ص: 2

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

ص: 10

ص: 11

ص: 12

ص: 2

سعودی و کویت، می پردازیم.

4 - کارگران نفتی به عنوان یک نیروی کار سازمان یافته: کویت، 4فدراسیون کارگران نفتی کویت نماینده کارگران تمام کمپانیهای صنعت نفت، تحت کنترل دولت از قبیل: کمپانی صنایع پتروشیمیایی، یعنی بزرگترین تولیدکننده کود شیمیایی و آمونیاک، کمپانی ملی نفتی (کویت 000/500/2 بشکه در روز) که یک پالایشگاه بزرگ نیز به شمار می آید، و کمپانی نفت کویت که مهمترین تولیدکننده و بزرگترین کارفرما به حساب می آید، می باشد. در اوائل سالهای 1970 این اتحادیه تبلیغات زیادی به راه انداخت و به نحو مبارزه طلبانه ای خواستار ملی شدن شرکت نفت کویت و دیگر کمپانیهای تحت کنترل بیگانگان گردید. با وجود اینکه انجام اعتصاب در کویت غیرقانونی است، در سال 1974 کارگران نفتی و پتروشیمیایی تهدید کردند که به خاطر دریافت دستمزد بیشتر دست به اعتصاب خواهند زد، لیکن به علت اقدامات خنثی گرانه تند دولت کویت (از قبیل توقیف، و نمایش قدرت) و بی میلی کارگران عادی مجبور به انصراف و پس گرفتن تهدید خود شدند. در سال 1975 پس از تحویل گرفته شدن شرکت نفت کویت توسط دولت. مسئله ملی شدن برای کارگران نفتی نیز از بین رفت. با وجود اینکه ناصرالفرج یعنی مهمترین وادار کننده کارگران نفتی به اعتصاب به ریاست کل فدراسیون کارگران کویت منصوب گشت و بیانات بسیار تندی در رابطه با مسائل جهان سوم ایراد می داشت، ولی در چهار سال گذشته کارگران نفتی آرام و بی سر و صدا به کار خود ادامه می داده اند. تا آنجا که ما می دانیم در سالهای اخیر دلیلی که نشان دهنده فعالیت مهم کارگران نفتی (از قبیل اعتصاب باشد) وجود نداشته است. در واقع، سفارت شوروی در اینجا نیز معتقد است که در کویت پرولتاریای قابل اهمیتی وجود ندارد.

5 - اگر این مسئله صحت دارد، پس گزارش 29 ماه می درباره تسلیم تقاضای کارگران به نخست وزیر چه معنایی دارد؟ در این مورد از کریم شوا (حفاظت شود) سرپرست بخش نیروی انسانی و نیروی کار وزارت نفت که مردی با تجربه در امور کارگری بوده و از اوائل دهه 30 یعنی آن زمان که او و امیر کنونی که قبلاً در فرمانداری احمدی مشغول به کار بودند و در یک ماشین فورد قدیمی به حوزه های نفتی سرکشی می کردند در همین رشته کار می کرده سؤال نمودیم. شوا اطلاعات ذیل را در اختیار ما قرار داد. از همان اوائل کارگران نفتی حقوقی معادل «دو تا سه برابر حقوق کارمندان دولت دریافت می داشتند، چون آنها هستند که کار واقعی را روزانه به مدت 8 ساعت انجام می دهند، در حالی که کارمندان دولت بیش از 2 یا 3 ساعت در روز کار نکرده و در آن مدت نیز در وزارتخانه ها به صرف قهوه مشغول هستند.» با پیدایش اعلامیه اخیر مبنی بر افزایش حقوق کارمندان دولتی از تاریخ 10 تیر ماه ظاهرا حقوق کارگران نفتی نیز باید افزایش یابد، چون از سال 1354 اضافه حقوقی شامل آنها نشده است. در حقیقت شرکت نفت کویت و وزارت نفت این کشور تلاش می کردند تا قبل از اعلام افزایش حقوق کارمندان دولت حقوق و مزایای کارگران نفتی را بالا ببرند. فدراسیون کارگران نفتی نیز با مطرح کردن این تقاضا که از قبل در جریان بوده صرفا کار خود را انجام داده اند. گرچه بین دولت و اتحادیه روشی برای مذاکرات جمعی و نیز قراردادی در رابطه با دستمزدها و مزایا وجود ندارد، رهبران فدراسیون کارگران نفتی توانسته اند دو بار با وزیر نفت ملاقاتهائی داشته باشند.

شوا که در هر دوی این ملاقاتها حضور داشته گفت علاوه بر افزایش حقوق، پیرامون مسائل پیچیده مانند هماهنگ سازی مزایای کارگران نیز گفتگوهایی به عمل آمد تا در تمام شرکتهای مختلفی که دولت

ص: 4

اختیار آنها را به دست گرفته نوعی همسانی مزایا پدید آید. وزیر نفت نیز در این مورد بر لایحه ای صحه گذاشته که باید شورای عالی نفتی و پس از آن شورای وزیران آن را تصویب نمایند، که مسئله نیز بالاخره حل خواهد شد.

6 - نفوذ چپگرایان، فرج رئیس فدراسیون کارگران نفتی و همکارانش همیشه شعارهای چپگرایانه را به خصوص در روز کارگر به کار می برند (مرجع ه). اغلب اوقات نیز در اجلاسیه های کارگری متشکله توسط کمونیستها شرکت می جویند.

آیا دولت از این فعالیتها نگران است ؟ شوا که به شریک تجاری اش در شرکت CID شیخ مشعل الصباح است پاسخ داد: «می دانیم که سفارتهای خارجی (شوروی و دیگران) با فرج و یارانش تماس دارند، ولی ما او را دقیقا زیر نظر داریم و جای نگرانی نیست.» 7 - احساسات ضد خارجی: با وجود نظارت شدید بر فعالیتهای کمونیستی توسط رهبران کارگران کویت، آیا امکان شیوع احساسات ضد غربی مشابه آنچه در ایران به وقوع پیوست در میان کارگران نفتی کویت پدید نخواهد آمد ؟ در گذشته نیز نسبت به سلطه بیگانگان چه از نظر کنترل حقوقی و چه از نظر نیروی انسانی بر تنها منبع طبیعی کویت یعنی نفت ابزار تنفر می شد. در اواسط دهه 40 کمتر از یک سوم کارمندان شرکت نفت کویت از اتباع کویتی بودند. گرچه شرکت نفت کویت سیاست کویتی سازی شرکت را اتخاذ کرده، ولی کویتیهای تحصیلکرده شرکت نفت کویت احساس می کنند که این امر ساختگی است، چون بسیاری از کویتیهائی که به منظور بالا رفتن درصد میزان کارمندان محلی جذب شده اند از میان بدوی های بی سواد انتخاب شده اند. از سال 1972 کویتی سازی شرکت مفهوم بیشتری به خود گرفته است، چون مدیریت کویتی آن تلاش ویژه ای در راه آموزش انجام داده است. این سیاست دارای نتایج مختلفی بوده است چون جذب کارمندان کویتی در بخش خصوصی دارای مزایای چشمگیرتری می باشد و علاوه بر این با جذب شدن آنها در کارهای دولتی آنها نیازی ندارند که کارهای شاقی انجام دهند، با این وصف تعداد کارمندان کویتی شرکت نفت کویت افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. طبق ارقام داخلی شرکت نفت کویت تا تاریخ 11 بهمن ماه 1357، 3/49 درصد از 4647 کارمند شرکت، کویتی بوده و 4/5 درصد دیگر نیز دارای» ملیت مورد تأیید نبوده اند که معمولاً شامل بدویهایی هستند که در نهایت ملیت کویتی را به دست خواهند آورد. بنابراین حدود 55 درصد از کارمندان این شرکت را کویتیها تشکیل می دهند. تقسیم بندی کارمندان تا تاریخ 18 بهمن ماه 1357 به شرح ذیل بوده است:

ملیت- تعداد کارمندان آمریکایی اروپایی هندی / پاکستانی کویتی ملیتهای تأیید نشده دیگر اعراب جمع تعداد کارمندان 200 226 436 2291 249 1427 4647 درصد %4 %4/9 %9/3 %49/3 %5/4 %30/7 %100

ص: 5

8 - همان گونه که از جدول بالا بر می آید، حضور آمریکائیها در شرکت نفت کویت بسیار ناچیز است و حضور «غربیها» که اکثرا انگلیسی هستند (حدود 150 نفر) چندان زیاد نیست. شرکت نفت کویت در حال حاضر یک شرکت کویتی عربی است، و از نظر فرهنگی نیز از کویت جدا نمی باشد، در صورتی که در روزهای گذشته اینچنین بود چون در سفری از شهر کویت به احمدی انسان دائما با سینماها و دیگر سر گرمیهای غربی روبه رو می شد. در حال حاضر پروژه های ساختمانی برای کویتیها تقریبا تا ارتفاع قرارگاههای شرکت نفت در تپه های احمدی بالا رفته، در حالی که در گذشته این تپه ها بسیار دور افتاده به حساب می آمد و کیلومترها صحرای خشک و سوزان آن را از شهر کویت جدا می ساخت. احمد جعفر رئیس شرکت نفت کویت به خاطر شایستگی خود در امور پرسنلی در دهه 50 به سمت کنونی رسیده است.

طبق اطلاع ما او تمام مسائل پرسنلی شرکت حتی تا رده بسیار پایین را در نظر گرفته و بررسی می نماید.

وی که فردی خوش مشرب است با تمام طبقات اجتماعی و ملیتهای موجود در کویت به سهولت کنار می آید. معاونش یعنی ناخدا فیصل الغانم به خاطر 15 سال کار در کشتیهای تجاری به مقام کنونی دست یافته است. کارگران نمی توانند هیچیک از آنها را بوروکراتهای غرب زده ای بنامند، که با علائق و یا سبک زندگی مخصوص به خود بیگانه شده اند.

9 - عامل تشیع: طبق بهترین برآورد ما (به مرجع ج نگاه کنید) 20 درصد جمعیت کویت را شیعیان تشکیل می دهند. از آنجا که 55 درصد کارمندان شرکت نفت کویت را کویتیها تشکیل می دهند می توان گفت که تنها ده درصد نیروی کار را شیعیان تشکیل می دهند (که تعداد شیعیان خارجی نیز بسیار کم است).

ما هرگز نشنیده ایم که کارگران شیعه شرکت نفت کویت به عنوان یک گروه هماهنگ عملی کرده و یا تقاضاهای خاصی داشته باشند و یا تحت تأثیر وقایع ایران قرار گیرند و سبب شوند که در روند تولید وقفه ای ایجاد شود.

به این ترتیب، یکی از تجار مهم شهر به نام عبدالطیف الکاظمی به ما گفته است که شیعیان کویت لزومی نمی بینند که بر اساس مذهب خود بهانه جویی کنند. کویتیها در کشور خود به صورت یک اقلیت زندگی می کنند، بنابراین ایجاد تفرقه برای کویتیها صورت خوشی ندارد. علاوه بر این، کاظمی معتقد است که اصطکاک بین سنی و شیعه در کویت بسیار کم اهمیت و رو به کاهش است چون بالا رفتن سطح سواد باعث از بین رفتن تعصبات فرقه ای ناشی از جهالت می گردد.

10 - کارگران فلسطینی: در سال 1346 کارگران فلسطینی شرکت نفت کویت با تصمیم خود مبنی بر خروج از کویت و رهسپار الجزایر شدند تا بنا به تقاضای الجزایر در جنگ ماه ژوئن به طور داوطلبانه شرکت نمایند، سبب قطع تولید نفت شدند. آیا رویداد خاورمیانه ای مهم دیگری می تواند سبب قطع تولید آن هم به خاطر عدم حضور کارگران فلسطینی گردد ؟ نشریات کامپیوتری این شرکت کارمندانی را که تحت عنوان «دیگر اعراب» آمده به فلسطینی، مصری، سوری و غیره تقسیم بندی نکرده اند. مدیر پرسنلی شرکت نفت کویت به ما گفته است که «اکثریت» کارمندان تحت عنوان «دیگر اعراب» فلسطینی هستند و مصریها، سوریها، لبنانیها و عراقیها و دیگران در مراتب دیگر قرار می گیرند. اگر «اکثریت» به معنای دو سوم دیگر اعراب باشد، می توان گفت که فلسطینیها 20 درصد کارمندان عرب شرکت نفت کویت را تشکیل می دهند. اگر معنای آن سه چهارم باشد می توان گفت که درصد فلسطینیها به 23 می رسد. گرچه فلسطینیها اکثریت چندانی را تشکیل نمی دهند، ولی اگر

ص: 6

سمتهای مهم تولیدی را داشته باشند می توانند سبب قطع کامل یا موقتی تولید بشوند. طبق گفته یکی از مقاماتی که مدت بیست سال در وزارت نفت تجربه کسب کرده فلسطینیها بتدریج و به طور منظم از رده های مهم کنار زده شده اند و به جای آنها کویتیها گمارده شده اند. علاوه بر این، در حدود امکان، تولید به صورت ماشینی درآمده. بطور مثال در سال 1346، مراکز جمع آوری نفت در سه شیفت شبانه روزی به کار می پرداختند و کارگران بایست شیرهای نفتی را باز و بسته کنند تا جریان نفت تحت کنترل در آید. ولی اتوماتیک شدن تولید تنها به درصدی از نیروی کار گذشته نیازمند است، و این کارگران نیز تنها یک شیفت کار می کنند. برای انجام تمام مراحل تولید تنها به 448 کارمند نیاز است. گرچه تعداد فلسطینیهای حوزه های نفتی بسیار ناچیز است، ولی آنها در کنار کویتی های آموزش دیده ای کار می کنند که بعدها باید جایشان را پر کنند. اکثر فلسطینیها از بخش تولیدی شرکت نفت کویت اخراج شده و دارای سمتهای اداری شده اند. در نهایت فلسطینیها به عنوان افراد غیرکویتی می توانند پس از پنج سال کار عضو اتحادیه شوند، ولی نمی توانند سمت مهمی را در اتحادیه داشته باشند کارگران فلسطینی شرکت نفت کویت سازمان یافته نیز نیستند.

11 - خرابکاری. گذشته از آنچه گفته شد، امکان خرابکاری همیشه وجود دارد، شرکت نفت کویت هزینه زیادی در مورد ایجاد امنیت صرف می کند و دستگاهها و تجهیزات پیچیده ای را در سرتاسر حوزه های نفتی نصب کرده. ولی چند نفر می توانند آشکارا خرابکاریهای مهمی را ایجاد نمایند. ولی طبق برداشت ما وضع شرکت نفت کویت خوب است و شاید از نقاط دیگر خلیج امن تر باشد، چون کویت از نظر اقتصادی برای فلسطینیها و نیز خود ساف حائز اهمیت بسیار است.

13 - احتمال قطع تولید نفت در منطقه جدا شده بین عربستان سعودی و کویت. گذشته از تولید 2/2 میلیون بشکه در روز توسط شرکت نفت کویت، کویت نیمی از 000/450 بشکه در روز تولیدی در محل عملیات شرکت نفت عربی را نیز که تأسیسات آن در بخش سعودی ایجاد شده دریافت می کند، و گذشته از این تمام 000/85 بشکه نفت روزانه تولیدی توسط شرکت نفت مستقل آمریکائی ملی شده را نصیب خود می سازد (تأسیسات شرکت آمین اویل در بخش کویتی واقع شده است. کویت از تولیدات شرکت نفت گتی، دیگر صاحب امتیاز این منطقه چیزی به دست نمی آورد. تأسیسات گتی در کویت واقع شده، ولی از سعودیها امتیاز خود را گرفته است).

88 درصد نیروی کار شرکت گتی را نیز سعودیها تشکیل می دهند. این امر می تواند برای کویت مشکلاتی را فراهم آورد لیکن تا به حال در مورد فعالیتهای سازمان یافته در شرکت نفت گتی چیزی نشنیده ایم. و فکر نمی کنیم که مشکلات کارگری بتواند منجر به توقف تولید این شرکت گردد. در مورد شرکت نفتی عربی نیز که اکثریت کارگران آن را سعودیها تشکیل می دهند، همین موضوع صادق است.

(کنسولگری آمریکا در بحرین می تواند در این مورد اظهارنظر نماید). در سال 1346 از 900 کارمند شرکت آمین اویل یک سوم کویتی و بقیه از دیگر اعراب (از جمله فلسطینی و مصری) بوده اند که سال 1346 نیز آخرین سال گزارش سالانه شرکت بود از آن زمان به بعد تعداد کارگران کویتی و دستمزدهای آنها افزایش قابل ملاحظه ای یافته است در مناطق پیشین آمین اویل که اکنون در اختیار شرکت نفت کویت قرار گرفته مشکلات کارگری وجود نداشته است.

14 - اظهارنظر: واضح است که تولید نفت کویت می تواند توسط ناآرامیهای سیاسی ناشی از اوضاع

ص: 7

چون قیام فلسطینیها در نتیجه نارضایتی از عدم تغییر سیاست دولت کویت در قبال آزادی فلسطین متوقف گردد، ولی این امر نیز بعید به نظر می رسد. ولی با درنظر گرفتن رویدادهای ایران که در آن کارگران نفتی نقش تعیین کننده ای در تولید دارند، باید گفت که وضع نیروی کار کویت از ثبات بیشتری برخوردار است و آنها هیچگاه درصدد مبارزه با دولت و انجام اقداماتی جهت قطع تولید نفت که مایه حیات کویت است، بر نخواهند آمد. مائسترون

از عراق بخواهد که دست از اعمال خود در خوزستان بردارد یا خیر. رازوقی در پاسخ گفت بعید به نظر می رسد. مائسترون

روزنامه ها زندانی نشده اند، فقط اخیرا یکی از روزنامه نگاران خارجی فلسطینی به نام عونی صادق که در روزنامه الوطن به کار مشغول بود، اخراج گردید. و مردم کویت نیز علیه تلاش وزارت اطلاعات در اعاده نظم مطبوعاتی اعتراضی نشان نداده اند.

4 - نشریات دولتی نیز وجود دارند که یکی از آنها نشریه متنفذالعربی است که به وسیله یک ناشر مشهور مصری منتشر می گردد، لیکن نشریات خصوصی همیشه تحت تملک شهروندان کویتی می باشند.

اعراب خارجی از قبیل فلسطینیها، مصریها، سوریها و لبنانیها بخش اعظم کارمندان حرفه ای این نشریات را تشکیل می دهند و آنها هم همیشه منعکس کننده نظریات و منافع جوامع خود بوده اند. از نظر تئوریک، این وضع ممکن است سبب بروز دو رخداد شود: بهره برداری از مطبوعات کویتی برای دامن زدن به اختلاف دو کشور و یا دو جناح در جهان عرب، و یا انتشار شکوائیه های جوامع غیر کویتی علیه دولت کویت.

5 - به امکان اول به طور مؤثر در اوت 1976 پاسخ داده شد و هم زمان با به تعلیق در آمدن مجلس شورای ملی دولت اعلام کرد که مطبوعاتی که با دریافت پول از دیگر کشورها مطالبی منتشر نمایند، شدیدا مجازات خواهند گردید. در آن زمان احساسات درون عربی در مورد جنگ لبنان تحریک شده بود و مطرح شدن آن در بحثهای مجلس شورای ملی و اظهارنظرهای ضد و نقیض مطبوعاتی سبب می شد که کویت علیرغم میل خود به مداخله در مشاجرات درون عربی کشیده شود. و با وجود اینکه هنوز هم نمی توان باور کرد که روزنامه نگاران از بیگانگان هدیه دریافت نمی دارند، لیکن آن روحیه جسورانه ای که در اواسط 1976 بر مطبوعات حاکم بود، از بین رفته است.

6 - در رابطه با امکان مطرح شدن افراد غیر کویتی در کشور علیه دولت در مطبوعات می توان چنین نتیجه گیری کرد که این شکوائیه ها هرچند واقعی باشند، نمی توانند در مورد علاقه و توجه سردبیران و صاحبان کویتی مطبوعات محلی باشند. فلسطینیهای مقیم این کشور همیشه از قوانین و رفتارهای کویتیها شکوه دارند، ولی هیچ یک از آنها به مرحله چاپ هم نمی رسد.

7 - فشار فلسطینیها - و مطبوعات به عنوان یک سوپاپ اطمینان: نظریات فلسطینی و یا به حمایت از فلسطینیها شاید در تلافی شکایات فلسطینیها در مطبوعات کویتی بسیار منتشر می گردد. علیرغم قانون منع حمله و انتقاد به سران دولتهای بیگانه، انتقاد بیش از حد از پرزیدنت سادات مجاز شناخته شد تا به این ترتیب سوپاپ اطمینان باز شده، فلسطینیها بتوانند مقداری از خشونت و خشم خود را بدون وارد آوردن خساراتی ابراز نمایند (مرجع ب). و با محدودیتهای شدید و مبهم موجود در مورد گزارشات تحقیقی و انتقادآمیز از رخ دادهای محلی، مطبوعات مجبورند فقط به امور خارجی و مخصوصا امور خاورمیانه ای بپردازند. در تحقیقی که چند ماه قبل انجام شد 94 تن از 99 سردبیر روزنامه های کویتی به امور خارجی می پردازند. و از 150 مقاله ویژه ای که در همان زمان انتشار یافت فقط 60 مقاله به مسائل داخلی پرداخته بود. بخش اعظم «مقالات متفکرانه» (سرمقاله ها، اظهارنظرها و تجزیه و تحلیلها) به وسیله کویتیها نوشته می شود و اگر هم دارای خطی به حمایت از فلسطینیها باشند نشان دهنده سیاست کلی و رسمی دولتی بوده، منافع صاحبان و سردبیران کویتی را در حفظ حسن نیت جامعه فلسطینی در خارج و داخل کویت در نظر می گیرند. و با وجودی که بسیاری از کویتیها از نفوذ بسیار فلسطینیها متنفر هستند، لیکن در مورد تبلیغ پیرامون انقلاب فلسطین توافق نظر دارند.

ص: 10

8 - دیگر مسائل خارجی نیز برای آزمایش سیاست مطبوعاتی دولت ظاهر می شوند. مثال اخیر آن تظاهرات اعراب ایرانی خوزستان به حمایت از خودمختاری بود. دولت ایران از گزارش و انتقاد مطبوعات کویت پیرامون این قضیه و استفاده از «عربستان» به جای نام ایرانی مورد تأیید «خوزستان» اظهار ناراحتی کرد و دولت کویت نیز به مطبوعات محلی دستور داد که لغات به کار برده را تصحیح نمایند (مرجع پ). و در موارد بسیاری از مشاجرات درون عربی مطبوعات به «دستور» وزارت اطلاعات مطلبی منتشر نکرده اند تا از این اتهام که مطبوعات کویتی نقش پارتیزانی ایفا می کنند، مبرا بمانند.

9 - امور داخلی - جامعه شایعات: از نقطه نظر ثبات و امنیت کشور نقش مطبوعات کویتی در رابطه با سیاستهای داخلی قابل بررسی است. کویتیها اصولاً برای دریافت خبر به مطبوعات متکی نیستند.در «جامعه شایعات» زندگی می کنند، جامعه ای که اخبار خیلی سریعتر از طرق انتشاراتی به وسیله دهان منتقل می گردد. در دفاتر و یا «دیوانیه های» خود کویتی ها آزادانه سخن گفته می شود، البته «نه در مورد مطبوعات» بلکه در مورد خانواده سلطنتی، فساد در مقامات بالا، و یا پیشنهادات مربوط به نهادهای نمایندگی.

10 - با این وصف لازم نیست که مطبوعات به بحث پیرامون امور داخلی ضد و نقیض بپردازند. فقط اشارات کافی است. در مطبوعات با نقل داستانها و مقالات تمثیلی و بدون ذکر نام در مورد خطاها و معمولاً با تکیه بر شایعات محلی در رابطه با اختلاسهایی که یکی از وزرا انجام داده بود و پس از چند هفته منجر به استعفای وی گردید، تذکراتی داده می شود (مرجع ت). و می توان این مطلب را به عنوان قدرت مطبوعات بیان کرد. ولی با در نظر گرفتن ماهیت بسیار به هم پیوسته جامعه کویت معلوم نیست که این اعمال مطبوعات نتیجه خصوصیات سیاسی و اخلاقی است و یا ناشی از اختلافات درون خانوادگی است.

اگر این کارها بر علیه یکی از خانواده های نزدیک یا مورد علاقه امیر انجام گیرد، سریعا سرکوب می گردد.

و ممکن است بسته به این باشد که امیر تشخیص دهد که شخص مورد نظر باید مورد حمله واقع شود و یا اینکه شخص مذکور ارزشش بیش از آن است که فدای آزادی مطبوعات کویتی بشود. مقامات هیئت حاکمه نسبت به انتقاد در روزنامه هایی که در شرق جهان عرب مورد مطالعه قرار می گیرد، حساسیت بسیار نشان می دهند، ولی از مطبوعات کویتی و اعتبار و شهرت آنها به عنوان یکی از آزادترین مطبوعات جهان عرب نیز احساس غرور می کنند.

11 - بحث پیرامون دموکراسی:

مجلس شورای ملی در اوت 1967 به تعلیق درآمد و قول داده شد که حکومت پارلمانی چهار سال بعد اعاده گردد یکی از مهمترین و داغترین مسائل مورد بحث اخیر بوده است. از مدتها پیش انحلال مجلس شورای ملی بزرگترین واقعه سیاسی کویت بوده است. عکس العملهای جزئی نشان داده شد و بسیاری نیز در نتیجه خلاص شدن از عوام فریبی نمایندگان منتخب مردم نفس راحتی کشیدند. و پس از آن انقلاب آیت اللّه خمینی به اوج خود رسید و مشاورین نخست وزیر و ولیعهد کویت به وی گفتند که درباره وفای به عهد پیرامون اعاده حکومت پارلمانی تا اوت 1980 چاره ای بیندیشد. یکی از درسهایی که انقلاب خمینی داد این است که دولتهای باثبات مجامع نمایندگی واقعی دارند. با توجه به تحت فشار قرار گرفتن دولتهای مستبد و برای نشان دادن اعتبار قولی که داده شده بود، دولت کویت از مطبوعات این کشور خواست که درباره نوع مجلسین، نحوه انتخابات، و به طور کلی درباره نوع دموکراسی مورد نیاز کویت به بحث و

ص: 11

تبادل نظر بپردازند.

12 - نتیجه کار انتشار مطالب بسیار در این باره توسط مطبوعات کویت بود، بسته به نوع نشریه، روزنامه ها به انعکاس نظریات مردم و انتشار مقالات میهمانان در مورد نوع دموکراسی مورد نیاز کویت (مرجع ث) پرداختند. برای رژیم فرصت خوبی بود تا حمایت خود از مطبوعات آزاد را نشان دهد، و همه افراد ذی ربط نیز به آن «تن در دادند». هیچ یک از مقالات حاکی از آن نبود که امیریت منسوخ شده است، و برعکس مقالات به انتقاد از نظام کنونی که قانون «هر نفر یک رأی» را که مستلزم قدرت رژیم کنونی است نادیده گرفته اند، پرداختند. بسیاری گفتند که این منتهای زیرکی دولت بوده است که به این ترتیب انتقادها را آشکار سازد، و نتیجه نیز یک جریان خصمانه و ضد رژیمی نبود، بلکه جریانی از نظریات مختلف به وجود آمد که معلوم نبود کویتیها خواستار رأی فردی هستند و یا خواستار سلطه قوه مقننه بر دولت.

13 - خود سانسورسازی از حیثیت کویت در خارج حفاظت می کند: مطبوعات کلاً می دانند که چه زمانی باید خبری یا مطلبی خاص را گزارش کنند، و منتقدین کویتی این را دلیل نبودن آزادی مطبوعات می دانند. بنابراین نمی توان مقالاتی را که مستقیما به اهانت به امیر و وابستگانش می پردازند پیدا کرد و مثلاً در روزنامه ها درباره تظاهرات اخیر نظامیان در مورد شرایط نامناسب زندگی و عدم مشارکت جوانان ثروتمند در ارتش چیزی منتشر نشد (مرجع ج)، لیکن این محدودیت یا عدم آزادی از خارج بر کویت تأثیر می گذارد. شایعه پردازان اخبار مربوط به خانواده سلطنتی را در همه جا منتشر می سازند و تقریبا همه کویتیها از اخبار مربوط به تلاش ارتش در اجراء خدمت نظام وظیفه آگاه می شوند. و بالاخره مطبوعات دیگر نیز همین داستانها را گرفته بر علیه کویت در میان بیگانگان منتشر می سازند.

14 - خود سانسورسازی می تواند سبب ایجاد گزارشهای نادرست نیز بشود. اگر روزنامه نگاری داستانی را منتشر کند می تواند قصر در رود، لیکن اگر قبلاً آن را به مقامات دولتی نشان دهد به هیچ وجه نمی تواند انتظار انتشار آن را داشته باشد به همین دلیل روزنامه نگاران با اتکاء به یک منبع خبری و بدون اینکه سعی کنند صحت و سقم آن را توسط منابع دوم و سومی تایید نمایند به چاپ و درج آن مبادرت می ورزند. نتیجه نوعی سردرگمی است. و با چاپ مجدد آنها در خارج میزان خطا و سردرگمی چند برابر می شود. و اکثر رهبران عربی بر مبنی همین گزارشات عمل می کنند، به طور مثال یک بار مصر روابط خود را با کویت قطع کرد، قبل از اینکه کویت بتواند بیانیه ای رسمی منتشر نماید و نتیجه آن نیز گزارشات کاذب و نادرست مطبوعاتی بود (مرجع چ).

15 - نتیجه گیری: با رشد کویت، در حالی که جمعیت آن یکی از رشدیابنده ترین جمعیتهای جهان است، ماهیت وابسته و شایعه پرداز جامعه آن نیز دستخوش تغییر می گردد. ممکن است زمانی برسد که شایعات جای مطبوعات را نتواند اشغال کند و کویتیها به آزادی مطبوعات بیش از اکنون به عنوان عنصری مهم در زندگی اجتماعی علاقه بسیار نشان دهند. لیکن آن زمان هنوز فرا نرسیده است. صاحبان و سردبیران مطبوعات نیز مانند خانواده حاکمه علاقه مندند که کویت را از تبلیغات مضر مصون نگاهدارند.

اگر دولت به تنبیه یک روزنامه مبادرت ورزد مردم اعتراض نمی کنند و به جرأت می توان گفت که گذشته از اعتراض نمی کنند و به جرأت می توان گفت که گذشته از نتایج منفی حاصله از گزارشات نادرست، اگر خطری متوجه ثبات و امنیت کویت باشد آن خطر از سوی مطبوعات و رسانه های گروهی و تحت حمایت آنها نیست. مائسترون

سند شماره (35) تاریخ: 28 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: سری از: سفارت آمریکا در کویتبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی موضوع: روابط بین اعراب و ایران 1 - (خیلی محرمانه) خلاصه: انتقاد خصمانه روزنامه های کویتی علیه ایران آغاز شده است، لیکن کویت از اتفاق ناگواری که برای بحرین رخ داد عبرت نگرفته و با بی اعتنایی به آن می نگرد. در کویت این اندیشه که خمینی در حال از دست دادن حمایت توده ها در ایران است، شدت گرفته است. (پایان خلاصه) 2 - (طبقه بندی نشده) الانباء، روزنامه کویتی در 14 ژوئن در سرمقاله خود با اشاره به خمینی «باامید» فراوان گفته است که عملیاتی که در مرز بین ایران و عراق انجام می شود از «حمایت مردی که از قلب عراق برای آزادسازی کشور خود مبارزه را آغاز کرد، برخوردار نیست.» و همان روز روزنامه القبس اظهار داشت که از نظر اعراب اوضاع بین تهران و بغداد نگران کننده می باشد و از انقلاب ایران خواست که در «روش خود تصحیح و تغییری پدید آورد». به دنبال گزارشهای رسیده پیرامون این مطلب که آیت اللّه ایرانی صادق روحانی، بحرین را «استان چهاردهم» ایران اعلام کرده بود، روزنامه الانباء در 16 آوریل استفاده از کلمه خصومت برانگیز «عربستان» را آغاز کرد و گفت حتی پس از رفتن شاه هم روحیه «حرص و ایجاد وحشت نژادی» در خلیج پایان نپذیرفته است، الانباء گفت اگر ایران به ادعاهای خود درباره بحرین ادامه دهد، کشورهای عربی مجبور خواهند شد قراردادهای قدیمی را که طبق آن ایران ضمیمه «عربستان» است پیش بکشند.

3 - (خیلی محرمانه) زمانی که خواسته شد تا این سرمقاله ها در مورد روابط ایران و عرب به وسیله دولت کویت تحت کنترل درآیند، مشاور حقوقی وزارت امور خارجه کویت طارق رازوقی گفت که بخش اعظم این مطالب از روزنامه های عراق اقتباس شده است. وی گفت که کویت از عامل کنترل و نظارت استفاده می کند، وزارت امور خارجه نیز سرمقاله منتشره الابناء در 16 ژوئن را تأیید کرده بود، و به گفته رازوقی، حتی از استفاده از کلمه تهاجمی «عربستان» نیز ممانعت به عمل نیاورده بود. لیکن وی از روزنامه های کویتی خواسته بود که بیش از این ادعای ایران در قبال بحرین را دنبال نکنند.

4 - (خیلی محرمانه) رازوقی گفت وزیر امور خارجه کویت صباح الاحمد در 16 ژوئن با امیر بحرین تلفنی صحبت می کرد و به دنبال بیانات آیت اللّه روحانی، امیر کویت تصمیم گرفته بود از تعطیلات خود چشم پوشی نموده و به منامه بازگردد. به گفته رازوقی، صباح الاحمد به عموزاده خود گفته بود که خودش را ناراحت نکند، و از طرف سفیر تازه وارد ایران به کویت دکتر علی شمس اردکانی به وی اطمینانهایی داد.

5 - (خیلی محرمانه) اینگونه اطمینانها در همان روز (16 ژوئن) در یک کنفرانس مطبوعاتی از طرف سفیر ایران اردکانی تحقق یافت. وی گفت روحانی یکی از شهروندان عراق است و هر چه بخواهد می تواند بگوید، لیکن نظریات وی به هیچ وجه نشانگر عقاید و نقطه نظرهای دولت انقلابی نیست. طبق اظهارات اردکانی سیاستها و عکس العملهای رسمی ایران فقط توسط وزارت امور خارجه ایران، نخست وزیر این کشور و شورای انقلاب پی ریزی و طراحی می گردد. رازوقی گفت تا موقعی که این سه عنصر با یکدیگر توافق داشته باشند که البته همیشه این طور نیست، این گونه بیانات بسیار مثمرثمر خواهد بود. سفیر اردکانی اعلام داشت که ارتش ایران در مرز ایران و عراق به حال آماده باش در نیامده است. و هنگامی که

ص: 13

از وی درباره سه جزیره عربی که از سال 1971 تحت اشغال ایران بوده است سؤال شده، وی گفت که دولت متبوع وی بیشتر نگران پایگاههای خارجی مستقر در کشورهای عربی است که حرکات «سربازان عربی» را زیر نظر دارند. اردکانی در پایان گفت ایران بر آن است تا بر اساس اخوت اسلامی با کشورهای منطقه رابطه برقرار کند.

6 - (سری) رازوقی در مورد روابط ایران و عراق گفت، اگر عراق مطمئن نبود که خمینی در حال از دست دادن حمایت توده هاست، این طور در مطبوعات خود به حمله علیه ایران ادامه نمی داد. رازوقی اضافه کرد که در کویت بسیاری معتقدند که خمینی دیگر از حمایت «توده های مردمی» که در زمستان گذشته به تظاهرات می پرداختند برخوردار نمی باشد. وی گفت که کویت شاهد ازدیاد پناهندگان ایرانی است و همان طور که در مرجع ب گفته شد، مقامات کویت با کمبود پرسنل گارد ساحلی و سواحل باز روبه رو هستند. وی گفت «ما صدها نفر را باز پس می فرستیم، لیکن تعداد بیشتری بازمی گردند». وی گفت چند هفته قبل کاردار ایران به نام گل شریفی از کویت خواسته بود که نام فراریان ایرانی را در اختیار وی بگذارد، لیکن رازوقی به این بهانه که آنها فهرست اسامی را نگاه نمی دارند از دادن نامها به وی امتناع ورزید. زمانی که مقام سیاسی از وی سؤال کرد که آیا کویت نگران آن است که ممکن است این پناهندگان ایرانی از کویت به عنوان پایگاهی علیه رژیم تهران استفاده کرده خطری علیه ثبات کویت به وجود آورند، وی گفت این امکان نیز وجود دارد، ولی به گفته وی بیشتر پناهندگان به دلایل اقتصادی به اینجا آمده اند، آنها کار می خواهند، فقط همین.

7 - (طبقه بندی نشده) سفیر اردکانی در کنفرانس مطبوعاتی خود به حمله علیه آمریکا پرداخت. وی گفت که اسنادی در مورد همه افراد ایرانی مقیم در کویت که «به وسیله شاه» به عنوان اعضای شبکه ساواک از سفارت ایران در کویت عمل می کنند در دست دارد، لیکن تصمیم گرفته اند که نام آنها را فاش نسازند مگر اینکه زیاده از حد پیش بروند مانند «سناتور جاویتس» که علیه ایران چنگ و دندان نشان می دهد.مائسترون

45/1 میلیون بشکه در روز است سبب خواهد شد که کویت نتواند سقف تولید شرکت نفت کویت را خیلی کمتر از سطح 2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. در صورتی که شرکتها در این مورد سؤال کردند آمریکا باید در مقابل اقدامات کویت در جهت کاهش برداشت شرکتهای مهم نفتی مقاومت نماید تا قراردادها به قوت خود باقی بمانند.(پایان خلاصه).

3 - زمینه قبلی: شرکت نفت گلف و شرکت نفت بریتیش پترولیوم که صاحبان اصلی پیشین تولیدکننده اصلی نفت کویت یعنی شرکت نفت کویت می باشند، با کویت قراردادهای پنج ساله عظیم تولیدی بسته بودند (که اساس تولید هر یک به ترتیب 2 میلیون بشکه و 000/450 بشکه در روز بوده است) اکنون به کویت آمده اند تا به تجدید قراردادهای خود که در 31 مارس 1980 پایان می یابد، بپردازند.

نمایندگان گلف در حال حاضر برای آغاز مذاکرات مقدماتی پیرامون قراردادهای خود در کویت به سر می برند. نماینده گلف در این منطقه یعنی سیدنی اندرسون (حفاظت شود) در مورد گفتگوهای گلف در 17 ژوئن اطلاعاتی در اختیار سفیر قرار داد.

4 - امکان کاهش تولید در سال 1980: شیخ علی خلیفه الصباح در مذاکرات خود با نمایندگان گلف گفت «بهتر است» که تولید «عادی» نفت به وسیله شرکت نفت کویت که با سقف 2 میلیون بشکه در روز ادامه داشت (به خاطر اوضاع غیرعادی در سال 1979 به سطح 2/2 میلیون بشکه در روز رسیده بود) به 5/1 میلیون بشکه در روز تقلیل یابد. تولید 2 میلیون بشکه در روز با افزایش قیمتهای اخیر عوارض بیش از حدی را تولید نموده است. وزیر گفت نتیجه این مقدار عوارض ممکن است تکرار رویداد 74 - 1973 باشد که در نتیجه آن چنان تورمی در کویت به وجود آمد که بیشتر مردم از این کشور مهاجرت نمودند.

بنابراین راه حل منطقی برای جلوگیری از این پیشامد کاهش تولید و عوارض اضافی است.

5 - اندرسون اظهار می دارد که دولت کویت در 31 مارس 1980 یعنی زمانی که قراردادهای دو تولید کننده بزرگ نفت کویت یعنی گلف و بریتیش پترولیوم پایان می یابد به کاهش تولید مبادرت خواهد ورزید.

با وضع کنونی بازار نفت، گلف مایل است که به جای کاستن تولید به افزایش آن بپردازد. وزارت نفت از گلف خواسته است که نشان دهد که در چه بخش از نظام خود مایل است عرضه نفت را حفظ نماید. این وزارتخانه نخواهد توانست با قراردادهای شل، گلف و بریتیش پترولیوم برای عرضه نفت و فروش آن به طرف ثالث موافقت نماید. گلف، شل و بریتیش پترولیوم احتمالاً پاسخ خواهند داد که مشتریان کنونی به بیش از نفتی که در حال حاضر تولید می شود، احتیاج دارند. معذالک اندرسون معتقد است که وزارت نفت در نظر دارد قرارداد جدیدی با گلف منعقد سازد که بر اساس آن پایه تولید از 000/500 بشکه به 000/400 بشکه در روز کاهش یابد. لیکن گلف با این کار کویت مخالفت خواهد کرد چون قراردادهای کنونی حاکی از آن است که تجدید قرارداد باید با حداقل تولید 000/400 بشکه در روز انجام گردد. و با این سطح تولید حداقل وی مایل است که مانند شرکت شل که یکی از صاحبان اصلی شرکت نفت کویت نیست و با یک قرارداد سه ساله در اکتبر 1978 حداکثر 405000 بشکه تولید می کند به طور مساوی رفتار شود.

6 - با یادآور شدن پایه قرارداد گلف شل و بریتیش پترولیوم که بالغ بر 3/1 میلیون بشکه در روز می گردد سفیر سؤال کرد که کویت چگونه می خواهد تولید را به 5/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد و در عین حال نفت خام کافی برای برآورد نیاز داخلی و پالایشگاهها تولید نماید و نیز گاز کافی برای

ص: 15

کارخانه های گاز سوز و نیاز برق تأمین نماید. اندرسون پاسخ داد که تمام کارخانه های کنونی طوری ساخته شده اند که از نفت و گاز به عنوان سوخت استفاده نمایند. وزیر نیز پاسخ داده بود که در صورت لزوم کویت یک و یا یک و نیمی از کارخانه های خود را مورد بهره برداری قرار خواهد داد تا نیاز به گاز و نفت تولیدی کمتری باشد. با این وصف برای برآورده ساختن نیاز داخلی حدود 000/400 - 000/300 بشکه نفت در روز لازم است. و این به معنی این است که شرکت نفت کویت باید حدود 6/1 تا 7/1 میلیون بشکه در روز تولید نماید.

7 - نماینده محلی شل (حفاظت شود) نیز تأیید نمود که وزیر نفت در گفتگو با رئیس بازار شل از 5/1 میلیون بشکه در روز صحبت می کرده است.

8 - اظهارنظر: حرکت توأم با قدرت خلیفه و مطرح نمودن کاهش تولید به میزان 5/1 میلیون بشکه در روز توسط گلف نشان دهنده اولین مانع در راه مذاکرات مقدماتی است. شل تا اکتبر 1981 مجبور است به حداکثر تولید خود یعنی 000/405 بشکه در روز ادامه دهد. پس از ملی شدن شرکتهای گلف و بریتیش پترولیوم در سال 1975 به آنها قراردادهای تولیدی پنج ساله قابل تجدید اعطاء شد تا قدری از خسارات وارده بر آنها جبران گردد. آنها می توانند با مطرح ساختن حداقل تولید برای تداوم قراردادها و دیگر اینکه به آنها نباید کمتر از شل نفت داده شود در برابر آن مقاومت نمایند. و این به این معنی خواهد بود که این سه شرکت بزرگ نفتی حدود 2/1 میلیون بشکه در روز تولید خواهند نمود (در صورتی که قراردادهای کنونی تجدید می گردید سه شرکت در مجموع 45/1 میلیون بشکه در روز تولید می کردند). و در صورتی که نیاز داخلی و نیاز پالایشگاهها و تولید انرژی را نیز که معادل 000/400 - 000/300 بشکه در روز است نیز در نظر بگیریم و فرض کنیم که تنها مشتریان کویت این سه شرکت باشند، حداقل تولید 6/1 میلیون بشکه در روز خواهد بود. در واقع کویت با 10 شرکت دیگر بجز شل، بریتیش پترولیوم و گلف قراردادهایی منعقد ساخته است و احتمالاً مایل است انتقال مستقیم نفت به کشورهای کمتر توسعه یافته را ادامه دهد، این قراردادها و قراردادهای مستقیم آتی باعث خواهد شد که شرکت نفت کویت حدود 2 میلیون بشکه در روز تولید داشته باشد مگر اینکه سطح تولید سه شرکت بزرگ نفتی به 000/400 بشکه تقلیل یابد.

9 - گلف مایل نیست که در حال حاضر در مورد مذاکرات پافشاری چندانی بشود و می خواهد تا بهار آینده که دید بهتری از نفت جهان به دست می آید، منتظر بماند. ما معتقدیم که وزارت امور خارجه باید آماده حمایت از شرکت گلف باشد، البته نه تنها به این دلیل که این شرکت آمریکایی است، بلکه به این دلیل که سطح تولید مطرح شده در قراردادهای پنج ساله این سه شرکت مانع از آن است که کویت بتواند سطح تولید شرکت نفت کویت را به 5/1 میلیون بشکه کاهش دهد. مائسترون

ولیعهد کویت ارائه شده که در آن نتیجه گرفته شده که اعاده زندگی پارلمانی در کویت امری قانونی و ضروری است در این یادداشت بسیاری از نکات انتقادآمیز مطروحه در رساله منتشره در ماه سپتامبر 1976 که بلافاصله پس از آن امیر کویت آخرین کویت، 4مجلس شورای ملی کویت را در سال 1976 منحل نمود، دیده می شود. حکومت کویت در مقابل انتشار این دو سند سیاسی عکس العملهای کاملاً متفاوتی نشان داده است. یادداشت ماه گذشته از سوی ولیعهد به نویسندگان آن، عودت داده شد به این علت که لحن سند خشونت آمیز بوده و نمی تواند قابل قبول واقع گردد. دو سال قبل با سازمانهایی که بر این سند صحه گذارده بودند برخورد شدیدی شد. پخش این یادداشت و واکنش ملایم دولت در برابر آن نشان می دهد که زندگی سیاسی در کویت برای مخالفان قدیمی گشوده می شود هرچند که توقیف هفته نامه های الطلیعه و الهدف نشان می دهد که حکومت کویت هنوز حاضر نیست اجازه دهد سیاست رفتار آزادانه ای که قبل از منحل شدن کویت، 4مجلس شورای ملی کویت در اوت 1976 وجود داشت به حالت اول باز گردد. (پایان خلاصه).

(سری) یک یادداشت امضاء شده: یک «یادداشت» مبنی بر تقاضای اعاده مجدد مجمع ملی کویت در اوائل ماه گذشته به شیخ سعد عبداللّه الصباح ولیعهد و نخست وزیر کویت تسلیم شد. این یادداشت از سوی 31 نفر از اعضای سابق مجلس شورای ملی و مجلس مؤسسان این کشور که بسیاری از آنها اعضاء مخالفان دست چپی و گروههای ملی گرا در مجمع ملی قبلی بودند، امضاء شده است ولی حداقل نیمی از آنها نشان داده اند که هنگامی که بر سرکار بودند از نمایندگان هواخواه دولت بشمار می رفتند، مأمور سیاسی سفارت ما از یکی از امضاءکنندگان این سند نسخه ای از آن را به دست آورد که در گزارش قبلی به عنوان یک «عریضه» توصیف شده بود (مرجع الف) با وجود این بررسی متن این سند آشکار می سازد که این سند بیشتر جنبه تأکیدی دارد تا اینکه لحن دعوت داشته باشد.

(خیلی محرمانه) شباهت با سند مخالفین در 1976: مضمون این «یادداشت» شباهت نزدیکی با سندی دارد که اندکی پس از آنکه امیر کویت، 4مجلس شورای ملی کویت را در ماه اوت 1976 به حالت تعلیق در آورد در کویت پخش شده بود. این سند از سوی رهبران چپگرای ملی کنفدراسیون کارگران کویت تنظیم شده و از سوی اعضاء چندین سازمان حرفه ای کویت بر آن صحه گذارده شده بود.

در هفته های بعد حکومت کویت اقدامات تندی علیه حامیان این سند به عمل آورد و این اقدامات همراه با توقیف پنج نشریه بود که فعالیتهای مخالفان را تضعیف کرد و بحثهای سیاسی در کویت را متوقف ساخت. رهبران کارگران برای مدت کوتاهی به اتهام لطمه وارد آوردن به امنیت ملی دستگیر شده و از ترس درباره مسائل ضد و نقیض داخلی ناگزیر به سکوت شدند.

(گزارش 4713 کویت سال 76) این اوضاع هنوز هم بر کویت حاکم است (گزارش کویت 2980) حکومت کویت در عین حال هیئت مدیره جمعیت معلمان کویت (گزارش 5056 کویت در سال 76) و انجمن روزنامه نگاران (گزارش کویت 5198 سال 76) و کانون وکلای دادگستری کویت (گزارش کویت 5347 سال 76) را با استناد به اینکه آنها در پشتیبانی از سند انتقادکننده از تعلیق مجلس شورای ملی از سوی امیر مشارکت داشته اند، منحل کرد. طبق اظهارنظر حکومت کویت یک چنین پشتیبانی نقض کننده قانونی است که طبق آن «چنین جمعیتهای حق فعالیتهای سیاسی ندارند» این قانون در سال 1961 به تصویب رسیده است.

ص: 17

(خیلی محرمانه) نکات حقوقی مندرج در این یادداشت: که به ولیعهد تسلیم شد حاوی همان ایرادهای قانونی نسبت به تعلیق مجلس شورای ملی است که در سند سال 1976 گنجانده شده بود یعنی:

الف: کویت یک دولت واجد قانون اساسی است که در آن اختیارات «مقامات عمومی» از سوی قانون اساسی محدود شده است و امیر سوگند خورده است که از قانون اساسی پشتیبانی کند.

ب: قانون اساسی تنها در زمان حکومت نظامی (که در سال 1976 وضع نشده بود) و بر طبق پیش بینیهای قانونی می تواند به حالت تعلیق در آید.

ج: باید ظرف دو ماه پس از انحلال مجلس شورای ملی انتخاباتی برای تشکیل مجدد آن صورت گیرد.

د: ماده 174 قانون اساسی که هنگام انحلال مجلس شورای ملی به حالت تعلیق در آمده بود پیش بینی می کند که در صورتی که امیر تمایل به اصلاح قانون اساسی داشته باشد این اصلاحات باید از سوی دو سوم اعضاء مجلس شورای ملی تصویب شود.

این نکته آخر ظاهرا اشاره انتقادی به مشورتهای اخیر ولیعهد می باشد که از سوی عبدالعزیز حسین وزیر مشاور در امور کابینه توصیف شده است. عبدالعزیز حسین توضیح داد که برقراری مجدد مجلس شورای ملی دربرگیرنده اصلاحاتی در بعضی از قسمتهای قانون اساسی خواهد بود که برای آن یک «کمیته مؤسسان» تشکیل خواهد شد تا توصیه های لازم را بنماید.

(گزارش 2408 کویت). این روند که در فرمان امیر کویت درباره تعلیق مجلس شورای ملی پیش بینی شده در واقع می تواند منجر به تغییراتی در فرایندهای انتخاباتی و ترکیب نمایندگان مجلس شورای ملی بشود، بدون اینکه از سوی این مجلس تصویب شود این چنین اوضاعی در قانون اساسی کویت پیش بینی نشده است.

(خیلی محرمانه) نکات سیاسی در یادداشت: بر طبق پیش بینیهای قانون اساسی نه تنها اعاده مجلس شورای ملی به نحو قانونی خواسته شده است، بلکه این مجلس یکی از «خواستهای عموم مردم است که چشم امید توده ها بر آن دوخته شده است.» نویسندگان این یادداشت همچنین استدلال می کنند که «دموکراسی که به وسیله قانون اساسی کویت برقرار شده است اندیشه ای نیست که از خارج بر محیط اسلامی عربی کویت تحمیل شده باشد» بلکه یک تحول عربی مطابق با روحیه مناسبات تاریخی بین فرمانروا و اشخاص تابع او می باشد و همین امر خلیفه های «متعصب» در ایام اولیه ظهور اسلام را راهنمایی می کرده است.

(خیلی محرمانه) یکی از امضاءکنندگان این یادداشت بنام جاسم القیطانی به ما گفت که این فقط یک جنبه از کاری بوده که به وسیله او و همکارانش در پیش بینی انتخابات ملی در سال آینده به عمل آمده بود.

قیطانی توضیح داد که گروه او با نهایت فعالیت می کوشند تا اشخاص طرف اعتماد خود را در اعضاء هیئت مدیره جمعیتهای حرفه ای کویت برای انتخابات مجدد سالیانه قرار دهند. سیاستمداران مخالف دولت امیدوارند تا بدین وسیله در میان طبقات تحصیل کرده کویت رای مسلطی داشته باشند و قیطانی انتظار دارد که این مخالفین رهبران افکار توده های بزرگ «دارای در آمد محدود کویت» باشند که برای افزایش تعداد کرسیهای مخالف در مجلس شورای ملی، آراء آنها باید جلب شود. (آنهایی که بطور منظم علیه حکومت در مجلس شورای ملی گذشته رأی داده اند حدود 10 کرسی زا 66 کرسی این مجلس را در دست داشتند) این جمعیتهای حرفه ای همان جمعیتهایی هستند که هیئتهای مدیره آنها در سال 1976 به علت

ص: 18

فعالیت سیاسی منحل شد (پاراگراف 4 در فوق) (خیلی محرمانه) در اوائل همین سال این گروه فعال سیاسی به دقت و مخفیانه تحت عنوان «گروه دموکراتیک» به انتشار نظریات خود پرداخت (کویت 692). در ماه می این گروه با امضاء یادداشتی که مورد قبول ولیعهد قرار نگرفت از پرده برون افتاد. الطلیعه تنها نشریه چپگرای کویت بدون ذکر نام ولیعهد در 15 ماه می اظهار داشت که امتناع از پذیرش یادداشت نشان می دهد که دولت مایل نیست نظریات مختلف را در زمینه آغاز زندگی پارلمانی پذیرا شود و معتقد است که مقامات از فرضیه دموکراسی اطلاعاتی بسیار محدود دارند.

(خیلی محرمانه) تعلیق انتشارات: فعالیتهای سیاسی جناح مخالف بدون عکس العمل دولت ادامه داشت تا اینکه در اواسط ژوئن الطلیعه به اتهام سرپیچی از قانون انتشاراتی به مدت سه ماه به حالت تعلیق در آمد و هفته نامه الهدف نیز به مدت یک ماه معلق گردید. دلیل عمده ممنوع شدن الطلیعه دو مقاله ای بود که در نشریه 12 ژوئن آن به چاپ رسیده و حاکی از آن بود بازدید ملکه الیزابت و انتخاب مارگارت تاچر نشانگر موج جدید «امپریالیسم» در خلیج می باشد. مقاله دوم که در رابطه با ایجاد یک پل شاهراه بین عربستان سعودی و بحرین بود ادعا می کرد که سعودیها می خواهند جای نفوذ پیشین کویت در بحرین را پر کنند. آنچه که در مورد نشریه 12 ژوئن موجبات رنجش خاطر دولت کویت را فراهم آورده بود این است که طبق گفته دو منبع سفارت، در آن علنا دولت کویت به خاطر اخراج روزنامه نگار فلسطینی عونی صدیق در ماه گذشته به عنوان مخالف «وطن پرستان ناسیونالیست» محکوم گردیده بود. عونی صدیق که گزارشگر یک روزنامه کویتی به نام الوطن بود مقاله ای در انتقاد از اتحادیه عربی که در نظر داشت جمهوری دموکراتیک خلق یمن را تحریم نماید، منتشر ساخته بود. دولت کویت در 16 ژوئن به هفته نامه الهدف یکی از نشریات وابسته الوطن نیز حمله کرد. در 14 ژوئن عبداللّه نفیسی (که کتابهایش در اینجا ممنوع الانتشار است) به انتقاد پرداخت. مقالات نفیسی با لحن خصومت بار خواستار سرنگونی ظلم و ظالمین گردیده است و از بازرگانان کویتی، حرص آنها و روحیه غیر سیاسی و غیر اجتماعی آنها بشدت انتقاد کرده است. بنا به اظهارات یکی از منابع ما در دیوان امیر، دولت کویت از هفته ها قبل در نظر داشت اقدامی علیه الطلیعه انجام دهد، و مشاور حقوقی وزارت امور خارجه رازوقی نیز به ما گفته است که در الطلیعه مقالات بسیاری ظاهر گردید که در «امور داخلی» مداخله می کرد. (خیلی محرمانه) اظهارنظر: با وجود عکس العمل ملایم دولت در برابر «یادداشت» که نشانگر تحمل دولت در رابطه با فعالیت سیاسی ممنوع در دو سال گذشته است به تعلیق درآمدن الطلیعه و الهدف ثابت می کند که دولت کویت هنوز آمادگی آن را ندارد که بتواند بازگشت به زندگی آزاد سیاسی را که در کویت قبل از انحلال مجلس شورای ملی در اوت 1976 وجود داشت مجاز بداند. مائسترون سند شماره (38) تاریخ: 30 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی موضوع: ارزیابی دوباره سیاسی: کارگران عنصر بر هم زننده ثبات در کویت بشمار نمی روند 1 - (تمام متن خیلی محرمانه است).

ص: 19

2 - خلاصه. آنچه در ذیل آمده نشان می دهد که کارگران خطری جدی علیه ثبات دولت کویت به شمار نمی روند. دولت کویت فعالیتهای کارگران سازمان یافته را که رهبریشان کاملاً کویتی است زیر نظر دارد و همیشه توانسته است به سرعت فعالیتهای اتحادیه را که در حال خارج شدن از محدوده کنترل بوده، تحت کنترل درآورد. این کشور به رهبران کارگری اجازه می دهد که از کلمات چپگرایانه استفاده کنند البته تا جائی که هدف آنها مسائل موجود در خارج از کویت باشد. کارگران دیگر کویت، که اکثرا غیر کویتی هستند، آنقدر متفرق و سازمان نیافته هستند که نمی توانند خطری علیه دولت به حساب آیند. کارگران کویتی که در دولت متمرکز هستند از حقوق و مزایای چشمگیری که دریافت می دارند و کار کمی که باید در ازاء آن انجام دهند، راضی هستند. کارگران ناراضی خارجی نیز می دانند که حقوق آنها در کویت بیشتر از هر جای دیگر است و نیز می دانند که اگر مشکلی به وجود بیاورند، خیلی زود اخراج خواهند گردید. با این مقدار تعادل، صحنه کارگری کویت باید آرام باقی بماند. در صورتی که یکی از اتحادیه ها و یا بخش عظیمی از کارگران سازمان نیافته خواستهای بیشتر خود را مطرح نمایند، دولت کویت قادر است آنها را با درآمد بیشتر بخرد، و این عمل یکی از روشهای دیرین کویت در حل مشکلات خود بوده است. (پایان خلاصه).

3 - کارگران به عنوان یک خطر جدی در کویت: حدود کمتر از 30 درصد از نیروی کار 000/300 نفری کویت را کارگران کویتی الاصل تشکیل می دهند. با وجود اینکه غیر کویتیها نیز پس از پنج سال اقامت مداوم در کویت می توانند به عضویت اتحادیه ها در آیند، لیکن فقط کویتی ها حق رأی دادن در انتخابات اتحادیه ای را داشته و تنها همانها می توانند دفاتر اتحادیه ای داشته باشند. در ذیل ما به بحث پیرامون خطر کارگران سازمان یافته (که عمدتا کویتی هستند) و کارگران غیر سازمان یافته که اکثریت آنها غیر کویتی هستند می پردازیم. گروه دوم مرکب از افرادی است که خود را کارگران موقت و «میهمان» کویت می دانند و آنهائی که فلسطینی هستند و به عنوان افراد مقیم دائمی در کویت به شمار می روند.

4 - کارگران سازمان یافته. به استثناء کلوپهای اجتماعی و در مورد فلسطینیها، بعضی از گروههای حرفه ای، اجتماعات بیگانگان ممنوع اعلام شده است. اتحادیه های کارگری با وجود اینکه حق ندارند در احقاق حقوق جمعی شرکت جویند، ولی از جمله سازمانهایی هستند که در کویت می توانند به عنوان یک نیروی سیاسی عمل نمایند. اتحادیه ها در سه بخش از اقتصاد تشکیل شده اند که عبارتند از: دولت، بانکها و صنعت نفت. اتحادیه کارمندان دولتی بوسیله وزارتخانه ها، اتحادیه کارگران نفتی به وسیله شرکتها و اتحادیه کارمندان بانک به وسیله یک اتحادیه در برگیرنده پنج بانک از 7 بانک تجاری کویت سازماندهی می شوند، عضویت در اتحادیه ها داوطلبانه است، و طبق قوانین کویت اعضاء هرگاه که بخواهند می توانند از عضویت خود استعفا نمایند.

5 - همان طور که در مرجع الف گزارش گردید فعالیت اتحادیه ای در کویت سالها آرام بوده است. دولت سخنان چپگرایانه رهبریت کنفدراسیون کارگران کویت (هیئت حاکمه اصلی اتحادیه های کارگری) را تا زمانی تحمل می کند که کلمات آتشین آنها فقط متوجه وقایع بین المللی باشد. ظاهرا دولت و اتحادیه ها توافق کرده اند. این توافق موجب می شود انتقادهای داخلی از بعضی تلاشها مثل تلاش برای تشکیل مجدد مجلس شورای ملی و یا توسعه دامنه منافع اجتماعی به نحوی که کارگران غیر کویتی هم برخوردار شوند، تقلیل یابند.

ص: 20

انتقادهای داخلی نباید از حد خود فراتر رود و وقتی هم که فراتر رفت، دولت وارد معرکه می شود.

6 - با وجود این که اتحادیه ها غیر فعال هستند آیا می توانند در آینده به صورت خطری جلوه گر شوند؟ با نگاهی به سه اتحادیه می بینیم که این امکان خیلی ضعیف است.

(الف) کارمندان دولتی: به کارمندان دولتی که اکثریت (75 درصد) نیروی کاری کویت را تشکیل می دهند،اخیرا اضافه دستمزد و امتیازاتی داده شده است، در حالی که قسمت اعظم این افزایش پرداخت به کم درآمدترین کار می رسد (مرجع الف).

کار برای دولت کویت چندان سخت و طاقت فرسا نیست. ساعات کار رسما از ساعت 5/7 صبح تا 5/1 بعد از ظهر، است ولی در حقیقت از ساعت 5/8 تا 5/12 می باشد، چون هر کس که بخواهد با بخشهای دولتی در خارج از این ساعات تماس بگیرد از این واقعیت باخبر می شود. و اکثر کارمندان نیز حتی همین مقدار ساعت کاری را به مصرف چای و صحبت کردن با همکاران خود می پردازند. حتی در زمان فعالیت چشمگیر اتحادیه های کارگری در سالهای 76 - 1974 هم از اتحادیه های کارگری دولتی خبری نبود. آن طور که از ظواهر امر پیداست این اتحادیه غیر فعالترین اتحادیه هاست و همه کارمندان دولتی نیز عضو آن نمی باشند.

(ب) کارمندان نفتی: اتحادیه های کارگری نفتی که در مهمترین بخش اقتصادی کویت به کار مشغول هستند، اولین و فعالترین اتحادیه های تأسیس شده هستند. یکی از تحقیقات اخیر (مرجع ب) نشان می دهد که دست از کار کشیدن کارگران نفتی غیر ممکن است و افزایشی که در دستمزدها قرار است پدید آید تا مدتی آنان را آرام نگاه می دارد.

(پ) کارمندان بانک: سومین و کوچکترین اتحادیه (2300 عضو) اتحادیه کارمندان بانک است که توانست در سال 1976 میزان حقوق اعضاء خود را بالا ببرد. از آن زمان این اتحادیه بسیار آرام بوده است و یکی از غیر سیاسی ترین اتحادیه های کویتی می باشد (به مرجع الف نگاه کنید).

7 - نقطه نظرات بالا در مورد کارگران غیر کویتی این بخشها نیز مصداق دارد. طبق قوانین جدید خدمات مدنی پایه قدیمی تفاوت حقوق بین کویتی و غیر کویتی از میان برداشته شده و یکی از دلایل عمده نارضایتی کارگران غیر کویتی نیز که بیش از همتاهای کویتی خود کار می کنند از بین رفت. امتیازات اجتماعی کویتی ها خیلی بیشتر از امتیازات غیر کویتیهاست و امتیازات جدید دوباره این وجه تمایز و تفاوت را به وجود آورده است. و چون امتیاز اجتماعی نوعی منافع رفاهی است و با مهارت و اجرای کار ربطی ندارد، رنجش خاطر روانی دریافت حقوق متفاوت برای کار مشابه در نظر غیر کویتی ها نادرست است (به مرجع الف نگاه کنید).

8 - نیروی کار غیر اتحادیه ای: طبق آمارگیری سال 1975، نیروی کاری کویت به طبقات زیر تقسیم شده است (ارقام روند گردیده است).

کویتی 90000 غیرکویتی ها 47500 فلسطینی / اردنی مصری 37500 ایرانی 29000

ص: 21

هندی 18000 سوری 16500 یمنی 11500 پاکستانی 11000 لبنانی 7000 غیره 10500 مجموع غیر کویتی 210000 مجموع کل 300000 اگر لحظه ای از فلسطینیها بگذریم، با نگاهی به کارگران غیر کویتی باید به خاطر داشته باشیم که همه آنها فقط به این دلیل به کویت آمده اند چون بیش از کشور خودشان می توانند، پول در بیاورند. بسیاری از آنها که کارگران نیمه متخصص و یا غیر فنی هستند در اینجا مستقر نشده اند گرچه مدت زیادی در اینجا برای کار می مانند. و در بسیاری از موارد، خانواده این کارگران در وطن خود می مانند و با پولی که توسط سرپرست آنها از کویت برایشان فرستاده می شود، زندگی می کنند. پس یک چنین کارگر تنها به دلایل مادی به کویت آمده است و آشوبهای سیاسی به نفع وی نیست. بازار کاری طوری است که کارگر مزاحم سریعا اخراج شده جای وی را کارگران دیگر پر می کنند. و این مانعی است مهم بر سر راه فعالیتهای کارگری، اگر نخواهیم اسمی از آشوب سیاسی بیاوریم (مرجع الف را نگاه کنید).

9- کارگران پیمانکار: البته نباید چنین تعبیر کرد که دولت کویت نسبت به عظمت نیروی کار غیر کویتی خود بی اعتناست. بلکه این دولت پروژه های پیشنهادی جدیدی را در برآورد نیاز خود به نیروی کار بررسی کرده است و بسیاری از آنها را به این دلیل که سبب وابستگی سنگین آن به نیروی کار بیگانه می شده رد کرده است. کارگران به وسیله پیمانکاران برای کار کوتاه مدت بر سر پروژه های خاص به این کشور وارد می شوند. افزایش چند صد نفری کارگران کره جنوبی به 000/10 نفر در کویت مثال خوبی در این زمینه است. افراد کره جنوبی سبب خوشحالی کویتیها شده اند، چون خیلی منظم بوده و علاوه بر آن کارگرانی ارزان قیمت هستند و در زندگی محلی دخالتی نمی کنند چون در اردوهای دور افتاده به سر می برند. دیگر کارگرانی که به صورت پیمانی وارد کویت می شوند، عبارتند از هندی، پاکستانی، و تا حدی مالزیایی، بنگلادشی، فیلیپینی. پیمانکار هندی مهم اینجا، یعنی پروژه مهندسی هندوستان، در سال قبل مشکل کارگری کوچکی داشت که خیلی سریع به وسیله پلیس سرکوب گردید (مرجع ث) رهبران این اغتشاش دستگیر و اخراج گردیدند و از آن زمان به بعد دیگر اتفاقی رخ نداد. حتی اگر آشوب و ناآرامی جدی هم در میان کارگران پیمانی رخ دهد، نمی تواند خطری جدی علیه ثبات دولت کویت به شمار آید.

اکثریت عربی کارگران کویت به کارگران آسیایی به دیده تحقیر می نگرند و از شکوه های کارگران آسیایی حمایت نمی کنند.

10 - فلسطینیهای مقیم: فلسطینیها حدود یک چهارم جمعیت 2/1 میلیونی کویت و 15 درصد نیروی کار این کشور را تشکیل می دهند و در همه بخشهای زندگی کویت موقعیتهای شغلی مهمی دارند. به عنوان یک گروه ملی فلسطینیها می توانند خطری علیه کویتیها بشمار روند. لیکن بحث ما سبب می شود که نتوانیم پیرامون خطر فلسطینیها صحبت کنیم چون تعداد زیادی از آنها در بخش خصوصی و دولتی شغلهای

ص: 22

مدیریتی و حرفه ای مهمی دارند. جامعه فلسطینی در سطح کاری پراکنده شده است، بنابراین سازماندهی آنها کار ساده ای نیست. و به چند دلیل امکان سازمان یافتن و فعالیت کارگران فلسطینی(از قبیل اعتصاب، تظاهرات، و غیره)، به عنوان یک گروه کاری فلسطینی در مورد مسائل کاری بسیار ضعیف است. جامعه فلسطینی اصولاً حرکت زیادی در این زمینه نداشته است. علاوه بر ساف، سازمانهای فلسطینی محدود به جوامع حرفه ای از قبیل پزشک، دندان پزشک، وکیل، نویسنده) می باشند . فعالیتهای این گروهها نیز دقیقا تحت کنترل دولت قرار داشته و بسیار محدود است. کویت که یکی از وام دهندگان مهم به ساف و دیگر گروههای فرعی آن است میل دارد از صلح و آرامش داخلی برخوردار باشد، و برخوردار نیز می شود. یکی دیگر از عواملی که موجودیت نهضت کارگری فلسطین را از بین می برد، این واقعیت است که آنها در هر یک از بخشهای اقتصادی یک اقلیت را تشکیل می دهند. و اصولاً عملیاتی به وسیله فلسطینیها در زمینه کاری انجام نگرفته است. و بالاخره با وجود تنفر فلسطینیها نسبت به برخورد توام با اولویت با کویتیها متوجه شده اند که زندگی در کویت بهتر از زندگی محدود در هر جای دیگر است.

11 - خلاصه اینکه، نیروی کار کویتی و غیر کویتی نمی تواند خطری علیه دولت کویت به شمار آید.

دولت کویت فعالیت سازمانهای کارگری را دقیقا زیر نظر دارد و در گذشته نیز فعالیتهائی را که خارج از محدوده طاقت مقامات رسمی بوده است، سرکوب نموده. دیپلماتهای اروپای شرقی فعالانه بر روی رهبران کارگری کویت کار می کرده اند، ولی دولت کویت نیز از این واقعیت باخبر است چون استفاده از سخنان چپگرایانه را تا زمانی که متوجه اهداف خارج از کویت باشند، مجاز می داند. دیگر کارگران خارجی نیز چون سازمان یافته نیستند خطری جدی علیه دولت به شمار نمی روند. کارگران کویتی که اکثرشان کارمند دولت هستند، نیز از منافع و امتیازات سخاوتمندانه ای برخوردارند و کار کمی انجام می دهند، بنابراین راضی هستند. شکوه های خارجی نیز با در نظر گرفتن این واقعیت که بیش از هر جای دیگر دستمزد دریافت می دارند و اگر دردسری فراهم کند اخراج می شوند، از بین می رود. بنابراین در کویت صحنه کارگری باید آرام باشد. و در صورتی که یکی از اتحادیه ها و یا بخش عظیمی از نیروی کار مزاحمت فراهم آورد، دولت قادر است آنها را خریداری نماید، همان طور که در گذشته این کار را انجام داده است.مائسترون

خواهیم گرفت..... کمیته ای از متخصصین حقوق و قانون اساسی به زودی تشکیل خواهد شد تا تغییرات احتمالی را پیشنهاد نماید، که به دنبال آن انتخابات جدید و مجلس ملی جدید برگزار خواهد شد.» که البته این کار تا سال 1359 انجام خواهد شد که در سال 1355 یعنی هنگام انحلال مجلس نیز همین تاریخ تعیین و اعلام شده بود.

2 - (خیلی محرمانه) اقدامات مربوط به تشکیل کمیته تجدیدنظر قانون اساسی که در فرمان امیر در زمان انحلال مجلس ملی در سال 1355 به آن اشاره شده بود در آن موقع با مخالفت شدید روبه رو گردید و بار دیگر در ماه می گذشته 31 قانونگذار پیشین کویتی در یادداشتی به شیخ سعد اطلاع دادند که اصلاح قانون اساسی بدون تصویب مجلس ملی امکان پذیر نیست (مرجع د). به عبارت دیگر قانون اساسی کویت متوسل شدن به کمیته قانون اساسی را پیش بینی نکرده است. علاوه بر این طبق اظهارات راشدالراشد معاون وزیر امور خارجه (حفاظت شود) در گفتگو با سفیر مائسترون در 5 مرداد ماه در صورتی که پارلمان منتخب تصمیم بگیرد، پیشنهادات کمیته قانون اساسی را نپذیرد، کویت دچار آشوب و طغیان خواهد شد.

از نظر الراشد، ابتدا باید مجلس ملی انتخاب گردد تا بتواند با بررسی تجدید نظرهای لازم هر گونه شک و تردید را در مورد مشروعیت آن از میان بردارد.

الراشد اضافه کرد در رابطه با این روش بر خلاف روش مشخص شده در فرمان حمایت زیادی نشان داده شده است.

3 - (خیلی محرمانه) اظهارنظر: در گفتگو با مطبوعات شیخ سعد این اصل کلی را نیز اعلام کرده است که «ما به آزادی و حس مسئولیت احترام می گذاریم.» در این بیانیه مختصر مشکلاتی نشان داده شده است که دولت کویت در احیاء دوباره زندگی پارلمانی در کویت با آن دست به گریبان است. این باور در همه جا شایع شده که برای آزادی بیان مردم کویت شرط اصلی ایجاد دوباره مجلس ملی است، تا مبادا حکمرانان کویت نیز مانند شاه متهم به ظلم و جور شوند.

معذالک دولت کویت میل ندارد به روزهایی در گذشته برگردد که در آن جناحهای کوچک کویتی (حدود 10 درصد نمایندگان پارلمان) از مجلس به عنوان سکوی ابراز انتقاد علیه دولت پیرامون مسائل داخلی و بحث و گفتگو پیرامون مسائل درون عربی استفاده می کردند و موجب تحریک احساسات سکنه عظیم اعراب غیر کویتی این کشور به خصوص فلسطینیها می شدند و یا سبب می شدند که کویت با دیگر کشورهای عربی وارد مشاجره و منازعه گردد. ساترلند

2 - وابستگان کارمندان وزارت دفاع 66 3 - دیگر کارمندان آمریکایی 40 4 - وابستگان دیگر کارمندان دولت آمریکا 59 5 - افراد آمریکایی مقیم (الف) 2500 6 - توریستهای آمریکایی فصل سوم 100 - " " فصل چهارم 100 - " " فصل اول 150 - " " فصل دوم و دیگر مسافرین موقت 100 7 - دیگر کارمندانی که باید تخلیه شوند (ب)100 8 - مجموع 2902 (الف) در این واحد نام 1700 شهروند آمریکایی مقیم اینجا وجود دارد.

(ب) تعداد تقریبی اعضای بیگانه خانواده های شهروندان آمریکایی که در بخش خانواده کارمندان امریکا گنجانده نشده است، بیست نماینده تجاری کره و وابستگان آنها که در گزارش سال قبل درج گردیده بود حذف شده اند. نمایندگی کره به صورت سفارت در آمده و در حال حاضر چند هزار کره ای (اکثر آنها کارمندان ساختمانی) در کویت به سر می برند. در صورت لزوم تماس با کره ایها و دیگر نمایندگان در مورد نقشه تخلیه اضطراری و نحوه آن سفارت آمریکا در کویت را راهنمایی نمایید. پایان محرمانه بخش طبقه بندی نشده.

قسمت دوم - آمریکاییان غیر دولتی مقیم خارج الف - تاجر 150 ب - کارمند (به استثناء معلمین) 300 پ - دانش آموزان بالای 17 سال 0 ت - میسیونرها و روحانیون 2 ث - وابستگان بالا 1048 ج - بازنشستگان و اقوام آنها 0 چ - افراد دیگر (که عبارتند از معلمین، همسران و فرزندان خارجی آمریکاییها) 1000 ح - جمع افراد غیر دولتی 2500 نفر پایان بخش طبقه بندی نشده ساترلند

از اهمیت بسیار برخوردار بوده است چون رویدادهای ایران بر کویت و خلیج تأثیر بسیار دارد، از سفارت امریکا در تهران خواهشمندیم که در توزیع گزارشهای سیاسی و مطالب مهم دیگر سفارت آمریکا در کویت را نیز شامل فهرست گیرندگان بنمایند. ساترلند

بخشیدن به بحرین در مورد مقاصد ایران بهره برداری نماید.

4 - (خیلی محرمانه) نفت. هنگامی که کاردار در مورد حضور مقامات بخش نفتی در هیئت نمایندگی سؤال نمود، وزیر نفت کویت علی خلیفه الصباح گفت که کویت فعلاً در نظر نداشت پیرامون سیاستهای نفتی و مسائل مربوط به اوپک گفتگو نماید.

با اشاره به مشکلات فنی که بازده محصولات پالایشگاهی ایران را محدود ساخته احتمالاً میزان نفت حرارتی ایران را نیز پایین خواهد آورد و در صورتی که این مشکلات شدیدتر شود، علی خلیفه گفته است که کویت حاضر است در صورت لزوم قدری از این مشکلات را حل نماید.

علی خلیفه گفت که کویت چند ماه قبل پس از به قدرت رسیدن خمینی اعلام آمادگی کرد که حاضر است از نظر فنی به ایران کمک نماید تا تولید نفت آن از سر گرفته شود. و چون می دانست که ایرانیها از کار کردن با افراد فنی غربی ناراحت هستند، اعلام کرد که حاضر است تعدادی از افراد فنی عربی خود را به آنجا روانه سازد و در عوض تکنیسینهای غربی را در کویت به جای آنها به کار گیرد.

5 - (خیلی محرمانه) تجارت. در گفتگو با معاون نمایندگی پیرامون سفر وزیر امور خارجه در 22 ژوئیه، طارق رازوقی مشاور حقوقی وزارت خارجه گفت که از ماه فوریه روابط بین ایران و کویت محدود شده بود و وزیر امور خارجه فکر می کرد، که زمان آن رسیده است که به «ایرانیها و دولتشان» فرصتی داده شود تا به گسترش روابط با کویت بپردازند و الصباح الاحمد در بیانیه ورودی روز قبل خود به تهران به این مسئله اشاره کرده بود. رازوقی گفت که کمی بعد از انقلاب ایران، گل شریفی کاردار ایران در کویت از رازوقی خواست که از دولت کویت تقاضا نماید که یکی از کارگران ایرانی را که به جرم توزیع اعلامیه های ضد شاهی اخراج کرده بود دوباره بپذیرد، وزیر کشور اظهار داشته بود که درست نیست مردی را که سابقه ایجاد دردسر داشته است بپذیرند، لیکن رازوقی این مطلب را با وزیر امور خارجه مطرح نمود و گفت که این کارگر مسئله را به گوش خمینی رسانده است و او نیز شخصا خواسته است که وی به کویت بازگردد، وزیر امور خارجه تصمیم وزیر کشور را نادیده گرفت و اجازه مراجعت کارگر ایرانی به کویت را صادر نمود. در هفته های بعدی، با ظاهر شدن مسائل دوجانبه - - رازوقی درباره مهاجرت غیر قانونی ایرانیها به کویت و بدهیهای بیش از حد ایران در رابطه با صادرات بازرگانی کویت - - گل شریفی و رازوقی کانالی - برای حل این مسائل گردیدند.

6 - (خیلی محرمانه) رازوقی خاطرنشان ساخت که ایران پس از عربستان سعودی مهمترین خریدار صادرات غیر نفتی (یعنی صادرات دوم) کویت می باشد (بالغ بر 80 میلیون دلار در سال 1976) و برقراری آرام دوباره و دوجانبه روابط بازرگانی به نفع هر دو کشور است. حدود شش هفته قبل رازوقی پیشنهاد کرد که به همراه یک هیئت فنی برای حل این مسائل رهسپار ایران شود، لیکن وزیر امور خارجه گفته بود که مایل است خودش این مأموریت را انجام دهد. و رازوقی گفت کویت مایل است که ثبات ایران بیشتر شود و این بازدید برای نشان دادن حمایت جدی از این مسئله در سطح وزرا انجام گردید، رویدادهای 6 هفته گذشته با رفتن الصباح الاحمد به ایران تداخل یافته است. تیره شدن روابط ایران و عراق (که کویت مایل نیست مستقیما در آن مداخله نماید)، باعث شده است که بیانات انتقادآمیز و تندی از دو طرف ظاهر گردد و معلوم نیست که آیا امیر کویت نیز به ایران سفر خواهد کرد یا نه (مرجع ب) که این موضوع نیز در این تأخیر سهیم بوده است.

ص: 27

7 - (خیلی محرمانه) امنیت خلیج سر و صدایی که در مورد اخطار اخیر وزارت امور خارجه (امریکا- م) در مورد احتمال خرابکاری در کشتیهای در حال آمد و شد از تنگه هرمز به راه افتاده است، و نیز حضور نیروی دریایی فرانسه و آمریکا در حوزه خلیج (مرجع پ) عمل می کنند و غیبت یک لحن تند و یا حتی تذکری درباره این حضور دریایی و یا تشویق گسترش «پایگاههای نظامی آمریکا» بیانیه را در مورد امنیت خلیج (مرجع الف) چندان مضر و برهم زننده آسایش نشان نمی دهد، البته حتی یک عنصر میمون و جدید در آن به چشم نمی خورد. از نظر کویتیها فرمولبندی موجود یعنی امنیت خلیج «مسئولیت منحصر به فرد کشورهای خلیج است» و «مداخله در امور داخلی کشورهای خلیج ممنوع اعلام شده است» تغییری نیافته است. لیکن عبارت جدید همکاری دوجانبه برای تأمین امنیت آزادی دریانوردی در خلیج تا جایی که این دریانوردی امنیت و ثبات منطقه را به خطر نیندازد «در بیانیه های پیشین کویت به چشم نمی خورد و نشان بی گناهی نیز نمی تواند باشد. در این رابطه توجه را به گزارشهایی که دو سال قبل (مرجع های ت و ث) جلب می کنیم که (الف) کشورهای عربی در نظر داشتند فرضیه دریای بسته را در مورد خلیج فارس مورد مطالعه قرار دهند، مشروط بر آنکه کشتیهای جنگی قبل از ورود مقامات مربوطه را مطلع سازند و یا این ورود آنها به دعوت یکی از کشورهای منطقه صورت گرفته باشد (ب) ولی در آن زمان کویت سعی داشت پای خود را به این موضوع نکشاند. تا جایی که می دانیم به علت مخالفت آمریکا این فرضیه مسکوت مانده بود، لیکن حالا که نیروی دریایی ایران از هم پیمانان ما در برقراری امنیت خلیج به شمار نمی رود، احتمالاً با حمایت مشترک اعراب و ایران مسئله دوباره مطرح خواهد گردید.

8 - (خیلی محرمانه) اظهار نظر: کویت در وضعی نیست که بتواند تمام اختلافات موجود بین اعراب و ایران را از میان بردارد، و رازوقی گفته است که کویت تمایلی به میانجیگری در روابط ایران و عراق ندارد (مرجع ث). معذالک، کاهش تشنج در خلیج به نفع ایران است. از نظر کویتیها، دولت کنونی ایران خیلی بهتر از بسیاری از دولتهای چپگراست. به همین دلیل است کویت روابط خود با دولت کنونی ایران را گسترش بخشد. و این کارها حس اعتماد و دلگرمی بحرینیها را نیز در رابطه با کارهای ایرانی ها بالا می برد. در رابطه با بیانات عمومی صباح الاحمد در تهران که «خطر آمریکا را» در اشغال حوزه های نفتی منطقه محکوم کرده بود و به عنوان تیتر اول روزنامه ها منتشر گردید باید گفت که هرگاه گزارشگری از وی بخواهد در مورد «نیروی عکس العمل سریع 000/110 نفری» اظهار نظر نماید وی همچنین جواب را می دهد و از بیانات دیگر وی که نشانگر خط و سیاست کویت می باشد این بود که دفاع از کویت «بر اساس تقویت جبهه داخلی انجام می شود نه بر اساس نظام دفاعی عظیمی» که در برگیرنده سلاحهای پیچیده بسیار باشد و همه این گفته ها احتمالاً در گوش ایرانیها و کویتیها باقی مانده است. ساترلند

2 - خلاصه: وزیر نفت کویت شیخ علی الصباح در بررسی کلی امور با کاردار و مقام اقتصادی در 22 ژوئیه از بیانات رئیس جمهور در زمینه انرژی استقبال کرد وی اظهار داشت که فکر نمی کند به این ترتیب بتوان به اهداف دراز مدت مهمی دست یافت. وی پیش بینی می کند که عرضه و تقاضا در سال 1980 به پایداری و ثبات آن در سال 1979 نخواهد بود و به همین دلیل کویت ممکن است مجبور شود تولید را به میزان 5/1 تا 6/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. لیکن در صورتی که عرضه و تقاضا در سال 1980 هم تناسب کنونی را داشته باشد کویت به کاهش تولید خود مبادرت نخواهد ورزید. وزیر اعتراف کرد که کویت مقداری از نفت خام خود را در بازار سیاه می فروشد، لیکن به نظر وی به جای بازار سیاه، عدم موازنه عرضه و تقاضا، مسبب و دلیل بالا رفتن قیمتهاست و اگر این موازنه برقرار شود بازار سیاه نیز به خودی خود از بین خواهد رفت. کویت با افزایش تولید به سطح 3 میلیون بشکه در روز (برای آزمایش کارخانه گاز مایع نفتی) منافع چندانی به دست نخواهد آورد، چون حداکثر ظرفیت تولیدی «نفت کویت» (به استثناء منطقه تولیدی جدا شده) فقط 25/2 میلیون بشکه در روز است. و چون کشور در حال حاضر به همین میزان تولید می کند، وزیر معتقد است که ظرفیت تولیدی کویت همین است و بس. (پایان خلاصه).

3 - کاردار به همراه مقام اقتصادی در حال عزیمت به آمریکا، باک در ساعت 8 بعد از ظهر روز 22 ژوئیه با وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح برای توجیه وی در مورد بیانیه رئیس جمهور در زمینه انرژی (مرجع الف) ملاقات نمودند.

کاردار از افزایش قیمت نفت اوپک اظهار تأسف کرد، لیکن اضافه کرد که ما از اینکه حسین سخنگوی کابینه دولت کویت به سرعت و به طور مثبت به بیانیه رئیس جمهور در زمینه انرژی پاسخ گفته است خوشحال هستیم (مرجع پ). کاردار به شرح تفصیلی برنامه رئیس جمهور پرداخت چون این برنامه به وسیله نامه ای به وزیر ابلاغ شده بود و طبق گفته خود وی، علی خلیفه شب تا دیر هنگام بیدار مانده بود تا به سخنرانی رئیس جمهور آمریکا از رادیو صدای آمریکا گوش فرا دهد.

4 - علی خلیفه از برنامه رئیس جمهور استقبال کرد و گفت که او خلاصه ای از سخنرانی وی را در جلسه عادی کابینه در روز 22 ژوئیه منتشر کرده است. وی امیدوار است که طرحهای رئیس جمهور موفق شود.

لیکن نمی داند که چطور می توان به هدفهای بزرگ دست یافت چون همین سه ماه قبل بود که شاخه اجرائی به کنگره اطلاع داده بود که تا سال 1980 فقط می توان معادل 000/300 بشکه در روز از نوع سوخت ترکیبی تولید نمود. ولی رئیس جمهور در بیانیه اخیر خود صحبت از 5/2 میلیون بشکه در روز تا سال 1990 می کند. البته این برنامه جدید حاکی از سرمایه گذاریهای عظیم است، لیکن هنوز نمی تواند چهره اصلی واقعیت را تغییر دهد. و با صرف فقط پول نمی توان مشکلات را حل نمود. این احتمالاً قضاوت بانکدارها و متخصصین امور مالی بوده است، چون بعد از سخنرانی رئیس جمهور از ارزش دلار نیز کاسته شد. ولی ممکن است که آمریکا بتواند در کوتاه مدت به اهداف خود در زمینه کاهش واردات دست یابد. و چون آمریکا در نیمه اول 1979 کمتر از 2/8 میلیون بشکه در روز وارد می کرد و دچار عقب افتادگی اقتصادی گردید، نمی توان از آن انتظار داشت که در نیمه دوم 1979 بیش از 2/8 میلیون بشکه در روز نفت وارد نماید، و در سال 1980 نیز میزان واردات کاهش خواهد یافت. عقب افتادگی اقتصادی باعث کاهش واردات و افزایش صادرات خواهد گشت، و در نتیجه آن در کسری پرداختهای آمریکا موازنه ایجاد خواهد شد و سرانجام دلار تقویت خواهد گردید.

ص: 29

5 - عرضه و تقاضای جهانی و تولید نفت کویت: طبق پیش بینی شیخ علی، عقب افتادگی اقتصادی امریکا نه تنها در فصل اول بلکه در فصل دوم 1980 نیز ادامه خواهد داشت. تقاضا برای نفت نه تنها در امریکا بلکه در تمام جهان پایین خواهد آمد «و ثبات بازار در سال 1980 از بین خواهد رفت.» در واقع سال 1981 یک «دردسر» خواهد بود چون عرضه بیش از تقاضا خواهد بود. در سال 1980 در آمریکا تقاضا به نسبت یک میلیون بشکه در روز پایین خواهد آمد، البته اروپا به این سرعت عمل نخواهد کرد، و در واردات بعضی از کشورهای کمتر توسعه یافته نیز کاهشی پدید خواهد آمد. در جهان عرب در نتیجه افزایش قیمت در سالهای 74 - 1973 مصرف حدود 10 درصد کمتر شد، و این اتفاق بار دیگر رخ خواهد داد. با عمل متقابل این وقایع «مثبت» سیاهه هایی باید تشکیل شود که احتمالاً با 5/1 میلیون بشکه در روز توأم خواهد بود.

معذالک وضع نفت جهان در سال 1980 چندان هم حاکی از تشنج نخواهد بود و بنابراین کویت می تواند میزان تولید «نفت کویت» را (به استثناء سهم آن کشور از منطقه جدا شده سعودی کویتی) به سطح 5/1 تا 6/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. برخلاف احساس بعضی نباید فکر کرد که این به معنی 700000 بشکه کاهش است، چون امروزه کویت استثنائا 2/2 میلیون بشکه در روز تولید می کند. سقف عادی تولید نفت کویت 2 میلیون بشکه در روز بوده است، و در سالهای 78 - 1977 تولید بالغ بر 8/1 تا 6/1 میلیون بشکه در روز بود و کاهش به میزان 000/400 - 000/300 بشکه در روز خواهد بود.

6 - کاردار سؤال کرد که آیا درست است که بعضی از کشورهای اوپک تولید را کاهش می دهند تا قیمت را بالا ببرند؟ وزیر پاسخ داد که وی باور ندارد که این موضوع صحت داشته باشد. به طور مثال، حتی عراق تولید خود را افزایش داده است تا بتواند با تولید 5/3 میلیون بشکه در روز به وضع تقاضا رسیدگی نماید.

تولید 2/2 میلیون بشکه در روز کویت در سال 1979 بالاتر از سقف اعلام شده است و بنابراین با در نظر گرفتن هواداری از صرفه جویی در کویت یک مسئله سیاسی حساس است. (وزیر سریعا از ما خواست که موضوع تولید نفت کویت در سطح بیش از 2 میلیون بشکه در روز را محرمانه نگاهداریم.) وی گفت، کویت مجبور است در تولید خود کاهش پدید آورد تا بتواند تنها منبع طبیعی خود را تا حد امکان حفظ نماید. ولی کویت مایل نیست که تقاضا بالاتر از عرضه بشود و منجر به صعود قیمتها گردد. کاهش تولید با در نظر گرفتن تخفیف تشنج در بازار انجام خواهد شد. ولی در صورتی که وضع بازاری سال 1979 در سال 1980 هم ادامه داشته باشد، کویت سطح تولید خود را با آن وفق خواهد داد.

7 - سیاست فروش و فروش در بازار سیاه: وزیر گفت «اگر نفت اضافه داشته باشیم، آن را گاهی به مشتریان قدیمی و گاه به مشتریان جدید می فروشیم. از زمانی که من به وزارت رسیدم یکی از اولویتهای من ایجاد بهبود در کیفیت مشتریهایمان بوده است. در خاتمه قرارداد فروش نفت به بعضی از آنها قطع می گردد. ما به دنبال مشتریان دراز مدت هستیم و مانند گذشته خواستار مشتریانی نیستیم که نمی توانند در زمان پایین بودن تقاضا حداقل خرید خود را انجام دهند. ما مشتریانی می خواهیم که در اوقات خوب و اوقات بد همراه ما باشند، یعنی شرکتهائی که دارای یک میلیارد دلار و یا بیشتر سهام باشند و تعدادی پالایشگاه در اختیار داشته باشند نه مشتریهای بی اهمیت.» 8 - با اشاره به اجلاس توکیو که خواستار از بین رفتن نقش بازار سیاه شده بود، وزیر گفت بازار سیاه عامل افزایش قیمتها نیست. تا زمانی که تقاضا از عرضه بیشتر باشد، مشتریان حاضر و آماده در بازار سیاه

ص: 30

خواهند بود. تلاش برای از بین بردن آن در رتردام نیز مؤثر نیست. نفتهای بفروش رسیده در بازار سیاه به قبرس و جاهای دیگر منتقل می گیرند رد واقع بازار سیاه نیازی به یک محل خاص ندارد، تنها نیاز بازار سیاه یک تلفن و یا یک تلکس است. وزیر گفت «اگر من این نفت را ده دلار گرانتر نفروشم در حالی که می دانم شخص دیگری حتما این کار را می کند، حتما احمق خواهم بود.» تنها راه حل برای این مسئله برقراری موازنه بین عرضه و تقاضا است نه از بین بردن بازار سیاه.

9 - ظرفیت تولیدی کویت: وزیر با کمال تعجب پرسید که چرا مردم فکر می کنند که کویت کمتر از ظرفیت خود تولید می کند. رقم 8/3 میلیون بشکه ای را که «شرکتهای نفتی» در مورد تولید کویت اعلام کرده اند و گاهی ظرفیت تولید کویت را 3 میلیون بشکه در روز هم قلمداد می کرده اند، بسیار نادرست است. ظرفیت تولیدی نفت کویت شامل منطقه قدیمی شرکت نفت وفرا (اگزامین اویل، که اکنون یکی از مهمترین تولیدکنندگان کویت یعنی شرکت نفت کویت باشد) تنها 25/2 میلیون بشکه در روز است. اگر تولید بیش از این رقم ادامه یابد موجب وارد آمدن خسارت به ذخایر و فشار ذخایر می گردد در حقیقت «در هفته گذشته ما سه جلسه ترتیب دادیم که ببینیم آیا می توانیم تولید را از 25/2 میلیون بشکه موقتا به سطح 3 میلیون در روز افزایش دهیم (تا بتوانیم کارخانه گاز مایع نفتی را آزمایش کنیم). و به این نتیجه رسیدیم که برای این کار باید قوانین را زیر پا بگذاریم و من از این کار بسیار متنفرم چون خطر زیادی به همراه دارد، و این بدین معنی است که نمی توان مراکز تجمع گاز را جمع آوری کرد، چون اگر این کار بشود، ولی در تعمیر و نگهداری آن ممارست و پیوستگی وجود نداشته باشد، خالی از خطر نخواهد بود، همان طور که یک مرکز جمع آوری گاز در سال 1978 منفجر گردید. و این گونه اتفاقات نه تنها یک خطر فنی بلکه سیاسی نیز به حساب می آید.» این بحثها سبب شده بود که وزیر متقاعد گردد که ظرفیت تولیدی نفت کویت 25/2 میلیون بشکه در روز می باشد.

10 - اظهارنظر: رقم 25/2 میلیون که به عنوان حداکثر ظرفیت تولیدی نفت کویت توسط وزیر اعلام گردید حتی از 25/2 میلیون بشکه ای که قبلاً (مرجع پ) ذکر گردید کمتر است و از رقم 3 میلیون بشکه ای که درباره آن شایعاتی پراکنده شده بود نیز، خیلی کمتر است. در اظهارنظر پیرامون ظرفیت تولیدی کویت، یکی از مقامات نفتی آمریکا که سالها مقیم کویت است اعلام کرد که باور نمی کند که ظرفیت تولیدی نفت کویت خیلی کمتر از 6/2 میلیون بشکه باشد، مگر اینکه در ذخایر نفتی تغییراتی به وجود آمده باشد. وی گفته است که علاوه بر این دولت کویت مایل نیست به میزان زیاد نفت تولید نماید به همین دلیل در حال تجدیدنظر در مورد ظرفیت تولیدی خود می باشد، تا بتواند به اهداف خود در تعیین خط مشی دست یابد.

با پیچیدگی های منابع، دولت کویت می تواند این کار را انجام دهد و بدون دسترسی به سوابق کامپیوتری دقیق نمی توان با برآوردهای آن مخالفت نمود. البته ممکن است این مقام نفتی درست گفته باشد، لیکن وزیر هم سعی کرد با صداقت اظهار نماید که تولید بیش از 25/2 میلیون بشکه در روز خطرات زیادی را به همراه دارد. رقم اصلی ظرفیت هر چه باشد، با در نظر گرفتن فرضیات وی نمی توان در آینده وی را وادار کرد که به تولید نفت کویت در سطح بیش از 25/2 میلیون بشکه بپردازد. ساترلند

سند شماره (44) تاریخ: 2 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی موضوع: نقطه امید در افق تیره:ناظران می گویند قرارداد کمپ دیوید هنوز زنده و به قوت خود باقی است 1 - (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 - خلاصه: کویت همیشه مرکز شایعات است. در تابستان داغ و سوزان بر شایعات پرداخته خود متمرکز است، چون گرما، گرد و خاک و برنامه تعطیلات دسترسی به حقایق را ناممکن می سازد. به این ترتیب کویت مملو از شایعاتی است که نه مورد تأیید مقامات رسمی کویت قرار می گیرد و نه واقعیتی آنها را حمایت می کند و شایعات حاکی از آن است که در زمینه ایجاد صلح در خاورمیانه پیشرفتهای چشمگیری در حال به وقوع پیوستن است. دراماتیکهای وین با شرکت یاسر عرفات مورد بحث است و همه آنها به عنوان پیشرفتهایی در زمینه صلح چه با شرایط فلسطینیها و چه با شرایط آمریکاییها می نگرند. علیرغم عکس العملهای آمریکا نسبت به افزایش قیمت نفت اوپک و اینکه آمریکا ممکن است به کشورهای نفتی حمله ور شود، دوایر محلی کمپ دیوید را مفید می دانند (گرچه در آشکار آن را نمی پذیرند)، و سعی دارند کاری کنند که دیگران اعراب نیز به طور سازنده در قراردادهای کمپ دیوید شرکت نمایند. ولی در حال حاضر کسی آمریکا را به خاطر سیاستهایش در خاورمیانه محکوم نمی کند. ناظران فکر نمی کنند که کمپ دیوید «به رکورد کشیده شده است» بلکه معتقدند تغییر موضع بین دولت آمریکا و ساف می تواند به پیشرفتهای چشمگیر در صلح خاورمیانه منجر شود گرچه ممکن است بعضیها فکر کنند که خاورمیانه نمی تواند درست به مسائل بنگرد، ولی مسئله اصلی این است که آیا تغییری در مواضع تاریخی ساف و آمریکا پدید خواهد آمد و یا اینکه عراق مذاکراتی را که ممکن است منجر به صلح بین اعراب و اسرائیل شود قبول خواهد کرد یا نه. (پایان خلاصه).

3 - هوای تابستانی کویت که توأم با بادهای غبارآمیز و بخار آب است، اخیرا «توأم با شایعاتی شده است که بر اساس آنها معتقدند» در زمینه صلح پیشرفتهای واقعی در حال صورت گرفتن است. اعضاء گروههای دیپلماتیک که رابط هایشان در دولت کویت به تعطیلات تابستانی رفته اند به علت فقدان شواهد مستحکم در این باره توافق چندانی ندارند، چون نمی دانند که آیا ملاقات عرفات در وین با کریسکی وبراند و ورود اشتراوس به روند صلح در اسکندریه و مداخله احتمالی آمریکا برای حفاظت از حوزه های نفتی، و خشم اعراب در رابطه با منفی گرایی بغداد علیه سادات سبب خواهد شد که ساف، اردن و سوریه در «روند صلح» شرکت نمایند و به موازات مذاکرات خودمختاری کمپ دیوید تشکیل سکوی جداگانه را بدهند یا خیر.

4 - البته آنها که ملاقات عرفات در وین را به عنوان پیروزی انقلاب تندرو فلسطینیها در جلب حمایت اروپاییان (و آمریکاییها) می بینند تحت تأثیر کسانی واقع می شوند که معتقدند که گروه میانه رو ساف به رهبری عرفات در موضعی قرار می گیرد که در نتیجه آن آمریکا بتواند با شرایط آمریکایی با فلسطینیها معامله نماید. هیچ کس نمی داند که محتوای ملاقات های وین چیست، لیکن همه معتقدند که هدف رسیدن به صلح است. همه در مورد همکاری آمریکا در برگزاری این ملاقاتها توافق دارند، لیکن نتیجه گرفته اند که آمریکا با این مذاکرات موافقت کرده است چون (الف) می دانسته است که یا ساف تسلیم شرایط آمریکا

ص: 32

می شود و یا (ب) آمریکا تسلیم شرایط ساف می گردد. به طور کلی جو روانی حاکم این است که مذاکرات در زمینه صلح امیدوارکننده است و موضع آنهایی که خواستار رویارویی منافع اعراب با منافع امریکا و اسرائیل هستند تضعیف می گردد. در زمانی که افزایش قیمت نفت اوپک و پاسخ دولت آمریکا باید منجر به بلند شدن سر و صدا در حمایت از استفاده «از نفت به عنوان یک سلاح» بشود، عجیب این است که بعضی از مردم اینجا از این روش اجتناب می ورزند.

5 - گذشته از پاسخ مثبتی که یکی از مقامات برجسته به ما داد (تلگرام مرجع) از دیگر منابع کویتی در این باره اطلاعاتی دریافت ننموده ایم. شیخ صباح الاحمد وزیر خارجه کویت اخیرا (از 9 تا 11 ژوئیه) به سفر به عمان، دمشق و بغداد پرداخت و درباره آن توضیحی نداده است و دیگر منابع ما در وزارت امور خارجه نیز در این باره چیزی نمی دانند. مطبوعات اظهار می دارند چیزی نمی دانند. مطبوعات اظهار می دارند که شیخ صباح در این سفر سعی دارد اعراب را به یک مبارزه سیاسی شدیدتر علیه مصر فرا خواند. لیکن منابع دیگر در امور خارجه معتقدند که شیخ سعی کرده است به سران عراق و سوریه و شاه حسین بفهماند که کمپ دیوید تنها راه حل منطقی و رضایت بخش می باشد. این ناظران می گویند که شیخ احمد احتمالاً از اسد، بکر و حسین خواسته است که به مذاکرات موازی اقدام نمایند و لازم نیست که کمپ دیوید را معتبر بشناسند، بلکه گامی برای ایجاد یک صلح واقعی از طریق این مذاکرات بردارند.

6 - هنگامی که یکی از منابع موجود در دیوان امیر (حفاظت شود) به ما در 21 ژوئیه گفت که وزیر امور خارجه سعی دارد راهی بیابد که بتوان به وسیله آن بین «اعراب» و کمپ دیوید آشتی برقرار سازد. (درست برعکس گفته مطبوعات مبنی بر اینکه وی سعی داشته اعراب را از آن دور سازد) از وی پرسیدیم که چرا وزیر امور خارجه این موضوع را با ما درمیان نمی گذارد تا ما هم در این زمینه اقدامات مؤثری انجام دهیم.

این مشاور گفت کویتیها معتقدند که گفتگوی مستقیم با آمریکا سبب با خبر شدن اسرائیل و خنثی شدن تلاشهای کویت می گردد.

7 - مقامات کارمندی وزارت خارجه پیش بینی می کنند که افق تیره عربی امیدوارکننده تر شده است.

سفیر انگلیس (شدیدا حفاظت شود) که هفته گذشته خواستار یک ملاقات عالیرتبه سیاسی در سطح وزارت خارجه شده بود، موفق به ملاقات با دو تن از سران این وزارتخانه گردید که کاملاً از موضوع بی خبر بودند، و گفتند که وزیر خارجه در این سفر به دیدار دوستان قدیمی پرداخته است. سفیر انگلیس معتقد است که هیچ واقعه امیدوارکننده ای در حال رخ دادن نیست، ولی ما فکر می کنیم که جهالت و بی خبری مقامات وزارت خارجه کویت هیچ موضوعی را ثابت نمی کند.

8 - سفیر سوئیس، ده روز قبل از این مسافرت طولانی گفت در نتیجه قدرت اعراب «اروپا» آماده است تا در روند صلح نقش فعالتری داشته باشد. سفیر گفت اجلاس عرفات در وین نشان داد که ساف مایل است به شرایط منطقی آمریکا تن در دهد باید در شش ماه آینده منتظر اعلامیه حکومت فلسطینی در تبعید باشیم. این واقعه سبب تحکیم موضع ساف به عنوان یک سازمان مشروع و تضعیف مقاومت آمریکا برخورد مستقیم خود با این سازمان می شود. وی در تحلیل خود می گوید، قبول مذاکره با ساف از طرف امریکا فشار زمانی را از بین می برد: ساف مایل به گفتگو خواهد شد، در حالی که افکار عمومی جهان تغییر پیدا می کند و فشارهای سیاسی داخلی اسرائیل نیز با اوضاع بعد از بگین مطابقت پیدا می کند.

سفیر اردن (حفاظت شود) که مردی است شدیدا «صلح طلب» ولی با همه گرایشات محافظه کارانه و

ص: 33

رادیکال عربی در کویت آشناست، به کاردار گفته است که سفر شیخ صباح الاحمد به امان، دمشق و بغداد ممکن است به منظور تشکیل یک اجلاس عربی باشد که منجر به انتشار یک بیانیه حاکی از میانه روی بشود، البته این بیانیه امتیاز آشکاری به کمپ دیوید نخواهد داد، لیکن راه را برای آغاز مذاکرات صلح طلبانه بین اسرائیل از یک طرف و اردن، سوریه و ساف از طرف دیگر فراهم خواهد ساخت. سفیر گفت البته هیچ یک از مقامات کویتی به حمایت از این تحلیل بر نخواهند خواست. وی با مطرح کردن این نظریه که امریکا با زرنگی خاصی در «اعلامیه» خود گفته است که به حوزه های نفتی حمله ور خواهد شد گفت به این ترتیب اعراب میانه رو توانسته اند در برابر رادیکالها وسیله ای پیدا کنند: وی فکر می کند که شیخ صباح الاحمد به عراقیها و لیبیاییها توضیحا می گوید که استفاده از نفت به عنوان یک سلاح سبب می شود که امریکاییهای منفور سرزمینهای ما را اشغال کنند و بنابراین «بهتر است ما هم با آمریکا به بازی مذاکراتی بپردازیم.» 10 - سفیر اردن، که شاید خیلی خوش بین باشد، معتقد است که در جهان اعراب یک جو ضد رادیکال در حال شکل گرفتن است. از آزاد شدن بن بلا از تبعید در الجزیره به عنوان میانه روتر شدن دولت الجزیره سخن می گوید، وی گفت شاه حسین خود او نیز (لطفا حفاظت نمایید) «به ناچار» نخواهد توانست دوستی و حسن نیت خود را با «دروغگویان دمشق و بغداد» ادامه دهد. وی گفت بغداد اخیرا منطقی تر شده است (ولی اظهار نداشت که ممکن است صدام حسین جانشین البکر بشود) دیگر دیپلماتها نیز از همین روند و گرایش صحبت می کنند. کاردار آلمان غربی ملاقات کرایسکی - عرفات را با نقش میانجیگرانه سوسیالیستهای اروپایی در بحران پرتغال در چند ماه گذشته مقایسه می کند. کاردار شوروی از عراق به عنوان مهمترین دولت ارتدادی که دوباره از دیگر اعراب جدا و منزوی شده است سخن می گوید، چون نتوانسته است قطعنامه های ضد مصری را در اجلاس وزرای خارجه تونس به تصویب رساند و دیگر اینکه نتوانسته به اتحاد سیاسی با سوریه نائل آید.

11 - آخر خط: ما دیگر به منفی بافی دیپلماتهای اینجا در مورد سیاست آمریکا در خاورمیانه عادت کرده ایم. ولی در حال حاضر این منفی بافی کم شده و یا محدود به مفسرین حرفه ای منفی باف شده است، گویا تصمیم آمریکا برای ثمر دادن کمپ دیوید همزمان با بهبود (عظیم یا هر طور دیگر) اوضاع در وین و پایتختهای عربی تأثیر خود را گذارده است. خیلیها جرأت ندارند فریاد بزنند، «حق با شما آمریکاییهاست»، ولی بسیاری معتقدند که نام این بازی از کمپ دیوید باید نابود شود به کمپ دیوید باید ساخته شود تغییر کرده است. تا زمانی که ساف حاضر به تندروی باشد همه از آن حمایت خواهند کرد، ولی اگر یک روش ملایمتری را نیز اتخاذ کند هیچ کس مخالفتی نشان نخواهد داد. آنها خوشحال می شوند اگر امریکا بتواند در موقع مناسب اتخاذ چنین روش ملایمتری را سبب شود. بسیاری نمی دانند که چطور ممکن است با حمایت اروپاییها «صلحی منصفانه» با آغاز مذاکرات سوریه، اردن و ساف به وجود آید، لیکن بسیاری معتقدند که با همکاری آمریکا این ناممکن، ممکن می شود. کویت باز هم مانند گذشته مایل نیست در خط مقدم قرار گیرد، شاید تحلیلگران درست گفته باشند که شیخ صباح در نظر دارد با جدا کردن اجلاس بغداد از موضع ارتدادی در قبال کمپ دیوید، موضع میانه روتری را به وجود آورد لیکن دو سؤال بسیار مهم وجود دارد (الف) آیا عرفات فکر می کند در موقعیتی قرار دارد که بتواند با موضع آمریکا سازش نماید تا بتواند سازمان خود را در کمپ دیوید و یا مذاکرات موازی دیگر درگیر نماید، و (ب) آیا

ص: 34

عراق با به قدرت رسیدن صدام حسین به مشورتهای میانه روها حالت دوستانه نشان خواهد داد. در صورتی که جهان عرب به استثناء عراق از اسرائیل تقاضای صلح نماید بین کویتیها و همسایگان مشاورتهای طولانی آغاز خواهد شد و قبل از آن دولت کویت موضع خاصی را اتخاذ نخواهد کرد. آنچه گفته شده ممکن است نتیجه نوزده روز مداوم اصابت شن به چشمها و ریه ها باشد، و با این وصف هیچ کس از مقامات کویتی درباره محتوای آن چیزی نمی داند، لیکن ما با بعضی از رابطهای خود تماس گرفته ایم و معتقد شده ایم که خوش بینی رابطهایمان در اینجا چندان هم بی اساس و بی پایه نیست.

ساترلند

اندازه تلاش نمی کند. رازوقی گفت آمریکا در اسرائیل نفوذ دارد و سرانجام با ساف گفتگو خواهد کرد.

علاوه بر این، آمریکا در موقعیتی است که می تواند مسائل اساسی را حل نماید. بالاخره رازوقی به همتای سوسیالیست خود گفت که بر هم زدن وضع اقتصادی آمریکا با این تاکتیک ها اصلاً به نفع مواضع مالی و اقتصادی دراز مدت و یا کوتاه مدت کویت نمی باشد.

5 - کاردار از دریافت این گزارش اظهار تشکر کرد و گفت که ما قصد داریم در روند صلح به طور کامل شرکت نماییم، لیکن این صلح به آسانی و به سرعت به دست نمی آید.

6 - اظهارنظر: بیانات رازوقی...مهمترین نقطه نظر مقامات کویتی که تا کنون شنیده شده است...همزمان با این احساس که در افق ابری صلح خاورمیانه آفتاب در حال ظاهر شدن است، انجام می گیرد. ساترلند

سند شماره (47) تاریخ: 3 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی موضوع: وزیر نفت می گوید کارگران نفتی قابل کنترل هستند 1 - (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 - در یک بررسی کلی با وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح در 22 ژوئیه (مرجع ت) با اشاره به مشکلاتی که کارگران نفتی ایران برای ایران به وجود می آورند، این سؤال مطرح شد که آیا کویت نیز با چنین مسئله و مشکلی درگیر و روبه رو می باشد. شیخ علی گفت «برای توقف تولید نفت در کویت فقط چهل کارگر کافی است» و تنها کاری که آنها می توانند انجام دهند این است که مطابق قوانین کار کنند و فراتر از حوزه کاری خود کاری انجام ندهند. با این وصف، وزیر به سرعت گفت «من در این زمینه مشکلی ندارم»، فقط یک یا دو درصد کارگران نفتی قابل اعتماد هستند و بقیه هم به آسانی راضی نگاهداشته می شوند. «آنها تمایلات شدید سیاسی ندارند و منهم همیشه با آنها در تماس بوده، سعی می کنم راضی بشوند.» و در مورد کارگرانی که تمایلات سیاسی دارند نیز کنترل شدیدی اعمال می گردد.

3 - وزیر خاطر نشان ساخت که روز قبل در کمیسیون خدمات مدنی شرکت کرده و خواستار افزایش دستمزد کارگران نفتی شده بود. قبل از ملی شدن، اتحادیه کارگران نفتی در زمینه دستمزدها به طور جمعی به معامله و چک و چانه زدن می پرداخت. ولی حالا که شرکتهای نفتی در اختیار دولت قرار گرفته اند، مسئله دستمزد و مسائل مشابه دیگر نیز تحت اختیار کمیسیون خدمات مدنی قرار گرفته از حوزه و حدود اختیارات اتحادیه ها خارج گشته است. و کارگران هم هنوز در این باره شکایتی نکرده اند. وزیر گفت «از اتحادیه نامه ای دریافت کردم که باعث شگفتی من گردید، چون فکر می کردم که اتحادیه خیلی خشمگین است به این علت که ما حق مذاکره را از آنها گرفته ایم، ولی آنها اصلاً در این مورد اعتراضی ننموده اند.» 4 - وزیر گفت که کارگران اضافه دستمزد و بیشتر چیزهایی را که خواسته اند دریافت می کنند، و به طور کامل نه، چون اگر دولت به تمام خواسته های کارگران پاسخ مثبت بدهد کارگران باز هم تقاضاهای بیشتر و بیشتری را مطرح خواهند کرد.

5 - اظهارنظر: گفتگوی وزیر با ما مؤید گزارش مرجع پ می باشد، یعنی کارگران نفتی خطری علیه ثبات کویت و یا تولید نفت این کشور به حساب نمی آیند. ساترلند

است. خارجیها به تعداد بی شماری وارد کویت شده و کویتیها را به صورت اقلیت در آورده اند و در نتیجه پراکندگی خانواده های سنتی و ورود خانواده های جدید بدوی به مجتمعهای شهری جانشین روستاهای قدیمی تحول جدیدی در میان جامعه کویتی پدید آمده است.

اکثر خارجیهایی که در نتیجه ثروت نفتی کویت جذب شدند به سیاستهای حکومت کویت چندان توجهی ندارند، ولی کارگران ایرانی به خصوص پس از به قدرت رسیدن خمینی در ایران نوعی خطر به حساب آمده، و جامعه فلسطینی کویت که بزرگترین و متحدترین عنصر خارجی به حساب می آید نیز مشکل بسیار غامضی را برای دولت به وجود آورده است.با این وصف میزان ثروت نفتی به حد کافی بوده و رهبریت کویت نیز دارای درایت بسیار است، و ثروت به صورتی در جامعه کویتی توزیع شده که نارساییهای اقتصادی موجود در میان خارجیهای مقیم کشور و کویتیهای نسبتا فاقد امتیاز، محرک خطرات ناشی از نهضتهای سیاسی نمی شود. آخرین طرز تفکر سیاست مداران کویتی تأکید بر حفظ کویت برای «کویتیها» دارد و با وجود به رسمیت شناختن لزوم همیشگی استعداد و نیروی کار خارجی، تلاشهایی در جهت ممانعت از افزایش جامعه خارجیهای مقیم کویت صورت می گیرد. کویتیها به صورت گروهی هنوز هم با یکدیگر متحد هستند، لیکن گسترش پایگاههای فیزیکی آنها و ورود عناصر اجتماعی جدید سبب بروز نارضایتی در قبال روشهای سنتی در جلب آراء عمومی شده، و تلاشی در جهت تشکیل یک مجلس شورای ملی صورت گرفته است. پایان خلاصه.

تأثیرات مدرن سازی در سی و پنج سال گذشته کویت از یک جامعه بندری راکد و متکی بر ماهیگیری و تجارت محدود تغییر و به صورت یک قدرت نفتی و مالی حائز اهمیت جهانی در آمده است. طی روند این تغییر کویت قدیمی کاملاً از بین رفته و کویتیها در کشور خود به صورت یک اقلیت در آمده اند.

در ذیل به بررسی تغییرات، تأثیر آنها بر جامعه محلی، ترکیب در حال تغییر جمعیت، تشنجهای حاصله در داخل جامعه کویت و بین کویتیها و غیر کویتیها، و تأثیر اوضاع کنونی و سیاستهای دولت کویت برای مبارزه با آن، در رابطه با ثبات اجتماعی و سیاسی آتی می پردازیم.

سابقه: کویت «قبل از نفت» کویت قبل از سال 1325 یعنی زمانی که برای اولین بار نفت کویت صادر گردید، بیش از جنبه تاریخی آن حائز اهمیت است. اگر سؤال شود که چه کسی «واقعا اهل کویت» است، کویتیهای متنفذ می گویند اشخاص و یا بازماندگان اشخاصی که قبل از «دوران نفتی» در کویت زندگی و کار می کرده اند کویتی هستند، و معنای آن این است که کسانی که پس از این دوران به کویت آمده اند تا در نتیجه ذخایر نفت به ثروت دست یابند، کویتی به حساب نمی آیند. کل درآمد کویت در سال 1325 کمتر از 5 میلیون دلار و جمعیت آن حدود 000/90 نفر بود که اکثرا اعراب بومی کشور بوده و در شهر محصور با دیوار گلی کویت می زیستند که هنگام غروب نیز دروازه های شهر بسته می شد. علاوه بر خانواده حاکمه صباح، جامعه به سه گروه بزرگ دیگر تقسیم شده بود:

1) 20 خانواده مهم تجارت پیشه ای که کشتیهای ماهیگیری، تجاری و صید مروارید را در تصاحب

ص: 38

خود داشتند.

2) نیروی انسانی قایقها و صنعتگران، و 3) گروه کوچکی از اعراب بدوی که در در خارج از شهر زندگی می کردند، لیکن به واسطه ازدواج به خویشاوندی خانواده های تاجر در آمده بودند. این جامعه از طریق ازدواج و گسترش نظام خانوادگی بسیار به هم پیوسته بود. سه یا چهار نسل در زیر یک سقف و یا در خانه های مرتبط با یکدیگر زندگی می کردند و افراد یک محله نیز با یکدیگر خویشاوند بودند. هر خانواده از خانواده صباح گرفته تا فقیرترین خانواده ها دارای یک اتاق یا دیوانیه بودند که همیشه بروی مسافرین عالیرتبه یا فقیر باز بود. از طریق سیستم دیوانیه ارتباط تمام سطوح جامعه بسیار سریع، مستقیم و به طرزی مؤثر صورت می گرفت. زندگی چندان سهل نبود. هیچ گونه سیستم خنک کننده هوا وجود نداشت تا تحمل گرمای 120 درجه (فارنهایت) را آسان نماید، و امراض سل و آبله بسیار شایع بود، و مرگ و میر اطفال بسیار زیاد و منابع آبی بسیار نادر بود، لیکن تمام سطوح جامعه در این سختیها سهیم بودند.

ثروت نفتی و تخریب خانواده صباح با در اختیار داشتن ثروت نفتی که در عرض چند سال 200 برابر شده بود در اوائل دهه 1330 برنامه وسیعی را آغاز کرد تا کویت را تبدیل به یک جامعه کاملاً مدرن و رفاهی بنماید. در انجام این کار آنها به خرید خانه ها و مساکن قدیمی شهر اولیه آن هم با قیمتهای گزاف پرداختند تا پس از تخریب آنها، ساختمانهای جدیدی را در داخل و خارج از شهر آن هم با شرایط بسیار آزاد بنا نمایند. در همان حال نیز به احداث راههای وسیع، بیمارستان، مدارس و غیره پرداختند. نتیجه آن نیز انتقال عظیم پول از جیب دولت به جیب بخش خصوصی بود. بین سالهای 1325 و 1350 دولت کویت بیش از 3 میلیارد دلار یعنی یک چهارم درآمد نفتی را از طریق برنامه اکتساب زمین (که احیانا یک برنامه عمرانی بوده) توزیع کرد. این برنامه علاوه بر ثروت، نابودی و پراکندگی را نیز به همراه داشت. کسی که امروزه به کویت سفر کند نمی تواند هیچ یک از اماکن مسکونی قدیمی را بیابد. چند ساختمان قدیمی باقیمانده نیز میان محلهای گردآوری زباله ها واقع شده و منتظر تخریب توسط بولدوزر هستند تا جای آنها را نیز یک ساختمان چند طبقه اداری بگیرد. بولدوزر نیز با تخریب اماکن مسکونی پیوستگی فیزیکی نظام گسترش یافته خانواده ای را از بین برده است.

فرزندان پس از ازدواج در ویلاها و یا آپارتمانهایی دور از پدران خود به سر می برند و محله ها آن چنان پراکنده و وسیع است که گویی کویت را مطابق شهر لوس آنجلس طرح ریزی کرده اند.

تغییر جمعیت به منظور تبدیل کویت به یک کشور رفاهی مدرن، دولت مجبور بود به نیروی کار ماهر و غیر ماهر خارجیها متکی باشد. کارگران فلسطینی که بسیاری از آنها به دنبال جنگ اعراب و اسرائیل آواره شده بودند به این کشور وارد شدند تا این نیاز را بر آورده سازند. طی سالها، دهها هزار مصری، ایرانی، هندی، پاکستانی و اتباع کشورهای دیگر به عنوان مهاجرین موقت وارد کویت شدند. همزمان با آن بسیاری از اعراب بدوی نیز به خاطر عمران سریع به کویت هجوم آوردند. در نتیجه میزان جمعیت به سرعت افزایش یافت و در دهه 1330 میزان آن به 16 درصد در سال بالغ گردید. از سال 1325 تا سال 1354 یعنی زمان

ص: 39

آخرین آمارگیری، جمعیت کویت بیش از 1100 درصد افزایش یافته و از 000/90 نفر به بیش از یک میلیون نفر رسیده بود. ترکیب آن نیز از یک گروه متجانس شهری تغییر فاحشی پیدا کرد و کویتیها را (5/47 درصد) در کشور خود به صورت اقلیت در آورد. مهمتر از همه اینکه، تعریف قانونی کویتی بودن نیز تغییر فاحشی یافت. دولت کویت به منظور متوازن ساختن هجوم فلسطینیها، مصریها، ایرانیها، هندیها، و دیگران و نیز به منظور تنظیم وضع آنها، به بسیاری از بدویهای تازه از راه رسیده عنوان ملیت کویتی را تفویض نمود. آماری در دست نیست که نشان دهد چه مقدار از جمعیت کنونی کویت (حدود 000/500 نفر) دارای اصل و نسب بدوی هستند. با این وصف از آنجا که درصد خالص افزایش سالانه جمعیت کویت صد در صد یعنی دو برابر رشد جمعیت دیگر کشورهای منطقه بوده است. می توان گفت که نیمی از رشد جمعیت حاصل این گونه تابعیت می باشد. این نشان می دهد که احتمالاً بخش مهمی از کویتیها یا حدود 50 درصد آنها دارای اصل و نسب بدوی هستند. بدین ترتیب کویتیها از صورت یک گروه متجانس تغییر کرده اند. تشنج محسوس میان کویتیهای «قدیمی» و «جدید» «قبل از دوران نفتی» وجود نداشت.

توزیع درآمد - ثروتهای جدید عدم مساوات بیشتر را به همراه دارد الف: کویتیها. واضح است که ثروت نفتی برای تمام کویتیها رو به افزایش بوده است. تقریبا، در سال 1331 میانگین واردات سرانه معادل 280 دلار بود. در سال 1339 این رقم سه برابر و به 780 دلار سرانه رسید و رد اواسط دهه 1350 این رقم به بیش از4000 دلار سرانه بالغ گردید. افزایش سریع درآمد سرانه، (که در سال 1355 حدود 480/15 دلار برآورد شده بود)، با پیشرفت توزیع درآمد هماهنگ نبوده است .

طبق آخرین تجزیه و تحلیل آماری توسط دانشمندان کویتی و انگلیسی، در حقیقت با گذشت زمان عدم تساوی درآمدها نه تنها بین کویتیها و غیر کویتیها بلکه میان خود کویتیها نیز وسیع و گسترده تر شده است.

بنا به نتایج حاصله از درآمد خانوادگی در سال 52 / 1351، قبل از افزایش عظیم قیمت نفت، در گروه غیر کویتیها حدود 10 درصد از خانواده های غیرکویتی 29 درصد کل درآمد گروه را به خود اختصاص می دادند، در حالی که در گروه کویتیها، 10 درصد رده های بالا 40 درصد کل درآمد کویتیها را به خود اختصاص داده بودند. از آن زمان به بعد، در نتیجه تورم، درصد کل درآمدی که نصیب ثروتمندترین خانواده های کویتی می شد، افزایش یافت، که مطالعات مذکور نیز نشانگر این واقعیت است. (به ضمیمه 2 رجوع شود).

ب: غیر کویتیها. جای تعجب نیست اگر گفته شود که میانگین درآمد غیر کویتیها کمتر از درآمد کویتی هاست. در سالهای 52 / 1351 یعنی آخرین سالهایی که آمارهای مربوط به آن موجود است، میانگین درآمد کویتیها 750 دلار در ماه بود، ولی در رابطه با غیر کویتیها این درآمد معادل 500 دلار بود.

غیر کویتیها قدرت خرید چندانی نداشتند، چون اکثر آنها به عنوان نیروی کار با دستمزد کم استخدام می شدند و علاوه بر این باید اجاره پرداخت می کردند، در حالی که کویتیها از مسکن سوبسید شده دولتی (و درآمد جهت پرداخت اجاره) برخوردار بودند، و دولت نیز در رابطه با استخدام و پرداخت حقوق به اولویت می داد. گرچه آمار دقیقی از زمان افزایش قیمت نفت در سالهای 53 / 1352 در دست نیست، ولی گمان می رود که شکاف درآمد موجود میان کویتی و غیر کویتیها وسیعتر شده است، و علت نیز افزایش نرخ اجاره است که بر غیر کویتیها بیش از کویتیها تأثیر بخشیده، و دیگر اینکه بخش اعظم درآمد ناشی از

ص: 40

قراردادها، پیمانها و غیره نصیب کویتیها گشته است.

ج: لیکن برای همه ثروت کافی وجود دارد. از نظر مقایسه با دیگر کشورهای موجود، ثروت فوق العاده ای که همراه با روند مدرن سازی وارد کویت شده توسط یک طبقه و یا گروه خانوادگی خاص گردآوری نشده است. افزایش توزیع درآمد نامساوی بوده ولی این عمل چندان فاحش نبوده است. آنها که به ثروت جدید دسترسی بیشتری داشته اند سعی کرده اند از افراد تهیدست و ناراضی هیچ کس را از قلم نیندازند و تقریبا همه از خارجیها گرفته تا تازه واردین می بایست بپذیرند که فوائد بسیاری نصیب آنها شده است. این ثروت نفتی آنقدر زیاد بوده است که به عبارت دیگر سهم هر کس کافی است. همیشه شکوه از عدم مساوات وجود داشته و وجود خواهد داشت، لیکن این شکوه ها ناشی از رنج و مشقت نیست.

غیر کویتیها - - یک نیروی بر هم زننده ثبات ؟ مطالب بسیاری اخیرا در مورد جوامع بی ثباتی که متکی به بسیاری از تکنسینها و کارگران دیگر کشورها بوده، و به خصوص در مورد کشورهای حوزه خلیج که معدودی از آنها دارای جمعیت بومی کوچکتری در مقایسه با نیروی کار وارداتی جهت تأمین نیازهای قرن بیستم هستند، نگاشته شده است لیکن این ترس از بی ثباتی زمانی اعتبار می یابد که جوامع خارجی مقیم این کشورها نقش مهمی را در سیاستهای کشور میزبان خود ایفا نمایند. واقعیت این است که بخش اعظم اینگونه جوامع موجود در کویت نسبت به سیاست های کویتی بی تفاوت هستند. توزیع ثروت نیز مسئله ای حاد نیست چون «کارگران مهمان» بیش از نقاط دیگر پول درمی آورند، و قصد ندارند این مرغ تخم طلائی خود را بشکند در عربستان سعودی نیروی کار یمنی بسیار عظیمی مستقر شده است، که در رابطه با سیاستهای عربستان سعودی در قبال یمن شمالی و جنوبی نگرانیهای عمیقی را پدید می آورد، لیکن در کویت نیروی کار خارجی آنقدر نیست که نمایانگر خطری مشابه با خطر یمنی ها در عربستان سعودی باشد. هندیهای بسیاری در کویت هستند (که تعداد آنها از 35000 نفر در سال 1344 به 70000 نفر در حال حاضر رسیده است)، لیکن آنها از تمام بخشهای هند و هر یک دارای مذاهب، زبان و طبقه اجتماعی خاصی می باشند. آنها به جای نگران بودن در مورد سهم مناسب هندیها در کویت، نگران اولویت یافتن در میان هندیها هستند.

اگر انقلاب خمینی که اساس ایده آل گرایی مناسب با خطوط مذهبی ایرانی های کویت را تشکیل می دهد نبود، ایرانیها برای این کشور خطری به حساب نمی آمدند. حداقل می توان گفت که آنها حرکتی در جهت پیدایش هزاره اسلامی در کویت نداشته اند.دولت بیش از هر چیز نگران این جامعه عظیم مسلمان غیر کویتی است، که بسیاری از آنها از موفقیت خمینی به خود می بالند، ولی راضی از این امر است که کارگران ایرانی اینجا امتیازی ندارند، و به محض پیدایش اولین علائم ناآرامی می توان در جهت اخراج آنها از این کشور اقدام به عمل آورد.

سیاستهای عربی در میان خارجیها مهمترین نگرانی مقامات کویت را ابتدا فلسطینیها تشکیل می دهند (که حدود 300000 نفر هستند)، و مصریها، عراقیها، و سوریها در مرحله بعدی بوده، و یمنی ها که کارگران قابل اخراج هستند آخرین عامل نگرانی می باشند. اعراب مقیم این کشور بر خلاف اهالی آسیای جنوبی وارث سنت ناسیونالیستی عربی

ص: 41

هستند، و می توانند با به راه انداختن تبلیغات مدعی مشارکت در موطن عربی باشند که کویت نیز بخش عظیمی از آن را در اختیار دارد. آنها که هوادار شعارهای بعثی هستند می گویند که جهان عرب فاقد حدود و ثغور است، و به همین دلیل ثروت عظیم کویت متعلق به همه اعراب است. فلسطینیها می گویند که آرمان آنها مهمترین آرمان عربی بوده، و به همین جهت ثروت کویت نیز باید در اختیار کسانی قرار گیرد که با نظامی گری در تلاش برای تحقق بخشیدن به آرمان فلسطین هستند. مصریها که بیش از دیگر اعراب به جهانی بودن خود معتقدند، علیرغم تغییرات موجود در جامعه 000/120 نفری خود که دارای حدود نیمی از کارگران و نیمه روشنفکران و تکنوکراتهای معتقد به ایدئولوژی های گوناگون است، معتقدند که کویتیها افرادی بدوی بوده و نباید برای مصر به عنوان منبع نگرانی و حسادت به حساب آیند. در میان جوامع عربی کویت نوعی احساس سرزنش دوجانبه وجود دارد. کویتیها تمام جوامع عربی را مانند آسیاییهای غیر عرب حقیر می شمارند، فلسطینیها معتقدند که خود آنها رنج کشیده تر، تحصیلکرده تر و با تقوی تر از اعراب بدوی و عقب افتاده ای هستند که در تاریخچه نظامیگری و آوارگی آنها سهیم نیستند، عراقیها نسبت به قدرت مخرب خودشان اطمینان دارند، می دانند کویتیها آنان را افرادی فاقد ژرف نگری و کوته فکر به حساب می آورند، و مصریها که به نظر دیگران پست می آیند، خود را برتر می شمارند، چون فراعنه و ناصر افرادی بزرگ بودند و در جهان عرب ملتی به عظمت ملت مصر پدید نیامده است. و به همین دلیل دولت کویت در زمینه مهاجرت اعراب کاهش پدید آورده و جهت تأمین نیروی کار مورد نیاز خود به آسیای جنوبی و خاور دور روی آورده است تا گسترش بیشتر زیربنای ملی را فراهم آورد. اتباع کره جنوبی بسیار منظم بوده و در مطبوعات چپگرا «ارتشی» بسیار خطرناک به حساب می آیند، لیکن در انجام کار خود بسیار با کفایت بوده و پروژه ها را به موقع به پایان می رسانند، و مطلقا علاقه ای به امور درون جهان عرب که بخش اعظم انرژی کار مقامات امنیتی کویت را به خود جذب می کند، نشان نمی دهند و پس از پایان کار به موطن خود باز می گردند.

باید در مورد این جبهه از مطالب بیشتری مطلع شویم، لیکن نتیجه گیری ما در حال حاضر این است که، کویت، 4ایرانیهای مقیم کویت که از حمایت مفروض شیعیان کویتی ایرانی الاصل برخوردارند، در صورت مطرح شدن اهمیت جهانی انقلاب اسلامی و درخواست خمینی و یا دیگر رهبران برجسته ایرانی از ایرانیهای مقیم این کشور جهت تغییر دادن نظام حکومت، کویت می توانند به صورت خطری عظیم علیه دولت کویت درآیند. ولی این مسئله قابل حل است و بهترین رابطهای ما می گویند که اکثر کویتیها و منجمله شیعیان و افراد ایرانی الاصل (شیعی و سنی) خواستار ثبات بوده و از نیروی مخرب اسلامی در جهت از بین بردن استبداد کویتی حمایت نخواهند کرد (1357 کویت 6604).

مسئله جامعه فلسطینی، که سیاست پیشه گان کویت توجه خود را به آن معطوف داشته اند، مسئله ای کاملاً متفاوت است، و کاملاً مدعی تصاحب کامل درآمدهای عمرانی کویت بوده و تا زمانی که تضاد اعراب و اسرائیل ادامه داشته باشد آنها فاقد «ملیتی» اصیل برای بازگشت و یا توسل به آن خواهند بود (1357 کویت 5021). خلاصه اینکه، فلسطینیها می توانند کویت را به عنوان کشور خودشان تلقی کرده، و نمی خواهند از منابع آن بی نصیب بمانند. تا به حال فلسطینیها هیچ علاقه ای در جهت اداره کردن کویت نشان نداده اند. برای آنها فرق نمی کند که چه کسی وارد مجلس شورای ملی شود، و تا زمانی که حقوقشان پرداخت شود و مزایا رضایتبخش باشد، آنها به شکوه کردن در مورد بی کشوری خود قناعت کرده، و سعی

ص: 42

می کنند پس از پایان کارهای خود به جای اخراج شدن از کویت در همان کشور بمانند و در مورد بیانیه های رهبران کویت نسبت به آینده خاورمیانه اظهارنظرهای مختصری بنمایند، ناسیونالیزم فلسطینی و میانه روی کویتیها به گونه ای است، که فلسطینیها هرگز حتی خواب در اختیار گرفتن تمام ثروتهای کویت را نیز نمی بینند. و همین موضوع توجه بسیاری از رهبران ملی کویت را به خود معطوف داشته آن هم از زمان جنگ داخلی اردن در پاییز سال 1349 یعنی زمانی که فکر تصرف قلمرو حسین توسط فلسطینیها منجر به پیدایش خونریزیهای عظیم گردید.

آینده فلسطینی. معمای میزبان و میهمان آینده فلسطینیها در کویت بسیار ابهام آمیز است. فلسطینیها بیش از هر گروه خارجی دیگر در این کشور ریشه دوانیده اند. برعکس 15 - 10 سال پیش که مردان فلسطینی در اینجا کار می کردند و حقوق و مزایای خود را نزد خانواده هایشان می فرستاد، در حال حاضر خانواده هایشان نیز در کویت به سر می برند و فرزندانشان در مدارس خصوصی این کشور تحصیل کرده، و نسل جدیدی از «کویتی - فلسطینیها» در حال به دست گرفتن رهبریت جامعه فلسطینی می باشد.

یاسر عرفات و بسیاری دیگر از رهبران ساف بخش قابل ملاحظه ای از عمر خود را در اینجا صرف کرده، و خویشاوندانشان در اینجا به سر می برند، لیکن تحت عنوان «بیگانه» آن هم به نوعی که نسل آتی به هیچ وجه متوجه آن نخواهد شد. همان گونه که در جاهای دیگر گزارش شده اکثر فلسطینیهای اینجا مردمی صلح طلب هستند و سعی دارند آینده اقتصادی و اجتماعی خود را تضمین کنند، ولی در میدان جنگ به مرگ مبتلا نشوند. آنها به حمایت لفظی و مالی از سازمانهای مقاومت فلسطینی ادامه می دهند، لیکن بیش از آنکه بخواهند «حقوق ملی» از دست رفته را باز گردانند خواستار امنیت هستند. ولی این امر به معنی آن نیست که هویت خود را به عنوان یک جامعه ملی از دست داده اند. اگر دولت کویت از آرمان فلسطین حمایت نکند، دچار دردسر عظیمی خواهد شد. در این صورت نه تنها فلسطینیهای مستقر در سمتهای کلیدی وزارتخانه ها، و آن دسته از افراد مشغول به کار در کارخانه های نمک زدایی و دیگر سمتهای حیاتی ملی انزجار خود را نشان خواهند داد، بلکه محرومیت های جامعه فلسطینی به اشکالی مختلف بروز کرده و موجب دلتنگی رژیم صباح خواهد شد.

اگر فلسطینیها حق انتخاب داشته باشند، این موضوع ثابت خواهد شد. در صورتی که تلاش صلح در خاورمیانه منجر به پیدایش یک دولت و یا کشور فلسطینی شود، کویتیها مجبور نخواهند بود از «قربانیان تهاجم صهیونیستی» پذیرایی کنند. در همان حال، فلسطینیهایی که در پیشرفت کویت به سوی مدرن شدن نقشهای مهمی ایفا کرده اند سمت اقتصادی خود را در خلیج رها کرده و به هموطن خود باز خواهند گشت تا پست هایی را در اختیار گیرند که منافع اقتصادی چندانی برای آنها ندارد. کویتیها به هیچ وجه مایل نیستند فلسطینیها را جذب جامعه واقعی کویتی کنند، لیکن بر مهارتهای جامعه فلسطینی نیازمند خواهند بود. قابل پیش بینی است که کویتیها در تلاشند تا مسئله اشتغال به کار فلسطینیها در کویت از جذابیت کمتری برخوردار شود، و البته فرض بر این است که موجودیت موطنی فلسطینی از نظر سیاسی این کار را امکان پذیر خواهد نمود، لیکن می توان پیش بینی کرد که هزاران فلسطینی که سراسر عمر خود را در کویت گذرانده، ولی در متن اجتماعی سیاسی آن فعالیت نداشته اند ممکن است مجبور شوند بین وفاداری به

ص: 43

فلسطین یا وفاداری به کویت یکی را انتخاب کنند، و بسیاری انتخاب دوم را پیشه خواهند کرد، و بدین ترتیب دولت کویت مجبور خواهد شد اقداماتی را به عمل آورد که بافت ظریف و شکننده اجتماعی اش را به خطر خواهد افکند. تا زمانی که جهان طرفدار فلسطین، فلسطینیهای مقیم کویت را گروهی به حساب آورد که در انتظار نقل مکان به موطن خود هستند، محروم نگاهداشتن فلسطینیهای مقیم از منافع کویتی نه تنها قابل درک نیست، بلکه «وظیفه ملی عربی» حکم می کند که انجام این عمل از جهت دیگر کمک به تضعیف آرمان فلسطین بوده که به عنوان یک نیرو در جهت باز پس گرفتن موطن خود به حرکت در آمده اند. ایجاد یک کشور فلسطینی کویتی ها را وادار خواهد ساخت که نسبت به مفهوم حضور فلسطینیها در کویت تجدیدنظر نمایند.

آینده جوامع خارجی مدرن سازی و شهرسازی هر چقدر ادامه یابد کویتیها بیش از پیش در کشور خودشان به صورت اقلیت در خواهند آمد، چون آنها انگیزه ای برای انجام کارهای پست و یا کارهای بسیار فنی ندارند چون می توانند جهت انجام آن کارها دیگران را به استخدام خود درآورند. و در صورتی که کویت بخواهد اقتصاد نفتی خود را به یک اقتصاد صنعتی تبدیل نماید، باید شهروندان خود را از اقلیت خارج سازد، و با وارد کردن مهارتهای لازم در جهت ایجاد یک صنعت مدرن، و وارد کردن نیروی کار لازم جهت حفظ و تداوم این صنعت آن را تشدید نماید.

به سوی یک سیاست مبتنی بر نیروی انسانی در اواسط سالهای 1350 که کویت مملو از طرحهای صنعتی ایجاد کار از پتروشیمی تا ذوب آهن بود، به نظر می رسید که کویتیها به عنوان درصدی از کل جمعیت کاهش خواهند یافت. بررسی نیروی انسانی سال 1354 با پیش بینی نیاز به نیروی انسانی در سالهای 59 - 1354 بر اساس طرحهای صنعتی سازی سریع چنین نتیجه گرفت که تا سال 1359 بخش کویتی جمعیت از 5/47 درصد به 46 درصد تقلیل خواهد یافت که علت آن هجوم نیروی کار مورد نیاز خارجی می باشد. ولی از آن زمان پروژه ذوب آهن و بسیاری پروژه های جاه طلبانه دیگر یا صریحا رد و یا بایگانی شده اند. مقامات کویت، به سرپرستی شیخ علی خلیفه الصباح، وزیر جدید نفت علنا مخالفت خود را با پروژه های «فیل سفید» اعلام داشته اند، و این مخالفت حتی در موقعی علنی شد که با منافع محلی قدرتمند که خواستار تکمیل و احداث آنها بودند در تضاد بود. مهمتر اینکه خسارات وارده به تولید محلی در نتیجه رقابتهای خارجی، سبب حمایت از ایجاد تعرفه حراست گمرکی شد، و بازرگانانی که خواستار صنعتی شدن در دوران رونق بعد از 1352 بودند نیز اکنون آن را خالی از خطا نمی بینند، و هواداری آنها از این مسئله هم تقلیل یافته است. کویتی ها بیش از پیش از تأثیر منفی پروژه های صنعتی بر کشور کوچک خود آگاهی می یابند، و در نهایت با پیشرفته تر شدن آنها و انجام مسافرتهای متعدد متوجه می شوند که بهتر است در خارج از کشور سرمایه گذاری کنند و نه در کویت.

گرچه مفهوم سیاست نیروی انسانی دولت کویت علنا فاش نشده متخصصین حاضر در یک سمینار منطقه ای مربوط به جمعیت و نیروی انسانی در کویت در اوائل سال جاری و دیگر ناظران مطلع کویتی و

ص: 44

غیر کویتی اظهار داشتند که دولت این کشور در نظر دارد در زمینه صنعتی گرایی و مهاجرت سیاست بسیار محدودی را پیشه خود سازد. کویت در زمینه مسکن، راهسازی، برق، آب و غیره منابع مالی بسیاری را خرج خواهد کرد، لیکن در انجام آن از یک سیاست آگاهانه در زمینه وارد کردن کارگران مورد نیاز بهره برداری خواهد کرد و به جای اعراب به آسیاییها اجازه ورود خواهد داد تا پس از پایان یک پروژه بدون ایجاد مزاحمت به کشور خود باز گردند. بنابراین رشد اقتصادی به تنهایی به افزایش جمعیت غیر کویتی منجر نخواهد شد.

دولت کویت به هر نحوی از انحاء سعی دارد مانع از افزایش جمعیت غیر کویتی مقیم اینجا شود. به ما گفته شده است که فلسطینیهایی که در کویت مستقر نشده اند حتی اگر اقوام نزدیک آنها در اینجا مقیم باشند نیز نخواهند توانست اجازه اقامت دریافت دارند. قانون جدید خدمات مدنی می گوید هیچ گونه منافع و امتیازی به کودکان غیر کویتی متولد پس از 10 تیرماه 1358 تعلق نخواهد گرفت، طی روند موجود کویتیها به اشغال سمتهای غیر کویتیها پرداخته اند که این گونه پستها از شغلهای بسیار فنی تحت نظارت اروپائیان گرفته تا شغلهای متوسط را در بر می گیرد که در حال حاضر این روند کم اهمیت است. قبلاً هم متصدیان بانک و فروشنده ها هندی بودند، ولی تعداد بیشتری از کویتیها اینگونه کارها را نیز عهده دار می شوند. زنان کویتی بیش از گذشته به انجام کارهای منشی گری، تدریس و عهده دار شدن سمتهای فنی که قبلاً تحت اشغال غیر کویتیها بود پرداخته اند. در سال 1344 تعداد کارمندان زن کویتی بالغ بر 092/1 تن از کل تعداد زنان یعنی 297/184 تن بود که معادل 6% نیروی کار می باشد. در سال 1354 تعداد آنها هفت برابر و به 500/7 تن رسید، در حالی که نیروی کار حدود دو برابر (000/305) شده بود، و مشارکت آنها در کل نیروی کاری کویت که 8% بود به 5/2 درصد رسید با افزایش تعداد دانشجویان زن کویتی در دانشگاه کویت، میزان مشارکت زنان کشور در نیروی کار افزایش خواهد یافت، و از میزان کارگران غیر کویتی خواهد کاست.

«کویتی سازی» شغلها یکی از سیاستهای ضمنی دولت بوده است، اما ناظران در مورد امکان موفقیت آن نظریات مختلفی دارند. کسانی نیز هستند که معتقدند سمتهای جذاب بخش دولتی و خصوصی هم اکنون توسط کویتیها اشغال شده است، و سمتهای غیر جذابتر خواهان چندانی در میان کویتیها ندارد و باید توسط غیر کویتیها اشغال گردد، ولی دیگران هنوز هم معتقدند که هنوز هم سمتهای زیادی برای کویتیهای جوان تحصیلکرده در بخشهای مدیریت و فنی وجود دارد که تحت اشغال خارجیها می باشد.

همه معتقدند که کویتیها هیچ گاه جای کارمندان مصری و پاکستانی را در بخش زباله روبی شهرداری نخواهند گرفت و گفته شده که امیر به طور خصوصی اظهار داشته است که کشور همیشه نیازمند مهندسین و مدیران عالیرتبه غربی خواهد بود تا مانع از توقف کار ماشین آلات و سیستم پیچیده صنعتی و اداری شود.

همه جوانان کویتی تحصیلکرده مایل نیستند پس از بازگشت با دریافت حقوقی در سلسله مراتب اداری کار کنند در حالی که می توانند با اقدام به تجارت ثروتمند شوند، ولی به طور کلی معتقدیم که درصد کویتی در نیروی کار دائمی کویت در آینده قابل پیش بینی به تدریج افزایش خواهد یافت، تا از تعداد خارجیها به نسبتی کاسته شود. برنامه ریزی اقتصادی و تغییر نظریات کویتیها در مورد ماهیت رشد آتی سبب تشدید غرایز سیاسی اجتماعی شده و کویتیها را وادار ساخته که از غرق شدن در میان جامعه

ص: 45

خارجیها ممانعت نمایند.

تشنج میان گروههای کویتی همان گونه که فلسطینیها و یا دیگر خارجیهای مقیم این کشور خود را کویتی نمی دانند و یا سعی ندارند تابع کویت شوند (مگر به منظور کسب منافع موجود در کویت)، کویتیها نیز فلسطینیها و دیگر خارجیها را بخشی از هیئت سیاسی کشور به حساب نمی آورند. نکته جالب توجهی که در نتیجه چندین ساعت گوش دادن به مطالب دیوانیه و یا دیگر مباحث دستگیرمان شد، این است که هنگام مباحث سیاسی محلی فقط موضوعات و مسائل کویتی مطرح می شود، به نحوی که گمان می رود اکثریت غیر کویتی اصلاً در این کشور وجود ندارد.

اظهار نظرهای افراد کویتی و مقالات مندرج در روزنامه ها توسط پروفسورهای کویتی در مورد تأثیر مدرن سازی بر گروههای مختلف کویت و تداخل رابطه این گروهها، ما را به نکات زیر رهنمون می سازد:

الف: صباح - سابقه صباح در توزیع ثروت که نمونه آن واریز کردن یک چهارم درآمد کشور به جیب کویتیها از طریق برنامه خرید زمین می باشد، بسیار جالب توجه است. از سال 1352 بازرگانان کویتی از شرکت جوانان صباح در امور تجارتی نارضایتی خود را نشان دادند. ولی بسیاری از صباحها، چون شیخ ناصر، فرزند وزیر خارجه در زمینه سرمایه گذاری در خارج از کشور فعالیت بسیاری نشان داده و نمی توان گفت که سهمیه کویتیها را ربوده است. علاوه بر این، این پدیده نتیجه عادی تحصیلات جوانان صباح است که می خواهند تحصیلات خود را در زندگی به کار گیرند. گذشته از تجارت، تعدادی از آنها به خصوص زنها در چند وزارتخانه در بخشهای فنی به کار پرداخته اند. خلاصه اینکه صباحهای جوانتر به کار خود سرگرم شده اند. اینکه ورود جوانان خانواده صباح مورد انتقاد است نشانگر این واقعیت است که در کویت تجارت تحت کنترل خانواده حاکمه نیست. بر خلاف عربستان سعودی اولین سؤال تاجران بازدید کننده از این کشور این نیست که کدام یک از اعضای خانواده را حاکمه را به عنوان دلال انتخاب کنند تعدادی از اعضای خانواده صباح در شرکتهای تجاری یا ساکت هستند و یا پرسر و صدا و تجار بازدادکننده می توانند شرکتی را انتخاب کنند که در فهرست شرکاء آن یکی از شیوخ الصباح باشد ولی سرعت مدرن سازی کویت سبب نشده که تجارت در انحصار خانواده صباح قرار گیرد (به منظور اطلاع بیشتر در مورد خانواده صباح و موقعیت آنها در کویت به کویت الف - 23 مراجعه کنید). با این وصف بازرگانان کویتی از مشارکت خانواده صباح در زمینه تجارت ناراضی می باشند.

