۀ هلال آران کاشان ، رضا استادی ، مجلۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ3 [سال اول، شمارۀ سوم،پائیز 1372ش] ، ص56 - 73.
نگاهی به نسخه های خطی کتابخانۀ عمومی ساری ، محمود یزدی مطلق (فاضل) ، مجلۀ وقف میراث جاویدان ، شمارۀ 7 [سال دوم ، شمارۀ سوم ، پائیز 1373 ش] ، ص 122 - 123 ، گزارش مختصری است از کتابخانۀ مذکور .
معرّفی چند نسخۀ خطی (کتابخانۀ دانشکدۀ علوم قرآنی وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه) ، محمّد شیروانی ، مجلۀ وقف میراث جاویدان ، شمارۀ 9 [سال سوم ، شمارۀ اول ، بهار 1374 ش] ، ص 124 - 131 .
معرّفی چند نسخه خطی از کتابخانۀ عمومی نوربخش وابسته به مدرسۀ امام صادق علیه السلام بروجرد ، سیّد احمد حسینی اشکوری ، مجلۀ وقف میراث جاویدان ، شمارۀ 21 [سال ششم ، شمارۀ اول ، بهار 1377 ش] .
107 . مصفی المقال
مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال ، شیخ آغا بزرگ تهرانی ، تهران چاپخانۀ دولتی ایران ، 1337 ش ، وزیری ، و +312 ص (در 626 ستون) .
108 . میراث اسلامی ایران
سالنامۀ میراث اسلامی ایران ، به کوشش رسول جعفریان ، قم ، کتابخانۀ حضرت آیة اللّه مرعشی نجفی ، این سالنامه از سال 1373ش تا 1378ش ، منتشر و جمعاً در این مدت از آن 10 دفتر به چاپ رسیده است ، در این دفترهای دهگانۀ این سالنامه فهارس زیر به چاپ رسیده است :
من تراثنا الخالد ، فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ پزشکی علامۀ طباطبایی شیراز ، تألیف سید عبدالعزیز طباطبایی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر اول ، ص 393 - 444 ، ش 1373 ش .
هفتاد و سه نسخۀ با ارزش در کتابخانۀ وزیری (اهدایی محمّد علی زاهدی) ، نگارش
ص:47
حسین مسرت ، میراث اسلامی ایران ، دفتر هفتم (1377ش) ، ص 731 - 750 .
شصت و هفت نسخۀ خطی نفیس در یزد (کتابخانۀ شخصی آیت اللّه حاج سیّد محمّد مدرسی) ، نگارش سیّد محمّد کاظم مدرسی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر هشتم (1377 ش) ، ص 429 تا 466 ، معرفی به ترتیب الفبایی و مجموعه ها در آخر .
فهرست نسخه های خطی تازۀ مدرسۀ نمازی خوی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر نهم ، صفحات 73 تا 106 ، شامل معرّفی 57 نسخه خطی .
فهرست نسخ خطی کتابخانۀ سیّد الشهداء علیه السلام ، آشتیان ، صادق حضرتی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر دهم ، صفحات 719 - 731 .
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ صاحب الامر علیه السلام ، ، صادق حضرتی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر دهم ، صفحات 659 - 744 .
فهرست نسخه های خطی مدرسۀ امام صادق علیه السلام ، قزوین ، محمود طیار مراغی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر دهم ، صفحات 565 تا 693 ، شامل معرّفی 362 نسخه به ضمیمۀ فهرست کتب و مؤلفین .
شصت و سه نسخۀ دیگر از نسخ خطی تازۀ مدرسۀ نمازی خوی ، میراث اسلامی ایران ، دفتر دهم ، صفحات 755 تا 781.
109 . میراث حدیث شیعه
میراث حدیث شیعه ، (هر شش ماه یک دفتر) ، مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی ، دفتر اول تا دهم (1374 تا 1381 ش) .
110 . نشریۀ نسخه های خطی
نسخه های خطّی ، نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ، زیر نظر محمّد تقی دانش پژوه و ایرج افشار ، انتشارات دانشگاه تهران ، دوازده دفتر ، 1339 - 1362ش ، در دفترهای مختلف این نشریه فهارس متعددی با این مشخصات منتشر شده :
* دفتر اوّل : 1340 ش ، وزیری ، 4 +272 ص ، شامل این مطالب:
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ وزارت امور خارجۀ (قسمت اول) ، ایرج افشار؛
فهرست مجملی از منظومات فارسی ، دکتر مهدی بیانی؛
ص:48
ساقی نامه های خطی ، علینقی منزوی؛
منتخبی از کتابهای فارسی خطی کتابخانۀ ملی فرهنگ، دکتر مهدی محقق؛
وصف نسخی چند از عباس اقبال؛
فهرست پاره ای از کتابهای اخلاق و سیاست به فارسی ، محمّد تقی دانش پژوه.
* دفتر دوم : 1341 ش ، وزیری ، 2 +285 ص ، شامل این فهرستها :
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ خصوصی دکتر اصغر مهدوی ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ موزه ایران باستان ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ وزارت امور خارجه (قسمت دوم) ،
فهرست نسخه های عکسی کتابخانۀ ملی.
* دفتر سوم : 1342 ش ، وزیری ، 2 +488ص ، شامل این فهرستها:
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ آستانه امامزادۀ عبدالعظیم حسنی در شهرری ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ فرّخ مشهد ،
دنبالۀ فهرست نسخه های عکسی کتابخانۀ ملی ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ موزۀ ایران باستان ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانه های هنرهای زیبای کشور ،
فهرست کتابخانۀ محمود فرهاد معتمد ،
ادامۀ فهرست کتابخانۀ آستانه امامزاده عبدالعظیم حسنی علیه السلام ،
آشنایی با چند نسخۀ دیگر از کتابخانۀ دکتر اصغر مهدوی .
* دفتر چهارم : 1344 ش ، 4 +694 ص ، شامل این فهرستها:
فهرست کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز ،
فهرست کتابخانۀ موقوفۀ ثقةالاسلام شهید ،
فهرست نسخه های آقای محقق ،
نسخه های آقای واعظ چراندبی ،
کتابخانۀ حاج حسین آقای نخجوانی ،
کتابخانۀ سریزدی ،
ص:49
کتابخانۀ مدرسۀ خان بزرگ یزد ،
کتابخانۀ حاج شیخ علی علومی ،
کتابخانۀ حاجی میرزا حسن محمود آبادی یزدی ،
کتابخانۀ سیّد ابوالفضل سعیدی ریحان یزدی ،
نسخه های آقای محمّد علی فرهمند ،
کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان ،
کتابخانۀ امیر کبیر کاشان ،
کتابخانۀ سیّد ابوالرضا کاشانی.
* دفتر پنجم : 1346 ش ، 6 +768 ص ، شامل این فهرستها:
فهرست نسخ خطی عبدالمجید مولوی ،
سی و چهار نسخۀ خطی از چند مجموعۀ خصوصی ،
فهرست کتابخانه های عمومی و خصوصی شیراز ،
کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان ،
کتابخانۀ شهرداری اصفهان ،
کتابخانۀ رضویۀ مدرسۀ صدر اصفهان ،
فهرست کتابخانۀ آرامگاه بوعلی همدان ،
کتابخانۀ اعتمادالدولۀ همدان ،
کتابخانۀ اوقاف همدان ،
کتابخانۀ مدرسه دامغانی همدان ،
کتابخانۀ مدرسۀ زنگنۀ همدان ،
نسخه های آقای حاجی ایزدی ،
کتابخانۀ آقای قاسم برنا همدانی ،
نسخه های آقای حاج سیّد نصراللّه بنی صدر همدان ،
نسخه های دکتر جلالی همدان ،
همدان : نسخه های آقای دامغانی و کتابخانۀ آقای کمالی ،
رشت : فهرست کتابخانۀ آقای شاد قزوینی ،
ص:50
آمل : فهرست کتابخانۀ میرزا ابوالحسن پیشنمازی آملی ،
مشهد : فهرست کتابخانۀ آقای کاظم مدیرشانه چی و نسخه های آقای سیّد علی اصغر اصغرزاده ،
فهرست کتابخانۀ میرزا عبدالعظیم خان قریب گرکانی ،
فهرست کتابخانۀ آقای مسعود محتشمی.
* دفتر ششم : 1348 ش ، وزیری ، 4 +698 ص ، شامل این فهرستها:
فهرست قسمتی از کتب خطی کتابخانۀ عبدالحسین بیات ،
فهرست کتابهایی که به دستور شاهزاده محمّد ولی میرزا در یزد ترجمه و تألیف شده ،
کتابخانۀ خاندان آقا میرحسینای قزوینی ،
نسخه های خطی ابراهیم دهگان ،
فهرست نسخه های خطی مجموعه طاهری شهاب ،
چند نسخه از دکتر مهدی بیانی ،
نسخه های سید حسن سادات ناصری.
* دفتر هفتم : 1353 ش ، 6 +812 ص ، شامل این فهرستها:
کتابخانۀ آیة اللّه رضوی در کاشان ،
کتابخانۀ دکتر حسین مفتاح در تهران ،
کتابخانۀ سیّد محمّد علی طباطبایی قاضی تبریزی ،
کتابخانۀ ثقة الاسلام در تبریز ،
نسخه های خطی دکتر رضا صحت ،
نسخه های خاندان اسداللّه خاکپور ،
نسخه های خطی سعید نفیسی ،
نسخه های خطی دکتر علی اکبر فیاض ،
نسخه هایی در یزد ، نسخه های خطی حسن عاطفی ،
نسخه های خطی آقای محمود فاضل ،
ص:51
نسخه های خطی مدرسۀ حاج حسن مشهد ،
نسخه های خطی مدرسۀ عباس قلی خان مشهد ،
نسخه های خطی مجموعه اصغرزاده ،
فهرست کتابهای خطی عبدالوهاب ،
فرید تنکابنی در رامسر ،
نسخه های آقای سیّد محمّد شوشتری در اهواز.
* دفتر هشتم : 1358 ش ، وزیری ، 6 +16 +310 ص ، شامل این فهرستها:
کتابخانۀ عمومی لنین در شهر مسکو ،
نسخه های خطی بنیاد خاورشناسی فرهنگستان شوروی در شهر لنینگراد ،
کتابخانۀ شچدرین در شهر لنینگراد ،
بنیاد نسخه های خطی فرهنگستان گرجستان در شهر تفلیس ،
نسخه های عربی و ترکی گرجستان از روی فهرست گرجی ،
موزۀ هنری گرجستان در شهر تفلیس ،
کتابخانۀ بنیاد خاورشناسی فرهنگستان تفلیس ،
کتابخانۀ دانشگاه لنینگراد .
* دفتر نهم : 1358 ش ، 2 +450 +78 ص ، شامل این فهرستها:
فهرست بنیاد خاورشناسی شهر دوشنبه ،
کتابخانۀ جامی در دانشکدۀ ادبیات شهر دوشنبه ،
کتابخانۀ رودکی ، کتابخانۀ فردوسی در شهر دوشنبه ،
کتابخانۀ آرشیو سمیونوف در بنیاد تاریخ و فرهنگستان علوم تاجیکستان ،
کتابخانه یا گنجینۀ بنیاد خاورشناسی فرهنگستان علوم به نام ابوریحان بیرونی در شهر تاشکند ،
موزۀ نوایی ،
کتابخانۀ دانشکدۀ تاشکند ،
کتابخانۀ دانشگاه سمرقند ،
ص:52
کتابخانۀ مسجد طلا شیخ در شهر تاشکند ،
کتابخانۀ ابو علی سینا در دانشگاه دولتی شهر بخارا ،
گنجینۀ نسخه های خطی و چاپی فرهنگستان علوم آذربایجان در شهر باکو ،
موزۀ تاریخ ادبیات شهر باکو به نام نظامی.
* دفتر دهم : 1358 ش ، 407 +81 ص ، شامل این فهرستها:
نسخه های فارسی و ترکی دانشگاه شیکاگو ،
کتابخانۀ دانشگاه پرنیستون ،
کتابخانۀ دانشگاه شهر آن آربر ،
دانشگاه کلمبیا ،
موزۀ بریتانیا ،
کتابخانۀ دانشگاه لیدن واوترخت ،
کتابخانه های استانبول ،
چند کتابخانۀ هند و سند ،
پراکنده ها ،
دربارۀ چند کتاب ،
موزۀ تاریخ ادیان شهر لنینگراد ،
خانۀ پولیسف خاورشناس ،
برنامۀ دانشکدۀ کتابداری شهر لنینگراد نزدیک رودنوا ،
دنبالۀ فهرست کتابخانۀ شچدرین ،
چند نسخۀ فارسی دیگر از بنیاد نسخه های خطی فرهنگستان .
* دفتر یازدهم و دوازدهم : 1362 ش ، 18 +1036 و 12 +412 ص ، شامل این فهرستها:
فهرست نسخه های خطی دانشگاه لس آنجلس ،
فهرست نسخه های خطی فارسی و عربی کتابخانۀ کالج وادهان در آکسفورد ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ حسینیۀ شوشتری های نجف ،
فهرست نسخه های خطی دانشگاه اصفهان ،
ص:53
نسخه های تازه یاب حسن عاطفی ،
فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ رومانی ،
فهرست میکروفیلم ها و عکسها و نسخه های خطی بنیاد فرهنگ ایران .
111 . یادنامۀ محقق طباطبایی
المحقق الطباطبائی فی ذکراه السنویة الاولی ، (مجموعۀ مقالات) ، 3 جلد ، قم ، مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام ، 1417 ق .
در جلد سوم این یادنامه فهرست نسخه های عکسی و میکروفیلم های کتابخانۀ استاد محقق سید عبد العزیز طباطبایی قدس سره معرفی شده است .
ص:54
در این قسمت نام کتابخانه هایی که نسخه هایی از آن در فهرستگان معرفی شده ، به ترتیب الفبایی (به همان نامی که در فهرستگان به کار رفته) ذکر و در ذیل نام هر کتابخانه ، نام فهرست یا فهارسی که برای آن کتابخانه تدوین شده درج می شود . (1)شایان ذکر است که مشخصات کتابشناختی این فهارس در بخش قبلی (مصادر و مآخذ) ذکر شده است .
1 . آتشی یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، نسخه هایی در یزد ، بخش اول : نسخه های آتشی ، نگارش سید احمد حسینی ، ص 703 - 708 .
2 . آرامگاه بوعلی . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ص 326 - 340 ، فهرست کتابخانۀ آرامگاه بوعلی همدان ، نگارش محمّد تقی دانش پژوه .
3 . آستان حضرت عبدالعظیم
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر سوم ص 61 - 83 و 427 - 480 «فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ آستانۀ امامزاده عبدالعظیم حسنی در شهرری» ، محمّد تقی دانش پژوه .
ص:55
4 . آستان قدس رضوی
فهرست آستان قدس
فهرست الفبایی آستان قدس
فهرست اهدایی رهبری
* فهرست نسخه های خطی دو کتابخانۀ مشهد ، 567 -1080 +تصاویر.
5 . آستان معصومیه علیها السلام
فهرست آستان معصومیه علیها السلام ، 2 جلد
فهرست آستان معصومیه علیها السلام دانش پژوه
6 . استادی . رضا
فهرست یکصد و شصت نسخه خطی (1)
آشنایی با چند نسخۀ خطی ، ص 105 - 116 .
7 . اصغر زاده (حاج سید علی اصغر اصغرزاده) . مشهد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 613 - 617 و دفتر هفتم ص 769 - 771 .
8 . اعتماد الدوله . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 341 - 364 .
9 . امام جمعۀ زنجان
دلیل المخطوطات ، «مخطوطات مکتبة امام الجمعة فی الزنجان» ، ص 88 - 170 .
10 . امیر کبیر (کتابخانۀ امیر کبیر در باغ فین کاشان)
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 354 - 355 .
ص:56
11 . انجمن آثار ملی (1)
فهرست انجمن آثار ملی
* نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 1 - 6 «نسخه های خطی کتابخانۀ انجمن آثار ملی» .
12 . اوقاف همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 349 .
13 . ایزدی (حاجی ایزدی) .همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 366 - 368 .
14 . برنا(قاسم برنا) . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 371 - 379 .
15 . بنی صدر (حاج سید نصراللّه بنی صدر) . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 380 .
16 . بیات (عبدالحسین بیات) . اراک
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر ششم ، ص 63 - 117
* تاریخ تذکره های فارسی ، گلچین معانی ، ذیل بررسی ها و فهرست های مشترک .
17 . بیانی (مهدی بیانی) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر اول ، ص 8 - 17 و دفتر ششم ، ص 691 و 695 .
* راهنمای کتاب ، ش 4 ، ص 239 - 244 .
* مجلۀ معهد المخطوطات العربیة ، س 7 ، ش 7 ، ص 3 - 6 .
18 . پژوهشگاه (مؤسسۀ مطالعات فرهنگی) .تهران
فهرستوارۀ مینوی .
ص:57
19 . پیشنماز آملی (ابوالحسن پیشنماز آملی) . آمل
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 400 - 403 .
20 . تربیت . تبریز (1)
فهرست کتابخانۀ تربیت .
* عالم المکتبات ، ش 8 ، ص 13 - 17 ، «المخطوطات العربیة فی مکتبة تربیت العامة فی تبریز» ، محمّد هادی امینی .
21 . ثامنی . اراک
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 111 - 131 .
22 . ثقةالاسلام . تبریز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 225 - 328 و دفتر هفتم ، ص 531 - 543 .
23 . جعفری کاشان
فهرست کتابخانۀ جعفری (مخطوط) .
24 . جلالی . (دکتر جلالی) ، همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 382 .
25 . جواد شریف .خوی
فهرست کتابخانۀ شریف خویی (مخطوط) .
26 . جواهری (حبیب جواهری) . همدان
فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1673 - 1685 .
27 . حجت کوهکمری . قم
فهرست کتابخانۀ حجت کوهکمری .
ص:58
28 . حسینیۀ قمر بنی هاشم . دامغان
فهرست کتابخانۀ قمر بنی هاشم (مخطوط) .
29 . حیدری . مشهد
مجلۀ اندیشۀ حوزه ، شمارۀ 7 (زمستان 1375) ، ص 209 - 218 .
30 . حیدریان (صدیقه حیدریان) . همدان
فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1704 .
31 . خادم حسینی . تبریز
فهرست کتابخانۀ خادم حسینی (مخطوط) .
32 . خاکپور (اسداللّه خاکپور) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 566 - 568 .
33 . خاوری (دکتر خاوری) . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 267 - 269 .
34 . خانقاه احمدیه . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 205 - 297 .
35 . خانقاه نوربخش . تهران
فهرست خانقاه نوربخش
36 . دارالحدیث . قم
فهرست کتابخانۀ دارالحدیث (مخطوط) .
37 . دامغانی . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 383 - 384 .
ص:59
38 . دانشکدۀ ادبیات اصفهان
ر.ک : دانشگاه اصفهان .
39 . دانشکدۀ ادبیات تبریز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 323 .
40 . دانشکدۀ ادبیات تهران
فهرست ادبیات تهران .
41 . دانشکدۀ ادبیات مشهد
فهرست ادبیات مشهد
* نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر سوم ، ص 85 - 97 و دفتر پنجم ، ص 912 .
42 . دانشکدۀ الهیات تهران (1)
فهرست الهیات تهران
43 . دانشکدۀ الهیات مشهد
فهرست الهیات مشهد
44 . دانشکدۀ پزشکی شیراز
میراث اسلامی ایران ، دفتر اول ، ص 393 - 444 .
45 . دانشکدۀ حقوق تهران
فهرست حقوق تهران
46 . دانشکدۀ علوم قرآنی ، تهران
مجلۀ وقف میراث جاویدان ، ش 9 ، ص 124 - 131 .
ص:60
47 . دانشگاه اصفهان (1)
نشریۀ نسخه های خطی، دفتر پنجم ، ص 298 - 308 و دفتر 11 و12 ، ص 880 - 950 .
* نشریۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان ، ش 1 ، ص 301 - 318 «فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان» ، از مرتضی تیموری .
* نشریۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان ، ش 2 و 3 ، ص 123 - 62 «فهرست نسخه های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان ، مجموعۀ صدر هاشمی» ، از مرتضی تیموری .
* نشریۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان ، ش 4 ، «فهرست کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات اصفهان» ، از محمّد تقی دانش پژوه .
48 . دانشگاه تهران
فهرست دانشگاه تهران
فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران
49 . دایرة المعارف بزرگ اسلامی . تهران
فهرست دائرة المعارف
50 . دهگان (ابراهیم دهگان اراکی) . اراک
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 111 - 131 و دفتر ششم ، ص 589 - 592 .
51 . ذکاء (یحیی ذکاء) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر سوم ، ص 135 - 140 .
52 . رجایی مغزی ، مشهد
فصلنامۀ تراثنا ، شمارۀ 20 (1410 ق)
ص:61
53 . رضوی کاشان (سیّد محمّد حسین علم الهدی رضوی) . کاشان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 29 - 94 .
54 . روحانی (سیّد مهدی روحانی) . قم
آشنایی با چند نسخه خطی .
55 . روضاتی (سیّد محمّد علی روضاتی) . اصفهان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 132 - 152 .
فهرست کتابخانۀ روضاتی
56 . زنجانی (سیّد احمد زنجانی) . قم
آشنایی با چند نسخۀ خطی ، ص 189 - 304 .
57 . زند (عباس زند) . همدان
فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1073 - 1716 .
58 . سادات ناصری (حسن سادات ناصری) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر ششم ، ص 696 - 698 .
59 . سازمان مدارک فرهنگی (انقلاب اسلامی) . تهران
فهرست سازمان مدارک
60 . سپهسالار (مدرسۀ عالی شهید مطهری) . تهران
فهرست سپهسالار
61 . سلطنتی (کاخ گلستان) . تهران
فهرست سلطنتی ، دینی
فهرست کاخ گلستان ، ادبی و عرفانی .
62 . سعیدی (ابوالفضل سعیدی ریحان یزدی) . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 459 - 462 .
ص:62
63 . سیّد ابوالرضا . کاشان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 283 - 480 .
64 . سیّد الشهداء علیه السلام . آشتیان .
میراث اسلامی ایران ، دفتر دهم ، ص 695 - 744 .
65 . سیرلو (حمید سیرلو) . همدان
فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1716 .
66 . شاد قزوینی . رشت
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 394 - 396 .
67 . شاهچراغ . شیراز
فهرست شاهچراغ
* نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 231 - 244 .
68 . شخصی (دارای 230 نسخه)
مجلۀ نور علم ، شمارۀ 54 ، ص 84 - 111 .
69 . شوشتری (سیّد محمّد شوشتری) . اهواز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 795 - 796 .
70 . شهرداری اصفهان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 308 - 310 .
71 . شهشهانی (حسین شهشهانی) ، تهران
میراث اسلامی ایران ، دفتر پنجم ، ص 563 - 639
72 . طاهری شهاب . ساری
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر ششم ، ص 613 - 636 .
ص:63
73 . طبسی حائری . قم
مجلۀ نور علم ، شمارۀ 14 ، ص 98 - 113 .
فهرست کتابخانۀ طبسی .
74 . عاطفی (حسن عاطفی) . کاشان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 721-757 و دفتر 11 و12، ص 951- 955 .
75 . علامۀ محمّد حسین طباطبایی ، قم
مجلۀ تراثنا ، شمارۀ 7 و 8 .
76 . علومی (شیخ علی علومی) . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 436 - 450 .
77 . علومی (شیخ محمود علومی) . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 711 - 713 .
78 . عمومی اصفهان (1) (کتابخانۀ فرهنگ اصفهان ، کتابخانۀ امام صادق علیه السلام )
فهرست کتابخانۀ عمومی اصفهان
* نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 473 - 474 و دفتر پنجم ، ص 315 - 322 .
79 . عمومی امام هادی علیه السلام . مشهد
فهرست کتابخانۀ امام هادی علیه السلام
80 . عمومی ساری
مجلۀ وقف میراث جاویدان ، ش 7 ، ص 22 - 123 .
ص:64
81 . عمومی سمنان
فهرست کتابخانۀ عمومی سمنان
82 . عمومی مراغه
فهرست کتابخانۀ عمومی مراغه
83 . عینی (دکتر عینی) . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر ششم ، ص 257 - 276 .
84 . غفاری (حسن علی غفاری معاون الدوله) ، تهران
مجلۀ نور علم ، شماره 16
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر ششم ، ص 112 و دفتر پنجم ، ص 717 - 734 .
85 . فاضل خوانساری . خوانسار
فهرست کتابخانۀ فاضل خوانساری
86 . فحول قزوینی ، قم
مجلۀ تراثنا ، شمارۀ دوم ، ص 65 - 95 .
87 . فرخ . مشهد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر سوم ، ص 85 - 97 .
88 . فروزان مهر . همدان
فهرست کتابخانه های رشت و همدان
89 . فرهاد معتمد (محمود فرهاد معتمد) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر سوم ، ص 141 - 476 .
90 . فرهنگ اصفهان
ر .ک : عمومی اصفهان .
ص:65
91 . فرهنگ رشت (1)
فهرست فرهنگ رشت .
* فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1083 - 1238 .
* نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 388 - 396 .
92 . فرهنگ مشهد (2)
* فهرست چهار کتابخانۀ مشهد ، ص 44 - 55 .
فهرست فرهنگ و هنر مشهد
93 . فرید تنکابنی . رامسر
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 773 - 794 .
94 . فیاض (دکتر علی اکبر فیاض) ، تهران (3)
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 695 - 701 .
95 . فیض مهدوی . کرمانشاه
مجلۀ تراثنا ، شمارۀ 9 .
96 . قائینی (شیخ علی فاضل قائینی نجفی) . قم
مجلۀ تراثنا ، ش 49 (ص 121- 166) و ش 50 و 51 (ص 314 - 376) و ش 52 (ص 105 - 143) .
97 . قاضی طباطبایی (شهید سید محمّد علی قاضی طباطبایی) . تبریز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 511 - 523 .
ص:66
98 . قریب گرکانی (عبدالعظیم قریب گرکانی)
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 618 - 657 .
99 . کشفی . اصفهان
دلیل المخطوطات ، ص 44 - 55 .
100 . کمالی همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 385 - 387 .
101 . گلپایگانی . قم
فهرست گلپایگانی ، قدیم
فهرست گلپایگانی ، رایانه ای
فهرست گلپایگانی ، جدید
102 . گوهرشاد . مشهد
فهرست گوهرشاد
* فهرست نسخه های خطی چهار کتابخانۀ مشهد ، ص 58 - 535 +تصاویر.
103 . لاجوردی (سیّد مهدی لاجوردی) .قم
آشنایی با نسخه های خطی ، ص 105 - 117 .
104 . مجلس سنا . تهران (1)
فهرست مجلس سنا
105 . مجلس شورای اسلامی . تهران
فهرست مجلس
106 . محتشمی (مسعود محتشمی) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 672 - 673 .
ص:67
107 . محقق . تبریز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 229 - 335 .
108 . محقق طباطبایی . قم
یادنامۀ محقق طباطبایی ، ج 3 ، ص 1429 - 1546
109 . محلاتی ، صدرالدین . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 297 - 305
110 . محمودآبادی (حسن محمودآبادی) . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 451 - 458 .
111 . مدیرشانه چی (کاظم مدیرشانه چی) . مشهد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 584 - 611
112 . مدرسۀ آیت اللّه خویی . مشهد
فهرست مدرسۀ آیت اللّه خویی
113 . مدرسۀ امام صادق علیه السلام . بروجرد
مجلۀ وقف میراث جاویدان ، شمارۀ 21
114 . مدرسۀ امام صادق علیه السلام . چالوس
فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام
115 . مدرسۀ امام صادق علیه السلام . قزوین (1)
فهرست مدرسۀ امام صادق علیه السلام
116 . مدرسۀ امام عصر(عج) . شیراز
فهرست مدرسۀ امام عصر(عج)
ص:68
117 . مدرسۀ امیرالمؤمنین علیه السلام . آران
فهرست مدرسۀ امیرالمؤمنین علیه السلام ، (مخطوط)
118 . مدرسۀ باقریه . مشهد
مجلۀ تراثنا ، ش 22 (ص 66 - 127) و ش 23 (ص 88 - 124) و ش 24 (ص 106 - 126) و ش 25 (ص 87 - 102) .
119 . مدرسۀ جعفریه . قائن
فهرست مدرسۀ جعفریۀ (مخطوط)
120 . مدرسۀ چهل ستون . تهران
آشنایی با چند نسخۀ خطی ، ص 305 - 388 .
121 . مدرسۀ حاج حسن . مشهد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر 7 ، ص 763 - 765 .
122 . مدرسۀ حجازی ها . قم (1)
مجلۀ نور علم ، ش 52 و 53 ، ص 263 - 304
فهرست مدرسۀ حجازیها
123 . مدرسۀ حجتیۀ . قم
فهرست مدرسۀ حجتیه
124 . مدرسۀ خان بزرگ . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 433 - 434
125 . مدرسۀ خیرات خان . مشهد
فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1717 - 1797
ص:69
126 . مدرسۀ دامغانی . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 349 .
127 . مدرسۀ رضویه . قم
آشنایی با چند نسخۀ خطی ، ص 3 - 104 .
128 . مدرسۀ زنگنه . همدان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 350 - 351
129 . مدرسۀ سلطانی . کاشان
فهرست مدرسۀ سلطانی (قدیم)
فهرست مدرسۀ سلطانی (جدید) ، (مخطوط)
130 . مدرسۀ سلیمان خان . مشهد
فهرست چهار کتابخانۀ مشهد ، ص 1 - 24
131 . مدرسۀ صاحب الامر (عج) . آشتیان
میراث اسلامی ایران ، دفتر دهم ، ص 659 - 744 .
132 . مدرسۀ صادقیه . سمنان
مجلۀ آینۀ پژوهش ، ش 53 (آذر و دی 1377) ، ص 118 - 125
فهرست مدرسۀ صادقیه (مخطوط)
133 . مدرسۀ صدر . اصفهان
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 311 - 314 .
134 . مدرسۀ صدر . بابل
فهرست مدرسۀ صدر
135 . مدرسۀ عباسقلی خان . مشهد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 766 - 768
ص:70
136 . مدرسۀ عبدالرحیم خان (سریزدی) . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 417 - 432
137 . مدرسۀ علوی . خوانسار
مجلۀ آینۀ پژوهش ، شمارۀ 22 (آذر و دی 1372) ، ص 92 - 106 .
138 . مدرسۀ غرب همدان . همدان
فهرست مدرسۀ غرب
* فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1241 - 1618 + تصاویر .
139 . مدرسۀ فاضلیه . مشهد
فهرست مدرسۀ فاضلیه
140 . مدرسۀ فتحعلی بیگ (صادقیه) . دامغان
فهرست مدرسۀ فتحعلی بیک (مخطوط)
141 . مدرسۀ فیضیۀ . قم
فهرست مدرسۀ فیضیه ، استادی
* فهرست مدرسۀ فیضیه ، عراقی
142 . مدرسۀ مروی . تهران
فهرست مدرسۀ مروی
143 . مدرسۀ میرزا جعفر . مشهد
فهرست چهار کتابخانۀ مشهد ، ص 25 - 43
144 . مدرسۀ نمازی . خوی
فهرست مدرسۀ نمازی خوی (جلد اول)
ص:71
145 . مدرسۀ نواب . مشهد
فهرست دو کتابخانۀ مشهد ، ص 439 - 562
146 . مدرسۀ ولی عصر(عج) . تبریز
فهرست مدرسۀ ولی عصر (مخطوط)
147 . مدرسی (جواد مدرسی) . یزد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 468 .
148 . مرعشی . قم
فهرست مرعشی
فهرست عکسی مرعشی
149 . مرکز احیاء میراث اسلامی . قم
فهرست مرکز احیاء
فهرست عکسی مرکز احیاء
150 . مزار روزبهان بقلی . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 296 .
151 . مسجد اعظم شهمیرزاد . سمنان
فهرست مسجد اعظم شهمیرزاد (مخطوط)
152 . مسجد اعظم . قم
فهرست مسجد اعظم (قدیم)
فهرست مسجد اعظم (جدید) (مخطوط)
153 . مسجد جامع مراغه
فهرست مسجد جامع مراغه (مخطوط)
ص:72
154 . مسجد جامع ندوشن . یزد
مجلۀ تحقیقات اسلامی ، سال دوازدهم ، ش 1 و 2 ، ص 361 - 382
155 . مسجد جامع عتیق . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 207 - 208 .
156 . مسجد شیخ بابا . مراغه
فهرست مسجد شیخ بابا (مخطوط)
157 . معارف . تهران (1)
فهرست معارف
158 . مفتاح (حسین مفتاح) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 95 - 510
159 . مقبرۀ سیّد یعقوب . خوی
فهرست مقبرۀ سیّد یعقوب (مخطوط)
160 . ملک تهران
فهرست ملک
161 . ملی تبریز
فهرست ملی تبریز
162 . ملی تهران
فهرست ملی تهران
163 . ملی فارس . شیراز
فهرست ملی فارس
ص:73
164 . موزۀ ایران باستان (موزۀ ملی ایران) . تهران
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر دوم (ص 199 - 218) و دفتر سوم (ص 119 - 125)
فهرست میکروفیلم های موزۀ ملی
165 . موزۀ خوی
فهرست موزۀ خوی (مخطوط)
166 . موزۀ هنرهای تزئینی
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر سوم ، ص 128 - 131
167 . مؤسسۀ دهخدا . تهران
نشریه نسخه های خطی ، دفتر سوم ، ص 1 - 59 و 387 - 426
168 . مولوی (عبدالحمید مولوی) . مشهد
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 8 - 107
169 . مؤید (شیخ حیدر علی مؤید) . قم
فهرست مؤید
170 . مهدوی (دکتر اصغر مهدوی) . تهران
گنشریۀ نسخه های خطی ، دفتر دوم ، ص 62 - 187 و دفتر سوم 481 - 485
171 . میرحسینای قزوینی . قزوین
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر ششم ، ص 334 - 353
172 . میراث فرهنگی سمنان
فهرست میراث فرهنگی سمنان (مخطوط)
173 . مینوی ، مجتبی . تهران
فهرستوارۀ مینوی
ص:74
174 . نجفی . مهدی . اصفهان
فهرست مکتبة النجفی
175 . نجومی (سیّد مرتضی نجومی) . کرمانشاه
دلیل المخطوطات ، ج 1 ، ص 214 - 297
176 . نخجوانی (حسین نخجوانی) . تبریز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر هفتم ، ص 338 - 353
177 . نورالدین هاشمی حسینی . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 286 - 289
178 . واجد . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم ، ص 285
179 . واعظ چرندابی . تبریز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر چهارم ، ص 337
180 . واعظ زادۀ خراسانی . مشهد
مجلۀ مشکوة ، شمارۀ 47 ، ص 210 - 217 .
181 . وزیری . یزد
فهرست کتابخانۀ وزیری
182 . وصال (دکتر وصال) . شیراز
نشریۀ نسخه های خطی ، دفتر پنجم
183 . هدایتی (حاج اسماعیل هدایتی) (1) . قم
مجلۀ تراثنا ، شمارۀ سوم
ص:75
184 . هلال آران (امامزاده هلال بن محمّد) . کاشان
مجلۀ وقف میراث جاویدان ، شمارۀ 3 ، ص 56 - 73
فهرست امامزاده هلال (مخطوط)
185 . همراه (رضا همراه) . همدان
فهرست کتابخانه های رشت و همدان ، ص 1690
ص:76
فهرستگان نسخه های خطی
حدیث و علوم حدیث شیعه
جلد اول
درایه و رجال
ص:77
(عربی - زیدیه)
از : محمّد بن اسماعیل امیر صنعانی ، سیّد ( 1182 ق)
رسالۀ مختصری است در چند فصل کوتاه ، در توثیق راوی یا تضعیف وی و همچنین بیان این که در ضعیف یا صحیح دانستن روایت ، اجتهاد لازم است یا این که می توان گفته های علمای رجال و حدیث را قبول کرد .
چاپ : در ضمن «مجموعة الرسائل المنیریة» (جلد اوّل ، ص 1 - 47) به چاپ رسیده است .
آغاز : الحمد للّه الذی ذلل صعاب العلوم الاجتهادیه لعلماء الامة .
انجام : و علی آله حمال المعارف و عیبة کل عارف ما اقام الصلاة من عند اللّه و قامت بربها الاشیاء .
نسخه ها
1 . قم ، مرعشی : 5015 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، احمد بن محمّد بن علی بن محمّد بن عامر ، 26 صفر 1167ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 21ر - 29ر » 9 برگ [ فهرست مرعشی : 13 / 211 ] .
(عربی)
از : محمّد بن فرج اللّه قاضی دزفولی ، سیّد (قرن 13 ق)
رساله ای است در بعضی مسائل علم درایه ومباحث رجال که مؤلف از درس های شیخ انصاری تقریر و تحریر نموده است . شیخ آقا بزرگ در مصفی المقال عنوان
ص:3
نموده که نسخه ای از این کتاب در قم ، در نزد مرحوم آیة اللّه مرعشی نجفی موجود بوده است .
[ مصفی المقال : 443 ]
(فارسی)
از : مؤلف ناشناخته
مجموعه ای است به فارسی ، شامل موضوعات زیر : 1 - مطالبی برگرفته از « شرح کتاب من لایحضره الفقیه » ملّا محمّد تقی مجلسی در چهار برگ ؛ 2 - مشیخۀ ملّا محمّد تقی مجلسی ، که فقط بخش سند روایات را دارد ، در دو برگ ؛ 3 - فایده ای در بیان معنای اجازه در سه برگ .
نسخه ها
2 . تهران ، سپهسالار : 321 صدر ، نستعلیق ، عماد حسینی کسکری ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه ، « 136پ - 145پ » 10 برگ [ فهرست سپهسالار :
3 / 141 ] .
(عربی)
از : محمّد زمان بن کلب علی جلایر خراسانی کلایی ، متخلص به ساقی ( 1286 ق)
رسالۀ مختصری است در چهار صفحه ، در بیان اصطلاحات و واژه های مخصوصی که محدّثان در مورد انواع روایات به کار می برند . مؤلف ، از دانشمندان سدۀ سیزدهم هجری است و از دیگر آثارش ، کتاب « النفحات اللاهوتیة » در اخلاق و به فارسی است که دو نسخه از آن در دست است .
آغاز : الحمد للّه و سلامه علی عباده ... الاسماء التی تطلق علی الاحادیث المعتبرة بالاختصاص ثلاث صحاح و حسن و موثق .
انجام : اما المقبول فهو ما یقوم بالقبول .
ص:4
نسخه ها :
3 / 1 . قم ، مرعشی : 8583 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد حسن تویه ورودری صوفی ، 1274ق ، رساله سوم مجموعه ، به همراه کتاب النفحات اللاهوتیه همین مؤلف ، « 188پ - 189پ » 2 برگ [ فهرست مرعشی :
22 / 163 ] .
4 / 2 . قم ، مسجد اعظم : 680 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ضمن جنگ ، « 6صفحه » 3 برگ [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 109 ] .
5 / 3 . تهران ، ملک : 1742 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد زمان بن کلب علی جلائر خراسانی کلایی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رساله هفتم مجموعه : « 165پ - 166ر » 2 برگ [ فهرست ملک : 5 / 355 ] .
(عربی)
از : ابو تراب بن محمّد موسوی اصفهانی (قرن 13 ق)
پاسخ به پرسشی است در مورد « اصول اربعمئه » و اهمیت آن و این که روایت های آن ، صحیح و روایت های کتب قدما ، مورد اطمینان است . احتمال می رود که پرسش کننده ، « شیخ محسن بن محمّد رفیع رشتی اصفهانی » باشد که شاگرد مؤلف بوده است .
آغاز : مولای ما تقول فی حکایة اصول الاربعمائة ... سألتنی مسألة و ها انا لست بحاضری الکتب لئن اجبت .
انجام : ولا تحتاج بعد ذلک الی تکلفات الاخباریین فی تصحیح الاخبار .
نسخه ها
6 / 1 . قم ، مرعشی : 2065 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو تراب بن محمّد موسوی اصفهانی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 61ر - 65پ » 5 برگ [ فهرست مرعشی : 6 / 76 ] .
7 / 2 . قم ، مرعشی : 2068 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 85پ - 88پ » 4 برگ [ فهرست مرعشی : 6 / 81 ] .
ص:5
1 اصول علم الحدیث
از : محمّد بن عبد اللّه نیشابوری ، ابو عبد اللّه (حاکم نیشابوری)
ر . ک : معرفة علوم الحدیث .
(فارسی)
از : مؤلف ناشناخته
قطعه کوتاهی است به نظم ، در دوازده بیت ، در اقسام خبر و حدیث .
نسخه ها
8 . قم ، مسجد اعظم : 652 ، محمّد رفیع بن ملا صفات اللّه نائینی ، 1124ق ، رساله سوم مجموعه ، 12 سطر [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 467 ] .
(فارسی)
از : محمّد مهدی بن یحیی قزوینی ، عماد الواعظین (حاج عماد فهرسی) (1355 ق)
رسالۀ مختصری است در علم درایه ، شامل یک مقدمه و فصل و خاتمه . تألیف این رساله در شب هشتم رمضان 1347 پایان یافته و در مشهد به سال 1348ق ، به چاپ رسیده است .
چاپ : مشهد ، چاپ خانۀ نور ، 1348 ق ، سربی ، خشتی ، 69 ص .
[ فهرست نسخه های آستان قدس رضوی ، ج 6 ، ص 639 ؛ الذریعة ، ج 11 ، ص 112 ؛ مشار عربی : 90 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران ، رفاعی : 101 ؛ مصفی المقال : 468 ]
(عربی)
از : حسن بن محمّد شریف یزدی (شاگرد وحید بهبهانی) (زنده در 1233 ق)
مؤلف ، کتاب مفصّلی به نام أنوار البصائر در دوازده جلد ، در علوم مختلف تألیف
ص:6
نموده و در غرّۀ شوّال 1222 به پایان رسانیده است . تاکنون چند بخش از کتاب ، شناسایی شده که شامل مطالب زیر است :
1 . در حکمت الهی : مؤلف ، این بخش را در سال 1222ق ، نگاشته است (الذریعة ، ج 12 ، ص 27 - 28) .
2 . اصول فقه ، که نسخه ای از این بخش ، در کتاب خانۀ آستان قدس رضوی به شماره 8448 و دو نسخه در کتاب خانۀ سپهسالار ، به شمارۀ 1326 و2548 (فهرست ، ج 3 ، ص 203و204) موجود است .
3 . در کلام و اصول عقاید ، که مؤلف ، نام این بخش را «لب الالباب و فصل الخطاب» قرار داده و سه نسخه از آن ، در کتاب خانۀ مجلس به شمارۀ 3947 و 3385 و 3969 (فهرست ، ج 10 ، ص 1241 و 2082 و 2109) و کتاب خانۀ مدرسۀ سپهسالار ، به شمارۀ 1275 (فهرست ، ج 3 ، ص 203) و کتاب خانۀ مرکزی دانشگاه تهران به شمارۀ 1691 (فهرست ، ج 8 ، ص 248) موجود است .
4 . دو نسخۀ دیگر از این کتاب ، در کتاب خانۀ مدرسۀ سپهسالار موجود است .
نسخۀ اوّل به شمارۀ 2549 که موضوع آن در فهرست ، ذکر نشده است (فهرست ، ج 3 ، ص 204) .
نسخۀ دوم ، به شمارۀ 6347 که در چهار بخش است ، با این عنوان ها :
الف) جزء چهارم از مقدمۀ أنوار البصائر در علم کلام « 2 - 143 » .
ب) جزء چهارم از مقدمه أنوار البصائر در اصول الفقه « 144 - 178 » ؛
ج) وجیزه ای در حجّیت ادلّۀ فقه « 180 - 187 » ؛
د) تعلیقه بر المعالم از همین مؤلف « 190 - 210 » (الذریعة ، ج 6 ، ص 206) .
کتاب خانۀ آیة اللّه مرعشی ، نسخۀ شماره 2569 (فهرست ، ج 7 ص 158) .
5 - درایة الحدیث یا زبدة الرجال ، که به منزلۀ مقدمۀ انوار البصائر است و در این جا معرّفی می شود .
این بخش ، ابوابی است در کلّیات علم رجال و درایة الحدیث و تمیز مشترکات و جز اینها که مؤلف به عنوان مقدمۀ کتاب خود ، أنوار البصائر ، نوشته است که دارای مقدمه ای در بیان احتیاج به علم رجال و یک باب (یازده فصل) در علم درایه است . در برخی از نسخه ها نام مؤلف محمّد بن حسن ذکر شده است .
ص:7
آثار دیگر مؤلف عبارت اند از :
جام جهان نما به فارسی در کلام : مدرسه نمازی ، شماره 557 (فهرست ، ج 1 ، ص 292) و کتاب خانۀ آیة اللّه مرعشی ، شماره 502 (فهرست ، ج 2 ، ص 109) ؛
معاد به فارسی : مدرسۀ نمازی خوی ، شماره 557 (فهرست ، ج 1 ، ص 292 و الذریعة ، ج 21 ، ص 172 و177) که آن را پس از مباحثه ای با شیخ محمّد تقی در کرمانشاه نگاشته است ؛
کتاب الرضاع (الذریعة ، ج 17 ، ص 275) ؛
کتاب الارث (الذریعة ، ج 26 ، ص 37) ؛
تعلیقات علی ابواب المفاهیم (الذریعة ، ج 26 ، ص 212) .
سه نسخۀ دیگر از کتاب أنوار البصائر در کتاب خانۀ دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان موجود است (نشریۀ نسخه های خطّی : ج 11 و 12 ، ص 883 ؛ نامۀ بهارستان ، شماره 2 ، ص 127) .
[ فهرست آستان قدس رضوی 6 / 624 ، الذریعة 12 / 27 و 26 / 58 با عنوان «زبدة الرجال» . ]
آغاز : الحمد للّه والصلوة ... اما بعد فهذه زبدة من الرجال الراوین لاخبار الآل اذکرهم فی هذه الرسالة لاعتمادی علیهم و اضم الی ذلک کلّیات فی درایة الحدیث و فی معرفة التمیز عند الاشتراک .
نسخه ها
9 / 1 . قم ، گلپایگانی : 134 / 18 ، فقط باب اوّل را دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نور محمّد لاریجانی ، 1233ق ، در این نسخه نام مؤلف حسن بن محمّد ذکر شده است ، رساله دوم مجموعه ، 17 برگ [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 1 / 67 ] .
10 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 8638 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 14 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 624 ] .
11 / 3 . قم ، مدرسه حجازیها : 170 / 57 / 8500 ، عنوان معرّفی : اقسام الحدیث ، آغاز :
فوائد فی بیان اقسام الحدیث وانواعه وحدودهما، محمّد بن حسن شریف (مؤلف)، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه ، در این نسخه نام مؤلف محمّد بن حسن شریف ذکر شده است ، « 210 - 211 » 2 برگ ، 34 سطر ، 9*17 [ فهرست مدرسه حجازیها ] .
ص:8
(عربی)
از : محمّد جعفر بن سیف الدین شریعتمدار استر آبادی (1263 ق)
رسالۀ مختصری است در قواعد درایه و کلّیات علم رجال ، در ضمن ده مطلب و یک خاتمه . این کتاب ، گزیدۀ اثر دیگر مؤلف به نام لب اللباب است که برای ایجاد سهولت استفادۀ طلاب از کتاب های رجال ، تألیف شده است
[ التراث العربی 450 / 5 با عنوان «الوجیزه» ، الذریعة 2 / 486 ]
آغاز : الحمد للّه علی نواله والصلوة ... اما بعد فیقول ... محمّد جعفر الاسترآبادی ان هذه رسالة علی وجه الایجاز والاجمال فی علم الرجال .
انجام : و منهم الکشی و منهم البرقی و مشایخ الاجازة کثیرة تعلم من ملاحظه کتب الرجال .
نسخه ها
12 / 1 . قم ، دار الحدیث : 363 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، حسین بن محمّد علی شفتی (ساکن قریه نهزم شفت) ، جمعه 14 صفر 1245ق ، کربلای معلا ، رساله دوم مجموعه ، « 116پ - 121ر » 4 برگ ، 19 سطر [ فهرست دار الحدیث ] .
13 / 2 . قم ، مرعشی : 3311 ، نستعلیق ، محمّد جعفر استرآبادی (مؤلف) ، رمضان المبارک 1246ق [ فهرست مرعشی : 9 / 92 ] .
14 / 3 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمّد : 66 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق نازیبا ، بدون نام کاتب ، رمضان المبارک 1246ق ، رساله پنجم مجموعه ، این نسخه در مجله وقف میراث جاویدان با شماره 130 معرّفی شده است ، « 180ر - 183پ » 4 برگ ، 15*21 سم [ مجله وقف میراث جاویدان : 3 / 70 ؛ فهرست امامزاده هلال ] .
15 / 4 . قم ، مرعشی : 3066 ، عنوان معرّفی : الوجیزة ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، آقا بابا بن ملا محمّد مهدی شهمیرزادی (شاهمیرزایی) ، 1256ق ، رساله هشتم مجموعه ، « 166ر - 174پ ، 9 برگ ، 15 سطر ، 10*15 سم [ فهرست مرعشی : 8 / 290 ] .
16 / 5 . تهران ، سپهسالار : 2707 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1258ق ، رساله دوم مجموعه ، « 38پ - 63 » 26 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 225 ] .
ص:9
17 / 6 . مشهد ، گوهر شاد : 627 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد جعفر خوزانی ، 13 صفر 1268ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست گوهر شاد : 2 / 741 ] .
18 / 7 . تبریز ، سیّد محمّد علی قاضی طباطبایی : بدون شماره ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 512 ] .
19 / 8 . قم ، دار الحدیث : بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 23 سطر [ فهرست عکسی دار الحدیث ] .
(عربی)
از : زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (شهید ثانی) (965 ق)
رسالۀ کوتاهی است در درایه ، شامل یک مقدمه و چهار باب با این عنوان ها :
مقدمه : فی بیان اصول علم الدرایة و اصطلاحاته (شامل چهار مسئله 1 . الخبر والحدیث ، 2 . المتن و السند ، 3 . اقسام الخبر ، 4 . تقسیم آخر للخبر) ؛
الباب الاوّل : فی اقسام الحدیث ؛
الباب الثانی : فی من تقبل روایته ومن تردّ ؛
الباب الثالث : فی تحمّل الحدیث و طرق نقله ؛
الباب الرابع : فی بعض المصطلحات فی اسماء الرجال و طبقاتهم .
شهید ثانی ، علاوه بر این کتاب ، چند اثر دیگر در حدیث و علوم حدیث دارد ، که عبارت اند از :
« الرعایة فی شرح بدایة الدرایة » که شرح همین بدایة است و بعداً معرّفی خواهد شد .
« غنیة القاصدین فی معرفة اصطلاحات المحدثین » ؛
« فوائد فی الدرایة » ؛
« حاشیة علی خلاصة الأقوال فی علم الرجال» .
شایان ذکر است که برخی دیدگاه های رجالی شهید ثانی ، در کتاب « رجال ابن عذاقة » ، که مؤلف آن معاصر وی بوده ، درج شده است .
چاپ : 1 - تهران، 1310ق 2 - تهران ، المجمع العلمی الاسلامی ، 1404ق ، رقعی ،
ص:10
24 صفحه ؛ 3 - همچنین با تصحیح مجدد در ضمن مجموعه «درایة الحدیث» در مؤسسه دارالحدیث در دست انتشار است . ترجمۀ فارسی این کتاب ، که آقای محمّد افتخار زاده ترجمه نموده ، در ضمن کتاب «روش شناخت سنت و تاریخ اسلام» ص 255 - 310 به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 3 / 58 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 283 ]
آغاز : نحمدک اللهم علی البدایة فی الدرایة والروایة ... وبعد فهذا مختصر فی علم درایة الحدیث .
انجام : فهذه جملة موجزة فی الاشاره الی مقاصد هذا العلم ، فمن اراد الاستقصاء فیها مع ذکر الامثلة فلیراجع الکتب المفصّلة .
نسخه ها :
20 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 1044 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، شریف رامدی ، 967ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1661 ] .
21 / 2 . قم ، محقق طباطبایی : عکس 191 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قبل از 969ق ، با امضای پدر شیخ بهایی در 969ق [ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1479 ] .
22 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9889 ، نسخ ، محمّد بسطامی ، 1010ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 84 ] .
23 / 4 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 711 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، علی رضا بن محمّد غیاث شولستانی ، 1068ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 13ر » 13 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 24 ] .
24 / 5 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 9384 ، علی بن مجد الدین حسینی ، قرن 11ق ، رساله هفتم مجموعه ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : میکرو فیلم 4022 [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 3 / 31 ] .
25 / 6 . همدان ، کمالی : بدون شماره ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، صفر 1124ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 386 ] .
26 / 7 . تهران ، دانشکده الهیات : 801 ، نستعلیق ، ابراهیم بن عباس خراسانی ، 10 رجب 1227ق ، رساله دوم مجموعه ، « 107پ - 112پ » 6 برگ [ فهرست الهیات تهران :
1 / 397 ] .
ص:11
27 / 8 . قم ، گلپایگانی : 193 / 22 ، از اوّل افتادگی دارد ، تحریری ، علی بن محمّد رضا ابرقوهی ، غره محرم الحرام 1244ق ، مقابله وتصحیح شده ، رساله اوّل مجموعه ، « 1ر - 72پ » 72 برگ ، 15 سطر ، 11*17 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 246 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
28 / 9 . قم ، مرعشی : 6658 ، نستعلیق ، سیّد محمّد بن علی اردکانی یزدی ، 1245ق ، رساله هشتم مجموعه ، « 190ر - 198ر » 9 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 222 ] .
29 / 10 . قم ، مرعشی : 6482 ، آغاز : برابر نمونه ، حسن بن کاظم بواناتی ، 1265ق ، « 1پ - 4ر » 4 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 75 ] .
30 / 11 . یزد ، وزیری : 2085 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد کریم ، 1266ق ، رساله سوم مجموعه ، « 1 - 23 » 23 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 4 / 1159 ] .
31 / 12 . تهران ، مدرسه مروی : 720 ، عنوان معرّفی : درایه ، اسماعیل سمنانی ، 1285ق، رساله هشتم مجموعه [ فهرست مدرسه مروی : 303 ] .
32 / 13 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9753 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1298ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 84 ] .
33 / 14 . قم ، گلپایگانی : 39 / 12 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق شکسته ، بدون نام کاتب ، 1306ق ، رساله چهارم مجموعه ، « 115پ - 182پ » 68 برگ ، 15 سطر ، 18*23 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
34 / 15 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7676 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست آستان قدس : 6 / 590 ] .
35 / 16 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4903 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سیزدهم مجموعه ، « 108ر - 110پ » 3 برگ [ فهرست مجلس : 14 / 123 ] .
36 / 17 . تهران ، دانشگاه تهران : 821 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه ، « 4پ - 8پ » 5 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
5 / 1660 ] .
37 / 18 . تهران ، دانشگاه تهران : 9255 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله ششم مجموعه ، « 7ر - 16ر » 10 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 17 / 332 ] .
ص:12
38 / 19 . قم ، گلپایگانی : 86 / 31 / 6206 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، پس از اتمام رساله ابیات عربی در رجال شامل بیان عده کافی و طرق صدوق و شیخ طوسی و اصحاب اجماع با این سر آغاز : اربعة اربعة و خمسة * عنی الکلینی بلفظ العدة ، رساله سوم مجموعه ، « 266ر - 268پ » 3 برگ ، 19 سطر [ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
39 / 20 . تهران ، سپهسالار : 2712 ، نسخ ، میرزا محمّد حسین بحرینی منشی ، بدون تاریخ کتابت ، از روی خط مؤلف ، 142 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 245 ] .
40 / 21 . تهران ، دانشکده الهیات : 561د ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله چهارم مجموعه ، « 81پ - 91پ » 11 برگ [ فهرست الهیات تهران :
1 / 329 ] .
41 / 22 . شیراز ، ملی فارس : 381 ، عنوان معرّفی : علم درایه و مصطلحات حدیث ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، 11 برگ [ فهرست ملی فارس : 1 / 357 ] .
42 / 23 . قم ، مدرسه حجازیها : 80 / 57 / 8410 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 9 - 16و41 - 56 » 24 برگ ، 19 سطر ، 15*22 [ فهرست مدرسه حجازیها ] .
43 / 24 . مشهد ، حیدری : 31 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله هشتم مجموعه [ مجله اندیشه حوزه : 7 / 213 ] .
(عربی)
از : سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین) (573 ق)
شیخ طوسی در آغاز کتاب « الاستبصار » ، بحث کوتاهی دربارۀ خبر متواتر و غیر متواتر و همچنین علاج خبرهای متعارض، بیان نموده است.قطب راوندی در این رسالۀ کوتاه ، مطالب شیخ طوسی را در اوّل الاستبصار شرح نموده است . قطب راوندی ، رسالۀ دیگری نیز در این زمینه دارد به نام رسالة فی أحوال الأخبار ، که اصل آن در دست نیست ، ولی مختصر آن با عنوان « مختصر رسالة فی أحوال الأخبار»،موجود است.گویا رسالۀ حاضر،همان «رسالة فی أحوال الأخبار» است.
ص:13
آغاز : اما بعد حمد اللّه الذی خلقنا وعلمنا البیان ... فانی اذکر خلاصة ما فی الفصل الاوّل من کتاب الاستبصار ثم شرحها ... علی ما هو مذهب خ (الشیخ) فی عمله بالاخبار واتبع ذلک ایضا ما اختاره المرتضی و هو خیر الاختیار ... فصل اعلم ان الاخبار المتواترة توجب العلم والعمل علی الاطلاق .
انجام : فصل والعلوم التی یحصل عند الاخبار المتواترة لکل عاقل مکتسبة عند الشیخ المفید و ذهب المرتضی الی تقسیم ذلک ... واذا صحت هذه الجملة فی صفة الخبر الذی لابد ان یکون المخبر به صادقاً ... فانها صحیحة علی ما قدمناه و الحمد للّه وحدها و صلی اللّه علی سیدنا محمّد و آله و سلم .
نسخه ها :
44 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 2694 ، افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، محمّد باقر بن شیخ عبد اللّه جزایری شیرازی ، 1044ق ، رساله دوم مجموعه ، « 248ر و پ » 1 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 10 / 1578 ] .
45 / 2 . تهران ، دانشگاه تهران : 3279 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست دانشگاه تهران این کتاب به وحید بهبهانی نسبت داده شده که درست نیست ، رساله دوم مجموعه ، « 40پ - 45پ » 6 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 11 / 2239 ] .
46 / 3 . قم ، مسجد اعظم : 1822 ، عنوان معرّفی : شرح مقدمه استبصار ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله چهارم مجموعه [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 525 ] .
(فارسی)
از : محمّد سعید واعظ مرندی (قرن 11 ق)
رسالۀ مفصّلی است در مباحث متفرّقه که بخشی از آن دربارۀ درایه است . این رساله در یک مقدمه و سه فایده و یک خاتمه تنظیم شده و عنوان بخش های آن عبارت اند از :
مقدمه در بیان اموری که به فواید سه گانه تعلّق دارد ؛
فایدۀ اوّل در دانستن اصطلاحات اهل حدیث ؛
ص:14
فایدۀ دوم در شناختن مجتهدان و پاره ای از کتاب های ایشان . مؤلف در این بخش ، شرح حال چهل نفر از دانشمندان مشهور شیعه (بیست نفر از متقدّمان و بیست نفر از متأخّران) را به طور خلاصه درج نموده است ؛
فایدۀ سوم در رموز ائمه (علیه السلام) و بعضی از علما .
خاتمه در نکته های متفرّقه بر سبیل موعظه دارای دوازده مطلب . خاتمۀ این رساله از اصل آن ، مفصّل تر است و مؤلف مطالبی به تفصیل در پند و اندرز و موعظه و شکایت از واعظان عصر خویش در آن آورده است .
مؤلف از شاگردان شیخ بهایی است و در کتابش شرح حال شیخ بهایی و میرداماد را نیز ذکر نموده است .
[ الذریعة : 3 / 415 ]
آغاز : شکر و سپاس و ثنا و حمد و ستایش ما لا یحصی مر واجب الوجودی را سزاست که به امر کاف و نون ما سوای ذات مقدس .
