سرشناسه : بيستوني محمد، - 1337
عنوان و نام پديدآور : روش انس با قرآن (ويژه جوانان (از طريق كارگاه آموزشي مفسرين جوان = (Refrence guide of Quran sources ) ابتكاري جديد براي تفكر و تدبر در قرآن [سطح ]1/ تاليف محمد بيستوني مشخصات نشر : تهران بيان جوان 1382.
مشخصات ظاهري : [46] ص جدول نمودار + [7] ورق تا شده 11 x 5/21س م شابك : 964-94052-7-5 5000ريال وضعيت فهرست نويسي : فهرستنويسي قبلي يادداشت : ص ع به انگليسي M. Bistooni. Reference guide of our'an surces level 1 .
موضوع : قرآن -- كتابشناسي موضوع : قرآن -- تحقيق موضوع : قرآن -- علوم قرآني رده بندي كنگره : Z7835 /الف 5 ب 92
رده بندي ديويي : 016/2971
شماره كتابشناسي ملي : م 81-45567
قرآن كريم به عنوان معجزه جاويد پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و قانون اساسى دين مبين اسلام ، نيازمند تفسير و تبيين است . به سبب فاصله گرفتن از زمان نزول قرآن ، گسترش اسلام در جهان و ظهور مسائل علمى نو ، نياز به تفسير ، بيش از پيش احساس مى شود . ميراث گران سنگ تفسير قرآن با گذر ايّام و بروز مكتب هاى فكرى از دوره تدوين تا كنون به نسل ما منتقل شده و صدها تفسير _ به طور كامل يا ناقص _ توسّط دلباختگان به قرآن با تحمّل سختى هاى فراوان و به خاطر خدمت به قرآن نگاشته شده است . اينك در آغاز هزاره سوّم ، شناخت اين تفاسير براى جوانان عزيز ، ضرورتى اجتناب ناپذير تلقّى مى گردد .
در پاسخ به اين نياز روزافزون، براى ايجاد «جهش تفسيرى در جامعه» ، كتاب حاضر تأليف شده است
تا ضمن آموزش دوساعته روش مراجعه «موضوعى» به انواع منابع و تفاسير قرآنى(1) با تفكّر و تدبّر در آيات انتخابى، زمينه مناسب براى اُنس با قرآن و استفاده اخلاقى ، ايمانى، عرفانى و علمى ازآن و دريافت نسخه شفابخش براى تأمين نيازهاى مادّى و معنوى در جامعه فراهم شود .
1- (Refrence guide of Quran Sources).
(3)
اين روش جديد ، حاصل تجارب عملى 20 ساله جلسات تفسير قرآن مى باشد كه توسّط مؤلّف براى مخاطبين مقاطع سنّى راهنمايى، دبيرستانى و دانشگاهى و طلاّب حوزه هاى علميّه برگزار شده است و براى نخستين بار در ماه مبارك رمضان سال 1381 در بخش جوان نمايشگاه بين المللى قرآن كريم ، روش فشرده آن اجرا شد و مورد استقبال گسترده جوانان ميهن عزيزمان قرار گرفت . در اين كتاب ، فهرست 350 موضوع روزمرّه و كاربردى قرآن كريم ، كه بر اساس تحقيقات ميدانى از دانشگاه ها و دبيرستان هاى كشور تحت عنوان «نيازسنجى قرآنى جوانان» استخراج شده به شما معرّفى مى گردد . همچنين با معجم ها و فرهنگ نامه هاى موضوعى الفبايى الفاظ قرآنى ، ترجمه هاى مشهور قرآن مجيد و ويژگى هاى اختصاصى آن ها ، ف_رهنگ نامه ه_اى معتبر لغات قرآنى و مجموعه اى از تفاسير تشيّع و تسنّن كه ه_ر ي_ك از ويژگى هاى منحصر به فردى در جهان اسلام برخوردار هستند ، آشنا مى شويد . منابع م_ذكور در س_ه سطح ، تفكي_ك ش_ده اند ك_ه «سطح يك» مخصوص نوجوانان و جوانانى است كه با زبان عربى آشنا نيستند و «سطح دو» ويژه كسانى است كه با زبان عربى در حدّ متوسّط آشنايى دارند. سطح 3 براى كسانى كه به زبان عربى تسلط داشته و معلم و مربى تفسير مى باشند
(4)
طراحى شده است. علاوه بر اين
، «روش چكيده نويسى موضوعى تفسيرقرآن» در يك فصل مستقلّ كتاب درج شده است.