ب: شیعیان. کویت، 4اقلیت شیعی کویت که حداقل 20% (به کویت 6604 مراجعه شود) کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند، با یکدیگر وابسته بوده و در نتیجه ثروت ناشی از مدرن سازی بسیار کامیاب شده اند. به دنبال حمایت خانواده صباح و صنایع خود، بسیاری از خانواده های برجسته شیعه ثروت کافی گرد آورده اند. تعصبهای دیرین به سهولت از میان نمی رود و قطعا سنیهای کویت به خصوص افراد بدوی و تحصیل نکرده از رسیدن «آن ایرانیها» به سمتهای مهم ناراضی هستند. افزایش ثروت و تحصیلات همراه با ظهور خمینی سبب مغرور شدن بیش از حد شیعیان شده است. طبق گزارش قبلی (کویت الف 15) شیعیان احتمالاً در مجلس شورای ملی آینده نمایندگان بیشتری خواهند داشت (به پایین رجوع شود). از آنجا که به رسمیت شناختن این جامعه متمول تأثیری بر بقیه هیئت سیاسی کشور نخواهد داشت، گمان

ص: 46

نمی کنیم که ابراز عقیده بیشتر جامعه شیعی سبب بروز اصطکاک با جامعه سنی کشور گردد. در حقیقت یکی از افراد برجسته سنی که دو دخترش را به ازدواج فرزندان یکی از شیعیان ثروتمند درآورده می گوید که این اختلافات در حال از بین رفتن است، ولی پدیده خمینی گرایی نه تنها به شیعیان احساس غرور تازه ای بخشیده بلکه تعصبهای دیرینه سنی ها را نیز برانگیخته است. از دی ماه سال 1358 شعار «همه کویتیها یکسان هستند» کمتر شنیده شده و بالعکس شعار «یک شیعه همیشه شیعه است» بیشتر به گوش می رسد. کویتیها ترس از آن دارند که مبادا شیعیان کویت توسط آرمانهای مذهبی غیر مسئولانه تحریک شوند. معروف ترین رابط های ما پیش بینی می کنند که در صورت وقوع این امر وفاداری آنها نسبت به کویت و الصباح ثابت می شود که هنوز این مرحله به آزمایش گذاشته نشده است.

ج: خانواده های تجار قدیمی در مقابل دیگر «شهرنشینان» کویتی. طبق مطالب آمده در پاراگراف 6 «بالا» مدرن سازی کویت سبب ثروتمندتر شدن بعضی از خانواده های ثروتمند شده است. آیا این موضوع بین خانواده های تجار قدیمی و دیگر شهرنشینان کویتی که به ثروت چندانی دست نیافته اند ایجاد تضاد کرده است؟ کویتیها از پاسخ دادن به این سؤال طفره می روند. آنها خاطرنشان می سازند که وزارتخانه های کویت در سطوح دستیار معاون وزیر، معاون وزیر و حتی وزیر القاب نسبتا ناشناخته ای به خود گرفته اند.

تعدادی از کویتیهائی که از خانواده های مهم نیستند در بازار سهام و بازرگانی به خوبی پیشرفت کرده اند، چون بر خلاف خانواده های تجار قدیمی خود را به خطر می افکند. نهایتا باید گفت که در اقتصاد رو به رشد کویت، نظام قدیمی که در آن چند خانواده تجارت را در اختیار داشته و بر بازار تسلط داشتند، مصداق ندارد.

اقتصاد کشور به مقدار کافی گسترش یافته و نیاز به تخصص را محسوس نموده است. در این گونه اوضاع، جوانان جسورتر به رقابت با نهادهای قدیمی تر مبادرت ورزیده اند. در حقیقت، یکی از اعضاء خانواده های قدیمی به ما گفت امیر در نظر دارد بخش تجاری را در اختیار خانواده های جدیدتر قرار دهد، تا از امتیازات خانواده های قدیمی تر بکاهد «همان گونه که شما اقلیتها و تجارتهای کوچک را رشد می دهید.» بانکداران مطلع کویتی به ما می گویند که اگر یکی از کویتیها بتواند به عنوان عامل چند شرکت موفقیتی کسب کند به اعتبارهای بانکی دست خواهد یافت و ثروت عظیمی را خواهد انباشت. ورود به بخش تجارتی در کویت آزاد بوده و از جذابیت خاصی برخوردار است. الگوی ثروتمندتر شدن ثروتمندان تداوم پیدا می کند. ولی، دولت سعی کرده است اقداماتی به عمل آورد تا همه کویتیها ثروتمند بشوند. به همین دلیل است دولت به احداث یک پروژه مسکن پنج میلیارد دلاری مبادرت ورزید تا کویتیها از مسکن پاکیزه ای برخوردار شده و مجبور نباشند اجاره های سنگینی را بپردازند و به همین ترتیب در مورد غذا، تحصیل رایگان و بهداشت نیز سوبسیدهایی قائل گردید. از نظر کویتیها که پدرانشان صیاد مروارید و یا دروازه بان بودند و دوران کودکی را بدون داشتن آب و برق گذرانیده اند، این پیشرفتها چشمگیر است. تا زمانی که دولت کویت این منافع را تضمین کند، و فضای بازرگانی برای ورود کویتیهای کم سرمایه باز باشد، اختلاف در آمدها تضادی را به وجود نخواهد آورد، ولی موجب پیدایش غرولندها خواهد شد.

د: کویتیهای «شهرنشین و بدویها» - اجداد قدیمترین خانواده های کویت بدوی بودند و آنها از موروثات خود مغرور هستند. با این وصف،هنگامی که امروزه کویتیهای «شهرنشین» از بدویها سخن می گویند، از اجداد نجیب زاده خود حرف به میان نمی آورند، بلکه منظورشان کسانی است که به خاطر

ص: 47

ثروتهای نفتی از صحراها به آنجا آمده اند و به تعداد زیاد تابعیت این کشور را پذیرفته اند. در واقع همانگونه که در فوق اشاره شد حدود 40% کویتیها اصل و نسبشان به بدویهای تابع این کشور و یا فرزندان آنها می رسد، تقریبا تمام کویتیهای تحصیلکرده از «بدویها» به عنوان یک عامل مزاحمت یاد می کنند. با وجود اینکه بسیاری از آنها در دهه 30 و 40 تابع این کشور شدند تا در مجلس شورای ملی بلوکی را تشکیل داده و از خانواده حاکمه در برابر جناح ناسیونالیستی عربی حمایت نمایند، ولی بسیاری از آنها عملکرد خوبی نداشتند. آنها اغلب بیش از جناح مخالف ایجاد ممانعت می کردند و از هر کسی که به آنها وعده می داد، حمایت می کردند. اکنون بسیاری آنها را عامل مزاحمت تلقی می کنند، چون بخش عظیمی از مخارج دولتی را به خاطر کاری که بیش از چای نوشی نبوده به خود اختصاص می دادند.همیشه متقاضی خدمات اجتماعی بوده و با پاسخ بوروکراسی راضی نمی شوند و اغلب شکوائیه های خود را نزد امیر یا ولیعهد می برند، وزارت دفاع که نیروهای آن نیز متشکل از افراد بدوی است، به منظور مبارزه با این روشها دو معبر ورودی در دیوار محوطه وزارتخانه تعبیه کرده تا بدویها بدون هیچ گونه مانعی وارد دیوانیه های وزیر دفاع و رئیس ستاد شوند که آنها نیز بدویها را در روز چهارشنبه می پذیرند.

در دی ماه 1358، امیر در سفر به محله های متعدد شکوائیه هایی از بدویها دریافت نمود که طی آن از کندی پیشرفت در زمینه احداث مسکن و ارائه خدمات عمومی برای این گروه اظهار ناراحتی شده بود. در واقع فهرست انتظار بسیار طولانی است. آنهایی که از سال 1347 تقاضای مسکن ارزان قیمت کرده بودند، هم اکنون آن را دریافت کرده اند. دولت کویت در نیمه راه تکمیل یک پروژه مسکن پنج میلیارد دلاری است و احداث یک نیروگاه 1 / 1 میلیارد دلاری نیز آغاز خواهد شد، و قرار است یک نیروگاه 2 میلیارد دلاری دیگر نیز احداث شود. با وجود این فعالیتهای گسترده به ما گفته شد که شکوائیه های بدویها موجب پیدایش مخارج بیشتر دولتی در زمینه مسکن، آپارتمان سازی، فاضلاب، سیستم های آب رسانی و برق رسانی خواهد شد. اما ثروت کویت آنقدر عظیم است که هیچ یک از افراد «نهادها» از مصرف زیاد منابع پولی در این گونه موارد شکایتی نمی کنند.

با این وصف، کویتیها اساسا متحد هستند: پس از طبقه بندی اختلافات درونی کویت، نباید پیرامون آنها جنجال زیادی به راه انداخت، همین واقعیت که بدویها امکان می یابند و مانند «شهرنشینان» کویتی اتومبیل رانی می کنند و به خرج دولت به خارج سفر می کنند، سبب شده که آنها وارد هیئت سیاسی کشور بشوند. درست است که پس از اسکان در شهر خواهند ماند، که نمونه این گونه بدویها جهاره است که در ظاهر بدوی باقیمانده اند، لیکن در هنگام کار و زندگی روزمره با دیگر کویتیها معاشرت دارند. کویتیها دارای هر اصل و نسبی باشند در خارج لباس غربی بتن می کنند، ولی به محض مراجعت به کویت لباسهای کویتی خود را می پوشند. چرا ؟ یکی از علل آن عادت و سنن است اما علت دیگر آن این است که آنها را از اعراب غیر کویتی متمایز می سازد. مسئله در اقلیت واقع شدن برای کویتیها چندان اهمیت ندارد، چون آنها از روحیه ای حاکی از «ما و آنها» برخوردارند. اختلافات بین اشراف زادگان تاجر و دیگر «شهرنشینان» کویتی و بین «شهرنشینان» کویت و بدویها هر چه باشد، یک موضوع خانوادگی است، به نحوی که همه آنها معتقدند که کویتی بودن با تمام امتیازات و منافع آن خوب است، و دیگر افراد مقیم کویت خوب نیستند.

افرادی بدوی می گویند که وطن پرستی ناشی از 500 هزار دلار منافع حاصل از کویتی بودن در سر تا سر زندگی است. مفهوم آن هر چه باشد باید گفت که یک عامل نیرومند متحد کننده است و بر خلاف تشنجات

ص: 48

ناشی از مدرن سازی، هیچ گونه تضادی میان گروههای کویتی پدیدار نخواهد شد.

گر چه بنا به بیانیه های رسمی کویتیها «یک خانواده» را تشکیل می دهند، ولی کویتیها گویا پذیرفته اند که جامعه آنها از نظر کمی و کیفی رشد کرده و نظام بسته و مشورتی دیوانیه که از طریق آن اخبار به طرز مؤثری به مقامات می رسد تغییر کرده است. کیفیت مذاکره در نتیجه گسترش شهر کویت و پراکندگی خانواده ها در حومه های مختلف و ورود هزاران خانواده جدید بدون رابطه های سنتی، جو شایعه پراکنی کویت قدیمی را تغییر داده است. بنابر این یکی از تأثیرات جالب توجه مدرن سازی کویت افزایش ایمان در قوه مقننه ملی به عنوان وسیله ای جهت ابراز عقیده عناصر متعدد جامعه شده، و نیز سبب شده است که بتوان قوه مجریه را تا حدودی در برابر سیاست و یا نگرشهای آن مسئول دانست. با فرا رسیدن زمان تعیین شده یعنی مرداد 1359 جهت انتخابات مجدد مجلس که در مرداد 1355 منحل شده بود این روحیه بیشتر تقویت شده است. تبدیل منافع عناصر متعدد کویت به صورت یک فرمول قابل قبول توجه مقامات عالیرتبه را در ماههای آتی به خود جلب خواهد کرد. (به کویت 3302) رجوع کنید.

نتیجه گیری فشارهای ناشی از مدرن سازی بافت قدیمی جامعه کویتی را تغییر نداده است. در کویت هیچ گاه روستایی وجود نداشته، بنابراین مشکل جلب روستاییان به شهرها وجود ندارد، که جهت یافتن کار به کارخانه ها بیایند و یا به شعارهای ناسیونالیستی متوسل شوند تا از روستایی بودن خود رها شوند. کویت مرکب از ملیتها و قلمروهای مختلف نیست که هر یک منتظر به قدرت رسیدن خود در دولت باشند تا بتوانند عقاید جدایی طلبانه خود را ابراز دارند. عمران ثروت باد آورده ای را به همراه آورده است، لیکن این ثروت به خوبی در میان جمعیت توزیع شده، چون حکام این ملت سعی کرده اند با توزیع صحیح ثروت از بروز نارضایتیها جلوگیری به عمل آورند. مدرن سازی سبب مهاجرت هزاران کارگر و تکنیسین و سرمایه گذار مختلف به این کشور شده و بعضی از آنها از قبیل فلسطینیها و ایرانیها آن چنان مستعد ذی نفوذ واقع شدن از خارج هستند که دولت باید در مورد آنها چاره ای بیندیشد، آن هم با استفاده از روشهای امنیتی و یا اتخاذ سیاست ملی. آنها امیدوارند که بتوانند آینده ای توأم با حداقل این تشنجها و بحرانها داشته باشند، آن هم از طریق محدود ساختن مهاجرت و برقراری رابطه ای دقیق با دولتهای جوامع خارجی مقیم کویت، ماهیت قدیمی و متجانس کویت «قبل از نفت» تغییر یافته، اما یک نوع «کویتی بودن» خاص وجود دارد که علاوه بر قدیمی ترین خانواده های تاجر با تاریخچه 200 ساله اقامتشان خانواده های بدوی را که تازه معنی زندگی در یک مکان و داشتن شغل دولتی را فهمیده اند در بر می گیرد.

صمیمیت ساده زندگی چهل سال پیش کویتیها در پس دیوارهای گلی تغییر کرده و جای آن را فرهنگ ماشین بیوک گرفته است، که به وسیله آن مردم از یک محله به محله دیگر می روند تا با خانواده هایشان ملاقات نمایند. این تغییر سبب شده است که به منظور حفظ توافق همگانی هر چند یک بار نمایندگان منتخب گرد هم جمع شده و در مورد نظم و شادی آتی جامعه کویتی تصمیم اتخاذ کنند.

ساترلند

ص: 49

طبقه بندی نشده 25 ترکیب جامعه خارجی از نظر ملیت 1354 ٬1349 ٬1354 ضمیمه 1 % 1354 % 1349 % ملیت 1343 39 204178 37/7 147690 31/ اردنی و فلسطینی 4 77712 8/6 45070 10 39066 10/ عراق 5 25897 2/4 12527 2/8 10897 1/ عربستان سعودی 9 4632 4/7 -24776- 6/5- 25387 8/ لبنانی 4 20877 7/8 40962 6/9 27217 6/ سوری 8 16849 11/6 60534 7/8 30421 4/ مصری 4 11021 0/3 1553 0/2 773 0/ سودانی 2 4196 2/4 12332 2/2 8604 1/ جمهوری دمکراتیک یمن 1 2635 0/9 4831 0/ جمهوری عربی یمن 144 6 2363 0/8 4056 1/4 5518 0/ ملیت های عربی خلیج 8 2011 1/4 7313 3/7 14670 7/ مسقطی عمانی 9 19584 0/2 1055 0/1 237 2/ غیره 5 6143 80/1 419187 79/9 312849 75/ اتباع عربی غیر کویتی 9 187923 7/8 40842 10 39129 12/ ایرانی 4 30790 6/1 32105 4/4 17336 4/ هندی 7 11699 4/4 23016 3/8 14712 4/ پاکستانی 7 11735 1/4 7599 1/8 7240 2/ غیره 1 5133 19/8 103562 20 78417 24/ کل ملیتهای غیر عربی 1 59357 100 جمع 522749 100 39126 100 247280 ضمیمه ب عدم تساوی درآمد کویتیها بنا به بررسیهای دانشمندان کویتی به علل زیر رشد یافته است:

آنها که قبل از دوران نفتی کنترل امور را به دست داشتند، صاحبان کشتیها و تجار، بیشتر به وارد کردن کالا با استفاده از درآمدهای نفتی مبادرت می ورزیدند، در حالی که دیگر کویتیها چون بدویها، صنعت گران، ماهیگیران و غیره از سمتهای جدید خود در بخش نفتی و یا دولتی راضی بودند. از آنجا که واردات توسط شرکتهایی صورت می گیرد که 51 % سهام آنها کویتی است تجار در نتیجه گسترش سریع درآمد کویت منافع بسیاری را به جیب زدند. علاوه بر این از آنجا که 8/4 % عمال کویتی 38 % کل کالاها را وارد می کنند، می توان گفت که گروه کوچکی منافع ناشی از رشد سریع درآمدهای کویت را نصیب خود ساخته اند. علاوه بر این، از آنجا که افراد عالیرتبه دولتی از میان تجار انتخاب می شدند، قبلاً از نقشه های دولت در زمینه اکتساب زمین باخبر بوده و سودهای کلانی را نصیب خود ساختند. آنها کسانی بودند که به پیمانکاری پرداختند، و باز هم منافعی به جیبهای خود سرازیر کردند. چون گذشته از واردات، بخش اعظم درآمد دولت صرف احداث ساختمان می شد و نه پرداخت حقوق. نهایتا، تجار عالیرتبه در نتیجه تورم ناشی از افزایش قیمت نفت در سالهای 53 / 1352 سود بردند، چون در زمینه ساختمانهای اداری و

ص: 50

آپارتمان بشدت سرمایه گذاری کرده بودند و می توانستند اجاره بها را تا پنج برابر یا بیشتر بالا ببرند.

کارمندان دولتی متوسط و اول رتبه کویتی و کارگران صنعت نفت مجبور به پرداخت اجاره شده و از تورم موجود بیشتر آسیب می دیدند.

و به خصوص بازار سیاه را آرامش بیشتری بخشیده است، و گفت که کویت اگر به دلایل سیاسی و برای آزمایش تقاضا و آزمایش مشتریان قراردادی خود نباشد وارد بازار سیاه نمی شود. دولت کویت در نظر دارد نقش شرکتهای مهم را به عنوان مشتریان اصلی نفت خام این کشور کاهش دهد و هنگام تجدید قراردادهای آنها در ماه آینده خواستار کاهش برداشت، توسط شرکت گلف و شرکت بریتیش پترولیوم خواهد گردید. کویت در نظر دارد تعداد مشتریان خود را افزایش داده از شرکتهای مستقل و مسئول دولتی استفاده نماید تا بتواند کمبود موجود توسط شرکتهای مهم نفتی در کویت را جبران نماید. و ترجیح می داد که بر اساس روابط تجاری به جای روابط بین دولتین با شرکتهای دولتی معامله نماید. فرانسویها متقاضی خرید نفت کویت شده اند، لیکن کویت هنوز پاسخی به آنها نداده است. (پایان خلاصه).

3 - برنامه تولیدی کویت: مقام سفارت در تاریخ 12 اوت با شیخ علی جابر العلی الصباح، رئیس کمیته بازاریابی وزارت نفت ملاقات کرد تا پیرامون استراتژیهای بازاریابی و تولید نفت خام کویت بحث و گفتگو نماید.هنگامی که از وی در مورد بیانات گزارش شده وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح مبنی بر کاهش نفت کویت به سطح 5/1 میلیون بشکه در روز سؤال شد، وی اظهار داشت که آن گزارشها نادرست است. به عنوان یک تولیدکننده مسئول، با وضع کنونی بازار،کویت تولید خود را کاهش نخواهد داد. کویت از تأثیر فاجعه آمیز این عمل بر اقتصاد جهانی و منافع خود آگاه است و تا زمان درست شدن وضع بازار به تولید خود به میزان حاضر ادامه خواهد داد. کویت تمایل بسیار به کاهش تولید نفت خود دارد، لیکن قبل از اقدام به این کار کاملاً تأثیرات آن را نیز مورد مطالعه قرار خواهد داد.

4 - وضع کنونی بازار: شیخ علی جابر گفت تصمیم سعودیها مبنی بر افزایش تولید نفت خود سبب آرامتر شدن بازار و کاهش قیمت نفت در بازار سیاه گردید. تصمیم سعودیها مبنی بر افزایش تولید به میزان یک میلیون بشکه در روز دیگر تولیدکنندگان اوپک را دچار حیرت نمود و بر آنها تأثیر منفی به جای گذارد.

5 - در گفتگو درباره استراتژی بازاری کویت، مقام سفارت درباره یکی از مقالات اینترناسیونال هرالد تریبون که در 9 اوت به چاپ رسیده و اظهار نموده بود که کویت در نظر دارد نفت خامی را که شرکتهای شل و بریتیش پترولیوم تولید می کنند و بیشتر از میزان تولیدی تعیین شده در قرارداد آنهاست قطع نماید سؤال کرد. با وجود اینکه قبلاً مصاحبه شیخ علی را انکار کرده بود، سعی کرد از جواب دادن به این سؤال طفره برود. لیکن گفت که دولت کویت در پایان قرارداد شرکتهای گلف و بریتیش پترولیوم در نظر دارد میزان برداشت آنها را کاهش دهد (لیکن به پایان قرارداد شل هنوز دو سال باقی مانده است ). در خاتمه ماه رمضان به آنها گفته خواهد شد که بر اساس هر قرارداد پنج ساله میزان برداشت آنها باید کاهش یابد. دولت کویت می خواست سطح برداشت آنها را به 000/150 بشکه در روز کاهش دهد (سطح کنونی برداشت توسط گلف 000/500 بشکه در روز و توسط بریتیش پترلیوم 000/450 بشکه در روز می باشد). وقتی مقام سفارت از این رقم کاهش برداشت اظهار تعجب نمود، شیخ علی جابر رقم 000/150 بشکه در روز را تکرار نمود. (اظهارنظر: ما فکر می کنیم که منظور شیخ جابر این بوده است که میزان برداشت 000/150 کمتر شود نه اینکه معادل 000/150 بشکه باشد. پایان اظهارنظر). کویت 5/1 میلیون بشکه در روز از نفت تولیدی خود را طبق قراردادهای دراز مدت خواهد فروخت و مازاد آن را قراردادهای کوتاه مدت به فروش خواهد رساند.

ص: 52

این کار سبب می شود که کویت بتواند تولید نفت خود را با تقاضای جهانی وفق دهد. کویت در نظر دارد مشتریهای خود را افزایش دهد و به همین منظور به شرکتهای مستقل نزدیک خواهد شد تا با آنها قراردادهایی منعقد سازد. کویت مایل نیست نفت خود را بر اساس روابط بین دولتین به فروش برساند و ترجیح می دهد که به شرکتهای دولتی بر اساس تجاری نفت بفروشد، که تعدادی از آنها نیز مشتریان فرعی وی بوده اند. فرانسویها برای مذاکره پیرامون خرید نفت وارد شدند، لیکن کویت به آنها هنوز جوابی نداده است. پیرامون بازار سیاه وی گفت که کویت به عوارض مازادی که از بازار سیاه به دست می آید احتیاجی ندارد و تنها به دلایل سیاسی و برای آزمایش تقاضای بازار به این کار مبادرت می ورزد و از بازار سیاه برای آزمایش درجه اعتبار مشتریان پیمانی عمده خود نیز استفاده می کند.

6 - اظهارنظر: نقطه نظرهای شیخ علی جابر در مورد برنامه های تولیدی کوتاه مدت کویت مطابق چیزهایی است که ما از وزیر نفت و دیگران (مرجع الف) شنیده ایم. در ملاءعام هر چه گفته شده باشد، کویت قبل از آرام شدن تقاضاهای جهانی در نظر ندارد، تولید خود را کاهش دهد. لیکن معلوم است که کویت می خواهد مشتریان پیمانی خود را بیشتر کرده و از اتکاء به شرکتهای نفتی مهم ناراحت است. رقم 000/150 بشکه در روز برای گلف و بریتیش پیرولیوم بسیار پایین است (به گفته نماینده گلف در مرجع پ، وی فکر می کند که از این شرکت درخواست خواهد شد که حدود 150 - 100 هزار بشکه در روز کمتر نفت تولید نماید و سطح تولید خود را پایین تر از 000/400 بشکه برساند.) شیخ علی جابر که کمی خسته به نظر می رسید شاید می خواسته بگوید که کویت مایل است تولید نفت این دو شرکت را 000/150 بشکه کمتر نماید به جای اینکه به آنها اجازه دهد فقط 000/150 بشکه در روز برداشت نمایند. به هر حال اگر گلف و بریتیش پترولیوم بخواهند برداشت خود را به وضع کنونی ادامه دهند باید به مذاکراتی سخت تن در دهند. بیانیه عمومی علی خلیفه در زمینه نیاز کویت به کاهش تولید به میزان 5/1 میلیون بشکه در روز شاید برای نرم کردن آنها در این مذاکرات ایراد شده است. کویت مایل نیست به وضع چند سال قبل دچار شود که در آن شرکتها به علت کیفیت پایین نفت کویت از برداشت حداقل خود نیز امتناع ورزیدند. و ظاهرا کویت متقاعد شده است که با افزایش تعداد مشتریان «مسئول» خود می تواند در تولیدهای آتی خود از انعطاف پذیری بسیار برخوردار شود. ساترلند

میان گذاشته نشود. بخشی از گفته های وی بی ربط هستند، لیکن به خاطر اهمیت موضوع تحلیلهای ویرا گزارش می کنم:

3 - مقامات وزارت خارجه کویت که در گفتگوهای سپتامبر گذشته که به وسیله پونسه وزیر خارجه فرانسه ترتیب داده شده بود شرکت داشتند، گفته اند که پونسه پیشنهاد کرده است که مذاکراتی بین اعراب و اروپاییان آغاز شود. سفیر فرانسه در کویت در گفتگو با همکاران خود در جامعه اروپا در 14 اوت این موضوع را انکار کرد. سفیر فرانسه گفت شیخ علی خلیفه «به طور ناگهانی» در 25 ژوئن نامه ای را که در 21 ژوئن توسط امیر کویت نوشته شده بود به ژیسکاردستن تحویل داده است. این نامه از تمایل به آغاز «مشورتهای مستمر در مورد انرژی» برای منجر شدن به همکاریهای اقتصادی سخن گفته است. امیر کویت در نامه خود خواستار شرکت دولتهای عراق، کویت، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی شده است و عمان و بحرین را از شرکت در مذاکرات مستثنی نموده است، لیکن بعدا این دو کشور نیز (احتمالاً با موافقت طرفین) در مذاکرات گنجانده شده اند.نمایندگان 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا در کویت معتقدند که عراق شرکت عمان در مذاکرات را به دلیل حمایت آن کشور از قرارداد مصر و اسرائیل وتو خواهد کرد.

4 - فرانسویها پیشنهاد کردند که در ماه سپتامبر اجلاسی در سطح وزرا تشکیل شود. دولت کویت 15 اکتبر را برای اجلاس در نظر گرفت تا کشورهای شرکت کننده خلیج بتوانند افکار و نظرات خود را مشخص نمایند.

5 - نمایندگان ایرلند که از گزارشات رسیده به دوبلین پیرامون مذاکرات پیشنهادی سر در نیاورده بودند، در 8 اوت از جده به کویت وارد شدند. به ادعای کاردار هلند طبق گزارش لاهه، ایرلندیها بدون اطلاع دقیق کویت را ترک کرده اند چون نتوانسته اند افراد ذی صلاح را ملاقات نمایند.

6 - بگفته کاردار هلند، وزیر نفت کویت علی خلیفه معتقد است که مذاکرات پیشنهادی از طریق بازاریابی محصولات نفتی و پتروشیمیائی مشارکت اعراب خلیج در فعالیت بخش نفتی را بالا می برد.

کاردار هلند گفته است که ظرفیت اضافی پالایشگاههای اروپایی دسترسی اعراب خلیج به بازار محصولات اروپایی را غیر ممکن می سازد. به گفته وی،اروپاییها مایلند اطلاعات بیشتری در زمینه جریان نفت خام به دست آورند و برای از بین بردن شگفتی (معتقدند که نمی توانند در مورد قیمت نفت صحبت کنند، چون اعراب خلیج نمی توانند در این زمینه به جای اوپک صحبت نمایند. (در گفتگوی با کاردار هلند اصلاً اشاره ای به تمایل اروپا به افزایش صادرات خود به خلیج نشد) 7 - احتمال محتواتی سیاسی در مذاکرات: مقامات وزارت خارجه به هلند گفته اند که کویت در نظر ندارد در این گفتگوها بحثهای سیاسی را به میان بکشد. نمایندگان 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا معتقدند که به محض اینکه مذاکرات آغاز گردد اعراب خواستهای سیاسی خود را مطرح خواهند ساخت. سفیر فرانسه گفته است «اگر مذاکرات به این ترتیب آغاز شود، ما هم سریعا به آن خاتمه خواهیم داد.» 8 - شرکت جامعه اقتصادی اروپا به عنوان یک سازمان مشکلاتی برای طرفین عربی در بر خواهد داشت. چون از یک طرف اعراب خلیج تشکیل یک «سازمان» خاصی چون اوپک و یا جامعه اقتصادی اروپا را نمی دهند. در صورتی که جامعه اقتصادیاروپا تشکیل شود فشار وارده ممکن است سبب شود که اوپک وارد شود یا سازمانی به نام کشورهای عربی صادرکننده نفت به وجود آید که در هر دو حال

ص: 54

کشورهایی وارد مذاکره خواهند شد که کویت مایل به شرکت آنها نیست. لیکن اجتناب از مشارکت توسط کمیسیونر برانر ممکن است انگیزه خوبی برای اعراب و یا حداقل کویت باشد. علی خلیفه گفته است که برانر سه بار به وی توهین کرده است، ولی این بار دیگر فرصتی برای این کار نخواهد داشت.

9 - اظهارنظر: به نظر ما مباحثات پیشنهادی هنوز در مرحله تعیین مسئله مورد بحث است و قبل از تعیین هدف مذاکرات وقت زیادی صرف خواهد شد تا مشخص شود که چه کسی حق شرکت دارد و چه کسی ندارد. وضع این سکوی پیشنهادی طوری نیست که بتوان گفت توافقهایی در زمینه عرضه نفت و یا قیمت آن به وجود خواهد آمد. امکان فعالیت در بازاریابی برای محصولات عربی مدتها در برنامه کار سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت بوده است، لیکن عملی بودن آن بعید به نظر می رسد. به نظر ما کشورهای خلیج نتوانسته اند در میان خودشان به هماهنگی در زمینه تولیدات محصولات پالایش یافته و پتروشیمیایی برسند، لیکن این موضوع نمی تواند برای بازاریابی آتی اروپا مانعی باشد. ولی اعضای 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا در نظر دارند در بازار خلیج در زمینه محصولات صنعتی و پروژه های خود سهم بیشتری دریافت دارند که در نتیجه منافع آمریکا به خطر می افتد.

10 - اظهارنظر بعدی: با وجود اینکه طبق ارزیابیها اعراب بالاخره خواهان جلب حمایت اروپاییها از انقلاب فلسطین خواهند شد، ولی در این مورد خاص مصداق ندارد. اعراب بسیار مایل هستند که اروپاییان نیز به همراه اعراب در تضاد خاورمیانه درگیر شوند، لیکن کویتیها نمی توانند منافع و علاقه های خودشان را تا مدت زیاد مخفی نگاهدارند، آن هم با مشارکت دادن 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا در بحثهای کاملاً غیر سیاسی در مورد فروش کود شیمیایی و ایجاد و توسعه ذخایر نفتی. ساترلند

خمینی آگاه شده اند و می خواهند که با این کار کویت حس اعتمادشان بیشتر بشود. ساترلند

سند شماره (54) تاریخ: 26 شهریور ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی موضوع: نظرات وزیر نفت کویت درباره سطح تولید و فروش نفت در بازار سیاه 1- (طبقه بندی نشده)، شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت برای اولین بار اعلام کرد که سطح تولید نفت کویت از محدوده 2 میلیون بشکه در روز تعیین شده توسط دولت فراتر رفته است. طبق مصاحبه مطبوعاتی علی خلیفه در لندن که در 16 سپتامبر در مطبوعات محلی به چاپ رسیده بود، وی اعتراف کرده است که میانگین تولید نفت کویت معادل 2/2 میلیون بشکه در روز است (البته در منطقه جدا شده نیز 000/300 بشکه در روز تولید می شود که در سقف تولیدی کویت به حساب نیامده است )، با این وصف، تصریح ننمود که از اوائل سال تولید به همین وضع ادامه داشته است. علی خلیفه در ادامه گفته است که سقف تولید 2 میلیون بشکه در روز ادامه دارد. «ضرایب فعلی» علتهای این افزایش تولید می باشند.

البته عدم تمایل وی به اعلام افزایش سطح تولید که در گذشته دولت کویت (و خود او) مدعی بودند که تولید بالاتر نرفته است به این علت از بین رفت که بولتن آماری بانک مرکزی، رقم تولید در دو ماه اول سال 1979 را منتشر کرده بود.

2 - (طبقه بندی نشده) علی خلیفه در مصاحبه خود مؤید این واقعیت گردید که کویت نیز از دیگر صادرکنندگان نفتی پیروی کرده و مدت اعتبار خود را از 60 روز به 30 روز کاهش می دهد. وی همچنین گفت که از سه تولید کننده اصلی نفت در کویت یعنی شل، بریتیش پترولیوم و گلف خواسته است که در ازاء نفت مازاد بر تولید خود قیمت بازار سیاه را بپردازند. این بیانات وی ثابت می کند که کویت بیش از پیش به فروش نفت در بازار سیاه مشغول است.

3 - (خیلی محرمانه) اظهارنظر: مسئله سطح تولید فزاینده نفت خام از نظر حامیان صرفه جویی منابع در کویت یک مسئله بسیار حساس است و ناسیونالیستهای کویت، 4مجلس شورای ملی کویت پیرامون آن تبلیغات زیاد به راه می اندازند.

تأیید علی خلیفه در مورد فروش نفت اضافی در بازار سیاه و اینکه سطح 2 میلیون بشکه در روز حفظ خواهد شد مقداری از عکس العملهای بحرانی داخل کویت را کاهش خواهد داد. لیکن مشخص نشدن مدت زمانی که سقف تولیدی 2 میلیون بشکه ای طی آن ادامه خواهد یافت از نظرها پنهان نخواهد ماند.

علی خلیفه به سفارت اطمینان داد که کویت تا زمان پایین آمدن تقاضا در تولید نفت خود کاهشی پدید نخواهد آورد (به تلگرام مرجع مراجعه شود.) و اگر کویت به تولید کنونی ادامه دهد، علی خلیفه نیز شرایط خاص لازم برای ادامه تولید نفت کویت را در بقیه سال مطرح خواهد کرد. ساترلند

آشوب بوده با یک اعلامیه سخت و سنگین وزیر راجع به امنیت داخلی کشور همراه بود. اتهامات علیه شخص دستگیر شده (مهری) به اندازه ای جزئی و ناچیز است که آدم متعجب می شود که این همه هیاهو و سر و صدا برای چیست. اما، اولاً مقامات کویتی تمام فعالیتهای آشوبگرانه مُهری را اعلام نکرده اند. دوما، مهری با مخالفان دیرینه سیاسی کویت ارتباط داشته است، ثالثا، مهری علیه قانون اجتماعی کویت که می گوید تمام مردم می توانند به حاکم دسترسی داشته باشند و بحث آزاد وجود دارد و این قانون هم به طور موفقیت آمیزی و بدون تبعیض اجرا شده است، مقابله کرده است و می گوید که دروغ است.

از همه مهمتر این است که تحریکات آشوبگرانه مهری روی شکایت مردم از دولت کویت متمرکز است که این شکایات در حقیقت دارای مقداری پایه و اساس می باشند و ممکن است موجب اتحاد شیعیان متفرق کویت شود و تشکیل یک گروه واحد بدهند که یک رهبر مشترک و یک هدف مشترک داشته باشند.

رهبری کویت ظاهرا نمی خواهد که یک اقلیت قابل ملاحظه به قدرت سیاسی دست یابد. مخصوصا اینکه احتمال دارد که این اقلیت از آنچه که به وسیله رهبری مذهبی ایران دیکته می شود پیروی کند و مقاصد این رهبری در مورد رژیمهای عرب در منطقه مشکوک می باشد. (پایان خلاصه).

2 - (طبقه بندی نشده) - دستگیری روز 9 سپتامبر و ادامه توقیف احمد مهری پسر روحانی معروف شیعه کویت و تاجر جزء کویت شیخ سید عباس سید حسن مهری در تاریخ 10 سپتامبر به وسیله شیخ نواف الاحمد وزیر کشور کویت (و عضو خانواده سلطنتی) اعلام شد. اعلام دستگیری یک روز بعد از اعلامیه تند و سخت، شیخ سعد عبداللّه الصباح نخست وزیر و ولیعهد اتفاق افتاد - در این اعلامیه شیخ الصباح گفته که از این پس دولت در قبال کسانی که رفتار غیر مسئولانه دارند و می خواهند که اهالی کویت اطمینان خودشان را نسبت به دولت از دست بدهند، موضع نرم و انعطاف پذیری نخواهد داشت. و بشدت با کسانی که بخواهند ثبات و امنیت کویت را به خطر بیندازند مقابله خواهد کرد.

موقعی که شیخ نواف خبر دستگیری مهری جوان (منظور پسر شیخ مهری است) را اعلام کرد همان گفته ها و اخطارهای نخست وزیر را تکرار کرد، ولی راجع به کارهای المهری چیز زیادی نگفت مگر غیر از موردی که وی برای یک اجتماع سیاسی که در یکی از مساجد کویت (مسجد حاج الشعبان در شرق که اکثرا شیعه هستند) برگزار شده بود اجازه نگرفته بود و پلیس هم به وی گفته بود که احتیاج به اجازه از دولت دارد و او قول داده بود که این اجازه را بگیرد. اعلام دستگیری و اتهام مهری به قدری جزئی و ناچیز است که انسان متعجب می شود که چرا دو شخص مهم و وزیر کویتی در این مورد اخطار کرده اند.

3 - (سری) - فعالیتهای فعلی مهری ها خیلی بیشتر از یک سخنرانی در مسجد است. بسیاری از سخنرانیها روی نوار ضبط تکثیر شده و در سطح شهر پخش شده است. خلاصه کلام و پیام مهری این است که شیعیان باید علیه تضییقاتی که از طرف سنی ها اعمال و توسط رژیم کویت تقویت گردیده و شدت یافته است، قیام نمایند.

4 - (خیلی محرمانه) - مستضعفین مهری - همان طور که گزارش کرده ایم، شیعیان کویت، ناجور و ناآرام هستند و تعاریف مبهم و گنگ است (مرجع الف). « شیعیان کویتی، شیعیان در کویت» و «ایرانیان در کویت» مفاهیم مترادف نمی باشند. تمام شیعیان در اینجا ایرانی الاصل نیستند و همه شان از منطقه جغرافیایی که اکنون ایران نامیده می شود، نمی آیند. بعضی شان از عراق آمده اند و برخی از ایران و عربهای شیعه هم از کشورهای اطراف خلیج آمده اند. حتی بعضی از این آخری ها از خودشان به عنوان «معاودین»

ص: 58

یاد می کنند و ادعا می کنند که اصلیت آنها عرب است و زمانها پیش به ایران رفته اند، احتمالاً با ارتش عرب که حدود هزار سال پیش به ایران رفت و ایران را اسلامی کرد. واژه های «شیعه» (و یا« جعفری» به اصطلاح محلی) و «ایرانی» غالبا اشتباها با یکدیگر عوض می شوند، حتی به وسیله خود کویتیها چه در صحبت و همچنین به وسیله کویتیها، عربهای قومی و یا اتباعی از کشورهای دیگر خلیج. شیعیان (و یا ایرانیان) در مقامهای بالا و پایین در کویت پیدا می شوند، علاوه بر بعضی از خانواده های تجار معروف و سرشناس (بهبهانی، قبازرد) عده ای هم هستند که در پستهای مهم دولتی و نزدیک به امیر و در کابینه می باشند.

همچنین حدود 000/60 نفر از 000/200 نفر شیعه کویتی ایرانی می باشند که اکثرشان، حمال، رفتگر و کارگر ساختمانی می باشند که به کویت آمده اند تا برای خانواده شان در ایران پول بفرستند. با این همه، گروه بندی که ممکن است آن را «شیعیان کویت»، و یا «ایرانیان» نامید. بعضی مواقع شبیه سالاد میوه است (مترجم - در هم و بر هم است). این شیعیان تا کنون یکدست و همگون نبوده اند و از نظر سیاسی هم یک تشکیلات متحد نبوده اند.

5 - (محرمانه). در بین مطالبی که مهری در سخنرانی عمومی اش به آن اشاره کرد می توان موضوعات زیر را پیدا نمود، روند انتخابات که شیعیان تماما در پارلمان نماینده ندارند، قبول تابعیت همه عربهای بدوی به منظور کم کردن نفوذ شیعه، امتناع از اعطای تابعیت به شیعیان حتی به شیعه هایی که بیشتر از بدویها مقیم کویت بوده اند، ایجاد مزاحمت و دردسر برای شیعیان به وسیله پلیس که راجع به فعالیتهای جاسوسی سفارتخانه های خارجی کاری انجام نمی دهد، عدم تبلیغ فعالیتهای شیعیان در کویت، مقدورات دولتی مبنی بر آموزش اسلام سنی ها در مدارس کویت و سهل انگاری در اجرای قانون شریعت و بالاخره مهری مردم را تشویق به برگزاری تظاهرات اعتراض آمیز در کاخ سیف (دفتر امیر) کرد که به هر حال این تظاهرات انجام نگرفت.

6 - (محرمانه) - اقدامات آشوبگرانه المهری که آشکارا به منظور ایجاد مشکلات داخلی در صحنه سیاست کویت انجام گرفته است در نظر حکام کویت و احتمالاً اکثر کویتیها روشی نیست که بتوان مشکلات کویت را حل نمود. کویتیها شدیدا به جامعه و مخصوصا خانواده ایمان دارند و می توان به طور آزاد راجع به مشکلات بحث نمود و در صورت لزوم به اطلاع امیر رساند. موقعی که از یکی از اعضای خانواده معروف و تاجر بهبهانی که ایرانی الاصل می باشند راجع به اوضاع سؤال شد، وی به ما گفت که اوضاع مثل «طوفان در فنجان چای» می باشد (این ضرب المثل معادل ضرب المثل فارسی است که می گوید مورچه می گوید مورچه چیست که کله پاچه اش باشد. مترجم) آنها اگر مشکلی و یا شکایتی دارند می توانند بروند و حاکم را ببینند. کویتیهای دیگر هم چه شیعه و چه سنی نیز این عقیده را داشتند.

7 - (سری) - ضمن اینکه مقامات کویتی رنجیده و ناراحت شده اند که مهری روش سنتی کویتیها را برای حل شکایات انتخاب نکرده است، ولی این به تنهایی برای توجیه اقدامات شدیدی که شده است کافی نمی باشد. یک نکته قابل توجه تر اتحاد بین مهری و دکتر احمدالخطیب می باشد. دکتر احمدالخطیب زمانی نمک پرورده و تحت الحمایه خانواده حاکم بود و سابقه طولانی مخالفت سوسیالیستی و پان عربی با رژیم موقعی که عضو مجلس شورای ملی بود دارد. تلاش الخطیب در دهم سپتامبر برای برگزاری یک تظاهرات در صبح زود به خاطر اعتراض به دستگیری مهری توسط پلیس در هم شکسته شد. خطیب دستگیر نشد، ولی در تاریخ یازدهم سپتامبر به دفتر وزیر کشور کویت فرا خوانده شد و شدیدا به وی

ص: 59

اخطار شد که دست از تلاشهایش برای رهایی مهری از زندان و تحریک شیعیان برای آشوب در کویت بردارد. مقامات کویتی سالها، الخطیب و سایر مخالفین را بدین گونه محدود کرده اند، ولی معلوم نیست چرا با مهری این طور شدید برخورد می کنند؟ 8 - اعلامیه ای که توسط خبرگزاری پارس ایران منتشر شده و در روزنامه های 17 سپتامبر کویت نیز گزارش شده است، گزارش می کند که آیت اللّه منتظری نسبت به دستگیری مهری اعتراض کرده است و این موضوع باعث شد که در یک اعلامیه ای که دقیقا تنظیم شده بود سخنگوی دولت کویت گفت که گفته های منتظری نظرات یک ایرانی می باشد.

سخنگوی دولت کویت گفت که روابط بین ایران و کویت از کانال دیپلماتیک که خیلی نزدیک و خوب می باشد صورت می گیرد، همان طور که سفر دوستانه وزیر امور خارجه کویت در ژوئیه این موضوع را تأیید می نماید (مرجع) راشدالراشد معاون وزارت خارجه موقعی که در تاریخ 16 سپتامبر از وی راجع به مسئله مهری سؤال شد همان خط را دنبال کرد. الراشد از آن به عنوان یک مسئله کاملاً داخلی یاد کرد که مقامات کویتی با اطمینان این قضیه را در چهارچوب قوانین کویت دنبال می کنند. او همچنین اعلام کرد که اوضاع سیاسی منطقه، فعالیتهایی شبیه فعالیتهای المهری را به وجود آورد. در جواب سؤال مربوط به اتهام گفت که وی اهمیتی را که شش ماه پیش نسبت به روابط ایران و کویت قائل بود اکنون کمتر قائل است.

9 - (خیلی محرمانه - نظریه: با همه این ریشخندها، ماهیت سریع و مصمم عمل هفته گذشته کویتیها نشان دهنده توجه واقعی راجع به فعالیتهای مهری می باشد.

ارزیابی ما این است که آنچه که توجه رهبران کویت و در حقیقت اکثر کویتیها را جلب کرده است عدم انتخاب سیستم شکایتی فعلی کویت توسط مهری برای حل مشکلات می باشد و او در عوض روش آشوب را برگزیده است، روشی که باعث آن چنان خرابی در ایران شده است و باعث خواهد شد که جامعه شیعیان ایرانی کویت که ناآرام و دارای ظرفیت زیاد می باشند یک هویت هماهنگ، فعال و ضد دولتی و سیاسی پیدا کنند. تاکنون ارتباط بین شیعیان در کویت با خمینی یا سایر رهبران مذهبی آرام بوده است.

موقعیت مهری به عنوان نماینده خمینی در کویت ظاهرا تاکنون باعث کارهای سیاسی که توسط آیت اللّه به مهری دستور داده شده باشد، نشده است. به هر حال، هر حرکت در داخل کویت که خواهان اتحاد و همبستگی عوامل شیعه تحت عنوان عدالت برای شیعیان در سیستم کویت باشد، صورت گیرد، اگر رهبران با نفوذ مذهبی ایران بخواهند از آن استفاده کنند زحمت و مشکل آن برای رهبری کویت دو برابر خواهد شد. ساترلند

الصباح که در مقایسه با حمله بیستم سپتامبر ارگان حزب بعث عراق به نام الثوره به «معاهده امنیتی» پیشنهادی عمان بسیار ملایمتر و میانه روتر بود (مراجع الف و ج) نشان می دهد که کویت مایل نیست در انعقاد قراردادهای امنیتی رسمی شرکت نماید و علاوه بر آن نمی خواهد قراردادهای دوجانبه امنیتی با نیروهای بیگانه منعقد سازد. طبق گزارش مطبوعات انگلیسی و عربی محل در 22 سپتامبر، شیخ سالم گفته است که «کویت به پیمانها و بلوک بندیها در خلیج اعتقادی نداشته و آنها را تأیید نمی کند.» وی در ادامه گفت «این پیمانها بیش از آنکه فایده برساند به منطقه زیان می رساند با سیاست عدم تعهد کویت مغایرت دارد.» 3- اظهارنظر: بیانات وزیر دفاع و وزیر خارجه کویت سیاستهای استاندارد کویت را نشان می دهد.

زمان ایراد این بیانات که یک روز بعد از دعوت الثوره از تمام کشورهای خلیج به مردود شمردن و محکوم کردن پیشنهاد عمان (مرجع ج) بود نشان می دهد که کویت نسبت به نظریات عراق بسیار حساس است.

علیرغم رفت و آمدهای سفیران خلیج سفلی در هفته های اخیر در رابطه با ابتکار امنیتی بحرین تا زمانی که عراق اظهارنظر ننمود کویت نیز از تفسیر و اظهارنظر امتناع ورزید. مهمتر از همه این است که در لحن دقیق بیانیه همکاری کشورهای خلیج در برقراری امنیت داخلی نیز مستثنی نشده است، خصوصا اینکه این مسئله نگرانی کشورهای خلیج و عراق را در رابطه با تظاهرات شیعیان در کویت، بحرین و امارات متحده عربی در حمایت از چند آیت اللّه ایرانی برانگیخته است. بالاخره در بیانیه وزیر دفاع که کاملاً به رد اتحاد بین کشورهای خلیج، آمریکا، انگلیس، آلمان غربی و عمان پرداخته، اعتراف شده است که کویت با آمریکا و دیگر کشورهای غربی روابط نظامی دارد. خنده دارتر از همه این است که الثوره گسترش روابط نظامی عمان با همین کشورهای غربی را (که معادل 100 میلیون دلار است) طرحی برای ایجاد اتحاد بین کشورهای خلیج و غرب عنوان کرده است. ساترلند

کشورهای عربی خلیج چنین القا می کند که کویت ممکن است درباره این موضوع روش خشنی در پیش بگیرد. ماجرای المهری ممکن است، اولین برخورد مستقیم بین خمینیسم و خانواده حاکم بر کویت باشد که عواقبی جدی در رابطه با ناآرامی در کویت خواهد داشت. (پایان خلاصه).

2 - (سری) روزنامه کویتی القبس در روز 25 سپتامبر گزارش داد که دولت کویت تصمیم گرفته است تا تابعیت کویتی عباس المهری را که یک روحانی برجسته شیعی و یک بازرگان جزء کویتی است و شش سال قبل تبعیت کویت را پذیرفته بود، پس بگیرد.

این اقدام در ضمن به منزله پس گرفتن تابعیت کویتی اعضاء خانواده او خصوصا فرزند او احمدعباس المهری که از هشتم سپتامبر به دلیل گرایشهای غیر مجاز سیاسی (تلگراف مرجع الف) در بازداشت به سر می برد نیز خواهد بود. این اقدام علیه خانواده مهری که قبلاً تابعیت ایرانی داشته است حداقل از تاریخ 19 سپتامبر تاکنون تحت بررسی بوده است. (تلگراف مرجع ب) 3 - (خیلی محرمانه) یک منبع قابل اطمینان در دیوان امیری ضمن تأیید چشم انداز اقدام حکومت کویت در تاریخ 25 سپتامبر علیه خانواده المهری، همچنین گزارش روزنامه را مبنی بر اینکه گذرنامه های دکتر محمد حسن نصیر و عدنان عبدالصمد و خالد خلف پس گرفته شده است، تأیید نمود.

یک منبع وزارت کشور نیز به مقام سفارت در 26 سپتامبر در تأیید این مطلب گفت که اسناد تابعیت کویتی مهری لغو و سه گذرنامه مزبور نیز پس گرفته شده است. هر سه آنها کویتیهای متعلق به شیعیان مخالف هستند و از شرکت کنندگان فعال در ایراد نطق در مسجد حاجی شعبان می باشند که محل تحریکات مهری علیه حکومت کویت بوده است. نصیر تا ماه مه اخیر معاون دبیر کل امور اقتصادی در وزارت نفت بود. عبدالصمد نیز درجه معاونت مدیر کل وزارت نفت را زمانی که به عنوان مدیر دفتر وزیر در چند سال قبل خدمت می کرد به عهده داشت. هر دو هنگامی منصوب شده بودند که عبدالمطلب الکاظمی رهبر یکی از خانواده های ثروتمند بازرگانان شیعه کویت، وزیر نفت بود. خالد خلف که نام کامل او عبارت است از خالد الخلف التجلی، وکیل دعاوی جنایی کویت در طی بیست سال اخیر به عنوان نماینده مجلس ملی از منتقدین صریح حکومت بوده است.

چندی قبل در همین سال جاری او به طور رایگان وکالت یک پرونده ارتکاب زنا را که سر و صدایی به راه انداخته بود و مربوط به یک زوج ازدواج نکرده انگلیسی و آمریکایی بود به عهده گرفته بود.

(تلگراف مرجع ج) او اکنون برای انجام یک سفر آموزشی به ایالات متحده با کنسول در تماس است. در حدود 10 سال قبل وی از شش جوان که در توزیع اوراق ضاله و بمب گذاری در کویت شرکت داشتند دفاع کرده بود.

4 - (طبقه بندی نشده) در تلگرافی که در تاریخ 26 سپتامبر در روزنامه القبس منتشر گردید خلف شکایت کرده بود که داستانی که در القبس درج شده افترایی بیش نیست و تهدید کرده بود که علیه آن شکایت خواهد کرد. ولی در ضمن اعتراف نمود که گذرنامه ها ضبط شده اند. در پاسخ، القبس (1) که گفته بود پاسپورت خلف توقیف شده ادعا می کند که منابع مختلفی نیز آن را تأیید کرده اند و (2) یادآور گردید که خلف نیز مسئله توقیف گذرنامه را انکار نمی کند و (3) تهدید نموده که روزنامه نیز علیه وی اقامه دعوی خواهد کرد. با این وصف القبس اظهار نداشت که این اقدام صریحا علیه مهری انجام شده است.

5 - (خیلی محرمانه) - القبس تنها روزنامه عربی است که اقدامات حکومت کویت را گزارش داده است

ص: 62

و این ما را وا می دارد چنین نتیجه بگیریم که حکومت کویت سرگرم مطالعه درباره طرز رفتار مطبوعاتی نسبت به این حادثه است و روزنامه القبس را برای آزمایش قبلی درباره عکس العمل مطبوعات نسبت به چنین تدابیری به کار می برد.

6 - (خیلی محرمانه) تدابیری که علیه مهری تشریح شد با توجه به اینکه حکومت کویت در مورد مشابه ارفاق و تحملی نسبت به مخالفان نشان داده است، بسیار شدید می باشد. پس گرفتن تابعیت از بزرگ خانواده مهری که به بقیه اعضا این خانواده نیز تعلق خواهد گرفت یک مسئله قانون اساسی را (طبق اصل 33 قانون اساسی کویت پیش بینی شده است که چنین مجازاتی جنبه شخصی دارد) در مورد سلب تابعیت پیش می کشد که همچنین مواردی نظیر سلب آزادی مسافرت و آزادی شخصی و مالکیت شخصی و غیره را شامل می شود و از جمله تصمیماتی است که حکومت کویت به ندرت آن را اتخاذ کرده است.

7 - (سری) گزارش اقدام علیه این شخصیتهای شیعی پس از چند روز اتخاذ تدابیر شدید امنیت داخلی در کویت منتشر شده است. بخش امنیتی سفارت گزارش داده است (تلگرافهای مرجع د - ه) که تدابیری برای جلوگیری از نطق شخص نامبرده در مسجد الشعبان در تاریخ 22 سپتامبر اتخاذ شده و همچنین مرخصیهای مأمورین پلیس لغو گردیده و قسمتی از نیروهای نظامی به حالت آماده باش در آمده و اجازه پذیرش بیماران در بیمارستانها نیز محدود شده است. ما همچنین ملاحظه کرده ایم که به عنوان بخشی از تشدید تدابیر امنیتی واحدهای گارد ملی مستقر در نقاط و تأسیسات مختلف اطراف شهر از قبیل وزارت مخابرات و دفتر حفاظت منافع مصر و سفارت آمریکا اکنون تحت نظر یک افسر جزء به جای یک درجه دار قرار گرفته است، در حالی که قبلاً این محلها تحت نظر یک درجه دار محافظت می شد. (اظهارنظر:

کمیته امنیتی سفارت حضور یک افسر گارد ملی را در سفارت به عنوان اینکه خطر نسبت به این سفارت یا آمریکاییها در این سفارت افزایش یافته تلقی نمی کند) علاوه بر این، نیروی هوایی کویت در هفته جاری برای نخستین بار ظرف چند ماه اخیر به حضور و غیاب اعضاء در پایگاه هوایی احمد الجابر در جنوب شهر پرداخت. همه این تدابیر رویهم رفته نشان دهنده آن است که حکومت کویت تصمیم دارد محرکین را سرکوب نماید.

8 - (خیلی محرمانه) تدابیر امنیتی داخلی چنان جنبه همگانی پیدا کرده که نقل مجلس در شب نشینیهای کوکتل پارتی و گپ زدنها در داخل ادارات شده است، ولی در رسانه های گروهی از صحبتی نمی شود. اطلاع وسیع عمومی درباره این تدابیر نیز باعث شایعاتی شده است مبنی بر اینکه «ایرانیان» خود را مسلح می کنند و داستانهایی درباره حمل و قاچاق اسلحه به کویت از طریق سواحل آن نیز شایع شده است. هنوز اطلاعی که قاچاق اسلحه را با فعالیتهای شیعه ربط بدهد به دست نیامده، در واقع تصور می کنیم که رهبران روحانی شیعه دستوراتی درباره اجتناب از خشونت صادر کرده اند (تلگراف مرجع د).

علاوه بر این قاچاق اسلحه در این نقطه از جهان اکنون سالهاست که به صورت یک بیماری مزمن در آمده است.

9 - (خیلی محرمانه) القبس و سایر روزنامه ها نیز روز 26 سپتامبر گزارش دادند که شب قبل رادیو تهران اعلام داشت که خمینی مهری را به عنوان امام جمعه کویت تعیین کرده است. گل شریفی کاردار ایران در پاسخ به سؤال مربوط به این خبر گفت که روزنامه ها خبر رادیو را درست درج کرده اند و خود گل شریفی آن را شنیده است، وی افزود که انتصاب مهری به این سمت ممتاز، یک انتصاب جدید نیست. زیرا اولین

ص: 63

سمت را از مدتی پیش عهده دار بوده است. (گل شریفی از اظهارنظر بیشتر در این باره خودداری کرد.) طبق اظهار رادیو تهران این انتصاب بدان جهت به عمل آمده است تا نیازهای مسلمانان شیعه در کویت بر آورده شود. منبع ما در ایران نیز می گوید که مهری بزرگ مدتی قبل مأموریت یافته بود که خمس مطابق با آئین شیعه را برای انتقال به نجف در عراق جهت انجام امور خیریه اسلامی جمع آوری کند.

10 - (خیلی محرمانه) به دنبال تایپ شدن متن فوق سفارت مطلع شد که خانواده مهری کویت را ترک کرده و یا از کویت اخراج شده است، ولی جزئیات ویژه مربوط این خبر در دست نیست. سلب تابعیت کویتی از مهری یک مقدمه لازم قانونی برای این اقدام غیرعادی از سوی حکومت کویت به شمار می رود.

هنوز روشن نیست که آیا حکومت کویت پس از کسب اطلاع از خبر رادیو تهران درباره اینکه دستگاه مذهبی ایران برای حمایت مهری از هر نوع گزندی اقدام خواهد کرد، اقدام به اخراج خانواده مهری کرده است یا نه. اگر چنین باشد، حکومت کویت ظاهرا به وسیله پشتیبانی متقابل از سوی عراق و سایر کشورهای عربی خلیج مخالف با مداخلات ایران (تلگراف مرجع ز) تقویت شده است. توپ اکنون در دست ایرانیان است و ناظران اینجا با اضطراب در انتظار عکس العمل از جانب پشتیبانان ایرانی رهبر تبعید شده شیعیان کویتی می باشند. ساترلند

این وصف این سر مقاله در ادامه با اشاره به کاردار ساترلند می گوید «جالب توجه خواهد بود..... اگر دیپلمات آمریکایی در اینجا می گفت که نیروی 000/100 نفری واکنش سریع مستقر در خلیج فارس جهت حراست» از منافع حیاتی آمریکا «ساخته و پرداخته مطبوعات غیر خلاق است. البته ساترلند این مطلب را نگفته است، و نیروی 000/100 نفری واکنش سریع نیز هنوز یک ایده قابل کاربرد است که مقامات برجسته دولت آمریکا با آن بازی می کنند.» 5 - (خیلی محرمانه) اظهارنظر. سفارت و دفتر روابط عمومی معتقد است که نباید توجه تایمز را به حقایق منتشره در رابطه با نیروی واکنش سریع معطوف داشت. گرچه جای تأسف است که مطبوعات خلیج فکر می کنند که این نیرو صرفا جهت حراست از نفت به کار می رود، و نمی تواند به عنوان یک طرح اضطراری در کاربرد نیرو به حساب آید، ولی باید گفت که گزارشگران مطبوعاتی را نیز نمی توان به این مطلب متقاعد نمود، آنچه مهم است این است که یکی از رهبران مسئول کویت یعنی معاون وزیر امور خارجه، اصلاً در رابطه با نیروی واکنش سریع اظهار نگرانی ننمود، بلکه از اینکه آمریکا ممکن است با همکاری اسرائیل به حمله علیه اعراب دست بزند اظهار نگرانی کرده است. واقعیت طرحهای اضطراری ما در عملیات نظامی به منظور حراست از منافع ملی و دیگر منافع معلوم و مفهوم است اگر چه همه با آن موافق نباشند. لیکن این تصور که ما می خواهیم علیه اعراب با اسرائیل همکاری کنیم، به هر صورت که باشد بر اعتبار ما به عنوان یک ایجادکننده صلح که دائما در پی به دست آوردن همکاری اعراب میانه رو در ایجاد یک صلح همه جانبه است آسیب وارد خواهد نمود. ساترلند

مالی) می باشند.

- - امیدواریم کشورهای صادرکننده نفت نیز متوجه شوند که با جلوگیری از افزایش بی رویه قیمتها در این دوران سخت از بازار نفتی بین المللی، برای برقراری یک اقتصاد جهانی منظم و سالم در جهت منافع دراز مدت خودشان نیز عمل کرده اند. ونس

تولید وفرا و شرکت نفت کویت در مقایسه با اوت سال قبل کاهش یافته است. 14 درصد افزایش تولید شرکت نفت عربی سبب شد که در مقایسه با همین ماه در سال گذشته در تولید کلی 5 درصد افزایش پدید آید.

ماه سپتامبر شرکت نفت کویت 2187632 سهم کویت از منطقه جدا شده تولید:

وفرا 82824 شرکت نفت عربی 197970 جمع 2468426 در مقایسه با همین ماه در سال قبل، به خاطر کاهش تولید شرکت نفت کویت تولید کلی 8/4 درصد کاهش پیدا کرد.

4 - میانگین تولید در سال جاری به عبارت زیر است:

شرکت نفت کویت 257984 سهم کویت از منطقه جدا شده وفرا 84366 شرکت نفت عربی 205880 جمع 2548230 5 - منبع ما در وزارت نفت گفت تولید سپتامبر و اوت گذشته به دلایل بسیار و به خصوص به خاطر بالا رفتن تقاضا در نتیجه وضع ایران به طرز غیرعادی بالا بود. در ماه اکتبر تولید به سطح 1/2 میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد و به سطح کنونی (7/2 - 6/2 میلیون بشکه در روز) رسید که نشانگر آخرین دو ماه سال گذشته و فصل اول امسال است.

6 - اظهارنظر. کویتیها متوجه شده اند که تقاضا در حال پایین آمدن است به همین دلیل به آرامی درحال کاهش تولید هستند. تولید امسال هنوز 27 درصد بیش از سال گذشته است و فکر نمی کنیم که کاهش عمده مورد ادعای کویتیها قبل از سال آینده پدید آید. کویتیها که اصولا در سیاستهای نفتی خود محتاط هستند کاری نمی کنند که تأثیر منفی مهمی بر بازار جهان داشته باشد. طبق گزارش (مرجع ت) وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح گفته است که دولت کویت در نظر دارد در اوائل سال آینده در سطح تولید کاهشی به وجود آورد. بنابراین تا قبل از آن زمان نمی توان توقع داشت که تغییرات عمده ای صورت گیرد.

ساترلند

سند شماره (61) تاریخ: 26 مهر ماه 1358 خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی، فوری موضوع: مذاکرات خلیج و جامعه اروپا «استفاده از نفت به عنوان یک سلاح» 1 - (تمام متن خیلی محرمانه است) 2- خلاصه. وزیر نفت علی خلیفه به کاردار اطلاع داد که مذاکرات بین اعراب خلیج و جامعه اروپایی بر همکاری اقتصادی متمرکز خواهد گردید. وی گفت ایجاد روابط خاص در زمینه عرضه نفت در کار نیست و اعراب خلیج در نظر ندارند، کشورهای جامعه اروپایی را به حمایت از ساف وادار سازند. وزیر گفت درست نیست که از نفت به عنوان سلاحی در پیشبرد اهداف سیاسی استفاده شود. (پایان خلاصه).

3 - در 16 اکتبر در ملاقات با وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح برای بحث پیرامون سیاستهای دولت کویت در قیمت گذاری نفت و تولید آن، کاردار نظریات وی را در مورد برنامه کار پیشنهادی مذاکرات خلیج و جامعه اروپایی جویا شد. علی خلیفه گفت موضوع اصلی عرضه نفت جهانی نیست، بلکه بحث بر سر همکاریهای اقتصادی بین کشورهای خلیج و جامعه اروپا می باشد. وی انتظار دارد که کمکهای فنی، سرمایه گذاری خارجی و استراتژی تجاری و دوجانبه در کمک به کشورهای غیر تولیدکننده نفتی جهان سوم موضوعات اصلی مورد بحث باشند.

4 - کاردار گفت که دولت آمریکا از بهبود وضع مذاکرات بین کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده حمایت می کند. لیکن وی گفت که به عقیده بعضی از ناظران اعراب می خواهند رابطه خاصی در عرضه نفت به اروپاییان به وجود آورند تا آنها را وادار به حمایت از موضع اعراب در قبال مسئله فلسطین نمایند.

علی خلیفه در پاسخ گفت وی انتظار ندارد که صحبتی پیرامون ایجاد چنین رابطه ای بشود. کشورهایی چون فرانسه که بر اساس قراردادها بین دولتین در عرضه نفت عمل می کند در مذاکرات دوجانبه بیش از چنین اجلاسی موفقیت به دست خواهند آورد. و انتظار ندارد که مسئله فلسطین در این مذاکرات مورد بحث قرار گیرد، این اجلاس بین متخصصین اقتصادی برگزار می شود که صلاحیت اظهارنظر پیرامون مسائل سیاسی را ندارند و وی فکر نمی کنند که از نفت به عنوان یک سلاح استفاده شود. وی گفت عراقیها که خودشان حامی استفاده از نفت به عنوان یک سلاح هستند، تولید امسال خود را 70 درصد افزایش داده اند، بنابراین نمی توانند چندان جدی باشند.

5 - کمیته کاری تشکیل شده در طائف و اجلاس وزیران عربستان سعودی در 23 سپتامبر در 15 اکتبر در وزارت نفت کویت ملاقات کردند تا پیش نویس برنامه کار مذاکرات اعراب خلیج و جامعه اروپایی را تهیه نمایند. پیش نویس برنامه کار توسط وزیران کشورهای عربی در اجلاسی که در ماه نوامبر برگزار خواهد شد مورد بررسی قرار خواهد گرفت علی خلیفه گفت نمی تواند به تفصیل درباره برنامه کار نظر خود را ارائه دهد چون تا 17 اکتبر هنوز مطلبی منتشر نشده است.

گزارشات مطبوعاتی 17 اکتبر حاکی از آن است که کار این کمیته بیشتر جنبه تعمقی دارد و درباره محتوای سیاسی برنامه کار نیز اختلاف نظر وجود دارد. علی خلیفه گفت برای اجلاس اول نمایندگان اعراب خلیج و جامعه اروپایی هنوز تاریخی تعیین نشده است.

6 - اظهارنظر: انکار علی خلیفه در مورد دادن «نقش سلاح به نفت» باعث تعجب ما گردید. شب گذشته

ص: 68

یکی از نزدیکان وزیر نفت کویت که درباره مسئله خاورمیانه با کاردار گفتگو می کرد بی اختیار فاش ساخت که علی خلیفه شخصا مخالف استفاده از نفت برای تنبیه غرب می باشد. وی گفت همان طور که علی خلیفه استفاده از نفت به عنوان یک سلاح را خلاف منافع کویت می داند، آمریکا و دیگران نیز نباید انتظار داشته باشند که علی خلیفه با یک سیاست «سخاوتمندانه» نفتی در قبال امتیازات سیاسی آمریکا در خاورمیانه پاسخ بدهد. وی گفت علی خلیفه بر خلاف عربستان سعودی نفت را از سیاست جدا می داند.

این نکات نظر سفارت (پاراگراف 10 کویت 3853) را تأیید می کند که گفته شده بود کویت سعی خواهد کرد از وارد کردن مسائل سیاسی در مذاکرات اقتصادی مورد بحث با 9 کشور عضو جامعه اروپا خودداری ورزد. واقعیتها بر خلاف برنامه های کار کنفرانس حاکی از آنند که بین بحران خاورمیانه و شرایط عرضه نفت رابطه ای وجود دارد، چون بسیاری از طرفین درگیر در هر دو مسئله منافع بسیار دارند، گفته های وزیر در مورد عراق که زیاد حرف می زند ولی کم عمل می کند، ما را به یاد سفر وزیر بازرگانی ژاپن به خاورمیانه انداخت که در آن کویت بازرگان منش از سیاستهای مبهم ژاپن در قبال فلسطین ناراحت شده بود، در حالی که عراقیهای تندرو از نظر ایدئولوژیک وی را به گرمی مورد استقبال قرار دادند و فقط با وی در زمینه تجارتی بحث و گفتگو کردند. ساترلند

این گزارشها به چشم نمی خورد لحن صحبت خاص شیخ صباح الاحمد در هاوانا درباره شرکت کویت در اجلاس بغداد و لحن ملایمتر لیکن منفی وی در مجمع عمومی سازمان ملل درباره موافقتنامه های کمپ دیوید می باشد (مرجع الف).

3 - (طبقه بندی نشده) قیمت نفت: وزیر به سبک همیشگی خود به دفاع از افزایش اخیر قیمت نفت اوپک پرداخت و کشورهای صنعتی را برای عدم توانایی در کنترل تورم مقصر دانست و به شنوندگان یادآور شد که نفت تنها منبع درآمد مهم کویت برای نسلهای آتی بوده و منبعی غیر قابل تجدید و تمدید می باشد.

4 - (خیلی محرمانه) امنیت خلیج و شبه جزیره: وزیر امور خارجه فاش نساخت که جمهوری دموکراتیک خلق یمن از کویت خواستار میانجیگری شده است ولی گفت که کویت با هر دو کشور در تماس بوده و سعی دارد بر اساس احترام به حاکمیت ارضی بین آنها تفاهم ایجاد نماید. وی امیدوار است که بعد از تعطیلات عید قربان نتایج خوبی به بار آید. وزیر امور خارجه همچنین اظهار داشت که امیدوار است اسماعیل رئیس جمهور جمهوری دموکراتیک خلق یمن از عربستان سعودی بازدید بعمل آورده درباره مسائل مهم به خصوص پس از عقد پیمان دوستی با شوروی، به گفتگو بپردازد. بار دیگر برای چندمین بار اعلام کرد که «اخطارهای آمریکا» درباره اینکه نهضت مقاومت فلسطین ممکن است تنگه هرمز را مسدود نماید و پیشنهاد این کشور برای ورود نیروهای بیگانه به منطقه خلیج را مردود شمرد. وی گفت کشورهای ساحل خلیج نیز به اندازه کشورهای صنعتی از عبور آزاد در تنگه هرمز سود می برند. «دفاع منطقه صرفا مسئولیت نیروهای واقع در خلیج می باشد.» این مهمترین بیانیه عمومی وی در رد پیشنهاد امنیت تنگه هرمز توسط عمان است.

5 - (خیلی محرمانه) اجلاس عربی: وی با تأیید زمان برگزاری اجلاس که بیستم نوامبر است گفت ترجیح می دهد که برنامه کار اجلاس فقط محدود به مسئله لبنان نباشد. این رجحان منعکس سازنده اشارات پیشین وزارت امور خارجه (کویت 4804) است که در آنها گفته شده تصمیمات اتخاذ شده سال قبل در اجلاس بغداد باید تهیه کننده چهارچوب اجلاس تونس باشد. بیانات کلی وزیر امور خارجه تصریح نکرد که کویت در برنامه کار مایل است به مبارزه علیه کشور مصر و موافقت نامه کمپ دیوید که در اجلاس بغداد آغاز گردید ادامه دهد.

6 - (خیلی محرمانه) کنفرانس وزیران خارجه خلیج در طائف: وزیر خارجه مطالب زیادی در این باره فاش نساخت فقط گفت که در اجلاس وزیران امور خارجه پیشنهادی مبنی بر تشکیل فدراسیونی به نام «کشورهای متحده عربی» که در برگیرنده همکاری در زمینه های بسیار از قبیل تولید نفت و بازاریابی است مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است. وی گفت که کویت از حساسیت عراقیها در رابطه با این کنفرانس آگاه است. وی خاطر نشان ساخت که سفر وی به بغداد در 20 اکتبر برای این بوده است که به صدام حسین بفهماند که «خلیج بدون عراق و عراق بدون خلیج نمی تواند به کار خود ادامه دهد.» 7 - (طبقه بندی نشده) مذاکرات خلیج و جامعه اروپایی (EC): گر چه در مرجع الف یادآوری نشده است، لیکن وزیر خارجه به بحث درباره مذاکرات جامعه اروپایی EC و کشورهای خلیج پرداخت و گفت اجلاس وزیران نفت خلیج در سپتامبر گذشته بر سر مشمول ساختن مسائل سیاسی به خصوص مسئله فلسطینیها توافق نداشت.

ص: 70

8 - (سری) اظهارنظر: به هنگام ملاقات من با وزیر خارجه در 23 اکتبر جهت تقدیم نسخه های از اعتبارنامه ها فرصت نشد که درباره سفر وی به بغداد صحبت کنیم، ولی موضوع امنیت خلیج فکر وی را اشغال کرده بود و همان نکات آمده در پاراگراف 4 را بیان نمود. از آن زمان به بعد بلوین سفیر فرانسه اظهار داشت که سعودیها مایلند عراق در اجلاس طائف در 16 اکتبر شرکت نماید، لیکن کویت نسبت به این مسئله اعتراض کرده است. کویت فکر می کند که با شرکت یافتن عراق اجلاس رنگ و لحن ضد ایرانی به خود می گیرد. ولی در همان حال نگران است که مبادا عراق فکر کند که اجلاس طائف علیه عراق برپا شده است. بنابراین به محض خاتمه یافتن اجلاس شیخ صباح به بغداد رفت تا چنین شک و شبهه ای را از میان بردارد. بلوین گفت مذاکرات جامعه اروپایی (EC) - خلیج پیشرفتی نداشته است چون (الف) کویت نمی داند که این مذاکره از چه چیزی باید تشکیل شده باشد (ب) عراقیها اسرار داشته اند که دیگر اعراب تولیدکننده نفت عراق را باید در تمام گفتگوهای سیاسی و اقتصادی شرکت دهند و (پ) عربستان سعودی اصلاً مایل نیست در این ابتکار درگیر شود.

9 - (طبقه بندی نشده) اظهارنظر بعدی: بیانیه وزیر خارجه از آن زمان سبب درج مقاله ای در السیاسه در 29 اکتبر شده است که در آن پیش بینی می کند که قرار است اسماعیل به ریاض سفر کند و پیامی از طرف برژنف به رهبریت عربستان سعودی تسلیم نماید. این مقاله در ادامه می نویسد سعودیها به هواپیمایی شوروی ایرفلوت اجازه عبور و پرواز از عربستان سعودی را داده اند، روابط تجاری بین شرکتهای دولتی شوروی و بازرگانان سعودی در حال از سر گرفته شدن است، و مطبوعات شوروی با نظر لطف درباره مسائل سیاسی و نفتی دولت عربستان سعودی سخن رانده اند. (پایان اظهارنظر).

دیکمن

را شدت بیشتری نبخشد و شرکت گلف نیز از ما بیش از این کمک نخواهد، لازم نیست دولت امریکا در مذاکرات آتی نقش مهمی را به عهده گیرد. (پایان خلاصه).

3 - بر اساس قرارداد جاری گلف می تواند روزانه تا 000/550 بشکه نفت برداشت نماید. آندرسون نماینده شرکت گلف (حفاظت شود) در تاریخ 24 مهر ماه به ما گفت که گلف در نظر ندارد در تاریخ 12 فروردین 1359 با برداشت پایه 000/400 بشکه در روز قرارداد خود را تمدید نماید که با قرارداد کنونی گلف قرارداد ملی شدن سال 1354 شرکت نفت کویت نیز مطابقت دارد. وی گفت در حال حاضر دولت و وزیر نفت کویت در نظر دارد، طی قرارداد جدید به گلف اجازه دهد حدود 000/150 تا 000/200 بشکه در روز برداشت نماید که گلف نیز در نهایت آن را خواهد پذیرفت.

4 - آندرسون گفت گر چه کاهش 000/550 بشکه در روز به 000/200 بشکه در روز بسیار فاحش است، لیکن چندان خطیر نیز نیست. گلف برای تأمین نیازهای نظام خود به بیش از 000/250 بشکه نفت خام کویتی احتیاج ندارد و 000/150 بشکه نفت دیگر نیز را جهت ارسال به پالایشگاه مشترک گلف و دولت کره نیاز دارد. بر اساس طرحهای کنونی گلف 50 درصد سهام خود در شرکت پالایشی کره را خواهد فروخت، و کویت 5/12 درصد سهام آن را به دست خواهد آورد و ملزم خواهد شد که روزانه 000/150 بشکه نفت را مستقیما به کره ارسال دارد، و مسئولیت گلف را نیز به عهده گیرد. علاوه بر این گلف مانند گذشته و بر اساس سیاست بازاریابی کویت تحویل نفت کویت را به طرفین ثالث متوقف خواهد ساخت، بنابراین اختلاف موضع کویت و نیاز پیش بینی شده گلف تنها اختلاف بین 000/200 - 000/150 بشکه در روز پیشنهادی علی خلیفه و نیاز گلف به 000/250 بشکه در روز است.

5 - آندرسون گفت کویتیها (طبق عادات خود) در رابطه با منافع زودگذر بسیاری به خرج می دهند.

بنابراین آندرسون ترس از آن دارد که دولت کویت نیز مانند دیگر تولیدکنندگان خواستار تضمین قرارداد شود. تلاش نهایی و غیر قابل قبول کویت تحمیل بیانیه تحریم شدید مانند قراردادهای عراق خواهد بود.

(اظهار نظر: آندرسون و سفارت فکر نمی کنند که هیچ یک از این خواستها مورد بررسی باشد پایان - اظهارنظر) 6 - آندرسون تقاضا کرده است که سفارت در این باره مداخله ننماید. وی گفت شرایط پس از امضا قرارداد 000/500 بشکه در روز تغییر کرده است، و گلف معتقد است که اتکا بیشتر به دولت کویت در این زمینه مفید نخواهد بود.

7 - اظهارنظر: نکات مطروحه توسط آندرسون تأیید کننده صحت مطالبی است که دو ماه قبل آنها را باور نداشتیم. یعنی دولت کویت در نظر دارد علاوه بر کاهش تولید در برداشت شرکتهای مهم نیز کاهشی پدید آورد. جای تأسف است که شرکت نفت شل طبق قرارداد خود تا سال 1360 اجازه دارد 000/405 بشکه در روز برداشت نماید، در حالی که صاحبان اصلی شرکت نفتی کویت یعنی گلف و بریتیش پترولیوم اجازه ندارد در فروردین آتی بیش از نیمی از قرارداد خود را برداشت کنند. در صورتی که گلف بعد از مشکلات مذاکراتی آتی گزارش ندهد، و یا در صورتی که شرایط تحریم جدیدی وضع نگردد، سفارت معتقد است که دولت آمریکا نباید در مذاکرات کنونی و 11 فروردین حمایت چندانی از شرکت گلف به عمل آورد. دیکمن

سند شماره (64) تاریخ: 2 آبان 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی موضوع: اقدامات و سیاستهای بازاریابی نفتی کویت 1 - (تمام متن خیلی محرمانه است) 2 - خلاصه: نماینده شرکت گلف اوائل (حفاظت شود) گفت وزارت نفت کویت در حال حاضر در زمینه قیمت و عرضه به قراردادهای خود عمل می کند. وی معتقد است که فعالیت کویت در بازار سیاه چندان شدید نیست، و نیز اجازه نداده است که سودجویی خصوصی در آنجا افزایش یابد.وی گفت هدف سیاست نفتی کویت نادیده گرفتن عرضه کنندگان نفت به طرفین ثالث و افزایش فروش نفت خامی است که دولت کویت مستقیما به پالایشگاهها می فروشد. (پایان خلاصه).

3 - سید آندرسون (حفاظت شود)،نماینده محلی شرکت گلف اوائل در تاریخ 24 مهر ماه در رابطه با اقدامات و سیاستهای بازاریابی نفتی کویت اطلاعات زیر را در اختیار سفارت قرار داد:

4 - بر خلاف بعضی دیگر از تولید کنندگان، کویت در حال حاضر سعی دارد به تعهدات خود مبنی بر عرضه نفت با قیمتهای جاری عمل کند. به طور مثال، به شرکت گلف که حق دارد طبق قرارداد روزانه 000/50 بشکه نفت علاوه بر 000/500 بشکه در روز و به طور دلخواه برداشت کند، اجازه داده شده که کل 000/550 بشکه در روز خود را به قیمتهای تصریح شده در قرارداد برداشت نماید. برداشت بیش از 000/550 بشکه در روز امکان پذیر است ولی تنها از طریق ته مانده نفتی کویت و آن هم در بازار سیاه. در اوائل سال جاری کویت به سه شرکت مهم برداشت کننده نفتی اش یعنی گلف، بریتیش پترولیوم، و شل اجازه داد که بر اساس همین شرایط هر یک 000/40 بشکه در روز بیشتر برداشت نمایند. شرکت گلف این پیشنهاد را به خاطر غیر اقتصادی بودن نپذیرفت، ولی بنا به گفته آندرسون شرکتهای بریتیش پترولیوم و شل این پیشنهاد را پذیرفته اند.

5 - نماینده شرکت گلف معتقد است که کویت در بازار سیاه نفت چندانی را نمی فروشد. برخلاف سال 1357 خریداران طبق قراردادهای خود حداکثر نفت مورد نیاز را خریداری می کنند. پالایشگاههای محلی نیز در حال حاضر به طور کامل به عملیات خود ادامه می دهند. این دو عامل نشان می دهد که بخش اعظم افزایش تولید روزانه روزانه 000/520 بشکه ای کویت در سال جاری بر اساس قیمتهای مطروحه در قرارداد و نه در بازار سیاه فروخته می شود. ولی، ظاهرا دولت کویت در همین اواخر و برای اولین بار با ارائه شصت درصد از کل سهم نفتی خود از منطقه بی طرف شرکت نفت عربی به بازار سیاه از حقوق کامل خود در این نقطه بهره برداری کرده است (این مقدار نفت قبلاً به شرکت نفت عربی فروخته می شد)، این مقدار نفت نیز که طبق قرارداد معادل 000/120 بشکه در روز است ظاهرا به وسیله دولت کویت به بازار سیاه ارسال می گردد، و بخش اعظم فروشهای گران قیمت کویتی را تشکیل می دهد.

6 - کویت ظاهرا در نظر دارد شرکتهای بزرگ نفتی را که قبلاً تمام نفت خام کویت را دریافت می کردند نادیده گرفته و با پالایشگاهها مستقیما وارد معامله شود. دولت کویت هنوز هم مایل به فروش نفت به شرکتهای بزرگ است، ولی حاضر است تنها نیاز خود نظام خریدار را برآورده سازد. در غیر این صورت، کویت مایل است با مشتریانی وارد معامله شود که دارای حیثیت اعتباری و اعتمادی باشند. شرکت ایده

ص: 73

میتسوی ژاپن و شرکت نفت چینی تایوان ظاهرا به نظر دولت کویت در این دسته قرار دارند. با وجود اینکه بسیاری از نمایندگان شرکتهای نفتی و تجاری کوچک از وزارت نفت کویت دیدار می کنند، ولی آندرسون فکر نمی کند که آنها بتوانند نفت مورد نیاز خود را به دست آورند.

دولت کویت ظاهرا میل ندارد با این سازمانها و حتی با قیمتهای گزاف بازار سیاه به معامله بپردازد.

7 - آندرسون اضافه کرد که به نظر وی نفت کویت برای دوباره فروشی در بازار سیاه فروخته نمی شود.

از وی سؤال شد که آیا شنیده است که افراد کویتی نفت را به حساب خود بفروشند، وی در پاسخ جواب منفی داد. وی گفت به نظر وی دلیلی ندارد که وزیر نفت کویت به کویتیهای بخش خصوصی اجازه دهد که از نفت دولتی به نفع خود بهره برداری کنند. وی گفت اگر در بازار تاجران کویتی وجود داشته باشند، حتما محموله های منابع دیگر را به فروش می رسانند.آندرسون گفت شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کنونی کویت شهرت این وزارتخانه را در معاملات مستقیم بالا برده است، در حالی که عبدالمطلب کاظمی و دست پروردگانش به این ترتیب عمل نمی کردند. دیکمن

سرمایه تجار محلی نگران از وضع آتی خود نیست.

4 - اظهار نظر: با وجود اینکه رویدادهای ایران موجبات نگرانی بسیاری را فراهم آورده، بازگشت خمینی به ایران مسائل اصلی را حل کرده و تا حدودی اوضاع را در برابر دیدگان ناظران کویتی آرامش بخشیده است. در دی ماه موضوع اصلی گفتگوها در کویت به خصوص در میان بانکداران و دیگران موضوع ایران بود. در اوائل فروردین ماه ایران هنوز هم در اذهان مردم جای خود را حفظ کرده است، لیکن بانکداران و بازرگانان آن را از یاد برده و به موضوع مورد علاقه خود می پردازند، یعنی در کجا بهتر می توان سرمایه گذاری کرد. گزارش سالیانه مربوط به سال 1357 و عظیم ترین مؤسسه سرمایه گذاری کویت شرکت سرمایه گذاری کویت، که اخیرا منتشر شده، در بخشی تحت عنوان «دور نمای سال 1358» پیش بینی می کند که کسری حساب جاری آمریکا «بهبود چشمگیری» خواهد یافت و این امر «همراه با نرخ بهره بالاتر آمریکا، موضع دلار را در برابر ارزهای مهم دیگر تقویت خواهد نمود.» از نظر کویتیها منافع حاصله از یک ارز رو به بهبود جذابتر است، بنابراین بر طبق همین اصل عمل می نمایند. ساترلند سند شماره (66) کویت سری مساحت:

مساحت 16058 کیلومتر مربع (شامل منطقه بی طرف نمی شود ولی شامل جزایر می شود)، مقدار کمی جنگل، تقریبا تمامی مساحت آن بیابان، موات یا شهرنشین است.

طول مرز زمینی = 459 کیلومتر آبها:

محدوده آبهای داخلی (ادعا شده) 12 میل دریایی ساحل آبی = 499 کیلومتر مردم:

جمعیت = 000/278/1 (ژوئیه 1979)، رشد متوسط سالانه جمعیت 9/5 % (در حال حاضر) ملیت:

اسم - کویتی (ها)، صفت - کویتی تقسیمات نژادی:

83 % عرب، 15 % ایرانی، هندی و پاکستانی، کویتیهای اصیل در اقلیت هستند.

دین = 99 % مسلمان، 1 % مسیحی، هندو، پارسی و غیره زبان = عربی، زبان خارجی که معمولاً استفاده می شود انگلیسی است.

سطح سواد = حدود 40%

ص: 75

نیروی کار = 000/360 (تخمین 1978)، 74 % در قسمت خدمات 11 % در قسمت صنایع، 11 % در قسمت ساختمان، 70 % کارگران کویتی نیستند.

نیروی کار سازمان یافته: اتحادیه کارگران برای اولین بار در سال 1964 قانونی شده، و در بین کارگران صنایع نفت و کارمندان ادارات دولتی تشکیل شد.

حکومت نام قانونی = دولت کویت نوع = پادشاهی انتصابی بر اساس قانون اساسی پایتخت = کویت تقسیمات فرعی سیاسی = 3 فرمانداری، 10 حوزه رأی گیری سیستم حقوقی = حقوق مدنی با قوانین اسلامی مؤثر و با نفوذ در مسائل شخصی قانون اساسی از سال 1963 به اجرا درآمد، قوانین اصلی مربوط به انتخابات مجلس ملی در اوت 1976 به صورت تعلیق در آمد، بررسی مجدد قضائی قوانین مخصوص قانونگذاری هنوز در نظر گرفته نشده است، و هنوز قضاوت اجباری دادگاه بین المللی را قبول نکرده است.

تعطیل ملی = 25 فوریه شعبات = شورای وزیران رئیس دولت = امیر جابرالاحمد الصباح شرکت در انتخابات عمومی = برای بومیان، و اشخاص مذکری که تابع دولت کویت شده اند و سن 21 سال یا بیشتر است. کسب تابعیت مستلزم 20 سال اقامت در آن کشور پس از احراز آن است.

انتخابات = مجلس ملی در تاریخ اوت 1976 به وسیله حکم امیر کویت منحل اعلام شد.

احزاب و رهبران سیاسی = شرکت در گروهای سیاسی ممنوع است ولی چند گروه مخفی کوچک فعالیت دارند.

کمونیستها = خیلی کم گروههای سیاسی یا با نفوذ دیگر = وجود ندارد.

اقتصاد:

تولید خالص داخلی = 8/12 میلیارد دلار (1977)، درآمد سرانه 10666 دلار برآورده شده است.

کشاورزی = تقریبا چیزی ندارد، وابسته به محصولات غذایی وارداتی است.

تقریبا 75 % از آب آشامیدنی باید تقطیر بشود یا از خارج وارد گردد.

صنایع مهم = تولید نفت خام در سال 1977 بالغ بر 92/1 میلیون بشکه در روز.

درآمد دولت از منابع مالیاتی و حق الامتیازات در تولید، تصفیه و مصرف 9 میلیارد دلار، تخمین ابتدایی برای سال 1976 تولید پالایشگاه 132 میلیون بشکه (1977)، ظرفیت میانگین پالایشگاه برابر است با 000/645 بشکه در روز. در پایان سال 1976، صنایع مهم دیگر شامل تهیه کود، مواد شیمیایی، مصالح ساختمانی، آسیاب گندم می شود.

نیروی الکتریسیته = 000/200/2 کیلو وات ظرفیت در سال (1978)، 7 میلیارد کیلو وات ساعت در سال (1978) تولید شده، سرانه 5640 کیلو وات ساعت.

ص: 76

صادرات = 1/9 میلیارد دلار (1977 قیمت تا لنگرگاه) که از این مقدار در حدود 90 % از نفت، و صادرات غیر نفتی بیشتر وارداتی هستند که دوباره صادر می شوند، 800 میلیون دلار (تخمین سال 1977) واردات = 8/4 میلیارد (تخمین 1977 با هزینه و بیمه و باربری)، کشورهای مهم صادرکننده به کویت عبارتند از: آمریکا، ژاپن، انگلستان، آلمان غربی.

کمکها = کویت به عنوان یک کشور کمک کننده در بین سالهای 1977 - 1974 قول کمکهای معادل 4785 میلیون دلار را داده است (سری و غیر قابل رأیت برای بیگانگان).

بودجه = (1977) 9/7 میلیارد دلار درآمدها، و هزینه ها بالغ بر 3/5 میلیارد دلار، سرمایه 2/1 میلیارد دلار.

نرخ برابری دینار کویت = یک دینار کویت برابر است با 63/3 دلار آمریکا (در سال 1978) سال مالی = اول ژوئیه تا 30 ژوئن.

ارتباطات:

راه آهن = ندارد.

شاهراه = جمعا 2545 کیلومتر. 2255 کیلومتر آسفالت، 290 کیلومتر خاکی، ماسه ایی و سنگریزه.

خط لوله = برای نفت خام، 877 کیلومتر، برای محصولات پالایش شده 40 کیلومتر، برای گاز طبیعی، 121 کیلومتر.

بندرها = 3 بندر بزرگ (شویخ، الشعیبه، میناالاحمدی)، 4 بندر کوچک.

ناوگان بازرگانی = 102 کشتی (هر کدام 1000 تنی یا بیشتر) مجموعا 000/370/2 تن،700/949/3 بار، شامل 2 کشتی مسافربری، 76 کشتی باربری، 14 نفتکش، 6 کشتی باربری مخصوص، 3 کشتی برای حمل و نقل گاز مایع، یک فروشنده کانتینر (خیلی محرمانه) هواپیمای کشوری = 17 هواپیمای بزرگ باربری که شامل 4 هواپیمای کرایه شده می باشد.

فرودگاه = جمعا 11 فرودگاه، 6 فرودگاه قابل استفاده، 4 فرودگاه با باند دائمی، 3 فرودگاه با باندهای به طول بین 3659 - 2440 متر، 2 فرودگاه با باندهای به طول بین 1439 - 1220 متر.

شبکه مخابراتی = تسهیلات عالی تلفن بین المللی و داخلی با کیفیت مناسب، 140000 تلفن (هر 100 نفر 13 تلفن)، سه موج آ. ام و یک موج اف. ام و سه ایستگاه تلویزیونی، یک ایستگاه قمر مصنوعی با آنتن با اقیانوس هند و اقیانوس آرام.

نیروهای دفاعی:

نیروی انسانی ارتش = ذکور 15 تا 49 ساله در حدود 000/314 نفر، در حدود 000/184 نفر برای خدمت نظام مناسب هستند.

پرسنل = نیروی زمینی 8511، نیروی دریایی 180 نفر، نیروی هوایی 2000 (90 خلبان) نیروی پلیس کشور 200/15 (سری) واحدهای زمینی عمده = 3 تیپ (که 2 تیپ مخلوطی از پیاده و زرهی و یک تیپ زرهی می باشند، هر کدام از تیپهای مختلط یک گردان زرهی و یک گردان پیاده دارد) تیپ زرهی تشکیل شده از یک مرکز فرماندهی، سه گردان زرهی، و یک گردان پیاده موتوری)، یک گردان

ص: 77

محافظ امیر، و یک گردان دژبانی (سری).

هواپیما = 122 (83 جت، 4 هواپیمای حمل و نقل، 35 هلیکوپتر) (سری) گارد ساحلی = 22 قایق گشتی، 8 قایق امنیت بندری، 3 فروند قایق تخلیه به خشکی (سری).

تدارکات = بیشتر وابسته به انگلستان، ولی به بلژیک، فرانسه و آلمان غربی همچنین به سنگاپور برای قایقهای گشتی وابستگی دارد، توپخانه صحرایی، راکت و سکوی راکتها از شوروی وارد می شود.

بودجه نظامی = برای سال مالی که در 30 ژوئن 1980 به پایان می رسد مبلغ 330 میلیون دلار، که 4 % بودجه دولت مرکزی است.

اطلاعات و امنیت:

سرویس امنیت کویت (همچنین به آن «مدیریت امنیت کشوری» نیز گفته می شود) (فعالیت) داخلی و منطقه ای، شعبه مخصوص اداره تحقیقات جنایی پلیس کشوری کویت (فعالیت) داخلی، و شعبه مخصوص نیروی زمینی کویت (فعالیت) داخلی. (سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان).

سند شماره (67) طبقه بندی: گزارش سری هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

غیر قابل رؤیت برای بیگانگان، پیمانکاران و مشاورین پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده پخش: انحصارا برای مخاطبین ذکر شده در پاراگراف آخر.

کشور: کویت / هلند موضوع: نظریات وزیر نفت کویت در مورد قیمت نفت و مذاکرات اروپا و خلیج همان گونه که با سفیر هلند در میان گذاشته شده است. (تاریخ اطلاعات: 28 مهر ماه 1358) منبع: یکی از مقامات مهم دولت کویت که به اطلاعات وزارت نفت دسترسی دارد، گزارشهای وی به طور کلی معتبر شناخته شده اند.

خلاصه: در طول ملاقات 28 مهر ماه 1358 شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت نظرات خود را درباره قیمت نفت و مذاکرات جامعه اروپا و خلیج با سفیر هلند در میان گذاشت. علی خلیفه گفت که امکان دارد که کویت بار دیگر قیمت نفت خود را افزایش دهد. وی گفت زمانی که تولیدکنندگان دریای شمال و دیگران قیمتهای خود را بالا می برند، نمی توان از کویت انتظار داشت که رفتار معقول و منطقی داشته باشد.

در رابطه با مذاکرات جامعه اروپا و خلیج علی خلیفه گفت که قیمت نفت موضوع مورد مذاکره نخواهد بود.

وی یادآور شد که مسائل سیاسی اجتناب ناپذیر است، لیکن در برنامه کار این مذاکرات قرار ندارد. وی گفت که اگر شرکت کنندگان بتوانند مطالب یکدیگر را درک نمایند اساس مذاکرات وسیعتر درباره روشهای نفتی، کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت پی ریزی خواهد شد. (پایان خلاصه).

1 - در تاریخ 28 مهر ماه 1358، وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصلاح با سفیر هلند در کویت....

دبلیو بندلن که قبل از بازگشت از کویت در یک جلسه تودیع با وزیر شرکت کرده بود ملاقات نمود. در

ص: 78

پاسخ به سؤال سفیر، علی خلیفه گفت که افزایش قیمت نفت خام کویت به سطح 43/21 دلار در محدوده قیمت گذاری اوپک می باشد. لیکن، علی خلیفه گفت، کشورهای دیگر از جمله عراق قیمت خود را به صورت صعودی بالا برده اند، بنابراین کویت نیز ممکن است همین عمل را انجام دهد.

2 - سفیر سؤال نمود که آیا عاقلانه نیست که قیمتهای کنونی مدتی ثابت بماند تا کشورهای واردکننده بتوانند اقتصادهای خود را با این افزایش قیمتها مطابقت دهند. علی خلیفه گفت که کویت میل داشت که قیمت نفت خود را تا مدت 3 ماه ثابت نگه دارد. لیکن 3 ماه قبل از افزایش قیمت نفت کویت، حوزه های نفتی دریای شمال، لیبی، الجزیره، عراق و ایران قیمتهای نفتی خود را در مقایسه با قیمتهای نفتی کویت خیلی افزایش دادند، کویت تا مدتی این روش را پذیرفت، ولی زمانی که تمام دیگر کشورها قیمت خود را افزایش می دهند نمی توان از کویت خواست که تنها کشور معقول در این زمینه باشد.

3 - سفیر گفت نگرانی کشور متبوع وی در مورد تغییر قیمتها مربوط به مشکلی است که در رابطه با برنامه ریزیهای اقتصادی ایجاد می شود. وی سؤال کرد که اگر قیمتها دائما در حال تغییر باشد چطور می تواند به برنامه ریزیهای اقتصادی و صرفه جویی انرژی دست پیدا کرد؟ علی خلیفه گفت که او با سفیر در این زمینه صد درصد موافق است و گفت که کویت تلاش کرده است که افزایش قیمت طبق برنامه ریزی دراز مدت انجام گیرد، در حال حاضر، کشورهای تولیدکننده میل دارند بازار را وادار به راهنمایی خود نمایند، لیکن اگر این کار زمانی انجام شود که قیمتها افزایش می یابند درست مانند زمانی که بازار تقاضای کمتری دارد خطرناک خواهد بود. علی خلیفه گفت، سال بعد، بازار دچار نوعی کندی خواهد شد و قیمتها یعنی قیمتهای بازار کاهش خواهند یافت. و این مسئله سبب خواهد شد که بار دیگر کشورهای مصرف کننده مسئله صرفه جویی انرژی را از یاد ببرند.

4 - سفیر یادآور شد که کویت همیشه در زمینه قیمت گذاری نفتی نقش میانه روی داشته و امیدوار است که این مسئله همیشه ادامه داشته باشد. علی خلیفه گفت که کویت سعی دارد باز هم میانه رو باشد، لیکن این کشور نمی تواند مرتکب حماقت گردد، اگر کشور دیگری قیمت نفت خود را بالا برده باشد، هلند نیز در نتیجه آن متأثر شده است، لذا فرق نمی کند که کویت، 4کویت قیمت نفت خود را بالا ببرد یا نبرد، اگر کویت این کار را نکند، کشورهای دیگر منافع حاصله را به جیب خواهند زد. بنابراین کویت نمی تواند پولی را که متعلق به مردم خودش است از دست بدهد.

5 - در این رابطه، علی خلیفه گفت که با همکاران خود در کابینه که مایل هستند میانه روی بیشتری در پیش گرفته شود، دچار تضاد شده است، لیکن به آنها یادآور شده که آنها نباید از وی انتظار داشته باشند که به مردم کویت هجویات را توضیح دهد. علی خلیفه گفت که ممکن است فرد عامی سواد خواندن و نوشتن نداشته باشد، لیکن بسیار تیزهوش است و مطالب را درک می کند. به او نمی توان گفت که ایران و الجزیره و دریای شمال این مقدار پول در ازاء نفت خود دریافت می کنند، ولی کویت نباید همان مقدار را دریافت دارد سفیر گفت که تمام بیانات علی خلیفه صحیح و بجا هستند لیکن نتیجه این عمل ضعف بیشتر دلار است که کشور متبوع وی را به خود مشغول داشته است.

6 - پس از آن گفتگو درباره مذاکرات کشورهای خلیج و جامعه اقتصادی اروپا گردید، سفیر پرسید که آیا مسئله قیمت نفت نیز در آنجا مطرح خواهد گردید. علی خلیفه گفت که پیرامون قیمت نفت مذاکره انجام نخواهد شد. وی گفت موضوعات قابل بحث می تواند در برگیرنده نیاز اروپا به انرژی و تجارت بین دو

ص: 79

منطقه، سرمایه گذاری و مسائل امنیتی باشد.

سفیر گفت که شنیده است که کشورهای خلیج مایلند نظریات سیاسی نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد. علی خلیفه گفت از این مسئله اجتناب نمی توان کرد، لیکن در برنامه کار مذاکرات قرار ندارد.

7 - علی خلیفه گفت که کشورهای خلیج مذاکرات خلیج و جامعه اروپایی را با اهمیت تلقی کرده و امیدوارند که جو موجود در آن شرکت کنندگان را به تفاهم برساند. اگر آنها بتوانند درباره گروهی از مسائل به این نتیجه برسند، پایه مذاکرات وسیعتری که در برگیرنده کشورهای بیشتری.... از قبیل کشورهای تولیدکننده نفت کشورهای رو به رشد و کشورهای پیشرفته باشد، پی ریزی شده است. این مذاکرات باید سبب شود که هر طرف مسائل طرف دیگر را درک نماید، مسائل را به مرحله آزمایش و بررسی گذاشته و نحوه برخورد با آنها و با یکدیگر را انتخاب نماید.

8 - بالاخره، سفیر گفت که هلند اصولاً معتقد است که بر خلاف گزارشات مطبوعاتی نمی توان کمپانیهای نفتی بین المللی را مسئول همه چیز دانست. علی خلیفه نیز با این گفته سفیر موافقت کرد. وی گفت که او معتقد است که شرکتهای بین المللی نفت پول زیادی به جیب می زنند. لیکن این کار ناشی از اعمال خودشان نیست. آنها این مشکل را به وجود نیاورده اند. لیکن فرصتی به آنها دست داد و آنها نیز تلاش می کنند که حداکثر منافع را نصیب خود سازند.

9 - این ملاقات با تبادل هدایایی پایان یافت و در طول آن علی خلیفه یادآور شد که وی ممکن است در ماه شهریور به آفریقای شمالی و اروپا سفر کند. سفیر گفت که اگر علی خلیفه از هلند بازدید نماید، دولت متبوع وی مایل به گفتگو با وزیر خواهد بود.

سفیر در پایان گفت که امیدوار است روابط بین علی خلیفه، هلند و کمپانی بین المللی نفتی اش با موفقیت بیشتر همراه باشد.

10 - محل کسب اطلاعات: کویت، کویت (10 آبان 1358) شماره از حوزه فعالیت.

11 - پخش از حوزه فعالیت: سفارت در کویت (فقط به مقامات ارشد) به ابوظبی، الجزیره، کاراکاس ، ژنو، لاهه، جاکارتا، جده، لاگوس، اویتا، تهران، تریپولی، وین (فقط مقامات ارشد) فرستاده شده است.

12 - حوزه پخش از واشنگتن وزارت خارجه: منحصرا ریاست دفتر اطلاعات و پژوهشها وزارت خزانه داری: منحصرا برای دستیار ویژه دبیر خزانه داری (امنیت ملی) به: منحصرا برای معاونت ارشد دبیر روابط بین الملل وزارت بازرگانی: منحصرا برای ریاست دفتر رابط اطلاعاتی طبقه بندی گزارش سری - هشدار - شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - غیر قابل رؤیت برای بیگانگان - غیر قابل رؤیت برای پیمان کاران یا مشاوران پیمانکار - پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده تا تاریخ 12 آبان 78 در بایگانی ضبط شود.

طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده - تمام اجزاء حاوی طبقه بندی و قیود کل سند است.

سند شماره (68) 79 - 1909/315 - توزیع 8 آبان 58 این یک گزارش خبری است که به سنجش اطلاعاتی نهائی نرسیده است.

طبقه بندی گزارش: سری، هشدار - شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای بیگانگان - پیمانکاران یا مشاوران پیمان کار - پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده.

موضوع: امکان کاهش تولید نفت کویت و لیبی در آذر ماه 1358 - (شهریور - آبان 1358) منبع: یکی از تجار عرب که دارای دوستان، آشنایان و وابستگان تجاری متعدد در دولتهای عربی است.

وی اطلاعات ذیل را از طریق یکی از مشاورین فنی شرکت ملی نفت کویت به دست آورده است.

هنوز میزان صحت گزارشگری این تجار مشخص نشده است، و مخبرین مشاورین فنی و رابط هایش را نیز تنها از طریق مشخصات ارائه شده توسط این بازرگان می شناسیم.

خلاصه: حاکم کویت، امیر جابر احمد الصباح از پیشنهاد دولت کویت مبنی بر کاهش تولید نفت خام این کشور به مقدار یک میلیون بشکه در روز از تاریخ 24 آبان 1358 حمایت کرده است. مقامات عالیرتبه دولت و شرکت نفت کویت هنوز هم در حال بررسی جنبه های فنی پیشنهاد و به خصوص تأثیر فنی این کاهش بر انگلستان، یعنی مهمترین تدارک کننده تسلیحات کویت، می باشند. کویت تولید نفت خام خود را کاهش خواهد داد. لیبی نیز در نظر دارد که یا تولید نفت خام خود را کاهش داده و یا صدور نفت خود به آمریکا را متوقف سازد. دو کشور دارای انگیزه های متفاوت هستند، یعنی کویت می خواهد با کاهش تولید منابع اقتصادی خود را حفظ کند و حال آنکه لیبی می خواهد مانند گذشته به آمریکا فشار وارد آورد. ولی هدف آنها تصادفا همسانی یافته است. (پایان خلاصه).

1 - (توضیح ستاد: گر چه قابل اعتماد بودن منبع گزارش حاضر مشخص نشده و از نظر تأیید نیز مورد جزئیات ارائه شده اقدامی صورت نگرفته است، معذالک آن را به صورت سابقه یا اطلاعاتی کلی ارسال می داریم، چون دیگر گزارشات جداگانه با روندهای موجود در این گزارش منافاتی ندارند، یعنی کاهش تولید نفت در کویت تحت بررسی است و لیبی نیز می خواهد با استفاده از نفت بر سیاست آمریکا اعمال نفوذ نماید.) 2 - حاکم کویت، امیر جابرالاحمد الصباح از پیشنهاد مربوط به کاهش تولید نفت خام کویت به مقدار یک میلیون بشکه در روز از تاریخ 24 آبان 1358 حمایت کرده است. این کاهش پیشنهادی که تولید نفت خام کویت به سطح 2/1 میلیون بشکه در روز خواهد رساند به منظور حراست از اوضاع مالی دولت کویت صورت می پذیرد. این پیشنهاد به دنبال یکی از مطالعات دولت در اواسط سال 1358 مطرح شد که طی آن نتیجه گرفته شد که به خاطر سقوط ارزش دلار، دولت کویت در بازارهای جهان مقادیر بسیاری ضرر مالی را متحمل شده است و دیگر اینکه اگر نفت کویت در زمین باقی بماند ارزش آن بالا خواهد رفت، طبق توصیه این مطالعه، دولت کویت باید تولید نفت را کاهش و قیمت آن را افزایش دهد تا بتواند منافع مالی خود را حفظ کند. طبق نتیجه گیری این بررسی، قیمتهای نفتی باید آنقدر افزایش یابند تا هزینه اهداف عمرانی تأمین گردد. (توضیح ستاد: در تلگرام سفارت آمریکا در کویت به شماره 4856 مورخ 30 مهر ماه 1358 مطالبی که شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت به سفیر گفته بود گزارش می شود که چنین است «آمریکا نباید متعجب شود، اگر دولت کویت قیمت نفت خود را به 90/22 دلار در هر بشکه افزایش دهد.»

ص: 81

سفیر نیز گفته است که به احتمال زیاد و به زودی کویت قیمت نفت خود را افزایش خواهد داد. وی معتقد است که افزایش قیمت نفت کویت معتدل خواهد بود و این کشور از اعضای دیگر اوپک چون لیبی در زمینه افزایش قیمت پیروی نخواهد کرد.) 3 - گر چه امیر الصباح از حمایت وزیر دفاع السالم الصباح در زمینه کاهش تولید برخوردار است ولی دیگر مقامات کویتی از قبیل وزیر نفت، مدیر فروش بین المللی شرکت نفت کویت و شیخ جابر علی با وی موافق نیستند. مقامات کویت از آن می ترسند که مبادا اجرای پیشنهاد کاهش تولید سبب بروز عکس العمل خصمانه آمریکا از قبیل مداخلات نظامی گردد. علاوه بر این مقامات مذکور از تأثیر این کاهش تولید بر روابط بین کویت و انگلستان نگران شده اند، چون انگلستان تجهیزات و مصالح نظامی مورد نیاز کویت، 4کویت را تأمین می نماید. کویتیها معتقدند که این امر بر مصرف داخلی انگلستان تأثیر منفی نخواهد بخشید، ولی توانایی بریتیش پترولیوم در فروش نفت به دیگر عرضه کنندگان، کاهش خواهد یافت.

تصمیم نهائی کویت در مورد کاهش تولید در اولین هفته آبان 1358 اتخاذ می گردد، چون تا آن زمان مطالعات مربوط به بررسی تأثیر این امر بر انگلستان نیز به پایان رسیده است. (توضیح ستاد: تلگرام سفارت آمریکا در کویت به شماره 4774 مورخ 24 مهرماه گزارش داد که طی مصاحبه ای در 24 مهرماه علی خلیفه گفته است که تولید نفت خام کویت از دی ماه 1359 کاهش خواهد یافت. تلگرام سفارت آمریکا در کویت به شماره 4795 مورخ 28 مهرماه اطلاعاتی را در مورد کاهش تولید نفت خام کویت در ماههای تیر، مرداد و شهریور ارائه می دهد.) 4 - در صورتی که کویت کاهش تولید نفت پیشنهادی خود را عملی سازد، لیبی نیز همان کار را خواهد کرد یعنی یا تولید خود را پایین خواهد آورد و یا صدور نفت خود را به آمریکا متوقف خواهد ساخت تا توانسته باشد علاوه بر اعمال فشار بر آمریکا حمایت خود را از آرمان فلسطین نیز نشان داده باشد.

(موضوع حمایت لیبی از کاربرد نفت عربی جهت اعمال نفوذ بر سیاست خارجی آمریکا در گزارشات دیگر نیز منعکس شده است (توضیح ستاد. به طور مثال به «گزارش و یادداشت النهار» مورخ 16 مهرماه 1358 رجوع کنید) 5 - گر چه پیشنهاد لیبی مبنی بر اعمال فشار بر آمریکا با اهداف کویت یکسان نیست، ولی برنامه اساسی لیبی جهت کاهش تولید و بالا بردن قیمتها با هدف کویت مبنی بر حراست از منافع مالی اش به طور تصادفی مطابقت یافته است.

6 - به دست آمده در: (22، 24 مهر 1358) 7 - پخش از حوزه فعالیت: به جده، ریاض، طرابلس، تهران، لندن، قاهره، رباط، الجزیره، تونس، ابوظبی، امان، بیروت و دمشق فرستاده شد.

طبقه بندی گزارش سری - هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای بیگانگان - - غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران، یا مشاوران پیمانکار - - پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده است.

تا تاریخ... مهر 1378 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده. تمام اجزاء حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.

ص: 83

ص: 84

مقدمه از آنجا که استفاده بهتر از اسناد نیاز به داشتن اطلاعاتی هر چند اندک راجع به کشور مربوطه دارد، ذیلاً اطلاعاتی هر چند خلاصه را درباره اوضاع سیاسی اجتماعی، اقتصادی کشور ترکیه می آوریم تا خوانندگان محترم با داشتن این اطلاعات بتوانند استفاده بهتر از اسناد این مجموعه به عمل آورند.

نام قانونی: جمهوری ترکیه نوع: جمهوری پایتخت: آنکارا تقسیمات فرعی سیاسی: 67 استان سیستم حقوقی: سیستم حقوقی ترکیه از سیستمهای حقوقی اروپا استخراج شده و قانون اساسی در سال 1961 به اجرا درآمد. رئیس جمهور در مجلس انتخاب می شود.

نخست وزیر توسط رئیس جمهور از میان نمایندگان مجلس انتخاب می گردد. کابینه به وسیله نخست وزیر و تایید رئیس جمهور تعیین و باید از حمایت اکثریت نمایندگان مجلس برخوردار باشد.

مساحت خشکی: 766640 کیلومتر مربع - 35% زمین کشاورزی 25% علفزار و مرتع - 23% جنگل - 17% انواع دیگر.

مرزهای خشکی: 2574 کیلومتر آبها: محدوده قلمرو آبی (طبق ادعا) 6 میل دریایی به جز دریای سیاه که محدوده آن 12 میل دریایی می باشد.

نوار ساحلی: 7280 کیلومتر مردم: جمعیت 000/236/44 نفر (ژوئیه 1976)، میزان میانگین رشد سالانه 5/2% (جاری) تقسیمات نژادی: 85% ترک - 12% کرد - 3% بقیه متفرقه مذهب: 99% مسلمان (اکثراً سنی) 1% سایر مذاهب (اکثراً مسیحی و یهودی) زبان: ترکی - کردی - عربی سطح سواد: 55% نیروی کار: 2/17 میلیون. 57% کشاورزی، 18% کارخانجات، 25% خدمات کمبود قابل توجه کارگر ماهر - کارگر عادی به مقدار زیاد، نیروی کارگر سازمان یافته 25% نیروی کار.

حزب حرکت ملی - آلپ ارسلان ترکش.

حزب کمونیست - غیر قانونی کمونیستها: قدرت و طرفدار ناچیز تاریخچه سیاسی معاصر:

رهبرانی که تاکنون بر ترکیه حکومت کرده اند:

1- مصطفی کمال (آتاترک) از 1923 تا 1938 2- عصمت اینونو از 1938 تا 1950 3- جلال بایار از 1950 تا 1960 4- جمال گورسل (توسط کودتا) از 1960 تا 1965 5- سلیمان دمیرل از 1965 تا 1971 6- فخری کورترک (توسط کودتای نامرئی) از 1971 تا 1973 7- بولنت اجویت از 7/1/74 تا 18/9/74 سقوط در اثر وقایع قبرس 8- سلیمان دمیرل از 1975 تا 1977 9- بولنت اجویت از 1978 تا 1979 10- سلیمان دمیرل از 1979 تا 1980 11- کنان اورن (توسط کودتا) از 1980 تا کنون کشاورزی: محصولات عمده: پنبه - تنباکو - غله - چغندر قند - میوه جات - محصولات دامی. از نظر مواد غذایی به طور متوسط خودکفا.

صنایع مهم: نساجی - کنسرو مواد غذایی - معدن (زغال سنگ اسید کرومیک - مس - معادن بر) فولاد - نفت فولاد خام: 9/1 میلیون تن در سال 1976 تولید شده است. تولید سرانه - 45 کیلو صادرات: 2288 میلیون دلار (تا بندرگاه سال 1978) پنبه - تنباکو - میوه جات - خشکبار - آهن آلات - محصولات گوشتی - منسوجات پارچه واردات: 4599 میلیون دلار (سال 1978 هزینه خود کالا، بیمه و باربری) نفت خام - ماشین آلات - وسایط نقلیه - آهن آلات سوخت معادن - کود شیمیایی و مواد شیمیایی طرفهای مهم تجاری: 1/22% آلمان غربی - 3/9% ایتالیا 9/6% آمریکا - 2/6 % سوئیس - 4/5% فرانسه (سال 1977) کمکها: در زمینه اقتصادی آمریکا 535 میلیون دلار (سال مالی 1977 - 1970) بقیه کشورهای غربی ODA,OOF 1130 میلیون دلار (سال 1977 - 1970) کشورهای کمونیستی 1094 میلیون دلار (1977-1970)، اوپک و ODA 362 میلیون دلار (1977 - 1974) کمکهای نظامی، آمریکا 1414 میلیون دلار بودجه: (سال مالی 1978) عواید حاصله 1/13 میلیارد دلار مخارج: 7/14 میلیارد دلار - کسری بودجه: 6/1 میلیارد دلار نرخ تبدیل ارز: یک دلار آمریکا=25/25

ص: 86

لیره ترک (ژوئیه 1978) ارتباطات:

راه آهن: 8253 کیلومتر 143 کیلومتر ریل دو طرفه 72 کیلومتر برقی شده است.

شاهراهها: جمعاً 000/60 کیلومتر 21000 آسفالت سرد، 28000 کیلومتر شوسه درجه 1و2- 2500 کیلومتر خاکی هموار، 8500 کیلومتر خاکی ناهموار راههای آبی داخل خشکی: تقریباً 1689 کیلومتر خط لوله: 1288 کیلومتر لوله نفت خام - 2055 کیلومتر محصولات پالایش یافته.

بنادر: 10 بندر بزرگ و 35 بندر کوچک.

که از نیروی زمینی آن به عنوان قویترین نیرو پس از آمریکا در ناتو نام برده می شود، چگونه با رگ و پی به آمریکا وابسته است و ژنرالهای آن از پشت صحنه به وسیله کارگردانان آمریکایی هدایت می شوند. در اسناد می خوانیم:

«با اظهار نگرانی از اینکه ممکن است یک اقدام نظامی در افق سیاسی ترکیه صورت گیرد وی (نماینده حزب جمهوریخواه خلق - م) سؤال کرد که آیا حقوق بشر آمریکا برای چنین دولتی که سابقه خوبی در رعایت حقوق بشر ندارد مشکلاتی فراهم خواهد کرد یا خیر هنگامی که مقام سفارت پاسخ داد که اقدام نظامی خالی از دردسر نیست و آمریکا نیز از چنین حرکتی حمایت نخواهد کرد، اریلدیز گفت که لازم است دولت آمریکا این مسئله را مستقیما با رهبریت ارتش ترکیه در میان بگذارد».

با عنایت به اینکه زمان گفتار مربوط به 21 سپتامبر 1979 (30/6/58) و کمی از قبل کودتای 1980 ترکیه بوده است و در آن زمان حزب حاکم، حزب جمهوریخواه خلق بوده است و شخصی که درخواست می کند تا آمریکا مسئله کودتای نظامی را مستقیما با رهبریت ارتش ترکیه در میان بگذارد نماینده این حزب می باشد، عمق وابستگی ارتش ترکیه به آمریکا مشخص می شود. مسئله آنجا دردناکتر می نماید که دریابیم که نخست وزیر وقت ترکیه هیچ اقتدار و سلطه ای بر ارتش نداشته و با ضعف تمام که وسیله نماینده حزب از سفارت آمریکا در آنکارا درخواست می کند که جلو ارتش را بگیرد. از سوی دیگر نیرنگ بازی و حیله گری شیطان بزرگ نیز اینجا آشکار می شود که نماینده سفارت اظهار می دارد که دولت آمریکا از چنین حرکتی حمایت نخواهد کرد. ولی پس از وقوع کودتای 1980 ترکیه و وزارت امور خارجه آمریکا اعلام می دارد که از وقوع چنین جریانی قبلاً اطلاع داشته است.

در جای دیگر می خوانیم:

«یک افسر دستگاه امنیت ملی ترکیه در اکتبر سال 1973 اظهارنظر کرد که... هر چند اجویت ممکن است خود را یک آلنده ترکیه تصور کند، ولی نظامیان ترکیه مانند نظامیان شیلی نیستند که قبل از اقدام دو سال انتظار بکشند.» در سند دیگری می بینیم:

«معذالک اجویت می داند که ارتش قبل از اینکه خود را کنار بکشد باید متقاعد شود که فعالیت حکومت او ثبات و امنیت کشور را به خطر نخواهد انداخت».

این گفته ها و این اسناد به همراه حمامهای خونی که هر روز در جریان کودتاها در گوشه و کنار جهان توسط سلاخان کاخ سفید به راه می افتد، همه گواهی است بر آلت دست بودن ژنرالهای ارتشهای وابسته به استکبار جهانی. هر چند که بودجه این ارتشها و سلاحهای آنها از دسترنج مردم محروم و مستضعف فراهم می شود، ولی در نهایت فقط و فقط در راه حفظ سلطه آمریکا به کار گرفته می شوند. اما از سویی شاید این سؤال پیش آید که چه انگیزه هایی باعث سرمایه گذاری وسیع آمریکا جهت وابسته نگهداشتن ارتشها می شود؟ و این سؤال شاید در مورد ارتشهای منطقه خاورمیانه به نحو بارزتری جلوه کند. عمده ترین دلیل همان است که اشاره شد و آن استفاده آمریکا از ارتشهای وابسته به عنوان اهرمهای قدرت است. اما این اهرمهای قدرت در جهات مختلفی به کار گرفته شده و در هر جهت کارآیی جداگانه دارد. یکی از میدانهای عمل در رابطه با مسائل داخلی کشور قربانی شونده است که آمریکا در همه موارد ارتش را همچون شمشیری تیز بر سر مردم و دولت گرفته و از آن برای تثبیت منافع و حفظ سلطه استفاده می نماید. اما میدان

ص: 88

عمل دیگر به کارگیری این اهرم در جهت سیاستهای نظامی و تجاوزکارانه آمریکا در مناطق مختلف است.

آمریکای جنایتکار بنا به اهداف استراتژیک خویش ارتشها را همچون مهره و ابزاری در جهت سازماندهی و تجهیز ماشین جنگی خویش که آلت قتاله اهداف امپریالیستی اوست به کار می گیرد و یکی از این اهداف، مقابله وی با ابرقدرت شرق می باشد. از دیر باز یکی از آرزوهای بزرگ و شیرین روسها، دسترسی به آبهای گرم جنوب روسیه بوده است که شامل دریای مدیترانه، خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند و آبهای جنوب شرقی آسیا می باشد. دسترسی داشتن به این آبها به خاطر اهمیت فراوان در رابطه با اهداف نظامی، تجاری و اقتصادی حائز اهمیت فراوانی برای روسها است و آمریکاییها برای دور نگهداشتن روسها از این منبع حیاتی از زمانهای قدیم طرح خاصی را اجرا کرده اند و آن دکترین جانسون است.

دکترین جانسون این بود که در جنوب روسیه و کشورهای اروپای شرقی یک کمربند تدافعی کشیده شود،که این کمربند روسیه را محاصره کرده و آبهای گرم را از دسترس این بلوک دور نگهدارد. حلقه های این کمربند از غرب به شرق عبارتند از: پیمان ناتو، پیمان سنتو، پیمان سیتو، پیمان ناتو در برگیرنده کشورهای اروپایی و پیمان سنتو شامل کشورهای آسیای میانه (ترکیه، ایران، پاکستان) و پیمان سیتو کشورهای آسیای جنوب شرقی را شامل می شود. این پیمانها مانند حلقه های یک زنجیر، روسیه و کشورهای اروپای شرقی را در پیمان گرفته و در مقابل آنها یک سد تدافعی و یا به عبارت دیگر خط تهاجمی می سازند. اما پیمان سنتو به خاطر حساسیت منطقه که از لحاظ ژئوپلیتیکی حائز اهمیت فراوانی می باشد، یکی از مهمترین این حلقه ها بود و آمریکا روی کشورهای تشکیل دهنده این پیمان و ارتشهای آنها سرمایه گذاری فراوانی کرده است و ارتش ترکیه نیز قربانی همین سیاست امپریالیستی می باشد و در ادامه همین سیاست است که دسترنج و حاصل عرق جبین مردم مسلمان ترک صرف مخارج ارتشی می شود، که به مانند تیغ دو لبه است. یک لبه تیز تیغ بر گردن مردم محروم نشسته و لبه دیگر نیز در جهت اهداف استراتژیک و استکباری آمریکای جهانخوار عمل می کند.

اما این تنها طریقه چپاول و استثماری نیست که کلاشان آمریکایی به کار می گیرند. شیوه دیگری که به کار گرفته می شود، آن است که مشکلات اقتصادی کشورهای تحت سلطه را که به خاطر وابستگی آنها پیش آمده است و ممکن است به بر هم خوردن نظم و ثبات ساختگی آنها منجر شده و در نهایت به ضرر آمریکا تمام شود، با منابع مالی و پولی کشورهای تحت سلطه دیگر بر طرف نمایند.

در اسناد می بینیم که:

«در نظر داریم در موقعیتهای مناسب با کشورهای دوست در منطقه چون ایران نشان دهیم که همدردی با مشکلات ترکیه به نفع خود آنهاست. ولی نمی خواهیم.... در زمینه صادرات آمریکا امتیازاتی از دست بدهیم».

«دولت آمریکا ممکن است با استفاده از نفوذ خود در ایران بخواهد که این کشور علاوه بر ارسال نفت بیشتر مهلت بازپرداختهای نفتی ترکیه را نیز تمدید نماید. این امر سبب از بین رفتن و یا محدود شدن نفوذ شوروی در ترکیه و تخفیف بحران مالی در ترکیه خواهد شد.» «با در نظر گرفتن شرایط بالا نیمتس (به اردلان مشاور وزیر خارجه ایران در سال 56 - م) پیشنهاد کرد که بهتر است ایران و دیگر کشورهایی که میل دارند گرایش غربی ترکیه حفظ شود با مقامات ترکیه پیرامون

ص: 89

نگرانیهایشان اظهار همدردی نمایند.» در بررسی این موضوع به نکته ظریف و جالب توجه دیگری برخورد می کنیم: کشورهای مرتجع عرب قبل از انقلاب اسلامی به دلایل مختلف از دادن کمکهای مالی به ترکیه طفره رفته و از این کار سرباز می زدند. بعضی از این دلایل می تواند اختلافات تاریخی و دعاوی ارضی بین طرفین باشد، اما در رأس آنها باید از فشار شدید افکار عمومی مردم منطقه نام برد. زیرا ترکیه به دلیل روابط سیاسی خویش با رژیم اشغالگر قدس که همواره تحت فشار آمریکا مجبور به حفظ آن بوده است به عنوان تنها کشور اسلامی مرتبط با اسرائیل مورد انتقاد قرار می گرفته است. در اسناد در این رابطه می خوانیم:

«ترکها به شرکت کنندگان (در کنفرانس اسلامی - م) اخطار کرده بودند که آنها نمی توانند با اسرائیل قطع رابطه کنند.....» «ترکها تهدید کرده بودند که اگر قرار باشد ترکیه به عنوان تنها کشور اسلامی مرتبط با اسرائیل مورد انتقاد قرار گیرد، از اجلاس کنفرانس اسلامی بیرون خواهند رفت.» «وی (وزیر خارجه ترکیه - م) گفت که کشورهای عربی از ترکیه خواسته اند که با اسرائیل قطع رابطه نماید، ولی وی اطمینان داد که اجازه نخواهد داد تا چنین واقعه ای رخ دهد.» به هر صورت در همین رابطه هاست که در 3 فروردین 57 سعودیها در پاسخ به توصیه آمریکاییها برای کمک به ترکها این گونه برخورد می کنند که:

«با اضافه کردن این عوامل به خونسردی دولت عربستان سعودی نسبت به گرایشات سیاسی اجویت، باید گفت که امکان ارائه کمک از طرف سعودیها بسیار محدود خواهد بود.» ولی بعد از انقلاب اسلامی ایران به خاطر زمین لرزه ای که در منطقه اتفاق افتاده بود و همچنین لوث شدن مسئله ارتباط با دشمن صهیونیستی به خاطر پیمان ننگین کمپ دیوید و خیانت سادات معدوم، شیوخ مرتجع عرب به خاطر ترس از رشد انقلاب اسلامی در منطقه و واژگون شدن پایه های پوشالین حکومتشان، دایه مهربانتر از مادر شده و کمکهای خود را به سوی ترکیه سرازیر می کنند.

«این واقعیت که کویت یعنی کمک دهنده بزرگ عربی قرار است به ترکیه کمک نماید، بسیار بااهمیت تر از میزان کمک آن می باشد.» اما به گمان ما، زمین لرزه سخت تر از آن است که آمریکا و همپالگی هایش بتوانند آن را مهار کنند.

انقلاب اسلامی ایران در پیشاپیش نهضت جهانی اسلامی، می رود تا کاخ شیطان و مزدوران مرتجع شیطان را بر سرشان خراب نموده و تشبثات و دست و پا زدنهای هیچ قدرت طاغوتی را یارای آن نخواهد بود که طاغوتیان را از گرداب مرگ برهاند.

امید است که کلیه ملل مسلمان و مستضعف با یگانگی و یکدلی، دست اتحاد به یکدیگر داده و دست و پای شیطان را در مرز و بوم خویش قطع نموده، و زمینه را برای ظهور حضرت بقیه اللّه الاعظم (عج) ارواحنا و ارواح العالمین له الفداء آماده نمایند.

و ما النصر الامن عندا... العزیز الحکیم خدایا، خدایا، تا انقلاب مهدی خمینی را نگهدار دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

سند شماره (1) زمان و مکان: 2 مرداد 1351، دفتر سفیر اسیراوغلو در تهرانخیلی محرمانه یادداشت مکالماتی شرکت کنندگان: وهاب اسیر اوغلو، دبیرکل سازمان همکاری و عمران منطقه ای آندرو.آی، کیلگور، مشاور سفارت در امور سیاسی طی ملاقاتی که با سفیر اسیراوغلو داشتم، وی به من گفت که از چهارده ماه قبل به عنوان دبیر کل سازمان همکاری و عمران منطقه ای برگزیده شده است. وی گفت با وجود اینکه به ارزش این سازمان واقف نبوده است ولی واقعیت این است که این سازمان چندان موفق نیز نبوده است. از طرف سه کشور عضو این سازمان به خصوص پاکستان، موفقیتهای این سازمان مورد انتقاد قرار گرفته است. ولی اسیراوغلو یادآور شد که یکی از صادقانه ترین ارزیابیها در مورد این سازمان در روزنامه انگلیسی زبان 2 مرداد ماه کیهان چاپ شده است، که ما نیز آن را در پاراگرافهای زیر به نظر شما می رسانیم. سفیر اسیراوغلو گفت وی مطالبی در اختیار کیهان گذاشته بود که مطالب مندرج در آن بر اساس همین موضوعات چاپ شده است. وی این کار را به این دلیل انجام داده بود، چون معتقد بود که نگاهی صادقانه به کوتاهیهای این سازمان می تواند راه را برای موفقیتهای آتی آن هموار سازد.

نقل قول: سازمان همکاری و عمران منطقه هشتمین سالگرد خود را جشن می گیرد و این فرصتی است که ما باید بتوانیم طی آن به ارزیابی عملکرد و امکانات آن بپردازیم.

با گردهم آوردن ایران، ترکیه و پاکستان، سازمان همکاری و عمران منطقه ای تلاش کرده است به یک نظریه اصیل جامه عمل بپوشاند. اگر موقعیت این سازمان بیشتر شود می تواند به عنوان هسته همکاری گروه بزرگتری در منطقه در راه صلح و همکاری درآید. از نظر سیاسی نیز این سازمان می تواند به عنوان یک عامل ایجاد کننده ثبات در منطقه ای که دستخوش رقابت و تلاش برای به دست گیری قدرت درست عمل کند. لیکن قبل از آنکه سازمان بتواند نقشی اینچنین وسیع را عهده دار شود، باید موفقیت بیشتری به دست آورد. ولی در حال حاضر قادر نیست این موفقیت را کسب کند و تقصیر نیز متوجه سازمان نیست.

یک سازمان بین المللی را اعضای آن محتوا می بخشند و نمی تواند شخصیتی جدای از خود دارا باشد.

فقدان موفقیت نسبی سازمان همکاری و عمران منطقه ای تنها مربوط است به مشکلاتی که پاکستان با آن دست به گریبان است. اعضا باید طرز برخورد خود را تغییر دهند. در چند ماه گذشته علایمی از این تغییر طرز برخورد خود پیدا شده بود، ولی تا به حال هیچ گونه حرکت قاطعی در این جهت صورت نگرفته است.

بنابراین بهترین راه برای جشن گرفتن تولد سازمان همکاری و عمران منطقه ای تلاشی است در جهت گسترش اختیارات و قدرت آن، چون تنها همین عوامل می توانند موجبات موقعیت بیشتر سازمان را فراهم آورند. (پایان نقل قول) اسیراوغلو گفت هدف سازمان همکاری و عمران منطقه ای دستیابی به همکاری اقتصادی، صنعتی و فرهنگی بود، ولی همکاری اقتصادی به هیچ وجه پیشرفتی ننموده است. هدف سازمان در این زمینه کاهش تعرفه وارداتی بین سه کشور عضو بود، ولی در این زمینه نیز موفقیتی به دست نیامده است. یکی از دلایل عمده مانع این موفقیت نیز این است که تجارت بین سه کشور تنها درصد کوچکی از تجارت کل این کشورها را در بر می گیرد.

اسیراوغلو در ادامه گفت همکاری صنعتی میان اعضای سازمان نیز شدیدا مأیوس کننده بوده است.

ص: 91

کارخانه بلبرینگ سازی که توسط ژاپنیها در کراچی ساخته شده نشانگر مشکلات و شکستهای سازمان در بخش صنعتی است. پاکستان بخش اعظم سهام کارخانه را در اختیار داشت و ترکیه و ایران هر کدام 10 درصد سهام کارخانه، را خریداری کرده بودند. در صورت مرغوب بودن کیفیت و قیمت کالاهای تولیدی این کارخانه، ترکیه و ایران نیز مجبور می شدند مقداری از آن را خریداری نمایند. ولی بنا به دلایل متعدد بلبرینگهای تولیدی این کارخانه تا به حال وارد بازارهای ایران و ترکیه نشده است.

اسیراوغلو گفت در نتیجه اوضاع پاکستان قدری خوش بینی پدید آمده است. حال که بنگلادش استقلال یافته، از نظر سفیر سازمان همکاری و عمران منطقه ای، پاکستان با نظری واقعگرایانه تر با جهان برخورد خواهد کرد. پاکستان دریافته است که قادر نیست به صورت رقیب هند درآید و به همین دلیل از کشورهای مسلمان ترکیه و ایران خواستار حمایت سیاسی و روانی شده است. اسیراوغلو گفت که قرار است در تاریخ 3 مرداد ماه برای گفتگو با مقامات پاکستان به اسلام آباد برود. وی خوش بین است و معتقد است که آنها این بار در رابطه با اهداف قاطع سازمان همکاری بیشتری ارائه خواهند کرد.

دبیر کل سازمان همکاری و عمران منطقه ای گفت که در اظهار خوش بینی پیرامون آینده سازمان، میل ندارد چنین برداشت شود که موانع مهمی بر سر راه سازمان وجود ندارد. وی گفت که در ترکیه و ایران، موفقیت سازمان مورد شک و تردید است. در کشور خویش بسیاری از مردم، از جمله مقامات بلند پایه ترکیه به سازمان همکاری و عمران منطقه ای اعتقادی ندارند، این مقامات ترکیه را بخشی از اروپا می دانند.

این مقامات معتقدند که به عنوان یک عضو بی چون و چرای جامعه اقتصادی اروپا، آینده اقتصادی ترکیه در اروپای غربی پایه گذاری شده و نه در کشورهای رو به رشد شرق.

سفیر اسیراوغلو در ایران چنین برداشت کرده است که ایران به ترکیه و پاکستان نیازی ندارد. علت مطروحه توسط ایرانیها نیز این است که ایران در نتیجه صادرات نفتی خود سرمایه هنگفتی را فراهم آورده است. این سرمایه به افزایش خود ادامه خواهد داد و اقتصاد ایران نیز بدون نیاز به کمک سازمان همکاری و عمران منطقه ای رونق خواهد یافت. به عبارت دیگر، ایران می خواهد تکروی کند. متأسفانه بعضی از ایرانیها این طور فکر می کنند. که علت وجودی پاکستان و ترکیه در سازمان همکاری و عمران منطقه استخراج منافع از جیب ایرانیهای ثروتمند است.

اسیراوغلو گفت که وی برای منتقدین ایران و ترکیه یک پاسخ دارد و آن این است که موفقیت سازمان همکاری و عمران منطقه ای خواهد توانست موجبات جذب سرمایه های خارجی را فراهم آورد. کل جمعیت سه کشور بالغ، بر 120 میلیون نفر است، هر قدر که این مردم بتوانند در زمینه اقتصادی و صنعتی بیشتر همکاری نمایند، سرمایه گذاران خارجی را به این منطقه بیشتر جذب کرده اند. در این رابطه است که دبیر کل سازمان، وی با مشکلات بسیار جدی رو به رو است. ولی، او مشکلات را دوست دارد و مطمئن است که بر خلاف گذشته خواهد توانست موفقیتهای بیشتری را نصیب این سازمان نماید.

پاورقی گذشته از نظر ایرانیها در مورد سازمان همکاری و عمران منطقه ای، در ضیافت پر جنجال سفیر اسیراوغلو در هتل اینترکنتینانتال در تاریخ 1 مرداد ماه به مناسبت هشتمین سالگرد سازمان، ما اینچنین برداشتی در مورد نظریات ایرانیها نداشتیم. نخست وزیر هویدا، وزیر خارجه خلعتبری با تعداد زیادی از

ص: 92

مقامات و رهبران بخش خصوصی ایرانی در ضیافت حضور یافتند. ایرانیها خیلی زود از راه رسیدند و تا زمانی که عکاسها مشغول عکسبرداری بودند در آنجا ماندند. بنابر این می توان گفت که از نظر ضیافتی و روانی سازمان همکاری و عمران منطقه ای برای دولت ایران حائز اهمیت است.

یادداشت بیوگرافیک در مورد اسیراوغلو وی فردی است بالای 50 سال و کمی مسن تر. زبان انگلیسی را بسیار خوب می داند و گرایشی دوستانه نسبت به آمریکا و آمریکاییها دارد. بسیار صریح و بی پرده سخن می گوید. صادق، رک گو و خالی از تزویر است. کلیگور

کورترک از تالو خواست تا حکومت جدیدی تشکیل دهد. تالو تنها تا انتخاب اکتبر 1973 نخست وزیر خواهد بود.

حکومت جدید روز 14 آوریل تالو و رؤسای دو حزب یک پروتکل ده ماده ای را امضاء کردند. در این دو پروتکل از جمله مطالب دیگر پیش بینی شده است که حکومت جدید از دو حزب عدالت و اتکاء جمهوری تشکیل خواهد شد و انتخابات به طور قاطع در تاریخ 14 آوریل 1973 انجام خواهد گرفت و قوانین اعلامی پیشنهادی به تصویب خواهد رسید و حکومت علیه قیمتهای بالا و فقر و بیکاری و کمونیسم مبارزه خواهد کرد.

در روزهای بعد تالو یک کابینه 24 نفری را تشکیل داد که 14 نفر آنها از حزب عدالت و 5 نفر آنها از حزب اتکاء جمهوری و سه نفر افراد مستقل و 2 نفر اشخاص غیر سیاسی بودند. (قانون اساسی ترکیه ایجاب می کند قبل از انتخاب ملی، وزارتخانه های کشور و دادگستری و ارتباطات در دست افراد مستقل باشد). دو عضو غیر سیاسی این کابینه یعنی ملوک بایولکن و ایهان ازتراک، وزیر مشاور از کابینه سابق به نخست زیری فرید ملن، به این کابینه منتقل شده اند. 11 تن از این وزیران حقوقدان هستند و 5 نفر دیگر آنها پزشک و 4 نفر آنها مدیر و 2 نفر آنها صاحبان کارخانه می باشند. کابینه همچنین شامل یک جنگلدار و یک جغرافیدان و 2 استاد دانشگاه و یک دیپلمات است. این گروه با تجربه ترین کابینه ترکیه را از زمان وادار کردن سلیمان دمیرل به استعفا از نخست وزیری در مارس 1971 تشکیل می دهد. نیمی از اعضای این کابینه در کابینه های قبلی دیگر خدمت کرده اند. سن متوسط آنها 53 سال است. روز 26 آوریل کابینه تالو به آسانی از مجمع بزرگ ملی با اکثریت 261 رأی در مقابل 94 رأی مخالف رأی اعتماد به دست آورد.

فخری کورترک رئیس جمهوری ترکیه روز 6 آوریل سال 1973 مجمع بزرگ ملی ترکیه سناتور فخری کورترک را برای مدت 7 سال به ریاست جمهوری ترکیه انتخاب کرد. با انتخاب او بن بستی که مدت 25 روز در میان سیاستمداران و سران نظامی بر سر گزینش یک رئیس جمهوری جدید به وجود آمده بود، پایان یافت. قانون اساسی ترکیه اختیارات رئیس جمهور را محدود کرده است. ولی دو رئیس جمهور اخیر ترکیه به عنوان عامل حائل بین نظریات مخالف، میان نظامیان و رهبران غیر نظامی کشور نقش مهمی را ایفا کرده اند، انتظار می رود رئیس جمهور جدید این نقش را همچنان ادامه دهد.

روش نسبت به ایالات متحده کورترک که سابقاً (1960-1957) فرمانده نیروی دریایی ترکیه بود تماسهای نزدیکی با افراد نیروهای مسلح آمریکا در سالهای بین جنگ جهانی دوم و 1960 داشته است و در سال 1958 به عنوان میهمان رئیس عملیات نیروی دریایی آمریکا در این کشور بود و در حالی که در آمریکا به سر می برد، از مدرسه تفنگداران آمریکایی در کوانیکو ایالت ویرجینیا دیدن کرده بود. مناسبات او با مقامات آمریکایی قبل از سال 1960 تا اندازه ای تیره بود. معذالک هنگامی که او در سال 1960 تا 1964 سفیر ترکیه در

ص: 94

اتحاد جماهیر شوروی بود موضع او نسبت به آمریکا اندکی مساعدتر شد.

اوائل زندگی و حرفه فخری کورترک در سال 1903 در استامبول در خانواده عثمان ثابت به دنیا آمد (نام کورترک به معنای مدافع ترکها در سال 1935 از سوی کمال آتاترک بنیانگذار ترکیه معاصر به او داده شده بود). کورترک در سال 1916 وارد آکادمی ترکیه شد و در سال 1923 از آن فارغ التحصیل گردید. او آن گاه بر روی عده ای از کشتیها و زیردریایی ها در مأموریتهای مختلف از جمله در سمت آموزشی خدمت کرد. قسمتی از آموزش او در این دوره در آلمان صورت گرفت. (او در جریان جنگ جهانی دوم به عنوان هواخواه آلمانی تلقی می شد.) کورترک در سال 1924 درجه ستوانی جز و در سال 1927 درجه ستوانی عادی و در سال 1933 درجه ستوانی ارشد را داشت. او در سال 1934 به ستاد نیروهای مسلح منتقل شد و در سال 1935 وابسته دریایی ترکیه در رم بود. او از سال 1937 تا 1938 به عنوان معاون فرمانده در سمت دریایی وابسته در برلین خدمت می کرد و حوزه مأموریت او استکهلم (پایتخت سوئد) و اسلو (پایتخت نروژ) را نیز در بر می گرفت. در سال 1938 او رئیس ستاد و ناوگان زیر دریایی بود. نخستین سمت فرماندهی پست او در زیردریایی دون لوپیتار در سال 1940 بود. در سال 1941 به درجه فرماندهی ارتقاء یافت و کفیل فرماندهی ناوگان یک زیر دریایی شد.

کورترک در سال 1942 با سمت وابسته دریایی به برلین بازگشت در سال 1943 به درجه ناوسروانی ارتقاء یافت و فرماندهی ناوگان 2 زیر دریایی به او داده است.

در سال 1944 او سمت مربی در آکادمی جنگی دریائی را به عهده داشت. و یک سال بعد ریاست آن را به عهده داشت او در سال 1947 دوباره به ناوگان زیردریایی بازگشت. در سال 1948 او مدیر بخش یک ناوگان ترکیه بود و آنگاه به عنوان رئیس ستاد فرماندهی سپاه آموزش دریائی گردید. او در سال 1949 رئیس ستاد فرمانده ناوگان ترکیه شد.

در سال 1950 به درجه دریابانی (با یک ستاره) ارتقاء یافت و کفیل فرمانده نیروهای دریایی در استانبول شد و سپس به فرماندهی ناوگان زیر دریایی منسوب گردید. سه سال بعد پس از آنکه به درجه دریابانی (دو ستاره) ارتقاء یافت او فرمانده ناوگان جنگی شد. در سال 1954 او در راس فرماندهی آموزش قرار گرفت و در سال 1955 به عنوان رئیس اطلاعات در ستاد منصوب گردید و بعداً در همان سال فرمانده ناوگان شد.

در سال 1956 پس از آنکه فخری کورترک به درجه دریاداری ارتقاء یافت، فرمانده فرماندهی دفاعی تنگه و دریای مرمره شد. در سال 1957 او کفالت فرماندهی نیروی دریایی را به عهده گرفت و در سال 1959 به درجه دریاسالاری ارتقاء یافت و به فرماندهی کل نیروی دریایی ترکیه منصوب شد. او این سمت را تا تاریخ وقوع کودتا در ماه می 1960 همچنان به عهده داشت.

ملوانی که دیپلمات شد پس از وقوع کودتا کمیته وحدت ملی که کشور را اداره می کرد، بلافاصله بسیاری از همکاران

ص: 95

کورترک را در ستاد کل به اتهام داشتن ارتباط با رژیم ادنان مندرس تصفیه کرد. کورترک از این تصفیه جان سالم به در برد و در کابینه جدید، سمت وزارت امور خارجه را به عهده گرفت. ولی چند ساعت پس از این انتصاب هنگامی که مأموران وزارت امور خارجه اصرار داشتند که یک نفر غیر نظامی باید این سمت را به عهده بگیرد، از سمت خویش استعفاء داد و بعد از آن او به عنوان سفیر ترکیه در اتحاد شوروی به مسکو اعزام شد.

سالهایی که کورترک در مسکو بود برای او بسیار دشوار گذشت. مانند بسیاری از افراد نظامی دیگر ترکیه در محیطی به بار آمده بود که شورویها را دشمن خود می دانستند. او همواره نسبت به روسها بدگمان بود و از آنها ترس داشت. ولی می خواست وقار و شخصیت یک دیپلمات ترک را ارائه دهد.

(او در میان چند دیپلمات ترکیه بود که در بازار آزاد دلارها را خرد نمی کرد.) او به عنوان یک افسر مغرور و یک ضدکمونیست ثابت قدم باقی ماند؛ ولی در عین حال موفقیتهای جزئی در برقراری مناسبات بهتر با اتحاد شوروی به دست آورد.

معذالک مسئله قبرس، مسئله دشواری بود. کورترک موضع گیری شوروی را درباره قبرس مورد انتقاد قرار می داد و به ویژه سخن پراکنیهای ضد آمریکایی شوروی را که در رادیو در جهت ترکیه پخش می شد، محکوم می کرد. در ماه اوت سال 1964 او به کشورش احضار شد که قسمتی از علل آن اختلاف نظر بین روسیه و ترکیه بر سر قبرس بود و علل دیگر به خاطر کسالت مزاج وی بود.

هنگام بازگشت به ترکیه کورترک خواست باز نشسته شود ولی جمال گورسل رئیس جمهوری ترکیه که نسبت به او علاقه خاصی داشت از او تقاضا کرد تا به عنوان سفیر ترکیه به مادرید برود. کورترک موافقت کرد، ولی یک اختلال عصبی او را ناگزیر کرد تا بدون تسلیم استوارنامه های خود به کشورش بازگردد و در ژوئیه 1965 از خدمات دولتی بازنشسته شد. از آن زمان تا ماه ژوئن 1968 هنگامی که جودت سونای رئیس جمهور ترکیه او را به سناتوری از جانب رئیس جمهور منصوب کرد اطلاعاتی درباره او در دست نیست.

سناتور در مجلس سنا کورترک به عنوان یک شخص میانه رو که از هرگونه وابستگی و یا پیوندهای نزدیک و صمیمانه با هر حزبی اجتناب می کرد شناخته شد.

هنگامی که او یکی از چند نفر معدود بود که علیه اصطلاح قانون اساسی برای برقراری دادگاههای امنیتی دولتی رأی داد و مورد پسند اندیشمندان چپگرا قرار گرفت از سوی دیگر او طرفدار استفاده از ارتش برای سرکوبی افراطیون چپگرا بود. کورترک ابتدا بدون اینکه حادثه ای ایجاد کند در مجلس سنا خدمت می کرد و سپس به ریاست هیئت ریاست جمهوری در سال 1972 برگزیده شد. پس از استعفای حکومت نهاد اریم در آوریل 1972 بعضی از ناظران معتقد بودند که کورترک نامزد نخست وزیری از سوی جودت سونای رئیس جمهوری خواهد بود؛ ولی سمت نخست وزیری نصیب فریدملن شد، زیرا کورترک با این استدلال که سمت نخست وزیری انرژی بیشتری از آنچه او بتواند به کار ببرد لازم داشت، سمت نخست وزیری را رد کرد.

ص: 96

اطلاعات شخصی کورترک که ظاهرش همیشه مرتب است، 5 فوت و 5 اینچ قد دارد و سبک رفتار بوده و موی سرش رو به ریزش است. تأثیری که او در اولین ملاقات می گذارد بسیار خوب است. روش شق و رفتار نظامی او ظاهرا از زمانی اقتباس شده است که او در آلمان تعلیمات نظامی می گرفت. در جریان خدمت او در نیروی دریایی، افسران جوان او را به عنوان یک مرد با شخصیت مورد تحسین قرار می دادند و او شهرت یک مرد درست و بی عیب و نقص را داشت. کورترک مؤدب و آرام و خویشتن دار است و مراودات اجتماعی کمتر دارد. ولی او همچنین می تواند در صورت لزوم گفتگوهای مؤدبانه داشته باشد. او زبانی آلمانی را به روانی صحبت می کند و معلومات انگلیسی او به اندازه کافی است و اندکی ایتالیایی بلد است. رئیس جمهور از موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی ترکی خوشش می آید و به قرائت بسیار علاقه دارد. او دریا را دوست می دارد و از ورزشهای دو و میدانی لذت می برد و خود او در جوانی به این ورزش اشتغال داشت. او در نیروی دریایی فوتبال بازی می کرد و هنگامی که در مسکو بود به تماشای مسابقات فوتبال می رفت.

