تعريف،هدف، فايده، پيش انگاره ها (مبانى و مبادى) و ... است. ازاين رو، تفسير از علوم مرتبط با قرآن به شمار مى آيد كه بيش از هزار سال عمر دارد.

علم تفسير به دانشى گفته مى شود كه انسان را با معانى و مقاصد آيات قرآن و منابع، مبانى، روش ها، معيارها و قواعد آن آشنا مى سازد.

به عبارت ديگر، دانش تفسير از چند بخش اساسى تشكيل مى شود: 1) مبانى تفسير؛ 2) قواعد تفسير؛ 3) منابع تفسير؛ 4) شرايط مفسر؛ 5) سنجه هاى فهم تفسير و معيارهاى تفسير معتبر؛ 6) روش هاى تفسيرى؛ 7) گرايش ها (مكاتب) تفسيرى.

موضوع علم تفسير: آيات قرآن (سخنان الهى كه در قالب وحى قرآنى بر پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم نازل شده است).

هدف دانش تفسير: كسب توان استنباط صحيح از آيات قرآن.

فايده علم تفسير: فهم مراد استعمالى (معانى آيات) و مراد جدّى خدا (مقاصد آيات).

2-اگرمفاهیم قرآن خوب تبیین و توصیف شودمقدمه تفسیرخواهد شد و تفسیر قرآن از غنای بیشتری برخوردار خواهد شد. این دانش که مربوط به مجموعه دانشهای نوین زبانشناسی است می باشد . زبانشناسی بیشتر ناظر به کلام انسانی است که دردورهای مختلف شامل کلام های مقدس(کتابهای آسمانی) نیز شده است . زبان شناسی شامل: زبان شناسی نظری؛ آواشناسی ؛ واج شناسی ؛ واژه شناسی ؛ ساخت واژه ؛ نحو ؛ معناشناسی ؛ معناشناسی واژگانی ؛ معناشناسی آماری ؛ معناشناسی ساختاری ؛ سبک شناسی ؛ تجویز و توصیف ؛ کاربردشناسی ؛ زبانشناسی کاربردی ؛ اکتساب زبان ؛ زبان شناسی روان شناختی ؛ زبان شناسی جامعه شناختی ؛ زبان شناسی شناختی ؛ جامعه شناسی زبان ؛ زبان شناسی محاسباتی؛ زبان شناسی توصیفی ؛ زبان شناسی تاریخی ؛ زبان شناسی تطبیقی ؛ رده شناسی زبان ؛ دستور گشتاری ؛ریشه شناسی. و همچنین توجه به نظریات

هرمنوتیک ومتودولوژی می تواند تاثیرات خوبی درمباحث شناخت قرآن داشته باشد وفضاهای جدید تحقیقات قرآنی ایجاد نماید.

3-اگر تفسیرما از پیشرفت مناسبی برخوردار نیست دلیل عمده آن این است که روی مقدمات تفسیر کارهای اصلی صورت نگرفته است . این مسئله برای هرکس که باتفسیرقرآن آشنا باشد بدیهی است. برای روشن شدن زوایای پنهان و آشکارقرآن بیش از ده هزارکتاب نوشته شده است ولی می توان به جرات گفت مسلمانان و بشرهنوزبه صورت کامل ازاین ذخیره الهی بهره لازم را نبرده است و استخراجات لازم راازاین گنج الهی نکرده است.

4-بعضی آیات قرآن قرنها از نظر تفسیری هیچ پیشرفتی نداشته است .و مثل آن است که تفاسیر از روی هم بازنویسی کرده اند و اگر حرف تازه ای هم زده شده است بیشتر جنبه فرقه ای و گرایشی داشته که اکثرا به تاویل آیات و یا بهتر بگوئیم تفسیر به رای شده است.چگونه می توان یک آیه و یا یک سوره را خوب تفسیرکرد در صورتی که زوایای آشکار و پنهان کلمات خوب کالبد شکافی نشده باشد. برای آشکارشدن این مدعی تفاسیرقرآن را براساس قرون طبقه بندی کرده و سیرپیشرفت معانی و مفاهیم و تفاسیرآیات را درآن براساس استاندارهای علمی و روش های نوین بررسی کنید.

5-متاسفانه در زمان معاصر که به این مسئله مهم یعنی مفاهیم آیات کمی توجه شده است بعضی آن را با شرح لغت اشتباه گرفته اند وکتابهائی به همین نام تالیف شده است واسم کتاب خود را مفا هیم قرآن گذاشته اند و حال آنکه اصلا به مفاهیم نپرداخته اند و یک مقداربیشتر از حد معمول از ترجمه لغت فرارفته اند و دراین

زمینه مراکز قرآنی وعلمی را نیز به اشتباه انداخته اند.

6-علم مفردات یا واژه شناسی در قرآن دانشی است که در باره تک واژ ه های قرآنی از نظر ریشه اشتقاق لغوی و دلالت آن بر معنای مطلوب مناسب و نوع کاربرد آن در قران بحث می کند بدین منظور که هرگاه شخصی معنای واژه های قرآنی را نمی داند با مراجعه به کتابهای لغوی مانند مفردات راغب می تواند معنا و ریشه موارد اشتقاقی و نوع کاربرد آن را بشناسد . و حال آنکه علم مفاهیم شناسی قرآن درباره یک واژه و معنای آن درتمام حالات علمی و ادبی درقرآن بحث می کند با این توضیح تفاوت عمده و عمیق علم مفردات با علم مفاهیم تا حدودی روشن شد.

علم مفردات شاخه های فراوانی دارد که به بعضی از آنها اشاره می شود:

الف- دانش غریب القرآن

ب-معرب القرآن که در آن در مورد واژه هائی که از زبانهای دیگر به زبان قرآن وارد شده و به صورت عربی در آمده بحث می کند.

ج- اعراب القرآن در خصوص چگونکی اعراب الفاظ قرآن بحث می کند

د-مجازات قرآن انواع مجازهای به کار رفته در قرآن در این شاخه بحث می شود.

ه- وجوه و نظائر در قرآن

و بعضی دیگر از موضوعات علوم قرآن که بنوعی با مفردات قرآن سرو کار دارد.

دانشمندا ن بزرگی به تبیین واژه های قرآنی پرداخته اند و برخی از آنها کتابهائی را نیز تدوین نموده اند که تفصیل آنها در کتابهای رجال مانند : معجم الادباء ، تاریخ بغداد، فهرست ابن ندیم، اعلام زرکلی و .....آمده است.

برای آگاهی از این کتابها می توانید به

مجله بینات شماره هفت و نه مراجعه کنید که بیش از سیصد جلد کتاب معرفی شده است.

7- مفاهیم قرآن به معنای تحقیق کامل و جامع در باره بنیان آشکارو نهان یک لغت است؛ وبررسی سابقه و شرح آن در کل مجموعه آیات قرآن است. و همچنین تمام کاربردهای علمی و ادبی آن را بررسی کردن است. واین تقریبا یک علم کاملا جدید درباره قرآن است. زیرا باید نقش یک مفهوم را در تمام قرآن درقالب یک کلمه و ارتباطات آن مشخص کرد.تحقیق درباره مفاهیم شناسی قرآن کارساده ای نیست وافراد باید صاحب تخصص های گوناگونی باشند. و بصورت گروهی کارکنند . مفهوم شناسی قرآن بعد ازآشنائی علوم ادبی و منطقی وفلسفی و عرفانی و تاریخی وفقهی و غیره برای محققین حاصل می شود. تازه این بررسی نقش یک کلمه و مفهوم درقرآن است ؛ حال آنکه اگرما خواستیم نقش مفهوم یک جمله و یا چند جمله و یا یک آیه و یا یک سوره را نسبت به یک جمله و یا چند جمله و یا یک آیه ویا یک سوره دیگربررسی کنیم ؛ ببینید چه نیروی انسانی دانشمند و چه سرمایه مالی هنگفت و چه تکنولوژی(ابررایانه) و امکانات نرم افزاری و علمی و سخت افزاری نیاز است. ولی به هرحال کاری است که باید درآینده نزدیک انشاء الله بشود.

8-قران را می توان مثل قطعات متنوع هندسی (Magnets game) فرض کرد که به بی نهایت اشکال قابل تصوراست اگرشما به یک آجردریک ساختمان بسیاربزرگ و چند هکتاری توجه کنید و نقش این آجردرکل مجموعه را بررسی کنید یک تصورمفهومی بدست آورده اید که جایگاه ومعنای آن

را درمنظومه این ساختمان به شما نشان می دهد و تصور بود ونبود آن دراین منظومه به کل آن می تواند کمک کند و یا آسیب برساند. پس باید درنظرداشت هریک ازکلمات قرآن مفهومی دربردارد که باتمام کلمات و جملات قرآن ارتباط دارد ارتباطی که درطول تاریخ تفسیرقرآن کشف نشده است . و ازاین مبنا استنتاجات بسیاری می توان استخراج کرد که درلابلای بعضی از تفاسیرآمده است.

9-البته شاید بتوان گفت مفاهیم قرآن یک رشته جدید در علوم و معارف قرآن است و مربوط به دوران معاصر است زیراکه بسیاری از علوم در حدود نیم قرن جدید تحولات جدی بخود گرفته اند. با استفاده ازابزارو امکانات جدید بویژه رایانه وبرنامه ریزی برای آن می توان به این علم دسترسی پیدا کرد. این علم بصورت رسمی هنوزوارد حوزه و دانشگاه نشده است و مطالب آن بصورت گسیخته درضمن مطالب دیگربیان می شود. هراستادی با توجه به شناخت نسبی خود از آن بحث می کند وبسیاری آن را بعنوان یک علم قرآنی نه می شناسند و نه قبول دارند. اینجانب بعد ازحدود سی سال آشنائی با علوم دینی و اسلامی وقرآنی و بعد تمرکزبرروی این موضوع (علم مفاهیم شناسی قرآن) وکشف آن در تفسیرشریف راهنما به این امرخطیرنائل شدم و خداوند رحیم افق نوردیدن آن را بمن نشان داد. و این چیزی بود که بصورت متفاوت در بعضی مکتوبات قرآنی با آن برخورد می کردم که خود داستانهای زیبا و دلنشینی دارد. خیلی دوست داشتم با قرآن مانوس باشم و روزانه چندین نوبت تلاوت داشته باشم ولی بعضی از مواقع یک کلمه و یا یک جمله قرآن و

نقش آن درکل قرآن فکرودل من را بخودش مشغول می کرد و ساعتها و روزها وقت مرا می گرفت و رهایم نمی کرد ؛ نمی توانستم از آن مفهوم کلمه و جمله و آیه دلم را جدا بکنم ؛ هرلحظه و زمانی که می گذشت رخ جدیدی از آن برایم کشف می شد ولی همیشه دوست داشتم یک راهی پیدا کنم که آن را به صورت علمی درمعرض دیگران قراردهم ؛ ولی عظمت کارونداشتن ابزار و امکانات لازم من را از آن باز می داشت تا اینکه این توفیق نسبی برایم حاصل شد. و برای همین همیشه درحیرتم که قلب مقدس اشرف و اکرم واعظم انبیاء یعنی حضرت محمد مصطفی (ص) چگونه این حجم با عظمت معنوی را درسینه مبارکشان داشتند و آن را حمل می کردنند. آری این کلمات و آیات الهی است که بی نهایت بارقابل استناد و استدلال و فیض جاری است و هنرنمائی می کند.کاری که ازعهده هیچ مجموعه و دستگاه علمی برنمی آید. کاریکه من انجام داده ام کاری است که اصل زحمت آن را دانشمندان اسلامی درتفسیرقیم راهنما انجام داد ه اند و من فقط آن را دیده و استخراج و تالیف کرد ه ام ؛ هرچند که قبل ازمن به این صورت کسی انجام نداده است.

10-ازخوبیهای علم دردوران جدید این است که آنچه را درتصورذهن و یا کشف دل و یا توهم و یا خیال بود امروز می توان بصورت علم درآورد و به معرض نمایش و عموم گذاشت . شما نگاه کنید در زمان ما مسائلی حتی مثل طی الارض و روی آب راه رفتن ونامرئی شدن

و صدها نمونه از این دست به صورت علمی دسته بندی و طبقه بندی شده است. چه برسد به علومی که ازقواعد و ضوابط مثل تفسیرقرآن برخورداراست.

11- بسیاری ازتفاسیر که دردوران قدیم نوشته شده است درمحدوده علم آموزی ودانش یک فرد و بسته به نوع کتابهای تفسیری و امکاناتی که دراختیارداشته و گرایش و هدفی که داشته است.درصورتیکه درزمان معاصرباید ازنوشتن تکراری و بیهوده این تفاسیرخوداری کرد و زیرنظرمجموعه ای ازاساتید ، تفسیرهمه جانبه نوشت.وحوزهای پژوهشی عظیمی به این امرمهم اختصاص یابد. امید است درآینده حوزه های علمی بزرگ و دانشگاههای بزرگ قرآنی درراستای آموزش و پژوهش های قرآنی بیش ازآن چیزی که امروزوجود دارد تاسیس شود.

12- داشتن روش هدفمند و اصولی و رعایت آن درطول نگارش تفاسیرازنکات مهمی است که مفسرین باید رعایت کنند. زیرا مفسرین بزرگ قرآن بعضی ازموارد یک مفهوم را دریک جای قرآن به یک معنا گرفته اند و درجاهای دیگرقرآن از آن عدول کرده اند مثل آن است که یک جا در قرآن ما کلمه( صلوهَ) را به این شکل و درجاهای دیگرقرآن بصورت (صلاهَ) بنویسیم. اگرما توانستیم به معنای واقعی و مفهوم (روح) یا (امر) یا (امام) و ....درقرآن برسیم باید بااین ملاک واحد درکل قرآن به تحقیق بپردازیم.

13-اگرخواستیم عظمت قرآن را درنظربگیریم باید اینطورتصورکرد که تمام عالم هستی دو بارتکرار شده است یکباربصورت عینی درعالم خارج و یکباربصورت مکتوب به صورت قرآن و اگرگفته عرفاء را به آن اضافه کنیم به این صورت استکه وجود انسان قرآنی (کامل) دو چهره دارد یکی به صورت عینی یعنی جهان خارج و دیگری بصورت مکتوب یعنی قرآن.

14-قرآن كريم در آيه ى بيست

و يكم سوره ى حجر به سرچشمه و منبع موجودات و نزول معيّن آنها اشاره كرده، مى فرمايد:

( وَ إِن مِّن شَىْ ءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَآئِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ)

و هيچ چيزى نيست جز آن كه منابعش نزد ماست؛ و [لى] جز به اندازه معيّن آن را فرو نمى فرستيم.

«خزائن» در اصل به معناى حفظ و نگه دارى چيزى است و در اصطلاح به معناى محلى است كه افراد، اموالشان را در آن گردآورى و حفظ مى كنند.

اين مفهوم در مورد انسان ها صادق است كه قدرت محدود دارند و نمى توانند در هر عصرى همه چيز را فراهم كنند، اما در مورد خدا تصور نمى شود.

پس خزاين الهى، يا به معناى «مقدورات الهى» است؛ يعنى همه چيز در منبع قدرت الهى جمع است و هر وقت بخواهد هر مقدار كه لازم باشد ايجاد مى كند و يا به معناى مجموعه ى امورى است كه در عالم هستى و جهانِ ماده وجود دارند؛ مثل عناصر و اسباب، كه در اين مجموعه همه چيز فراوان است، اما هر موجود خاص آن به صورت محدود ايجاد مى شود.

قرآن خداوند نیز ازهمین سنخ است که متصل به دریای بی کرانه وجود خداوند است و هروقت خداوند بخواهد مقداری از معنای آن را برای ما ایجاد می کند . و چهره کامل آن درزمان حکومت حضرت ولی عصر(عج) ظهور می کند. انشاء الله.

15- قرآن كريم در آيه ى چهل و يكم سوره ى بقره با اشاره به رابطه ى قرآن با كتب آسمانى پيشين، چهار فرمان در مورد پاس داشت قرآن مى دهد و مى فرمايد:

( وَآمِنُوْا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِمَا مَعَكُمْ وَلَا تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَناً قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ)

و به

آنچه فرو فرستادم (/ قرآن) ايمان آوريد، در حالى كه مؤيد چيزى است كه با شماست. و نخستين انكار كننده آن نباشيد؛ و بهاى اندك را با آيات من مبادله نكنيد؛ و تنها (از عذاب) من (خودتان) را حفظ كنيد.

خداوند می فرماید قرآن را ارزان نفروشید قدروقیمت وعظمت آن را دریابید و برای رسیدن به آن بهای لازم را بپردازید. هرآیه قرآن مثل عروسی بلند مرتبه ای است که تا بهای آن پرداخته نشود رخ نمی نماید بعضی ازموارد این بهاء به قیمت جان و حقیقت انسان است . کسانیکه خادم قرآن هستند باید همیشه این را مد نظرداشته باشند.

عروس حضرت قرآن نقاب آن گه براندازدكه دارالملك ايمان را مجرد يابد از غوغا

(سنائی)

-

16- دراین قسمت برای اینکه وظیفه ما نسبت به قرآن مشخص شود سخن رهبرعظیم الشان انقلاب اسلامی دردنیای معاصرحضرت امام خمینی(ره) را می آورم: (جلد بیستم صحیفه امام خمینی(ره)- صفحه 91 تا 93- پيام به مردم زائران بيت الله الحرام به مناسبت ايام حج "مهجوريت حج ابراهيمي "):

(از انس با قرآن كريم ، اين صحيفه الهي و كتاب هدايت ، غفلت نورزند كه مسلمانان هر چه دارند و خواهند داشت در طول تاريخ گذشته و آينده ازبركات سرشار اين كتاب مقدس است . و از همين فرصت از تمامي علماي اعلام و فرزندان قرآن و دانشمندان ارجمند تقاضا دارم كه از كتاب مقدسي كه تبيان كل شي ءاست و صادر از مقام جمع الهي به قلب نور اول و ظهور جمع الجمع تابيده است ، غفلت نفرمايند. اين كتاب آسماني - الهي كه صورت عيني و كتبي جميع اسما و صفات و آيات

وبينات است و از مقامات غيبي آن دست ما كوتاه است و جز وجود اقدس جامع من خوطب به از اسرار آن كسي آگاه نيست و به بركت آن ذات مقدس و به تعليم او خلص اولياي عظام دريافت آن نموده اند و به بركت مجاهدات و رياضتهاي قلبيه ، خلص اهل معرفت به پرتوي از آن به قدر استعداد و مراتب سير بهره مند شده اند و اكنون صورت كتبي آن ،كه به لسان وحي بعد از نزول از مراحل و مراتب ، بي كم و كاست و بدون يك حرف كم وزياد به دست ما افتاده است ، خداي نخواسته مباد كه مهجور شود و گر چه ابعاد مختلفه آن و در هر بعد مراحل و مراتب آن از دسترس بشر عادي دور است لكن به اندازه علم ومعرفت و استعدادهاي اهل معرفت و تحقيق در رشته هاي مختلف ، به بيانها و زبانهاي متفاوت نزديك به فهم از اين خزينه لايتناهاي عرفان الهي و بحر مواج كشف محمدي -صلي الله عليه و آله و سلم - بهره هايي بردارند و به ديگران بدهند و اهل فلسفه و برهان بابررسي رموزي كه خاص اين كتاب الهي است و با اشارات از آن مسائل عميق گذشته ،براهين فلسفه الهي را كشف و حل كرده ، در دسترس اهلش قرار دهند. و وارستگان صاحب آداب قلبي و مراقبات باطني رشحه و جرعه اي از آنچه قلب عوالم از "ادبني ربي " دريافت فرموده ، براي تشنگان اين كوثر به هديه آورند و آنان را مودب به آداب الله تا حد ميسور نمايند. و متقيان تشنه

هدايت بارقه اي از آنچه به نور تقوا از اين سرچشمه جوشان هدي للمتقين هدايت يافته اند، براي عاشقان سوخته هدايت الله به ارمغان آورند. و بالاخره هر طايفه اي از علماي اعلام و دانشمندان معظم به بعدي از ابعاد الهي اين كتاب مقدس دامن به كمر زده و قلم به دست گرفته و آرزوي عاشقان قرآن رابرآورند و در ابعاد سياسي ، اجتماعي ، اقتصادي ، نظامي ، فرهنگي و جنگ و صلح قرآن وقت صرف فرمايند تا معلوم شود اين كتاب سرچشمه همه چيز است ؛ از عرفان و فلسفه تاادب و سياست ، تا بيخبران نگويند عرفان و فلسفه بافته ها و تخيلاتي بيش نيست ورياضت و سير و سلوك كار درويشان قلندر است ، يا اسلام به سياست و حكومت و اداره كشور چه كار دارد كه اين كار سلاطين و روساي جمهور و اهل دنياست . يا اسلام دين صلح و سازش است و حتي از جنگ و جدال با ستمكاران بري است . و به سر قرآن آن آورند كه كليساي جاهل و سياستمداران بازيگر به سر دين مسيح عظيم الشان آوردند.

هان اي حوزه هاي علميه و دانشگاههاي اهل تحقيق ! بپاخيزيد و قرآن كريم را ازشرجاهلان متنسك و عالمان متهتك كه از روي علم و عمد به قرآن و اسلام تاخته ومي تازند، نجات دهيد. و اينجانب از روي جد، نه تعارف معمولي ، مي گويم از عمر به بادرفته خود در راه اشتباه و جهالت تاسف دارم . و شما اي فرزندان برومند اسلام ! حوزه ها ودانشگاهها را از توجه به شئونات قرآن و ابعاد بسيار

مختلف آن بيدار كنيد. تدريس قرآن در هر رشته اي از آن را محط نظر و مقصد اعلاي خود قرار دهيد. مبادا خداي ناخواسته در آخر عمر كه ضعف پيري بر شما هجوم كرد از كرده ها پشيمان و تاسف برايام جواني بخوريد همچون نويسنده .

بايد بدانيم حكمت آنكه اين كتاب جاويد ابدي كه براي راهنمايي بشر به هر رنگ و مليت و در هر قطب و قطر، تا قيام ساعت نازل گرديده است ، آن است كه مسائل مهم حياتي را چه در معنويات و چه در نظام ملكي زنده نگه دارد و بفهماند كه مسائل اين كتاب براي يك عصر و يك ناحيه نيست . )

17- منطق شيوه ي تفكر صحيح را مي آموزد حال اگر كسي بخواهد انديشه ها و تفكرات خود را به ديگري منتقل كند. يعني بخواهد از آنچه در ذهن خودش مي گذرد ديگري را آگاه سازد ناچار از سخن استفاده مي كند، يعني الفاظ را براي افاده ي مقصود خود به كار مي برد.

مردم عادي چنين مي پندارند كه انسان نخست مي انديشند سپس انديشه هاي خود را در قالب الفاظ بر زبان مي آورد. اما با كمي دقت نظر معلوم مي شود كه اساساً تفكر بدون استعمال الفاظ امكان پذير نيست. حتي وقتي كه آدمي لب را از سخن فروبسته و به انديشه فرورفته باشد، باز در واقع با يك سلسله الفاظ مخيّل به تفكر مي پردازد و به قول حكما، گويي با خود «حديث نفس» يا نجوا مي كند، به همين جهت است كه تفكر و تعقل را نطق باطن مي نامند (در مقابل

نطق ظاهر كه با الفاظ مسموع انجام مي يابد) پرورش ذهني و فكري آدمي و از قوه به فعل درآوردن استعدادهاي معرفتي او جز به كار بردن لفظ امكان پذير نيست. پس زبان اولاً توأم و همراه با انديشه هاي دروني آدمي است. ثانياً موجب انتقال دانش و فرهنگ و تمدن به ديگران است و آموزش و پرورش بدون استعانت از آن امكانپذير نيست. همين نياز مبرم آدمي به زبان موجب شده است كه به وضع الفاظ بپردازد و در برابر هر معنايي لفظي را كه نمايانگر آن معني باشد قرار دهد.

چنانكه معلوم است هر لفظ مسموع صوتي است كه در هوا پخش مي شود و به سرعت محو مي گردد. يعني علامتي است فرار و ناپايدار كه عمرآن لحظه اي بيش نيست و فقط هنگام رويارويي با ديگران بكار مي رود. اما آدمي مايل است افكار و انديشه ها و خواسته هاي خود را به مكانهاي دور دست و به آيندگان و كساني كه با او روياروي نيستند نيز برساند. به همين جهت به وضع الفاظ بسنده نكرده و يك سلسله علايم ديگر نيز وضع كرده كه همان خط يا علايم مكتوب يا الفباست. علايمي به مراتب پايدارتر و ثابت تر از الفاظ، اين علائم مكتوب را نشان و دال بر الفاظ قرار داده است.

بنابراين علايم مكتوب يا خط يا وجود كتبي دلالت بر حفظ، يعني اصوات معين ، دارد. به عبارت مختصرتر وجود كتبي دال بر وجود لفظي است ، همانطور كه وجود لفظي دال بر معناي ذهني است و معناي ذهني دال بر شيء خارجي.

وجود كتبي (علايم كتبي يا خطي ) –

وجود لفظي ( علايم ملفوظ يعني اصواتي كه با اتكاء به مخارج حروف از دهان خارج مي شود) – وجود ذهني (معني ذهني يا صورت ذهني) – وجود عيني (وجود خارجي يا شي خارجي)

به عبارت موجزتر شيء داراي چهار نحوه وجود است. وجود عيني و وجود ذهني و وجود لفظي و وجود كتبي . از آنجا كه نقش الفاظ در تفكرات آدمي تا اين درجه است. منطق دانان در آغاز منطق مبحثي را نيز به الفاظ اختصاص مي دهند و البته بحث آنها از الفاظ بحثي است بسيار كلي به نحوي كه كم و بيش شامل همه زبانها مي شود. بر خلاف بحث علماي دستورزبان كه اختصاص بزباني معين دارد.(علم منطق – رشته های نظری و علوم انسانی و معارف اسلامی)

براین اساس وجود لفظی و کتبی را اعتباری و وجود ذهنی و عینی را حقیقی می دانند.

اگربراین مبنا به قرآن رانگاه کنیم؛ فعالیتهای علمی و قرآنی ما ازچهارحالت خارج نیست:

الف-وجود لفظی قرآن که شامل روخوانی ؛ روان خوانی ؛ تندخوانی؛ صوت ولحن؛ علم تجوید ؛ انواع قرائات قرآنی؛ حفظ ظاهری قرآن؛و تمام فعالیتهائی که دراین حوزه لفظی قرآن می شود.

ب-وجود کتبی قرآن که شامل انواع رسم الخط ونوشتن قرآن ؛ چاپ قرآن؛ تمام کارهای هنری مربوط به قرآن.

ج-وجود ذهنی قرآن یعنی آنچه درذهن مردم مسلمان یا جامعه بشری یا مفسرومحقق قرآن وجود داردو بر روی آن تدبرو تفکرمی کند و آن را نشر وارائه می دهد.و شامل تمام تفاسیر و معارف و علوم قرآنی می شود.

د-وجود عینی قرآن که به دوصورت جلوه می کند یا بصورت فردی که دریک انسان قرآنی درخارج مصداق پیدا می

کند و حقیقی ترین آن امام معصوم است که واقعیت قرآن و مظهرعینی کامل قرآن درعالم خارج است و قرآن ناطق است و درزمان ما حضرت امام ولی عصر(عج) می باشد ویا بصورت جمعی تجلی و ظهورپیدا می کند که جامعه اسلامی و قرآنی و حکومت اسلامی مهدویت است که انشاء الله درآینده ما شاهد و عامل آن خواهیم بود.

به هرحال هرکس که عالم وخادم قرآن باشد بصورت حصرعقلی ازیکی ازاین چهارقسم خارج نیست ؛ و کسیکه درحوزه علم مفاهیم شناسی قرآن فعالیت و تحقیق و مطالعه می کند دربخش سوم (وجود ذهنی) جایگاه می یابد ووقتی درعرصه نشرمکتوب می پردازد درجایگاه دوم (وجود کتبی) فعال است.

اگربخواهیم توضیح مفصل دهیم که علم مفاهیم قرآن شناسی چیست ؟ باید کتابهای مستقلی تالیف گردد ؛ که امیدواریم این مهم درآینده نزدیک انجام گیرد.

17-ما در اینجا براساس امکانات و ابزار و نرم افزارهای علمی بیش ازهزارتا از کلمات قرآن را مفهوم شناسی وبراساس حروف الفبا استخراج کرده ایم ؛ باشد که انشا ء الله در آینده این علم( مفهوم شناسی قرآنی) توسعه لازم را بنماید. از بین تفاسیرتفسیرراهنما را ملاک قرارداده ایم که نسبت به تمام تفسیرهای قرآن بعضی ازاستاندارهای لازم را دارد که می توانید ویژگیهای آن را درمقدمه آن تفسیرشایسته و مهم بخوانید. باید توجه داشت که بعضی ازکلمات مشترک لفظی و بعضی ازآنها مشترک معنوی می باشند ؛ وتعدادی ازکلمات نیز عربی وفارسی می باشد ؛ برای همین کسی که می خواهد مفهومی را بررسی کند لازم است یکدورفهرست کلمات را بررسی کند. . این مجموعه کتاب مفاهیم شناسی قرآن بیشتربرای محققین و پژوهشگران قرآنی

و کسانیکه می خواهند پایان نامه حوزوی و دانشگاهی تالیف کنند ویا علاقه به مباحث عمیق قرآنی هستند می باشد.

حوزه علمیه اصفهان

رسول ملکیان اصفهانی

من الشجر و ممّا يعرشون

2- الهام خداوند به زنبور هاى عسل و هدايت آنها به ساختن خانه هايى مناسب براى خود ، به مقتضاى ربوبيت اوست .

و أوحى ربّك إلى النحل . .. و ممّا يعرشون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 69 - 7

7- نشان دادن راه زندگى طبيعى ( حركات غريزى براى خانه سازى ، تغذيه از گياهان و توليد عسل ) به زنبور هاى عسل ، به مقتضاى ربوبيت پروردگار است .

فاسلكى سبل ربّك ذللاً

يوسف - 12 - 80 - 7

7_ فرزند بزرگ يعقوب ، بازگشت كاروان بدون همراه داشتن بنيامين را تخلف از عهد و سوگند پيشين خود و برادرانش خواند .

قال كبيرهم ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا من الله

لاوى با تفريع جمله {فلن أبرح . ..} بر {ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا} بيان داشت كه: با توجه به عهد و پيمانمان با يعقوب(ع)، سزاوار نيست بدون همراه داشتن بنيامين باز گرديم [اگر شما تصميم به بازگشت داريد خود مى دانيد]، ولى من باز نخواهم گشت.

اهتمام لاوى به عهد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 7،8

7_ فرزند بزرگ يعقوب ، بازگشت كاروان بدون همراه داشتن بنيامين را تخلف از عهد و سوگند پيشين خود و برادرانش خواند .

قال كبيرهم ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا من الله

لاوى با تفريع جمله {فلن أبرح . ..} بر {ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا} بيان داشت كه: با توجه به عهد و پيمانمان با يعقوب(ع)، سزاوار نيست بدون همراه داشتن بنيامين باز گرديم [اگر شما تصميم به بازگشت داريد خود مى دانيد]، ولى من باز نخواهم گشت.

8_ فرزند ارشد يعقوب نسبت به ديگر برادرانش ، متعهدتر و به عهد و پيمان خويش پايبندتر بود .

قال كبيرهم ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا من الله . .. فلن أبرح الأرض

برادران يوسف و پيشنهاد لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 11 - 1

1_ پيشنهاد لاوى ( نكشتن يوسف ( ع

) و افكندن او در چاه ) از طرف ديگر برادران پذيرفته شد و مورد تأييد قرار گرفت .

لاتقتلوا يوسف و ألقوه فى غي_بت الجب . .. قالوا ي_أبانا ما لك

بيان حضور برادران در نزد يعقوب(ع) به منظور جلب رضايت او براى بردن يوسف(ع) به مراتع ، پس از بيان پيشنهاد لاوى (ألقوه فى غي_بت الجب) گوياى اين نكته است كه: آخرين پيشنهاد _ كه همان طرح لاوى بود _ مورد پذيرش همگان قرار گرفت.

بينش لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 10 - 2

2_ لاوى برخلاف ديگر برادرانش ، با توطئه عليه يوسف ( ع ) و دور ساختن او از نزد پدرشان يعقوب ( ع ) موافق نبود .

لاتقتلوا يوسف و ألقوه فى غي_بت الجب . .. إن كنتم ف_علين

جمله شرطى {إن كنتم فاعلين} (اگر بر توطئه عليه يوسف(ع) مصمم هستيد) مى رساند كه لاوى با انجام توطئه موافق نبود. لازم به ذكر است كه جواب جمله شرطى (إن كنتم...) معنايى است كه از {ألقوه...} استفاده مى شود ; يعنى، {إن كنتم فاعلين فألقوه فى غي_بت الجب}.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 7،9،11

7_ فرزند بزرگ يعقوب ، بازگشت كاروان بدون همراه داشتن بنيامين را تخلف از عهد و سوگند پيشين خود و برادرانش خواند .

قال كبيرهم ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا من الله

لاوى با تفريع جمله {فلن أبرح . ..} بر {ألم تعلموا أن أباكم قد أخذ عليكم موثقًا} بيان داشت كه: با توجه به عهد و پيمانمان با يعقوب(ع)،

سزاوار نيست بدون همراه داشتن بنيامين باز گرديم [اگر شما تصميم به بازگشت داريد خود مى دانيد]، ولى من باز نخواهم گشت.

9_ فرزند بزرگ يعقوب با يادآور شدن ظلم و ستم برادرانش به يوسف ، بازگشت به نزد پدر را بدون همراه داشتن بنيامين ناروا شمرد .

ألم تعلموا . .. من قبل ما فرّطتم فى يوسف

{ما} در {ما فرّطتم} مصدريه است و عبارت {من قبل ما فرّطتم . ..} عطف بر {أنّ أباكم ...} مى باشد ; يعنى: {ألم تعلموا تفريطكم فى يوسف من قبل}. تفريط به معناى كوتاهى كردن و رها كردن چيزى تا نابود شدن آن است (لسان العرب).

11_ لاوى بازگشت از مصر بدون بنيامين را به پيام رخصتى از ناحيه يعقوب ( ع ) و يا به تقدير و حكمى از جانب خدا موكول كرد .

فلن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى أو يحكم الله لى

گويا مقصود لاوى از {حتى يأذن لى أبى} اين معنا باشد كه پدرش يعقوب اطمينان كند كه ما در نگه دارى از بنيامين كوتاهى نكرديم و مصداق سخنى كه خود گفته بود (إلاّ أن يحاط بكم) تحقق يافت. و يا اگر چنين اطمينانى پيدا نكرد، از پيمان خويش چشم پوشى كند و در نتيجه اجازه بازگشت را به من بدهد. و مراد از {يحكم الله} شايد اين باشد كه تقدير الهى سبب شود من بتوانم بنيامين را از دست عزيز مصر برهانم و با او باز گردم.

پيشنهاد لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 10 - 1،3،5،8

1_ يكى از برادران يوسف ( لاوى ) در جلسه توطئه ،

ساير برادران را از كشتن او برحذر داشت .

قال قائل منهم لاتقتلوا يوسف

مفرد بودن كلمه {قائل} گوياى اين است كه تنها يكى از برادران يوسف با كشتن وى مخالفت كرد و او بر اساس روايتى كه در پايان آيه خواهد آمد، {لاوى} بوده است.

