ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

باب نام بردن حاجت در دعا 41

باب نهان داشتن دعا 43

باب در اوقاتى كه اميد اجابت دعا دارند 43

باب رغبت، رهبت، تضرع، ابتهال، استعاذه، مسألت (انواع دعا به درگاه خدا) 49

باب گريه 55

باب ستايش و ثناء پيش از دعا 61

باب اجتماع براى دعا كردن 69

باب دعا براى همه 71

باب در كسى كه اجابت دعايش به تأخير افتد 73

باب صلوات و طلب رحمت براى پيغمبر محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و خاندانش (علیه السّلام) 81

باب آنچه واجب است از ذكر خدا عز و جل در هر مجلس 93

باب ذكر خدا عز و جل فراوان و بسيار 99

باب در اينكه صاعقه ذاكر را نگيرد 105

باب اشتغال به ذكر خدا عز و جل 107

باب ذكر خدا عز و جل در نهان 109

باب ذكر خدا عز و جل در ميان غافلان از حق 111

باب سپاس گوئى و تمجيد 113

باب استغفار و آمرزش جوئى 117

باب تسبيح و تهليل و تكبير 119

باب دعا براى برادران (دينى) در پشت سر آنها 125

باب كسى كه دعايش اجابت شود 129

ص: 8

باب كسى كه دعايش مستجاب نيست 135

باب نفرين بر دشمن 139

باب مباهله 143

باب در بيان آنچه بدان پروردگار تبارك و تعالى خود را تمجيد كرده است 149

باب در كسى كه بگويد: لا اله الا اللَّه 153

باب كسى كه گويد: لا اله الّا اللَّه و اللَّه اكبر 155

باب كسى كه گويد: لا اله الّا اللَّه وحده وحده وحده 155

باب كسى كه ده بار بگويد: لا اله الّا اللَّه وحده لا شريك له 157

باب كسى كه گويد: اشهد ان لا اله الّا اللَّه وحده لا شريك له و اشهد او محمداً عبده و رسوله 159

باب هر كه هر روز ده بار بگويد: اشهد ان لا اله الّا اللَّه وحده لا شريك له إلهاً واحداً احداً صمداً لم يتّخذ صاحبة و لا ولداً 159

باب هر كس ده بار گويد: يا اللَّه يا اللَّه 161

باب هر كس گويد: لا اله الّا اللَّه حقاً حقاً 161

باب هر كه يا ربّ يا ربّ گويد 163

باب هر كس بگويد: لا اله الّا اللَّه مخلصاً 165

باب هر كس بگويد ما شاء اللَّه لا حول و لا قوة الّا باللَّه 165

باب هر كس گويد استغفر اللَّه الذى لا اله الّا هو الحى القيوم ذو الجلال و الاكرام و اتوب اليه 167

باب در گفتارِ بام و شام 169

ص: 9

باب دعا هنگام خواب و بيدار شدن 205

باب دعا هنگام بيرون رفتن از منزل 219

باب دعا پيش از نماز 229

باب دعا در دنبال نمازها 233

باب دعا براى روزى 247

باب دعا براى دين و وام 259

باب دعا براى گرفتارى و همّ و اندوه و ترس 263

باب دعا براى دردها و بيماريها 287

باب حرز و عوذه 299

باب دعاء قرائت قرآن 313

باب دعا براى حفظ كردن قرآن 319

باب دعاهاى مختصر براى همه حاجتهاى دنيا و آخرت 323

كتاب فضل قرآن 377

كتاب فضل قرآن 379

باب در فضيلت كسى كه قرآن را به كار بسته است 397

باب كسى كه به رنج قرآن ياد مى گيرد 407

باب كسى كه قرآن را حفظ كرده و سپس فراموش كرده 409

باب در خواندن قرآن 415

باب خانه هائى كه در آنها قرآن خوانند 415

باب ثواب خواندن قرآن 419

باب خواندن قرآن از روى نوشته قرآن 425

ص: 10

باب شمرده خواندن و خوش آواز خواندن قرآن 427

باب در كسى كه هنگام قرآن خواندن خود را به غش مى زند 435

باب در مدّتى كه قرآن خوانده شود و به پايان رسد 437

باب اينكه قرآن چنانچه نازل شده و به عبارت درست بالا برده شود 441

باب فضل قرآن 443

باب نوادر 463

كتاب معاشرت (483- 601)

باب اندازه معاشرت واجب 483

باب حسن معاشرت 487

باب كسى كه رفاقت و همنشينى او بايست است 491

باب كسى كه مجالست و رفاقت با او بد است 495

باب دوستى و مهرورزى با مردم 503

باب خبر دادن مرد برادر خود را از دوست داشتن او 507

باب در سلام كردن 507

باب آنكه بايد آغاز سلام كند 515

باب سلام دادنِ يك تن از جمعى بس است و جواب يكى از جمعى بس است 517

باب سلام كردن به زنها 519

باب سلام بر سائر ملّتها 521

باب نامه نويسى با اهل ذمّه 529

ص: 11

باب گذشت و چشم پوشى 531

باب نادر 531

باب عطسه و تسميت (يعنى جوابى كه در برابر عطسه گويند) 535

باب لزوم احترام مسلمان ريش سفيد و سالخورده 549

باب گرامى شمردن شخص كريم و بزرگوار 553

باب حق وارد 555

باب المجالس بالامانة 555

باب در صحبت سر به گوشى 557

باب وضع نشستن 559

باب تكيه زدن و بر دست تكيه دادن 563

باب شوخى و خنده 565

باب حقّ همسايگى 573

باب حدّ جوار و همسايگى 583

باب خوش رفتارى و حقّ رفيق در سفر 585

باب نامه نگارى 589

باب نوادر 589

باب 595

باب نهى از سوزاندن كاغذهاى نوشته شده 599

شرحهاى كتاب دعاء 605

شرحهاى كتاب فضل قرآن 639

شرحهاى كتاب معاشرت 661

ص: 12

کِتَابُ الدُّعَاءِ

بَابُ فَضْلِ الدُّعَاءِ وَ الْحَثِّ عَلَیْهِ(1)

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی، عَنْ حَرِیزٍ، عَنْ زُرَارَةَ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یَقُولُ: «إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ»(2)» قَالَ: «هُوَ الدُّعَاءُ، وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ(3) الدُّعَاءُ».

قُلْتُ: «إِنَّ إِبْراهِیمَ لاَءَوّاهٌ حَلِیمٌ»(4)؟ قَالَ: «الاْءَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ».(5)

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ جَمِیعاً، عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام : أَیُّ الْعِبَادَةِ أَفْضَلُ؟

فَقَالَ: «مَا مِنْ(6) شَیْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ(7) _ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا(8) عِنْدَهُ، وَ مَا

ص: 14

أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مِمَّنْ(1) یَسْتَکْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ، وَ لاَ یَسْأَلُ مَا(2) عِنْدَهُ».(3)

3. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ، عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ(4):

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: قَالَ لِی(5): «یَا مُیَسِّرُ، ادْعُ، وَ لاَ تَقُلْ: إِنَّ الاْءَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ؛ إِنَّ عِنْدَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مَنْزِلَةً لاَ تُنَالُ إِلاَّ بِمَسْأَلَةٍ(6)، وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ(7) فَاهُ وَ لَمْ یَسْأَلْ،

لَمْ یُعْطَ شَیْئاً؛ فَسَلْ(8) تُعْطَ. یَا مُیَسِّرُ، إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ بَابٍ یُقْرَعُ إِلاَّ یُوشِکُ أَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ(9)».(10)

4 . حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنِ الْخَشَّابِ، عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ، عَنْ مُعَاذٍ، عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ لَمْ یَسْأَلِ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مِنْ فَضْلِهِ ، افْتَقَرَ(11)».(12)

5 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: «ادْعُ(13)، وَ لاَ تَقُلْ: قَدْ فُرِغَ مِنَ الاْءَمْرِ؛ فَإِنَّ(14) الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ، إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یَقُولُ: «إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ»وَ قَالَ: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»(15)».(16)

6 . أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ، عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ:

ص: 16

نيست از آنكه از عبادتش تكبّر ورزد و در خواست نكند آنچه را نزد او است.

3- از ميسر بن عبد العزيز كه امام صادق (علیه السّلام) به من فرمود:

اى ميسر! دعا كن و مگو كه امر گذشته است، راستى در نزد خدا عز و جل مقامى است كه بدان نتوان رسيد جز به در خواست، اگر چنانچه بنده اى دهان خود بندد و درخواستى نكند چيزى به او داده نشود، تو درخواست كن تا به تو بدهند، اى ميسر! هيچ درى كوبيده نشود جز آنكه در معرض آن قرار گيرد كه به روى كوبنده خود باز شود.

4- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

هر كه از فضل خدا عز و جل خواستار نشود، محققاً نيازمند و فقير گردد.

5- از حماد بن عيسى، گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود:

دعا كن و مگو كارها تمام شده است، زيرا دعا، همان عبادت است، زيرا خدا عز و جل فرمايد (60 سوره مؤمن): «راستى آن كسانى كه تكبر ورزند از عبادتم به زودى خوار و زبون به دوزخ مى روند» و هم فرموده است (60 سوره مؤمن): «مرا بخوانيد تا براى شما اجابت كنم».

6- از سيف تمار، گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود:

بچسبيد به دعاء، زيرا شما به هيچ كردارى به مانند آن مقرّب به خدا نشويد و هيچ حاجت كوچكى را براى آنكه كوچك است

ص: 17

«عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ؛ فَإِنَّکُمْ لاَ تَقَرَّبُونَ(1) بِمِثْلِهِ، وَ لاَ تَتْرُکُوا صَغِیرَةً لِصِغَرِهَا أَنْ تَدْعُوا بِهَا؛ إِنَّ(2) صَاحِبَ الصِّغَارِ(3) هُوَ صَاحِبُ الْکِبَارِ(4)».(5)

7 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ، عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ، عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ رَجُلٍ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ الَّتِی قَالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی» الاْآیَةَ، ادْعُ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ وَ لاَ تَقُلْ: إِنَّ الاْءَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ».

قَالَ زُرَارَةُ: إِنَّمَا یَعْنِی لاَ یَمْنَعْکَ(6) إِیمَانُکَ(7) بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ أَنْ تُبَالِغَ بِالدُّعَاءِ(8) وَ تَجْتَهِدَ(9) فِیهِ، أَوْ(10) کَمَا قَالَ.(11)

8 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام : أَحَبُّ الاْءَعْمَالِ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی الاْءَرْضِ الدُّعَاءُ، وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ(12)».

قَالَ : «وَ کَانَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام رَجُلاً دَعَّاءً».(13)

ص: 18

واننهيد كه براى آن به درگاه خدا دعا كنيد! زيرا آنكه كوچكها را دارد، همان است كه بزرگها را دارد.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: به راستى دعا، همان عبادت است كه خدا عز و جل فرمايد (60 سوره مؤمن): «راستى آن كسانى كه تكبّر ورزند از عبادتم (به زودى خوار و زبون در دوزخ در آيند) الآيه.

به درگاه خدا عز و جل دعا كن و مگو كه كارها تمام شده، زراره گفت: يعنى عقيده تو به قضا و قدر تو را باز ندارد از اينكه دعا كنى با اصرار و بكوشى در آن يا همچنان كه گفت.

8- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: امير المؤمنين (علیه السّلام) فرموده:

دوست ترين كارهاى در زمين به خدا عز و جل، دعاء است و بهترين عبادت، پارسائى است و فرمود: امير المؤمنين (علیه السّلام) پر دعا كن بود.

ص: 19

بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ سِلاَحُ الْمُوءْمِنِ

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : الدُّعَاءُ سِلاَحُ الْمُوءْمِنِ، وَ عَمُودُ الدِّینِ، وَ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الاْءَرْضِ».(1)

2 . وَ بِهذَا الاْءِسْنَادِ، قَالَ: «قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام : الدُّعَاءُ مَفَاتِیحُ النَّجَاحِ(2) وَ مَقَالِیدُ الْفَلاَحِ، وَ خَیْرُ الدُّعَاءِ مَا صَدَرَ عَنْ صَدْرٍ نَقِیٍّ وَ قَلْبٍ تَقِیٍّ ، وَ فِی الْمُنَاجَاةِ سَبَبُ النَّجَاةِ، وَ بِالاْءِخْلاَصِ یَکُونُ الْخَلاَصُ، فَإِذَا(3) اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإِلَی اللّهِ الْمَفْزَعُ» .(4)

3. وَ بِإِسْنَادِهِ، قَالَ(5): «قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : أَ لاَ أَدُلُّکُمْ عَلی سِلاَحٍ یُنْجِیکُمْ مِنْ أَعْدَائِکُمْ، وَ یُدِرُّ(6) أَرْزَاقَکُمْ؟ قَالُوا: بَلی، قَالَ: تَدْعُونَ رَبَّکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ؛ فَإِنَّ(7) سِلاَحَ الْمُوءْمِنِ الدُّعَاءُ».(8)

4. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام : الدُّعَاءُ تُرْسُ(9) الْمُوءْمِنِ، وَ مَتی تُکْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ یُفْتَحْ لَکَ».(10)

ص: 20

5 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا :

عَنِ الرِّضَا علیه السلام ، أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ لاِءَصْحَابِهِ: «عَلَیْکُمْ بِسِلاَحِ الاْءَنْبِیَاءِ» فَقِیلَ: وَ(1) مَا سِلاَحُ الاْءَنْبِیَاءِ؟ قَالَ: «الدُّعَاءُ».(2)

6 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ، عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْبَجَلِیِّ ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنَّ الدُّعَاءَ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ».(3)

7 . عَنْهُ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «الدُّعَاءُ أَنْفَذُ(4) مِنَ السِّنَانِ الْحَدِیدِ».(5)

بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْبَلاَءَ وَ الْقَضَاءَ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ، قَالَ:

سَمِعْتُهُ یَقُولُ: «إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ(6) الْقَضَاءَ ، یَنْقُضُهُ کَمَا یُنْقَضُ(7) السِّلْکُ(8) وَ قَدْ أُبْرِمَ(9) إِبْرَاماً».(10)

2 . عَنْهُ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ، عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ، قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ علیه السلام یَقُولُ: «إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ مَا قَدْ قُدِّرَ وَ مَا لَمْ یُقَدَّرْ» قُلْتُ: وَ(11)مَا قَدْ قُدِّرَ عَرَفْتُهُ(12)، فَمَا لَمْ یُقَدَّرْ؟ قَالَ: «حَتّی لاَ یَکُونَ(13)».(14)

ص: 22

5- از امام رضا (علیه السّلام) كه به ياران خود مى فرمود:

بچسبيد به اسلحه پيغمبران، به او عرض شد كه: سلاح پيغمبران چيست؟ فرمود: دعاء است.

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

دعاء از نيزه آهنين نافذتر است.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

دعاء نافذتر است از نيزه آهنين.

3 . أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ، عَنْ بِسْطَامَ الزَّیَّاتِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ(1) وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً».(2)

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی(3)، عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ: عَنِ الرِّضَا علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام : إِنَّ الدُّعَاءَ وَ الْبَلاَءَ لَیَتَرَافَقَانِ(4) إِلی یَوْمِ الْقِیَامَةِ؛ إِنَّ(5) الدُّعَاءَ لَیَرُدُّ الْبَلاَءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً».(6)

5. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ:

عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام یَقُولُ: الدُّعَاءُ یَدْفَعُ الْبَلاَءَ النَّازِلَ وَ(7) مَا لَمْ یَنْزِلْ».(8)

6 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی، عَنْ حَرِیزٍ ، عَنْ زُرَارَةَ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: قَالَ لِی : «أَ لاَ أَدُلُّکَ عَلی شَیْءٍ لَمْ یَسْتَثْنِ(9) فِیهِ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؟» قُلْتُ: بَلی، قَالَ: «الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً» وَ ضَمَّ أَصَابِعَهُ.(10)

7 . الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْوَشَّاءِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ، قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً، فَأَکْثِرْ مِنَ(11) الدُّعَاءِ، فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ(12) کُلِّ رَحْمَةٍ، وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَةٍ، وَ لاَ یُنَالُ مَا عِنْدَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلاَّ بِالدُّعَاءِ؛ وَ إِنَّهُ لَیْسَ بَابٌ یُکْثَرُ(13) قَرْعُهُ إِلاَّ یُوشِکُ(14) أَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ».(15)

ص: 24

3- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

راستى دعا برمى گرداند قضائى كه از آسمان فرود شده و به سختى ابرام شده است.

4- از امام رضا (علیه السّلام) كه على بن الحسين (علیه السّلام) فرمود:

به راستى كه دعاء و بلاء تا روز قيامت با يك ديگر رفيق باشند و محققاً دعاء بر مى گرداند بلاى مبرم را.

5- از ابى الحسن (علیه السّلام)، فرمود: على بن الحسين (علیه السّلام) مى فرمود:

دعاء، بلائى را كه نازل شده و نازل نشده دفع مى كند.

6- از زراره، از امام باقر (علیه السّلام) گويد: به من فرمود:

تو را دلالت نكنم بر چيزى كه رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) در آن استثنائى نزده است؟ گفتم: چرا، فرمود: دعاء است كه قضاء مبرم سخت را بر مى گرداند و انگشتانش را به هم چسبانيد.

7- از عبد اللَّه بن سنان، گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود: دعاء، قضائى كه سخت مبرم شده برمى گرداند، بسيار دعا كن كه كليد هر رحمت و كاميابى است براى هر حاجت، و بدان چه نزد خدا عز و جل است نتوان رسيد جز به دعاء و راستش اين است كه هيچ درى را فراوان نكوبند جز اينكه زمينه فراهم شود تا به روى كوبنده اش باز گردد.

ص: 25

8 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ أَبِی وَلاَّدٍ، قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسی علیه السلام : «عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ؛ فَإِنَّ الدُّعَاءَ لِلّهِ(1) وَ الطَّلَبَ إِلَی اللّهِ یَرُدُّ الْبَلاَءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِیَ وَ لَمْ یَبْقَ(2) إِلاَّ إِمْضَاوءُهُ، فَإِذَا دُعِیَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ وَ سُئِلَ صَرْفَ الْبَلاَءِ صَرَفَهُ(3)».(4)

9 . الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِاللّهِ علیه السلام :«إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لَیَدْفَعُ بِالدُّعَاءِ الاْءَمْرَ الَّذِی عَلِمَهُ(5)أَنْ یُدْعی لَهُ فَیَسْتَجِیبُ، وَ لَوْ لاَ مَا وُفِّقَ الْعَبْدُ(6) مِنْ ذلِکَ الدُّعَاءِ، لاَءَصَابَهُ مِنْهُ مَا یَجُثُّهُ(7) مِنْ جَدِیدِ(8) الاْءَرْضِ».(9)

بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ سَالِمٍ، عَنْ عَلاَءِ بْنِ کَامِلٍ، قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «عَلَیْکَ بِالدُّعَاءِ؛ فَإِنَّهُ(10) شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ».(11)

ص: 26

8- از ابى ولاد، گويد: امام كاظم (علیه السّلام) فرمود:

بچسبيد به دعاء، زيرا دعاء به درگاه خدا و دست طلب به آستان خدا برمى گرداند بلائى را كه مقدّر شده و بدان حكم صادر شده و نمانده است مگر اجراى آن و چون خدا عز و جل خوانده شود و از او در خواست گردد يك باره آن را برگرداند.

9- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

راستى خداى عز و جل هر آينه دفع كند به وسيله دعاء كردن هر آنچه را كه مى داند، اگر به درگاه او دعا شود، اجابت خواهد كرد و اگر نباشد كه بنده موفّق شود براى دعاء و خواهش دفاع از آن به درگاه خدا، به او بلائى رسد كه او را از روى زمين ريشه كن كند.

بَابُ أَنَّ مَنْ دَعَا اسْتُجِیبَ لَهُ

1 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ، عَنْ

عَبْدِ اللّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «الدُّعَاءُ کَهْفُ الاْءِجَابَةِ، کَمَا أَنَّ السَّحَابَ کَهْفُ الْمَطَرِ».(1)

2. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَا أَبْرَزَ عَبْدٌ یَدَهُ إِلَی اللّهِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ إِلاَّ اسْتَحْیَا اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَنْ یَرُدَّهَا صِفْراً(2) حَتّی یَجْعَلَ فِیهَا مِنْ فَضْلِ رَحْمَتِهِ مَا یَشَاءُ، فَإِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ فَلاَ یَرُدَّ یَدَهُ(3) حَتّی یَمْسَحَ(4) عَلی وَجْهِهِ وَ رَأْسِهِ».(5)

بَابُ إِلْهَامِ الدُّعَاءِ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «هَلْ(6) تَعْرِفُونَ طُولَ الْبَلاَءِ مِنْ

ص: 28

قِصَرِهِ؟» قُلْنَا(1): لاَ، قَالَ: «إِذَا(2) أُلْهِمَ أَحَدُکُمُ(3) الدُّعَاءَ عِنْدَ الْبَلاَءِ، فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلاَءَ قَصِیرٌ».(4)

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ أَبِی

وَلاَّدٍ، قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسی(5) علیه السلام : «مَا مِنْ بَلاَءٍ یَنْزِلُ عَلی عَبْدٍ مُوءْمِنٍ فَیُلْهِمُهُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ الدُّعَاءَ، إِلاَّ کَانَ کَشْفُ ذلِکَ الْبَلاَءِ وَشِیکاً(6)؛ وَ مَا مِنْ بَلاَءٍ یَنْزِلُ عَلی عَبْدٍ مُوءْمِنٍ فَیُمْسِکُ عَنِ الدُّعَاءِ، إِلاَّ کَانَ ذلِکَ(7) الْبَلاَءُ طَوِیلاً، فَإِذَا نَزَلَ الْبَلاَءُ فَعَلَیْکُمْ(8) بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ».(9)

بَابُ التَّقَدُّمِ فِی الدُّعَاءِ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ(10) عِیسی، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ تَقَدَّمَ فِی الدُّعَاءِ اسْتُجِیبَ لَهُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْبَلاَءُ، وَ قِیلَ(11): صَوْتٌ مَعْرُوفٌ، وَ لَمْ یُحْجَبْ عَنِ السَّمَاءِ؛ وَ مَنْ لَمْ یَتَقَدَّمْ فِی الدُّعَاءِ لَمْ یُسْتَجَبْ لَهُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْبَلاَءُ(12)، وَ قَالَتِ الْمَلاَئِکَةُ: إِنَّ ذَا(13) الصَّوْتَ(14) لاَ نَعْرِفُهُ».(15)

2. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ

ص: 30

فرمود: چون به هر كدام شما كه مبتلا شديد، الهام شد كه دعا كنيد، بدانيد كه مدت بلاء كوتاه است.

2- از ابى ولاد، گويد: امام كاظم (علیه السّلام) فرمود:

هيچ بلائى بر بنده مؤمن نازل نشود كه خدا عز و جل بدو الهام بخشد تا دعا كند جز اينكه بر طرف شدن آن بلا نزديك است و هيچ بلائى بر بنده مؤمن نازل نشود كه از دعا كردن خوددارى كند جز اينكه بلا طولانى باشد، پس هر گاه بلا نازل شد، بر شما باد كه دعا كنيد و زارى كنيد به درگاه خدا عز و جل.

سِنَانٍ، عَنْ عَنْبَسَةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ تَخَوَّفَ(1) بَلاَءً یُصِیبُهُ فَتَقَدَّمَ فِیهِ بِالدُّعَاءِ، لَمْ یُرِهِ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ ذلِکَ الْبَلاَءَ أَبَداً».(2)

3. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ، عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ الدُّعَاءَ فِی الرَّخَاءِ یَسْتَخْرِجُ الْحَوَائِجَ(3) فِی الْبَلاَءِ».(4)

4 . عَنْهُ(5)، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسی، عَنْ سَمَاعَةَ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُسْتَجَابَ لَهُ فِی الشِّدَّةِ، فَلْیُکْثِرِ الدُّعَاءَ فِی الرَّخَاءِ».(6)

5. عَنْهُ(7)، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ(8) بْنِ یَحْیی، عَنْ رَجُلٍ، عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ(9) الطَّائِیِّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ جَدِّی یَقُولُ: تَقَدَّمُوا فِی الدُّعَاءِ؛ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا(10) کَانَ دَعَّاءً(11) فَنَزَلَ بِهِ الْبَلاَءُ فَدَعَا، قِیلَ: صَوْتٌ مَعْرُوفٌ؛ وَ إِذَا لَمْ یَکُنْ دَعَّاءً(12) فَنَزَلَ بِهِ بَلاَءٌ(13) فَدَعَا ، قِیلَ: أَیْنَ کُنْتَ قَبْلَ الْیَوْمِ؟».(14)

6 . الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْوَشَّاءِ، عَمَّنْ حَدَّثَهُ: عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الاْءَوَّلِ ، عَنْ أَبِیهِ(15) علیهماالسلام ، قَالَ: «کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام یَقُولُ(16): الدُّعَاءُ بَعْدَ مَا یَنْزِلُ الْبَلاَءُ لاَ یُنْتَفَعُ بِهِ».(17)

ص: 32

هر كه از بلائى ترسد كه به او رسد و بوسيله دعا از گرفتارى بر آن پيشدستى كند، خدا عز و جل هرگز آن بلا را بدو ننمايد.

3- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

راستى دعا در حال آسايش و عافيت، نيازمنديهاى حال بلا را بر مى آورند (يعنى مانع نزول بلا مى شود).

4- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر كه را خوش آيد كه در حال سختى دعايش به اجابت رسد، بايد در حال راحتى بسيار دعا كند.

5- از امام صادق (علیه السّلام) كه جدّم مى فرمود:

به دعا پيشدستى كنيد (يعنى تا گرفتار نشديد دعا كنيد) زيرا هر گاه بنده اى بسيار دعا كند و بلائى به او رسد و دعا كند، گفته شود: آواز معروفى است، و هر گاه پر دعا نكند و بلائى به او رسد و براى رفع آن دعا كند، گفته شود: تا امروز كجا بودى؟ 6- از امام كاظم (علیه السّلام) كه على بن الحسين (علیه السّلام) بسيار مى فرمود:

دعا كردن پس از نازل شدن بلاء، سودى ندارد.

ص: 33

بَابُ الْیَقِینِ فِی الدُّعَاءِ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ، عَمَّنْ حَدَّثَهُ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِذَا دَعَوْتَ، فَظُنَّ أَنَّ(1) حَاجَتَکَ بِالْبَابِ».(2)

بَابُ الاْءِقْبَالِ عَلَی الدُّعَاءِ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لاَ یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ، فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ، ثُمَّ اسْتَیْقِنْ بِالاْءِجَابَةِ(3)».(4)

2 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللّه ِ عَلَیْهِ: لاَ یَقْبَلُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ دُعَاءَ قَلْبٍ لاَهٍ، وَ کَانَ

ص: 34

عَلِیٌّ علیه السلام یَقُولُ: إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ لِلْمَیِّتِ ، فَلاَ یَدْعُو لَهُ وَ قَلْبُهُ لاَهٍ عَنْهُ(1)، وَ لکِنْ لِیَجْتَهِدْ(2) لَهُ فِی الدُّعَاءِ».(3)

3. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِذَا دَعَوْتَ(4) فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ، وَ ظُنَّ حَاجَتَکَ بِالْبَابِ».(5)

4 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لاَ یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ».(6)

5. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «لَمَّا اسْتَسْقی رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَ سُقِیَ النَّاسُ حَتّی قَالُوا: إِنَّهُ الْغَرَقُ، وَ قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِیَدِهِ(7) وَ رَدَّهَا(8): اللّهُمَّ حَوَالَیْنَا، وَ لاَ عَلَیْنَا(9)».

قَالَ: «فَتَفَرَّقَ السَّحَابُ(10)، فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللّهِ، اسْتَسْقَیْتَ ··· î لَنَا(11) فَلَمْ نُسْقَ، ثُمَّ اسْتَسْقَیْتَ لَنَا فَسُقِینَا؟ قَالَ(12): إِنِّی دَعَوْتُ وَ لَیْسَ لِی(13) فِی ذلِکَ نِیَّةٌ، ثُمَّ دَعَوْتُ وَ لِیَ فِی ذلِکَ نِیَّةٌ».(14)

ص: 36

هر گاه يكى از شماها براى مرده اى دعا كند، در حالى دعا نكند كه دل به او ندارد ولى در دعاى به او از دل كوشد.

3- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر گاه دعا كردى، دل را متوجه كن و پندار كه حاجتت بر در خانه آمده است.

4- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

راستى خدا عز و جل اجابت نكند دعا را از روى دل سخت و با قساوت.

5- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

چون رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) دعا كرد براى طلب باران و آن قدر براى مردم باريد كه گفتند: غرق مى شويم و رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) با دست اشاره كرد و آن را باز گردانيد، فرمود: در گرد ما باشد و بر سر ما نباشد، فرمود: پس ابرها متفرّق شدند، عرض كردند: يا رسول اللَّه! يك بار براى ما طلب باران كردى و باران بر ما نباريد و سپس طلب باران كردى و باران بر يا ما باريد؟ فرمود: راستى من دعا كردم و دل با آن نداشتم و سپس كه دعا كردم از روى نيّت دل بود.

ص: 37

بَابُ الاْءِلْحَاحِ فِی الدُّعَاءِ وَ التَّلَبُّثِ(1)

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عَطِیَّةَ، عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الطَّوِیلِ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا دَعَا لَمْ یَزَلِ اللّهُ _ تَبَارَکَ وَ تَعَالی _ فِی حَاجَتِهِ مَا لَمْ یَسْتَعْجِلْ».(2)

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عَطِیَّةَ، عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الطَّوِیلِ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، مِثْلَهُ.

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ غَیْرِهِمَا:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا عَجَّلَ فَقَامَ لِحَاجَتِهِ(3)، یَقُولُ اللّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالی: أَ مَا یَعْلَمُ عَبْدِی أَنِّی أَنَا اللّهُ(4) الَّذِی(5) أَقْضِی الْحَوَائِجَ؟».(6)

3. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ(7)، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ، عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ عُقْبَةَ الْهَجَرِیِّ، قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(8) علیه السلام یَقُولُ: «وَ اللّهِ، لاَ یُلِحُّ عَبْدٌ مُوءْمِنٌ عَلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی حَاجَتِهِ إِلاَّ قَضَاهَا لَهُ».(9)

ص: 38

4 . عَنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ الْحَجَّالِ، عَنْ حَنَانٍ(1)، عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ(2) اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ کَرِهَ إِلْحَاحَ النَّاسِ بَعْضِهِمْ عَلی(3) بَعْضٍ فِی الْمَسْأَلَةِ، وَ أَحَبَّ ذلِکَ لِنَفْسِهِ، إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یُحِبُّ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مَا عِنْدَهُ».(4)

5. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ حُسَیْنٍ الاْءَحْمَسِیِّ، عَنْ رَجُلٍ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «لاَ(5) وَ اللّهِ، لاَ یُلِحُّ عَبْدٌ عَلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلاَّ اسْتَجَابَ(6) لَهُ».(7)

6 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : رَحِمَ اللّهُ عَبْداً طَلَبَ مِنَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ حَاجَةً(8) فَأَلَحَّ فِی الدُّعَاءِ ، اسْتُجِیبَ لَهُ أَوْ(9) لَمْ یُسْتَجَبْ لَهُ(10)، وَ تَلاَ هذِهِ الاْآیَةَ: «وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلاَّ أَکُونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیًّا»(11)».(12)

بَابُ تَسْمِیَةِ الْحَاجَةِ فِی الدُّعَاءِ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ الْفَرَّاءِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ اللّهَ _ تَبَارَکَ وَ تَعَالی _ یَعْلَمُ مَا یُرِیدُ الْعَبْدُ إِذَا دَعَاهُ، وَ لکِنَّهُ یُحِبُّ أَنْ تُبَثَّ(13) إِلَیْهِ الْحَوَائِجُ، فَإِذَا

ص: 40

4- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

خدا بد دارد كه بنده ها بر يك ديگر در انجام حاجت اصرار ورزند و اصرار را نسبت به خودش دوست دارد، خدا عز و جل دوست مى دارد كه از او درخواست شود و آنچه نزد او است خواهش شود.

