ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

الفَصلُ الرّابِعُ : الدّعاء للآخرینإنّ من المسائل البالغة الأهمیّة فی باب الدعاء الاهتمام بالتماس الدعاء من الآخرین والدعاء لهم . ویقدّم هذا الفصل نقاطا تربویّة تخصّ الموضوع . وکذلک یشتمل علی تعریفٍ بعددٍ من الرجال الذین دعا لهم أهل البیت علیهم السلام أو دعوا علیهم . والنقطة المفید ذکرها فی بدایة هذا الفصل الصدق فی الدعاء للآخرین . آیَةُ الصِّدقِ فِی الدُّعاءِ لِلآخَرینَ الدعاء للآخرین هو فی الحقیقة إرادة الخیر المادیّ أو المعنویّ أو کلیهما لهم . فیمکن أن یکون الإنسان صادقا فی دعائه لغیره تبعا لمقدار إرادته الخیر له . فعلی من أراد أن یعلم حجم صدقه فی دعائه فی مجال الاُمور المعنویّة والاُخرویّة أن یری أمستعدٌّ هو فی إرادة الخیر المادّیّ لغیره عملیّا أم لا . وبهذا الشأن نقل الإمام الصادق علیه السلام عن الإمام أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام حکایةً فی غایة الروعة والبُعد التربویّ . فقد قال علیه السلام : إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ _ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ _ بَعَثَ إلی رَجُلٍ بِخَمسَةِ أوساقٍ مِن تَمرِ البُغَیبِغَةِ (1) ، وکانَ الرَّجُلُ مِمَّن یَرجو نَوافِلَهُ ویُؤَمِّلُ نائِلَهُ ورِفدَهُ ، وکانَ لا یَسأَلُ عَلِیّا علیه السلام ولا غَیرَهُ شَیئا ، فَقالَ رَجُلٌ لِأَمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام : وَاللّهِ ما سَأَلَکَ فُلانٌ ، ولَقَد کانَ یُجزِئُهُ مِنَ الخَمسَةِ الأَوساقِ وَسقٌ واحِدٌ . فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : لا کَثَّرَ اللّهُ فِی المُؤمِنینَ ضَربَکَ (2) ! اُعطی أنَا وتَبخَلُ أنتَ ! للّهِِ أنتَ ، إذا أنَا لَم اُعطِ الَّذی یَرجونی إلاّ مِن بَعدِ المَسأَلَةِ ، ثُمَّ اُعطیهِ بَعدَ المَسأَلَةِ ، فَلَم اُعطِهِ ثَمَنَ (3) ما أخَذتُ مِنهُ ؛ وذلِکَ لِأَنّی عَرَّضتُهُ أن یَبذُلَ لی وَجهَهُ الَّذی یُعَفِّرُهُ فِی التُّرابِ لِرَبّی ورَبِّهِ عِندَ تَعَبُّدِهِ لَهُ ، وطَلَبِ حَوائِجِهِ إلَیهِ ، فَمَن فَعَلَ هذا بِأَخیهِ المُسلِمِ _ وقَد عَرَفَ أنَّهُ مَوضِعٌ لِصِلَتِهِ ومَعروفِهِ _ فَلَم یَصدُقِ اللّهَ عز و جل فی دُعائِهِ لَهُ ، حَیثُ یَتَمَنّی لَهُ الجَنَّةَ بِلِسانِهِ ، ویَبخَلُ عَلَیهِ بِالحُطامِ مِن مالِهِ ، وذلِکَ أنَّ العَبدَ قَد یَقولُ فی دُعائِهِ : اللّهُمَّ اغفِر لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ . فَإِذا دَعا لَهُم بِالمَغفِرَةِ فَقَد طَلَبَ لَهُمُ الجَنَّةَ ، فَما أنصَفَ مَن فَعَلَ هذا بِالقَولِ ، ولَم یُحَقِّقهُ بِالفِعلِ . (4)

.

ص: 9

ص: 10

. .

ص: 11

. .

ص: 12

البابُ الأَوَّلُ : الحثّ علی طلب الدّعاء من الآخَرینَ1 / 1اُدعُنی بِلِسانٍ لَم تَعصِنی بِهِ !عدّة الداعی :رُوِیَ أنَّ اللّهَ تَعالی أوحی إلی موسی علیه السلام : یا موسَی ، ادعُنی عَلی لِسانٍ لَم تَعصِنی بِهِ . فَقالَ علیه السلام : أنّی لی بِذلِکَ ؟ فَقالَ : اُدعُنی عَلی لِسانِ غَیرِکَ . (1)

1 / 2اِستَکثِر مِن دُعاءِ النّاسِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اِستَکثِر مِنَ النّاسِ مِن دُعاءِ الخَیرِ لَکَ ؛ فَإِنَّ العَبدَ لا یَدری عَلی لِسانِ مَن یُستَجابُ لَهُ ، أو یُرحَمُ . (2)

1 / 3اِغتَنِم دُعاءَ المُستَضعَفینَرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اِغتَنِموا دُعاءَ ضَعَفَةِ اُمَّتی ؛ فَإِنَّهُ یُستَجابُ لَهُم فیکُم ، ولا یُستَجابُ لَهُم فی أنفُسِهِم . (3)

.

ص: 13

ص: 14

الإمام الصادق علیه السلام :لا تَستَخِفّوا بِدُعاءِ المَساکینِ لِلمَرضی مِنکُم ؛ فَإِنَّهُ یُستَجابُ لَهُم فیکُم ، ولا یُستَجابُ لَهُم فی أنفُسِهِم . (1)

1 / 4لا تُحَقِّروا دَعوَةَ أحَدٍ !الإمام الکاظم علیه السلام :لا تُحَقِّروا دَعوَةَ أحَدٍ ؛ فَإِنَّهُ یُستَجابُ لِلیَهودِیِّ وَالنَّصرانِیِّ فیکُم ، ولا یُستَجابُ لَهُم فی أنفُسِهِم . (2)

1 / 5تَزَوَّدوا مِن أخیکُم !محاسبة النفس عن طلحة :اِنطَلَقَ رَجُلٌ ذاتَ یَومٍ فَنَزَعَ ثِیابَهُ ، وتَمَرَّغَ فِی الرَّمضاءِ ، ویَقولُ لِنَفسِهِ : ذوقی ، نارُ جَهَنَّمَ أشَدُّ حَرّا ، أجیفَةٌ بِاللَّیلِ وبَطّالَةٌ بِالنَّهارِ ؟ قالَ : فَبَینا هُوَ کَذلِکَ إذ أبصَرَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فی ظِلِّ شَجَرَةٍ ، فَقالَ : غَلَبَتنی نَفسی ، فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : ألَم یَکُن لَکَ بُدٌّ مِنَ الَّذی صَنَعتَ ؟ أما لَقَد فُتِحَت لَکَ أبوابُ السَّماءِ ، ولَقَد باهَی اللّهُ بِکَ المَلائِکَةَ ، ثُمَّ قالَ لِأَصحابِهِ ، تَزَوَّدوا مِن أخیکُم ، فَجَعَلَ الرَّجُلُ یَقولُ لَهُ : یا فُلانُ ادعُ لی ، فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : عُمَّهُم ، فَقالَ : اللّهُمَّ اجعَلِ التَّقوی زادَهُم ، وَاجمَع عَلَی الهُدی أمرَهُم ، فَجَعَلَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَقولُ : اللّهُمَّ سَدِّدهُ ، فَقالَ : اللّهُمَّ وَاجعَلِ الجَنَّةَ مَآبَهُم . (3)

.

ص: 15

ص: 16

الأمالی للصدوق عن لیث بن أبی سلیم :سَمِعتُ رَجُلاً مِنَ الأَنصارِ یَقولُ : بَینَما رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مُستَظِلٌّ بِظِلِّ شَجَرَةٍ فی یَومٍ شَدیدِ الحَرِّ ، إذ جاءَ رَجُلٌ فَنَزَعَ ثِیابَهُ ، ثُمَّ جَعَلَ یَتَمَرَّغُ فِی الرَّمضاءِ ، یَکوی ظَهرَهُ مَرَّةً وبَطنَهُ مَرَّةً وجَبهَتَهُ مَرَّةً ، ویَقولُ : یا نَفسُ ذوقی ، فَما عِندَ اللّهِ عز و جل أعظَمُ مِمّا صَنَعتُ بِکِ ، ورَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَنظُرُ إلی ما یَصنَعُ . ثُمَّ إنَّ الرَّجُلَ لَبِسَ ثِیابَهُ ، ثُمَّ أقبَلَ ، فَأَومَأَ إلَیهِ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِیَدِهِ ودَعاهُ ، فَقالَ لَهُ : یا عَبدَ اللّهِ ، لَقَد رَأَیتُکَ صَنَعتَ شَیئا ، ما رَأَیتُ أحَدا مِنَ النّاسِ صَنَعَهُ ، فَما حَمَلَکَ عَلی ما صَنَعتَ ؟ فَقالَ الرَّجُلُ : حَمَلَنی عَلی ذلِکَ مَخافَةُ اللّهِ عز و جل ، وقُلتُ لِنَفسی : یا نَفسُ ذوقی ، فَما عِندَ اللّهِ أعظَمُ مِمّا صَنَعتُ بِکِ . فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : لَقَد خِفتَ رَبَّکَ حَقَّ مَخافَتِهِ ، وإنَّ رَبَّکَ لَیُباهی بِکَ أهلَ السَّماءِ ، ثُمَّ قالَ لِأَصحابِهِ : یا مَعشَرَ مَن حَضَرَ ، اُدنوا مِن صاحِبِکُم حَتّی یَدعُوَ لَکُم ، فَدَنَوا مِنهُ فَدَعا لَهُم ، وقالَ : اللّهُمَّ اجمَع أمرَنا عَلَی الهُدی ، وَاجعَلِ التَّقوی زادَنا ، وَالجَنَّةَ مَآبَنا . (1)

.

ص: 17

الأمالی ، صدوق_ به نقل از لیث بن ابی سلیم _: شنیدم مردی از انصار می گوید : در یک روز بسیار گرم ، پیامبر خدا در سایه درختی نشسته بود که مردی آمد و جامه های خویش را از تن برکَنْد و آن گاه ، شروع به غلت زدن بر روی ریگ های داغ کرد . گاه پشتش ، گاه شکمش و گاه پیشانی اش را داغ می کرد و می گفت : بچش ، ای نفس ، که عذاب خدا سخت تر از این کاری است که با تو می کنم ! پیامبر خدا هم به کاری که او می کرد ، می نگریست. سپس ، آن مرد ، جامه هایش را پوشید و آمد . پیامبر صلی الله علیه و آله با اشاره دستش او را فرا خوانْد و به وی فرمود : «ای بنده خدا ! من ، شاهد بودم تو کاری را انجام دادی که تاکنون ندیده بودم کسی چنین کاری بکند . چه چیز تو را بر این کار ، وا داشت؟». مرد گفت : ترس از خداوند عز و جل مرا به این کار ، وا داشت و به نفس خود گفتم : بچش ، ای نفس ، که عذاب خدا بسی سخت تر از این کاری است که با تو می کنم! پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «به راستی که تو از [مقام ]پروردگارت ، چنان که سزاوار است ، ترسیدی و پروردگارت به تو بر آسمانیان نازید» . سپس به یارانش فرمود : «ای گروه حاضران! نزد این رفیقتان بروید تا برایتان دعا کند» . یاران پیامبر صلی الله علیه و آله نزدیک او رفتند و آن مرد برای ایشان دعا کرد و گفت : بار خدایا ! همه ما را در مسیر هدایت بدار و پرهیزگاری را ره توشه ما ، و بهشت را پایان کارِ ما قرار ده.

.

ص: 18

البابُ الثّانی : من ینبغی الدّعاء له2 / 1الوالِدانِالکتاب«رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوَ لِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ» . (1)

«رَّبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَ لِدَیَّ وَ لِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَ_تِ وَ لاَ تَزِدِ الظَّ__لِمِینَ إِلاَّ تَبَارَا» . (2)

«وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا» . (3)

الحدیثرسول اللّه صلی الله علیه و آله :دُعاءُ الوَلَدِ لِلوالِدِ کَالأَخذِ بِالیَدِ . (4)

عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی لَیَرفَعُ العَبدَ (5) الدَّرَجَةَ فَیَقولُ : رَبِّ أنّی لی هذِهِ ؟ فَیَقولُ : بِدُعاءِ وَلَدِکَ لَکَ . (6)

.

ص: 19

ص: 20

عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ الرَّجُلَ لَیَموتُ والِداهُ وهُوَ عاقٌّ لَهُما ، فَیَدعو لَهُما مِن بَعدِهِما فَیَکتُبُهُ اللّهُ مِنَ البارّینَ . (1)

الإمام علیّ علیه السلام :أربَعَةٌ لا تُرَدُّ لَهُم دَعوَةٌ : . . . وَالوالِدُ البارُّ لِوَلَدِهِ ، وَالوَلَدُ البارُّ لِوالِدِهِ . (2)

الإمام زین العابدین علیه السلام_ کانَ مِن دُعائِهِ علیه السلام لِأَبَوَیهِ علیهماالسلام _: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ عَبدِکَ ورَسولِکَ ، وأهلِ بَیتِهِ الطّاهِرینَ ، وَاخصُصهُم بِأَفضَلِ صَلَواتِکَ ورَحمَتِکَ وبَرَکاتِکَ وسَلامِکَ. وَاخصُصِ اللّهُمَّ والِدَیَّ بِالکَرامَةِ لَدَیکَ ، وَالصَّلاةِ مِنکَ ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِهِ ، وألهِمنِی عِلمَ ما یَجِبُ لَهُما عَلَیَّ إلهاما ، وَاجمَع لی عِلمَ ذلِکَ کُلِّهِ تَماما ، ثُمَّ استَعمِلنی بِما تُلهِمُنی مِنهُ ، ووَفِّقنی لِلنُّفوذِ فیما تُبَصِّرُنی مِن عِلمِهِ حَتّی لا یَفوتَنِی استِعمالُ شَیءٍ عَلَّمتَنیهِ ، ولا تَثقُلَ أرکانی عَنِ الحَفوفِ فیما ألهَمتَنیهِ . اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِهِ کَما شَرَّفتَنا بِهِ ، وصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِهِ ، کَما أوجَبتَ لَنَا الحَقَّ عَلَی الخَلقِ بِسَبَبِهِ . اللّهُمَّ اجعَلنی أهابُهُما هَیبَةَ السُّلطانِ العَسوفِ ، وأبَرُّهُما بِرَّ الاُمِّ الرَّؤوفِ ، وَاجعَل طاعَتی لِوالِدَیَّ وبِرّی بِهِما أقَرَّ لِعَینی مِن رَقدَةِ الوَسنانِ ، وأثلَجَ لِصَدری مِن شَربَةِ الظَّمآنِ حَتّی اُوثِرَ عَلی هَوایَ هَواهُما ، واُقَدِّمَ عَلی رِضایَ رِضاهُما وأستَکثِرَ بِرَّهُما بی وإن قَلَّ ، وأستَقِلَّ بِرّی بِهِما وإن کَثُرَ. اللّهُمَّ خَفِّض لَهُما صَوتی ، وأطِب لَهُما کَلامی ، وألِن لَهُما عَریکَتی ، وَاعطِف عَلَیهِما قَلبی ، وصَیِّرنی بِهِما رَفیقا ، وعَلَیهِما شَفیقا. اللّهُمَّ اشکُر لَهُما تَربِیَتی ، وأثِبهُما عَلی تَکرِمَتی ، وَاحفَظ لَهُما ما حَفِظاهُ مِنّی فی صِغَری. اللّهُمَّ وما مَسَّهُما مِنّی مِن أذیً ، أو خَلَصَ إلَیهِما عَنّی مِن مَکروهٍ ، أو ضاعَ قِبَلی لَهُما مِن حَقٍّ فَاجعَلهُ حِطَّةً لِذُنوبِهِما ، وعُلُوّا فی دَرَجاتِهِما ، وزِیادَةً فی حَسَناتِهِما ، یا مُبَدِّلَ السَّیِّئاتِ بِأَضعافِها مِنَ الحَسَناتِ. اللّهُمَّ وما تَعَدَّیا عَلَیَّ فیهِ مِن قَولٍ ، أو أسرَفا عَلَیَّ فیهِ مِن فِعلٍ ، أو ضَیَّعاهُ لی مِن حَقٍّ ، أو قَصَّرا بی عَنهُ مِن واجِبٍ فَقَد وَهَبتُهُ لَهُما ، وجُدتُ بِهِ عَلَیهِما ورَغِبتُ إلَیکَ فی وَضعِ تَبِعَتِهِ عَنهُما ، فَإِنّی لا أتَّهِمُهُما عَلی نَفسی ، ولا أستَبطِئُهُما فی بِرّی ، ولا أکرَهُ ما تَوَلَّیاهُ مِن أمری یا رَبِّ ، فَهُما أوجَبُ حَقّا عَلَیَّ ، وَ أَقدَمُ إحسانا إلَیَّ ، وأعظَمُ مِنَّةً لَدَیَّ مِن أن اُقاصَّهُما بِعَدلٍ ، أو اُجازِیَهُما عَلی مِثلٍ ، أینَ إذا یا إلهی طولُ شُغلِهِما بِتَربِیَتی ؟! وأینَ شِدَّةُ تَعَبِهِما فی حِراسَتی ؟! وأینَ إقتارُهُما عَلی أنفُسِهِما لِلتَّوسِعَةِ عَلَیَّ ؟! هَیهاتَ ما یَستَوفِیانِ مِنّی حَقَّهُما ، ولا اُدرِکُ ما یَجِبُ عَلَیَّ لَهُما ، ولا أنا بِقاضٍ وَظیفَةَ خِدمَتِهِما ، فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِهِ ، وأعِنّی یا خَیرَ مَنِ استُعینَ بِهِ ، ووَفِّقنی یا أهدی مَن رُغِبَ إلَیهِ ، ولا تَجعَلنی فی أهلِ العُقوقِ لِلآباءِ وَالاُمَّهاتِ یَومَ تُجزی کُلُّ نَفسٍ بِما کَسَبَت وهُم لا یُظلَمونَ . اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِهِ وذُرِّیَّتِهِ ، وَاخصُص أبَوَیَّ بِأَفضَلِ ما خَصَصتَ بِهِ آباءَ عِبادِکَ المُونینَ واُمَّهاتِهِم ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ. اللّهُمَّ لا تُنسِنی ذِکرَهُما فی أدبارِ صَلَواتی ، وفی إنیً مِن آناءِ لَیلی ، وفی کُلِّ ساعَةٍ مِن ساعاتِ نَهاری. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِهِ ، وَاغفِر لی بِدُعائی لَهُما ، وَاغفِر لَهُما بِبِرِّهِما بی مَغفِرَةً حَتما ، وَارضَ عَنهُما بِشَفاعَتی لَهُما رِضیً عَزما ، وبَلِّغهُما بِالکَرامَةِ مَواطِنَ السَّلامَةِ. اللّهُمَّ وإن سَبَقَت مَغفِرَتُکَ لَهُما فَشَفِّعهُما فِیَّ ، وإن سَبَقَت مَغفِرَتُکَ لی فَشَفِّعنی فیهِما حَتّی نَجتَمِعَ بِرَأفَتِکَ فی دارِ کَرامَتِکَ ومَحَلِّ مَغفِرَتِکَ ورَحمَتِکَ ، إنَّکَ ذُو الفَضلِ العَظیمِ ، وَالمَنِّ القَدیمِ ، وأنتَ أرحَمُ الرّاحِمینَ. (3)

.

ص: 21

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :انسان ، پدر و مادرش می میرند ، در حالی که آن دو را نافرمانی کرده است و بعد از مرگشان برای آنها دعا می کند . پس خداوند ، او را از نیکوکاران [نسبت به پدر و مادر] و فرمان بُرداران می نویسد.

امام علی علیه السلام :چهار کس اند که دعایشان رد نمی شود : ... پدرِ خوش رفتار با فرزندش ، و فرزند خوش رفتار با پدرش.

امام زین العابدین علیه السلام_ از دعای ایشان برای پدر و مادرش _: بار خدایا! بر محمّد ، بنده و فرستاده ات ، و بر خاندان پاک او درود فرست ، و برترین درودها و رحمت و برکات و سلامت را نثار آنان کن ، و پدر و مادرم را _ ای خداوند _ در نزد خود ، گرامی بدار و درود خویش را بر آنان ، ارزانی بدار ، ای مهربان ترینِ مهربانان! بار خدایا ! بر محمّد و خاندان او درود فرست و مرا به هر آنچه در قبالِ پدر و مادرم بر عهده من است ، یکسره آشنا گردان و آنها را بی کم و کاست ، به من بیاموز . سپس ، مرا در انجام دادن و به کار بستن آنچه به من می آموزی ، موفّق بدار تا چیزی از آنچه را به من آموخته ای ، فروگذار نکنم و اندامم از پرداختن به آنچه به من الهام فرموده ای ، سنگین [و سست] نشود. بار خدایا ! بر محمّد و خاندان او درود فرست ، همانند شرافت بخشیدنت به ما توسّط او ، و بر محمّد و خاندان او درود فرست ، همان گونه که به سبب او برای ما حقّی بر خلق ، واجب گردانیدی. بار خدایا ! چنانم گردان که از پدر و مادر خویش ، آن گونه هیبت به دل بدارم که از پادشاه خودکامه دارند ، و به آن دو چنان نیکی کنم که مادرِ مهربان [به فرزندش می کند] ، و فرمان بُرداری ام از پدر و مادر و خوش رفتاری ام با آنان را در نظرم خوش تر از خوابیدنِ شخص خواب آلوده و گواراتر از سرْ کشیدن آبی که تشنه کامی می نوشد ، قرار ده تا خواستِ آنان را بر خواست خویش ، برگزینم و خشنودی آن دو را بر خشنودی خویش ، مقدّم بدارم و نیکی ای را که در حقّ من می کنند ، اگرچه اندک باشد ، بسیار بشمارم و نیکیِ خود در حقّ آنان را ، اگر چه بسیار باشد ، اندک بشمارم. بار خدایا ! صدایم را در برابر آنان ، آهسته ، سخنم را خوش ، خویم را نرم و دلم را به ایشان ، مهربان گردان و مرا نسبت به آنان ، با مدارا و دلسوز ، قرار ده. بار خدایا ! از زحمات آنان در تربیت من ، قدردانی فرما و آن دو را بر گرامی داشتنم ، پاداش ده و همچنان که در خُردی از من نگهداری کرده اند ، تو نیز از آنان ، نگهداری کن. بار خدایا ! هر آزاری که از من به ایشان رسیده ، یا هر رفتار ناگواری ای که از من دیده اند، یا هر حقّی که از آنان پای مال کرده ام ، سبب ریختن گناهان آن دو و علوّ درجاتشان و فزونیِ حَسَناتشان قرار ده ، ای کسی که بدی ها را به چندین برابرِ خوبی تبدیل می کنی! بار خدایا ! هر سخنی که آن دو از سر تعدّی به من گفته اند ، یا هر رفتار زیاده روانه ای که با من کرده اند، یا هر تضییع حقّی که از من کرده اند، یا هر کوتاهی ای که در انجام دادن وظیفه شان نسبت به من نموده اند، همه را بر آن دو بخشیدم و از ایشان ، گذشت کردم و از تو درخواست می کنم که تو نیز از سرِ تقصیراتشان درگذری ؛ چرا که من ، درباره خود نسبت به آن دو بدگمان نیستم [و قطعا بدِ مرا نمی خواسته اند] ، و متّهمشان نمی کنم که در نیکی به من ، کُندی کرده باشند و از آنچه در حقّ من کرده اند ، دلگیر نیستم ، ای خداوندگارِ من ؛ زیرا حقّ آن دو بر من ، واجب تر، سابقه احسانشان به من بیشتر ، و لطفشان به من ، بزرگ تر از آن است که بخواهم آنان را به عدل ، قصاص کنم یا با ایشان ، مقابله به مثل نمایم ، که اگر چنین کنم _ ای معبود من _ پس بسیاریِ کار ایشان برای پرورش من ، چه می شود؟! و رنج و زحمت فراوانشان در راه مراقبت از من ، کجا می رود؟! و آن همه سختی و تنگی که به جان خریدند تا من در گشایش و آسایش باشم ، چه می شود؟! هیهات! ایشان نمی توانند حقّ خود را به تمام و کمال ، از من بستانند و من نیز نمی توانم حقوق آنان را که بر عهده من است ، دریابم و وظیفه خدمت گزاری به آن دو را بگزارم . پس ، بر محمّد و خاندان محمّد ، درود فرست و مرا [در ادای حقوق و انجام دادن وظیفه ام نسبت به والدینم ]کمک فرما ، ای بهترین کسی که از او کمک می جویند ، و توفیقم دِه ، ای سزاوارترین کسی که از وی درخواست می شود ، و در آن روز که هر کس ، جزای اعمال خود را می یابد و به ایشان کمترین ستمی نمی شود ، مرا در جرگه بدرفتارانِ با پدر و مادران قرار مده. بار خدایا ! بر محمّد و خاندان او و فرزندانش ، درود فرست و برترین چیزی را به پدران و مادرانِ بندگان باایمانت عطا کرده ای ، به پدر و مادرم عطا فرما ، ای مهربان ترینِ مهربانان ! بار خدایا ! یاد آن دو را در تعقیبات نمازهایم و در هر پاسی از پاس های شبم و در هر ساعتی از ساعات روزم ، از خاطرم مَبَر. بار خدایا ! بر محمّد و خاندان او درود فرست و مرا به سبب دعایم برای آن دو ، بیامرز و آن دو را به سبب محبّت و خوش رفتاری شان با من ، حتما بیامرز و به واسطه شفاعتم برای آن دو ، از ایشان قطعا خشنود شو ، و آن دو را با عزّت و احترام ، به جایگاه های سلامت [بهشت ]برسان. بار خدایا ! اگر آن دو را پیش تر آمرزیده ای ، ایشان را شفیع من قرار ده و اگر مرا پیش تر آمرزیده ای ، مرا شفیعِ آن دو قرار ده تا به لطف تو ، همگی در سرای کرامت تو و خانه آمرزش و رحمتت ، گِرد هم بیاییم ، که به راستی تو صاحب فضل بزرگ و نواخت دیرینی و تو مهربان ترینِ مهربانانی.

.

ص: 22

. .

ص: 23

. .

ص: 24

الأمالی للصدوق عن أبی بصیر :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ الصّادِقِ علیه السلام : ما کانَ دُعاءُ یوسُفَ علیه السلام فِی الجُبِّ فَإِنّا قَدِ اختَلَفنا فیهِ ؟ فَقالَ : إنَّ یوسُفَ علیه السلام لَمّا صارَ فِی الجُبِّ وآیَسَ مِنَ الحَیاةِ قالَ : اللّهُمَّ إن کانَتِ الخَطایا وَالذُّنوبُ قَد أخلَقَت وَجهی عِندَکَ فَلَن تَرفَعَ لی إلَیکَ صَوتا ، ولَن تَستَجیبَ لی دَعوَةً فَإِنّی أسأَ لُکَ بِحَقِّ الشَّیخِ یَعقوبَ فَارحَم ضَعفَهُ وَاجمَع بَینی وبَینَهُ فَقَد عَلِمتَ رِقَّتَهُ عَلَیَّ وشَوقی إلَیهِ . (1)

مهج الدعوات_ فیما ذَکَرَهُ مِن دُعاءِ یوسُفَ علیه السلام فی بَعضِ أوقاتِ بَلواهُ _: یا راحِمَ المَساکینِ ویا رازِقَ المُتَکَلِّمینَ ویا رَبَّ العالَمینَ ... یا غافِرَ الذُّنوبِ یا عَلاّمَ الغُیوبِ یا ساتِرَ العُیوبِ أسأَ لُکَ أن تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وأن تَغفِرَ لی ولِوالِدَیَّ وتَجاوَز عَنّا فیما تَعلَمُ فَإِنَّکَ الأَعَزُّ الأَکرَمُ (2) . (3)

راجع : نهج الذکر : ج 2 ص 409 (الاستغفار للآخرین / من ینبغی الاستغفار له / الوالدان) .

.

ص: 25

الأمالی ، صدوق_ به نقل از ابو بصیر _: به امام صادق علیه السلام گفتم : دعای یوسف علیه السلام در چاه ، چه بود ؛ چون ما درباره آن ، اختلاف پیدا کرده ایم؟ فرمود : «یوسف علیه السلام زمانی که در چاه قرار گرفت و از زندگی نومید شد ، گفت : بار خدایا ! اگر خطاها و گناهان ، مرا در نزد تو روسیاه کرده است و از این رو ، صدایی از من به درگاه تو فراز نمی آید و دعایی از من ، مستجاب نمی شود ، به حقّ یعقوبِ پیر ، از تو درخواست می کنم که به ناتوانی او رحم آوری و مرا به او برگردانی ؛ زیرا تو خود می دانی که او چه علاقه ای به من دارد و من ، چه اشتیاقی به او دارم ».

مهج الدعوات- در بیان دعای یوسف علیه السلام در وقتی از اوقات گرفتاری اش _: ای رحم کننده بر بیچارگان ، ای روزی دهنده سخن گویان و ای خداوندگارِ جهانیان! ... ای آمرزنده گناهان ، ای دانای نهان ها ، ای پوشاننده عیب ها! از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد ، درود فرستی و مرا و پدر و مادرم را بیامرزی و از آنچه از ما می دانی ، درگذری ، که تو عزیزترین و کریم ترینی. (1)

.

ص: 26

2 / 2الأَهلُ وَالأَولادُ وَالأَخُالکتاب«رَبَّنَا ظَ_لَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَ تَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَ_سِرِینَ » . (1)

«وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْرَ هِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْمَ_عِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّ_ا إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ * رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ * رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُواْ عَلَیْهِمْ ءَایَ_تِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَ_بَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ » . (2)

«وَ إِذْ قَالَ إِبْرَ هِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَ_ذَا الْبَلَدَ ءَامِنًا وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَن نَّعْبُدَ الْأَصْنَامَ * رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیرًا مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصَانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ * رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُواْ الصَّلَوةَ فَاجْعَلْ أَفْئدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَ تِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ * رَبَّنَا إِنَّکَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِی وَ مَا نُعْلِنُ وَ مَا یَخْفَی عَلَی اللَّهِ مِن شَیْ ءٍ فِی الْأَرْضِ وَ لاَ فِی السَّمَاءِ * الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکِبَرِ إِسْمَ_عِیلَ وَ إِسْحَ_قَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ * رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَوةِ وَ مِن ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَ تَقَبَّلْ دُعَاءِ » . (3)

«رَبِّ هَبْ لِی مِنَ الصَّ__لِحِینَ * فَبَشَّرْنَ_هُ بِغُلَ_مٍ حَلِیمٍ » . (4)

«قَالُواْ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ یَ__لُوطُ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْمُخْرَجِینَ * قَالَ إِنِّی لِعَمَلِکُم مِّنَ الْقَالِینَ * رَبِّ نَجِّنِی وَ أَهْلِی مِمَّا یَعْمَلُونَ * فَنَجَّیْنَ_هُ وَ أَهْلَهُ أَجْمَعِینَ » . (5)

.

ص: 27

ص: 28

«قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلأَِخِی وَأَدْخِلْنَا فِی رَحْمَتِکَ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّ حِمِینَ » . (1)

«قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی * وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی * وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِی * یَفْقَهُواْ قَوْلِی * وَ اجْعَل لِّی وَزِیرًا مِّنْ أَهْلِی * هَ_رُونَ أَخِی * اشْدُدْ بِهِ أَزْرِی * وَ أَشْرِکْهُ فِی أَمْرِی * کَیْ نُسَبِّحَکَ کَثِیرًا * وَ نَذْکُرَکَ کَثِیرًا * إِنَّکَ کُنتَ بِنَا بَصِیرًا » . (2)

«هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِن لَّدُنکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ * فَنَادَتْهُ الْمَلَئِکَةُ وَهُوَ قَائمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَی مُصَدِّقَام بِکَلِمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَسَیِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِیًّا مِّنَ الصَّ__لِحِینَ » . (3)

«فَهَبْ لِی مِن لَّدُنکَ وَلِیًّا * یَرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ ءَالِ یَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا » . (4)

«فَلَمَّا أَن جَاءَ الْبَشِیرُ أَلْقاهُ عَلَی وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِیرًا قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ * قَالُواْ یَ_أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کُنَّا خَ_طِ_ینَ * قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ » . (5)

«إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَ نَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ * فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَی وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنثَی وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وَإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَ_نِ الرَّجِیمِ » . (6)

الحدیثرسول اللّه صلی الله علیه و آله :دُعاءُ الوالِدِ لِوَلَدِهِ ، مِثلُ دُعاءِ النَّبِیِّ لاُِمَّتِهِ . (7)

.

ص: 29

«گفت : ای پروردگار من ! مرا و برادرم را بیامرز و ما را در رحمتت درآور ، که تو مهربان ترینِ مهربانانی» .

«گفت : ای پروردگار من ! سینه ام را برایم بگشا و کارَم را برایم آسان گردان و گِرِه از زبانم باز کن ، تا گفتارم را بفهمند . و برای من ، دستْ یاری از کسانم قرار ده ؛ هارون ، برادرم را . پشتم را به او محکم گردان و او را شریک کارَم قرار ده ، تا تو را فراوان تسبیح گوییم . و بسیار یادت کنم ، که به راستی ، تو به حال ما بینایی» .

«آن جا [بود که] زکریّا پروردگارش را خواند و گفت : ای پروردگار من ! از جانب خود ، فرزندی پاک به من ببخش ، که تو شنونده دعایی . پس ، فرشتگان به او که در محراب به نماز ایستاده بود ، ندا دادند که : خداوند ، تو را به یحیی ، که تصدیق کننده کلمه خدا [عیسی ]و مهتر و خویشتندار و پیامبری از شایستگان است ، مژده می دهد» .

«پس مرا از جانب خودت ولی ای ببخش ، که از من و از خاندان یعقوب ، ارث ببَرَد و او را _ ای پروردگار من _ پسندیده گردان» .

«پس چون مژده دهنده آمد ، آن [پیراهن] را بر چهره او (یعقوب) انداخت و او بینا شد . گفت : آیا به شما نگفتم که بی شک ، من از [عنایت ]خدا چیزهایی می دانم که شما نمی دانید ؟ گفتند : ای پدر ما ! برای گناهان ما آمرزش بخواه ، که به راستی ما خطاکار بودیم . گفت : به زدوی از پروردگارم برای شما آمرزش می خواهم ، که به راستی ، او آمرزگاری مهربان است».

«آن گاه که زن عمران گفت : ای پروردگار من ! من ، آنچه را در شکم خود دارم ، نذر تو کردم تا آزاد شده [از مشاغل دنیا و پرستشگر تو ]باشد ، پس ، از من بپذیر ، که تو شنوایِ دانایی . پس ، چون وضعِ حمل کرد ، گفت : پروردگارا ! من ، دختر زاییده ام _ و خدا خود ، به آنچه او زایید ، داناتر بود _ و پسر ، چون دختر نیست و من ، او را مریم نامیدم و او و فرزندانش را از شیطانِ رانده شده ، در پناه تو درمی آورم» .

حدیثپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :دعای پدر برای فرزندش ، به سانِ دعای پیامبر برای امّتش است.

.

ص: 30

عنه صلی الله علیه و آله :دُعاءُ الوالِدِ لِلوَلَدِ کَالماءِ لِلزَّرعِ بِصَلاحِهِ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :رَحِمَ اللّهُ مَن أعانَ وَلَدَهُ عَلی بِرِّهِ ، وهُوَ أن یَعفُوَ عَن سَیِّئَتِهِ ، ویَدعُوَ لَهُ فیما بَینَهُ وبَینَ اللّهِ . (2)

الإمام علیّ علیه السلام :رَقَی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله حَسَنا وحُسَینا فَقالَ : اُعیذُکُما بِکَلِماتِ اللّهِ التّامّاتِ وأسمائِهِ الحُسنی کُلِّها عامَّةً مِن شَرِّ السّامَّةِ وَالهامَّةِ ومِن شَرِّ کُلِّ عَینٍ لامَّةٍ ومِن شَرِّ حاسِدٍ إذا حَسَدَ . ثُمَّ التَفَتَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إلَینا فَقالَ : هکَذا کانَ یُعَوِّذُ إبراهیمُ إسماعیلَ وإسحاقَ . (3)

الإمام زین العابدین علیه السلام_ وکانَ مِن دُعائِهِ علیه السلام لِوُلدِهِ علیهم السلام _: اللّهُمَّ ومُنَّ عَلَیَّ بِبَقاءِ وُلدی وبِإِصلاحِهِم لی وبِإِمتاعی بِهِم . إلهِی امدُد لی فی أعمارِهِم ، وزِد لی فی آجالِهِم ، ورَبِّ لی صَغیرَهُم ، وقَوِّ لی ضَعیفَهُم ، وأصِحَّ لی أبدانَهُم وأدیانَهُم وأخلاقَهُم ، وعافِهِم فی أنفُسِهِم وفی جَوارِحِهِم وفی کُلِّ ما عُنیتُ بِهِ مِن أمرِهِم ، وأدرِر لی وعَلی یَدَیَّ أرزاقَهُم . وَاجعَلهُم أبرارا أتقِیاءَ بُصَراءَ سامِعینَ مُطیعینَ لَکَ ، ولِأَولِیائِکَ مُحِبّینَ مُناصِحینَ ، ولِجَمیعِ أعدائِکَ مُعانِدینَ ومُبغِضینَ ، آمینَ . اللّهُمَّ اشدُد بِهِم عَضُدی ، وأقِم بِهِم أوَدی ، وکَثِّر بِهِم عَدَدی ، وزَیِّن بِهِم مَحضَری ، وأحیِ بِهِم ذِکری ، وَاکفِنی بِهِم فی غَیبَتی ، وأعِنّی بِهِم عَلی حاجَتی ، وَاجعَلهُم لی مُحِبّینَ ، وعَلَیَّ حَدِبینَ مُقبِلینَ مُستَقیمینَ لی ، مُطیعینَ ، غَیرَ عاصینَ ولا عاقّینَ ولا مُخالِفینَ ولا خاطِئینَ . وأعِنّی عَلی تَربِیَتِهِم وتَأدیبِهِم ، وبِرِّهِم ، وهَب لی مِن لَدُنکَ مَعَهُم أولادا ذُکورا ، وَاجعَل ذلِکَ خَیرا لی ، وَاجعَلهُم لی عَونا عَلی ما سَأَلتُکَ . وأعِذنی وذُرِّیَّتی مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ . فَإِنَّکَ خَلَقتَنا وأمَرتَنا ونَهَیتَنا ورَغَّبتَنا فی ثَوابِ ما أمَرتَنا ورَهَّبتَنا عِقابَهُ ، وجَعَلتَ لَنا عَدُوّا یَکیدُنا ، سَلَّطتَهُ مِنّا عَلی ما لَم تُسَلِّطنا عَلَیهِ مِنهُ ، أسکَنتَهُ صُدورَنا ، وأجرَیتَهُ مَجارِیَ دِمائِنا . لا یَغفُلُ إن غَفَلنا ، ولا یَنسی إن نَسینا ، یُؤمِنُنا عِقابَکَ ، ویُخَوِّفُنا بِغَیرِکَ . إن هَمَمنا بِفاحِشَةٍ شَجَّعَنا عَلَیها ، وإن هَمَمنا بِعَمَلٍ صالِحٍ ثَبَّطَنا عَنهُ ، یَتَعَرَّضُ لَنا بِالشَّهَواتِ ، ویَنصِبُ لَنا بِالشُّبَهاتِ ، إن وَعَدَنا کَذَبَنا ، وإن مَنّانا أخلَفَنا ، وإلاّ تَصرِف عَنّا کَیدَهُ یُضِلَّنا ، وإلاّ تَقِنا خَبالَهُ یَستَزِلَّنا . اللّهُمَّ فَاقهَر سُلطانَهُ عَنّا بِسُلطانِکَ حَتّی تَحبِسَهُ عَنّا بِکَثرَةِ الدُّعاءِ لَکَ فَنُصبِحَ مِن کَیدِهِ فِی المَعصومینَ بِکَ . اللّهُمَّ أعطِنی کُلَّ سُؤلی ، وَاقضِ لی حَوائِجی ، ولا تَمنَعنِی الإِجابَةَ وقَد ضَمِنتَها لی ، ولا تَحجُب دُعائی عَنکَ وقَد أمَرتَنی بِهِ ، وَامنُن عَلَیَّ بِکُلِّ ما یُصلِحُنی فی دُنیایَ وآخِرَتی ما ذَکَرتُ مِنهُ وما نَسیتُ ، أو أظهَرتُ أو أخفَیتُ أو أعلَنتُ أو أسرَرتُ . وَاجعَلنی فی جَمیعِ ذلِکَ مِنَ المُصلِحینَ بِسُؤالی إیّاکَ ، المُنجِحینَ بِالطَّلَبِ إلَیکَ غَیرِ المَمنوعینَ بِالتَّوَکُّلِ عَلَیکَ . المُعَوَّدینَ بِالتَّعَوُّذِ بِکَ ، الرّابِحینَ فی التِّجارَةِ عَلَیکَ ، المُجارینَ بِعِزِّکَ ، المُوَسَّعِ عَلَیهِمُ الرِّزقُ الحَلالُ مِن فَضلِکَ ، الواسِعِ بِجودِکَ وکَرَمِکَ ، المُعَزّینَ مِنَ الذُّلِّ بِکَ ، وَالمُجارینَ مِنَ الظُّلمِ بِعَدلِکَ ، وَالمُعافَینَ مِنَ البَلاءِ بِرَحمَتِکَ ، والمُغنَینَ مِنَ الفَقرِ بِغِناکَ ، والمَعصومینَ مِنَ الذُّنوبِ وَالزَّلَلِ وَالخَطاءِ بِتَقواکَ ، وَالمُوَفَّقینَ لِلخَیرِ وَالرُّشدِ وَالصَّوابِ بِطاعَتِکَ ، وَالمُحالِ بَینَهُم وبَینَ الذُّنوبِ بِقُدرَتِکَ ، التّارِکینَ لِکُلِّ مَعصِیَتِکَ ، السّاکِنینَ فی جِوارِکَ . اللّهُمَّ أعطِنا جَمیعَ ذلِکَ بِتَوفیقِکَ ورَحمَتِکَ ، وأعِذنا مِن عَذابِ السَّعیرِ ، وأعطِ جَمیعَ المُسلِمینَ وَالمُسلِماتِ وَالمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ مِثلَ الَّذی سَأَلتُکَ لِنَفسی ولِوُلدی فی عاجِلِ الدُّنیا وآجِلِ الآخِرَةِ ، إنَّکَ قَریبٌ مُجیبٌ سَمیعٌ عَلیمٌ عَفُوٌّ غَفورٌ رَؤوفٌ رَحیمٌ . وآتِنا فِی الدُّنیا حَسَنَةً ، وفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وقِنا عَذابَ النّارِ . (4)

.

ص: 31

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :دعای پدر برای فرزندش ، همانند آب برای رشد و پرورشِ زراعت است.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خداوند ، رحمت کند آن کسی را که فرزندش را بر نیکی کردن به خویش کمک می کند ، بدین گونه که از خطای او درمی گذرد و به درگاه خدا برایش دعا می کند.

امام علی علیه السلام :پیامبر صلی الله علیه و آله به حسن و حسین علیهماالسلام تعویذ (دعای حفظ) خواند و فرمود : «شما را باکلمات تامّ خداوند و با همه نام های نیکوی او ، از آسیبِ هر گزنده و خزنده ، و از گزند هر چشم بد و از شرّ هر حسودی ، آن گاه که حسد ورزد ، تعویذ می کنم (به حفظ خدا واگذار می کنم)» . پیامبر صلی الله علیه و آله ، سپس رو به ما کرد و فرمود : «ابراهیم علیه السلام نیز اسماعیل و اسحاق علیهماالسلامرا این گونه تعویذ می کرد».

امام زین العابدین علیه السلام_ از دعای ایشان برای فرزندانش علیه السلام _: بار خدایا ! بر من منّت بگذار فرزندانم را زنده بدار و آنان را برایم ، صالح گردان و مرا از ایشان ، بهره مند فرما. معبود من! عمرشان را برایم دراز گردان و بر مدّت زندگانی شان بیفزای و خُردشان را برایم بپروران و ناتوانشان را نیرومند ساز ، و تن و دین و اخلاقشان را سالم بدار و به جان و اندام ها و هر امری از امور آنان که دل نگرانش هستم ، عافیت عطا فرما ، و روزی های آنان را برای من و به دست من ، فراوان ساز. ایشان را نیکوکار و پرهیزگار و بینا و شنوا و فرمان بردار خودت ، و دوستدار و خیرخواه دوستانت ، و دشمن و متنفّر از همه دشمنانت ، قرار ده . آمین! بار خدایا ! آنان را پشتیبان من ، و کمکِ من در زندگی ام قرار ده ، و به واسطه آنان ، بر عدّه من بیفزای ، و در بودنم ، آنان را مایه آراستگی ام قرار ده ، و یاد و نام مرا به واسطه آنان ، زنده بدار و در نبودم ، امورم را به وسیله آنان ، کفایت فرما و آنان را یاور من در کارهایم قرار ده و ایشان را نسبت به من ، دوستدار و مهربان و متوجّه و درستکار و فرمان بُردار ، قرار ده ، نه نافرمان و بدرفتار و مخالفت کننده و خطاکار. و مرا در تربیت و تعلیم آنان و نیکی نمودن به ایشان ، یاری فرما ، و مرا از جانب خود ، افزون بر ایشان ، پسرانی دیگر نیز ببخش ، و آن را برایم خیر قرار ده ، و به آنان در آنچه از تو خواستم ، برایم کمک قرار ده ، و مرا و فرزندانم را از شیطانِ رانده شده [از درگاهت] پناه ده ؛ زیرا تو ما را آفریدی و امر و نهی مان کردی ، و به پاداشِ آنچه ما را بدان امر فرمودی ، ترغیب نمودی و از کیفرِ آنچه ما را از آن نهی کردی ، ترسانیدی و برای ما دشمنی قرار دادی که مدام ، در صدد فریب ماست ، و او را بر ما چنان تسلّطی دادی که ما را بر او چنان تسلّطی نبخشیدی : او را در سینه های ما جای دادی ، و در رگ های خون ما جاری اش ساختی ، به طوری که اگر ما [از او ]غافل شویم ، او [از ما ]دَمی غافل نمی شود و اگر ما [او را ]از یاد ببریم ، او [ما را] از یاد نمی بَرَد . ما را از کیفر تو آسوده خاطر می دارد ؛ امّا از غیر تو می ترساند . اگر آهنگِ زشتکاری کنیم ، ما را بر آن تشویق می کند و اگر آهنگِ کاری نیک نماییم ، ما را در آن سست می گردانَد . با شهوات ، قصد ما می کند و با شبهات ، به سراغ ما می آید . اگر به ما وعده بدهد ، دروغ می گوید و اگر امید بدهد ، خلاف آن عمل می کند . اگر نیرنگ او را از ما نگردانی ، گم راهمان می سازد و اگر ما را از تباهکاری او نگه نداری ، ما را می لغزاند . بار خدایا ! پس با چیرگی خودت ، او را از چیرگی بر ما ناتوان ساز ، تا با خواندنِ بسیارِ تو ، او را از ما باز داری و به یاری تو از نیرنگ او مصون بمانیم. بار خدایا ! همه خواهش هایم را به من عطا فرما و حاجت هایم را برآورده ساز و مرا از اجابت [دعا ]که آن را برایم ضمانت کرده ای ، محروم مگردان و دعایم را که تو خود ، مرا بدان فرمان داده ای ، از درگاهت باز مدار و هر آنچه را که در دنیا و آخرتم باعث اصلاح حال من است ، به من ارزانی دار ؛ چه آنهایی را که یاد کردم و چه آنهایی را که فراموش کردم ؛ چه آنهایی را که به زبان آوردم و چه آنهایی را که در دل داشتم ؛ چه آنهایی را که آشکار نمودم و چه آنهایی را که پنهان داشتم. و در همه اینها ، مرا ، به سبب درخواستم از تو ، از درستکاران قرار ده ، از دست یابندگان به تقاضایشان از تو ، از محروم ناشدگان از توکّل بر تو ، از خو گرفتگان به پناه جُستن از تو ، از سود بَرَندگان در سودای با تو ، از پناهندگان به عزّت تو ، از آنان که از فضل خود ، روزیِ حلال را برایشان فراخ گردانیده ای ، و به جود و کَرَمت به ایشان ، گشایش داده ای ؛ از آنان که به واسطه تو از ذلّت به عزّت رسیده اند، و از ستم ، به عدل تو پناه آورده اند، و به رحمت تو از بلا رَهیده اند و به توانگریِ تو ، از فقر به بی نیازی رسیده اند، و به برکتِ پروای از تو ، از گناهان و لغزش و خطا ، مصون مانده اند و بر اثرِ طاعت تو ، به خوبی و هدایت و درستی ، توفیق یافته اند و به واسطه قدرت تو ، میان آنان و گناهان ، مانع پدید آمده است ؛ آنان که هر معصیتی را وا نهاده اند و در جوار تو آرمیده اند. بار خدایا ! همه این موهبت ها را به توفیق و رحمتت ، به ما عطا فرما و ما را از عذاب دوزخ ، پناه ده و همانند آنچه را برای خودم و فرزندانم در دنیا و آخرت از تو خواستم ، به مردان و زنان مسلمان ، و مردان و زنان مؤمن نیز عطا فرما ، که به راستی تو نزدیک و اجابت کننده و شنوا و دانا و باگذشت و آمرزنده و رئوف و مهربانی . ما را در دنیا ، نیکی ده و در آخرت نیز ، نیکی ده و از عذاب آتش ، نگاهمان بدار.

.

ص: 32

. .

ص: 33

. .

ص: 34

الإمام الصادق علیه السلام :کانَ أبی علیه السلام یَقولُ فی دُعائِهِ : رَبِّ أصلِح لی نَفسی ، فَإِنَّها أهَمُّ الأَنفُسِ إلَیَّ ، رَبِّ أصلِح لی ذُرِّیَّتی ؛ فَإِنَّهُم یَدی وعَضُدی ، رَبِّ وأصلِح لی أهلَ بَیتی ؛ فَإِنَّهُم لَحمی ودَمی ، رَبِّ أصلِح لی جَماعَةَ إخوَتی وأخَواتی ومُحِبِّیَّ ؛ فَإِنَّ صَلاحَهُم صَلاحی . (1)

الإمام الباقر علیه السلام :إنَّ آدَمَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ لَمّا بَنَی الکَعبَةَ وطافَ بِها قالَ : اللّهُمَّ إنَّ لِکُلِّ عامِلٍ أجرا ، اللّهُمَّ وإنّی قَد عَمِلتُ . فَقیلَ لَهُ : سَل یا آدَمُ ، فَقالَ : اللّهُمَّ اغفِر لی ذَنبی . فَقیلَ لَهُ : قَد غُفِرَ لَکَ یا آدَمُ ، فَقالَ : ولِذُرِّیَّتی مِن بَعدی ، فَقیلَ لَهُ : یا آدَمُ مَن باءَ (2) مِنهُم بِذَنبِهِ هاهُنا کَما بُؤتَ ، غَفَرتُ لَهُ . (3)

.

ص: 35

امام صادق علیه السلام :پدرم[امام باقر علیه السلام ] در دعایش می گفت : «ای پروردگار من! جانم را اصلاح فرما ؛ زیرا جانم مهم ترین کس برای خودم است . ای پروردگار من! فرزندانم را برایم اصلاح فرما زیرا آنان ، دست و بازوی من اند . ای پروردگار من ! خانواده ام را برایم اصلاح فرما ؛ زیرا آنان ، گوشت و خون من اند . ای پروردگار من! جماعتِ برادران و خواهران و دوستداران مرا برایم اصلاح فرما ؛ زیرا صلاحِ ایشان ، صلاحِ من است».

امام باقر علیه السلام :آدم _ که درودهای خدا بر او باد _ چون کعبه را ساخت و بر آن طواف کرد ، گفت : بار خدایا ! هر کارگری مزدی دارد ، بار خدایا ! من هم کار کردم . به او ندا آمد که : « بخواه ، ای آدم !». گفت : بار خدایا ! گناه مرا بیامرز . به او گفته شد : «آمرزیده شدی ، ای آدم !». گفت : فرزندان مرا که پس از من می آیند نیز بیامرز . گفته شد : «ای آدم ! هر یک از ایشان که در این مکان ، همانند تو به گناهش اعتراف کند ، او را نیز آمرزیدم» .

.

ص: 36

الإمام الصادق علیه السلام :لَمّا طافَ آدَمُ بِالبَیتِ وَانتَهی إلَی المُلتَزَمِ ، قالَ لَهُ جَبرَئیلُ علیه السلام : یا آدَمُ أقِرَّ لِرَبِّکَ بِذُنوبِکَ فی هذَا المَکانِ ، فَوَقَفَ آدَمُ علیه السلام فَقالَ : یا رَبِّ إنَّ لِکُلِّ عامِلٍ أجرا وقَد عَمِلتُ ، فَما أجری ؟ فَأَوحَی اللّهُ عز و جل إلَیهِ : یا آدَمُ ، قَد غَفَرتُ ذَنبَکَ ، قالَ : یا رَبِّ ولِوُلدی أو لِذُرِّیَّتی . فَأَوحَی اللّهُ عز و جل إلَیهِ : یا آدَمُ مَن جاءَ مِن ذُرِّیَّتِکَ إلی هذَا المَکانِ ، وأقَرَّ بِذُنوبِهِ وتابَ کَما تُبتَ ثُمَّ استَغفَرَ غَفَرتُ لَهُ . (1)

راجع : ج 1 ص 612 (من تستجاب دعوته / الوالد) .

2 / 3الأَخُ المُؤمِنُ بِظَهرِ الغَیبِأ _ الجارُ ثُمَّ الدّارُالإمام الحسن علیه السلام :رَأَیتُ اُمّی فاطِمَةَ علیهاالسلام قائِمَةً فی مِحرابِها لَیلَةَ الجُمُعَةِ ، فَلَم تَزَل راکِعَةً ساجِدَةً حَتَّی انفَجَرَ عَمودُ الصُّبحِ ، وسَمِعتُها تَدعو لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ وتُسَمّیهِم ، وتُکثِرُ الدُّعاءَ لَهُم ، ولا تَدعو لِنَفسِها بِشَیءٍ . فَقُلتُ : یا اُمّاه ، لِمَ لا تَدعینَ لِنَفسِکِ کَما تَدعینَ لِغَیرِکِ ؟ فَقالَت : یا بُنَیَّ ؟ الجارُ ثُمَّ الدّارُ . (2)

راجع : ج 1 ص 202 ح 302 .

.

ص: 37

ص: 38

ب _ سُرعَةُ إِجابَةِ دَعوَةِ الغائِبِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَیسَ شَیءٌ أسرَعَ إجابَةً مِن دَعوَةِ غائِبٍ لِغائِبٍ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :دُعاءُ المُؤمِنِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ مُستَجابٌ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :دُعاءُ الأَخِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ لا یُرَدُّ . (3)

عنه صلی الله علیه و آله :أربَعُ دَعَواتٍ لا تُرَدُّ : دَعوَةُ الحاجِّ حَتّی یَرجِعَ ، ودَعوَةُ الغازی حَتّی یَصدُرَ ، ودَعوَةُ المَریضِ حَتّی یَبرَأَ ، ودَعوَةُ الأَخِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، وأسرَعُ هذِهِ الدَّعَواتِ إجابَةً ، دَعوَةُ الأَخِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ . (4)

الإمام الباقر علیه السلام :أوشَکُ دَعوَةٍ وأسرَعُ إجابَةٍ ، دُعاءُ المَرءِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ . (5)

تفسیر القمّی عن حمّاد :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : أشغَلُ نَفسی بِالدُّعاءِ لاِءِخوانی ولِأَهلِ الوِلایَةِ ؛ فَما تَری فی ذلِکَ ؟ فَقالَ : إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی یَستَجیبُ دُعاءَ غائِبٍ لِغائِبٍ ، ومَن دَعا لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ ولِأَهلِ مَوَدَّتِنا ، رَدَّ اللّهُ عَلَیهِ مِن آدَمَ إلی أن تَقومَ السّاعَةُ لِکُلِّ مُؤمِنٍ حَسَنَةً . (6)

.

ص: 39

ص: 40

الإمام الصادق علیه السلام :إذا دَعَا الرَّجُلُ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، نودِیَ مِنَ العَرشِ : ولَکَ مِئَةُ ألفِ ضِعفٍ مِثلِهِ ، وإذا دَعا لِنَفسِهِ کانَت لَهُ واحِدَةٌ ، فَمِئَةُ ألفٍ مَضمونَةٌ خَیرٌ مِن واحِدَةٍ لا یَدری یُستَجابُ لَهُ أم لا . (1)

راجع : ج 1 ص 622 ح 994 و 995 و 997 و 999 .