همچنين م__راح__ل انج_____ام ك________ار در «كارگاه آموزشى مفسّرين جوان» كه از طريق سايت هاى اينترنتى و نرم افزارهاى قرآنى نيز قابل اجرا مى باشد ، به همراه 10 سايت اينترنتى و 10 نرم افزار مشهور قرآنى حاوى متون تفسيرى شرح داده شده است .
شما پس از مطالعه اين كتاب به تنهايى قادر خواهيدبود تايك «كارگاه آموزشى مفسّرين جوان» را در دبيرستان، دانشگاه، باشگاه انديشه هاى آسمانى، مسجد، مدرسه، محل كار خود و ... اداره كنيد
ممكن است شما خواننده جوان اين كتاب سؤال كنيد كه آي_ا بهت_ر نيست ب_ه ج_اى آموزش و تبليغ «روش انس با قرآن» كلاس هاى تفسير قرآن را برگزار و يا در آن شركت كنيم؟ در پاسخ عرض مى كنم آموزش «روش انس با قرآن» مانند آموزش ماهيگيرى به خريداران ماهى است .
يعنى به جاى آنكه فقط يك نفر يا يك گروه «ماهى بگيرند» و گ_روه ديگ_رى فقط «مصرف كنن__ده» باشن_د، آي_ا بهت_ر نيس_ت «روش ماهيگيرى ، قايق سوارى و شناى در دريا» را ياد بگيريم و به ديگران نيز آموزش دهيم؟ زيرا
(5)
در اين صورت به جاى يك ماهيگير، هزاران ماهيگير جوان خواهيم داشت و به جاى مصرف ماهى صيد شده توسط ديگران، خودمان ماهى را صيد مى كنيم كه لذتى مضاعف دارد.
در كار با تفسير قرآن نيز استدلال همين است . بنده ضمن آنكه برگزارى جلسات تفسير قرآن را كار مقدس و مباركى مى دانم، اعتقاد دارم بهتر است با توجه به كمبود وقت مردم خصوصا جوانان عزيز، به خود آن ها روش مراجعه موضوعى فورى به تفسيرهاى قرآن كريم را آموزش دهيم تا در هر فرصت مناسب ، در صورتى كه حال و حوصله و نشاط داشته باشند، خودشان
بدون حضور مكرر به استاد ، ابزار كار را در دست گرفته و در درياى زيبا و سراسر شگفتى و عظمت قرآن كريم وارد شوند . آنگاه خواهند ديد كه مراجعه مستقيم به قرآن كريم و تفسيرهاى فراوان و متنوعى كه هركدام گلى از اين گلستان زيبا را مورد ارزيابى و تشريح قرارداده اند ، چه لذّت عميق و پايدارى را در سراسر وجود آن ها ايجاد خواهد كرد و همي_ن تك_رار دل نه_ادن ب_ه دري_ا و راز و ني_از ب_ا ام_واج آرام بخ_ش آن م_وج_ب «انس با دريا» خواهد شد كه هيچ چيز ديگرى جاى آن را نمى گيرد و اين همان چيزى كه ما تحت عنوان «روش انس با ق_رآن» به دنب_ال آن هستي_م .
مؤسّسه قرآنى تفسير جوان آمادگى دارد تا
(6)
به صورت رايگان و فى سبيل اللّه نسبت به آموزش حضورى مربّيان و معلّمين قرآنى داوطلب و نظ_ارت تخصّصى بر «كارگاه هاى آموزشى مفسّرين ج_وان» در دانشگاه ه_ا، دبيرستان ه_ا، مراكز و سازمان هاى مختلف و همچنين آموزش غيرحضورى (مكاتبه اى) ساير اقشار جامعه خصوصا ن_وج_وان__ان و ج_وان_ان عزي_ز همك_ارى نم_اي_د . در صورت تمايل با شماره 09112085322 تماس بگيريد .