خانواده همسر رئیس جمهوری، بنام امل 55 ساله به یک خانواده سابق حاکم عثمانی وابسته است. او بسیار باوقار است و نسبت به هر کس لطف و ملاحت دارد. او دارای چشمان بزرگ خاکستری متمایل به آبی است و پوست صورتش قهوه ای رنگ روشن و هیکلش بسیار کوچک و ظریف است. او فارغ التحصیل دبیرستان نوتردام دوسیون در استانبول است. او در ژنو به مدرسه هنرهای زیبا و آکادمی هنرهای زیبا رفته است. خانم کورترک هنوز هم به هنر علاقه دارد و نقاشی می کند، ولی خود را نقاش نمی شمارد و نسبت به بحث درباره آثارش بی میل است. او زبان فرانسوی را به روانی صحبت می کند ولی انگلیسی بسیار کم می داند.

زوج کورترک سه فرزند دارند زوج کورترک سه فرزند دارند. فرزند ارشد 28 ساله فارغ التحصیل مدرسه حقوق است. او اکنون سرگرم انجام خدمت نظامی است و علاقه مند به حرفه سیاسی می باشد. فرزند دوم به نام صلاح 24 ساله دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه آنکارا است. دختر رئیس جمهور به نام آیسه 17 ساله بوده و در یک دبیرستان در استامبول سرگرم تحصیل است.

برادر ناتنی کورترک به نام سعدی، کورو، در دانشگاه فلوریدا در گینس ویل معماری تدریس می کند.

مادر ناتنی او، نوریه 100 ساله است. او هنگامی با پدر کورترک ازدواج کرد که کورترک 5 ساله بود.

نعیم تلو نخست وزیر ترکیه در روز 12 آوریل 1973 فخری کورترک نخست وزیر از سناتور نعیم تلو دعوت کرد تا به اقامتگاه ریاست جمهوری در جانگایا بیاید و از او تقاضا کرد تا یک حکومت جدید تشکیل دهد. دو روز قبل رئیس جمهوری استعفاء فریدملن، نخست وزیر سابق را که در 7 آوریل تقدیم داشته بود پذیرفت. در کابینه فرید ملن، نعیم تلو سمت وزیر بازرگانی را داشت. مدت مأموریت تلو به عنوان نخست وزیر تنها تا تاریخ

ص: 97

انتخابات ترکیه در اکتبر 1973 خواهد بود.

تلو از لحاظ سیاسی میانه رو است. او از لحاظ تکنیکی یک فرد مستقل بوده ولی به لحاظ نقطه نظرات سیاسیش روابط نزدیکی با حزب عدالت و سلیمان دمیرل نخست وزیر سابق (71-1965) دارد. (دمیرل در انتخاب کابینه تلو نفوذ قابل ملاحظه داشت و اعضای کابینه نعیم تلو بیشتر از همکاران دمیرل تشکیل شده است). بولنت اجویت، رئیس حزب جمهوریخواه خلق، با تلو مخالف بوده و او را متهم کرده است به اینکه آلتی در دست بازرگانان کلان است.

اوائل زندگی و حرفه نعیم تلو در سال 1919 در استانبول به دنیا آمده است. او فارغ التحصیل دبیرستان کاباتاش و دانشکده اقتصاد استانبول، 4دانشگاه استانبول است پس از فراغت از تحصیل او وظایف نظامی خود را انجام داد. او خدمات دولتی خود را در سومر بانک آغاز کرد و در سال 1946 به بانک مرکزی منتقل شد و پس از خدمت در سمتهایی، در سال 1965 معاون مدیر بانک شد، در سال 1966 او کفیل مدیر کل بانک شد و 1967 به مدیر کلی رسید و در سال 1970 رئیس کل بانک گردید.

در اوت 1970 در دوران نخست وزیری سلیمان دمیرل، تلو یکی از طرفداران پایین آمدن نرخ لیره ترک شد. او در کابینه نهاد داریم در دسامبر سال 1971 سمت وزیر بازرگانی را به عهده گرفت و خرید ملن نیز که جانشین نهاد اریم بود در ماه 1972 او را به همین سمت برگزید. در ژوئیه 1972 جودت سونای رئیس جمهوری، او را به عنوان سناتور از جانب ریاست جمهوری برگزید.

مسافرتها از سال 1965 به بعد تلو در اجتماعات سالیانه صندوق بین المللی پول به عنوان نماینده ترکیه شرکت کرده بود؛ بیشتر این اجتماعات در واشنگتن صورت گرفت و یکی از آنها هم در ریودوژانیرو (برزیل). در فوریه سال 1967 تلو برای مذاکرات جهت وامی به ترکیه از موافقتنامه پولی اروپا (IME) به سوئیس مسافرت کرد. او در ژانویه سال 1971 نماینده ترکیه در اجتماع موافقتنامه پولی اروپا (FMI)بود.

اطلاعات شخصی تلو در رژیم غذایی خود اندکی وسواس دارد، او به روانی انگلیسی صحبت می کند. نخست وزیر ترکیه متأهل است. همسر او، گوهر، در سال 1920 در استانبول بدنیا آمده است. او فارغ التحصیل دانشکده حقوق استانبول، 4دانشگاه استانبول بوده و به عنوان وکیل مشاور جهت راه آهن دولتی ترکیه از سال 1944 تا سال 1971 که بازنشسته شد خدمت کرده است. خانم تلو جذاب و صمیمی است و از مراوده با زنان آمریکایی لذت می برد. خانواده تلو به سینما و تئاتر و موسیقی و شنا علاقه مند هستند. آنها به ویژه از بازی بریج لذت می برند. زوج تلو دارای دو دختر می باشد. تولین فارغ التحصیل در رشته روانشناسی از دانشگاه حاجت تپه است و برای تلویزیون آنکارا کار می کند. سه روز قبل از اینکه به تلو سمت نخست وزیر پیشنهاد شود او نخستین نوه تلو را به دنیا آورد. دختر دیگر به نام فسون، شاگرد دبیرستان است. 14 ژوئن 1973

ص: 98

سند شماره (3) سازمان مرکزی اطلاعات (سیا)سری تاریخ تنظیم: فوریه 1974 - بهمن 1352 گزارش بیوگرافیک در مورد: بولنت اجویت - نخست وزیر جدید ترکیه (افشاء غیر مجاز این سند مشمول مجازات جنایی خواهد بود.) ترکیه نخست وزیر بولنت اجویت در تاریخ 25 ژانویه 1974 به نخست وزیری رسید. او با اعلام تشکیل یک حکومت ائتلافی به رهبری حزب جمهوریخواه خلق که دارای تمایلات چپ میانه رو می باشد و خود او رئیس آن است، به بحران سه ماهه این کشور خاتمه داد. حزب مردم گرای رستگاری ملی با جهت گیریهای اسلامی در این ائتلاف شرکت دارد. اجویت که مردی روشنفکر می باشد، چه در مسائل داخلی و چه در زمینه امور بین المللی اطلاعات کافی دارد. معذالک تجربه عملی او در درجه اول در امور داخلی بوده است هر چند او در جریان مذاکره بین عصمت اینونو، نخست وزیر سابق، در اوائل دهه 1960 با ایالات متحده آمریکا سمت مترجمی داشته است.

ائتلاف ناآرام اجویت که از ماه مه سال 1972 ریاست حزب جمهوریخواه خلق را داشت، در انتخابات پارلمانی 14 اکتبر سال 1973 حق تشکیل یک حکومت را از طریق رهبری حزب به یک تجمع به دست آورد. اندکی بعد از انتخابات او کوشید تا به حزب رستگاری ملی ائتلافی تشکیل دهد، ولی این کوشش به جایی نرسید، زیرا رهبران حزب رستگاری ملی درباره کنترل بعضی از وزارتخانه ها با او توافق نداشتند و بعضی از نمایندگان بسیار محافظه کار حزب رستگاری ملی با بعضی از برنامه های مترقی حزب جمهوریخواه خلق مخالف بودند.

در جریان ماههای نوامبر و دسامبر، احزاب میانه رومتمایل به راست به رهبری حزب عدالت سلیمان دمیرل، کوشیدند تا ائتلافی تشکیل دهند، و در ماههای دسامبر و ژانویه کورترک کوشید تا تشکیل یک کابینه مرکب از احزاب عدالت و جمهوریخواه خلق و یا یک حکومت با شرکت همه احزاب را ایجاد نماید.

در تاریخ 15 ژانویه از اجویت خواسته شد تا در راه تشکیل یک حکومت بکوشد. ده روز مذاکره با رهبران حزب رستگاری ملی منجر به تشکیل یک حکومت جدید شد که تنها هشت کرسی را در پارلمان در اختیار خود داشت.

سوسیالیست اجویت یک سوسیالیست میانه رو است که ظاهرا نسبت به اصول دمکراسی و عدالت اجتماعی و تغییر مسالمت آمیز به طور قاطع و صمیمانه پایبند است. یک عامل اصلی در وابستگی نیرومند او به سوسیالیسم اعتقاد او به این اندیشه است که پیروی از آن برای حمایت از دمکراسی در ترکیه و عقب راندن کمونیسم ضرورت اساسی دارد. به همین دلیل او از اقدامات رژیمهای دیگر، مانند رژیم نعیم تلو نخست وزیر از (آوریل 1973 تا ژانویه 1974) و عدنان مندرس (از ماه می سال 1950 تا ماه می 1960) به خاطر پیروی

ص: 99

از سیاستهایی که با منافع بازرگانان بزرگ جانبداری می کرد و منافع ملت را به طور کلی نادیده می گرفت انتقاد می کرد.

منتقدین به علت تمایلات چپگرایانه اجویت او را به داشتن گرایشهای مخفی کمونیستی یا بدتر از آن متهم می کنند. جستجو در نوامبر 1972 یک منبع نظامی ترکیه به طور محرمانه گفت که مقامات حکومت نظامی شواهدی در دست دارند که نشان می دهد اجویت یک کمونیست است. یک افسر دستگاه امنیت ملی ترکیه در اکتبر سال 1973 اظهار نظر کرد که اجویت بیش از آنچه که از نطقهای انتخاباتی اش بر می آید یک چپگرای افراطی است. این افسر افزود که هرچند اجویت ممکن است خود را یک «آلنده ترکیه» (مقصود مرحوم سالوادور آلنده رئیس جمهوری شیلی است که در سپتامبر 1973 از صحنه رانده شد) تصور کند، ولی نظامیان ترکیه مانند نظامیان شیلی نیستند که قبل از اقدام دو سال انتظار بکشند. برای تأیید این گفته شواهد عینی در دست نیست.

نقشه ها و مواضع داخلی مأموران سفارت آمریکا معتقدند که اجویت در آغاز حکومت خود به حل مشکلات متعدد داخلی ترکیه و نیرومندتر ساختن پشتیبانی عمومی از خود در پارلمان خواهد پرداخت. معذالک در زمینه داخلی و همچنین در صحنه بین المللی اجویت ممکن است در نتیجه پایگاه محدود پشتیبانی سیاسی که حکومت او از آن برخوردار است و اختلافات موجود در بطن حکومت ائتلافی اندکی تحت فشار قرار گیرد.

عفو عمومی اجویت از زمانی که انتخاب شده است به کرات گفته است که نخستین لایحه قانونی که حکومت او به پارلمان تسلیم خواهد کرد، لایحه ای درباره عفو عمومی برای زندانیان سیاسی خواهد بود. این عفو عمومی شامل آنهایی نیز خواهد بود که به «جنایات فکری» جستجو ترجمه و انتشار ادبیات نمونه مارکسیستی که هم اکنون در اغلب کتابخانه های غربی موجود است و نیز افرادی که به تخلفات سیاسی متهم شده اند، ولی آنهایی را که به جرم فعالیتهای تروریستی محکوم شده اند در بر نخواهد گرفت.

اقتصاد اجویت از لحاظ اصولی با بخش خصوصی مخالف نیست، ولی تصور می شود که او مایل است مقررات شدیدتر دولتی و مداخله قابل ملاحظه دولت در اقتصاد عملی شود. اجویت مانند بسیاری از اندیشمندان متمایل به سوسیالیست، به اصلاحات ارضی از جمله تدابیری برای محدود کردن تملک زمین و توزیع مجدد زمین بین افراد بی بضاعت و بی زمین معتقد است. اجویت توصیه کرده است که «بازرگانی آزاد و دموکراتیک» در ترکیه برقرار شود، یعنی در عین حال این بازرگانی آزاد تحت تنظیم دولت باشد و با «بازرگانی آزاد انفرادی» تفاوت داشته باشد.

گرایش به سوی سوسیال دمکراسی در سیاست اقتصادی نخست وزیر جدید که هنوز کامل نشده است مشهود است. او گفته است که میل دارد یک نقشه منطقی جهت به کار بردن ذخایر ارزی خارجی که ازناحیه بسیاری از کارگران غیر متخصص ترک در اروپا واریز شده تنظیم کند و راههایی برای مهار کردن تورم و

ص: 100

کاهش واسطه ها که به عقیده او تعدادشان به ویژه در کشاورزی بسیار زیاد است. پیدا کند. او اعلام داشته است که حکومتش برای کمک به کشاورزان جهت متشکل کردن خودشان، اعتبارهایی را ارائه خواهد کرد.

چنین تصور می شود که اجویت نسبت به بخش خصوصی ظنین است. در مبارزه انتخاباتی پاییز 1973 او همچنان در مخالفت با «سرمایه انحصاری» چه خارجی و چه داخلی سخنرانی می کرد و این مسئله ای است که او لااقل از سال 1967 به آن پرداخته است. از زمان انتخاب به بعد او نوشته است که نادیده گرفتن سیاستهای استثماری از سوی نهادهای خصوصی به امید رشد سریع ملی بدون شک راه را به سوی استثمار خارجی خواهد گشود؛ زیرا صاحبان مؤسسات خصوصی برای به دست آوردن وزنه ای در مقابل حکومت خود از پشتیبانی خارجی استفاده می کنند. به عقیده اجویت این امر منجر به ادغام صنایع داخلی در کمپانیهای بیگانه خواهد شد و این ادغام اقتصاد ملل ضعیف را به صورت وابسته های اقتصادی کشورهای نیرومند در خواهد آورد.

یک مأمور سفارت آمریکا اظهار نظر کرده است که اجویت ممکن است از کمپانیهای خارجی بخواهد تا ماهیت ترکیه ای بیشتری داشته باشند و حتی موانعی در قبال سرمایه گذاری خارجی در ترکیه ایجاد خواهد کرد. (برنامه انتخاباتی حزب جمهوریخواه خلق که به طور عمده منعکس کننده نظریات اجویت بود، خواستار ملی کردن منابع نفتی ترکیه بود که بخشی از آنها تا مدتی تحت کنترل کشورهای بیگانه بود پروتکل ائتلافی حزب جمهوریخواه خلق و حزب رستگاری ملی از شدت چندانی برخوردار نیست و تنها خواستار تجدید نظر در قوانین مربوط به نفت و ایجاد تغییرات لازم می باشد.) اجویت ممکن است با این گونه مسائل به طور عملی برخورد داشته و در قبال سرمایه گذاری خارجی و عملیات کمپانیهای خارجی بر طبق نیازهای کلی سیاست خارجی، موانعی ایجاد کند.

ارتش و سیاست اجویت از قدرتمند شدن نظامیان است می ورزد و بسیار مایل است تا شاهد انصراف از پرداختن به امور سیاسی پس از تقریباً سه سال مداخله غیر مستقیم باشد. معذالک اجویت می داند که ارتش قبل از اینکه بخود را کنار بکشد، باید متقاعد شود که فعالیت حکومت او ثبات و امنیت کشور را به خطر نخواهد انداخت.

نقشه ها و مواضع بین المللی مأمورین سفارت آمریکا انتظار ندارند که اجویت به این زودیها دست به ابتکارات مهم در سیاست خارجی یا هر گونه تغییر در سیاست خارجی بزند. (در واقع در پروتکل حزب جمهوریخواه خلق و حزب رستگاری ملی اظهار شده است که جهت گرایی سیاست خارجی ترکیه همچنان بدون تغییر خواهد ماند.

معذالک نخست وزیر جدید با دید انتقادی بیشتری به مواضع سیاست خارجی که تاکنون ترکیه داشته است خواهد نگریست.

ص: 101

ایالات متحده اجویت اصولاً طرفدار غرب است، ولی در عین حال بر طبق دفاعش از ناسیونالیسم (ملیت گرایی) خواستار اتکاء کمتری به ایالات متحده آمریکا شده است. او تماسهای متعددی با ایالات متحده و آمریکایی ها داشته است، ولیکن همواره در پی آن بوده است که به منظور حفظ آزادی خود در تهیه فرمول سیاسی و تقویت حزب خود نه به عنوان حامی و نه به عنوان مخالف با این کشور شناخته شود. برنامه سیاسی حزب جمهوریخواه خلق مبنی بر در پیش گرفتن برداشت مستقل تر در دفاع مشترک است. این امر ممکن است به اجویت امکان دهد تا در ترتیبات دفاعی آمریکا و ترکیه تجدید نظر کند، هر چند او همواره مراقب آن بوده است تا نیاز ترکیه را به اتحاد با ایالات متحده مورد تأکید قرار دهد.

اجویت آشکارا متعهد به تجدید نظر در منع تولید خشخاش که آمریکا مشوق آن است می باشد (در عمل این تصمیم از ژوئیه سال 1971 گرفته شده است). او ظاهرا میل ندارد بر خلاف احساسات آمریکایی ها و کشورهای اروپایی درباره این مسئله رفتار کند، ولی چنین احساس می کند که ترکیه باید گشت خشخاش را تا اندازه ای قانونی سازد. او از سوی کشاورزان سابق تحت فشار قرار گرفته است زیرا وسائل معیشت این کشاورزان در نتیجه منع کشت شدیداً تحت تأثیر قرار گرفته است و آنها هنوز شغل دیگری که باعث خرسندی آنها شود پیدا نکرده اند.

اجویت پیشنهاد کرده است که تدابیر فنی و دولتی در جریان فصل کشت برای جلوگیری از سوءاستفاده محصول خشخاش به مورد اجرا گذارده شود. او ممکن است همچنین دولت ایالات متحده را برای فراهم آوردن پول بیشتری جهت اجرای برنامه های جایگزین محصول و جبران خسارات وارده کشاورزان تحت فشار قرار دهد.

ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) از اواخر دهه 1960 اظهارات اجویت در محافل عمومی و خصوصی نشان داده اند که وی در مورد ارتباط با سازمان ناتو جانب احتیاط را در پیش گرفته است. معذالک وی هنوز راه دیگری را که قابل دوام باشد پیدا نکرده است. در جریان یک مصاحبه مطبوعاتی در اکتبر 1973 او اعلام داشت که در نظر دارد ترکیه را در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نگه دارد. علاوه بر این به موجب اظهار یک ناظر سیاسی قابل اطمینان او در نظر ندارد هیچ کدام از پایگاههای ناتو را تعطیل کند.چنین گمان می رود که اجویت احساس می کند ترکیه نباید برای دفاع از خود بر ناتو متکی باشد و اینکه ترکیه باید علاقه بیشتری را در حرکت به سوی هماهنگی اقتصادی و سیاسی اروپایی نشان دهد.

جامعه اقتصادی اروپا اجویت بر ادامه ارتباط ترکیه با جامعه اقتصادی اروپا اهمیت بسیاری قائل است؛ ولی او درباره خط و مشی تحولات آینده جانب احتیاط را رعایت می کند. اجویت اظهار نظر کرده است که اقتصاد ترکیه هنوز کوشش لازم را جهت شرکت کامل در جامعه اقتصادی اروپا به عمل نیاورده، همچنین معتقد است ترکیه تاکنون امتیازات بسیاری به جامعه اقتصادی اروپا داده است (به ویژه در مورد محدود کردن صدور منسوجات و میوه های ترکیه) در حالی که در مقابل امتیازات بسیار ناچیزی به دست آورده است. به نظر

ص: 102

می رسد که اجویت خواستار تجدید نظر در پروتکل بین ترکیه و جامعه اقتصادی اروپا به ویژه در ارتباط با آن بخشهایی که با دوران انتقال ترکیه از عضویت وابسته به عضویت کامل و محدود کردن بازرگانی ترکیه با کشورهای غیر جامعه اقتصادی اروپا می باشد.

مناسبات با یونان و قبرس اجویت اعلام داشته که قبرس ریشه اختلاف نظرهای بین ترکیه و یونان است. او ظاهرا معتقد است که این دو کشور علائق متقابلی فراتر از مسئله قبرس با یکدیگر دارند و باید این مسئله را هر چه زودتر حل کند. او ظاهرا از مذاکراتی که میان یونانیها و ترکها و قبرسیهای یونانی و ترک جریان دارد پشتیبانی می کند.

دانشجو و روزنامه نگار بولنت اجویت در روز 28 مه سال 1924 در استامبول به دنیا آمده است. خانواده او در سال 1929 به آنکارا منتقل شد، زیرا پدر او به عنوان نماینده از سوی حزب جمهوریخواه در مجمع بزرگ ملی انتخاب شده بود. اجویت به مدرسه ابتدایی معمار کمال (تا سال 1936) و دبیرستان آتاترک آنکارا می رفت، تا اینکه وارد استامبول، 4کالج رابرت استامبول شد. خانواده او میل داشتند که او معماری یا مهندسی یا حقوق بخواند، ولی اجویت در عوض رشته هایی را انتخاب کرد که او را به سوی حرفه روزنامه نگاری و نوشتن خلاقانه هدایت می کرد.

اجویت پس از دریافت درجه لیسانس در سال 1944 دوباره به آنکارا بازگشت و مدتی به عنوانی مترجم شفاهی در وزارت مطبوعات و رادیو و جهانگردی کارکرد. در عین حال او به تحصیل زبان و ادبیات انگلیسی در دانشکده زبان و تاریخ و جغرافیا در دانشگاه آنکارا پرداخت. هنگامی که رئیس او در وزارتخانه در سال 1946 به عنوان دبیر مطبوعاتی به لندن اعزام شد، اجویت نیز به عنوان دبیر این شخص به لندن فرستاده شد. اجویت در اوقات فراغت به تحصیل خود ادامه داد و در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن به تحصیل زبانهای سانسکریت و بنگالی و تاریخ هنر پرداخت و در عین حال در مؤسسه کوتو به تحصیل مشغول گردید.

در سال 1949 اجویت به درجه وابسته مطبوعاتی ارتقاء یافت و در همین سمت تا سال 1950 در لندن باقی ماند و آن گاه به ترکیه بازگشت. در همان سال او به عضویت حزب جمهوریخواه خلق درآمد و به عنوان سردبیر خارجی وارد هیئت تحریریه به روزنامه اولوس که ارگان تبلیغاتی حزب جمهوریخواه بود شد. اجویت در سال 1951 و 1952 برای انجام خدمت وظیفه به عنوان افسر احتیاط در بخش تشریفات ستاد ارتش ترکیه از این روزنامه مرخصی گرفت.

در سال 1952 اجویت به روزنامه اولوس بازگشت و در جریان نه سال بعد، او مدیر اجرایی و سرانجام مدیر سیاسی آن شد. در همین سمت او روزانه تفسیرهای سیاسی می نوشت، که اغلب از رژیم عدنان مندرس که در آن زمان نخست وزیر ترکیه بود، انتقاد می کرد. علیرغم اینکه مندرس در سال 1953 روزنامه اولوس را به طور موقت تعطیل کرده بود.

در جریان سالهای 1954 تا 1957 هنگامی که اجویت ابتدا با بورس تحصیلی وزارت امور خارجه به عنوان نویسنده مهمان روزنامه ژورنال و سنتینل به ایالات کارولینای شمالی سفر کرد و سپس با استفاده از

ص: 103

بورس بنیاد راکفلر در دانشگاه هاروارد برای تحصیل تاریخ عثمانی سفر کرد. افقهای فعالیت روزنامه نگاری اجویت توسعه یافت. بین سالهای 1950 و 1957 اجویت مقدار زیادی از وقت خود را به کارهای ادبی غیر روزنامه نگاری وقف کرد و به عنوان یک مدرس، مترجم، نویسنده و منتقد شهرت قابل ملاحظه ای به دست آورد.

حزب جمهوری خواه خلق در سال 1957 اجویت با موفقیت برای احراز یک کرسی نمایندگی در مجمع بزرگ ملی از شهر آنکارا از سوی حزب جمهوریخواه خلق فعالیت کرد. او به زودی یکی از اعضای جوان این حزب شد و وارد شوراهای عالی این حزب گردید. چند عامل به ترقی سریع او در حزب کمک کرد که از جمله آنها مناسبات حسنه او باعصمت اینونو رهبر این حزب و استعداد او در سازمان دادن شاخه جوانان حزب و سمت برجسته او به عنوان سخنگوی مطبوعاتی حزب و علاقه فعالانه او در کمیته سیاست خارجی مجمع بزرگ ملی وعضویت او در کابینه «سایه» و کمیته پژوهش بود.

پس از کودتای نظامی در ماه می سال 1960، حزب جمهوریخواه خلق اجویت را به عنوان عضو مجمع مؤسسان انتخاب کرد این مجمع از سوی حکومت نظامی در ژانویه 1961 مأمور تنظیم یک قانون اساسی جدید بوده در اکتبر 1961 اجویت بار دیگر به عنوان نماینده از آنکارا در حزب جمهوریخواه خلق انتخاب شد و در هیئت مرکزی اداری این حزب سمتی به دست آورد.

وزیر کار و مرد دست راست اینونو در نوامبر سال 1961 اجویت در کابینه ائتلافی تحت ریاست اینونو سمت وزارت کار را به دست آورد.

کابینه ائتلافی مرکب از حزب جمهوریخواه خلق و حزب عدالت بود (در این اوضاع احوال او به علت نداشتن وقت از کار خود در روزنامه اولوس کناره گیری کرد). اجویت علیرغم نداشتن تجربه در امور کارگری یک وزیر بسیار قابل از آب درآمد و در جهت پیشبرد حقوق کارگران و پشتیبانی از قوانین ترقی خواهانه کار کرد. در جریان ترمیم کابینه در ماه ژوئن 1962 اینونو از او خواست که در سمت وزیر کار باقی بماند.

ایثار اجویت به آرمان کارگران بدون شک صمیمانه بود. معذالک انگیزه اش، میل سیاسی او برای تقلیل نفوذ حزب کارگر ترکیه بود. در پایان دوران وزارت او در فوریه سال 1965، اجویت در میان دانشجویان و کارگران پیروان متعددی را به دست آورد و موقعیت او به عنوان سخنگوی حزب جمهوریخواه خلق به خوبی مستحکم شد. او همچنین از طریق اجتناب از مانورهای زیرکانه و محیلانه و از حملات شخصی علیه سایر اعضاء احترام زیادی در حزب به دست آورد و جایگزین تورخان فیض اوغلی به عنوان سخنگوی اندیشمندان جوان حزب جمهوریخواه خلق گردید (فیض اوغلی اکنون رهبر حزب اتکاء جمهوریخواه است).

از سال 1961 عصمت اینونو اعتماد بسزایی نسبت به اجویت داشت. در دوران 1963 تا 67 مناسبات شخصی این دو بقدری نزدیک بود که اظهارات عمومی اینونو به منزله طنین اظهارات اجویت تلقی می شد.

در فوریه سال 1966 فتحی چلیکباش رهبر حزب جمهوریخواه خلق اجویت را به عنوان بانفوذترین

ص: 104

مشاور اینونو می شناخت.

میانه رو چپگرا سیاستهای اجویت در جریان مدتی که وی وزیر کار بود گرایشهای چپی داشت. اجویت از پایگاه جدید سیاسی خود به عنوان حزب جمهوریخواه خلق از زونگولداک (که در پاییز سال 1965 انتخاب شده بود) شروع به دفاع از برنامه های سوسیالیستی در برنامه های حزبی کرد. در سال 1966 اجویت عصمت اینونو را متقاعد کرد تا از او فرقه چپگرای او به جای فیض اوغلی پشتیبانی کند. فیض اوغلی اصرار داشت که حزب در مرکز طیف سیاسی باقی ماند. اجویت معذالک بسیار مواظب بود که بین سوسیالیزم از نوعی که او طرفداری می کرد و سوسیالیزم حزب کارگر ترکیه که دارای تمایلات افراطی چپی بود، تفاوت قائل شود. او تأکید کرد که جنبش چپ میانه رو او صرفاً مجری اصول سوسیال دمکراسی بود که توسط انقلاب سال 1960، تبلیغ می شد.

در اکتبر 1966 اجویت به دبیر کلی حزب جمهوریخواه خلق انتخاب شد و به اتفاق حامیان خود سیاست حزبی را به سوی چپ میانه رو تغییر داد. این حرکت به سوی چپ بدون مبارزه از سوی مخالفان باقی نماند. در ماه می 1967 عده ای از انتقاد کنندگان از اجویت، به عنوان اعتراض علیه سیاست حزب کناره گیری کردند و حزب اتکا را تشکیل دادند. علیرغم یک چنین اختلافی برنامه اجویت و حیثیت و قدرت او در داخل حزب در کنوانسیونهای حزبی در سالهای 1967 و 1970 تأیید شود. در اواسط 1968 اجویت به نحو وسیعی به عنوان برجسته ترین مدعی ریاست حزب جمهوریخواه خلق در صورت کناره گیری یا مرگ اینونو تلقی شد؛ هرچند بعضی از رهبران حزب او را جوانتر و کله شق تر از آن می دانستند که بتواند پشتیبانی عناصر محافظهکارتر حزب را جلب کند. اینونو در آن زمان درباره آینده اجویت در حزب شک و تردیدهایی پیدا کرده بود، ولی انتخاب کنندگان اجویت در حوزه انتخابی زنگولداک با انتخاب مجدد او به عنوان نماینده در پاییز سال 1969 پشتیبانی خودرا از او به اثبات رساندند.

استعفا هنگامی که اینونو در ماه مارس 1971 تصمیم گرفت به اعضای حزب جمهوریخواه خلق اجازه دهد در کابینه نهاد اریم سمت وزارت کسب کنند. بولنت اجویت علیرغم مناسبات شخصی بسیار نزدیک با اینونو و احترام نسبت به اینونو از سمت خود به عنوان دبیر کل حزب استعفا داد. او استدلال کرد که حکومت اریم که یک حکومت («مافوق سیاست» طبق تقاضای سران نظامی است، در واقع بدان منظور تشکیل شده است تا «خوشایند سرمایه داران بیگانه و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و بازار مشترک اروپا» باشد و بنابر این به نفع دمکراسی ترکیه نیست. اجویت به دنبال استعفای خود کوشید تا از بدتر شدن قطع مناسبات خود با اینونو اجتناب کند و از محیط سیاست آنکارا خارج بوده و در عوض به تحکیم موقعیت برجسته خود در سطوح محلی و ایالتی حزب جمهوریخواه خلق بپردازد. معذالک شکاف بین این دو مرد (مقصود اجویت و اینونو) وسیعتر شد و با خودداری اجویت

ص: 105

رئیس حزب جمهوریخواه خلق کوششهای اجویت چنان موفقیت آمیز بود که در کنوانسیون این حزب در ماه می 1972 اجویت به ریاست این حزب انتخاب شد. اینونو پس از آنکه در کوششهای خود برای بر کنار کردن پشتیبانهای اجویت از مواضع قدرت در حزب شکست خورد، از سمت خود استعفا داد. انتخاب اجویت ضربه جدی به ثبات کوتاه مدت حزبی بود. بسیاری از اعضای پیرتر و محافظه کارتر حزب تهدید به تشکیل یک حزب جدید کردند که به دقت می توان گفت منعکس کننده نظریات سیاسی آنها بود. بسیاری از دیگران معتقد بودند که تغییر در رهبری حزب مشخص کننده پایان حزب جمهوریخواه خلق بر اساس ماهیت اولیه خود می باشد. عده ای از ژنرالهای ارشد ارتش همچنین انتخاب اجویت را آشوب انگیز تشخیص دادند. این ژنرالها که نسبت به اجویت به عنوان یک مرد چپگرا اعتماد نداشتند، به ممدوح تخماق، رئیس ستاد ارتش ترکیه توصیه کردند تا برای جلوگیری از روی کار آمدن در انتخاب عمومی آینده تدابیری اتخاذ کند.

در پاسخ به این تحولات اجویت کوشید تا یک چهره دولتمردانه از خود ایجاد کند و نشان بدهد که او یک رادیکال لجام گسیخته نیست و درصدد التیام - زخمهای حزب جمهوریخواه خلق است. او تأکید کرد که حزب جمهوریخواه خلق فقط اندکی به چپ متمایل شده است و خواهد کوشید آنرا در همان جهت پیش ببرد معذالک اجویت که در ماه ژوئیه بار دیگر ریاست حزب انتخاب شده و از این انتخاب تشویق شده بود برای نشان دادن کنترل خود بر روی حزب فرصت را از دست نداد. در نوامبر 1972 او سیاست اینونو را در پشتیبانی حزب جمهوریخواه خلق از ائتلاف مافوق سیاست معکوس کرد و برنامه پنجساله اقتصادی را که اخیرا به تصویب رسیده بود، مورد انتقاد قرار داده و فرید ملن و نخست وزیر وقت را متهم کرد که بیش از اندازه تحت تأثیر احزاب دست راست ائتلافی قرار گرفته است. در پاسخ اینونو 25 نماینده از حزب جمهوریخواه خلق استعفا کردند.

در ماه دسامبر اجویت اعلام داشت که حکومتهای غیر حزبی فاقد کارآیی هستند و توصیه کرد که حکومت سیاسی هر چه زودتر باز گردد.

در ماه ژانویه 1973 او مناسبات بین حکومت و مقامات حکومت نظامی را (که در بهار1971 به دنبال اخراج سلیمان دمیرل نخست وزیر با دادن اتمام حجت از سوی نظامیان برقرار شده بود) مورد انتقاد قرار داد. با چنین کاری او رضایت بدون سرو صدای نظامیان ترکیه را که علیرغم مداخله خود، شکلهای دمکراتیک را در سیاست ترکیه حفظ کرده بودند، به مبارزه برانگیخت. تحت راهنمایی اجویت در انتخاب ریاست جمهوری در مارس 1973 حزب جمهوریخواه خلق به عنوان اعتراض علیه فشار نظامیان جهت انتخاب ژنرال فاروق گورلر از دادن رأی امتناع کرده بود، ولی هنگامی که یک کاندیدای دیگر به نام فخری کورترک که به هیچ کدام از احزاب تعلق نداشت و در نتیجه سازش بین طرفین پیشنهاد شده بود در انتخاب ریاست جمهوری شرکت کرد و نعیم تلو در ماه آوریل حکومتی تشکیل داد. حزب جمهوریخواه خلق تصمیم گرفت تا در صف مخالفین باقی بماند.

در همان دوران 1972 و 73 در حالی که اجویت از حکومت تحت سرپرستی نظامیان انتقاد می کرد، نظامیان بیش از پیس نسبت به اجویت ظنین شدند. یک منبع نظامی موثق گزارش داد که مقامات حکومت نظامی در نوامبر 1972 سرگرم بررسی نطقهای علنی ضبط شده اجویت شدند تا ببینند که آیا او قانونی را نقض کرده است یا خیر. این منبع همچنین گزارش داد که صحبت از برچیدن مصونیت پارلمانی اجویت در

ص: 106

میان بوده تا او را به خاطر انتقاد از حکومت نظامی تحت تعقیب قانونی قرار دهند. یک منبع نظامی دیگر در ماه دسامبر گزارش داده بود که همین مقامات در نظر دارند، اجویت را به اتهام تشویق به مخالفت علیه نظام کنونی تحت تعقیب قانونی قرار دهند؛ ولی ظاهرا این فعالیتهای نتیجه ای نداده است.

مسافرت اجویت در اروپا بسیار سفر کرده است. او در سال 1951 به عنوان عضو هیئت مطبوعاتی به دعوت وزارت امور خارجه به انگلیس از این کشور دیدن کرد و در سال 1953 به عنوان عضو هیئت مطبوعاتی تحت سرپرستی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از فرانسه، پرتغال و ایتالیا بازدید به عمل آورد. در سال 1958 به عنوان عضو هیئت نمایندگی مجمع بزرگ ملی وابسته به مجمع مشورتی اروپا به شهر استراسبورگ رفت. او همچنین در سال 1964 به عنوان وزیر کار برای تحقیق درباره اوضاع کارگران ترکیه در خارج در سراسر اروپا سیر و سیاحت کرد. گفته می شود که او در کشورهای غربی احساس ترغیب نمی کند.

سبک بعضی از ناظران، اجویت را به عنوان یک مرد خوشایند و خوش رفتار توصیف کرده اند. دیگران وضع روحی او را اندکی فاقد خوش مشربی تشخیص می دهند و شخصیت جذاب ظاهری او را به عنوان یک سادگی و صمیمیت مطالعه و حساب شده تلقی می کنند. اجویت به نظر یک مأمور سفارت آمریکا یادآور یک شاگرد مدرسه با استعداد درخشان و خوش رفتاری است که از میان همشاگردیهایش برای نشان دادن به بازدید کنندگان خارجی انتخاب می شود. موضع و ژستهای او گاهی چنین القاء می کنند که فاقدآسودگی خاطر بوده و همواره در حال تشنج به سر می برد.

در مبارزات سال 1973 حامیان اجویت لقب کارا اوغلان را به او دادند کارا اوغلان یکی از قهرمانهای فولکلور ترکیه است که شبیه رابین هود، عیار و قلدر تاریخ انگلستان است. آنها این لقب را مناسب اجویت می دانستند، زیرا قهرمان آنها دارای شهامت و سجایای اخلاقی بوده و رنگ چهره و موهای سیاه و قیافه پسرانه او با تصویر آنها از کار اوغلان جور در می آید.

اجویت اندیشمند اجویت اندیشمندی است که علائق او از سیاست فراتر می رود و به هنر و ادبیات نیز علاقه دارد. او نسبت به دوره رنسانس و بشردوستی و فلسفه هند علاقه خاصی نشان داده است. او از اوان کودکی شعر می گفته و بعضی از آثار او به عنوان شاعر و مقاله نویس و منتقد به انگلیسی ترجمه شده اند. آثاری که او از منتشر شده شامل ترجمه هایی از انگلیسی به ترکی از «کوکتل پارتی» تی.اس.الیوت و «زن آندروس» اثر تورنتون و ایلدر و دو اثر از رابیندرانات تاگور شاعر هندی به نام «گیتانجالی» و «آواره کوشلاو» می باشد.

در سال 1954 اجویت یکی از صاحبان و ویراستاران نشریه فرهنگی و سیاسی «فوروم» بود که در آن زمان تازه تأسیس شده بود.

اجویت که یکی از اعضای جامعه اندیشمندان ترکیه است، برای رهبری اندیشمندان اهمیت

ص: 107

فوق العاده ای قائل است. او رهبری را به عنوان وظیفه اندیشمندان تلقی می کند تا امتیاز آنان. اجویت به لحاظ نظرهای ناشی از تعقل دقیق شهرت دارد و به عنوان یک مرد سازمان یافته، کارا و پر انرژی توصیف شده است.

در سال 1952 اجویت یکی از بنیانگذاران جمعیت هنری «هلیکون» در آنکارا بوده است. از سال 1963 او عضویت «آنکارا، 4جمعیت روزنامه نگاران آنکارا» و «جمیعت منتقدان هنری بین المللی» و «مؤسسه مطبوعاتی بین المللی» را دارا می باشد.

نخست وزیر به عنوان یک ناطق خوب شناخته شده است. او به سینما بسیار علاقه دارد. مبتلا به زخم معده است و مشروبات الکلی نمی نوشد؛ هر چند به مهمانان خود مشروبات الکی تعارف می کند. اجویت به زبان انگلیسی به خوبی صحبت می کند.

خانواده هنرمندان رخصان اجویت 51 ساله که از سال 1945 همسر نخست وزیر است، فارغ التحصیل رابرت کالج استامبول می باشد که در همان دانشکده با اجویت آشنا شده بود. یک منبع گزارش می دهد که او سیاست را به عنوان یک عامل نفوذی مخرب تلقی می کند. از تغییراتی که سیاست در زندگی او به وجود آورده خوشش نمی آید. این منبع همچنین تأکید می کند که خانم اجویت روزنامه نگاری خالص و نوشتن خلاقه را شغل طبیعی همسر خود می داند و امیدوار است که همسرش روزی این کار را از سر گیرد. معذالک یک منبع مدعی است که خانم اجویت قوه محرکه حرفه سیاسی شوهرش می باشد. خانم اجویت باهوش و خوشایند و نسبتا آرام است، او نقاشی نسبتا بااستعداد است و به زبان انگلیسی به نحو بسیار خوبی صحبت می کند. اجویت ها فرزند ندارند.

نازلی مادر نخست وزیر نیز یک نقاش نسبتا برجسته است و به تدریس هنر مشغول است. مادر نخست وزیر از اعضای بنیانگذار شاخه زنان حزب جمهوریخواه خلق است که در سال 1952 تأسیس شد و از همان زمان رئیس این سازمان در شعبه ایالتی اسکودار بوده است. 11 فوریه 1974

دمکراتیک بتواند در برابر اقدامات توأم با صرفه جویی مقاومت نماید.

3- آمریکا با ترکیه احساس همدردی نموده و اظهار داشت که میل دارد ترکیه را در حل مشکلات یاری دهد و گرایش آن را نیز به سوی غرب حفظ کند. در همان حال، توافق ترکیه و صندوق بین المللی پول و دیگر اعتبار دهندگان مهم خارجی ضرورت بسیار دارد. نیمتس یادآور شد که اولین سفر وی به آنکارا مصادف بود با سفر جلود، نخست وزیر لیبی به این کشور. اجویت از لیبی خواستار حمایت اقتصادی شده بود و با وجود آشکار نشدن پاسخ لیبی، اجویت ظاهرا از سفر جلود خوشحال به نظر می رسید.

4- مشاور ایرانی گفت که اجویت کلاً با کشورهای بیطرف مراوده دارد و تا حدودی جذب قذافی رهبر لیبی شده است. وی گفت بسیاری از مقامات ترک میل دارند که این کشور با شوروی به توافق بیشتری دست یابد.

5- با در نظر گرفتن شرایط بالا،نیمتس پیشنهاد کرد که بهتر است ایران و دیگر کشورهایی که میل دارندگرایش غربی ترکیه حفظ شود، با مقامات ترکیه پیرامون نگرانیهایشان اظهار همدردی بنمایند.

6- اردلان در پاسخ گفت از جنگ جهانی دوم، ایران رسما با هم پیمان سنتو یعنی ترکیه، روابط حسنه ای برقرار کرده است. در واقع انزوای ترکیه و ناسیونالیزم درونگرای آن و تاریخ عثمانی و رقابت پارسی سبب شده است که بین دو کشور فاصله ایجاد شود .

7- اردلان چندین بار موضوع صحبت را عوض کرد و به «مسائل مهم مورد نگرانی ایران» اشاره نمود.

وی این مسائل را تحت عنوان شاخ آفریقا، و بن بست حاضر در مذاکرات مصر و اسرائیل توصیف نمود.

وی گفت ادامه وخامت موضع غرب در شاخ آفریقا، سرانجام بر تصور سعودیها از غرب تأثیر خواهد گذارد و منجر به ارزیابیهای دوباره ای خواهد شد که در نتیجه آن ضربات سنگینی به مواضع اقتصادی غرب، وارد خواهد آمد. وی گفت ترس از آن دارد که شکست ابتکار صلح سادات منجر به تندروی در خلیج و خاورمیانه شده و خساراتی را به ایران و آمریکا وارد سازد.

8- در این لحظه نیمتس گفت پس از جنگ جهانی، ترکیه یکی از همسایگان آرام، با ثبات و دارای گرایش غربی ایران بوده است. هر دو گفتند که این روند باید ادامه یابد.

9- اظهار نظر: نیمتس هنگام اقامت در آنکارا از مقامات بلند پایه ترکیه سؤال کرد که آیا با وجود مشکلات جاری ترکیه آنها هرگز به فکر افتاده اند که از همسایگان دوست خود چون ایران و عربستان سعودی خواستار کمک شوند؟ در صورتی که مخاطبین بتوانند در این زمینه اظهار نظر بنمایند، موجبات امتنان این وزارتخانه فراهم خواهد گردید. کریستوفر

نمایند، و همچنین از لیبی خواستار خرید نفت بیشتر شده است. هزار معتقد است که شوروی نفت خود را به طور نسیه در اختیار ترکیه قرار خواهد داد، ولی ایران این کار را نخواهد کرد. لیبی قادر نیست نفت بیشتری به ترکیه بدهد، ولی اظهار داشته است که مایل است پیرامون مسائل اقتصادی دیگر از جمله تمدید مهلت بازپرداخت نفتی به مذاکره بنشیند. گرچه توافق با عراق در زمینه بازپرداختهای نفتی به نتیجه نرسیده است، منابع جدید حاضر نیستند به جای عراق به این کشور نفت ارسال دارند، ولی خواهند توانست مصرف روزافزون را تأمین نمایند. در تلاشی برای تمدید مهلت بازپرداخت، ترکها سعی دارند در مدیریت قروض خود انعطاف پذیری خاصی را پدید آورند. سفارت پیشنهاد می کند که شاید بهتر باشد دولت آمریکا با استفاده از نفوذ خود در ایران، از این کشور بخواهد که مهلت بازپرداخت نفتی ترکیه را تمدید نماید. (پایان خلاصه) 1- در تاریخ 10 اسفندماه مشاور اقتصادی با بهیک هزار دبیر کل امور اقتصادی دوجانبه وزارت امور خارجه ترکیه ملاقات نمود تا پیرامون جنبه های اقتصادی سفر جلود نخست وزیر لیبی به آنکارا گفتگو نماید. هزار اطلاعات تلگرام مرجع را تأیید نمود. پس از آن بحث پیرامون واردات نفتی ترکیه متمرکز گردید. هزار گفت که ترکیه در نظر دارد از شوروی و ایران نفت خریداری نماید و نفت دریافتی خود از لیبی را افزایش دهد و در عین حال خواستار تمدید مهلت بازپرداخت نفتی خود در رابطه با این سه کشور و عراق است.

2- برای محو کمبودهای مزمن خود، از مدتها پیش ترکیه میل داشته است که از شوروی نفت خریداری نماید؛ چون از نظر جغرافیایی یک منبع مناسب است. در مذاکرات تجاری اوت و دسامبر گذشته ترکیه از شوروی خواست که به این کشور نفت بفروشد، لیکن شوروی تقاضای آن را رد کرده بود. ولی بنا به گفته هزار، شوروی در ماه اوت اعلام کرده بود که در سال 1980 قادر خواهد بود به ترکیه نفت بفروشد.

هزار گزارشی را که در نشریه 10 اسفند ماه روزنامه طرفدار دولت به نام ملیت، مبنی بر ورود هیئت تجاری شوروی به آنکارا در اواسط مارس برای فروش نفت نسیه توسط شوروی به ترکیه چاپ شده بود تأیید کرد. وی گفت دولت ترکیه مایل است که این معامله بر اساس تهاتری صورت گیرد. وقتی گفتیم که شوروی خود با کمبود نفت رو به روست، هزار به مقاله ای در نیوزویک در رد این ادعا اشاره کرد، لیکن اعتراف نمود که طبق اظهار جلود، شوروی سالانه 6 میلیون تن نفت از لیبی خریداری می کند.

3- هزار به ما گفت که دولت ترکیه میل دارد سالی یک میلیون تن نفت از ایران خریداری کند. وی گفت با ایرانیها در این زمینه تماس حاصل شده، لیکن به نظر وی این مذاکرات نیز به خاطر شرایط باز پرداخت مانند گذشته شکست خواهد خورد؛ چون دولت ترکیه میل دارد به صورت نسیه از ایران خرید نماید. شاه همیشه خواستار بازپرداخت به صورت نقد بوده است.

4- هزار در مذاکرات اخیر بین جلود و نخست وزیر اجویت (تلگرام مرجع) حضور داشت. وی گفت ترکیه از جلود خواسته است که علاوه بر 3 میلیون تن نفتی که سالانه به ترکیه می فروشد، سالانه 6 تا 7 میلیون تن نفت اضافی نیز در اختیار این کشور قرار دهد. ترکیه امیدوار بود که حداقل 3 میلیون تن نفت اضافی از طریق لیبی به دست آورد، لیکن جلود به آنها گفته بود که به خاطر تعهدات دیگر لیبی این کار عملی نخواهد بود. ولی جلود توافق کرد که پیرامون تمدید مهلت بازپرداخت نفتی ترکیه، صدور اعتبار دراز مدت برای ترکیه و خرید موارد کشاورزی ترکیه حتی بیش از نیاز لیبی را مورد بحث قرار دهد. هزار

ص: 110

گفت امکان دارد که لیبی از گندم ترکیه به عنوان «کمک خارجی» استفاده کند. طبق اظهارات هزار، اجویت از وزارت امور خارجه ترکیه خواهد خواست که در اواخر ماه جاری در این مذاکرات که در سطوح فنی بین ترکیه و لیبی انجام خواهد گرفت به توافق دست یابد. باطرح این سؤال که آیا ممکن است این توافقها طبق بیانیه جلود در هنگام بازدید اجویت از لیبی امضاء شود یا خیر، هزار گفت وی انتظار دارد که این کار قبل از آن انجام گیرد.

5- هزار اعتراف کرد که در زمینه تهدید مهلت بازپرداخت ترکیه و عراق به توافق نرسیده اند و میزان این بازپرداختها حدوداً معادل 300 میلیون دلار می باشد. معذالک وی گفت که دولت ترکیه در نظر ندارد از منابع جدید به جای عراق نفت خریداری نماید: ولی وجود منابع جدید برای تأمین نفت وارداتی 17 میلیون تنی سال 1978 ضروری است؛ در حالی که میزان واردات نفتی ترکیه در سال 1977 معادل 15 میلیون تن بود.

6- اظهار نظر: دولت اجویت در تلاش برای تمدید مهلت بازپرداخت خود می باشد تا بتواند در مشکلات مربوط به قروض خود نوعی انعطاف پذیری را پدید آورد. قروض کوتاه مدت ترکیه که باید در سال 1978 بازپرداخت گردد، حدود 3-2 میلیارد دلار می باشد. متأسفانه هزینه تأمین تمدید مهلت بازپرداخت نفتی، افزایش وابستگی این کشور به نفت شوروی و دیگر اقمار آن می باشد، که برای هم پیمانان غربی ترکیه موجبات نگرانی بسیاری را فراهم آورده است. توافق بین شوروی و ترکیه در مورد خرید نفت به چند دلیل تحقق نخواهد یافت. ما می دانیم که شوروی در رابطه با تعهدات صادراتی خود با کمبود نفت روبه روست؛ و میدانیم که ترکیه از کشیده شدن به زیر سلطه همسایه شمالی خود می ترسد. ولی معلوم نیست که شورویها تا چه حد حاضرند منابع نادر نفتی را فدای امتیازات سیاسی در ترکیه بنمایند.

7- اقدام مقتضی: دولت آمریکا ممکن است با استفاده از نفوذ خود در ایران بخواهد که این کشور علاوه بر ارسال نفت بیشتر مهلت بازپرداختهای نفتی ترکیه را نیز تمدید نماید. این امر سبب از بین رفتن و یا محدود شدن نفوذ شوروی در ترکیه و تخفیف بحران مالی در ترکیه خواهد شد.

8- پیام بالا قبل از دریافت مرجع ب تهیه شده بود. سفارت میل دارد امکان ارسال نفت توسط ایران به ترکیه بر اساس تمدید مهلت بازپرداخت در رابطه با گفتگو مشاور نیمتس و مشاور سیاسی ایران، اردلان و تقاضای وزارتخانه پیرامون اظهارنظر در رابطه با پاراگراف 9 مرجع ب مطرح نماید. اسپیرز

1- اولین و تنها اجلاس کمیته مشترک وزیران ترکیه و ایران پیرامون همکاریهای اقتصادی و فنی در آنکارا در اکتبر سال 1975 برگزار گردید. این گردهمایی منجر به امضای یک پروتکل اقتصادی دو جانبه گردید که طی آن ایران ملزم به صدور 2/1 میلیارد دلار اعتبار به ترکیه می گردد تا نیمی از آن در عمران تأسیسات ترابری ترکیه به کار برود. وضع مالیات غیرمنتظره از طرف ترکیه در قبال کامیونهای حامل علامت تی.آی.آر. در ژانویه 1976 سبب شد که کامیونهای ایرانی مجبور شدند در ازای هر تن کیلومتر 40 قروش مالیات به ترکیه بپردازند چون در این زمینه قرار دارد دو جانبه ای امضاء نشده بود. ایران که طبق قرارداد دو جانبه قبلی حدود 9 قروش مالیات می پرداخت از ترکیه می خواهد که با همسایه خوب خود گرچه حاضر نیست اعتبار مهمی به این کشور بدهد، بهتر از اینها رفتار نماید. در همین حال شرکتهای حمل و نقل ایرانی نیز یا با شرکتهای خارجی دیگر شریک شده اند تا بیش از 25 قروش مالیات نپردازند و یا طبق گزارش سفیر به صورت یک شرکت جداگانه در ازای هر کامیون 19 تا 20 تنی حدود 2600 تا 2700 مارک آلمانی می پردازند. طبق اظهارات منابع ایرانی، به ایرانیها اذیت و آزار می شود و در ترکیه از دریافت ریال ایرانی به عنوان مالیات کامیونها ممانعت به عمل می آید و از کامیونهای ایرانی که وارد ترکیه می شوند خواسته می شود که مالیات خود را به دلار یا ارزهای معتبر دیگر بپردازند. علاوه بر این گفته می شود که ترکیه از بازنگهداشتن گمرک مرزی ترکیه به طور شبانه روزی امتناع می ورزد، در حالی که ایران گمرک خود را بیست و چهار ساعته باز نگهداشته است و همین امر از جانب ترکیه سبب شده است که صف طویلی از کامیونداران در آن سوی مرز ترکیه منتظر صدور اجازه ورود معطل بمانند.

2- میربها دبیر کل امور اقتصادی و مالی مسئول امور بین المللی آسیا و آفریقا در مورد روابط دو جانبه با مقام اقتصادی در تاریخ 15 اسفند ماه گفتگو کرد. وی گفت روابط از طریق سازمان همکاری و عمران منطقه ای و سنتو به خوبی در جریان است، لیکن روابط دوجانبه از اکتبر 1975 متوقف مانده است. او با سفیر ترکیه به کرات ملاقات می کند ولی در رابطه با بن بست اساسی ترانزیت تا به حال هیچ گونه گشایشی پدید نیامده است. وی گفت مهمترین مانع همکاری اقتصادی یعنی مالیات ترانزیت از نظر مالی برای ایران حائز اهمیت نیست. لیکن طرز برخورد ترکیه را در روابط بین دو کشور نشان می دهد. دولت ایران آماده است با تشکیل اجلاس دیگری در سطوح وزیران این مانع را از میان بردارد، لیکن سفیر ترکیه طفره می رود و به سفر ناموفق وزیران ترابری و مالی به تهران در نوامبر 1976 اشاره می کند (گزارش مرجع الف) میربها می گوید بنا به اعتقاد دولت ایران دو وزیر مزبور قادر هستند که یا میزان مالیات را کاهش دهند و یا کشوری را از پرداخت آن معاف نمایند. به هر حال، برنامه ای برای مذاکرات بیشتر در نظر گرفته نشده و میربها فکر نمی کند که پیشرفتی در این زمینه حاصل آید، که خود شرط اصل پیشرفت در زمینه های دیگر اقتصادی است.

3- میربها به دو مسئله مربوط دیگر که باید حل شود تا اعتبار مشخص شده در پروتکل به ترکیه داده شود اشاره کرد که عبارتند از:

الف) دولت ایران اصرار دارد که مطالعات امکان پذیری هر پروژه مندرج در پروتکل، قبلاً تسلیم این دولت شود.

ب) دولت ایران نیز مطابق با گزارش پیشرفت پروژه ها این اعتبار را صادر خواهد کرد و به دولت ترکیه اجازه نخواهد داد که به دلخواه خود از این اعتبار استفاده کند.

ص: 112

4- میربها گفت که دولت ایران به اوضاع اقتصادی ترکیه که کاملاً واقف است و اگر دولت ترکیه حسن نیت نشان دهد، دولت ایران نیز به پروتکل خود عمل خواهد کرد. دولت ایران فکر می کند که دولت ترکیه می خواهد از این اعتبار در موازنه پرداختهای خود استفاده کند و نمی خواهد از آن در زمینه احداث و پیشبرد پروژه ها بهره برداری نماید. طبق اظهارات اظهارات میربها، ایران به ترکیه گفته است: «اگر شما در زمینه موازنه پرداخت خود به کمک احتیاج دارید (یعنی حدود 100 تا 200 میلیون دلار) این موضوع را اعلام نمایید.» این به معنی آن نیست که دولت ایران آماده ارائه کمک در این زمینه است؛ ولی میل دارد دولت ترکیه را وادار کند که اهداف مربوط به قروض خود را مشخص نماید و با این کار ایران در نظر دارد نقش کمک دهنده را ایفا کرده باشد.

5- اظهار نظر پیرامون نکات خاص مطروحه در گزارش آنکارا 1657 در پیام جداگانه خواهد آمد.میکلوس

پرداختهایی که می تواند ثبات یک کشور همسایه را به مخاطره افکند. ایران در مورد کشورهایی که از شرکت ملی نفت ایران تمدید مهلت بازپرداخت دریافت می کنند اطلاعاتی فاش نمی کند که احتمالاً چهار کشور (و احتمالاً سودان) یعنی هند، سری لانکا، پاکستان و بنگلادش به این هدف دست یافته اند. تنها اطلاعات دقیق موجود در رابطه با هند است، یعنی به محض دریافت نفت یک سوم قیمت قبلاً پرداخت می گردد و دو سوم باقیمانده در مدت 5 یا 6 سال با نرخ بهره ممتاز قابل بازپرداخت خواهد بود. حتی اگر دولت ایران متقاعد شود که باید با ترکیه نیز مانند هند و بنگلادش رفتار نماید، طرز عملکرد ترکیه در مورد مالیات ترانزیت تی. آی. آر. و طرز برخورد آنها با 2/1 میلیارد دلار اعتبار سال 1975 طبق نظر ایرانیها و همان گونه که در تلگرام مرجع ب مورد بحث قرار گرفته، دست آخر از نظر ایرانیها به ناگزیر بن بستی را پدید می آورد. مشکل دیگر این است که کاهش ارزش دلار از نظر شاه سبب شده است، که قدرت خرید ایران بیست درصد کاهش یابد. البته در اینجا قصد نداریم سیاستهای دولت ترکیه را توجیه نماییم. ولی می خواهیم با واقعگرایی و عینیت کافی با آن برخورد کرده باشیم.

2- بعضی از ایرانیها در خفا خواهند گفت که البته نظریه ترکیه درست است، یعنی آنهایی که از شاهراههای ترکیه استفاده می کنند، باید برای بازسازی آنها هزینه ای بپردازند، ولی، ایران رسما و در رابطه با مذاکرات خود با ترکیه خواستار یک امتیاز شده است. عوامل روانی و تاریخی مطروحه در مرجع الف نیز بدون شک در تشکل نظریه ترکیه نقش داشته اند. رفتار ایرانیها در مذاکرات مربوط به کامیونها در چند سال گذشته نیز احتمالاً ترکیه را به این نتیجه رسانیده که ایران می خواهد با ترکیه مانند یکی از خویشاوندان دور و فقیر خود برخورد نماید. ولی به نظر ما، این نظریه خالی از مبالغه نیست.

3- ولی بنا به اعتقاد ما، مهمترین مسئله درک ایران از تواناییهای ترکیه در انجام کار برای خود، ایفای نقش نیرومند اشتراکی آن می باشد. درست است که درمورد طرز فکر ایران درباره دولت اجویت سند معتبری در دست نداریم، ولی بدون شک این کشور از ناآرامیهای اخیر زندگی سیاسی ترکیه بسیار ناراضی و نگران بوده است. این کشور همیشه امیدوار بوده است که رهبریت ترکیه بتواند این آشوب را به نظم تبدیل کرده و با مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ترکیه با قاطعیت تمامتر برخورد نماید. ایران آماده است با رهبریتی اینچنین وارد همکاری شود، که در این زمینه می توان از کمکهای سخاوتمندانه آن به بنگلادش، هند و مصر به عنوان مصداق بارز یاد کرد.

از نظر ایران، رهبریت این گونه ای خواهد توانست تصمیمات قاطعی را بگیرد و مواضع وابسته ایران و ترکیه را در جهان واقعی به طرز واقعگرایانه تری منعکس نماید. معلوم نیست که آیا ایران فکر می کند این رهبریت در ترکیه به وجود آمده یا خیر. به نظر ما ترکیه باید تلاشهای بسیاری به خرج دهد تا طرز تفکر و برداشت ایران تغییر نماید. این تلاش عبارت است از تمایل ترکیه به ایجاد نظم داخلی و به رسمیت شناختن ایرانی نیرومندتر و متنفذتر از ترکیه. با وجود مشکلات گذشته این برخورد به زودی تحقق نخواهد یافت.

4- بالاخره ایران تقصیر بعضی از فجایع ترکیه را به گردن آمریکا می اندازد. به خصوص به طرز تلقی کنگره از همکاری نظامی آمریکا و ترکیه تکیه می کند و معتقد است که این زخمی است که به دست خودشان وارد شده است. به نظر ایران منافع ما در رابطه با یک ترکیه نیرومند و قابل اعتماد با عدم توانایی مان در حمایت از ترکیه در زمینه حیاتی آن سازگار نیست. بنابر این، در ایفای نقش واسطه به منظور حل مشکلات مالی ترکیه، آمریکا نخواهد توانست نقش متقاعد کننده ای داشته باشد.میکلوس

سند شماره (8) تاریخ: 22 اسفند ماه 1356-14طبقه بندی: محرمانه از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. مارس 1978به: سفارت آمریکا در آنکارا، با اولویت رونوشت: به سفارت تهران موضوع: شرایط تمدید مهلت بازپرداخت نفتی در نظر داریم در موقعیتهای مناسب با کشورهای ذیربط دوست در منطقه چون ایران، نشان دهیم که همدردی با مشکلات ترکیه به نفع خود آنهاست (مرجع - ب). ولی نمی خواهیم خود را درگیر روابط دوجانبه ترکیه تا حدودی نماییم که مجبور به انجام اقدامات ویژه در زمینه هایی که امکان بروز پاسخ مثبت بعید به نظر می رسد، شده و یا در زمینه صادرات آمریکا امتیازاتی را از دست بدهیم. بنابر این، میل نداریم با دولت ایران درباره احتمال عرضه نفت به ترکیه بر اساس تمدید مهلت بازپرداخت وارد مذاکره شویم.ونس

خواهد کرد. سپس به شرح مشکلات اقتصادی ترکیه و راه حلهای دولت در برخورد با آنها پرداخت. وی گفت برنامه مربوط بمدت دو سال اجرا می شود و شامل 300 میلیون دلار سنتو (حدود 360 میلیون دلار) خواهد بود. علاوه بر این ترکیه احتمالاً از طریق مؤسسه ویتهوین مقادیر نامشخصی کمک مالی دریافت خواهد کرد. دستیار وزیر یعنی برگستن گفت پاسخ مؤسسه ویتهوین سه ماه طول خواهد کشید، که در اینجا وزیر دارایی ترکیه متعجب شد.

3- وزیر خزانه داری سؤال کرد که آیا به نظر او این روشها می تواند تغییری در وضع موجود پدید آورد.

وزیر دارایی اظهار امیدواری نمود، لیکن گفت مایل است از حمایت دولت آمریکا نیز برخوردار شود. وی سپس به ذکر نوعی عملیات «مانند عملیات پرتغال» در رابطه با ترکیه پرداخت و گفت که دولت باید در این مورد به کنگره رجوع کند که خالی از اشکال نیز نمی باشد. معذالک وی سؤال کرد که آیا در «موقع مناسب» می توان این عملیات را انجام داد؟ وی یادآور شد که ترکیه نه تنها در سال جاری بلکه در سال آتی نیز به اینگونه کمکها نیازمند خواهد بود. وی سپس به طور غریبی از خزانه داری آمریکا خواست تابه بانکهای بخش خصوصی برای وام دادن به ترکیه «چراغ سبز» نشان دهد.

4- وزیر بلومنتال گفت که بانکهای خصوصی خود تصمیمات مربوط به خودشان را اتخاذ می نمایند.

دولت آمریکا نمی تواند به آنها دستور دهد که در نقاط خاصی سرمایه گذاری نمایند. عکس این موضوع نیز صادق است یعنی نمی تواند مانع از سرمایه گذاریهای آنها در نقاط خاصی بشود. ولی در صورتی که بانکها بخواهند می توانیم در مورد شرایط نظر دهیم و بانک های خصوصی اگر مطلع شوند که ترکیه برای حل مشکلات خود برنامه ای تهیه کرده بیشتر توجه خواهند کرد. در مورد کمک وزیر گفت که توجه کنگره به مؤسسه ویتهوین و بودجه اختصاصی آی. اف. اس. معطوف شده است.

با وجود اطلاع از برخورد کنگره نسبت به موضوع کمکها، وی اظهار داشت که چون ارائه اعتبار ای.اس.اف. و یا کمک دوجانبه به تصویب کنگره نیازمند است، فکر نمی کند امکان ارائه این گونه کمکها وجود داشته اند.

5- دستیار وزیر یعنی برگستن به دقت موضوع کمک چندجانبه برای پرتغال را بررسی کرد و آن را موردی «بسیار غیر عادی» خواند و یادآور شد که هدف از ادامه این اعتبار ای. اس. اف. از بین بردن عدم توازن بازپرداخت در کوتاه مدت بوده است. وزیر بلومنتال بار دیگر تأکید نمود که کمک چه به صورت اعتبار ای. اس. اف باشد و چه به صورت کمک دوجانبه باید به تصویب کنگره برسد که کاری است بس دشوار.

6- وزیر دارایی گفت که علت هواداری وی از عملیاتی مشابه «عملیات پرتغال» در ترکیه دلایل سیاسی بسیار مبرهن است. وی سؤال کرد که آیا دولت آمریکا نمی تواند اعلام کند که هیچ گونه «تحریم اقتصادی» علیه ترکیه وجود ندارد. بلومنتال به وزیر دارایی اطمینان داد که هیچ گونه تحریمی علیه ترکیه به کار گرفته نشده و گمان می کند که مطرح کردن علنی موضوع، این فکر را در اذهان به وجود می آورد که شاید موضوع تحریم اقتصادی علیه ترکیه تا به حال صحت داشته است، وی گفت سعی می کنیم در فرصتی بایسته این مطلب را اعلام نماییم.

7- وزیر دارایی سپس خواستار حمایت دولت آمریکا در نهادهای بین المللی شد، ولی مسئله خاصی را عنوان ننمود، وزیر بلومنتال گفت ما می توانیم وامهای اعطایی بانک بین المللی بازسازی و توسعه را

ص: 116

مورد تجدید نظر قرار دهیم و تا حدود امکان مفید واقع شویم، ولی نمی توانیم یک «چک سفید امضاء» به این کشور بدهیم.

8- وزیر دارایی پس از آن موضوع مربوط به سازمان توسعه همکاریهای اقتصادی را عنوان کرد. وزیر بلومنتال گفت ما در اجلاسیه شرکت خواهیم کرد، ولی طبق برداشت وی این کنسرسیوم فعالیت چندانی ندارد. وزیر دارایی گفت این موضوع درست است لیکن دولت ترکیه امیدوار است منابع مالی مورد نیاز پروژه های خود را از طریق این کنسرسیوم تأمین ساخته و قروض خود را نیز برنامه ریزی مجدد نماید.

برگستن گفت ما با مقامات دیگر کشورها در مورد تهیه یک طرح مؤثر چند جانبه برای ترکیه تبادل نظرهایی داشته ایم. به نظر ما خود مکانیزیم مهم نیست بلکه مؤثر بودن حائز اهمیت است. وزیر دارایی گفت دولت ترکیه با تعداد دولتهای درگیر در این قرارداد دوجانبه مخالف نیست، ولی ترس از آن دارد که روند حاضر زمان بسیاری را تلف کند. برگستن گفت برای حل این مسئله تلاش بسیاری خواهیم کرد.

9- وزیر بلومنتال گفت که به نظر او بانکهای خصوصی در صورت اطلاع از برنامه دولت ترکیه برای حل مشکلات از این دولت حمایت خواهند کرد. وزیر دارایی ترکیه نیز گفت که تبادل نظرهای وی با وزیر بلومنتال و حمایت وزیر از برنامه اقتصادی دولت ترکیه در این زمینه مؤثر واقع خواهد شد.ونس

30 میلیون دلار است.

سرانجام از اطلاعات مختصری که در دست است، چنین به نظر می رسد که ترکها برای حفظ پرسنل غیرنظامی خود در قبرس بیش از 5 میلیون دلار در سال خرج نمی کنند این سه مقوله مخارج نشان می دهد که ترکیه سالیانه 80 میلیون دلار خرج می کند. به هر صورت مخارج مستقیم به اندازه قابل ملاحظه ای بیش از 50 میلیون دلار، ولی کمتر از 100 میلیون دلار است.

مخارج مستقیم کمک خارجی ترکیه. حکومت ترکیه هم لیره ترک برای پشتیبانی از بودجه و هم ارز خارجی برای دولت فدرال ترک قبرس فراهم می کند. بر طبق ارقامی که توسط قبرسیهای ترک منتشره شده کمک حکومت ترکیه در سال 1975 مبلغ 470 میلیون لیره ترک (5/32 میلیون دلار) بوده است. در سال 1976 کمک ترکیه 459 میلیون لیره ترک (6/28 میلیون دلار آمریکایی) و در سال 1977 این مقدار بالغ بر 451 میلیون لیره ترکی (1/25 میلیون دلار) گشته است. این ارقام رسمی شاید مبالغ واقعی را کمتر نشان داده است، زیرا بیشتر احتمال می رود که کمک ترکیه به بودجه قبرس سالیانه به 40 میلیون دلار بالغ شده است.

علاوه بر این در سالهای 1975 و 1967 حکومت ترکیه 15 میلیون دلار شکل ارز خارجی که مورد نیاز مبرم ترکهای قبرسی بوده است فراهم کرده، زیرا دولت فدرال ترک قبرس از لحاظ موازنه نامساعد بازرگانی و به علت نداشتن ارز خارجی از منابع دیگر در مضیقه بوده است.

در نتیجه این دشواریهای مالی حکومت ترکیه ممکن بود، نتوانسته باشد در جریان سال گذشته تعهدات خود را که مبنی بر کمک دولت فدرال ترک قبرسی انجام دهد. در اواخر ماه دسامبر یک منبع مخفی گزارش داد که از 451 میلیون لیره ترک که حکومت ترکیه به ترکهای قبرس در سال 1977 وعده داده است، تنها 170 میلیون لیره ترک (4/9 میلیون دلار) عملاً تا آن تاریخ به ترکهای قبرس پرداخت شده است.

هزینه های اضافی حفظ نیروهای نظامی ترکیه در قبرس ترکیه حدود 30 هزار نفر پرسنل نظامی در ترکیه دارد. هزینه حفظ این نیرو در زمینه های پرسنل و تجهیزات لجستیکی و آمادگی رزمی است. بر اساس این عوامل، معقول به نظر می رسد که فرض کنیم که هزینه اضافی نگهداری نیروی ترکیه در قبرس حدود 15% بیشتر از هزینه مستقر کردن چنین نیرویی در خود سرزمین ترکیه است. این برآورد تقریبی از عوامل زیر اقتباس شده است زیرا اطلاعات دقیق درباره هزینه نگهداری نیرویی به همین اندازه در ترکیه در دست نیست:

* = لیره ترک به نرخ مبادله کنونی طبق نرخهایی که از سوی صندوق بین المللی پول منتشر شده تبدیل می شود.

از آنجایی که نیروهای مسلح ترکیه دچار مازاد نیروی انسانی ناشی از برنامه خدمت نظامی همگانی می باشد، نیروی 30 هزار نفری ترکیه تقریبا به طور یقین نماینده نیروی انسانی است که در هر صورت می بایستی به خدمت نظامی فرا خوانده شود و به طور ویژه برای خدمت در قبرس احضار نشده است. از آنجایی که 90 درصد این افراد سربازان وظیفه بوده و می باشند که (حقوق پایه آنها یک دلار در ماه است) هزینه پرسنلی بسیار نازل است: تنها افسران و درجه داران برای خدمت در قبرس مقرری فوق العاده

ص: 118

می گیرند که برای هر یک از آنها بین 8 تا 16 دلار در ماه است.

هزینه لجستیکی نسبتا زیاد است، زیرا همه سربازان و تقریباً همه آذوقه آنها باید از سرزمین ترکیه به قبرس با کشتی حمل شود. علاوه بر این برای حفظ یک نیروی 30 هزار نفری در وضع آمادگی رزمی هزینه بیشتری لازم است تا آنکه اگر آنها در وضع آموزشی یا آمادگی عادی نگهدارند.

پرسنل غیرنظامی که بوسیله ترکیه را فراهم می شود ترکیه انواع مستشاران غیر نظامی را برای دولت فدرال ترک قبرس فراهم می کند، که عبارت است از مدیران و کارشناسان فنی که برای مدت زمانی در قبرس مانده اند که مدت اقامت آنها ممکن است بین چند روز تا چندین سال نوسان داشته باشد. درباره تعداد چنین پرسنلی اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ هر چند، چند صد یا شاید چند هزار نفر از سال 1974 در این برنامه شرکت داشته اند. بعضی از اینها بدون شک کارمندان دولت ترکیه بوده اند، برخی دیگر به عنوان مشاور از سوی دولت فدرال ترک قبرس استخدام شده، ولی حقوق آنها از سوی حکومت ترکیه پرداخت شده است. در میان این گروهها شاید بعضی ترکهای قبرسی هم وجود داشته باشد که در سرزمین اصلی ترکیه اقامت داشته و فرصت آن را یافته اند تا به موطن خود بازگردند.

مخارج غیر مستقیم شاید مخارج غیر مستقیم مربوط به درگیری ترکیه در قبرس اثرات اقتصادی مؤثرتری از مخارج مستقیم فوق الذکر داشته باشد. این مخارج غیر مستقیم شامل موارد زیر می باشد:

- سرمایه گذاریهای خارجی، پرداختها به کارگران و عایدات توریستی که از سال 1974 به علت بلاتکلیفیهای سیاسی مداوم ناشی از درگیری ترکیه در قبرس بوده است.

- هزینه ناشی از منع سلاحهای آمریکایی و مدت زمان و انرژی که مسئله قبرس و انعکاسهای امور خارجی از سایر مسائل فوری خارجی و داخلی داشته است.

معذالک ترکها به درگیری خود در قبرس به عنوان مقایسه هزینه ها و سودها در درجه اول نگاه نمی کنند.

به نظر ترکها قبرس در درجه اول یک مسئله شرافت ملی و تعهد است. هنگامی که در سال 1974 آنها در قبرس مداخله کردند، انگیزه اقدام آنها نگرانی برای خویشاوندان ترک قبرسی خود بوده است و ناشی از تصمیم آنها به خودداری از تسلیم در برابر تحریکات فرضی یونان و از ترس محاصره قبرس از سوی یونانیها، حتی بعد از آنکه ترکیه امنیت قبرسیهای ترک را تأمین کرد و مانع آن شد که یونانیها خاک اصلی قبرس را به دست بگیرند، شرافت ملی ترکیه عمیقا در این موضوع در میان بود. این امتیازات با خون ترکها به دست آمد و قبرس این امکانات بالقوه را داشت که در مدت کوتاهی به عنوان یک مسئله عمده ترکیه در صحنه رقابتهای داخلی در این کشور جلوه کند.

تهیه شده به وسیله استفان - ار - اسنو

سند شماره (12) طبقه بندی: خیلی محرمانه مکان: محل اقامت سفیر کانادا، هنگام صرف شام زمان: 10 اردیبهشت 1357، 30 آوریل 1978 صورت مذاکرات شرکت کنندگان: رحیم گمرک اوغلو سفیر ترکیه در ایران کلاید د. تایلور، دبیر اول اختلاف ترکیه و ایران پیرامون مالیات ترانزیت ترکیه موضوع: اختلاف ایران و ترکیه پیرامون مالیات ترانزیت ترکیه و در طرح ترکیه در رابطه با سفارت جدید در تهران در پاسخ به سؤال مربوط به دلایل واقعی بن بست موجود بین دو کشور بر سر مالیات ترانزیت ترکیه، سفیر گفت که به نظر وی هیچ راه حل رسمی در این زمینه وجود ندارد. وی گفت که پیرامون اولین قرارداد در سال 1963 با ایران مذاکره کرده بود که از طریق آن ایران در مقایسه با دیگر کشورها از امتیازات ویژه ای برخوردار می شود. در طول سالهای مدید در مورد این ترانزیت با 22 کشور قرارداد به امضاء رسانده بود و به همین دلیل با آن کاملاً آشناست. وی گفت در این زمینه ترکیه با پاناما شباهت بسیار دارد، یعنی به خاطر مواهب طبیعی با اروپا مرتبط شده است، ولی بعضی از کشورهای خلیج مانند عراق و ایران می خواهند از این تأسیسات ترابری سوء استفاده کنند و حاضر نیستند در رابطه با هزاران تصادفی که رخ می دهد، ترافیک سنگین، تعمیر و مرمت جاده ها و هزینه سنگین آسفالت، چیزی بپردازند.

وی گفت که در رابطه با تاکتیکهای مالیات جاده که در ژانویه 1976 وضع شده، دولت خود را بی تقصیر نمی داند، ولی احساس می کند که دولت ترکیه برای رسیدن به توافق با ایران امتیازات زیادی را از دست داده است. وی گفت به محض اعلام قوانین مالیاتی جدید پیش نویس تعویض پروتکل مربوط به جاده را از طریق دیپلماتیک تسلیم ایران کرده بود. تنها کاری که ایران می بایست انجام دهد، رسمی اعلام نمودن این پیش نویس ها بود و پس از آن می توانست مالیات کمتری در قبال استفاده از این جاده بپردازد. وی گفت نتیجه گیری من مبنی بر اینکه ایران در مقایسه بادیگر کشورهای طرف قرارداد دولت ترکیه خواستار امتیاز بیشتری است، صحت دارد. وی گفت از وزیر هوشنگ انصاری و چند مقام برجسته دیگر دولت ایران شنیده است، که آنها می خواهند راههای دیگری بین ایران و اروپا به وجود آورند و وی به همه آنها پاسخ داده بود که ترکیه به این تجارت علاقه مند نیست و اگر آنها می خواهند کامیونهای خود را از طریق بلغارستان و یا از طریق دریا به عراق آورده و از آنجا به ایران برسانند، هیچ اشکالی از نظر ترکیه وجود ندارد. در واقع ارقام مربوط به تناژ عبور داده شده به ایران از طریق شاهراه ترکیه را دریافت کرده است که نشانگر 50 درصد افزایش یا112 میلیون تن بیش از سال قبل از آن می باشد. بنابر این، این ادعا که مقدار زیادی از کالاها از طریق راههای دیگر به ایران وارد می گردد، صحت ندارد. سفیر گفت، در حقیقت اکثر کالاهای ایران و احتمالاً حدود 97-95% آن توسط کامیونهایی به این کشور آورده می شود، که از آن کشورهایی هستند که با ترکیه قرارداد ترانزیت بسته و از مالیات 25 قروش برای هر تن بر کیلومتر استفاده می کنند.

راه حلی که وی یافته است و مطمئن است تحقق خواهد یافت، راه حلی است که نه تنها منافعی از طریق ایران کسب نمی کند، بلکه با آن نیز رابطه ندارد. این راه حل عبارت است از یک شاهراه شش خطه که به وسیله گروه کنسرسیوم اروپایی یا شرکتهای ترابری در ترکیه احداث خواهد شد. این شاهراه خواهد

ص: 120

توانست در مسیر 300 کیلومتر کاهش مسافت پدید آورد. هزینه احداث آن 7 میلیارد دلار است و قراردادهای مربوط به آن نیز مورد مذاکره قرار گرفته است. وی گفت پس از احداث این شاهراه از دولتش خواهد خواست که از کامیون عابر مقدار معینی عوارض دریافت گردد.

در رابطه با 2/1 میلیارد دلار اعتبار امضاء شده توسط ایران و ترکیه در اکتبر سال 1975، سفیر گفت که این اعتبار «ماهیت خارجی خود را از دست داده است.» سفیر گفت که نمی داند در عدم اجرای این پروتکل ایران چه انگیزه دیگری می تواند داشته باشد.

سفارت جدید پیشنهادی ترکیه در ایران سفیر پس از گفتگو پیرامون این مذاکرات بی ثمر در مورد مالیات ترانزیت و نیز احتمالاً برای مشخص کردن نحوه معامله در ایران به تاریخچه تلاش خود در تعویض محل سفارت ترکیه و انتقال آن به بخش مرکزی شهستان پهلوی اشاره کرد. (دولت ایران در نظر دارد شمالی ترین نقطه شهر تهران را به صورت یک منطقه مرکزی در آورد، که علاوه بر وزارتخانه ها و آژانسهای مهم نمایندگیهای دیپلماتیک نیز در آنجا سکنی خواهند گزید. احداث شهستان پهلوی هم اکنون آغاز شده است). وی گفت که اولین نمایندگی مستقر در تهران، سفارت ترکیه بود که به شهرداری مراجعه کرده است تا محل آن در این منطقه تعیین شود و زمینه خرید زمین لازم نیز فراهم آید. (دولت ایران موافقت کرده است که سفارت کنونی ترکیه در خیابان فردوسی را خریداری کرده و به صورت موزه و پارک درآورد.) در زمان شهردار نیک پی، وی قطعه زمینی به دست آورده بود و پس از تکمیل نقشه برداری آن در نظر داشت دور آن را دیوار بکشد و دو باغبان را به طور تمام وقت در آنجا بکار بگمارد تا قبل از احداث ساختمان سفارت مناظر اطراف آن دلپسند شده باشد. در طول ملاقات رئیس جمهور ترکیه با شاه، او این موضوع را با وی در میان گذاشته و حدود 30 میلیون لیره از طرف دولت ترکیه دریافت داشته بود که طبق گفته سفیر در دولت ترکیه این مقدار پول به آسانی استخراج نمی شود.

پس از برکناری شهردار نیک پی در سال 1977 و روی کار آمدن شهردار شهرستانی، او با شهردار جدید ملاقات کرد تا کار خود را در مورد سفارت ادامه دهد. ولی شهردار جدید و کارمندان وی نتوانستند پرونده های مربوط به فروش زمین به سفارت ترکیه و انتقال آن را به شهستان پهلوی پیدا کنند. سفیر این موضوع را در وزارت امور خارجه مطرح کرد و از وی خواسته شد که مختصراً و کتباً مطلب را گزارش کند.

پس از آن دو یادداشت دیگر نیز ارسال داشته است، ولی هنوز از وزارت امور خارجه در این زمینه چیزی نشنیده است. وی پس از آن گفت: «اکنون من به آنکارا چه جوابی بدهم؟ آیا به آنها بگویم که با یک عده احمق طرف شده ام؟ چطور ممکن است که موضوعی بین سران دولت تا این حد مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد و ناگهان همه جزئیات آن از بین برود؟»

سند شماره (13) تاریخ: 1 تیرماه 1357 - 22 ژوئن 1978طبقه بندی: محرمانه از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.به: سفارت آمریکا در آنکارا با اولویت رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: ملاقات نخست وزیر اجویت و وزیر خزانه داری آمریکا، بلومنتال 1- نخست وزیر اجویت در تاریخ 15 خرداد با وزیر خزانه داری بلومنتال ملاقات کرد. طرف ترک ملاقات، وزیر خارجه آگان، وزیر دفاع السیک، وزیر خزانه داری ژنرال کوکساواس، و سفیر اسنبل شرکت داشتند. در بخش آمریکایی ملاقات معاون وزیر خزانه داری سولومون، سفیر اسپایرز، دستیار ویژه وزیر فیشر و بلیک مقام رابط خزانه داری در ترکیه حضور داشتند.

2- نخست وزیر با نگرشی کلی به اوضاع اقتصادی ترکیه بحث را آغاز نمود. وی گفت که ترکیه در حال گذار از یکی از وخیمترین بحرانهای اقتصادی تاریخ خود می باشد و به نظر وی بحران به اوج خود رسیده است. وی این بحران را ناشی از چند عامل خارجی و داخلی دانست. در بخش داخلی، عدم مدیریت صحیح اقتصادی نقش مهمی را به عهده دارد و در بخش خارجی عواملی چون افزایش قیمت نفت، تورم جهانی و عقب افتادگی اقتصادی و «تاثیرات جنبی» تحریم تسلیحاتی نیز تأثیر بسزایی داشته اند.

3- نخست وزیر تلاش دولت خود را در حل این بحران، افزایش پس انداز و انتقال آنها به بخشهای مولدتر توصیف کرد. وی گفت در نتیجه این تلاشها اعتماد جامعه بین الملل به ترکیه بیشتر می شود و در این رابطه به نقش مهم قرارداد صندوق بین المللی اشاره کرد.

4- نخست وزیر به تفصیل به شرح امکانات اقتصادی ترکیه پرداخت و از دورنمای صنعتی، جامعه باز، منابع طبیعی «معقول» و جهانگردی صحبت کرد. وی گفت که دولتش در نظر دارد از این امکانات به سرعت استفاده کند.این امر نیز دوباره سازماندهی اقتصاد را در صادرات و حذف مشکلات در برمی گیرد.

وی از تأکید دولت ترکیه بر ایجاد صنایع جایگزین کننده واردات که به نظر وی در بسیاری موارد «همان ادامه دهنده سیاست وارداتی است» انتقاد کرد.

5- با پرداختن به اقدامات اجرایی مورد نظر دولت، نخست وزیر از اصلاح قوانین مالیاتی گسترده، گفتگو با بزرگترین اتحادیه کارگری ترکیه در مورد «یک قرارداد اجتماعی» و فعال سازی دوباره کنسرسیوم سازمان همکاری و عمران اقتصادی یاد کرد. نخست وزیر گفت مقادیر هنگفتی از اعتبارهای تضمین نشده هنوز به صورت یک مشکل عظیم باقی مانده و او امیدوار است که اعضای کنسرسیوم سازمان همکاری و عمران اقتصادی بتوانند در این زمینه مثمرثمر واقع شوند و در رابطه با حل این مشکل از یک «نهاد مالی» تحت الحمایه خزانه داری آمریکا یاد کرد.

6- نخست وزیر گفت که مذاکرات با بانکهای خصوصی ادامه دارد و نسبت به نتایج آنها خوش بین است. وی از وام احتمالی 500 میلیون دلاری اروپا به عنوان حداقل نیاز برای اعاده تولید یاد کرد و گفت که امیدوار است وزارت خزانه داری آمریکا بانکهای آمریکایی را به دادن وام در این جهت تشویق نماید. وی گفت، بانک مرکزی ترکیه در رابطه با گرفتن وام با بانک بین المللی تماس گرفته است و بانک فدرال آمریکا نیز می تواند در این زمینه نقش خطیری را به عهده گیرد. وی از خزانه داری خواستار کمک در زمینه دوباره فعال شدن بانک صادرات و واردات در ترکیه شد. این گونه اقدامات می تواند ترکیه را در حل مشکلات

ص: 122

مربوط به ارز خارجی یاری دهد.

7- وزیر بلومنتال گفت آمریکا از اینکه ترکیه، با صندوق بین المللی پول به توافق رسیده بسیار خشنود است و به نظر وی همین توافق کلید تمام کمکهای مالی دیگر است. وی پس از آن از نخست وزیر پرسید که دستیابی به اهداف صندوق بین المللی پول تا چه حد مشکل است. نخست وزیر اجویت پاسخ داد که ترکیه قبلاً نیز نشان داده است که قدرت صرفه جویی و «کانالیزه کردن» اعتبار را دارد. به نظر وی مهمترین اقدام افزایش ارز خارجی ترکیه در جهت از بین بردن مشکلات واردات می باشد.

8- وزیر بلومنتال یادآور شد که گویا نخست وزیر اجویت از طرز برخورد بانکداران نیویورک در رابطه با کمک به ترکیه خوشحال است. معاون وزیرکوکساواس گفت که بانکهای مهم در مدت کوتاهی پیشنهادات خود را مطرح خواهند کرد. معاون وزیر سولومون سؤال کرد که آیا ترکیه از دولتهای اروپایی نیز درخواست کمک کرده است. نخست وزیر گفت که آلمان غربی و اتریش پیشنهاد کمک کرده و صندوق بازسازی و عمران بین المللی نیز قرار است به ترکیه وامی بدهد.

9- وزیر بلومنتال گفت که آمریکا تا جایی که بتواند کمک خواهد کرد و قرارداد صندوق بین المللی پول و اجزای آن نیز از اهمیت بسیار برخوردار است، چون کارهای دیگر را امکان پذیر ساخته است. نخست وزیر گفت که صادرات ترکیه در آوریل و می سال جاری افزایش یافته و پولهای ارسالی کارگران ترکیه از خارج نیز رو به افزایش است. وی گفت که دولتش در نظر دارد کارگران صاحب ارزهای خارجی را به سرمایه گذاری در ترکیه تشویق نماید. وزیر بلومنتال گفت در حالی که بخش اعظم پولهای کارگران از آلمان غربی می رسد، تسریع فعالیت اقتصادی در این کشور به ترکیه کمک خواهد کرد و نخست وزیر نیز با این عقیده ابراز توافق نمود.

10- معاون وزیر سولومون در مورد مشکلات مربوط به اجرای قرارداد صندوق بین المللی پول سؤال کرد. نخست وزیر گفت مردم از زمان به قدرت رسیدن دولت تأثیر افزایش قیمتها را احساس کرده و قبول دارند که تقصیر پیدایش تورم متوجه دولت وی نیست. وی گفت که بنا به عقیده وی مردم در بقیه طول سال این وضع را خواهند پذیرفت، ولی لازم است که وضع بهبود بیشتری پیدا کند. وی باز دیگر اقدامات مورد نظر دولت خود را گوشزد کرد و گفت که باید موانع موجود بر سر راه صادرات از بین برود. وی گفت که دولتش از حمایت «اکثریت» برخوردار است و با مردم رابطه خوبی برقرار کرده.

11- معاون وزیر سولومون از نخست وزیر سؤال کرد که دولت وی برای بازسازی میان مدت و درازمدت اقتصادی چه برنامه هایی دارد. نخست وزیر پاسخ داد که این بازسازی از طریق گسترش صادرات صورت خواهد گرفت تا ترکیه بتواند از موقعیت جغرافیایی خود که همانا نزدیکی به بازار خاورمیانه است، بهره برداری نماید. بخش خصوصی نیز می تواند نقش مهمی را ایفا کند و دولت وی نیز در رابطه با همکاری بخشهای خصوصی خارجی «دچار عقده» نیست. وزیر بلومنتال سؤال کرد که کدامیک از صادرات خاص ترکیه می تواند به بازار خاورمیانه راه یابد. نخست وزیر پاسخ داد که صنایع فولاد و ذوب آهن، صنایع ساختمانی و الکترونیک مهمترین صادرات این کشور می باشند.وی گفت ترکیه می تواند از همکاری در زمینه تولید تجهیزات نظامی نیز سودمند گردد. وی در همین زمینه با وزیر دفاع آمریکا، براون گفتگو کرده بود.

12- وزیر بلومنتال در مورد برنامه های دولت ترکیه در برخورد با تورم سؤال کرد. نخست وزیر گفت

ص: 123

که شرح این برنامه مشکل است و بستگی به «توازن عرضه و تقاضا» در منطقه دارد. ارز خارجی بیشتر اوضاع را آرام تر خواهد کرد و اجازه خواهد داد که واردات ضروری در زمینه تولید تأمین شود. وی گفت میزان تورم در سال گذشته حدود 50 درصد بوده و او امیدوار نیست که «نتایج بسیار مثبتی» در سال جاری پدید آید.

13- وزیر بلومنتال در مورد بررسی صندوق بین المللی پول از عملکرد ترکیه سؤال کرد. نخست وزیر گفت که صندوق بین المللی پول اوضاع را زیر نظر خواهد گرفت و معاون وزیر کوکساواس گفت که نمایندگان مالی در آخر سال جاری بررسیهای جدیدی را به عمل خواهند آورد. معاون وزیر سولومون گفت که در بسیاری موارد صندوق بین المللی پول با تأخیر عمل می کند. نخست وزیر توافق کرد و گفت دولت پیشین حدودا یک سال را تلف کرده بود.

14- وزیر بلومنتال به عنوان حسن ختام گفت آمریکا هر کاری خواهد کرد. تا بتواند به ترکیه کمک کند. ما اوضاع را از نزدیک زیر نظر داشته و امیدواریم بانکهای خصوصی نیز بتوانند کمک کنند. وزیر خارجه آکان سؤال کرد که آیا آمریکا نمی تواند از ایران و کویت بخواهد که کمکهای مالی در اختیار ترکیه قرار دهند. وزیر بلومنتال گفت که این کشورها خودشان در این رابطه تصمیم می گیرند. نخست وزیر اجویت گفت وزیر دارایی ترکیه با وزیران دارایی کویت و عربستان تماس گرفته و تلاشهای آمریکا در این زمینه مفید واقع نخواهد شد. وزیر بلومنتال گفت اگر کویت و عربستان سعودی کمک مالی به ترکیه می دادند ما مشکلی نداشتیم. ولی در هر حال این کشورها خودشان باید تصمیم بگیرند. اگر این کشورها از ما نظرنخواهی کنند، ما به آنها جواب مثبت خواهیم داد.ونس

سند شماره (15) تاریخ: 22 تیرماه 1357-13 ژوئیه 1978طبقه بندی: محرمانه از: سفارت آمریکا در آنکارابه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: پیشرفت مذاکرات ترکیه و عرضه کنندگان نفتی خلاصه: ترکیه در تلاش است تا با انعقاد قراردادهای پرداخت دوجانبه، تداوم واردات نفتی خود را تضمین نماید. ایران توافق کرده است که در رابطه با نفت خام و نفت سوختی ایرانی به ترکیه اعتبار دهد، و صادرات ترکیه را نیز بپذیرد. ترکیه با یک هیئت نمایندگی عراقی در حال مذاکره است و امیدوار است بتواند حدود نیمی از قروض نفتی خود به عراق را از طریق صادرات خود بپردازد. (پایان خلاصه) 1- پس از امضای یک قرارداد پنجساله دو جانبه تجاری و اعتباری با لیبی در ماه می و قرارداد سه ساله تجارت تهاتری با شوروی در ماه ژوئن، ترکیه جهت تضمین ادامه واردات نفتی خود به دو کشور نفتی دیگر روی آورده است. ایران در تاریخ 13 تیرماه توافق کرد که در سال آتی صدور 5/1 میلیون تن نفت خام و نفت سوختی خود به ترکیه را از نظر منابع مالی تضمین نماید و مقادیر نامشخصی از صادرات ترکیه را نیز بپذیرد. در تاریخ 19 تیر ماه ترکیه مذاکرات خود را با یک هیئت عراقی به این امید که بتواند حدود نیمی از بدهیهای نفتی ترکیه را در دو سال آتی از طریق صدور کالاهای ترکیه و تأمین منابع مالی باقیمانده بپردازد، آغاز نمود. ترکیه می خواهد عراق را که مهمترین تأمین کننده نفتی آن کشور است متقاعد سازد که صادرات نفتی به ترکیه را که آغاز سال 1978 متوقف شده بود، از سر بگیرد.

2- یک هیئت ترکیه ای به سرپرستی ستین وزیر کشور ترکیه در تاریخ 13 تیرماه در تهران سه قرار اقتصادی را امضاء نمود. طبق این قراردادها ایران علاوه بر فروش نفت به ترکیه، اعتبار لازم را جهت صادرات ترکیه به ایران، و همکاری نزدیکتر دوجانبه اقتصادی دو کشور نیز افزایش خواهد یافت.

3- طبق قرارداد عرضه نفت منعقد بین پالایشگاه دولتی ترکیه (ایرپاس) و شرکت ملی نفت ایران، ایران تصمیم گرفته است در 12 ماه آینده یک میلیون تن نفت خام و 000/500 تن سوخت نفتی به ایرپاس یعنی بزرگترین پالایشگاه نفتی ترکیه بفروشد. در این قرارداد کیفیت نفت ایران و مقررات حمل و نقل نیز مشخص شده است. نفت به قیمت تعیین شده توسط اوپک خریداری خواهد شد.

4- بر اساس یک قرارداد اعتباری، وزارت دارایی ایران و مدیر کل همکاریهای فنی صنعتی به بانک مرکزی ترکیه اعتباری معادل تمام هزینه خرید نفتی ترکیه از ایران خواهد داد. طبق این قرارداد بانک مرکزی ترکیه موظف خواهد بود، چهارده ماه پس از دریافت هر محموله نفتی هزینه کامل و بهره مورد نظر هر محموله را بپردازد. نرخ بهره سالانه 6 درصد خواهد بود.

5- چهارچوب قرار داد بین دولت ترکیه و ایران خواستار صدور کالاهای ترکیه به ایران و همکاری اقتصادی دوجانبه شده است. ترکیه امیدوار است که با صدور سالانه سیمان، شیشه، گندم، جو و مرکبات، گوشت و گوسفند زنده به ایران حدود 100 میلیون دلار عاید خود سازد. رابطهای سفارت در تأیید این مطلب گفته اند که قیمت صادرات در رابطه با قیمت مورد توافق، کیفیت، و کمیت (مرجع الف) پرداخت خواهد شد. دو دولت مزبور در زمینه جهانگردی، مخابرات، ترابری، و پرورش دام، همکاری خواهند کرد.

6- در بخش دیگر، یک هیئت عراقی به سرپرستی معاون وزیر بازرگانی با دولت ترکیه در تاریخ 23-19 تیرماه در آنکارا پیرامون صادرات ترکیه به عراق در دو سال آتی به گفتگو نشسته است، که این

ص: 125

خبر نیز توسط نیلوفر یاسین که یک منبع مؤثق است در یکی از مقالات روزنامه طرفدار دولت بنام ملیت در تاریخ 21 تیرماه درج شده است. بنا به گزارش یاسین هیئت عراقی موضوع باز پرداخت 330 میلیون دلار قروض نفتی ترکیه را به اجلاس بعدی خود در بغداد موکول نمود. علاوه بر این، به گفته وی، تا زمانی که رابطه های سیاسی در سطوح عالیرتبه برقرار شود، عراق صدور نفت خام به ترکیه را از سر نخواهد گرفت. بنا به گزارش ترکها سعی دارند در دو سال آتی حدود 150 میلیون تا 160 میلیون دلار کالا را به عراقی صادر نمایند، که نیمی از مقداری است که عراقیها قادرند در «سال جاری» خریداری نمایند. طبق اظهارات یاسین، عراقیها به سیمان و مواد غذایی ترکیه نیاز دارند، لیکن ترکها سعی دارند عراق را به وارد کردن کالاهای با دوام مصرفی از ترکیه متقاعد سازند.

7- اظهار نظر ایران متخصص امور نفتی وزارت خارجه سانلی ترپوزکوغلو گفت که قراردادهای نفتی و اعتباری منعقد با ایران به محض تکمیل «اقدامات رسمی دولتی» به اجرا در خواهد آمد. و این کار احتمالاً حدود 2 تا 3 هفته به طول خواهد انجامید. توپوز اوغلو که از مذاکرات مربوطه در تهران بازگشته تا به مذاکره با عراق بپردازد، انتظار دارد که تانکرهای نفتکش ترکیه در مدت کوتاهی عازم خلیج فارس شوند. گرچه این گونه قراردادها فوراً در مطبوعات ترکیه منعکس می گردد، ولی وی فکر نمی کند که قراردادهای ایران و ترکیه منتشر شوند. با این حال مشاورین حقوقی ترکیه خواهند توانست پیرامون آن اظهار نظر نمایند. بر اساس مرجع ج ما فکر می کنیم که ایران به جای ترکیه خواهان محرمانه ماندن این قراردادها شده است.

8- ترکیه ظاهرا با انعقاد این قراردادها توانسته است بر وقفه پیش آمده بر روابط اقتصادی خود با ایران فائق آید. تاکنون ایران اصرار داشته است که ترکیه در ازای نفت ایران وجه نقد بپردازد (مرجع ج). ترکیه نیز موفق شده است مهلت بازپرداخت را تا چهارده ماه دیگر تمدید نماید که در رابطه با پرداختهای نفتی ترکیه حدود 135 تا 150 میلیون دلار خواهد بود. این گونه اعتبار کوتاه مدت همان چیز مورد نظر ترکیه است و نرخ بهره 6 درصد نیز بسیار پایین است. ولی هنوز معلوم نیست که ایران آیا مایل است به قراردادهای پرداختی دراز مدت تری که ترکیه و لیبی و شوروی منعقد ساخته اند تن دهد یا خیر (محض اطلاع شما: در تاریخ 20 تیرماه مطبوعات ترکیه گزارش دادند که برنامه اعتباری نامحدود 100 میلیون دلاری لیبی تا 9 مرداد ماه با نرخ بهره 5/8 درصد ارائه خواهد شد و قرارداد سه ساله تجاری ترکیه و شوروی در تاریخ 29 مردادماه منعقد خواهد شد.) 9- میزان نفتی که ایران تأمین منبع مالی آن را به عهده گرفته 15 درصد کمتر از واردات نفتی ترکیه از ایران در سال گذشته (8/1 میلیون تن) می باشد. اگر ترکیه تنها نفت پیشنهادی ایران را خریداری می کرد، صادرات ایران 8 درصد واردات نفت خام سالانه و حدود 30 درصد واردات سالیانه نفت سوختی ترکیه را شامل می باشد. برای اولین بار بخشی از صادرات نفتی ایران به ترکیه را نفت سوختی تشکیل خواهد داد.

صدور 000/500 تن سوخت نفتی ایران به ترکیه اجازه خواهد داد که واردات خود را به سطح 50 درصد بیش از 1977 برساند و روند چند سال گذشته را نیز حفظ کند. (محض اطلاع شما سوخت نفتی اصولاً در رابطه با تأمین نیروی برق و حرارت مورد نیاز منازل استفاده می گردد).

10- بنا به گفته توپوز اوغلو قرارداد ترکیه و ایران رابطه مستقیمی بین صادرات نفتی ایران به ترکیه و صادرات ترکیه به ایران ایجاد نمی کند. در نتیجه قراردادهای ایرانی از نظر سفارت نوعی قرارداد تهاتری

ص: 126

مشابه قرارداد ترکیه و لیبی که در آن میزان کالاهای صادراتی ترکیه به لیبی مشخص شده، نمی باشد (مرجع د). السیل اویمن دبیر کل خزانه داری ترکیه در گفتگوی اخیر خود با مقام سفارت گفت که قراردادهای ترکیه با لیبی و ایران در رابطه با وارد کردن نفت و صدور کالاهای دیگر نباید موجبات نگرانی صندوق بین المللی پول را فراهم آورد، چون آنها اعضای همین صندوق هستند.

11- تنها نشانه تعهد ترکیه در قبال ایران در ازای این اعتبارهای نفتی در اشاره به همکاری دوجانبه در بخش ترابری مشهود است. ممکن است ترکیه توافق کرده باشد که در رابطه با کامیونهای ایرانی که از شاهراههای ترکیه عبور می کنند به ایران امتیازی بدهد. همین موضوع در زمینه روابط ایران و ترکیه موجب رنجش خاطر بسیار شده بود و باعث شده بود که 2/1 میلیارد دلار وام عمرانی ایران به ترکیه صادر نگردد.

12- عراق. با وجود اینکه قراردادهای ترکیه و ایران به وضوح نوعی موفقیت را نشان می دهد، لیکن مهمترین تأمین کننده نفتی ترکیه عراق است که در سال 1977 معادل 56 درصد از نفت خام ترکیه (6/6 میلیون تن) را تأمین می کرده است. از زمان توقف صدور نفت عراق به ترکیه در آغاز سال 1978 ترکیه مجبور شده است بخش اعظم واردات نفتی خود را از طریق بازار سیاه تهیه نماید. به همین دلیل، گفتگوهای جاری عراق و ترکیه بسیار بحرانی و خطیر می باشند. این گفتگوها در مقایسه با ایران در سطح پایین تری صورت می گیرد و عنوان «مذاکرات فنی» به خود گرفته است. مطبوعات ترکیه نیز با خوش بینی خاص خود امیدوارند که خط لوله نفتی عراق به ترکیه تا اواخر ژوئیه کار خود را از سر بگیرد. ولی سفارت معتقد است که حل مشکلات مالی و بازرگانی عراق و ترکیه چندین ماه طول خواهد کشید.

13- نماینده محلی سیتی بانک در تاریخ 19 تیر ماه به مقام سفارت گفت که وی فکر می کند، دو طرف ممکن است درباره دریافت وام از این بانک توسط بانک مرکزی ترکیه گفتگو نمایند، تا تمام و یا بخشی از هزینه نفتی عراق پرداخت گردد. سیتی بانک نیز از عراق خواسته است که این وام را تضمین نماید. اگر یاسین درست گفته باشد این موضوع در آنکارا مطرح نخواهد گردید. ترکمن در تاریخ 21 تیر ماه گزارش داد که دنیز بیکال، وزیر انرژی دعوت شده است تا جهت بحث و تبادل نظر پیرامون وام نفتی به بغداد سفر کند.

14- سفارت اطلاعاتی در مورد نتیجه مذاکرات با عراق به دست خواهد آورد و گزارش خواهد نمود.

دیلون

رهسپار تهران خواهد گردید.

2- سوابق شخصی تولومن مشابه مشخصات افراد ترکیه ای موجود در بخش شرقی آمریکاست. وی در استانبول متولد شده و تحصیلات متوسط را در استانبول، 4گالاتاساوی لیسه استانبول گذرانیده و در دانشگاه آنکارا در دانشکده علوم سیاسی تحصیل نموده است. پس از پیوستن به وزارت امور خارجه در سال 1952 وی تجارب بسیاری در زمینه اقتصادی، سیاسی، مطبوعاتی و امور ناتو کسب کرده است. وی در خارج از ترکیه در واشنگتن، نیکوزیا، آتن و بروکسل (ناتو) خدمت کرده است. وی در سال 1973 سرپرستی هیئت نمایندگی ترکیه را در مذاکرات مقدماتی کاهش توازن نیروی دو جانبه به عهده داشت، و در سالهای 76-1974 معاون سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه بود.

3- هنگام تصدی دبیر کل امور قبرس یونان در سال 1976، او به ما گفته بود که ما می توانیم روی پر کاری وی در حل مسئله قبرس حساب کنیم، وی گفت که تلاش خواهد کرد روشهای انعطاف جویانه تری را پدید آورد. به نظر ما در رابطه با محدودیتهای سیاسی و تصمیم گیری محافل ترکیه وی تا حدود زیادی به این وعده خود عمل کرده است. معذالک وی را یک چک و چانه زن بسیار سرسخت یافته ایم، که تحت فشار تسلیم نمی شود. گرچه روش او در رابطه با بعضی مسائل بسیار تندتر بوده است. ولی وی شدیدا تلاش کرده است که یک توافق بوروکراتیک در حمایت از انعطاف پذیری و سازش پدید آورد. وی بیش از اکثر همکارانش در جستجوی ابتکارهای خلاق است و در بسیاری از موارد ما و او توانسته ایم بحثهای مفیدی انجام داده و توصیه های مثمر ثمری را در رابطه با اقدامات در سطوح عالیرتبه ارائه نماییم. او به آسانی خشمگین می شود و با صراحت از سیاستهای آمریکا انتقاد می کند. ولی لحن انتقاد وی توأم با یأس است نه سرزنش و بدون عصبانیت به انتقادهای طرف مقابل گوش می دهد. او با صحت تمام موضع دولت ترکیه را منتقل کرده و ظاهرا موضع ما را نیز بدون کم و کاست گزارش می کند. او دارای نظریات بسیار وسیع و کامل سیاستگرایانه است و در مورد نحوه کار دولتش نیز اطلاع کامل دارد.

4- هواداری حزبی تولومن روشن نیست. در امور مربوط به قبرس و یونان، و با دولتهای دو حزب مهم همکاری بسیار صمیمانه داشته است. با وجود اینکه همیشه یکی از عکسهای نخست وزیر پیشین دمیرل را در اتاق پذیرایی خود دارد، ولی با نخست وزیر اجویت نیز که تلاش کرده است، شخصاً نقشی نیرومند را در تصمیم گیری پیرامون مسئله قبرس و روابط ترکیه و یونان ایفا نماید، همکاری صمیمانه داشته است.

5- تولومن و همسرش به خوبی به زبان انگلیسی تکلم می کنند. همسر وی یک میزبان خوب و متعادل است، تنها فرزند آنها که یک دختر 23 ساله است یک هنرمند با ذوق است (وی اخیرا به کمک ما نمایشگاهی از آثار خود را در انجمن ترکیه و آمریکا برگزار کرد) و به همین زودیها ازدواج خواهد کرد.

خانواده تولومن از آرامش بسیار خوششان می آید و از هنر و موسیقی کلاسیک لذت می برند، و میهمانیهای زیادی برگزار می کنند و مانند تمام مردم ترکیه عاشق ورق بازی هستند.

6- تولومن در انتصاب جدید خود از هوش و ذکاوت، تجربه، صراحت، حس سیاسی و اطلاعات مربوط به نحوه انجام کار در آنکارا استفاده خواهد کرد. وی احتمالاً از حمایت اجویت نیز برخوردار خواهد بود. به نظر ما، شما از همکاری و آشنایی با وی لذت خواهید برد. دیلون

سند شماره (17) تاریخ: 6 مرداد 1357 -28 ژوئیه 78طبقه بندی: محرمانه از: سفارت آمریکا در آنکارابه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: بهبود روابط ترکیه با عرضه کنندگان نفت خلاصه: در بهبود بخشیدن به روابط اقتصادی خود با سه کشور صادر کننده نفت (لیبی، ایران، و شوروی) ترکیه پیشرفتهایی کرده است. لیکن روابط ترکیه و عراق که تا سال جاری مهمترین صادر کننده نفت به این کشور به حساب می آمد، پیشرفت چندانی نداشته است. ترکیه در حال حاضر از لیبی به طور نسیه نفت دریافت می کند و شورای وزیران ایرانی نیز گویا اعطای 150 میلیون دلار اعتبار نفتی به ترکیه را تصویب کرده است. و ترکیه نیز به زودی از شوروی نفت وارد خواهد کرد. در همین حال، روابط ترکیه و عراق ظاهرا متوقف شده است تا دو کشور بتوانند پیرامون قیمت کالاهای صنعتی و کشاورزی صادراتی توسط ترکیه در سفر هیئت نمایندگی بازرگانی عراق در تاریخ 23-19 تیرماه به توافق دست یابند. پایان خلاصه 1- تلاش ترکیه در بهبود روابط اقتصادی خود با ایران، لیبی و شوروی در حال به ثمر رسیدن است، لیکن در رابطه با عراق این پیشرفت با کندی بسیار رو به تحقق است.

2- ترکیه بر اساس قرار داد 5 ساله تجاری و اعتباری منعقد با لیبی در خرداد ماه (مرجع ج) از این کشور نفت خام دریافت می کند. معاون سرپرست بانک مرکزی ترکیه، ناسی تیبت جزئیات ذیل را در مورد توافق اعتباری در اختیار مقام سفارت قرار داد.

(1) بانک عرب - ترکیه در تاریخ 9 مرداد ماه 1357 در استانبول افتتاح خواهد شد (2) لیبی درنظر دارد مفاد قرارداد را تا 16 مرداد ماه در اختیار این بانک قرار دهد تا این بانک نیز بتواند در تاریخ 19 مرداد ماه معادل 100 میلیون دلار اعتبار نامحدود به ترکیه بدهد.

(3) این اعتبارها به منظور نیازهای ضروری ترکیه مورد استفاده واقع نخواهد شد؛ (4) نرخ بهره 75% بیش از 5/8 درصد گزارش شده در مرجع الف خواهد بود.

(5) این اعتبار در طول پنج سال آتی باز پرداخت خواهد شد.

3- مطبوعات ترکیه در تاریخ 29 تیرماه گزارش کردند که شورای وزیران ایران صدور اعتبار 150 میلیون دلاری را جهت بانک مرکزی به منظور تأمین هزینه واردات نفتی ترکیه از ایران که در تاریخ 16 تیر ماه (مرجع الف) پیرامون آن توافق شده بود تصویب کرده اند. ولی دولت ترکیه هنوز در رابطه با اینکه دولت ایران این مقدار اعتبار نفتی را به ترکیه خواهد داد اطلاعیه رسمی دریافت نکرده است.

4- معاون رئیس شرکت نفت ترکیه اسماعیل کافه سی اوغلو در تاریخ 4 مرداد ماه به مقام سفارت گفت که در طول سفر نخست وزیر اجویت به مسکو احتمالاً شوروی و ترکیه پیرامون جزئیات صادرات نفتی شوروی به توافق دست خواهند یافت (مراجع، د، ه، و، ز). کافه سی اوغلو گفت در قرارداد سه ساله تجاری که وزیر بازرگانی ترکیه قبلاً به مطبوعات در تاریخ 29 تیرماه وعده اعلام آن را داده بود، به توافق برسند (مرجع الف) 5- پس از یک هفته مشورت در آنکارا با دولت ترکیه در تاریخ 23-19 تیر ماه (مرجع الف) یک هیئت

ص: 129

میان پایه بازرگانی عراق چون نتوانسته بود پیرامون قیمت کالاهای صادراتی صنعتی و کشاورزی ترکیه به عراق در دو سال آتی به توافق دست یابد به بغداد بازگشت. منبع این اطلاعات سانلی توپوز اوغلو، متخصص نفتی وزارت امور خارجه است. در طول این مشورتهای بازرگانی، عراق توافق کرد که 000/400 تن گندم ترکیه را به همراه 60 دستگاه اتوبوس به همراه مقادیر کمی عدس، فندق، پسته، و مقادیر نامشخص از ماشینها و یخچالهای ساخت آن کشور را خریداری نماید. منبع به مقام سفارت در تاریخ 2 مرداد ماه گفت که طرفین توانسته اند تنها در زمینه 5 میلیون دلار کالای صادراتی به توافق برسند.

وی گفت دولت ترکیه اکنون منتظر دریافت پیشنهاد از سوی عراق در مورد قیمت گندم، سیمان، شیشه و اتومبیل ترکیه می باشد.

6- طبق اظهارات توپوز اوغلو مذاکرات ترکیه و عراق شدیداً تجاری بوده و بین منافع صادراتی ترکیه و قروض نفتی این کشور به عراق رابطه ای ایجاد نشده است. وی در تاریخ 3 مرداد ماه به مقام سفارت گفت تا زمانی که مذاکرات مربوط به بدهیهای نفتی ترکیه آغاز نشده، این رابطه نیز برقرار نخواهد شد. در مورد تخمین تاریخ آغاز این مذاکرات وی زحمت حدس زدن را به خود نخواهد داد، چون دعوت عراق از دنیز بیکال وزیر انرژی ترکیه برای سفر به عراق «در اولین فرصت» با تأخیر روبه رو شده است.

7- توپوز اوغلو گزارش می دهد که معلوم نیست که عراق بار دیگر نفت خود را از طریق خط لوله به ترکیه ارسال خواهد نمود یا خیر؟ تنها واردات نفتی ترکیه از عراق از ابتدای سال جاری از طریق بازارهای سیاه (پرداخت وجه نقد) تأمین شده است که بنا به توضیح وی از طریق خط لوله به این کشور ارسال نمی گردید.

8- یکی دیگر از منابع می گوید که ترکیه در زمینه ارتباط راه آهن بین عراق و ترکیه (مرجع ب) همیشه منتظر دریافت پیشنهاد از طرف عراق است. اردل کازکان سر مهندس وزارت ترابری در 2 مرداد ماه به مقام سفارت گفت که قرار است یک گروه متخصص ترابری عراق در آینده از آنکارا بازدید کند تا پیرامون احداث خط آهن 130 کیلومتری بین موصل عراق و نوصیبین ترکیه مذاکراتی به عمل آید. این راه آهن بین عراق و اروپا رابطه را که در آبان 1356 با اقدام سوریه در بستن راه آهن به روی قطارهای عازم عراق قطع شده بود، بار دیگر برقرار خواهد کرد. این راه آهن برای ترکیه بسیار حائز اهمیت است، چون پر کردن شکاف توسط کامیونهای ترکیه در برنامه کار تأخیرهایی ایجاد می کند.

9- اظهار نظر: با وجود اینکه ترکیه در دعوی دسترسی به منابع نفتی خارجی پیشرفت می کند، ولی تا زمانی که نتواند قراردادهای اعتباری با عرضه کنندگان نفتی مهم چون عراق که 65 درصد نیاز نفتی این کشور را در سال 1356 تأمین می کرد منعقد سازد، مجبور خواهد بود به بازار سیاه نفتی روی آورد. ترکیه علاوه بر تمایل خود به کاهش مخارج خود در زمینه ارز خارجی برای نفت، بنا به گفته معاون رئیس شرکت نفت ترکیه، این کشور به سه دلیل درنظر دارد با عراق قراردادهای مالی و بازرگانی نیز منعقد سازد:

(1) می خواهد به این ترتیب از پرداخت هزینه اضافی در بازار سیاه جلوگیری به عمل آورد.

(2) می خواهد عملکرد خط لوله ترکیه و عراق را به حداکثر ظرفیت برساند تا میزان عواید دریافتی از این طریق افزایش یابد.

(3) و خطر تحت فشار قرار گرفتن فعالیت اقتصادی ترکیه را با جلوگیری از قطع عرضه نفت که 86 درصد آن در حال حاضر وارد می شود، کاهش دهد.

ص: 130

10- حسن کمال از بغداد در تاریخ 1 مرداد ماه در نشریه چپگرای جمهوریت از بغداد «23 ژوئیه» گزارش داد که دورنمای روابط عراق و ترکیه در بغداد مانند دورنمای آن در آنکارا چندان نوید بخش نیست. تحت عنوان «بادهای سرد و زنده در بغداد به جای آنکارا»، کمال می نویسد که به چند دلیل زیر یک دیوار سیاسی بین آنکارا و بغداد به وجود آمده است که عبارتند از: بدهیهای نفتی ترکیه، منحرف ساختن جریان آب دجله و فرات توسط ترکیه، عدم پیشرفت در توافق پیرامون خط آهن، و مشکلات مربوط به خط ترانزیت کامیونهای تی. آی. آر. طبق اظهارات کمال، احمد کیلالی وزیر فرهنگ ترکیه اخیرا به بغداد فرستاده شده بود، تا دلیل تعطیل مرکز فرهنگی ترکیه در کرکوک را جویا شود. با این وصف در این مقاله در مورد توضیحات ارائه شده و تمایل جاری عراق به همکاری ترکیه در کنترل کردهای ساکن مرز عراق و ترکیه مطلبی نوشته نشده است.

11- مطبوعات ترکیه در تاریخ 4 مرداد ماه گزارش خوش بینانه ای را منتشر کرده اند. در این گزارش آمده است که معاون دبیر کل حزب خلق جمهوریخواه کازکان قره گزاوغلو با دعوتنامه عراق از نخست وزیر، اجویت برای بازدید از عراق در رابطه با حیات تازه بخشیدن به روابط عراق و ترکیه از بغداد بازگشته است. قره گزاوغلو که سرپرستی هیئت ترکیه را در جشن دهمین سالگرد جمهوری عراق به عهده داشت گفته است که وی با مقامات عراق مذاکرات وسیعی انجام داده است، که طی آن شورای فرماندهی انقلابی عراق تصمیم گرفته اند، روابط عراق و ترکیه را بهبود بخشند. وی معتقد است که عراق دیون نفتی ترکیه را بار دیگر زمان بندی خواهد کرد و ارسال نفت از طریق خط لوله نفتی عراق و ترکیه را از سر خواهد گرفت.

12- بیانات قره گزاوغلو امیدوار کننده است. ولی سفارت یادآور می شود که مطبوعات ترکیه فعلاً اعلام کرده بودند که مشورتهای 23-19 مردادماه سرانجام در پایان تیرماه منجر به راه افتادن جریان نفت از طریق این خط لوله خواهد شد (مرجع الف). طبق انتظار سفارت رفع مشکلات مالی و بازرگانی ترکیه و عراق چندین ماه به طول خواهد انجامید. ولی دلیلی نداریم که پیرامون این گفته توپوز اوغلو که گفته بود، عراق و ترکیه باید اختلاف خود را در مورد قیمت صادرات ترکیه حل کنند، تردید داشته باشیم. همین بیانیه در تاریخ 4 مرداد ماه توسط یلدریم آلپرگون مدیر فروش دفتر محصولات خاکی ترکیه تأیید شده است و وی اصرار داشت که ترکیه در صدور 000/400 تن گندم مورد توافق به عراق از طریق راههای خشکی و دریایی مشکلی نخواهد داشت و ترکیه به قدر کافی گندم در اختیار دارد که بتواند به تعهد خود در این زمینه عمل کند. دیلون

نیز خواهد پذیرفت و علاوه بر این برای بازپرداخت قروض نفتی ترکیه به خود برنامه ریزی جدیدی را در پیش خواهد گرفت. مقام سفارت این اطلاعات را از طریق فرات اتمان، معاون سرپرست بخش امور نفتی اداره روابط دوجانبه اقتصادی وزارت امور خارجه به دست آورد که در مذاکرات دوجانبه مورخ 6-4 شهریور ماه نیز شرکت کرده بود. اتمان گفت که ترکیه و عراق بر سر اصل بهبود روابط دو جانبه سیاسی توافق کرده اند، ولی وی گفت در این قرارداد از طرف ترکیه هیچ گونه تعهدی نسبت به میزان آبی که باید از دجله و فرات وارد عراق شود نیامده است.

2- رادیو و تلویزیون ترکیه امروز گزارش داد که انعقاد این قرارداد به ترکیه اجازه می دهد که از هم اکنون تا سال 1358 معادل 2/6 میلیون تن نفت خام از عراق وارد کند. بر اساس همین قرار داد 320 میلیون دلار قروض نفتی ترکیه به عراق از طریق صدور کالاهای کشاورزی و صنعتی به عراق پرداخت خواهد شد.

3- مطبوعات محلی در تواریخ 6 و 7 شهریور ماه جزئیات ذیل را منتشر نمودند. هیئت نمایندگی عراقی به سرپرستی عدنان حسین حمدانی وزیر نفت این کشور که عضو شورای فرماندهی انقلابی عراقی نیز می باشد، در تاریخ 6-4 شهریور ماه از آنکارا دیدار به عمل آوردند. این سفر به طور ناگهانی صورت گرفت و قبلاً پیش بینیهایی در مورد آن به عمل نیامده بود. دنیز بیکال، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه از این هیئت در فرودگاه استقبال نمود و پس از آن وزیر کشور حکمت ستین و وزیر امور خارجه گوندوز آکان با این هیئت مذاکره نمودند.

4- اخبار مطبوعاتی حاکی از آن است که در هیئت نمایندگی عراق افراد متخصص نیز وجود داشتند که در مباحثات فنی کمیته های مربوطه شرکت جستند. این کمیته ها به ترتیب در مورد روابط اقتصادی، همکاری کشاورزی و عرضه نفت و آب تبادل نظرهایی انجام دادند.

5- اظهار نظر: دولت ترکیه معتقد است که بالاخره توانسته است وقفه ای را که در روابط خود با عراق به وجود آمده بود به طور کامل از میان بردارد و امیدوار است که نفت عراق بار دیگر از طریق خط لوله کرکوک - اسکندرون در پایان ماه اوت به سوی ترکیه روان گردد. سفارت مطمئن است که عراق در ازای این امتیاز قیمتی را دریافت خواهد، کرد. ولی هنوز نمی دانیم که این قیمت چیست. ترکیه نیز بنا به گزارش قول داده است که نیازهای آبی عراق را «درک» نماید. ولی این تضمین عادی نخواهد توانست شیرهای نفت را به احتمال زیاد باز کند. سفارت سعی خواهد کرد که قبلاً در مورد این قرارداد که در روزنامه گازت منتشر خواهد شد، اطلاعات بیشتری برای شما تهیه نماید.

6- پاورقی ذیل می تواند جالب باشد. مخبر آسوشیتدپرس در آنکارا که همسر سرمهندس خط لوله است، به مقام سفارت در هفته گذشته گفت که در خط لوله مشکلات فنی به وجود آمده است. در واقع همسرش به آنجا اعزام شده تا این مشکلات را مرتفع سازد. وی اظهار داشت که علیرغم استفاده از بهترین مصالح در این خط لوله و تکمیل کار پس از مدت یک سال عملیات خط لوله به راحتی به راه نیافتاده است.

مدت زیادی است که از این لوله نفتی عبور نکرده است. وی گفت ترکها مصرانه از عراق می خواستند که علیرغم عدم عبور نفت از این خط لوله، عراقیها نرخ ترانزیت را بپردازند. ظاهرا همین موضوع نیز در مذاکرات مورد بحث قرار گرفته است. دیلون

سند شماره (19) تاریخ: 9 شهریور ماه 1357-31 اوت 1978طبقه بندی: محرمانه از: سفارت آمریکا در آنکارابه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: قرارداد اقتصادی ترکیه و عراق 2 خلاصه: در ازای تضمین شفاهی ترکیه که عراق را از آب مورد نیاز محروم نخواهد کرد و مبنی بر قرارداد کتبی که قروض نفتی خود به این کشور را از طریق صدور کالا خواهد پرداخت و هزینه خریدهای نفتی جاری خود را 60 روز پس از دریافت محموله به عراق استرداد خواهد کرد، عراق نیز تقبل کرده است که نقش خود را به عنوان مهمترین صادر کننده نفت به ترکیه در سال 1358 بار دیگر از سر بگیرد. قرار دادن مربوط به نفت، آب و حل مشکلات باز پرداخت سبب شده است که در روابط اقتصادی و سیاسی عراق و ترکیه روحی تازه دمیده شود. به همین دلیل نخست وزیر اجویت در دو ماه آینده از عراق بازدید به عمل خواهد آورد. لیکن اگر ترکیه نتواند به تعهدات خود در زمینه مقررات بازپرداخت بدهیها عمل کند، بهبود در روابط ممکن است از بین برود. (پایان خلاصه) 1- بنا به اظهارات فرات اتمان مقام نفتی وزارت خارجه ترکیه، عراق نیز در مذاکرات انجام شده در آنکارا در تاریخ 31 مرداد تا 3 شهریور ماه در قبال توافقهای شفاهی - کتبی بین دو کشور شرایط سختی را به ترکیه تحمیل کرده است.

2- قراردادهای شفاهی: با وجود اینکه در مورد حقوق آبی عراق کتبا چیزی نوشته نشده (مرجع الف) ولی دولت ترکیه طی تضمینهای شفاهی اعلام کرده است که با احداث سد مورد نظر خود بر روی کراکیه نمی خواهد به عراق و یا یک کشور ثالث دیگر لطماتی را وارد سازد. ترکیه به عراق اطمینان داده است که از سد کراکیه تنها برای تولید نیروی برق استفاده خواهد کرد و نه برای آبیاری و علاوه بر این همین سد مانند سدکبان که احداث شده نقش کنترل کننده سیل را در مورد فرات سفلی ایفا خواهد کرد.

(اظهار نظر: سفارت یاد آور می شود که منبع موجود در وزارت خارجه ممکن است از حدود تعهدات ترکیه در مورد مسئله آب با خبر باشد، چون وی قبلاً اظهار داشته بود که ترکیه و عراق در این مورد به توافق نرسیده اند (مرجع الف). ترکیه نیز در سال 1358 تنها به خاطر تضمینهای ارائه شده در مورد سد کراکیه از عراق نفت دریافت خواهد کرد. برای تمدید تاریخ صدور نفت نیز عراق ممکن است در مورد هر سد جدیدی که بخواهد توسط ترکیه ساخته شود، مایل به کسب امتیاز شود: چون ترکیه در نظر دارد یک برنامه وسیع را در زمینه آبیاری و تولید برق به مرحله اجراء در آورد. ولی دادن امتیاز ممکن است از نظر اقتصادی و سیاسی چندان هم به نفع ترکیه نباشد.) 3- عراق نیز شفاها به ترکیه قول داد که با وجود عملکرد خط لوله با تمام ظرفیت عوارض لازم را خواهد پرداخت، و این امر در صورتی که عراق قادر به تداوم آن باشد یا نباشد ادامه خواهد یافت.

4- قرارداد کتبی: در قرارداد کتبی دولت ترکیه تعهد کرد که هزینه نفت دریافتی خود را بر اساس شرایط بازرگانی که تنها، دارای دو ماه اعتبار است پرداخت نماید. ولی در این توافق میزان نفت عراقی که ترکیه وارد خواهد کرد، مشخص نشده است. وزارت خارجه گفت که میزان 2/1 میلیون تن در سال 1357 و 5 میلیون تن در سال 1358 که از طرف منبع مطبوعات به نقل از وزیر انرژی ترکیه دنیز بیکال عنوان شده،

ص: 133

ممکن است بر تفاهم و توافق شفاهی استوار باشد (مرجع الف).

5- منبع گفت بر خلاف ادعای مطبوعات، ترکیه توافق نکرده است که بدهیهای موجود نفتی خود به عراق (حدود 300 میلیون دلار) را تا سال 1360 پرداخت نماید. وی گفت قادر نیست در مورد برنامه بازپرداخت نفتی ترکیه به عراق که در مورد آن توافق نشده، تبادل نظر نماید.

6- طبق گفته اتمان، قرارداد کتبی بین بانکهای مرکزی دو کشور یک مکانیزم پرداختی ویژه را ایجاد می کند که بر اساس آن ترکیه از طریق منافع صادراتی خود، بدهیهای نفتی را به عراق پرداخت خواهد کرد.

وی گفت این نوعی قرارداد پایاپای نیست بلکه مشابه قراردادهای ترکیه با ایتالیا و لیبی (مرجع ج) است.

7- وزیر انرژی ترکیه در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از تشریفات امضای قرارداد در 3 شهریور ماه گفت که ترکیه قروض نفتی خود به عراق را از طریق گندم،نخود، لوازم خانگی و اتوبوس پرداخت خواهد کرد. صادرات گندم قرار است در سال 1358 به 000/400 تن و در طول هر دو سال بعدی سالانه به 000/300 تن برسد، مگر آنکه وضع محصول به ترکیه امکان دهد که میزان آنها را افزایش دهد.

8- بازدید آتی اجویت از عراق. مطبوعات ترکیه در تاریخ 5 شهریور ماه گزارش دادند که نخست وزیر ترکیه، بولنت اجویت، با سرپرست هیئت عراق ملاقات و توافق کرد که در دو ماه آینده به عراق سفری انجام دهد. یکی دیگر از کسانی که به عراق سفر می کند وزیر بازرگانی تئومان کوپرولولر خواهد بود که در تاریخ 7 مهرماه تا 9 مهر ماه به منظور بازگشایی نمایشگاه تجاری ترکیه به عراق سفر خواهد نمود.

9- اظهار نظر: این قراردادها حاکی از آن است که اگر ترکیه بتواند به تعهد خود نسبت به پرداخت هزینه نفتی دو ماه پس از دریافت هر محموله به سرعت اقدام نماید، عراق نیز در سال 1358 نقش خود را به عنوان مهمترین عرضه کننده نفت به این کشور ایفا خواهد نمود. تقبل پرداخت هزینه عبور نفت از خط لوله در صورتی که عملکرد آن کامل باشد یا نباشد (حدود 45 میلیون دلار در سال) بخشی از این هزینه های نفتی را جبران خواهد کرد. ولی بعید به نظر می رسد که عراق میزان صادرات نفتی خود به ترکیه را به سطح مربوط به سالهای 1353 تا 1356 (6 میلیون تن) برگرداند، تا چه برسد به ده میلیون تن مورد نظر در سالهای 1356 تا 1358؛ آن هم بر اساس قرارداد خط لوله منعقده بین عراق و ترکیه در شهریور سال 1352.

10- در تاریخ 7 شهریور ماه رادیو و تلویزیون ترکیه به نقل از وزیر این کشور گزارش داد که وی در سخنرانی خود در ازمیر گفته است که ترکیه نیازهای نفتی خود را تا پایان سال 1358 تأمین خواهد نمود.

همین طرز برخورد نیز توسط عبدی ایپکی، یکی از مهمترین روزنامه نگاران ترکیه در روزنامه ملیت طرفدار دولت در تاریخ 5 شهریور ماه عنوان شده است. وی گفت بر اساس قراردادهای تجاری ترکیه با عراق (5 میلیون تن) و لیبی (3 میلیون تن)، شوروی (3 میلیون تن) و ایران (یک میلیون تن) ترکیه خواهد توانست در سال 1358 نیز مانند سال 1357 (12 میلیون تن) نفت مورد نیاز خود را تأمین نماید. به نظر سفارت این اظهارات قدری خوش بینانه است. علاوه بر این شوروی توافق کرده است که تنها تقاضای ترکیه را در مورد 3 میلیون تن نفت مورد نیاز در سال 1358 مورد بررسی قرار دهد و تاکنون در قبال آن تعهدی نکرده است.

11- علیرغم تکذیب اتمان مبنی بر اینکه ترکیه و عراق قرارداد پایاپای امضا نکرده اند تا مشکل موجود پیرامون قروض نفتی جاری ترکیه حل شود، وی اعتراف می کند که بانکهای مرکزی دو کشور

ص: 134

برنامه بازپرداختی مشابه قرارداد ترکیه و لیبی (مرجع ج) را تهیه خواهند کرد.

در نتیجه، قرارداد پرداخت ترکیه و عراق ممکن است بر خلاف موازین تعهد ترکیه به بانک صندوق بین المللی پول در 13 اردیبهشت 1357 باشد که در آن ترکیه موظف است با هیچ یک از دیگر اعضای صندوق بین المللی قرار داد پرداخت دو جانبه جدیدی را امضا نکند. در واقع بنا به گزارشهای رسیده، وزیر انرژی ترکیه به مطبوعات در تاریخ 3 شهریور ماه گفته است که «ترکیه خواهد توانست از طریق صدور کالاهای مورد قبول دیون نفتی خود را به عراق بپردازد».

12- در پایان مذاکرات، بیانیه و یا خبر مطبوعاتی خاصی منتشر نگردید. ممکن است چند ماه دیگر این قرارداد کتبی در روزنامه رسمی گازت منتشر شود چون قبل از انتشار باید توسط شورای وزیران به تصویب برسد.دیلون

لیکن در حال حاضر چاره دیگری نیز جز پذیرفتن آنها ندارد. او فکر نمی کند که ترکیه قراردادهای دیگری در رابطه با بازپرداخت قروض نفتی و یا تهاتری با کشورهای اوپک منعقد سازد. وقتی که از وی سؤال شد که دلیل آن چیست، وی گفت که صدور اعتبارهای جدید از طرف کشورهای اعتبار دهنده به دنبال برنامه ریزی درباره قروض، این امکان را محدود ساخته است.

5- در هنگام صحبت پیرامون معاهده تجاری ترکیه با جمهوری خلق چین، کوکورواغلو گفت که بازدید اخیر هیئت تجاری چین از ترکیه منجر به انعقاد یک پروتکل جدید علاوه بر تجارت آزاد بین دو کشور گردید. اهداف تجاری آمده در پروتکل تجاری مشابه 35 پروتکلی است که این کشور منعقد ساخته است یعنی اهداف نشانگر تعهد نیست، بلکه نشانگر میزان دلخواه تجارت می باشد.

6- اظهار نظر: بیانات کوکوراوغلو با نظرات وزیر بازرگانی کوپرولولر مطابقت دارد، چون وی به یک مجله یانکی گفته بود که قراردادهای منعقد تجاری ترکیه و کشورهای سوسیالیست نشانگر قطع رابطه با غرب نیست، بنابر این غرب نباید نگران باشد. وزیر تأکید نموده بود که ترکیه به این دلیل این قراردادها را منعقد ساخته است تا بتواند به بازارهای جدید راه پیدا کند. وی گفت این گونه قراردادها با کشورهای خاورمیانه ای و آفریقایی و نیز با کشورهای سوسیالیست به همین منظور منعقد گردیده است.

7- کوکوراوغلو در بحث پیرامون قراردادهای تجاری و به خصوص قراردادهایی که مطبوعات آنها را به عنوان «معاملات پایاپای» عنوان کرده بودند بسیار صریح و بی پرده سخن می گفت. وی تلاش می کرد به کشورهای غربی و صندوق بین المللی پول اطمینان دهد که این اقدامات برای برآورد سریع نیازهای اضطراری صورت گرفته است. وی در گفته های خود شدیداً تأکید می کرد که ترکیه در این زمینه وارد قراردادهای دیگری نخواهد شد.

8- با وجود ناپسند بودن این قراردادها، فقدان اعتبار اضافی از طرف منابع «بازار آزاد» ممکن استترکیه را وادار به پذیرش آنها سازد. قطعا ملل عرضه کننده نفت نیز از ترکیه خواهند خواست که در ازاء نفت آنها وجه نقد و یا تضمین پرداخت ارائه نماید. خطر دیگر این است که ترکیه ممکن است متوجه شود که این قراردادها راه بهتری برای تأمین حداکثر صادرات بوده، و از رقابت در بازارهای جهانی برای این کشور بهتر است.

ترکیه نیز هست. اجویت در مصاحبه با مجله «اشپیگل» از عدم توانایی شاه در پیاده کردن همزمان اصلاحات دموکراتیک و عمران اقتصادی انتقاد کرد و از پیدایش «تغییرات تند» در منطقه اظهار نگرانی نمود. (پایان خلاصه) 4- در چند ماه گذشته دولت ترکیه از اظهار نظر پیرامون ایران با دقت خودداری کرده است، ولی مقامات ترکیه در اختفا از تأثیرات بی ثباتی ایران بر منافع ترکیه اظهار نگرانی کرده اند. ترکها معتقدند که از پویایی سیاسی موجود در ایران برداشت درستی نداشته اند و معتقدند که اگر هم بخواهند نمی توانند روند مثبتی را در وقایع آن کشور پدید آورند. ترکیه، به عنوان همسایه ای که مجبور است با هر رژیمی که در ایران روی کار آید تفاهم داشته باشد، به این نتیجه رسیده است که باید احترام خود را حفظ کند.

5- با این وصف در گفتگوهای اخیر خود با مقامات عالیرتبه و رهبران سیاسی ترکیه شاهد ابراز نگرانیهای عمیق بوده ایم. ژنرال ساهنیکایا رئیس ستاد نیروی هوایی در تاریخ 9 بهمن ماه در ضیافتی با مشاور سیاسی ملاقات و یک گفتگوی طولانی با وی داشت.

ساهنیکایا گفت که وضع کنونی ایران برای ترکیه یک «فاجعه استراتژیک» است، و خود او شخصاً ترس از برنده شدن کمونیسم دارد. او رویدادهای ایران را در متن تعادل قدرت منطقه ای و جهانی می بیند و سؤال کرد که آمریکا در حفظ تعادل به نفع خود چه کاری انجام خواهد داد.

سناتور کامبن ایفان رهبر حزب عدالت در تاریخ 10 بهمن ماه نقطه نظرات مشابهی را ارائه کرد و گفت اقدامات و بیانیه های آمریکا مبنی بر بهره برداری شوروی از اوضاع ایران مبهم بوده است. وی این وضع را دارای اهمیت استراتژیک بسیار می داند و از آمریکا می خواهد که خود را بیش از حد با مسائل دموکراسی مشغول ندارد و به شوروی در این زمینه اخطار نماید.

6- به دنبال انتشار گزارش مطبوعات 10 بهمن ماه (تلگرام مرجع) در مورد تشکیل «شورای وحدت کردستان» در ایران، سناتور انیان و دیگر میهمانان ضیافت، از ما سؤال کردند که آیا ما این خبر را تأیید می کنیم. سناتور محسن باتور مقام، متنفذ در حزب خلق جمهوریخواه نگرانی عمیق خود را در مورد پیدایش دولتهای مستقل آذری و کرد در ایران ابراز داشت و گفت این ایالات تحت کنترل شوروی در خواهد آمد. مقام وابسته دفاعی دریافته است که به دنبال انتشار خبرهای مطبوعاتی در مورد «کردستان» در تاریخ 10 بهمن ماه ستاد عمومی ترکیه جلسه ای تشکیل داد تا پیرامون اهمیت این رویداد برای ترکیه بحث و تبادل نظر نماید.

7- در همین حال، در شماره جاری «اشپیگل» نخست وزیر اجویت به طرز غریبی به روند رویدادهای ایران اشاره کرده است. طبق ترجمه رسمی این مقاله به زبان انگلیسی (گویا مجله نکات مطروحه توسط وی را منتشر خواهد کرد) اجویت از شاه به خاطر عدم ارتقا ارزشهای دموکراتیک همگام با مدرن سازیهای اقتصادی و اجتماعی که می توانست مانع بی ثباتیهای کنونی باشد انتقاد نمود. اجویت گفته ترکیه در برابر مشکلات مشابه مصون خواهد بود، چون نهادهای دموکراتیک نیز به طور همزمان پیدایش یافته اند و حتی فراتر از تغییرات اقتصادی رفته اند. اجویت گفت «نظام قدیم» در ایران پایان یافته است، لیکن نهادهای تغییر دهنده نظم سیاسی هنوز ظاهر نشده است.

اجویت با یادآور شدن این مطلب که منطقه خاورمیانه بسیار بحرانی است و آتش بس و صلح بر «موازنه قدرت دقیق» استوار است گفت «تغییرات تند» رو به هر سمت، نه تنها برای منطقه بلکه برای تمام

ص: 137

جهان مخاطراتی را به همراه خواهد داشت.

8- اظهار نظر: با نتیجه گیری بر اساس پوشش مطبوعاتی محدود در اینجا، ایران تا همین اواخر برای آمریکا بیش از ترکیه یک مشکل در سیاست خارجی بود. ولی این امر گویا تغییر کرده است. ما فکر می کنیم که ترکیه سیاست عدم مداخله هر چند ظاهری خود را حفظ نخواهد کرد، ولی بیانات ترکیه موضع ترکیه را بیش از پیش روشن می سازد.

اجویت ظاهرا انقراض سلطنت ایران را پذیرفته است (او از دیرباز به طور پنهانی از شاه انتقاد می کرد) و حامی یک راه حل دموکراتیک است و در مورد «تغییرات تندگرای انه» نیز اظهار نگرانی کرده است. ولی نگفته است که این نکته آخر به چه معنی است. اظهارات غیر علنی دیگران نشانگر نگرانی ترکیه در مورد تجزیه شدن ایران و یا تحت کنترل شوروی درآمدن آن می باشد.دیلون

تعطیل خواهد بود، چون روز جاری یکی از روزهای تعطیل مذهبی می باشد.

6- مقام سفارت از یوکسل پرسید که وضع نفتی پالایشگاه ایپراس تا چه حد بحرانی است، چون در نشریه ملیت مورخ 19 بهمن گزارش شده بود که این پالایشگاه تنها معادل یک روز مصرف خود، نفت خام در اختیار دارد. وی گفت در زمان درج خبر این موضوع صحت داشت، لیکن محدودیت نفتی پالایشگاه با ورود تانکر نفتی جدید در غروب روز بعد (19 بهمن ماه) از بین رفته است. نفت وارد شده توسط این تانکر ادامه کار پالایشگاه را به مدت هفت روز دیگر ممکن خواهد ساخت.

7- یوکسل گفت که منطقه ساحلی استانبول و دریای سیاه که توسط پالایشگاه ایپراس تدارک می گردد تا ده روز دیگر سوخت نفتی مصرفی و تا 5 روز دیگر سوخت دیزل مصرفی خود را خواهد داشت. وی اضافه کرد که در رابطه با محصولات دیگر از قبیل بنزین محدودیتی وجود ندارد، فقط در رابطه با توزیع مشکلاتی وجود دارد.

8- مقام سفارت از یوکسل خواست که پیرامون تدارک نفتی ترکیه به طور کلی اظهار نظر نماید. وی گفت پالایشگاههای ترکیه در وضع خوبی به سر نمی برند. ترکیه در نظر داشت حدود 2 میلیون تن نفت مورد نیاز خود را در سال 1979 از طریق بازار سیاه به دست آورد، ولی این کار نیز مشکل خواهد بود».

وی گفت با این وصف، ترکیه قادر خواهد بود در اکثر مواقع پالایشگاههای خود را مشغول به کار نگاهدارد، ولی ممکن است این عملکرد باظرفیت کامل همراه نباشد.

9- اظهار نظر: وضع ترکیه از نظر نفتی چندان خوب نیست، ولی ترکیه به این نحوه زندگی بخور و نمیر عادت کرده است. ولی در صورتی که لیبی بخواهد تحریم نفتی خود را طبق گزارش سرویس خبری آنکا به اجرا درآورد، ترکیه به آسانی نخواهند توانست نفت دیگری را جایگزین نفت لیبی نماید. از زمان سفر نخست وزیر اجویت به لیبی در ماه گذشته ترکیه فکر می کرد که لیبی در سال 1979 چهار میلیون تن نفت به این کشور صادر خواهد کرد. در صورتی که لیبی به این تعهد خود عمل نکند، تنها منبع قابل اعتماد نفتی دیگر ترکیه پنج میلیون تن نفتی خواهد بود که از عراق دریافت خواهد کرد. در نتیجه، تحریم نفتی لیبی ترکیه را وادار خواهد ساخت که برای تأمین 6 میلیون تن نفت مورد نیاز خود به بازار سیاه روی آورد، تا بتواند سطح وارداتی 1978 (11 میلیون تن) خود را حفظ کند. ولی رابط شرکت موبیل در استانبول به سرکنسول اطلاع داده است که ترکیه در یافتن منابع نفتی دیگر در بازار سیاه به سه دلیل با مشکلاتی رو به رو شده است:

(1) قیمت نفت در بازار سیاه به علت محدودیت عرضه بسیار بالا است.

(2) تأمین کنندگان نفت بازار سیاه ترجیح می دهند به مشتریانی نفت بفروشند که بیش از ترکیه در بازار سیاه فعالیت دارند.

(3) تأمین کنندگان نفت بازار سیاه ترکیه را متهم به «تحریم» آژانس انرژی بین المللی کرده اند و حال آنکه ترجیح می دهند نفت خود را به اعضای این آژانس بفروشند.

10- خبر مربوط به تحریم نفتی توسط لیبی واقعگرای انه به نظر نمی رسد. اگر واقعیت داشته باشد، قذافی آن را به طرز فاحش تر از آنچه که در صفحه هشتم ملیت آمده اعلام می کرد.

11- اقدام مقتضی: ارسال هر گونه اطلاعات در رد یا تأیید این گزارش موجبات امتنان سفارت را فراهم خواهد آورد.

سند شماره (23) تاریخ: 2 اردیبهشت 1358-22 آوریل 1979طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: اولین کمک کویت به ترکیه 1- (تمام متن خیلی محرمانه است) 2- آژانس کمکهای رسمی عمرانی کویت، صندوق کویتی عمران اقتصادی عربی، علیرغم عنوان خود از سال 1974 به کشورهای غیر عربی کمکهایی ارائه کرده است. مقامات مالی کویت در گذشته نیز خاطر نشان ساخته اند که به ترکها گفته اند که مایلند به تقاضای ترکیه در زمینه کمکهای عمرانی پاسخ گویند، لیکن گویا ترکها هیچ گاه این امکان را مورد بهره برداری، قرار نداده اند.

3- اوضاع داخلی ترکیه احتمالاً در طرز تفکر دولت ترکیه نسبت به کمکهای عربی تغییر داده است. در تاریخ یکم اردیبهشت مقام مالی کویت با اشاره به سند کمک دراز مدت روی میز خود گفت، هیئت مدیره این صندوق اخیرا اعطای 4 میلیون دینار وام کویتی (معادل 5/14 میلیون دلار) را در قبال پروژه 55 میلیون دلاری برق کیلکی که در بسفر واقع شده تصویب کرده است. در رابطه با امضای قرارداد باید با مقامات ترکیه مذاکره گردد.

4- مقام صندوق کویتی گفت که از طرف این صندوق تیمی به آنکارا رفته است تا تقاضای کمک ترکیه را در مورد یک پروژه تأمین آب در آنکارا مورد مطالعه قرار دهد. تاکنون میزان سرمایه گذاری کویت در این پروژه مشخص نشده است.

5- اظهار نظر: این واقعیت که کویت یعنی کمک دهنده بزرگ عربی قرار است به ترکیه کمک نماید، بسیار بااهمیت تر از میزان کمک آن می باشد. 5/14 میلیون دلار در مقایسه با بهره ماهانه قروض خارجی ترکیه که طبق برآورد کویت حدود 60 میلیون دلار است بسیار بسیار کم اهمیت می باشد. ولی نکته مهم دیگر این است که ترکیه برای جلب کمکهای مورد نیاز خود تلاش بیشتری را انجام داده است.

مائسترون

در تحکیم قدرت و کاهش اعتماد کشورهای میانه رو عربی نسبت به آمریکا نیز نگرانی هایی ابراز گردیده است. یکی از منابع ما در وزارت امور خارجه اطلاع داد که مسئله مناطق کردنشین هسته اصلی بحثهای اجلاس را تشکیل می داده است. (پایان خلاصه) 3- (طبقه بندی نشده) در تاریخ 29-27 آوریل وزارت امور خارجه ترکیه اجلاس سه روزه ای را با شرکت سفیران خود در 9 کشور اسلامی (ایران، عراق، کویت، سوریه، افغانستان، پاکستان، لبنان، عربستان سعودی و مصر) تشکیل داد. این اجلاس که شامل نمایندگان همه وزارتخانه های مسئول در امور اقتصادی و خارجی و نیز رئیس ستاد مشترک ترکیه ژنرال اورن و رئیس سازمان اطلاعاتی ترکیه ژنرال ارسوز بود، جهت بررسی سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه انعقاد یافته بود. طبق گزارش مطبوعات از سفیران خواسته شده بود تا نظریات و پیشنهادات خود را در مورد سیاستهایی که باید در قبال کنفرانس آتی وزیران خارجه کشورهای اسلامی اتخاذ شود ارائه دهند.

4- (طبقه بندی نشده) سخنرانی نخست وزیر اجویت دردومین روز اجلاس مقامات و سفیران که در مطبوعات نیز درج گردیده است خواستار گسترش روابط، همکاری و همبستگی با کشورهای منطقه می باشد. با اشاره به بیانات پیشین خود در مورد مداخله «امپریالیست» و «کاپیتالیست» در خاورمیانه، نخست وزیر اظهار داشت: «هنوز کسانی هستند که می خواهند مانع گسترش همکاریهای ما و قطع صمیمت (تاریخی) ما در گذشته باشند و این تلاشها ممکن است ادامه یابد. علاوه بر این، بعضی از آنها می خواستند نفاق و تردید را در میان کشورهای منطقه پرورش دهند. ما معتقدیم که کشورهای منطقه با توسل به اتحاد و همکاری می توانند بر این تلاشهای منفی چیره شوند. تنها کشورهای این منطقه هستند که می توانند برای مشکلات منطقه راه حلهای مناسبی فراهم آورند.» 5- (طبقه بندی نشده) اجویت در سخنرانی خود تأکید خاصی بر ایجاد همکاریهای اقتصادی صمیمانه نمود. او به سفرا گفت: «ما نمی توانیم میان مسائل اقتصادی و سیاسی اولویتی قائل شویم. ولی به نظر ما اگر از همکاریهای اقتصادی شروع کنیم، راه حلهای مناسبی برای مشکلات سیاسی نیز فراهم خواهد آمد.» وی در این رابطه گفت اگر منابع صنعتی و طبیعی و کشاورزی ترکیه و نیروی کار صادراتی این کشور با منابع طبیعی - نفت - و امکانات مالی کشورهای منطقه ترکیب گردد، همه کشورهای منطقه از آن سود خواهند برد.