ج _ دُعاءُ المَلائِکَةِ لِمَن یَدعو لِأَخیهِالکتاب«وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّ__لِحَ_تِ وَ یَزِیدُهُم مِّن فَضْلِهِ» . (2)

الحدیثالإمام الباقر علیه السلام_ فی قَولِهِ تَبارَکَ وتَعالی : «وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّ__لِحَ_تِ وَ یَزِیدُهُم مِّن فَضْلِهِ» _: هُوَ المُؤمِنُ یَدعو لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، فَیَقولُ لَهُ المَلَکُ : آمینَ ، ویَقولُ اللّهُ العَزیزُ الجَبّارُ : ولَکَ مِثلا ما سَأَلتَ ، وقَد اُعطیتَ ما سَأَلتَ بِحُبِّکَ إیّاهُ . (3)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :دَعوَةُ الرَّجُلِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ تَعدِلُ سَبعینَ دَعوَةً مُستَجابَةً ، ویُوَکِّلُ اللّهُ عز و جل بِها مَلَکا یَقولُ : آمینَ آمینَ ، ولَکَ مِثلُ ما دَعَوتَ . (4)

.

ص: 41

ص: 42

عنه صلی الله علیه و آله :ما مِن عَبدٍ مُسلِمٍ یَدعو لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، إلاّ قالَ المَلَکُ : ولَکَ بِمِثلٍ . (1)

صحیح مسلم عن صفوان بن عبد اللّه بن صفوان_ وکانَت تَحتَهُ الدَّرداءُ _: قَدِمتُ الشّامَ ، فَأَتَیتُ أبَا الدَّرداءِ فی مَنزِلِهِ فَلَم أجِدهُ ، ووَجَدتُ اُمَّ الدَّرداءِ ، فَقالَت : أتُریدُ الحَجَّ العامَ ؟ فَقُلتُ : نَعَم . قالَت : فَادعُ اللّهَ لَنا بِخَیرٍ ؛ فَإِنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله کانَ یَقولُ : دَعوَةُ المَرءِ المُسلِمِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ مُستَجابَةٌ ، عِندَ رَأسِهِ مَلَکٌ مُوَکَّلٌ ، کُلَّما دَعا لِأَخیهِ بِخَیرٍ قالَ المَلَکُ المُوَکَّلُ بِهِ : آمینَ ، ولَکَ بِمِثلٍ . فَخَرَجتُ إلَی السّوقِ فَلَقیتُ أبَا الدَّرداءِ ، فَقالَ لی مِثلَ ذلِکَ ، یَرویهِ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله . (2)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن قَضی لِأَخیهِ المُؤمِنِ حاجَةً ، کانَ کَمَن عَبَدَ اللّهَ دَهرَهُ ، ومَن دَعا لِمُؤمِنٍ بِظَهرِ الغَیبِ قالَ المَلَکُ : ولَکَ مِثلُ ذلِکَ ، وما مِن عَبدٍ مُؤمِنٍ دَعا لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ بِظَهرِ الغَیبِ إلاّ رَدَّ اللّهُ عز و جل مِثلَ الَّذی دَعا لَهُم ، مِن مُؤمِنٍ أو مُؤمِنَةٍ مَضی مِن أوَّلِ الدَّهرِ أو هُوَ آتٍ إلی یَومِ القِیامَةِ . وإنَّ العَبدَ المُؤمِنَ لَیُؤمَرُ بِهِ إلَی النّارِ ، یَکونُ مِن أهلِ الذُّنوبِ وَالخَطایا فَیُسحَبُ ، فَیَقولُ المُؤمِنونَ وَالمُؤمِناتُ : إلهَنا ! عَبدُکَ هذا کانَ یَدعو لَنا فَشَفِّعنا فیهِ ، فَیُشَفِّعُهُمُ اللّهُ عز و جل فیهِ ، فَیَنجو مِنَ النّارِ ، بِرَحمَةٍ مِنَ اللّهِ عز و جل . (3)

الإمام زین العابدین علیه السلام :إنَّ المَلائِکَةَ إذا سَمِعُوا المُؤمِنَ یَدعو لِأَخیهِ المُؤمِنِ بِظَهرِ الغَیبِ أو یَذکُرُهُ بِخَیرٍ ، قالوا : نِعمَ الأَخُ أنتَ لِأَخیکَ ! تَدعو لَهُ بِالخَیرِ وهُوَ غائِبٌ عَنکَ ، وتَذکُرُهُ بِخَیرٍ ، قَد أعطاکَ اللّهُ عز و جل مِثلَی ما سَأَلتَ لَهُ ، وأثنی عَلَیکَ مِثلَی ما أثنَیتَ عَلَیهِ ، ولَکَ الفَضلُ عَلَیهِ . وإذا سَمِعوهُ یَذکُرُ أخاهُ بِسوءٍ ویَدعو عَلَیهِ قالوا لَهُ : بِئسَ الأَخُ أنتَ لِأَخیکَ ، کُفَّ أیُّهَا المُسَتَّرُ عَلی ذُنوبِهِ وعَورَتِهِ ، وَاربَع عَلی نَفسِکَ (4) ، وَاحمَدِ اللّهَ الَّذی سَتَرَ عَلَیکَ ، وَاعلَم أنَّ اللّهَ عز و جلأعلَمُ بِعَبدِهِ مِنکَ . (5)

.

ص: 43

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هیچ بنده مسلمانی نیست که در غیابِ برادرش برای او دعا کند ، مگر آن که فرشته می گوید : تو را نیز چنان باد!

صحیح مسلم_ به نقل از صفوان بن عبد اللّه بن صفوان (شوهر دَرداء): وارد شام شدم و در پیِ ابودرداء به خانه اش رفتم ؛ امّا او در خانه نبود و امّ درداء بود . او گفت : می خواهی امسال به حج بروی؟ گفتم : آری . گفت : پس برای ما دعای خیر کن ؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمود : «دعای شخص مسلمان برای برادرش در غیاب او ، مستجاب می شود و فرشته ای بر بالای سرِ او گماشته شده است که هر گاه برای برادرش دعای خیر کند ، آن فرشته موکّل بر او می گوید : «آمین !» و «مانند آن ، تو را باد!». من به بازار رفتم و ابودرداء را دیدم . او نیز همانند این حدیث را از پیامبر صلی الله علیه و آله برایم روایت کرد.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس برای برادر مؤمنش حاجتی را برآورده سازد ، همانند کسی باشد که یک عمر خدا را عبادت کرده باشد و هر کس برای مؤمنی در غیابش دعا کند ، فرشته می گوید : «تو را نیز مانند آن باد!» . هیچ بنده مؤمنی نیست که برای مردان و زنان مؤمن ، در پشتِ سر آنان ، دعا کند ، مگر آن که خداوند عز و جلهمانند دعایی را که برای آنان کرده است ، به شماره هر مرد یا زن مؤمنی که از آغاز روزگار در گذشته یا تا روز قیامت خواهند آمد ، به او برمی گردانَد. [روز قیامت] امر می شود بنده مؤمنی را که اهل گناه ها و خطاها بوده است ، به سوی آتش ببرند و او را کِشان کِشان می برند . در این هنگام ، مردان و زنان مؤمن می گویند : ای معبود ما! این بنده تو برای ما دعا می کرد . پس اکنون ، شفاعت ما را در حقّ او بپذیر . خداوند عز و جل هم شفاعت آنان را درباره اش می پذیرد و با لطف و رحمت خداوند عز و جلاز آتش نجات می یابد.

امام زین العابدین علیه السلام :فرشتگان ، هر گاه بشنوند که مؤمن برای برادر مؤمنش پشتِ سر او دعا می کند یا از او به نیکی یاد می کند، می گویند : «چه نیکو برادری هستی تو برای برادرت! در غیابش برای او دعای خیر می کنی و از او به نیکی یاد می نمایی . خداوند عز و جلدو برابرِ آنچه را برای او درخواست کردی ، به خود تو عطا فرمود و دو برابرِ آنچه او را ستوده ای ، تو را ستود و تو بر او برتری داری». ولی هر گاه بشنوند که از برادرش به بدی یاد می کند و او را نفرین می نماید ، به او می گویند : «چه بد برادری هستی تو برای برادرت! بس کن ، ای کسی که بر گناهان و عیب هایت پرده پوشی شده است ، و باز ایست و خدا را که بر تو پرده پوشی کرده است ، سپاس گوی و بدان که خداوند عز و جل به بنده اش از تو داناتر است».

.

ص: 44

الإمام الصادق علیه السلام :ما مِن مُؤمِنٍ یَدعو لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، إلاّ وَکَّلَ اللّهُ عز و جل بِهِ مَلَکا یَقولُ : ولَکَ مِثلُهُ . (1)

الإمام الباقر علیه السلام :أسرَعُ الدُّعاءِ نُجحا لِلإِجابَةِ دُعاءُ الأَخِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ؛ یَبدَأُ بِالدُّعاءِ لِأَخیهِ ، فَیَقولُ لَهُ مَلَکٌ مُوَکَّلٌ بِهِ : آمینَ ، ولَکَ مِثلاهُ . (2)

أبو الحسن علیه السلام_ إنَّهُ کانَ یَقولُ _: مَن دَعا لاِءِخوانِهِ مِنَ المُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ وَالمُسلِمینَ وَالمُسلِماتِ ، وَکَّلَ اللّهُ بِهِ عَن کُلِّ مُؤمِنٍ مَلَکا یَدعو لَهُ . (3)

د _ إجابَةُ دُعاءِ مَن دَعا لِأَربَعینَ مِنَ المُؤمِنینَرسول اللّه صلی الله علیه و آله :ما مِن عَبدٍ یَقومُ مِنَ اللَّیلِ فَیُصَلّی رَکعَتَینِ، فَیَدعو فی سُجودِهِ لِأَربَعینَ مِن أصحابِهِ یُسَمّی بِأَسمائِهِم وأسماءِ آبائِهِم ، إلاّ ولَم یَسأَلِ اللّهَ تَعالی شَیئا إلاّ أعطاهُ . (4)

.

ص: 45

ص: 46

الإمام الصادق علیه السلام :مَن قَدَّمَ أربَعینَ مِنَ المُؤمِنینَ ثُمَّ دَعَا استُجیبَ لَهُ . (1)

عنه علیه السلام :مَن دَعا لِأَربَعینَ رَجُلاً مِن إخوانِهِ قَبلَ أن یَدعُوَ لِنَفسِهِ ، استُجیبَ لَهُ فیهِم وفی نَفسِهِ . (2)

ه _ تِلکَ البَرَکاتُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اُطلُبِ العافِیَةَ لِغَیرِکَ ، تُرزَقها فی نَفسِکَ . (3)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن دَعا لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ فی کُلِّ یَومٍ خَمسا وعِشرینَ مَرَّةً نَزَعَ اللّهُ الغِلَّ مِن صَدرِهِ ، وکَتَبَهُ مِنَ الأَبدالِ ، إن شاءَ اللّهُ . (4)

عنه صلی الله علیه و آله :ما مِن عَبدٍ یَدعو لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ إلاّ رَدَّ اللّهُ عَلَیهِ عَن کُلِّ مُؤمِنٍ ومُؤمِنَةٍ مَضی (5) أو هُوَ کائِنٌ إلی یَومِ القِیامَةِ ، بِمِثلِ ما دَعا بِهِ . (6)

عنه صلی الله علیه و آله :مَنِ استَغفَرَ لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ کُلَّ یَومٍ سَبعا وعِشرینَ مَرَّةً ، کانَ مِنَ الَّذینَ یُستَجابُ لَهُم ، ویُرزَقُ بِهِم أهلُ الأَرضِ . (7)

.

ص: 47

ص: 48

عنه صلی الله علیه و آله :مَن قالَ : «اللّهُمَّ اغفِر لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ» ، کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ مُؤمِنٍ خَلَقَهُ اللّهُ مُنذُ خَلَقَ آدَمَ إلی أن تَقومَ السّاعَةُ حَسَنَةً ، ومَحا عَنهُ سَیِّئَةً ، ورَفَعَ لَهُ دَرَجَةً . (1)

الإمام الصادق علیه السلام :مَن قالَ کُلَّ یَومٍ خَمسا وعِشرینَ مَرَّةً : «اللّهُمَّ اغفِر لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ وَالمُسلِمینَ وَالمُسلِماتِ» ، کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ مُؤمِنٍ مَضی ، وکُلِّ مُؤمِنٍ بَقِیَ إلی یَومِ القِیامَةِ حَسَنَةً ، ومَحا عَنهُ سَیِّئَةً ، ورَفَعَ لَهُ دَرَجَةً . (2)

عنه علیه السلام :إذا قالَ الرَّجُلُ : «اللّهُمَّ اغفِر لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ ، وَالمُسلِمینَ وَالمُسلِماتِ ، الأَحیاءِ مِنهُم وجَمیعِ الأَمواتِ» ، رَدَّ اللّهُ عَلَیهِ بِعَدَدِ مَن مَضی ومَن بَقِیَ مِن کُلِّ إنسانٍ دَعوَةً . (3)

الإمام الباقر علیه السلام :عَلَیکَ بِالدُّعاءِ لاِءِخوانِکَ بِظَهرِ الغَیبِ ؛ فَإِنَّهُ یُهیلُ الرِّزقَ _ یَقولُها ثَلاثا _ . (4)

الإمام الصادق علیه السلام :دُعاءُ المَرءِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، یُدِرُّ الرِّزقَ ویَدفَعُ المَکروهَ . (5)

.

ص: 49

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس بگوید : «بار خدایا ! مردان و زنان مؤمن را بیامرز» ، خداوند ، به ازای هر مؤمنی که از زمان خلقت آدم علیه السلام تا قیامِ قیامت آفریده و می آفریند ، برایش یک ثواب می نویسد و یک گناه از او پاک می کند و یک درجه بر او می افزاید.

امام صادق علیه السلام :هر کس در هر روز ، 25 مرتبه بگوید : «بار خدایا! مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان مسلمان را بیامرز» ، خداوند به عدد هر مؤمنی که در گذشته و هر مؤمنی که تا روز قیامت خواهد آمد ، یک ثواب برایش می نویسد و یک گناه از او می زداید و یک درجه بر او می افزاید.

امام صادق علیه السلام :هر گاه شخص بگوید : «بار خدایا ! مردان و زنانِ اهل ایمان ، و مردان و زنان مسلمان ، زندگان ایشان و همه مُردگانشان را بیامرز» ، خداوند ، به شمارِ هر یک از افراد گذشته و باقی مانده ، یک دعا به او برمی گردانَد.

امام باقر علیه السلام :بر تو باد دعا کردن برای برادرانت در پشتِ سر آنان ؛ زیرا این کار ، روزی را سرازیر می کند . (امام علیه السلام ، سه بار این جمله را فرمود) .

امام صادق علیه السلام :دعای شخص برای برادرش در غیاب او ، روزی را بسیار و پیشامدِ ناگوار را دفع می کند.

.

ص: 50

عنه علیه السلام :دُعاءُ المُؤمِنِ لِلمُؤمِنِ یَدفَعُ عَنهُ البَلاءَ ، ویُدِرُّ عَلَیهِ الرِّزقَ . (1)

عنه علیه السلام :دُعاءُ المُسلِمِ لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ یَسوقُ إلَی الدّاعِی الرِّزقَ ، ویَصرِفُ عَنهُ البَلاءَ ، وتَقولُ لَهُ المَلائِکَةُ : لَکَ مِثلاهُ . (2)

2 / 4المَسجونُ وَالأَسیرُرسول اللّه صلی الله علیه و آله_ مِن دُعائِهِ صلی الله علیه و آله فی شَهرِ رَمَضانَ بَعدَ المَکتوبَةِ _: اللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ ، اللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ أسیرٍ . (3)

دلائل الإمامة عن علیّ بن محمّد_ فی خَبرِ عَبدِ الحَمیدِ _: کانَ صَدیقا لِمُحَمَّدِ بنِ عَبدِ اللّهِ بنِ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ ، وأخَذَهُ أبو جَعفَرٍ [ المَنصورُ ] فَحَبَسَهُ زَمانا فِی المُطبِقِ (4) ، فَحَجَّ ، فَلَمّا کانَ یَومُ عَرَفَةَ لَقِیَهُ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام فِی المَوقِفِ ، فَقالَ : یا مُحَمَّدُ ، ما فَعَلَ صَدیقُکَ عَبدُ الحَمیدِ ؟ قالَ : حَبَسَهُ أبو جَعفَرٍ فِی المُطبِقِ مُنذُ زَمانٍ . فَرَفَعَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَدَهُ ، فَدَعا ساعَةً ثُمَّ التَفَتَ إلَیَّ وقالَ : یا مُحَمَّدُ ، قَد وَاللّهِ خُلِّیَ سَبیلُ صاحِبِکَ . قالَ مُحَمَّدٌ : فَسَأَلتُ عَبدَ الحَمیدِ : أیَّ ساعَةٍ أخرَجَکَ أبو جَعفَرٍ ؟ قالَ : أخرَجَنی یَومَ عَرَفَةَ بَعدَ العَصرِ . (5)

.

ص: 51

ص: 52

رجال الکشّی عن زید الشحّام :إنّی لَأَطوفُ حَولَ الکَعبَةِ وکَفّی فی کَفِّ أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام ، ودُموعُهُ تَجری عَلی خَدَّیهِ . فَقالَ : یا شَحّامُ ، ما رَأَیتَ ما صَنَعَ رَبّی إلَیَّ ؟ ثُمَّ بَکی ودَعا . ثُمَّ قالَ لی : یا شَحّامُ ، إنّی طَلَبتُ إلی إلهی فی سَدیرٍ وعَبدِ السَّلامِ بنِ عَبدِ الرَّحمنِ _ وکانا فِی السِّجنِ _ فَوَهَبَهُما لی وخَلّی سَبیلَهُما . (1)

الکافی عن یحیی بن إبراهیم بن مهاجر :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : فُلانٌ یُقرِئُکَ السَّلامَ وفُلانٌ وفُلانٌ ، فَقالَ : وعَلَیهِمُ السَّلامُ . قُلتُ : یَسأَلونَکَ الدُّعاءَ . فَقالَ : وما لَهُم ؟ قُلتُ : حَبَسَهُم أبو جَعفَرٍ [ المَنصورُ ] ، فَقالَ : وما لَهُم وما لَهُ ؟ قُلتُ : استَعمَلَهُم فَحَبَسَهُم . فَقالَ : وما لَهُم وما لَهُ ؟ ! ألَم أنهَهُم ؟ ألَم أنهَهُم ؟ ألَم أنهَهُم ؟ هُمُ النّارُ ، هُمُ النّارُ ، هُمُ النّارُ . ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ اخدَع عَنهُم سُلطانَهُم . قالَ : فَانصَرَفتُ مِن مَکَّةَ ، فَسَأَلتُ عَنهُم فَإِذا هُم قد اُخرِجوا بَعدَ هذَا الکَلامِ بِثَلاثَةِ أیّامٍ . (2)

قصص الأنبیاء للثعلبی_ فی بَیانِ قِصَّةِ یوسُفَ علیه السلام _: فَلَمّا تَبَیَّنَ لِلمَلِکِ عُذرُ یوسُفَ وعَرَفَ أمانَتَهُ وکِفایَتَهُ وعِلمَهُ وعَقلَهُ قالَ : «ائْتُونِی بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِی» (3) ، فَلَمّا جاءَهُ الرَّسولُ قالَ لَهُ : أجِبِ المَلِکَ الآنَ ، فَخَرَجَ یوسُفُ ودَعا لِأَهلِ السِّجنِ بِدُعاءٍ یُعرَفُ إلَی الیَومِ ، وذلِکَ أنَّهُ قالَ : اللّهُمَّ اعطِف عَلَیهِم قُلوبَ الأَخیارِ ، ولا تُعمِ عَنهُمُ الأَخبارَ ، فَهُم أعلَمُ النّاسِ بِالأَخبارِ إلَی الیَومِ فی کُلِّ بَلدَةٍ . (4)

.

ص: 53

رجال الکشّی_ به نقل از زید شحّام _: گِرد کعبه طواف می کردم ، در حالی که دستم در دست امام صادق علیه السلام بود و اشک های ایشان بر گونه هایش جاری بود . فرمود : «ای شحّام ! ندیدی پروردگارم چه لطفی به من فرمود؟» . سپس گریست و دعا کرد . آن گاه به من فرمود : «ای شحّام ! من از خدایم برای سَدیر و عبد السلام بن عبد الرحمن _ که زندانی بودند _ درخواست کردم و خداوند ، آن دو را به من بخشید و آزادشان کرد».

الکافی_ به نقل از یحیی بن ابراهیم بن مهاجر _: به امام صادق علیه السلام گفتم : فلانی و فلانی و فلانی ، به شما سلام می رسانند . فرمود : «و بر ایشان ، سلام باد!» . گفتم : از شما درخواستِ دعا دارند . فرمود : «چه مشکلی دارند؟». گفتم : ابو جعفر [منصور] آنها را زندانی کرده است . فرمود : «آنها را چه به او؟». گفتم : آنها را منصبی داد ، سپس زندانی شان کرد. فرمود : «آنها را چه به او؟! مگر آنها را نهی نکردم؟ مگر آنها را نهی نکردم؟! مگر آنها را نهی نکردم؟! آنها آتش اند . آنها آتش اند . آنها آتش اند». سپس فرمود : «بار خدایا ! سلطه شان را از ایشان بگردان» . من از مکّه مراجعه کردم و از حال آن سه نفر ، جویا شدم . متوجّه شدم که سه روز پس از آن دعا ، آزاد شده اند.

قصص الأنبیاء ، ثعلبی_ در بیان داستان یوسف علیه السلام _: چون بی گناهی یوسف علیه السلام بر پادشاه معلوم شد و به امانتداری و شایستگی و دانش و خردمندی او پی بُرد ، گفت : «او را نزد من بیاورید تا از نزدیکان خویش قرار دهم» . فرستاده پادشاه ، نزد یوسف علیه السلام رفت و گفت : پادشاه ، تو را می خواند . یوسف علیه السلام [از زندان] بیرون آمد و برای زندانیان ، دعایی کرد که تا به امروز ، معروف است . او گفت : «بار خدایا ! دل های نیکان را متوجّه ایشان گردان و اخبار را از آنان ، پوشیده مدار» . از این رو ، تا به امروز ، زندانیان در هر شهری ، آگاه ترینِ مردم از اخبار هستند.

.

ص: 54

2 / 5الَّذینَ لَم یَدعوا لِأَنفُسِهِم فِی المَوقِفِ بِدَعوَةٍ !أ _ إبراهیمُ بنُ شُعَیبٍالکافی عن إبراهیم بن أبی البلاد أو عبد اللّه بن جندب :کُنتُ فِی المَوقِفِ ، فَلَمّا أفَضتُ لَقیتُ إبراهیمَ بنَ شُعَیبٍ ، فَسَلَّمتُ عَلَیهِ وکانَ مُصابا بِإِحدی عَینَیهِ ، وإذا عَینُهُ الصَّحیحَةُ حَمراءُ کَأَنَّها عَلَقَةُ دَمٍ ، فَقُلتُ لَهُ : قَد اُصِبتَ بِإِحدی عَینَیکَ ، وأنَا وَاللّهِ مُشفِقٌ عَلَی الاُخری ، فَلَو قَصَرتَ مِنَ البُکاءِ قَلیلاً ! فَقالَ : وَاللّهِ ، یا أبا مُحَمَّدٍ ، ما دَعَوتُ لِنَفسِیَ الیَومَ بِدَعوَةٍ ، فَقُلتُ : فَلِمَن دَعَوتَ ؟ قالَ : دَعَوتُ لاِءِخوانی ؛ لِأَ نّی سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ : «مَن دَعا لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ ، وَکَّلَ اللّهُ بِهِ مَلَکا ، یَقولُ : ولَکَ مِثلاهُ» ، فَأَرَدتُ أن أکونَ إنَّما أدعو لاِءِخوانی ، ویَکونَ المَلَکُ یَدعو لی ، لِأَ نّی فی شَکٍّ مِن دُعائی لِنَفسی ولَستُ فی شَکٍّ مِن دُعاءِ المَلَکِ لی . (1)

.

ص: 55

ص: 56

ب _ عَبدُ اللّهِ بنُ جُندَبٍالکافی عن إبراهیم بن هاشم :رَأَیتُ عَبدَ اللّهِ بنَ جُندَبٍ فِی المَوقِفِ ، فَلَم أرَ مَوقِفا کانَ أحسَنَ مِن مَوقِفِهِ ؛ مازالَ مادّا یَدَیهِ إلَی السَّماءِ ودُموعُهُ تَسیلُ عَلی خَدَّیهِ حَتّی تَبلُغُ الأَرضَ ، فَلَمّا صَدَرَ النّاسُ قُلتُ لَهُ : یا أبا مُحَمَّدٍ ، ما رَأَیتُ مَوقِفا قَطُّ أحسَنَ مِن مَوقِفِکَ . قالَ : وَاللّهِ ما دَعَوتُ إلاّ لاِءِخوانی ، وذلِکَ أنَّ أبَا الحَسَنِ موسی علیه السلام أخبَرَنی : أنَّ مَن دَعا لِأَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ نودِیَ مِنَ العَرشِ : ولَکَ مِئَةُ ألفِ ضِعفٍ ، فَکَرِهتُ أن أدَعَ مِئَةَ ألفٍ مَضمونَةً لِواحِدَةٍ لا أدری تُستَجابُ أم لا . (1)

ج _ عیسَی بنُ أعیَنَالکافی عن ابن أبی عمیر :کانَ عیسَی بنُ أعیَنَ إذا حَجَّ فَصارَ إلَی المَوقِفِ ، أقبَلَ عَلَی الدُّعاءِ لاِءِخوانِهِ حَتّی یُفیضَ النّاسُ ، فَقُلتُ لَهُ : تُنفِقُ مالَکَ وتُتعِبُ بَدَنَکَ ، حَتّی إذا صِرتَ إلَی المَوضِعِ الَّذی تُبَثُّ فیهِ الحَوائِجُ إلَی اللّهِ عز و جل ، أقبَلتَ عَلَی الدُّعاءِ لاِءِخوانِکَ وتَرَکتَ نَفسَکَ ؟! قالَ : إنّی عَلی ثِقَةٍ مِن دَعوَةِ المَلَکِ لی ، وفی شَکٍّ مِنَ الدُّعاءِ لِنَفسی . (2)

.

ص: 57

ص: 58

د _ مُعاوِیَةُ بنُ وَهبٍالاُصول الستّة عشر عن زید النرسی :رَأَیتُ مُعاوِیَةَ بنَ وَهبٍ البَجَلِیَّ فِی المَوقِفِ وهُوَ قائِمٌ یَدعو ، فَتَفَقَّدتُ دُعاءَهُ فَما رَأَیتُهُ یَدعو لِنَفسِهِ بِحَرفٍ واحِدٍ ، وسَمِعتُهُ یَعُدُّ رَجُلاً رَجُلاً مِنَ الآفاقِ یُسَمّیهِم ویَدعو لَهُم حَتّی نَفَرَ النّاسُ . فَقُلتُ : یا أبَا القاسِمِ ، أصلَحَکَ اللّهُ ، لَقَد رَأَیتُ مِنکَ عَجَبا ! قالَ : یَابنَ أخی ، ومَا الَّذی أعجَبَکَ مِمّا رَأَیتَ مِنّی ؟ قُلتُ : رَأَیتُکَ لا تَدعو لِنَفسِکَ ، وأنَا أرمُقُکَ (1) حَتَّی السّاعَةِ ؛ فَلا أدری أیُّ الأَمرَینِ أعجَبُ ، ما أخطَأتَ مِن حَظِّکَ فِی الدُّعاءِ لِنَفسِکَ فی مِثلِ هذَا المَوقِفِ ، أو عِنایَتُکَ وإیثارُکَ إخوانَکَ عَلی نَفسِکَ حَتّی تَدعُوَ لَهُم فِی الآفاقِ ؟! فَقالَ : یَابنَ أخی ، فَلا تُکثِرَنَّ تَعَجُّبَکَ مِن ذلِکَ ، إنّی سَمِعتُ مَولاکَ ومَولایَ ومَولی کُلِّ مُؤمِنٍ ومُؤمِنَةٍ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام _ وکانَ وَاللّهِ فی زَمانِهِ سَیِّدَ أهلِ السَّماءِ وسَیِّدَ أهلِ الأَرضِ ، وسَیِّدَ مَن مَضی مُنذُ خَلَقَ اللّهُ الدُّنیا إلی أن تَقومَ السّاعَةُ ، بَعدَ آبائِهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأمیرِ المُؤمِنینَ وَالأَئِمَّةِ مِن آبائِهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِم _ یَقولُ _ وإلاّ صَمَّت اُذُنا مُعاوِیَةَ ، وعَمِیَت عَیناهُ ، ولا نالَتهُ شَفاعَةُ مُحَمَّدٍ وأمیرِ المُؤمِنینَ علیهماالسلام _ : مَن دَعا لِأَخیهِ المُؤمِنِ بِظَهرِ الغَیبِ ، ناداهُ مَلَکٌ مِن سَماءِ الدُّنیا : یا عَبدَ اللّهِ ، لَکَ مِئَةُ ألفِ مِثلِ ما سَأَلتَ ، وناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ الثّانِیَةِ : یا عَبدَ اللّهِ ، لَکَ مِئَتا ألفِ مِثلِ الَّذی دَعَوتَ ، وکَذلِکَ یُنادی مِن کُلِّ سَماءٍ تُضاعَفُ ، حَتّی یَنتَهِیَ إلَی السَّماءِ السّابِعَةِ ، فَیُنادیهِ مَلَکٌ : یا عَبدَ اللّهِ لَکَ سَبعُمِئَةِ ألفِ مِثلِ الَّذی دَعَوتَ . فَعِندَ ذلِکَ یُنادیهِ اللّهُ : عَبدی ، أنَا اللّهُ الواسِعُ الکَریمُ ، الَّذی لا یَنفَدُ خَزائِنی ، ولا یَنقُصُ رَحمَتی شَیءٌ ، بَل وَسِعَت رَحمَتی کُلَّ شَیءٍ ، لَکَ ألفُ ألفِ مِثلِ الَّذی دَعَوتَ ، فَأَیُّ حَظٍّ یَابنَ أخی أکثَرُ مِنَ الَّذِی اختَرتُهُ أنَا لِنَفسی ؟ (2)

.

ص: 59

ص: 60

. .

ص: 61

. .

ص: 62

البابُ الثّالِثُ : من لا ینبغی الدّعاء له3 / 1المُشرِکُ وَالکافِرُالکتاب«مَا کَانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَن یَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِکِینَ وَلَوْ کَانُواْ أُوْلِی قُرْبَی مِن بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَ_بُ الْجَحِیمِ * وَ مَا کَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَ هِیمَ لِأَبِیهِ إِلاَّ عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِیَّاهُ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْرَ هِیمَ لَأَوَّ هٌ حَلِیمٌ» . (1)

«اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَ لِکَ بِأَنَّهُمْ کَفَرُواْ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاللَّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَ_سِقِینَ» . (2)

«وَلاَ تُصَلِّ عَلَی أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَی قَبْرِهِ إِنَّهُمْ کَفَرُواْ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُواْ وَهُمْ فَ_سِقُونَ » . (3)

«قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْرَ هِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُواْ لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَءَ ؤُاْ مِنکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ کَفَرْنَا بِکُمْ وَ بَدَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمُ الْعَدَ وَةُ وَ الْبَغْضَاءُ أَبَدًا حَتَّی تُؤْمِنُواْ بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْرَ هِیمَ لِأَبِیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَ مَا أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِن شَیْ ءٍ رَّبَّنَا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنَا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ » . (4)

.

ص: 63

ص: 64

الحدیثالإمام علیّ علیه السلام :سَمِعتُ رَجُلاً یَستَغفِرُ لِأَبَوَیهِ وهُما مُشرِکانِ ، فَقُلتُ لَهُ : أتَستَغفِرُ لِأَبَوَیکَ وهُما مُشرِکانِ ؟ فَقالَ : أوَ لَیسَ استَغفَرَ إبراهیمُ لِأَبیهِ وهُوَ مُشرِکٌ ؟ فَذَکَرتُ ذلِکَ لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَنَزَلَت : «مَا کَانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَن یَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِکِینَ» . (1)

تفسیر العیّاشی عن أبی إسحاق الهمدانی عن رجل :صَلّی رَجُلٌ إلی جَنبی فَاستَغفَرَ لِأَبَوَیهِ ، وکانا ماتا فِی الجاهِلِیَّةِ . فَقُلتُ : تَستَغفِرُ لِأَبَوَیکَ وقَد ماتا فِی الجاهِلِیَّةِ ؟ فَقالَ : قَدِ استَغفَرَ إبراهیمُ لِأَبیهِ ، فَلَم أدرِ ما أرُدُّ عَلَیهِ ، فَذَکَرتُ ذلِکَ لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَأَنزَلَ اللّهُ : «وَ مَا کَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَ هِیمَ لِأَبِیهِ إِلاَّ عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِیَّاهُ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ» قالَ : لَمّا ماتَ تَبَیَّنَ أنَّهُ عَدُوٌّ للّهِِ فَلَم یَستَغفِر لَهُ . (2)

تفسیر العیّاشی عن إبراهیم بن أبی البلاد عن بعض أصحابه :قالَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام : ما یَقولُ النّاسُ فی قَولِ اللّهِ : «وَ مَا کَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَ هِیمَ لِأَبِیهِ إِلاَّ عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِیَّاهُ» ؟ قُلتُ : یَقولونَ إنَّ إبراهیمَ وَعَدَ أباهُ لِیَستَغفِرَ لَهُ . قالَ : لَیسَ هُوَ هکَذا ، إنَّ إبراهیمَ وَعَدَهُ أن یُسلِمَ فَاستَغفَرَ لَهُ ، فَلَمّا تَبَیَّنَ أنَّهُ عَدُوٌّ للّهِِ تَبَرَّأَ مِنهُ . (3)

.

ص: 65

حدیثامام علی علیه السلام :شنیدم مردی برای پدر و مادرش که مشرک بودند ، طلب آمرزش می کند . به او گفتم : برای پدر و مادر مشرکت آمرزش می طلبی؟ گفت : مگر ابراهیم برای پدرش که مشرک بود ، طلب آمرزش نکرد؟ من ، این مطلب را به پیامبر صلی الله علیه و آله گفتم . پس این آیه نازل شد : «بر پیامبر و کسانی که ایمان آورده اند ، نسزد که برای مشرکان ، طلب آمرزش کنند» .

تفسیر العیّاشی_ به نقل از ابو اسحاق هَمْدانی ، از مردی _: مردی در کنار من نماز خواند و برای پدر و مادرش که در جاهلیت از دنیا رفته بودند ، طلب آمرزش کرد. گفتم : برای پدر و مادرت آمرزش می طلبی ، در صورتی که در زمان جاهلیت مُرده اند؟ گفت : ابراهیم علیه السلام برای پدرش طلب آمرزش کرد . من ندانستم چه پاسخی به او بدهم . مطلب را به پیامبر صلی الله علیه و آله گفتم . پس خداوند ، این آیه را فرو فرستاد : «آمرزش خواهی ابراهیم برای پدرش ، جز برای وعده ای که به او داده بود ، نبود ؛ امّا چون بر او روشن شد که وی دشمنِ خداست ، از او بیزاری جُست» . فرمود : «یعنی چون از دنیا رفت ، معلوم شد که وی دشمن خداست و دیگر برایش طلب آمرزش نکرد».

تفسیر العیّاشی_ به نقل از ابراهیم بن ابی البلاد ، از یکی از یارانش _: امام صادق صلی الله علیه و آله فرمود : «مردم درباره این سخن خداوند که : «و آمرزش خواهی ابراهیم برای پدرش ، جز برای وعده ای که به او داده بود ، نبود» چه می گویند؟». گفتم : می گویند که ابراهیم علیه السلام به پدرش وعده داد برایش استغفار کند. فرمود : «این طور نیست . ابراهیم علیه السلام به او قول داد که [اگر ]اسلام آورد ، برای او طلب آمرزش کند ؛ امّا چون معلوم شد که وی ، دشمن خداست ، از او بیزاری جُست» .

.

ص: 66

تفسیر القمّی :قَولُهُ : «وَمَا کَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَ هِیمَ لِأَبِیهِ إِلاَّ عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِیَّاهُ» قالَ إبراهیمُ لِأَبیهِ : إن لَم تَعُبدِ الأَصنامَ استَغفَرتُ لَکَ ، فَلَمّا لَم یَدَعِ الأَصنامَ تَبَرَّأَ مِنهُ إبراهیمُ . (1)

قرب الإسناد عن علیّ بن جعفر عن الإمام الکاظم علیه السلام ، قال :سَأَلتُهُ عَن رَجُلٍ مُسلِمٍ وأبَواهُ کافِرانِ ، هَل یَصلُحُ أن یَستَغفِرَ لَهُما فِی الصَّلاةِ ؟ قالَ : إن کانَ فارَقَهُما وهُوَ صَغیرٌ لا یَدری أسلَما أم لا ، فَلا بَأسَ ، وإن عَرَفَ کُفرَهُما فَلا یَستَغفِر لَهُما ، وإن لَم یَعرِف فَلیَدعُ لَهُما . (2)

کشف الغمّة عن أبی سهل البلخی :کَتَبَ رَجُلٌ إلی أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام ، یَسأَلُهُ الدُّعاءَ لِوالِدَیهِ ، وکانَتِ الاُمُّ غالِیَةً وَالأَبُ مُؤمِنا ، فَوَقَّعَ : رَحِمَ اللّهُ والِدَکَ . وکَتَبَ آخَرُ یَسأَلُ الدُّعاءَ لِوالِدَیهِ ، وکانَتِ الاُمُّ مُؤمِنَةً وَالأَبُ ثَنَوِیّا (3) ، فَوَقَّعَ : رَحِمَ اللّهُ والِدَتَکَ . (4)

3 / 2الظّالِمُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن دَعا لِظالِمٍ بِالبَقاءِ ، فَقَد أحَبَّ أن یُعصَی اللّهُ فی أرضِهِ . (5)

.

ص: 67

ص: 68

3 / 3أدَبُ الدُّعاءِ لِأَهلِ الکِتابِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :إذا دَعَوتُم لِأَحَدٍ مِنَ الیَهودِ وَالنَّصاری فَقولوا : أکثَرَ اللّهُ مالَکَ ووَلَدَکَ . (1)

الإمام الرضا علیه السلام :قیلَ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : کَیفَ أدعو لِلیَهودِیِّ وَالنَّصرانِیِّ ؟ قالَ : تَقولُ لَهُ : بارَکَ اللّهُ لَکَ فِی الدُّنیا . (2)

.

ص: 69

ص: 70

. .

ص: 71

ص: 72

سعادت آنها است . پس چرا دعا کردن برای مشرکان و کافران ، شایسته نیست ؟ پاسخ این پرسش این است که به طور کلّی ، کسانی که گرفتار انحرافات اعتقادی و عملی هستند ، به دو دسته تقسیم می شوند : دسته اوّل : مستضعفان ؛ یعنی کسانی که به دلیل ناآگاهی و نبودِ ابزار و امکانات لازم جهت شناسایی حق و پیروی از آن ، دچار انحراف شده اند . دسته دوم ، معاندان ؛ یعنی کسانی که حق را می شناسند و آگاهانه به دلیل هوسرانی و برتری جویی با آن مخالفت می کنند و یا به ابزارها و موقعیت های شناسایی حق ، دسترسی دارند ، لیکن بدان بی اعتنایی می کنند و بر باطل می مانند . در مورد دسته اوّل ، نه تنها دعا برای هدایت آنها ممدوح است ؛ بلکه هر گونه تلاش برای آگاه سازی و تعلیم و تربیت آنها ضرور است . لذا پیامبر خدا با آن همه آزارهایی که از قوم خود دید ، برای هدایت آنها دعا می کرد و می گفت : اللّهُمَّ اهدِ قَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (1) خداوند! قوم مرا راهنمایی کن؛ زیرا که آنان نادان اند . سیّد بن طاووس ، در کتاب شریف الإقبال ، در این باره سخن بسیار زیبایی دارد . ایشان می گوید : شبی ارجمند از ماه رمضان ، پس از گذشت مدّتی از تألیف این کتاب (الإقبال) ، در سحرگاه ، مشغول دعا بودم برای کسی که لازم و نیکوست که پیش از همه ، دعا برای او انجام گیرد ، و برای خودم ، و برای هر که لیاقت این توفیق را داشت که دعایش کنم . به خاطرم گذشت که ابتدا سزاوار است به آنانی دعا کنم که مُنکر خدایند و نعمت های او را ناسپاسی می کنند و حرمت او را سبُک می شمارند و حکم او

.

ص: 73

را درباره بندگان و مخلوقاتش عوض می کنند؛ دعا کنم که خداوند از این گم راهی ، هدایتشان کند؛ چرا که جنایت آنان بر ساحت ربوبی خدا و حکمت الهی و جلالت نبوی ، سخت تر از جنایت عارفان به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله است . بزرگداشت و تکریم جلالت خداوند و بزرگداشت پیامبر خدا و حقّ هدایت پیامبر صلی الله علیه و آله با سخنان و رفتار خویش ، ایجاب می کند که ابتدا برای هدایت کسی دعا شود که ضررش بیشتر و خطرش شدیدتر است ، که ایشان نتوانست با جهاد ، آن را بزُداید و آنان را از کفر و فساد ، باز دارد . دعا کردم که هر گم راه از خدا ، به سوی خدا هدایت شود و هر گم راه از پیامبر صلی الله علیه و آله ، به سوی او باز گردد و هر گم راه از حق ، حق را بپذیرد و بر آن تکیه کند . سپس برای اهل توفیق و پیروان حق ، دعا کردم که توفیقشان بپاید و حقجویی شان افزون شود . نیز برای خودم و کسانی که کارشان به من مربوط است ، بر اساس امیدی که داشتم و به ترتیبی که به خدا و به خواسته پیامبرش نزدیک تر باشد ، دعا کردم و مهم ترین حاجت ها را طبق امیدی که داشتم به اجابت نزدیک تر است ، مقدّم داشتم . آیا نمی بینی که قرآن مقدّس ، وساطت ابراهیم علیه السلام برای ناسپاسان را بیان کرده است؟ خداوند می فرماید : « یُجَ_دِلُنَا فِی قَوْمِ لُوطٍ إِنَّ إِبْرَ هِیمَ لَحَلِیمٌ أَوَّ هٌ مُّنِیبٌ ؛ درباره قوم لوط با ما مجادله می کند . همانا ابراهیم ، بردبار و نرم دل و بازگشت کننده [ به سوی خدا] است» . (1) خداوند ، بردباری و شفاعت و مجادله وی را درباره قوم لوط ، که کفر (ناسپاسی) آنان به آن جا رسیده بود که کیفرشان زود فرا رسید ، ستوده است . آیا ندیده ای که در میان روایات مربوط به پیامبر صلی الله علیه و آله که پیشوای اهل جلالت است ، چنین آمده که هر گاه قوم کافر ، ایشان را آزار می داد و آزار را به نهایت می رساند ، پیامبر صلی الله علیه و آله می گفت : «خدایا! قوم مرا ببخشای . آنان

.

ص: 74

نادان اند»؟ آیا حدیث عیسی علیه السلام را ندیده ای که : «همچون خورشید باش که بر نیک و بد ، یکسان می تابد»؟ و سخن پیامبرمان را ندیده ای که : «نیکی را هم برای اهلش و هم برای نااهل انجام بده . اگر او اهل خیر نیست ، تو اهل خیر باش»؟ این آیه شریف ، مقام آنان را که به بدکاران نیکی می کنند ، برتر می داند : «لاَ یَنْهَ_کُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَ_تِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَ_رِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُواْ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ ؛ خداوند ، شما را نهی نمی کند از این که به آنانی که بر سر دین با شما نجنگیدند و شما را از سرزمین خودتان بیرون نکردند ، نیکی و عدل و داد ورزید . همانا خداوند ، دادگران را دوست می دارد» (1) و همین بس که محمّد صلی الله علیه و آله ، به عنوان «رحمت برای جهانیان» برانگیخته شده است . (2) بنا بر این ، دعا برای هدایت افراد گم راه نه تنها نکوهیده نیست ؛ بلکه ممدوح است . البته استغفار برای آنان ، در حالی که عقاید خود را تصحیح نکرده اند ، صحیح نیست . و امّا معاندان ، نه تنها دعا برای آنان ممدوح نیست ؛ بلکه مذموم و ممنوع است ، بلکه نفرین کردن آنان ، لازم و بایسته است ؛ چرا که دعا برای معاندان حق و عدل اگر برای دنیای آن ها باشد (مانند دعا برای سلامت و طول عمر آنها) ، در واقع برای گسترش کفر ، شرک و ظلم و فساد در زمین است ، چنان که از پیامبر خدا روایت شده است : مَن دَعا لِظالِمٍ بِالبَقاءِ ، فَقَد أحَبَّ أن یُعصَی اللّهُ فی أرضِهِ . (3)

.

ص: 75

هر کس برای ماندگاری ستمگر دعا کند، دوست دارد که خداوند در زمین ، نافرمانی شود . و اگر برای هدایت آنها باشد ، بی فایده است ؛ زیرا آنها قابلیت هدایت ندارند و چه بسا ممکن است چنین دعایی ، تبعات سیاسی _ اجتماعیِ زیبانباری نیز داشته باشد . در حدیث دیگری از ایشان روایت شده که فرمود : یَأتی عَلَی النّاسِ زَمانٌ یَدعو فیهِ المُؤمِنُ لِلعامَّةِ ، فَیَقولُ اللّهُ تَعالی : اُدعُ لِخاصَّةِ نَفسِکَ أستَجِب لَکَ فَأَمَّا العامَّةُ فَإِنّی عَلَیهِم ساخِطٌ . (1) زمانی فرا می رسد که در آن، مؤمن برای همگان دعا می کند . خداوند متعال می فرماید : برای خودت دعا کن که درخواستت را اجابت می کنم ، امّا من از همگان ، خشمگین هستم . این حدیث ، هر چند از نظر سند ضعیف است ؛ لیکن اگر ناظر به جامعه ای باشد که غالب افرادش ستمکار و روی از حق برتافته اند ، مضمون آن ایرادی ندارد ؛ زیرا «إِنَّ اللَّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ ؛ خداوند ، آنچه را که از آنِ قومی است، تغییر نمی دهد، تا وقتی که خودشان دگرگون شوند » . (2) بر این اساس ، اولیای الهی نه تنها برای حامیان باطل و دشمنان حق و عدالت دعا نمی کردند ؛ بلکه گاه آنان را نفرین می کردند . ابواب دوم تا دوازدهم فصل پنجم این مجموعه به این موضوع اختصاص دارد .

.

ص: 76

البابُ الرّابِعُ : من دعا له النّبیّ4 / 1الإِمامُ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍرسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فی عَلِیٍّ علیه السلام _: اللّهُمَّ وَفِّقهُ وسَدِّدهُ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله_ أیضا _: اللّهُمَّ اجلُ (2) قَلبَهُ ، وَاجعَل رَبیعَهُ (3) الإِیمانَ بِکَ . (4)

الإمام علیّ علیه السلام :دَعا لِیَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَقالَ : اللّهُمَّ اهدِ قَلبَهُ ، وَاشرَح صَدرَهُ ، وثَبِّت لِسانَهُ ، وقِهِ الحَرَّ وَالبَردَ . (5)

.

ص: 77

ص: 78

عنه علیه السلام :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ... یَضَعُ یَدَهُ عَلی صَدری ، ثُمَّ یَقولُ : اللّهُمَّ املَأ قَلبَهُ عِلما وفَهما ونورا وحِلما وحُکما وإیمانا ، وعَلِّمهُ ولا تُجَهِّلهُ ، وأحفِظهُ ولا تُنسِهِ . (1)

عنه علیه السلام :وَجِعتُ وَجَعا فَأَتَیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَأَقامَنی (2) فی مَکانِهِ وقامَ یُصَلّی ، وألقی عَلَیَّ طَرَفَ ثَوبِهِ . ثُمَّ قالَ : قَد بَرَأتَ یَابنَ أبی طالِبٍ لا بَأسَ عَلَیکَ ؛ ما سَأَلتُ اللّهَ شَیئا إلاّ سَأَلتُ لَکَ مِثلَهُ ، ولا سَأَلتُ اللّهَ شَیئا إلاّ أعطانیهِ ، غَیرَ أنَّهُ قیلَ لی : إنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدَکَ . (3)

عنه علیه السلام :دَخَلتُ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فِی المَسجِدِ _ وهُوَ فی مُصَلّیً لَهُ فی بَعضِ حُجَرِهِ _ فَقالَ : یا عَلِیُّ ، بِتُّ لَیلَتی هذِهِ حَیثُ تَری اُصَلّی وأسأَلُ رَبّی تَعالی ، فَما سَأَلتُ رَبّی شَیئا إلاّ سَأَلتُ لَکَ مِثلَهُ ، وما سَأَلتُ مِن شَیءٍ إلاّ أعطانی ، إلاّ أنَّهُ قیلَ لی : لا نَبِیَّ بَعدی . (4)

تاریخ دمشق عن عبد اللّه بن الحارث :قُلتُ لِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام : أخبِرنی بِأَفضَلِ مَنزِلَتِکَ مِن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . قالَ : نَعَم ، بَینا أنَا نائِمٌ عِندَهُ وهُوَ یُصَلّی ، فَلَمّا فَرَغَ مِن صَلاتِهِ قالَ : یا عَلِیُّ ، ما سَأَلتُ مِنَ اللّهِ عز و جل مِنَ الخَیرِ شَیئا إلاّ سَأَلتُ لَکَ مِثلَهُ ، ومَا استَعَذتُ اللّهَ مِنَ الشَّرِّ إلاَّ استَعَذتُ لَکَ مِثلَهُ . (5)

.

ص: 79

امام علی علیه السلام :پیامبر خدا ... دستش را بر سینه ام می نهاد و سپس می گفت : «بار خدایا ! دلش را از دانش و فهم و روشنایی و بردباری و حکمت ( / داوری) و ایمان ، مالامال گردان . به او دانش بیاموز و نادانش قرار مده و آن را حافظ قرار ده و فراموشکارش مگردان».

امام علی علیه السلام :درد شدیدی مرا گرفت . نزد پیامبر صلی الله علیه و آله رفتم . مرا در جای خود نشانید و خود به نماز ایستاد و گوشه جامه اش را روی من انداخت . سپس فرمود : «بهبود یافتی ، ای پسر ابوطالب و دیگر ، مشکلی نداری . من هیچ گاه چیزی از خدا نخواستم ، مگر این که مانند آن را برای تو نیز خواستم . هیچ گاه از خدا چیزی نخواستم ، مگر آن که به من عطا فرمود ، جز آن که به من گفته شد : بعد از تو ، پیامبری نیست».

امام علی علیه السلام :بر پیامبر خدا در مسجد وارد شدم ، در حالی که در یکی از اتاق هایش در محلّ نمازش نشسته بود . فرمود : «ای علی ! دیشب ، در همین جا که می بینی ، شب را به نماز گذراندم و از پروردگار بلند مرتبه ام درخواست می کردم . هر چه از پروردگارم خواستم ، مانند آن را برای تو نیز درخواست نمودم ، و هیچ چیز از او نخواستم ، مگر آن که عطایم فرمود ، جز آن که به من گفته شد : بعد از من ، پیامبری نیست».

تاریخ دمشق_ به نقل از عبد اللّه بن حارث _: به علی بن ابی طالب علیه السلام گفتم : مرا از برترین مقام و منزلتت در نزد پیامبر خدا آگاه کن. فرمود : «بله . یک بار من نزد او خوابیده بودم و ایشان ، نماز می خواند . چون از نمازش فراغت یافت ، فرمود : ای علی ! من هیچ خیری از خداوند عز و جل نخواستم، مگر این که به سانِ آن را برای تو نیز درخواست کردم ، و از شری به خدا پناه نبردم ، مگر این که از او خواستم تو را نیز از مانندِ آن ، در پناه خود درآورَد ».

.

ص: 80

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فی عَلِیٍّ علیه السلام _: اللّهُمَّ ارحَمهُ وتَرَحَّم عَلَیهِ ، وَانصُرهُ وَانتَصِر بِهِ ، وأعِنهُ وَاستَعِن بِهِ ؛ فَإِنَّهُ عَبدُکَ وکَتیبَةُ رَسولِکَ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله_ أیضا _: اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ ، وأحِبَّ مَن أحَبَّهُ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ ، اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ . (3)

راجع : موسوعة الإمام علیّ بن أبی طالب : ج 1 ص 283 (من أدعیة النبیّ للإمام) .

.

ص: 81

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره علی علیه السلام _: بار خدایا ! به او رحم کن و بر وی ، رحمت آور و او را نصرت ده و به واسطه او نصرت عطا کن ، و به او کمک نما و به واسطه او کمک فرما ، که او بنده تو و لشکر پیامبرِ توست.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره علی علیه السلام _: بار خدایا ! دوست باش با هر آن کس که دوستِ او باشد و دشمن باش با کسی که دشمنِ او باشد و یاری کن کسی را که یاری اش کند و دوست بدار هر که را دوستش بدارد.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که من مولای اویم ، پس علی مولای اوست . بار خدایا ! دوست باش با کسی که دوستِ او باشد و دشمن باش با کسی که دشمنِ او باشد.

ر . ک : دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام : ج 1 ص 263 (برخی از دعاهای پیامبر درباره امام) .

.

ص: 82

4 / 2عَلِیٌّ وفاطِمَةُکفایة الطالب عن أنس_ فی خَبَرِ تَزویجِ فاطِمَةَ بِعَلِیٍّ علیهماالسلام _: ثُمَّ قالَ [ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ] : یا عَلِیُّ ، إنَّ اللّهَ أمَرَنی أن اُزَوِّجَکَ فاطِمَةَ ، فَقَد زَوَّجتُکَها عَلی أربَعِمِئَةِ مِثقالِ فِضَّةٍ إن رَضیتَ . فَقالَ عَلِیٌّ علیه السلام : قَد رَضیتُ یا رَسولَ اللّهِ . ثُمَّ إنَّ عَلِیّا علیه السلام مالَ فَخَرَّ ساجِدا شُکرا للّهِِ تَعالی ، وقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی حَبَّبَنی إلی خَیرِ البَرِیَّةِ مُحَمَّدٍ رَسولِ اللّهِ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : بارَکَ اللّهُ عَلَیکُما ، وبارَکَ فیکُما ، وأسعَدَکُما ، وأخرَجَ مِنکُمَا الکَثیرَ الطَّیِّبَ . (1)

الإمام علیّ علیه السلام :زَوَّجَنی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، ثُمَّ أتانی فَأَخَذَ بِیَدی فَقالَ : قُم بِسمِ اللّهِ ، وقُل : عَلی بَرَکَةِ اللّهِ وما شاءَ اللّهُ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللّهِ تَوَکَّلتُ عَلَی اللّهِ . ثُمَّ جاءَنی حینَ أقعَدَنی عِندَها علیهاالسلام ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ إنَّهُما أحَبُّ خَلقِکَ إلَیَّ فَأَحِبَّهُما ، وبارِک فی ذُرِّیَّتِهِما ، وَاجعَل عَلَیهِما مِنکَ حافِظا ، وإنّی اُعیذُهُما وذُرِّیَّتَهُما بِکَ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ . (2)

المعجم الکبیر عن ابن عبّاس_ فی حَدیثِ زَواجِ فاطِمَةَ علیهاالسلام_: ثُمَّ دَعا صلی الله علیه و آله فاطِمَةَ علیهاالسلامفَأَخَذَ کَفّا مِن ماءٍ فَضَرَبَ بِهِ عَلی رَأسِها وکَفّا بَینَ ثَدیَیها ، ثُمَّ رَشَّ جِلدَهُ وجِلدَها ، ثُمَّ التَزَمَها فَقالَ : اللّهُمَّ إنَّها مِنّی وأنَا مِنها ، اللّهُمَّ کَما أذهَبتَ عَنِّی الرِّجسَ وطَهَّرتَنی فَطَهِّرها . ثُمَّ دَعا بِمِخضَبٍ آخَرَ ، ثُمَّ دَعا عَلِیّا فَصَنَعَ بِهِ کَما صَنَعَ بِها ، ثُمَّّ دَعا لَهُ کَما دَعا لَها . ثُمَّ قالَ لَهُما : قوما إلی بَیتِکُما ، جَمَعَ اللّهُ بَینَکُما وبارَکَ فی سَیرِکُما وأصلَحَ بالَکُما . ثُمَّ قامَ فَأَغلَقَ عَلَیهِما بابَهُ بِیَدِهِ . (3)

.

ص: 83

ص: 84

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فی عَلِیٍّ وفاطِمَةَ علیهماالسلام _: اللّهُمَّ إنَّهُما مِنّی وأنَا مِنهُما ، اللّهُمَّ کَما أذهَبتَ عَنِّی الرِّجسَ وطَهَّرتَنی تَطهیرا ، فَأَذهِب عَنهُمَا الرِّجسَ وطَهِّرهُما تَطهیرا . (1)

تاریخ دمشق عن ابن عبّاس :أخبَرَتنی أسماءُ بِنتُ عُمَیسٍ أنَّها رَمَقَت رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَلَم یَزَل یَدعو لَهُما خاصَّةً _ یَعنی عَلِیّا وفاطِمَةَ _ لا یُشرِکُهُما بِدُعائِهِ أحَدا . (2)

السنن الکبری عن بریدة :لَمّا کانَ لَیلَةُ البِناءِ ، قالَ صلی الله علیه و آله : یا عَلِیُّ ، لا تُحدِث شَیئا حَتّی تَلقانی . فَدَعَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِماءٍ فَتَوَضَّأَ مِنهُ ثُمَّ أفرَغَهُ عَلی عَلِیٍّ علیه السلام ، فَقالَ : اللّهُمَّ بارِک فیهِما ، وبارِک عَلَیهِما ، وبارِک لَهُما فی شِبلِهِما . (3)

.