انجام : و نامۀ اعمال او را از سیئات پر کردیم و شرمندگی بردیم سبحان ربک رب العزة عما یصفون و سلام علی المرسلین و الحمد للّه رب العالمین .
نسخه ها :
47 / 1 . قم ، مرعشی : 1833 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، احمد بن محمّد طاهر ، 10 شعبان 1226 - 1232ق ، رساله دوم مجموعه ، « 19پ - 46ر » 28 برگ ، سابقه :
کتابخانه دار الحدیث : عکسی [ فهرست مرعشی : 5 / 217 ] .
48 / 2 . قم ، گلپایگانی : 130 / 34 / 6760 ، آغاز : برابر نمونه ، تحریری ، محمّد رضا ، سه شنبه 15 شوال 1266ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 112ر » 112 برگ ، 13 سطر ، 17*21 سم ، سابقه : کتابخانه دار الحدیث : عکسی [ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
1 تحفة القاصدین فی معرفة اصطلاحات المحدثین (عربی)
از : محمّد بن علی بن ابی جمهور احسایی
ر . ک : رسالة فی الدرایة .
ص:15
(فارسی)
از : محمود بن علی ، میرزا (قرن 11 ق)
مؤلف بنا داشته کتاب من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق را به دستور شاه صفی به فارسی ترجمه نماید ، ولی فقط مقدمۀ کتاب و بخشی از کتاب طهارت را ترجمه نموده است . مؤلف از شاگردان میرداماد است و در فهرست نسخ خطی کتاب خانۀ آیة اللّه مرعشی (ج 20 ، ص 299) نام وی میرزا محمود بن میرزا علی (ق 11 ق) ذکر شده است . مؤلف در این مقدمه به طور مختصر در علم درایه و علوم حدیث ، بحث نموده است .
آغاز : بلکه بعضی از خواص را اخذ واستفاده از آن به سهولت میسر نبود لذا خاطر دریا مقاطر ملکوت ناظر ... .
نسخه ها :
49 / 1 . قم ، مرعشی : 7970 ، جزء اوّل و دوم کتاب و تا احکام حیض ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 21 محرم 1057ق ، 383 برگ [ فهرست مرعشی :
20 / 299 ] .
50 / 2 . قم ، مرعشی : 4055 ، فقط مقدمه در درایه را دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، اسماعیل بن محمّد کریم تبریزی ، 1216ق ، رساله چهارم مجموعه ، « 26ر - 36پ » 11 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 57 ] .
51 / 3 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7540 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله چهارم مجموعه ، « 46ر - 54ر » 9 برگ [ فهرست مجلس : 26 / 39 ] .
(عربی)
از : حسین بن محمّد تقی نوری طبرسی ، میرزا (1320 ق)
تعلیقاتی است بر توضیح المقال ملا ّ علی کنی . نوری در این تعلیقه ، شرح حال شصت تن از مؤلفان علم رجال را که ملا ّ علی کنی نام آنها را ذکر ننموده ، بیان کرده است . این تعلیقه در پایان چاپ دوم (چاپ سنگی) توضیح المقال به چاپ رسیده است . [ مصفی المقال : 159 ]
ص:16
(عربی)
از : فتاح بن اسماعیل حسینی ، سیّد (قرن 14 ق)
گزیده ای است از پنج مقدمۀ منتهی المقال که مرتبط با علم درایه و رجال می باشد .
نسخه های این رساله در بخش رجال ، ذیل عنوان بالا معرّفی شده است .
(عربی)
از : ابو الفضل بن ابو القاسم کلانتر نوری تهرانی ، حاج میرزا (1316 ق)
شیخ آقا بزرگ تهرانی ، نسخۀ اصل این کتاب را در کتاب خانۀ مؤلف و در نزد پسر وی ملاحظه نموده است .
[ الذریعة : 4 / 435 ؛ مصفی المقال : 33 و 34 ]
(عربی)
از : حسن بن عباس بن محمّد علی بلاغی نجفی کربلائی (قرن 12 ق)
مؤلف پس از آن که از نگاشتن کتاب منتهی الوصول إلی علم الاُصول فراغت یافت ، کتاب حاضر را در شناخت سقیم و صحیح و مستقیم از اخبار نوشت تا دستوری قاطع برای مجتهدان باشد . این کتاب در واقع ردّ بر اخباریان است و در یک مقدمه و سیزده باب تنظیم شده که عناوین آن چنین است :
المقدمة : فی معنی الحدیث ؛
الباب الاوّل : فی انقسام الحدیث و الخبر و السنة و الاثر ؛
الباب الثانی : فی بیان احکام السنة ؛
الباب الثالث : فی حکم المتواتر فی السنة ؛
الباب الرابع : فی اخبار الآحاد ؛
الباب الخامس : فی تحقیق ما ذهب الیه الاخباریون و المجتهدین ؛
الباب السادس : فی علة العدول عن مصطلح القدماء ؛
الباب السابع : فیما یشترط فی الراوی ؛
ص:17
الباب الثامن : فی معنی العدالة ؛
الباب التاسع : فی جواز روایة الحدیث بالمعنی ؛
الباب العاشر : فی التعادل و الترجیح بین الاخبار المتعارضة ؛
الباب الحادی عشر : فی بیان طریقة المحدثین ؛
الباب الثانی عشر : فیما یشترط للراوی فی تحمل الروایة ؛
الباب الثالث عشر : فی فوائد مهمة یستدعی المقام ذکرها .
[ الذریعة : 4 / 466 ]
آغاز : انمی اصل فرعه معالم الدین وابهی فرع ثمرته تهذیب اخلاق العارفین حمد من استدل علی وجوب وجوده بالادلة القاطعة والبراهین .
انجام : و علی بن الحسن علی ما ذکره البعض و حیث یشتبه الامر یرجع الی الترجیح بالقرائن او الوقف .
نسخه ها :
52 / 1 . قم ، مرعشی : 6322 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 80پ » 80 برگ [ فهرست مرعشی :
16 / 289 ] .
53 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1364 ، آغاز : برابر نمونه ، حسین علی بن محمّد حسین ، 1357ق ، مقابله و تصحیح شده ، رساله دوم مجموعه ، 35 برگ [ فهرست اهدایی رهبری : 367 ] .
(عربی)
از : علی بن قربان علی کنی طهرانی ، ملا (1306 ق)
رسالۀ مفصّلی است در علم درایه و رجال ، حاوی مقدمه ای در سه امر و سه باب (هر بابی در چند فصل)و خاتمه ای . مؤلف در پایان ، شرح حال کوتاهی از شصت نفر از مصنّفان در علم رجال را آورده و شرح حال خودش را نیز در آخر ، ذکر نموده است . بعد از چاپ اوّل کتاب ، محدث نوری ، شرح حال شصت نفر دیگر از مؤلفان در علم رجال را بر آن افزود که مؤلف ، آنها را در آخر چاپ دوم ، اضافه کرده است .
ص:18
چاپ : تهران (چاپ سنگی)چاپ اوّل 1299ق ، چاپ دوم 1302ق ، این کتاب با تحقیق و تصحیح مجدد توسط آقای محمّد حسین مولوی ، از سوی مؤسسه دار الحدیث در قم در دست انتشار است .
[ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 289 ؛ الذریعة : 4 / 499 ؛ مصفی المقال :
333 ]
آغاز : حمدله ، اما بعد فالکلام فی علم الرجال علی وجه الاستعجال ، فیتقضی رسم مقدمة و ابواب و خاتمة.
انجام : و فی القضاء مجلدان و الآن انا فی ثالثهما فی بقیته مع الشهادات ادخلها الفصل بکتابة هذه الرسالة بالتماس ... .
نسخه ها :
54 / 1 . قم ، سیّد احمد زنجانی : 25 ، بخشی از کتاب ، شکسته و نسخ ، بدون نام کاتب ، 1309ق ، رساله دوم مجموعه ، « 51ر - 52پ » 2 برگ [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 199 ] .
55 / 2 . قم ، مسجد اعظم : 1825 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، سیّد علی بن احمد بن عبد الباقی حسنی حسینی کاشانی ، جمادی الثانی 1321ق ، 81 برگ ، سطور مختلف ، 18*22 سم ، سابقه : کتابخانه دار الحدیث : عکسی [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 96 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
56 / 3 . تهران ، دانشکده الهیات : 126ج ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه [ فهرست الهیات تهران : 1 / 501 ] .
و الروایة ، مشترکات الرجال)
(عربی)
از : فخر الدین بن محمّد علی طریحی رماحی نجفی (1087 ق)
کتاب معروفی است در علم حدیث و درایه ، شامل یک مقدمه و دوازده باب و یک خاتمه که تألیف آن در جمادی الثانی 1053 ق به پایان رسیده است . عنوان باب های کتاب چنین است :
ص:19
مقدمه : فی معنی الحدیث و الاثر و السنة ؛
الباب الاوّل : فیما لابدّ للمحدث من معرفته فی السند ؛
الباب الثانی : فی بیان احکام ما تقدم ؛
الباب الثالث : فی شروط الراوی فی الروایة من الرواة ؛
الباب الرابع : فی العدالة المحتاج الیها ؛
الباب الخامس : فی بیان اختلاف الحدیث ؛
الباب السادس : فی الباعث علی العدول عن مصطلحات القدماء ؛
الباب السابع : فیما لابد للراوی منه فی تحمل الروایة ؛
الباب الثامن : فی کیفیة الروایة و جواز نقل الحدیث بالمعنی ؛
الباب التاسع : فی طریقة المحدّثین فی الاسناد ؛
الباب العاشر : فیما یتوقّف علیه قراءة الحدیث من العلوم ؛
الباب الحادی عشر : فی کیفیة کتابة الحدیث و تدریسه و قرائته ؛
الباب الثانی عشر : فی ذکر المهم من اسماء الرجال و طبقاتهم . این باب شامل چند فایده است بدین ترتیب :
الفائدة الاولی : شامل سه قسم : 1 . فی استعلام من اشترک فی الاسم فقط ، 2 . فی استعلام من اشترک فی الاسم و الاب معا، 3 . فی بیان الکنی و الانساب، در سه باب و یک تذنیب .
الفائدة الثانیة : فی بیان اصل النسبة و معرفة الانساب و الالقاب ، شامل دو بخش :
1 . نسبت ها به شهرها و قبایل 2 . القاب و انساب .
الفائدة الثالثة : فی معرفة الصحابی ؛
الفائدة الرابعة : فی معرفة طبقات الرواة ؛
الفائدة الخامسة : فی معرفة من تشارک فی الاخوة ؛
الفائدة السادسة : فی معرفة من اجتمعت العصابة علی تصدیقهم ؛
الفائدة السابعة - الفائدة الاحدی عشر : چند فایده کوتاه در درایه ؛
الفائدة الثانیة عشر : فی بیان تاریخ ولادة الرسول و الائمّة علیهم السلام و فرق الشیعة ؛
الخاتمه : فی ذکر اربعة امور (1 . تعداد احادیث کتب اربعه ، 2 . فی بیان تاریخ
ص:20
وفات بعض المشایخ ، 3 . بیان من روی عنهم المشایخ الاربعة ، 4 . فی ذکر ما وصل الینا من التوقیعات فی حق بعض المشایخ من المحدّثین) .
چاپ : تهران : کتابفروشی جعفری ، 1374 ق
[ الذریعة : 5 / 73 ؛ مشار عربی : 246 ؛ التراث العربی : 2 / 197 ]
آغاز : اما بعد حمد اللّه الهادی الی الرشاد ... فیقول ... لما کان العلم بالاحکام الشرعیة و المسائل الفقهیة.
انجام : و هذا اوفی مدح و تزکیة وازکی ثناء و تطریة یقول امام الامة و خلف الائمة علیهم السلام و الصلاة . انتهی کلامه و هو کما قال رحمه اللّه تعالی . تمت الدرایة.
نسخه ها :
57 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 3436 ، نسخ ، خیر الدین خراسانی ، 8 جمادی الثانی 1053ق ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 11 / 2448 ] .
58 / 2 . قم ، گلپایگانی : 90 / 6 ، بدون نام کاتب ، 1053ق ، 139 برگ [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ] .
59 / 3 . تهران ، دانشگاه تهران : 1844 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد بن اسماعیل بن محمّد حسینی نجفی ، 9 صفر 1059ق ، 123 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی :
عکس 28 [ فهرست دانشگاه تهران : 8 / 441 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 31 ] .
60 / 4 . قم ، گلپایگانی : 153 / 7 / 1253 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عیسی بن محمّد امین کاظمی جزائری ، 20 رمضان المبارک 1075ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده است ، رساله دوم مجموعه ، « 144پ - 240ر » 96 برگ ، 20 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
61 / 5 . مشهد ، مدرسه نواب : 4 رجال ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1076ق ، نظام الدین محمّد بن محمّد فاضل در 1078ق آن را مقابله کرده ، با حواشی (منه) [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 547 ] .
62 / 6 . قم ، مرعشی : 9882 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 10 ربیع الاوّل 1095ق ، 106 برگ [ فهرست مرعشی : 25 / 180 ] .
63 / 7 . مشهد ، مدرسه سلیمان خان : 108 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست چهار کتاب خانه مشهد : 18 ] .
ص:21
64 / 8 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9079 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد زمان بن میر حسین نقوی سبزواری ، 1105ق ، 129 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 599 ] .
65 / 9 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1625 ، نستعلیق ، محمّد صادق بن محمّد کاظم پریشانی ، 1130ق ، 91 برگ [ فهرست الهیات مشهد : 3 / 748 ] .
66 / 10 . تهران ، دانشکده ادبیات : 87 - ج ، نسخ ، محمّد محسن ، ربیع الثانی 1165ق ، با حواشی ، 106 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 151 ] .
67 / 11 . قم ، مسجد اعظم : 3327 ، از باب پنجم تا آخر کتاب ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز : الخامسة فی معرفة الالفاظ المتداوله فی الجرح و التعدیل بین المحدثین و علماء الرجال فمن الالفاظ التعدیل قولهم عدل او ثقة او حجة او صحیح الحدیث او متقن، نستعلیق، ادریس بن حسین حسینی موسوی، 21 رمضان المبارک 1188ق، کربلا، در حاشیه تصحیح شده است ، رساله دوم مجموعه ، « 60ر - 104ر » 45 برگ، 17*21سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 623 ؛ فهرست مسجد اعظم، جدید ] .
68 / 12 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان : 81(16674) ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 11 و 12 / 889 ] .
69 / 13 . تهران ، دانشگاه تهران : 989 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، مهدی بن عبد المراد ، 1216ق ، رساله پنجم مجموعه ، 15 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1666 ] .
70 / 14 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1057 ، زین العابدین بن محمّد خوانساری ، 1224ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 329 ] .
71 / 15 . تهران ، دانشگاه تهران : 191 ، آغاز : الباب الثانی عشر فی ذکر المهم من اسماء الرجال وطبقاتهم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 21 جمادی الثانی 1225ق ، 99 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 555 ] .
72 / 16 . قم ، مدرسه فیضیه : 901 ، نسخ ، معصوم بن حاج ابراهیم ، 1226ق ، رساله دوم مجموعه ، 60 برگ [ فهرست مرعشی : 2 / 36 ] .
73 / 17 . قم ، گلپایگانی : 121 / 22 / 4401 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد رضا بن محمّد حسین خوانساری ، 1233ق ، رساله دوم مجموعه ، « 76پ - 136ر » 61 برگ ، 25 سطر ، 15*21 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 226 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
ص:22
74 / 18 . قم ، مرعشی : 7163 ، نسخ ، حسن بن ابو المعصوم گلپایگانی کوکدی ، 1236ق ، رساله اوّل مجموعه ، 205 برگ [ فهرست مرعشی : 18 / 306 ] .
75 / 19 . تهران ، ملک : 3507 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1244ق ، رساله سوم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 462 ] .
76 / 20 . تبریز ، ملی تبریز : 3216 ، آغاز : الواقع فإذا فرغ من تمییز الرجل الراوی ، نسخ ، عباس بن محمّد لنجانی اصفهانی ، 1246ق ، 65 برگ [ فهرست ملی تبریز :
3 / 1093 ] .
77 / 21 . قزوین ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 136 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1272ق ، رساله اوّل مجموعه [ میراث اسلامی ایران : 10 / 655 ؛ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 1 / 324 ] .
78 / 22 . تهران ، ملک : 3562 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 489 ] .
79 / 23 . تهران ، دانشکده الهیات : 806د ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله دوم مجموعه ، « 140پ - 150ر » 11 برگ [ فهرست الهیات تهران : 1 / 398 و504 ] .
80 / 24 . مشهد ، کاظم مدیر شانه چی : بدون شماره ، نسخ ، محمّد صادق پریشانی ، 1310ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 593 ] .
81 / 25 . قم ، مرعشی : 3266 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 107 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 55 ] .
82 / 26 . قم ، مرعشی : 5777 ، نسخ ، علی نقی بن اسماعیل موسوی ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 91پ » 91 برگ [ فهرست مرعشی :
15 / 163 ] .
83 / 27 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 837 ، سیّد احمد بن محمّد رضا حسینی خوانساری ، بدون تاریخ کتابت ، رساله چهارم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 301 ] .
84 / 28 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 14467 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 61ر » 61 برگ [ فهرست مجلس :
38 / 613 ] .
ص:23
85 / 29 . تهران ، دانشگاه تهران : میکروفیلم 6030 ، نبذی از جامع المقال درباره کتابهای فقیه واستبصار وکافی وتهذیب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، 266 برگ [ فهرست میکرو فیلمهای دانشگاه تهران : 3 / 193 ] .
86 / 30 . قم ، مسجد اعظم : 832 ، عنوان معرّفی : فائدتان ، فقط دو فایده آخر از کتاب را شامل است ، آغاز : فائدة الحادیة عشر فی بیان الکنی و الالقاب یعبر بها عن الرسول و الائمة علیهم السلام فی الاخبار منها ابو القاسم کنیة صلی اللّه علیه و آله و یستعمل ذکرها فی محمّد بن الحسن المهدی علیه السلام ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 30پ - 34ر » 7 برگ ، 16*21 [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 480 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
87 / 31 . تهران ، ملک : 3482 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 457 ] .
88 / 32 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2314 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عناوین شنگرف ، تصحیح شده و در پایان علامت بلاغی بدون نام با نسخه ای مغلوط آمده است ، در برگ اوّل مهر بیضوی محمّد باقر بن زین العابدین الموسوی مشهود است ، 128 برگ ، 19 سطر ، 5 / 14*3 / 21 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
89 / 33 . مشهد ، مدرسه سلیمان خان : 115 ، باب دوازدهم ، نسخ ، محمّد فاضل بن محمّد مهدی مشهدی ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه [ فهرست چهار کتاب خانه مشهد : 20 ] .
(عربی)
از : احمد بن محمّد مفید هزار جریبی (قرن 13 ق)
قواعدی است در شناخت احوال راویان حدیث و چگونگی تشخیص راوی مورد اعتماد یا غیر معتمد و دیگر قواعدی که در علم رجال بدان نیاز است . همچنین انواع خبر از جهت سند یا متن ، به صورت استدلالی با نقل نظر علمای معروف و ردّ و ایراد بر آنها ، در یک مقدمه و چند مقصد بیان شده است با این عنوان ها :
ص:24
مقدمه : در سه مطلب در تعریف و موضوع و فایدۀ علم رجال ؛
مقصد اوّل : در تقسیم خبر واحد ؛
مقصد دوم : در انواع تحمّل حدیث ؛
مقصد سوم : در کفایت و عدم کفایت تعدیل عدل واحد ؛
مقصد چهارم : در اختلاف علما در قبول تعدیل ؛
مقصد پنجم : در اسباب مدح و ذم ؛
تذنیب شامل چند مطلب .
[ الذریعة : 5 / 278 ودرآن گوید که نسخۀ ناقصی از این کتاب در کربلا نزد سیّد محمّد تقی بن سیّد رضا طباطبائی موجود بوده وبعد ازآن می نویسد : «و ما تمکنت من رؤیة النسخة مع السعی البالغ سنین» ؛ مصفی المقال : 71 ]
آغاز : الحمد للّه الذی من علینا بالهدایة الی التمسک بولایة من یکون امام البریة .
انجام : و بالجملة یجب علی المجتهد استفراغ الوسع علی وجه الاجمال لئلا یشتبه علیه احوال بعون الملک المتعال .
نسخه ها :
90 / 1 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 244 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 42 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 1 / 341 ] .
91 / 2 . قم ، رضا استادی : 5 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، شاید نسخه اصل باشد ، این نسخه به کتاب خانه آیة اللّه مرعشی نجفی منتقل شده است ، 23 برگ [ فهرست یکصد و شصت نسخه خطّی : 58 ] .
92 / 3 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، فهرست نشده است .
93 / 4 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2330 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله چهارم مجموعه ، « 170پ - 218پ » 28 برگ ، 25 سطر ، 15*5 / 21 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
(عربی)
از : علی محمّد بن محمّد بن دلدار علی نقوی لکنهویی (1312 ق)
مؤلف ، سه شرح بر کتاب الوجیزة فی الدرایةی شیخ بهایی نوشته است . شرح
ص:25
مختصر که رسالۀ حاضر است ؛ شرح متوسط که با عنوان شرح الوجیزة معرّفی خواهد شد ؛ شرح مفصّل که سلسلة الذهب نام دارد و پس از این خواهد آمد .
چاپ : سنگی ؛ همچنین با تصحیح و تحقیق در ضمن مجموعۀ « درایة الحدیث » ، در مرکز تحقیقات دارالحدیث در دست انتشار است .
[ الذریعة : 5 / 293 ]
(عربی)
از: جعفر بن حسین خوانساری، سیّد ابوالقاسم (جد صاحب روضات) (1158ق)
دو حاشیۀ مفصّل است در پنج صفحه بر دو مورد از کتاب « جامع المقال » فخرالدین طریحی . دیگر آثار حدیثی و علوم حدیثی مؤلف عبارت اند از :
المصباح فی الادعیة (الذریعة ، ج 21 ، ص 99 ، ش 4121) ؛
تتمیم الإفصاح فی الرجال (الذریعة ، ج 3 ، ص 336 و ج 10 ، ش 104) ؛
شرح دعای ابوحمزۀ ثمالی (الذریعة ، ج 21 ، ش 401) ؛
اعمال یوم و لیله ، که در بخش ادعیه معرّفی خواهد شد .
[ برای شرح حال مؤلف به طبقات اعلام الشیعه (الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة) ص 591 ، رجوع شود . ]
نسخه ها :
94 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1057 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست اهدایی رهبری : 329 ] .
(عربی)
از : ابو الهدی بن ابی المعالی کلباسی ، کمال الدین (1356 ق)
رسالۀ مفصّلی است دربارۀ کتاب های التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری(علیه السلام) ، فقه الرضا(علیه السلام) ، دعائم الإسلام و قرب الإسناد . بخشی از این کتاب با عنوان رسالة حول کتاب قرب الإسناد پس از این معرّفی خواهد شد .
[ الذریعة : 8 / 63 ]
ص:26
(عربی)
از : محمّد علی نوری (قرن 13 ق)
مطالبی است دربارۀ علم درایه ، که کاتب نسخه (محمّد صادق بن محمّد خلیل تویسرکانی) از مؤلف نقل نموده است . در مجموعه ای که رسالۀ حاضر در آن قرار گرفته ، چند رسالۀ دیگر به خط همین کاتب ، موجود است .
نسخه ها :
95 . مشهد ، گوهر شاد : 543 ، نسخ ، محمّد صادق بن محمّد خلیل تویسرکانی ، ربیع الاوّل 1256ق ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، « 268 - 275 » 8 برگ ، 15*21 [ فهرست گوهر شاد : 2 / 651 ] .
1 درایة الحدیث (عربی)
از : حسن بن محمّد شریف یزدی (شاگرد وحید بهبهانی)
ر . ک : انوار البصائر ، مقدمه ...
(عربی)
از : حسین بن محمّد حسینی ، سیّد (قرن 14 ق)
مؤلف در این رساله،بعضی از قواعد علم درایه را در یک مقدمه و شش باب و یک خاتمه با استدلال مختصر بیان کرده است . عناوین باب های کتاب ، چنین است :
مقدمه : فی حدّ العلم و موضوعه و غایته ؛
الباب الاوّل : فی ان التزکیة و الجرح شهادة او روایة او ظنون اجتهادیة ؛
الباب الثانی : هل یجوز الاکتفاء بتعدیل المتأخرین ؛
الباب الثالث : هل یجوز الاکتفاء بتصحیح الغیر ام لا ؛
الباب الرابع : هل یجوز التعویل علی اخبار الآحاد ؛
الباب الخامس : فی تقسیم الخبر باصطلاح المتأخرین ؛
الباب السادس : فی الاصطلاحات المتداولة فی کتب الرجال .
ص:27
مؤلف از دانشمندان رجالی سدۀ چهاردهم هجری است و علاوه بر رسالۀ حاضر، اجازه ای از وی به یکی از دانشمندان (فهرست مرعشی، ج 18، ص62) و رساله ای در علم رجال (فهرست کتاب خانۀ غرب همدان ، ص 243) در دست است .
آغاز : نحمدک یا رب بجمیع محامدک ونشکرک یا سیدی .
نسخه ها :
96 / 1 . قم ، مرعشی : 8871 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد رحیم خویی ، 1268ق ، رساله پانزدهم مجموعه ، « 58پ - 83ر » 26 برگ [ فهرست مرعشی : 23 / 59 ] .
97 / 2 . قم ، مرعشی : 5467 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، سیّد حسین حسینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 143پ - 184پ » 41 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 248 ] .
(عربی)
از : سیّد عبد اللّه بن محمّد رضا شبّر حسینی کاظمینی (1242 ق)
مؤلف پس از آن که کتاب جامع المعارف والأحکام فی مسائل الحلال والحرام را به پایان رسانید ، بر آن شد تا مسائل علم درایه و کلّیات رجال را در کتاب مستقلّی تألیف نماید تا به عنوان مقدمه ای بر کتاب مذکور باشد . لذا کتاب حاضر را در چند «مقصد» و هر مقصد در چند «مقام» در درایه و کلّیات علم رجال ، تألیف کرد و در 25 جمادی اوّل 1233ق به پایان رسانید . این رساله غیر از کتاب جامع المقال فی معرفة الرواة و الرجال مؤلف است که در بخش رجال ، معرّفی خواهد شد .
[ الذریعة : 18 / 129 با عنوان «الکلیات الرجالیة» ؛ التراث العربی : 3 / 14 ؛ مصفی المقال 239 ]
آغاز : الحمد للّه الذی جعلنا فی سلک الرواة عن النبیّ والآل و هدانا الی معرفة الرجال بالحق لا الحق بالرجال ... اما بعد فیقول . تألیف مختصر نافع فی علم الدرایة و معرفة الرجال یکون کالمقدمة لکتابنا الکبیر ... المقصد الاوّل فیما هو من قبیل الکلیات .
انجام : وانساب السمعانی و تاریخ الیافعی ونحوها هذا ما اقتفی ... علی افضل حال یقرب الی ذی الجلال انه الکریم المتعال المتفضل المفضال .
ص:28
نسخه ها :
98 / 1 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی : 848 ، نسخ ، عبد اللّه بن محمّد رضا شبر (مؤلف) ، 1233ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 2 / 147 ] .
99 / 2 . قم ، گلپایگانی : 51 / 31 / 6171 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، ابو ذر بن ملا عبد الصمد انصاری ابراهیم آبادی ، 12 ربیع الاوّل 1244ق ، تصحیح شده ، 148 برگ ، 16 سطر ، 15*20 سم [ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
100 / 3 . قم ، مرعشی : 4982 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، علی بن یعقوب ارادتی ، 7 شعبان 1244ق ، 185 برگ [ فهرست مرعشی : 13 / 177 ] .
101 / 4 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13848 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد علی ، 1244ق ، رساله چهارم مجموعه ، « 62پ - 285پ » 224 برگ [ فهرست مجلس :
37 / 413 ] .
102 / 5 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی : 470 ، نستعلیق ، خدا بخش بن شیر علی بن محمّد حسن بن صادق قزوینی نجفی ، 1262 [ نشریۀ نسخه های خطّی : 2 / 147 ] .
103 / 6 . قم ، مرعشی : 9733 ، بدون نام کاتب ، 25 شوال 1266ق ، 139 برگ [ فهرست مرعشی : 25 / 86 ] .
104 / 7 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11542 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 243 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
بخشی از رساله ای مفصّل در علم درایه است . در این نسخه ، اندکی از فصل اوّل و مقدمۀ کتاب ، موجود است و دنبالۀ آن از نسخه افتاده و یا نوشته نشده است .
مؤلف از الفوائد الرجالیة بهبهانی یاد می کند .
آغاز : المراتب الاوّل فی بیان بعض مصطلحات اهل الرجال فی التوثیق و التوهین و غیرهما و قد رتبت تلک المقدمات علی مقدمة و ثلث فصول و خاتمة سائلاً من اللّه ... مقدمة اصطلح المتأخرون للخبر باعتبار السند اقساماً خمسة .
ص:29
انجام : و قد حکی بعض الفحول عن جماعة من المحققین انه اذا قال النجاشی ثقة و لم یتعرض .
نسخه ها :
105 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 552 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام :
برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله سوم مجموعه ، « 40پ - 45پ » 6 برگ [ فهرست مجلس : 22 / 255 ] .
(عربی)
از : یکی از شاگردان صاحب قوانین (قرن 13 ق)
این کتاب در فهرست کتاب خانه ملی چنین معرفی شده است :
«تعلیقاتی است بر یک کتاب و مطالبی پراکنده دربارۀ حدیث و انواع آن که با جملۀ «قوله عطّر اللّه مرقده» آغاز شده و آن را به صورت حاشیه در آورده است ؛ لیکن پس از آن به صورت رساله ای مستقل است که در آن از «شیخنا العلامة فی القوانین المحکمة» (میرزای قمی) نقل می کند و ایرادی را که صاحب کتاب حاشیه شده بر پدر او گرفته ، نقل و آن را رد کرده است و از پدرش دفاع می نماید و در چند جا به کتاب کبیر خود حوالت می دهد . حاشیه های « منه دام ظلّه » دارد و سپس از پرسشی که طی نامه ای از صاحب قوانین کرده و پاسخی را که دریافت کرده ، یاد می کند . سپس از فرق « اصل » در چهارصد اصل با « تصنیف » را یاد می کند و در برگ 113 از غلاة و مفوّضه و کافر بودن ایشان گفت و گو می کند . بعد از چهار صفحه که سفید مانده ، چنین آمده است : « قوله : و هو کل خبر یقترن الیه قرینة یوجب العلم » .
آغاز : قوله - عطر اللّه مرقده و شکر سعیه ان الاخبار علی ضربین ینبغی لنا بیان القرآن و الحدیث والخبر، الروایة (گ90ر) ... شیخنا العلامة فی القوانین المحکمة حیث قال (گ91ر) ... فائدة : قد قسم المتأخرون الحدیث الی الصحیح والحسن و الموثق و الضعیف و الصحیح علی ما فی الذکری (گ93ر) ... ونقل کلام والده الی قوله : خصوصا الاوّل المشهور (گ93ر) ... و اوردت دلایله فی الکتاب
ص:30
الکبیر(گ96ب) ... تذنیب : قد ذکر ارباب علم الدرایة الحدیث اقسام اخر منها ، المسند ... ومنها المتصل ... و منها المرفوع .
نسخه ها :
106 . تهران ، ملی تهران : 2284 / ع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه ، « 90ر - 117پ » 28 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 713 ] .
(عربی)
از : عبد المجید گروسی طباطبایی همدانی ، سیّد (1319 ق)
رسالۀ مفصّلی در علم درایه است . تألیف این رساله در نوزدهم رجب 1319 به پایان رسیده است . اصل رساله به خطّ مؤلف در همدان بوده و اخیراً به همراه دیگر آثار مؤلف به کتاب خانۀ آیت اللّه مرعشی منتقل شده است .
[ نقباء البشر : 3 / 1222 ]
آغاز : الحمد للّه... اما بعد فهذه رسالة مختصرة فی علم الدرایة کتبتها اجابة لسؤال بعض الاصدقاء .
نسخه ها :
108 . همدان ، عندلیب : بدون شماره ، نستعلیق ، عبد المجید گروسی (مؤلف) ، 19 رجب 1302ق ، همدان ، 81 برگ ، قطع رقعی .
(عربی)
از : محمّد باقر زاهد مهاجرانی همدانی (قرن 15 ق)
رسالۀ متوسّطی است در علم درایه و اصول حدیث با این سرفصل ها : موضوع الدرایة ، تقسیمات الروایة ، تحقیق فی مراسیل ابن ابی عمیر ، القول فی الجرح و التعدیل ، التحقیق فی روایة اجلاء فرق الشیعة ، قواعد مفیدة فی تمیز المشترکات ، المقصود من تصنیف هذا الکتاب ، الکلام فی الغلات .
چاپ : قم ، مکتبه بصیرتی ، به اهتمام فرزند مؤلف شیخ جعفر مهاجرانی و با مقدمه
ص:31
شیخ محمّد واصف ، بی تا ، 111 ص .
آغاز : الحمد للّه من اوّل الدنیا الی فنائها ومن الآخرة الی بقائها.
1 الدرایة لمعرفة الراوی و الروایة
از : فخر الدین بن محمّد علی طریحی رماحی نجفی
ر . ک : جامع المقال فی ما یتعلق بأحوال الحدیث و الرجال .
(عربی)
از : محمّد ابراهیم بن علی بن حسین کلباسی (قرن 14 ق)
مطالبی است در درایه و رجال که مؤلف از دروس « سیّد ابو تراب خوانساری » تقریر و تحریر نموده است .
[ مصفی المقال 10 ]
(عربی)
از : علی بن محمّد حسین بن محمّد علی شهرستانی (1344 ق)
شرح مختصری است بر الوجیزة فی الدرایةی شیخ بهایی .
چاپ : چاپ سنگی ، تهران ، 1320 ق ، چاپخانه استاد علی اصغر و عبد الرحیم ، 154 ص
[ الذریعة : 8 / 101 ؛ فهرست آستان قدس : 6 / 654 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 294 ]
آغاز : الحمد للّه و کفی.
(عربی)
از : حبیب اللّه بن علی مدد شریف کاشانی (1340 ق)
منظومه ای است مشتمل بر 241 بیت که عنوان بخش های آن چنین است : فی رسم
ص:32
الحدیث ، فی اصول الحدیث ، فی رسم الصحیح ، فی من اجتمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنه ، فی الالفاظ الدالة علی التعدیل ، الاصول و الکتاب و الاصول الاربعمئة ، الحاجة الی علم الرجال ، فی رسم الموثق ، فی رسم الحسن ، فی الالفاظ الدالة علی المدح ، فی القوی ، فی ما لا یفید مدحاً و لا ذماً ، فی رسم الضعیف ، فی الالفاظ الدالة علی الذم ، فی سائر اقسام الحدیث ، فی رسم المسند و المتّصل و هو الموصول ، فی رسم المعتبر و المقبول ، فی رسم المعنعن ، فی رسم المسلسل ، فی رسم المختلف فی صنفه ، فی رسم المرسل ، فی رسم المعلّق و المقطوع و المعضل و المرفوع ، فی رسم المضمر ، فی رسم المصحف و المحرف ، فی رسم المضطرب ، فی رسم التشابه و السابق و اللاحق و المختلف و المؤتلف و المتفق و المفترق و روایة الآباء عن الابناء و بالعکس و روایة الاقران ، فی المقلوب ، فی المعلل ، فی المدلس ، فی المدرج ، فی المکاتب ، فی عالی الاسناد و المفرد و المشهور و الشاذ و الغریب و المستفیض ، فی الناسخ و المنسوخ ، فی الموقوف و المزید ، فی الموضوع ، فی وجوه تحمّل الروایة ، فی الفرق بین القرآن و الحدیث القدسی و الحدیث النبوی .
چاپ : بار اوّل 1326ق ؛ همچنین در مجلۀ علوم الحدیث شمارۀ اوّل (1418 ق) ص 335 - 359 ، به تصحیح سید محمّد تقی حسینی به چاپ رسیده است .
آغاز : قال حبیب اللّه عبد الواهب
انجام : و العقل و النقل علی الفساد
(عربی)
از : ابو الهدی بن ابی المعالی کلباسی ، کمال الدین (1356 ق)
رسالۀ مختصری است دربارۀ کتاب « قرب الإسناد » و مؤلف آن ، شامل چهار
ص:33
بحث با این عنوان ها :
البحث الاوّل : تحقیق شخص المؤلف ؛
البحث الثانی : فی حاله ؛
البحث الثالث : فی انتساب الکتاب الیه ؛
البحث الرابع : وصف اخبار هذا الکتاب .
این رساله بخشی از کتاب الدر الثمین فی جملة من المصنفات و المصنفین مؤلف است .
[ الذریعة : 8 / 63 ]
آغاز : فی صاحب قرب الاسناد و الکلام فی المقام یتاتی فی تحقیق شخص المؤلف و اخری .
انجام : وفی ترجمة مسعدة بن الفرج له کتاب اخبرنا جماعة عن محمّد بن علی بن الحسین عن محمّد بن الحسن عن عبداللّه بن جعفر الحمیری .
نسخه ها :
108 . قم ، گلپایگانی : 169 / 24 / 4869 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله دوم مجموعه ، « 44پ - 63پ » 19 برگ ، 16 سطر ، 11*17 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 3 / 181 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
هیچ توضیحی دربارۀ این رساله در فهرست نیامده است .
آغاز : الحدیث المتواتر هو ما بلغت روایة فی الکثرة.
نسخه ها :
109 . شیراز ، ملی فارس : 292 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه [ فهرست ملی فارس : 1 / 272 ] .
ص:34
از : مؤلف ناشناخته
هیچ توضیحی دربارۀ مباحث و مؤلف این رساله در فهرست نیامده است .
نسخه ها :
110 / 1 . قم ، مدرسۀ حجازیها : 323 ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، ش 1013 [ مجله نور علم : 52 / 279 ] .
111 / 2 . قم ، مدرسۀ حجازیها : 259 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، ش 442 [ مجله نور علم : 52 / 276 ] .
(فارسی)
از : مؤلف ناشناخته
این رساله در فهرست ، چنین معرّفی شده است : « رساله در کیفیت عمل به اخبار و ترک کتب اخلاقی صوفیان ، مانند احیا و جز آن . ترجمۀ بدی از عربی است» .
آغاز : حمد له ... و بعد اقل عباد اللّه (زیر سطر : علی) به عرض علمای عظام میرساند که در این صحیفۀ صغیره میشود ذکر بعضی از اخبار ائمه اطهار .
انجام : که محصل مراد از حدیث این باشد و اللّه یعلم . تمت.
نسخه ها :
112 . تهران ، دانشگاه تهران : 7176 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رساله ششم مجموعه ، « 87پ - 100پ » 14 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 474 ] .
(عربی)
از : محمّد حسین بن محمّد علی حسینی مرعشی شهرستانی (قرن 13 ق)
شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعة عنوان نموده که نسخۀ این رساله را در ضمن کتاب های مؤلف، ملاحظه نموده است . رسالۀ دیگری با عنوان « أنیس الأخیار فی شرح مشکلات الأخبار » از همین مؤلف در بخش حدیث ، معرّفی خواهد شد .
[ مصفی المقال: 156 ]
ص:35
(عربی)
از : حسین بن ابوالقاسم حسینی سلمی یزدی ، سیّد (بعد از 1358 ق)
رساله ای در علم الحدیث است . از دیگر اثر وی به نام درایة فی علم الحدیث ، قبل از این یاد شد .
[ المسلسلات فی الإجازات : 2 / 380 ]
(عربی)
از : سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین) (573 ق)
اصل این رساله در دست نیست ؛ ولی تلخیصی از آن موجود است که با عنوان مختصر رسالة فی أحوال الأخبار معرّفی خواهد شد . به نظر می رسد که این رساله ، همان رسالۀ تحریر بیان الأخبار التی فی أول الاستبصار ، مؤلف باشد که قبل از این ، معرّفی گردید .
(عربی)
از : محمّد بن علی بن ابی جمهور احسایی (بعد از 901 ق)
ابن ابی جمهور در آخر کتابش کاشفة الحال ، در بحث انواع و اقسام حدیث و چنین آورده است : « و من اراد الاستقصاء مع ذکر الامثلة فعلیه بکتابنا تحفة القاصدین فی معرفة اصطلاحات المحدثین » . تا کنون نسخه ای از این کتاب شناسایی نشده است . در کتاب محقق الطباطبایی فی ذکراه السنویة الاُولی ، نسخه ای با عنوان رساله ای در درایه از ابن ابی جمهور احسایی معرّفی گردیده ، که بعد از مراجعه به نسخه ، مشخّص شد که همان بدایة الدرایةی شهید ثانی است که اشتباهی به نام رسالۀ ابن ابی جمهور احسایی معرّفی شده است .
[ الذریعة: 3 / 461 ]
نسخه ها :
113 . قم ، محقق طباطبایی : میکروفیلم 72 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 37 - 43 » 7 برگ [ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1504 ] .
ص:36
(عربی)
از : مهدی بن اسماعیل موسوی هروی ، سیّد (1270 ق)
شیخ آقا بزرگ در مصفّی المقال عنوان نموده که مؤلف ، شوهر خاله ایشان بوده و آثاری در فقه و اصول دارد که در همدان ، نزد نوه اش میرزا ابوالقاسم بن سیّد محمّد لواسانی موجود بوده است و از جملۀ آنها رسالة فی الدرایة و ما یتعلق بالرجال و أحوالهم را نام می برد .
[ مصفی المقال : 476 ]
(عربی)
از : شهاب الدین مرعشی نجفی ، آیة اللّه
رسالۀ کوتاهی است در درایه در یک مقدمه و چند باب ، تألیف این رساله ناتمام مانده است .
آغاز : بعد الحمد و الصلوة لاهلهما فیقول العبد المخلص فی ولاء آل الرسول خادم علوم اهل البیت علیهم السلام فی هذا العصر المتعوس و القرن المنکوس الذی اتخذ ابناء العلم الفنون الغیر الشرعیة قبیل وجه ... ان هذه وریقات کتبتها علی سبیل الاستعجال فی علم درایة الحدیث اجابة الالتماس بعض الطلبة المستفیدین منا و اللّه العاصم فاقول قبل الشروع فی المسألة لابد من ذکر امور : 1 - کثیرا ما یشتبه الفرق بین هذه العلوم الدرایة الرجال التاریخ.
انجام : تنبیه ، و من الاسانید العالیة ثلاثیات شیخنا الکلینی فی جامعه الکافی و ثلاثیات النجاشی من العامة ، فائدة .
نسخه ها :
114 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، سیّد شهاب الدین مرعشی (مؤلف) ، قرن 14ق ، 14 برگ .
(عربی)
از : علی بن محمّد بن علی رضوی تبریزی نجفی ، سیّد داماد (1336 ق)
مؤلف از شاگردان شیخ محمّد حسن مامقانی و داماد وی بوده که به همین
ص:37
مناسبت، به « علی آقا داماد » مشهور بوده است . شیخ آقا بزرگ از آثار وی مصباح الظلام فی شرح شرائع الإسلام و تقریرات الاُصول (در سه جلد) و کتاب فی الدرایة والرجال را نام می برد که همه در نزد فرزند مؤلف ، سیّد مرتضی ، موجود بوده است .
[ مصفی المقال : 304 ]
(عربی)
از : محمّد بن احمد بن زین الدین احسائی (قرن 13 ق)
مؤلف بر خلاف طریقۀ پدرش بوده و رساله ای در مسائل علم درایه و رجال تألیف نموده که نسخۀ اصل آن در اصفهان ، در نزد شیخ احمد بیان الواعظین ، موجود بوده است .
[ مصفی المقال : 428 ؛ خلد برین : 1 / 48 ]
(عربی)
از : محمود بن علی شیخ الاسلام تبریزی (1310 ق)
رساله ای است در علم درایه و رجال . مؤلف در پایان آن ، دربارۀ ، کتاب فقه الرضا(علیه السلام) و التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری(علیه السلام) بحث نموده است .
نسخه ای از این رساله را که به خطّ مؤلف بوده ، شهید سیّد محمّد علی قاضی طباطبایی در تبریز ملاحظه نموده است .
[ مصفی المقال : 452 ]
(عربی)
از : احمد بن عبد الرضا بصری خراسانی ، مهذب الدین (قرن 11 ق)
مرحوم سیّد عبدالعزیز طباطبایی در شرح حال مؤلف ، عنوان نموده که نسخه ای از این کتاب در کتاب خانۀ سالار جنگ در هند ، موجود است . اثر دیگر مؤلف در علم درایه به نام المقنعة الأنیسة بعد از این معرّفی خواهد شد . کتابش در علم
ص:38
رجال به نام فائق المقال نیز در بخش رجال ، خواهد آمد .
[ معجم اعلام الشیعه ، سیّد عبد العزیز طباطبائی ، ص 45 . ]
(عربی)
از : عبد الحسین امینی تبریزی (علامه امینی) (1390 ق)
در کتاب یادنامۀ علامۀ امینی ، در ضمن تألیفات ایشان ، رساله ای در علم درایه ذکر گردیده و عنوان شده که نسخه ای از آن در کتاب خانۀ امیرالمؤمنین(علیه السلام) در نجف اشرف ، موجود است .
[ یادنامۀ علامه امینی : 24 ]
(عربی)
از : محمّد باقر بن مقدس زنجانی نجفی (1341 ق)
رساله ای است در بیان سبب نیاز به علم رجال و بیان اصحاب اجماع ، شیخ آقا بزرگ نسخۀ اصل این رساله را در نزد سیّد هادی اشکوری ملاحظه نموده و عنوان کرده که آن نسخه در ضمن مجموعه ای از آثار مؤلف - همه به خط وی - بوده که بخشی از اجزای آن تحریر سال 1312ق بوده است.
[ مصفی المقال: 91 ]
(عربی)
از : زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (شهید ثانی) (965 ق)
شرح مزجی مفصّلی است که مؤلف بر کتاب خود بدایة الدرایة نوشته است . در بعضی از نسخه های این کتاب ، تاریخ تألیف آن شب سه شنبه پنجم ذی حجه 959 ق ذکر شده است . مؤلف در پایان این کتاب ، تفصیل مطالب را به اثر دیگر خود ، غنیة القاصدین ، ارجاع داده است .
چاپ : نجف ، مطبعۀ نعمان ، به اهتمام محمّد جعفر آل ابراهیم ، بدون تاریخ ، رقعی ، 142 صفحه ، با عنوان «الدرایة فی علم مصطلح الحدیث» ؛ قم ، کتاب خانه
ص:39
آیة اللّه مرعشی ، با تصحیح بقال ، 1413 ق ، وزیری ، 406 صفحه ؛ همچنین با تصحیح مجدد در ضمن مجموعۀ «درایة الحدیث» در مؤسسه دارالحدیث در دست انتشار است .
[ الذریعة : 13 / 124 ؛ مشار عربی : 345 ؛ التراث العربی : 3 / 126 ]
آغاز : نحمدک اللهم علی حسن توفیق البدایة فی علم الدرایة و الروایة و نسئلک حسن الرعایة فی جمیع الاحوال الی النهایة.
انجام : فانه قد بلغ فی ذلک کفایة وفق اللّه تعالی لاکماله بمحمد و آله و اللّه الموفق للسداد الهادی الی سبیل الرشاد و هو حسبنا و نعم الوکیل و نعم المولی و نعم النصیر تمت بعون اللّه و توفیقه.
نسخه ها :
115 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3633 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، صنع اللّه بن محمّد ، 961ق [ فهرست آستان قدس : 6 / 612 ] .
116 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3634 ، محمود بن حسین خطیب رازی ، 973ق ، تصحیح و مقابله شده ، با حواشی ، 57 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 612 ] .
117 / 3 . تهران ، ملک : 3493 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 976ق ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 458 ] .
118 / 4 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7610 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 989ق ، 59 برگ [ فهرست مجلس : 26 / 112 ] .
119 / 5 . تهران ، ملک : 613 ، نسخ ، معز الدین محمّد موسوی ، 1006ق ، 108 برگ [ فهرست ملک : 1 / 244 ] .
120 / 6 . تهران ، دانشکده ادبیات : 14 - د ، نسخ ، سیف الدین بن محمّد قاینی ، رجب 1011ق ، رساله هفتم مجموعه ، « 316پ - 375پ » 30 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 295 ] .
121 / 7 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9889 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، محمّد بسطامی ، 1012ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 327 ] .
122 / 8 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 387 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1015ق ، رساله سوم مجموعه ، « 39پ - 65پ » 27 برگ [ فهرست مجلس : 22 / 143 ] .
ص:40
123 / 9 . یزد ، وزیری : 1328 ، نسخ ، قربان علی ، 1015ق ، 100 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 3 / 930 ] .
124 / 10 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2680 ، نسخ ، محمّد بن علی عقدایی ، پنجشنبه رجب 1026ق ، تصحیح شده ، با حواشی مختصر ، رساله سوم مجموعه ، « 173پ - 266ر » 94 برگ ، 15 سطر ، 12*19 سم [ فهرست مرکز احیاء :
7 / مخطوط ] .
125 / 11 . تهران ، دانشگاه تهران : 6928 ، نسخ ، احمد بن سیّد علی بن سیّد حسن بن سیّد غیاث حسینی حبیلی نجفی ، 1040ق ، رساله سوم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 403 ] .
126 / 12 . تهران ، دانشکده ادبیات : 307 ، نستعلیق ، محمّد بن احمد بن عمران شامی ، 1043ق، تصحیح و مقابله شده، رساله اوّل مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 171 ].
127 / 13 . تهران ، دکتر علی اکبر فیاض : بدون شماره ، محمّد بن احمد شامی ، 1043ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 700 ] .
128 / 14 . قم ، مرعشی : 6860 ، نسخ ، سلیمان بن حسین بن محمّد بن احمد بن سلیمان ، 26 ذی حجه 1065ق ، نیمه دوم بخط سلیمان بن حسین بن محمّد بن احمد بن سلیمان ، 81 برگ [ فهرست مرعشی : 18 / 49 ] .
129 / 15 . قم ، گلپایگانی : 71 / 6 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، تحریری ، ناجی بن علی ، محرم 1070ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده با علامت بلاغ در حاشیه با عبارت « بلغت قرائة ایده اللّه تعالی » ، در پایان نسخه تاریخ مقابله همان تاریخ کتابت ذکر شده یعنی محرم 1070ق ، رساله پنجم مجموعه ، « 36پ - 89پ » 54 برگ ، 19 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
130 / 16 . قم ، مرعشی : 1452 ، نسخ ، حسین بن علی بن محمّد بن حسن بن زین الدین عاملی ، 10 ربیع الاوّل 1074ق ، رساله اوّل مجموعه ، 96 برگ [ فهرست مرعشی :
4 / 241 ] .
131 / 17 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9037 ، نسخ ، محمّد علی بن نور اللّه بیابانکی ، 1076ق ، 116 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 612 ] .
ص:41
132 / 18 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 287 ، بدون نام کاتب ، 1076ق ، (75592) ، رساله دوم مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 44 ] .
133 / 19 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2542 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، پنجشنبه 3 شوال 1079ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 76پ » 76 برگ ، 17 سطر ، 5 / 12*5 / 19 سم [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
134 / 20 . قم ، مسجد اعظم : 589 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد بن سیف اللّه حسینی اصفهانی ، جمادی الثانی 1086ق ، تصحیح شده ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 47پ » 47 برگ ، 20 سطر ، 15*21 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 461 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
135 / 21 . تهران ، دانشگاه تهران : 3072 ، نسخ ، محمّد تقی بن محمّد حسین شهرستانی ، 12 ربیع الاوّل 1087ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1 - 132 » 132 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 11 / 2016 ] .
136 / 22 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7731 ، نسخ ، محمّد محسن بن محمّد سعید ، 1087ق ، رونویسی از نسخه اصلی ، مقابله شده در نزد شیخ علی بن شیخ محمّد بن صاحب معالم ، 153 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 612 ] .
137 / 23 . تهران ، دانشگاه تهران : 6294 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1087ق ، با انهاء سماع علی بن محمّد بن حسن بن زین الدین شهید ثانی ، 69 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 236 ] .
138 / 24 . قم ، گلپایگانی : 160 / 5 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، دوشنبه دهه دوم شوال 1092ق ، رساله دوم مجموعه ، « 8پ - 66پ » 58 برگ ، 21 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
139 / 25 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان : 148 (17212) ، نسخ ، بدون نام کاتب ، محرم 1094ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 11 و 12 / 929 ] .
140 / 26 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 15314 ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، محمّد طاهر بن علی اکبر زنگنه تبریزی ، 1094ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 651 ] .
141 / 27 . قم ، مرعشی : 8713 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، رمضان المبارک 1095ق ، 76 برگ [ فهرست مرعشی : 22 / 254 ] .
ص:42
142 / 28 . تهران ، ملک : 2629 ، نستعلیق ، محمّد علی بن محمّد ابراهیم ، 1097ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 77 ] .
143 / 29 . قم ، مرعشی : 4147 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رساله دوم مجموعه ، « 134ر - 219ر » 86 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 163 ] .
144 / 30 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4532 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 85 برگ [ فهرست مجلس : 12 / 203 ] .
145 / 31 . تهران ، دانشگاه تهران : 1980 ، نستعلیق ، صادق بن قاسم خولنجانی ، قرن 11ق ، 37 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 8 / 590 ] .
146 / 32 . قم ، گلپایگانی : 153 / 19 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 55پ » 55 برگ [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 1 / 228 ] .
147 / 33 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3289 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز : ، یشترط ظهور عدالة الراوی و لا یکتفی ظاهر الاسلام او الایمان ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، رساله اوّل مجموعه ، 60 برگ ، 15 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 9 / مخطوط ] .
148 / 34 . مشهد ، گوهر شاد : 1172 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، با حواشی ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست گوهر شاد :
3 / 1627 ] .
149 / 35 . تهران ، دانشکده الهیات : 197 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12ق [ فهرست الهیات تهران : 1 / 772 ] .
150 / 36 . خوی ، مدرسه نمازی : 655 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد علی شمس اردکانی ، 1101ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست مدرسه نمازی : 1 / 353 ] .
151 / 37 . تهران ، سپهسالار : 5432 ، نسخ و نستعلیق ، محمّد زمان بن محمّد قاسم ، 1102ق ، رساله دوم مجموعه ، « 165پ - 282ر » 118 برگ [ فهرست سپهسالار :
5 / 55 ] .
152 / 38 . تهران ، مدرسه مروی : 811 ، عبد اللّه بن محمّد قائنی ، 1103ق ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست مدرسه مروی : 311 ] .
153 / 39 . تهران ، ملی تهران : 2911 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، حسین بن امیر لطیف حسینی کدکنی ، 1104ق ، رساله دوم مجموعه ، « 126 - 210پ » 85 برگ [ فهرست ملی تهران : 14 / 12 ] .
ص:43
154 / 40 . قم ، گلپایگانی : 143 / 3 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد حسین بن محمّد حسن اصفهانی خاتون آبادی ، 24 رمضان المبارک 1115ق ، « 107پ - 156ر » 50 برگ ، 17 سطر ، 5 / 12*19 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
155 / 41 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 6733 ، صفحات اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1120ق ، به ضمیمۀ وجیزه شیخ بهایی ، 57 برگ [ فهرست آستان قدس :
6 / 613 ] .
156 / 42 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 362 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، سه شنبه 26 ربیع الاوّل 1124ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 39پ - 74ر » 36 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 1 / 474 ] .
157 / 43 . قم ، مدرسه فیضیه : 821 ، نستعلیق ، عبد المطلب رازی ، 1135ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1 - 33 » 33 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 27 ] .
158 / 44 . قم ، مرعشی : 3733 ، نسخ ، صادق بن عبد الحکیم بن حیدر ، 1150ق ، رساله ششم مجموعه ، 51 برگ [ فهرست مرعشی : 10 / 130 ] .
159 / 45 . قم ، مرعشی : 11247 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رساله اوّل مجموعه ، 77 برگ ، 19 سطر ، 5 / 7*13 سم [ فهرست مرعشی : 28 / 353 ] .
160 / 46 . قم ، مرعشی : 8839 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رساله چهارم مجموعه ، 19 برگ [ فهرست مرعشی : 23 / 26 ] .
161 / 47 . قم ، گلپایگانی : 182 / 20 / 4062 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رساله دوم مجموعه ، « 25پ - 101ر » 77 برگ ، 17 سطر ، 9*15 سم [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 255 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
162 / 48 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 1 ، عبد الحسین بن عبد اللّه صویلاوی کعبی ، 1219ق [ مجله تراثنا : 9 / 54 ] .
163 / 49 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 440 ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، محمّد تقی بن محمّد مقیم موسوی ، 1225ق ، 39 برگ [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری :
2 / 106 ] .
ص:44
164 / 50 . قم ، مرعشی : 119 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، علی نقی بن اسماعیل موسوی ، سه شنبه 5 ربیع الثانی 1231ق ، رساله چهارم مجموعه ، « 103پ - 147پ » 45 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 143 ] .
165 / 51 . تهران ، دانشگاه تهران : 7707 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1231ق ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 680 ] .
166 / 52 . قم ، مرعشی : 8264 ، نسخ ، محمّد حسن بن محمّد علی ، 1 شعبان 1232ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 3پ - 98پ » 96 برگ [ فهرست مرعشی : 21 / 221 ] .
167 / 53 . قم ، مدرسه فیضیه : 1143 ، آغاز : برابر نمونه ، محمّد مهدی بن محمّد حسین رشتی ، 1234ق ، رساله هفتم مجموعه ، 43 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 59 ] .
168 / 54 . تهران ، دانشگاه تهران : 7138 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، جمادی الاوّل 1238ق ، 156 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 464 ] .
169 / 55 . قم ، گلپایگانی : 70 / 13 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد مهدی بن محمّد صادق قمیرانی ، 1241ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 44ر » 44 برگ ، 20 سطر ، 15*21 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
170 / 56 . قم ، گلپایگانی : 84 / 34 / 6714 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو القاسم بن محمّد کاظم موسوی حسینی زنجانی ، شنبه 27 صفر 1248ق ، تصحیح شده ، رساله ششم مجموعه ، « 49پ - 111پ » 63 برگ ، 18 سطر ، 13*20 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
171 / 57 . تهران ، دانشگاه تهران : 2966 ، نسخ ، سیّد هاشم بن محمّد علی موسوی یزدی ، 1253ق ، رساله سوم مجموعه ، 52 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
10 / 1867 ] .
172 / 58 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 2 ، محمّد بن حسین بن محمّد علی خراسانی ، 1253ق [ مجله تراثنا : 9 / 55 ] .
173 / 59 . قم ، مدرسه فیضیه : 930 ، نسخ ، محمّد بن ملا محمّد محسن هزار جریبی ، 1254ق ، رساله سوم مجموعه ، 48 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 40 ] .
174 / 60 . قم ، مسجد اعظم : 504 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، اسد اللّه بن عبد اللّه ، 1255ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 44ر » 44 برگ ، 21 سطر ، 15*21 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 451 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
ص:45
175 / 61 . تهران ، دانشگاه تهران : 2363 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1265ق ، رساله دوم مجموعه ، « 18پ - 48ر » 31 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 9 / 965 ] .
176 / 62 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 463 ، نسخ ، محمّد بن صادق شفتی گیلانی ، 1266ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 2پ - 74پ » 73 برگ ، 20 سطر، 5 / 14*5 / 20 سم [ فهرست مؤید : 1 / 374 ] .
177 / 63 . قم ، مرعشی : 9920 ، نسخ و نستعلیق ، نوروز علی بن گل محمّد ، شنبه 17 محرم 1277ق ، رساله دوم مجموعه ، « 39پ - 99ر » 51 برگ [ فهرست مرعشی : 25 / 206 ] .
178 / 64 . تهران ، دانشکده حقوق : 126 - ج ، نستعلیق ، محمّد صالح ، 1287ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 3پ - 55پ » 53 برگ [ فهرست حقوق تهران : 358 ] .
179 / 65 . چالوس ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 507 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ربیع الاوّل 1293ق ، رساله دوم مجموعه ، 71 برگ [ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) : مخطوط ] .
180 / 66 . مشهد ، گوهر شاد : 817 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد باقر ، 1297ق ، رساله سوم مجموعه [ فهرست گوهر شاد : 3 / 1110 ] .
181 / 67 . تهران ، ملک : 2359 ، نسخ ، عبد الرحیم ، 1299ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست ملک : 5 / 473 ] .