ضمنا در صورت تمايل سطح (1) ، سطح (2) و سطح (3) روش انس با قرآن را با تهيّه كتاب آن فرابگيريد تا بتوانيم با اعطاى گواهينامه پايان دوره سطح (3) (سطح عالى) به جنابعالى، از وجود نورانى شمابراى آموزش سايرجوانان عزيز استفاده كنيم .
در خاتمه لازم مى دانم از جناب حجة الاسلام و المسلمين عباس يارى پور و جناب آقاى مهدى ايزدى و سركار خانم زهره شفيع كه در تهيه اين مجموعه تلاش هاى كارشناسى و مؤثرى داشته اند تشكر و قدردانى نمايم .
دوست قرآنى شما
دكت_ر محمّ_د بيست_ون_ى
رئيس
هيئت مديره مؤسّسه قرآنى تفسير جوان
تهران _ دى م_____اه 1381
(7)
قرآن كريم «هُدَىً لِلنّاس» (1)است و براى راهنمايى همه مردم نازل شده است، بنابراين اگر مقاطع سنّى مختلف نمى توانند به سادگى با قرآن ارتباط برقرار كنند و امكان اُنس با قرآن براى آن ها به راحتى ايجاد نمى شود، به دليل «ضعف پيام وحى» نيست، بلكه به دليل «ضعف مربّيان و مبلّغان» است كه به صورت سنّتى و بدون توجّه به شرايط سنّى و اقتضائات جوانى، تفسيرهاى پرحجم با بحث هاى پيچيده حرفه اى را به صورت تكرارى چاپ و منتشر مى كنند. درحالى كه جوان امروزى به تفسيرهايى در قطع كوچك و با متن ساده نياز دارد كه دربردارنده بحث هاى علمى روز و پاسخ به نيازهاى ملموس زندگى باشد.
از سوى ديگر ، واژه «ناس» از كودك دبستانى تا دانشجوى دانشگاهى را شامل مى شود، بنابراين بايد روش هاى جديدى ارائه شود كه مخاطب دبستانى تا دانشگاهى هركدام متناسب با درك و فهمشان بتوانند «پيام قرآن» را دريابند و با آن ارتباط برقراركنند و از طريق تدبّر و تفكّر مستمرّ، با آن «مأنوس» شوند و ثمره اين اُنس ، تجلّى محتواى قرآن در رفتار و گفتار آن ها باشد.
1- آيه 185 سوره بقره ( شَهْرُ رَمَضانَ الَّذى اُنْزِلَ فيهِ الْقُرآنُ هُدىً لِلنّاسِ و بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقان...).
(8)
در همين رابطه، قرآن كريم مى فرمايد : وَ ما اَرْسَلْنا مِنْ رَسُولِ اِلاّ بِلِسانِ قَوْمِه لِيُبَيِّن لَهُمْ ... :(1) (ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر به زبان قومش تا حقايق را براى مردم آشكار سازد) و در آيه ديگرى مى فرمايد: وَ ما اَرْسَلْناكَ اِلاّ كافَّةً لِلنّاسِ بَشيرا و نَذيرا :(2) (تو را به سوى همه مردم فرستاديم تا
آن ها را بشارت دهى ) . خداوند انبياء را فرستاد تا به «زبان عادّى» با مردم خود گفت گو كنند و مقاصد خود را به ديگران بفهمانند.(3)
همچنين در جاى ديگرى مى فرمايد: كِتابٌ اَنْزَلْناهُ اِلَيْك لِتُخْرِجَ النّاسَ مِنَ الظُّلُمات اِلَىَ النُّورِبِاِذْنِ رَبِّهِمْ : (ما به تو كتاب داديم تا مردم را از تاريكى و جهل به سوى نور و آگاهى هدايت كنى).
پي_ام س_ه آي_ه شريف_ه مذك_ور اين است كه : دع__وت پيامبران معمولاً از طريق يك اثر مرموز و ناشناخته (و با عبارات پيچيده و نامأنوس) در قلوب پيروانشان منعكس نمى شد ، بلكه از طريق «تبيين و روشنگرى» و تعليم و تربيت با همان زبان معمولى و رايج (قابل فهم براى همه گروه هاى سنّى ) صورت مى گرفته است.(1)
1- آيه 4 سوره ابراهيم .