ص: 85

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره علی و فاطمه علیهماالسلام _: بار خدایا ! این دو از من هستند و من ، از آنهایم . بار خدایا! همچنان که پلیدی را از من بُردی و مرا پاک پاک گردانیدی ، از این دو نیز پلیدی را ببَر و آنها را پاکِ پاک گردان.

تاریخ دمشق_ به نقل از ابن عبّاس _: اسماء بنت عُمَیس برایم گفت که وی به پیامبر خدا می نگریست و ایشان ، پیوسته برای آن دو (علی و فاطمه علیهماالسلام) اختصاصا دعا می کرد و در دعایش از هیچ کس دیگر نام نمی بُرد.

السنن الکبری_ به نقل از بُرَیده _: چون شبِ زفاف شد ، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «ای علی ! کاری انجام مده تا مرا ملاقات کنی» . پس پیامبر صلی الله علیه و آله مقداری آب طلبید و با آن وضو ، ساخت و سپس ، بقیه آب را روی علی علیه السلام خالی کرد و گفت : «بار خدایا ! در این دو ، برکت قرار ده و به آنها خیر و برکت عطا فرما و در فرزندانشان نیز برای این دو برکت قرار ده».

.

ص: 86

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ لِعَلِیٍّ وفاطِمَةَ علیهماالسلام لَیلَةَ الزِّفافِ لَمّا وَدَّعَهُما _: طَهَّرَکُما وطَهَّرَ نَسلَکُما، أنَا سِلمٌ لِمَن سالَمَکُما وحَربٌ لِمَن حارَبَکُما، أستَودِعُکُمَا اللّهَ وأستَخلِفُهُ عَلَیکُما . (1)

المناقب لابن شهرآشوب_ فی ذِکرِ زَواجِ فاطِمَةَ مِن عَلِیٍّ علیهماالسلام_: سَأَلَ [ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ]عَلِیّا : کَیفَ وَجَدتَ أهلَکَ ؟ قالَ : نِعمَ العَونُ عَلی طاعَةِ اللّهِ . وسَأَلَ فاطِمَةَ فَقالَت : خَیرُ بَعلٍ . فَقالَ : اللّهُمَّ اجمَع شَملَهُما ، وألِّف بَینَ قُلوبِهِما ، وَاجعَلهُما وذُرِّیَّتَهُما مِن وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعیمِ ، وَارزُقهُما ذُرِّیَّةً طاهِرَةً طَیِّبَةً مُبارَکَةً ، وَاجعَل فی ذُرِّیَّتِهِمَا البَرَکَةَ ، وَاجعَلهُم أئِمَّةً یَهدونُ بِأَمرِکَ إلی طاعَتِکَ ، ویَأمُرونَ بِما یُرضیکَ . (2)

4 / 3الحَسَنانِصحیح البخاری عن البراء :رَأَیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله _ وَالحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام عَلی عاتِقِهِ _ یَقولُ : اللّهُمَّ إنّی اُحِبُّهُ فَأَحِبَّهُ . (3)

.

ص: 87

ص: 88

المناقب لابن شهرآشوب عن أبی هریرة :قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وقَد جاءَهُ الحَسَنُ علیه السلام وفی عُنُقِهِ السِّخابُ (1) ، فَالتَزَمَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَالتَزَمَ هُوَ رَسولَ اللّهِ ، وقالَ : اللّهُمَّ إنّی اُحِبُّهُ ، فَأَحِبَّهُ وأحِبَّ مَن یُحِبُّهُ _ ثَلاثَ مَرّاتٍ _ . (2)

تاریخ دمشق عن أبی هریرة :کُنتُ مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فی سوقٍ مِنَ الأَسواقِ بِالمَدینَةِ ، فَانصَرَفَ وَانصَرَفتُ مَعَهُ حَتَّی انتَهَیتُ إلی فِناءِ فاطِمَةَ علیهاالسلام ، فَنادی ثَلاثَ مَرّاتٍ _ یَعنِی الحَسَنَ علیه السلام _ فَلَم یُجِبهُ أحَدٌ ، فَانصَرَفَ حَتَّی انتَهی إلی بَیتِ عائِشَةَ فَقَعَدَ وقَعَدتُ مَعَهُ ، فَأَقبَلَ الحَسَنُ علیه السلام وفی عُنُقِهِ سِخابٌ ، فَظَنَنتُ أنَّما حَبَسَتهُ اُمُّهُ تَلبَسُهُ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله هکَذا _ بِیَدِهِ _ إلَی الحَسَنِ علیه السلام ، هکَذا وَالتَزَمَهُ ، وقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ إنّی اُحِبُّهُ فَأَحِبَّهُ وأحِبَّ مَن یُحِبُّهُ . (3)

کفایة الطالب عن أبی هریرة :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَأخُذُ بِیَدِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیهماالسلامفَیَرفَعُهُ عَلی باطِنِ قَدَمَیهِ ، فَیَقولُ : حُزُقَّةٌ حُزُقَّهتَرَقَّ عَینَ بَقَّه (4) اللّهُمَّ إنّی اُحِبُّهُ فَأَحِبَّهُ وأحِبَّ مَن یُحِبُّهُ . (5)

.

ص: 89

المناقب ، ابن شهر آشوب_ به نقل از ابو هُرَیره _: حسن علیه السلام در حالی که گردن بندی از مُهره به گردن داشت ، نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و هر دو ، یکدیگر را در آغوش کشیدند . پیامبر خدا ، سه بار گفت : بار خدایا ! من ، او را دوست دارم . تو نیز او و دوستدارش را دوست بدار».

تاریخ دمشق_ به نقل از ابو هریره _: با پیامبر صلی الله علیه و آله در یکی از بازارهای مدینه بودم که برگشت و من هم با او برگشتم . چون به درِ خانه فاطمه علیهاالسلامرسیدم ، سه بار حسن علیه السلام را صدا زد ؛ امّا کسی پاسخی نداد . پیامبر صلی الله علیه و آله به راه خود ادامه داد تا آن که به خانه عایشه رسید . نشست و من هم با ایشان نشستم . در این هنگام ، حسن علیه السلام در حالی که گردن بندی از مُهره بر گردنش بود ، آمد . به گمانم مادرش او را نگه داشته بود تا آن گردن بند را به گردنش بیاویزد. پس ، پیامبر خدا ، دستش را این چنین به طرف حسن علیه السلام دراز کرد و او را در آغوش گرفت و گفت : «بار خدایا ! من ، او را دوست دارم . تو نیز او را و هم آن کس را که دوستش می دارد ، دوست بدار».

کفایة الطالب_ به نقل از ابو هُرَیره _: پیامبر خدا ، دستِ حسین بن علی علیهماالسلام را می گرفت و او را بر بدن خود بالا می بُرد و می فرمود : «کوچولوی ریزه میزهبرو بالا ، چشمْ تیزه! بار خدایا ! من ، او را دوست می دارم . پس تو نیز او را و هر کس را که دوستش می دارد ، دوست بدار».

.

ص: 90

المناقب لابن المغازلی عن البراء بن عازب :رَأَیتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله واضِعا الحَسَنَ وَالحُسَینَ علیهماالسلامعَلی عاتِقِهِ یَقولُ : اللّهُمَّ إنّی اُحِبُّهُما فَأَحِبَّهُما . (1)

کفایة الأثر عن ابن عبّاس :دَخَلتُ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَالحَسَنُ علیه السلام عَلی عاتِقِهِ وَالحُسَینُ علیه السلام عَلی فَخِذِهِ ، یَلثِمُهُما ویُقَبِّلُهُما ویَقولُ : اللّهُمَّ والِ مَن والاهُما ، وعادِ مَن عاداهُما . (2)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فِی الحَسَنِ وَالحُسَینِ علیهماالسلام _: اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ فیهِما ما سَأَلَکَ إبراهیمُ فی ذُرِّیَّتِهِ ، اللّهُمَّ أحِبَّهُما وأحِبَّ مَن یُحِبُّهُما ، وَالعَن مَن یُبغِضُهُما مِل ءَ السَّماءِ وَالأَرضِ . (3)

خصائص أمیرالمؤمنین للنسائی عن اُسامة بن زید :طَرَقتُ بابَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَیلَةً لِبَعضِ الحاجَةِ ، فَخَرَجَ وهُوَ مُشتَمِلٌ عَلی شَیءٍ ، لا أدری ما هُوَ ، فَلَمّا فَرَغتُ مِن حاجَتی قُلتُ : ما هذَا الَّذی أنتَ مُشتَمِلٌ عَلَیهِ ؟ فَکَشَفَهُ فَإِذَا الحَسَنُ وَالحُسَینُ عَلی وَرِکَیهِ فَقالَ : هذانِ ابنایَ وَابنَا ابنَتی ، اللّهُمَّ إنَّکَ تَعلَمُ أنّی اُحِبُّهُما فَأَحِبَّهُما ، اللّهُمَّ إنَّکَ تَعلَمُ أنّی اُحِبُّهُما فَأَحِبَّهُما . (4)

.

ص: 91

المناقب ، ابن مغازلی_ به نقل از براء بن عازب _: پیامبر خدا را دیدم که حسن و حسین علیهماالسلام را بر دوش خود گذاشته است و می گوید : «بار خدایا ! من ، این دو را دوست دارم . تو هم آنها را دوست بدار».

کفایة الأثر_ به نقل از ابن عبّاس _: بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شدم . دیدم که حسن علیه السلام بر شانه او و حسین علیه السلام روی زانوی اوست و آن دو را می بوسد و می گوید : «بار خدایا ! با هر که دوست اینهاست ، دوست باش و با هر کس که دشمن اینهاست ، دشمن باش».

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره حسن و حسین علیهماالسلام _: بار خدایا ! من از تو درباره این دو ، همان چیزی را درخواست می کنم که ابراهیم برای ذریّه اش از تو درخواست کرد . بار خدایا ! این دو را و دوستدارِ این دو را دوست بدار و هر کس را که با این دو دشمنی می کند ، به اندازه آسمان و زمین ، لعنت کن».

خصائص أمیر المؤمنین ، نسائی_ به نقل از اُسامة بن زید _: شبی برای حاجتی ، دَرِ خانه پیامبر خدا را کوبیدم . ایشان ، در حالی که چیزی همراهش بود و برای من مشخّص نبود که چیست ، بیرون آمد . چون کارم تمام شد ، گفتم : این چیست که همراه خود و زیر جامه داری؟ جامه اش را کنار زد ، دیدم حسن و حسین علیهماالسلام پشت سرش هستند . گفت : «این دو ، فرزندان من و فرزندان دخترِ من هستند . بار خدایا! تو می دانی که من ، این دو را دوست دارم . پس تو هم آنها را دوست بدار . بار خدایا ! تو می دانی که من ، این دو را دوست دارم . پس تو هم آنها را دوست بدار».

.

ص: 92

المستدرک علی الصحیحین عن ابن عبّاس :کانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یُعَوِّذُ الحَسَنَ وَالحُسَینَ علیهماالسلامیَقولُ : اُعیذُکُما بِکَلِماتِ اللّهِ التّامَّةِ ، مِن کُلِّ شَیطانٍ وهامَّةٍ (1) ، ومِن کُلِّ عَینٍ لامَّةٍ . (2) ثُمَّ یَقولُ : هکَذا کانَ یُعَوِّذُ إبراهیمُ ابنَیهِ إسماعیلَ وإسحاقَ . (3)

تاریخ دمشق عن أبی إسحاق السبیعی_ فی خَبَرِ ابنِ زِیادٍ ونَکتِهِ ثَنایَا الحُسَینِ علیه السلام _: إنَّ زَیدَ بنَ أرقَمَ خَرَجَ مِن عِندِهِ _ یَعنِی ابنَ زِیادٍ _ یَومَئِذٍ وهُوَ یَقولُ : أما وَاللّهِ لَقَد سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : «اللّهُمَّ إنّی أستَودِعُکَهُ وصالِحَ المُؤمِنینَ» ، فَکَیفَ حِفظُکُم لِوَدیعَةِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؟ (4)

4 / 4أهلُ البَیتِتاریخ دمشق عن اُمّ سلمة :بَینَما رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عِندی فَأَرسَلَ إلی حَسَنٍ وحُسَینٍ وعَلِیٍّ وفاطِمَةَ علیهم السلام ، فَانتَزَعَ کِساءً عَنّی فَأَلقاهُ عَلَیهِم ، وقالَ : اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلُ بَیتی ، فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهیرا . (5)

.

ص: 93

ص: 94

مسند ابن حنبل عن اُمّ سلمة :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله جَلَّلَ (1) عَلی عَلِیٍّ وحَسَنٍ وحُسَینٍ وفاطِمَةَ علیهم السلامکِساءً ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلُ بَیتی وخاصَّتی ، اللّهُمَّ أذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهیرا . (2)

مسند ابن حنبل عن شهر بن حوشب عن اُمّ سلمة :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ لِفاطِمَةَ علیهاالسلام : اِیتینی بِزَوجِکِ وَابنَیکِ . فَجاءَت بِهِم فَأَلقی عَلَیهِم کِساءً فَدَکِیّا ، ثُمَّ وَضَعَ یَدَهُ عَلَیهِم ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ إنَّ هؤُلاءِ آلُ مُحَمَّدٍ ، فَاجعَل صَلَواتِکَ وبَرَکاتِکَ عَلی مُحَمَّدٍ وعَلی آلِ مُحَمَّدٍ ، إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ . قالَت اُمُّ سَلَمَةَ : فَرَفَعتُ الکِساءَ لِأَدخُلَ مَعَهُم فَجَذَبَهُ مِن یَدی ، وقالَ : إنَّکِ عَلی خَیرٍ . (3)

تاریخ دمشق عن شهر بن حوشب :جِئتُ اُمَّ سَلَمَةَ اُعَزّیها بِحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام ، فَحَدَّثَتنا اُمُّ سَلَمَةَ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ فی بَیتِها ، فَصَنَعَت لَهُ فاطِمَةُ علیهاالسلامسَخینَةً (4) وجاءَتهُ بِها . فَقالَ : اُدعِی ابنَ عَمِّکِ وَابنَیکِ _ أو زَوجَکِ وَابنَیکِ _ فَجاءَت بِهِم ، فَأَکَلوا مَعَهُ مِن ذلِکَ الطَّعامِ ، قالَت : ورَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی مَنامَةٍ (5) لَنا ، فَأَخَذَ فَضلَةَ کِساءٍ لَنا خَیبَرِیٍّ کانَ تَحتَهُ فَجَلَّلَهُم بِهِ ، ثُمَّ رَفَعَ یَدَهُ فَقالَ : اللّهُمَّ عِترَتی وأهلُ بَیتی ، اللّهُمَّ أذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهیرا . قالَت : فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، وأنَا مِن أهلِکَ ؟ قالَ : وأنتِ إلی خَیرٍ . (6)

.

ص: 95

مسند ابن حنبل_ به نقل از امّ سلمه _: پیامبر صلی الله علیه و آله ردایی روی علی و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلامانداخت و سپس گفت : «بار خدایا ! اینان ، اهل بیت و بستگان من اند . بار خدایا ! پلیدی را از ایشان ببر و آنان را کاملاً پاک گردان».

مسند ابن حنبل_ به نقل از شهر بن حَوشَب ، از امّ سلمه _: پیامبر خدا به فاطمه علیهاالسلامفرمود : «شوهر و پسرانت را نزد من بیاور» . فاطمه علیهاالسلام آنها را آورد و پیامبر صلی الله علیه و آله جامه ای فَدَکی روی آنها انداخت و سپس ، دستش را بر آنان قرار داد و گفت : «بار خدایا ! اینان ، خاندان (آل) محمّد هستند . پس درودها و برکاتت را بر محمّد و خاندان محمّد قرار ده ، که به راستی تو ستودنی و بزرگواری». امّ سلمه گفت : گوشه جامه را بالا زدم تا من هم کنار آنها بروم . پیامبر صلی الله علیه و آله آن را از دستم کشید و فرمود : «تو بر نیکی هستی».

تاریخ دمشق_ به نقل از شهر بن حوشب _: نزد اُمّ سَلَمه رفتم تا برای [شهادت ]حسین بن علی علیهماالسلام به او تسلیت بگویم . او برای ما نقل کرد که پیامبر خدا در خانه او بود و فاطمه علیهاالسلامکاچی برایش پخت و نزد ایشان آورد . پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «پسر عمویت و دو پسرت ( / شوهر و دو پسرت) را هم صدا بزن . او آنها را آورد و همراه پیامبر صلی الله علیه و آله از آن غذا تناول کردند . پیامبر خدا بر تخت خوابی که داشتیم ، نشسته بود . اضافه جامه ای خیبری را که زیر ایشان بود ، گرفت و روی آنها انداخت . سپس ، دستش را بلند کرد و گفت : «بار خدایا ! اینان ، عترت و اهل بیت من هستند . بار خدایا ! پلیدی را از آنان ببَر و ایشان را کاملاً پاک گردان». من گفتم : ای پیامبر خدا ! من هم از اهل تو هستم؟ فرمود : «تو بر مسیر خیر هستی».

.

ص: 96

تاریخ دمشق عن عبد اللّه بن معین مولی اُمّ سلمة عن اُمّ سلمة زوج النبیّ صلی الله علیه و آله_ أنّها قالت _: نَزَلَت هذِهِ الآیَةُ فی بَیتِها : «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا » . قالَت : أمَرَنی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله أن اُرسِلَ إلی عَلِیٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ علیهم السلام ، فَأَرسَلتُ إلَیهِ ، فَلَمّا أتَوهُ اعتَنَقَ عَلِیّا بِیَمینِهِ ، وَالحَسَنَ بِشِمالِهِ ، وَالحُسَینَ عَلی بَطنِهِ ، وفاطِمَةَ عِندَ رِجلَیهِ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلی وعِترَتی فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهیرا ، قالَها ثَلاثَ مَرّاتٍ . قُلتُ : فَأَنَا یا رَسولَ اللّهِ ؟ فَقالَ : إنَّکِ عَلی خَیرٍ إن شاءَ اللّهُ . (1)

.

ص: 97

تاریخ دمشق_ به نقل از عبد اللّه بن معین (غلام اُمّ سلمه): اُمّ سلمه ، همسر پیامبر ، گفت که این آیه در خانه او نازل شد : «جز این نیست که خدا می خواهد پلیدی را از شما اهل بیت ببَرَد و پاکِ پاکتان سازد» . پیامبر خدا به من فرمود که در پیِ علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام بفرستم . من هم به دنبال آنها فرستادم . چون آمدند ، پیامبر صلی الله علیه و آله علی علیه السلام را با دست راست خود ، و حسن علیه السلام را با دست چپش بغل کرد و حسین علیه السلام را روی زانویش نشاند و فاطمه علیهاالسلام را جلوی پایش . سپس گفت : «بار خدایا ! اینان ، کسان و عترت من اند . پس پلیدی را از ایشان ببَر و پاکِ پاکشان گردان ، و سه بار ، این جمله را فرمود. من گفتم : پس من چه ، ای پیامبر خدا؟ فرمود : «تو _ إن شاء اللّه _ بر مسیر خیر هستی».

.

ص: 98

المعجم الکبیر عن ابن لهیعة عن عمرو بن شعیب :أنَّهُ دَخَلَ عَلی زَینَبَ بِنتِ أبی سَلَمَةَ ، فَحَدَّثَتهُم أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ عِندَ اُمِّ سَلَمَةَ فَدَخَلَ عَلَیها بِالحَسَنِ وَالحُسَینِ وفاطِمَةَ علیهم السلام ، فَجَعَلَ الحَسَنَ مِن شِقٍّ وَالحُسَینَ مِن شِقٍّ وفاطِمَةَ فی حِجرِهِ . ثُمَّ قالَ : «رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکَ_تُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَّجِیدٌ » (1) . (2)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یَحیا حَیاةً تُشبِهُ حَیاةَ الأَنبِیاءِ ، ویَموتَ میتَةً تُشبِهُ میتَةَ الشُّهَداءِ ، ویَسکُنَ الجِنانَ الَّتی غَرَسَهَا الرَّحمنُ ، فَلیَتَوَلَّ عَلِیّا ، وَلیُوالِ وَلِیَّهُ ، وَلیَقتَدِ بِالأَئِمَّةِ مِن بَعدِهِ ؛ فَإِنَّهُم عِترَتی خُلِقوا مِن طینَتی ، اللّهُمَّ ارزُقهُم فَهمی وعِلمی ، ووَیلٌ لِلمُخالِفینَ لَهُم مِن اُمَّتی ، اللّهُمَّ لا تُنِلهُم شَفاعَتی . (3)

الأمالی للصدوق عن ابن عبّاس :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ جالِسا ذاتَ یَومٍ وعِندَهُ عَلِیٌّ وفاطِمَةُ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ علیهم السلام ، فَقالَ : اللّهُمَّ إنَّکَ تَعلَمُ أنَّ هؤُلاءِ أهلُ بَیتی وأکرَمُ النّاسِ عَلَیَّ ، فَأَحبِب مَن أحَبَّهُم وأبغِض مَن أبغَضَهُم ، ووالِ مَن والاهُم ، وعادِ مَن عاداهُم ، وأعِن مَن أعانَهُم ، وَاجعَلهُم مُطَهَّرینَ مِن کُلِّ رِجسٍ ، مَعصومینَ مِن کُلِّ ذَنبٍ ، وأیِّدهُم بِروحِ القُدُسِ . (4)

.

ص: 99

المعجم الکبیر_ به نقل از ابن لُهَیعه _: عمرو بن شعیب ، به دیدار زینب ، دختر ابو سلمه [و اُمّ سلمه] ، رفت و او برای حاضران ، نقل کرد که پیامبر خدا با حسن و حسین و فاطمه علیهم السلامبر امّ سلمه وارد شد و حسن علیه السلام را در یک طرفش قرار داد و حسین علیه السلام را طرف دیگرش و فاطمه علیهاالسلام را در کنارش . سپس فرمود : «و رحمت و برکات خدا بر شما اهل بیت ، که او ستودنی و بزرگوار است!» .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس دوست دارد به سانِ زندگی پیامبران زندگی کند و به سانِ مُردن شهیدان بمیرد و در باغ هایی که خدای مهربان آنها را کاشته است ، سکونت یابد ، باید علی را دوست بدارد و دوستدارِ او را دوست بدارد و به امامانِ پس از او اقتدا نماید ؛ زیرا آنان ، عترت من اند و از سرشتِ من آفریده شده اند . بار خدایا ! فهم و دانش مرا به ایشان روزی فرما ، و وای بر آن کسانی از امّت من که با ایشان ، مخالفت ورزند . بار خدایا ! شفاعت مرا ، شامل حال آنان مگردان».

الأمالی ، صدوق_ به نقل از ابن عبّاس _: روزی پیامبر خدا نشسته بود و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلامنیز نزد او بودند . پس گفت : «بار خدایا ! تو خود می دانی که اینان ، اهل بیتِ من و گرامی ترینِ مردم در نزد من اند . پس ، دوستدار آنان را دوست بدار و دشمنشان را دشمن بدار و دوست باش با کسی که دوستِ آنان باشد و دشمنی کن با کسی که با آنان ، دشمنی کند و یاری کن هر کس را که ایشان را یاری کند و آنان را از هر گونه پلیدی ، پاک گردان و از هر گناهی مصونشان بدار و با روح القُدُس ، تأییدشان فرما».

.

ص: 100

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ إنَّکَ جَعَلتَ صَلَواتِکَ ورَحمَتَکَ ومَغفِرَتَکَ ورِضوانَکَ عَلی إبراهیمَ وآلِ إبراهیمَ . اللّهُمَّ إنَّهُم مِنّی وأنَا مِنهُم ، فَاجعَل صَلَواتِکَ ورَحمَتَکَ ومَغفِرَتَکَ ورِضوانَکَ عَلَیَّ وعَلَیهِم _ یَعنی عَلِیّا وفاطِمَةَ وحَسَنا وحُسَینا علیهم السلام _ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :یا رَبِّ ، إنَّکَ لَم تَبعَث نَبِیّا إلاّ وقَد جَعَلتَ لَهُ عِترَةً ، اللّهُمَّ فَاجعَل عِترَتِی الهادِیَةَ مِن عَلِیٍّ وفاطِمَةَ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله_ فِی الدُّعاءِ لِأَهلِ البَیتِ علیهم السلام _: اللّهُمَّ اجعَلِ العِلمَ وَالفِقهَ فی عَقِبی وعَقِبِ عَقِبی ، وفی زَرعی وزَرعِ زَرعی . (3)

عنه صلی الله علیه و آله :لَقَد دَعَوتُ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی أن یَجعَلَ العِلمَ وَالحِکمَةَ فی عَقِبی وعَقِبِ عَقِبی ، وفی زَرعی وزَرعِ زَرعی إلی یَومِ القِیامَةِ ، فَاستُجیبَ لی . (4)

راجع : أهل البیت فی الکتاب والسنّة : (القسم الأوّل : معنی أهل البیت / الفصل الأوّل إلی الفصل الرابع) .

4 / 5جَمعٌ مِن أصحابِهِ1 . أبوذَرٍّ الغِفارِیُّتفسیر القمّی_ فی ذِکرِ غَزوَةِ تَبوکَ _: کانَ أبو ذَرٍّ تَخَلَّفَ عَن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ثَلاثَةَ أیّامٍ ، وذلِکَ أنَّ جَمَلَهُ کانَ أعجَفَ فَلَحِقَ بَعدَ ثَلاثَةِ أیّامٍ بِهِ ، ووَقَفَ عَلَیهِ جَمَلُهُ فی بَعضِ الطَّریقِ فَتَرَکَهُ وحَمَلَ ثِیابَهُ عَلی ظَهرِهِ ، فَلَمَّا ارتَفَعَ النَّهارُ نَظَرَ المُسلِمونَ إلی شَخصٍ مُقبِلٍ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : کُن أبا ذَرٍّ ، فَقالوا : هُوَ أبو ذَرٍّ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أدرِکوهُ بِالماءِ فَإِنَّهُ عَطشانُ ، فَأَدرَکوهُ بِالماءِ ، ووافی أبو ذَرٍّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله ومَعَهُ إداوَةٌ فیها ماءٌ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یا أبا ذَرٍّ مَعَکَ ماءٌ وعَطِشتَ ؟ فَقالَ : نَعَم یا رَسولَ اللّهِ بِأَبی أنتَ واُمِّی ، انتَهَیتُ إلی صَخرَةٍ وعَلَیها ماءُ السَّماءِ فَذُقتُهُ ، فَإِذا هُوَ عَذبٌ بارِدٌ ، فَقُلتُ : لا أشرَبُهُ حَتّی یَشرَبَهُ حَبیبی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یا أبا ذَرٍّ رَحِمَکَ اللّهُ ، تَعیشُ وَحدَکَ ، وتَموتُ وَحدَکَ ، وتُبعَثُ وَحدَکَ ، وتَدخُلُ الجَنَّةَ وَحدَکَ ، یَسعَدُ بِکَ قَومٌ مِن أهلِ العِراقِ ، یَتَوَلَّونَ غُسلَکَ وتَجهیزَکَ وَالصَّلاةَ عَلَیکَ ودَفنَکَ . (5)

.

ص: 101

ص: 102

2 . أبو زَیدٍ الأَنصارِیُّمسند ابن حنبل عن علباء بن أحمر عن أبی زید الأنصاری ، قال :قالَ لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اُدنُ مِنّی . قالَ : فَمَسَحَ بِیَدِهِ عَلی رَأسِهِ ولِحیَتِهِ . قالَ : ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ جَمِّلهُ وأدِم جَمالَهُ . قالَ : فَلَقَد بَلَغَ بِضعا ومِئَةَ سَنَةٍ وما فی رَأسِهِ ولِحیَتِهِ بَیاضٌ إلاّ نَبذٌ یَسیرٌ ، ولَقَد کانَ مُنبَسِطَ الوَجهِ ولَم یَنقَبِض وَجهُهُ حَتّی ماتَ . (1)

صحیح ابن حبّان عن أبی نهیک عن عمرو بن أخطب :اِستَسقی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَأَتَیتُهُ بِإِناءٍ فیهِ ماءٌ ، وفیهِ شَعرَةٌ فَرَفَعتُها فَناوَلتُهُ ، فَنَظَرَ صلی الله علیه و آله إلَیَّ فَقالَ : اللّهُمَّ جَمِّلهُ . قالَ : فَرَأَیتُهُ وهُوَ ابنُ ثَلاثٍ وتِسعینَ ، وما فی رَأسِهِ ولِحیَتِهِ شَعرَةٌ بَیضاءُ . (2)

.

ص: 103

ص: 104

3 . أبو قِرصافَةَدلائل النبوّة لأبی نعیم عن أبی قرصافة صاحب رسول اللّه صلی الله علیه و آله :کانَ بَدءُ إسلامی أنّی کُنتُ یَتیما بَینَ اُمّی وخالَتی ، وکانَ أکثَرُ مَیلی إلی خالَتی ، وکُنتُ أرعی شُوَیهاتٍ لی ، فَکانَت خالَتی کَثیرا ما تَقولُ لی : یا بُنَیَّ لا تَمُرَّ بِهذَا الرَّجُلِ _ تَعنِی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله _ فَیُغوِیَکَ ویُضِلَّکَ ، فَکُنتُ أخرُجُ حَتّی آتِی المَرعی وأترُکُ شُوَیهاتی ، ثُمَّ آتِی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَلا أزالُ عِندَهُ أسمَعُ مِنهُ ، وأروحُ بِغَنَمی ضُمرا یابِساتِ الضُّروعِ . فَقالَت لی خالَتی : ما لِغَنَمِکَ یابِساتِ الضُّروعِ ؟ قُلتُ : ما أدری . ثُمَّ عُدتُ إلَیهِ الیَومَ الثّانِیَ ، فَفَعَلَ کَما فَعَلَ الیَومَ الأَوَّلَ غَیرَ أنّی سَمِعتُهُ یَقولُ : أیُّهَا النّاسُ هاجِروا وتَمَسَّکوا بِالإِسلامِ ؛ فَإِنَّ الهِجرَةَ لا تَنقَطِعُ مادامَ الجِهادُ ، ثُمَّ إنّی رَجَعتُ بِغَنَمی کَما رُحتُ الیَومَ الأَوَّلَ . ثُمَّ عُدتُ إلَیهِ الیَومَ الثّالِثَ ، فَلَم أزَل عِندَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أسمَعُ مِنهُ حَتّی أسلَمتُ وبایَعتُهُ وصافَحتُهُ بِیَدی ، وشَکَوتُ إلَیهِ أمرَ خالَتی وأمرَ غَنَمی . فَقالَ لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : جِئنی بِالشِّیاهِ ، فَجِئتُهُ بِهِنَّ ، فَمَسَحَ ظُهورَهُنَّ وضُروعَهُنَّ ، ودَعا فیهِنَّ بِالبَرَکَةِ فَامتَلَأنَ شَحما ولَبَنا ، فَلَمّا دَخَلتُ عَلی خالَتی بِهِنَّ قالَت : یا بُنَیَّ هکَذا فَارعَ . قُلتُ : یا خالَةُ ما رَعَیتُ إلاّ حَیثُ کُنتُ أرعی کُلَّ یَومٍ ، ولکِن اُخبِرُکِ بِقِصَّتی ، فَأَخبَرتُها بِالقِصَّةِ وإتیانِی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، وأخبَرتُها بِسیرَتِهِ وبِکَلامِهِ . (1)

.

ص: 105

ص: 106

4 . أبو مَریَمَ الغَسّانِیُّالمعجم الکبیر عن أبی مریم الغسّانی :غَزَوتُ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَدَفَعَ إلَیَّ اللِّواءَ ، ورَمَیتُ بَینَ یَدَیهِ بِالجَندَلِ (1) ، فَأَعجَبَهُ ذلِکَ ودَعا لی . (2)

5 . الأَحنَفُ بنُ قَیسٍمسند ابن حنبل عن الأحنف :بَینَما أطوفُ بِالبَیتِ إذ لَقِیَنی رَجُلٌ مِن بَنی سُلَیمٍ فَقالَ : ألا اُبَشِّرُکَ ؟ قالَ : قُلتُ : بَلی . قالَ : أتَذکُرُ إذ بَعَثَنی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إلی قَومِکَ بَنی سَعدٍ أدعوهُم إلَی الإِسلامِ _ قالَ : _ فَقُلتَ أنتَ : وَاللّهِ ما قالَ إلاّ خَیرا ، ولا أسمَعُ إلاّ حُسنا ؟ فَإِنّی رَجَعتُ فَأَخبَرتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله بِمَقالَتِکَ ، قالَ : «اللّهُمَّ اغفِر لِلأَحنَفِ» . قالَ : فَما أنَا بِشَیءٍ أرجی مِنّی لَها . (3)

6 . أسماءُ بِنتُ عُمَیسٍالمعجم الکبیر عن ابن عبّاس_ فی خَبرِ زِفافِ فاطِمَةَ علیهاالسلام _: ... وتَخَلَّفَت أسماءُ بِنتُ عُمَیسٍ [ فی مَنزِلِ عَلِیٍّ علیه السلام ] فَقالَ لَهَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : عَلی رِسلِکِ ، مَن أنتِ ؟ قالَت : أنَا الَّتی أحرُسُ ابنَتَکَ ؛ إنَّ الفَتاةَ لَیلَةَ تُبنی بِها لابُدَّ لَها مِنِ امرَأَةٍ تَکونُ قَریبَةً مِنها ، إن عَرَضَت لَها حاجَةً أو أرادَت شَیئا أفضَت بِذلِکَ إلَیها . قالَ : فَإِنّی أسأَلُ إلهی أن یَحرُسَکِ مِن بَینِ یَدَیکِ ، ومِن خَلفِکِ ، وعَن یَمینِکِ وعَن شِمالِکِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ . (4)

.

ص: 107

ص: 108

7 . اُمُّ سُلَیمٍالطبقات الکبری عن أنس :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله دَخَلَ عَلی اُمِّ سُلَیمٍ ... ثُمَّ قامَ فی ناحِیَةِ البَیتِ فَصَلّی صَلاةً غَیرَ مَکتوبَةٍ ، فَدَعا لاُِمِّ سُلَیمٍ ولِأَهلِ بَیتِها . (1)

الاستیعاب عن اُمّ سلیم :لَقَد دَعا لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَتّی ما اُریدُ زِیادَةً . (2)

الطبقات الکبری عن عبایة بن رفاعة :کانَت اُمُّ أنَسٍ تَحتَ أبی طَلحَةَ فَوَلَدَت مِنهُ غُلاما ومَرِضَ ، فَانطَلَقَ أبو طَلحَةَ إلی رَسولِ اللّهِ ، فَماتَ الغُلامُ فَسَجَّتهُ اُمُّهُ ، فَلَمّا جاءَ أبو طَلحَةَ قالَ لَها : ما فَعَلَ ابنی ؟ قالَت : صالِحٌ ، فَأَتَتهُ بِتُحفَتِهَا الَّتی کانَت تُتحِفُهُ فَأَصابَ مِنها ، ثُمَّ طَلَبَت مِنهُ ما تَطلُبُ المَرأَةُ مِن زَوجِها فَأَصابَ مِنها . ثُمَّ قالَت : ما رَأَیتَ ما صَنَعَ ناسٌ مِن جیرَتِنا ، کانَت عِندَهُم عارِیَةٌ فَطَلَبوها فَأَبَوا أن یَرُدّوها ، فَقالَ : بِئسَ ما صَنَعوا ! فَقالَت : هذا أنتَ ، کانَ ابنُکَ عارِیَةً مِنَ اللّهِ ، وإنَّ اللّهَ قَد قَبَضَهُ إلَیهِ . فَقالَ لَها : وَاللّهِ لا تَغلِبینِی اللَّیلَةَ عَلَی الصَّبرِ ، فَغَدا عَلی رَسولِ اللّهِ فَأَخبَرَهُ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ بارِک لَهُما فی لَیلَتِهِما . قالَ : فَوَلَدَت لَهُ غُلاما . قالَ عَبایَةُ : فَلَقَد رَأَیتُ لِذلِکَ الغُلامِ سَبعَةَ بَنینَ کُلُّهُم قَد خَتَمَ القُرآنَ . (3)

.

ص: 109

ص: 110

8 . اُمُّ عُمارَةَالطبقات الکبری عن عبد اللّه بن زید بن عاصم :شَهِدتُ اُحُدا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَلَمّا تَفَرَّقَ النّاسُ عَنهُ دَنَوتُ مِنهُ أنَا واُمّی نَذُبُّ عَنهُ . فَقالَ : ابنُ اُمِّ عُمارَةَ ؟ قُلتُ : نَعَم . قالَ : اِرمِ ، فَرَمَیتُ بَینَ یَدَیهِ رَجُلاً مِنَ المُشرِکینَ بِحَجَرٍ وهُوَ عَلی فَرَسٍ ، فَأَصَبتُ عَینَ الفَرَسِ فَاضطَرَبَ الفَرَسُ حَتّی وَقَعَ هُوَ وصاحِبُهُ ، وجَعَلتُ أعلوهُ بِالحِجارَةِ حَتّی نَضَدتُ عَلَیهِ مِنها وِقرا (1) ، وَالنَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَنظُرُ یَتَبَسَّمُ ، ونَظَرَ جُرحَ اُمّی عَلی عاتِقِها ، فَقالَ : اُمَّکَ اُمَّکَ ! اِعصِب جُرحَها ، بارَکَ اللّهُ عَلَیکُم مِن أهلِ بَیتٍ ، مَقامُ اُمِّکَ خَیرٌ مِن مَقامِ فُلانٍ وفُلانٍ ، رَحِمَکُمُ اللّهُ أهلَ البَیتِ ، ومَقامُ رَبیبِکَ _ یَعنی زَوجَ اُمِّهِ _ خَیرٌ مِن مَقامِ فُلانٍ وفُلانٍ ، رَحِمَکُمُ اللّهُ أهلَ البَیتِ . قالَت : اُدعُ اللّهَ أن نُرافِقَکَ فِی الجَنَّةِ . فَقالَ : اللّهُمَّ اجعَلهُم رُفَقائی فِی الجَنَّةِ . فَقالَت : ما اُبالی ما أصابَنی مِنَ الدُّنیا . (2)

9 . اُمُّ قَیسٍ اُختُ عُکاشَةَ بنِ مِحصَنٍسنن النسائی عن أبی الحسن مولی اُم قیس بنت محصن عن اُمّ قیس :تُوُفِّیَ ابنی فَجَزِعتُ عَلَیهِ ، فَقُلتُ لِلَّذی یَغسِلُهُ : لا تَغسِلِ ابنی بِالماءِ البارِدِ فَتَقتُلَهُ ! فَانطَلَقَ عُکاشَةُ بنُ مِحصَنٍ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَأَخبَرَهُ بِقَولِها ، فَتَبَسَّمَ ، ثُمَّ قالَ : «ما قالَت ؟ طالَ عُمُرُها» . فَلا نَعلَمُ امرَأَةً عُمِّرَت ما عُمِّرَت . (3)

.

ص: 111

ص: 112

10 . اُمُّ مَعبَدٍالثقات عن ابن حبّان_ فی ذِکرِ هِجرَةِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله _: ثُمَّ ساروا إلی خَیمَتَی اُمِّ مَعبَدٍ الخُزاعِیَّةِ ، وکانَتِ امرَأَةً بَرزَةً (1) جَلدَةً تَحتَبی وتَجلِسُ بِفِناءِ الخَیمَةِ ، ثُمَّ تُسقی وتُطعِمُ ، فَیُناوِلونَها تَمرا ویَشتَرونَ (2) ، فَلَم یُصیبوا عِندَها شَیئا مِن ذلِکَ ، فَإِذَا القَومُ مُرمِلونَ (3) مُسنِتونَ . (4) فَنَظَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إلی شاةٍ فی کِسرِ خَیمَتِها ، فَقالَ : ما هذِهِ الشّاةُ یا اُمَّ مَعبَدٍ ؟ قالَت : خَلَّفَهَا الجَهدُ عَنِ الغَنَمِ ، فَقالَ : هَل بِها مِن لَبَنٍ ؟ قالَت : هِیَ أجهَدُ مِن ذلِکَ . قالَ أتَأذَنینَ لی أن أحلِبَها ؟ قالَت : نَعَم بِأَبی واُمّی ، إن رَأَیتَ بِها حَلبا فَاحلِبها . فَدَعا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِالشّاةِ فَمَسَحَ ضَرعَها وذَکَرَ اسمَ اللّهِ عَلَیهِ ، وقالَ : اللّهُمَّ بارِک لَها فی شاتِها . فَتَفاجَّت (5) ودَرَّت وَاجتَرَّت (6) ، فَدَعا بِإِناءٍ لَها یُربِضُ (7) الرَّهطَ ، فَحَلَبَ فیهِ ثَجّا (8) حَتّی عَلاهُ البَهاءُ (9) ، فَسَقاها فَشَرِبَت حَتّی رَوِیَت ، وسَقی أصحابَهُ فَشَرِبوا حَتّی رَووا ، وشَرِبَ صلی الله علیه و آله آخِرَهُم ، وقالَ : ساقِی القَومِ آخِرُهُم شُربا ، فَشَرِبوا جَمیعا عَلَلاً بَعدَ نَهَلٍ (10) حَتّی أراضوا (11) ثُمَّ حَلَبَ فیهِ ثانِیَةً . (12)

.

ص: 113

ص: 114

11 . أنَسُ بنُ مالِکٍصحیح البخاری عن أنس :قالَت اُمّی : یا رَسولَ اللّهِ ، خادِمُکَ أنَسٌ ادعُ اللّهَ لَهُ . قالَ : اللّهُمَّ أکثِر مالَهُ ووَلَدَهُ ، وبارِک لَهُ فیما أعطَیتَهُ . (1)

12 . التَّلِبُ بنُ زیدٍالمعجم الکبیر عن ملقام بن التلب :إنَّ التَّلِبَ حَدَّثَهُ أنَّهُ أتَی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ استَغفِر لی . فَقالَ : إذا اُذِنَ لَکَ _ أو حَتّی یُؤذَنَ لَکَ _ . قالَ : فَغَبَرَ (2) ما شاءَ اللّهُ ، ثُمَّ دَعاهُ فَمَسَحَ یَدَهُ عَلی وَجهِهِ ، وقالَ : «اللّهُمَّ اغفِر لِلتَّلِبِ وَارحَمهُ» ثَلاثا . (3)

.

ص: 115

ص: 116

13 . جَریرُ بنُ عَبدِ اللّهِالمعجم الکبیر عن جریر :کُنتُ لا أثبُتُ عَلَی الخَیلِ ، فَذَکَرتُ ذلِکَ لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَضَرَبَ یَدَهُ عَلی صَدری حَتّی رَأَیتُ أثَرَ یَدِهِ فی صَدری ، فَقالَ : اللّهُمَّ ثَبِّتهُ وَاجعَلهُ هادِیا مَهدِیّا . فَما سَقَطتُ عَن فَرَسٍ بَعدُ . (1)

14 . جُعَیلُ بنُ زِیادٍالمعجم الکبیر عن جعیل الأشجعی :غَزَوتُ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی بَعضِ غَزَواتِهِ وأنَا عَلی فَرَسٍ لی عَجفاءَ (2) ضَعیفَةٍ ، فَکُنتُ فی آخِرِ النّاسِ فَلَحِقَنی فَقالَ : سِر یا صاحِبَ الفَرَسِ ، فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ عَجفاءُ ضَعیفَةٌ ! فَرَفَعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِخفَقَةً کانَت مَعَهُ فَضَرَبَها بِها ، وقالَ : اللّهُمَّ بارِک لَهُ فیها . قالَ : فَلَقَد رَأَیتُنی اُمسِکُ رَأسَها أن تَقَدَّمَ النّاسَ . قالَ : ولَقَد بِعتُ مِن بَطنِها بِاثنَی عَشَرَ ألفا . (3)

.

ص: 117

ص: 118

15 . حارِثَةُ بنُ مالِکٍالإمام الصادق علیه السلام :اِستَقبَلَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله حارِثَةَ بنَ مالِکِ بنِ النُّعمانِ الأَنصارِیَّ ، فَقالَ لَهُ : کَیفَ أنتَ یا حارِثَةَ بنَ مالِکٍ ؟ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ مُؤمِنٌ حَقّا . فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لِکُلِّ شَیءٍ حَقیقَةٌ فَما حَقیقَةُ قَولِکَ ؟ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ عَزَفَت نَفسی عَنِ الدُّنیا ، فَأَسهَرتُ لَیلی وأظمَأتُ هَواجِری ، وکَأَنّی أنظُرُ إلی عَرشِ رَبّی وقَد وُضِعَ لِلحِسابِ ، وکَأَنّی أنظُرُ إلی أهلِ الجَنَّةِ یَتَزاوَرونَ فِی الجَنَّةِ ، وکَأَنّی أسمَعُ عُواءَ أهلِ النّارِ فِی النّارِ . فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : عَبدٌ نَوَّرَ اللّهُ قَلبَهُ ، أبصَرتَ فَاثبُت . فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، ادعُ اللّهَ لی أن یَرزُقَنِی الشَّهادَةَ مَعَکَ . فَقالَ : اللّهُمَّ ارزُق حارِثَةَ الشَّهادَةَ . فَلَم یَلبَث إلاّ أیّاما حَتّی بَعَثَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله سَرِیَّةً فَبَعَثَهُ فیها ، فَقاتَلَ فَقَتَلَ تِسعَةً أو ثَمانِیَةً ، ثُمَّ قُتِلَ . (1)

16 . حُذَیفَةُ بنُ الیَمانِتاریخ دمشق عن حذیفة :أتَیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله وهُوَ یُصَلّی بَینَ المَغرِبِ وَالعِشاءِ ، فَلَم یَزَل یُصَلّی حَتّی صَلَّی العِشاءَ ، فَلَمَّا انصَرَفَ تَبِعتُهُ . فَقالَ : مَن هذا ؟ قُلتُ : حُذَیفَةُ . قالَ : اللّهُمَّ اغفِر لِحُذَیفَةَ ولاُِمِّهِ . (2)

.

ص: 119

ص: 120

17 . حَسّانُ بنُ شَدّادٍاُسد الغابة عن نهشل بن حسّان بن شدّاد عن أبیه :وَفَدَت اُمّی عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ ، إنّی وَفَدتُ إلَیکَ لِتَدعُوَ لِبُنَیَّ هذا أن یَجعَلَ اللّهُ فیهِ البَرَکَةَ ، وأن یَجعَلَهُ کَبیرا طَیِّبا مُبارَکا . فَمَسَحَ وَجهَهُ ، وقالَ : اللّهُمَّ بارِک لَهُما فیهِ ، وَاجعَلهُ کَبیرا طَیِّبا . (1)

18 . حُصَینُ بنُ أوسٍالسنن الکبری عن زیاد بن الحصین عن أبیه :أنَّهُ قَدِمَ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله بِالمَدینَةِ . فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اُدنُ مِنّی فَدَنا مِنهُ ، فَوَضَعَ یَدَهُ عَلی ذُؤابَتِهِ ، ثُمَّ أجری یَدَهُ وسَمَّتَ عَلَیهِ ودَعا لَهُ . (2)

المعجم الکبیر عن حصین بن أوس :أتَینَا المَدینَةَ وَالنَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِها ، ومَعی إبِلٌ لی ، فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، مُر أهلَ الغائِطِ (3) أن یُحسِنوا مُخالَطَتی وأن یُعینونی . قالَ : فَقاموا مَعی ، فَلَمّا بِعتُ إبِلی أتَیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ لی : «اُدنُه» ، فَمَسَحَ یَدَهُ عَلی ناصِیَتی ، ودَعا لی ثَلاثَ مَرّاتٍ . (4)

19 . حُلَیسُ بنُ زَیدٍاُسد الغابة_ فی ذِکرِ حُلَیسِ بنِ زَیدٍ _: إنَّهُ وَفَدَ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، بَعدَ وِفادَةِ أخیهِ الحارِثِ بنِ زَیدِ بنِ صَفوانَ ، فَمَسَحَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وَجهَ الحُلَیسِ ودَعا لَهُ بِالبَرَکَةِ . (5)

.

ص: 121

ص: 122

20 . حَنظَلَةُ بنُ حِذیَمٍمسند ابن حنبل عن ذیّال بن عتبة بن حنظلة عن جدّه حنظلة بن حذیم (1) بن حنیفة :مسند ابن حنبل عن ذیّال بن عتبة بن حنظلة عن جدّه حنظلة بن حذیم (2) بن حنیفة : دَنا بی [ جَدّی ]إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ : إنَّ لی بَنینَ ذَوی لِحیً ودونَ ذلِکَ ، وإنَّ ذا أصغَرُهُم فَادعُ اللّهَ لَهُ . فَمَسَحَ رَأسَهُ وقالَ : بارَکَ اللّهُ فیکَ _ أو بورِکَ فیهِ _ . قالَ ذَیّالٌ : فَلَقَد رَأَیتُ حَنظَلَةَ یُؤتی بِالإِنسانِ الوارِمِ وَجهُهُ أوِ البَهیمَةِ الوارِمَةِ الضَّرعِ فَیَتفِلُ عَلی یَدَیهِ ویَقولُ : بِسمِ اللّهِ ، ویَضَعُ یَدَهُ عَلی رَأسِهِ ویَقولُ (3) عَلی مَوضِعِ کَفِّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَیَمسَحُهُ عَلَیهِ ، وقالَ ذَیّالٌ : فَیَذهَبُ الوَرَمُ . (4)

21 . خالِدُ بنُ عَبدِ العُزّیالثقات :خالِدُ بنُ عَبدِ العُزَّی بنِ سَلامَةَ أبو خَنّاسٍ لَهُ صُحبَةٌ ، أکَلَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فی دارِهِ ، وقالَ : اللّهُمَّ بارِک لَهُ ولاِبنِهِ خَنّاسٍ . 5

.

ص: 123

ص: 124

22 . السائِبُ بنُ یَزیدَدلائل النبوّة للبیهقی عن عطاء مولی السائب :کانَ رَأسُ السّائِبِ أسوَدَ مِن هذَا المَکانِ ، ووَصَفَ بِیَدِهِ أنَّهُ کانَ أسوَدَ الهامَةِ إلی مُقَدَّمِ رَأسِهِ ؛ وکانَ سائِرُهُ _ مُؤَخَّرُهُ ولِحیَتُهُ وعارِضاهُ _ أبیَضَ . فَقُلتُ : یا مَولایَ ما رَأَیتُ أحَدا أعجَبَ شَعرا مِنکَ ! قالَ : وما تَدری یا بُنَیَّ لِمَ ذلِکَ ؟ إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله مَرَّ بی وأنَا مَعَ الصِّبیانِ فَقالَ : مَن أنتَ ؟ قُلتُ : السّائِبُ بنُ یَزیدَ أخُو النَّمِرِ ، فَمَسَحَ یَدَهُ عَلی رَأسی ، وقالَ : «بارَکَ اللّهُ فیکَ» ، فَهُوَ لا یَشیبُ أبَدا . (1)

صحیح البخاری عن السائب بن یزید :ذَهَبَت بی خالَتی إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ ابنَ اُختی وَجِعٌ ، فَمَسَحَ رَأسی ودَعا لی بِالبَرَکَةِ . (2)

23 . سَلمانُالإمام الباقر علیه السلام :إنَّ سَلمانَ الفارِسِیَّ کانَ لِناسٍ مِن بَنِی النَّضیرِ ، فَکاتَبوهُ عَلی أن یَغرِسَ لَهُم کَذا وکَذا وَدِیَّةً (3) حَتّی یَبلُغَ عَشرَ سَعَفاتٍ . فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : ضَع عِندَ کُلِّ نَقیرٍ (4) وَدِیَّةً ، ثُمَّ غَدَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَوَضَعَها بِیَدِهِ ودَعا لَهُ فیها ، فَکَأَنَّها کانَت عَلی ثَبَجِ البَحرِ (5) ، فَأَعلَمَت (6) مِنها وَدِیَّةٌ ، فَلَمّا أفاءَهَا اللّهُ عَلَیهِ _ وهِیَ المَنبِتُ _ جَعَلَهَا اللّهُ (7) صَدَقَةً ، فَهِیَ صَدَقَةٌ بِالمَدینَةِ . (8)

.

ص: 125

ص: 126

24 . سَوادَةُ بنُ قَیسٍالأمالیللصدوق عن ابن عبّاس_ فی حَدیثٍ طَویلٍ یَذکُرُ فیهِ وَفاةَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، وما قالَهُ لِأَصحابِهِ فی مَرَضِهِ _: قالَ صلی الله علیه و آله : إنَّ رَبّی عز و جلحَکَمَ وأقسَمَ أن لا یَجوزَهُ ظُلمُ ظالِمٍ ، فَناشَدتُکُم بِاللّهِ، أیُّرَجُلٍ مِنکُم کانَت لَهُ قِبَلَ مُحَمَّدٍ مَظلِمَةٌ إلاّ قامَ فَلیَقتَصَّ مِنهُ، فَالقِصاصُ فی دارِ الدُّنیا أحَبُّ إلَیَّ مِنَ القِصاصِ فی دارِ الآخِرَةِ عَلی رُؤوسِ المَلائِکَةِ وَالأَنبِیاءِ . فَقامَ إلَیهِ رَجُلٌ مِن أقصَی القَومِ ، یُقالُ لَهُ : سَوادَةُ بنُ قَیسٍ ، فَقالَ لَهُ : فِداکَ أبی واُمّی یا رَسولَ اللّهِ ، إِنَّکَ لَمّا أقبَلتَ مِنَ الطّائِفِ ، استَقبَلتُکَ وأنتَ عَلی ناقَتِکَ العَضباءِ وبِیَدِکَ القَضیبُ المَمشوقُ ، فَرَفَعتَ القَضیبَ وأنتَ تُریدُ الرّاحِلَةَ فَأَصابَ بَطنی ، فَلا أدری عَمدا أو خَطَأً ، فَقالَ صلی الله علیه و آله : مَعاذَ اللّهِ أن أکونَ تَعَمَّدتُ ! ثُمَّ قالَ : یا بِلالُ قُم إلی مَنزِلِ فاطِمَةَ فَائتِنی بِالقَضیبِ المَمشوقِ . فَخَرَجَ بِلالٌ وهُوَ یُنادی فی سِکَکِ المَدینَةِ : مَعاشِرَ النّاسِ ! مَن ذَا الَّذی یُعطِی القِصاصَ مِن نَفسِهِ قَبلَ یَومِ القِیامَةِ ؟ فَهذا مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله یُعطِی القِصاصَ مِن نَفسِهِ قَبلَ یَومِ القِیامَةِ ... . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أینَ الشَّیخُ ؟ فَقالَ الشَّیخُ : ها أنَا ذا یا رَسولَ اللّهِ ، بِأَبی أنتَ واُمّی ، فَقالَ : تَعالَ ، فَاقتَصَّ مِنّی حَتّی تَرضی . فَقالَ الشَّیخُ : فَاکشِف لی عَن بَطنِکَ یا رَسولَ اللّهِ ، فَکَشَفَ صلی الله علیه و آله عَن بَطنِهِ ، فَقالَ الشَّیخُ : بِأَبی أنتَ واُمّی یا رَسولَ اللّهِ ! أتَأذَنُ لی أن أضَعَ فَمی عَلی بَطنِکَ ؟ فَأَذِنَ لَهُ . فَقالَ : أعوذُ بِمَوضِعِ القِصاصِ مِن بَطنِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِنَ النّارِ یَومَ النّارِ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یا سَوادَةَ بنَ قَیسٍ ، أتَعفو أم تَقتَصُّ ؟ فَقالَ : بَل أعفو یا رَسولَ اللّهِ . فَقالَ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ اعفُ عَن سَوادَةَ بنِ قَیسٍ کَما عَفا عَن نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ . (1)

.

ص: 127

ص: 128

25 . عَبدُ اللّهِ بنُ جَعفَرٍالمناقب لابن شهر آشوب :مَرَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِعَبدِ اللّهِ بنِ جَعفَرٍ وهُوَ یَصنَعُ شَیئا مِن طینٍ مِن لُعَبِ الصِّبیانِ . فَقالَ : ما تَصنَعُ بِهذا ؟ قالَ : أبیعُهُ . قالَ : ما تَصنَعُ بِثَمَنِهِ ؟ قالَ : أشتَری رُطَبا فَآکُلُهُ . فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ بارِک لَهُ فی صَفقَةِ یَمینِهِ . فَکانَ یُقالُ : مَا اشتَری شَیئا قَطُّ إلاّ رَبِحَ فیهِ . (1)

26 . عَبدُ اللّهِ بنُ عَبّاسٍسنن الترمذی عن ابن عبّاس :دَعا لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله أن یُؤتِیَنِی الحِکمَةَ مَرَّتَینِ . (2)

.