182 / 68 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 344 ، افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله سوم مجموعه ، « 77پ - 82 » 6 برگ [ فهرست مجلس : 22 / 115 ] .
183 / 69 . تهران ، دانشگاه تهران : 2521 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله سوم مجموعه ، « 164 - 226 » 63 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 9 / 1318 ] .
184 / 70 . تهران ، دانشگاه تهران : 7698 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله نوزدهم مجموعه، « 142پ - 202پ » 61 برگ [ فهرست دانشگاه تهران: 676/16 ].
185 / 71 . تهران ، ملی تهران : 3909 ع ، عنوان معرّفی : شرح بدایة الدرایة ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 52 برگ ، 19 سطر ، 15*21 [ فهرست ملی تهران : 17 / 161 ] .
ص:46
186 / 72 . تهران ، ملک : 3497 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 460 ] .
187 / 73 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2697 ، انجام : از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 16پ » 16 برگ ، 13 سطر ، 5 / 10*5 / 16 سم [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
188 / 74 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3163 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، در برخی اوراق علامت بلاغ مشهود است ، دارای حواشی ، رساله چهارم مجموعه ، 44 برگ ، 18 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
189 / 75 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان : 236(23165) ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله اوّل مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 11 و 12 / 932 ] .
190 / 76 . یزد ، وزیری : 1276 ، نستعلیق ، محمّد جواد ، 1301ق ، 94 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 3 / 914 ] .
191 / 77 . مشهد ، گوهر شاد : 1090 ، نستعلیق ، سیّد حسن حسنی حسینی ، 1302ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست گوهر شاد : 3 / 1506 ] .
192 / 78 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 8912 ، شکسته نستعلیق ، محمّد حسن بن میرزا عبد الرحیم نهاوندی ، 1307ق ، 99 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 613 ] .
193 / 79 . قم ، مرعشی : 210 ، نسخ ، عبد الواحد کاتب دوست آبادی ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 62پ » 62 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 239 ] .
194 / 80 . قم ، مرعشی : 4250 ، نسخ و نستعلیق ، عبد الکاظم بن عبد العلی تنکابنی ، بدون تاریخ کتابت ، رساله پنجم مجموعه ، « 41پ - 94ر » 54 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 250 ] .
195 / 81 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 13171 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 327 ] .
196 / 82 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7325 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، مقابله شده ، با حواشی (ع ل مد ظله) و (حسن ره) ، 83 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 613 ] .
197 / 83 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13567 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله پنجم مجموعه ، « 106پ - 147پ » 42 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 62 ] .
ص:47
198 / 84 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 711 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « 13پ - 85ر » 73 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 25 ] .
199 / 85 . تهران ، دانشگاه تهران : 2270 - 2310 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سی و نهم مجموعه ، « 207پ - 231پ » 25 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
7 / 2678 ] .
200 / 86 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 246 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، (75551) ، رساله ششم مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 39 ] .
201 / 87 . قم ، مسجد اعظم : 1826 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه ، « 84ر - 128ر » 45 برگ ، 22 سطر ، 12*23 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 525 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
202 / 88 . همدان ، مدرسه غرب : 1228 ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « ص2 - 43 » 21 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 331 ] .
203 / 89 . همدان ، مدرسه غرب : 5344 ، نسخ ، محمّد صادق بروجردی ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه ، « ص15 - 138 » 62 برگ [ فهرست مدرسه غرب :
423 ] .
204 / 90 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1436 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 584 ] .
205 / 91 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1951 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه [ فهرست الهیات مشهد : 3 / 988 ] .
206 / 92 . بابل ، مدرسه صدر : 241 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه صدر : 171 ] .
207 / 93 . تهران ، مدرسه مروی : 856 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله دوم مجموعه [ فهرست مدرسه مروی : 316 ] .
208 / 94 . قم ، مدرسه فیضیه : 1887 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله سوم مجموعه ، 82 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 144 ] .
ص:48
209 / 95 . تهران ، مدرسه چهل ستون : 316 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 384 ] .
210 / 96 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 1 / 95 ، عبد الحسین بن عبد اللّه صویلاوی کعبی ، جمعه ربیع الاوّل 1219 [ مجله تراثنا : 62 / 157 ] .
211 / 97 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 1 / 97 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ مجله تراثنا : 62 / 161 ] .
212 / 98 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 423 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، باتصحیح ، 76 برگ ، 20 سطر ، 5 / 8*5 / 19 سم [ فهرست مؤید : 1 / 343 ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد) (1040 ق)
میر داماد بنا داشته که شرحی بر کتاب الکافی کلینی بنویسد که فقط موفّق گردید «کتاب العقل والجهل» و بخشی از «کتاب التوحید» اصول الکافی را شرح کند .
او در مقدمۀ این شرح ، به تفصیل در مسائل علم الحدیث و درایه و رجال ، در 39 «راشحه» بحث نموده است .
میر داماد شرحش را با شرح مقدمۀ الکافی شروع نموده و پس از آن ، رواشح سی و نه گانه ای ذکر کرده که عنوان آنها چنین است :
1 - اقسام اوّلیۀ حدیث : «صحیح ، قوی ، موثّق ، حسن و ضعیف» و بیان اصطلاحاتی مانند : سند ، اسناد ، حدیث متواتر و واحد
2 - نظر اهل سنّت دربارۀ تعریف حدیث و نقد آن
3 - طبقات سه گانۀ اجماع
4 - دربارۀ ابراهیم بن هاشم
5 - دربارۀ روایات عبدالعظیم حسنی
6 - دربارۀ ابو اسحاق ثعلبة بن میمون
7 - دربارۀ عبد اللّه بن بکیر
ص:49
8 - دربارۀ ابوعیسی محمّد بن هارون الوراق
9 - دربارۀ اسماعیل بن ابی زیاده سکونی
10 تا 12 - جرح و تعدیل
13 - بحث در بارۀ اصطلاح مجهول
14 - اصحاب روایت و اصحاب ملاقات
15 - دربارۀ صفوان بن یحیی
16 - مراسیل ابن ابی عمیر
17 - روش نجاشی در نقل
18 - دربارۀ حمدان بن احمد
19 - دربارۀ محمّد بن اسماعیل راوی فضل بن شاذان
20 - تفاوت مشیخه و شیخه و شیخان و ...
21 - دربارۀ محمّد بن احمد علوی
22 - دربارۀ اعمش کوفی
23 - دربارۀ حسین بن علی بن سفیان
24 - دربارۀ بررسی واژه های سعی ، غی و رشد
25 - دربارۀ سوید بن قیس و ذوالیدین و ذو الثدیه
26 - دربارۀ ابن سنان
27 - در بارۀ ضابطه های نسبت راویان به شهرها
28 - صیغه های نقل حدیث
29 - بحثی دربارۀ اصول اربعمائه
30 - تفاوت تخریج و تخرج در اصطلاح علم رجال ، فقه ، اصول و حدیث
31 تا 34 - جرح و تعدیل
35 - تعیین ابن غضایری
36 و 37 - اقسام پنجگانۀ حدیث
38 - تفاوت بین حدیث قدسی ، قرآن و احادیث نبوی
39 - اقسام حکم عقل .
ص:50
چاپ : تهران ، 1311 ق ؛ بمبئی ، چاپ سنگی ؛ کتاب خانه آیةاللّه مرعشی نجفی ، 217 ص ؛ همچنین با تصحیح مجدد در ضمن مجموعه «درایة الحدیث» در مؤسسه دار الحدیث در دست انتشار است .
[ آستان قدس رضوی : 14 / 265 ؛ الذریعة : 11 / 257 و 14 / 27 ؛ التراث العربی :
3 / 132 ؛ یادداشتهای قزوینی : 5 / 31 ؛ مجله علوم حدیث : ش 10 ، صص 189 - 200 ؛ مشار ، عربی : 494 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین حمدا ینبغی لکرم وجهه ویلیق بعز جلاله ..
نسخه ها :
213 / 1 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 330 ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، محمّد بن ادین المستویه حسینی ، سه شنبه 7 ربیع الثانی 995ق ، با تصحیح و توضیح ، رساله اوّل مجموعه ، « 1ر - 100ر » 100 برگ ، 21 سطر، 5 / 14*23 سم [ فهرست مؤید :
1 / 283 ] .
214 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 2717 ، آغاز : برابر نمونه ، محمّد سعید بن محمّد تقی خاتون آبادی ، 1082ق [ فهرست مجلس : 9 / 39 ] .
215 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 12899 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با حواشی (منه دام ظله) به ضمیمۀ حاشیة الاستبصار ، 199 برگ [ فهرست آستان قدس : 14 / 265 ] .
216 / 4 . تهران ، دانشگاه تهران : 3453 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 164 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 11 / 2462 ] .
217 / 5 . قم ، گلپایگانی : 131 / 4 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ خوانا ، زین الدین جعفر زاهدی / برگ آخر ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، با حواشی « منه مد ظله العالی »، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 105پ » 105 برگ ، 21 سطر [ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
218 / 6 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2281 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : حکم الصدر بسبب اختلاف النسبتین ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، عناوین شنگرف ، تصحیح شده با حواشی مختصر ، در برگ اوّل تملک محمّد علی بن مقصود علی و نام کتاب آمده است ، 123 برگ ، 17 سطر ، 13*5 / 18 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
ص:51
219 / 7 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2547 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، در برگ اوّل یادداشتی مبنی بر اینکه 14 برگ اوّل به خط مؤلف است ولی ظاهرا یک برگ به خط وی است ، 112 برگ ، 17 سطر ، 13*5 / 19 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
220 / 8 . قم ، مرعشی : 10038 ، قطعه ای از اواخر کتاب ، نسخ ، محمّد مهدی بن اللّه ویردی اصفهانی ، دهه اوّل ذی الحجه 1124ق ، 39 برگ [ فهرست مرعشی :
26 / 31 ] .
221 / 9 . قم ، مسجد اعظم : 3207 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، در دار السلطنه اصفهان ، تصحیح شده ، با حواشی مؤلف ، رساله اوّل مجموعه ، « 2پ - 53پ » 52 برگ ، 25 سطر ، 18*24 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 615 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
222 / 10 . تهران ، ملک : 1699 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 280 برگ [ فهرست ملک : 1 / 247 ] .
223 / 11 . قم ، مدرسه حجازیها : 369 ، بدون نام کاتب ، 1205ق ، ش 1212 [ مجله نور علم : 52 / 280 ] .
224 / 12 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 224 ، نسخ ، احمد بن محمّد ، 14 صفر 1224ق ، (75529) ، رساله اوّل مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 36 ] .
225 / 13 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3341 ، از اوّل افتادگی دارد ، آغاز : ، ازداد ما عداه مما یشارکه فی جنسه ، نسخ ، محمّد علی نائینی ، 1238ق ، « ص2 - 149 » 74 برگ [ فهرست مجلس : 10 / 1139 ] .
226 / 14 . قم ، مرعشی : 7371 ، افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد بن محمّد باقر بیهودی قائنی خراسانی ، رجب 1245ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 76پ » 76 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 173 ] .
227 / 15 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 87 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محسن بن چراغ علی ، غره محرم 1270ق ، رساله دوم مجموعه ، « 111ر - 156پ » 46 برگ ، 23 سطر ، 21*5 / 31 سم [ فهرست مؤید : 1 / 103 ] .
228 / 16 . قم ، مدرسه فیضیه : 1037 ، تا راشحه 39 ، نسخ ، محمّد بن سیّد زین العابدین ، 1270ق ، رساله دوم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 49 ] .
ص:52
229 / 17 . قم ، مرعشی : 9078 ، نستعلیق ، عبد الوهاب بن ملا محمّد تقی خیارجی قزوینی ، 8 شوال 1272ق ، رساله سوم مجموعه ، « 99پ - 176پ » 78 برگ [ فهرست مرعشی : 23 / 232 ] .
230 / 18 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3635 ، نستعلیق ، حاج عبد اللّه مسکین بن نجم الدین قندهاری ، 8 شوال 1272ق ، رساله سوم مجموعه ، « 99پ - 176پ » 78 برگ [ فهرست مرعشی : 23 / 222 ] .
231 / 19 . ری ، آستان عبد العظیم : 356 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1273ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 3 / 465 ] .
232 / 20 . اصفهان ، عمومی اصفهان : 2968 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1283ق ، « 382صفحه » 191 برگ [ فهرست کتاب خانه عمومی اصفهان : 1 / 245 ] .
233 / 21 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 811 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، یکشنبه دهه دوم ربیع الاوّل 1284ق ، سه باب القصر اصفهان ، 165 برگ ، 13 سطر ، 11*5 / 17 سم [ فهرست مؤید : 2 / 257 ] .
234 / 22 . قم ، مرعشی : 8853 ، نسخ ، اسماعیل بن عبد اللّه خوانساری ، 1295ق ، 119 برگ [ فهرست مرعشی : 23 / 41 ] .
235 / 23 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3569 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق، رساله اوّل مجموعه [ فهرست مجلس : 10 / 1537 ] .
236 / 24 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 677، آغاز: بسمله حمدله اما بعد فان السید الجلیل ... الاشحة الاولی متن الحدیث ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 98 » 98 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 4 ] .
237 / 25 . قم ، گلپایگانی : 45 / 38 / 7425 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد حسن بن محمّد مهدی موسوی جزایری تستری ، 1301 ، در تهران ، تصحیح شده ، با حواشی « منه » ، رساله سوم مجموعه ، « 60پ - 143پ » 84 برگ ، 20 سطر ، 17*22 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
238 / 26 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 679 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سه شنبه 8 رمضان المبارک 1304ق ، عناوین شنگرف ، با حواشی منه ، 65 برگ ، 21 سطر ، 15*5 / 21 [ فهرست مؤید : 2 / 182 ] .
ص:53
239 / 27 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3527 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد بن علی اکبر طبسی گیلکی ، 1 ربیع الاوّل 1342ق ، تصحیح شده ، 109 برگ ، سطور مختلف [ فهرست مرکز احیاء : 9 / مخطوط ] .
240 / 28 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3636 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح و مقابله شده ، با حواشی مؤلف (منه دام ظله) ، 232 برگ [ فهرست آستان قدس : 5 / 96 ] .
241 / 29 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1194 ، از راشحه ی 3 تا راشحه ی 27 ، نسخ ، سیّد محمّد صادق طباطبایی سنگلجی ، ق 13 ، رساله یازدهم مجموعه ، « 6گ » 3 ص برگ ، 11 * 5 / 17 [ فهرست مجلس : 23 / 695 ] .
242 / 30 . تهران ، دانشگاه تهران : 981 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 141 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1332 ] .
243 / 31 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1645 ، از آغاز تا اواخر راشحه 39 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « 1 - 73 » 73 برگ [ فهرست الهیات مشهد : 3 / 763 ] .
244 / 32 . تهران ، دانشکده حقوق : 4 - د ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی (منه دام ظله) و (سلع منه) ، 89 برگ [ فهرست حقوق تهران : 358 ] .
245 / 33 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمّد : 137 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، غلام رضا بن محمّد علی آرانی کاشانی ، بدون تاریخ کتابت ، در مجله وقف با شماره 113 معرّفی شده است ، رساله چهارم مجموعه ، 50 برگ ، 23 سطر [ مجله وقف میراث جاویدان : 3 / 69 ؛ فهرست امامزاده هلال ] .
246 / 34 . قم ، قائنی : 165 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، عصر مؤلف ، با حواشی مؤلف [ مجله تراثنا : 50 و 51 / 343] .
247 / 35 . تهران ، مدرسه چهل ستون : 316 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی از مؤلف ، رساله چهارم مجموعه [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 384 ] .
248 / 36 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه [ دلیل المخطوطات : 137 ] .
ص:54
1 زبدة الرجال
از : حسن بن محمّد شریف یزدی (شاگرد وحید بهبهانی)
ر . ک : انوار البصائر ، مقدمه ...
(فارسی)
از : ابو الحسن بن حسین بن نقی گیلانی (قرن 14 ق)
رسالۀ مختصری است در دو فصل :
1 - سبب اختلاف اخبار
2 - شرح حال شیخ بهایی ، ملّا محمّد باقر مجلسی ، خواجه نصیرالدین طوسی و سیّد محمّد مجاهد .
تألیف این رساله در شعبان 1302ق به پایان رسیده است . مؤلف در این رساله از استادش میرزا محمّد تنکابنی (صاحب قصص العلماء) ، مطالب زیادی را نقل نموده است .
آغاز : عبد عاصی ممتحن ابو الحسن گوید که این رساله در دو فصل مذکور .
انجام : در آن وقت قابل درک سخنان فاضلانه آن بحر بی پایان را نبود لذا پسند او نشد .
نسخه ها :
249 . قم ، مرعشی : 3840 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو الحسن بن حسین بن نقی گیلانی (مؤلف) ، 1271ق ، رساله اوّل مجموعه ، 56 برگ ، سطور مختلف ، 11*5 / 17 [ فهرست مرعشی : 10 / 222 ] .
(عربی)
از : علی بن خلیل بن ابراهیم رازی تهرانی (1296 ق)
رسالۀ مفصّلی است در علم درایه و فواید رجالی ، شامل یک مقدمه و سه باب و یک خاتمه ، با این عنوان ها :
ص:55
مقدمه (شامل دو امر : 1 - فی بیان سبب الاحتیاج الی علم الرجال ، 2 - موضوع هذا العلم) ؛
الباب الاوّل : فی تقسیم الحدیث ؛
الباب الثانی : فی من یقبل حدیثه ؛
الباب الثالث : فی تحمّل الحدیث .
خاتمه : شامل فواید مختلف در رجال و درایه ، که نصف کتاب را شامل می شود .
[ الذریعة : 12 / 135 با عنوان «سبل الهدایة» و 16 / 157 با عنوان «الفوائد الرجالیة» که همین نسخه را معرّفی نموده و اظهار نظر نموده که همان سبل الهدایه مؤلف است نه چیزی غیراز آن ؛ مصفی المقال : 319 ؛ مجله معهد المخطوطات العربیة ، شوال 1377 ، ص 207 ]
آغاز : نذکر هنا اموراً الاوّل فی بیان سبب الاحتیاج الی علم الرجال اعلم ان باب العلم .
انجام : و لم یکن ما اخبر به موهوماً لانه القدر المتیقن من الاجماع القائم علی حجیته .
نسخه ها :
250 . عراق * ، نجف ، کاشف الغطاء : بدون شماره ، در نسخه حاضر خطبۀ مؤلف تحریر نشده واز انجام ناتمام مانده است ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « 1 - 102 » 51 برگ برگ ، 21 سطر، سابقه : کتابخانه دار الحدیث: عکس 113 [ فهرست عکسی دار الحدیث ].
(عربی)
از : محمّد علی بن محمّد باقر هزار جریبی (1245 ق)
فرزند مؤلف به نام محمّد حسین ، رساله ای در شرح حال پدرش نوشته (نسخه ای از آن در کتاب خانۀ ملّی تبریز ، موجود است) و در آن عنوان نموده که آثار پدرش را تنظیم و تدوین کرده است . وی از آثار پدرش کتاب السراج المنیر فی الفوائد الرجالیة را بر شمرده است .
[ مصفی المقال : 338 ]
ص:56
(عربی)
از : علی محمّد بن محمّد بن دلدار علی نقوی لکنهویی (1312 ق)
شرح مفصّل مؤلف بر الوجیزة فی الدرایة شیخ بهایی است . شرح مختصر مؤلف بر همین کتاب به نام الجوهرة العزیزة ، قبل از این معرّفی گردید .
[ الذریعة : 12 / 216 ]
(عربی)
از : محمّد بن علی تبنینی عاملی (قرن 11 ق)
مشتمل بر یک مقدمه و چند فصل و یک خاتمه . این رساله را عالم گم نامی شرح نموده و آن را ملخص أسرار الیقین نامیده که پس از این ، معرّفی خواهد شد . از همین مؤلف ، رسالۀ جامع الأقوال فی علم الرجال و أشجار هدایة المجیزین ، نیز در بخش رجال و اجازات ، معرّفی خواهد شد .
[ الذریعة : 12 / 239 ؛ مصفی المقال : 416 ]
آغاز : الحمد للّه الذی صحح عقائدنا بتصحیح الدرایة.
1 شرح بدایة الدرایة
از : زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (شهید ثانی)
ر . ک : الرعایة فی شرح بدایة الدرایة .
1 شرح مقدمۀ استبصار
از : سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین)
ر . ک : تحریر بیان الاخبار التی فی اول الاستبصار .
(عربی)
از : عبد النبی بن مفید بن حسن شیرازی بحرانی (قرن 12 ق)
شرح مفصّلی است بر الوجیزة فی الدرایة شیخ بهایی . شیخ آقا بزرگ ، نسخه ای از
ص:57
این کتاب را در تهران ، در نزد سیّد حسین شهشهانی ملاحظه نموده است .
[ الذریعة : 14 / 168 ]
آغاز : الحمد للّه الذی ارشدنا الی فهم الروایة بالدرایة و انقذنا من ظلم الغوایة من البدایة الی النهایة.
نسخه ها :
251 . تهران ، حسین شهشهانی : بدون شماره ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، 1187ق [ الذریعة : 14 / 168 ] .
1 شرح الوجیزة للشیخ البهائی
از : محمّد بن عنایت احمد کشمیری
ر . ک : نهایة الدرایة فی شرح الوجیزة .
1 شرح الوجیزة للشیخ البهائی
از : حسن بن هادی صدر کاظمینی ، سید ، ابو محمّد
ر . ک : نهایة الدرایة فی شرح الوجیزة .
1 شرح الوجیزة للشیخ البهائی
از : علی بن محمّد حسین بن محمّد علی شهرستانی
ر . ک : الدرة العزیزة فی شرح الوجیزة .
(عربی)
از : مهدی بن علی غریفی بحرانی (1343 ق)
رسالۀ مفصّلی است در سه بخش :
1 - فی الدرایة و بعض مصطلحات الحدیث ؛
2 - فیما یتعلق بمشایخ الاجازة ؛
ص:58
3 - فیما یتعلق باحوال الائمّة .
مؤلف در بخش دوم ، اجازاتی را که از مشایخ دریافت نموده و همچنین اجازاتی را که به شاگردانش داده ، درج نموده است . شیخ آقا بزرگ تهرانی ، نسخه ای از این کتاب را در ضمن دیگر کتاب های وی ملاحظه نموده است .
[ الذیعه : 14 / 237 ، مصفی المقال : 473 ]
(عربی)
از : محسن بن محمّد رفیع رشتی اصفهانی (قرن 13 ق)
پاسخی است بر اعتراض یکی از علمای قزوین که در صحّت کتب اربعۀ حدیثی اشکال نموده بود . مؤلف در جواب این اشکال ، صحّت احادیث الکافی ، کتاب من لایحضره الفقیه ، الاستبصار و التهذیب را اثبات نموده و عنوان کرده که این کتاب ها از «اصول اربعمئه» گرفته شده اند . تألیف این رساله در روز یکشنبه سوم رجب 1267ق در ابراهیم آباد به پایان رسیده است .
آغاز : انا اعطیناک الکوثر ... فالشقی من اثر بعضا ولبعض انکر وصلی.
انجام : و لا تحتاج بعد ذلک الی تکلفات الاخباریین فی تصحیح الاخبار کما هو الحال ، هذا آخر الجواب ... .
نسخه ها :
252 . قم ، مرعشی : 2659 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، محسن بن محمّد رفیع گیلانی رشتی اصفهانی (مؤلف) ، رجب 1267ق ، رساله اوّل مجموعه ، « 1ر - 7ر » 7 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 238 ] .
(عربی)
از : امجد حسین بن منور علی سونوی اله آبادی ، سیّد (قرن 13 ق)
شرحی است بر رسالۀ الوجیزة فی الدرایة شیخ بهایی این شرح در لکنهو هند به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 15 / 43 ، مصفی المقال : 83 ]
ص:59
(عربی)
از : ضیاء الدین بن محمّد حسن فانی حسینی یزدی نجفی ، سید ، علامه (1419 ق)
رسالۀ مفصّلی است در اصول علم حدیث و درایه ، مشتمل بر یازده باب و یک خاتمه (شامل 12 فایده) . تألیف این کتاب در ذی قعدۀ 1377ق به پایان رسیده است .
چاپ : چاپ سربی : قم ، مطبعة حکمت ، 1378ق ، 101 ص .
[ معجم المطبوعات العربیة فی ایران ص303 ؛ فهرست آستان قدس رضوی 6 / 663 ؛ برای شرح حال مؤلف رک : آینه پژوهش شماره 55 - 56 صص195 - 196 ]
(عربی)
از : محمّد بن عبد الکریم تبریزی ، مولانا ، سیّد (1363)
رسالۀ مختصری است دربارۀ اقسام خبر و نیز اقسام حدیث به اعتبار حمل آن .
مؤلف بعد از چاپ سنگی این اثر ، حواشی کوتاهی بر آن نوشته ، که در پاورقی این کتاب در میراث حدیث شیعه ، به چاپ رسیده است .
چاپ : سنگی ، تبریز ، 1343 ق ، به خط علی بن محمّد تبریزی ؛ میراث حدیث شیعه با تحقیق محمّد رضا جدیدی دفتر سوم ص 331 - 356 .
[ الذریعة : 15 / 170 ؛ مصفی المقال : 439 ]
آغاز : الحمد للّه... وبعد ... هذه وجیزة شریفة فیما یحتاج الیه الطلاب مما یتعلق بعلم الدرایة.
انجام : و الا مع التقیید بالوجادة . هذا توضیح المختار فی تحمل الاخبار.
نسخه ها :
253 / 1 . قم ، مرعشی : 7904 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، ابو طالب میرزایی موسوی زنجانی ، 9 رجب 1345ق ، 10 برگ ، 21 سطر ، 5 / 20*13 [ فهرست مرعشی :
20 / 237 ] .
ص:60
254 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 14995 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 658 ] .
(عربی)
از : محمّد جعفر جعفری گیلانی لنگرودی ، ابو المعالی (قرن 15 ق)
رسالۀ ساده ای است در بیان علل و اسباب وهن و اطمینان حدیث و تعریف برخی مصطلحات درایه . مؤلف ، نسخۀ چاپی این رساله را در دی ماه 1330 وقف کتاب خانۀ آستان قدس رضوی نموده است .
[ فهرست نسخه های خطّی آستان قدس رضوی : 6 / 667 ]
1 عمدة المقال فی علمی الدرایة و الرجال
از : ابو طالب بن ابی تراب حسینی مجتهد قائنی
ر . ک : الفوائد الغرویة .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد حسن آیتی بیرجندی قائنی (1352 ق)
شرح مفصّلی است بر کتاب استادش سیّد ابو طالب قاینی که به عمدة المقال فی علمی الدرایة و الرجال یا الفوائد الغرویة موسوم است . این شرح با عنوان های « قوله - قوله » ترتیب یافته ، و شارح در آن ، شرح حال بسیاری از دانشمندان و رجال اسانید را آورده است . این شرح در سه جلد است . در الذریعة عنوان شده که مؤلف ، پیش از سال 1331ق ، تألیف این کتاب را به پایان رسانیده و در سال 1333ق ، در آن تجدید نظر نموده است .
[ الذریعة : 15 / 354 ]
آغاز : الحمد للّه مجیب الدعوات ورافع الدرجات لمن اطاعه من الرجال .
نسخه ها :
255 / 1 . قم ، مرعشی : 3408 ، جلد سوم از سه جلد ، نسخ ، غلام رضا بن محمّد بیدانی ،
ص:61
7 جمادی الثانی 1323ق ، 143 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 192 ] .
256 / 2 . قم ، مرعشی : 3407 ، جلد اوّل از سه جلد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد باقر قائنی بیرجندی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رساله اوّل مجموعه ، « 1پ - 107پ » 107 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 190 ] .
1 الفوائد الرجالیة (عربی)
از : علی بن خلیل بن ابراهیم رازی تهرانی
ر . ک : سبل الهدایة فی علم الدرایة .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد حسن آیتی بیرجندی قائنی (1352 ق)
فواید حدیثی و رجالی چندی است که مؤلف به درخواست یکی از فقها ، هنگامی که به زیارت امام رضا(علیه السلام) مشرّف بوده ، از کتاب های مختلف استخراج و نقل نموده است . موضوع این فواید ، که با عنوان « فائدة و درس » آغاز می شود ، مسایل علم رجال و درایه است و مؤلف گاهی در اثنا به اندرز طالبان علم می پردازد . تألیف این کتاب به سال 1350ق ، پایان یافته است .
آغاز : الحمد للّه الذی سهل لنا طریق الهدایة و ارشدنا الی ما فیه.
انجام : و اللّه عز و جل و لی التوفیق فی ضنک المحول ... .
نسخه ها :
257 . قم ، مرعشی : 3416 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد حسین بن محمّد حسن عاملی ، قرن 14ق ، 65 برگ ، سطور مختلف ، 5 / 16*5 / 10 [ فهرست مرعشی : 9 / 201 ] .
(عربی)
از : سیّد ابو طالب بن ابی تراب حسینی مجتهد قائنی (1293 ق)
رسالۀ مفصلّی است دربارۀ قواعد کلّی علم رجال و درایه و احوال بعضی از
ص:62
راویان و علمای مشهور شیعه ، شامل دو قسم ، بدین ترتیب :
قسم اوّل در رجال و شامل یک مقدمه و یازده فایده با این عنوان ها :
در مقدمه تعریف علم رجال و موضوع و فایدۀ آن ؛
فایدۀ اوّل ، تاریخ میلاد و وفات حضرت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امامان شیعه و و ذکر دانشمندانی که سخن آنها در علم رجال مرجع است ، با ذکر سرگذشت و تألیفات آنان، اوّلین شخص محمّد بن عمر کشّی و آخرین آنها ابو علی صاحب منتهی المقال است ؛
فایدۀ دوم در بیان رموز اختصاری متداول در کتب رجال ؛
فایدۀ سوم در روش تألیف و استفاده از کتب رجال و توضیح برخی از نکات در رجال و حدیث ؛
فایدۀ چهارم در شرح پاره ای از اصطلاحات علم رجال ؛
فایدۀ پنجم در تحقیق دربارۀ پنج راوی (سکّونی ، سهل بن زیاد آدمی ، ابراهیم بن هاشم کوفی ، اسحاق بن عمّار و محمّد بن سنان) ؛
فایدۀ ششم در تحقیق دربارۀ مؤلفان کتب اربعۀ متقدم و متأخّر ؛
فایدۀ هفتم در بیان روش مؤلفان کتب مذکور در نقل حدیث ؛
فایدۀ هشتم در مصطلحات فیض کاشانی در وافی ؛
فایدۀ نهم در نشانی هایی که مجلسی در بحار به کار برده ؛
فایدۀ دهم در ضبط اسماء و القابی که نادرست خوانده شده اند ؛
فایدۀ یازدهم در فرق شیعه و مسلمان و تفسیر و عنوان هایی مانند ابواب اربعه از اثنا عشریه .
قسم دوم : در علم درایه ، دارای چند فایده و یک خاتمه با این عنوان ها : در سنّت و خبر ، در طریق حمل حدیث ، در اجازه ، در اهلیّت حمل حدیث . در خاتمه نیز در بارۀ اصول شیعی و مجامیع اخبار امامی بحث شده است .
تألیف این رساله در نجف اشرف و در سال 1268ق پایان یافته است .
شیخ محمّد باقر بیرجندی قاینی ، که شاگرد مؤلف بوده ، شرح مفصّلی براین کتاب نوشته و آن را العوائد القرویة فی شرح الفوائد الغرویة نام نهاده که قبل از این ، معرّفی گردید .
ص:63
آغاز : الحمد للّه الذی هدانا الی تمیز صحیح الاقوال بدرایة احوال الرجال ... وبعد فهذه عمدة المقال فی علمی الدرایة و الرجال .
انجام : و قد تقدم احوال المحمّدین الستة و بیان کتبهم ، فتذکر ، فهذه جملة موجزة فی بیان مطالب علمی الرجال و الدرایة .
نسخه ها :
258 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه خویی 12 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام :
برابر نمونه ، محمّد علی اصفهانی ، 1273ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، در فهرست این کتاب خانه نام مؤلف »شیخ محمّد تهرانی« ذکر شده است ، « ص1 - 224 » 112 برگ [ فهرست مجلس : 7 / 204 ] .
259 / 2 . تهران ، ملک : 3486 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عبد الرزاق قاینی ، 1274ق ، 128 برگ [ فهرست ملک : 1 / 407 ] .
260 / 3 . تهران ، دانشگاه تهران : 3324 ، عنوان معرّفی : الفوائد الغرویة ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، جمادی الثانی 1292ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1 - 206 » 206 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 11 / 2309 ] .
261 / 4 . قم ، مرعشی : 3407 ، عنوان معرّفی : عمدة المقال فی علمی الدرایة و الرجال ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد حسین بن ابی تراب بیرجندی قائنی ، 9 ربیع الثانی 1330ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 108پ - 168ر » 61 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 191 ] .
(عربی)
از : زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (شهید ثانی) (965 ق)
فوایدی است که شهید ثانی در پشت نسخه ای از الدرایه اش یادداشت نموده و پس از وی جمع آوری شده است . عنوان این فواید ، چنین است :
- روی ابن صلاح فی کتابه عن الزهری ، قال .
- من کتاب الخلاصه فی علم الحدیث للشیخ شرف الدین الطیبی ، شارح الکشاف ، قال فی قسم الموضوع و اقسام الواضعین و منهم قوم من السوال و المکدین یقفون فی الاسواق و المساجد ...
ص:64
- فوائد نقلتها من أربعین الحافظ شهاب الدین بن حجر - رحمه اللّه - قال فی حدیث : انّما الاعمال بالنّیات هذا حدیث صحیح ...
- قال السلفی و قد استفتیت شیخنا الامام اباالحسن علی بن محمّد الکیا الطبری فی رجل وصیّ بثلث ماله للعلماء و الفقهاء ... و قد قال صلی اللّه علیه و آله و سلم من حفظ علی امتی اربعین حدیثا ...
چاپ : رسائل الشهید الثانی ، جلد دوم ، با تصحیح آقای رضا مختاری ؛ میراث حدیث شیعه ، دفتر هفتم ، ص 450
[ الذریعة : 16 / 355 ]
آغاز : بخط الشهید الثانی - قدس سره - علی ظهر درایته : روی ابن الصلاح فی کتابه عن الزهری قال قدمت علی عبد الملک.
انجام : و الثالثة ذکرها الشیخ الجلیل ابو سعید محمّد بن احمد بن الحسن النیسابوری فی اربعینه عن اربعین شیخا و فی سنده ایضا مجاهیل . انتهی ما نقل من خط شیخنا المبرور ... الشهید الثانی - قدس سره - علی ظهر درایته و الحمد للّه وحده و الصلوة علی خیر خلقه محمّد و آله اجمعین . تمت .
نسخه ها :
262 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 3072 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد تقی بن محمّد حسین شهرستانی ، 5 ربیع الثانی 1087ق ، رسالۀ دوم مجموعه، « 134 - 148 » 15 برگ ، 17 سطر، 5 / 12*20 [ فهرست دانشگاه تهران :
11 / 2016 ] .
263 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 9136 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، محمّد تقی بن محمّد حسین شهرستانی ، پنجشنبه 15 ربیع الثانی 1087ق ، رسالۀ آخر مجموعه ، 17 سطر [ رؤیت نسخه ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد حسن آیتی بیرجندی قائنی (1352 ق)
رساله ای است در فواید مختلف در رجال و درایه و بیان لزوم دقّت در علم رجال و عدم قناعت به آنچه نقل شده ، با عناوین « فائدة - فائدة » . نیز حالات عدّه ای از
ص:65
علمای خاصّه و عامه و کتاب های آنان به اختصار . تألیف این رساله در رجب 1338ق در کاظمین به پایان رسیده است .
[ الذریعة : 25 / 54 که با عنوان «وجیزة المقال فی الرجال» ذکر نموده است . ]
آغاز : الحمد للّه الذی رفع درجات العلماء و جعلهم علی احکامه امناء فهم ورثة الانبیاء و مدادهم افضل من دماء الشهداء .
انجام : و وفقنا اللّه لجمیع هذه الفوائد التی تلیق ان تکتب بالنور علی جبهات الحور ... .
نسخه ها :
264 . قم ، مرعشی : 3415 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، حسن بن میرزا عبد الجواد چمیکندوکی ، قرن 14ق ، درمدرسه عتیقه بیرجند ، در پایان نسخه اجازۀ میرزا حسین نوری و سیّد حسن صدر به مؤلف آمده است ، 193 برگ ، سطر مختلف ، 17*5 / 10 سم [ فهرست مرعشی : 9 / 200 ] .
(فارسی و عربی)
از : مؤلف ناشناخته
مطالب متفرّقه ای است که در لا به لای نسخه ، تحریر شده است .
نسخه ها :
265 / 1 . تهران ، ملک : 2387 ، عنوان معرّفی : بندی در رجال و درایه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ پنجم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 1 ] .
266 / 2 . قم ، مسجد اعظم : 1074 ، عنوان معرّفی : برخی اصطلاحات درایه در یک صفحه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، یک برگ [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 497 ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن رضا زند کرمانی (قرن 14 ق)
بحثی است در احادیث کتب اربعه و بیان این که تمام آنها قطعی الصدور نیستند ،
ص:66
بلکه پاره ای از احادیث ضعیف و موضوع در آنها آمده و باید مورد بررسی قرار گیرند . مؤلف در آغاز کتاب ، چهار مقدمه آورده است . تألیف کتاب را در اصفهان به سال 1320ق ، به پایان رسانیده است .
آغاز : الحمد لمن خلق الانسان وعلمه البیان وفضله علی کثیر ممن خلق تفضیلا.
نسخه ها :
267 / 1 . قم ، مرعشی : 7336 ، نستعلیق ، محمّد باقر زند کرمانی (مؤلف) ، 1320ق ، همراه با برگهایی از حاشیه مؤلف بر رسالۀ بدایة الدرایه شهید ثانی ، 47 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 127 ] .
268 / 2 . قم ، مرعشی : 4923 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح شده ، 47 برگ [ فهرست مرعشی : 13 / 111 ] .
(عربی)
از : آقا بن عابد بن زاهد شیروانی (فاضل دربندی) (1285 ق)
رسالۀ مفصلّی است در رجال و درایه ، در دو فن :
فن اوّل در رجال ، شامل پانزده فصل (فی طبقات الرواة الخمسة عشر ، فی تمیز المشترکات و ...) .
فن دوم شامل چند فصل با این عنوان ها :
الفصل الاوّل : فی بیان اقسام الحدیث .
الفصل الثانی : شامل هشت فایده با این عنوان ها : فی بیان حقیقة السند و المتن ، حکم کتابة الحدیث ، فی بین اهل الحدیث من الطالب و الشیخ و الحافظ و الحجة و الحاکم ، جملة من احوال کتب اصحابنا المتقدّمین و المتأخّرین ، عدد احادیث الکتب الاربعة ، اقسام الحدیث ، المتفق و المفترق و ... ، معرفة کنی المسمین .
الفصل الثالث (شامل سه فایده) : حدّ الصحیح و الحسن و القوی و الصحیح ، طرق تحمّل الحدیث ، الفاظ الجرح و التعدیل .
الفصل الرابع : معرفة سبب الحدیث ، فی بیان آداب کتابة الحدیث ، فی بیان...
الاقتصار علی الرمز فی حدّثنا و ... ، مما ینبغی للراوی ترکه و ما ینبغی له فعله ،
ص:67
تقطیع الحدیث ، ان علم الحدیث من علوم الآخرة .
خاتمة : فی الاشاره الی جملة من الامور .
[ الذریعة : 17 / 199 ؛ در مجلۀ تراثنا شمارۀ 24 صص 156 - 237 منتخبی از بخش رجال این کتاب با عنوان «المنتقی النفیس من درر القوامیس» توسط استاد معظم سیّد محمّد رضا حسینی جلالی ، با استفاده از نسخۀ کتاب خانۀ آیة اللّه نجومی منتشر شده است . همچنین بخش درایه آن توسط آقای محمّد کاظم رحمان ستایش تصحیح وتحقیق و در ضمن مجموعه «درایة الحدیث» در مؤسسه دار الحدیث در دست انتشار است . ]
آغاز کتاب : سبحانک اللهم اجعلنا من الآخذین دینهم من کتابک و سنة .
آغاز فن درایه : الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فیقول ... الفن الثانی من فنی علم الاسناد علم الدرایة و هو علم یقتدر به علم معرفة احوال الاسانید .
انجام : بان ینسبوا جملة من مطالبه الی انفسهم الحمد للّه و الشکر له علی توفیقه للاتمام و صلی اللّه علی محمّد و آله المعصومین .
نسخه ها :
269 / 1 . کرمانشاه ، سیّد مرتضی نجومی : بدون شماره ، قسمت رجال و درایه (عکس مرکز احیاء شامل قسمت رجال) ، محمّد بن اسماعیل بن ابراهیم کرمانشاهی ، یکشنبه 1281 ، از روی نسخه مؤلف ، کاتب از شاگردان مؤلف است ، رسالۀ اوّل و دوم مجموعه ، 163 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی :
عکس 709 [ دلیل المخطوطات : 282 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 2 / 352 ] .
270 / 2 . قم ، مرعشی : عکس 857 و934 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، شامل هر دو فن ، عکس مکرر از نسخه مدرسه ملا ابراهیم اردبیلی ، 156 برگ [ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 335 و 414 ] .
271 / 3 . قم ، مرعشی : 9580 ، عنوان معرّفی : الدرایه ، فن الدرایة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت، رسالۀ دوم مجموعه،در پایان نسخه مهر کتاب خانه صدر الاسلام محمّد امین خویی ، « 22پ - 83پ » 62 برگ ، سابقه : کتابخانه دار الحدیث :
عکسی ، مرکز احیاء میراث اسلامی : فیلم 1728 [ فهرست مرعشی : 24 / 317 ] .
272 / 4 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 1644 ، فقط فن ثانی ، درایه را دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 35 برگ .
ص:68
273 / 5 . تهران ، مدرسه مروی : 5 ، عنوان معرّفی : رجال ملا آقا دربندی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مدرسه مروی : 271 ] .
(عربی)
از : ابو طالب بن ابوالقاسم موسوی زنجانی (1329 ق)
رسالۀ مفصّلی است در قواعد علم حدیث و درایه ، در نُه مقدمۀ کوتاه و چهار باب و یک خاتمه . تألیف این رساله در شب سه شنبه 28 صفر 1289ق به پایان رسیده است و عنوان باب های آن چنین است :
المقدمات (شامل نُه مقدمۀ کوتاه در کلّیات علم درایه) ؛
الباب الاوّل : فی اصول الاحادیث الاربعة ؛
الباب الثانی : فی تحمّل الاحادیث و الطرق الی نقله (شامل سه مطلب) ؛
الباب الثالث : فی صفات الراوی (شامل هفت مطلب) ؛
الباب الرابع : فی الاسماء و الطبقات و ما یناسبها .
خاتمة : فی اصطلاحات متعلقة بالقدح و المدح (شامل دو مطلب) .
چاپ : در میراث حدیث شیعه دفتر پنجم صص 279 - 400 ، با تحقیق آقای علی فرخ به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 18 / 96 ]
آغاز : اللهم ربنا لک الحمد علی ما ایقظتنا و هدیتنا و جعلت لنا اسماعا.
نسخه ها :
274 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 10212 ، نسخ ، ابو طالب بن ابو القاسم موسوی زنجانی (مؤلف) ، 1290ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 467 ] .
275 / 2 . عراق * ، نجف ، محمّد علی اردوبادی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1295ق [ مصفی المقال : 30 ] .
276 / 3 . قم ، مرعشی : 8334 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، موسی بن ابو طالب اسکی لاریجانی ، 1301ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 52پ » 52 برگ [ فهرست مرعشی : 21 / 294 ] .
ص:69
(عربی)
از : عبد اللّه بن صالح سماهیجی بحرانی (1135 ق)
شیخ آقا بزرگ در مصفّی المقال در ضمن آثار سماهیجی ، الکفایة فی علم الدرایة را نام برده است ؛ ولی در الذریعة از آثار وی ، الکفایة فی النحو را یاد کرده که سماهیجی در الإجازة الکبیرة اش از آن یاد نموده و گفته که ناتمام مانده است .
به نظر می رسد آنچه در الذریعة ذکر گردیده ، به صواب نزدیکتر است .
[ مصفی المقال : 248 ؛ الذریعة : 18 / 97 ]
(فارسی)
از : عبد اللّه بن ابو القاسم موسوی بحرانی بلادی (1372 ق)
رساله ای است به فارسی در درایه و اصول حدیث که مؤلف برای امتحان کردن کسانی که درخواست اجازۀ روایتی از وی می کرده اند و نیز جهت به دست آوردن میزان مهارت آنها در علم الحدیث ، نگاشته است .
[ المسلسلات فی الإجازات : 2 / 18 ]
1 الکلیات الرجالیة
از : عبد اللّه بن محمّد رضا شبّر حسینی کاظمینی
ر . ک : درایة الحدیث .
(عربی)
از : محمّد جعفر بن سیف الدین شریعتمدار استر آبادی (1263 ق)
رسالۀ مفصّلی است در علم درایه و کلّیات رجال مؤلف در این رساله قواعد کلّی علم درایه و رجال را آمیخته با مطالب اصولی در یک مقدمه و هشت باب و یک خاتمه بیان نموده که عنوان باب های آن چنین است :
المقدمة : فی تعریف علم الرجال و موضوعه و الحاجة الیه ؛
الباب الاوّل : فی تعریف الخبر ؛
ص:70
الباب الثانی : فی تقسیم الخبر ؛
الباب الثالث : فی انحاء تحمّل الحدیث ؛
الباب الرابع : فی ان التزکیة هل هی شهادة او خبر ؛
الباب الخامس : فی الفاظ الجرح و التعدیل ؛
الباب السادس : ذکر السبب فی الجرح و التعدیل ؛
الباب الثامن : کیفیة الرجوع الی کتب الرجال ؛
الخاتمة : فی احوال مشایخ الرجال .
تألیف این کتاب در ربیع الثانی 1235ق به پایان رسیده است . مؤلف ، این کتاب را با عنوان الإیجاز تلخیص نموده که نسخه های آن در همین بخش معرّفی شده است.
چاپ : در میراث حدیث شیعه ، دفتردوم ، صص 395 - 496 با تحقیق محمّد حسین مولوی به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 18 / 283 و289 ؛ التراث العربی : 4 / 391 - 392 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد ... هذه رسالة فی علم الرجال کتبتها علی سبیل الاستعجال اسعافا لحاجة بعض الاحباب و سمیتها .
نسخه ها :
277 / 1 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 375 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، ابراهیم بن یعقوب رشتی ، پنجشنبه 12 شعبان 1233ق ، 22 برگ، 20 سطر ، 15*21 [ فهرست مرکز احیاء : 1 / 490 ] .
278 / 2 . یزد ، وزیری : 2344 ، نسخ و نستعلیق ، محمّد جعفر ، 1233ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 108 - 127 » 20 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 4 / 1258 ] .
279 / 3 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3131 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1234ق ، تصحیح شده ، 29 برگ ، 19 سطر [ فهرست مرکز احیاء :
8 / مخطوط ] .
280 / 4 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 6710 ، آغاز : برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1235ق ، 28 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 621 ] .
281 / 5 . قم ، مرعشی : 7594 ، نستعلیق ، عبد الرسول (کوچ کجوری) ، 1244ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 19ر » 19 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 407 ] .
ص:71
282 / 6 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 4 ، محمّد بن حسین بن محمّد علی خراسانی ، 1253ق [ مجله تراثنا : 9 / 55 ] .
283 / 7 . قم ، مرعشی : 4023 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، آقا بابا بن ملا محمّد مهدی شهمیرزادی (شاهمیرزایی) ، 1255ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، « 81ر - 94ر » 14 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 27 ] .
284 / 8 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13833 ، نسخ ، محمّد حسین بن ملا احمد شهر بابکی ، 1256ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 61پ » 61 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 385 ] .
285 / 9 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 12909 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1258ق ، در کربلا ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 482 ] .
286 / 10 . ری ، آستان عبد العظیم : 300 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، جمادی الاوّل 1259ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 3 / 448 ] .
287 / 11 . قم ، مسجد اعظم : 3007 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 17 ربیع الاوّل 1263ق ، تصحیح شده ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 39ر - 79پ » 41 برگ ، 15 سطر ، 10*15 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 606 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
288 / 12 . تهران ، دانشگاه تهران : 994 ، نسخ ، قاسم بن مسیح گیلانی ، ذی قعده 1263ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 70 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1718 ] .
289 / 13 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : بدون شماره ، حسین موسوی کرمانشاهی ، 1291ق [ مجله تراثنا : 9 / 47 ] .
290 / 14 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ مجله میراث شهاب : 19 / 113 ] .
291 / 15 . تهران ، سپهسالار : 2707 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 3پ - 37ر » 35 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 472 ] .
292 / 16 . مشهد ، حیدری : 38 ، ابراهیم بن یعقوب رشتی ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ مجله اندیشه حوزه : 7 / 215 ] .
293 / 17 . شیراز ، شاه چراغ : 194 ، آغاز : برابر نمونه ، حسن بن صادق موسوی ، بدون تاریخ کتابت ، شماره ثبت : 504 / 3 ، 19 برگ [ فهرست شاه چراغ : 2 / 199 ] .
ص:72
294 / 18 . قم ، مرعشی : 4713 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 40 برگ [ فهرست مرعشی : 12 / 297 ] .
295 / 19 . قم ، مرعشی : 5344 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، محمّد جعفر استرآبادی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 33 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 130 ] .
296 / 20 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 1139 ، آغاز : الحمد للّه... اما بعد فیقول الغریق فی بحر العصیان ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 345 ] .
297 / 21 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 5434 ، محمّد طاهر بن محمّد صالح حسینی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و یکم مجموعه ، « 248ر - 255پ » 8 برگ [ فهرست مجلس : 16 / 338 ] .
298 / 22 . تهران ، دانشگاه تهران : 1109 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 26 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1720 ] .
299 / 23 . تهران ، دانشگاه تهران : 4124 ، نستعلیق ، جلال الدین بن غیاث الدین حسینی افچه ای کوشک دشتی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 138 - 192 » 45 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 13 / 3104 ] .
300 / 24 . تبریز ، سیّد محمّد علی قاضی طباطبایی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه کنوز العلوم مؤلف [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 517 ] .
301 / 25 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : بدون شماره ، حسین موسوی کرمانشاهی ، یک شنبه 15 رجب 1291 [ مجله تراثنا : 62 / 140 ] .
302 / 26 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 4 / 97 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ مجله تراثنا : 62 / 161 ] .
(عربی)
از : علی بن محمّد جعفر شریعتمدار استر آبادی (1315 ق)
رسالۀ مفصّلی است در قواعد علم درایه و رجال ، در چهار مقدمه و سه کتاب ، بدین ترتیب :
ص:73
المقدمة الاولی : فی تعریف علم الرجال .
المقدمة الثانیة : فی اسامی الکتب الرجالیة .
المقدمة الثالثة : ترجمة احوال المؤلف .
المقدمة الرابعة : مشایخ الرجال و مؤلفو الکتب الرجالیة .
الکتاب الاوّل : فی علم الرجال .
الکتاب الثانی : فی علم الدرایة .
الکتاب الثالث : فی علم الحدیث .
تألیف این کتاب در شانزدهم جمادی الثانی 1302ق به پایان رسیده است .
مقدمۀ سوم این کتاب - که شرح حال مؤلف است - در دفتر سوم میراث حدیث شیعه ، به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 19 / 48 ، مصفی المقال : 324 ]
آغاز : الحمد للّه جل جلاله وعم نواله وعظم افضاله وکرم رجاله و رجل .
نسخه ها :
303 / 1 . قم ، مرعشی : 4659 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، علی بن محمّد جعفر شریعتمدار استرآبادی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 240 برگ [ فهرست مرعشی :
12 / 244 ] .
304 / 2 . تبریز ، سیّد ابو الحسن مولانا : بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ رؤیت نسخه ] .
(عربی)
از : سعید بن هبة اللّه راوندی ، ابو حسین (قطب الدین) (573 ق)
اصل رسالة فی أحوال الأخبار در دست نیست ؛ ولی یکی از عالمان آن را تلخیص نموده که رسالۀ حاضر است .
این مختصر در سیزده فصل می باشد که عنوان های آن چنین است :
1 - فی التواتر و حجّیة الخبر المتواتر و ما یقوم مقامه .
2 - فی اجماع الامامیة و حجیته .
ص:74
3 - فی نقل من یوجب نقله العلم من مباشری الاتصال بالمعصومین (علیه السلام) من الرسل و النواب .
4 - فی نقل العدل عن مثله و مدی حجیته .
5 - فی علامة الفاسد من الاخبار .
6 - فی علامة ما یسقط العمل به مما یقطع علی صدق ناقلیه .
7 - فی علامة ما یسقط العمل به مع الشک فی صدق ناقلیه .
8 - فی علل اختلاف الاخبار .
9 - فی علل الشبهة فی اختلاف ما لیس بمختلف من الاخبار .
10 - فی عرض الاخبار علی الکتاب .
11 - فی معارضی احادیث العرض من العامة .
12 - فی عرض ما اختلف من الاخبار علی المذهبین .
13 - فی کیفیة العرض و علة من انکر عرض الخبرین علی المذهبین .
به نظر می رسد این مختصر همان رسالۀ تحریر بیان الأخبار التی فی أول الاستبصار باشد که قبلا معرّفی گردید .
چاپ : بار اوّل در مجلۀ علوم حدیث عربی : شماره اوّل (محرم 1418) ص 305 - 335 ؛ بار دوم در میراث حدیث شیعه ، دفتر پنجم ص 249 - 277 ، هر دو بار با تحقیق استاد سیّد محمّد حسین جلالی ، به چاپ رسیده است .
آغاز : اختصار من الرسالة التی صنفها الامام الکبیر السعید قطب الدین شیخ الاسلام ابو الحسین سعید بن هبة اللّه الراوندی فی احوال الاخبار ، فصل (1) اعلم ان التواتر یقع علی الثلاثة فما فوقها ..
انجام : وقد ناقضت جماعة منهم ذلک و اتبعت العامة فخرجت بذلک عن اجماعها وشذت عن اسلافها ... الی آخر .
نسخه ها :
305 / 1 . قم ، محقق طباطبایی : عکسی ، عبد الغفور بن مسعود طالقانی ، 30 جمادی الاوّل 1029ق [ مجله تراثنا : 38 / 273 ] .
306 / 2 . شیراز ، دانشکده پزشکی : بدون شماره ، مسعود بن ابی ابراهیم عز الدین موسوی شیرازی ، 30 ربیع الاوّل 1073ق ، مکه .
ص:75
(عربی)
از : مهدی بن علی غریفی بحرانی (1343 ق)
رسالۀ مختصری است در سه جزء ، با این عنوان ها :
1 - فی الدرایة و بعض مصطلحاته .
2 - فی احوال مشایخ الاجازة .
3 - فی احوال الائمّة(علیه السلام) .
شیخ آقا بزرگ در مصفّی المقال عنوان نموده که نسخه ای از این رساله را ملاحظه کرده است و همچنین عنوان نموده که مؤلّف ، اجازۀ مفصّلی به آیة اللّه سیّد شهاب الدین مرعشی نجفی واجازۀ مفصّل دیگری به شیخ عیسی بن صالح خاقانی جزایری داده و آن را شوارع الروایة إلی مشایخ الدرایة نام نهاده است .
[ مصفی المقال : 473 ]
1 مشترکات الرجال
از : فخر الدین بن محمّد علی طریحی رماحی نجفی
ر . ک : جامع المقال فی ما یتعلّق بأحوال الحدیث و الرجال .
(عربی)
از : محمّد بن عبد اللّه نیشابوری ، ابو عبد اللّه (حاکم نیشابوری) (405 ق)
اوّلین کتابی است که در اصول علم حدیث ، تألیف گردیده و مؤلف آن از بزرگان شیعه است . چنانچه مرحوم سیّد حسن صدر در کتاب تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام به تفصیل در این باره بحث نموده است .
مؤلف در این کتاب 52 نوع از علوم حدیث را در 52 بخش ، بیان نموده که عنوان سر فصل های آن چنین است :
1 - عالی الاسناد ، 2 - العلم بالنازل ، 3 - صدق المحدث ، 4 - المسانید من الاسانید ، 5 - الموقوفات من الروایات ، 6 - الاسانید التی لا یذکر سندها من رسول اللّه(صلی الله علیه و آله) ، 7 - الاصحاب علی مراتبهم ، 8 - المرسل ، 9 - المنقطع ، 10 - المسلسل ،
ص:76
11 - المعنعنة ، 12 - المعضل ، 13 - المدرج ، 14 - التابعین ، 15 - اتباع التابعین ، 16 - معرفة الاکابر ، 17 - اولاد الصحابة ، 18 - الجرح و التعدیل ، 19 - الصحیح و السقیم ، 20 - فقه الحدیث ، 21 - ناسخ الحدیث من منسوخه ، 22 - الالفاظ الغریبة فی المتون ، 23 - المشهور من الحدیث ، 24 - الغریب ، 25 - الإفراد ، 26 - المدلّسین ، 27 - علل الحدیث ، 28 - الشاذ ، 29 - سنن لرسول اللّه (صلی الله علیه و آله) یعارضها مثلها ، 30 - الاخبار التی لا معارض لها ، 31 - زیادة الفاظ فقهیة فی احادیث ، 32 - مذاهب الحدیثین ، 33 - مذاکرة الحدیث ، 34 - التصحیفات فی المتون ، 35 - تصحیفات المحدّثین فی الاسانید ، 36 - 49 - معرفة المحدثین و الرواة ، 50 - معرفة جمع الابواب التی یجمعها اصحاب الحدیث ، 51 - جماعة من الرواة لم یحتج بحدیثهم و لم یسقطوا ، 52 - من رخص فی العرض علی العالم و رآه سماعاً و من رای الکتابة بالاجازة من بلد الی بلد و من انکر ذلک .
چاپ : قاهره : مکتبة المتنبی ، بی تا ، از روی چاپ حیدر آباد دکن ، با تصحیح سیّد معظم حسین ، 266 ص
[ الذریعة : 2 / 199 ؛ تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام : ص 295 ؛ دائرة المعارف تشیع :
6 / 34 ]
آغاز : حدثنا علی بن عباس ... قال اخبرنا الحاکم الفاضل ابو ... الحمد للّه ذی المن و الاحسان.
نسخه ها :
307 . قم ، مرعشی : عکس794 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد اللّه دینوری ، قرن 5ق ، 138 برگ [ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 271 ] .
(عربی)
از : عبد اللّه بن محمّد حسن مامقانی (1351 ق)
رسالۀ مفصّلی است در درایه ، شامل این مطالب :
المقدمة : حقیقة علم الدرایة و تعریفها و موضوعها و غایتها .
الفصل الاوّل : بیان اصطلاحات علم الدرایة .
ص:77
الفصل الثانی : فی بیان الخبر و اقسامه .
الفصل الثالث : انقسام الخبر الی متواتر و آحاد .
الفصل الرابع : تنویع الخبر الواحد باعتبار احوال رواته .
الفصل الخامس : مصطلحات علماء الحدیث غیر ما مر .
الفصل السادس : من تقبل روایاته و من ترد .
الفصل السابع : فی شرف علم الحدیث و کیفیة تحمله و طرق نقله و آدابه .
الفصل الثامن : من اسماء الرجال و طبقاتهم و ما یتصل به .
الخاتمة : من صنف فی احوال الرجال و علم الدرایة .
چاپ : در سال 1345 به صورت سنگی به چاپ رسیده ؛ همچنین در قم از سوی مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث ، با تحقیق شیخ محمّد رضا مامقانی در سال 1411ق ، در هفت جلد به چاپ رسیده که جلدهای 1 - 4 متن کتاب و در پایان جلد 4 فهارس کتاب آمده است . جلد 5 و 6 شامل مستدرکاتی است که مصحح بر کتاب نوشته وتعداد آنها به 238 عدد می رسد و در پایان جلد 6 فهارس مستدرکات مقباس الهدایة آمده است . در جلد 7 که نتایج مقباس الهدایة نامیده شده ، محقق فهارس اصطلاحات شش جلد را به ترتیب حروف تهجی آورده است . همچنین آقای علی اکبر غفاری این کتاب را تلخیص نموده که با عنوان تلخیص مقباس الهدایة از سوی جامعه امام صادق (علیه السلام) در سال 1369ش در 280 صفحه به چاپ رسیده است .