2- آيه 28 سوره سبا .
3- تفسير الميزان (20جلدى) ، جلد 12 ، صفحه 20.
(9)
در همين رابطه، امام خمينى "ره"، به نكته ظريفى به شرح زير اشاره فرموده اند:
انگيزه نزول اين كتاب مقدّس اين است كه كتاب در دسترس همه قرار بگيرد و همه از او به اندازه سعه وجودى و فكرى خودشان استفاده كنند.(2)
يكى از حجاب هايى كه مانع استفاده از اين صحيفه نورانيّه است ، اعتقاد به آن است كه جز آن كه مفسّرين نوشته يا فهميده اند ، كسى را حقّ استفاده از قرآن شريف نيست و «تفكّر و تدّبر را به تفسير به رأى كه ممنوع است ، اشتباه نمودند» و به واسطه اين «رأى فاسد و عقيده باطله» ، قرآن شريف را از «جميع فنون» استفاده ، عارى و قرآن را به كلّى «مهجور» نموده اند . در صورتى كه [« استفاده هاى اخلاقى و ايمانى و
عرفانى به هيچ وجه مربوط به تفسير نيست تا تفسير به رأى باشد ».(3)]
1- تفسير نمونه ، جلد 10 ، صفحه 69، ذيل آيه شريفه.
2- صحيفه نور، جلد 2 ، صفحه 34 .
3- آداب الصَلواة ، صفحه 195 _ 197.
(10)
1 _ ايجاد اُنس بيشتر جوانان با قرآن كريم و تجلّى مفاهيم قرآن در رفتار و كردار آن ها .
2 _ رواج تفسير قرآن كريم و آشنايى با مفاهيم انس_____ان س___از وح______ى اله_______ى .
3 _ ايجاد آشنايى كلّى نسبت به تفاسير چاپ شده و رايج در جامع________ه اسلام_________ى .
4 _ آموزش روش « چكيده نويسى » به منظور درج چكيده نظر هر يك از مفسّرين و استفاده كاربردى از ي__ادداشت ها در مقاط____ع مختل___ف .
5 _ آشنايى با سب___ك هاى تفسيرى پديدآورندگان.
6 _ آموزش روش تحقيق و پژوهش موضوعى ق_____________رآن ك_ري_______________م .
قال رسول اللّه (ص) :مَنْ أَرادَ الْعِلْمَ فَلْيُثَوِّرِ الْقُرآنَ
( لسان العرب ،2/149 ، مجمع البحرين ، ذيل «ث ،و،ر» ).
كسيكه علم مى خواهد پس قرآن را بطور عميق بررسى نمايد.
(11)
مسابقات
اين برنامه احتياج به فضايى به متراژ حداقل 110 متر مربع دارد كه در آن علاوه بر تمام كتاب هاى مورد نظر، مجموعه اى از زندگى نامه مفسّران و قرآن پژوهان فراهم مى شود، اين مسابقه ويژه خواهران و برادران از كلاس سوّم راهنمايى به بالا مى باشد و جوايز آن به قرار زير است :
نفر اوّل : لوح يادبود + يك سكّه به_ار آزادى .
نفر دوّم : لوح يادبود + نيم سكّه به__ارآزادى .
نفرسوّم : لوح يادبود + ربع سكّه بهار آزادى .
كليه شركت كنندگان : 10 جلد كتاب به شرح زير:
1 _ روش اُنس ب__ا ق_رآن (ويژه جوانان) .
2 _ كت__اب «ق__رآن شناس__ى ج______وان» .
3 و 4 _ دو جلد از دوره 30 جلدى « تفسير بيان» (برگرفت_ه از تفسي__ر عظي__م مجم__ع البي__ان مرحوم طبرسى"ره") شامل جلد 1، كه تفسيرجزء يك و جلد 30، كه تفسير جزء سى قرآن كريم مى باشد.
5 و 6 _ دو جلد از دوره 27 جلدى «تفسير
جوان» (برگرفته از تفسير نمونه) شامل جلد 26 و 27 كه با ه_م ، تفسي_ر ج___زء 30 ق__رآن مجي_د مى باشند.