ص: 129

ص: 130

الإصابة عن ابن عمر :دَعَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله لاِبنِ عَبّاسٍ ، فَقالَ : اللّهُمَّ بارِک فیهِ وَانشُر مِنهُ . (1)

المعجم الأوسط عن ابن عبّاس :أجلَسَنی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی حِجرِهِ فَمَسَحَ رَأسی ، وقالَ : اللّهُمَّ عَلِّمهُ الحِکمَةَ . (2)

27 . عَبدُ اللّهِ بنُ مَسعودٍالمعجم الکبیر عن عبد اللّه بن مسعود :مَرَّ بِیَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وأنَا فی غَنَمٍ لِعُقبَةَ ، فَمَسَحَ رَأسی وقالَ : یَرحَمُکَ اللّهُ ، إنَّکَ غُلَیمٌ مُعَلَّمٌ . (3)

مسند ابن حنبل عن ابن مسعود :کُنتُ أرعی غَنَما لِعُقبَةَ بنِ أبی مُعَیطٍ ، فَمَرَّ بی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأبو بَکرٍ ، فَقالَ : یا غُلامُ ! هَل مِن لَبَنٍ ؟ قالَ : قُلتُ : نَعَم ، ولکِنّی مُؤتَمَنٌ . قالَ : فَهَل مِن شاةٍ لَم یَنزُ عَلَیهَا الفَحلُ ؟ فَأَتَیتُهُ بِشاةٍ ، فَمَسَحَ ضَرعَها فَنَزَلَ لَبَنٌ فَحَلَبَهُ فی إناءٍ ، فَشَرِبَ وسَقی أبا بَکرٍ ، ثُمَّ قالَ لِلضَّرعِ : اِقلِص ، فَقَلَصَ . قالَ : ثُمَّ أتَیتُهُ بَعدَ هذا فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، عَلِّمنی مِن هذَا القَولِ . قالَ : فَمَسَحَ رَأسی وقالَ : یَرحَمُکَ اللّهُ ، فَإِنَّکَ عُلَیِّمٌ مُعَلَّمٌ . (4)

.

ص: 131

ص: 132

28 . عَبدُ اللّهِ ذُو البِجادَینِاُسد الغابة عن زید بن أسلم عن رجل حدّثه :مَرَرتُ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وهُوَ جالِسٌ عَلی قَبرٍ وهُوَ یُدفَنُ ، فَسَمِعتُهُ یَقولُ : اللّهُمَّ ، إنّی قَد رَضیتُ عَنهُ فَارضَ عَنهُ . فَسَأَلتُ : مَن هُوَ ؟ فَقیلَ : عَبدُ اللّهِ ذُو البِجادَینِ . وقَد رَوی یونُسُ عَنِ ابنِ إسحاقَ عَن مُحَمَّدِ بنِ إبراهیمَ عَن عَبدِ اللّهِ بنِ مَسعودٍ ، وذَکَرَ مَوتَ ذِی البِجادَینِ وقالَ فی آخِرِهِ : وقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ إنّی أمسَیتُ عَنهُ راضِیا فَارضَ عَنهُ . وقالَ ابنُ مَسعودٍ : فَلَیتَنی کُنتُ صاحِبَ الحُفرَةِ . (1)

29 . عُبَیدٌ أبو عامِرٍرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ اغفِر لِعُبَیدٍ أبی عامِرٍ ... اللّهُمَّ اجعَلهُ یَومَ القِیامَةِ فَوقَ کَثیرٍ مِن خَلقِکَ مِنَ النّاسِ ... . (2)

30 . عُروَةُ البارِقِیُّسنن الترمذی عن أبی لبید عن عروة البارقی ، قال :دَفَعَ إلَیَّ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله دینارا لِأَشتَرِیَ لَهُ شاةً ، فَاشتَرَیتُ لَهُ شاتَینِ ، فَبِعتُ إحداهُما بِدینارٍ ، وجِئتُ بِالشّاةِ وَالدّینارِ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله . فَذَکَرَ لَهُ ما کان مِن أمرِهِ ، فَقالَ لَهُ : بارَکَ اللّهُ لَکَ فی صَفقَةِ یَمینِکَ . فَکانَ یَخرُجُ بَعدَ ذلِکَ إلی کُناسَةِ الکوفَةِ فَیَربَحُ الرِّبحَ العَظیمَ ، فَکانَ مِن أکثَرِ أهلِ الکوفَةِ مالاً . (3)

.

ص: 133

ص: 134

31 . عُکاشَةُ بنُ مِحصَنٍالتوکّل علی اللّه لابن أبی الدنیا عن عمران بن حصین عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یَدخُلُ الجَنَّةَ مِن اُمَّتی سَبعونَ ألفا بِغَیرِ حِسابٍ ، لا یَکتَوونَ ولا یَستَرقونَ (1) ولا یَتَطَیَّرونَ ، وعَلی رَبِّهِم یَتَوَکَّلونَ . فَقامَ عُکاشَةُ بنُ مِحصَنٍ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، ادعُ اللّهَ أن یَجعَلَنی مِنهُم . فَقالَ : اللّهُمَّ اجعَلهُ مِنهُم . فَقامَ آخَرُ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، ادعُ اللّهَ أن یَجعَلَنی مِنهُم . فَقالَ : قَد سَبَقَکَ بِها عُکاشَةُ . (2)

32 . عَمرُو بنُ الحَمِقِالمصنّف لابن أبی شیبة عن یونس بن سلمان عن جدّه عن عمرو بن الحمق :إنَّهُ سَقَی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله لَبَنا ، فَقالَ : «اللّهُمَّ أمتِعهُ بِشَبابِهِ» ، فَلَقَد أتَت عَلَیهِ ثَمانونَ سَنَةً لا یَری شَعرَةً بَیضاءَ . (3)

راجع : ص 188 ح 1300 .

.

ص: 135

ص: 136

33 . عُمَیرَةُ بِنتُ سَهلِ بنِ رافِعٍالمعجم الکبیر عن سعید بن عثمان البلوی عن جدّته :أنَّ اُمَّها عُمَیرَةَ بِنتَ سَهلٍ صاحِبَ الصّاعَینِ _ الَّذی لَمَزَهُ المُنافِقونَ _ حَدَّثَتها أنَّهُ خَرَجَ بِزَکاتِهِ بِصاعٍ مِن تَمرٍ ، وبِابنَتِهِ عُمَیرَةَ حَتّی أتَی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَصَبَّ ، ثُمَّ قالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ لی إلَیکَ حاجَةً . قالَ : وما هِیَ ؟ قالَ : تَدعُو اللّهَ لی ولَها بِالبَرَکَةِ وتَمسَحُ رَأسَها ، فَإِنَّهُ لَیسَ لی وَلَدٌ غَیرُها . قالَت : فَوَضَعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَدَهُ عَلَیَّ ، فَاُقسِمُ بِاللّهِ لَکَأَنَّ بَردَ یَدِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی کَبِدی . (1)

34 . فاطِمَةُ بِنتُ أسَدٍالخرائج والجرائح :إنَّ عَلِیّا علیه السلام بَکی یَوما ، وقالَ : ماتَت اُمّی ، فَنَهَضَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَقالَ : هِیَ وَاللّهِ اُمّی حَقّا ، ما رَأَیتُ مِن عَمّی شَیئا إلاّ وقَد رَأَیتُ مِنها أکثَرَ مِنهُ . ثُمَّ صاحَ : یا اُمَّ سَلَمَةَ ! هذِهِ بُردَتی فَأَزِّریها فیها ، وهذِهِ قَمیصی فَدَرِّعیها فیها ، وهذا رِدائی فَأدرِجیها فیهِ ، فَإِذا فَرَغتِ مِن غُسلِها فَأَعلِمینی . فَأَعلَمَتهُ اُمُّ سَلَمَةَ ، فَحَمَلَها عَلی سَریرِها ثُمَّ صَلّی عَلَیها ، ثُمَّ نَزَلَ لَحدَها فَلَبِثَ ما شاءَ اللّهُ لا یُسمَعُ لَهُ إلاّ هَمهَمَةٌ . ثُمَّ صاحَ : یا فاطِمَةُ ! قالَت : لَبَّیکَ یا رَسولَ اللّهِ . قالَ : هَل رَأَیتِ ما ضَمِنتُ لَکِ ؟ قالَت : نَعَم ، فَجَزاکَ اللّهُ عَنّی فِی المَحیا وَالمَماتِ أفضَلَ الجَزاءِ . فَلَمّا سَوّی عَلَیها وخَرَجَ ، سُئِلَ عَنها ، فَقالَ : قَرَأتُ عَلَیها یَوما «وَلَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَ دَی کَمَا خَلَقْنَ_کُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ» (2) فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ ، وما فُرادی ؟ قُلتُ : عُراةً . قالَت : وا سَوأَتاه ! فَسَأَلتُ اللّهَ ألاّ یُبدِیَ (3) عَورَتَها . ثُمَّ سَأَلَتنی عَن مُنکَرٍ ونَکیرٍ ، فَأَخبَرتُها بِحالِهِما ، بِأَنَّهُما کَیفَ یَجیئانِ . قالَت : واغَوثاه بِاللّهِ مِنهُما ! فَسَأَلتُ اللّهَ أن لا یُرِیَهُما إیّاها ، وأن یَفسَحَ لَها فی قَبرِها ، وأن یَحشُرَها فی أکفانِها . (4)

.

ص: 137

ص: 138

35 . قَتادَةُ بنُ عَیّاشٍالتاریخ الکبیر عن قتادة :لَمّا عَقَدَ لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله أخَذتُ بِیَدِهِ فَوَدَّعتُهُ ، فَقالَ صلی الله علیه و آله : «جَعَلَ اللّهُ التَّقوی زادَکَ ، وغَفَرَ ذَنبَکَ ، ووَجَّهَکَ إلَی الخَیرِ حَیثُما تَکونُ» . (1)

36 . قَتادَةُ بنُ النُّعمانِالمعجم الکبیر عن عمر عن أبیه قتادة بن النعمان ، قال :اُهدِیَ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قَوسٌ فَدَفَعَها إلَیَّ یَومَ اُحُدٍ ، فَرَمَیتُ بِها بَینَ یَدَی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَتَّی اندَقَّت عَن سِیَتِها (2) ، ولَم أزُل عَن مَقامی نُصبَ وَجهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ألقَی السِّهامَ بِوَجهی ، کُلَّما مالَ سَهمٌ مِنها إلی وَجهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مَیَّلتُ رَأسی لِأَقِیَ وَجهَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِلا رَمیٍ أرمیهِ ، فَکانَ آخِرُها سَهما بَدَرَت مِنهُ حَدَقَتی (3) عَلی خَدّی ، وتَفَرَّقَ الجَمعُ فَأَخَذتُ حَدَقَتی بِکَفّی فَسَعَیتُ بِها فی کَفّی إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَلَمّا رَآها رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی کَفّی دَمَعَت عَیناهُ فَقالَ : «اللّهُمَّ إنَّ قَتادَةَ فَدی وَجهَ (4) نَبِیِّکَ بِوَجهِهِ فَاجعَلها أحسَنَ عَینَیهِ وأحَدَّهُما نَظَرا» . فَکانَت أحسَنَ عَینَیهِ وأحَدَّهُما نَظَرا . (5)

.

ص: 139

ص: 140

37 . مَدلوکٌ الفَزارِیُّالطبقات الکبری عن مطر بن العلاء الفزاری الدمشقی :حَدَّثَتنی عَمَّتی آمِنَةُ _ أو اُمَیَّةُ _ بِنتُ أبِی الشَّعثاءِ وقُطبَةُ مَولاةٌ لَنا ، قالَتا : سَمِعنا أبا سُفیانَ مَدلوکا یَقولُ : ذَهَبتُ مَعَ مَوالِیَّ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَأَسلَمتُ مَعَهُم ، فَدَعانی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَمَسَحَ رَأسی بِیَدِهِ ، ودَعا فِیَّ بِالبَرَکَةِ . قالَتا : فَکانَ مُقَدَّمُ رَأسِ أبی سُفیانَ أسوَدَ ما مَسَّتهُ یَدُ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وسائِرُ ذلِکَ أبیَضُ . (1)

38 . النّابِغَةُ الجَعدِیُّالغیبة للطوسی عن أبی حاتم السجستانی_ فی ذِکرِ النّابِغَةِ الجَعدِیِّ _: رُوِیَ أنَّهُ کانَ یَفتَخِرُ ویَقولُ : أتَیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَأَنشَدتُهُ : بَلَغنَا السَّماءَ مَجدُنا وجُدودُناوإنّا لَنَرجو فَوقَ ذلِکَ مَظهَرا فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : أینَ المَظهَرُ یا أبا لَیلی ؟ فَقُلتُ : الجَنَّةُ یا رَسولَ اللّهِ ، فَقالَ : أجَل إن شاءَ اللّهُ تَعالی ، ثُمَّ أنشَدتُهُ : ولا خَیرَ فی حِلمٍ إذا لَم یَکُن لَهُبَوادِرُ تَحمی صَفوَهُ أن یُکَدَّرا ولا خَیرَ فی جَهلٍ إذا لَم یَکُن لَهُحَلیمٌ إذا ما أورَدَ الأَمرَ أصدَرا فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : لا یَفضُضِ اللّهُ فاکَ . وقیلَ : إنَّهُ عاشَ مِئَةً وعِشرینَ سَنَةً ، ولَم یَسقُط مِن فیهِ سِنٌّ ولا ضِرسٌ . وقالَ بَعضُهُم : رَأَیتُهُ وقَد بَلَغَ الثَّمانینَ تَزُفُّ غُروبُهُ (2) ، وکانَ کُلَّما سَقَطَت لَهُ ثَنِیَّةٌ تَنبُتُ لَهُ اُخری مَکانَها ، وهُوَ مِن أحسَنِ النّاسِ ثَغرا . (3)

.

ص: 141

ص: 142

39 . هانِئٌ أبو مالِکٍ الهَمْدانیالطبقات الکبری عن خالد بن یزید بن عبدالرحمن بن أبی مالک الهمدانی عن أبیه عن جدّه هانئ :إنَّهُ قَدِمَ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِنَ الیَمَنِ فَأَسلَمَ ، فَمَسَحَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی رَأسِهِ ودَعا لَهُ بِالبَرَکَةِ . (1)

.

ص: 143

ص: 144

40 . وائِلُ بنُ حُجرٍقصص الأنبیاء عن وائل بن حجر :جاءَنا ظُهورُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، وأنَا فی مُلکٍ عَظیمٍ وطاعَةٍ مِن قَومی ، فَرَفَضتُ ذلِکَ وآثَرتُ اللّهَ ورَسولَهُ ، وقَدِمتُ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَأَخبَرَنی أصحابُهُ أنَّهُ بَشَّرَهُم قَبلَ قُدومی بِثَلاثٍ ؛ فَقالَ : هذا وائِلُ بنُ حُجرٍ قَد أتاکُم مِن أرضٍ بَعیدَةٍ مِن حَضرَمَوتَ ، راغِبا فِی الإِسلامِ ، طائِعا ، بَقِیَّةَ أبناءِ المُلوکِ . فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، أتانا ظُهورُکَ وأنَا فی مُلکٍ ، فَمَنَّ اللّهُ عَلَیَّ أن رَفَضتُ ذلِکَ وآثَرتُ اللّهَ ورَسولَهُ ودینَهُ راغِبا فیهِ . فَقالَ صلی الله علیه و آله : صَدَقتَ ، اللّهُمَّ بارِک فی وائِلٍ وفی وُلدِهِ ووُلدِ وُلدِهِ . (1)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :هذا وائِلُ بنُ حُجرٍ أتاکُم مِن أرضٍ بَعیدَةٍ ، مِن حَضرَمَوتَ ، طائِعا غَیرَ مُکرَهٍ ، راغِبا فِی اللّهِ عز و جلوفی رَسولِهِ وفی دینِهِ ، بَقِیَّةَ أبناءِ المُلوکِ ، اللّهُمَّ بارِک فی وائِلِ بنِ حُجرٍ وفی وُلدِهِ ووُلدِ وُلدِهِ . (2)

4 / 6دُعاءُ النَّبِیِّ لاُِمَّتِهِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ بارِک لاُِمَّتی فی بُکورِها . (3)

.

ص: 145

ص: 146

عنه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ اغفِر لی ولاُِمَّتی ، اللّهُمَّ اغفِر لی ولاُِمَّتی ، أستَغفِرُ اللّهَ لی ولَکُم . (1)

صحیح مسلم عن عبد اللّه بن عمرو بن العاص :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله تَلا قَولَ اللّهِ عز و جل فی إبراهیمَ علیه السلام : «رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیرًا مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی» (2) ، وقالَ عیسی علیه السلام : «إِن تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُکَ وَإِن تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (3) ، فَرَفَعَ یَدَیهِ وقالَ : «اللّهُمَّ اُمَّتی اُمَّتی» وبَکی . فَقالَ اللّهُ عز و جل : یا جِبریلُ ، اذهَب إلی مُحَمَّدٍ _ ورَبُّکَ أعلَمُ _ فَسَلهُ ما یُبکیکَ ؟ فَأَتاهُ جِبریلُ عَلَیهِ الصَّلاةُ وَالسَّلامُ فَسَأَلَهُ ، فَأَخبَرَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِما قالَ وهُوَ أعلَمُ . فَقالَ اللّهُ عز و جل : یا جِبریلُ ، اذهَب إلی مُحَمَّدٍ فَقُل : إنّا سَنُرضیکَ فی اُمَّتِکَ ولا نَسوؤُکَ . (4)

الإمام علیّ علیه السلام :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قالَ : سَأَلتُ رَبّی تَبارَکَ وتَعالی ثَلاثَ خِصالٍ ، فَأَعطانِی اثنَتَینِ و مَنَعَنی واحِدَةً . قُلتُ : یا رَبِّ لا تُهلِک اُمَّتی جَوعا ، قالَ : لَکَ هذِهِ . قُلتُ : یا رَبِّ لا تُسَلِّط عَلَیهِم عَدُوّا مِن غَیرِهِم _ یَعنی مِنَ المُشرِکینَ _ فَیَجتاحوهُم (5) ، قالَ : لَکَ ذلِکَ . قُلتُ : یا رَبِّ لا تَجعَل بَأسَهُم بَینَهُم ، فَمَنَعَنی هذِهِ . (6)

.

ص: 147

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بار خدایا! مرا و امّتم را بیامرز. بار الها! مرا و امّتم را بیامرز . از خداوند برای خودم و شما آمرزش می طلبم .

صحیح مسلم_ به نقل از عبد اللّه بن عمرو بن عاص _: پیامبر صلی الله علیه و آله این فرموده خداوند عز و جلدرباره ابراهیم را تلاوت کرد که : «بار خدایا! این بت ها بسیاری از مردم را گم راه ساختند. پس ، هر که از من پیروی کند ، او از من است» ، و عیسی علیه السلام نیز گفت : «اگر عذابشان کنی ، آنان بندگان تواند و اگر ایشان را بیامرزی ، به راستی که تو عزّتمند و حکیمی» . پیامبر صلی الله علیه و آله سپس، دستانش را بلند کرد و گفت : «بار خدایا! امّت من، امّت من!» و گریست . پس، خداوند عز و جل فرمود : «ای جبرئیل! به نزد محمّد برو _ و البتّه پروردگار تو داناتر است _ و از او بپرس که چرا گریه می کند». جبرئیل _ که درود و سلام بر او باد _ نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و از ایشان پرسید. پیامبر خدا به او خبر داد که چه گفته است که خدا بهتر می داند . خداوند عز و جل فرمود : «ای جبرئیل! به نزد محمّد برو و بگو : ما تو را درباره امّتت راضی خواهیم کرد و تو را دلگیر نخواهیم ساخت» .

امام علی علیه السلام :پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «از خداوند _ تبارک و تعالی _ سه چیز خواسته ام . دو تای آنها را به من داده و یکی را نداده است : گفتم : پروردگارا! امّت مرا گرسنه نمیران. فرمود : خواسته ات را اجابت کردم. گفتم : پروردگارا! بر آنها دشمنی از غیر خودشان _ یعنی مشرکان _ را مسلّط مکن که ریشه کنشان کند. فرمود : خواسته ات اجابت شد . گفتم : پروردگارا! سختی (گرفتاری) در میانشان قرار مده . [خدا] این را بی پاسخ گذاشت» .

.

ص: 148

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل وَعَدَنی فی اُمَّتی ، وأجارَهُم مِن ثَلاثٍ : لا یَعُمُّهُم بِسَنَةٍ (1) ، ولا یَستَأصِلُهُم عَدُوٌّ ، ولا یَجمَعُهُم عَلی ضَلالَةٍ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ أجارَکُم مِن ثَلاثِ خِلالٍ : أن لا یَدعُوَ عَلَیکُم نَبِیُّکُم فَتَهلِکُوا جَمیعا ، وأن لا یَظهَرَ أهلُ الباطِلِ عَلی أهلِ الحَقِّ ، وأن لا تَجتَمِعوا عَلی ضَلالَةٍ . (3)

راجع : ج 1 ص 326 ح 519 .

4 / 7دُعاءُ النَّبِیِّ لِقَومِهِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ اغفِر لِقَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (4)

المناقب لابن شهر آشوب_ فی ذِکرِ غَزوَةِ اُحُدٍ _: کانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یُرمی ویَقولُ : اللّهُمَّ اهدِ قَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (5)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ لَمّا کانَ یَدعُو النّاسَ إلَی التَّوحیدِ ، وهُم یَرمونَهُ بِالتُّرابِ وَالحِجارَةِ وغَیرِ ذلِکَ ، فَقیلَ لَهُ : قَد آنَ لَکَ أن تَدعُوَ عَلَیهِم کَما دَعا نوحٌ عَلی قَومِهِ بِالهَلاکِ ! فَقالَ _: اللّهُمَّ اهدِ قَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ ، وَانصُرنی عَلَیهِم أن یُجیبونی إلی طاعَتِکَ . (6)

الخرائج والجرائح :دَخَلَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مَکَّةَ، وکانَ وَقتَ الظُّهرِ، فَأَمَرَ بِلالاً، فَصَعِدَ عَلی ظَهرِ الکَعبَةِ فَأَذَّنَ ، فَما بَقِیَ صَنَمٌ بِمَکَّةَ إلاّ سَقَطَ عَلی وَجهِهِ ، فَلَمّا سَمِعَ وُجوهُ قُرَیشٍ الأَذانَ قالَ بَعضُهُم فی نَفسِهِ : الدُّخولُ فی بَطنِ الأَرضِ خَیرٌ مِن سَماعِ هذا . وقالَ آخَرُ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی لَم یُعِش والِدی إلی هذَا الیَومِ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یا فُلانُ قَد قُلتَ فی نَفسِکَ کَذا ، ویا فُلانُ قُلتَ فی نَفسِکَ کَذا . فَقالَ أبو سُفیانَ : أنتَ تَعلَمُ أنّی لَم أقُل شَیئا . قالَ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ اهدِ قَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (7)

.

ص: 149

ص: 150

الشفا بتعریف حقوق المصطفی :رُوِیَ أنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله لَمّا کُسِرَت رَباعِیَتُهُ وشُجَّ وَجهُهُ یَومَ اُحُدٍ ، شَقَّ ذلِکَ عَلی أصحابِهِ شَقّا شَدیدا ، وقالوا لَو دَعَوتَ عَلَیهِم ، فَقالَ : إنّی لَم اُبعَث لَعّانا ولکِنّی بُعِثتُ داعِیا ورَحمَةً ، اللّهُمَّ اهدِ قَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (1)

المعجم الکبیر عن سهل بن سعد :شَهِدتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله حینَ کُسِرَت رَباعِیَتُهُ ، وجُرِحَ وَجهُهُ ، وهُشِمَتِ البَیضَةُ عَلی رَأسِهِ ، وإنّی لَأَعرِفُ مَن یَغسِلُ الدَّمَ عَن وَجهِهِ ، ومَن یَنقُلُ عَلَیهِ الماءَ ، وماذا جُعِلَ عَلی جُرحِهِ حَتّی رَقَأَ الدَّمُ . کانَت فاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله تَغسِلُ الدَّمَ عَن وَجهِهِ ، وعَلِیٌّ علیه السلام یَنقُلُ الماءَ إلَیها فی مِجَنَّةٍ ، فَلَمّا غَسَلَتِ الدَّمَ عَن وَجهِ أبیها أحرَقَت حَصیرا حَتّی إذا صارَت رَمادا ، أخَذَت مِن ذلِکَ الرَّمادِ فَوَضَعَتهُ عَلی وَجهِهِ حَتّی رَقَأَ الدَّمُ ، ثُمَّ قالَ یَومَئِذٍ : اِشتَدَّ غَضَبُ اللّهِ عَلی قَومٍ کَلَموا وَجهَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . ثُمَّ مَکَثَ ساعَةً ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ اغفِر لِقَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (2)

صحیح البخاری عن أبی هریرة :قَدِمَ الطُّفَیلُ بنُ عَمرٍو عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ دَوسا قَد عَصَت وأبَت فَادعُ اللّهَ عَلَیها . فَظَنَّ النّاسُ أنَّهُ یَدعو عَلَیهِم . فَقالَ : اللّهُمَّ اهدِ دَوسا وَائتِ بِهِم . (3)

.

ص: 151

الشفا بتعریف حقوق المصطفی :روایت شده است که چون در جنگ اُحد ، دندان های میانین پیامبر صلی الله علیه و آله شکست و صورتش شکافته شد، این حادثه بر یارانش سخت گران آمد و گفتند : کاش نفرینشان کنی ! فرمود : «من برای لعن [و نفرین] مبعوث نشده ام ؛ بلکه برای دعوت [به حق] و از سر مِهر ، برانگیخته گشته ام . بار خدایا! قوم مرا هدایت فرما ، که آنان نادان اند» .

المعجم الکبیر_ به نقل از سهل بن سعد _: زمانی که دندان های میانین پیامبر صلی الله علیه و آله شکست و چهره ایشان مجروح گشت و کلاه خود ایشان شکافت ، من خود، شاهد بودم و می دانم چه کسی خون از چهره اش می شست و چه کسی آب برایش می آورد و نیز بر زخمش چه نهادند تا خون ، بند آمد. فاطمه دختر محمّد ، پیامبر خدا ، خون از چهره اش می شست و علی علیه السلام در سپری برایش آب می آورد . چون فاطمه خون از چهره پدرش شست ، حصیری را آتش زد و خاکستر که شد ، مقداری از آن خاکستر را برداشت و بر صورت ایشان نهاد و خون ، بند آمد. سپس [پیامبر صلی الله علیه و آله ] در آن روز فرمود : «خشم خداوند ، سخت است (/ سخت باد!) بر قومی که صورت پیامبر خدا را مجروح ساختند». سپس لختی درنگ کرد و آن گاه فرمود : «بار خدایا! قوم مرا بیامرز ، که آنان نادان اند» .

صحیح البخاری_ به نقل از ابو هریره _: طُفَیل بن عمرو ، خدمت پیامبر خدا رسید و گفت : ای پیامبر خدا! قبیله دوس ، نافرمانی و سرپیچی کردند . پس، نفرینشان کن . مردم گمان بردند که پیامبر صلی الله علیه و آله آنان را نفرین می کند؛ امّا ایشان فرمود : بار خدایا! دوس را هدایت فرما و آنان را [به دین اسلام] بیاور» .

.

ص: 152

دلائل النبوّة لأبی نعیم عن بلال :أذَّنتُ الصُّبحَ فی لَیلَةٍ بارِدَةٍ فَلَم یَأتِ أحَدٌ ، ثُمَّ أذَّنتُ فَلَم یَأتِ أحَدٌ ، فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : ما شَأنُهُم یا بِلالُ ؟ قُلتُ : کَبَدَهُمُ البَردُ (1) بِأَبی أنتَ واُمّی . فَقالَ : اللّهُمَّ اکسِر عَنهُمُ البَردَ . قالَ بِلالٌ : فَلَقَد رَأَیتُهُم یَتَرَوَّحونَ فِی السُّبحَةِ أوِ الصُّبحِ . (2)

مسند ابن حنبل عن کعب بن مرّة أو مرّة بن کعب :دَعا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی مُضَرَ ، قالَ : فَأَتَیتُهُ فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ اللّهَ عز و جلقَد نَصَرَکَ وأعطاکَ وَاستَجابَ لَکَ ، وإنَّ قَومَکَ قَد هَلَکوا فَادعُ اللّهَ لَهُم _ فَأَعرَضَ عَنهُ (3) _ قالَ : فَقُلتُ لَهُ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ اللّهَ عز و جل قَد نَصَرَکَ وأعطاکَ وَاستَجابَ لَکَ ، وإنَّ قَومَکَ قَد هَلَکوا فَادعُ اللّهَ لَهُم . فَقالَ : اللّهُمَّ اسقِنا غَیثا (4) مُغیثا مَریعا طَبَقا غَدَقا غَیرَ رائِثٍ ، نافِعا غَیرَ ضارٍّ . فَما کانَت إلاّ جُمعَةً أو نَحوَها حَتّی مُطِروا . (5)

.

ص: 153

دلائل النبوّة ، ابو نعیم_ به نقل از بلال _: در یک شب سرد ، اذان گفتم و کسی [به نماز ]نیامد. دوباره اذان گفتم، باز کسی نیامد. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «مردم را چه شده است ، ای بلال؟». گفتم : پدر و مادرم به فدایت! دچار سرما[خوردگی ]شده اند. فرمود : «بار خدایا! سرما را برایشان بشکن» . دیدم مردم در هنگام نماز نافله یا صبح ، خود را [از گرما ]باد می زنند .

مسند ابن حنبل_ به نقل از کعب بن مرّه یا مرّة بن کعب _: پیامبر خدا بر مُضَر نفرین کرد . نزد ایشان رفتم و گفتم : ای پیامبر خدا! خداوند عز و جل تو را یاری نمود و [خواسته ات را ]عطا کرد و دعایت را برآورده ساخت . قومت [از قحطی ]هلاک شدند! برایشان دعا کن. پیامبر صلی الله علیه و آله روی گرداند. دوباره گفتم : ای پیامبر خدا! خداوند عز و جل تو را یاری نمود و [خواسته ات را] عطا کرد و دعایت را مستجاب ساخت. قومت هلاک شدند! برایشان دعا کن . فرمود : «بار خدایا! ما را بارانی کمک کننده، رویاننده، فراگیر، فراوان، بی تأخیر ، سودمند و بی زیان عطا فرما» . یکی دو جمعه نگذشته بود که بر آنان باران بارید .

.

ص: 154

مسند ابن حنبل عن عبد اللّه بن مسعود :لَمّا قَسَمَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله غَنائِمَ حُنَینٍ بِالجِعرانَةِ (1) ازدَحَموا عَلَیهِ ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : إنَّ عَبدا مِن عِبادِ اللّهِ بَعَثَهُ اللّهُ إلی قَومِهِ فَضَرَبوهُ وشَجّوهُ ، قالَ : فَجَعَلَ یَمسَحُ الدَّمَ عَن جَبهَتِهِ ویَقولُ : رَبِّ اغفِر لِقَومی إنَّهُم لا یَعلَمونَ . (2)

صحیح البخاری عن عبد اللّه بن مسعود :کَأَنّی أنظُرُ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله یَحکی نَبِیّا مِنَ الأَنبِیاءِ ضَرَبَهُ قَومُهُ فَأَدمَوهُ وهُوَ یَمسَحُ الدَّمَ عَن وَجهِهِ ویَقولُ : اللّهُمَّ اغفِر لِقَومی فَإِنَّهُم لا یَعلَمونَ . (3)

4 / 8أقوامٌ دَعا لَهُمُ النَّبِیُّمسند ابن حنبل عن خفاف بن إیماء بن رحضة الغفاری :صَلّی بِنا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله الصُّبحَ ونَحنُ مَعَهُ ، فَلَمّا رَفَعَ رَأسَهُ مِنَ الرَّکعَةِ الآخِرَةِ قالَ : ... أسلَمُ سالَمَهَا اللّهُ ، وغِفارُ غَفَرَ اللّهُ لَها . ثُمَّ وَقَعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ساجِدا ، فَلَمَّا انصَرَفَ قَرَأَ عَلَی النّاسِ فَقالَ : یا أیُّهَا النّاسُ ، إنّی أنَا لَستُ قُلتُهُ ، ولکِنَّ اللّهَ عز و جلقالَهُ . (4)

.

ص: 155

ص: 156

صحیح مسلم عن أبی ذرّ :قالَ لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اِیتِ قَومَکَ فَقُل : إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ : أسلَمُ سالَمَهَا اللّهُ ، وغِفارُ غَفَرَ اللّهُ لَها . (1)

الطبقات الکبری عن أبی خیرة الصباحی :کُنتُ فِی الوَفدِ الَّذی أتی رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِن عَبدِ القَیسِ ، فَزَوَّدَنَا الأَراکَ نَستاکُ بِهِ . فَقُلنا : یا رَسولَ اللّهِ ، عِندَنَا الجَریدُ ، ولکِنّا نَقبَلُ کَرامَتَکَ وعَطِیَّتَکَ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ اغفِر لِعَبدِ القَیسِ إذ أسلَموا طائِعینَ غَیرَ مُکرَهینَ ، إذ بَعضُ قَومٍ لَم یُسلِموا إلاّ خَزایا مَوتورینَ . (2)

صحیح البخاری عن أبی هریرة :کانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَدعو فِی القُنوتِ : اللّهُمَّ أنجِ سَلَمَةَ بنَ هِشامٍ ، اللّهُمَّ أنجِ الوَلیدَ بنَ الوَلیدِ ، اللّهُمَّ أنجِ عَیّاشَ بنَ أبی رَبیعَةَ ، اللّهُمَّ أنجِ المُستَضعَفینَ مِنَ المُؤمِنینَ بِمَکَّةَ . (3)

.

ص: 157

صحیح مسلم_ به نقل از ابو ذر _: پیامبر خدا به من فرمود : «نزد قومت برو و بگو : پیامبر خدا فرمود : أسلم را خدا به صلح آورَد و غِفار را خدا بیامرزد!» .

الطبقات الکبری_ به نقل از ابو خیره صباحی _: من همراه هیئتی از عبد القیس _ که نزد پیامبر خدا آمدند _ بودم و پیامبر صلی الله علیه و آله به ما چوب مسواک داد تا با آن مسواک بزنیم . گفتیم : ای پیامبر خدا! ما خود ، چوب شاخه خرما داریم ؛ امّا بخشش و عطای شما را می پذیریم . پیامبر خدا فرمود : «بار خدایا! عبد القیس را بیامرز ، که داوطلبانه و بدون اجبار ، اسلام آوردند ، در حالی که بعضی دیگر جز با سرافکندگی و دادن کشته اسلام نیاوردند» .

صحیح البخاری_ به نقل از ابو هریره _: پیامبر صلی الله علیه و آله در قنوت ، [چنین] دعا می کرد : «بار خدایا! سَلَمة بن هشام را نجات بخش. بار خدایا! ولید بن ولید را نجات بخش. بار خدایا! عیّاش بن ابی ربیعه را نجات بخش. بار خدایا! مؤمنان مستضعف مکّه را نجات بخش» .

.

ص: 158

4 / 9دُعاءُ النَّبِیِّ لِلنَّجاشِیِّتهذیب الأحکام عن محمّد بن مسلم أو زرارة :قالَ [ الإِمامُ علیه السلام ] : الصَّلاةُ عَلَی المَیِّتِ بَعدَما یُدفَنُ إنَّما هُوَ الدُّعاءُ . قالَ : قُلتُ : فَالنَّجاشِیُّ لَم یُصَلِّ عَلَیهِ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ؟ فَقالَ : لا ، إنَّما دَعا لَهُ . (1)

4 / 10دُعاءُ النَّبِیِّ لِخَلَفِ شُهداءِ اُحُدٍرسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فی دُعائِهِ لِخَلَفِ شُهداءِ اُحُدٍ _: اللّهُمَّ أذهِب حُزنَ قُلوبِهِم ، وآجِر مُصیبَتَهُم ، وأحسِنِ الخَلَفَ عَلی مَن خَلَّفوا . (2)

4 / 11دُعاءُ النَّبِیِّ لِغُلامٍ مِنَ الأَنصارِالمعجم الصغیر عن أنس :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قالَ ذاتَ یَومٍ لِغُلامٍ مِنَ الأَنصارِ : ناوِلنی نَعلی . فَقالَ الغُلامُ : یا نَبِیَّ اللّهِ ، بِأَبی أنتَ واُمِّی ، اترُکنی حَتّی أجعَلَهُما أنَا فی رِجلَیکَ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ إنَّ عَبدَکَ هذا یَتَرَضّاکَ فَارضَ عَنهُ . (3)

.

ص: 159

ص: 160

4 / 12دُعاءُ النَّبِیِّ لِرَجُلٍ بَخیلٍ جَبانٍ نَؤومٍالخرائج والجرائح عن الفضل بن عبّاس :إنَّ رَجُلاً قالَ : یا رَسولَ اللّهِ إنّی بَخیلٌ جَبانٌ نَؤومٌ ، فَادعُ لی . فَدَعَا اللّهَ أن یُذهِبَ جُبنَهُ ، وأن یُسَخِّیَ نَفسَهُ ، وأن یُذهِبَ کَثرَةَ نَومِهِ . فَلَم یُرَ أسخی نَفسا ، ولا أشَدَّ بَأسا ، ولا أقَلَّ نَوما مِنهُ . (1)

4 / 13دُعاءُ النَّبِیِّ لِدُنیا یَهودِیٍّالمصنّف لابن أبی شیبة عن قتادة :إنَّ یَهودِیّا حَلَبَ لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ناقَةً ، فَقالَ : «اللّهُمَّ جَمِّلهُ» ، فَاسوَدَّ شَعرُهُ . (2)

الخرائج والجرائح :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَعَثَ إلی یَهودِیٍّ یَسأَلُهُ قَرضَ شَیءٍ لَهُ ، فَفَعَلَ . ثُمَّ جاءَ الیَهودِیُّ إلَیهِ فَقالَ : جاءَتکَ حاجَتُکَ ؟ قالَ : نَعَم ، ثُمَّ قالَ : فَابعَث فیما أرَدتَ ، ولا تَمتَنِع مِن شَیءٍ تُریدُهُ . فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : «أدامَ اللّهُ جَمالَکَ» ، فَعاشَ الیَهودِیُّ ثَمانینَ سَنَةً ما رُؤِیَ فی رَأسِهِ طاقَةُ شَعرٍ بَیضاءَ . (3)

.

ص: 161

ص: 162

4 / 14دُعاءُ النَّبِیِّ لِلاُلفَةِ بَینَ الزَّوجَینِدلائل النبوّة لأبی نعیم عن جابر :مَرَّ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِسوقِ النَّبَطِ (1) ومَعَهُ عُمَرُ بنُ الخَطّابِ ، فَأَقبَلَتِ امرَأَةٌ فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ ، إنّی مَعَ زَوجٍ لی فِی البَیتِ مِثلِ المَرأَةِ ، وأنَا امرَأَةٌ مِنَ المُسلِمینَ اُحِبُّ ما تُحِبُّ المُسلِمَةُ . فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : عَلَیَّ بِهِ ، فَجاءَت بِهِ ، فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : ما تَقولُ زَوجَتُکَ هذِهِ ؟ فَقالَ الرَّجُلُ لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله : وَالَّذی بَعَثَکَ بِالحَقِّ ما جَفَّ رَأسی مِنَ الغُسلِ مِنها بَعدُ ، فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ وما مَرَّةٌ واحِدَةٌ فِی الشَّهرِ ؟ فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : تُبغِضینَهُ ؟ قالَت : نَعَم ، وَالَّذی أکرَمَکَ بِالحَقِّ ، فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : أدنِیا إلَیَّ رُؤوسَکُما ، فَوَضَعا جَبهَتَیهِما عَلی وَجهِهِ ، فَقالَ : اللّهُمَّ ألِّف بَینَهُما ، وحَبِّب أحَدَهُما إلی صاحِبِهِ . ثُمَّ مَرَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بَعدَ ذلِکَ بِأَیّامٍ بِهِما ، وکانَ زَوجُ المَرأَةِ خَرّازا فَإِذا هِیَ تَحمِلُ اُدما عَلی رَقَبَتِها ، فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : یا عُمَرُ ألَیسَت صاحِبَتَنَا الَّتی قالَت ما قالَت ؟ فَسَمِعَت صَوتَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَرَمَت بِالأُدمِ ثُمَّ قَبَّلَت رِجلَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، ثُمَّ قالَ لَها رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : کَیفَ أنتِ وزَوجُکِ ؟ فَقالَت : وَالَّذی أکرَمَکَ ما فِی الدُّنیا وَلَدٌ ولا والِدٌ أحَبُّ إلَیَّ مِنهُ . فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : أشهَدُ أنّی رَسولُ اللّهِ ، قالَ عُمَرُ : وأنا أشهَدُ أنَّکَ رَسولُ اللّهِ . (2)

.

ص: 163

ص: 164

4 / 15دُعاءُ النَّبِیِّ فِی الاِستِسقاءِصحیح البخاری عن أنس :بَینَمَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَخطُبُ یَومَ الجُمُعَةِ ، إذ قامَ رَجُلٌ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ هَلَکَ الکُراعُ (1) ، وهَلَکَ الشّاءُ ، فَادعُ اللّهَ أن یَسقِیَنا . فَمَدَّ یَدَیهِ ودَعا . (2)

صحیح البخاری عن أنس :بَینَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَخطُبُ یَومَ الجُمُعَةِ ، فَقامَ رَجُلٌ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ادعُ اللّهَ أن یَسقِیَنا . فَتَغَیَّمَتِ السَّماءُ ومُطِرنا ، حَتّی ما کادَ الرَّجُلُ یَصِلُ إلی مَنزِلِهِ ، فَلَم تَزَل تُمطَرُ إلَی الجُمُعَةِ المُقبِلَةِ ، فَقامَ ذلِکَ الرَّجُلُ أو غَیرُهُ فَقالَ : اُدعُ اللّهَ أن یَصرِفَهُ عَنّا فَقَد غَرِقنا . فَقالَ : اللّهُمَّ حَوالَینا ولا عَلَینا . فَجَعَلَ السَّحابُ یَتَقَطَّعُ حَولَ المَدینَةِ ، ولا یُمطِرُ أهلَ المَدینَةِ . (3)

صحیح البخاری عن أنس :کانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَخطُبُ یَومَ جُمُعَةٍ ؛ فَقامَ النّاسُ فَصاحوا فَقالوا : یا رَسولَ اللّهِ قَحَطَ المَطَرُ ، وَاحمَرَّتِ الشَّجَرُ ، وهَلَکَتِ البَهائِمُ ، فَادعُ اللّهَ أن یَسقِیَنا . فَقالَ : اللّهُمَّ اسقِنا _ مَرَّتَینِ _ وَایمُ اللّهِ ما نَری فِی السَّماءِ قَزَعَةً (4) مِن سَحابٍ ، فَنَشَأَت سَحابَةٌ وأمطَرَت ، ونَزَلَ عَنِ المِنبَرِ فَصَلّی ، فَلَمَّا انصَرَفَ لَم تَزَل تُمطِرُ إلَی الجُمُعَةِ الَّتی تَلیها . فَلَمّا قامَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَخطُبُ صاحوا إلَیهِ : تَهَدَّمَتِ البُیوتُ ، وَانقَطَعَتِ السُّبُلُ ، فَادعُ اللّهَ یَحبِسها عَنّا . فَتَبَسَّمَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ حَوالَینا ولا عَلَینا . فَکَشَطَتِ المَدینَةُ ، فَجَعَلَت تُمطِرُ حَولَها ولا تُمطِرُ بِالمَدینَةِ قَطرَةً ، فَنَظَرتُ إلَی المَدینَةِ وإنَّها لَفی مِثلِ الإِکلیلِ . (5)

.

ص: 165

ص: 166

. .

ص: 167

. .

ص: 168

البابُ الخامِسُ : من دعا له أمیر المؤمنین5 / 1فاطِمَةُالإمام الباقر علیه السلام :لَمّا ماتَت فاطِمَةُ علیهاالسلام قامَ عَلَیها أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام وقالَ : اللّهُمَّ إنّی راضٍ عَنِ (1) ابنَةِ نَبِیِّکَ ، اللّهُمَّ إنَّها قَد اُوحِشَت فَآنِسها ، اللّهُمَّ إنَّها قَد هُجِرَت فَصِلها ، اللّهُمَّ إنَّها قَد ظُلِمَت فَاحکُم لَها ، وأنتَ خَیرُ الحاکِمینَ . (2)

الإمام علیّ علیه السلام_ عِندَ تَغسیلِهِ فاطِمَةَ علیهاالسلام _: اللّهُمَّ إنَّها أمَتُکَ وبِنتُ رَسولِکَ وصَفِیِّکَ وخِیَرَتِکَ مِن خَلقِکَ ، اللّهُمَّ لَقِّنها حُجَّتَها ، وأعظِم بُرهانَها ، وأعلِ دَرَجَتَها ، وَاجمَع بَینَها وبَینَ أبیها مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله . (3)

5 / 2الحَسَنانِالإمام علیّ علیه السلام_ الدُّعاءِ المَنسوبِ إلَیهِ _: اللّهُمَّ احفَظ حَسَنا وحُسَینا ، ولا تُمَکِّن فَجَرَةَ قُرَیشٍ مِنهُما ما دُمتُ حَیّا ، فَإِذا تَوَفَّیتَنی فَأَنتَ الرَّقیبُ عَلَیهِم ، وأنتَ عَلی کُلِّ شَیءٍ شَهیدٌ . (4)

.

ص: 169

ص: 170

عنه علیه السلام_ لاِبنِهِ الحَسَنِ علیه السلام _: أستَودِعُ اللّهَ دینَکَ ودُنیاکَ ، وأَسأَ لُهُ خَیرَ القَضاءِ لَکَ فِی العاجِلَةِ وَالآجِلَةِ وَالدُّنیا وَالآخِرَةِ . (1)

عنه علیه السلام_ لاِبنِهِ الحُسَینِ علیه السلام _: وَاعلَم _ أی بُنَیَّ _ أنَّهُ مَن لانَت کَلِمَتُهُ وَجَبَت مَحَبَّتُهُ . وَفَّقَکَ اللّهُ لِرُشدِکَ ، وجَعَلَکَ مِن أهلِ طاعَتِهِ بِقُدرَتِهِ ، إنَّهُ جَوادٌ کَریمٌ . (2)

5 / 3زاذانالخرائج والجرائح عن سعد الخفّاف عن زاذان أبی عمرو :قُلتُ : یا زاذانُ إنَّکَ لَتَقرَأُ القُرآنَ فَتُحسِنُ قِراءَتَهُ ! فَعَلی مَن قَرَأتَ ؟ فَتَبَسَّمَ ثُمَّ قالَ : إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ مَرَّ بی وأنَا أُنشِدُ الشِّعرَ ، وکانَ لی خُلُقٌ حَسَنٌ، فَأَعجَبَهُ صَوتی ، فَقالَ : یا زاذانُ هَلاّ بِالقُرآنِ ؟ ! قُلتُ : وکَیفَ لی بِالقُرآنِ ، فَوَاللّهِ ما أقرَأُ مِنهُ إلاّ بِقَدَرِ ما اُصلّی بِهِ ! قالَ : فَادنُ مِنّی . فَدَنَوتُ مِنهُ ، فَتَکَلَّمَ فی اُذنی بِکَلامٍ ما عَرَفتُهُ ولا عَلِمتُ ما یَقولُ ، ثُمَّ قالَ لی : اِفتَح فاکَ ، فَتَفَلَ فی فِیِّ ، فَوَاللّهِ ما زالت قَدَمَیَّ مِن عِندِهِ حَتّی حَفِظتُ القُرآنَ بِإِعرابِهِ وهَمزِهِ ، وما احتَجتُ أن أسأَلَ عَنهُ أحَدا بَعدَ مَوقِفی ذلِکَ . قالَ سَعدٌ : فَقَصَصتُ قِصَّةَ زاذانَ عَلی أبی جَعفَرٍ علیه السلام ، قالَ : صَدَقَ زاذانُ ، إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام دَعا لِزاذانَ بِالاِسمِ الأَعظَمِ الَّذی لا یُرَدُّ . (3)

.

ص: 171

ص: 172

5 / 4المَهدِیُّالإمام علیّ علیه السلام_ مِن دُعائِهِ لِلإِمامِ المَهدِیِّ علیه السلام _: اللّهُمَّ فَاجعَل بَعثَهُ خُروجا مِنَ الغُمَّةِ ، وَاجمَع بِهِ شَملَ الاُمَّةِ . (1)

5 / 5خَبّابُ بنُ الأَرَتِّالإمام علیّ علیه السلام :یَرحَمُ اللّهُ خَبّابَ بنَ الأَرَتِّ ؛ فَلَقَد أسلَمَ راغِبا ، وهاجَرَ طائِعا ، وقَنِعَ

5 / 6شاب یَبِسَ نِصفُ بَدَنِهِالمناقب لابن شهر آشوب :إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام سَمِعَ فی لَیلَةِ الإِحرامِ مُنادِیا باکِیا ، فَأَمَرَ الحُسَینَ علیه السلام بِطَلَبِهِ (2) ، فَلَمّا أتاهُ وَجَدَ شابّا یَبِسَ نِصفُ بَدَنِهِ ، فَأَحضَرَهُ فَسَأَلَهُ عَلِیٌّ علیه السلام عَن حالِهِ ، فَقالَ : کُنتُ رَجُلاً ذا بَطَرٍ ، وکانَ أبی یَنصَحُنی ، فَکانَ یَوما فی نُصحِهِ إذ ضَرَبتُهُ ، فَدَعا عَلَیَّ بِهذَا المَوضِعِ وأنشَأَ شِعرا ، فَلَمّا تَمَّ کَلامُهُ یَبِسَ نِصفی ، فَنَدِمتُ وتُبتُ وطَیَّبتُ قَلبَهُ ، فَرَکِبَ عَلی بَعیرٍ لِیَأتِیَ بی إلی هاهُنا ویَدعوَ لی ، فَلَمَّا انتَصَفَ البادِیَةَ نَفَرَ البَعیرُ مِن طَیَرانِ طائِرٍ وماتَ والِدی . فَصَلّی عَلِیٌّ علیه السلام أربَعا ثُمَّ قالَ : قُم سَلیما ؛ فَقامَ صَحیحا ، فَقالَ : صَدَقتَ ، لَو لَم یَرضَ عَنَکَ لَما سُمِعَت . (3)

.

ص: 173

ص: 174

الإمام الحسین علیه السلام :کُنتُ مَعَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام فی الطَّوافِ فی لَیلَةٍ دَیجوجِیَّةٍ (1) قَلیلَةِ النّورِ ، وقَد خَلاَ الطَّوافُ ، ونامَ الزُّوّارُ ، وهَدَأَتِ العُیونُ ، إذ سَمِعَ مستَغیثا مُستَجیرا مُتَرَحِّما (2) بِصَوتٍ حَزینٍ مَحزونٍ مِن قَلبٍ موجَعٍ وهُوَ یَقولُ : یا مَن یُجیبُ دُعَا المُضطَرِّ فِی الظُّلَمِیا کاشِفَ الضُّرِّ وَالبَلوی مَعَ السَّقَمِ قَد نامَ وَفدُکَ حَولَ البَیتِ وَانتَبَهوایَدعو وعینُکَ یا قَیّومُ لَم تَنَمِ هَب لی بِجودِکَ فَضلَ العَفوِ عَن جُرُمییا مَن أشارَ إلَیهِ الخَلقُ فِی الحَرَمِ إن کانَ عَفوُکَ لا یَلقاهُ ذو سَرَفٍفَمَن یَجودُ عَلَی العاصینَ بِالنِّعَمِ قالَ الحُسینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام : فَقالَ لی : یا أبا عَبدِ اللّهِ ، أ سَمِعتَ المُنادِیَ ذَنبَهُ ، المُستَغیثَ رَبَّهُ ؟ فَقُلتُ : نَعَم قَد سَمِعتُهُ . فَقالَ : اِعتَبِرهُ (3) ، عَسی [ أن ] (4) تَراهُ . فَما زِلتُ أخبِطُ فی طَخیاءِ الظَّلامِ ، وأتَخَلَّلُ بَینَ النِّیامِ ، فَلَمّا صِرتُ بَینَ الرُّکنِ وَالمَقامِ ، بَدا لی شَخصٌ مُنتَصِبٌ ، فَتَأَمَّلتُهُ فإِذا هُوَ قائِمٌ ، فَقُلتُ : السَّلامُ عَلَیکَ أیُّهَا العَبدُ المُقِرُّ المُستَقیلُ ، المُستَغفِرُ المُستَجیرُ ، أجِب بِاللّهِ ابنَ عَمِّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ! فَأَسرَعَ فی سُجودِهِ وقُعودِهِ وسَلَّمَ ، فَلَم یَتَکَلَّم حَتّی أشارَ بِیَدِهِ بِأَن تَقَدَّمنی ، فَتَقَدَّمتُهُ ، فَأَتَیتُ بِهِ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام فَقُلتُ : دونَکَ ها هُوَ . فَنَظَرَ إلَیهِ ، فَإِذا هُوَ شابٌّ حَسَنُ الوَجهِ نَقِیُّ الثِّیابِ ، فَقالَ لَهُ : مِمَّنِ الرَّجُلُ ؟ فَقالَ لَهُ : مِن بَعضِ العَرَبِ . فَقالَ لَهُ : ما حالُکَ ، ومِمَّ بُکاؤُکَ وَاستِغاثَتُکَ ؟ ! فَقالَ : حالُ مَن أُوخِذَ بِالعُقوقِ فَهُو فی ضیقٍ ، ارتَهَنَهُ المُصابُ ، وغَمَرَهُ الاِکتِئابُ فَارتابَ (5) ، فَدُعاؤُهُ لا یُستَجابُ . فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : ولِمَ ذلِکَ ؟ ! فَقالَ : لاِ نّی کُنتُ مُلتَهِیا فی العَرَبِ بِاللَّعِبِ وَالطَّرَبِ ، اُدیمُ العِصیانَ فی رَجَبٍ وشَعبانَ ، وما اُراقِبُ الرَّحمنَ ، وکانَ لی والِدٌ شَفیقٌ یُحَذِّرُنی مَصارِعَ الحَدَثانِ ، ویُخَوِّفُنِی العِقابَ بِالنّیرانِ ، ویَقولُ : کَم ضَجَّ مِنکَ النَّهارُ وَالظَّلامُ ، وَاللَّیالی وَالأَیّامُ ، وَالشُّهورُ وَالأَعوامُ ، وَالمَلائِکَةُ الکِرامُ ؟ ! وکانَ إذا ألَحَّ عَلَیَّ بِالوَعظِ زَجرَتُهُ وَانتَهَرتُهُ ، ووَثَبتُ عَلَیهِ وضَرَبتُهُ ، فَعَمَدتُ یَوما إلی شَیءٍ مِنَ الوَرِقِ (6) وکانَت فِی الخِباءِ ، فَذَهَبتُ لاِخُذَها وأصرِفَها فیما کُنتُ عَلَیهِ ، فَمانَعَنی عَن أخذِها ، فَأَوجَعتُهُ ضَربا ولَوَیتُ یَدَهُ ، وأخَذتُها ومَضَیتُ . فَأَومَأَ بِیَدِهِ إلی رُکبَتَیهِ یَرومُ النُّهوضَ مِن مَکانِهِ ذلِکَ ، فَلَم یُطِق یُحَرِّکُها مِن شِدَّةِ الوَجَعِ وَالأَلَم ، فَأَنشَأَ یَقولُ : جَرَت رَحِمٌ بَینی وبَینَ مُنازِلٍسَواءً کَما یَستَنزِلُ القَطرَ طالِبُه ورَبَّیتُ حَتّی صار جَلدا شَمَردَلاًإذا قامَ ساوی غارِبَ الفَحلِ غارِبُه وقَد کُنتُ اُوتیهِ مِنَ الزّادِ فِی الصِّباإذا جاعَ مِنهُ صَفوَهُ وأطایِبَه فَلَمَّا استَوی فی عُنفُوانِ شَبابِهِوأصبَحَ کَالرُّمحِ الرُّدَینیِّ خاطِبُه تَهَضَّمَنی مالی کَذا ولَوی یَدیلَوی یَدَهُ اللّهُ الَّذی هُوَ غالِبُه ثُمَّ حَلَفَ بِاللّهِ لَیَقدَمَنَّ إلی بَیتِ اللّهِ الحَرامِ فَیَستَعدِی اللّهَ عَلَیَّ . قالَ : فَصامَ أسابیعَ ، وصَلّی رَکَعاتٍ ، ودَعا ، وخَرَجَ مُتَوَجِّها عَلی عَیرانَةٍ (7) یَقطَعُ بِالسَّیرِ عَرضَ الفَلاةِ ، ویَطوِی الأَودِیَةَ ویَعلُو الجِبالَ ، حَتّی قَدِمَ مَکَّةَ یَومَ الحَجِّ الأَکبَرِ ، فَنَزَلَ عَن راحِلَتِهِ وأقبَلَ إلی بَیتِ اللّهِ الحَرامِ ، فَسَعی وطافَ بِهِ ، وتَعَلَّقَ بِأَستارِهِ وَابتَهَلَ ، وأنشَأَ یَقولُ : یا مَن إلَیهِ أتَی الحُجّاجُ بِالجَهَدِفَوقَ المَهاوی مِنَ اقصی غایَةِ البُعدِ إنّی أتَیتُکَ یا مَن لا یُخَیّبُ مَنیَدعوهُ مُبتَهِلاً بِالواحِدِ الصَّمَدِ هذا مُنازِلُ لا یَرتاعُ مِن عققیفَخُذ بِحَقّیَ یا جَبّارُ مِن وَلَدی حَتّی تُشِلَّ بِعَونٍ مِنکَ جانِبَهُیا مَن تَقَدَّسَ لَم یُولَد ولَم یَلِدِ قالَ : فَوَالَّذی سَمَکَ السَّماءَ ، وأنبَعَ الماءَ ، مَا استَتَمَّ دُعاءَهُ حَتّی نَزَلَ بی ما تَری _ ثُمَّ کَشَفَ عَن یَمینِهِ فَإِذا بِجانِبِهِ قَد شَلَّ _ فَأَنَا مُنذُ ثَلاثِ سِنینَ أطلُبُ إلَیهِ أن یَدعُوَ لی (8) فِی المَوضِعِ الَّذی دَعا بِهِ عَلَیَّ فَلَم یُجِبنی ، حَتّی إذا کانَ العامُ أنعَمَ عَلَیَّ فَخَرَجتُ عَلی ناقَةٍ عُشَراءَ (9) أجِدُّ السَّیرَ حَثیثا رَجاءَ العافِیَةِ ، حَتّی إذا کُنّا عَلَی الأَراکِ (10) وحَطَمَةِ وادِی السِّیاکِ (11) ، نَفَرَ طائِرٌ فِی اللَّیلِ فَنَفَرَت مِنهُ النّاقَةُ الَّتی کانَ عَلَیها فَأَلقَتُه إلی قَرارِ الوادی ، وَارفَضَّ بَینَ الحَجَرَینِ ، فَقَبَرتُهُ هُناکَ ، وأعظَمُ مِن ذلِکَ أ نّی لا اُعرَفُ إلاّ « المَأخوذَ بِدَعَوةِ أبیهِ » . فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : أتاکَ الغَوثُ ! ألا اُعَلِّمُکَ دُعاءً عَلَّمَنیهِ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وفیهِ اسمُ اللّهِ الأَکبَرُ الأَعظَمُ العَزیزُ الأَکرَمُ ، الَّذی یُجیبُ بِهِ مَن دَعاهُ ، ویُعطی بِهِ مَن سَأَلَهُ ، ویُفَرِّجُ الهَمَّ ، ویَکشِفُ بِهِ الکَربَ ، ویُذهِبُ بِهِ الغَمَّ ، ویُبرِئُ بِهِ السُّقمَ ، ویَجبُرُ بِهِ الکَسیرَ ، ویُغنی بِهِ الفَقیرَ ، ویَقضی بِهِ الدَّین ، ویَرُدُّ بِهِ العَینَ ، ویَغفِرُ بِهِ الذُّنوبَ ، ویَستُرُ بِهِ العُیوبَ ، ویُؤمِنُ بِهِ کُلَّ خائِفٍ مِن شَیطانٍ مَریدٍ وجَبّارٍ عَنیدٍ ، ولَو دَعا بِهِ طائِعٌ للّهِِ عَلی جَبَلٍ لَزالَ مِن مَکانِهِ ، أو عَلی مَیِّتٍ لَأَحیاهُ اللّهُ بَعدَ مَوتِهِ ، ولَو دَعا بِهِ عَلَی الماءِ لَمَشی عَلَیهِ بَعدَ أن لا یَدخُلَهُ العُجبُ . فَاتَّقِ اللّهَ أیُّهَا الرَّجُلُ فَقَد أدرَکَتنِی الرَّحمَةُ لَکَ ، ولیَعلَمِ اللّهُ مِنکَ صِدقَ النِّیَّةِ أ نَّک لا تَدعو بِهِ فی مَعصِیَتِهِ ، ولا تُفیدُهُ إلاَّ الثِّقَةَ فی دینِکَ ، فَإِن أخلَصتَ النِّیَّةَ استَجابَ اللّهُ لَکَ ، ورَأَیتَ نَبِیَّکَ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله فی مَنامِکَ ، یُبَشِّرُکَ بِالجَنَّةِ وَالإِجابَةِ . قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام : فَکانَ سُروری بِفائِدَةِ الدُّعاءِ أشَدَّ مِن سُرورِ الرَّجُلِ بِعافِیَتِهِ وما نَزَلَ بِهِ ؛ لاِ نَّنی لَم أکُن سَمِعتُهُ مِنهُ ، ولا عَرَفتُ هذَا الدُّعاءَ قَبلَ ذلِکَ . ثُمَّ قالَ : اِیتِنی بِدَواةٍ وبَیاضٍ وَاکتُب ما اُملیهِ عَلَیکَ . فَفَعَلتُ ؛ وهُوَ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ بِاسمِکَ یا ذَا الجَلالِ وَالإکرامِ ... » (12) وتَسأَلُ اللّهَ تَعالی ما أحبَبتَ ، وتُسَمّی حاجَتَکَ ، ولا تَدعُ بِهِ إلاّ وأنتَ طاهِرٌ . ثُمَّ قالَ لِلفَتی : إذا کانَتِ اللَّیلَةُ فَادعُ بِهِ عَشرَ مَرّاتٍ وَأْتِنی مِن غَدٍ بِالخَبَرِ . قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام : وأخَذَ الفَتَی الکِتابَ ومَضی ، فَلَمّا کانَ مِن غَدٍ ما أصبَحنا حینا (13) حَتّی أتَی الفَتی إلَینا سَلیما مُعافیً ، وَالکِتابُ بِیَدِهِ ، وهُوَ یَقولُ : هذا وَاللّهِ الاِسمُ الأَعظَم ، استُجیبَ لی ورَبِّ الکَعبَةِ . قالَ لَهُ عَلِیٌّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ : حَدِّثنی ! قالَ : [ لمّا ] (14) هَدَأَتِ العُیونُ بِالرُّقادِ ، وَاستَحلَکَ جِلبابُ اللَّیلِ ، رَفَعتُ یَدی بِالکِتابِ ودَعَوتُ اللّهَ بِحَقِّهِ مِرارا ، فَاُجِبتُ فِی الثّانِیَةِ : حَسبُکَ فَقَد دَعَوتَ اللّهَ بِاسمِهِ الأَعظَمِ . ثُمَّ اضطَجَعتُ ، فَرَأَیتُ رَسولَ اللّه صلی الله علیه و آله فی مَنامی وقَد مَسَحَ یَدَهُ الشَّریفَةَ عَلَیَّ وهُوَ یَقولُ : اِحتَفِظ بِاسمِ اللّهِ الأَعظَمِ العَظیمِ ، فَإِنَّکَ عَلی خَیرٍ . فَانتبَهَتُ مُعافیً کَما تَری ، فَجَزاکَ اللّهُ خَیرا . (15)

.