6- (طبقه بندی نشده) با گزارش پیرامون نتایج کنفرانس در اول ماه می در روزنامه ملیت طرفدار دولت، خبرنگار دیپلماتیک مطلع نیلوفر یاسین اطلاع داد که سفیران در هفت مورد توافق دارند و به عنوان پیشنهادات خود آنها را تسلیم دولت خواهند کرد. این پیشنهادات عبارتند از:

- دولت تلاش نماید روابط اقتصادی، تجاری و فنی خود را با کشورهای همجوار افزایش دهد. سفیران از نحوه برخورد ترکیه در استفاده از بازارهای منطقه ای انتقاد کرده اند.

- اکنون جو مناسبی فراهم آمده است و ترکیه می تواند با اکثر کشورهای خاورمیانه ای روابط نزدیکی برقرار سازد.

- آنها معتقدند که ترکیه باید از درگیر شدن در اختلافات اعراب اجتناب ورزیده و طرف گیری نیزننماید. علاوه بر این، ترکیه باید از انقلاب راستین اعراب حمایت نماید. در رابطه با کنفرانس وزیران خارجه اسلامی، ترکیه باید در مقابل توسل به اقدام، مقاومت نموده و روابط خود با مصر را قطع نموده و در

ص: 141

تحریمهای اقتصادی شرکت جوید.

- ترکیه باید تماسهای خود با عربستان سعودی را افزایش دهد البته بر اساس تصمیم سیاسی سعودی مبنی بر دادن کمک به ترکیه.

- بازدیدهای مقامات باید افزایش یابد.

- ترکیه باید اقدامات جدیتری در قبال قاچاق انجام دهد تا تجارت قانونی با کشورهای همجوار به جریان افتد.

- دیپلماتهای ترکیه در خاورمیانه باید در زمینه های اقتصادی و تجاری تجربه و آموزش داده شوند.

6- (طبقه بندی نشده) در رابطه با اوضاع ایران و طبق گزارش روزنامه ملیت، سفیران از اینکه رژیم ایران موفق نشده است قدرت خود را تحکیم بخشد، اظهار نگرانی کرده اند. سفیران از دولت خواسته اند که وقایع ایران و خصوصا تلاشهای اقلیتهای ایرانی را در کسب خودمختاری زیر نظر داشته باشد. آنها نگران این هستند که مبادا از طریق ایران اسلحه به گروههای موجود در ترکیه برسد.

7- (طبقه بندی نشده) سفیران یاد آور شدند که به خاطر طرز فکر ضعیف آمریکا در قبال وقایع ایران که منجر به سقوط شاه گردید، کشورهای میانه رو خاورمیانه در حال حاضر به آمریکا اعتماد کمتری دارند.

سفیران اظهار داشتند که اگر این بحران اعتماد افزایش و شدت یابد روسها نیز سعی خواهند کرد با تلاش خود خلأ ایجاد شده، توسط آمریکا را پر نمایند. بنا به گزارشها نمایندگان دولت ترکیه در این مورد نگرانی عمیق ابراز داشته و گفته اند که خاورمیانه مهمترین منطقه مبارزه نفوذی ابرقدرتهاست و همیشه یکی از آنها سعی دارد، خلأ ایجاد شده به وسیله دیگری را پر سازد.

8- (خیلی محرمانه) اظهار نظر: چند روز قبل از این اجلاس سه روزه بسیاری از مطبوعات اظهار نظر داشتند که در نتیجه این اجلاس تغییرات مهمی در سیاست ترکیه در قبال خاورمیانه به وقوع خواهد پیوست. بر اساس گزارش یاسین، که کامل سرپرست امور سیاسی وزارت خارجه صحت آن را در گفتگو با کاردار آلمان غربی تأیید کرده است، این تغییرات رخ نداده اند. بیانات اجویت، که در آن از استمرار صمیمت و ایجاد روابط با دولتهای همسایه صحبت کرده، نشانگر عقب نشینی ناچیز وی در محکوم شمردن مداخله کاپیتالیستها در منطقه است (آنکارا 3288). اجویت خیلی میل دارد به عراق و عربستان سعودی نزدیک شود، چون این دو از نظر نفت و امور مالی می توانند به ترکیه کمکهای بسیار بنمایند.

9- طبق اظهارات باتو سرپرست بخش امور قبرس و یونان وزارت امور خارجه ترکیه که در کنفرانس شرکت جسته بود، مسئله روابط ترکیه با اسرائیل و نحوه برخورد با آن در کنفرانس آتی وزیران خارجه کشورهای اسلامی اجلاس چندان مطرح نگردید. باتو گفت مشکلات امنیتی جدید ترکیه به دنبال سقوط شاه در ایران و به خصوص خطر بروز ناسیونالیسم کردی و روشهای مبارزه با این خطر برای حفظ تمامیت ارضی ترکیه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

اسپیرز

سند شماره (25) تاریخ: 27 اردیبهشت 1358-17 مه 1979 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در آنکارابه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - با اولویت رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: نظریات هیئت نمایندگی ترک در مورد کنفرانس اسلامی 1- تمام متن خیلی محرمانه است.

2- یکی از اعضای هیئت نمایندگی ترکیه در کنفرانس فز (کنفرانس اسلامی- م) با خوشحالی گفت ترکیه توانسته است بدون مصالحه در مورد مواضع خود در قبال خاورمیانه در مورد قبرس قطعنامه ای به تصویب برساند. تندروها از ترکیه نخواسته بودند که با اسرائیل قطع رابطه کند، ولی ترکها احساس کردند که نباید در مورد به تعلیق در آمدن عضویت مصر سر و صدا راه بیندازند. ترکها معتقدند که سعودیها بر ساف نفوذ بسیار دارند و هیئت نمایندگی ایرانی از هیچ گونه عمقی برخوردار نبودند. (پایان خلاصه) 3- متخصص امور قبرس در هیئت نمایندگی ترکیه در کنفرانس اسلامی، اینال باتو، به مقام سفارت (پک) گفت که ترکها از اینکه توانسته اند بدون اینکه مجبور باشند مورد سیاستهای معتدل خاورمیانه ای خود سازش نمایند، قطعنامه ای را در مورد قبرس به تصویب برسانند، خوشحال هستند. در مشورتهای پیشین و در اجلاس افتتاحیه کنفرانس، ترکها به شرکت کنندگان اخطار کرده بودند که آنها نمی توانند با اسرائیل قطع رابطه کنند. باتو گفت که ترکها تهدید کرده بودند که اگر قرار باشد ترکیه به عنوان تنها کشور اسلامی مرتبط با اسرائیل مورد انتقاد قرار گیرد از اجلاس بیرون خواهند رفت. باتو گفت این پایداری قوی سبب شد که رادیکالهای عرب در این مورد به ترکیه فشار وارد نیاورند.

4- پس از پیروزی در مورد این مسئله ترکها متوجه شدند که برای به دست آوردن قطعنامه ای مثبت در مورد قبرس آنها باید به رادیکالهای عرب در مورد به تعلیق درآمدن عضویت مصر امتیازی بدهند. بنابر این ترکیه در این مورد با اکثریت آراء مخالفتی ننمود و بدون اینکه «سخنی بگوید» آن را پذیرفت.

5- ترکیه از تصویب قطعنامه قبرس به وسیله کنفرانس بسیار خوشحال بود. پیش نویس اولیه ترکیه در کمیته مسدود گردید، ولی ترکها توانستند موجبات تصویب آن را فراهم آورند. تنها الجزیره و یمن جنوبی در این مورد اعتراض کرده بودند. الجزیره تلاش بسیار کرد تا به طرفداری از موضع ترکیه قطعنامه ای صادر نشود، ولی ترکیه از طرف پاکستان و بنگلادش و عربستان سعودی کمک زیادی دریافت نمود. باتو معتقد است که سعودیها ساف را آرام نگاهداشتند تا در برابر موضع ترکیه مخالفت چندانی نشان ندهد.

6- باتو گفت قطعنامه مربوط به قبرس بسیار شبیه قطعنامه های پیشین کنفرانس است و تفاوت آن در دو پاراگرافی است که در انتها آورده شده (متن برای INR/ DDR/ RWE فرستاده شده است). دو پاراگراف نهایی به شرح زیر است:

- از دو جامعه دعوت می شود که با برقراری آتش بس از طریق مذاکره مشکلات خود را به طرز مسالمت آمیز حل نمایند.

- از اعضای کنفرانس اسلامی می خواهد که از حسن نیت خود استفاده کرده و هر کاری که از آنها برمی آید انجام دهند تا جامعه مسلمانان ترک قبرسی از کمکهای بین المللی استفاده برند و کمکهای لازم را به آنها بنمایند تا اقتصادشان که در نتیجه تحریمها متوقف شده، فعال گردد.

ص: 143

7- باتو گفت به طور کلی ترکها معتقدند که سعودیها از نفوذ بیش از حد خود بر ساف استفاده کردند و توانستند عامل مهمی را در پیدایش این نتیجه مثبت برای ترکیه سبب شوند. باتو گفت هیئت نمایندگی ایرانی در کنفرانس تا آنجا که ترکیه می داند نقشی نداشت. ایرانیها دیرتر از موعد در اجلاس حاضر شدند (در روز سوم) و به هیچ یک از زبانهای غربی سخن نمی گفتند و به همین جهت نتوانستند با هیئتهای نمایندگی غیر عربی رابطه برقرار سازند. (آنها ظاهرا به عربی صحبت می کرده اند.) باتو گفت بین این هیئت نمایندگی ایرانی و هیئتهای پیشین که بسیار عالی و از نظر دیپلماتیک صیقل یافته بودند، تفاوت زیادی وجود داشت. ایرانیان مانند آیت اللّه ها لباس پوشیده بودند و نمی دانستند چه کاری باید انجام بدهند.

اسپیرز

بازرگانی و فنی گفتگو کرد.

بیانیه مشترک ایران و ترکیه که در 22 خرداد (پس از بازگشت آکان به آنکارا) منتشر گردید، مدعی است به نتایج قاطعی دست یافته شده است. بنا به گفته ترکها، مهمترین موفقیت این مذاکرات 60 درصد افزایش نفت خامی بود که ایرانیها در سال 1358 در اختیار ترکیه قرار خواهند داد.

در صورتی که ایران به تعهد خود عمل کند 10 درصد از نفت وارداتی ترکیه را مانند سال 1357 تأمین خواهد کرد. (پایان خلاصه) 3- در تاریخ 21 خرداد ماه، وزیر امور خارجه ترکیه گوندوزآکان در یک کنفرانس مطبوعاتی در تهران گفت که ایران توافق کرده است محموله نفت ارسالی خود به ترکیه در سال 1358 را بیش از سطح مورد توافق در اوائل خرداد (پاراگراف 3 مرجع الف) افزایش داده و بنا به اظهارات مطبوعات ترکیه، قرار است میزان این نفت صادراتی در سال 1359 نیز افزایش یابد. سرپرست بخش امور نفتی وزارت خارجه ترکیه عمر زیتین اوغلو در گفتگو با مقام سفارت این گزارش را تأیید نمود و اضافه کرد که ایران نفت صادراتی خود به ترکیه را در سال 1358 معادل 6 درصد بیش از میزان مورد توافق در اوائل خرداد افزایش خواهد داد، (معادل 300000 تن) و میزان سوخت ارسالی به این کشور را نیز 50 درصد (000/100 تن) افزایش خواهد داد و مقادیر نامشخصی گاز خالص مایع وسوخت هواپیما نیز در اختیار این کشور قرار خواهد داد.

در نتیجه، کل نفت صادراتی ایران به ترکیه (برحسب تن) بشرح زیر خواهد بود:

1358 - 1359 نفت خام - 000/800 - 0000/500 نفت سوختی - 000/300 - 000/500 گاز خالص مایع - 000/30 - 000/50 سوخت هواپیما - 000/5 - 000/10 4- آکان به مطبوعات گفت که در طول سفر سه روزه خود به ایران در رابطه با نفت ارسالی ایران به ترکیه در سال 1358 با رئیس شرکت ملی نفت ایران حسن نزیه به نتایج قاطعی دست یافته است. وزیر خارجه گفت احتمالاً در اواخر تیرماه یک هیئت نمایندگی ترکیه ای به ایران سفر خواهند کرد تا ایران نیز در اوائل مرداد ماه کار ارسال نفت را آغاز نماید.

5- ترکیه انتظار دارد که شرایط باز پرداخت عادی اوپک در مورد این خرید نفتی مصداق پیدا کند، یعنی قیمت کامل (دلار برای هر بشکه) 45 روز پس از تحویل نفت پرداخت گردد. با این وصف، آکان به مطبوعات اظهار داشت که شرایط دقیق باز پرداخت هنوز روشن نشده است.

6- ایران از ترکیه خواستار صدور گندم، گوشت، دام زنده، تخم مرغ و پنیر بر اساس یک قرارداد دراز مدت شده است.

ترکیه نیز توافق کرده است که 000/50 تن از محصول گندم سال 1357 را به ایران صادر نماید و پیرامون امکانات صادراتی دیگر نیز بررسی و تحقیق نماید. همچنین توافق شد که بخشهای خصوصی و دولتی دو کشور با یکدیگر جهت انجام مقاصد تجاری تماس برقرار نمایند.

7- هیئت نمایندگی ترکیه خواستار امضای یک قرارداد چهارچوب بازرگانی و فنی و یک قرارداد

ص: 145

فرهنگی گردید. لیکن طرفین ایرانی که برای امضای چنین قراردادهای همه جانبه ای آمادگی نداشتند اظهار داشتند که این پیشنهادات را مورد بررسی قرار خواهند داد. آکان به مطبوعات گفت که ترکیه قبول کرده است پیرامون یک پروژه خاص به تحقیق بپردازد.

این پروژه عبارت است از احداث یک خط لوله گازی و نفتی از ایران به دریای سیاه به مقصد مدیترانه.

8- در تاریخ 22 خرداد ماه به طور همزمان در دو کشور ایران و ترکیه یک خبر مطبوعاتی منتشر گردید و گشایش یک دوره جدید در روابط ایران و ترکیه را تبریک گفت. مطبوعات با اعتراف به این واقعیت که هنوز اساس همکاریهای اقتصادی روشن نشده، اظهار داشتند که این «ملاقات نتایج بسیار موفقیت آمیزی را به همراه داشت که جو تفاهم و روحیه اخوت اسلامی بر آن حاکم بود».

9- اظهار نظر: سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران موفقیت آمیزتر از سفر وی به عراق، عربستان سعودی، و امارات متحده عربی در اوائل خرداد بود (مرجع ب، پاراگراف 12). در این سفر آکان نه تنها زمینه همکاریهای اقتصادی صمیمانه تر را فراهم آورد. بلکه به ایجاد کارهای روبنایی نیز دست زد. او موفق شد به هدف ترکیه در متقاعد ساختن ایرانیها به دوباره از سر گرفته شدن صدور نفت به ترکیه دست یابد. اگر ایران بتواند در سال 1358 به تعهد خود عمل نماید، بار دیگر خواهد توانست 10 درصد از نفت وارداتی و محصولات پالایشی مورد نیاز ترکیه را تأمین نماید. زیتین اوغلو گفت فکر نمی کند که ایران قادر باشد در سال 1359 معادل 5 میلیون تن نفت به ترکیه صادر نماید. لیکن گفت اگر ایران این مقدار نفت را به ترکیه بدهد، ترکیه در سال 1359 در این رابطه به شوروی متکی نخواهد بود، البته در صورتی که عراق و لیبی نیز به تعهد عمل خود عمل کرده و به ترتیب 5 میلیون تن نفت مورد توافق را به ترکیه صادر نمایند.

10- اگر این بیانات صمیمانه با عمل توأم گردد، روابط اقتصادی ایران و ترکیه در همان جا که در سال 1357 قطع گردیده بود از سر گرفته خواهد شد. به احتمال بسیار همکاریهای بازرگانی، اقتصادی و فنی بین دو کشور همسایه افزایش خواهد یافت، لیکن هنوز معلوم نیست که انقلاب ایران اجازه تحقق این امکانات را بدهد. (پایان اظهار نظر) 11- ما از طریق دیگر افراد ترک شرکت کننده در این سفر اطلاعات بیشتری کسب خواهیم کرد و برای شما گزارش ارسال خواهیم نمود. اسپیرز

تردید دارند. آنها نسبت به شوروی و اسرائیل با تندی رفتار کرده اند. نشانی از علاقه به گسترش همکاری منطقه ای (بین پاکستان، ایران و ترکیه) و حمایت اخلاقی از شورشیان افغانی به چشم نمی خورد. (پایان خلاصه) 3- بنا به درخواست سفیر، وزیر خارجه آکان گزارش مفصلی از سفر خود به ایران در تاریخ 11-9 ژوئن ارائه نمود. وزیر خارجه گفت در این سفر به هدف اصلی یعنی آغاز گفتگوهای حسنه با رژیم انقلابی ایران دست یافتیم و توانستیم راه را برای گسترش همکاریهای اقتصادی و فنی هموار سازیم. ایرانیها نیز به تمایل سیاسی ترکیه به برقراری همکاریهای صمیمانه تر پاسخ مثبت دادند. ولی وزیر امور خارجه نتوانست بگوید که وقایع چگونه پیش خواهند رفت، چون ایرانیها آمادگی تمرکز بر موارد خاص از قبیل تشکیل کمیسیون مشترک را ندارند. نگرانی اصلی آنها بیشتر مربوط به امور داخلی می شد تا امور خارجی. گرچه ایرانیها وانمود می کردند که کنترل امور را در دست دارند، ولی آکان چندان هم خوش بین نبود.

4- معاون وزیر خارجه و وزیر خارجه یزدی درطول اقامت وی حدود یک روز و نیم با وی همراه بود.

علاوه بر این وزیر امور خارجه توانست حدود 40 دقیقه با نخست وزیر بازرگان و حدود یک ساعت و نیم با آیت اللّه خمینی ملاقات نماید. همچنین ملاقاتی با تعدادی از وزیران از قبیل سرپرست شرکت ملی نفت ایران نیز صورت گرفت.

5- برداشتهای آکان:

- خمینی: وی که یک انقلابی سرسخت اسلامی است و حاضر نیست به ایدئولوژیهای دیگر میدان بدهد، با آکان در مورد اسقف ماکاریوس گفتگو کرد. او با غرب به دلایل فرهنگی و مذهبی بسیار مخالف است. ملاقات با آیت اللّه بسیار غیر عادی بود چون خبرنگاران تلویزیونی و مطبوعات در سراسر ملاقات حضور داشتند.

- یزدی: رفتار یزدی بسیار خوب است. نحوه برخورد وی «مدرن» بود ولی در آن رنگ شدیدی از ایدئولوژی اسلامی نیز مشاهده می شد. در حال حاضر وی رابط بین خمینی و دولت بازرگان است و روابط موجود با نخست وزیر نیز صمیمانه است. ولی معلوم نیست در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد. آکان فکر می کند که یزدی مخالف غرب نیست و می خواهد با آمریکا روابط بهتری برقرار گردد (دستیار آکان یعنی ادیمن در مورد این نقطه نظر وزیر تردید دارد).

- بازرگان: وی که یک سیاستمدار مسن است. حامی همکاری با ترکیه است و از اینکه مذاکراتی در این جهت آغاز شده اظهار خوشحالی نمود. نحوه برخورد وی با مسائل بیش از یزدی توأم با مادیگرایی بود.

و - شریعتمداری: آکان در میان ایرانیها به ایشان علاقه بسیار دارد. او این آیت اللّه ترکی الاصل را بیش از خمینی دموکراتیک و انساندوست می داند و معتقد است که روابط بین این دو آیت اللّه چندان خوب نیست و آنها دائما با یکدیگر در مورد مسائل قانون اساسی مشاجره دارند.

6- مسائل عمده:

- روابط با آمریکا: برداشت آکان این است که ایرانیها مایلند با آمریکا روابط حسنه برقرار سازند، ولی نسبت به انتقادهای سنا در مورد مسائل حقوق بشر بسیار حساسیت به خرج می دهند. آکان از آمریکا می خواهد که با احتیاط و آرامی برخورد کرده و به ایرانیها بفهماند که همکاری به نفع هر دوی آنهاست.در

ص: 147

این رابطه وی گفت امیدوار است ما سفیر جدیدی به ایران بفرستیم. سفیر گفت که ایرانیها پس از آنکه پذیرش سفیر کاتلر را تصویب کرده بودند آن را رد نمودند که واشنگتن نمی تواند با این گونه اعمال کنار بیاید. علاوه بر این سفیر گفت دولت کارتر در انتقاد از عدم رعایت حقوق بشر در ایران انقلابی محتاطانه عمل کرده است، در حالی که از دولت شاه نیز در مورد همین مسئله انتقاد می کرد.

- روابط با روسیه: آکان گفت که احساس می کند ایرانیها مایل به برقراری روابط با شوروی نیستند.

ایرانیها معتقدند که شوروی به گروههای مخالف یاری می رساند. آکان گفت که ایرانیها گفته اند که به نظر آنها آمریکا در مسائل جاری مداخله ای ندارد. - اسرائیل: ایرانیها نسبت به اسرائیل، به سخت ترین نحوی عکس العمل نشان داده اند. ایرانیها شدیدا معتقدند که اسرائیل با بقایای ساواک همکاری می کند تا در میان گروههای مخالف شورش ایجاد نماید. - عراق: ایرانیها از موضع عراق بخصوص در استان خوزستان که مخالفین آنجا از عراق کمک دریافت می کنند، سر در نیاورده اند.

- افغانستان: ایرانیها با شورشیان اسلامی افغانستان اظهار «همبستگی اخلاقی» کرده اند. ایرانیها معتقدند که دولت ترکی با مشکلات شدیدی مواجه است.

- سازمان گسترش همکاری منطقه ای: ایرانیها مایل نیستند از این سازمان در بالا بردن میزان همکاری منطقه ای استفاده کنند و مایل هستند به طور دوجانبه عمل نمایند.

- فرستاده جدید برای ترکیه: در نظر دارند یک کاردار جدید به آنکارا و یک سرکنسول به استانبول بفرستند. آکان نمی داند که چرا آنها به جای ارسال سفیر، کارداری به آنجا می فرستند.

- نفت: آکان گفت از گفتگوهای موجود در مورد نفت بسیار «راضی» است و اضافه کرد که سال 1980 شاهد گسترش تجارت در زمینه نفت و دیگر محصولات خواهد بود. (آنکارا 4538) 7- اظهار نظر: برداشتهای آکان در اختفاء برخلاف گزارش های مثبت مطبوعات درباره سفر وی به ایران چندان هم امیدوارکننده نیست. دولت اجویت سعی دارد بیشترین استفاده را ببرد. البته با گذشت زمان معلوم خواهد شد که مذاکرات مربوط به همکاری اقتصادی و فنی تا چه حد می تواند موثر از آب درآید.اسپیرز

اقتصادی بهتر خواهد شد. گرچه هم از حکومت نظامی استقبال می کنند، ولی نمی توان امیدوار بود که این وسیله بتواند خشونتهای داخلی را از میان بردارد. سیاست خارجی نیز توجه عموم را به خود جلب نمی کند. (پایان خلاصه) 4- بخش اعظم این افسردگی و ناامیدی ناشی از مشکلات اقتصادی است. کمبودها، توزیع نادرست، تورم، کاهش تولید و بیکاری رو به افزایش، شاخصهای اقتصاد ترکیه شده اند. بسیاری از بازرگانان معتقدند که یا کمکهای آمریکا به موقع نخواهد رسید و یا اینکه در استفاده از آن درایت لازم معمول نخواهد شد. در محافل تجاری این نگرانی وجود دارد که علی رغم «پول جدید» سیر نزول اقتصاد ترکیه ادامه خواهد یافت. و بسیاری نیز معتقد نیستند که دولت بتواند برنامه اصلاحی اقتصادی صندوق بین المللی پول را به مرحله اجرا درآورد.

5- بسیاری از ناظران سیاسی ترکیه اعتراف می کنند که بی تفاوتی سنتی ترکیه در مورد شیوع تظاهرات خشونت بار ناشی از محرومیت اقتصادی قابل کاربرد نیست، ولی بسیاری از آنها نیز در مورد تأثیرهای احتمالی زمستان آتی نگران هستند و معتقدند که کمبود سوخت و بعضی از مواد غذایی در زمستان نیز ادامه خواهد یافت. بعضی از ناظران معتقدند که کمبود گازوئیل و کود اجازه کشت پاییزه را نخواهد داد.

6- علیرغم موفقیت محدود حکومت نظامی در مهار کردن تروریسم داخلی، اکثریت جامعه ترک خواهان ادامه یافتن آن هستند. حکومت نظامی اجویت را بیش از حکومت نظامیهای پیشین انسان دوستانه می دانند. دادگاههای حکومت نظامی به سرعتی بیش از دادگاه مدنی به کار خود ادامه می دهند.

در نقاطی که حکومت نظامی مستقر نشده مانند ازمیر، بسیاری خواهان گسترش حکومت نظامی تا آنجا نیز هستند.

7- گرچه مردم حکومت نظامی را تأیید می کنند، ولی علائم موجود نشان می دهد که خود ارتش از نقش کنونی خویش چندان هم راضی نیست. گزارشات بسیاری دریافت کرده ایم که نشان می دهد بسیاری از افسران از تأثیر حکومت نظامی بر آمادگی و آموزش ارتش نگران هستند. علاوه بر این، گرچه تاکنون حکومت نظامی اثر منفی بر ارتش نداشته است، ولی بعضی از افسران معتقدند که اگر باز هم نتوانند میزان خشونتها را کاهش دهند به ارتش و احساسات آن آسیب وارد خواهد آمد.

8- بسیاری از ترکها احساس می کنند که نخست وزیر اجویت در رأس یک دولت بی کفایت قرار گرفته است. همه معتقدند که حزب عدالت 4 کرسی از 5 کرسی مجلس شورای ملی را در انتخابات میان دوره ای خواهد ربود و خواهد توانست رای اعتماد مجلس شورا را به نفع خود و بر له اجویت در اولین مجمع مجلس پس از انتخابات کسب نماید و تعداد کمی از ترکها معتقدند که دمیرل خواهد توانست دولتی تشکیل دهد. در محافل سیاسی و تجاری بسیاری معتقدند که پس از سقوط اجویت دولتی که باید ضرر و زیانهای وارده را جبران نماید، به وجود خواهد آمد.

9- نظریه مخالف آنچه گفته شد مربوط به گروه کوچک لیکن رو به رشدی است که فکر می کنند اجویت می تواند تا سال 1981 بر سر پا بایستد. اجویت توانسته است کمک اقتصادی عمده ای دریافت نماید واین خود سبب خواهد شد که اقتصاد بهبود بیشتری یافته و خسارات وارده سیاسی را جبران خواهد کرد.

بعضی نیز از ائتلاف حزب جمهوریخواه ملی و حزب رستگاری ملی برای ارجاع انعطاف پارلمانی بیشتر برای اجویت سخن می گویند. بنابر این گرچه اجویت دیگر شهرت و اعتبار خود را از دست داده است، ولی

ص: 149

اقلیتی معتقد است که نباید تدریجا اجویت را در بازگشت و نجات دولت خود دست کم گرفت. مهمترین نکته مثبت این است که همه معتقدند که هیچ کدام از جانشینان وی بهتر از خود او نیستند.

10- افسردگی و یأسی که در ماههای اخیر زیاد شده، سبب شده است که محافل نخبه ترکیه به صحبت پیرامون نیاز ترکیه به یک رهبریت قوی و نیرومند بپردازند. البته بعضیها آشکارا می گویند که ارتش باید مداخله کند و برای مدتی کوتاه آزادیهای دموکراتیک لغو شوند «تا همه چیز درست شود»، ولی ما فکر نمی کنیم که ارتش بخواهد در صحنه سیاسی مداخله نماید. چون ارتش نیز فکر نمی کند که بتواند بیش از همتای مدنی خود مشکلات اقتصادی و سیاسی ترکیه دست و پنجه نرم کند. علاوه بر این، بحرانی به وجود نخواهد آمد که این حرکت ارتش را ضروری و مشروع نمایان سازد.

11- مردم در حال حاضر به سیاست خارجی توجه چندانی ندارند، مسائلی از قبیل یو-2، قبرس، روابط ترکیه با غرب و خاورمیانه و ناآرامیهای ایران، معمولاً در روزنامه ها گزارش می شوند، ولی مردم توجه چندانی به آنها ندارند.

ترکها از نظر سنتی بسیار درونگرا هستند و مشکلات فزاینده داخلی و اقتصادی نیز این روحیه آنها را تقویت کرده است.

12- کنسولگریهای آدانا، استانبول و ازمیر نیز در این ارزیابی سهیم بوده اند. نسخه ای از گزارشات آنها نیز، به آن وزارتخانه ارجاع خواهد گردید.اسپیرز

کنگره تصویب نشده است، کل کمکهایی بوده است که آمریکا مایل به ارائه آن به ترکیه بوده است.

- حملات اجویت در پاییز و زمستان به صندوق بین المللی پول و عکس العمل غرب در مقابل مشکلات اقتصادی ترکیه نشان می دهد که با وخیمتر شدن بحرانهای اقتصادی داخلی آتش کینه نیز شعله ورتر خواهد گشت. همه باور کرده اند که به خاطر تلاشهای یونان در آمریکا قرار است یک تحریم اقتصادی علیه ترکیه به کار گرفته شود.

- نگرانی ترکیه از قابل اعتماد بودن آمریکا به عنوان یک همپیمان که ناشی از تحریم و ناشی از عدم توانایی ما در مخالفت از سقوط شاه ایران و این فرضیه که آمریکا در برابر شوروی در حال از دست دادن قدرت می باشد، شدت بیشتری یافته است.

- ترکها به مقایسه میلیاردها دلاری که آمریکا حاضر است به اسرائیل و مصر کمک نماید و آنچه که حاضر است برای ترکیه انجام دهد، پرداخته و معتقدند که در زمانی که دموکراسی آنها با بحرانهای بسیار عمیق سیاسی و اقتصادی با سابقه روبرو شده، این کمکها بسیار ناچیز است.

- ورود یونان به بازار مشترک اروپا این تصور را در اذهان ترکها پدید آورده که این عمل به هر حال به ضرر ترکیه خواهد بود. دیگر مسائل مربوط به یونان از قبیل مسئله ورود دوباره آن به سازمان ناتو و مسئله قبرس نسبتا در عکس العمل ترکیه در قبال آمریکا تأثیر چندانی نداشته اند، ولی هنوز هم ممکن است به متشنج تر شدن روابط منجر شوند.

4- از نظر دورنمای سیاسی، عکس العملها در قبال آمریکا و گرایش غربی ترکیه متفاوت است. در انتهای چپ، گروههای کمونیست و مارکسیست لنینیستی بر سیاستهای خارجی و امنیتی تأثیر چندانی ندارد. لیکن این مسئله در مورد (روشنفکران چپگرا که در جناح چپ حزب جمهوریخواه خلق، حرفه ایهای چپگرای مؤسسات، فدراسیون تجارت دیسک چپگرایان و بسیاری از محوطه های دانشگاه و در ستونهای ضد آمریکایی جمهوریت که مورد مطالعه روزمره روشنفکران ترکیه می باشد، مصداق ندارد. این محافل گرایش غربی ترکیه را به دیده تردید نگریسته و خواستار سیاستی دیگر بر اساس بهبود روابط با جهان سوم، کشورهای عرب همجوار ترکیه و بلوک شرق می باشند. آنها شدیداً ضد آمریکایی بوده و مایل هستند بدون خارج کردن کامل ترکیه از ناتو آن را وادار به اتخاذ یک سیاست بیطرف بنمایند.

5- چپ مرکزی: چپهای میانه رو و مرکزی حزب جمهوریخواه که تحت رهبری نخست وزیر اجویت هستند، از نظر سیاسی اهمیت بیشتری دارند. گرچه خواهان پیروی از یک سیاست خارجی انعطاف پذیرتر که موجب نزدیکی بیشتر با کشورهای جهان سوم و بلوک شرق بشود، هستند ولی از اتحاد ترکیه در ناتو نیز به عنوان زیر بنای سیاست امنیتی ترکیه حمایت می نمایند. قبل از اجلاس ماه می سازمان توسعه و همکاری اقتصادی این گروه احساس می کرد که غرب با کندی ارائه کمکهای اضطراری اقتصادی این کشور را تنها گذاشته است. سیاستمداران حزب جمهوریخواه خلق معتقدند که ما خیلی دیر و خیلی ناچیز به مشکل آنها علیرغم اتحاد ترکیه در ناتو و اهمیت استراتژیک این کشور، پاسخ داده ایم. افرادی مانند سناتور ضیا گوکالپ ملایم، سرپرست کمیته روابط خارجی سنا، می گویند که اگر ما باز هم نسبت به نیازهای ترکیه بی تفاوتی نشان دهیم، بنا به ضرورت ترکیه در گرایش غربی خود تغییری خواهد داد. لیکن بسیاری از آنها این تغییر را در نتیجه سقوط حزب جمهوریخواه خلق و سیاستهای خودشان امکان پذیر می دانند.

ص: 151

6- راست مرکزی: عناصر محافظه کارتر حزب جمهوریخواه خلق و جناح میانه رو حزب عدالت که شامل رهبر حزب سلیمان دمیرل است احساس نزدیکی با آمریکا کرده و در گفتگوهای خصوصی از آن حمایت می کنند. ولی همینها می بینند اگر در انظار با این مسائل مخالفت کنند به نفعشان می باشد. بنابر این دمیرل نیز در مورد مسئله یو - 2 به انتقاد شدید از آمریکا پرداخته است.

علاوه بر این به دنبال انقلاب ایران حس اعتماد به آمریکا کمتر شده است، و تنفر از تحریم تسلیحاتی این تصور را در آنها پدید آورده که آمریکا در مورد قبرس نیز به آنها فشار وارد خواهد آورد. نکته جالب توجه اینجاست که با وجود اینکه طرفداران اجویت از مشکلات سالهای اخیر ترکیه در برابر بازار مشترک شکوه می کنند، دمیرل معتقد است که ترکیه باید به دلایل سیاسی خود را آماده پیوستن به این بازار بنماید. و علیرغم اجویت که مایل است با کشورهای رادیکال عرب از قبیل لیبی روابط حسنه به وجود آورد، دمیرل این گونه کشورها را جالب توجه نمی داند.

7- حزب راستگرای جمهوریت: جناح محافظهکارتر و ناسیونالیست حزب جمهوریت از آمریکا به خوبی یاد نمی کند. این جناح از غربگرایی چندان دل خوشی نداشته و مایل است با کشورهای عربی نیز روابط حسنه برقرار شود. حتی بیش از خبرگان سنتی طرفدار اروپای متمرکز در حزب جمهوریخواه خلق در مورد اختلافات مسلمانان ترکیه و غرب مسیحی حساسیت نشان می دهد خصوصا اگر قرار باشد یونان نیز وارد صحنه بشود.

8- حزب ناسیونالیست فعال ترکیه: راستگرایی رادیکال ناسیونالیزم ترکیه در حزب ناسیونالیست فعال ترکیه به صورت ضدیت عمیق با کمونیسم و شوروی تجلی می یابد. بنابر این حزب خواستار بازگشت ارزشها و معیارهای جنگ سرد بوده و نسبت به روابط حسنه چه با شوروی و چه با یونان اظهار تردید و بدبینی می کند. نظریات آنها در دراز مدت درد سرهایی برای ما فراهم می آورد، ولی در کوتاه مدت و در صورتی که به عنوان یک ضریب سیاسی در حاشیه عمل نمایند هیچ گونه خطری به همراه ندارد.

9- حزب رستگاری ملی: حزب رستگاری ملی اربکان که از نظر مذهبی راستگراست، تاریخی مملو از حمایت و طرفداری از اسلام دارد. در حال حاضر، حزب رستگاری ملی نیروی سیاسی رو به ضعف به حساب می آید. ولی در صورتی که بتواند در دولت وارد ائتلاف گردد، نظریات آن گرایشهای طرفداری عربی و جهان سوم را تشدید خواهد کرد و در مورد قبرس نیز مشکلاتی پدید خواهد آورد.

10- خدمات خارجی و ارتش: ارتش و خدمات خارجی ترکیه مهمترین عناصری هستند که بر سیاست خارجی و امنیتی ترکیه نفوذ دارند. مطبوعات ترکیه نیز در این زمینه بسیار مؤثر هستند، ولی چون نظریات حزبی را منعکس می سازند آنها را نیز می توان در زمره عکس العملهای سیاسی احزاب به حساب آورد.

11- خدمات خارجی و ارتش حرفه ای هنوز هم از نظریات سنتی آتاتورک حمایت می کنند. گرچه تأثیر منفی تشنج دهساله قبرس و تحریم تسلیحاتی 78-1975 بسیار زیاد است، ولی آنها به روند اروپایی سازی و رابطه با آمریکا و ناتو به عنوان اساس سیاست خارجی ترکیه می نگرند. هیچ یک از این گروهها نسبت به طرز فکر چپگرایانه فرهنگیان و روشنفکران احساس همدردی نمی کند، ولی افراد جوان این گروهها احتمالاً تحت تأثیر این طرز تفکرها قرار گرفته اند. آنها بر خلاف ارشدهای خود به سیاست ما قبل جنگ جهانی دوم ترکیه به عنوان راهنمای سیاست خارجی آتی ترکیه بدیده تردید می نگرند.

ص: 152

12- معذالک خدمات خارجی و ارتش نیز تاحدودی در افسردگی دیگران در قبال پاسخ آمریکا به نیازهای کنونی ترکیه سهیم هستند. و ظاهرا از میزان اعتماد به خواست توانایی آمریکا کاسته و آن را نشانی از سقوط نفوذ غرب در آسیای غربی نمایانده است.

13 - اظهار نظر: این بررسی طرز تفکر نشان می دهد که با وجود گرایش غربی ترکیه علایم نارضایتی در صحنه سیاسی زیادتر می گردد و این نارضایتی مشکل جدیدی نیست و علیرغم لغو تحریم ناشی از وقایع اواسط سالهای 1960 می باشد. متخصص امور خارجی ترکیه صیفی تاشان، اخیرا در دیس پولیتیکا نوشته است که حمایت ملی در قبال سیاست خارجی غربگرایی که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت رو به نقصان و کاهش است. تحلیلهای ما نیز این نظریه را تأیید می نمایند گرچه آمریکا در سال گذشته تلاشهای بسیار نمود تا با ارائه کمکهای بیشتر به ترکیه کارهای مثبتی انجام دهد.

14- این پیام حاوی نظریات کنسولگریها نیز می باشد و چون وسیله تعیین نظریات عمومی در ترکیه وجود ندارد، این گزارش با استفاده از تماسهای شخصی سفارت و مقامات کنسولی تهیه شده است.

اسپیزر

سند شماره (32) تاریخ: 19 شهریور 1358-10 سپتامبر 1979طبقه بندی: سری از: سفارت آمریکا در آنکارابه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. فوری رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: اوضاع امنیتی شرق ترکیه 1- (تمام متن سری است) 2- خلاصه: این پیام حاوی ارزیابی اوضاع سیاسی و امنیتی شرق ترکیه است. دولت ترکیه برای کنترل منطقه کردنشین شرق ترکیه از روش طعمه و شلاق استفاده می کند، یعنی به جلب همکاری رهبران و مالکان پرداخته و حضور نظامی خود را نیز افزایش می دهد. در سالهای اخیر، این روش در نتیجه بروز تمایلات سیاسی کردها، افزایش آگاهی نژادی و درگیری بعضی از جوانان تحصیلکرده حول و حوش فعالیتهای انقلابی مارکسیستی، تجزیه طلبانه و تروریستی، بی تأثیر مانده است.

دولت اجویت در برخورد با وقایع شرق ترکیه «ملایمت» را پیشه خود ساخته و اجازه داده است، که نظریات متخاصم ابراز شود و در ازای آن سعی کرده است سازمانهای حقوقی و اجرای قانون را نیز در نقاط تقویت نماید. این «ملایمت برخورد» مورد حمایت رهبریت مهم ارتش ترکیه است، ولی کمالیستهای محافظه کار و فرماندهان بعضی از واحدهای مستقر در شرق ترکیه را نگران کرده است، چون آنها مایلند که مخالفین را با قدرت بیشتر سرکوب نمایند. با وجود اینکه فرماندهان نظامی نگران قیام تجزیه طلبانه کردها هستند. ولی ما فکر نمی کنیم که گروههای رادیکال کرد ترکیه بخواهند با قدرت غالب ارتش ترکیه در منطقه کردنشین مایل به مبارزه باشند. احتمالاً دولت ترکیه به «ملایمت برخورد» خود ادامه خواهد داد، مگر اینکه در رهبریت سیاسی ترکیه تغییری پدید آید و یا پیروزی کردها در ایران تمامیت ارضی ترکیه را به خطر افکند. (پایان خلاصه) 3- کردها اکثریت ساکنین استانهای شرق و جنوب شرقی ترکیه حدود 90 درصد جمعیت بعضی از استانها از قبیل دیار بکر را تشکیل می دهند. از پنجاه سال قبل یعنی زمانی که دولت مدرن ترکیه تأسیس گشت، دولت ترکیه توانسته است منطقه را با اتخاذ سیاستهایی از قبیل همکاری سیاسی و اقتصادی مالکین کرد و رهبران قبیله ای کنترل کرده و حضور نظامی خود را افزایش بخشد. با وجود اینکه بسیاری از کردها وارد زندگی سیاسی و اقتصادی ترکیه شده اند، ولی به منطقه کردنشین توجه نشده و میزان بیسوادی، درآمد سرانه و سطح زندگی در آنجا خیلی ناچیز است و چون در اوائل جمهوری ترکیه کردها دست به انقلاب زده بودند، دولت ترکیه نسبت به وفاداری کردها بسیار مردد است.

آنها همیشه با استفاده از قدرت نظامی موفق به برقراری صلح و سرکوب نهضتهای جدایی طلب شده اند. سرمایه گذاری، ساختن مدارس و پیشرفتهای زیربنایی با نوعی کینه توزی توأم بوده و منطقه مزبور از آناتولی غربی و مرکزی بسیار عقب افتاده تر است.

4- در سالهای اخیر، حزب جمهوریخواه خلق و حزب رستگاری، ملی به خاطر حمایت از افزایش سرمایه گذاری و برنامه های اقتصادی مورد علاقه کردها واقع شده اند. کردها عنصر مهمی را در حمایت از اجویت تشکیل می دهند. در ده سال گذشته، کردهای جوان تحصیلکرده نوعی بازگشت به خویش کرده و از سیاستهای توأم با غفلت در منطقه آبا و اجدادی خود آگاه شده اند.بسیاری از آنها مارکسیسم انقلابی را

ص: 154

شعار خود ساخته که نوعی خطر برای دولت محافظه کار و ارتش ترکیه به حساب می آید، و علاوه بر این بسیاری از آنها به سازمانهای ضربتی چپگرای رادیکال پیوسته اند و در درگیریهای تروریستی مشارکت جسته و علنا خواستار تجزیه طلبی کردها گشته اند.

5- علیرغم احساسات ناسیونالیستی کردها و افزایش تقاضا برای کمکهای اقتصادی، نهضت کردهای ترکیه راه زیادی را باید طی کند تا بتواند یک سیاست هماهنگ و یا یک جهت مشخص را پیشه خود سازد.

رهبران قبیله ای و زمین داران خود را با دولت سیاسی ترکیه همپیمان دانسته و غالبا هم پاداش این وفاداری را دریافت می دارند.

گروههای چپگرای تندرو نیز که به نظر ما از حمایت مردمی برخوردار نیستند، دائما در معرض انشعاب بوده و با یکدیگر در مبارزه هستند.

6- در سال گذشته، دو واقعه مهم تأثیر فاحشی بر تصورات ترکیه از وقایع استانهای شرقی به جای گذاشت:

الف) ایران: عدم موفقیت خمینی در تحکیم قدرت به دنبال انقلاب موفقیت آمیز خود و شیوع جنگ داخلی در استانهای کردنشین موجبات نگرانی سیاسی ترکها را فراهم آورده است. این تصور که رژیم ضعیف ایران ممکن است مجبور شود به کردهای ایران مقداری خودمختاری بدهد و یا یک دولت کرد مستقل ممکن است ظهور نماید، موجبات نگرانی عمیق را فراهم آورده است.

ب) افزایش آگاهی نژادی: نگرانی ترکیه در مورد وقایع استانهای شرقی بخصوص در اثر افزایش آگاهی نژادی در ترکیه و بخصوص در بخش شرقی شدت بیشتری یافته است. بسیاری از ترکها معتقدند که دولت اجویت با تحمل ابراز عقاید متخاصم موجب می شود که مشکلات ترکیه در زمینه امور نژادی بیشتر شود. با وجود اینکه نخبگان ترکیه نیز به هیچ وجه از خلوص نژادی برخوردار نیستند، ولی همه آنها فرضیه «ترک بودن» آتاتورک را به عنوان شیرازه اتحاد گروههای فرهنگی و نژادی مختلف کشور خود می نگرند. بسیاری از این نخبگان به ما گفته اند که می ترسند این آزادی ابراز کرد بودن و اعتراف به این حقیقت که کردها از نظر جغرافیایی و نژادی ممتاز هستند، موجبات تجزیه ترکیه را فراهم آورد. نگرانی خبرگان طرفدار آتاتورک در سخنرانی پیروزی 30 اوت پرزیدنت کوروتورک که در آن وی اخطار کرده است که «سران تجزیه طلب به زودی سرکوب خواهند شد» نشان داده شده است.

7- کاهش تدریجی احترام برای کارآیی دولت ترکیه در سالهای اخیر در نتیجه مشکلات سیاسی و اقتصادی داخلی کشور نیز از همین میزان اهمیت برخوردار است. این پدیده را در همه نقاط کشور می توان به چشم دید. گرچه مناطق غربی و مرکزی نیز توأم با شورش بوده است، ولی تقویت حضور رسمی در شرق مشروعیت دولت ترکیه را به زیر سؤال کشیده است.

در گذشته اعمال قدرت توسط مقامات ترکیه و ارتش کشور در شهرها و شهرکها بیشتر بود و در مناطق روستایی چندان شدت نداشت. با ضعف کلی اختیارات مدنی، به خصوص سیاسی شدن پلیس و بوروکراسی ترکیه، گروههای ضربتی چپگرای رقیب از قبیل آپوکولار، سیوانسیلار، و دیگران توانسته اند به طور موقت مناطقی را که خارج از حیطه اختیارات روزمره مقامات ترکیه بوده تحت کنترل درآورده و از مردم در ازای حراستی که به عمل می آورند، پول دریافت نمایند. فعالیت این گروهها از نظر منطقه ای وزمانی محدود است، لیکن ظهور آنها و گرایشهای، مارکسیستی انقلابیشان و شعارهای

ص: 155

تجزیه طلبانه شان، واحدهای نظامی را که مسئول حفظ قانون ترکیه در این نقاط کردنشین هستند، نگران کرده است.

8- پاسخ دولت اجویت به افزایش آگاهی نژادی کردها و ظهور احساسات ناسیونالیستی شبه نظامی، بردباری، اتکاء شدید به شرایط قانونی و تقویت نیروهای مجری قانون در آن نقاط بوده است. این «ملایمت برخورد» حاکی از تعهدات دموکراتیک اجتماعی اجویت و وابستگی وی به نمایندگان کرد حزب جمهوریخواه خلقی و مستقل برای حفظ اکثریت طرفدار خود در پارلمان است. همان طور که در گفتگوی اخیر با سفیر اشاره شد (تلگرام مرجع ه) مقام عالی ارتش ترکیه یعنی ژنرال کنان اورن نیز مانند اجویت خواستار ادامه یافتن «ملایمت برخورد» می باشد. با وجود اینکه اورن معتقد است که تأخیر اصلاحات ارضی موجب شورش کردها شده است، ولی وی فکر می کند «مسئله» کردها در صورت امکان باید بدون توسل به «جبر» حل گردد.

9- البته روش اجویت - اورن چندان هم منحصر به فرد نیست و ما گزارشهایی را مشاهده کرده ایم که بر اساس آنها بسیاری با این روش مخالف هستند. افسرانی که نظریات آنها در مورد اوضاع امنیتی شرق در گزارش اطلاعاتی اخیر ضبط گردیده (مرجع ب) ظاهرا خواستار اعمال روشهای سنتی و تند می باشند.

آنها معتقدند که اگر نتوان اعمال قدرت مطلق نمود، کنترل کاملاً از دست خارج خواهد گردید. شرح آنها از اوضاع امنیتی بدون شک تحت تأثیر عقاید آنها در مورد نحوه کنترل است، ولی کاملاً در نقطه مقابل نظریات اجویت - اورن قرار دارد.

10- به نظر ما حداقل در کوتاه مدت امکان آن وجود ندارد که نهضت ناسیونالیستی کرد بتواند انقلابی را در ترکیه به وجود آورد. هنوز شرایط برای این کار مناسب نیست. نهضت ناسیونالیستی که کوچک و تجزیه شده است. تعداد نیروهای نظامی ترکیه در شرق نیز بسیار زیاد است. گروههای رادیکال کرد احتمال دارد که در محاسبه نیرو، ضعف و مصمم بودن ارتش ترکیه راه خطا بروند، ولی امکان آن نیز بسیار ناچیز است.

11- به نظر ما دولت ترکیه سعی خواهد کرد «ملایمت برخورد» اجویت را دنبال نماید. در صورتی که اجویت در ماههای آتی سقوط نماید و یا وقایع ایران و عراق موجب از بین رفتن این «ملایمت برخورد» شود ارتش ترکیه به منظور حاکمیت ترکیه و سرکوب نیروهای منطقه اقداماتی انجام خواهد داد. به نظر ما این تلاش توأم با اقدامات شدید و خالی از تبعیض خواهد بود و احتمالاً در کوتاه مدت سبب از بین رفتن مخالفت و مخفی شدن رادیکالها خواهد گردید. ولی در دراز مدت بهترین راه حل تسریع پیشرفت اقتصادی در شرق ترکیه است تا در شاخصهای اقتصادی این بخش همیشه در انتهای فهرست اقتصادی مهم قرار نداشته باشد.اسپیرز

سند شماره (33) تاریخ: 26 شهریور 1358-17 سپتامبر 1979 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در آنکارابه: وزیر امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: نظریات تورگوت اوزال، رهبر حزب رستگاری ملی 1- تمام متن خیلی محرمانه است.

2- خلاصه: این یک پیام اطلاعاتی است و به هیچ گونه اقدامی نیازمند نیست. تورگوت اوزال رهبر حزب رستگاری ملی معتقد است، که اجویت در انتخابات آینده دارای وضع بهتری خواهد بود، لیکن به هرحال دولت وی سقوط خواهد کرد. اوزال معتقد است که ائتلاف حزب رستگاری ملی و PRP(حزب جمهوریخواه خلق) امکان پذیر نیست. اگر رهبر حزب عدالت یعنی دمیرل نخواهد قدرت را به دست گیرد اوزال معتقد است که دولتی مرکب از تکنیسینها امور را در ترکیه به دست خواهد گرفت. اوزال می گوید که اوضاع امنیتی بخصوص در نقاط کردنشین خیلی بدتر از آن چیزی است که دولت توصیف می کند. وی فکر می کند که روش «معتدل» برخورد با مخالفین کرد سرانجام منجر به اغتشاشات جدی نژادی می گردد.

(پایان خلاصه) 3- در مروری بر صحنه سیاسی ترکیه با مشاور سیاسی، تورگوت اوزال، رقیب اربکان رهبر حزب رستگاری ملی اظهار بدبینی می نمود. وی معتقد است که در انتخابات آینده وضع اجویت بهتر خواهد شد، ولی دولت وی نخواهد توانست در دوران بعد از انتخابات دوام بیاورد. اوزال در این مسئله که رهبریت نیرومند مورد نیاز ترکیه وجود ندارد، که بتواند مشکلات سیاسی و اقتصادی داخلی آن کشور را حل نماید اظهار نگرانی کرد.

4- اوزال گفت که امکان ندارد که حزب رستگاری ملی با اجویت به ائتلاف دست بزند. او با این مسئله مخالف است و معتقد است که نیمی از 24 عضو حزب رستگاری ملی گروه پارلمانی با وی در این امتناع همگام خواهند شد. وی گفت حتی اگر اربکان بتواند نیم دیگر حزب رستگاری ملی را با اجویت ائتلاف دهد باز هم وضع توأم باثبات نخواهد بود و اوزال فکر نمی کند که اجویت بتواند 226 رای لازم را به دست بیاورد.

5- اوزال می گوید که به نظر او هدف حزب عدالت یعنی برگزاری انتخابات جدید موضوع مناسبی نیست و فکر می کند که در پارلمان اکثریتی در حمایت از این هدف وجود ندارد، خصوصا اینکه حزب جمهوریخواه مترقی و حزب رستگاری ملی با این مسئله مخالف هستند.

6- اوزال شخصا ترجیح می دهد که دولتی تحت رهبری دمیرل از حزب عدالت و با حمایت حزب رستگاری ملی و حزب NAP ترکیه تشکیل شود. اوزال فکر می کند که شرکاء جبهه ملی پیشین دمیرل ممکن است متقاعد باشند که بدون شرکت در دولت وی، از او حمایت نمایند. در همان حال، اوزال می گوید که سقوط اجویت سبب ایجاد بی نظمی در حزب جمهوریخواه خلق گردیده و باعث می شود که این حزب نتواند خطری علیه ثبات دولت به شمار آید. ولی در حال حاضر دمیرل حاضر نیست قدرت را در دست گیرد.

7- اوزال معتقد است که تحت این شرایط و پس از این بحرانهای کنونی دولتی حکومتی متشکل از

ص: 157

تکنسینها امور را به دست خواهند گرفت. او شخصا این روش را دوست ندارد ولی فکر می کند که به عنوان یک اقدام موقت تا انتخابات سال 1981 ضروری باشد. اوزال می گوید اگر در این دولت افراد مناسبی انتخاب شوند، این دولت خواهد توانست بیش از هر دولت سیاسی با مشکلات اقتصادی و خشونتهای سیاسی دست و پنجه نرم کند. اوزال از نحوه مبارزه اجویت با خشونتهای سیاسی انتقاد می کرد و می گفت اظهارات وی در مورد اوضاع امنیتی اغراق آمیز بوده است. اوزال با یادآور شدن اغتشاشات موجود در راه پیماییهای انتخاباتی گفت احترام مردم نسبت به اختیارات و حاکمیت دولت بسیار کاهش یافته است.

8- او همچنین از افزایش آشوب در مناطق کردنشین و برخورد بین کردها و ترکها در نقاط دیگر ترکیه اظهار نگرانی نمود . وی گفت برخورد «معتدل» اجویت با مخالفین کرد که اکثرشان چپگرا هستند اشتباه بسیار بزرگی است و در آینده مشکلات جدی به بار خواهد آورد. اوزال گفت اجویت اصولاً با انگیزه های سیاسی کار می کند. وی فکر می کند که اگر روش خشن تری در پیش گیرد از حمایت نمایندگان کردها محروم شود و در نتیجه موجبات سقوط زودتر از موعد مقرر دولت خود را فراهم می آورد.اسپیرز

یوزکات خوشش نمی آید و این کار برای سیاستمداران حزب جمهوریخواه خطرهای امنیتی جدی به بار خواهد آورد. چون ایالت یوزکات تعداد قابل ملاحظه ای شبه نظامی حزبی دارد، اریدیز نگران امنیت شخصی خود در طول 25 روز مبارزه انتخاباتی می باشد. معذالک او به حزب وفادار است و حاضر است این خطر را به جان بخرد.

6- اوضاع شرق ترکیه: طبق اظهارات اریدیز رادیکالهای کرد با استفاده از فنون کلاسیک انقلابی در جنوب شرقی ترکیه می خواهند وضعی را به وجود آوردند که در نتیجه آن نیروهای مسلح ترکیه به مداخله سیاسی و از بین بردن نهضت ناسیونالیستی کردها مبادرت ورزند. اریدیز گفت هدف گروههای تندرو کرد این است که ارتش اقدامات شدیدتری را انجام دهد چون فکر می کنند که با این کار می توانند کردهای نامتعهد را وادار به تندروی بنمایند.

7- اریدیز می گوید که شوروی حداقل از یکی از این گروهها یعنی آپوکولار پشتیبانی می نماید. وی در ادامه گفت طبق شواهد موجود مداخله شوروی در امور داخلی ترکیه افزایش یافته است. گرچه اریدیز آمریکا را آشکارا متهم به مداخله ننمود، ولی پس از ابراز اطمینانهای مقام سفارت او نیز مطمئن شد که آمریکا از سیاست «عدم مداخله» در مورد مسئله کردها استفاده می کند.

8- اریدیز گفت نگران این است که مبادا کردهای تندرو موفق شوند موجبات اشغال نظامی راستگرایانه ای را فراهم سازند. اریدیز گفت که این دولت در از بین نبردن آثار ناسیونالیسم کردی به طرز غیر دموکراتیک و با گشاده دستی عمل می کند و ظهور این چنین دولتی نوعی عقب نشینی و شکست برای دموکراسی ترکیه به حساب خواهد آمد.

9- از نظر اریدیز، یک نهضت تجزیه طلب کردی نمی تواند موفق شود. ولی اگر ده سال قبل چنین نهضتی پدید می آمد احتمال موفقیت آن بیشتر می شد. ولی دیگر زمان برای موفقیت نهضت ناسیونالیستی کردها مناسب نیست و اکثر کردها و علاوه بر آن رهبران سازمانهای رادیکال کرد نیز این واقعیت را دریافته اند. معذالک وی معتقد است که بعضی از گروههای کرد به فعالیتهای تجزیه طلبانه خود برای بی اعتبار کردن رژیم دموکراتیک ترکیه ادامه می دهند.

10- اریدیز گفت اگر تاکتیکهای چپگرایان کرد با موفقیت روبرو شود، هر رژیم تحت حمایت نظامی مانند رژیم جونتای یونان به عنوان وسیله و مخلوق آمریکا شناسایی خواهد گردید. با اظهار نگرانی از اینکه یک اقدام نظامی در افق سیاسی ترکیه صورت گیرد، وی سؤال کرد که آیا حقوق بشر آمریکا برای چنین دولتی که سابقه خوبی در رعایت حقوق بشر ندارد مشکلاتی فراهم خواهد کرد یا خیر؟ هنگامی که مقام سفارت پاسخ داد که اقدام نظامی خالی از دردسر نیست و دولت آمریکا نیز از چنین حرکتی حمایت نخواهد کرد، اریدیز گفت که لازم است دولت آمریکا این مسئله را مستقیما با رهبریت ارتش ترکیه درمیان بگذارد.

11- مذکرات دفاعی: با اشاره مختصر پیرامون مذاکرات دفاعی ترکیه و آمریکا، اریدیز گفت که سیاستمداران حزب جمهوریخواه خلق در مورد این مذاکرات اطلاعاتی کامل دارند. وی خصوصا یادآور شد که از مذاکره میان وزیر خارجه آکان و معاون وزیر دفاع سیینا و سفیر اسپیرز (آنکارا 6832) اطلاع دارد که در آن آکان اظهار داشته است که ترکیه یک «مورد خاص» است و آمریکا می تواند یک برنامه پنج ساله کمک مالی را نیز در صورت تمایل در قراردادها بگنجاند.

ص: 159

12- اظهار نظر: اریدیز 32 ساله رهبر اصلی جناح چپگرای جوانان حزب جمهوریخواه ملی است اعضای آن در اواخر سالهای 1960 یعنی هنگامی که اجویت دبیر کل حزب جمهوریخواه گردید و آن را به چپ متمایل گردانید و جذب آن شدند. و چون از عملکرد حزب جمهوریخواه تحت رهبری حامیان اجویت به نام «جهان سومی ها» ناراحت بودند، اریدیز و تعدادی از سیاستمداران حزب در اوائل سال کنونی، از رهبریت حزب جدا شده و به همکاری با ماشین سیاسی مستقر در استانبول وزیر تعاون و روستا یعنی علی توپوز مبادرت ورزیدند. و به علت اختلاف وی با رهبریت حزب، اریدیز موقعیت خود را در هیئت مدیره حزب در اجلاس ماه می از دست داد. او دیگر درگیر امور اداری حزبی نیست ولی ظاهرا از مواضع حزب پیرامون مسائل داخلی و خارجی به خوبی مطلع می باشد. اریدیز در سال 1978 و از طریق یک بورسیه بین المللی آمریکایی موفق شد به آمریکا سفر کند.

13- اظهارات اریدیز در مورد مقاصد گروههای رادیکال کرد احتمالاً نشانگر نگرانی وسیع اعضای چپگرای حزب جمهوریخواه است در همین رابطه وی از برخورد به اصطلاح «میانه رو» اجویت در قبال استانهای جنوب شرقی ترکیه به عنوان نوعی مصالحه برای جلوگیری از به خطر افتادن امنیت در منطقه یاد می کند و اظهار اطمینان می کند که این کار سبب شده است که از تندروی کردهای تجزیه طلب نیز جلوگیری به عمل آید.اسپیرز

سند شماره (36) خیلی محرمانه مکان و زمان: سفارت آمریکا - 19 مهر ماه 1358 - 11 اکتبر 1979 صورت مذاکرات شرکت کنندگان: تورگوت تولومن سفیر ترکیه ویلیام دارتی، مقام سیاسی موضوع: نقطه نظرات ترکیه در مورد دولت ایران در ملاقات با سفیر ترکیه در سفارت آمریکا در تاریخ 19 مهرماه وی قبل از سوار شدن به اتومبیل خود نکات ذیل را در مورد دولت ایران مطرح نمود که به گفته خودش از طریق منابع موثّق دولتی به آن پی برده است:

- پس از تصویب قانون اساسی جدید، یزدی سعی خواهد کرد نخست وزیر ایران بشود.

- یزدی، چمران، قطب زاده و یک نفر دیگر (احتمالاً طباطبائی) در لبنان آموزش دیده اند و در محافل عالی ایران به عنوان هیئت حاکمه به رسمیت شناخته شده اند.

- یزدی شخصاً چمران را به عنوان وزیر دفاع برگزیده است.

- خمینی به رهبران غیر مذهبی دیگر مانند «هیئت حاکمه» بیش از رهبران مذهبی چون بهشتی که به روایتی از وی متنفر است، اعتماد دارد. اظهار نظر: نکات بالا با وجود جالب بودن، جای تعمق بسیار دارد.

- هیئت حاکمه سرانجام جای روحانیون را در دولت خواهد گرفت.

4- وزیر خارجه گفت که ساف از طریق کشورهای دیگر نیز پیامهای مشابه این نکات را برای وی فرستاده است. به نظر ما در روند صلح خاورمیانه بر اساس موافقت نامه های کمپ دیوید گامهایی برداشته خواهد شد که منجر به حل کامل تمام جنبه های مسئله خاورمیانه بشود. عنصر اولیه قرارداد سینا است.

عنصر دوم برخورد با مسئله فلسطینیها از طریق مذاکرات به اصطلاح «خود مختاری» است. واضح است که وضع کرانه غربی و نوار غزه مسائل مهمی را پدید آورده است، و ملت فلسطین نیز باید در راه حل نهائی شرکت داشته باشند و آنچه هم اکنون انجام می شود، با این روند مغایرت ندارد. مسئله دیگر این است که چه زمانی موضوع خود مختاری با دیگر عناصر راه حل تداخل پیدا خواهد کرد.

5- وزیر خارجه گفت در مورد لبنان باید سعی کنیم بیش از آتش بس ظریف کنونی ایجاد ثبات نماییم.

فرصتهایی پیش آمده که می توان از طریق آنها به این هدف نائل آمد و بد نیست که به مرحله آزمایش گذارده شوند.

6- در مورد ایران، آکان گفت ترکیه وقایع ایران را به خصوص در رابطه با مسئله کردها زیر نظر گرفته است. وی گفت تلاش هر قدرت بزرگ یا قدرت کوچکی چون اسرائیل برای بر هم زدن تعادل منطقه خطری علیه صلح و ثبات به شمار رفته و بازی با آتش تلقی می گردد. ترکیه از تمامیت ارضی ایران حمایت می کند و امیدوار است با دولت کنونی که ضد مارکسیست و ضد شوروی است همکاری نماید. علاوه بر این مایل است، با دیگر ملل دموکراتیک نیز همکاری نماید آکان گفت وی شخصا با وزیر خارجه یزدی روابط صمیمانه ای برقرار کرده است.

7- وزیر خارجه گفت آمریکا نیز کاملاً معتقد است که نیروهای بیگانه نباید در امور داخلی ایران مداخله نمایند. ما به شوروی اطلاع داده ایم که مداخله نیروهای خارجی وضع خطرناکی را به وجود خواهد آورد. همین موضوع را به ایرانیها نیز اطلاع داده ایم. البته فکر نمی کنیم که آنها حرف ما را باور کنند.

آنها هنوز هم فکر می کنند که ما در مسائل کردستان دخالت داریم.

وزیر امور خارجه گفت این مسئله اصلاً صحت ندارد. وزیر خارجه در ادامه گفت ما آماده ایم تا برای ایجاد روابط دوستانه بین دو کشور همکاری نماییم. از نظر وزیر خارجه مسائل موجود بین دو کشور مانند قراردادهای تجاری جزئی و کم اهمیت هستند. البته باید بتوان این اختلافات را ریشه کن کرد و تصمیمات سیاسی لازم را جهت ایجاد روابط حسنه اتخاذ نمود. آمریکا انقلاب را به عنوان یک واقعیت می پذیرد و آماده همکاری رژیم کنونی می باشد.

8- در مورد صحرای غربی وزیر خارجه ونس گفت که وی به الجزایر و مراکش گفته است که در این مسئله آمریکا دخالتی ندارد. ما خواستار ایجاد روابط حسنه با هر دو کشور هستیم، به عنوان دوست هر دو کشور از آنها خواسته ایم که این مسئله را قبل از آنکه خطرناکتر شود بین خود حل نمایند. ما امیدواریم که این دو کشور به مذاکره همت ورزند. وزیر خارجه آکان گفت دورنمای آغاز گفتگو بین الجزایر و شاه حسن بسیار ضعیف و مأیوس کننده است. وزیر خارجه آمریکا گفت امیدوار است این طور نباشد و اظهار داشت که با وارد کردن طرفین دیگر گفتگوهای دوجانبه آغاز خواهد گردید.

9- آکان گفت وی سعی کرده است با استفاده از کانال رومانیها بین کره جنوبی و شمالی میانجگیری نماید. وی گفت امیدوار بود که با گردهم جمع کردن دو خانواده بتواند موجبات تفاهم بیشتر بین دو ملیت کره ای را فراهم آورد. وزیر امور خارجه ونس گفت ما نیز با کشورهای متعددی که مایلند روابط حسنه بین

ص: 162

کره جنوبی و شمالی برقرار شود، این موضوع را در میان گذاشته ایم. ونس

اکثریت کردها خواهان یک کردستان تجزیه شده نیستند، و ارتش ترکیه نیز می تواند شورشها را خاموش سازد، ولی قادر نیست با فعالیتهای تروریستی به نحو مؤثر مبارزه نماید.

5- متوجه شدیم که دولت مرکزی در استفاده از نیروهای ارتش «ملایمت برخورد» را پیشه خود ساخته (ارتش و ژاندارمری در 5 حکومت نظامی و ژاندارمری در سه استان حکومت غیر نظامی). در منطقه حکاری مجاور مرز ایران و عراق عملیات گشتی و دیگر فعالیتهای نظامی به دقت افزایش یافته است. به نظر ما این فعالیتها برای کاهش قاچاق اسلحه و دیگر عملیات تجزیه طلبانه کردها در ورای مرزها صورت می گیرد.

6- ما متوجه شدیم که دولت در سال گذشته از نظر اقتصادی کمکهای زیادی کرده است و شهرداریهایی را که در نتیجه گسترش سریع شهرها آسیب دیده اند، از نظر مالی نجات داده است این کمکها و همراه با برداشت خوب محصول سبب شده که مردم و مقامات امیدوارتر بشوند.

7- مقامات و سیاستمداران می گویند که مطبوعات غرب ترکیه درباره امنیت شرق ترکیه بسیار مبالغه می کنند. چند فرماندار اظهار داشتند که این گونه شایعه پراکنی مطبوعات می تواند انگیزه ای برای حرکات منفی امنیتی و کاهش سرمایه گذاری اقتصادی باشد (به گزارش آنکارا 7104 مراجعه شود).

8- در این استانها به انتخابات میان دوره ای بیش از استانهای غربی چشم دوخته شده و امکان بروز خشونت در آنجا بیشتر است.

9- کلاً از اینکه طبق ارزیابی نتیجه گیری شده که گروه «چپگرای تجزیه طلب» توسط سازمانهای سیاسی، قبیله ای و خانواده ها قدرتمند حمایت می شوند، تعجب کرده ایم. به طور مثال ما دریافتیم که فعالیتهای آپوکولار «تجزیه طلب» بیشتر ناشی از رقابتهای خانوادگی و سیاستهای حزبی است.

10- احساسات تجزیه طلبی در دو جهت وجود دارد. جهت اول این است که این احساسات بیشتر جنبه استقلال فرهنگی و کنترل محلی منابع در مراحل طرح و برداشت دارد و اکثریت کردها خواهان و هوادار این اصول هستند، ولی به نحوی نیست که بخواهند به فعالیتهای تروریستی متوسل شوند. جهت دوم این است که آنها خواهان استقلال سیاسی تحت رهبری یک دولت سوسیالیست هستند و بیشتر از خشونت و شورش برای رسیدن به این هدف استفاده می کنند و بیشتر این گروهها فرصت طلب و انشعاب یافته هستند.

روی هم رفته این گروهها بخش کوچکی از اجتماعات اینجا را تشکیل داده و تعداد هواداران آنها نیز به ده درصد جمعیت این منطقه نیز بالغ نمی گردد. این گروهها را اکثرا خطرناک و تحت الحمایه روسیه می دانند در مقام مقایسه شهرها و شهرکهای مورد بازدید به استثناء سیوارک اکثر شهرها آرام و روابط تجاری مانند آدانا جریان داشت و مشکلات کردها چندان چشمگیر نبود که درست بر خلاف غرب ترکیه است.

11- مدیران ترک استانها که سخت به کار مشغول هستند ظاهرا در سطح فرماندار معاونینی بسیار حرفه ای هستند و فقط در سطوح پایین مقداری عدم کارآیی مشاهده می گردد. حتی بهترین فرماندارها نیز درگیر سنتهای بوروکراتیک و سیاستهای قبیله ای و خانوادگی و پارتی بازی و فساد هستند. پلیس ضعیف ترین رابط بوروکراسی استان است که در رأس هرم سرپرستان امنیتی استان و بعد از آن افراد نیمه باسواد و پلیسهای کم حقوق قرار دارند. و رابطه خوبی نیز بین پلیس اطلاعاتی و ضد تروریسم وجود دارد.

ص: 164

احتمالاً گروههای تروریستی شرق نیز آنقدر رشد خواهند یافت که (الف) یا بوسیله گروههای دیگر جذب شوند و یا (ب) به وسیله ارتش از میان برداشته شوند. ولی به طور کلی باید گفت که نیروهای امنیتی ترکیه توانایی قابل ملاحظه ای دارند.

12- مهمترین پاسخ این مسئله در ژاندارمری نهفته است آنها اصولاً به کارهای پلیسی مشغول بوده و کارهای اطلاعاتی در سطح استان انجام می دهند، و ترکها نیز برای افراد نظامی یونیفورم پوش احترام قائل هستند و مهمتر از همه سیاست زده نیستند. آنها اصولاً در شرق ترکیه به کارهای پلیسی اشتغال داشته و اگر آموزش و تجهیزات مناسب داشته باشند، می توانند اقدامات ضد تروریستی نیز انجام دهند. گذشته از این ژاندارمری خواهر خوانده نامناسب ارتش ترکیه است و منابع در دسترس آن کافی نیست، و بیشتر تجهیزات آن نیز قدیمی می باشد.

13- ملازمین امنیتی ما و فرمانداران در مقایسه با سفرهای قبلی خیلی کمتر بودند. ما و دیگر اعضاء ترک که با ناراحتی به این سفر آمده بودند، در راه رفتن ها و به چاپخانه ها سر کشیدن دچار ناراحتی نشدیم. سربازان ترک به مرخصی آمده در حالی که یونیفورم به تن داشتند با مردم آزادانه معاشرت می کردند و همه آگهیها و تابلوی مغازه ها به زبان ترکی نوشته شده بود.

14- بسیاری از سیاستمداران و کردهای ترکیه ای که با ما صحبت کردند، از وقایع ایران طرفداری می کردند ولی هیچ یک از آنها میل نداشتند از مرز گذشته و در کنار کردهای ایران مبارزه نمایند و نیز فکر نمی کنند که حتی اگر قیام کردهای ایران با موفقیت رو به رو شود باز هم می تواند بر شرق ترکیه تأثیر بگذارد. البته این حرفها خالی از سوءظن نیز نمی باشند، و ما فکر می کنیم که وفاداری کردها به ترکیه چندان هم خالی از شک و تردید نیست. در صورتی که کردستان مستقل تحت الحمایه روسیه در ایران پا بگیرد و از طرف مرز نیز اسلحه به کردهای اینجا برسد، شورش کردهای اینجا نیز جنبه وسیعتری به خود خواهد گرفت آشفتگیهای سیاسی و اقتصادی ممکن است دست به دست یکدیگر داده و گروههای تجزیه طلب را متحد و آن را به صورت یک خطر جدی علیه ترکیه درآورد. گذشته از این وقایع دراماتیک، ما علیرغم کنترل دولت مرکزی ترکیه منتظر افزایش فعالیتهای تروریستی در آینده نزدیک هستیم.

ص: 166

ص: 168

سخن در باب فلسطین و فلسطینیها بسیار گفته شده است. حدیث مظلومیت این ملت، حدیث کهنه ای است که باید بر آن خون گریه کرد. قصه آوارگان فلسطین، سرزمینهای غصب شده، کشتارهای دسته جمعی دیریاسین، کفرقاسم، صبرا و شتیلا، زندانیان اسیر در دست صهیونیستها و دیگر ستمهایی که بر این مردم قهرمان و مقاوم رفته است هر یک دفتری است که برگ برگ آن سند استضعاف این ملت و جنایتهای بی شمار صهیونیستها و حامیان امپریالیست آنهاست.

در این مقال مختصر بر آن نیستیم که سوار کلام را در این وادی بی انتها به حرکت درآوریم و در سوگ این عزا مرثیه بسراییم. امت مسلمان و قهرمان ما به مسائل فلسطین آگاه است و همدردی خویش را قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن در شعارها و حرکتهای خویش با این مردم آواره اعلام کرده و عزم خویش را جزم کرده است که انتقام خون فرزندان اسلام را در سرزمینهای اشغالی از دشمن صهیونیستی بگیرد. این امت آزادی قدس را جزء اهداف بنیانی و استراتژیک خویش اعلام کرده و بر سر این میثاق با خون نشسته است. فرزندانش در جبهه های عزت و شرف عاشقانه با آرزوی آزادی مسجدالاقصی شهید شده اند و می شوند و امام عزیز خمینی بت شکن فرموده اند:

«باید برای آزادی قدس از مسلسلهای متکی بر ایمان و قدرت اسلام استفاده و بازیهای سیاسی را که از آن بوی سازشکاری و راضی نگهداشتن ابرقدرتها به مشام می رسد، کنار گذاشت.» جوانان شهادت پیشه این امت نیز با لبیک گفتن به ندای امام بیدار دل، در آرزوی روزی هستند که با شکست ارتش رو به زوال صدام، مهیای جهاد عظیم برای نابودی اشغالگران قدس شده و نماز را به امامت خمینی کبیر در قدس به جای آورند انشااللّه اما در اینجا شما را به شنیدن ماجرای فلسطین به روایت آمریکایی آن دعوت می کنیم. در لابلای اسناد به جامانده در لانه جاسوسی به اسنادی برمی خوریم که مجموعه خبرها، تحلیلها و شرح ملاقاتهای مقامات آمریکایی و همپالکیهای آنها است که در آنها موضوع مسئله فلسطین است.

در این اسناد به پشتیبانی همه جانبه آمریکا از اسرائیل برمی خوریم که نیازی به شرح و بسط آن دیده نمی شود. این موضوع به صورت کامل در کتابهای شماره های 11، 19، 36 نمایانده شده و از خوانندگان محترمی که مایل به تحقیق در این زمینه می باشند، دعوت می کنیم به آن کتابها از انتشارات «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» مراجعه نمایند.

ص: 169

در این اسناد می بینیم که جنایتکاران آمریکایی که بوق و کرنای حقوق بشرشان گوش فلک را کرده است، چگونه بر اشغال سرزمینهای فلسطینی صحه گذاشته و علنا ظالم را تأیید و مظلوم را به ستم پذیری فرا می خوانند. در اسناد به نقل از کارتر رئیس جمهور مخلوع آمریکا که سیاست خویش را طرفداری از حقوق بشر، اعلام کرده بود می بینیم که:

«ما هرگز خواستار تشکیل یک دولت فلسطینی نبوده ایم و قصد نداریم در این موضع خود تغییری پدید آوریم.» قاعدتا وضع و حال جنایتکاران جمهوریخواه که قداره را از روبسته اند به راحتی معلوم است. در سندی دیگر آمریکاییها موضع خود را با وقاحت تمام این گونه اعلام می نمایند و فلسطینیها را به انظلام و ستم پذیری فرا می خوانند:

«دولت آمریکا از تماس و مذاکره با ساف آن هم تا زمانی که این سازمان موجودیت اسرائیل را به رسمیت نشناخته قطعنامه های 242 و 338 سازمان ملل را نپذیرفته است، امتناع می ورزد.» در پایان این مقدمه، متن قطعنامه های 242 و 338 آورده شده است که از نظر شما خواهد گذشت.

قطعنامه 242 در 22 نوامبر 1967 (اول آذرماه 1346) یعنی پس از پایان تهاجم صهیونیستی به سرزمینهای اعراب و اشغال اراضی بیشتر صادر شده است. صدور قطعنامه 338 نیز پس از پایان جنگ رمضان 73 و شکست ارتش صهیونیستی صورت گرفته است که قطعنامه 338 نیز موضوع تازه ای نداشته و عمدتا خواستار اجرای قطعنامه 242 شده است. اما نگاهی به مفاد قطعنامه 242 می افکنیم تا دریابیم که اصرار و تلاش آمریکا برای قبولاندن این ظلمنامه به ساف چه بوده است؟ قطعنامه در ابتدا هدفش را تأمین امنیت و آرامش برای هر دولت در منطقه و لزوم تلاش در راه صلحی عادلانه و پایدار برای تأمین آن امنیت اعلام می دارد. دولتهای عربی منطقه به هر صورت در امنیت زندگی می کرده اند و باید دید که مخل این امنیت و آرامش چه چیزی بوده است؟ آیا سرطان صهیونیستی با غصب ظالمانه اراضی به کمک حامیان غربی و شرقی اش این امنیت را برهم نزده است؟ چرا و چگونه است که شورای امنیت سازمان ملل به جای محکوم کردن عامل ناامنی، تلاش برای تأمین امنیت آن دارد و آن حمله وحشیانه و تهاجمی ژوئن 67 را محکوم نکرده و با تعبیر بیرنگ و بسیار ملایم «عدم قبول تصرف اراضی از طریق جنگ» از کنار آن می گذرد؟ قاعدتا وقتی تنظیم کنندگان سیاست شورای امنیت و تأمین کنندگان سلاح سرطان صهیونیستی یکی باشند جز این نمی توان انتظار داشت؟ با کمک سلاح، اراضی غصب می شود و مسلمانان به خاک و خون کشیده می شوند و به یاری قطعنامه بر روی این جنایات سرپوش گذاشته شده و امنیت برای متجاوز تأمین می گردد.

در چند سطر بعدی در قسمت 1- ب ، شورا خواستار شناسایی حاکمیت و تمامیت ارضی و استقلال سیاسی هر دولت در منطقه می شود و پر واضح است که از این نمد کلاه برای چه کسی ساخته می شود و سر چه کسی بی کلاه می ماند؟ سپس وقاحت قطعنامه نویسان بیشتر شده و پس از اینکه استقلال سیاسی متجاوز را تأمین کردند، آن گاه قصد فراهم آوردن صلح در داخل مرزهای امن و شناخته شده را برای وی می نمایند و بی شرمی را به نهایت می رسانند.

بعد دیگر این بررسی به برخورد قطعنامه با ملت فلسطین مربوط می شود. در قسمت 2-ب، قطعنامه لزوم مورد «نیل به یک راه حل عادلانه مسئله پناهندگان» را تأیید نموده است و تمام قضیه به همین جا ختم

ص: 170

می شود.

فاجعه آنچه بر فلسطین و فلسطینیها رفته است، فراموش می شود،هیچ صحبتی از حق و حقوق آنها نمی شود، هیچ کس حتی اظهار تأسف به خاطر آنچه بر اینان رفته است، نمی کند و حتی یک کلمه برای محکومیت عاملین جنایت گفته نمی شود و فقط، برای آنکه قطعنامه ظاهر وجیه المله و فریبنده خودش را حفظ نماید، از یک ملت به عنوان «پناهندگان» یاد می شود و اینجاست که باید به آیه شریفه استرجاع پناه برد. انااللّه و اناالیه راجعون.

و نتیجه آنکه آیا قطعنامه های 242 و 338 سازمان ملل به چیزی به جز به رسمیت شناختن موجودیت صهیونیستی تأکید دارند و هدفشان چیزی به جز نادیده انگاشتن حقوق مسلم فلسطینیها است. آیا جنایتی از این بالاتر وجود دارد که مظلوم را به تبعیت از ظالم فرا خوانند و او را وادارند که از حقوق حقه خویش صرف نظر کند؟ چگونه کسی که زمین خویش را از دست داده است می تواند با غاصب زمین خویش از در مصالحه درآید؟ مادران فلسطینی که خون فرزندانشان به خاطر آزادی وطنشان و لبیک به ندای اسلام بر زمین ریخته است، چگونه می توانند با قاتلین آنها سازش نمایند؟ و اصولاً آمریکا به چه جرأتی فلسطینیها را به این سازش دعوت می کند؟ این زمینه از کجا فراهم شده است و چه کسانی به آمریکا چراغ سبز نشان داده اند، تا قدرت برخورد این گونه را با انقلاب فلسطین در خویش بیابد؟ می باید به دنبال عوامل انحراف گشت و آنها را شناسایی کرد. و ما می توانیم با توجه به همین اسناد دریابیم که آمریکا به چه دلیل طمع در این انقلاب نموده است و با تمام قوا بر آن شده است تا آن را به بیغوله سازش سوق دهد.

برای هر مسلمان در سراسر دنیا و برای هر فلسطینی به خصوص مسلم شده است که قدس را جز با سلاح متکی بر ایمان نمی توان آزاد کرد. رمز پیروزی انقلاب فلسطین در مقاومت مسلحانه مبتنی بر قدرت اسلام است و اشغالگران را جز با سرب داغ نمی توان به زانو درآورد.

آن توطئه گرانی که به ظاهر در رهبری انقلاب فلسطین قرار دارند و دل به بازیهای سیاسی بسته و به تعبیر امام عزیزمان از اعمال آنها بوی سازشکاری و راضی نگه داشتن ابرقدرتها به مشام می رسد، کسانی هستند که سرچشمه انحراف را باید در اعمال آنها جستجو کرد و چراغ سبز از جانب اینان برای آمریکا روشن می شود. توجه فرمایید که عامل موفقیت در نظر آمریکاییها از زبان خود آنها چگونه است:

«عامل اصلی موفقیت توقف فعالیتهای تروریستی و مقاومت سازمان فتح در اسرائیل و ساحل غربی است.» و به دنبال آن:

«به هر حال ما مایلیم که بتوانیم فلسطینیها را به منظور ایجاد یک آتش بس دائمی آن هم از طریق طرفین ثالث به همکاری راغب نماییم.» به جای موضعگیری قاطع و کوبنده از جانب انقلاب فلسطین کسانی که به ناحق مسند رهبری آن را اشغال کرده بودند دست به تلاشهای بسیار مبتذل و عاجزانه می زنند. اختیار خود را تمام و کمال در اختیار غاصبین قرار داده و آن گاه به دنبال آن هستند که حقوق آنها در مذاکرات نادیده گرفته نشود:

«وی (نشاشیبی دبیر کمیته اجرائی ساف) گفت عرفات به سعودیها بیشتر متکی خواهد شد تا آنها بر آمریکا فشار بیشتری وارد سازند تا حقوق فلسطینیها در حین مذاکرات نادیده گرفته نشود.» آیا این سعودیها همان طرف ثالثی که آمریکاییها از طریق آنها می خواهند فلسطینیها را به همکاری

ص: 171

ترغیب نمایند، نیستند؟ و آیا فلسطینیها خود با پای خویش به تله ای که آمریکا بر سر راه آنها درست کرده است نیفتاده اند؟ و در پی همین مسائل است که خود را آماده گردن گذاشتن به خفت بارترین پیمانها می نمایند و دبیر کمیته اجرائی ساف این چنین اظهار نظر می کند که:

(«وی گفت ... ساف نخواهد توانست از اجرای قراردادی که با نظریه آمریکایی و مصری در زمینه خودمختاری و استقلال - مطابقت دارد، سرباز زند».

متعاقب همین برخوردهای سازشکارانه است که منش سیاسی عرفات باب میل آمریکاییها می شود و با خشنودی اظهار نظر می نمایند که: «عرفات ظاهرا» در حال پی بردن به این مطلب است که تروریسم مانع جلب حمایت دیپلماتیک در اروپای غربی و آمریکا خواهد شد.») این خیانتها به آرمان فلسطین هرگز قابل بخشش نیست و خائنین که بسیار نابجا امور اجرائی انقلاب را به عهده گرفته اند به هیچ وجه شایستگی آن را ندارند که مقدرات انقلابی را تعیین کنند، که فرزندان آن انقلاب شایستگی خویش را در عرصه های مختلف به ثبوت رسانیده اند. ملت فلسطین در طول 36 سال مقاومت سرسختانه خود نشان داده است که می تواند یک ملت مسلمان انقلابی باشد و لیاقت آزاد کردن قدس را دارد و در این راه کوله باری از تجارب اندوخته و توانمندیهای فوق العاده ای نیز پیدا کرده است که همگان به آن واقفند و آمریکاییها نیز به آن معترف.

در مجموعه اسنادی که تحت نام «تروریسم بین المللی» جمع آوری شده و در این کتاب عرضه می شود، شما به راحتی اعتراف عاجزانه آمریکاییها را به تواناییها و امکانات فلسطینیها مشاهده می نمایید و هراس آنها را از این همه توش و توان انقلابی به عیان می بینید، آشکارا دیده می شود که هرگاه تصمیمی به مقاومت و تهدید منافع امپریالیزم و صهیونیزم گرفته شده است و در این راه سرمایه گذاری شده است، چگونه خرمن هستی موجودیت صهیونیستی و حامیانش در معرض شعله های آتش قرار گرفته است. و عجز و ناتوانی مستکبرین در مقابله با این مقاومتهای انقلابی قابل انکار نیست.

به راستی چه چیزی است که می تواند این توانمندیها و امکانات را در بازوان یک ملت زجر دیده جمع آوری کرده و آنها را بسان پیکری واحد متحد کرده و مشت کوبنده آنها را بر فرق دشمنان فلسطین فرود آورد؟ آیا این انتظار را از سازمانهای پراکنده که هر یک سر در آخور دولتی مرتجع یا به ظاهر انقلابی دارند می توان داشت؟ آیا می توان انتظار داشت طرز فکری که کاسه تدلیس را پیش هر کس و ناکسی دراز می کند، با شرافتمندی یک مسلمان انقلابی دست به یک کارزار همه جانبه علیه دشمنان ملت بزند؟ جواب مشخص است. در این اسناد شما عملکرد کشورهای مختلف را در رابطه با مسئله مطروحه می بینید. از عراقی که گلوله هایش جز به نفع صهیونیزم و بر علیه ملت فلسطین شلیک نشده است تا دولتهای مرتجع عربی که وابستگی مالی انقلاب فلسطین به آنها جز فاجعه برای آن به بار نیاورده است همه و همه سنگهای بزرگی هستند که در این راه قرار گرفته اند و این ملت چاره ای ندارد جز آنکه هرچه مصمم تر در راه پالایش از هر آنچه وابستگی است و چنگ زدن به ریسمان الهی و افراشتن دوباره پرچم اسلامی مقاومت تا آزادی قدس و تمامی سرزمینهای اشغالی قدم بردارد. چرا که نتایج پیکار این گونه را اکنون در جنوب لبنان مشاهده می کنیم. شیعیان لبنان فقط با اتکاء به اسلام و بدون شعارهای فریبنده ناسیونالیستی که راه جز به بیراهه نمی برد، دست به مقاومت همه جانبه بر علیه اشغالگران زده اند و دیدیم

ص: 172

که چگونه با روحیه شهادت طلبی تجاوزگران را از بیروت بیرون راندند و فقط یک عمل انقلابی آنها لرزه بر اندام آمریکاییهای قلدر انداخت و با فضاحت تمام به ناوهای خود پناهنده شدند.

راهی که این مسلمانان مخلص در پیش گرفته اند، بی شک همان صراط مستقیم الهی و طریق فلاح است. دل خوش کردن به ناسیونالیزم عربی و دیگر طرز فکرهای انحرافی دردی را از ملت فلسطین دوا نمی کند. این طرز فکر تاکنون حاصلی جز بی حاصلی به بار نیاورده است و فرزندان قهرمان این ملت راه خویش را پیدا کرده اند و آن مقاومت اسلامی همه جانبه مبتنی بر روحیه شهادت طلبی و ایثارگری است واین همان چیزی است که صهیونیستها و حامیان آنها بشدت از آن واهمه دارند و در نهایت شیشه عمر آنها را همین سنگ خواهد شکست. در این اسناد به نقل از یک فرمانده نظامی صهیونیستی می بینیم:

«سرپرست فرماندهی شمال اسرائیل یعنی سرلشگر آویگداربن گال در تاریخ 18 مرداد 58 گفت که اعراب جلیله یک غده سرطانی در بدن اسرائیل هستند.» ما نیز با نظر این سرلشگر موافقیم. این سرطان سرانجام رگ و ریشه صهیونیستها و موجودیت کثیف صهیونیستی را سوزانده و نابود خواهد کرد و ملت فلسطین با اتکال به خداوند تبارک و تعالی خواهد توانست پرچم فلسطین آزاد را در قدس به اهتزاز درآورد و بیگمان امت شهید پرور ایران نیز در این جهاد مقدس همان گونه که تا به حال نشان داده اند در کنار آنها خواهند بود.

به امید پیروزی نهائی اسلام و برافراشته شدن پرچم لااله الااللّه برفراز گیتی و ظهور امام عصر(عج).

و ما النصر الامن عندا... العزیز الحکیم دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

از طریق اقداماتی از جمله تأسیس مناطق غیر نظامی.

3- از دبیر کل سازمان ملل متحد می خواهد که نماینده ویژه ای را به منظور نیل به توافق و کمک به تلاشهای حل مسالمت آمیز و مورد قبول بر طبق مفاد و اصول این قطعنامه و برقراری تماس با دول ذی ربط در خاور میانه اعزام دارد.

4- از دبیرکل می خواهد که پیشرفت تلاشهای نماینده ویژه را در اسرع وقت ممکن به شورای امنیت گزارش کند.

قطعنامه 338 شورای امنیت سازمان ملل 22 اکتبر 1973 از سال 1967 تا اکتبر سال 1973 قطعنامه های سازمان ملل مؤید قطعنامه 242 شورای امنیت بوده است. در تلاش برای پایان بخشیدن به جنگ چهارم خاورمیانه که در تاریخ ششم اکتبر 1973 بین اعراب و اسرائیل درگرفت، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه زیر را تصویب نمود.

شورای امنیت 1- از تمام طرفین درگیریهای کنونی خواستار توقف آتش بس و اختتام تمام فعالیت های نظامی آن هم 12 ساعت پس از اتخاذ این تصمیم، در مواضعی که هم اکنون تحت اشغال آنهاست، می باشد.

2- پس از آتش بس از تمام طرفین می خواهد که قطعنامه 242 شورای امنیت سازمان ملل (1967) را بطور کامل اجرا و رعایت نمایند.

3- تصمیم بر این گرفته است که دقیقا و همزمان با آتش بس مذاکراتی بین طرفین ذی ربط آغاز گردد تا صلحی پایدار و عادلانه در خاور میانه برقرار شود.

منبع: سند سازمان ملل PR/73/29/(1973) لازم به تذکر است که براساس قطعنامه 339 شورای امنیت سازمان ملل این سازمان موظف گردیده است برای رعایت آتش بس ناظرانی را به منطقه اعزام دارد.

حال با سازمانهای فلسطین مرتبط بوده اند. به زودی این موضوع تجدید و دستورات وسیعتری ارائه خواهد گردید. در حال حاضر واحدها قبل از صدور روادید جهت اتباع اردنی و یا فلسطینی (به استثناء مقامات دولت اردن) باید از سفارت آمریکا در امان تاییدیه ای دریافت دارند. علاوه بر این واحدها باید به یاد داشته باشند که فداییان در گذشته نیز همواره با در اختیار داشتن پاسپورتهای سوری و الجزایری اقدام به سفر می کرده اند.راجرز

سند شماره (3) تاریخ: 27 اردیبهشت 1356 - 17 مه 1977طبقه بندی: خیلی محرمانه از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سیبه: تمام واحدهای دیپلماتیک و کنسولی عطف به: ژنو 3814 (کتبی) موضوع: راهنمای مربوط به تماسهای مقامات آمریکایی با ساف 1- چند مورد مبنی بر تماس نمایندگان سازمان آزادیبخش فلسطین با مقامات آمریکایی خارج از کشور مورد توجه وزارتخانه قرار گرفته است در این رابطه ، به نظر ما مفید است که به واحدهای مخاطب ، سیاست دیرین آمریکا در رابطه با تماسهای بین مقامات آمریکایی و نمایندگان ساف یادآوری گردد.

2- همان گونه که سخنگوی وزارت خارجه در موارد بسیاری آن هم در سالهای گذشته اعلام کرده است، سیاست آمریکا در قبال مقامات آمریکایی این است که از انجام و برقراری هرگونه تماس مستقیم و مهم با نمایندگان ساف اجتناب ورزند. این سیاست تماس مستقیم وعده با دیگر سازمانهای وابسته به ساف از قبیل گروههای فدایی چون فتح ، جبهه دموکراتیک خلق آزادیبخش فلسطین جبهه خلق آزادیبخش فلسطین و غیره را نیز در بر می گیرد.

3- طرز برخورد کلی ما در رابطه با ساف هنوز نکرده است دولت آمریکا از تماس و مذاکره با ساف آن هم تا زمانی که این سازمان موجودیت اسرائیل را به رسمیت نشناخته و قطعنامه های 242 و 338 شورای امنیت سازمان ملل را نپذیرفته است، امتناع می ورزد، به همین دلیل مقامات آمریکایی خارج از کشور نیز باید از انجام هر گونه اقدامی که بتواند به عنوان تغییر و یا انعطاف پذیری بیشتر در این سیاست تلقی گردد، خودداری ورزند.

4- واضح است که ممکن است شرایطی پیش آید که طی آن تماسهای غیر عمده بین مقامات آمریکایی و نمایندگان ساف ضروری یافته و قابل اجتناب نباشد.(به طور مثال می توان از تماسهای برقرار شده در سازمان ملل در مورد مسائل اداری و امنیتی که بر وضع هیئت ناظر ساف در نیویورک تأثیر می بخشد و نیز تماسهایی که در سال 1355 در بیروت صورت گرفت، تا تخلیه مقامات آمریکایی و خارجی از منطقه تحت کنترل ساف در لبنان با موفقیت انجام شود.) در صورتی که واحدهای مخاطب با شرایط این گونه ای روبه رو شدند، باید نحوه خاص شرایط را با وزارت خارجه در میان گذاشته و خواستار ارشاد در مورد نحوه برخورد شوند.

5- ما نیز معترف هستیم که مقامات آمریکایی خارج از کشور کاملاً قادر نیستند از تماس اجتماعی و گهگاه و غیر مترقبه با اشخاصی که به نحوی دارای تماس مستقیم با ساف هستند، خودداری ورزند. در صورتی که تلاش آنها مبنی بر اجتناب از تماس ناگهانی با این اشخاص ممکن است مورد توجه اجتماع حاضر قرار گیرد، مقامات آمریکایی نباید در نشان دادن عکس العمل افراط به خرج دهند. بلکه باید کمال ادب را رعایت کرده و متوجه باشند که تماس آنها با نمایندگان ساف طولانی و یا مهمتر از آنچه که هست، نباشد.کریستوفر

سند شماره (4) تاریخ: 4 مهر 1357 - 26 سپتامبر 1978طبقه بندی: خیلی محرمانه از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سیبه: تمام واحدهای دیپلماتیک و کنسولی، فوری عطف به: تلگرام وزارتخانه 236773 موضوع: تهدیدهای ساف نسبت به منافع آمریکا 1- تلگرام مرجع به واحدهای سرویس خارجه آمریکا توصیه کرد که با هشیاری اقدامات امنیتی مناسب را علیه تهدیدهای مطرح شده از طرف فلسطینیها و اعراب به دنبال قرارداد کمپ دیوید در قبال منافع آمریکا به عمل آورند.

2- واحدها باید آگاه باشند که این تهدیدها علیه منافع آمریکا توسط رهبران فلسطین چون رهبر فتح یعنی یاسر عرفات، و رهبر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین جورج حبش مطرح شده است. عرفات در دامور در تاریخ 30 شهریور گفت. «امضاء کارتر به قیمت منافع آمریکا در منطقه عربی تمام خواهد شد.» حبش در دمشق در تاریخ 30 شهریور در اجلاسیه «وحدت و رویارویی» گفته است که از نظر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین» تمام منافع آمریکا (چون نفت) در منطقه عربی به صورت اهداف مشروع نهضتهای انقلابی عربی و فلسطین درخواهند آمد.» 3- گرچه لحن این تهدیدها آشکار است، ولی دارای ماهیتی کلی هستند. تاکنون، ما هیچ گونه اطلاعات مشخصی در مورد خطرات مفروض علیه واحدها یا دیگر مقامات آمریکایی و یا آمریکاییهای بخش خصوصی و مستقیم کشورهای خارج به دست نیاورده ایم. معذالک این وزارتخانه مایل است به هشدار تلگرام مرجع تأکید نماید و از تمام واحدها می خواهند که اقدامات احتیاطی مناسب را به عمل آورند، تا از اقدامات احتمالی خشونت بار جلوگیری به عمل آید.

کریستوفر

واقع خواهند شد در دست ندارد، و همچنین در مورد دیگر اهداف احتمالی نیز اطلاعاتی به دست نیاورده است این پیام در اختیار تمام واحدها قرار داده می شود تا آنها نیز هشیاری خود را به تناسب افزایش دهند.

از آنجا که یک اقدام تلافی جویانه بالقوه به طرح ریزی همه جانبه نیاز دارد واحدها نباید گمان کنند که این اقدام فورا صورت خواهد گرفت.ونس

سخنگو و نماینده فلسطینیها به نحو احسن انجام دهد. اگر قراردادهای جدید قابل اجرا باشد ساف خواهد توانست در کنفرانس آتی ژنو و یا مجمع عمومی زمان ملل و یا اجلاس شورای امنیت از آنها بهره برداری کند. نشاشیبی نگران این نیست که مبادا ساف در برابر یک رهبریت احتمالی در ساحل غربی و نوارغزه از صحنه خارج شود. وی گفت حمایت از ساف بسیار شدید است و تا زمانی که این سازمان وجهه بین المللی خود را حفظ نماید و از حمایت کشورهای عربی برخوردار باشد، هیچ یک از مسئولین ساحل غربی نخواهند توانست نقش ساف را غصب کنند. در این رابطه باید اردن را از صحنه این مذاکرات خارج کرد.

وی گفت طرز برخورد سوریها نسبت به این روش انتقاد آمیز خواهد بود، ولی او نمی داند سوریها چه موضعی را اتخاذ خواهند کرد.

- نشاشیبی گفت وی از آن می ترسد که مبادا عرفات در دورهای بعدی مذاکرات قادر به خودداری نباشد. وی گفت عرفات برای حفظ وحدت ساف و تضمین تداوم رهبریش به وجهه خود به عنوان یک فرد فعال متکی است. وی نمی تواند این انتقاد را بپذیرد که وی کاری انجام نمی دهد. بنا به گفته نشاشیبی، به همین دلیل عرفات هر کاری خواهد کرد تا ساف در مراحل بعدی عقب نماند. وی گفت عرفات به سعودیها بیشتر متکی خواهد شد تا آنها بر آمریکا فشار بیشتری وارد سازند تا حقوق فلسطینیها در حین مذاکرات نادیده گرفته نشود. نشاشیبی ترس از آن دارد که مبادا این فشار خود تحمیل شده برای ادامه نقش فعالانه ساف منجر به این شود که عرفات امتیازات «غیر مسئولانه ای»بدهد، یعنی قطعنامه 242 را بپذیرد تا امتیازات مهم کسب شده توسط مصریها و یا آمریکاییها را خنثی سازد. وی گفت که روش دوم غیر واقعگرایانه می باشد چون ساف نخواهد توانست از اجرای قراردادی که با نظریه آمریکایی و مصری در زمینه خود مختاری و استقلال مطابقت دارد، سر باز زند.

ب) گامهای بعدی و تروریسم ساف:

- نشاشیبی گفت وی مایل است که ساف در چند ماهه آینده تلاش کند تا فشار بین المللی بر علیه نظریه بگین در مورد خود مختاری در ساحل غربی و نوار غربی متمرکز گردد. تلاشهای بگین در تغییر ماهیت آماری، انسانی ساحل غربی به منظور تخریب اساس قرارداد کمپ دیوید باید متوقف گردد. نشاشیبی از تروریسم کنونی علیه اسرائیل انتقاد کرد و گفت که این گونه اقدامات توجه جامعه بین المللی را از «جنایات» اسرائیل در ساحل غربی منحرف می سازد.

- گرچه اقدامات ساف علیه اسرائیل همیشه محکوم می گردد، ولی در رابطه با اقدام نظامی علیه یهودی نشینها انتقاد بین المللی چندانی بروز نخواهد کرد، چون آنها نامشروع بوده و موانعی بر سر راه صلح به حساب می آیند. مسئله اینجاست که امنیت اسرائیل در آبادی نشینهای ساحل غربی اینگونه اهداف را برای ساف غیر قابل دسترس می سازد.

ج) کنفرانس اسلام و جنبش غیر متعهدها:

- نشاشیبی گفت که اخراج مصر از جنبش غیر متعهدها هیچ گاه تحقق نخواهد یافت و حتی انجام همین کار در کنفرانس اسلامی نیز مشکوک به نظر می رسد.

د) ایران:

- نشاشیبی خمینی را در سفر اخیر خود به ایران ملاقات کرد و مجذوب وی شد. لیکن وی چنین برداشت کرده است که خمینی میل ندارد بر ایران حکمروایی کند ولی به دیگران نیز اجازه این کار را

ص: 179

نمی دهد وی گفت ایرانیها در هواداری از ساف زیاده روی می کنند و حتی گفته اند که حاضرند نظامیان خود را به کمک «فلسطین» بفرستند. نماینده ساف اظهار داشت که هنوز موقع این کار نرسیده است. آنها از ایران چیزی بیش از حمایت سیاسی و اقتصادی نمی خواهند. نشاشیبی ترس از آن داشت که مبادا ساف در نتیجه این استقبال گرم، بیش از حد در ایران بماند وی گفت عرفات سعی دارد از رابطه ساف با ایران در جهت تقویت نیروهای محافظه کار (فتح) و اضمحلال مترقی ها (حبش) بهره برداری کند.

و) اجلاس شورای مرکزی:

- نشاشیبی به صورت اختصار گفت که آخرین اجلاس شورای مرکزی در اوائل آوریل موفقیت چندانی کسب نکرد. گمان می رود که جبهه مبارزه خلق و جبهه آزادیبخش فلسطین نیز در این اجلاس به عنوان سازمانهای عضو ساف شناخته شوند. ولی در این مورد بعدا تصمیم گرفته خواهد شد.نیوتون

بسمه تعالی بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مورد پاسپورتهای جعلی ایرانی که توسط دو تن از مهاجمین فرودگاه بروکسل استفاده شده بود.

به دنبال حمله به فرودگاه بروکسل در تاریخ 27 فروردین 1358 از طرف گروههای غیر متعهد و افراطی که خود را فلسطینی می خوانند،آژانسهای خبری رویتر و فرانسه گزارش دادند که دو تن از مهاجمین پاسپورت ایرانی داشته اند.متعاقبا، سفارت جمهوری اسلامی ایران در بروکسل با مقامات بلژیک تماس گرفت و بررسی کامل پاسپورتها با در نظرگرفتن موارد فنی نشان داد که اینها کاملاً جعلی هستند.به خاطر روشن شدن اذهان عمومی ، وزارت خارجه جمهوری اسلامی در عین محکوم شمردن فعالیتهای تروریستی و غیر انسانی این گونه ای، لازم به یادآوری می داند که پاسپورتهای به اصطلاح ایرانی دو تن از مهاجمین جعل و غیرقانونی می باشند.

علاوه بر این باید به یاد داشت که سازمان آزادیبخش فلسطین نیز حمله کنندگان را از آن خود ندانسته و اقدام آنان را محکوم شمرده است. سفات جمهوری اسلامی ایران مایل است با استفاده از این فرصت مراتب احترامات عمیق خود را نسبت به تمام واحدهای دیپلماتیک و کنسولی مستقر در سلطان نشین عمان ابراز دارد. پایان متن(1) سایزر

باید امتحان شود. با مواظبت زیادتر و سؤالاتی که درباره آنها پرسیده می شود تا کشف شود که آیا جوابهای متقاضی معتبر و سازگار می باشد یا نه.

6- از آنجایی که پیدا کردن یک ناشایستگی که در قسمت (212) (A) (27) ذکر شده (توضیح مترجم:

قسمت 212(A)(27) در کتاب ویزاها به عنوان ممنوع بودن ویزا برای کسانی است که مأمور کنسولی می داند یا دلایلی بر این موضوع دارد که شخصی که می خواهد به آمریکا وارد شود فعالیتهایی بر علیه منافع عمومی در آمریکا می خواهد داشته باشد یا رفاه و امنیت آمریکا را به خطر می اندازد) هر مورد مشکوکی باید به وزارت خارجه معرفی شود. لطفا وزارتخانه را در این مورد مطلع گردانید همچنین برای اف بی آی هم بفرستید. تلگرام شما باید شامل شماره پاسپورت به ضمیمه نام و تاریخ و محل تولد و شغل باشد. مأمور کنسولی باید مورد عمل را تا دریافت جواب از وزارتخانه متوقف سازد.کریستوفر

حضور برای اعراب بیشتر اهمیت دارد تا برای اسرائیل چون تنها خط رابط با قطعنامه 242 مجمع عمومی سازمان ملل می باشد. اگر این ارتباط نیز از میان برود، اسرائیل نیز به قطعنامه 242 اهمیت نخواهد داد، چون معتقد خواهد شد که جامعه بین المللی به آن وقعی نمی نهد. منیز با تأکید گفت آمریکا برای حضور نیروهای اضطراری سازمان ملل رای خواهد داد. اعضای سازمان ملل نیز باید علنا موضع خود را در قبال این موضوع مهم اعلام کنند.

5- دور سؤال کرد که آیا دولت آمریکا با ساف تماس برقرار خواهد کرد. منیز پاسخ داد که ساف یک سازمان منسجم نمی باشد و به کرات در اختفا به بعضی از دولتهای عربی گفته است که اقداماتی در این زمینه به عمل خواهد آورد، ولی هیچ عملی انجام نمی دهد.

6- منیز قبل از عزیمت این پیام را دریافت ننمود. راشینگ

(طبق ادعای این مقاله مصر در ازاء هر بشکه نفت خود بیش از 30 دلار دریافت می کرده است) و مصر مجبور نیست، مقدار نفتی خاص و یا نفت چاه به خصوصی را در این مورد به فروش برساند.

در چند روز گذشته مصر و اسرائیل بر سر فروش نفت مذاکره کرده و برخلاف ادعای مقاله منا، اسرائیلیها از قیمت، مقدار و منبع نفت مطلع شده اند.

6- (طبقه بندی نشده) مطبوعات اسرائیل: مطبوعات اسرائیلی مورخ 18 مرداد ماه به درج مطالبی پیرامون ضیافت شام «غیرعادی» کارتر و سفیر اورون پرداختند. بعضی از گزارشات از «وعده های» داده شده توسط رئیس جمهور به اورون سخن می گویند. اصل مطلب تمام این گزارشات این است که با وجود بهتر شدن جو موجود، اختلافات همچنان به قوت خود باقی است. معاریو در سر مقاله خود عنوان کرد که «در تعهدات آمریکا نسبت به اسرائیل تغییری پدید نیامده است» و این نوعی توطئه است چون آنها (دولت آمریکا) می خواهند از تضاد آشکار با اسرائیل اجتناب ورزند تا عکس العمل احتمالی یهودیان آمریکا و دوستان اسرائیل در کنگره آمریکا را فراهم نیاورند.

7- (طبقه بندی نشده) اسرائیل - اعراب اسرائیلی: بنابه گزارش رادیو اورشلیم: سرپرست فرماندهی شمال اسرائیل یعنی سرلشگر آویگدار بن گال، در تاریخ 18 مرداد گفت که اعراب جلیله یک غده سرطانی در بدن اسرائیل هستند، طبق این گزارش وی گفته است که حدود نیم میلیون عرب در جلیله منتظر موقع مناسب هستند، تا به ما کلک بزنند. بن گال گفته است که اعراب اسرائیلی از نهضت ملی گرایی عربی حمایت می کنند و از طرف ساف و کشورهای عربی نیز حمایت می شوند.

8 - (خیلی محرمانه) را بین - پرز: بنابه گزارش سفارت آمریکا در تل آویو، کتابچه خاطرات نخست وزیرپیشین را بین که در آن شدیدا به شیمون پرز، وزیر اسبق دفاع و رهبر حزب کارگر حمله شده، در حزب کارگر طوفانی مشابه طوفان موجود در لیکود را برخواهد انگیخت. تلویزیون اسرائیل در تاریخ 18 مرداد گزارش داد که را بین در این کتاب نوشته است. پرز نه تنها سعی در خرابکاری علیه من بلکه علیه تمام دولت داشته است و همیشه این شعار بلشویک را در مد نظر داشته که «هرچه اوضاع وخیم تر شود، به نفع پرز است» را بین دیگر رهبران حزب کارگر از جمله آهارون بارک دبیر کل پیشین حزب را نیز مورد انتقاد شدید قرار داده است. سفارت گزارش داد که عکس العمل اولیه پرز این است که نسبت به اتهامات مطروحه در این کتاب تبلیغات چندانی به راه نیفتد ولی این نشریه به طور حتم به عنوان یک راه حل جذاب. برای لیکود جناح بندی شده، به حیثیت حزب کارگر لطمه وارد خواهد کرد.

9- (طبقه بندی نشده) اسرائیل - اردن - تانکهای اسرائیلی: رادیو اورشلیم در تاریخ 18 مرداد گزارش داد که دولت اسرائیل در نظر دارد یک «مبارزه عمومی را» در آمریکا علیه فروش تانکهای ام-60 به اردن آغاز کند بنابه گزارش ما دولت از این نگران است که مبادا فروش این تانکها «تمایلات تهاجمی» جبهه شرقی را تقویت کند.

10- (خیلی محرمانه) عراق - سخنرانی صدام: در تاریخ 17 مرداد رئیس جمهور عراق صدام حسین هنگام سخنرانی در برابر راه پیمایان سعی در از بین بردن شک و تردید نسبت به رهبری خود پس از اعدام و یا زندانی نمودن بیش از 50 مقام دولتی کرد. وی افزایش حقوق کارمندان دولت، عفو عمومی که شامل کردها بالاخص و کاهش دوره زندان توطئه گران را اعلام کرد.

صدام به تمجید از ارتش پرداخت در حالی که با آن رابطه چندان مستحکمی ندارد. وی به سوریه اشاره

ص: 184

نکرد، ولی بیانات وی در مورد مداخله خارجی در توطئه پنج ساله با دوران خصومت سوریه و عراق مطابقت دارد. دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد گزارش داد که تنها توطئه گر محکوم به اعدام احتمالاً به سوریه گریخته و موجبات رنجش خاطر دیگری را در رابطه دو جانبه در کشور پدید آورده است.

11- (خیلی محرمانه یمن جنوبی - تغییر کابینه: خبرگزاری عراق در تاریخ 18 مرداد گزارش داد که چهارتن از وزراء یمن جنوبی از جمله موتی وزیرخارجه این کشور از سمتهای خود برکنار شده اند. این گزارش در صورت صحت نشانگر تداوم تغییرات درون دولتی است که طی آن مقامات دارای اصل و نسب یمن جنوبی رودروی مقامات دارای اصل و نسب یمن شمالی قرار می گیرند.

12- (طبقه بندی نشده) عربستان سعودی- نفت - روند صلح: بنابه گزارش مورخ 18 مرداد آسوشیتدپرس، وزیر خارجه سعودی سیاست نفتی را با پیشرفت مذاکرات صلح خاورمیانه مرتبط دانست، بنابه همین گزارش شاهزاده سعودالفیصل گفته است که عربستان سعودی به برقراری یک صلح عادلانه و منصفانه «در خاورمیانه که بتواند موجبات خودمختاری فلسطینیها را پدید آورد امیدی نداشت.

وی در ادامه گفت عربستان سعودی از تمام منابع خود استفاده خواهد کرد، تا برای پیشرفت خودمان وسایل ضروری را به دست آوریم» وی اظهار داشت که سیاست اسرائیل در لبنان سبب پیدایش یک جنگ جدید در منطقه خواهد شد.

13- (طبقه بندی نشده) ساف - قطعنامه 242 شورای امنیت سازمان ملل: رئیس شورای ملی فلسطین (پارلمان ساف) خالد فهوم بار دیگر اعلام کرد که ساف قطعنامه های 242 و 338 سازمان ملل را نمی پذیرد، چون در آنها با مشکل فلسطینیها به عنوان یک حق ملی برخورد نشده است. در حین مصاحبه با روزنامه سعودی الریاض، فهوم گفت که ساف نمی تواند در مورد قطعنامه های شورای امنیت اظهار نظر کند، مگر آنکه شورای ملی فلسطین آن را مورد بررسی قرار داده باشد.

14- (خیلی محرمانه) ساف - سازمان ملل: کاردار نمایندگی سوئد در سازمان ملل به نمایندگی در سازمان ملل واقع در نیویورک گفت ترزی نماینده ساف گفته است که اگر آمریکا قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل را که حقوق فلسطینیها را به رسمت خواهد شناخت رد کرده و یا به آن رأی ممتنع بدهد.

ساف نیز احتمالاً در اجلاس غیرمتعهدها در هاوانا خواستار تشکیل اجلاس ویژه مجمع عمومی سازمان ملل در مورد فلسطین خواهد شد. ما این گزارش را از دیگر منابع دیپلماتیک عربی نیز شنیده ایم.

15- (طبقه بندی نشده) آلمان غربی - ساف: بنابه گفته رویتر پس از دو دوره مذاکرات انجام شده بین یاسر عرفات و یورگن موله مان از پارلمان آلمان غربی که متخصص امور خارجی حزب دموکراتیک آزاد است، خواستار تماس بیشتر با ساف گردید. وی گفت کشورش تا به حال ساف را نادیده گرفته بود،موله مان در یک مصاحبه مطبوعاتی در بیروت گفت که تبادل نظرهای وی با عرفات استوار بر یک طرح هشت ماده ای بود، که توسط حزب دموکراتیک آزاد طرح ریزی گشته بود. وی گفت که اگر این طرح از طرف وزیر خارجه گنشر و رهبر حزب دموکراتیک آزاد تأیید نشده بود آن را مطرح نمی کرد. بنابه گزارش رویتر، این طرح خواستار به رسمیت شناخته شدن حقوق خود مختاری ساف توسط همه کشورها منجمله اسرائیل شده است. این سفر وی احتمالاً روابط آلمان غربی و اسرائیل را تیره تر خواهد ساخت و به ساف اجازه خواهد داد تا حیثیت و وجهه بیشتری برای نهضت خود از سوی کشورهای اروپایی آن هم به دنبال ملاقات عرفات، با کرایسکی و ملاقات رئیس اداره سیاسی یعنی قدومی با وزیر خارجه فرانسه کسب کند.

ص: 185

16- (محرمانه) ساف - شورای مرکزی: بنا به گزارش رویتر، شورای مرکزی 55 نفره فلسطین (یعنی پارلمان ساف) در تاریخ 19 مرداد در دمشق تشکیل جلسه خواهد داد. به نظر ما این شورا پیرامون ابتکار یک جانبه دیپلماتیک عرفات و نیز ملاقاتهای وی با کرایسکی و برانت و تلاش وی برای تغییر قطعنامه 242 شورای امنیت سازمان ملل بحث و تبادل نظر خواهد کرد.کوپر

هیچ وجه در گفتگوی سفیر یانگ و سفیر بشاره شرکت نداشت.

اسرائیل پاسخ مثبت نداده است این تأخیر در آلمان غربی نو اعمال فشار بر تل آویو تلقی می شود تا اسرائیل در خروج از سرزمینهای اشغالی تلاش بیشتری از خود نشان دهد. صدراعظم آلمان نیز مایل است «مانعی در این راه» ایجاد ننماید.

7- اشمیت و نیز گنشر قطعا از دیدار «متخصص» حزب دموکراتیک آزاد یعنی موئله مان با عرفات در اواخر مرداد احساس شرمساری می کنند. موئله مان یکی از دوستان گنشر بود و یکی از معدود دموکراتهای آزادی است که در امور بین المللی مجرب است.ولی نظر ما این است که وی از انجام دستورات گنشر فراتر رفته است. به هر حال گویا گنشر انتظار داشته است که همکارانش در پیشنهاد صلح خود او به ایفای نقش بسیار بپردازند. که در عین حال با مشارکت دیگران نیز تفاوت چندانی ندارد.

8- بنابراین بیانیه گنشر در 18 مرداد مبنی بر اینکه قصد ندارد، حضور عرفات را در این زمینه گسترش دهد هنوز هم معتبر است، پس از هیجان ناشی از ملاقات برانت و موئله مان با رهبر ساف، گنشر نیز احتمالاً هنگام توقف در لبنان در اواخر ماه جاری همین کار را انجام خواهد داد.

9- معذالک، بن نخواهد توانست به آسانی تل آویو را متقاعد سازد، که سیاستهای آلمان غربی دستخوش هیچ گونه تغییری نشده است. گرچه نمی توان به طور قطع گفت که اسرائیل آلمان غربی را به عنوان یک عامل خنثی کننده فرانسه در جامعه اروپا از دست داده است، ولی همین تغییر روش و لحن آنقدر مهم است که اسرائیل نمی تواند آن را نادیده انگارد. و تل آویو با احتیاط کاریهای گنشر در اجتناب از ملاقات مستقیم با عرفات نیز دلخوش نخواهد شد.

10- (طبقه بندی نشده) را بین - پرز - حزب کارگر: یکی از سخنگویان حزب کارگر در تاریخ 22 مرداد گفت که حزب را بین نخست وزیر پیشین را به خاطر انتقاد از شیمون پرز در یک کتاب جدید، سرزنش کرده است. را بین پرز را متهم به دروغگویی،منحرف ساختن دولت و انتشار اخبار طبقه بندی شده نمود.

11- (طبقه بندی نشده) اسرائیل - اعتصابات: گزارشات خبری حاکی از آن است که حدود یک میلیون کارگر اسرائیل (که در صورت صحت گزارشات یک سوم جمعیت این کشور را تشکیل می دهند) در تاریخ 22 مرداد در اعتراض به افزایش قیمتها دست به اعتصاب زده اند:

12- (طبقه بندی نشده) سیاست اسرائیل - آمریکا - لبنان:، بنابه گزارش رادیو اورشلیم، وزیر خارجه دایان در مصاحبه ای به تاریخ 22 مرداد گفت که سیاست اسرائیل در قبال لبنان «کاملاً مورد قبول آمریکا می باشد.» وی گفت اسرائیل «وظیفه» و «حق» دارد که «پایگاههای تروریستی را به ابتکار خود درهم کوبد و به انتظار اقدامات تلافی جویانه و امثال آنها نباشد». وی گفت آمریکا تنها نگران آسیب پذیری غیرنظامیان در این گونه حملات است «به خصوص زمانی که این کار با تجهیزات آمریکایی صورت می گیرد.» 13- (طبقه بندی نشده) مطبوعات اسرائیل: اورشلیم پست گزارش داد که بگین در تاریخ 21 مرداد به کابینه گفته است که موضع شدید اسرائیل «علیه فرسایش سیاست واشنگتن به ثمر رسیده است». چون آمریکا نشان داد که به تعهدات خود در قبال اسرائیل پای بند خواهد بود. بنابه گزارش بگین پیش بینی کرد که آمریکا برای ممانعت از تغییر قطعنامه 242 ازهیچ کاری فروگذار نخواهد کرد. یکی از خبرنگاران نشریه ها آرتز اظهار داشت که دایان به کابینه گفته است که یهودیان آمریکا و دوستان اسرائیل در آمریکا در این زمینه از اسرائیل حمایت خواهند کرد. هاآرتز همچنین گزارش داد که وزیر «برگ» از اینکه اورون

ص: 188

سفیر اسرائیل به یکی از مقامات آمریکایی گفته است که وی (اورون) با موضع اسرائیل در مورد مذاکرات خودمختاری آشنایی ندارند، شکوه کرد.

14- (طبقه بندی نشده) دولت هلند - تحریم عربی: رویتر به تاریخ 22 مرداد گزارش داد که دولت هلند اعلام کرده است که از شرکتهای هلندی نخواهد خواست که از پاسخ مثبت به تحریم اسرائیل توسط اعراب دست بردارند.

15- (خیلی محرمانه) عراق - فلسطینیها: سفیر عراق در لبنان زمانی که یک گلوله آرپی جی و گلوله های تیربار به ماشین حامل وی در تاریخ 22 مرداد اصابت نمود، از یک جریان سوءقصد جان سالم به در برد. این حمله یک روز پس از سخنرانی عمومی یکی از مقامات چپگرای فتح صورت گرفت که در آن عراق متهم به کشتن یک روزنامه نگار فلسطینی در لبنان شده بود، وی همچنین اعدامهای جمعی در بغداد را محکوم کرد. این اتهامات موجب پیدایش مناقشاتی بین عراق و فتح گردید. ولی، فاروق قدومی سرپرست سیاسی ساف از دیپلمات عراق در بیمارستان عیادت نمود و ساف این حمله را محکوم نمود.

عراق همچنین به خاطر قطع رابطه با یمن جنوبی با گروههای چپگرای فلسطینی و لبنانی درگیر شده است، و کمونیستهای عربی از سرکوب حزب کمونیست عراق توسط دولت این کشور خاطره خوشی ندارند. بنابراین ممکن است این گروهها دست به دست داده و به این حمله مبادرت ورزیده باشند. ولی این حمله ممکن است منجر به شیوع کشتارهای تازه ای بین عراق و مخالفین عربی آن شود که نمونه آن درگیری عراق و سازمان فتح در بهار و تابستان سال 1357 می باشد.

16- (طبقه بندی نشده) سوریه آمریکا: بنا به گزارش رویتر، اسد، رئیس جمهور سوریه آمریکا و مصر را متهم به خرابکاری در تلاشهای مربوط به استقرار صلحی همه جانبه در خاورمیانه کرده است. اسد در ضیافتی که به افتخار رئیس جمهور رومانی یعنی چائوشسکو برگزار شده بود این مطلب را بیان نمود.

17- (خیلی محرمانه) اعراب - آمریکا - قطعنامه 242: وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح، طی یک گفتگوی طولانی با سفیر دولت در محل اقامت شیخ یمانی گفت که وی ترس از آن دارد، که مبادا در ماه جاری روابط آمریکا و اعراب در مورد قطعنامه شورای امنیت پیرامون حقوق فلسطینیها دستخوش بحران گردد. شیخ علی گفت این قطعنامه یک قطعنامه کویتی نیست، لیکن از حمایت همه کشورهای عربی برخوردار است. طبق پیش بینی وزیر نفت آمریکا این قطعنامه را رد خواهد کرد. وی گفت، این امر سبب آسیب پذیری جبران ناپذیر وجهه آمریکا نه تنها در برابر دولتهای عربی بلکه در برابر عامه اعراب خواهد شد، چون امتناع از پذیرش این قطعنامه نشانگر تغییر موضع شدیدا اخلاقی آمریکا در امور بین المللی خواهد بود. ونس

نمائید.

3- برای وزارتخانه / دراپر: لطفا با جان رابینسون در سفارت انگلستان تماس گفته و نکات زیر را به اطلاع وی برسانید: نمایندگی آمریکا در سازمان ملل می تواند همکاران انگلیسی را در همین رابطه توجیه نماید.

4- واحدهای اقدام کننده نیز باید از نکات ذیل استفاده کنند. مخاطبها نیز می توانند بنابه صلاحدید خود از این نکات استفاده کنند:

- - در تاریخ 26 مرداد یعنی روز جمعه سفیر اشتراوس در اسرائیل مطالب ذیل را علنا اظهار داشته است: ما با (دولت اسرائیل) در مورد امکان ارائه قطعنامه ای (در رابطه با مسئله فلسطین) توسط ملت ما در سازمان ملل گفتگو کرده ایم، و امیدواریم که این قطعنامه مورد تصویب و تأیید دوستان اسرائیلی مان قرار گیرد.

- - آمریکا صریحا اعلام داشته است که قطعنامه های آن بر قطعنامه 242 و 338 استوار بوده و کاملاً مطابق با اصول قرارداد کمپ دیوید خواهد بود. آمریکا با هر گونه قطعنامه ای که هدف آن اصلاح و یا تعویض قطعنامه 242 باشد که اساس صلح در خاورمیانه است، مخالفت خواهد ورزید.

- - ما امیدواریم که در صورت ادامه یک قطعنامه سازنده جهت بررسی در شورای امنیت سازمان ملل، بتوانیم به پیشبرد و استقرار صلح در خاورمیانه کمک کنیم.

- - سفیر اشتراوس مایل است که شخصا به این نکات واقف باشید. وی هنوز هم در خاورمیانه در حال مشورت با طرفین ذی ربط است و در صورت پیدایش پیشرفتهای دیگر ما با شما تماس خواهیم گرفت.

5- وزارتخانه باید با اعضاء منتخب کنگره در این مورد تماس حاصل کند. کریستوفر

3- اظهار نظر: مسئله اورشلیم به هیچ وجه عامه اهالی سومالی را هیجان زده نمی کند. انگیزه دولت در سازماندهی این تظاهرات این بوده است که به کشورهای عربی و به خصوص عربستان سعودی نشان داده شود که علیرغم دوستی با مصر، سومالی از آرمان عربی حمایت می کند. قطعا سومالی نیز خواسته با دیگر کشورهای عربی همگام شود و به ندای آیت اللّه خمینی که خواسته است که تمام دولتهای مسلمان آخرین جمعه ماه رمضان را روز قدس (اورشلیم) اعلام کنند، پاسخ داده باشد. علاوه بر این، تظاهرات احتمالاً پاسخی بوده است به انتقاد عربستان سعودی از رژیم زیاد مبنی بر اینکه این رژیم از امور مذهبی اسلامی حمایت کافی ننموده است.(1) پیترمون

خشونت در این منطقه است. عنصر اصلی اجرای قرارداد منعقده توسط ساف در تاریخ 15 تیرماه است، تا براساس آن از جنوب رودخانه لیطانی عقب نشینی نماید.

3- آن گونه که ظواهر امر نشان می دهد رهبریت اصلی فلسطینی در فتح بیش از گذشته مایل است که آتش بس طویل المدت تر و پر معنی تر برقرار شده و نفوذ و حملات تروریستی خود را علیه نیروهای حداد در جنوب لبنان و نیز علیه اسرائیل متوقف سازد. خصوصا اینکه،برداشتهای آنها از رویدادهای اخیر می تواند جنبه های مثبتی بر کاهش خشونت داشته باشد به هر حال، ما مایلیم که بتوانیم فلسطینیها را به منظور ایجاد یک آتش بس دائمی آن هم از طریق طرفین ثالث، به همکاری راغب نماییم.

4- برای بیروت، دمشق، جده، امان و کویت، باید در اسرع وقت با مقامات ذیربط دولتهای میزبان خود تماس گرفته و در مورد بیانیه مهم ما پیرامون اوضاع لبنان آنها را توجیه کرده و خواستار حمایت آنها از تلاشها در جهت پدید آوردن یک آتش بس دائمی و اختتام خشونت در جنوب لبنان شوید.

در این رابطه از نکات مهم ذیل استفاده کنید:

- - آمریکا شدیدا تلاش خواهد کرد تا اقدامات نظامی اسرائیل و حداد که در چند ماه گذشته شاهد آن بوده ایم، خاتمه یابد. با این وصف استقرار یک آتش بس دائمی ممکن نخواهد بود، مگر با همکاری فلسطینیها و جلوگیری از حملات آنها علیه نیروهای حداد و اسرائیل.

- - از دولتهای میزبان می خواهیم که با استفاده از نفوذ خود روی عرفات و رهبریت ساف/فتح و نیز از نفوذ خود روی دیگر گروههای شبه نظامی، توقف کامل خصومتها را خواستار شده و اجرای قرارداد 15 تیرماه مبنی بر خروج نیروهای مبارز از جنوب لبنان را متضمن شوند. خروج نیروهای فلسطینی از قلمرو عملیاتی نیروهای میانجیگری سازمان ملل نیز حائز اهمیت است.

- - دولتهای میزبان باید از عرفات و رهبریت فتح بخواهند که دیگر گروههای شبه نظامی که همیشه از دستورات ساف پیروی نمی کنند، وادار به همکاری شده تا رعایت این آتش بس دائمی شود. فتح دارای روشهایی است که می تواند با کاربرد آنها به این هدف نائل آید.

- - عامل اصلی موفقیت توقف فعالیتهای تروریستی و مقاومت سازمان فتح در اسرائیل و ساحل غربی است ما از دولتهای میزبان می خواهیم که این مرحله را نیز بر فتح تحمیل نمایند که در نتیجه وضعیت به طور عمده ای تغییر پیدا خواهد کرد.

- - ملاحظات بشر دوستانه به تنهایی توجیه گر این اقدامات از سوی دولتهای میزبان می باشد. علاوه بر این، گسترش موج خشونت ممکن است سبب درگیری مستقیم نیروهای اسرائیل و حداد با نیروهای سوری در لبنان شود، که می تواند به نوبه خود سبب گسترش تضادها شده و تأثیر بسیاری بر روی منطقه به همراه داشته باشد.

- - در گفتگوهای بین دولتهای میزبان و فلسطینیها یک جنبه دیگر نیز باید در نظر گرفته شود. در ماههای اخیر رویدادهای مهمی به وقوع پیوسته که می تواند بر آینده فلسطینیها و حل مسئله فلسطینیها در مذاکرات صلح تأثیر بگذارد. فرضیه عدم خشونت به عنوان وسیله ای برای دستیابی به اهداف سیاسی در بسیاری از نقاط جهان حامیانی برای خود دست و پا کرده است.

5- برای نمایندگی آمریکا در سازمان ملل: باید با نمایندگان دولتهای عربی نیز تماس گرفته و از نمایندگان کشورهای شرکت کننده در نیروهای میانجیگر سازمان ملل و اعضای 9 کشور اروپایی در نقاط

ص: 192

ذی ربط از نفوذ خود بهره برادری کنند.

6- برای امان: با درنظر گرفتن تبادل نظرهای اخیر حسین و عرفات، امیدواریم که حسین بتواند با فلسطینیها در مورد تلاش ما به بحث و مذاکره بنشیند.

7- برای پایتختهای 9 کشور اروپایی و پایتخت کشورهایی که در نیروهای میانجیگری سازمان ملل شرکت دارند. با استفاده از نکات فوق می توانید تلاشهای آمریکا را برای دولتهای مربوطه تشریح کرده و آنها را ترغیب نمایید که با استفاده از نفوذ خود در رابطه با اسرائیل، فلسطینیها، و دولتهای میانه رو کمک کنند تا آتش بسی پایدار ایجاد شود.

8- برای هاوانا: بسیاری از سیاست پیشه گان عرب مرتبط با این موضوع هم اکنون جهت شرکت در اجلاس غیرمتعهدها در هاوانا به سر می برند. ما می دانیم که شما به آنها دسترسی نخواهید داشت، لیکن با بشاره سفیر کویت تماس گرفته و پس از توجیه کامل وی در رابطه با نکات مطروحه در پاراگراف 4، متن بیانیه سفیر یانگ را در اختیار وی بگذارید. در مقام تأکید به بشاره بگویید که می تواند با استفاده از موقعیت خود با همکارانش در مورد تأثیر مثبت میانه روی فلسطینیها بر آراء عمومی آمریکایی و غربی تبادل نظر نماید.

9- برای تل آویو: لطفا مقامات اسرائیلی را کالاً در جریان تلاشهای مهم ما در جهت جلب همکاری فلسطینها برای استقرار یک آتش بس دائمی قرار دهید. ما نمی توانیم موفقیت آن را تضمین کنیم، ولی تصریح نمایید که تلاشهای ما ادامه خواهد یافت.ونس

3- جامعه 000/20 نفری فلسطینیهای قطر (که از این پس فلسطینیها خوانده می شود) پرجمعیت ترین گروه عربی خارجی (مصریها بالغ بر 000/17 نفر می باشند) بوده و مهمترین و متنفذترین عامل و عنصر خارجی به حساب می آیند. گروه پاکستانی 000/75 نفری و 000/40 تا 000/45 نفری ایرانی تعدادشان از فلسطینیها بیشتر است، ولی این گروهها و به خصوص گروه ایرانی متشکل از کارگران عادی می باشند، گرچه بعضی از ایرانیها به خوبی به کار تجارت مشغولند، ولی به دولت قطر آن چنان مرتبط نبوده، و رابطه آنها با بومیان قطر نیز از اختلافات مذهبی و خلق و خوی جدا سازنده اعراب و پارسی ها مصون نمی باشد. از طرف دیگر، قطری ها فلسطینیهای این کشور را نیز عرب و دارای همان تشابه مذهبی می دانند که به نظر آنها در مورد آنها بی عدالتی عظیمی روا داشته شده و باید نسبت به آنها حمایت و همدردی به عمل آید. با وجود اینکه موفقیت فلسطینیها حسادتهایی را برانگیخته، ولی این امر با الطاف و مراحم مخصوص دولت قطر نسبت به فرزندان بومی این شیخ نشین خنثی می گردد.

4- این فلسطینیها، برخلاف کسانی که در اردوگاههای پناهندگان لبنان و سوریه بسر می برند، مأیوس و نومید نیستند. واقعیت این است که آنها در دولت، بخش حرفه ای و تجاری پستهای مهمی را اشغال کرده اند. به طور مثال: وزیر دارایی این کشور و نیز سرپرست بانک ملی قطر و مشاور اصلی امیرخلیفه در امور مهندسی و پیمانکاری همه فلسطینی هستند سردفتر وزارت دارایی و وزارت نفت نیز فلسطینی بوده، و بسیاری از پزشکان، حسابداران، اساتید، معلمین، وکلا، قضات، پیمانکاران، بازرگانان و مدیران عالیرتبه بازرگانی فلسطینی می باشند. (مصریها همین نقش را در زمینه آموزش و پرورش ایفاء می کنند) بسیاری از آنها فارغ التحصیل دانشگاه آمریکایی بیروت و یا دانشگاههای آمریکا می باشند. فلسطینیها به کاربرد زبان انگلیسی از روزهای سلطه انگلستان بر فلسطین خوگرفته و با سرسختی و عزمی راسخ تحصیلات و فراگیری زبانهای خارجی و به خصوص زبان انگلیسی را دنبال می کنند. بسیاری از آنها از رابطه خوبی و دوستی با آمریکا برخوردار بوده و روحیه مسالمت جویانه آمریکا را نیز به خوبی درک نمایند. نکته نسبتا مضحک مسئله این است که بسیاری از قطریها و به خصوص افراد سالخورده تر، فلسطینیها را غربی به شمار می آورند و واقع امر این است که فلسطینیها نیز در مورد خودشان همین گونه فکر می کنند، و در همان حال معتقدند که غربیهای اصلی یعنی آمریکاییها نمی خواهند حقوق فلسطینیها را به رسمیت بشناسند. انگیزه نهفته در ورای آن نیز اختلاف اعراب و اسرائیل است.

5- فلسطینیهای اینجا نظر مساعدی نسبت به آمریکا داشته و بسیاری از آنها یا در حال خرید اقامتگاهی در آمریکا بوده و یا خریده و یا در آینده قصد خرید آن را دارند و مایلند که فرزندانشان در آنجا به تحصیل مشغول شوند. فلسطینیها می آیند و یا قصد آمدن دارند چون معتقدند که می توانند خانه ای خریداری کرد و در آمریکا پذیرفته شوند. از این نظر آنها متمایل به آمریکا هستند، گرچه این طرفداری و تمایل توام با عصبانیت شدید آنها نسبت به حمایت آمریکا از اسرائیل می باشد. و علاوه بر این اکثر فلسطینیها اینجا ظاهرا طرفدار سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) بوده و درصدی از حقوق و دستمزدهای خود را به این سازمان می دهند. یاسین شریف، نماینده ساف در دوحه مورد احترام جامعه فلسطینیهای قطر است. فلسطینیها تلاشهای آمریکا را در جهت استقرار صلح در خاورمیانه ناموفق خوانده و بروز جنگ پنجم اعراب و اسرائیل را اجتناب ناپذیر می دانند. از نظر آنها رئیس جمهور کارتر به خاطر سیاستهای داخلی آمریکا نمی تواند به حل همه جانبه این اختلاف نائل شود.

ص: 194

آنها معتقدند که در جنگ جدید قطر و دیگر صادرکنندگان نفت خلیج فارس منجمله ایران صدور نفت خود به آمریکا را قطع خواهند کرد.

6- فلسطینیهای اینجا به کابوسهای تبلیغاتی اخیر مبنی بر اینکه تروریستهای فلسطینی نفتکشها را در تنگه هرمز غرق خواهند ساخت، تا صدور نفت از آنجا غیرممکن گردد، توجه نمی کنند. با اعتراف به این واقعیت که افراد درمانده احتمالاً به هر کاری دست خواهند زد، آن را یک اقدام نادرست می خوانند. آنها معتقدند که در ژاپن و اروپا آرمان آنها در حال تحقق است و نمی خواهند به حیثیت امیر خلیفه و دیگر رهبران کشورهای صادر کننده نفت خلیج که از جمله هوادارانشان به حساب می آیند آسیب برسد.

7- سؤال این است که آیا فلسطینیها اقدامات احتمالی امیرخلیفه یعنی قطع صدور نفت به آمریکا آن هم طبق انتظار آنها هنگام بروز جنگ پنجم اعراب اعراب و اسرائیل را دقیقا ارزیابی و پیش بینی کرده اند، به نظر سفارت پاسخ این است که فلسطینیها درست پیش بینی کرده اند، این موضوع آن بخش از جنبه روانی و شخصیت ناشناخته و ابهام آمیز حکمران قطر را نشان می دهد. امیر خلیفه در سال 1930 و در خاتمه دوران رونق اوضاع خلیج فارس در نتیجه تجارت مروارید،متولد شد. اما در سال 1932 ژاپنی ها خود به پرورش مروارید پرداختند که صنعت مروارید محل را ورشکسته ساخت و قطر با سالهای توأم با فقر رو به رو گردید. امیر خلیفه در فقر به سر برد. و دقیقا معنی تهیدستی را می داند. انگلیسیها فرمانروا بودند و برخلاف گفتار آنها نژاد پرستی را اختراع نکردند، ولی قطریهای نسل خلیفه به یاد می آورند که فرمانروایان استعماری انگلیس آنها را تنها گذاشته بودند، ولی به عنوان یک فرد عرب زیردستی را احساس کرده است.

8- تنها در سال 1949 بود که صادرات نفت و سیل پولهای ناشی از آن به جریان افتاد، و در همان سال بسیاری از فلسطینیها آواره شدند، و اولین گروه آنها به عنوان اعراب قربانی سیاست انگلستان به دوحه آمدند. یکی از اینها یعنی مرحوم داود فانوس بافت دولتی را در قطر سازمان داد و به عنوان مدیر پرسنلی دولت قطر تا زمان بدرود حیات خدمت کرد. فانوس چندان مورد علاقه نبوده، ولی در عین حال فردی درستکار بود. حکمروایان پیشین قطر از او تمجید کرده و فلسطینیهای با استعداد دیگر را به کار گرفتند و چیزی رخ داد که بی شباهت به همزیستی مسالمت آمیز نبود. امیر به جامعه فلسطینی بسیار با استعداد خود شدیدا متکی است، که این اتکاء با روابطی چون زبان و تاریخ عربی محکم تر شده، که شیرازه این اتکاء نیز زبان انگلیسی و تمایل به جهان غرب می باشد. آنها هم نه تنها به خاطر کسب و کار پررونق خود، بلکه به خاطر هواداری و حمایتش نسبت به او وفادارند.

9- این تصور که امیر خلیفه و دیگر افراد مانند او تنها به خاطر ترس خود از آرمانهای ملی گرایانه عربی حمایت می کنند، تنها یک تصور صرف است. امیر قطر از فقری که بر سرتاسر زندگیش حاکم بود بیرون آمده و ناگهان به ثروتی افسانه ای و اعجاب آور دست یافته است، اینکه چه انگیزه روانی سبب شده که وی متقاعد به حمایت از آرمان فلسطین شود، نیز قابل تعمق است. شاید او نیز مانند دیگر کسانی که به ثروتی عجیب دست یافته اند، سعی دارد آرمانی عظیم تر را بیابد و با حمایت از آن، به خدا به خاطر نزول باران رحمتش بر شخصی زشت و کج پا سپاسگزاریش را نشان دهد، و شاید یک وظیفه عالی خاورمیانه ای به صورت انگیزه خلیفه درآمده است، و چون می تواند به فلسطینیها کمک کند، به این کار مبادرت ورزیده است.

10- کسانی که با چشمان خونبار خلیفه روبه روشده و سؤالات وی را شنیده اند که «در مورد اورشلیم

ص: 195

چه می گویید؟ و بر سر حقوق فلسطینیها چه می آید؟ کسانی هستند که به این نتیجه رسیده اند که او از ترس پنهانی به حمایت از آنها دست زده است تا اقدام تلافی جویانه فلسطینیها را برای خود تضمین ننماید. این سؤالات و سؤالات مشابه دیگر در گفتگو با امیر خلیفه پیرامون قرارداد کمپ دیوید و یا پیمان مصر و اسرائیل همیشه حاکم بوده است علاوه بر این، نمی توان از یاد برد که خلیفه کمک 250 میلیون دلار در سال خود به سادات را قطع نمود، چون متقاعد شده بود که مصریها به منافع فلسطینیها نمی اندیشند.

خلیفه سادات را بهترین دوست عرب خود تلقی می کرد و بقای او را با بقای سیاسی خود مرتبط می دانست. و بدون شک امیر، آمریکایی نیرومند و موفق را تنها مانع مهم علیه کمونیسم و شوروی می داند.

تنها ماندن سادات از طرف خلیفه (و دیگر رهبران عربی) اقدامی است که حمایت خلیفه را از فلسطینیها و آرمان آنها نشان می دهد. اگر ما نتوانیم راه حل رضایتبخش برای تضاد اعراب و اسرائیل بیابیم گمان نمی کنیم که وی باز هم به آمریکا روی آورد.کیلگور

گرچه در مونرویا دفتر ساف تأسیس نشده است.

4- استراتژی عملگرایی ساف ظاهرا دارای دو جنبه است.

- - حرکت در وراء وجهه تروریستی ساف و کسب اعتبار دیپلماتیک در غرب.

- - تحکیم وجهه جدید برای شکستن مقامات آمریکا در برابر مذاکرات.

5- در تعقیب این اهداف، عرفات به اجلاس غیرمتعهدها رفت. وی انتظار دارد که قطعنامه ای پدید آید که شدیدا پیمان مصر و اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده و تشکیل یک اجلاس ویژه مجمع عمومی سازمان ملل را موجب گردد. وی احتمالاً امیدوار است که بتواند به نیویورک بیاید تا پیرامون این جلسه تبادل نظر نماید.

6- علاوه بر این، عرفات در ظاهر آماده است تا برخلاف گذشته گروههای چریکی تندروتر موجود در ساف و نیز ضعف دولت سوریه را نادیده بگیرد (دمشق از آن می ترسد که مبادا عرفات در روابط دیپلماتیک خود نیاز به آن کشور را از دست بدهد).

وی به ظاهر تروریسم بین المللی فتح را متوقف ساخته است. وی در هنگام تهاجم اسرائیل و حداد به جنوب لبنان نیز اقدامی به عمل نیاورد. فعالیت نظامی فتح علیه اسرائیل نیز ظاهرا به رویدادهایی که توسط فلسطینیهای ساحل غربی انجام می گیرد محدود شده است در حالی که جناحهای رادیکال ساف ب فلسطینیهایی از لبنان و یا عملیات نفوذی حمایت می کنند.

7- دعوت از سفیر یانگ و دیگر رهبران سیاه پوست برای بازدید از منطقه نیز بخشی از استراتژی جدید عرفات را در جلب آراء آمریکاییان نشان می دهد. عرفات بار دیگر خاطر نشان ساخت که موجودیت اسرائیل را به رسمیت خواهد شناخت، آن هم مشروط بر آنکه آمریکا و یا اسرائیل خودمختاری ساف و فلسطینیها را به رسمیت بشناسند.

8- عرفات ظاهرا در حال پی بردن به این مطلب است که تروریسم مانع جلب حمایت دیپلماتیک در اروپای غربی و آمریکا خواهد شد. ولی گمان نمی رود که او عملیات فلسطینیهای تحت اشغال را نیز تروریسم بخواند، گرچه همین عملیات به غیر نظامیان نیز لطماتی وارد می سازد.

9- در نهایت، عرفات امیدوار است که آمریکا علیرغم مخالفت راسخ اسرائیل و حامیانش، ضرورت مذاکره با ساف را بپذیرد. خوش بینی وی بر موارد ذیل استوار است:

- - آنچه که به نظر او رشد اختلاف بین کشورهای اروپایی غربی و آمریکا در زمینه سیاست خاورمیانه ای می باشد.

- - تمایل آشکار تولید کنندگان نفت عربی به استفاده از نفوذ و اهرم اقتصادی خود به خاطر آرمان فلسطین.

10- تقاضای کمک اسرائیل از آمریکا: بنابه اظهارات اورشلیم پست، اسرائیل در نظر دارد از آمریکا 3 تا 5/3 میلیارد دلار کمک مالی در سال جاری دریافت نماید. این مقدار که یک میلیارد دلار بیش از کمکهای قبلی است براساس کسری تجاری صورت می گیرد که می تواند حدود 5/4 تا 5 میلیارد دلار به خصوص در رابطه با واردات نظامی گردد. علیرغم ابراز اطمینانها با خزانه داری، مصرف بخش خصوصی و دولتی در سال گذشته فراتر از حد تعیین شده رفت. منابع دولتی اخطار کردند که اگر بودجه دولت سریعا کاهش نیابد اقتصاد کشور با عقب افتادگی غیرقابل کنترل دست به گریبان خواهد شد.

ص: 197

در بهمن ماه اسرائیل از کنگره خواهد خواست که در مورد استرداد وامهای گرفته شده در مورد صف آرایی در صحرای سینا تجدید نظر نماید، چون بنابه استدلال اسرائیل خروج نیروهایش از سینا بار سنگینی را بر دوش کشور گذاشته است.

11- یکی از مشاورین اقتصادی وزارت خارجه اسرائیل در تأیید به سفارت آمریکا در تل آویو گفت در بخشهای عالیرتبه دولت اسرائیل، پیرامون کمکهای درخواستی اسرائیل از آمریکا در سال مالی 1981، مشورتهایی در حال انجام است. اواخر شهریور ماه زمانی است که باید صورت کمکهای درخواستی اسرائیل در واشنگتن و تل آویو مطرح گردد. در یکی از مقالات نشریه داور آمده است که تقاضای کمک اسرائیل معادل 5/2 میلیارد دلار خواهد بود گزارش «داور پیش بینی کرد که مبارزه سختی با دولت آمریکاآغاز خواهد شد که علت آن نیز شرایط اقتصادی آمریکا است. این نشریه می گوید تلاش بسیار وسیعی باید در آمریکا انجام شود، تا تقاضای کمک مزبور تصویب گردد، و این تلاش وسیله دان هالپرین وزیر اقتصاد اسرائیل در واشنگتن هدایت خواهد شد.

12- سفارت آمریکا در تل آویو اظهار داشت که اسرائیلیها امیدوارند 5/2 میلیارد دلار کمک در سال مالی 1360 از آمریکا دریافت نمایند، و فرض بر اینکه در میزان کمک درخواستی کاهش پدید خواهند آورد، ولی ابتدا درخواست 8/2 تا 3 میلیارد دلار خواهند نمود. طبق برآورد سفارت این درخواست به صورت 7/1 میلیارد دلار برای فروش نظامی خارجی و 1/1 تا 3/1 میلیارد دلار برای کمک اقتصادی تقسیم خواهد شد.

13- وایزمن و اف - 18 های آمریکایی: اورشلیم پست در تاریخ 12 شهریور گزارش داد که در یکی از جلسات کابینه، وایزمن وزیر دفاع اسرائیل برنامه مشارکت اسرائیل را در ساخت جنگنده های اف-18 مشخص کرد. وایزمن گفت که وی در نظر دارد طی ملاقات ماه جاری خود در آمریکا این برنامه را ارائه کند. این روزنامه در ادامه اظهار داشت صنایع هواپیماسازی اسرائیل در این مورد نظر نخواهد داد تا اینکه تجزیه و تحلیل خود را در موارد جنبه های فنی، مالی و نیروی انسانی که حدود 4 تا 5 ماه طول خواهد کشید به پایان برساند.

14- اسرائیل - حزب سیاسی جدید: رادیو اورشلیم در تاریخ 9 شهریور گزارش داد که یک حزب سیاسی جدید به نام تنوات هاثیه (نهضت تجدید حیات) در اسرائیل تشکیل شده است. رهبریت آن متشکل از اعضای نهضت اسرائیل بزرگتر یعنی ائتلافی از وفاداران، به اسرائیل بزرگتر (ارتز اسرائیل)، گاش آمونیوم، و هاگ آن ورد می باشد. در هفته دوم اکتبر قرار است یک گردهمایی برای تأسیس این حزب تشکیل گردد.