7 _ كتاب «راز خوشب_خت_ى» (از ديدگاه قرآن كريم).
8 _ كتاب «روش چكيده نويسى موضوعى تفسير قرآن» .
9 _ «ف____رهنگن____ام____ه ق_____رآنى ج________وان».
10 _ كت___اب «فق__ر و ث_روت از دي_دگ_اه ق___رآن».
(12)
1 _ انتخاب موضوع توسّط قرآن پژوه با مراجعه به فرهنگ نامه هاى موضوعى قرآن كريم .
2 _ كشف آيه يا آيات مرتبط با موضوع انتخابى از ط_ريق م___راجع_____ه به معج___م ه__اى موجود مانند :
فهرست واره موضوعى تفسير بيان.
فهرست واره موضوعى دوجلدى تفسير ج_وان.
فهرس__ت موضوع____ى يك جلدى تفسير نمونه.
راهنماى موضوعى يك جلدى تفسير المي_____زان.
3 _ درج ترجمه آيه يا آيات منتخب با استفاده از ترجمه هاى :
به____اءالدّي_____ن خرّمشاه_____ى .
ناص_____ر مك____ارم شي_______رازى .
عب___دالمحم_ّ________د آيت________ى.
محمّ__د مه___دى ف___ولادون____د.
ت_____رجمه كاظ____م مع_________زّى .
ترجمه شعرى قرآن (اميد مج_د) .
طاهره صفّارزاده (ف__ارسى و انگليسى ).
4 _ نگارش معانى لغوى كلمات آيه يا آيات مرتبط با موضوع از طريق مراجعه به فرهنگ نامه هاى لغات قرآنى ب___ه ش___رح زير :
(13)
فرهنگ نامه قرآنى جوان تأليف دكتر بيستونى.
قاموس قرآن قُرَشىّ (7 جلد در سه مجلد).
ترجمه مف_ردات راغ_ب (يك جلدى).
معجم المفهرس فؤاد عب__دالب_اق__ى (يك جلدى).
فرهنگ لغات قرآنى الياس كلانترى (يك جلدى).
فرهنگنامه لغات «لِسانُ الْعَ_رَب» ت_____أليف علاّم_____ه اب___ن منظ_______ور(18 جلدى).
5 _ در اين بخش از كارگاه آموزشى، مجموعه اى از تفاسير كه هر يك از ويژگى هاى منحصر به فردى در جهان اسلام برخوردار است معرّفى مى شوند ، از جمله آن ها مى ت__وان به موارد زير اشاره كرد :
دوره 30 جلدى ترجمه تفسير مجمع البيان ، مرحوم طبرسى.
دوره 30 جلدى تفسير بيان ، دكتر بيستونى.
دوره 27 جلدى تفسير نمونه حضرت آيت اللّه مكارم شي_رازى.
دوره 27 جلدى تفسير جوان دكتر بيستونى.
دوره 20 جلدى
تفسير الميزان ، مرحوم علاّمه طباطبايى.
تفسير كشف الاسرار و عُدَّةُ الاَْبْرار، رشيدّالدين ميبدى.
تفسير تسنيم ، آيت اللّه جوادى آملى .
تفسي__ر ن__ور ، حجّت الاسلام ق_رائتى .
(14)
6 _ كارآموز شركت كننده در «كارگاه آموزشى» ، جزوه «روش چكيده نويسى موضوعى تفسير قرآن» را مطالعه كرده و در صورتى كه با زبان عربى آشنا نباشد (سطح 1)، با استفاده از تفاسير خلاصه شده «جوان» و «بيان» ، چكيده نظر مفسّرين را به تفكيك و با ذكر منابع و مآخذ و نام مفسّر درج مى كند . درصورتى كه كارآموز با زبان عربى آشنا باشد (سطح 2)، با استفاده از تفسير عظيم مجمع البيان علامه طبرسى "ره" و تفسيرنمونه و تفسير الميزان، چكيده نظر اين مفسّرين را در فرم چكيده نويسى نظر مفسّرين خواهد نوشت . همچنين نخبگ__ان ق_رآن_ى كش___ور ، مسئ_ولي_ن دارالقرآن ها و مراكز قرآنى ، معلّمين و مربّيان قرآنى در مقاطع تحصيلى راهنمايى ، دبيرستان ، دانشگاه و حوزه هاى علميّه ، به عنوان سطح (3) ، تلقى مى گردند و با همه منابع مندرج در كتاب «روش اُنس با قرآن» آشنا مى شوند .