ص: 175

امام حسین علیه السلام :در شبی تاریک و کم نور ، با علی بن ابی طالب علیه السلام طواف می کردیم . اطراف خانه خدا از طواف کننده خالی شد و زائرانْ خوابیدند و چشم ها آرام گرفت که ناگهان ، صدای کُمک خواه ، پناهجو و ترحّم طلبی شنیده شد که با ناله ای اندوهناک و غمبار ، از دلی دردمند می گفت : ای آن که دعای درمانده را در تاریکی ها پاسخ می گویی!ای برطرف کننده سختی و گرفتاری و بیماری! زائران ، دور خانه ات می خوابند و بیدار می شوندو تو را می خوانند ، در حالی که دیده تو _ ای پایدار _ هرگز نمی خوابد . با بخشش خود ، به بهترین شکل از گناهان من بگذرای آن که بندگان ، در حرم به او اشاره می کنند! اگر زیاده رَوی کنندگان ، گذشت تو را نمی بینندپس چه کسی بر گناهکاران ، نعمت می بخشد؟ [ علی علیه السلام ] به من فرمود : «ای ابو عبد اللّه ! آیا صدای این مویه کننده از گناه و کمک خواه از پروردگار خویش را می شنوی؟». گفتم : آری ؛ شنیدم . فرمود : «بگرد ؛ شاید او را بیابی» . من ، همچنان در دل تاریکی ها می رفتم و در بین خفتگان ، قدم می گذاشتم . وقتی بین رُکن و مقام رسیدم ، شخصی ایستاده در برابرم آشکار گشت . دقّت کردم ؛ دیدم به نماز ایستاده است . گفتم : سلام بر تو ، ای بنده اقرار کننده گذشتْ طلبِ بخشش جویِ پناهخواه! به خاطر خدا پیش پسر عموی پیامبر صلی الله علیه و آله بیا . او به سرعت ، سجده کرد و نشست و سلام داد . آن گاه ، چیزی نگفت و با دست ، اشاره کرد که من پیش بیفتم . من از او پیش افتادم تا او را نزد امیر مؤمنان آوردم و گفتم : این جاست ؛ آوردمش . [ علی علیه السلام ] نگاهی به وی انداخت . دید جوانی خوش سیما و با لباس های تمیز است . آن گاه به او فرمود : «از کدام قبیله ای؟». پاسخ داد : از عرب ها . [ علی علیه السلام ] به وی گفت: «حالت چگونه است و برای چه گریه می کنی و فریادرس می طلبی ؟». گفت: حالم، حال کسی است که به عاقّ والدین، گرفتار شده و در تنگناست ،مصیبت ها او را فرا گرفته اند ، در غمْ غرق گشته و به دو دلی افتاده ودعایش پذیرفته نمی شود . علی علیه السلام به وی فرمود : «چرا چنین شده است؟». گفت : من در بین عرب ها به لهو و طربْ مشغول بودم و در رجب و شعبان هم نافرمانی را ادامه می دادم و از خدای رحمان ، پروا نداشتم . پدری مهربان داشتم که مرا از پیشامدهای ناگوار بر حذر می داشت و از کیفر آتش می ترسانید و می گفت : چه قدر باید نور و ظلمت و شب ها و روزها و ماه ها و سال ها و فرشتگان گرامی از دست تو بنالند؟ و هر گاه در پنددهی اصرار می کرد ، او را طرد می نمودم و از خود ، دور می ساختم و به وی حمله می کردم و او را می زدم . روزی به فکر پولی افتادم که پنهان بود . رفتم که آن را بردارم و در کارهایی که می کردم ، خرج کنم . او از برداشتنم ممانعت به عمل آورد . او را زدم و دستش را پیچاندم و پول را برداشتم و رفتم . [ در این هنگام] ، دستانش را به زانونش گرفت تا از جایش بلند شود ؛ ولی از شدّت درد و ناراحتی نتوانست آنها را حرکت بدهد . پس شروع به خواندن این شعر کرد : پیوند خویشی ، همواره مرا [ برای دعا] به جاهای مختلف کشاندآن گونه که باران ، طالب باران را در پی خود می کشاند . و پرورشش دادم تا آن که استوار و جوان گردیدبه گونه ای که به هنگام ایستادن ، شانه اش هم اندازه شانه شتر گشت . در بچّگی ، توشه و زاد به وی می دادمو هر گاه گرسنه می شد ، [ به او] از بهترین ها و خوش گوارها می خوراندم . وقتی که به شکوفایی جوانی رسیدو خواسته هایش چون شمشیر رُدَینی گشت مالم را از من گرفت و دستم را چنین پیچانْد .خدا دستش را بپیچاند که تنها او بر وی تواناست! آن گاه ، به خدا سوگند یاد کرد که به خانه خدا خواهد رفت و از خدا علیه من کمک خواهد خواست . او چند هفته روزه گرفت و نماز خواند و دعا کرد . [ آن گاه ]سوار بر شتری تیزرو به سوی مکّه حرکت نمود . طول فلات ها و بیابان ها را پیمود و از کوه ها گذشت تا در روز حجّ اکبر به مکّه رسید . از شترش پیاده شد و به طرف خانه خدا رفت . سعی انجام داد و طواف نمود و به پرده کعبه آویخت و زاری کرد و به شعر گفت : ای آن که حاجیان ، به سویش می آیندبا تلاش ، از درّه ها و از راه های بسیار دور! من به درگاهت آمدم ، ای کسی که بی جواب نمی گذاردآن را که وی را با زاری ، یگانه بی نیاز می خوانَد! این ، جایگاهی است که در آن ، نافرمانی کننده ، رها نمی شودپس ، حقّ مرا _ ای قدرتمند _ از فرزندم بگیر تا به یاری تو دستش فلج گرددای آن که منزّه است و ای آن که نمی زاید و زاده نشده است! سوگند به آن که آسمان را بر افراشت و آب را از زمین جوشاند ، دعایش پایان نیافته بود که آنچه می بینی ، بر من نازل شد . آن گاه دست راستش را نشان داد که در یک طرف بدنش بی حرکت افتاده بود . [ آن گاه ادامه داد :] سه سال بود که از وی می خواستم در همان جایی که بر من نفرین کرده ، برایم دعا کند ؛ امّا نمی پذیرفت ، تا این که امسال ، توفیق زیارت پیداکردم . بر شترم سوار شده ، [ به همراه پدرم] به آرزوی سلامت ، با همه توان ، راه پیمودم . وقتی به منطقه اراک (1) و ورودی دره پرسنگلاخ رسیدیم ، شب هنگام ،پرنده ای پرواز کرد و شتری که پدرم بر آن سوار بود ، رم کرد و وی را در ته درّه افکند و وی بین دو سنگ افتاد و [ مُرد و من] در همان جا او را به گور کردم .مصیبت بزرگ تر ، آن است که من به عنوان نفرین شده پدر ، شناخته شده ام . امیر مؤمنان به وی فرمود : «یاری ، به سراغت آمده است . به تو دعایی می آموزم که آن را پیامبر خدا به من یاد داد و در آن ، بزرگ ترین و برترین نام خداوندِعزیز و کریم (اسم اعظم) است ؛ همان دعا که هر کس خداوند را با آن بخواند ، پاسخ می دهد و هر کس با آن درخواستی از او نماید ، به وی عطا می کند .با آن ، گرفتاری را می گشاید ، گرفتاری را می زداید ، غم را از بین می برد ،بیماری را شفا می دهد ، شکستگی را پیوند می زند ، فقیر را ثروتمندمی نماید ، قرض را ادا می کند ، چشمْ زخم را دفع می کند ، گناهان رامی بخشد ، عیب ها را می پوشاند و هر بیمناک از شیطانِ طردشده و ستمکارِکینه ورز را امنیّت می دهد . اگر فردی مطیع خداوند ، آن را بر کوهی بخواند ، [ کوه] از جای خود کَنده خواهدشد و [ اگر آن را] بر مُرده ای بخواند ، خداوندْ او را پس از مردنش زنده خواهدساخت و اگر بر آب بخواند ، می تواند روی آب راه برود ، به شرطی که مغرور نشود . ای مرد! از خدا بترس ، که دل من بر تو به رحم آمده است و برای آن که خداوند ،نیّت صادق در تو ببیند ، که این دعا را در کار نافرمانی خدا نخوان و جزبرای تحکیم دینت به کار نگیر . اگر نیّتت را خالص کنی ، خداوند ، دعای تو رااجابت خواهد کرد و پیامبرت محمّد9 را در خوابت خواهی دید که تو را به بهشت و پذیرفته شدن دعا ، بشارت می دهد» . [ حسین بن علی علیهماالسلام در ادامه افزود :] خوش حالی من به خاطر بهره های [ فراوان ]این دعا ، بیشتر از خوش حالی آن مرد به خاطر شفا یافتن و رهایی اش از عارضه اش بود ؛ چون من این دعا را از علی علیه السلام نشنیده بودم و قبل از آن هم آن رانمی شناختم . سپس علی علیه السلام [ به من ]فرمود : «کاغذ و دواتی برای من بیاور و هرآنچه را اِملا می کنم ، بنویس» . من چنین کردم و آن دعا این است : «به نام خداوند بخشنده و مهربان . خداوندا!من به نام تو _ ای صاحب شکوه و بزرگواری _ از تو درخواست می کنم ...» . [ سپس فرمود :] «از خدا هر آنچه دوست داری ، بخواه و نیازهایت را نام ببر وجزبه هنگامی که طاهر هستی ، آن را مخوان» . آن گاه به جوان فرمود : «هنگام شب ، آن را ده مرتبه بخوان و فردا خبرش را برای من بیاور» . جوان ، نوشته را گرفت [ و رفت] . روز بعد ، هنوز خوب از خواب ، بیدار نشده بودیم که جوان ، در حالی که شفایافته بود و نوشته در دستش بود ، نزد ما آمد و گفت : به خدا سوگند ، این ، اسم اعظم است . سوگند به پروردگار کعبه که به من ، پاسخ داده شد . علی علیه السلام فرمود : «جریان را به من بگو» . گفت : هنگامی که دیده ها به خواب رفت و سیاهی شب فراگیر شد ، دستم را بانامه بلند کردم و چندین بار ، خداوند را به حقّ خودش خواندم . بار دوم ، به من پاسخ داده شد که : «کافی است . تو خدا را به اسم اعظمش خواندی» . سپس خوابیدم و پیامبر خدا را در خواب دیدم که دست شریفش را بر من می کشید ومی فرمود : «اسم اعظمِ خداوند عظیم را نگه دار . تو بر مسیر خیر هستی» و شفا یافته _ همین طور که می بینی _ از خواب ، بلند شدم . خداوند به تو جزای خیر دهد!

.

ص: 176

. .

ص: 177

. .

ص: 178

. .

ص: 179

. .

ص: 180

. .

ص: 181

. .

ص: 182

. .

ص: 183

. .

ص: 184

5 / 7عَبّاسُ بنُ رَبیعَةَالإمام علیّ علیه السلام_ فِی العَبّاسِ بنِ رَبیعَةَ وقَد خَرَجَ لِلبِرازِ بِغَیرِ إذنِهِ _: اللّهُمَّ اشکُر لِلعَبّاسِ مَقامَهُ وَاغفِر لَهُ ذَنبَهُ ، اللّهُمَّ إنّی قَد غَفَرتُ لَهُ فَاغفِر لَهُ . (1)

5 / 8عَبدُ العَزیزِ بنُ الحارِثِ الجُعفِیُّوقعة صفّین :إنَّ خَیلَ أهلِ الشّامِ حَمَلَت عَلی خَیلِ أهلِ العِراقِ فَاقتَطَعوا مِن أصحابِ عَلِیٍّ علیه السلام ألفَ رَجُلٍ أو أکثَرَ ، فَأَحاطوا بِهِم وحالوا بَینَهُم وبَینَ أصحابِهِم فَلَم یَرَوهُم ، فَنادی عَلِیٌّ علیه السلام یَومَئِذٍ : ألا رَجُلٌ یَشری نَفسَهُ للّهِِ ویَبیعُ دُنیاهُ بِآخِرَتِهِ ؟ فَأَتاهُ رَجُلٌ مِن جُعفٍ یُقالُ لَهُ عَبدُ العَزیزِ بنُ الحارِثِ عَلی فَرَسٍ أدهَمَ کَأَ نَّهُ غُرابٌ ، مُقَنَّعا فِی الحَدیدِ لا یُری مِنهُ إلا عَیناهُ ، فَقالَ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ مُرنی بِأَمرٍ ، فَوَاللّهِ ما تَأمُرُنی بِشَیءٍ إلا صَنَعتُهُ . فَقالَ عَلِیٌّ علیه السلام : سَمِحتَ بِأَمرٍ لا یُطاقُ حَفیظَةًوصِدقا وإخوانُ الحِفاظِ قَلیلُ جَزاکَ إلهُ النّاسِ خَیرا فَقَد وَفَتیَداکَ بِفَضلٍ ما هُناکَ جَزیلِ یا أبَا الحارِثِ ! شَدَّ اللّهُ رُکنَکَ (2) ، اِحمِل عَلی أهلِ الشّامِ حَتّی تَأتِیَ أصحابَکَ فَتَقولَ لَهُم : أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام یَقرَأُ عَلَیکُمُ السَّلامَ . (3)

.

ص: 185

ص: 186

5 / 9عَطاءٌ مَولی إسحاقَ بنِ یَحییالعلل ومعرفة الرجال عن عطاء أبی محمّد :اِنطَلَقتُ مَعَ أبی إلی عَلِیٍّ علیه السلام فَمَسَحَ رَأسی ودَعا لی بِالبَرَکَةِ . (1)

تهذیب التهذیب عن عطاء مولی إسحاق بن یحیی بن طلحة :أتَیتُ أنَا وأبی عَلِیّا علیه السلام فَمَسَحَ رَأسی ودَعا لی ، فَما زِلتُ أتَعَرَّفُ الخَیرَ بَعدُ . (2)

العلل ومعرفة الرجال عن الولید بن القاسم :حَدَّثَنا عَطاءٌ أنَّ أباهُ أتی بِهِ (3) إلی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ، قالَ : ولی ذُؤابَةٌ ، فَمَسَحَ عَلِیٌّ علیه السلام رَأسی ، وقالَ : «اللّهُمَّ بارِک فیهِ» ، فَما زِلتُ أرَی البَرَکَةَ . (4)

.

ص: 187

ص: 188

5 / 10عَمّارُ بنُ یاسِرٍالإمام علیّ علیه السلام_ فی تَأبینِ عَمّارِ بنِ یاسِرٍ _: رَحِمَ اللّهُ عَمّارا یَومَ أسلَمَ ، ورَحِمَ اللّهُ عَمّارا یَومَ قُتِلَ ، ورَحِمَ اللّهُ عَمّارا یَومَ یُبعَثُ حَیّا . (1)

5 / 11عَمرُو بنُ الحَمِقِوقعة صفّین :قالَ عَمرُو بنُ الحَمِقِ : إنّی وَاللّهِ یا أمیرَ المُؤمِنینَ ما أجَبتُکَ ولا بایَعتُکَ عَلی قَرابَةٍ بَینی وبَینَکَ ، ولا إرادَةِ مالٍ تُؤتینیهِ ، ولاَ التِماسِ سُلطانٍ یُرفَعُ ذِکری بِهِ ؛ ولکِن أحبَبتُکَ لِخِصالٍ خَمسٍ : أنَّکَ ابنُ عَمِّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وأوَّلُ مَن آمَنَ بِهِ ، وزَوجُ سَیِّدَةِ نِساءِ الاُمَّةِ فاطِمَةَ بِنتِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ، وأبُو الذُّرِّیَّةِ الَّتی بَقِیَت فینا مِن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وأعظَمُ رَجُلٍ مِنَ المُهاجِرینَ سَهما فِی الجِهادِ . فَلَو أنّی کُلِّفتُ نَقلَ الجِبالِ الرَّواسی ، ونَزحَ البُحورِ الطَّوامی حَتّی یَأتِیَ عَلَیَّ یَومی فی أمرٍ اُقَوّی بِهِ وَلِیَّکَ واُوهِنُ بِهِ عَدُوَّکَ ، ما رَأَیتُ أنّی قَد أدَّیتُ فیهِ کُلَّ الَّذی یَحِقُّ عَلَیَّ مِن حَقِّکَ . فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ عَلِیٌّ علیه السلام : اللّهُمَّ نَوِّر قَلبَهُ بِالتُّقی ، وَاهدِهِ إلی صِراطٍ مُستَقیمٍ ، لَیتَ أنَّ فی جُندی مِئَةً مِثلَکَ . (2)

راجع : ص 134 ح 1243 .

.

ص: 189

ص: 190

5 / 12قَیسُ بنُ سَعدِ بنِ عُبادَةَالإمام علیّ علیه السلام_ لِقَیسِ بنِ سَعدِ بنِ عُبادَةَ _: قَضَی اللّهُ لَنا ولَکَ بِالإِحسانِ فی أمرِنا کُلِّهِ . (1)

5 / 13مالِکٌ الأَشتَرُالغارات عن صعصعة بن صوحان :لَمّا بَلَغَ عَلِیّا علیه السلام مَوتُ الأَشتَرِ قالَ : إنّا للّهِِ وإنّا إلَیهِ راجِعونَ ، وَالحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمینَ ، اللّهُمَّ إنّی أحتَسِبُهُ عِندَکَ ؛ فَإِنَّ مَوتَهُ مِن مَصائِبِ الدَّهرِ ، فَرَحِمَ اللّهُ مالِکا ؛ فَقَد وَفی بِعَهدِهِ ، وقَضی نَحبَهُ ، ولَقِیَ رَبَّهُ . (2)

الإمام علیّ علیه السلام_ فی تَأبینِ مالِکٍ الأَشتَرِ _: فَرَحِمَهُ اللّهُ ؛ فَلَقَدِ استَکمَلَ أیّامَهُ ، ولاقی حِمامَهُ (3) ، ونَحنُ عَنهُ راضونَ . أولاهُ اللّهُ رِضوانَهُ ، وضاعَفَ الثَّوابَ لَهُ . (4)

الإمام علیّ علیه السلام_ فی کِتابِهِ إلی مالِکٍ الأَشتَرِ _: وأنَا أسأَلُ اللّهَ بِسَعَةِ رَحمَتِهِ ، وعَظیمِ قُدرَتِهِ عَلی إعطاءِ کُلِّ رَغبَةٍ ، أن یُوَفِّقَنی وإیّاکَ لِما فیهِ رِضاهُ مِنَ الإِقامَةِ عَلَی العُذرِ الواضِحِ إلَیهِ وإلی خَلقِهِ ، مَعَ حُسنِ الثَّناءِ فِی العِبادِ ، وجَمیلِ الأَثَرِ فِی البِلادِ ، وتَمامِ النِّعمَةِ ، وتَضعیفِ الکَرامَةِ، وأن یَختِمَ لی ولَکَ بِالسَّعادَةِ وَالشَّهادَةِ، إنّا إلَیهِ راجِعونَ(راغِبونَ). وَالسَّلامُ عَلی رَسولِ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وآلِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ وسَلَّمَ تَسلیما کَثیرا . (5)

.

ص: 191

ص: 192

5 / 14مُحَمَّدُ بنُ الحَنَفِیَّةِالإمام علیّ علیه السلام_ لِمُحَمَّدِ بنِ الحَنَفِیَّةِ _: أسأَلُ اللّهَ أن یُلهِمَکَ الشُّکرَ وَالرُّشدَ ، ویُقَوِّیَکَ عَلَی العَمَلِ بِکُلِّ خَیرٍ ، ویَصرِفَ عَنکَ کُلَّ مَحذورٍ بِرَحمَتِهِ ، وَالسَّلامُ عَلَیکَ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ . (1)

5 / 15مَعقِلُ بنُ قَیسٍالإمام علیّ علیه السلام_ لِمَعقِلِ بنِ قَیسٍ بَعدَ غَلَبَتِهِ بَنی ناجِیَةَ _: أمّا بَعدُ ، فَالحَمدُ للّهِِ عَلی تَأییدِ أولِیائِهِ وخِذلانِ أعدائِهِ . جَزاکَ اللّهُ وَالمُسلِمینَ خَیرا ؛ فَقَد أحسَنتُمُ البَلاءَ ، وقَضَیتُم ما عَلَیکُم. (2)

5 / 16هاشِمُ بنُ عُتبَةَ المِرقالُالإمام علیّ علیه السلام_ فی دُعائِهِ لِهاشِمٍ المِرقالِ _: اللّهُمَّ ارزُقهُ الشَّهادَةَ فی سَبیلِکَ ، وَالمُرافَقَةَ لِنَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله . (3)

.

ص: 193

ص: 194

البابُ السّادِسُ : من دعا له الإمام الحسین6 / 1أصحابُهُ وأهلُ بَیتِهِالإمام الحسین علیه السلام :أمّا بَعدُ ، فَإِنّی لا أعلَمُ أصحابا أوفی ولا خَیرا مِن أصحابی ، ولا أهلَ بَیتٍ أبَرَّ ولا أوصَلَ مِن أهلِ بَیتی ، فَجَزاکُمُ اللّهُ عَنّی خَیرا . (1)

6 / 2عَلِیٌّ الأَکبَرُالإمام الحسین علیه السلام_ لاِبنِهِ عَلِیٍّ الأَکبَرِ علیه السلام _: جَزاکَ اللّهُ مِن وَلَدٍ خَیرَ ما جَزی وَلَدا عَن والِدِهِ. (2)

6 / 3أبو ثُمامَةَتاریخ الطبری عن أبی ثمامة_ أنَّهُ قالَ یَومَ عاشوراءَ _: اُحِبُّ أن ألقی رَبّی وقَد صَلَّیتُ هذِهِ الصَّلاةَ الَّتی دَنا وَقتُها ، فَرَفَعَ الحُسَینُ علیه السلام رَأسَهُ ثُمَّ قالَ : ذَکَرتَ الصَّلاةَ ، جَعَلَکَ اللّهُ مِنَ المُصَلّینَ . (3)

.

ص: 195

ص: 196

6 / 4أبُو الشَّعثاءِالإمام الحسین علیه السلام_ فی أبِی الشَّعثاءِ الکِندِیِّ ، وکانَ رامِیا _: اللّهُمَّ سَدِّد رَمیَتَهُ ، وَاجعَل ثَوابَهُ الجَنَّةَ . (1)

6 / 5اُمُّ وَهبٍالإمام الحسین علیه السلام_ لاُِمِّ وَهبٍ _: جُزِیتُم مِن أهلِ بَیتٍ خَیرا ، ارجِعی رَحِمَکِ اللّهُ إلَی النِّساءِ . (2)

6 / 6جَونٌ مَولی أبی ذَرٍّالإمام الحسین علیه السلام_ لِجَونٍ مَولی أبی ذَرٍّ الغِفارِیِّ _: اللّهُمَّ بَیِّض وَجهَهُ ، وطَیِّب ریحَهُ وَاحشُرهُ مَعَ الأَبرارِ ، وعَرِّف بَینَهُ وبَینَ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ . (3)

.

ص: 197

ص: 198

6 / 7حَنظَلَةُ بنُ أسعَدَتاریخ الطبری_ فی ذِکرِ وَقعَةِ کَربَلاءَ _: وجاءَ حَنظَلَةُ بنُ أسعَدَ الشِّبامِیُّ ، فَقامَ بَینَ یَدَی حُسَینٍ علیه السلام ، فَأَخَذَ یُنادی : «یَ_قَوْمِ إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُم مِّثْلَ یَوْمِ الْأَحْزَابِ * مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَ عَادٍ وَ ثَمُودَ وَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِمْ وَ مَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُ_لْمًا لِّلْعِبَادِ * وَ یَ_قَوْمِ إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ یَوْمَ التَّنَادِ * یَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِینَ مَا لَکُم مِّنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ وَ مَن یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ» (1) ، یا قَومِ لا تَقتُلوا حُسَینا فَیُسحِتَکُمُ اللّهُ بِعَذابٍ «وَ قَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَی» . (2) فَقالَ لَهُ حُسَینٌ علیه السلام : یَابنَ أسعَدَ ، رَحِمَکَ اللّهُ ، إنَّهُم قَدِ استَوجَبُوا العَذابَ حَیثُ رَدّوا عَلَیکَ ما دَعَوتَهُم إلَیهِ مِنَ الحَقِّ ، ونَهَضوا إلَیکَ لِیَستَبیحوکَ وأصحابَکَ ، فَکَیفَ بِهِمُ الآنَ وقَد قَتَلوا إخوانَکَ الصّالِحینَ ؟ (3)

6 / 8الطِّرِمّاحُ بنُ عَدِیٍّالإمام الحسین علیه السلام_ لِلطِّرِمّاحِ بنِ عَدِیٍّ _: جَزاکَ اللّهُ وقَومَکَ خَیرا . (4)

.

ص: 199

ص: 200

6 / 9قَیسُ بنُ مُسهِرٍالإمام الحسین علیه السلام_ لَمّا بَلَغَهُ خَبرُ شَهادَةِ قَیسِ بنِ مُسهِرٍ تَرَقرَقَت عَیناهُ ولَم یَملِک دَمعَتَهُ ، ثُمَّ قالَ _: «مِنْهُم مَّن قَضَی نَحْبَهُ وَ مِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَ مَا بَدَّلُواْ تَبْدِیلاً» (1) ، اللّهُمَّ اجعَل لَنا ولَهُمُ الجَنَّةَ نُزُلاً (2) ، وَاجمَع بَینَنا وبَینَهُم فی مُستَقَرٍّ مِن رَحمَتِکَ ورَغائِبِ مَذخورِ ثَوابِکَ . (3)

عنه علیه السلام_ لَمّا بَلَغَهُ خَبَرُ شَهادَةِ قَیسِ بنِ مُسهِرٍ _: اللّهُمَّ اجعَل لَنا ولِشیعَتِنا مَنزِلاً کَریما ، وَاجمَع بَینَنا وبَینَهم فی مُستَقَرِّ رَحمَتِکَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . (4)

6 / 10مُسلِمُ بنُ عَقیلٍالإمام الحسین علیه السلام_ لَمّا بَلَغَهُ خَبَرُ شَهادَةِ مُسلِمٍ _: رَحِمَ اللّهُ مُسلِما ، فَلَقَد صارَ إلی رَوحِ اللّهِ ورَیحانِهِ ، وتَحِیَّتِهِ ورِضوانِهِ ، أما إنَّهُ قَد قَضی ما عَلَیهِ وبَقِیَ ما عَلَینا . (5)

6 / 11مُسلِمُ بنُ عَوسَجَةَالإمام الحسین علیه السلام_ فی مُسلِمِ بنِ عَوسَجَةَ _: رَحِمَکَ اللّهُ یا مُسلِمُ «مِنْهُم مَّن قَضَی نَحْبَهُ وَ مِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَ مَا بَدَّلُواْ تَبْدِیلاً » . (6)

.

ص: 201

ص: 202

6 / 12یَزیدُ بنُ مَسعودٍالإمام الحسین علیه السلام_ فی یَزیدَ بنِ مَسعودٍ وقَد کَتَبَ لَهُ بِنُصرَتِهِ _: آمَنَکَ اللّهُ یَومَ الخَوفِ ، وأعَزَّکَ وأرواکَ یَومَ العَطَشِ الأَکبَرِ . (1)

.

ص: 203

ص: 204

البابُ السّابِعُ : من دعا له الإمام زین العابدین7 / 1حَبابَةُ الوالِبِیَّةُالإمام الباقر علیه السلام :إنَّ حَبابَةَ الوالِبِیَّةَ دَعا لَها عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام فَرَدَّ اللّهُ عَلَیها شَبابَها ، فَأَشارَ إلَیها بِإِصبَعِهِ فَحاضَت لِوَقتِها ، ولَها یَومَئِذٍ مِئَةُ سَنَةٍ وثَلاثَ عَشرَةَ سَنَةً . (1)

7 / 2الزُّهرِیُّالمجتنی :دُعاءٌ رَواهُ الزُّهرِیُّ أنَّ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السلام دَعا لَهُ بِهِ عِندَ مَرَضِهِ ، فَقُضِیَ حَوائِجُهُ ، وهُوَ : اللّهُمَّ إنَّ ابنَ شِهابٍ قَد فَزِعَ إلَیَّ بِالوَسیلَةِ إلَیکَ بِآبائی فیها ، بِالإِخلاصِ مِن آبائی واُمَّهاتی إلاّ جُدتَ عَلَیهِ بِما قَد أمَّلَ بِبَرَکَةِ دُعائی ، وَاسکُب لَهُ مِنَ الرِّزقِ ، وَارفَع لَهُ مِنَ القَدرِ ، وغَیِّرهُ ما یُصَیِّرُهُ لَقِنا لِما عَلَّمتَهُ مِنَ العِلمِ . قالَ الزُّهرِیُّ : فَوَالَّذی نَفسی بِیَدِهِ ، مَا اعتَلَلتُ ولا مَرَّ بی ضیقٌ ولا بُؤسٌ مُذ دَعا بِهذَا الدُّعاءِ . (2)

.

ص: 205

ص: 206

7 / 3الفَرَزدَقُالخرائج والجرائح :إنَّ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السلام حَجَّ فِی السَّنَةِ الَّتی حَجَّ فیها هِشامُ بنُ عَبدِ المَلِکِ وهُوَ خَلیفَةٌ ، فَاستَجهَرَ (1) النّاسُ مِنهُ علیه السلام وتَشَوَّفوا لَهُ ، وقالوا لِهِشامٍ : مَن هُوَ ؟ قالَ هِشامٌ : لا أعرِفُ ، لِئَلاّ یُرغَبَ فیهِ ، فَقالَ الفَرَزدَقُ _ وکانَ حاضِرا _ : بَل أنَا أعرِفُهُ : هذَا الَّذی تَعرِفُ البَطحاءُ وَطأَتَهُوَالبَیتُ یَعرِفُهُ وَالحِلُّ وَالحَرَمُ إلی آخِرِها . فَبَعَثَهُ هِشامٌ ، وحَبَسَهُ ، ومَحَا اسمَهُ مِنَ الدّیوانِ ، فَبَعَثَ إلَیهِ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام بِصِلَةٍ ، فَرَدَّها وقالَ : ما قُلتُ ذلِکَ إلاّ دِیانَةً . فَبَعَثَ بِها إلَیهِ أیضا ، وقالَ : قَد شَکَرَ اللّهُ لَکَ ذلِکَ . فَلَمّا طالَ الحَبسُ عَلَیهِ _ وکانَ یوعِدُهُ بِالقَتلِ _ شَکا إلی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَدَعا لَهُ فَخَلَّصَهُ اللّهُ ، فَجاءَ إلَیهِ وقالَ : یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، إنَّهُ مَحَا اسمی مِنَ الدّیوانِ . فَقالَ : کَم کانَ عَطاؤُکَ ؟ قالَ : کَذا . فَأَعطاهُ لِأَربَعینَ سَنَةً ، وقالَ علیه السلام : لَو عَلِمتُ أنَّکَ تَحتاجُ إلی أکثَرَ مِن هذا لَأَعطَیتُکَ . فَماتَ الفَرَزدَقُ بَعدَ أن مَضی أربَعونَ سَنَةً . (2)

.

ص: 207

ص: 208

7 / 4الکُمَیتُ بنُ زَیدٍتاریخ دمشق عن ابن عائشة عن أبیه :أتَی الکُمَیتُ بنُ زَیدٍ إلی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام فَقالَ لَهُ : إنّی قَد مَدَحتُکُم بِما أرجو أن یَکونَ وَسیلَةً عِندَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَومَ القِیامَةِ فَاسمَعهُ ، فَوَجَّهَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام فَجَمَعَ أهلَهُ ومَوالِیَهُ ثُمَّ أنشَدَهُ : طَرِبتَ وهَل بِکَ مِن مَطرَبِ ... فَلَمّا فَرَغَ مِنها قالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : ثَوابُکَ نَحنُ عاجِزونَ عَنهُ ، ولکِن ما عَجَزنا عَنهُ فَإِنَّ اللّهَ ورَسولَهُ لَن یَعجِزا عَن مُکافَأَتِکَ ، وسَقَطَ لَهُ عَلی نَفسِهِ وأهلِهِ أربَعَمِئَةِ ألفِ دِرهَمٍ ، فَقالَ لَهُ : خُذ هذِهِ یا أبَا المُستَهِلِّ فَاستَعِن بِها عَلی سَفَرِکَ ، فَقالَ : لَو وَصَلتَنی بِدانِقٍ لَکانَ شَرَفا ، ولکِن عَلی مَدحِکُم لا آخُذُ ثَمَنا ولا أجرا ، إلاّ مَن أرَدتُ بِهِ وَجهَهُ وَالوَسیلَةَ عِندَهُ ، ولکِن إن أحبَبتَ أن تُحسِنَ إلَیَّ فَادفَع بَعضَ ثِیابِکَ الَّتی تَلی جَسَدَکَ أتَبَرَّک بِهِ ، فَقامَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام فَنَزَعَ ثِیابَهُ فَدَفَعَها کُلَّها إلَیهِ ، وأمَرَ بِجُبَّةٍ لَهُ کانَت یُصَلّی فیها فَدُفِعَت إلَیهِ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ إنَّ الکُمَیتَ جادَ فی آلِ رَسولِکَ وذُرِّیَّةِ نَبِیِّکَ بِنَفسِهِ حینَ ضَنَّ (1) النّاسُ ، وأظهَرَ ما کَتَمَهُ غَیرُهُ مِنَ الحَقِّ ، فَأَمِتهُ شَهیدا ، وأحیِهِ سَعیدا ، وأرِهِ الجَزاءَ عاجِلاً ، وَاجزِ لَهُ جَزیلَ المَثوبَةِ آجِلاً ؛ فَإِنّا قَد عَجَزنا عَن مُکافَأَتِهِ وأنتَ واسِعٌ کَریمٌ . قالَ الکُمَیتُ : فَما زِلتُ أتَعَرَّفُ بَرَکَةَ دُعائِهِ . (2)

راجع : الصحیفة السجّادیّة : الدعاء 24 _ 27 .

.

ص: 209

ص: 210

البابُ الثّامِنُ : من دعا له الإمام الباقر8 / 1الکُمَیتُ بنُ زَیدٍرجال الکشّی عن زرارة :دَخَلَ الکُمَیتُ بنُ زَیدٍ عَلی أبی جَعفَرٍ علیه السلام وأنَا عِندَهُ ، فَأَنشَدَهُ : مَن لِقَلبٍ مُتَیَّمٍ مُستَهامِ ... فَلَمّا فَرَغَ مِنها ، قالَ لِلکُمَیتِ : لا تَزالُ مُؤَیَّدا بِروحِ القُدُسِ ما دُمتَ تَقولُ فینا . (1)

دعائم الإسلام عَن أبی جَعفَرٍ علیه السلام :أنَّ الکُمَیتَ دَخَلَ عَلَیهِ فَأَنشَدَهُ أشعارا قالَها فیهِ . فَقالَ لَهُ أبو جَعفَرٍ علیه السلام : رَحِمَکَ اللّهُ یا کُمَیتُ ! لَو کانَ عِندَنا مالٌ حاضِرٌ لَأَعطَیناکَ رِضاکَ . فَقالَ الکُمَیتُ : جُعِلتُ فِداکَ ! وَاللّهِ مَا امتَدَحتُکُم وأنَا اُریدُ بِذلِکَ عاجِلَ دُنیا ، ولکِن أرَدتُ اللّهَ ورَسولَهُ . قالَ علیه السلام : فَإِنَّ لَکَ بِامتِداحِنا ما قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله لِعَبدِ اللّهِ بنِ رَواحَةَ وحَسّانَ بنِ ثابِتٍ ، قالَ لَهُما : لَن تَزالا تُؤَیَّدانِ بِروحِ القُدُسِ ما ذَبَبتُما عَنّا بِأَلسِنَتِکُما . (2)

.

ص: 211

ص: 212

الإمام الباقر علیه السلام :اللّهُمَّ اغفِر لِلکُمَیتِ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ . (1)

8 / 2عَلِیُّ بنُ سالِمٍ الجُعفِیُّالدعوات :رُوِیَ أنَّ عَلِیَّ بنَ سالِمٍ الجُعفِیَّ قالَ لِأَبی جَعفَرٍ علیه السلام : اُدعُ لی . فَقالَ : اللّهُمَّ أحیِهِ مَحیانا ، وأمِتهُ مَماتَنا ، وَاسلُک بِهِ سَبیلَنا . قالَ : فَاستُشهِدَ . (2)

.

ص: 213

ص: 214

البابُ التّاسِعُ : من دعا له الإمام الصّادق9 / 1ابنُ الطَّیّارِرجال الکشّی عن أبی جعفر الأحول عن الإمام الصادق علیه السلام :ما فَعَلَ ابنُ الطَّیّارِ ؟ فَقُلتُ : تُوُفِّیَ . فَقالَ : رَحِمَهُ اللّهُ ! أدخَلَ اللّهُ عَلَیهِ الرَّحمَةَ ونَضَّرَهُ (1) ؛ فَإِنَّهُ کانَ یُخاصِمُ عَنّا أهلَ البَیتِ . (2)

9 / 2أبو عُبَیدَةَ الحَذّاءُرجال الکشیّ عن الأرقط عن الإمام الصادق علیه السلام ، قال:لَمّا دُفِنَ أبو عُبَیدَةَ الحَذّاءُ ، قالَ : اِنطَلِق بِنا حَتّی نُصَلِّیَ عَلی أبی عُبَیدَةَ . فَانطَلَقنا فَلَمَّا انتَهَینا إلی قَبرِهِ لَم یَزِد عَلی أن دَعا لَهُ . فَقالَ : اللّهُمَّ بَرِّد عَلی أبی عُبَیدَةَ ، اللّهُمَّ نَوِّر لَهُ قَبرَهُ ، اللّهُمَّ ألحِقهُ بِنَبِیِّهِ . ولَم یُصَلِّ عَلَیهِ . فَقُلتُ لَهُ : هَل عَلَی المَیِّتِ صَلاةٌ بَعدَ الدَّفنِ ؟ قالَ : لا ، إنَّما هُوَ الدُّعاءُ لَهُ . (3)

.

ص: 215

ص: 216

9 / 3جابِرٌ الجُعفِیُّالإمام الصادق علیه السلام :رَحِمَ اللّهُ جابِرَ [بنَ یَزیدَ] الجُعفِیَّ ؛ کانَ یَصدُقُ عَلَینا ، لَعَنَ اللّهُ المُغیرَةَ بنَ سَعیدٍ ؛ کانَ یَکذِبُ عَلَینا . (1)

9 / 4طَرخانُ النَّخّاسُالکافی عن طرخان النخّاس :مَرَرتُ بِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام وقَد نَزَلَ الحیرَةَ ، فَقالَ لی : ما عِلاجُکَ (2) ؟ قُلتُ : نَخّاسٌ . فَقالَ : أصِب لی بَغلَةً فَضحاءَ . قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ ! ومَا الفَضحاءُ ؟ قالَ : دَهماءُ (3) ، بَیضاءُ البَطنِ ، بَیضاءُ الأَفحاجِ (4) ، بَیضاءُ الجَحفَلَةِ . (5) فَقُلتُ : وَاللّهِ ما رَأَیتُ مِثلَ هذِهِ الصِّفَةِ . فَرَجَعتُ مِن عِندِهِ ، فَساعَةً دَخَلتُ الخَندَقَ فَإِذا (6) غُلامٌ قد أشفی (7) عَلی بَغلَةٍ عَلی هذَا الصِّفَةِ ، فَسَأَلتُ الغُلامَ : لِمَن هذِهِ البَغلَةُ ؟ فَقالَ : لِمَولایَ . قُلتُ : یَبیعُها ؟ قالَ : لا أدری . فَتَبِعتُهُ حَتّی أتَیتُ مَولاهُ فَاشتَرَیتُها مِنهُ وأتَیتُهُ بِها . فَقالَ : هذِهِ الصِّفَةُ الَّتی أرَدتُها ، قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ ! اُدعُ اللّهَ لی . فَقالَ : أکثَرَ اللّهُ مالَکَ ووَلَدَکَ . قالَ : فَصِرتُ أکثَرَ أهلِ الکوفَةِ مالاً ووَلَدا . (8)

.

ص: 217

ص: 218

9 / 5عَبدُ المَلِکِ بنُ أعیَنَ أبُو الضُّرَیسِرجال الکشّی عن زرارة :قَدِمَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام مَکَّةَ فَسَأَلَ عَن عَبدِ المَلِکِ بنِ أعیَنَ (1) ، فَقُلتُ : ماتَ . فَقالَ : ماتَ ؟ قُلتُ : نَعَم . قالَ : فَانطَلِق بِنا إلی قَبرِهِ حَتّی نُصَلِّیَ عَلَیهِ ، قُلتُ : نَعَم . فَقالَ : لا ، ولکِن نُصَلّی عَلَیهِ هاهُنا . فَرَفَعَ یَدَیهِ یَدعو وَاجتَهَدَ فِی الدُّعاءِ ، وتَرَحَّمَ عَلَیهِ . (2)

رجال الکشّی عن زرارة :قالَ لی أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام بَعدَ مَوتِ عَبدِ المَلِکِ بنِ أعیَنَ : اللّهُمَّ إنَّ أبَا الضُّرَیسِ کُنّا عِندَهُ خِیَرَتَکَ مِن خَلقِکَ ، فَصَیِّرهُ فی ثَقَلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله یَومَ القِیامَةِ . 3 ثُمَّ قالَ أبو عَبدِ اللّهِ: أما رَأَیتَهُ _ یَعنی فِی النَّومِ _ فَتَذَکَّرتَ ؟ فَقُلتُ : لا ، فَقالَ : سُبحانَ اللّهِ ! مِثلُ أبِی الضُّرَیسِ لَم یَأتِ بَعدُ ! (3)

.

ص: 219

ص: 220

9 / 6المَرأَةُ المُبتَلاةُ بِبَرَصٍ فی عَضُدِهاالأمالی للطوسی عن سدیر الصیرفی :جاءَتِ امرَأَةٌ إلی أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام فَقالَت لَهُ : جُعِلتُ فِداکَ ، إنّی وأبی وأهلَ بَیتی نَتَوَلاّکُم ، فَقالَ لَها : صَدَقتِ ، فَما الَّذی تُریدینَ ؟ قالَت لَهُ المَرأَةُ : جُعِلتُ فِداکَ یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، أصابَنی وَضَحٌ (1) فی عَضُدی ، فَادعُ اللّهَ أن یَذهَبَ بِهِ عَنّی . قالَ أبو عَبدِ اللّهِ : اللّهُمَّ إنَّکَ تُبرِئُ الأَکمَهَ (2) وَالأَبرَصَ ، وتُحیِی العِظامَ وهِیَ رَمیمٌ ، ألبِسها مِن عَفوِکَ وعافِیَتِکَ ما تَری أثَرَ إجابَةِ دُعائی . فَقالَتِ المَرأَةُ : وَاللّهِ لَقَد قُمتُ وما بی مِنهُ قَلیلٌ ولا کَثیرٌ . (3)

.

ص: 221

ص: 222

9 / 7الشَّیخُ المُبتَلی بِبَلاءٍ شَدیدٍالدعوات :کانَ الصّادِقُ علیه السلام تَحتَ المیزابِ ومَعَهُ جَماعَةٌ ، إذ جاءَهُ شَیخٌ فَسَلَّمَ ، ثُمَّ قالَ : یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، إنّی لاَُحِبُّکُم أهلَ البَیتِ وأبرَأُ مِن عَدُوِّکُم ، وإنّی بُلیتُ بِبَلاءٍ شَدیدٍ ، وقَد أتَیتُ البَیتَ مُتَعَوِّذا بِهِ مِمّا أجِدُ وتَعَلَّقتُ بِأَستارِهِ ، ثُمَّ أقبَلتُ إلَیکَ وأنَا أرجو أن یَکونَ سَبَبَ عافِیَتی مِمّا أجِدُ ، ثُمَّ بَکی وأکَبَّ عَلی أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام یُقَبِّلُ رَأسَهُ ورِجلَیهِ ، وجَعَلَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَتَنَحّی عَنهُ ، فَرَحِمَهُ وبَکی . ثُمَّ قالَ : هذا أخوکُم قَد أتاکُم مُتَعَوِّذا بِکُم فَارفَعوا أیدِیَکُم ، فَرَفَعَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَدَیهِ ورَفَعنا أیدِیَنا ، ثُمَّ قالَ علیه السلام : اللّهُمَّ إنَّکَ خَلَقتَ هذِهِ النَّفسَ مِن طینَةٍ أخلَصتَها ، وجَعَلتَ مِنها أولِیاءَکَ وأولِیاءَ أولیائِکَ ، وإن شِئتَ أن تُنَحِّیَ عَنهَا الآفاتِ فَعَلتَ ، اللّهُمَّ وقَد تَعَوَّذَ بِبَیتِکَ الحَرامِ الَّذی یَأمَنُ بِهِ کُلُّ شَیءٍ ، اللّهُمَّ وقَد تَعَوَّذَ بِنا ، وأنَا أسأَ لُکَ یا مَنِ احتَجَبَ بِنورِهِ عَن خَلقِهِ ، أسأَ لُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وعَلِیٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ ، یا غایَةَ کُلِّ مَحزونٍ ومَلهوفٍ ومَکروبٍ ومُضطَرٍّ مُبتَلیً ، أن تُؤمِنَهُ بِأَمانِنا مِمّا یَجِدُ ، وأن تَمحُوَ مِن طینَتِهِ ما قُدِّرَ عَلَیها مِنَ البَلاءِ ، وأن تُفَرِّجَ کُربَتَهُ یا أرحَمَ الرّاحِمینَ . فَلَمّا فَرَغَ مِنَ الدُّعاءِ انطَلَقَ الرَّجُلُ ، فَلَمّا بَلَغَ بابَ المَسجِدِ رَجَعَ وبَکی ، ثُمَّ قالَ : اللّهُ أعلَمُ حَیثُ یَجعَلُ رِسالَتَهُ ! وَاللّهِ ما بَلَغتُ بابَ المَسجِدِ وبی مِمّا أجِدُ قَلیلٌ ولا کَثیرٌ . ثُمَّ وَلّی . (1)

راجع : ص 50 ح 1147 _ 1149 .

.

ص: 223

ص: 224

البابُ العاشِرُ : من دعا له الإمام الکاظم10 / 1عَلِیُّ بنُ یَقطینٍرجال الکشّی عن إسماعیل بن موسی :رَأَیتُ العَبدَ الصّالِحَ علیه السلام عَلَی الصَّفا ، یَقولُ : إلهی فی أعلی عِلِّیّینَ ، اغفِر لِعَلِیِّ بنِ یَقطینٍ . (1)

رجال الکشّی عن عبدالرحمن بن الحجّاج :قُلتُ لِأَبِی الحَسَنِ علیه السلام : إنَّ عَلِیَّ بنَ یَقطینٍ أرسَلَنی إلَیکَ بِرِسالَةٍ أسأَ لُکَ الدُّعاءَ لَهُ . فَقالَ : فی أمرِ الآخِرَةِ ؟ قُلتُ : نَعَم . قالَ : فَوَضَعَ یَدَهُ عَلی صَدرِهِ ، ثُمَّ قالَ : ضَمِنتُ لِعَلِیِّ بنِ یَقطینٍ ألاّ تَمَسَّهُ النّارُ أبَدا . (2)

10 / 2حَمّادُ بنُ عیسیالأمالی للمفید عن حمّاد بن عیسی :قُلتُ لِأَبِی الحَسَنِ موسَی بنِ جَعفَرٍ علیهماالسلام : جُعِلتُ فِداکَ ، ادعُ اللّهَ أن یَرزُقَنی وَلَدا ولا یَحرِمَنِی الحَجَّ ما دُمتُ حَیّا . قالَ : فَدَعا لی ، فَرَزَقَنِی اللّهُ ابنی هذا ، ورُبَّما حَضَرَت أیّامُ الحَجِّ ولا أعرِفُ لِلنَّفَقَةِ فیهِ وَجها ، فَیَأتِی اللّهُ بِها مِن حَیثُ لا أحتَسِبُ. (3)

.

ص: 225

ص: 226

قرب الإسناد عن محمّد بن عیسی :حَدَّثَنی حَمّادُ بنُ عیسی ، قالَ : دَخَلتُ عَلی أبِی الحَسَنِ موسَی بنِ جَعفَرٍ علیه السلام بِالبَصرَةِ ، فَقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداکَ ! ادعُ اللّهَ تَعالی أن یَرزُقَنی دارا ، وزَوجَةً ، ووَلَدا ، وخادِما ، وَالحَجَّ فی کُلِّ سَنَةٍ . قالَ : فَرَفَعَ یَدَهُ ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وَارزُق حَمّادَ بنَ عیسی دارا ، وزَوجَةً ، ووَلَدا ، وخادِما ، وَالحَجَّ خَمسینَ سَنَةً . قالَ حَمّادٌ : فَلَمَّا اشتَرَطَ خَمسینَ سَنَةً عَلِمتُ أنّی لا أحُجُّ أکثَرَ مِن خَمسینَ سَنَةً . قالَ حَمّادٌ : وقَد حَجَجتُ ثَمانِیَةً وأربَعینَ سَنَةً ، وهذِهِ داری قَد رُزِقتُها ، وهذِهِ زَوجَتی وَراءَ السِّترِ تَسمَعُ کَلامی ، وهذَا ابنی ، وهذِهِ خادِمی وقَد رُزِقتُ کُلَّ ذلِکَ . فَحَجَّ بَعدَ هذَا الکَلامِ حَجَّتَینِ تَمامَ الخَمسینَ. (1)

10 / 3بَعضُ الخُلَفاءِالمناقب لابن شهرآشوب :حُکِیَ أنَّهُ مَغِصَ بَعضُ الخُلَفاءِ فَعَجَزَ بَختیشوعُ النَّصرانِیُّ عَن دَوائِهِ ، وأخَذَ جَلیدا فَأَذابَهُ بِدَواءٍ ، ثُمَّ أخَذَ ماءً وعَقَدَهُ بِدَواءٍ ، وقالَ : هذَا الطِّبُّ إلاّ أن یَکونَ مُستَجابَ دُعاءٍ ذا مَنزِلَةٍ عِندَ اللّهِ یَدعو لَکَ . فَقالَ الخَلیفَةُ : عَلَیَّ بِموسَی بنِ جَعفَرٍ . فَاُتِیَ بِهِ فَسَمِعَ فِی الطَّریقِ أنینَهُ ، فَدَعَا اللّهَ سُبحانَهُ وزالَ مَغَصُ الخَلیفَةِ . فَقالَ لَهُ : بِحَقِّ جَدِّکَ المُصطَفی أن تَقولَ بِمَ دَعَوتَ لی ؟ فَقالَ علیه السلام قُلتُ : اللّهُمَّ کَما أرَیتَهُ ذُلَّ مَعصِیَتِهِ فَأَرِهِ عِزَّ طاعَتی ، فَشَفاهُ اللّهُ مِن ساعَتِهِ . (2)

.

ص: 227

ص: 228

. .

ص: 229

. .