آغاز : الحمد للّه السمیع البصیر و الصلوة و السلام علی سیدنا البشیر النذیر ... وبعد فیقول ... انه لما کان علما الدرایة والرجال.
(عربی)
از : احمد بن عبد الرضا بصری خراسانی ، مهذب الدین (قرن 11 ق)
رسالۀ مختصری است در علم درایه ، شامل هفده «منهج» و یک خاتمه که در جمادی اوّل 1079 در هرات تألیف آن به پایان رسیده است . عنوان مناهج کتاب ، چنین است :
منهج اوّل : تعریف علم درایه ، حدیث ، سنت ، اثر و ...
منهج دوم : تعریف متواتر ، آحاد ، معلّق ، مُرسَل ، منقطع ، مسلسل و ...
ص:78
منهج سوم : متواترات ، موجب علم قطعی می شوند یا ظنی ؟
منهج چهارم : تقسیم بندی های حدیث در اصطلاح قدما و متأخران .
منهج پنجم : شروط قبول قول راوی .
منهج ششم : اعتبار قول راوی در حالت ادای روایت است نه وقت تحمل آن
منهج هفتم : طرق موصوله به شناخت عدالت راوی
منهج الثامن : انواع حمل حدیث
منهج نهم : آداب کتابت حدیث
منهج دهم : اصطلاحات محدثان در اسناد
منهج یازدهم : چگونگی شکل گیری احادیث شیعه
منهج دوازدهم : بحثی در معنای صحابی و تابعی
منهج سیزدهم : کنیه های معصومان(علیه السلام)
منهج چهاردهم : اصحاب اجماع
منهج پانزدهم : بحثی در جماعتی از راویان که نجاشی آنان را استثنا کرده است .
منهج شانزدهم : بحثی در طبقه راویان ، تعریف و مفهوم آن .
منهج هفدهم : فِرَق شیعه . خاتمه در اختلاف حدیث ، علل آن و احادیث موضوع .
چاپ : این رساله توسط آقای علی رضا هَزار تصحیح و تحقیق شده و در ضمن مجموعۀ «درایة الحدیث» در مرکز تحقیقات دارالحدیث در دست انتشار است .
آغاز : احمدک اللهم لتواتر نعمائک.
انجام : البلدة المعروفه بهرات حفت بسائر الخیرات و الحمد للّه وحده .
نسخه ها :
308 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1131 ، عنوان معرّفی : نکته هایی در شیوه ی مولفان کتب حدیث ، آغاز : قال مهذب الدین فی کتابه المقنعة الانیسة فی الدرایة منهم ، نسخ ، سیّد محمّد صادق طباطبایی سنگلجی ، بدون تاریخ کتابت ، تنها بخش کوچکی از کتاب است ، (4ص)2گ برگ ، 11 * 18 [ فهرست مجلس : 23 / 583 ] .
309 / 2 . تهران ، ملک : 3572 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 495 ] .
310 / 3 . تهران ، دانشکده الهیات : 641 د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « پ3 - 18پ » 15 برگ [ فهرست الهیات تهران : 1 / 346 و 675 ] .
ص:79
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
شرحی است بر کتاب سنن الهدایة فی علم الدرایة که قبلاً معرّفی گردید .
[ الذریعة : 12 / 239 و 22 / 203 ]
آغاز : الحمد للّه الذی احکم اساس شرایع الدین بتصحیح الدرایة.
(عربی)
از : محمّد بن محمود عصار لواسانی ، سیّد (1356 ق)
رساله ای مفصّل و استدلالی است در درایه و بیان اصول کلّی علم رجال . مؤلف در بخش اخیر کتاب، در موارد متعدّد از توضیح المقال ملّا علی کنی نقل نموده است.
تألیف این رساله در ربیع الثانی 1247 در مشهد به پایان رسیده و مؤلف ، نسخۀ اصل را در دوازدهم ربیع الثانی 1347 وقف آستان قدس رضوی نموده است.
[ الذریعة : 22 / 214 ]
آغاز : ... بنده شرمنده در موقع نوشتن فقاهة الرضویة چون در مقدمه آن اموری را مذکور نموده ام که شخص طالب محتاج به کتب اصولیه و و قواعد فقهیه که علماء سلف تصنیف فرموده اند نباشند.
انجام : کنیه جد بزرگوارش ابو القاسم است .
نسخه ها :
311 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3639 ، آغاز : برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، سیّد محمّد عصار (مؤلف) ، ربیع الثانی 1347ق ، وقف از سوی مؤلف در 12 ربیع الثانی 1347 ، 64 برگ ، 11*19 [ فهرست آستان قدس : 6 / 625 ] .
(عربی)
از : محمّد بن سلیمان تنکابنی ، صاحب قصص العلماء (1302 ق)
ارجوزۀ کوتاهی است در 78 بیت در قواعد علم درایه و شناخت حدیث که مؤلف ، آن را در صفر 1265 به نظم کشیده است .
ص:80
آغاز :
احمد من یحمد بالمحامد
انجام : فی صفر من هجرة الرسول مهاجراً مع زمرة الفحول
نسخه ها :
312 / 1 . قم ، مرعشی : 4505 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، حسن بن مشهدی حسین کلان محله ای ، 1271ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست مرعشی : 12 / 81 ] .
313 / 2 . قم ، مرعشی : 6109 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مرعشی : 16 / 112 ] .
314 / 3 . چالوس ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 453 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) ] .
(عربی)
از : علی بن محمّد جعفر شریعتمدار استر آبادی (1315 ق)
رسالۀ مفصّلی است که مؤلف قصد داشته ، آن را در سه بخش و هر بخش در چند باب ، تألیف نماید . هدف مؤلف ، کمک به مراجعه کنندگان به کتب رجالی بوده که هنگام مراجعه ، با اصطلاحات و مشکلاتی مواجه می شوند که فهم و حلّ آنها ضروری است تا بتوانند کاملاً استفاده نمایند . از این کتاب ، فقط چهار باب از بخش اوّل آن تألیف شده و ناتمام باقی مانده است .
آغاز : احمدک اللهم علی آلائک وصل اولیائک و امنائک و تابع اللهم بیننا و بینهم فی یوم لقائک .
انجام : او کانت مسطورة فی کتاب المشترکات و علیه اوله التکلان .
نسخه ها :
315 . قم ، مرعشی : 3090 ، افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، علی بن محمّد جعفر شریعتمدار استرآبادی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 23پ - 69پ » 47 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 314 ] .
ص:81
1 منتهی الدرایة
از : محمّد باقر زاهد مهاجرانی همدانی (معاصر)
ر . ک : الدرایة فی علم الروایة .
1 منظومة فی الدرایة
از : محمّد بن سلیمان تنکابنی ، صاحب قصص العلماء
ر . ک : منبع الأحکام .
1 منظومة فی الدرایة
از : حبیب اللّه بن علی مدد شریف کاشانی
ر . ک : الدرة الفاخرة .
(عربی)
از : عبد الرحیم بن عبد الحسین حائری تهرانی (قرن 14 ق)
نظم الوجیزةی شیخ بهایی است که در سال 1309ق ، به نظم کشیده شده و دارای تقریظ سیّد محمّد باقر حجّت و شیخ محمّد حسن ابی المحاسن حایری در سال 1343ق است .
چاپ : در تهران سال 1343ق به همراه «ملخص المقال فی الرجال» همین مؤلف به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 1 / 472 با عنوان «ارجوزة فی الدرایة» و 23 / 253 با عنوان «موجز المقال» ؛ مصفی المقال : 227 ]
1 نظم الوجیزة للشیخ البهائی
از : عبد الرحیم بن عبد الحسین حائری تهرانی
ر . ک : موجز المقال فی علم الدرایة .
ص:82
(عربی)
از : حسن بن هادی صدر کاظمینی ، سید ، ابو محمّد (1354 ق)
شرح مزجی مفصّلی است بر الوجیزةی شیخ بهایی ، شامل مقدمه و شش فصل و خاتمه ، به شرح زیر :
المقدمة : تعریف علم الدرایة ؛
الفصل الاوّل : فی بعض التقسیمات التی مدارها علی المتن و السند ؛
الفصل الثانی : حجیة الاخبار ؛
الفصل الثالث : فی بعض الالقاب و الاصطلاحات للخبر ؛
الفصل الرابع : الجرح و التعدیل ؛
الفصل الخامس : انحاء تحمّل الحدیث ؛
الفصل السادس : آداب کتابة الحدیث و ضبطه و نقله .
تألیف این شرح در شب شنبه 23 شوال 1314 به پایان رسیده است .
چاپ : هند ، لکنهو چاپ سنگی ، 1324ق ؛ بیروت ، صیدا ، 1331ق ، 150 ص ؛ ایران ، قم ، تحقیق ماجد غرباوی ، نشر مشعر ، 1354ق ، 609 ص
[ الذریعة24 / 400 ]
آغاز : الحمد للّه فی البدایة و النهایة علی نعمائه المتواترة.
(عربی)
از : محمّد بن عنایت احمد کشمیری (1235 ق)
شرح مفصّلی است بر الوجیزة فی الدرایةی شیخ بهایی . در نجوم السماء عنوان شده که نسخۀ اصل این کتاب ، در کتاب خانۀ میر حامد حسین در هند موجود بوده و بالغ بر پانزده هزار بیت است .
[ الذریعة : 24 / 399 ؛ مصفی المقال : 436 ]
آغاز : الحمد للّه؛ قیل هو الوصف بالجمیل .
(عربی)
از : محمّد باقر بن مرتضی بن احمد طباطبایی یزدی (1298 ق)
مؤلف ، ابتدا منظومه ای در درایه سروده و سپس آن را شرح نموده و نام شرحش
ص:83
را النهایة فی علم الدرایة نهاده است . مؤلف ، این رساله را در آخر کتابش لوائح اللوحین فی أسرار شهادة الحسین ، نام برده است .
1 الوجیزة
از : محمّد جعفر بن سیف الدین شریعتمدار استر آبادی
ر . ک : الإیجاز .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
نسخه ها :
316 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 12909 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، در کربلا ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 601 ] .
(عربی)
از : ابو الحسن بن حسین یزدی (1244 ق)
رساله کوتاهی است در درایه و کلیات علم رجال، مؤلف از مسوده آن در آخر شعبان 1237 ق فراغت یافته، و پس از وی یکی از شاگردانش در سال 1242 ق آن را از سواد به بیاض برده است. در الذریعة 25 / 48 عنوان شده که این رساله در یک مقدمه و شش مقاله و یک خاتمه دارای یازده فایده تنظیم شده، ولی در فهرست دانشگاه تهران 16 / 688 که نسخه ای از این رساله معرفی شده آن را دارای یک مقدمه و سه مقاله و یک خاتمه، معرفی نموده است. همچنین در الذریعة سه نسخه برای این رساله در کتاب خانه های نجف (کتاب خانۀ محمّد رضا فرج اللّه، کتاب خانۀ شیخ علی کاشف الغطا، کتاب خانۀ شیخ محمّد سماوی ) معرّفی نموده است .
[ الذریعة : 10 / 91 با عنوان «رجال المولی ابی الحسن» و 25 / 48 با عنوان «الوجیزة فی الدرایة» ؛ مصفی المقال : 28 ]
ص:84
آغاز : الحمد للّه الذی جعلنی من اهل الدرایة و میز لنا الصحیح والسقیم من الروایة.
انجام : و تاریخ ولادة الشیخ تاریخ وفاة التلعکبری.
نسخه ها :
317 . تهران ، دانشگاه تهران : 7749 ، عنوان معرّفی : الوجیزة فی کلّیات الرجال ، آغاز :
برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد تقی بن محمّد اسماعیل استرآبادی ، 1242ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، کل ممجموعه 161 برگ ، 27 سطر ، 17*24 [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 688 ] .
(عربی)
از : محمّد بن حسین عاملی ، بهاء الدین (شیخ بهایی) (1030 ق)
رسالۀ مختصر و معروفی است در علم درایه . مؤلف آن را به منزله مقدمه ای بر کتابش الحبل المتین نگاشته و روز چهارشنبه آخر ذی قعدۀ 1010 ، هنگامی که در مرو رود معروف به ماروچاق ، همراه لشکریان شاه عبّاس صفوی برای تسخیر بلخ عازم آن جا بوده ، تألیف آن را به پایان رسانیده است .
مؤلف کتابش را در یک مقدمه و شش فصل قرار داده که عنوان سر فصلهای آن چنین است :
المقدمة : فی تعریف علم الدرایة .
الفصل الاوّل : ما یتقوم به من معنی الحدیث .
الفصل الثانی : فی المتواتر و الواحد .
الفصل الثالث : فی انواع الحدیث .
الفصل الرابع : فی تعدیل الراوی و جرحه .
الفصل الخامس : فی انواع تحمل الحدیث .
الفصل السادس : فی آداب کتابة الحدیث .
الخاتمة : فی کثرة احادیث الشیعة .
بر این رساله ، شروح متعدّدی نوشته شده است که هر کدام در عنوان خود ، معرّفی گردید .
ص:85
چاپ : چندین بار به صورت مستقل به چاپ رسیده است . همچنین به ضمیمۀ کتاب ضیاء الدرایة و در مجلۀ تراثنا ، شمارۀ 32 (ذی حجۀ 1413) صص 387 - 439 با تصحیح ماجد الغرباوی منتشر گردیده است . همچنین با تصحیح مجدد توسط سیّد محمّد حسن آل مجدد شیرازی در مجموعۀ درایة الحدیث ، در مرکز انتشارات دارالحدیث در دست انتشار است .
[ الذریعة : 25 / 51 ؛ مشار عربی : 985 ؛ التراث العربی : 5 / 448 ؛ فهرست الفبایی آستان قدس : 600 ]
آغاز : الحمد للّه علی نعمائه المتواترة وآلائه المستفیضة المتکاثرة و الصلوة.
انجام : المتناولون بید غیر قصیرة و انا اساَل اللّه تعالی التوفیق لاتمامه و الفوز بسعادة اختتامه انه سمیع مجیب و الحمد للّه رب العالمین.
نسخه ها :
318 / 1 . یزد ، وزیری : 909 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1004ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست کتاب خانه وزیری : 2 / 749 ] .
319 / 2 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 627 ، محمّد شریف بن عبد الرحیم یزدی نجفی ، 1009ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 413 ] .
320 / 3 . تهران ، دانشگاه تهران : 4316 ، نسخ ، محمّد بن علی تبنینی ، 6 رمضان المبارک 1011ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، « 71 - 91 » 21 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
13 / 3279 ] .
321 / 4 . تهران ، دانشگاه تهران : 918 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد امین قاری ، صفر 1015ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 142پ - 149پ » 8 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1749 ] .
322 / 5 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 387 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1016ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 31پ - 38ر » 8 برگ [ فهرست مجلس :
22 / 142 ] .
323 / 6 . قم ، گلپایگانی : 179 / 9 / 1629 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، زین العابدین بن محمّد باقر حسینی ، 1016ق ، دار المومنین قم ، در حاشیه تصحیح شده با علامت « بلاغ سماع » در حاشیه ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 73پ - 83ر » 10 برگ ، 14 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
ص:86
324 / 7 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 246 ، بدون نام کاتب ، 22 شعبان 1033ق ، (75551) ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 39 ] .
325 / 8 . چالوس ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 475 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ جلی ، محمّد باقر بن محمّد بن خواجه علی ، 15 رجب 1038ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 13*20 [ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) : مخطوط ] .
326 / 9 . قم ، گلپایگانی : 173 / 27 ، بدون نام کاتب ، 1040ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ] .
327 / 10 . مشهد ، ادبیات مشهد : 307 ، نستعلیق ، محمّد بن احمد بن عمران شامی ، 1043ق، تصحیح و مقابله شده، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست ادبیات تهران: 171 ].
328 / 11 . تهران ، دکتر علی اکبر فیاض : بدون شماره ، نسخ ، محمّد بن احمد شامی ، 1043ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 70 ] .
329 / 12 . تهران ، حسین مفتاح : 104 ، منتخب الوجیزة ، حسن بن حسین حسینی مازندرانی ، شعبان 1046ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی :
7 / 223 ] .
330 / 13 . تهران ، سپهسالار : 2670 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1046ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 50پ - 53پ » 4 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 748 ] .
331 / 14 . مشهد ، عبد الحمید مولوی : 563 ، نسخ ، اسماعیل بن کمال الدین حسین شیرازی ، 1048ق ، با حواشی ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی :
5 / 88 ] .
332 / 15 . تهران ، دانشگاه تهران : 5884 ، نسخ ، محمّد شریف ، 1049ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 24پ - 40پ » 17 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 130 ] .
333 / 16 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان : 124(17055) ، نستعلیق ، رفیع الدین احمد ، محرم 1053ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 11 و 12 / 927 ] .
334 / 17 . تهران ، دانشگاه تهران : 3436 ، نسخ ، خیر الدین خراسانی ، 8 جمادی الثانی 1053ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 178پ - 181ر » 4 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
11 / 2448 ] .
335 / 18 . شیراز ، خانقاه احمدیه : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1067ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 224 ] .
ص:87
336 / 19 . شیراز ، دانشکده پزشکی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قبل از 1070ق ، به ضمیمۀ تهذیب الاحکام همراه با اجازه ای در 1070ق [ میراث اسلامی ایران :
1 / 420 ] .
337 / 20 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9313 ، شکسته نستعلیق ، عزیز اللّه ، 1071ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 600 ] .
338 / 21 . تهران ، دانشگاه تهران : 6724 ، نسخ ، کمال الدین حسن حسینی نجفی نیشابوری ، ربیع الثانی 1072ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران :
16 / 345 ] .
339 / 22 . یزد ، مدرسه عبد الرحیم خان(سریزدی) : 25 ، بدون نام کاتب ، 1072ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، 25 برگ [ نشریۀ نسخه های خطّی : 4 / 426 ] .
340 / 23 . تهران ، ملک : 1023 ، نسخ ، نظام الدین محمّد بن محمّد فاضل خادم ، 1074ق [ فهرست ملک : 5 / 224 ] .
341 / 24 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3718 ، نستعلیق ، محمّد تقی بن محمّد علی ، 1075ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « ص118 - 130 » 7 برگ [ فهرست مجلس :
10 / 1694 ] .
342 / 25 . مشهد ، مدرسه نواب : 143 ، نسخ ، محمّد فاضل بن محمّد مهدی مشهدی ، 1078ق ، رسالۀ هشتم مجموعه [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 554 ] .
343 / 26 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمّد : 257 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد باقر بن محمّد رضا مشهدی اصفهانی ، 26 ذی قعده 1084ق ، با تصحیح و حواشی ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 90پ - 95ر » 6 برگ ، 17و18 سطر ، 13*19 سم [ فهرست امامزاده هلال ] .
344 / 27 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2618 ، نستعلیق ، محمّد بن مرتضی مشهور به نور الدین ، 1085ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 2پ » 2 برگ ، 5 / 17*25 سم [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
345 / 28 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان : 293(17061) ، نسخ ، شیخ نظام بن شیخ صادق تویسرکانی ، 1085ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی :
11 و 12 / 938 ] .
346 / 29 . اصفهان ، دانشکده ادبیات : بدون شماره ، نظام بن صادق تویسرکانی ، 1085ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 305 ] .
ص:88
347 / 30 . قم ، مدرسه حجازیها : 130 / 58 / 8680 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد زمان قاری ، 1091ق ، ش 1393 ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 16 - 21 » 6 برگ ، 13 - 15 سطر ، 11*17 سم [ مجله نور علم : 52 / 297 ؛ فهرست مدرسه حجازیها ] .
348 / 31 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7097 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با انهاء از شیخ بهایی ، « 9صفحه » 5 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 629 ] .
349 / 32 . تهران ، دانشکده ادبیات : حکمت 120 ، نسخ ، محمود بن حسام مشرقی جزایری خوارزمی، قرن 11ق، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست ادبیات تهران: 41/2 ].
350 / 33 . تهران ، ملی تهران : 1088 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد جعفر بن عبد الرحیم ، قرن 11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « ص1 - 8 » 4 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 80 ] .
351 / 34 . قم ، گلپایگانی : 71 / 6 / 981 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده ، با حواشی « منه رحمه اللّه » ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 5پ » 5 برگ ، 19 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
352 / 35 . تهران ، سپهسالار : 321 صدر ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 131پ - 136ر » 6 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 747 ] .
353 / 36 . قم ، مسجد اعظم : 770 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 53پ - 59پ » 7 برگ ، 14 سطر ، 11*19 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 475 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
354 / 37 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3599 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، رسالۀ دوم مجموعه ، 17 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 9 / مخطوط ] .
355 / 38 . تهران ، مجلس سنا : 225 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، سده 11 و12ق ، « 118 - 132 » 15 برگ [ فهرست مجلس سنا : 1 / 105 ] .
356 / 39 . خوی ، مدرسه نمازی : 655 ، نسخ ، محمّد علی شمس اردکانی ، 1101ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مدرسه نمازی : 1 / 353 ] .
357 / 40 . قم ، مرعشی : 7316 ، نسخ ، صفی الدین بن فخر الدین بن نور الدین بن علی عاملی ، 1104ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، « 175پ - 180ر » 6 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 110 ] .
ص:89
358 / 41 . یزد ، وزیری : 3161 ، نسخ ، محمّد محسن قاری ، 1111ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، « 214 - 215 » 2 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 5 / 1555 ] .
359 / 42 . همدان ، کمالی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1123ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 386 ] .
360 / 43 . قم ، مسجد اعظم : 652 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد رفیع بن ملا صفات اللّه نائینی ، ذی حجه 1124ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 60پ - 64ر » 5 برگ ، 17 سطر ، 12*19 [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 467 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
361 / 44 . شیراز ، ملی فارس : 163 ، بدون نام کاتب ، محرم 1127ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست ملی فارس : 1 / 141 ] .
362 / 45 . قم ، قائنی : 341 ، محمّد خضر بن محمّد حسین شوشتری ، 1134ق ، شرح حال کاتب در طبقات اعلام الشیعه (قرن 12 ، صفحه 240) آمده است [ مجله تراثنا :
52 / 143 ] .
363 / 46 . قم ، مرعشی : 11247 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 27 جمادی الاوّل 1153ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 77 - 81 » 5 برگ ، 19 سطر ، 7*13 سم [ فهرست مرعشی : 28 / 354 ] .
364 / 47 . مشهد ، واعظ زاده خراسانی : 17 ، مؤمن بن شاه حسن تونی ، 1162ق، رسالۀ دوم مجموعه [ مجله مشکوة : 47 / 214 ] .
365 / 48 . تهران ، ملی تهران : 4043 ع ، نسخ ، محسن بن حسن حسینی طالقانی ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 59 - 63 » 5 برگ ، 17 سطر ، 10*16 [ فهرست ملی تهران : 17 / 344 ] .
366 / 49 . تهران ، ملی تهران : 1984 / ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 80 - 85 » 6 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 16 و17 ] .
367 / 50 . اصفهان ، عمومی اصفهان : 3088 ، نسخ ، عبد الکریم بن محمّد باقر خوئی ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « صفحه293 - 302 » 5 برگ [ فهرست کتاب خانه عمومی اصفهان : 1 / 334 ] .
368 / 51 . قم ، مسجد اعظم : 2082 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، تقی بن محمّد باقر رشتی، 1208ق، در نجف اشرف، رسالۀ پنجم مجموعه ، «178پ - 180پ » 3 برگ، 13*20 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 536 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
ص:90
369 / 52 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی : 277 ، مصطفی بن محمّد علی حسینی ، 1208ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 2 / 102 ] .
370 / 53 . قم ، مرعشی : 4055 ، نستعلیق ، اسماعیل بن محمّد کریم تبریزی ، 1216ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 12ر - 15ر » 4 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 56 ] .
371 / 54 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3163 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1218ق ، تصحیح شده ، رسالۀ سوم مجموعه ، 18 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
372 / 55 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7087 ، نستعلیق ، محمّد بن محمّد علی خوانساری ، 1219ق [ فهرست آستان قدس : 6 / 630 ] .
373 / 56 . تهران ، دانشگاه تهران : 2270 - 2310 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1222ق ، رسالۀ چهل و یکم مجموعه ، « 236پ - 239پ » 4 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
7 / 2679 ] .
374 / 57 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی : 340 ، نسخ ، حسین بن محمّد شوشتری ، 1224ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 2 / 113 ] .
375 / 58 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 8066 ، نسخ ، میرزا محمّد بن محمّد علی خوانساری ، 1226ق ، 34 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 631 ] .
376 / 59 . قم ، گلپایگانی : 188 / 20 / 4068 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو القاسم ، یکشنبه 2 ربیع الاوّل 1228ق، رسالۀ سوم مجموعه ، « 53ر - 63ر » 11 برگ ، 10*15 سم [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 261 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
377 / 60 . تهران ، ملک : 828 ، بدون نام کاتب ، 1231ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 100پ - 104ر » 5 برگ [ فهرست ملک : 5 / 196 ] .
378 / 61 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 1 ، محمّد بن میرزا حسن بن آقا رستم بن زین البیک ، 1233ق [ مجله تراثنا : 9 / 48 ] .
379 / 62 . قم ، مرعشی : 5384 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1240ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست مرعشی : 14 / 175 ] .
380 / 63 . تهران ، سپهسالار : 549 ، بدون نام کاتب ، 1255ق ، « 27ر - 33ر » 7 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 748 ] .
381 / 64 . تهران ، سپهسالار : 559 ، بدون نام کاتب ، 1255ق ، رسالۀ هشتم مجموعه ، « 27ر - 33ر » 7 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 748 ] .
ص:91
382 / 65 . قم ، آستان معصومیه (س) : 77 ، آغاز : برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب، 1257ق، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست آستان معصومیه(س): 96/1 ] .
383 / 66 . قزوین ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 294 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، سیّد حسین بن سیّد محسن حسینی ، 2 ربیع الاوّل 1264ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1 - 7 » 7 برگ ، 15 سطر [ میراث اسلامی ایران : 10 / 667 ؛ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 1 / 346 ] .
384 / 67 . تهران ، دانشگاه تهران : 2363 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1265ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 9 / 965 ] .
385 / 68 . قم ، گلپایگانی : 87 / 35 / 6907 ، آغاز : برابر نمونه ، شکسته نستعلیق ، عبد الشکور ، 1277ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، ؛ « 41پ - 45پ » 5 برگ ، 18 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
386 / 69 . کاشان ، جعفری کاشان : 12 ، آغاز : برابر نمونه ، عبد الحسین بن محمّد مهدی خوانساری ، 1287ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 59ر - 60پ » 2 برگ ، 15 سطر ، 20*27 سم [ فهرست کتاب خانه جعفری : مخطوط ] .
387 / 70 . قم ، گلپایگانی : 130 / 27 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمود بن محمّد حسن رازی ، 20 شوال 1291ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 55پ - 64ر » 10 برگ ، 10 سطر ، 12*18 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم: 116/3؛ فهرست گلپایگانی ، جدید: مخطوط ] .
388 / 71 . قم ، مرعشی : 56 ، نسخ ، ابراهیم زنجانی ، 1294ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست مرعشی : 1 / 68 ] .
389 / 72 . تهران ، ملک : 2359 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1299ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست ملک : 5 / 473 ] .
390 / 73 . قم ، مدرسه حجازیها : 55 / 56 / 8205 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، شیخ موسی بن ابوطالب لاریجانی ، 1299ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، « 53 - 57 » 5 برگ ، 17*21 سم [ فهرست مدرسه حجازیها ] .
391 / 74 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 514 ، نسخ ، بدون نام کاتب، قرن 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه، « 1پ - 6ر » 6 برگ، سابقه: کتابخانه مرعشی:
عکس 278 [ فهرست مجلس : 22 / 231 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 250 ] .
392 / 75 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 5886 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « صفحه2 - 16 » 8 برگ [ فهرست
ص:92
مجلس : 17 / 280 ] .
393 / 76 . قم ، گلپایگانی : 155 / 16 ، آغاز : برابر نمونه ، تحریری ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 40پ - 45پ » 6 برگ ، 16 سطر ، 11*16 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
394 / 77 . قم ، گلپایگانی : 114 / 5 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 190پ - 193ر » 4 برگ [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
395 / 78 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2418 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : ، یرتضیه الناظرون بعین البصیرة ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 42پ - 51ر » 5 برگ ، 18 سطر ، 5 / 11*5 / 18 [ فهرست مرکز احیاء :
7 / مخطوط ] .
396 / 79 . قم ، مدرسه فیضیه : 847 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، « 5صفحه » 3 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 30 ] .
397 / 80 . قم ، گلپایگانی : 57 / 2 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد بن محمّد باقر ، 2 ذی قعده 1303ق ، بلده طیبه سر من رای ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 7پ - 10ر » 4 برگ ، 19 سطر ، 18*24 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
398 / 81 . قم ، مرعشی : 6068 ، نسخ و نستعلیق ، محمّد تقی بن آقا محمّد صالح ، 1303ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مرعشی : 16 / 69 ] .
399 / 82 . تهران ، دانشگاه تهران : 4509 ، نستعلیق ، علی اکبر بن علی حسینی فراهانی ، 10 ربیع الثانی 1308ق ، رسالۀ ششم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران :
13 / 3461 ] .
400 / 83 . قم ، مرعشی : 11388 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد امین بن علی محمّد موسوی جزائری شوشتری ، دوشنبه نیمه جمادی الثانی 1312ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه [ فهرست مرعشی : 28 / 652 ] .
401 / 84 . قم ، مدرسه حجازیها : 81 / 53 / 7871 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، غلام حسین ، 1312ق ، ش 540 ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 66 - 68 » 3 برگ ، 20 سطر ، 14*21 سم [ مجله نور علم : 52 / 297 ؛ فهرست مدرسه حجازیها ] .
ص:93
402 / 85 . قم ، آستان معصومیه (س) : 6203 ، نستعلیق ، محمّد رضی زنکوهی ، 8 صفر 1314ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه : 226 ] .
403 / 86 . قم ، مرعشی : 1001 ، نسخ ، محمود بن محمّد رضا بیدگلی ، 12 شعبان 1318ق [ فهرست مرعشی : 3 / 193 ] .
404 / 87 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1424 ، بدون نام کاتب ، 1348ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 370 ] .
405 / 88 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 1492 ، آیت اللّه سیّد شهاب الدین مرعشی ، 1349ق ، مقابله شده ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 379 ] .
406 / 89 . رشت ، فرهنگ : 146ح ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست فرهنگ رشت : 125 ] .
407 / 90 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 269 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، « 121پ - 123پ » 3 برگ [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 254 ] .
408 / 91 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ مجله میراث شهاب : 19 / 112 ] .
409 / 92 . قم ، مرعشی : 2548 ، نسخ ، محفوظ بن علی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 146پ - 148پ » 3 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 131 ] .
410 / 93 . قم ، مرعشی : 28 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 47پ - 51 » 5 برگ [ فهرست مرعشی :
1 / 39 ] .
411 / 94 . قم ، مرعشی : 7032 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ بیست و سوم مجموعه [ فهرست مرعشی : 18 / 201 ] .
412 / 95 . قم ، مرعشی : 7520 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، : رسالۀ دوم مجموعه ، « 42پ - 47پ » 6 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 327 ] .
413 / 96 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11134 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 600 ] .
414 / 97 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1157 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 348 ] .
ص:94
415 / 98 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 749 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمۀ تهذیب الاحکام [ فهرست اهدایی رهبری : 250 ] .
416 / 99 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1598 (1283) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مجلس : 4 / 299 ] .
417 / 100 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1851، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت، رسالۀ ششم مجموعه ، « ص597 - 609 » 7 برگ [ فهرست مجلس : 5 / 320 ] .
418 / 101 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1851 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه ، « ص597 - 609 » 7 برگ [ فهرست مجلس : 9 530/ ] .
419 / 102 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 2761 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهاردهم مجموعه ، « ص541 - 552 » 6 برگ [ فهرست مجلس :
9 / 163 ] .
420 / 103 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 2938 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهلم مجموعه [ فهرست مجلس : 10 / 366 ] .
421 / 104 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 426 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 22پ - 28ر » 7 برگ [ فهرست مجلس :
22 / 177 ] .
422 / 105 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4359 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 102پ - 109 » 8 برگ [ فهرست مجلس : 12 / 72 ] .
423 / 106 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4903 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه ، « 106ر - 108ر » 3 برگ [ فهرست مجلس : 14 / 122 ] .
424 / 107 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 754 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1ر - 11ر » 11 برگ [ فهرست مجلس :
23 / 40 ] .
425 / 108 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7540 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 5ر » 5 برگ [ فهرست مجلس :
26 / 39 ] .
ص:95
426 / 109 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 875 ، بخشی از وجیزه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 62 » 31 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 157 ] .
427 / 110 . تهران ، دانشگاه تهران : 3072 ، نسخ ، محمّد تقی بن محمّد حسین شهرستانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 191 - 199 » 9 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 11 / 2017 ] .
428 / 111 . تهران ، دانشگاه تهران : 3359 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ ششم مجموعه [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 2 / 130 ] .
429 / 112 . تهران ، دانشگاه تهران : 4123 ، نستعلیق ، جلال الدین بن غیاث الدین حسینی افچه ای کوشک دشتی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 194 - 215 » 22 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 13 / 3104 ] .
430 / 113 . تهران ، دانشگاه تهران : عکس 6473 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 3 / 257 ] .
431 / 114 . تهران ، دانشگاه تهران : 821 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 10پ - 11پ » 2 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1748 ] .
432 / 115 . تهران ، دانشگاه تهران : 9255 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 3ر - 6ر » 4 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 17 / 332 ] .
433 / 116 . تهران ، دانشگاه تهران : 989 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1750 ] .
434 / 117 . تهران ، ملی تهران : 3743 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 123 - 126پ » 4 برگ ، 19 سطر ، 11*19 سم [ فهرست ملی تهران : 16 / 366 ] .
435 / 118 . تهران ، ملی تهران : 2046 / ع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ شانزدهم مجموعه ، « 190 - 193 » 4 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 178 ] .
436 / 119 . تهران ، ملی تهران : 2189 / ع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 33 - 36 » 4 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 466 ] .
ص:96
437 / 120 . تهران ، ملی تهران : 2272 / ع ، نسخ ، هاشم بن کرم اللّه جزائری ، بدون تاریخ کتابت، رسالۀ چهارم مجموعه، « 80 - 85 » 6 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 680/ ] .
438 / 121 . قم ، گلپایگانی : 144 / 12 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 98پ - 102ر » 5 برگ ، 15 سطر ، 13*21 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
439 / 122 . تهران ، سپهسالار : 2799 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « ص20 - 23 » 2 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 748 ] .
440 / 123 . تهران ، سپهسالار : 7542 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 122پ - 126پ » 5 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 748 ] .
441 / 124 . قم ، مسجد اعظم : 1826 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 129ر - 131پ » 3 برگ ، 22 سطر ، 12*23 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 525 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
442 / 125 . قم ، مسجد اعظم : 5 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عبد الحسین بن سیّد تاج حسینی جزائری ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 144ر - 145پ » 2 برگ ، 29 سطر ، 21*29 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 428 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
443 / 126 . قم ، مسجد اعظم : 849 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 72پ - 77پ » 6 برگ ، 14 سطر ، 10*19 سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 482 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید : مخطوط ] .
444 / 127 . خوی ، مدرسه نمازی : 493 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مدرسه نمازی : 1 / 355 ] .
445 / 128 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2276 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 150ر - 152ر » 3 برگ ، 21 سطر ، 5 / 11*5 / 17 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
446 / 129 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 280 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 120پ - 124ر » 5 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 1 / 381 ] .
ص:97
447 / 130 . یزد ، وزیری : 3909 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 49 - 52 » 4 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 5 / 1844 ] .
448 / 131 . یزد ، وزیری : 844 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست کتاب خانه وزیری : 2 / 710 ] .
449 / 132 . همدان ، مدرسه غرب : 4822 ، نسخ ، محمّد صادق بن محمّد رضا بروجردی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « ص1 - 14 » 7 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 423 ] .
450 / 133 . قم ، مدرسه فیضیه : 1887 ، نستعلیق ، مسیب قائینی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 144 ] .
451 / 134 . قم ، مدرسه فیضیه : 1980 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 158 ] .
452 / 135 . قم ، مدرسه فیضیه : 874 ، از اوّل افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه فیضیه : 33 ] .
453 / 136 . قم ، مدرسه فیضیه : 874 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 33 ] .
454 / 137 . شیراز ، ملی فارس : 711 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست ملی فارس : 2 / 305 ] .
455 / 138 . قم ، طبسی حائری : 340 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ مجله نور علم : 14 / 110 ] .
456 / 139 . تهران ، مدرسه چهل ستون : 316 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 384 ] .
457 / 140 . مشهد ، عبد الحمید مولوی : 561 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 87 ] .
458 / 141 . مشهد ، عمومی امام هادی (علیه السلام) : 41 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 54پ - 59ر » 3 برگ [ فهرست کتاب خانه امام هادی (علیه السلام) : 34 ] .
459 / 142 . کرمانشاه ، فیض مهدوی : 1 / 71 ، محمّد بن میرزا حسن بن آقا رستم بن زین البیک ، پنج شنبه 13 صفر 1233 ، کاظمین [ مجله تراثنا : 62 / 134 ] .
ص:98
460 / 143 . قم ، مدرسه حجازیها : 48 / 54 / 7958 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 299 - 300 » 2 برگ ، 25 سطر ، 18*22 سم [ مجله نور علم : 52 / 297 ؛ فهرست مدرسه حجازیها ] .
(عربی)
از : احمد بن مصطفی بن احمد (مولی آقا خوئینی قزوینی) (1307 ق)
شیخ آقا بزرگ در الذریعة عنوان نموده که این کتاب ، مفصّل تر از الوجیزة شیخ بهایی است و نسخۀ آن را نزد فرزند مؤلف به نام میرزا حسین ، ملاحظه نموده است .
[ الذریعة : 25 / 45 ؛ مصفی المقال : 2 ]
(عربی)
از : عبد الرزاق بن علی رضا قزوینی اصفهانی حائری همدانی ، واعظ ، محدث (1383 ق)
رسالۀ مختصری است در علم درایه و رجال ، بدون ابواب و فصول ، تألیف این کتاب در روز چهار شنبه 24 رمضان 1344 در همدان به پایان رسیده است .
مؤلف ، پس از پایان رساله ، مطالب متفرّقه ای در علم درایه و رجال با عنوان «مستطرفات» و «فوائد متفرقة ملحقة بالوجیزة فی علم الدرایة» ، آورده است . در مقدمۀ فهرست نسخه های خطّی کتاب خانۀ غرب مدرسه آخوند همدان ، عنوان شده که دویست جلد از کتاب های خطّی میرزا عبدالرزاق حایری ، به آن کتاب خانه منتقل شده است . نام کامل مؤلف چنین است : « عبد الرزاق بن علی رضا بن عبد الحسین بن ابی طالب بن عبد الکریم بن محمّد یحیی بن محمّد شفیع بن رفیع الدین محمّد بن مولا فتح اللّه قزوینی اصفهانی حائری همدانی » مشهور به واعظ و محدث .
[ الذریعة : 25 / 50 ؛ مصفی المقال : 229 ]
ص:99
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... وبعد ... ان علم الحدیث من اشرف العلوم لجهات لا یخفی ... و هذه وجیزة غریزة فی مهمات علم درایة الحدیث لم اجعلها لها ککتب القوم ترتیبا من مقدمة و ابواب و فصول وابواب وخاتمة ، اعلم ان علم الرجال ما وضع لتشخیص رواة الحدیث ذاتا و وصفا ، مدحا و قدحا .
نسخه ها :
461 / 1 . قم ، دار الحدیث : 49 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عبد الرزاق بن عبد الحسین بن ابی طالب اصفهانی همدانی (مؤلف) ، چهارشنبه 24 رمضان المبارک 1344ق ، 32 برگ، 19 سطر ، 15*20 [ فهرست دار الحدیث ] .
462 / 2 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ مجله میراث شهاب : 19 / 112 ] .
(عربی)
از: حسین بن محمّد حسین بن رضی الدین کاشانی حایری لاجوردی (قرن 14 ق)
منظومه ای است در درایه و رجال واسامی کتب که مؤلف ، آن را در سال 1350ق ، به نظم کشیده است .
چاپ : تهران 1355ق ، 32ص ، چاپ سنگی
1 الوجیزة فی کلّیات الرجال
از : ابو الحسن بن حسین یزدی
ر . ک : الوجیزة فی الدرایة .
1 وجیزة المقال فی الرجال
از : محمّد باقر بن محمّد حسن آیتی بیرجندی قائنی
ر . ک : الفوائد الکاظمیة .
ص:100
(عربی)
از : حسین بن عبد الصمد حارثی عاملی ، عزالدین (پدر شیخ بهایی) (984 ق)
رسالۀ نسبتا مفصّلی است در قواعد علم حدیث و درایه شامل یک مقدمه در اهمّیت علم حدیث و برتری احادیث اهل بیت(علیه السلام) و اهمیّت آنها . پس از آن ، چند «اصل» در تعریفات و تقسیمات و اصطلاحات احادیث و چگونگی شناخت راویان و جمع بین احادیث و جز اینها آمده است و در آخر ، خاتمه ای است دارای فواید متفرّقه .
چاپ : با تصحیح عبد اللطیف کوهکمری ، قم ، مجمع الذخائر الاسلامیه ، 201 ص . همچنین با تصحیح مجدد توسط سیّد محمّد رضا جلالی ، در ضمن مجموعۀ «درایة الحدیث» در دست انتشار است .
[ الذریعة : 25 / 101 ]
آغاز : الحمد للّه فاتح الاغلاق مانح الاعلاق مسبغ العطاء .
نسخه ها :
463 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 1044 ، آغاز : برابر نمونه ، شریف بن بهاء الدین علی رامدی حسنی ، جمعه 17 شوال 967ق ، در قزوین کتابت شده ، رسالۀ اوّل مجموعه ، این نسخه توسط کاتب بر حسین بن عبد الصمد حارث همدانی عاملی (پدر شیخ بهایی) قرائت شده است ، « ص3 - 73 » 36 برگ ، سابقه : کتابخانه محقق طباطبایی : میکرو فیلم 72و73 [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1750 ؛ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1449و1504 ] .
464 / 2 . قم ، گلپایگانی : 108 / 3 ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، آغاز : ارتدوا علی ادبارهم فلا اراه یخلص منهم ، انجام : ینبغی الاعتناء بضبط الملتبس من الاسماء ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، با حواشی « منه سلمه اللّه » ، 71 برگ ، 15 - 17 سطر ، 5 / 14*5 / 20 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
465 / 3 . قم ، گلپایگانی : 196 / 2 ، آغاز : برابر نمونه ، محمّد علی قزوینی ، صفر 1007ق ، در آخر نسخه نوشته ای مبنی بر این که این نسخه از روی نسخه ای که از روی نسخه مؤلف نوشته شده استنساخ شده و مقابله آن در 18 رجب 1009ق به اتمام رسیده است ، رسالۀ ششم مجموعه ، « 79پ - 137ر » 59 برگ ، 12 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
ص:101
466 / 4 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9889 ، نسخ ، محمّد بسطامی ، 1012ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 604 ] .
467 / 5 . قم ، گلپایگانی : 160 / 2 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، وجیه الدین بن اسماعیل بن عباس ، سه شنبه 15 شعبان 1030ق ، در آخر نسخه شماره احادیث کتب اربعه شیعه از صحیح و حسن و موثق و قوی و ضعیف آمده است ، 141 برگ ، 14 سطر ، 13*19 سم [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
468 / 6 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2986 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز : کلاب قد حملت به ایام التشریق فی منزل ابیه عبداللّه بمنی عند جمرة الوسطی ، نسخ ، محمّد علی بن مصطفی اصفهانی ، یکشنبه 19 رمضان المبارک 1035ق ، تصحیح شده ، 78 برگ ، 15 سطر ، 9*20 سم [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
469 / 7 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2698 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد محسن سلیمی ، رجب 1058ق، تصحیح شده ، 95 برگ ، 15 سطر ، 10*5 / 16 سم [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
470 / 8 . تهران ، ملک : 2586 ، نسخ ، فضل اللّه بن محمّد ، 1066ق ، 88 برگ [ فهرست ملک : 1 / 584 ] .
471 / 9 . قم ، مرعشی : 744 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، حسین بن عبد السید بن خلیفة بن احمد ، ربیع الاوّل 1072ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 61پ - 150ر » 90 برگ [ فهرست مرعشی : 2 / 345 ] .
472 / 10 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3566 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، سعد بن خزعل حویزی حلّی ، 1096ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « ص4 - 109 » 53 برگ [ فهرست مجلس : 10 / 1531 ] .
473 / 11 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3432 ، از انجام افتادگی دارد ، انجام : وقیل لزید بن ارقم بای شیء کفرتم عثمان فقال بثلاث جعل المال ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، رسالۀ دوم مجموعه ، 23 برگ ، 15 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 9 / مخطوط ] .
474 / 12 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3163 ، نسخ ، جعفر بن محمّد صفی ، 1218ق ، تصحیح شده و در برگ آخر علامت بلاغی از ابی الحسن بن علی ریز علی
ص:102
لنجانی در 24 ربیع الاوّل 1257ق آمده است ، دارای حواشی ، رسالۀ دوم مجموعه ، 49 برگ ، 18 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
475 / 13 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7677 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 48 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 631 ] .
476 / 14 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 854 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 86 - 159پ » 74 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 139 ] .
477 / 15 . تهران ، دانشگاه تهران : 3598 ، نستعلیق ، محمّد حسن بن محمّد حسین خاتون آبادی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 118پ - 189پ » 72 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 15 / 4241 ] .
(فارسی)
از : علی اکبر بن غلام علی خراسانی ، مروج الاسلام (قرن 14 ق)
رسالۀ مفصّلی است در درایه و اصول حدیث . مؤلف در این رساله قواعد علم حدیث را به درخواست یکی از اساتید در یک مقدمه و ده فصل و یک خاتمه بیان نموده و تألیف آن را در شب نوزدهم ربیع الاوّل 1348 در مشهد به پایان رسانیده است . سر فصل های این رساله چنین است :
مقدمه : در تعریف و فایده و موضوع درایه و فضیلت علم حدیث .
فصل اوّل : در اقسام خبر از حیث صدق و کذب .
فصل دوم : در اخبار متواتر و آحاد .
فصل سوم : در تقسیم اخبار به پنج نوع .
فصل چهارم : در اقسام خبر واحد .
فصل پنجم : در کیفیت روایت حدیث .
فصل ششم : در ردّ و قبول حدیث .
فصل هفتم : در الفاظ مدح و ذم .
فصل هشتم : در طرق حمل حدیث .
ص:103
فصل نهم : در آداب کتابت حدیث .
فصل دهم : در آداب محدث و طالب حدیث .
خاتمه : در مدح کتب اربعه .
چاپ : چاپ سنگی ، تهران با نام «هدیة المحدثین» ؛ چاپ سربی ، تهران ، مصطفوی ، 1377 ق ، رقعی ، 266 ص ، با اضافات و فواید و تفصیلی با عنوان «هدیة المحصلین» و همراه با تقریظات شیخ علی اکبر نهاوندی و محمّد باقر بیرجندی و شیخ عباس قمی .
[ مشار فارسی : 2 / 2053 ؛ مصفی المقال : 340 ؛ فهرست آستان قدس رضوی :
6 / 687 ]
آغاز : افضل خبر یحکیه الفضلاء واحسن حدیث یرویه العلما حمد اللّه ... اما بعد بعرض اخوان دین.
نسخه ها :
478 / 1 . قم ، مرعشی : 7192 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، حسین علی قاجار ، 22 رجب 1357ق ، 51 برگ [ فهرست مرعشی : 18 / 329 ] .
479 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3576 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « ص2 - 243 » 171 برگ [ فهرست مجلس : 10 / 1543 ] .
1 هدیة المحصلین
از : علی اکبر بن غلام علی خراسانی ، مروج الاسلام
ر . ک : هدیة المحدّثین .
ص:104
ص:105
ص:106
(عربی)
از : عبد الرحمن بن علی حنبلی ، ابن جوزی ، ابو الفرج (597 ق)
نسخه ها :
480 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 1601 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 13 ] .
(عربی)
از : عبد الرحمن بن ابی بکر خضیری سیوطی شافعی ، جلال الدین (911 ق)
شرحی است بر کتاب النقابةی خود مؤلف که در خلاصۀ چهارده علم نگاشته است و بخشی از آن ، مربوط به علم حدیث و درایه است .
چاپ : هند ، 1309 ق ؛ فاس مغرب ، 1317 ق ؛ مصر ، 1317 ق ؛ در حاشیه مفتاح العلوم سکاکی . [ دلیل مخطوطات السیوطی : 255 ]
آغاز : الحمد للّه علی نعمه السابغة الشاملة و اشهد ان لا اله الا اللّه.
نسخه ها :
481 . تهران ، ملی تهران : 1412 / ع ، بخشی از کتاب ، نسخ ، شمس الدین بن علی کروی ، 1000ق ، « صفحه58 - 89 » 6 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 431 ] .
ص:107
(عربی)
از : عبد الرحمن بن علی حنبلی ، ابن جوزی ، ابو الفرج (597 ق)
رسالۀ کوتاهی است در معرفت احادیث ناسخ و منسوخ . مؤلف در این رساله 21 حدیث را - که گفته شده نسخ شده اند - همراه با ناسخ آن ذکر نموده و پس از آن ، اثبات نموده که حدیثْ نسخ نشده است و وجه جمع بین ناسخ و منسوخ را ذکر نموده است . نام کامل این کتاب إخبار أهل الرسوخ فی الفقه و التحدیث بمقدار المنسوخ من الحدیث است .
چاپ : مصر ، دار الوفاء ، 1405 ق ، 51 ص .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 2 / 705 ]
آغاز : الحمد للّه العظیم فی مجده الکریم فی رفده ... وبعد لما رایت تخلیط اکثر القدماء .
نسخه ها :
482 . تبریز ، ملی تبریز : 3167 ، ابراهیم بن محمّد صعدی سعدی ، 1032ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : عکس 6137 [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 3 / 241 ] .
(عربی)
از : اسماعیل بن عمر بن کثیر ، ابو الفداء (774 ق)
تلخیص و گزیده ای است از مقدمة ابن صلاح ، به همان ترتیب و در 65 قسم .
چاپ : بیروت ، دار الفکر ، 1387ق ، 142ص .
آغاز : قال الشیخ الامام الحافظ الناقد الحجة عماد الدین .
نسخه ها :
483 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1597 ، عنوان معرّفی : درایة الحدیث ، آغاز :
برابر نمونه ، نسخ ، احمد بن عبد اللّه ، سده 7 و8ق ، 48 برگ [ فهرست مجلس :
4 / 299 ] .
ص:108
(عربی)
از : یحیی بن شرف الدین نووی شافعی ، محیی الدین ابو زکریا (676 ق)
مختصری است از کتاب معرفة أنواع علم الحدیث ابن صلاح که به مقدمة ابن صلاح معروف است .
[ کشف الظنون : 2 / 1162 ؛ بروکلمان ، ذیل 1 / 611 ]
چاپ : مکتب الایمان ، تحقیق عبد القاری فتح اللّه سلفی .
آغاز : قال الشیخ الامام العالم ... الحمد للّه ذی الالاء و الحکم .
نسخه ها :
484 . ترکیه * ، استانبول ، کوپریلی : 220 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد بن غازی بن عبد الرحیم حمصی ، 16 ذی حجه 732ق ، 86 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی :
عکس 830 [ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 306 ؛ فهرست کوپریلی : 1 / 119 ] .
(فارسی)
از : عبد الحق بن سیف الدین ترک دهلوی بخاری ، ابو المجد (1052 ق)
مؤلف ، شرحی به فارسی بر کتاب مشکاة المصابیح نوشته و در مقدمۀ آن ، مسائل اصول حدیث و درایه و برخی از اصطلاحات علم حدیث را ذکر نموده که بعداً به صورت رسالۀ مستقل در آمده ، که همین کتاب حاضر است .
آغاز : الحمد للّه اکمل الحمد کل حال ... بعداز رجوع از حرمین شریفین.
نسخه ها :
485 . قم ، مرعشی : 7313 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، سیّد محمّد تسلیم حسینی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 17پ - 25پ » 9 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 105 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
توضیحی دربارۀ این کتاب در فهرست نیامده است.
ص:109
نسخه ها :
486 . تهران ، دانشگاه تهران : 9478 ، نستعلیق ، بلال بن سنان (مدرس مدرسه جبه علی) ، قرن 11ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، « 93ر - 96ر » 4 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
17 / 381 ] .
(عربی)
از : عبد الرحیم بن حسین عراقی ، زین الدین (806 ق)
ارجوزه ای در هزار بیت که ناظم در آن ، مسائل علم درایه و اصول حدیث را به نظم کشیده است . مبنای نظم وی مقدمة ابن صلاح بوده و خود نیز مسائلی را افزوده است . بر این منظومه ، شروح متعددی نوشته شده که از جملۀ آنها شرحی است که خود ناظم بر آن نوشته و نام آن را فتح المغیث نهاده است .
چاپ : بارها به صورت مستقل و در ضمن شروحش به چاپ رسیده است .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 38 ]
آغاز : یقول راجی ربه المقتدر
نسخه ها :
487 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3593 ، نسخ ، احمد ، 994ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 65 ] .
488 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 4 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، احمد بن خلیل بن احمد بن خلیل ، 994ق ، 126 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 354 ] .
489 / 3 . قم ، گلپایگانی : 189 / 38 / 7569 ، عنوان معرّفی : منظومة فی درایة الحدیث ، از آغاز و انجام افتادگی دارد ، آغاز : بیانه فی الحکم و العقاید **عن ابن مهدی و غیر واحد / معرفة من تقبل روایته و من ترد ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 15 سطر ، 12*18 [ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
490 / 4 . سوریه * ، دمشق ، ظاهریه : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، سابقه : کتابخانه محقق طباطبایی : میکرو فیلم 70 [ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1504 ] .
ص:110
(عربی)
از : طه بن محمّد بن فتوح بیقونی (1080 ق)
منظومه ای است در مصطلحات علم حدیث در 34 بیت . شروح متعددی بر این منظومه نوشته شده است.
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 41 ، کشف الظنون : 1 / 208 ]
آغاز : ابدا بالحمد مصلیا علی
نسخه ها :
491 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13877 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 53پ - 54پ » 2 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 450 ] .
1 التبصرة و التذکرة
از : عبد الرحیم بن حسین عراقی ، زین الدین
ر . ک : ألفیة العراقی .
(عربی)
از : عبد الرحمن بن ابی بکر خضیری سیوطی شافعی ، جلال الدین (911 ق)
شرحی است بر کتاب التقریب فی اصول الحدیث یحیی بن شرف الدین شافعی نووی (676 ق) . سیوطی در این شرح ، بسیاری از تألیفات علمای اهل سنّت در علم حدیث را تلخیص نموده است .
چاپ : مصر ، قاهره ، مطبعه خیریه ، 1307 ق ؛ مدینه منوره : مکتبه علمیه ، 1392 ق با تحقیق عبد الوهاب عبد اللطیف .
[ دلیل المؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 41 ، دلیل مخطوطات السیوطی :
57 ؛ کشف الظنون : 1 / 382 ]
ص:111
نسخه ها :
492 . کتاب خانۀ شخصی (دارای 230 نسخه) : 210 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ مجله نور علم : 54 / 88 ] .
(عربی)
از : یحیی بن شرف الدین نووی شافعی ، محیی الدین ابو زکریا (676 ق)
نووی کتاب علوم الحدیث ابن صلاح (مقدمة ابن صلاح) را تلخیص نمود و آن را الإرشاد نامید . سپس الإرشاد را تلخیص نمود و آن را التقریب نام نهاد که کتاب حاضر است . نووی در این کتاب ، انواع احادیث را در 93 نوع ، مورد بررسی قرار داده است .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف : 1 / 42 و 43 ]
آغاز : الحمد للّه الفتاح المنان ذی الطول والفضل والاحسان الذی من علینا .
نسخه ها :
493 . قم ، مرعشی : 2564 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 3 ربیع الثانی 907ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 22پ - 63پ » 42 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 151 ] .
1 تلخیص مقدمة ابن صلاح
از : اسماعیل بن عمر بن کثیر ، ابو الفداء
ر . ک : اختصار علوم الحدیث .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
توضیحی دربارۀ این کتاب در فهرست نیامده است .
نسخه ها :
494 . آلمان * ، برلین ، دانشگاه توبینگن : 22 M I ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ
ص:112
کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : میکرو فیلم 5494 [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 3 / 161 ] .
(عربی)
از : قاسم بن قطلوبغا حنفی ، زین الدین (879 ق)
محمّد الشمنی ، رساله نخبة الفکر ابن حجر عسقلانی را به نظم درآورده و فرزندش تقی الدین احمد ، آن منظومه را به نام عالی الرتبة شرح نموده است .
رسالۀ حاضر ، حاشیۀ مختصری با عناوین «قوله - قوله» بر این شرح است و بیشتر به توضیح گفته های صاحب متن نظر دارد .
آغاز : الحمد للّه و کفی ... هذه حواشی علی شرح نخبة الفکر .
نسخه ها :
495 . قم ، مرعشی : 10415 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1263ق ، 15 برگ [ فهرست مرعشی : 26 / 343 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
نزهة النظر ، شرحی است بر نخبة الفکر ، که هر دو از تألیفات ابن حجر عسقلانی است . رسالۀ حاضر ، حاشیه ای است بر نزهة الفکر که مؤلف آن معلوم نیست .
آغاز : قوله الحمد للّه، انما ذکر الحمد بهذه الجملة المخصوصة .
نسخه ها :
496 . تهران ، مدرسه مروی : 862 ، آغاز : برابر نمونه ، عبد الرحیم بن مطهر جیلی ، 892ق ، 26 برگ [ فهرست مدرسه مروی : 124 ] .
(عربی)
از : علی بن محمّد حسینی جرجانی ، میر سیّد شریف (816 ق)
خلاصه ای است از کتاب الخلاصة فی معرفة علم الحدیث طیبی ، در یک مقدمه
ص:113
و چهار باب با این عنوان ها :
المقدمة : فی بیان اصوله و اصطلاحاته ،
الباب الاوّل : فی اقسام الحدیث و انواعه و فیه ثلاثة فصول ،
الباب الثانی : فی الجرح و التعدیل و فیه فصلان ،
الباب الثالث : فی تحمل الحدیث ،
الباب الرابع : فی اسماء الرجال .
چاپ : اسکندریة ، دارالدعوة ، 1403 ق ، تحقیق فؤاد عبد المنعم احمد ، 94 ص ؛ ریاض ، دارالرشید ، 1407 ق ، تحقیق علی زوین ، 207 ص ، با عنوان : رسالتان فی مصطلح الحدیث للجرجانی و الکافیجی .
[ کشف الظنون : 1 / 472 ؛ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف : 1 / 50 و 63 ]
آغاز : هذا مختصر جامع لمعرفة علم الحدیث مرتب علی مقدمة ومقاصد المقدمة فی .
نسخه ها :
497 / 1 . قم ، مرعشی : 2564 ، عنوان معرّفی : علوم الحدیث ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 3 ربیع الثانی 907ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 63پ - 72ر » 10 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 151 ] .
498 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 6020 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 997ق [ فهرست آستان قدس : 6 / 602 ] .
499 / 3 . قم ، گلپایگانی : 157 / 31 ، بدر الدین بن محمّد ، 999ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 40 برگ [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ] .
1 الخلاصة فی معرفة الحدیث
از : حسین بن محمّد عبداللّه طیبی
ر . ک : مختصر فی اصول الحدیث .
ص:114
1 درایة الحدیث
از : علی بن محمّد حسینی جرجانی ، میر سیّد شریف
ر . ک : خلاصة الخلاصة
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
مؤلف ، انواع روایتها را از جهت سند و اصطلاحاتی که اهل حدیث به کار می بندند ، بر پایه نظر عامه به طور متوسّط نگاشته است . 25 اصطلاح زیر در این کتاب شرح داده شده است : صحیح ، سقیم ، عالی ، نازل ، مسند ، موقوف ، مُرسل ، مُعضل ، منقطع ، مدرّج ، مسلسل ، مشهور ، حَسَن ، قریب ، فرد ، معلول ، شاذ ، مدلّس ، موضوع ، منکر ، اثر ، منسوخ ، ناسخ ، جرح و تعدیل .