5- از امام باقر (علیه السّلام)، فرمود:

نه به خدا سوگند كه هيچ بنده به درگاه خدا اصرار نورزد جز اينكه خدا براى او اجابت كند.

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده:

رحمت كند خدا بنده اى را كه حاجتى از خدا عز و جل بخواهد و در باره آن اصرار ورزد، چه اجابت شود و چه اجابت نشود و اين آيه را خواند (48 سوره مريم): «و دعا كنم به درگاه پروردگارم به اميد اينكه در دعا به درگاه پروردگارم بدبخت نباشم».

دَعَوْتَ فَسَمِّ حَاجَتَکَ».(1) . وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ، قَالَ: قَالَ(2): «إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یَعْلَمُ حَاجَتَکَ وَ مَا تُرِیدُ، وَ لکِنْ(3) یُحِبُّ أَنْ تُبَثَّ(4) إِلَیْهِ الْحَوَائِجُ».(5)

بَابُ إِخْفَاءِ الدُّعَاءِ

1 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ: عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام ، قَالَ: «دَعْوَةُ الْعَبْدِ سِرّاً _ دَعْوَةً وَاحِدَةً _ تَعْدِلُ سَبْعِینَ دَعْوَةً عَلاَنِیَةً».(6) . وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْری: «دَعْوَةٌ(7) تُخْفِیهَا(8) أَفْضَلُ عِنْدَ اللّهِ مِنْ سَبْعِینَ دَعْوَةً تُظْهِرُهَا(9)».(10)

بَابُ الاْءَوْقَاتِ وَ الْحَالاَتِ الَّتِی تُرْجی(11) فِیهَا الاْءِجَابَةُ

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ

ص: 42

درگاه او شرح داده شود، پس چون به درگاه او دعا كردى، حاجتت را نام ببر.

و در حديث ديگر فرمود: راستى خدا عز و جل حاجت تو را مى داند و آنچه را مى خواهى هم مى داند ولى دوست دارد كه هر حاجتى براى او شرح داده شود.

یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلاَدِ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «اطْلُبُوا الدُّعَاءَ فِی أَرْبَعِ سَاعَاتٍ: عِنْدَ هُبُوبِ الرِّیَاحِ، وَ(1) زَوَالِ الاْءَفْیَاءِ(2)، وَ نُزُولِ الْقَطْرِ(3)، وَ أَوَّلِ قَطْرَةٍ مِنْ دَمِ الْقَتِیلِ الْمُوءْمِنِ؛ فَإِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ(4) عِنْدَ هذِهِ الاْءَشْیَاءِ».(5)

2 . عَنْهُ(6)، عَنْ أَبِیهِ، وَ غَیْرِهِ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ فَضْلٍ الْبَقْبَاقِ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «یُسْتَجَابُ الدُّعَاءُ فِی أَرْبَعَةِ(7) مَوَاطِنَ(8): فِی الْوَتْرِ، وَ بَعْدَ الْفَجْرِ، وَ بَعْدَ الظُّهْرِ، وَ بَعْدَ الْمَغْرِبِ».(9)

3 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام : اغْتَنِمُوا الدُّعَاءَ عِنْدَ أَرْبَعٍ: عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ، وَ عِنْدَ الاْءَذَانِ، وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ، وَ عِنْدَ الْتِقَاءِ الصَّفَّیْنِ لِلشَّهَادَةِ».(10)

4. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ عَطَاءٍ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ أَبِی إِذَا کَانَتْ(11) لَهُ إِلَی اللّهِ حَاجَةٌ طَلَبَهَا فِی هذِهِ السَّاعَةِ» یَعْنِی زَوَالَ الشَّمْسِ.(12)

5. عَنْهُ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ(13)، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِذَا رَقَّ

ص: 44

دعا را در چهار گاه بجوئيد و بدان بپوئيد:

1- نزد وزيدن بادها.

2- نزد زوال سايه ها (هنگام ظهر).

3- نزد فرود شدن باران.

4- هنگام ريختن اول قطره خون مؤمن در راه خدا (در جبهه جهاد) زيرا در اين چيزها است كه درهاى آسمان گشوده شوند.

2- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

دعاء، در چهار جا به اجابت رسد: در نماز وتر و پس از نماز سپيده دم و بعد از ظهر و پس از مغرب.

3- امير المؤمنين (علیه السّلام) فرمود:

دعا را در چهار جا غنيمت شماريد: نزد قرائت قرآن و نزد گفتن اذان و نزد فرود شدن باران و نزد بر خورد دو صف (حق و باطل) براى شهادت و جانبازى.

4- از امام باقر (علیه السّلام)، فرمود:

شيوه پدرم اين بود كه چون به خدا حاجتى داشت، در اين ساعت آن را مى خواست، يعنى در زوال آفتاب.

5- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

چون براى يكى از شما، رقت قلب آمد بايد دعا كند، زيرا دل

ص: 45

أَحَدُکُمْ فَلْیَدْعُ؛ فَإِنَّ الْقَلْبَ لاَ یَرِقُّ حَتّی یَخْلُصَ(1)».(2)

6 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ شَرِیفِ بْنِ سَابِقٍ، عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : خَیْرُ وَقْتٍ دَعَوْتُمُ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِیهِ الاْءَسْحَارُ، وَ تَلاَ هذِهِ الاْآیَةَ فِی قَوْلِ یَعْقُوبَ علیه السلام : «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی»(3) وَ(4) قَالَ : أَخَّرَهُمْ(5) إِلَی السَّحَرِ».(6)

7 . الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ أَبِی(7) إِذَا طَلَبَ الْحَاجَةَ طَلَبَهَا عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ،

فَإِذَا أَرَادَ ذلِکَ قَدَّمَ شَیْئاً فَتَصَدَّقَ بِهِ، وَ شَمَّ(8) شَیْئاً مِنْ طِیبٍ، وَ رَاحَ إِلَی الْمَسْجِدِ، وَ دَعَا فِی(9) حَاجَتِهِ بِمَا شَاءَ اللّهُ».(10)

8 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ رَفَعَهُ :

إِلی أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُکَ وَ دَمَعَتْ عَیْنَاکَ(11)، فَدُونَکَ دُونَکَ، فَقَدْ قُصِدَ(12) قَصْدُکَ».(13)

قَالَ(14): وَ رَوَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ، عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ السَّرَّاجِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ، عَنْ سَعِیدٍ، مِثْلَهُ.(15)

9. عَنْهُ(16)، عَنِ الْجَامُورَانِیِّ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ، عَنْ صَنْدَلٍ(17) ، عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یُحِبُّ مِنْ(18) عِبَادِهِ الْمُوءْمِنِینَ کُلَّ عَبْدٍ(19)

ص: 46

تا پاك نشود، رقّت نكند.

6- از امام صادق (علیه السّلام) كه:

بهترين وقتى كه به درگاه خدا عز و جل در آن دعا كنيد، وقت سحرها است و اين آيه را خواند (98 سوره يوسف): كه نقل قول يعقوب است (علیه السّلام) «به زودى براى شما از پروردگارم آمرزش خواهم» و فرمود: تا به وقت سحر آنها را پس انداخت.

7- از معاويه بن عمار، از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

پدرم را شيوه بود كه چون طلب حاجتى مى كرد، آن را هنگام ظهر طلب مى كرد و چون آهنگ آن مى نمود چيزى صدقه پيش مى داشت و به مستحق مى رساند و مقدارى عطر مى بوئيد و به مسجد مى رفت و براى حاجت خود دعا مى كرد بدان چه خدا مى خواست.

8- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

چون پوستت دانه لرز بر خود گرفت و چشمت گريان شد، خود را باش، خود را باش كه محققاً به تو توجهى شده است (از طرف خدا براى انجام حاجت يا از طرف فرشته ها براى شفاعت و انجام حاجت به امر خدا- از مجلسى (رحمه الله).

9- از ابى الصباح كنانى، از امام باقر (علیه السّلام)، فرمود:

راستى خدا عز و جل دوستدارد از ميان بنده هاى مؤمن خود، هر بنده بسيار دعا كن را، بچسبيد به دعا كردن از سحر تا بر آمدن

ص: 47

دَعَّاءٍ، فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی السَّحَرِ إِلی طُلُوعِ الشَّمْسِ، فَإِنَّهَا سَاعَةٌ تُفَتَّحُ(1) فِیهَا أَبْوَابُ

السَّمَاءِ، وَ تُقْسَمُ(2) فِیهَا الاْءَرْزَاقُ، وَ تُقْضی فِیهَا الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ».(3)

10. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ، قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «إِنَّ فِی اللَّیْلِ لَسَاعَةً(4) مَا یُوَافِقُهَا(5) عَبْدٌ مُسْلِمٌ، ثُمَّ(6) یُصَلِّی وَ یَدْعُو اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِیهَا إِلاَّ اسْتَجَابَ(7) لَهُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ» .

قُلْتُ: أَصْلَحَکَ اللّهُ، وَ أَیُّ(8) سَاعَةٍ(9) هِیَ مِنَ اللَّیْلِ؟

قَالَ: «إِذَا مَضی نِصْفُ اللَّیْلِ وَ هِیَ(10) السُّدُسُ الاْءَوَّلُ مِنْ أَوَّلِ النِّصْفِ(11)».(12)

بَابُ الرَّغْبَةِ وَ الرَّهْبَةِ وَ التَّضَرُّعِ وَ التَّبَتُّلِ وَ الاِبْتِهَالِ(13) وَ الاِسْتِعَاذَةِ وَ الْمَسْأَلَةِ

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «الرَّغْبَةُ أَنْ تَسْتَقْبِلَ(14) بِبَطْنِ(15) کَفَّیْکَ إِلَی السَّمَاءِ؛ وَ الرَّهْبَةُ أَنْ تَجْعَلَ ظَهْرَ کَفَّیْکَ إِلَی السَّمَاءِ؛ وَ قَوْلُهُ(16):

ص: 48

آفتاب، زيرا اين هنگامى است كه درهاى آسمان در آن باز شود و روزى ها را پخش كنند و حاجتهاى بزرگ را بر آورند.

10- از عمر بن اذينه، گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود:

راستى در شب چند هنگام است كه هيچ بنده مسلمانى موفّق به درك آنها نشود و نماز بخواند و به درگاه خدا عز و جل دعا كند در آنها جز اينكه خدا هر شب برايش اجابت كند، من گفتم:

اصلحك اللَّه! و آن كدام ساعت از شب است؟ فرمود: چون نيمى از شب گذرد، آن ساعت ششم نخست از نيم اول باشد.

«وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلاً»(1) _ قَالَ _ : الدُّعَاءُ بِإِصْبَعٍ وَاحِدَةٍ تُشِیرُ(2) بِهَا؛ وَ التَّضَرُّعُ تُشِیرُ(3) بِإِصْبَعَیْکَ وَ تُحَرِّکُهُمَا؛ وَ الاِبْتِهَالُ رَفْعُ(4) الْیَدَیْنِ وَ تَمُدُّهُمَا(5)، وَ ذلِکَ عِنْدَ الدَّمْعَةِ، ثُمَّ ادْعُ».(6)

2. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ أَبِی أَیُّوبَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ»(7) فَقَالَ : «الاِسْتِکَانَةُ هُوَ(8) الْخُضُوعُ؛ وَ التَّضَرُّعُ هُوَ(9) رَفْعُ الْیَدَیْنِ وَ التَّضَرُّعُ بِهِمَا».(10)

3 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً، عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ، عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ، عَنْ أَبِی خَالِدٍ، عَنْ مَرْوَکٍ بَیَّاعِ اللُّوءْلُوءِ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: ذَکَرَ الرَّغْبَةَ، وَ أَبْرَزَ بَاطِنَ رَاحَتَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ ؛ «وَ هکَذَا الرَّهْبَةُ(11)» وَ جَعَلَ ظَهْرَ کَفَّیْهِ إِلَی السَّمَاءِ ؛ «وَ هکَذَا التَّضَرُّعُ» وَ حَرَّکَ أَصَابِعَهُ یَمِیناً وَ شِمَالاً ؛ «وَ هکَذَا التَّبَتُّلُ» وَ یَرْفَعُ أَصَابِعَهُ مَرَّةً وَ یَضَعُهَا مَرَّةً ؛ «وَ هکَذَا الاِبْتِهَالُ» وَ مَدَّ یَدَهُ(12) تِلْقَاءَ وَجْهِهِ إِلَی الْقِبْلَةِ، وَ لاَ یَبْتَهِلُ(13) حَتّی تَجْرِیَ الدَّمْعَةُ.(14)

4 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ فَضَالَةَ، عَنْ عَلاَءٍ(15)، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «مَرَّ بِی رَجُلٌ وَ أَنَا أَدْعُو فِی صَلاَتِی بِیَسَارِی، فَقَالَ:

ص: 50

تضرع و زارى دعا كردن با اشاره به دو انگشت است و حركت دادن آنها، و ابتهال بالا بردن هر دو دست است و آنها را بكشى به بالا، و اين موقع اشك ريختن است و سپس دعا كنى.

2- از محمد بن مسلم، گويد: از امام باقر (علیه السّلام) پرسيدم از قول خدا عز و جل (75 سوره مؤمنون): «كوچكى نكردند براى پروردگارشان و زارى نكردند به درگاه او» در پاسخ فرمود: استكانت همان كوچكى كردن است و تضرع بلند كردن هر دو دست است و زارى كردن بدانها.

3- از مروك مرواريد فروش، از كسى كه نامش را برد، از امام صادق (علیه السّلام)، گويد: رغبت را ياد كرد و درون دو كف را به آسمان برداشت و فرمود:

رهبت چنين است و دو پشت دستها را به آسمان نمود و تضرع چنين است و انگشتانش را به راست و چپ جنبانيد و تبتّل چنين است و انگشتانش را به بالا مى برد و يك بار به پائين مى آورد و ابتهال چنين است، دست خود را برابر رويش به سوى قبله كشيد و ابتهال نباشد تا اشك روان گردد.

4- از محمد بن مسلم، گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

مردى به من گذر كرد و من در نمازم دست چپ را براى دعا بلند كرده بودم، پس گفت: يا ابا عبد اللَّه! با دست راستت دعا كن، من گفتم: اى بنده خدا! راستى كه خدا تبارك و تعالى بر اين هم

ص: 51

یَا عَبْدَ اللّهِ(1)، بِیَمِینِکَ، فَقُلْتُ: یَا عَبْدَ اللّهِ، إِنَّ لِلّهِ _ تَبَارَکَ وَ تَعَالی _ حَقّاً(2) عَلی هذِهِ کَحَقِّهِ عَلی هذِهِ(3) » .

وَ قَالَ: «الرَّغْبَةُ تَبْسُطُ یَدَیْکَ وَتُظْهِرُ بَاطِنَهُمَا؛ وَ الرَّهْبَةُ تَبْسُطُ یَدَیْکَ وَ(4) تُظْهِرُ ظَهْرَهُمَا(5)؛ وَ التَّضَرُّعُ تُحَرِّکُ السَّبَّابَةَ الْیُمْنی یَمِیناً وَ شِمَالاً؛ وَ التَّبَتُّلُ(6) تُحَرِّکُ السَّبَّابَةَ الْیُسْری تَرْفَعُهَا فِی(7) السَّمَاءِ رِسْلاً(8) وَ تَضَعُهَا؛ وَ الاِبْتِهَالُ تَبْسُطُ یَدَکَ(9) وَ ذِرَاعَکَ(10) إِلَی السَّمَاءِ، وَ الاِبْتِهَالُ حِینَ تَری أَسْبَابَ الْبُکَاءِ».(11)

5 . عَنْهُ(12)، عَنْ أَبِیهِ أَوْ غَیْرِهِ(13)، عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الدُّعَاءِ وَ رَفْعِ الْیَدَیْنِ، فَقَالَ: «عَلی أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ: أَمَّا التَّعَوُّذُ، فَتَسْتَقْبِلُ(14) الْقِبْلَةَ بِبَاطِنِ کَفَّیْکَ؛ وَ أَمَّا الدُّعَاءُ فِی الرِّزْقِ، فَتَبْسُطُ کَفَّیْکَ وَ تُفْضِی بِبَاطِنِهِمَا إِلَی السَّمَاءِ؛ وَ أَمَّا التَّبَتُّلُ، فَإِیمَاءٌ(15) بِإِصْبَعِکَ السَّبَّابَةِ؛ وَ أَمَّا الاِبْتِهَالُ، فَرَفْعُ یَدَیْکَ تُجَاوِزُ بِهِمَا رَأْسَکَ؛ وَ دُعَاءُ التَّضَرُّعِ أَنْ تُحَرِّکَ إِصْبَعَکَ السَّبَّابَةَ مِمَّا یَلِی وَجْهَکَ(16)، وَ هُوَ دُعَاءُ الْخِیفَةِ(17)».(18)

6. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللّهِ(19) عَزَّ وَ جَلَّ: «فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ»(20) قَالَ: «الاِسْتِکَانَةُ هِیَ الْخُضُوعُ؛ وَ التَّضَرُّعُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ وَ التَّضَرُّعُ بِهِمَا».(21)

7. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ حَرِیزٍ، عَنْ

ص: 52

حقى دارد مانند حق او بدان.

و فرمود: در رغبت، هر دو دست را بگشائى و باطن آنها را بنمائى، و در رهبت، هر دو دست را بگشائى و پشت آنها را عيان دارى، و در تضرع، انگشت سبابه راست را به راست و چپ بجنبانى، و در تبتّل، انگشت سبابه چپ را بجنبانى و به آرامى آن را به بالا و پائين ببرى و بياورى، و ابتهال اين است كه هر دو دست و هر دو ذراع را به سوى آسمان فراز دارى. ابتهال وقتى است كه موجبات گريه فراهم شده است.

5- از ابى بصير، گويد: از امام صادق (علیه السّلام) از دعا كردن و بلند كردن دو دست پرسيدم.

در پاسخ فرمود: بر چهار وجه باشد: اما براى پناه بردن به خدا، باطن دو كف را به سوى قبله كنى، و در دعاى براى طلب رزق، دو كف بگشائى و باطن آنها را به سوى آسمان بدارى، و اما در تبتّل و توجه به خدا، با انگشت سبّابه اشاره كنى، و اما در حال ابتهال، دو دست را فراز دارى تا از سر آنها را در گذرانى، و دعاى تضرع و زارى اين است كه انگشت سبّابه را در برابر رويت بجنبانى و آن دعاى خيفه و هراس است.

6- از محمد بن مسلم، گويد: از امام باقر (علیه السّلام) پرسيدم از قول خدا عز و جل (75 سوره مؤمنون): «كوچكى نكردند براى پروردگار خود و به درگاهش زارى نكردند» فرمود: استكانه همان خضوع است، و تضرع بلند كردن هر دو دست و زارى با آنها.

7- از محمد بن مسلم و زراره، گويند: گفتيم: به امام

ص: 53

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ، قَالاَ: قُلْنَا لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ(1) علیه السلام : کَیْفَ الْمَسْأَلَةُ إِلَی اللّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالی؟ قَالَ: «تَبْسُطُ کَفَّیْکَ» . قُلْنَا: کَیْفَ الاِسْتِعَاذَةُ؟ قَالَ: «تُفْضِی بِکَفَّیْکَ؛ وَ التَّبَتُّلُ(2) الاْءِیمَاءُ بِالاْءِصْبَعِ؛ وَ التَّضَرُّعُ تَحْرِیکُ الاْءِصْبَعِ(3)؛ وَ الاِبْتِهَالُ أَنْ تَمُدَّ یَدَیْکَ جَمِیعاً».(4)

بَابُ الْبُکَاءِ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَا مِنْ شَیْءٍ إِلاَّ وَ لَهُ کَیْلٌ وَ وَزْنٌ إِلاَّ الدُّمُوعُ؛ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ(5) تُطْفِئُ بِحَاراً مِنْ نَارٍ، فَإِذَا(6) اغْرَوْرَقَتِ(7) الْعَیْنُ بِمَائِهَا ، لَمْ یَرْهَقْ(8) وَجْهاً(9) قَتَرٌ(10) وَ لاَ ذِلَّةٌ، فَإِذَا فَاضَتْ حَرَّمَهُ(11) اللّهُ عَلَی النَّارِ، وَ لَوْ أَنَّ بَاکِیاً بَکی(12) فِی أُمَّةٍ لَرُحِمُوا».(13)

2 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ وَ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَا مِنْ عَیْنٍ إِلاَّ وَ هِیَ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلاَّ عَیْناً(14) بَکَتْ مِنْ خَوْفِ اللّهِ، وَ مَا اغْرَوْرَقَتْ عَیْنٌ بِمَائِهَا(15) مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلاَّ حَرَّمَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ سَائِرَ جَسَدِهِ عَلَی النَّارِ، وَ لاَ فَاضَتْ عَلی

ص: 54

صادق (علیه السّلام) چگونه بايد از درگاه خدا تبارك و تعالى در خواست كرد؟ فرمود: هر دو دست خود را مى گشائى، گفتم: پناه جوئى چگونه است؟ فرمود: هر دو دستت را در برابر قبله مى گيرى (چنانچه آنها را به ديوار مى گذارى)، و تبتل اشاره با انگشت است، و تضرع جنبانيدن انگشت است، و ابتهال اين است كه هر دو دست را با هم كنى و به سوى بالا بكشى.

خَدِّهِ فَرَهِقَ ذلِکَ الْوَجْهَ قَتَرٌ وَ لاَ ذِلَّةٌ، وَ مَا(1) مِنْ شَیْءٍ إِلاَّ وَ لَهُ کَیْلٌ وَ وَزْنٌ(2) إِلاَّ الدَّمْعَةُ؛ فَإِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یُطْفِئُ بِالْیَسِیرِ مِنْهَا الْبِحَارَ مِنَ النَّارِ، فَلَوْ أَنَّ عَبْداً بَکی فِی أُمَّةٍ لَرَحِمَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ تِلْکَ الاْءُمَّةَ بِبُکَاءِ ذلِکَ الْعَبْدِ» .(3)

3. عَنْهُ(4)، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ، عَنْ مُثَنًّی الْحَنَّاطِ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مِنْ قَطْرَةِ دُمُوعٍ فِی سَوَادِ اللَّیْلِ مَخَافَةً مِنَ اللّهِ ، لاَ یُرَادُ بِهَا غَیْرُهُ».(5)

4 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ، عَنْ صَالِحِ بْنِ رَزِینٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ وَ غَیْرِهِمَا:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلاَّ ثَلاَثَةً(6): عَیْنٌ غُضَّتْ(7) عَنْ مَحَارِمِ اللّهِ، وَ عَیْنٌ سَهِرَتْ(8) فِی طَاعَةِ اللّهِ، وَ عَیْنٌ بَکَتْ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ».(9)

5. ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ(10)، عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ دُرُسْتَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ، قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ(11): «مَا مِنْ شَیْءٍ إِلاَّ وَ لَهُ کَیْلٌ وَ وَزْنٌ إِلاَّ الدُّمُوعُ؛ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ مِنْهَا(12) تُطْفِئُ بِحَاراً مِنَ النَّارِ(13)، فَإِذَا(14) اغْرَوْرَقَتِ الْعَیْنُ بِمَائِهَا ، لَمْ یَرْهَقْ(15) وَجْهَهُ(16) قَتَرٌ وَ لاَ ذِلَّةٌ، فَإِذَا فَاضَتْ حَرَّمَهُ اللّهُ عَلَی النَّارِ، وَ لَوْ أَنَّ بَاکِیاً بَکی فِی أُمَّةٍ، لَرُحِمُوا».(17)

ص: 56

اندكى از آن درياها از آتش را خاموش كند و اگر چنانچه اى كه بنده در امتى بگريد، خدا عز و جل براى گريه آن يك بنده به همه آن امت رحم كند.

3- از امام باقر (علیه السّلام)، فرمود:

هيچ قطره اى نزد خدا محبوب تر نيست از يك قطره اشك كه در سياهى شب از ترس خدا باشد و نظر به ديگرى در آن نباشد.

4- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

هر چشمى در قيامت، گريان است جز سه تا:

چشمى كه از آنچه خدا حرام كرده بر هم نهفته شده و چشمى كه در راه طاعت خدا بيدارى كشيده و چشمى كه در دل شب از ترس خدا گريسته.

5- از محمد بن مروان، گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود:

هيچ چيزى نيست مگر آنكه پيمانه و وزنى دارد جز اشكها، زيرا يك قطره از آنها درياهائى از آتش را خاموش مى كند، و چون چشم به آب خود اندر شود چهره او را هيچ تيرگى و خوارى برنگيرد و چون روان گردد، خدا آن را بر آتش حرام كند و اگر يكى باشد كه در امتى بگريد (از ترس خدا) به همه رحم شود.

ص: 57

6 . ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ(1)، عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «أَوْحَی اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلی مُوسی علیه السلام : أَنَّ عِبَادِی لَمْ یَتَقَرَّبُوا إِلَیَّ بِشَیْءٍ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْ ثَلاَثِ خِصَالٍ .

قَالَ مُوسی: یَا رَبِّ، وَ مَا(2) هُنَّ(3)؟

قَالَ: یَا مُوسی: الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا، وَ الْوَرَعُ عَنِ الْمَعَاصِی(4)، وَ الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَتِی.

قَالَ مُوسی: یَا رَبِّ، فَمَا لِمَنْ صَنَعَ ذَا؟

فَأَوْحَی اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلَیْهِ: یَا مُوسی(5) أَمَّا الزَّاهِدُونَ فِی الدُّنْیَا فَفِی الْجَنَّةِ، وَ أَمَّا الْبَکَّاؤُونَ(6) مِنْ خَشْیَتِی فَفِی الرَّفِیعِ الاْءَعْلی لاَ یُشَارِکُهُمْ(7) أَحَدٌ، وَ أَمَّا الْوَرِعُونَ عَنْ مَعَاصِیَّ فَإِنِّی أُفَتِّشُ النَّاسَ وَ لاَ أُفَتِّشُهُمْ».(8)

7 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسی، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ، قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : أَکُونُ أَدْعُو فَأَشْتَهِی الْبُکَاءَ وَ لاَ یَجِیئُنِی(9)، وَ رُبَّمَا ذَکَرْتُ بَعْضَ مَنْ مَاتَ مِنْ(10) أَهْلِی فَأَرِقُّ وَ أَبْکِی(11)، فَهَلْ یَجُوزُ ذلِکَ؟

فَقَالَ: «نَعَمْ، فَتَذَکَّرْهُمْ(12)، فَإِذَا رَقَقْتَ فَابْکِ، وَ ادْعُ رَبَّکَ تَبَارَکَ وَ تَعَالی».(13)

8 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنْ لَمْ یَکُنْ بِکَ بُکَاءٌ(14) فَتَبَاکَ».(15)

9. عَنْهُ(16)، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ، عَنْ سَعِیدِ(17) بْنِ یَسَارٍ بَیَّاعِ السَّابِرِیِّ، قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : إِنِّی أَتَبَاکی فِی الدُّعَاءِ وَ لَیْسَ لِی بُکَاءٌ؟

قَالَ : «نَعَمْ(18)، وَ لَوْ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ».(19)

ص: 58

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: خدا عز و جل به موسى وحى كرد كه: بنده هايم به من تقرب نجستند به چيزى كه محبوب تر باشد نزد من از سه خصلت، موسى عرض كرد: پروردگارا! آنها چيستند؟

فرمود: اى موسى! زهد در دنيا و ورع از نافرمانيها و گريه از ترس من، موسى عرض كرد: پروردگارا! هر كه اينها را به جا آورد چه پاداشى دارد؟ خدا عز و جل به موسى وحى كرد:

اى موسى! اما زاهدان در دنيا، در بهشت باشند و آنان كه از ترس من گريه كنند، در مقام بالاترند و احدى با آنها شريك نباشد و اما آنها كه از نافرمانيها بپرهيزند، من كه همه مردم را بازرسى كنم، آنان را از بازرسى معاف دارم.

7- از اسحاق بن عمار، گويد: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم: من دعا مى كنم و مى خواهم گريه كنم و گريه ام نمى آيد و بسا به ياد برخى مرده هاى فاميلم بيفتم و رقّت كنم و بگريم، آيا اين كار روا است برايم؟ در پاسخ فرمود:

آرى، آنان را به ياد آور و هر گاه تو را رقّت دست داد، گريه كن و به درگاه پروردگارت تبارك و تعالى دعا كن.

8- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

اگر گريه ندارى، خود را به گريه وادار و مانند گريه كن بنما.

9- از سعيد بن يسار سابرى فروش (سابرى نوعى پارچه بوده) گويد: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم: من در حال دعا خود را به گريه زنم و گريه ندارم؟ فرمود: آرى، و گرچه به اندازه سر مگسى

ص: 59

10 . عَنْهُ(1)، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام لاِءَبِی بَصِیرٍ: «إِنْ خِفْتَ أَمْراً یَکُونُ، أَوْ حَاجَةً تُرِیدُهَا، فَابْدَأْ(2) بِاللّهِ، وَ مَجِّدْهُ(3)، وَ أَثْنِ عَلَیْهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَ سَلْ(4) حَاجَتَکَ، وَ تَبَاکَ(5) وَ لَوْ مِثْلَ(6) رَأْسِ الذُّبَابِ؛ إِنَّ أَبِی علیه السلام کَانَ یَقُولُ: إِنَّ(7) أَقْرَبَ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنَ الرَّبِّ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ وَ هُوَ سَاجِدٌ بَاکٍ(8)».(9)

11 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْبَجَلِیِّ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنْ لَمْ یَجِئْکَ الْبُکَاءُ فَتَبَاکَ، فَإِنْ(10) خَرَجَ مِنْکَ(11) مِثْلُ رَأْسِ الذُّبَابِ، فَبَخْ بَخْ(12)».(13)

بَابُ الثَّنَاءِ قَبْلَ الدُّعَاءِ(14)

1. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیی، عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ، قَالَ : سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «إِیَّاکُمْ إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یَسْأَلَ(15) مِنْ(16) رَبِّهِ شَیْئاً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ حَتّی یَبْدَأَ بِالثَّنَاءِ عَلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ وَ الْمَدْحِ لَهُ، وَ الصَّلاَةِ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، ثُمَّ یَسْأَلَ اللّهَ حَوَائِجَهُ» .(17)

ص: 60

10- از على بن ابى حمزه، گويد: امام صادق (علیه السّلام) به ابى بصير فرمود:

اگر از وقوع چيزى بيم دارى و يا حاجتى مى خواهى، آغاز سخن كن به نام خدا و او را تمجيد كن و ستايش نما چنانچه شايسته آن است، و بر محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) صلوات فرست و حاجت خود را بخواه و خود را به گريه بدار گر چه به اندازه سر مگسى باشد، زيرا پدرم (علیه السّلام) هميشه مى فرمود: نزديكترين حال بنده به خداوند پرورنده عز و جل وقتى است كه او در سجده باشد و گريان باشد.

11- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

اگر گريه ات نيايد، خود را به گريه بدار و اگر از ديده ات به اندازه سر مگسى هم اشك در آيد به، به چه خوب است.

2. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، قَالَ : قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنَّ فِی کِتَابِ أَمِیرِ الْمُوءْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللّه ِ عَلَیْهِ: أَنَّ الْمِدْحَةَ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ، فَإِذَا دَعَوْتَ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فَمَجِّدْهُ(1)» .

قُلْتُ: کَیْفَ أُمَجِّدُهُ(2)؟

قَالَ: «تَقُولُ: یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ، یَا فَعَّالاً(3) لِمَا یُرِیدُ، یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْءَعْلی، یَا مَنْ(4) لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ».(5)

3. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ سِنَانٍ، عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّمَا هِیَ(6): الْمِدْحَةُ، ثُمَّ الثَّنَاءُ، ثُمَّ الاْءِقْرَارُ بِالذَّنْبِ، ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ(7)؛ إِنَّهُ وَ اللّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنْ ذَنْبٍ إِلاَّ بِالاْءِقْرَارِ».(8)

4 . وَ عَنْهُ(9)، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ ثَعْلَبَةَ، عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام مِثْلَهُ(10) إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ: «ثُمَّ الثَّنَاءُ، ثُمَّ الاِعْتِرَافُ بِالذَّنْبِ».(11)

5. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ(12)، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ(13)، عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ فَمَجِّدِ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ(14) _ وَ احْمَدْهُ وَ سَبِّحْهُ

وَ هَلِّلْهُ وَ أَثْنِ عَلَیْهِ، وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ(15) وَ آلِهِ، ثُمَّ ··· î سَلْ تُعْطَ».(16)

6. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ

ص: 62

2- از محمد بن مسلم، گويد: امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

راستى در كتاب امير المؤمنين (علیه السّلام) است كه مدح پيش از در خواست است و هر گاه به درگاه خدا عز و جل دعا كنى، او را تمجيد كن، گفتم: چه گونه اش تمجيد كنم؟ فرمود:

مى گوئى: اى كسى كه به من از رگ گردن نزديكترى، اى كه هر چيز را خواهى به خوبى انجام دهنده اى، اى كسى كه ميان مرد و دلش حائل مى شوى، اى كسى كه او در نظر انداز برترى است، اى آنكه چيزى به مانندش نيست.

3- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

همانا كه آن (يعنى آداب دعا) مدح است و ستايش و سپس اقرار به گناه، سپس در خواست راستش اين است كه به خدا هيچ بنده اى از گناه بيرون نشود جز به اقرار و اعتراف.

4- از امام صادق (علیه السّلام) مانند همين روايت 3 (با اين تفاوت) كه فرمود: سپس ثناء و سپس اعتراف به گناه كن و سپاسگزار و تسبيح و تهليل بگو و بر او ستايش كن و صلوات بفرست بر محمد و آل محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) سپس در خواست كن تا به تو عطا شود.

5- از حارث بن مغيره كه امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر گاه خواهى دعا كنى، خدا عز و جل را تمجيد كن و سپاسگزار و تسبيح و تهليل بگو و بر او ستايش كن و صلوات بفرست بر محمد و آل محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) سپس درخواست كن تا به تو عطا شود.

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هر گاه يكى از شماها حاجتى

ص: 63

صَفْوَانَ، عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِذَا طَلَبَ أَحَدُکُمُ الْحَاجَةَ فَلْیُثْنِ عَلی رَبِّهِ وَ لْیَمْدَحْهُ(1)؛ فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا طَلَبَ الْحَاجَةَ مِنَ السُّلْطَانِ هَیَّأَ لَهُ مِنَ الْکَلاَمِ أَحْسَنَ مَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ، فَإِذَا طَلَبْتُمُ الْحَاجَةَ فَمَجِّدُوا اللّهَ الْعَزِیزَ الْجَبَّارَ وَ امْدَحُوهُ وَ أَثْنُوا عَلَیْهِ، تَقُولُ(2):

یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطی، وَ یَا(3) خَیْرَ مَنْ سُئِلَ، یَا(4) أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ، یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ، یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لاَ وَلَداً(5)، یَا مَنْ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ، وَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ، وَ یَقْضِی مَا أَحَبَّ، یَا مَنْ یَحُولُ(6) بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْءَعْلی، یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ، یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ.

وَ أَکْثِرْ مِنْ أَسْمَاءِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ فَإِنَّ أَسْمَاءَ اللّهِ کَثِیرَةٌ، وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ(7)، وَ قُلِ: اللّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلاَلِ مَا أَکُفُّ بِهِ وَجْهِی، وَ أُوءَدِّی بِهِ(8) عَنْ(9) أَمَانَتِی، وَ أَصِلُ(10) بِهِ رَحِمِی، وَ یَکُونُ عَوْناً لِی فِی(11) الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ».

وَ قَالَ: «إِنَّ رَجُلاً دَخَلَ الْمَسْجِدَ، فَصَلّی رَکْعَتَیْنِ، ثُمَّ سَأَلَ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ، فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : عَجَّلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ، وَ جَاءَ آخَرُ، فَصَلّی رَکْعَتَیْنِ، ثُمَّ أَثْنی عَلَی اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ صَلّی عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ، فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : سَلْ تُعْطَ(12)».(13)

7 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ

ص: 64

خواهد، بايد پروردگارش را ستايش كند و مدح گويد، زيرا چون مردى حاجتى از سلطان جويد، براى او سخنى آماده سازد كه بهتر از آن نتواند، پس هر گاه حاجت خواستيد، خداى عزيز جبار را تمجيد كنيد و مدح نمائيد و بر او ستايش كنيد، مى گوئى: اى بخشنده ترين هر كه عطا كرده و بهترين كسى كه از او خواهش شده، اى مهربان تر كسى كه از او مهر خواهند، اى يگانه، اى بى نياز، اى كسى كه نزاده اى و زائيده نشدى و نمى باشد براى او همتاى، اى كسى كه نگرفته است همسرى و نه فرزندى، اى كسى كه هر چه مى خواهد، مى كند، و هر چه اراده سازد، بدان حكم مى دهد و هر چه را دوست دارد، اجراء مى نمايد، اى كسى كه ميان مرد و دلش حائل مى شود، اى كسى كه در منظره اعلا است، اى كسى كه به مانندش چيزى نيست، اى شنوا اى بينا. و از نامهاى خدا عز و جل بسيار بياور، زيرا نامهاى خدا بسيار است و صلوات فرست بر محمّد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و آلش و بگو: بار خدايا از روزى حلالت بر من وسعت بده و به اندازه اى كه آبروى خود را نگهدارم و آنچه بر من سپرده است بپردازم به وسيله آن، و رحم خود را پيوست دارم و كمك كنم و برايم در حج و عمره كمك باشد.

و فرمود: مردى به مسجد در آمد و دو ركعت نماز خواند و از خدا عز و جل درخواست كرد، سپس رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: اين بنده شتابانه به درگاه پروردگارش رفت و ديگرى آمد و نماز گزارد و سپس خدا عز و جل را ستايش كرد و صلوات بر پيغمبر فرستاد (و آلش) پس رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: درخواست كن تا به تو عطا شود.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

ص: 65

عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ(1)، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «دَخَلَ رَجُلٌ الْمَسْجِدَ، فَابْتَدَأَ(2) قَبْلَ الثَّنَاءِ عَلَی اللّهِ 2 / 162

وَ الصَّلاَةِ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : عَاجَلَ(3) الْعَبْدُ رَبَّهُ؛ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ، فَصَلّی وَ أَثْنی عَلَی اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ صَلّی عَلی(4) رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : سَلْ تُعْطَهُ(5)».

ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ علیه السلام : أَنَّ الثَّنَاءَ عَلَی اللّهِ وَ الصَّلاَةَ عَلی رَسُولِهِ(6) قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ، وَ أَنَّ أَحَدَکُمْ لَیَأْتِی الرَّجُلَ یَطْلُبُ الْحَاجَةَ، فَیُحِبُّ أَنْ یَقُولَ لَهُ خَیْراً قَبْلَ أَنْ یَسْأَلَهُ(7) حَاجَتَهُ».(8)

8 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسی، عَمَّنْ حَدَّثَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: قُلْتُ: آیَتَانِ(9) فِی کِتَابِ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَطْلُبُهُمَا، فَلاَ(10) أَجِدُهُمَا؟

قَالَ: «وَ مَا هُمَا؟».

قُلْتُ: قَوْلُ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»(11) فَنَدْعُوهُ وَ لاَ نَری إِجَابَةً(12).

قَالَ: «أَ فَتَرَی اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَخْلَفَ(13) وَعْدَهُ؟» قُلْتُ: لاَ، قَالَ: «فَمِمَّ(14) ذلِکَ؟» قُلْتُ: لاَ أَدْرِی(15)، قَالَ(16): «لکِنِّی أُخْبِرُکَ، مَنْ أَطَاعَ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِیمَا أَمَرَهُ، ثُمَّ دَعَاهُ(17) مِنْ جِهَةِ الدُّعَاءِ، أَجَابَهُ».

قُلْتُ: وَ مَا جِهَةُ الدُّعَاءِ؟

قَالَ: «تَبْدَأُ(18) فَتَحْمَدُ(19) اللّهَ، وَ تَذْکُرُ نِعَمَهُ عِنْدَکَ، ثُمَّ تَشْکُرُهُ، ثُمَّ تُصَلِّی(20) عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، ثُمَّ تَذْکُرُ ذُنُوبَکَ، فَتُقِرُّ بِهَا، ثُمَّ تَسْتَعِیذُ(21) مِنْهَا، فَهذَا جِهَةُ

ص: 66

مردى به مسجد آمد و هنوز ستايش خدا نكرده و صلوات بر پيغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نفرستاده آغاز خواهش از خدا نمود، پس رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: اين بنده شتابانه به درگاه پروردگارش رفت، سپس ديگرى آمد و ستايش خدا عز و جل نمود و صلوات بر رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرستاد و رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: درخواست كن تا به تو عطا شود، سپس فرمود: در كتاب على (علیه السّلام) است كه ستايش بر خدا و صلوات بر رسولش پيش از درخواست است و مقدمه آن است و راستى يكى از شماها كه نزد مردى آيد و حاجتى خواهد، دوست دارد كه پيش از درخواست حاجتش براى او سخن خوشى گويد.

8- از عثمان بن عيسى، از كسى كه براى او باز گفته كه گويد: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم: دو آيه در قرآن خدا است عز و جل كه آنها را مى جوئيم و نمى يابيم، فرمود: آن دو كدامند؟ گفتم: قول خدا عز و جل (60 سوره مؤمن): «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم»، ما او را مى خوانيم و اجابتى دريافت نمى كنيم، فرمود: به نظر تو خداوند وعده خلافى مى كند؟ گفتم: نه، فرمود: پس اين از چه راه است؟

گفتم: نمى دانم، فرمود: ولى من به تو خبر مى دهم، هر كه خدا عز و جل را اطاعت كند در آنچه به او فرمان داده است و سپس او را از جهت دعا بخواند، خدا اجابت كند، گفتم: جهت دعا چيست؟

فرمود: راه دعا اين است كه خدا را سپاسگزارى و حمد كنى و نعمتى كه به تو داده است ياد آور شوى و سپس او را شكر گزارى و سپس صلوات فرستى بر محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و آلش و سپس گناهان خود را ياد كنى و بدان ها اعتراف نمائى و سپس از آنها به خدا پناه برى، اين راه دعا است، سپس فرمود: آيه ديگر چيست؟ گفتم: قول خدا عز و جل (39

ص: 67

الدُّعَاءِ». ثُمَّ قَالَ: «وَ مَا الاْآیَةُ الاْءُخْری؟».

قُلْتُ: قَوْلُ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرّازِقِینَ»(1) وَ إِنِّی أُنْفِقُ(2) وَ لاَ أَری(3) خَلَفاً.

قَالَ: «أَ فَتَرَی اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَخْلَفَ وَعْدَهُ؟» قُلْتُ: لاَ، قَالَ: «فَمِمَّ ذلِکَ؟» قُلْتُ: لاَ أَدْرِی، قَالَ: «لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمُ اکْتَسَبَ الْمَالَ مِنْ حِلِّهِ، وَ أَنْفَقَهُ(4) فِی حِلِّهِ(5)، لَمْ یُنْفِقْ دِرْهَماً إِلاَّ أُخْلِفَ(6) عَلَیْهِ».(7)

9 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُسْتَجَابَ(8) لَهُ(9) دَعْوَتُهُ، فَلْیُطِبْ(10) مَکْسَبَهُ(11)».(12)

بَابُ الاِجْتِمَاعِ فِی الدُّعَاءِ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ، عَنْ عُبَیْدِ اللّهِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ الْوَاسِطِیِّ، عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ، عَنْ أَبِی خَالِدٍ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «مَا مِنْ رَهْطٍ(13) أَرْبَعِینَ رَجُلاً اجْتَمَعُوا فَدَعَوُا اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی أَمْرٍ(14) إِلاَّ اسْتَجَابَ اللّهُ(15) لَهُمْ، فَإِنْ لَمْ یَکُونُوا أَرْبَعِینَ، فَأَرْبَعَةٌ(16) یَدْعُونَ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ(17) _ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِلاَّ اسْتَجَابَ اللّهُ(18) لَهُمْ، فَإِنْ لَمْ یَکُونُوا أَرْبَعَةً، فَوَاحِدٌ یَدْعُو(19) اللّهَ(20) أَرْبَعِینَ مَرَّةً ، فَیَسْتَجِیبُ(21)

ص: 68

سوره زمر): «و هر آنچه را از هر چه باشد خرج كنيد عوضش را مى دهد و او بهترين روزى دهنده ها است»، من خرج مى كنم و عوضش را نمى بينم، فرمود: به نظر تو خدا عز و جل خلف وعده مى كند؟ گفتم: نه، فرمود: پس اين از چيست؟ گفتم: نمى دانم، فرمود: اگر چنانچه هر يك از شماها مالى را از راه حلالش به دست آورد و آن را در راه حلالش خرج كند و هيچ درهمى (ريالى) خرج نكند جز آنكه به او عوض داده شود.

9- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر كه شاد شود كه دعايش به اجابت رسد، بايد كسب خود را پاك و حلال كند.

اللّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ لَهُ(1)».(2)

2 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، عَنْ

یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ، عَنْ عَبْدِ الاْءَعْلی: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَا اجْتَمَعَ أَرْبَعَةُ رَهْطٍ(3) قَطُّ عَلی أَمْرٍ وَاحِدٍ، فَدَعَوُا(4) اللّهَ(5)، إِلاَّ تَفَرَّقُوا عَنْ إِجَابَةٍ».(6)

3 . عَنْهُ(7)، عَنِ الْحَجَّالِ، عَنْ ثَعْلَبَةَ، ··· î عَنْ(8) عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ، عَنْ رَجُلٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ أَبِی علیه السلام إِذَا حَزَنَهُ(9) أَمْرٌ جَمَعَ(10) النِّسَاءَ وَ الصِّبْیَانَ، ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا(11)».(12)

4 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «الدَّاعِی وَ الْمُوءَمِّنُ فِی الاْءَجْرِ شَرِیکَانِ(13)».(14)

بَابُ الْعُمُومِ فِی الدُّعَاءِ

1 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ فَلْیَعُمَّ(15)، فَإِنَّهُ أَوْجَبُ(16) لِلدُّعَاءِ».(17)

ص: 70

و جبّار برايش اجابت كند.

2- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

چهار تن گرد هم نيايند و براى يك مطلبى دعا كنند به درگاه خدا جز اينكه با اجابت دعا از هم جدا شوند.

3- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: شيوه پدرم اين بود كه چون از امرى غمنده مى شد، زنان و كودكان را گرد مى آورد و سپس دعا مى كرد و آنها آمين مى گفتند.

4- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

دعاكننده و آمين گو در مزد و ثواب برابرند.

بَابُ مَنْ أَبْطَأَتْ عَلَیْهِ الاْءِجَابَةُ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ، قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی الْحَسَنِ علیه السلام : جُعِلْتُ فِدَاکَ، إِنِّی قَدْ سَأَلْتُ اللّهَ حَاجَةً مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا سَنَةً، وَ قَدْ دَخَلَ قَلْبِی مِنْ إِبْطَائِهَا شَیْءٌ؟

فَقَالَ: «یَا أَحْمَدُ، إِیَّاکَ وَ الشَّیْطَانَ أَنْ یَکُونَ لَهُ عَلَیْکَ سَبِیلٌ حَتّی یُقَنِّطَکَ(1)، إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ _ صَلَوَاتُ اللّه ِ عَلَیْهِ _ کَانَ یَقُولُ: إِنَّ الْمُوءْمِنَ یَسْأَلُ(2) اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ حَاجَةً، فَیُوءَخِّرُ عَنْهُ تَعْجِیلَ إِجَابَتِهِ(3) حُبّاً لِصَوْتِهِ وَ اسْتِمَاعِ نَحِیبِهِ(4)».

ثُمَّ قَالَ: «وَ اللّهِ، مَا(5) أَخَّرَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ عَنِ الْمُوءْمِنِینَ مَا(6) یَطْلُبُونَ مِنْ هذِهِ الدُّنْیَا خَیْرٌ لَهُمْ مِمَّا عَجَّلَ لَهُمْ فِیهَا، وَ أَیُّ شَیْءٍ الدُّنْیَا؟! إِنَّ(7) أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام کَانَ یَقُولُ: یَنْبَغِی لِلْمُوءْمِنِ أَنْ یَکُونَ دُعَاوءُهُ فِی الرَّخَاءِ نَحْواً مِنْ دُعَائِهِ فِی الشِّدَّةِ، لَیْسَ إِذَا أُعْطِیَ فَتَرَ(8) ؛ فَلاَ تَمَلَّ(9) الدُّعَاءَ، فَإِنَّهُ مِنَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ بِمَکَانٍ، وَ عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ وَ طَلَبِ الْحَلاَلِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ، وَ إِیَّاکَ وَ مُکَاشَفَةَ(10) النَّاسِ؛ فَإِنَّا _ أَهْلَ الْبَیْتِ(11) _ نَصِلُ مَنْ قَطَعَنَا، وَ نُحْسِنُ إِلی مَنْ أَسَاءَ إِلَیْنَا، فَنَری وَ اللّهِ فِی ذلِکَ الْعَاقِبَةَ(12) الْحَسَنَةَ، إِنَّ

ص: 72

صَاحِبَ النِّعْمَةِ فِی الدُّنْیَا إِذَا سَأَلَ فَأُعْطِیَ، طَلَبَ غَیْرَ الَّذِی سَأَلَ، وَ صَغُرَتِ النِّعْمَةُ فِی عَیْنِهِ(1)، فَلاَ یَشْبَعُ مِنْ شَیْءٍ(2)، وَ إِذَا(3) کَثُرَتِ النِّعَمُ(4) کَانَ الْمُسْلِمُ مِنْ ذلِکَ عَلی خَطَرٍ؛ لِلْحُقُوقِ الَّتِی تَجِبُ عَلَیْهِ، وَ مَا یُخَافُ(5) مِنَ الْفِتْنَةِ فِیهَا. أَخْبِرْنِی عَنْکَ ، لَوْ أَنِّی(6) قُلْتُ لَکَ قَوْلاً، أَ کُنْتَ(7) تَثِقُ بِهِ مِنِّی؟» .

فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ، إِذَا(8) لَمْ أَثِقْ بِقَوْلِکَ، فَبِمَنْ أَثِقُ وَ أَنْتَ حُجَّةُ اللّهِ عَلی خَلْقِهِ؟

قَالَ: «فَکُنْ بِاللّهِ أَوْثَقَ؛ فَإِنَّکَ عَلی(9) مَوْعِدٍ مِنَ اللّهِ، أَ لَیْسَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ(10) _ یَقُولُ: «وَإِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدّاعِ إِذا دَعانِ»(11) وَ قَالَ: «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ»(12) وَ قَالَ: «وَ اللّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً»(13)؟ فَکُنْ بِاللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَوْثَقَ مِنْکَ بِغَیْرِهِ، وَ لاَ تَجْعَلُوا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلاَّ خَیْراً؛ فَإِنَّهُ مَغْفُورٌ لَکُمْ».(14)

2 . عَنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ مَنْصُورٍ الصَّیْقَلِ، قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : رُبَّمَا دَعَا الرَّجُلُ(15) بِالدُّعَاءِ، فَاسْتُجِیبَ(16) لَهُ، ثُمَّ أُخِّرَ ذلِکَ إِلی حِینٍ؟ قَالَ: فَقَالَ: «نَعَمْ» .

قُلْتُ: وَ لِمَ ذَاکَ(17)، لِیَزْدَادَ مِنَ الدُّعَاءِ؟ قَالَ: «نَعَمْ».(18)

3. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ أَبِی هِلاَلٍ الْمَدَائِنِیِّ، عَنْ حَدِیدٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو، فَیَقُولُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لِلْمَلَکَیْنِ: قَدِ اسْتَجَبْتُ(19) لَهُ، وَ لکِنِ احْبِسُوهُ بِحَاجَتِهِ؛ فَإِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَ صَوْتَهُ؛

ص: 74

و كوچك نمايد و از هيچ چيز سير نشود و چون نعمت فراوان شود مسلمان از آن راه به خطر افتد براى حقوقى كه بايد بپردازد و براى آنچه كه بيم فتنه در آن مى رود، به من بگو اگر من به تو چيزى گفتم، بدان اعتماد دارى؟ من گفتم: قربانت! اگر به گفتار شما اعتماد و اطمينان نكنم، به قول چه كسى اعتماد كنم با اينكه شما حجت خدا هستيد بر خلق او؟ فرمود: پس تو بايد به گفته خدا و وعده هاى او اعتماد بيشترى داشته باشى، تو را خدا وعده اجابت داده است، آيا خدا نيست كه مى فرمايد (186 سوره بقره): «و هر گاه بپرسد تو را بندگانم از من پس به راستى كه من نزديكم پاسخ دهم دعوت خواننده را هر گاه مرا بخواند» و فرموده است (53 سوره زمر): «و نوميد مباشيد از رحمت خدا» و باز فرموده است (268 سوره بقره): «و خدا است كه به شما وعده آمرزش و فضل مى دهد» تو به خدا بيشتر وثوق داشته باش از ديگران و در دل خود جز خوبى راه ندهيد، راستش اين است كه شماها آمرزيده ايد.

2- از منصور صيقل، گويد: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم:

بسا كه مردى دعائى كند و براى او اجابت شود و سپس تا مدتى به تأخير افتد؟ فرمود: آرى! گفتم: اين براى چيست؟ براى اين است كه بيشتر دعا كند؟ فرمود: آرى.

3- از حديد، از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

راستى بنده دعا مى كند و خدا عز و جل به دو فرشته مى فرمايد:

من دعاى او را به اجابت رسانيدم ولى حاجت او را نگهداريد تا او باز هم دعا كند، زيرا من دوست دارم آوازش را بشنوم و راستى

ص: 75

وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو، فَیَقُولُ اللّهُ(1) تَبَارَکَ وَ تَعَالی: عَجِّلُوا لَهُ حَاجَتَهُ(2)؛ فَإِنِّی أُبْغِضُ صَوْتَهُ».(3)

4 . ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ(4)، عَنْ سُلَیْمَانَ(5) صَاحِبِ السَّابِرِیِّ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ،قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : یُسْتَجَابُ(6) لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ، ثُمَّ یُوءَخَّرُ؟

قَالَ: «نَعَمْ، عِشْرِینَ سَنَةً».(7)

5. ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ(8)، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ بَیْنَ قَوْلِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما»(9) وَ بَیْنَ أَخْذِ فِرْعَوْنَ أَرْبَعُونَ(10) عَاماً».(11)

6 . ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ(12)، عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «إِنَّ الْمُوءْمِنَ لَیَدْعُو، فَیُوءَخَّرُ(13) إِجَابَتُهُ إِلی یَوْمِ الْجُمُعَةِ(14)».(15)

7 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ(16)، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ، عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا، قَالَ : قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنَّ الْعَبْدَ الْوَلِیَّ لِلّهِ یَدْعُو(17) اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی الاْءَمْرِ یَنُوبُهُ(18)، فَیَقُولُ(19) لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ: اقْضِ لِعَبْدِي

ص: 76

بنده اى هم هست كه دعا مى كند و خدا تبارك و تعالى مى فرمايد:

زود حاجتش را بدهيد، زيرا من از آوازش بدم مى آيد.

4- از اسحاق بن عمار گويد: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم:

دعاء مردى اجابت شود و سپس به تأخير افتد؟ فرمود: آرى! تا بيست سال (ياد آور نشدن بيشتر براى اين است كه كمياب است- از مجلسى (رحمه الله).

5- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود: ميان گفته خدا عز و جل [در برابر تقاضاى فناى فرعون] (89 سوره يونس): «هر آينه دعاء شما به اجابت رسيد» (خطاب به موسى و هارون (علیه السّلام) و ميان غرق شدن فرعون، چهل سال طول كشيد.

6- از ابى بصير، گويد: از امام صادق (علیه السّلام) شنيدم مى فرمود:

راستى مؤمن دعا مى كند و اجابت او تا روز جمعه پس مى افتد.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: راستى بنده اى كه دوست خدا است، به درگاه خدا عز و جل براى امرى كه بدو رخ داده است و گرفتار شده دعا مى كند و خدا بدان بنده اى كه به او موكّل است مى فرمايد: حاجت بنده مرا برآور و در آن شتاب مكن، زيرا من دوست دارم كه فرياد و آوازش را بشنوم و راستى بنده اى دشمن خدا است و به درگاه خدا عز و جل دعائى مى كند در باره پيشامدى كه بدان گرفتار شده است و بدان فرشته اى كه به او گمارده است گفته شود برآور [براى بنده ام] حاجتش را و شتاب كن، زيرا من خوش ندارم فرياد و آوازش را بشنوم.

ص: 77

حَاجَتَهُ وَ لاَ تُعَجِّلْهَا، فَإِنِّی أَشْتَهِی أَنْ أَسْمَعَ نِدَاءَهُ وَ صَوْتَهُ؛ وَ إِنَّ الْعَبْدَ الْعَدُوَّ لِلّهِ لَیَدْعُو اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی الاْءَمْرِ یَنُوبُهُ(1)، فَیُقَالُ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ(2): اقْضِ(3) حَاجَتَهُ وَ عَجِّلْهَا، فَإِنِّی أَکْرَهُ أَنْ أَسْمَعَ نِدَاءَهُ وَ صَوْتَهُ» .

قَالَ: «فَیَقُولُ النَّاسُ: مَا أُعْطِیَ هذَا(4) إِلاَّ لِکَرَامَتِهِ، وَ لاَ مُنِعَ(5) هذَا إِلاَّ لِهَوَانِهِ(6)».(7)

8. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «لاَ یَزَالُ الْمُوءْمِنُ بِخَیْرٍ وَ رَجَاءٍ(8)؛ رَحْمَةً(9) مِنَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مَا لَمْ یَسْتَعْجِلْ فَیَقْنَطَ وَ یَتْرُکَ الدُّعَاءَ» .

قُلْتُ لَهُ(10): کَیْفَ(11) یَسْتَعْجِلُ؟

قَالَ: «یَقُولُ: قَدْ دَعَوْتُ مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا وَ مَا(12) أَرَی الاْءِجَابَةَ(13)».(14)

9. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِنَّ(15) الْمُوءْمِنَ لَیَدْعُو اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی حَاجَتِهِ، فَیَقُولُ(16) اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ : أَخِّرُوا إِجَابَتَهُ؛ شَوْقاً إِلی صَوْتِهِ وَ دُعَائِهِ، فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ، قَالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ : عَبْدِی دَعَوْتَنِی، فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَکَ، وَ ثَوَابُکَ کَذَا وَ کَذَا، وَ دَعَوْتَنِی فِی کَذَا وَ کَذَا، فَأَخَّرْتُ(17) إِجَابَتَکَ، وَ ثَوَابُکَ کَذَا وَ کَذَا(18)» قَالَ: «فَیَتَمَنَّی الْمُوءْمِنُ أَنَّهُ لَمْ یُسْتَجَبْ(19) لَهُ دَعْوَةٌ فِی الدُّنْیَا(20) مِمَّا یَری مِنْ حُسْنِ الثَّوَابِ».(21)

ص: 78

فرمود: پس مردم مى گويند: به اين (دومى) عطا نشده است، مگر براى ارجمندى او و از آن (اوّلى كه دوست خدا است) دريغ نشده مگر براى خوارى و زبونى او (نزد خدا با اينكه اين قضاوت مردم بر خلاف حقيقت است).

8- از ابى بصير، از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

پيوسته مؤمن در حال خير و اميدوارى است از مهر خدا عز و جل، تا شتاب زدگى نكند و نوميد نشود و دست از دعا بر ندارد، گفتم: به آن حضرت: چگونه شتاب زدگى مى كند؟ فرمود:

مى گويد: از آغاز فلان سال و فلان ماه دعا كردم و اجابت آن را نبينم.

9- از اسحاق بن عمار، از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

راستى مؤمن براى حاجت خود به درگاه خدا عز و جل دعا مى كند و خدا عز و جل مى فرمايد: اجابتش را به تأخير اندازيد براى اشتياق به آواز او و دعاء او، و چون روز قيامت شود خدا عز و جل فرمايد: اى بنده من! دعا كردى و اجابت تو را به تأخير انداختم، اكنون ثواب تو چنين و چنان است و تو مرا در باره چنين و چنان (ناقابل دعا كردى) و من اجابت تو را به تأخير انداختم و ثوابت چنان و چنان است، گويد: مؤمن آرزو مى كند كه كاش هيچ دعائى براى او در دنيا به اجابت نرسيده بود (و ثوابش براى آخرت او ذخيره شده بود) براى آنچه كه از حسن پاداش الهى مى بيند.

ص: 79

بَابُ الصَّلاَةِ عَلَی النَّبِیِّ(1) مُحَمَّدٍ(2) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ(3) عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «لاَ یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوباً(4) حَتّی یُصَلّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».(5)

2. عَنْهُ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ دَعَا وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله رَفْرَفَ(6) الدُّعَاءُ عَلی رَأْسِهِ، فَإِذَا ذَکَرَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله رُفِعَ الدُّعَاءُ». (7)

3. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ، عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ الشَّحَّامِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «أَنَّ رَجُلاً أَتَی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، إِنِّی(8) أَجْعَلُ لَکَ ثُلُثَ صَلَوَاتِی(9)، لاَ بَلْ أَجْعَلُ لَکَ نِصْفَ صَلَوَاتِی(10)، لاَ بَلْ أَجْعَلُهَا کُلَّهَا لَکَ(11) ، فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : إِذَنْ تُکْفی مَؤُونَةَ الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ».(12)

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ سَیْفٍ، عَنْ

أَبِی أُسَامَةَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، قَالَ: سَأَلْتُ(13) أَبَا

ص: 80

عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : مَا مَعْنی «أَجْعَلُ صَلَوَاتِی(1) کُلَّهَا لَکَ؟» فَقَالَ: «یُقَدِّمُهُ(2) بَیْنَ یَدَیْ کُلِّ حَاجَةٍ، فَلاَ یَسْأَلُ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ شَیْئاً حَتّی یَبْدَأَ بِالنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَیُصَلِّیَ عَلَیْهِ، ثُمَّ یَسْأَلَ اللّهَ حَوَائِجَهُ».(3)

5 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لاَ تَجْعَلُونِی کَقَدَحِ الرَّاکِبِ(4)؛ فَإِنَّ الرَّاکِبَ(5) یَمْلاَءُ قَدَحَهُ، فَیَشْرَبُهُ إِذَا شَاءَ، اجْعَلُونِی فِی أَوَّلِ الدُّعَاءِ، وَ فِی(6) آخِرِهِ، وَ فِی وَسَطِهِ(7)».(8)

6 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ، عَنْ أَبِیهِ وَ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلاَءِ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام (9)، قَالَ : قَالَ : «إِذَا ذُکِرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَأَکْثِرُوا الصَّلاَةَ عَلَیْهِ؛ فَإِنَّهُ مَنْ صَلّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله صَلاَةً وَاحِدَةً، صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ أَلْفَ صَلاَةٍ فِی أَلْفِ صَفٍّ مِنَ الْمَلاَئِکَةِ، وَ لَمْ یَبْقَ شَیْءٌ مِمَّا خَلَقَهُ اللّهُ إِلاَّ صَلّی عَلَی(10) الْعَبْدِ؛ ··· î لِصَلاَةِ(11) اللّهِ عَلَیْهِ(12) وَ صَلاَةِ مَلاَئِکَتِهِ، فَمَنْ لَمْ یَرْغَبْ فِی هذَا، فَهُوَ جَاهِلٌ مَغْرُورٌ، قَدْ بَرِئَ اللّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ».(13)

7 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَنْ صَلّی عَلَیَّ، صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ

ص: 82

فرمود: يعنى او را پيش از هر حاجتى قرار مى دهد و از خدا عز و جل در خواستى نمى كند تا اول به پيغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) صلوات فرستد و سپس حوائج خود را خواهد.

5- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

مرا چون قدح شتر سوار نسازيد، زيرا شتر سوار قدح خود را پر مى كند و هر وقت خواست مى نوشد، مرا در آغاز دعا و ميانه دعا و آخر دعاء خود قرار دهيد.