15- اسرائیل - کشورهای عربی. مطبوعات مقالات متعددی را در مورد آخر هفته روز کارگر و تماس احتمالی اسرائیل با کشورهای عربی و یا شرکت اعراب در مذاکرات درج کردند. رویتر یکی از مقالات معاریو را گزارش کرد که در آن به نقل از وزیر کشور اسرائیل یعنی برگ گفته شده بود که وی بنابه دلایل معقولی فکر می کند که اردن نیز به زودی در مذاکرات صلح شرکت خواهد کرد.برگ به یک هیئت اروپائی دیدار کننده از اسرائیل گفت «رویدادهای خوشایندی در شرف وقوع است».

16- رویتر به نقل از دستیاران بگین گزارش داد که بگین چندین بار برای حافظ اسد رئیس جمهور سوریه دعوتنامه فرستاده بود تا بلکه بتواند با وی در مورد استقرار صلح بین اسرائیل و مصر گفتگو نماید.

ص: 198

در مورد نحوه و یا مکان صدور دعوتنامه مطلبی فاش نشد.

پاسخ دستیاران نیز ظاهرا به آن دسته از گزارشات مطبوعات اسرائیل بوده است که اظهار داشته اند، یکی از فرستادگان رومانی از طرف رئیس جمهور چائوشسکو به بگین گفته بود که سوریه آماده ورود به روند مذاکرات صلح می باشد، مشروط بر آنکه اسرائیل از ارتفاعات جولان کاملاً خارج گردد و به فلسطینیها خودمختاری تفویض نماید. در تاریخ 10 شهریور یکی از روزنامه های کویتی یک گام فراتر رفت و گفت که رومانیایی ها یک ملاقات مخفی بین اسرائیلی ها و نمایندگان سوریه را پیشنهاد کرده بودند و این موضوع بنابه درخواست آمریکا عنوان شده بود.

17- ساف - آمریکا بنابه گزارش رویتر، عبدالمحسن ابومیزر سخنگوی ساف در مصاحبه با یک روزنامه سوری گفته است که ساف هر گونه مذاکره با آمریکا را رد می کند. ابومیزر گفت «برای هزارمین بار ما به قطعنامه 242 و هر گونه مذاکره با آمریکا که لازمه پذیرش قطعنامه توسط ساف باشد پاسخ منفی می دهیم.» 18- دایان - فلسطینیها: بنابه گزارش سفارت آمریکا در تل آویو ملاقات پرجنجال دایان با مهمترین شخصیت ساف در نوار غزه یعنی دکتر حیدر عبدالشفیع همراه با سفر وایزمن به ساحل غربی، نشانگر این است که او و وایزمن در نظر دارند روزهای آتی بر عامل فلسطینی و به خصوص جنبه غزه ای آن تمرکز نمایند. ملاقات دایان در غزه یک روز پس از شرکت وی در اجلاس وزیران در مورد مذاکرات خودمختاری صورت گرفت و ظاهرا نشان می دهد که وی قصد دارد نقش نیرومندتری را ایفا نماید.

19- دکتر به خاطر ملاقات با دکتر حیدر عبدالشفیع عذرخواهی نکرد. بلکه به مطبوعات گفت که وی عمدا قصد داشت با کسانی ملاقات کند که هم طرفدار ساف و هم از شخصیتهای مهم غزه به حساب می آیند. وی گفت در آینده نیز ملاقاتهای مشابهی را انجام خواهد داد. به نظر سفارت آمریکا در تل آویو دایان احتمالاً به این نتیجه رسیده است که با آغاز مذاکرات اسرائیل با رهبران غربی و نوار غزه او می تواند بر حرکت آمریکا به منظور وارد کردن ساف در روند مذاکرات صلح پیش گیرد.

20- در مورد نحوه برخورد دایان با ساف، اورشلیم پست به نقل از وزیر خارجه گزارش داد که این امر ممکن است متناقض به نظر آید، اما بهبود وجهه و حیثیت ساف این امکان را به اسرائیل می دهد که نقطه نظرات خود را مطرح سازد و تأکید نماید که قرارداد کمپ دیوید امکان ایجاد یک کشور فلسطینی را از بین می برد ... در یکی از سرمقالات اورشلیم پست گفته شده که دایان ظاهرا معتقد است «بگین باید درک کند که صحبت با مقامات نزدیک به ساف تنها راه مؤثر واقع شدن مذاکرات خودمختاری می باشد.» سردبیر داور می گوید که هیچ کس از ملتی انتظار ندارد که کسانی را به رسمیت بشناسد که نمی خواهند آن ملت را بپذیرند، اما گفتن این مطلب که اسرائیل با ساف وارد مذاکره نخواهد شد حتی اگر این سازمان تروریسم را کنار بگذارد و یا مقررات خود را تغییر دهد نیز احمقانه است.

21- مصر مراکش منای قاهره در تاریخ 19 شهریور گزارش داده، سادات قول حمایت آن هم حمایت نظامی از شاه حسن و مراکش را علیرغم اختلافات بین دو کشور عنوان کرد.

سادات طی یک کنفرانس مطبوعاتی در حضور گنشر وزیر خارجه آلمان غربی اعلام کرد که «علیرغم طرز برخورد و تفکر شاه حسن و علیرغم روشهای سیاستمداران مراکش در گمراه ساختن مردم مراکش، اگر این کشور «متقاضی کمک شود» مصر از آن حمایت خواهد کرد. بنابه گزارش منا، سادات از پاسخ به

ص: 199

این سؤال که آیا منظور وی تقاضای کمک نظامی مراکش از مصر است، یا خیر طفره رفت.

22- سادات - فلسطینیها - سادات در حین یک سخنرانی و طی یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که تا پایان سال جاری فلسطینیها به خودمختاری کامل خواهند رسید و گفت که در هفته جاری پیرامون مسئله فلسطین و اورشلیم با بگین در حیفا گفتگو خواهد کرد. دفتر آن بی سی در قاهره در هنگام پایان کنفرانس مطبوعاتی به سفارت ما گفت که بنابه گفته سادات ملاقات بین ترزی نماینده ساف و سفیر یانگ اولین تماس بین دولت آمریکا و ساف نبوده است. وی گفت مذاکرات در هنگام تصدی امور وزارت خارجه توسط کی سینجر در مراکش صورت گرفته بود.

23- سادات در تشریح اهداف خود در رابطه با مسئله فلسطین گفت که در حیفا وی به عنوان نماینده فلسطینیها سخن نخواهد گفت چون این کار تنها از عهده فلسطینیها برمی آید. وی گفت مذاکرات آتی در حیفا «به منظور هموار ساختن راه برای خودمختاری فلسطینیها صورت خواهد گرفت که دربرگیرنده موارد زیر خواهد بود:

- خودمختاری فلسطینیها ظرف پنج سال آینده - آزادی زندانیان فلسطینی از زندانهای اسرائیل - تأسیس یک دولت فلسطینی «و یک» نیروی پلیس فلسطینی - خروج اسرائیلی ها به «نقاط امنیتی» ساحل غربی و نوار غزه - پایان حکومت نظامی و غیرنظامی اسرائیل درست پس از تأسیس یک حکومت فلسطینی 24- سادات گفت که ملاقاتهای متعدد وی با بگین در سال جاری وی را قادر به ادای این مطلب کرده است که آنها به راه حلی که در زمینه خودمختاری فلسطین و مسئله اورشلیم دست خواهند یافت.

25- خشونت حرفه ای نه چندان وسیع در سوریه: بنابه گزارش سفارت آمریکا در دمشق، برخلاف ادعای مخالفین ضد رژیم مبنی بر آغاز کشتار علویها پس از ماه رمضان، اوضاع داخلی سوریه نسبتا آرام است. در آلپو، حما، و لتاکیه اخیرا خشونتهای حرفه ای رخ داده است. این آرامش احتمالاً ناشی از سرکوب انجام شده توسط نیروهای امنیتی آن هم پس از کشتارهای آلپو می باشد، اما به علت افراط کاریهای نیروی امنیتی سوریه امکان بروز خشونت همیشه وجود دارد.

26- عربستان سعودی - فلسطینیها - لبنان: یکی از مقامات وزارت خارجه سعودی پس از شنیدن نقطه نظرات آمریکا در مورد جنوب لبنان از طرف سفارت آمریکا در جده، گفت که لبنانیها از عربستان سعودی خواستار کمک در زمینه جلب توافق و همکاری فلسطینیها در رابطه با آتش بس و اجتناب از فعالیتهای تروریستی شده اند. مقام سعودی گفت که این موضوع با وزیر دفاع لبنان یعنی ژوزف اسکاف مورد بحث و تبادل نظر بیشتر قرار خواهد گرفت.ونس

کشوریعنی بوستا در هاوانا، هانی الحسن نماینده ساف در تهران هنگام بازگشت به تهران، در اینجا یعنی الفرین با استقبال گرم شاه حسن دوم در تاریخ 19 شهریور روبه رو گردید. این ملاقات که حدود دو ساعت به طول انجامید، در حضور متخصص امور عربی حسن، مشاور دربار احمد بن سودا، و معتمد دیرینش یعنی مشاور دربار احمدرضا قدیره صورت گرفت. الهانی در گفتگوی مطبوعاتی خود اعلام داشت که وی با شاه در مورد اوضاع خاورمیانه گفتگویی مطبوعاتی داشته است، و در آن بر اوضاع جنوب لبنان تأکیدی خاص مبذول شد، و شاه به آن اظهار علاقه کرده بود. الهانی پیرامون رابطه ساف و مراکش و درایت شاه سخنانی ایراد کرد.

2- (چهار روز قبل، شاه حسن، فرستاده شخص سرکیس رئیس جمهور لبنان یعنی دکتر زکی مضبدی را به حضور پذیرفته بود. دکتر مضبدی در این ملاقات از طرف سرکیس نامه ای به شاه داده بود و قول داده بود که نقطه نظرهای حسن را به بیروت برساند).

3- در مصاحبه اختصاصی منتشره در نشریه «لواوپینیون» از حزب استقلال بوستا، الهانی اظهار داشته بود که ملاقات وی با شاه حسن پیرامون اوضاع لبنان دور می زد. وی موضع ساف را برای شاه حسن تصریح کرده بود؛ و گفته بود که اتحاد تمام لبنانیها با ساف و دولت مشروع لبنان و حمایت سوریه شرط اصلی رویارویی با تهاجم صهیونیستها در جنوب لبنان است، که حضور ساف در آنجا انگیزه آن نیست.

الهانی گفت، ساندرز یکی از اعضای کنگره آمریکا اظهار داشته است که «اسرائیل می خواهد آبهای رودخانه لیطانی را تحت کنترل درآورد» الهانی اظهار داشت که استعفای سفیر یانگ نشان می دهد که رئیس جمهور کارتر نمی تواند بر مقاصد مثبت در قبال فلسطینیها تأثیر مثبتی بگذارد، الهانی متذکر شد که امکان پیدایش یک دولت فلسطینی در تبعید به وجود آمده است و خاطرنشان ساخت که «هنوز موقع مناسب برای» برداشتن این گام فرا نرسیده است.

4- الهانی اظهار داشت که «برادر ابوعمار (عرفات) به زودی پس از سفر خود به اروپا به مراکش خواهد آمد» 5- الهانی به شاه حسن گفت، با وجود اینکه فلسطینیها می دانند که مسئله صحرا مهمترین نگرانی مراکش را تشکیل می دهد،لیکن وی نباید اجازه دهد که رئیس جمهور کارتر با این مسئله به طور جداگانه برخورد نماید بنابه گفته الهانی، شاه به وی اطمینان داده است که قطعنامه بغداد را مد نظر داشته و از فلسطینیها حمایت خواهد کرد.

6- الهانی اظهار داشت که همه باید تلاش خود را در جهت پایان بخشیدن به تضاد موجود در آفریقای شمالی به کار گیرند، چون این تضاد برای آرمان فلسطین تأثیری منفی دارد و به سادات فرصت می دهد تا در منطقه مانورهایی انجام دهد: «و به همین دلیل ساف به دنبال پیدا کردن راه حلی است تا تمام طرفین موجود در آفریقای شمالی را راضی نماید.» 7- الهانی در پایان در مورد ایران به تفصیل سخن راند و از ساف خواست که ایرانیها و اعراب را با یکدیگر متحد ساخته و جبهه متحدی را در برابر صهیونیستها پدید آورد.

8- اظهار نظر: با قضاوت پیرامون نکات مطروحه توسط الهانی، سفر عرفات به مراکش به منظور نیل به دو هدف می باشد: اولاً از بین بردن همکاری مصر و مراکش و ترغیب مراکش به آشتی با الجزیره. اگر قرار باشد به شایعات دیپلماتیک عرفات اعتباری داده شود، همین اهداف توسط عبداله عبدالعزیز شاهزاده

ص: 201

سعودی در سفر خود به اینجا نیز دنبال می شده است (رباط 6387).موفات

کاملاً محفوظ بماند). مطلع شده است که هانی الحسن نماینده ساف در تهران از مقامات ایرانی درخواست کرده است که اجازه دهند تا ساف تجهیزات خود را در جزایر تنب و ابوموسی مستقر کند. علوی از پاسخ ایرانیان به تقاضای ساف مطلع نیست، ولی بیان داشت که اگر این تقاضا مطرح شده باشد، مسئله ای نگران کننده است. سفیر موافقت کرد و قول داد که هر چگونه اطلاعات موجود را در این مورد تهیه کنیم.

اقدام مقتضی: از وزارت خارجه و یا سفارت آمریکا می خواهیم که اطلاعات موجود در این زمینه را در اختیار ما قرار دهند. وایلی

آنها معتقدند که حسین به فداییان اجازه بازگشایی پایگاهها و یا عملیات سیاسی در اردن را نداده است.

6- در تاریخ 30 شهریور ماه، صدای فلسطین گزارش مربوط به توافق پیرامون تشکیل کنفدراسیون را تکذیب نمود. قبلاً یک روزنامه کویتی به نقل از منابع فلسطینی گزارش داده بود که ساف فکر تشکیل یک دولت مستقل را از سر بیرون نکرده است.

7- هر دوی این گزارشات احتمالاً واقعیت دارند. در همان حال، رهبران اردنی و فلسطینی بر میزان همکاری موجود بین اردن و ساف تأکید داشته اند.

ب. عرفات احتمالاً از آنچه که در نتیجه رابطه با حسین به دست آورده راضی است. شاه حسین - م) نیز اقدامات ذیل را انجام داده است:

الف) بر موجودیت ساف و تأسیس یک دولت مستقل صحه گذاشته است.

ب) خود را از چهارچوب قرارداد کمپ دیوید دور نگاهداشته و بدبینی خود را نسبت به مذاکرات خودمختاری که برای تمام اهالی ساحل غربی معروف است، حفظ کرده است.

ج) تعدادی از زندانیان فلسطینی را آزاد و نمایندگی ساف را در امان افزایش داده است.

9- (طبقه بندی نشده) سیر صعودی قیمت کالاهای مصرفی در اسرائیل: سفارت آمریکا در تل آویو گزارش داد که آمار بانک مرکزی اسرائیل نشان می دهد، که قیمت کالاهای مصرفی در مردادماه 4/8 درصد افزایش داشته که بیشترین افزایش در تاریخ اسرائیل و یکی از بزرگترین افزایش قیمتها پس از تشکیل این کشور به شمار می آید. این اعلامیه افزایش قیمت را در دوازده ماهه گذشته به 83 درصد رسانیده است. در میان این کالاها، مواد غذایی بیشترین مقدار افزایش یعنی 16 درصد را به خود اختصاص داده است.

10- اتیان - موضوع پنیتو: بنابه اظهار رادیو اورشلیم در کابینه اسرائیل به تاریخ 2 مهرماه در مورد موضوع پنیتو بحث و گفتگوئی پیش نیامد. رئیس کابینه یعنی آرید نائور گفت تا آنجا که به دولت مربوط است موضوع به دنبال بیانات وزیر دفاع در حمایت از رئیس ستاد و بیانات اخیر ایشان خاتمه یافته است.

11- (طبقه بندی نشده) سادات به سؤالات مربوط به مصاحبه مهرماه پاسخ می گوید: بنابه گزارش رادیو قاهره، سادات در مصاحبه ای گفته بود که از آمریکا درخواست کمک بیشتری برای دفاع از مصر و کمک به برادران عرب خود کرده است. ولی بالاخص به شاه حسن اشاره کرد و گفت آنچه در مراکش رخ می دهد یک مبارزه استقلال طلبانه نیست، در جبهه پولیساریو تعداد کوباییها بیش از مزدورانی است که به حسن حمله ور می شوند و مراکشیها را به قتل می رسانند. سادات افزود که با این وصف از حسن نخواهد خواست که روابط دیپلماتیک خود را با مصر برقرار سازد.

12- (طبقه بندی نشده) طرح عمان برای حفاظت از تنگه هرمز: بنابه گزارش مطبوعات دوحه، سفیر حبیب، سرپرست اداره سیاسی وزارت خارجه عمان اظهار داشته است که حراست از تنگه هرمز در حیطه مسئولیت عمان است و عمان طرح پیشنهادی خود را به اتمام کشورهای دوست خود در خلیج و آمریکا، ژاپن و کشورهای اروپایی استفاده کننده از تنگه در میان گذاشته است.

13- (خیلی محرمانه) سفر کاسترو به خاورمیانه: بنابه گزارش دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد، رادیو کویت اعلام کرده است که کاسترو دعوت سفر به سوریه در پائیز جاری را پذیرفته و به چند پایتخت

ص: 204

دیگر عربی نیز سفر خواهد کرد. دفتر حفاظت ما معتقد است که رهبر جدید غیرمتعهدها سعی دارد به خاطر منافع غیرمتعهدها در میان گروههای دیگر بین سوریه و عراق آشتی برقرار کند.

14- (طبقه بندی نشده) مقام فلسطین در مورد رابطه ساف اردن گفتگو می کند: بنابه گزارش رادیو دمشق، خالد الفهوم سرپرست شورای ملی فلسطین گفت که اردن طرح جدیدی را برای حل مسئله خاورمیانه ارائه نکرده و در مقام تأکید گفت که اردن به قطعنامه های کنفرانس بغداد احترام خواهد گذاشت.

الفهوم خاطر نشان ساخت که هماهنگی سیاسی میان اردن و ساف باید پیش از همه دربرگیرنده سوریه که زیربنای مقاومت علیه قرارداد کمپ دیوید و توطئه خودمختاری است، باشد.

15- (طبقه بندی نشده) نقطه نظرات کرایسکی در مورد اسرائیل ساف: بنابه گزارش مطبوعات وین، کرایسکی صدراعظم اطریش، اسرائیل را متهم به شایعه پراکنی تبلیغاتی علیه عرفات کرد و معتقد است که اسرائیل نمی خواهد ساف را به رسمیت بشناسد، تا بتواند به سیاست سرسختانه خود ادامه دهد.

16- (طبقه بندی نشده) آتش توپخانه در شمال لبنان: بنابه گزارش رویتر، چند گلوله توپ در روستای کوهستانی آمیون در شمال لبنان به تاریخ 2 مهرماه در اوائل جشن یادبود کشته های سوریه در جنگ داخلی لبنان که توسط حزب سوسیالیست ملی سوریه برگزار شده بود، منفجر گردید. تعداد کشته ها مشخص نشده است؛ ولی اعلام شده که چهار نفر کشته و هشت نفر مجروح شده اند.

17- (طبقه بندی نشده) مروری بر جنوب لبنان: بنابه گزارش رویتر، رادیوی دولتی بیروت در تاریخ 2 مهرماه اعلام کرد که چند نفر بر زرهی اسرائیل از مرز لبنان گذشته و به سمت روستای جنوب لبنانی کفرکیتا رفتند که در آنجا چند وسیله نقلیه اسرائیل مستقر شده است، بنابه اظهار همین رادیو، جنگلهای مجاور روستای مرزی کفر حمان در بخش شرق نیز در تاریخ 2 مهرماه هدف آتشبارهای اسرائیلی قرار گرفت و سه قایق توپدار اسرائیلی در نزدیکی طایر رؤیت گردید. در تل آویو، یک سخنگوی نظامی گفت که نظامیان اسرائیلی در منطقه مرزی دست به هیچ گونه اقدامی نزده اند.

18- (خیلی محرمانه) نیروهای ویژه سوریه در لبنان: بنابه گزارش وابسته دفاعی ما در دمشق، نه تنها تمام بلکه هیچ یک از نیروهای ویژه سوریه از لبنان خارج نشده اند. وابسته دفاعی با کمال اطمینان می گوید که عناصر نیروی ویژه سوریه و واحدهای نیروی دفاع رفعت الاسد در حومه بیروت و ماسیف لبنان حضور دارند. آنها فرض را بر این قرار داده اند که بین اوضاع داخلی سوریه و گزارشات مربوط به خروج نیروهای سوریه ارتباطی وجود دارد، و احتمالاً نوعی تعویض عادی نیرو صورت گرفته است.

19- (محرمانه) عکس العمل نسبت به سخنرانی سرکیس: بنابه گزارش سفارت آمریکا در بیروت، سخنرانی سرکیس در 31 شهریورماه به مناسبت سومین سالگرد ریاست جمهوری اش عکس العملهای متفاوت سیاستمداران لبنان را به همراه داشت: الف) پیر جمیل رهبر فالانژها به عنوان «بیانگر احساس هر لبنانی صادق» استقبال کرد. ب) فرزند جمیل رهبر فرماندهی جبهه لبنانی راستگرا، یعنی بشیر جمیل از سرکیس به خاطر عدم کمک به لبنان انتقاد کرد. ج) رهبر حزب ملی لبنان یعنی کامیل شمعون از سرکیس «به خاطر اینکه اذعان نداشته بود، که فلسطینیها تمام زوایای لبنان را تحت اشغال خود درآورده اند»، بشدت انتقاد کرد. د) نخست وزیر پیشین رشید کرامی از این سخنرانی استقبال کرد، اما اظهار داشت که سرکیس می بایست طرح خود را در زمینه تشنج زدایی ملی «قبل از سقوط کلی کشور» ارائه می کرد و سرکیس را متهم به عدم خاطر نشان سازی» نقش آمریکا در توطئه جاری نمود.

ص: 205

ه) نهضت ملی که چپگرا و عمدتا مسلمان است با انتشار بیانیه ای دولت را به امتناع از متحد ساختن کشور براساس غیرمتضاد متهم ساخت و از سرکیس خواست که به تحت الحمایه گان اسرائیلی فشار وارد سازد (نهضت ملی همیشه فالانژها را تحت الحمایگان اسرائیل خوانده است).

20- (طبقه بندی نشده) اسرائیل - سوریه - تضاد بر سر لبنان طبق مفاد یک اعلامیه اسرائیلی، جنگنده های اف - 15 اسرائیل چهار فروند میگ 21 سوریه را بر فراز خاک لبنان در تاریخ 2 مهرماه سرنگون ساختند.

کریستوفر

سند شماره (25) تاریخ: 9 مهر 1358 - 1 اکتبر 1979طبقه بندی: خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در 1 ران، 4تهرانبه: وزارت امور خارجه در 1 شنگتن دی - سی، 4واشنگتن دی - سی با اولویت عطف به: مسقط 1737 موضوع: فعالیتهای 1 ف، 4ساف در 1 ران، 4ایران 1- تمام متن خیلی محرمانه است.

2- سفارت آمریکا در 1 ران، 4تهران، با نحوه توصیف و تشریح روابط 1 ف، 4ساف و 1 ران، 4ایران توسط مقام وزارت خارجه عمان موافق است 1 ران، 4ایران بدون چون و چرا و با کمال هم دردی از 1 مان فلسطین، 4آرمان فلسطین حمایت می کند. با این وصف ایران به 1 ف، 4ساف اجازه دخالت در امور داخلی کشور و به خصوص امور 1 زستان را، 4خوزستان را نمی دهد.

3- با وجود اعلام محکومیت 1 رائیل، 4اسرائیل و حمایت از «فلسطین» توسط مقامات دولت 1 ران، 4ایران و نیز 1 ینی، 4خمینی، در مورد 1 ف، 4ساف حرف چندانی زده نمی شود. شایعاتی از طریق جامعه یهودیت 1 ران، 4ایران به گوش سفارت آمریکا در 1 ران، 4تهران رسیده که نشان می دهد که 1 ران، 4ایران از طریق بانک ملی خود 80 میلیون دلار به حساب 1 ف، 4ساف منتقل خواهد کرد. شایعات آنقدر زیاد است که ما فکر می کنیم مقداری پول به آنها داده شده است.

4- بنابه گفته منابع دیپلماتیک موجود در 1 ران، 4تهران (ژاپنیها و استرالیائیها) دفاتر 1 ف، 4ساف در اهواز و خرمشهر به صورت دائمی به کار نیفتاده و احتمال تعطیل آنها وجود دارد. علاوه بر این، 1 ف، 4ساف از سفارت پیشین اسرائیل در 1 ران، 4تهران خارج و به ساختمانی دیگر نقل مکان کرده است و ژاپنیها فکر می کنند که آنها وادار به این کار شده اند. منبع موجود در سفارت استرالیا گمان نمی کند که از طرف 1 ران، 4ایران پولی به 1 ف، 4ساف داده شده باشد.

5- سفارت آمریکا در اینجا نشنیده است که 1 ف، 4ساف خواستار استفاده از جزایر تنب و ابوموسی شده باشد و یا شواهدی دال بر توافق 1 ران، 4ایران با این تقاضای 1 ف، 4ساف به دست نیاورده است.

6- گمان نمی کنم که 1 ران، 4ایران به 1 ف، 4ساف اجازه استفاده از این جزایر را بدهد. لینگن

3- سخنرانی اوکندی نشانگر ضرورت تداوم موضع جامعه اروپا از سال 1352 است. لیکن به جای منعکس ساختن موضع اساسا تغییر نیافته، به عدم توانائی جامعه مذکور در دستیابی به یک توافق همه جانبه و جسورانه گواهی می دهد. و تمایل رو به افزایش بسیاری از 9 عضو گروه اروپایی را در جهت به رسمیت شناختن ساف پنهان می سازد.

4- سالهااست که بر این 9 عضو فشار وارد شده تا موضع خود را تغییر دهند. تلاشهای اعراب در به حرکت درآوردن این 9 عضو در اجلاسیه های «مذاکرات اروپایی و عربی» در بروکسل به سال 1356 و در دمشق به سال 1357 به خوبی قابل رؤیت بود.

اصرار اعراب بر به رسمیت شناخته شدن ساف توسط جامعه اروپایی منجر به صدور بیانیه هایی مشترک در پایان اجلاسیه های 1356 و 1357 گردید که طی آن مواضع جامعه اروپایی و اعراب به طور جداگانه اعلام شد.

5- در اوائل سال 1358، مخالفت جامعه اروپایی با ساف ظاهرا فرسایش یافته بود. در آن زمان در کمیته گروه کار جامعه اروپایی تغییر موضعها آشکارتر شد. کارمندان این جامعه معتقد بودند که امتناع رؤسا از تغییر موضع جامعه اروپایی، با نپذیرفتن معتدل تر ساف توسط آنها توام خواهد بود و رفته رفته به حمایت از ساف منجر خواهد شد.

6- تبلیغات عرفات سرپرست ساف در اروپا طی تابستان جاری شدت یافته و مسئله را بغرنج تر ساخته است. ملاقات عرفات با کرایسکی و ویلی برانت در وین، سفر وی به اسپانیا و توافق ساف به بازگشایی دفتر خود در آنکارا، هم نشانگر قابلیت پذیرش ساف در اروپا می باشد. کشورهای عضو گروه 9 بیانات عرفات در مادرید را که حل تضاد خاورمیانه را با عرضه نفت مرتبط اعلام کرده بود، و نیز بیانیه معتدل تر یمانی وزیر نفت سعودی را در کپنهاک یادآور شده اند.

7- به عنوان بخشی از تغییرات رو به انجام، در مورد نحوه برخورد با مسئله ساف عدم توافقهای روزافزونی در میان اعضاء جامعه اروپایی پدید آمده است. گنجانده شدن ساف در سخنرانی اوکندی آن هم به عنوان یکی از طرفین، حاصل مذاکرات طولانی و دشوار در میان اعضای جامعه اروپایی بوده است.

8- گمان می رود که فرانسویها محرک اصلی به رسمیت شناخته شدن، ساف بوده باشند، هلندیها که زمانی سرسخت ترین مخالف ساف به حساب می آمدند، آنقدر موضع خود را تغییر داده اند که همراه با انگلیسیها از جمله کسانی به حساب می آیند که میانه روترین مواضع را اتخاذ کرده اند. می گویند آلمانیها و بلژیکیها، با تماس رسمی با ساف مخالف هستند، ولی لوکزامبورگ از تأخیر جامعه اروپایی در پاسخ دادن به خواستهای اعراب نگران شده است.

9- بنابراین می توان گفت که پیرامون وضع موجود هنوز تصمیم خاصی اتخاذ نشده است. کشورهای جامعه اروپایی که از یک طرف با فشار کشورهای عربی و خطر نفتی و از طرف دیگر با ملاحظات داخلی و تمایل به دور نشدن از آمریکا مواجه هستند، در واقع با یک معمای عجیب رو به رو شده اند.

10- به طور مثال، درست است که فرانسه در اروپای غربی در رأس کسانی قرار گرفته که خواهان مصالحه با ساف هستند، ولی مقامات فرانسوی ترس از آن دارند که مبادا این عمل پدید آورنده تشنج به خصوص در میان گروههای بهبودی فرانسه باشد.

نخست وزیر کوسیگا در مردادماه در پارلمان ایتالیا گفت که ایتالیا مدتهااست که ساف را «به عنوان

ص: 208

یک نیروی مهم سیاسی به رسمیت شناخته» و با نمایندگان آن از سال 1353 تماس داشته است.

11- (طبقه بندی نشده) مطبوعات ساحل غربی: القدس در تاریخ 10 مهرماه اظهار داشت که منابع دیپلماتیک عرب در یافته اند که سوریه می خواهد تا قبل از پایان سال جاری نیروهای خود را از لبنان خارج سازد. منابع مذکور می گویند علت این خروج احتمالی نیاز روزافزون به تقویت نیروی نظامی این کشور جهت کنترل ناآرامیهای سیاسی داخلی سوریه است. همان روز الفجر، هاآرتز را متهم به حمله به شهرداران رام اللّه و هبرون به خاطر ملاقاتشان با مقامات ساف و نیز به خاطر بیانات ضداسرائیلی شان، نمود.

12- (طبقه بندی نشده) ساف ترکیه: رادیوی داخلی ترکیه اعلام کرده است که عرفات در تاریخ 13 مهرماه و بنابه دعوت شخص اجویت به ترکیه سفر خواهد کرد.

13- (طبقه بندی نشده) مطبوعاتی مصر: روزنامه های مصری مطالب خود را بر بیانیه سادات که گفته بود، روابط قطع شده، کشورهای عربی با مصر تنها با رعایت شرایط مصری به حالت اول باز خواهد گشت، متمرکز کرده اند. سادات اعلام کرد که ابتکار صلح وی به این دلیل پدید آمد تا عدم اتحاد اعراب را از بین ببرد، لیکن اختلافات اعراب ظاهرا شدیدتر از تضاد اعراب و اسرائیل است. در گزارشهای دیگر، مطبوعات مصر از خطر ایران در قبال ثبات کشورهای خلیج فارس یاد کرده و اظهار داشتند که مصر به بحرین در قبال فشارهای اعمالی از طرف ایران پیشنهاد کمک داده است.

14- اسرائیل وسینا: رادیو اورشلیم در تاریخ 10 مهرماه گزارش داد که کابینه اسرائیل نتوانسته است در مورد طرح بازگرداندن سینا که وزیر دفاع وایزمن و وزیر خارجه دایان در واشنگتن در مورد آن به توافق رسیده بودند، به نتیجه ای برسد. منابع دولت اسرائیل گفتند که از این طرح پیشنهادی «انتقاد شدیدی» به عمل آمد و چند وزیر خواستار اصلاح این طرح گردیدند.

15- (طبقه بندی نشده) اردن - آمریکا: روزنامه اردنی الدستور گزارشات خود را بر وخامت اوضاع روابط آمریکا و اردن متمرکز ساخت و آن را ناشی از عوامل ذیل اعلام نمود:

الف) سیاست کلی خاورمیانه آمریکا و به خصوص قرارداد کمپ دیوید.

ب) موضع آمریکا که استوار بر حمایت از اسرائیل است.

ج) «تخلف» آمریکا از قرارداد تسلیحات نظامی خود با اردن به خصوص در رابطه با فروش تانکهای ام-60 و هواپیمای اف-16 و د) افزایش سوءظن ناشی از «توطئه گری» آمریکا در شبه جزیره عربی و خلیج فارس.

16- (خیلی محرمانه) جسی جکسون - سادات - ساف: سفارت در قاهره و دیگر منابع گزارش داده اند که سادات طی ملاقات دوم خود در مهرماه به کشیش جسی جکسون گفته است که اگر سرپرست ساف به روند صلح بپیوندد، وی آماده است که او را «مانند برادری در آغوش بگیرد.» همچنین سادات اظهار داشت که ساف از نظر وی تنها نماینده رسمی مردم فلسطین است. در یک کنفرانس مطبوعاتی دیگر، جکسون گفت که سادات از وی خواسته است که پیامی از طرف وی برای عرفات ببرد، تا ساف عملیات نظامی خود را علیه اسرائیل متوقف سازد.

17- (طبقه بندی نشده) فلسطینیها / اردن / آمریکا: بنابه گزارش آژانس خبری قطر، العال ناجی، مرد شماره 2 جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل از اردن خواسته است که روابط دیپلماتیک و

ص: 209

اقتصادی خود را با آمریکا قطع نماید.

18- (خیلی محرمانه) ساف - مجمع عمومی سازمان ملل: نماینده بنگلادش در مجمع عمومی سازمان ملل به سفارت آمریکا در داکا اطلاع داد که نماینده ساف به وی گفته است که ساف معتقد است فعالیتهای جسی جکسون و دیگر رهبران سیاه پوست طرز تفکر آمریکا را در قبال ساف دستخوش تغییر می سازد. به همین علت ساف در نظر دارد. کاری کند که در مهرماه سازمان ملل قطعنامه ای را تصویب ننماید، و در عوض ناظر رویدادهای آتی در طرز تفکر آمریکا باشد.

19- (خیلی محرمانه) لبنان «در نبرد 10 مهرماه در منطقه کوره که ظاهرا بین فالانژها و حامیان رئیس جمهور پیشین یعنی فرنجیه در گرفته بود، پنج تن کشته شدند. شبه نظامیان فالانژ در تاریخ 10 مهرماه در نبرد دیگری در یکی از حومه های بیروت با اعضای یک گروه ملی نیز درگیر شده بودند. در این نبرد نیز دو نفر کشته و سه نفر زخمی شده بودند. در تاریخ 10 مهرماه نبرد دیگری بین سازمان فتح و سازمان شیعی امل در گرفته بود و تعدادی از افراد طرفین کشته شدند.

20- (طبقه بندی نشده) اجلاس لیبیائی و عربستان سعودی: در بیانیه صادره در پایان سفر شاه خالد به لیبی، عربستان سعودی و لیبی عدم پذیرش قرارداد کمپ دیوید «و حمایت» خود را از ساف بار دیگر مورد تأیید قرار دادند. در این بیانیه گفته شده است که خالد و قذافی اجرای قطعنامه های مصوبه در اجلاس عربی اسفندماه را که خواستار تحریم اقتصادی، مالی، و دیپلماتیک مصر شده مورد تجدید نظر و بررسی قرار داده اند.

21- (خیلی محرمانه) مواضع عراق در مصاحبه مطبوعاتی مورخ 11 مهرماه؛ رویتر به نقل از وزیر خارجه عراق حمادی گزارش داد که کشورهای عربی تولید کننده نفت در قبال کشورهایی که با تقاضاهای سیاسی آنها مخالفت می ورزند دست به یک رشته اقدامات تحریم آمیز خواهند زد، بنابه گزارش رادیو بغداد، حمادی در همین مصاحبه گفته است، که عراق در صورت تداوم تورم در کنفرانس آتی اوپک از افزایش قیمتهای نفتی حمایت خواهد کرد. رادیو بغداد همچنین گزارش داد که بغداد به هیچ وجه با طرح عمان برای امنیت تنگه هرمز موافق نیست.کریستوفر

جنوب لبنان آغاز شده بود فتح در چند جنگ با شبه نظامیان حداد و نیروهای اسرائیلی از توپخانه و خمپاره انداز استفاده کرده است.

3- سؤال این است که آیا عرفات در داخل نهضتی که به روشهای دیپلماتیک وی اعتمادی ندارد و میل دارد با ایجاد اشتیاق انقلابی در جهان عرب فلسطین را «بازپس گیرد»، میانه روی را به گروههای تندرو فلسطین تحمیل خواهد کرد. علاوه بر این عرفات اعلام داشته است که رعایت آتش بس از طرف ساف مشروط به رعایت آتش بس از طرف اسرائیل است. انفجار بمبی در اسرائیل که منجر به کشته شدن غیرنظامیان گردد، می تواند دور جدیدی از خشونت را در جنوب پدید آورد.

4- به عرفات فشار بسیاری وارد می شود تا به ارتش لبنان اجازه دهد که نظامیان بیشتری در جنوب مستقر سازد. دولت سرکیس مایل است حضور یکی ازگردانهای خود را در منطقه نیروهای میانجیگر سازمان ملل گسترش داده و یک گردان دیگر را در منطقه طایر و احتمالاً نبطیه و آرنون مستقر سازد. با وجود سوءظن فداییان نسبت به ارتش لبنان و عدم تمایل آنها به از دست دادن کنترل منطقه مستقل عملیاتیشان عرفات تا حدودی به کاربرد این نیروهای لبنانی رضایت خواهد داد. عواملی که عرفات را وادار به این مصالحه خواهد کرد عبارتند از:

الف) دیدارهای اخیر رهبران حقوق مدنی سیاه پوستان.

ب) تمایل عرفات به بهره برداری از فرصت قبل از آنکه انتخابات آمریکا به رسمیت شناخته شدن ساف را در اروپای غربی گسترش دهد.

ج) تقاضای وزیر خارجه پطروس در مجمع عمومی سازمان ملل در جهت خودداری و خویشتن داری ساف.

د) تعهد عرفات در تاریخ 15 خرداد مبنی بر اینکه نیروهای ساف از مراکز پرجمعیت جنوب لبنان خارج خواهند شد.

ه) نگرانی شیعیان از اینکه چرا آنها باید خسارات ناشی از عزم راسخ ساف برای ضربه زدن به اسرائیل از خاک لبنان را به جان خریدار شوند.

5- در چند هفته گذشته عرفات با رئیس جمهور سرکیس، نخست وزیر الحوث، کمال اسد سخنگو و ویکران در مورد ایجاد اثبات در جنوب لبنان ملاقات و گفتگوهایی داشته است. گرچه این ملاقاتها هیچ گونه بیانیه رسمی را به دنبال نداشته، ولی در سرتاسر کشور همه توقع دارند. که قدرت دولت مرکزی تا حدودی افزایش یابد. این توقعها نیز با تردیدهای مربوط به شکل ابتکار آمریکایی در قبال لبنان، شدت می یابد.

6- با این وصف چنین به نظر می رسد که حتی اگر نظامیان ارتش لبنان وارد پادگانهای طایر شده و اکثر فداییان نیز از آنجا خارج شوند، چریکها باز هم کنترل اوضاع جنوب را در اختیار خواهند داشت آنها قادر به این کار هستند چون در داخل و در اطراف اردوگاههای پناهندگان در طایر مستقر بوده و نظامیان ارتش لبنان نیز اگر به جنوب بروند نخواهند خواست با درگیر شدن با آنها خود را به مخاطره بیندازند.

7- (طبقه بندی نشده) حزب جدید اسرائیلی: خبرگزاری رویتر در تاریخ 16 مهرماه گزارش داد که یک حزب سیاسی مافوق ناسیونالیستی اسرائیلی جدیدا تشکیل شده که می تواند به راحتی به داخل هیئت حاکمه لیکود و شریک مؤتلفه آن یعنی حزب ملی مذهبی رخنه کند، حدود 3000 نفر در اجلاس افتتاحیه

ص: 211

تولد دوباره حزب شرکت جستند. تعدادی از اعضای کنست چون گولاکوهن و موشه شامیر که از لیکود خارج شده اند در این اجلاسیه سخنرانی کردند. حزب تهیا خواستار اجراء حقوق و قوانین یهودیت «در تمام جنبه های فلسطین توراتی و نیز ساحل غربی و نوار غزه شده اند. انتظار می رود که گوش امنییوم نیز به این حزب جدید بپیوندد.

8- (طبقه بندی نشده) سرباز گمشده اسرائیلی: یکی از سخنگویان ارتش اسرائیل در تاریخ 15 مهرماه گزارش داد که جسد یکی از سربازان گمشده اسرائیلی که در گورستان مسلمین در نوار غزه دفن شده بود کشف گردیده است. یک گروه کماندویی فلسطین اعلام کرده بود که این سرباز را در «سرزمینهای اشغالی» قبل از فوت وی به اسارت گرفته بود.

9- (طبقه بندی نشده) مطبوعات اسرائیلی: مطبوعات مورخ 15 و 16 مهرماه پیرامون تصمیم «یک جانبه» کابینه برای مطلع ساختن آمریکا از اینکه اسرائیل آخرین مرحله خروج از صحرای سینا را در غیاب یک نیروی نظامی به مرحله اجرا درنخواهد آورد، گزارشات خود را متمرکز ساختند. به دنبال تشکیل جلسه کابینه در تاریخ 15 مهرماه، تلویزیون اسرائیل گزارش داد که اسرائیل از آمریکا خواهد خواست که در تضاد بین اسرائیل و مصر بر سر قیمت نفت مصر نقش داور را ایفاء نماید.

هآرتز نیز در یکی از مقالات خود به نقل از چند مقام برجسته آمریکا گزارش داده که برخورد با مشکلات خاورمیانه با منزوی ساختن ساف کاری بس دشوار است و آمریکا در نظر دارد با ابتکار جدیدی در مورد جنوب لبنان پای ساف را نیز به میان بکشد.

10- (خیلی محرمانه) نقطه نظرهای دایان در مورد سینا، سفارت آمریکا در تل آویو گزارش داد که دایان در کنفرانس مطبوعاتی 16 مهرماه گفته است که کابینه اسرائیل طرح نظارت بر صحرای سینا را «محتاطانه» پذیرفته و متقاضی هیچ گونه تغییری نشده است. وی افزود که اسرائیل از آمریکا می خواهد که چند نکته مربوط به قرارداد را «تصریح» نماید.

11- (طبقه بندی نشده) کویت قیمت نفت خود را بالا می برد: آسوشیتدپرس و رویتر در تاریخ 16 مهرماه گزارش دادند که کویت قیمت نفت خود را 10 درصد افزایش داده است، که این افزایش از تاریخ 10 مهرماه مؤثر خواهد بود. قیمت جدید 34/21 دلاری کویت هنوز هم کمتر از قیمت 50/23 دلاری تعیین شده توسط اوپک در کنفرانس ژنو در چهارماه گذشته است.

12- (طبقه بندی نشده) کانادا - اورشلیم: نخست وزیر جوکلارک در تاریخ 17 مهرماه علنا «مشروعیت شکوائیه های فلسطینیها» را به رسمیت شناخت لیکن اعلام کرد که کانادا زمانی با ساف کنار خواهد آمد که این سازمان اسرائیل را به رسمیت بشناسد. در همان مصاحبه کلارک در مقام اعتراف گفت که وی عکس العمل اعراب را در قبال انتقال سفارت کانادا از تل آویو به اورشلیم و نیز مشکلات ناشی از آن را که در رابطه با تجارت کانادا در خاورمیانه به وجود می آمد درست تخمین نزده بود.

13- (طبقه بندی نشده) ساحل غربی - ساف: بنابه گزارش رویتر، فهد قواسمه شهردار هبرون گفته است که گمان نمی کند، ساف نصایح کشیش جسی جکسون را در رابطه با اتخاذ روش فاقد خشونت در قبال مسئله فلسطین را بپذیرد. طبق پیش بینی قواسمه، تا زمانی که اهداف فلسطینی تحقق نیافته تروریسم علیه اسرائیل ادامه خواهد یافت.

14- (طبقه بندی نشده) اسرائیل -انتخابات ساحل غربی: در تاریخ 17 مهر آسوشیتدپرس به نقل از

ص: 212

هاآرتز گزارش داد که دولت اسرائیل انتخابات شهرداریها در فروردین 1359 مربوط به مناطق اشغالی ساحل غربی را لغو خواهد کرد. بنابه اظهار هاآرتز کاندیداهای تحت الحمایه ساف از هم اکنون به سازماندهی برای انتخابات فروردین ماه پرداخته اند، تا سمتهای بیشتری را اشغال نمایند. مقامات اسرائیل معتقدند که پیروزیهای بیشتر انتخاباتی کاندیداهای تحت الحمایه ساف (که در سال 1354 در اکثر مبارزات انتخاباتی پیروز شده بودند). یافتن رهبران میانه روی ساحل غربی را که بتوانند در مذاکرات خود مختاری شرکت جویند دشوار خواهد ساخت. پس از درج گزارش هاآرتز یکی از سخنگویان حکومت نظامی در ساحل غربی گفت که در مورد لغو انتخابات هنوز تصمیمی اتخاذ نشده است.

15- (طبقه بندی نشده) انفجار در نزدیکی هبرون: در تاریخ 17 مهرماه بمبی در هبرون منفجر و منجر به کشته شدن دو جوان عربی شد، که سعی داشتند آن را در نزدیکی مقبره یکی از روحانیون اعظم کار بگذارند.

16- (طبقه بندی نشده) آدم ربایی فالانژها: خبرگزاریها گزارش دادند که در تاریخ 16 مهرماه فالانژهای - مسیحی 50 تن از غیرنظامی شمال شرقی لبنان را ربوده اند. بنابه گزارش آسوشیتدپرس، 15 تن از آنان آزاد شده اند، لیکن 30 تن از آنان که اکثرشان از جمله حامیان سلیمان فرنجیه رئیس جمهور پیشین هستند، هنوز در اسارت به سر می برند. ونس

شناخته شده برای پیروان این سیاست، انقلابی یا تأثیر گذار نبوده است. وی گفت نکات خاصی وجود دارد که بنابه دلایل تاکتیکی نمی توان آنها را فاش ساخت.

6 - در بیانیه مطبوعاتی دیگری به تاریخ 18 مهرماه مجاهدین نیز حمایت خود را از ساف اعلام نموده و از خمینی خواسته اند که از نظر مالی به ساف کمک نماید.

7- اظهار نظر: سفارت معتقد است که سفیر اخیر ساف به ایران تغییری در سیاست اساسی ایران پدید نخواهد آورد، لیکن ما رویدادها را دقیقا تحت نظر خواهیم داشت. لینگن

دراز مدت در مد نظر باشد، لیکن هدف اصلی ما ایجاد صلح در لبنان به خاطر خود آن است. میزان خشونت ماههای اخیر در آنجا طاقت فرسا شده و امکان گسترش تضاد را افزایش داده است.

4- در پاسخ به سؤال مربوط به نحوه اجرا، ساندرز گفت ما هنوز در مرحله تصمیم گیری هستیم. در چند روز آینده تصمیم مربوط به نحوه شروع کار اتخاذ خواهد شد. سفیر دین نیز اکنون که به بیروت باز گشته ممکن است. از نحوه اجرا با خبر بوده و به ارزیابی اوضاع مشغول شود. مهمترین حرکت، هم آهنگ سازی دولت لبنان و سازمان ملل می باشد تا آمریکا نیز بتواند به عنوان «نیروی محرک» عمل کند.

همه چیز بستگی به رهنمودها و ارشادهای دولت لبنان دارد. در رابطه با زمان مناسب، سفیر دین در اواخر هفته جاری با رئیس جمهور سرکیس ملاقات خواهد کرد تا پیرامون نکات مهم تفحص به عمل آید. در هفته آینده نیز، سفیر حبیب به منطقه (بیروت، دمشق، تل آویو، و احتمالاً ریاض) سفر خواهد کرد تا با لبنانیها و اسد گفتگو نماید. ساندرز خواستار محرمانه ماندن سفرحبیب شد.

5- هندرسن سؤال کرد که در چه موقع و چگونه به طرز تفکر فلسطینیها پی خواهیم برد. ساندرز گفت ما در حال حاضر با اعراب میانه روی که با فلسطینیها رابطه دارند، تماس برقرار کرده ایم. می دانیم که ساف در پی آن است تا با استفاده از فرصت موجود از اختیارات بهتر سیاسی خود استفاده کند. ساندرز یادآور شد که با قضاوت پیرامون عکس العملهای اولیه، می توان گفت که اکثر دولتهای عربی به این نتیجه رسیده اند که موقع مناسب برای به عمل آوردن اقدامی در مورد لبنان فرا رسیده است، هیچ یک از آنها با اهداف ما مخالف نیستند.

6- هندرسن خواستار افشاء جزئیات بیشتر شد. ساندرز گفت ما در نظر داریم پیرامون جزئیات با دولت لبنان، سازمان ملل و دیگر طرفین دولت صحبت کنیم. سفیر سعودی در بیروت می تواند یکی از این طرفین باشد. طرز تفکر کنونی ما این است که در نهایت به پنج «شاخه» قراردادی دست پیدا کنیم:

الف) توافق دو جانبه در میان طرفین موجود در جنوب از جمله اسرائیلیها با این امر که از حمله به یکدیگر دست بردارند. اسرائیلیها نیز باید عملیات حداد را محدود سازند. مهمترین عنصر موجود در این روش این توافق خواهد بود که نیروهای میانجیگری سازمان ملل اصلی ترین عامل اجرائی به حساب آیند و در صورت شیوع و یا آغاز تضاد ابتدا باید در جریان گذاشته شوند.

ب) تخلیه طایر توسط ساف، و بازگشت غیرنظامیان به موطنهای قبلی خود در جنوب ج) خروج نیروهایی چون نیروهای حداد، ساف و چپگرایان لبنان از منطقه نیروهای میانجیگر سازمان ملل.

د) خروج محدود نظامیان سوریه، به خصوص از محدوده بیروت. این امر سبب افزایش قدرت و اختیارات دولت سرکیس شده و هنگام سفرمان به اسرائیل مفید واقع خواهد شد.

ه ) تخفیف امکان زد و خورد بین نیروهای اسرائیلی و سوری، به طور مثال، ما امیدواریم که ماهیت شناسایی هوایی اسرائیل را تغییر دهیم. این امر متضمن قراردادهای بی قید و شرط به جای قراردادهای رسمی می باشد.

7- هندرسن در مورد ایران به ارائه نظر دولت متبوع خود پرداخت و گفت اوضاع آنجا صریحا ناآرام است، ولی معلوم نیست که آیا کسی می تواند خمینی را به سقوط بکشاند یا خیر. ساندرز نیز گفت که با عقیده وی موافق است، ولی ما در این مورد نقشی نداریم. روحیه انقلابی ایرانی ما را به خاطر بیست سال

ص: 215

حمایت از شاه مخفی کارانی غیرقابل قبول قلمداد می کند. ایرانیها گذشته را از بین می برند، ولی ما باید اساس آینده را پی ریزی کنیم. ولی باید چند اقدام مختلف صورت گیرد تا کمونیستها نتوانند به نحو مؤثری وارد صحنه شوند. در پاسخ به سؤال هندرسن مبنی بر اینکه آیا به نظر او پس از سرکوب کردها روحیه ارتش بالا رفته است یا نه، ساندرز گفت به علت بی نظمی کلی این موضوع قابل نتیجه گیری نیست.

8- هندرسن سؤال کرد که آیا به نظر ساندرز نظر عمومی آمریکا در آینده نزدیک متمایل به اعراب خواهد شد یا متمایل به اسرائیل. ساندرز گفت به نظر عموم آمریکاییان شرکتهای نفتی و دولت آمریکا مسؤل افزایش قیمتها هستند، نه اعراب. وی گفت. تغییر طرز تفکر سیاهان و یهودیان متمایل به بهبود روابط شده است. ساف نیز ظاهرا این نتیجه رسیده است که با روشهای دیپلماتیک بهتر از نظامیگری می تواند پیام خود را به جهانیان برساند، ولی نمی دانیم که سرانجام چه خواهد کرد.

9- هندرسن در مورد «نیروی واکنش سریع» مذکور در گزارشات مطبوعاتی سؤال کرد. وی گفت فکر می کند که منظور حضور «در افق» باشد تا تشکیل نیرویی که قادر به مداخله عظیم باشد چون مداخله زمینی مشروط بر همکاری دشوار کشورهای منطقه و پایگاههای مستقر در آن می باشد. ساندرز گفت به دنبال مطالعات شدید انجام شده در تابستان گذشته، ما به این نتیجه رسیدیم که حضور خود را در افق حفظ کنیم. این امر موجب افزایش تعداد ناوها، و نیز توانائی تهاجمی ما می باشد. ارسال هواپیماهای اف-15 به عربستان سعودی در جنگ یمن مقدمه ای بر این کار بوده است. در پاسخ به سؤالات دیگر هندرسن، ساندرز گفت این امر افزایش توانایی حمل و نقل ما را در درازمدت ضروری می سازد. وی افزود ما در حال بهبود وضع خود در زمینه کاربرد سریع نیروها هستیم ولی هیچ گونه «واحد تهاجمی» در رابطه با خاور میانه تشکیل نشده است. گزارش اخیر مندرج در مطبوعات اسرائیل مبنی بر اینکه آمریکا واحدهایی را در اسرائیل مستقر کرده تا در خلیج به کار برده شوند، کذب محض می باشد.

کریستوفر

که ایرانیها به همین منظور با ساف همکاری می کرده اند.

ایرانیها از ساف می خواستند که از وحدت اسلامی بیشتری در رسیدن به آرمانهای خود استفاده کند.

اگر ساف به روش غیرمذهبی خود ادامه دهد. پیروزی تضمین نخواهد شد. اگر ساف یک دولت فلسطینی کاملاً مادیگرا به وجود آورد، فلسطینیهای مارکسیست و تندرو سریعا قدرت را به دست خواهند گرفت.

یزدی ظاهرا فکر می کند که ایرانیها بر فلسطینیها تا حدودی تأثیر گذاشته اند. وی با صراحت گفت که ایران خود را در قبال آرمان فلسطین متعهد می داند: «ما به آنها کمک کرده ایم و در آینده نیز آنها را یاری خواهیم داد.»لینگن

سند شماره (33) تاریخ: 5 آبان 1358-27اکتبر79 طبقه بندی: خیلی محرمانه از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی به: سفارت آمریکا در ابوظبی با اولویت رونوشت: سفارت آمریکا در تهران موضوع: عطیبه مذاکره جامعه اقتصادی اروپا و کشورهای خلیج را به مسئله ساف ربط می دهد خواهشمند است در اولین فرصت با عطیبه تماس گرفته و در مورد بیانات مطبوعاتی وی در مورد ارتباط حقوق فلسطینیها در تشکیل یک دولت مستقل در ساحل غربی و نوار غزه و مباحثات نفتی کشورهای خلیج با جامعه اقتصادی اروپا شرح و توضیح بخواهید. در تشریح موضع آمریکا برای او از تلگرام مرجع وزارتخانه استفاده کنید و مخالفت آمریکا را با گنجانیدن هرگونه مسائل سیاسی در مذاکرات انرژی اعلام نمایید.کریستوفر

مخالفت می ورزد.

5- (خیلی محرمانه) نگرانی قابل ملاحظه دیگر عراق گرایش کند و غیر قابل قبول عرفات، به میانه روی موجود در ابتکار اروپایی است. به همین دلیل بسیاری از همکاران دیپلماتیک ما معتقدند که به طور حتم به عرفات مطالبی در مورد رعایت اصول قطعنامه بغداد گفته شود که همانا حفظ جبهه متحد علیه مشارکت در مذاکرات خاورمیانه است. (و گمان می کنیم که عرفات نیز برای نشان دادن اعتبارهای خود در زمینه تندروی نماینده جبهه آزادیبخش عربی را به همراه آورده است. شایعه موجود حاکی از آن است که ملاقاتهای عرفات و شاه حسین با صدام آنها را موظف به تأیید مجدد قطعنامه بغداد در اجلاسیه بعدی و نمایش وحدت عربی علیه قرارداد و پیمان کمپ دیوید کرده است.

6- (خیلی محرمانه) اظهار نظر: تعمق قابل ملاحظه لیکن کاملاً نامربوطی در مورد مواضع احتمالی عرفات و حسین در زمینه هدف از این مذاکرات در قبال مذاکرات خود مختاری وجود دارد. اکثرا معتقدند که این مذاکره سرانجام موجب پیدایش نوعی فرمول مذاکره اشتراکی خواهد شد، لیکن معترفند که با عراق مخالفت خواهد شد و وضع و شرایط موجود مذاکرات خودمختاری زمان نامناسبی را برای پیدایش ابتکار اردن و ساف فراهم آورده است. سند ناتمام است

- ما معتقدیم که فلسطینیها باید در تعیین سرنوشت آتی خود شرکت کنند، ولی معنی آن چه می تواند باشد. این عین مطالب ایراد شده توسط رئیس جمهور کارتر در آسوان بود که کاخ سفید نیز آن را به دقت در پایان سفر سادات تکرار نمود. بنابه گزارش، این لحن محافظه کارانه نشانگر تمایل ما به یافتن یک وسیله مشترک برای مذاکره است و اگر این موضوع صحت داشت باشد، متوجه می شویم که چقدر کورکورانه به دنبال یک توافق به راه افتاده ایم.

- ما از پیدایش موطن فلسطینی حمایت می کنیم. این موضع که اتخاذ آن به اسفند 1356 برمی گردد، شبیه به یک موضع واقعی است، اما ممکن است معانی متعددی داشته باشد. این عنوان به اعلامیه بالغور در سال 1296 اشاره دارد که طی سه دهه پرآشوب منجر به پیدایش کشور و دولت اسرائیل شد ما می گوییم که «تمامیت» فلسطین را آن طور که طرفین توافق کنند می پذیریم، ولی ترجیح می دهیم که این تمامیت با اردن مرتبط باشد و چندان مستقل نیز نباشد. هنگام نوشتن این مطلب رئیس جمهور کارتر این رحجان را با گفتن این موضوع که ما هرگز خواستار تشکیل یک دولت مستقل فلسطین نبوده ایم و قصد نداریم در این موضع خود تغییری پدید آوریم، تشدید کرده است.

یکی از «تأییدیه های» بعدی رسمی در رابطه با بیانات رئیس جمهور نشان می دهد که او مطلب جدیدی را عنوان نکرده است، بلکه به وضوح تنفر ابهام آمیزمان را از یک حکومت فلسطین نشان داده است. حداقل این است، که این سیاست به رسمیت شناخته می شود. ولی، ماهیت «موطن» غیرمستقل فلسطینیها هنوز هم در پرده ابهام مانده است.

- ما اصرار داریم که کسی باید سخنگوی فلسطینیها باشد. مذاکره با نمایندگان ذی صلاح مردم فلسطین عین مطلبی بود که در بیانیه مشترک رئیس جمهور کارتر و چائوشسکو در تاریخ 24 فروردین عنوان گردید. ولی ما هنوز هم از پذیرش مهمترین عامل ایفاء کنده این نقش یعنی ساف امتناع می ورزیم. ما رسما با ساف گفتگو نخواهیم کرد، ولی همیشه علنا اعلام می کنیم که هرگاه آنها قطعنامه های 242 و 338 شورای امنیت سازمان ملل را به رسمیت بشناسند که همان به رسمیت شناختن موجودیت اسرائیل است ما نیز با آنها وارد مذاکره خواهیم شد. این سیاست کلی قبل از ریاست جمهوری کارتر پدید آمد و به کرات توسط او و دیگر رهبران دولت مورد تأیید قرار گرفت.این سیاست همیشه با انتقاد شدید نخست وزیر بگین روبه رو بود، آن هم به خصوص از زمان پیدایش تعریف انعطاف پذیر آن در اواسط سال 1977 کارتر در مرداد ماه گذشته گفت آمریکا با ساف وارد گفتگو خواهد شد حتی اگر تأیید قطعنامه 242 و 338 را ضروری بداند و این قطعنامه ها به خاطر اشاره صرف خود به «پناهندگان» تأثیر چندانی نداشته باشند.

ماندل معاون و رئیس جمهور نیز در تلاش اولیه خود برای پدید آوردن این مصالحه در خرداد گذشته گفته بود که ساف باید «نشان دهد که مایل است» در صلح و صفا با اسرائیل زندگی کند. ولی ساف هنوز هم شرایط آمریکا را قبول نکرده و یا بنابه دلایل داخلی نمی تواند، این کار را انجام دهد. نتیجه نیز این شد که همه چیز به حالت تعلیق درآمده و طرفین ناراضی شده اند.

این سرگشتگی مأیوس کننده است، ولی می توان به مشکلات دولت کارتر نیز پی برد. رئیس جمهور هدفی بسیار جاه طلبانه را در پیش گرفته که در فرض عالی است، لیکن واقعیتها امکان دستیابی به آن را دشوار می سازد. با کنار گذاشتن سیاست گام به گام و محتاطانه کی سینجر، کارتر به تنهایی درصدد استقرار صلحی همه جانبه در خاور نزدیک برآمد، وی مانند دیگر سیاستهایش سعی کرد عوامل محدود کننده

ص: 220

گذشته را از میان برداشته و طرز تفکری تازه را پدید آورد. با در نظر گرفتن خطر جدی نهفته در تضاد اعراب و اسرائیل علیه صلح جهانی و پیدایش مناسبترین زمان برای یک راه حل اصیل از آغاز تضاد اعراب و اسرائیل نمی توان دولت آمریکا را به خاطر این تصمیم گیری مقصر دانست، ولی این دولت متوجه نشده است که برای عوامل محدود کننده گذشته نیز دلایل موجهی وجود داشته است. ناگزیری واشنگتن از وادار ساختن اسرائیل و فلسطین در به رسمیت شناختن یکدیگر و یا بهتر است گفته شود عدم تمایلمان به قبول فلسطینیها مهمترین موانع موجود در راه پیدایش یک راه حل است به نظر من، رؤسای جمهوری پیشین به همین دلیل و به خاطر اینکه این موانع را مشاهده کرده بودند، از تغییر سیاست دوری می جستند.

رئیس جمهور کارتر، با کنار گذاشتن احتیاط کاریهای گذشتگان با واقعیتهای سختی روبرو گشته است.

باید اعتراف کرد که اکثر رهبران فعال فلسطینی افراد تنفرآمیزی بوده و نباید آنان را مؤدبانه به رسمیت شناخت. اگر در این مورد تردیدی وجود داشت، حمله به غیرنظامیان شمال تل آویو در اسفند گذشته می بایست تاکتیکهای فلسطینیها را تحقق می بخشید. تدارک کننده این عمل سازمان فتح یا بزرگترین گروه کماندویی ساف بود. اسرائیل حق دارد که آن را یک سازمان «تروریستی خوانده و با آن به عنوان یک خطر امنیتی برخورد نماید. اسرائیلیها از دست فلسطینیها عصبانی هستند، و حمایت تاریخی آمریکا از اسرائیل نیز موجب خشم آمریکاییها شده است به همین دلیل است که واشنگتن از مذاکره با ساف امتناع می ورزد تا این سازمان نیز دورنمای خود را کاملاً تغییر دهد. این امتناع به خصوص با حرکتهای عجیب ارتدادیون فلسطینی که «میانه روهایی» چون عرفات به آسانی و بنابه دلایل خاصی نمی توانند از آنها فاصله بگیرند، شدت بیشتری یافته اند، علت این کار عرفات نیز عصیان واشنگتن است وضع موجود نیز بسیار اسف بار است، زیرا هیچ یک از طرفین به سوی یکدیگر حرکت نمی کنند، چون طرف دیگر حاضر نیست گام اول را بردارد.

به نظر من، به همین دلیل، تروریسم ساف بن بست کارتر را شدیدتر می سازد. فلسطین مهمترین شکنجه را در طول مذاکرات همه جانبه صلح که وی مجبور به آغاز آن شده بود متحمل شد. ولی حالا که امکان آن از بین رفته، چاره ای ندارد مگر آنکه با آن به طرز واقع گرایانه ای برخورد نماید. خصوصا آنکه روند این مذاکرات معجزه سفر سادات به اورشلیم را پدید آورده است. من نمی دانم که آیا دولت انتظار چنین رویدادی را داشت یا نه، ولی مسؤلیت اخلاقی آن بر دوش ما گذاشته شده، ما نمی توانیم سادات را تنها بگذاریم. مشاجره اخیر وی با فلسطینیها که ناشی از قتل یوسف صبائی در قبرس بود، در عین آشفته ساختن صحنه، تغییری در این امر اساسی پدید نیاورده است.

برای اعراب که این گونه ژستهای عاطفی معانی و مفاهیم بسیاری دارد، عدم پاسخ به سادات قابل قبول نیست. اعراب تندرو می گویند ما قبلاً به شما گفته بودیم و از این خشم عمومی اعراب یک جنجال سیاسی درست خواهند کرد. به همین دلیل سعی خواهند کرد مانع از پاسخگویی به سادات شوند تا پیشگویی آنها درست از آب درآید.

منافع آمریکا همراه با آرمان میانه روی در نقاط دیگر آسیب خواهد دید. ما باید جلو این آسیب رابگیریم. مانند دولود در نمایشنامه مرغزار سبز، آمریکا باید برگردد و معجزه دیگری را پدید آورد تا معجزه اول درست از آب درآید حال بن بست وجود داشته باشد، یا نداشته باشد.

ص: 221

مبارزه با آرمانهای فلسطین یکی از دیپلماتهای میانه رو عرب که گهگاه با او به صحبت پیرامون اختلاف اعراب و اسرائیل می نشینم می گوید پیمان ساف برای نابود ساختن اسرائیل مانند تهدیدی است که از طرف یک کودک در قبال یک فرد بالغ عنوان می شود، عکس العمل اسرائیل نیز توام با رویگردانی فرد بالغ از کودک است: «من با تو درگیر نخواهم شد.» همکار من می افزاید، اسرائیل این موضوع را بسیار بزرگ جلوه می دهد، ولی در عین حال می گوید که با اعراب وارد مذاکره خواهد شد.

باید اذعان داشت که این دیپلمات به نگرانی اسرائیلیها در قبال ساف پی نبرده است. اسرائیل نمی پذیرد که نباید مقاصد ساف را چندان جدی گرفت، باید به حمله اخیر اسرائیل به جنوب لبنان فکر کرد تا به عمق نظریه اسرائیل در این خصوص پی برد. مطالب عنوان شده توسط نخست وزیر بگین طی ملاقات با وزیر امور خارجه ونس در اورشلیم به تاریخ 18 مرداد نیز موضوع را بیشتر روشن می کند: نخست وزیر گفت ساف ممکن است ضعیف باشد، اما می خواهد اسرائیل را نابود سازد و این درست همان حرفی است که هیتلر در اوائل سالهای 1930 یعنی زمان ضعف خود در مورد یهودیان زده بود. من تا حدودی با این نظریه موافق هستم، ولی فلسطینیها به هیچ وجه قابل مقایسه با نازیها نیستند. باید به طرز روشنفکرانه ای حقوق فلسطینیها را از خطاهایشان و توانائیهایشان را از مقاصدشان جدا نمود، حتی اگر انجام آن برای اسرائیلیها و یا ضد تروریستهای جهان دشوار باشد. گذشته از آن اسرائیل باید بیش از همه به قدرت خود اعتماد پیدا کند. همان گونه که همکار عرب من می گوید، اسرائیلیها باید خودشان پی برده باشند که فلسطینیها قادر به سرنگونی آنها نیستند.

علاوه بر این، اسرائیل باید اعتراف کند که در روابط اسرئیل و اعراب تغییرات بسیاری پدید آمده است.

یعنی اعراب به طور کلی پذیرفته اند که اسرائیل در اینجا خواهد ماند. سفر سادات به اورشلیم نیز نقطه آغاز این تغییر بود. برای آن دسته از ما که شاهد عصیان ملی گرایی اعراب در 15 یا 30 سال پیش یعنی زمانی که اسرائیل «غاصب خاک اعراب» شناخته شده بودیم، سفر سادات یک رویداد شگفت انگیز به شمار می آید.

برای اعراب که از دیرباز یکی از طرفین سرسخت این تضاد را تشکیل می دادند، این حرکت یک نوع تغییر روانی است.

همراه این تغییر نیز کاهش تدریجی ندای اتحاد عربی بود که ظهور عینی آن پس از جنگ 1967 در موضوع عهده دار شدن آرمان توسط فلسطینیها تجلی یافته است. بنابراین آنچه که رئیس جمهور مصر در مورد حق حیات اسرائیل می گوید خیلی کمتر از زمان ناصر مورد قبول فلسطینیها قرار می گیرد با این وصف رابطه پیچیده بین ناسیونالیزم فلسطینی «عربی» نتایج مختلطی داشته است. فلسطینیها نشان داده اند که می خواهند خودشان سخنگوی خود باشند، ولی نتوانسته اند در مورد موضع جدید خود سرمایه گذاری کنند. واقع امر این است که آنها نیرومندتر از گذشته نشده اند؛ ولی اختلاف موضوع در اینجاست که آنها بیشتر شبه نظامی شده و اهداف و شعارهایشان را تحت کنترل درآورده اند.

وابستگی آنها به یک یا چند دولت عربی هنوز کامل است. به همین علت است که می توان سفر سادات را نوعی حرکت عربی تصور کرد، و باید از آن طوری بهره برداری کرد که بهانه ای برای اقلیت اعراب تندرو پیدا نشود. چک و چانه زدنهای تاریخی به رسمیت شناخته شدن اسرائیل و اعراب موفق خواهد شد، در صورتی که اسرائیلیها شکل یا ظواهر امر (یعنی عصیان فلسطینی) را به خاطر محتوای آن (یعنی

ص: 222

انعطاف پذیری (اعراب) نادیده بگیرند.

بنابراین امیدوارم متوجه شویم که باید هر کاری را انجام دهیم تا اسرائیل از موضع شدید و سرسختانه خود در قبال خطر فلسطین دست بردارد. می دانم که قبلاً نیز ناظران همین موضوع را توصیه کرده اند، ولی این بار پویایی تلاش جاه طلبانه دولت آمریکا در گروه آن است. ساده تر بگوئیم یا باید اسرائیل دست از سیاست سرسختانه اش بردارد و یا اینکه روند صلح شکست بخورد، آن هم با نتایج بسیار فاجعه آمیز.

درست است که باید فلسطینیها نیز حرکتی را در پیش گیرند تا بگین نیز مایل به انجام آن شود، ولی به نظر من تغییر موضع اساسی باید از طرف وی صورت گیرد ما باید این حرکت و چاره را بیابیم و او (بگین - م) نیزآن را به کار خواهد برد.

در رابطه با خودمان، من می گویم بهتر است از ساف مصرانه نخواهیم که از ادعای خود مبنی بر نابودسازی اسرائیل دست بردارد تا با آن وارد مذاکره شویم. واقعیت این است که سادات از طرف آنها این کار را کرده است. گرچه به نظر من استدلال علیه این موضع تکرار شده آمریکا بی نتیجه است و با ماندل موافقم که باید از ساف خواست که «مایل» به دست کشیدن از اسرائیل بشود، ولی ایدئولوژی ساف رسما از بین نخواهد رفت، مگر آنکه به عنوان یکی از بخشهای راه حل نهائی گنجانده شود. و ارتباط علنی قطعنامه های 242 و 338 به تغییر مورد نظر ما در ساف، سبب شده است که ما نتوانیم از ساف انتظار داشته باشیم که در پیروی از این سیاستها بیانیه ای منتشر سازد، چون همه خواهند گفت که تحت فشار آمریکا این کار را کرده است. به همین دلیل پیشنهاد می کنم که به ساف کاملاً فهمانده شود که منظورمان از «نمایش» چیست و قبل از آنکه آن را علنا فاش سازیم منتظر شویم تا خود ساف آن را انجام دهد. در مورد حمایت ساف از ابتکار سادات چه می گوئید؟ اگر قرار باشد روند صلح ادامه یابد، به هر حال این حمایت نیز باید نشان داده شود و شاید به طور همزمان. اگر ساف این کار را انجام داد، ما می توانیم چنین نتیجه گیری کنیم که ساف موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخته و می توانیم مذاکره آمریکایی- فلسطینی را که از دیرباز به تأخیر افتاده شروع کنیم. در واقع همین امر سبب می شود که بگین نیز به راحتی کنار بیاید.

تلاش فلسطین برای دستیابی به استقلال مذاکره با فلسطینیها البته یک امر حاشیه ای است. موفقیت بستگی به حل مسائل عمده دارد. رمز آن نیز این است که دریابیم فلسطینیها چه می خواهند، چون علیرغم ضعف خود آنها قدرت نپذیرفتن راه حل را دارند و یکی از طرفین مهم را تشکیل می دهند، که باید ارضا شوند.

من نیز اعتراف می کنم که فلسطینیها تنها به یک منظور به مبارزه برخواسته اند. که همانا دستیابی به یک کشور مستقل است. ولی اگر فکر کنیم که آنها با چیزی کمتر از استقلال راضی می شوند، اشتباه کرده ایم.

البته فلسطینی که چندان مستقل نباشد نیز از جذابیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. تصور پیدایش یک دولت میانه رو فلسطینی در بهترین، شرایط نیز دشوار است. یک نوع تعصب ضدغربی و رعایت جناح تندرو گروه جهان سوم از طریق هرگونه رهبریت احتمالی فلسطین سر خواهد زد، حال معنی آن در رابطه با آراء سازمان ملل و غیره هرچه می خواهد باشد. از طرف دیگر شاه حسین اردنی یکی از تحکیم کنندگان «مطمئن آراء فلسطین است و به این موضوع این واقعیت را نیز بیفزائیم که زمانی ساحل غربی از آن اردن بود و بسیاری از فلسطینیها خواستار ارتباط با اردن هستند و ما قبلاً این ایده را پیش بینی کرده ایم.

ص: 223

لیکن به نظر من روند تاریخی به این طرح ضربه های وحشتناکی وارد می سازد. همان گونه که جنبش صهیونیستی در صحنه بین المللی در نیمه اول قرن بیستم منجر به تشکیل یک دولت مستقل اسرائیلی شد، منطق نیمه دوم قرن آمرانه حکم می کند که یک کشور مستقل فلسطینی نیز پدید خواهد آمد. مسیر ضداستعماری را چه در شکل حقیقی و چه در شکل خیالی آن در سالهای اخیر در نظر بگیرید. کشورهای مستقل پدید آمده روحیه عصر حاضر را نشان می دهد. رنگ ضد غربی اکثر آن نیز بخشی از این عصر و نیز عدم توانایی غرب در فرونشاندن این موج به صورت سنتی نیز همین طور است. دولت کارتر باید این موضوع را بهتر از دیگران بداند، چون یکی از اصول راهنمای آن به رسمیت شناختن همین روند است.

منظور من این است که فلسطینیها نیز به طرزی قابل توجیه و برعکس مانند اکثریت سکنه آفریقای جنوبی در جنگ علیه سلطه سفیدپوستان و یا مانند پانامائی که خواستار انعقاد پیمان جدیدی در مورد کانال پاناما هستند، بخشی از این موج را تشکیل می دهند، آنها «حق حاکمیت» خود را به دست خواهند آورد ولی سؤال این است که آیا آنها آن را با توافق ما به دست خواهند آورد تا منافع ما نیز حفظ شود یا بدون توافق ما آن را به دست خواهند آورد تا طرز تفکر ضدامپریالیسم آنها نیز به نوبه خود شدت یابد.

به نظر من، علیرغم تمایل احتمال اکثریت سکنه ساحل غربی به پذیرش چیزی کمتر از استقلال کامل با پیوند با اردن، این موضوع روی خواهد داد. بسیاری از فلسطینیها از ساف خشمگین هستند چون این سازمان به هدفی دست نیافته بلکه چند دولت عربی را کاملاً از خود رنجانیده است. ولی در اوضاع سیاسی جاری این حالت روشنگر چیزی نیست. یک اقلیت پر سر و صدا همیشه سرنخ را به دست دارد، در میان فلسطینیها این اقلیت اگر جبهه ارتدادی نباشد ، همان سازمان آزادیبخش فلسطین است. این اکثریت نیز امیدوار است تنها قادر به ایجاد یک تأثیر آن هم از نظر تعداد باشد یعنی بتواند پایگاه ساف را به طور جزئی گسترش بخشیده و به تدریج سیاست آن را در جهت خلاف عصیان علیه اسرائیل تغییر دهد. پدید آمدن این گونه تغییر آرزوی همه است ، لیکن آنها کنترل شبه نظامیان را بر مردم فلسطین کاهش نخواهند داد. به طور کلی، این اکثریت مانند بازیچه های استعمار در انقلاب آمریکایی فاقد کارایی خواهند بود. همان گونه که سام آدامز، پاتریک هنری ، و تام پین صحنه آمریکا را در یک موقعیت خطیر 200 سال قبل به دست گرفتند، افراد کله شق ساف نیز موفق به این کار خواهند شد، و اگر کسی به حرف آنها گوش نداد، ارتدادیون صحنه را به دست خواهند گرفت. تأسف بار است که اشخاصی چون هامیلتون یا جفرسون در رده های فرماندهی ساف وجود ندارند، ولی این موضوع حائز اهمیت چندانی نیست. بیایید خدا را شکر کنیم که عرفات جورج حبش نیست.

معجزه «حاکمیت» می توان گفت که «حاکمیت» آن چنان فرضیه فراری است که نمی تواند فکر فلسطینیها را به خود مشغول بدارد. در واقع یک فرضیه بسیار عجیب است. یک دولت حاکمه «یک فرد مختار که حاکمیت خود را بر تمام اشخاص موجود در مرزهای خود اعمال می کند. آن هم بدون دخالت و کنترل مستقیم یک نیروی بیگانه» تعریف شده است، ولی بر دولتهای حاکمه موجود در جهان محدودیتهای چندی اعمال شده که عبارتند از تضمین بی طرفی و محدود ساختن نیروهای نظامی (که اطریش و ژاپن از جمله نمونه های بارز عصر حاضر می باشند). علاوه براین در مورد تمام کشورهایی که خود را با منشور سازمان ملل مرتبط

ص: 224

می دانند نیز محدودیتهای کلی اعمال می شود. گذشته از محدودیتهای عملی و قابل بازگویی دیگری که توسط ماهیت تداخلی جهان مدرن تحمیل می گردد.

مهمترین مطلبی که می توان در مورد حاکمیت در حقوق بین المللی گفت این است که همه نسبت به بعضی از «مشخصات» موجودیت آن معترفند که عبارتند از: یک پرچم ، حق ارسال و دریافت دیپلماتها ، حق انتقاد پیمان بنام خود ، توانایی ارسال هیئتهای نمایندگی به کنفرانسهای بین المللی براساس تساوی رسمی با دیگر مشارکت جویان و غیره . گذشته از آن، این فرضیه بیشتر جنبه روانشناسانه دارد: یعنی هنگامی که حق حاکمیت دارید نسبت به آن آگاهید ولی نمی توانید بگویید که چیست.

این امر چندان مهم نیست، اما قرنهااست که در این زمینه تضادهای پدید آمده و پدید خواهد آمد. گاهی جامعه تصور می کند که خود همان «مردم» است و با چنگ و دندان برای رسیدن به حاکمیت بر ملتها مبارزه می کند. فلسطینیها نیز هم اکنون در حال انجام همین کار هستند. آنها احتمالاً در مورد یک دولت غیرمذهبی مسلمان ، مسیحی و یهودی و یا دیگر ایدئولوژیها سخن می گویند، ولی هدف اصلی آنها به دست آوردن قطعه زمینی در فلسطین است تا بتوانند پرچم خود را در آنجا به اهتراز درآورند. در حالی که آمریکا آنها را «مردمی» خوانده که شایسته داشتن «موطن» هستند، آنها از اینکه در زیر آفتاب به آنها زمین داده نمی شود، عصبانی شده اند.

بجز تداوم بحران لبنان هیچ عامل دیگر نمی تواند تأثیر این تکذیب را بر روحیه فلسطینیها نشان دهد.

فلسطینیهای بیشمار لبنان گروهی بی خانمان هستند. از آنجا که به آنها حق زندگی در آنجا داده نشده، در جایی که خود و یا والدینشان متولد شده اند، بیگانه به حساب می آیند. در نتیجه به عنوان یک نیروی مخرب تعادل ظریف و شکننده سیاست لبنان را برهم می زنند. اگر یک دولت فلسطین به وجود نیاید که بتواند برای آنها گذرنامه صادر نماید. این مشکل به زودی حل نخواهد شد. تنها در این صورت است که در جهان دارای هویتی خواهند بود و موطنی خواهند داشت که هرگاه بخواهند به آن باز می گردند. حتی اگر هزاران فلسطینی موجود در لبنان به حیات خود ادامه دهند باز هم لبنان خواهد توانست مسائل خود را حل کند. بعضیها می توانند به صورت شهروندان لبنانی درآیند، ولی اکثر آنها افراد «خارجی» مقیم این کشور به حساب می آیند، که این برچسب بدون کلمه «وطن» نمی تواند یک مرجع باشد.

به نظر من، ما و اسرائیلیها نباید از این کیفیت عرفانی حاکمیت فلسطینی ناراضی باشیم چون در آن فرصتهای مغتنمی وجود دارد. پس از پیروزی ، می توان استقلال یک کشور را با اجبارهای متعدد سیاسی محدود کرد ولی تصور حاکمیت باید حفظ گردد، حضور نیروهای حافظ صلح و نیز پیمان اتحاد اقتصادی از همین گونه وسایل است. به نظر من اگر اسرائیل درست ایفاء نقش نماید. خواهد توانست، تمام تضمینهای عملی مورد نیاز خود را در رابطه با امتیاز انتزاعی حاکمیت تحصیل نماید. در مورد اردن نیز همین امر صادق است. البته در صورتی که این کشور هم سعی کند به یک ارتباط عملی با ساحل غربی دست پیدا کند.

علاوه بر این ، من فکر می کنم که امتیاز حاکمیت در جنبه های دیگر روند راه حل یابی به نتایج شگفت آوری منتهی خواهد شد که عبارتند از:

- فلسطینیها به محض اینکه حاکمیت خود را به دست آورند، مایل به تغییر مرزهای سال 1967 به نفع اسرائیل خواهند شد، حتی ممکن است که با به دست آوردن ساحل غربی موافقت کرده و نوار غزه را به حال خود بگذراند، چون امکان پیدایش کشور فلسطینی بیشتر است، آن هم در صورتی که در مناطق

ص: 225

غیربومی از «پاکستانی سازی» ممانعت به عمل آید. ولی این نکته جای بحث بسیار دارد و من فقط از آن به عنوان یک امکان یاد می کنم.

- معمای اورشلیم اگر حل نشود، حداقل قابل بحث است. در این موضوع عاطفی نکاتی نهفته است که از حوصله این رساله خارج است، ولی اگر فلسطینیها در ساحل غربی حق حاکمیت خود را به دست آورند، با مسئله اورشلیم با شدت کمتری برخورد خواهند کرد.

- مسائل حساس مربوط به اعراب مقیم اسرائیل و یهودی نشینهای اسرائیل در ساحل غربی نیز می تواند از طریق رژیمهای دوجانبه «یهودیان فلسطین» و اعراب اسرائیلی «یعنی جوامع خارجی که از طریق انعقاد پیمانهایی از وضع خاصی برخوردار شده اند، حل گردد. این اندیشه نیز جای بحث بسیار دارد و ممکن است بر عواطف مربوط به حاکمیت اسرائیل لطمه بزند، ولی به نظر من این کار تنها راه حل مسئله مزبور می باشدم.

من نمی گویم که اگر قول کشوری به فلسطینیها داده شود همه مشکلات حل خواهد شد، و یا فلسطین حاکمه که پس از دستیابی به راه حل معقولانه عمل خواهد کرد. واضح است که حاکمیت حتی اگر به دقت کنترل شود، باز هم از مقداری استقلال سیاسی برخوردار خواهد بود که اگر بخواهد می تواند آشوب به پا کند. آنچه من می گویم این است که فلسطین غیرحاکمه در مجاورت اسرائیل بسیار خطرناکتر است و نمی توان آن را به سهولت وارد جامعه جهانی ساخت.

وجود دو طرف برای آشتی ضروری است اگر فلسطینیها واقعا به دنبال به دست آوردن حق حاکمیت هستند، بنابراین تمام فرمولهایی که این موضوع را در نظر نگرفته اند بی فایده می باشند. به این ترتیب برای اسرائیل فایده ای ندارد که ما با لحن آرامش بخشی از چگونگی کنترل اماکن مقدسه توسط آن سخن بگوییم. البته ممکن است این کار در بعضی مراحل مذاکرات لازم باشد، ولی موضوع اصلی نیست. موضوع این است که پرچم چه کسی باید برفراز اماکن مقدسه و دیگر سرزمینهای مورد اختلاف به اهتراز درآید: در اتخاذ تصمیم مربوط به اینکه آیا پرچم فلسطینی باید در آنجا به اهتراز درآید، ما باید به دقت به خطرهای ناشی از یک فلسطین مستقل در قبال تمامیتهای غیرحاکمه مرتبط با اردن یا اسرائیل بنگریم. ارتباط شدید اسرائیل به هیچ وجه آتش فلسطینیها را خاموش نخواهد کرد. و روابط بین کشوری جهان عرب نیز رابطه شدید با اردن را تغییر خواهد داد، حتی اگر رهبران فلسطین این وابستگی را بپذیرند که بعید به نظر می رسد. رک و راست گفته شود، سرنوشت سلطنت هاشمی در دراز مدت به هیچ وجه برای اسرائیل خالی از خطر نیست، به خصوص اگر نقش هیئت حاکمه بر فلسطینیهای حساس را نیز عهده دار شود. به هر حال ، دورنمای موجود بسیار مبهم است و دلیل ندارد که کنفدراسیونی به سرپرستی اماکن تشکیل نشود که به خاطر امنیت اسرائیل به ساحل غربی مستقل نظارت نداشته باشد. حقیقت این است که امنیت اسرائیل در برابر فلسطینیها در یک فضای خالی قابل تصور نیست، و مانند این است که بگوییم چگونه می توان آنها را تحت کنترل درآورد.رغبت کشورهای بزرگتر عربی به خطا کاری به منظور بهره برداری از طرز تفکر فلسطینیها نیز باید به حساب آید. به همین دلیل حمایت از اعراب میانه رو حائز اهمیت است. اعراب به طور کلی موافق با تفویض «حاکمیت» به فلسطینیها هستند، و اگر میانه روها به این هدف نرسند، تندروها این کار را خواهند کرد. بدین ترتیب همه

ص: 226

چیز به یک دولت فلسطین ختم می شود، و یا حداقل ما و اسرائیلیها باید اعتراف کنیم که ایجاد این دولت بخشی از راه حل نهائی را تشکیل می دهد. باید کاری کرد که نخست وزیر بگین در پاسخ به ابتکار سادات این موضوع را پیشنهاد نماید. رهبر اسرائیل در تلاش برای به رسمیت شناخته شدن دو جانبه اعراب و اسرائیل در طول سه دهه گذشته ، از طرف اعراب دست دراز کرده است، و اعراب نیز منتظر دراز شدن دست اسرائیل هستند. ولی این انتظار طولانی نخواهد بود. اگر رئیس جمهور کارتر بطور جدی گفته باشد که نباید مانعی بر سر راه حل نهائی و منصفانه قرار گیرد، باید، کاری کند که دو طرف حداقل یکدیگر را به رسمیت بشناسند.

لااقل در دوران بعد از شاه نفوذ قابل ملاحظه ای در دست داشته باشند. از آنجایی که این اهداف کاملاً عملی نشده است، او ظاهرا می کوشد نفوذ خود را در صفوف ناراضیان توسعه دهد تا بتواند منافع آن را در صورتی که متفقین دست چپی او موقعیت خود را تحکیم بخشند، به دست آورد.

3) حبش میل داشت تحویل نفت ایران به غرب بر هم بخورد، ولی احتمال نمی رود که اکنون او امکانات خود را در خوزستان برای حمله به تأسیسات نفت به کار برد. او ترجیح می داد که ایران راسا قطع تحویل نفت را ترجیح دهد.

4) معذالک حبش ممکن است متمایل باشد که کمک خود را به ناراضیان خوزستان افزایش دهد در صورتی که این ناراضیان عملیات برجسته ضد دولتی از خود نشان دهند.

5) همواره این خطر وجود دارد. هر چند در حال حاضر ممکن است خطر حاشیه ای باشد، که جبهه خلق برای آزادی فلسطین تصمیم بگیرد امکانات خود را برای انجام عملیات خرابه کارانه به منظور برهم زدن جریان نفت ایران به غرب به کار برد اگر احتمال خطر حملات در ایران زیاد باشد، جبهه خلق برای آزادی فلسطین ممکن است بکوشد تا عمال خود را به طور قاچاقی وارد کشتی کرده تا عملیات خرابه کاری یا کشتی ربایی را در دریا انجام دهند.

ه : سه گروه کوچک رادیکال سازمان آزادیبخش فلسطین علاقه فعالانه ای نسبت به ایران نشان داده اند.

1) جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین گروهی که نزدیکتر از همه به اتحاد شوروی است و به چپگرایان ایران کمک کرده است. این جبهه ظاهرا با حزب توده و با حزب دموکرات کردستان روابط حسنه دارد. جبهه خلق برای آزادی فلسطین به طور تقریب یقینا با چریکها و شاید با مجاهدین تماسهایی دارد.

2) جبهه آزادی بخش عرب و جبهه مبارزه خلق که هر دو آنها به توسط عراق کنترل می شوند و ظاهرا عده معدودی از اعضاء خود را مخفیانه به ایران فرستاده اند، ولی ما درباره دامنه فعالیت آنها اطلاعات کمی در دست داریم.

ص: 229

(محرمانه) علیرغم تلاشهای پیگیر و متعدد دولتی جهت مقابله با تروریسم، تروریسم هنوز در صحنه بین المللی باقی مانده است. از نظر آژانس اطلاعات دفاعی، گروههای قابل توجهی هستند که در خارج از حوزه ملی فعالیت کرده، با همتاهای خود در کشورهای دیگر ارتباط برقرار نموده و خطری جدی و بالقوه علیه آمریکا و یا منافع و پرسنل و همپیمانان آن به شمار می روند.

(محرمانه) این گزارش که بخشی از تلاش مداوم در جهت درک تروریسم بین المللی به صورتی که در اروپای غربی، خاورمیانه، آمریکای لاتین و آمریکاست، به این دلیل در دسترس قرار داده می شود تا به عنوان یک مرجع مورد استفاده قرار گیرد.

این گزارش شامل چهار جلد بوده که هر یک مربوط به منطقه ای خاص می باشد و هر شش ماه یک بار انتشار می یابد.

(محرمانه) فلسطین و ایران مناطق مورد مطالعه در این گزارش است. اسامی گروههای مربوطه نیز در آن آورده شده و به شرح آنها نیز پرداخته شده است. پس از یک شرح مختصر پیرامون هر گروه، به ارائه اطلاعات پیرامون عناوین زیر می پردازیم:

اهداف و تمایلات، نیروی تقریبی، رهبران مهم باسوابق بیوگرافیک در صورت امکان، سابقه (شامل تاریخ معاصر، شاخه ها، گروههای مقدم و روابط درونی، فنون و روشهای عملیاتی، سازمان، قرارگاهها و پایگاهها، آموزش، تسلیحات، امورمالی، ارتباطات بین المللی، تحلیل رخدادها و فعالیتهای چشمگیر - چشمگیر از نظر پیشرفت و تأثیر گروه بر تصورات بین المللی - با توضیحاتی پیرامون عملیاتی پیچیده تر.

(محرمانه) محدودیتهای چنین کاری به خودی خود مشهود است. چون گروهها اغلب مخفی هستند،همیشه یک نوع شکاف اطلاعاتی ایجاد می گردد و بعضی جزئیات عملیات درونی و ارتباطهای خارجی ناشناخته می ماند.

(طبقه بندی نشده) از مخاطبین تقاضا می شود که در صورت امکان اطلاعاتی را که می توانند تکمیل کننده و یا تصحیح کننده این گزارش باشند ارسال دارند. سئوالات و اظهار نظرها باید به طور کتبی به آژانس اطلاعاتی دفاعی ارجاع گردد (توجه: DN-2)، واشنگتن دی. سی. 20301.

شرح مختصر (طبقه بندی نشده) نماینده جریان اصلی میانه رو سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف)، فتح، از ایجاد یک حکومت فلسطینی در ساحل غربی رود اردن و نوار غزه حمایت می کند. پس از ابتکار صلح سادات در نوامبر 1977 و پس از انتشار چهارچوب صلح کمپ دیوید در سپتامبر 1978، این گروه حالت نظامی تری به خود گرفت و با تعیین سرنوشت ملت فلسطین بدون حضور خود و یا با حضور دیگر گروههای فدایی شبه نظامی مخالفت ورزید.

(سری / در دسترس بیگانگان و همپیمانان قرار داده نشود/ هشدار اطلاعاتی) فتح که حدود 8000 تا 000/10 عضو دارد تقریبا چهار برابر مهمترین سازمان فلسطینی بعدی بوده و نماینده عمده ساف به شمار می رود. دارای هرم سازمانی بسیار پیشرفته ای است که یک کمیته مرکزی بسیار نیرومند در رأس آن قرار دارد و اجلاسهایی با شرکت اعضای چپی و دست راستی تشکیل می دهد. منابع مالی و تسهیلاتی فتح نیز از سایر گروههای فدایی چشمگیرتر است. این سازمان دارای برنامه آموزشی وسیع نظامی و سیاسی است که دربرگیرنده انواع آموزشها از نظامی گرفته تا تکاوری و تروریستی می باشد. نیز فتح به وسیله بعضی از کشورهای عربی عضو پیمان ورشو در زمینه خلبانی هلیکوپتر، جت های جنگنده، عملیات زیرآبی، امنیتی و جاسوسی آموزش می بیند. نیروی آتش فتح، که پیچیده ترین نوع در نهضت مقاومت فلسطین است، از سلاحهای مختلفی برخوردار است که شامل کلاشینکف، نارنجکهای دستی، توپخانه های کششی 155 میلیمتری، موشکهای زمین به هوا و مواد منفجره احتراق شدید می باشد.

گزارشات رسیده در سال 1978 حاکی از آن است که سازمان فتح به زودی صاحب هواپیماهای باری و زیر دریاییهای کوچک خواهد شد.

(محرمانه / در دسترس بیگانگان قرار نگیرد) هیچ واقعه تروریستی بین المللی به نام فتح صورت نگرفته است. در این گونه عملیات، در اوائل سالهای 1970 از عنوان سازمان سپتامبر سیاه استفاده شده بود و از سال 1975 این عنوان دیگر به هیچ وجه مورد استفاده قرار نگرفت. امروزه سازمان فتح بر عملیات درون اسرائیل و سرزمینهای اشغالی متمرکز گردیده است. چون در ماه مارس 1978 حمله اسرائیل به جنوب لبنان، دست فلسطینیها را از شمال لبنان کوتاه کرده بود، سازمان فتح اغلب اوقات به حملات نفوذی خود از طریق دریا دست می یازید. عملیات این سازمان بیشتر به منظور گروگانگیری جهت تعویض، با زندانیان فدایی یا کشتار اسرائیلیها و همکاران آنها بود و میزان کشتار نیز بسیار بالا بوده است. اخیرا، سازمان فتح با تأکید بر «مبارزه مشروع مسلحانه» خود سعی در برهم زدن آرامش زندگی روزمره اسرائیلی داشته است. به این هدف نیز به وسیله بمب گذاریهای کوچک در مکانهای عمومی دست می یابد. این عملیات نیز سبب کشته شدن اسرائیلیها و همکارانشان می گردد.

اهداف و تمایلات (طبقه بندی نشده) سازمان فتح مهمترین و نیرومندترین گروه فدایی در سازمان آزادیبخش فلسطین

ص: 232

(ساف) است. (ساف یک پوشش سیاسی - قانونی است که فعالیتها را هماهنگ کرده، در تضادهای عقیدتی میانجیگری می نماید و به عنوان یک دولت در تبعید «بدون استفاده از این عنوان» عمل می کند.) فتح نماینده موضع میانه رو ساف بوده و سعی بر آن دارد تا یک دولت فلسطینی مستقل در ساحل غربی رود اردن و نوار غزه ایجاد نماید. لیکن در نوامبر 1977 پس از ابتکار صلح سادات نظامیگری جدید دیگری از سازمان فتح بروز کرد. در ماه دسامبر، این گروه در اجلاس برخورد و مقاومت در تریپولی شرکت جست و سوگند یاد کرد که اسرائیل را نه به رسمیت بشناسد و نه بر سر میز مذاکره با آنها بنشیند و نه از در صلح با آنها درآید. در همان حال یک اعلامیه اتحاد جداگانه فلسطینی سبب آشتی بین سازمان فتح و گروههای رادیکال تر فلسطینی که در زمره ارتدادیون درآمده بودند گردید.

(طبقه بندی نشده) در سال 1978، کمیته مرکزی فتح بیانیه شدیداللحن دیگری انتشار داد که در آن خاطر نشان ساخته بود که «رخدادها ثابت کرده اند ...(که) بدون زور و مبارزه نمی توان به صلحی عادلانه دست یافت. بلکه سرانجام آن تسلیم خواهد بود» و به دنبال انتشار چهارچوب صلح کمپ دیوید، کمیته مرکزی از همه فلسطینیها خواست تا «این خودمختاری پیشنهادی را به این دلیل اشغال صهیونیزم را محترم شمرده است، رد نمایند، و انتخابات در سرزمینهای اشغالی را تحریم کنند. چون نمایندگان انتخابی حافظ منافع امپریالیسم خواهند بود، و هرگونه سازش و معامله با دشمن صهیونیستی را تحت عنوان کمپ دیوید و تحت نفوذ سادات نپذیرند.» (طبقه بندی نشده) در همان حال که سازمان فتح اعراب و فلسطینیان را به اتحاد فرامی خواند، سعی برآن دارد که از سلطه یافتن دولتی عربی و یا گروههای چپگرا بر نهضت مقاومت فلسطین جلوگیری به عمل آورد. ناسیونالیزم بسیار شدید نیز از اصول حاکم بر این نهضت می باشد.

(طبقه بندی نشده) تحت پوشش میانه روی و با استفاده از اسم مستعار سپتامبر سیاه، سازمان فتح به بهره برداری از عملیات تروریستی بین المللی پرداخت. با وجود اینکه این سازمان مسئولیت عملیات انجام شده در اسرائیل و سرزمینهای اشغالی را به عهده گرفته و به عملیات انتقام جویانه خود در عراق مشغول است، هنوز مسئولیت هیچ یک از عملیات بین المللی در خاک بیگانه را تحت عنوان نام خود قبول نکرده است. از زمان پیدایش کمپ دیوید چند تن از رهبران فتح منافع آمریکا در خاورمیانه را مورد تهدید قرار داده اند، ولی عملاً کاری انجام نداده اند.

نیروی تقریبی (طبقه بندی نشده) 000/8 تا 000/10 نفر (طبقه بندی نشده) سازمان سپتامبر سیاه: در اوج فعالیتهای خود در سال 73-1972 تعداد 300 نفر نیرو داشته است.

رهبران اصلی:

(طبقه بندی نشده) یاسر عرفات (ابوعمار). در سال 1929 در اورشلیم متولد گردید.

(طبقه بندی نشده) عرفات که یکی از اعضای قبیله حسینی و خویشاوند دور مفتی اعظم فقید است در جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1948 شرکت داشت. خانواده او به نوار غزه پناهنده شدند و خود او در

ص: 233

دانشگاه قاهره به تحصیل پرداخت و در همان جا ریاست فدراسیون دانشجویان فلسطینی را به عهده گرفت. رئیس جمهور مصر یعنی ناصر تصمیم گرفت حملات فدائیون را از نوار غزه به داخل خاک اسرائیل تحت کنترل درآورد و به این ترتیب عرفات زندانی گردید. او بعدها آزاد شد و در خدمت ارتش مصر در جنگ سوئز در سال 1956 شرکت جست.

(طبقه بندی نشده) عرفات به کویت رفت و با گروه کوچکی از پناهندگان فلسطینی سازمان فتح را با هسته هایی مخفی در جبهه آزادیبخش ملی الجزایر تأسیس نمود. در سال 1964 وی تمام مشاغل دیگر خود را ترک گفت تا تمام زندگیش را وقف انقلاب فلسطین سازد. وی دارای زندگی شخصی نیست. از زمان آغاز به کار در اول ژانویه 1965 عرفات در طرح و هدایت بسیاری از عملیات چریکی فتح دست داشت. به دلیل نبرد مسلحانه فتح و رهبری وی در این هسته بسیار فعال، عرفات توانست نظارت شدیدی بر سازمان ساف که بسیار ضعیف شده بود در سال 1969 اعمال نماید.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) به خاطر استعداد دیپلماتیک و سیاسیش به عنوان رهبر مقاومت فلسطین، عرفات توانسته است جان سالم به در ببرد. تنها معیار مشخص کننده سیاست خارجی او در قبال دیگر ملل برخورد آنها با انقلاب فلسطین است. وی اساسا فردی است فاقد یک ایدئولوژی و بسیار فرصت طلب که سعی دارد با همه کشورهای عربی چه محافظه کار و چه پیشرو روابط حسنه برقرار سازد، تا از حمایت مالی، اخلاقی، دیپلماتیک و تسلیحاتی آنها جهت پیشبرد انقلاب ملی بهره برد. عرفات که میل دارد بین متحدین عربی خود فرقی قائل نشود، به فعالیتهای مستقلی نیز دست زده است که همردیفان خود را بسیار عصبانی کرده است. عرفات که همیشه سعی دارد کاری انجام دهد که فلسطینیها نیز در مراحل صلح و نتایج آن شرکت داشته باشند و سوریها نیز بر نهضت مقاومت و فعالیتهای او نتوانند تسلط پیدا کنند. مدتها بعد از اینکه دیگر اعضای نهضت و دیگر افراد جهان عرب با لحنی تند با سادات و مصر برخورد می کردند، وی با لحن و عملی حاکی از احتیاط با این موضوع روبرو می شد. وی اعلامیه اتحاد میان فلسطینیها را با این ادعا که وی به عنوان رهبر ساف بالاتر از گروههاست امضا نکرد و این کار وی گویا از لحن تهاجمی اعلامیه علیه تلاشهای سادات سرچشمه می گیرد.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) روابط عرفات با سوریه نیز تابع سیاست واقعی است. در مراحل اولیه جنگ 76-1975 لبنان، که در آن سوریه به حمایت از مسیحیان دست راستی علیه مسلمان دست چپی و متحدین فلسطینی شرکت داشت، این طور به نظر می رسید که عرفات و حافظ اسد رئیس جمهور سوریه دشمنان آشتی ناپذیر باشند. ولی عرفات با تلاش خود نهضت مقاومت را از صحنه برخورد مسیحی / سوری کنار نگهداشت و با سوریه علیه عراق و گروههای مخالف آن متحد گردید. پیوند منافع عرفات و اسد،سبب مداومت تسلط «محافظه کارانه» عرفات بر ساف شده است.

(طبقه بندی نشده) سفر عرفات به همراه رهبر لیبی معمرقذافی به اردن در سپتامبر سال 1978 سبب بروز نارضایتی دیگر گروههای فلسطینی و همکاران فتح گردید که علت این نارضایتی نیز عدم مشورت با این گروهها بوده است. عصبانیت آنها به این جهت بود که درباره ملاقات با شاه حسین، فردی که مسئول اخراج هزاران چریک فلسطینی در سال 71-1970 بود به آنها اطلاعی داده نشده بود. احیای روابط بین فلسطین و اردن که به صورت یک طرفه از جانب عرفات صورت گرفته بود هنوز هم موضوع مورد اختلاف درون فلسطین می باشد.

ص: 234

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) در سال 1978، مانورهای سودجویانه عرفات در چند واقعه بعد از جنگ لبنان، مخالفت شدیدی از طرف رفقای افراطی تر وی بروز داد و باعث شد تا وی از شدیدترین بوته های آزمایش سیاسی موفق بیرون آید. برای اولین بار عرفات دستور داد تا علیه مخالفین درون سلسله مراتب فتح، عملیات نظامی اجرا گردد. در نتیجه، سازمان فتح به یک سری عملیات تروریستی علیه عراق دست زد. چون این کشور از سازمان ژوئن سیاه قنبری النباء که میانه روهای فتح را مورد حمله قم قرار داد و به تحریک چپیهای فتح پرداخته بود، حمایت می کرد. بنابراین عرفات که مهمترین حامی اتحاد بین اعراب و فلسطینیهاست به خاطر محکم کردن سلطه خود در فتح و نهضت کلی فلسطینیها با اعراب و فلسطینیها به مبارزه پرداخت. موضع رهبری که از مدتها پیش به علت مهارتهای سیاسی وی اشغال شده بود به علت پیشدستی او در به کار گرفتن زور علیه مخالفین کوچکتر محفوظ ماند.

(طبقه بندی نشده) در سال 1978 سلسله مراتب تصمیم گیری ساف به وسیله دیگر گروههای فلسطینی که بیشتر خواهان تصمیم گیری به روش همکاری و «دموکراتیک» هستند مورد انتقاد قرار گرفت. با وجود اینکه از عرفات با ذکر نام یاد نشده بود، ولی روشن است که تحمیل روش محافظه کارانه در لبنان و نیز اعمال انضباطی «دیکتاتورمآبانه» او اهداف اصلی مورد انتقاد بوده است. عرفات که خود را تجسم عینی انقلاب فلسطینی می داند، منتقدانی را که مخالفت خود را اعلام می دارند، نادیده می انگارد.

(طبقه بندی نشده) عرفات که دائما در حال سفر است گاهی به نظر می رسد که از سفر به عنوان وسیله فرار از مشکلات درونی فلسطین استفاده می کند. اعلام رسمیت همه جانبه ای که در حمایت از ساف شده است. بیشتر مرهون مهارتهای وی در تلاش و روابط عمومی می باشد. او تاکنون به عنوان سرپرست یک هیئت فلسطینی چندین بار به شوروی سفر کرده است. درآوریل 1977 ، وی برای اولین بار به طور رسمی با برژنف ریاست حزب کمونیست شوروی ملاقات نمود. در ماه مه 1978 عرفات از شوروی به عنوان رهبر فتح دیدار نمود. خلاصه اینکه وی فقط در سال 1978 سه بار به مسکو سفر نمود.

(طبقه بندی نشده) عرفات از تروریسم بین المللی حمایت نمی کند، چون آن را عامل مداخله گر در تلاشهای دیپلماتیک برای پیشبرد آرمان فلسطین می داند. چون شایع شده بود که وی به هنگام کشتاری که توسط سازمان سپتامبر سیاه در خارطوم در مارس 1973 رخ داد در یک پایگاه مخابراتی فتح حضور داشته است، تا مدتی به شهرتش لطماتی وارد شده بود. با این وصف، عرفات اعلام می دارد که عملیات سازمان فتح علیه اسرائیل و مناطق اشغالی بخشی از نبرد مسلحانه مشروع فلسطینی هاست و اخیرا پیشنهاد کرده است که در صورتی که فلسطینیها را وادار به پذیرفتن طرح خودمختاری ساحل غربی و نوار غزه بنمایند، چریکها منافع آمریکا در خاورمیانه را مورد تهاجم قرار خواهند داد. وی به یک نماینده کنگره آمریکا اطمینان داد که ایجاد یک دولت فلسطینی در قلمرو محدود باعث خواهد شد که در استفاده از روشهای خشونت بار جهت توسعه قلمرو خود محدودیتهایی به وجود آورد و علاوه بر این باعث خواهد شد که اسرائیل بی قید و شرط به رسمیت شناخته شود. نظریات عرفات و دیگر همکارانش درباره عملیات احتمالی ملی فلسطینی چندان نیز واضح نیست.

(طبقه بندی نشده) به عنوان رئیس کمیته مرکزی فتح، ریاست کمیته اجرائی ساف، و فرماندهی کل نیروهای انقلاب فلسطین، عرفات نیرومندترین رهبر فلسطینی می باشد.

(طبقه بندی نشده) صلاح خلف (ابوایاد). در سال 1933 در شهر یافا متولد شده است.

ص: 235

(طبقه بندی نشده) خلف در سال 1948 اسرائیل را به قصد نوار غزه ترک نمود. پس از آن به دانشگاه قاهره رفت و با عرفات آشنا شد و به عنوان دستیار وی در فدراسیون دانشجویی فلسطینی به فعالیت پرداخت. خلف از اولین پایه گذاران فتح است و کمکهای شایانی در تشکیل اولین هسته های مخفی آن نموده است. تا سال 1967 در کویت کار می کرد و پس از آن به فعالیت تمام وقت در فتح پرداخت. در سال 1970 خلف در اردن دستگیر شد. لیکن وساطت ناصر، رهبر مصر باعث ممانعت از اعدام وی گردید.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) خلف که معمولاً از او به عنوان دومین شخصیت نیرومند فتح یاد می شود. مطمئنا در رأس سازمان قرار دارد و احتمالاً مهمترین رهبر سازمان سپتامبر سیاه که اکنون در خفا به سر می برد، بوده است. او به این علت که در وطن فرصت مبارزه نبود، حامی تروریسم بین المللی شده بود. نام خلف در رابطه با عملیات سپتامبر 1972 در المپیک مونیخ، توطئه برای سرنگونی شاه حسین اردنی در اکتبر 1974 و تصرف سفارت مصر در مادرید در سپتامبر 1975 برده می شود. هرگاه که یکی از فرماندهان مورد اعتماد خلف سفری داشته باشد شایع می شود که تروریسم بین المللی سازمان سپتامبر سیاه هنوز پایان نیافته است.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) خلف عملیات رباط را مستقلاً به عهده گرفت، چون کمیته مرکزی فتح در طول 6 ماه قبل از آن عملیات وی را فاقد هرگونه نقش در ساف اعلام کرده بود. عرفات به سازمان سپتامبر سیاه دستور داده بود که عملیات خود را در سپتامبر 1974 متوقف سازد. بعضی از دولتهای عربی نیز که به اعتبار چپگرایانه خلف علاقه مند بودند، به قولی اصرار داشته اند که وی این عملیات را ادامه دهد. از طریق انجام عملیات رباط، خلف قصد داشته است ثابت کند که در رابطه با نهضت فلسطینی وی دارای قدرتی بی چون و چرا می باشد. پس از فاش شدن این توطئه و به دنبال آن چند هفته غیبت محتاطانه، خلف دوباره در مرکز ساف با نقشی مهمتر و خطیرتر ظاهر گشت.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) خلف نیز مانند عرفات در روابط خود با دولت های عربی و گروههای فلسطینی مستقل و با انعطاف پذیری عمل می کند. وی اولین شخصیت فلسطینی بود که با رهبر لیبیایی یعنی قذافی تماس برقرار ساخت و چندین بار کمکهای مالی و تسلیحاتی از وی دریافت نمود. پس از کناره گیری از قذافی، احتمالاً خلف با عناصر رهبریت مصر ارتباطهایی برقرار کرده است. پس از آن به اتحاد با سوریه دست زد: وی نقش بسیار مهمی در مذاکرات سوریه و لبنان ایفا کرد و به حمایت از مخالفت سوریه علیه ابتکار (صلح-م) سادات پرداخت و خواستار سرنگونی رئیس جمهوری مصر گردید.

(طبقه بندی نشده) در بهار سال 1978 به هنگام بروز مشاجرات درونی فتح وی رفتار مشابه دیگری نیز بروز داد. اصولاً در ماه آوریل خلف با همکاری با نیروهای سازمان ملل که می خواستند عقب نشینی اسرائیل را سهولت ببخشند، مخالفت ورزید. ظاهرا وی از چپیهای فتح که می خواستند به اسرائیل به هنگام عقب نشینی حمله نمایند، حمایت می کرد. هنگامی که عرفات و دیگر متحدینش با چپیها برخورد قاطع نشان دادند، او نیز به جای مخالفت، به تأیید میانه روهای مسلط پرداخت و مشکلات فتح را به گردن «عراقیهای خرابکار» انداخت و به طور موقت از لبنان خارج شد و پس از خاتمه طوفان دوباره مراجعت نمود.

ص: 236

(طبقه بندی نشده) اخیرا، خلف در لبنان نقش واسطه یا میانجی را ایفا می کرده است: وی برخلاف تمایل رادیکالهای فلسطینی با نخست وزیر لبنان ملاقات نمود و خواستار تشکیل اجلاسی بین نمایندگان ساف و راست گرایان لبنان گردید. خلف اظهار داشت که فلسطینیها و لبنانیها هر دو در این بحران لبنان درگیر هستند و این جنگ نیز به وسیله آمریکا ترتیب داده شده، تا ساف نابود شود.

(طبقه بندی نشده) تمایل خلف به اشاعه افکار و اعمال به طرقی که عرفات «دیپلمات» و یا «سیاستمدار»اصلاً موافق آنها نیست، سبب شده است که عرفات از این وضع کاملاً بهره برداری نماید. در اجلاس تریپولی در سال 1977 خلف بود که به جای عرفات اسناد رسمی سازمان فتح را امضاء کرد و به این وسیله خود را از همکاری با مرتدین مبرا نمود. ولی چون در سازمان فتح خلف نیز دارای پایگاه قدرت مخصوص به خودش می باشد و منابع مالی مخصوص به خود نیز دارد، عرفات سعی دارد به نحوی بر عملیات وی کنترل و نظارت اعمال نماید.

(طبقه بندی نشده) یاداشتهای خلف، به صورت کتابی به نام فلسطینی آواره در فوریه سال 1978 منتشر گردید.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) خلف رئیس دفتر امنیتی متحده و نیز عضو کمیته مرکزی سازمان فتح می باشد.

(طبقه بندی نشده) خلیل ابراهیم الوزیر (ابوجهاد). در سال 1931 یا 1941 در غزه متولد گردیده است.(؟) (سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) وزیر که مردی است کم سروصدا و معمولاً دور از انظار عموم به سر می برد با خواهر عرفات ازدواج کرده است و یکی از مؤسسین اصلی سازمان فتح می باشد. وی آموزشهای نظامی خود را در جمهوری خلق چین دیده است و به عنوان کلنل در ارتش آزادیبخش فلسطین خدمت می کرده است. وی همیشه عضو یکی از هیئت های نمایندگی فتح در سفر به چین بوده و به دیگر کشورهای کمونیستی آسیا نیز سفر کرده است. وزیر در ژوئیه سال 1975 به سرکردگی یک هیأت بسیار نیرومند از طرف ساف به چین سفر کرد تا علاوه بر مستحکم کردن روابط، سلاح و دیگر حمایتهای لازم را از آنجا به دست آورد.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) علاوه بر همبستگی بسیار نزدیک وی با عرفات، وزیر از جهت نقشی که در عملیات و امور نظامی عهده دار است در سازمان فتح دارای اهمیت است. زمانی، وی مسؤل گردآوری سلاح و مواد برای فتح بود. بنابه گزارشات رسیده وی در سالهای 73-1972 رهبر مهم سازمان سپتامبر سیاه بوده است. در حال حاضر، وی عضو کمیته مرکزی فتح و رئیس دفتر امور غربی این سازمان که بر عملیات درون اسرائیل و مناطق اشغالی نظارت دارد بوده و نیز فرمانده العاصفه که شاخه نظامی فتح است می باشد. وزیر شخصا مسئول طراحی و نظارت بر آموزش در مورد عملیات هتل ساووی تل آویو در مارس 1975 و تروریسم در جاده بین تل آویو-حیفا در مارس 1978 بوده است.

(طبقه بندی نشده) وزیر که به عرفات وفادار است ظاهرا از مواضع محافظه کارانه ریاست فتح حمایت کرده و از نیروهای العاصفه جهت سرکوب مخالفین فتح در آوریل 1978 استفاده کرد و مسئول تلاشهایی در به وجود آوردن تسلط راستگرایان فلسطینی در جنوب لبنان در اواخر همان سال می باشد.

(طبقه بندی نشده) در تاریخ دهم اکتبر 1978 یک بمب الکترونیک در کنار جاده ای که وی از طریق

ص: 237

آن در حال سفر بود، منفجر گردید و شیشه جلوی ماشین وی را در هم شکست، ولی وزیر از چنگال مرگ گریخت.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) چون پایگاه قدرت وزیر به عنوان بخشی لاینفک از ساخت سازمان فتح نگریسته می شود، همه او را به عنوان دومین شخصیت نیرومند فتح می شناسند و رقیب بالقوه ای برای خلف به شمار می رود.

سوابق:

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح که در اوائل دهه 1950 توسط تبعید شدگان فلسطینی در کویت تشکیل شد، در سال 1959 وارد صحنه شد و دست به یک سری شبیخونهای کماندویی در اسرائیل در تاریخ اول ژانویه 1965 زد. پس از جنگ شش روزه سال 1967، فتح به سرعت رشد یافته دیگر سازمانهای فدائی را تحت الشعاع قرار داد. در سال 1969 یاسر عرفات رهبر سازمان فتح ریاست ساف را نیز به عهده گرفت.

(طبقه بندی نشده) حملات تلافی جویانان اسرائیل باعث شد تا نبرد 1968 در کرامه درگیر شود که در آنجا فتح به مدت 3 روز با حمایت ارتش اردن با اسرائیل به جنگ پرداخت. لیکن در سال 1970 ، در نتیجه عملیات تروریستی که همیشه در اردن پایان می پذیرفت اردنیها حضور فلسطینیها را خطری علیه رژیم خود به حساب آوردند. در تابستان 1970 (سپتامبر سیاه) و 1971 همه سازمانهای چریکی فلسطینی به زور از اردن اخراج گردیدند و اکثر دفاتر و فعالیتها به لبنان منتقل گردید.

(طبقه بندی نشده) چون انجام عملیات علیه اسرائیل از درون کشورهای عربی مجاور دچار محدودیت روز افزون شده بود، سازمان فتح در نوامبر 1971 توسط سازمان سپتامبر سیاه با به قتل رساندن نخست وزیر اردن به تروریسم بین الملی دست زد.

(طبقه بندی نشده) پس از جنگ خاورمیانه در اکتبر سال 1973 سازمان فتح اهداف خود را قدری سبک و سنگین نمود و اینچنین به نظر می رسید که این سازمان پذیرفته است که دیگر به هیچ وجه امکان ندارد بتوان تمام منطقه فلسطینی مذکور در قرارداد انگلیسی - فلسطینی را با نبرد مسلحانه همان طور که در منشور ملی فلسطین آمده آزاد ساخت. به رهبری سازمان فتح، ساف به صدور یک دستور کار دست سازد و اهداف زمینی محدود خود را بیان داشت و اظهار نمود که مایل است در کنفرانس صلح ژنو حضور به هم رساند. (آن تعداد از گروههای فدائی که طرح 1974 ساف / فتح را قبول نکرده بودند در زمره ارتدادیون درآمدند.) (سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) پس از جنگ نیز عملیات نظامی فتح علیه اسرائیل محدود به عملیات نفوذی از طریق لبنان گردید و لبنان نیز متحمل عملیات تلافی جویانه اسرائیل گردید.

مشاجرات پیشین فلسطینی لبنانی بر سر چنین عملیاتی نیز به وسیله معاهده قاهره در سال 1969 و پروتکل ملکارت در 1973 تخفیف داده شد. هدف این قراردادها نظم بخشیدن به حضور فلسطینیها در لبنان بود، لیکن سبب شد که لبنانیها نیز از طریق بازگذاردن مرزهایشان جهت انجام عملیات کماندویی درگیر شوند. به همین جهت، فلسطینیها نیز مدعی هستند که قرارداد قاهره حق آنها در باقی ماندن در

ص: 238

جنوب لبنان را مشروعیت بخشیده است. در نتیجه مشکلات چند برابر شد چون حضور فلسطینیها در لبنان تعادل نظام سیاسی فرقه ای لبنانیها را به خطر می انداخت و سبب بروز جنگی در آوریل 1975 گردید. سازمان فتح نیز دوشادوش نهضت ملی لبنان (مسلمان، چپی) جنگید،شبه نظامیان این نهضت را مسلح کرده آموزش داد و در بعضی از آنها نیز علاوه بر شرکت در مبارزه به رهبری پرداخت. نیروهای امنیتی فتح فرمانده پادگان بیروت را تحریک کردند تا به «کودتا از طریق تلویزیون» در مارس 1976 دست بزند. در ژوئن 1976 با پیوستن به مسیحیان راستگرا وارد صحنه گردید. فلسطینیها برای حفظ آخرین جبهه ای که هم مرز وطنشان بود جنگیدند.

در اکتبر 1976 ، اجلاس عربی ریاض نقش سوریه را مشروعیت بخشید، ولی مانع از آن شد که سوریه در لبنان و در نهضت فلسطین نقش مسلط را داشته باشد. معذالک فلسطینیها وارد شدند تا به دستورات سوری (عربی) تن در دهند.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / .../...) علیرغم آتش بس و نیروهای بازدارنده عربی در لبنان، گاه و بیگاه حملاتی نیز رخ می داد. گاهی نیز سازمان فتح برای جلوگیری از اعمال تحریک آمیز ارتدادیون و در نتیجه اوج گرفتن جنگ دست به عملیاتی می زد و زمانی دیگر نیز با ارتدادیون در جنگ علیه شاخه صاعقه و نیروهای بازدارنده تحت فرمان سوریه شرکت می جست تا اتحاد و قاطعیت فلسطینیها باقی ماند.

با تداوم جنگ، تضاد بین مسیحیان تحت الحمایه اسرائیل و سوریها و نیروهای بازدارنده یا فلسطینیها بسیار آشکار گشت و عملیات فتح، قابل تمایز از عملیات دیگر نهضتهای مقاومت نگردید.

(طبقه بندی نشده) در ژوئیه سال 1977 قرارداد اشتوره جهت آرام ساختن اوضاع از طریق تعیین مدت زمانی جهت اجرای معاهده قاهره 1969 و تنظیم حضور فلسطینیها برای بار دیگر در لبنان منعقد گردید. این طرح خواستار عقب نشینیفلسطینیها از نقاط غربی و مرکزی جنوب لبنان و ایجاد یک نوار امنیتی در طول مرز اسرائیل گردید. مشروط بر اینکه این نوار به وسیله نیروهای ارتش لبنان پاسدرای شود. ولی تا نوامبر همان سال معلوم شد که قرارداد اشتوره نیز قابلیت کاربرد ندارد. ارتش ناتوان لبنان نمی توانست نقش خود را در جنوب ایفا نماید و فلسطینیها نیز از عقب نشینی کامل و ایجاد یک خلأ در جبهه امتناع می ورزیدند. علاوه بر اینها به علت ابتکارات سادات سوریه نیز از وادار ساختن به همکاری فلسطینیها با توسل به زور خودداری کرد. خشونتهای مرگباری که تا مارس 1978 ادامه داشت، نشانه وجود یک بن بست بود.

(طبقه بندی نشده) ابتکار سادات نیز تأثیراتی بر موضع فلسطینیها در لبنان، وحدت درونی فتح، و روابط فتح با دیگر گروههای فلسطینی و دولتهای عربی به خصوص عراق، بر جای نهاد. در اعتراض به ابتکار صلح سازمان ژوئن سیاه در فوریه 1978 سردبیر الااهرام، یوسف الصیبایه را که دوست صمیمی پرزیدنت سادات مصری بود به قتل رسانده، به گروگانگیری دست زد و هواپیمایی را در نیکوزیا در قبرس ربود.

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح که مایل نبود دیگر مخالفین ابتکارصلح با عملیات خود، گوی سبقت را از وی بربایند، در مارس 1978 در جاده تل آویو - حیفا به یک سری عملیات مبادرت ورزید. به عنوان تلافی نیروهای دفاعی اسرائیل به لبنان هجوم آوردند تا جنوب رودخانه لیطانی را از وجود پایگاههای

ص: 239

چریکی پاک سازند. فلسطینیها نیز که منتظر چنین حمله ای بودند به عقب نشینی منظم مبادرت ورزیده و از نقاط استراتژیک پیشروی اسرائیل را متوقف ساختند. فلسطینیها توانستند نیروهای اسرائیلی را در مدت زمان خیلی بیشتر از آنچه که نیروهای مصری در 1956 و نیروهای مرکب عربی در 1967 توانسته بود متوقف سازند. بنابه گزارشات خسارات فلسطینیها حدود نیمی از آنچه بود که قبلاً پیش بینی شده بود.

به عبارت دیگر فلسطینیها از نظر خودشان پیروز شده بود.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) حمله اسرائیل سبب به وجود آمدن نیروهای میانجیگر سازمان ملل و قرار گرفتن آنها بین مرز اسرائیل و فلسطینیها گردید. عرفات از ساف خواست تا از تلاشهای نیروهای میانجیگر سازمان ملل که عقب نشینی اسرائیل از لبنان را سهولت می بخشید، حمایت نمایند. لیکن فلسطینیها مصرانه اعلام می داشتند که هیچ یک از قطعنامه های سازمان ملل و یا مفاد نیروهای میانجیگر این سازمان قادر به تغییر قرارداد قاهره نمی باشد؛ و بنابراین آنها از حق بازگشت خود به جنوب دست برنخواهند داشت. لیکن فلسطینیها بر سر زمان بازگشت به آنجا با یکدیگر به مخالفت برخواستند. چپگرایان سازمان فتح و گروههای ارتدادیون به عملیات علیه نیروهای اسرائیلی در حال عقب نشینی دست زدند و سعی کردندهمکاری عرفات با نیروهای میانجیگر سازمان ملل را با حمله به نیروهای این سازمان از اعتبار ساقط سازند.

(طبقه بندی نشده) یک هفته قبل از حمله اسرائیل، عرفات سعی کرد علیه مخالفین با تمام قوا اقداماتی انجام دهد. کلنل علی سلیم حمد (ابوسعید) سرکرده گروه ضربتی فتح به نام الثوره (فتح انقلابی) به اتهام تلاش جهت به قتل رساندن عرفات و ربودن یک هواپیمای عربی در 1977 به طور مرموزی به دام افتاد.

ابوسعید در مقایسه با دیگران فقط یک حرکت جزئی در برابر محافظه کاران فتح نشان داده بود.

(طبقه بندی نشده) آتش مخالفتهای شدیدتر هنوز در زیر خاکستر پنهان بود. در جنگ لبنان، به فرماندهان فتح قدرت و اختیارات مستقل در واحدهای نظامی شان اعطا شده بود. یکی از چپگرایان فتح به نام محمد داود عوده (ابوداود) سعی کرد تصمیم عرفات در قبال نیروهای میانجیگر سازمان ملل و جنوب لبنان را نادیده گرفته عملیات را تا آن سوی مرزهای اسرائیل ادامه دهد. وی حدود 120 تن که اکثرشان عضو سازمان ژوئن سیاه بودند را گرد خود جمع کرد و تصمیم گرفت که به اسرائیلیها حمله نماید.

عرفات دستور دستگیری آنها را صادر کرد و مبارزه ای در گرفت. محمد صالح (ابوصالح) و مجید ابوشراره به طور همصدا و صالح خلف به طور ضمنی از داود و متحدش ناجی آلوش اعلام حمایت کردند.

عرفات نیز از طرف خلیل الوزیر و هایل عبدالحمید حمایت شد و وزیر، حمله به افراد داود را فرماندهی نمود. پس از درگیری یک سری عملیات درون گروهی دیپلماتیک و اجلاسهای پشت سر هم فتح، بیانیه سیاسی کمیته مرکزی در سوم ماه می صادر شد و به چشم پوشی از اختلافها ولی مقصر شناختن شبه نظامیان منجر گردید. اکثر دستگیر شدگان آزاد گردیدند.

(طبقه بندی نشده) لیکن عرفات به تلاش خود برای ایجاد نظم و انضباط در سازمان فتح و نهضت مقاومت فلسطین ادامه داد. در ماه می 1978 وی سعی کرد فرماندهان نظامی همپیمان با صالح و خلف را برکنار سازد. با واگذاری مسئولیت تصمیم گیری پیرامون شرایط نظامی در لبنان به وزیر از صدور فرامین نظامی مستقل جلوگیری به عمل آورد. در ماه ژوئن، عرفات دستور تشکیل یک اجلاس انقلابی فوق العاده را صادر کرد که در طی آن دو تن ازفلسطینیها را به جرم خیانت در امور حفاظتی به اعدام محکوم نمودند.

ص: 240

داود این عمل اجلاس را محکوم شمرد و اعلام کرد که آن دو «شهید» از زمره دستگیر شدگان در ماه آوریل بوده اند.

(طبقه بندی نشده) با مشاهده مشاجرات درونی فتح، جبهه ارتدادی و جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین بیانیه ای مشترک صادر کردند و طی آن حمله به نیروهای داود و مقابله های نظامی بین گروههای فلسطینی را به این بهانه که دشمن را دلگرم می سازد، محکوم نمودند. همین گروهها به تصمیمات عرفات در قبال جنوب لبنان اعتراض کرده و پیشنهاد کردند که فرماندهان کل همه گروهها و نمایندگان کمیته مرکزی فتح و دیگر عناصر ناسیونالیست، رهبریت انقلاب فلسطینی را به دست گیرند. ولی عرفات نیزبا یک ضدپیشنهاد مبنی بر اینکه یک ارتش خلقی با فرماندهی مرکزی در لبنان ایجاد شود تا بر اجزاء مختلفه نهضت مقاومت نظم و انضباط حاکم سازد، پیشنهاد آنها را خنثی نمود.

(طبقه بندی نشده) عرفات نه تنها با سازمان فتح و دیگر ارتدادیون فلسطینی، بلکه با رژیمهای حامی آنها چون رژیم عراق نیز برخورد می نمود. پس از 1976 زمانی که عراق به تلاش اجلاس ریاض مبنی بر تحمیل صلح در لبنان اعتراض نمود، وی (عرفات) از بغداد بازدید ننمود. عراقیها هرگونه صلح با اسرائیل را رد می کنند و خواهان ادامه جنگ علیه دولت یهود از لبنان به هر قیمتی که شده می باشند. آنها بخصوص نسبت به کنار آمدن عرفات و حافظ اسد سوری و رژیم رقیب بعثی خود مظنون بودند. در پاییز 1976 عراق با توسل به سازمان ژوئن سیاه دست به یک سری عملیات خرابکارانه علیه سوریه زد. در سال 1978، فرستادگان و دفاتر خارجی ساف / فتح هدف عملیات تروریستی تحت حمایت عراق قرار گرفت و یک سری عملیات با کشتار محافظه کار ساف سعیدحمامی در لندن در ژانویه 1978 آغاز گردید.

سازمان فتح و ساف پیرامون ارتباط عراق با این عملیات سکوت اختیار کردند تا اینکه در ژوئن 1978 ریاست دفتر ساف در کویت نیز به قتل رسید. در ژوئیه، کمیته اجرائی ساف یادداشتی به دولت عراق فرستاد و از آن دولت خواست تا البناء رهبر سازمان ژوئن سیاه را تحویل داده، ایستگاه رادیویی وی را تعطیل نماید. ساف «مایل بود که عراق به جای اینکه پایگاهی برای نابودی انقلاب فلسطین باشد، پایگاهی برای استمرار انقلاب فلسطین باقی بماند».

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح که دچار تنگنا شده بود، در برابر عملیات و کشتار خرابکارانه تحت حمایت عراق آن کشور را با عملیات تلافی جویانه مورد تهدید قرار داد. در ماه ژوئیه و اوت و سازمان فتح یک رشته عملیات تروریستی را علیه عراق در کشورهایی از انگلستان گرفته تا پاکستان به مرحله اجرا گذاشت. و همزمان، این سازمان با چند گروه ارتدادی تحت الحمایه عراق از قبیل جبهه آزادیبخش عربی، جبهه پایداری ملی، و جبهه آزادیبخش فلسطین در لبنان برخوردهای شدیدی نمود. سازمان فتح حتی به دفاترا رتدادیون در لیبی نیز حمله کرد.

(طبقه بندی نشده) سفیر الجزایر در لبنان از طرف رئیس جمهور الجزایر بومدین به وساطت پرداخت.

عرفات موافقت کرد که تمام تبلیغات خود را متوقف ساخته، همه عملیات و حملات تروریستی خود را علیه سازمانهای ارتدادی در لبنان پایان بخشیده و به مذاکره مستقیم بین ساف و عراق تن در دهد. پس از انفجار عظیمی که در اواسط ماه اوت در بیروت در یکی از پایگاههای مشترک فلسطینیها صورت گرفت، نمایندگان فتح و نمایندگان همه دیگر گروههای فدائی به اجلاسهای دوجانبه وارد شدند موافقتنامه کمپ دیوید نیز در ماه سپتامبر آشتی میان آنها را تسریع نمود، چون آنها متوجه شدند که ایجاد یک جبهه

ص: 241

متحد عربی جهت مخالفت با صلح مصر و اسرائیل از هر مسئله و مشاجره دیگر ضروری تر می باشد. در سرتاسر پاییز رهبران فلسطینی جهت اتحاد، با یکدیگر ملاقات نمودند و یک حسن تفاهم میان سوریها، عراقیها و فلسطینیها در نتیجه این گردهماییها ظاهر گشت. تنها صدای اعتراض از طرف جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطینی در رابطه با عمل اردن در ماه نوامبر به عنوان مخالفت شدید، بلند شد.

(طبقه بندی نشده) انتظار می رفت که اجلاس شورای ملی فلسطین در ژانویه 1979 «آغازی برای یک اتحاد پر سروصدا» باشد، ولی بیشتر به صورت تلاشی برای کسب قدرت درآمد. برای اولین بار سازمان فتح در این اجلاس شورای ملی فلسطین شرکت جست و در آن حتی یک گروه دیگر فلسطینی با وی متحد نشد، بقیه که در نتیجه اختلافشان علیه فتح متحد شده بود در ساف نقش مسلط یافته بودند.

رهنمود گروههای ارتدادی، بخصوص جبهه مردمی آزادیبخش فلسطین به کمیته اجرائی هدف اصلی اجلاس شده بود. ولی فتح هر گونه فرمول دوباره سازماندهی را رد کرده، می خواست به جای عضویت گرفتن نمایندگان ارتدادیون که باعث کاهش قدرتش می شد، تعداد نمایندگان خود را در کمیته اجرائی افزایش دهد. گروههای دیگر نیز مصرانه از پذیرش آن انکار می کردند و در پایان، کمیته اجرائی ترکیب قبل از اجلاس شورای ملی فلسطین را که به نفع فتح بود، حفظ نمود. یکی دیگر از نتایج نافع به حال فتح تصاحب منافع مادی از طریق این اجلاسها بود. چون فتح مایل بود که منابع مادی از طریق نهادهای تحت کنترل ساف توزیع گردد. در حالی که دیگران مایل بودند این توزیع براساس ویژگیهای گروهی انجام گردد.

ولی اکنون کمیته اجرائی راهی بین نهادها و سازمانها را اختیار خواهد کرد؛ و سازمان فتح نیز براین کمیته اجرائی تسلط دارد.

(طبقه بندی نشده) شورای ملی فلسطین، بیانیه عرفات به اردن را که از شاه حسین خواسته است که اجلاس بغداد را که در آن ساف به رسمیت شناخته شده و به عنوان تنها نماینده فلسطینها در درون و بیرون از مناطق اشغالی پذیرفته است به دیده احترام بنگرد، مورد تصویب قرار داد. فتح استدلال می کند که گفتگوهای دوجانبه با اردن برای دور نگهداشتن این کشور از قرارداد صلح ضروریست، یعنی دیپلماسی به خاطر دیپلماسی. دیگر گروههای فدائی خواستار نتایج واقعگرایانه تر از قبیل پایگاه، دفاتر و حق عضوگیری در اردن هستند، در حالی که با این نحوه تسلیم آنها معتقدند که فقط از نظر سیاسی چیزهایی به دست خواهند آورد. روابط فلسطینی - اردنی هنوز هم در جوامع فلسطینی، ضد و نقیض است.

(طبقه بندی) به طور کلی، ممکن است فلسطینیها و نیز فتح یک ارزیابی مثبت از اجلاس شورای ملی فلسطین بنمایند. این اجلاس بالاخره سبب شد که گروههای دارای تضاد فلسطینی به تلاشها و مباحثاتی جهت رسیدن به اتحاد دست بزنند. در اواسط فوریه 1979 ، خطر یک صلح خاورمیانه آرامش را به درون فلسطینیها بازگرداند.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) برای سازمان فتح افکار صلح آمیز می تواند، محرک افکار تروریسم بین المللی باشد. در نوامبر 1978 بنابه گزارشات رسیده به سازمان سپتامبر سیاه دستور داده شده بود تا به تجدید حیات هسته های خود در اروپا بپردازد. عدم کفایت اطلاعات موجود، با این وصف مانع از آن است که بتوان درباره میزان خطرات تروریستی از این منبع نتیجه گیری کرد.

ص: 242

فنون و روشهای عملیاتی (محرمانه) اصولاً سازمان فتح سعی دارد عملیات خود را در اسرائیل و سرزمینهای اشغالی با نفوذ از خشکی و نفوذ فزاینده از طریق دریا متمرکز سازد. مأموریتهای اصلی آنها اغلب گروگانگیری بود تا آنجا را به موقع با فداییانی که در زندانهای اسرائیل به سر می برند معاوضه سازند و کشتار اسرائیلیها نیز شامل این مأموریتها نیز می شود.

حملات دراماتیکی که توسط سازمان فتح در اسرائیل صورت می گیرد، سبب می شود که این سازمان در میان دیگر گروههای چریکی که به خطر شدیدتر درگیری با دشمن در خاک دشمن در مقایسه با حملاتی که در قلمرو بین المللی انجام می شود واقف هستند، موقعیت بسیار مهم خود را حفظ نماید.

معمول تر از همه مأموریتها این است که نفوذ کنندگان و تروریستهای مناطق اشغالی، اعرابی را که به همکاری با اسرائیلیها پرداخته اند، یا مؤسساتی چون تبادل کارگر و وسایط نقلیه ای را که کارگران فلسطینی حمل می کنند و در رابطه با حاکمیت اسرائیل هستند، مورد حمله قرار می دهند. بمب گذاری و حملات موشکی بسیار مورد حمایت قرار می گیرند، در حالی که بمب گذاری در بازارهای شلوغ انجام می شود و هدف حملات موشکی نیز یهودی نشینهای شمال اسرائیل می باشند. در اواخر 1978 تعداد حملات تروریستی علیه یهودی نشینهای اسرائیلی ساحل غربی به شدت فزونی یافت. حتی اگر در اثر این حملات مناطق غیرنظامی نیز مورد اصابت قرار گیرد، سازمان فتح مدعی می شود که اهداف وی تنها مناطق نظامی بوده و می باشد.

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح را مسئول اکثر وقایعی که در اسرائیل و مناطق اشغالی رخ می دهد می دانند و آن را با نام کلی ساف شناسایی می کنند.

(محرمانه) با وجود اینکه چند سال است که سازمان سپتامبر سیاه، کاری انجام نداده است، هنوز هم گزارشاتی مبنی بر آغاز عملیات توسط آنها دریافت می گردد. سازمان سپتامبر سیاه در روزهای اوج عملیات خود بیشتر از کارهای دراماتیک مرکب از فعالیتهای مختلفی چون کشتار، هواپیماربایی، گروگانگیری و خرابکاری حمایت می کرد. در این گونه عملیات مقامات و عمال اسرائیلی در خارج، مراکز تجاری یهودیان، شرکتها و پایگاههای غربی و اردنیهامعمولاً اهداف اصلی را تشکیل می دادند. طرح مأموریتهای سازمان سپتامبر سیاه به دقت ریخته می شد و نیروی انسانی لازم برای انجام این مأموریتها نیز از میان افراد تحصیل کرده ای که معمولاً به چند زبان آشنایی داشته و از سلسله مراتب گروههای چریکی مختلف به شمار می رفتند و یا از میان هواداران آنها برگزیده می شدند. این افراد منتخب آموزشهای ویژه می دیدند و اسناد جعل شده ای دریافت می داشتند و معمولاً از طریق بیروت پس از طی یک مسافرت پیچیده و گمراه کننده به مقصد اعزام می شدند. افراد عملیات سازمان سپتامبر سیاه در بعضی موارد حتی نمی دانسته اند که هدف نهائی آنها کدام است و یا حتی در ابتدای امر واقف نبوده اند که به یک مأموریت انفرادی اعزام گشته اند. فقط به هنگام رسیدن به مقصد درباره طرح موجود توجیه می شده و به آنها اسلحه تحویل داده می شده است.

طبقه بندی نشده ناظران تروریسم اظهار می دارند که مبارزات ضدعراقی سازمان فتح در تابستان 1978 فاقد

ص: 243

پیچیدگی عملیات مربوط به سازمان سپتامبر سیاه بوده است.

سازمان (محرمانه) کمیته مرکزی با یازده عضوی که هر یک وظیفه ای به عهده دارند و عرفات مسئولیتهایی به آنها واگذار می کند، هفته ای یک بار جلساتی تشکیل می دهد و ساخت هرم مانند سازمان فتح را تشکیل داده بر کمیته های منطقه ای موجود در هر یک از اردوگاههای آوارگان فلسطینی نظارت و حاکمیت خویش را اعمال می کند. شورای انقلاب که دارای 120 عضو می باشد، یک هیأت میانجیگر بسیار نیرومند است که کنترل مخارج و نظارت بر کارآیی سازمانهای اداری سازمان فتح را عهده دار می باشد.

شورای عمومی بزرگتر، نوعی پارلمان است که به طور نامنظم اجلاسهایی تشکیل می دهد. هر منطقه دارای یک واحد مربوط به خود است که هیئتهای سیاسی و نظامی و مرکز اطلاعات مخصوص به خود را نیز دارا می باشد. هسته ها در قاعده هرم جای گرفته اند که دربرگیرنده هر آردوی اوارگان فلسطینی، دانشگاههای شامل دانشجویان فلسطینی و کارخانه های دربرگیرنده کارگران فلسطینی می شوند. العاصفه، بازوی نظامی سازمان فتح بود و دربرگیرنده هنگ یرموک که به گردان و گروهان تقسیم بندی می شود و نیز دربرگیرنده نیروهای القسطال و کرامه که به واحدهای عملیاتی تقسیم بندی شده اند می گردد.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) دفتر شماره 17 سازمان امنیتی ویژه عرفات است که مسئولیت آن تأمین امنیت شخصیتهای مهم سازمان فتح می باشد. به عقیده بسیاری، عرفات از دفتر شماره 17 به عنوان یک وسیله جاسوسی درون سازمانی و احتمالاً به عنوان نیروی ضربتی علیه مخالفین سیاسی خود سود می جوید.

(محرمانه) عناصر سازمان سپتامبر سیاه معمولاً تشکیل هسته های پنج نفره را می دادند؛ که چهار نفر آنها مجریان عملیات بوده و نفر پنجم بین هسته های خود با دیگر هسته های سری رابطه ایجاد می کرده است. تنها رهبر سازمان بود که باید رهبران دیگر هسته ها را می شناخت و یا با آنها تماس می گرفت. بسته به شرایط موجود حجم هسته ها گسترش یا کاهش می یافت. در 1974 و 1975 هسته ها و یا تیمهای 15 نفره نیز عملیات را به مرحله اجرا می گذاردند.

قرارگاهها / پایگاهها (طبقه بندی نشده) قرارگاه سازمان فتح در غرب بیروت است. فدائیون آژانسهای مساعدت مالی و کار سازمان ملل اردوگاههای آوارگان واقع در لبنان و سوریه را تحت کنترل قرار داده و از آنها برای ایجاد دفاتر و دادن آموزش استفاده می کند.

(طبقه بندی نشده) منطقه ارغوب که صد میل مربع مساحت داشته و در جنوب لبنان قرار دارد، به عنوان سرزمین فتح مشهور است. هدف اصلی حمله اسرائیل در مارس 1978 این بود که چریکها را از این منطقه و دیگر مناطق مرزی بیرون رانده و به ایجاد یک کمربند ایمنی مرکب از مسیحیان لبنانی در مجاورت مرز اسرائیل مبادرت ورزد. اسرائیلیها موفق شدند مرکز فعالیتهای چریکی را به منطقه ای در شمال بین رودخانه ظهرانی و لیتانی بکشانند. در جنوب رودخانه لیتانی فلسطینیها فقط توانستند یک منطقه پیشین خود را که تایر نام داشت، حفظ نمایند. بندر تایر که به وسیله سازمان فتح کنترل می شود

ص: 244

مهمترین منطقه ای است که فدائیون از طریق آن در لبنان سلاح به دست می آورند.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) سازمان فتح و دیگر شبه نظامیان فلسطینی که در 11 ماه گذشته نتوانسته اند فعالیت چندانی نشان دهند، بیشتر در تلاش بوده اند که برای بار دیگر در جنوب لبنان مستقر شوند. این تلاش با افزایش جمعیت اردوگاههای آوارگان رشیدیه، برج الشمالی، و الباس در اطراف تایر همراه و آغاز شده است. اسرائیلیها اظهار داشته اند که در اردوگاه رشایا الفخار در شرق و اردوگاههای غنا و صدیقین در غرب فعالیتهای چریکی باز هم تجدید شده است. همان طوری که مشاهده می شود فلسطینیها اصرار دارند که مفاد عهدنامه قاهره حق آنها را در دست یافتن به منطقه مرزی تأمین نماید؛ ولی همکاری آنها با نیروهای میانجیگر سازمان ملل در لبنان سبب شده است که آنها نتوانند به این حق خود دست یابند.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) فعالیتهای اسرائیلیها در مارس 1978 نابودی بسیاری از پایگاههای فلسطینیها و سازمان فتح از قبیل مناطق آموزشی، پایگاههای فرماندهی مغازه ها و دفاتر واقع در دیگر نقاط لبنان را فراهم نیاورد. بلکه احتمالاً موجب تقویت آنها شد تا در آینده به تلافی و جبران شکستهای وارده در جنوب لبنان بپردازند. فلسطینیها در منطقه الدامور و نبطیه فرودگاههای اضطراری و دیگر تسهیلات مربوط به خود را دارا هستند. تسهیلات واقع در این مناطق در برگیرنده قرارگاههای اصلی و محل تمرکز بوده که در آنجا تعداد کارمندان و موشکها در اوائل 1979 افزایش یافته است. در اواخر سال 1978 تغییر مکان توپخانه ها در آرنون و حمدیه افزایش یافته بود.

(محرمانه) احتمالاً نیروهای نظامی سازمان فتح در البدوی، الدلهامیه، برج الشمالی، الساقی، و الطیبه استقرار یافته اند. پایگاهها و تسهیلات دریایی آنها در القاسمیه، العاصیه (همان طور که گزارش شده)، نهر البریه، العقبیه، ادلون و سرافند واقع شده اند.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) از جنگ اکتبر 1973 به این طرف حکومت سوریه گاهی محدودیتهای شدیدی را علیه فعالیتهای فلسطینیها در سوریه اعمال می داشته است. پس از قرارداد متارکه سوری - اسرائیلی سال 1975 در جنگ لبنان و به خاطر برقراری روابط حسنه بین سوریه و اردن در سالهای 77-1976 و به عنوان یک فشار سیاسی قبل از اجلاس شورای ملی فلسطینی در سال 1977 کنترل شدیدتری برقرار گردید. با وجود این محدودیتها سازمان فتح توانسته بود دفاتر، پایگاههای لجستیکی، مناطق آموزشی و محلهای بازپرسی اطلاعاتی خود را در محلهای مورد تأیید دور از خطوط آتش بس و مرز اردن حفظ نماید. گاهی هم بعضی از دفاتر و پایگاههای آموزشی تعطیل می گردید و بعضی از مقامات این سازمان دستگیر می شدند و به افراد کادر سازمان فت اجازه حمل اسلحه داده نمی شد. ولی عملیات سازمان فتح در سوریه هیچ گاه به طور کامل متوقف نگردید.

دفاتر سازمان فتح در دمشق همیشه باز بوده و مدرسه نظامی این سازمان در القوته افسر بیرون می داد.

(محرمانه / غیرقابل انتشار برای ملل بیگانه) پس از ابتکارات سادات محدودیتها علیه فلسطینیهای سوریه کاهش یافت و این روند در سرتاسر سال 1978 ادامه یافت. دپوهای تسلیحاتی و انبارها به سازمان فتح تحویل داده شدند و بنابه گزارش اسرائیلیها دو تا سه پایگاه فلسطینی در جنوب سوریه «مجاورت مرز اردن تشکیل گردید. ایستگاه رادیویی فلسطینیها که در قاهره به حالت تعطیل درآمده بود،

ص: 245

در دمشق جایگاه جدیدی یافت.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) پس از حمله اسرائیل به جنوب لبنان در سال 1978 سوریه اجازه نفوذ بیشتر به درون اردن را داد و از در میان گذاردن اطلاعات مربوط به عملیات چریکهای فلسطینی با اردن امتناع ورزید. شاه حسین نیز اجازه نمی دهد که فلسطینیها در اردن پایگاههایی برای خود تأسیس نمایند و امنیت نیز در آنجا به طرز بسیار شدیدی حکمفرماست.

(محرمانه) سازمان فتح که از انقلاب ایران حمایت می کند، احتمالاً در سیست زانب/ زین (طبق گزارش) در سوریه و برج الشمالی لبنان به آموزش دادن ایرانیها می پردازد (ارتباط نامعلوم است).

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / وهم پیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی).

موقعیت سازمان فتح در لیبی نیز دستخوش تغییرایت بوده است. در ماه می 1977 زمانی که رژیم لیبی که طرفدار جبهه ارتدادیون است، دو اردوی نظامی را به جبهه ملی آزادی فلسطین منتقل نمود ورق به ضرر سازمان فتح برگشت. سازمان فتح بر دو پایگاه دیگر که یکی از آنها در تریپولی بود و دیگری در نزدیکی بن غازی می باشد، کنترل بسیار شدیدی اعمال نمود.

(محرمانه) به دنبال حمله ای که سازمان فتح به یکی از دفاتر سازمان ژوئن سیاه در تریپولی در ژوئیه 1978 نمود، حکومت لیبی تمام فعالیتهای گروهی مقاومت فلسطینی را در دفتر ساف ادغام نمود که در نتیجه یک پیروزی برای سازمان فتح که کنترل کننده آن دفتر است به حساب آمد و اوضاع سازمان فتح در لیبی نیز دستخوش بهبود گشت.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) سازمان فتح در مناطق اشغالی ساحل غربی و نوار غزه هسته های بسیار فعالی را داراست. بعضی از هسته ای مکشوفه ظاهرا از روشها و سلاحهای بسیار پیچیده استفاده می کرده اند. و بعضی از آنها نیز کارگاهای سلاح سازی دارند.