آغاز : الحمد للّه القائم بذاته الدائم بجمیع صفاته و بعد ... فقد استدعانی من تخصص بمجامع المحامد و المقاصر و المناقب و المآثر.
انجام : و اللّه جل ذکره نرجو فی العاقبة و السابقة و نؤمل فضله و لطفه فی جمیع الامور اللاحقة و ایاه نسأل العصمة .
نسخه ها :
500 . قم ، مرعشی : 1438 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، یحیی بن بوالغار ، 776ق ، 136 برگ [ فهرست مرعشی : 4 / 223 ] .
(عربی)
از : محمّد بن محمّد بن جزری ، شمس الدین ابو الخیر (ابن جزری) (833 ق)
منظومه ای است در علم درایه و شناسایی انواع حدیث . سخاوی شرحی بر این منظومه نوشته ونام آن را الغایة فی شرح هدایة الدرایة نهاده است .
چاپ : جده ، توزیع مکتبة العلم ، 1413 ق ، 139 ص .
[ هدیة العارفین : 2 / 188 ؛ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف : 1 / 75 ]
ص:115
آغاز :
یقول راجی عفو رب رؤف
نسخه ها :
501 . تهران ، سپهسالار : 2887 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، حاج بن منصور احسایی ، 1051ق، رسالۀ سوم مجموعه، « 89ر - 92پ » 4برگ [ فهرست سپهسالار: 407/4 ] .
1 رسالة فی اصول الحدیث
از : علی بن محمّد حسینی جرجانی ، میر سیّد شریف
ر . ک : خلاصة الخلاصة .
(عربی)
از : احمد بن علی بن محمّد عسقلانی ، شهاب الدین (ابن حجر عسقلانی) (852)
رسالۀ کوتاهی است در تعریف اصطلاحات علم حدیث . در فهرست مجلس و مَلِک ، مؤلف رساله ، ابن حجر معرّفی شده ، ولی هیچ توضیحی داده نشده است . گویا همان کتاب نخبة الفکر فی مصطلح حدیث أهل الأثر ، تألیف شهاب الدین ابن حجر عسقلانی است .
نسخه ها :
502 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13886 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سی و چهارم مجموعه ، « 94ر » 1 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 473 ] .
503 / 2 . تهران ، ملک : 4612 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [ فهرست ملک : 7 / 441 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
در فهرست هیچ توضیحی دربارۀ آن داده نشده است .
ص:116
نسخه ها :
504 . تهران ، ملک : 4612 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دهم مجموعه [ فهرست ملک : 7 / 441 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
شرحی است بر منظومه البیقونی فی مصطلح الحدیث ، سرودۀ طه بن محمّد بیقونی (1080 ق) که در 34 بیت بوده است . شارح آن را در روز عاشورای 1080 به پایان رسانیده است . در إیضاح المکنون (ج 1 ، ص 208) شرحی بر البیقونیة از سیّد محمّد عثمان بن محمّد مکّی میر عنی ذکر شده که گویا همین شرح است . این شرح ، غیر از شرح محمّد بن صالح بن عثیمین است که به چاپ رسیده است .
[ إیضاح المکنون : 1 / 208 ]
آغاز : الحمد للّه العزیز القوی الغافر الذی نفس اصحاب الحدیث .
نسخه ها :
505 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13877 ، آغاز : برابر نمونه ، خط مغربی ، العربی بن محمّد بن العربی بن عقیل ، 1270ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 38ر » 38 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 448 ] .
1 شرح التبصرة و التذکرة
از : زکریا بن محمّد انصاری شافعی ، شیخ الاسلام ابو یحیی
ر . ک : فتح الباقی بشرح ألفیة العراقی .
1 شرح ألفیة العراقی
از : زکریا بن محمّد انصاری شافعی ، شیخ الاسلام ابو یحیی
ر . ک : فتح الباقی بشرح ألفیة العراقی .
ص:117
1 شرح الفیة العراقی
از : محمّد بن عبد الرحمن سخاوی مصری شافعی
ر . ک : فتح المغیث بشرح ألفیة الحدیث .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
آغاز : الحدیث الصحیح المتفق علی صحته هو الحدیث المسند الذی اتصل اسناده بنقل العدل الضابط .
نسخه ها :
506 . تهران ، سلطنتی (کاخ گلستان) : 172 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، « ص371 - 377 » 4 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 1073 [ فهرست عکسی مرکز احیاء : 3 / 338 ] .
1 شرح قصیدۀ غرامی صحیح
از : مؤلف ناشناخته
ر . ک : شرح القصیدة الغرامیة
1 شرح نخبة الفکر
از : احمد بن علی بن محمّد عسقلانی ، شهاب الدین (ابن حجر عسقلانی)
ر . ک : نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر
(عربی)
از : زکریا بن محمّد انصاری شافعی ، شیخ الاسلام ابو یحیی (926 ق)
شرح مزجی کوتاهی است بر ألفیة العراقی موسوم به التبصرة و التذکرة ، سرودۀ
ص:118
عبدالرحیم بن حسین عراقی (806 ق) .
چاپ : بیروت ، همراه با فتح الباقی علی الفیة العراقی .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 52 ، کشف الظنون : 1 / 156 ]
آغاز : الحمد للّه الذی وصل من انقطع الیه بدینه القویم ورفع من اسند .
نسخه ها :
507 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 14166 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، حسن بن محمّد عثمان عفانی حنفی ، 971ق [ فهرست مجلس : 38 / 207 ] .
508 / 2 . قم ، مرعشی : 8537 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، اوایل سده 14ق ، 132 برگ [ فهرست مرعشی : 22 / 115 ] .
(عربی)
از : محمّد بن عبد الرحمن سخاوی مصری شافعی (902 ق)
شرح مفصّلی است بر ألفیة مصطلح الحدیث ، معروف به ألفیة العراقی ، سرودۀ عبد الرحیم بن حسین عراقی (م806 ق) . تألیف این شرح در یازدهم رمضان 882 به پایان رسیده است .
چاپ : بیروت ، در سه جلد
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 59 ]
آغاز : الحمد للّه الذی جعل العلم بفنون الخبر مع العمل المعتبر بما الیه .
نسخه ها :
509 . قم ، مرعشی : 3565 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، ابو المکارم جمال الدین محمّد بن ابوالقاسم رافعی ، 2 جمادی الثانی 886ق ، 268 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 353 ] .
(عربی)
از : عبد العظیم بن عبد القوی بن سلامه منذری ، زکی الدین ابو محمّد (656 ق)
از مؤلف دربارۀ فرق بین توثیق راوی با الفاظ «صالح الحدیث» و لفظ «یکتب حدیثه و لا یحتج به» سؤال شده و منذری به آن پاسخ داده است .
ص:119
آغاز : بسمله ... ما تقول سادة العلماء و الائمة الفضلاء فی هذه العبارات التی یعبر بها ائمة الحدیث عن الرواة.
نسخه ها :
510 . سوریه * ، دمشق ، ظاهریه (مدرسه عمریه) : 3746 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 9ق ، رسالۀ دوازدهم مجموعه در میکرو فیلم طباطبایی و رسالۀ پنجم مجموعه در عکس مرکز احیاء ، سابقه : کتابخانه محقق طباطبایی : میکرو فیلم 70 ، مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 1075 [ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1503 ؛ فهرست مجامیع العمریة : 44 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 3 / 343 ] .
(عربی)
از : حسن بن سهل بن سمح بن غالب ، ابو علی (ابن السمح) (418 ق)
رسالۀ مفصّلی است در بیان اعتبار خبر متواتر . مؤلف - که از فیلسوفان و منطقیان عراق است - در این رساله ، اعتبار خبر متواتر و شرایط آن را از قول فیلسوفان ، با ردّ و ایراد فراوان ، بیان نموده است .
چاپ : در مجلۀ مقالات وبررسی ها (سال 1349ش پائیز و زمستان 3و4 صص239 - 257) به تصحیح محمّد تقی دانش پژوه ؛ 44 - 31 pp: ، 1956 ، Roy ک Journ Society i c ، -s h Ibn ، S. M ، Stern
آغاز : قول الحسن بن سهل ابن الشمخ بن غالب فی الاخبار التی یخبر بها کثیرون ، قال لما تردد بینی و بینک ایها الاخ العزیز وجود النظیر ، اطال اللّه لی و بعدی بقاک ، من الکلام و الخوض الکثیر فی الاخبار التی یخبر بها کثیرون و ایها یجب التصدیق به لا محالة و ایها لیس یجب التصدیق به لا محالة ، اخترت ایدک اللّه ، ان اثبت ذلک لک .
نسخه ها :
511 . انگلستان * ، لندن ، موزه بریتانیا : 7473 d ، بدون نام کاتب ، 639ق ، این نسخه در صفحه 250 فهرست قدیم موزه بریتانیا به شماره 426 معرّفی شده است ، «23پ - 40ر » 18 برگ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران: میکرو فیلم1346 [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 364 و 668 ؛ نشریۀ نسخه های خطّی : 4 / 447 ] .
ص:120
(عربی)
از : حسن بن عبد الرحمن بن خلاد رامهرمزی ، قاضی ابو محمّد (360 ق)
رسالۀ مفصّلی است در علم اصول حدیث و درایه . این کتاب ، اوّلین کتاب شناخته شده و موجود در این علم است و نسخه های متعدّدی از آن در دست است . برخی از سر فصل های آن چنین است : فضل الناقل و الطالب لسنة رسول اللّه ، باب النیة فی طلب الحدیث، اوصاف الطالب ، القول فی فضل من جمع بین الروایة و الدرایة، من اصحاب النبی ممّن یعرف بجدّه و ینسب الیه ، باب الکتاب ، باب القول فی الاجازة والمناولة، باب القول فی التحدیث و الاخبار ، القول فی التقدیم و التأخیر، الاملاء و الاستملاء ، الجمع بین الرواة ، المصنفون من رواة الفقه فی الامصار .
چاپ : بیروت ، دار الفکر ، 1391ق ، 678ص ، با تحقیق محمّد عجاج الخطیب .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 81 ، کشف الظنون 2 / 1612 ، ذیل بروکلمان 1 / 274 ]
آغاز : اخبرنا الشیخ الفقیه ... ابو الحسن علی بن ابی المکارم المفضل بن علی المقدسی رضی اللّه عنه بالاسکندریه قال : اخبرنا الشیخ الامام الحافظ ابو طاهر احمد بن محمّد بن احمد السلفی الاصفهانی بالاسکندریه .
آغاز : الحمد للّه و لا اله الا اللّه و علی محمّد نبی اللّه و آله صلوات اللّه ، اعترضت طائفة ممن یشنأ الحدیث و یبض اهله فقالوا بتنقص اصحاب الحدیث .
نسخه ها :
512 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3620 ، در دو جا از وسط و از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، خط مغربی ، بدون نام کاتب ، اواخر سده 6ق ، 61 برگ ، سابقه :
کتابخانه مرعشی : عکس 959 [ فهرست الفبایی آستان قدس : 500 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 439 ] .
513 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 31 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخه نفیس قدیمی ، سال وقف 1067ق ، در باره این نسخه و راویان اوّل آن در مقدمۀ همین کتاب (چاپ بیروت ، دارالفکر ، 1404ق ، ص 120 - 136) توضیح داده شده است ، 67 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 362 ] .
ص:121
(عربی)
از : حسین بن محمّد عبداللّه طیبی (743 ق)
طیبی شرحی بر مشکاة المصابیح خطیب نگاشته و آن را الکاشف عن حقائق السنن نامیده است . او در مقدمۀ شرحش مسائل اصول علم درایه وحدیث را ذکر نموده که به صورت رسالۀ مستقلّی در آمده است . رسالۀ حاضر ، همان مقدمۀ شرح مشکاة المصابیح است .
چاپ : بغداد ، 1391 ق ، تحقیق صبحی سامرائی ، 178 ص ؛ بیروت : عالم الکتب ، 1405 ق ، 171 ص .
[ کشف الظنون 2 / 1700 ؛ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف 1 / 49 و 63 ]
آغاز : الحمد للّه علی افضاله و نسأله المزید من نعمه ونواله ... قال الطیبی فی بیان اصول الاحادیث لشرح المشکوة ... مرتبا علی مقدمة و مقاصد و خاتمة اما المقدمة ففی بیان اصوله و اصطلاحات المتن .
نسخه ها :
514 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3608 ، نستعلیق ، عبد المحسن بن عبد الصمد شیروانی ، 854 ، شماره قبلی این نسخه 19 بوده است ، 50 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 359 ؛ فهرست الفبایی آستان قدس : 235 ] .
515 / 2 . قم ، مرعشی : 3452 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، یوسف بن علی رومی ، 882ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 52پ - 86پ » 35 برگ [ فهرست مرعشی :
9 / 248 ] .
516 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 10881 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 901ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 235 ] .
517 / 4 . تهران ، دانشگاه تهران : 6636 ، نسخ ، سیّد علی غریب ، سده 10 و11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 222 ] .
518 / 5 . قم ، گلپایگانی : 63 / 5 ، آغاز : قال الطیبی فی بیان اصول الاحادیث لشرح المشکوة و اذا کنا التزمنا ، محمّد دارکلی ، قرن 12ق ، ساوجبلاغ ، 16 برگ ، 18 سطر ، 16*22 [ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
ص:122
519 / 6 . قم ، مدرسه حجازیها : 129 / 55 / 8149 ، مقدمه و تا فصل سوم از باب اوّل ، آغاز : حمدله هذا مختصر جامع لمعرفة علم الحدیث رتب علی مقدمة و مقاصد ...
المقدمة فی بین اصوله و اصطلاحاته ، الباب الاوّل فی اقسام الحدیث و انواعه ، تحریری ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 38 - 40 » 3 برگ ، 21 سطر ، 12*19 [ فهرست مدرسه حجازیها ] .
(عربی)
از : محمّد بن عبد اللّه خطیب تبریزی ، ابو عبد اللّه (قرن 8 ق)
مؤلف در مقدمۀ مشکاة المصابیح چند فصل کوتاه دربارۀ صحاح اهل سنّت و احادیثی که در آنها آمده و بعضی از اصطلاحات علم الحدیث ، آورده است .
این مقدمه به صورت رسالۀ مستقلی در آمده که اثر حاضر می باشد.
آغاز : مقدمه فی بیان بعض مصطلحات علم الحدیث مما یکفی فی شرح الکتاب من غیر تطویل و اطناب .
نسخه ها :
520 . قم ، مرعشی : 7313 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، سیّد محمّد تسلیم حسینی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 13ر » 13 برگ [ فهرست مرعشی :
19 / 104 ] .
(عربی)
از : عثمان بن عبد الرحمن شهرزوری شافعی ، تقی الدین (ابن صلاح) (643)
رسالۀ مفصّلی است در اصول حدیث و درایه . این کتاب بعد از تألیف ، مصدر ومرجع تألیفات بعدی در این علم قرار گرفته و کتابهای متعددی در شرح و تلخیص و نظم آن ، نوشته شده است . ابن صلاح ، کتابش را در شصت نوع قرار داده که عنوان آنها چنین است : 1 . معرفة الصحیح من الحدیث ، 2 . معرفة الحسن من الحدیث ، 3 - 22 . معرفة حدیث : الضعیف ، المسند ، المتصل ،
ص:123
المرفوع ، الموقوف ، المقطوع ، المرسل ، المنقطع ، المعضل ، التدلیس و حکم المدلس ، الشاذ ، المنکر ، الاعتبار و التابعات و الشواهد ، زیادات الثقات و حکمها ، الافراد ، المعلّل ، المضطرب ، المدرج ، الموضوع ، المقلوب ، 23 . صفة من تقبل روایته و من ترد روایته ، 24 . کیفیة سماع الحدیث و تحمّله ، 25 . فی کتابة الحدیث ، 26 . فی صفة روایة الحدیث ، 27 . معرفة آداب الحدیث ، 28 . معرفة آداب طالب الحدیث ، 29 . معرفة الاسناد العالی و النازل ، 30 . معرفة المشهور من الحدیث ، 31 - 38 . معرفة : الغریب ، العزیز ، المسلسل ، ناسخ الحدیث و منسوخه ، مختلف الحدیث ، المزید فی متصل الاسانید ، المراسیل الخفی ارسالها . 39 - 41 . معرفة الصحابه ، التابعین ، الاکابر الرواة عن الاصاغر ، 42 . المدبج و ماعداه من روایة الاقران بعضهم عن بعض ، 43 - 65 . معرفة : الاخوة والاخوات من العلماء و الرواة ، الآباء عن الابناء ، الابناء عن الآباء ، من اشترک عنه فی الروایة راویان متقدّم و متأخّر ، من لم یرو عنه الا راوٍ واحد ، من ذکر بأسماء و نعوت مختلفة ، المفردات الآحاد من الاسماء و الالقاب و الکنی ، معرفة الاسماء و الکنی ، کنی المعروفین بالأسماء ، القاب المحدثین و من یذکر معهم ، المؤتلف و المختلف من الاسماء و الانساب ، المتّفق و المفترق من الاسماء و الانساب و نحوها ، نوع یترکّب من النوعین ، الرواة المتشابهون فی الاسم و النسب المتمایزون بالتقدیم و التأخیر ، المنسوبین الی غیر آبائهم ، النسب التی علی خلاف ظاهرها ، المبهمات ، تواریخ الرواة ، الثقات و الضعفاء من رواة الحدیث ، من خلط فی آخر عمره من الثقات ، طبقات الرواة و العلماء ، الموالی من الرواة و العلماء ، اوطان الرواة و بلدانهم .
چاپ : مصر ، مرکز تحقیق التراث ، 1394ق ، 1053 ص با تحقیق عایشه عبد الرحمن .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 66 ، بروکلمان 1 / 440 ]
آغاز : قال الشیخ الامام ... تقی الدین ابو عمرو عثمان ابن عبد.
نسخه ها :
521 / 1 . اسپانیا ، مادرید ، اسکوریال : 1530 ، خط مغربی ، محمّد بن محمّد بن احمد بن
ص:124
عیسی ، 3 رمضان المبارک 688ق ، تصحیح شده ، 119 برگ ، 19 سطر ، سابقه :
کتابخانه مرعشی : عکس 799 [ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 275 ؛ فهرست اسکوریال : 3 / 121 ] .
522 / 2 . اسپانیا ، مادرید ، اسکوریال : 1611 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، رجب 792ق ، 124 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 130 [ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 125 ؛ فهرست اسکوریال : 3 / 161 ] .
(عربی)
از : محمود بن طاهر بن مظفر سجزی (قرن 6 ق)
منتخب کوتاهی است از کتاب المغیث من مختلف الحدیث .
[ کشف الظنون : 2 / 476 ، آصفیه : 1 / 674 ؛ بروکلمان : 1 / 127 ]
آغاز : نکات منتخبة من کتاب المغیث حدیث عن ابی سعید الخدری و جابر بن عبد اللّه و انس بن مالک انهم رووا عن النبیّ .
انجام : شرح حدیث فان قیل ما تأویل قوله (صلی الله علیه و آله) اجد نفس الرحمن من قبل الیمان ... اذ هبت الرمه و اطابت للمسافر المسیر اذا هبت انشأت السحاب و ... باذن اللّه تم الانتخاب .
نسخه ها :
523 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1805 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نود و یکم مجموعه ، « صفحه417 - 422 » 3 برگ [ فهرست مجلس : 9 / 376 ] .
524 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4900 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتاد و هفتم مجموعه ، « 217پ - 220ر » 4 برگ [ فهرست مجلس : 14 / 94 ] .
525 / 3 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 592 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [ فهرست مجلس : 2 / 350 ] .
ص:125
1 مقدمة ابن صلاح
از : عثمان بن عبد الرحمن شهرزوری شافعی ، تقی الدین (ابن صلاح)
ر . ک : معرفة أنواع علم الحدیث .
(عربی)
از : محمّد بن ابراهیم بن جماعه شافعی ، بدر الدین (733 ق)
تلخیصی است از مقدمة ابن صلاح فی معرفة علوم الحدیث . مؤلف این گزیده را مؤلف در چهار طرف با این عنوانها تنظیم نموده است :
الطرف الاوّل : فی الکلام علی المتن و النظر فی اقسامه و انواعه ،
الطرف الثانی : فی الاسناد و ما یتعلّق به ،
الطرف الثالث : فی تحمل الحدیث و طرق نقله ،
الطرف الرابع : فی اسماء الرجال و طبقات العلماء .
چاپ : دمشق ، دار الفکر ، 1406ق ، 183 ص .
[ کشف الظنون : 1884 ، دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 71 ]
آغاز : الحمد للّه الذی اوضح لمعالم السنة سبیلا و جعلها علی احکام الشریعة دلیلا.
نسخه ها :
526 . کتاب خانۀ شخصی (دارای 230 نسخه) : 226 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ مجله نور علم : 54 / 109 ] .
1 الناسخ و المنسوخ فی الحدیث
از : عبد الرحمن بن علی حنبلی ، ابن جوزی ، ابو الفرج
ر . ک : إخبار أهل الرسوخ .
(عربی)
از : احمد بن علی بن محمّد عسقلانی ، شهاب الدین (ابن حجر عسقلانی) (852)
تلخیصی است از مقدمة ابن صلاح . مؤلف خود، این مختصر را شرح کرده
ص:126
و نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر نامیده است که قبلاً معرّفی گردید .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 71 ]
آغاز : الحمد للّه الذی لم یزل عالما قدیرا وصلی اللّه علی سیدنا الذی .
انجام : فلیراجع لها مبسوطاتها و اللّه الموفق و الیه المرجع و المآب و الحمد للّه رب العالمین .
نسخه ها :
527 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11090 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1130ق ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 580 ] .
528 / 2 . قم ، مرعشی : 210 ، عنوان معرّفی : رسالۀ در درایه ، آغاز : برابر نمونه ، عبد الواحد کاتب دوست آبادی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 63ر - 66ر » 4 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 239 ] .
529 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 13171 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 580 ] .
(عربی)
از : احمد بن علی بن محمّد عسقلانی ، شهاب الدین (ابن حجر عسقلانی) (852)
شرحی مزجی است بر رسالۀ خود مؤلف،موسوم به نخبة الفکر، شامل مباحثی در تقسیم خبر ، اسباب طعن در حدیث ، اسباب وضع ، تعریف صحابی ، صیغ الاداء ، مکاتبة ، مناولة . خاتمه در فواید گوناگون مراتب تعدیل ، سنن تحمّل و اداء و ...
چاپ : دمشق ، مکتبة الغزالی ؛ بیروت : مؤسسة مناهل العرفان ، 1410 ق ، با مقدمۀ شیخ محمّد عوض و تعلیق محمّد غیاث صباغ ، 182 ص ، رقعی .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف : 1 / 71 ]
آغاز : الحمد للّه الذی لم یزل عالما قدیرا حیا قیوما سمیعا بصیرا .
نسخه ها :
530 / 1 . قم ، مرعشی : 3942 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر
ص:127
مؤلف ، 30 برگ ، 21 سطر ، 13*18 [ فهرست مرعشی : 10 / 323 ] .
531 / 2 . قم ، مرعشی : 2564 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 3 ربیع الثانی 907ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 75پ - 104ر » 30 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 152 ] .
532 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 2050 ، آغاز : قال الشیخ الامام العالم العامل الحافظ وحید دهره ، نسخ ، عبد اللّه بن جعفر بن یوسف ، 970ق ، با حواشی ، 71 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 628 ] .
533 / 4 . تهران ، ملک : 2851 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 10 و11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 40ر » 40 برگ [ فهرست ملک : 6 / 140 ] .
534 / 5 . قم ، مرعشی : 10899 ، نسخ ، علی بن ولی بن حاج محمّد ، جمادی الاوّل 1113ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 6پ - 31پ » 26 برگ [ فهرست مرعشی :
27 / 317 ] .
535 / 6 . مشهد ، گوهر شاد : 595 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، علی بن ابراهیم بن علی بن حاج سیّد احمد چلپی ، سده 1203 - 1207ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 82 - 132 » 51 برگ [ فهرست گوهر شاد : 2 / 715 ] .
536 / 7 . قم ، مسجد اعظم : 3487 ، آغاز : برابر نمونه ، مصطفی رجایی زاده ، 1245ق ، 32 برگ ، 21 سطر ، 14*21 [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 409 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
537 / 8 . قم ، مرعشی : 10899 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، علی بن ولی بن حاج محمّد ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مرعشی : 27 / 317 ] .
538 / 9 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 14236 ، عنوان معرّفی : نزهة النظر فی توضیح مصطلح اهل الاثر ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، احمد سعید بن قادر حسین ، بدون تاریخ کتابت ، 133 برگ [ فهرست مجلس : 38 / 347 ] .
539 / 10 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1492 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 48 برگ [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 638 ] .
540 / 11 . قم ، مدرسه فیضیه : 1887 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 39 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 144 ] .
ص:128
541 / 12 . شیراز ، ملی فارس : 267 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 33 برگ [ فهرست ملی فارس : 1 / 247 ] .
(عربی)
از : محمّد حسین بن علی قزلجی ، ملا (زنده در 1326 ق)
مؤلف در این رساله کتاب نخبة الفکر فی مصطلح أهل الأثر تألیف شهاب الدین ابن حجر عسقلانی (852 ق) را در 96 بیت ، به نظم کشیده ، و نظم آن را در سال 1326ق ، به پایان رسانیده است .
آغاز : الحمد للّه الذی قد ارسلا
انجام : سمیته بنظم نخبة الفکر
نسخه ها :
542 . قم ، گلپایگانی : 82 / 30 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، سیّد احمد بن سیّد خضر ، 1327ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 12 سطر ، 18*23 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
(عربی)
از : ابراهیم بن عمر بن حسن بقاعی شافعی ، برهان الدین (885 ق)
حاشیه ای است با عنوان های «قوله - قوله» بر متن ألفیة العراقی و شرح آن (الفتح المغیث بشرح ألفیة الحدیث) که هر دو تألیف عبد الرحیم بن حسین کردی عراقی است . این حاشیه ناتمام مانده و مؤلف بنا به تصریح خود در مقدمه ، اکثر نکات و فواید این حاشیه را از استاد خود ابن حجر عسقلانی استفاده نموده است .
ص:129
چاپ : بخشی از این رساله (از آغاز تا پایان قسم الحسن) را خبیر خلیل عبد الکریم به عنوان پایان نامۀ دورۀ دکتری در دانشگاه مدینۀ منوره در سال 1406ق تحقیق و تصحیح نموده است .
[ دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة 1 / 74 ، فهرس الفهارس و الاثبات 2 / 815 ، کشف الظنون 1 / 156 و2 / 1161 ]
آغاز : قال افقر الخلائق الی عفو الخالق ابو الحسن ابراهیم ... البقاعی .
آغاز : الحمد للّه الذی من اسند الیه .
انجام : قوله : ان اوله و آخره الی آخر النوع من کلام الشیخ وعبارة ابن الصلاح و من المسلسل ما ینقطع لتسلسله فی وسط اسناده و ذلک نقص فیه .
نسخه ها :
543 . ترکیه * ، استانبول ، فیض اللّه افندی : 252 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، اواخر سده 9ق ، 274 برگ ، 21 سطر ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 696 [ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 179 ] .
1 الهدایة إلی علوم الدرایة
از : محمّد بن محمّد بن محمّد بن جزری ، شمس الدین ابو الخیر (ابن جزری)
ر . ک : درایة الحدیث .
ص:130
ص:131
ص:132
(عربی)
از : احمد بن محمّد بن محمّد زراری شیبانی ، ابو غالب (368 ق)
رسالۀ مختصری است در احوال شخصیت های علمی منسوب به خاندان آل اعین که مؤلف نیز خود منسوب به این طایفه است . مؤلف ، این رساله را برای نوه اش محمّد بن عبد اللّه بن احمد در ذی قعدۀ سال 365 تألیف کرده و در سال 367ق ، آن را بازنگری و اصلاح نموده است . این رساله یکی از قدیمی ترین کتاب ها در فن تراجم (شرح حال نویسی) است و چون مؤلف یکی از افراد این خاندان بوده ، با دقت بسیار ، شرح حال ایشان را نوشته است . همچنین این رساله بنا بر گفته شیخ آقا بزرگ تهرانی از قدیمی ترین اجازاتی است که از قدما به دست ما رسیده و عدّه ای از دانشمندان ، این رساله را یکی از اصول علم رجال و مقدم بر کتب پنجگانۀ رجالی مشهور دانسته اند . ابن غضایری (حسین بن عبد اللّه بن ابراهیم واسطی) که راوی این رساله است ، تکملۀ کوتاهی بر این رساله نوشته که در اغلب نسخه ها به اصل رساله ضمیمه شده است .
چاپ : قم ، مرکز البحوث و التحقیقات الاسلامیة ، با عنوان رسالة أبی غالب الزراری إلی ابن ابنه فی ذکر آل أعین و تکملتها لأبی عبد اللّه الغضائری ، تحقیق سیّد محمّد رضا حسینی جلالی ، سال 1411ق ، وزیری ، 365 ص .
[ الذریعة : 11 / 7 و 1 / 143 ؛ التراث العربی : 1 / 30 ]
آغاز : حدثنا ابو عبد اللّه الحسین بن عبد اللّه بن ابراهیم الواسطی قال : حدثنا ابو غالب احمد بن محمّد بن محمّد بن سلیمان بن الحسن بن الجهم بن بکیر بن اعین الشیبانی ، برسالة منه الی ابنه محمّد بن عبید اللّه بن احمد : سلام علیک فانی
ص:133
احمد الیک اللّه الذی.
انجام : لما وقع زرارة و اشتد به قال ناولینی المصحف فناولته و فتحه فوضعه علی صدره ... الحدیث و هذا نهایة من هذا المعجم و نسأل اللّه حسن الختام ... .
نسخه ها :
544 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7669 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 15 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 214 [ فهرست آستان قدس : 6 / 609 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 196 ] .
545 / 2 . عراق * ، نجف ، شیخ آقا بزرگ تهرانی : بدون شماره ، شیخ آقا بزرگ محمّد محسن تهرانی ، محرم 1320ق ، با مقابله خود او ، رسالۀ پنجم مجموعه ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : میکرو فیلم 2375 [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 676 ] .
546 / 3 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 198 ، نسخ ، محمّد بن نصر اللّه شیرازی ، صفر 1336ق ، تصحیح شده ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 20پ - 45پ » 26 برگ ، 5 / 14*5 / 19 ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : ؛ عکس 170 [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 147 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 191 ] .
547 / 4 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 1071 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، سیّد محمّد حسن حسنی طباطبایی ، سه شنبه 3 شوال 1348ق ، در نجف اشرف ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 33 برگ [ فهرست عکسی مرکز احیاء : 3 / 329 ] .
548 / 5 . قم ، مرعشی : 155 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1359ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 23 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 175 ] .
549 / 6 . قم ، مرعشی : 4067 ، نستعلیق ، حمزة بن محمود ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 43پ - 64پ » 22 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 73 ] .
550 / 7 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 834 ، سیّد احمد بن محمّد رضا حسینی خوانساری ، بدون تاریخ کتابت ، با تصحیح و مقابله مصطفی خوانساری ، رسالۀ هشتم مجموعه [ فهرست آستان قدس : 310 ] .
551 / 8 . تهران ، دانشگاه تهران : 6970 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 416 ] .
ص:134
552 / 9 . تهران ، دانشگاه تهران : 6982 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 419 ] .
(عربی)
از : اسماعیل بن محمّد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی (1173 ق)
مؤلف در این رساله به شرح حال ابو الحسین احمد بن حسین بن عبید اللّه بن غضایری، نگارندۀ الضعفاء پرداخته و در آن به مرحوم مجلسی اوّل اعتراض کرده که چرا در کتابش شرح من لایحضره الفقیه به درستی سخن او رای نداده و او را مجهول پنداشته است . همچنین گفتۀ ملّا عبد اللّه شوشتری را که می گوید : «کتاب رجال ابن الضغائری بسیار سودمند است و من ، جز نسخه ای از آن که در الرجال ابن طاووس است، ندیده ام ، نقل کرده ، به آن استناد می کند . همچنین در این رساله از میرزا محمّد استرآبادی و قهپایی مطالبی نقل شده است . این رساله ، بخشی از الفوائد الرجالیة مؤلف است (ص 289 - 308 چاپی با عنوان تحقیق حول ابن الغضائری) که در این جا مؤلف آن را با خطبه ای مستقل و جداگانه آورده است.
[ الذریعة : 16 / 337 ]
آغاز : الحمد للّه علی نعمته و الصلوة علی اشرف بریته محمّد و آله و عترته و بعد فانی حین ما رجعت بتقریب مسئلة الی شرح مولانا الفاضل الملی محمّد تقی بن علی الملقب بالمجلسی .
نسخه ها :
553 . تهران ، دانشگاه تهران : 791 ، نسخ ، اسماعیل بن محمّد حسین خواجویی اصفهانی مازندرانی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 19پ - 36پ » 18 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 5 / 1655 ] .
1 الأبواب
از : محمّد بن حسن طوسی ، شیخ الطائفه ابو جعفر
ر . ک : الرجال .
ص:135
(عربی)
از : محمّد طه بن مهدی بن محمّد رضا تبریزی نجفی (1323 ق)
رسالۀ مفصّلی است در احوال رجال ، مشتمل بر یک مقدمه وسه بخش با این عناوین :
مقدمه : در بیان رموز مصطلح ،
بخش اوّل : دربارۀ ثقات ،
بخش دوم : دربارۀ حسان
بخش سوم : دربارۀ ضعاف .
تألیف این کتاب در سال 1277ق ، به پایان رسیده و مؤلف ، ابتدا نام آن را احیاء الأموات فی أحوال الرواة نهاده بود ، ولی بعداً در آن تجدید نظر نمود و إتقان المقال نامگذاری نمود که با همین نام در سال 1341ق ، به چاپ رسیده است .
چاپ : نجف اشرف ، 1341ق ، سربی ، 398 ص .
[ الذریعة : 1 / 83 و 307 ؛ فهرست عربی مشار : 15 ؛ معجم المؤلفین العراقیین :
3 / 199 ؛ معجم المؤلفین : 10 / 107 ؛ مصفی المقال : 207 ]
آغاز : الحمد للّه الذی اصطفی لدینه المبین محمّد وآله .
انجام : سنة 1277ق تم والحمد للّه رب العالمین .
نسخه ها :
554 . تهران ، ملک : 3558 ، عنوان معرّفی : احیاء الاموات فی احوال الروات ، آغاز :
برابر نمونه ، نسخ ، محمّد طه بن مهدی بن محمّد رضا تبریزی نجفی (مؤلف) ، 1277ق ، عدنان بن سیّد شبر موسوی کتاب را در سال 1306 نزد مؤلف خوانده و مطالبی را در نسخه نوشته است ، 156 برگ [ فهرست ملک : 1 / 18 ] .
1 إحیاء الأموات فی أحوال الرواة
از : محمّد طه بن مهدی بن محمّد رضا تبریزی نجفی
ر . ک : إتقان المقال .
ص:136
(عربی)
از : محمّد بن حسن طوسی ، شیخ الطائفه ابو جعفر (460 ق)
یکی از کتاب های چهار گانۀ اصلی رجال شیعه است . شیخ طوسی این کتاب را از معرفة الناقلین محمّد بن عمر بن عبد العزیز کشّی انتخاب و نقل نموده است .
کشّی در الرجال خود ، راویان شیعه و سنّی را با هم ذکر کرده بود که شیخ مطالب مربوط به راویان اهل سنّت را حذف نموده است . این کتاب از اوّلین و مهم ترین کتب موجود در بررسی رجال حدیث شیعه است و در آن ، احادیث مربوط به هر راوی با سند ذکر شده است و اسامی رجال بر حسب طبقات تنظیم شده و از طبقۀ صحابه شروع می شود .
چاپ : این کتاب تاکنون چند بار به چاپ رسیده است :
1 - قم ، مؤسسه آل البیت (علیه السلام) ، همراه با حواشی میر داماد استرآبادی ، تحقیق سیّد مهدی رجائی ، 1404ق ، دو جلد ؛
2 - بمبئی ، 1317 ، با اهتمام علی محلاتی حائری ، سربی وزیری ، 392 ص ؛
3 - نجف اشرف ، مؤسسه الاعلمی ، با تعلیقات سیّد احمد حسینی ، سربی وزیری ، 527 ص .
[ الذریعة : 1 / 365 و 10 / 141 ؛ مشار عربی : 402 ؛ مصفی المقال : 375 و 402 و 403 ؛ التراث العربی : 1 / 134 ]
آغاز : حمدویه بن نصیر الکشی قال حدثنا محمّد بن الحسین بن ابی الخطاب عن محمّد بن سنان عن حذیفة بن منصور عن ابی عبداللّه علیه السلام قال اعرفوا منازل الرجال منا علی قدر روایتهم عنا.
انجام : ثقة مأمون علی الحدیث الا انه یحب آل رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و کان دینه و مذهبه .
نسخه ها :
555 / 1 . قم ، مرعشی : 2636 ، نسخ ، منصور بن علی منصور خازن ، 14 ربیع الاوّل 577ق ، 209 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 208 ] .
556 / 2 . تهران ، مصطفوی : بدون شماره ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 24 ربیع الاوّل 577ق ، 233 برگ ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : میکرو فیلم 1446 [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 280 ] .
ص:137
557 / 3 . تهران ، دانشکده ادبیات : 133 - د ، از جزء چهارم تا پایان جزء هفتم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 4 ذی قعده 702ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 37ر - 241پ » 5 برگ ، سابقه :
کتابخانه دانشگاه تهران : میکرو فیلم 1441 [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 18 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 280و601 ] .
558 / 4 . قم ، مرعشی : 6877 ، نستعلیق ، علاء الملک بن عبد القادر حسینی مرعشی ، 14 محرم 924ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 113 برگ [ فهرست مرعشی : 18 / 72 ] .
559 / 5 . تهران ، ملک : 3589 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 964ق ، 173 برگ [ فهرست ملک :
1 / 20 ] .
560 / 6 . قم ، مسجد اعظم : 3052 ، شش بخش اوّل کتاب ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب، شب عید فطر 993ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 204 برگ ، 21 سطر، 10*14سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 200 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
561 / 7 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 300 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 7 شوال 1013ق ، (78605) ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 45 ] .
562 / 8 . قم ، مرعشی : 9727 ، تا جزء ششم ، نسخ ، حسین بن محمّد حسینی ، 10 جمادی الاوّل 1016ق ، 313 برگ [ فهرست مرعشی : 25 / 80 ] .
563 / 9 . تهران ، دانشگاه تهران : 990 ، نسخ ، نصار بن محمّد حویزی ، 28 ربیع الاوّل 1020ق ، 171 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 482 ] .
564 / 10 . تهران ، دانشکده ادبیات : 14 - د ، تا پایان جزء پنجم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1021ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 129پ - 310ر » 182 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 16 ] .
565 / 11 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3638 ، نسخ ، شمس الدین محمّد بن قاسم گیلانی استرآبادی ، 1034ق ، تصحیح شده ، 218 برگ ، سابقه : کتابخانه مدرسه فاضلیه : 1 [ فهرست آستان قدس : 6 / 584 ؛ فهرست مدرسه فاضلیه : 170 ] .
566 / 12 . تهران ، ملی تهران : 1944 / ع ، آغاز : و الیه ینسبون و فیهم سلمان الفارسی و ان عمر سأله عن نسبه ، نسخ ، حسن بن محمّد حسین طبسی ، 1035ق ، 272 برگ [ فهرست ملی تهران : 10 / 622 ] .
567 / 13 . تهران ، دانشگاه تهران : 6995 ، تا آخر جزء هفتم ، نستعلیق ، بدیع الزمان قهپایی ، 20 ذی حجه 1037ق ، 354 برگ ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران :
ص:138
میکرو فیلم 2437 [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 423 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 280 ] .
568 / 14 . قم ، مرعشی : 575 ، نسخ ، نبی بن بنیاد قزوینی ، 18 ربیع الاوّل 1049ق ، 249 برگ [ فهرست مرعشی : 2 / 17 ] .
569 / 15 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 226 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، شنبه 15 ذی قعده 1059ق ، (75531) [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 69 ] .
570 / 16 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 5 ، نسخ ، حسن بن حرز بحرانی ستراوی ، 1089ق ، 253 برگ [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 9 ] .
571 / 17 . قم ، مرعشی : 8813 موقت ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله شده است [ مجله میراث شهاب : 21 / 26 ] .
572 / 18 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2911 ، از آغاز تا پایان جزء ششم ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1100ق ، ازروی نسخه میر داماد مقابله شده است ، 197 برگ ، 21 سطر ، 24 *13 [ فهرست مرکز احیاء :
8 / مخطوط ] .
573 / 19 . قم ، مرعشی : 143 ، نسخ ، حاج قاسم بن حاج علی اکبر خوانساری ، 18 ذی حجه 1236ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 107 برگ [ فهرست مرعشی : 143/1 ] .
574 / 20 . تهران ، سپهسالار : 2710 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 162 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 72 ] .
575 / 21 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7211 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 22 شعبان 1302ق ، 230 برگ [ فهرست مجلس : 25 / 216 ] .
576 / 22 . قم ، مرعشی : 144 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، برگهای 49 تا 72 و برگ آخر را میرزا عبد الغنی علوی بتاریخ 29 محرم 1334 نوشته است ، 141 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 163 ] .
577 / 23 . قم ، گلپایگانی : 100 / 5 / 810 ، عنوان معرّفی : اختیار الرجال ، بخشی از کتاب است ، از آغاز و انتها افتادگی دارد ، آغاز : صلی اللّه علیه و آله فعرفت من العرفان ما کنت اعمله و رایت من العلامه فاجرت بها ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، نسخه در حاشیه تصحیح و نسخه بدل آورده شده است ، رساله ششم
ص:139
مجموعه ، « 101پ - 141ر » 42 برگ ، 16 - 17 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
578 / 24 . قزوین ، فحول قزوینی : بدون شماره ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ مجله تراثنا : 65 ] .
579 / 25 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، آغاز افتاده [ دلیل المخطوطات : 90 ] .
(عربی)
از : محمّد مهدی بن مرتضی طباطبایی بحر العلوم نجفی ، سیّد (1212 ق)
ارجوزه ای است کوتاه ، مشتمل بر هفده بیت دربارۀ اصحاب اجماع و ذکر نام های آنان.
در مورد انتساب آن به علامۀ بحر العلوم ، تردید وجود دارد . شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعة ، مؤلف آن را سیّد رضا پسر علامۀ بحر العلوم (1253 ق) ذکر نموده و می گوید که نسخه ای از آن به خطّ مؤلف ، نزد نوۀ وی سیّد جعفر بحر العلوم در نجف موجود است . امّا در اغلب کتابشناسی ها علامۀ بحر العلوم به عنوان مؤلف ، معرّفی شده است . مرحوم میرزا ابوالفضل کلانتر تهرانی ، شرحی بر این ارجوزه نوشته و آن را نقاوة الإصابة نام نهاده که در حرف نون ، معرّفی خواهد شد .
[ الذریعة : 2 / 120 رقم 481 ]
آغاز : قد اجمع الکل علی تصحیح ما یصح عن جماعة فلیعلما
انجام : و بعد زین بن اذینة علی و ابن لابراهیم و اسمه علی
نسخه ها :
580 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 1582 ، نسخ ، عبد الرحیم بن محمّد جعفر مراغی ، 1244ق [ فهرست دانشگاه تهران : 8 / 191 ] .
581 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 326 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 260 ] .
ص:140
582 / 3 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 532 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 34ر - 43پ » 10 برگ [ فهرست مجلس : 22 / 243 ] .
583 / 4 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 770 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 21 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 59 ] .
584 / 5 . تهران ، ملی تهران : 3942 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست مؤلف آن رضا بن محمّد مهدی بحر العلوم ذکر شده است ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 178 - 179 » 2 برگ ، 11*5 / 18 سم [ فهرست ملی تهران : 17 / 222 ] .
585 / 6 . قم ، گلپایگانی : 118 / 7 / 1218 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « 121پ » 1 برگ [ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
586 / 7 . مشهد ، گوهر شاد : 627 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 80پ - 81ر » 2 برگ [ فهرست گوهر شاد : 2 / 741 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
منظومۀ مختصری است در رجال .
[ الذریعة : 1 / 473 رقم 2357 ]
نسخه ها :
587 . تهران ، سپهسالار : 1874 ، بدون نام کاتب ، 1265ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست سپهسالار : 5 / 5 و 1 / 330 ] .
(عربی)
از : احمد بن محمّد بن علی عطار بغدادی (1215 ق)
مؤلف ، نخست منظومه ای در رجال به ترتیب حروف الفبا سروده و از ذکر رجال مجهول الحال ، خودداری نموده است . پس از آن شرحی مختصر بر منظومۀ خود
ص:141
نگاشته و مشکلات آن را روشن ساخته و در آغاز آن ، رموزی را که به کار برده ، توضیح داده است و در پایان کتاب ، رجال مشهور به کنیه و لقب و نسب و زنان را ذکر کرده است . رسالۀ حاضر ، شامل اصل منظومه و شرح آن است .
[ مصفی المقال : 68 ؛ معهد المخطوطات ، شوال 1377 ، المجلد الرابع ، الجزء الثانی ، مخطوطات العربیة فی العراق ؛ الذریعة 10 / 134 ]
آغاز منظومه : احمد من اید دین احمدا بآله و من بهم قد اقتدی
قد کان آدم بن اسحاق الاجل
آغاز شرح : الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فیقول فقیر رحمة ربه الغنی احمد بن محمّد الحسینی ... لما نظمت هذه المختصر کتبت علیها تعلیقات یشتد الیها حاجة المبتدئین و یستغنی بها من رام الاختصار من المشتغلین مفصلا ، اجملت من النظم ... .
انجام : اخت میسر کاسم الاسود
نسخه ها :
588 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 12 ، عنوان معرّفی : ارجوزه ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، عبد الحمید بن شیخ مهدی خماسی ، 1273ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « ص221 - 499 » 145 برگ ، 15سطر ، 21*13 [ فهرست مجلس : 7 / 8 و 9 ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ سوم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 148 ؛ التراث العربی : 1 / 183 ]
ص:142
آغاز : بعد حمد المنعم المفضال العلام و الصلاة علی مفخر الرسل اکمل الانام و آله سادات البریة .
انجام : و له الحمد دائما فی کل آن و حال و صلاته علی خلیفته اشرف البریة و عترته الاماجد الاطائب الاطهار ما غسق اللیل و اشرق النهار .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
گویا بخشی از رساله ای در معرّفی واضعان (جاعلان) حدیث است . تنها تألیفی که در این باب می شناسیم ، رساله ای است از قاضی نوراللّه شوشتری با نام أسامی وضاع الحدیث که صاحب ریاض العلماء آن را دیده است و در الذریعة (ج 2 ، ص 11) از آن یاد شده است .
آغاز نسخه : من رؤس الوضاعین ابو هریرة الاوسی الذی تری الجمهور قد شحنوا صحاحهم السقیمة من حدیثه .
انجام : و کذا الحکم فی صحیح المسلم و المستدرک علیهما للحاکم ابی عبد اللّه النیشابوری فتأمل فان الفکر فیه طویل و التعجب منهم غیر قلیل و اللّه الهادی الی سواء السبیل .
نسخه ها :
589 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7525 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 279 - 282 » 5 برگ ، 23 سطر ، 12*25 [ فهرست مجلس : 26 / 27 ] .
1 أسانید کتاب من لا یحضره الفقیه
از : محمّد بن علی حسینی استرآبادی
ر . ک : ترتیب مشیخة من لایحضره الفقیه .
ص:143
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
رسالۀ کوتاهی است که در آن نام 313 نفر از اصحاب پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) که در جنگ بدر در خدمت آن حضرت بوده اند به ترتیب الفبا ذکر شده است و پس از هر نام ، رمزهایی جهت مشخص شدن بعضی از خصوصیات آنها درج شده است .
رساله ای با نام الأنوار الظاهرة ، تألیف مصطفی بن محمّد بن عبد الباقی حلبی (زنده در 1185 ق) ، که در آن نام اصحاب بدر را شرح نموده ، در کتاب خانۀ مجلس (فهرست ، ج 10 ، ص 1233) به شمارۀ 3381 موجود است .
[ التراث العربی : 1 / 220 ؛ فهرست مرعشی : 20 / 149 ]
آغاز : الحمد للّه الذی اعز الاسلام بغزوة بدر و الصلاة و السلام علی من انشق له بدر و علی آله و اصحابه الذین لهم الشرف و القدر .
انجام : و خذلت الاعداء فی الاطراف ان ترزقنا بقضاء اوطارنا و دفع مضارنا او نحو ذلک .
نسخه ها :
590 . قم ، مرعشی : 7790 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ معرب ، حاجی عبد اللّه صوفی ، 25 رجب 1202ق ، 14 برگ، 17 سطر ، 21*14 [ فهرست مرعشی :
20 / 149 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
منظومه ای است در مناجات که در آن ، اسامی اصحاب بدر به ترتیب الفبایی ذکر گردیده و در پایان آن از معروفان به کنیه یاد شده است . این منظومه در سال 1086ق ، سروده شده است .
آغاز : یا ربنا اللهم ذا الآلاء
ص:144
انجام :
ربی اقلنی بابی مخشی
نسخه ها :
591 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3381 ، عنوان معرّفی : منظومه رجالیه ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1316ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « صفحه 100 » 1 برگ [ فهرست مجلس : 10 / 1233 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
دعای مفصّلی است در توسل و استشفا به اسامی اصحاب بدر .
آغاز : اللهم انی اسئلک و اتوسل الیک بسیدنا .
نسخه ها :
592 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 476 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1310ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، 42 برگ [ فهرست مؤید : 1 / 384 ] .
(عربی)
از : محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)
شامل جدول هایی است در توضیح بعضی اسامی راویان که در سند احادیث ، تکرار شده است . فیض کاشانی در پایان کتاب الوافی ، مشیخۀ خود را ذکر نموده است . همچنین پسر فیض (علم الهدی) ، رجال کتاب الوافی را تنظیم نموده که پس از این معرّفی خواهد شد . احتمالاً کتاب حاضر یکی از دو کتاب مذکور باشد که در فهارس با نام دیگر معرّفی شده است .
نسخه ها :
593 . تهران ، ملک : 3524 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم
ص:145
مجموعه ، در فهرست تذکر داده است که نسخه دیگری از این کتاب به شماره 23 / 525 ف در همین کتاب خانه موجود است ، ولی با مراجعه به فهرست کتاب خانه نشانی از آن بدست نیامد [ فهرست ملک : 6 / 465 ] .
(عربی)
از : محمّد امین بن محمّد خلیل تویسرکانی (قرن 13 ق)
رسالۀ نسبتا مفصّلی است دربارۀ اصطلاح «اسند عنه» در علم رجال تألیف این رساله در دهۀ آخر جمادی اوّل 1205 پایان یافته است .
آغاز : حمدله و بعد اعلم انهم اختلفوا فی معنی اسند عنه .
نسخه ها :
594 . مشهد ، گوهر شاد : 543 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، اصفهان، رسالۀ نهم مجموعه، « 211 - 231 » 20 برگ [ فهرست گوهر شاد : 649/2 ].
(عربی)
از : حسن بن زین الدین عاملی ، ابو منصور (صاحب معالم) (1011 ق)
یک صفحه است در معرّفی اصحاب اجماع که از حواشی شیخ حسن صاحب المعالم ، فرزند شهید ثانی نقل شده است . در نسخه معیّن نشده که مقصود از حواشی کدام حاشیۀ اوست .
نسخه ها :
595 . بابل ، مدرسه صدر : 241 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه صدر : 171 ] .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
رسالۀ چهارم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
ص:146
آغاز : فهذه رسالة فی اصحاب الاجماع المنقول فی حقهم الاجماع ، فنقول ان الکشی .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رساله ای است در شناخت اصحاب عده در بیان و توضیح فرمایش کلینی که در ابتدای سند برخی روایات فرموده است «عدة من اصحابنا» که شفتی می گوید مراد کلینی سه تن از روات می باشد . رسالۀ دوازدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 2 / 120 ؛ التراث العربی : 1 / 233 - 234 ]
آغاز : الحمد للّه عدة الرواة و الاخیار و زنة الجبال و الاحجار و الاشجار و صلاته علی اکمل انبیائه .
انجام : قال فکتب الی صل علی راکبک الذی انت علیه .
1 أصحاب العدة
از : مؤلف ناشناخته
ر . ک : تفسیر « عدة من أصحابنا » من الکافی للکلینی .
1 أصحاب العدة
از : محمّد حسین بن علی اصغر قاضی طباطبایی تبریزی ، سید
ر . ک : الفوائد الکاشفة .
(عربی)
از : محمّد علی آل کشکول حائری (قرن 13 ق)
تکمله ای است که مؤلف به امر استادش شریف العلما بر کتاب منتهی المقال ابو علی محمّد بن اسماعیل حایری (1216 ق) نگاشته است و در آن ، مجاهیلی را که حایری نیاورده و رجالی را که مهمل گذاشته ، آورده است . تألیف این کتاب ،
ص:147
در روز جمعه نیمۀ شوّال سال 1245 پایان یافته است .
[ الذریعة : 2 / 283 و 284 و 6 / 390 ؛ مصفی المقال : 305 - 306 ؛ فهرست دانشگاه تهران : 7 / 2610 ]
آغاز : الحمد للّه الذی هدانا لهذا ... و بعد فیقول راجی رحمة المأمول ... انه لما کان کتاب منتهی المقال کتاباً شافیاً لم یعمل مثله .
انجام : و اما الفائدة الخامسة من الکتاب فشرعنا باتمامها و جعلناها کتاباً علیحده و سمیناها بحدیقة الانظار فی مشیخة الفقیه و التهذیب و الاستبصار تمت .
نسخه ها :
596 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11437 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد علی آل کشکول (مؤلف) ، 1245ق ، « 294ص » 147 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 30 [ فهرست الفبایی آستان قدس : 63 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 40 ] .
597 / 2 . تهران ، دانشگاه تهران : 2249 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، در سال 1245ق ، 98 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 7 / 2610 ] .
598 / 3 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2102 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 294ر - 332ر » 38 برگ ، 32 سطر ، 21 * 5 / 30 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
599 / 4 . تهران ، ملی تهران : 2258 / ع ، آغاز : الحمدللّه ... والسلام علی محمّد وآله الطیبین ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 210 - 241 » 32 برگ [ فهرست ملی تهران : 13 / 78 ] .
(عربی)
از : ریحان اللّه بن جعفر کشفی بروجردی ، سیّد (1328 ق)
نسخه ها :
600 . اصفهان ، مهدی نجفی : بدون شماره ، نستعلیق ، سیّد ریحان اللّه بن جعفر کشفی بروجردی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی از «ر ح» [ فهرست مکتبة النجفی : 226 ] .
ص:148
(عربی)
از : حسن بن محمّد بن علی بحرانی دمستانی (قرن 12 ق)
تلخیصی است از کتاب تنبیهات الأریب و تذکرة اللبیب فی إیضاح رجال التهذیب ، تألیف سیّد هاشم بحرانی کتکانی (1107 ق) که در آن ، اسانید تهذیب الأحکام شیخ طوسی را شرح نموده است ، چون شرح بحرانی مفصّل و از نظر ترتیب هم دارای اشکالاتی بوده ، لذا دمستانی در کتاب حاضر آن را تلخیص و تهذیب نموده و به ترتیب ابواب فقهی و در هر باب به ترتیب راویان ، تنظیم نموده است . مؤلف در این کتاب ، راویانی را که حالات آنها دارای ابهام بوده و یا مورد اشتباه قرار گرفته اند ، توضیح داده و اکثر رجال اسناد التهذیب را شرح نموده است و در مواردی که روایات و یا اسانید الکافی ، کتاب من لا یحضره الفقیه و الاستبصار را نقل نموده ، با رمز «کا ، یه ، صا» مشخّص کرده است .
مؤلف در آغاز کتاب ، کلّیاتی را که مورد نیاز محقّقان فن رجال است ، به عنوان مقدمه آورده است . تألیف این کتاب در هشتم جمادی اوّل 1173 به پایان رسیده است .
[ الذریعة : 2 / 358 ؛ مصفی المقال : 129 ؛ التراث العربی : 1 / 314 ]
آغاز : الحمد للّه الذی وطد قباب الشرع الشریف بالکتاب المبین و السنة الزاهرة و سدد طلاب الدین الحنیف .
انجام : فمن عثر علی عثرة فلیصفح الصفح الجمیل و لیجبر الخلل و النقص بالاصلاح و التکمیل ... .
نسخه ها :
601 / 1 . تهران ، دانشکده الهیات : 129 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه بن محمّد ، 174 1ق ، مقابله شده [ فهرست الهیات تهران : 1 / 749 ] .
602 / 2 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3159 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه بن ملا محمّد حسین خیرآبادی ، چهارشنبه 20 رمضان المبارک 1178ق ، تصحیح شده ، در برخی اوراق علامت بلاغ مشهود است ، دارای حواشی مختصر ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 140 برگ، 22 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
ص:149
603 / 3 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3195 ، از انجام افتادگی دارد ، نستعلیق ، گویا حسن بن محمّد دمستانی بحرانی (مؤلف)، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 48 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
604 / 4 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3335 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 121 برگ ، 25 سطر ، 15*21 [ فهرست مرکز احیاء : 9 / مخطوط ] .
605 / 5 . شیراز، مدرسه امام عصر (عج): 360، نسخ و نستعلیق،سیّد عبد اللطیف حسینی، قرن 12ق ، تصحیح شده ، 173 برگ [ فهرست مدرسه امام عصر(عج) : 1 / 11 ] .
606 / 6 . تهران ، دانشگاه تهران : 995 ، آغاز : برابر نمونه ، صفر علی بن سبز علی موسوی خراسانی ، 18 ذی قعده 1232ق [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 688 ] .
607 / 7 . تهران ، ملک : 3481 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1254ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 457 ] .
608 / 8 . تهران ، دانشکده ادبیات : 80 - ج ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق، رسالۀ دوم مجموعه ، « 65پ - 155ر » 91 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی: عکس 269 [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 34 ؛ فهرست عکسی مرعشی :
1 / 243 ] .
609 / 9 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 8 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1319ق ، 176 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 1 / 22 ] .
610 / 10 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7444 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1340ق ، 266 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 586 ] .
611 / 11 . قم ، مرعشی : 1799 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 152 برگ [ فهرست مرعشی : 5 / 184 ] .
612 / 12 . قم ، مرعشی : 4986 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 119 برگ [ فهرست مرعشی : 13 / 180 ] .
613 / 13 . قم ، مرعشی : 7535 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 139 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 339 ] .
614 / 14 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 1211 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، بلاغ در سنه 1233ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 442 ] .
615 / 15 . تهران ، ملک : 3507 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ
ص:150
پنجم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 462 ] .
616 / 16 . شیراز ، ملی فارس : 378 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 177 برگ [ فهرست ملی فارس : 1 / 355 ] .
(عربی)
از : علی نقی شریف ترشیزی (قرن 14 ق)
رسالۀ کوتاهی است دربارۀ اصحاب اجماع . مؤلف گوید چون نام اصحاب اجماع در کتب رجال متفرّقه بوده ، آنها را در این رساله جمع آوری نموده و در اثنا ، شرح حال بعضی از اصحاب ائمه علیهم السلام و بعضی از راویان که نام آنها شبیه به هم بوده و بعضی از علمایی را که در علم رجال دارای تألیفاتی هستند ، ذکر کرده است . او همچنین در پایان ، شرح حال مختصری از خود آورده و تألیف کتاب را در دهۀ دوم ذی قعدۀ 1309 به پایان رسانده است .
آغاز : احمدک یا من لا یخیب سائله و لا یرد نائله حمدا کما هو اهله و مستحقه و لا حول و لا قوة الا به .
نسخه ها :
617 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3109 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، دارای حواشی مختصر ، 98 برگ ، 14 سطر [ فهرست مرکز احیاء :
8 / مخطوط ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
در این کتاب ، شرح حال خاندان و پدران بزرگان عالم اسلام آمده است که از شرح حال پیامبر اسلام شروع شده و در ذیل هر نام ، افراد خاندان آن شخص نیز ذکر می شود . آخرین کسی که در این کتاب معرّفی می شود ، جعفر الملک بن محمّد بن عبداللّه بن محمّد اطرف است و پس از آن ، نسخۀ موجود افتادگی دارد .
آغاز : الحمد للّه الذی خلق انبیائه المرسلین حلیة المتقین .
ص:151
انجام : اما جعفر الملک بن محمّد بن عبد اللّه بن محمّد الاطرف و کان قد خاف .