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

چون پيغمبر نامبرده شود، بسيار بر او صلوات بفرستيد، زيرا هر كه يك بار بر پيغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) صلوات بفرستد، خدا هزار بار در هزار صف از فرشته ها بر او صلوات فرستد و چيزى نماند از آنچه خدا آفريده است جز اينكه بر آن بنده صلوات فرستند، براى اينكه خدا و فرشته ها بر او صلوات فرستند و هر كه در اين فضيلت رغبت نكند، او نادان است و مغرور و خدا و رسول و اهل بيتش از او بيزارند.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

هر كه بر من صلوات فرستد، خدا و فرشته ها بر او صلوات

ص: 83

وَ مَلاَئِکَتُهُ؛ فَمَنْ(1) شَاءَ فَلْیُقِلَّ، وَ مَنْ شَاءَ فَلْیُکْثِرْ».(2)

8 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : الصَّلاَةُ عَلَیَّ وَ عَلی أَهْلِ بَیْتِی تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ».(3)

9 . أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ، عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الاْءَزْدِیِّ(4)، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ قَالَ: «یَا رَبِّ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» مِائَةَ مَرَّةٍ، قُضِیَتْ لَهُ مِائَةُ حَاجَةٍ: ثَلاَثُونَ لِلدُّنْیَا(5)».(6)

10. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً، عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کُلُّ دُعَاءٍ یُدْعَی اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ بِهِ مَحْجُوبٌ عَنِ السَّمَاءِ حَتّی یُصَلّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».(7)

11 . عَنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ: قَالَ : حَدَّثَنِی مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ: «جَاءَ رَجُلٌ إِلی رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقَالَ: أَجْعَلُ نِصْفَ صَلَوَاتِی(8) لَکَ؟ قَالَ : نَعَمْ، ثُمَّ قَالَ: أَجْعَلُ صَلَوَاتِی(9) کُلَّهَا لَکَ؟ قَالَ: نَعَمْ، فَلَمَّا مَضی، قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : کُفِیَ هَمَّ الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ».(10)

12 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ مُرَازِمٍ،

ص: 84

فرستند، هر كه خواهد كه فرستد و هر كه خواهد بيش.

8- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

صلوات بر من و خاندانم نفاق را مى برد.

9- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر كه گويد:

«يا ربّ صلّ على محمد و آل محمد»

صد بار، صد حاجت از او برآورده شود كه سى از دنيا باشد [و باقى از آخرت].

10- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر دعا كه به درگاه خدا عز و جل بكنند، محجوب است از رفتن به آسمان تا صلوات فرستد به محمد و آل محمد.

11- از أبى بكر حضرمى، گفت: براى من باز گفت كسى كه از امام صادق (علیه السّلام) شنيده بود كه مى فرموده است: مردى نزد رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) آمد و به عرض رسانيد كه: من نيمى از دعاهاى خود را از آن شما بسازم؟ فرمود: آرى! سپس عرض كرد: من همه دعاهاى خود را به شما اختصاس دهم؟ فرمود: آرى! چون آن مرد رفت، رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: هم دنيا و هم آخرت او كفايت شد.

12- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

ص: 85

قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِاللّهِ علیه السلام : «إِنَّ رَجُلاً أَتی رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقَالَ(1): یَا رَسُولَ اللّهِ، إِنِّی جَعَلْتُ(2) ثُلُثَ صَلَوَاتِی(3) لَکَ، فَقَالَ لَهُ(4): خَیْراً(5)، فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللّهِ، إِنِّی جَعَلْتُ نِصْفَ صَلَوَاتِی(6) لَکَ، فَقَالَ لَهُ: ذَاکَ أَفْضَلُ، فَقَالَ: إِنِّی جَعَلْتُ کُلَّ صَلَوَاتِی(7) لَکَ، فَقَالَ: إِذَنْ یَکْفِیَکَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مَا أَهَمَّکَ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاکَ وَ آخِرَتِکَ».

فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: أَصْلَحَکَ اللّهُ، کَیْفَ یَجْعَلُ(8) صَلاَتَهُ(9) لَهُ؟ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «لاَ یَسْأَلُ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ شَیْئاً(10) إِلاَّ بَدَأَ بِالصَّلاَةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ(11)».(12)

13 . ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ(13)، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ارْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ بِالصَّلاَةِ عَلَیَّ؛ فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ».(14)

14. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ عَبْدِ اللّهِ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ فَرُّوخَ مَوْلی آلِ طَلْحَةَ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «یَا إِسْحَاقَ بْنَ فَرُّوخَ، مَنْ صَلّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَشْراً، صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ مَلاَئِکَتُهُ مِائَةَ مَرَّةٍ(15)؛ وَ مَنْ صَلّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ، صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ مَلاَئِکَتُهُ(16) أَلْفاً، أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّل_ُماتِ إِلَی النُّورِ وَ کانَ بِالْمُوءْمِنِینَ رَحِیماً»(17)؟».(18)

ص: 86

راستى مردى نزد رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) آمد و گفت: يا رسول اللَّه! من يك سوّم دعاهاى خود را براى شما مقرر كرده ام، رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) او را تحسين كرد و او باز عرض كرد: يا رسول اللَّه! من نيمى از دعاهاى خود را از آن شما سازم، رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

اين بهتر است، آن مرد گفت: من همه دعاهاى خود را از آن شما كنم، فرمود: در اين صورت خداى عز و جل كفايت كند براى تو آنچه را مهم دانى از كار دنيا و آخرتت.

مردى به امام صادق (علیه السّلام) عرض كرد: اصلحك اللَّه! چگونه همه دعاهاى خود را از آن حضرت مى كند؟ امام صادق (علیه السّلام) در پاسخ او فرمود: از خدا عز و جل چيزى در خواست نكند جز اينكه دعاى خود را با صلوات بر محمد و آلش آغاز كند.

13- رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

به من به آواز بلند صلوات بفرستيد، زيرا كه آن نفاق را بر طرف كند.

14- از اسحاق بن فروخ مولى آل طلحه، گويد: امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

اى اسحاق بن فروخ! هر كه ده بار بر محمد و آل محمد صلوات فرستد، خدا و فرشته ها صد بار بر او صلوات بفرستند و هر كه صد بار بر محمد و آل محمد صلوات فرستد، خدا و فرشته ها هزار بار بر او صلوات فرستند، آيا نشنيده اى گفته خدا عز و جل را (43 سوره احزاب): «او است آن خداوندى كه رحمت مى فرستد بر شما و هم فرشته هائى كه رحمت مى خواهند براى شما تا بيرون آورند شماها را از تاريها و تيرگيها به سوى روشنى و خدا در باره مؤمنان مهربان است».

ص: 87

15. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ أَبِی أَیُّوبَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ:

عَنْ أَحَدِهِمَا علیهماالسلام ، قَالَ: «مَا فِی الْمِیزَانِ شَیْءٌ أَثْقَلَ مِنَ الصَّلاَةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَتُوضَعُ(1) أَعْمَالُهُ فِی الْمِیزَانِ، فَتَمِیلُ بِهِ(2)، فَیُخْرِجُ صلی الله علیه و آله الصَّلاَةَ عَلَیْهِ، فَیَضَعُهَا فِی مِیزَانِهِ، فَیَرْجَحُ(3) بِهِ(4)».(5)

16 . عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ رِجَالِهِ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «مَنْ کَانَتْ لَهُ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ حَاجَةٌ، فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلاَةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ(6)، ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ، ثُمَّ یَخْتِمُ بِالصَّلاَةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛ فَإِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یَقْبَلَ الطَّرَفَیْنِ وَ یَدَعَ الْوَسَطَ ، إِذَا(7) کَانَتِ الصَّلاَةُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ(8) لاَ تُحْجَبُ(9) عَنْهُ».(10)

17. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ، عَنْ أَبَانٍ الاْءَحْمَرِ، عَنْ عَبْدِ السَّلاَمِ بْنِ نُعَیْمٍ، قَالَ: قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : إِنِّی دَخَلْتُ الْبَیْتَ، وَ لَمْ یَحْضُرْنِی شَیْءٌ مِنَ الدُّعَاءِ إِلاَّ الصَّلاَةُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ(11)؟

فَقَالَ: «أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ».(12)

18 . عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ(13)، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ، عَنْ عُبَیْدِ

اللّهِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ الدِّهْقَانِ، قَالَ: دَخَلْتُ عَلی أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام ، فَقَالَ لِی(14): «مَا مَعْنی قَوْلِهِ: «وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ

ص: 88

15- از محمد بن مسلم، از امام باقر يا امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

در ميزان، چيزى سنگين تر از صلوات بر محمد و آل محمد نيست، و به راستى مردى باشد كه اعمالش را در ميزان گذارند و سبك آيد و ثواب صلوات او در آيد و آن را در ميزان او نهند و سنگين گردد و بچرخد به سود او.

16- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

هر كه را حاجتى به خدا عز و جل باشد، بايد با صلوات بر محمد و آلش آن را آغاز كند و سپس حاجت خود را بخواهد و باز هم در پايان، صلوات بر محمد و آلش بفرستد، زيرا خداوند عز و جل از آن كريم تر است كه دو طرف را بپذيرد و ميانه را وانهد زيرا صلوات بر محمد و آلش از او محجوب نباشد.

17- از عبد السلام بن نعيم، فرمود: به امام صادق (علیه السّلام) گفتم: من وارد خانه (كعبه) شدم و چيزى در خاطر، حاضر نداشتم جز صلوات بر محمد و آل محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

فرمود: هلا كسى بيرون نشده است از خانه با بهتر از آنچه تو بيرون شدى.

18- از عبيد اللَّه، بن عبد اللَّه دهقان، گويد: نزد امام رضا (علیه السّلام) رفتم و به من فرمود: معنى قول خدا (15 سوره اعلى): «و ياد كرد نام پروردگار خود را و صلاة به جا آورد» چيست؟ گفتم: يعنى هر وقت به

ص: 89

فَصَلَّی»(1)؟» .

قُلْتُ : کُلَّمَا ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ، قَامَ فَصَلّی .

فَقَالَ لِی: «لَقَدْ(2) کَلَّفَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ هذَا شَطَطاً(3)» .

فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ، فَکَیْفَ(4) هُوَ؟

فَقَالَ(5): «کُلَّمَا ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ(6)، صَلّی(7) عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ(8)».(9)

19 . عَنْهُ(10)، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ الاْءَسَدِیِّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِذَا صَلّی أَحَدُکُمْ، وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ وَ آلَهُ(11) صلی الله علیه و آله فِی صَلاَتِهِ، یُسْلَکُ(12) بِصَلاَتِهِ غَیْرَ(13) سَبِیلِ الْجَنَّةِ .

وَ قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله (14): مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ، فَلَمْ(15) یُصَلِّ عَلَیَّ، دَخَلَ(16) النَّارَ؛ فَأَبْعَدَهُ اللّهُ(17).

وَ قَالَ(18) صلی الله علیه و آله : وَ مَنْ(19) ذُکِرْتُ عِنْدَهُ، فَنَسِیَ الصَّلاَةَ عَلَیَّ، خُطِئَ(20) بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ».(21)

20 . أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ(22)، عَنْ عُبَیْسِ(23) بْنِ هِشَامٍ، عَنْ ثَابِتٍ،

عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ، فَنَسِیَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیَّ، خَطَأَ(24) اللّهُ بِهِ طَرِیقَ ··· î الْجَنَّةِ».(25)

21 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «سَمِعَ أَبِی رَجُلاً مُتَعَلِّقاً بِالْبَیْتِ وَ هُوَ یَقُولُ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ، فَقَالَ لَهُ أَبِی علیه السلام یَا عَبْدَ اللّهِ(26)، لاَ تَبْتُرْهَا(27)، لاَ(28) تَظْلِمْنَا حَقَّنَا(29)، قُلِ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ».(30)

ص: 90

ياد خدا آمد برخاست و نماز خواند، در پاسخم فرمود: در اين صورت خدا تكليف نابه جا و زورى كرده است، پس من گفتم: پس چگونه است معنى آن؟ فرمود:

هر وقتى به ياد پروردگارش آيد، صلوات بر محمد و آلش فرستد.

19- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

هر گاه يكى از شماها نماز بخواند و در نمازش نام پيغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را نبرد، نمازش او را به جز راه بهشت برد.

و رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: من در نزد هر كس نام برده شوم و بر من صلوات نفرستد، به دوزخ رود و خدا او را دور كند، و فرمود (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) من نزد هر كسى نام برده شوم و صلوات بر مرا فراموش كند، از راه بهشت به خطا رفته باشد.

20- امام صادق (علیه السّلام) فرمود كه: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده:

هر كه نام مرا نزد او برند و فراموش كند بر من صلوات بفرستد، خدا او را به راهى جز راه بهشت برد.

21- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: پدرم شنيد كه مردى به پرده خانه كعبه چسبيده و مى گويد:

بار خدايا! رحمت بفرست بر محمد، پس پدرم به او فرمود:

اى بنده خدا! آن را دنباله بريده مكن، حق ما را به ستم مبر، بگو

: اللّهم صل على محمد و أهل بيته

.

ص: 91

بَابُ مَا یَجِبُ مِنْ ذِکْرِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کُلِّ مَجْلِسٍ

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ، عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْجَارُودِ الْهُذَلِیِّ، عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ، قَالَ:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «مَا مِنْ مَجْلِسٍ یَجْتَمِعُ(1) فِیهِ أَبْرَارٌ وَ فُجَّارٌ، فَیَقُومُونَ عَلی غَیْرِ ذِکْرِ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلاَّ کَانَ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».(2)

2 . حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ، عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَا اجْتَمَعَ(3) فِی مَجْلِسٍ(4) قَوْمٌ(5) لَمْ یَذْکُرُوا اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ وَ لَمْ یَذْکُرُونَا، إِلاَّ کَانَ ذلِکَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ(6) یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

ثُمَّ قَالَ: «قَالَ(7) أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام : إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اللّهِ، وَ ذِکْرَ عَدُوِّنَا مِنْ ذِکْرِ الشَّیْطَانِ».(8)

3. وَ بِإِسْنَادِهِ(9)، قَالَ: «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام : مَنْ أَرَادَ أَنْ یَکْتَالَ بِالْمِکْیَالِ الاْءَوْفی فَلْیَقُلْ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَقُومَ مِنْ مَجْلِسِهِ : «سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلاَمٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ

ص: 92

وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»(1)».(2)

4 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ الَّتِی لَمْ تُغَیَّرْ(3): أَنَّ مُوسی علیه السلام سَأَلَ رَبَّهُ، فَقَالَ: یَا رَبِّ(4)، أَ قَرِیبٌ أَنْتَ مِنِّی فَأُنَاجِیَکَ، أَمْ بَعِیدٌ فَأُنَادِیَکَ(5)؟ فَأَوْحَی اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلَیْهِ: یَا مُوسی ، أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی، فَقَالَ مُوسی: فَمَنْ(6) فِی سِتْرِکَ یَوْمَ لاَ سِتْرَ إِلاَّ سِتْرُکَ؟ قَالَ(7): الَّذِینَ یَذْکُرُونَنِی(8) فَأَذْکُرُهُمْ، وَ یَتَحَابُّونَ فِیَّ فَأُحِبُّهُمْ، فَأُولئِکَ الَّذِینَ إِذَا أَرَدْتُ أَنْ أُصِیبَ أَهْلَ الاْءَرْضِ بِسُوءٍ، ذَکَرْتُهُمْ(9)، فَدَفَعْتُ عَنْهُمْ بِهِمْ».(10)

5 . أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیی، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ(11):

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَا مِنْ قَوْمٍ اجْتَمَعُوا فِی مَجْلِسٍ، فَلَمْ یَذْکُرُوا اسْمَ(12) اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یُصَلُّوا عَلی نَبِیِّهِمْ، إِلاَّ کَانَ ذلِکَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً وَ وَبَالاً(13) عَلَیْهِمْ».(14)

6. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «لاَ بَأْسَ بِذِکْرِ اللّهِ وَ أَنْتَ تَبُولُ؛ فَإِنَّ ذِکْرَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ حَسَنٌ عَلی(15) کُلِّ حَالٍ؛ فَلاَ تَسْأَمْ(16) مِنْ(17) ذِکْرِ اللّهِ».(18)

7. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ:

ص: 94

پروردگار جهانيان».

4- از ابى حمزه ثمالى، از امام باقر (علیه السّلام) فرمود:

در توراتى كه تحريف نشده است نوشته است كه: موسى (علیه السّلام) از پروردگارش در خواستى كرد، عرض كرد: پروردگارا! تو نزديكى به من، تا با تو راز گويم؟ يا دورى تا به تو فرياد كنم؟ خدا عز و جل به او وحى كرد: اى موسى! من همنشين هر آن كسم كه مرا ياد كند، پس موسى عرض كرد: كيست در پناه تو روزى كه جز پناهت پناهى نيست. فرمود: آن كسانى كه مرا ياد مى كنند و من هم آنها را ياد مى كنم و در راه من با هم دوستى مى كنند و من هم آنها را دوست مى دارم، آنانند كه چون خواهم به مردم روى زمين بلا و بدى برسانم براى خاطر آنان از همه آنان دفاع مى كنم.

5- از امام صادق (علیه السّلام) كه رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

هيچ مردمى نباشند كه با هم انجمن شوند در يك مجلسى و خدا عز و جل را نام نبرند و صلوات بر پيغمبر خود نفرستند جز اينكه آن مجلس مايه افسوس و زيان باشد بر ايشان.

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

ذكر خدا در هنگام بول كردنت عيب ندارد، زيرا ذكر خدا در هر حال خوب است، از ذكر خدا خسته مشو.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

ص: 95

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «أَوْحَی اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلی مُوسی علیه السلام : یَا مُوسی علیه السلام ، لاَ تَفْرَحْ بِکَثْرَةِ الْمَالِ ، وَ لاَ تَدَعْ ذِکْرِی عَلی کُلِّ حَالٍ؛ فَإِنَّ کَثْرَةَ الْمَالِ تُنْسِی الذُّنُوبَ، وَ إِنَّ تَرْکَ ذِکْرِی یُقْسِی(1) الْقُلُوبَ».(2)

8. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ: «مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ الَّتِی لَمْ تُغَیَّرْ: أَنَّ مُوسی سَأَلَ رَبَّهُ، فَقَالَ: إِلهِی، إِنَّهُ(3) یَأْتِی عَلَیَّ مَجَالِسُ(4) أُعِزُّکَ وَ أُجِلُّکَ(5) أَنْ أَذْکُرَکَ فِیهَا؟ فَقَالَ: یَا مُوسی، إِنَّ ذِکْرِی حَسَنٌ عَلی کُلِّ حَالٍ».(6)

9 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لِمُوسی : أَکْثِرْ ذِکْرِی بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ ، وَ کُنْ عِنْدَ ذِکْرِی خَاشِعاً، وَ عِنْدَ بَلاَئِی صَابِراً، وَ اطْمَئِنَّ عِنْدَ ذِکْرِی، وَ اعْبُدْنِی، وَ لاَ تُشْرِکْ بِی شَیْئاً، إِلَیَّ الْمَصِیرُ؛ یَا مُوسی، اجْعَلْنِی ذُخْرَکَ(7)، وَ ضَعْ عِنْدِی کَنْزَکَ مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ».(8)

10. وَ بِإِسْنَادِهِ(9) : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لِمُوسی : اجْعَلْ لِسَانَکَ مِنْ وَرَاءِ قَلْبِکَ تَسْلَمْ، وَ أَکْثِرْ ذِکْرِي

ص: 96

خدا عز و جل به موسى (علیه السّلام) وحى كرد:

اى موسى! بفزونى مال، شاد مشو و مبال و يادم را وامنه در هر حال، زيرا فزونى مال، گناهان را فراموش سازد و وانهادن ذكر من، دلها را سخت و تيره كند.

8- از امام باقر (علیه السّلام)، فرمود:

در توراتى كه تغيير داده نشده است، نوشته است كه موسى (علیه السّلام) از پروردگارش پرسيد و چنين گفت: معبودا! راستش اين است كه مجلسى برايم پيش آمد مى كند كه من تو را عزيزتر و والاتر دانم از آنكه در آنها نامت را برم.

خداوند در پاسخ فرمود: نام بردن من در هر حال خوب است.

9- از امام صادق (علیه السّلام) كه خدا عز و جل به موسى فرمود:

مرا در شبانه روز بسيار ياد كن و هنگام ياد من، خاشع باش و هنگام بلائى كه به تو دهم، صابر باش، درگاه ذكرم آسوده زى و مرا بپرست و چيزى را با من شريك مساز، سرانجام به سوى من است، اى موسى! مرا ذخيره خود ساز و گنج كردارهاى پاينده و شايسته خود را به من سپار.

10- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود: خدا عز و جل به موسى فرموده است:

زبانت را دنبال دلت بنه تا سالم بمانى و در شبانه روز بسيار

ص: 97

بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ، وَ لاَ تَتَّبِعِ الْخَطِیئَةَ فِی مَعْدِنِهَا فَتَنْدَمَ(1)؛ فَإِنَّ الْخَطِیئَةَ مَوْعِدُ(2) أَهْلِ النَّارِ».(3)

11 . وَ بِإِسْنَادِهِ، قَالَ(4): «فِیمَا نَاجَی اللّهُ بِهِ مُوسی علیه السلام ، قَالَ : یَا مُوسی ، لاَ تَنْسَنِی عَلی کُلِّ حَالٍ؛ فَإِنَّ نِسْیَانِی یُمِیتُ(5) الْقَلْبَ».(6)

12. عَنْهُ(7)، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ، عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ : یَا ابْنَ آدَمَ، اذْکُرْنِی فِی مَلاَء(8)؛ أَذْکُرْکَ فِی مَلاًَء خَیْرٍ مِنْ مَلَئِکَ(9)».(10)

13. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ : مَنْ ذَکَرَنِی فِی مَلاًَء مِنَ النَّاسِ، ذَکَرْتُهُ فِی مَلاًَء مِنَ الْمَلَائِکَةِ».(11)

بَابُ ذِکْرِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَثِیراً

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ

ابْنِ الْقَدَّاحِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَا مِنْ(12) شَیْءٍ إِلاَّ وَ لَهُ حَدٌّ یَنْتَهِی إِلَیْهِ إِلاَّ الذِّکْرَ(13)، فَلَیْسَ لَهُ حَدٌّ یَنْتَهِی إِلَیْهِ، فَرَضَ

ص: 98

مرا ياد كن و گناه را از سرچشمه و معدنش دنبال مرو تا پشيمان شوى، زيرا گناه وعده گاه اهل دوزخ است.

11- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: در ضمن آنچه خدا با آن با موسى مناجات كرد اين بود كه فرمود: اى موسى! مرا در هيچ حالى فراموش مكن، زيرا كه فراموش كردن من، دل را بميراند.

12- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

خدا عز و جل فرمايد: اى آدمى زاده! مرا در ميان مردم ياد كن تا تو را در ميان گروه بهترى از فرشته ها ياد كنم.

13- امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

خدا عز و جل فرمايد: هر كه مرا در ميان جمعى از مردم ياد آورى كند، من او را در ميان جمعى از اشراف فرشته ها ياد آورى كنم.

اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ الْفَرَائِضَ، فَمَنْ أَدَّاهُنَّ فَهُوَ حَدُّهُنَّ ؛ وَ شَهْرَ رَمَضَانَ ، فَمَنْ صَامَهُ فَهُوَ حَدُّهُ ؛ وَ الْحَجَّ ، فَمَنْ حَجَّ فَهُوَ حَدُّهُ ، إِلاَّ الذِّکْرَ؛ فَإِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لَمْ یَرْضَ مِنْهُ(1) بِالْقَلِیلِ، وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ حَدّاً یَنْتَهِی إِلَیْهِ» ثُمَّ تَلاَ(2) : «یا أَیُّهَا الَّذِینَ

آمَنُوا اذْکُرُوا اللّهَ ذِکْراً کَثِیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصِیلاً»(3) فَقَالَ : «لَمْ یَجْعَلِ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لَهُ حَدّاً یَنْتَهِی إِلَیْهِ».

قَالَ : «وَ کَانَ أَبِی علیه السلام کَثِیرَ الذِّکْرِ، لَقَدْ کُنْتُ أَمْشِی مَعَهُ وَ إِنَّهُ لَیَذْکُرُ اللّهَ، وَ آکُلُ مَعَهُ الطَّعَامَ(4) وَ إِنَّهُ لَیَذْکُرُ اللّهَ، وَ لَقَدْ کَانَ یُحَدِّثُ الْقَوْمَ وَ مَا(5) یَشْغَلُهُ ذلِکَ عَنْ(6) ذِکْرِ اللّهِ ، وَ کُنْتُ أَری لِسَانَهُ لاَزِقاً بِحَنَکِهِ یَقُولُ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ، وَ کَانَ یَجْمَعُنَا فَیَأْمُرُنَا بِالذِّکْرِ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ، وَ(7) یَأْمُرُ(8) بِالْقِرَاءَةِ مَنْ کَانَ یَقْرَأُ مِنَّا، وَ مَنْ کَانَ لاَ یَقْرَأُ مِنَّا أَمَرَهُ بِالذِّکْرِ .

وَ الْبَیْتُ الَّذِی یُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ، وَ یُذْکَرُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِیهِ، تَکْثُرُ(9) بَرَکَتُهُ، وَ تَحْضُرُهُ الْمَلاَئِکَةُ، وَ تَهْجُرُهُ(10) الشَّیَاطِینُ ، وَ یُضِیءُ لاِءَهْلِ السَّمَاءِ، کَمَا یُضِیءُ الْکَوْکَبُ الدُّرِّیُّ(11) لاِءَهْلِ الاْءَرْضِ؛ وَ الْبَیْتُ الَّذِی لاَ یُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ، وَ لاَ یُذْکَرُ اللّهُ فِیهِ، تَقِلُّ(12) بَرَکَتُهُ، وَ تَهْجُرُهُ الْمَلاَئِکَةُ، وَ تَحْضُرُهُ(13) الشَّیَاطِینُ.

وَ قَدْ(14) قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أَ لاَ أُخْبِرُکُمْ بِخَیْرِ

ص: 100

دهد همان حدّ و پايان آنها است، و ماه رمضان است و هر كه آن را روزه دارد همان حدّ و پايان آن است، و حجّ را واجب كرده است و هر كه حجّ كرد به پايان آن رسيده جز همان ذكر خدا، به راستى كه خدا عز و جل به اندك از آن راضى نشده و براى آن پايانى مقرر نكرده است، سپس اين آيه را خواند (42 سوره احزاب): «أيا كسانى كه گرويديد! ياد كنيد خدا را بسيار و تسبيح گوئيدش در بامداد و پسين» پس فرمود: خدا براى آن حدّى مقرر نكرده كه در آن به پايان رسد، فرمود (علیه السّلام): پدرم بسيار ذكر خدا مى كرد، من به همراه او مى رفتم و او ذكر خدا مى گفت، با او ذكر غذا مى خوردم و او ذكر خدا مى گفت، و هر آينه كه با مردم در گفتگو بود و آنش از ذكر خدا باز نمى داشت و من مى ديدم زبانش به كامش چسبيده بود و مى فرمود: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» و شيوه اش بود كه ماها را انجمن مى كرد و دستور مى داد به ذكر خدا تا آفتاب مى زد و هر كدام ما كه قرائت (قرآن) مى دانستيم، دستور به قرائت مى داد و هر كدام كه قرائت نمى دانستيم، او را دستور به ذكر مى داد.

در هر خانه قرآن خوانده شود و ذكر خدا عز و جل گردد، بركتش فزون شود و فرشته ها در آن در آيند و شياطين از آن دورى گزينند و براى اهل آسمان بدرخشد چنانچه ستاره هاى فروزان براى اهل زمين مى درخشند و هر آن خانه كه در آن قرآن نخوانند و ذكر خدا نگويند، بركتش كم شود و فرشته ها از آن دورى گزينند و شياطين در آن حاضر شوند.

و محققاً رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است: آيا به شما خبر ندهم از بهترين كارهاى شما كه درجه بلندترى است براى شما و در نزد خداوند شما بهتر شما را پاك دامن مى كند و از پول طلا و نقره براى

ص: 101

أَعْمَالِکُمْ لَکُمْ(1)، أَرْفَعِهَا(2) فِی دَرَجَاتِکُمْ وَ أَزْکَاهَا عِنْدَ مَلِیکِکُمْ، وَ خَیْرٍ لَکُمْ مِنَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ، وَ خَیْرٍ لَکُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّکُمْ فَتَقْتُلُوهُمْ(3) وَ یَقْتُلُوکُمْ؟ فَقَالُوا(4): بَلی، ··· î قَالَ(5): ذِکْرُ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ کَثِیراً» .

ثُمَّ قَالَ : «جَاءَ رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَقَالَ(6): مَنْ خَیْرُ أَهْلِ الْمَسْجِدِ؟ فَقَالَ: أَکْثَرُهُمْ لِلّهِ ذِکْراً، وَ قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَنْ أُعْطِیَ لِسَاناً ذَاکِراً، فَقَدْ أُعْطِیَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ، وَ قَالَ(7) فِی قَوْلِهِ تَعَالی: «وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَکْثِرُ»(8) قَالَ: لاَ تَسْتَکْثِرْ(9) مَا عَمِلْتَ مِنْ خَیْرٍ لِلّهِ».(10)

2. حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ، عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «شِیعَتُنَا الَّذِینَ إِذَا خَلَوْا ذَکَرُوا اللّهَ کَثِیراً».(11)

3. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ؛ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ، عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَحَبَّهُ اللّهُ ، وَ مَنْ ذَکَرَ اللّهَ کَثِیراً(12) کُتِبَتْ لَهُ بَرَاءَتَانِ: بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ، وَ بَرَاءَةٌ مِنَ النِّفَاقِ».(13)

4 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ بَکْرِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ، عَنْ زُرَارَةَ

ص: 102

شما بهتر است و خوب تر از آن است كه به دشمن خود برخوريد و با آنها نبرد كنيد و از آنها بكشيد و كشته شويد؟ عرض كردند:

يا رسول اللَّه! چرا، فرمود: آن بسيار ذكر خدا كردن است، سپس فرمود: مردى نزد پيغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) آمد و عرض كرد: بهترين اهل مسجد كيست؟ فرمود: آنكه بسيار ذكر خدا كند و رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )، فرمود: به هر كه زبان گوياى به ذكر خدا داده شده است خير دنيا و آخرت به او داده شده است و در تفسير قول خدا تعالى (6 سوره مدّثر): «و منّت مگذار كه كار بيشترى كردى» فرمود: آنچه كار خوب براى خدا كردى آن را بيش مشمار.

2- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

شيعيان ما آنهايند كه هر گاه تنها باشند بسيار ذكر خدا كنند.

3- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

هر كه فراوان ذكر خدا عز و جل كند خدايش دوست دارد، و هر كه ذكر خدا را بسيار، براى او دو برائت نوشته شود، برائتى از دوزخ و برائتى از نفاق.

4- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

تسبيح فاطمه زهراء (علیه السّلام) از جمله ذكر بسيار است كه خدا

ص: 103

بْنِ أَعْیَنَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ(1) علیهاالسلام مِنَ الذِّکْرِ الْکَثِیرِ، الَّذِی قَالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «اذْکُرُوا اللّهَ ذِکْراً کَثِیراً»(2)».

عَنْهُ(3)، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ(4) الشَّحَّامِ وَ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ وَ سَعِیدٍ الاْءَعْرَجِ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، مِثْلَهُ.(5)

5 . الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْوَشَّاءِ، عَنْ دَاوُدَ الْحَمَّارِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَظَلَّهُ اللّهُ(6) فِی جَنَّتِهِ».(7)

بَابُ أَنَّ الصَّاعِقَةَ لاَ تُصِیبُ ذَاکِراً

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ، عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «یَمُوتُ الْمُوءْمِنُ بِکُلِّ مِیتَةٍ إِلاَّ الصَّاعِقَةَ، لاَ تَأْخُذُهُ وَ هُوَ یَذْکُرُ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ».(8)

2. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ، عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ الْعِجْلِیِّ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنَّ

ص: 104

عز و جل فرموده است:

«ياد كنيد خدا را ياد كردن بسيار».

5- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هر كه بسيار ذكر خدا عز و جل گويد، خدا در بهشت خود او را كاخ نشين سازد و زير درختان و گنبدهاى بهشتى به او مأوى دهد يا در بهشتش او را در سايه رحمت خويش گيرد و مشمول مهر مخصوص خود سازد.