ص: 230

البابُ الحادی عَشَرَ : من دعا له الإمام الرّضا11 / 1أحمَدُ بنُ عَبدِ اللّهِ الکَرخِیُّعیون أخبار الرضا علیه السلام عن محمّد بن إسحاق عن عمّه أحمد بن عبد اللّه بن حارثة الکرخی :کانَ لا یَعیشُ لی وَلَدٌ وتُوُفِّیَ لی بِضعَةَ عَشَرَ مِنَ الوَلَدِ ، فَحَجَجتُ ودَخَلتُ عَلی أبِی الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام ، فَخَرَجَ إلَیَّ وهُوَ مُتَّزِرٌ بِإِزارٍ مُوَرَّدٍ ، فَسَلَّمتُ عَلَیهِ وقَبَّلتُ یَدَهُ ، وسَأَلتُهُ عَن مَسائِلَ ، ثُمَّ شَکَوتُ إلَیهِ بَعدَ ذلِکَ ما ألقی مِن قِلَّةِ بَقاءِ الوَلَدِ ، فَأَطرَقَ طَویلاً ودَعا مَلِیّا ثُمَّ قالَ لی : إنّی لَأَرجو أن تَنصَرِفَ ولَکَ حَملٌ ، وأن یولَدَ لَکَ وَلَدٌ بَعدَ وَلَدٍ ، وتَمَتَّعَ بِهِم أیّامَ حَیاتِکَ ، فَإِنَّ اللّهَ تَعالی إذا أرادَ أن یَستَجیبَ الدُّعاءَ فَعَلَ ، وهُوَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . (1)

11 / 2الحَسَنُ بنُ مَحبوبٍالإمام الرضا علیه السلام_ فیما کَتَبَهُ إلَیهِ _: إنَّ اللّهَ قَد أیَّدَکَ بِحِکمَةٍ ، وأنطَقَها عَلی لِسانِکَ ، قَد أحسَنتَ وأصَبتَ ، أصابَ اللّهُ بِکَ الرَّشادَ ، ویَسَّرَکَ لِلخَیرِ ، ووَفَّقَکَ لِطاعَتِهِ . (2)

.

ص: 231

ص: 232

11 / 3داوُودُ بنُ کَثیرٍ الرِّقِّیُّقرب الإسناد عن الحسین بن یسار :قَرَأتُ کِتابَهُ [ أیِ الإمامِ الرِّضا علیه السلام ] إلی داوُودَ بنِ کَثیرٍ الرِّقِّیِّ _ وهُوَ مَحبوسٌ وکَتَبَ إلَیهِ یَسأَلُهُ الدُّعاءَ _ فَکَتَبَ : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، عافانَا اللّهُ وإیّاکَ بِأَحسَنِ عافِیَةٍ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ بِرَحمَتِهِ ، کَتَبتُ إلَیکَ وما بِنا مِن نِعمَةٍ فَمِنَ اللّهِ ، لَهُ الحَمدُ لا شَریکَ لَهُ . (1)

11 / 4دِعبِلٌکمال الدین عن عبدالسلام بن صالح الهروی :دَخَلَ دِعبِلُ بنُ عَلِیٍّ الخُزاعِیُّ عَلی أبِی الحَسَنِ عَلِیِّ بنِ موسَی الرِّضا علیه السلام بِمَروَ ، فَقالَ لَهُ : یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، إنّی قَد قُلتُ فیکُم قَصیدَةً وآلَیتُ عَلی نَفسی أن لا اُنشِدَها أحَدا قَبلَکَ . فَقالَ علیه السلام : هاتِها ، فَأَنشَدَها : مَدارِسُ آیاتٍ خَلَت مِن تِلاوَةٍومَنزِلُ وَحیٍ مُقفِرُ العَرَصاتِ . . . فَلَمّا بَلَغَ إلی قَولِهِ : لَقَد خِفتُ فِی الدُّنیا وأیّامَ سَعیِهاوإنّی لَأَرجُو الأَمنَ بَعدَ وَفاتی قالَ لَهُ الرِّضا علیه السلام : آمَنَکَ اللّهُ یَومَ الفَزَعِ الأَکبَرِ . (2)

.

ص: 233

ص: 234

11 / 5موسَی بنُ عُمَرَ بنِ بَزیعٍعیون أخبار الرضا علیه السلام عن موسی بن عمر بن بزیع :کانَ عِندی جارِیَتانِ حامِلَتانِ فَکَتَبتُ إلَی الرِّضا علیه السلام اُعلِمُهُ ذلِکَ ، وأسأَ لُهُ أن یَدعُوَ اللّهَ تَعالی أن یَجعَلَ ما فی بُطونِهِما ذَکَرَینِ ، وأن یَهَبَ لی ذلِکَ ، قالَ : فَوَقَّعَ علیه السلام : أفعَلُ إن شاءَ اللّهُ تَعالی ، ثُمَّ ابتَدَأَنی علیه السلام بِکِتابٍ مُفرَدٍ نُسخَتُهُ : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، عافانَا اللّهُ وإیاکَ بِأَحسَنِ عافِیَةٍ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ بِرَحمَتِهِ ، الاُمورُ بِیَدِ اللّهِ عز و جل ، یُمضی فیها مَقادیرَهُ عَلی ما یُحِبُّ ، یولَدُ لَکَ غُلامٌ وجارِیَةٌ إن شاءَ اللّهُ تَعالی ، فَسَمِّ الغُلامَ مُحَمَّدا وَالجارِیَةَ فاطِمَةَ عَلی بَرَکَةِ اللّهِ تَعالی . قالَ : فَوُلِدَ لی غُلامٌ وجارِیَةٌ عَلی ما قالَهُ علیه السلام . (1)

11 / 6یَزیدُ بنُ إسحاقَرجال الکشّی عن یزید بن إسحاق :خاصَمَنی مَرَّةً أخی مُحَمَّدٌ وکانَ مُستَوِیا ، قالَ : فَقُلتُ لَهُ لَمّا طالَ الکَلامُ بَینی وبَینَهُ : إن کانَ صاحِبُکَ بِالمَنزِلَةِ الَّتی تَقولُ ، فَاسأَلهُ أن یَدعُوَ اللّهَ لی حَتّی أرجِعَ إلی قَولِکُم . قالَ : قالَ لی مُحَمَّدٌ : فَدَخَلتُ عَلَی الرِّضا علیه السلام فَقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداکَ إنَّ لی أخا ، وهُوَ أسَنُّ مِنّی ، وهُوَ یَقولُ بِحَیاةِ أبیکَ ، وأنَا کَثیرا ما اُناظِرُهُ ، فَقالَ لی یَوما مِنَ الأَیّامِ : سَل صاحِبَکَ إن کانَ بِالمَنزِلَةِ الَّتی ذَکَرتَ أن یَدعُوَ اللّهَ لی حَتّی أصیرَ إلی قَولِکُم ، فَإِنّی اُحِبُّ أن تَدعُوَ اللّهَ لَهُ . قالَ : فَالتَفَتَ أبُوالحَسَنِ علیه السلام نَحوَ القِبلَةِ ، فَذَکَرَ ما شاءَ اللّهُ أن یُذکَرَ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ خُذ بِسَمعِهِ وبَصَرِهِ ومَجامِعِ قَلبِهِ ، حَتّی تَرُدَّهُ إلَی الحَقِّ ، قالَ : وکانَ یَقولُ هذا وهُوَ رافِعٌ یَدَهُ الیُمنی . قالَ : فَلَمّا قَدِمَ أخبَرَنی بِما کانَ ، فَوَاللّهِ ما لَبِثتُ إلاّ یَسیرا حَتّی قُلتُ بِالحَقِّ . (2)

.

ص: 235

ص: 236

11 / 7إخوانُهُالإمام الرضا علیه السلام_ لَمّا نازَعَهُ إخوَتُهُ فی إرثِ أبیهِ ووَصِیَّتِهِ _: لا حَولَ ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّهِ العَلِیِّ العَظیمِ ، أما إنّی یا إخوَتی فَحَریصٌ عَلی مَسَرَّتِکُم ، اللّهُ یَعلَمُ ، اللّهُمَّ إن کُنتَ تَعلَمُ أنّی اُحِبُّ صَلاحَهُم وأنّی بارٌّ بِهِم ، واصِلٌ لَهُم ، رَفیقٌ عَلَیهِم ، اُعنی بِاُمورِهِم لَیلاً ونَهارا فَاجزِنی بِهِ خَیرا ، وإن کُنتُ عَلی غَیرِ ذلِکَ فَأَنتَ عَلاّمُ الغُیوبِ فَاجزِنی بِهِ ما أنَا أهلُهُ ، إن کانَ شَرّا فَشَرّا وإن کانَ خَیرا فَخَیرا ، اللّهُمَّ ، أصلِحهُم وأصلِح لَهُم ، وَاخسَأ عَنّا وعَنهُمُ الشَّیطانَ ، وأعِنهُم عَلی طاعَتِکَ ووَفِّقهُم لِرُشدِکَ ، أمّا أنَا یا أخی (1) فَحَریصٌ عَلی مَسَرَّتِکُم ، جاهِدٌ عَلی صَلاحِکُم ، وَاللّهُ عَلی ما نَقولُ وَکیلٌ . (2)

.

ص: 237

ص: 238

البابُ الثّانی عَشَرَ : من دعا له الإمام الجواد12 / 1عَلِیُّ بنُ مَهزِیارَالغیبة للطوسی عن الحسن بن شمّون :قَرَأتُ هذِهِ الرِّسالَةَ عَلی عَلِیِّ بنِ مَهزِیارَ عَن أبی جَعفَرٍ الثّانی بِخَطِّهِ : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، یا عَلِیُّ أحسَنَ اللّهُ جَزاکَ وأسکَنَکَ جَنَّتَهُ ، ومَنَعَکَ مِنَ الخِزیِ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ ، وحَشَرَکَ اللّهُ مَعَنا ، یا عَلِیُّ قَد بَلَوتُکَ وخَبَرتُکَ فِی النَّصیحَةِ وَالطّاعَةِ وَالخِدمَةِ وَالتَّوقیرِ وَالقِیامِ بِما یَجِبُ عَلَیکَ ، فَلَو قُلتُ إنّی لَم أرَ مِثلَکَ لَرَجَوتُ أن أکونَ صادِقا ، فَجَزاکَ اللّهُ جَنّاتِ الفِردَوسِ نُزُلاً ، فَما خَفِیَ عَلَیَّ مَقامُکَ ولا خِدمَتُکَ فِی الحَرِّ وَالبَردِ ، فِی اللَّیلِ وَالنَّهارِ ، فَأَسأَلُ اللّهَ إذا جَمَعَ الخَلائِقَ لِلقِیامَةِ أن یَحبُوَکَ (1) بِرَحمَةٍ تَغتَبِطُ بِها ، إنَّهُ سَمیعُ الدُّعاءِ . (2)

رجال الکشّی عن علیّ بن مهزیار_ فی ذِکرِ کُتُبِ الإِمامِ الجَوادِ علیه السلام إلَیهِ _: کَتَبتُ إلَیهِ أسأَ لُهُ التَّوَسُّعَ عَلَیَّ ، وَالتَّحلیلَ لِما فی یَدی . فَکَتَبَ : وَسَّعَ اللّهُ عَلَیکَ ، ولِمَن سَأَلتَ بِهِ التَّوسِعَةَ فی أهلِکَ ، ولِأَهلِ بَیتِکَ ، ولَکَ یا عَلِیُّ عِندی مِن أکبَرِ التَّوسِعَةِ ، وأنَا أسأَلُ اللّهَ أن یَصحَبَکَ بِالعافِیَةِ ، ویُقدِمَکَ عَلَی العافِیَةِ ، ویَستُرَکَ بِالعافِیَةِ إنَّهُ سَمیعُ الدُّعاءِ . وسَأَلتُهُ الدُّعاءَ فَکَتَبَ إلَیَّ : وأمّا ما سَأَلتَ مِنَ الدُّعاءِ فَإِنَّکَ بَعدُ لَستَ تَدری کَیفَ جَعَلَکَ اللّهُ عِندی ، ورُبَّما سَمَّیتُکَ بِاسمِکَ ونَسَبِکَ ، مَعَ کَثرَةِ عِنایَتی بِکَ ومَحَبَّتی لَکَ ومَعرِفَتی بِما أنتَ إلَیهِ ، فَأَدامَ اللّهُ لَکَ أفضَلَ ما رَزَقَکَ مِن ذلِکَ ، ورَضِیَ عَنکَ بِرِضائی ، وبَلَّغَکَ أفضَلَ نِیَّتِکَ ، وأنزَلَکَ الفِردَوسَ الأَعلی بِرَحمَتِهِ ، إنَّهُ سَمیعُ الدُّعاءِ ، حَفِظَکَ اللّهُ وتَوَلاّکَ ودَفَعَ الشَّرَّ عَنکَ بِرَحمَتِهِ ، وکَتَبتُ بِخَطّی . (3)

.

ص: 239

ص: 240

رجال الکشّی عن علیّ بن مهزیار_ فی کِتابٍ لِلإِمامِ الجَوادِ علیه السلام إلَیهِ بِبَغدادَ _: قَد وَصَلَ إلَیَّ کِتابُکَ ، وقَد فَهِمتُ ما ذَکَرتَ فیهِ ومَلَأتَنی سُرورا فَسَرَّکَ اللّهُ ، وأنَا أرجو مِنَ الکافِی الدّافِعِ أن یَکفِیَ کَیدَ کُلِّ کائِدٍ إن شاءَ اللّهُ تَعالی . وفی کِتابٍ آخَرَ : وقَد فَهِمتُ ما ذَکَرتَ مِن أمرِ القُمِّیّینَ ، خَلَّصَهُمُ اللّهُ وفَرَّجَ عَنهُم ، وسَرَرتَنی بِما ذَکَرتَ مِن ذلِکَ ولَم تَزَل تَفعَلُ ، سَرَّکَ اللّهُ بِالجَنَّةِ ورَضِیَ عَنکَ بِرِضائی عَنکَ ، وأنَا أرجو مِنَ اللّهِ حُسنَ العَونِ وَالرَّأفَةِ ، وأقولُ : حَسبُنَا اللّهُ ونِعمَ الوَکیلُ . وفی کِتابٍ آخَرَ بِالمَدینَةِ : فَاشخَص إلی مَنزِلِکَ ، صَیَّرَکَ اللّهُ إلی خَیرِ مَنزِلٍ فی دُنیاکَ وآخِرَتِکَ . وفی کِتابٍ آخَرَ : وأسأَلُ اللّهَ أن یَحفَظَکَ مِن بَینِ یَدَیکَ ومِن خَلفِکَ وفی کُلِّ حالاتِکَ ؛ فَأَبشِر فَإِنّی أرجو أن یَدفَعَ اللّهُ عَنکَ . (1)

.

ص: 241

رجال الکشّی_ درباره علی بن مهزیار _: در نامه امام جواد علیه السلام به او در بغداد آمده است : «نامه ات به من رسید و از مطالب آن ، آگاه شدم. مرا لبریز از شادی کردی . خدایت شاد گرداند! امیدوارم که آن بسنده دفع کننده ، نیرنگ هر نیرنگسازی را از تو دفع کند ، إن شاء اللّه تعالی!» . در نامه ای دیگر آمده است : «از آنچه درباره قمی ها نوشته بودی ، آگاه شدم. خداوند ، آنان را بِرَهاند و نجاتشان بخشد! با آنچه در این باره یادآور شده بودی و می شوی ، خوش حالم نمودی . خدا با بهشت ، خوش حالت گرداند و به سبب خشنودی من، از تو خشنود باشد! از خداوند ، حُسن یاری و رأفت او را آرزو دارم و می گویم : خدا ما را بس است و نیکو حمایتگری است» . ایشان در نامه دیگری در مدینه مرقوم فرموده است : «به منزل خویش عزیمت نما. خدا تو را در دنیا و آخرتت به بهترین منزل بَرَد!». در نامه دیگری آمده است : «از خداوند ، مسئلت می کنم که تو را از هر سو و در همه حال ، نگه دارد. شاد و خوش باشی، که امیدوارم خداوند عز و جل هرگزندی را از تو دور کند» .

.

ص: 242

12 / 2مُحَمَّدُ بنُ سِنانٍالغیبة للطوسی عن علیّ بن الحسین بن داوود :سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ الثّانِیَ علیه السلام یَذکُرُ مُحَمَّدَ بنَ سِنانٍ بِخَیرٍ ویَقولُ : رَضِیَ اللّهُ عَنهُ بِرِضائی عَنهُ ؛ فَما خالَفَنی وما خالَفَ أبی قَطُّ . (1)

رجال الکشّی عن محمّد بن مرزبان عن محمّد بن سنان :شَکَوتُ إلَی الرِّضا علیه السلام وَجَعَ العَینِ ، فَأَخَذَ قِرطاسا فَکَتَبَ إلی أبی جَعفَرٍ علیه السلام ، وهُوَ أقَلُّ مِن یَدی (2) ، فَدَفَعَ الکِتابَ إلَی الخادِمِ وأمَرَنی أن أذهَبَ مَعَهُ وقالَ : اُکتُم . فَأَتَیناهُ وخادِمٌ قَد حَمَلَهُ ، قالَ : فَفَتَحَ الخادِمُ الکِتابَ بَینَ یَدَی أبی جَعفَرٍ علیه السلام ، فَجَعَلَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام یَنظُرُ فِی الکِتابِ ویَرفَعُ رَأسَهُ إلَی السَّماءِ ، ویَقولُ : ناجٍ . فَفَعَلَ ذلِکَ مِرارا فَذَهَبَ کُلُّ وَجَعٍ فی عَینی ، وأبصَرتُ بَصَرا لا یُبصِرُهُ أحَدٌ . قالَ : فَقُلتُ لِأَبی جَعفَرٍ علیه السلام : جَعَلَکَ اللّهُ شَیخا عَلی هذِهِ الاُمَّةِ ، کَما جَعَلَ عیسَی بنَ مَریَمَ شَیخا عَلی بَنی إسرائیلَ . قالَ : ثُمَّ قُلتُ لَهُ : یا شَبیهَ صاحِبِ فُطرُسَ (3) ، قالَ : وَانصَرَفتُ ، وقَد أمَرَنِی الرِّضا علیه السلام أن أکتُمَ ، فَما زِلتُ صَحیحَ البَصَرِ ، حَتّی أذَعتُ ما کانَ مِن أبی جَعفَرٍ علیه السلام فی أمرِ عَینی ، فَعاوَدَنِی الوَجَعُ . (4)

.

ص: 243

ص: 244

12 / 3مُحَمَّدُ بنُ عُمَیرٍ الرّازِیُّ وأخوهالخرائج والجرائح عن محمّد بن عمیر بن واقد الرازی :دَخَلتُ عَلی أبی جَعفَرٍ ابنِ الرِّضا علیهماالسلامومَعی أخی بِهِ بُهرٌ (1) شَدیدٌ ، فَشَکا إلَیهِ ذلِکَ البُهرَ فَقالَ علیه السلام : عافاکَ اللّهُ مِمّا تَشکو ، فَخَرَجنا مِن عِندِهِ وقَد عوفِیَ ، فَما عادَ إلَیهِ ذلِکَ البُهرُ إلی أن ماتَ . قالَ مُحَمَّدُ بنُ عُمَیرٍ : وکانَ یُصیبُنی وَجَعٌ فی خاصِرَتی فی کُلِّ اُسبوعٍ ، فَیَشتَدُّ ذلِکَ بی أیّاما ، فَسَأَلتُهُ أن یَدعُوَ لی بِزَوالِهِ عَنّی . فَقالَ : وأنتَ ، فَعافاکَ اللّهُ ، فَما عادَ إلی هذِهِ الغایَةِ . (2)

12 / 4یونُسُ بنُ عَبدِ الرَّحمنِرجال الکشّی عن أبی هاشم الجعفری :سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ مُحَمَّدَ بنَ عَلِیٍّ الرِّضا علیهماالسلامعَن یونُسَ ، فَقالَ : مَن یونُسُ ؟ فَقُلتُ: مَولی عَلِیِّ بنِ یَقطینٍ . فَقالَ : لَعَلَّکَ تُریدُ یونُسَ بنَ عَبدِ الرَّحمنِ ؟ فَقُلتُ : لا وَاللّهِ لا أدری ابنُ مَن هُوَ ؟ قالَ : بَل هُوَ ابنُ عَبدِ الرَّحمنِ . ثُمَّ قالَ : رَحِمَ اللّهُ یونُسَ ، رَحِمَ اللّهُ یونُسَ ، نِعمَ العَبدُ ، کانَ للّهِِ عز و جل . (3)

.

ص: 245

ص: 246

12 / 5جَمعٌ مِن أصحابِهِالغیبة للطوسی عن أبی طالب القمّی :دَخَلتُ عَلی أبی جَعفَرٍ الثّانی علیه السلام فی آخِرِ عُمُرِهِ ، فَسَمِعتُهُ یَقولُ : جَزَی اللّهُ صَفوانَ بنَ یَحیی ، ومُحَمَّدَ بنَ سِنانٍ ، وزَکَرِیَّا بنَ آدَمَ ، وسَعدَ بنَ سَعدٍ ، عَنّی خَیرا ؛ فَقَد وَفَوا لی . (1)

.

ص: 247

ص: 248

البابُ الثّالِثَ عَشَرَ : من دعا له الإمام الهادی13 / 1دُعاؤُهُ لِأَبی هاشِمٍ الجَعفَرِیِّالخرائج والجرائح :رُوِیَ أنَّ أبا هاشِمٍ الجَعفَرِیَّ کانَ مُنقَطِعا إلی أبِی الحَسَنِ بَعدَ أبیهِ أبی جَعفَرٍ وجَدِّهِ الرِّضا علیهم السلام ، فَشَکی إلی أبِی الحَسَنِ علیه السلام ما یَلقی مِنَ الشَّوقِ إلَیهِ إذَا انحَدَرَ مِن عِندِهِ إلی بَغدادَ . ثُمَّ قالَ لَهُ : یا سَیِّدی ، اُدعُ اللّهَ لی ، فَرُبَّما لَم أستَطِع رُکوبَ الماءِ خَوفَ الإِصعادِ (1) وَالبُط ءِ عَنکَ ، فَسِرتُ إلَیکَ عَلَی الظَّهرِ ، وما لی مَرکوبٌ سِوی بِرذَونی (2) هذِهِ عَلی ضَعفِها ، فَادعُ اللّهَ لی أن یُقَوِّیَنی عَلی زِیارَتِکَ . فَقالَ : قَوّاکَ اللّهُ یا أبا هاشِمٍ ، وقَوّی بِرذَونَکَ . (3)

.

ص: 249

ص: 250

13 / 2دُعاؤُهُ لِحُمرانَمکارم الأخلاق عن حمران :کَتَبتُ إلی أبِی الحَسَنِ الثّالِثِ علیه السلام : جُعِلتُ فِداکَ ، قِبَلی رَجُلٌ مِن مَوالیکَ بِهِ حَصرُ البَولِ ، وهُوَ یَسأَلُکَ الدُّعاءَ أن یُلبِسَهُ اللّهُ عز و جل العافِیَةَ ، وَاسمُهُ نَفیسٌ الخادِمُ . فَأَجابَ : کَشَفَ اللّهُ ضُرَّکَ ، ودَفَعَ عَنکَ مَکارِهَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ ، فَأَلِحَّ عَلَیهِ بِالقُرآنِ فَإِنَّهُ یُشفی إن شاءَ اللّهُ تَعالی . (1)

13 / 3جَمعٌ مِن أصحابِهِرجال الکشّی عن محمّد بن الفرج :کَتَبتُ إلی أبِی الحَسَنِ علیه السلام أسأَ لُهُ عَن أبی عَلِیِّ بنِ راشِدٍ ، وعَن عیسَی بنِ جَعفَرِ بنِ عاصِمٍ وَابنِ بَندٍ . فَکَتَبَ إلَیَّ : ذَکَرتَ ابنَ راشِدٍ رَحِمَهُ اللّهُ فَإِنَّهُ عاشَ سَعیدا وماتَ شَهیدا ، ودَعا لاِبنِ بَندٍ وَالعاصِمِیِّ ، وَابنُ بَندٍ ضُرِبَ بِالعَمودِ حَتّی قُتِلَ ، وأبو جَعفَرٍ ضُرِبَ ثَلاثَمِئَةِ سَوطٍ ورُمِیَ بِهِ فِی دِجلَةَ . (2)

وراجع : الخرائج والجرائح : ج 1 ص 392 ح 1 و ص 395 ح 5 .

.

ص: 251

ص: 252

البابُ الرّابِعَ عَشَرَ : من دعا له الإمام العسکریّ14 / 1إبراهیمُ بنُ إسماعیلَالخرائج والجرائح عن جعفر بن الشریف الجرجانی :حَجَجتُ سَنَةً فَدخَلتُ عَلی أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام بِسُرَّ مَن رَأی ... فَقُلتُ : یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، إنَّ إبراهیمَ بنَ إسماعیلَ الجُرجانِیَ _ وهُوَ مِن شیعَتِکَ _ کَثیرُ المَعروفِ إلی أولِیائِکَ ، یُخرِجُ إلَیهِم فِی السَّنَةِ مِن مالِهِ أکثَرَ مِن مِئَةِ ألفِ دِرهَمٍ ، وهُوَ أحَدُ المُتَقَلِّبینَ فی نِعَمِ اللّهِ بِجُرجانَ . فَقالَ : شَکَرَ اللّهُ لِأَبی إسحاقَ إبراهیمَ بنِ إسماعیلَ صَنیعَتَهُ إلی شِیعَتِنا ، وغَفَرَ لَهُ ذُنوبَهُ ، ورَزَقَهُ ذَکَرا سَوِیّا قائِلاً بِالحَقِّ ، فَقُل لَهُ : یَقولُ لَکَ الحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ : سَمِّ ابنَکَ أحمَدَ . (1)

14 / 2إبراهیمُ بنُ عَبدَةَالإمام العسکریّ علیه السلام_ مِن کِتابِهِ إلی إسحاقَ بنِ إسماعیلَ _: عَلی إبراهیمَ بنِ عَبدَةَ سَلامُ اللّهِ ورَحمَتُهُ ، وعَلَیکَ یا إسحاقُ وعَلی جَمیعِ مَوالِیَّ السَّلامُ کَثیرا ، سَدَّدَکُمُ اللّهُ جَمیعا بِتَوفیقِهِ . (2)

.

ص: 253

ص: 254

عنه علیه السلام_ مِن کِتابِهِ إلی إبراهیمَ بنِ عَبدَةَ _: وکِتابِی الَّذی وَرَدَ عَلی إبراهیمَ بنِ عَبدَةَ بِتَوکیلی إیّاهُ لِقَبضِ حُقوقی مِن مَوالینا هُناکَ . نَعَم هُوَ کِتابی بِخَطّی إلَیهِ _ أعنی إبراهیمَ بنَ عَبدَةَ _ لَهُم بِبَلَدِهِم حَقّا غَیرَ باطِلٍ ، فَلیَتَّقُوا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ ، وَلیُخرِجوا مِن حُقوقی وَلیَدفَعوها إلَیهِ ، فَقَد جَوَّزتُ لَهُ ما یَعمَلُ بِهِ فیها ، وَفَّقَهُ اللّهُ ومَنَّ عَلَیهِ بِالسَّلامَةِ مِنَ التَّقصیرِ بِرَحمَتِهِ . (1)

عنه علیه السلام_ مِن کِتابِهِ إلی عَبدِ اللّهِ بنِ حَمدَوَیهِ البَیهَقِیِّ _: وبَعدُ ، فَقَد نَصَبتُ لَکُم إبراهیمَ بنَ عَبدَةَ لِیَدفَعَ النّواحی وأهلُ ناحِیَتِکَ حُقوقِیَ الواجِبَةَ عَلَیکُم إلَیهِ ، وجَعَلتُهُ ثِقَتی وأمینی عِندَ مَوالِیَّ هُناکَ ، فَلیَتَّقُوا اللّهَ وَلیُراقِبوا وَلیُؤَدُّوا الحُقوقَ ، فَلَیسَ لَهُم عُذرٌ فی تَرکِ ذلِکَ ولا تَأخیرِهِ ، ولا أشقاهُمُ اللّهُ بِعِصیانِ أولِیائِهِ ، ورَحِمَهُمُ اللّهُ وإیّاکَ مَعَهُم بِرَحمَتی لَهُم ، إنَّ اللّهَ واسِعٌ کَریمٌ . (2)

14 / 3إسحاقُ بنُ إسماعیلَرجال الکشّی :حَکی بَعضُ الثِّقاتِ بِنیسابورَ أنَّهُ خَرَجَ لاِءِسحاقِ بنِ إسماعیلَ مِن أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام تَوقیعٌ : یا إسحاقَ بنَ إسماعیلَ ، سَتَرَنَا اللّهُ وإیّاکَ بِسَترِهِ ، وتَوَلاّکَ فی جَمیعِ اُمورِکَ بِصُنعِهِ ، قَد فَهِمتُ کِتابَکَ یَرحَمُکَ اللّهُ ، ونَحنُ بِحَمدِ اللّهِ ونِعمَتِهِ أهلُ بَیتٍ نَرِقُّ عَلی مَوالینا ، ونُسَرُّ بِتَتابُعِ إحسانِ اللّهِ إلَیهِم وفَضلِهِ لَدَیهِم ، ونَعتَدُّ بِکُلِّ نِعمَةٍ یُنعِمُهَا اللّهُ عز و جل عَلَیهِم . فَأَتَمَّ اللّهُ عَلَیکُم بِالحَقِّ ومَن کانَ مِثلَکَ _ مِمَّن قَد رَحِمَهُ اللّهُ وبَصَّرَهُ بَصیرَتَکَ ، ونَزَعَ عَنِ الباطِلَ ولَم یَعمَ فی طُغیانِهِ _ نِعَمَهُ ؛ فَإِنَّ تَمامَ النِّعمَةِ دُخولُکَ الجَنَّةَ ، ولَیسَ مِن نِعمَةٍ وإن جَلَّ أمرُها وعَظُمَ خَطَرُها إلاّ وَ«الحَمدُ للّهِِ» _ تَقَدَّسَت أسماؤُهُ _ عَلَیها مُؤَدّی شُکرِها . (3) وأنَا أقولُ : الحَمدُ للّهِِ مِثلَ ما حَمِدَ اللّهَ بِهِ حامِدٌ إلی أبَدِ الأَبَدِ ، بِما مَنَّ عَلَیکَ مِن نِعمَةٍ ، ونَجّاکَ مِنَ الهَلَکَةِ ، وسَهَّلَ سَبیلَکَ عَلَی العَقَبَةِ . (4)

.

ص: 255

ص: 256

14 / 4عیسَی بنُ صَبیحٍالخرائج والجرائح عن عیسی بن صبیح :دَخَلَ الحَسَنُ العَسکَرِیُّ علیه السلام عَلَینَا الحَبسَ ، وکُنتُ بِهِ عارِفا . فَقالَ لی : لَکَ خَمسٌ وسِتّونَ سَنَةً وشَهرٌ ویَومانِ . وکانَ مَعی کِتابُ دُعاءٍ عَلَیهِ تاریخُ مَولِدی ، وإنّی نَظَرتُ فیهِ فَکانَ کَما قالَ . وقالَ : هَل رُزِقتَ وَلَدا ؟ قُلتُ : لا . فَقالَ : اللّهُمَّ ارزُقهُ وَلَدا یَکونُ لَهُ عَضُدا ، فَنِعمَ العَضُدُ الوَلَدُ . ثُمَّ تَمَثَّلَ علیه السلام : مَن کانَ ذا عَضُدٍ یُدرِک ظُلامَتَهُإنَّ الذَّلیلَ الَّذی لَیسَت لَهُ عَضُدُ (1)

.

ص: 257

ص: 258

14 / 5الفَضلُ بنُ شاذانَرجال الکشّی عن محمّد بن إبراهیم السمرقندی عن بورق :خَرَجتُ إلی سُرَّ مَن رَأی ومَعی کِتابُ یَومٍ ولَیلَةٍ ، فَدَخَلتُ عَلی أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام ... فَقُلتُ لَهُ : الفَضلُ بنُ شاذانَ شَدیدُ العِلَّةِ ، ویَقولونَ : إنَّها مِن دَعوَتِکَ بِمَوجِدَتِکَ (1) عَلَیهِ لِما ذَکَروا عَنهُ أنَّهُ قالَ : إنَّ وَصِیَّ إبراهیمَ خَیرٌ مِن وَصِیِّ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ، ولم یَقُل _ جُعِلتُ فِداکَ _ هکَذا ، کَذَبوا عَلَیهِ ، فَقالَ : نَعَم ، رَحِمَ اللّهُ الفَضلَ . قال بورَقٌ : فَرَجَعتُ فَوَجَدتُ الفَضلَ قَد تُوُفِّیَ فِی الأَیّامِ الَّتی قالَ أبو مُحَمَّدٍ علیه السلام : رَحِمَ اللّهُ الفَضلَ . (2)

14 / 6مُحَمَّدُ بنُ الحَسَنِالکافی عن محمّد بن الحسن بن شمّون :کَتَبتُ إلی أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام أسأَ لُهُ أن یَدعُوَ اللّهَ لی مِن وَجَعِ عَینی ، وکانَت إحدی عَینَیَّ ذاهِبَةً ، وَالاُخری عَلی شَرَفِ ذَهابٍ ، فَکَتَبَ إلَیَّ : حَبَسَ اللّهُ عَلَیکَ عَینَکَ فَأَفاقَتِ الصَّحیحَةُ . ووَقَّعَ فی آخِرِ الکِتابِ : أعَزَّکَ اللّهُ ، آجَرَکَ اللّهُ وأحسَنَ ثَوابَکَ . فَاغتَمَمتُ لِذلِکَ ولَم أعرِف فی أهلی أحَدا ماتَ ، فَلَمّا کانَ بَعدَ أیّامٍ جاءَتنی وَفاةُ ابنی طَیِّبٍ ، فَعَلِمتُ أنَّ التَّعزِیَةَ لَهُ . (3)

.

ص: 259

ص: 260

14 / 7مُحَمَّدُ بنُ دَریابَکشف الغمّة عن محمّد بن دریاب الرقّاشی :کَتَبتُ إلی أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام أسأَ لُهُ عَنِ المِشکاةِ (1) ، وأن یَدعُوَ اللّهَ لاِمرَأَتی _ وکانَت حامِلاً عَلی رَأسِ وَلَدِها _ أن یَرزُقَنِی اللّهُ وَلَدا ذَکَرا ، وسَأَلتُهُ أن یُسَمِّیَهُ . فَرَجَعَ الجَوابُ : المِشکاةُ قَلبُ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وآلِهِ السَّلامُ ، ولَم یُجِبنی عَنِ امرَأَتی بِشَیءٍ ، وکَتَبَ فی آخِرِ الکِتابِ : عَظَّمَ اللّهُ أجرَکَ وأخلَفَ عَلَیکَ ، فَوَلَدَت وَلَدا مَیِّتا ، وحَمَلَت بَعدَهُ فَوَلَدَت غُلاما . (2)

14 / 8مُحَمَّدُ بنُ عَلِیِّ بنِ إبراهیمَکشف الغمّة عن محمّد بن علیّ بن إبراهیم الهمدانی :کَتَبتُ إلی أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام أسأَ لُهُ أن یَدعُوَ اللّهَ أن اُرزَقَ وَلَدا ذَکَرا مِنِ ابنَةِ عَمّی . فَوَقَّعَ : رَزَقَکَ اللّهُ ذُکرانا . فَوُلِدَ لی أربَعَةٌ . (3)

راجع : ص 66 ح 1160 .

.

ص: 261

ص: 262

البابُ الخامِسَ عَشَرَ : من دعا له الإمام المهدیّ15 / 1إبراهیمُ بنُ مَهزِیارَکمال الدین عن إبراهیم بن مهزیار_ فی خَبرِ تَشَرُّفِهِ بِلِقاءِ الإِمامِ المَهدِیِّ علیه السلام _: مَکَثتُ عِندَهُ حینا . . . فَاستَأذَنتُهُ بِالقُفولِ (1) ، وأعلَمتُهُ عَظیمَ ما أصدُرُ بِهِ عَنهُ مِنَ التَّوَحُّشِ لِفُرقَتِهِ ، وَالتَّجَزُّعِ (2) لِلظَّعنِ (3) عَن مَحالِّهِ ، فَأَذِنَ وأردَفَنی مِن صالِحِ دُعائِهِ ما یَکونُ ذُخرا عِندَ اللّهِ ، ولِعَقِبی وقَرابَتی إن شاءَ اللّهُ . فَلَمّا أزِفَ (4) ارتِحالی ، وتَهَیَّأَ اعتِزامُ نَفسی ، غَدَوتُ عَلَیهِ مُوَدِّعا ومُجَدِّدا لِلعَهدِ ، وعَرَضتُ عَلَیهِ مالاً کانَ مَعی یَزیدُ عَلی خَمسینَ ألفَ دِرهَمٍ ، وسَأَلتُهُ أن یَتَفَضَّلَ بِالأَمرِ بِقَبولِهِ مِنّی . فَابتَسَمَ وقالَ: یا أبا إسحاقَ، استَعِن بِهِ عَلی مُنصَرَفِکَ، فَإِنَّ الشُّقَّةَ قُذفَةٌ (5) وفَلَواتِ الأَرضِ أمامَکَ جَمَّةٌ ، ولا تَحزَن لاِءِعراضِنا عَنهُ ؛ فَإِنّا قَد أحدَثنا لَکَ شُکرَهُ ونَشرَهُ ، ورَبَّضناهُ (6) عِندَنا بِالتَّذکِرَةِ وقَبولِ المِنَّةِ ، فبَارَکَ اللّهُ فیما خَوَّلَکَ ، وأدامَ لَکَ ما نَوَّلَکَ (7) ، وکَتَبَ لَکَ أحسَنَ ثَوابِ المُحسِنینَ وأکرَمَ آثارِ الطّائِعینَ ؛ فَإِنَّ الفَضلَ لَهُ ومِنهُ . وأسأَلُ اللّهَ أن یَرُدَّکَ إلی أصحابِکَ بِأَوفَرِ الحَظِّ مِن سَلامَةِ الأَوبَةِ (8) ، وأکنافِ (9) الغِبطَةِ بِلینِ المُنصَرَفِ ، ولا أوعَثَ (10) اللّهُ لَکَ سَبیلاً ، ولا حَیَّرَ لَکَ دَلیلاً ، وأستَودِعُهُ نَفسَکَ وَدیعَةً لا تَضیعُ ولا تَزولُ بِمَنِّهِ ولُطفِهِ إن شاءَ اللّهُ . (11)

.

ص: 263

ص: 264

15 / 2أبو عَبدِ اللّهِ بنُ صالِحٍالکافی عن أبی عبد اللّه بن صالح :خَرَجتُ سَنَةً مِنَ السِّنینَ بِبَغدادَ فَاستَأذَنتُ فِی الخُروجِ فَلَم یُؤذَن لی ، فَأَقَمتُ اثنَینِ وعِشرینَ یَوما وقَد خَرَجَتِ القافِلَةُ إلَی النَّهرَوانِ ، فَاُذِنَ فِی الخُروجِ لی یَومَ الأَربِعاءِ ، وقیلَ لی : اُخرُج فیهِ . فَخَرَجتُ وأنَا آیِسٌ مِنَ القافِلَةِ أن ألحَقَها ، فَوافَیتُ النَّهرَوانَ وَالقافِلَةُ مُقیمَةٌ ، فَما کانَ إلاّ أن أعلَفتُ جِمالی شَیئا حتّی رَحَلَتِ القافِلَةُ ، فَرَحَلتُ وقَد دَعا لی بِالسَّلامَةِ ، فَلَم ألقَ سوءا وَالحَمدُ للّهِِ . (1)

.

ص: 265

ص: 266

15 / 3ابنُ بابَوَیهِالغیبة للطوسی عن أبی جعفر محمّد بن علیّ الأسود :سَأَلَنی عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ بنِ موسَی بنِ بابَوَیهِ بَعدَ مَوتِ مُحَمَّدِ بنِ عُثمانَ العَمرِیِّ ، أن أسأَلَ أبَا القاسِمِ الرَّوحِیَّ ، أن یَسأَلَ مَولانا صاحِبَ الزَّمانِ علیه السلام أن یَدعُوَ اللّهَ أن یَرزُقَهُ وَلَدا ذَکَرا . قالَ : فَسَأَلتُهُ فَأَنهی (1) ذلِکَ ، ثُمَّ أخبَرَنی بَعدَ ذلِکَ بِثَلاثَةِ أیّامٍ أنَّهُ قَد دَعا لِعَلِیِّ بنِ الحُسَینِ فَإِنَّهُ سَیولَدُ لَهُ وَلَدٌ مُبارَکٌ یَنفَعُ اللّهُ بِهِ ، وبَعدَهُ أولادٌ . قالَ أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیٍّ الأَسوَدُ : وسَأَلتُهُ فی أمرِ نَفسی أن یَدعُوَ لی أن اُرزَقَ وَلَدا ذَکَرا فَلَم یُجِبنی إلَیهِ ، وقالَ لی : لَیسَ إلی هذا سَبیلٌ . قالَ : فَوُلِدَ لِعَلِیِّ بنِ الحُسَینِ تِلکَ السَّنَةَ ابنُهُ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیٍّ وبَعدَهُ أولادٌ ، ولَم یولَد لی . (2)

رجال النجاشی :عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ بنِ موسَی بنِ بابَوَیهِ القُمِّیُّ أبو الحَسَنِ ، شَیخُ القُمِّیّینَ فی عَصرِهِ ، ومُتَقَدِّمُهُم وفَقیهُهُم وثِقَتُهُم . کانَ قَدِمَ العِراقَ وَاجتَمَعَ مَعَ أبِی القاسِمِ الحُسَینِ بنِ رَوحٍ رَحِمَهُ اللّهُ وسَأَلَهُ مَسائِلَ ، ثُمَّ کاتَبَهُ بَعدَ ذلِکَ عَلی یَدِ عَلِیِّ بنِ جَعفَرِ بنِ الأَسوَدِ ، یَسأَلُهُ أن یوصِلَ لَهُ رُقعَةً إلَی الصّاحِبِ علیه السلام ویَسأَلَهُ فیهَا الوَلَدَ . فَکَتَبَ إلَیهِ : قَد دَعَونَا اللّهَ لَکَ بِذلِکَ ، وسَتُرزَقُ وَلَدَینِ ذَکَرَینِ خَیِّرَینِ . فَوُلِدَ لَهُ أبو جَعفَرٍ وأبو عَبدِ اللّهِ مِن اُمِّ وَلَدٍ. وکانَ أبو عَبدِ اللّهِ الحُسَینُ بنُ عُبَیدِ اللّهِ یَقولُ : سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ یَقولُ : أنَا وُلِدتُ بِدَعوَةِ صاحِبِ الأَمرِ علیه السلام ، ویَفتَخِرُ بِذلِکَ . (3)

.

ص: 267

ص: 268

15 / 4القاسِمُ بنُ العَلاءِالإرشاد عن القاسم بن العلاء :وُلِدَ لی عِدَّةُ بَنینَ ، فَکُنتُ أکتُبُ وأسأَلُ الدُّعاءَ لَهُم فلا یُکتَبُ إلَیَّ بِشَیءٍ مِن أمرِهِم ، فَماتوا کُلُّهُم ، فَلَمّا وُلِدَ لِیَ الحُسَینُ ابنی ، کَتَبتُ أسأَلُ الدُّعاءَ لَهُ ، فَاُجِبتُ. فَبَقِیَ وَالحَمدُ للّهِِ . (1)

دلائل الإمامة عن القاسم بن العلاء :کَتَبتُ إلی صاحِبِ الزَّمانِ علیه السلام ثَلاثَةَ کُتُبٍ فی حَوائِجَ لی ، وأعلَمتُهُ أنَّنی رَجُلٌ قَد کَبِرَ سِنّی وأنَّهُ لا وَلَدَ لی ، فَأَجابَنی عَنِ الحَوائِجِ ولَم یُجِبنی فِی الوَلَدِ بِشَیءٍ . فَکَتَبتُ إلَیهِ فِی الرّابِعَةِ کِتابا ، وسَأَلتُهُ أن یَدعُوَ اللّهَ لی أن یَرزُقَنی وَلَدا ، فَأَجابَنی وکَتَبَ بِحَوائِجی . فَکَتَبَ : اللّهُمَّ ارزُقهُ وَلَدا ذَکَرا تُقِرُّ بِهِ عَینَیهِ ، وَاجعَل هذَا الحَملَ الَّذی لَهُ وارِثا . فَوَرَدَ الکِتابُ وأنَا لا أعلَمُ أنَّ لی حَملاً ، فَدَخَلتُ إلی جارِیَتی فَسَأَلتُها عَن ذلِکَ ، فَأَخبَرَتنی أنَّ عِلَّتَها قَدِ ارتَفَعَت ، فَوَلَدَت غُلاما . (2)

.

ص: 269

ص: 270

15 / 5مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّهِ الحِمیَرِیُّالغیبة للطوسی عن محمّد بن عبد اللّه بن جعفر الحمیری_ فی ذَیلِ کِتابِهِ إلَی الإِمامِ المَهدِیِّ علیه السلام سَأَلَهُ فیهِ عَن مَسائِلَ _: ... وتَفَضَّل عَلَیَّ بِدُعاءٍ جامِعٍ لی و لاِءِخوانی ، لِلدُّنیا وَالآخِرَةِ ، فَعَلتَ مُثابا إن شاءَ اللّهُ تَعالی . التَّوقیعُ : جَمَعَ اللّهُ لَکَ ولاِءِخوانِکَ خَیرَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ . (1)

الاحتجاج :فی کِتابٍ آخَرَ لِمُحَمَّدِ بنِ عَبدِ اللّهِ الحِمیَرِیِّ إلی صاحِبِ الزَّمانِ علیه السلام ، مِن جَوابِ مَسائِلِهِ الَّتی سَأَلَ عَنها فی سَنَةِ سَبعٍ وثَلاثِمِئَةٍ ... وسَأَلَهُ الدُّعاءَ لَهُ فَخَرَجَ الجَوابُ : جادَ اللّهُ عَلَیهِ بِما هُوَ _ جَلَّ وتَعالی _ أهلُهُ ، إیجابَنا لِحَقِّهِ ، ورِعایَتَنا لِأَبیهِ _ رَحِمَهُ اللّهُ _ وقُربَهُ مِنّا... نَسأَلُ اللّهَ بِمَسأَلَتِهِ ما أمَّلَهُ مِن کُلِّ خَیرٍ عاجِلٍ وآجِلٍ ، وأن یُصلِحَ لَهُ مِن أمرِ دینِهِ ودُنیاهُ ما یُحِبُّ صَلاحَهُ ، إنَّهُ وَلِیٌّ قَدیرٌ . (2)

15 / 6مُحَمَّدُ بنُ عُثمانَ العَمرِیُّ وأبوهُکمال الدین عن عبد اللّه بن جعفر الحمیری :خَرَجَ التَّوقیعُ إلَی الشَّیخِ أبی جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عُثمانَ العَمرِیِّ فِی التَّعزِیَةِ بِأَبیهِ رَضِیَ اللّهُ عَنهُما ، فی فَصلٍ مِنَ الکِتابِ : إنّا للّهِِ وإنّا إلَیهِ راجِعونَ ، تَسلیما لِأَمرِهِ ورِضاءً بِقَضائِهِ ، عاشَ أبوکَ سَعیدا ، وماتَ حَمیدا ، فَرَحِمَهُ اللّهُ وألحَقَهُ بِأَولِیائِهِ ومَوالیهِ علیهم السلام ، فَلَم یَزَل مُجتَهِدا فی أمرِهِم ، ساعِیا فیما یُقَرِّبُهُ إلَی اللّهِ عز و جل وإلَیهِم ، نَضَّرَ اللّهُ وَجهَهُ ، وأقالَهُ عَثرَتَهُ . وفی فَصلٍ آخَرَ : أجزَلَ اللّهُ لَکَ الثَّوابَ وأحسَنَ لَکَ العَزاءَ ، رُزِئتَ ورُزِئنا وأوحَشَکَ فِراقُهُ وأوحَشَنا ، فَسَرَّهُ اللّهُ فی مُنقَلَبِهِ ، وکانَ مِن کَمالِ سَعادَتِهِ أن رَزَقَهُ اللّهُ عز و جل وَلَدا مِثلَکَ یَخلُفُهُ مِن بَعدِهِ ، ویَقومُ مَقامَهُ بِأَمرِهِ ویَتَرَحَّمُ عَلَیهِ ، وأقولُ : الحَمدُ للّهِِ ؛ فَإِنَّ الأَنفُسَ طَیِّبَةٌ بِمَکانِکَ وما جَعَلَهُ اللّهُ عز و جل فیکَ وعِندَکَ ، أعانَکَ اللّهُ وقَوّاکَ وعَضَدَکَ ووَفَّقَکَ ، وکانَ اللّهُ لَکَ وَلِیّا وحافِظا وراعِیا وکافِیا ومُعینا . (3)

.

ص: 271

ص: 272

15 / 7الشَّیخُ المُفیدُالإحتجاج :ذِکرُ کِتابٍ وَرَدَ مِنَ النّاحِیَةِ المُقَدَّسَةِ _ حَرَسَهَا اللّهُ ورَعاها _ فی أیّامٍ بَقِیَت مِن صَفَرٍ سَنَةَ عَشرٍ وأربَعِمِئَةٍ ، عَلَی الشَّیخِ المُفیدِ أبی عَبدِ اللّهِ مُحَمَّدِ بنِ مُحَمَّدِ بنِ النُّعمانِ _ قَدَّسَ اللّهُ روحَهُ ونَوَّرَ ضَریحَهُ _ ذَکَرَ موصِلُهُ أنَّهُ یَحمِلُهُ مِن ناحِیَةٍ مُتَّصِلَةٍ بِالحِجازِ ، نُسخَتُهُ : لِلأَخِ السَّدیدِ ، وَالوَلِیِّ الرَّشیدِ ، الشَّیخِ المُفیدِ ... أدامَ اللّهُ تَوفیقَکَ لِنُصرَةِ الحَقِّ ، وأجزَلَ مَثوبَتَکَ عَلی نُطقِکَ عَنّا بِالصِّدقِ ، إنَّهُ قَد اُذِنَ لَنا فی تَشریفِکَ بِالمُکاتَبَةِ ، وتَکلیفِکَ فیها بِما تُؤَدّیهِ عَنّا إلی مَوالینا قِبَلَکَ ، أعَزَّهُمُ اللّهُ بِطاعَتِهِ ، وکَفاهُمُ المُهِمَّ بِرِعایَتِهِ لَهُم وحِراسَتِهِ . (1)

.

ص: 273

ص: 274

الإحتجاج_ فی ذِکرِ کِتابِ الإِمامِ المَهدِیِّ علیه السلام إلَی الشَّیخِ المُفیدِ _: وَرَدَ عَلَیهِ کِتابٌ آخَرُ مِن قِبَلِهِ علیه السلام ، یَومَ الخَمیسِ الثّالِثَ وَالعِشرینَ مِن ذِی الحِجَّةِ سَنَةَ اثنَتَی عَشرَةَ وأربَعِمِئَةٍ ، نُسخَتُهُ : بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، سَلامُ اللّهِ عَلَیکَ أیُّهَا النّاصِرُ لِلحَقِّ ، الدّاعی إلَیهِ بِکَلِمَةِ الصِّدقِ ... وبَعدُ : فَقَد کُنّا نَظَرنا مُناجاتَکَ عَصَمَکَ اللّهُ بِالسَّبَبِ الَّذی وَهَبَهُ اللّهُ لَکَ مِن أولِیائِهِ ، وحَرَسَکَ بِهِ مِن کَیدِ أعدائِهِ ... حَرَسَکَ اللّهُ بِعَینِهِ الَّتی لا تَنامُ... أیَّدَکَ اللّهُ بِنَصرِهِ الَّذی أیَّدَ بِهِ السَّلَفَ مِن أولِیائِنَا الصّالِحینَ . (1)

15 / 8مُحَمَّدُ بنُ یوسُفَالکافی عن محمّد بن یوسف الشاشی :خَرَجَ بی ناصورٌ عَلی مَقعَدَتی ، فَأَرَیتُهُ الأَطِبّاءَ وأنفَقتُ عَلَیهِ مالاً ، فَقالوا : لا نَعرِفُ لَهُ دَواءً ، فَکَتَبتُ رُقعَةً أسأَلُ الدُّعاءَ ، فَوَقَّعَ علیه السلام إلَیَّ : ألبَسَکَ اللّهُ العافِیَةَ وجَعَلَکَ مَعَنا فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ . قالَ : فَما أتَت عَلَیَّ جُمعَةٌ حَتّی عوفیتُ وصارَ مِثلَ راحَتی ، فَدَعَوتُ طَبیبا مِن أصحابِنا وأرَیتُهُ إیّاهُ ، فَقالَ : ما عَرَفنا لِهذا دَواءً !! (2)(3)

.

ص: 275

ص: 276

. .

ص: 277

ص: 278

است ، مانند آنچه از پیامبر خدا ، خطاب به امام علی علیه السلام روایت شده که می فرماید : ما سَأَلتُ اللّهَ شَیئا إلاّ سَأَلتُ لَکَ مِثلَهُ ، ولا سَأَلتُ اللّهَ شَیئا إلاّ أعطانیهِ ، غَیرَ أنَّهُ قیلَ لی : إنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدَکَ . (1) و چیزی از خداوند عز و جل درخواست نکردم ، مگر آن که همان را برای تو هم درخواست کردم . و چیزی از خداوند درخواست نکردم ، مگر این که آن را به من داد ؛ به جز این که به من گفته شد : پیامبری پس از تو نیست . و در روایتی دیگر در مورد ایشان می فرماید : اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ . (2) خداوندا! دوست دار او را دوست بدار و دشمن کننده با او را دشمن باش و یاری کننده او را مدد کن . و در روایتی دیگر درباره امام حسن و امام حسین علیهماالسلاممی فرماید : اللّهُمَّ والِ مَن والاهُما ، وعادِ مَن عاداهُما . (3) خداوندا! دوستدار آن دو را دوست بدار و دشمنی کننده با آن دشمن باش . و در حدیث کسا ، از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله درباره اهل بیت علیهم السلامآمده که می فرماید : اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلُ بَیتی ، فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهیرا . (4) خداوندا! اینان اهل بیت من هستند . از آنها پلیدی را ، دور کن و پاکِ پاکشان کن .

.

ص: 279

همچنین دعاهایی که از اهل بیت علیهم السلام درباره افرادی مانند ابوذر و عمار و امثال آنها صادر شده ، حکایت از جلالت و عظمت و جایگاه رفیع معنوی آنها دارد . این گونه دعاها نیز گاه دارای پیام سیاسی و اجتماعی هستند . 3 . دعاهای پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام برای تأمین نیازهای دیگران یا برای کسانی که خدمتی به آنها داشته اند نیز دارای پیام اعتقادی است ؛ زیرا اجابت شدن این دعاها ، حاکی از جایگاه رفیع خاندان رسالت در نزد خداوند متعال است ؛ اما باید توجه داشت که این گونه از دعاها ، بسا که دلالتی بر جایگاه معنوی اشخاصی که برایشان دعا شده است ، نداشته باشد و این ، البته بسته به مضامین دعاهاست . از این رو ، دانشمندان رجالی ، هر دعایی را از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام ، دلیل بر خوبی و عدالت و مورد وثوق بودنِ شخصی که درباره او دعا شده ، نمی دانند ، چنان که در روایتی آمده است که پیامبر صلی الله علیه و آله در حقّ شخص یهودی ای که خدمتی به ایشان کرده بود ، فرمود : «أللّهُمَّ جَمِّلهُ ؛ خدایا! او را زیبا گردان» و در اثر این دعا ، موی سپید او سیاه شد (1) و یا در مورد یهودی دیگری فرمود : «أدامَ اللّهُ جَمالَکَ... ؛ خداوند ، زیبایی ات را پایدار گرداند». و در نتیجه اجابت این دعا ، آن مرد ، هشتاد سال زندگی کرد و یک موی سپید در سر او دیده نشد . (2)

.

ص: 280

الفَصلُ الخامِسُ : الدّعاء علی الآخرینالبابُ الأَوَّلُ : من لا ینبغی الدّعاء علیه1 / 1النَّفسُ وَالأَولادُ وَالأَحِبّاءُ وَالخَدَمُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :لا تَدعوا عَلی أولادِکُم فَیُوافِقَ ذلِکَ إجابَةً . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :لا تَدعوا عَلی أنفُسِکُم ، ولا تَدعوا عَلی أولادِکُم ، ولا تَدعوا عَلی خَدَمِکُم ، ولا تَدعوا عَلی أموالِکُم ، لا تُوافِقوا مِنَ اللّهِ تَبارَکَ وتَعالی ساعَةً نیلَ فیها عَطاءٌ ، فَیَستَجیبَ لَکُم . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :لا تَمَنَّوا هَلاکَ شَبابِکُم وإن کانَ فیهِم غَرامٌ ؛ فَإِنَّهُم عَلی ما کانَ فیهِم عَلی خِلالٍ ، إمّا أن یَتوبوا فَیَتوبَ اللّهُ عَلَیهِم ، وإمّا أن تُردِیَهُمُ الآفاتُ ، إمّا عَدُوّا فَیُقاتِلوهُ ، وإمّا حَریقا فَیُطفِئوهُ ، وإمّا ماءً فَیَسُدُّوهُ . (3)

.