نسخه ها :
618 . تهران ، ملی تهران : 43 / ع ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 175 برگ ، 16 سطر ، 15*17 [ فهرست ملی تهران : 7 / 43 ] .
(عربی)
از : موسی بن مهدی حسینی مازندرانی ، سیّد (1400 ق)
مؤلف قبلاً رساله ای در فقه به نام العقد المنیر تألیف کرده و در آن ، روایت هایی را نقل نموده بود . پس از آن برای بررسی سند روایتهای آن ، کتاب حاضر را تألیف نموده است . وی در این کتاب به شرح اسانید روایت های مذکور از کتاب های الرجال نجاشی ، کشّی ، شیخ طوسی و الخلاصة علامۀ حلّی پرداخته و در مواردی که آنها متعرّض ترجمه ای نشده اند ، کلام متأخران را نقل نموده است . مؤلف در این کتاب شرح حال خود و پدرش را نیز آورده است .
آغاز : حمدله و بعد فاننی عندما اقدمت علی اعادة طبع العقد المنیر رایت ان اضیف الی بعض .
انجام : و شعیب العقرقوئی و علی بن عیسی القناط و ابی بصیر و حمدان بن اعین و غیرهم .
نسخه ها :
619 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 492 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، سیّد موسی مازندرانی (مؤلف) ، قرن 14ق ، تصحیح شده و خط خوردگی دارد ، 115 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 96 [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 2 / 139 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 118 ] .
ص:152
(عربی)
از : فرج اللّه بن محمّد بن درویش جزایری حویزی (قرن 11 ق)
کتاب مفصّلی است در رجال. مؤلف کتابش را در دو قسم : رجال خاصه و رجال عامه ، تنظیم نموده و شرح حال رجال معاصر خود را نیز در آن درج نموده است .
[ الذریعة : 2 / 487 ؛ ریاض العلماء : 4 / 338 ؛ مصفی المقال : 354 ]
نسخه ها :
620 / 1 . تهران ، ملک : 3603 ، جلد دوم ، از اوّل افتادگی دارد ، آغاز : الحسین بن محمّد بن عمر بن یزید عن عمر بن جده ، نسخ ، فرج اللّه حویزی(مؤلف) ، جمادی الاوّل 1083ق و ذیقعده 1081ق ، 460 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی :
عکس 88 [ فهرست ملک : 1 / 60 و 76 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 92 ] .
621 / 2 . تهران ، ملک : 3601 ، شامل هر چهار جزء جلد اوّل ، از اوّل افتادگی دارد ، آغاز :
العجلی بکسر العین و سکون الجیم و کسر اللام من بنی عجل ، نسخ و ثلث ، فرج اللّه حویزی(مؤلف) ، جزء سوم 1083ق و جزء چهارم 1081ق ، 450 برگ ، سابقه :
کتابخانه مرعشی : عکس 87 ، دانشگاه تهران : میکرو فیلم 4222 [ فهرست ملک :
1 / 60 و 76 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 91 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 3 / 33 ] .
622 / 3 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2654 ، از حرف میم تا پایان کتاب ، آغاز : باسمک اللهم و حمدت ... باب المیم ماجد بن هاشم بن علی بن المرتضی السید ابی علی الحسینی البحرینی ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده و در اکثر صفحات علامت بلاغ مشهود است ، در برگ اوّل فهرست رموز کتاب و وقفنامۀ کتاب از علامه مجلسی با مهر بیضوی « محمّد باقر العلوم » در محرم 1106ق مشهود است ، 399 برگ ، 33 سطر ، 24*37 ، سابقه : کتابخانه دار الحدیث :
عکس [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
ص:153
(عربی)
از : حسن بن یوسف بن مطهر ، جمال الدین (علامه حلّی) (726 ق)
رسالۀ متوسطی است در ضبط صحیح اسامی راویان حدیث . این رساله بر حسب ترتیب حروف اوّل اسامی و نام پدران و نسبت آنها به شهرها تنظیم شده و مؤلف ، ضبط صحیح اسامی و حرکات حروف آنها را بیان نموده و تألیف رساله را در نوزدهم ذی قعده 707 به پایان رسانیده است .
چاپ : تهران ، 1319ق ، چاپ سنگی ، 110 ص ، 17 سطر ؛ قم ، انتشارات جامعه مدرسین ، تحقیق محمّد حسون ، 1411ق ، 392 ص .
[ التراث العربی : 1 / 352 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 282 ؛ الذریعة :
2 / 493 ؛ مصفی المقال : 131 ؛ مشار عربی : 107 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد یقول العبد ... انی مثبت فی هذه الاوراق تحقیق اسماء جماعة من رواتنا ... ابو رافع ، اسمه اسلم بالالف قبل السین المهملة و له ولدان .
انجام : ابو الحسن القطوانی بالقاف و النون بعد الالف قبل الیاء . فهذا آخر ما اردنا اثباته فی هذا الکتاب و من اراد التطویل ... فعلیه بکتابنا الکبیر الموسوم بکشف المقال فی معرفة الرجال و صلی اللّه علی سیدنا المرسلین محمّد و آله الطاهرین .
نسخه ها :
623 / 1 . تهران ، ملی تهران : 1247 / ع ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، محمّد بن علی بن محمّد ، قرن 8ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « صفحه226 - 328 » 52 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 233 ] .
624 / 2 . قم ، مرعشی : 7295 ، نسخ ، محمود بن علی حمید استرآبادی ، 20 صفر 926ق ، 56 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 83 ] .
625 / 3 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2891 ، نستعلیق ، عبد اللّه جزائری ، شنبه 30 شوال 974ق ، قزوین ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 24 برگ ، 21 سطر ، 5 / 14*21 [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
626 / 4 . قم ، مرعشی : 5828 ، نسخ ، فضل اللّه بن محمّد کاشانی ، 27 رمضان المبارک
ص:154
980ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مرعشی : 15 / 214 ] .
627 / 5 . قم ، مدرسه فیضیه : 580 ، نسخ ، حسام الدین بن عز الدین بن عبد اللّه نزیل القری ، 994ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 114 ] .
628 / 6 . کاشان ، مدرسه سلطانی : 263 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد علی بن ولی حسینی اصفهانی ، 10 محرم 1007ق ، کربلای معلی ، در هامش تصحیح شده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 116پ - 139ر » 24 برگ ، 23 سطر ، 5 / 12*19سم [ فهرست مدرسه سلطانی ، جدید ] .
629 / 7 . قم ، مرعشی : 3029 ، نستعلیق ، محمّد صالح بن علی طالقانی ، 12 جمادی الثانی 1012ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 108پ - 137پ » 30 برگ [ فهرست مرعشی :
8 / 217 ] .
630 / 8 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3154 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : شبابه بالشین المعجمة المفتوحة و الیاء المنقوطة تحتها قبل الالف و بعدها ، ابن سوار بالسین المهملة المفتوحة ، نسخ ، ابراهیم بن عطاء اللّه حسینی ، 6 جمادی الاوّل 1017ق ، حیدر آباد دکن ، رسالۀ سوم مجموعه ، « ص286 - 328 » 22 برگ ، 21 سطر ، 15*23 [ فهرست مجلس : 10 / 738 ] .
631 / 9 . شیراز ، ملی فارس : 441 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، جمادی الثانی 1019ق ، با حواشی ، رسالۀ دوم مجموعه ، 35 برگ [ فهرست ملی فارس : 1 / 37 ] .
632 / 10 . تهران ، دانشگاه تهران : 990 ، نستعلیق ، نصار بن محمّد حویزی ، 22 جمادی الاوّل 1020ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 36 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 511 ] .
633 / 11 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2680 ، نسخ ، محمّد بن علی عقدایی ، 1025ق ، تصحیح شده ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 114پ - 172ر » 58 برگ ، 15 سطر ، 12*19 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
634 / 12 . قم ، مرعشی : 108 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، ابو الفضل عباس بن سیف الدین مازندرانی ، 1027 ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 121پ - 161پ » 41 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 129 ] .
635 / 13 . قم ، مرعشی : 6668 ، نسخ ، محمّد علی کشمیری ، 3 محرم 1038ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 77ر » 77 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 233 ] .
636 / 14 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 309 ، نسخ ، علی بن عبد الغالب
ص:155
فیروز آبادی ، ذی حجه 1047ق ، (75614) [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 77 ] .
637 / 15 . شیراز ، دانشکده پزشکی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1048ق ، به ضمیمۀ خلاصة الاقوال [ میراث اسلامی ایران : 1 / 443 ] .
638 / 16 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7823 ، نسخ ، محمّد صالح شیرازی ، 1049ق ، 54 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 588 ] .
639 / 17 . تهران ، دانشگاه تهران : 2359 ، نسخ ، حسین کمره ای ، ذی حجه 1053ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 15 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 9 / 964 ] .
640 / 18 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 452 ، نسخ ، احمد بن صالح بن سعید بن جیل حجری ، 19 رمضان المبارک 1066ق ، (75233) ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 62 ] .
641 / 19 . مشهد ، آستان قدس رضوی : رجال و انساب 3 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قبل از 1067ق ، سال وقف در سال 1067ق ، 54 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 354 ] .
642 / 20 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی : 364 ، نستعلیق ، محمّد بن محمّد صالح (مدعو به ملا حاجی بابا) ، 17 رمضان المبارک 1074ق ، « 17پ - 45پ » 29 برگ ، تحریری [ فهرست دائرة المعارف : 1 / 310 ] .
643 / 21 . قم ، مرعشی : 5384 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1075 ، رسالۀ سوم مجموعه ، 33 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 175 ] .
644 / 22 . مشهد ، دانشکده الهیات : 30 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 16 شعبان 1081ق ، 48 برگ ، سابقه : کتابخانه عبد الحمید مولوی [ فهرست الهیات مشهد : 1 / 16 ؛ نشریۀ نسخه های خطّی : 3 / 12 ] .
645 / 23 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 645 ، حسین بن علی بن هلال بغدادی ، 1085ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 442 ] .
646 / 24 . مشهد ، مدرسه سلیمان خان : 108 ، نسخ ، قاضی سلطان بن محمّد تقی ازغدی ، 1086ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست چهار کتاب خانه مشهد : 18 ] .
647 / 25 . قم ، مرعشی : 4910 ، نسخ ، محمّد سعید بن شیخ امین الدین استرآبادی ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 56 برگ [ فهرست مرعشی : 13 / 90 ] .
648 / 26 . تهران ، دانشکده ادبیات : 107 - ب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، مقابله شده ، 53 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 39 ] .
ص:156
649 / 27 . تهران ، دانشکده ادبیات : 133 - ر ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 32پ » 32 برگ ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : میکروفیلم 1441 [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 39 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 601 ] .
650 / 28 . تهران ، ملی تهران : 4062 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 22پ » 22 برگ ، 19 سطر ، 12*5 / 18 [ فهرست ملی تهران : 17 / 384 ] .
651 / 29 . تهران ، سپهسالار : 2704 ، نسخ ، ملک محمّد ، قرن 11ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 110پ - 171ر » 62 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 228 ] .
652 / 30 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 665 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد کاظم بن محمّد شریف مدرس خادم ، غره رجب 1111ق ، با تصحیح و توضیح در حاشیه ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1ظ - 37و » 37 برگ ، 17 سطر ، 5 / 12*5 / 18 [ فهرست مؤید : 2 / 172 ] .
653 / 31 . قم ، مرعشی : 336 ، نستعلیق ، شرف بن مظفر ، 1112ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 45 برگ [ فهرست مرعشی : 12 / 336 ] .
654 / 32 . قم ، مرعشی : 8050 ، نسخ ، محمّد تقی بن محمّد حسن گیلانی ، 22 شعبان 1115ق ، 30 برگ [ فهرست مرعشی : 21 / 55 ] .
655 / 33 . تهران ، دانشکده ادبیات : حکمت 138 ، از اوّل افتادگی دارد ، نستعلیق ، محمّد تقی جهرمی ، 1118ق [ فهرست ادبیات تهران : 2 / 74 ] .
656 / 34 . قم ، مرعشی : 7752 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 20 شوال 1120ق ، 45 برگ [ فهرست مرعشی : 20 / 125 ] .
657 / 35 . قم ، گلپایگانی : 152 / 21 / 4232 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ذی حجه 1126ق ، در 24صفر 1151ق مقابله شده ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 53پ » 53 برگ ، 17 سطر ، 12*18 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 232 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
658 / 36 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7457 ، نسخ ، محمّد بن محمّد علی خوانساری ، 1126 ، 42 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 589 ] .
659 / 37 . تهران ، ملی تهران : 1390 / ع ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ،
ص:157
رسالۀ یازدهم مجموعه ، « ص182 - 224 » 22 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 406 ] .
660 / 38 . تهران ، ملی تهران : 1433 / ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « ص77 - 142 » 34 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 455 ] .
661 / 39 . یزد ، آتشی : بدون شماره ، فضل بن محمّد بن فضل عباسی ، قرن 12ق ، با تملک علامه مجلسی ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 704 ] .
662 / 40 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9920 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1228 [ فهرست الفبایی آستان قدس : 78 ] .
663 / 41 . قم ، مسجد اعظم : 624 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد علی بن جعفر بن حاج صادق ، 1228ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 72پ - 107ر » 36 برگ ، 18 سطر ، 15*20سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 464 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
664 / 42 . قم ، مرعشی : 2548 ، نسخ ، محمّد جعفر بن محمّد علی حائری ، 1229ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 43پ - 64پ » 22 برگ [ فهرست مرعشی : 7 / 130 ] .
665 / 43 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1862 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1230ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 162 - 181 » 20 برگ [ فهرست الهیات مشهد : 3 / 931 ] .
666 / 44 . مشهد ، کاظم مدیر شانه چی : مجموعه 13 ، نسخ ، محمّد علی ، 1230ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 604 ] .
667 / 45 . تهران ، ملک : 3507 ، نسخ ، محمّد هادی بن عبد الکریم کوکدی گلپایگانی ، 1244ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 462 ] .
668 / 46 . تهران ، دانشگاه تهران : 6290 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1252ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 193 - 195 » 3 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 235 ] .
669 / 47 . یزد ، وزیری : 3175 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، محمّد اسماعیل سمنانی ، 1258ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 44 - 64 » 19 برگ [ فهرست کتاب خانه وزیری : 5 / 1560 ] .
670 / 48 . قم ، مدرسه فیضیه : 2 / 161 یا 2 / 1061 ، نستعلیق ، محسن بن حبیب حسینی جرفادقانی ، 1284ق ، 20 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 6 ] .
671 / 49 . قم ، مدرسه فیضیه : 759 ، نسخ ، سیّد محمّد موسوی ، 1284ق ، رسالۀ دوم
ص:158
مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 19 ] .
672 / 50 . قم ، مرعشی : 8853 ، نسخ ، اسماعیل بن عبد اللّه خوانساری ، 1294ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 405ر - 451ر » 47 برگ [ فهرست مرعشی : 23 / 40 ] .
673 / 51 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه خویی 26 ، سبحان علی ، 1295ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « صفحه91 - 149 » 30 برگ [ فهرست مجلس : 7 / 24 ] .
674 / 52 . تهران ، ملک : 3482 ، افتادگی دارد ، نسخ ، ابو القاسم خوانساری ، 1296ق ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 457 ] .
675 / 53 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 5904 ، از آخر افتادگی دارد ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، « 149صفحه » 75 برگ [ فهرست مجلس :
17 / 296 ] .
676 / 54 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 151 ، فقط 2 صفحه را دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، (75426) ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست ادبیات تهران :
3 / 31 ] .
677 / 55 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2418 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 42ر » 42 برگ ، 16 سطر ، 5 / 11*5 / 18 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
678 / 56 . قم ، مرعشی : 1176 ، نستعلیق ، علی بن محمّد بن امیر خوراسکانی ، 16 شعبان 1307ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 68پ - 87پ » 20 برگ [ فهرست مرعشی : 3 / 348 ] .
679 / 57 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 834 ، سیّد احمد صفایی خوانساری ، 1320ق ، با تصحیح و مقابله سیّد مصطفی خوانساری ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 300 ] .
680 / 58 . قم ، مدرسه فیضیه : 1796 ، نستعلیق ، شهاب الدین بن حسنعلی همدانی درجزینی سوزنی ، 1363ق ، 35 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 27 ] .
681 / 59 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 115 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 55پ - 83ر » 29 برگ [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 83 ] .
ص:159
682 / 60 . قم ، مرعشی : 443 ، نسخ ، علی بن ملا عبد الحسین بیدگلی کاشانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1ر - 31پ » 30 برگ [ فهرست مرعشی :
2 / 45 ] .
683 / 61 . قم ، مرعشی : 4952 ، نسخ ، درویش قاسم نقاش ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 15 برگ [ فهرست مرعشی : 13 / 151 ] .
684 / 62 . قم ، مرعشی : 9474 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 103پ - 149پ » 47 برگ [ فهرست مرعشی : 24 / 237 ] .
685 / 63 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 10687 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 78 ] .
686 / 64 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3592 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 78 ] .
687 / 65 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3606 ، نسخ ، سیّد محمّد زمان بن سیّد اسماعیل حسینی اعرجی سمنانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 282 - 350 » 69 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 256 [ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 291 ] .
688 / 66 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1599 (1233) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مجلس : 4 / 300 ] .
689 / 67 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13567 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 78پ - 101پ » 23 برگ [ فهرست مجلس :
37 / 62 ] .
690 / 68 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7440 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 148پ - 170پ » 23 برگ [ فهرست مجلس :
25 / 421 ] .
691 / 69 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7540 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 26پ - 45پ » 20 برگ [ فهرست مجلس : 26 / 39 ] .
692 / 70 . تهران ، دانشگاه تهران : 2945 ، نسخ ، محمّد بن احمد شریف سپاهانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 331 - 367 » 37 برگ [ فهرست دانشگاه
ص:160
تهران : 10 / 1829 ] .
693 / 71 . تهران ، دانشکده ادبیات : 127 - ج ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفدهم مجموعه ، « 124ر - 143ر » 20 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 39 ] .
694 / 72 . تهران ، دانشکده ادبیات : 22 - د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 35پ - 75پ » 31 برگ [ فهرست ادبیات تهران :
1 / 39 ] .
695 / 73 . تهران ، ملک : 3566 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 84پ - 120پ » 37 برگ [ فهرست ملک : 6 / 494 ] .
696 / 74 . یزد ، وزیری : 3643 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست کتاب خانه وزیری : 5 / 1733 ] .
697 / 75 . همدان ، مدرسه غرب : 4698 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « ص2 - 121 » 60 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 345 ] .
698 / 76 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1016 ، نسخ ، اسماعیل کرمانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 173 ] .
699 / 77 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1429 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست الهیات مشهد :
2 / 578 ] .
700 / 78 . شیراز ، خانقاه احمدیه : 90 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوازدهم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 221 ] .
701 / 79 . یزد ، مدرسه عبد الرحیم خان(سریزدی) : 66 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 4 / 427 ] .
1 إیضاح الرجال فی أسامی أصحاب الأئمة الأطهار علیهم السلام
از : مؤلف ناشناخته
ر . ک : جامع اجزاء اسماء روات .
ص:161
(عربی)
از : سلیمان بن عبد اللّه ماحوزی بحرانی (1121 ق)
مؤلف پس از تألیف مقداری از کتاب معراج أهل الکمال خود ، کتاب حاضر را دربارۀ راویان و رجالیان موثّق ، بدون گفتگوهای مفصّل و شامل خلاصۀ آرایش تألیف کرد تا کمکی باشد برای کسانی که با حدیث سر و کار دارند . این وجیزه به تاریخ هشتم صفر 1112 پایان یافته است .
چاپ : قم ، تحقیق عبد الزهراء العویناتی البلادی ، مطبعه سیّد الشهداء ، 1412ق ، همراه با معراج أهل الکمال مؤلف ، وزیری ، (ص319 تا 447) 133 ص .
[ الذریعة : 3 / 146 و 148 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 284 ؛ التراث العربی : 1 / 407 ]
آغاز : الحمد للّه الذی جعل تفاوت مراتب الرجال و ارتقاءهم الی معارج الکمال علی قدر روایتهم ... آدم بن اسحاق و ابن الحسین النخاس و ابن المتوکل ، ثقات .
انجام : و سیأتی بسط البحث فیه فی ترجمته فی حرف الباء من کتاب معراج اهل الکمال .
نسخه ها :
702 / 1 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 648 ، علی بن احمد بحرانی ، 1115ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 442 ] .
703 / 2 . شیراز ، مدرسه امام عصر (عج) : 233 ، نستعلیق ، حاجی بن شریف بهبهانی ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 53 - 86 » 34 برگ [ فهرست مدرسه امام عصر(عج) : 1 / 104 ] .
704 / 3 . قم ، مرعشی : 4360 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 210پ - 250پ » 41 برگ [ فهرست مرعشی : 11 / 358 ] .
ص:162
(عربی)
از : حسن بن هادی صدر کاظمینی ، سید ، ابو محمّد (1354 ق)
رسالۀ مفصّلی است در اثبات این که محمّد بن اسماعیل که در آغاز برخی روایت های کتاب الکافی آمده ، محمّد بن بزیع است نه محمّد بن برمکی یا بندقی . این رساله دارای هشت مقدمۀ کوتاه و دو مقام است (1 . دلیل این که این شخص ابن بزیع است ، 2 . دلیل اینکه کس دیگری نیست) . این رساله در پانزدهم صفر 1338 به پایان رسیده است . مؤلف پس از تألیف این رساله ، دو وجه در این موضوع نوشته و برای شیخ علی زاهد قمی فرستاده و او نیز این دو وجه را به عنوان دو الحاق در پایان نسخۀ خود بر این رساله افزوده است .
[ الذریعة : 4 / 162 ، رقم 802 با عنوان «ترجمة محمّد بن اسماعیل» ]
آغاز : الحمد للّه الهادی لما اختلف فیه من الحق و الصلاة علی خیر الخلق محمّد و آله ائمة الحق اما بعد فیقول العبد الراجی فضل ربه .
انجام : و فی بلد الکاظمین علی مشرفها من الصلاة و السلام ما یملأ الخافقین و یقربه العالمین .
نسخه ها :
705 / 1 . قم ، مرعشی : 10109 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد کاظم بن احمد بن محمّد جعفر موسوی جزائری ، 1360ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 17پ - 58پ » 42 برگ [ فهرست مرعشی : 26 / 76 ] .
706 / 2 . ، شیخ علی قمی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ الذریعة :
4 / 163 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
رسالۀ مفصّلی است در تنظیم و تبویب خلاصة الأقوال علامۀ حلّی ، که مؤلف برای استفادۀ بهتر مراجعان و سهولت دسترسی به مطالب کتاب ، آن را به ترتیب
ص:163
حرف اول اسامی رجال و نام پدر آنها تنظیم نموده است .
آغاز : الحمد للّه الذی هدانا الی طریق السداد و الصلوة و السلام علی محمّد ... و بعد فان النظر فی احادیث الامامیة موقوف علی العلم بحال رواتها المرضیة و غیر المرضیة و علیه تبنی الاحکام الشرعیة الفرعیة .
انجام : و قد اقتصرت من الروایات الی هولاء المشایخ بما ذکرت و الباقی من الروایات الی هولاء المشایخ و الی غیرهم مذکور فی کتابنا الکبیر من اراده وقف علیه هناک و الحمد للّه رب العالمین .
نسخه ها :
707 . آران ، مدرسه امیرالمؤمنین (علیه السلام) : 6 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد مؤمن بن عبد العلی ، 15 ذی حجه 1179ق ، در حاشیه تصحیح شده است ، 135 برگ ، 18 سطر ، 13*19 [ فهرست مدرسه امیرالمؤمنین : مخطوط ] .
(عربی)
از : حسن بن زین الدین عاملی ، ابو منصور (صاحب معالم) (1011 ق)
احمد بن موسی بن طاووس حسنی (673 ق) ، کتاب حل الإشکال فی معرفة الرجال را در جمع بین کتب پنجگانۀ رجال شیعه (اختیار معرفة الرجال کشّی ، رجال النجاشی ، رجال ابن الغضائری ، الفهرست و الرجال شیخ طوسی) با توضیحاتی از خود دربارۀ برخی راویان نگاشت . اصل این کتاب که به خطّ مؤلف بوده ، به دست صاحب المعالم رسیده و او مطالب مربوط به کتاب رجال الکشی را استخراج کرده و التحریر الطاووسی نام نهاده که همین کتاب حاضر است .
صاحب المعالم ، توضیحات کوتاهی بر مطالب کتاب ، در حاشیه و متن آن افزوده و تحریر آن را در هفتم جمادی اوّل 991 به پایان رسانیده است .
چاپ : قم ، کتاب خانه آیة اللّه مرعشی ، تحقیق فاضل جواهری ، 1411ق ، 750ص ؛ دارالذخائر ، تحقیق سیّد محمّد حسن ترحینی ، 1368ش ، 352ص ؛ بیروت ، مؤسسه اعلمی ، تحقیق سیّد محمّد حسن ترحینی ، 1408ق ، 348ص .
[ الذریعة : 3 / 385 ؛ مصفی المقال : 124 ؛ التراث العربی : 1 / 451 ؛ معجم
ص:164
المطبوعات العربیة فی ایران : 284 ؛ فهرست دانشگاه : 2 / 528 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... و بعد فیقول الفقیر الی اللّه ... هذا تحریر کتاب الاختیار من کتاب ابی عمرو الکشی فی الرجال انتزعته من کتاب السید ... ابواب الهمزة ابراهیم بن نعیم ابو الصباح الکنانی روی ... .
انجام : فاصمدا فی دینکما علی مسن فی حبنا و کل کثیر التقدم فی امرنا فانهم کافوکما ان شاء اللّه تعالی و الحمد للّه رب العالمین و ... .
نسخه ها :
708 / 1 . قم ، مرعشی : 1457 ، نسخ ، محمّد باقر بن علی اکبر حسینی ، 17 شعبان 1010ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 85 برگ [ فهرست مرعشی : 4 / 246 ] .
709 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : رجال و انساب 14 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1011ق ، 66 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 357 ] .
710 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3602 ، نسخ ، موسی ، 1011ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 107 ] .
711 / 4 . قم ، مرعشی : 3112 ، نسخ ، علی محمّد حویزی ، 21 محرم 1060ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، 69 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 338 ] .
712 / 5 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3625 ، نسخ ، محمّد شفیع الوایقانی ، 1108ق ، 78 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 590 ] .
713 / 6 . تهران ، دانشگاه تهران : 588 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 63 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 323 [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 528 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 286 ] .
714 / 7 . تهران ، مجلس سنا : 215 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1237ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 63 - 141 » 79 برگ [ فهرست مجلس سنا : 1 / 100 ] .
715 / 8 . قم ، مرعشی : 6663 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، 58 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 230 ] .
716 / 9 . قم ، مرعشی : 6878 ، نسخ ، عبد اللّه بن علی کاتب (میرزا جان) ، عصر مؤلف ، 81 برگ [ فهرست مرعشی : 18 / 74 ] .
717 / 10 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 837 ، سیّد احمد بن محمّد رضا حسینی
ص:165
خوانساری ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 301 ] .
718 / 11 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 700 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 19ر - 127پ » 109 برگ [ فهرست مجلس : 25 / 3 ] .
719 / 12 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7988 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « 1پ - 71ر » 70 برگ [ فهرست مجلس : 26 / 473 ] .
720 / 13 . تهران ، دانشگاه تهران : میکروفیلم 1984 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 633 ] .
(عربی)
از : عبد اللّه بن صالح سماهیجی بحرانی (1135 ق)
منظومۀ مفصّلی است در حدود یکهزار بیت در احوال راویانی که شناخت آنها احتیاج به بحث و کاوش دارد ، با استفاده از آرای سلیمان ماحوزی . ناظم ، آن را درماه رجب سال 1109 به نظم کشیده و در پایان ، طریق روایت خود را از شیخ سلیمان بن عبد اللّه ماحوزی از علامۀ مجلسی بیان نموده است .
[ الذریعة : 3 / 433 ؛ مصفی المقال : 248 ]
آغاز : الحمد للمحمود بالکمال
انجام : فالحمد للّه کما قد انعما
نسخه ها :
721 / 1 . قم ، مرعشی : 3112 ، عنوان معرّفی : تحفة الرجال و زبدة الزبدة فی المقال ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 258 - 290 » 33 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 339 ] .
722 / 2 . قم ، مرعشی : 5660 ، تا چند بیت از باب الصاد را دارد ، نستعلیق ، بدون نام
ص:166
کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 8 برگ [ فهرست مرعشی : 15 / 61 ] .
(عربی)
از : مهدی بن حسن بن حسین موسوی خوانساری ، سیّد (1246 ق)
در پاره ای از روایت هایی که از امام صادق(علیه السلام) روایت شده ، سند آنها به ابی بصیر می رسد و چون این کنیه بین عده ای از راویان ، مشترک است ، گروهی از دانشمندان به بررسی احوال این راوی پرداخته اند . یکی از رساله های مفصّلی که در این موضوع نوشته شده ، رسالۀ حاضر است که مؤلف در سال 1230ق ، از تألیف آن فارغ شده است .
چاپ : تهران ، 1276 ق ، سنگی ، وزیری ، 42 ص ، با عنوان عدیمة النظیر فی شرح حال أبی بصیر ، در ضمن الجوامع الفقیة .
[ الذریعة : 4 / 148 ، رقم 724 با عنوان «ترجمة ابی بصیر» ؛ مصفی المقال : 469 :
مشار عربی : 258 و 436 ]
نسخه ها :
723 . تهران ، دانشگاه تهران : میکروفیلم 1984 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 633 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
رسالۀ کوتاهی است در بیان مراد از ابو بصیر در سند بعضی از روایاتی که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است .
نسخه ها :
724 . تهران ، ملک : 3474 ، عنوان معرّفی : در ذیل «حاشیه منهج المقال» معرّفی شده است ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « 3صفحه » 2 برگ [ فهرست ملک : 1 / 182 ] .
ص:167
(عربی)
از : محمّد رضا بن محمّد رشید نائینی (قرن 12 ق)
فایدۀ کوتاهی است در یک صفحه ، دربارۀ احوال مفضل بن عمر و معلی بن خنیس و عمر بن حنظله . مؤلف این فایده را در اثنای جُنگی که تنظیم نموده ، درج کرده است .
آغاز : اختلف العلماء فی حال مفضل بن عمر ... وفی حال معلی بن خنیس توثیقه لمدح رایته عن الصادق علیه السلام فی حقه .
نسخه ها :
725 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 1032 ، آغاز : برابر نمونه ، محمّد رضا نائینی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سیزدهم مجموعه ، « 14ر » یک صفحه برگ [ فهرست مجلس : 23 / 326 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
این رساله در حاشیۀ نسخه ای از کتاب من لایحضره الفقیه تحریر شده و در فهرست ، چنین معرّفی شده است : «در حاشیۀ 66 برگ ، تذکرة الرجال شیخ صدوق و سپس در سه برگ فائدة تذکرة الرجال آمده» . گویا نسخه ای از مشیخۀ شیخ صدوق یا ترتیب آن است .
نسخه ها :
726 . مشهد ، گوهر شاد : 146 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1075ق ، در حاشیه من لا یحضره الفقیه تحریر شده است ، 69 برگ [ فهرست گوهر شاد : 1 / 122 و 123 ] .
1 تذکرة المتبحرین
از : یحیی بن حسین بن عشیره یزدی
ص:168
ر . ک : مشایخ الشیعة .
(فارسی)
از : علی بن حیدر علی منعل قمی ، نورالدین (قرن 10 ق)
رسالۀ کوتاهی در شرح حال رجال و بزرگان قم . مؤلف ، اسامی این دانشمندان را از کتب رجالی شیعه مانند الرجال و الفهرست شیخ طوسی ، الرجال کشّی ، نجاشی ، علامۀ حلّی ، ابن داوود و فهرست منتجب الدین استخراج و تنظیم نموده و در رمضان 978 آن را در قم به پایان برده و به شاه طهماسب صفوی تقدیم نموده است .
چاپ : این رساله به چاپ رسیده است .
[ کتاب شناسی آثار مربوط به قم از مدرسی طباطبائی ؛ مصفی المقال : 279 و 280 ؛ فهرست مجلس : 22 / 231 ]
آغاز : حمد بی حد و ثنای بی عد علیمی را که بنی نوع انسان را به ... .
انجام : و ما اتکالی الا علی اللّه ... و توفیق اتمام این تذکره در اوایل شهر رمضان سنه ثمان و سبعین و تسعمائه در مدینة المؤمنین قم روی نمود . تم .
نسخه ها :
727 / 1 . قم ، مرعشی : عکس 270 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 37 برگ [ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 244 ] .
728 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 514 ، عنوان معرّفی :
اسامی مشایخ قم ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 7 - 43پ » 37 برگ ، 27 سطر ، 10*16 [ فهرست مجلس : 22 / 231 ] .
1 تراجم الرجال
از : محمّد بن حسن عاملی مشغری (شیخ حر عاملی)
ر . ک : الرجال .
ص:169
1 ترتیب اختیار معرفة الرجال
از : یوسف بن محمّد حسین عاملی شامی
ر . ک : ترتیب رجال الکشی .
1 ترتیب اختیار معرفة الرجال
از : عنایت اللّه بن شرف الدین علی قهپایی نجفی ، زکی الدین
ر . ک : ترتیب رجال الکشی .
(عربی)
از : محمّد بن محمّد حسین نهاوندی (1270 ق)
مؤلف در حین تدریس کتاب من لا یحضره الفقیه بر شاگردانش ، فهرست اسانید آن را غیر مرتّب دیده ، به گونه ای که استفاده از آن را مشکل یافته است لذا خود تصمیم به مرتّب کردن آن گرفته و در جمادی الثانی 1270 تنظیم و ترتیب آن را به پایان رسانیده است .
[ آشنایی با چند نسخه خطّی : 215 ]
آغاز : حمدله . اما بعد : فیقول العبد محمّد بن محمّد حسین النهاوندی عفی عنهما انی لما حصلت نسخه مغلوطة من کتاب من لا یحضره الفقیه للشیخ الصدوق و قابلتها حین قرائتها علی بعض المحصلین ونحوهم مشیرا الی اختلاف النسخ الی آخرها ، وجدت فهرستها مضطربة غیر مرتب الاسانید بحیث لا یکاد ینتفع بها الّا بعسر شدید ، خلج فی صدری ان ارتبه ترتیبا یسهل علی الناظرین سبیل استخراجها.
نسخه ها :
729 . قم ، سیّد احمد زنجانی : 72 ، نسخ ، محمّد نهاوندی (مؤلف) ، 1270ق [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 215 ] .
ص:170
(عربی)
از : محمّد بدیع بن جلال بن علی (1090 ق)
ترتیبی است از سند روایت های کتاب من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق که تألیف آن در روز دوشنبه 21 صفر 1090 به پایان رسیده است .
نسخه ها :
730 . قم ، سیّد احمد زنجانی : 72 ، نسخ ، محمّد بن محمّد حسین نهاوندی ، 1270ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 215 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
ترتیب دیگری است از سند روایت های کتاب من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق .
نسخه ها :
731 . قم ، سیّد احمد زنجانی : 72 ، محمّد بن محمّد حسین نهاوندی ، 1270ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 2صفحه » 1 برگ [ آشنایی با چند نسخه خطّی : 215 ] .
(عربی)
از : یکی از علمای اصفهان (قرن 14 ق)
در این رساله ، هر دو بخش کتاب خلاصة الأقوال علّامۀ حلّی به ترتیب آغاز نام ها و با رعایت حرف دوم و نام پدران آنها ، در یک بخش تنظیم گردیده تا رجوع به آن آسان باشد . این تألیف در روز دوشنبه ، نوزدهم محرّم 1312 در اصفهان در هشتاد سالگی مؤلف به پایان رسیده است .
آغاز : الحمد للّه... وبعد فانی وجدت الخلاصة فی الرجال من تألیف شیخنا و مولانا العلامة غیر مرتب حق الترتیب .
انجام : قلت و قد وقع الفراغ من ترتیب الخلاصة و تسویدها ... .
ص:171
نسخه ها :
732 . قم ، مرعشی : 9702 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، به خط مؤلف ، دوشنبه 19 محرم 1312ق ، 115 برگ [ فهرست مرعشی : 25 / 65 ] .
(عربی)
از : فخر الدین بن محمّد علی طریحی رماحی نجفی (1087 ق)
ترتیبی است از خلاصة الأقوال علّامۀ حلّی . در فهرست ، هیچ توضیحی دربارۀ خصوصیات آن نیامده است .
نسخه ها :
733 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1075ق [ مجله میراث شهاب :
12 / 93 ] .
1 ترتیب خلاصة الأقوال
از : محمّد بن علی شریف بغدادی
ر . ک : الرواة .
(عربی)
از : یوسف بن محمّد حسین عاملی شامی (982 ق)
ترتیب و تنظیمی است از اختیار معرفة الرجال الکشی . این ترتیب بر طبق طبقات اصحاب حضرت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امامان صورت گرفته و تنظیم آن در سال 981ق پایان یافته است .
[ الذریعة : 4 / 67 ، رقم 281 ]
نسخه ها :
734 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 13062 ، نسخ ، محمّد حسینی ، 1057ق [ فهرست
ص:172
الفبایی آستان قدس : 122 ] .
(عربی)
از : عنایت اللّه بن شرف الدین علی قهپایی نجفی ، زکی الدین (زنده در 1026 ق)
ترتیبی است از کتاب اختیار معرفة الرجال . در این ترتیب ، اسامی راویان به ترتیب حروف تهجّی تنظیم گردیده و اصل روایات و عبارت ها در هر مورد ، مانند اصل کتاب ذکر شده است . مؤلف ، این تنظیم را در هفدهم محرم 1011ق ، به پایان رسانیده است .
[ الذریعة : 4 / 66 ، رقم 280 ؛ مصفی المقال : 343 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... و بعد لما کان کتاب اختیار الرجال المتجزی علی سبعة اجزاء ... الموضوع لذکر الرجال .
انجام : تم ترتیب هذه النسخة الشریفة علی حروف الهجاء المسمیة باختیار الرجال للشیخ الاجل الفاضل الطوسی ... .
نسخه ها :
735 / 1 . تهران ، دانشکده ادبیات : 14 - د ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 86پ - 126پ » 41 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 123 ] .
736 / 2 . قم ، مرعشی : 1798 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمود بن یعقوب موسوی ، 24 شوال 1276ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 713 برگ [ فهرست مرعشی : 5 / 184 ] .
737 / 3 . بابل ، مدرسه صدر : 206 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی مؤلف [ فهرست مدرسه صدر : 141 ] .
738 / 4 . اصفهان ، سیّد محمّد علی روضاتی : 18 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق شکسته ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، برخی از اوراق به خط مؤلف ، 162 برگ ، 21 سطر ، 13*19 [ فهرست کتاب خانه روضاتی : 57 ] .
ص:173
(عربی)
از : محمّد تقی بن ابی المعالی خادم متطبب انصاری (قرن 11 ق)
ترتیبی است از رجال النجاشی . در این ترتیب اسامی رجال بر اساس حروف تهجّی تنظیم گردیده و در پایان ، رجال مشهور به کنیه و لقب ذکر شده اند . مؤلف در آغاز کتاب ، خطبه و مقدمۀ نجاشی را به همان عبارت نقل نموده و تنظیم کتاب را در نیمه شعبان 1006ق به پایان رسانیده است .
[ الذریعة : 4 / 70 ؛ مصفی المقال : 97 ؛ التراث العربی : 2 / 23 ]
آغاز : الحمد للّه علی ما وهب و الصلاة علی الرسول المنتجب و آله و اصحابه الحجب لما کان کتاب الفهرست للشیخ المحقق .
انجام : و قال حدثنا حمید بن زیاد قال سمعت من عمر بن طرخان کتاب ابی یحیی المکفوف .
نسخه ها :
739 / 1 . تهران ، دانشکده ادبیات : حکمت 207 ، نسخ ، محمّد باقر بن علی اکبر حسینی ، ذی حجه 1008ق ، ابو المعالی آنرا با نسخه اصل انصاری و نسخه اصل نجاشی مقابله نموده [ فهرست ادبیات تهران : 2 / 75 ] .
740 / 2 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 92 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد سلمان شریف صفوی اردبیلی ، 26 ربیع الثانی 1024ق ، مصحح و محشی در زمان مؤلف ، 194 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 32 [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 68 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 46 ] .
741 / 3 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 65 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با تملک صالح بن عبد الکریم بحرانی 1065ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 442 ] .
742 / 4 . قم ، مرعشی : 7838 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، شیخ حسن قزوینی ، بدون تاریخ کتابت ، 169 برگ [ فهرست مرعشی : 20 / 186 ] .
743 / 5 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 13274 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 122 ] .
ص:174
(عربی)
از : عنایت اللّه بن شرف الدین علی قهپایی نجفی ، زکی الدین (1127 ق)
ترتیبی است از کتاب الفهرست شیخ طوسی . در این ترتیب ، اسامی رجال به ترتیب الفبایی تنظیم شده است . مؤلف در هنگام تألیف مجمع الرجال ، در سال 1016ق ، این ترتیب را درآن کتاب ، درج نموده است .
[ الذریعة : 4 / 66 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... وبعد لما کان کتاب فهرست رجال الشیعة الاصیل فی هذا الفن غیر مرتب اسامیه فی کل باب.
انجام : فی دار السلطنة اصفهان صینت عن کل الحدثان بحفظ الرحیم الرحمان .
نسخه ها :
744 . تهران ، ملک : 3473 ، نستعلیق ، عنایت اللّه بن شرف الدین علی قهپایی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 85 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی :
عکس 353 [ فهرست ملک : 1 / 99 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 411 ] .
(عربی)
از : هاشم بن سلیمان بن اسماعیل بن عبد الجواد حسینی کتکانی بحرانی ، سیّد (1107 ق)
مؤلف در این رساله ، مشیخۀ کتاب من لا یحضره الفقیه را با حذف مجاهیل ، به ترتیب حروف تهجّی نام رجال ، تنظیم نموده و در پایان ، چند فصل کوتاه در فواید رجالی و بعضی مطالب مربوط به درایه ، آورده است .
[ الذریعة : 4 / 217 با عنوان «تعریف رجال من لا یحضره الفقیه» ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد فهذه الاوراق مشتملة علی الجم من رجال الشیخ الاقدم و الامام المعظم.
انجام : و هذا یکون مقطوع الاوّل و الوسط و الاخیر .
ص:175
نسخه ها :
745 . قم ، مرعشی : 5040 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، سلیمان بن محمود بحرانی ، سه شنبه 8 شوال 1076ق [ فهرست مرعشی : 13 / 236 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
در این رساله ، مشیخۀ کتاب من لا یحضره الفقیه به ترتیب الفبایی تنظیم شده است . مؤلف ، نام رجال را به شنگرف در متن آورده و توضیحات رجالی را در حاشیه و به طور مختصر ذکر نموده است .
آغاز : باب الالف ابان بن تغلب ثقة جلیل فی الطریق ضعف لجهالة صاحب الکلل و اشتراک ابی ایوب .
انجام : و یونس بن یعقوب ثقة جلیل و المصنف قال انه و اخوه فطحی و الحق الاعتماد علیه و الطریق الیه حسن بابن مسکین .
نسخه ها :
746 . قم ، مرعشی : 5853 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ و نستعلیق ، به خط مؤلف / احتمالا ، بدون تاریخ کتابت ، 22 برگ [ فهرست مرعشی : 15 / 235 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
رسالۀ کوتاهی است در ترتیب مشیخۀ کتاب من لا یحضره الفقیه . در فهرست کتاب خانۀ فیضیه ، مؤلف رساله بر اساس یادداشتی که در اوّل نسخه آمده ، صفی سپهری احتمال داده شده است . این رساله در پایان نسخه ای از کتاب من لا یحضره الفقیه تحریر شده که دارای حواشی ملّا مراد تفرشی (صاحب التعلیقة السجادیة) بوده و احتمالاً این رساله نیز از آثار همین تفرشی است .
[ مصفی المقال : 453 ]
ص:176
آغاز : باب الالف ، اسماعیل بن جابر ثقة طریقه صحیح علی .
نسخه ها :
747 . قم ، مدرسه فیضیه : 398 ، عنوان معرّفی : رجال من لا یحضره الفقیه ، آغاز : برابر نمونه ، حسین قلی ، 1083ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه :
2 / 11 ] .
(عربی)
از : محمّد مؤمن بن عبد الرضا موسوی بفرویی یزدی خطیب (زنده در 1060 ق)
ترتیبی الفبایی است از مشیخۀ شیخ صدوق که در پایان کتاب من لا یحضره الفقیه ، ذکر نموده است .
نسخه ها :
748 . قم ، قائنی : 294 ، عنوان معرّفی : مشیخه من لا یحضره الفقیه ، محمّد مؤمن بن عبد الرضا موسوی بفروئی یزدی (مؤلف) ، 1060ق [ مجله تراثنا : 52 / 123 ] .
(عربی)
از : حسن بن زین الدین عاملی ، ابو منصور (صاحب معالم) (1011 ق)
رسالۀ کوتاهی است در ترتیب مشیخۀ شیخ صدوق که در پایان کتاب من لایحضره الفقیه آورده است . این ترتیب در ماه رمضان سال 982 به پایان رسیده است .
[ الذریعة : 4 / 68 ؛ التراث العربی : 2 / 24 ؛ مصفی المقال : 124 ]
آغاز : باب الالف و ما کان فیه عن ابان بن تغلب فقد رویته عن ابی رضی اللّه عنه عن سعد بن عبداللّه عن یعقوب .
انجام : قضایا امیر المؤمنین علیه السلام المتفرقه ... و الحمد للّه رب العالمین ...
کتب ذلک بیده العبد حسن بن زین الدین ... .
ص:177
نسخه ها :
749 / 1 . خوی ، مدرسه نمازی : 124 ، نسخ ، احمد بن علی بکیسیتی عاملی ، 1097ق ، به ضمیمۀ من لا یحضره الفقیه ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مدرسه نمازی :
1 / 71 ] .
750 / 2 . قم ، گلپایگانی : 46 / 2 / 226 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق، با حواشی از « م د »، رسالۀ اوّل مجموعه، « 1پ - 15پ » 15 برگ ، 23 سطر، 18/5*24/5 [ فهرست گلپایگانی، رایانه ای؛ فهرست گلپایگانی ، جدید :
مخطوط ] .
751 / 3 . مشهد ، مدرسه نواب : 61 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، به ضمیمۀ من لا یحضره الفقیه [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 498 ] .
752 / 4 . مشهد ، مدرسه فاضلیه : 70 ، عنوان معرّفی : رسالۀ در معرفت طرق احادیث فقیه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ضمن الفقیه [ فهرست مدرسه فاضلیه : 81 ] .
753 / 5 . قم ، گلپایگانی : 141 / 32 / 6441 ، آغاز : قال الشیخ حسن ولد الشهید الثانی قدس روحیهما و نور ضریحهما بحمد و آله الحمد اللّه رب العالمین و الصلوة علی خیرته من خلقه محمّد و آله اجمعین و بعد فلما کانت معرفة الطرق من کتاب من لا یحضره الفقیه ... الالف : ابراهیم بن ابی محمّد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده ، این نسخه از روی خط مؤلف نقل شده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 263پ - 265ر » برگ ، 19 سطر ، 20*29 [ فهرست گلپایگانی ، جدید : مخطوط ] .
754 / 6 . مشهد ، مدرسه نواب : 61 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 485 ] .
(عربی)
از : محمّد بن حسن عاملی مشغری (شیخ حر عاملی) (1104 ق)
مؤلف در این رساله مشیخۀ کتاب من لایحضره الفقیه را به ترتیب الفبایی تنظیم کرده و پس از هر نام ، شمارۀ حدیث و بابی را که نام راوی در آن آمده ،
ص:178
ذکر نموده است .
آغاز : الحمد للّه علی افضاله و الصلوة و السلام علی محمّد و آله و بعد ... لما کان تحصیل السند المطلوب من اسانید کتاب من لایحضره الفقیه لا یخلو من عسور .
انجام : هو داود به علی . و بهذا ختمنا الرسالة و الحمد للّه وحده و الصلاة علی خاتم الرسالة .
نسخه ها :
755 / 1 . تهران ، ملک : 3563 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد بن تاج الدین جزایری مشهدی ، 12 شعبان 1119ق ، در فهرست نام دیگر این رسالۀ اجازه شیخ حر به میرزا محمّد صالح رضوی ذکر شده که اشتباه است و این اشتباه بدلیل آن بوده که شیخ حر اغلب کتابهای خود را با عبارت : «الحمد للّه علی افضاله و الصلاة و السلام علی محمّد وآله» شروع میکند و به جهت یکی بودن آغاز این دو رسالۀ ، اشتباه رخ داده است ، 28 برگ ، 14*19 [ فهرست ملک : 6 / 491 ] .
756 / 2 . بابل ، مدرسه صدر : 58 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، بضمیمۀ من لایحضره الفقیه ، رسالۀ دوم مجموعه ، 21 سطر ، 32*22 [ فهرست مدرسه صدر : 50 ] .
(عربی)
از : محمّد بن حسن بن هلال بحرانی (1127 ق)
مؤلف در این رساله ، مشیخۀ شیخ صدوق را که در پایان کتاب من لایحضره الفقیه ذکر نموده ، به ترتیب حروف تهجّی تنظیم نموده و ترتیب آن را در سال 1116ق ، در بهبهان به پایان رسانیده است .
آغاز : بحمدک یا من لایحیط بجمیع نعمه ... اما بعد فیقول افقر العباد.
نسخه ها :
757 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 5947 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد بن حسن بحرانی (مؤلف) ، 1116ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مجلس : 17 / 333 ] .
ص:179
(عربی)
از : محمّد بن علی حسینی استرآبادی (1028 ق)
ترتیبی است از مشیخۀ شیخ صدوق که در پایان کتاب من لا یحضره الفقیه خود آورده است . در این رساله ، این مشیخه به صورت الفبایی مرتّب شده است .
آغاز : هذا اسانید کتاب من لایحضره الفقیه مرتبة علی حروف المعجم .
نسخه ها :
758 / 1 . چالوس ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 475 ، آغاز : بسمله و ما کان فیه عن ابان بن تغلب فقد رویته عن ابی رضی اللّه عنه ، نسخ جلی ، محمّد باقر بن محمّد بن خواجه علی ، 2 صفر 1038ق ، تصحیح و مقابله شده است ، رسالۀ دوم مجموعه ، 31 برگ ، 13*20 سم [ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) ] .
759 / 2 . تهران ، معارف : 52 ، عنوان معرّفی : اسانید کتاب من لایحضره الفقیه ، آغاز :
برابر نمونه ، نسخ ، حسین بن شهاب الدین کرکی ، 1041ق ، ضمن من لایحضره الفقیه [ فهرست معارف : 1 / 72 ] .
760 / 3 . تهران ، ملک : 802 ، عنوان معرّفی : مشیخه کتاب من لا یحضره الفقیه از میرزا محمّد اسد آبادی ، شکسته نستعلیق ، عبد الخالق بن عبد الرحیم ، شعبان 1243ق ، اصفهان ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 35پ - 51پ » 17 برگ ، 15 سطر ، 15*20 [ فهرست ملک : 5 / 181 ] .
761 / 4 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 6 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، به ضمیمۀ استقصاء الاعتبار [ میراث اسلامی ایران : 1 / 423 ] .
762 / 5 . اصفهان ، عمومی اصفهان : 2917 ، عنوان معرّفی : رسالۀ در مشیخه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، ضمن من لایحضره الفقیه ، « ص836 - 857 » 11 برگ [ فهرست کتاب خانه عمومی اصفهان : 1 / 316 ] .
ص:180
1 ترتیب مشیخة من لایحضره الفقیه
از : محمّد حسین بن علی اصغر قاضی طباطبایی تبریزی ، سید
ر . ک : المشیخة المرتبة .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ اوّل از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 147 ؛ التراث العربی : 2 / 24 ]
آغاز : الحمد للّه الذی لو حمدته دوام خلود ربوبیته بکل شعرة فی کل طرفة عین بحمد الخلائق .
انجام : و یکون مقصوده علیه السلام لا تقل عند من لیس له اهلیة ذلک و قوله اشهد انه عنا هم عند غیرهم .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رساله ای است مختصر در تحقیق حال ابراهیم بن هاشم که مؤلف رساله مفصّلی در شرح حال او داشته است .
[ الذریعة : 4 / 147 ]
آغاز : بعد حمد اللّه المرشد للصواب و الصلاة علی الحایز بکمال الفضیلة فی کل باب و آله و اصحابه خیر.
انجام : فیما اذا کانت روایة ثقت الاسلام عن حماد بواسطین و یکون الواسطة الثانیه .
ص:181
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
شرح حالی است از ابراهیم بن هاشم قمی در دو بحث : 1 - در احوال وی 2 - در اموری که توجه به آن حایز اهمیت است و در آخر نیز تعلیقاتی مهم بر آن افزوده است . مؤلف رساله ای مختصر در این موضوع نگاشته بود که در رساله حاضر به تفصیل از آن سخن گفته است . رسالۀ نهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است . [ الذریعة : 4 / 147 ؛ التراث العربی : 2 / 25 ]
آغاز : الحمد للّه المأبد مملکته بالخلود و الدوام و الممتنع سلطنته بغیر جنود و لا اعوان و علی اکمل انبیائه .
انجام : و منه یظهر ان الاتکال علی النقل لا سیما فی هذا المقام بمعزل عن الاعتبار و للّه الحمد و الشکر فی کل حال .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
ششمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد تکرر و تکثر .
1 ترجمة أبی بصیر
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام
ر . ک : إرشاد الخبیر البصیر إلی تحقیق الحال فی أبی بصیر .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
یازدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه کلمات فی ابی بکر الحضرمی فنقول ان اسمه عبداللّه .
ص:182
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
دوازدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد روی الکلینی عن ابی داود.
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
سیزدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
پانزدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد تکرر روایة الکلینی رحمه اللّه عن احمد بن محمّد .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ چهارم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 152 ]
آغاز : الحمد للّه الذی فضل مداد العلماء علی دماء الشهداء.
انجام : فانصرف محمّد بن الحنفیة و هو یتولی علی بن الحسین (علیه السلام) .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ پنجم از الرسائل الرجالیة مؤلف است . [ الذریعة : 4 / 152 ]
آغاز : حمد المنعم المفضال و الصلاة علی سیّد البریة .
ص:183
انجام : علی ان الکشی اعتقد ان الحدیث المذکور مما وضعه احمد بن محمّد غیر ظاهر .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
تحقیق کوتاهی است دربارۀ اسحاق بن عمّار و احادیثی که وی روایت نموده است . این رساله ، غیر از رسالۀ حجة الاسلام شفتی است که در این موضوع نگاشته ودر ضمن الرسائل الرجالیة وی به چاپ رسیده است .
آغاز : الحمد للّه و سلام علی عباده الذین اصطفی محمّد وآله سادات الوری و بعد اعلم ایدک اللّه تعالی وایانا ان اسحق بن عمار اثنان و المذکور فی کش و ق.
انجام : و بالاصل الامام کما فی ترجمة ابی حامد و بعض الاصحاب .
نسخه ها :
763 . قم ، گلپایگانی : 113 / 4 / 643 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 119پ - 121پ » 3 برگ ، 25 سطر [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 1 / 272 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ ششم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : الحمد للّه المنقذ عباده من الجهالة و وفق لاصابة الحق من طلبه .
انجام : و اما علی بن حیان و جعفر بن حیان فلان شیخ الطائفة اوردهما فی اصحابه و الحمد للّه رب العالمین .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ هفتم از الرسائل الرجالیة مؤلف است . [ الذریعة : 4 / 155 ]
آغاز : بسمله و منه الاعانة للفوز بجنات النعیم.
ص:184
انجام : و محمّد بن احمد السنانی رضی اللّه عنهم عن محمّد بن یعقوب الکلینی .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
چهاردهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
شانزدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد تکثر روایة الکلینی عن الحسین بن محمّد.
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
هفدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه کلمات فی حفص بن غیاث.
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
هیجدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه رسالة فی باب حماد بن عثمان فنقول قال النجاشی.
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ هشتم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 156 ؛ التراث العربی : 2 / 29 ]
ص:185
آغاز : الحمد للّه رب العالمین حمدا کثیرا فوق حمد الحامدین و الصلاة و السلام علی اکمل الخلایق اجمعین.
انجام : فالظاهر هو ان الستین او السبعین فی کلامه علیه السلام محمول علی المثال.
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ نهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 157 ؛ التراث العربی : 2 / 30 ]
آغاز : الحمد للّه المتفرد المقدم و الکمال المتقدس جماله عن مضاهاة الاشباه و الامثال .
انجام : اذ المعروف بین علماء الشیعه انه لیس لمولانا ابی محمّد الحسن علیه السلام ولد غیر مولانا الصاحب .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ دهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 158 ؛ التراث العربی : 2 / 30 ]
آغاز : شهاب بن عبد ربه فاختلف العلماء فی شأنه فقیل ان حدیثه معدود فی الحسان و هو مختار شیخنا الشهید الثانی.
انجام : و قوله اشهد انه عناهم عند غیر هم ، تمت الرسالة .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ یازدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 159 ؛ التراث العربی : 2 / 31 ]
ص:186
آغاز : هذه مقالة فی حال عبد الحمید ... فنقول اما عبد الحمید فالظاهر انه ثقة ، وثّقه العلامة و ابن داود .
انجام : عن محمّد بن عبدالحمید عن سیف بن عمیرة عن منصور بن حازم الاسدی الکوفی .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
نوزدهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : فهذه مقالة فی باب عبداللّه بن محمّد حیث انه قد اتفق .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیستمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه الکلمات فی علی بن الحکم فنقول .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و یکمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه کلمات فی علی بن السندی فنقول .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و دومین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد اکثر الکلینی فی الروایة عن علی بن محمّد کما فیما رواه .
ص:187
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ سیزدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 161 ؛ التراث العربی : 2 / 31 ]
آغاز : بعد حمد الفیاض العلام و الصلاة علی سیّد الرسل و اشرف الانام و آله الامجد الافاخم العظام .
انجام : یکون شهادته مستندة الی حظه اذا کان معه عدل و یکون المدعی ایضا عادلا.
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و چهارمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : بسمله و منه سبحانه الاستغاثة للتتمیم فهذه کلمات فی روایات .
(عربی)
از : محمّد بن صالح موسوی نجفی عاملی ، سیّد صدر الدین (1263 ق)
رسالۀ کوتاهی است در شرح حال راوی مشهور ، محمّد بن ابی عمیر . مؤلف در این رساله ، ضمن شرح حال وی ، وثاقت و عدالت وی را در نقل روایات ، اثبات نموده است .
آغاز : محمّد بن ابی عمیر ضا ست جش یکنی ابا احمد و اسم ابی عمیر زیاد مولی الازد ... ابی عمیر زیاد بن عیسی ابو احمد الازدی من مولی الملهب بن ابی صفره .
انجام : ان یکون حصل ذلک الاجماع کما حصله کثیر او اعتمد فی الاحتجاج علی ما نقله ... علی ذلک الاجماع البتة ... .
نسخه ها :
764 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمّد : 202 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، غلام رضا بن محمّد علی آرانی ، قرن 13ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 150ر - 155پ » 6 برگ ، 22 سطر ، 15*21سم [ فهرست امامزاده هلال ] .
ص:188
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ پانزدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : یقول المفتقر الی عفو ربه الغافر ... قد تکرر و کثر فی الاسانید .
انجام : فما صدر من اعاظم علمائنا من الحکم بصحة الحدیث المذکور لیس علی ما ینبغی .
(عربی)
از : محمّد بن حسین عاملی ، بهاء الدین (شیخ بهایی) (1030 ق)
رسالۀ کوتاهی است مشتمل بر چند فصل در شرح حال محمّد بن اسماعیل که در آغاز برخی سند روایت های الکافی وارد شده است . شیخ بهایی در این رساله بیان نموده که محمّد بن اسماعیل ، نام مشترک هفت راوی است و شخص مورد نظر در سند روایات الکافی ، محمّد بن اسماعیل برمکی است .
[ الذریعة : 4 / 163 ، رقم 804 ]
آغاز : هذه فصول املیتها علی سبیل الاستعجال یتلعق بتنقیح حال بعض الرجال و باللّه التوفیق قد اشتهر الاشکال فی محمّد بن اسماعیل الذی یروی عنه الکلینی بغیر واسطة .