3_ لاوى به برادرانش پيشنهاد كرد اگر مصمم بر دور ساختن يوسف هستند او را در نهانگاه چاهى در مسير كاروان ها بيفكنند .

قال قائل منهم لاتقتلوا يوسف و ألقوه فى غي_بت الجب يلتقطه بعض السيّارة

{جبّ} به معناى چاه است و برخى از اهل لغت برآنند كه {جبّ} به چاه عميق و پر آب گفته مى شود. در مجمع البيان آمده است: {غي_بت الجب} حفره و يا طاق مانندى است كه بالاى آب چاه قرار مى دهند و {سيارة} به گروهى كه مسافرت مى كنند (كاروان) اطلاق مى شود.

5_ چاه پيشنهاد شده از طرف لاوى جهت افكندن يوسف ( ع ) ، چاهى مشخص و مورد نظر بوده است .

ألقوه فى غي_بت الجب

ظاهر آن است كه {ال} در {الجب} عهد ذهنى و اشاره به چاهى معهود مى باشد.

8_ { عن أبى جعفر ( ع ) : . . . فقال لاوى لايجوز قتله و نغيبه عن أبينا ;

از امام باقر(ع) روايت شده است: . .. پس لاوى گفت: كشتنش روا نيست و [ليكن] او را از پدرمان دور مى سازيم}.

تصميم لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 5

5_ فرزند ارشد يعقوب بر آن شد كه در سرزمين مصر بماند و به كنعان باز نگردد .

فلن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى

{براح}

(مصدر أبرح) به معناى جدا شدن و فاصله گرفتن است. {ال} در {الأرض} عهد حضورى است و اشاره به شهر و ديارى دارد كه بنيامين در آن جا بازداشت شده است.

تعاليم لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 81 - 1،2

1_ لاوى ضمن موافقت با مراجعه برادرانش به كنعان ، نحوه گزارش سرقت بنيامين را به آنان تعليم داد .

قال كبيرهم . .. ارجعوا إلى أبيكم فقولوا ي_أبانا إن ابنك سرق

2_ شهادت به دزدى بنيامين در نزد يعقوب با جمله اى متضمن تأكيد ، از سفارش هاى لاوى به برادران خويش

إن ابنك سرق

توصيه هاى لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 81 - 2

2_ شهادت به دزدى بنيامين در نزد يعقوب با جمله اى متضمن تأكيد ، از سفارش هاى لاوى به برادران خويش

إن ابنك سرق

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 82 - 4

4_ لاوى به برادرانش سفارش كرد از يعقوب بخواهند كه وى از اهالى مصر و نيز از همسفران ايشان ، داستان سرقت بنيامين را جويا شود .

فقولوا ي_أبانا . .. وسئل القرية ... والعير التى أقبلنا فيها

{اقبال} (مصدر أقبلنا) به معناى روى آوردن است و متعلق آن {إليك} و مانند آن است كه به خاطر وضوحش در كلام نيامده و {فيها} حال براى ضمير {أقبلنا} مى باشد. بنابراين {وسئل ... العير التى ...} ; يعنى، از كاروانى بپرس كه ما در ميان آنها به سوى شما آمديم. قابل ذكر است كه آيه مورد بحث نيز

مانند آيه سابق، از سفارشهاى لاوى به برادرانش مى باشد.

حكمت در فراق لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 83 - 25

25_ يعقوب ( ع ) گرفتار شدن به فراق فرزندانش ( يوسف ( ع ) ، بنيامين و لاوى ) را حاوى حكمت و مصلحتى الهى مى ديد .

فصبر جميل . .. إنه هو العليم الحكيم

خواسته هاى لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 81 - 3،4،5،7

3_ لاوى از برادرانش خواست ، به پدرشان تفهيم كنند كه به دزدى بنيامين اطمينان پيدا كردند و گزارش و شهادت آنان عالمانه است .

إن ابنك سرق و ما شهدنا إلاّ بما علمنا

در اينكه مراد از شهادت در {ما شهدنا} چيست، چند نظر ابراز شده است. از جمله آنهاست همين شهادت برادران يوسف نزد يعقوب به دزدى كردن فرزندش بنيامين (إن ابنك سرق). بر اين اساس مفاد جمله {ما شهدنا ...} چنين مى شود: آنچه هم اكنون در نزد تو مى گوييم (إن ابنك سرق) شهادتى است از روى علم و ما بدان اطمينان و يقين داريم.

4_ لاوى به برادرانش سفارش كرد ، دسته جمعى به حضور پدر برسند و همگان بر دزدى بنيامين شهادت دهند .

ارجعوا إلى أبيكم فقولوا . .. ما شهدنا إلاّ بما علمنا

تصريح لاوى به صيغه هاى جمع {قولوا} و {ما شهدنا} و {علمنا} گوياى برداشت فوق است.

5_ لاوى از برادرانش خواست ، گزارش سفر و دزدى بنيامين را با لحنى مشفقانه ، به پدر بيان كنند .

ي_أبانا

تصريح لاوى به اينكه در ابتداى سخن پدر را

با جمله {ي_أبانا} مخاطب قرار دهيد ، رساننده اين است كه به گونه اى سخن بگوييد كه شفقت او را بر خويش جلب كنيد.

7_ لاوى از برادرانش خواست براى پدرشان بيان كنند كه بنيامين در نهان و به دور از چشم آنان دزدى كرد .

و ما كنا للغيب ح_فظين

در معناى جمله {و ما كنا . ..} چند نظر ابراز شده است. با توجه به اطمينان برادران يوسف به دزدى بنيامين كه جمله {إن ابنك سرق} گوياى آن است، اين معنا به نظر روشن تر مى رسد كه: ما نمى توانستيم آنچه را در غياب و به دور از چشم انجام مى گيرد، نگهبان باشيم ; يعنى، دزدى بنيامين در نهان انجام گرفت. از اين رو نتوانستيم او را باز داريم.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 82 - 6

6_ لاوى از برادرانش خواست نزد پدر بر راستگويى خويش در سرقت بنيامين تأكيد كنند .

و إنا لص_دقون

سرزنشهاى لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 10

10_ فرزند بزرگ يعقوب ، رفتار گذشته برادرانش با يوسف ( ع ) را رفتارى نكوهيده خواند .

قال كبيرهم . .. و من قبل ما فرّطتم فى يوسف

عقيده لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 13

13_ لاوى به خداوند و برترى او در حكم و قضاوت معتقد بود .

قال . .. أو يحكم الله لى و هو خير الح_كمين

فلسفه پيشنهاد لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 -

يوسف - 12 - 10 - 4،6

4_ لاوى با پيشنهاد خود ( انداختن يوسف به چاه ) درصدد حفظ جان يوسف ( ع ) و پيشگيرى از كشته شدن او بود .

لاتقتلوا يوسف . .. و ألقوه فى غي_بت الجب يلتقطه بعض السيّارة

پيشنهاد لاوى مبنى بر اينكه يوسف را در چاهى بر سر راه كاروانها بيفكنيد، در مقابل اين نظر كه او را در بيابانى رها سازيد (أو اطرحوه أرضاً) و نيز، تصريح به اينكه كاروانى او را بيابد (يلتقطه بعض السيّارة) دلالت مى كند كه وى درصدد پيشگيرى از تلف شدن يوسف(ع) و از ميان رفتن او بوده است.

6_ لاوى قرار دادن يوسف ( ع ) را در چاه ، مقدمه دستيابى كاروان ها به يوسف ( ع ) و مايه نجات او از مرگ مى ديد .

يلتقطه بعض السيّارة

التقاط (مصدر يلتقطه) به معناى يافتن و برگرفتن است.

قبول پيشنهاد لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 11 - 1

1_ پيشنهاد لاوى ( نكشتن يوسف ( ع ) و افكندن او در چاه ) از طرف ديگر برادران پذيرفته شد و مورد تأييد قرار گرفت .

لاتقتلوا يوسف و ألقوه فى غي_بت الجب . .. قالوا ي_أبانا ما لك

بيان حضور برادران در نزد يعقوب(ع) به منظور جلب رضايت او براى بردن يوسف(ع) به مراتع ، پس از بيان پيشنهاد لاوى (ألقوه فى غي_بت الجب) گوياى اين نكته است كه: آخرين پيشنهاد _ كه همان طرح لاوى بود _ مورد پذيرش همگان قرار گرفت.

لاوى در سرزمين مصر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 -

يوسف - 12 - 80 - 5

5_ فرزند ارشد يعقوب بر آن شد كه در سرزمين مصر بماند و به كنعان باز نگردد .

فلن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى

{براح} (مصدر أبرح) به معناى جدا شدن و فاصله گرفتن است. {ال} در {الأرض} عهد حضورى است و اشاره به شهر و ديارى دارد كه بنيامين در آن جا بازداشت شده است.

لاوى و اتهام دزدى به بنيامين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 81 - 7

7_ لاوى از برادرانش خواست براى پدرشان بيان كنند كه بنيامين در نهان و به دور از چشم آنان دزدى كرد .

و ما كنا للغيب ح_فظين

در معناى جمله {و ما كنا . ..} چند نظر ابراز شده است. با توجه به اطمينان برادران يوسف به دزدى بنيامين كه جمله {إن ابنك سرق} گوياى آن است، اين معنا به نظر روشن تر مى رسد كه: ما نمى توانستيم آنچه را در غياب و به دور از چشم انجام مى گيرد، نگهبان باشيم ; يعنى، دزدى بنيامين در نهان انجام گرفت. از اين رو نتوانستيم او را باز داريم.

لاوى و اذن يعقوب(ع)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 11،14

11_ لاوى بازگشت از مصر بدون بنيامين را به پيام رخصتى از ناحيه يعقوب ( ع ) و يا به تقدير و حكمى از جانب خدا موكول كرد .

فلن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى أو يحكم الله لى

گويا مقصود لاوى از {حتى يأذن لى أبى} اين معنا باشد كه پدرش يعقوب اطمينان كند كه

ما در نگه دارى از بنيامين كوتاهى نكرديم و مصداق سخنى كه خود گفته بود (إلاّ أن يحاط بكم) تحقق يافت. و يا اگر چنين اطمينانى پيدا نكرد، از پيمان خويش چشم پوشى كند و در نتيجه اجازه بازگشت را به من بدهد. و مراد از {يحكم الله} شايد اين باشد كه تقدير الهى سبب شود من بتوانم بنيامين را از دست عزيز مصر برهانم و با او باز گردم.

14_ { عن أبى الحسن الهادى ( ع ) : . . . قال [ لاوى ] : { لن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى . . . } . . . ;

از امام هادى(ع) روايت شده است: . .. (لاوى) گفت: هرگز از اين سرزمين دور نمى شوم تا اينكه پدرم به من اجازه دهد ...}...}.

لاوى و بازگشت به كنعان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 9،11

9_ فرزند بزرگ يعقوب با يادآور شدن ظلم و ستم برادرانش به يوسف ، بازگشت به نزد پدر را بدون همراه داشتن بنيامين ناروا شمرد .

ألم تعلموا . .. من قبل ما فرّطتم فى يوسف

{ما} در {ما فرّطتم} مصدريه است و عبارت {من قبل ما فرّطتم . ..} عطف بر {أنّ أباكم ...} مى باشد ; يعنى: {ألم تعلموا تفريطكم فى يوسف من قبل}. تفريط به معناى كوتاهى كردن و رها كردن چيزى تا نابود شدن آن است (لسان العرب).

11_ لاوى بازگشت از مصر بدون بنيامين را به پيام رخصتى از ناحيه يعقوب ( ع ) و يا به تقدير و حكمى از جانب خدا موكول كرد

.

فلن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى أو يحكم الله لى

گويا مقصود لاوى از {حتى يأذن لى أبى} اين معنا باشد كه پدرش يعقوب اطمينان كند كه ما در نگه دارى از بنيامين كوتاهى نكرديم و مصداق سخنى كه خود گفته بود (إلاّ أن يحاط بكم) تحقق يافت. و يا اگر چنين اطمينانى پيدا نكرد، از پيمان خويش چشم پوشى كند و در نتيجه اجازه بازگشت را به من بدهد. و مراد از {يحكم الله} شايد اين باشد كه تقدير الهى سبب شود من بتوانم بنيامين را از دست عزيز مصر برهانم و با او باز گردم.

لاوى و برادران يوسف

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 81 - 2،3،4،5،7

2_ شهادت به دزدى بنيامين در نزد يعقوب با جمله اى متضمن تأكيد ، از سفارش هاى لاوى به برادران خويش

إن ابنك سرق

3_ لاوى از برادرانش خواست ، به پدرشان تفهيم كنند كه به دزدى بنيامين اطمينان پيدا كردند و گزارش و شهادت آنان عالمانه است .

إن ابنك سرق و ما شهدنا إلاّ بما علمنا

در اينكه مراد از شهادت در {ما شهدنا} چيست، چند نظر ابراز شده است. از جمله آنهاست همين شهادت برادران يوسف نزد يعقوب به دزدى كردن فرزندش بنيامين (إن ابنك سرق). بر اين اساس مفاد جمله {ما شهدنا ...} چنين مى شود: آنچه هم اكنون در نزد تو مى گوييم (إن ابنك سرق) شهادتى است از روى علم و ما بدان اطمينان و يقين داريم.

4_ لاوى به برادرانش سفارش كرد ، دسته جمعى به حضور پدر برسند و همگان بر دزدى بنيامين شهادت دهند

.

ارجعوا إلى أبيكم فقولوا . .. ما شهدنا إلاّ بما علمنا

تصريح لاوى به صيغه هاى جمع {قولوا} و {ما شهدنا} و {علمنا} گوياى برداشت فوق است.

5_ لاوى از برادرانش خواست ، گزارش سفر و دزدى بنيامين را با لحنى مشفقانه ، به پدر بيان كنند .

ي_أبانا

تصريح لاوى به اينكه در ابتداى سخن پدر را با جمله {ي_أبانا} مخاطب قرار دهيد ، رساننده اين است كه به گونه اى سخن بگوييد كه شفقت او را بر خويش جلب كنيد.

7_ لاوى از برادرانش خواست براى پدرشان بيان كنند كه بنيامين در نهان و به دور از چشم آنان دزدى كرد .

و ما كنا للغيب ح_فظين

در معناى جمله {و ما كنا . ..} چند نظر ابراز شده است. با توجه به اطمينان برادران يوسف به دزدى بنيامين كه جمله {إن ابنك سرق} گوياى آن است، اين معنا به نظر روشن تر مى رسد كه: ما نمى توانستيم آنچه را در غياب و به دور از چشم انجام مى گيرد، نگهبان باشيم ; يعنى، دزدى بنيامين در نهان انجام گرفت. از اين رو نتوانستيم او را باز داريم.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 82 - 6

6_ لاوى از برادرانش خواست نزد پدر بر راستگويى خويش در سرقت بنيامين تأكيد كنند .

و إنا لص_دقون

لاوى و تبعيد يوسف(ع)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 10 - 2

2_ لاوى برخلاف ديگر برادرانش ، با توطئه عليه يوسف ( ع ) و دور ساختن او از نزد پدرشان يعقوب ( ع ) موافق نبود .

لاتقتلوا

يوسف و ألقوه فى غي_بت الجب . .. إن كنتم ف_علين

جمله شرطى {إن كنتم فاعلين} (اگر بر توطئه عليه يوسف(ع) مصمم هستيد) مى رساند كه لاوى با انجام توطئه موافق نبود. لازم به ذكر است كه جواب جمله شرطى (إن كنتم...) معنايى است كه از {ألقوه...} استفاده مى شود ; يعنى، {إن كنتم فاعلين فألقوه فى غي_بت الجب}.

لاوى و دزدى بنيامين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 81 - 1

1_ لاوى ضمن موافقت با مراجعه برادرانش به كنعان ، نحوه گزارش سرقت بنيامين را به آنان تعليم داد .

قال كبيرهم . .. ارجعوا إلى أبيكم فقولوا ي_أبانا إن ابنك سرق

لاوى و ظلم برادران يوسف

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 9

9_ فرزند بزرگ يعقوب با يادآور شدن ظلم و ستم برادرانش به يوسف ، بازگشت به نزد پدر را بدون همراه داشتن بنيامين ناروا شمرد .

ألم تعلموا . .. من قبل ما فرّطتم فى يوسف

{ما} در {ما فرّطتم} مصدريه است و عبارت {من قبل ما فرّطتم . ..} عطف بر {أنّ أباكم ...} مى باشد ; يعنى: {ألم تعلموا تفريطكم فى يوسف من قبل}. تفريط به معناى كوتاهى كردن و رها كردن چيزى تا نابود شدن آن است (لسان العرب).

لاوى و قتل يوسف(ع)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 10 - 1،4

1_ يكى از برادران يوسف ( لاوى ) در جلسه توطئه ، ساير برادران را از كشتن او برحذر داشت .

قال قائل منهم لاتقتلوا يوسف

مفرد

بودن كلمه {قائل} گوياى اين است كه تنها يكى از برادران يوسف با كشتن وى مخالفت كرد و او بر اساس روايتى كه در پايان آيه خواهد آمد، {لاوى} بوده است.

4_ لاوى با پيشنهاد خود ( انداختن يوسف به چاه ) درصدد حفظ جان يوسف ( ع ) و پيشگيرى از كشته شدن او بود .

لاتقتلوا يوسف . .. و ألقوه فى غي_بت الجب يلتقطه بعض السيّارة

پيشنهاد لاوى مبنى بر اينكه يوسف را در چاهى بر سر راه كاروانها بيفكنيد، در مقابل اين نظر كه او را در بيابانى رها سازيد (أو اطرحوه أرضاً) و نيز، تصريح به اينكه كاروانى او را بيابد (يلتقطه بعض السيّارة) دلالت مى كند كه وى درصدد پيشگيرى از تلف شدن يوسف(ع) و از ميان رفتن او بوده است.

لاوى و مقدرات خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 11

11_ لاوى بازگشت از مصر بدون بنيامين را به پيام رخصتى از ناحيه يعقوب ( ع ) و يا به تقدير و حكمى از جانب خدا موكول كرد .

فلن أبرح الأرض حتى يأذن لى أبى أو يحكم الله لى

گويا مقصود لاوى از {حتى يأذن لى أبى} اين معنا باشد كه پدرش يعقوب اطمينان كند كه ما در نگه دارى از بنيامين كوتاهى نكرديم و مصداق سخنى كه خود گفته بود (إلاّ أن يحاط بكم) تحقق يافت. و يا اگر چنين اطمينانى پيدا نكرد، از پيمان خويش چشم پوشى كند و در نتيجه اجازه بازگشت را به من بدهد. و مراد از {يحكم الله} شايد اين باشد كه تقدير الهى سبب شود

من بتوانم بنيامين را از دست عزيز مصر برهانم و با او باز گردم.

لاوى و نجات بنيامين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 80 - 6

6_ ناراحتى و شرمسارى فرزند ارشد يعقوب از توفيق نيافتن در عمل به عهد و پيمان خويش ( بازگرداندن بنيامين )

قال كبيرهم . .. قد أخذ عليكم موثقًا ... فلن أبرح الأرض

لاوى و نجات يوسف(ع)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 10 - 4،6

4_ لاوى با پيشنهاد خود ( انداختن يوسف به چاه ) درصدد حفظ جان يوسف ( ع ) و پيشگيرى از كشته شدن او بود .

لاتقتلوا يوسف . .. و ألقوه فى غي_بت الجب يلتقطه بعض السيّارة

پيشنهاد لاوى مبنى بر اينكه يوسف را در چاهى بر سر راه كاروانها بيفكنيد، در مقابل اين نظر كه او را در بيابانى رها سازيد (أو اطرحوه أرضاً) و نيز، تصريح به اينكه كاروانى او را بيابد (يلتقطه بعض السيّارة) دلالت مى كند كه وى درصدد پيشگيرى از تلف شدن يوسف(ع) و از ميان رفتن او بوده است.

6_ لاوى قرار دادن يوسف ( ع ) را در چاه ، مقدمه دستيابى كاروان ها به يوسف ( ع ) و مايه نجات او از مرگ مى ديد .

يلتقطه بعض السيّارة

التقاط (مصدر يلتقطه) به معناى يافتن و برگرفتن است.

لاوى و يوسف(ع)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 10 - 3

3_ لاوى به برادرانش پيشنهاد كرد اگر مصمم بر دور ساختن يوسف هستند او را در نهانگاه

چاهى در مسير كاروان ها بيفكنند .

قال قائل منهم لاتقتلوا يوسف و ألقوه فى غي_بت الجب يلتقطه بعض السيّارة

{جبّ} به معناى چاه است و برخى از اهل لغت برآنند كه {جبّ} به چاه عميق و پر آب گفته مى شود. در مجمع البيان آمده است: {غي_بت الجب} حفره و يا طاق مانندى است كه بالاى آب چاه قرار مى دهند و {سيارة} به گروهى كه مسافرت مى كنند (كاروان) اطلاق مى شود.

يعقوب(ع) در فراق لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 83 - 8

8_ يعقوب ( ع ) بر آن بود كه در فراق فرزندانش ( يوسف ( ع ) ، بنيامين و لاوى ) صبرى نيكو و بدور از هر گونه جزع و شكايت پيشه كند .

فصبر جميل

صبر جميل ، صبرى است كه در آن جزع نباشد و از مصيبت رخ داده به مردم شكايت نشود(مجمع البيان).

يعقوب(ع) و بازگشت لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 83 - 12

12_ يعقوب ( ع ) به مراجعت سه فرزندش ، يوسف ( ع ) ، بنيامين و لاوى و ملاقات با آنان اميدوار بود .

عسى الله أن يأتينى بهم جميعًا

يعقوب(ع) و حيات لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 83 - 11

11_ يعقوب ( ع ) به زنده بودن يوسف ( ع ) ، بنيامين و لاوى ، اطمينان داشت .

عسى الله أن يأتينى بهم جميعًا

مراد از ضمير جمع در {بهم} يوسف(ع) ، بنيامين و لاوى است.

يعقوب(ع) و

ملاقات با لاوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 83 - 12

12_ يعقوب ( ع ) به مراجعت سه فرزندش ، يوسف ( ع ) ، بنيامين و لاوى و ملاقات با آنان اميدوار بود .

عسى الله أن يأتينى بهم جميعًا

پوشيدن لباس هاى معصفر (لباس هايى كه با عصفر، به رنگ زرد درآمده) است.}

تاريخ لباس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 90 - 4

4- زمان ذوالقرنين ، در دورترين نقطه شرق سرزمين او ، از صنعت لباس و ساختمان ، خبرى نبوده است .

بلغ مطلع الشمس . .. لم نجعل لهم من دونها سترًا

تشبيه به لباس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - فرقان - 25 - 47 - 1

1 _ آفرينش شب ، همچون لباس و پوشش ، تنها به قدرت خدا است .

و هو الذى جعل لكم الّيل لباسًا

جمله {و هو الذى جعل لكم الليل لباساً} براى حصر است و از نوع حصر إفرادى است; يعنى، تنها خدا شب را همچون پوشش براى انسان قرار داد; نه قدرتى ديگر. گفتنى است در اين جمله، شب به لباس و پوشش تشبيه شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - نبأ - 78 - 10 - 1

1 - تاريكى شب _ بسان لباسى پوشيده بر موجودات _ با مستور ساختن آنها از ديد انسان ، مانع تلاش و فعاليت بيش از حد او است .

و جعلنا الّيل لباسًا

تقابل اين آيه و آيه بعد _ كه روز را زمان تلاش براى زندگى دانسته است _ بيانگر برداشت ياد شده است.

تنوع لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 53 - 3

3- لباس هاى بهشتيان ، داراى تنوع

سندس و إستبرق

جنس لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه -

فيش

11 - حج - 22 - 23 - 7

7 - پرنيان ، جنس لباس مؤمنان در بهشت

و لباسهم فيها حرير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 53 - 1

1- ديباى نازك و ضخيم ، پوشش تقواپيشگان در بهشت

يلبسون من سندس و إستبرق

{سندس} به پارچه ابريشمى نازك و لطيف گفته مى شود. {استبرق} نيز به معناى پارچه ابريشمى ضخيم است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 2

2 - جامه هاى سبز رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

رنگ لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 4

4- پوشاك هايى به رنگ سبز ، فراهم آمده از حرير و در كمال ظرافت و لطافت ، لباس رسمى بهشتيان است .

يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس

{سندس} به {پارچه ديباى نازك} گفته مى شود نكره بودن واژهاى {ثياباً} و {خضراً} و {سندس} دال بر تفخيم است، از همين رو، در برداشت، قيد {كمال ظرافت و لطافت} آمده است. و نيز بدان جهت كه اهل بهشت، هرگونه لباس كه بخواهند، فراهم است، از اين لباس، به عنوان لباس ويژه و رسمى ياد گرديده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 2

2 - جامه هاى سبز رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

زيبايى لباس بهشتيان

جلد - نام سوره

- سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 7

7- بهشتيان ، به هنگام تكيه زدن بر تخت هاى خود ، لباس هاى فاخر ديبا بر تن دارند .

و يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس و إستبرق متّكئين فيها على الأرائك

زيبايى لباس حرير بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 4

4- پوشاك هايى به رنگ سبز ، فراهم آمده از حرير و در كمال ظرافت و لطافت ، لباس رسمى بهشتيان است .

يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس

{سندس} به {پارچه ديباى نازك} گفته مى شود نكره بودن واژهاى {ثياباً} و {خضراً} و {سندس} دال بر تفخيم است، از همين رو، در برداشت، قيد {كمال ظرافت و لطافت} آمده است. و نيز بدان جهت كه اهل بهشت، هرگونه لباس كه بخواهند، فراهم است، از اين لباس، به عنوان لباس ويژه و رسمى ياد گرديده است.

ضخامت لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 5

5- تن پوش هايى فاخر و ضخيم ، فراهم آمده از حرير سبز ، از جمله لباس هاى ويژه اهل بهشت است .

و يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس و إستبرق

كلمه {إستبرق} معرب {إستبر} فارسى است. و به معناى {ديباى ضخيم} است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 2

2 - جامه هاى سبز رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

ظرافت لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره

- آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 2

2 - جامه هاى سبز رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

علاقه به لباس حرير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - حج - 22 - 23 - 8

8 - علاقه و تمايل طبيعى همه انسان ها ، به زيور آلات و پوشيدن لباس هاى ابريشمين

يحلّون فيها من اساور من ذهب و لؤلؤًا و لباسهم فيها حرير

كيفيت لباس محمد(ص)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مدثر - 74 - 4 - 5،6،7

5 - { عن رجل من أهل اليمامة . . . قال : قال لى أبوالحسن : إنّ اللّه تعالى قال لنبيّه { و ثيابك فطهّر } و كانت ثِيابُه طاهرةً و إنّما أَمَرَه بالتَّشْمير ;

از مردى از اهل يمامه روايت شده . .. كه گفت: امام كاظم(ع) به من فرمود: خداى تعالى به پيغمبر خود فرموده است: {و ثيابك فطهّر}، در حالى كه جامه هاى وى پاك بوده است. همانا او را به بالا زدن جامه ها امر كرده است}.

6 - { قال أبوعبداللّه ( ع ) . . . و اللّه تعالى يقول : { و ثيابك فطهّر } قال : و ثيابك ارفعها و لاتجرّها . . . ;

امام صادق(ع) فرمود: . .. خداى تعالى مى فرمايد: {و ثيابك فطهّر} [يعنى ]مى فرمايد: جامه هاى خود را بالا بزن و بر روى زمين مكشان...}.

7 - { قيل معناه و ثيابك فقصّر . . . و روى ذلك عن أبى

عبداللّه ( ع ) ;

گفته شده كه معناى آن (و ثيابك فطهّر) اين است كه جامه هاى خود را كوتاه كن و اين معنا از امام صادق(ع) روايت شده است}.

لباس آتشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - حج - 22 - 19 - 6،8

6 - براى شرك پيشگان منكر ربوبيت خدا ، در دوزخ جامه هايى از آتشى ويژه مى برند و بر آنان مى پوشانند .

فالذين كفروا قطّعت لهم ثياب من نار

تنكير {نار} نشانگر اين نكته است كه جامه هايى كه براى اهل شرك خواهند بريد از جنس آتشى به خصوص خواهد بود نه از هر آتشى.

8 _ جامه هاى آتشين در دوزخ ، جامه هايى است بسيار آزار دهنده و سخت سوزاننده .

قطّعت لهم ثياب من نار

تنكير {نار} علاوه بر اين كه بيانگر نوعى خاص از آتش است نشاندهنده شدت سوزانندگى و آسيب رسانى آن نيز مى تواند باشد.

لباس اخروى ابرار

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 12 - 1

1 - بوستانى بزرگ و پرنعمت و لباسى فاخر از حرير ، پاداش ابرار در قيامت

إنّ الأبرار . .. و جزيهم بما صبروا جنّة و حريرًا

{جنّة} به معناى بوستان است و تنكير آن بر تعظيم و تفخيم دلالت مى كند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 1

1 - ابرار در بهشت ، برخوردار از بالاپوش هاى سبز رنگ از حرير نازك و ريزباف و حرير ستبر و درشت باف

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

{سندس}، در لغت به معناى پارچه ابريشمى

نازك و {استبرق} به معناى پارچه ضخيم است. برخى نيز آن را معرب و برگرفته از كلمه فارسى {استبر} يا {ستبر} دانسته اند (تاج العروس). از تعبير {عاليهم} (بالاى ايشان) مى توان استفاده كرد كه مقصود، لباس رويى و بالاپوش است.

لباس بودن همسر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 187 - 3

3 - زن و شوهر ، لباس عفاف يكديگرند و هر كدام مايه پرهيز ديگرى از گناهان جنسى است .

هن لباس لكم و أنتم لباس لهن

لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 53 - 2

2- انسان در بهشت ، داراى جامه و پوشش

يلبسون من سندس و إستبرق

لباس تقوا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - اعراف - 7 - 27 - 11

11 _ شيطان در صدد برملا ساختن زشتيهاى آدميان و كندن لباس تقواى ايشان است.

ينزع عنهما لباسهما ليريهما سوءتهما

هشدار به فريبكارى شيطان و مطرح كردن برهنه سازى آدم و حوا پس از بيان ارزش برتر لباس تقوا، بيدارباشى است به آدميان كه شيطان در تلاش است تا جامه تقوا را از اندام و قلب و روح آنان به درآورد.

لباس جهنميان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - حج - 22 - 19 - 6،8

6 - براى شرك پيشگان منكر ربوبيت خدا ، در دوزخ جامه هايى از آتشى ويژه مى برند و بر آنان مى پوشانند .

فالذين كفروا قطّعت لهم ثياب من نار

تنكير {نار} نشانگر اين نكته است كه جامه هايى كه براى اهل شرك خواهند

بريد از جنس آتشى به خصوص خواهد بود نه از هر آتشى.

8 _ جامه هاى آتشين در دوزخ ، جامه هايى است بسيار آزار دهنده و سخت سوزاننده .

قطّعت لهم ثياب من نار

تنكير {نار} علاوه بر اين كه بيانگر نوعى خاص از آتش است نشاندهنده شدت سوزانندگى و آسيب رسانى آن نيز مى تواند باشد.

لباس حرير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 53 - 1

1- ديباى نازك و ضخيم ، پوشش تقواپيشگان در بهشت

يلبسون من سندس و إستبرق

{سندس} به پارچه ابريشمى نازك و لطيف گفته مى شود. {استبرق} نيز به معناى پارچه ابريشمى ضخيم است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 12 - 1

1 - بوستانى بزرگ و پرنعمت و لباسى فاخر از حرير ، پاداش ابرار در قيامت

إنّ الأبرار . .. و جزيهم بما صبروا جنّة و حريرًا

{جنّة} به معناى بوستان است و تنكير آن بر تعظيم و تفخيم دلالت مى كند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 1،2

1 - ابرار در بهشت ، برخوردار از بالاپوش هاى سبز رنگ از حرير نازك و ريزباف و حرير ستبر و درشت باف

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

{سندس}، در لغت به معناى پارچه ابريشمى نازك و {استبرق} به معناى پارچه ضخيم است. برخى نيز آن را معرب و برگرفته از كلمه فارسى {استبر} يا {ستبر} دانسته اند (تاج العروس). از تعبير {عاليهم} (بالاى ايشان) مى توان استفاده كرد كه مقصود، لباس رويى و بالاپوش است.

2 - جامه هاى سبز

رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

لباس حرير بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 5

5- تن پوش هايى فاخر و ضخيم ، فراهم آمده از حرير سبز ، از جمله لباس هاى ويژه اهل بهشت است .

و يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس و إستبرق

كلمه {إستبرق} معرب {إستبر} فارسى است. و به معناى {ديباى ضخيم} است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - حج - 22 - 23 - 7

7 - پرنيان ، جنس لباس مؤمنان در بهشت

و لباسهم فيها حرير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 33 - 6

6 - لباس بهشتيان از حرير است .

و لباسهم فيها حرير

لباس در دوران ذوالقرنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 90 - 4

4- زمان ذوالقرنين ، در دورترين نقطه شرق سرزمين او ، از صنعت لباس و ساختمان ، خبرى نبوده است .

بلغ مطلع الشمس . .. لم نجعل لهم من دونها سترًا

لباس رسمى بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 4

4- پوشاك هايى به رنگ سبز ، فراهم آمده از حرير و در كمال ظرافت و لطافت ، لباس رسمى بهشتيان است .

يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس

{سندس} به {پارچه ديباى نازك} گفته مى شود نكره بودن واژهاى {ثياباً} و {خضراً} و {سندس} دال بر تفخيم است، از همين رو، در برداشت،

قيد {كمال ظرافت و لطافت} آمده است. و نيز بدان جهت كه اهل بهشت، هرگونه لباس كه بخواهند، فراهم است، از اين لباس، به عنوان لباس ويژه و رسمى ياد گرديده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 2

2 - جامه هاى سبز رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

لباس مباح

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 12 - 9

9 - استفاده از مظاهر طبيعت ، براى خوراك ، پوشاك و زيور آلات ، مجاز و روا است .

و من كلٍّ تأكلون لحمًا طريًّا و تستخرجون حلية تلبسونها

لباس متقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 53 - 1

1- ديباى نازك و ضخيم ، پوشش تقواپيشگان در بهشت

يلبسون من سندس و إستبرق

{سندس} به پارچه ابريشمى نازك و لطيف گفته مى شود. {استبرق} نيز به معناى پارچه ابريشمى ضخيم است.

لباس محمد(ص)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مزمل - 73 - 1 - 1

1 - نزول وحى بر پيامبر ( ص ) ، به هنگامى كه آن حضرت جامه اى به خود پيچيده بود .

ي_أيّها المزّمّل

{تزمُّل} (مصدر {مزّمّل}) به معناى پيچيدن جامه و پارچه اى بر خويشتن است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مدثر - 74 - 1 - 1

1 - نزول وحى بر پيامبر ( ص ) ، به هنگامى كه آن حضرت رِدا بر خود

پيچيده بود .

ي_أيّها المدّثّر

{دثار}، به معناى لباس رويين و آنچه روى لباس زيرين به تن مى كنند (مانند ردا و. ..) است.