الصَّوَاعِقَ(1) لاَ تُصِیبُ ذَاکِراً» قَالَ: قُلْتُ: وَ مَا الذَّاکِرُ؟ قَالَ : «مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ».(2)

3. حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ(3)، عَنْ وُهَیْبِ(4) بْنِ حَفْصٍ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام عَنْ مِیتَةِ الْمُوءْمِنِ، قَالَ (5): «یَمُوتُ الْمُوءْمِنُ(6) بِکُلِّ مِیتَةٍ(7): یَمُوتُ غَرَقاً، وَ یَمُوتُ بِالْهَدْمِ، وَ یُبْتَلی بِالسَّبُعِ، وَ یَمُوتُ بِالصَّاعِقَةِ، وَ لاَ تُصِیبُ ذَاکِرا لِلّهِ(8) عَزَّ وَ جَلَّ».(9)

بَابُ الاِشْتِغَالِ بِذِکْرِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ یَقُولُ: مَنْ شُغِلَ(10) بِذِکْرِی عَنْ مَسْأَلَتِی، أَعْطَیْتُهُ أَفْضَلَ مَا أُعْطِی(11) مَنْ سَأَلَنِی».(12)

2 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ، عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِنَّ الْعَبْدَ لَیَکُونُ(13) لَهُ الْحَاجَةُ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فَیَبْدَأُ بِالثَّنَاءِ عَلَی اللّهِ وَ الصَّلاَةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ حَتّی یَنْسی حَاجَتَهُ، فَیَقْضِیهَا اللّهُ(14) لَهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَسْأَلَهُ إِیَّاهَا».(15)

ص: 106

گويد: گفتم: ذاكر يعنى چه؟

فرمود: هر كه صد آيه خوانده است.

3- از ابى بصير، گويد: از امام صادق (علیه السّلام) پرسيدم از مردن مؤمن؟ فرمود:

مؤمن به هر گونه مرگى بميرد: به وسيله غرق شدن بميرد، زير آوار بماند، و دچار درّنده هم مى شود، و به صاعقه هم بميرد، و اين صاعقه به كسى كه در ذكر خدا عز و جل است نمى رسد.

بَابُ ذِکْرِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی السِّرِّ

1 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلاَدِ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «قَالَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ(1) _ : مَنْ ذَکَرَنِی سِرّاً، ذَکَرْتُهُ عَلاَنِیَةً».(2)

2. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو، عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ الْخَصَّافِ رَفَعَهُ، قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام : «مَنْ ذَکَرَ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی السِّرِّ، فَقَدْ ذَکَرَ اللّهَ کَثِیراً؛ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ کَانُوا یَذْکُرُونَ اللّهَ عَلاَنِیَةً، وَ لاَ یَذْکُرُونَهُ فِی السِّرِّ ، فَقَالَ اللّهُ(3) عَزَّ وَ جَلَّ: «یُراوءُنَ النّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً»(4)».(5)

2 / 178

3. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ رَفَعَهُ، قَالَ:

«قَالَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لِعِیسی علیه السلام : یَا عِیسی اذْکُرْنِی فِی نَفْسِکَ أَذْکُرْکَ فِی نَفْسِی(6)، وَ اذْکُرْنِی(7) فِی مَلَئِکَ(8) أَذْکُرْکَ فِی مَلاًء خَیْرٍ مِنْ مَلاَء الاْآدَمِیِّینَ؛ یَا عِیسی، أَلِنْ(9) لِی قَلْبَکَ، وَ أَکْثِرْ ذِکْرِی فِی الْخَلَوَاتِ، وَ اعْلَمْ أَنَّ سُرُورِی أَنْ تُبَصْبِصَ(10) إِلَیَّ، وَکُنْ(11) فِی ذلِکَ حَیّاً، وَ لاَ تَکُنْ مَیِّتاً».(12)

ص: 108

4. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ حَرِیزٍ، عَنْ زُرَارَةَ: عَنْ أَحَدِهِمَا علیهماالسلام ، قَالَ : «لاَ یَکْتُبُ الْمَلَکُ إِلاَّ مَا سَمِعَ(1)، و(2) قَالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ : «وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً»(3) فَلاَ یَعْلَمُ ثَوَابَ ذلِکَ الذِّکْرِ فِی نَفْسِ الرَّجُلِ غَیْرُ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لِعَظَمَتِهِ(4)».(5)

بَابُ ذِکْرِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْغَافِلِینَ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُخْتَارٍ (6) ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام (7): «الذَّاکِرُ لِلّهِ(8) _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی الْغَافِلِینَ کَالْمُقَاتِلِ فِی الْهَارِبِینَ(9)».(10)

2 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ذَاکِرُ اللّهِ فِی الْغَافِلِینَ کَالْمُقَاتِلِ عَنِ الْفَارِّینَ، وَ الْمُقَاتِلُ عَنِ الْفَارِّینَ لَهُ الْجَنَّةُ(11)».(12)

ص: 110

4- از زراره، از امام باقر و يا امام صادق (علیه السّلام)، فرمود: فرشته ننويسد جز آنچه را بشنود و خدا عز و جل فرموده است (204 سوره اعراف): «ياد كن در پيش خودت پروردگارت را با زارى و از روى ترس».

و ثواب اين گونه ذكر را كه در پيش خود شخص باشد و نهانى باشد جز خدا عز و جل نداند براى آنكه بسيار بزرگ است.

بَابُ التَّحْمِیدِ وَ التَّمْجِیدِ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ(1)، عَنِ الْمُفَضَّلِ، قَالَ:

قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : جُعِلْتُ فِدَاکَ، عَلِّمْنِی دُعَاءً جَامِعاً.

فَقَالَ لِیَ (2): «احْمَدِ اللّهَ ، فَإِنَّهُ لاَ یَبْقی أَحَدٌ یُصَلِّی إِلاَّ دَعَا لَکَ؛ یَقُولُ: سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ».(3)

2 . عَنْهُ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ(4)، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ، قَالَ : قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : أَیُّ الاْءَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَی اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؟ فَقَالَ : «أَنْ تَحْمَدَهُ(5)».(6)

3. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الاْءَنْبَارِیِّ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَحْمَدُ اللّهَ فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلاَثَمِائَةِ مَرَّةٍ(7) وَ سِتِّینَ مَرَّةً عَدَدَ عُرُوقِ الْجَسَدِ ، یَقُولُ: الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ(8) کَثِیراً عَلی کُلِّ حَالٍ».(9)

4 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ؛ وَ حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ(10) بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ، عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ : «قَالَ رَسُولُ اللّهِ

ص: 112

صلی الله علیه و آله : إِنَّ فِی ابْنِ آدَمَ ثَلاَثَمِائَةٍ وَ سِتِّینَ عِرْقاً: مِنْهَا مِائَةٌ وَ ثَمَانُونَ مُتَحَرِّکَةٌ، وَ مِنْهَا مِائَةٌ وَ ثَمَانُونَ سَاکِنَةٌ، فَلَوْ سَکَنَ الْمُتَحَرِّکُ لَمْ یَنَمْ(1) ، وَ لَوْ تَحَرَّکَ السَّاکِنُ لَمْ یَنَمْ(2) ، وَ کَانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إِذَا أَصْبَحَ قَالَ: «الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً عَلی کُلِّ حَالٍ» ثَلاَثَمِائَةٍ وَ سِتِّینَ مَرَّةً(3)؛ وَ إِذَا(4) أَمْسی قَالَ مِثْلَ ذلِکَ».(5)

5 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ، قَالَ: حَدَّثَنِی أَبُو مَسْعُودٍ(6): عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ _ إِذَا أَصْبَحَ _ : "الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ"، فَقَدْ أَدّی شُکْرَ یَوْمِهِ، وَ مَنْ قَالَهَا إِذَا أَمْسی، فَقَدْ أَدّی شُکْرَ لَیْلَتِهِ».(7)

6 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَلِیِّ(8) بْنِ حَسَّانَ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کُلُّ دُعَاءٍ لاَ یَکُونُ قَبْلَهُ تَحْمِیدٌ(9) فَهُوَ أَبْتَرُ(10) ؛ إِنَّمَا التَّحْمِیدُ(11)، ثُمَّ الثَّنَاءُ» .

قُلْتُ: مَا أَدْرِی(12) مَا یُجْزِی مِنَ التَّحْمِیدِ(13) وَ التَّمْجِیدِ(14)؟

قَالَ: یَقُولُ(15): اللّهُمَّ أَنْتَ الاْءَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْءٌ، وَ أَنْتَ الاْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْءٌ، وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْءٌ(16)، وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْءٌ، وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ».(17)

7 . وَ بِهذَا الاْءِسْنَادِ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : مَا أَدْنی مَا یُجْزِی مِنَ التَّحْمِیدِ(18)؟

ص: 114

نبرد و رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را شيوه چنان بود كه چون بامداد مى كرد سيصد و شصت بار مى فرمود: سپاس از آن پروردگار جهانيان است بسيار بر هر حال، و هر گاه بامداد مى كرد به همان شماره اين ذكر را مى گفت.

5- از امام صادق (علیه السّلام)، فرمود:

هر كه در هر بامداد چهار بار بگويد: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، هر آينه شكر آن روز را كرده است، و هر كه آن را در شام بگويد، شكر آن شبش را ادا كرده است.

6- يكى از اصحاب امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

هر دعائى كه پيش از آن حمد خدا نباشد نيمه است و پى بريده است، حمد خدا بايد و سپس ستايش او، من گفتم: نمى دانم چه اندازه از تحميد و تمجيد بس است؟

فرمود: مى گويد: بار خدايا! توئى آغاز و پيش از تو چيزى نيست، و توئى انجام و پس از تو چيزى نيست، توئى آشكارا و فرازتر از تو چيزى نيست، و توئى نهان و در برابر تو چيزى نه، و توئى عزيز و حكمت دار.

7- گويد: پرسيدم از امام صادق (علیه السّلام) كه در تحميد و تمجيد چه اندازه بس است؟

ص: 115

قَالَ : «تَقُولُ(1): الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی عَلاَ فَقَهَرَ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی مَلَکَ فَقَدَرَ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی بَطَنَ(2) فَخَبَرَ(3)، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یُمِیتُ الاْءَحْیَاءَ وَ یُحْیِی الْمَوْتی(4) وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ».(5)

بَابُ الاِسْتِغْفَارِ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : خَیْرُ الدُّعَاءِ الاِسْتِغْفَارُ».(6)

2. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ، عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ، عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِذَا(7) أَکْثَرَ الْعَبْدُ مِنَ الاِسْتِغْفَارِ، رُفِعَتْ صَحِیفَتُهُ وَ هِیَ تَتَلاَءْلاَءُ(8)».(9)

3. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ(10)، عَنْ یَاسِرٍ: عَنِ الرِّضَا علیه السلام ، قَالَ : «مَثَلُ الاِسْتِغْفَارِ مَثَلُ وَرَقٍ عَلی شَجَرَةٍ(11) تُحَرَّکُ(12) فَیَتَنَاثَرُ(13)، وَ الْمُسْتَغْفِرُ مِنْ ذَنْبٍ وَ یَفْعَلُهُ(14) کَالْمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ».(15)

4 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ، عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «أَنَّ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ لاَ یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ _ وَ إِنْ

ص: 116

فرمود: مى گوئى: سپاس از آن خدا است كه فراز است و بر هر چه چيره است و سپاس از آن خدا است كه مالك است و توانا و سپاس از آن خدا است كه درون است و آگاه و حمد از آن خدا است كه (زنده ها را بميراند) و مرده ها را زنده كند و او بر هر چه توانا است.

خَفَّ(1) _ حَتّی یَسْتَغْفِرَ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً».(2)

5 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ، عَنِ 2 / 181

الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «کَانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَسْتَغْفِرُ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی(3) کُلِّ(4) یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً، وَ یَتُوبُ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ سَبْعِینَ مَرَّةً » .

قَالَ: قُلْتُ(5): کَانَ یَقُولُ: أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ؟

قَالَ (6): «کَانَ یَقُولُ: "أَسْتَغْفِرُ اللّهَ، أَسْتَغْفِرُ اللّهَ" سَبْعِینَ مَرَّةً، وَ(7) یَقُولُ: "وَ أَتُوبُ إِلَی اللّهِ، وَ(8) أَتُوبُ إِلَی اللّهِ(9)" سَبْعِینَ مَرَّةً(10)».(11)

6. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیی، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ(12): عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : الاِسْتِغْفَارُ وَ(13) قَوْلُ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ خَیْرُ الْعِبَادَةِ، قَالَ اللّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ»(14)».(15)

بَابُ التَّسْبِیحِ وَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ(16) جَمِیعاً: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ :

ص: 118

5- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) در هر روز هفتاد بار از خدا عز و جل آمرزش مى جست و به درگاه خدا عز و جل هفتاد بار توبه مى كرد (راوى) گويد: گفتم: او مى فرمود: استغفر اللَّه ربى و اتوب اليه؟

در پاسخ فرمود: هفتاد بار مى فرمود: استغفر اللَّه، أستغفر اللَّه، و هفتاد بار مى فرمود: اتوب الى اللَّه، اتوب الى اللَّه.

6- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

استغفار و گفتن كلمه «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بهترين عبادت است، خداوند عزيز جبّار فرموده است (22 سوره محمد): «بدان كه راستش اين است كه نيست شايسته پرستشى جز خدا و آمرزش خواه از گناه خودت».

«جَاءَ الْفُقَرَاءُ إِلی رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللّهِ، إِنَّ الاْءَغْنِیَاءَ لَهُمْ مَا یُعْتِقُونَ(1) وَ لَیْسَ لَنَا، وَ لَهُمْ مَا یَحُجُّونَ وَ لَیْسَ لَنَا، وَ لَهُمْ مَا یَتَصَدَّقُونَ وَ لَیْسَ لَنَا(2)، وَ لَهُمْ مَا یُجَاهِدُونَ وَ لَیْسَ لَنَا؟

فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ(3) صلی الله علیه و آله : مَنْ کَبَّرَ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مِائَةَ مَرَّةٍ، کَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ مِائَةِ رَقَبَةٍ؛ وَ مَنْ سَبَّحَ اللّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ، کَانَ أَفْضَلَ مِنْ سِیَاقِ مِائَةِ بَدَنَةٍ؛ وَ مَنْ حَمِدَ اللّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ، کَانَ أَفْضَلَ مِنْ حُمْلاَنِ(4) مِائَةِ فَرَسٍ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِسُرُجِهَا(5) وَ لُجُمِهَا وَ رُکُبِهَا ؛ وَ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ، کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلاً ذلِکَ الْیَوْمَ إِلاَّ مَنْ زَادَ» .

قَالَ : «فَبَلَغَ ذلِکَ الاْءَغْنِیَاءَ، فَصَنَعُوهُ» قَالَ : «فَعَادَ الْفُقَرَاءُ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَقَالُوا : یَا رَسُولَ اللّهِ، قَدْ بَلَغَ الاْءَغْنِیَاءَ مَا قُلْتَ، فَصَنَعُوهُ(6)؟ فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «ذلِکَ فَضْلُ اللّهِ یُوءْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ»(7)».(8)

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ رِبْعِیٍّ، عَنْ فُضَیْلٍ: عَنْ أَحَدِهِمَا علیهماالسلام ، قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ : «أَکْثِرُوا مِنَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ(9)، فَإِنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ أَحَبَّ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مِنَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ».(10)

3. عَلِیٌّ(11)، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ أَمِیرُ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام : التَّسْبِیحُ نِصْفُ الْمِیزَانِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ(12) یَمْلاَءُ الْمِیزَانَ، وَ اللّهُ أَکْبَرُ یَمْلاَءُ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الاْءَرْضِ».(13)

ص: 120

و گفتند: يا رسول اللَّه! راستى توانگران دارند كه بنده آزاد كنند و ما نداريم، دارند كه به حجّ بروند و ما نداريم، دارند چيزى كه صدقه بدهند و ما نداريم، دارند آنچه كه بدان در راه خدا جهاد كنند و ما نداريم، رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: هر كه صد بار «اللَّه اكبر» گويد، نزد خدا عز و جل بهتر از آزاد كردن صد بنده، و هر كه خدا را صد بار تسبيح گويد بهتر است از راندن صد شتر به قربانگاه حجّ، و هر كه خدا را صد بار حمد گويد بهتر است از تقديم يك صد اسب براى جهاد در راه خدا با زين و لجام و سوارش، و هر كه صد بار بگويد: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»، در آن روز از همه مردم بهتر عمل كرده است جز كسى كه بر آن افزوده باشد. فرمود: اين گزارش به توانگران رسيد و آن را به كار بستند، گويد: مستمندان نزد رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) برگشتند و گفتند:

يا رسول اللَّه! آنچه فرموديد، به توانگران رسيده و آن را به كار بستند، رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: اين فضل خدا است، به هر كه خواهد مى دهدش.

2- از ربعى، از فضيل، از امام باقر و يا امام صادق (علیه السّلام) گويد: شنيدم مى فرمود: «اللَّه اكبر و لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بسيار بگوئيد زيرا چيزى در نزد خدا عز و جل از اللَّه اكبر گفتن و لا اله الّا اللَّه گفتن محبوب تر نيست.

3- از امام صادق (علیه السّلام) كه امير المؤمنين (علیه السّلام) فرمود: «سبحان اللَّه» گفتن، نيمى از ميزان اعمال است، و «الحمد للَّه» همه ميزان را پر مى كند و «اللَّه اكبر» ميان آسمان و زمين را پر مى كند.

ص: 121

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ

مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ، عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُنَاسِیِّ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «مَرَّ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِرَجُلٍ یَغْرِسُ غَرْساً فِی حَائِطٍ(1) لَهُ(2) ، فَوَقَفَ لَهُ(3) وَ قَالَ: أَ لاَ أَدُلُّکَ عَلی غَرْسٍ أَثْبَتَ(4) أَصْلاً، وَ أَسْرَعَ إِینَاعاً(5)، وَ أَطْیَبَ ثَمَراً، وَ أَبْقی ؟ قَالَ: بَلی، فَدُلَّنِی یَا رَسُولَ اللّهِ، فَقَالَ: إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ، فَقُلْ: "سُبْحَانَ اللّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ، وَ اللّهُ أَکْبَرُ"؛ فَإِنَّ لَکَ _ إِنْ قُلْتَهُ _ بِکُلِّ تَسْبِیحَةٍ عَشْرَ شَجَرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَاکِهَةِ(6)، وَ هُنَّ(7) مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ».

قَالَ : «فَقَالَ الرَّجُلُ: فَإِنِّی أُشْهِدُکَ یَا رَسُولَ اللّهِ(8)، أَنَّ حَائِطِی هذَا صَدَقَةٌ مَقْبُوضَةٌ عَلی فُقَرَاءِ الْمُسْلِمِینَ أَهْلِ الصَّدَقَةِ، فَأَنْزَلَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ آیَاتٍ(9) مِنَ الْقُرْآنِ: «فَأَمّا مَنْ أَعْطی وَ اتَّقی وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری»(10)».(11)

5 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : خَیْرُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ».(12)

ص: 122

4- از امام باقر (علیه السّلام) گويد: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به مردى گذر كرد كه در باغستانى درخت مى كاشت و نزد او ايستاد و فرمود: تو را دلالت نكنم بر كشت درختانى كه ريشه هايشان برجاتر و رسيدن ميوه هايشان زودتر و ميوه هايشان بهتر و پاينده تر باشند؟ گفت: چرا مرا بدان رهنمائى كن يا رسول اللَّه، فرمود:

چون بامداد و پسين كنى بگو: سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ و اللَّه اكبر، زيرا اگر آن را گوئى به شماره هر تسبيح ده درخت در بهشت دارى از انواع ميوه و آنها از باقيات صالحاتند، فرمود. آن مرد گفت: پس به راستى يا رسول اللَّه! من شما را گواه گرفتم كه اين نخلستان من وقف است و قبض شده است بر فقراء مسلمانان كه مستحقّ صدقه باشند.

و خدا آياتى از قرآن را نازل كرد (5 سوره الليل): «و أمّا كسى كه عطا كند و پرهيزكار باشد و تصديق به عاقبت خوش به زودى براى او نعمت فراوان آماده سازيم».

5- رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

بهترين عبادت، گفتن: لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ است.

ص: 123

بَابُ الدُّعَاءِ لِلاْءِخْوَانِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ، عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «أَوْشَکُ(1) دَعْوَةٍ وَ أَسْرَعُ إِجَابَةٍ دُعَاءُ الْمَرْءِ لاِءَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ(2)».(3)

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «دُعَاءُ الْمَرْءِ(4) لاِءَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ(5) یُدِرُّ الرِّزْقَ، وَ یَدْفَعُ

الْمَکْرُوهَ».(6)

3. عَنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ، عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ، عَنْ جَابِرٍ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام فِی قَوْلِهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالی : «وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ»(7) قَالَ : «هُوَ الْمُوءْمِنُ یَدْعُو لاِءَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ، فَیَقُولُ لَهُ(8) الْمَلَکُ(9): آمِینَ، وَ یَقُولُ اللّهُ(10) الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ: وَ لَکَ مِثْلاَ مَا سَأَلْتَ، وَ قَدْ أُعْطِیتَ(11) مَا سَأَلْتَ بِحُبِّکَ(12) إِیَّاهُ».(13)

4 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ، عَنْ عُبَیْدِ اللّهِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ الْوَاسِطِیِّ، عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ، عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ، قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام : «أَسْرَعُ الدُّعَاءِ نُجْحاً(14)

ص: 124

لِلاْءِجَابَةِ(1) دُعَاءُ الاْءَخِ لاِءَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ، یَبْدَأُ بِالدُّعَاءِ لاِءَخِیهِ، فَیَقُولُ لَهُ مَلَکٌ مُوَکَّلٌ بِهِ: آمِینَ(2)، وَ لَکَ(3) مِثْلاَهُ».(4)

5. عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ التَّمِیمِیِّ، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَا مِنْ مُوءْمِنٍ دَعَا لِلْمُوءْمِنِینَ وَ الْمُوءْمِنَاتِ إِلاَّ رَدَّ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ عَلَیْهِ مِثْلَ(5) الَّذِی دَعَا لَهُمْ بِهِ مِنْ کُلِّ مُوءْمِنٍ وَ مُوءْمِنَةٍ مَضی مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ ، أَوْ هُوَ آتٍ إِلی یَوْمِ الْقِیَامَةِ، إِنَّ(6) الْعَبْدَ لَیُوءْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، فَیُسْحَبُ، فَیَقُولُ الْمُوءْمِنُونَ وَ الْمُوءْمِنَاتُ: یَا رَبِّ(7)، هذَا(8) الَّذِی کَانَ یَدْعُو لَنَا، فَشَفِّعْنَا(9) فِیهِ، فَیُشَفِّعُهُمُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِیهِ(10)، فَیَنْجُو».(11)

6 . عَلِیٌّ(12)، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: رَأَیْتُ عَبْدَ اللّهِ بْنَ جُنْدَبٍ فِی الْمَوْقِفِ(13)، فَلَمْ أَرَ مَوْقِفاً کَانَ أَحْسَنَ مِنْ مَوْقِفِهِ، مَا زَالَ(14) مَادّاً یَدَیْهِ(15) إِلَی السَّمَاءِ، وَ دُمُوعُهُ تَسِیلُ عَلی خَدَّیْهِ(16) حَتّی تَبْلُغَ الاْءَرْضَ، فَلَمَّا صَدَرَ(17) النَّاسُ قُلْتُ لَهُ(18): یَا أَبَا مُحَمَّدٍ، مَا رَأَیْتُ مَوْقِفاً قَطُّ أَحْسَنَ مِنْ مَوْقِفِکَ؟

قَالَ: وَ اللّهِ، مَا دَعَوْتُ إِلاَّ لاِءِخْوَانِی، وَ ذلِکَ أَنَّ(19) أَبَا الْحَسَنِ مُوسی(20) علیه السلام أَخْبَرَنِی أَنَّ (21): «مَنْ دَعَا لاِءَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ، نُودِیَ مِنَ الْعَرْشِ(22): وَ لَکَ مِائَةُ أَلْفِ ضِعْفٍ(23)» فَکَرِهْتُ أَنْ أَدَعَ مِائَةَ أَلْفٍ(24) مَضْمُونَةً(25) لِوَاحِدَةٍ(26) لاَ أَدْرِی تُسْتَجَابُ(27)، أَمْ لاَ؟(28)

ص: 126

و فرشته اى كه به او گمارده است مى گويد: آمين و براى تو باد دو برابر آن.

5- از امام صادق (علیه السّلام) كه رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

هيچ مؤمنى نيست كه براى مردان مؤمن و زنان مؤمنه دعا كند جز اينكه خدا عز و جل به او برگرداند مانند آنچه را براى آنان دعا كرده است از طرف هر مرد مؤمن و هر زن مؤمنه اى كه از آغاز روزگار در گذشته يا تا روز قيامت به جهان آيد، راستى بنده اى باشد كه روز قيامت دستور دهند كه او را به دوزخ برند و او را به سوى دوزخ كشند، مؤمنين و مؤمنات مى گويند: پروردگارا! اين است كه براى ما دعا مى كرد و شفاعت ما را در باره او بپذيرد و خدا شفاعت آنان را در باره او بپذيرد و نجات يابد.

6- على، از پدرش گويد: عبد اللَّه بن جندب را در موقف (عرفات) ديدم و وقوفى بهتر از وقوف او نديدم، پيوسته دو دستش به سوى آسمان دراز بود و اشكش بر دو گونه اش روان بود تا به زمين مى رسيد و چون مردم برگشتند، به او گفتم: اى أبا محمد! من وقوفى بهتر از وقوف تو نديدم.

گفت: به خدا من جز براى برادران دينى خود دعائى نكردم و اين براى آن است كه أبو الحسن- امام كاظم- (علیه السّلام) به من خبر داد كه هر كه در پشت سر براى برادر خود دعا كند، از عرش به او ندا رسد كه: براى تو باد صد هزار برابر آن و من بد داشتم كه صد هزار دعاى تعهد شده را براى يك دعاء از دست بدهم كه نمى دانم آن يك دعاء اجابت مى شود يا نه؟

ص: 127

7 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنِ ابْنِ رِئَابٍ، عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ، عَنْ ثُوَیْرٍ، قَالَ: سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام یَقُولُ : «إِنَّ الْمَلاَئِکَةَ إِذَا سَمِعُوا الْمُوءْمِنَ یَدْعُو لاِءَخِیهِ الْمُوءْمِنِ(1) بِظَهْرِ الْغَیْبِ، أَوْ یَذْکُرُهُ بِخَیْرٍ، قَالُوا: نِعْمَ الاْءَخُ أَنْتَ لاِءَخِیکَ، تَدْعُو لَهُ بِالْخَیْرِ وَ هُوَ غَائِبٌ عَنْکَ(2)، وَ تَذْکُرُهُ بِخَیْرٍ ، قَدْ أَعْطَاکَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ مِثْلَیْ(3) مَا سَأَلْتَ لَهُ، وَ أَثْنی عَلَیْکَ مِثْلَیْ(4) مَا أَثْنَیْتَ عَلَیْهِ، وَ لَکَ الْفَضْلُ عَلَیْهِ؛ وَ إِذَا سَمِعُوهُ یَذْکُرُ أَخَاهُ بِسُوءٍ وَ یَدْعُو عَلَیْهِ، قَالُوا لَهُ(5): بِئْسَ الاْءَخُ أَنْتَ لاِءَخِیکَ، کُفَّ أَیُّهَا الْمُسَتَّرُ(6) عَلی ذُنُوبِهِ وَ عَوْرَتِهِ، وَ ارْبَعْ(7) عَلی نَفْسِکَ، وَ احْمَدِ اللّهَ الَّذِی سَتَرَ عَلَیْکَ، وَ اعْلَمْ أَنَّ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَعْلَمُ بِعَبْدِهِ مِنْکَ».(8)

بَابُ مَنْ تُسْتَجَابُ(9) دَعْوَتُهُ

1 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ(10)، عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللّهِ الْقُمِّیِّ، قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ : «ثَلاَثَةٌ دَعْوَتُهُمْ مُسْتَجَابَةٌ(11): الْحَاجُّ، فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ(12) ؛

ص: 128

7- از ثوير، گويد: شنيدم على بن الحسين (علیه السّلام) مى فرمود:

راستى وقتى فرشته ها بشنوند كه مؤمن در پشت سر براى برادر مؤمنش دعا مى كند و يا او را به خوبى ياد مى كند، گويند: چه خوب برادرى هستى، تو براى برادرت در حقّ او دعاى خير مى كنى با اينكه از تو عائب است و او را به خوبى ياد مى كنى، هر آينه خدا عز و جل به تو مى دهد دو برابر آنچه را در خواست كردى براى او، و از تو خوبى گويد دو چندان آنچه از او خوبى گفتى و تو بر او فضيلت دارى و هر گاه فرشته ها بشنوند از زبان او كه به برادرش بد گويد و بر او نفرين كند به او گويند: چه بد برادرى باشى، تو براى برادرت دست بردار از اين سخنان اى كسى كه پرده روى گناهان و عيوبش كشيده شده و خود را باش و سپاس كن از آن خدائى كه پرده روى تو كشيده و بدان كه خدا عز و جل به حال بنده خود از تو داناتر است.

وَ الْغَازِی فِی سَبِیلِ اللّهِ ، فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ(1) ؛ وَ الْمَرِیضُ، فَلاَ تُغِیظُوهُ(2) وَ لاَ تُضْجِرُوهُ».(3)

2. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْحَسَنِ(4) بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «کَانَ أَبِی علیه السلام یَقُولُ: خَمْسُ دَعَوَاتٍ لاَ یُحْجَبْنَ(5) عَنِ الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالی: دَعْوَةُ الاْءِمَامِ الْمُقْسِطِ(6)؛ وَ دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ ، یَقُولُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ : لاَءَنْتَقِمَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ؛ وَ دَعْوَةُ الْوَلَدِ الصَّالِحِ لِوَالِدَیْهِ؛ وَ دَعْوَةُ الْوَالِدِ الصَّالِحِ لِوَلَدِهِ؛ وَ دَعْوَةُ الْمُوءْمِنِ لاِءَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ، فَیَقُولُ: وَ لَکَ مِثْلُهُ(7)».(8)

3 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : إِیَّاکُمْ(9) وَ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ(10) ، فَإِنَّهَا تُرْفَعُ فَوْقَ السَّحَابِ(11) حَتّی یَنْظُرَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلَیْهَا، فَیَقُولَ: ارْفَعُوهَا(12) حَتّی أَسْتَجِیبَ(13) لَهُ(14)؛ وَ إِیَّاکُمْ(15) وَ دَعْوَةَ الْوَالِدِ، فَإِنَّهَا أَحَدُّ مِنَ السَّیْفِ».(16)

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ، عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ، عَنْ زُرْعَةَ، عَنْ سَمَاعَةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «کَانَ أَبِی(17) یَقُولُ: اتَّقُوا الظُّلْمَ، فَإِنَّ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ تَصْعَدُ إِلَی السَّمَاءِ».(18)

5 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ هِشَامِ

ص: 130

مانده هايش رفتار مى كنيد.

3- بيمار، و بايد او را به خشم نياوريد و دل تنگ نكنيد.

2- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

پدرم مى فرمود: پنج دعا است كه از درگاه پروردگار تبارك و تعالى محجوب نشوند:

1- دعاء امام عادل 2- دعاء ستم كشيده، خداى عز و جل مى فرمايد: هر آينه انتقام تو را از ستمكار بگيرم گر چه پس از زمانى باشد 3- دعاء فرزند صالح براى پدر و مادر 4- دعاء پدر خوب براى فرزندش 5- دعاء مؤمن براى برادر خود در پشت سر او كه خدا مى گويد: براى تو باد مانند آن.

3- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

بپرهيزيد از نفرين ستم شده، زيرا تا فراز ابر بر آيد و خداى عز و جل در آن بنگرد و فرمايد: آن را بر آوريد تا براى او اجابت كنم، و بپرهيزيد از نفرين پدر كه از شمشير برنده تر است.

4- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: پدرم بود كه مى فرمود:

بپرهيزيد از ستم، زيرا نفرين ستم رسيده، به آسمان بالا مى رود.

5- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

ص: 131

بْنِ سَالِمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ قَدَّمَ(1) أَرْبَعِینَ مِنَ الْمُوءْمِنِینَ، ثُمَّ دَعَا(2)،

اسْتُجِیبَ لَهُ».(3)

6 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ طَلْحَةَ النَّهْدِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أَرْبَعَةٌ لاَ تُرَدُّ(4) لَهُمْ دَعْوَةٌ حَتّی(5) تُفَتَّحَ(6) لَهُمْ(7) أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَ(8) تَصِیرَ(9) إِلَی الْعَرْشِ(10): الْوَالِدُ لِوَلَدِهِ، وَ الْمَظْلُومُ عَلی مَنْ ظَلَمَهُ، وَ الْمُعْتَمِرُ حَتّی(11) یَرْجِعَ، وَ الصَّائِمُ حَتّی(12) یُفْطِرَ».(13)

7 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ النَّبِیُّ(14) صلی الله علیه و آله : لَیْسَ شَیْءٌ أَسْرَعَ إِجَابَةً مِنْ دَعْوَةِ غَائِبٍ لِغَائِبٍ».(15)

8. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ النَّوْفَلِیِّ، عَنِ السَّکُونِیِّ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : دَعَا مُوسی علیه السلام وَ أَمَّنَ هَارُونُ علیه السلام وَ أَمَّنَتِ الْمَلاَئِکَةُ علیهم السلام ، فَقَالَ اللّهُ تَعَالی: «قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقِیما»(16) وَ مَنْ غَزَا فِی سَبِیلِ اللّهِ اسْتُجِیبَ لَهُ، کَمَا اسْتُجِیبَ لَکُمَا(17) یَوْمَ الْقِیَامَةِ».(18)

ص: 132

هر كه نخست به چهل مؤمن دعا كند و سپس به خود دعا كند، دعايش اجابت شود.

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود است:

چهار كسند كه دعاى آنها برگشت ندارد تا آنكه درهاى آسمان باز شوند و به عرش برسند: دعاى پدر براى فرزند خود، نفرين مظلوم به كسى كه به او ستم كرده است، عمره كننده تا به وطن برگردد، و روزه دار تا وقتى افطار كند.

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود كه: پيغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است:

هيچ دعائى زودتر به اجابت نرسد از دعاء غائبى براى غائبى.

8- امام صادق (علیه السّلام)، فرمود كه: رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرموده است: موسى دعا كرد و هارون آمين گفت، و فرشته ها هم آمين گفتند، پس خدا تبارك و تعالى فرمود: هر آينه دعاء شما به اجابت رسيد، استقامت كنيد پا برجا باشيد و هر كس هم در راه خدا جهاد كند، دعايش به اجابت رسد (چنانچه براى شما به اجابت رسيد) تا به روز قيامت.

ص: 133

بَابُ مَنْ لاَ تُسْتَجَابُ(1) دَعْوَتُهُ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی، عَنْ حُسَیْنِ بْنِ مُخْتَارٍ، عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: صَحِبْتُهُ بَیْنَ مَکَّةَ وَ الْمَدِینَةِ، فَجَاءَ(2) سَائِلٌ، فَأَمَرَ أَنْ یُعْطی ، ثُمَّ جَاءَ(3) آخَرُ، فَأَمَرَ أَنْ یُعْطی، ثُمَّ جَاءَ آخَرُ، فَأَمَرَ أَنْ یُعْطی، ثُمَّ جَاءَ الرَّابِعُ، فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «یُشْبِعُکَ اللّهُ».

ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیْنَا، فَقَالَ : «أَمَا إِنَّ(4) عِنْدَنَا مَا نُعْطِیهِ، وَ لکِنْ أَخْشی أَنْ نَکُونَ(5) کَأَحَدِ الثَّلاَثَةِ الَّذِینَ لاَ یُسْتَجَابُ(6) لَهُمْ دَعْوَةٌ: رَجُلٌ أَعْطَاهُ اللّهُ مَالاً، فَأَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ حَقِّهِ، ثُمَّ قَالَ: اللّهُمَّ ارْزُقْنِی، فَلاَ یُسْتَجَابُ لَهُ؛ وَ رَجُلٌ یَدْعُو عَلَی امْرَأَتِهِ أَنْ یُرِیحَهُ(7) مِنْهَا ، وَ قَدْ جَعَلَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ أَمْرَهَا إِلَیْهِ؛ وَ رَجُلٌ یَدْعُو عَلی جَارِهِ ، وَ قَدْ جَعَلَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لَهُ السَّبِیلَ إِلی أَنْ یَتَحَوَّلَ(8) عَنْ جِوَارِهِ، وَ یَبِیعَ دَارَهُ».(9)

2. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «أَرْبَعَةٌ لاَ تُسْتَجَابُ(10)

ص: 134

لَهُمْ دَعْوَةٌ: الرَّجُلُ(1) جَالِسٌ فِی بَیْتِهِ یَقُولُ: اللّهُمَّ ارْزُقْنِی، فَیُقَالُ(2) لَهُ: أَ لَمْ آمُرْکَ بِالطَّلَبِ؟؛ وَ رَجُلٌ کَانَتْ لَهُ امْرَأَةٌ، فَدَعَا عَلَیْهَا، فَیُقَالُ لَهُ(3): أَ لَمْ أَجْعَلْ أَمْرَهَا إِلَیْکَ؟؛ وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ، فَأَفْسَدَهُ، فَیَقُولُ: اللّهُمَّ ارْزُقْنِی، فَیُقَالُ لَهُ(4): أَ لَمْ آمُرْکَ بِالاِقْتِصَادِ(5)؟ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالاْءِصْلاَحِ؟» ثُمَّ قَالَ : ««وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً»(6)؛ وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ، فَأَدَانَهُ بِغَیْرِ بَیِّنَةٍ، فَیُقَالُ لَهُ؛ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالشَّهَادَةِ؟».(7)

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ(8)، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ عِمْرَانَ أَبِی عَاصِمٍ(9)، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، مِثْلَهُ.(10)

3. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیُّ ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْوَشَّاءِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ، عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ(11)، قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ : «ثَلاَثَةٌ تُرَدُّ(12) عَلَیْهِمْ دَعْوَتُهُمْ: رَجُلٌ رَزَقَهُ اللّهُ مَالاً، فَأَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ وَجْهِهِ، ثُمَّ قَالَ: یَا رَبِّ ارْزُقْنِی، فَیُقَالُ لَهُ: أَ لَمْ أَرْزُقْکَ؟ وَ رَجُلٌ دَعَا عَلَی امْرَأَتِهِ وَ هُوَ لَهَا ظَالِمٌ(13)، فَیُقَالُ لَهُ : أَ لَمْ أَجْعَلْ(14) أَمْرَهَا بِیَدِکَ؟ وَ رَجُلٌ جَلَسَ فِی بَیْتِهِ، وَ قَالَ: یَا رَبِّ ارْزُقْنِی، فَیُقَالُ لَهُ: أَ لَمْ أَجْعَلْ(15) لَکَ السَّبِیلَ إِلی طَلَبِ الرِّزْقِ».(16)

ص: 136

2- مردى كه زنى دارد و بر او نفرين مى كند، به او گفته شود: آيا كار طلاقش را به دست تو وانگذارم؟ 3- مردى كه مالى داشته و آن را از ميان برده است و مى گويد: بار خدايا! به من روزى بده، به او گفته شود: آيا به تو دستور ندادم ميانه روى كنى و رعايت اقتصاد نمائى؟ آيا به تو دستور ندادم اصلاح مال كنى و نگذارى از ميان برود؟.

سپس فرمود (67 سوره فرقان): «و آن كسانى كه هر گاه انفاق كنند اسراف نورزند و به خود تنگ نگيرند و در اين ميان به حدّ اعتدال باشند».

4- مردى كه مالى داشته و بى گواه به وام داده است، به او گفته شود: آيا به تو دستور ندادم كه گواه بگيرى؟

3- از وليد بن صبيح گويد: شنيدم كه او مى فرمود: سه كس باشند كه دعايشان به خودشان برگردد و به اجابت نرسد:

1- مردى كه خدايش مالى داده و بى جا خرج كرده و باز مى گويد: پروردگارا! به من روزى بده، به او گفته شود: آيا به تو روزى ندادم؟

2- و مردى كه بر همسر ستمكار خود نفرين كند، به او گفته شود: آيا كار طلاقش را به دست تو ندادم.

3- و مردى كه در خانه نشسته و مى گويد: پروردگارا! به من روزى بده، به او گفته شود: آيا براى تو راه تحصيل روزى فراهم نكرده ام؟

ص: 137

بَابُ الدُّعَاءِ عَلَی الْعَدُوِّ

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ جَبَلَةَ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ، قَالَ: شَکَوْتُ إِلی أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام جَاراً لِی وَ مَا أَلْقی مِنْهُ(1)، قَالَ: فَقَالَ لِیَ : «ادْعُ عَلَیْهِ»

قَالَ(2): فَفَعَلْتُ، فَلَمْ أَرَ شَیْئاً، فَعُدْتُ إِلَیْهِ، فَشَکَوْتُ إِلَیْهِ، فَقَالَ لِیَ : «ادْعُ عَلَیْهِ»: فَقُلْتُ(3): جُعِلْتُ فِدَاکَ، قَدْ فَعَلْتُ، فَلَمْ أَرَ شَیْئاً، فَقَالَ : «کَیْفَ دَعَوْتَ عَلَیْهِ؟» فَقُلْتُ: إِذَا لَقِیتُهُ دَعَوْتُ عَلَیْهِ، قَالَ(4): فَقَالَ: «ادْعُ عَلَیْهِ إِذَا أقْبَلَ(5) ··· î وَ إِذَا(6) اسْتَدْبَرَ» فَفَعَلْتُ، فَلَمْ أَلْبَثْ(7) حَتّی أَرَاحَ اللّهُ مِنْهُ.(8)

2 . وَ رُوِیَ(9) عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام ، قَالَ : «إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ عَلی أَحَدٍ، قَالَ: اللّهُمَّ اطْرُقْهُ بِلَیْلَةٍ(10) لاَ أُخْتَ لَهَا، وَ أَبِحْ حَرِیمَهُ(11)».(12)

3 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی(13)، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ، عَنْ یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ، قَالَ:

قُلْتُ لاِءَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : إِنَّ لِی جَاراً مِنْ قُرَیْشٍ مِنْ آلِ مُحْرِزٍ قَدْ نَوَّهَ(14) بِاسْمِی وَ شَهَرَنِی(15)، کُلَّمَا مَرَرْتُ بِهِ قَالَ: هذَا الرَّافِضِیُّ یَحْمِلُ الاْءَمْوَالَ إِلی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ .

قَالَ: فَقَالَ لِیَ : «ادْعُ(16) اللّهَ عَلَیْهِ إِذَا

ص: 138

کُنْتَ فِی صَلاَةِ اللَّیْلِ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ فِی السَّجْدَةِ(1) الاْءَخِیرَةِ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ الاْءُولَیَیْنِ(2)، فَاحْمَدِ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ وَ مَجِّدْهُ، وَ قُلِ: اللّهُمَّ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ قَدْ شَهَرَنِی(3)، وَ نَوَّهَ بِی، وَ غَاظَنِی(4)، وَ عَرَضَنِی(5) لِلْمَکَارِهِ؛ اللّهُمَّ اضْرِبْهُ بِسَهْمٍ عَاجِلٍ تَشْغَلْهُ(6) بِهِ عَنِّی(7)؛ اللّهُمَّ وَ(8) قَرِّبْ أَجَلَهُ، وَ اقْطَعْ أَثَرَهُ، وَ عَجِّلْ ذلِکَ(9) یَا رَبِّ السَّاعَةَ السَّاعَةَ».

قَالَ: فَلَمَّا قَدِمْنَا(10) الْکُوفَةَ قَدِمْنَا لَیْلاً، فَسَأَلْتُ أَهْلَنَا(11) عَنْهُ: قُلْتُ: مَا فَعَلَ فُلاَنٌ؟

فَقَالُوا(12): هُوَ(13) مَرِیضٌ، فَمَا(14) انْقَضی آخِرُ کَلاَمِی حَتّی سَمِعْتُ الصِّیَاحَ مِنْ مَنْزِلِهِ، وَ قَالُوا: قَدْ(15) مَاتَ .(16)

4 . أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیُّ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ التَّیْمِیِّ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ، عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ، قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، فَقَالَ لَهُ الْعَلاَءُ بْنُ کَامِلٍ: إِنَّ فُلاَناً یَفْعَلُ بِی وَ یَفْعَلُ، فَإِنْ رَأَیْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ .

فَقَالَ : «هذَا(17) ضَعْفٌ بِکَ، قُلِ: اللّهُمَّ إِنَّکَ تَکْفِی مِنْ کُلِّ شَیْءٍ، وَ لاَ یَکْفِی مِنْکَ شَیْءٌ، فَاکْفِنِی أَمْرَ فُلاَنٍ بِمَ شِئْتَ، وَ کَیْفَ شِئْتَ، وَ مِنْ(18) حَیْثُ شِئْتَ، وَ أَنّی شِئْتَ».(19)

5 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ، عَنِ الْمِسْمَعِیِّ، قَالَ: لَمَّا قَتَلَ دَاوُدُ بْنُ عَلِیٍّ الْمُعَلَّی بْنَ خُنَیْسٍ(20)، قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «لاَءَدْعُوَنَّ اللّهَ عَلی مَنْ قَتَلَ مَوْلاَیَ، وَ أَخَذَ مَالِی» فَقَالَ لَهُ دَاوُدُ بْنُ عَلِیٍّ : إِنَّکَ لَتُهَدِّدُنِی بِدُعَائِکَ؟

قَالَ حَمَّادٌ: قَالَ الْمِسْمَعِیُّ: فَحَدَّثَنِی مُعَتِّبٌ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام لَمْ یَزَلْ لَیْلَتَهُ(21) رَاکِعاً وَ سَاجِداً(22)، فَلَمَّا کَانَ فِی السَّحَرِ سَمِعْتُهُ

ص: 140

مردم ساخته و سرّ مرا فاش كرده و مرا به خشم آورده و در معرض خطرها آورده، بار خدايا! او را با تير شتابانى بزن و از منش بازدار، بار خدايا! مرگش را برسان و اثرش را محو كن و در اين باره شتاب كن، پروردگارا! هم اكنون هم اكنون» گويد: چون به كوفه باز گشتيم شبانه وارد شديم و از خاندان خود از حال آن مرد پرسيدم، گفتم: فلانى چه كرده است؟ در پاسخ گفتند: بيمار است، و هنوز سخنم را به پايان نرسانده بودم كه فرياد شيون از خانه اش برخاست و گفتند كه مرده است.

4- از يعقوب بن سالم، گويد: من نزد امام صادق (علیه السّلام) بودم كه علاء بن كامل به آن حضرت گفت: راستى فلانى با من (بدى) مى كند و مى كند و اگر نظر داريد به درگاه خدا عز و جل، بر او نفرين كنيد، در پاسخ فرمود: اين از ناتوانى تو است، بگو: «بار خدايا! راستى تو از هر چيز كفايت كنى و چيزى از تو كفايت نكند، كار فلانى را در باره من كفايت فرما بدان چه خواهى و هر گونه خواهى از آن راهى كه خواهى و از آنجا كه خواهى».

5- از حماد، از مسمعى، گويد: چون داود بن على معلّى بن خنيس را كشت، امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هر آينه به درگاه خدا نفرين كنم بر كسى كه وابسته مرا كشته و مال مرا ربوده، داود بن على به او گفت: تو مرا به نفرين تهديد مى كنى؟ حماد گويد:

مسمعى گفت كه: معتب (خادم امام صادق (علیه السّلام) براى من باز گفت كه: امام صادق (علیه السّلام) در آن شب پيوسته در ركوع و سجود بود و چون هنگام سحر شد شنيدمش كه در سجده مى فرمود: «بار خدايا!

ص: 141

یَقُولُ _ وَ هُوَ سَاجِدٌ _ : «اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقُوَّتِکَ الْقَوِیَّةِ(1)، ··· î وَ بِجَلاَلِکَ(2) الشَّدِیدِ الَّذِی کُلُّ خَلْقِکَ لَهُ ذَلِیلٌ ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ(3) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ(4)، وَ أَنْ تَأْخُذَهُ السَّاعَةَ السَّاعَةَ» .

فَمَا رَفَعَ رَأْسَهُ حَتّی سَمِعْنَا(5) الصَّیْحَةَ فِی دَارِ دَاوُدَ بْنِ عَلِیٍّ، فَرَفَعَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام رَأْسَهُ، وَ قَالَ : «إِنِّی دَعَوْتُ اللّهَ(6) بِدَعْوَةٍ بَعَثَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ عَلَیْهِ مَلَکاً، فَضَرَبَ رَأْسَهُ بِمِرْزَبَةٍ(7) مِنْ حَدِیدٍ انْشَقَّتْ مِنْهَا(8) مَثَانَتُهُ، فَمَاتَ».(9)

بَابُ الْمُبَاهَلَةِ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ، عَنْ أَبِی مَسْرُوقٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: قُلْتُ(10): إِنَّا نُکَلِّمُ النَّاسَ، فَنَحْتَجُّ عَلَیْهِمْ بِقَوْلِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الاْءَمْرِ مِنْکُمْ»(11) فَیَقُولُونَ: نَزَلَتْ فِی أُمَرَاءِ السَّرَایَا(12)، فَنَحْتَجُّ عَلَیْهِمْ بِقَوْلِهِ(13) عَزَّ وَ جَلَّ: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ»(14) إِلی آخِرِ الاْآیَةِ ، فَیَقُولُونَ نَزَلَتْ فِی الْمُوءْمِنِینَ، وَ نَحْتَجُّ(15) عَلَیْهِمْ بِقَوْلِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»(16) فَیَقُولُونَ: نَزَلَتْ(17) فِي

ص: 142

من از تو خواستارم به نيروى نيرومندت و به جلالت شديدت كه همه آفريده هاى تو در برابر آن خوارند كه رحمت فرستى بر محمد و آل محمد و بگيرى او را هم اكنون هم اكنون» و سر خود را از سجده برنداشته بود كه فرياد شيون را از خانه داود بن على شنيدم و امام صادق (علیه السّلام) سر برداشت و فرمود: راستى كه من خدا را به دعائى خواندم و خداوند عز و جل فرشته اى را فرستاد كه عصاى آهنين بر سر او زد چنانچه مثانه اش تركيد و مرد.

قُرْبَی الْمُسْلِمِینَ(1).

قَالَ: فَلَمْ أَدَعْ شَیْئاً مِمَّا حَضَرَنِی ذِکْرُهُ مِنْ هذَا(2) وَ شِبْهِهِ إِلاَّ ذَکَرْتُهُ .

فَقَالَ لِی : «إِذَا کَانَ ذلِکَ، فَادْعُهُمْ إِلَی الْمُبَاهَلَةِ(3)» قُلْتُ: وَ کَیْفَ أَصْنَعُ؟ قَالَ : «أَصْلِحْ نَفْسَکَ» ثَلاَثاً وَ أَظُنُّهُ قَالَ : «وَ صُمْ(4) وَ اغْتَسِلْ وَ ابْرُزْ أَنْتَ وَ هُوَ إِلَی الْجَبَّانِ(5)، فَشَبِّکْ أَصَابِعَکَ مِنْ یَدِکَ(6) الْیُمْنی فِی أَصَابِعِهِ، ثُمَّ أَنْصِفْهُ، وَ ابْدَأْ بِنَفْسِکَ، وَ قُلِ: "اللّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ، وَ رَبَّ الاْءَرَضِینَ السَّبْعِ، عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ، الرَّحْمنَ الرَّحِیمَ، إِنْ کَانَ أَبُو مَسْرُوقٍ جَحَدَ حَقّاً وَ ادَّعی بَاطِلاً، فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً(7) مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً"، ثُمَّ رُدَّ الدَّعْوَةَ عَلَیْهِ، فَقُلْ: وَ(8) إِنْ کَانَ فُلاَنٌ جَحَدَ حَقّاً وَ ادَّعی بَاطِلاً، فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً».

ثُمَّ قَالَ لِی : «فَإِنَّکَ لاَ تَلْبَثُ أَنْ تَری ذلِکَ فِیهِ» فَوَ اللّهِ(9) مَا وَجَدْتُ خَلْقاً یُجِیبُنِی إِلَیْهِ.(10)

2 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ مَخْلَدٍ أَبِی الشُّکْرِ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «السَّاعَةُ الَّتِی تُبَاهِلُ(11) فِیهَا مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلی طُلُوعِ الشَّمْسِ».

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ(12) خَالِدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ، عَنْ مَخْلَدٍ أَبِی الشُّکْرِ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ

ص: 144

شما مزدى نخواهم جز دوستى با ذي القربى [خويشان]» در پاسخ گويند: در باره خويشان اسلامى نازل شده است و از آنچه در خاطر داشتم راجع به اين موضوع و مانند آن چيزى نماند كه ياد كردم، امام (علیه السّلام) فرمود: هر گاه اين طور باشد، آنها را به مباهله (حكميّت خداوند) دعوت كن، گفتم: چه كار كنم؟ فرمود: سه روز خود را اصلاح كن و به گمانم كه فرمود: روزه دار و غسل كن و با مدّعى خود به ميدان بيرون شهر برو و انگشتان دست راست خود را در انگشتانش شبكه وار بينداز و به او حق بده و به خود آغاز سخن كن و بگو: «بار خدايا! اى پروردگار هفت آسمان و هفت زمين! داناى نهان و عيان! بخشاينده و مهربان! اگر ابو مسروق حق را انكار كرده و مدّعى باطل است، يك عذابى دردناك از آسمان بر او فرود آور» و سپس نفرين را به او برگردان و بگو: «و اگر فلان كس حقى را انكار كرده و مدّعى باطل است، بر او عذابى دردناك از آسمان فرود آور» سپس فرمود: پس از آن درنگ نكنى كه اثرش را در او به چشم خود ببينى، راوى گويد: به خدا آفريده اى نيافتم كه پاسخ مثبت به اين پيشنهاد من بدهد.

2- از امام باقر (علیه السّلام) فرمود:

آن ساعتى كه در آن مباهله شود: ميان سپيده دم تا بر آمدن آفتاب است.

ص: 145

علیه السلام ، مِثْلَهُ.(1)

3. أَحْمَدُ(2)، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا فِی الْمُبَاهَلَةِ، قَالَ:

تُشَبِّکُ أَصَابِعَکَ فِی أَصَابِعِهِ، ثُمَّ تَقُولُ: "اللّهُمَّ إِنْ کَانَ فُلاَنٌ جَحَدَ حَقّاً وَ أَقَرَّ بِبَاطِلٍ، فَأَصِبْهُ بِحُسْبَانٍ مِنَ السَّمَاءِ أَوْ(3) بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِکَ"، وَ تُلاَعِنُهُ(4) سَبْعِینَ(5) مَرَّةً.(6)

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام فِی الْمُبَاهَلَةِ، قَالَ : «تُشَبِّکُ أَصَابِعَکَ فِی أَصَابِعِهِ، ثُمَّ تَقُولُ : "اللّهُمَّ إِنْ کَانَ فُلاَنٌ جَحَدَ حَقّاً وَ أَقَرَّ بِبَاطِلٍ، فَأَصِبْهُ بِحُسْبَانٍ مِنَ السَّمَاءِ أَوْ بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِکَ"، وَ تُلاَعِنُهُ سَبْعِینَ مَرَّةً».(7)

5. مُحَمَّدُ بْنِ یَحْیی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ(8)، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ، عَنْ

أَبِی جَمِیلَةَ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ، قَالَ: إِذَا جَحَدَ الرَّجُلُ الْحَقَّ، فَإِنْ أَرَادَ أَنْ تُلاَعِنَهُ(9)، قُلِ(10): «اللّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ، وَ رَبَّ(11) الاْءَرَضِینَ السَّبْعِ(12)، وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ(13)، إِنْ کَانَ فُلاَنٌ جَحَدَ الْحَقَّ(14) وَ کَفَرَ بِهِ، فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً».(15)

ص: 146

3- يكى از اصحاب ما در باره مباهله گفته است: انگشتانت را در انگشتانش شبكه كنى و سپس گوئى: «بار خدايا اگر فلانى حقى را انكار كرده است و به باطلى اعتراف كرده، او را به عذابى آسمانى درگير يا به عذابى از پيش خودت» و تا هفتاد بار با او ملاعنه كنى و نفرين ردّ و بدل نمائى.

4- از امام صادق (علیه السّلام) در باره ملاعنه فرمود:

پنجه به پنجه او افكنى و سپس گوئى: «بار خدايا! اگر فلانى حقى را انكار كرده است و به باطلى اعتراف كرده است، او را به يك عذابى آسمانى درگير يا به عذابى كه خود دانى» و هفتاد بار با او نفرين به يك ديگر را ادامه داده.

5- ابى جميله، از يكى از اصحابش فرمود:

هر گاه مردى حق را انكار كرد و تو خواهى با آن ملاعنه كنى بگو: «بار خدايا! پروردگار هفت آسمان و هفت زمين! و پروردگار عرش بزرگ! اگر فلان كس حق را منكر است و بدان كافر است، بر او از آسمان صاعقه سوزانى فرست يا عذاب دردناكى».

ص: 147

بَابُ مَا یُمَجِّدُ بِهِ الرَّبُّ _ تَبَارَکَ وَ تَعَالی _ نَفْسَهُ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیی، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِنَّ لِلّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ ثَلاَثَ سَاعَاتٍ فِی اللَّیْلِ، وَ ثَلاَثَ سَاعَاتٍ فِی النَّهَارِ، یُمَجِّدُ(1) فِیهِنَّ نَفْسَهُ ، فَأَوَّلُ سَاعَاتِ النَّهَارِ حِینَ تَکُونُ(2) الشَّمْسُ(3) هذَا الْجَانِبَ، یَعْنِی مِنَ الْمَشْرِقِ(4) مِقْدَارَهَا مِنَ الْعَصْرِ، یَعْنِی مِنَ الْمَغْرِبِ إِلَی الصَّلاَةِ(5) الاْءُولی، وَ أَوَّلُ سَاعَاتِ(6) اللَّیْلِ فِی(7) الثُّلُثِ الْبَاقِی(8) مِنَ اللَّیْلِ إِلی أَنْ یَنْفَجِرَ(9) الصُّبْحُ یَقُولُ: إِنِّی أَنَا اللّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ، إِنِّی أَنَا اللّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ(10) الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ مَالِکُ یَوْمِ الدِّینِ، إِنِّی أَنَا اللّهُ لَمْ أَزَلْ وَ لاَ أَزَالُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ خَالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ، إِنِّی أَنَا اللّهُ خَالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، إِنِّی أَنَا اللّهُ(11) بَدِیءُ(12) کُلِّ شَیْءٍ وَ إِلَیَّ یَعُودُ ، إِنِّی أَنَا اللّهُ الْوَاحِدُ الصَّمَدُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ عَالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ، إِنِّی أَنَا اللّهُ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلاَمُ الْمُوءْمِنُ(13) الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ(14) الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ، إِنِّی أَنَا اللّهُ(15) الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ، لِیَ الاْءَسْمَاءُ الْحُسْنی، إِنِّی أَنَا اللّهُ الْکَبِیرُ(16)».

ص: 148

المُتَعالُ.

قَالَ : ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام مِنْ عِنْدِهِ : «وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاوءُهُ، فَمَنْ نَازَعَهُ شَیْئاً مِنْ

ذلِکَ أَکَبَّهُ(1) اللّهُ فِی النَّارِ» .

ثُمَّ قَالَ : «مَا مِنْ عَبْدٍ مُوءْمِنٍ یَدْعُو بِهِنَّ مُقْبِلاً قَلْبُهُ إِلَی اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلاَّ قَضی(2) حَاجَتَهُ، وَ لَوْ کَانَ شَقِیّاً رَجَوْتُ أَنْ یُحَوَّلَ سَعِیداً».(3)

2. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ بُکَیْرٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ أَعْیَنَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِنَّ اللّهَ _ تَبَارَکَ وَ تَعَالی _ یُمَجِّدُ نَفْسَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، فَمَنْ مَجَّدَ(4) اللّهَ بِمَا مَجَّدَ بِهِ نَفْسَهُ، ثُمَّ کَانَ فِی حَالِ شِقْوَةٍ، حَوَّلَهُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلی سَعَادَةٍ ؛ یَقُولُ: أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ الْعَزِیزُ(5) الْکَبِیرُ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ مَالِکُ(6) یَوْمِ الدِّینِ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ، مِنْکَ بَدَأَ(7) الْخَلْقُ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ، أَنْتَ اللّهُ الَّذِی(8) لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لاَ تَزَالُ ، أَنْتَ اللّهُ(9) الَّذِی(10) لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ خَالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ خَالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ أَحَدٌ صَمَدٌ «لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ(11) کُفُواً أَحَدٌ»(12) أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ، «الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلاَمُ الْمُوءْمِنُ

ص: 150

حضرت او است و هر كه در باره آن با وى ستيزد خدايش به دوزخ سرنگون سازد، سپس فرمود: هيچ بنده مؤمنى نيست كه اينها را بخواند و دل به درگاه خدا عز و جل داشته باشد جز اينكه خداوند حاجتش را بر آورد و اگر شقى باشد اميدوارم كه به سعادت مبدل شود.

2- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود: راستى خدا تبارك و تعالى خود را تمجيد كند در هر شب و روز سه بار و هر كه خدا را تمجيد كند بدان چه خداوند خود را بدان تمجيد كرده است و در حال شقاوت باشد خدايش به حال سعادت مبدل سازد، خداوند در تمجيد خود مى فرمايد: توئى خدا كه نيست شايسته پرستشى جز تو كه پروردگار جهانيانى، توئى خدا كه شايسته پرستشى نيست جز تو كه بخشاينده و مهرورزى، توئى خدا كه شايسته پرستشى نيست جز تو كه با عزت (والا) و بزرگوارى، توئى خدا شايسته پرستشى نيست جز تو كه مالك روز جزائى، توئى خدا شايسته پرستشى نيست كه جز تو آمرزنده و مهربانى، توئى خدا شايسته پرستشى نيست جز تو كه با عزت و حكمتدارى، توئى خدا شايسته پرستشى نيست جز تو كه آغاز آفرينش از تو است و به سوى تو بر مى گردد، توئى خدا (كه) نيست شايسته پرستشى جز تو هميشه بودى و پيوسته هستى، توئى خدا (كه) نيست شايسته پرستشى جز تو آفريننده هر خوب و بدى، توئى خدا نيست شايان پرستش جز تو كه آفريننده بهشت و دوزخى، توئى خدا نيست شايسته پرستشى جز تو يگانه اى و بى نياز، نه زاده است و زائيده نشده است، و نمى باشد براى او همتا هيچ كس، توئى خدا نيست شايسته پرستش جز تو ملك قدوس سلام مؤمن عزيز

ص: 151

الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ هُوَ اللّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الاْءَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الاْءَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ»(1) أَنْتَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ الْکَبِیرُ ، وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاوءُکَ».(2)

بَابُ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ

1645 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ : «مَا مِنْ شَیْءٍ أَعْظَمَ ثَوَاباً(3) مِنْ شَهَادَةِ أَنْ(4) لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ، إِنَّ(5) اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لاَ یَعْدِلُهُ(6) شَیْءٌ(7)، وَ لاَ یَشْرَکُهُ(8) فِی الاْءُمُورِ(9) أَحَدٌ».(10)

2 . عَنْهُ(11)، عَنِ الْفُضَیْلِ(12) بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عُبَیْدِ اللّهِ(13)، عَنْ عُبَیْدِ اللّهِ بْنِ الْوَلِیدِ الْوَصَّافِیِّ رَفَعَهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «مَنْ قَالَ: "لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ" غُرِسَتْ(14) لَهُ شَجَرَةٌ فِی الْجَنَّةِ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ، مَنْبِتُهَا(15) فِی ··· î مِسْکٍ(16) أَبْیَضَ، أَحْلی مِنَ الْعَسَلِ، وَ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الثَّلْجِ، وَ أَطْیَبَ رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ، فِیهَا أَمْثَالُ ثُدِیِّ(17) الاْءَبْکَارِ، تَعْلُو(18) عَنْ(19) سَبْعِینَ حُلَّةً(20)».

وَ قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله :

ص: 152

جبار متكبّر، منزّه باد خدا از آنچه شريك او سازند، او است خداى آفريننده و جان بخش و صورت گر، از آن او است همه نام هاى نيكوتر، تسبيح گويدش هر آنچه در آسمانها و زمين است و او است عزيز و با حكمت (تا آخر سوره) توئى خدا نيست شايسته پرستشى جز تو كه بزرگوارى و بزرگى برازنده تو است.

«خَیْرُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ» .

وَ قَالَ : «خَیْرُ الْعِبَادَةِ(1) الاِسْتِغْفَارُ، وَ ذلِکَ قَوْلُ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی کِتَابِهِ: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ»(2)».(3)

بَابُ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، رَفَعَهُ، عَنْ حَرِیزٍ ، عَنْ یَعْقُوبَ الْقُمِّیِّ(4):

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «ثَمَنُ الْجَنَّةِ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ».(5)

بَابُ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «قَالَ جَبْرَئِیلُ علیه السلام لِرَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : طُوبی لِمَنْ قَالَ مِنْ أُمَّتِکَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ».(6)

ص: 154

و فرموده است: بهترين عبادت استغفار است و اين است قول خدا عز و جل در قرآنش (22 سوره محمد): «و بدان كه راستش اين است كه نيست شايسته پرستشى جز خدا و آمرزش خواه از گناه خود».

بَابُ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ(1) عَشْراً

1 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ، عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ، عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عُتْبَةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ : «مَنْ قَالَ _ عَشْرَ مَرَّاتٍ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا _ : "لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ ، وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی(2)، وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ" کَانَتْ کَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ(3) ذلِکَ الْیَوْمَ».(4)

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَمَّنْ ذَکَرَهُ، عَنْ عُمَرَ(5) بْنِ مُحَمَّدٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَنْ صَلَّی الْغَدَاةَ(6)، فَقَالَ _ قَبْلَ أَنْ یَنْفُضَ(7) ···

رُکْبَتَیْهِ(8) عَشْرَ مَرَّاتٍ _ : "لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ ، وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی(9)، وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ(10)، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ" وَ فِی الْمَغْرِبِ مِثْلَهَا، لَمْ یَلْقَ اللّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _

ص: 156

عَبْدٌ(1) بِعَمَلٍ(2) أَفْضَلَ مِنْ عَمَلِهِ إِلاَّ مَنْ جَاءَ بِمِثْلِ عَمَلِهِ(3)».(4)

بَابُ مَنْ قَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ سَعِیدٍ(5)، عَنْ أَبِی(6) عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ: "أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ"، کَتَبَ اللّهُ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ(7) حَسَنَةٍ».(8)

بَابُ مَنْ قَالَ عَشْرَ مَرَّاتٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ : أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لاَ وَلَداً(9)

1 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ وَ(10) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ، عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِیِّ، عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ فِي(11) کُلِّ یَوْمٍ

ص: 158

او برخورد نكند مگر كسى كه به مانند او كار كند.

عَشْرَ مَرَّاتٍ(1): "أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً(2) صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لاَ وَلَداً"، کَتَبَ اللّهُ لَهُ خَمْسَةً(3) وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ(4) حَسَنَةٍ(5)، وَ مَحَا عَنْهُ خَمْسَةً(6) وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ، وَ رَفَعَ لَهُ خَمْسَةً(7) وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ(8) دَرَجَةٍ(9)».(10)

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْری : «وَ کُنَّ لَهُ حِرْزاً فِی یَوْمِهِ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ السُّلْطَانِ(11)، وَ لَمْ تُحِطْ(12) بِهِ کَبِیرَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ».(13)

بَابُ مَنْ قَالَ: یَا أَللّهُ یَا أَللّهُ(14) عَشْرَ مَرَّاتٍ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ أَخِی أُدَیْمٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ : یَا أَللّهُ، یَا أَللّهُ، عَشْرَ مَرَّاتٍ، قِیلَ لَهُ: لَبَّیْکَ(15)، مَا حَاجَتُکَ؟(16)».(17)

بَابُ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ حَقّاً حَقّاً

1 . عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الاْءَرْمَنِیِّ(18) ، عَنْ أَبِي عِمْرَانَ الْخَرَّاطِ(19)، عَنِ الاْءَوْزَاعِیِّ:

عَنْ أَبِي

ص: 160

يگانه، بى نياز، نه همسرى گرفته و نه فرزندى» خدا برايش چهل و پنج هزار حسنه نويسد و چهل و پنج هزار سيئه از او محو كند و چهل و پنج هزار درجه براى او بالا برد.

در روايت ديگرى است كه اين ذكرها در آن روز حرز او باشند در برابر سلطان و شيطان و گناه كبيره اى پيرامون او را فرانگيرد.

عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ(1): "لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ حَقّاً حَقّاً ، لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً، لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ إِیمَاناً وَ صِدْقاً(2)"، أَقْبَلَ اللّهُ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ، وَ لَمْ(3) یَصْرِفْ وَجْهَهُ عَنْهُ(4) حَتّی یَدْخُلَ(5) الْجَنَّةَ».(6)

بَابُ مَنْ قَالَ: یَا رَبِّ یَا رَبِّ

1 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ أَخِی أُدَیْمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ عَشْرَ مَرَّاتٍ : یَا رَبِّ، یَا رَبِّ(7)، قِیلَ لَهُ: لَبَّیْکَ، مَا حَاجَتُکَ؟».(8)

2 . أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ(9) ؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ، قَالَ: مَرِضَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «قُلْ: یَا رَبِّ ، یَا رَبِّ، عَشْرَ مَرَّاتٍ؛ فَإِنَّ مَنْ قَالَ ذلِکَ، نُودِیَ: لَبَّیْکَ، مَا حَاجَتُکَ؟».(10)

3 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ مُعَاوِیَةَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ: یَا رَبِّ یَا أَللّهُ، یَا رَبِّ یَا أَللّهُ(11) ، حَتّی یَنْقَطِعَ نَفَسُهُ(12)، قِیلَ لَهُ : لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ؟».(13)

ص: 162

شايسته پرستشى جز خدا، حق است حق است، نيست شايسته پرستشى جز خدا، به او بندگى و رقّيّت تقديم كنم، نيست شايسته پرستشى جز خدا، با ايمان و راستى گويم» خدا روى خود به سوى او كند و از او رو بر نگرداند تا به بهشت در آيد.

بَابُ مَنْ قَالَ: لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ مُخْلِصاً

1. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ؛ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً، عَنِ الْوَشَّاءِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ، عَنْ أَبِی الْحَسَنِ السَّوَّاقِ، عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «یَا أَبَانُ، إِذَا قَدِمْتَ الْکُوفَةَ فَارْوِ هذَا الْحَدِیثَ: مَنْ شَهِدَ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ مُخْلِصاً، وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ».

قَالَ: قُلْتُ لَهُ: إِنَّهُ یَأْتِینِی مِنْ کُلِّ صِنْفٍ مِنَ الاْءَصْنَافِ ، أَ فَأَرْوِی لَهُمْ هذَا الْحَدِیثَ؟

قَالَ : «نَعَمْ یَا أَبَانُ، إِنَّهُ(1) إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ، وَ جَمَعَ اللّهُ الاْءَوَّلِینَ وَ الاْآخِرِینَ، فَتُسْلَبُ(2) لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ مِنْهُمْ(3) ، إِلاَّ مَنْ کَانَ عَلی هذَا الاْءَمْرِ(4)».(5)

بَابُ مَنْ قَالَ: مَا شَاءَ اللّهُ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِذَا دَعَا الرَّجُلُ، فَقَالَ بَعْدَ مَا دَعَا : "مَا شَاءَ اللّهُ(6) لاَ حَوْلَ(7) وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ"، قَالَ

ص: 164

اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: اسْتَبْسَلَ(1) عَبْدِی، وَ اسْتَسْلَمَ لاِءَمْرِی، اقْضُوا حَاجَتَهُ».(2)

2 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ، عَنْ جَمِیلٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ:«مَنْ قَالَ: "مَا شَاءَ اللّهُ لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ" ، سَبْعِینَ مَرَّةً، صَرَفَ(3) عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلاَءِ أَیْسَرُ ذلِکَ الْخَنْقُ(4)».

قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ، وَ مَا الْخَنْقُ؟ قَالَ : «لاَ یَعْتَلُّ بِالْجُنُونِ(5)؛ ···

فَیُخْنَقَ».(6)

بَابُ مَنْ قَالَ: أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لاَ إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ(7)

الْقَیُّومُ ، ذُو(8) الْجَلاَلِ وَ الاْءِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ(9)

1. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلاَةِ الْفَرِیضَةِ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ(10) : "أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لاَ إِلهَ إِلاَّ هُوَ، الْحَیُّ الْقَیُّومُ ذُو الْجَلاَلِ(11) وَ الاْءِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ" ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، غَفَرَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ لَهُ(12) ذُنُوبَهُ وَ لَوْ(13) کَانَتْ(14) مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ».(15)

ص: 166

كرد و تسليم امر ما شد، حاجتش را بر آوريد.

2- از جميل گويد: شنيدم كه امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود:

هر كه هفتاد بار گويد:

ما شاء اللَّه لا حول و لا قوة الّا باللَّه

هفتاد نوع بلا از او بگردد كه آسان تر همه خنق و خفه شدن باشد، گفتم: قربانت! خنق چيست؟ فرمود: مقصود اين است كه دچار ديوانگى نشود تا خفه گردد.

بَابُ الْقَوْلِ عِنْدَ الاْءِصْبَاحِ وَ الاْءِمْسَاءِ

1 . عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ، عَنْ غَالِبِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام فِی قَوْلِ اللّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالی : «وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الاْآصالِ»(1) قَالَ : «هُوَ الدُّعَاءُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا ، وَ هِیَ سَاعَةُ إِجَابَةٍ».(2)

2. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ، عَنْ جَابِرٍ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «إِنَّ إِبْلِیسَ _ عَلَیْهِ لَعَائِنُ اللّهِ(3) _ یَبُثُّ جُنُودَ اللَّیْلِ(4) مِنْ حَیْثُ(5) تَغِیبُ الشَّمْسُ وَ تَطْلُعُ(6)؛ فَأَکْثِرُوا ذِکْرَ اللّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ فِی هَاتَیْنِ السَّاعَتَیْنِ ، وَ تَعَوَّذُوا بِاللّهِ مِنْ شَرِّ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ، وَ عَوِّذُوا صِغَارَکُمْ فِی تِلْکَ(7) السَّاعَتَیْنِ، فَإِنَّهُمَا سَاعَتَا غَفْلَةٍ(8)».(9)

3. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ، عَنْ رَزِینٍ صَاحِبِ الاْءَنْمَاطِ: عَنْ أَحَدِهِمَا علیهماالسلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ: "اللّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ، وَ أُشْهِدُ مَلاَئِکَتَکَ الْمُقَرَّبِینَ، وَ حَمَلَةَ عَرْشِکَ الْمُصْطَفَیْنَ أَنَّکَ أَنْتَ اللّهُ ، لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً

ص: 168

عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ، وَ أَنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ إِمَامِی وَ وَلِیِّی، وَ أَنَّ أَبَاهُ(1) رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ فُلاَناً وَ فُلاَناً _ حَتّی یَنْتَهِیَ إِلَیْهِ _ أَئِمَّتِی وَ أَوْلِیَائِی، عَلی ذلِکَ أَحْیَا، وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ، وَ عَلَیْهِ أُبْعَثُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، وَ أَبْرَأُ مِنْ فُلاَنٍ وَ فُلاَنٍ وَ فُلاَنٍ(2)" ؛ فَإِنْ مَاتَ فِی(3) لَیْلَتِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ».(4)

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْحَجَّالِ وَ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ الشَّعِیرِیِّ، عَنْ یَزِیدَ بْنِ کَلْثَمَةَ(5): عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ، أَوْ(6) عَنْ(7) أَبِی جَعْفَرٍ علیهماالسلام (8)، قَالَ : «تَقُولُ إِذَا أَصْبَحْتَ: أَصْبَحْتُ بِاللّهِ مُوءْمِناً عَلی دِینِ مُحَمَّدٍ وَ سُنَّتِهِ، وَ دِینِ عَلِیٍّ وَ سُنَّتِهِ(9) ، وَ دِینِ الاْءَوْصِیَاءِ وَ سُنَّتِهِمْ(10)، آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ(11) وَ عَلاَنِیَتِهِمْ، وَ شَاهِدِهِمْ وَ غَائِبِهِمْ، وَ أَعُوذُ بِاللّهِ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلِیٌّ علیه السلام وَ الاْءَوْصِیَاءُ علیهم السلام ، وَ أَرْغَبُ إِلَی اللّهِ فِیمَا رَغِبُوا إِلَیْهِ، وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ».(12)

5. عَنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ، عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ الْخَرَّازِ(13)، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ _ صَلَوَاتُ اللّه ِ عَلَیْهِمَا _ کَانَ إِذَا أَصْبَحَ قَالَ: "أَبْتَدِئُ یَوْمِی هذَا بَیْنَ یَدَیْ نِسْیَانِی وَ عَجَلَتِی(14) بِسْمِ اللّهِ وَ مَا شَاءَ اللّهُ" ؛ فَإِذَا فَعَلَ ذلِکَ الْعَبْدُ، أَجْزَأَهُ مِمَّا نَسِیَ فِی یَوْمِهِ».(15)

6 . عَنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ

ص: 170

بنده و رسول تو است، و بر اينكه فلان، امام من و ولى من است و بر اينكه پدرش رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) با على و حسن و حسين و فلان و فلان تا برسد به او (يعنى امامِ زمان) امامان و اولياء منند، بر اين عقيده زنده بمانم و بر آن بميرم و با آن در قيامت مبعوث شود و بى زارم از فلان و فلان و فلان و اگر در همان شب بميرد به بهشت رود.

4- از يزيد بن كلثمه از امام صادق و يا از امام باقر (علیه السّلام) فرمود:

هر گاه بامداد كردى مى گوئى: من بامداد كردم با ايمان به خدا و بر دين محمد و روش او و دين على و روش او و دين اوصياء و روش آنها، ايمان دارم به نهان آنان و عيانشان و شاهدشان و غائبشان، و به خدا پناه برم از آنچه رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) از آن پناه خواسته و على و اوصياء پناه خواستند و توجه دارم به درگاه خدا در آنچه بدان توجه و رغبت داشتند و نيست جنبش و نه توانى جز به خدا.

5- از امام صادق (علیه السّلام) كه على بن الحسين (علیه السّلام) را شيوه بود كه چون بامداد مى كرد مى فرمود: من اين روز خود را در ميان فراموشى و شتابم آغاز مى كنم بنام خدا و آنچه خدا خواهد، و چون بنده چنين كند او را از آنچه در آن روز فراموش كند بس باشد (يعنى از او باز خواست نشود).

6- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

ص: 171

جَمِیعاً، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ عُمَرَ بْنِ شِهَابٍ(1) وَ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ، عَنْ رَجُلٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ هذَا حِینَ یُمْسِی، حُفَّ(2) بِجَنَاحٍ مِنْ أَجْنِحَةِ جَبْرَئِیلَ علیه السلام حَتّی یُصْبِحَ: "أَسْتَوْدِعُ اللّهَ الْعَلِیَّ الاْءَعْلَی الْجَلِیلَ الْعَظِیمَ نَفْسِی، وَ مَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ؛ أَسْتَوْدِعُ اللّهَ نَفْسِیَ(3) الْمَرْهُوبَ الْمَخُوفَ، الْمُتَضَعْضِعَ(4) لِعَظَمَتِهِ کُلُّ شَیْءٍ" ثَلاَثَ مَرَّاتٍ».(5)

7 . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ وَ(6) أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنِ الْحَجَّالِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ وَ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِذَا أَمْسَیْتَ، قُلِ(7) : "اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِنْدَ إِقْبَالِ(8) لَیْلِکَ، وَ إِدْبَارِ نَهَارِکَ، وَ حُضُورِ صَلَوَاتِکَ، وَ أَصْوَاتِ دُعَاتِکَ(9) أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ" وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ».(10)

8. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الاْءَشْعَرِیِّ، عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «مَا مِنْ یَوْمٍ یَأْتِی عَلَی ابْنِ آدَمَ إِلاَّ قَالَ لَهُ ذلِکَ الْیَوْمُ: یَا ابْنَ آدَمَ(11) ، أَنَا یَوْمٌ جَدِیدٌ، وَ أَنَا عَلَیْکَ شَهِیدٌ، فَقُلْ فِیَّ خَیْراً، وَ اعْمَلْ فِیَّ خَیْراً ؛ أَشْهَدْ لَکَ بِهِ(12) یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛ فَإِنَّکَ لَنْ تَرَانِی بَعْدَهَا(13) أَبَداً».

قَالَ : «وَ کَانَ(14) عَلِیٌّ علیه السلام إِذَا(15) أَمْسی یَقُولُ: "مَرْحَباً بِاللَّیْلِ الْجَدِیدِ، وَ الْکَاتِبِ(16) الشَّهِیدِ اکْتُبَا(17) عَلَی(18) اسْمِ اللّهِ(19)" ؛ ثُمَّ یَذْکُرُ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ».(20)

ص: 172

هر كه اين ذكر را هنگام ورود شب سه بار بگويد در درون پرى از پرهاى جبرئيل در آيد تا بامداد كند: «بخدا سپارم كه على و اعلى و جليل و عظيم است خودم را و هر كه به كارم مى خورد، به خدا سپارم خويش را از آن خدائى كه هر چيز در برابر بزرگواريش ترسان و لرزان است».

7- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

چون شب كنى بگو: «بار خدايا من از تو خواستارم هنگام آمدن شبت و رفتن روزت و حضور نمازهايت و آوازهاى دعا به درگاهت كه رحمت فرستى به محمد و آل محمد» و هر چه خواهى دعا كن.

8- امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

روزى نباشد كه بر آدمى زاده در آيد جز اينكه گويد: اى آدمى زاده، من روز نو توام و بر تو گواهم، در من كار خوب كن تا در روز رستاخيز براى تو گواهى دهم زيرا پس از اين هرگز مرا نبينى؛ فرمود: كه على (علیه السّلام) را شيوه بود كه چون شب مى كرد مى فرمود:

مرحبا به اين شب تازه و نويسنده گواه براى من نام خدا را بنويسيد، سپس ذكر خدا عز و جل مى كرد.

ص: 173

9. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ(1)، عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ بُکَیْرٍ، عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ : «إِذَا تَغَیَّرَتِ الشَّمْسُ فَاذْکُرِ(2) اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ إِنْ(3) کُنْتَ مَعَ قَوْمٍ یَشْغَلُونَکَ فَقُمْ وَ ادْعُ(4)».(5)

10. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ شَرِیفِ بْنِ سَابِقٍ، عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «ثَلاَثٌ تَنَاسَخَهَا(6) الاْءَنْبِیَاءُ مِنْ آدَمَ علیه السلام حَتّی(7) وَصَلْنَ إِلی رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : کَانَ إِذَا أَصْبَحَ یَقُولُ: اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً تُبَاشِرُ(8) بِهِ قَلْبِی، وَ یَقِیناً حَتّی أَعْلَمَ أَنَّهُ لاَ یُصِیبُنِی إِلاَّ مَا کَتَبْتَ(9) لِی، وَ رَضِّنِی(10) بِمَا قَسَمْتَ لِی».(11)

وَ رَوَاهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا، وَ زَادَ فِیهِ : «حَتّی لاَ أُحِبَّ تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ، وَ لاَ تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ، یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ ، بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ، أَصْلِحْ لِی شَأْنِی کُلَّهُ، وَ لاَ تَکِلْنِی(12) إِلی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً، وَ صَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ».(13)

11 . وَ رُوِیَ(14) : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی أَصْبَحْنَا وَ الْمُلْکُ لَهُ، وَ أَصْبَحْتُ(15) عَبْدَکَ(16) وَ ابْنَ عَبْدِکَ وَ ابْنَ(17) أَمَتِکَ فِی قَبْضَتِکَ ، اللّهُمَّ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ رِزْقاً مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لاَ أَحْتَسِبُ ، وَ احْفَظْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَفِظُ(18) وَ مِنْ حَیْثُ لاَ أَحْتَفِظُ، اللّهُمَّ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ، وَ لاَ تَجْعَلْ لِی حَاجَةً إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ،

ص: 174

9- از شهاب بن عبد ربه گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود:

هر گاه آفتاب بگردد (بر آيد يا به زوال رسد يا غروب كند) ذكر خدا عز و جل كن و اگر با مردمى باشى كه تو را باز مى دارند از نزد آنان برخيز و دعا كن.

10- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود:

سه چيز را پيمبران از هم نسخه گرفتند از آدم تا رسيدند به رسول خاتم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) كه هميشه هر گاه صبح مى كرد مى گفت: «بار خدايا به راستى من از تو خواستارم ايمانى دلنشين و يقينى واقع بين تا بدانم كه به من نرسد جز آنچه تو بر من نوشتى و مرا بدان چه بهره ام كردى خشنود دار».

و يكى از اصحاب ما، آن را روايت كرده است و در آن افزوده است: «تا دوست ندارم تعجيل در آنچه را تو پس اندازى و نه تأخير آنچه را تو پيش اندازى اى زنده! اى پاينده! به رحمت تو دادرسى كنم، همه كار مرا اصلاح كن و مرا به خودم وامگذار هرگز تا به يك چشم بر هم زدن و صلّى اللَّه على محمد و آله.

11- و از امام صادق (علیه السّلام) روايت شده است: «سپاس از آن خدا است كه ملك را دارا است و من بامدادن كردم و بنده و بنده زاده توام و كنيززاده تو در دست تو، بار خدايا! مرا روزى ده از فضل خود، روزى فراوانى از آنجا كه گمان برم و از آنجا كه گمان نبرم و نگهدارم از آن رو كه خود را نگه مى دارم و از آن رو كه نتوانم خود را نگهداشت، بار خدايا! از فضل خودت روزيم ده

ص: 175

اللّهُمَّ أَلْبِسْنِی الْعَافِیَةَ، وَ ارْزُقْنِی عَلَیْهَا الشُّکْرَ، یَا وَاحِدُ، یَا أَحَدُ، یَا صَمَدُ، یَا أَللّهُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ، وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ، یَا أَللّهُ، یَا رَحْمَانُ، یَا رَحِیمُ(1)، یَا مَالِکَ الْمُلْکِ وَ رَبَّ الاْءَرْبَابِ وَ(2) سَیِّدَ السَّادَاتِ(3)، وَ یَا(4) أَللّهُ، یَا(5) لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ، اشْفِنِی بِشِفَائِکَ مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ؛ فَإِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ(6) عَبْدِکَ(7) أَتَقَلَّبُ(8) فِی قَبْضَتِکَ».(9)

12 . عَنْهُ(10)، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ : رَفَعَهُ إِلی أَمِیرِ الْمُوءْمِنِینَ علیه السلام أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ : «اللّهُمَّ إِنِّی وَ هذَا النَّهَارَ(11) خَلْقَانِ(12) مِنْ خَلْقِکَ؛ اللّهُمَّ لاَ تَبْتَلِنِی بِهِ، وَ لاَ تَبْتَلِهِ بِی(13)؛ اللّهُمَّ وَ لاَ تُرِهِ مِنِّی جُرْأَةً عَلی مَعَاصِیکَ، وَ لاَ رُکُوباً لِمَحَارِمِکَ؛ اللّهُمَّ اصْرِفْ عَنِّیَ الاْءَزْلَ(14) وَ اللاَّءْوَاءَ(15) وَ الْبَلْوی ، وَ سُوءَ الْقَضَاءِ ، وَ شَمَاتَةَ الاْءَعْدَاءِ ، وَ مَنْظَرَ السَّوْءِ(16) فِی نَفْسِی وَ مَالِی».

قَالَ : «وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ حِینَ یُمْسِی وَ یُصْبِحُ : "رَضِیتُ بِاللّهِ رَبّاً، وَ بِالاْءِسْلاَمِ دِیناً، وَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله نَبِیّاً، وَ بِالْقُرْآنِ بَلاَغاً(17)، وَ بِعَلِیٍّ إِمَاماً" ثَلاَثاً(18) ، إِلاَّ کَانَ حَقّاً عَلَی اللّهِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ(19) أَنْ یُرْضِیَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

قَالَ : وَ کَانَ یَقُولُ علیه السلام إِذَا أَمْسی : «أَصْبَحْنَا لِلّهِ شَاکِرِینَ، وَ أَمْسَیْنَا لِلّهِ حَامِدِینَ، فَلَکَ الْحَمْدُ(20) کَمَا أَمْسَیْنَا لَکَ(21) مُسْلِمِینَ سَالِمِینَ».قَالَ: وَ إِذَا أَصْبَحَ، قَالَ: «أَمْسَیْنَا لِلّهِ شَاکِرِینَ، وَ أَصْبَحْنَا لِلّهِ حَامِدِینَ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ(22) کَمَا أَصْبَحْنَا لَکَ مُسْلِمِینَ(23) سَالِمِینَ».(24)

ص: 176

و مگذار براى من نيازى به كسى از آفريده هايت، بار خدايا! جامه عافيتم درپوشان و بر آنم شكرگزارى خود را روزى كن، اى يكتا! اى يگانه! اى بى نياز! اى خدائى كه نزاده و زاده نيست و احدى با او همتا نيست! اى خدا! اى بخشاينده! اى مهربان! اى مالك الملك! پرورنده پرورنده ها و آقاى آقايان! و اى خدا، نيست شايسته پرستشى جز تو، مرا به درمان خود درمان كن از هر درد و بيمارى، زيرا من بنده و بنده زاده توام و در دست تو مى گردم.

12- از محمد بن على كه آن را به امير المؤمنين (علیه السّلام) رسانيده كه مى گفته است: «بار خدايا، من و اين روز هر دو از آفريده هاى توايم، بار خدايا مرا بدان ميازماى و او را به من آزمايش مكن، بار خدايا به او منما كه به نافرمانى تو دليرم و بدان چه غدقن كردى اندرم، بار خدايا در اين روز تنگى و سختى و گرفتارى و پيش آمد بد و سرزنش دشمنان و منظره بد را در خود و مالم از من بگردان» فرمود:

بنده اى نباشد كه چون شب كند يا صبح نمايد سه بار بگويد:

«به خدا خشنودم كه پروردگارم باشد و به اسلام كه دينم باشد و به محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) كه پيغمبرم باشد و به قرآن براى اينكه تبليغ به من كند و به على براى اينكه رهبر و پيشوايم باشد» جز اينكه بر خداى عزيز جبّار سزاوار است كه در روز رستاخيز او را خشنود سازد.

فرمود: چون شب مى كرد، مى فرمود: بامدادان كرديم در شكرگزارى خدا و شب نموديم در سپاس خدا، خدايا از آن تو است سپاس چونان كه بامداد كرديم با تسليم به تو در حال سلامت.

فرمود: در هر بامداد مى گفت: شب كرديم در شكرگزارى خدا و بامداد كرديم در سپاس گزارى خدا، سپاس از آن خدا است چونان كه بامداد كرديم با تسليم به تو در حال سلامت.

ص: 177

13 . عَنْهُ(1)، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسی، عَنْ سَمَاعَةَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «کَانَ أَبِی علیه السلام یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ: "بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ إِلَی اللّهِ وَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَ عَلی(2) مِلَّةِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؛ اللّهُمَّ إِلَیْکَ أَسْلَمْتُ نَفْسِی، وَ إِلَیْکَ فَوَّضْتُ أَمْرِی، وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ؛ اللّهُمَّ احْفَظْنِی بِحِفْظِ الاْءِیمَانِ(3) مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ، وَ مِنْ خَلْفِی، وَ عَنْ یَمِینِی، وَ عَنْ شِمَالِی، وَ مِنْ فَوْقِی ، وَ مِنْ تَحْتِی، وَ مِنْ قِبَلِی(4)، لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ ، لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ، نَسْأَلُکَ(5) الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ مِنْ(6) کُلِّ سُوءٍ وَ شَرٍّ فِی الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ، وَ مِنْ ضِیقِ الْقَبْرِ، وَ أَعُوذُ بِکَ(7) مِنْ سَطَوَاتِ(8) اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ؛ اللّهُمَّ رَبَّ(9) الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ، وَ رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرَامِ، وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرَامِ(10) ، أَبْلِغْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَنِّی السَّلاَمَ؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ(11) بِدِرْعِکَ الْحَصِینَةِ، وَ أَعُوذُ(12) ··· î بِجَمْعِکَ(13) أَنْ تُمِیتَنِی(14) غَرَقاً، أَوْ حَرَقاً(15)، أَوْ شَرَقاً(16)، أَوْ قَوَداً(17)، أَوْ صَبْراً(18)، أَوْ مَسَمّاً(19)، أَوْ تَرَدِّیاً فِی بِئْرٍ، أَوْ أَکِیلَ السَّبُعِ(20)، أَوْ مَوْتَ الْفَجْأَةِ، أَوْ بِشَیْءٍ(21) مِنْ مِیتَاتِ(22) السَّوْءِ، وَ لکِنْ أَمِتْنِی عَلی فِرَاشِی فِی طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ صلی الله علیه و آله مُصِیباً لِلْحَقِّ غَیْرَ مُخْطِئٍ، أَوْ فِی الصَّفِّ الَّذِی(23) نَعَتَّهُمْ فِی کِتَابِکَ کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ، أُعِیذُ نَفْسِی وَ وُلْدِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ حَتّی یَخْتِمَ(24) السُّورَةَ، وَ أُعِیذُ نَفْسِی وَ وُلْدِی وَ مَا رَزَقَنِی رَبِّی بِقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ حَتّی یَخْتِمَ السُّورَةَ، وَ یَقُولُ(25): الْحَمْدُ لِلّهِ عَدَدَ

ص: 178

13- از امام صادق (علیه السّلام) كه: پدرم چون صبح مى كرد، مى گفت: بنام خدا! بذات خدا! و به سوى خدا و در راه خدا و بر كيش رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بار خدايا خود را به تو سپردم و كارم را به تو واگذاردم و بر تو توكل كردم اى پروردگار جهانيان، بار خدايا در پناه ايمانم نگه دار از پيش روى و دنبال سرم و از سمت راست و چپم و از فراز سر و زير پايم و از برابرم، نيست شايسته پرستشى جز تو، نيست جنبش و نه توانى جز به تو، از تو عفو و عافيت جويم از هر بدى و از هر شرى در دنيا و آخرت، بار خدايا من از عذاب قبر و فشارش به تو پناه برم و به تو پناهم از دست اندازى هاى شب و روز، بار خدايا پروردگار مشعر الحرام و پروردگار بلد الحرام (شهر مكه) و پروردگار حل و حرم برسان به محمد و خاندانش سلام مرا، بار خدايا پناه برم به جوشن نگه دارنده تو و پناه برم به وابستگى به حضرتت از اينكه مرا بميرانى به وسيله غرق در آب و سوختن و گلوگير شدن يا به قصاص يا دست بسته به دست دشمن يا به زهر خوردن يا پرت شدن در چاه يا به خوردن درنده ها يا مرگ ناگهانى يا به هر يك از مردن هاى ناگوار ولى مرا در بستر خود بميران در فرمان برى از خودت و فرمان برى از رسولت (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) با اينكه به حق رسيده و راه خطا نرفته باشم يا در صف مجاهدان حق كه در قرآنت آنها را ستوده اى كه (4 سوره صف):

«سازمانى بهم آميخته اند» پناه دهم خودم و فرزندانم و هر چه پروردگارم به من روزى كرده است، به قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (بخواند تا آخر سوره) و مى گويد: سپاس از آن خدا است به شماره آنچه خدا آفريده، سپاس از آن خدا است بمانند آنچه آفريده و سپاس از آن خدا است بر آنچه آفريده و سپاس از آن خدا است تا كشش كلماتش و سپاس از آن خدا است به وزن عرشش و سپاس از آن خدا است تا خودش

ص: 179

مَا خَلَقَ اللّهُ(1)، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ مِثْلَ مَا خَلَقَ(2)، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ مِلْ ءَ مَا خَلَقَ اللّهُ(3)، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ(4)، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ زِنَةَ عَرْشِهِ(5)، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رِضَا نَفْسِهِ، وَ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ الْحَلِیمُ(6) الْکَرِیمُ، وَ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ، سُبْحَانَ اللّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ(7) وَ الاْءَرَضِینَ(8) وَ مَا بَیْنَهُمَا، وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ؛ اللّهُمَّ إِنِّی(9) أَعُوذُ بِکَ مِنْ دَرَکِ الشَّقَاءِ، وَ مِنْ شَمَاتَةِ الاْءَعْدَاءِ، وَ أَعُوذُ بِکَ(10)

مِنَ الْفَقْرِ وَ الْوَقْرِ(11)، وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی الاْءَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ"، وَ یُصَلِّی(12) عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ».(13)

14. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ ؛ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً ، عَنِ الْحَسَنِ(14) بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ، عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ: "اللّهُ أَکْبَرُ، اللّهُ أَکْبَرُ کَبِیراً، وَ سُبْحَانَ اللّهِ بُکْرَةً وَ أَصِیلاً، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً لاَ شَرِیکَ لَهُ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ(15)" إِلاَّ ابْتَدَرَهُنَّ(16) مَلَکٌ، وَ جَعَلَهُنَّ فِی جَوْفِ(17) جَنَاحِهِ،وَ صَعِدَ بِهِنَّ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا، فَتَقُولُ(18) الْمَلاَئِکَةُ: مَا مَعَکَ؟ فَیَقُولُ: مَعِی کَلِمَاتٌ قَالَهُنَّ رَجُلٌ مِنَ الْمُوءْمِنِینَ وَ هِیَ کَذَا وَ کَذَا، فَیَقُولُونَ(19): رَحِمَ اللّهُ مَنْ قَالَ هوءُلاَءِ الْکَلِمَاتِ وَ غَفَرَ لَهُ » .