(سری) بنابه گزارشات رسیده العاصفه ازطریق کویت عملیات مناطق اشغالی را هدایت می کرده است.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) در نوامبر 1978 ظاهرا به سازمان سپتامبر سیاه مسئولیت داده شده که به ایجاد هسته هایی در انگلیس، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، سوئیس و آلمان غربی بپردازد.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه و همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) از اوائل دهه 1970 سازمان سپتامبر سیاه در قبرس پایگاهی داشته است. چند گروه فلسطینی این جزیره را به عنوان یک پایگاه لجستیکی و یک نقطه آغاز عملیات خود علیه اسرائیلیها مورد استفاده قرار می دهند. سازمان فتح بسیار فعال است و از قبرس تجهیزات، سلاح، غذا و نیروهای انسانی به لبنان فرستاده است و طبق گزارشات واصله این سازمان در نیکوزیا، فاماگوستا، لارناکا و لیماسول انبارهای تسلیحاتی دارد.

سازمان فتح سعی دارد جلو فعالیتهای شبیه به فعالیتهای مسیحیان لبنان را در این جزیره بگیرد.

(محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) گزارشاتی که پیرامون وجود مراکز آموزشی فداییان در قبرس رسیده هنوز مورد تأیید واقع نشده اند.

آموزش:

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح برای خرابکاران، آدمکشها و آدم ربایان دوره های آموزشی عمومی

ص: 246

در مورد فنون نظامی، کماندو و آموزشهای ویژه تروریستی ارائه می دهد. آموزش سیاسی نیز در برنامه کار گنجانده شده است. این چهارچوب مرکب از آموزش سیاسی و نظامی به درون اردوگاهها نیز برده می شود تا پسران 10 تا 14 ساله را که اشبال یا شیربچه نامیده می شوند، در برگیرد.

(محرمانه) مهمترین برنامه آموزشی در لبنان انجام می شود. در اینجا کادرهای نظامی به فراگیری ورزیدگی، سازماندهی نظامی، راه رفتن درشب، گماردن محافظ و درگیر شدن، حفر تونلها و گودالها، زندگی در شرایط سخت، آشنایی با سلاحها که شامل استفاده از سلاحهای سنگین و توپخانه نیز می شود، می پردازند. تروریستهای وابسته به خلیل الوزیر ناظر عملیات درون اسرائیلی و درون مناطق اشغالی آموزشهای مربوط به نحوه استفاده از سلاح، شنا، قایقرانی، فراگیری قطب نما و نقشه و نیز نحوه متکی بودن به خود را یاد می گیرند.

(محرمانه) پس از انتشار چهارچوب کمپ دیوید، کمیته مرکزی سازمان فتح تصمیم به آموزش 1000 نفر تکاور ویژه گرفت. گروههای منتخب در نوامبر 1978 جهت دریافت دستورات به خارج فرستاده شدند؛ از این گروهها 20 گروه به شوروی 30 گروه به چین، 30 گروه به کوبا، و 30 گروه به ویتنام فرستاده شدند و بجز 100 گروهی که قرار شد جهت دریافت برنامه ها در الدامور لبنان بمانند بقیه گروهها نیز به الجزایر و عراق روانه گردیدند.

(محرمانه) با وجود اینکه سازمان فتح برای دادن آموزش به گروههای خود تا حدود زیادی به کشورهای دوست متکی است، با این وصف در سال 1973 به ابتیاع دانشکده نظامی مختص خود در دره دمشق پرداخت تا در این رشته نیز کاملاً خودکفا گردد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) یک پایگاه سوری، چند سال قبل پیشنهاد کرد که دوره هایی را در رشته جنگ افزارهای شیمیایی و بیولوژیکی و نیز نحوه استفاده از خمپاره، سلاحهای ضد تانک و موشکهای زمین به هوا در اختیار آنها قرار دهد. درباره برنامه های علمی گزارشات دیگری نرسیده است، ولی احتمالاً برنامه های کاملاً نظامی امروزه در دسترس آنها قرار دارد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان آنها / هشدار اطلاعاتی) فداییان در لیبی در زمینه فنون پیاده نظام، مخابرات، نحوه استفاده توپخانه های ضد هوایی، مبارزه تن به تن، نحوه حمل و نقل و فنون مربوط به چتربازی و غواصی آموزش دیده، تعالیم ویژه ای نیز در زمینه چگونگی استفاده از موشکهای سام-7 (استرلا / گریل) دریافت داشته اند. در آوریل 1977 اعضای سازمان فتح هنوز هم در لیبی به دریافت آموزشهایی در زمینه خلبانی و هدایت هلیکوپترها و هواپیماهای جنگنده و عملیات زیر آبی مشغول بوده اند.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) خلبانان سازمان فتح قادر به پرواز با میگ - 17 ، 19 و 21 بوده و با هلیکوپترهای سی - 4 و می 8 نیز قادر به پرواز می باشند.

(طبقه بندی نشده) در بهار سال 1978 نهضت مقاومت فلسطین تعدادی از داوطلبین فارغ التحصیل دانشگاهی را به لیبی فرستاده تا آموزشهای هوایی ببینند. عناصرسازمان فتح چند سال قبل نیز در الجزایر به طی دوره مشابه ای دست زدند.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه - غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) متخصصین روسی نیز

ص: 247

قبل از جنگ لبنان پیشنهاد ارائه آموزش در زمینه سلاحهای دفاع هوایی در چند اردوگاه آوارگان را دادند.

(محرمانه) بسیاری از فرماندهان محلی در لبنان نیز معمولاً به مدت 6 ماه برای دریافت آموزش به شوروی فرستاده می شوند و جای آنها را افرادی که تازه از سفر بازگشته اند، می گیرند. درماه اوت 1978 بنابه گزارشات رسیده 32 خلبان و 60 مهندس تعمیر و نگاهداری دوره های آموزشی خود را در شوروی.

آلمان شرقی و چکسلواکی طی کرده بودند.

(طبقه بندی نشده) دیگر خلبانان فلسطینی نیز در اوگاندا آموزش دیده اند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ماه ژوئیه 1978 بین سازمان ساف و آلمان شرقی یک قرارداد همکاری نظامی و سیاسی همه جانبه منعقد گردید که یکی از شرایط آن آموزش افراد کادر بود.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) کشور یوگسلاوی نیز در سال 1976 قبول کرد که اعضای آن سازمان را جهت طی یک دوره ششماهه خلبانی هلیکوپتر پذیرا گرددد. در ماه ژوئیه همان سال کره شمالی مشغول دادن آموزش فنون چریکی به 180 نفر عضو فداییان در منطقه پیونگ یانگ بود. کشور رومانی نیز که منحصرا با سازمان ساف معامله می کند، قول آموزش در امور اداری را داده است.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) فلسطینیها تحت پوشش دانشجویان دانشگاههای غیر نظامی در پاکستان نیز به گذراندن دوره های عمومی نظامی می پردازند. در پاکستان نیروی هوایی این کشور خلبانان فدائی را آموزش می دهد. در تابستان سال 1978 سازمان فتح 15 دانشجوی دانشکده افسری خود را برای طی دوره های آموزشی در نیروی دریایی به پاکستان فرستاد، تخصص آنها می بایستی دربرگیرنده ناوچه های گشتی کوچک، ناوچه های بزرگتر و ارتباطات دریایی باشد.

(طبقه بندی نشده) تعداد کمتری از خلبانان فلسطینی در کوبا آموزش می بینند. گزارشهایی که درباره استفاده وسیع از آموزش دهندگان کوبایی در لبنان رسیده بود هرگز مورد تأیید قرار نگرفته اند.

(طبقه بندی نشده) منابع اسرائیلی گفته اند که مصر تا اواخر دسامبر 1978 هم به آموزش غواصان سازمان فتح در پایگاه دریایی اسکندریه مشغول بوده است.

تسلیحات (محرمانه / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه) سازمان فتح اصولاً متکی به سلاحهای ساخت شوروی و اروپای شرقی است که عبارتند از: نارنجکهای دستی اف-1 ، کلت اتوماتیک 62/7 میلیمتری توکارف، تفنگهای کلاشینکف 47-آکا، مسلسلهای 62/7 میلیمتری گوریانف، زیو 23 میلیمتری، انواع سلاحهای ضدهوایی، خمپاره اندازهای 60 میلیمتری 81 میلیمتری، 82 میلیمتری، و 120 میلیمتری توپهای 122 میلیمتری، تفنگهای بدون عقب نشینی 73 میلیمتری، موشک اندازهای ضد تانک 35 میلیمتری، 75 میلیمتری، 106 میلیمتری و تفنگهای تک تیرانداز، توپهای کششی 105 ، 122، 130 و 155 میلیمتری، کاتیوشا و موشک اندازهای مرکب 102 میلیمتری، موشک اندازهای سام - 7 و مهمات مربوط به همه آنها.

ص: 248

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بنابه گزارشهای رسیده در فوریه 1978 سازمان فتح از شوروی موشکهای زمین به هوا با برد 5/4، 5/7 و 5/17 کیلومتر را نیز دریافت نموده است. به قولی، سازمان فتح تنها سازمان فلسطینی است که موشک و توپهای هویتزر در اختیار دارد.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) در دسامبر 1978 منابع مورد تأیید قرار نگرفته بیان داشتند که شوروی در حال تحویل دو هواپیمای باری متوسط آنتونوف، مشابه هواپیماهای باری ترانسال سی-160 به سازمان ساف می باشد، تا در پایگاهها در یمن جنوبی جهت آمزوش مورد استفاده قرار گیرند.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) سلاحها از طریق چند کشور عربی به فلسطینیها و سازمان فتح می رسند. تلاش برای ارسال این سلاحها پس از اجلاس وحدت و اشغال جنوب لبنان توسط اسرائیل اصولاً از طریق لیبی و سوریه انجام می گرفت. کشتیهای لیبیایی از طریق قبرس به تایر وارد می شدند و سازمان فتح که دریافت تمام محموله ها را در آنجا تحت کنترل خود داشت سلاحها را دریافت کرده و به دیگر گروههای خود تحویل می داد. سوریه نیز علاوه بر تحویل موشک و تفنگ و مواد منفجره کنترل تحویل سلاحهایی را که از طریق شبه جزیره عربی و عراق برای فلسطینیهای لبنان می رسید نیز به عهده داشت. با وجود اینکه عراق از محدودیتهای ایجاد شده برای عبور سلاحهای توسط سوریه شکوه می کرد، ولی کامیونهای حاوی انواع سلاحهای عراق به لبنان گسیل می شدند.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) کشور لیبی نفربرهای زرهی، لندرور، کامیون، مسلسل و تفنگهای بدون عقب نشینی و مهمات در اختیار این سازمان قرار می دهد. این کشور همچنین یک گیرنده بیسیم بسیار قوی با قرارگاه رادیویی آن را نیز در اختیار سازمان فتح قرار داد. صالح خلف نیز در طول جنگ لبنان محموله مربوط به خود را که عبارت بود از خمپاره مسلسل و مهمات از لیبی دریافت نمود.

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح از طریق کشور لیبی تفنگهای ساخت انگلیس را دریافت نمود و علاوه بر آن این کشور ترتیبی اتخاد نمود تا هفت تیرهای آمریکایی اسمیت و وسون نیز به دست این سازمان برسد. فلسطینیها در سال 1979 منتظر دریافت یک زیردریایی کوچک از لیبی هستند تا در دریای مدیترانه به کار گرفته شود.

(سری/ غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بعضی از توپهای 155 میلی متری سازمان فتح نیز ساخت کشور فرانسه می باشند.

(طبقه بندی نشده) سازمان فتح مدعی است که خود نارنجک انداز ضد تانک آرپی جی 7 را می سازد و به مقدار زیاد از این سلاحها مهمات ضدتانک را در اختیار دارد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) متخصصین لهستانی در ایجاد یک کارخانه تولید سلاح آرپی جی 7 و مهمات آن در اردوگاه برج الشمالی نظارت داشته و به آموزش کارمندان سازمان فتح در ساخت این سلاحها از سال 1977 به مدت یکسال مشغول بوده اند. یکی دیگر از کارخانه های زیرزمینی تولید مهمات و سلاح واقع در اردوگاه رشیدیه قرار بود در سپتامبر 1977 تولید را آغاز نماید. درباره وضع این عملیات گزارش نرسیده است، چون ممکن است در اثر حمله اسرائیل

ص: 249

در ماه مارس 1978 این مناطق نیز از بین رفته باشند.

(طبقه بندی نشده) تفنگهای آمریکایی ام-16 نیز در دست فداییان مشاهده شده است. اسرائیلیها اظهار داشته اند که تروریستهای جاده تل آویو- حیفا از سلاحهای آمریکایی که علامت ارتش عربستان سعودی را داشته و شامل تفنگهای ام-16 ، سلاحهای سبک ضدتانک و مواد منفجره می شده اند استفاده می کرده اند.

(محرمانه) در ژانویه 1978 ، عربستان سعودی 150 دستگاه جیپ تویوتا برای سازمان فتح ارسال داشت. تحویل این سلاحها و وسایل نقلیه از طرف عربستان سعودی نشانگر تغییر در نحوه کمکهای این کشور است که قبلاً فقط شامل حمایتهای مالی و دیپلماتیک می گردد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) در سپتامبر 1973 گزارش گردید که پایگاههای دریایی سازمان فتح حداقل پنج ناوچه سریع السیر را که مسلح به موشک اندازهای زمین به زمین موشکهای 140 میلی متری می باشند در تصرف خود دارد.

(طبقه بندی نشده) تروریستهای سازمان فتح برای رسیدن به سواحل اسرائیل از قایقهای فرانسوی زودیاک استفاده می کرده اند.

(طبقه بندی نشده) تروریستهایی که به عملیاتی در اسرائیل و مناطق اشغالی دست می زنند، معمولاً از کلاشینکف، بازوکا، نارنجک دستی، دستگاههای انفجار، موشک، مین و بمب استفاده می کنند. بعضی از بمبها در هسته های زیرزمینی واقع در مناطق اشغالی ساخته می شود. وسایلی که در اوائل 1979 در ساحل غربی به خصوص در داخل و خارج اورشلیم مورد استفاده قرار گرفت به وسیله یک ماده منفجره بسیار خوب و دارای میزان کارایی بالا به نام سیم تکس از چکسلواکی و یک ماده منفجره پیچیده دیگر به نام PDX که هر دو قویتر از دیگر مواد منفجره مورد استفاده می باشند، ساخته شده بود.

(طبقه بندی نشده) طبق تأیید وزارت خارجه آمریکا کشورهای چین و کره شمالی نیزسلاح در اختیار فداییان قرار می دهند. چینیها در جنگ لبنان و پس از حمله اسرائیل سلاحهای سبک به این سازمان تحویل دادند. منابع طبقه بندی شده خاطر نشان ساختند که چین به دنبال یک قرارداد تسلیحاتی در ژوئیه 1975 ممکن است، موشکهای زمین به زمین با برد 25 کیلومتر را نیز در اختیار ساف قرار دهد.

(طبقه بندی نشده) عربستان سعودی، ابوظبی، کویت و عراق نیز از طریق دمشق غذا و دارو ارسال داشته اند.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) امارات متحده عربی نیز 70 تن دارو، 20 دستگاه وسیله نقلیه نظامی (کامیون) و هفت ماشین (گویا آمبولانس) برای این سازمان فرستاده است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در جنگ لبنان کلیسای واتیکان به طرفین مقداری دارو تحویل داد که سازمان فتح از طرف فلسطینیها سهم خود را دریافت نمود.

(سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) بین سالهای 1970 و 1977 سازمان سپتامبر سیاه از پاسپورتهای جعلی مربوط به 16 ملت بهره برداری نمود. بسیاری از آنها در اواخر 1972 جعل گردیده بود.

با پیدایش دو سند جعلی دیگر در سال 1978 شواهدی مبنی بر توانایی سازمان سپتامبر سیاه در تولید اسناد جعلی مسافرت بدست آمد. بخش اعظم منابع مالی ساف به سازمان فتح اختصاص داده شده است

ص: 250

که این سازمان نیز به نوبه خود آن را میان گروههای عضو ساف توزیع می نماید. سازمان فتح حدود 75 درصد این منبع مالی را در اختیار خود حفظ می نماید.

(طبقه بندی نشده) در سال 1976 بنابه گزارشات رسیده در آمدهای مالی ساف بالغ بر 90 میلیون دلار گردیده بود. قسمت اعظم این پول از طریق دولتهای عربی چه به طور انفرادی و چه به طور مشترک از طریق اتحادیه عربی تأمین می گردید. اتحادیه عربی در سال 1978 یک صندوق هماهنگ شده عربی ایجاد کرد، تا از طریق آن اوضاع ملی، اجتماعی و اقتصادی فلسطینیهای تحت اشغال حمایت شود و از ضمیمه شدن مناطق اشغالی به اسرائیل نیز جلوگیری به عمل آید. برای سالهای 1978 تا 1982 این حمایت مالی بالغ بر 1147 میلیون دلار می شده که قرار است 28/182 میلیون دلار آن در سال 1979 مصرف گردد. سازمان ساف در هیأت حاکمه این صندوق نیز نماینده دارد.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) به هنگام جنگ در لبنان ریاست بانک ملی فلسطین دستور انتقال کمک مالی عظیمی را که از طرف ابوظبی به ساف شده بود به حساب سازمان فتح در یکی از بانکهای سوییس صادر نمود. البته ممکن است این عمل چندان هم غیر عادی نباشد.

(سری / غیر قابل انتشار برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) چند مکانیزم جذب منابع مالی نیز وجود دارد. فلسطینیهایی که در امور دولتی و یا بخشهای خصوصی در کشورهای عربی به خصوص در حوزه خلیج فارس کار می کنند باید عوارضی تحت عنوان «مالیات آزادی» بپردازند. با این وصف همه این دولتها این مالیات سرانه را به این سازمان تحویل نمی دهند. کویت دارای یک رابطه بسیار پیچیده با ساف می باشد و این منابع مالی را از طرف ساف نگاهداری می کند و در مواقع حساس از طریق مصرف آن فشارهایی بر این نهضت وارد می سازد. مقامات کویتی به گمان اینکه فلسطینیها می خواهند دست به اقدامات ضدکویتی بزنند، موقتا به تعلیق کامل این گونه کمکها مبادرت می ورزیده اند. از طرف دیگر، مقامات کویتی تصمیم گرفتند که در گردآوری اعاناتی که از نظر فنی در رابطه با حملات اسرائیل به لبنان جنبه غیر قانونی ممکن است داشته باشد، دخالت ننمایند. در جامعه فلسطینیها آن دست از تجاری که به دفاتر محلی ساف چندان اعتماد ندارند، همیشه ترجیح می دهند که اعانات خود را مستقیما به لبنان منتقل سازند.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) معروف است که دولت دوبی عوارضی را که در حمایت از انقلاب فلسطینی جمع آوری می گردید، برای خود به مصرف می رسانده است. در ماه مارس 1978، دولت امارات متحده عربی مبلغ 000/10 دلار برای ساف فرستاد، ولی به این شرط که در آنجا تظاهراتی برگزار نشود.

(طبقه بندی نشده) عربستان سعودی مهمترین منبع حمایت مالی ساف می باشد. این کشور سالانه مبلغی بالغ بر 40 میلیون دلار استعانت می کند، که ترکیبی از کمکهای ارائه شده از طرف خانواده سلطنتی و 5 درصد مالیاتی است که اعضای ساف مقیم در این پادشاهی باید بپردازند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ماه اوت 1975 عراق شروع به پرداخت ماهانه مبلغ 000/300 دلار به سازمان فتح نمود، تا به این ترتیب به عملیات ضدنفوذی سوری در لبنان دست زده باشند. ولی به نظر نمی رسد که سازمان فتح در مرافعه تابستان 1978

ص: 251

از سوی عراق کمکی دریافت کرده باشد. ولی تلاشهایی که در جهت آشتی دادن این دو صورت گرفت ممکن است، سرازیر شدن دوباره کمکهای ارائه شده از سوی عراق را نیز سبب شده باشد.

(طبقه بندی) دفاتر سازمان ساف، که گاهی به صورت جبهه هایی برای عملیات تروریستی در می آید و فرستادگان سازمان فتح نیروی انسانی لازم برای آن عملیات را تشکیل می دهند نیز، به وسیله اتحادیه عرب و نیز به وسیله دولتهای میزبان آنها حمایت مالی می شود.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) منابع مالی مورد نیاز مربوط به عملیات سازمان سپتامبر سیاه و حملات سازمان فتح به داخل اسرائیل به وسیله سازمان فتح تأمین می گردد که آن نیز به نوبه خود پولهایی را دریافت می کند، که به طور مؤکد به عملیات تروریستی اختصاص داده شده است. لیبی در زمره این گونه اعانه دهندگان در می آید، ولی این کشور دردادن اعانات خود ثابت قدم نیست. در نوامبر 1976 به دنبال اعلام نارضایتی لیبی از روش سازمان فتح که در آن برای پایان بخشیدن جنگ درلبنان به سیاستهای اجلاس ریاض متکی است، مقداری از کمکهای لیبی به این سازمان ساف نیز قطع گردید. لیبی در فوریه 1977 یک میلیون دلار به سازمان ساف کمک کرد، منتهی مشروط بر اینکه این پول توسط سازمان فتح و یا هر سازمان دیگری که تحت سلطه فتح قرار دارد مورد استفاده واقع نشود. در ژوئن 1977 ، لیبی کمکهای معمول خود به ساف را از سر گرفت.

(طبقه بندی نشده) مشهود است که لیبی در ژوئن 1978 به سازمان فتح، حزب آزادیبخش فلسطین و فرماندهی کل حزب آزادیبخش فلسطین پیشنهاد کرد که حاضر است 40 میلیون دلار کمک نماید تا آنها دست به عملیات مسلحانه در سرزمینهای اشغالی بزنند. و بنابه گزارشات رسیده این کشور گفته است که حاضر است منبع مالی مورد نیاز برای معاملات تسلیحاتی فلسطینیها و آلمان شرقی را نیز تأمین نماید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) موسسه الشهداء سازمان فتح (بنیاد شهید) برای اینکه بتواند به خانواده های آن دسته از فداییان که در عملیات کشته شده اند کمکهای مالی بنماید به سرمایه گذاریهای انتفاعی مبادرت می ورزد، این مؤسسه چند صنعت کوچک را در لبنان اداره می کند و در زمینه کشاورزی نیز در چند کشور آفریقایی سرمایه گذاری کرده است. در سالهای 79-1977 طرحهای زیادی جهت توسعه این تلاشها ارائه گردید.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) در اواسط سال 1978 یک منبع مورد تأیید واقع نشده سرمایه گذاریهای سازمان فتح را در زمینه و محلهای زیر تشریح نمود: مزارع گندم و سبزیجات در سوریه؛ مزارع سبزیجات در لبنان؛ باغهای میوه و خرما و کارخانه کنسروسازی در عراق؛ مزارع سبزیجات در الجزایر به مزارع تولید موز و تنباکو و سهام در یک کارخانه تنباکوسازی، چند دامداری و یک کارخانه کنسرو گوشت سازی در سودان؛ گندم زارها و چند مزرعه سبزیجات درسومالی و موریتانی؛ باغهای میوه و سبزیجات در لیبی مزارع سبزیجات در کشور چاد، کارخانه های سلاح سازی، مزارع سبزیجات، دامداریها و کارخانه های چوب بری در اوگاندا؛ مزارع سبزیجات در تونس و مراکش و تصاحب قسمتی ازسهام یک کارخانه ساردین سازی در مراکش.

(طبقه بندی نشده) دانشجویان کشورهای خاورمیانه ای که در آمریکا مشغول به تحصیل هستند بین سالهای 1971 . 1976 حدود 5 میلیون دلار از طریق بیمه های مشروع جمع آوری کرده، آن را به سازان ساف و دیگر گروههای ناسیونالیستی تحویل دادند.

ص: 252

(طبقه بندی نشده) به روایتی، هدف اصلی قاچاق مواد مخدر از لبنان شمالی به اروپای غربی از طریق بلغارستان تأمین منابع مورد نیاز مالی ساف بوده است. (محرمانه) چند گروه بین المللی نیز به ساف کمک می کنند.

روابط بین المللی:

علاوه بر روابطی که از نظر قرارگاهها، پایگاهها، تسلیحاتی، آموزشی و مالی بین این سازمان و دولتهای خارجی و بیگانگان که در بالا متذکر شدیم وجود دارد، سازمان فتح و ساف روابط بین المللی بسیار وسیعتر و پیچیده تر نیز دارند.

(طبقه بندی نشده) ساف که به وسیله 100 ملت و چند سازمان بین المللی به عنوان نماینده بر حق خلق فلسطین به رسمیت شناخته شده، از نظر فیزیکی به نحوی در 61 کشور نمایندگی داشته، حق نظارت در مجمع عمومی سازمان ملل را دارد ودر شورای اقتصادی آسیای غربی سازمان ملل که یک کمیته فرعی یونسکو می باشد و دیگر ارگانهای و آژانسهای مخصوص سازمان ملل عضو دائمی می باشد. ساف همیشه نمایندگانی را به کنفرانسهای بین المللی جهت مأموریتهای حسن نیت و جلب کمکها ارسال می دارد. و سازمان فتح به عنوان مهمترین و متنفذترین عضو ساف که بخش اعظم نیروی انسانی دیپلماتیک را نیز در اختیار دارد از این گونه روابط بدون شک بهره های فراوانی می برد.

(طبقه بندی نشده) دفاتر سازمان فتح در کشورهای عربی در زمینه ایجاد ارتباط با رهبران داخلی دولت، احزاب سیاسی، گروههای مخالف و آشوبگران از امتیازات دیپلماتیک خاصی برخوردار می باشد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) در کویت سازمان فتح از طریق خانواده خالد و هانی الحسن دو تن از رهبران مهم سازمان فتح دسترسی و نفوذ زیادی که گاهی خالی از اشکال نیز نمی باشد به خانواده سلطنتی دارد. از جنگ لبنان به این طرف و درگیری یکی از بخشهای سازمان فتح در ژوئن 1976 در فعالیتهای ضد رژیمی و دستگیری چند عضو سازمان فتح در ارتباط با بمب گذاریها، همه گروههای فلسطینی در کویت مورد سوءظن و تردید واقع شده اند، نحوه استفاده این دولت از اهرم مالی در بالا شرح داده شده بود.

(محرمانه) بنابه روایتی، قطر برای اعضای ساف پاسپورت یا گذرنامه صادر کرده است. بعضی از آنها نیز با دردست داشتن گذرنامه های کشور جمهوری عربی یمن به سفر مبادرت می نمایند.

(طبقه بندی نشده) پس از کشته شدن رؤسای جمهوری کشورهای جمهوری عربی یمن و کشور جمهوری دمکراتیک خلق یمن سخنگویان سازمان فتح نسبت به قطع روابط با جمهوری دموکراتیک خلق یمن توسط اتحادیه عربی، دست به اعتراض زدند.

(سری) در اوائل سالهای 1970 نیز شایع شده بود که چریکهای ایرانی نیز به سازمان فتح و سپتامبر سیاه در زمینه فراهم آوردن برنامه سفرها، اسناد جعلی و به دست آوردن سلاح کمک کرده بودند تا آنها نیز در عوض به ایشان آموزش بدهند.

(طبقه بندی نشده) در اوایل سال 1968 ، آیت اللّه روح اللّه خمینی رهبر انقلابی مذهبی ایران نیزحمایت خود از سازمان فتح را اعلام کرده بود و چند مقاله نوشت که در آن اسلام را به انقلاب فلسطین ربط داده بود.

(سری/ غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) پس از ورود آیت اللّه به فرانسه در اکتبر 1978 ساف نیز به ایجاد روابط بسیار نزدیک با ایشان پرداخت. پس از پیشرفت دگرگونیهای ایران، خمینی از شبکه ساف واقع در منطقه خلیج فارس برای ایجاد ارتباط با ایرانیانی که در آن منطقه اقامت داشتند پرداخت، تا از آن طریق کمک مالی مورد نیاز برای نهضت خود را فراهم آورد.

(طبقه بندی نشده) خمینی قبل از مراجعه به ایران قول داد که اجازه خواهد داد که ساف در تهران دفتری باز نماید و دیگر اینکه وعده داد که او از تشکیل یک کشور فلسطینی مستقل نیز حمایت خواهد کرد.

ص: 253

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) پس از مراجعت خمینی به ایران، سازمان ساف نقش یک واسطه را بین او و چند کشور عربی ایفا می نمود.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) عرفات نیروهای فلسطینی را به ایران فرستاد تا آیت اللّه را در برخورد با گروههای عصیانگر سرسخت یاری دهند.

(طبقه بندی نشده) در سال 1978، چاپخانه های سازمان ساف در بیروت به چاپ انتشارات حزب توده ایران (کمونیست) پرداخت.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) در نوامبر 1978 گزارشهای رسیده حاکی از آن بود که کارگران تونسی در لیبی پس از طی دوره های آموزشی برای جنگ در کنار فلسطینیها به لبنان فرستاده می شدند. قذافی سعی دارد هسته مرکزی جبهه آزادیبخش تونس را از همین افراد بسازد.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ازاء دریافت جواز تأسیس یکی از دفاتر ساف در نیکوزیا، سازمان فتح موافقت کرد که قبرسیهای یونانی را در زمینه فنون تروریستی آموزش دهد. اعضای واسوس لیساریوس از اتحادیه دموکراتیک واحد مرکزی (EDEK) که یک حزب سیاسی سوسیالیستی بود و مأموریت آنها تشکیل گروههای مسلح در قبرس در سال 1975 بود، آموزشهای نظامی خود را در سازمان ساف دیده بودند. لیساریوس هنوز هم نزدیکترین حامی (همکار؟) سازمان فتح / ساف در قبرس می باشد.

(محرمانه) در سال 1971 و 1972 سازمان فتح دانشجویان رادیکال ترکیه ای را آموزش داد که آنها بعدها در خط مقدم گروههای چپی خشونت گرا در ترکیه وارد عمل شدند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) سازمان فتح سلاح نیز در اختیار ارتش آزادیبخش خلق ترکیه و احتمالاً در اختیار فدراسیون جوانان انقلابی ترکیه قرار می داده است.

(محرمانه) بنابه روایتی، اعضای ارتش جمهوریخواه مشروط ایرلند نیز در سال 1978 در اردوگاههای فلسطینی آموزش می دیده اند. در سال 1977 اعضای جمهوریخواه ایرلند از سازمان فتح سلاحهای پیچیده ساخت شوروی، دریافت کرده بودند و سخنگویان فلسطینی اعلام داشتند، که انقلاب ایرلند را شبیه انقلاب خودشان می دانند.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در تابستان سال 1978 سازمان فتح در لبنان اردویی را ایجاد کرد تا از طریق آن بتواند از کشورهای سوئد، نروژ، هلند، آلمان غربی، فرانسه و ایتالیا جلب کمک نماید.

(محرمانه) دو بخش وابسته به سازمان فتح یعنی اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی و اتحادیه

ص: 254

عمومی کارگران فلسطینی شعبه های بسیار وسیعی در آلمان غربی دارند که به عنوان انجمن دانشجویان عرب، کارگران عرب اشتوتکارت، گیسن، فرانکفورت، کارلسروهه یا بن، و غیره عمل می نمایند. با کمکهای مالی که از طریق سفارتهای عربی واقع در بن دریافت می دارند، گروههای دانشجویی به تبلیغات و ایجاد تظاهرات وسیع دست می زنند. اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی در ایتالیا، انگلستان، یونان و فرانسه نیز شعبه هایی دارند. یکی از هسته های بسیار قوی سازمان فتح دراشتوتکارت فعالیت می کند.

گروههایی چون فدراسیون جوانان فلسطینی، کارگران، دانشجویان و مراجعت کنندگان به انجام فعالیت در میان مهاجرنشینان آلمان غربی می پردازند.

(محرمانه) رادیکالهای آلمان غربی به حمایت اخلاقی و مادی از نهضت مقاومت فلسطینی می پردازند و چند گروه تروریستی آلمان غربی از نظر عملیات ارتباطهایی با چند گروه فلسطینی و نیز سازمان فتح دارند. چپگرایان آلمان غربی به همراه اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی و اتحادیه عمومی کارگران فلسطینی علیه تظاهراتی که پس از کشتار مونیخ برگزار شده بود، به مبارزه پرداختند. اتحادیه ضد امپریالیسم با ساف بی ارتباط نیست و اتحادیه کمیته کشورهای کمونیستی خاور نزدیک آلمان غربی نیز از نظر مالی به ساف کمکهایی نموده است. نهضت دوم ژوئن از سازمان فتح در زمینه آن دسته از کشورهای عربی که پس از آدم ربایی فوریه 1975 در برلن غربی حاضر به دادن پناهندگی به آنها شده بودند، اطلاعاتی دریافت نمود. یکی از اعضای پیشین حزب کمونیست آلمان / مارکسیست - لنینستی که با سازمان فتح در ارتباط بوده است، در ماه می 1976 پس از انفجار بمبی که در فرودگاه بن گوریون تل آویو به همراه داشت، به قتل رسید.

(محرمانه) اعضای سازمان تروریستی اسپانیایی مائوئیستی، جبهه ضدفاشیستی و انقلاب وطنی، به انجام تظاهرات به طرفداری از فلسطینیها در آلمان غربی مبادرت ورزیدند.

(سری) کمیته صلح و عدالت در خاورمیانه که کمیته بلژیکی فلسطینی نیز عضو آن می باشد، که نهضت صلح طلب تحت کنترل کمونیستهاست که برای فلسطینیها نیز یک سکو ایجاد کرده است. سازمان اتحاد با انقلاب فلسطینی و خلق عرب در بلژیک نیز طرفدار ساف می باشد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) دفتر ساف در سوئد از فدراسیون اتحادیه تجاری سوئد نیز حمایت مالی دریافت می نماید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) دفتر ساف در رم محل اصلی دریافت اسناد تروریستی در اروپا می باشد.

(محرمانه) نهضت دانشجویان ایتالیایی و نیروی کارگران (پرتواوپرایو) نیز با ساف در سوئیس و آلمان شرقی ارتباطهایی داشته اند.

(سری) سازمان فتح به دادن آموزش و کمک به جبهه آزادیبخش ملی چاد (فورلینات) نیز می پردازد.

(طبقه بندی نشده) در اواسط سال 1978 کمیته اجرائی سازمان فتح به روایتی تصمیم گرفت علیه زوال تدریجی موضع سازمانهای آزادیبخش اریتره وارد عمل شده آنها را متحد و هماهنگ سازد. در ژوئیه 1978 محمد صالح به جمهوری دموکراتیک خلق یمن فرستاده شد، تا به بحث پیرامون طرقی که یک سازمان متحد اریتره ای می تواند به مذاکره با اتیوپی مبادرت ورزد، بپردازد.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) در تابستان سال 1977 فلسطینیها آنقدر اسلحه در

ص: 255

اختیار داشتند که می توانستند آنها را به مقدار زیاد و همزمان با سوریه به جبهه آزادیبخش اریتره و نیروهای آزادیبخش خلقی بفروشند.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) سازمان فتح با سومالی نیز روابط بسیار صمیمانه ای برقرار کرده است و حدود 800 نفر از کارگران فلسطینی را برای کار به آنجا روانه نموده است. فعالیتهای دیگری از قبیل سرمایه گذاری تجاری و کشاورزی در افریقا نیزقابل توجه می باشند.

(طبقه بندی نشده) کشوراوگاندا نیز 27 پاسپورت اوگاندایی برای فلسطینیها و نیز یکی از تروریستهای معروف سازمان فتح صادر نموده است.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در آوریل 1978 نیروهای نظامی ساف از لیبی به اوگاندا فرستاده شدند، تا امنیت داخلی را به نفع عیدی امین برقرار سازند.

ولی معلوم نیست که در آنجا چقدر مانده بودند. روابط آموزشی اوگاندا با این سازمان نیز در بالا ذکرشده بود.

(طبقه بندی نشده) عرفات در سال1978 یک قرارداد همکاری نظامی با ابعاد نامعلوم را با فیدل کاسترو رئیس جمهور کوبا منعقد ساخت.

(طبقه بندی نشده) فلسطینیها به مونتونروهای آرژانتینی سلاح و آموزش می دهند و در عوض فورمول یک ماده منفجره پلاستیکی جدید را دریافت کرده اند. رئیس نظامی مونتونرو، مندیزابل، در ژوئن 1978 به لبنان سفر کرد و با خلیل الوزیر همتای خود ملاقات و پیرامون همکاری با فتح به بررسی پرداخت. در سپتامبر 1978 نیز یک بار دیگر به دعوت ساف همین سفر را انجام داد و با وزیر به گفتگو پرداخت. در آمریکای لاتین تماسهای بین ساف و مونتونروها در مکزیکوسیتی انجام می گرفت.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بنابه گزارشهای رسیده جونتاهای مسلط بر انقلاب آرژانتین با سازمان فتح ارتباط دارند.

(طبقه بندی نشده) در سال 1965، جمهوری خلق چین مهمترین حامی نهضت ناسیونالیستی فلسطینی ها گردید. روابط بین چین و سازمان فتح هنوز هم دوستانه بوده و بعضی از آنها در رابطه با آموزش و سلاح قبلاً تشریح شده است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ژوئن 1977 یکی از اعضاء گروه آزادیبخش انقلاب تامیل در لندن با ساف پیرامون در اختیار قراردادن سلاح به این گروه توسط نمایندگان ساف در کلمبو و سریلانکا به بحث و تبادل نظر پرداخت. بنابه روایتی سازمان ساف در ژوئن 1976 تعهد کرده بود که در زمینه مالی، آموزشی و تسلیحاتی به رادیکالهای تامیل کمکهایی بنماید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) جامعه فلوتینگ کریستانتموم ژاپنی که یک گروه دست راستی است که از سال 1972 با ساف ارتباط برقرار کرده، کمک مالی نیز نموده است.

جامعه فرهنگی عرب - ژاپن، جامعه دوستی فلسطین - ژاپن، حزب کمونیست ژاپن و کمیته وحدت آن با خلق فلسطین، مرکز حمایت از خلق فلسطین و جامعه تبادل افکار ژاپن و عرب از مهمترین گروههای چپگرا هستند که از نظر تبلیغاتی، ایجاد وحدت، در زمینه مادی و مواد دارویی به ساف یاری می دهند.بعضی از گروههای ارتش سرخ ژاپن نیز در زمره حمایت کنندگان این سازمان درآمده اند.

ص: 256

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) در ژوئن 1973 گزارشاتی مبنی بر وجود مشاورین ویت کنگ در اردوگاههای سازمان فتح در لبنان و سوریه دریافت گردید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) واحدهای سری فتح که مرکب از شش تا هشت عضو می باشند در الجزیره، مصر، هند، ایتالیا، پاکستان، یوگسلاوی و احتمالاً در گواتمالا به فعالیت مشغول هستند.

(محرمانه) روابطی که بین این سازمان و شوروی، اروپای شرقی، کوبا و جمهوری خلق چین وجود دارد و در بخشهای قبل نیز درباره آنها صحبت به میان آورده شده بود، به طرز بسیار پیچیده ای با رخدادهای سیاسی بین المللی پیوند دارد، و سبب پیدایش و تکامل سیاستهای فلسطینی و شرایط نظامی موجود شده است. جالب توجه است که سازمان فتح توانسته است، روابط بسیار چشمگیری را با دو کشور شوروی و چین برقرار سازد.

(طبقه بندی نشده)نماینده ساف درشوروی به عضویت کمیته وحدت خلق آفریقا آسیا درآمده است.

در مسکو از طرف سازمان فتح یک نماینده مستقل وجود ندارد، ولی رهبریت این سازمان سفرهای مکرری را به آنجا انجام می دهد.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) تا سال 1975 وقایع مربوط به سازمان فتح و سازمان سپتامبر سیاه در چند کشور غیر خاورمیانه ای به خصوص اروپایی به این ترتیب بود، که در آنها تروریستها اغلب سلاحهای سبکی از قبیل تفنگ، سلاح سبک دستی، نارنجک دستی به همراه داشتند. درسال 73 - 1972 چند عمل متهورانه و دراماتیک شامل هواپیما ربایی، آدم ربایی، و کشتار صورت گرفت. به موازات اسرائیلیها و منافع آنها منافع غیر اسرائیلی و افراد غیر اسرائیلی نیز هدف این حملات واقع می گردیدند. هدف اصلی این عملیات آزادی همکاران تروریستی بود که در زندانهای اروپایی به سر می بردند و دست یابی به اهداف سیاسی نیز گاهی منظور این عملیات عنوان می گردید. چند واقعه سبب شد که تروریستها بتوانند به چند کشور عربی پناهنده شوند، وقایع دیگر نیز با کشته و یا زخمی شدن تروریستها توسط ضد تروریستهای غیر متخصص پایان یافت.

(طبقه بندی نشده) با فرا رسیدن مارس 1975 وقایعی که طرح آنها به وسیله خلیل الویزر ریخته می شد سبب مسلط شدن سازمان فتح بر سازمان سپتامبر سیاه گردید. هدف این طرحها در درون اسرائیل واقع شده بود، و تروریستها از طریق دریا به داخل اسرائیل نفوذ می کردند. سلاحهای بسیار پیچیده ای از قبیل بازوکا و خمپاره انداز و نیز مواد منفجره بسیار قوی در این عملیات به کار گرفته می شد. کسانی که به این عملیات می پرداختند، سعی داشتند بیشترین تعداد غیر نظامیان اسرائیلی را کشته و یا بیشترین تعداد تروریستها را از زندانهای اسرائیلی آزاد سازند. پاسخهای ضد تروریستی ویژه نیز بسیار شدید بود.

عملیات تروریستی سازمان فتح که در حوزه بین المللی در تابستان 1978 به مرحله اجرا در آمد، به طور مختص به هدفهای دولتی عراق می پرداخت.

ص: 257

فعالیتهای ویژه:

(طبقه بندی نشده) در حالی که جزئیات وقایع گروگانگیری، متناوب و آنها که در عنوان مطبوعات منعکس می گردد، می تواند در بالا بردن چشمداشتهای فعالیتهای تروریستی و ایجاد طرحهای ضدتروریستی مؤثر افتد، ولی امروزه سازمان فتح دیگر مانند گذشته، حامی چنین فعالیتهایی نمی باشد.

تأکید خود سازمان فتح بر «حمله مسلحانه مشروع» علیه دشمن در قلمرو تحت اشغال دشمن می باشد.

روند کلی این وقایع بر ایجاد اختلال در زندگی روزمره اسرائیلیها و کشتار اسرائیلیها متمرکز است. وقایع دیگری چون بمب گزاریهای ناچیز، که به دفعات رخ داده و دارای اهمیت چندانی نیز نمی باشند، هسته اصلی تروریسم فلسطینی را تشکیل می دهد. این نحوه «جنگ» با افزایش رخدادهای صلح ساز که فلسطینیها را از تصمیم گیری پیرامون سرنوشت خودشان مستثنی می سازد. افزایش و انگیزه می یابد. با مبادرت به تروریسم فداییان سعی دارند یا خودشان را وارد روند ایجاد صلح نمایند و یا اینکه آن را نابود سازند.

ژانویه 1965 - (طبقه بندی نشده) یک ایستگاه پمپ آب اسرائیلی را که به روایتی جهت منحرف ساختن آب رودخانه اردن ایجاد شده بود، منفجر ساختند. (سازمان فتح) نوامبر 1971 - (طبقه بندی نشده) نخست وزیر اردن وصفی الطال را در قاهره به قتل رساندند.

(سازمان سپتامبر سیاه) دسامبر 1971 - (طبقه بندی نشده) سعی شد تا سفیر اردن در لندن نیز به قتل برسد. (سازمان سپتامبر سیاه) فوریه 1972 - (طبقه بندی نشده) پنج فرد اردنی را در آلمان غربی به قتل رساندند.

- (طبقه بندی نشده) یک کارخانه در هامبورگ آلمان غربی مورد حمله واقع گردید و یکی از تأسیسات گاز طبیعی در همان شهر منفجر گردید.

- (طبقه بندی نشده) یکی از مناطق صنعتی در هلند هدف تخریب واقع گردید. (سازمان سپتامبر سیاه) مه 1972 - (طبقه بندی نشده) یکی از هواپیماهای ال عال را که از طریق بروکسل به تل آویو می رفت ربودند و آن را وادار به فرود اجباری در تل آویو نمودند. چهار تروریست مسلح به نارنجک و سلاحهای دستی سبک 101 نفر را گروگان گرفتند. آنها خواستار آزادی 317 فلسطینی از زندانهای اسرائیل و اجازه ورود به مصر برای آنها شدند. مذاکراتی انجام شد، مدت زمانی که در ابتدا به وسیله تروریستها تعیین شده بود تمدید گردید. حدود 23 ساعت پس از فرود هواپیما، حدود 12 نفر چترباز نیروی دفاعی اسرائیل به هواپیما حمله ور شده× تروریستها را شگفت زده کردند. دو تن از تروریستها کشته، یک تن زخمی و دو تن دیگر دستگیر شدند. یکی از گروگانها کشته شد و چهارتن دیگر زخمی شدند. (سازمان سپتامبر سیا) اوت 1972 - (طبقه بندی نشده) ترمینال نفتی ترانس - آلپاین در تریست را تخریب نمودند. (سازمان سپتامبر سیاه) سپتامبر 1972 - (طبقه بندی نشده) به کشتار و ربودن دسته جمعی ورزشکاران اسرائیل در المپیک مونیخ مبادرت ورزیدند. به این ترتیب که در سپیده دم هشت تروریست مسلح به تفنگهای اتوماتیک و نارنجکهای دستی محوطه مخصوص اسرائیلی ها را در دهکده المپیک اشغال کرده، دو تن از اسرائیلیها را

ص: 258

کشته و 9 نفر دیگر را گروگان گرفتند. تروریستها خواستار آزادی 200 فلسطینی از زندانهای فلسطینی و خروج امن آنها از کشور شدند. مذاکرات آغاز گردید، مقامات آلمان امتیازی ندادند، فقط اعلام کردند که حاضرند یک اتوبوس و چند هلیکوپتر برای بردن تروریستها و گروگانهایشان به فرودگان فورستن فلدبروگ بفرستند، تا از آنجاآنها به مصر فرستاده شوند. این حادثه در ساعت 3 صبح روز دوم زمانی که پلیس محلی مونیخ تحت حمایت چند نظامی به تروریستها حمله کردند، خاتمه یافت. تک تیراندازها از نقاط استراتژیک مبادرت به تیراندازی کردند ولی علیه هلیکوپترهایی که تروریستها و گروگانهایشان را حمل می کرد، هیچ تلاشی انجام نشد. در این اثنا یکی از هلیکوپترها وسیله تروریستها منفجر شد و در نتیجه همه گروگانهای آن نیز کشته شدند. 5 تن از تروریستها کشته، و سه تن از آنان زخمی و دستگیر شدند. یکی از اعضاء مهاجم آلمانی کشته و یک تن دیگر زخمی گردید.

- (طبقه بندی نشده) مسئولیت ارسال یک نامه حاوی بمب را که منجر به قتل یک دیپلمات اسرائیلی در لندن شد به عهده گرفتند. (سازمان سپتامبر سیاه) اکتبر 1972 - (طبقه بندی نشده) یک هواپیمای جت لوفت هانزا ربوده شد و اعلام شد که هواپیما با 20 سرنشین آن منفجر خواهد گردید، مگر اینکه تروریستهای متهم به کشتار مونیخ آزاد گردند. دولت آلمان غربی با آزادی زندانیان موافقت نمود و تروریستها نیز به هواپیما اجازه فرود در مونیخ را دادند.

حضور تعداد زیادی از افراد پلیس در فرودگاه تروریستها را از این کار منصرف کرد و آنها در عوض به طرف زاگرب در یوگسلاوی پرواز کردند. زمانی که آزادی زندانیان توسط دولت آلمان غربی تأیید گردید، تروریستها و گروگانهایشان به طرف لیبی به پرواز درآمدند، گروگانها نیز سالم آزاد گردیدند. (سازمان سپتامبر سیاه) دسامبر 1972 - (طبقه بندی نشده) سفارت اسرائیل در بانکوک را اشغال کرده، شش گروگان گرفتند چهار تروریست مسلح به سلاحهای دستی سبک خواستار آزادی 36 فلسطینی از زندانهای اسرائیل شدند و مدت زمانی را نیز برای انجام آن تعیین کردند. سفیر مصر و مقامات تایلندی از آنها خواستند که گروگانها را تهدید به مرگ ننمایند و آنها هم در عوض قول دادند که به آنها اجازه دهند به مصر بروند. روز بعد تروریستها و گروگانها به فرودگاه منتقل گردیند. گروگانها آزاد شدند و تروریستها به همراه سفیر مصر و دو تن از مقامات تایلندی به طرف مصر پرواز کردند. ولی اسرائیل هیچ یک از زندانیان را آزاد ننمود.

(سازمان سپتامبر سیاه) ماه مارس 1973 - (طبقه بندی نشده) سفارت عربستان سعودی در خارطوم را اشغال کرده 5 دیپلمات را گروگان گرفتند. تروریستها خواستار آزادی تروریستها و جانیانی که در زندانهای اردن، آلمان غربی، اسرائیل و آمریکا بودند و نیز سرهان سرهان شخص متهم به قتل رابرت کندی شدند. روز بعد پس از رد خواسته هایشان آنها هم یک دیپلمات بلژیکی و دو دیپلمات آمریکایی را به قتل رساندند. آنها یک دیپلمات سعودی و یک دیپلمات اردنی را تا 2 روز بعد گروگان گرفتند و سپس آنها را آزاد ساختند.

(سازمان سپتامبر سیاه) ژوئیه 1973 - (طبقه بندی نشده) احتمالاً در قتل یک وابسته نظامی اسرائیل در واشنگتن دی - سی دست داشته اند (سازمان سپتامبر سیاه) ژوئن 1974 - (طبقه بندی نشده) یک خانواده اسرائیلی را در نهاریه اسرائیل به قتل رساندند. سه

ص: 259

تروریست مسلح به نارنجک و سلاحهای سبک دستی آپارتمان آنها را اشغال کرده، خانواده چهار نفره را به گروگان گرفته، سپس آنها را به قتل رسانده اند. قبل از حمله نظامیان اسرائیل به ساختمان و کشته شدن سه تن از تروریستها هیچ تقاضایی نشده بود. یکی از اعضاء نیروهای اسرائیلی کشته و 5 نفر از آنها زخمی شدند. (سازمان فتح) اکتبر 1974 - (سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) طرح کشتار اجلاس اعراب در رباط ریخته شد، ولی این توطئه خنثی گردید (سازمان سپتامبر سیاه) مارس 1975 - 0طبقه بندی نشده) به انجام آدم ربایی، حمله و بمب گذاری در هتل ساووی تل آویو مبادرت ورزیده شد. هشت تروریست با دو قایق پلاستیکی به وسیله یک کشتی در 25 میلی تل آویو به آب انداخته شد. تروریستها که لباس نظامیان اسرائیلی را به تن داشتند در ساحل به وجودشان پی برده شد و یکی از سربازان درحال استراحت اسرائیلی یکی از قایقها را منفجر کرد و کشته شد. تروریستها به خشکی گام نهادند و به مردمی که در حال خروج از سینما بودند، شلیک کردند. در هتل ساووی 10 نفر را گروگان گرفتند.

تقاضاهای آنها عبارت بود از: یک هواپیمای سازمان ملل آنها و گروگانها را به دمشق ببرد، میانجیگری وسیله فرانسویها، یونانیها و یا سفرای واتیکان، آزادی اسقف کاپوچی و دیگر اینکه سفیر فرانسه آنها را همراهی نماید. پلیس اسرائیل اطراف هتل را محاصره کرد منطقه را ممنوع الورود اعلام نمودند، ولی تروریستها که مسلح به مواد منفجره و نارنجک دستی و سلاحهای سبک دستی بودند و از پشت بامها به سوی آنها تیراندازی می کردند، اجازه نزدیک شدن را به آنها نمی دادند. صدها سرباز اسرائیلی دست به کار شدند و 6 ساعت پس از آغاز این حمله یک واحد به ساختمان حمله برد. پس از اندکی تیراندازی تروریستها انفجاری به راه انداختند. هفت تن از تروریستها سه تن از گروگانها و سه تن از سربازان اسرائیلی کشته شدند. بسیاری نیز مجروح گردیدند، یکی از تروریستها نیز به اسارت گرفته شد.

(سازمان فتح) سپتامبر 1975 - (طبقه بندی نشده) سفارت مصر در مادرید را اشغال کردند. چهار تروریست سفیر، کنسول، وابسته مطبوعاتی و شش تن از کارمندان اسپانیایی سفارت را گروگان گرفتند. گروگانهای اسپانیایی فورا آزاد گردیند، ولی سه تن مصری را گروگان نگاه داشتند. تروریستها تهدید کردند که اگر مصر موافقتنامه آتش بس صحرای سینا را نادیده بگیرد، آنها گروگانها را به قتل خواهند رساند. آنها به خصوص از مصر خواستند که هیچ گونه سندی را امضاء ننماید. و از آن دسته مقاماتی که در مذاکرات ژنو شرکت جسته بودند، خواستند که با صدور یک بیانیه عمومی این موافقتنامه را خیانتی به مصریها و خلق عرب قلمداد نمایند و دیگر اینکه مصر سریعا اجلاس ژنو را ترک گوید. تروریستها اعلام کردند که در مدخلهای ورودی و پنجره های سفارت مواد منفجره کار گذاشته، و خودشان نیز مسلح به مواد منفجره و چاقو می باشند. سفرای الجزیره، عراق، کویت و اردن مذاکراتی را آغاز نمودند. صبح روز بعد، تروریستها و گروگانهایشان به همراه سفرای عراق و الجزیره با نظارت پلیس به فرودگاه برده شدند. یک هواپیما آنها را به الجزیره برد و گروگانها نیز در آنجا آزاد شدند. (سازمان سپتامبر سیاه) ژوئن 1976 - (سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان / غیرهم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) گروه جوانان سازمان فتح در مشق اقدام به بمب گذاریهای متعدد کردند. (سازمان فتح)

ص: 260

نوامبر 1977 - (طبقه بندی نشده) چند موشک شلیک گردید و به دنبال آن در نهاریه اسرائیل یک نفر کشته و 5 نفر زخمی گردیدند. (سازمان فتح) فوریه 1978 - (طبقه بندی نشده) یکی از افراد برجسته ساحل غربی را به اتهام همکاری با اسرائیلیها در رامله به قتل رسانیدند. (ساف) - (طبقه بندی نشده) در یکی از اتوبوسهای مملو از مسافر در اورشلیم اقدام به بمب گذاری کردند و در نتیجه آن 2 نفر کشته و 46 نفر زخمی شدند. (ساف) مارس 1978 - (طبقه بندی نشده) به یک حمله دسته جمعی به جاده تل آویو - حیفا مبادرت ورزیدند. سیزده تروریست که از طریق یک کشتی باری یونانی با استفاده از دو قایق لاستیکی وارد یکی از بنادر ماهیگیری لبنان شده بودند، از آنجا حمله خود را آغاز کردند. به هنگام حرکت یکی از قایقها واژگون شد و دو تن از تروریستها غرق شدند. در ساحل آنها یک زن آمریکایی را دستگیر کرده و درباره موقعیت خود از او سؤالاتی نمودند و سپس او را به قتل رسانیدند. در شاهراه آنها به طرف چند وسیله نقلیه تیراندازی کردند و یکی از تاکسیها را متوقف کرده، راننده آن را به قتل رساندند و به اتوبوسی نیز تیراندازی کردند که آن هم با یک اتوبوس دیگر برخورد نمود. مسافرین را در یک اتوبوس گردآوردند. اکنون آنها روی هم رفته صد گروگان در اختیار داشتند. تروریستها به سلاحهایی از قبیل کلاشینکف، ام-16، آر پی جی، خمپاره انداز ساخت چکسلواکی نارنجک و مواد منفجره مسلح بودند. آنها برگه هایی به همراه داشتند که در آنها خواستار آزادی اعراب زندانی از زندانهای اسرائیل شده بودند. منظور اصلی آنها تصرف یک هتل در تل آویو و سپس مذاکره با سفرای انگلیس و رومانی و مقامات سازمان ملل بود، تا به این ترتیب بتوانند یک هواپیما و 5 تن از رفقایشان را که در زندان بسر می بردند، بدست بیاورند. با نزدیک شدن اتوبوس حاوی گروگانها به تل آویو تروریستها بر روی یک جیپ پلیس که سعی داشت جاده را مسدود نماید، آتش گشودند. چند قدم دورتر دو واگن پلیس توانسته بودند، جاده را کاملاً مسدود نمایند.

با کاهش سرعت اتوبوس پلیس مرزی به طرف چرخهای اتوبوس تیراندازی نمود. در یک نبرد ده دقیقه ای نارنجک یکی از فلسطینیها منفجر گردید. خسارات وارده عبارت بودند از: 34 اسرائیلی کشته، 80 نفر زخمی (یک پلیس کشته و 9 نفر زخمی شدند)، 9 تن از تروریستها کشته و 2 تن از آنها دستگیر شدند.

آوریل 1978 - (طبقه بندی نشده) به وسیله یک بمب اتوبوس حامل داوطلبان کیبوتز آلمان غربی را که به سیاحت مشغول بودند، منفجر ساختند، که منجر به کشته شدن یک نفر و زخمی شدن پنج نفر دیگر گردید.

ژوئن 1978 - (طبقه بندی نشده) به وسیله یک خمپاره انداز 81 میلی متری یک اتوبوس را به انفجار کشیدند که منجر به کشته شدن 5 نفر (شامل یک آمریکایی) و زخمی شدن بیست نفر در اورشلیم شد.

(الفتح) (طبقه بندی نشده) به حمله به یک مجتمع مسکونی اسرائیلی مبادرت ورزیدند. در این حمله چهار تروریست از رود اردن گذشته، پس از پاره کردن سیم خاردار اطراف محوطه با تفنگ و نارنجک به محافظین روستا حمله ور شدند.

(طبقه بندی نشده) بمبی را در بازار مهانه یهودا واقع در غرب اورشلیم منفجر ساختند، که منجربه

ص: 261

کشته شدن دو نفر و زخمی شدن 37 نفر گردید. این واقعه مصادف با سفر ماندیل معاون رئیس جمهور بود.

(فتح) ژوئیه 1978 - (طبقه بندی نشده) با پرتاب یک نارنجک به طرف ماشین حامل سفیر عراق در لندن اقدام به قتل وی نمودند. اما سفیر در آن هنگام در آن ماشین نبود، ولی دو نفر از عابرین زخمی شدند. (فتح) (محرمانه / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) حمله به سفارت عراق در پاریس. دو تروریست وارد سفارت شدند. به محض مواجهه با محافظین سفارت، آنها مسلسل دستی و هفت تیر خود را بیرون کشیده به طرف یکی از محافظین که می خواست، آنها را خلع سلاح نماید تیراندازی کردند. پس از اینکه یکی از عراقیها فرار کرد تا پلیس را در جریان بگذارد، یکی از تروریستها نیز پا به فرار گذاشت. تروریست دیگر در سفارت ماند و پس از انفجار یک نارنجک دستی پنج نفر را گروگان گرفت. او تقاضای یک هواپیما کرد تا بتواند به لندن بگریزد، در ضمن تقاضای آزادی یکی از زنان را که در این رابطه با آنها همکاری کرده بود نمود. تروریست را متقاعد کردند که خود را به پلیس فرانسه تسلیم نماید. هنگامی که این گروه به طرف ماشین پلیس در حرکت بود، محافظ سفارت عراق به روی آنها آتش گشود: یک بازرس پلیس فرانسه کشته و دو پلیس دیگر زخمی شدند، تروریست زخمی شد، یکی از محافظین عراق کشته و دیگری زخمی شد. (فتح) اوت 1978 - (طبقه بندی نشده) حمله به کنسولگری عراق در کراچی. دو مرد مسلح در حالی که سوار بر موتور سیکلت بودند، سعی کردند به دنبال ماشین سرکنسول وارد محوطه کنسولگری بشوند. یکی از محافظین در محل درب ورودی مانع آنها شد، یکی از آنها محافظ را که توانسته بود با سرنیزه یکی از تروریستها را بکشد، به قتل رساند. یکی از دستیاران اداری که در ماشین کنسول بود مجروح گردید.

(طبقه بندی نشده) به انفجار بمبی حاوی میخ و ساچمه های بلبرینگ در بازار کارمل در تل آویو مبادرت ورزیده موجب کشته شدن یک نفر و زخمی شدن 48 نفر گردیدند (ساف و جبهه آزادیبخش خلق فلسطین مسئولیت این انفجار را به عهده گرفتند).

سپتامبر 1978 - (محرمانه) به ارسال نامه های حاوی بمب به نمایندگی های دیپلماتیک عراق در بن، لندن و واشنگتن مبادرت ورزیدند، لیکن هیچ کدام از آنها منفجر نگردید.

سپتامبر 1978 - (طبقه بندی نشده) تلاش برای منفجر ساختن قایقی که 42 موشک 122 میلی متری را در ساحل ایالت در خود حمل می نمود کردند. قایقی که 9 تروریست و مهمات آنها را در خود داشت به دستورات ناوگشتی اسرائیلی در خلیج عقبه حدود 100 کیلومتری جنوب ایالات وقعی ننهاده، توقف نکردند. اسرائیلیها بر روی آنها آتش گشودند که منجر به منفجر شدن قایق گردید. در این واقعه دو تن از تروریستها کشته شدند، هفت نفر اسیر شدند که در میان آنها سه نفر نیز زخمی شده بودند. نوامبر 1978 - (طبقه بندی نشده) اتوبوس حامل توریستها و اسرائیلیها را که بین جریکو و اورشلیم در ساحل غربی در رفت و آمد بود، منفجر کردند که منجر به کشته شدن 4 نفر و مجروح شدن 40 نفر دیگر شد. این واقعه به مناسبت سالگرد سفر سادات به اورشلیم رخ داد.

ژانویه 1979 - (طبقه بندی نشده) بمبی را در پایین شهر نتانیا منفجر ساختند که منجر به کشته شدن دو نفر و زخمی شدن 51 نفر که در میان آنها یک توریست انگلیسی نیز وجود داشت، گردید.

الصاعقه که به وسیله بعث سوریه به وجود آمده است در نهضت مقاومت فلسطین دارای اهداف و تمایلاتی است که با منافع ملی سوریه سازگار است. الصاعقه بجز مشارکت در برخورد سوریه و فلسطینیها در لبنان درسال 1976 به طرفداری از سوریه، همیشه نمایانگر یک جریان محافظه کارانه در سازمان آزادیبخش فلسطین بوده است. هدف الصاعقه ایجاد یک کشور فلسطینی در غرب رود اردن و نوار غزه است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان و همپیمانان) صاعقه با 2500 عضو خود که نیمی از آنها از اعضاء نیروهای مسلح سوریه می باشند، دومین گروه فدائی بزرگ به حساب می آید. سازمان منشعب آن قابل تطابق با سازمان ارتش سوریه می باشد، آنها به وسیله ارتش سوریه و معلمین آنها و مستشاران شوروی آموزش می بینند. سلاحها عبارتند از: سلاحهای روسی و سلاحهای پمان ورشو و نوع سوریه ای و در برگیرنده موشکهای سام-7 و سلاحهای ضد هوایی و ضد تانک می باشند.

(طبقه بندی نشده) صاعقه به خاطر روابطش با سوریه به انجام عملیات در اسرائیل و مناطق اشغالی دست نزده است.

تنها عملیات تروریستی بین المللی آن برای جلوگیری از مهاجرت یهودیان شوروی انجام گردید و در اروپای غربی به وقوع پیوست.

اهداف و گرایشها:

(طبقه بندی نشده) این سازمان نقش اسب تروا را برای مانورهای سوریه در نهضت فلسطینی ایفا می نماید. اهداف صاعقه همیشه مطابق اهداف سوریه بوده است. بنابراین با آشنایی در زمینه سیاست سوریه می توان به اهداف و تمایلات صاعقه نیز پی برد. صاعقه و سوریه باحرکت ساف در پذیرفتن یک کشور فلسطینی در ساحل غربی رود اردن و نوار غزه و شرکت آن در کنفرانس ژنو موافق بودند. صاعقه از حملات سوریه به خاک لبنان حمایت کرد و به همین دلیل خود را از بسیاری دیگر از گروههای فلسطینی جدا ساخت. آشتی زمانی بین آنها انجام شد که همگی با ابتکار صلح سادات مخالفت ورزیده، رهبران صاعقه از ارتش مصر خواستند که رئیس جمهور خود را سرنگون کرده یا به قتل رسانند. توافقی که بین سوریه و عراق پدید آمد به بهبود روابط بین صاعقه و گروه فدایی تحت الحمایه عراق به خصوص جبهه آزادیبخش عربی منجر گردید.

نیروی تقریبی:

(طبقه بندی نشده) 000/25 نفر رهبر اصلی:

ظهیر محسن. حدودا در سال 1936 در تولکوام متولد گردید. (محرمانه) محسن در سنین نوجوانی به حزب بعث پیوست و هنگام ممنوع اعلام شدن حزب بعث درسال 1957، محسن نیز به وسیله مقامات اردنی دستگیر شد. بعدها در یکی از مدارس قطر به تدریس پرداخت، ولی او را به بهانه فعالیتهای سیاسی

ص: 263

غیرقانونی اخراج نمودند. محسن تا سال 1967 در کویت به سر برد و پس از آن به دمشق رفته در سیاستهای حزب بعث به عنوان حامی صالح جدید فعالیت نشان داد.

(محرمانه) محسن به محض تشکیل صاعقه در 1967 بدان پیوست و در سال 1968 رهبر نیروهای صاعقه در لبنان و معاون ریاست شورای ملی فلسطین گردید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) پس از کودتای اسد در سال 1971، محسن سریعا با رهبر جدید ارتباط برقرار کرده کنترل کامل صاعقه را به دست گرفت.

(محرمانه) در سال 1971، او به عضویت کمیته اجرائی ساف درآمد و فرماندهی دپارتمان نظامی را در سال 1971 به عهده گرفت.

(محرمانه) محسن در رابطه با مسائل فلسطین و مسائل خاورمیانه کاملاً مطیع اوامر سوریه است. این رابطه سبب شد که وی به عنوان بازیچه سیاستهای سوریه در لبنان معروف گردد. ولی به خاطر این طرز رفتار همه گروههای فدائی و رهبران آنها (استثناء جبهه آزادیبخش خلق فلسطین و احمد جبرئیل) از او متنفر گشتند. پس از ابتکار صلح سادات، محسن با بسیاری از این رهبران از قبیل عرفات آشتی نمود.

سوابق:

(محرمانه) صاعقه در سال 1966 در نهمین کنگره حزب بعث سوریه به وجود آمد، و به دستور سوریه وارد خاک لبنان گردید تا حضور خود را در آنجا نشان دهد. مهمتر از همه اینکه پس از جنگ 1967 صاعقه عملیات خود علیه اسرائیل را در اواخر سال 1969 آغاز کرد.

(طبقه بندی نشده) در تمام طول جنگ لبنان صاعقه به طرفداری از سوریه پرداخت. و به خاطر همین سیاست بود که از دیگر گروههای فدائی به خصوص گروههای ارتدادی منزوی گردید و برخورد میان آنها تا اوائل سال 1978 ادامه داشت. اولین مرحله آشتی پذیری بین صاعقه و دیگر گروههای فلسطینی پس از قرارداد اشتورا در ژوئیه 1977 صورت گرفت که طبق آن صاعقه به مشارکت در گشتها با سازمان فتح با از یاد بردن خصومتهای دیرین پرداخت. در ماه مه 1978 ظهیر محسن - به همراه دیگر گروههای اتدادی از قبیل جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین با تصمیم گیری «یک جانبه» ساف به مخالفت برخواست و به این ترتیب به جریان اصلی مخالفت در درون فلسطین پیوست.

(طبقه بندی نشده) صاعقه اجلاس شورای ملی فلسطین در ژانویه سال 1979 را مورد ستایش قرار داده از همه اجزاب و طرفین خواست که به گفتگوهای دموکراتیک خود ادامه دهند. این گروه نسبت به آینده اتحاد بین سوریه و عراق و نیز بین تمام کشورهایی که از گروههای فدائی حمایت می کنند، خوش بین است.

تاکتیکها و روشهای عملیاتی:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بنا به گزارشهای رسیده پس از انعقاد قرارداد عدم تجاوز بین اردن و سوریه در ژانویه 1976 صاعقه به عملیات خود در درون اردن خاتمه داده عملیات تروریستی را انجام نخواهد داد. حملات تکاورانه آن علیه اسرائیل و دیگر مناطق اشغالی از اهمیت خاصی برخوردار نیست.

ص: 264

به این گروه اجازه انجام هر گونه عملیاتی در خاورمیانه و اروپای غربی داده شده بود و احتمالاً طرحهای این عملیات نیز به وسیله رکن 2 ارتش سوریه ریخته می شد. عملیات نفرت انگیز صاعقه علیه مهاجران یهودی روسیه و طرحهایی از این قبیل را تحت عنوان «سازمان سری» انجام می دادند.

سازمان:

(سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) صاعقه دارای نوعی فرماندهی نظامی بوده. شاخه های اداری، امنیتی، امور فنی، امور تسلیحاتی و عملیات مخصوص به خود را نیز داراست. اقداماتی در نوامبر 1976 در زمینه دوباره سازمان دهی انجام گرفت که هدف آن محکمتر کردن روابط این گروه با حزب بعث سوریه بوده است.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) نظارت بر این گروه از طرف رکن 2 ارتش سوریه انجام می گردد. و تقریبا 50 درصد افراد سلسله مراتب فرماندهی و 75 درصد افسران، عضو نیروهای ارتش سوریه می باشند.

قرارگاهها و پایگاهها:

(طبقه بندی نشده) صاعقه که در دمشق و بیروت قرارگاههایی مستقر کرده، در اردوگاههای آوارگان لبنانی نیز پایگاههایی دارد، ولی تمرکز نیروهای آن در بیروت و تریپولی می باشد.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) پس از اینکه صاعقه به طور موقت در نتیجه یک برخورد نامناسب بین سوریه و فلسطینیها از بعضی از مناطق لبنان اخراج گشت، دوباره توانست خود را در آنجا مستقر سازد. در اوائل ماه مارس، برای دومین بار وارد اردوگاههای آوارگان طایر شد و دفاتر خود را آنجا بازگشایی نمود. در همان حال بخشهای نیرومند صاعقه را در نزدیکی بنت جبیل و رأس مارون مستقر گردانید. با حمله اسرائیل در اواسط مارس، صاعقه مرکز فرماندهی و نیروهای خود را به شهر نبطیه که تا مدتها یک منطقه تدارکاتی مهم بود، منتقل کرد و پس ازآن مقداری از نیروها نیز به سمت زیفتا در جنوب شرقی نبطیه رفتند.

(محرمانه ، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) پایگاههای نظامی صاعقه در دمشق و ذخیره گاههای آن در سوریه است.

آموزش:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) فرماندهان دسته و دیگر اساتید ارتش سوریه که در شوروی دوره دیده اند، به اعضای این گروه آموزشهای چریکی داده، آنها را با طرز کار سلاحهای ضدهوایی آشنا می سازد.

سلاح:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) دولت سوریه تقریبا همه نوع سلاح در اختیار آنها قرار می دهد، که شامل موشکهای سام-7 (که به وسیله پرسنل ارتش سوریه کنترل می شوند)

ص: 265

سلاحهای ضدهوایی، موشک اندازهای 122 میلیمتری، نارنجک اندازهای آرپی جی7 ، موشکهای هدایت شونده ضد تانک 3، سلاحهای ضدتانک و منورهای بلژیکی، و موشکهای ضد تانک آلمانی کبرا می باشد. این دولت همچنین کامیونهای رومانی، جیپ، پتو و مواد غذایی و درمانی مناسب نیز در اختیار این گروه قرار می دهد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در آوریل 1978 برای مقامات نظامی صاعقه برنامه ای تهیه شد تا به الجزیره رفته سلاحهای روسی دلخواه خود را انتخاب نمایند.

منافع مالی:

(سری / غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) اعضای ارتش سوریه و بازنشستگانی که در صاعقه خدمت می کنند، ماهانه حداکثر 135 دلار حقوق دریافت می دارند. دیگر اعضای صاعقه و سازمان آن از طرف دولت سوریه کمکهای مالی دریافت می دارند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) بنابه گزارشات مختلف بعضی از هسته های امنیتی صاعقه به فروش مواد مخدر مبادرت می ورزند و با دیگران نیز در اقدامات حفاظتی از سوداگران این مواد شرکت می نمایند.

روابط بین المللی:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در مورد روابط بین الملی صاعقه اطلاعاتی در دست نیست. سفر پیشنهادی این گروه به الجزیره جهت دریافت سلاح ممکن است آغازی بر این روابط باشد و احتمالاً دیگر اعضاء جبهه مقاومت نیز با آن به همکاری خواهند پرداخت. امکان ایجاد روابط با لیبی نیز خیلی زیاد است.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) تنها عملیات اصلی و مهم صاعقه که کشف و خنثی نیز گردید، توطئه هایی بود که هدف آنها جلوگیری از مهاجرت یهودیان شوروی به اسرائیل بود. از اوائل سالهای 1929، مسئله مهاجرت، مرکز و هسته تضاد اعراب و اسرائیل بوده است؛ و ظاهرا تنها گروه صاعقه توانسته است به اهمیت آن پی ببرد. مهاجرین تنها منبع تقویت خصومت اسرائیل بوده اند. ولی چون در سالهای گذشته شوروی اجازه داده است که مهاجرت به میزان قابل ملاحظه ای انجام شود، نمی توان انتظار داشت که عملیات صاعقه از سرگرفته نشوند. (طبقه بندی نشده) هدف همیشگی صاعقه قطارها بوده اند.

فعالیتهای مهم:

سپتامبر 1973 - (طبقه بندی نشده) سه مهاجر یهودی روسیه ای و یک مقام گمرک اطریشی را از قطاری که از مسکو به طرف وین درحرکت بود، ربودند و به وسیله یک ماشین سواری به طرف فرودگاه

ص: 266

وین رفتند. دو تروریست اعلام کردند که اگر به آنها هواپیمایی داده نشود تا به وسیله آن به یک کشور عربی نامعلوم بروند، خود و همراهانشان را خواهند کشت. آنها همچنین خواستار تعطیل کمپ ترانزیت اطریشی که مخصوص مهاجران یهودی شوروی برپا شده بود، شدند، سرانجام به تروریستها اجازه داده شد که به وسیله یک هواپیمای کوچک کشور را ترک نمایند و آنها هم پس از توقف در یوگسلاوی، سیسیل و ساردنی در لیبی به زمین نشستند. بالاخره دولت اطریش اعلام کرد که به منظور حفظ جان گروگانها آن کشور موافقت کرده است که تسهیلات قلعه شونو را که از طریق آن یهودیان شوروی به اسرائیل می رفتند، تعطیل اعلام نماید. دولت لیبی احتمالاً تروریستها را آزاد نموده است.

سپتامبر 1975 - (طبقه بندی نشده) تصمیم گرفتند یک قطار هلندی را بربایند و به این ترتیب دولت هلند را وادار نمایند که از حق مهاجرت یهودیان شوروی به اسرائیل حمایت ننماید، ولی این توطئه هرگز به مرحله اجرا درنیامد.

فوریه 1976 - (سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) دفاتر روزنامه جبهه مخالفت حامی عراق در لبنان را غارت و نابود کردند.

جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین خلاصه:

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین یک سازمان مارکسیستی طرفدار شوروی است که خواستار انقلاب طبقه کارگر در خاورمیانه است و در نهضت مقاومت فلسطین به طور مستقل عمل می کند. جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطینی را نمی توان جزو ارتدادیون دانست، زیرا این گروه تشکیل یک کشور فلسطینی را در هر یک از سرزمینهای آزاد شده پذیرفته است. ولی چون دارای یک چهارچوب ایدئولوژیکی بسیار شدید است و دائما نیز تظاهر می کند که بزرگترین گروه مورد قبول فدائی است و اصولاً از نحوه تصمیم گیری ساف و گفتگوی آن با اردن انتقاد می نماید، نمی توان آن را در زمره گروههای میانه رو ساف نیز به حساب آورد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین که مانند یک حزب کمونیستی. سازماندهی شده و دارای پولیت بورو، کمیته مرکزی و هسته های مشابه آن می باشد، معروف است که دائما و شدیدا از نظر ایدئولوژیکی خود را مورد انتقاد قرار می دهد.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بسیاری از 500 یا 600 تن از اعضاء این گروه در شوروی، آلمان شرقی، عراق یا کوبا آموزش دیده اند. با وجود اینکه در مورد سلاحهای این گروه اطلاعی در دست نیست، ولی می توان گفت که سلاحها از طریق منابع کمونیستی به آنها می رسد.

(طبقه بندی نشده) تقریبا تمام عملیات تروریستی جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در اسرائیل و مناطق اشغالی انجام گرفت در سال 1974 به اقداماتی در زمینه گروگانگیری در اسرائیل دست زد و کشتاری نیز انجام داد، و هدف هر دو رخداد بدست آوردن آزادی رفقای اسیر در زندانهای اسرائیل بود. با وجود تلاشهای بعدی نتوانستند آن شاهکارها را بار دیگر انجام دهند.

در نشریات پیشین از آن به عنوان جبهه دموکراتیک خلقی برای آزادی فلسطین (PDFLEP) یاد شده بود.

اهداف و تمایلات:

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین که سر سپرده اصولی مارکسیسم است، معتقد است که جدا از انقلاب طبقه کارگر نمی توان به اهداف ملی فلسطینیها دست یافت. علاوه بر این کادر نخبه گان نیز نباید جدا از توده های مردم به سر ببرند و ابتدا باید سوسیالیزم واقعی را به طبقات پایین آموخت تا آماده مبارزه شوند.

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین که نه در شمار میانه روها و نه در شمار ارتدادیون قرار دارد، از نوعی تمایلات خاص در خط مشی خود برخوردار است، یعنی سعی دارد تمام تغییر رخدادهای خاورمیانه ای را از طریق چهارچوب از پیش تعیین شده ایدئولوژیکی خود تعبیر و تفسیر نماید.

(طبقه بندی نشده) در اجلاس شورای ملی فلسطین که در بهار سال 1977 تشکیل گردید ، جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به طور کامل از برنامه های ملی فلسطین حمایت نمود و خواستار تشکیل یک کشور فلسطینی در مناطق آزاد شده گردید و تمایل ساف به حضور در کنفرانس صلح ژنو را نیز مورد تأیید قرار داد. پذیرش یک مرحله میان دوره ای در تشکیل یک کشور قبل از دست یابی به هدف نهائی که همانا یک کشور دموکراتیک، متحد در تمام خاک فلسطینی به روایت انگلیس است می تواند، تنها دلیل اختلاف بین جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین و جبهه ارتدادیون باشد، که تحت عنوان جبهه خلقی برای آزادی فلسطین عمل می کنند.

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین ابتکار صلح سادات را «تسلیم کامل به اسرائیل» نامید و همکاران سادات را تهدید به مرگ نمود. جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین باور ندارد که ساف نمی توانسته است به اقدامات شدیدتری علیه سادات دست بزند و معتقد است که گرایشهای ساف متمایل به منافع عربستان سعودی و اجلاس وحدت و توافق بین سوریه و عراق می باشد.

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین گفتگوی بین اردن و ساف را مردود می داند، چون معتقد است که این موضوع به شاه حسین اجازه می دهد که به عنوان نماینده مردم فلسطین در کنار ساف وارد عمل شود. آنها فکر می کنند که حسین می خواهد ساحل غربی رود اردن را دوباره پس بگیرد و از فعالیتهای ساف در میان توده های فلسطینی اردن ممانعت به عمل آورده و اجازه انجام فعالیتهای نظامی علیه اسرائیل را از خاک لبنان ندهد - که جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین با همه اینها مخالف است.

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به طور مکرر «خصومت و مقاومت خود علیه سیاستهای آمریکا در خاورمیانه را اعلام کرده» از جنبش غیرمتعهدها حمایت می کند و با تمام جنبش های آزادیبخش ملی که علیه امپریالیسم و نژادپرستی مبارزه می کنند نیز اعلام وحدت می نماید.

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیخبش فلسطین از ساف می خواهد که با «نیروهای یهودی پیشرو و دموکراتیک ضد صهیونیست» رابطه برقرار نماید.

نیروی تقریبی:

ص: 268

(طبقه بندی نشده) 500 یا 600 نفر رهبران اصلی:

(طبقه بندی نشده) نایف حواتمه (ابونئوف) متولد در السالت اردن در سال 1931 (طبقه بندی نشده) در سال 1954، حواتمه به جنبش ناسیونالیست عربی که به وسیله جرج حبش که اکنون ریاست جبهه خلقی آزادیبخش فلسطینی را برعهده دارد، ایجاد شده بود، پیوست. در سال 1957 ، به خاطر فعالیتهای سیاسی حواتمه در اردن زندانی شد و پس از آن از این کشور اخراج و تبعید گردید. وی به عراق رفت و در آنجا نیز زندانی شد. در سال 1963، پس از آزادی به بیروت رفت و در دانشگاه عربی به هنگام تحصیل به فعالیت خود در زمینه جذب اعضاء پرداخت در سال 1967، حواتمه به جمهوری دموکراتیک خلق یمن که به تازگی استقلال یافته بودرفت تا با رهبران آنها مشورت نماید. و بعدها درباره این تجربه خود کتابی نوشت. در سال 1968 به خاطر یک قرارداد عدم تعارض کلی توانست به وطن خود اردن بازگردد.

(طبقه بندی نشده) حواتمه به جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین که شاخه ای از جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین در سال 1968 بود پیوست. وی که یک انقلابی مخلص بود، با رهبران جبهه خلق آزادیبخش فلسطین دارای اختلافات ایدئولوژیک و شخصی بود. در حال حاضر حواتمه دبیرکل جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین است. وی در این سازمان دارای موقعیتی بسیار مهم از نظر تصمیم گیری می باشد.

(طبقه بندی نشده) «عمر ادیب» عبید رابوح (ابویاسر) متولد در سال 1941.

(محرمانه) رابوح نیز یکی از اعضای جنبش ناسیونالیست عربی بود و بنابه گزارشات متعدد به جرج حبش در تأسیس جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در سال 1967 یاری داده بود. ولی در سال بعد او به همراه حواتمه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین را ترک گفت تا به تشکیل جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین مبادرت ورزد و در حال حاضر وی معاون دبیر کل این جبهه است.

(محرمانه) رابوح نماینده جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در کمیته اجرائی فلسطین بود، ریاست اداره اطلاعات ساف را نیز بر عهده دارد. وی در هیأت نمایندگیهای ساف به سفرهای بسیاری رفته است که مهمترین آنها عبارتند از شرکت در اجلاس اعراب در رباط در سال 1974، شرکت در مجمع عمومی سازمال ملل در سال 1977 و انجام چند مأموریت در شوروی.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) طریق حمدان نمام مستعاری است که رابوح در هنگام امضاء مقالات خبری منعکس کنده نظریات رهبریت جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین استفاده می نماید.

سابقه:

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در فوریه سال 1969 به وسیله تحصیل کنندگان رادیکال از جبهه خلق آزادیبخش فلسطین که از نظر ایدئولوژیکی بسیار خبره بودند،

ص: 269

منشعب و تشکیل گردید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در جنگ لبنان، جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین با جنبش ملی لبنان، حزب کمونیست لبنان، و سازمان فعالیت کمونیستی همکاری می نمود. این گروه در جنگ از نظر سیاسی و نظامی نقش مهمی ایفا کرد، و چنین به نظر می رسید که از نظر استعدادهای نظامی به چنان کیفیتی رسیده باشد که بتواند بعد از فتح موقعیت گروه بعدی را در ساف به دست آورد. گروه صاعقه سوری در اجلاس شورای ملی فلسطین در مارس 1977 مانع از آن شد که این موضوع واقعی یابد. معذالک جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به کار کردن با عرفات و سوریه راضی شده است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در سال 1977 و اوائل 1978 جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین خواستار حضور نظامی نامحدود فلسطینیها در جنوب لبنان جهت جنگ با اسرائیل و عدم محدودیت تسلیحاتی فلسطینیها در لبنان گردید. پس از حمله اسرائیل در مارس 1978، جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به مخالفت با عرفات در به میانه روی کشانیدن فعالیتهای فداییان جنوب و نیز تلاش وی برای سرکوبی مخالفین خود در سازمان فتح پرداخت. در ماه می، این جبهه بیانیه جبهه ارتدادیون را به عنوان اعتراض به تصمیم گیری «یک جانبه» ساف امضاء نمود. پس از آن هم، به تشکیل اجلاس هماهنگی با جبهه آزادیبخش فلسطین و جبهه مبارزات خلقی مبادرت ورزید.

در اجلاس شورای ملی فلسطین در ژانویه 1979 نمایندگان جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین با نمایندگان جبهه خلفی آزادیبخش فلسطین در کمیته اجرائی در یک جناح قرار گرفتند.

(طبقه بندی نشده) برخوردهای مسلحانه ای بین نیروهای فتح و نیروهای جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در نحرالبارید، البداویه، و صیدا در ژانویه 1979 پیرامون گفتگو با اردن درگرفت.

فنون و روشهای عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در قسمت اعظم تاریخچه خود از مبادرت به فعالیتهای «تروریستی» اجتناب می ورزید. لیکن درسال 1974 این گروه اقدام به چند عملیات نفوذی در اسرائیل نمود. که در یکی از این اقدامات 23 کودک دبستانی اسرائیل در مالوت کشته شدند، اسرائیل و مناطق تحت اشغال آن هنوز هم از اهداف این گروه به شمار می رود؛ و جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین ممکن است مسئول تعدادی از بمب گذاریهای سالهای 79-1977 بوده باشد هسته های جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در اسرائیل و ساحل غربی سبب شده است که این گروه بتواند به حملاتی علیه اهداف نظامی اسرائیل نیز مبادرت ورزد.

سازمان:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به وسیله یک هیئت سیاسی ده نفره و یک کمیته مرکزی با حمایت سازمانهای کوچکتر محلی رهبری می گردد. شاخه های محلی گزارشات و اطلاعات سیاسی را از کمیته مرکزی دریافت کرده نظریات و اطلاعات به دست آمده را دوباره به آن ارسال می دارند. هسته های هر منطقه به

ص: 270

تناسب عضوگیری و فعالیت درجه بندی شده است.

هسته ها و نیز گروههای زنان و دانشجویان دانشگاهی تحت نظارت کمیته ها عمل می کنند. رهبران مرکزی نقشهای عملی نیز برعهده دارند.

قرارگاهها و پایگاهها:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) دفاتر قرارگاه جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در لبنان است، در حالی که در جنگ لبنان دفاتر مهم دیگر آن در سوریه تعطیل اعلام گردید. با وجود اینکه این جبهه در نظر داشت به عراق برود، ولی معلوم نیست که این مسئله صورت گرفته باشد و آشتی دوباره سوریه و فلسطینیها ممکن است این نیاز را برطرف کرده باشد.

شاخه های منطقه ای این جبهه در لبنان، سوریه، اردن، کویت، عراق، جمهوری دموکراتیک خلق یمن، قبرس و مناطق تحت اشغال اسرائیل وجود دارند. واحدهای کوچکتر آن مانند شعبه های این سازمان دررم و میلان در صحنه بین المللی پراکنده است.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین یک نیروی اضطراری مرکب از 100 عضو در نزدیکی نبطیه در لبنان دارد.

آموزش:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) با وجود اینکه آموزش دهندگان کشورهای کمونیستی در پایگاه جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به ارائه آموزش مبادرت می ورزند، ولی قسمت اعظم آموزشهای نظامی در شوروی، آلمان شرقی و عراق انجام می گیرد.

(طبقه بندی نشده) به طور مثال، در اوائل بهار 1978 23 تن از کادر این جبهه به شوروی رفتند تا به طی یک دوره 6 ماهه آموزش پیاده بپردازند. به این دانشجویان قبل از عزیمت در امور لبنان دوره های فشرده معارفه ارائه شد. بعضی از این کماندوها در کلاسهای مؤسسه لنین در رشته اقتصاد در شوروی نیز شرکت می جویند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ژوئیه 1976، دولت کوبا مخارج مربوط به آموزش اعضای این جبهه را در زمینه تعمیرات وسایط نقلیه و سلاح در کوبا را تقبل نمود. یک قرارداد آموزشی با کوبا در ژانویه 1977 منعقد گردید. در مورد شرایط آن اطلاعی در دست نیست.

تسلیحات:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در مورد سلاحهای اکتسابی توسط جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین اطلاعی در دست نیست. حواتمه در ژانویه 1977 یک قرارداد در زمینه تأمین سلاح با کوبا منعقد نمود که از جزئیات آن اطلاعی در دست نیست.

ص: 271

امور مالی:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) عراق و لیبی تنها کشورهای عربی هستند که به این جبهه از نظر مالی کمک می کنند. به منظور قدردانی از حواتمه و جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین از برخورد بین لیبی و مصر در تابستان 1977 ، لیبی کمک ماهانه خود را به 000/280 دلار افزایش داد. ولی مشهور است که لیبی کمکهای معمول خود را یک ماه یا دو ماه دیرتر از موعد مقرر ارسال می دارد. در سال 1977 عراق ماهانه به طور میانگین 000/50 دلار به این جبهه کمک می نمود. در ژوئیه 1978 به منظور حمایت از گرایش جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به جبهه ارتدادی و به منظور تشدید انشعابهای درونی ساف، عراق کمکی معادل 5/3 میلیون دلار به این جبهه نمود تا به «انقلاب» خود و مخالفت با سازمان فتح ادامه دهد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین از طریق اعضا، وضع عوارض مخصوص در مورد فروش الحریه (روزنامه این جبهه) و فروش تقویم بنیه مالی خود را تقویت می نماید.

منابع مالی این جبهه در حسابهای سپرده بانکهای کویت قرار داده شده است.

روابط بین المللی:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) شاخه های بین المللی این جبهه در الجزیره، بلژیک، آلمان غربی، فرانسه، یونان، هند، ایتالیا، لیبی، کویت، مراکش، پاکستان، اسپانیا، شوروی، امارات متحده عربی، انگلیس، آمریکا، آلمان غربی و یوگسلاوی عمل می کنند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) نزدیکی ایدئولوژیک، سفر رهبران این جبهه به شوروی و طی دوره های آموزش در شوروی و کمکهای آن کشور سبب تقویت روابط بین آنها شده است. جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در تماس بین شوروی و دولتها و انقلابیون کشورهای خلیج سهولت ایجاد می کند. حواتمه بنابه درخواست شوروی به مأموریتی به منظور ایجاد صلح میان سومالی، اتیوپی و جمهوری دموکراتیک خلق یمن و نیز بین دولت یمن و اریتره ایها در ژوئن و ژوئیه 1977مبادرت ورزید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین متخصصین تسلیحاتی و کماندویی خود را در اختیار ارتش لیبی قرار داد تا در برخورد لیبی با مصر در تابستان 1977 ، آنها را یاری دهند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین با گروههای چپگرای خلیج فارس نیز رابطه خوبی برقرار کرده و خدمات مورد نیازی از قبیل چاپ اعلامیه ها در مطبوعات لبنانی، قراردادن دفاتر حریه در اختیار آنها انتشار تبلیغاتی در جهان عرب، و جلب کمکهای مالی و جنسی برای آنها انجام می دهد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در ژوئیه 1973 آموزش دهندگانی را برای جبهه خلقی آزادیبخش عمان، آماده نمود.

(طبقه بندی نشده) به ابتکار شوروی، نمایندگان این جبهه با یهودیان اسرائیلی ضدصهیونیست، دارای

ص: 272

گرایشات کمونیستی در اروپای شرقی ملاقات نمود.

(طبقه بندی نشده) حواتمه با اعضای ملازم آیت اللّه روح اللّه خمینی ایرانی روابط نزدیک داشته سعی داشتند، نهضت انقلابی و مذهبی او را به حزب توده نزدیک سازند. هسته های جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین به نام خمینی در میان مهاجران کارگر شیعی در کشورهای عربی خلیج به جمع آوری پول مبادرت می ورزیدند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) چریکهای ترکیه در دوره های آموزشی جبهه دموکرات آزادیبخش فلسطینی که در آن مدرسین چین و کره شمالی حضور داشتند شرکت می کردند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه دموکراتی آزادیبخش فلسطین با حزب کمونیست قبرس که به حمایت از فعالیتهای اداری این جبهه درقبرس در شدیدترین مرحله جنگ لبنان دست زده بود ، روابط بسیار نزدیک و صمیمانه برقرار کرده است.

(سری / غیر قابل رویت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین با حزب کارگر اسپانیا نیز رابطه دارد .

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) پس از ایجاد رابطه نزدیک با حزب کمونیست لبنان، جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین روابط کاری بسیار نزدیکی با هئأت اصلی چپهای فرانسوی به خصوص با رهبریت کمونیست و سوسیالیست آن کشور ایجاد کرد. پس از آغاز جنگ در لبنان کمونیستهای فرانسوی از نظر دارویی و مالی به آن کمک رسانده، اعلامیه های این جبهه را در فرانسه پخش می کردند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) برای برقراری هماهنگی سیاسی با حزب کمونیست ایتالیا به طور رسمی تماس حاصل شد. ولی چون سران این جبهه متعصب تر از حزب کمونیست ایتالیا در موضع مارکسیست لنینیستی هستند، همکاری شاخه ای بین این دو سازمان خیلی کم است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) با حزب کارگر سوئیس نیز تماسهایی برقرار شده است.

(محرمانه) به ابتکار جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در شهر کلن آلمان غربی در اوائل سال 1976 یک کمیته خاور نزدیک ایجاد گردید. عضوگیری برای این کمیته توسط اتحادیه کمونیستی آلمان غربی انجام می گردد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) آلمان شرقی از نظر مالی، آموزشی و سیاسی کمکهای نامعلومی به این جبهه می نماید.

(طبقه بندی نشده) در اوائل سال 1976 ، با جبهه خلق برای آزادی ساقیات الحمراء و ریو دواورو (جبهه پولیساریو) که پایگاه آنها در الجزایر بوده و دارای اهداف ناسیونالیستی در صحرای غربی است رابطه برقرار گردید. جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین با پولیساریو دارای روابط حسنه بوده و امیدوار است بین ساف و پولیساریو نیز این گونه روابط بوجود آید.

(طبقه بندی نشده) دوستی با کوبا در نتیحه تماسها و کمکهای مهمی که به بعضی از آنها در بالا اشاره

ص: 273

شد، شکوفا گشت. کوبا رابطه بین جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین و جبهه آزادیبخش ملی ساندنیست نیکاراگوئه را سبب شد و این دو سازمان حمایت دو جانبه خود را اعلام داشتند.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) واقعه گروگانگیری عمده در مالوت در 1974 نقطه عطفی در عملیات جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین بود، واقعه ای که این گروه بسیار مایل است آن را تکرار نماید. در اوائل سال 1979، عملیات مشابه دیگری در مالوت انجام گرفت. که در آن تعداد کمی از تروریستها (3) سلاحهای سبک دستی و نارنجک حمل می کردند، ولی نگهبانان نیروی دفاعی اسرائیل موفق به دفع آنها شدند. و چون تمام گروههای فلسطینی به عنوان عکس العمل در رابطه با قرارداد صلح مصر و اسرائیل مایل به تشدید مبارزات مسلحانه خود هستند، باید انتظار داشت که جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین نیز از موقعیت عالی و تماشایی بهره برداری نماید.

فعالیتهای چشمگیر:

(طبقه بندی نشده عملیات سال 1974 همچنان به عنوان یک نقطه عطف باقی مانده است، چون تروریستهای جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین قادر به از بین بردن موانعی که نیروهای امنیتی اسرائیل و اردن بر سر راه آنها ایجاد کرده اند، نبوده اند. بنابراین به جای اینکه به این گونه عملیات مبادرت ورزد، این جبهه از عملیات کم خطرتر از قبیل بمب گذاری درمکانهای عمومی استفاده می کند:

می 1974 - (طبقه بندی نشده) اشغال مدارس و قتل عام در مالوت اسرائیل انجام شد. در این عملیات سه تن از تروریستها در جایی که لباس نظامیان نیروهای دفاعی اسرائیل را به تن داشته، به زبان عبری نیز سخن می گفتند، از طریق مرز لبنان وارد اسرائیل گشتند. آنها به کامیونی که زنانی را از حیفا به جای دیگر می برد حمله برده، دو تن را کشته و 6 تن از آنان را مجروح ساختند. به محض ورود به مالوت آنها ابتدا وارد یک آپارتمان شده سه نفر را به قتل رساندند و مدرسه ای را که تعدادی از نوجوانان اسرائیلی شب را در آنجا می گذراندند، به تصرف درآوردند. تعدادی از کودکان از طریق پنجره ها فرار کردند ولی 86 تن از آنان گروگان گرفته شدند. تروریستها که مسلح به سلاحهای سبک و نارنجک دستی بودند، اعلام نمودند که اگر مقامات اسرائیل 20 تا 23 تروریستی را که در زندانهای اسرائیل بسر می برند آزاد ننموده و روانه دمشق ننمایند، همه نوجوانان را خواهند کشت. سفیران فرانسه و رومانی به عنوان میانجی و تضمین کننده عبور امن تروریستها وارد عمل شدند. این سفیران سریعا به مالوت آورده شدند.

مقامات اسرائیلی اعلام داشتند که به منظور حفظ جان کودکان، آنها با تقاضا موافقت می کنند. ولی با نزدیک شدن پایان وقت تعیین شده در مورد انتقال کلمه رمز، پریشانی و مشکلات قابل ملاحظه ای به وجود آمد و این طور به نظر می رسید که وقت تعیین شده برای پرواز زندانیان به دمشق و انتقال کلمه رمز که نشانگر آزادی آنها می باشد، کافی نبوده است. غیر ممکن است که بتوان گفت که چه کسی ابتدا مبادرت به تیراندازی نمود ولی سربازان اسرائیلی که ساختمان را محاصره کرده بودند به طرف ساختمان حمله بردند.

ولی این حمله زمانی صورت گرفت که تروریستها سلاحهای خود را متوجه نوجوانان کرده، 16 تن از آنان را کشته و 70 تن از آنان را مجروح کرده بودند. ظاهرا در نتیجه تیراندازی، مواد منفجره تروریستها

ص: 274

آتش گرفته خودشان نیز کشته شده بودند. یکی از اعضاء حمله کننده نیز کشته شده است.

نوامبر 1974 - (طبقه بندی نشده) به اردوگاه یهودی نشین بت شین در اسرائیل حمله شد. سه تن از تروریستها در حالی که نارنجک و کلاشینکف و اعلامیه هایی به زبان عبری حمل می کردند و در آنها خواستار آزادی 16 تروریست فلسطینی از جمله اسقف کاپوچی از زندانهای اسرائیل شده بودند مبادرت به حمله کردند. پس از سه ساعت درگیری 4 نفر کشته و 23 نفر زخمی که در میان آنها کودک نیز دیده می شد. برجای گذاشتند تروریستها گروگان نگرفتند و در آپارتمانی که در محاصره پلیس بود، سنگر گرفته به تیراندازی ادامه دادند تا اینکه یک واحد نظامی مکانیزه به محل وارد گردید. در پوشش تیراندازی پلیس سربازان به طبقه بالا رفته وارد آپارتمان شدند و سه تروریست را به قتل رساندند.

اوت 1976 - (طبقه بندی نشده) عضو جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در توطئه ای به منظور به قتل رسانیدن نخست وزیر پیشین جمهوری دموکراتیک خلق یمن در قاهره، محمد علی هیثم، دست داشت.

ژوئیه 1977، (طبقه بندی نشده) به انفجار یک بمب لوله ای در بازار سبزی فروشان پتاتیکوا در حوزه تل آویو مبادرت ورزیده شد، باعث کشته شدن یک نفر و مجروح شدن 20 نفر شدند.

(طبقه بندی نشده) در بازار شهرداری بیر شوا بمبی را کار گذاشتند که منجر به مجروح شدن 28 نفر گردید.

(طبقه بندی نشده) بمبهای دیگری نیز در اورشلیم و تل آویو کار گذاشتند.

دسامبر 1977 - (طبقه بندی نشده) بمبی را در بازار اصلی ناتانیا کار گذاشتند که در نتیجه آن دو نفر کشته و دو نفر مجروح گردیدند.

نوامبر 1978 - (طبقه بندی نشده) مسؤلیت بمب کار گذاشته شده در سوپر مارکت اردوگاه یهودی نشین قیریاط اربع را که در ساحل غربی و در مجاورت هبرون واقع شده به عهده گرفتند، ولی تلفاتی وارد نیامد.

(طبقه بندی نشده) این جبهه نظامیان اردنی را متهم کرده بود که به هنگام ورود به ساحل غربی از دره شمال اردن یکی از اعضاء این جبهه را کشته و یک تن دیگر را مجروح نموده اند.

ژانویه 1979 - (محرمانه غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) سعی کردند 230 تن از غیر نظامیان موجود در یکی از میهمانخانه های مالوت را دستگیر نمایند. سه تروریست مسلح به کلاشینکف و نارنجک دستی وسیله یکی از گشتیهای نیروی دفاعی اسرائیل کشته شدند. یکی از زنان اسرائیلی و سه تن دیگر از آنان به هنگام فرار به ترتیب کشته و زخمی شدند.

نظامیگری تدریجی را مد نظر قرار دادند، تا قبل از مبادرت به جنگ علیه اسرائیل، پایگاهها و شرایط لازم برای مبارزه مسلحانه را فراهم آورند.

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین اولین گروه فلسطینی بود که به عملیات بین المللی مبادرت ورزید. از سال 1970 تا 1977 به سرپرستی وادی حداد یکی از مهمترین طراحان تروریسم و با همکاری دیگر تروریستهای خارجی، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین عملیاتی موفقیت آمیز را در زمینه هواپیما ربایی و گروگانگیری در رابطه با اهداف سیاسی ارتدادی و ضد اسرائیلی انجام داد. پس از درگذشت حداد، عملیات تروریستی بین المللی این جبهه از پیچیدگی کمتری برخوردار بود و فعالیتهای آن بیشتر در اسرائیل و مناطق اشغالی متمرکز بوده است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین 1000 عضو داشته، دارای نوعی بافت سازمانی حزبی کمونیستی می باشد. عراق و جمهوری دموکراتیک خلق یمن به این جبهه آموزشهای تخصصی ویژه تروریستی می دهند و آموزشهای دیگر نظامی در چین، کوبا، و کره شمالی به آنها داده می شود. نیروی آتش این گروه مرکب از توپخانه، موشک، موشکهای سام-7 ، مسلسل دستی، و مواد منفجره می باشد.

اهداف و گرایشها:

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین که شدیدا مارکسیستی است انقلاب در نهضت فلسطین را به عنوان پیش درآمدی برانقلاب مارکسیستی در کشورهای عربی می نگرد، تداوم خشونت انقلابی در همه سطوح را راهی برای بقای انقلاب فلسطین، آزادی وطن فلسطین (قرارداد انگلیس)، نابودی اسرائیل، و ایجاد یک دولت و جامعه دموکراتیک بر خرابه های آن می دانند. تروریسم بین المللی نیز بخشی از جنگ آزادیبخش ملی به حساب می آید.

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین به عنوان مؤسس جبهه ارتدادی در سال 1974 موضع «کاپیتولاسیونیستی» ساف را در پذیرش یک دولت و کشور محدود فلسطین در ساحل غربی و نوار غزه رد کرد. ولی در سال 1977، بسیاری از رهبران این جبهه اعلام کردند که آنها نیز ایجاد یک دولت خودمختار فلسطینی را در هر بخش از فلسطین می پذیرند. تا به عنوان پایگاه مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل از آن استفاده کنند.

(طبقه بندی نشده) هدف همه ابتکارات صلح مشخص کردن و تأمین امنیت مرزهای اسرائیل است، بنابراین جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین با همه آنها مخالفت ورزیده، خواستار وحدت بیشتر در برابر خطری است که ابتکار صلح سادات برای انقلاب فلسطین به وجود آورده است. در دسامبر 1977 در اجلاس مقابله و وحدت تریپولی همه گروههای فلسطینی از سیاست عدم مذاکره، به رسمیت نشناختن اسرائیل، و عدم پذیرش قطعنامه 242 سازمان ملل توسط جبهه ارتدادی پیروی کردند.

(طبقه بندی نشده) با وجود اینکه گروههای ارتدادی که جبهه خلق آزادیبخش فلسطین نیز جزو آنهاست، اعلام کرده بودند که اگر جناحهای مقاومت توسط شورای ملی فلسطین در برنامه ملی فلسطین گنجانده نشود آنها نیز به ساف نخواهند پیوست، ولی همه آنها در اجلاس ژانویه 1979 شورای ملی فلسطین که اهداف آن مغایر اهداف آنها بود شرکت نمودند. و جبهه خلق آزادیبخش فلسطین با اعلام

ص: 276

نارضایتی از نتایج حاصله از شورا، به طور کلی از «وحدت» موجود در نهضت فلسطین ستایش نمود.

(طبقه بندی نشده) بخشی از تمایلات تدریج طلبانه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین یا فرضیه استراتژیک این جبهه که به وسیله رهبر آن جورج حبش توصیف شده، در عکس العمل توام با میانه روی این جبهه در رابطه با اجلاس شورای ملی فلسطین نشان داده شده است. از او ساف خواسته است که در برنامه تجهیز و برخورد همه جانبه سیاسی اقتصادی، فرهنگی علیه دشمن صهیونیست به سوریه و عراق بپیوندد.

ولی در همان حال اعلام می دارد که این بدان معنی نیست که همه گروهها نیروهای نظامی خود را متحد کنند تا به یک جنگ فوری علیه اسرائیل مبادرت ورزند. «ما معتقدیم که این جنگ با در نظر گرفتن توانایی عظیم نظامی اسرائیل به نفع اعراب نخواهد بود. مهمترین عنصر این ابتکار این است که یک برنامه برخورد مؤثر را طرحریزی می کند.» حبش ضرورت ایجاد پایگاه، شرایط و نیازهای لازم برای یک برخورد انقلابی و استراتژیک را دارای اهمیت بسیار تلقی نمی کند. این برنامه دراز مدت به جریان اصلی اعتقادات ساف نزدیکتر است تا نظریات پیشین جبهه خلق آزادی بخش فلسطین.

(طبقه بندی نشده) ولی در دیگر سیاستهای انعطاف ناپذیر جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین تغییراتی بوجود نیامده است، این گروه همکاری با نیروهای سازمان ملل در لبنان را به عنوان مانعی برای ورود به میدان مبارزه محکوم می شمارد و مذاکره با اردن را به این بهانه که شاه حسین با برقراری انقلاب فلسطین و عملیات آن در خاک اردن مخالفت می ورزد رد کرده، مخالفت وی را با قرارداد کمپ دیوید «بی اساس» می نامد. پس از قرارداد کمپ دیوید، جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین اعلام کرد که رهبریت کنونی آمریکا به خاطر توطئه علیه انقلاب و مردم فلسطین بهای گزافی را باید بپردازد و سوگند یاد کرد که به منافع و پایگاههای آمریکا در همه نقاط جهان حمله نماید.

نیروهای تقریبی:

(طبقه بندی نشده) 1000 نفر (محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین - عملیات ویژه (انتقام آکاالعصب) 100 نفر رهبران اصلی:

(طبقه بندی نشده) جورج حبش (ابوحکیم) در شهر لود فلسطین در سال 1926 متولد گشت.

(طبقه بندی نشده) حبش در اواخر سالهای 1940 نهضت ناسیونالیستی عربی را در دانشگاه عربی بیروت تأسیس نمود. این سازمان که اصولاً دارای گرایشهای عربی بود، رفته رفته تمایلات چپگرایانه یافت و به مسائل فلسطین متوجه گردید. در سال 1967 حبش جبهه خلق آزادیبخش فلسطین را تأسیس نمود. وی در سال 1968 در دمشق زندانی گردید و یکی از دلایل زندانی شدن وی اختلاف موجود بین جنبش ناسیونالیستی عربی و ایدئولوژی بعثی بود. وی در یک عملیات متهورانه که طراحی آن به وسیله وادی حداد صورت گرفته بود و از طریق آن به حبیبی که وی را برای بازجویی به دادگاه می برد حمله گردید، موفق به فرار گردید. حبش دیگر به سوریه نیامد تا اینکه اجلاس جبهه برخورد و وحدت در

ص: 277

سپتامبر 1978 تشکیل شد و در این زمان حبش با رئیس جمهور سوریه اسد به طور خصوصی گفتگو نمود.

(طبقه بندی نشده) حبش در سال 1972 دچار یک حمله شدید قلبی گردید و مدت یک سال به خاطر تحت معالجه بودن در شوروی و گذراندن دوران نقاهت در بلغارستان از صحنه کنار رفت. در مارس 1973 بار دیگر ظاهر گردید و خواستار وحدت و هماهنگی در نهضت فلسطین گردید، که مدت زیادی دوام نیافت. پس از جنگ اکتبر، مذاکره جهت دستیابی به یک راه حل در خاورمیانه را مردود اعلام نمود و خواستار ادامه جنگ خلقی آزادیبخش برای جلوگیری از نفوذ آمریکا، از طریق سیاستهای پیچیده در جهان عرب گردید. سازش ناپذیری او پیرامون دستیابی به یک راه حل سبب شد که بین او و شوروی در تابستان 1974 اختلافاتی بروز نماید. به هنگام تحت درمان قرار گرفتن او در شوروی که احتمالاً منظورهای سیاسی نیز در آن نهفته بود. برخی از این اختلافات از میان برداشته شد. در نوامبر 1978 برای اولین بار پس از دو سال به دعوت سازمان وحدت خلق آسیا و آفریقا از شوروی دیدار به عمل آورد، وی در این سفر با مقامات عالیرتبه شوروی ملاقات نمود. به روایتی حبش موافقت کرد تا در عقاید مارکسیستی خود جانب میانه روی را اتخاذ نماید، تا بتواند از طرف لیبی کمک دریافت دارد.

(طبقه بندی نشده) در محیطی که سخن وسیله نقلیه قدرت است، حبش به عنوان یک شخصیت با نفوذ یک سخنور برجسته از مهمترین و قدرتمندترین رهبران فلسطین به شمار می آید. وی قدرت خود را در بسیاری از مصاحبه ها و سخنرانیهای پس از ابتکار صلح سادات نشان داد. با وجوداینکه حبش به مسافرت چندان علاقه ندارد، ولی شخصا در تمام جلسات وحدت شرکت نمود، در آوریل 1978 به کوبا سفر کرد و به مسکو نیز همان گونه که در قبل اشاره شد سفر نمود. وضع مزاجی او ظاهرا خوب است.

(طبقه بندی نشده) محمدتیسیرقبا. متولد در قلقیلیا در سال 1938.

(سری / غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) قبا در سال 1967 به جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین پیوست. درهمان سال، وی به وسیله اسرائیل دستگیر و به مدت سه سال زندانی گردید. در سال 1972 ، قبا با وادی حداد طراح فقید تروریسم جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در طراحی عملیات همکاری نمود. در حال حاضر وی عضو هیئت مدیره اصلی جبهه گرداننده کمیته عملیات خارجی، مسئول زیربنای خارجی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین می باشد. قبا به عراق بسیار سفر می کند و با حبش درآوریل 1978 و نوامبر 1978 به کوبا و مسکو سفر کرد.

سابقه:

در سال 1967 ، جبهه آزادیبخش خلق نهضت ناسیونالیستی عربی، قهرمانان رجعت و انتقامجویان جوان در یک گردهمایی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین را تأسیس نمودند که تا سال 1970 اولین گروه فلسطینی تروریستی بین المللی بحساب می آمد.

(محرمانه) پس از جنگ اکتبر 1973، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین خواستار تجهیز و مبارزه مسلحانه همه فلسطینیها گردید. در سپتامبر 1974 عضویت خود را در کمیته اجرائی ساف به تعلیق در آورد و یکی از مهمترین اعضاء جبهه ارتدادی گشت. در سالهای 76-1975 به دنبال پیروزی کامل در لبنان به همراه سازمان فتح به کمک جنبش ملی لبنان شتافت. جبهه خلق آزادیبخش فلسطین خواستار

ص: 278

اخراج صاعقه از ساف گردید، چون معتقد بود ه این سازمان همکار سوریه بوده نقش شریرانه سوریه در لبنان را ایفا می نماید. علی رغم پذیرش قرارداد اشتورا در ژوئیه 1977، این جبهه از تداوم اقامت سلاحهای فلسطین در جنوب لبنان حمایت کرده، با ورود نیروهای میانجیگر سازمان ملل در لبنان به جنوب این کشور مخالفت ورزیده و حتی هنگام به مخاطره افتادن راه های نفوذی آنها را مورد هدف قرار می داده است.

(طبقه بندی نشده) پس از ابتکار صلح سادات،جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین تلاشهای تحکیم بخش خود را آغاز کرد و با شرکت در اجلاسها به گفتگوی دو جانبه با ساف و رهبران عربی پرداخت. در دسامبر 1977، عرفات در جشن دهمین سالگرد تأسیس این جبهه شرکت کرد و از اینکه پس از 5 سال برای اولین بار توانسته است به همراه حبش در یک سکو قرار گیرد اظهار شادمانی نمود. در نتیجه حمله اسرائیل در مارس 1978 به لبنان روابط بین جبهه خلق آزادیبخش فلسطین و سوریه نیز دستخوش بهبود گردید. جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین به دنبال حمایت حامیان عراقی خود از سوریه خواسته است که رهبری بلوک ضد اسرائیلی را به عهده داشته باشد.

(طبقه بندی نشده) ولی گویا وحدت نهائی فلسطینیها غیرقابل دسترس است. جبهه خلق آزادیبخش فلسطین که یکی از امضاء کنندگان قرار داد ماه مه 1978 به حمایت از تصمیمگیری جمعی و دموکراتیک در ساف بود، با قدرت نهائی عرفات در سازمان فتح و علیه گروههای ارتدادی مخالفت ورزید و دفتر خود در البداویّه را قبل از اینکه به تصرف سازمان فتح درآید، منفجر نمود. جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین که از خونریزیهای داخلی اظهار تأسف می کرد، سعی نمود تا در مسئله مورد اختلاف بین فتح و عراق میانجیگری نماید، که البته از طریق حسن نیت مؤثر الجزیره به آن خاتمه داده شد. این جبهه بیش از جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین و الصاعقه به سازمان فتح نزدیک شده و ظاهرا درحال بوجود آوردن یک بلوک ضد فتح یا (ضد عرفات) در ساف می باشد. موضعگیری سازش ناپذیرانه فتح درمورد کمیته اجرائی ساف در اجلاس شورای ملی فلسطین در ژانویه 1979 نشانگر آگاهی از خطری است که این بلوک می تواند علیه سلطه آن در ساف به وجود آورد.

(سری / غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / هشدار اطلاعاتی) لیبی کماندوهای جبهه خلق آزادیبخش فلسطین را به استخدام خود درآورد، تا وی را در تضاد با مصر در تابستان سال 1977 یاری دهند.

(طبقه بندی نشده) به علت وجود رهبریت متغیر در زمینه های ایدئولوژیک، استراتژیک و تاکتیکی و به علت منازعات درونی مداوم، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین دربسیاری از گروههای فلسطینی ریشه دوانده و بر نهضتهای آزادیبخش عربی نیز تأثیر گذاشته است. این گروهها و نهضتها عبارتند از: جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل، جبهه ملی جمهوری دموکراتیک خلق یمن، جبهه خلقی آزادیبخش عمان و نهضت ناسیونالیستی کویتی - عربی .

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان هشدار اطلاعاتی) وادی حداد سالها طراح اصلی عمیات تروریستی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین بود. طبق گزارشات رسیده وی در 28 مارس 1978 دراثر بیماری سرطان در آلمان شرقی در گذشت. شایع شده بود که حداد رهبری گروهی مانند گروه جوانان ناسیونالیست عربی آزادیبخش فلسطین در سالهای 74-1973 را به کمک مالی لیبی به عهده داشته است. در سال 1974 حبش دستور داد که به منظور حفظ اعتبار و جلوگیری از اقدامات ضد جبهه

ص: 279

ارتدادی به وسیله دیگر سازمانهای ساف در عملیات تروریستی بین المللی توقفی پدید آید. پس از عملیات موگادیشو در اکتبر 1977 جبهه خلق آزادیبخش فلسطین اعلام کرد، که حداد را از کمیته مرکزی خود به علت سرپیچی از تصمیم ضد تروریستی اخراج نموده است.

بین سالهای 1976 و 1978 گزارشات بسیاری حاکی از اختلاف در روابط بین حداد و حبش بود.

روابط حداد با جبهه خلق آزادیبخش فلسطین از استحکام سابق برخوردار نبود. او کادر تروریستی مخصوص خود را که مرکب از افراد ملل مختلف بود داشته، که تحت عنوان جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - عملیات ویژه عمل می کردند. بهره برداری وی از بیگانگان و فلسطینیها در ردیف کارهای کارلوس (ایلیچ رامیرز سانچز) قرار داده شد. وقایعی که به وسیله جوانان ناسیونالیست عربی (در بالا ذکر آن رفته است)، گارد انقلابی لبنان، فرزندان مناطق اشغالی، گروه کماندو محمد بودیا، سلاح انقلاب عربی و سازمان مبارزه علیه امپریالیسم جهانی صورت گرفت احتمالاً به وسیله حداد طراحی شده بود. ولی هیچ گاه گزارش یا تأییدی به دست نیامد که بر اساس آن بتوان ادعا کرد که حداد جدا از جبهه خلق آزادیبخش فلسطین عمل می کرده است. بلکه، حداد با رهبران این جبهه دائما در تماس بود و اجزاء این جبهه از وی حمایت می کرده اند. پس از مرگ حداد، و در رابطه با ابتکار صلح سادات و بن بست لبنان، جبهه خلقی که اکنون به حمایت از عملیات خارجی تن در داده سعی کرده تا یاران و پیروان حداد را در جبهه خلق آزادیبخش فلسطین گردآورد. در گزارشات مختلف از یک فرد خالص به عنوان جانشین حداد یاد نشده است.

(سری / غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بنا به گزارشات رسیده، در عراق، حداد با جبهه آزادیبخش فلسطین و سازمان ژوئن سیاه صبری البنا روابط نزدیک برقرار کرده بود.

تاکتیکها و روشهای عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین (حداد) طرفدار اجرای عملیات طرح ریزی شده بسیار دقیق با همکاری ملیتهای مختلف در بسیاری ازنقاط جهان بوده است. عملیات بسیار مهم این جبهه شامل هواپیما ربایی، آدم رباییهای جمعی، بمب گذاری و کشتار بوده است.

(محرمانه / غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه) حمله به مسافرین ال عال در فرودگاه اورلی درماه می 1978 اولین عملیات این جبهه پس از مرگ حداد بود و مسلما از مهارت وی برخوردار نبود. یک گزارش تأیید نشده حاکی از آن بود که این عملیات یک مأموریت انتحاری بوده است، تا به این ترتیب قاتل ملوی، سفیر آمریکا در لبنان، نیز نابود گردد.

(طبقه بندی نشده) پس از قرارداد کمپ دیوید، جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین سوگند یاد کرده که به فعالیتهای خود دراسرائیل و مناطق اشغالی شدت بخشیده «به پروژه های صهیونیستی ضربه کاری وارد سازد» ولی در میزان بمب گذاریهای این جبهه افزایش چشمگیری مشاهده نشده است.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) این جبهه دارای بافت سازمانی مشابه با حزب کمونیست شوروی است که یکی

ص: 280

کمیته مرکزی رهبری را به عهده داشته هسته های رهبری آن به پایگاهها نیز کشیده می شود.

عملکرد ادارات شامل عملیات، تبلیغات، مدیریت و جمع آوری کمکهای مالی می شود.

(سری /غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان هشدار اطلاعاتی) اسرائیلیها گزارش داده اند که یکی از بازوهای نظامی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین عملیات خروجی و درون اسرائیلی را در بیروت هماهنگ می کند.

قرارگاهها / پایگاهها:

(محرمانه) قرارگاه آن در بیروت بود لیکن دراردوگاههای عین در نزدیکی المنصور در شمال بغداد عراق ایجاد کرده بود و به بیگانگان تحت سرپرستی خود در آنجا تعلیم می داد. جلسات آشتی پذیری بین حداد و حبش به روایتی در عراق صورت می گرفت. حداد از اردوهای تروریستی واقع در لیبی و جمهوری دموکراتیک خلق یمن که در آن برای بیگانگان نیز برنامه هایی تشکیل شده بود استفاده می کرد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) گفته شده است که یکی از هسته های مخفی جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین درجده عربستان سعودی مسئولیت بمب گذاری در دفتر هواپیمای مصر را در سپتامبر 1977 به عهده گرفته است.

و بسیاری از فلسطینیها نیز هنگامی که سعی داشتند مواد منفجره را به طور قاچاق وارد عربستان سعودی بنمایند، دستگیر شدند مقامات سعودی چنین می پندارند که این افراد، یا عضو جبهه ارتدادی بود و یا از عمل کنندگان و مزدوران جبهه خلق آزادیبخش فلسطین به شمار می روند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ژانویه 1977، جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین از قبرس به عنوان پایگاهی جهت انتقال کمکهایی از قبیل تجهیزات غذا، سلاح و داوطلب استفاده می کرد. در میزان این بهره برداری کاهشی پدید آمده، ولی متوقف نشده است.

(محرمانه) به روایتی سفارت الجزیره در بروکسل از هسته های جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در این شهر و در لاهه و مونیخ و رم حمایت می کند.

آموزش:

ص: 281

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین علاوه بر استفاده از الحلوه، بعلبک، برج البراجنه، شتیلا، نحرالبارد، والبلادی نیز مراکز نفوذ و دفاتری دارد. این جبهه در اردوگاههای نوار غزه ساحل غربی و اردن از حمایت زیادی برخوردار بوده و هسته های مخفی بسیاری در آنجا مستقر کرده است و در 17 کشور عربی نیز شبعه دارد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) قبل از حمله اسرائیل به جنوب لبنان، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در بخش عظیمی از قسمت جنوب شرقی جنوب لبنان کنترل امور را در دست داشت. علیرغم عقب نشینی در برابر اسرائیل، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در ژوئن 1978 بار دیگر در منطقه با ریش در جنوب رودخانه لیطانی مستقر گردید و به عملیات نفوذی ماوراء مرزی خود ادامه داد.

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در ژانویه 1979 در دمشق دفتری تأسیس نمود.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر هم پیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در عدن و جمهوری دموکراتیک خلق یمن پایگاههایی داشته، در عراق نیز مرکز آموزشی ایجاد کرده است. قبل از رویداد موگادیشو در نوامبر 1977 این جبهه در سومالی نیز مرکزی داشت.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر قابل پیمانان هشدار اطلاعاتی) در ماه می 1977، سازمان فتح کنترل دو اردوی آموزشی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در لیبی را به دست گرفت که یکی از آنها در خومز در شرق تریپولی قرار دارد و دیگری بین جانزور و زاویه در غرب تریپولی واقع گردیده است. جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در رأس الهلال لیبی نیز یک مرکز آموزشی دارد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) وادی حداد یک مرکز مخصوص به خود در اردوی انقلاب اردوگاههای پناهندگان به عنوان مراکز آموزشی از منازل مسکونی و روستاهای لبنان به عنوان پایگاههای تخصصی بهره برداری می نماید. قبل از جنگ لبنان، اردوی بعلبک حاوی برنامه های مشترک آموزشی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین و ارتش سرخ ژاپن بود. برنامه آموزش این جبهه شامل مبارزه تن به تن، مبارزه خیابانی و نحوه کاربرد مواد منفجره و سلاحهای انفرادی می باشد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان هشدار اطلاعاتی) عناصر عملیاتی این سازمان در بسیاری از کشورهای عربی همان گونه که قبلاً ذکر گردید و در خارج آموزش می بینند. در نوامبر 1976 اعضاء جبهه خلقی آزادیبخش فلسطینی جهت طی یک دوره زبان خارجی و نظامی به چین عزیمت نمودند. کره شمالی نیز آموزشهایی ارائه نموده است.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) به هنگام بازدید حبش از هاوانا در آوریل 1978، کوبا موافقت کرد که برای 200 تن از اعضاء جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین در کوبا و یا یک کشور سوم آموزشهای ویژه تهیه ببیند.

علاوه بر این یک گروه 10 نفره کوبایی در بهار 1978، به عنوان آموزش دهندگان جبهه خلق آزادیبخش فلسطین وارد لبنان گردید.

تسلیحات:

(سری) قبل از حمله اسرائیل در مارس 1978، طبق گزارشات عظیمترین انباراسلحه در جنوب لبنان از آن جبهه خلق آزادیبخش فلسطین بود. (البته جبهه خلق و سازمان فعالیت کمونیستی لبنان هر دو به طور مشترک از آن استفاده می کردند.) در این انبار موشکهای «گراد» روسی، موشکهای مالیوتکا، توپخانه 120 و 155 میلیمتری ، خمپاره اندازهای 81 و 82 میلی متری، تفنگهای بدون عقب نشینی 72 و 106 میلیمتری، مسلسلهای کالیبر 50 مسلسلهای متوسط دگتاریف، کلاشینکفهای آلمان شرقی که نارنجکهای انرجا پرتاب می کنند، موشک اندازهای آر پی جی 7، انواع دیگر مسلسل دستی، هفت تیر، مهمات و کامیون وجود داشت. در ماههای اول سال 1978 عراق به تجهیز همه جانبه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین پرداخت. انبار طایر ممکن است یکی از آثار این تجهیز بوده باشد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) عراق و لیبی مهمترین تهیه کنندگان اسلحه برای این جبهه می باشند. نیروهای عراقی به هنگام خروج از لبنان به جبهه خلق

ص: 282

آزادیبخش فلسطین 18 تن موشک و مهمات و اسلحه سبک و سنگین دادند. لیبی نیز کمیت های مشابهی را تهیه می نماید؛ سلاحهای سنگین برای این جبهه ارسال نمود، و تعداد 000/20 تفنگ ام-6 (1 آمریکایی برای جبهه ارتدادیون تهیه نمود. سلاحهای استفاده شده در عملیات تروریستی بین المللی از قبیل عملیات حمله به فرودگاه اورلی در 20 مه 1978 به وسیله فرماندهی نیروهای مسلح لیبی در سال 1975 خریداری شده بود.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در دیگر عملیات تروریستی این جبهه از مواد منفجره پلاستیکی و بمبهای ساخته شده توسط خود که از مکانیزم زمانی پیچیده ای برخوردار است استفاده می کردند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در ماه اوت 1978 یکی از اعضاء اردنی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در حومه آتن به قتل برسید. آپارتمان وی حاوی 200 کیلو مواد منفجره بود. در محل اقامت یکی از بستگان وی مقداری دیگر مواد منفجره، سلاح و یک موشک سام-7 یافته شد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) ممکن است که الجزیره تجهیزاتی از قبیل کامیون، لندرور و نفربرهای زرهی و سلاح و مهمات در اختیار این جبهه قرار داده باشد.

(محرمانه / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) کوبا مقدار زیادی شکر به سوریه صادر می کند و در ازاء پولی که باید پرداخت شود، از سوریه می خواهد که مقداری از سلاحها و مهمات ساخت کارخانه های کوچک سلاح سازی سوریه را در اختیار جبهه خلق آزادیبخش فلسطین قرار دهد.

(طبقه بندی نشده) اسرائیلیها معتقدند که این گروه دارای یک سیستم مرکزی جعل اسناد از قبیل پاسپورت، روادید و گواهینامه رانندگی نیز می باشد.

منابع مالی:

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) لیبی مهمترین حامی مالی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین است. از بدو تأسیس جبهه ارتدادی این کشور کمکهای زیادی کرده است.

در سال 1977، کمک معمولی 000/310 دلاری لیبی ادامه داشت. مهمترین کمک مالی لیبی عبارت بود از یک کمک 10 میلیون دلاری قبل از عملیات اوپک در 1975، تا سپتامبر 1976، عراق ماهانه مبلغ 600/202 دلار به جبهه خلق آزادیبخش فلسطین کمک می نمود. یک روزنامه گردآوری اعانات و صندوقهای کمکی مخصوص برای حبش و حداد در عراق ایجاد گردید. سفارت عراق در بیروت در هنگام جنگ لبنان هزینه های استثنایی عملیاتی در اختیار این جبهه قرار داد. ولی در پاییز 1977 روابط بین دولت عراق و جبهه خلق آزادیبخش فلسطین تیره گشت. چون این جبهه از کمبود کمکهای مالی عراق شکوه می کرد و عراق نیز اعلام می کرد که قادر نیست در میزان کمکهای خود افزایشی به وجود آورد.

احتمالاً از این زمان به بعد این جبهه بیشتر به لیبی و الجزیره متکی گشته است.

ص: 283

روابط بین المللی:

(طبقه بندی شده درباره شعبه های جبهه خلقی آزادیبخش، فلسطین در میان بسیاری از ملل، روابط آنها با گروههای آزادیبخش، آموزش، تسلیحات و کمکهای مالی این جبهه قبلاً یادآوری شده است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) رهبران جمهوری دموکراتیک خلق یمن حبش را یک مبتکر سازمانی و ایدئولوژیکی خلاق به حساب آورده، در امور سیاسی با او مشورت کرده، خواستار میانجیگری او در تضادهای داخلی خود هستند. در عوض او را تحت پوشش دیپلماتیک قرار داده، پناهگاه و دیگر کمکهای اساسی برای جبهه خلق آزادیبخش فلسطین هم پیمانان و عناصر عملیاتی خارجی آن فراهم می سازند. پس از هواپیما ربایی 1973، حبش مقداری از پول هنگفت به دست آمده را به جمهوری دموکراتیک خلق یمن داد تا بتواند از بخشی از این کشور به عنوان پناهگاه و مرکز آموزشی استفاده نماید. با وجود اینکه در اوت 1976 فعالیتهای حداد توام با محدودیت گردید، ولی این محدودیتها در مورد جبهه خلق آزادیبخش فلسطین عملی نبود. معذالک لیبی از جمهوری دموکراتیک خلق یمن به عنوان مرکز آموزشی و پناهندگی فراتر رفت. پس از تغییر رهبریت یمن در 1978 در روابط بین این جبهه و یمن تغییراتی به وجود نیامد.

(طبقه بندی نشده) در جنگ لبنان میان سوریه و جبهه خلق آزادیبخش فلسطین درگیریهایی پیش آمد. تمایل سوریه به همکاری با همه گروههای فلسطینی موجود در لبنان در نتیجه حمله اسرائیل به لبنان و ابتکار صلح سادات به وجود آمد. با وجود اینکه عدم اعتماد دو جانبه غیرقابل ریشه کن شدن است، ولی پراگماتیسم فزاینده به منافع جبهه خلقی آزادیخبش فلطسین در رابطه با حامیانش ضرر وارد می سازد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی). اعضای دپارتمان علوم سیاسی دانشگاه کویت احتمالاً از رهبران جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در حوزه خلیج فارس می باشند در حالی که رهبران اتحادیه دانشجویان فلسطینی در کویت از اعضای این جبهه به شمار می روند. جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در دفاتر روزنامه الطلیعه کویت مکاتبات و سوابق خود را بایگانی می نمایند. اخراج فلسطینیها توسط دولت کویت خطری جدی علیه هسته مرکزی رهبریت این جبهه در کویت به شمار می رفت. اعضای اعلامیه هایی را در اعتراض به سیاست اخراج نهائی منتشر نمودند. بدبینی و محدودیتهای ایجاد شده توسط رژیم نیز به عنوان موانعی بر سر راه فعالیتهای سازمان جبهه خلق آزادیبخش فلسطین به حساب می آید.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) تعداد کمی از پیروان جبهه خلق آزادیبخش فلسطینی مخفیانه در بحرین به سر برده، احتمالاً روابطی با جبهه آزادیبخش ملی بحرین و عناصر متعدد بحرینی طرفدار عراق برقرار کرده اند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی). جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در برلن غربی، مونیخ، وپرتال و دوسلدورف آلمان غربی هسته هایی دارد. اعلامیه های تبلیغاتی این جبهه در سفارت عراق در بن چاپ می گردد.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلق آزادیبخش فلسطینی با گروههای تروریستی آلمان غربی نیز از نظر حمایت و عملیاتی روابطی دارد. در سال 1970، عناصر گروه بادرماینهوف در خاور میانه توسط جبهه خلق آزادیبخش فلسطین آموزش تسلیحاتی

ص: 284

دیدند. بعدها گروه با در ماینهوف اسناد جعلی هویت در اختیار افراد عملیاتی این جبهه قرار دارند. این جبهه (حداد) به حمایت از تقاضاهای بادرماینهوف (ارتش سرخ) در رابطه با آلمان غربی هواپیمای لوفت هانزا را در اکتبر 1977 ربود. در ماه دسامبر 1977 جورک لانکژ یکی از رهبران مهم گروه بادرماینهوف (از نسل هاگ) به همراه یکی از مقامات جبهه خلق آزادیبخش فلسطین از بیروت به لیبی رفت. پیروان گروه بادرماینهوف به وسیله این جبهه درجمهوری دموکراتیک خلق یمن آموزش داده می شد.

(طبقه بندی نشده) آلمانها مهمترین گروه خارجی را تشکیل می دهند که توسط این جبهه آموزش می بینند.

(محرمانه) دیگر عناصر «چپ جدید» آلمان غربی به لبنان سفر می کنند تا با آوارگان فلسطین گفتگو نموده به وسیله کماندوهای جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین آموزش داده شوند. اتحادیه مائوئیست کارگران انقلابی عرب در برلن غربی با این جبهه رابطه دارد. جنبش دوم ژوئن مستقیما با حبش تماس گرفت تا مخفیگاههایی را در عمان، سوریه، عراق، لبنان، یا جمهوری دموکراتیک خلق یمن برای آنها ایجاد نماید. به روایتی با پرداخت مبلغ هنگفتی خواستار ایجاد یک منطقه پناهندگی در جمهوری یمن گردید. اعضای جبهه خلق آزادیبخش فلسطین سعی داشتند به گروههای مذهبی اجتماعی آلمانی از قبیل جامعه رفاه عربی اسلامی، انجمن اسلامی آلمان و انجمن حمایت از اعراب نیوآیزنبرگ بپیوندند تا در آنجاها سکویی برای خود ایجاد نمایند. تروریستهای آلمانی در تعدادی از عملیات جبهه خلق آزادیبخش فلسطین شرکت کردند که حمله به اوپک و هواپیما ربایی که به انتبه ختم گردید از جمله آن عملیات می باشد.

(طبقه بندی نشده) نظامیگران ارتش جمهوریخواه ایرلند به همراه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در سالهای 1968 و 1969 در اردوگاههای اردنی آموزش دیدند و این جبهه نمایندگانی را جهت شرکت در کنفرانس گروههای چریکی در دوبلین در ماه می 1972 به این کشور اعزام نمود.

(طبقه بندی نشده) رادیو اسرائیل گزارش داده است که گروه جنگجویان اسپانیایی پاد شاه کریست که یک گروه دست راستی (نئونازی؟) است به کادر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین آموزش می دهند.

(طبقه بندی نشده) در سال 1969، اعضاء جبهه آزادیبخش کوبک در جبهه خلق آزادیبخش فلسطین آموزش دیدند.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) درآمریکای لاتین نیز رابطه و سازمانهایی ایجاد شده است. در آوریل 1974 ارتش انقلابی آرژانتین با فلسطینیها که احتمالاً از همین جبهه می باشند، رابطه نزدیک برقرار کرده و در آلمان غربی مبادرت به خرید اسلحه برای ERP نموده اند. رابطه بین این جبهه و نهضت انقلابی چپگرای شیلی (که پایگاه آن در آرژانتین است) موجب همکاری دوجانبه در به دست آوردن پاسپورتهای شیلی و پرو و آموزش دیدن اعضای این نهضت توسطجبهه خلق آزادیبخش فلسطین گردید. چند سال قبل، کمیته انقلابی آمریکایی لاتین که پایگاه آن در پاریس بود و آلمان غربی آن را از نظر مالی تأمین می کرد و اعضا آن نیز شامل رهبران تبعیدی آمریکای لاتین و برزیل بود، حمایت مخفیانه خود را از جبهه خلق آزادیبخش فلسطین اعلام نمود. اعضا آمریکای لاتین در عملیات تروریستی خارجی به سرپرستی این جبهه و نیزدر گردآوری اطلاعات تاکتیکی شرکت نمودند. جوامع فلسطینی و عربی موجود در بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین از این جبهه حمایت

ص: 285

می کنند.

(طبقه بندی نشده) در آوریل 1978 در پاسخ - دعوت رسمی دولت کوبا، حبش از این کشور دیدار به عمل آورد. در پایان دیدار، بیانیه ای مبنی بر تأیید و حمایت کوبا از آزاد سازی فلسطین از طریق مبارزه مسلحانه صادر گشت. و به این ترتیب برای اولین بار یک کشور سوسیالیستی کمونیستی به حمایت از اهداف تندروانه فلسطینیها مبادرت ورزید. درباره حمایتها و پشتیبانیهای قابل لمس کوبا نیز در بخشهای قبلی اشاراتی رفت.

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین سالها از جبهه آزادیبخش اریتره پشتیبانی نمود و احتمالاً بسیاری از اعضای این جبهه را نیز آموزش داده است ولی در 30 آوریل 1978 یکی از سخنگویان نیروهای خلق آزادیبخش اریتره جبهه خلق آزادیبخش فلسطین را متهم به برانگیختن خصومت در سلسله مراتب جبهه اریتره نمود تا به این ترتیب بتواند از مراحم و الطاف رژیم اتیوپی برخوردار گردد.

جبهه خلق آزادیبخش فلسطین با دیگر جناحهای اریتره از قبیل جبهه خلق آزادیبخش اریتره و شورای انقلابی جبهه خلق آزادیبخش اریتره روابط صمیمانه برقرار کرده است.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) در مارس 1978، یکی از افراد کشور چاد که اجدادش فلسطینی بوده اند و از سال 1970 با جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در رابطه بوده است، طبق گزارشات تصمیم می گیرد با حمایت لیبی یک پایگاه عملیاتی در کوههای تیبستی ایجاد نماید.

(خیلی محرمانه / غیر قابل رؤیت برای اتباع خارجی) این جبهه با گروههای چپگرای ژاپنی نیز روابطی مستحکم برقرار کرده است. از سال 1974جناح سرجنیگ ویو، اتحادیه کمونیستی و مرکز اطلاعات جبهه انقلاب بین المللی به جبهه خلق آزادیبخش فلسطین یاری می داده است. مرکز پشتیبانی خلق فلسطین در توکیو در زمینه تبلیغات و از نظر غذایی، مالی و پوشاک کمکهایی ارائه می نماید. در پاییز 1978 یک گروه 16 نفره ژاپنی که احتمالاً بسیاری ازآنها از هوادارن ارتش سرخ ژاپن بوده اند،از تسهیلات موجود در اردوگاههای آوارگان و اردوهای چریکی در لبنان دیدار به عمل آوردند. وابستگان جامعه وحدت فلسطین و سانتاما برای جبهه خلق آزادیبخش فلسطین پیامهایی ارسال داشته است. در ژانویه 1979، روزنامه مردم که یک روزنامه چپگرای ژاپنی است یکی از تقاضاهای جبهه خلق آزادیبخش فلسطین را چاپ و منتشر نمود تا «گزارشها» اعلامیه ها و بعضی از عملیات مبارزه آمیز در ژاپن انجام شود؛ پاسخ مربوط به این تقاضا دربرگیرنده انتشارات بیش از 30 گروه ژاپنی بود.

(محرمانه) از سال 1971 ، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین با ارتش سرخ ژاپن نیز رابطه نزدیک برقرار کرده بود. گاهی به این نتیجه می رسیم که ارتش سرخ فرانسه یکی از ثمرات یا نتایج جبهه خلق آزادیبخش فلسطین است، که دارای ماهیت و موجودیتی جداگانه است. نقل کامل روابط بین ارتش سرخ ژاپن و جبهه خلق آزادیبخش فلسطین درخلاصه مطلب بخش آسیایی این کتاب آمده است.

(محرمانه) ایلچ رامیرز سانچز (کارلوس ماتینز) که برزیلی و در شوروی تحصیل کرده است، در سال 1971 به استخدام جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین درآمد. بعدها به عنوان وابسته این جبهه با گروههای تروریستی اروپایی همکاری می کرد و سرپرست یکی از هسته های تروریستی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در پاریس بود. گروههایی که با او در ارتباط بودند عبارتند از: ارتش جمهوریخواه ایرلند، ارتش سرخ ژاپن، بقایای گروه با در ماینهوف، رهبران جنبش دوم ژوئن، رادیکالهای ترکیه عوامل اطلاعاتی کوبا

ص: 286

و آمریکای لاتین.

(سری / غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) احتمالاً جناح حداد در جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین به کارلوس در زمینه های ارشادی، گردآوری اطلاعات، طراحی عملیاتی، تسلیحاتی، اسناد سفر و امور مالی و پناهگاه و غیره کمک می کرده است، تا هشتم ژانویه 1977کارلوس در تریپولی تحت حمایت مستقیم معمر قذافی به سر می برده است. هنوز هم وی با سازمان اطلاعاتی لیبی در تماس مستقیم است. در نوامبر 1978 ، بنابه گزارشهای رسیده وی به عراق رفت و دو تن از پیروان حداد را به استخدام خود درآورد. در ژانویه 1979، وی به مالت رفت. وی هنوز هم روابط وسیع بین المللی خود را حفظ کرده است.

(طبقه بندی نشده) گزارشات مطبوعاتی حاکی از آن است که کارلوس به وسیله جراحی پلاستیک چهره خود را کاملاً تغییر داده است.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) عملیات جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین به سرپرستی حداد از طرحهای بسیار دقیق برخوردار و دارای انگیزه های سیاسی روشن بود. هدف اصلی این عملیات ایجاد تغییر در سیاستهای دولتهای طرفدار اسرائیل و پیوند دادن دولتهای عربی میانه رو با ارتدادیون بوده است. عملیاتی انجام گرفت تا از طریق آنها هم پیمانان و یا همکاران زندانی آزادی خود را به دست آورند. که تروریستهای اروپایی و ژاپنی با وجود اینکه الزاما با جبهه خلق آزادیبخش فلسطین همکاری نداشته اند در زمره این افراد به حساب می آیند، گرچه خود حداد مایل به انتقاد و بهره برداری از خارجیها و فلسطینیها نیز بوده است.

در این گونه عملیات به هواپیما ربایی، کشتار در سالنهای انتظار فرودگاهها، و حمله علیه هواپیماهای در حال پرواز مبادرت ورزیده می شد. در هنگام هواپیما ربایی، تروریستها تهدید می کردند که هواپیما را منفجر خواهند ساخت، تعداد زیادی را گروگان می گرفتند و گاهی هم مسافرین هواپیما را با مقامات هواپیمایی و یا دیپلماتها معاوضه می کردند. و در بعضی از موارد تروریستها موفق می شدند در کشورهای عربی پناهگاه به دست آورده یا آزادی خود را به دست آورند. (طبقه بندی نشده) با وجود اینکه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین دیگر به هواپیماربایی تن در نمی دهد، ولی در حوزه بین الملی عمل می کند. در اعمال خشونت یا اهداف وضوح خود را از دست می دهند و یا نوعی پریشانی در درک آن به وجود می آورند. ولی پس از مرگ حداد معلوم نیست که همکاران نزدیکش تا چه حد نسبت به او وفادار مانده باشند. اگر هنوز هم در جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین به فعالیت مشغول باشند، بنابراین این نیروی بالقوه را حفظ کرده اند و این دوره را می توان یک دوره گذار و انتقالی به حساب آورد. و در غیر این صورت باید منتظر بود که یک سازمان تروریستی فلسطینی، بین المللی بسیار فعال به وسیله آنها به وجود آید.

فعالیتهای مهم:

(طبقه بندی شده) از سال 1970 تا 1977 جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین بیش از هر گروه تروریستی بین المللی دیگر به هواپیما ربایی مبادرت ورزید. در مورد پیچیدگی این عملیات در ذیل سخن

ص: 287

رانده شده است. ولی پس از بیماری و مرگ حداد ، جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین نتوانست چنین شاهکارهایی را انجام دهد.

1971 - (طبقه بندی نشده) به طور هماهنگ به ربودن چهار هواپیمای اروپایی و آمریکایی و نابودسازی آنها در اردن پرداخته شد. تروریستها در این واقعه 300 نفر را گروگان گرفتند و خواستار آزادی تروریستهای عربی از زندانهای سوئیس، انگلیس و آلمان غربی شدند. با آزاد شدن بعضی از افراد مورد نظر، گروگانها نیز آزاد شدند.

1971 - (سری - غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) به کشتی تانکر اسرائیلی به نام کورال سی حمله کردند.

می 1972 - (طبقه بندی نشده) طراحی کشتار در فرودگاه لود (اسرائیل) که به وسیله اعضای ارتش سرخ ژاپن به مرحله اجرا درآمد و در نتیجه آن 25 نفر کشته و 76 نفر زخمی گردیدند.

آوریل 1973 - (طبقه بندی نشده) حمله به محل اقامت سفیر اسرائیل و یک هواپیمای اسرائیلی در نیکوزیا و قبرس ژوئیه 1973 - (طبقه بندی نشده) با همکاری ارتش سرخ ژاپن یک هواپیمای 747 خطوط هوایی ژاپن را ربوده و به دوبی بردند و پس از 4 روز آن را نابود ساختند. در این عملیات پنج تروریست شامل یک زن آمریکای لاتین، سه تروریست عرب و یک ژاپنی هواپیما را به همراه 137 مسافر و خدمه آن ربودند. پس از سه روز مذاکره، هواپیما به طرف لیبی پرواز داده شد و پس از آنکه تروریستها تهدید کردند که آن را در هوا منفجر خواهند ساخت به آن اجازه فرود داده شد. پس از پیاده کردن مسافرین و خدمه هواپیما را منفجر ساختند. درباره انگیزه و تقاضاهای اصلی آنان مطلبی انتشار نیافت، لیکن بعدها هواپیمایی ژاپن اعلام کرد که قبلاً یادداشتی دریافت کرده بود که در آن خواستار 30 میلیون ین ژاپنی و آزادی سه تن از اعضای ارتش سرخ ژاپن از زندانهای این کشور شده بودند. ولی این شرکت به علت کمبود وقت نتوانسته بود این تقاضاها را مطرح نماید و در نتیجه هواپیما نابود گردید.

اوت 1973 - (طبقه بندی نشده) کشتار در فرودگاه آتن. در این عملیات دو تروریست با پرتاب نارنجک و شلیک مسلسل دستی سه نفر را کشتند که دو نفر آنها آمریکایی بودند و 55 نفر را در سالن انتظار فرودگاه آتن زخمی نمودند. پس از آن تروریستها 35 نفر را گروگان گرفتند و دو ساعت بعد خود را به پلیس تسلیم کردند.

نوامبر 1973 - (طبقه بندی نشده) یک هواپیمای ک. ال. ام 437 را که از آمستردام عازم توکیو بود به همراه 271 مسافر و خدمه آن ربودند. تروریستها از دولت هلند خواستند که در موضع خود در قبال اسرائیل تغییر ایجاد کرده و به یهودیان روسی جهت مهاجرت به اسرائیل مساعدت ننماید. در چند نقطه برای سوخت گیری توقف شد و بعضی از کشورهای خاورمیانه ای به هواپیما ربایان اجازه فرود ندادند. به هنگام توقف در نیکوزیا، قبرس، تروریستها برای رئیس جمهور ماکاریوس یادداشتی فرستاده خواستار آزادی سه تن از رفقای زندانی خود شدند، ولی قبل از اینکه در این مورد اقدامی شود، هواپیما پرواز خود را از سر گرفت. پس از دو روز مسافرین و خدمه های زن هواپیما را در کشور مالت آزاد ساختند. و در عوض مدیر ک. ال. ام و کاردار مصر در این جزیره را گروگان گرفتند. هواپیما ربایان سرانجام در دوبی پس از دریافت امان نامه خود و دیگر گروگانها را تسلیم نمودند.

ص: 288

دسامبر 1973 - (طبقه بندی نشده) کشتار در فرودگاه فومینیکو (رم). پنج تروریست پس از بیرون کشیدن سلاح از محموله های خود در سالن انتظار فرودگاه شروع به تیراندازی کردند. پس از به اسارت درآوردن افراد پلیس ایتالیا به طرف یک جت پان آمریکن که آماده پرواز به طرف بیروت بود دویدند و با پرتاب یک بمب آتش زا به درون آن موجب کشته شدن 30 نفر شامل چند آمریکایی و چهارتن از مقامات مراکشی شدند. یکی از افراد پلیس نیز هنگامی که سعی داشت از هدایت هواپیمای لوفت هانزا توسط تروریستها ممانعت به عمل آورد کشته شد. در این هواپیما ربایی 12 نفر گروگان گرفته شدند. پس از آنکه بیروت به این هواپیما اجازه فرود نداد، به طرف آتن پرواز کردند. هواپیماربایان به مدت 14 ساعت با مقامات یونانی مذاکره کردند تا آزادی دو تن از همکاران خود را که در کشتار ماه اوت دست داشتند، به دست آورده گروگانهای خود را نیز با دیپلماتهای عربی معاوضه نمایند. پس از پایان یافتن زمان تعیین شده، تروریستها ادعا کردند که تعدادی از گروگانهای خود را کشته اند، ولی بعدا معلوم شد که این ادعا صحت نداشته است. هواپیما پس از آن در دمشق توقف کرد تا غذا، سوخت، و نقشه تهیه نماید، مقامات سوری نیز نتوانستند تروریستها را متقاعد به آزاد ساختن گروگانها نمایند. سرانجام علیرغم تلاش کویتیها برای ممانعت از فرود، هواپیما در کویت بر زمین نشست تروریستها گروگانها را آزاد ساخته خود را تسلیم نمودند.

ژانویه - فوریه 1974 - (طبقه بندی نشده) بمب گذاری (با همکاری ارتش سرخ ژاپن)، هواپیماربایی، آدم ربایی در مسیر سنگاپور به کویت . دو ژاپنی ودو عرب یک قایق را کرایه کردند تا به منظور ماهیگیری به بندر سنگاپور بروند. پس از نزدیک شدن به جزیره ای که پالایشگاه وانبار شرکت نفت شل در آن قرار داشت یکی از تروریستها با وارد کردن یک ضربه قایقران را بی هوش نمود. ولی قبل از آنکه بتوانند به جزیره برسند، قایق با صخرهای تصادف نمود. یکی از قایقهای مسافری ناآگاهانه به کمک آنها شتافت و آنها را به ساحل جزیره رساند و آنها هم مواد منفجره پلاستیکی را به تانکرهای نفتی متصل کردند. یکی از تانکرها آتش گرفت و در دو تانکر دیگر سوراخهای کوچکی تعبیه گردید.