لباس مساكين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 89 - 7،30،31

7 _ تغذيه ده مسكين و يا تهيه پوشاك براى آنان و يا آزاد كردن يك برده كفاره شكستن سوگند

فكفّرته اطعام عشرة مسكين . .. اهليكم او كسوتهم او تحرير رقبة

30 _ لزوم رعايت تناسب كيفيت پوشاكى كه در كفاره قسم داده مى شود با فصل سال ( تابستان و زمستان ) و مرد يا زن بودن فقير

فكفّرته . .. او كسوتهم

از امام باقر يا امام صادق عليهما السلام در توضيح آيه فوق روايت شده: . .. و اما كسوتهم فان وافقت به التشاء فكسوته، و ان وافقت به الصيف فكسوته، لكل مسكين ازار و رداء و للمراة ما يوارى ما يحرم منها ازار و خمار و درع ... .

_______________________________

تفسير عياشى، ج 1، ص 337، ح 167; تفسير برهان، ج 1، ص 496، ح 12.

31 _ بالاپوش و پايين پوش براى مرد و مقدار پوشش لازم ( پيراهن ، روسرى و پايين پوش ) براى زن ، پوشاكى كه در كفاره قسم داده مى شود .

فكفّرته . .. او كسوتهم

از امام باقر يا امام صادق عليهما السلام در توضيح آيه فوق روايت شده: . .. و اما كسوتهم ... لكل مسكين ازار و رداء و للمراة ما يوارى ما يحرم منها ازار و خمار و درع ... .

_______________________________

تفسير عياشى، ج 1، ص 337، ح 167; تفسير برهان، ج 1، ص 496، ح 12.

منابع تأمين

لباس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 81 - 16

16- نياز به لباس ، نيازى دائمى براى انسان و تأمين آن از فراورده هاى حيوانى ، امرى موقت است .

و من أصوافها و أوبارها و أشعارها أث_ثًا و مت_عًا إلى حين . .. و جعل لكم سربيل تق

برداشت فوق، بر اين احتمال است كه قيد {إلى حين} مربوط به محدوديت بهره مندى از پشم، كرك و مو باشد و از اينكه اشياى ياد شده مقيد به زمانى محدود شده است، ولى {سرابيل} _ كه ذكر عام بعد از خاص است _ چنين قيدى ندارد، مى توان نكته ياد شده را به دست آورد.

نعمت لباس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 81 - 7

7- دستيابى انسان ، به لباسى مناسب براى محافظت خويش از حرارت و شدايد جنگ ، نعمتى الهى است .

و جعل لكم سربيل تقيكم الحرّ و سربيل تقيكم بأسكم

نياز به لباس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 81 - 16

16- نياز به لباس ، نيازى دائمى براى انسان و تأمين آن از فراورده هاى حيوانى ، امرى موقت است .

و من أصوافها و أوبارها و أشعارها أث_ثًا و مت_عًا إلى حين . .. و جعل لكم سربيل تق

برداشت فوق، بر اين احتمال است كه قيد {إلى حين} مربوط به محدوديت بهره مندى از پشم، كرك و مو باشد و از اينكه اشياى ياد شده مقيد به زمانى محدود شده است، ولى {سرابيل} _ كه ذكر عام بعد

از خاص است _ چنين قيدى ندارد، مى توان نكته ياد شده را به دست آورد.

ويژگيهاى لباس بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 31 - 4،5

4- پوشاك هايى به رنگ سبز ، فراهم آمده از حرير و در كمال ظرافت و لطافت ، لباس رسمى بهشتيان است .

يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس

{سندس} به {پارچه ديباى نازك} گفته مى شود نكره بودن واژهاى {ثياباً} و {خضراً} و {سندس} دال بر تفخيم است، از همين رو، در برداشت، قيد {كمال ظرافت و لطافت} آمده است. و نيز بدان جهت كه اهل بهشت، هرگونه لباس كه بخواهند، فراهم است، از اين لباس، به عنوان لباس ويژه و رسمى ياد گرديده است.

5- تن پوش هايى فاخر و ضخيم ، فراهم آمده از حرير سبز ، از جمله لباس هاى ويژه اهل بهشت است .

و يلبسون ثيابًا خضرًا من سندس و إستبرق

كلمه {إستبرق} معرب {إستبر} فارسى است. و به معناى {ديباى ضخيم} است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 21 - 2،9

2 - جامه هاى سبز رنگ از حرير نازك و ستبر ، از لباس هاى فاخر و رسمى بهشتيان

ع_ليهم ثياب سندس خضر و إستبرق

9 - { روى عن الصادق ( ع ) أنّه قال : فى معناه تعلوهم الثياب فيلبسونها . . . { و سقاهم ربّهم شراباً طهوراً } يطهرهم عن كلّ شىء سوى اللّه . . . ;

از امام صادق(ع) روايت شده كه درباره معناى {عاليهم ثياب سندس خضر و إستبرق} فرمود: لباس به طرف آنان بالا مى رود

و آن را مى پوشند. .. و درباره {و سقاهم ربّهم شراباً طهوراً} فرمود: [آن نوشيدنى پاك كننده] آنان را از هر چه غير خدا است، پاك مى كند...}.

استمرار عدم ايمان دارد _ مى توان استفاده كرد كه لجاجت و عناد، در محروميت انسان از ابزارهاى شناخت نقش دارد.

آثار لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 74 - 3

3 - قساوت قلب بنى اسرائيل ، نتيجه لجاجت ها ، بهانه جويى ها و عصيانگرى هاى آنان بود .

قالوا أتتخذنا هزواً . .. ثم قست قلوبكم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 118 - 19

19 - مشركان بر اثر جهل و لجاجت ، آيات قرآن را نشانه اى بر حقانيت پيامبر نمى شمردند .

قال الذين لايعلمون لولا . .. تأتينا ءاية ... قد بيّنّا الأيت لقوم يوقنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - نساء - 4 - 155 - 18

18 _ لجاجت و ناباورى ، عامل بسته شدن قلب انسان ، بر شناخت معارف الهى و تأثيرپذيرى از هدايتهاست .

قلوبنا غلف بل طبع اللّه عليها بكفرهم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 25 - 11

11 _ روحيه جدال و لجاجت، مانع از درك و پذيرش حق است.

حتى إذا جاءوك يجدلونك يقول الذين كفروا إن هذا إلا أسطير الأولين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 91 - 26

26 _ ضرورت اكتفا كردن به ابلاغ و پرهيز از بحث و مجادله با كسانى كه روحيه عناد و لجاجت داشته و حق ناپذيرند.

قل الله ثم ذرهم فى خوضهم يلعبون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام

- 6 - 110 - 2،7

2 _ قلب و ادراك انسان در نتيجه كفر و لجاجت مسخ مى گردد.

لئن جاءتهم ءاية . .. لايؤمنون. و نقلب أفئدتهم و أبصرهم

{فؤاد} به معنى قلب است و وارونه ساختن معنى فيزيكى ندارد، بلكه منقلب شدن خصوصيات و واژگون شدن آن است. لذا مى توان از آن به مسخ تعبير كرد.

7 _ محروميت از هدايت پذيرى، پيامد كفر و لجاجت در برابر حق است.

و نقلب أفئدتهم و أبصرهم كما لم يؤمنوا به أول مرة

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 101 - 14

14 _ لجاجت ، از موانع شناخت حق و ايمان آوردن است .

و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 15 - 3،6

3- لجاجت و هدايت ناپذيرى ، عامل عدم تسليم و مقاومت در برابر تعاليم آسمانى

و لو فتحنا عليهم بابًا من السّماء فظلّوا فيه يعرجون . لقالوا إنما سكّرت أبصرنا

6- لجاجت و تعصب ، عامل انكار حقايق عينى و محسوس

و لو فتحنا عليهم بابًا من السّماء فظلّوا فيه يعرجون . لقالوا إنما سكّرت أبصرنا ب

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 41 - 6

6- لجاجت و حق ناپذيرى ، باعث برداشت و تفسير غلط از روشن ترين دلايل حق و گريز و اجتناب از آنهاست .

و لقد صرّفنا فى ه_ذا القرءان ليذّكّروا و ما يزيدهم إلاّ نفورًا

سخن حق، به خودى خود چيزى نيست كه نفرت آفرين باشد. با توجه به اين نكته، تنفر مشركان از

آيات روشن قرآن، عاملى جز موضع گيرى پيشين و لجاجت آنها نخواهد داشت.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 8 - 3

3 - عناد و لجاجت ، از موانع ايمان و رهيابى به حق

إلاّ كانوا عنه معرضين . فقد كذّبوا ... و ما كان أكثرهم مؤمنين

از ارتباط اين بخش از آيات مى توان نتيجه گرفت كه عزم كافران بر حق ناپذيرى، علت برخورد سطحى آنان با آيات الهى و در نتيجه ره نيافتن آنان به حق است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 77 - 5

5 - روحيه لجاج و عناد ، مانع بهرهورى از هدايت و رحمت قرآن

و إنّه لهدًى و رحمة للمؤمنين

قرآن براى هدايت كافران و ساير اهل كتاب است و بى ترديد هدايتگرى هاى آن در بسيارى از آنان تأثير دارد. با توجه به اين نكته گفتنى است كه مراد از {مؤمنين} كسانى اند كه در صدد شناخت حق بوده و در مقابل آن تسليم اند و در يك كلمه روح حق پذيرى در آنان نمرده است و در مقابل آنان كسانى هستند كه در موضع لجاج و عناد قرار دارند و از حق مى گريزند و چه بسا با آن مى ستيزند. آيات بعد مؤيد همين مطلب است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 80 - 5

5 - مصمم بودن بر حق ناپذيرى ، مانع از شناخت حق با همه روشنى آن

إنّك على الحقّ المبين . .. و لاتسمع الصمّ الدعا إذا ولّوا مدبرين

قيد {إذا ولّوا مدبرين}

بيانگر روحيه عناد و حق ستيزى است; يعنى، آن جا كه عناد ريشه بدواند، سخن حق بى تأثير است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 86 - 11

11 - روحيه لجاج و حق ناپذيرى ، مانع بهرهورى انسان از آيات الهى

إنّ فى ذلك لأي_ت لقوم يؤمنون

قيد {لقوم يؤمنون} نشانگر آن است كه كسانى كه مصمم بر عدم پذيرش حق اند، از آيات روشن و غيرقابل انكار و گسترده الهى در نظام آفرينش، كمترين بهره را نخواهند برد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 3 - 9

9 - روحيه خيره سرى و عناد ، مانع بهرهورى از روشنگرى هاى قرآن

تلك ءاي_ت الكت_ب المبين . نتلوا عليك... لقوم يؤمنون

با توجه به اين كه قرآن، آمده است تا با روشنگرى هايش گمراهان را هدايت كند و بى ترديد اين روشنگرى ها در بسيارى از آنان اثر كرده است; مراد از عبارت {لقوم يؤمنون} همه كسانى است كه در صدد شناخت حق بوده و در مقابل آن تسليم مى شوند و در مقابل آنان كسانى هستند كه در موضع لجاجت و دشمنى قرار دارند و از حق مى گريزند و چه بسا با آن به ستيز مى پردازند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - روم - 30 - 52 - 3،7

3 - كافرانِ رويگردان از حق ، با لجاجت و تعصّب خويش در برابر حق ، ظرفيت و صلاحيت حق پذيرى را از دست مى دهند .

يكفرون . .. فإنّك لاتسمع الموتى ... إذا ولّوا مدبرين

7 - عناد و

حق گريزى موجب محروميّت انسان از هدايت الهى است .

فإنّك لاتسمع الموتى . .. إذا ولّوا مدبرين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - روم - 30 - 58 - 9

9 - كفر مخالفان پيامبر ( ص ) در مكه ، براساس لجاجت و عناد بوده است ، نه منطق و برهان

و لئن جئتهم بأية ليقولنّ الذين كفروا إن أنتم إلاّ مبطلون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 8 - 3

3 - لجاجت و حق ناپذيرى ، موجب محروميت از فهم صحيح حقايق الهى

فهم لايؤمنون . إنّا جعلنا فى أعن_قهم أغل_لاً ... فهم مقمحون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 9 - 3

3 - لجاجت ، حق ناپذيرى و دورى از ايمان ، موجب محروميت از شناخت درست حقايق الهى و از دست دادن بصيرت و بينايى

فهم لايؤمنون . .. فأغشين_هم فهم لايبصرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 10 - 3

3 - كسانى كه داراى روح لجاجت و حق ناپذيرى باشند ، انذار ها و اخطار هاى پيامبران ، در آنان كارساز نخواهد بود .

و سواء عليهم ءأنذرتهم أم لم تنذرهم لايؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 63 - 3

3 - روح لجاجت و ستيزه جويى ، از عوامل انكار آيات الهى و نپذيرفتن حق

كذلك يؤفك الذين كانوا بأي_ت اللّه يجحدون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 70 - 2

2

- روح لجاجت و ستيزه جويى ، از عوامل دين ستيزى و حق ناپذيرى

الذين يج_دلون فى ءاي_ت اللّه . .. الذين كذّبوا بالكت_ب و بما أرسلنا به رسلنا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 15 - 16

16 - لجاجت و عناد ، عامل استكبار و غفلت از قدرت نامحدود الهى *

فاستكبروا فى الأرض . .. و كانوا بأي_تنا يجحدون

چنانچه جمله {و كانوا بآياتنا يجحدون} به منزله تعليل براى استكبار و عدم توجه قوم عاد، نسبت به قدرت نامحدود خداوند باشد، مطلب ياد شده قابل استفاده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 28 - 5

5 - انكار آيات الهى ، از سر عناد و حق ستيزى ، در پى دارنده آتش هميشگى دوزخ

لهم فيها دار الخلد بما كانوا بأي_تنا يجحدون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - ذاريات - 51 - 11 - 2

2 - انسان اسير شده در گرداب كفر و لجاجت ، گرفتار پندارگرايى و غافل از وعده هاى حق الهى

الخرّصون. الذين هم فى غمرة ساهون

از ارتباط {خرّاصون} با {غمرة} و {ساهون} مطلب بالا استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 44 - 3

3 - كفر و لجاجت ، مانع درك حقيقت نشانه هاى الهى

و إن يروا. .. يقولوا سحاب

آنچه حقيقتاً پاره هاى عذاب را در چشم كافران تكه هاى متراكم ابر جلوه مى دهد، لجاجت و حق ستيزى آنان است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67

- 21 - 4،5

4 - روح لجاج ، استكبار و حق گريزى ، عامل كفر و تكذيب دين از سوى كافران در صدراسلام

و لقد كذّب الذين من قبلهم . .. بل لجّوا فى عتوّ و نفور

5 - روح لجاج ، استكبار و حق گريزى ، از موجبات كفر و تكذيب دين

و لقد كذّب الذين من قبلهم . .. بل لجّوا فى عتوّ و نفور

آثار لجاجت اقوام پيشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 26 - 1

1 - خداوند ، اقوام تكذيب گر و كفرپيشه تاريخ را _ كه از سر لجاجت و عمد بر كفر و تكذيب خود پافشردند _ با عذاب استيصال نابود كرد .

فقد كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت . .. ثمّ أخذت الذين كفروا

{تنكير} به معناى انكار (تغيير) است (لسان العرب) و مقصود از آن در آيه شريفه، تغيير نعمت به نقمت و حيات به مرگ مى باشد; كه مجازات كفرپيشگى است.

آثار لجاجت امت هاى پيشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 98 - 4

4- هلاكت اقوام و تمدن هاى بسيارى در طول تاريخ در اثر خيره سرى در مقابل حق ، نشانگر واقعيت داشتن انذار هاى قرآن است .

و تنذر به . .. و كم أهلكنا قبلهم من قرن

طرح مسأله نابودى جوامع در طول تاريخ (در پى بيان وظيفه پيامبر(ص) در انذار مردم لجوج به وسيله قرآن) هشدارى به مردم عصر بعثت و ديگر عصرها است كه ايستادگى و سرسختى در برابر حق، عواقب زيانبار و تباه كننده اى براى جوامع

در پى دارد.

آثار لجاجت با آيات خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - روم - 30 - 59 - 8

8 - لجاجت كنندگان در برابر پذيرش آيات الهى ، در معرض از دست دادن قواى درك معارف الهى اند .

و لئن جئتهم بأية ليقولنّ الذين كفروا إن أنتم إلاّ مبطلون . كذلك يطبع اللّه على ق

آثار لجاجت با حق

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 52 - 2

2 - انكار حق و لجاج و عناد در برابر آن مايه دورى انسان از خدا و محروميت از عنايت وى

قل أرءيتم

با توجه به اعراض خداوند از خطاب مستقيم به مشركان لجوج، مطلب ياد شده قابل برداشت است.

آثار لجاجت با قرآن

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 97 - 10

10- سرسختى و لجاجت در برابر دعوت قرآن ، موجب گرفتارى به عقوبت و عذاب الهى

و تنذر به قومًا لدًّا

آثار لجاجت بنى اسرائيل

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - صف - 61 - 5 - 9

9 - بنى اسرائيل ، بر اثر پافشارى بر آزاررسانى به موسى ( ع ) ، از راه راست منحرف شدند .

لم تؤذوننى . .. فلمّا زاغوا

{زيغ} به معناى ميل و انحراف است.

آثار لجاجت قوم ثمود

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 66 - 2

2_ خداوند ، در پى اصرار قوم ثمود بر شركورزى و انكار رسالت صالح ( ع ) ، عذابى سخت بر آنان نازل

كرد .

فلما جاء أمرنا

مراد از {أمر} عذاب نازل شده بر قوم ثمود است. اضافه آن به ضمير {نا} حاكى از بزرگى آن عذاب مى باشد.

آثار لجاجت قوم عاد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 139 - 3

3 - نزول عذاب بر قوم عاد ، نتيجه عملكرد و اصرار آنان بر كفر پس از اتمام حجت بر ايشان بوده است .

إنّى أخاف عليكم عذاب . .. فكذّبوه فأهلكن_هم

آثار لجاجت كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 73 - 2

2 - كافران لجوج انذار شده از سوى رسولان الهى ، به سرنوشت شومى دچار شدند .

فانظر كيف كان ع_قبة المنذرين

توصيه خداوند به نگريستن در سرنوشت كافرانِ لجوجِ انذار شده از سوى پيامبران، گوياى اين حقيقت است كه سرنوشت آنان، چنان شوم بوده كه مى تواند مايه درس آموزى و شايسته دقت و مطالعه باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 33 - 3

3 - لجاجت و پافشارى بر كفر ، ريشه مبارزه كافران عليه قرآن

أم يقولون تقوّله بل لايؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 36 - 4

4 - لجاجت و عناد ، مانع درس آموزى كافران از آفرينش هستى

أم خلقوا السم_وت و الأرض بل لايوقنون

عبارت {بل لايوقنون} بيانگر اين نكته است كه موضع گيرى ناباورانه كافران درباره قرآن و پيامبر(ص) برخاسته از يقين علمى آنان نيست; بلكه صرفاً از روى ستيزه جويى و لجبازى مى باشد.

جلد - نام سوره - سوره -

آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 25 - 7

7 - پرسش بهانه جويانه كافران ، درباره زمان برپايى قيامت ، ناشى از خوى لجاجت ، استكبارى و حق گريزى آنان بوده است .

بل لجّوا فى عتوّ و نفور . .. و يقولون متى ه_ذا الوعد إن كنتم ص_دقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - مطففين - 83 - 14 - 6

6 - مداومت كافران بر تكذيب ، طغيان و گناه ، مايه چركين شدن قلب و مسدود شدن راه هاى شناخت بر آنان است .

بل ران على قلوبهم ما كانوا يكسبون

مراد از {ما كانوا يكسبون}، همان امورى است كه آيات پيشين درباره كافران برشمرده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بروج - 85 - 19 - 4

4 - اصرار كافران بر تكذيب تهديد هاى الهى ، مانع عبرت گيرى آنان از فرجام هلاكت بار پيشينيان

هل أتيك . .. بل الذين كفروا فى تكذيب

آثار لجاجت كافران صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 7 - 3

3 - تصميم لجوجانه بيشتر كافران و مشركان صدراسلام بر ايمان نياوردن ، سبب مقرر شدن عذاب الهى بر آنان بود .

لقد حقّ القول على أكثرهم فهم لايؤمنون

برداشت ياد شده مبتنى بر اين مطلب است كه {فاء} در {فهم لايؤمنون} تعليليه است و جمله براى بيان علتِ مضمونِ جمله {لقد حقّ القول على أكثرهم} مى باشد; يعنى، چون دانسته شد آنان ايمان نمى آورند، عذاب بر آنان مقرر شد.

آثار لجاجت مشركان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12

- فرقان - 25 - 42 - 3

3 _ لجاجت و روح حق ناپذيرى مشركان ، مانع از تأثير نهايى دعوت و هدايت پيامبر ( ص ) در آنان بود .

إن كاد ليضلّنا عن ءالهتنا لولا أن صبرنا عليها

برداشت فوق، با توجه به اين نكته است كه صبر و مقاومت در برابر دعوت به حق پيامبر(ص)، معنايى جز لجاجت و عناد ندارد و نشانه وجود روح حق ناپذيرى است.

آثار لجاجت مشركان صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 7 - 3

3 - تصميم لجوجانه بيشتر كافران و مشركان صدراسلام بر ايمان نياوردن ، سبب مقرر شدن عذاب الهى بر آنان بود .

لقد حقّ القول على أكثرهم فهم لايؤمنون

برداشت ياد شده مبتنى بر اين مطلب است كه {فاء} در {فهم لايؤمنون} تعليليه است و جمله براى بيان علتِ مضمونِ جمله {لقد حقّ القول على أكثرهم} مى باشد; يعنى، چون دانسته شد آنان ايمان نمى آورند، عذاب بر آنان مقرر شد.

آثار لجاجت منافقان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - حديد - 57 - 14 - 11

11 - باقى ماندن منافقان ، بر مواضع منافقانه خود تا لحظه مرگ ، مايه بدبختى و شقاوت آنان در آخرت

بلى و ل_كنّكم فتنتم أنفسكم . .. حتّى جاء أمر اللّه

مقصود از {أمراللّه} مرگ است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - مجادله - 58 - 15 - 7

7 - پافشارى و استمرار بخشى منافقان بر اعمال زشت و ناپسند ، عامل گرفتارى آنان به عذاب سخت اخروى

إنّهم ساء ما كانوا يعملون

{إنّهم ساء. ..} براى

بيان علت محكوميت منافقان به عذاب سخت اخروى است.

افشاى لجاجت كافران صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - كافرون - 109 - 3 - 4

4 - بيان سرسختى سازش خواهان كافر و وفا نكردن آنان به وعده ايمانِ مشروط خويش ، از اخبار غيبى قرآن

و لا أنتم ع_بدون ما أعبد

زمينه لجاجت قوم عاد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 136 - 3

3 - رفاه و توانمندى قوم عاد ، زمينه ساز كفر و لجاجت آنان در برابر هود ( ع )

و اتّقوا الذى أمدّكم . .. أمدّكم بأنع_م و بنين ... قالوا سواء علينا أَوَعظت أم ل

شدت لجاجت انسان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - انفال - 8 - 32 - 8

8 _ عناد و لجاجت آدمى در برابر حق تا مرز رضايت به نابودى خويش و گرفتار شدن به عذاب هاى الهى

اللّهم إن كان هذا هو الحق من عندك فأمطر علينا حجارة . .. أو ائتنا بعذاب أليم

شگفتى لجاجت كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - عبس - 80 - 17 - 4

4 - پافشارى كافران بر كفر خويش ، شگفت آور و توجيه ناپذير است .

قتل الإنس_ن ما أكفره

عوامل لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 111 - 6

6 _ مسخ شدن قلب و ادراك كافران مايه ايمان نياوردن ايشان، حتى با ديدن روشنترين معجزات است.

و نقلب أفئدتهم و أبصرهم . .. و لو أننا نزّلنا ... ما كانوا ليؤمنوا

جلد

- نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 15 - 17

17 - خودبرتربينى ، غرور و غفلت از قدرت برتر خداوند ، از عوامل لجاجت ، حق ناپذيرى و انكار رسولان الهى *

فأمّا عاد فاستكبروا فى الأرض . .. و كانوا بأي_تنا يجحدون

عوامل لجاجت قوم ابراهيم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 80 - 10

10 _ ترس موهوم و خرافى قوم ابراهيم از معبودهاى پندارى خويش، از عوامل پافشارى آنان بر شرك خويش بود.

و لا أخاف ما تشركون به

كيفر لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 34 - 3

3_ گمراهى ضلالت پيشگان از سوى خدا ، سزا و كيفر لجاجت و حق ناپذيرى ايشان است .

ي_نوح قد ج_دلتنا . .. فأتنا بما تعدنا ... إن كان الله يريد أن يغويكم

وقوع جمله {إن كان الله} پس از بيان لجاجتها و حق ناپذيريهاى كفرپيشگان (قد جادلتنا . ..) ، حاكى است كه اراده خداوند بر اغواى آنان ، به خاطر عناد و لجاجتشان بوده است.

لجاجت اشراف فرعون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 75 - 7

7 _ فرعون و اطرافيان او ، على رغم مشاهده نشانه هاى حقانيت رسالت موسى و هارون ( ع ) ، آن را انكار كردند .

ثم بعثنا من بعدهم موسى و هرون إلى فرعون و ملإيه بأيتنا فاستكبروا

لجاجت اصحاب الجنة

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - قلم - 68 - 28 - 5

5 -

باغداران يمنى ، نصيحت و هشدار برادر عاقل و معتدل خود را درباره حقِ مستمندان و ياد خداوند نمى پذيرفتند .

قال أوسطهم ألم أقل لكم لولا تسبّحون

لجاجت اقوام پيشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 9 - 13،14،16

13- اقوام كافر پس از ملاحظه دلايل روشن انبيا ، آنها را استهزا كردند و كفر خويش را صريحاً به آنان اعلام داشتند .

جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به

مرجع ضمير در {أيديهم فى أفواههم} اقوام ياد شده در آيه است و اين عبارت، معناى كنايى دارد و مراد از آن، اين است كه اقوام كافر با دست گذاشتن بر دهان خود و يا با سوت زدن، به استهزاى انبياى خود پرداختند.

14- اقوام كافر در برخورد با دلايل روشن انبيا ، بشدت ناراحت و غضبناك مى شدند و به صراحت موضع كفرآلود خود را اعلام مى كردند .

جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به

مراد از {ردّوا أيديهم فى أفواههم} كنايه از غضب و خشم آنهاست كه در آيات ديگر نيز آمده است (غضوا عليكم الأنامل من الغيظ).

16- اقوام كافر ، نه تنها در جواب دعوت انبيا سكوت اختيار كرده و جواب مثبت ندادند بلكه به صراحت كفر خويش را به پيام آنان اعلام داشتند .

جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به

طبق نقل روح المعانى (ج 13، ص 194)، از ابوعبيده و اخفش، عبارت {فردّوا أيديهم فى أفواههم} ضرب المثل براى كسى است كه جواب مثبت به درخواست نمى

دهد و سكوت اختيار مى كند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 84 - 3

3 - اقوام قدرتمند محكوم شده به عذاب استيصال ، مردمى لجوج و حق ناپذير در برابر تعاليم پيامبران

فلمّا رأوا بأسنا قالوا ءامنّا باللّه وحده و كفرنا بما كنّا به مشركين

برداشت ياد شده، به خاطر اين نكته است كه اقوام يادشده تا لحظه مشاهده آثار آمدن عذاب، به استهزاى آن مى پرداختند و تنها به محض ديدن آن، تسليم شده، ايمان مى آوردند.

لجاجت اكثريت امت هاى پيشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 72 - 4

4 - مخالفت بيشتر مردم از امت هاى پيشين با رسولان الهى و نپيمودن راه هدايت ، ناشى از روح لجاجت و حق ناپذير خودشان بود .

ضلّ قبلهم أكثر الأوّلين . و لقد أرسلنا فيهم منذرين

پيمودن راه گمراهى با وجود پيامبران اخطاركننده، گوياى حقيقت ياد شده است.

لجاجت اكثريت رهبران شرك صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 7 - 2

2 - بيشتر سران كفر و شرك در صدراسلام ، دچار روح لجاجت و حق ناپذيرى و مصمم بر نپذيرفتن ايمان

فهم لايؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 10 - 2

2 - بيشتر سران شرك و كفر در صدراسلام ، گرفتار روح لجاجت و حق ناپذيرى بودند .

و سواء عليهم ءأنذرتهم أم لم تنذرهم لايؤمنون

لجاجت اكثريت رهبران كفر صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36

- 7 - 2

2 - بيشتر سران كفر و شرك در صدراسلام ، دچار روح لجاجت و حق ناپذيرى و مصمم بر نپذيرفتن ايمان

فهم لايؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 10 - 2

2 - بيشتر سران شرك و كفر در صدراسلام ، گرفتار روح لجاجت و حق ناپذيرى بودند .

و سواء عليهم ءأنذرتهم أم لم تنذرهم لايؤمنون

لجاجت امت هاى پيشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بينه - 98 - 4 - 5

5 - بروز اختلاف در ميان امت هاى پيشين ، با وجود دستيابى آنان به كتاب آسمانى و برهان ، نمونه اى از انفكاك ناپذيرى برخى كافران از مرام خويش ; حتى با پى بردن به تضاد آن با برهان

لم يكن . .. منفكّين ... حتّى تأتيهم البيّنة ... و ما تفرّق... إلاّ من بعد ما جاء

لجاجت اهل انطاكيه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 14 - 6

6 - مردم انطاكيه ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

فكذّبوهما فعزّزنا بثالث

فرستاده شدن دو پيامبر _ در يك زمان _ در ميان مردم انطاكيه و تكذيب آن دو از سوى آنان و نيز فرستاده شدن پيامبر سوم براى تقويت دو فرستاده پيشين، بيانگر لجاجت و سرسختى چنين مردمى در برابر حق است.

لجاجت اهل عذاب

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 97 - 1

1 _ كسانى كه از سوى خداوند محكوم به عذاب استيصال شوند ، اگر تمام معجزات و نشانه هاى الهى

بر آنان عرضه شود ، هرگز تسليم نشده و ايمان نخواهند آورد .

إن الذين حقت عليهم كلمت ربك لايؤمنون. و لو جاءتهم كل ءاية

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 6 - 1

1- امت هاى محكوم به عذاب ، على رغم بهره مندى آنان از معجزات الهى ، ايمان نياوردند .

ماءامنت قبلهم من قرية أهلكن_ها

لجاجت اهل كتاب

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 145 - 4

4 - اهل كتاب ( يهود و نصارا ) مردمى لجوج و حق ناپذيرند .

و لئن أتيت الذين أوتوا الكتب بكل ءاية ما تبعوا قبلتك

جمله {لئن . ..} (به خدا قسم! اگر هر معجزه و برهانى را به اهل كتاب ارائه كنى، از قبله تو پيروى نمى كنند) گوياى عمق عناد، لجاجت و حق ناپذيرى آنان مى باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - نساء - 4 - 153 - 3

3 _ عناد ، لجاجت و بهانه جويى ، ريشه درخواست هاى بى جاى اهل كتاب از حضرت محمد ( ص ) و موسى ( ع )

فقد سألوا موسى أكبر من ذلك . .. فأخذتهم الصعقة بظلمهم

لحن مذمت آميز آيه در بيان خواستهاى اهل كتاب، مى رساند كه آنان نه به خاطر حق جويى بلكه از سر بهانه جويى و عنادورزى چنين تقاضاهايى را مطرح مى كرده اند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 20 - 6

6 _ عناد و لجاجت اهل كتاب در مخالفت با پيامبر(ص)، در عين آگاهى كامل

از حقانيت آن حضرت

الذين ءاتينهم الكتب يعرفونه كما يعرفون أبناءهم . .. فهم لا يؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بينه - 98 - 1 - 6

6 - اهل كتاب و مشركانى كه اسلام را نپذيرفتند ، كسانى بودند كه از پذيرش هر برهان روشنى سرباز مى زدند .

لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة

در برداشت ياد شده، {منفكّين} به معناى {منفكّين عن الكفر} دانسته شده است. {تأتيهم البيّنة} _ به تقدير {أن} مصدريه _ با {اتيان البيّنة} مرادف است و عبارت {حتّى اتيان البيّنة} را مى توان به معناى {حتّى وقت اتيان البيّنة} يا {حتّى باتيان البيّنة} دانست. در اين صورت، تقدير كلام چنين مى شود: {لم يكن ... منفكّين فى وقت من الأوقات حتّى وقت اتيان البيّنة} يا {لم يكن ... منفكّين بأىّ طريق حتّى باتيان البيّنة}.

لجاجت اهل مدين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 93 - 6

6_ شعيب ( ع ) پس از اتمام حجت بر مردم و لجاجت پيشگى آنان ، در انتظار سرنوشت شوم آنان بود .

وارتقبوا إنى معكم رقيب

{رقيب} در آيه شريفه به معناى منتظر است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 94 - 1

1_ خداوند ، در پى اصرار مردم مدين بر شركورزى و نپذيرفتن تعاليم شعيب ( ع ) ، آنان را به عذابى سخت گرفتار ساخت .

و لما جاء أمرنا

مراد از {أمر} عذاب نازل شده بر قوم شعيب است. اضافه آن به ضمير {نا} حكايت از بزرگى آن عذاب دارد.

لجاجت با حق

جلد

- نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - آل عمران - 3 - 61 - 16

16 _ لجاجت در برابر حق و تكذيب آن ، موجب استحقاق لعن و نفرين خدا

فمن حاجّك . .. فنجعل لعنت اللّه على الكاذبين

لجاجت برده داران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 71 - 6

6- برده داران ، خود را با برده ها برابر نمى دانند و هرگز از برده دارى دست برنمى دارند .

فما الذين فضّلوا برادّى رزقهم على ما ملكت أيم_نهم فهم فيه سواء

لجاجت بنى اسرائيل

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 63 - 5

5 - بنى اسرائيل براى پذيرش تورات و عمل به فرمان هاى آن ، لجاجت كرده و سرسختى نشان مى دادند .

رفعنا فوقكم الطور خذوا ما ءاتينكم

از اينكه خداوند با تهديد و ارعاب از بنى اسرائيل خواست تا تورات را بپذيرند و بر آن پيمان بسپارند، برداشت فوق استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 64 - 2

2 - پيمان شكنى بنى اسرائيل ، على رغم مشاهده معجزه اى چون برافراشته شدن كوه ، امرى سنگين ، شگفت و نامتوقع بود .

أخذنا ميثقكم و رفعنا فوقكم الطور . .. ثم توليتم من بعد ذلك

{ثم} در جمله {ثم توليتم} حاكى از ترتيب رتبى است; زيرا {من بعد ذلك} رساننده ترتيب زمانى مى باشد و آن گاه كه {ثم} براى ترتيب رتبى به كار رود حكايت از عظمت، شگفتى و . .. مضمون جمله بعد دارد.

جلد

- نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 74 - 3

3 - قساوت قلب بنى اسرائيل ، نتيجه لجاجت ها ، بهانه جويى ها و عصيانگرى هاى آنان بود .

قالوا أتتخذنا هزواً . .. ثم قست قلوبكم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 93 - 5

5 - بنى اسرائيل ، براى پذيرش تورات و عمل به فرمان هاى آن لجاجت كرده و سرسختى نشان مى دادند .