ص: 281

ص: 282

عنه صلی الله علیه و آله :سَأَلتُ اللّهَ أن لا یَستَجیبَ دُعاءَ حَبیبٍ عَلی حَبیبِهِ . (1)

الإمام الصادق علیه السلام :أیُّما رَجُلٍ دَعا عَلی وَلَدِهِ أورَثَهُ اللّهُ الفَقرَ . (2)

راجع : ج 1 ص 612 (من تستجاب دعوته / الوالد) .

1 / 2مَن لا یَستَحِقُّ ولا سِیَّمَا المُؤمِنِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :إذا خَرَجَتِ اللَّعنَةُ مِن فی صاحِبِها نَظَرَت ، فَإِن وَجَدَت مَسلَکا فِی الَّذی وُجِّهَت إلَیهِ ، وإلاّ عادَت إلَی الَّذی خَرَجَت مِنهُ . (3)

الإمام الباقر علیه السلام :إنَّ اللَّعنَةَ إذا خَرَجَت مِن صاحِبِها تَرَدَّدَت بَینَهُ (4) وبَینَ الَّذی یُلعَنُ ، فَإِن وَجَدَت مَساغا ، وإلاّ عادَت إلی صاحِبِها وکانَ أحَقَّ بِها ، فَاحذَروا أن تَلعَنوا مُؤمِنا فَیَحُلَّ بِکُم . (5)

1 / 3المُذنِبُالإمام الصادق علیه السلام :لَمّا رَأی إبراهیمُ علیه السلام مَلَکوتَ السَّماواتِ وَالأَرضِ ، التَفَتَ فَرَأی رَجُلاً یَزنی ، فَدَعا عَلَیهِ فَماتَ ، ثُمَّ رَأی آخَرَ فَدَعا عَلَیهِ فَماتَ ، حَتّی رَأی ثَلاثَةً فَدَعا عَلَیهِم فَماتوا . فَأَوحَی اللّهُ عَزَّ ذِکرُهُ إلَیهِ : یا إبراهیمُ إنَّ دَعوَتَکَ مُجابَةٌ ؛ فَلا تَدعُ عَلی عِبادی ؛ فَإِنّی لَو شِئتُ لَم أخلُقهُم ، إنّی خَلَقتُ خَلقی عَلی ثَلاثَةِ أصنافٍ : عَبدا یَعبُدُنی لا یُشرِکُ بی شَیئا فَاُثیبُهُ ، وعَبدا یَعبُدُ غَیری فَلَن یَفوتَنی ، وعَبدا عَبَدَ غَیری فَاُخرِجُ مِن صُلبِهِ مَن یَعبُدُنی . (6)

.

ص: 283

ص: 284

السنن الکبری عن أبی هریرة :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله اُتِیَ بِشارِبٍ فَأَمَرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أصحابَهُ أن یَضرِبوهُ ، فَمِنهُم مَن ضَرَبَهُ بِنَعلِهِ ، ومِنهُم بِیَدِهِ ، ومِنهُم بِثَوبِهِ ، ثُمَّ قالَ : اِرجِعوا ، ثُمَّ أمَرَهُم فَبَکَّتوهُ (1) ، فَقالوا : ألا تَستَحی ، مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله تَصنَعُ هذا ؟ ثُمَّ أرسَلَهُ ، فَلَمّا أدبَرَ وَقَعَ القَومُ یَدعونَ عَلَیهِ ویَسُبّونَهُ ، یَقولُ القائِلُ : اللّهُمَّ أخزِهِ ، اللّهُمَّ العَنهُ ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لا تَقولوا هکَذا ولکِن قولوا : اللّهُمَّ اغفِر لَهُ ، اللّهُمَّ ارحَمهُ . (2)

.

ص: 285

السنن الکبری_ به نقل از ابو هریره _: شرابخواری را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آوردند . پیامبر صلی الله علیه و آله به یارانش فرمود که او را بزنند. یکی با کفش خویش بر او زد، دیگری با دستش و یکی با جامه اش. سپس، پیامبر خدا فرمود : «برگردید». آن گاه ، دستور داد تا او را سرزنش کنند. اصحاب گفتند : شرم نمی کنی که با بودن پیامبر خدا ، چنین می کنی؟ سپس ، پیامبر صلی الله علیه و آله او را رها کرد. چون رفت، جمعیت به نفرین و دشنام گوییِ وی پرداختند . گوینده ای گفت : بار خدایا! خوارش کن؛ بار خدایا! لعنتش کن . پیامبر خدا فرمود : «چنین مگویید ؛ بلکه بگویید : بار خدایا! او را بیامرز. بار خدایا! بر او رحم آور» .

.

ص: 286

البابُ الثّانی : من ینبغی الدّعاء علیهالکتاب«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَ_نِ الرَّحِیمِ * تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ * مَا أَغْنَی عَنْهُ مَالُهُ وَ مَا کَسَبَ * سَیَصْلَی نَارًا ذَاتَ لَهَبٍ * وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ * فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدِ» . (1)

«إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَ_تِ وَ الْهُدَی مِن بَعْدِ مَا بَیَّنَّ_هُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَ_بِ أُوْلَ_ئکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللَّ_عِنُونَ» . (2)

«کَیْفَ یَهْدِی اللَّهُ قَوْمًا کَفَرُواْ بَعْدَ إِیَمَ_نِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَیِّنَ_تُ وَاللَّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّ__لِمِینَ * أُوْلَ_ئکَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَئِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ» . (3)

الحدیثالإمام الصادق علیه السلام :إذا قَرَأتُم : «تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ» فَادعوا عَلی أبی لَهَبٍ ؛ فَإِنَّهُ کانَ مِنَ المُکَذِّبینَ الَّذینَ یُکَذِّبونَ بِالنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وما جاءَ بِهِ مِن عِندِ اللّهِ عز و جل . (4)

.

ص: 287

ص: 288

البابُ الثّالِثُ : دعاء الأنبیاء وأتباعهم علی المجرمین3 / 1دُعاءُ نوحٍالکتاب«وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ فَقَالَ یَ_قَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَ_هٍ غَیْرُهُ أَفَلاَ تَتَّقُونَ * فَقَالَ الْمَلَؤُاْ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن قَوْمِهِ مَا هَ_ذَا إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُرِیدُ أَن یَتَفَضَّلَ عَلَیْکُمْ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَنزَلَ مَلَئِکَةً مَّا سَمِعْنَا بِهَ_ذَا فِی ءَابَائنَا الْأَوَّلِینَ * إِنْ هُوَ إِلاَّ رَجُلُ بِهِ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُواْ بِهِ حَتَّی حِینٍ * قَالَ رَبِّ انصُرْنِی بِمَا کَذَّبُونِ » . (1)

«إِنْ هِیَ إِلاَّ حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوتُ وَ نَحْیَا وَ مَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِینَ * إِنْ هُوَ إِلاَّ رَجُلٌ افْتَرَی عَلَی اللَّهِ کَذِبًا وَ مَا نَحْنُ لَهُ بِمُؤْمِنِینَ * قَالَ رَبِّ انصُرْنِی بِمَا کَذَّبُونِ * قَالَ عَمَّا قَلِیلٍ لَّیُصْبِحُنَّ نَ_دِمِینَ * فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْنَ_هُمْ غُثَ_اءً فَبُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظَّ__لِمِینَ » . (2)

«قَالَ رَبِّ إِنَّ قَوْمِی کَذَّبُونِ * فَافْتَحْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ فَتْحًا وَ نَجِّنِی وَ مَن مَّعِیَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ * فَأَنجَیْنَ_هُ وَ مَن مَّعَهُ فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ * ثُمَّ أَغْرَقْنَا بَعْدُ الْبَاقِینَ » . (3)

.

ص: 289

ص: 290

«کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُواْ عَبْدَنَا وَ قَالُواْ مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ * فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ » . (1)

«قَالَ نُوحٌ رَّبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی وَ اتَّبَعُواْ مَن لَّمْ یَزِدْهُ مَالُهُ وَ وَلَدُهُ إِلاَّ خَسَارًا * وَ مَکَرُواْ مَکْرًا کُبَّارًا * وَ قَالُواْ لاَ تَذَرُنَّ ءَالِهَتَکُمْ وَ لاَ تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لاَ سُوَاعًا وَ لاَ یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْرًا * وَ قَدْ أَضَلُّواْ کَثِیرًا وَ لاَ تَزِدِ الظَّ__لِمِینَ إِلاَّ ضَلَ_لاً * مِّمَّا خَطِیئتِهِمْ أُغْرِقُواْ فَأُدْخِلُواْ نَارًا فَلَمْ یَجِدُواْ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَنصَارًا » . (2)

«وَ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ لاَ تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکَ_فِرِینَ دَیَّارًا * إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّواْ عِبَادَکَ وَ لاَ یَلِدُواْ إِلاَّ فَاجِرًا کَفَّارًا * رَّبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَ لِدَیَّ وَ لِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَ_تِ وَ لاَ تَزِدِ الظَّ__لِمِینَ إِلاَّ تَبَارَا » . (3)

الحدیثعلل الشرایع عن حنّان بن سدیر عن أبیه :قُلتُ لأَِبی جَعفَرٍ علیه السلام : أرَأَیتَ نوحا علیه السلام حینَ دَعا عَلی قَومِهِ فَقالَ : «رَّبِّ لاَ تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکَ_فِرِینَ دَیَّارًا * إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّواْ عِبَادَکَ وَ لاَ یَلِدُواْ إِلاَّ فَاجِرًا کَفَّارًا» ؟ قالَ علیه السلام : عَلِمَ أنَّهُ لا یَنجُبُ مِن بَینِهِم أحَدٌ . قالَ : قُلتُ : وکَیفَ عَلِمَ ذلِکَ ؟ قالَ : أوحَی اللّهُ إلَیهِ : «أَنَّهُ لَن یُؤْمِنَ مِن قَوْمِکَ إِلاَّ مَن قَدْ ءَامَنَ» (4) فَعِندَ هذا دَعا عَلَیهِم بِهذَا الدُّعاءِ . (5)

.

ص: 291

«پیش از آنان، قوم نوح نیز به تکذیب پرداختند و بنده ما را دروغزن خواندند و گفتند : دیوانه است، و [بسی] آزار کشید تا پروردگارش را خواند که : من ، درمانده ام. به دادم برس» .

«نوح گفت : پروردگارا! آنان ، مرا نافرمانی کردند و از کسی پیروی نمودند که مال و فرزندش ، جز بر زیان وی نیفزود . دست به نیرنگی بس بزرگ زدند و گفتند : زنهار که از خدایانتان دست برندارید ، و نه از «ودّ» ، نه از «سُواع» ، نه از «یَغوت» و نه «یَعوق» و نه «نسر». و بسیاری را گم راه کردند. [پروردگارا! ]جز بر گم راهی ستمکاران میفزای . تا به سبب گناهانشان غرقه گشتند و [پس از مرگشان] در آتشی در آورده شدند و برای خود ، در برابر خدا یارانی نیافتند» .

«و نوح گفت : پروردگارا! هیچ کس از کافران را بر روی زمین مگذار ؛ چرا که اگر تو آنان را بر جای بگذاری ، بندگانت را گم راه می کنند و جز پلیدکارِ ناسپاس نمی زایند. پروردگارا! بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درمی آید ، و بر مردان و زنان باایمان ببخشای ، و جز بر هلاکت ستمکاران میفزای» .

حدیثعلل الشرائع_ به نقل از حنّان بن سَدیر ، از پدرش _: به امام باقر علیه السلام گفتم : چرا نوح علیه السلام هنگامی که قومش را نفرین کرد ، گفت : «پروردگارا! هیچ کس از کافران را بر روی زمین مگذار ، چرا که اگر تو آنان را بر جای بگذاری ، بندگانت را گم راه می کنند و جز پلیدکارِ ناسپاس نمی زایند» ؟ فرمود : «می دانست که از میان آنها ، دیگر کسی به راه نخواهد آمد» . گفتم : چگونه این را دانست؟ فرمود : «خداوند به او وحی فرمود که : «از قوم تو ، دیگر کسی بجز همانان که ایمان آورده اند، ایمان نخواهد آورد» . این جا بود که آن نفرین را در حقّ آنان کرد .

.

ص: 292

تفسیر القمّی_ فی تَفسیرِ قَولِهِ تَعالی : «وَ قَالُواْ لاَ تَذَرُنَّ ءَالِهَتَکُمْ وَ لاَ تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لاَ سُوَاعًا وَ لاَ یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْرًا» _: کانَ قَومٌ مُؤمِنونَ (1) قَبلَ نوحٍ علیه السلام ، فَماتوا فَحَزِنَ عَلَیهِمُ النّاسُ ، فَجاءَ إبلیسُ فَاتَّخَذَ لَهُم صُوَرَهُم لِیَأنَسوا بِها فَأَنِسوا بِها ، فَلَمّا جاءَهُمُ الشِّتاءُ أدخَلوهَا البُیوتَ ، فَمَضی ذلِکَ القَرنُ وجاءَ القَرنُ الآخَرُ ، فَجاءَهُم إبلیسُ فَقالَ لَهُم : إنَّ هؤُلاءِ آلِهَةٌ کانَ (2) آباؤُکُم یَعبُدونَها ، فَعَبَدوهُم وضَلَّ مِنهُم بَشَرٌ کَثیرٌ ، فَدَعا عَلَیهِم نوحٌ حَتّی أهلَکَهُمُ اللّهُ . (3)

3 / 2دُعاءُ لوطٍ«وَ لُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الْفَ_حِشَةَ مَا سَبَقَکُم بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِّنَ الْعَ__لَمِینَ * أَئنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِیلَ وَ تَأْتُونَ فِی نَادِیکُمُ الْمُنکَرَ فَمَا کَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَن قَالُواْ ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِن کُنتَ مِنَ الصَّ_دِقِینَ * قَالَ رَبِّ انصُرْنِی عَلَی الْقَوْمِ الْمُفْسِدِینَ» . (4)

3 / 3دُعاءُ شُعَیبٍ«قَالَ الْمَلأَُ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُواْ مِن قَوْمِهِ لَنُخْرِجَنَّکَ یَ_شُعَیْبُ وَالَّذِینَ ءَامَنُواْ مَعَکَ مِن قَرْیَتِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِی مِلَّتِنَا قَالَ أَوَ لَوْ کُنَّا کَ_رِهِینَ * قَدِ افْتَرَیْنَا عَلَی اللَّهِ کَذِبًا إِنْ عُدْنَا فِی مِلَّتِکُم بَعْدَ إِذْ نَجّانَا اللَّهُ مِنْهَا وَمَا یَکُونُ لَنَا أَن نَّعُودَ فِیهَا إِلاَّ أَن یَشَاءَ اللَّهُ رَبُّنَا وَسِعَ رَبُّنَا کُلَّ شَیْ ءٍ عِلْمًا عَلَی اللَّهِ تَوَکَّلْنَا رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنَا وَبَیْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنتَ خَیْرُ الْفَ_تِحِینَ * وَقَالَ الْمَلأَُ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن قَوْمِهِ لَئِن اتَّبَعْتُمْ شُعَیْبًا إِنَّکُمْ إِذًا لَّخَ_سِرُونَ * فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُواْ فِی دَارِهِمْ جَ_ثِمِینَ» . (5)

.

ص: 293

ص: 294

3 / 4دُعاءُ موسیالکتاب«وَ قَالَ مُوسَی رَبَّنَا إِنَّکَ ءَاتَیْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زِینَةً وَ أَمْوَ لاً فِی الْحَیَوةِ الدُّنْیَا رَبَّنَا لِیُضِلُّواْ عَن سَبِیلِکَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَی أَمْوَ لِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلَی قُلُوبِهِمْ فَلاَ یُؤْمِنُواْ حَتَّی یَرَوُاْ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ» . (1)

الحدیثالإمام الکاظم علیه السلام :کانَ مِن قَولِ موسی علیه السلام حینَ دَخَلَ عَلی فِرعَونَ : «اللّهُمَّ إنّی أدرَأُ إلَیکَ فی نَحرِهِ ، وأستَجیرُ بِکَ مِن شَرِّهِ ، وأستَعینُ بِکَ» ، فَحَوَّلَ اللّهُ ما کانَ فی قَلبِ فِرعَونَ مِنَ الأَمنِ خَوفا . (2)

.

ص: 295

ص: 296

3 / 5النَّوادِرُالکتاب«وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَ_تَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَکَانُواْ وَاللَّهُ یُحِبُّ الصَّ_بِرِینَ * وَمَا کَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکَ_فِرِینَ» . (1)

«وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکَ_فِرِینَ * فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ» . (2)

الحدیثالإمام علیّ علیه السلام :دَعا نَبِیٌّ مِنَ الأَنبِیاءِ عَلی قَومِهِ ، فَقیلَ لَهُ : اُسَلِّطُ عَلَیهِم عَدُوَّهُم ؟ فَقالَ : لا ، فَقیلَ لَهُ : فَالجوعَ ؟ فَقالَ : لا ، فَقیلَ لَهُ : ما تُریدُ ؟ فَقالَ : مَوتٌ دَفیقٌ (3) یُحزِنُ القَلبَ ، ویُقِلُّ العَدَدَ . فَاُرسِلَ إلَیهِمُ الطّاعونُ . (4)

قصص الأنبیاء عن ابن عبّاس :إنَّ یوشَعَ بنَ نونٍ بَوَّأَ (5) بَنی إسرائیلَ الشّامَ بَعدَ موسی علیه السلام ، وقَسَّمَها بَینَهُم ، فَصارَ مِنهُم سِبطٌ بِبَعلَبَکَّ بِأَرضِها ، وهُوَ السِّبطُ الَّذی مِنهُ إلیاسُ النَّبِیُّ علیه السلام ... ثُمَّ أوحَی اللّهُ تَعالی إلی إلیاسَ بَعدَ سَبعِ سِنینَ مِن یَومَ أحیَا اللّهُ یونُسَ علیه السلام : سَلنی اُعطِکَ . فَقالَ : تُمیتُنی فَتُلحِقُنی بِآبائی ؛ فَإِنّی قَد مَلِلتُ بَنی إسرائیلَ وأبغَضتُهُم فیکَ . فَقالَ تَعالی جَلَّت قُدرَتُهُ : ما هذا بِالیَومِ الَّذی اُعری مِنکَ الأَرضَ وأهلَها ، وإنَّما قِوامُها بِکَ ، ولکِن سَلنی اُعطِکَ . فَقالَ إلیاسُ : فَأَعطِنی ثاری مِنَ الَّذینَ أبغَضونی فیکَ ، فَلا تُمطِر عَلَیهِم سَبعَ سِنینَ قَطرَةً إلاّ بِشَفاعَتی . فَاشتَدَّ عَلی بَنی إسرائیلَ الجوعُ وألَحَّ عَلَیهِمُ البَلاءُ ، وأسرَعَ المَوتُ فیهِم ، وعَلِموا أنَّ ذلِکَ مِن دَعوَةِ إلیاسَ ، فَفَزِعوا إلَیهِ وقالوا : نَحنُ طَوعُ یَدِکَ ، فَهَبَطَ إلیاسُ مَعَهُم ومَعَهُ تِلمیذٌ لَهُ الیَسَعُ ، وجاءَ إلَی المَلِکِ فَقالَ : أفنَیتَ بنی إسرائیلَ بِالقَحطِ ! فَقالَ : قَتَلَهُمُ الَّذی أغواهُم ، فَقالَ : اُدعُ رَبَّکَ یُسقِهِم . فَلَمّا جَنَّ اللَّیلُ قامَ إلیاسُ علیه السلام ودَعَا اللّهَ ، ثُمَّ قالَ لِلیَسَعِ : اُنظُر فی أکنافِ (6) السَّماءِ ماذا تَری ؟ فَنَظَرَ فَقالَ : أری سَحابَةً ، فَقالَ : أبشِروا بِالسِّقاءِ ، فَلیُحرِزوا أنفُسَهُم وأمتِعَتَهُم مِنَ الغَرَقِ ، فَأَمطَرَ اللّهُ عَلَیهِمُ السَّماءَ وأنبَتَ لَهُمُ الأَرضَ ، فَقامَ إلیاسُ بَینَ أظهُرِهِم وهُم صالِحونَ . (7)

.

ص: 297

ص: 298

الإمام الصادق علیه السلام :کانَ فی زَمانِ بَنی إسرائیلَ رَجُلٌ یُسَمّی إلیا ، رَئیسٌ عَلی أربَعِمِئَةٍ مِن بَنی إسرائیلَ ، وکانَ مَلِکُ بَنی إسرائیلَ هَوِیَ امرَأَةً مِن قَومٍ یَعبُدونَ الأَصنامَ مِن غَیرِ بَنی إسرائیلَ فَخَطَبَها . فَقالَت : عَلی أن أحمِلَ الصَّنَمَ فَأَعبُدَهُ فی بَلدَتِکَ ، فَأَبی عَلَیها ، ثُمَّ عاوَدَها مَرَّةً بَعدَ مَرَّةٍ حَتّی صارَ إلی ما أرادَت ، فَحَوَّلَها إلَیهِ ومَعَها صَنَمٌ ، وجاءَ مَعَها ثَمانُمِئَةِ رَجُلٍ یَعبُدونَهُ . فَجاءَ إلیا إلَی المَلِکِ فَقالَ : مَلَّکَکَ اللّهُ ومَدَّ لَکَ فِی العُمُرِ فَطَغَیتَ وبَغَیتَ ! فَلَم یَلتَفِت إلَیهِ ، فَدَعَا اللّهَ إلیا أن لا یُسقِیَهُم قَطرَةً ، فَنالَهُم قَحطٌ شَدیدٌ ثَلاثَ سِنینَ . حَتّی ذَبَحوا دَوابَّهُم ، فَلَم یَبقَ لَهُم مِنَ الدَّوابِّ إلاّ بِرذَونٌ یَرکَبُهُ المَلِکُ ، وآخَرُ یَرکَبُهُ الوَزیرُ ، وکانَ قَدِ استَتَرَ عِندَ الوَزیرِ أصحابُ إلیا یُطعِمُهُم فی سَرَبٍ . (1) فَأَوحَی اللّهُ تَعالی جَلَّ ذِکرُهُ إلی إلیا : تَعَرَّض لِلمَلِکِ ، فَإِنّی اُریدُ أن أتوبَ عَلَیهِ ، فَأَتاهُ فَقالَ : یا إلیا ما صَنَعتَ بِنا ؟ قَتَلتَ بَنی إسرائیلَ ! فَقالَ إلیا : تُطیعُنی فیما آمُرُکَ بِهِ ؟ فَأَخَذَ عَلَیهِ العَهدَ ، فَأَخرَجَ أصحابَهُ وتَقَرَّبوا إلَی اللّهِ تَعالی بِثَورَینِ ، ثُمَّ دَعا بِالمَرأَةِ فَذَبَحَها وأحرَقَ الصَّنَمَ ، وتابَ المَلِکُ تَوبَةً حَسَنَةً حَتّی لَبِسَ الشَّعرَ ، واُرسِلَ إلَیهِ المَطَرُ وَالخِصبُ . (2)

.

ص: 299

امام صادق علیه السلام :در روزگار بنی اسرائیل ، مردی بود «الیا» نام که بر چهار صد تن از بنی اسرائیل ، ریاست داشت . پادشاه بنی اسرائیل ، دلباخته زنی از یک قوم بت پرست و غیر بنی اسرائیلی شد و از او خواستگاری کرد . زن گفت : به شرط آن که بت [خود] را بیاورم و در شهر تو ، آن را بپرستم ، [می پذیرم] . پادشاه نپذیرفت ؛ امّا بارها از او خواستگاری نمود و سرانجام ، همان شد که زن می خواست . پادشاه ، او را به خانه خود آورد و بتی همراهش بود. هشتصد مرد نیز با او آمدند که همگی ، آن بت را می پرستیدند . اِلیا ، نزد پادشاه آمد و گفت : خداوند ، تو را پادشاهی داد و عمرت را دراز گردانید و تو طغیان و سرکشی کردی! پادشاه ، به او توجّهی نکرد. الیا ، دعا کرد که خداوند ، قطره ای باران بر ایشان نبارانَد. پس سه سال خشک سالی سختی شد تا جایی که چارپایانِ خود را ذبح کردند و برایشان چارپایی نماند ، جز یک اسب تاتاری که پادشاه ، سوارش می شد، و اسبی دیگر ، که مَرکب وزیر بود. یاران الیا ، نزد وزیر ، در زیر زمینی پنهان شده بودند و او به آنها آب و غذا می داد . خداوند متعال _ که نامش بِشکوه باد _ ، به الیا وحی فرمود که : «نزد پادشاه برو؛ زیرا که من می خواهم او را توبه دهم» . الیا ، نزد پادشاه رفت . پادشاه به او گفت : با ما چه کرده ای ، الیا؟ بنی اسرائیل را کُشتی! الیا گفت : هر دستوری به تو دهم ، از من فرمان می بَری؟ و از او پیمان گرفت . پس، الیا یارانش را بیرون آورد و دو گاو نَر به درگاه خداوند متعال ، قربانی کردند. سپس ، زن را فراخوانْد و او را نیز سر بُرید و بت را سوزانید و پادشاه ، توبه ای راستین کرد تا جایی که پشمینه پوشید، و باران و حاصلخیزی ، دوباره به سراغ [سرزمین] او آمد .

.

ص: 300

. .

ص: 301

. .

ص: 302

البابُ الرّابِعُ : من دعا علیهم رسول اللّه4 / 1أبو ثَروانَدلائل النبوّة لأبی نعیم عن عبدالملک بن هارون بن عنترة عن أبیه عن جدّه :کانَ أبو ثَروانَ راعِیا لِبَنی عَمرِو بنِ تَیمٍ فی إ بِلِهِم ، فَخافَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله قُرَیشا فَخَرَجَ ، فَنَظَرَ إلی سَوادِ الإِبِلِ فَقَصَدَهُ فَإِذا هِیَ إ بِلٌ ، فَدَخَلَ بَینَ الأَراکِ فَجَلَسَ ، فَنَفَرَتِ الإِ بِلُ ، فَقامَ أبو ثَروانَ فَطافَ بِالإِ بِلِ فَلَم یَرَ شَیئا ، ثُمَّ تَخَلَّلَها فَإِذا هُوَ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله جالِسٌ ، فَقالَ لَهُ أبو ثَروانَ : مَن أنتَ ؟ فَقَد أنفَرتَ الإِبِلَ عَلَیَّ . فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لَم تَرُع أرَدتُ أن أستَأنِسَ إلی إ بِلِکَ ، فَقالَ لَهُ أبو ثَروانَ : مَن أنتَ ؟ فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لا تَسأَل ، رَجُلٌ أرَدتُ أن أستَأنِسَ إلی إ بِلِکَ . فَقالَ لَهُ أبو ثَروانَ : إنّی أراکَ الرَّجُلَ الَّذی یَزعُمونَ أنَّهُ خَرَجَ نَبِیّا ! فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أجَل ، فَأَدعوکَ إلی شَهادَةِ أن لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ . فَقالَ لَهُ أبو ثَروانَ : اُخرُج ، فَلا تَصلُحُ إ بِلٌ أنتَ فیها ، وأبی أن یَدَعَهُ ، فَدَعا عَلَیهِ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : اللّهُمَّ أطِل شَقاهُ وبَقاهُ . قالَ عَبدُ المَلِکِ : قالَ أبی : فَأَدرَکتُهُ شَیخا کَبیرا یَتَمَنَّی المَوتَ ، فَقالَ لَهُ القَومُ : ما نَراکَ إلاّ قَد هَلَکتَ ، دَعا عَلَیکَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، قالَ : کَلاّ ، قَد أتَیتُهُ بَعدُ حینَ ظَهَرَ الإِسلامُ فَأَسلَمتُ مَعَهُ ، فَدَعا لی وَاستَغفَرَ ، ولکِنَّ الاُولی قَد سَبَقَت . (1)

.

ص: 303

ص: 304

4 / 2أبو موسَی الأَشعَرِیُالأمالی للطوسی عن أبی تحیی :سَمِعتُ عَمّارَ بنَ یاسِرٍ یُعاتِبُ أبا موسَی الأَشعَرِیَّ ویُوَبِّخُهُ عَلی تَأَخُّرِهِ عَن عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ، وقُعودِهِ عَنِ الدُّخولِ فی بَیعَتِهِ ، ویَقولُ لَهُ : یا أبا موسی مَا الَّذی أخَّرَکَ عَن أمیرِ المُؤمِنینَ ؟ فَوَاللّهِ لَئِن شَکَکتَ فیهِ لَتَخرُجَنَّ عَنِ الإِسلامِ ، وأبو موسی یَقولُ لَهُ : لا تَفعَل ، ودَع عِتابَکَ لی ، فَإِنَّما أنَا أخوکَ . فَقالَ لَهُ عَمّارٌ : ما أنَا لَکَ بِأَخٍ ، سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَلعَنُکَ لَیلَةَ العَقَبَةِ ، وقَد هَمَمتَ مَعَ القَومِ بِما هَمَمتَ ، فَقالَ لَهُ أبو موسی : أفَلَیسَ قَدِ استَغفَرَ لی ؟ قالَ عَمّارٌ : قَد سَمِعتُ اللَّعنَ ولَم أسمَعِ الاِستِغفارَ . (1)

4 / 3الأَشعَثُ بنُ قَیسٍ وذُرِّیَّتُهُالکافی عن سدیر :قالَ لی أبو جَعفَرٍ علیه السلام : یا سَدیرُ ، بَلَغَنی عَن نِساءِ أهلِ الکوفَةِ جَمالٌ وحُسنُ تَبَعُّلٍ ؛ فَابتَغِ لِی امرَأَةً ذاتَ جَمالٍ فی مَوضِعٍ . فَقُلتُ : قَد أصَبتُها جُعِلتُ فِداکَ ، فُلانَةَ بِنتَ فُلانِ ابنِ مُحَمَّدِ بنِ الأَشعَثِ بنِ قَیسٍ . فَقالَ لی : یا سَدیرُ ، إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَعَنَ قَوما ، فَجَرَتِ اللَّعنَةُ فی أعقابِهِم إلی یَومِ القِیامَةِ ، وأنَا أکرَهُ أن یُصیبَ جَسَدی جَسَدَ أحَدٍ مِن أهلِ النّارِ . (2)

.

ص: 305

ص: 306

4 / 4الحَکَمُ بنُ أبِی العاصِالخرائج والجرائح عن جابر :إنَّ الحَکَمَ بنَ أبِی العاصِ عَمَّ عُثمانَ بنِ عَفّانَ کانَ یَستَهزِئُ مِن رَسولِ اللّهِ بِخُطوَتِهِ فی مِشیَتِهِ ، ویَسخَرُ مِنهُ ، وکانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَمشی یَوما وَالحَکَمُ خَلفَهُ یُحَرِّکُ کَتِفَیهِ ویُکَسِّرُ یَدَیهِ خَلفَ رَسولِ اللّهِ استِهزاءً مِنهُ بِمِشیَتِهِ صلی الله علیه و آله . فَأَشارَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِیَدِهِ وقالَ : هکَذا فَکُن ! فَبَقِیَ الحَکَمُ عَلی تِلکَ الحالِ مِن تَحریکِ أکتافِهِ وتَکسیرِ یَدَیهِ ، ثُمَّ نَفاهُ عَنِ المَدینَةِ ولَعَنَهُ ، فَکانَ مَطرودا إلی أیّامِ عُثمانَ ، فَرَدَّهُ إلَی المَدینَةِ وأکرَمَهُ . (1)

الاستیعاب عن عائشة :أمّا أنتَ یا مَروانُ ، فَأَشهَدُ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَعَنَ أباکَ وأنتَ فی صُلبِهِ . (2)

راجع : ص 318 (مروان بن الحکم) .

.

ص: 307

ص: 308

4 / 5سُراقَةُ بنُ مالِکٍالإمام الصادق علیه السلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَمّا خَرَجَ مِنَ الغارِ مُتَوَجِّها إلَی المَدینَةِ وقَد کانَت قُرَیشٌ جَعَلَت لِمَن أخَذَهُ مِئَةً مِنَ الإِبِلِ ، فَخَرَجَ سُراقَةُ بنُ مالِکِ بنِ جُعشُمٍ فیمَن یَطلُبُ ، فَلَحِقَ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ اکفِنی شَرَّ سُراقَةَ بِما شِئتَ ، فَساخَت قَوائِمُ فَرَسِهِ ، فَثَنی رِجلَهُ ثُمَّ اشتَدَّ فَقالَ : یا مُحَمَّدُ ، إنّی عَلِمتُ أنَّ الَّذی أصابَ قَوائِمَ فَرَسی إنَّما هُوَ مِن قِبَلِکَ فَادعُ اللّهَ أن یُطلِقَ لی فَرَسی ، فَلَعَمری إن لَم یُصِبکُم مِنّی خَیرٌ لَم یُصِبکُم مِنّی شَرٌّ . فَدَعا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَأَطلَقَ اللّهُ عز و جل فَرَسَهُ ، فَعادَ فی طَلَبِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَتّی فَعَلَ ذلِکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ ، کُلَّ ذلِکَ یَدعو رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَتَأخُذُ الأَرضُ قَوائِمَ فَرَسِهِ ، فَلَمّا أطلَقَهُ فِی الثّالِثَةِ قالَ : یا مُحَمَّدُ هذِهِ إ بِلی بَینَ یَدَیکَ فیها غُلامی ، فَإِنِ احتَجتَ إلی ظَهرٍ أو لَبَنٍ فَخُذ مِنهُ ، وهذا سَهمٌ مِن کِنانَتی عَلامَةً ، وأنَا أرجِعُ فَأَرُدُّ عَنکَ الطَّلَبَ ، فَقالَ : لا حاجَةَ لَنا فیما عِندَکَ . (1)

4 / 6عامِرُ بنُ الطُّفَیلِ وأربَدُ بنُ رَبیعَةَالطبقات الکبری :قَدِمَ عامِرُ بنُ الطُّفَیلِ بنِ مالِکِ بنِ جَعفَرِ بنِ کِلابٍ و أربَدُ بنُ رَبیعَةَ بنِ مالِکِ بنِ جَعفَرٍ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ عامِرٌ : یا مُحَمَّدُ ما لی إن أسلَمتُ ؟ فَقالَ : لَکَ ما لِلمُسلِمینَ ، وعَلَیکَ ما عَلَی المُسلِمینَ . قالَ : أتَجعَلُ لِیَ الأَمرَ مِن بَعدِکَ ؟ قالَ : لَیسَ ذاکَ لَکَ ولا لِقَومِکَ . قالَ : أفَتَجعَلُ لِیَ الوَبَرَ ولَکَ المَدَرُ ؟ قالَ : لا ولکِنّی أجعَلُ لَکَ أعِنَّةَ الخَیلِ فَإِنَّکَ امرُؤٌ فارِسٌ . قالَ : أوَ لَیسَت لی ؟ لَأَملَأَنَّها عَلَیکَ خَیلاً ورِجالاً ! ثُمَّ وَلَّیا . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ اکفِنیهِما ، اللّهُمَّ وَاهدِ بَنی عامِرٍ ، وأَغنِ الإِسلامَ عَن عامِرٍ ، یَعنِی ابنَ الطُّفَیلِ ، فَسَلَّطَ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی عَلی عامِرٍ داءً فی رَقَبَتِهِ فَاندَلَعَ لِسانُهُ فی حَنجَرَتِهِ . . . وأرسَلَ اللّهُ عَلی أربَدَ صاعِقَةً فَقَتَلَتهُ. (2)

.

ص: 309

ص: 310

تاریخ المدینة عن عکرمة :جاءَ عامِرٌ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَسَأَلَهُ الخِلافَةَ مِن بَعدِهِ ، وسَأَلَهُ المِرباعَ (1) وسَأَلَهُ أشیاءَ ، فَقالَ لَهُ رَجُلٌ مِن أصحابِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله : زَحزِح قَدَمَیکَ لاتَنزِعکَ الرِّماحُ نَزعا عَنیفا ، وَاللّهِ لَو سَأَلتَ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله سَبیبَةً (2) مِن سَبیباتِ المَدینَةِ ما أعطاکَ ، فَوَلّی عامِرٌ غَضبانَ ، وقالَ : لأََملأََنَّها عَلَیکَ خَیلاً ورِجالاً ، فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : «اللّهُمَّ إن لَم تَهدِ عامِرا فَاکفِنیهِ» ، فَأَخَذَتهُ غُدَّةٌ کَغُدَّةِ البَکرِ (3) ، فَجَعَلَ یُنادی یا آلَ عامِرٍ ! غُدَّةٌ کَغُدَّةِ البَکرِ !! حَتّی قَتَلَت عَدُوَّ اللّهِ . (4)

.

ص: 311

تاریخ المدینة_ به نقل از عِکرِمه _: عامر نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و از او ، جانشینیِ بعد از او ، یکْ چهارمِ غنایم و چیزهای دیگری را خواست. مردی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله به او گفت : از این جا برو ، تا نیزه ها تو را به زور نرانده اند . به خدا سوگند ، اگر تکّه کرباسی از کرباس های مدینه هم از پیامبر خدا بخواهی ، به تو نمی دهد . عامر ، خشمگین بازگشت و گفت : این جا را از سواره و پیاده بر ضدّ تو می آکَنَم . پیامبر صلی الله علیه و آله گفت : «بار خدایا! اگر عامر را هدایت نمی کنی، مرا از شرّ او کفایت کن». پس طاعونی چون طاعون اُشتران جوان ، او را گرفت، به طوری که فریاد می زد: ای آل عامر! طاعونی چون طاعون اشتران جوان! تا این که [آن طاعون ،] این دشمن خدا را از پای درآورد .

.

ص: 312

4 / 7عُتَیبَةُ بنُ أبی لَهَبٍدلائل النبوّة لأبی نعیم عن ابن طاووس عن أبیه :لَمّا تَلا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَی» (1) قالَ عُتَیبَةُ بنُ أبی لَهَبٍ : کَفَرتُ بِرَبِّ النَّجمِ !! فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : سَلَّطَ اللّهُ عَلَیکَ کَلبا مِن کِلابِهِ . قالَ : فَحَدَّثَنی موسَی بنُ مُحَمَّدِ بنِ إبراهیمَ عَن أبیهِ ، قالَ : خَرَجَ عُتَیبَةُ مَعَ أصحابِهِ فی عیرٍ إلَی الشّامِ حَتّی إذا کانوا بِالشّامِ فَزَأَرَ الأَسَدُ ، فَجَعَلَت فَرائِصُهُ (2) تُرعَدُ ، فَقیلَ لَهُ : مِن أیِّ شَیءٍ تُرعَدُ ؟ فَوَاللّهِ ما نَحنُ وأنتَ إلاّ سَواءٌ . فَقالَ : إنَّ مُحَمَّدا دَعا عَلَیَّ ، لا وَاللّهِ ما أظَلَّتِ السَّماءُ عَلی ذی لَهجَةٍ أصدَقَ مِن مُحَمَّدٍ ، ثُمَّ وَضَعُوا العَشاءَ فَلَم یُدخِل یَدَهُ فیهِ ، ثُمَّ جاءَ النَّومُ فَحاطوهُ بِمَتاعِهِم ووَسَّطوهُ بَینَهُم وناموا ، فَجاءَهُمُ الأَسَدُ یَهمِسُ یَستَنشِقُ رُؤوسَهُم رَجُلاً رَجُلاً ، حَتَّی انتَهی إلَیهِ فَضَغَمَهُ (3) ضَغمَةً کانَت إیّاها ، فَفَزِعَ وهُوَ بِآخِرِ رَمَقٍ وهُوَ یَقولُ : ألَم أقُل لَکُم إنَّ مُحَمَّدا أصدَقُ النّاسِ ؟ وماتَ . (4)

.

ص: 313

ص: 314

المستدرک علی الصحیحین عن أبی عقرب :کانَ لَهَبُ بنُ أبی لَهَبٍ (1) یَسُبُّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ سَلِّط عَلَیهِ کَلبَکَ . فَخَرَجَ فی قافِلَةٍ یُریدُ الشّامَ ، فَنَزَلَ مَنزِلاً فَقالَ : إنّی أخافُ دَعوَةَ مُحَمَّدٍ . قالوا لَهُ : کَلاّ ، فَحَطّوا مَتاعَهُم حَولَهُ وقَعَدوا یَحرُسونَهُ ، فَجاءَ الأَسَدُ فَانتَزَعَهُ فَذَهَبَ بِهِ . (2)

4 / 8کِسریصحیح البخاری عن ابن عبّاس :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَعَثَ بِکِتابِهِ إلی کِسری مَعَ عَبدِ اللّهِ بنِ حُذافَةَ السَّهمِیِّ ، فَأَمَرَهُ أن یَدفَعَهُ إلی عَظیمِ البَحرَینِ ، فَدَفَعَهُ عَظیمُ البَحرَینِ إلی کِسری ، فَلَمّا قَرَأَهُ مَزَّقَهُ ، فَحَسِبتُ أنَّ ابنَ المُسَیَّبِ قالَ : فَدَعا عَلَیهِم رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله أن یُمَزَّقوا کُلَّ مُمَزَّقٍ . (3)

المناقب لابن شهرآشبوب عن ابن المهدی المامطیری فی مجالسه :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله کَتَبَ إلی کِسری : مِن مُحَمَّدٍ رَسولِ اللّهِ إلی کِسرَی بنِ هُرمُزَ : أمّا بَعدُ : فَأَسلِم تَسلَم ، وإلاّ فَأذَن بِحَربٍ مِنَ اللّهِ ورَسولِهِ ، وَالسَّلامُ عَلی مَنِ اتَّبَعَ الهُدی . فَلَمّا وَصَلَ إلَیهِ الکِتابُ مَزَّقَهُ وَاستَخَفَّ بِهِ ، وقالَ : مَن هذَا الَّذی یَدعونی إلی دینِهِ ، ویَبدَأُ بِاسمِهِ قَبلَ اسمی ؟! وبَعَثَ إلَیهِ بِتُرابٍ . فَقالَ صلی الله علیه و آله : مَزَّقَ اللّهُ مُلکَهُ کَما مَزَّقَ کِتابی ، أما إنَّهُ سَتُمَزِّقونَ مُلکَهُ . وبَعَثَ إلَیَّ بِتُرابٍ ! أما إنَّکُم سَتَملِکونَ أرضَهُ . فَکانَ کَما قالَ . (4)

.

ص: 315

ص: 316

4 / 9مُحَلِّمُ بنُ جَثّامَةَتفسیر الطبری عن ابن عمر :بَعَثَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مُحَلِّمَ بنَ جَثّامَةَ مَبعَثا ، فَلَقِیَهُم عامِرُ بنُ الأَضبَطِ ، فَحَیّاهُم بِتَحِیَّةِ الإِسلامِ ، وکانَت بَینَهُم إحنَةٌ (1) فِی الجاهِلِیَّةِ ، فَرَماهُ مُحَلِّمٌ بِسَهمٍ فَقَتَلَهُ ، فَجاءَ الخَبَرُ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَتَکَلَّمَ فیهِ عُیَینَةُ وَالأَقرَعُ ، فَقالَ الأَقرَعُ : یا رَسولَ اللّهِ سُنَّ الیَومَ وغَیِّر غَدا . 2 فَقالَ عُیَینَةُ : لا وَاللّهِ حَتّی تَذوقَ نِساؤُهُ مِنَ الثُّکلِ ما ذاقَ نِسائی ! فَجاءَ مُحَلِّمٌ فی بُردَینِ فَجَلَسَ بَینَ یَدَی رَسولِ اللّهِ لِیَستَغفِرَ لَهُ . فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : لا غَفَرَ اللّهُ لَکَ . فَقامَ وهُوَ یَتَلَقّی دُموعَهُ بِبُردَیهِ ، فَما مَضَت بِهِ سابِعَةٌ حَتّی ماتَ ودَفَنوهُ ، فَلَفِظَتهُ الأَرضُ ، فَجاؤوا إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَذَکَروا ذلِکَ لَهُ ، فَقالَ : إنَّ الأَرضَ تَقبَلُ مَن هُوَ شَرٌّ مِن صاحِبِکُم ، ولکِنَّ اللّهَ جَلَّ وعَزَّ أرادَ أن یَعِظَکُم . ثُمَّ طَرَحوهُ بَینَ صَدَفَی جَبَلٍ ، وألقَوا عَلَیهِ مِنَ الحِجارَةِ ، ونَزَلَت : «یَ_أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَتَبَیَّنُواْ ... » الآیَةَ (2) . (3)

.

ص: 317

ص: 318

4 / 10مَروانُ بنُ الحَکَمِمسند أبی یعلی عن أبی یحیی النخعی :إنَّ الحَسَنَ والحُسَینَ علیهماالسلام مَرَّ بِهِما مَروانُ ، فَقالَ لَهُما قَولاً قَبیحا . فَقالَ الحَسَنُ أوِ الحُسَینُ علیهماالسلام : وَاللّهِ ثُمَّ وَاللّهِ ، لَقَد لَعَنَکَ اللّهُ وأنتَ فی صُلبِ الحَکَمِ عَلی لِسانِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله . قالَ : فَسَکَتَ مَروانُ . (1)

المستدرک علی الصحیحین عن عمرو بن مرّة الجهنی_ وکانَت لَهُ صُحبَةٌ _: إنَّ الحَکَمَ بنَ أبِی العاصِ استَأذَنَ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَعَرَفَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله صَوتَهُ وکَلامَهُ . فَقالَ : اِیذَنوا لَهُ عَلَیهِ لَعنَةُ اللّهِ وعَلی مَن یَخرُجُ مِن صُلبِهِ ، إلاَّ المُؤمِنَ مِنهُم وقَلیلٌ ما هُم ، یُشَرَّفونَ فِی الدُّنیا ویوضَعونَ (2) فِی الآخِرَةِ ، ذَوو مَکرٍ وخَدیعَةٍ ، یُعطَونَ فِی الدُّنیا وما لَهُم فِی الآخِرَةِ مِن خَلاقٍ . (3)

.

ص: 319

ص: 320

المعجم الکبیر عن أبی یحیی :کُنتُ بَینَ الحَسَنِ وَالحُسَینِ علیهماالسلامومَروانَ یَتَسابّانِ ، فَجَعَلَ الحَسَنُ علیه السلام یُسَکِّتُ الحُسَینَ علیه السلام ، فَقالَ مَروانُ : أهلُ بَیتٍ مَلعونونَ ! فَغَضِبَ الحَسَنُ علیه السلام وقالَ : قُلتَ : أهلُ بَیتٍ مَلعونونَ ؟! فَوَاللّهِ لَقَد لَعَنَکَ اللّهُ عَلی لِسانِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله وأنتَ فی صُلبِ أبیکَ . (1)

مسند ابن حنبل عن الشعبی :سَمِعتُ عَبدَ اللّهِ بنَ الزُّبَیرِ وهُوَ مُستَنِدٌ إلَی الکَعبَةِ وهُوَ یَقولُ : ورَبِّ هذِهِ الکَعبَةِ ، لَقَد لَعَنَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فُلانا وما وُلِدَ مِن صُلبِهِ . (2)

المستدرک علی الصحیحین عن عبد اللّه بن الزبیر :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَعَنَ الحَکَمَ ووُلدَهُ . (3)

المستدرک علی الصحیحین عن عبدالرحمن بن عوف :کانَ لا یولَدُ لِأَحَدٍ مَولودٌ إلاّ أتی بِهِ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَدَعا لَهُ ، فَاُدخِلَ عَلَیهِ مَروانُ بنُ الحَکَمِ فَقالَ : هُوَ الوَزَغُ ابنُ الوَزَغِ ، المَلعونُ ابنُ المَلعونِ ! (4)

الکافی عن زرارة عن الإمام الباقر علیه السلام :لَمّا وُلِدَ مَروانُ عَرَضوا بِهِ لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله أن یَدعُوَ لَهُ ، فَأَرسَلوا بِهِ إلی عائِشَةَ لِیَدعُوَ لَهُ ، فَلَمّا قَرَّبَتهُ مِنهُ قالَ : أخرِجوا عَنِّی الوَزَغَ ابنَ الوَزَغِ . قالَ زُرارَةُ : ولا أعلَمُ إلاّ أنَّهُ قالَ : ولَعَنَهُ . (5)

راجع : ص 306 (الحکم بن أبی العاص) .

.

ص: 321

المعجم الکبیر_ به نقل از ابو یحیی _: من ، میان حسن و حسین علیهماالسلام و مروان قرار داشتم و آنها به یکدیگر ، بد می گفتند . حسن علیه السلام سعی کرد حسین علیه السلام را ساکت کند. مروان گفت : خانواده لعنتی! حسن علیه السلام عصبانی شد و فرمود : «گفتی : خانواده لعنتی؟! به خدا سوگند که خداوند ، تو را زمانی که هنوز در پشتِ پدرت بودی ، با زبان پیامبرش لعنت کرد» .

مسند ابن حنبل_ به نقل از شُعْبی _: از عبد اللّه بن زبیر ، در حالی که به کعبه تکیه داده بود، شنیدم که می گوید : به خداوند این کعبه سوگند که پیامبر خدا ، فلانی و فرزندانی را که از پشتِ او زاده شوند ، لعنت کرد .

المستدرک علی الصحیحین_ به نقل از عبد اللّه بن زبیر _: پیامبر خدا ، حَکَم و فرزندانش را لعنت کرد .

المستدرک علی الصحیحین_ به نقل از عبد الرحمان بن عوف _: برای هیچ کس فرزندی زاده نمی شد ، مگر آن که او را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله می آوردند و ایشان ، برایش دعا می کرد . مروان بن حَکَم را که نزد ایشان آوردند ، فرمود : «وَزَغ ، پسر وَزَغ، ملعون ، پسر ملعون!» .

الکافی_ به نقل از زُراره ، از امام باقر علیه السلام _: چون مروان زاده شد ، او را نزد پیامبر خدا فرستادند تا برایش دعا کند. این کار را توسّط عایشه کردند. وقتی عایشه او را نزدیک پیامبر صلی الله علیه و آله بُرد، ایشان فرمود : «این وَزَغ پسر وَزَغ را از نزد من بیرون ببرید». زراره گفت : و یقین دارم که امام باقر علیه السلام فرمود : «و [پیامبر خدا] او را لعنت کرد» .

ر . ک : ص 307 (حَکَم بن ابی العاص) .

.

ص: 322

4 / 11مُعاوِیَةُ بنُ أبی سُفیانَ وأبوهُمعانی الأخبار عن عدی بن ثابت عن البراء بن عازب :أقبَلَ أبو سُفیانَ ومُعاوِیَةُ یَتبَعُهُ ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ العَنِ التّابِعَ وَالمَتبوعَ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِالاُقَیعِسِ . قالَ ابنُ البَراءِ لِأَبیهِ : مَنِ الاُقَیعِسُ ؟ قالَ : مُعاوِیَةُ . (1)

صحیح مسلم عن ابن عبّاس :کُنتُ ألعَبُ مَعَ الصِّبیانِ فَجاءَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَتَوارَیتُ خَلفَ بابٍ ، قالَ : فَجاءَ فَحَطَأَنی (2) حَطأَةً وقالَ : اِذهَب وَادعُ لی مُعاوِیَةَ . قالَ : فَجِئتُ فَقُلتُ : هُوَ یَأکُلُ . قالَ : ثُمَّ قالَ لی: اِذهَب فَادعُ لی مُعاوِیَةَ . قالَ : فَجِئتُ فَقُلتُ : هُوَ یَأکُلُ ، فَقالَ : لا أشبَعَ اللّهُ بَطنَهُ ! 3

.

ص: 323

ص: 324

وقعة صفّین عن علیّ بن الأقمر :وَفَدنا عَلی مُعاوِیَةَ وقَضَینا حَوائِجَنا ، ثُمَّ قُلنا : لَو مَرَرنا بِرَجُلٍ قَد شَهِدَ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله وعایَنَهُ ، فَأَتَینا عَبدَ اللّهِ بنَ عُمَرَ فَقُلنا : یا صاحِبَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، حَدِّثنا ما شَهِدتَ ورَأَیتَ . قالَ : إنَّ هذا أرسَلَ إلَیَّ _ یَعنی مُعاوِیَةَ _ فَقالَ : لَئِن بَلَغَنی أنَّکَ تُحَدِّثُ لأََضرِبَنَّ عُنُقَکَ ، فَجَثَوتُ عَلی رُکبَتَیَّ بَینَ یَدَیهِ ، ثُمَّ قُلتُ : وَدِدتُ أنَّ أحَدَّ سَیفٍ فی جُندِکَ عَلی عُنُقی . فَقالَ : وَاللّهِ ما کُنتُ لاُِقاتِلَکَ ولا أقتُلَکَ . وَایمُ اللّهِ ما یَمنَعُنی أن اُحَدِّثَکُم ما سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ فیهِ ؛ رَأَیتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله أرسَلَ إلَیهِ یَدعوهُ _ وکانَ یَکتُبُ بَینَ یَدَیهِ _ فَجاءَ الرَّسولُ فَقالَ : هُوَ یَأکُلُ ، فَقالَ : لا أشبَعَ اللّهُ بَطنَهُ ! فَهَل تَرَونَهُ یَشبَعُ ؟ قالَ : وخَرَجَ مِن فَجٍّ فَنَظَرَ رَسولُ اللّهِ إلی أبی سُفیانَ وهُوَ راکِبٌ ومُعاوِیَةُ ، وأخوهُ ، أحَدُهُما قائِدٌ وَالآخَرُ سائِقٌ ، فَلَمّا نَظَرَ إلَیهِم رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ : اللّهُمَّ العَنِ القائِدَ وَالسّائِقَ وَالرّاکِبَ . قُلنا : أنتَ سَمِعتَ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؟ قالَ : نَعَم ، وإلاّ فَصَمَّتا اُذُنایَ ، کَما عَمِیَتا عَینایَ . (1)

الإمام الحسن علیه السلام_ فِی احتِجاجِهِ عَلی مُعاوِیَةَ _: أنشُدُکُم بِاللّهِ هَل تَعلَمونَ أنَّ ما أقولُ حَقّا ، إنَّکَ یا مُعاوِیَةُ کُنتَ تَسوقُ بِأَبیکَ عَلی جَمَلٍ أحمَرَ ویَقودُهُ أخوکَ هذَا القاعِدُ وهذا یَومُ الأَحزابِ ، فَلَعَنَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله القائِدَ وَالرّاکِبَ وَالسّائِقَ ، فَکانَ أبوکَ الرّاکِبَ ، وأنتَ یا أزرَقُ السّائِقَ ، وأخوکَ هذَا القاعِدُ القائِدَ ؟ (2)

.

ص: 325

وقعة صفّین_ به نقل از علی بن اقمر _: ما عدّه ای نزد معاویه رفتیم و حاجت هایمان را برآورده ساختیم. سپس با خود گفتیم : کاش به مردی بر می خوردیم که از زمان حیات پیامبر خدا بوده و او را دیده باشد. پس نزد عبد اللّه بن عمر رفتیم و گفتیم : ای صحابی پیامبر خدا! از آنچه مشاهده کرده ای و دیده ای ، برای ما حدیث کن . او گفت : این (یعنی معاویه) ، مرا احضار کرد و گفت : اگر به من خبر برسد که تو حدیث می گویی ، گردنت را خواهم زد. من در برابرش زانو زدم و گفتم : دوست دارم تیزترین تیغی که در سپاه توست ، بر گردن من فرود آید . او گفت : به خدا سوگند ، من سرِ آن ندارم که با تو بجنگم یا تو را بکُشم . [با این حال] به خدا سوگند ، هیچ چیز مانع من نمی شود که آنچه را از پیامبر خدا درباره او شنیده ام ، برای شما باز گویم . من خود دیدم که پیامبر خدا ، در پیِ او _ که کاتب ایشان بود _ فرستاد، و فرستاده باز آمد و گفت : او مشغول خوردن غذاست . پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «خداوند ، شکمش را سیر نکند!». پس آیا هرگز او را سیر می بینید؟ روزی نیز پیامبر صلی الله علیه و آله از درّه ای خارج شد . ابو سفیان را دید که سوار است و معاویه و برادرش، یکی مَرکبش را از جلو می کشد و دیگری از پس می رانَد. چون پیامبر خدا آنها را دید ، گفت : «بار خدایا! جلودار و مَرکب ران و سواره را لعنت کن» . ما گفتیم : تو خود از پیامبر خدا شنیدی؟ گفت : آری . دو گوشم کَر و دو چشم کور باد ، اگر خلاف گفته باشم .

امام حسن علیه السلام_ در احتجاجش با معاویه _: شما را به خدا سوگند ، آیا می دانید که آنچه می گویم ، راست است؟ تو _ ای معاویه _ در روز احزاب ، مَرکب پدرت را که بر اشتری سرخ موی سوار بود ، می راندی و این برادرت که نشسته است ، آن را می کشید، و پیامبرِ خدا ، جلودار و سوار و مَرکب ران را لعنت کرد . آن سوار ، پدرِ تو بود، و تو _ ای چشم آبی _ ، آن مَرکب ران، و این برادرت که نشسته است، آن جلودار .

.