تروریستها پس از آن به طرف لنگرگاه دویده یک قایق مسافربری دیگر را با پنج خدمه آن به کار گرفتند، قایقهای مسلح دولت سنگاپور آنهارا به سرعت محاصره کرد . تروریستها خواستار عبور به یک کشور عربی شدند و از سفیر ژاپن خواستند که به همراه یکی دیگر از مقامات ژاپنی ترتیب این کار را داده به جای گروگانها در سفر با آنها همراهی نمایند. مقامات ژاپن و سنگاپور با این تقاضا به منظور حفظ جان گروگانها موافقت کردند. در حالی که در مشرق زمین در مورد این مسئله مذاکره می شد، پنج تروریست دیگر در کویت سفیر ژاپن و چند تن از همکاران وی در این کشور را گروگان گرفتند. تقاضای آنها این بود که یک هواپیمای ژاپنی چهارهمکار آنها در سنگاپور را به کویت بیاورد. دولت کویت اعلام کرد که در صورتی که گروگانها را آزاد نمایند به تروریستها در خاک این کشور امان داده خواهد شد، ولی به هیچ یک از هواپیماهای ژاپنی اجازه فرود درخاک کویت را نداد. از طرف دیگر دولت ژاپن اعلام کرد که با تقاضای تروریستها موافق است. و چون کویتی ها با یک عمل انجام شده روبرو شده بودند. ژاپنیها یکی از هواپیماهای خود را به سنگاپور فرستادند و پس از آزادی گروگانها چهار تروریست را از آنجا به کویت منتقل ساختند. پس از آزاد شدن گروگانها در کویت دولت این کشور نیز با بی میلی اجازه فرود هواپیما را صادر کرد. 9 تروریست فورا به طرف عدن پرواز کردند و در آنجا به آنها اجازه داده شد که هر وقت مایل

ص: 289

باشند این کشور را ترک نمایند.

مارس 1974 - (طبقه بندی نشده) یک جت انگلیسی را که از بمبئی عازم لندن بود به همراه 102 نفر مسافر آن ربودند و پس از آنکه آتن به آنها اجازه فرود نداد در آمستردام به زمین نشستند. به مسافرین و خدمه اجازه داده شد که فرار کنند و پس از آن آتشی ایجاد گردید. پلیس هلند دو تن از تروریستها را که مسلح به تفنگ و نارنجک دستی بودند، در هنگام فرار دستگیر نمود. در تمام طول عملیات فقط یک تیر از طرف تروریستها شلیک شد، ولی در این واقعه کسی آسیب ندید.

مه 1974 - (طبقه بندی نشده) خرابکاری در خطوط نفتی عربی (تاپ لاین).

اوت 1974 (" ") بمب گذاری در دفاتر روزنامه های فرانسوی طرفدار اسرائیل در پاریس.

سپتامبر 1974 - (سری ، غیرقابل رویت برای ملل بیگانه ، غیر هم پیمانان) تخریب و نابود سازی یک هواپیمای خطوط هوایی بین المللی.

برفراز دریای ایونی (در آسیای صغیر - م).

دسامبر 1974 - (طبقه بندی نشده) با استفاده از نارنجک به یک سینما در تل آویو حمله برده، موجب قتل دو نفر و زخمی شدن 38 نفر گشتند.

دسامبر 1975 - (طبقه بندی نشده) به اسارت گرفتن اعضای اوپک (سازمان کشورهای صادر کننده نفت) در وین و انتقال آنها به تریپولی (لیبی) و الجزیره . شش تروریست در حالی که مواد منفجره و مسلسل سبک دستی را در کیفهای مخصوص لوازم ورزشی حمل می کردند، برای آغاز یک عملیات ده روز وارد ساختمان اوپک شده و در راهرو به تیراندازی پرداخته یکی از افراد پلیس اطریش و یکی از گاردهای امنیتی عراق را به قتل رساندند. و پس از ورود به جلسه وزرا 60 نفر را گروگان گرفتند که در میان آنها یازده نماینده رسمی دیده می شد. در مبارزه ای که در این حال در گرفت یکی از مقامات نفتی لیبی کشته شد. از طریق یکی از زنانی که به گروگان گرفته شده بودند، تروریستها خواستار دریافت: طناب قیچی و نوار چسب برای بستن گروگانها، و یک اتوبوس پرده دار برای اینکه صبح روز بعد آنها و گروگانها را به فرودگاه ببرد شدند، در حالی که یک هواپیمای دی سی - 9 هم منتظر آنها باشد و نیز از سفیر لیبی در اطریش برای انجام مذاکرات دعوت شود. چند ساعت بعد از وزیر منابع ونزوئلا خواسته شد که یک رادیو تهیه نماید. بعدا یکی از اعضاء هیئت نمایندگی عراقی یادداشتی برای پخش از رادیو از طرف تروریستها آورد. در این یادداشت تروریستها تقاضای سیاسی خود را اعلام کردند که عبارت بودند از:

«تأیید مجدد سه اصل مطرح شده در اجلاس عربی خارطوم یعنی عدم مذاکره، عدم توافق، و عدم شناسایی رسمی مهاجم صهیونیست. دیگر اینکه اعضاء اوپک» همه موافقت نامه ها و طرحهای سیاسی را که معادل به رسمیت شناخته شدن موجودیت اسرائیل باشد مردود اعلام نمایند. و دیگر اینکه «خلق عرب و دیگر خلقهای جهان سوم» در مورد منابع نفتی خود نقشی داشته باشند. ساختمان به محاصره 600 پلیس اطریش درآمد در حالی که صدراعظم اطریش کرایسکی و وزیر امورخارجه الجزیره بوتفلیکا مذاکره را آغاز کردند.

همان گونه که تقاضا شده بود، به وسیله یک اتوبوس تروریستها به فرودگاه برده شدند. در حالی که 41 تن از گروگانها از جمله وزرا را در اختیار خود نگاه داشته بودند و یکی از همکاران زخمی خود را به یک پزشک اطریشی سپردند تا از وی مراقبت به عمل آورد. هواپیما به الجزیره رفت و تروریستها در آنجا

ص: 290

وزرای اکوادور ، گابن، اندونزی، نیجریه، و ونزوئلا را آزاد کردند. وزیر نفت الجزایر برای نشان دادن اتحاد با همکاران خود از هواپیما خارج نشد. پس از آن هواپیما به تریپولی رفت و وزرای نفت الجزایر و لیبی و چند تن دیگر از گروگانها نیز در آنجا آزاد شدند. پس از آنکه با تقاضای آنها مبنی برقرار دادن یک هواپیمای دیگر در اختیار آنها مخالفت گردید و پس از اینکه بغداد و تونس نیز به آنها اجازه فرود نداد، هواپیما به طرف الجزیره رفت و در آنجا بقیه مقامات اوپک را سالم آزاد نمودند. هفته بعد گزارش انتشار یافت که براساس آن دولت الجزیره به تروریستها به عنوان مبارزین انقلاب فلسطین پناهندگی اعطا کرده است. منابع الجزیره ای اظهار داشتند که تروریستها به وزیر امور خارجه الجزایر پیرامون آزادی خود وآزادی گروگانها مذاکره کرده بودند.

ژانویه 1976 - (طبقه بندی نشده) سعی کردند به وسیله موشک به یک هواپیمای ال عال در فرودگاه نایروبی حمله نمایند.

ژوئن 1976 - (سری - غیر قابل رؤیت برای ملل بیگان غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) همکاری وابستگان لبنانی جبهه خلقی آزادیبخش فلسطینی در ربودن و قتل سفیر آمریکا در لبنان و مشاور اقتصادی و راننده اش.

ژوئن - ژوئیه 1976 - (طبقه بندی نشده) یکی از هواپیماهای هواپیمایی فرانسه را درمسیر تل آویو - پاریس ربوده، آن را ابتدا به بن غازی در لیبی بردند و پس از آن در کشور اوگاندا در فرودگاه انتبه خارج از شهر کامپالا بر زمین نشستند. تروریستها که مسلح به تفنگ، مسلسل دستی و مواد منفجره بودند 275 نفر را گروگان گرفته خواستار آزادی 53 تروریست از زندانهای اسرائیل ، فرانسه، کنیا، سوئیس، و آلمان غربی شدند و اعلام کردندکه تا قبل از اول ماه ژوئیه باید آنها را به فرودگاه انتبه منتقل سازند. پس از چند ساعت، تروریستها و گروگانها را از هواپیما به یک ساختمان قدیمی فرودگاه منتقل ساختند. در آنجا اسرائیلها و یهودیهای دارای ملیتهای مختلف را از بقیه گروگانها جدا نمودند. در 30 ژوئن هواپیما ربایان 47 زن، کودک، و افراد مریض را آزاد ساختند. روز بعد پس از اینکه دولت اسرائیل اعلام کرد که در سیاست عدم مذاکره خود تغییر ایجاد کرده، حاضر است در مورد آزادی بعضی از تروریستهای زندانی در اسرائیل در ازاء آزادی گروگانها مذاکره کند، زمان تعیین شده تا 4 ژوئیه تمدید گردید و حدود 100 نفر دیگر از گروگانها آزاد گردیدند. مذاکرات اسرائیلیها از طریق دولت فرانسه در اوگاندا انجام می گرفت.

سفیر سومالی در اوگاندا که یکی از دیپلماتهای مهم آنجا بود به عنوان نماینده تروریستها واردعمل شد. در تاریخ 4-3 ژوئیه چتربازان و افراد پیاده نظام برجسته اسرائیل به هنگام سپیده دم به حمله دست زدندو گروگانها را آزاد ساختند. حداقل هفت تن از تروریستها و یکی از سربازان اسرائیلی و سه تن از گروگانها در این واقعه کشته شدند. حدود 20 سرباز اوگاندایی در حمله اسرائیلیها کشته و تعداد زیادی از آنها زخمی شدند.

ژوئیه 1976 - (سری - غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) دفتر هواپیمایی سوریه درکویت را به وسیله بمب به آتش کشیدند.

ژوئیه - اوت 1976 - (سری، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان هشدار اطلاعاتی) بمب گذاری در نمایشگاه بین المللی ، هتل مهم توریستی و دیگر مناطق دمشق.

اوت 1976 - (طبقه بندی نشده) حمله مسلحانه به مسافرین هواپیمای ال عال در فرودگاه یسیلکو

ص: 291

استانبول . دو تن از تروریستهای این عملیات که به حبس ابد محکوم شده بودند در ژانویه 1979 از زندانترکیه گریختند.

سپتامبر 1976 - (طبقه بندی نشده) یکی از هواپیماهای ک . ال . ام را در اروپا ربوده، آن را ابتدا وادار به سوختگیری درتونس و سپس وادار به فرود در قبرس نمودند. دراین عملیات سه تروریست 82 مسافر و خدمه هواپیما را گروگان گرفته از اسرائیل خواستند، هشت زندانی فلسطینی را آزاد نماید. آنها تهدید کردند که در صورت مخالفت با تقاضاهایشان هواپیما را منفجر خواهند ساخت. لیکن 4 ساعت بعد از فرود، گروگانها را آزاد ساخته، خود را با دریافت امان نامه تسلیم مقامات یونانی، قبرس کردند.

اکتبر 1977 - (طبقه بندی نشده) یک هواپیمای لوفت هانزا را در مسیر ماجورکا به فرانگفورت ربوده آن را وادار به فرود در موگادیشوی سومالی کردند. چهارتروریست این عملیات در حالی که به تفنگ ، مواد منفجره پلاستیکی و مهمات ماکاروف 9 میلی متری مسلح بودند 87 نفر را گروگان گرفتند. آنها ابتدا خواستار آزادی 11 زندانی از زندانهای آلمان غربی (همین فهرست وسیله ربایندگان هانس مارتین اشلایر در آلمان غربی ارائه شده بود) و دو تن از همکاران جبهه خلق آزادیبخش فلسطین از زندانهای ترکیه شد. در قبال آزادی گروگانها خواستار دریافت 15 میلیون دلار و امان نامه برای پرواز به یک کشور نامعلوم گردیدند.

برای برآورده شدن تقاضا مدت زمان تعیین گردید. با وجود تماس مقامات با هواپیماربایان، امتیازی دریافت نشد و زمان تعیین شده به پایان رسید. یک واحد پلیس ویژه مرزی آلمان فدرال مرکب از 61 نفر به یک ضد حمله دست زد. سه تن از تروریستها کشته و یکی از آنها به اسارت گرفته شد. 9 تن از گروگانها زخمی، ولی هیچ یک از آنها کشته نشدند. قبل از حمله، خلبان به وسیله تروریستها کشته شده بود. (جناح حداد) دسامبر 1977 - (سری ، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) بمب گذاری در دفتر هواپیمایی مصر در شارجه.

آوریل 1978 - (خیلی محرمانه - غیر قابل رؤیت برای ملل خارجی) سفیر پیشین لبنان در امارات متحده عربی و کویت را که عضو یکی از خانواده های نیرومند شیعی بود به قتل رساندند. حبش یکی دیگر از اعضاء این خانواده را متهم به قتل یکی از دوستان نزدیک خود درحمله اسرائیل در ماه مارس کرد.

می 1978 - (طبقه بندی نشده) سه تروریست مسلح به سلاحهای سبک و نارنجک دستی به طرف مسافرینی که آماده سوارشدن بر یک هواپیمای ال عال در فرودگاه اورلی خارج از پاریس بودند آتش گشودند.

درهنگام مبادله آتش تروریستها و یکی از اعضاء امنیتی کشته شدند، دو پلیس فرانسوی ، یکی از میهمانداران زن و یکی از مسافرین مجروح شدند. بنا به گزارشهای رسیده تروریستها قصد ربودن هواپیمارا نداشتند، بلکه می خواستند، مسافرین را به قتل برسانند.

اوت 1978 - چهار نفر با پرتاب نارنجک و تیراندازی با سلاحهای اتوماتیک به طرف اتوبوسی که 21 نفر از خدمه هواپیمایی ال عال را به طرف هتلی در لندن می برد حمله بردند. یکی از زنان میهماندار اسرائیلی کشته، دو تن از آنان مجروح شدند و در این واقعه هفت نفر از عابرین انگلیسی نیز زخمی شدند و یکی از تروریستها در اثر اصابت یکی از قطعات نارنجک کشته شد. دو تن از تروریستها دستگیر و یکی از

ص: 292

آنها موفق به فرار گردید.

نوامبر 1978 - (طبقه بندی نشده) بمب گذاری در یکی از اتوبوسها در نزدیکی جریکو. پس از پرتاب بمب به داخل اتوبوس در یک توقفگاه یک توریست بلژیکی و سه اسرائیلی کشته شدند و بیش از 30 نفر مجروح گردیدند که در میان آنها 5 نفر سوئدی، 3 نفر کانادایی و 2 نفر آمریکایی نیز به چشم می خورد.

تروریستها به وسیله اتومبیلی که در آنجا پارک شده بود فرار کردند.

آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل را برخود ابقاء کرد و موافقت خود را با سیاستهای سوریه اعلام نمود.

در اجلاس شورای ملی فلسطین در مارس 1977 این جبهه به برنامه ملی فلسطین مورد تأیید سوریه که همانا ایجاد یک کشور فلسطینی مستقل در کرانه غربی رود اردن و نوار غزه و شرکت ساف در کنفرانس صلح ژنو بود، رأی داد. لیکن در ماه می 1977 احمد جبریل رهبر این گروه با مخالفت با «راه حل کاپیتولاسیونیستی و تلاش برای خروج از سرزمینهای عربی» به موضع ارتدادی خود رجعت نمود. و در ماه سپتامبر سوگند یاد کرد که آنقدر به مبارزه ادامه دهد، تا فلسطین به طور کلی آزاد شود.

(طبقه بندی نشده) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل با خشم تمام با ابتکار سادات برخورد نموده، با تمام مراحل آن بنای مخالفت گذارد.

نیروی تقریبی:

(خیلی محرمانه، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه، هشدار اطلاعاتی) 300-200 نفر رهبران اصلی:

(طبقه بندی نشده) احمد جبریل (ابوجهاد). متولد در رامله در سال 1936.

(طبقه بندی نشده) خانواده جبریل در سال 1948 فلسطین را ترک گفت و در شهر قنیطره در سوریه مسکن گزید. در 19 سالگی وی وارد ارتش سوریه شد و در گروه مهندسی به درجه سروانی رسید. جبریل که در اوائل سالهای 1960 با اتحاد بین سوریه و مصر مخالفت می ورزید دستگیر و سه سال در زندان به سر برد. در سال 1963 او به این اتهام که دارای «فعالیتهای سوسیالیستی انقلابی و فلسطینی تندرو است» از ارتش اخراج گردید.

(طبقه بندی نشده) جبریل مدعی است که وی اولین گروه کماندویی خود را درسال 1959 به وجود آورده است، ولی تابستان 1964 کسی وی را به عنوان فرمانده چریکی نمی شناخت. در سال 1967 او اعضاء خود را با جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین ادغام نمود. ولی به علت اختلافات مشخص با حبش این ادغام دیری نپایید و جرئیل در سال 1968 جدا شد تا فرماندهی کل را تشکیل دهد.

(سری، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان) جبریل درمبارزه ای که در آوریل 1976 بر سرحومه هتل بیروت درگرفت از ناحیه پا مجروح گشت. پس از بهبود به حمایت از سوریه پرداخت و از مداخله این کشور در لبنان در ژوئن 1976 پشتیبانی نمود. اعضاء دیگر این جبهه تحت سرپرستی محمد العباس (ابوالعباس) با سیاست جبریل مخالفت ورزیدند و در سپتامبر 1976 سعی کردند وی را به این اتهام که با همکاری با سوریه علیه نهضت مقاومت فلسطین قیام کرده است، از جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل اخراج نمایند. پس از پایان این جنگ درونی، جبریل رهبری یکی از جناحهای ضعیف این جبهه را به عهده گرفت.

(طبقه بندی نشده) جبریل که مردی بسیار مرموز است در پاییز 1977 با ظاهر شدن مکرر درانظار عموم، شرکت در راهپیماییها و ایراد سخنان آتشین در روش های خود تغییراتی ایجاد کرد.

(طبقه بندی نشده) جبریل یکی از بهترین استراتژی دانان نهضت فلسطین به شمار می رود. او مورد احترام آندسته از رهبران عربی است که دارای سوابق نظامی هستند و از دوستان بسیار نزدیک قذافی از

ص: 294

لیبی بشمار می رود. در اوائل 1976 او یکی از اولین رهبران تندرو بود که پس از تشکیل جبهه ارتدادی از شوروی دیدار نمود.

(طبقه بندی نشده) طلال ناجی. متولد در سال 1930 (محرمانه) ناجی معاون دبیرکل جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل، به عنوان اولین نماینده این گروه در کمیته مرکزی ساف در ژوئن 1974 برگزیده شد و بعدها ریاست اداره آموزش عالی ساف را نیز بر عهده گرفت.

(سری ، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان) در اکتبر 1974 ناجی به عنوان یکی از اعضاء هیئت نمایندگی ساف در اجلاس رباط شرکت جست، و در نوامبر 1974 به همراه رئیس کمیته مرکزی ساف یعنی عرفات به مسکو سفر کرد.

(محرمانه) به گفته بسیاری ناجی در سالهایی که جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل به جبهه ارتدادی پیوست نیز در کمیته مرکزی ساف فعالیت می کرد. او ممکن است به خاطر اینکه یکی از سیاستمداران برجسته نهضت فلسطین بوده است، از مقداری استقلال سیاسی و شخصی در مواضع خود برخوردار باشد.

(سری غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) به هنگام انشعاب در جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل، ناجی به طرف گروه طرفدار سوریه جبریل رفت و سخنگوی این جناح گردید. در نوامبر 1976 ، ناجی به عنوان یک میانجی کوتاه عمل کرد، تا بلکه بتواند دوباره جناحهای سازمان را متحد سازد، ولی موفق نشد.

(محرمانه) ناجی به عنوان مارکسیست شناخته شده است.

سابقه:

(طبقه بندی نشده) همان گونه که قبلاً اشاره شد، جبریل از جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین جدا شد تا جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل را تشکیل دهد. تمام فعالیتهای اولیه این گروه علیه اسرائیل انجام می شد.

(سری، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان هشدار اطلاعاتی) . گفته می شود که این گروه از تخصص نظامی بسیار عالی برخوردار است. مراحل اولیه جنگ درسالهای 1975 و 1976 در نهضت ملی لبنان نقش بسیار خطیری را بر عهده داشت. استراتژی دانان آن تلاشهای نظامی را هماهنگ کرده، نا آرامی را درمیان شهرنشینان برانگیختند و به طور سازنده لیبی را وارد درگیری نمودند.

(سری، غیرقابل رؤیت برای اتباع بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) مداخله سوریه در لبنان در ژوئن سال 1978 بر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل تأثیری فاجعه آمیز داشت چون ئسبب شد که یکی از جناحهای طرفدار جبریل در برابر یکی از جناحهای طرفدار ابوالعباس قرار گیرد. در آوریل 1977 یاسرعرفات تصمیم گرفت که این گروه را رسما به دو گروه جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل و جبهه آزادیبخش فلسطین تقسیم نماید. ولی تضاد ادامه یافت چون جبریل با کمک الصاعقه و نیروهای ویژه ارتش سوریه سعی داشت، کنترل کامل گروه خود را به دست آورد در حالی که ابوالعباس و همپیمانان ارتدادی اش با این تلاشها مخالفت می ورزیدند در تابستان 1977 بین طرفین

ص: 295

صلحی ناپایدار به وجود آمد، ولی هنوز هم برخوردهایی به وجود می آید. آخرین برخورد که پیرامون یک موضع دریایی در طایر بود در سپتامبر 1978 درگرفت.

(سری) در ژوئن 1978 جبهه آزادیبخش عربی به دفتر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل در اردوگاه پناهندگان عین الحلوه حمله کرد. نبردی که در این اثناء درگرفت یکی از خونین ترین نبردهایی است که بین نمایندگان طرفدار عراق و طرفدار سوریه در نهضت فلسطین به وجود آمد.

(سری، غیرقابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) کماندوهای این گروه در لیبی و نیز تعدادی از متخصصین تسلیحاتی و خلبانان این گروه به لیبی در جنگ با مصر در تابستان 1977 کمک کردند، در ژانویه 1978 یک گروه رزمنده از لیبی در لبنان پیاده شدند که تعدادی از آنها عضو سازمان جبریل بوده اند. شاید با این عمل می خواسته اند، تعداد اعضاء جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل را که از نظر تعداد اعضاء و شهرت پس از انشعاب دچار خسران شده بود، افزایش دهند.

فنون و روشهای عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) حملات موشکی از مرز لبنان به اسرائیلیها و مناطق اشغالی بیشتر از هواپیماربایی و خرابکاری هواپیماها حائز اهمیت بود. جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل در مبارزات درونی فلسطینیها در لبنان درگیر بود و به نیروهای فرانسوی و نیروهای سازمان ملل طرفدار فرانسه نیز حمله می برد.

سازمان:

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه) این گروه هرگز سازمان یافته نبود. عملیات همبستگی را موجب می گردد و تداوم این همبستگی نیز بسته به اقتدار شخصی جبریل می باشد.

قرارگاهها و پایگاه ها:

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیرهمپیمانان / هشدار اطلاعاتی) این گروه در بیروت، تریپولی (لبنان) و دمشق دفاتری دارد، تا ماه می 1977 جبریل دفاتر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین -فرماندهی کل در عین الحلوه لبنان را اشغال کرده بود و بعدها برای حفظ آنها به درگیریهایی تن در داد.

این گروه در سوریه اردوگاه و تسهیلات آموزشی برقرار کرده است. مبارزه بین این گروه و جبهه آزادیبخش فلسطین اصولاً برای به دست گرفتن کنترل پایگاهها در جنوب لبنان آغاز شده بود، لیکن پس از حمله اسرائیل به این منطقه در مارس سال 1978 معلوم نیست بر سر این پایگاهها چه آمد و احتمالاً مقداری از اختلافات تا حدودی از میان رفته است.

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه، غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) در نوامبر 1974 به این گروه اجازه داده شد، که در شهر تریپولی، لیبی یک دفتر افتتاح نماید و احتمالاً در سالهای 78-1977 این دفتر تحت تسلط جبریل بود. لیکن در ژوئیه 1978 لیبی تصمیم گرفت که تمام دفاتر فلسطینی را در دفتر ساف ادغام نماید. معلوم نیست که این تصمیم بر این گروه چگونه تأثیری داشته است.

ص: 296

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان) در سال 1975 در ایربید، امان و اردن پناهگاهی ایجاد گردید، تا در مورد عملیات ساحل غربی مورد استفاده قرار گیرد.

(محرمانه) این گروه احتمالاً در اروپای شرقی مراکز تدارکاتی و ارتباطی ایجاد کرده است. ولی معلوم نیست که کدام یک از جناحهای این گروه این مرکز را تحت کنترل دارد.

آموزش:

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلق کماندویی، بعضی از اعضای در لیبی در زمینه خلبانی آموزش یافته اند.

تسلیحاتی:

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه / غیر همپیمانان / هشدار اطلاعاتی) جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل سلاحهای روسی استفاده می کند که با به وسیله سوریه و یا از طریق آن کشور در اختیار آن قرار داده می شود. در جنگ لبنان، این گروه مسئول دریافت سلاح و تجهیزات از لیبی و توزیع عادلانه آنها بین گروههای چپگرا بود.

(سری، غیر قابل رؤیت برای ملل بیگانه، غیر هم پیمانان، هشدار اطلاعاتی) این گروه در صیدای لبنان کارخانه هایی دارد که در آنها سلاحهای ضد تانک آرپی جی7 و تفنگ کلاشینکف را مونتاژ کرده سلاحهای ضد یا می سازد.

مالی:

سوریه تا حدودی به این گروه کمک می کند. در سال 1975 قذافی رهبر لیبی به حمایت از انقلاب ارتدادی 13 میلیون دلار به این جبهه داد. کمکهای لیبی به این گروه به خصوص پس از کمکی که به لیبی در جنگ با مصر نموده، هنوز هم ادامه دارد.

روابط بین المللی:

(طبقه بندی نشده) گذشته از کمکهایی که از طرف سوریه و لیبی به این گروه می شود، فلسطینیها کویت، و افسران ارتش سوریه که جبریل را از روزهای خدمتش در ارتش می شناسند نیز از وی حمایت می کنند.

(سری) جبهه خلقی آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل به ارتش آزادیبخش خلق ترکیه، حزب دهقانان و کارگران انقلابی ترکیه کمک کرده و بعضی از اعضاء آن را در اردوگاههای خود واقع در سوریه و یا لبنان آموزش داده است. این گروه هر ماه با این گروهها تماس برقرار می کرد. ولی در مورد این تماسها و روابط پس از انشعابات رخ داده در این گروه اطلاعاتی در دست نیست.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) گذشته از هواپیماربایی سال 69-1968، این گروه مسئولیت هیچ یک از تروریستهای بین المللی را به عهده نگرفته است. عملیات ضداسرائیلی در قیریات شمونه بدون شک

ص: 297

دارای اهداف سازمانی بود و مشابه تلاشهای جبهه دموکراتیک آزادیبخش فلسطین در مالوت می باشد، لیکن عملیات مشابه و قابل مقایسه دیگری از طرف این گروه انجام نگرفته است. ربودن یکی از کلنلهای ارتش آمریکا در سال 1975 در نتیجه ایجاب فرصت انجام گرفت و گرنه یک توطئه از قبل طرحریزی شده نبود. علاوه بر این از زمان انشعاب در سال 1976 ، شایستگی عملیاتی این گروه مورد آزمایش قرار نگرفته و احتمالاً مورد تردید می باشد.

فعالیتهای مهم:

(طبقه بندی نشده) با بررسی تمام عملیات این گروه که در ذیل آمده، نمی توان به یک الگوی خاص عملیاتی دست یافت ژوئیه 1968 یکی از هواپیماهای ال عال را که از رم به تل آویو می رفت ربودند و آن را وادار به پرواز به طرف اسرائیل نمودند، تروریستها خواستار آزاد شدن 1000 فلسطینی از زندانهای اسرائیل شدند. بجز 21 گروگان بقیه آزاد شدند. 5 روز بعد 9 تن دیگر از گروگانها آزاد گردیدند. 5 هفته بعد الجزیره 12 گروگان باقیمانده را نیز آزاد نمود. در عوض، اسرائیل نیز قول داد که یک عمل «انسان دوستانه» انجام دهد و پس از آن 16 تن از اعراب محکوم را که قبل از جنگ 1967 دستگیر و زندانی نموده بود آزاد کرد. فوریه 1969 - یکی از هواپیماهای ال عال را که در حال حرکت از زوریخ به تل آویو بود به رگبار گلوله بستند.

اوت 1969 - یک هواپیماهای تی-دبلیو-آ در راه آتن به تل آویو ربودند و آن را وادار به فرود در دمشق کردند و پس از خارج کردن مسافرین این هواپیما را به وسیله یک بمب ساعتی منفجر ساختند. دو نفر از تروریستها 113 نفر را گروگان گرفته، اعلام کردند که این عمل آنها در اعتراض به فروش فانتوم به اسرائیل توسط آمریکا صورت گرفته است. همه گروگانها به جز شش نفر به وسیله دولت سوریه آزاد شدند و آن شش نفر به همراه تروریستها تا مدتی قبل از آزاد شدن در زندان بسر بردند.

آوریل 1974 - حمله به روستای قیریات شمونه در اسرائیل. سه تروریست مسلح به تفنگ، مواد منفجره و نارنجک دستی در صبحدم از طریق لبنان وارد این روستا شدند. پس از تیراندازیهای بی هدف خیابانی به یک آپارتمان حمله برده 18 نفر را کشتند و 16 نفر را مجروح گردانیدند. بیانیه های این گروه که از بیروت و دمشق منتشر می گردید، خواستار آزاد شدن 100 نفر از فلسطینیها از زندانهای اسرائیل در ازاء گروگانهای قیریات شمونه شدند. نظامیان اسرائیل تروریستها را به مدت 4 ساعت به تیراندازی مشغول نمودند. تروریستها احتمالاً در نتیجه منفجر شدن نارنجکهای خودشان کشته شدند. و دو تن از نیروهای اسرائیلی نیز در این حمله به هلاکت رسیدند.

ژوئن - ژوئیه 1975 - با همکاری جبهه مبارزات خلقی یک سرهنگ ارتش آمریکا در بیروت را ربودند. این گروه که خود را سازمان فعالیتهای انقلابی سوسیالیستی می نامید، اعلام کرد که اگر یکی از نقاط فقیرنشین بیروت و غذا و پوشاک توزیع نشود گروگان خود را خواهند کشت.

مدتی گذشت تا اینکه 20 تن مواد غذایی در محل تعیین شده تحویل داده شد. دولت لبنان اظهار داشت که غذا را به عنوان بخشی از تقاضا تهیه نموده است. روز بعد سرهنگ را به یک محل سری آوردند و تحویل یکی از رهبران مذهبی مسلمان دادند و او نیز پس از رفتن به محل اقامت نخست وزیر آزاد گشت. ساف و دولت سوریه سعی کردند با استفاده از نفوذ خود در این گروه موجبات آزادی گروگان را فراهم آورند. روی

ص: 298

هم رفته سرهنگ مدت سه هفته را به عنوان گروگان گذرانده بود.

(طبقه بندی نشده) محمد العباس (ابوعباس).

(طبقه بندی نشده) ابوعباس که قبلاً دومین شخصیت مهم جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل بود، پس از رهبری جناح مخالف، حمایت احمد جبریل از مداخله سوریه در لبنان، معاون دبیر کل جبهه آزادیبخش فلسطین شده است. از او جهت شرکت در اجلاس شورای ملی فلسطین در سال 1979 به عنوان یک فرد و نه به عنوان نماینده جبهه آزادیبخش فلسطین دعوت گردید، تا در مورد به رسمیت شناختن سازمانی این گروه، بعدها، ساف تصمیم گیری نماید.

(طبقه بندی نشده) ابوعباس که همیشه طرفدار نظامیگری است در عملیات ربودن سرهنگ ارتش آمریکا در سال 1975 توسط جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل دست داشته است.

سابقه:

(طبقه بندی نشده) ابوعباس و تعداد زیادی از اعضاء، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل به حمایت احمد جبریل از حمله سوریه به لبنان در ژوئن 1976 مخالفت ورزیدند. در سپتامبر 1976 سعی کردند وی را به اتهام همکاری علیه نهضت مقاومت فلسطین اخراج نمایند و ظاهرا کنترل جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل را نیز به دست گرفته بودند. در حالی که برای برقراری آتش بس در لبنان و جلب مخالفت کشورهای عربی علیه فعالیتهای سوریه در این کشور تلاش می شد، الصاعقه ارتش سوریه سعی کردند کنترل جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل را بار دیگر به دست احمد جبریل بدهند و جناح ابوعباس را سرکوب نمایند. ابوعباس و هم پیمانان ارتدادی خود علیه این تلاشها مبارزه کردند. در آوریل 1977، یاسرعرفات این گروه را رسما به دو گروه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل و جبهه آزادیبخش فلسطین تقسیم نمود. استمرار فعالیتهای جبریل علیه ابوعباس و ادامه مخالفت ورزی جبهه آزادیبخش فلسطین علیه الصاعقه و سوریه سبب شد، که این تضاد و مبارزه از بین نرود. (S/NOFORM/NOCON TRACT/WNIN)پس از اعلام آشتی بین ابوعباس و بعضی از رهبران الصاعقه در تابستان 1977 بین طرفین صلحی ناپایدار برقرار گردید.

(طبقه بندی نشده) ادامه آرامش بین این دو جناح احتمالاً نتیجه قرارداد متارکه سوریه و عراق می باشد. معذالک برای به دست گرفتن مراکز و تسهیلات درگیریهایی در سپتامبر 1978 داد. و در آن زمان، بر سر یک موضع دریایی در حوزه طایر نزاعهایی به وقوع پیوست.

(طبقه بندی نشده) در سال 1978، اختلاف بر سر سیاستها در جنوب لبنان و در رابطه با نیروهای سازمان ملل، جبهه آزادیبخش فلسطین را رو در روی عرفات و سازمان فتح قرار، داد رهبر ساف مصمم به تحمیل میانه روی در جنوب شده بود و بر آن بود تا از ایجاد مزاحمت علیه نیروهای میانجیگر سازمان ملل در لبنان ممانعت به عمل آورد. در ماه ژوئیه جبهه آزادیبخش فلسطین تعداد زیادی از سربازان نیروهای میانجیگر سازمان ملل در لبنان را ربود، ولی سازمان فتح موجبات، آزادی آنها را فراهم نمود. مبارزه ای که بین این دو گروه بر سر آزادی آنها درگرفت، یکی از خونبارترین درگیریهای درون- فلسطین بوده است.

برخورد میان فتح و جبهه آزادیبخش فلسطین را می توان ناشی از اختلاف بین فتح و عراق دانست، که بالاخره موجب شد فتح تصمیم بگیرد گروههای تحت الحمایه عراق را که این اعمال غیرمسئولانه از آنها سر می زند سرکوب نماید.

ص: 300

(طبقه بندی نشده) در 13، اوت، 1978، جبهه آزادیبخش فلسطین در اثر انفجاری که منجر به نابودی ساختمان مرکز فرماندهی این گروه در حوزه فخانی بیروت شد، 75 نفر از مبارزان خود را از دست داد. این انفجار در مدت زمان کوتاهی که در آن گفتگوهای دوجانبه و صلح آمیز بین جناحهای مختلف فلسطین آغاز شده بود. به وقوع پیوست،ولی در نوامبر 1978 ، درگیریهای دیگری رخ داد، که این بار در نتیجه مخالفت جبهه آزادیبخش فلسطین با گفتگو و مذاکره فتح با شاه حسین اردنی به وجود آمد و در انتها یکی از اعضاء جبهه آزادیبخش فلسطین کشته، چهارتن زخمی و 16 نفر از انها دستگیر شدند.

(طبقه بندی نشده) ولی برای شرکت یافتن در اجلاس شورای ملی فلسطین در ژانویه 1979، بار دیگر آرامش برقرار گردید. در این اجلاس، جبهه آزادیبخش فلسطین نمایندگی خود را در کمیته اجرائی پذیرفت، تا بلکه به این ترتیب بتواند مواضع خود و دیگر ارتدادیون را در این گردهمایی بیان دارد. ولی این سازش نتوانست این گروه را به علت تعداد کم اعضاء در برابر گروه فتح قرار دهد. بنابراین جبهه آزادیبخش فلسطین هنوز هم از کمیته اجرائی منزوی است.

فنون و روشهای عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش فلسطین با وجود اینکه ممکن است، قدرت انجام عملیات تروریستی علیه اسرائیل را داشته باشد، ولی تاکنون به چنین اقدامی مبادرت نورزیده است. عملیات سپتامبر 1978 به پیروی از گروگانگیری 1974 جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل در قیریات شمونه را می توان شاخص برای عملیات آتی به حساب آورد.

(S/NOFORN/NOCON/WNINT) جبهه آزادیبخش فلسطین مسئول غارتها و اقدامات تحریک آمیز در لبنان بوده است.

سازمان (S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) در اواخر ژانویه 1978 فرماندهی کل جبهه آزادیبخش فلسطین تصمیم گرفت سمت دبیرکل این گروه را هر شش ماه دراختیار یکی از چهار نفر که دو تن از آنها طلعت توفیق و محمدالعباس هستد، قرار دهد. بنابراین رهبر یکی از چهار نفر می تواند باشد، که نیروی مافوق سه نفر دیگر ندارد. علیرغم این تصمیم از توفیق همیشه به عنوان دبیر کل و از ابوعباس همیشه به عنوان معاون وی یاد می شود.

قرارگاهها و پایگاهها:

(S/NOFORN/NOCON/WNIN) جبهه آزادیبخش فلسطین و جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل در بغداد دارای دفتری مشترک هستند. و اردوی ابوقریب در جنت زوار در غرب بغداد در اختیار پیروان ابوعباس قرار داده شده است.

(C/NOFORN) جبهه آزادیبخش فلسطین احتمالاً در نزدیکی اردوگاه پناهندگان صبرای لبنان نیز پایگاهی دارد.

ص: 301

آموزش:

(طبقه بندی نشده) در این مورد اطلاعاتی در دست نیست: احتمالاً عراق آموزش دهنده اصلی است.

تسلیحات:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش فلسطین علیه جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل الصاعقه، و نظامیان ارتش سوریه از سلاحهای سنگین استفاده می کرد. این سلاحها احتمالاً توسط نیروهای عراق که در آن موقع در لبنان بسر می بردند، در اختیار آنها قرار داده شده است. علاوه بر این سلاحهای سبک و نارنجک دستی نیز جهت استفاده در عملیات تروریستی در اختیار دارد مالی:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)در جنگ لبنان، گروه ابوعباس بانکهای حومه بیروت را تحت کنترل داشت و احتمالاً حدود 16 میلیون دلار ازچند بانک دریافت کرده است.

(" / " / " / ") کشور لیبی و سفارت عراق در بیروت به جبهه آزادیبخش فلسطین از نظر مالی کمک می کنند.

روابط بین المللی:

(طبقه بندی نشده) گذشته از حمایتهای مالی و تسلیحاتی مذکور اطلاعات دیگری در دست نیست.

احتمالاً جبهه آزادیبخش فلسطین با بعضی از روابطهای بین المللی جبهه خلق آزادیبخش فلسطین-فرماندهی کل ایجاد ارتباط نموده است.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) این عمل ممکن، نیست چون جبهه آزادیبخش فلسطین نتوانسته است به عملیات موفقیت آمیزی مبادرت ورزد، علاوه بر این در صحنه بین المللی نیز به قدرت نمای پرداخته است.

فعالیتهای مهم:

ژوئیه 1978 - (طبقه بندی نشده) در طایر 51 سرباز نیروهای میانجیگر سازمان ملل در لبنان را ربود؛ ولی چند ساعت بعد سازمان فتح آن را وادار به آزاد ساختن آنها نمود.

سپتامبر 1978 - (محرمانه) سه تروریست مسلح به سلاح و نارنجک دستی به جنوب اسرائیل نفوذ کرده سعی داشتند، با اشغال شهرداری قیریات شمونه و گروگان گرفتن کارمندان آن آزادی ده تن از همکاران زندانی خود را به دست آورند. دو تن از آنان در نتیجه مداخله یک گشتی ارتش اسرائیل تسلیم گردیدند. نفر سوم پس از درگیری زیاد اسیر گردید.

خلاصه مطلب:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی یکی از گروههای ارتدادی است که به وسیله عراق تشکیل شده، و از منافع عراق در نهضت مقاومت فلسطین حمایت می کند. ولی سیاستهای آن چندان با مواضع عراق هماهنگی ندارد، چون به طرز نامعلوم و نامشخصی با عراق، 4حزب بعث عراق وابستگی دارد.

(S/NOFORN/NOCON/WNINT) اعضاء این گروه که مرکب از 100 تا 300 نفر هستند، به وسیله ارتش عراق و به وسیله آموزش دهندگان تیپ عین جالوت از ارتش آزادیبخش فلسطین در عراق آموزش می یابند. عراق سلاحهایی از قبیل تفنگ، مسلسل دستی، نارنجک انداز، توپخانه و موشک در اختیار این گروه قرار می دهد.

(طبقه بندی نشده) این گروه که تنها در سال 1975 اقدام به یک عملیات گروگانگیری مهم در اسرائیل نموده بود مسئولیت چند بمب گذاری و اقدامات دیگر در اسرائیل و مناطق اشغالی را به عهده گرفته است، لیکن این ادعاها مورد تأیید واقع نشده اند.

اهداف و تمایلات:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی به وسیله عراق و به منظور منافع آن کشور در نهضت مقاومت فلسطین به وجود آمد و تنها به وسیله دولت همین کشور کنترل و ابقاء می گردد. این گروه که متمایل به بعثیسم عراق است، خود را وقف مبارزات چریکی تمام عربی نموده است و اظهار می دارد که آزادسازی فلسطین نه تنها وظیفه فلسطینیها بلکه وظیفه تمام اعراب است، رنگ عربی زدن به نهضت فلسطین مشخص می کند که فلسطین در صورتی که به وجود آید، بخشی از ملیت بزرگتر عربی خواهد بود و نه یک دولت مستقل عربی دیگر.

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی ارتدادی است. ولی در اجلاس شورای ملی فلسطین در مارس 1977 نمایندگان این گروه به برنامه ملی فلسطین که حاکی از میانه روی است رأی داده، حمایت خود را از تشکیل یک کشور فلسطین در ساحل غربی رود اردن و نوار غزه اعلام نموده اند. این رأی احتمالاً در رابطه با وضع داخلی عراق یک انحراف موقت بود، چون دیری نگذشت که این گروه بار دیگر مواضع ارتدادی پیشین خود را اتخاذ کرد. جبهه آزادیبخش فلسطین نیز با تمام جنبه های ابتکار صلح سادات مخالفت می ورزد.

نیروی تقریبی:

(C/NOFORN/WNINT) 300 - 100 نفر رهبر اصلی:

(طبقه بندی نشده) عبدالرحیم احمد (ابواسماعیل).

ص: 303

سابقه:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی در سال 1969 به وسیله عراق تشکیل گردید. در سال 1974، پس از اتخاذ سیاست میانه روی توسط کمیته اجرائی ساف در قبال ایجاد یک کشور «فلسطین» در قلمرو محدود، جبهه آزادیبخش عربی عضویت خود در کمیته اجرائی را به حالت «تعلیق» درآورد و به ارتدادیون پیوست. پس از اجلاس شورای ملی فلسطین در مارس 1977 این گروه موافقت خود را مبنی بر مشارکت در کمیته اجرائی ساف اعلام نمود. ولی جالب اینجاست که این گروه علاوه بر عضویت در کمیته اجرائی در جناح ارتدادیون نیز عضویت دارد.

(طبقه بندی نشده) در جنگ لبنان، اعضاء جبهه آزادیبخش عربی سرسخت ترین فعالان میدان بودند و به نفع دولت عراق اوضاع را گرم نگاه می داشتند و پس از حمله سوریه به لبنان از دولت عراق خواستند، که اقدام به مداخله نظامی مستقیم بنماید.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) این گروه که قبلاً تعداد اعضایش به 100 نفر از عراقیها و اردنیها می رسید. در لبنان با پیوستن و کمک نیروهای عراقی،عراقیهای پیشین عضو عراق، 4حزب بعث عراق، غیر نظامیان جدیدا آموزش یافته عراقی، و اعضاء جناح لبنانی عراق، 4حزب بعث عراق، در تعداد اعضاء خود افزایش به وجود آورد. در اواخر سال 1976 تعداد اعضای جبهه آزادیبخش عربی بین 1300 تا 300 نفر بود. در ژانویه 1977 ، نیروهای عراق رسما از لبنان خارج گردیدند و تنها افزایش جزئی در نیروی جبهه آزادی بخش عربی باقی ماند.

(طبقه بندی نشده) با وجود اینکه جبهه آزادیبخش عربی با بی تفاوتی آتش بس اکتبر 1976 لبنان را پذیرفته بود، ولی در زدو خوردهایی که به وسیله الصاعقه سوری و نیروهای بازدارنده عربی در سال 1977 صورت می گرفت، شرکت می کرد.

(C/NOFORN) پس از حمله اسرائیل به جنوب لبنان در مارس 1978، جبهه آزادیبخش عربی بار دیگر تندروی اتخاذ کرد و در زمره اولین گروههایی درآمد که سعی کردند در اواخر آوریل به حنوب لبنان نفوذ نمایند.

(طبقه بندی نشده) به منظور تحمیل میانه روی در قبال اوضاع جنوب لبنان و نیز در قبال نیروهای سازمان ملل در این کشور سازمان فتح با چند گروه تحت الحمایه عراق از قبیل جبهه آزادیبخش عربی درگیریهایی پیدا کرد.

فنون و روشهای عملیاتی (طبقه بندی نشده) این گروه که اصولاً در جنگهای درون فلسطین و اردن - عربی از طرف شرکت می جسته است، به جرئت می توان گفت که حتی بیش از اسرائیل به نیروهای الصاعقه، جبهه خلق آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل، نیروهای سوریه در لبنان حمله ور شده است، و به چند حمله کماندویی در اسرائیل و مناطق اشغالی دست زده است، که هیچ کدام موفقیتی به همراه نداشت و مسئولیت تعدادی از بمب گذاریها و عملیات را به عهده گرفته است که هیچ یک از آنها نیز مورد تأیید واقع نشده اند.

(S/NOFORN / NOCONTRACT / WNINTEL) در مارس 1978 در عملیات جبهه آزادیبخش عربی بصیرتی جدید پدید آمد. یکی از اعضاء این جبهه که از سال 1969 در قطر بسر می برد، دستگیر و از

ص: 304

این کشور اخراج گردید. وی به عنوان یک خوابیده بسر می برده است و منتظر تصمیم گیری عراق و جبهه آزادیبخش عربی برای فعال شدن بود، که وی را شناسایی کرده بودند. بنابراین ممکن است که جبهه آزادیبخش عربی در خرابکاریهای خیلی وسیعتر از آنچه پیش بینی می شد، دست داشته باشد.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) بافت سازمان جبهه آزادی بخش، بدون دریافت دستور و تأیید از رژیم عراق عمل نمی کند، و ممکن است بخشی از فرماندهی تمام عربی عراق، 4حزب بعث عراق در نهضت فلسطین و یا حداقل پاسخگو در برابر آنان در اواخر 1975 تغییرات ایجاد شده در عراق، 4حزب بعث عراق سبب شد، که دبیر کل جبهه آزادیبخش عربی نیز تعویض گردد.

(S/NOFORN/NOCONTRCT/WNINTEL)جبهه آزادیبخش عربی در لبنان تا سال 1977 احتمالاً تحت کنترل ارتش خلق عراق که یک نیروی شبه نظامی عراق، 4حزب بعث عراق است قرار داشته است.

قرارگاهها و پایگاهها:

(S/NOFORN/NOCON/WNIN) قرارگاه جبهه آزادیبخش عربی در بغداد است و دفاتری نیز در سفارت عراق در بیروت دارد، علاوه بر این پایگاههایی در جبل منصور و رشید عراق، و وادی الاسواد لبنان، یعنی شمال رودخانه لیطانی داشته و دارای مراکز آموزشی در منطقه الدامور لبنان نیز می باشد.

آموزش:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) ارتش عراق و تعلیم دهندگان تیپ عین جالوت از ارتش آزادیبخش فلسطین به این گروه در زمینه جنگهای چریکی، فنون واحدهای کوچک، فنون نفوذی،نحوه استفاده از سلاحهای کوچک و مواد منفجره، مبارزه تن به تن و بدن سازی آموزش می دهند. زمانی که در رابطه با جبهه آزادیبخش عربی کار می کنند، در نبردهای نزدیک در لبنان نیز شرکت جسته اند.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) یکی از اعضاءجبهه آزادیبخش عربی که در قطر کشف شد در شوروی دوره هایی را گذرانده بود.

(طبقه بندی نشده) چند سال قبل مطبوعات گزارش نمودند که 200 تن از کوباییها در یکی از اردوگاههای عراقی به اعضاء جبهه آزادیبخش عربی در زمینه فنون خرابکارانه آموزش می داده اند.

تسلیحات:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL)سلاحهای جبهه آزادیبخش عربی مرکب از تفنگهای کلاشینکف، مسلسلهای سبک، موشک، نارنجک اندازهی آرپی جی7 و تعداد محدودی از خمپاره انداز، توپخانه و موشکهای زمین به زمین 107 میلی متر می باشد. احتمالاً در جنگ لبنان نیروهای عراق سلاحهای سنگین را در اختیار جبهه آزادیبخش عربی قرار داده اند.

ص: 305

مالی:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) اعضاء جبهه آزادیبخش عربی که در عراق به سر می برند حقوق، کمک هزینه تحصیل، مسکن و اتومبیل مجانی دریافت می نمایند. در جنگ لبنان به هر عضوجدید ماهانه 100 دلار پرداخت می گردید. به اعضاء جبهه آزادیبخش عربی که قبلاً در ارتش عراق خدمت می کردند، مزایای ارتش آنها نیزپرداخت می شود. زنان همکار با این جبهه ماهانه 100 دلار دریافت می دارند. این گروه ماهانه کمکی جداگانه نیز دریافت می دارد.

روابط بین المللی:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) جبهه آزادی بخش عربی در کویت اقدام به فعالیتهایی علیه رژیم آن کشور می نمود. اعضاء این گروه در کویت عضو عراق، 4حزب بعث عراق بوده، پاسپورت عراقی دارند و در سازمانهای دانشجویی فعالیت دارند. و در آنجا دفتر جداگانه ندارند و همیشه سعی دارند با جامعه در آمیزند.

(S/NOFORN) در ژوئن 1973 گزارشات مختلف حاکی از آن بود که جبهه آزادیبخش عربی با جامعه دانشحویان عرب در شهر پروجیای ایتالیا رابطه برقرار کرده است.

(طبقه بندی نشده) درباره فعالیت آموزش دهندگان کوبایی نیز قبلاً صحبت شد:

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) تنها عملیات مهم جبهه آزادیبخش عربی در سال 1975 علیه غیرنظامیان اسرائیلی صورت گرفت، ولی موفقیتی به همراه نداشت و تکرار هم نشد.

فعالیتهای مهم (همه عبارات طبقه بندی نشده است):

دسامبر 1954 - بمب گذاری در هانیتای اسرائیل.

ژوئن 1975 - مبادرت به آدم ربایی در کیبوتس کفریووال اسرائیل. چهار تروریست مسلح به کلاشینکف و نارنجک انداز از طریق لبنان نفوذ کرده، این یهودی نشین را مورد حمله قرار داده، یک خانواده را به گروگان گرفتند. دو ساعت بعد از حمله خواستار آزادی 12 زندانی و نیز اسقف کاپوچی از زندانهای اسرائیل شدند. یهودیان مسلح و نیروهای دفاعی اسرائیل خانه ای را که گروگانها در آن قرار داشتند، محاصره کردند و نیروی کمکی نیز از راه رسید. نیم ساعت پس از اعلام تقاضا نیروی دفاعی اسرائیل به همراه سرپرست خانواده به محل اقامت گروگانها حمله ور شدند، که در نتیجه سرپرست خانواده کشته شد. سه تن از تروریستها در مراحل اول و یکی از آنها در مراحل بعدی کشته شدند. یکی از زنان اسرائیلی در نتیجه جراحات وارده کشته شد. یکی از سربازان نیروی دفاعی اسرائیل که در مرخصی به سر می برد، در حالی که سعی داشت مانع تروریستها بشود و در حالی که اعضای خانواده می خواستند خود را پنهان سازند کشته شد.

ژوئن 1977 - سعی کردند رئیس جمهور سوریه، حافظ اسد، را به قتل برسانند.

اوت 1977 - سعی کردند با نفوذ خود به حمله به آشدوت یاکف اسرائیل بپردازند ولی موفق نشدند.

خلاصه مطلب:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) جبهه مبارزات خلقی که دارای 200 تا 300 نفر عضو است از گروههای غیرفعال ارتدادی به شمار می رود و خواستار آزادسازی فلسطین بود. با ایجاد یک کشور کوچک فلسطینی مخالفت است. تعدادی موشک و موشک انداز در اختیار داشته، احتمالاً علاوه بر اتکاء به عراق و سوریه به دیگری سازمانهای جبهه ارتدادی نیز وابسته است.

اهداف و تمایلات:

(طبقه بندی نشده) جبهه مبارزات خلقی که از اولین گروههای تشکیل دهنده جبهه ارتدادی است، خواستار مبارزه مسلحانه برای آزاد سازی فلسطین، نابودی اسرائیل، و ایجاد یک دولت دموکراتیک غیرمذهبی در قلمرو یاد شده در قرارداد انگلیس است، و با شدت با ایجاد یک کشور کوچک در نوار غزه و ساحل غربی رود اردن مخالفت می ورزد.

نیروی تقریبی:

(C/NOFORN/WNINTE) 200 تا 300 نفر.

رهبر اصلی:

(طبقه بندی نشده) دکتر سمیر قوشاه (قوش) (طبقه بندی نشده) دو دبیر کل جبهه مبارزات خلق و دبیر جبهه ارتدادی است.

سابقه:

(طبقه بندی نشده) بهجت ابوغربیه، یکی از فعالان فلسطینی غیرنظامی جبهه مبارزات خلقی را در ژوئیه 1967 با همکاری سرگرد فایز حمدان از ارتش آزادیبخش فلسطین تأسیس نمود (حمدان در حمله هوایی اسرائیل به اسالت اردن در سال 1968 کشته شد) ابوغربیه در هبرون در سال 1948 علیه انگلیس و اسرائیل مبارزه کرده بود و یکی از اعضای اولین رهبریت ساف در سال 1964 بود. بعد از به قدرت رسیدن عرفات در سال 1969 نیز وی در کمیته اجرائی ساف باقی ماند. به دلیل کسالت و به علت عدم تأیید روشی که برای رسیدن به اهداف فلسطین در پیش گرفته شده بود، ابوغربیه فعالیتهای جبهه مبارزات خلقی و شرکت در کمیته مرکزی را پس از حملات سرکوبگرانه اردن در 1970 به حالت تعلیق درآورد. پس از جنگ اکتبر 1973 جبهه مبارزات خلقی بار دیگر ابقاء گردید.

(طبقه بندی نشده) در سال 1974، ابوغربیه از فعالیتهای خود کناره گرفت. و شاه که همکاری نزدیک با نهضتهای چپگرا و چریکی را حمایت می کرد و جبهه مبارزات خلقی را وارد جبهه ارتدادی نمود جانشین وی گردید.

ص: 307

فنون و روش عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) جبهه مبارزات خلقی به چند عملیات نفوذی در اسرائیل و مناطق اشغالی مبادرت ورزید و علاوه بر آن مسئولیت بسیاری از عملیات دیگر را نیز به عهده گرفت، لیکن مورد تأیید واقع نشد.

ربودن یکی از افسران ارتش آمریکا در سال 1975 ظاهرا اتفاقی بود و از طراحی پیچیده و عمیق برخوردار نبوده است.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) در این مورد اطلاعی در دست نیست.

قرارگاهها و پایگاهها:

(C/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)قرارگاه جبهه مبارزات خلقی در منطقه طریق الجدیده بیروت قرار داشته و تمام پایگاههای آن نیز در لبنان می باشد.

(طبقه بندی نشده) قبل از جنگ لبنان، اعلامیه های جبهه مبارزات خلقی از دمشق منتشر می گردید.

تعدادی از هسته های این گروه در شرق اورشلیم کشف گردید.

آموزش:

(طبقه بندی نشده) در این زمینه نیز اطلاعاتی در دست نیست.

تسلیحات:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) تا ژانویه 1977، پست فرماندهی جبهه مبارزات خلق در بیروت خمپاره اندازهای 60 و 81 میلی متری، موشک، نارنجکهای تفنگی، و موشکهای ضدتانک بی اس-7 در اختیار داشت.

مالی:

(طبقه بندی نشده) لیبی و عراق به این گروه کمک مالی می کنند.

روابط بین المللی:

(طبقه بندی نشده) در این زمینه نیز اطلاعاتی در دست نیست.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) قابل کاربرد نیست.

فعالیتهای مهم ماه می 1975 - بمب گذاری در عین فشهایکی از مناطق تفریحی اسرائیل.

ص: 308

ژوئن - ژوئیه 1975 - یکی از سرهنگهای ارتش آمریکا را در بیروت ربوده، او را به جبهه خلق آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل سپردند. (جزئیات تحت عنوان جبهه خلق آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل).

به کار رفته با عراق، 4حزب بعث عراق و شبکه جاسوسی و اطلاعاتی و سیاستهای دارای اولویت این نهادها مرتبط است.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) سازمان ژوئن سیاه که از سازمان فتح ریشه گرفته، خطیرترین نوع رابطه را با این مهمترین گروه فداییان دارد. سازمان ژوئن سیاه سازمان فتح را به این دلیل که از سازمان 1971 در کمیته مرکزی آن انتخابات برگزار نشده، غیر قانونی اعلام می کند. علاوه بر این، چون عرفات با مبارزه مسلحانه مخالف بوده و به انقلاب فلسطین خیانت کرده است، باید کشته شود. سازمان ژوئن سیاه از عنوان فتح استفاده می کند، شورای انقلاب در بیانه های رادیویی خود اعلام کرده است، که با سازمان فتح رابطه داشته، سعی دارد آن را رادیکالیزه نماید و تفاوت میان خود و میانه روی سازمان مادر را اعلام می دارد. همچنین این سازمان اعلام می کند که چون رهبران غیرقانونی فتح وارد ساف شده اند، ساف نیز غیرقانونی است.

نیروی تقریبی:

(طبقه بندی نشده) 500 نفر (؟) رهبر اصلی:

(طبقه بندی نشده) صبری خلیل البناء (ابونیدال). متولد در 1938 در یافا.

(طبقه بندی نشده) خانواده البنا، در سال 1948 به اردن گریخت، و او بعدها در انگلیس فارغ التحصیل گشت. در اوائل سالهای 1960 در اردن به سازمان فتح پیوست و نام جنگی ابونیدال را انتخاب کرد و بعدها در سلسله مراتب آنچنان بالا رفت تا به عضویت پارلمانی گروه یعنی شورای انقلاب درآمد. با وجود اینکه گزارشها، حاکی از فعالیت وی در جهازالرصد یعنی متخصص اطلاعاتی فتح است، ولی معلوم نیست که آیا ابونیدال در سازمان سپتامبر سیاه که به وسیله رصد تشکیل شده بود درگیر بوده است یا خیر؟ پس از سرکوب شدن نهضت فلسطین در سال 1970 در اردن وی به حمایت از یک خط رادیکال پرداخت و خواستار استفاده از تروریسم علیه اهداف عربی و بیگانه شد. معلوم نیست درچه زمانی وی از سازمان فتح جدا شد، ولی احتمالاً در آن موقع به عنوان نماینده فتح در بغداد به سر می برده است.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINT) پس از اتخاد یک برنامه توأم با میانه روی توسط شورای ملی فلسطین در ژوئن 1974 ابونیدال، به مخالفین با این برنامه پیوست و گروهی جداگانه به رهبری وی تشیکل گردید. در اکتبر 1974 دادگاه انقلابی فتح ابونیدال را به اتهام برانگیختن شورش مسلحانه در سازمان و اقدام به قتل مقامات مهم فتح به طور غیابی به مرگ محکوم کرد. از نظر عموم، ابونیدال پس از این محاکمه قرارگاه خود در بغداد را ترک نگفته است.

(طبقه بندی نشده) در ژوئیه 1978، ساف با تسلیم بیانه ای به عراق از این کشور خواست تا ابونیدال را برای محاکمه به این سازمان تحویل داده عملیات وی را خاتمه بخشد. عراق با این بیانیه موافقت نکرد و مشاجره فتح - عراق - سازمان ژوئن سیاه در طول تابستان آن سال ادامه داشت. به دنبال میانجیگری سفیر الجزایر در بیروت بین سازمان فتح و عراق صلح برقرار شد و ابونیدال اعلام کرد که برای جلوگیری از برادرکشی او به اقدامات تلافی جویانه دست نخواهد زد، البته در صورتی که سازمان فتح نیز از اینگونه

ص: 310

اقدامات امتناع ورزد. از آن زمان تاکنون سازمان ژوئن سیاه فعالیتی ننموده است.

در دسامبر 1978 یک روزنامه کویتی اعلام نمود که در نتیجه صلح بین عراق و فتح و عدم سلامت البناء وی رهبریت خود را در سازمان ژوئن سیاه از دست داده است، ولی این گزارش مورد تأیید قرار نگرفته است.

سابقه:

(S/NOFORN/NOCONTRACT) در تابستان 1974 پس از اتخاذ برنامه توأم با میانه روی توسط شورای ملی فلسطین مخالفین جوان فتح که بعضی از آنها اعضاء العاصفه (شاخه کماندویی فتح) بودند و با رهبریت و اقدامات عرفات برای ایجاد راه حل مسالمت آمیز مخالف بودند، به وسیله ابونیدال تندرو جذب گردیدند. در سپتامبر 1974 پیروان احمد الغفور، ارتدادی مقتول نیز به البناء پیوستند. تعدادی ازواحدهای تیپ قادسیه ارتش آزادیبخش فلسطین که پایگاهشان در عراق بود نیز در سال 1976 به این سازمان پیوسته نیروی آن را تقویت نمودند.

(طبقه بندی نشده) این گروه پس از آنکه سالها نام البناء را بر خود داشت، به عنوان یادبود و سوگواری درباره مداخله سوریه به حمایت از مسیحیان راستگرا علیه مسلمانان چپگرا و یاران فلسطینی آنها در ژوئن 1976 عنوان ژوئن سیاه را برخود گذاشتند.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNIN) در فوریه 1977، دفتر فرماندهی سیاسی ملی عراق، 4حزب بعث عراق به رهبران سازمان ژوئن سیاه در بغداد اخطار نمود که بدون اطلاع دفاتر اطلاعاتی عراق علیه سوریه و اردن به اقدامات تروریستی مبادرت نورزند. سازمان ژوئن سیاه احتمالاً به خاطر سیاستهای عراق تقریبا در سال 1977 غیرفعال بود.

(طبقه بندی نشده) معذالک، پیروان ابونیدال افزایش یافت و عملیات سازمان ژوئن سیاه علیه میانه روهای فلسطینی و میانه روی در سال 1978 فزونی گرفت. در ماه آوریل 130 چریک به همراه رهبر فتح محمد داود اودا (ابوداود) که قصد داشتند دستورات عرفات را نادیده گرفته در پشت خطوط اسرائیل در جنوب لبنان دست به عملیات بزنند دستگیر شدند. بنابه گزارشات آنها به وسیله ابونیدال فرستاده شده بودند تا علاوه بر تقویت چپگرایان فتح کنترل فتح را نیز از دست عرفات بیرون بیاورند.

در شش ماه اول 1978 سازمان ژوئن سیاه سه تن از مهمترین میانه روهای ساف و هم پیمانان عرفات را به قتل رسانید و این سازمان مهمترین عامل ایجاد ترور بین فتح و عراق بود که تا اوت 1978 ادامه یافت.

در ژوئیه 1978 شبه نظامیان فتح دفاتر ژوئن سیاه در تریپولی، لیبی را مورد حمله قرار دادند، در پاییز، قرارداد متارکه جنگ توسط عراق و فتح و انتشار چهارچوب صلح کمپ دیوید تفاهم بین عراق، سوریه و ساف را به همراه داشت. این واقعه بر عملیات ژوئن سیاه تأثیری عظیم گذاشت و باعث توقف آنها گردید.

بنابراین یک بار دیگر سیاستهای عراق این گروه را وادار به عدم فعالیت نموده است.

فنون و روشهای عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) سازمان ژوئن سیاه در سال 1974 اقدام به یک هواپیما ربایی نمود. ابونیدال اعلام کرد که گروه وی دیگر به این گونه عملیات مبادرت نخواهد ورزید، چون جنبه «فردی» داشته و مفید

ص: 311

نمی باشند. در عوض این گروه اقدام به حمله علیه نمایندگیهای سوریه، اردن و ساف نمود و به کشتار مقامات فلسطینی و عربی پرداخت پس از 1976، سازمان ژوئن سیاه در تروریسم عربی و فلسطینی تخصص یافت و علیه اسرائیل دشمن هیچ گونه عملیاتی انجام نداد.

(سری) در اوائل سال 1978، سازمان ژوئن سیاه فهرستی از اسامی مقامات ساف را انتشار داده، اعلام کرد که قصد دارد، آنها را به قتل برساند و از دیگر رهبران فلسطینی نیز خواست که به حمایت از مذاکرات اقدامات و یا بیاناتی ایراد ننمایند. این معیارها شاخص اهداف این سازمان است.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) معمولاً در عملیات بسیار بزرگ از تیمهای 4 یا 5 نفره تروریستی استفاده می شود، ولی برای کشتارها از یک یا دو نفر از اعضاء ژوئن سیاه استفاده می شود.

قرارگاهها و پایگاهها:

(طبقه بندی نشده) سازمان ژوئن سیاه یک سازمان کاملاً زیرزمینی است.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL) قرارگاه این گروه در بغداد است و علاوه بر آن در حبانیه، نزدیک رامادی، و در حومه حیت عراق نیز اردوگاه ومراکز آموزشی دارد. علاوه بر این دفتری نیز در کویت دارد.

(طبقه بندی نشده) منابع تأیید نشده مصری گفته اند که سازمان ژوئن سیاه دفاتری در الجزیره، بیروت و عدن داشته در نظر دارد، شبکه خود را به عمان، دمشق، کازابلانکا، رم، لندن، پاریس، بلگراد، ژنو و بن گسترش دهد.

(طبقه بندی نشده) پس از مورد حمله قرار گرفتن توسط فتح یکی از دفاتر سازمان ژوئن سیاه به وسیله مقامات لیبی در تریپولی در ژوئیه 1978 تعطیل اعلام گردید.

(طبقه بندی نشده) ابونیدال در انگلیس بیش از هر کشور دیگر اروپایی طرفداران فلسطینی پروپا قرص دارد.

آموزش:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL) این گروه در مدت 45 روز در زمینه سیاسی و نیز در مورد نحوه استفاده از سلاحهای کوچک، مین و مواد منفجره آموزش می دهد. البته یک دوره ویژه هواپیماربایی نیز تهیه دیده شده بود که در آن آموزش دهندگان ژاپنی، آلمانی کوبایی و عرب در مورد ساختمان هواپیماهای تجاری و هواپیماهای مسافربری و قراردادهای امنیتی هوایی سخنرانی می کردند.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) تعدادی از پیروان ژوئن سیاه به وسیله پاکستانیها یا درپاکستان تعلیم دیده اند.

تسلیحات:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)عراق و لیبی مهمترین عرضه کنندگان سلاح هستند.

ص: 312

سیاهه تسلیحاتی سازمان ژوئن سیاه شامل کلت های توکاروف، مسلسلهای دستی سبک، نارنجک و تک تیراندازهای دارای دوربین دید در شب مادون قرمز می باشد. عراق کیسه های پلاستیکی خاص روسی در اختیاراین گروه قرار می دهد که می تواند سلاح را از دید دستگاه اشعه ایکس مخفی سازد.

آتشبار این گروه شامل سلاحهای ضد تانک و توپخانه سبک است.

(محرمانه) در سال 1978 بنابه گزارشات رسیده اعضاء تیپ قادسیه نحوه ساختن بمب را به وسیله مواد موجود در داروخانه ها، مشروب فروشیها و ابزارفروشیها فراگرفتند. کودهای شیمیایی، پودر رنگ، پودر آلومینیوم، گاز اکتان شدید الااحتراق، توپکهای پنبه ای، اسید نیتریک، و مشروبات الکلی خالص، از جمله مواردی است که در ساختن مواد منفجره قوی و یا آتش زا استفاده می گردد. از باطریهای دوربین و فلاش عکاسی به عنوان نیروی لازم برای انفجار استفاده کرده، از ساعتهای مچی برای مشخص کردن زمان انفجار و از فیوز و چاشنی هم استفاده می گردد.

(طبقه بندی نشده) یکی از تروریستهای سازمان ژوئن سیاه یک تفنگ دستی کالیبر 32/0 با خود حمل می کرد.

(طبقه بندی نشده) اسناد هویت جعلی به وفور در اختیار آنها قرار دارد.

(طبقه بندی نشده) قبل از آشتی کردن عراق و ساف، سازمان ژوئن سیاه از یک سلاح تبلیغاتی بسیار مهم استفاده می کرد. به این ترتیب که ایستگاه رادیویی گروه به پخش تهمتهای ناروا و دروغین می پرداخت.

و روزنامه های دولتی عراق نیز در صفحات اول خود به راستگراهای ساف حمله می کردند. احتمالاً در حال حاضر اینگونه فعالیت وجود ندارد.

امور مالی:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)اعضاء گروه ماهانه 100 دینار عراقی (330 دلار آمریکایی) به علاوه کمکهای خانوادگی ماهانه و مزایای استعلاجی دریافت می دارند.

(طبقه بندی نشده) ساف ادعا می کند که به دانشجویان فلسطینی کمک هزینه برای تحصیل در اروپا می دهد، تا بتوانند وارد گروه ابونیدال و سازمان اطلاعاتی عراق بشوند.

(طبقه بندی نشده) مصر و لیبی نیز به سازمان ژوئن سیاه کمک می کنند.

روابط بین المللی:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNIN)سازمان ژوئن سیاه نمایندگان خود را وارد جوامع فلسطینی قطر و امارات متحده عربی می کند. در کویت جایی که سازمان ژوئن سیاه در میان دانشجویان فلسطینی پایگاهی قوی دارد، سلاح به مقدار زیاد ذخیره سازی شده است. این سازمان در میان آن دسته از دانشجویان فلسطینی که در پاکستان تحصیل می کنند نیز نفوذ زیادی دارد. این دانشجویان از طرف عراق کمک مالی دریافت کرده به بغداد رفته به استخدام سازمان ژوئن سیاه درمی آیند و پس از آن برای تحصیل به پاکستان فرستاده می شوند.

(طبقه بندی نشده) رابطه با دانشجویان کشورهای دیگردر شبکه بین المللی سازمان ژوئن سیاه در بخشهای پیشین تشریح گردیده بود.

ص: 313

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL) کمک نامحدود جمهوری دموکراتیک خلق یمن به میزان کمکهایی که از طرف عراق و لیبی به این سازمان می شود می افزاید.

(محرمانه) در نوامبر 1976، دو تروریست ایتالیایی در مرز آلمان غربی و هلند دستگیر شدند. آنها نام تعدادی از افراد عملیاتی سازمان ژوئن سیاه را که در رابطه با حمله به سفارت سوریه در بن دراکتبر 1976 به زندان افتاده بودند، همراه داشتند. احتمالاً ایتالیاییها که رابطه شان با این سازمان هنوز مشخص نشده، تصمیم داشته اند فلسطینیها را آزاد سازند.

(طبقه بندی نشده) در آوریل 1978، مقامات مصری یک سازمان تروریستی بین المللی به نام الخال الصحیح الفتح (راه صحیح فتح) را نابود کردند. به گفته مصریها، این گروه بخشی از سازمان ژوئن سیاه بوده است و در نظر داشته به منظور از بین بردن اعتبار قرارداد صلح مصر و اسرائیل به خرابکاری و کشتار دست بزند. دانشجویان فلسطینی و اردنی اکثریت اعضاء این گروه را تشکیل داده و با آنارشیستهای سوئیس و آلمان غربی در رابطه بوده اند.

(طبقه بندی نشده) در زمان ربوده شدن سیاستمدار ایتالیایی آلدومورو، مطبوعات مطالب واقعی و کاذب را به طرز پیچیده و عمدی با یکدیگر قاطی می کردند. ولی یکی از این روایات که سازمان ژوئن سیاه را به بریگاد سرخ و جریان کنونی با درمانیهف و جناح ارتش سرخ ربط می داد، احتمالاً خالی از اعتبار نمی تواند باشد.

(طبقه بندی نشده) مصریها گفته اند که قبل از به قتل رسیدن یوسف الصبایی، ابونیدال، باتروریست بین المللی کارلوس (ایلیچ رامیرزسانچز) ملاقات نموده است. با وجود اینکه این روایت مورد تأیید قرار نگرفته است، ولی می توان گفت که به علت روابط کارلوس با جناح حداد از جبهه خلق آزادیبخش فلسطین در بغداد احتمالاً این ملاقات صورت گرفته است.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) در تنها عملیات هواپیما ربایی که توسط سازمان ژوئن سیاه انجام گرفته، درخواستهای سیاسی اعلام نشد. تروریستها تنها خواستار آزادی دوستان خود شده بودند که با طولانی شدن مدت عملیاتی در تعداد آنها و در تعداد کشورهای محل زندانی آنها افزایش چشمگیر به وجود آمد.

هواپیماربایی و گروگانگیری که در سوریه انجام شد، در اصل کار یک تیم چهار نفره بوده است. تروریستها معمولاً با یک همکار خاص کار می کرده اند.

از سال 1976 همه اقدامات سازمان ژوئن سیاه علیه میانه روهای عربی و فلسطینی انجام می گرفت.

فعالیتهای مهم:

نوامبر 1974(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNIN) ربودن یک هواپیمای شرکت هوایی خارجی انگلیس در راه دوبی به تونس، چهار تروریست مسلح به مسلسل سبک دستی و نارنجک و کلت در حالی که لباس مکانیکها را به تن داشتند از نرده امنیتی فرودگاه بین المللی دوبی گذشته سریعا سوار هواپیما شدند. در هنگام ورود به هواپیما دو نفر مجروح گردیدند. هواپیما با 47 مسافر به طرف غرب پرواز کرد و پس از سوخاتگیری در تریپولیِ لیبی به تونس رفت. در ابتدا هدف این هواپیماربایی مشخص

ص: 314

نبود. پس از فرود به وزیر کشور تونس اطلاع داده شد که در ازاء آزادی هشت تروریستی که در رابطه با به قتل رسانیدن سفیر آمریکا و معاون رئیس نمایندگی سودان در مارس 1973 درمصر زندانی شده بودند و نیز 5 خرابکار دیگری که یک هواپیمای آمریکایی را در رم در دسامبر 1973 به آتش کشیده بودند، گروگانها و خدمه هواپیما را آزاد خواهند ساخت. علاوه بر این تروریستها خواسته بودند که به آنها اجازه داده شود که به هر جا که می خواهند پرواز کنند و نیز تهدید کردند که با گذشتن هر مدت زمان تعیین شده گروگانها را تک تک خواهند کشت. دولت مصر از مذاکره امتناع ورزید. صالح خلف یکی از رهبران سازمان سپتامبر سیاه و فتح به تونس رفت تا به نمایندگی از طرف ساف با تروریستها سخن بگوید. وقتی که او تنها و بدون زندانیهای مورد تقاضا ظاهر شد تروریستها یکی از مسافرین آلمان غربی را کشته بدن او را از هواپیما بیرون انداختند. در هنگام انتظار برای زندانیان رم، دوازده گروگان زن آزاد گردیدند. و تقاضای دیگری مبنی بر آزاد سازی دو تروریست دستگیر شده توسط هلند در رابطه با ربوده شدن هواپیمای انگلیسی در سال 1973 ارائه گردید. در چهارمین روز حادثه هلندیها این تقاضا را برآورده ساختند. هواپیما ربایان همه گروگانها را به جز سه تن خدمه هواپیما آزاد ساخته، اعلام کردند که اگر دولت تونس به آنها پناهندگی آزاد اعطا نکند هواپیما را منفجر خواهند ساخت، پس از دریافت این اطمینان که به ساف تحویل داده نخواهد شد هواپیما را ترک نمودند. دو هفته بعد، مقامات تونس اعلام کردند که چهار هواپیما ربا به همراه هفت تن از همکاران آزاد شده شان، آزاد شده، تونس را ترک گفته اند.

سپتامبر 1976 - (طبقه بندی نشده) تصرف یک هتل مجلل در دمشق و گرفتن 90 نفر به عنوان گروگان. چهار تروریست مسلح به مسلسل دستی و نارنجک دستی خواستار آزادی 35 زندانی (احتمالاً فلسطینی) از زندانهای سوریه شده و بیانیه ای اعتراض آمیز در رابطه با عملیات نظامی سوریه در لبنان منتشر نمودند. پس از ورود تروریستها به هتل حدود 200 نفر از نیروهای ویژه ارتش سوریه هتل را محاصره کردند، و به 50 تن از آنان دستور حمله به هتل داده شد. درگیری حدود سه ساعت طول کشید، در پایان یک توریست کشته و سه تن دیگر دستگیر گردیدند. و 4 گروگان کشته و 34 نفر مجروح گردیدند، چند تن از نیروهای سوری نیز مجروح شدند.

اکتبر 1976 - (طبقه بندی نشده) سفارتهای سوریه در رم و اسلام آباد را در یک روز مورد حمله قرار دادند.

نوامبر 1976 - (طبقه بندی نشده) حمله به هتل بین المللی عمان دسامبر 1976 - (طبقه بندی نشده) سعی کردند وزیر امور خارجه سوریه، خدام را به قتل برسانند.

اکتبر 1977 - (طبقه بندی نشده) مسئولیت کشته شدن وزیر امور خارجه امارات متحده عربی را در هنگام تلاش خالی از موفقیت برای کشتن خدام به عهده گرفتند.

ژانویه 1978 - (طبقه بندی نشده) نماینده ساف سعید حمامی در لندن را به قتل رسانیدند. یکی از تروریستها که ظاهرا با این دیپلمات فلسطینی قرار ملاقات داشت، وی را به وسیله یک تفنگ سه بار موردهدف قرار داد.

فوریه 1978 - (طبقه بندی نشده) یوسف الصبایی دبیر کل سازمان وحدت خلق آفریقا و آسیا و ناشر روزنامه الاهرام و دوست سادات را در نیکوزیا به قتل رسانده، هواپیمایی را ربودند. دو تروریست وارد محل برگزاری جلسه سازمان وحدت خلق آفریقا و آسیا در هتل شده یوسف الصبایی را به قتل رساندند. و

ص: 315

پس از آن وارد جلسه شده 30 نفر را که اکثر آنها نمایندگان کنفرانس بودند به گروگان گرفتند. با ایجاد پایگاهی در یکی از قهوه خانه های هتل اعلام کردند که در ازاء یک هواپیمای قبرسی و اجازه عبور از کشور تعدادی از گروگانها را تحویل خواهند داد. هواپیما به همراه 11 گروگان و یک خدمه داوطلب از قبرس به پرواز درآمد، ولی لیبی، کویت ، سومالی، اتیوپی، و یمن جنوبی به آن اجازه فرود ندادند. و جیبوتی تنها اجازه سوختگیری به هواپیما داد. هواپیما به فرودگاه لارناکا قبرس بازگشت و در آنجا تروریستها با مقامات بلندپایه قبرسی به مذاکره پرداختند. ظاهرا تروریستها قبول کردند که در ازا دریافت پاسپورت و امان نامه، گروگانها را آزاد سازند. ولی در این موقع یک ضد حمله مصری که با مخالفت قبرسیها روبه رو شد، آغاز گردید. در پایان 15 سرباز مصری کشته و 16 تن از آنان زخمی شدند، شش تن از اعضاء پلیس و گارد ملی قبرس مجروح گردیدند و یک هواپیمای سی - 130 مصری نیز نابود گشت. تروریستها خود را به دولت قبرس تسلیم کردند و هنوز هم در توقیف بسر می برند.

اوت 1978 - (طبقه بندی نشده) نماینده ساف در پاریس عزالدین خالق را به قتل رسانیدند. در این واقعه دو تروریست وارد ساختمان اتحادیه عربی شده، با بیرون کشیدن سلاحهای خود به افرادی که در آنجا منتظر بودند دستور دادند که وارد یکی از اتاقهای آنجا بشوند. پس از آن وارد دفتر خالق شده بطرف وی تیر اندازی کردند. بهنگام ترک آنجا، تروریستها نارنجکی به درون دفتر پرتاب کردند که سبب کشته شدن معاون خالق و مجروح شدن دیگران گردید.

- (طبقه بندی نشده) حمله به دفاتر ساف در اسلام آباد، پاکستان، چهار تروریست مسلح به مسلسل های سبک و نارنجک وارد دفتر ساف شده یک گرداننده رادیویی، دو دانشجوی فلسطینی و یک پلیس محافظ پاکستانی را به قتل رسانیدند. تروریستها موفق به فرار شدند.

ص: 317

پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، شرق و غرب را به حیرت افکند و آمریکا بیش از پیش به ضعف دستگاههای جاسوسی خود که برای تنظیم سیاستهای خویش و جلوگیری از وقوع انقلابها، بدانها متکی است پی برد. سازمان جاسوسی آمریکا «سیا» با همه پیچیدگی و وسعت امکانات و تجربیات چندین ساله نتوانست تحلیل به موقع و درستی از چگونگی رشد انقلاب اسلامی، تشکیلات آن، نحوه رهبری و چگونگی نفوذ آن در میان مردم ارائه دهد. اتحاد بی نظیر امت و ایمان آنها به پیروزی در پرتو درایت و هوشیاری حضرت امام مدظله، الگوی بی مانندی را برای پی ریزی و پیشبرد یک انقلاب اسلامی، به جهانیان عرضه کرد. در کتابهای مختلف اسناد منتشره، به وضوح این معنی که آمریکا دچار نوعی غافلگیری در مقابل حرکت انقلاب اسلامی شده بود، دیده می شود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی آمریکاییها تکانی خورده و به خود آمدند. ظاهرا کلیه کانالهای رسمی آنها شامل مقامات لشکری و کشوری رژیم طاغوت و دوستان قدیمی کارایی خود را از دست داده بودند.

دوستان دیگر امثال دار و دسته نهضت آزادی هم که دانسته یا ندانسته انواع و اقسام خبرها را طی ملاقاتها و برخوردهای رسمی و غیررسمی در اختیار آنها قرار می دادند، نتوانسته بودند نیازهای جاسوسی آمریکا را برآورده سازند.

دشمنی دیرین و افزایش یافته آنها با اسلام و انقلاب اسلامی لزوم اتخاذ تدابیری برای مقابله با آن را ایجاب می نمود و اتخاذ تدابیر و طرح نقشه های مدافعه، بیش از هر چیز نیاز به اطلاعات اساسی و جامع درباره کلیت انقلاب داشت.

شناخت شکافهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک در درون صفوف انقلاب، اولین قدم اساسی هر جریان ضد انقلابی است و به همین دلیل سعی اولیه زخم خورده درجه اول انقلاب بر آن بود تا این شکافها و تنشها را شناسایی نماید. این موضوع فقط در مورد انقلاب ما صادق نیست، بلکه هر قیام مردمی در سراسر گیتی با آن مواجه است و قدرتهایی که منافع آن ها به واسطه این قیامها در معرض تهدید قرار می گیرد، از انجام اقدامات فوق الذکر این اهداف را تعقیب می نمایند:

الف) شناسایی کامل چهره های انقلاب و سپس کسانی که به ظاهر در صف انقلاب قرار داشته، اما طرز فکری غیرانقلابی دارند.

ب) به کارگیری مجموع اطلاعات کسب شده در تمام زمینه ها برای طرح و نقشه ها و توطئه ها در جهت انحراف مسیر انقلاب در تلاشی که به این منظور انجام می گیرد. قاعدتا کسانی که همخوانی و هماهنگی بیشتری با باورهای غرب دارند، امیدهای درجه یک محسوب شده، روی آنها سرمایه گذاری زیادی

ص: 319

می شود تا مصادر و مناصب اجرائی و کلیدی انقلاب را به عهده گیرند.

ج) استفاده از اطلاعات برای برخوردهای حاد و حذفی با انقلاب که عمدتا شامل براندازی، تهاجم نظامی و ترور رهبران می شود.

د) هدف چهارم جاسوسی، مطلع ساختن متحدین سیاسی قدرتی است که منافع وی در معرض خطر قرار گرفته است. اشتراک منافع و اهداف سیاسی، منجر به ایجاد اتحادهای کوتاه مدت و در بسیاری مواقع بلند مدت، مابین کشورها و قدرتهای مختلف می شود. به تبع این اتحاد و تشکیل جبهه واحد بر علیه انقلاب است که نقشه ها و توطئه های مشترک چیده شده و این طرحها و نقشه ها می بایست تالی هماهنگیها و وحدت نظر پیشین باشد به منظور کسب این اتفاق، دشمنان اخبار خویش را با یکدیگر در میان گذاشته و دست به تبادل آنها می زنند. یکی از اسناد مندرج در این مجموعه بهترین مثالی است که موضوع فوق را روشن می کند. این سند مربوط به گزارش یک جلسه توجیهی است که برای شخصی به نام «زیوالون» نماینده موساد (سازمان جاسوسی اسرائیل) برگزار می شود. همبستگی نزدیک و تنگاتنگ سیا و موساد و اهداف مشترک آنها در جهت جاسوسی برای نابودی و به انحراف کشانیدن انقلاب فلسطین باعث می شود که مرزبندیهای ظاهری میان آمریکا و اسرائیل و آژانسهای جاسوسیِ هر یک برداشته شده و بسان یک تشکیلات واحد، اجزای مختلف خویش را جهت اجرای یک برنامه هماهنگ نمایند.

یکی از مؤثرترین روشهای جاسوسی از درون یک تشکیلات، داشتن منابع خبری در درون آن می باشد. کشف و شناسایی و استخدام منابع یکی از مهمترین و مؤثرترین اقداماتی است که سیا در جهت انجام آن ظریفترین و پیچیده ترین شیوه ها را به کار می گیرد. شناسایی یک منبع بالقوه، معمولاً توسط دیگر جاسوسان و منابع انجام می شود و بعد از تحقیقات لازم در مورد پیشینه فرد، اقدامات لازم برای شکار وی به مرحله اجرا درمی آید. علائمی هستند که سیا روی آنها حساس بوده و با مشاهده آن در افراد مناسب، نسبت به آنها علاقه مند می شود. این علائم خود نتیجه و نشانه وجودخصایص و ویژگیهایی در افراد مورد بحث هستند، که همینها نیز از طرفی شخص را وامی دارند تا اقدام به همکاری با کسانی بنماید که تا دیروز آنها را دشمن و رقیب خود می پنداشت. عمده این علائم به قرار زیر هستند:

1 - اشتراکها در عقاید سیاسی، در بسیاری موارد دلایل اساسی و شاید مهمترین آنها برای پیوستن افراد به سیا می باشند. اینها که به دلیل دلبستگی به مرام و مسلک سیاسی و طرز تفکر غرب بر آن باورند تا در جهت پیاده کردن آن ارزشها در جامعه خویش قدم بردارند، به عنوان گامی در این راه تن به جاسوسی و خبرچینی برای سیا می دهند. از میان افرادی که می شناسیم، امیر انتظام عضو و سخنگوی دولت موقت و مقدم مراغه ای از این دست افراد بودند که اطلاعات خویش را بیدریغ در اختیار مأمورین سیا می گذاشتند.

2 - سرخوردگیهای ایدئولوژیک. افرادی که در طرز فکر سازمان و یا ایدئولوژی خویش اشکالاتی مشاهده می نمایند و در صورتی که این اشکالات به حدی برسد که پاسخی برای آن نیابند، جذب قطب مخالف می شوند. تعداد زیادی از منابع سیا، کمونیستهای دو آتشه ای بوده اند، که بعد از بریدن توسط سیا جذب و استخدام شده اند.

3 - احتیاجات مالی. کمبودهای مادی و گاهی زیاده طلبیها باعث می شود که فردی برای رفع این مشکل خویش تن به جاسوسی بدهد. مأموران سیا در برخورد با اکثر منابعشان، حتی آنان کمبود مالی چندانی ندارند، سعی می نمایند تا با عادت دادن آنها به گرفتن هدیه و دستمزد، وابستگی مالی بین منبع و

ص: 320

خودشان به وجود آورده و به این ترتیب ضریب اطمینان لازم را برای ادامه همکاری منبع به دست آورند.

هرچند موارد بالا، تمامی شگردهای سازمانهای جاسوسی را در بر ندارند، اما زمینه مناسب را برای معرفی کتاب فلسطین (3) فراهم می سازند.

کتاب 44 - فلسطین (3) این کتاب مجموعه اسنادی است در ارتباط با یکی از عملیات سیا برای جمع آوری خبر و اطلاعات از درون انقلاب اسلامی. عامل اصلی این قضیه شخصی است که هویت اصلی وی ناشناخته مانده است. اما در تشکیلات سیا به اسم رمز «ام. جی. بارج /1»(1) یا به اختصار «ب / 1» نامیده شده است. در مجموع، مطالب اسناد حاکی از اطلاعات زیر در مورد وی می باشند:

1 - عضویت در سازمان فتح. ب / 1 در تشکیلات فتح از اعضای بلندپایه بوده و شاید یکی از دلایلی که سیا به شکار نامبرده اقدام نموده است، همین مسئله باشد. تخصص وی در امور آموزش نظامی می باشد. در اسناد می بینیم:

«ب / 1 و ام / 1 قطعا در مقامی هستند که از هر گونه آموزش نظامی فتح مطلع باشند». ام/1 نام اختصاری جاسوس دیگری با اسم رمز «ام. جی. ماریتر / 1» بوده است که ارتباط وی با ب /1 را در قسمتهای بعدی خواهید دید.

2 - تاریخ استخدام نامبرده مشخص نیست اما نوع گزارشها می رساند که وی باید یکی از منابع قدیمی باشد. البته لازم به تذکر است که بخش عمده اسناد این کتاب به فعالیت این فرد در ایران اختصاص دارد و مدارک و گزارشهای وی در غیر این زمینه به خاطر آنکه ارتباطی به ایستگاه سیا در تهران نداشته است و به دلیل مرزبندی اطلاعاتی، در ایستگاه تهران وجود ندارد.

3 - چگونگی آمدن بارج به ایران به این قرار است: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حمایتهای آشکار جمهوری اسلامی از انقلاب فلسطین، موجد همکاریهایی بین انقلاب اسلامی و سازمان آزادیبخش فلسطین گشت. به دلیل وجوب آموزش نظامی پاسداران انقلاب اسلامی و دیگر نیروهای انقلاب، هیئتی از طرف سازمان آزادیبخش فلسطین جهت آموزش نظامی به ایران اعزام می شود و در چند نقطه به آموزش پاسداران می پردازد. بارج یکی از اعضای بلندپایه این هیئت و احتمالاً مسئول آن بوده است.

4 - در یکی از اسناد آمده است که بارج دارای تعصب ضدکمونیستی می باشد. این گرایش وی در بعضی گزارشها قابل مشاهده می باشد. البته در اسناد، دلایل این تعصب و اینکه چه عواملی باعث ایجاد این روحیه در نامبرده شده اند، وجود ندارد؛ ولی به هر حال می توان حدس زد که این مطلب یکی از عو امل مؤثر در غلتیدن وی به دامان سیا بوده است.

5 - حقوق بارج قبل از اول خرداد 58، معادل 2000 لیره لبنانی بوده است. اما به دلیل مشکلات مالی که برای بارج پیش می آید، سیا حقوق او را به دو برابر یعنی 4000 لیره لبنانی و معادل 000/ 100 ریال افزایش می دهد، که البته مخارج دیگر وی برای انجام مأموریتهای محوله از طرف سیا پرداخت می شده است.

6 - به لحاظ حساسیت فوق العاده ارتباط بارج با سیا، با اینکه محل اصلی فعالیت وی در سال 58 ایران

ص: 321

بوده است، ولی وظیفه ارتباط با بارج به ایستگاه سیا در تهران واگذار نگردیده و ایستگاه بیروت از طریق فرد دیگری ارتباط با بارج را حفظ می نموده است. رابط بارج با سیا جاسوس دیگری به نام ام. جی.

مارتیر/ 1 بوده است. این شخص گزارشهای بارج را که با ادوات مخفی نویسی و یا دیگرشیوه ها نوشته می شده است، از وی تحویل می گرفته و سپس طی ملاقاتهای حضوری، به مقامات سیا مسترد می نموده است.

7 - بارج به دلیل مأموریت مهم خویش و اینکه از اعضای مهم فتح بوده است با سفارت فلسطین در تهران نیز ارتباط داشته است.

8 - ارتباطات کاری بارج باعث می شده است که وی با قسمتهای مختلف سپاه رفت و آمد داشته و در همین رابطه اطلاعات مورد نیاز سیا را نیز جمع آوری نماید.

نظری اجمالی بر مطالب اسناد می تواند فهرست زیر را از عمده اطلاعات مورد نیاز سیا برای ما فراهم آورد که به فراخور در مورد هر یک توضیح داده می شود:

الف - سپاه، سازماندهی آن، تعداد افراد، سلاحها، نوع آموزش، افراد برجسته، خاستگاه اجتماعی و جغرافیایی پاسداران. از آنجا که سپاه به مثابه خط مقدم جبهه انقلاب اسلامی در رویارویی با ضد انقلاب قرار داشته و دارد، هر نیرویی که قصد تهاجم، ضربه زدن و یا هر مقابله دیگری را با انقلاب اسلامی داشته باشد، در اولین مرحله حتی هنگام طرح نقشه، سپاه را چون خاکریزی استوار در مقابل خود می یابد و برای گذر از این خاکریز، چاره ای نمی بیند جز آنکه اطلاعات اساسی در مورد این ساختار را به دست آورد، سیا به عنوان فعالترین جبهه اطلاعاتی ضد انقلاب خارجی هر چه سریعتر می خواست درباره این نهاد تازه تأسیس آگاهیهای لازم را کسب نماید.

از این رو فرصت را غنیمت شمرده و از رابطه بارج با سپاه بهره برداری می نماید. البته اگر بتوان بر اطلاعات مبادله شده و موجود در این اسناد استناد نمود، باید گفت که کند ذهنی بارج، ناآشنایی وی با فرهنگ و روحیات انقلابیون مسلمان و عدم هدایت صحیح وی توسط سیا، باعث شده که سیا آنچنان که روی این جاسوس خویش در این مورد حساب باز نموده بود، نتواند کامیاب شود.

ب - سیستم قدرت و حاکمیت در ایران، اختلافات میان دولت موقت و رهبری انقلاب، نظر روحانیون بزرگ نسبت به امام. ساخت نوبنیاد جمهوری اسلامی و رهبریهای بی نظیر امام که باعث تثبیت آن گشت، به همراه آنچه که از سرعت انقلاب و پویندگی عجیب آن در دنیا منتشر شد همواره یکی از مایه های بروز شگفتی برای کسانی بوده است که قصد تحلیل این انقلاب را داشته اند. این عوامل از یک سو و از سوی دیگر اتحاد و یگانگی شگرفی که امت ما در عرصه های مبارزه برای پیروزی انقلاب به نمایش گذاشتند، طراحان براندازی انقلابها را در مورد طرحهای استاندارد و قدیمیشان به تجدید نظر واداشت. به همین خاطر است که تحلیلگران سیا برای سردرآوردن از این کلاف سردرگم خود دست به دامان بارج می شوند تا وی به سبب نزدیکی که با محافل انقلابی دارد بتواند دستمایه های لازم را برای آنان تهیه نماید. در همین رابطه موضوعاتی که در این بند ذکر شد جزء شرح وظایف اصلی وی قرار می گیرد. اما دقت در مطالب مطروحه مؤید این مطلب است که عدم برخورد پویا با رخدادها و تأثیر زیاده از حد دید شخصی بارج، باعث شده است که سیا در این مورد نیز چندان طرفی نبندد.

ج - گزارش عمومی از اوضاع ایران و انقلاب، مسائل خوزستان، اوضاع کردستان.

ص: 322

اگر از مسئله خوزستان که بارج به لحاظ ارتباط با دفتر ساف در آنجا، به گمان سیا می توانسته است مثمر ثمر واقع شود، صرف نظر نماییم، موارد دیگر این بند جزء دستور کار عادی ب / 1 قرار می گیرد. زیرا هر فرد مرتبط با سیا قاعدتا موظف است برداشتهای خود را از محیط فعالیت و آنچه در حول و حوش وی می گذرد، گزارش نماید. گزارشهایی که در این باره وجود دارد با توجه به برداشتهای شخصی بارج از وقایع و رویدادها تنظیم گشته اند و اشکالات زیادی در آنها وجود دارد.

تنها موردی را که می توان استثنا کرد تحلیلی از فعالیتهای حزب توده است که شاید با توجه به دقت بارج در این مورد که ناشی از تعصب ضدکمونیستی وی بوده است، بتوان ارزیابی دیگری برای آن ارائه داد.

نگاهی کلی به مسئله:

همان گونه که ذکر شد موضوع کلی کتاب «ماجرای جاسوسی یک عضو سازمان آزادیبخش فلسطین، شاخه الفتح، برای سازمان جاسوسی آمریکا است. دقت پیرامون این موضوع به همراه یادآوری شرح فعالیتهای بارج و مرتبه وی در ساف ذهن را به کند و کاو پیرامون علت اصلی قضیه وامی دارد. چرا فردی در شعار و حرف مبارزه با صهیونیزم و حامی آن آمریکا را می پروراند، ولی در عمل جاسوسی مستقیم برای آمریکا و غیرمستقیم برای صهیونیزم را پیشه خود قرار می دهد؟ تفاوت حرف تا عمل در کجاست؟ مگر صهیونیزم دشمن اصلی ملت فلسطین و غاصب سرزمینهای آنها نیست؟ اگر بخواهیم علاوه بر دلایلی که در ابتدای این مقدمه صحبت آن رفت، کنکاش بیشتری پیرامون موضوع داشته باشیم، محور عمده بحث ما «عمل زدگی یک فرد در جریان فعالیتهای بی هدفش» خواهد بود. در مقدمه کتاب شماره 42 فلسطین (1) - و در اسناد آن کتاب عملکرد ساف و طرز فکر حاکم بر رهبریت آن مشاهده شد. سیاست زدگی، وابستگی، بی هدفی و تلاشهای عبث افراد و گروههای سازشکار حاکم بر رهبری ساف دیده شد که به جای در پیش گرفتن مبارزه مستقیم و رویارو با دشمنان مردم فلسطین به بند و بستهای سیاسی دل خوش کرده و دنباله روی از سیاستهای دول مرتجع عرب را در پیش گرفته اند.

واقعیت آن است که تا روندهای سیاسی گروههای فلسطینی این گونه است، ملت فلسطین باید مطمئن باشد که اینها بزرگترین ضربه را بر انقلاب رهایی بخش قدس وارد خواهند ساخت. رخنه سیا و عناصری چون بارج در رده های بالای تصمیم گیری این گروهها نتیجه نهایی فقدان ایمان اسلامی در آنهاست.

اگر بازنگری و تجدید نظری اساسی از جانب مسلمانان انقلابی فلسطین در مورد گروههای بناحق حاکم بر سرنوشت آنها صورت نگیرد و اگر اقدامی در جهت تصفیه و پالایش اساسی این گروهها صورت نگیرد، ملت فلسطین باید مطمئن باشد که این گروهها لانه های امنی برای فعالیت و توطئه عناصر نابابی همچون بارج و ماریتر باقی خواهند ماند.

در چند سال اخیر ادامه فعالیتهای این گونه عناصر تأثیرات بسیار نامطلوبی را بر انقلاب فلسطین به جای گذاشته است. موارد زیر نشانه های بارز و آشکار به سازش کشانیده شدن این انقلاب است:

- کنار نهادن تدریجی مبارزه مسلحانه و تن دادن هر چه بیشتر به بازیهای سیاسی - عدم برخورد قاطع با توطئه کمپ دیوید و منحصر کردن برخورد به سخن پراکنیهای سیاسی - پذیرفتن طرح فهد به مثابه قبول تلویحی توطئه کمپ دیوید

ص: 323

- مذاکرات نزدیک با عمال مستقیم آمریکا نظیر ملک حسین در مورد تشکیل کنفدراسیون مشترک اردنی - فلسطینی - ترک بیروت و واگذاری آن به صهیونیستها - روابط بسیار نزدیک با حاکمیت مصر، امضاء کننده قرارداد کمپ دیوید و واسطه گری برای بازگرداندن مصر به جرگه کشورهای اسلامی - ضدیت با کشورهای مترقی عضو جبهه پایداری یقینا ملت فلسطین از نگرش به افق تیره و تاری که این تلاشها برایش تصویر کرده است بسیار دل نگران است. ولی بی شک وعده نصر خداوند تبارک و تعالی تحقق خواهد یافت و فرزندان دلاور وقهرمانان گمنام این ملت راه واقعی خویش را که به تعبیر امام عزیزمان «استفاده از مسلسلهای متکی بر ایمان» است، خواهند یافت.

به امید آن روز و به امید پیروزی نهائی اسلام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

سند شماره (1) سری - 21 اردیبهشت 58 اعضا - 11 مه 79 از بیروت 53896 به رئیس رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج - ام. جی. ماریتر عطف به: الف: بیروت 53820، ب: تهران 53008 1 - شب 20 اردیبهشت در ملاقات مختصری که در اتومبیل با ام. جی. ماریتر/ 1 داشتیم مطابق نظر پاراگراف 1 ب تلگرام مرجع ب از او خواستیم که درباره قوای پاسداران انقلاب (گارد جمهوری) توضیح دهد.

2 - ام. جی. ماریتر / 1 با مطابقت اظهاراتش بر مکالماتی که با ام. جی. بارج /1 داشته بشرح ذیل درباره اوضاع توضیح داد:

الف: رقم 5000 نفر داده شده در تلگرام مرجع ب به عنوان قوای پیش بینی شده گارد جمهوری اشتباه بود. قوای پیش بینی شده (پس از تکمیل آموزش پرسنل که دو تا سه سال طول می کشد) 000/50 نفر است. از این تعداد 000/10 نفر حقوق کامل خواهند گرفت و به طور دائم حفظ خواهند شد.

ام. جی. بارج /1 سعی خواهد کرد در بازگشت به ایران مکانها و قوای پیش بینی شده را مشخص کند.

000/40 نفر باقیمانده، در حکم نوعی نیروی ذخیره خواهند بود. ام. جی. ماریتر / 1 آن را «میلیشیایی» دانست که فقط هنگام کفایت نکردن تعداد نیروی دائم در اجرای مأموریت خود، فراخوانده می شوند.

ب: مأموریت گارد جمهوری، امنیت داخلی در شهرهای بزرگ ایران می باشد. (اسم شهرها را نداریم) نظر خمینی این است که آنها عمدتا علیه «کمونیستها» و میلیشیای چپ تحت الحمایه کمونیستها بکار گرفته شوند. اما این حرف شایدانعکاس دهنده قدری از تعصب ضد کمونیستی ام. جی. بارج /1 باشد.

قطعا آنها برای مبارزه با کمونیستها و چپیها و به گفته ام.جی. ماریتر / 1 همچنین سایر اقلیتها به کار گرفته خواهند شد. قراراست که گارد جمهوری فقط در شهرها مورد استفاده قرار گیرد و به مشکلات برون شهری کار نداشته باشد.

ج: گاردهای جمهوری آموزش سلاحهای..... را نخواهند دید و آنها را دریافت هم نخواهند کرد. آنها خمپاره خواهند داشت اما فقط تا 82 میلیمتری... سلاحهای ضد تانک PGR(احتمالاً آر.پی. جی - مترجم) خواهد بود. آنها 7/12 میلیمتری خواهند داشت. آموزش آنها درباره این سلاحها، به علاوه جنگ خیابانی می باشد. (بعدا بیشتر درباره آموزش آنها گفته خواهد شد.) 3 - ام. جی. ماریتر/1 همچنین گفت که خمینی نه تنها بر گارد جمهوری بلکه بر نیروی هوایی هم احاطه مستقیم دارد. نیروی زمینی تحت کنترل دولت است.

4 - خواسته های تلگرام مرجع ب، به علاوه آنچه در تلگرام رئیس 435188 آمده، به ام. جی .ماریتر / 1 داده شد تا به ام. جی. بارج / 1 برساند. ما آنها را به عربی ترجمه کرده بودیم.

5 - پرونده: 946977 - 201، 921451 - 201. تا تاریخ 21 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 325

سند شماره (2) سری 1 خرداد 58 اعضا - 22 مه 79 از: بیروت 53948 به: رئیس تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی آر. آر. جوس - ام. جی. بارج عطف به: الف: رئیس 53861 ب: تهران 53008 1 - در آخرین ملاقات با ام. جی. بارج / 1(ب / 1) ما خواسته های اطلاعاتی مطرح شده در تلگرامهای مرجع را.... او جدیت خواهد کرد درباره خواسته هایی که نتوانست جواب دهد، خبر جمع آوری کند.

2 - مکانهای آموزش ساف در کجا واقع شده اند؟ تیم آموزش ساف در حال حاضر در «اردوگاه ارتش عباس آباد» آموزش می دهد. معذالک، این مکان.... است و ب / 1 پیش بینی می کند که مکان اصلی آموزش بالاخره به یک محل که هنوز مشخص نشده، انتقال یابد.

3 - وظیفه دفتر ساف در اهواز- خوزستان - چیست؟ ب /1 وظیفه دقیق این دفتر را نمی داند وی علاوه بر آن نمی داند که این دفتر در آنجا مشغول چه فعالیتهای خاصی است یا چه تعداد فلسطینی به آنجا فرستاده شده اند. ب / 1 فقط توانست توضیح کلی درباره فعالیتهای فلسطینیها در خوزستان بدهد یعنی گفت که آنها «نقش خوبی» را ایفا می کنند. ب/1 گفت که بطور کلی کوششهای فلسطینیها در خوزستان در این جهت بوده که به عنوان میانجی بین مردم از یک طرف و خمینی و دولت از طرف دیگر عمل کنند. مقصد کوششهای فلسطینیها بازداشتن اوضاع خوزستان از رسیدن به «حالت انفجار» بود. ب/ 1 شک داشت که در خوزستان کوششی برای جلب طرفداران ایرانی جهت مبارزه در فلسطین صورت بگیرد. به هر صورت ب/1 از هیچ موردی از این قبیل خبر نداشت. معذالک به گفته ب/1 تعداد (کثیری) از ایرانیان به دفتر ساف در تهران روی آورده و داوطلب رفتن به فلسطین جهت مبارزه شده اند.

این افراد همگی ثبت نام شده اند اما در حال حاضر طرحی برای اعزام آنها به فلسطین وجود ندارد. با وجود این، ساف طرح اضطراری برای استفاده از آنها را تهیه می بیند. ب/1 تکرار کرد که از طرف ساف هیچ کوشش فعالانه ای در ایران جهت استخدام مبارز وجود ندارد بنحوی که وی از آن مطلع باشد. خمینی پیشنهاد حمایتهای دیگری (بیش از این مشخص نشد) به فلسطینیها داده، اما عرفات نپذیرفته است. ب/1 اطلاع جزئی در این خصوص ندارد. ولی گفت که هانی الحسن فعالانه تلاش کرده بود که روی خمینی اعمال نفوذ کرده تا مناسبات دیپلماتیک با مصر را قطع کند.

4 - ب/1 نتوانست آن طور که باید و شاید درباره انتصاب یزدی به سمت وزارت خارجه اظهار نظر کند. با این حال ب/1 گفت که یزدی با بازرگان، که دوست خوب نخست وزیر بختیار بوده، نزدیکی دارد و هیچ یک از اینها نزد پاسداران محبوبیت ندارند.

5 - ب/1 گفت که به عقیده چهره های دولتی / مذهبی، ترور کنندگان مطهری یا اعضای سابق ساواک یا کمونیستها بوده اند. ب/1 خبر قابل اتکائی درباره هویت ایشان نداشت. وی گفت که دولت / خمینی در نظر دارند در مورد این گروهها «اقدام تنبیهی» (بیش از این مشخص نشد) پیش گیرند.

6 - ب/1 می گوید که بین خمینی و بازرگان اختلافهای جدی وجود دارد، اما وی (ب/1) از دامنه این اختلافها خبر ندارد. به هر حال یکی از اختلافهای اصلی بر سر حضور، استفاده و نفوذ پاسداران انقلاب و

ص: 326

کمیته های انقلاب بود. بازرگان می خواست اینها را کنار بگذارد چون دولت عملاً فاقد قدرت بود. خمینی در این مورد تسلیم بازرگان نمی شد همچنین ب / 1 گفت که بازرگان می خواهد نفوذ ساف در بین پاسداران انقلاب و بر خمینی را تقلیل دهد.

بازرگان همچنین می خواهد که به ارتش وظیفه مهمتری بدهد. ب/1 می گوید در حالی که بازرگان یک حامی پر حرارت ساف نمی باشد، ولی مخالف با آن هم نیست.

7 - بگفته ب/1 خمینی به نظر می رسد که در سلامتی بسیار خوبی به سر می برد. او ظاهرا..... و قوی می باشد. ب/1 معتقد است که خمینی «مدت مدیدی» عمر خواهد کرد. برنامه غذایی خمینی عمدتا شامل شیر و گندم و کمی از چیزهای دیگر است. او خیلی کم گوشت می خورد.

8 - ب/1 اطلاعی درباره جنبشهای خودمختاری و اقلیتها نداشت. ب/1 اظهار داشت که سیاست فعلی ساف مبنی بر جانبداری از خمینی و نه پشتیبانی از اقلیتهاست.

9 - پاسداران انقلاب اینک در اردوی عباس آباد آموزش می بینند. در دانشکده جنگ نیز تعدادی آموزش داده می شوند. طرحی جهت احداث یک ناحیه آموزشی برای مشهد در دست تهیه است و عاقبت در سرتاسر ایران مکانهای آموزشی برقرار خواهند شد.

10 - هیچ یک از اعضای تیم آموزش ساف در محوطه حوزه خلیج (محل سابق مستشاری - م) بسر نمی برند و ب/1 چنین خبری نشنیده است. در رابطه با تأسیساتی که وی دیده است (عباس آباد) ب/1 اظهار می دارد که تمامی دفاتر را (به زور) گشوده اند. بعصی از صندوقها هم گشوده شده اند، اما اکثر آنها دست نخورده مانده اند. اقدام صورت گرفته برای گشودن آنها غالبا با تیراندازی به قفل رمزی بوده است.

ب/1 سعی خواهد کرد در این مورد بیشتر اطلاع حاصل کند.

11 - تیم آموزش ساف در حال حاضر در سه محل جای داده شده؛ یک گروه در منطقه تجریش به سر می برد، گروه دیگری در منطقه شمیران و ویلایی که ستاد این هیئت قرار دارد و ب/1 هم در آن زندگی می کند، در خیابان فرشته در اول خیابان جردن واقع شده است.

12 - ب/1 گفت که ساف به عنوان...نفوذ کلمه ای در مورد مأموریت دادن به کارشناسان فلسطینی برای کار در حوزه های نفتی ندارد، اما ساف برای کسب چنین نفوذی تلاش می کند. آنها پیش بینی می کنند که خمینی تقریبا در آینده نوعی اختیارات در این مورد بدهد.

13 - ما جزئیات مربوط به آموزش و تشکیلات پاسداران انقلاب را در تلگرام جداگانه ای عنوان می کنیم.

14 - پرونده. 945977 - 201 تا تاریخ 30 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سری سند شماره (3) از: رئیس 443665سری 1 خرداد 58 اعضا - 22 مه 79 هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. آ. آر. جوس - ام. جی. بارج عطف به: بیروت 53949 1 - پیشنهاد می شود که به ترتیب زیر ام.جی. بارج / 1 را در مضیقه مالی که دارد کمک کنیم:

الف: حقوق وی را در مدت زمانی که در ایران است دو برابر کنیم و به 000/4 لیره لبنانی، تکرار

ص: 327

می شود 4000 لیره لبنانی برسانیم. (از زمان اولین ورود وی به ایران محاسبه شود) ب: 000/30 ریالی را (معادل..../ (؟) دلار آمریکا) که باید از حقوق ماهانه او جبران شود پیش پرداخت کنیم.

ج: به او بگوییم که از حقوق افزایش یافته خود، ضمن اقامت در تهران با نرخ 2000 لیره لبنانی تکرار می شود 2000 لیره لبنانی در ماه پیش حقوق خود را بازپرداخت کند. اگر به طور PCS قبل از پیش پرداخت از تهران مراجعت می کند، شرایط بازپرداخت موازنه پیش حقوق از حقوق عادی ماهانه 2000 لیره لبنانی را مورد مذاکره قرار دهیم.

2 - اگر موارد فوق برای قرارگاه و ام. جی. بارج / 1 قابل قبول باشد، یادداشت تعهد شفاهی وی را تصحیح می کنیم، تا مطالب فوق در آن منعکس شوند. لطفا اطلاع دهید.

3 - پرونده: 946977 - 201 تا تاریخ 1 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (4) سری 2 خرداد 58 اعضا - 23 مه 79 از: بیروت 53953 به: رئیس رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی. ام.جی. بارج عطف به: رئیس 435188 1 - جوابهای ام.جی. بارج /1 (ب / 1) به خواستهای اطلاعاتی طرح شده در پاراگراف 2 تلگرام مرجع در رابطه با فعالیتهای حامیان خمینی در لبنان در زیر عنوان شده است.

آگاهی ب/ 1 درباره این موضوع نسبتا کم و محدود است.

2 - ب/1 اظهار می دارد که «جنبش العذار... قه» یک جنبش اسلامی متشکل از پیروان فارسی زبان خمینی است. او نتوانست در مورد ارتباط این جنبش با «امل» یا تشریح جزئیات حمایتی که از خمینی به عمل می آورد، اطلاعی دهد.

3 - ب/ 1 جز آنکه گفت حسن الحسینی رابطه «خوبی» با خمینی دارد، نتوانست توضیح بیشتری بدهد.

4 - ب/ 1 می گوید که خمینی و شورای انقلاب قصد دارند انقلاب خود را به تمام کشورهای مسلمان صادر کنند.

ب/1 از خمینی شنیده که درباره این موضع صحبت کرده و خمینی از صدور انقلاب، نه تنها به لبنان بلکه به عراق، هند پاکستان، آفریقا (به طور کلی) و «حتی به فیلیپین» حرف زده است. ب/1 نمی داند شناخت خمینی از اوضاع لبنان چگونه است و همین طور از نقشی که خمینی برای شیعیان لبنان در نظر دارد بی اطلاع است.

5 - ب/1 گفت که بین فتح و «امل» هماهنگی یا همکاری نظامی کمی وجود دارد. روابط سیاسی بین این دو البته، کمی قویتر از روابط نظامی است. ب/1 نتوانست درباره قدرت «امل» تخمینی بزند، اما می داند که پس از ناپدید شدن موسی صدر این قدرت کاهش چشمگیری یافته است.

ص: 328

6 - ب/1 فکر می کند که شیعیان ایران به طور مستمر به لبنان می روند تا اوضاع را بررسی کنند. اما در مورد صحت این مطلب اطلاع قطعی ندارد.

7 - به گفته ب/1 خمینی هیچ نماینده.... رسمی در لبنان ندارد. معذالک، شیعیان لبنان (ب/1 هویت آنها را نمی دانست) درباره اوضاع لبنان به خمینی گزارش می دهند. این شیعیان از امل و هم از غیر آن می باشند.

8 - موضع خمینی در قبال سوریه چندان موافق نیست، زیرا وی علویان را مرتد به حساب می آورد.

ب/1 می گویند هانی الحسن به وی گفته که مقصود مسافرت احمد اسکندر احمد به تهران در اواسط آوریل، اقدام به بهبود بخشیدن به مناسبات بین سوریه و خمینی بوده است. (حسن برای خوشامدگویی به احمد به فرودگاه رفته بود.) ب/1 نتوانست درباره نتیجه این مسافرت اظهار نظر کند.

9 - ب/1 همچنین گفت که خمینی از عراق خشنود نیست. این ناخشنودی مبتنی بر همکاری عراق با شاه در چند سال گذشته می باشد. خمینی معتقد است که شیعیان عراق تحت تهدید رژیم عراق قرار دارند.

10 - ما همچنان ب/1 را وادار خواهیم کرد سعی کند تا به خواستهای اطلاعاتی طرح شده در تلگرام مرجع با تفصیل بیشتری پاسخ دهد.

11 - پرونده: 946977 - 201 تا تاریخ 2 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (5) سری 3 خرداد 58 اعضا - 24 مه 79 از: بیروت 53957 به رئیس رونوشت برای تهران هشدار. شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. آ. آر. جوس ام. جی. بارج عطف به: الف: رئیس 443665، ب: بیروت 53949 1 - از پاسخ سریعی که داده شد و پیشنهاد ستاد درباره مسائل مالی ام. جی. بارج/1 (ب/1) متشکریم.

لطفا تعهدنامه ب/1 را تصحیح کنید تا پیشنهاد تلگرام مرجع الف که به نظر قرارگاه و ب/1 قابل قبول ترین پیشنهاد است، در آن انعکاس یابد.

2 - در 3 خرداد ب/1 گفت که از او خواسته شده است ظرف ده تا بیست روز به تهران باز گردد. قرار بوده ملاقات بعدی ما در 21 خرداد صورت پذیرد و در صورتی که ب/1 پیش از آن تاریخ عزیمت کند، وی از طرح تماس تلفنی استفاده خواهد کرد. او سعی خواهد کرد سه یا چهار روز پیش از عزیمت تماس بگیرد.

3 - پرونده: 946977 - 201. تا تاریخ 3 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 329

سری سند شماره (6) سری - 7 مرداد 58 اعضا - 29 ژوئیه 79 از: تهران 53784 به بیروت: رونوشت برای رئیس هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج عطف به: بیروت 54314 1- امکان دارد بعضی از سؤالات ذیل پیش از ورود رئیس فعلی قرارگاه تهران جواب داده شده باشند.

در این صورت ممنون می شویم که ستاد مرکزی مکاتبات مربوطه را دوباره ارسال کند، از بیروت درخواست می شود احتیاجات اطلاعاتی را که تاکنون جواب داده نشده اند و مناسب می دانید بفرستد.

الف) ام. جی. بارج / 1 با چه کسی در دولت موقت و یا قم سرو کار دارد؟ اگر با هردو، کدام یک تصمیمات سیاسی تعیین کننده را اتخاذ می کند؟ با توجه به روابط ب/1 با مقامات مختلف ایرانی، تلقی او این است که نفوذ کلمه دولت موقت در رابطه با خمینی افزایش می یابد یا کاهش؟ در رابطه با کل شورای انقلاب (توجه داشته باشید که چند تن از اعضای شورای انقلاب به مقامات پایین تر از کابینه منصوب شده اند)؟ در رابطه با پاسداران و کمیته های اسلامی استان و محل؟ ب) برنامه آموزش برای پاسداران چیست؟ چقدر موفقیت داشته است؟ تعداد پاسداران چقدر است و قوای انسانی و تسلیحاتی پیش بینی شده چقدر است؟ خاستگاه اجتماعی و جغرافیایی آنها کجاست و آیا چهره های برجسته در سطح رهبری به عنوان واسطه بین....و خمینی وجود دارند؟ چه کسانی هستند؟ ج) مناسبات بین گروه ب/1، پاسداران، ارتش، پلیس و ژاندارمری چگونه هستند؟ (تا حدی در پاراگراف 2 ب تلگرام مرجع جواب داده شده) د) انضباط بین پاسداران چگونه است و موضع پاسداران در رابطه با اعزام نیرو علیه مخالفان قومی در کردستان و خوزستان چیست؟ ه): هویتها و تکلیفهای تمامی پرسنل ساف که ب/1 اطلاع دارد در ایران کار می کنند، چیست؟ و) عراقیها در خوزستان و کردستان چه می کنند؟ 2 - بدون پرونده. تا تاریخ 6 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری

اخوان المسلمین 3 - در جواب به یک سؤال درباره وجود اخوان المسلمین در ترکیه که از جلسه قبل مانده بود، تحلیلگر مرکز سنجش خارجی کشور گفت که از هیچ راهی نمی توان حضور آنها را تأیید کرد. باید توانایی اخوان المسلمین برای حضور در آنجا را با توجه به خود دولت و جمعیت علوی بومی در ترکیه مورد مطالعه قرار داد. از عوامل موجود در آنجا یکی وجود سنی هاست که از لحاظ دینی محافظه کارند و دوست دارند اخوان المسلمین حضور داشته باشد. به هر حال دولت فعلی دولتی بسیار متزلزل است که برای تأمین پشتیبانی خود به علویان که عقایدشان با عقاید عموم متفاوت است و جهت گیری شیعی دارند، اتکا دارد.

اگر قرار باشد دولت فعلی ترکیه به اخوان المسلمین پناه بدهد یا به این مطلب اشاره کند، پشتیبانی صمیمی گروه علوی را از دست خواهد داد. علت اینکه علویان این قدر حساسیت دارند این است که وضع حکومت نظامی جاری عملاً بر اثر برخوردهای بین افراطیون سنی دست راستی و علویان در مشرق ترکیه به وجود آمد. اگر دولت فعلی ترکیه سقوط کند و یک دولت محافظهکارتر بر سر کار آید، احتمال تأسیس اخوان المسلمین به اندازه سابق ضعیف خواهد بود، زیرا ارتش یک نیروی بسیار غیر دینی است و پشت پرده اعتراضاتی خواهد کرد.

4 - بگفته تحلیلگر مرکز، رئیس جمهور سوریه، حافظ اسد، احساس نموده که برخوردهای واقع در ترکیه به تشنجات سنی علوی در سوریه دامن زده اند. علویان ترکیه و علویه (سوریه) بزرگترین عنصر غیر سنی را تشکیل می دهند. این امر بسیار مشهود است و اسد از آن غافل نیست. سوریه و ترکیه هر دو دارای اکثریت سنی هستند. تحلیلگر مرکز گفت هر گونه پناهگاه غیر رسمی که ممکن است اخوان المسلمین در ترکیه پیدا کنند، در ناحیه استانهای جنوبی که بلاواسطه با سوریه مجاورت دارند، واقع خواهد بود. قاچاقچیان این ناحیه احتمالاً خود را نه ترک و نه سوری محسوب می دارند و احتمال داده می شود، آنها گروهی باشند که به اخوان المسلمین پناه دهند.

سازمان آزادیبخش فلسطین 5 - در رابطه با سؤال نماینده، درباره دست داشتن سازمان آزادیبخش در مطرح شدن اقدامات و نظریاتی که در مذاکرات گنجانده شوند، تحلیلگر گفت که ما دخالت فعلی سازمان آزادیبخش را در حوزه وسیعتری می بینیم. ما احساس می کنیم که ابتکارات سیاسی در سازمان ملل و در اروپای غربی عمدتا توسط عرفات که مشورت بسیار اندک با سایر رهبران سازمان آزادیبخش داشته، صورت گفته است. یکی از مقاصد عرفات این است که در جریانات صلح حداکثر راه حلهای ممکن را پیش رو داشته باشد. اگر چه ابتکار سیاسی در سازمان ملل مقبولیت یافته و قطعنامه به تصویب رسیده است، ولی ممکن است که هیچ حرکت بلافاصله ای جهت مشارکت در جریانات صلح مشاهده نکنیم.

محتمل است که مسائل دیگر، اول حل و فصل شوند.ممکن است نظرگاههای عرفات با آنچه که سایر رهبران سازمان آزادیبخش منظور دارند فرق داشته باشد، اما پیش از آنکه بتوانیم از نظرگاههای سایر مقامات سازمان آزادیبخش اطلاع حاصل کنیم باید صبر نماییم تا قطعنامه عملاً به تصویب برسد.

6- در 11 اوت شورای مرکزی سازمان آزادیبخش اجلاس خواهد داشت. به گفته تحلیلگر، عرفات واقف است به اینکه پیشنهاد مشارکت سازمان آزادیبخش در گفتگوهای خودمختاری موجب شکاف در

ص: 331

سازمان خواهد شد. ما فکر نمی کنیم که این امر اتفاق افتد. ما فکر می کنیم که عرفات می خواهد راههای اضطراری برای پیشبرد حقوق سیاسی فلسطینیها را پیدا کند، تا در صورت عدم موفقیت گفتگوهای خودمختاری، آنها را به کار گیرد. مقصود عرفات این است که نزد غرب وسیعا رسمیت یافته و تماسها با غرب افزایش یابند. عرفات با نظر به بن بستی که در ماه می در گفتگوهای خودمختاری روی داد دو نتیجه ممکن را در صورت عدم موفقیت گفتگوها در رسیدن به یک توافق قابل قبول برای فلسطینیها، پیش بینی می کند:

الف) ایجاد یک موضع امتناع قویتر که علیه ایالات متحده نیز جهت گیری دارد.

ب) تسلیم شدنی که عرفات را رهبری ضعیف جلوه خواهد داد. به این دلیل عرفات می خواهد راههای ادامه مشارکت خود و افزایش امکان حاصل شدن یک توافق از راه مذاکره در زمانی دیگر را پیدا کند. به این ترتیب عرفات کوشش می کند تا شناسایی ایالات متحده را جلب کند و تماسهای با غرب و سران اروپا را افزایش دهد.

7 - در مورد اقداماتی که سازمانهای مخالف ابتکار عرفات اتخاذ می کنند، تحلیلگر مرکز گفت که موضع گروههای مخالف در رابطه با مذاکرات جاری نیست بلکه به قطعنامه 242 می پردازد. در مورد سؤال مربوط به اینکه چه گروههای مخالفی به عرفات خواهند پیوست، تحلیلگر مرکز گفت که این بستگی خواهد داشت به توافقاتی که غرب در صورت پذیرش قطعنامه 242 از جانب عرفات تن در خواهد داد.

سوریه و صاعقه کلید پذیرش پیشنهاد عرفات درباره قطعنامه 242 در سازمان آزادیبخش خواهند بود.

بدون همراهی سوریه و صاعقه، عرفات اکثریت نخواهد آورد. اما اگر سوریه بپذیرد،احتمال اینکه قطعنامه سازمان ملل در سازمان آزادیبخش پذیرفته گردد، قوی است.

8 - در مورد خواستهای حداکثر و حداقل ابتکارعرفات، تحلیلگر گفت که به رسمیت شناخته شدن توسط ایالات متحده یا برقراری قدری گفتگو بین ایالات متحده و سازمان آزادیبخش حداکثر مطلوب است. در محدوده سازمان ملل، به رسمیت شناخته شدن حق استقلال تصمیم گیری و ایجاد حکومت مستقل حداکثر مطلوب است. به رسمیت شناخته شدن حق فلسطینیها به استقلال تصمیم گیری حداقل خواستهاست. هر گونه تعبیری که از این کلی تر باشد جلب نظر موافق در سازمان آزادیبخش را برای عرفات مشکل خواهد نمود.

9 - تحلیلگر مرکز گفت که در سازمان آزادیبخش یا سایر کشورهای عرب در رابطه با ابتکار سیاسی در سازمان ملل واکنش فراوانی مشاهده نکرده ایم. به هر حال، وقوع این اختلاف نظر منطقا بعید نمی باشد.

کشورهای محافظه کار آن را به منزله چیزی باارزش به حساب می آورند. اما بر سر تعبیرات آن مباحثه زیادی روی خواهد داد. تصور می کنیم که عراق موضع امتناع خود را حفظ کند. برای سوریه، لحن آن خطیر خواهد بود. عملاً هیچ احتمالی برای حمایت عراق تصور نمی شود، اما امکان حمایت سوریه وجود دارد. به این معنی که سوریه فعالانه با این ابتکار مخالفت نورزد.

ما فکر می کنیم که اتحاد شوروی نسبت به ابتکارات عرفات در سازمان ملل در اروپای غربی عکس العمل منفی داشته است. شورویها بیم آن دارند که سازمان آزادیبخش بطرف ایالات متحده نزدیکتر شود و آن دسته از اعراب که با پیمان های کمپ دیوید مخالفت ورزیدند فرسایش یابند عرفات میل دارد که برای ادامه ابتکارات خود حمایت کافی دریافت دارد. بدون اینکه خود را وارد مخاطره ایجاد یک شکاف

ص: 332

کامل در سلسله مراتب سازمان آزادیبخش کند.

10 - الون پرسید واسطه عرفات در سازمان ملل کیست و تحلیلگر مرکز گفت که به احتمال قوی کویتیها هستند، چون آنها عضو شورای امنیت می باشند. الون پرسید آیا در این مورد تماسهایی بین سازمان آزادیبخش و مصر صورت پذیرفته؟تحلیلگر مرکز پاسخ داد که حدس می زنیم حداقل به شکل تماسهای غیر رسمی همین طور باشد؛ اما راست بگوییم نمی دانیم این تماسها تا چه سلسله مراتبی پیش رفته است.

عراق - سوریه 11 - در رابطه با حوادث اخیر عراق، تحلیلگر مرکز گفت: ما این حوادث را بیشتر یک رو در رویی سیاسی می بینیم تا اینکه به عنوان یک طرح کودتا به آنها بنگریم. تأثیر این حوادث تاکنون این بوده اند که موجب سردی روابط عراق و سوریه شده اند. بر طبق تفسیری که ما از حوادث داریم، فکر می کنیم که اینها چندان طول نکشد. رو در رویی سیاسی یک مشکل داخلی است و دخالت سوریه عامل مهمی نخواهد بود.

آنچه که تشخیص مشکل است طرز تلقی عراق و خصوصا صدام حسین از جمهوری سوریه است.

تا اکتبر گذشته هر یک از دو کشور در تماس با گروههای مخالف کشور دیگر و حمایت از آنهابود.

سوءظنهای قدیمی دیر از بین می روند و ما تصور می کنیم که حسین می پندارد سوریه از گروههای مخالف در عراق حمایت می کند. ما تصور نمی کنیم که اسد اخیرا مشغول حمایت فعالانه از ناراضیان عراق بوده باشد. اینکه ما برای این امر شاهدی نمی یابیم، ما را وامی دارد باور کنیم که تأمین فعالیتهای مخالفین کشورهای یکدیگر با پیدایش روابط حسنه در پاییز گذشته خاتمه یافت. عللی که در پائیز گذشته سوریه و عراق را به یکدیگر نزدیک کرد هنوز وجود دارند، اما این رویداد آخری نشان دهنده شکنندگی این رابطه است. باقیمانده خصومت گذشته هنوز وجود دارد. یک شکاف آشکار بین دو کشور به نفع هیچ یک نخواهد بود و عراق ظاهرا با امتناع خود از نام بردن آن عناصر خارجی به این امر واقف است؛ اگر چه هرکسی تصور می کند که عنصر خارجی مشخص نشده سوریه است.

12 - تحلیلگر مرکز گفت که هنوز خیلی زود است عواقب دراز مدت را محاسبه کنیم. در مورد عواقب کوتاه مدت محاسبه ما این است: تا زمانی که تشنج جدی بین این دو وجود دارد تشکیل یک گردهمایی نهائی دیگر عرب مشکل خواهد بود.

بنابراین محتمل نخواهد بود که اعراب به اقدامات هماهنگ برای اتخاذ پیشگیریهای جدید مثل تهیه مصوبات بیشتری علیه مصر دست زنند. با این وجود درباره مصوبات جاری بین اعراب یک اتفاق آراء وجود دارد. کوششهای یکجانبه برای اینکه میانه روهای عرب در خط بمانند با هیچ عامل بازدارنده ای روبه رو نیستند و اینها در صورتی که فشار هماهنگ باشد، احتمالاً دارای همان شبکه خواهند بود.

13 - تحلیلگر مرکز گفت که در میان مدت، محاسبه غیر قطعی ما این است که رویدادهای اخیر عراق تأثیر اندکی بر سیاست بین العربی عراق خواهد داشت یا اصلاً بی تأثیر خواهند بود. همچنین این رویدادها هیچ تأثیری بر سیاست سوریه در لبنان نخواهد داشت، چون علل ماندن یا عقب نشینی (از آنجا) از روابط با عراق ناشی نمی شوند. به همین نحو ما احساس می کنیم که رویدادهای عراق تأثیری بر موضع سوریه در قبال مذاکرات سیاسی نخواهند داشت. اگر چه روابط با عراق برای سوریه اهمیت دارد،

ص: 333

اما مسئله پیوستن سوریها به مذاکرات آنقدر مهم است که سوریها (فقط) هنگامی اقدام خواهند کرد که مصالح سوریه اقتضا کند؛ بدون اینکه به مقاصد عراق توجه نمایند.

14 - پرونده: 6/8 - 2-95 تا تاریخ 18 مرداد 88 در بایگانی ضبط شود.سری سند شماره (8) سری - 11 شهریور 58 اعضاء - 2 سپتامبر 79 از: تهران؟ 5410به: فوری بیروت - رونوشت برای رئیس هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج عطف به: بیروت 54880 1 - علاوه بر خواسته های خبری که تاکنون داده ایم، مایلیم بدانیم ام. جی. بارج / 1 چه اطلاعی درباره حزب کارگران سوسیالیست دارد یا می تواند به دست آورد. دوازده نفر که ادعا شده اعضای آن حزبند، در اهواز به مرگ محکوم شده اند. آیا این حزب ارتباطی با فلسطینیها، احتمالاً جبهه خلق برای آزادی فلسطین دارد؟ ترکیب اعضاء، اهداف و فعالیتهای آن چگونه است؟ 2 - شنیده ایم که دفتر ساف در اهواز در اواخر تیر بسته شد. آیا ب / 1 می تواند این را تأیید کند و شرایط منجر به تعطیلی را توضیح دهد. هیچ احتمالی برای بازگشایی آن وجود دارد؟ 3 - بدون پرونده. تا تاریخ 11 شهریور 78 در بایگانی شود.

تماما سری سری سند شماره (9) سری - 14 شهریور 58 اعضاء - 5 سپتامبر 79 از: بیروت 54563 به: رئیس - رونوشت برای تهران، لندن هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ای. افورت 1 - پی. ای. افورت به ما خبرهایی داده که از هانابریدی رکن 2 حزب فالانژ گرفته و به آموزش ایرانیان در جنوب لبنان توسط فلسطینیها مربوط می شوند. به گفته بریدی، یک امر بر از جانب سرگرد سعد حداد، رهبر شیعه نظامیان دست راستی در جنوب لبنان در 28 مرداد به شورای نظامی جبهه لبنانی گفت که 150 ایرانی نزدیک رود لیتانی تحت آموزش فتح قرار دارند. آن ایرانیها فقط به عنوان طرفدار خمینی توصیف شده بودند.

2 - ما به دفعات از ام.جی. بارج / 1، ام. جی. ماریتر / 1و ام. جی. بریج / 1 درباره آموزش فلسطینیها به ایرانیها در جنوب لبنان سؤال کرده ایم. هر سه آنها تکذیب می کنند که چنین آموزشی جریان داشته باشد.

ام.جی. بارج / 1 و ام. جی. ماریتر / 1 قطعا در مقامی هستند که از هر گونه آموزش فتح مطلع باشند و آنها تاکنون از دادن هرگونه خبر درباره ایران، یا درباره آموزش فتح به سایر گروهها اکراه نداشته اند. ام. جی.

بریج / 1 هر هفته دو بار به جنوب لبنان مسافرت می کند و او می گوید که تمام مراکز تعلیمی در جنوب به علت گلوله باران و بمباران اسرائیل در آنجا که از فروردین ادامه داشته، تعطیل بوده اند. ام. جی. بریج/1 می گوید که اگر آموزشی برای ایرانیان در جریان باشد باید محل آن در سوریه یا در جنوب لبنان (مثلاً دره

ص: 334

بقاع) باشد، چون وقوع آن در جنوب فعلاً محتمل نیست.

3 - صادقانه بگویم ما تردید داریم که خبر پاراگراف 1 حقیقت داشته باشد.

4 - پاراگراف 1 را می توان به سازمان اطلاعات انگلیس رد کرد.

5 - پرونده: بعدا تعیین می شود. تا تاریخ 14 شهریور 1378 ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (10) سری - 14 شهریور 58 اعضاء - 2 سپتامبر 79 از: بیروت 54565به: رئیس - رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج عطف به: الف - تهران 54880 ب - بیروت 54480 ج - رئیس 475714 1 - در ملاقات 12 شهریور ام. جی. ماریتر / 1 خبر داد که ام. جی. بارج / 1 به عنوان نماینده فتح در یک جلسه شورای انقلاب (لیبی) به لیبی رفته است. به همین دلیل ما نمی توانیم همراه با ام. جی.بارج / 1 پاسخ مکتوب او به سؤالات مندرج در تلگرام مرجع ج را مرور کنیم. برای آنکه بیش از این به امید آنکه ام.

جی. بارج / 1 بتواند درباره جوابهای خود توضیح دهد وقت خود را تلف نکنیم، جوابهایش را در شکل گزارش عملیاتی امروز خواهیم فرستاد.

2 - طی ملاقات، ام. جی. ماریتر / 1 گزارشهای مکتوب دیگری درباره رویدادهای ایران را که ام. جی.

بارج / 1 پیش از عزیمت به لیبی تهیه کرده بود به ما داد. ما اینها را هم در شکل عملیاتی ارسال خواهیم کرد.

3 - ام. جی. ماریتر / 1 می گوید که ام. جی. بارج / 1 هنوز پیش بینی می کند که پس از بازگشتش از لیبی، به تهران باز گردد. ما سؤالات مندرج در تلگرام مرجع الف را به ام. جی. ماریتر / 1 دادیم که به ام.

جی. بارج / 1 برساند.

4 - پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 14 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (11) سری -14 شهریور 58 اعضاء - 5 سپتامبر 79 از: بیروت 54566به: رئیس رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج عطف به: الف - رئیس 4751414 ب - بیروت 54480 ج - بیروت 54565 1 - متن ذیل پاسخ مکتوب ام. جی. بارج / 1 (ب/1) به بعضی از سؤالات مندرج در تلگرام مرجع است.

2 - مناسبات بین نیروهای سیاسی

ص: 335

الف: در ایران تصمیمات توسط آیت اللّه خمینی و پس از مشورت با آیت اللّه منتظری و سایر آیت اللّه های عضو جمع داخلی خمینی اتخاذ می شود. به خمینی به دیده پدر روحانی مملکت نگریسته می شود و ارتباط بین دولت و خمینی این طور است که دولت باید تصمیماتی را که خمینی گرفته اجرا نماید. شورای انقلاب در مقام فرماندهی، بلافاصله پس از خمینی قرار دارد و در اتخاذ تصمیمات شرکت دارد. دولت قدرت تصمیم گیری ندارد و موجودیت آن صرفا برای اجرای تصمیماتی است که خمینی و شورای انقلاب گرفته اند.

ب: رابطه بین خمینی و مهدی بازرگان نخست وزیر به جهت عدم توافق در بعضی موارد گاهی نیمه گرم و در سایر موارد خوب است. در مجموع می توان گفت که رابطه آنها «بد نیست». موارد عدم توافق بین خمینی و بازرگان عبارتند از:

(1) دخالت «روحانیون» در همه امور کوچک و بزرگ.

(2) مخالفت بازرگان با اعدامها که نتیجه محاکمات مستمر روحانیون است.

(3) اعمال عناصری از پاسداران انقلاب (بیش از این مشخص نشده).

(4) اصرار خمینی به اینکه پاسداران انقلاب،تشکیلات مسئول امنیت داخلی هستند.

(5) موضع خمینی در طرفداری از فلسطین، نظریاتش درباره خاورمیانه و نحوه برخورد وی با مصر.

(6) اوضاع ارتش و بازسازی آنجا؛ بازرگان یک عقیده دارد و خمینی عقیده ای دیگر.

(7) تصمیمات قاطعی که توسط خمینی اتخاذ می شوند و بازرگان آنها را تا حدی ارتجاعی می داند.

ج: ستاد شورای انقلاب در قم واقع است، اما مرکز فعالیتهای آن در تهران است. این شورا در تمام مناطق به نحوی نمایندگی دارد و متشکل از تعداد نامعلومی است، اما به هر حال این تعداد تکافوی نظارت داشتن بر تمام را می کند. ریاست آن با خمینی است. سایر اعضای عالیرتبه آن عبارتند از. آیت اللّه منتظری، آیت اللّه (...الیستی؟)، احمدالخمینی، آیت اللّه خلخالی، اشراقی (احتمالاً اشراقی)، سرهنگ (فقید) نامجو، ابواحمد منتظری و سایر کسانی که نامشان معلوم نیست. شورای انقلاب بر مبنای اقتضای جلسه تشکیل می شود. ماهانه یک جلسه با خمینی برگزار می شود.

3 - خمینی:

الف: پایگاه دائمی خمینی قم است. وی اغلب در مدرسه است. از وی به خوبی محافظت می شود و محافظین وی خوب آموزش دیده اند. بخش وسیعی از این محافظین کارکنان سابق نیروی هوایی هستند.

یک دفتر مدیریت، یک اداره امنیت و یک اداره شکایات در آنجا واقع است.

ب: خمینی همیشه توسط فرزندش - احمد - همراهی می شود. دیگر اغلب با خمینی هستند عبارتند از:

ملکوکرنی (عینا نقل قول) ،منتظری، بهشتی و اشراقی (شراقی) کسان دیگری نیز با او هستند.

ج: فداییان اسلام یک فرقه بسیار افراطی هستند. خلخالی رابطه خیلی محکمی با آنها دارد و ممکن است رهبر آنها باشد. هدف آنها این است که هر کس را که با شاه همکاری کرده تصفیه کنند و خمینی را به «اتخاذ تصمیمات قاطعانه تری» وادارند. تعداد آنها زیاد نیست.

د: رابطه بین خمینی و مرعشی نجفی «خوب نیست». آنها موارد اختلاف نظر بسیاری دارند.

ه : رابطه بین خمینی و مرعشی نجفی «بد نیست».

و: هر آیت اللّه برای خود یک حوزه دارد که در آنجا اقامت می کند و مدرسه و طلاب و طرفداران و

ص: 336

نظریات خاص خود دارد. هریک از آنها برای خود محافظ شخصی دارد. بین گروههای مختلف محافظین خصومت وجود دارد، ولی این امر به خوبی مخفی نگاه داشته می شود و به آسانی مشخص نمی گردد.

ز: خمینی هیئتهای رسمی نمایندگی و ملاقات کنندگان رسمی را در جلسات کوچک می پذیرد. در هر صورت موافقت قبلی باید حاصل گردد و قرار گذاشته شود.

ح: سلامت خمینی «بد نیست». وی 79 سال دارد.

ط : اگر زمانی خمینی ناگهانی بمیرد ضربه شدیدی به مردم و انقلاب وارد خواهد شد. به هر حال، کس دیگری به جای او نخواهد نشست. شورای انقلاب بجای خمینی اختیار امور را به دست خواهد گرفت و انقلاب مسیر فعلی خود را ادامه خواهد داد. آنها که ایفاگر مقامات اصلی خواهند شد عبارتند از:

آیت اللّه منتظری، آیت اللّه طالقانی، احمدالخمینی، خلخالی و اشراقی (اشراقی؟) ی: پایگاه (عینا نقل قول) پاسداران انقلاب در قم قرار دارد. آنها توسط اعضای پیشین نیروهای مسلح ایران آموزش می بینند.

4 - مخالفت با خمینی:

الف: شریعتمداری بسیار به بازرگان نزدیک است و از خمینی متمایز است. شریعتمداری یک سیاستمدار زیرک و در حقوق و الهیات خبره است. از جانب شریعتمداری برای دولت خطر بزرگی وجود ندارد، زیرا وی از رو در رویی می ترسد. وی ماجراجویی (عینا نقل قول) را نمی پسندد و اهل خشونت نیست.

ب: طالقانی چپی نیست ولی با چپها همراهی می کند. فرزندانش اعضای سازمانهای چپی هستند.

جناح چپ از مواضع طالقانی بهره برداری می کند.

ج: فعالیتها و طرحهای ضد انقلابی از برگزاری تظاهرات و پخش اعلامیه و چند ترور گاه و بیگاه تجاوز نمی کند.

د: حزب کمونیست ایران (توده) مشغول تلاشهای متعدد و پیچیده ای است. آنها در حال نفوذ اعضای توده به تمام سازمانهای چپی و صفوف کارگران و دانشجویان هستند. آنها همچنین مشغول رخنه کردن به میان اقلیتها، خصوصا کردها و عربها و صفوف ارتش هستند. در ارتش تلاش آنها حول افشاندن تخم نارضایتی و استخدام افسران و درجه داران متمرکز است. حزب توده هر گاه که فرصت می یابد، مشغول اتحاد با تمام گروههای چپ می شود. حزب توده مواضع و مقاصد متعددی دارد که مهمترینشان دگرگون کردن اوضاع فعلی تا آنجاست که ایران علنا در کنار چپ بین الملل و اتحاد شوروی بایستد. اعضای توده تمام انواع اسلحه خصوصا سلاحهایی را که ساخت بلوک شرق می باشند، آموزش می بینند. تعداد نامعلومی از اعضای توده در کشورهای سوسیالیست مشغول تعلیم هستند. آنها توسط سفارتخانه ها در تهران و از طریق مرزهای عراق و افغانستان با حزب خود در ایران ارتباط سری دارند.

5 - کمیته های انقلاب:

الف: کمیته های انقلاب پل ارتباطی بین شورای انقلاب و مردمند. کمیته ها نظارت و تنظیم امور امنیتی ایران را بر عهده دارند و به حل مشکلات مردم کمک می کنند.

ب: بین کمیته ها سلسله مراتب وجود ندارد. رابطه بین کمیته های مختلف رابطه هماهنگی است. هر کمیته به کمیته اصلی در تهران متصل است که از آن طریق تمام کمیته ها به قم متصل می شوند.

ص: 337

ج: بخشی از هر کمیته ای را اعضای تمام وقت تشکیل می دهند و اینها حقوق ماهانه دریافت می دارند.

تمام رؤسای کمیته ها به کمیته مرکزی تهران مربوط می شوند و از طریق آن می توانند پس از اقدام از طریق شورای انقلاب با خمینی ارتباط برقرار کنند. تمام کمیته های انقلاب نهایتا به خمینی مرتبط می شوند.

د: خمینی علیرغم آنکه تصمیمات نامقبول فراوانی برای اکثر مردم داشته، هنوز قویترین عاملی است که در توده های ایرانی نفوذ دارد. علیرغم رفتارهایی که (بیش از این مشخص نشد) بعضی افراد برای ایجاد مسئله داشته اند اختلافات بین کمیته ها سطحی است و به سطوح بنیادی نمی رسد. این افراد شامل عوامل سابق ساواک و چپ می شوند و آنها اشتباهات را بزرگ می کنند و مسائل را «می ترکانند» برای آنکه برای انقلاب مسئله ایجاد کنند (توضیح: منع تظاهرات یک قدم اولیه در جهت رام کردن (عینا نقل قول) چپ در ایران است) .

6 - هر گونه انتشار (این گزارش) به ستاد واگذار می شود.

7 - پرونده: بعدا تعیین می شود.تا تاریخ 13 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (12) سری - 14 شهریور 58 اعضاء - 5 سپتامبر 79 از: بیروت 54567به: رئیس رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج عطف به: بیروت 54565 1 - ام.جی. ماریتر / 1 در اوائل شهریور گزارش مکتوب ذیل را درباره ایران از ام. جی. بارج / 1 به ما داد.

2 - متعاقب انتخابات اخیر و پیروزی کاندیداهای طرفدار خمینی نیروهای مخالفین که شامل جناح چپ، حزب توده، بعضی اعضای طبقه روشنفکر و عناصر طرفدار شریعتمداری بودند (که مورد حمایت بعضی سیاستمداران.... از جمله بازرگان که هنوز موضع آشکاری نگرفته، می باشند)، تظاهرات پرخشونتی را در ایران به راه انداختند. نیروهایی که این تظاهرات را اداره کردند با کردها نیز هماهنگی کردند و از آنها خواستند که حرکت کنند. هدف آنها این بود که قدرت حاکمه، خصوصا خمینی را که هنوز نیروی برتر ایران محسوب می شود، تحت فشار قرار دهند و آن را تضعیف کنند.

3 - در نتیجه این تحولات خمینی به سرعت جنبید و به پاسداران انقلاب دستور داد که با تظاهرات کردها مقابله کنند. پاسداران انقلاب آن گاه به دفاتر چپ در تهران که مراکز عمده نارضایتی علیه انقلاب ایران به حساب می آیند، حمله بردند.

پاسداران انقلاب در این دفاتر اعلامیه، مطبوعات و اسلحه به چنگ آوردند. سپس دستوراتی صادر شد که تظاهرات را منع می کرد و پاسداران انقلاب را مأمور می ساخت با هرگونه تظاهرات با خشونت مقابله کنند.

4 - خمینی نیروی زمینی راهم مأمور ساخت تا شورش کردها را«به هر قیمت» سرکوب کند.

مرزهای مشترک با عراق بسته شد تا از ورود کسانی که از ایران می گریزند به آن کشور و همچنین از قاچاق اسلحه توسط عراق به کردها جلوگیری کند. (عینا نقل قول)

ص: 338

5 - محاسبه فتح در مورد اوضاع ایران آنست که خمینی قویترین عامل در ایران می ماند و شورش و چپ را نیز اگر اصرار داشته باشند که موجب ناراحتی وی باشند، در هم خواهد شکست. فتح همچنین فکر می کند که اگر عراق حمایت از کردها را ادامه دهد، خمینی از جمعیت شیعه عراق خواهد خواست که علیه دولت عراق حرکت کنند. شورش در سنندج نیز سرکوب خواهد شد. خمینی از حرکات اقلیت عرب در عربستان واهمه دارد. اما فتح حسابش این است که خمینی هنوز از محبوبیت وسیعی در بین توده ها برخوردار است که او را قادر می سازد مقابل تمام «طرحها و رویدادها» بایستد.

6 - ام. جی. ماریتر/ 1 در همان زمان که گزارش حاوی پاراگرافهای 2 تا 5 را رد کرد، گزارش مکتوب دیگری به ما داد که حاوی خبرهای گزیده ذیل درباره ایران بود:

الف: یک سازمان جدید موسوم به سازمان عشریوار 17 تل زعتر، توسط عناصری که سابقا در یک جبهه پایداری بودند که بعدها به حزب توده پیوست تشکیل شده است. این سازمانی است که عملیات ایجاد رعب، خشونت، ترور انجام می دهد و اخیرا هم سعی نمود دادستان انقلاب را بکشد.

ب: بین اعضای مطبوعات و ناشرین خشم و اعتراض علیه حجت الاسلام علی کادموس (قدوسی - مترجم) که در حال بستن روزنامه ها و مجلات است جریان دارد. وی احتمالاً ترور خواهد شد.