و رفعنا فوقكم الطور خذوا ما ءاتينكم

از اينكه خداوند با تهديد و ارعاب (قرار دادن كوه بر سر بنى اسرائيل) از قوم موسى خواست تا تورات را بپذيرند و براى عمل كردن به آن پيمان بسپارند. برداشت فوق به دست مى آيد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - بقره - 2 - 248 - 16

16 _ وجود افراد غير مؤمن ( لجوج و ناباور ) ، در ميان بنى اسرائيل ، على رغم وجود نشانه روشن الهى بر زمامدارى طالوت

انّ فى ذلك لاية لكم ان كنتم مؤمنين

تعبير {ان كنتم مؤمنين} اشاره است به اينكه افرادى غيرمؤمن (ناباوران) در ميان بنى اسرائيل وجود داشته اند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 23 - 11

11 _ گستاخى و بى پروايى قوم موسى ( ع ) در برابر خداوند ، زمينه سرپيچى آنان از فرمان موسى ( ع ) ( ورود به سرزمين مقدس و مبارزه با جباران )

إنّا لن ندخلها . .. قال رجلان من الذين يخافون انعم اللّه عليهما ادخلوا

جلد - نام سوره -

سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 24 - 7

7 _ قوم موسى ( ع ) ، مردمى لجوج ، نصيحت ناپذير و ناسپاس در برابر نعمت هاى الهى

اذكروا نعمة اللّه عليكم . .. قالوا يموسى إنّا لن ندخلها ابداً ما داموا فيها

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 25 - 10

10 _ بنى اسرائيل ، قومى فاسق به خاطر لجاجت و تمردشان در برابر فرامين موسى ( ع )

و بين القوم الفسقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 26 - 15

15 _ لجاجت قوم موسى در برابر فرمان هاى وى ، نشانه فسق آنان

إنّا لن ندخلها . .. فلاتأس على القوم الفسقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - اعراف - 7 - 171 - 5

5 _ لجاجت و سرسختى بنى اسرائيل در پذيرش تورات و عمل به فرمان هاى آن

و إذ نتقنا الجبل فوقهم . .. خذوا ما ءاتينكم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - طه - 20 - 86 - 8

8 - بنى اسرائيل ، در عين مشاهده آيات بزرگ الهى ، فاقد ايمان ژرف و راسخ بودند .

ي_بنى اسرءيل قد أنجين_كم . .. أضلّهم السامرىّ ... ألم يعدكم ربّكم

با توجه به اين كه گمراهى بنى اسرائيل به دست سامرى، پس از نجات آنان از چنگال فرعون، عبور آنان از دريا و مشاهده آيات متعدد الهى در طول آن مدت بوده است; به نظر مى رسد آنان از بينش و ايمان سستى برخوردار بودند كه اين

چنين با اغواگرى سامرى به صف گمراهان پيوستند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - طه - 20 - 91 - 1،2

1 - بنى اسرائيل از پذيرش فرمان هاى هارون و توبه از گوساله پرستى ، سرباز زدند .

فاتّبعونى و أطيعوا أمرى . .. قالوا لن نبرح عليه ع_كفين

{لن نبرح}; يعنى، {لانزال} (پايدار مى مانيم) و {عاكف} به كسى گفته مى شود كه به چيزى توجه كرده و خود را به تعظيم آن وادار سازد (مفردات راغب).

2 - تصميم گوساله پرستان بنى اسرائيل بر عبادت گوساله سامرى ، تا زمان بازگشتن موسى ( ع ) از ميقات و تعيين تكليف

لن نبرح عليه ع_كفين حتّى يرجع إلينا موسى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - صف - 61 - 5 - 5،8

5 - بنى اسرائيل ، به رغم آگاهى از رسالت الهى موسى ( ع ) ، آن حضرت را مورد آزار قرار مى دادند .

لم تؤذوننى و قد تعلمون أنّى رسول اللّه إليكم

8 - بنى اسرائيل ، به رغم اندرز هاى موسى ( ع ) ، از اذيت و آزار آن حضرت دست برنداشتند .

ي_قوم لم تؤذوننى . .. فلمّا زاغوا

جمله {فلمّا زاغوا} بيانگر آن است كه بنى اسرائيل، به جاى پذيرش نصيحت هاى موسى(ع)، بر اذيت هاى خويش نسبت به آن حضرت پاى فشردند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - صف - 61 - 6 - 13

13 - بنى اسرائيل ، به رغم در دست داشتن بشارت عيسى ( ع ) ، در برابر رسول اكرم ( ص ) موضع گيرى كرده و رسالت

آن حضرت را نپذيرفتند .

و مبشّرًا برسول يأتى من بعدى اسمه . .. فلمّا جاءهم بالبيّن_ت قالوا ه_ذا سحر مبين

لجاجت جهنميان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 10 - 4

4 - كافران دوزخى ، مردمى لجوج و حق گريزاند .

و قالوا لو كنّا نسمع أو نعقل ما كنّا فى أصح_ب السعير

لجاجت حق ناپذيران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 91 - 26

26 _ ضرورت اكتفا كردن به ابلاغ و پرهيز از بحث و مجادله با كسانى كه روحيه عناد و لجاجت داشته و حق ناپذيرند.

قل الله ثم ذرهم فى خوضهم يلعبون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 104 - 2

2- روشن ترين دلايل الهى ، در قلب حق ناپذيران لجوج تأثير نمى كند .

لسان الذى يلحدون إليه أعجمىّ و ه_ذا لسان عربىّ مبين . إن الذين لايؤمنون ... لايه

در آيه قبل خداوند با روشن ترين بيان حقانيت قرآن را مبرهن ساخت. در اين آيه نيز مى فرمايد: آن دليل با همه روشنى براى آنان كه تصميم به ايمان آوردن ندارند، بى ثمر است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - روم - 30 - 52 - 3

3 - كافرانِ رويگردان از حق ، با لجاجت و تعصّب خويش در برابر حق ، ظرفيت و صلاحيت حق پذيرى را از دست مى دهند .

يكفرون . .. فإنّك لاتسمع الموتى ... إذا ولّوا مدبرين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 -

19 - 5

5 - برخى از مردم ، چنان هدايت ناپذير و حق گريزاند كه حتى سخنان پيامبران نيز در آنان كارساز نيست .

أفأنت تنقذ من فى النار

ترديدى نيست بر كسانى عذاب الهى قطعى خواهد شد كه هيچ اميدى به هدايت آنان نباشد. بنابراين مى توان استفاده كرد كه هدايت اين گروه امكان پذير نخواهد بود، حتى اگر هادى شخصيتى چون رسول اللّه باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - ق - 50 - 24 - 4

4_ حق پوشان لجوج و معاند ، مستحق آتش دوزخ ; و نه ناآگاهان ره نيافته به حق *

ألقيا فى جهنّم كلّ كفّار عنيد

وصف {كفّار} و {عنيد} مشعر به عليت است; يعنى، آنچه آدمى را به سوى دوزخ مى كشاند، انكار لجوجانه و حق ستيزانه است و نه صرف انكار ناشى از جهل و نرسيدن به حق; گرچه ظاهراً به چنين فردى نيز {كافر} اطلاق مى شود.

لجاجت دشمنان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - آل عمران - 3 - 61 - 8

8 _ محاجّه و لجاجت خصم در برابر حق ، شرط دعوت آنان به مباهله

فمن حاجّك . .. فقل تعالوا ... ثم نبتهل

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 79 - 3

3 - حمايت هاى جدى و مكرر خداوند از پيامبر ( ص ) و اسلام ، در برابر سرسختى و حق ستيزى دشمنان

أم أبرموا أمرًا فإنّا مبرمون

لجاجت دشمنان دين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 97 - 6

6- بشارت به پرهيزگاران

و انذار دشمنان متعصب و سرسخت دين ، از اهداف قرآن و رسالت پيامبر ( ص )

لتبشّر به المتّقين و تنذر به قومًا لدًّا

{لدّ} جمع {ألدّ} است و {قوماً لدّاً}; يعنى، مردمى در اوج سرسختى و لجاجت.

لجاجت دشمنان محمد(ص)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 112 - 5

5 _ دلدارى خداوند به پيامبر(ص) و رفع نگرانى او نسبت به لجاجت مخالفان

و كذلك جعلنا لكل نبى عدوا

از اهداف اين يادآورى تاريخى به پيامبر(ص) مى تواند رفع ناراحتى و دلگيرى آن حضرت از خصومت و مخالفتهاى كافران باشد.

لجاجت رهبران شرك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - ص - 38 - 8 - 8

8 - سران كفر و شرك در صدراسلام ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

بل لمّا يذوقوا عذاب

جمله {بل لمّا يذوقوا عذاب} (بلكه هنوز عذاب مرا نچشيده اند) كنايه از اين نكته است كه آنان آن چنان در شك و ترديد نسبت به قرآن به سر مى برند و زير بار رسالت پيامبراسلام(ص) نمى روند كه تنها با چشيدن عذاب الهى دست از مخالفت برمى دارند و به سخن حق تن در مى دهند. اين نكته نشانگر اوج لجاجت و حق ناپذيرى آنان است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - ص - 38 - 15 - 2

2 - سران كفر و شرك ، آن چنان لجوج و حق ستيز بودند كه تنها نزول عذاب ناگهانى پايان بخش تكذيب آنان بود .

و ما ينظر ه_ؤلاء إلاّ صيحة وحدة

بيشتر مفسران بر اين عقيده اند كه مقصود از اين

كه كافران تنها در انتظار نزول عذاب سهمگين هستند، بيان اين حقيقت است كه آنان از سر لجاجت، بر راه نادرست خود تا پايان عمر پاى مى فشرند و به حقيقت اسلام تن درنمى دهند.

لجاجت رهبران كفر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - ص - 38 - 8 - 8

8 - سران كفر و شرك در صدراسلام ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

بل لمّا يذوقوا عذاب

جمله {بل لمّا يذوقوا عذاب} (بلكه هنوز عذاب مرا نچشيده اند) كنايه از اين نكته است كه آنان آن چنان در شك و ترديد نسبت به قرآن به سر مى برند و زير بار رسالت پيامبراسلام(ص) نمى روند كه تنها با چشيدن عذاب الهى دست از مخالفت برمى دارند و به سخن حق تن در مى دهند. اين نكته نشانگر اوج لجاجت و حق ناپذيرى آنان است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - ص - 38 - 15 - 2

2 - سران كفر و شرك ، آن چنان لجوج و حق ستيز بودند كه تنها نزول عذاب ناگهانى پايان بخش تكذيب آنان بود .

و ما ينظر ه_ؤلاء إلاّ صيحة وحدة

بيشتر مفسران بر اين عقيده اند كه مقصود از اين كه كافران تنها در انتظار نزول عذاب سهمگين هستند، بيان اين حقيقت است كه آنان از سر لجاجت، بر راه نادرست خود تا پايان عمر پاى مى فشرند و به حقيقت اسلام تن درنمى دهند.

لجاجت علماى يهود

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 76 - 9،10

9 - پيشوايان و عالمان يهود

در عصر بعثت ، مردمانى لجوج و حق ناپذير

أتحدثونهم بما فتح اللّه عليكم . .. أفلا تعقلون

10 - لجاجت و حق ناپذيرى عالمان و پيشوايان يهود ، دليل نا به جا بودن اميد و دل بستن مسلمانان به ايمان آوردن آنان

أفتطمعون أن يؤمنوا لكم . .. قالوا أتحدثونهم بما فتح اللّه عليكم

آيه مورد بحث عطف بر جمله حاليه {و قد كان . ..} و يا عطف بر جمله {يسمعون ...} در آيه قبل مى باشد. در هر صورت، بيانگر علتى ديگر براى {أفتطمعون ...} مى باشد.

لجاجت فرعون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 75 - 7

7 _ فرعون و اطرافيان او ، على رغم مشاهده نشانه هاى حقانيت رسالت موسى و هارون ( ع ) ، آن را انكار كردند .

ثم بعثنا من بعدهم موسى و هرون إلى فرعون و ملإيه بأيتنا فاستكبروا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 78 - 9

9 _ فرعون و اطرافيانش ، به موسى و هارون ( ع ) اعلام كردند كه دعوت آنان را نپذيرفته و تسليم ايشان نخواهند شد .

و ما نحن لكما بؤمنين

به قرينه لام در {لكما} ; در كلمه {مؤمنين} معناى تسليم تضمين شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 102 - 3

3- مخالفت فرعون با دعوت موسى ( ع ) ، از روى لجاجت و با آگاهى كامل از حقانيت او بود .

فقال له فرعون إنى لأظنّك ي_موسى مسحورًا . قال لقد علمت ما أنزل ه_ؤلاء إلاّ ربّ ا

جلد

- نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - طه - 20 - 56 - 3،4

3 - فرعون ، على رغم مشاهده تمامى معجزات و آيات موسى ( ع ) ، از پذيرفتن رسالت او امتناع كرد .

و لقد أرين_ه ءاي_تنا كلّها فكذّب و أبى

4 - فرعون ، اسير لجاجت و كفر شديد در برابر آيات الهى بود .

و لقد أرين_ه ءاي_تنا كلّها فكذّب و أبى

امتناع و تكذيب فرعون در عين ارائه آيات بسيار بر او، نشان از شدت لجاجت و كفرپيشگى او دارد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 27 - 5

5 - تكبر فرعون و اباى وى از تصور رسالت موسى ( ع ) به سوى خود

قال إنّ رسولكم الذى أُرسل إليكم لمجنون

تعبير {رسولكم} به جاى {رسولنا} مى تواند از آن جهت باشد كه او در يك گفتار استهزاآميز نيز حاضر نبود رسالت موسى را متوجه خود بداند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 49 - 6

6 - اصرار و پافشارى فرعون بر سحر شمردن معجزه موسى

إنّه لكبيركم الذى علّمكم السحر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 29 - 13

13 - فرعون ، سخن مؤمن آل فرعون را قطع كرده ، به دفاع از تصميم خود مبنى بر كشتن موسى ( ع ) پرداخت .

أتقتلون رجلاً . .. فمن ينصرنا من بأس اللّه إن جاءنا قال فرعون ما أريكم إلاّ ما أ

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - ذاريات - 51 - 39 -

1

1 - روى گردانى فرعون با تمام وجود ، از پذيرش رسالت موسى ( ع )

أرسلن_ه إلى فرعون . .. فتولّى بركنه

{ركن} در اين جا مى تواند به معناى اركان وجود و كنايه از اعراض كامل و همه جانبه باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - نازعات - 79 - 22 - 1

1 - فرعون ، به تكذيب گفته هاى موسى ( ع ) اكتفا نكرده سرسختانه به مخالفت با او پرداخت .

ثمّ أدبر يسعى

حرف {ثمّ} در اين آيه، براى تراخى رتبى است; يعنى، ادبار فرعون، نارواتر از تكذيب او بود.

لجاجت فرعونيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - اعراف - 7 - 133 - 6

6 _ فرعونيان على رغم مشاهده آياتى متعدد بر حقانيت رسالت موسى ، از پذيرش آن سرباز زدند .

فأرسلنا عليهم . .. فاستكبروا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - اعراف - 7 - 134 - 1

1 _ فرعونيان پس از مشاهده آيات پنجگانه ( طوفان و . . . ) و اصرارشان بر انكار رسالت موسى ، به عذابى شديدتر مبتلا شدند .

و لما وقع عليهم الرجز قالوا يموسى ادع لنا ربك

{رجز} به معناى عذاب است و {ال} در آن هم مى تواند عهد ذكرى بوده و اشاره به عذابهاى پنجگانه مطرح شده در آيه قبل باشد، و هم مى تواند {ال} در آن عهد ذهنى باشد. در اين صورت اشاره به عذابى غير از عذابهاى ذكر شده دارد كه به دليل روى آورى آنها به موسى و تقاضاى برطرف شدن آن، عذابى بسيار شديدتر از عذابهاى پنجگانه

بوده است. برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 13 - 2

2 - سحر خوانده شدن معجزات الهى موسى ، از سوى فرعونيان على رغم وضوح و روشنى آن

فلمّا جاءتهم ءاي_تنا مبصرة قالوا ه_ذا سحر مبين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 14 - 1

1 - انكار معجزات الهى ، از سوى فرعونيان با وجود يقين درونى به حقانيت آن

و جحدوا بها و استيقنتها أنفسهم

{جَحْد} (مصدر {جحدوا}) به معناى نفى و انكار كردن است. {استيقان} (مصدر {إستيقنت}) معادل {إيقان} و جمله {استيقنتها أنفسهم} حال براى ضمير فاعل در {جحدوا} است; يعنى، در حالى كه جان هاى آنان به الهى بودن آيات يقين داشت باز آنها را انكار كردند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 48 - 4

4 - لجاجت و عناد شديد فرعونيان ، در مخالفت با پيام موسى ( ع )

و ما نريهم من ءاية إلاّ هى أكبر من أُختها

از اين كه خداوند براى هدايت فرعونيان، معجزاتى پياپى و يكى از ديگرى مهم تر نشان داد، لجاجت آنان استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 49 - 9

9 - اصرار و لجاجت فرعونيان ، در نپذيرفتن ربوبيت مطلقه الهى ، حتى پس از گرفتار آمدن به عذاب

ادع لنا ربّك

فرعونيان به جاى {ربّنا} {ربّك} گفته اند; با اين كه موسى(ع) خداوند را {ربّ العالمين} معرفى كرد. از اين مطلب اعتراف نكردن به ربوبيت مطلقه و

در نتيجه لجاجت آنان استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بروج - 85 - 18 - 2

2 - فرعونيان و قوم ثمود ، قدرت مندترين و سرسخت ترين مخالفان پيامبران ، در امت هاى پيشين بودند .

فرعون و ثمود

در قرآن، خبر از هلاكت بسيارى از امت هاى گذشته مطرح شده است; بنابراين ياد كردن فرعونيان و ثموديان از بين آنها، نشانه آن است كه اين دو دسته، از ديگران بارزتر بوده اند.

لجاجت قبطيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 83 - 1

1 _ قوم فرعون ، على رغم مشاهده معجزه بزرگ موسى ( ع ) و غلبه او بر ساحران ، بر ناباورى خود پاى فشرده و كسى از آنان به او ايمان نياورد .

فما ءامن لموسى إلا ذرية من قومه

برداشت فوق مبتنى بر اين است كه ضمير {من قومه} راجع به {موسى} و مراد از {قوم موسى}، بنى اسرائيل باشد.

لجاجت قوم ابراهيم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 80 - 2،3

2 _ تعصب و پافشارى قوم ابراهيم بر عقيده شرك خويش، على رغم استدلالهاى آن حضرت بر بطلان آن

و حاجه قومه قال أتحجونى فى الله

3 _ اظهار شگفتى ابراهيم(ع) از لجاجت مردم بر شرك، على رغم وجود دلايل واضح بر بطلان آن

و حاجه قومه قال أتحجونى فى الله

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 65 - 2

2- بت پرستان ، على رغم قانع شدن از استدلال محكم ابراهيم ( ع )

بر بطلان شرك ، بار ديگر در صدد دفاع از عقيده شرك آميز خويش برآمدند .

ثمّ نكسوا على رءوسهم لقد علمت ما ه_ؤلاء ينطقون

برداشت ياد شده براين مبنا استوار است كه مقصود از بالا و پايين شدن _ كه در جمله كنايى {ثمّ نكسوا على رءوسهم} موجود است _ زير و رو شدن عقايد و مواضع اعتقادى بت پرستان باشد; يعنى، آنان در آغاز بر اثر استدلال ابراهيم(ع) به بطلان شرك دست يافتند; ولى باز به عقيده پيشين بازگشتند. و مجدداً به دفاع از آن برداختند.

لجاجت قوم ثمود

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 66 - 1

1_ قوم ثمود ، بدون بهره گرفتن از مهلت سه روزه ، از كشتن ناقه اظهار ندامت نكردند و بر شركورزى و انكار رسالت صالح ( ع ) اصرار ورزيدند .

فلما جاء أمرنا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 81 - 2،3

2- اصحاب حجر ( قوم ثمود ) ، از معجزات و آيات الهى روى برتافته و بر كفر خويش اصرار ورزيدند .

و ءاتين_هم ءاي_تنا فكانوا عنها معرضين

3- اصحاب حجر ( قوم ثمود ) ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

و ءاتين_هم ءاي_تنا فكانوا عنها معرضين

اينكه اصحاب حجر، على رغم مشاهده معجزات و آيات فراوان الهى از آنها اعراض كردند، بيانگر لجاجت و حق ناپذيرى آنان بود; چنان كه آمدن جمله {فكانوا عنها معرضين} به جاى {فأعرضوا عنها} _ كه نشان دهنده اين است كه اعراض آنان از دير باز وجود داشته است _ مى تواند مؤيد برداشت فوق باشد.

جلد -

نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 157 - 6

6 - ثموديان ، مردمى لجوج و حق ناپذير

فأت بئاية إن كنت من الص_دقين . قال ه_ذه ناقة... و لاتمسّوها بسوء... فعقروها

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 158 - 6

6 - بيشتر ثموديان ، حق ناپذير و مصمم بر كفر بودند .

و ما كان أكثرهم مؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 14 - 12

12 - پافشارى و سرسختى قوم عاد و ثمود ، در مخالفت با دعوت توحيدى پيامبرانِ خويش

فإنّا بما أرسلتم به ك_فرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 17 - 4

4 - انتخاب گمراهى از سوى قوم ثمود ، با وجود روشن شدن راه هدايت براى آنان

و أمّا ثمود فهدين_هم فاستحبّوا العمى على الهدى

{استحباب} (مصدر {فاستحبّوا}) به معناى دوست داشتن است و آن گاه كه با {على} متعدى شود به معناى انتخاب و برگزيدن خواهد بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بروج - 85 - 18 - 2

2 - فرعونيان و قوم ثمود ، قدرت مندترين و سرسخت ترين مخالفان پيامبران ، در امت هاى پيشين بودند .

فرعون و ثمود

در قرآن، خبر از هلاكت بسيارى از امت هاى گذشته مطرح شده است; بنابراين ياد كردن فرعونيان و ثموديان از بين آنها، نشانه آن است كه اين دو دسته، از ديگران بارزتر بوده اند.

لجاجت قوم عاد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - اعراف

- 7 - 70 - 12

12 _ قوم عاد ، مردمى مغرور ، متعصب و لجوج در برابر دعوت توحيدى هود ( ع )

فأتنا بما تعدنا إن كنت من الصدقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 53 - 4،6،7

4_ اصرار و پافشارى و تعصب قوم هود ، بر شركورزى و پرستش غير خدا

و ما نحن بتاركى ءالهتنا عن قولك

جمله اسميه {ما نحن . ..} و آوردن {با} ى زايده در خبر (تاركى ءالهتنا) حكايت از تأكيد و اصرار قوم عاد بر پرستش بتها دارد.

6_ دعوت هود ( ع ) و سخنان او ، بى تأثير در بازدارى قومش از شرك و پرستش خدايان دروغين

و ما نحن بتاركى ءالهتنا عن قولك

{عن} در {عن قولك} براى تعليل است. بنابراين معناى جمله {ما نحن ...} چنين مى شود: سخن و ادعاى تو ، باعث نخواهد شد كه ما خدايان خويش را رها كنيم.

7_ تأكيد قوم عاد ، بر ايمان نياوردن به هود ( ع ) و تصديق نكردن پيام ها و رسالت هاى او

و ما نحن لك بمؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 58 - 1

1_ قوم عاد ، رسالت هود ( ع ) را نپذيرفتند و به شرك و كفر اصرار ورزيدند .

فإن تولّوا . .. يستخلف ربى قومًا غيركم ... و لما جاء أمرنا نجّينا هودًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 136 - 2

2 - قوم عاد ، مردمى لجوج و مصمم بر حق ناپذيرى

قالوا سواء علينا . .. من

الوعظين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 14 - 12

12 - پافشارى و سرسختى قوم عاد و ثمود ، در مخالفت با دعوت توحيدى پيامبرانِ خويش

فإنّا بما أرسلتم به ك_فرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 15 - 15

15 - لجاجت و عناد مستمر قوم عاد ، در برابر آيات روشن الهى

أَوَلم يروا . .. و كانوا بأي_تنا يجحدون

{جحد} (مصدر {يجحدون}) به معناى انكار كردن چيزى است كه حقانيت آن براى منكر روشن است.

لجاجت قوم لوط

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 71 - 9

9- قوم لوط على رغم وجود راه هاى مشروع و طبيعى ( ازدواج با زنان ) بر عمل شنيع لواط و همجنس بازى ، اصرار داشتند .

قال ه_ؤلاء بناتى إن كنتم ف_علين

جمله {إن كنتم فاعلين} به منزله جمله {إن فعلتم ما أقول لكم و ما أظنكم تفعلون} است; يعنى، اگر به نصيحت و پيشنهادم ترتيب اثر دهيد كه گمان نمى كنم چنين باشيد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 167 - 2

2 - خيره سرى و مقاومت قوم لوط ، در برابر نصيحت هاى وى

قالوا . .. لتكوننّ من المخرجين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 54 - 7

7 - روى آوردن قوم لوط به كردار زشت ، على رغم آگاهى آنان به ماهيت پليد آن

أتأتون الف_حشة و أنتم تبصرون

برخى از مفسران كلمه {تبصرون} را از {ابصارالقلب} (معادل دانش و

آگاهى) مشتق دانسته اند. بنابراين مفاد پيام لوط چنين مى شود: شما به زشتى ها روى آورده ايد با اين كه ماهيت پليد و قبيح اعمالتان را مى دانيد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - ذاريات - 51 - 36 - 3

3 - مقاومت شديد و يكپارچه جامعه لوط ( ع ) ، در برابر آن حضرت و رسالت او

فما وجدنا فيها غير بيت من المسلمين

لجاجت قوم نوح

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 73 - 1

1 _ قوم نوح ، نبوت او را با وجود شواهد و براهين صدق ، نپذيرفته و آن حضرت را به دروغ گويى متهم كردند .

يقوم إن كان كبر عليكم مقامى . .. فإن توليتم فما سألتكم من أجر ... فكذبوه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 117 - 1

1 - شِكوه نوح ( ع ) به درگاه خدا ، از لجاجت و تكذيب گرى قومش نسبت به او

قال ربّ إنّ قومى كذّبون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - نوح - 71 - 6 - 2

2 - قوم نوح ، مردمى حق ناپذير و لجوج بودند .

فلم يزدهم دعاءى إلاّ فرارًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - نوح - 71 - 7 - 6

6 - اصرار و پافشارى قوم نوح ، بر مواضع كفرآميز خويش

و أصرّوا

لجاجت كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - نساء - 4 - 155 - 16

16 _ ناتوانى از درك معارف

دين در نتيجه لجاج و كفر ، كافران را نزد خدا معذور نمى سازد .

بل طبع اللّه عليها بكفرهم

چنانچه مقصود از جمله {قلوبنا غلف} اين معنا باشد كه يهوديان واقعاً از درك تعاليم پيامبر اسلام و يا ديگر انبيا عاجز بودند و بر اين اساس خود را معذور مى پنداشتند، جمله {بل طبع اللّه} بيانگر اين نكته است كه ناتوانى يهود از درك سخنان پيامبر(ص) نمى تواند عذرى در پيشگاه خداوند محسوب شود چون كفرورزى آنان عامل چنين وضعيتى براى آنان شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 4 - 4

4 _ برخى از كافران در برابر آيات و معجزات، در عين اتمام حجت خداوند بر آنان، سرسختى نشان داده و لجاجت مىورزند.

و ما تأتيهم من ءاية . .. إلا كانوا عنها معرضين

آمدن آيات و معجزات متعدد، گوياى قطع عذر و اتمام حجت است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 33 - 9

9 _ لجاجت كفار و مقابله آنها به پيامبر اكرم(ص) در عين آگاهى از حقانيت آن حضرت

فإنهم لا يكذبكونك و لكن الظلمين بأيت اللّه يجحدون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 121 - 1

1_ پيامبر ( ص ) از سر تهديد و هشدار از كفرپيشگان لجوج خواست تا همچنان بر مواضع ناصوابشان پافشارى كنند .

و قل للذين لايؤمنون اعملوا على مكانتكم إنا ع_ملون

{اعملوا} امرى است كه به داعى تهديد و هشدار ايراد شده است و {مكانة} به معناى توان و قدرت و نيز به معناى مكان و جهت

آمده است. بر اساس معناى نخست {اعملوا ...}; يعنى، هر اندازه توان داريد عمل كنيد و كوتاهى نكنيد و بر اساس دومين معنا; يعنى، بر همان جهت و موضعى كه اتخاذ كرده ايد عمل كنيد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - رعد - 13 - 13 - 15

15_ كفرپيشگان على رغم مشاهده نشانه هاى ربوبيت خدا بر سراسر جهان ، با موحدان درباره خداوند و ربوبيت او به جدال و جرّ و بحث مى پردازند .

هو الذى يريكم البرق . .. و هم يج_دلون فى الله

جمله حاليه {و هم يجادلون فى الله} قيد براى همه جمله هايى است كه در آيات پيشين آمده است ; يعنى، با آنكه آثار وجودى خدا و ربوبيت او نمايان است و اوست كه برق، رعد، ابر و صاعقه را پديد مى آورد و همه امور را تحقق مى بخشد، آنان درباره وى به جرّوبحث مى پردازند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 15 - 8

8- كافرانى كه در برابر بينات و برهان هاى روشن انبيا لجاجت كرده و در مقابل آنان ايستادند ، مردمانى جبّار و منحرف بودند .

و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. و خاب كلّ جبّار عنيد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 72 - 10

10- كافران به خاطر باطل گرايى ، على رغم مشاهده آثار و نعمت هاى الهى در تمام ابعاد زندگى خود ، مورد سرزنش خدايند .

و الله جعل لكم . .. أفبالب_طل يؤمنون و بنعمت الله هم يكفرون

جلد - نام سوره

- سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 6 - 5

5- خداوند ، پيامبران را به جهت كفرورزى و لجاجت كفرپيشگان ، مؤاخذه نخواهد كرد .

فلعلّك ب_خع نفسك على ءاث_رهم إن لم يؤمنوا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - مؤمنون - 23 - 75 - 5

5 - ناسپاسى و هدايت ناپذيرى كافران ، حتى با رفع گرفتارى ها و نزول رحمت الهى

و لو رحمن_هم . .. للجّوا فى طغي_نهم يعمهون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 3 - 5

5 - دلدارى خدا به پيامبر ( ص ) در مورد سرسختى كافران

لعلّك ب_خع نفسك ألاّيكونوا مؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 73 - 3

3 - لزوم تأمل و انديشه در سرنوشت شوم كافران متعصب و لجوجى كه از سوى پيامبران پيشين انذار شده اند .

و لقد أرسلنا فيهم منذرين . فانظر كيف كان ع_قبة المنذرين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 10 - 1

1 - اعلام بغض و دشمنى شديد خداوند نسبت به كافران لجوج و حق ناپذير در قيامت

إنّ الذين كفروا ينادون لمقت اللّه أكبر من مقتكم أنفسكم إذ تدعون إلى الإيم_ن فتكف

{مقت} به معناى بغض شديد است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 44 - 14،15

14 - هدايت و شفاى قرآن ، مايه فزونى كوردلى كافران لجوج

و هو عليهم عمىً أُول_ئك ينادون من مكان بعيد

15 - پيام روشن قرآن ، دور از شنود و

فهم كافران لجوج

أُول_ئك ينادون من مكان بعيد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - جاثيه - 45 - 8 - 6

6 - استكبار كافران و اصرارشان بر كفر ، هنگام تلاوت آيات الهى بر آنان

تتلى عليه ثمّ يصرّ مستكبرًا

بنابراين كه {ثمّ} براى تراخى رتبى باشد _ نه زمانى_ برداشت بالا استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 18 - 2

2- تنها برپايى ناگهانى قيامت ، به هوش آورنده كافران لجوج هواپرست

اتّبعوا أهواءهم . .. فهل ينظرون إلاّ الساعة أن تأتيهم بغتة

از مضمون آيه شريفه استفاده مى شود كه خداوند، همه دلايل لازم را به كافران نمايانده و حتى نشانه هاى قيامت را نيز براى آنان محقق ساخته است. تنها چيزى كه باقى مانده برپايى خود قيامت است. اما آنان با مشاهده همه دلايل، ايمان نياورده و منتظراند تا آخرين مهلت نيز سپرى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 32 - 4

4- اِخبار خداوند از ستيز برخى كافران با دين و پيامبر ( ص ) ، به رغم وضوح حق براى آنان

إنّ الذين كفروا و صدّوا . .. و شاقّوا ... من بعد ما تبيّن لهم الهدى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 44 - 1

1 - ناباورى كفرپيشگان به حقانيت وعده هاى الهى ، حتى با مشاهده نمود هاى عينى عذاب و سقوط سنگى از آسمان بر آنان

و إن يروا كسفًا . .. يقولوا سحاب مركوم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18

- طور - 52 - 47 - 5

5 - برخى از كافران ، مصرّ بر كفر خويش ، به رغم آگاهى كامل از نتايج شوم آن

و ل_كنّ أكثرهم لايعلمون

مفهوم {أكثرهم} اين است كه اقليتى آگاه و معاند وجود دارند كه به رغم آگاهى داشتن، گام در مسير كفر مى نهند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - قمر - 54 - 2 - 2

2 - روى گردانى كافران ، از پذيرش رسالت پيامبر ( ص ) به رغم مشاهده معجزه { شق القمر }

و انشقّ القمر . .. و إن يروا ءاية يعرضوا

از اطلاق {آية} بر {شق القمر}، استفاده مى شود كه {شق القمر} از معجزات پيامبر(ص) بوده كه بر حقانيت رسالت خويش اقامه كرده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 10 - 4

4 - كافران دوزخى ، مردمى لجوج و حق گريزاند .

و قالوا لو كنّا نسمع أو نعقل ما كنّا فى أصح_ب السعير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 17 - 5

5 - تهديد شدن كافران لجوج و حق گريز ، به نزول عذاب الهى

فستعلمون كيف نذير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 23 - 9

9 - كافران لجوج و دين گريز ، مردمى ناسپاس بوده و از نعمت شنوايى ، بينايى و تعقّل بهره كافى نبرده اند .

و جعل لكم السمع و الأبص_ر و الأفئدة قليلاً ما تشكرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 28 -

7

7 - كافران حق ناپذير و لجوج ، در معرض عذاب الهى قرار دارند .

فمن يجير الك_فرين من عذاب أليم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 29 - 7،8

7 - كافران لجوج و تكذيب گر ، در گمراهى آشكار قرار دارند .

فستعلمون من هو فى ضل_ل مبين

8 - تهديد شدن كافران لجوج و تكذيب گر ، به عذاب از سوى خداوند

فستعلمون من هو فى ضل_ل مبين

برداشت بالا، به سبب اين نكته است كه تعبير {فستعلمون} (پس به زودى خواهيد دانست)، داراى لحن تهديدآميز است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 30 - 4

4 - كافران لجوج و تكذيب گر ، در معرض عذاب الهى ( همچون خشكسالى )

قل أرءيتم إن أصبح ماؤكم غورًا فمن يأتيكم بماء معين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - عبس - 80 - 23 - 7

7 - كافران ، با وجود فراهم بودن شرايط براى ر ها ساختن كفر و پرداختن به تكاليف الهى ، از آن سر باز زدند .

لمّا يقض ما أمره

ضمير فاعلى {يقض} به {الإنسان} برمى گردد كه به قرينه {ما أكفره} تنها بر كافران منطبق است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - انشقاق - 84 - 20 - 3

3 - گروهى از مردم با وجود هشدار هاى قرآن ، همچنان بر بى ايمانى خود باقى اند و ربوبيت و بصيرت الهى را انكار كرده و معاد و حسابرسى اعمال را نمى پذيرند .

إنّ ربّه كان به بصيرًا . .. فما لهم لايؤمنون

متعلق {لايؤمنون}،

ممكن است معارفى باشد كه در آيات پيشين بيان شد; از قبيل: ربوبيت و بصيرت الهى، نامه هاى اعمال، محاسبه و . .. .