7 _ زمان هر دوره كارگاه آموزشى حدود 2 ساعت مى باشد.
8 _ دانش آموزان دبيرستانى و بالاتر مى توانند در كارگاه شركت كنند .
همچنين حضور مقاطع سنّى پايين تر در صورت
(15)
داشتن آشنايى قبلى با تفسير قرآن كريم يا حفظ بودن حدّاقل يك جزء قرآن بلامانع است .
9 _ در صورت در اختيار بودن دو خط تلفن، مى توان در برنامه اى تحت عنوان « ارتباط مستقيم با مفسّرين و قرآن پژوهان معاصر » جوانان شركت كننده در كارگاه را با شخصيّت هاى مطرح قرآنى كشور ارتباط داد تا به صورت زنده سؤالات و پيشنهادات و نيازهاى قرآنى جامعه جوان با آن ها در ميان گذاشته شود
.
10 _ كليّه مراحلى كه به صورت مراجعه مستقيم به كتب تفسيرى به كارآموز آموزش داده مى شود، از طريق مراجعه به رايانه و به صورت ديجيتالى روى نرم افزارهاى قرآنى نيز به كاربران تعليم داده خواهد شد و نمونه هاى عملى با توجّه به علاقه جوانان مراجعه كننده، براى آنان جست جو و چاپ مى شود. همچنين پايگاه هاى اطّلاع رسانى قرآنى روى شبكه اينترنت به صورت كلّى معرّفى مى شوند و روش بهره گيرى از آن، آموزش داده خواهد شد.
11 _ معرّفى مهمّ ترين سايت اينترنتى موجود تحت عنوان WWW.Quran databank.com(org) كه با سرمايه گذارى مشترك مؤسّسه قرآنى تفسير
(16)
جوان ، پايگاه اطّلاع رسانى سراسرى اسلامى (مؤسّسه پارسا) ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى و رياست محترم جمهورى اخيرا راه اندازى شده است .
از طريق اين سايت اينترنتى ، امكان آشنايى با /000/10 عنوان كتاب مختلف قرآنى به زبان هاى فارسى ، عربى ، انگليسى ، فرانسه و آلمانى همراه با چكيده هر كتاب به صورت الفبايى يا موضوعى براى اوليّن بار فراهم شده است .
قال رسول اللّه (ص): مَنْ أَرادَ عِلْمَ الاَْوَّلينَ وَ الاْآخِرينَ فَلْيَقْرَأَ الْقُرآنَ ( ميزان الحكمة ، 3/2520 ، چاپ پنج جلدى ).
كسى كه دانش گذشتگان و آيندگان را مى خواهد قرآن تلاوت نمايد .