ج: طبقه تحصیلکرده طرفدار شریعتمداری است. آنها بختیار را نیز می خواهند. معهذا این گروه اقدام صریح و قاطعی انجام نخواهد داد. بلکه خاموش خواهد ماند. در رأس این طبقه شریعتمداری قرار دارد که به خشونت به عنوان چاره حل مسائل اعتقاد ندارد.

د: یک تیمسار (بیش از این مشخص نشد) طرفدار خمینی اخیرا جایگزین فرمانده نیروی هوایی ایران شده است.

ه : افراد بسیاری از افغانستان در لزون (لویزان - مترجم) واقع در شمال تهران تحت آموزش کادرها و متخصصین نیروی زمینی ایران که سابقا در انقلاب فلسطین بوده اند (عینا نقل قول) قرار دارند. این متخصصین شامل جیوارا، ابوشریف، ابوالقاسم و دیگران می شوند.

و: همچنین در تمام مناطق ایران افسران جزء از نیروی زمینی ایران مشغول تعلیم عناصری از پاسداران انقلاب می باشند. فقط تعداد کمی از مربیان فلسطینی در ایران باقی می مانند. اما ام. جی. بارج /1 فکر می کند که تعداد آنها به زودی افزایش خواهد یافت.

ز: اوضاع در اهواز آرام نیست و ممکن است از هم بپاشد. این نظر را سرگرد محمد ثابت افسر مسئول دفتر سازمان آزادیبخش در اهواز اظهار کرد.

7 - هر گونه انتشار گزارش را به ستاد واگذار می کنیم.

8 - نام ثابت در فهرست ثبت شود.

9 - پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 14 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 339

سری سند شماره (13) سری - 15 شهریور 58 اعضاء - 6 سپتامبر 79 از: بیروت 54572به: رئیس رونوشت تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج عطف به: بیروت 54565 1 - متن زیر ترجمه گزارش ام. جی. بارج / 1 درباره ایران است که ام. جی. مارتیر / 1 در 12 شهریور به ما داد.

2 - بنابر خبرهایی که فتح در اختیار دارد عراق از شورشیان کرد در کردستان که برای کسب خودمختاری مبارزه می کنند، حمایت می کند. نه تنها صدام حسین مستقیما به نحوه عملیات نظارت دارد، بلکه عراق افسران عالیرتبه ای را همراه با سایر افسران از پستهای خود برداشته (عینا نقل قول) و آنها را مأمور فعالیت با شورشیان کرد کرده است. افسران جزئی هم مأمور راهنمایی قوای کرد شده اند.

3 - آیت اللّه روح اللّه الخمینی یک دعوت عام برای سرکوب شورشیان صادر کرد، و نیروی زمینی ایران و پاسداران انقلاب در بیشتر مناطق کردنشین وارد شدند تا «طناب دور گردن کردها را محکم کنند».

تعداد کثیری از کردها کشته و مجروح شدند و اعدامهای متعددی صورت پذیرفت. مابقی شورشیان به کوهها و سایر مناطق دور از دسترس گریختند و از آنجا با پشتیبانی عراق یک جنگ پارتیزانی را از سر خواهند گرفت.

4 - برای نجات بقیه کردها بعضی از «عاقله مردها» و سران مذهبی آنها با آیت اللّه طالقانی تماس گرفتند و آیت اللّه طالقانی هم با خمینی تماس گرفت. در نتیجه این تماسها کمیته ویژه ای از افراد متشخص عالیرتبه که به خمینی نزدیکی دارند، به منطقه جنگ اعزام شدند. این کمیته توانست اوضاع منطقه را با دادن این قول که پس از قطع کامل درگیری، خواستهای کردها فورا مورد تجدید نظر قرار خواهند گرفت آرام کند.

5 - آیات منتظری، خلخالی، طباطبایی (عینا نقل قول) و اشراقی (عینا نقل قول) نقش عمده ای در آرام کردن اوضاع کردستان ایفا نمودند. معهذا، خمینی (با اقداماتش) بار دیگر تأکید نمود که قویترین فرددر ایران و رهبر اصلی است. وی به تنهایی می تواند بدون ترس با تمام ورقها بازی کند (عینا نقل قول) 6 - اما نیروهای چپ تحت رهبری حزب توده و فداییان خلق ایران، مشغول نظم دادن به امور نظامی و تشکیلاتی خود هستند. این کار در خفا صورت می پذیرد و آنها اکنون از ترس ضربه خوردن و سرکوب شدن توسط خمینی به فعالیت زیرزمینی رو می آورند.

7 - تغییرات فراوانی (بیش از این مشخص نشد) در ارتش و در سطوح کشوری و دولتی صورت خواهد پذیرفت. فرماندهی انقلاب پیش بینی می کند مشکلاتی در عربستان پیش آید و فکر می کند که عراق هم این رویدادها را «پشتیبانی» خواهد کرد.

به هر حال، اوضاع ایران هنوز مستلزم کار مبتنی بر مطالعه اوضاع و برنامه ریزی دقیق برای آینده می باشد چون اوضاع هنوز پوشیده و در ابهام است.

8 - وضع سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) در ایران خیلی خوب است و مناسبات با فرماندهی در قم خیلی قوی است. آخرین نامه (بیش از این مشخص نشد) (رئیس کمیته اجرایی ساف یاسر) عرفات به

ص: 340

خمینی تأثیر بسیار خوبی داشت و به آرام کردن اوضاع کردستان کمک نمود. ملاقات نماینده ساف با طالقانی و بعد با خمینی مقدار فراوانی به توقف درگیری کمک کرد و با رضایت کردها روبه رو شد. بنابر این ساف قادر است نقش مهمی در رویدادهای جاری در ایران ایفا کند و می تواند «نقشه های نقاشانی را که دائما برای ضربه زدن به انقلاب ایران و فلسطین، فعالیت می کند بر آب کند. (عینا نقل قول).

9 - فتح، خبرهای ذیل را نیز دریافت داشته است.

الف: شریعتمداری دست اندرکار تماسهای فشرده ای با تمام نیروهای است که در وقایع دست دارند و یا خمینی نیستند، می باشد.

ب: (نخست وزیر پیشین) بختیار در تماس باشریعتمداری می باشد و آنها مشغول هماهنگ کردن اقدامات خود می باشند. آنها با بعضی عناصر ارتشی (بیش از این مشخص نشد) هم ارتباط دارند. با این وجود فتح حدس می زند که خمینی از «این چیزها» (الف و ب) اطلاع دارد و پیش از آنکه آنها حرکت کنند، سرکوبشان خواهد کرد. فتح این را باور دارد چون خلخالی در اواخر مرداد ماه طی گفتگو با نمایندگان فتح (بیش از این مشخص نشد) گفت که ما «کارکُردهارا تمام خواهیم کرد، اما مسائل دیگری پیش خواهد آمد.

فکر این هم شده و ما هر توطئه و توطئه گر را درهم خواهیم شکست». هنگامی که درباره تجدید فعالیت بختیار سؤال شد، خلخالی گفت که بختیار «فقط زبان دارد و نخواهد توانست کاری بکند چون اکثریت مردم ایران با انقلابند» 10 - هرگونه انتشار گزارش را به رئیس واگذار می کنیم.

11 - پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 15 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سند شماره (14) سری - 20 شهریور 58 اعضاء - 11 سپتامبر 79 از: بیروت 54606به: رئیس رونوشت برای تهران، تریپولی هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج 1 - در ملاقات خیلی مختصری که شب شهریور با ام. جی. بارج (ب / 1) در اتومبیل داشتیم ب / 1 گفت که در 21 شهریور عازم تهران خواهد شد. او حدس می زند که در اواسط مهر (اوائل اکتبر) به بیروت باز گردد. ب/1 پیش از مراجعت به بیروت به جمهوری دموکراتیک یمن و اسپانیا مسافرت خواهد کرد.

2 - ب/1 به تازگی از لیبی بازگشته بود. وی گفت هنگامی که در آنجا بود از مقدار تسلیحات پیشرفته ای که دیده شگفت زده شده بود. او می گوید که شخصا نُه میگ - 27 و همچنین تعداد کثیری میگ - 25 و میگ - 23 به علاوه موشکها (بیش از این مشخص نشد) و مقادیر فراوانی تانکهای تی - 72 مشاهده کرد.

به علاوه ب/ از تعداد کوباییهایی که در لیبی دیده بود متعجب شده بود. هنگامی که به وی اصرار شد تعداد آنها را ذکر کند فقط توانست بگوید: «خیلی،....» وی گفت در آنجا هم مستشار و هم «کارشناسان» نظامی کوبایی هنوز حضور داشتند.

ب/1 می گوید که کوباییها عمیقا دست اندرکار آموزش آفریقاییها در لیبی هستند.

ص: 341

ب/1 می گوید که رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح لیبی به او گفته که 30000 آفریقایی در لیبی تحت آموزش نظامی هستند. به گفته ب/1 این رقم شامل.... از اوگاندا، زیمبابوه، صحرای اسپانیا و امپراطوری آفریقای مرکزی می شود.

3 - ب/1 همچنین به ما گفت که فتح اینک به 25 ایرانی در لبنان در تسهیلات آموزش کماندویی برج البراجنه آموزش می دهد. ایرانیها در معیت یکی از یاران خمینی به نام (رفیق) منتظر بودند (خویشاوند آیت اللهی که همین نام را دارد نیست). منتظر به گفته ب/1 با خمینی در پاریس بوده و به آیت اللّه خیلی نزدیک است، به ب/1 گفته که خمینی.... که نخست وزیر بازرگان مجبور خواهدشد برود؛ در این مورد اطلاعات بیشتری دراختیار نداریم.

4 - پرونده: 946977 - 201. تا تاریخ 20 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (15) سری - 21 شهریور 58 اعضاء - 12 سپتامبر 79 از: بیروت 54624به: رئیس، تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج، ام. جی. ماریتر عطف به: بیروت 54606 1 - ام. جی. ماریتر / 1 در بغداد 20 شهریور به ما خبر داد که ام. جی. بارج در 21 شهریور عازم تهران خواهد شد. سرتیپ سعد سایل (ابوولید)،.... اتاق عملیات (نظامی فتح) همراه ام. جی. بارج / 1 خواهد بود. آنها باید یک هفته تا ده روز در آنجا بمانند.

2 - ام. جی. ماریتر / 1 همچنین گزارشهای مکتوب ام. جی. بارج / 1 را از سفرش به لیبی و درباره ایران به ما داد. ما مشغول.... آنها هستیم.

3 - پرونده: 946977 - 201. تا تاریخ 21 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (16) سری - 29 شهریور 58 اعضاء - 20 سپتامبر 79 از: بیروت 54688به: تهران، رونوشت برای رئیس، تریپولی هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام جی. بارج عطف به: تهران، 54236 1 - حداکثر سعی خود را به عمل خواهیم آورد تا «منتظر» را دقیقتر شناسایی کنیم. معهذا مأمور مربوطه ای که اطلاعات را از ام. جی. بارج / 1 (ب/1) گرفت تا حدود 23 مهر در قرارگاه نخواهد بود. طی این مدت به اقتضای چندین عامل، منجمله عدم تمایل ب/1 به ملاقات با یک مأمور موقت در این ماه ممکن است که ما ملاقات حضوری با وی نداشته باشیم. سؤالات ما برای ب/1 به صورت مکتوب از

ص: 342

طریق ام. جی. ماریتر / 1 رد خواهد شد.

قرار است که ملاقات آینده با ام. جی. ماریتر/1 در 3 مهر صورت پذیرد. شما را در جریان خواهیم گذارد.

2 - بدون پرونده. تا تاریخ 29 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود. تماما سری سند شماره (17) سری - 12 مهر 58 اعضاء - 4 اکتبر 79 از: بیروت؟ 5478به: تهران رونوشت برای رئیس هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج عطف به: الف - تهران 54236 ب - بیروت 54688 ج - بیروت 54783 1 - همان طور که در تلگرام مرجع ج مطرح شد ام. جی. بارج / 1 (ب/1) از آخرین دیدار خود از تهران بازگشت. در جواب به درخواست ما برای خبرهای دیگری درباره «منتظر»، ب/1 گزارش مکتوب کوتاهی تهیه کرد که قدری... جزئیات است. شاید برای گیرندگان این تلگرام مطلب ذیل در شناسایی این شخصیت صعب الوصول مفید باشد.

2 - منتظر، شیخ محمد منتظری که به ابواحمد هم معروف است و پسر آیت اللّه حسینعلی منتظری می باشد، نیست. منتظر به نام «منتظری» شناخته نمی شود. منتظر از بخش T.TIGRIتهران است. او فقیر و... می باشد. در رژیم شاه وی بیش از دوبار به زندان رفت او یک مبارز سرسخت، و یک مؤمن و از نزدیکان خمینی است. او نزد انقلابیون و.... آیت اللّه های ایران فردی مشهور است. او در... پاریس مدت مدیدی همراه خمینی بود و با او به ایران بازگشت. او یکی از شاعران انقلاب به حساب می آید.

سند شماره (18) سری - 18 مهر 58 اعضاء - 10 اکتبر 79 از: بیروت 54836به: رئیس ،تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - اس. دی. ولید عطف به: الف - رئیس 528725 ب - تهران 54407 1 - اگر اصفهانی یاد شده در تلگرامهای مرجع از 9 مهر به لبنان آمده، او فعالیت خیلی کمی داشته است.

تا آنجا که ما می دانیم تاکنون در مطبوعات خبری از آن جناب درج نشده است (توضیح مترجم: عنوان مندرج در متن معمولاً برای اشاره به کاردینالها به کار می رود). در ملاقات 18 مهر از ام. جی. بریج / 1 سؤال کردیم؛ او از اصفهانی چیزی نشنیده بود. ام. جی بریج / 1 تحقیق خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که فرصت ملاقات را از دست نخواهیم داد.

2 - دیدار دکتر صادق طباطبایی معاون نخست وزیر که 15 مهر وارد لبنان و 17 مهر عازم شد در مطبوعات انعکاس چشمگیری داشته است. ما منابع ذخیره مناسب را موظف کرده ایم که هر گونه تحولات مهم غیرعلنی در رابطه با این دیدار را گزارش کنند و در صورت به دست آوردن نتایج، آن را در اختیار مخاطبین قرار خواهیم داد.

ص: 343

3 - لطفا اطلاع دهید آیا تهیه خلاصه فعالیتهای علنی طباطبایی در اینجا به شما کمک خواهد کرد.

4 - بدون پرونده. تا تاریخ 18 مهر 1378 در بایگانی ضبط شود. تماما سری سند شماره (19) سری - مورخ 20 مهر 58 از: رئیس........ به:.............

................/1 ....اما فقط جهت سابقه به مرکز تحلیلهای خارجی کشور ارسال می شود.... پیشنهاد می کند که قرارگاه به تهیه تلگرامهای زی. آر. واهو برای تمام گزارشهای ب/1 ادامه دهد و علت ذکر شده در آنها را برای بررسی ستاد به مناسبت ارتباط مفاد گزارش با کشور ثالث ذکر کند.

2 - نظرمان در رابطه با تلگرام مرجع به تفصیل در زیر آمده.

راجع به پاراگراف شش: اگر چه دولت موقت قصد خود را به اینکه اصول انقلاب اسلامی را با وسعت هر چه تمامتر گسترش دهد روشن ساخته، و اگر چه معمر قذافی رهبر لیبی نیز بسیار علاقه مند به تبلیغ ایدئولوژی اسلامی است ما خبری در تأیید این ادعا که ایران و لیبی وارد یک «همکاری تنگاتنگ» در جهت اشاعه افکار اسلامی شده اند در دست نداریم و همچنین نمی توانیم تأیید کنیم که غرض دیدار محمد منتظری از لیبی در اواخر خرداد 1358 این بوده است. در واقع، به قول تلگرام سفارتخانه تریپولی شماره 1077 مورخ 14 تیر 1358 «منتظری فراوان سخن راند، اما چندان چیزی نگفت».

راجع به پاراگراف نه: ما همچنان شایعات کمک ایران.... را دنبال می کنیم..........

3 - خبر درباره اوضاع ایران.... اداره مراجعات مرکزی بخصوص بابت خبر داده شده.... چمران تشکر داشت. تهیه هر اطلاع بیوگرافی بیشتر درباره او موجب امتنان خواهد بود.

4 - با تثبیت دسترسی ب/1 به چهره های بلند پایه مذهبی، منجمله آیت اللّه خمینی، پیشنهاد می شود که قرارگاه از خواسته های اطلاعاتی ذیل که با تجدید نظر مرکز تحلیلهای خارجی کشور تهیه شده بنا به مناسبت استفاده جوید.

الف - مناسبات بین خمینی و شریعتمداری در چه وضعی است؟ اکنون که به نظر می رسد ماده 5 قانون اساسی رهبری حکومت به دست روحانیون را تثبیت می کند، آیا شریعتمداری با فعالیت بیشتری به حمایت از یک گروه میانه رو به مخالفت خواهد پرداخت؟ در حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان شریعتمداری با چه کسی کار می کند؟ آیا شریعتمداری با بختیار تماس دارد؟ نظرش نسبت به فعالیتهای بختیار چیست؟ ب - تأثیر فوت طالقانی بر جامعه روحانی چگونه بود؟ آیا اکنون کشمکشهای بین دار و دسته آیت اللّه های عالیرتبه قم (شریعتمداری، گلپایگانی، مرعشی نجفی) و دار و دسته خمینی علنی تر است؟ ج - آیا آنها مصمم هستند که پراگماتیستهای غیرمذهبی تر، میانه رو و... مثل نزیه را ناچار به ترک دولت کنند و خود به اداره امور بپردازند؟ اگر آری، سران روحانی بلندپایه مثل شریعتمداری چه عکس العملی در نظر دارند؟ د - خمینی سایر رهبران روحانی (به غیر از شریعتمداری) را تحت چه نوع فشارهایی قرار داده است؟

ص: 344

مثلاً تغییر مقام طالقانی پیش از فوتش چه بوده است؟ ه - آیا خمینی با تامل سعی دارد مردم را متقاعد کند که امام زمان است؟ 5 - درخواست می شود که قرارگاه تلگرام مرجع الف را در شکل اطلاعاتی و همراه با هر گونه توضیح یا نکات اضافی که ام. جی. ماریتر / 1 می تواند در ملاقات 21 مهر بدهد مجددا ارائه کنید.

6 - پرونده: 946977 - 201. تا تاریخ 20 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سری سند شماره (20) سری - 3 آبان 58 اطلاعاتی - 25 اکتبر 79 از: بیروت 54965 به: فوری رئیس رونوشت برای عمان، دمشق، تل آویو، تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج جزئیات تکمیلی: زی. آر.واهو برای تصویب حذف محل دستیابی و تصویب توصیف منبع اقدام عملیاتی: آ. آر. بلیت. منبع: ام. جی. بارج / 1 به گزارش بیروت 54964 که در حوزه انتشار نیست مراجعه کنید. (یکجانبه). به دست آمده توسط باناسکو.

هدف: دی - 1 به سازمان دیگر داده نشود. بدون نام. تعیین حوزه انتشار نظامی به رئیس واگذار می شود. طبقه بندی توسط 038464 شماره حوزه فعالیت 18962 - NLB شماره پرونده: بعدا تعیین می شود.

توضیح: این تلگرام در رابطه با گزارش خبری بعدی است و توضیحاتی درباره نکات فنی و عملیاتی آن می دهد. آنچه در مجموع از متن فوق دریافت می شود این است که در گزارش مذکور محل اخذ گزارش و توصیفی که معمولاً برای گزارشهای این منبع (ام. جی. بارج / 1) درج می شده حذف و تغییر داده شده.

این گزارش ام. جی. بارج / 1 و فعالیت وی با سازمان اطلاعاتی کشور میزبان مطرح نشده (یک جانبه است). نام رمز مأمور مربوطه او باناسکو بوده است. در این گزارش نام خاصی برای ثبت در بایگانی نبوده و پخش این گزارش به مراکز نظامی را باید مرکز تعیین کند. شماره گزارش 18962 - NLBاست.

کرد. خمینی گفت مادامی که مسئله کردها در ایران باقی است، نمی توان انتقال چنین هواپیماهایی را در نظر آورد، چرا که ایران خود به هواپیماها نیاز خواهد داشت. معهذا خمینی افزود همین که مسئله کردها تمام شد، آن گاه وی درباره این انتقال «فکر خواهد کرد». خمینی همچنین گفت که اگر هواپیما انتقال داده شود، این حرکت شامل خلبان، پرسنل پشتیبانی زمینی و نگهداری خواهد بود.

2 - به دست آمده در (2 آبان 1358) (24 اکتبر 1979) 3 - انتشار از حوزه فعالیت: فرستاده شده به عمان، دمشق، تل آویو، تهران (فقط برای رؤسای هیئتهای نمایندگی و وابستگان دفاعی) 4 - انتشار از واشنگتن: به وزارت خارجه. منحصرا برای رئیس اداره اطلاعات و تحقیقات به سازمان اطلاعات دفاعی منحصرا برای رئیس سازمان اطلاعات دفاعی.

طبقه بندی گزارش: سری. هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای اتباع بیگانه.

غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا پیمانکاران مشاور - اقتباس و پخش اطلاعات تحت نظر تهیه کننده است.

سند شماره (22) سری 8 آبان 58 اعضاء - 30 اکتبر 79 از: بیروت 55013 به: رئیس رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - ام. جی. بارج 1 - در ملاقات 7 آبان خود با ام. جی بارج / 1 (ب/1) درباره کمک ایران به سازمان فتح و ساف پرسیدیم ب/1 با آنکه اطلاع دقیقی نداشت گفت ایران موافقت کرده بود مقداری سلاح به فلسطینیها به عنوان کمک بدهد. او از تفنگ 106، مین و مواد انفجاری در این کمک یاد کرد. در جواب به سؤال ما اظهار داشت ایران قصد ندارد اسلحه پیشرفته مثل تانک، نفربر یا موشک به فتح بدهد و افزود که توپخانه سنگین هم نخواهند داد. او گفت فتح ذخیره چشمگیری از اسلحه در اختیار دارد و آنچه می خواهد برای افزایش ذخیره تسلیحاتی خود است. وی همچنین گفت که در فتح تقریبا هیچ کس دوره اسلحه غربی ندیده و تهیه قطعات یدکی این گونه سلاحها در صورتی که به زرادخانه فلسطینیها راه یابند، خود مشکلی خواهد بود.

2 - ب/1 افزود که تا به امروز کمک مالی چشمگیری از ایران به فتح نشده و حداقل تا آینده نزدیک هم چنین چیزی مطرح نیست.

3 - شماره پرونده بعدا تعیین می شود. تا تاریخ 9 آبان 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری

سند شماره (23) سری - 9 آبان 58 تلگرام غیرفوری. 31 اکتبر 79 از: تهران 54635 به: واشنگتن رونوشت برای بیروت هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است موضوع: هیئت نمایندگی اعزامی سازمان آزادیبخش به ایران 1 - فهرست کامل اسامی اعضای هیئت نمایندگی اعزامی سازمان آزادیبخش در اواخر مهر (نیمه اکتبر) هیچ گاه در اینجا انتشار نیافت.

اس. دی. ترمپ / 1 در 7 آبان این فهرست را در اختیار گذارد که جهت ضبط در سوابق ارسال می شود:

ابوجهاد، نفر دوم در فرماندهی پس از عرفات ابوولید، که به عنوان دفتر عملیات نظامی «انقلاب فلسطین» از او نام برده شده.

ضحار ابونظار که به عنوان هیئت مدیره فتح، مسئول عملیات نظامی در جنوب لبنان وصف شده.

سرهنگ فخرالحسینی که به عنوان یکی از فرماندهان صاعقه از او نام برده شده.

هانی الحسن، نماینده سازمان آزادیبخش در تهران.

2 - ت / 1 گفت که خبرنگار وفا در تهران به وی گفت که خمینی در تهیه کمک مالی به سازمان آزادیبخش مساعدت نموده است (بیش از این مشخص نشد).

3 - بدون پرونده. تا تاریخ 9 آبان 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری سری سند شماره (24) سری - 10 آبان 58 اعضاء - 1 نوامبر 79 از: رئیس 544529 به: بیروت رونوشت برای تهران هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است -. ام. جی. بارج عطف به: بیروت 54965 NLB-18692 1 - می خواهیم به مناسبت به دست آوردن گزارش مرجع به باناسکو تبریک بگوییم. این گزارش درباره موضوعی است که بسیار مورد علاقه است و بسیار به موقع بود. این گزارش در یادداشتهای صبحگاهی مدیر اطلاعات مرکزی در یک یادداشت به مدیر مرکز تحلیل خارجی کشور و در یک ضمیمه توجیه روزانه رئیس جمهور به کار رفت. به این گزارش یک نمره «10» داده خواهد شد. نیازی به گفتن ندارد که از ادامه تهیه گزارش درباره این عنوان استقبال می شود.

2 - پرونده: 946977 - 201. تا تاریخ 10 آبان 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 347

سری سند شماره (25) توزیع: 10 آبان 1358 - اول نوامبر 79 این یک گزارش خبری است که مورد سنجش نهائی اطلاعاتی قرار نگرفته است.

طبقه بندی گزارش: سری.

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است - غیرقابل رؤیت برای اتباع بیگانه - غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران مشاور - پخش و اقتباس اطلاعات تحت نظر تهیه کننده می باشد.

کشور: ایران / لیبی / ممالک غربی موضوع: مشاهداتی از اوضاع ایران (تاریخ اطلاعات اواخر شهریور - اوائل مهر 1358) منبع: یک افسر نظامی غیر ایرانی که گزارشهایش در سایر زمینه ها عموما مورد تأیید بوده اند. او این خبرها را در مکالماتش با مقامات ایرانی در مشاهده شخصی خود به دست آورده.

1 - اوضاع داخلی ایران آنقدر که وسایل ارتباط جمعی مخالفین وصف می کنند بی قرار نیست. به استثنای کردستان در مابقی نقاط کشور امنیت برقرار شده است. به نظر ایرانیها ناآرامی آن منطقه در نتیجه حمایت صدام حسین، رئیس جمهور عراق، از کردهاست. ایرانیها او را تنها آشوبگر اوضاع کردستان می دانند.

2 - بعضی ایرانیها اظهار داشته اند که ممکن است در آینده نزدیک بسیاری از مقامات دولت ایران عوض شوند و نخست وزیر مهدی بازرگان ممکن است در بین آن مقامات باشد. این ایرانیها پیش بینی می کنند فضای (سیاسی) قدری تغییر کند، اما این تغییر پیش از همه به نفع آیت اللّه روح اللّه خمینی خواهد بود که قویترین فرد ایران است. یک مقام ایرانی اظهار داشت که در هفته های اخیر دولت ایران از «کثرت امور شگفت انگیز» اطلاع پیدا کرده است. بنابر این ایرانیها انتظار دارند که ماههای آتی پردردسر و دشوار باشند؛ اما در انتها به نفع ایران، توده های آن و جنبش انقلابی تمام شود.

3 - مقامات ایرانی درباره ارتباط بین نخست وزیر پیشین شاهپور بختیار، آیت اللّه سید کاظم شریعتمداری و کانون وکلای رادیکال که رئیس پیشین شرکت ملی نفت یکی از اعضای آن است، اظهار نگرانی کرده اند که ایرانیها عزم آن را دارند که این ارتباط را در هم بشکنند و هم اکنون برای چنین اقدامی دست به کار شده اند. ایرانیها همچنین قصد دارند که حضور کمونیستها را در ایران و سایر کشورهای مسلمان ریشه کن کنند.

ایرانیها به سختی مشغول تصفیه ارتش و تجدید سازمان آن می باشند. وزیر دفاع جدید دکتر مصطفی چمران یک فرد غیر نظامی است که سابقا در آمریکا بوده است. چمران در سال 1350 به لبنان رفت و به پیروان امام موسی صدر پیوست. در سازمان امل صدر وی به عنوان یک مقام نظامی منصوب شد و با آن جنبش تا هنگام پیروزی انقلابیون ایران ماند. او فعالانه در انقلاب شرکت جست و به پیروزی آن مدد رساند. هنگامی که در لبنان بود، وی در یک مدرسه در تیره درس می داد. ایرانیها او را زیرک، صادق و دارای ملاکهای روحی بالا می دانند. وی یک کارگر بدون خستگی است و شکایات کمی ابراز می کند. او حدودا 47 ساله، قد بلند، سبزه و کمی طاس است. اگر که شرایط و زمان اجازه دهد انتظار زیادی از فعالیت او در ارتش می رود.

5 - ایرانیها لیبی را یک زرادخانه تسلیحات به حساب می آورند آنها از حضور کوباییها، شورویها،

ص: 348

بلغاریها، یوگسلاویها، ترکها و اتباع سایر کشورها و در اکثریت بودن کوباییها و شورویها اطلاع دارند. در لیبی تعداد زیادی هم آفریقایی هستند که آموزش می بینند و پیش از بازگشت به کشورهای خود اسلحه دریافت می دارند. (توضیح ستاد: لیبیاییها به فلسطینیها و احتمالاً آمریکای جنوبیها و اروپاییها هم آموزش می دهند.) ما از حضور پرسنل نظامی کوبایی در آنجا خبری نداریم. با این وجود، تقریبا 300 نفر پرسنل پشتیبانی درمانی و تعدادی کارگر ساختمانی کوبایی ممکن است در آینده به آنجا بیایند.

6 - به دست آمده در (25 مهر 1358) 7 - انتشار از حوزه فعالیت: فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره، دمشق، بیت المقدس، جده، کویت، تهران، تل آویو، کابل، تریپولی، منامه.

طبقه بندی گزارش: سری هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیرقابل رؤیت برای بیگانگان / غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر: تحت نظر تهیه کننده تا تاریخ 10 آبان 78 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر. تمام اجزاء گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.

ص: 350

ص: 352

با شروع مبارزات آزادیخواهانه مردم شبه قاره هند علیه کمپانی هند شرقی و انگلیس و دوام این مبارزات و نیاز به تأسیس دولتی مستقل جهت پشتیبانی از مصالح مسلمین بر پایه فرهنگ اسلامی و تبلیغ و گسترش این طرز تفکر توسط بزرگانی چون علامه اقبال لاهوری، بالاخره در سال 1326 شمسی کشور پاکستان تأسیس گردید.

بعد از فوت محمدعلی جناح، رهبر پاکستان، این کشور صحنه مبارزات سیاسی شد تا سال 1349 که ژنرال یحیی خان مقدمات انتخابات عمومی را فراهم آورد و در نتیجه آن «ذوالفقار علی بوتو» در پاکستان غربی و «مجیب الرحمن» در پاکستان شرقی به پیروزی رسیدند. به دنبال جنگ هند و پاکستان (1350) و استقلال بنگلادش یحیی خان در مقابل فشار افکار عمومی زمام امور را به بوتو واگذار نمود.

در سال 1352 قانون اساسی پاکستان به تصویب رسید و بوتو از ریاست جمهوری کناره گیری کرد و سمت نخست وزیر را به عهده گرفت.

تقلب وی در انتخابات سال 1356 منتهی به شورش سراسری مردم و تقاضای اسلامی کردن حکومت، گردید که نهایتا منجر به کودتای نظامی ژنرال ضیاءالحق شد.

97 درصد از جمعیت 80 میلیونی پاکستان را مسلمانان تشکیل می دهند. اقتصاد این کشور متکی بر کشاورزی است به طوری که 60 درصد نیروی کار این کشور از کشاورزان تشکیل شده است. این رقم در بخش صنعت به 16 درصد می رسد که عمدتا در بخشهای نساجی پنبه، تهیه مواد غذایی، تنباکو، مهندسی، شیمیایی، گاز طبیعی و... مشغول به کارند.

اسناد مندرج در این کتاب از نظر زمانی محدود به سالهای 1356 تا 7 آبان 1358 که عمدتا شامل تجزیه و تجزیه و تحلیل اوضاع اقتصادی، سیاسی، امنیتی و روابط خارجی حکومت ضیاءالحق و شرح دیدارها و ملاقاتهای مسئولین کشوری یا سران احزاب و گروههای فعال در پاکستان با کارمندان سفارت آمریکا در پاکستان و مسئولین حکومتی آمریکاست.

با توجه به اسناد مندرجه، مشکلات و اهم مطالب مربوط به پاکستان در چند محور زیر خلاصه می شود:

مسائل اقتصادی، سیاست خارجی، اوضاع اجتماعی و سیاست داخلی حکومت ژنرال ضیاءالحق مسائل و مشکلات اقتصادی اقتصاد بیمار پاکستان که متکی بر وامهای خارجی است، نقش و ماهیت کشورهای وام دهنده به

ص: 353

پاکستان، همچنین کسری بودجه عظیم و برنامه بودجه سال 80-79 از اهم مسائل مطرح شده در بعد اقتصادی اسناد است. به طورکلی پاکستان در جبهه اقتصادی با چندین مشکل روبروست که مهمترین عامل آن کسری بودجه عظیم دولت است که ناشی از سوبسیدهای عظیم مواد مصرفی و بودجه سنگین نظامی و گسترش بافت بوروکراتیک دولت می باشد و همین امر علت عمده وابستگی شدید اقتصاد پاکستان به وامهای خارجی است.

التقاط دیدگاههای مبتنی بر سرمایه داری و اسلام در بعد اقتصادی و ارائه آن تحت عنوان اسلامی کردن اقتصاد پاکستان، نتوانسته و نخواهد توانست اقتصاد بیمار این کشور را نجات دهد.

عدم شناخت و اعتقاد برنامه ریزان اقتصادی این کشور به اصول اسلام به ویژه اصول اقتصادی اسلام، عدم دخالت و طرد مسلمانان انقلابی و آگاه، وابستگی فرهنگی و اعتقادی آنان به غرب موانع اصلی در جهت رسیدن به یک اقتصاد سالم هستند. ارائه برنامه های اقتصادی تحت عنوان اسلامی کردن اقتصاد پاکستان را نیز می توان ناشی از تلاش حکومت در استفاده از احساسات اسلامی مسلمانان این کشور در جهت همکاری و همگامی با دولت برای جبران کسری بودجه تلقی کرد. البته وخامت اوضاع فعلی اقتصاد تنها مربوط به دوران حکومت ضیاء نبوده و مشکل مبتلا به پاکستان در خلال زمامداری حاکمان مختلف بوده است؛ ولی برخورد و ارائه روشهای غلط در مقابله با این مشکلات نیز نجات بخش اقتصاد وابسته به وامهای خارجی این کشور نخواهد بود. به بیانی دیگر فرهنگ و ایدئولوژی متکی به غرب، اقتصادی مستقل و سالم به بار نخواهد آورد.

سیاست خارجی موقعیت خاص جغرافیایی پاکستان یعنی همسایگی با چین، افغانستان، ایران و هندوستان و همسایگیِ با واسطه با روسها و اقیانوس هند به سیاست خارجی این کشور ویژگی خاصی بخشیده که به تبع این ویژگی روابط و برخوردهای پاکستان با کشورهای دیگر و به ویژه ابرقدرتها و همسایگانش از جهات گوناگون مورد توجه قرار می گیرد.

روابط پاکستان با آمریکا و شوروی با توجه به اسناد مندرجه شامل مطالب زیر است:

روابط با آمریکا اختلافات دیرینه بین هند و پاکستان از دیرباز این دو کشور را در مقابل هم قرار داده و به خاطر نوع روابط هند با شوروی، پاکستان به طرف آمریکا سوق داده شده است. همچنین تجاوز روسها به افغانستان و حمایت از رژیم دست نشانده کابل به اضافه علایق و کششهای قلبی و اعتقادی زمامداران پاکستان زمینه ساز و بهانه ارتباطات بسیار نزدیک با آمریکا بوده اند. حضور آمریکا در صحنه های سیاسی و اقتصادی پاکستان نیز متضمن منافع این جنایتکار در منطقه و در این کشور می باشد، لیکن مشکل به ظاهر عمده در از سرگیری روابط حسنه و عالی با حکومت ضیاء ظاهرا گسترش تسلیحات هسته ای از سوی پاکستان می باشد که این سیاست از زمان بوتو شروع شده و رئوس کلی این سیاست توسط حکومت ضیاء حفظ گردیده است. مخالفت آمریکا با سیاست هسته ای پاکستان به عنوان جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته ای به عنوان بهانه ای برای عدم فروش تجهیزات و تسلیحات نظامی و واگذاری وام به این کشور

ص: 354

قلمداد می شد و ارسال وسایل و واگذاری وامها را در حد پایینی محدود کرده بود.

البته عامل اصلی امتناع آمریکا از کمک به پاکستان را می توان ترس آمریکا از عدم امکان بازپرداخت وجوه تجهیزات و وامها به خاطر اوضاع بد اقتصادی این کشور، یافتن امکان مناسب برای اعمال نفوذ مستقیم تر در امور داخلی پاکستان و بروز حوادث غیرقابل پیش بینی و غیرقابل کنترل نظیر آنچه در ایران واقع شده بود دانست.

پاکستانیها نیز نیاز خود به بمب و سلاحهای اتمی را این گونه توجیه می کردند که مجهز بودن به یک نیروی هسته ای نه تنها ثبات منطقه را به هم نمی زند بلکه ثبات را در منطقه افزایش می دهد. البته پاکستانیها هرگز صراحتا نیاز خود را به بمب اتمی بیان نمی کردند و تداوم کار تأسیسات مربوط به تسلیحات هسته ای را با نیاز به استفاده صلح آمیز از نیروی اتمی توجیه می کردند، ولی همه اینها در اصل مقابله و برابری بود با تسلیحات و قدرت تهاجمی و دفاعی هندوستان. فرانسه نیز که یکی از طرفهای قرارداد و دخیل در ایجاد و راه اندازی این تأسیسات بود، ظاهرا تحت فشار آمریکا از انجام این قرارداد سرباز زده بود و در این رابطه تعدادی از اسناد این مجموعه به گفتگوهای طرفهای فرانسوی و آمریکایی در جلوگیری پاکستان از ادامه کار مجتمع هسته ای و امکان ادامه کار این مجتمع به وسیله خود پاکستانیها مربوط است. پاکستان نیز طبق اسناد ادامه کار مجتمع را با خرید لوازم و دستگاههایی از ایتالیا ادامه داده بود و در طول زمان همراه با تهیه مقدمات لازم برای خرید وسایل در منطقه ای بنام کاهوتا اقدام به ساختن دستگاه غنی سازی اورانیوم در جهت تکمیل پروژه و راه اندازی مجتمع هسته ای نموده بود.

پاکستانیها در اکثر ملاقاتها با مقامات آمریکایی با اصرار و شدت زیاد خواستار تضمینهای امنیتی از جانب مقامات آمریکایی و سلاحهای پیشرفته و استراتژیک بودند، تا علیه تهاجم هند خود را مجهز نمایند، این امر با تهاجم روسها به افغانستان و استقرار رژیم وابسته به شوروی در کابل شدت بیشتری پیدا کرد. به طورکلی هندوستان و سیاستهای متخذه از طریق دولتهای مختلف هندی یکی از قویترین عوامل تعیین کننده سیاست خارجی پاکستان به خصوص در رابطه با نیازهای تسلیحاتی سیاست خارجی پاکستان بخصوص در رابطه با نیازهای تسلیحاتی آن کشور بوده است. تأکید پاکستان برگرفتن تضمینهای امنیتی از آمریکا تکیه و استناد به قرارداد دوجانبه پاکستان و آمریکا بود که برمبنای آن در صورتی که پاکستان از طرف یک کشور کمونیست یا یک کشور وابسته به کمونیستها مورد تهاجم قرار می گرفت آمریکا ملزم به عکس العمل نظامی بر علیه کشور مهاجم می گردید. البته پاکستان مدعی بود که در صورتی که پاکستان از طرف یک کشور غیرکمونیستی (چون هند) نیز مورد هجوم قرار گیرد آمریکا بایستی طبق مفاد قرارداد دوجانبه عکس العمل مناسب نشان دهد که آمریکاییها اظهار می داشتند که قرارداد دوجانبه 1959 هیچ گونه تعهدی را در قبال تضاد هند و پاکستان برای ما پدید نمی آورد.

روابط با شوروی کمکهای نظامی اقتصادی به هند که مهمترین دشمن پاکستان قلمداد می شود، از عوامل عمده روی آوری پاکستان به سمت آمریکا بوده است، ولی به خاطر سرخوردگی پاکستان از آمریکا بر سر مسائل ذکر شده و احتمالاً به عنوان چراغ قرمزی به آمریکا، حرکت مبنی بر سازش با شوروی که از زمان بوتو شروع شده بود در دوران حکومت ضیاء ادامه یافت. تجاوز شوروی به افغانستان و روانه شدن سیل پناهندگان و

ص: 355

آوارگان افغانی به پاکستان و مشکلات امنیتی و سیاسی ناشی از این امر، عامل دیگری بود که ترس دیرینه پاکستان را که از امیال و آرمانهای شوروی در جهت دستیابی به اقیانوس هند از طریق پاکستان ناشی می شد، شدت بخشد. بدین جهت پاکستان سعی می نمود که از یک طرف حمایت آمریکا مبنی برگرفتن تضمین های امنیتی در قبال تجاوزات روسها یا کشورهای متحد آن به دست آورد و از طرف دیگر به خاطر وضع بد اقتصادی و عدم حمایت کامل مالی و لجستیکی آمریکا و اعلام سرخوردگی خویش از آمریکا، زمامداران پاکستانی هیئتهایی را روانه شوروی نمود؛ از جمله هیئتی شامل آقاشاهی که توانست نظر مثبت روسها را مبنی بر کمک بیشتر شوروی در زمینه راه اندازی کارخانه ذوب آهن کراچی به دست آورد و وامی به مبلغ 220 میلیون دلار برای هزینه های این پروژه دریافت دارد. پاکستانیها موضع مثبت شوروی را از دو جنبه تحلیل می کردند: یکی به عنوان عاملی در جهت خنثی سازی نگرانیهای پاکستان در رابطه با مقاصد و اقدامات شوروی در افغانستان و دیگر نگرانی شوروی در مورد راستگرا شدن کشورهای آسیای جنوب غربی چون هند (در زمان موراجی دسای)، پاکستان، بنگلادش و سریلانکا.

مسئله آوارگان افغانی پناهنده شده به پاکستان نیز از مواردی بود که پاکستان را با افغانستان و به بیانی با روسها درگیر می ساخت. مشکلات اقتصادی که این آوارگان به وجود می آوردند از طریق توسل پاکستان به سازمانهای بین المللی تا حدودی مرتفع می شد. در ضمن پاکستان از بهره برداری از گروههای افغانی که این کشور را محل تجمع مکانی برای دایر کردن دفاتر سیاسی خویش نموده بودند، جهت مقاصد سیاسی غافل نبود و علیرغم اختلاف نظر مقاماتِ مختلف این کشور مبنی بر همکاری، از کمک به گروههای همفکر و هم عقیده با خودش خودداری نمی ورزید و به عنوان کانالی که از طریق آن کمکهای عربستان سعودی و کشورهای دیگر به گروههای خاص افغانی می رسید عمل می نمود و در این میان خود نیز بی نصیب نمی ماند.

سیاست و امنیت داخلی پیچیدگیهای سیاست داخلی پاکستان را می توان ناشی از نقش عناصر متناقض و گوناگون ملی در این کشور دانست و بررسی اجمالی وضع اجتماعی این کشور می تواند ریشه آشفتگیها و پیچیدگیهای مرتبط به سیاست داخلی را روشن کند.

ملت پاکستان با 17% باسواد، در کل مردمی مستضعف و رشد نایافته هستند که اکثرا مسلمان و اهل سنت می باشند. گرایش به اسلام، هر چند اسلام سنتی، نقش فعالی در تشکیلات و گروههای سیاسی بازی کرده و اکثر احزاب موجود تحت رهبری افرادی با وجهه و شخصیت مذهبی هستند و مبنای تشکیل نیز ظاهرا اعتقادات مذهبی است. دولتمردان و حاکمان پاکستان نیز از این احساس کلی مردم غافل نبوده، لهذا سعی نموده اند که با تظاهر به اسلام و تظاهر به گسترش احکام اسلام در امور حکومتی از جمله گرفتن زکات و تأسیس بانکهای بدون بهره به اضافه یک سری اصلاحات رفرمی، خود را با تفکر و اعتقاد کلی مردم هماهنگ نشان دهند. همین امر یعنی تظاهر به اسلام و رابطه بین دولتمردان (به خصوص ضیاء) و رهبران احزاب مذهبی وابسته به آنان مانع از رشد تفکر صحیح اسلامی و نگرشی پویا و انقلابی به اسلام و احکام اسلام در این کشور بوده و این تنها منحصر به برادران اهل سنت نیست بلکه توجه به ظواهر و آداب و رسوم در بین شیعیان به مراتب رشدی قویتر از توجه به محتوای عمیق قرآن و درکی صحیح از احکام

ص: 356

اسلام داشته است و همین سطحی نگری و توجه به ظواهر، درگیریها و برخوردهای شیعه و سنی را رواج داده که این درگیریها هم باعث تداوم تمسک به ظواهر است و هم برآورنده اهداف استعمار مبنی بر تفرقه بین مسلمین.

گذشته از ویژگیهای مذهبی، بافت قبیله ای و عشیره ای پاکستان و پیوند این قبایل با جریانات سیاسی داخلی و خارجی بر شدت پیچیدگی سیاست داخلی پاکستان افزوده است. به عنوان مثال ایالت بلوچستان پاکستان با توجه به تعدد قبایل، سوابق نفوذ شوروی، افزایش فعالیت حزب خلق بوتو بعد از اعدام وی، حضور پناهندگان افغانی، بافت خان خانی و تأثیر آن بر عامه مردم این ایالت و مسائلی دیگر، به صورت یکی از آسیب پذیرترین ایالات و از جمله مشکلات مبتلا به حکومت ضیاء است.

کودتای نظامی و روی کارآمدن ژنرال ضیاء و به دنبال آن تشکیل حکومت نظامی، مشکلات متعددی را برای این کشور به وجود آورد.

علیرغم قول ضیاء مبنی بر برگزاری انتخابات آزاد تا مدتها چنین امری به وقوع نپیوست. عدم برگزاری انتخابات از سویی باعث بی اعتباری و بی حیثیتی ضیاء و دولت وی می شد و از سوی دیگر ضیاء را وادار به اعمال انفعالی در مقابل واکنشهای جامعه، احزاب و مطبوعات می نمود و سیاست دولت را هر چه بیشتر به سوی نظامیگری و اعمال زور سوق می داد.

احزاب وابسته یا مخالف رژیم و کشمکشها و درگیریهای آنان با یکدیگر، بوتو، اعدام وی و فعالیتهای حزب خلق بوتو و نقش همسر و دختر وی، نقش مطبوعات و رسانه های گروهی و برخورد حکومت نظامی با آنها، فعالیتهای سیاسی دانشجویان، به اضافه مشکلات و مسایل مرقوم و به ویژه مشکلات و بحران اقتصادی، سیاست داخلی این کشور را با عدم ثبات و بحران شدید روبرو ساخته بودند. مطالب مندرج در اسناد در مجموع تشریح مطالب فوق است.

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

سند شماره (1) پاکستان خشکی 803000 کیلومتر مربع (شامل بخش پاکستانی جامو - کشمیر)، 40% قابل کشت، شامل 24% زمینهای کشت شده، 23% نامناسب برای زراعت، 34% دارای وضع نامشخص که احتمالاً لم یزرع می باشد، 3% پوشیده از جنگل.

طول مرزهای خشکی: 5900 کیلومتر آبها محدوده قلمرو آبی (طبق ادعا): 12 میل دریایی (محدوده ماهیگیری 200 میل دریایی، به اضافه 100 میلی دریایی منطقه حفاظت شده فراتر از قلمرو دریایی)، منطقه انحصاری اقتصادی 200 میل دریایی.

طول خط مرزی ساحلی: 1046 کیلومتر مردم جمعیت: 80171000 نفر به استثنای جوناگاد، ماناوادر، گیلگیت بالتستان و منطقه مورد اختلاف جامو - کشمیر، (ژوئیه 1979). میانگین میزان رشد سالانه: 3% (جاری).

ملیت: نام - پاکستان، صفت - پاکستانی.

مذهب: 97% مسلمان، 3% مذاهب دیگر.

زبان: اردو زبان رسمی است، کل زبانهای محاوره ای - 7% اردو، 64% پنجابی، 12% سندی، 8% پشتو، 9% زبانهای دیگر، انگلیسی زبان مشترک به حساب می آید.

سطح سواد: حدود 17% نیروی کار: 22 میلیون نفر (آمار 1978)، 60% کشاورزی، 16% صنعت، 7% تجارت، 15% خدمات،2% بیکار.

نیروی کار سازمان یافته: 5% نیروی کار دولت نام قانونی: جمهوری پاکستان نوع: جمهوری فدرال پارلمانی، ارتش در 14 تیرماه 1356 قدرت را به دست گرفت و موقتا بعضی از مفاد قانون اساسی را به حالت تعلیق درآورد.

پایتخت: اسلام آباد.

تقسیمات فرعی سیاسی: 4 ایالت - پنجاب، سند، بلوچستان، و ایالت مرزی شمال غربی - و قلمرو پایتخت یعنی اسلام آباد و مناطق قبیله ای تحت کنترل حکومت مرکزی. پاکستان مدعی است که منطقه آزاد کشمیر به دنبال حل اختلاف پاکستان و هند مستقل است، لیکن در حقیقت تحت کنترل پاکستان می باشد.

نظام حقوقی: استوار بر قانون عوام انگلستان، مقررات اجباری دادگاه بین المللی را با حفظ بعضی اختیارات می پذیرد، حکومت ضیاء دادگاههای اسلیاریا (Sliaria)ی اسلامی را به محاذات دادگاههای غیرنظامی تأسیس کرده و برای جرایم جنحه مجازاتهای قرآن را در نظر می گیرد.

ص: 358

روز تعطیل ملی: روز پاکستان، 3 فروردین ماه.

رهبر دولت: رئیس جمهور و رئیس حکومت نظامی ژنرال محمد ضیاءالحق.

شرکت در انتخابات: برای تمام افراد از 18 سال به بالا آزاد است.

انتخابات: مخالفت با تحریف انتخابات در فروردین 1356 منجر به کودتای نظامی گردید. ارتش قول داد که انتخابات جدید ملی و ایالتی را در مهرماه 1356 برگزار نماید، لیکن بعدها آن را به تعویق انداخت و اکنون تاریخ برگزاری انتخابات را 26 آبان 1358 اعلام کرده است.

احزاب و رهبران سیاسی: حزب خلق پاکستان، جناح حامی بوتو، خانم ز، الف، بوتو؛ جناح میانه رو، مولانا کوثر نیازی؛ طریق استقلال، اصغر خان؛ حزب ناسیونال دموکرات، شربازمزاری (در سال 1354 توسط اعضای حزب غیرقانونی ملی عوام، عبدالوالی خان که رهبر بی قید و شرط حزب ناسیونال دموکرات است تأسیس گردید).

جمعیت العلمای پاکستان، مولانا شاه احمد نورانی؛ اتحاد ملی پاکستان ائتلاف از شش حزب شامل اتحادیه مسلمان پاکستان - گروه پیرپاگارا، جمعیت اسلامی، طفیل محمد، جمعیت العلمای اسلام، مفتی محمود.

کمونیستها:

تعداد اعضای حزبی بسیار ناچیز است، لیکن هواداران آنها حدود چند هزار نفر برآورده شده اند.

دیگر گروههای سیاسی یا جوساز: ارتش مهمترین نیروی سیاسی به حساب می آید.

عضو سازمانهای زیر می باشد:

بانک عمران آسیایی، طرح کلمبو، سازمان مواد غذایی و کشاورزی، قرارداد عمومی تعرفه و تجارت، گروه 77، آژانس انرژی اتمی بین المللی، بانک بازسازی و عمران بین المللی، ICAC، سازمان بین المللی کارگر، سازمان مشاوره دریایی بین دولتین، صندوق بین المللی پول، اتحادیه تجاری بین الملل، شورای غله بین الملل، سازمان همکاری و عمران منطقه ای، سازمان ملل، یونسکو، اتحادیه پست جهانی، سازمان بهداشت جهانی، سازمان هواشناسی جهانی، WTD , WSG اقتصادی تولید ناخالص ملی: (برآورد مربوط به سال مالی 1978) 15 میلیارد دلار، تولید ناخالص سرانه 200 دلار، میانگین رشد واقعی سالانه 4% (78-1970) کشاورزی: بهره ور از سیستم آبیاری وسیع، محصولات اصلی: گندم، برنج، پنبه؛ کمبود مواد غذایی، 3/2 میلیون تن در سال مالی 1979 وارد کرده است.

ماهیگیری: میزان صید 197550 تن (برآورد سال 1978) صنایع مهم: نساجی پنبه، تهیه مواد غذایی، تنباکو، مهندسی شیمیایی، گاز طبیعی.

نیروی برق: 3495000 کیلووات ظرفیت (1978) به 9/15 میلیارد کیلووات ساعت تولید شده (1978)، 205 کیلووات ساعت سهم تولید سرانه برق.

نیروی برق صادرات: 1342 میلیون دلار (با احتساب هزینه حمل تا مقصد در سال 1978)، شامل پنبه (خام و صنعتی)، برنج.

ص: 359

واردات: 2738 میلیون دلار با احتساب هزینه کالا و بیمه در سال 1978، حبوبات، روغن خوراکی، نفت خام، ماشین آلات، تجهیزات ترابری، مواد شیمیایی.

طرفهای مهم تجاری: آمریکا، انگلستان، ژاپن، آلمان غربی.

کمکها (شامل بنگلادش قبل از سال 1972): اقتصادی - آمریکا (سالهای مالی 77-1970) 5/1 میلیارد دلار (به استثنای آنچه اکنون بنگلادش نامیده می شود)، شوروی (77-1970) 8/495 میلیون دلار، چین (77-1970) 7 میلیون دلار، چین (77-1970) 352میلیون دلار، اروپای شرقی (77-1970) 19 میلیون دلار، کمک اقتصادی اوپک (78-1974) 6/1 میلیارد دلار (سری/غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).

بودجه: مخارج، سال مالی 1978 - مخارج جاری، 7/2048 میلیون دلار، هزینه سرمایه 2/1717 میلیون دلار.

نرخ تبدیل ارز: 9/9 روپیه = یک دلار آمریکا (از فوریه 1973) سال مالی: اول ژوئیه = 30 ژوئن.

شبکه های ارتباطی راه آهن: جمعا 8816 کیلومتر (1979)، 446 کیلومتر با وسعت ریل استاندارد (1متر)، 7758 کیلومتر ریل پهن (676/1متر)، 2/6 کیلومتر ریل باریک (762/0% متر)؛ 1022 کیلومتر ریل مضاعف 286 کیلومتر راه آهن برقی. راه آهن این کشور دولتی می باشد.

شاهراهها: جمعا 87472 کیلومتر (1978)، 26855 کیلومتر آسفالته، 19500 کیلومتر شوسه، 3100 کیلومتر خاکی هموار، 38017 کیلومتر خاکی ناهموار.

راههای آبی داخل خشکی: 1850 کیلومتر.

خطوط لوله: 230 کیلومتر خط لوله نفت خام، 1931 کیلومتر خط لوله گاز طبیعی.

بنادر: یک بندر بزرگ، 5 بندر کوچک.

ناوگان تجاری: شامل 49 کشتی (با تناژ ثبت شده ناخالص 1000 یا بیشتر) بالغ بر تناژ ثبت شده 435400، تناژ کلی 599200 شامل 47 کشتی باربری، یک کشتی باربری غول آسا، یک تانکر.

(خیلی محرمانه) هواپیمایی کشوری: 27 هواپیمای بزرگ ترابری فرودگاهها: جمعا 108 فرودگاه دارد که 101 فرودگاه آن قابل استفاده است. 63 فرودگاه باند ثابت، یک فرودگاه با باند 3660 متری 25 فرودگاه با باندهای فرود و پرواز 3659-2440 متری، 47 فرودگاه با باندهای فرود و پرواز 2439-1200 متری.

شبکه ارتباط از راه دور: سرویس ارتباط رادیویی بین المللی خوب میکروویو و ماهواره ای، ارتباط رادیویی داخلی چندان خوب نیست، سرویس انتشاراتی آن بسیار خوب است، 300000 تلفن (تقریبی) دارد (4/0 تلفن برای هر 100نفر)، 27 ایستگاه ا - ام، فاقد ایستگاه اف - ام، 16 ایستگاه تلویزیون، و 4 ایستگاه تقویت کننده و یک ایستگاه ماهواره زمینی نیز دارد.

دفاع نیروی انسانی نظامی: مذکر 49 - 15 ساله، 17814000 نفر، 10591000 نفر مناسب برای خدمات

ص: 360

نظامی، سالانه 954000 نفر در سن 17 سالگی آماده خدمت در ارتش می شوند.

پرسنل: 408000 نفر نیروی زمینی، 9900 نفر نیروی دریایی، حدود 17600 نفر نیروی هوایی (550 خلبان) 71800 نفر نیروهای مسلح شهری (سری).

مهمترین واحدهای نیروی زمینی: 6 قرارگاه سپاه، 16 لشکر پیاده، 2 لشکر زرهی، 4 تیپ مستقل پیاده، 6 تیپ توپخانه، 4 تیپ مستقل زرهی، 6 هنگ زرهی شناسایی (با استعداد گردانی)، 2 تیپ توپخانه پدافند هوایی، 6 اسکادران موشکهای سام، و یک گروه خدمات ویژه و یک جناح هوا نیروز (خیلی محرمانه).

کشتیهای نظامی: یک ناو سبک کرویزر، 6 ناو از نوع مخرب، گشتی ساحلی، 7 ناو جنگ افزار مین، 3 ناو کمکی (سری).

هواپیماهای نظامی: 585 فروند (364 جت جنگنده، 14 فروند هواپیمای توربین ملخدار، 101 هواپیمای ملخی، 106 فروند هلیکوپتر) دارای آمادگی عملیاتی (سری / غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).

تدارکات: تسلیحات پیاده نظام و مهمات مورد نیاز را تا کالیبر 106 میلیمتر تولید می کند. آمریکا و اروپای غربی تا سپتامبر 1975 مهمترین منابع تدارکات نظامی به شمار می آمدند. از آن زمان به بعد چین و پس از آن فرانسه به صورت مهمترین منابع درآمده اند. در مارس 1975 مذاکراتی با آمریکا آغاز شد؛ در سالهای اخیر تسلیحات و مهمات پیاده نظام را چین و ترکیه در اختیار این کشور قرار می داده اند؛ چین تانک و توپخانه متوسط، کره شمالی توپخانه و مهمات، ایران نفربرهای زرهی و خدمات تعمیراتی تانکها، چین، فرانسه، سوئد و انگلستان هواپیما، شوروی، آمریکا، فرانسه هلیکوپتر، چین، شوروی، ایران و چکسلواکی وسائط نقلیه ترابری، فرانسه 3 زیر دریائی، 85 فروند جت جنگنده میراژ به این کشور داده است، چین بیش از 200 جت جنگنده و آموزشی، 12 قایق گشتی از نوع شانگهای دوم، 2 ضد زیردریایی هانیان، و 4 ناوچه اژدرانداز هوچان به این کشور داده است. اخیرا پرتغال نیز یک زیردریایی به این کشور داده است. دیگر ناوهای نیروی دریایی آن از طریق انگلستان و آمریکا تأمین گردیده است (سرّی).

بودجه نظامی: 15/1 میلیارد دلار برای سال مالی که در 30 ژوئن 1979 پایان می یابد، که حدود 28% بودجه دولت مرکزی را در برمی گیرد.

امنیت و اطلاعات اداره اطلاعاتی نیروهای مسلح، نظامی، داخلی و خارجی، دفتر اطلاعاتی پاکستان، داخلی/خارجی، آژانس تحقیقات فدرال - داخلی، آژانس تحقیقات جنایی - داخلی (سری / غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).

سند شماره (2) اداری - غیر رسمیتاریخ: 12 دی 1356 - 2 ژانویه 78 سفارت آمریکا در تهران ایران چارلز دبلیو. ناس سرپرست بخش امور ایرانسری وزارت امور خارجهواشنگتن، دی. سی چارلی عزیز در اجلاس اخیر رؤسای نمایندگیها که اخیرا در نپال برگزار شده بود، ما منشأ نگرانیهای پاکستان را در مورد روابط خود با آمریکا مورد بحث قرار دادیم. در آن گفتگو آرت هومل خاطرنشان ساخت که پاکستانیها معتقدند که در درگیری نظامی اخیر میان هند و پاکستان، ما پاکستانیها، را تنها گذاشته ایم.

بنا به گفته هومل، در نتیجه این واقعیت که تضمینهای آمریکا بسیار فراتر قرارداد دو جانبه پاکستان و آمریکا در سال 1959 می رود این احساس تشدید شده است. همان طور که به یاد دارید این قرارداد دوجانبه (که شاید قرارداد دوجانبه آمریکا و ایران است) مشخص می سازد که عکس العمل نظامی ما تنها زمانی صورت خواهد گرفت که پاکستان از طرف یک کشور کمونیست و یا کشوری که از «الهام کمونیستی» برخوردار است مورد تهاجم قرار گرفته باشد.

طبق گفته هومل، به سفیر والتر مک کاناهی در طول خدمتش در پاکستان اجازه داده شده بود که به این کشور اطلاع دهد که در صورتی که پاکستان از طرف یک کشور غیرکمونیستی (چون هند) نیز مورد حمله واقع شود، آمریکا طبق مفاد قرارداد دوجانبه عکس العمل مناسبی را نشان خواهد داد. ظاهرا این روند رویدادها این احساس را در میان پاکستانیها پدید آورده است که هنگام بروز حمله واقعی هند، ما قول خود را زیر پا گذاشته ایم.

تمام ما که در اجلاس نمایندگیها، از جمله اسپایک دابز، حضور داشته ایم از این تفسیر تاریخی در شگفت فرو رفتیم. اگر صحت داشته باشد، این موضوع نشانگر امتداد تضمینهایی است که در مقایسه با ایران برای پاکستان هیچ سودی به همراه نداشته است. علاوه بر این، در گفتگو پیرامون ماهیت تعهدات خود در قبال پاکستان با شاه، من دائما یادآور شدم که قرارداد دو جانبه 1959 هیچ گونه تعهدی را در قبال تضاد هند و پاکستان برای ما پدید نمی آورد. اگر در این مورد به خطا رفته ام و یا شاه به طریقی از تضمینهای ارائه شده توسط مک کاناهی به پاکستان آگاه شده باشد، آشکارا موجبات شرمساری اینجانب فراهم شده است.

هنگامی که همگی با هرمل در مورد گفته هایش بحث کردیم. وی پیشنهاد کرد که با وزارت خارجه مشورت کرده و مخصوصا متن یادداشت تهیه شده توسط دفتر مشاور حقوقی را در مورد اتهامات مطروحه توسط بوتو در بهار سال 1977 مبنی بر اینکه دولت آمریکا به پاکستان خیانت کرده است، بدست آوریم. به روایتی این یادداشت متن کامل گفتگوهای مک کاناهی و مجوزهایی را که از واشنگتن قبل از گفتگو در پاکستان دریافت کرده، در بردارد.

به همین ترتیب، سپاسگزار خواهم شد اگر شما با «ال » تماس بگیرید و یک نسخه از یادداشت مزبور را دریافت کرده و مطالب مربوطه را برای اینجانب ارسال دارید. در عین حال، بد نیست اگر ببینید که آیا در همان زمان و یا موقعی دیگر آمریکا به ایران نیز تضمینهای مشابهی داده است. البته چون شاه با من در این مورد صحبت کرده است، فکر نمی کنم این کار صورت گرفته باشد. ولی، علیرغم آماده سازیهای وی در دو

ص: 362

ملاقات خود با رئیس جمهور، احساس می کنم که در آینده وی در مورد نگرانیها و ثبات ما تردید خواهد کرد و امیدوارم آنقدر آماده باشم که بتوانم به موقع با آنها برخورد نماییم.

نیازی نیست گفته شود، که سفر اخیر رئیس جمهور، همراه با سفر شاه به واشنگتن در ماه نوامبر، در مورد ماهیت پیمان «تزلزل ناپذیرمان» وی را متقاعد ساخته است. معذالک، لازم است گاهی معالجه ادامه یابد.

ارادتمند ویلیام اچ. سولیوان

نگرفت و یا در تجاوز علیه دیگری به کار رفت، آمریکا سریعا بر طبق اختیارات قانونی اقدامات ضروری را در داخل و خارج از سازمان ملل به منظور متوقف ساختن تهاجم به کار خواهد گرفت.از طریق تبادل بیانیه در تواریخ 19و28 نوامبر 1962 تضمینهای 5 نوامبر صریحا با بیانیه عمومی 12 نوامبر مرتبط گردید. بدین ترتیب، این تضمین که به هر حال تعهد خاصی را در قبال وضعی که دیگر وجود ندارد و طی آن آمریکا به هند کمک نظامی داده بود، پدید نمی آورد. با تغییر مهم این وضع سیاسی، تضمینهای 1962 ما در روابط با تهاجم هند تأثیرات حقوقی خود را از دست داد. آنچه در ذیل می آید خلاصه ای است از سوابق رسمی تضمینهای ما:

سابقه رسمی - تضمینهای امنیتی آمریکا به پاکستان در اسناد ذیل مطرح شده است:

- - امنیت دو جانبه: قرارداد کمک پشتیبانی دفاعی که در کراچی به تاریخ 11 ژانویه 1955 منعقد گردید، با ذکر علاقه دوجانبه در گسترش توان پاکستان در حفظ استقلال و امنیت خود براساس مقررات و منابع مالی موجود، آمریکا را متعهد می سازد که تجهیزات ،خدمات و دیگر کمکهای مورد نیاز دولت پاکستان و معتبر شناخته شده توسط دولت آمریکا را در اختیار دولت پاکستان قرار دهد.

- - عضویت آمریکا در کمیته های مهم سنتو، و مشارکت ما در تمام فعالیت و تمرینهای مهم سنتو، نشانگر تعهد بیشتر آمریکا در دفاع از پاکستان است (ولی تنها بر علیه تهاجم کشورهای کمونیستی).

- - یادداشت 15 آوریل 1962 ما را موظف ساخته است تا در صورت تهاجم مسلحانه به طرزی سریع و مؤثر به کمک پاکستان بشتابیم که با اشاره به نظریه آیزنهاور، قرارداد سنتو و منشور سازمان ملل نیز یکی از شرایط این کار شناخته شده است. علاوه بر این ما اظهار داشتیم که هر گونه تهدید علیه تمامیت و استقلال پاکستان از نظر آمریکا بسیار با اهمیت تلقی خواهد شد. (وزیر خارجه وقت دالس در گفتگوهای خصوصی خود با مقامات پاکستانی این شرایط را نادیده می گرفت.) - - یادداشت کمک 5 نوامبر1962 و بیانیه 17 نوامبر 1962 در رابطه با تهاجم از طرف هند، نیز در بالا ذکر گردیده است.

- - تبادل بیانیه های 19 نوامبر و 28 نوامبر 1962 نیز که در بالا مطرح شد، یادداشت کمکی را نوعی تضمین علیه کاربرد غلط کمک نظامی آمریکا توسط هند مطرح ساخت.

علیرغم تفسیرات پاکستانیها از این اسناد و شکوه های علنی گهگاه بوتو، آمریکا توسط هیچ یک از این قراردادها و یا تفاهم نامه های دیگر موظف نیست که در ازای دریافت وجه نقد و یا به طور نسیه سلاح در اختیار پاکستان قرار دهد.

فرمولهای بیانیه به دنبال سفر بوتو به آمریکا در سال 1973، ما امنیت پاکستان را زیربنای سیاست خارجی آمریکا توصیف کردیم. بیانیه مشترک صادره به مناسبت توقف کیسینجر وزیر خارجه در اسلام آباد در سال 1974 متذکر می شود که بنا به گفته رئیس جمهور آمریکا به حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی...

پاکستان... ادامه خواهد داد...، بیانیه مشترک صادره پس از سفر ماه فوریه بوتو به آمریکا یادآور شده که بنا به گفته رئیس جمهور فورد، حمایت از استقلال و تمامیت ارضی پاکستان مهمترین اصل سیاست خارجی آمریکا را تشکیل می دهد. در اوت 1976 در خاتمه سفر کیسینجر به پاکستان، فرمول «مهمترین

ص: 364

اصل» بار دیگر به کار برده شد.

- - کمک ایران به پاکستان: معاون ریاست سفارت ایران اظهار داشت که شاه به ضیاء گفته است که اگر پاکستان از ایران انتظار کمک بیشتری دارد باید عملکرد اقتصادی خود را بهبود بخشد.

- - برنامه ریزی دوباره: دبیر کل وزارت خارجه (افغانستان ایران، ترکیه) امیر عثمان بما می گوید که شاه توافق کرده است، بازپرداخت وام 580 میلیون دلاری را دو سال دیگر به تأخیر بیندازد. قرار بود اولین بازپرداخت توسط پاکستان در سال جاری صورت گیرد. وزارت خارجه و سفارت ایران اظهار می دارند که گذشته از این تعویق دوساله در دیگر شرایط وام تغییری پدید نیامده است.

- - وام سیتی بانک: عثمان گفت که وام 300 میلیون دلاری سیتی بانک که توسط ایران تضمین شده است، هنوز به قوت خود باقی است. شاه به ضیاء در طول آخرین سفر خود به تهران گفته بود که این وام تصویب خواهد گردید و در گفتگوی خصوصی اخیر آنها نیز این امر تأیید گردید. ولی عثمان یادآور شد که در «سطح کاری» در رابطه با «پیچیدگیهای فنی» وام، مشکلاتی پدید آمده است. مهمترین مشکل، تقاضای سیتی بانک است که معادل 6/1 درصد هزینه مدیریت می باشد که این امر خود مورد قبول دولت ایران نیست. عثمان گفت نمی داند این مسائل در چه زمانی حل خواهد شد.

4- اظهار نظر: دولت پاکستان از اینکه سفرهای وجپازی و شاه به خوبی صورت گرفت و موجب قطع روابط پاکستان با دو همسایه بزرگ خود نشد آسوده خاطر شده است. بسیاری از افراد موجود در دولت پاکستان نگران از این بودند که مبادا ایران و هند طی توطئه ای در مورد بازار مشترک و مسئله ترانزیت در طول این سفرها به اسلام آباد فشار وارد آورند. گسترش تبلیغات دهلی بر ترس آنها در این مورد افزوده بود. بعضی از دیپلماتهای اینجا معتقدند که دولت پاکستان به مطبوعات خود دستور نشان دادن عکس العمل شدید را داده بود تا ثابت کند که آرای عمومی پاکستان این طرح دهلی و شاه را نخواهد پذیرفت.

5- به نظر وزارت امور خارجه، پاکستان از این دو بازدید بدون برخورد و رویارویی بیرون آمد. ترس دراز مدت پاکستان، ناراحتیها و سوءظن از این امر که مبادا ایران و هند به ضرر پاکستان به همکاری بپردازند هنوز از بین نرفته است و عکس العمل پاکستان را در قبال پیشنهادات مطروحه توسط دو کشور شکل خواهد داد.هومل

روابط آتی از قبیل کمکهای اقتصادی و فروش تسلیحات با مشکلاتی روبرو خواهیم شد.

2- در صورتی که رژیم ضیاء به فشارهای وارده از طرف آمریکا و فرانسه تن دهد، از نظر سیاسی مورد تهاجم گروههای سیاسی داخلی قرار خواهد گرفت. بنابراین به احتمال بسیار دولت ضیاء سعی خواهد کرد سریعا اعلام نماید که کشورش در نظر دارد (بدون در نظر گرفتن نتایج احتمالی) کار احداث مجتمع را به تنهایی آغاز نماید. در این رابطه اگر استدلال فرانسه را مد نظر قرار ندهیم، تردید خواهیم داشت که دولت پاکستان بتواند کار احداث این مجتمع را به تنهایی جهت عملیات بازرگانی آغاز کرده و یا بتواند از یک منبع خارجی دیگر در این راه کمک بگیرد. معذالک، پاکستانیها ممکن است با احداث یک کارخانه کوچک و غیر مجهز جهت تولید پلوتونیوم خالص کار خود را آغاز نمایند، که هدف آن نیز بر همه روشن است.

3- با در نظر گرفتن این مسئله، در نظر داریم با همکاری فرانسه راهی بیابیم تا از طریق آن بتوانیم دولت پاکستان را از اتخاذ تصمیم عجولانه در صورت لغو قرارداد توسط فرانسه بازداریم. ما به مشکلات موجود در زمینه هماهنگ سازی تاکتیکها با فرانسویها قبل از اتخاذ تصمیم در مورد قرارداد توسط آنها به خوبی واقف هستیم. معذالک در این مرحله بهتر است که شما با فرانسویها در مورد نحوه کناره گیری از قرارداد گفتگو نمایید تا به اتفاق و یا به طور جداگانه، برطبق مطالب مندرج در پاراگراف 1- ج تلگرام مرجع بتوانیم انگیزه های مهمی را در برابر دولت پاکستان قرار دهیم تابه تنهایی کار احداث مجتمع را آغاز ننماید.

4- عکس العمل شما نسبت به مطالب بالا مورد امتنان خواهد بود.کریستوفر

خواهد آورد.

3- در جلسه توجیه NYE در مورد احتمال همکاری آمریکا فرانسه در 31 مارس که با ژاکومت صورت گرفت (مرجع د)، ژاکومت به ادامه این بحث و تبادل نظر علاقه بسیاری نشان داد. وی در «رساله راه چاره» خود جهت گزارش به ژیسکارد که احتمالاً در دو یار سه هفته آتی تهیه خواهد گردید توجه بسیار مبذول خواهد داشت.

4- در صورتی که وزارتخانه توافق نماید و اطلاعات بیشتری را در مورد تاکتیکها و انگیزه های احتمالی در اختیار ما قرار دهد، ژاکومت از آنها استقبال خواهد کرد و علاوه بر این در گفتگو با ژاکومت و دیگران در وزارت امور خارجه در مورد خصوصیات کلی این فنون و انگیزه ها نیز دولت آمریکا را یاری خواهد داد. آنها احتمالاً در چند روز آینده راههای چاره این مورد را بررسی خواهند کرد «تا همین راههای حل» که برای ژیسکار گزارش خواهند شد تمام منافع و علایق دولت فرانسه را نیز در عین حال تأمین نمایند. این سناریو ممکن است سبب شود که فرانسویها قبل از اعلام علنی تصمیم توسط ژیسکار از آمریکا بخواهند که در مورد آن تضمین قطعی بدهد. بد نیست مسئله این مجتمع پاکستانی را در برنامه کار گفتگوی تلفنی (یا ملاقات) ژیسکار و کارتر در آمریکا در اواخر ماه مه بگنجانیم و قبلاً از وزارت خارجه فرانسه بخواهیم که «رساله راههای حل» را قبل از موعد ملاقات به دست ژیسکار برسانند.گامون

4 - ما از ارائ-ه وعده و وعید حتی به طور ضمنی نیز باید خودداری کرده، طبق توان خود قول بدهیم.

علاوه بر این نباید به کمکهای آمریکا بیش از آنچه در ذهن پاکستان شکل گرفته ارزش و بها بدهیم.

5 - لازم است قبل از آنکه من بتوانم با ژنرال ضیاء صحبت کنم فرانسویها ابتدا به ژنرال ضیاء در مورد لغو قرارداد اطلاع خواهند داد و به وی پیشنهاد همکاری در زمینه احداث یک راکتور نیروی دیگری را ارائه خواهند کرد. نکات مورد نظر اینجانب می تواند مسائل زیر را در برگیرد:

الف: ما متوجه هستیم که دیگر نباید نگران کاربرد مقررات اصلاحیه گلن باشیم.

ب: ما امیدواریم که روابط صمیمانه تری از سر گرفته شود. ما به سهم خود آماده ایم تا:

- - 40 تا 45 میلیون دلار باقیمانده از برنامه کمکهای سالانه گذشته را ارائه کرده، و مقادیر دیگری را نیز از سال مالی جاری تأمین نماییم.

- - طرح بهره برداری از برنامه حدودا 100 میلیون دلاری آتی خود را سریعا آغاز نمائیم.

- - قراردادهای دیگر 40-PL را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

- - با پاکستان گفتگو کرده و تقاضاهای این کشور را در مورد نیاز مشروع دفاعی در رابطه با ناوها و هواپیماهای مدرن مورد بررسی قرار دهیم.

- - برنامه IMET را از قبیل گسترش معتدل برنامه ای مشابه حداقل هزینه تورم ادامه دهیم.

- - با دولت پاکستان در مورد تضمینهای امنیتی دولتهای موافق عدم تکثیر تسلیحات هسته ای گفتگو نماییم.

- - گفتگوهای خود با دولت پاکستان را به زمینه هایی بکشانیم که دولت پاکستان از طریق آنها میل دارد روابطمان از صمیمیت بیشتر برخوردار گردد.

ج: توانایی ما در بررسی تمام این مسائل و انجام اقدامات مثبت جهت بهبود همکاری دوجانبه و روابط فی مابین، البته به تمایل پاکستان در پذیرش تصمیم فرانسه و عدم گسترش تا تکمیل مجتمع هسته ای در پاکستان بستگی دارد.

6- نکته دیگر این است که راه حلی طرح شود تا به پاکستانیها نشان داده شود که ما آماده ایم به کشور در زمینه رفع نیازهای انرژی هسته ای کمک نماییم تا همکاری آنها با آمریکا در رابطه با عدم تکثیر هسته ای، آنها را از منابع تکنولوژی هسته ای با مقاصد صلح آمیز محروم ننماید.

7- در گفتگو با فرانسویها، ما باید تا آنجا که ممکن باشد منافع بازرگانی فرانسوی در اینجا را نیز در نظر بگیریم. ما ممکن است نتوانیم در رابطه با قراردادهای کامیون ساویم و اتوبوس هوایی الف - 300 که بنا به گفته پاکستانیها با لغو قرارداد مجتمع قربانی خواهند شد فرانسویها را یاری دهیم. مثلاً هر چند مدعی باشیم که ما از فرصتهای موجود در رابطه با محصولات آمریکایی و به خصوص هواپیماهای آمریکایی بهره برداری نخواهیم کرد، فرانسویها آن را به آسانی نخواهند پذیرفت.

مهمترین راه برای متقاعد ساختن فرانسه به لغو قرارداد این است که آمریکا گسترش برنامه فروش رآکتور به پاکستان را مورد حمایت قرار دهد. ما می توانیم فرانسه را در تأمین هزینه های مالی چه از طریق منابع دولت آمریکا و چه منابع اوپک چون ایران و عربستان سعودی یاری دهیم.

8- یادآور می شوم که بعضی از تلگرامهای مربوط به تهران ارجاع شده ولی بعضی دیگر ارسال نشده است. پیشنهاد من این است که تلگرام های اخیر به بیل سولیوان داده شود تا او نیز در مورد نقش شاه از

ص: 369

نتایج حاصله از افشای سناریوی بالا بتواند نظریات خود را ارسال دارد.هومل

آن ارسال پول توسط کارگران از خارج می باشد. (ارسال پول از خارج کارگران از 600 میلیون دلار در سال مالی 1977 به 2/1 میلیارد دلار در سال مالی 1978 رسید.) مذاکرات بین صندوق بین المللی پول و دولت پاکستان نشانگر نیاز موجود جهت کاهش قروض جدید است. دولت پاکستان در نظر دارد قروضی را که موعد بازپرداخت آنها کمتر از 5 سال است ممنوع اعلام کرده (وامهای مربوط به وارد کردن مواد غذایی از این قاعده معاف می باشند) و وامهایی را که مدت بازپرداخت آنها نیز کمتر از 15 سال است محدود خواهد نمود. طبق اظهارات ستادصندوق بین المللی پول، طبق ملاحظات کنونی وام بانکی تجاری 300 میلیون دلاری نیز ممنوع خواهد بود. پاکستان از نتایج نشست ماه ژوئن کنسرسیوم کمکی بانک توسعه و بازسازی بین المللی بسیار ناراحت بود، چون کنسرسیوم اعلام کرده بود که وضع بازپرداختیهای پاکستان سبب شده است که این بانک نتواند بهترین وام را در اختیار این کشور قرار دهد.

دولت پاکستان نیز معتقد است که در حال حاضر قادر است آنقدر ارز خارجی به دست آورد که بتواند هزینه واردات سنگین غیرمنتظره، از قبیل حدود دو میلیون تن گندم، در 12 ماه آتی را بپردازد.

(کنسرسیوم اعتباردهندگان، بی ثباتی وضع بازپرداختی پاکستان را به رسمیت شناخته و قول داد که نیاز این کشور را به وام در نظر داشته باشد.) دولت پاکستان به صندوق بین المللی پول یادآور شده است که در نظر دارد در قوانین و مقررات مربوطه جرح و تعدیلهایی را به وجود آورد تا در صورت توافق کنسرسیوم با شرایط آنان نیز مطابقت داشته باشد. شاید دولت پاکستان به این نتیجه رسیده است که باید موضوع وام 300 میلیون دلاری را بار دیگر مطرح سازد. معذالک بانکهای خصوصی، تا زمانی که مقاصد ایرانیان روشن نشود، به این مسئله توجه بیشتری نخواهند کرد.

وضع و دورنمای اقتصادی پاکستان افزایش قروض تجاری عمده را توجیه نمی کند. اقتصاد آن تا سرحد امکان باید متکی به کمکهای امتیازی باشد. تنها سود عاید از این وام تجاری می تواند بازپرداخت قروض عمده کوتاه مدت یا جایگزین ساختن وامهای دشوارتر (چون وام CCC) باشد. به هر حال، بهبود وضع بازپرداختی موقتی پاکستان و تلاش صندوق بین المللی پول در محدود کردن وابستگی این کشور به وامهای تجاری نشان می دهد که دولت آمریکا نباید ایران را به شرکت در مسئله این وام در زمان حاضر ترغیب نماید.

تذکر: اولین قسط (85 میلیون دلاری) از وام 580 میلیون دلاری سال 1974 ایران به پاکستان توسط ایران به تعویق افتاد (لیکن لغو نگردید). انتظار می رفت که قسط دوم (85 میلیون دلاری) که می باید در 30 ژوئن 1978 پرداخت شود نیز به تعویق افتد. ایرانیان امیدوار بودند که بانک توسعه و بازسازی بین المللی در اجلاس ماه ژوئن با پرداخت این وام در صورت عدم ارائه وام از طرف کنسرسیوم، موافقت نمایند.

(قرض پاکستان به کنسرسیوم با شرایط امتیازی بیشتری در مقایسه با شرایط وام ایران به پاکستان تمدید شده است.) تا 30 ژوئن 1977، میزان قروض پاکستان به کنسرسیوم دارای یک عنصر اعطایی 61 درصد بود که طی آن به میزان 64 درصد به آمریکا مقروض می شد. در حالی که عنصر اعطایی و مهم ایران تنها 32 درصد بود.

بعضی از گزارشات حاکی است که قسط مذکور 58 میلیون دلار بوده نه 85 میلیون دلار.

ونس

سند شماره (9) از: سفارت آمریکا در پاریسسری به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی.برای اداره اطلاعات و پژوهشها پودلر، ساندرز، جری اسمیتتاریخ: 27 تیر 1357 - 18 ژوئیه 78 موضوع: اداره اطلاعات عالی مجتمع هسته ای پاکستان ای کسانی که کم ایمانید، بدم نمی آید که (در مرخصیهای تابستانی) به من بگویید که چه چیز عجیبی سبب شد که فکر کنید فرانسویها این کار را انجام نخواهند داد. می دانم که هیچ یک از شما فکر نمی کنید که آقای دوپان یک فرد ایده آلیست نگران بشریت است، لیکن آیا اطلاعات ما نیز بر این گونه ذهنیات استوار است؟هارتمان

شاهی بخش اعظم گفتگوها را انجام داد و نظر پاکستان را در مورد مسائل منطقه ای و بین المللی ارائه کرد.

ملک در تمام مدت گوش می داد ولی در مورد مواضع یا مقاصد شوروی سخنی به میان نمی آورد.

4 - کمال گفت شوروی توافق کرده است که:

(الف) شرایط تعیین شده در اولین سفر وزیران پاکستان به مسکو از زمان سقوط بوتو، را بپذیرد، و (ب) کمک بیشتری در اختیار کارخانه ذوب آهن کراچی قرار دهد که نشانگر «موضع» مثبت شوروی در قبال پاکستان می باشد. وی گفت «مواضع» دیگر شوروی نیز مشابه قرارداد پیشین شوروی و پاکستان در ماه مارس (تلگرام مرجع) است و نشان می دهد که شوروی میل دارد یک نیروگاه نیز در پاکستان احداث نماید (که گویا نیروگاه حرارتی گونرو می باشد).

5 - در پاسخ به یک سؤال، کمال خاطرنشان ساخت که مواضع شوروی می تواند بر نگرانیهای کلی شوروی در زمینه گرایش راستگرایانه تعدادی از کشورهای آسیای جنوبی چون هند، پاکستان، بنگلادش و سریلانکا استوار بوده باشد. این نگرانیها نیز ممکن است ناشی از تشدید فعالیت گروههای محافظه کار اسلامی چون گروه برادری و اخوت اسلامی باشد. کمال گفت شورویها ارائه کمک بیشتر در زمینه کارخانه ذوب آهن را عاملی در جهت خنثی سازی نگرانیهای پاکستان در رابطه با مقاصد شوروی در آسیای جنوبی به دنبال کودتای افغانستان به حساب می آورند.تون

3 - در رابطه با آمریکا، مطبوعات فرانسه اصولاً از فشار وارده از طرف آمریکا به فرانسه سخنی به میان نیاوردند. فیگارو یادآور شد که سیاست عدم تکثیر هسته ای فرانسه در سال 1976 و قبل از ریاست جمهوری کارتر اعلام شده بود. لوموند به نگرانی آمریکا در مورد این قرارداد و فشار آمریکا به پاکستان (نه فرانسه) اشاره ای داشت. لوموند یادآور شد که آمریکا و فرانسه در مورد عدم تکثیر قطعا به توافق دست خواهند یافت. همچنین یادآور شد که پایان مسئله پاکستان - فرانسه بار دیگر بین واشنگتن و بن در مورد قرارداد احداث مجتمع هسته ای در برزیل 4 - طبق پیش بینی ما، گلیستها نیز صدماتی به دولت فرانسه وارد خواهند کرد. لیکن ژیسکارد خواهد توانست آنها را به سهولت ترمیم نماید. این واقعیت که این مسئله در تعطیلات ماه اوت فاش شده به قوت خود باقی است. بد نیست بدانیم که فیگارو که گرایشهای گلیستی دارد به تصمیم فرانسه با نظر موافق می نگرد. ولی معلوم نیست که دولت پاکستان این اشارات دولت فرانسه را که در مطبوعات منعکس شده و گویای آن است که پاکستان می خواسته از این کارخانه به منظور تولید سلاحهای اتمی بهره برداری نماید.

هارتمان

2 - سفارت دقیقا مراقب عکس العمل مطبوعات پاکستانی و نیز محافل رسمی نسبت به تصمیم فرانسه مبنی بر لغو قرارداد مجتمع هسته ای پاکستان بوده است. تا به حال عکس العمل تمام بخشهای عمومی و خصوصی به طرز شگفت آوری معتدل و ملایم بوده است. عکس العمل رسمی دولت پاکستان محدود به کنفرانس مطبوعاتی ژنرال ضیاء در 23 اوت (گزارش مرجع ب) و سخنرانی 29 اوت مشاور وزارت امور خارجه آقاشاهی در مجمع فدرالیستهای پاکستان بوده است. در هیچ یک از این بیانات مطلبی نیست که نشان دهد پاکستان تصمیم گرفته است به «تنهایی» پروژه مجتمع را به پایان برساند و یا تکنولوژی لازم را از منابع خارجی دیگر تأمین نماید.

3 - بیانیه رئیس جمهور: ژنرال ضیاء در پاسخ به سؤال مطروحه در کنفرانس مطبوعاتی 23 اوت در رابطه با احتمالاً کمک در زمینه این مجتمع گفت که پاکستان با هیچ یک از منابع خارجی دیگر در مورد احتمال تحصیل تکنولوژی لازم مذاکره نکرده است. در پاسخ به یک سؤال مستقیم دیگر مبنی بر اینکه آیا پاکستان در نظر ندارد این مجتمع را تکمیل نماید، ژنرال ضیاء مطلب را در یک جواب طولانی به این شرح روشن ساخت: پاکستان تصمیم گرفته است که در زمینه تکنولوژی هسته ای پیشرفت نماید. پاکستان به جامعه بین المللی اعلام کرده است که با تکثیر هسته ای و سوء استفاده از انرژی هسته ای مخالف است.

- - با وجود اینکه تا به حال نتوانسته ایم نسخه کامل بیانات 23 اوت رئیس جمهور را به دست آوریم (و گمان می کنیم که دولت پاکستان توزیع این گونه نسخ را ممنوع کرده باشد) ولی ترجمه نسبی ما از گزارشات رسیده نشان می دهد که ضیاء در سه مورد نظر دارد لیکن در مورد تکنولوژی لازم برای مجتمع سخنی به میان نیاورده است.

- - در کنفرانس مطبوعاتی 23 اوت نقش آمریکا در وارد کردن فشار بر فرانسه نیز محکوم اعلام نشده است.

4 - سخنرانی آقاشاهی: تنها بیانیه رسمی منتشره دیگر، سخنرانی مشاور وزارت خارجه آقاشاهی در 29 اوت بوده است. آقا شاهی در کراچی و در مجتمع فدرالیستهای جهان، از یک سیاست وسیع در جهت عدم تکثیر هسته ای و انتقال سلاح و منطقه عاری از سلاحهای هسته ای صحبت کرد. او با عصبانیت از عهدشکنی بعضی از کشورهای دارای ظرفیت هسته ای و همپیمانانشان (؟) که مانع از انتقال تکنولوژی هسته ای به منظور استفاده در راههای در جهان سوم... سخن گفت. آقاشاهی به حضار خود اطمینان داد که پاکستان اصول عدم تکثیر هسته ای را رعایت کرده و به امنیت بین المللی به طور کامل سرسپرده است. پس از آن وی به نقاط کور قدرتهای بزرگ در عدم کاربرد صحیح سیاست عدم تکثیر اشاره کرد که نیروی هسته ای را به طور یکسان در اختیار تمام کشورها قرار نمی دهند (و در این زمینه از آفریقای جنوبی و اسرائیل نام برد).

- - آقاشاهی بخش اعظم سخنرانی خود را به بحث پیرامون تمام جنبه های عدم تکثیر هسته ای اختصاص دارد که عبارتند از: اقیانوس هند به عنوان یک منطقه عاری از سلاحهای هسته ای، حمایت از پیشنهاد سازمان ملل به منظور بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای در سطح بین المللی، و تلاش برای محدود ساختن تسلیحات قراردادی. مشاور از آمار و ارقام عظیمی در این زمینه استفاده کرد (مثلاً گفت که مقدار پول مصرف شده توسط سازمان بهداشت جهانی برای ریشه کن کردن مالاریا بوده است) تا نشان دهد که با مسابقه تسلیحاتی موجود در جهان مخالف است و قول داد که پاکستان سعی خواهد کرد منابع

ص: 375

محدود خود را در زمینه های سازنده تری به کار برد.

5- بیانیه رسمی آتی: سفارت از طریق منابع موثق دریافته است که دولت پاکستان در حال آماده کردن بیانیه ای رسمی در رابطه با مسئله مجتمع است. ما دریافته ایم که مشاور آقاشاهی، وزیر خارجه شهنواز و نیاز نایک دبیر دیگر از تهیه پیش نویس امتناع ورزیده اند. تهیه پیش نویس بیانیه در این مرحله به عهده منیر اکرم رئیس امور سازمان ملل در وزارت خارجه گذاشته خواهد شد. هنوز معلوم نیست که این بیانیه در چه زمانی انتشار خواهد یافت.

6- عکس العملهای نیمه رسمی: عکس العمل مطبوعات نسبت به لغو قرارداد مجتمع می تواند به دو طبقه تقسیم گردد. مهمترین طبقات نظریه نیمه رسمی مطبوعات ملی تحت کنترل دولت پاکستان است.

موضعتر است مطبوعاتی ملی به رهبری «تایمز پاکستان» تا به حال معتدل بوده و از بر پا کردن جنجال ورزیده اند. «تایمز پاکستان» در سر مقاله خود هر گونه شک و شبهه را در مورد ماهیت واقعی نامه ژیسکارد به ضیاء با بیان این مطلب که «گذشته از تعارفات و ابهامات دیپلماتیک این (نامه) بدین معنی است که پاریس می خواهد به تعهدات پیشین خود عمل نماید.» همین سرمقاله از «دستپاچه شدن فرانسه در برابرفشارهای وارده از طرف آمریکا» اظهار تأسف می کند.

- - تایمز و دیگر روزنامه های تراست به طرز غریبی از ایراد سخنان انتقادآمیز در رابطه با فرانسه و آمریکا خودداری کرده و از اقدامات تلافی جویانه دولت پاکستان نیز سخنی به میان نیاورده اند.

7- عکس العمل مطبوعات مستقل: مطبوعات مستقل موجود در پاکستان نشانگر بعد وسیعی از منافع سیاسی، فرهنگی و اقتصادی هستند. لیکن در محکوم نمودن لغو قرارداد از سوی فرانسه جنجال زیادی به راه نینداخته اند. تلخی و اشتیاق هر یک به انتقاد کردن در این زمینه متفاوت و در نوسان است. بسیاری از نشریات متوسط طوری وانمود کرده اند که معنی آن این است که ما می دانستیم که این اتفاق رخ خواهد داد.

- - نشریات مسلمانان سنت گراور است افراطی جنبه ضد اسلامی و حمایت از اسرائیل لغو قرارداد را مطرح کرده اند. ولی این انتقاد نیز چندان شدید نبوده است.

- - مهاجم ترین منتقدین این تصمیم - همکاری آمریکا فرانسه - نشریات جناح چپ بودند که بسیاری از آنها حامیان سرسخت رئیس جمهور اسبق بوتو می باشند. کمیته اجرایی حزب خلق بوتو در 27 اوت تصمیم گرفت از ژنرال ضیاء بخواهد که جزئیات قرارداد مربوط به مجتمع هسته ای را منتشر سازد. طبق این تصمیم خواسته شد که اسناد مربوط به گفتگوهای بوتو و نحوه برخورد ژنرال ضیاء با وزرای خارجه و سفیران آمریکا در ارتباط با این مجتمع منتشر گردد. این تصمیم توجه چندان زیادی را از طرف مطبوعات حامی حزب خلق بوتو برنینگیخته است.

8- تذکر: هیچ گاه انتظار نداشتیم که در خارج از سفارت شاهد اجتماع تظاهر کنندگان در پاسخ به همکاری آمریکا و فرانسه در لغو این قرارداد باشیم ؛ لیکن فکر نمی کردیم که احساس اضداد نیز اینگونه تحریک گردد. عناصر مختلف بخش خصوصی عکس العملهای کش و قوس دار نشان داده و دولت پاکستان نیز در بیانات رسمی خود اشاراتی به این مطلب کرده است. آمریکا و فرانسه (و نیز ژنرال ضیاء) مورد انتقادهای شدید به خاطر برقراری حکومت نظامی قرار گرفته اند لیکن هیچ یک از ما در این زمینه متنبه نشده است. اعتدال کلی عکس العمل نشانگر ماهیت ضدجوی اعلامیه و این واقعیت است که مقداری از این خشونت در رابطه با تعلیق کمکهای آمریکا نشان داده شده است. ضیاء این خبر را زمانی اعلام نمود

ص: 376

که کابینه جدید خود را اعلام می کرد و این به نفع ما بود.

گفتگوهای خصوصی ما با دولت پاکستان نشان می دهد که این دولت برای ارائه پاسخ به فرانسه با آرامی و با احتیاط هر چه بیشتر حرکت می کند. با گذشت حرارت وحدت اولیه عکس العمل، دولت پاکستان می تواند پاسخ دقیق و سنجیده ای به دولت فرانسه بدهد. رهبریت دولت پاکستان از تأثیر گفته های خود بر محافل بین المللی آگاه بوده و احتمالاً با در نظر گرفتن نتایج احتمالی پاسخ خود را عرضه خواهد داشت.

این خبر که موضع رسمی دولت به وسیله یک مقام رسمی متوسط رتبه که از نظر ما یک دیپلمات ذیصلاح است تهیه می شود نیز ارائه احتمالی پاسخی معتدل را محتمل تر می سازد. به نظر ما احتمال ندارد که ژنرال ضیاء پیمان شکنی فرانسه و مداخله آمریکا را مورد عتاب و سرزنش قرار دهد. از طرف دیگر، انتظار نداریم که در این بیانیه اعلام شود که پاکستان در پیشبرد اهداف هسته ای خود از مجتمع چشم خواهد پوشید. مسئله مجتمع و نقش دولت آمریکا در آن، تا مدتها نقش یک فوتبال سیاسی را خواهد داشت و روابط پاکستانیها با آمریکا را نیز مشخص خواهد کرد. لیکن وضع می توانست بدتر از اینها نیز باشد.هومل

سند شماره (14) تاریخ: 14 مهر 1357 - 6 اکتبر 78خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در پاریسبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: از سرگرفته شدن کمکهای آمریکا به پاکستان 1- ما مشاور عدم تکثیر هسته ای وزارت امور خارجه، یعنی ژاکومت را در 14 مهر در مورد محتوای تلگرام مرجع الف توجیه نمودیم.

ژاکومت از ظرافت نحوه اداره مشاورتهای کنگره قدردانی کرد و گفت لازم نبوده است که از ابراز اطمینانهای فرانسه صحبتی به میان آورده شود. علاوه بر این وی گفت که آمریکا در آغاز برنامه کمکی به سرعت عمل کرده است و همین امر سبب خواهد شد که پاکستان خیال احداث مجتمع را از سر بیرون کند.

2- ژاکومت با اشاره به مقاصد پاکستان گفت که پاکستانیها در تلاش برای به دست آوردن تجهیزات مربوط به مجتمع از چند منبع اروپای غربی و ژاپن با استقبال گرمی روبرو نشده بودند. وی به طور محرمانه به ما گفت که تکنیسین های فرانسوی موجود در پاکستان به دولت فرانسه اعلام کرده اند که بدون تجهیزات مورد لزومی که فرانسه از ارسال آنها امتناع ورزیده است پاکستانیها نخواهند توانست این مجتمع هسته ای را به پایان برسانند.

3- ژاکومت گفت که ضیاء هنوز هم به برنامه ژیسکارد پاسخی نداده است. طبق نتیجه گیری فرانسویها، آقاشاهی در آینده نزدیک به فرانسه خواهد آمد و پاسخ ضیاء را نیز به همراه خواهد آورد.

4- ما در مورد گزارشات مطبوعاتی بیانیه بوتو قبل از سقوط خود که گفته بود پاکستان با خرید این مجتمع از فرانسه ظرفیت نیروی اتمی خاصی را کسب خواهد کرد صحبت کردیم (تلگرام مرجع ب).

ژاکومت که این مطلب را خوانده بود، گفت که این امر می تواند به عنوان دلیلی دیگر برای تلاش پاکستان در جهت ساختن سلاحهای اتمی، کار دولت را در آرامتر ساختن اوضاع ناشی از لغو قرارداد در داخل فرانسه سهولت بیشتری ببخشد.هارتمان

می کند. وی گفت از نظر پاکستان اوضاع هند و افغانستان نیاز پاکستان را به توانایی و کسب تسلیحات اتمی ایجاب می کند. این نباید به آن معنی باشد که پاکستان می خواهد بمبی را منفجر سازد، ولی معنی آن این است که پاکستان باید این قدرت و نیرو را در اختیار داشته باشد.

2- در پاسخ به تمامی اینها من اظهار داشتم که بهترین راه برای حفظ امنیت پاکستان جلب نظر دوستانش است. گفتم اگر پاکستان بخواهد به تنهایی این کار را ادامه دهد آمریکا به آسانی نخواهد توانست رابطه دوجانبه خود را در حراست از امنیت پاکستان حفظ نماید. من همان طور که در واشنگتن، نیویورک و اسلام آباد گفته شده بود، گفتم در صورت تکمیل این مجتمع توسط پاکستان با در نظر گرفتن اصلاحیه گلن نخواهیم توانست به پاکستان کمک نماییم.هارتمان

نمایندگی استرالیا از منطقه برداشته بودند (مشابه عکسهایی که استرالیاییها به مقام سفارت داده و به قرارگاههای سیا ارسال شده است) نشان داد. وی خاطرنشان ساخت که ممکن است این نقطه محل تأسیسات غنی سازی اورانیوم باشد. سفیر فرانسه به فورلوت گفت که فکر کردم بهتر است قبل از ارسال آنها جهت تجزیه و تحلیل از طریق کانال وابسته نظامی به پاریس آنها را به ما نیز نشان بدهد.

3- در پاسخ به یک سؤال مشاور سیاسی گفت که در مورد احداث این ساختمان در کاهوتا چیزهایی شنیده است ولی اعتراف کرد که اطلاعات وی بسیار محدود است. وی از اینکه فورلوت عکسها و نقطه نظرات خود را به وی ارائه کرده است قدردانی نمود.

4- فورلوت در رابطه با مجتمع گفت که از دو تکنسین فرانسوی مقیم پاکستان، تکنیسین شیمیدان، در تاریخ 2 ژانویه به فرانسه باز خواهد گشت؛ لیکن همکارش که یک مهندس ساختمان بود هفته گذشته به کشورش بازگشته است. مهندس مزبور گفته است که اگر فرصتهای کاری در فرانسه جذاب نباشند سعی خواهد کرد از طریق بخش خصوصی به پاکستان برگردد. ولی فورلوت فکر نمی کند که این مهندس به پاکستان برگردد، چون همسر و فرزندانش در اینجا احساس ناراحتی بسیار می کردند و سوگند خوردند که به اینجا بازنگردند. مهندس ناظر پروژه که بین فرانسه و پاکستان در آمدوشد بود، ماه گذشته در کراچی به سر می برد و قرار نیست به این زودی باز گردد. تنها یک فرانسوی دیگر مقیم در لاهور وجود دارد که متخصص اتمی «نیست ولی یک مهندس مشاور ساختمانی است که از طرف شرکت» S.E.E.E به پاکستان فرستاده شده است. فورلوت گفت که وی نیز در این پروژه کار می کرده و گاهی در مورد مسایل ساختمانی مورد مشاوره قرار می گیرد و ظاهرا در پاکستان خواهد ماند.

5 - فورلوت گفت که به نظر وی پاکستانیها کار احداث پروژه را به تنهایی ادامه خواهند داد، ولی مدتهای مدیدی طول خواهد کشید، و با صرف هزینه های زیاد شاید نتیجه ای به دست دهد. فورلوت در مورد محتوای صحبتهای منیرخان با مقامات فرانسه چیزی نگفت.هومل

بهره، زکات (مالیات بر ثروت اسلامی)، و عشر (مالیات کشاورزی اسلامی) را طرح ریزی نمایند. وی در ادامه گفت که جهت ادامه این اقدامات تاریخ خاصی معین نشده است، لیکن در پاسخ به یک سؤال وی گفت که این امور در سال تقویمی جاری تحقق نخواهد یافت.

3- در رابطه با سیستم بانکی بدون بهره، پروفسور احمد گفت پاکستان به آرامی در جهت اقتصادی استوار بر تساوی اقتصادی گام بر خواهد داشت و از اقتصاد وامی کناره خواهد گرفت. لغو بهره و ربا در سه مرحله صورت می گیرد: ابتدا در مورد وامهای مصرفی، سرمایه گذاری و نهادهای سرمایه گذار، ثانیا در مورد بانکهای تجاری به طورکلی و در نهایت، در مورد وامهای بین المللی. با این وصف وی تأکید کرد که پاکستان به تمام قراردادهای خارجی خود عمل خواهد کرد.

4- تذکر: در حال حاضر ظاهرا پروفسور احمد سخنگوی دولت پاکستان در اقتصاد اسلامی است. وی یکی از اساتید رشته اقتصاد است که به مدت ده سال در لستر انگلستان در مورد مسائل اسلامی تدریس می کرده است. ظاهرا مراجعت وی به پاکستان مصادف شده است، با اعلام تمایل دولت به اینکه پاکستان را به صورت یک جمهوری واقعا اسلامی درآورد.

5- در سخنرانی یکی از مقامات اقتصادی سازمان عمران اقتصادی در اوایل هفته گذشته، وی در مورد بسیاری نکات مطروحه در کنفرانس مطبوعاتی به طورکلی و فیلسوف مآبانه سخن گفت. بسیاری از کسانی که با وی صحبت کرده اند، می گویند پروفسور احمد به نظامی مصطفی و سیستم بانکی بدون بهره بسیار علاقه مند است. وی در این مورد چند رساله منتشر ساخته و با صراحت معترف است که مشکلات اداری مربوط به سیستم بانکی بدون بهره، زکات و عشر بسیار زیاد است ولی در همان حال معتقد است که بالاخره حل خواهند شد.

6- ما نسخه هایی از پوشش مطبوعاتی و حداقل یکی از مقالات نوشته شده توسط پروفسور احمد را در مورد اقتصاد اسلامی برایتان ارسال می داریم.هومل

به دست بیاورد). در نتیجه، سفارت از طرف اسلام آباد تأییدیه ای مبنی بر به رسمیت شناختن حکومت بازرگان را به دست آورد و در همان موقع رویداد 22 بهمن ماه در دوشان تپه موجبات سقوط نهایی رژیم پهلوی را فراهم آورد.

4- سفارت پاکستان در دست در روبروی پادگان جمشیدیه واقع شده است. هنگامی که در 23 بهمن ماه پس از یک درگیری مختصر در ساعت 10 صبح این پادگان سقوط کرد، از رحیم خواسته شد که به قرارگاه بازرگان در مدرسه رفاه رفته و اعلام دارد که حکومت متبوع وی دولت بازرگان را به رسمیت می شناسد. وی گفت هنگام ورود وی حتی بازرگان نیز باور نکرده بود که پیروز شده است. (در واقع بازرگان با صراحت به رحیم گفته بود که فکر نمی کرد پایان واقعه این گونه باشد.) به بازرگان توضیح داده شد که پاکستان رابطه خود با ایران را، رابطه بین دو ملت می داند تا بین دو حکومت. رحیم گفت به رسمیت شناختن به موقع این دولت از طرف پاکستان، راه را برای سفر شاهی به این کشور در چند هفته بعد هموار کرده بود.

5- رحیم در رابطه با خروج پاکستان از سنتو گفت که دولت متبوع وی و دولت بازرگان چنین نتیجه گرفته بودند، که مدتهاست که این پیمان منافع اعضای منطقه ای را در نظر نگرفته است. بلکه برعکس، ادامه عضویت در این سازمان و ارتباط آن با رقابت بین شوروی و غرب تا آنجایی که به دیگر کشورهای رو به رشد و غیر متعهد مربوط است مسؤلیتهایی را متوجه پاکستان می سازد. وی گفت عضویت در این سازمان برای پاکستان به عنوان «پرچم سرخی» در برابر دیگر کشورها می ماند که اگر این پرچم نباشد پاکستان می تواند با آنها روابط صمیمی برقرار سازد. رحیم در ارتباط با روابط پاکستان و آمریکا و انگلستان گفت که خروج از سنتو نباید به معنی کاهش علاقه کشورش به همکاریهای صمیمانه تلقی گردد. برعکس، پاکستان به این نتیجه رسیده بود که این همکاری از طریق روابط دوجانبه بهتر انجام می گیرد.

6- در مورد امکان گسترش سازمان همکاری و عمران منطقه ای، رحیم گفت که پاکستان نیز مانند ایران معتقد است که اعضای دیگر می توانند جذب این سازمان شوند، لیکن به سرعت اضافه کرد که دولت وی معتقد است که اقتصاد کشورهای عضو تقریبا باید همان باشد.

پاکستان میل دارد افغانستان را «به دلایل ژئوسیاسی» در این سازمان بپذیرد و حال آنکه می داند اقتصاد آن کشور خیلی بدوی تر از اقتصاد اعضای کنونی سازمان و یا دیگر اعضای احتمالی چون عراق می باشد. مع الوصف، پاکستان این امتیاز را به هند نخواهد داد. رحیم یادآور شد که اقتصاد هند علیرغم فقر آن یکی از پیچیده ترین و نیرومندترین اقتصادهای جهان است و به همین دلیل در صورت عضویت آن، اقتصاد دیگر کشورهای عضو به ناگریز تحت سلطه اقتصاد هند در خواهد آمد.

7- رحیم گفت از نظر پاکستان منطقی نیست که عضو سازمانی باشد که هدف آن پرورش همکاری اقتصادی با هند است، در حالی که اختلافات سیاسی بسیار عمیق نیز بین دو کشور وجود دارد. وی گفت ابتدا باید این اختلافات را از میان برد و پس از آن به همکاری عظیم تر اقتصادی پرداخت.

8- رحیم گفت آمریکا باید در متکی بودن به اعضای به اصطلاح «ذینفوذ منطقه ای» در گسترش سیاست های امنیتی خود رعایت کمال احتیاط را بنماید. وی گفت احمقانه است که بگوییم هند نیرومند نیست ولی در عین حال همسایگان هند را وادار کنیم تا با هند ارتباط برقرار کنند که این کار به ثبات منطقه کمک نخواهد کرد. هند نمی تواند بدون همکاری تمام کشورهای منطقه نقش پلیس منطقه را ایفا کند و اگر

ص: 382

آمریکا غیر از این فکر می کند سخت در اشتباه است.

علاوه بر این، آمریکا با این فکر که می توانست با امتیازاتی که به شاه داده بود سیاستهای هند را معتدل تر سازد، نهایت ساده اندیشی را نشان داده است. وی مدعی است که سیاستهای هند بر منافع ملی هند بخصوص برداشت هندو از مادر هند که در غرب زیاد به آن پرداخته نمی شود استوار است. وی گفت که امیدوار است که آمریکا از طریق دولت جدید ایران نیز مانند رژیم شاه همان سیاستها را در قبال هند ادامه ندهد، لیکن هند را به صورتی که هست بپذیرد و مستقیما با آن معامله کند.

9- رحیم به طور خلاصه گفت که از نظر پاکستان گسترش همکاری منطقه ای امکان پذیر و مورد علاقه است؛ لیکن مرز شرقی سازمان گسترش یافته همکاری و عمران منطقه ای نباید فراتر از مرز هند و پاکستان برود.سولیوان

3- پاکستان نیز محصولات سنتی خود را مانند گذشته در اختیار شوروی قرار خواهد داد که عبارتند از: پنبه، منسوجات، جامه های کشباف، نخ بافندگی،پوشاک، فرش، محصولات چرمی رنگ شده مانند کفش، وسایل جراحی، قاب عینک، کارهای دستی و غیره.

4- دولت پاکستان اظهار داشته است که میل دارد قراردادهای لجستیکی موجود در این توافق را سهولت بخشد و این برنامه در مذاکرات آتی آنها با روسها گنجانده خواهد شد. در سفر هیئت نمایندگی روسی، در زمینه رادیو و تلویزیون و آموزش و پرورش و انعقاد قراردادهای جداگانه بحث شد. (در تاریخ 5 فروردین، امضای قرارداد دوساله همکاری و تبادل نظر بین کمیته رادیو و تلویزیون شوروی و تلویزیون پاکستان توسط مطبوعات اعلام گردید.) 5- در تاریخ 10 فروردین مطبوعات پاکستان اعلام داشتند که مقام بازدید کننده روسی، میشکوف یعنی رئیس موسسه صادرات تراکتور شوروی با شرکت تراکتور پاکستان قراردادی را منعقد ساخته است تا از طریق آن 4500 تراکتور و 300 دستگاه خیش طبق قرارداد تجاری 59-1358 تحویل پاکستان داده شود. آقای میشکوف در مصاحبه ای یادآور شد که ارزش بازرگانی تراکتورها 20 میلیون دلار است. (در این مقاله یادآوری شده است که شوروی در سال 1357 تعداد 4000 تراکتور به پاکستان تحویل داده است.)هومل

سند شماره (22) تاریخ: 3 اردیبهشت 1358 - 23 آوریل 79خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: تأثیرات اقتصادی - بعد از بوتو 1- (تمام متن خیلی محرمانه است) 2- خلاصه: با گذشتن بیش از دو هفته از اعدام بوتو، آرامش نسبی به پاکستان بازگشته است، و ما هیچ گونه گزارشی در مورد ناآرامیهای داخلی که بر فعالیت اقتصادی تأثیر شدید بگذارد، دریافت ننموده ایم. هنوز موقع آن نرسیده است که به مقاصد تجاری دوران بعد از بوتو پی ببریم، لیکن خروج وی از صحنه بر موضع سرمایه گذاران داخلی تأثیری مثبت خواهد داشت، چون آنها می ترسیدند که وی بار دیگر به قدرت برسد و بر سر سرمایه های آنها بلایی بیاورد. البته عواملی دیگر نیز وجود دارد که تردیدهایی را در میان سرمایه گذاران پدید آورده است که عبارت است از عدم قاطعیت و اطمینان در مورد نوع برنامه های اسلامی و اصلاحیه های اقتصادی ضیاء و تردید در مورد سیاستهای اقتصادی یک دولت در نهایت منتخب. این نگرانیها ممکن است در تلاشهای انتخاباتی نهفته باشد. این که ضیاء در چه زمانی و به چه نحو متقاعد کننده ای آغاز روند سیاسی را مجاز خواهد شمرد، نیز اهمیت دارد. سهولت نسبی که رئیس جمهور ضیاء از طریق آن اداره وقایع فاحش 15 فروردین را به عهده گرفت ظاهرا اعتماد وی را نسبت به تواناییش در اداره کشور و اتخاذ تصمیمات اقتصادی افزایش بخشیده است. توانایی ضیاء در حفظ قانون و نظم پس از یک دوره آزمایش قدرت عزم راسخ وی را در اتخاذ اقدامات دشوار مربوط به بودجه تقویت نموده است.

دولت پاکستان قیمت جیره گندم را افزایش داده است که گویا در حال حاضر توانسته است کاهش سوبسید عظیم گندم داخلی را سبب شود، و کاهش دیگر سوبسیدها را نیز احتمالاً به دنبال خواهد داشت.

این حرکات گرچه برای ثبات اقتصادی دراز مدت پاکستان ضروری است ولی نارضایتی عمومی را فراهم آورد. اجرای زکات و عشر که مهمترین عنصر سیاست اسلامی سازی دولت پاکستان است، چندان تحت تأثیر واقع نخواهد شد. از نظر بین المللی نارضایتی مربوط به اعدام، ظاهرا به صورت تشنجهای اقتصادی در نخواهد آمد. نارضایتی اعراب ممکن است بر زمان ارائه کمکها تأثیر بخشد، ولی به طورکلی در این زمینه تأثیری منفی نخواهد داشت. (پایان خلاصه) 3- با گذشتن بیش از دو هفته از اعدام رئیس جمهور سابق ذوالفقار علی بوتو، کشور نسبتا آرام است و فعالیت اقتصادی به نحو حادی قطع نگشته است. دولت پاکستان دارای «وضعی عادی» است و وضع غذا، صنایع و قانون و نظم نیز طبیعی است. در مورد اعتصابات عمومی و یا دیگر مشکلات صنعتی گزارشی دریافت ننموده ایم و چنین به نظر می رسد که اغتشاشات مربوط به اعدام از نظر قانونی پایان یافته است.

جامعه تجاری نیز نسبت به اعدام بوتو عکس العمل علنی نشان نداده است. ولی ظاهرا ترس از ملی سازی دوباره که در جان جامعه تجاری مأوا داشت، همراه با جسد بوتو به گور سپرده شده است. آنچه را که همه مانع اصلی بر سر راه سرمایه گذاری در پاکستان به حساب می آورند، اکنون از بین رفته است، ولی به نظر ما در کوتاه مدت عوامل بسیار باید حل شود تا سرمایه گذاریهای داخلی به جریان افتد. تأثیر جمعی افزایش قیمتها بر طرز تفکر عمومی در نتیجه کاهش سوبسید، احساسات کنونی ضد دولتی و عکس العمل ضیاء در

ص: 385

قبال آزادسازی فعالیتهای سیاسی هنوز ابهام آمیز است و در مورد اوضاع نظم و قانون تردیدهایی را پدید آورده است.

علاوه بر این سیاستهای اقتصادی وسیله فعالیت احزاب سیاسی تحت الشعاع قرار خواهد گرفت و سیاستهای کابینه جدید ضیاء (اسلام آباد 4573) منبع تردید دیگری خواهد بود که سرمایه داران را به احتیاط کاری در برنامه های آتی کشور وا خواهد داشت. بالاخره مقررات بیش از حد دولت بر فعالیت تجاری مانع از آن خواهد شد که سرمایه داران تصمیم به سرمایه گذاری را اتخاذ نمایند.

4- پایان مسئله بوتو و آرامش نسبی بعدی ظاهرا ضیاء را مطمئن ساخته است که می تواند مشکلات اقتصادی موجود در برابر دولت را با نزدیک شدن آن به مرحله فرمول بندی بودجه سال 59-1358، از میان بردارد. گرچه ماجرای بوتو هنوز ادامه دارد، ولی مقامات وزارت دارایی به ما گفته اند که پیشنهاد آنها مبنی بر اصلاح کسری بودجه در حال رشد از طرف سطوح عالی دولتی با موانعی روبرو می گردد. ولی، حتی دو هفته پس از اعدام، دولت گامی برداشت که به نظر بسیاری از نظر سیاسی خیلی حساس بود، چون دولت قیمت جیره گندم را که بیشتر توسط شهرنشینان استفاده می شد، 40 درصد افزایش داد. این کار سوبسید بیش از حد گندم داخلی را حذف کرد و کسری بودجه را به مقدار یک میلیارد روپیه در سالهای 59/1358 کاهش خواهد داد. گزارش مطبوعات و گفتگو با مقامات دولت پاکستان نشان می دهد، که قرار است روغن خوراکی و کود نیز تحت کنترل درآید.

5- درست است که کاهش سوبسید غذایی مهمترین و مشکلترین بخش استراتژی بودجه ای دولت پاکستان را تشکیل می دهد، ولی اقدامات دیگری در راه است تا منابع داخلی بودجه به حرکت درآمده و مخارج سوبسیددار و غیرسوبسیددار نیز کاهش یابند. اما امیدواریم که این اقدامات تحقق یابند چون فشار مربوط به کسری بودجه آنقدر شدید است که می تواند فشارهای سیاسی بعد از بوتو (و قبل از انتخابات) را خنثی سازد. در کوتاه مدت، هر گونه مقررات جدید مالیاتی، که احتمالاً تا دو ماه دیگر وضع نخواهد شد، بر صنعتگران متمول تأثیر خواهد گذارد و ممکن است اقداماتی نیز در جهت تشدید تأثیر افزایش قیمت جیره گندم بر شهروندان صورت پذیرد.

6- عکس العمل اصلی اقتصادی منفی در جامعه بین المللی ممکن است از طرف کشورهای اسلامی بروز کند. شایع شده است که کمکهای نفتی عربی تا مدتی به سوی پاکستان سرازیر نخواهد شد، ولی در نهایت نصیب پاکستان خواهد شد. در حقیقت گزارش مطبوعاتی از بغداد (اسلام آباد 4381) حاکی از آن است که دولتهای عربی توافق کرده اند که جای خالی کمکهای عمرانی آمریکا به پاکستان را پر کنند. زکات احتمالی سعودی و امارات متحده عربی که معادل یک کمک 200 میلیون دلاری است، هنوز به پاکستان داده نشده، ممکن است تحت تأثیر بسیاری واقع گردد. لیکن اشتیاق اسلامی سعودی و رابطه اساسی سعودی و پاکستان احتمالاً بر تأسف ناشی از مرگ بوتو خواهد چربید. عکس العمل خصمانه ایران نسبت به این اعدام نیز می تواند بر برنامه ریزی دوباره وامهای پاکستان تأثیر بخشد. درست است که ایران کمکهای جدیدی به پاکستان نخواهد داد، ولی ممکن است راهی برای عدم اصرار در بازپرداخت وام پاکستان یافته شود.هومل

سند شماره (23) تاریخ: 16 اردیبهشت 1358 - 6 می 79خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: انتخابات هیئت های محلی: طوفان سیاسی بعدی؟ 1- (خیلی محرمانه) خلاصه: علائم مربوط به برگزاری انتخابات محلی قبل از انتخابات ملی ماه نوامبر توسط دولت پاکستان فاش شده است. مطبوعات 26 آوریل نیز حاوی مطالبی در حمایت از انتخابات محلی از طرف دو وزیر فدرال و روزنامه معتبر تایمز پاکستان بوده است. سیاستمداران پاکستان که شخصا با انتخابات محلی قبل از موعد مخالف هستند با مطبوعات درگیر شده اند. ضیاءالحق نیز مانند گذشته گویا می خواهد در این زمینه بار دیگر حرف خود را به کرسی بنشاند. دلایلی که رئیس جمهور در این مورد مطرح کرده این است که وی مایل است قبل از آغاز انتخابات ملی با برگزاری انتخابات محلی برای تجربه دموکراسی پاکستان یک پایگاه مستحکم پدید آورد، لیکن مخالفین معتقدند که ضیاء می خواهد به این ترتیب میزان حمایت ملی را در به تعویق افتادن انتخابات محلی دریابد. (پایان خلاصه) 2- (طبقه بندی نشده) علائم پیدایش یک طوفان سیاسی در پاکستان نشانگر این است که بار دیگر یک تضاد بزرگ سیاسی پدید خواهد آمد: معلوم نیست که انتخابات هیئتهای محلی «بدون درنظر گرفتن اساس غیرحزبی در ماه اوت یا سپتامبر قبل از انتخابات کاملی ملی ماه نوامبر برگزار شود.

3- (طبقه بندی نشده) نظریه برگزاری انتخابات محلی و شهری قبل از برگزاری انتخابات ملی و مجالس ایالتی سال گذشته از طرف رئیس جمهور ضیاء (مراجع - ب، ج) مطرح شده بود. این پیشنهاد ضیاء قبل از تعیین کرسیهای کابینه اتحاد ملی پاکستان در سپتامبر و حتی پس از آن تضادهایی را به وجود آورد.

4- (طبقه بندی نشده) رئیس جمهور ضیاء شدیدا حامی برگزاری انتخابات محلی قبل از انتخابات ملی است. وی در طول دو سال گذشته حکومت خود و حتی در زمان انتصاب کابینه جدید خود در 21 آوریل (مرجع الف) بارها به نظریه خود مبنی بر برگزاری انتخابات ملی، در مطبوعات اشاره کرده است.

5 - (طبقه بندی نشده) به دنبال تذکرهای ضیاء در نشست کابینه، انتخابات محلی ضربه دیگری خورد.

یکی از مقالات مهمی که در روزنامه اردوزبان نوای وقت در 26 آوریل منتشر شده و اعضای مطبوعات نیز با آن به خوبی آشنا هستند اعلام داشته است که انتخابات محلی در ماه اوت 1979 برگزار خواهد شد. در این مقاله گفته شده بود که نباید ترس از آن داشت که انتخابات محلی بر برنامه انتخابات عمومی تأثیر بگذارد.

6- (طبقه بندی نشده) سیاستمداران کشور بار دیگر با قدرت تمام به مخالفت با این نظریه پرداختند و از ضیاء مصرانه خواستند که به پیمان خود وفادار بوده و انتخابات ملی را طبق برنامه برگزار نماید. وزیر فدرال ف. الف. چیشتی که هنگام عهده دار بودن ریاست بخش انتخابات کابینه در دوره قبل موجب پیدایش این نظریه شده بود، در تاریخ 30 آوریل به مطبوعات گفت دولت به برگزاری انتخابات محلی قبل از انتخابات ملی اهمیت بسیار می دهد، تا به این ترتیب پایه و اساس دموکراسی در کشور استحکام بیشتری یابد. چیشتی گفت که سیاستمداران کشور نباید از انتخابات محلی ترسی به دل راه دهند. چون 17 نوامبر تاریخی است که توسط رئیس جمهور برای برگزاری انتخابات محلی تعیین شده است. بیانات

ص: 387

چیشتی نیز در 2 ماه مه توسط وزیر فدرال میرعلی احمدتالپور که گفته بود انتخابات محلی «عامل اصلی استحکام دموکراسی» است بار دیگر انعکاس بیشتری یافت. روزنامه دولتی تایمز پاکستان نیز در تاریخ 4 ماه مه حمایت خود را از انتخابات اعلام داشت.

7- (خیلی محرمانه) اظهار نظر: احتمالاً سیاستمداران کشور در چند روز آتی به حمایتهای اعلام شده از انتخابات محلی حمله ور خواهند شد و خواهند گفت که انتخابات ملی تنها راه خروج شرافتمندانه دولت نظامی و اعاده تمام بافتها و تصمیمات حکومتی اساسی به یک دولت منتخب می باشد. سیاستمدارانی که دارای حافظه قوی هستند در این حرکت تجربه ایوب خان را در به اصطلاح دموکراسی به یاد می آورند که در آن نظام انتخاباتی در سطوح محلی آغاز می شد، و در سطوح بالاتر انتخابات غیرمستقیم را به دنبال داشت. رهبران نظامی که تماما دوستان ایوب خان از افسران متوسط الرتبه بودند، به خوبی می دانند که سیاستمداران به آنهااعتماد ندارند، چون حرکات آتی آنها به هیچ وجه قابل پیش بینی نمی باشد. واگذاری تصمیم گیری به سیاستمداران در مورد برگزاری انتخابات محلی نیز سبب عدم برگزاری انتخابات شده است. هیئتهای محلی در اختیار افراد منصوب، سرسپرده و نسبتا فاقد کفایت مانده است تا جایی که دولت پاکستان از همان اوان به یک دولت مسئول نیاز داشته ولی از آن محروم بوده است.

8- (خیلی محرمانه) در رابطه با اصرار ضیاء (و همکارانش در کابینه) در مورد برگزاری انتخابات محلی حمایت و مخالفت بسیار مشاهده می شود:

- - حامیان ضیاء، از قبیل چیشتی و تالپور، معتقدند که دموکراسی تنها با وجود یک پایگاه قوی می تواند رشد کند و درست نیست که در کشوری که تجارب دموکراتیک آن محدود است، تلاش شود تا دموکراسی از راههای بالا به جامعه تزریق شود. ضیاء و حامیانش معتقدند که برای جلوگیری از بروز احساست وطن پرستانه بهتر است انتخابات محلی به صورت غیرحزبی برگزار گردد.

- - براساس یک فرضیه دیگر، ضیاء که بشدت مراقب شهرت خود در بنگلادش است مایل است موجبات بازگشت بنگلادش را فراهم آورد، که وسایل این بازگشت نیز انتخابات محلی، رفراندوم و انتخابات ملی است تا منجر به حکومتی دست نشانده در آن کشور گردد. بسیاری نیز یادآور می شوند که ضیاءالحق که بسیار سیاستمدار است (علیرغم تکذیبهایش) ممکن است بخواهد از ضیاءالرحمن در بنگلادش پیروی کند تا مانند او یک مجلس ملی را به وجود آورد تا با تمایل کامل ریاست جمهوری و حکومت نظامی وی را مشروعیت بخشد. - - مخالفین نیز معتقدند که ضیاء می خواهد انتخابات هیئتهای محلی را بهانه کرده و یا انتخابات ملی را لغو و یا به تعویق اندازد و می گویند اگر انتخابات محلی با موفقیت برگزار شود، ضیاء خواهد توانست ادعا کند که حکومت نظامی باید تا چندی دیگر پابرجا بماند. ولی اگر انتخابات با موفقیت توام نباشد، و یا اگر قرار باشد اعضای حزب خلق پاکستان که توسط نخست وزیر پیشین بوتو ایجاد شده، انتخاب شوند، ضیاء می تواند ادعا کند که کشور آماده قبول انتخابات ملی متضمن «اهداف مثبت» مورد نظر وی نمی باشد.

هومل

سند شماره (24) تاریخ: 16 اردیبهشت 1358 - 6 می79 از: سفارت آمریکا در اسلام آباد فاسبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی - با اولویت موضوع: نمایندگان پاکستان در کنفرانس فاس 1- نجم الثاقب (Najmus sapib) وزیر مشاور وزارت خارجه به مشاور سیاسی در هنگام صرف شام در سوم ماه مه گفت که پاکستان نمایندگان خود را جهت شرکت در کنفرانس فاس تعیین کرده است.

آقاشاهی مشاور وزارت خارجه که سرپرستی گروه را به عهده خواهد داشت، به وسیله نایز نایک نماینده دایمی پاکستان در سازمان ملل، س.ا.پاشا دبیرخانه و فضل مقدم خان سفیر پاکستان در قاهره (سرلشگر بازنشسته)، سفیر پاکستان در جده و دو مقام وزارت خارجه در سطح دبیر همراهی خواهد شد. سفیر پاکستان در رباط یعنی س. غیاث الدین احمد نیز احتمالاً سرپرستی هیئت نمایندگی را به عهده خواهد داشت.

2- ثاقب - سفیر اسبق پاکستان در کویت - از این نشست هواداری چندانی نمی کند و متذکر مشکلاتی می شود که مسائل عربی برای کشورهای اسلامی غیرعربی پدید می آورند. وی گفت در هفته جاری از اندونزی و مالزی به وی تلفن شده است و ضمن آنها سؤال شده که با وجود این فشارها پاکستان چگونه می تواند دست خود را رو کند. وی نگفت که پاسخ وی به آنها چه بوده ولی از بسیاری از آنها که مایل بودند این اجلاس به تعویق افتد طرفداری کرده است. وی اکنون با ناراحتی اظهار می دارد که دیگر وقت برای به تعویق انداختن آن باقی نمانده است.

3- ثاقب گزارش داد که س.ا. پاشا نیز در اوایل و یا اواسط ماه ژوئن پس از کنفرانس فاس و یکی دو هفته مرخصی کار خود را در قاهره از سرخواهد گرفت. وی گفت پاکستان در حال حاضر در قاهره علاوه بر حراست از منافع مصر، بحرین و احتمالاً یمن جنوبی، نماینده عربستان سعودی، اردن و بحرین نیز خواهد بود. وی گفت از منابع پاکستانی حداکثر استفاده برای انجام این وظایف مازاد به عمل خواهد آمد.

(معاف)هومزر

کرده اند که میل دارند روز چهلم درگذشت وی روز جمعه 11 مه باشد که در آن روز تعداد زیادی از مردم در مساجد تجمع می کنند. مهمترین تظاهرات ضد رژیم دو روز پس از اعدام نخست وزیر اسبق در روز جمعه ششم آوریل برگزار گردید.

3- مراسم روز 11 مه قرار است شامل فاتحه خوانی و به نمایش گذاشتن عزاداری عمومی باشد. قرار است تظاهرکنندگان شور و حال خود را از مساجد به خیابانها کشانیده و مقامات مجبور خواهند بود در برابر بعضی از عزاداران و آنها که با اهداف سیاسی میل دارند از این امور و نشان دادن ضدیت خود با رژیم و یا حزب خلق پاکستان بهره برداری کنند، قدرت نمایی بکنند.

4- همسر و دختر بوتو در زندان سپهسالار در خارج از راولپندی به سر می برند و گویا تا آخر ماه مه در آنجا خواهند ماند. آنها عزاداری چهلم را به صورت خصوصی برگزار خواهند کرد.

5- رهبر حزب خلق پاکستان در پنجاب از ادامه زندانی شدن همسر و دختر بوتو (و افزایش میزان عطا (ATTA) انتقاد کرده است، لیکن از چهلم و یا عزاداری دیگر محاکمه یادی ننموده است دیگر رهبران حزب ازقبیل ممتاز بوتو و حافظ پیرزاده به خاطر ترس از توقیف دوباره حرفی نمی زنند و به طورکلی رهبریت حزب دچار بی نظمی و آشفتگی شده است. بند 144 قانون جزا که تجمع بیش از 5 نفر را ممنوع اعلام می کند در سرتاسر سند (شامل منطقه اطراف محل سکونت خانواده بوتو و مقبره وی در لارخانه) به اجرا گذارده شده و ممکن است تجمع خانواده ها را در بزرگداشت این حادثه در برنگیرد.

6- به نظر ما تلاشی در جهت ایجاد آشوب و برگزاری تظاهرات صورت خواهد گرفت؛ لیکن نه ما و نه دولت پاکستان منتظر تبدیل چهلم به یک آشوب و بی نظمی عظیم در پاکستان نیستیم. معذالک از آمریکاییها می خواهیم از وارد شدن در اجتماعات و گردهماییهای عمومی در روز جمعه 11 ماه مه خودداری ورزند.هومل

ایجاد کنند. وی گفت علت: این گونه مهاجرتهای دسته جمعی تنها اوضاع داخلی افغانستان است و پاکستان مسئول پیدایش آن نیست. پاکستان فقط یک وظیفه انسانی و بشردوستانه دارد و آن این است که به آوارگان غذا و دیگر مایحتاج آنها را برساند.

- - پاسخ کاسیگین بسیار «معتدل» بود. وی گفت ادعای افغانها خلاف چیزهایی است که سفیرخان مطرح کرده است. وی گفت، اگر علل نگرانیهای افغانها از بین برود وضع بهتر خواهد شد.

- - سفیر شوروی در اسلام آباد با صراحت بیشتری سخن گفته است. در پاسخ به ادعای همکاری پاکستان با فعالیتهای مخالفین ضد جمهوری دموکراتیک افغانستان که از اردوگاههای آوارگان سرچشمه سرچشمه می گیرد، وی گفت دولت پاکستان سلاح در اختیار آوارگان گذاشته، و بازنشستگان ارتشپاکستان را به آموزش دادن آوارگان گمارده، و تبلیغات «رسمی» پاکستان نیز دائما به انتقاد از جمهوری دموکراتیک افغانستان می پردازند.

- - با وجود عدم تمایل به گرفتن نتیجه مشخص، سفارت پاکستان در مسکو معتقد است که مسکو هنوز هم به برقراری روابط حسنه با اسلام آباد علاقه مند است و ممکن است مانع از آن شود که کابل در مرز پاکستان مشکلات مرزی به وجود آورد. در همان حال، سفارت نگران این است که مبادا با تغییر اوضاع در افغانستان موضع شوروی نیز تغییر پیدا کند.

- - گذشته از این موارد، روابط دوجانبه بهبود بسیار یافته است. در رابطه با مراسلات و قراردادهای کنسولی مذاکراتی صورت گرفته است. همکاری در زمینه کارخانه ذوب آهن روسی به خوبی ادامه دارد.

یک قرارداد در زمینه آموزش و پرورش در پایان ماه مه یا آغاز ماه ژوئن منعقد خواهد شد.

4- در مورد افغانستان، منبع پاکستانی اظهار داشت:

- - مقامات جاسوسی پاکستان از طریق بوروکرات های پایین رتبه افغانی مطلع شده اند که مقامات مهم جمهوری دموکراتیک افغانستان به دنبال سفر ژنرال یلپیشف روحیه توأم با اعتماد بیشتری یافته اند. ولی جزییات مربوط به این سفر فاش نشده است. یلپیشف تنها با دو یا سه مقام برجسته دولتی ملاقات کرده است. نتایج این ملاقاتها بسیار مخفی نگهداشته شده است.

- - بعید به نظر می رسد که افغانها از هلیکوپترهای اخیر برای سرکوب ناآرامی جلال آباد استفاده کرده باشند، چون از ورود این هلیکوپترها به کابل دیری نمی گذرد. احتمالاً خلبانان آنها روسی بوده اند.تون

سیاسی بود، لیکن در مورد درگیری پلیس و یا دستگیری افراد در منطقه پایتخت گزارشی نشده است.

3 - در مقبره خانوادگی بوتو در نائودرو در سند تعداد کثیری از وفاداران و پیروان بوتو و بسیاری از شخصیتهای حزب خلق پاکستان که در زندان به سر نمی بردند، در صبح روز 11 ماه مه گرد آمدند تا احترامات لازم را در برابر مؤسس فقید حزب بجای آورند. گروه بزرگتر ولی آرامتری در اطراف منزل بوتو در کلیفتون کراچی گرد آمدند و احترامات فائقه را بجا آوردند و در اواسط روز متفرق گردیدند. همه رهبران با صراحت اعلام داشتند که نگوم نصرت بوتو که در زندان سپهسالار در پنجاب به سر می برد باید آزاد شود، و واتو دبیر کل حزب خلق پاکستان نیز در نوادرو تأیید کرد که بیوه بوتو رهبر حزب می باشد.

4 - در نقاط دیگر پاکستان نیز برگزاری مراسم «چهلم» بدون خشونت بود، در حالی که دولت پاکستان نیز به مقدار کم به نمایش قدرت پرداخته بود.

5 - اظهار نظر: برداشت ما این است که با وجود گذشت توأم با آرامش «چهلم» که باعث خشنودی خاطر دولت پاکستان شده، نوعی نارضایتی در میان اعضای حزب خلق پاکستان وجود دارد که ناشی از عدم تجلی حس انتقامجویی در عزاداری بوده است. کنستابل

برگزاری انتخابات ماه نوامبر تخفیف کرده است. ولی نظریه واقعگرایانه تر این است که ضیاء موضع مبهم پیشین خود را صراحت بخشیده است و به عبارت دیگر اعلام کرده است که اگر وضع احزاب اوضاع سیاسی مناسب باشد انتخابات برگزار خواهد شد. لیکن راههای مورد نظر وی بسیار است (مرجع، مصاحبه بی بی سی را برای سفارت تهیه کند. در صورتی که موفق نشود آیا سفارت آمریکا در لندن می تواند متن مصاحبه رادیویی ضیاء با بنازیر را برای ما تهیه و ارسال دارد؟کینگ

وجود دارد. این مشاجرات و مناظرات منعکس کننده و تشدیدکننده اختلاف درون ایالتی و بین ایالت و دولت مرکزی می باشد.

اختلاف نظرها 6 - اختلاف نظرها ظاهرا از الگوی چپ به راست تبعیت می کند. اعضای حزب خلق پاکستان و حزب ملی پاکستان در بخش مترقی قلمرو سیاسی، معتقدند که حکومت نظامی به مجاهدین در مبارزه شان برای سرنگونی رژیم کابل یاری می دهد. یکی از رؤسای اسبق شهری و حزب خلق پاکستان گفت. اگر حکومت نظامی در تکذیب حمایت خود از شورشیان صادق باشد، باید با جدیت تمام مرز را مسدود نماید. وی می گوید دولت می تواند اردوهای پناهندگان را به پنجاب یا سند منتقل نماید تا آنها نتوانند به صورت یک نیروی محرک برای کابل عمل کنند. نقطه نظر مخالف این است که حکومت نظامی به مجاهدین کمک می کند، لیکن این کمک کافی نیست؛ که این نظر اعضای اتخاذ ملی پاکستان و احزاب محافظه کار این کشور است. به طور مثال، دستیار شخصی رئیس حزب طریق استقلال، اصغرخان، از ما سؤال کرد که چرا سازمان سیای آمریکا علیه تره کی کودتایی را سازمان نداده است.

تفرقه و سوابق تاریخی آن 7 - بخشی از تفرقه ایجاد و تشدید شده توسط افغانستان ریشه ای تاریخی دارد. گرچه هنوز کسی مستقیما از ایجاد یک بلوچستان بزرگ با ما صحبت نکرده است، لیکن استاندار پیشین بلوچستان اکبرخان بوگتی و دیگران به ما گفته اند که بسیاری از بلوچها هنوز با جاه طلبی بسیار میل دارند بلوچستان ایران، افغانستان و پاکستان و احتمالاً سند را به صورت یک ملت واحد درآورند. بوگتی می گوید این افراد معتقدند که انقلاب افغانستان موضع آنها را تقویت کرده و آنها به طور پنهانی یا آشکار از رژیم ترکی کمک خواهند گرفت و سعی خواهند کرد از ناآرامیهای سیاسی موجود در پاکستان در مبارزه علنی خود علیه حکومت نظامی این کشور بهره برداری کنند. بلوچهای دیگری که مایلند از طریق قانونی و مشروع خودمختاری بیشتری برای بلوچستان کسب کنند، به ما گفته اند که حکومت نظامی پاکستان با کمک خود به شورشیان افغانستان موجبات اقدامات تلافی جویانه شوروی در بلوچستان را فراهم آورده است.

بسیاری از آنها معتقدند که این استان به صورت میدان مبارزه ابرقدرتها در خواهد آمد. چون خودبینی و بی منطقی شدیدا حکمفرماست، این اشخاص میل ندارند ورود لشگرهای تانک و پیاده شوروی به کویته را برای رسیدن به بنادر موجود در آبهای گرم به زیر سؤال بکشند.

عوامل جامعه شناسی 8 - تفرقه های دیگر از نوع مربوط به جامعه شناسی است. بلوچستان یک جامعه قبیله ای است که با خطر تغییر رو به روست. از یک طرف ما با رهبران قبیله ای صحبت کردیم که می گویند نبرد موجود در افغانستان جهاد در راه حفظ اسلام و یک سبک زندگی است؛ از طرف دیگر، با اشخاصی صحبت کردیم که از حکومت غیر عادلانه رهبران و رؤسای قبیله ای ابراز انزجار کرده و تلاشهای دولت ترکی را در از بین بردن قبیح ترین جنبه های نظام قبیله ای در افغانستان می ستودند. آنچه واضح است، این است که مردم

ص: 394

بلوچستان از این برخورد نیز معلول طرز فکر آنها در قبال بافت اجتماعی موجود در بلوچستان است.

عوامل نژادی 9 - با وجود مبهم بودن شواهد، ما در نتیجه گفتگوهای خود در کراچی و کویته به این نتیجه رسیده ایم که علیرغم مسائل مطروحه انقلاب افغانستان نیز سبب تفرقه میان نژاد بلوچ و پتان شده است. در گفتگوهای مذکور رقابت بین این دو گروه نژادی موجود در این استان آشکار می گردید. در میان 50 درصد جمعیت بلوچ این استان میزان حمایت از تره کی خیلی بیشتر از 40 درصد جمعیت پتان این ایالت است. جالب توجه اینکه، بیشترین تمرکز پناهندگان در بخش شمالی استان یعنی در ناحیه پتانها قرار گرفته است. چون پناهندگان برای رسیدن به بخش بلوچی این استان مجبورند، از یک کویر غیر قابل عبور بگذرند.

احتیاطات دولتی 10 - دولت می داند که در برخورد علنی با شورشیان در افغانستان باید احتیاط بسیار به خرج دهد.

وزیر اسبق فدرال هیئتهای محلی خان محمد زمان خان آقاقاضی به ما گفت که حکومت نظامی تا کنون به بهترین وجه ممکن عمل کرده است. در این رابطه وی به کمکهای بشر دوستانه محدود به مداخله دولت اشاره کرد. ولی بسیاری از مخالفان حکومت نظامی، به ما گفته اند که مطمئن نیستند موضوع به این ترتیب باشد. آنها می گویند رئیس جمهور ضیاءالحق که از خانواده مولوی هاست، از نظر عقیدتی به عصیانگران اسلامی کمک می کند و ارتش پاکستان زمانی که فرصت برای از بین بردن یک رژیم متخاصم همجوار موجود است نمی تواند دست روی دست گذاشته و کاری انجام ندهد.

مسئله پناهندگان 11 - در رابطه بین دولت و مردم بلوچستان مسئله پناهندگان نیز به صورت مشکلی درآمده است. با وجود تشکیل اردوگاههای خاص بسیاری از افغانها در خارج از اردوگاههای خود به سر می برند.

حیوانات احتیاج به چراگاه دارند و پناهندگان هر چه بیشتر بز و گوسفند داشته اند با خود به این سوی مرز منتقل کرده اند. زندگی آنها در خارج از اردوگاهها سبب پیدایش این شک و تردید شده است که دولت نمی خواهد آنان را کنترل نماید، چون در این صورت کنترل آنها نیز کاری بس دشوار است. علاوه بر این بین پاکستانیها و افغانها در مورد چراگاهها نیز اختلافاتی به وجود آمده است. چراگاههای موجود در این منطقه قادر نیست کفاف ساکنین اصلی آن را بدهد. تا به حال میهمان نوازی بومیان بر رنجش خاطر آنها غلبه کرده است، لیکن اگر تعداد آنها افزونتر و مدت اقامت آنها طولانی تر شود، دولت مجبور است جهت اسکان آنها در مناطق وسیعتر اقداماتی به عمل آورد.

سرپیچی از انتخابات 12 - امکان تبدیل شدن افغانستان به صورت عامل ایجاد خشونت در بلوچستان با آغاز انتخابات کاهش خواهد یافت. بازرس کل پلیس استان در گفتگو با ما بی پرده گفت اگر انتخابات به تعویق افتد نظم و قانون در این استان بهتر برقرار خواهد شد. بیانات اخیر میرغوث بوکس بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان

ص: 395

نشانگر نوع بیاناتی است که می تواند محرک خشونت باشد. در اجتماع حزب ملی پاکستان در یکم ژوئن بیزنجو گفته است در صورتی که ضد انقلابیون از اقدامات خود دست برندارند، مترقیان و دموکراتهای پاکستانی به دفاع از انقلاب خلق افغانستان قیام خواهند کرد. خیربوکس مری، رهبر قبیله مهم مردی که گویا خود را چه گوارای بلوچستان می داند، از رهبران مهم شورش چریکی به شمار می آید. نارضایتی اقتصادی نیز می تواند موجبات پیدایش شورشها را فراهم آورد. ولی این استان تا به حال آرام بوده است.

آمریکا 13 - پیدایش اغتشاش در بلوچستان به درک افراد عصیانگر از شدت تعهدات آمریکا نسبت به پاکستان بستگی دارد. این باور که آمریکا، پاکستان را به حال خود رها کرده است، افرادی چون بیزنجو را ترغیب می کند که با شوروی وارد پیمان شوند. متأسفانه بسیاری از کسانی که ما با آنها در بلوچستان صحبت کرده ایم فکر می کنند که آمریکا دوستان خود را تنها گذاشته است. دلایل ارائه شده توسط آنها نیز فقدان حمایت آمریکا از پاکستان در سال 1965 و 1971، شکست آمریکا در برابر شوروی در حمایت از آنگولا، اتیوپی و افغانستان و مخالف آمریکا با مسلمانان جهان و قطع کمک به پاکستان می باشد.

14 - علیرغم این انتقادات، همه نسبت به آمریکا حسن نیت دارند. بخش اعظم جامعه بلوچستان ادامه ارتباط حسنه با آمریکا را ترجیح می دهند. این افراد عبارتند از مقامات دولتی (اکثرا اهل پنجاب) بازرگانان و رؤسای قبایل. آنها با وجود انتقاد از اقدامات اخیر آمریکا امیدوارند که در صورت حمله و یا تحریک به خرابکاری توسط شوروی، آمریکا به یاری پاکستان بشتابد. اثبات این قضیه که آمریکا به تمامیت ارضی، استقلال و ثبات پاکستان علاقه دارد، بدون اینکه به حکومت نظامی پاکستان وابسته باشد کاری است بس دشوار. این کار با تلاشهای دولت ضیاء در نشان دادن طرفداری خود از آمریکا و مذاکرات آن برای ورود به نهضت غیر متعهدها دشوارتر می گردد؛ دشوار از این جهت که حکومت نظامی پاکستان حمایت ما را رد می کند و دیگر اینکه مشکلات موجود در روابط ضیاء با ما سبب شده است که بسیاری از آنها فکر کنند ما با تعویض و جایگزین شدن این رژیم موافق هستیم. مهمترین ضربه در دراز مدت عدم تواناییمان در کمک به پاکستان طبق قرارداد دوجانبه 1959 خواهد بود. اگر پاکستانیها دستشان رو شده باشد، آمریکا نخواهد توانست اقدامی به عمل آورد. کینگ

3- پیکر از کراچی به اسلام آباد، لاهور و پیشاور در طول اقامت خود بازدید نمود و در هر مرحله از طرف نظامیان این کشور مورد استقبال قرار گرفت. وی توسط سه دریابد عالیرتبه نیروی دریایی پاکستان و رؤسای نیروی دریایی پذیرایی شد. در ضیافتهای شام رؤسای نیروی دریایی شخصیتهای مهم غیرنظامی پاکستان چون دریابان جانجوآ، وزیر عدلیه شرکت داشتند. در این ضیافتها، فرماندهان نیروی دریایی از روابط گرم و صمیمانه بین نیروی دریایی پاکستان و آمریکا یاد کرده و در رابطه با تداوم آن اظهار امیدواری کردند.

4- در گفتگوهای خصوصی با پیکر، فرمانده نیروی دریایی دریابد نیازی از احتیاج مبرم نیروی دریایی به ناوهای جنگی گیرینگ صحبت کرد و گفت بدون چهار ناوی که طبق قرارداد به نیروی دریایی پاکستان داده خواهد شد، این نیروی دریایی تنها به دو بخش عملیاتی رزمی سطحی تبدیل خواهد شد.

خنده آور اینجاست، که دو ناو تحویل داده شده از نوع گیرینگ می باشند. رؤسای نیروی دریایی پاکستان به پیکر، گفتند که از نظر عملیاتی ورود ناوهای آمریکا به آبهای پاکستان می تواند ادامه یابد، لیکن از نظر دولت پاکستان افزایش این دید و بازدیدها توأم با مشکلات بسیاری می باشد. ولی معلوم نشده است که منظور آنها مشکلات سیاسی است یا مشکلات فیزیکی که به بندرو تأسیسات کراچی تحمیل می گردد.

5 - در رابطه با مسئله نیروی هسته ای، مقامات مهم نیروی دریایی پاکستان از تصمیم آمریکا با تأسف و «ناخشنودی» یاد می کردند پیکر و مقامات سفارت گفتند که این مسئله نه تنها در نتیجه تصمیم آمریکا بلکه در نتیجه تصمیم دولت پاکستان به کسب ظرفیت هسته ای پدید آمده است؛ در حالی که در ارتباط با آنها مخالفت و خطرات زیادی برای آمریکا وجود دارد که سبب شده است آمریکا در زمینه کمکهای خود تصمیمی اتخاذ نماید. نیازی نیز مانند دیگر افراد تصمیم گیرنده پیرامون مسئله اتمی (مانند بسیاری از رابطها) اظهار داشت که آمریکا می تواند در برابر پیروزیهای شوروی در اینجا و آنجای منطقه از نگرانیهای خود در رابطه با عدم تکثیر تسلیحات هسته ای چشم پوشی نماید.

6- اظهار نظر: این بازدید از نظر انعکاس حسن نیت نیروی دریایی پاکستان بسیار قابل ملاحظه بود.

در ظاهر آنها مایل به دریافت ناوهای گیرینگ هستند، ولی خواستهای آنها عمیقتر گردیده است. رابطه نیروهای دریایی دو کشورمان اصولاً نیرومند و پایدار است.

حتی در این مرحله، تلویزیون و رادیوهای پاکستان برای اولین بار در شش ماه گذشته پیرامون این بازدید اخباری منتشر ساختند.

- نیروی دریایی و ارتش به طورکلی درباره سخنان ضیاء در ضیافت اخیر روز ملی مان که در مورد رابطه بین آمریکا و پاکستان و تداوم آن اظهار امیدواری کرده بود چندان حساب نمی کنند.کینگ