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بروج - 85 - 19 - 2

2 - كفرپيشگان ، بر تكذيب وعده ها و تهديد هاى الهى ، اصرار ورزيده و از فرجام پيشينيان عبرت نمى گيرند .

بل الذين كفروا فى تكذيب

حرف {فى}، ظرفيه و بيانگر غوطهور بودن كافران در تكذيب است. متعلق تكذيب به قرينه {بل هو قرآن مجيد} _ در آيات بعد _ قرآن است كه وعده ها و تهديدهايى كه در آيات قبل آمده بود، بخشى از آن است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بروج - 85 - 22 - 3

3 - تكذيب قرآن از سوى كافران ، هر چند بر آن اصرار ورزند ، به حقيقت قرآن آسيبى نمى رساند و از مجد و عظمت آن نمى كاهد .

بل الذين كفروا فى تكذيب . .. بل هو قرءان مجيد . فى لوح محفوظ

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - كافرون - 109 - 3 - 8

8 - سرسختى مخالفان توحيد در مواضع خويش ، نبايد پايدارى اهل توحيد را متزلزل سازد .

و لا أنتم ع_بدون ما أعبد

پايدارى اهل توحيد، از مضارع بودن {أعبد} استفاده شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - كافرون - 109 - 5 - 4

4 - بيان سرسختى سازش خواهان كافر و باقى ماندن آنان بر مرام خويش تا پايان عمر ، از خبر هاى غيبى قرآن

و لا أنتم

ع_بدون ما أعبد

لجاجت كافران صدر اسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 97 - 9

9- مشركان و كافران عصر بعثت ، در برابر حق و دعوت هاى پيامبر ( ص ) ، مردمى لجوج و سرسخت بودند .

و تنذر به قومًا لدًّا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - طه - 20 - 133 - 3

3- كافران عصر بعثت ، على رغم روشن بودن اعجاز قرآن و هماهنگى آن با ديگر كتاب هاى آسمانى ، آن را ناديده گرفتند و معجزه بودن آن را انكار مى كردند .

لولا يأتينا ب__َاية من ربّه أوَلم تأتهم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 4 - 3

3 - اندوه پيامبر ( ص ) ، به خاطر تكذيب شدنش از سوى كافران و مشركان لجوج در صدراسلام

و إن يكذّبوك فقد كذّبت رسل من قبلك

از آهنگ آيه شريفه استفاده مى شود كه پيامبر(ص)، به خاطر تكذيب شدنش اندوهگين بود. ازاين رو برخى از مفسران جواب شرط {إن يكذّبوك} را محذوف و چنين دانسته اند: {إن يكذّبوك فلاتحزن و اصبر اذ قد كذّب رسل من قبلك}.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 45 - 2

2 - كافران صدراسلام ، مردمى لجوج و پندناپذير بودند .

و إذا قيل لهم اتّقوا ما بين أيديكم و ما خلفكم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 46 - 2

2 - كافران صدراسلام ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

و ما

تأتيهم من ءاية . .. إلاّ كانوا عنها معرضين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 63 - 1،2

1 - كافران و مشركان صدراسلام ، آيات الهى را از سر لجاج و ستيزه جويى ، انكار مى كردند ; نه از روى جهل و ناآشنايى به آن .

كذلك يؤفك الذين كانوا بأي_ت اللّه يجحدون

{جحد} (مصدر {يجحدون}) به معناى انكار چيز معلوم و روشن است. آيه شريفه به منزله تعليل براى مضمون آيه قبل است كه در آن، از انكار آيات الهى و دور شدن از عبادت خداوند، اظهار شگفتى شده بود.

2 - كافران و مشركان صدراسلام ، مردمى لجوج ، ستيزه جو و حق ناپذير

كذلك يؤفك الذين كانوا بأي_ت اللّه يجحدون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 76 - 5

5 - مشركان و كافران صدراسلام ، مردمى بس لجوج و حق ناپذير

و إنّه لقسم لو تعلمون عظيم

سوگند مؤكد خداوند، پس از استدلال بسيار بر اثبات توحيد و معاد، نشانگر روح لجاجت و حق ناپذيرى كافران است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 21 - 3،4

3 - كافران صدراسلام ، مردمى لجوج ، مستكبر و حق گريز

بل لجّوا فى عتوّ و نفور

{عتوُّ} به معناى استكبار و تجاوز از حد است (قاموس المحيط) و مقصود از {نفور}(رميدن) گريز از سخن حق مى باشد.

4 - روح لجاج ، استكبار و حق گريزى ، عامل كفر و تكذيب دين از سوى كافران در صدراسلام

و لقد كذّب الذين من قبلهم . .. بل لجّوا فى عتوّ و

نفور

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - معارج - 70 - 1 - 3

3 - كافران مخالف رسالت پيامبر ( ص ) ، گروهى لجوج و حق ناپذير

سأل سائل بعذاب واقع

مفسران بر اين عقيده اند كه كافران، اين سخن را از سر لجاجت بر زبان مى آوردند; چنان كه در آيه 32 از سوره {انفال} از آنان چنين ياد شده است: {و إذ قالوا اللّهم إن كان ه_ذا هو الحقّ من عندك فأمطر علينا حجارة من السماء أو ائتنا بعذاب أليم}.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - معارج - 70 - 2 - 1

1 - عذاب شدن كافران لجوج عصر بعثت ، امرى قطعى از سوى خداوند و غير قابل دفع از سوى كسى

للك_فرين ليس له دافع

{للكافرين} خبر مقدم براى {ليس} و {دافع} اسم آن است. {لام} در {له} براى تقويت و ضمير {له} مفعول مقدم براى {دافع} است; يعنى، {ليس للكافرين دافع يدفع العذاب عنهم}، (براى كافران كسى وجود ندارد كه عذاب موعود را از آنان دفع كند).

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مدثر - 74 - 25 - 2

2 - اصرار و تأكيد فراوان كافران حق ناپذير و مستكبر صدراسلام ، بر الهى نبودن قرآن و منشأ بشرى داشتن آن

و استكبر . فقال إن ه_ذا إلاّ سحر يؤثر . إن ه_ذا إلاّ قول البشر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مدثر - 74 - 49 - 1

1 - كافرانِ مخالف پيامبر ( ص ) در صدراسلام ، مردمى پندناپذير و لجوج بودند .

فما لهم عن التذكرة

معرضين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - كافرون - 109 - 3 - 2

2 - كافرانى كه خود را در صورت مماشات پيامبر ( ص ) ، آماده عبادت خداوند مى خواندند ، هرگز به آن تن نداده و معبود پيامبر ( ص ) را نمى پرستيدند .

و لا أنتم ع_بدون ما أعبد

لجاجت كافران مكه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 7 - 2

2 _ حق ناپذيرى و عناد و لجاجت شديد كافران مكه در عصر بعثت، در برابر وحى و معجزات الهى

و لو نزلنا عليك كتبا . .. إن هذا إلا سحر مبين

سوره انعام در مكه نازل شده است و بنابراين طبيعى است كه ناظر به مردم آن سامان، خصوصاً مشركان مكه، باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - انفال - 8 - 32 - 4

4 _ كافران مكه مردمانى لجوج و داراى عنادى خاص در برابر رسالت پيامبر ( ص ) و حقانيت قرآن

فأمطر علينا حجارة من السماء أو ائتنا بعذاب أليم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 13 - 1

1- كافران مجرم مكه ، على رغم دريافت آيات قرآن ، به آن ايمان نياوردند .

كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين . لايؤمنون به

برداشت فوق، بنابراين است كه جمله {لايؤمنون به} جمله تفسيريه براى {المجرمين} باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 14 - 1

1- اگر درى از آسمان به قدرت خداوند گشوده شود كه كافران مكه براى دريافت حقايق به

آنجا بروند ، ايمان نخواهند آورد .

كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين . لايؤمنون به ... و لو فتحنا عليهم بابًا من السّماء

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 15 - 1،2

1- كافران هدايت ناپذير مكه ، در صورت مشاهده گشايش درى از آسمان براى بالا رفتن خود و درك حقايق ، آن را نوعى چشم بندى و سحر وانمود خواهند كرد .

و لو فتحنا عليهم بابًا من السّماء فظلّوا فيه يعرجون . لقالوا إنما سكّرت أبصرنا

{سكر} در لغت حالتى را گفته اند كه عارض بر عقل مى شود. بنابراين مراد از ادعاى آنان اين مى شود كه: آنان خود را گرفتار نوعى چشم بندى مى دانستند.

2- كافران مكه ، مردمى حق ناپذير و لجاجت پيشه در برابر آيات الهى

و لو فتحنا عليهم بابًا من السّماء فظلّوا فيه يعرجون . لقالوا إنما سكّرت أبصرنا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - مؤمنون - 23 - 75 - 7

7 - لجاجت و تعصب كوركورانه اشراف كافر مكه و تحير و سرگردانى آنها در طغيان و سركشى ، على رغم مشاهده لطف و رحمت الهى در حق ايشان

و لو رحمن_هم . .. للجّوا فى طغي_نهم يعمهون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - سبأ - 34 - 31 - 1

1 - كافران مكه اعلام كردند كه به هيچ رو به قرآن و كتاب هاى پيشينِ آسمانى ايمان نمى آورند .

و قال الذين كفروا لن نؤمن به_ذا القرءان و لا بالذى بين يديه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بروج -

85 - 19 - 6

6 - اصرار كافران مكّه بر تكذيب تهديد هاى الهى ، با وجود آگاهى آنان از هلاكت فرعونيان و ثموديان ، شگفت آورتر از كفرورزى پيشينيان است .

بل الذين كفروا فى تكذيب

اضراب كه از حرف {بل} استفاده مى شود ممكن است نظر به اين داشته باشد كه تكذيب گرى مردم مكّه در قياس با كفر پيشينيان اعجاب آورتر است; زيرا به رغم ديدن سرنوشت آنها، تهديد را دروغ شمردند.

لجاجت گمراهان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 34 - 3

3_ گمراهى ضلالت پيشگان از سوى خدا ، سزا و كيفر لجاجت و حق ناپذيرى ايشان است .

ي_نوح قد ج_دلتنا . .. فأتنا بما تعدنا ... إن كان الله يريد أن يغويكم

وقوع جمله {إن كان الله} پس از بيان لجاجتها و حق ناپذيريهاى كفرپيشگان (قد جادلتنا . ..) ، حاكى است كه اراده خداوند بر اغواى آنان ، به خاطر عناد و لجاجتشان بوده است.

لجاجت گناهكاران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 201 - 1،2

1 - پافشارى اهل جرم و گناه بر انكار حقايق وحى ، تا مرز مشاهده عذاب دردناك الهى ( عذاب استيصال )

كذلك سلكن_ه . .. لايؤمنون به حتّى يروا العذاب الأليم

{ال} در {العذاب} براى عهد است. بنابراين {العذاب الأليم} اشاره به عذابى دارد كه مشركان مكه به آن تهديد شدند (عذاب استيصال). آيه {أفبعذابنا يستعجلون} بيانگر آن است كه آنان تهديد به عذاب را جدى نگرفتند و بدان جهت از روى استهزا، خواستار تعجيل نزول آن بودند.

2 - استمرار دشمنى مجرمان

با قرآن و وحى ، تا لحظه مرگ

لايؤمنون به حتّى يروا العذاب الأليم

مراد از مشاهده عذاب دردناك، مى تواند لحظه مرگ كافران و حق ستيزان باشد.

لجاجت گناهكاران هدايت ناپذير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 14 - 2

2- مجرمان هدايت ناپذير ، در صورت گشوده شدن درى از آسمان و راه يافتن آنان به آنجا جهت مشاهده حقايق ، باز ايمان نخواهند آورد .

كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين . لايؤمنون به ... و لو فتحنا عليهم بابًا من السّماء

لجاجت مخالفان محمد(ص)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مدثر - 74 - 16 - 5

5 - مخالفان رسالت پيامبر ( ص ) ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

إنّه كان لأي_تنا عنيدًا

لجاجت مخالفان وحى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 91 - 27

27 _ گفتگو و مجادله هاى لجاجت پيشگان مخالف وحى و رسالت، بازيگرى و فاقد ريشه و بنيان است.

قل الله ثم ذرهم فى خوضهم يلعبون

لجاجت مردم صدر اسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 4 - 3

3 - مردم در صدر اسلام ، مردمى سخت پايبند به آيين شرك و انعطاف ناپذير در برابر سخن حق و مستدل

و الص_فّ_ت صفًّا . .. إنّ إل_هكم لوحد

برداشت ياد شده از آن جا است كه خداوند در آغاز سوره مباركه بر اثبات توحيد سوگند متعدد ياد كرده است. اين در حالى است كه خداوند پيش از آن، دلايل و شواهد كافى بر اثبات اين

حقيقت در قرآن كريم ارائه فرموده بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 5 - 4

4 - بيشتر مردم عصر بعثت ، مصمم به تأثيرناپذيرى از كلام وحى و پيام قرآن

فأعرض أكثرهم . .. و قالوا ... فاعمل إنّنا ع_ملون

تعبيرهاى سه گانه در آيه ({أكنّة}، {وقر} و {حجاب}) تأكيد و تصميم آنان را به نفوذناپذيرى در برابر قرآن مى رساند.

لجاجت مرفهان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 24 - 8

8 - اصرار و پافشارى مرفهان خوش گذران بر كفر ، در برابر پيام ملاطفت آميز و توحيدى پيامبران

قال مترفوها . .. ق_ل أوَ لو ... قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون

لجاجت مستضعفان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - سبأ - 34 - 32 - 4

4 - مستضعفان گمراه و مؤاخذه شده در قيامت ، در دنيا از هدايت برخوردار بودند ; لكن آن را نپذيرفته اند .

قال الذين استكبروا للذين استضعفوا أنحن صددن_كم عن الهدى بعد إذ جاءكم

لجاجت مسيحيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 145 - 4،5

4 - اهل كتاب ( يهود و نصارا ) مردمى لجوج و حق ناپذيرند .

و لئن أتيت الذين أوتوا الكتب بكل ءاية ما تبعوا قبلتك

جمله {لئن . ..} (به خدا قسم! اگر هر معجزه و برهانى را به اهل كتاب ارائه كنى، از قبله تو پيروى نمى كنند) گوياى عمق عناد، لجاجت و حق ناپذيرى آنان مى باشد.

5 - يهود و نصارا از سر عناد و لجاجت

، قبله بودن كعبه را پذيرا نيستند .

و لئن أتيت الذين أوتوا الكتب بكل ءاية ما تبعوا قبلتك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - آل عمران - 3 - 63 - 8

8 _ علماى نصاراى نجران ، مفسد ، مشرك ، مجادله گر ، حق ناپذير و مورد تهديد خداوند

فمن حاجّك . .. فان تولّوا فانّ اللّه عليم بالمفسدين

در شأن نزول آمده كه اين آيات درباره علماى نجران نازل شده است.

لجاجت مشركان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 118 - 19

19 - مشركان بر اثر جهل و لجاجت ، آيات قرآن را نشانه اى بر حقانيت پيامبر نمى شمردند .

قال الذين لايعلمون لولا . .. تأتينا ءاية ... قد بيّنّا الأيت لقوم يوقنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 28 - 9،10

9 _ لجاجت پيشگان مشرك، پس از ديدن جهنم نيز اگر دنيا بازگردند اصلاح نمى شوند.

و لو ترى إذ وقفوا على النار . .. و لو ردوا لعادوا لما نهوا عنه

10 _ دروغگويى، شيوه هميشگى مشركان لجاجت پيشه است.

فقالوا . .. و إنهم لكذبون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 111 - 2

2 _ مشركان لجوج، حتى در صورت نزول ملائكه بر ايشان، ايمان نمى آورند.

و لو أننا نزّلنا إليهم الملئكة . .. ما كانوا ليؤمنوا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - رعد - 13 - 16 - 7،19

7_ مشركان با وجود دلايل روشن بر ولايت خداوند ، ديگران را ولىّ

و سرپرست خويش مى پنداشتند و به آنان روى مى آوردند .

أفاتخذتم من دونه أولياء

تفريع جمله {اتخذتم . ..} به وسيله حرف {فاء} بر بيان كارها و شؤونى كه براى خداوند برشمرده شد$_ كه مشركان نيز آنها را باور دارند _ مى رساند كه ولايت بر انسانها تنها از آنِ خداست و پندار ولايت غير او ، پندارى ناموجّه و بدون دليل است.

19_ مشركان على رغم سراغ نداشتن مخلوقى براى خدايان خويش ، به ولايت و تدبير آنان معتقد بودند .

أفاتخذتم من دونه أولياء . .. أم جعلوا لله شركاء خلقوا كخلقه فتش_به الخلق عليهم

جمله {خلقوا كخلقه} صفت براى {شركاء} است. {خلق} در هر دو مورد ({كخلقه} و {الخلق}) مصدر و به معناى اسم مفعول (مخلوقات) است. {تشابُه} (مصدر تشابَه) به قرينه كلمه {على} به معناى مشتبه شدن به خاطر مشابهت است. {أم} در جمله فوق أم منقطعه و حاوى استفهام انكارى است و مى رساند كه خود مشركان نيز براى شركا و معبودهاى پندارى، آفرينشى را باور نداشتند تا با آفريده هاى خدا مشتبه شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - رعد - 13 - 33 - 3

3_ مشركان على رغم اعترافشان به اينكه قوام بخش امور بندگان خداوند است ، براى او شريك هاى متعددى برگزيده بودند .

أفمن هو قائم على كل نفس بما كسبت و جعلوا لله شركاء

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 83 - 1

1- مشركان ، على رغم شناخت نعمت هاى الهى ، آن را عملاً انكار مى كنند و راه ناسپاسى مى پيمايند .

يعرفون نعمت الله

ثمّ ينكرونها

در اين آيه انكار در مقابل عرفان و شناخت قرار گرفته است و اين مى رساند كه مراد از انكار نعمت، انكار عملى است نه ذهنى و اعتقادى.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - حج - 22 - 68 - 2

2 - ردّ دعوت پيامبر ( ص ) ( دعوت به يكتاپرستى ) ، از سوى مشركان و پافشارى آنان بر شرك و بت پرستى

و ادع إلى ربّك . .. و إن ج_دلوك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 12 - 1

1 - تعجب پيامبر ( ص ) از مواضع انكارآميز مشركان نسبت به معاد و يگانگى خداوند ; على رغم مشاهده عظمت آفرينش و قدرت خداوند در جهان

إنّ إل_هكم لوحد . .. فاستفتهم أهم أشدّ خلقًا... بل عجبت

به قرينه آيات پيشين به دست مى آيد كه آنچه موجب شگفتى پيامبر(ص) گرديده بود، انكار توحيد ربوبى و معاد از سوى مشركان _ به رغم مشاهده آيات الهى در طبيعت و عظمت آفرينش _ بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 15 - 4

4 - اصرار و پافشارى مشركان بر متهم كردن قرآن و معجزه الهى به سحر و جادوگرى

و قالوا إن ه_ذا إلاّ سحر مبين

برداشت فوق از به كار رفتن نفى و استثنا در آيه شريفه كه دلالت بر حصر و قطعى بودن مفاد آن است، استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 167 - 1

1 - مشركان ، سخنانى بهانه جويانه عليه اسلام

و به دفاع از مواضع عقيدتى خود پيوسته ، تكرار مى كردند .

و إن كانوا ليقولون

{إنْ} مخفف {إنّ} است. آمدن فعل {كانوا} دلالت مى كند كه خبر آن (ليقولون)، امرى ثابت در گذشته و داراى پيشينه است و آمدن خبر به صورت فعل مضارع بيانگر تكرار مضمون آن است. بنابراين مقصود از آيه شريفه _ با توجه به آيات بعد _ سخنان بهانه جويانه مشركان است كه پيوسته آن را تكرار مى كردند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 170 - 1

1 - مشركان ، به رغم ادعاى آمادگى براى ايمان آوردن به كتاب آسمانى ، به قرآن كفر ورزيدند .

لو أنّ عندنا ذكرًا من الأوّلين . لكنّا عباد اللّه المخلصين . فكفروا به

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 79 - 1،2

1 - توطئه هاى پى درپى و جدى مشركان ، نسبت به پيامبر ( ص ) و تصميم قطعى آنان براى انكار حق

أم أبرموا أمرًا

{إبرام} (مصدر {أبرموا}) در اصل به معناى تابيدن و محكم كردن است و در اين جا مراد از آن _ به قرينه شأن نزول و آيه بعد _ تصميم جدى مشركان بر توطئه چينى عليه پيامبر(ص) مى باشد.

2 - اصرار و لجاجت مشركان در مخالفت با دعوت پيامبر ( ص ) ، نمودى از حق گريزى آنان

أكثركم للحقّ ك_رهون . أم أبرموا أمرًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بينه - 98 - 1 - 6

6 - اهل كتاب و مشركانى كه اسلام را نپذيرفتند ، كسانى بودند كه

از پذيرش هر برهان روشنى سرباز مى زدند .

لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة

در برداشت ياد شده، {منفكّين} به معناى {منفكّين عن الكفر} دانسته شده است. {تأتيهم البيّنة} _ به تقدير {أن} مصدريه _ با {اتيان البيّنة} مرادف است و عبارت {حتّى اتيان البيّنة} را مى توان به معناى {حتّى وقت اتيان البيّنة} يا {حتّى باتيان البيّنة} دانست. در اين صورت، تقدير كلام چنين مى شود: {لم يكن ... منفكّين فى وقت من الأوقات حتّى وقت اتيان البيّنة} يا {لم يكن ... منفكّين بأىّ طريق حتّى باتيان البيّنة}.

لجاجت مشركان صدر اسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 25 - 8،9

8 _ مشركان به هنگام حضور در نزد پيامبر(ص)، از سر لجاج و انكار به مجادله درباره قرآن و رسالت آن حضرت مى پرداختند.

حتى إذا جاءوك يجدلونك يقول الذين كفروا

9 _ مشركانى كه صرفاً براى مجادله در محضر پيامبر(ص) حاضر مى شدند، در نهايت عناد و لجاجت قرار داشتند.

حتى إذا جاءوك يجدلونك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 15 - 11

11 _ مخالفت مشركان با رسالت پيامبر ( ص ) و قرآن كريم ، برخاسته از روح لجاجت و گردنكشى آنان

و إذا تتلى عليهم ءاياتنا بينت قال الذين لا يرجون لقاءنا ائت بقرءان غير هذا أو بد

با توجه به اينكه آيات الهى، آشكار و واضح بود و در عين حال مشركان از پذيرش آن امتناع ورزيدند، برداشت فوق استفاده مى گردد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 40 -

1

1 _ برخى مشركان ، با اينكه آسمانى بودن قرآن را باور داشتند ، به تكذيب آن برمى خاستند .

بل كذبوا . .. و منهم من يؤمن به

اين برداشت مبتنى بر اين است كه: ضمير {هم} _ با توجه به ارتباط اين آيه با آيات پيش _ به تكذيب كنندگان قرآن برگردد و از {يؤمن} زمان حال اراده شده باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 42 - 4

4 _ مشركان ، در برخورد با سخنان پيامبر ( ص ) داراى موضعى لجوجانه بودند .

أفأنت تسمع الصمّ و لو كانوا لا يعقلون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 43 - 4

4 _ مشركان با پيامبر اكرم ( ص ) برخوردى لجوجانه داشتند .

أفأنت تهدى العمى و لو كانوا لا يبصرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 76 - 5

5 - مشركان و كافران صدراسلام ، مردمى بس لجوج و حق ناپذير

و إنّه لقسم لو تعلمون عظيم

سوگند مؤكد خداوند، پس از استدلال بسيار بر اثبات توحيد و معاد، نشانگر روح لجاجت و حق ناپذيرى كافران است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 81 - 1

1 - اظهارات انكارآميز مشركان صدراسلام نسبت به قرآن ، به رغم باور قلبى آنان به آسمانى بودن آن

أفبه_ذا الحديث أنتم مدهنون

{إدهان} (مصدر {مدهنون}) به دو معنا آمده است: الف) اظهار كردن بر خلاف آنچه در دل است; ب) به شوخى گرفتن چيزى و برخورد استهزا آميز كردن با آن.

برداشت ياد شده براساس معناى اول است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 82 - 2

2 - شرك پيشگان صدراسلام ، به جاى سپاس گزارى خداوند به خاطر فرستادن قرآن ، بر تكذيب آن پافشارى كردند .

و تجعلون رزقكم أنّكم تكذّبون

برخى از مفسران بر آنند كه {رزق}، به معناى عطا است و آيه شريفه نيز به تقدير {و تجعلون شكر رزقكم. ..} مى باشد.

لجاجت مشركان صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - رعد - 13 - 16 - 4

4_ امتناع مشركان عصر بعثت از اقرار به ربوبيت خدا بر تمام هستى على رغم مشاهده نقش او در جهان آفرينش

قل من رب السموت و الأرض قل الله

از اينكه خداوند خود به پرسشى كه از مشركان كرده (من رب السموت) پاسخ مى دهد (قل الله) معلوم مى شود آنان از اعتراف و اقرار به ربوبيّت خداوند خوددارى مى كردند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 97 - 9

9- مشركان و كافران عصر بعثت ، در برابر حق و دعوت هاى پيامبر ( ص ) ، مردمى لجوج و سرسخت بودند .

و تنذر به قومًا لدًّا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 5 - 10

10- مشركان ستم پيشه صدراسلام ، مردمى لجوج ، حق ناپذير و بهانه جو بودند .

بل قالوا . .. فليأتنا ب_اية كما أُرسل الأوّلون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 6 - 5

5- پيشگويى قرآن ، مبنى

بر ايمان نياوردن برخى از مشركان صدراسلام ، حتى پس از نزول معجزات درخواستى آنان

ماءامنت قبلهم . .. أفهم يؤمنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 24 - 14

14- گروه بسيارى از مشركان در صدراسلام _ على رغم شناخت حق _ مردمى حق گريز بودند .

بل أكثرهم لايعلمون الحقّ

واژه {أكثر} افعل التفضيل است و نقطه مقابل آن، كثير مى باشد _ نه قليل _ و بدين جهت گروه بسيار استفاده شده است; يعنى، هر چند مشركان دانا و حق گريز، در مقايسه با نادانان كمتر بودند; ولى خود جمعيتى چشم گير و بسيار بودند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - فرقان - 25 - 60 - 10

10 _ فرمان پيامبر ( ص ) به سجده كردن مشركان صدراسلام براى خداى رحمان ، موجب نفرت فزون تر آنان از سجده و دورى آنها از راه حق و حقيقت گرديد .

اسجدوا للرحم_ن قالوا و ما الرحم_ن أنسجد لما تأمرنا و زادهم نفورًا

در برداشت فوق، فاعل {زاد} امر به سجده دانسته شد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 4 - 3

3 - اندوه پيامبر ( ص ) ، به خاطر تكذيب شدنش از سوى كافران و مشركان لجوج در صدراسلام

و إن يكذّبوك فقد كذّبت رسل من قبلك

از آهنگ آيه شريفه استفاده مى شود كه پيامبر(ص)، به خاطر تكذيب شدنش اندوهگين بود. ازاين رو برخى از مفسران جواب شرط {إن يكذّبوك} را محذوف و چنين دانسته اند: {إن يكذّبوك فلاتحزن و اصبر اذ قد كذّب رسل من قبلك}.

جلد -

نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 13 - 3

3 - لجاجت و حق ناپذيرى ، از اوصاف مشركان صدر اسلام

و إذا ذكّروا لا يذكرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 14 - 2

2 - مشركان صدر اسلام ، مردمى لجوج و حق ناپذير بودند .

و إذا رأوا ءاية يستسخرون

تمسخر معجزه الهى _ كه امرى ملموس و روشن مى باشد _ گوياى حقيقت ياد شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 36 - 9

9 - پايبندى مشركان صدر اسلام به آيين شرك و دفاع از معبود هاى خود در برابر دعوت به توحيد

و إذا قيل لهم لا إل_ه إلاّاللّه يستكبرون . و يقولون أئنّا لتاركوا ءالهتنا لشاعر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 63 - 1،2

1 - كافران و مشركان صدراسلام ، آيات الهى را از سر لجاج و ستيزه جويى ، انكار مى كردند ; نه از روى جهل و ناآشنايى به آن .

كذلك يؤفك الذين كانوا بأي_ت اللّه يجحدون

{جحد} (مصدر {يجحدون}) به معناى انكار چيز معلوم و روشن است. آيه شريفه به منزله تعليل براى مضمون آيه قبل است كه در آن، از انكار آيات الهى و دور شدن از عبادت خداوند، اظهار شگفتى شده بود.

2 - كافران و مشركان صدراسلام ، مردمى لجوج ، ستيزه جو و حق ناپذير

كذلك يؤفك الذين كانوا بأي_ت اللّه يجحدون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 5 -

6

6 - سرسختى و لجاجت مشركان عصر بعثت ، در برابر قرآن و دعوت پيامبر ( ص )

و قالوا قلوبنا فى أكنّة ممّا تدعونا إليه و . .. فاعمل إنّنا ع_ملون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 16 - 1

1 - اصرار مشركان عصر بعثت ، بر شرك و مباحثات انكارآميز آنان درباره توحيد

و الذين يحاجّون فى اللّه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - نجم - 53 - 12 - 2

2 - بحث و جدل مشركان با پيامبر ( ص ) ، در عينى ترين حقايق مورد شهود آن حضرت ، امرى نكوهيده و سرزنش بار

أفتم_رونه على مايرى

استفهام در {أفتمارونه} براى توبيخ است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - كافرون - 109 - 3 - 3

3 - پيامبر ( ص ) ، مأمور افشاى سرسختى مشركان در ترك پرستش خداوند ; حتى در فرض محال تن دادن پيامبر ( ص ) به پرستش معبود هاى آنان

و لا أنتم ع_بدون ما أعبد

لجاجت مشركان مكه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 29 - 1

1 _ مشركان لجاجت پيشه مكه، منكر قيامت و هر گونه زندگى جز زندگانى دنيا بودند.

و قالوا إن هى إلا حياتنا الدنيا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 90 - 4

4- مشركان مكه ، على رغم مشاهده آيات گوناگون الهى ، از پيامبر ( ص ) درخواست معجزه حسى كردند .

و لقد صرّفنا . .. من كلّ مثل فأبى ... و

قالوا لن نؤمن لك حتى تفجر لنا من الأرض ي

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 91 - 3

3- مشركان مكه ، على رغم مشاهده آيات گوناگون الهى ، از پيامبر ( ص ) درخواست معجزه حسى كردند .

و لقد صرّفنا . .. من كلّ مثل فأبى ... و قالوا لن نؤمن لك حتى ... تكون لك جنّة من

نكته ياد شده با اين احتمال در آيه قابل استفاده است كه: آنان ايجاد باغى با صفات ياد شده را به وسيله معجزه درخواست كرده باشند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 92 - 5

5- سرسختى و لجاجت مشركان مكه در برابر پيامبر ( ص ) و تعاليم بر حق او

لن نؤمن لك حتى . .. تسقط السّماء كما زعمت علينا كسفًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 93 - 4

4- مشركان مكه ، على رغم مشاهده آيات گوناگون الهى ، از پيامبر ( ص ) درخواست معجزه حسى كردند .

و لقد صرّفنا . .. من كلّ مثل فأبى ... و قالوا لن نؤمن لك حتى ... يكون لك بيت من

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - عنكبوت - 29 - 47 - 12

12 - مشركان مكه ، از سر لجاجت ، قرآن را نپذيرفتند و به آن ايمان نياوردند .

و كذلك أنزلنا إليك الكت_ب . .. و ما يجحد بأي_تنا إلاّ الك_فرون

{جحود} نفى كردن چيزى است كه دل، اثبات مى كند و اثباتِ چيزى است كه دل، نفى

كرده است (مفردات راغب) بنابر معناى لغوى، {جحود}، منطبق بر لجاجت است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - عنكبوت - 29 - 49 - 10

10 - انكار قرآن از سوى مشركان مكه ، از سر لجاجت و حق ناپذيرى بود .

ما يجحد بأي_تنا إلاّ الك_فرون . .. و ما يجحد بأي_تنا إلاّ الظ_لمون

{جحود} در لغت نفى چيزى است كه دل آن را اثبات مى كند و اثبات چيزى است كه دل نفى مى كند. (مفردات راغب). {جحود} طبق معناى لغوى منطبق بر لجاجت است. گفتنى است: {ال} در {الظالمون} عهد بوده و اشاره به {الكافرون} در آيه چهل و هفت دارد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 30 - 2

2 - انكار لجاجت آميز وحى و قرآن ، از سوى مشركان مكه

و رسول مبين . و لمّا جاءهم الحقّ قالوا ه_ذا سحر و إنّا به ك_فرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 34 - 2

2- مشركان مكه بر موضع انكارآميز خود در باره معاد پافشارى كرده و بر آن اصرار مىورزيدند .

إنّ ه_ؤلاء ليقولون

به كارگيرى فعل مضارع (يقولون) _ كه مفيد استمرار است _ بيانگر مطلب فوق مى باشد.

لجاجت مصريان باستان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 34 - 6،8،15

6 - مردم مصر در عصر يوسف ( ع ) ، مردمى لجوج و حق ناپذير

فمازلتم فى شكّ ممّا جاءكم به

ترديد مردم مصر در رسالت يوسف(ع) با وجود عرضه شدن دلايل روشن براى ايشان به دو دليل

مى تواند باشد: 1_ به خاطر لجالت آنان است كه در آيه بعد از آنان به مردمى مجادله گر تعبير شده است. 2 _ يا به اين دليل است كه آنان نسبت به دعوت يوسف(ع) و دلايل ايشان، بى اعتنا و گريزان بودند.

8 - نكوهش مؤمن آل فرعون از مردم مصر ، به خاطر ترديد كردن در رسالت يوسف ( ع ) در گذشته ( على رغم مشاهده دلايل روشن او )

فمازلتم فى شكّ ممّا جاءكم به

15 - مخالفت بيش از حد با دين الهى و ترديد در حقانيت آن ، از ويژگى هاى مردم مصر از عصر يوسف تا موسى ( ع )

كذلك يضلّ اللّه من هو مسرف مرتاب

لجاجت معرضان از توحيد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 15 - 11

11- { عن النبى ( ص ) قال : كلّ جبّار عنيد من أبى أن يقول : لا إله إلاّ الله ;

از رسول خدا(ص) روايت شده كه فرمود: [مراد از ]گردنكش كينه توز، كسى است كه از گفتن {لا إله إلاّ الله} دريغ داشته باشد}.

لجاجت معرضان از حق

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 15 - 12

12- { عن أبى جعفر ( ع ) قال : { العنيد } المعرض عن الحق ;

از امام باقر(ع) روايت شده است كه فرمود: [مراد] از {عنيد} كسى است كه از حق روى گردان است}.

لجاجت مغالطه گران در دين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 91 - 29

29 _ لجاجت پيشگان

مغلطه افكن در دين را بايد به حال گمراهى خود رها نمود.

إذ قالوا ما أنزل الله . .. قل الله ثم ذرهم فى خوضهم يلعبون

لجاجت مكذبان انبيا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 74 - 5

5 _ تكذيب كنندگان رسالت پيامبران پس از نوح ( ع ) ، على رغم ارائه معجزات و دليل هاى روشن به آنان ، همچنان بر ناباورى و تكذيب خود ، پاى فشردند .

فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل

برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مضاف اليه {قبل} ضمير عايد به {مجىء} كه از {جاءوهم بالبينات} استفاده مى شود، بازگردد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - يوسف - 12 - 110 - 3

3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان

حتّى إذا استيئس الرسل

متعلق {استيئس} ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 25 - 10

10 - تكذيب شدن رسالت پيامبران الهى ، از روى عمد و لجاجت و باآگاهى از محتواى آن بوده است .

جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت و بالزّبر و بالكت_ب المنير

تكذيب شدن پيامبران الهى _ به رغم آن كه آنان در متن جامعه بودند (جائتهم) و معجزات و دلايل روشنى را به مردم ارائه نموده و كتاب روشنگر و قابل فهمى را به ايشان عرضه مى كردند _ حكايت از حقيقت ياد شده مى كند.

لجاجت مكذبان بصيرت خدا

جلد - نام سوره - سوره -

آيه - فيش

20 - انشقاق - 84 - 20 - 3

3 - گروهى از مردم با وجود هشدار هاى قرآن ، همچنان بر بى ايمانى خود باقى اند و ربوبيت و بصيرت الهى را انكار كرده و معاد و حسابرسى اعمال را نمى پذيرند .

إنّ ربّه كان به بصيرًا . .. فما لهم لايؤمنون

متعلق {لايؤمنون}، ممكن است معارفى باشد كه در آيات پيشين بيان شد; از قبيل: ربوبيت و بصيرت الهى، نامه هاى اعمال، محاسبه و . .. .

لجاجت مكذبان جهنم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 14 - 2

2 - پافشارى مستمر تكذيب گران در دنيا ، بر انكار قيامت و عذاب دوزخ

ه_ذه النار الّتى كنتم بها تكذّبون

جمله {كنتم بها تكذّبون} ماضى استمرارى و بيانگر آن است كه كافران تكذيب گر; هرگز حاضر نشده اند حقايق مربوط به جهان آخرت را بپذيرند; بلكه مصرانه آن را انكار مى كنند.

لجاجت مكذبان حسابرسى عمل

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - انشقاق - 84 - 20 - 3

3 - گروهى از مردم با وجود هشدار هاى قرآن ، همچنان بر بى ايمانى خود باقى اند و ربوبيت و بصيرت الهى را انكار كرده و معاد و حسابرسى اعمال را نمى پذيرند .

إنّ ربّه كان به بصيرًا . .. فما لهم لايؤمنون

متعلق {لايؤمنون}، ممكن است معارفى باشد كه در آيات پيشين بيان شد; از قبيل: ربوبيت و بصيرت الهى، نامه هاى اعمال، محاسبه و . .. .

لجاجت مكذبان دين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مرسلات - 77 -

50 - 2

2 - سرسختى و لجاجت تكذيب گران صدراسلام ، در پذيرش قرآن و اسلام

فبأىّ حديث بعده يؤمنون

لجاجت مكذبان ربوبيت خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - انشقاق - 84 - 20 - 3

3 - گروهى از مردم با وجود هشدار هاى قرآن ، همچنان بر بى ايمانى خود باقى اند و ربوبيت و بصيرت الهى را انكار كرده و معاد و حسابرسى اعمال را نمى پذيرند .

إنّ ربّه كان به بصيرًا . .. فما لهم لايؤمنون

متعلق {لايؤمنون}، ممكن است معارفى باشد كه در آيات پيشين بيان شد; از قبيل: ربوبيت و بصيرت الهى، نامه هاى اعمال، محاسبه و . .. .

لجاجت مكذبان قرآن

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مرسلات - 77 - 50 - 2

2 - سرسختى و لجاجت تكذيب گران صدراسلام ، در پذيرش قرآن و اسلام

فبأىّ حديث بعده يؤمنون

لجاجت مكذبان قيامت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 14 - 2

2 - پافشارى مستمر تكذيب گران در دنيا ، بر انكار قيامت و عذاب دوزخ

ه_ذه النار الّتى كنتم بها تكذّبون

جمله {كنتم بها تكذّبون} ماضى استمرارى و بيانگر آن است كه كافران تكذيب گر; هرگز حاضر نشده اند حقايق مربوط به جهان آخرت را بپذيرند; بلكه مصرانه آن را انكار مى كنند.

لجاجت مكذبان محمد(ص)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 101 - 8

8- وجود برخى از افراد آگاه و مغرض ، در ميان مشركان و تكذيب كنندگان پيامبر ( ص )

بل أكثرهم لايعلمون

جلد -

نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 4 - 3

3 - اندوه پيامبر ( ص ) ، به خاطر تكذيب شدنش از سوى كافران و مشركان لجوج در صدراسلام

و إن يكذّبوك فقد كذّبت رسل من قبلك

از آهنگ آيه شريفه استفاده مى شود كه پيامبر(ص)، به خاطر تكذيب شدنش اندوهگين بود. ازاين رو برخى از مفسران جواب شرط {إن يكذّبوك} را محذوف و چنين دانسته اند: {إن يكذّبوك فلاتحزن و اصبر اذ قد كذّب رسل من قبلك}.

لجاجت مكذبان معاد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 51 - 14،16

14- منكران معاد ، على رغم دريافت پاسخ شبهات خويش درباره معاد ، با تكان دادن سر همچنان آن را مستبعد مى شمردند .

فسينغضون إليك رءوسهم

تكان دادن سر از سوى مشركان، پس از دريافت پاسخ شبهات خويش درباره معاد، مى تواند به منظور استبعاد معاد باشد.

16- منكران معاد ، على رغم دريافت پاسخ شبهات خود درباره معاد ، همچنان بر حفظ ذهنيت خود پاى مى فشردند .

فسينغضون إليك رءوسهم

از اينكه منكران معاد، پس از دريافت پاسخ تمامى شبهات خود درباره معاد، با تكان دادن سر آن را به استهزا گرفته و انكار مى كردند، نشان مى دهد كه آنان، در پى حفظ ذهنيت ديرينه خود درباره معاد بودند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 68 - 6

6- خداوند به پيامبر ( ص ) عنايت و لطف خاص داشته و او در قبال انكاركنندگان معاد ، دلجويى كرده است .

فوربّك لنحشرنّهم والشي_طين

ضمير {فوربّك} خطاب به پيامبر(ص) است.

عنايت به آن حضرت هنگام قسم خوردن خداوند به نام مقدس خويش، نوعى اظهار لطف و دلجويى از پيامبر(ص) در قبال خيره سرى هاى كافران است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - عبس - 80 - 17 - 3

3 - منكران معاد ، فرو رفته در كفر و در اوج پافشارى بر پندار باطل خويش

ما أكفره

از آيات بعد _ كه توجّه به مبدأ خلقت انسان را مقدمه توجّه به معاد در {ثمّ إذا شاء أنشره} قرار داده است _ استفاده مى شود كه آيه شريفه بر منكران معاد نيز قابل تطبيق است. مفاد جمله {ماأكفره}، تعجّب از رسوخ كفر در كافران است تا آن حد كه به هيچ نحو زايل نمى شود. اين تعبير ممكن است، صيغه تعجب و يا استفهام باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - انشقاق - 84 - 20 - 3

3 - گروهى از مردم با وجود هشدار هاى قرآن ، همچنان بر بى ايمانى خود باقى اند و ربوبيت و بصيرت الهى را انكار كرده و معاد و حسابرسى اعمال را نمى پذيرند .

إنّ ربّه كان به بصيرًا . .. فما لهم لايؤمنون

متعلق {لايؤمنون}، ممكن است معارفى باشد كه در آيات پيشين بيان شد; از قبيل: ربوبيت و بصيرت الهى، نامه هاى اعمال، محاسبه و . .. .

لجاجت منافقان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - مجادله - 58 - 8 - 3

3 - منافقان _ با وجود اين كه از نجوا كردن نهى شده بودند _ بر آن اصرار مىورزيدند .

ألم تر إلى الذين نهوا عن النجوى

ثمّ يعودون لما نهوا عنه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - مجادله - 58 - 15 - 6

6 - تداوم و استمرار بخشى منافقان ، بر اعمال رشت و كردار ناپسند خويش

انّهم ساء ما كانوا يعملون

{كانوا يعملون} ماضى استمرارى و بيانگر پافشارى و تداوم بخشيدن منافقان به اعمال ناپسند خويش است.

لجاجت منافقان صدر اسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 126 - 5

5 _ منافقان صدر اسلام ، على رغم امتحانات مكرر الهى ، متنبه نگشته و توبه نمى كردند .

أو لا يرون أنهم يفتنون . .. ثم لا يتوبون و لا هم يذّكّرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - نور - 24 - 50 - 6

6 - منافقان صدراسلام ، با علم به اين كه احكام و فرمان هاى خدا و رسول او ، به دور از ظلم و احجاف بود ، به آنها تن در نمى دادند .

أم يخافون أن يحيف اللّه عليهم و رسوله

برداشت ياد شده، مبتنى بر اين است كه {بل} در {بل أُول_ئك. ..} براى اضراب ابطالى باشد; يعنى، منافقان اين گونه نبودند كه گمان كنند كه خدا و رسول او، به آنان ظلم مى كنند; بلكه مى دانستند كه خدا و رسولش، عادلانه حكم مى كنند.

لجاجت وليد بن مغيره

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مدثر - 74 - 23 - 2

2 - وليدبن مغيره ، فردى لجوج و حق ناپذير بود .

ثمّ أدبر

برداشت ياد شده، از {إدبار و روى گردانى} از آيات الهى و سخن بحق

پيامبر(ص) استفاده مى شود.

لجاجت يهود

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 145 - 4،5

4 - اهل كتاب ( يهود و نصارا ) مردمى لجوج و حق ناپذيرند .

و لئن أتيت الذين أوتوا الكتب بكل ءاية ما تبعوا قبلتك

جمله {لئن . ..} (به خدا قسم! اگر هر معجزه و برهانى را به اهل كتاب ارائه كنى، از قبله تو پيروى نمى كنند) گوياى عمق عناد، لجاجت و حق ناپذيرى آنان مى باشد.

5 - يهود و نصارا از سر عناد و لجاجت ، قبله بودن كعبه را پذيرا نيستند .

و لئن أتيت الذين أوتوا الكتب بكل ءاية ما تبعوا قبلتك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - آل عمران - 3 - 183 - 20

20 _ يهوديان ، مردمى لجوج و معاند

قل قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - نساء - 4 - 155 - 19

19 _ كفرورزى يهود ، مايه تقدير الهى ، بر بازداشتن قلب هاى آنان از نفوذ تعاليم انبيا

بل طبع اللّه عليها بكفرهم

لجاجت يهود صدر اسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 91 - 5

5 _ يهوديان صدر اسلام در برابر دعوت پيامبر(ص) موضعى غير منطقى و لجوجانه داشتند.

إذ قالوا ما أنزل الله على بشر من شىء

جملات بعدى اين آيه قرينه نزول اين آيه در شأن يهود است. و چون يهود، گرچه ظاهراً، معتقد به نبوت موسى(ع) و ديگر انبياى الهى بودند، ادعاى عدم نزول

وحى بر هيچيك از افراد بشر بايد از سر مكابره و عناد باشد.

محمد(ص) و لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - فتح - 48 - 26 - 13

13 - ساحت پيامبر ( ص ) و مؤمنان راستين ، مبرّا از لجاجت ، خشم و تعصب جاهلى

إذ جعل الذين كفروا فى قلوبهم الحميّة حميّة الج_هليّة فأنزل اللّه سكينته

از مقابله رسول و مؤمنان با كافران متعصبِ جهالت پيشه، مطلب بالا استفاده مى شود.

منشأ لجاجت مشركان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 61 - 9

9 - پافشارى برخى از مشركان بر شرك ، معلول تعصب يا اهداف خائنانه است ، نه ناشى از نادانى صرف .

بل أكثرهم لايعلمون

قيد {أكثر} بيانگر اين واقعيت است كه در ميان مشركان، كسانى وجود دارند كه على رغم آگاهى به بطلان شرك، به خاطر اهداف نادرستى از آن حمايت مى كنند.

موارد لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 52 - 7

7 - بى اعتنايى به ضرورت ها و احتياط هاى عقلى ، كج روى و لجاجت است .

قل أرءيتم إن كان من عند اللّه ثمّ كفرتم به من أضلّ

از آن جا كه بى اعتنايى به احتمال نزول قرآن از سوى خداوند، موجب گمراهى دانسته شده است; استفاده مى شود كه براى پرهيز از گمراهى به عنوان ضرر، بايد به احتمال منتهى به آن اعتنا كرد.

موانع لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - احقاف - 46 - 17 - 13

13- توجّه به وقوع حتمى وعده هاى

الهى ، بازدارنده انسان از لجاجت و حق ناپذيرى *

ءامن إنّ وعد اللّه حقّ

{إنّ} بيانگر تعليل است; يعنى، ايمان بياور چون وعده خداوند حق است.

مؤمنان و لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - فتح - 48 - 26 - 13

13 - ساحت پيامبر ( ص ) و مؤمنان راستين ، مبرّا از لجاجت ، خشم و تعصب جاهلى

إذ جعل الذين كفروا فى قلوبهم الحميّة حميّة الج_هليّة فأنزل اللّه سكينته

از مقابله رسول و مؤمنان با كافران متعصبِ جهالت پيشه، مطلب بالا استفاده مى شود.

نشانه هاى لجاجت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 63 - 4

4 - انكار ربوبيت و يكتايى خداوند ، در عين مشاهده آيات و جلوه هاى خالقيت مطلق او ، نشانه وجود روح لجاجت و ستيزه جويى است .

اللّه الذى جعل لكم الّيل . .. ذلكم اللّه ربّكم ... فأنّى تؤفكون . كذلك يؤفك الذي

لجوج

ايمان كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 111 - 8

8 _ اگر مشيت خداوند تعلق گيرد كافران لجاجت پيشه و طغيانگر نيز ايمان خواهند آورد.

ما كانوا ليؤمنوا إلا أن يشاء الله

بى تأثيرى معجزه بر لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 111 - 4

4 _ لجاجت پيشگان، حتى در صورت سخن گفتن مردگان با ايشان و شهادت بر رسالت پيامبر(ص)، ايمان نمى آورند.

و لو أننا . .. و كلمهم الموتى ... ما كانوا ليؤمنوا

تهديد كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه -

فيش

8 - رعد - 13 - 13 - 18

18_ خداوند كفرپيشگانى كه على رغم مشاهده آيات خدا ، ربوبيت او را منكر شوند ، به عذاب شديد و مكرى سخت تهديد كرده است .

و هم يج_دلون فى الله و هو شديد المحال

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 40 - 1

1 - پيامبراسلام ( ص ) ، كافران و مشركان لجوج را به عذابى خواركننده در دنيا هشدار داد .

فسوف تعلمون . من يأتيه عذاب يخزيه

مفسران بر اين عقيده اند كه مقصود از عذاب خواركننده، به قرينه ذيل آيه _ كه از عذاب دائمى (اخروى) سخن مى گويد _ عذاب دنيايى است.

تهديد مشركان لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 40 - 1

1 - پيامبراسلام ( ص ) ، كافران و مشركان لجوج را به عذابى خواركننده در دنيا هشدار داد .

فسوف تعلمون . من يأتيه عذاب يخزيه

مفسران بر اين عقيده اند كه مقصود از عذاب خواركننده، به قرينه ذيل آيه _ كه از عذاب دائمى (اخروى) سخن مى گويد _ عذاب دنيايى است.

روش برخورد با كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 85 - 8

8 - رهنمود خدا به پيامبر ( ص ) در چگونگى پاسخ به كافران و مشركان لجوج

قل ربّى أعلم من جاء بالهدى و من هو فى ضل_ل مبين

روش برخورد با مشركان لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 85 - 8

8 - رهنمود خدا

به پيامبر ( ص ) در چگونگى پاسخ به كافران و مشركان لجوج

قل ربّى أعلم من جاء بالهدى و من هو فى ضل_ل مبين

عذاب كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - رعد - 13 - 13 - 18

18_ خداوند كفرپيشگانى كه على رغم مشاهده آيات خدا ، ربوبيت او را منكر شوند ، به عذاب شديد و مكرى سخت تهديد كرده است .

و هم يج_دلون فى الله و هو شديد المحال

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 104 - 4

4- عذاب دردناك ، فرجام و كيفر كافرانى است كه از سر لجاج و عناد به آيات الهى ايمان نمى آورند .

إن الذين لايؤمنون بأي_ت الله . .. لهم عذاب أليم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 35 - 3

3 - كافران متعصب و لجاجت پيشه ، هيچ گونه راه فرار و گريزى از عذاب الهى ندارند .

و يعلم الذين يج_دلون فى ءاي_تنا ما لهم من محيص

كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 112 - 4

4 _ كافران لجاجت پيشه و حق ناپذير از شيطانهاى انسى هستند.

و لو أننا . .. ما كانوا ليؤمنوا ... و كذلك جعلنا لكل نبى عدوا شيطين الإنس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - اعراف - 7 - 93 - 11

11 _ اندوهناك شدن بر هلاكت كفرپيشگان لجوج ، حتى در صورت خويش و هموطنى با آنان ، امرى نكوهيده و ناروا

فكيف ءاسى على قوم

كفرين

كيفر كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 104 - 4

4- عذاب دردناك ، فرجام و كيفر كافرانى است كه از سر لجاج و عناد به آيات الهى ايمان نمى آورند .

إن الذين لايؤمنون بأي_ت الله . .. لهم عذاب أليم

محروميت كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 35 - 6

6 - كافران معاند و لجوج ، محروم از عفو و رحمت الهى

و يعف عن كثير . و يعلم الذين يج_دلون فى ءاي_تنا ما لهم من محيص

اين كه پس از مسأله عفو گناهان، اين نكته مطرح شده كه كافران معاند راه فرارى از عذاب ندارند; مى تواند اشاره به اين نكته داشته باشد كه آنان مورد عفو و مغفرت الهى قرار نمى گيرند.

محمد(ص) و كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 122 - 1

1_ پيامبر ( ص ) به كافران لجوج هشدار داد كه آينده اى ناخوشايند ( هلاكت در دنيا و عذاب در آخرت ) در پيش خواهند داشت .

وانتظروا

با توجه به آيات گذشته كه سخن از عذاب دنيوى و اخروى اقوام كفرپيشه داشت ، مى توان گفت: مراد از {انتظروا} هشدار كافران به عذابهاى دنيوى و اخروى است.

مشركان لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 111 - 15

15 _ ناآگاهى اغلب مشركان لجوج به تعيين كننده بودن مشيت الهى جهت متمايل ساختن آنان به ايمان

ما كانوا ليؤمنوا إلا أن يشاء الله و لكن أكثرهم

يجهلون

متعلق {يجهلون} مى تواند {مشية الله} باشد، يعنى اكثر مشركان به نقش مشيت الهى ناآگاه بودند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 101 - 8

8- وجود برخى از افراد آگاه و مغرض ، در ميان مشركان و تكذيب كنندگان پيامبر ( ص )

بل أكثرهم لايعلمون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - دخان - 44 - 39 - 6

6- وجود عناصرى آگاه اما لجوج و حق ناپذير ، در ميان مشركان و منكران معاد

إنّ ه_ؤلاء ليقولون . .. و ل_كنّ أكثرهم لايعلمون

بنابراين كه ضمير {هم} به مشركان مكه بازگردد; از مفهوم {أكثرهم} استفاده مى شود كه اقليتى آگاه در ميان مشركان حضور داشتند كه به رغم درك حقانيت معاد، به انكار آن مى پرداختند.

هشدار به كافران لجوج

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

8 - هود - 11 - 122 - 1

1_ پيامبر ( ص ) به كافران لجوج هشدار داد كه آينده اى ناخوشايند ( هلاكت در دنيا و عذاب در آخرت ) در پيش خواهند داشت .

وانتظروا

با توجه به آيات گذشته كه سخن از عذاب دنيوى و اخروى اقوام كفرپيشه داشت ، مى توان گفت: مراد از {انتظروا} هشدار كافران به عذابهاى دنيوى و اخروى است.

لجوجان

حق ناپذيرى لجوجان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 157 - 5

5 - تأثيرناپذيرى اهل عناد ، در برابر معجزات الهى

فأت بئاية . .. قال ه_ذه ناقة ... فعقروها

- 17 - 11

11 _ شكرگزاران، رهپويان صراط مستقيم الهى هستند.

لأقعدن لهم صرطك المستقيم . .. لاتجد أكثرهم شكرين

ارزش لذايذ دنيوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - جمعه - 62 - 11 - 8

8 - ثواب نماز جمعه ، بسى برتر و بالاتر از درآمد هاى مادى و لذت هاى دنيوى است .

قل ما عند اللّه خير من اللهو و من التج_رة

اعراض از لذايذ مادى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - طه - 20 - 132 - 22

22 - ضرورتِ دل بستن به عاقبت نيك و دل خوش نبودن به لذت هاى زودگذر

والع_قبة للتّقوى

اهميت لذايذ بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 15 - 3

3-ارزش ها و لذت هاى بهشتى ، فراتر از تصوّر و انديشه بشر

مثل الجنّة الّتى وعد المتّقون

در صورتى كه واژه {مثل} به معناى تمثيل و تشبيه باشد; مى رساند كه بيان نعمت هاى اخروى بدون استفاده از تمثيل و تشبيه، براى بشر قابل فهم نيست.

بهترين لذايذ بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 10 - 15

15 _ از امير المؤمنين ( ع ) روايت شده است : { ان اطيب شىء فى الجنة و ألذّه حب اللّه و الحب فى اللّه و الحمد للّه قال اللّه عزوجل : { و آخر دعواهم ان الحمدللّه رب العالمين } . . . ;

دلپذيرترين و لذت بخش ترين چيز در بهشت، دوستى خدا و دوستى در راه خدا و {حمد} براى خداست. خداى عزوجل فرمود: آخرين

دعا [و گفتار ]مؤمنان در بهشت {الحمدللّه رب العالمين} است} ... .

بهترين لذايذ بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 72 - 8،9،14

8 _ پرتوى از خشنودى و رضوان الهى ، برتر از همه لذت هاى ديگر براى مؤمنان در بهشت *

و رضون من اللّه أكبر

نكره آمدن {رضوان} مى تواند براى تقليل باشد ; يعنى، حتى شمه اى و نسيمى از رضوان الهى، برتر از ساير لذتهاست.

9 _ رضوان خداوند و خشنودى او از بهشتيان ، بالاترين لذت و نعمت براى آنان

و رضون من اللّه أكبر

14 _ برترين لذت ها براى اهل بهشت ، لذت معنوى و روحانى است .

و رضون من اللّه أكبر

بهترين لذايذ مؤمنان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 72 - 8

8 _ پرتوى از خشنودى و رضوان الهى ، برتر از همه لذت هاى ديگر براى مؤمنان در بهشت *

و رضون من اللّه أكبر

نكره آمدن {رضوان} مى تواند براى تقليل باشد ; يعنى، حتى شمه اى و نسيمى از رضوان الهى، برتر از ساير لذتهاست.

بى ارزشى لذايذ دنيوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 69 - 15

15 _ ناچيزى بهرهورى ها و لذايذ زندگى دنيوى ، در مقايسه با ثواب ها و ارزش هاى اخروى

فاستمعتوا بخلقهم . .. أولئك حبطت أعملهم ... و أولئك هم الخسرون

با اينكه كافران و منافقان در دنيا بهره مند بوده اند، خداوند ايشان را زيانكار واقعى معرفى مى كند; زيرا لذايذ دنيويشان محدود بوده و از ثوابهاى اخروى بى

بهره اند.

بى ارزشى لذايذ كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 12 - 15

15- بى ارزشى لذت ها و امكانات دنيوىِ كافران ، در مقايسه با فرجام سخت اخروى آنان

يتمتّعون و يأكلون . .. و النار مثوًى لهم

خداوند، با تقبيح شيوه كافران و يادآورى فرجام شوم آنان، در حقيقت به مؤمنان يادآور شده است كه چشم به زندگى دنيوى كافران ندوزند و لذّت جويى هاى آنان را ارزش نپندارند; زيرا زندگى كافران از نظر ماهيت، حيوانى و از نظر فرجام، دوزخى است.

پوچى لذايذ دنيوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - احقاف - 46 - 35 - 14

14- يك عمر لذّت جويى و هوس رانى ، پوچ و بى ارزش در قبال لحظه پاسخ گويى و مجازات

كأنّهم يوم يرون ما يوعدون لم يلبثوا إلاّ ساعة من نهار

{يوم يرون مايوعدون} همان قيامت و روز كيفر است كه با ديدنش روزگار دراز كامروايى كافران، لحظه اى از روز مى نمايد.

تحريم لذايذ

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 89 - 28

28 _ سوگند بر تحريم طيبات و لذايذ بر خويشتن ، لغو است و شكستن آن ، مؤاخذه الهى را در پى ندارد .

لايؤاخذكم اللّه باللغو فى أيمنكم

از رسول خدا(ص) روايت شده كه پس از حمد و ثناى الهى، خطاب به اصحابش فرمود: {فما بال اقوام يحرمون على انفسهم الطيبات . .. فقاموا هولاء فقالوا يا رسول اللّه فقد حلفنا على ذلك فانزل اللّه تعالى {لايؤاخذكم اللّه باللغو فى أيمنكم ...}.

_______________________________

تفسير قمى، ج 1، ص 180;

نورالثقلين، ج 1، ص 665، ح 320.

تلاش براى لذايذ اخروى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - مطففين - 83 - 26 - 5

5 - دنيا ، عرصه تلاش براى رسيدن به لذت هاى آخرت است .

فليتنافس المتن_فسون

جاودانگى لذايذ انسان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - فتح - 48 - 5 - 6

6 - لذّت جويى ها و زيبايى طلبى هاى انسان ، همراه با وى در جهان آخرت

ليدخل . .. جنّ_ت تجرى من تحتها الأنه_ر خ_لدين فيها

نويد بودن {جنّات تجرى. ..}، متوقف بر وجود حسّ زيبايى پسندى و لذّت جويى در انسان اخروى است.

جاودانگى لذايذ بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - ق - 50 - 34 - 6

6 - جاودانگى در بهشت و لذت هاى آن ، مهم ترين نويد به بهشتيان ، در آغاز ورود

ادخلوها بسل_م ذلك يوم الخلود

عوامل علاقه به لذايذ مادى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 3 - 13

13- سرانجام تداوم كفر و غوطهورى در لذت هاى دنيا ، پشيمانى است .

ربما يودّ الذين كفروا لو كانوا مسلمين. ذرهم يأكلوا ... فسوف يعلمون

عوامل لذايذ اخروى بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 18 - 2

2 - بهشت و نعمت هاى گسترده آن ، مايه بهرهورى و لذت كامل بهشتيان _ و نه مانند امكانات محدود و ناقص دنيوى _ *

ف_كهين بما ءاتيهم ربّهم

ممكن است كه {فاكهين}، تعريض به امكانات دنيا داشته باشد كه معمولاً بشر قادر به

بهرهورى كامل از آنها نيست و لذت آن، آميخته با محروميت ها است.

فرجام علاقه به لذايذ مادى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 3 - 13

13- سرانجام تداوم كفر و غوطهورى در لذت هاى دنيا ، پشيمانى است .

ربما يودّ الذين كفروا لو كانوا مسلمين. ذرهم يأكلوا ... فسوف يعلمون

لذايذ اخروى انسان ها

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - قمر - 54 - 54 - 4

4 - انسان در حيات اخروى ، داراى تمايلات و لذت هاى مادى

إنّ المتّقين فى جنّ_ت و نهر

از اين كه خداوند وعده به {جنّات} و {نهر} داده است، استفاده مى شود كه انسان در آخرت نيز از مظاهر طبيعى لذت خواهد برد.

لذايذ اخروى بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 71 - 8

8 - تمامى زيبايى ها و لذت هاى مورد تمايل اهل تقوا ، آماده براى آنان در بهشت

و فيها ما تشتهيه الأنفس و تلذّ الأعين

لذايذ اخروى پيشگامان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 25 - 2

2 - پيشتازان ( سابقون ) ، در بهشت ، در كنار لذات جسمى از لذات روحى سرشار نيز برخوردار خواهند بود .

فى جنّ_ت النعيم . .. لايسمعون فيها لغوًا و لاتأثيمًا

شنيدن سخنان لغو و يا نسبت هاى دروغ و ناروا، باعث آزار روح است. ازاين رو نفى لغو و تأثيم در بهشت پيشتازان _ پس از بيان نعمت هاى مربوط به لذات جسمى _ بيانگر مطلب بالا است.

لذايذ اخروى

متقين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 20 - 4

4 - تقواپيشگان ، از منظره هاى چشم نواز و لذت بخش بهشت بهره مند خواهند شد .

لهم غرف من فوقها غرف مبنيّة

مرتفع و چند طبقه بودن بناهاى بهشت به همراه جريان نهرها در پايين آنها، مى تواند اشاره به مطلب ياد شده باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 71 - 8

8 - تمامى زيبايى ها و لذت هاى مورد تمايل اهل تقوا ، آماده براى آنان در بهشت

و فيها ما تشتهيه الأنفس و تلذّ الأعين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - نبأ - 78 - 33 - 5

5 - لذت هاى جنسى تقواپيشگان در بهشت ، گوشه اى از سعادتمندى آنها است .

مفازًا . .. و كواعب أترابًا

لذايذ اخروى مؤمنان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - مطففين - 83 - 35 - 2

2 - تماشاى كيفر هاى كافران در قيامت ، براى مؤمنان لذت بخش است .

على الأرائك ينظرون

لذايذ انسان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 128 - 16

16 _ انسانها از گمراه شدن توسط جنيان لذت و بهره مى برند.

و قال أولياؤهم من الإنس ربنا استمتع بعضنا ببعض

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 71 - 12

12 - لذت هاى چشم ، از برجسته ترين لذت هاى انسان است . *

و تلذّ الأعين

برداشت ياد شده بنابراين احتمال است كه {تلذّ الأعين}

از باب ذكر خاص پس از عام بوده و براى بيان اهميت لذت هاى چشم آورده شده باشد.

لذايذ بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - رحمن - 55 - 77 - 1

1 - لذت ها ، زيبايى ها و آسايش بهشت ، نعمت هاى انكارناپذير خدا و غيرقابل تكذيب

متّك_ين على رفرف خضر . .. فبأىّ ءالآء ربّكما تكذّبان

لذايذ بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 55 - 2

2 - بهشتيان ، در فضايى سرشار از سرور و شادمانى به سر برده و به شوخى و صحبت لذت بخش باهم خواهند پرداخت .

إنّ أصح_ب الجنّة اليوم فى شغل ف_كهون

{فاكهون} از {فكاهه} گرفته شده كه به معناى سخن با اهل انس و گفتوگوى مسرت آميز است. گفتنى است در برداشت ياد شده، {فاكهون} خبر دوم براى {إنّ} گرفته شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 56 - 1

1 - مردان بهشتى با همسرانشان _ در حالى كه به شوخى و گفت وگوى لذت بخش مشغولند _ زير سايه ها نشسته و بر تخت هاى مزيّن و مجلل ( چون حجله عروس ) تكيه خواهند زد .

إنّ أصح_ب الجنّة اليوم فى شغل ف_كهون . هم و أزوجهم فى ظل_ل على الأرائك متّكئون

جمله {هم و أزواجهم. ..} استئناف بيانى براى آيه پيشين (إنّ أصحاب الجّنة...) است و موقعيت مكانى و جايگاه اهل بهشت را _ كه به شوخى و صحبت لذت بخش مشغولند _ بيان مى كند. {أريكة} (مفرد {أرائك}) نيز به معناى تخت مزين در

حجله عروس است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 51 - 3

3 - لذت بخش بودن ياد خاطرات دنيوى ، در بزم بهشتى براى بهشتيان

فى جنّ_ت النعيم . على سرر متق_بلين... و عندهم ق_صرت الطرف... قال قائل منهم إنّى

يادكرد خاطرات خود در دنيا، در آن بزم باشكوه و پر از ناز و نعمت، گوياى اين حقيقت است كه ياد چنين خاطراتى، خود لذت بخش و طراوت آفرين است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - انسان - 76 - 15 - 3

3 - لذت بخش بودن استفاده از ظرف هاى سيمين و بلورين ، براى بهشتيان

و يطاف عليهم ب_انية من فضّة و أكواب كانت قواريرَا

برداشت ياد شده، با توجه به اين نكته است كه آيه شريفه در مقام بيان نعمت ها و لذت هاى بهشتى است.

لذايذ جنسى در بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - نبأ - 78 - 33 - 4،5

4 - وجود لذت هاى جنسى در بهشت

و كواعب أترابًا

5 - لذت هاى جنسى تقواپيشگان در بهشت ، گوشه اى از سعادتمندى آنها است .

مفازًا . .. و كواعب أترابًا

لذايذ جنيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 128 - 14،15

14 _ وجود خواسته ها و لذتهاى نفسانى در جن (شيطان)

قد استكثرتم استمتع بعضنا ببعض

15 _ جنيان از اغواى آدميان بهره و لذت مى برند.

و قال أولياؤهم من الإنس ربنا استمتع بعضنا ببعض

لذايذ چشم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 71

- 12

12 - لذت هاى چشم ، از برجسته ترين لذت هاى انسان است . *

و تلذّ الأعين

برداشت ياد شده بنابراين احتمال است كه {تلذّ الأعين} از باب ذكر خاص پس از عام بوده و براى بيان اهميت لذت هاى چشم آورده شده باشد.

لذايذ حرام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 23 - 8

8 _ حرمت هر گونه بهره گيرى جنسى از محارم نسبى ، رضاعى و سببى

حرّمت عليكم امّهاتكم . .. و حلائل ابنائكم

اسناد حرمت به خود {امهات و . .. } مى رساند كه نه تنها ازدواج، بلكه هر گونه استمتاع و بهره گيرى جنسى از زنان ياد شده، حرام شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 24 - 1

1 _ حرمت بهره گيرى جنسى از زن شوهردار و ازدواج با وى ، هر چند مسلمان نباشد .

حرّمت . .. و المحصنات من النّساء

قيد {من النّساء} براى {المحصنات} قيدى تأكيدى است و شمول آن را نسبت به زن غير مسلمان افاده مى كند.

لذايذ دنيوى اقوام پيشين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - سبأ - 34 - 54 - 4

4 - مشركانِ ملت هاى پيشين نيز ، گرفتار عذاب شدند و بين آنان و لذت هاى دنيوى شان جدايى برگشت ناپذير افتاد .

و حيل بينهم و بين ما يشتهون كما فعل بأشياعهم من قبل

{اشياع} (جمع {شيعة}) به معناى پيروان است و در آيه _ به قرينه {من قبل} _ مراد كسانى است كه مشابهت فكرى با مشركان بعدى داشته اند.

لذايذ

دنيوى كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - احقاف - 46 - 20 - 3

3- توبيخ كافران در قيامت ، به خاطر هدر دادن امكانات ارزنده خويش و صرف آن در لذت هاى زودگذر مادى

أذهبتم طيّب_تكم فى حياتكم الدنيا

لذايذ دنيوى مشركان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - سبأ - 34 - 54 - 1،2،4

1 - بين مشركان و لذت هاى دنيوى شان ، پس از مرگ فاصله مى افتد .

و حيل بينهم و بين ما يشتهون

اين كه مراد از {ما يشتهون} چيست احتمال هاى گوناگونى وجود دارد; از جمله آنها لذت ها و مال و اموال دنيايى است.

2 - مشركان صدراسلام و پيشتر از آنها ، در پى لذت هاى دنيوى بوده اند .