ص: 326

عنه علیه السلام_ فِی احتِجاجِهِ عَلی مُعاوِیَةَ _: أنشُدُکُم بِاللّهِ هَل تَعلَمونَ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَعَنَ أبا سُفیانَ فی سَبعَةِ مَواطِنَ : أوَّلُهُنَّ : حینَ خَرَجَ مِن مَکَّةَ إلَی المَدینَةِ ، وأبو سُفیانَ جاءَ مِنَ الشّامِ ، فَوَقَعَ فیهِ أبو سُفیانَ فَسَبَّهُ وأوعَدَهُ وهَمَّ أن یَبطِشَ بِهِ ، ثُمَّ صَرَفَهُ اللّهُ عز و جل عَنهُ . وَالثّانِیَةُ : یَومَ العیرِ ؛ حَیثُ طَرَدَها أبو سُفیانَ لِیُحرِزَها مِن رسَولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . وَالثّالِثَةُ : یَومَ اُحُدٍ ، یَومَ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُ مَولانا ولا مَولی لَکُم ، وقالَ أبو سُفیانَ : لَنَا العُزّی ولا عُزّی لَکُم ، فَلَعَنَهُ اللّهُ ومَلائِکَتُهُ ورَسولُهُ وَالمُؤمِنونَ أجَمعونَ . وَالرّابِعَةُ : یَومَ حُنَینٍ ، یَومَ جاءَ أبو سُفیانَ بِجَمعٍ مِن قُرَیشٍ وهَوازِنَ ، وجاءَ عُیَینَةُ بِغَطفانَ وَالیَهودِ ، فَرَدَّهُمُ اللّهُ بِغَیظِهِم لَم یَنالوا خَیرا ، هذا قَولُ اللّهِ عز و جل ، أنزَلَهُ فی سورَتَینِ فی کِلتَیِهما یُسَمّی أبا سُفیانَ وأصحابَهُ کُفّارا ، وأنتَ یا مُعاوِیَةُ یَومَئِذٍ مُشرِکٌ عَلی رَأیِ أبیکَ بِمَکَّةَ ، وعَلِیٌّ یَومَئِذٍ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وعَلی رَأیِهِ ودینِهِ . وَالخامِسَةُ : قَولُ اللّهِ عز و جل : «وَ الْهَدْیَ مَعْکُوفًا أَن یَبْلُغَ مَحِلَّهُ» (1) وصَدَدتَ أنتَ وأبوکَ ومُشرِکو قُرَیشٍ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَلَعَنَهُ اللّهُ لَعنَةً شَمِلَتهُ وذُرِّیَّتَهُ إلی یَومِ القِیامَةِ . وَالسّادِسَةُ : یَومَ الأَحزابِ ، یَومَ جاءَ أبو سُفیانَ بِجَمعِ قُرَیشٍ ، وجاءَ عُیَینَةُ بنُ حُصَینِ بنِ بَدرٍ بِغَطفانَ ، فَلَعَنَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله القادَةَ وَالأَتباعَ وَالسّاقَةَ إلی یَومِ القِیامَةِ . فَقیلَ : یا رَسولَ اللّهِ ! أما فِی الأَتباعِ مُؤمِنٌ ؟ قالَ : لا تُصیبُ اللَّعنَةُ مُؤمِنا مِنَ الأَتباعِ ، وأمَّا القادَةُ فَلَیسَ فیهِم مُؤمِنٌ ولا مُجیبٌ ولا ناجٍ . وَالسّابِعَةُ : یَومَ الثَّنِیَّةِ (2) ، یَومَ شَدَّ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله اثنا عَشَرَ رَجُلاً ؛ سَبعَةٌ مِنهُم مِن بَنی اُمَیَّةَ ، وخَمسَةٌ مِن سائِرِ قُرَیشٍ ، فَلَعَنَ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی ورَسولُهُ صلی الله علیه و آله مَن حَلَّ الثَّنِیَّةَ غَیرَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وسائِقِهِ وقائِدِهِ . (3)

.

ص: 327

امام حسن علیه السلام_ در احتجاج با معاویه _شما را به خدا سوگند ، آیا می دانید که پیامبر خدا ، ابو سفیان را در هفت جا لعنت کرد : نخست ، هنگامی که از مکّه به سوی مدینه حرکت کرد و ابو سفیان ، از شام می آمد و به بدگویی از ایشان پرداخت و ناسزایش گفت و تهدیدش کرد و خواست به پیامبر صلی الله علیه و آله حمله کند ؛ امّا خداوند عز و جل شرّ او را از ایشان ، دور گردانید . دوم ، روز کاروان، که ابو سفیان ، کاروانش را از بیراهه بُرد تا به دست پیامبر صلی الله علیه و آله نیفتد . سوم ، روز اُحُد، روزی که پیامبر خدا فرمود : «خداوند ، حامی ماست و شما را هیچ حامی ای نباشد» و ابوسفیان گفت : ما عزّا را داریم و شما عزّایی ندارید. پس خدا و فرشتگان او و پیامبرش و همه مؤمنان ، او را لعنت کردند . چهارم ، روز حنین، روزی که ابوسفیان با گروهی از قریش و هَوازِن آمد، و عُیَینَه با غَطفان و یهود ؛ امّا خداوند ، آنان را خشم آلود بازگردانید ، بی آن که به هدفی دست یافته باشند. این ، سخن خداوند عز و جل است که در دو سوره ، آن را نازل فرمود و در هر دو جا ، ابو سفیان و یارانش را کافر نامیده است، و تو _ ای معاویه _ آن روز در مکّه ، مشرک و بر آیین پدرت بودی، در حالی که علی علیه السلام آن روز با پیامبر خدا و بر عقیده و آیین او بود . پنجم ، این سخن خداوند عز و جل که : «و قربانی را که نمی گذارند به جایگاهش برسد» ، و این تو و پدرت و مشرکان قریش بودید که مانع [رفتن] پیامبر خدا [به مکّه ]شدید، و خداوند ، او را لعنتی کرد که او و نسل او را تا روز قیامت ، در بر گرفته است . ششم ، روز احزاب، روزی که ابو سفیان با جمعی از قریش آمد و عُیَینَة بن حُصَین بن بدر با غَطفان، و پیامبر خدا ، رهبران و پیروان و دنباله روان [آنان] را تا روز قیامت ، لعنت کرد . به پیامبر صلی الله علیه و آله گفته شد : ای پیامبر خدا! آیا در میان پیروان ، شخص مؤمنی نیست؟ فرمود : «لعنت ، شامل پیروانِ مؤمن نمی شود ؛ امّا در میان رهبران ، نه مؤمنی است، نه اجابت کننده ای و نه نجات یابنده ای . و هفتم ، روز گردنه ، (1) روزی که دوازده مرد ، قصد جان پیامبر خدا را کردند و از آن عدّه ، هفت نفر از بنی امیّه بودند و پنج نفر از دیگر قریش، و خداوند _ تبارک و تعالی _ و پیامبرش ، کسانی را که در آن گردنه بودند، به استثنای پیامبر صلی الله علیه و آله و مَرکب ران و جلودارش، لعنت کردند .

.

ص: 328

4 / 12مُعاوِیَةُ وعَمرُو بنُ العاصِالمعجم الکبیر عن ابن عبّاس :سَمِعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله صَوتَ رَجُلَینِ یُغَنِّیانِ وهُما یَقولانِ : یَزالُ (1) حَوارِیٌّ یَلوحُ عِظامُهُزَوَی الحَربَ عَنهُ أن یُجَنَّ فَیُقبَرا فَسَأَلَ عَنهُما فَقیلَ : مُعاوِیَةُ وعَمرُو بنُ العاصِ . فَقالَ : اللّهُمَّ ارکُسهُما فِی الفِتنَةِ رَکسا ، ودُعَّهُما إلَی النّارِ دَعّا . (2)

وقعة صفّین عن أبی برزة الأسلمی :إنَّهُم کانوا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَسَمِعوا غِناءً ، فَتَشَرَّفوا لَهُ (3) ، فَقامَ رَجُلٌ فَاستَمَعَ لَهُ ، وذاکَ قَبلَ أن تُحَرَّمَ الخَمرُ ، فَأَتاهُم ثُمَّ رَجَعَ فَقالَ : هذا مُعاوِیَةُ وعَمرُو بنُ العاصِ یُجیبُ أحَدُهُمَا الآخَرَ وهُوَ یَقولُ : یَزالُ حَوارِیٌّ تَلوحُ عِظامُهُزَوَی الحَربَ عَنهُ أن یُحَسَّ (4) فَیُقبَرا فَرَفَعَ رَسولُ اللّهِ یَدَیهِ ، فَقالَ : اللّهُمَّ ارکُسهُم فِی الفِتنَةِ رَکسا ، اللّهُمَّ دُعَّهُم إلَی النّارِ دَعّا . (5)

.

ص: 329

ص: 330

4 / 13المُغیرَةُ بنُ العاصِتفسیر القمّی :رُوِیَ أنَّ مُغیرَةَ بنَ العاصِ کانَ رَجُلاً أعسَرَ ، فَحَمَلَ فی طَریقِهِ إلی اُحُدٍ ثَلاثَةَ أحجارٍ ، فَقالَ : بِهذِهِ أقتُلُ مُحَمَّدا ، فَلَمّا حَضَرَ القِتالَ نَظَرَ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وبِیَدِهِ السَّیفُ ، فَرَماهُ بِحَجَرٍ فَأَصابَ بِهِ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَسَقَطَ السَّیفُ مِن یَدِهِ ، فَقالَ : قَتَلتُهُ وَاللاّتِ وَالعُزّی ! فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : کَذَبَ لَعَنَهُ اللّهُ ! فَرَماهُ بِحَجَرٍ آخَرَ ، فَأَصابَ جَبهَتَهُ ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ حَیِّرهُ . فَلَمَّا انکَشَفَ النّاسُ تَحَیَّرَ فَلَحِقَهُ عَمّاُر بنُ یاسِرٍ فَقَتَلَهُ . (1)

4 / 14المُلوکُ الأَربَعَةُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَعَنَ اللّهُ المُلوکَ الأَربَعَةَ : جَمدا ومِخوَسا ومِشرَحا وأبضَعَةَ (2) واُختَهُمُ العَمَرَّدَةَ (3) . (4)

.

ص: 331

ص: 332

4 / 15مَنصورُ بنُ عِکرِمَةَالبدایة والنهایة عن محمّد بن إسحاق :فَلَمّا رَأَت قُرَیشٌ أنَّ أصحابَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قَد نَزَلوا بَلَدا أصابوا مِنهُ أمنا وقَرارا ، وأنَّ النَّجاشِیَّ قَد مَنَعَ مَن لَجَأَ إلَیهِ مِنهُم ، وأنَّ عُمَرَ قَد أسلَمَ فَکانَ هُوَ وحَمزَةُ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأصحابِهِ ، وجَعَلَ الإِسلامُ یَفشو فِی القَبائِلِ ، فَاجتَمَعوا وَائتَمَروا عَلی أن یَکتُبوا کِتابا یَتَعاقَدونَ فیهِ عَلی بَنی هاشِمٍ وبَنی عَبدِ المُطَّلِبِ ، عَلی أن لا یَنکَحوا إلَیهِم ولا یُنکِحوهُم ، ولا یَبیعوهُم شَیئا ولا یَبتاعوا مِنهُم . فَلَمَّا اجتَمَعوا لِذلِکَ کَتَبوا فی صَحیفَةٍ ، ثُمَّ تَعاهَدوا وتَواثَقوا عَلی ذلِکَ ، ثُمَّ عَلَّقُوا الصَّحیفَةَ فی جَوفِ الکَعبَةِ تَوکیدا عَلی أنفُسِهِم ، وکانَ کاتِبُ الصَّحیفَةِ مَنصورَ بنَ عِکرِمَةَ بنِ عامِرِ بنِ هاشِمِ بنِ عَبدِ مَنافِ بنِ عَبدِ الدّارِ بنِ قُصَیٍّ _ قالَ ابنُ هِشامٍ : ویُقالُ النَّضرُ بنُ الحارِثِ _ فَدَعا عَلَیهِ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَشَّلَ بَعضُ أصابِعِهِ . (1)

4 / 16نَوفَلُ بنُ خُوَیلِدٍالإرشاد عن الزهری :لَمّا عَرَفَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله حُضورَ نَوفَلِ بنِ خُوَیلِدٍ بَدرا قالَ : اللّهُمَّ اکفِنی نَوفَلاً ، فَلَمَّا انکَشَفَت قُرَیشٌ رَآهُ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام وقَد تَحَیَّرَ لا یَدری ما یَصنَعُ ، فَصَمَدَ لَهُ ، ثُمَّ ضَرَبَهُ بِالسَّیفِ فَنَشِبَ فی حَجَفَتِهِ (2) ، فَانتَزَعَهُ مِنها ثُمَّ ضَرَبَ بِهِ ساقَهُ _ وکانَت دِرعُهُ مُشَمَّرَةً (3) _ فَقَطَعَها ، ثُمَّ أجهَزَ عَلَیهِ فَقَتَلَهُ ، فَلَمّا عادَ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله سَمِعَهُ یَقولُ : مَن لَهُ عِلمٌ بِنَوفَلٍ ؟ فَقالَ لَهُ : أنَا قَتَلتُهُ یا رَسولَ اللّهِ ، فَکَبَّرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی أجابَ دَعوَتی فیهِ . (4)

.

ص: 333

ص: 334

4 / 17الوَلیدُ بنُ عُقبَةَالإمام علیّ علیه السلام :إنَّ امرَأَةَ الوَلیدِ بنِ عُقبَةَ جاءَت إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، تَشتَکِی الوَلیدَ أنَّهُ یَضرِبُها ، فَقالَ لَها : اِرجِعی فَقولی لَهُ : إنَّ رَسولَ اللّهِ قَد أجارَنی . فَانطَلَقَت ، فَمَکَثَت ساعَةً ثُمَّ جاءَت ، فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ ما أقلَعَ عَنّی ، فَقَطَعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله هُدبَةً مِن ثَوبٍ (1) فَأَعطاها ، فَقالَ : قولی : إنَّ رَسولَ اللّهِ قَد أجارَنی ، هذِهِ هُدبَةٌ مِن ثَوبِهِ . فَمَکَثَت ساعَةً ، ثُمَّ إنَّها رَجَعَت ، فَقالَت : یا رَسولَ اللّهِ ما زادَنی إلاّ ضَربا ، فَرَفَعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَدَیهِ ، فَقالَ : «اللّهُمَّ عَلَیکَ بِالوَلیدِ» مَرَّتَینِ أو ثَلاثا . (2)

.

ص: 335

ص: 336

البابُ الخامِسُ : طوائف دعا علیهم النّبیّ5 / 1قُرَیشٌصحیح البخاری عن عبد اللّه بن مسعود :بَینَما رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله قائِمٌ یُصَلّی عِندَ الکَعبَةِ ، وجَمعُ قُرَیشٍ فی مَجالِسِهِم ، إذ قالَ قائِلٌ مِنهُم : ألا تَنظُرونَ إلی هذَا المُرائی ! أیُّکُم یَقومُ إلی جَزورِ آلِ فُلانٍ ، فَیَعمِدُ إلی فَرثِها ودَمِها وسَلاها (1) ، فَیَجیءُ بِهِ ، ثُمَّ یُمهِلُهُ حَتّی إذا سَجَدَ وَضَعَهُ بَینَ کَتِفَیهِ ؟ فَانبَعَثَ أشقاهُم ، فَلَمّا سَجَدَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَضَعَهُ بَینَ کَتِفَیهِ ، وثَبَتَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ساجِدا ، فَضَحِکوا حَتّی مالَ بَعضُهُم إلی بَعضٍ مِنَ الضِّحکِ . فَانطَلَقَ مُنطَلِقٌ إلی فاطِمَةَ علیهاالسلام ، وهِیَ جُوَیرِیَةٌ ، فَأَقبَلَت تَسعی ، وثَبَتَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ساجِدا ، حَتّی ألقَتهُ عَنهُ وأقبَلَت عَلَیهِم تَسُبُّهُم ، فَلَمّا قَضی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله الصَّلاةَ ، قالَ : اللّهُمَّ عَلَیکَ بِقُرَیشٍ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِقُرَیشٍ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِقُرَیشٍ . ثُمَّ سَمّی : اللّهُمَّ عَلَیکَ بِعَمرِو بنِ هِشامٍ ، وعُتبَةَ بنِ رَبیعَةَ ، وشَیبَةَ بنِ رَبیعَةَ ، وَالوَلیدِ بنِ عُتبَةَ ، واُمَیَّةَ بنِ خَلَفٍ ، وعُقبَةَ بنِ أبی مُعَیطٍ ، وعُمارَةَ بنِ الوَلیدِ . قالَ عَبدُ اللّهِ : فَوَاللّهِ ، لَقَد رَأَیتُهُم صَرعی یَومَ بَدرٍ ، ثُمَّ سُحِبوا إلَی القَلیبِ (2) _ قَلیبِ بَدرٍ _ ثُمَّ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : واُتبِعَ أصحابُ القَلیبِ لَعنَةً . (3)

.

ص: 337

ص: 338

مسند ابن حنبل عن عبد اللّه بن مسعود :ما رَأَیتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله دَعا عَلی قُرَیشٍ غَیرَ یَومٍ واحِدٍ ؛ فَإِنَّهُ کانَ یُصَلّی ورَهطٌ مِن قُرَیشٍ جُلوسٌ ، وسَلی جَزورٍ قَریبٌ مِنهُ ، فَقالوا : مَن یَأخُذُ هذَا السَّلی فَلیُلقِهِ (1) عَلی ظَهرِهِ ؟ قالَ : فَقالَ عُقبَةُ بنُ أبی مُعَیطٍ : أنَا ، فَأَخَذَهُ فَأَلقاهُ عَلی ظَهرِهِ ، فَلَم یَزَل ساجِدا حَتّی جاءَت فاطِمَةُ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیها فَأَخَذَتهُ عَن ظَهرِهِ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ عَلَیکَ المَلأََ مِن قُرَیشٍ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِعُتبَةَ بنِ رَبیعَةَ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِشَیبَةَ بنِ رَبیعَةَ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِأَبی جَهلِ بنِ هِشامٍ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِعُقبَةَ بنِ أبی مُعَیطٍ ، اللّهُمَّ عَلَیکَ بِاُبَیِّ بنِ خَلَفٍ _ أو اُمَیَّةَ بنِ خَلَفٍ _ . قالَ عَبدُ اللّهِ : فَلَقَد رَأَیتُهُم قُتِلوا یَومَ بَدرٍ جَمیعا ثُمَّ سُحِبوا إلَی القَلیبِ ، غَیرَ اُبَیٍّ أو اُمَیَّةَ ؛ فَإِنَّهُ کانَ رَجُلاً ضَخما فَتَقَطَّعَ . (2)

صحیح البخاری عن عبد اللّه بن مسعود :اِستَقبَلَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله الکَعبَةَ فَدَعا عَلی نَفَرٍ مِن قُرَیشٍ : عَلی شَیبَةَ بنِ رَبیعَةَ ، وعُتبَةَ بنِ رَبیعَةَ ، وَالوَلیدِ بنِ عُتبَةَ ، وأبی جَهلِ بنِ هِشامٍ ، فَأَشهَدُ بِاللّهِ لَقَد رَأَیتُهُم صَرعی قَد غَیَّرَتهُمُ الشَّمسُ ، وکانَ یَوما حارّا . (3)

.

ص: 339

مسند ابن حنبل_ به نقل از عبد اللّه بن مسعود _: من ندیدم که پیامبر خدا ، قریش را نفرین کند ، بجز یک روز و آن ، وقتی بود که ایشان نماز می خوانْد و گروهی از قریش ، نشسته بودند و کیسه بچّه دان حیوان ذبح شده ای نزدیک آنها بود . گفتند : چه کسی حاضر است این بچّه دان را بردارد و بر پشت او بیندازد؟ عقبة بن ابی معیط گفت : من. و بچّه دان را برداشت و بر پشت پیامبر صلی الله علیه و آله انداخت. ایشان ، همچنان در سجده ماند تا آن که فاطمه _ که درودهای خدا بر او باد _ آمد و آن را از پشت او برداشت . پیامبر خدا گفت : «بار خدایا! اشرافِ قریش را فرو گیر . بار خدایا! عتبة بن ربیعه را مجازات کن. بار خدایا! شیبة بن ربیعه را مجازات کن. بار خدایا! ابوجهل بن هشام را مجازات کن. بار خدایا! عقبة بن ابی معیط را مجازات کن. بار خدایا! اُبیّ بن خَلَف ( / اُمیّة بن خَلَف) را مجازات کن» . من خود دیدم که همه این افراد در روز بدر به هلاکت رسیدند و سپس ، جسدهایشان در چاه افکنده شد، بجز اُبیّ یا امیّه که چون مرد تنومندی بود [و در چاه ، جای نمی گرفت] ، قطعه قطعه اش کردند .

صحیح البخاری_ به نقل از عبد اللّه بن مسعود _: پیامبر صلی الله علیه و آله روبه کعبه کرد و چند تن از قریش را نفرین نمود : شیبة بن ربیعه و عتبة بن ربیعه و ولیدبن عتبه و ابو جهل بن هشام را . خدا را گواه می گیرم که لاشه همه اینها را دیدم که بر زمین افتاده و آفتاب ، دگرگونشان ساخته است، و آن روز ، یک روزِ داغ بود .

.

ص: 340

تفسیر القمّی_ فی ذِکرِ مَعرَکَةِ بَدرٍ _: أخَذَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله کَفّا مِن حَصیً فَرَمی بِهِ فی وُجوهِ قُرَیشٍ ، وقالَ : شاهَتِ الوُجوهُ ، فَبَعَثَ اللّهُ رِیاحا تَضرِبُ فی وُجوهِ قُرَیشٍ فَکانَتِ الهَزیمَةُ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اللّهُمَّ لا یُفلِتَنَّ فِرعَونُ هذِهِ الاُمَّةِ أبو جَهلِ بنُ هِشامٍ ، فَقُتِلَ مِنهُم سَبعونَ ، واُسِرَ مِنهُم سَبعونَ ، وَالتَقی عَمرُو بنُ الجَموحِ مَعَ أبی جَهلٍ فَضَرَبَ عَمرٌو أبا جَهلِ بنَ هِشامٍ عَلی فَخِذَیهِ ، وضَرَبَ أبو جَهلٍ عَمرا عَلی یَدِهِ فَأَبانَها مِنَ العَضُدِ ، فَتَعَلَّقَت بِجِلدَةٍ ، فَاتَّکَأَ عَمرٌو عَلی یَدِهِ بِرِجلِهِ ثُمَّ نَزا (1) فِی السَّماءِ حَتَّی انقَطَعَتِ الجِلدَةُ ورَمی بِیَدِهِ . وقالَ عَبدُ اللّهِ بنُ مَسعودٍ : اِنتَهَیتُ إلی أبی جَهلٍ وهُوَ یَتَشَحَّطُ فی دَمِهِ ، فَقُلتُ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی أخزاکَ ، فَرَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ : إنَّما أخزَی اللّهُ عَبدَ بنَ اُمِّ عَبدِ اللّهِ ، لِمَنِ الدّینُ وَیلَکَ ؟ قُلتُ : للّهِِ ولِرَسولِهِ وإنّی قاتِلُکَ ، ووَضَعتُ رِجلی عَلی عُنُقِهِ ، فَقالَ : لَقَدِ ارتَقَیتَ مُرتَقیً صَعبا یا رُوَیعِیَ الغَنَمِ !! أما إنَّهُ لَیسَ شَیءٌ أشَدَّ مِن قَتلِکَ أیّایَ فی هذَا الیَومِ ! ألا تَوَلّی قَتلی رَجُلٌ مِنَ المُطمَئِنّینَ (2) أو رَجُلٌ مِنَ الأَحلافِ ؟! فَاقتَلَعتُ بَیضَةً کانَت عَلی رَأسِهِ فَقَتَلتُهُ ، وأخَذتُ رَأسَهُ وجِئتُ بِهِ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ البُشری ! هذا رَأسُ أبی جَهلِ بنِ هِشامٍ ، فَسَجَدَ للّهِِ شُکرا . (3)

شرح الأخبار :جاءَ عَن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، أنَّهُ أشرَفَ یَومَ اُحُدٍ عَلی عَسکَرِ المُشرِکینَ . فَقالَ : اللّهُمَّ العَنِ القادَةَ مِنهُم وَالأَتباعَ ؛ فَأَمَّا الأَتباعُ فَإِنَّ اللّهَ یَتوبُ عَلی مَن یَشاءُ مِنهُم . وأمَّا القادَةُ وَالرُّؤوسُ فَلَیسَ مِنهُم مُجیبٌ ولا ناجٍ . ومِنَ القادَةِ یَومَئِذٍ أبو سُفیانَ وَابنُهُ مُعاوِیَةُ مَعَهُ . (4)

.

ص: 341

تفسیر القمّی_ در یاد کرد از نبرد بدر _: پیامبر خدا ، مُشتی ریگ برداشت و آنها را به طرف صورت قریش پرتاب کرد و فرمود: «چهره هایشان بی ریخت باد!» . پس، خداوند بادهایی فرستاد که به صورت قریش می زدند و باعث شکست آنان شد. پیامبر خدا گفت : «بار خدایا! فرعون این امّت، ابو جهل بن هشام، نگریزد» . پس، هفتاد تن از ایشان به هلاکت رسیدند و هفتاد تن ، اسیر شدند . عمرو بن جَموح ، با ابوجهل ، رویاروی شد و عمرو ، ضربتی بر ران ابوجهل بن هشام فرود آورد و ابو جهل ، بر دست عمرو ، ضربتی زد که آن را از بازویش جدا ساخت و به پوستی آویخت . عمرو ، پای خود را روی دستش نهاد و پَرِشی زد ، به طوری که پوست ، کَنْده شد . سپس دستش را به دور انداخت . عبد اللّه بن مسعود گفت : به ابو جهل رسیدم . دیدم در خون خود ، غوطه ور است. گفتم : سپاس ، خداوند را که خوارَت نمود. سرش را بلند کرد و گفت : خداوند ، در حقیقت، بنده ای را که پسر مادر عبد اللّه است ، خوار کرده است . (1) وای بر تو! دین از کیست؟ گفتم : از آنِ خدا و پیامبر او، و من کُشنده توام . آن گاه ، پای خود را بر گردنش نهادم . او گفت : بر بلندایِ دشواری قدم نهاده ای ، ای گوسفندچران حقیر! چیزی بدتر و سخت تر از این نیست که امروز ، تو مرا بکُشی . آیا مردی از مطّلبیان یا مردی از هم پیمانان نیست که کشتن مرا بر عهده گیرد؟! من ، کلاه خودی را که بر سر داشت، درآوردم و او را کشتم و سرش را برداشتم و نزد پیامبر خدا بُردم و گفتم : مژده ، ای پیامبر خدا! این ، سرِ ابو جهل بن هِشام است. پیامبر صلی الله علیه و آله سجده شکر به جا آورد .

شرح الأخبار :روایت شده است که پیامبر خدا ، در روز اُحُد ، از بلندی ای به اردوگاه مشرکان نگریست و گفت : «بار خدایا! فرماندهان و امربَران آنها را لعنت کن . البته از امر بَران، خداوند ، توبه هر یک از آنان را که بخواهد ، می پذیرد ؛ امّا در میان فرماندهان و سرکردگان ، اجابت کننده[ی دعوت حق] و نجات یابنده ای نیست» . از جمله فرماندهان در آن روز ، ابوسفیان بود و پسرش معاویه که او را همراهی می کرد .

.

ص: 342

مسند ابن حنبل عن أنس :لَمّا کانَ یَومُ الحُدَیبِیَةِ ، هَبَطَ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأصحابِهِ ثَمانونَ رَجُلاً مِن أهلِ مَکَّةَ فِی السِّلاحِ مِن قِبَلِ جَبَلِ التَّنعیمِ ، فَدَعا عَلَیهِم فَاُخِذوا ، ونَزَلَت هذِهِ الآیَةُ : «وَ هُوَ الَّذِی کَفَّ أَیْدِیَهُمْ عَنکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ عَنْهُم بِبَطْنِ مَکَّةَ مِن بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَکُمْ عَلَیْهِمْ» (1) قالَ : یَعنی جَبَلَ التَّنعیمِ مِن مَکَّةَ . (2)

مجمع البیان :أمَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِالجِهازِ لِحَربِ مَکَّةَ ، وأمَرَ النّاسَ بِالتَّهیِئَةِ ، وقالَ : اللّهُمَّ خُذِ العُیونَ وَالأَخبارَ عَن قُرَیشٍ حَتّی نَبغَتَها فی بِلادِها . (3)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَعَنَ اللّهُ رِعلاً وذَکوانَ (4) ، وعُصَیَّةَ ولِحیانَ ، وَابنَی مُلَیکَةَ بنِ حَریمٍ ومُرّانَ . (5)

عنه صلی الله علیه و آله :لَعَنَ اللّهُ رِعلاً وذَکوانَ وعَضَلاً ولِحیانَ ، وَالمِجذَمینَ مِن أسَدٍ وغَطفانَ ، وأبا سُفیانَ بنَ حَربٍ وشَهبَلاً (6) ذَا الأَسنانِ ، وَابنَی مُلَیکَةَ بنِ جَزیمٍ ومَروانَ ، وهَوذَةَ وهَونَةَ . (7)

.

ص: 343

مسند ابن حنبل_ به نقل از اَنَس _: چون روز حُدَیبیه شد، هشتاد مرد مسلّح از مکّیان ، از جانب کوه تنعیم ، به سوی پیامبر خدا و یارانش سرازیر شدند. پیامبر صلی الله علیه و آله آنان را نفرین کرد . همگی دستگیر شدند و این آیه فرود آمد : «و اوست همان کسی که در دل مکّه و پس از پیروز کردن شما بر آنان ، دست های آنها را از شما و دست های شما را از ایشان ، کوتاه گردانید» . مقصود [از دل مکّه] ، کوه تنعیم است .

مجمع البیان :پیامبر خدا ، فرمان آماده شدن برای جنگ مکّه را صادر کرد و به مردم ، آماده باش داد و گفت : «بار خدایا! چشمان ( / جاسوسان) و اخبار را از قریش ، باز گیر تا آنها را در سرزمینشان غافلگیر کنیم» .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خدا لعنت کند رِعل و ذَکوان و عُصَیّه و لِحیان و دو پسر مُلَیکة بن حریم و مُرّان را .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خدا لعنت کند رِعل و ذکوان و عَضَل و لِحیان و دو قبیله جذیمی : اسد و غطفان،و نیز ابو سفیان بن حرب وشَهبَل ذو الأسنان (1) و دو پسر مُلَیکة بن جَزیم و مروان وهَوذه وهَونه را .

.

ص: 344

سنن النسائی عن أنس :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قَنَتَ شَهرا یَلعَنُ رِعلاً وذَکوانَ ولِحیانَ . (1)

المصنّف لابن أبی شیبة عن سعید بن زید :قَنَتَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : اللّهُمَّ العَن رِعلاً وذَکوانَ وعَضَلاً وعُصَیَّةَ عَصَتِ اللّهَ ورَسولَهُ ، وَالعَن أبَا الأَعوَرِ السُّلَمِیَّ . (2)

مسند ابن حنبل عن ابن عبّاس :قَنَتَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله شَهرا مُتَتابِعا فِی الظُّهرِ وَالعَصرِ وَالمَغرِبِ وَالعِشاءِ وَالصُّبحِ فی دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ إذا قالَ : «سَمِعَ اللّهُ لِمَن حَمِدَهُ» مِنَ الرَّکعَةِ الأَخیرَةِ یَدعو عَلَیهِم : عَلی حَیٍّ مِن بَنی سُلَیمٍ ؛ عَلی رِعلٍ وذَکوانَ وعُصَیَّةَ ، ویُؤَمِّنُ مَن خَلفَهُ ، أرسَلَ إلَیهِم یَدعوهُم إلَی الإِسلامِ فَقَتَلوهُم . (3)

صحیح البخاری عن أنس :إنَّ رِعلاً وذَکوانَ وعُصَیَّةَ وبَنی لِحیانَ استَمَدّوا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی عَدُوٍّ ، فَأَمَدَّهُم بِسَبعینَ مِنَ الأَنصارِ کُنّا نُسَمّیهِمُ القُرّاءَ فی زَمانِهِم ، کانوا یَحتَطِبونَ بِالنَّهارِ ویُصَلّونَ بِاللَّیلِ ، حَتّی کانوا بِبِئرِ مَعونَةَ قَتَلوهُم وغَدَروا بِهِم ، فَبَلَغَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقَنَتَ شَهرا یَدعو فِی الصُّبحِ عَلی أحیاءٍ مِن أحیاءِ العَرَبِ ، عَلی رِعلٍ وذَکوانَ وعُصَیَّةَ وبَنی لِحیانَ . (4)

.

ص: 345

سنن النسائی_ به نقل از اَنَس _: پیامبر صلی الله علیه و آله یک ماه قنوت می خواند و رِعل و ذَکوان و لِحیان را لعنت می کرد .

المصنّف ، ابن ابی شیبة _ به نقل از سعید بن زید _ :پیامبر خدا ، قنوت خواند و [در آن ]گفت : «بار خدایا! رِعل و ذَکوان و عَضَل و عُصَیَّه را که خدا و پیامبرش را نافرمانی کردند، لعنت کن، و ابو اَعوَر سُلَمی را هم لعنت کن» .

مسند ابن حنبل_ به نقل از ابن عبّاس _: پیامبر خدا ، یک ماهِ پیاپی در [نماز ]ظهر و عصر و مغرب و عشا و صبح، در پیِ هر نمازی، هرگاه از رکوع آخر بلند می شد و می گفت : «سَمِعَ اللّهُ لِمَن حَمِدَه»، قنوت می خواند و به قبیله ای از بنی سلیم و نیز به رِعل و ذَکوان و عُصَیَّه نفرین می فرستاد و کسانی که پشتِ سرش بودند ، آمین می گفتند؛ چرا که ایشان ، کسانی را نزد این قبایل فرستاد تا به اسلام ، دعوتشان کنند ؛ امّا این قبایل ، آنها را کُشتند .

صحیح البخاری_ به نقل از اَنَس _: رِعل و ذَکوان و عُصَیّه و بنی لِحیان ، از پیامبر خدا در برابر دشمنشان کمک طلبیدند و پیامبر صلی الله علیه و آله هفتاد تن از انصار را _ که ما ایشان را قاریان زمان خود می نامیدیم و روزها به هیزم شکنی و شب ها به نماز می پرداختند _ ، به کمک آنان فرستاد . و چون به بئر معونه رسیدند ، به آنها خیانت کردند و همگی ایشان را به قتل رساندند . خبر که به پیامبر صلی الله علیه و آله رسید ، تا یک ماه در قنوت نماز صبح به طوایفی از طوایف عرب [یعنی] به رِعل و ذَکوان و عُصَیّه و بنی لِحیان ، نفرین می کرد .

.

ص: 346

الطبقات الکبری :جاءَ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله خَبَرُ أهلِ بِئرِ مَعونَةَ ، وجاءَهُ تِلکَ اللَّیلَةَ أیضا مُصابُ خُبَیبِ بنِ عَدِیٍّ ومَرثَدِ بن أبی مَرثَدٍ ، وبَعثِ مُحَمَّدِ بنِ مَسلَمَةَ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : هذا عَمَلُ أبی بَراءٍ قَد کُنتُ لِهذا کارِها . ودَعا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی قَتَلَتِهِم بَعدَ الرَّکعَةِ مِنَ الصُّبحِ فَقالَ : اللّهُمَّ اشدُد وَطأَتَکَ عَلی مُضَرَ ! اللّهُمَّ سِنینَ کَسِنی یوسُفَ ! اللّهُمَّ عَلَیکَ بِبَنی لِحیانَ وعَضَلَ وَالقارَةِ وزِغبٍ ورِعلٍ وذَکوانَ وعُصَیَّةَ ؛ فَإِنَّهُم عَصَوُا اللّهَ ورَسولَهُ . (1)

صحیح البخاری عن أبی هریرة :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله کانَ إذا قالَ : «سَمِعَ اللّهُ لِمَن حَمِدَهُ» فِی الرَّکعَةِ الآخِرَةِ مِن صَلاةِ العِشاءِ قَنَتَ : اللّهُمَّ أنجِ عَیّاشَ بنَ أبی رَبیعَةَ ، اللّهُمَّ أنجِ الوَلیدَ بنَ الوَلیدِ ، اللّهُمَّ أنجِ سَلَمَةَ بنَ هِشامٍ ، اللّهُمَّ أنجِ المُستَضعَفینَ مِنَ المُؤمِنینَ ، اللّهُمَّ اشدُد وَطأَتَکَ عَلی مُضَرَ (2) ، اللّهُمَّ اجعَلها عَلَیهِم سِنینَ کَسِنی یوسُفَ . (3)

.

ص: 347

الطبقات الکبری :خبر اهل بئرِ معونه به پیامبر خدا رسید و همان شب نیز خبر مصیبت خبیب بن عُدَی و مَرثد بن ابی مَرثَد و هیئت اعزامی با محمّد بن مسلمه را هم برای ایشان آوردند . پیامبر خدا فرمود : «این کار ابو بَراء بود و من به آن ، راضی نبودم» . ایشان ، بعد از رکوع نماز صبح ، قاتلان آنان را نفرین کرد و گفت : «بار خدایا! مُضَر را به سختی کیفر ده! بار خدایا! [آنان را به قحطْ]سال هایی چون سال های یوسف علیه السلام [گرفتار کن]! بار خدایا! بنی لِحیان و عَضَل و قاره و زِغب و رِعل و ذَکوان و عُصَیّه را فرو گیر؛ زیرا که اینان ، خدا و فرستاده اش را نافرمانی کردند» .

صحیح البخاری_ به نقل از ابو هریره _: پیامبر صلی الله علیه و آله پس از گفتن «سَمِعَ اللّه لِمَن حَمِدَه» در رکعت دوم نماز عشا، قنوت می خواند و می گفت : «بار خدایا! عیّاش بن ابی ربیعه را رهایی بخش . بار خدایا! ولید بن ولید را رهایی بخش . بار خدایا سلمة بن هشام را رهایی بخش . بار خدایا مستضعفین از مؤمنین را رهایی بخش . بار خدایا! مُضَر را به سختی کیفر ده . بار خدایا! آنان را به سال هایی چونان سال های یوسف علیه السلام دچار کن» .

.

ص: 348

5 / 2الأَحزابُالإمام علیّ علیه السلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله دَعا یَومَ الأَحزابِ : اللّهُمَّ مُنزِلَ الکِتابِ ، مُنشِرَ السَّحابِ ، واضِعَ المیزانِ ، سَریعَ الحِسابِ ، اهزِمِ الأَحزابَ عَنّا وذَلِّلهُم . (1)

صحیح البخاری عن عبد اللّه بن أبی أوفی :دَعا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَومَ الأَحزابِ عَلَی المُشرِکینَ فَقالَ : اللّهُمَّ مُنزِلَ الکِتابِ ، سَریعَ الحِسابِ ، اللّهُمَّ اهزِمِ الأَحزابَ ، اللّهُمَّ اهزِمهُم وزَلزِلهُم . (2)

المجتنی عن جابر بن عبد اللّه :دَعَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله عَلَی الأَحزابِ یَومَ الإِثنَینِ ویَومَ الثُّلاثاءِ ، وَاستُجیبَ لَهُ یَومَ الأَربِعاءِ بَینَ الظُّهرِ وَالعَصرِ ، فَعُرِفَ السُّرورُ فی وَجهِهِ . قالَ جابِرٌ : فَما نَزَلَ بی أمرٌ غائِظٌ (3) وتَوَجَّهتُ فی تِلکَ السّاعَةِ ، إلاّ عَرَفتُ الإِجابَةَ . (4)

5 / 3مَن عادی عَلِیّارسول اللّه صلی الله علیه و آله :عادَی اللّهُ مَن عادی عَلِیّا . (5)

.

ص: 349

ص: 350

عنه صلی الله علیه و آله_ لِعَلِیٍّ علیه السلام _: قاتَلَ اللّهُ مَن قاتَلَکَ ، وعادی مَن عاداکَ . (1)

الإصابة عن ابن الزبیر :قَدِمَ مُعاوِیَةُ حاجّا ، فَدَخَلَ المَسجِدَ . فَرَأی شَیخا لَهُ ضَفیرَتانِ ، کانَ أحسَنَ الشُّیوخِ سَمتا (2) ، وأنظَفَهُم ثَوبا ، فَسَأَلَ فَقیلَ لَهُ : إنَّهُ ابنُ عُرَیضٍ ، فَأَرسَلَ إلَیهِ فَجاءَ . فَقالَ : ما فَعَلتَ أرضَکَ تیماءَ ؟ قالَ : باقِیَةٌ . قالَ : بِعنیها . قالَ : نَعَم ، ولَولاَ الحاجَةُ ما بِعتُها . وَاستَنشَدَهُ مَرثِیَةَ ابنِهِ لِنَفسِهِ فَأَنشَدَهُ ، ودارَ بَینَهُما کَلامٌ فیهِ ذِکرُ عَلِیٍّ ، فَغَضَّ ابنُ عُرَیضٍ مِن مُعاوِیَةَ ، فَقالَ مُعاوِیَةُ : ما أراهُ إلاّ قَد خَرِفَ فَأَقیموهُ . فَقالَ : ما خَرِفتُ ، ولکِن أنشُدُکَ اللّهَ یا مُعاوِیَةُ ، أما تَذکُرُ یا مُعاوِیَةُ لَمّا کُنّا جُلوسا عِندَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَجاءَ عَلِیٌّ فَاستَقبَلَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : قاتَلَ اللّهَ مَن یُقاتِلُکَ ، وعادی مَن یُعادیکَ ؟ (3)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فی عَلِیٍّ علیه السلام _: اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، اللّهُمَّ عادِ مَن عاداهُ . (4)

عنه صلی الله علیه و آله_ فی عَلِیٍّ علیه السلام _: اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ وعادِ مَن عاداهُ ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ وَاخذُل مَن خَذَلَهُ . (5)

.

ص: 351

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ به علی علیه السلام _: خداوند ، بجنگد با آن کس که با تو بجنگد و دشمنی کند با آن کس که با تو دشمنی کند .

الإصابة_ به نقل از ابن زبیر _: معاویه به حج آمد و وارد مسجد شد . پیرمردی را دید که دو گیسو داشت و از هر پیری خوش سیماتر و پاکیزه تر بود. درباره اش پرسید. گفتند : او ابن عُرَیض است . معاویه ، او را طلبید و گفت : زمینت را در تیماء ، چه کردی؟ پیرمرد گفت : دارم . معاویه گفت : آن را به من بفروش . پیرمرد گفت : باشد . اگر نیاز نمی داشتم ، آن را نمی فروختم . معاویه از او خواست شعری را که پسرش در رثای خودش گفته است ، برایش بخواند (1) و او برای معاویه خواند. میان آن دو ، سخنانی گذشت که در آن ، از علی علیه السلام یاد شد . ابن عریض ، معاویه را تحقیر کرد. معاویه گفت : پیرمرد ، خِرَدش را از دست داده است . بلندش کنید . ابن عریض گفت : من خِرَدم را از دست نداده ام ؛ بلکه تو را به خدا سوگند می دهم _ ای معاویه _ ، به یاد داری _ ای معاویه _ که نزد پیامبر خدا نشسته بودیم و علی آمد و پیامبر صلی الله علیه و آله رو به او کرد و فرمود : «خدا بجنگد با آن کس که با تو بجنگد و دشمنی کند با هر آن کس که با تو دشمنی کند!»؟

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره علی علیه السلام _: بار خدایا! دوستی کن با آن که با او دوستی کند و دشمنی کن با آن که با او دشمنی کند !

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره علی علیه السلام _: بار خدایا! دوستی کن با آن که با او دوستی کند و دشمنی کن با آن که با او دشمنی کند و یاری کن کسی را که او را یاری کند و فرو گذار کسی که او را فرو گذارَد .

.

ص: 352

عنه صلی الله علیه و آله_ یَومَ غَدیرِ خُمٍّ _: اللّهُمَّ مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ ، اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ وعادِ مَن عاداهُ ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ ، وأعِن مَن أعانَهُ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ ؛ اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وأحِبَّ مَن أحَبَّهُ ، وأبغِض مَن أبغَضَهُ ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ ، وَاخذُل مَن خَذَلَهُ . (2)

الأمالی للصدوق عن ابن عبّاس :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ذاتَ یَومٍ وهُوَ فی مَسجِدِ قُباءَ ، وَالأَنصارُ مُجتَمِعونَ : یا عَلِیُّ أنتَ أخی وأنَا أخوکَ ، یا عَلِیُّ أنتَ وَصِیّی وخَلیفَتی وإمامُ اُمَّتی بَعدی ، والَی اللّهُ مَن والاکَ ، وعادَی اللّهُ مَن عاداکَ ، وأبغَضَ اللّهُ مَن أبغَضَکَ ، ونَصَرَ اللّهُ مَن نَصَرَکَ ، وخَذَلَ اللّهُ مَن خَذَلَکَ . (3)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله_ فی حَجَّةِ الوَداعِ وهُوَ عَلی ناقَتِهِ ، ویَدُهُ عَلی مَنکِبِ عَلِیٍّ علیه السلام _: اللّهُمَّ هَل بَلَّغتُ ؟ اللّهُمَّ هَل بَلَّغتُ ؟ هذَا ابنُ عَمّی وأبو وُلدی ، اللّهُمَّ کُبَّ مَن عاداهُ فِی النّارِ ! (4)

.

ص: 353

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ در روز غدیر خم _: بار خدایا! هر که من مولای اویم ، پس علی مولای اوست . بار خدایا! دوستی کن با هر آن کس که با او دوستی کند و دشمنی کن با هر آن کس که با او دشمنی کند و یاری کن هر آن کس را که او را یاری کند و کمک کن به کسی که او را کمک کند .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که من مولای اویم ، پس علی مولای اوست . بار خدایا! با دوست علی دوست باش و با دشمن او دشمن؛ هر که او را دوست می دارد ، دوستش بدار و هر که او را مبغوض می دارد ، مبغوضش بدار و هر که او را یاری می کند ، یاری اش کن و هر که او را وامی گذارَد ، تو او را واگذار!

الأمالی، صدوق_ به نقل از ابن عبّاس _: روزی پیامبر خدا در مسجد قبا ، در حالی که انصار گِرد آمده بودند، به علی بن ابی طالب علیه السلام فرمود : «ای علی! تو برادر منی و من ، برادر توام . ای علی! تو وصی و جانشین و امام امّت من پس از منی . خداوند ، دوستی کند با هر آن کس که با تو دوستی کند و خداوند ، دشمنی کند با هر آن کس که با تو دشمنی نماید و خداوند ، مبغوض بدارد هر آن کس را که به تو بغض ورزد و خداوند ، یاری کند هر آن کس را که تو را یاری کند و خداوند ، فروگذارَد هر آن کس را که تو را یاری نرسانَد .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ در حجة الوداع ، در حالی که بر ناقه خویش سوار و دستش بر شانه علی علیه السلام بود _: بار خدایا! آیا رساندم؟ بار خدایا! آیا رساندم؟ این ، پسر عموی من و پدرِ فرزندان من است . بار خدایا! هر که را با او دشمنی کند ، در آتش ، سرنگون ساز .

.

ص: 354

الإمام الحسن علیه السلام :دَعا [ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ] وهُوَ عَلَی المِنبَرِ عَلِیّا ، فَاجتَذَبَهُ بِیَدهِ فَقالَ : اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، اللّهُمَّ مَن عادی عَلِیّا فَلا تَجعَل لَهُ فِی الأَرضِ مَقعَدا ، ولا فِی السَّماءِ مَصعَدا ، وَاجعَلهُ فی أسفَلِ دَرَکٍ مِنَ النّارِ . (1)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، مَن أحَبَّکَ ووالاکَ سَبَقَت لَهُ الرَّحمَةُ ، ومَن أبغَضَکَ وعاداکَ سَبَقَت لَهُ اللَّعنَةُ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :مَعاشِرَ النّاسِ ! أحِبّوا عَلِیا ؛ فَإِنَّ لَحمَهُ لَحمی ودَمَهُ دَمی ، لَعَنَ اللّهُ أقواما مِن اُمَّتی ضَیَّعوا فیهِ عَهدی ، ونَسوا فیهِ وَصِیَّتی ، ما لَهُم عِندَ اللّهِ مِن خَلاقٍ (3) . (4)

عنه صلی الله علیه و آله_ فی عَلِیٍّ علیه السلام _: اِعلَموا مَعاشِرَ النّاسِ ، أنَّ اللّهَ قَد نَصَبَهُ لَکُم وَلِیّا وإماما ، مُفتَرَضا طاعَتُهُ عَلَی المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ ، وعَلَی التّابِعینَ لَهُم بِإِحسانٍ ، وعَلَی البادی وَالحاضِرِ ، وعَلَی الأَعجَمِیِّ وَالعَرَبِیِّ ، وَالحُرِّ وَالمَملوکِ ، وَالصَّغیرِ وَالکَبیرِ ، وعَلَی الأَبیَضِ وَالأَسوَدِ ، وعَلی کُلِّ مُوَحِّدٍ ، ماضٍ حُکمُهُ ، جائِزٌ قَولُهُ ، نافِذٌ أمرُهُ ، مَلعونٌ مَن خالَفَهُ ، مَرحومٌ مَن تَبِعَهُ ومَن صَدَّقَهُ ، فَقَد غَفَرَ اللّهُ لَهُ ولِمَن سَمِعَ مِنهُ وأطاعَ لَهُ . (5)

.

ص: 355

امام حسن علیه السلام :[پیامبر خدا] بر منبر بود . علی علیه السلام را صدا زد و دست او را کشید و گفت : «بار خدایا! با دوست این ، دوستی کن و با دشمنش دشمنی. بار خدایا! هر که با علی دشمنی کند ، نه در زمین ، نشستنگاهی برایش قرار ده و نه در آسمان ، فرازگاهی ؛ بلکه در پایین ترین طبقه دوزخ ، جایش ده .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! هر که تو را دوست بدارد و با تو دوستی ورزد ، رحمت ، او را فرا گیرد و هر که به تو بغض ورزد و با تو دشمنی کند ، لعنت فرایش گیرد .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای گروه مردم! علی را دوست بدارید؛ زیرا گوشت او ، گوشتِ من و خون او ، خونِ من است. خدا لعنت کند آن گروه هایی از امّت مرا که سفارش مرا درباره او زیر پا نهند و سفارشم را درباره اش از یاد ببرند! آنان را نزد خداوند ، بهره ای نخواهد بود .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله_ درباره علی علیه السلام _: بدانید ای گروه مردمان که خداوند ، برای شما ولیّ و امامی تعیین کرده است که فرمان بُرداری از او بر مهاجران و انصار و پیروان شایسته آنان، و بر صحرانشین و شهرنشین، و بر عرب و غیر عرب، و آزاد و بنده، و کوچک و بزرگ ، و بر سفید و سیاه، و بر هر یکتا پرستی واجب است و حکمش جاری و گفتارش روا و فرمانش نافذ است . ملعون است کسی که با او مخالفت کند و مشمول رحمت است کسی که از او پیروی و کسی که تصدیقش کند. خداوند ، او را و هر که را از او حرف شنوی و اطاعت می کند ، بیامُرزاد ( / آمرزیده است) .

.

ص: 356

عنه صلی الله علیه و آله :أمّا عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، فَإِنَّهُ أخی وشَقیقی وصاحِبُ الأَمرِ بَعدی... وبِوِلایَتِهِ صارَت اُمَّتی مَرحومَةً ، وبِعَداوَتِهِ صارَتِ المُخالِفَةُ لَهُ مِنها مَلعونَةً . (1)

5 / 4قَتَلَةُ الحُسَینِالإمام الصادق علیه السلام :کانَ الحُسَینُ علیه السلام مَعَ اُمِّهِ تَحمِلُهُ ، فَأَخَذَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : لَعَنَ اللّهُ قاتِلیکَ ، ولَعَنَ اللّهُ سالِبیکَ ، وأهلَکَ اللّهُ المُتَوازِرینَ عَلَیکَ ، وحَکَمَ اللّهُ بَینی وبَینَ مَن أعانَ عَلَیکَ . (2)

مثیر الأحزان :قالَ أصحابُ الحَدیثِ : فَلَمّا أتَت عَلَی الحُسَینِ علیه السلام سَنَةٌ کامِلَةٌ ، هَبَطَ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله اثنا عَشَرَ مَلَکا عَلی صُوَرٍ مُختَلِفَةٍ _ أحَدُهُم عَلی صوَرةِ بَنی آدَمَ _ یُعَزّونَهُ ویَقولونَ : إنَّهُ سَیَنزِلُ بِوَلَدِکَ الحُسَینِ بنِ فاطِمَةَ ما نَزَلَ بِهابیلَ مِن قابیلَ ، وسَیُعطی مِثلَ أجرِ هابیلَ ، ویُحمَلُ عَلی قاتِلِهِ مِثلُ وِزرِ قابیلَ ، ولَم یَبقَ مَلَکٌ إلاّ نَزَلَ إلَی النَّبِیِّ یُعَزّونَهُ ، وَالنَّبِیُّ یَقولُ : اللّهُمَّ اخذُل خاذِلیهِ ، وَاقتُل قاتِلَهُ ، ولا تُمَتِّعهُ بِما طَلَبَهُ . (3)

مثیر الأحزان عن عبد اللّه بن یحیی :دَخَلنا مَعَ عَلِیٍّ علیه السلام إلی صِفّینَ ، فَلَمّا حاذی نَینَوی نادی : صَبرا أبا عَبدِ اللّهِ . فَقالَ : دَخَلتُ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وعَیناهُ تَفیضانِ ، فَقُلتُ : بِأَبی أنتَ واُمّی یا رَسولَ اللّهِ ، ما لِعَینَیکَ تَفیضانِ ؟ أغضَبَکَ أحَدٌ ؟ قالَ : لا ، بَل کانَ عِندی جَبرَئیلُ فَأَخبَرَنی أنَّ الحُسَینَ یُقتَلُ بِشاطِئِ الفُراتِ ، وقالَ : هَل لَکَ أن اُشِمَّکَ مِن تُربَتِهِ ؟ قُلتُ : نَعَم ، فَمَدَّ یَدَهُ فَأَخَذَ قَبضَةً مِن تُرابٍ وأعطانیها ، فَلَم أملِک عَینَیَّ أن فاضَتا ، وَاسمُ الأَرضِ کَربَلاءُ . فَلَمّا أتَت عَلَیهِ سَنَتانِ خَرَجَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إلی سَفَرٍ ، فَوَقَفَ فی بَعضِ الطَّریقِ استَرجَعَ ودَمَعَت عَیناهُ ، فَسُئِلَ عَن ذلِکَ فَقالَ : هذا جَبرَئیلُ یُخبِرُنی عَن أرضٍ بِشَطِّ الفُراتِ یُقالُ لَها : کَربَلاءُ ، یُقتَلُ فیها وَلَدِیَ الحُسَینُ . فَقیلَ : ومَن یَقتُلُهُ ؟ قالَ : رَجلٌ یُقالُ لَهُ : یَزیدُ ، کَأَنّی أنظُرُ إلَیهِ وإلی مَصرَعِهِ ومَدفَنِهِ بِها، وکَأَنّی أنظُرُ [عَلَی السَّبایا] (4) عَلی أقتابِ المَطایا وقَد اُهدِیَ رَأسُ وَلَدِیَ الحُسَینِ إلی یَزیدَ لَعَنَهُ اللّهُ ، فَوَاللّهِ ما یَنظُرُ أحَدٌ إلی رَأسِ الحُسَینِ ویَفرَحُ إلاّ خالَفَ اللّهُ بَینَ قَلبِهِ ولِسانِهِ، وعَذَّبَهُ اللّهُ عَذابا ألیما. فَرَجَعَ [ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ] عَن سَفَرِهِ مَغموما مَهموما کَئیبا حَزینا ، وصَعِدَ وخَطَبَ ووَعَظَ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ علیهماالسلام بَینَ یَدَیهِ ، فَلَمّا فَرَغَ مِن خُطبَتِهِ ، وَضَعَ یَدَهُ الیُمنی عَلی رَأسِ الحَسَنِ علیه السلام وَیدَهُ الیُسری عَلی رَأسِ الحُسَینِ علیه السلام ، ورَفَعَ رَأسَهُ إلَی السَّماءِ وقالَ : اللّهُمَّ ، إنَّ مُحَمَّدا عَبدُکَ ورَسولُکَ ونَبِیُّکَ ، وهذانِ أطائِبُ عِترَتی ، وخِیارُ ذُرِّیَّتی وأرومَتی (5) ، ومَن اُخلِفُهُما فی اُمَّتی ، وقَد أخبَرَنی جَبرَئیلُ أنَّ وَلَدی هذا مَقتولٌ مَخذولٌ ، اللّهُمَّ فَبارِک لَهُ فی قَتلِهِ ، وَاجعَلهُ مِن ساداتِ الشُّهداءِ ، اللّهُمَّ ولا تُبارِک فی قاتِلِهِ وخاذِلِهِ ، وأصلِهِ حَرَّ نارِکَ ، وَاحشُرهُ فی أسفَلِ دَرَکِ الجَحیمِ . (6)

.

ص: 357

ص: 358

. .

ص: 359

. .

ص: 360

5 / 5النّوادِرُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ أذهِب مُلکَ غَسّانَ ، وضَع مُهورَ کِندَةَ (1) . (2)

مسند الشامیّین عن عبدالرحمن بن شبل عن النبیّ صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ العَن _ رَجُلاً سَمّاهُ _ وَاجعَل قَلبَهُ قَلبَ سوءٍ ، وَاملَأ جَوفَهُ رَضفَ (3) جَهَنَّمَ . (4)

الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قَد قَنَتَ ودَعا عَلی قَومٍ بِأَسمائِهِم وأسماءِ آبائِهِم وعَشائِرِهِم ، وفَعَلَهُ عَلِیٌّ علیه السلام بَعدَهُ . (5)

.