نسخه ها :
765 / 1 . عراق * ، نجف ، مصطفی تستری نجفی : بدون شماره ، آغاز : برابر نمونه ، شیخ حسین بن مطر جزایری ، 19 ربیع الاوّل 1052ق [ الذریعة : 4 / 163 ] .
766 / 2 . تبریز ، سیّد محمّد رضا تبریزی : بدون شماره ، نسخ ، سیّد محمّد علی بن محمّد بن عبد اللّه موسوی لاریجانی شاه آبادی اصفهانی ، 1241ق ، نجف [ الذریعة : 4 / 163 ] .
767 / 3 . قم ، آستان معصومیه(س) : 639 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه [ فهرست آستان معصومیه(س) : 2 / 274 ] .
ص:189
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد اکمل (وحید بهبهانی) (1206 ق)
در فهرست ، هیچ توضیحی دربارۀ آن داده نشده است .
نسخه ها :
768 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، جمعه ربیع الثانی 1240ق ، رسالۀ نهم مجموعه [ دلیل المخطوطات : 147 ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ شانزدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 162 ؛ التراث العربی : 2 / 33 ]
آغاز : الحمد للّه الذی انشأ السماوات و الارضین و جعلها و ما فیها مسالک لاهتداء المهتدین .
انجام : کما عرفت مما فصلنا فالحمد للّه العزیز الغفار و صلاته علی سیدنا محمّد المختار و آله و عترته الامجد الاطهار .
1 ترجمة محمّد بن اسماعیل ، ابن بزیع
از : حسن بن هادی صدر کاظمینی ، سید ، ابو محمّد
ر . ک : البیان البدیع فی ابن بزیع .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و پنجمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد تکرر روایة الکلینی عن محمّد بن الحسن .
ص:190
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ هفدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 164 ؛ التراث العربی : 2 / 33 ]
آغاز : بعد حمد اللّه المنعم بکل الآلاء و الصلاة علی من التجأ الیه قاطبة البریة حتی الانبیاء .
انجام : فحدیثه معدود فی الصحاح و هو مختار المحققین من المتأخرین ایضا .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و ششمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : فهذه رسالة فی محمّد بن زیاد فنقول انه قد تکثر وقوع .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ هجدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است.
[ الذریعة : 4 / 164 ؛ التراث العربی : 2 / 34 ]
آغاز : الحمد للّه الذی جعل منازل الرجال علی قدر روایتهم عن النبی و آله الائمة الاطهار .
انجام : توفی یوم الثلاثاء لست خلون من ذی الحجة سنة عشرین و مائتین .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و هفتمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه رسالة فی تحقیق حال محمّد بن سنان فنقول .
ص:191
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
شفتی در رسالۀ یازدهم الرسائل الرجالیة خود ، که دربارۀ عبد الحمید بن سالم عطار تحقیق نموده ، شرح حال پسرش محمّد بن عبد الحمید را نیز افزوده که در برخی نسخه ها جداگانه تحریر شده است .
[ التراث العربی : 2 / 31 ]
آغاز : و اما بعد محمّد بن عبدالحمید ففی محمّد بن عبدالحمید بن سالم العطار ابو جعفر روی عبدالحمید عن ابی الحسن موسی علیه السلام .
انجام : عن محمّد بن عبدالحمید عن سیف بن عمیرة عن منصور بن حازم الاسدی الکوفی.
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و سومین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : فقد تکرر روایة الکلینی عن محمّد بن ابی عبداللّه کما فیما رواه .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ نوزدهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
[ الذریعة : 4 / 165 ؛ التراث العربی : 2 / 34 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... لما اختلفت مقالة العلماء فی محمّد بن عیسی الیقطین ای محمّد بن عیسی بن عبید بن یقطین .
انجام : لا تعجل له اسماء من عندک فتکون من الظالمین جعلنا اللّه و ایاک من الذین یخشون ربهم بالغیب و هم من الساعة مشفقون .
ص:192
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و هشتمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : قد تکرر روایة محمّد بن الفضیل عن ابی الصباح .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ بیستم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... قد اکثر شیخنا الصدوق الروایة فی الفقیه .
انجام : کما ان الظاهر ان تضعیف الخلاصة مبنی علی کلامه فی اصحاب مولانا الجواد (علیه السلام) .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
بیست و نهمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : فهذه کلمات فی محمّد بن قیس انه قد عنون .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
رسالۀ سی ام از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : فقد اختلفت الکلمات بالصراحة او الظهور .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ بیست و یکم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
ص:193
آغاز : الحمد للّه الخالق للارضین و السماوات .
انجام : لکنه غیر ملائم لقوله فی اوّل الکتاب ، الجزء الاوّل من الکتاب فی ذکر الممدوحین و من لم یضعفهم لاصحاب فیما علمته .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد تقی موسوی شفتی اصفهانی، حجة الاسلام (1260 ق)
رسالۀ چهاردهم از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : الحمد للّه المعین لمن استعانه فی کل شدة و صعاب .
انجام : مع ان العلامة فی الخلاصة لم یتعرض لحال طریقه الی الحسین بن زید اصلا .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
پنجمین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فهذه رسالة فی باب النجاشی فنقول انه یتأتی الکلام تارة .
(فارسی)
از : ابو الحسن حسینی یزدی (قرن 13 ق)
مترجم به دستور شاهزاده محمّد ولی میرزا ، کتاب تلخیص المقال استرآبادی (1028 ق)، مشهور به رجال الوسیط را به فارسی ترجمه نموده و در دهۀ اوّل صفر 1239 از ترجمۀ آن فارغ شده است . او همچنین در بعضی موارد ، مطالبی را با عنوان «مترجم می گوید» ، افزوده است . مؤلف این اثر ، احتمالاً همان ابو الحسن بافقی است که شرح حالش در الکرام البررة (ج1 ، ص34) و مصفّی المقال (ص27و28) آمده است .
آغاز : فهرست مجموعه کلام حمد ملک علامی است که نعمای بی منتهایش بر کبیر و صغیر رجال متواتر و خلاصه زبده مرام .
ص:194
انجام : در سال نهصد و هشتاد و هشت در حالتی که حمد کننده و صلوات گوینده و استغفار کننده و فارغ شد مترجم در عشر اوّل .
نسخه ها :
769 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2097 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، ابو الحسن حسینی یزدی (مؤلف) / احتمالا ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، 360 برگ ، 21 سطر ، 5 / 18*5 / 28 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
(فارسی)
از : محمّد باقر بن محمّد حسین تبریزی (قرن 12 ق)
ترجمۀ تحت اللفظی فارسی است از خلاصة الأقوال علامۀ حلّی (726 ق) که برای یکی از شاهان صفوی (گویا شاه سلطان حسین صفوی) صورت گرفته و در روز شنبه ، پانزدهم ذی حجۀ 1129 پایان پذیرفته است . این ترجمه مانند اصل کتاب در دو قسم تدوین شده است .
آغاز قسم دوم : این قسم دویم است از کتاب ما که نامیده شده است به خلاصة الأقوال و این قسم مخصوص است بذکر ضعفاء و ذکر آنکه رد قول او می نماییم .
انجام : در حدیث ایشان دارم و الحمد للّه رب العالمین واین آخر کلام مصنف بود .
صلی اللّه علی محمّد و آله الطیبین .
نسخه ها :
770 / 1 . قم ، مرعشی : 7423 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز : عمل بروایت او می کنیم ابراهیم پسر ابی محمّد خراسانی عرب غیر خالص ، انجام : و بحمد اللّه و حسن توفیقه که توفیق رفیق و شامل حال و به یمن عنایت و برکت انفاس نواب فلک ... ، نستعلیق ، محمّد باقر بن محمّد حسین تبریزی (مؤلف) ، شنبه 15 ذی حجه 1129ق ، چند برگ اوّل نسخ و از کاتبی دیگر ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 157ر - 261پ » 105 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 234 ] .
771 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 5955 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز : بوده اند باو و دزدان و قطاع طریق هر گاه متوجه میشدند تاخت و تاراج ... این قسم دوم است از کتاب ما که نامیده شده است ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1290ق ،
ص:195
در صحافی قسم اوّل پس از قسم دوم قرار گرفته است ، در فهرست مجلس این نسخه به خط مترجم و تاریخ تحریر آن سال 1290ق ذکر شده است ولی در نسخه مرعشی که آن هم به خط مترجم معرّفی شده تاریخ پایان ترجمه سال 1129ق ذکر شده و بنابراین نسخه مجلس نمی تواند به خط مترجم باشد ، 424 برگ ، 17 سطر ، 17*28 [ فهرست مجلس : 17 / 339 ] .
1 ترجمۀ رجال وسیط
از : ابو الحسن حسینی یزدی
ر . ک : ترجمۀ تلخیص المقال .
(فارسی)
از : مؤلف ناشناخته
ترجمۀ فارسی بخشی از کتاب نقد الرجال سیّد مصطفی تفرشی است . در این ترجمۀ ناتمام، تمام باب الهمزه و یک برگ از باب الباء به فارسی ترجمه شده است .
آغاز : باب الهمزة آدم بن اسحق بن آدم بن عبد اللّه بن سعد اشعری جش گفته ثقه است .
انجام : و کیف یرشد من اصابته الدعوة و اللّه اعلم بحقیقة الحال ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او اخطانا .
نسخه ها :
772 . تهران ، ملی تهران : 2355 ، نسخ ، رشید بن غیاث الدین ، 1041ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1ر - 16پ » 16 برگ [ فهرست ملی تهران : 12 / 107 ] .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
سومین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : امّا بعد فهذه کلمات فی تزکیة الرواة من اهل الرجال قد اختلف فیها جماعة من علمائنا الابدال .
ص:196
(عربی)
از : محمّد بن حسن عاملی (پسر صاحب معالم) (1030 ق)
رسالۀ مختصری است در بیان این که آیا در صحت سند روایت ، به تزکیۀ عدل واحد می توان اکتفا کرد یا نه . مؤلف ، این رساله را پس از تألیف شرح الاستبصار ، موسوم به استقصاء الاعتبار ، نگاشته است .
[ مصفی المقال : 401 ]
آغاز : الحمد للّه الذی جعل الکائنات علی وجوده اعدل شاهد .
انجام : الثامن ظن بعض مشایخنا جهالة حال ابن الغضائری بناء علی انه احمد کما هو الظاهر و ذکرنا وجهه فی الشرح .
نسخه ها :
773 / 1 . قم ، مدرسه فیضیه : 18 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب، قرن 11ق، این نسخه ضمیمۀ جلد اوّل استقصاء الاعتبار است [ فهرست مدرسه فیضیه:
44/1 ] .
774 / 2 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3148 ، عنوان معرّفی : مقدمة استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، سیّد محمّد بن زین العابدین موسوی خوانساری ، سه شنبه 22 ذی قعده 1268ق ، 16 برگ ، 15 سطر [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
(عربی)
از : ابو المعالی بن محمّد ابراهیم کلباسی (1315 ق)
اولین رساله از الرسائل الرجالیة مؤلف است .
آغاز : و بعد فقد تکثر فی الغایة و علی وجه الکمال اللفظة ثقة .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد اکمل (وحید بهبهانی) (1206 ق)
حاشیه مهم و معروفی است بر منهج المقال میرزا محمّد استرآبادی ، با عناوین
ص:197
«قوله - قوله» . این تعلیقه ، دیباچه ای دارد مشتمل بر پنج فایده که الفوائد الرجالیة نامیده می شود و در برخی نسخه ها جداگانه تحریر شده است و عنوان فوائد آن چنین است : 1 . فی الحاجة الی علم الرجال ؛ 2 . طائفة من المصطلحات المتداولة ؛ 3 . جرح و تعدیل بعض العلماء ؛ 4 . مصطلحات المؤلف فی کتابه ؛ 5 . طریق ملاحظة الرجال .
شیخ علی خاقانی ، شرح مفصّلی بر فواید پنجگانۀ آغاز این کتاب نوشته که با عنوان رجال الخاقانی به چاپ رسیده است .
چاپ : تهران : 1306ق ، سنگی ، رحلی به ضمیمۀ منهج المقال ؛ همچنین به همراه رجال الخاقانی (که شرح فواید پنجگانۀ وحید بهبهانی است) در 72 صفحه از سوی انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم در سال 1404ق به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 4 / 223 و 16 / 336 ؛ مشار عربی : 196 و 929 ؛ التراث العربی : 2 / 62 ؛ مصفی المقال: 86 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... و بعد یقول الاقل الاذل محمّد باقر بن محمّد اکمل انی لما نبهت بفکری الفاتر علی تحقیقات فی الرجال و عثرت بتتبعی القاصر علی افادات من العلماء العظام و الاقوال.
انجام : علی ما سنشیر الیه فی اواخر الکتاب ... فنسأل اللّه ... بظهور من یملأ الارض عدلا بعد ما ملئت جورا تمت .
نسخه ها :
775 / 1 . تبریز ، ثقة الاسلام تبریزی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، 1174ق ، از روی نسخه مؤلف [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 523 ] .
776 / 2 . همدان ، مدرسه غرب : 10162 ، ابو طالب رضوی همدانی ، 1184ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « ص38 - 320 » 142 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 438 ] .
777 / 3 . تهران ، ملی تهران : 3519 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، محمّد حسن بن محمّد معصوم قزوینی ، 1190ق ، با تصحیح در حاشیه ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 93پ - 109پ » 17 برگ ، 23 سطر ، 16*21 [ فهرست ملی تهران : 16 / 36 ] .
778 / 4 . همدان ، مدرسه غرب : 4812 ، نسخ ، ملا محمّد مجتهد خویی ، 1190ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « ص22 - 102 » 41 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 417 ] .
ص:198
779 / 5 . تهران ، حسین مفتاح : 162 ، نسخ و نستعلیق ، محمّد حسن بن محمّد معصوم قزوینی ، 1190ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 225 ] .
780 / 6 . یزد ، وزیری : 2113 ، عنوان معرّفی : حاشیه بر رجال میرزا محمّد استر آبادی ، آغاز : الحمد للّه الذی مقال الرجال وجیزة من ذکر نعمائه ... ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1197ق ، این نسخه شامل مقدمه مؤلف (فوائد پنجگانه) و تعلیقات است و در فهرست به عنوان دو رسالۀ مستقل بدین نامها معرّفی شده است : 1 - حاشیه بر رجال میرزا محمّد استرآبادی 2 - حاشیۀ منهج المقال ، 96 برگ ، 28 سطر ، 14*20 [ فهرست کتاب خانه وزیری : 4 / 1170 ] .
781 / 7 . تهران ، دانشگاه تهران : 6844 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 138 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 379 ] .
782 / 8 . قم ، گلپایگانی : 178 / 34 ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 46 برگ [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ] .
783 / 9 . تهران ، دانشکده الهیات : 193د ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1ر - 23ر » 23 برگ [ فهرست الهیات تهران :
1 / 258 و 553 ] .
784 / 10 . تهران ، حسین مفتاح : 244 ، عنوان معرفی : الفوائد الرجالیة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 230 ] .
785 / 11 . ری ، آستان عبد العظیم : 144 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 3 / 464 ] .
786 / 12 . یزد ، حسن محمود آبادی : بدون شماره ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 4 / 451 ] .
787 / 13 . تهران ، دانشکده الهیات : 385د ، نستعلیق ، عبد الغنی بن عبد الصمد ، 1200ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، « 104ر - 120ر » 17 برگ [ فهرست الهیات تهران :
1 / 291 ] .
788 / 14 . تهران ، دانشگاه تهران : 7698 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1208ق ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، « 110پ - 139پ » 20 برگ [ فهرست دانشگاه تهران :
16 / 676 ] .
ص:199
789 / 15 . تهران ، مدرسه مروی : 642 ، محمّد صادق بن محمّد حسین ، 1209ق یا 1290ق [ فهرست مدرسه مروی : 89 ] .
790 / 16 . قم ، مدرسه فیضیه : 1293 ، نستعلیق ، سیّد محمّد بن میر علی محمّد کزازی ، 1210 ، 161 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 45 ] .
791 / 17 . قم ، مسجد اعظم : 1822 ، فقط شامل مقدمه است ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1211ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، « 185پ - 195ر » 11 برگ ، 27 سطر ، 15*21سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 525 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
792 / 18 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2129 ، عنوان معرّفی : الفوائد الرجالیة ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : بل رفع الی الملکوت و ادعوا معاتبه امواتهم ، نسخ ، محمّد باقر بن محمّد سمیع خراسانی ، پنجشنبه 7 جمادی الاوّل 1213ق ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، « 222پ - 243پ » 21 برگ ، 21 سطر ، 14*21 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
793 / 19 . تهران ، حسن علی معاون الدوله غفاری : 118 ، بدون نام کاتب ، 1215 ، رسالۀ اوّل مجموعه [ مجله نور علم : 16 / 116 ] .
794 / 20 . آران و بیدگل ، امامزاده هلال بن محمّد : 166 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، غلام رضا بن محمّد علی آرانی ، دوشنبه 6 ذی حجه 1218ق ، تحشیه فراوانی از ملا غلامرضا آرانی در هامش صفحات آمده است ، 195 برگ ، 23 سطر ، 15*21 [ مجله وقف میراث جاویدان : 3 / 59 ؛ فهرست امامزاده هلال ] .
795 / 21 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 8156 ، نسخ ، محمّد شریف ، 1221 [ فهرست الفبایی آستان قدس : 131 ] .
796 / 22 . قم ، مسجد اعظم : 1821 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، امیر محمّد قاسم بن محمّد کاظم ، پنجشنبه محرم 1222ق ، 151 برگ ، 22 سطر ، 15*22سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 88 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
797 / 23 . تهران ، سپهسالار : 7345 ، نسخ ، شکر اللّه ، 1223ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 2پ - 154ر » 153 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 454 ] .
798 / 24 . قم ، مدرسه فیضیه : 1538 ، نسخ ، احمد نجل علی بن کتان نجفی ، 1225ق ، رسالۀ ششم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 99 ] .
ص:200
799 / 25 . تهران ، ملی تهران : 2876 / ع ، نستعلیق ، ابو القاسم بن رمضان علی لاریجانی ، 1228 و 1223ق ، نستعلیق و شکسته نستعلیق ، « 79 - 98 » 20 برگ [ فهرست ملی تهران : 13 / 393 ] .
800 / 26 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9672 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1229ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 131 ] .
801 / 27 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، ناد علی بن مهر علی خوانساری ، شنبه 3 جمادی الاوّل 1231ق [ دلیل المخطوطات : 98 ] .
802 / 28 . تهران ، دانشگاه تهران : 7707 ، فقط دیباچه ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1231ق ، رسالۀ نهم مجموعه ، 275 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 681 ] .
803 / 29 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 721 ، نسخ ،» محمّد بن صفر فخار ، 1233ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 17پ » 17 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 30 ] .
804 / 30 . تهران ، ملک : 1241 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1233ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [ فهرست ملک : 5 / 431 ] .
805 / 31 . قم ، مرعشی : 9682 ، نسخ ، محمّد رضا بن محمّد محسن ، 1234ق ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 52پ - 101پ » 50 برگ [ فهرست مرعشی : 25 / 53 ] .
806 / 32 . قم ، مرعشی : 10715 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1236ق ، 228 برگ [ فهرست مرعشی : 27 / 160 ] .
807 / 33 . تهران ، دانشکده ادبیات : 186 - ج ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1239ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 2پ - 162پ » 161 برگ [ فهرست ادبیات تهران ] .
808 / 34 . قم ، مدرسه فیضیه : 651 ، نسخ ، عبد المجید بن محمّد مهدی علی آبادی یزدی ، 1239ق ، 165 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 45 ] .
809 / 35 . قم ، گلپایگانی : 193 / 22 / 4473 ، عنوان معرّفی : فوائد الرجالیه ، آغاز : الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی محمّد و آله الطاهرین و بعد یقول الاقل الاذل محمّد باقر بن ... انی تنبهت بفکر الفاتر علی تحقیقات الرجال ، تحریری ، علی بن محمّد رضا ابرقوهی ، جمعه از اوایل ذی حجه 1243ق ، اصفهان ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 73پ - 113ر » 41 برگ، 15 سطر، 11*17 [ فهرست گلپایگانی، جدید: مخطوط ] .
ص:201
810 / 36 . مشهد ، گوهر شاد : 1501 ، عنوان معرّفی : فوائد رجالیه ، نسخ ، محمّد زمان بن حسن ، 1247ق [ فهرست گوهر شاد : 4 / 2064 ] .
811 / 37 . قم ، مرعشی : 1470 ، عنوان معرّفی : فوائد رجالیه ، نسخ ، محمّد تقی بن فتاح موسوی حسینی زنجانی ، 1 صفر 1249ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 6ر - 29ر » 24 برگ [ فهرست مرعشی : 6 / 263 ] .
812 / 38 . مشهد ، مدرسه نواب : 7 رجال ، محمّد جعفر ، 1250ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 548 ] .
813 / 39 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، سه شنبه غره ربیع الاوّل 1256ق ، قطع رقعی [ مجله میراث شهاب : 20 / 16 ] .
814 / 40 . مشهد ، مدرسه نواب : 8 رجال ، محمّد بن قاسم طارمی ، 1260ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 548 ] .
815 / 41 . قم ، مرعشی : 3138 ، نسخ ، محمّد جواد بن محمّد حسن دهنوی سمیرمی ، رجب 1267ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 27 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 367 ] .
816 / 42 . مشهد ، گوهر شاد : 1424 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1267ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1 - 28 » 28 برگ [ فهرست گوهر شاد : 4 / 2004 ] .
817 / 43 . تهران ، ملی تهران : 2125 / ع ، فوائد رجالیه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1270ق ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 157 - 182 » 26 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 335 ] .
818 / 44 . قم ، مرعشی : 5467 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 14 رمضان المبارک 1273ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 137ر » 137 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 248 ] .
819 / 45 . تهران ، ملک : 3474 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1277ق ، 164 برگ [ فهرست ملک : 1 / 182 ] .
820 / 46 . تهران ، دانشگاه تهران : 508 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1284ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 201 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 34 [ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 36 ؛ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 546 ] .
821 / 47 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 58 ، نسخ ، آقا بابا بن ملا محمّد مهدی شهمیرزادی (شاهمیرزایی) ، 1286ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 78 - 109 » 32 برگ [ فهرست مجلس : 22 / 44 ] .
ص:202
822 / 48 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11497 ، عبد الغنی ، 1287ق ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 435 ] .
823 / 49 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 6111 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، 1287ق [ فهرست اهدایی رهبری : 131 ] .
824 / 50 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 692 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، علی هزار جریبی ، 1293ق ، با تصحیح در حاشیه ، 60 برگ ، 21 سطر ، 16*20 [ فهرست مؤید :
2 / 189 ] .
825 / 51 . قم ، مرعشی : 7096 ، فقط فوائد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 10 ربیع الاوّل 1295ق ، 81 برگ [ فهرست مرعشی : 18 / 250 ] .
826 / 52 . مشهد ، گوهر شاد : 817 ، فوائد رجالیه ، نسخ ، حاج محمّد باقر بن حاج ملا احمد بن حاج ملا سلیم ، 1297ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 31 برگ [ فهرست گوهر شاد : 3 / 1110 ] .
827 / 53 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2581 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 19پ - 283ر » 264 برگ ، 20 سطر ، 15*21 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
828 / 54 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1075 ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [ فهرست اهدایی رهبری : 76 ] .
829 / 55 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3357 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، « 386صفحه » 198 برگ [ فهرست مجلس : 10 / 1182 ] .
830 / 56 . تهران ، دانشگاه تهران : 1680 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 192 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 8 / 242 ] .
831 / 57 . تهران ، دانشگاه تهران : 5418 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 82ر - 97ر » 16 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 5 ] .
832 / 58 . تهران ، ملی تهران : 1538 / ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « صفحه73 - 111 » 20 برگ [ فهرست ملی تهران : 10 / 32 ] .
833 / 59 . تهران ، ملی تهران : 2227 / ع ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، « 126 - 144 » 19 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 691 ] .
ص:203
834 / 60 . تهران ، ملی تهران : 3808 / ع ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : بسمله حمدله ...
و بعد یقول الاقل محمّد باقر ، انجام : فذکر ابان بن محمّد فی باب الالف السندی بن محمّد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، « 114 - 140 » 27 برگ ، 24 سطر ، 15*21 سم [ فهرست ملی تهران : 17 / 24 ] .
835 / 61 . تهران ، سپهسالار : 2708 ، نسخ ، کاظم بن ابو الحسن بیابانکی ، قرن 13ق [ فهرست سپهسالار : 3 / 454 ] .
836 / 62 . تهران ، ملک : 2996 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ ششم مجموعه ، « 94پ - 114ر » 21 برگ [ فهرست ملک : 6 / 184 ] .
837 / 63 . تهران ، ملک : 3516 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 214 برگ [ فهرست ملک : 1 / 182 ] .
838 / 64 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2721 ، از آخر افتادگی دارد ، انجام : ، نوح بن ابی مریم ابو العلا خالد بن ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، دارای حواشی « کذا بخطه سلمه اللّه » ، بعضی اوراق بازنویسی شده است ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 110پ » 109 برگ ، 22 سطر ، 5 / 15*21 [ فهرست مرکز احیاء :
7 / مخطوط ] .
839 / 65 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3396 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13 ، تصحیح شده ، در برگ اوّل مهر کتاب خانه محمّد علی تربیت به چشم می خورد ، 273 برگ ، 23 سطر [ فهرست مرکز احیاء :
9 / مخطوط ] .
840 / 66 . مشهد ، گوهر شاد : 734 ، عنوان معرفی : فوائد رجالیه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 14 برگ [ فهرست گوهر شاد : 2 / 842 ] .
841 / 67 . تهران ، حسین مفتاح : 1131 ، از اوّل افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 144 ] .
842 / 68 . قم ، رضا استادی : 4 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ چهارم مجموعه، ص « 134 - 150 »، 16 برگ [ فهرست یکصد و شصت نسخه خطّی: 58 ] .
843 / 69 . مشهد ، مدرسه سلیمان خان : 121 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق [ فهرست چهار کتاب خانه مشهد : 7 ] .
ص:204
844 / 70 . دامغان ، مدرسه فتحعلی بیگ(صادقیه) : 90 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، : « 39ر - 51ر » 12 برگ ، 5 / 26*15 [ فهرست مدرسه فتحعلی بیگ ] .
845 / 71 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3410 ، شکسته نستعلیق ، اسد اللّه بن محمّد باقر طالقانی ، 1300ق، « 50صفحه » 25 برگ [ فهرست مجلس : 1273/10 ] .
846 / 72 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 143 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 215 برگ [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 103 ] .
847 / 73 . قم ، مرعشی : 2115 ، عنوان معرفی : فوائد و حاشیه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 132پ - 141پ » 10 برگ [ فهرست مرعشی : 6 / 127 ] .
848 / 74 . قم ، مرعشی : 3516 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 187پ » 187 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 313 ] .
849 / 75 . قم ، مرعشی : 431 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 185 برگ [ فهرست مرعشی : 2 / 34 ] .
850 / 76 . قم ، مرعشی : 7594 ، قطعه ای از کتاب ، نسخ ، علی صوفی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 32ر - 54ر » 23 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 407 ] .
851 / 77 . قم ، مرعشی : 8816 ، بدون مقدمات ، نسخ ، عبد الحسین شراره ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست مرعشی : 23 / 12 ] .
852 / 78 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1157 ، مقدمه را دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری : 348 ] .
853 / 79 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 13152 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در ضمن مجموعه [ فهرست الفبایی آستان قدس : 435 ] .
854 / 80 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7221 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 435 ] .
855 / 81 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7222 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 17 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 595 ] .
856 / 82 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 8840 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی ، 22 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 595 ] .
ص:205
857 / 83 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1561 (1303) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مجلس : 4 / 301 ] .
858 / 84 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13833 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 76ر - 132پ » 57 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 387 ] .
859 / 85 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 14476 ، از آخر افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 78پ - 85ر » 8 برگ ، « 271 - 278پ » 8 برگ [ فهرست مجلس : 38 / 614 ] .
860 / 86 . تهران ، دانشگاه تهران : 508 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 546 ] .
861 / 87 . تهران ، دانشکده ادبیات : 127 - ج ، فقط مقدمه را دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هیجدهم مجموعه ، « 143ر - 159ر » 17 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 129 ] .
862 / 88 . تهران ، ملی تهران : 2125 / ع ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هجدهم مجموعه ، « 251 - 290 » 40 برگ [ فهرست ملی تهران : 11 / 342 ] .
863 / 89 . تهران ، ملی تهران : 2918 / ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 87پ - 128 » 42 برگ [ فهرست ملی تهران : 14 / 21 ] .
864 / 90 . تهران ، ملی تهران : 3108 / ع ، عنوان معرفی : فوائد رجالیه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 61 - 100 » 40 برگ [ فهرست ملی تهران : 14 / 233 ] .
865 / 91 . قم ، گلپایگانی : 117 / 7 / 1217 ، عنوان معرّفی : تعلیقة منهج المقال ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با علامت بلاغ و تصحیح و نسخه بدل در حاشیه آمده است ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 117پ - 130پ » 13 برگ ، 25 سطر [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
866 / 92 . قم ، گلپایگانی : 130 / 27 / 5460 ، مقدمه تا فایده چهارم ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : حمد له و بعد فیقول الاقل الاذل محمّد باقر بن محمّد اکمل انی لما تنبهت بفکری الفاتر علی تحقیقات فی الرجال و عثرت بتتبعی القاصر علی افادات ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « 65پ - 114پ » 49 برگ ، 14 سطر ، 12*18 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 3 / 116 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
ص:206
867 / 93 . تهران ، سپهسالار : 6229 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 42ر - 54ر » 13 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 454 ] .
868 / 94 . تهران ، سپهسالار : 907 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، « 285پ - 313ر » 29 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 453 ] .
869 / 95 . قم ، مسجد اعظم : 3987 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 58ر - 70ر » 13 برگ ، 21*34سم [ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
870 / 96 . قم ، مسجد اعظم : 753 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح شده است ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 70ر - 165ر » 96 برگ ، 15*21سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 472 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
871 / 97 . قم ، مسجد اعظم : 798 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه ، « 97ر - 108پ » 12 برگ ، 16*12سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 478 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
872 / 98 . خوی ، مدرسه نمازی : 527 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، عصر مؤلف ، رسالۀ هفتم مجموعه [ فهرست مدرسه نمازی : 1 / 270 ] .
873 / 99 . تهران ، ملک : 2801 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 163پ - 190ر » 28 برگ [ فهرست ملک : 6 / 107 ] .
874 / 100 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2441 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 19 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
875 / 101 . یزد ، وزیری : 2037 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه [ فهرست کتاب خانه وزیری : 4 / 1137 ] .
876 / 102 . همدان ، مدرسه غرب : 1228 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 43 - 378 » 336 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 331 ] .
877 / 103 . همدان ، مدرسه غرب : 4623 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه غرب : 117 ] .
878 / 104 . همدان ، مدرسه غرب : 7911 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « صفحه98 - 163 » 33 برگ [ فهرست مدرسه غرب : 428 ] .
ص:207
879 / 105 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1219 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست الهیات مشهد: 356/2 ] .
880 / 106 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1553 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 691 ] .
881 / 107 . تهران ، دانشکده حقوق : 247 - ج ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 25ر - 52پ » 28 برگ [ فهرست حقوق تهران : 348 ] .
882 / 108 . تهران ، دانشکده الهیات : 385د ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه [ فهرست الهیات تهران : 1 / 622 ] .
883 / 109 . تبریز ، سیّد محمّد علی قاضی طباطبایی : بدون شماره ، ابو علی حائری (شاگرد مؤلف و مؤلف منتهی مقال) ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هشتم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 521 ] .
884 / 110 . قم ، مدرسه فیضیه : 1198 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ نهم مجموعه ، 17 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 69 ] .
885 / 111 . قم ، مدرسه فیضیه : 1624 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 230 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 25 ] .
886 / 112 . تهران ، دکتر علی اصغر مهدوی : 277 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ هفتم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 2 / 102 ] .
887 / 113 . یزد ، جواد مدرسی : بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 223 برگ [ میراث اسلامی ایران : 8 / 436 ] .
888 / 114 . کاشان ، سیّد محمّد حسین علم الهدی رضوی : 76 - 346 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 40 ] .
889 / 115 . یزد ، حسن محمود آبادی : بدون شماره ، فقط مقدمه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [ نشریۀ نسخه های خطّی : 4 / 457 ] .
890 / 116 . قم ، مدرسه حجازیها : 88 / 52 / 7748 ، آغاز : حمد له اما بعد فیقول الاقل محمّد باقر بن محمّد اکمل انی لما تنبهت بفکری الفاتر علی تحقیقات فی الرجال و عثرت بتتبعی القاصر ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 138 - 173 » 36 برگ ، 14 - 16 سطر ، 16*21 [ مجله نور علم :
52 / 288 ؛ فهرست مدرسه حجازیها ] .
ص:208
891 / 117 . قم ، مدرسه حجازیها : 113 / 54 / 8023 ، از انجام افتادگی دارد ، آغاز : حمدله اما بعد فیقول الاقل الاذل محمّد باقر بن محمّد ... لما تنبهت بفکری الفاتر علی تحقیقات فی الرجال ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « گ109 - 128 » 19 برگ ، 22 سطر ، 16*21 [ فهرست مدرسه حجازیها ] .
892 / 118 . مراغه ، عمومی مراغه : 23 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محب علی بن مراد علی لاهیجانی ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ یازدهم مجموعه ، 43 برگ ، 15*21 [ فهرست کتاب خانه عمومی مراغه : 241 ] .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد اکمل (وحید بهبهانی) (1206 ق)
تعلیقات مختصری است بر نقد الرجال میر مصطفی تفرشی .
نسخه ها :
893 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2581 ، آغاز : الحسین بن عثمان الاحمسی البجلی کوفی ثقه ذکره ابوالعباس فی رجال ابی عبداللّه ، انجام : من احوال المشایخ اکثرهم الروایة ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1ر - 4پ » 4 برگ ، 19 سطر ، 15*21 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
(عربی)
از : سلیمان بن عبد اللّه ماحوزی بحرانی (1121 ق)
در سند برخی روایت های کتاب الاستبصار ، از راوی ای به نام عبد اللّه بن سنان یاد شده است و در برخی محمّد بن سنان . مؤلف در این رساله ، تحقیق نموده که این دو نام یک شخص است و نام درست وی ، محمّد بن سنان است . گویا این رساله بخشی از شرح الاستبصار مؤلف است که جداگانه تحریر شده است .
آغاز : الا بذکر اللّه تطمئن القلوب ، قوله : یدل علی ذلک ما اخبرنی به الشیخ ایده اللّه عن احمد بن محمّد عن ابیه عن سعد بن عبد اللّه .
ص:209
نسخه ها :
894 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 194 ، آغاز : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ پنجم مجموعه ، « 21پ - 24ر » 4 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 1 / 274 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
کلینی در سند بسیاری از روایت های الکافی ، از چند تن از راویان با عبارت :
«عدة من اصحابنا» تعبیر آورده است . رسالۀ حاضر ، توضیحی است دربارۀ این عبارت و اشخاصی که منظور او هستند .
نسخه ها :
895 . تهران ، دانشگاه تهران : 6955 ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ هفدهم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 411 ] .
(عربی)
از : حسین بن عبید اللّه واسطی غضائری ، ابو عبد اللّه (411 ق)
تکملۀ کوتاهی است که غضائری بر رسالۀ ابی غالب زراری در شرح حال رجال آل اعین ، نوشته است . در اغلب نسخه ها این تکمله در ضمن رساله آل اعین تحریر شده است .
چاپ : قم ، دفتر تبلیغات اسلامی ، تحقیق سیّد محمّد رضا حسینی جلالی ، 1411ق ، همراه با رساله ابی غالب زراری ص 185 - 194 .
[ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : ص 288 ]
ص:210
(عربی)
از : عبد النبی بن علی بن احمد مدنی کاظمی (1256 ق)
حاشیه و اضافاتی است بر کتاب نقد الرجال سیّد مصطفی بن احمد تفرشی .
این تکمله با عنوان های «قوله - قوله» ترتیب یافته و مؤلف در آغاز آن ، نام مآخذی را که استفاده نموده (حدود پنجاه کتاب) ذکر نموده و چند مسئلۀ متعلّق به کلّیات علم رجال را بیان نموده است . او تألیف کتاب را در شب سه شنبه ، پانزدهم ربیع الثانی 1240 به پایان رسانیده است .
چاپ : نجف اشرف ، در دو جلد .
[ الذریعة : 4 / 417 و 10 / 130 ؛ مصفی المقال : 255 ]
آغاز : الحمد للّه الذی رفع قدر العلماء و فضل مدادهم علی دماء الشهداء .
انجام : و هذا ما یسر لنا جل جلاله و سهل علینا من فضله و کرمه و نسأله ان ینفع به اخوانی فی الدین ...
نسخه ها :
896 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 983 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1241ق ، 232 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 50 و 51 [ فهرست دانشگاه تهران :
2 / 547 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 53 و 54 ] .
897 / 2 . قم ، گلپایگانی : 193 / 22 ، عنوان معرّفی : منتخب حاوی الاقوال فی معرفة الرجال یا رجال شیخ عبدالنبیّ ، آغاز : فوائد منتخبه من کتاب الرجال للشیخ عبدالنبی ره اما المقدمة ففیها فوائد و ... فی تعریفه و بیان موضوعه و غایته هو علم یبحث فیه عن اسرار الرجال ، محمّد بن محمّد تقی ابرقوهی ، 1243ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، 15 سطر ، 11*17 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 246 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
898 / 3 . قم ، مرعشی : 2931 ، نسخ ، عبد اللّه موسوی اشتهاردی ، 1362ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 266 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 125 ] .
899 / 4 . قم ، مرعشی : 5244 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، 412 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 41 ] .
900 / 5 . قم ، مرعشی : 3158 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، 203 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 390 ] .
ص:211
901 / 6 . قم ، مرعشی : 438 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در برگ اوّل نسخه تملک حسن بن هادی موسوی (سید حسن صدر) به تاریخ 1298 دیده میشود ، 240 برگ ، 21 سطر ، 20*15 [ فهرست مرعشی : 2 / 41 ] .
1 تلخیص الأقوال فی تحقیق أحوال الرجال
از : محمّد بن علی حسینی استرآبادی
ر . ک : تلخیص المقال فی معرفة الرجال .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد جعفر بهاری همدانی (1333 ق)
تلخیصی است از الرسائل الرجالیة حجة الاسلام سیّد محمّد باقر شفتی .
[ مصفی المقال : 87 ]
نسخه ها :
902 / 1 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، خلاصه 11 رسالۀ رجالی حجة الاسلام شفتی ، محمّد باقر بن محمّد جعفر بهاری همدانی (مؤلف) ، پنجشنبه 26 جمادی الاوّل 1313ق ، نجف اشرف ، رسالۀ چهارم مجموعه [ مجله میراث شهاب : 13 / 4 ] .
903 / 2 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، شامل احوال ابی بصیر و اسحاق بن عمار و حسین بن خالد ، محمّد باقر بن محمّد جعفر بهاری همدانی (مؤلف) ، 1313ق ، نجف اشرف ، 22 برگ [ مجله میراث شهاب : 13 / 4 ] .
904 / 3 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، محمّد باقر بن محمّد جعفر بهاری همدانی (مؤلف) ، 1313ق ، این نسخه مبیضه است [ مجله میراث شهاب : 13 / 5 ] .
905 / 4 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، شامل احوال ابی بصیر و اسحاق بن عمار و حسین بن خالد ، بدون نام کاتب ، 1313ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 37ص + 24ص » 32 برگ [ مجله میراث شهاب : 13 / 8 ] .
906 / 5 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، شامل 17 فصل ، بدون نام کاتب ، 1313ق، رسالۀ پنجم مجموعه [ مجله میراث شهاب : 13 / 8 ] .
ص:212
907 / 6 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، تلخیص رسالۀ شافیۀ شفتی در احوالات ابراهیم بن هاشم قمی و دیگران ، بدون نام کاتب ، قرن 14ق ، رسالۀ هفتم مجموعه [ مجله میراث شهاب : 13 / 8 ] .
908 / 7 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، تلخیص رسالۀ شافیۀ شفتی در بارۀ ابراهیم بن هاشم قمی ، محمّد باقر بن محمّد جعفر بهاری همدانی (مؤلف) ، 11 صفر 1313 ، رسالۀ سوم مجموعه ، 21 برگ [ مجله میراث شهاب : 13 / 4 ] .
(عربی)
از : جعفر بن حسن هذلی ، نجم الدین ابو القاسم (محقق حلّی) (676 ق)
گزیده و ترتیبی از کتاب «الفهرست» شیخ طوسی است . محقق حلّی در این تلخیص ، اسامی راویانی را که شیخ طوسی تصریح به توثیق یا جرح آنها نموده انتخاب و به ترتیب حروف الفبا تنظیم و اسناد شیخ را به کتابهای آنان ، حذف نموده است .
[ الذریعة : 4 / 425 ؛ التراث العربی : 2 / 119 ؛ مصفی المقال : 104 ]
آغاز : تلخیص کتاب فهرست المصنفین ... الالف ابراهیم بن صالح الانماطی کوفی یکنی ابا اسحاق ثقة .
نسخه ها :
909 / 1 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2151 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : ابو الطیب الرازی کان یقول بالارجاء ابن عبدک کتب کثیرة ، جعفر علی بن جلال الدین ، 24 رمضان المبارک 1014ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 175پ - 187پ » 8 برگ ، 17 سطر ، 10*18 [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
910 / 2 . قم ، مرعشی : 6062 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، انجام :
حسن الحفظ غیر انه ضعفه جماعة من اصحابنا ، محمّد بن عیسی ... ، نستعلیق ، میرزا عبد اللّه افندی اصفهانی تبریزی ، قرن 12ق ، رسالۀ پانزدهم مجموعه ، « 124پ - 133پ » 10 برگ [ فهرست مرعشی : 16 / 64 ] .
ص:213
(عربی)
از : عبد الغفور بن عبد النبی بن عبد الغفور انصاری لاری (زنده در 1212 ق)
تلخیصی است از الفهرست شیخ طوسی . مؤلف از شاگردان میرزا محمّد اخباری است و پس از مطالعۀ صحیفة الصفاء وی ، خود را نیازمند به الفهرست شیخ طوسی دیده و اقدام به تلخیص آن نموده است . او این تلخیص را به همان شیوۀ صحیفة الصفاء (فایدۀ یازدهم مقدمۀ آن که در اسناد روایت شیخ طوسی آمده است) به ترتیب نام رجال با ذکر آثار آنها ، تنظیم نموده است . تألیف این رساله در سال 1212ق ، به پایان رسیده است .
آغاز : الحمد للّه علی اصفیاء اللّه اما بعد فیقول الخاطی عبد الغفور انی لما قرأت فوائد الصحیفة احتجت الی تلخیص فهرسة الشیخ فلخصتها مراعیا لترتیب الصحیفة علی اسلوب وجیز بتغییر المبانی و حفظ المعانی و من اللّه التوفیق قال الشیخ : ... الحمد للّه ولی الحمد .
انجام : المسعودی له کتاب رویناه عن موسی بن حسان عن المسعودی والحمد للّه اولا و آخرا و ظاهرا وباطنا .
نسخه ها :
911 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 3368 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام: برابر نمونه، نسخ، عبد الغفور بن عبد النبی بن عبد الغفور انصاری لاری (مؤلف) ، 1212ق ، این کتاب رسالۀ چهارم مجموعه و در متن و حواشی صفحه های 472 تا 498 مجموعه تحریر شده است و شایان ذکر است که بقیه رسالۀ های این مجموعه نیز همه به خط همین مؤلف تحریر شده است ، « 472 - 498 » 27 برگ [ فهرست مجلس : 10 / 1211 ] .
تحقیق أحوال الرجال)
(عربی)
از : محمّد بن علی حسینی استرآبادی (1028 ق)
استر آبادی ، سه کتاب در رجال شیعه تألیف نموده است : الرجال الصغیر ، موسوم
ص:214
به توضیح المقال و مشهور به الوجیزة ؛ الرجال الوسیط ، موسوم به تلخیص المقال ؛ الرجال الکبیر ، موسوم به منهج المقال .
کتاب حاضر ، الرجال الوسیط مؤلف است که در آن ، اسامی رجال را به ترتیب حروف تهجّی گرد آورده و ویژگی های هر راوی را به طور مختصر بیان نموده است . استر آبادی ، تألیف این کتاب را در دهم جمادی الثانی 988 به پایان رسانیده است . اردبیلی در کتابش جامع الرواة ، تمام مطالب این کتاب را به همان عبارت و ترتیب ، درج نموده است .
[ الذریعة : 4 / 420 و 25 / 73 ؛ التراث العربی : 2 / 124 ؛ مصفی المقال : 430 ]
آغاز : الحمد للّه و کفی و سلام علی عباده الذین اصطفی اما بعد فهذا کتاب تلخیص الاقوال فی تحقیق احوال الرجال قد اثبت فیه الاسماء علی ترتیب الحروف المعجم ... باب الالف آدم ابو الحسین النخاس الکوفی ق و فی جش و صه ابن الحسین موثقا و فی جش ابن المتوکل ابو الحسین ایضا کما یاتی آدم بن اسحاق بن آدم بن عبداللّه بن سعد الاشعری قمی ثقة صه ست جش له کتاب .
انجام : الفائدة العاشرة قال العلامة فی صه لنا طرق متعددة ... و عنه علی ما ذکره الی المشایخ رضی اللّه عنهم و جزاهم عن الاسلام و اهله خیر الجزاء بمحمد و آله الطیبین الطاهرین .
نسخه ها :
912 / 1 . مشهد ، مدرسه نواب : 5 رجال ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 10ق ، تصحیح و مقابله شده ، با حواشی [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 547 ] .
913 / 2 . تبریز ، ملی تبریز : 3122 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، شمس الدین محمّد بن حاجی علی ، 1009ق ، 192 برگ [ فهرست ملی تبریز : 1 / 299 ] .
914 / 3 . تهران ، دانشگاه تهران : 1843 ، نسخ ، عبد اللّه بن حسینی ، 16 رمضان المبارک 1011ق ، 220 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 8 / 441 ] .
915 / 4 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 654 ، بدون نام کاتب ، 1012ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 442 ] .
ص:215
916 / 5 . تهران ، سپهسالار : 2706 ، نسخ ، محمّد بن احمد بن اسماعیل جبیلی عاملی ، 1012ق ، 210 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 500 ] .
917 / 6 . تهران ، دانشگاه تهران : 6713 ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، ربیع الاوّل 1014ق ، 256 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 343 ] .
918 / 7 . قم ، مرعشی : 3174 ، حافظ محمّد صالح بن محمّد حسین مشهدی ، 4 شعبان 1021ق ، 249 برگ [ فهرست مرعشی : 8 / 400 ] .
919 / 8 . مشهد ، آستان قدس رضوی : رجال و انساب 12 ، از آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قبل از 1024ق ، بدون دیباچه ، سال وقف 1024ق ، 283 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 356 ] .
920 / 9 . مشهد ، آستان قدس رضوی : رجال و انساب 13 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قبل از 1024ق ، سال وقف 1024ق ، 383 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 357 ] .
921 / 10 . تهران ، ملی تهران : 2600 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، امین الدین محمّد بن روزبهان شریف ، 1024ق ، 285 برگ [ فهرست ملی تهران : 12 / 559 ] .
922 / 11 . قم ، مرعشی : 977 ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، جمال الدین محمّد بن شیخ محمّد جهرمی ، 20 شعبان 1025ق ، 345 برگ [ فهرست مرعشی : 3 / 170 ] .
923 / 12 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 7 ، نستعلیق ، شیخ صفی الدین بن امیر شیخ ، 1025ق ، با نشان بلاغ و حواشی به خط مؤلف ، 286 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 75 [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 10 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 95 ] .
924 / 13 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9450 ، نسخ ، احمد مکی ، 1025ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 145 ] .
925 / 14 . مشهد ، مدرسه سلیمان خان : 28 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1025ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، خشتی بزرگ [ فهرست چهار کتاب خانه مشهد : 17 ] .
926 / 15 . شیراز ، ملی فارس : 153 ، نستعلیق ، عنایت اللّه ، 1026ق ، 295 برگ [ فهرست ملی فارس : 1 / 132 ] .
ص:216
927 / 16 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2933 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، رجب 1028ق ، 272 برگ ، 26 سطر ، 13* / 25 [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
928 / 17 . خوی ، مقبره سیّد یعقوب : 2 ، آغاز : برابر نمونه ، محمّد مقیم شجاع شریف شیرازی بن صفی الدین محمود بن قاسم بن محمود بن شریف الدین سلیمان بن زین العابدین بن ابی مظفر من آل مظفر ، 21 رمضان المبارک 1028ق ، با حواشی از مؤلف ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مقبره سیّد یعقوب ] .
929 / 18 . قم ، مرعشی : 5995 ، نسخ ، ابراهیم بن احمد خواندی حسینی سمنانی ، 2 رمضان المبارک 1029ق ، 362 برگ [ فهرست مرعشی : 15 / 368 ] .
930 / 19 . تهران ، دانشگاه تهران : 6848 ، نسخ ، حسین بن سعد الدین محمّد غفاری ، ذی قعده 1033ق ، 272 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 381 ] .
931 / 20 . چالوس ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 475 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ جلی ، محمّد باقر بن محمّد بن خواجه علی ، 25 محرم 1038ق ، در 3 شعبان 1038ق تصحیح و مقابله شده است ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 13*20 [ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) : مخطوط ] .
932 / 21 . تهران ، حسین مفتاح : 1134 ، از اوّل افتادگی دارد ، حسن بن علی کربلایی ، جمادی الاوّل 1039ق ، مقابله و تصحیح شده [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 124 ] .
933 / 22 . قم ، مرعشی : 10250 ، نسخ ، محمود بن غلام علی ، سه شنبه 8 جمادی الثانی 1039ق ، 332 برگ [ فهرست مرعشی : 26 / 211 ] .
934 / 23 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 439 ، محمّد صالح بن احمد مازندرانی ، 1044ق [ فهرست اهدایی رهبری : 80 ] .
935 / 24 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 643 ، محسن بن حسین بن محص بن حمود حائری حسینی ، 1044ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 443 ] .
936 / 25 . تهران ، ملک : 3631 ، نسخ ، محمّد قاسم شیرازی ، 1047ق ، 226 برگ [ فهرست ملک : 1 / 125 ] .
937 / 26 . تهران ، دانشگاه تهران : 3043 ، نستعلیق ، شمس الدین حسین بن محمّد شیرازی ، 1049ق ، 274 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 10 / 1988 ] .
938 / 27 . همدان ، مدرسه غرب : (354) 10188 ، نسخ ، خلیفة بن علی ، 1052ق [ فهرست مدرسه غرب : 79 ] .
ص:217
939 / 28 . قم ، مدرسه حجازیها : 61 / 54 / 7971 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد مهدی حسینی اصفهانی ، سه شنبه 16 ذی قعده 1053ق ، در پایان نسخه نوشته شده که مؤلف در 13 ذی قعده 1028ق در مکه وفات نموده و سه کتاب رجالی دارد و کتابی در شرح آیات الاحکام نوشته است ، 204 برگ ، 27 سطر ، 13*24 [ مجله نور علم : 52 / 270 ؛ فهرست مدرسه حجازیها ] .
940 / 29 . تهران ، دانشگاه تهران : 2359 ، نسخ ، حسن کمره ای ، ذی حجه 1053ق ، رسالۀ اوّل مجموعه، « 5پ - 134پ » 130 برگ [ فهرست دانشگاه تهران: 964/9 ] .
941 / 30 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3627 ، نسخ ، نذر محمّد بن عبد الرحیم مشهدی نوقانی ، 1053ق ، 279 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 607 ] .
942 / 31 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9449 ، نسخ ، ابو الفتح ، 1053ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 145 ] .
943 / 32 . مشهد ، مدرسه نواب : 9 رجال ، نستعلیق ، عنایت اللّه بن معین الدین علی فیروز آبادی ، 1053ق ، با حواشی [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 547 ] .
944 / 33 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 52 ، نسخ ، محمّد بن علوان بن عسکر خاقانی ، 1054ق ، « 442صفحه » 221 برگ [ فهرست مجلس :
7 / 53 ] .
945 / 34 . تهران ، مؤسسه لغتنامۀ دهخدا : 65 ، نسخ ، حسین بن علی بن زین الدین بلادی ، جمادی الاوّل 1055ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 3 / 52 ] .
946 / 35 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7851 ، نسخ ، محمّد مؤمن بن قطب الدین حیدر جرپادقانی ، 1055ق ، 148 برگ [ فهرست مجلس : 26 / 332 ] .
947 / 36 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3628 ، نسخ ، محمّد باقر بن فخر الدین علی بناء اصفهانی ، 1056 ، با حواشی ، تصحیح شده ، 268 برگ [ فهرست آستان قدس :
6 / 596 ] .
948 / 37 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 5907 ، عنوان معرّفی : رجال ، آغاز :
برابر نمونه ، نسخ ، محمّد مؤمن بن میر علی ، 1058ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، « ص3 - 524 » 261 برگ ، 31 سطر [ فهرست مجلس : 17 / 298 ] .
949 / 38 . قم ، گلپایگانی : 69 / 8 / 1359 ، عنوان معرّفی : تلخیص المقال فی تحقیق
ص:218
احوال الرجال ، آغاز : برابر نمونه ، احمد بن حسن مازندرانی مظاهری اسدی ، شنبه 12 ربیع الثانی 1061ق ، در حاشیه نسخ بدل آمده است ، در صفحات آخر شرح حال چند تن از علماء درج شده برگرفته از نسخه دیگری از رجال وسیط استرآبادی، 234 برگ ، 23 سطر ، 12/5*24/5 ، سابقه : کتابخانۀ حاج اسماعیل هدایتی [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ؛ مجله تراثنا : 3 / 72 ] .
950 / 39 . قم ، مرعشی : 8983 موقت ، نسخ ، محمّد رضا بن علی مازندارنی ، 10 رمضان المبارک 1061ق ، مقابله و تصحیح شده است ، وزیری بزرگ [ مجله میراث شهاب : 21 / 18 ] .
951 / 40 . قم ، گلپایگانی : 129 / 32 / 6429 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، موسی بن حسن حسینی، صبح چهارشنبه 1062ق ، در حاشیه تصحیح شده ، با حواشی « منه » ، 258 برگ ، 21 سطر ، 18*30 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
952 / 41 . مشهد ، دانشکده الهیات : 954 ، نسخ ، محمّد طاهر حسینی ، 1063ق ، 371 برگ [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 103 ] .
953 / 42 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1342 ، بدون نام کاتب ، 1065ق [ فهرست اهدایی رهبری : 80 ] .
954 / 43 . قم ، رضا استادی : بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1065ق ، 247 برگ [ فهرست یکصد و شصت نسخه خطّی : 9 ] .
955 / 44 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 452 ، نسخ ، احمد بن صالح بن سعید بن اسجیل حجر ، 7 جمادی الثانی 1066ق ، با تصحیح همو در سال 1066ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 63 ] .
956 / 45 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه خویی 51 ، نسخ ، سیّد احمد میر شاهمیر طباطبایی ، 1067ق [ فهرست مجلس : 7 / 53 ] .
957 / 46 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه طباطبایی 707 ، نسخ ، حاتم بن علی بحرانی ، 1067ق ، با تصحیح و حواشی ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 291ر » 291 برگ [ فهرست مجلس : 23 / 22 ] .
958 / 47 . قم ، مسجد اعظم : 1120 ، میرزا خان بن محمّد باقر ، 1069ق ، وزیری [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 199 ] .
ص:219
959 / 48 . قم ، مدرسه فیضیه : 1027 ، نسخ ، محمّد ربیع اصفهانی ، 1069ق ، 377 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 50 ] .
960 / 49 . تهران ، خانقاه نور بخش : 426 ، نسخ ، خواجه کلان بن محمّد محسن فندرسکی ، 1069ق ، « 500صفحه » 250 برگ [ فهرست خانقاه نوربخش :
2 / 126 ] .
961 / 50 . تهران ، دانشکده حقوق : 311 - ج ، نسخ ، جعفر بن علی بن سلیمان بحرانی ، 1070ق ، با حواشی ، 277 برگ [ فهرست حقوق تهران : 304 ] .
962 / 51 . قم ، مسجد اعظم : 1836 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، چهارشنبه 20 جمادی الاوّل 1072ق ، 322 برگ ، 23 سطر ، 13*24سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 91 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
963 / 52 . یزد ، مدرسه خان بزرگ : بدون شماره ، نستعلیق ، عبد الغفور بن عنایت اللّه رویدشتی ، 1072 [ نشریۀ نسخه های خطّی : 4 / 433 ] .
964 / 53 . قم ، مرعشی : 1410 ، نسخ ، محمّد امین بن علی اکبر ابهری ، صفر 1073ق ، 273 برگ [ فهرست مرعشی : 4 / 194 ] .
965 / 54 . مشهد ، دانشکده الهیات : 110 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 20 شوال 1074ق ، با حواشی، با تصحیح شیخ فرج اللّه بن محمّد، 172 برگ، سابقه : کتابخانه عبد الحمید مولوی [ فهرست الهیات مشهد : 1 / 57 ؛ نشریۀ نسخه های خطّی : 5 / 18 ] .
966 / 55 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1414 ، آغاز : از اوّل افتادگی دارد ، نسخ، بدون نام کاتب ، 1077 [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 560 ] .
967 / 56 . بروجرد ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : بدون شماره ، معین الدین محمّد بن بدیع الزمان قهپایی ، صفر 1078ق [ مجله وقف میراث جاویدان : 21 / 125 ] .
968 / 57 . تهران ، دانشگاه تهران : 3920 ، نسخ ، محمّد علی بن محمّد شفیع حسینی سبزواری ، شوال 1079ق ، 287 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 12 / 2908 ] .
969 / 58 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4492 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1080ق ، 189 برگ [ فهرست مجلس : 12 / 169 ] .
970 / 59 . تهران ، دانشگاه تهران : 6229 ، نسخ ، صلاح بن ابراهیم بن محمّد بحرانی ، 1080ق ، 220 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 222 ] .
ص:220
971 / 60 . مشهد ، مدرسه نواب : 12 رجال ، نسخ ، ابن محمّد صادق ، 1080ق ، تصحیح شده ، با حواشی [ فهرست دو کتاب خانه مشهد : 547 ] .
972 / 61 . قم ، آستان معصومیه (س) : 3 : 6 - 6177 ، نسخ ، عبد الغفور بن عنایت اللّه وردی دشتی ، 6 صفر 1081ق ، 165 برگ [ فهرست آستان معصومیه(س) ، دانش پژوه : 93 ] .
973 / 62 . تهران ، دانشکده ادبیات : 79 - ب ، نسخ ، محمّد مهدی بن نظام ، 1084ق ، 206 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 136 ] .
974 / 63 . قم ، مرعشی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، قبل از 1085ق ، در 1085ق با یک واسطه با نسخه مؤلف مقابله و تصحیح گردیده است [ مجله میراث شهاب :
17 / 151 ] .
975 / 64 . کتابخانۀ شیخ عبد اللّه بن عبد السلام حر : بدون شماره ، شیخ ابراهیم بن عبد الوهاب احسایی ، 1085ق [ الذریعة : 6 / 48 ] .
976 / 65 . قم ، مرعشی : 7224، نسخ، درویش محمّد بن ادریس، جمعه 12 جمادی الاوّل 1087ق ، 349 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 31 ] .
977 / 66 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 14289 ، نسخ ، محمّد رفیع حسنی لاریجانی ، 1087ق ، تصحیح شده ، با حواشی « منه » ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 1پ - 228ر » 228 برگ [ فهرست مجلس : 38 / 414 ] .
978 / 67 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2506 ، نسخ ، محمّد کریم بن محمّد رحیم همدانی ، 17 ذی قعده 1088ق ، تصحیح شده ، 206 برگ ، 21 سطر ، 5 / 19*5 / 28 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
979 / 68 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، ابو القاسم بن خسرو شولستانی ، پنجشنبه 3 محرم 1089ق [ دلیل المخطوطات : 99 ] .
980 / 69 . تهران ، دانشگاه تهران : 991 ، نسخ ، محمّد حسین بن قطب الدین ، 8 رجب 1089ق ، 420 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 549 ] .
981 / 70 . مشهد ، آستان قدس رضوی : رجال و انساب 11 ، نسخ ، حسین بن خطیر جزایری ، 1090ق ، 239 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 356 ] .