و حيل بينهم و بين ما يشتهون

4 - مشركانِ ملت هاى پيشين نيز ، گرفتار عذاب شدند و بين آنان و لذت هاى دنيوى شان جدايى برگشت ناپذير افتاد .

و حيل بينهم و بين ما يشتهون كما فعل بأشياعهم من قبل

{اشياع} (جمع {شيعة}) به معناى پيروان است و در آيه _ به قرينه {من قبل} _ مراد كسانى است كه مشابهت فكرى با مشركان بعدى داشته اند.

لذايذ دنيوى مشركان صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - سبأ - 34 - 54 - 2

2 - مشركان صدراسلام و پيشتر از آنها ، در پى لذت هاى دنيوى بوده اند .

و حيل بينهم و بين ما يشتهون

لذايذ شيطان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 128 - 14

14 _ وجود خواسته ها

و لذتهاى نفسانى در جن (شيطان)

قد استكثرتم استمتع بعضنا ببعض

لذايذ قارون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 79 - 9

9 - از ديد دنياطلبان ، قارون در اوج لذت و خوشبختى قرار داشت .

فخرج على قومه . .. قال الذين يريدون الحيوة الدنيا ... إنّه لذو حظّ عظيم

{حظّ} به معناى بهره و نصيب است; يعنى، او از سعادت و نيك بختى بهره بزرگى دارد.

لذايذ مادى اخروى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 15 - 12

12- انسان ، در حيات اخروى همانند دنيا ، داراى نياز ها و لذت هاى مادى

فيها أنه_ر من ماء . .. من لبن ... من خمر ... من عسل مصفًّى و لهم فيهامن كلّ الثم

توصيف ها و ترغيب هاى خداوند به امورى چون نهرهاى آب گوارا، شير، شراب و عسل مى رساند كه انسان ها در آخرت از اين امور مادى، لذت مى برند و بدين لذت ها نيازمنداند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - قمر - 54 - 54 - 4

4 - انسان در حيات اخروى ، داراى تمايلات و لذت هاى مادى

إنّ المتّقين فى جنّ_ت و نهر

از اين كه خداوند وعده به {جنّات} و {نهر} داده است، استفاده مى شود كه انسان در آخرت نيز از مظاهر طبيعى لذت خواهد برد.

لذايذ مادى بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 72 - 10

10 _ وجود نعمت ها و لذايذ مادى و معنوى در بهشت

جنت . .. مسكن ... و

رضون من اللّه أكبر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 19 - 4

4 - انسان در بهشت ، داراى ويژگى هاى موجود مادى است و از خوردنى ها و آشاميدنى ها لذت مى برد .

كلوا و اشربوا هني_ًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 25 - 2

2 - پيشتازان ( سابقون ) ، در بهشت ، در كنار لذات جسمى از لذات روحى سرشار نيز برخوردار خواهند بود .

فى جنّ_ت النعيم . .. لايسمعون فيها لغوًا و لاتأثيمًا

شنيدن سخنان لغو و يا نسبت هاى دروغ و ناروا، باعث آزار روح است. ازاين رو نفى لغو و تأثيم در بهشت پيشتازان _ پس از بيان نعمت هاى مربوط به لذات جسمى _ بيانگر مطلب بالا است.

لذايذ مادى در بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 71 - 5

5 - انسان ، در بهشت به خوردن و آشاميدن نياز دارد و از آن لذت مى برد .

يطاف عليهم بصحاف من ذهب و أكواب

لذايذ مادى كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 3 - 5

5- خوردن ، لذت بردن و برخوردار شدن از متاع ها و لذت هاى دنيوى و غوطهور شدن در آرزو هاى واهى ، هدف و مقصد اعلاى كافران است .

ذرهم يأكلوا و يتمتّعوا و يلههم الأمل

لذايذ مادى كافران صدراسلام

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 3 - 4

4- تمامى همّ و

تلاش كافرانِ هدايت ناپذير صدراسلام ، خوردن و بهرهورى از تمتعات و لذت هاى مادى بود .

ذرهم يأكلوا و يتمتّعوا

لذايذ مجاز

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 24 - 2

2 _ جواز بهره گيرى جنسى از كنيز شوهردار براى مالك وى

حرّمت . .. و المحصنات من النّساء الّا ما ملكت ايمانكم

لازم به تذكر است كه حكم مذكور داراى شرايطى است كه در فقه بيان شده است.

لذايذ معنوى بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 72 - 10،14

10 _ وجود نعمت ها و لذايذ مادى و معنوى در بهشت

جنت . .. مسكن ... و رضون من اللّه أكبر

14 _ برترين لذت ها براى اهل بهشت ، لذت معنوى و روحانى است .

و رضون من اللّه أكبر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 25 - 2

2 - پيشتازان ( سابقون ) ، در بهشت ، در كنار لذات جسمى از لذات روحى سرشار نيز برخوردار خواهند بود .

فى جنّ_ت النعيم . .. لايسمعون فيها لغوًا و لاتأثيمًا

شنيدن سخنان لغو و يا نسبت هاى دروغ و ناروا، باعث آزار روح است. ازاين رو نفى لغو و تأثيم در بهشت پيشتازان _ پس از بيان نعمت هاى مربوط به لذات جسمى _ بيانگر مطلب بالا است.

محدوديت لذايذ هاى دنيوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مرسلات - 77 - 46 - 1

1 - بهره مندى انسان ها از لذت ها و خوشى هاى دنيا ، اندك و محدود

است .

كلوا و تمتّعوا قليلاً

محرومان از لذايذ اخروى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مزمل - 73 - 13 - 3

3 - مرفهان تكذيب گر و دين ستيز ، از هرگونه آسايش و راحتى يا لذت و كام جويى در قيامت ، محروم خواهند بود .

و ذرنى و المكذّبين أُولى النعمة . .. و طعامًا ذا غصّة و عذابًا أليمًا

تأكيد خداوند بر گلوگير و دردآور بودن كيفر صاحبان ثروت و رفاه، مى تواند بيانگر برداشت ياد شده باشد.

محروميت از لذايذ بهشت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - بينه - 98 - 8 - 10

10 - اهل كتاب و مشركان ، در صورت كفر به اسلام ، از لذّت مناظر پردرخت و زمين آب خيز بهشت محروم خواهند بود .

من أهل الكت_ب و المشركين فى نار جهنّم . .. الذين ءامنوا و عملوا الص_لح_ت ... جزا

ناپسندى علاقه به لذايذ مادى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 3 - 8

8- متمركز كردن تمامى همّ و تلاش بر بهرهورى هر چه بيشتر از تمتعات و لذت هاى دنيوى و دل بستن به آرزو هاى واهى ، امرى ناپسند و محكوم است .

ذرهم يأكلوا و يتمتّعوا و يلههم

آيه، تعريض است به اينكه: كافرانِ هدايت ناپذير، تمام همّشان تمتعات دنيوى است; لذا بايد آنان را به حال خود رها كرد و اين حاكى از ناخرسندى خداوند از آنهاست.

ويژگيهاى لذايذ هاى دنيوى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - مرسلات - 77 - 46 - 1

1 - بهره

مندى انسان ها از لذت ها و خوشى هاى دنيا ، اندك و محدود است .

كلوا و تمتّعوا قليلاً

لذت طلبى

آثار لذت طلبى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - احقاف - 46 - 20 - 9

9- هدر دادن امكانات زندگى در مسير خوش گذرانى ، در پى دارنده عذاب ذلّت بار اخروى

أذهبتم طيّب_تكم فى حياتكم الدنيا و استمتعتم بها فاليوم تجزون عذاب الهون

زمينه لذت طلبى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - احقاف - 46 - 20 - 5

5- بى اعتقادى به معاد ، گرايش دهنده انسان به لذّت جويى هر چه بيشتر از امكانات دنيايى

الذين كفروا . .. أذهبتم طيّب_تكم ... و استمتعتم بها

مخاطب قرار گرفتن لذّت جويان با عنوان كفر، مى نماياند كه اين وصف در گرايش كافران به لذّت جويى و حرص بر لذّت هاى دنيايى نقشى اساسى دارد.

سرزنش لذت طلبى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 12 - 9،10

9- هدف قرار دادن لذت جويى و شكمبارگى در زندگى ، منشى حيوانى و نه شايسته مقام انسانى

و الذين كفروا يتمتّعون و يأكلون كما تأكل الأنع_م

لحن شديد توبيخى آيه و به شمار آوردن لذّت جويى صرف و به دور از عقيده و ايمان در حد زندگى حيوانى، مطلب بالا را افاده مى كند.

10- مؤمن واقعى ، در پى اعمال نيك است ; نه غوطهور در لذّت و هوسرانى .

الذين ءامنوا و عملوا الص_لح_ت . .. و الذين كفروا يتمتّعون و يأكلون كما تأكل الأن

خداوند، مؤمنان را متصف به {عملوا الصالحات} كرده و كافران را مشمول {يتمتّعون

و يأكلون كما تأكل الأنعام} دانسته است. از اين تقابل، مطلب بالا استفاده مى شود.

فرجام لذت طلبى كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 12 - 16

16- بهشت ، پايان رنج و تلاش مؤمنان و دوزخ فرجام لذّت جويى و فساد كافران

الذين ءامنوا و عملوا الص_لح_ت جنّ_ت . .. و الذين كفروا... النارمثوًى لهم

در اين آيات، ميان زندگى، اهداف و فرجام مؤمنان و كافران، مقايسه صورت گرفته است. مؤمنان اهل جهاد و عمل صالح اند و در پى دشوارى هاى آن، از بهشت برخوردار خواهند شد. اما كافران اهل رفاه و لذت جويى اند و در پى آن گرفتار آتش خواهند بود.

لذت طلبى بهشتيان

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - رحمن - 55 - 56 - 9

9 - بهشتيان ، داراى تمايلات جنسى و حس لذت جويى

متّك_ين على فرش . .. فيهنّ ق_صرت الطرف

از اين كه خداوند به وجود حوريان بشارت داده، مطلب بالا استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - رحمن - 55 - 74 - 4

4 - بهشتيان ، داراى تمايلات جنسى و حس لذت جويى

لم يطمثهنّ إنس قبلهم و لاجانّ

لذت طلبى در آخرت

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - فتح - 48 - 5 - 6

6 - لذّت جويى ها و زيبايى طلبى هاى انسان ، همراه با وى در جهان آخرت

ليدخل . .. جنّ_ت تجرى من تحتها الأنه_ر خ_لدين فيها

نويد بودن {جنّات تجرى. ..}، متوقف بر وجود حسّ زيبايى پسندى و لذّت جويى در انسان اخروى

است.

لذت طلبى كافران

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - احقاف - 46 - 20 - 4

4- لذّت جويى گسترده از امكانات حيات ، شيوه كافران

أذهبتم طيّب_تكم فى حياتكم الدنيا و استمتعتم بها

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - محمد - 47 - 12 - 7،8

7- لذّت جويى و شكمبارگى حيوان گونه كافران ، تنها بهره آنان از زندگى دنيايى

الذين كفروا يتمتّعون و يأكلون كما تأكل الأنع_م و النار مثوًى لهم

از مقابله دو بخش آيه _ كه براى مؤمنان پايان خوش بهشت را يادآور شده _ استفاده مى شود كه كافران، هرگز از آن نعمت هاى اخروى بهره نخواهند برد; بلكه تنها شهوت رانى و استفاده حيوان گونه از امكانات دنيا، نصيب آنان است.

8- آتش دوزخ ، جايگاه كافران لذّت طلب و شكمباره

يتمتّعون و يأكلون . .. و النار مثوًى لهم

به عنوان مبلغ وحى مورد هجوم كافران، قرار گرفته و خداوند براى پايدارى بخشيدن به او نظارت و حمايت خويش را به آن حضرت يادآور شده است.

آثار علاقه به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ليل - 92 - 20 - 14

14 - تقواپيشگان ، با انفاق كردن اموال خود ، نعمت علاقه مندى به لطف خدا را پاس داشته ، از آن قدردانى مى كنند .

و ما لأحد عنده من نعمة تجزى . إلاّ ابتغاء وجه ربّه الأعلى

آثار لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 157 - 6

6 - دستيابى به هدايت در گرو الطاف خدا و رحمت اوست .

أولئك عليهم صلوت من ربهم و رحمة و أولئك هم المهتدون

برداشت فوق مبتنى بر اين است كه {أولئك} (در ذيل آيه) اشاره به مشمولين صلوات و رحمت - كه از {أولئك عليهم} به دست مى آيد - داشته باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 174 - 16

16 - رهايى از عذاب دردناك قيامت در گرو لطف خدا و پاك شدن از گناهان و آلودگيهاست .

و لايكلمهم اللّه يوم القيمة و لايزكيهم و لهم عذاب اليم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - يونس - 10 - 12 - 8

8 _ رهايى انسان از گرفتارى ها و مصايب ، در گرو مشيت خدا و بسته به لطف و رحمت اوست .

و إذا مسّ الإنسن الضرّ دعانا . .. فلما كشفنا عنه ضرّه

جلد - نام سوره - سوره

- آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 36 - 7

7- لطف و عنايت خداوند در هدايت انسان مؤثر است .

و اجنبنى و بنىّ أن نعبد الأصنام . ربّ إنّهنّ أضللن كثيرًا من الناس

از اينكه حضرت ابراهيم(ع) از خداوند خواستار نجات فرزندانش شد، معلوم مى شود كه عنايت و لطف خدا در هدايت مؤثر بوده و انسان نيازمند به آن است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 54 - 3

3- امكان فرزنددار شدن انسان كهن سال و مأيوس از فرزنددار شدن ، با لطف و قدرت خداوند

إنا نبشّرك بغل_م عليم . قال أبشّرتمونى على أن مسّنى الكبر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 56 - 4

4- ابراهيم ( ع ) اميدوار به فرزنددار شدن در كهنسالى ، در پرتو لطف و رحمت الهى

فبم تبشّرون . .. فلاتكن من الق_نطين . قال و من يقنط من رحمة ربّه إلاّ الضالّون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 87 - 1

1- لطف و رحمت خداوند ، مانع بازپس گيرى وحى ( حقايق و معارف وحيانى ) از پيامبر ( ص )

لئن شئنا لنذهبنّ . .. إلاّ رحمة من ربّك

استثنا ممكن است از كلمه و يا كلامى محذوف صورت گرفته باشد: مثلاً عبارت چنين باشد آنچه را به تو داديم، جز از سر رحمت نداديم و بنابراين، محو نخواهيم كرد. و يا استدراك از {لئن شئنا} باشد و عبارت چنين فرض شود: {و لكن لانشاء ذلك رحمة} (ولى زايل كردن معارف عطا شده را

نمى خواهيم به خاطر رحمت به تو)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 47 - 20،21

20- حضرت ابراهيم ( ع ) ، لطف و عنايت ويژه خداوند به خود را ، پشتوانه پذيرش استغفار خود مى دانست .

سأستغفر لك ربّى إنّه كان بى حفيًّا

21- مهربانى و لطف خداوند به حضرت ابراهيم ( ع ) ، بى نيازكننده او از خانه و كاشانه آزر و محبت او

قال سل_م عليك . .. إنّه كان بى حفيًّا

جمله {إنّه كان بى حفيّاً} پاسخ ابراهيم(ع) به برخورد ناشايست آزر نيز مى باشد; يعنى اگر چه تو مرا از خانه طرد كرده و به رجم تهديد مى كنى، ولى لطف و عنايت خداوند براى من كافى است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 50 - 7

7- ابراهيم ، اسحاق و يعقوب ( ع ) ، به عنايت خداوند ، داراى گفتارهايى راستين و پرطنين در جهان و تاريخ

و جعلنا لهم لسان صدق عليًّا

{لسان} در معانى مختلفى به كار رفته است، از جمله به معناى {كلام}، لذا ممكن است {لسان صدق} به معناى كلام صادق و راست باشد; يعنى آنچه كه ابراهيم(ع) و فرزندان او ابراز داشته اند، عين حقيقت است. وصف {عليّاً} براى {لسان}، نشان بازتاب وسيع آن بين مردم است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 81 - 5،6

5- بركت يافتن هر سرزمين ، درگرو خواست و عنايت خدا است .

إلى الأرض التى ب_ركنا فيها

6- تفاوت سرزمين ها از جهت ارزش ، بركت و توجهات خداوند

به آن

إلى الأرض التى ب_ركنا فيها

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 90 - 6

6- عدم امكان برخوردارى زكريا ( ع ) از فرزند ، طبق عوامل طبيعى و بدون لطف الهى

و زكريّا إذ نادى ربّه . .. فاستجبنا له و وهبنا له يحيى و أصلحنا له زوجه

از اين كه زكريا(ع) گفت: {خدايا مرا از تنهايى نجات ده به من فرزند عطا كن}، مى توان استفاده كرد كه اگر خداوند دعاى او را مستجاب نمى كرد ايشان از داشتن فرزند محروم مى شد و تا آخر عمر تنها مى ماند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 107 - 2

2- مورد لطف و مرحمت قرار گرفتن انسان ، فلسفه دين و حكمت فرستاده رسولان

و ما أرسلن_ك إلاّ رحمة للع_لمين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 5 - 1

1 - قرآن ، نشأت يافته از رحمت و لطف الهى به انسان ها است .

و ما يأتيهم من ذكر من الرحم_ن

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 68 - 5

5 - مهلت خداوند به كافران حق ستيز صدراسلام ، به خاطر رحمت و لطف او بود ; نه برخاسته از ضعف و ناتوانى .

و ما كان أكثرهم مؤمنين . و إنّ ربّك لهو العزيز الرحيم

يادكرد سرگذشت موسى و فرعون تسلّى بخش خاطر پيامبر(ص) و نيز هشدارى است به كافران مكه كه نازل نشدن عذاب بر آنان، نه از باب ناتوانى حق تعالى است; بلكه از باب

رحمتى است كه بر مردمان دارد و چون زمينه آن به پايان برسد، عزّت و قهر الهى گريزناپذير خواهد بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 104 - 5

5 - مهلت خداوند به كافران حق ستيز صدراسلام ، ناشى از رحمت و لطف او بود ; نه برخاسته از ضعف و ناتوانى وى .

و ما كان أكثرهم مؤمنين . و إنّ ربّك لهو العزيز الرحيم

يادكرد سرگذشت حضرت ابراهيم(ع) و فرجام اخروى مشركان، هشدارى است به شرك پيشگان صدراسلام كه اگر بر آنان عذاب نازل نمى شود، نه از ناتوانى حق تعالى است; بلكه از باب رحمت او بر مردمان است و چون زمينه آن به پايان برسد، عزّت و قهر الهى گريز ناپذير خواهد بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 122 - 5

5 - مهلت خداوند به كافران حق ستيز صدراسلام ، معلول رحمت و لطف وى بود ; نه برخاسته از ضعف و ناتوانى او .

و ما كان أكثرهم مؤمنين . و إنّ ربّك لهو العزيز الرحيم

يادكرد سرگذشت قوم نوح، از يكسو تسلى خاطر پيامبر(ص) و از سوى ديگر هشدارى بود به مشركان كه اگر بر آنان عذاب نازل نشده; نه از باب ناتوانى حق تعالى است; بلكه از باب رحمتى است كه بر مردمان دارد و چون زمينه آن به پايان رسد، عزت و قهر الهى گريزناپذير خواهد بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 140 - 5

5 - مهلت دادن خدا به كافران و حق ستيزان ،

معلول رحمت و لطف او است ; نه از روى ضعف و ناتوانى .

و ما كان أكثرهم مؤمنين . و إنّ ربّك لهو العزيز الرحيم

يادكرد سرگذشت قوم عاد از يكسو تسلى بخش خاطر پيامبر(ص) و از سوى ديگر هشدارى است به مشركان مكه كه اگر بر آنان عذاب نازل نشده، از باب ناتوانى حق تعالى نيست; بلكه از باب رحمتى است كه او بر مردمان دارد و چون زمينه آن به پايان رسد، عزت و قهر الهى گريزناپذير خواهد بود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 62 - 5

5 - تسلط انسان بر زمين و بهره گيرى گسترده وى از نعمت هاى آن ، تدبيرى الهى و نشان دهنده الطاف خداوند در حق وى

و يجعلكم خلفاء الأرض

اسناد {جعل} به خداوند، براى يادآورى اين واقعيت است كه اگر شما بر گرده زمين سواريد و از آن سود مى جوييد، امرى اتفاقى نيست; بلكه در آن رموز و مناسبات زيادى به كار رفته كه همه وابسته به تدبير خداوند است و بر اين اساس است كه قادر به تصرف در زمين و تسلط بر آن هستيد. تعبير {خلفاء الأرض} اشاره به همين تصرف و تسلط دارد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - احزاب - 33 - 34 - 11،12

11 - لطف و آگاهى همه جانبه خداوند ، منشأ صدور احكامى خاص براى همسران پيامبر

قل لأزوجك . .. ي_نساء النبىّ ... و اذكرن ... إنّ اللّه كان لطيفًا خبيرًا

12 - علم و لطف خداوند ، منشأ اعطاى عصمت به اهل بيت پيامبر ( ص )

إنّما يريد

اللّه ليذهب عنكم الرجس أهل البيت . .. إنّ اللّه كان لطيفًا خبيرًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 57 - 1،2،3،4

1 - بهشتيان ، رهايى خود از پيامد هاى هلاكت بار هم نشينى با كافران دوزخى را ، مديون لطف خدا و به توفيق او مى دانند .

و لولا نعمة ربّى لكنت من المحضرين

2 - توفيق نجات از پيامد هاى هلاكت بار معاشرت با افراد فاسد و منحرف ، نعمت و لطف الهى است .

و لولا نعمة ربّى لكنت من المحضرين

3 - رهايى انسان از جبر محيط اجتماعى و نيز از پيامد هاى سوء معاشرت با افراد فاسد و منحرف جامعه ، در سايه ايمان به خدا و لطف و عنايت او ، امرى ممكن است .

و لولا نعمة ربّى لكنت من المحضرين

4 - انسان ها در جامعه فاسد و محيط منحرف ، بدون ايمان به خدا و لطف او ، در معرض انحراف و هلاكت اند .

و لولا نعمة ربّى لكنت من المحضرين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 102 - 19

19 - بدون كمك و عنايت خداوند ، صبر و شكيبايى در برابر آزمايش هاى بزرگ همچون كشته شدن در راه خداوند ، ممكن نيست .

إنّى أرى فى المنام أنّى أذبحك . .. قال ي_أبت افعل ما تؤمر ستجدنى إن شاء اللّه من

مسأله ذبح اسماعيل(ع) _ چنان كه در آيه بعد به صراحت آمده است _ يك آزمايش الهى بود. براين اساس، مشروط كردن موفقيت اين آزمايش به مشيت و عنايت خداوند (ستجدنى إن شاء اللّه

من الصابرين)، گوياى برداشت ياد شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 8 - 8

8 - رهايى انسان از گرفتارى ها و مصيبت ها ، در گرو مشيت خداوند و بسته به لطف و رحمت او است .

و إذا مسّ الإنس_ن ضرّ دعا ربّه منيبًا إليه ثمّ إذا خوّله نعمة منه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 16 - 14

14 - اخطار و بيم دادن خداوند به بندگانش ، از روى لطف و مرحمت او است .

ذلك يخوّف اللّه به عباده ي_عباد فاتّقون

تعبير {اى بندگان من} نشانگر اظهار لطف خداوند به بندگان خويش است. گفتنى است كه اظهار لطف پس از تهديد به آتش دوزخ، مى تواند بيانگر حقيقت ياد شده باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - غافر - 40 - 9 - 4

4 - نجات مؤمنان و صالحان از بدى ها و ناراحتى هاى روز قيامت ، برخاسته از رحمت و لطف الهى است ; نه از استحقاق آنان .

و من تق السيّئات يومئذ فقد رحمته

يادآورى و تصريح فرشتگان به اين كه حفظ مؤمنان از ناراحتى هاى قيامت نشانگر اين است كه آنان مورد رحمت و لطف الهى قرار گرفته اند; مى تواند حكايت از حقيقت ياد شده داشته باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 19 - 9،10

9 - خداوند ، قادر به مجازات گمراهان و منكران رستاخيز و لطف او به خلق مانع از سلب روزى آنان در دنيا است .

لفى ضل_ل

بعيد . اللّه لطيف بعباده يرزق من يشاء و هو القوىّ العزيز

با توجه به معناى {لطيف} _ كه حكايت از رحمت و لطف دارد _ برداشت ياد شده به دست مى آيد.

10 - خداوند ، قادر به مجازات گمراهان و سلب بهرهورى هاى دنيوى ايشان است ; ولى ريزنگرى ها و مشيت او در تدبير جهان مانع از اين اقدام است .

لفى ضل_ل بعيد . .. لطيف ... يرزق من يشاء و هو القوىّ

ارتباط اين آيه با آيه قبل، نشان مى دهد كه آيه شريفه درصدد پاسخ گويى به يك پرسش نهفته است و آن اين كه: اگرمنكران معاد و گمراهان، برباطل اند پس چرا خداوند روزى خود رااز آنان دريغ نمى دارد؟! خداوند در پاسخ سه موضوع مهم را مطرح فرموده است: {لطيف بودن}، {مشيت} و {قدرت شكست ناپذير او}.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 24 - 8

8 - لطف ، رحمت ، قدرت و عزت خداوند ، مقتضى مصون داشتن حريم وحى از نفوذ و تصرف دروغ پردازان

اللّه لطيف بعباده . .. و هو القوىّ العزيز ... و يمح اللّه الب_طل

ارتباط مجموعه آيات و سياق واحد آنها، مى تواند بيانگر معناى ياد شده باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 48 - 14

14 - { نعمت ها } برخاسته از لطف و رحمت الهى و { مصائب و سختى ها } نتيجه عملكرد خود آدمى است .

و إنّا إذا أذقنا الإنس_ن منّا رحمة . .. و إن تصبهم سيّئة بما قدّمت أيديهم

جلد - نام سوره -

سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 28 - 4

4 - كلمه توحيد ، كلمه اى ماندگار در نسل ابراهيم ( ع ) ، به اراده و لطف الهى

إنّنى براء ممّا تعبدون . إلاّ الذى فطرنى ... و جعلها كلمة باقية فى عقبه

فاعل {جعل} _ به قرينه آيه بعد _ مى تواند خداوند باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - ذاريات - 51 - 30 - 9

9 - امكان فرزنددار شدن زن كهنسال و نازا ، در پرتو لطف و عنايت الهى

و بشّروه بغل_م عليم . .. قالت عجوز عقيم . قالوا كذلك قال ربّك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 27 - 1،4،5

1 - اذعان متقين در بهشت ، به نقش لطف الهى در رهايى آنان از عذاب دوزخ و ورود ايشان به بهشت

فمنّ اللّه علينا و وقي_نا عذاب السموم

4 - بهشتيان ، قدردان لطف الهى اند ; نه مغرور به عمل خويش .

فمنّ اللّه علينا و وقينا عذاب السموم

توجه پارسايان به امتنان الهى و تكيه آنان بر لطف حق، مى رساند كه آنان تنها عمل خويش را مايه سعادت نمى دانند و مغرور به كردار خود نيستند.

5 - انسان ها ، بدون لطف و رحمت خداوند ، در معرض ابتلا به عذاب دوزخ اند .

فمنّ اللّه علينا و وقينا عذاب السموم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 29 - 5

5 - پيامبر ( ص ) ، مصون از هر گونه كهانت و جنون ، در پرتو عنايت پروردگار خويش

فما أنت

بنعمت ربّك بكاهن و لامجنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - واقعه - 56 - 65 - 4

4 - رونق كشاورزى ، نشانه لطف و رحمت الهى به انسان ها است .

لو نشاء لجعلن_ه حطمًا . فظلتم تفكّهون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - طلاق - 65 - 7 - 12

12 - اميد بستن به حل مشكلات زندگى مشترك و تبديل شدن سختى ها به آسانى ها _ در پرتو لطف و عنايت خداوند _ اميدى شايسته و بجا براى مؤمنان

سيجعل اللّه بعد عسر يسرًا

آيه شريفه، ضمن اميد بخشيدن به مردان و زنان درگير با مشكلات زندگى مشترك، آنان را به رفع شدن مشكلاتشان در پرتو عنايت و لطف خداوند، اميدوار ساخته و به اين اميدوارى تشويق و ترغيب كرده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - قلم - 68 - 2 - 5

5 - لطف و عنايت خداوند ، سبب مصونيت انسان از جنون و هرگونه انديشه نادرست و دور از عقل و خرد

ما أنت بنعمة ربّك بمجنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - قلم - 68 - 49 - 2،3

2 - نعمت و لطف ويژه خداوند به يونس ( ع ) ، مانع گرفتار شدن او به بيابان خشك و بى آب و گياه شد .

لولا أن تدركه نعمة من ربّه لنبذ بالعراء

3 - نعمت و لطف خداوند به يونس ( ع ) ، موجب مذمت نشدن او گرديد .

لولا أن تدركه نعمة من ربّه لنبذ بالعراء و هو مذموم

جلد - نام سوره - سوره - آيه

- فيش

19 - قلم - 68 - 50 - 2

2 - انقطاع وحى به يونس ( ع ) از زمان ارتكاب { ترك اولى } ( ترك مردم و نفرين عليه آنان ) و وحى مجدد به ايشان ، پس از توبه او و عنايت خداوند به وى

فاجتب_يه ربّه

مطلب ياد شده با توجه به اين نكته است كه يونس(ع) پيش از ماجراى ارتكاب {ترك اولى} از پيامبران بود. بنابراين مقصود از {فاجتباه} به رسالت رساندن او نيست; بلكه به معناى تداوم رسالت او پس از انقطاع موقت وحى است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - جن - 72 - 26 - 3

3 - هيچ كس به صورت مستقل و بدون عنايت الهى ، به حقايق پنهانى و امور غيبى آگاه نيست .

فلايظهر على غيبه أحدًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ليل - 92 - 21 - 5

5 - برخوردارى از توجّهات و عنايت هاى خداوند ، مايه خشنودى انسان و دست يافتن او به فرجامى پسنديده و رضايت بخش

ابتغاء وجه ربّه . .. و لسوف يرضى

استمرار لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 19 - 1

1 - لطف و رحمت پيوسته خداوند نسبت به بندگان خويش

اللّه لطيف بعباده

اقرار به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 82 - 13

13 - اعتراف آرزوكنندگان ثروت قارونى به لطف و رحمت خداوند در حق ايشان ، به خاطر گرفتار نساختن آنان به سرنوشت قارون ( فرو نبردن آنان در

زمين )

لولا أن منّ اللّه علينا لخسف بنا

الگوى اميدواران به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - ممتحنه - 60 - 6 - 4

4 - اميدواران به لطف خدا و معتقدان به روز جزا ، بهره مند از الگو هاى شايسته و الهى

لقد كان لكم فيهم . .. لمن كان يرجوا اللّه

اميدواران به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 109 - 4

4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى

و ما أسئلكم . .. إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 127 - 4

4 - اميد پيامبران و تبليغ كنندگان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى

و ما أسئلكم . .. إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 145 - 4

4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى

و ما أسئلكم عليه من أجر إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 164 - 4

4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى

إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 180 - 4

4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى

و ما

أسئلكم عليه من أجر إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين

اميدوارى به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 55 - 5

5- بشارت دادن و اميدوار ساختن افراد بى فرزند به فرزنددار شدن در پرتو لطف و عنايت خداوند ، كارى پسنديده و ارزشمند

إنا نبشّرك بغل_م . .. فلاتكن من الق_نطين ... من رحمة ربّه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 97 - 6

6- رهبران الهى و مصلحان جامعه اسلامى ، در معرض تبليغات سوء و استهزاى دشمنان بوده و بايد به حمايت و لطف الهى اميدوار باشند .

المستهزءين . .. و لقد نعلم أنك يضيق صدرك بما يقولون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 5 - 10

10- لطف و رحمت خاص الهى ، تنها نقطه اميد زكريا دربرخوردارشدن از فرزند بود .

فهب لى من لدنك وليًّا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - يس - 36 - 45 - 5

5 - تنها در سايه پرهيز از گناه و توبه از خطا هاى گذشته ، مى توان به رحمت و لطف خدا اميدوار بود .

و إذا قيل لهم اتّقوا . .. لعلّكم ترحمون

به كار رفتن كلمه {لعلّ} كه براى ترجّى و اميدوارى است، مى تواند بيانگر مطلب ياد شده باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - تحريم - 66 - 8 - 6

6 - توبه خالصانه ، موجب اميدوارى بندگان به لطف و عنايت خداوند است .

توبوا إلى اللّه توبة نصوحًا عسى ربّكم

مطلب

ياد شده، از تعبير {عسى ربّكم} استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - قلم - 68 - 32 - 1

1 - اميدوارى باغداران يمنى _ پس از توبه و پشيمانى _ به جايگزين شدن بوستانى بهتر از بوستان ويران شده خويش ، در پرتو لطف پروردگار

عسى ربّنا أن يبدلنا خيرًا منها

مفسران در توضيح آيه شريفه نوشته اند: آنان با خلوص نيت توبه كردند و خداوند چون اين خلوص را ديد، بوستانى به جاى آن بوستان نابود شده به آنان عطا فرمود كه نام آن {حيوان} بود. در اين بوستان انگور فراوان و پربارى وجود داشت كه هر خوشه از آن، بار يك قاطر مى شد. (مجمع البيان و روح المعانى)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ليل - 92 - 20 - 13

13 - دل بستن به لطف خداوند ، خود از نعمت هاى الهى و سزاوار پاسخ گويى و سپاس گزارى است .

و ما لأحد عنده من نعمة تجزى . إلاّ ابتغاء وجه ربّه الأعلى

چنانچه استثنا در اين آيه، متصل باشد، {ابتغاء} از مصاديق {نعمة تجزى} خواهد بود. در نتيجه مفاد دو آيه، اين مى شود كه: كسى نزد انفاق گر نعمتى ندارد، جز يك نعمت [كه خداوند عطا كرده است] و آن حالت {ابتغاء} است. بنابراين وجود علاقه و دل بستگى به {وجه اللّه} _ كه مايه {ابتغاء} است _ نعمتى است كه بايد بهوسيله سپاس گزارى جزا داده شود (نعمة تجزى).

اهميت اميدوارى به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 55 -

2

2- توصيه فرشتگان به ابراهيم ( ع ) بر مأيوس نشدن از لطف و رحمت خداوند در زندگى

قالوا . .. فلاتكن من الق_نطين

{قنوط} به معناى نااميد شدن از خير است.

اهميت لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ليل - 92 - 20 - 11

11 - برخوردارى از لطف و توجّه خداوند ، شايسته ترين پاداش براى انفاق گرانِ باتقوا است .

الأتقى . الذى يؤتى ماله ... إلاّ ابتغاء وجه ربّه الأعلى

تحصيل لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 157 - 7

7 - نيل به هدايت و دستيابى به رحمت و الطاف الهى ، بشارت و مژده خداوند به صبرپيشگان راه ايمان

و بشر الصبرين . .. أولئك ... هم المهتدون

جمله {أولئك عليهم . ..} مى تواند بيانگر بشارت و مژده اى باشد كه {و بشر الصابرين} بدان اشاره داشت; يعنى: بشرهم بأن عليهم صلوات و ...

تداوم لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ضحى - 93 - 4 - 2

2 - خداوند ، با نويد آخرتى بهتر از دنيا براى پيامبر ( ص ) ، آن حضرت را به تداوم عنايت هاى خويش و نبود هيچ بغض و نفرتى نسبت به او ، مطمئن ساخت .