قَالَ (20): «وَ کُلَّمَا مَرَّ بِسَمَاءٍ، قَالَ لاِءَهْلِهَا مِثْلَ(21) ذلِکَ، فَیَقُولُونَ: رَحِمَ اللّهُ مَنْ قَالَ هوءُلاَءِ الْکَلِمَاتِ وَ غَفَرَ لَهُ ، حَتّی یَنْتَهِیَ بِهِنَّ(22) إِلی حَمَلَةِ الْعَرْشِ، فَیَقُولُ لَهُمْ: إِنَّ مَعِی کَلِمَاتٍ تَکَلَّمَ بِهِنَّ

ص: 180

خشنود گردد و نيست شايسته ستايش جز خداى بردبار كريم و نيست شايسته ستايش جز خداى علىّ عظيم، منزّه باد پروردگار آسمان ها و زمين ها و هر چه ميان آنها است و پروردگار عرش عظيم، بار خدايا به تو پناه مى برم از دچار شدن به شقاوت و سرزنش دشمن ها و به تو پناه برم از فقر و بار سنگين و به تو پناه برم از منظره بد و ناگوار در باره اهل و مال و فرزند و ده بار صلوات بر محمد و آلش صلوات فرستد.

14- از امام باقر (علیه السّلام) فرمود: بنده اى نباشد كه كه چون صبح كند پيش از بر آمدن خورشيد گويد:

«اللَّه اكبر اللَّه اكبر كبيراً

- منزّه باد خدا در بامداد و پسين، و سپاس از آن خدا است پروردگار جهانيان بسيار و فراوان، شريك ندارد، و صلى اللَّه على محمد و آله» جز اينكه فرشته اى آنها را دريابد و ميان پر خود نهد و به آسمان دنيا بالا برد و فرشته ها به او گويند: چه همراه تو است؟ در پاسخ گويد: با من چند كلمه است كه مردى از مؤمنان گفته و آنها چنين و چنانند، و فرشته ها گويند: خدا رحمت كند هر كه اين كلمات را گفته است و او را بيامرزد و به هر آسمانى كه بالا رود به اهل آن گزارش دهد و آنها گويند: خدا رحمت كند آن را كه اين كلمات را خوانده است و او را بيامرزد تا آنها را به حاملان عرش رساند و به آنها گويد: با من كلماتى است كه مردى از مؤمنان گفته است و چنين و چنانند، و حاملان عرش مى گويند: خدا اين بنده را رحمت كند و بيامرزد،

ص: 181

رَجُلٌ مِنَ الْمُوءْمِنِینَ وَ هِیَ کَذَا وَ کَذَا، فَیَقُولُونَ: رَحِمَ اللّهُ هذَا الْعَبْدَ وَ غَفَرَ لَهُ(1)، انْطَلِقْ بِهِنَّ(2) إِلی حَفَظَةِ کُنُوزِ مَقَالَةِ الْمُوءْمِنِینَ؛ فَإِنَّ هوءُلاَءِ کَلِمَاتُ الْکُنُوزِ حَتّی تَکْتُبَهُنَّ(3) فِی دِیوَانِ الْکُنُوزِ».(4)

15. حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ، عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِهِ(5)، عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ، عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللّهِ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ : «إِذَا أَصْبَحْتَ، فَقُلْ: اللّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ(6) وَ بَرَأْتَ(7) فِی(8) بِلاَدِکَ وَ عِبَادِکَ(9)؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَلاَلِکَ وَ جَمَالِکَ وَ حِلْمِکَ وَ کَرَمِکَ کَذَا وَ کَذَا».(10)

16. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسی، عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مَیْمُونٍ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «أَنَّ عَلِیّاً علیه السلام کَانَ یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ: "سُبْحَانَ اللّهِ(11) الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ(12) _ ثَلاَثاً _ ؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِکَ، وَ مِنْ تَحْوِیلِ عَافِیَتِکَ، وَ مِنْ(13)

فَجْأَةِ(14) نَقِمَتِکَ، وَ مِنْ(15) دَرَکِ(16) الشَّقَاءِ، وَ مِنْ(17) شَرِّ مَا سَبَقَ فِی اللَّیْلِ(18)؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِزَّةِ مُلْکِکَ وَ شِدَّةِ قُوَّتِکَ وَ بِعَظِیمِ(19) سُلْطَانِکَ وَ بِقُدْرَتِکَ(20) عَلی خَلْقِکَ" ثُمَّ سَلْ حَاجَتَکَ(21)».(22)

17. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ، عَنِ الْعَلاَءِ بْنِ کَامِلٍ، قَالَ : سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ علیه السلام یَقُولُ : ««وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ»(23) عِنْدَ الْمَسَاءِ(24): لاَ إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ ، وَ لَهُ الْحَمْدُ،

ص: 182

آنها را ببر نزد نگهبانانِ گنجينه هاى گفتارِ مؤمنان زيرا اينها گنجور كلماتند تا آنها را در دفتر گنجينه ها بنويسند.

15- از امام صادق (علیه السّلام) كه:

چون صبح كنى بگو: بار خدايا من به تو پناه برم از شرّ آنچه آفريدى و بر آوردى و جان بخشيدى در همه بلاد و عباد خودت، بار خدايا من از تو خواهم به والائى و زيبائى و بردبارى و كرمت چنين و چنان (يعنى حاجات خود را ذكر كند).

16- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود: على (علیه السّلام) را شيوه اين بود كه هر گاه صبح مى كرد مى فرمود (سه بار):

سبحان اللَّه الملك القدّوس،

بار خدايا راستى من به تو پناه برم از زوال نعمت و دگرگونى عافيت و به ناگاه رسيدن بلايت و از دچار شدن به بدبختى و از شرّ هر آنچه در شب پيش آمده، بار خدايا من از تو خواهم به حقّ عزّت ملكت و شدّت نيرويت و به وسيله تسلط و بزرگواريت و به توانائيت بر خلقت- سپس حاجت خود را بخواه.

17- از علاء بن كامل كه: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود: پروردگارت را در نهادت ياد آور با زارى و هراس و گفتارِ آهسته؛ هنگام شب (بگو): نيست شايسته ستايش جز خدا تنها است، شريك ندارد از آنِ او است ملك و از آنِ او است سپاس، زنده كند

ص: 183

یُحْیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی(1)، وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ».

قَالَ : قُلْتُ: بِیَدِهِ الْخَیْرُ؟

قَالَ : «إِنَّ بِیَدِهِ الْخَیْرَ، وَ لکِنْ قُلْ کَمَا أَقُولُ لَکَ(2) عَشْرَ مَرَّاتٍ؛ وَ "أَعُوذُ بِاللّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ" حِینَ(3) تَطْلُعُ الشَّمْسُ وَ حِینَ(4) تَغْرُبُ عَشْرَ مَرَّاتٍ».(5)

18. عَلِیٌّ(6)، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ حَرِیزٍ، عَنْ زُرَارَةَ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «یَقُولُ(7) بَعْدَ الصُّبْحِ: الْحَمْدُ لِرَبِّ(8) الصَّبَاحِ، الْحَمْدُ لِفَالِقِ(9) الاْءِصْبَاحِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ؛ اللّهُمَّ افْتَحْ لِی(10) بَابَ الاْءَمْرِ(11) الَّذِی فِیهِ الْیُسْرُ وَ الْعَافِیَةُ؛ اللّهُمَّ هَیِّئْ(12) لِی سَبِیلَهُ وَ بَصِّرْنِی مَخْرَجَهُ(13)؛ اللّهُمَّ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ لاِءَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلَیَّ مَقْدُرَةً(14) بِالشَّرِّ(15)، فَخُذْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ، وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ یَمِینِهِ، وَ عَنْ شِمَالِهِ، وَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَیْهِ، وَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ، وَ اکْفِنِیهِ(16) بِمَا شِئْتَ، وَ مِنْ حَیْثُ شِئْتَ، وَ کَیْفَ شِئْتَ».(17)

19. أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ(18) ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ، عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ السَّرَّاجِ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ، عَنْ رَجُلٍ:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام ، قَالَ : «مَنْ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ: "اللّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ فِی ذِمَّتِکَ وَ جِوَارِکَ(19)؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ دِینِی وَ نَفْسِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی، وَ أَعُوذُ بِکَ یَا عَظِیمُ، مِنْ شَرِّ خَلْقِکَ جَمِیعاً، وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا یُبْلِسُ(20) بِهِ إِبْلِیسُ وَ جُنُودُهُ(21)" إِذَا قَالَ هذَا الْکَلاَمَ، لَمْ یَضُرَّهُ یَوْمَهُ ذلِکَ شَیْءٌ؛ وَ إِذَا أَمْسی فَقَالَهُ(22) ، لَمْ یَضُرَّهُ

تِلْکَ اللَّیْلَةَ شَیْءٌ إِنْ شَاءَ اللّهُ تَعَالی».(23)

ص: 184

و بميراند و بميراند و زنده كند و او است بر هر چه توانا.

گويد: گفتم: بيده الخير، فرمود: درست است كه بيده الخير ولى چنان بگو كه من براى تو گفتم تا ده بار، و بگو: پناه برم به خداى شنوا و دانا- هنگامى كه برآيد آفتاب و هنگامى كه غروب كند- ده بار.

18- از امام باقر (علیه السّلام) فرمود: مى گويد (مى گوئى تو خ ل) پس از بر آمدن بامداد تا سه بار: سپاس از آن خدا است كه پروردگار صباح است، سپاس از آن خدا شكافنده هر صباح، بار خدايا بر من بگشاى درى كه در آن خوشى و عافيت است، بار خدايا راهش را برايم آماده ساز و مرا به بيرون شدن از آن بينا گردان، بار خدايا اگر به هر كدام از آفريده هايت در باره من توانائى به آزار داده اى جلو او را از پيش و پس و راست و چپ و از زير گام و بالاى سرش بر بند و شرّ او را از من كفايت كن بدان چه خواهى و از آن راه كه خواهى و هر گونه بخواهى.

19- از امام باقر (علیه السّلام) فرمود: هر كه چون صبح كند گويد:

بار خدايا من صبح كردم در پناه تو و زير سايه تو، بار خدايا من به تو مى سپارم دينم و خودم و دنيا و آخرتم و اهل و مالم و به تو پناه برم اى بزرگوار از شرّ همه خلقت و به تو پناه برم از شرّ آنچه ابليس و لشكرش وسوسه كند.

چون اين كلام را بگويد، در آن روز چيزى به وى زيان نرساند و هر گاه چون به شب در آيد آن را بگويد در آن شب چيزى به او زيان نرساند ان شاء اللَّه تعالى.

ص: 185

20. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسی، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسی، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام (1)، قَالَ : «إِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ وَ الْغَدَاةَ، فَقُلْ: "بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ" سَبْعَ مَرَّاتٍ ؛ فَإِنَّهُ مَنْ قَالَهَا لَمْ یُصِبْهُ جُذَامٌ، وَ لاَ بَرَصٌ، وَ لاَ جُنُونٌ، وَ لاَ سَبْعُونَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلاَءِ».

قَالَ : «وَ(2) تَقُولُ _ إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ(3) : "الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ، الْحَمْدُ لِفَالِقِ(4) الاْءِصْبَاحِ _ مَرَّتَیْنِ _ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی أَذْهَبَ(5) ··· î اللَّیْلَ(6) بِقُدْرَتِهِ، وَ جَاءَ بِالنَّهَارِ بِرَحْمَتِهِ(7) وَ نَحْنُ فِی عَافِیَةٍ(8)".

وَ تَقْرَأُ(9) آیَةَ الْکُرْسِیِّ، وَ آخِرَ الْحَشْرِ، وَ عَشْرَ آیَاتٍ مِنَ(10) الصَّافَّاتِ ، وَ «سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ 2 / 205

الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلاَمٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»(11)، «فَسُبْحَانَ اللّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الاْءَرْضِ وَ عَشِیّاً وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِی الاْءَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ»(12) سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ(13)، رَبُّ الْمَلاَئِکَةِ وَ الرُّوحِ، سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ، لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ، سُبْحَانَکَ إِنِّی عَمِلْتُ سُوءاً، وَ(14) ظَلَمْتُ نَفْسِی، فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ؛ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ».(15)

21. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ، عَنْ

ص: 186

20- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود: چون نماز مغرب و بامداد بخوانى، هفت بار بگو:

بسم اللَّه الرحمن الرحيم و لا حول و لا قوة الّا باللَّه العلى العظيم

، زيرا هر كس آن را بگويد خوره و پيسى و ديوانگى و هفتاد نوع بلا به او نرسد.

فرمود: در هر صبح و شب كه وارد شوى دو بار مى گوئى:

الحمد لربّ الصباح، الحمد لفالق الاصباح

- سپاس از آن خدائى است كه شب را به نيروى خود برد و روز را به رحمت خود آورد و ما در عافيتيم، و آية الكرسى و آخر سوره حشر را با ده آيه از سوره مباركه و الصافات مى خواند با «سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ» با آيه (17 سوره روم): «فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ، يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ»

سبوحٌ قدوس، ربّ الملائكة و الروح، سبقت رحمتك غضبك، لا اله الّا انت سبحانك انّي عملت سوءاً و ظلمت نفسي فاغفر لي و ارحمني و تب عليّ انك انت التواب الرحيم.

21- از امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود: بار خدايا از آن تو است

ص: 187

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام : «اللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ، أَحْمَدُکَ وَ أَسْتَعِینُکَ وَ أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُکَ؛ أَصْبَحْتُ عَلی عَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ، وَ أُومِنُ(1) بِوَعْدِکَ، وَ أُوفِی(2) بِعَهْدِکَ(3) مَا اسْتَطَعْتُ، وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، وَ أَشْهَدُ(4) أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ؛ أَصْبَحْتُ(5) عَلی فِطْرَةِ الاْءِسْلاَمِ وَ کَلِمَةِ الاْءِخْلاَصِ وَ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ(6) وَ دِینِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ، عَلی ذلِکَ أَحْیَا وَ(7) أَمُوتُ إِنْ شَاءَ اللّهُ؛ اللّهُمَّ(8) أَحْیِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی بِهِ(9) ، وَ أَمِتْنِی إِذَا أَمَتَّنِی عَلی ذلِکَ، وَ ابْعَثْنِی إِذَا بَعَثْتَنِی(10) عَلی ذلِکَ، أَبْتَغِی بِذلِکَ رِضْوَانَکَ وَ اتِّبَاعَ سَبِیلِکَ، إِلَیْکَ أَلْجَأْتُ

ظَهْرِی، وَ إِلَیْکَ فَوَّضْتُ أَمْرِی؛ آلُ مُحَمَّدٍ أَئِمَّتِی ، لَیْسَ لِی أَئِمَّةٌ غَیْرُهُمْ، بِهِمْ أَئْتَمُّ(11)، وَ إِیَّاهُمْ أَتَوَلّی، وَ بِهِمْ(12) أَقْتَدِی؛ اللّهُمَّ اجْعَلْهُمْ أَوْلِیَائِی فِی الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ، وَ اجْعَلْنِی أُوَالِی أَوْلِیَاءَهُمْ، وَ أُعَادِی أَعْدَاءَهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ، وَ أَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ وَ آبَائِی مَعَهُمْ(13)».(14)

22 . أَبُو عَلِیٍّ الاْءَشْعَرِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ، عَنْ صَفْوَانَ، عَمَّنْ ذَکَرَهُ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: قُلْتُ لَهُ :(15) عَلِّمْنِی شَیْئاً أَقُولُهُ إِذَا أَصْبَحْتُ وَ إِذَا أَمْسَیْتُ.

فَقَالَ : «قُلِ(16): الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ، وَ لاَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُهُ؛ الْحَمْدُ(17) لِلّهِ کَمَا یُحِبُّ اللّهُ أَنْ یُحْمَدَ(18)؛ الْحَمْدُ لِلّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ ؛ اللّهُمَّ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ(19) صَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ(20)».(21)

ص: 188

حمد و سپاس، تو را سپاس گويم و از تو يارى جويم و توئى پروردگارم و منم بنده تو، صبح كردم بر عهد تو و وعده تو و به وعده ات ايمان دارم و به عهدت وفا كارم تا بتوانم و نيست جنبشى و نه توانى جز به خدا يگانه است شريك ندارد، و گواهم كه محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بنده و رسول او است، من صبح كردم به فطرت اسلام و كلمه اخلاص و ملت ابراهيم و دين محمد بر اين عقيده زنده بمانم و بميرم ان شاء اللَّه، بار خدايا تا مرا زنده دارى زنده بدار بدان و مرا بر آن بميران و چون مبعوثم كنى بر آن مبعوث كن و من مى جويم به وسيله آن رضاى تو و پيروى از راه تو را، تو را پشتيبان خود ساختم و كارم را به تو واگذاردم، آل محمد پيشوايان منند و ديگرى پيشواى من نيست، از آنها پيروى كنم و آنها را دوست و سرپرست دانم و بدانها اقتداء نمايم، بار خدايا آنان را در دنيا و آخرت دوستان من ساز و مرا توفيق ده تا با دوستان آنها دوستى كنم و با دشمنانشان دشمنى كنم در دنيا و آخرت و مرا به صالحان ملحق ساز در حالى كه پدرانم با آنان باشند (يعنى پدرانم را هم از صالحين مقرر فرما).

22- به امام صادق (علیه السّلام) گفت: به من چيزى بياموز كه در آغاز صبح و شام بگويم، فرمود: بگو سپاس از آن خدا است كه مى كند آنچه را مى خواهد و نمى كند ديگرى آنچه را مى خواهد (يعنى بر او بايست نيست) سپاس از آن خدا است چنانچه خداوند دوست دارد كه سپاسگزارى شود، سپاس از آن خدا است چنانچه او را شايد، بار خدايا مرا در آور در هر خيرى كه محمد و آل محمد را در آن در آورى و مرا برآور از هر بدى كه محمد و آل محمد را از آن برآوردى و صلى اللَّه على محمد و آل محمد.

ص: 189

23. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ حَمَّادٍ

الْکُوفِیِّ، عَنْ عَمْرِو(1) بْنِ مُصْعَبٍ، عَنْ فُرَاتِ بْنِ الاْءَحْنَفِ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَهْمَا تَرَکْتَ مِنْ شَیْءٍ، فَلاَ تَتْرُکْ أَنْ تَقُولَ فِی کُلِّ صَبَاحٍ وَ مَسَاءٍ: اللّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ أَسْتَغْفِرُکَ فِی هذَا الصَّبَاحِ وَ فِی هذَا الْیَوْمِ لاِءَهْلِ رَحْمَتِکَ، وَ أَبْرَأُ إِلَیْکَ مِنْ أَهْلِ لَعْنَتِکَ؛ اللّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ(2) أَبْرَأُ إِلَیْکَ فِی هذَا الْیَوْمِ وَ فِی هذَا الصَّبَاحِ مِمَّنْ نَحْنُ بَیْنَ ظَهْرَانَیْهِمْ(3) مِنَ الْمُشْرِکِینَ، وَ مِمَّا کَانُوا یَعْبُدُونَ؛ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَاسِقِینَ؛ اللّهُمَّ اجْعَلْ مَا أَنْزَلْتَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الاْءَرْضِ فِی هذَا الصَّبَاحِ وَ فِی هذَا الْیَوْمِ بَرَکَةً عَلی أَوْلِیَائِکَ، وَ عِقَاباً عَلی أَعْدَائِکَ(4)؛ اللّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَکَ، وَ عَادِ مَنْ عَادَاکَ؛ اللّهُمَّ اخْتِمْ لِی بِالاْءَمْنِ وَ الاْءِیمَانِ کُلَّمَا طَلَعَتْ شَمْسٌ أَوْ غَرَبَتْ؛ اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ، وَ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً؛ اللّهُمَّ اغْفِرْ(5) لِلْمُوءْمِنِینَ وَ الْمُوءْمِنَاتِ ، وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ، الاْءَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الاْءَمْوَاتِ؛ اللّهُمَّ(6) إِنَّکَ(7) تَعْلَمُ مُنْقَلَبَهُمْ(8) وَ مَثْوَاهُمْ(9)؛ اللّهُمَّ احْفَظْ إِمَامَ الْمُسْلِمِینَ بِحِفْظِ(10) الاْءِیمَانِ، وَ انْصُرْهُ نَصْراً عَزِیزاً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً(11)، وَ اجْعَلْ لَهُ وَ(12) لَنَا مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً نَصِیراً؛ اللّهُمَّ الْعَنْ فُلاَناً وَ فُلاَناً(13)، وَ الْفِرَقَ الْمُخْتَلِفَةَ(14) عَلی رَسُولِکَ وَ وُلاَةِ الاْءَمْرِ بَعْدَ رَسُولِکَ، وَ الاْءَئِمَّةِ مِنْ

ص: 190

23- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هر آنچه را ترك كنى، اين گفتار را در هر بام و شام ترك مكن:

بار خدايا صبح كردم و در اين صبح از تو آمرزش مى خواهم و هم در اين روز براى هر كه اهل رحمت تو است و به تو بيزارم از هر كه اهل لعنت تو است.

بار خدايا من صبح كردم و در اين روز و اين بامداد به تو بيزارم از كسانى كه ما در ميان آنهائيم از مردم مشرك و از آنچه مى پرستند، راستى كه آنان مردم بد و نابكارند.

بار الها هر آنچه در اين بامداد و اين روز از آسمان به زمين فرود آوردى براى ما بركت ساز و بر دشمنانت عذاب، بار خدايا دوست دار هر كه دوستت دارد، و دشمن دار هر كه را با تو دشمنى كند.

بار خدايا اين روز را براى من با امنيت و ايمان به پايان رسان هر آن زمانى كه آفتاب برآيد و يا فرود شود.

بار خدايا بيامرز مرا و پدر و مادر مرا و به آنها رحم كن چنانچه مرا از كودكى پروريدند.

بار خدايا بيامرز مؤمنين و مؤمنات و مسلمين و مسلمات را از زنده و مرده.

بار خدايا تو سرانجام و پايگاه آنها را مى دانى.

بار خدايا امام مسلمانان را در پناه ايمان نگه دار و او را نصرت با عزت بده و پيروزى و فتح آسان، و براى او و ماها از نزد خود تسلّط پيروزمندانه اى مقرر ساز.

خدايا فلان و فلان را با دستجات مخالف رسولت و مخالف امامان بر حق بعد از رسولت و شيعه هاى آنها لعنت كن، و از تو خواهم فزونى از فضلت و توفيق اقرار به هر آنچه از نزدت آمده است

ص: 191

بَعْدِهِ وَ شِیعَتِهِمْ، وَ أَسْأَلُکَ الزِّیَادَةَ مِنْ فَضْلِکَ، وَ الاْءِقْرَارَ بِمَا جَاءَ(1) مِنْ عِنْدِکَ، وَ التَّسْلِیمَ لاِءَمْرِکَ، وَ الْمُحَافَظَةَ عَلی مَا أَمَرْتَ بِهِ؛ لاَ أَبْتَغِی بِهِ بَدَلاً، وَ لاَ أَشْتَرِی بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً؛ اللّهُمَّ اهْدِنِی فِیمَنْ هَدَیْتَ، وَ قِنِی شَرَّ مَا قَضَیْتَ؛ إِنَّکَ تَقْضِی وَ لاَ یُقْضی عَلَیْکَ، وَ لاَ یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ، تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ، سُبْحَانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ ، تَقَبَّلْ مِنِّی دُعَائِی؛ وَ(2) مَا تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَیْکَ مِنْ خَیْرٍ فَضَاعِفْهُ(3) لِی أَضْعَافاً(4) کَثِیرَةً(5)، وَ آتِنَا مِنْ لَدُنْکَ(6) أَجْراً عَظِیماً؛ رَبِّ مَا أَحْسَنَ مَا أَبْلَیْتَنِی(7)! وَ أَعْظَمَ مَا أَعْطَیْتَنِی! وَ أَطْوَلَ مَا عَافَیْتَنِی! وَ أَکْثَرَ مَا سَتَرْتَ عَلَیَّ! فَلَکَ الْحَمْدُ یَا إِلهِی کَثِیراً طَیِّباً مُبَارَکاً عَلَیْهِ مِلْ ءَ السَّمَاوَاتِ وَ مِلْ ءَ(8) الاْءَرْضِ وَ مِلْ ءَ مَا شَاءَ رَبِّی(9) کَمَا یُحِبُّ(10) وَ یَرْضی، وَ کَمَا یَنْبَغِی لِوَجْهِ رَبِّی ذِی الْجَلاَلِ وَ الاْءِکْرَامِ».(11)

24. عَنْهُ(12) ، عَن إِسمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ ، قَالَ :

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّه علیه السلام یَقُولُ : «مَنْ قَالَ : "مَا شَاءَ اللّه ُ کَانَ ، لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ" مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ(13) یُصَلِّی الْفَجْرَ، لَمْ یَرَ یَوْمَهُ(14) ذلِکَ شَیْئاً یَکْرَهُهُ(15)».(16)

25. عَنْهُ(17)، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلاَةِ الْفَجْرِ وَ فِی(18) دُبُرِ صَلاَةِ الْمَغْرِبِ سَبْعَ مَرَّاتٍ : "بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ الْعَلِیِّ(19) الْعَظِیمِ" دَفَعَ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ(20) الْبَلاَءِ ، أَهْوَنُهَا(21) الرِّیحُ وَ الْبَرَصُ وَ الْجُنُونُ؛ وَ إِنْ

ص: 192

و تسليم به امر تو و محافظت بر آنچه فرمودى، و نجويم براى آن بدلى و نفروشم آن را به بهاى اندك.

بار خدايا مرا در زمره آنان كه هدايت كردى هدايت فرما و از شرّ آنچه مقدر كردى نگه دار زيرا تو حكم كنى و بر تو حكمى نشود و خوار نگردد هر كه را دوست دارى، برترى بلند مقامى منزهى اى پروردگار خانه كعبه بپذير از من دعايم را و هر كار خيرى كه به وسيله آن به تو تقرّب جستم آن را دو چندان كن بسيار و از نزد خودت رحمت و اجر عظيم به ما بده.

پروردگارا چه خوش مرا آزمايش كردى و چه عطاى بزرگى به من دادى و چه بسيار مرا در پرده داشتى، از آن تو باد سپاس اى معبودم، سپاس بسيار پاك و با بركتى پر آسمان ها و زمين و پر آنچه پروردگارم خواهد چنانچه دوست دارد و راضى باشد و چنانچه شايسته ذات پروردگار من است كه صاحب جلالت و كرامت است.

24- از حماد بن عثمان گويد: شنيدم امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود: هر كه چون نماز بامداد گذارد صد بار بگويد:

ما شاء اللَّه كان لا حول و لا قوة الّا باللَّه العلى العظيم

- در آن روز خود بدى نبيند.

25- از امام صادق (علیه السّلام) دنبال نماز فجر و نماز مغرب هفت بار بگويد:

بسم اللَّه الرحمن الرحيم لا حول و لا قوة الّا باللَّه العلى العظيم

- خدا عز و جل هفتاد نوع بلاء از او بگرداند كه آسانتر آنها بادهاى بد (چون استسقاء و غيره يا مقصود عفونت اعضاء است كه بوى بد دهد يا گرفتارى به طوفان كه موجب سقوط و هلاكت باشد- از مجلسى و غيره) و پيسى و ديوانگى است، و اگر شقى باشد از

ص: 193

کَانَ شَقِیّاً مُحِیَ مِنَ الشَّقَاءِ، وَ کُتِبَ فِی(1) السُّعَدَاءِ».(2)

26 . وَ فِی رِوَایَةِ سَعْدَانَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، مِثْلَهُ إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ: «أَهْوَنُهُ(3) الْجُنُونُ وَ الْجُذَامُ وَ الْبَرَصُ؛ وَ إِنْ کَانَ شَقِیّاً رَجَوْتُ أَنْ یُحَوِّلَهُ اللّهُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ إِلَی السَّعَادَةِ».(4)

27 . عَنْهُ(5)، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ:

عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام ، مِثْلَهُ إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ: «یَقُولُهَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ حِینَ یُصْبِحُ، وَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ حِینَ یُمْسِی، لَمْ یَخَفْ(6) شَیْطَاناً وَ لاَ سُلْطَاناً(7) وَ لاَ بَرَصاً وَ لاَ جُذَاماً(8)» وَ لَمْ یَقُلْ: سَبْعَ مَرَّاتٍ(9) .

قَالَ(10) أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام : «وَ أَنَا أَقُولُهَا مِائَةَ مَرَّةٍ».(11)

28 . عَنْهُ، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسی، عَنْ سَمَاعَةَ(12):

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام ، قَالَ: «إِذَا صَلَّیْتَ الْغَدَاةَ وَ الْمَغْرِبَ(13)، فَقُلْ: "بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ(14)" سَبْعَ مَرَّاتٍ؛ فَإِنَّهُ مَنْ قَالَهَا لَمْ یُصِبْهُ جُنُونٌ وَ لاَ جُذَامٌ وَ لاَ بَرَصٌ(15) ، وَ لاَ سَبْعُونَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلاَءِ».(16)

29 . عَنْهُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ، عَنْ سَعْدِ(17) بْنِ زَیْدٍ، قَالَ:

قَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام : «إِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ، فَلاَ تَبْسُطْ رِجْلَکَ وَ لاَ تُکَلِّمْ(18) أَحَداً حَتّی تَقُولَ مِائَةَ مَرَّةٍ: "بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، لاَ(19) حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ الْعَلِیِّ(20) الْعَظِیمِ(21)" ،

وَ مِائَةَ مَرَّةٍ(22) فِی الْغَدَاةِ؛ فَمَنْ قَالَهَا دَفَعَ اللّهُ(23) عَنْهُ مِائَةَ نَوْعٍ مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلاَءِ ، أَدْنی نَوْعٍ مِنْهَا الْبَرَصُ وَ الْجُذَامُ(24) ،

ص: 194

شقاوت بِدر آيد و در سعادتمندان نوشته شود.

26- در روايتِ ابى بصير از آن حضرت بمانند او رسيده است جز اينكه گويد آسانترين آن بلاها جنون است و جذام و برص، و اگر شقى باشد من اميدوارم كه خدا عز و جل او را به سعادت منتقل سازد.

27- از ابى الحسن (علیه السّلام) هم مانند آن نقل است جز اينكه او فرموده است: اين ذكر را سه بار در بامداد گويد، و سه بار در آغازِ شب، و نترسد از شيطان و نه از سلطان و نه از برص و نه از جذام و در آن هفت بار ذكر نشده، و أبو الحسن (علیه السّلام) فرموده است: من آن را صد بار گويم.

28- از امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هر گاه نماز بامداد و مغرب را خواندى، هفت بار بگو:

بسم اللَّه الرحمن الرحيم لا حول و لا قوة الّا باللَّه العلى العظيم

- زيرا هر كه آن را بگويد به او نرسد جنون و جذام و برص و نه هفتاد نوع از انواع بلا.

29- أبو الحسن (علیه السّلام) فرمود: چون نماز مغرب را خواندى پايت را دراز مكن و با كسى سخن مگو تا صد بار بگوئى