ص:221
982 / 71 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3600 ، نسخ ، حسین ، 1090ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 145 ] .
983 / 72 . قم ، محیی الدین مامقانی : بدون شماره ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1092ق ، تصحیح شده ، با حواشی از مصنف ، « 213صفحه » 107 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 363 [ فهرست عکسی مرکز احیاء : 1 / 424 ] .
984 / 73 . تهران ، دانشکده ادبیات : حکمت 77 ، نسخ ، صالح خلف آبادی ، صفر 1093ق [ فهرست ادبیات تهران : 2 / 76 ] .
985 / 74 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2618 ، خلیل بن سیّد امیر رکن الدین مسعود بن محمّد تقی حسینی کاشانی ، سه شنبه 29 ربیع الثانی 1093ق ، تصحیح شده ، رسالۀ دوم مجموعه ، « 4پ - 232ر » 228 برگ ، 23 سطر ، 5 / 17*25 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
986 / 75 . بابل ، مدرسه صدر : 129 ، نستعلیق ، محمّد بن میرزا احمد دانیانی ، 1093ق ، 254 برگ [ فهرست مدرسه صدر : 89 ] .
987 / 76 . قائن ، مدرسه جعفریه : 84 ، عنوان معرّفی : تلخیص الاقوال فی معرفة الرجال ، افتادگی دارد ، آغاز : جش له کتاب عنه احمد بن عبداللّه ست جش و محمّد بن عبدالجبار جش و فی د لم ، نسخ ، محمّد باقر بن محمّد مهدی مشهدی ، 1095ق ، عناوین شنگرف ، تصحیح شده با حواشی مختصر ، 328 برگ ، 22 سطر ، 25*13 [ فهرست مدرسه جعفریه : مخطوط ] .
988 / 77 . قم ، مرعشی : 5226 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، در عصر مؤلف ، 286 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 25 ] .
989 / 78 . قم ، مرعشی : 9336 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، نزدیک عصر مؤلف ، 278 برگ [ فهرست مرعشی : 24 / 128 ] .
990 / 79 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4874 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 219 برگ [ فهرست مجلس : 14 / 14 ] .
991 / 80 . تهران ، دانشگاه تهران : 6928 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 403 ] .
992 / 81 . تهران ، دانشگاه تهران : 7792 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 10 و 11ق ، 250 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 703 ] .
ص:222
993 / 82 . تهران ، دانشکده ادبیات : امام جمعه 446 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، (75227) با حواشی «منه ره» [ فهرست ادبیات تهران : 3 / 80 ] .
994 / 83 . تهران ، ملی تهران : 1834 / ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 264 برگ [ فهرست ملی تهران : 10 / 415 ] .
995 / 84 . قم ، گلپایگانی : 33 / 18 ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 227 برگ [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 1 / 131 ] .
996 / 85 . تهران ، سپهسالار : 2683 ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 300 برگ [ فهرست سپهسالار : 3 / 500 ] .
997 / 86 . قم ، مسجد اعظم : 1076 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 329 برگ ، 15 سطر ، 16*25سم [ فهرست مسجد اعظم ، قدیم : 199 ؛ فهرست مسجد اعظم ، جدید ] .
998 / 87 . تهران ، ملک : 3570 ، افتادگی دارد ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 23 برگ [ فهرست ملک : 1 / 125 ] .
999 / 88 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2606 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده ، 149 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
1000 / 89 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2619 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، تصحیح شده و در اکثر صفحات امضای بلاغی مشهود است ، 235 برگ ، 21 سطر ، 17*5 / 24 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
1001 / 90 . تهران ، دانشکده الهیات : 197د ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 343 برگ [ فهرست الهیات تهران : 1 / 498 ] .
1002 / 91 . قزوین ، مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 494 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، حاشیه و تصحیح دارد ، 385 برگ ، 24 سطر [ فهرست مدرسه امام صادق (علیه السلام) : 1 / 66 ] .
1003 / 92 . قم ، مدرسه فیضیه : 1262 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 390 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 50 ] .
1004 / 93 . قم ، مدرسه فیضیه : 1574 ، افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 37 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 1 / 50و2 / 74 ] .
ص:223
1005 / 94 . تهران ، مجلس سنا : 494 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 235 برگ [ فهرست مجلس سنا : 1 / 289 ] .
1006 / 95 . تهران ، مجلس سنا : 69 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 252 برگ [ فهرست مجلس سنا : 1 / 37 ] .
1007 / 96 . اصفهان ، سیّد محمّد علی روضاتی : 13 ، آغاز : برابر نمونه ، متن نستعلیق و حواشی نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 10 و11ق (عصر مؤلف) ، با حواشی زیادی با عبارت « منه سلمه اللّه » ، تصحیح شده با علامت بلاغ ، صفحه اوّل و آخر نو نویس به خط صاحب روضات الجنات ، 323 برگ ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 801 [ فهرست کتاب خانه روضاتی : 37 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 3 / 5 ] .
1008 / 97 . ری ، آستان عبد العظیم : 295 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 11 و12ق [ نشریۀ نسخه های خطّی : 3 / 459 ] .
1009 / 98 . اصفهان ، دانشگاه اصفهان : 210 (17430) ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با حواشی «منه مد ظله العالی» [ نشریۀ نسخه های خطّی : 11 / 888 ] .
1010 / 99 . دامغان ، مدرسه فتحعلی بیگ(صادقیه) : 113 ، عنوان معرّفی : تلخیص الاقوال فی احوال الرجال ، از اوّل افتادگی دارد ، آغاز : الشیخ لکن بعد قی فما لکتاب الشیخ یقدم ان کان و لابن داود و لمحمّد بن شهر آشوب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، عناوین شنگرف ، تصحیح شده و در اکثر صفحات علامت بلاغ آمده ، با حواشی مختصر ، در برگ اوّل نام کتاب و تملک « حسین بن محمّد قائنی بیرجندی » و یادداشتی در حالات صاحب بن عباد آمده ، از موقوفات « شیخ محمّد خدایی » ، 233 برگ ، 17 سطر ، 21*15 [ فهرست مدرسه فتحعلی بیگ : مخطوط ] .
1011 / 100 . قم ، مرعشی : 6471 ، نسخ ، سیف الدین محمود بن محمّد ابراهیم ، سه شنبه 1 رمضان المبارک 1102ق ، 290 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 66 ] .
1012 / 101 . تهران ، دانشکده ادبیات : حکمت 232 ، نسخ ، حبیب اللّه بن میر فاضل طالقانی ، شوال 1105ق [ فهرست ادبیات تهران : 2 / 76 ] .
1013 / 102 . مشهد ، گوهر شاد : 296 ، نسخ ، سیّد رضا بن میر محمّد یوسف حسینی ، 1111ق ، 277 برگ [ فهرست گوهر شاد : 1 / 252 ] .
ص:224
1014 / 103 . قم ، شیخ حیدر علی مؤید : 46 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، محمّد بن سعید سعدی ، یکشنبه 22 شعبان 1113ق ، در غبوق ، با حاشیه « منه ره » ، 203 برگ ، 19 سطر ، 19*25 [ فهرست مؤید : 1 / 76 ] .
1015 / 104 . قم ، مرعشی : 7211 ، نسخ ، حسن بن عبد اللّه جزائری ، شنبه 19 محرم 1116ق ، 337 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 20 ] .
1016 / 105 . اصفهان ، سیّد محمّد علی روضاتی : 33 ، بدون نام کاتب ، قبل از 1119ق ، صفحه اوّل و صفحات آخر به خط شیخ احمد احسایی در 1199ق ، مقابله شده ، با تصحیحات در حاشیه ، با حواشی محمّد بن محمّد باقر خراسانی ، 256 برگ [ فهرست کتاب خانه روضاتی : 113 ] .
1017 / 106 . قم ، مرعشی : 8576 ، نسخ ، ابو الحسن بن محمّد صادق بن حاج کافی رکن آبادی یزدی ، 13 صفر 1124ق ، 221 برگ [ فهرست مرعشی : 22 / 153 ] .
1018 / 107 . تهران ، ملک : 3490 ، نسخ ، محمّد رفیع بن محمّد اسماعیل دامغانی ، 1190 ، 257 برگ [ فهرست ملک : 1 / 124 ] .
1019 / 108 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 1072 ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12ق [ فهرست اهدایی رهبری : 80 ] .
1020 / 109 . تهران ، دانشکده ادبیات : حکمت 179 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12ق [ فهرست ادبیات تهران : 2 / 76 ] .
1021 / 110 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 658 ، بدون نام کاتب ، سده 12 و 13ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 431 ] .
1022 / 111 . قم ، گلپایگانی : 95 / 22 / 4375 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 295 برگ ، 18 سطر ، 17*22 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ؛ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 2 / 34 ] .
1023 / 112 . تهران ، ملک : 3487 ، نسخ ، علی بن فتاح حسینی ، قرن 12ق ، 195 برگ [ فهرست ملک : 1 / 124 ] .
1024 / 113 . تهران ، ملک : 3496 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 109 برگ [ فهرست ملک : 1 / 124 ] .
ص:225
1025 / 114 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2501 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، تصحیح شده است ، 193 برگ ، 23 سطر ، 5 / 19*29 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
1026 / 115 . تهران ، دانشکده الهیات : 73 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، سده 11 و 12ق [ فهرست الهیات تهران : 1 / 759 ] .
1027 / 116 . تهران ، مدرسه مروی : 712 ، از اوّل افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، سده 11 و12ق [ فهرست مدرسه مروی : 137 ] .
1028 / 117 . قم ، گلپایگانی : 79 / 18 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 10 جمادی الاوّل 1207ق ، 267 برگ [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 1 / 288 ] .
1029 / 118 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 7100 ، نسخ ، ابو طالب بن احمد کرمانی ، 5 ذی حجه 1230ق ، 230 برگ [ فهرست مجلس : 25 / 112 ] .
1030 / 119 . قم ، گلپایگانی : 56 / 7 / 1156 ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد اللّه بن محمّد جواد موسوی تستری ، 21 جمادی الثانی 1232ق ، در حاشیه تصحیح و نسخه بدلها آورده شده و حواشی به امضاء « منه سلمه اللّه » و « منه ادام اللّه ظله » آمده است ، 292 برگ ، 19 سطر ، 5 / 13*24 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
1031 / 120 . تهران ، ملی تهران : 2946 / ع ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1246ق ، 246 برگ [ فهرست ملی تهران : 14 / 50 ] .
1032 / 121 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1603 ، محمّد بن ابوالقاسم موسوی ، 1249ق ، « 767صفحه » 384 برگ ، رحلی [ فهرست مجلس : 4 / 303 ] .
1033 / 122 . تهران ، ملی تهران : 1170 / ع ، نسخ ، عبد الکریم بن معصوم قزوینی ، 1260ق ، 302 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 155 ] .
1034 / 123 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 41 ، نستعلیق ، میرزا محمّد بن سلطان محمّد ، 1264ق ، 286 برگ [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 34 ] .
1035 / 124 . مشهد ، گوهر شاد : 267 ، نسخ ، محمّد حسین بن احمد محمّدیه نائینی ، 1264ق ، 170 برگ [ فهرست گوهر شاد : 1 / 232 ] .
ص:226
1036 / 125 . قم ، گلپایگانی : 128 / 30 / 6248 ، از اوّل تا ابن عبدالرحمن ذهلی بصری ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 182 برگ ، 21 سطر ، 15*21 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
1037 / 126 . قم ، دار الحدیث : 182 ، از انجام افتادگی د ارد ، آغاز : برابر نمونه ، انجام :
و قال بعضهم افتح الرجلین و قال بعضهم نسبوا الی رئیس من اهل الکوفه یقال له عبد اللّه بن فطیح و الذین قالوا بامامة عامة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، عناوین و نشانیها شنگرف ، با حواشی به امضای «ق» ، «منه» ، «ص» ، «نهایة» ، «تقریب» ، «مختصر الذهبی» ، «محمّد مقیم» و «وفقه اللّه» ، 201 برگ ، 22 سطر ، 15*25 [ فهرست دار الحدیث ] .
1038 / 127 . قم ، مرعشی : 120 ، نسخ ، احمد بن علی ساروی مازندرانی ، بدون تاریخ کتابت ، 68 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 144 ] .
1039 / 128 . قم ، مرعشی : 2101 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 311 برگ [ فهرست مرعشی : 6 / 114 ] .
1040 / 129 . قم ، مرعشی : 572 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 217 برگ [ فهرست مرعشی : 2 / 169 ] .
1041 / 130 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11668 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 145 ] .
1042 / 131 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3601 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 145 ] .
1043 / 132 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3602 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 145 ] .
1044 / 133 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7491 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی مؤلف ، 237 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 596 ] .
1045 / 134 . تهران ، ملی تهران : 4071 / ع ، نسخ ، محمّد علی بن نور الدین واعظ کاشانی خطیب ، بدون تاریخ کتابت ، با حواشی « منه » و تصحیحات ، 375 برگ ، 20 سطر ، 5 / 12*21 سم [ فهرست ملی تهران : 17 / 398 ] .
ص:227
1046 / 135 . قم ، گلپایگانی : 166 / 7 / 1266 ، عنوان معرّفی : تلخیص الاقوال فی تحقیق احوال الرجال ، آغاز : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدلها ذکر شده است ، 261 برگ ، 13 - 20 سطر ، 5 / 16*5 / 20 [ فهرست گلپایگانی ، رایانه ای ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
1047 / 136 . همدان ، مدرسه غرب : 353 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه غرب : 79 ] .
1048 / 137 . همدان ، مدرسه غرب : 8247 ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه غرب : 79 ] .
1049 / 138 . مشهد ، دانشکده الهیات : 1473 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الهیات مشهد : 2 / 618 ] .
1050 / 139 . تبریز ، سیّد محمّد علی قاضی طباطبایی : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 513 ] .
1051 / 140 . تبریز ، ملی تبریز : 3124 ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 177 برگ [ فهرست ملی تبریز : 1 / 301 ] .
(عربی)
از : فتاح بن اسماعیل حسینی ، سیّد (قرن 14 ق)
تلخیص پنج مقدمه ای است که ابو علی درآغاز کتاب رجالی اش موسوم به منتهی المقال آورده است . مؤلف در تلخیص ، مطالبی را که به نظرش لازم بوده ، اضافه نموده و در ربیع المولود 1301 آن را به پایان رسانیده است . عناوین مقدمات پنجگانۀ آن چنین است :
الاولی : فی تواریخ موالید الائمّة و وفیاتهم .
الثانیة : فی ذکر جماعة رأوا القائم علیه السلام .
الثالثة : فی کنی الائمّة والقابهم .
الرابعة : فی اسامی رجال یحصل فیهم الاشتباه عند الاطلاق .
الخامسة : فی فوائد تتعلّق بالرجال .
ص:228
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... اما بعد فانی لما رایت ان الکلام فی علم الرجال علی وجه الاستعجال مما لابد من رسم امور .
انجام : الا انه لاسقاطه المجاهیل بزعم عدم الحاجة لم یقف غیره والا فلا عیب .
نسخه ها :
1052 . قم ، مرعشی : 10867 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، فتاح بن اسماعیل حسینی (مؤلف) ، ربیع الاوّل 1301ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 66ر - 109ر » 44 برگ ، 5 / 41*18 [ فهرست مرعشی : 27 / 286 ] .
(عربی)
از : هاشم بن سلیمان بن اسماعیل حسینی کتکانی بحرانی ، سیّد (1107 ق)
شرح سند روایت های کتاب التهذیب شیخ طوسی است . مؤلف در این کتاب ، سندهای کتاب التهذیب را به همان ترتیب بررسی و حال راویان را بیان نموده است . در این شرح ، بیشتر سعی نموده تا رجالی که کم تر نام آنها در کتب رجال آمده و یا اصلا نامی از آنها نیست ، شرح دهد و هر یک از اسناد را با کلمه «قوله» نقل و شرح خود را با «اقول» بیان نموده است .
[ الذریعة : 4 / 440 ؛ مصفی المقال : 489 ]
آغاز : الحمد للّه رب العالمین الهادی من یشاء الی صراط مستقیم.
نسخه ها :
1053 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1605 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1066ق ، « 734صفحه » 367 برگ [ فهرست مجلس : 4 / 304 ] .
1054 / 2 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 13151 ، عنوان معرّفی : تنبیهات الاریب ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، نسخ و نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 182 برگ [ فهرست آستان قدس : 14 / 155 ] .
1055 / 3 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7523 ، جلد دوم شامل شرح سند روایات کتاب حج و مزار ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1341ق ، 158 برگ [ فهرست آستان قدس :
6 / 597 ] .
ص:229
1056 / 4 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7524 ، جلد سوم ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1341ق ، 331 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 597 ] .
1057 / 5 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7522 ، جلد اوّل ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 409 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 597 ] .
1058 / 6 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2477 ، آغاز : الحمد للّه رب العالمین الهادی من یشاء الی ، انجام : و فی باب العباس بن معروف ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 381 برگ [ فهرست مرکز احیاء : 6 / مخطوط ] .
(عربی)
از : ابو الحسن بن محمّد طاهر فتونی شریف عاملی سپاهانی غروی (1138 ق)
سید مرتضی در برخی کتابهای خود دانشمندان قم را پیرو مذهب تشبیه و تجسیم و جبر قلمداد نموده و فقط شیخ صدوق را از این نسبت مبرا دانسته است . رسالۀ حاضر ردی است بر گفتار سیّد مرتضی . مؤلف در این کتاب پیرامون روات قم بحث نموده و آنها را از این نسبتها تبرئه کرده و کتاب را در ماه صفر سال 1105 ق در نجف به پایان رسانده است .
چاپ : این رساله تاکنون سه بار به چاپ رسیده : 1 - سالنامۀ میراث اسلامی ایران ، دفتر هفتم ؛ 2 - در مجلۀ تراثنا ؛ 3 - به صورت مستقل در قم ، با تعلیق و مقدمۀ محمّد شریف رازی در مطبعۀ تابش ، 1328 ، 49 ص .
[ الذریعة : 4 / 457 ؛ معجم المطبوعات العربیة : 288 ؛ مصفی المقال : 28 ؛ التراث العربی : 2 / 137 ]
آغاز : نحمدک اللهم علی ما هدیتنا الی فصیح المقال لافادة صحیح الاحوال و نشکرک علی ما حفظتنا من تفضیح حال الرجال .
انجام : تریدون ان تتکلموا و لیکن هذا آخر ما اردنا فی هذا المقام و الحمد للّه رب العالمین .
نسخه ها :
1059 . قم ، مرعشی : 5459 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، عبد اللّه موسوی اشتهاردی ، 1357ق ، 17 برگ ، 17 سطر ، 22*17 [ فهرست مرعشی : 14 / 240 ] .
ص:230
(عربی)
از : محمّد علی بن محمّد رضا ساروی مازندرانی (1193 ق)
رسالۀ مهمّی است در بیان ضبط نام ها و نسبت ها و القاب راویان حدیث و رجال شیعه که احتیاج به ضبط و بیان داشته است . مؤلف ، این رساله را به ترتیب حروف تهجّی نام ها تنظیم نموده و پس از تألیف ، حواشی زیادی به آن اضافه کرده و تألیف حواشی را در سال 1193ق ، به پایان رسانیده است . گویا مؤلف در هنگام تألیف این رساله کتاب إیضاح الاشتباه را که علّامۀ حلّی در همین موضوع نگاشته ، ملاحظه نکرده و از آن بهره نبرده و در کتابش فقط از خلاصة الأقوال علاّمۀ حلّی یاد می کند .
چاپ : در ضمن سه رساله در علم رجال با تصحیح کاظم موسوی از سوی انتشارات دانشگاه تهران در سال 1345ش به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 4 / 490 ؛ التراث العربی : 2 / 150 ؛ مصفی المقال : 280 ]
آغاز : الحمد للّه المحمود المتعال والصلاة و السلام علی افضل الرجال محمّد وآله اولی الفضل و الکمال ... اما بعد فهذا کتاب توضیح الاشتباه .
انجام : انصاری ذکر له الشیخ قصة حسنة ، هذا آخر ما اوردناه و الحمد للّه وحده ... .
نسخه ها :
1060 / 1 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی : 425 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، محمّد علی ساروی (مؤلف) ، 1193ق ، 53 برگ [ فهرست دائرة المعارف : 1 / 66 ] .
1061 / 2 . تهران ، دانشگاه تهران : 984 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، اوائل سده 13ق ، 78 برگ ، سابقه : کتابخانه مرعشی : عکس 275 [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 550 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 1 / 248 ] .
1062 / 3 . تهران ، دانشکده ادبیات : 204 - ج ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 70 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 140 ] .
1063 / 4 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2564 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده و در پایان علامت بلاغی مشهود
ص:231
است ، دارای حواشی نسبتا مفصّل ، 105 برگ ، 17 سطر ، 11*17 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
1064 / 5 . قم ، مرعشی : 8050 ، نستعلیق ، محمّد بن عبد اللّه موحد قمی ، 10 رجب 1385ق ، رسالۀ دوم مجموعه ، 148 برگ [ فهرست مرعشی : 21 / 55 ] .
1065 / 6 . قم ، مرعشی : 6410 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 70 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 18 ] .
1066 / 7 . قم ، مدرسه فیضیه : 1037 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 49 ] .
1067 / 8 . اصفهان ، سیّد محمّد علی روضاتی : 28 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، حواشی نستعلیق ، با حواشی مؤلف ، نسخه در تملک صاحب روضات الجنات بوده ، 105 برگ [ فهرست کتاب خانه روضاتی : 93 ] .
1068 / 9 . ساری ، عمومی ساری : 93 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه [ مجله وقف میراث جاویدان : 7 / 123 ] .
1069 / 10 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ دلیل المخطوطات : 99 ] .
(عربی)
از : محمّد بن علی حسینی استرآبادی (1028 ق)
استرآبادی سه کتاب در رجال تألیف نموده : الرجال الکبیر ، موسوم به منهج المقال ؛ الرجال الوسیط ، موسوم به تلخیص الأقوال ؛ الرجال الصغیر ، موسوم به توضیح المقال و مشهور به الوجیزة .
رسالۀ حاضر ، الرجال الصغیر وی است که تألیف آن در سال 1016ق ، در مکّه به پایان رسیده است . مؤلف در این کتاب راویان موثّق را ذکر کرده و مهملان را متذکّر نشده است .
شایان ذکر است که در فهرست سابق کتاب خانۀ آیة اللّه گلپایگانی قم ، نسخه شمارۀ 39 / 12 با عنوان توضیح المقال استرآبادی معرّفی شده که پس از رؤیت نسخه معلوم گردید که الفوائد الرجالیة است که در میراث حدیث شیعه (دفتر
ص:232
اوّل) به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 4 / 498 و 10 / 145 ؛ مصفی المقال : 430 ؛ التراث العربی : 5 / 447 ]
آغاز : باب الالف آدم بن اسحق بن آدم بن عبد اللّه بن سعد الاشعری قمی ثقة .
انجام : کل ذلک یظهر من ملاحظة کتب الرجال و الحمد للّه رب العالمین .
نسخه ها :
1070 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3627 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1053ق [ فهرست الفبایی آستان قدس : 276 ] .
1071 / 2 . تهران ، سپهسالار : 8151 ، نسخ ، حاج احمد ، 1078ق ، رسالۀ چهارم مجموعه ، « 116پ - 143ر » 28 برگ [ فهرست سپهسالار : 5 / 4 ] .
1072 / 3 . همدان ، مدرسه غرب : 10116 ، نسخ ، محمّد سعید بن شمس الدین ، 1095ق ، بدستور علامه مجلسی نوشته شده [ فهرست مدرسه غرب : 80 ] .
1073 / 4 . قم ، مرعشی : 7588 ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 68 برگ [ فهرست مرعشی : 19 / 401 ] .
1074 / 5 . قم ، مرعشی : 5467 ، رجال ، از انجام ناتمام مانده است ، آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... باب الهمزه آدم بن اسحاق الاشعری قمی ثقة جش صه ، انجام : و الی معروف بن خربوذ صحیح و الی ... ، نستعلیق ، محمّد بن زین العابدین مرعشی موسوی ، 26 محرم 1255ق ، رسالۀ سوم مجموعه ، در فهرست عنوان شده که : کاتب نسخه ، کتاب را رجال صغیر میرزا محمّد استر آبادی دانسته ولی نسخه را بخط ملا محمّد تقی مجلسی یافته و کتاب را به وی نسبت داده است ، « 187پ - 214ر » 28 برگ [ فهرست مرعشی : 14 / 249 ] .
1075 / 6 . تهران ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی : 522 ، عنوان معرّفی : منتخب الرجال ، آغاز : بسمله باب الالف آدم بن اسحاق بن آدم بن عبد اللّه بن سعد الاشعری قمی ثقة جش ، انجام : علی بن یحیی بن الحسن ثقة علی ... ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 16 برگ ، 14 سطر ، 12*7 [ فهرست دائرة المعارف : 1 / 246 ] .
1076 / 7 . مشهد ، آستان قدس رضوی : رجال و انساب 20 ، از اوّل افتادگی دارد ، نستعلیق ، محمّد استرآبادی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 185 برگ [ فهرست آستان قدس : 2 / 359 ] .
ص:233
1077 / 8 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 3609 ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست الفبایی آستان قدس : 276 ] .
1078 / 9 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7518 ، آغاز : حمدله و الصلوة ... آدم ابوالحسین النخاس فی الظاهر ، نسخ ، شیخ محمّد بن حسن صاحب معالم بن زین الدین عاملی ، بدون تاریخ کتابت ، 68 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 606 ] .
1079 / 10 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1604 (1603) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مجلس : 4 / 304 ] .
1080 / 11 . قم ، گلپایگانی : 148 / 34 / 6778 ، آغاز : الحمد للّه رب العالمین و الصلوة علی اشرف البریة محمّد و عترته المطهرین ، باب الهمزة : آدم بن اسحاق الاشعری القمی ثقة جش ست صه روی عن محمّد بن عبد الجبار و احمد بن محمّد بن خالد ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، میر عطاء حسینی ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده ، در اوّل نسخه یادداشتی از علی بن موسی بن محمّد شفیع تبریزی که رسالۀ حاضر را از مجلسی ره دانسته است و در پایان نسخه حدیث رأس الجالوت درج شده است ، 88 برگ ، 13 سطر، 10*20 [ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
1081 / 12 . قم ، قائنی : 340 ، از (ابراهیم بن عبید تا سلیم بن قیس هلالی) ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ مجله تراثنا : 52 / 142 ] .
الأطهار علیهم السلام )
(فارسی)
از : مؤلف ناشناخته
کتابی است در مورد رجال و روات شیعه در جداول کتاب ، بر حسب طبقات ، از اصحاب پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) تا امام حسن عسکری(علیه السلام) با نشانه های اختصاری :
(ل ، ی ، ن ، س ، ین ، قر ، ق ، ظم ، ضا ، ج ، دی ، ری ، قائم) هر یک در چند فصل و به ترتیب حروف تهجّی با نشان دادن نام و نام پدر و کنیه و لقب و نسبت و شهر ، و سپس اصطلاحات الوافی است و جدول هایی دربارۀ خلفا و چهار مذهب و قرّا و شمارۀ اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) و دوازده امام .
این کتاب در 1152 - 1153ق ، نوشته شده است . در این دفتر ، برای پیامبر(صلی الله علیه و آله) و هر یک از امامان ، پس از جدولی برای خود آنها ، از اصحاب آنها در چندین باب
ص:234
هر یک چند فصل یاد می شود . نخستین باب در هر یک از آنها دربارۀ نزدیکان و خویشان راوی آنهاست و دوم ، دربارۀ موالی آنهاست و سوم ، دربارۀ راویانی که از نزدیکان آنها نیستند و این راویان در همۀ باب ها به ترتیب تهجّی در جدول ها یاد می شوند ، آن هم در چهار طبقه (صحیح ، حسن ، لا اعلم و لا نعلم) و در هر فصلی نیز شمارۀ آنها از پیش یاد می شود .
آغاز : الحمد للّه رب العالمین ... و بعد مخفی نماناد که این ذلیل حقیر بی مقدار جامع اجزاء اسماء روات از سید ابرار و ائمه اطهار ... و را بخاطر قاصر رسید که هرگاه یک نفر از این نوع که آن را انسان گویند ... و تألیف این نسخه که مسمی است به (جامع اجزاء اسماء روات) در سنه هزار و صد و پنجاه و دو اتفاق افتاد و بنا برین بخاطر این غریق بحر عصیان رسید که ... ضعیف را به (لا اعلم) و مجهول را به (لانعلم) مصطلح گردانم .
انجام : قد تمت کتاب ایضاح الرجال فی اسامی اصحاب ائمة اطهار صلوات اللّه علیهم اجمعین فی محرم 1153ق ، تمت الکتاب بعون الوهاب .
نسخه ها :
1082 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 3044 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1156ق ، 231 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 10 / 1989 ] .
1083 / 2 . قم ، مرعشی : 5059 ، عنوان معرّفی : ایضاح الرجال ، نسخ ، به خط مؤلف / احتمالا، بدون تاریخ کتابت ، 277 برگ، 5 / 23*38 [ فهرست مرعشی : 255/13 ] .
(عربی)
از : محمّد بن علی تبنینی عاملی (قرن 11 ق)
مؤلف در این رساله ، اسامی رجال را به ترتیب حروف الفبا تنظیم نموده و دربارۀ هر شخص ، آنچه اصحاب اصول رجالی گفته اند ، آورده است . او در برخی موارد ، مطالب و نکاتی نیز از خود اضافه نموده است . این کتاب ، دارای 28 باب به ترتیب 28 حرف الفبای عربی است و در هر بابی چند فصل آمده است . در آخر خاتمه ای دارد دارای چند فصل در موضوعات رجالی متفرّقه . مؤلف در این کتاب ، به اثر دیگر خود در علم درایه به نام سنن الهدایة فی علم الدرایة حواله
ص:235
می دهد . مؤلف از دانشمندان شیعی سدۀ یازدهم هجری است و نزد امیر فیض اللّه تفرشی و شیخ حسین تبنینی (مشهور به ابن سودون عاملی) تحصیل نموده و استاد ملّا محمّد باقر مجلسی است .
[ الذریعة : 5 / 42 ؛ مصفی المقال : 416 ؛ مجلۀ دانشکده ادبیات تهران : شمارۀ1 ، سال هشتم ، صفحه 143 ؛ التراث العربی : 2 / 183 ]
نسخه ها :
1084 / 1 . تهران ، دانشکده ادبیات : 84 - ج ، از اوّل افتادگی دارد ، آغاز : کان غالیا ...
اسحاق بن یزید بن اسماعیل ... باب آدم ، انجام : انتهی کلام العلامه رحمه اللّه ، تم الکتاب الجامع للاقوال فی معرفة الرجال، نسخ، اسماعیل بن یاسین خزانی کاظمینی، 5 ذی قعده 1039ق ، با تصحیح ، 259 برگ ، 22 و 25 سطر ، سابقه :
کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 870 ، مرعشی : عکس 966 ، دانشگاه تهران : میکرو فیلم 1814 [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 143 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 3 / 58 ؛ فهرست عکسی مرعشی : 2 / 447 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 1 / 312 ] .
1085 / 2 . قم ، مرعشی : 377 ، عنوان معرّفی : جامع المقال ، از اوّل افتادگی دار د ، آغاز : کان غالیا وصرت الیه الی بغداد لا کتب عنه و سألته ، نسخ ، میرزا علی اکبر ایروانی شرفخانی ، 1384ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 206 برگ [ فهرست مرعشی : 1 / 395 ] .
(عربی)
از : یوسف بن محمّد حسین عاملی شامی (982 ق)
رسالۀ مفصّلی است در رجال که مؤلف به ترتیب حروف الفبا از رجال النجاشی و رجال الکشی و الرجال و الفهرست شیخ طوسی و خلاصة الأقوال و الإیضاح علامۀ حلّی گردآوری کرده و در پایان ، خاتمه ای شامل نُه فایدۀ مربوط به رجال و درایه به آن الحاق نموده است . اثر دیگر مؤلف به نام ترتیب رجال الکشی ، قبل از این در حرف «تاء» معرّفی گردید . تألیف این کتاب ، چنان که در نسخۀ کتاب خانۀ علامۀ امینی آمده ، در ششم ذی قعدۀ 982 به پایان رسیده است .
[ الذریعة : 4 / 42 ؛ التراث العربی : 2 / 194 ؛ مصفی المقال : 506 ]
ص:236
آغاز : الحمد للّه الولی الحمید المبدئ المعید الفعال لما یرید الذی شرع .
انجام : و الباقی من الروایات الی هولاء المشایخ و الی غیرهم مذکور فی کتابنا الکبیر ... و علی امیر المؤمنین وصیه و خلیفته من بعده تتعاقب بتعاقب الایام و اللیالی انتهی کلام العلّامة .
نسخه ها :
1086 / 1 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2630 ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، آغاز :
ابراهیم ابو رافع رجال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله وسلم وقیل ابراهیم ابو رافع مولی رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله ، نستعلیق ، سیّد یوسف بن محمّد حسین عاملی (مؤلف) / ظاهرا ، قرن 10ق ، تصحیح شده ، با خط خوردگی در متن و اضافات در حاشیه ، در سه برگ آخر بخشی از رجال صغیر استرآبادی (توضیح المقال) تحریر شده است ، 301 برگ ، 28 سطر ، 5 / 20*30 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
1087 / 2 . تهران ، ملک : 2120 ، نسخ ، حسین بن کمال الدین ابزر حسینی ، 1020ق ، 288 برگ [ فهرست ملک : 1 / 142 ] .
1088 / 3 . قم ، مرعشی : 3298 ، عنوان معرّفی : الجامع للاقوال فی احوال الرجال ، آغاز :
برابر نمونه ، نستعلیق ، فرج اللّه بن علی بن محمّد بن حرب منصوری ، 14 جمادی الثانی 1023ق ، 153 برگ [ فهرست مرعشی : 9 / 79 ] .
1089 / 4 . تبریز ، سیّد محمّد علی قاضی طباطبایی : بدون شماره ، جلد دوم از حرف «ع» تا پایان ، بدون نام کاتب ، نزدیک به عصر مؤلف [ نشریۀ نسخه های خطّی : 7 / 513 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
دو نسخه با عنوان جامع الأقوال فی معرفة الرجال در فهارس معرّفی شده ، که گویا یکی از دو کتابی است که قبلاً معرّفی شد ، ولی معلوم نیست کدام یک از آن دو است .
نسخه ها :
1090 / 1 . قزوین ، فحول قزوینی : بدون شماره ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، آغاز : احمد بن محمّد بن سعید قال حدثنا علی بن الحسن بن فضال ، عبد اللّه بن ربیع بن سراج بن سالم المعلم ، 1023ق [ مجله تراثنا : 2 / 70 ] .
ص:237
1091 / 2 . قم ، علامه محمّد حسین طباطبایی : بدون شماره ، از اوّل و آخر افتادگی دارد ، به خط مؤلف ، بدون تاریخ کتابت [ مجله تراثنا : 7 / 152 ] .
(عربی)
از : محمّد بن علی اردبیلی غروی حائری (قرن 11 و 12)
مؤلف که از شاگردان علّامه محمّد باقر مجلسی (1110 ق) است ، این کتاب را به منزلۀ شرح کتاب تلخیص المقال میرزا محمّد استرآبادی قرار داده و تمام مطالب آن کتاب را به همان عبارات آورده و حتی خطبه و خاتمه را در این کتاب ، درج نموده است .
مؤلف در هر عنوان ، ابتدا مطلب تلخیص المقال و پس از آن ، مطالب نقد الرجال تفرشی و سایر کتب رجالی را ذکر نموده و پس از آن ، راویانی را که از صاحب عنوان نقل روایت می کنند و همچنین کسانی را که صاحب عنوان از آنها روایت می کند ، با ذکر مأخذ روایت ، آورده است . تألیف این کتاب ، در شب نوزدهم ربیع الاوّل 1100 به پایان رسیده است .
چاپ : تهران : 1334ش ، 2 جلد ، 660 +552 ص ؛ بیروت ، دار الاضواء ، 1403ق ، افست چاپ سابق ؛ قم : کتاب خانه آیة اللّه مرعشی .
[ الذریعة : 5 / 54 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 290 ؛ فهرست دانشگاه :
2 / 551 - 555 ؛ مصفی المقال : 429 ]
آغاز : الحمد للّه الذی زین قلوبنا بمعرفة الثقات ... باب الالف ، آدم ابو الحسین النخاس الکوفی ( ق) وفی جش و صه ابن الحسین و فی ست ابن المتوکل کما یأتی مح . له اصل یرویه عنه اسماعیل بن مهران .
انجام : الفائدة السادسة لنا طرق متعددة الی الشیخ الاعظم ... محمّد بن یعقوب الکلینی ... حامداً مصلیاً مسلماً . تم صورة خطه دام ظله العالی قد فرغ من تألیفه الراجی عفو ربه الغنی محمّد بن علی ... و الحمد للّه.
نسخه ها :
1092 / 1 . تهران ، دانشگاه تهران : 157 ، نستعلیق ، محمّد بن علی اردبیلی غروی حائری (مؤلف) ، 19 ربیع الاوّل 1100ق ، 554 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 2 / 551 ] .
ص:238
1093 / 2 . زنجان ، امام جمعه زنجان : بدون شماره ، رضی بن محمّد نبی قزوینی ، پنجشنبه 27 محرم 1125ق ، نجف اشرف [ دلیل المخطوطات : 101 ] .
1094 / 3 . تهران ، دانشگاه تهران : 6605 ، عنوان معرّفی : جامع المقال ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، 370 برگ [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 306 ] .
1095 / 4 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 7542 ، نسخ ، محمّد حسن عاملی ، 1348ق ، 306 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 598 ] .
1096 / 5 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 13843 ، آغاز : یظهر من باب حکم الجنایة منه و قال المحقق ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تصحیح شده ، با حواشی از مؤلف (منه دام ظله) ، 311 برگ [ فهرست مجلس : 37 / 408 ] .
1097 / 6 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2948 ، جلد اوّل ، آغاز : برابر نمونه ، انجام :
وسائر الکتب الفقهیه و الکلامیه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 471 برگ ، سطور مختلف ، 25 * 5 / 18 [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
1098 / 7 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2949 ، جلد دوم ، آغاز : منها رسالة فی مسالة البداء و رسالة فی الفلاحة ، القاسم بن محمّد بن علی بن ابراهیم بن محمّد همدانی ، انجام : صلی اللّه علیه وآ له الطاهرین مستغفرا تائبا الی اللّه و الحمد للّه... ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، کاتب این نسخه را از روی نسخه ای تحریر نموده که به خط مرتضی قلی بن محمّد یوسف افشار بوده که آن را از روی نسخه مؤلف تحریر نموده و در روز سه شنبه سوم ربیع الثانی 1100 به پایان رسانیده بود ، 450 برگ ، سطور مختلف ، 25 * 5 / 18 [ فهرست مرکز احیاء : 8 / مخطوط ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
بخشی از کتابی در رجال است که در فهرست با این عنوان ، بدون ذکر توضیحی دربارۀ نام کتاب و نام مؤلف ، معرّفی شده است . جلد اوّل کتاب با نام الجامع فی الرجال تألیف موسی بن عبد اللّه زنجانی قمی (م 1399 ق) شامل حرف الف تا سین (سعید) در سال 1394ق ، در قم ، توسط مطبعۀ پیروز به چاپ رسیده که گویا رسالۀ حاضر ، بخشی از قسمت چاپ نشده آن کتاب از حرف عین تا فاء است .
ص:239
نسخه ها :
1099 . قم ، محقق طباطبایی : عکس 100 ، « علی بن محمّد بن زبیر قرشی » تا « فارس بن حاتم قزوینی » ، افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « 552 - 608 » 27 برگ [ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1455 ] .
(عربی)
از : عبد اللّه بن محمّد رضا شبّر حسینی کاظمینی (1242 ق)
رساله مفصّلی است در رجال . مؤلف در این رساله ، اسامی رجال را به ترتیب حروف تهجّی تنظیم کرده و خصوصیات هر راوی را از کتب رجال مشهور ، نقل نموده و در هفتم محرم 1242 تألیف آن را به پایان رسانیده است . مؤلف ، این کتاب را تلخیص کرده و ملخص المقال فی الرجال نام نهاده که در حرف میم معرّفی خواهد شد .
[ الذریعة : 5 / 73 ؛ مصفی المقال : 239 ]
آغاز : الحمد للّه الذی عرفنا نفسه و نبیه و آله خیر آل و هدانا لمعرفة الرجال بالحق ... اما بعد فیقول .
انجام : کلثوم بنت سلیم روت عن الرضا علیه السلام ... قد تم ما اردنا جمعه فی هذا المختصر ... .
نسخه ها :
1100 / 1 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : مجموعه خویی 60 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، ابراهیم ، 1343ق ، « 282صفحه » 141 برگ [ فهرست مجلس : 7 / 58 ] .
1101 / 2 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 14469 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، عبد اللّه بن محمّد رضا شبر حسینی کاظمی (مؤلف) ، بدون تاریخ کتابت ، 242 برگ ، 30 سطر ، 21*31 [ فهرست مجلس : 38 / 617 ] .
(عربی)
از : محمّد بن محمّد محسن فیض کاشانی ، علم الهدی (1115 ق)
بخش دوم از فهرست الوافی است که علم الهدی نوشته است . در این بخش ،
ص:240
اصطلاحاتی را که فیض برای رجال متکرّر در اسانید قرار داده ، در شش قسم در جدول شش ستونی ، ذکر نموده است . نسخه های این رساله در ذیل عنوان فهرست الوافی در بخش حدیث شیعه معرّفی شده است .
آغاز : هذا ما اصطلح علیه الوالد الماجد الاستاذ فی کتاب الوافی من اسامی المتکرر فی الاسناد ... .
(عربی)
از : محمّد باقر بن محمّد حسین حسینی استرآبادی (میر داماد) (1040 ق)
حاشیۀ مهمّی است با عناوین «قوله - قوله» بر اختیار معرفة الرجال ، معروف به رجال الکشی . میرداماد در این حاشیه به ضبط نام ها و نسبت ها اهتمام ورزیده و از این جهت ، این حاشیه حایز اهمیّت بسیار است .
چاپ : قم ، مؤسسه آل البیت ، تحقیق مهدی رجایی ، 1364ش ، دو جلد ، همراه با کتاب اختیار معرفة الرجال معروف به رجال کشی .
[ الذریعة : 6 / 86 ؛ معجم المطبوعات العربیة فی ایران : 287 ؛ التراث العربی :
2 / 287 ]
آغاز : الحمد للّه العلیم المهیمن المبین و الصلاة علی مصطفاه علی العالمین و مجتباه من الاولین و الآخرین .
انجام : و ابن علقمة سیّد الاحابیش و ابن یزید من کتابه و الحلیصیة ماء لبنی الحنیص .
نسخه ها :
1102 / 1 . مشهد ، آستان قدس رضوی : اهدایی رهبری 837 ، سیّد احمد بن محمّد رضا حسینی خوانساری ، 1341ق ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست اهدایی رهبری :
301 ] .
1103 / 2 . قم ، مرعشی : 3030 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، تصحیح شده ، 142 برگ ، 14 سطر ، 48*12 [ فهرست مرعشی : 8 / 217 ] .
ص:241
1104 / 3 . قم ، مرعشی : 3516 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ دوم مجموعه ، از روی نسخه مؤلف استنساخ شده است ، « 189پ - 256پ » 67 برگ ، 22 سطر ، 21*15 [ فهرست مرعشی : 9 / 313 ] .
1105 / 4 . قم ، مرعشی : 5400 ، از آخر افتادگی دارد ، انجام : عن احمد بن ابی عبد اللّه عن ابیه عن عمر بن عبد العزیز و قال فی کتاب ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، 205 برگ ، 16 سطر ، 20*12 [ فهرست مرعشی : 14 / 189 ] .
1106 / 5 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 1602 ، عنوان معرّفی : تعلیقات رجال کشی ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : قوله و ذکر مثله ای و ذکر البراوی مثله فی روایة علی بن عمران الزیات السابقة بعینه و هو عیسی بن مریم و انا من ابی و ابی منی ثم ذکر فیه زیادة و زاد فیه شیئا و هو انا و ابی شیء واحدة ، نسخ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، « 233صفحه » 117 برگ ، 21 سطر ، 17*26 [ فهرست مجلس : 4 / 302 ] .
(عربی)
از : محمّد بن حسن عاملی (پسر صاحب معالم) (1030 ق)
حواشی مفصّلی است بر تلخیص الأقوال یا الرجال الوسیط میرزا محمّد بن علی استرآبادی (1028 ق) . شیخ آقا بزرگ در الذریعة در بارۀ این حاشیه چنین نوشته :
«هی تعلیقات کثیرة کتبها بخطه علی هامش نسخته ، ثم ان الشیخ ابراهیم بن عبد الوهاب الاحسائی کتب نسخة من تلخیص الأقوال فی المشهد الرضوی بأمر العالم الجلیل الشیخ حسن بن جمال الدین یوسف بن خاتون العاملی فی 1085ق ، و نقل جمیع تلک الحواشی عن نسخة خط المؤلف الی نسخته و ذلک بعد ما رأی الشیخ الحر النسخة الاصلیة و جزم بأنها خط الشیخ محمّد السبط و توجد نسخة خط الاحسائی فی جبع من جبل عامل عند الشیخ عبد اللّه بن الشیخ عبد السلام الحر» .
[ الذریعة : 6 / 48 ]
نسخه ها :
1107 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 11560 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در فهرست آستان قدس این رسالۀ در ذیل من لا یحضره الفقیه،چنین معرّفی شده است:
«و مذیل است به احتمالا حاشیه میرزا محمّد بن حسن بن زین الدین شهید ثانی بر تلخیص الاقوال میرزا محمّد استرآبادی». [ فهرست آستان قدس: 576/14 ] .
ص:242
(عربی)
از : زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (شهید ثانی) (965 ق)
حواشی مختصر و مهمّی است با عناوین «قوله - قوله» بر خلاصة الأقوال علامۀ حلّی ، شامل توضیحات بیشتر دربارۀ روات و گاهی خُرده گیری بر مؤلف. این حواشی بعد از شهید ثانی جمع آوری و تدوین شده و گویا تحریرهای مختلف دارد .
چاپ : در ضمن رسائل شهید ثانی به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 6 / 82 ؛ مصفی المقال : 185 و 219 ؛ التراث العربی : 2 / 287 ]
آغاز : هذه فوائد و زوائد للشیخ الاجل الشیخ زین الدین رحمه اللّه علی خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال تصنیف ... جمال الدین مطهر قدس اللّه روحه ، جمعتها صونا لها و حفظا و نبهنا بها معنی و لفظا وهی مرتبة علی ترتیب الکتاب و ترتیبه علی قسمین و خاتمة ... قوله مرتبة علی قسمین و خاتمة اقول لم یلتزم .
انجام : فهذه خلاصة ما افاد رحمه اللّه علی الکتاب من القسمین منه .
نسخه ها :
1108 / 1 . خوی ، مقبره سیّد یعقوب : بدون شماره ، عنوان معرّفی : فوائد و زوائد ، آغاز :
برابر نمونه ، نسخ ، محمّد مقیم شجاع شریف شیرازی بن صفی الدین محمود بن قاسم بن محمود بن شریف الدین سلیمان بن زین العابدین بن ابی مظفر من آل مظفر ، یکشنبه 26 ذی قعده 1028ق ، 27 سطر [ فهرست مقبره سیّد یعقوب ] .
1109 / 2 . قم ، مرعشی : 8115 ، آغاز : برابر نمونه ، انجام : برابر نمونه ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، 19 برگ [ فهرست مرعشی : 21 / 116 ] .
1110 / 3 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 3114 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، 36 برگ ، 14 سطر [ فهرست مرکز احیاء :
8 / مخطوط ] .
1111 / 4 . اصفهان ، مهدی نجفی : بدون شماره ، از انجام افتادگی دارد ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، رسالۀ دوم مجموعه [ فهرست مکتبة النجفی : 238 ] .
1112 / 5 . قم ، محقق طباطبایی : عکس 16 ، حسین اهری ، 1337ق ، « 24صفحه » 12 برگ [ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1436 ] .
ص:243
1113 / 6 . تهران ، دانشکده ادبیات : 208 - ج ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، این نسخه شامل حواشی شهید ثانی و پسرش شیخ حسن و شیخ بهایی است ، رسالۀ هشتم مجموعه ، « 70پ - 96 » 27 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 170 و 171 ] .
منهج الرجال)
(عربی)
از : علی بن خلیل بن ابراهیم رازی تهرانی (1296 ق)
حاشیۀ کوتاهی است بر حاشیۀ وحید بهبهانی بر منهج المقال میرزا محمّد استرآبادی . مؤلف ، رسالۀ دیگری دارد به نام سبل الهدایة فی علم الدرایة که در بخش درایه ، معرّفی شده است . شیخ آقا بزرگ در مصفّی المقال احتمال داده که رسالۀ شرح الفوائد الرجالیة الخمسةی مؤلف که درآن پنج فایده ای که وحید بهبهانی در اوّل تعلیقه اش بر منهج المقال آورده را شرح نموده ، تدوین همین حواشی است .
[ الذریعة : 6 / 40 با عنوان «حاشیة علی التعلیقة» و 13 / 150 با عنوان «شرح تعلیقة الرجال» و 13 / 387 با عنوان «شرح الفوائد الرجالیة» ]
نسخه ها :
1114 / 1 . عراق * ، نجف ، آل خرسان : بدون شماره ، سیّد مرتضی خلخالی ، 1284ق [ مصفی المقال : 320 ] .
1115 / 2 . قم ، گلپایگانی : 130 / 27 ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، در حاشیه تعلیقه بهبهانی بر منهج المقال تحریر شده است . [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 3 / 116 ] .
(عربی)
از : مؤلف ناشناخته
رسالۀ مفصّلی است در فواید رجالی . این رساله در فهرست کتاب خانۀ فاضل خوانسار با عنوان الفوائد الرجالیة و مؤلف آن ، صاحب المعالم ذکر شده ؛ ولی در فهرست مرکز احیاء التراث الاسلامی که در آن ، عکس همین نسخۀ کتاب خانۀ فاضل خوانسار معرّفی گردیده،با عنوان بالا و مجهول المؤلف ، معرّفی شده است.
ص:244
نسخه ها :
1116 . خوانسار ، فاضل خوانساری : 223 ، از آغاز افتادگی دارد ، آغاز : فی بیان جملة من المطالب الرجالیة و طائفة من الالفاظ الدائرة علی السنة ارباب الرجال ففیه مطلبان المطلب الاوّل فی بیان جملة من المطالب ، انجام : والتهذیب روایة سهل بن زیاد عن احمد بن محمّد بن عیسی وصوابه و احمد وهو المحکی عن صاحب المنتقی ایضا واللّه العالم ، شکسته نستعلیق ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، تصحیح شده ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 4ر - 63پ » 59 برگ، سابقه : کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : عکس 1148 [ فهرست کتاب خانه فاضل خوانساری : 1 / 175 ؛ فهرست عکسی مرکز احیاء : 3 / 433 ] .
1 حاشیة منهج المقال
از : محمّد باقر بن محمّد اکمل (وحید بهبهانی)
ر . ک : تعلیقة منهج المقال .
(عربی)
از : محمّد امین بن محمّد علی بن فرج اللّه کاظمی (قرن 12 ق)
حواشی کوتاهی است که مؤلف در حاشیۀ کتابش هدایة المحدثین - که شرح باب دوازدهم جامع المقال استادش طریحی است - نوشته و شخص دیگری آنها را در چند برگ ، جمع آوری نموده است .
[ الذریعة : 25 / 190 ]
آغاز : تحقیقات وجدناه فی هوامش شرح الفاضل الجید محمّد امین ... فی باب ابان وقع فی الکافی روایة ابن ابی عمیر .
نسخه ها :
1117 . تهران ، دانشکده ادبیات : 208 - ج ، عنوان معرّفی : تحقیقاتی در هامش شرح محمّد امین کاظمی بر جامع المقال طریحی ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ سوم مجموعه ، « 46ر - 49پ » 4 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 169 ] .
ص:245
(عربی)
از : عبد النبی بن سعد جزایری غروی حائری (1021 ق)
مؤلف در این رساله ، رجال حدیث را به چهار قسم (صحاح ، موثقان ، حسان و ضعاف) تقسیم نموده و در حالات هر یک ، مطالب الفهرست ، الرجال شیخ طوسی ، رجال الکشی و رجال النجاشی را با همان الفاظ آورده و مطالب خود را با عنوان «قلت» پس از آن ذکر می نماید . این کتاب ، مشتمل بر یک مقدمه و چند مقصد و یک خاتمه است و در آغاز و پایان آن چند فایدۀ رجالی مهم درج شده است . این کتاب از طرف مؤسسة الهدایة لاحیاء التراث در قم ، از روی نسخۀ شمارۀ 9024 کتاب خانۀ مجلس و نسخۀ شمارۀ 6502 کتاب خانۀ آیة اللّه مرعشی ، تصحیح و تحقیق کرده و در چهار جلد در سال 1418ق ، منتشر شده است .
[ الذریعة : 6 / 236 ؛ التراث العربی : 2 / 368 ]
آغاز : نحمدک اللهم علی ما هدیتنا لصحیح المقال من خلاصة الاقوال .
انجام : التنبیه الرابع عشر ... الیربوعی منسوب الی یربوع بن مالک بن حنظلة بن مالک .
نسخه ها :
1118 / 1 . تهران ، مدرسه مروی : 208 ، آغاز : برابر نمونه ، قطب الدین بن تمام بن حسن صمیری ، 1017ق ، 200 برگ [ فهرست مدرسه مروی : 124 ] .
1119 / 2 . قم ، مرعشی : 6502 ، از آخر افتادگی دارد ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، عباس بن مقلد بن هیکل کربلایی ، اواخر جمادی الاوّل 1044ق ، 161 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 90 ] .
1120 / 3 . تهران ، دانشگاه تهران : 6724 ، عنوان معرّفی : فوائد منتخبه من کتاب الرجال للشیخ عبد النبیّ ، نسخ ، کمال الدین حسن حسینی نجفی نیشابوری ، ربیع الثانی 1072ق ، (8 ص) ، رسالۀ سوم مجموعه [ فهرست دانشگاه تهران : 16 / 345 ] .
1121 / 4 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 9024 ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 11ق ، با حواشی به خط پسر مؤلف شیخ حسن با امضاهای « مد ظله » و « سلمه اللّه » [ مقدمه حاوی الاقوال : 1 / 88 ] .
ص:246
1122 / 5 . تهران ، دانشکده ادبیات : 59 - ب ، از آخر افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 12ق ، 202 برگ [ فهرست ادبیات تهران : 1 / 201 ] .
1123 / 6 . تهران ، ملک : 3645 ، از اوّل افتادگی دارد ، نسخ ، بدون نام کاتب ، 1269ق ، 176 برگ ، / سابقه : کتابخانه محقق طباطبایی : میکرو فیلم 130 [ فهرست ملک :
1 / 183 ؛ یادنامۀ محقق طباطبایی : 3 / 1517 ] .
1124 / 7 . قم ، گلپایگانی : 18 / 38 / 6138 ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ ، بدون نام کاتب ، قرن 13ق ، یک قطعه از کتاب است و از وسط افتادگی دارد ، 47 برگ ، 28 سطر ، 21*31 [ فهرست گلپایگانی ، قدیم : 3 / 154 ؛ فهرست گلپایگانی ، جدید ] .
1125 / 8 . تهران ، ملک : 3507 ، عنوان معرّفی : فوائد منتخبه من کتاب الرجال للشیخ عبد النبی قزوینی ، نستعلیق ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت ، رسالۀ چهارم مجموعه [ فهرست ملک : 6 / 462 ] .
1126 / 9 . بابل ، مدرسه صدر : 241 ، عنوان معرّفی : فوائد منتخبه من کتاب الرجال للشیخ عبد النبیّ ، بدون نام کاتب ، بدون تاریخ کتابت [ فهرست مدرسه صدر : 171 ] .
(عربی)
از : حسن بن یوسف بن مطهر ، جمال الدین (علامه حلّی) (726 ق)
رسالۀ معروف و مهمّی است که علامۀ حلّی در آن ، رجال شیعه را در دو بخش (موثّقان ، غیر موثّقان) ذکر نموده و هر قسم را به ترتیب حروف ، مرتّب ساخته و در سال 693ق ، مشغول تألیف آن بوده است ، علامه در این رساله به کتاب مفصّل خود در رجال به نام کشف المقال فی معرفة الرجال حواله می دهد که تاکنون ، نسخه ای از آن شناسایی نشده است .
چاپ : این کتاب بارها به چاپ رسیده است .
[ الذریعة : 7 / 214 و مکتبة العلامة الحلی : 118 ؛ التراث العربی : 2 / 455 ؛ مشار عربی : 334 ]
آغاز : الحمد للّه مرشد عباده الی سبیل السداد و هادیهم الی طریق النفع ... و رتبته علی قسمین و خاتمة ، القسم الاوّل فیمن اعتمد علیه و فیه سبعة و عشرون فصلا ، الفصل الاوّل فی الهمزة و فیه ثلاثة عشر بابا ، الباب الاوّل ابراهیم وفیه ثمانیة
ص:247
و عشرون رجلا ، ابراهیم بن نعیم ... القسم الثانی فی ذکر الضعفاء و من ارد قوله او اقف فیه .
انجام : و قد اقتصرت من الروایات الی هولاء مشایخ بما ذکرت والی غیرهم مذکور فی کتابنا الکبیر من اراده وقف هناک ... بعده محمّد و آله .
نسخه ها :
1127 / 1 . شیراز ، دانشکده پزشکی : 650 ، علی بن محمّد بن علی حافظ شیرازی ، 747ق [ میراث اسلامی ایران : 1 / 442 ] .
1128 / 2 . قم ، مرعشی : 6704 ، نسخ ، عبد اللّه بن محمّد بن مبارک بن محمّد بن ابی صریف ، قسم اوّل دوشنبه 27 شوال 895 ق و قسم دوم 897 ق ، 77 برگ [ فهرست مرعشی : 17 / 263 ] .
1129 / 3 . تهران ، ملی تهران : 272 / ع ، آغاز : برابر نمونه ، نسخ قدیم ، عبد اللّه، قرن 9ق ، 197 برگ [ فهرست ملی تهران : 9 / 262 ] .
1130 / 4 . قم ، مرعشی : 221 ، نسخ ، حسین بن حیدر کرکی ، شوال 908ق ، 151 برگ ، سابقه : کتابخانه دانشگاه تهران : میکرو فیلم 3027 [ فهرست مرعشی : 1 / 249 ؛ فهرست میکروفیلمهای دانشگاه تهران : 2 / 31 ] .
1131 / 5 . قم ، مرعشی : 6877 ، نستعلیق ، علاء الملک بن عبد القادر حسینی مرعشی ، 14 محرم 924ق ، رسالۀ اوّل مجموعه ، « 2پ - 70پ » 69 برگ [ فهرست مرعشی :
18 / 72 ] .
1132 / 6 . تهران ، مدرسه مروی : 677 ، عطاء اللّه بن مسیح بن ابراهیم بن حسن آملی ، 944ق [ فهرست مدرسه مروی : 130 ] .
1133 / 7 . مشهد ، آستان قدس رضوی : 9086 ، نسخ ، احمد بن محمّد حسنی عیناثی ، 949ق ، نور الدین بن فخر الدین نسخه را در 949ق مقابله نموده ، 106 برگ [ فهرست آستان قدس : 6 / 599 ] .
1134 / 8 . تهران ، مجلس شورای اسلامی : 4406 ، نسخ ، عبد النبی بن حسن مشهدی ، 957ق [ فهرست مجلس : 12 / 105 ] .
1135 / 9 . قم ، مرکز احیاء میراث اسلامی : 2743 ، نسخ ، حسین بن عارف ، 1 ذی حجه 958ق ، تصحیح شده ، در دو برگ آخر اجازه ای روایی به سیّد نوراللّه حسینی از شخصی که نام وی پاک شده آمده است ، 232 برگ ، 12 سطر ، 12*18 [ فهرست مرکز احیاء : 7 / مخطوط ] .
ص:248
1136 / 10 . قم ، مدرسه فیضیه : 804 ، نستعلیق ، حاجی محمود بن فضل اللّه استرآبادی ، 958ق ، 260 برگ [ فهرست مدرسه فیضیه : 2 / 25 ] .
1137 / 11 . خوی ، مدرسه نمازی