ما ودّعك . .. و للأخرة خير لك من الأُولى

تفاوت مشمولان لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 21 - 3

3- برخوردارى همه انسان ها از فيض و عطاى الهى ، به صورت يكسان و مساوى نيست .

كلاًّ نمدّ

ه_ؤلاء و ه_ؤلاء من عطاء ربّك . .. انظر كيف فضّلنا بعضهم على بعض

حتميت لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 5 - 1

1 - افراط و زياده روى مردم عصر بعثت در مخالفت با پيامبر ( ص ) ، مانع لطف خدا در فرستادن وحى نبود .

أفنضرب عنكم الذكر صفحًا أن كنتم قومًا مسرفين

با توجه به مقام آيه _ كه مسأله وحى را مطرح مى كند _ مراد از {اسراف}، افراط و زياده روى در مخالفت با وحى خواهد بود.

ذكر لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 4 - 12

12- برشمردن لطف و عنايت هاى مكرر خداوند درگذشته عمر ، زمينه جلب رحمت و لطف الهى و از آداب دعا است .

قال ربّ . .. لم أكن بدعائك ربّ شقيًّا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 62 - 10

10 - لزوم توجه هميشگى انسان به امداد ها و الطاف خداوند در حق وى

قليلاً ما تذكّرون

لحن آميخته با سرزنش جمله {قليلاً ما. ..} مى رساند كه خداوند خواهان توجه هميشگى انسان به او است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ضحى - 93 - 3 - 3

3 - توجّه پيامبر ( ص ) ، به ربوبيت و عنايت ويژه خداوند به او ، مايه اطمينان آن حضرت به قطع نشدن ارتباط الهى با او است .

ما ودّعك ربّك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - شرح - 94 - 2

- 8

8 - توجّه به عنايت هاى خداوند در رفع مشكلات رسالت ، مايه اطمينان پيامبر ( ص ) به دورى اش از قهر و خشم خداوند

ما ودّعك ربّك و ما قلى . .. و وضعنا عنك وزرك

زمينه لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 67 - 19

19 _ توجه انسان به خدا و فرمانهايش ، زمينه ساز جلب لطف و رحمت او

نسوا اللّه فنسيهم

با استفاده از مفهوم جمله {نسوا اللّه . .. } برداشت فوق به دست مى آيد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 4 - 12

12- برشمردن لطف و عنايت هاى مكرر خداوند درگذشته عمر ، زمينه جلب رحمت و لطف الهى و از آداب دعا است .

قال ربّ . .. لم أكن بدعائك ربّ شقيًّا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - طه - 20 - 122 - 6

6 - انقطاع كامل آدم ( ع ) از غير خدا و معطوف شدن تمام توجه او به خداوند ، زمينه ساز عنايت دوباره خداوند به آن حضرت بود .

اجتب_ه ربّه فتاب عليه

حرف {فا} گوياى تفريع {تاب عليه} بر جمله قبل است كه بر گردآمدن و جمع شدن همه علايق و وابستگى هاى آدم(ع) در توجه به خداوند دلالت داشت .

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 51 - 8

8- لطف خداوند بر انسان ، بر اساس لياقت و شايستگى او است .

و لقد ءاتينا إبرهيم رشده و كنّا به ع_لمين

برداشت ياد شده با

توجه به القاى خصوصيت از مورد (حضرت ابراهيم(ع)) قابل استفاده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 83 - 9

9- توسل و التجاى ايوب ( ع ) به رحمت گسترده خداوند ، براى جلب لطف و عنايت او

و أيّوب . .. و أنت أرحم الرحمين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 86 - 9

9- بهره مندى از عنايات خاص الهى ، نيازمند به تلاش و عمل خود انسان است .

كلّ من الص_برين . و أدخلن_هم فى رحمتنا إنّهم من الص_لحين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 91 - 7،8

7- بهره مندى از عنايات و الطاف خداوند ، نيازمند بودن زمينه هاى لايق و مستعد است .

8 - عفت و پاك دامنى ، راه تكامل و تعالى زن و زمينه ساز برخوردارى او از الطاف و عنايات الهى

والتى أحصنت فرجها فنفخنا فيها من روحنا

برداشت ياد شده به خاطر اين است كه عفت و پاك دامنى مريم(س) موجب شد كه او رشد پيدا كند و به حدى برسد كه از الطاف ويژه الهى برخوردار گشته و روح بلند حضرت مسيح(ع) با عنايت الهى در او دميده شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - فرقان - 25 - 77 - 2

2 _ دعا و عبادت ، موجب توجه و عنايت خدا به انسان است .

قل مايعبؤا بكم ربّى لولا دعاؤكم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - شعراء - 26 - 119 - 4

4 - ايمان به

خدا و همراهى با پيامبران ، مايه نجات و بهره مندى از لطف و رحمت الهى

و نجّنى و من معى من المؤمنين . فأنجين_ه و من معه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 81 - 4

4 - ايمان به خداوند ، مايه جلب لطف و رحمت او

و نجّين_ه و أهله . .. إنّه من عبادنا المؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 111 - 4

4 - ايمان به خدا ، مايه جلب لطف و رحمت او

فبشّرن_ه بغل_م حليم . .. كذلك نجزى المحسنين . إنّه من عبادنا المؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 122 - 4

4 - ايمان به خدا ، مايه جلب لطف و رحمت او

و لقد مننّا على موسى و ه_رون . و نجّين_هما ... إنّهما من عبادنا المؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - صافات - 37 - 132 - 4

4 - ايمان به خدا ، موجب لطف و رحمت او

و تركنا عليه فى الأخرين . .. إنّا كذلك نجزى المحسنين . إنّه من عبادنا المؤمنين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 36 - 6

6 - عبوديت خداوند ، موجب بهره مندى از لطف و امداد الهى

أليس اللّه بكاف عبده

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 23 - 22

22 - مودت اهل بيت پيامبر ( ص ) ، زمينه ساز برخوردارى انسان از غفران و لطف الهى

قل

لا أسئلكم عليه أجرًا إلاّ المودة فى القربى . .. غفور شكور

با توجه به اين كه {إنّ اللّه غفور شكور} پس از طرح محبت اهل بيت ذكر گرديده، مطلب بالا را مى توان استفاده كرد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - شورى - 42 - 26 - 5

5 - ايمان و عمل نيك ، زمينه بهرهورى از فضل و عنايات فزون تر خداوند

الذين ءامنوا و عملوا الص_لح_ت و يزيدهم من فضله

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - فتح - 48 - 16 - 11

11 - شمول لطف و رحمت الهى ، نسبت به گنه كاران ، در صورت اقدام عملى آنان به جبران گناهان

قل للمخلّفين من الأعراب . .. فإن تطيعوا يؤتكم اللّه أجرًا حسنًا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - طور - 52 - 27 - 3

3 - بهره مندى از لطف و رحمت خداوند ، منوط به شايستگى اعمال خود انسان

إنّا كنّا قبل فى أهلنا مشفقين . فمنّ اللّه علينا

از ارتباط {فمنّ اللّه. ..} با {كنّا قبل...}، استفاده مى شود كه عمل خود انسان زمينه ساز بهرهورى او از رحمت الهى است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - تحريم - 66 - 12 - 8،10

8 - عفّت و پاك دامنى مريم ( س ) ، زمينه ساز برخوردارى او از عنايات ويژه الهى

الّتى احصنت فرجها فنفخنا فيه من روحنا

تقديم عبارت {الّتى أحصنت فرجها} بر {فنفخنا فيه من روحنا}، مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.

10 - عفّت و پاكدامنى ، راه تكامل و تعالى زن و زمينه

ساز برخوردارى او از الطاف و عنايات الهى

الّتى أحصنت فرجها فنفخنا فيه من روحنا

برداشت ياد شده، به سبب اين نكته است كه عفّت و پاكدامنى مريم(س)، موجب شد كه او رشد كرده و به حدى برسد كه از الطاف ويژه الهى برخوردار باشد و روح بلند مسيح(ع) با عنايت الهى در او دميده شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - ليل - 92 - 20 - 8

8 - توجّه به ربوبيت خداوند ، وادارسازنده انسان به تلاش براى كسب رضايت و لطف او است .

ابتغاء وجه ربّه

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

20 - نصر - 110 - 3 - 22

22 - تسبيح ، حمد و استغفار ، زمينه ساز جلب عنايت و توجّه خداوند

فسبّح بحمد ربّك و استغفره إنّه كان توّابًا

تواب بودن خداوند، ممكن است به معناى رجوع به بندگان باشد; به اين معنا كه به آنان تفضل كرده آنان را بپذيرد. (برگرفته از قاموس)

سرزنش يأس از لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 55 - 3

3- يأس از لطف و رحمت خداوند ، نكوهيده و ناپسند است .

فلاتكن من الق_نطين

شدت لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 53 - 7

7 - لطف و عنايت خداوند به بندگانش ، بسيار شديد است .

قل ي_عبادى الذين أسرفوا

برداشت بالا از ندا كردن گنه كاران با عنوان عبوديت و نيز اضافه شدن {عباد} به ضمير جلاله {ى} به دست مى آيد.

شرايط بهره مندى از لطف خدا

جلد - نام سوره

- سوره - آيه - فيش

19 - تحريم - 66 - 12 - 9

9 - بهره مندى از عنايات و الطاف خداوند ، نيازمند داشتن زمينه هاى شايسته و مستعد است .

الّتى أحصنت فرجها فنفخنا فيه من روحنا

عموميت لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 20 - 2

2- لطف و عطاى خداوند در دنيا ، فراگير همه انسان ها از مؤمن و كافر و نيك و بد

كلاًّ نمدّ ه_ؤلاء و ه_ؤلاء من عطاء ربّك

عوامل اميدوارى به لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 29 - 14

14 - خداترسى ، تلاوت قرآن كريم ، برپاداشتن نماز و انفاق در نهان و آشكار ، از عوامل اميدوارى به لطف و پاداش الهى

إنّما يخشى اللّه من عباده العلم_ؤا . .. إنّ الذين يتلون كت_ب اللّه و أقاموا الصل

عوامل محروميت از لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 67 - 14،15

14 _ غفلت از خدا و فرمان هاى او ، عامل سلب شدن عنايت خدا نسبت به انسان و نيازهايش

نسوا اللّه فنسيهم

15 _ نقش اصلى عملكرد انسان ، در محروميتش از لطف و عنايت الهى

نسوا اللّه فنسيهم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - مؤمنون - 23 - 110 - 5

5 - به تمسخر گرفتن مؤمنان و مضحكه قرار دادن آنان ، مايه محروميت از لطف و رحمت الهى

فاتّخذتموهم سخريًّا . .. و كنتم منهم تضحكون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 -

قصص - 28 - 77 - 26

26 - رواج دادن فساد در جامعه ، موجب محروميت از لطف و محبت خداوند است .

و لاتبغ الفساد فى الأرض إنّ اللّه لايحبّ المفسدين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - فصلت - 41 - 52 - 2

2 - انكار حق و لجاج و عناد در برابر آن مايه دورى انسان از خدا و محروميت از عنايت وى

قل أرءيتم

با توجه به اعراض خداوند از خطاب مستقيم به مشركان لجوج، مطلب ياد شده قابل برداشت است.

غفلت از لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - نمل - 27 - 62 - 9

9 - انسان ها در بيشتر عمر خود ، غافل از الطاف الهى در حق خويش

قليلاً ما تذكّرون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - رحمن - 55 - 30 - 1

1 - توبيخ كافران و تكذيب گران جن و انس ، به خاطر ناديده گرفتن قدرت و لطف الهى در تأمين نياز هاى خلق

يس_له . .. كلّ يوم هو فى شأن . فبأىّ ءالآء ربّكما تكذّبان

خداوند در آيه قبل، فقر ذاتى و نيازمندى موجودات و فياضيت و نياز برآورى خويش را به آدميان يادآور شده و در اين آيه غافلان و كافران را مورد سرزنش قرار داده كه چرا اين حقيقت را در هستى ناديده مى گيرند. تثنيه آمدن {كما} و {تكذّبان}، ظاهراً به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.

فلسفه لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - فرقان - 25 - 77 - 4

4 _ فراخوانى انسان ها

به اسلام ، علت و فلسفه توجه و عنايت خداوند به آنان است .

قل مايعبؤا بكم ربّى لولا دعاؤكم

لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 157 - 2

2 - گسترش الطاف و رحمت خاص الهى بر مؤمنان صبور ، پرتوى از ربوبيت خداوند است .

من ربهم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - بقره - 2 - 207 - 12

12 _ رأفت الهى به مؤمنان ، با خريد جانشان در برابر رضايت خويش

و من الناس . .. و اللّه رءوف بالعباد

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - آل عمران - 3 - 39 - 7

7 _ نماز و حالات معنوى انسان ، زمينه دريافت الطاف خداوند

فنادته . .. و هو قائم يصلّى فى المحراب

مؤيد برداشت فوق فرمايش امام صادق (ع) است كه فرمود: انّ طاعة اللّه عزّ و جلّ خدمته فى الارض و ليس شىء من خدمته يعدل الصّلوة فمن ثمّ نادت الملائكة زكريّا و قو قائم يصلّى فى المحراب.

_______________________________

من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 133، ح 2، ب 30 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 173، ح 46.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - آل عمران - 3 - 42 - 8

8 _ عنايت خاص خداوند به مريم ( س )

يا مريم انّ اللّه اصطفيك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

2 - آل عمران - 3 - 100 - 5

5 _ توجه و لطف خاص خداوند به اهل ايمان

يا ايها الذين امنوا ان تطيعوا

با توجه به آيات قبل كه

خطابِ مستقيم به اهل كتاب ندارد، ولى نسبت به اهل ايمان، خطابِ مستقيم شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - آل عمران - 3 - 159 - 18

18 _ لطف و عنايت خاصّ خداوند نسبت به پيكارگران نبرد احد

فاعف عنهم و استغفر لهم و شاورهم فى الامر

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - آل عمران - 3 - 170 - 2

2 _ لطف و عنايت خداوند به كشته شدگان در راه او ( شهيدان )

فرحين بما اتيهم اللّه من فضله

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - آل عمران - 3 - 179 - 7

7 _ توجّه خاصّ خداوند به مؤمنان واقعى و حمايت و پشتيبانى مستمر از آنان

ما كان اللّه ليذر المؤمنين على ما انتم عليه حتّى يميز الخبيث من الطّيّب

ظاهراً مراد از {المؤمنين9، مؤمنان خالص و واقعى مى باشد و مخاطبانِ {انتم}، كلّ جامعه اسلامى _ اعم از خالص و ناخالص _ است. بنابراين معناى آيه چنين است: خداوند، مؤمنان واقعى را به حال خودشان رها نمى كند كه همچنان با ناپاكان مختلط باشند و ناخالصان مشخّص نگردند. و اين، حاكى از توجه خاص خداوند به مؤمنان واقعى است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - آل عمران - 3 - 195 - 3

3 _ خردمندان مؤمن ، مورد لطف و عنايت پروردگار هستند .

فاستجاب لهم ربّهم

اجابت سريع دعاى خردمندان مؤمن و نيز اضافه تشريفيّه در {ربّهم} (پروردگارشان)، دلالت بر عنايت و لطف خاصّ خداوند به آنان دارد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 -

نساء - 4 - 9 - 12

12 _ عنايت ويژه خداوند نسبت به ضرورتِ رعايت حقوق يتيمان

وليخش الّذين . .. ذريّة ضعافاً ... وليقولوا قولا سديداً

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 10 - 4

4 _ عنايت ويژه خداوند نسبت به ضرورت حفظ اموال يتيمان

انّ الّذين ياكلون اموال اليتامى ظلماً انّما ياكلون فى بطونهم ناراً

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 40 - 8

8 _ خداوند با لطف و تفضل خويش ، هر عمل نيكى را پاداشى عظيم عطا خواهد كرد .

و ان تك حسنة يضاعفها و يؤت من لدنه اجراً عظيماً

لطف و تفضل از كلمه {من لدنه} استفاده شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 58 - 13

13 _ لطف و عنايت و خيرخواهى خداوند نسبت به بندگان

انّ اللّه نعمّا يعظكم به

با توجّه به كلمه {موعظه} كه در آن خيرخواهى و لطف و عنايت موعظه كننده نهفته است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

3 - نساء - 4 - 90 - 7

7 _ ضعف روحيه دشمنان و ناتوانى آنان از رويارويى با مسلمانان ، از عنايات خداوند

و لو شاء اللّه لسلّطهم عليكم فلقاتلوكم

تقديم {سلطهم} بر {قاتلوكم} مى رساند كه مراد از سلطه، جرأت و بيباكى است ; يعنى اگر خدا مى خواست ترس را از آنان زايل مى كرد و در نتيجه با شما مى جنگيدند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - نساء - 4 - 162 - 13

13 _ اهميت والاى

نماز و زكات و عنايت ويژه الهى نسبت به اقامه كنندگان نماز

و المقيمين الصلوة و المؤتون الزكوة

منصوب آوردن {المقيمين} به تقدير {امدح} و {اخص} براى تأكيد بيشتر به اهميت نماز و عنايت خاص خداوند به اقامه كنندگان آن است و ذكر زكات در بين ديگر عبادتها و واجبات، حكايت از اهميت ويژه آن دارد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 3 - 48

48 _ بخشايش گناه بندگان از سوى خدا همراه با لطف و مهربانى بر ايشان است .

فإنّ اللّه غفور رحيم

در برداشت فوق {رحيم}، صفت براى {غفور} گرفته شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 52 - 19

19 _ عنايت خداوند به عزت و شوكت مسلمين در برابر يهود و نصارا

فعسى اللّه ان يأتى بالفتح او امر من عنده

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 91 - 5

5 _ الفت و مهربانى مؤمنان با يكديگر ، و پرهيز از دشمنى ، مورد عنايت و خواست الهى

انما يريد الشيطن ان يوقع بينكم العدوة و البغضاء

نهى مؤكد خداوند از شرابخوارى و قماربازى و معرفى شراب و قمار به عنوان عوامل تفرقه و دشمنى حكايت از آن دارد كه الفت و مهربانى بين اهل ايمان مورد عنايت خاص خداوند است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

4 - مائده - 5 - 97 - 4

4 _ مركزيت كعبه براى قوام مردمان ، لطف الهى به ايشان

جعل اللّه الكعبة البيت الحرام قيماً للناس

لحن آيه حكايت از امتنان خداوند بر بندگان دارد.

جلد

- نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 39 - 9

9 _ عنايت ويژه الهى به برخى هدايت يافتگان يا مستقر ساختن آنان بر راه مستقيم

يجعله على صرط مستقيم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 103 - 9،12،13

9 _ خداوند در عين آگاهى بر كردارهاى آدميان، به آنان لطف دارد.

هو يدرك الأبصر و هو اللطيف الخبير

از معانى {لطيف} رفق و لطف است و مقتضاى كنار هم آمدن دو صفت لطيف و خبير، خصوصاً در صورتى كه {الخبير} صفت {اللطيف} باشد، برداشت فوق است.

12 _ عن أبى الحسن(ع) فى حديث: . .. انما قلنا اللطيف للخلق اللطيف و لعلمه بالشىء اللطيف او لاترى إلى اثر صنعه فى النبات اللطيف ... و من الحيوان الصغار ... و ما هو اصغر منها ما لا يكاد تستبينه العيون ... .

از ابوالحسن (امام رضا يا امام هادى عليهما السلام) روايت شده است: . .. اطلاق وصف {لطيف} بر خداوند به سبب آن است كه آفريننده اشيايى لطيف است و به اشياى لطيف علم دارد. آيا نشانه آفرينش او را در گياهان لطيف، حيوانات ريز و كوچكتر از آنها كه به چشم نمى آيد مشاهده نمى كنى ... ؟

13 _ عن أبى الحسن الرضا(ع): . .. و اما اللطيف فليس قلة و قضافة و صغر، و لكن ذلك على النفاذ فى الاشياء و الامتناع من ان يدرك ... و كذلك لطف الله تبارك و تعالى عن ان يدرك بحد او يحد بوصف ... و اما الخبير فالذى لا يعزب عنه شىء و لا يفوته شىء، ليس للتجربة

و لا الاعتبار بالاشياء فيفيده التجربة و الاعتبار علما ... .

از امام رضا(ع) روايت شده است: . .. {لطيف} در صفات خداوند به معناى كمى و ريزى و كوچكى نيست، بلكه اطلاق اين صفت بر ذات اقدس او به سبب نفوذش در اشيا و ممكن نبودن درك ذات بارى است ... و اما {خبير} به معناى آن است كه هيچ چيز بر او پوشيده نيست و چيزى از حيطه آگاهى او بيرون نمى باشد. آگاهى و علم خداوند از راه تجربه و اكتساب حاصل نمى شود ... .

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 104 - 2

2 _ ارائه آگاهى به انسان، پرتوى از ربوبيت و لطف الهى است.

قد جاءكم بصائر من ربكم

تكرار ضمير {كم} و اضافه رب به آن بيانگر لطف خداوند به بندگانش است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

5 - انعام - 6 - 106 - 2

2 _ پيامبر(ص) از لطف و عنايت ويژه خداوند برخوردار است.

اليك من ربك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

6 - اعراف - 7 - 141 - 4

4 _ موسى ( ع ) با تكيه بر لطف خداوند به بنى اسرائيل در نجات بخشى آنان از شكنجه فرعونيان ، لزوم پرستش خداى يگانه و پرهيز از گرايش به شرك را به آنان گوشزد كرد .

قال أغير اللّه أبغيكم إلهاً . .. و إذ أنجينكم من ءال فرعون

برداشت فوق بر اين اساس است كه مفاهيم ذكر شده در آيه مورد بحث برگرفته از سخنان موسى باشد و مخاطبان اصلى آن همان مردمى باشند كه

پس از عبور از دريا به بت پرستى گرايش پيدا كردند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 20 - 4

4- نعمت ها و امكانات مادى ، لطف و عطاى خداوند و امداد او براى آدميان است .

كلاًّ نمدّ . .. من عطاء ربّك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - مؤمنون - 23 - 22 - 2

2 - بستر خشكى ها و پهنه دريا ها ، در خدمت بهرهورى بشر ، به عنايت و لطف خداوند

و عليها و على الفلك تحملون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - مؤمنون - 23 - 75 - 7

7 - لجاجت و تعصب كوركورانه اشراف كافر مكه و تحير و سرگردانى آنها در طغيان و سركشى ، على رغم مشاهده لطف و رحمت الهى در حق ايشان

و لو رحمن_هم . .. للجّوا فى طغي_نهم يعمهون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

14 - روم - 30 - 21 - 12

12 - پيدايش دوستى و محبت ميان انسان ها ، برخاسته از لطف و عنايت خداوند و از آيات او است .

و من ءاي_ته . .. و جعل بينكم مودّة و رحمة

نكته فوق بنابر اين احتمال است كه خطاب {و جعل بينكم مودّة. ..} خطاب به همه انسان ها است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

15 - فاطر - 35 - 5 - 6

6 - هشدار خداوند از فريب خوردن به وسيله عوامل اغواگر ( همچون شيطان ) درباره خدا و لطف و بخشش او

و لايغرنّكم باللّه الغرور

{باء} در {باللّه} براى

ملابست است كه بر سر مضاف مقدر (مانند {بشأن اللّه}) وارد شده است و مراد از {الغرور} _ به قرينه آيه بعد _ شيطان مى باشد. طبق نظر مفسران، مقصود از فريب خوردن درباره خدا، مى تواند اين باشد كه شيطان انسان را به عفو و بخشش خداوند مغرور مى سازد و او را به تكرار گناه، روى آوردن به متاع هاى دنيا و غفلت از آخرت سوق مى دهد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

16 - زمر - 39 - 49 - 13

13 - انسان ها در برابر نعمت ها و الطاف خداوند ، موجوداتى ناسپاس اند .

ثمّ إذا خوّلن_ه نعمة منّا قال إنّما أُوتيته على علم

مؤثر دانستن دانش و تلاش خود به عنوان عامل اصلى برخوردارى، نوعى ناسپاسى در برابر صاحب اصلى نعمت ها (خداوند كريم) است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 2 - 20

20 - عزت و اقتدار خداوند ، توأم با رحمت و لطف او است .

و هو العزيز الغفور

برداشت ياد شده، مبتنى بر اين نكته است كه {غفور} صفت براى عزيز باشد.

محرومان از لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 174 - 13

13 - خداوند در قيامت لطف خويش را از كتمان كنندگان احكام و معارف دين دريغ كرده و با آنان سخن نخواهد گفت .

إن الذين يكتمون ما أنزل اللّه . .. لايكلمهم اللّه يوم القيمة

جمله {ولايكلمهم اللّه} كنايه از خشم خدا و دريغ كردن لطف و رحمت است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه -

فيش

7 - توبه - 9 - 67 - 13

13 _ منافقان ، محروم از عنايت و توجه خدا به خاطر نسيان و غفلت آنان از او

المنفقون و المنفقت . .. نسوا اللّه فنسيهم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

11 - انبياء - 21 - 40 - 6

6- كافران دوزخى ، از هر گونه لطف و رحمت خداوند محروم اند .

و لا هم ينظرون

برداشت ياد شده مبتنى بر اين است كه {ينظرون} فعل مضارع مجهول از ثلاثى مجرد و از ماده {نظرة} باشد كه به معناى رحمت است (لسان العرب).

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 42 - 5

5 - طرد شدن از لطف و رحمت حق ، فرجام شوم فرعونيان و پيشوايان كفر در روز رستاخيز

و جعلن_هم أئمة يدعون إلى النار . .. و يوم القي_مة هم من المقبوحين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 76 - 16

16 - انسان هاى مغرور و سرمست ، محروم از لطف و محبت خداوند

إنّ اللّه لايحبّ الفرحين

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

13 - قصص - 28 - 77 - 27

27 - فسادگران ، از لطف و محبت خداوند محروم اند .

و لاتبغ الفساد فى الأرض

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - جاثيه - 45 - 34 - 2،3

2 - كافران ، محروم از كمترين لطف و عنايت خداوند در قيامت

و قيل اليوم ننسيكم

3 - محروميت كافران در قيامت از لطف و توجه حق ، نتيجه بى توجهى آنان به معاد است

.

و قيل اليوم ننسيكم كما نسيتم لقاء يومكم ه_ذا

برداشت بالا، بر اين مبنا است كه {كما} در {كما نسيتم} براى تعليل باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

18 - ذاريات - 51 - 56 - 8

8 - كافران و روى گردانان از عبادت خداوند ، دور ماندگان از هدف آفرينش و عنايت حق *

و ما خلقت . .. إلاّ ليعبدون

از اين كه هدف الهى از آفرينش انسان، پرستشگرى حق دانسته شده، استفاده مى شود كه كافران از هدف عالى خلقت _ كه مورد نظر حق بوده _ دور مانده اند.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - صف - 61 - 3 - 3

3 - مدعيان بى عمل ، مبغوض خداوند و بى بهره از لطف و مهر او

كبر مقتًا عند اللّه أن تقولوا ما لاتفعلون

{بغض} نقطه مقابل {حبّ} است. به همين جهت در آيه بعد، نسبت به مؤمنانى كه به گفته هاى خود پايبند مى باشند، فعل {يحبّ} به كار رفته است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

19 - ملك - 67 - 11 - 3

3 - كافران دوزخى ، مورد نفرين خدا و محروم از رحمت و لطف او هستند .

فسحقًا لأصح_ب السعير

{سحق} به معناى {بُعد} است و در اين آيه، به جاى لعن و نفرين به كار رفته است و مراد از آن، دورى از رحمت و لطف الهى مى باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

17 - زخرف - 43 - 5 - 10

10 - جوامع اسرافگر ، مستحق محروميت از بركات و الطاف الهى

أن كنتم قومًا مسرفين

آيه شريفه،

نشانگر آن است كه مسرفان، استحقاق محروميت از نزول وحى را دارند; ولى لطف بى كران الهى موجب شده است كه وحى ادامه يابد.

محروميت از لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 176 - 6

6 - حق ستيزى موجب گمراهى ، محروميت از لطف و مغفرت خدا و گرفتار شدن به آتش دوزخ مى باشد .

لايكلمهم اللّه يوم القيمة . .. ذلك بأن اللّه نزل الكتب بالحق

برداشت فوق بر اين اساس است كه {ذلك} اشاره به عقوبتهاى مطرح شده در آيات قبل باشد.

مراتب لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

12 - مؤمنون - 23 - 28 - 6

6 - حضور مؤمنان در بين كافران و ظالمان ، بلايى سخت و رهايى از آن لطفى بزرگ و الهى

فقل الحمد للّه الذى نجّ_نا من القوم الظ_لمين

مشمولان لطف خدا

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 157 - 1

1 - الطاف و عنايت هاى خداوند ، ثناء و درود او و رحمت خاصش همواره بر مؤمنان صبرپيشه ، سايه گستر است .

أولئك عليهم صلوت من ربهم و رحمة

صلاة به معناى توجه كردن و مورد مهر قرار دادن است. (الكشاف)

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

1 - بقره - 2 - 174 - 17

17- خداوند در قيامت ، عالمان متعهد و بيان كنندگان حقايق و معارف كتاب هاى آسمانى را مورد لطف خويش قرار خواهد داد و با آنان سخن خواهد گفت .

إن الذين يكتمون . .. لايكلمهم اللّه

برداشت فوق از مفهوم جمله

{إن الذين . .. لايكلمهم اللّه} استفاده شده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

7 - توبه - 9 - 43 - 3

3 _ پيامبر ( ص ) ، برخوردار از لطف و محبت ويژه خداوند

عفا اللّه عنك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 31 - 2

2- بندگان راستين و مؤمن برخوردار از لطف و عنايت ويژه خداوند و داراى مقام و منزلتى خاص در پيشگاه او

قل لعبادى

برداشت فوق بر اين اساس است كه اضافه در {عبادى} تشريفيه باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - ابراهيم - 14 - 34 - 10

10- انسان ، مورد لطف و عنايت خاص خداوند و داراى مقام و مرتبه ويژه در پيشگاه اوست .

و ءاتي_كم من كلّ ما سألتموه و إن تعدّوا نعمت الله لاتحصوها

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 53 - 7

7- حضرت ابراهيم ( ع ) برخوردار از عنايت ويژه خداوند و بقاى نسل او ، مورد توجه خاص الهى بود .

قالوا لاتوجل إنا نبشّرك بغل_م عليم

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 61 - 2

2- خاندان حضرت لوط ( ع ) ، برخوردار از عنايت ويژه خداوند

فلمّا جاء ءال لوط المرسلون

از ورود فرشتگان به عنوان مهمان بر خاندان لوط(ع) و نه بر خود لوط(ع) بيانگر عنايت خاص خداوند به آنان و جايگاه بلند ايشان است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 92 - 3

3- پيامبر (

ص ) داراى شخصيتى والا در نزد پروردگار و برخوردار از عنايت و لطف ويژه او

فوربّك

از اينكه خداوند در سوگند خويش پيامبر(ص) را مخاطب قرار داد و فرمود: {سوگند به پروردگار تو. ..} برداشت فوق استفاده مى شود.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - حجر - 15 - 99 - 5

5- پيامبر ( ص ) تحت تربيت و عنايت ويژه خداوند

و اعبد ربّك حتى يأتيك اليقين

اضافه صفت {رب} به كاف خطاب _ كه مرجع آن پيامبر است _ با توجه به اين نكته كه خداوند {رب} همه بندگان است، مى تواند به جهت ياد شده باشد.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 81 - 15

15- انسان ، بهره مند از لطف خاص خداوند و برخوردار از كرامت و مقام ويژه در جهان

و الله جعل لكم من بيوتكم . .. و جعل لكم من الجبال ... لعلّكم تسلمون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

9 - نحل - 16 - 128 - 1،2،5

1- حمايت و لطف الهى ، همراه تقواپيشگان است .

إن الله مع الذين اتّقوا

2- نيكوكاران ، از حمايت و لطف الهى برخوردارند .

إن الله مع . .. الذين هم محسنون

5- هدايت گران و مبلغان صابر دين ، در قبال مكر ها و اذيت و آزار دشمنان ، از حمايت و لطف الهى برخوردارند .

و اصبر . .. إن الله مع الذين اتّقوا و الذين هم محسنون

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 20 - 4

4- نعمت ها و امكانات مادى ، لطف

و عطاى خداوند و امداد او براى آدميان است .

كلاًّ نمدّ . .. من عطاء ربّك

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 60 - 7

7- پيامبر ( ص ) ، تحت ربوبيت و عنايت ويژه خداوند

إن ربّك أحاط بالناس

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 74 - 2

2- پيامبر ( ص ) ، در مواضع دينى _ اجتماعى خويش _ به عنايت خداوند _ معصوم بود .

و لولا أن ثبّتنك لقد كدتّ تركن إليهم شيئًا قليلاً

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - اسراء - 17 - 85 - 10

10- پيامبر ( ص ) ، تحت عنايت ويژه و ربوبيت خاص خداوند

من أمر ربّى

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - كهف - 18 - 95 - 2

2- ذوالقرنين ، در پرتو لطف پروردگار ، برخوردار از امكانات مادّى بسيار ، بهره مند بود .

قال ما مكّنّى فيه ربّى خير

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 2 - 6،7

6- بنده نوازى و مهرورزى خداوند ، مايه برخوردارى پيامبر ( ص ) از تربيت ها و الطاف او است .

ذكر رحمت ربّك عبده

اين كه خداوند، رحمت بر بنده اش زكريا را با تعبير {ربّك} _ خطاب به پيامبر(ص) _ بيان كرد، اشاره به اين نكته دارد كه او در راستاى تربيت آن حضرت نيز از رحمت بر بنده خود دريغ نخواهد كرد.

7- { كهيعص } ، رمزهايى از سرگذشت لطف الهى در حق زكريا است .

كهيعص

. ذكر رحمت ربّك عبده زكريّا

گفته اند: {كهيعص} مى تواند مبتدا باشد و {ذكر}، خبر آن. در اين صورت خود {كهيعص}، يادى رمزگونه از رحمت خداوند به زكريا است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 13 - 7

7- يحيى ( ع ) درپرتو عنايت هاى خداوند ، دوست دار او و سرشار از اشتياق به وى بود .

حنانًا من لدنّا

دراين برداشت، وصف {حناناً} بيانگر مهر و محبتى است كه خداوند آن رانسبت به خود، به يحيى(ع) عطا فرموده است.

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 25 - 6

6- حضرت مريم ( س ) مورد عنايت ويژه خداوند و داراى كرامت بود .

و هزّى إليك . .. تس_قط

جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش

10 - مريم - 19 - 47 - 18،19،21

18- حضرت ابراهيم ( ع ) ، پيوسته مشمول نيكى و لطف ويژه خداوند بود .

إنّه كان بى حفيًّا

{حفىّ} يعنى كسى كه كمال نيكى و گراميداشت را در حق ديگرى دارد (برگرفته از {لسان العرب}) و {كان} در اين موارد، مفيد ثبوت و دوام است، لذا مضمون جمله چنين است كه خداوند همواره مرا مورد عنايت و لطف خويش قرار داده است. از معانى {حفىّ}، {عالم} نيز مى باشد، ولى آنچه ذكر شد، با آيه تناسب بيشترى دارد.

19- پيامبران و بندگان محبوب خداوند ، مشمول نيكى و لطف بسيار او هستند .

إنّه كان بى حفيًّا

21- مهربانى و لطف خداوند به حضرت ابراهيم ( ع ) ، بى نيازكننده او از خانه و كاشانه آزر و محبت