(17)
1 _ آف__ريدگار جه_ان 2 _ اص_ول دي_ن 3 _ توحي_د 4 _ جه_ان بين__ى
5 _ حضور خدا، حمايت خدا، خوشنودى خ_دا 6 _ ش__رك ، مش_رك__ان
7 _ خدا، صفات خدا، علم خدا، 8 _ مواهب خدا
9 _ آب 10 _ آف_رينش 11 _ اب_رها 12 _ اج__رام آسم_ان_ى 13 _ انگور
14 _ ان__ار 15 _ ب_اده_ا 16 _ ب_اران ، ن_زول ب_اران 17 _ پ_رن_دگ_ان
18 _ جغرافياى طبيعى 19 _ ج_نّ 20 _ جنگ_ل ها 21 _ ج_وّ، ج_وّ زمي_ن
22 _ جه_انشناس_ى ك_وه 23 _ حي_وان_ات 24 _ ح_رارت 25 _ حرك_ت
26 _ حشرات 27 _ خاك 28 _ خورشيد، طلوع خورشيد، طلوع صبح، طلوع فجر 29 _ خشكسالى 30 _ خزندگان 31 _ خواص اجسام ، خواص فيزيكى 32 _ رعد و برق 33 _ رنگ ها 34 _ روغن زيتون 35 _ گياهان، روياندن گياهان 36 _ زمين 37 _ ستارگان 38 _ شهاب ها 39 _ شب ، شب و روز 40 _ طبيع_ت 41 _ عم_ر دني__ا 42 _ غ__ذا 43 _ ف_رشت_گ__ان
44 _ نعمت هاى طبيعى 45 _ جهانشناسى كوه 46 _ كهكشان 47 _ علوم طبيعى 48 _ كيوان ، گازها 49 _ ماه 50 _ منظومه شمسى 51 _ موجودات
52 _ ميوه ها 53 _ نخل 54 _ نظام آفرينش 55 _ نور
56 _ آرام_ش 57 _ آزم_ايش ، امتحان ، فلسفه آزمايش ، فلسفه آف_ات
58 _ ارواح ، حقيق_ت روح 59 _ اسب_اب 60 _ است_راحت 61 _ استع_داد
62 _ اضط__راب 63 _ اطمين__ان 64 _ انس___ان 65 _ ب__دبخت__ى
(18)
66 _ ب_رن_ام_ه ري_زى 67 _ بل__وغ 68 _ ت_ربي_ت ، تعلي_م و ت_ربي_ت
69 _ تعليمات اسلام 70 _ توفيق ، سلب ت_وفي_ق 71 _ ت_وسّ_ل 72 _ توكّل
73 _ چاره انديشى 74 _ چش_م 75 _ ح_وادث
76 _ خ_واب 77 _ رن_ج
78 _ زن 79 _ سع_ى 80 _ شخصي_ت 81 _ شك_وف_اي_ى است_ع_داده_ا
82 _ صب_ر ، شكيب_اي_ى ، مق_اوم_ت 83 _ طبيع_ت انس_ان 84 _ طغيان
85 _ عشق 86 _ عمر 87 _ غرور 88 _ فال بد، فال نيك 89 _ فتنه شناسى 90 _ ف_رزن_دان 91 _ ق_اطعيّ_ت 92 _ قل_ب 93 _ ك_ودك_ان ، ك_ودك_ى
94 _ لذّات 95 _ موفقيّت 96 _ نفس 97 _ نوجوانان 98 _ ني_از 99 _ ني_رو
100 _ آموزش 101 _ ابليس ، شيطان 102 _ اجبار 103 _ اديان، مشترك_ات اديان 104 _ ارزش ه_ا 105 _ اسلام 106 _ اعمال 107 _ القائات شيطانى
108 _ ايمان 109 _ انديشه، تفكّر، فكر 110 _ بدعت 111 _ بهشت و بهشتيان 112 _ پاداش 113 _ پيشرفت 114 _ پيمان 115 _ تاريخ 116 _ تبليغ و تبليغات 117 _ تحقيق 118 _ تسبيح 119 _ تشخيص، حسّ تشخيص، حسّ 120 _ تقليد 121 _ تكامل 122 _ جهل 123 _ جبر، جبر و اختيار، قضا و قدر 124 _ ح_دي_ث ، ح_ديث غ_دي_ر 125 _ ح_دود اله_ى 126 _ حكم_ت
127 _ حقّ و باطل 128 _ خطوبات شيطان 129 _ خرافات، عقايد خرافى 130 _ دي__ن 131 _ دني__ا 132 _ س__ؤال 133 _ سح__ر ، س_اح_ران
134 _ س_رن_وشت 135 _ سنّت ه_اى اله_ى 136 _ سعادت ، خوشبختى، شق_اوت 137 _ شن_اخت 138 _ ش_كّ 139 _ شناخت شناسى 140 _ شيعه
141 _ ص_راط مستقي_م 142 _ صهي_ونيس_م 143 _ عل_م 144 _ فط_رت
145 _ قيامت،
محشر 146 _ كفر، كفران 147 _ گمراهى 148 _ مجادله، مشاجره 149 _ مجازات الهى 150 _ منطق 151 _ مؤمنان 152 _ معاد، امكان معاد، عذاب، انكار معاد، جهنّم، دوزخ، دوزخيان، دلايل معاد،
(19)
حس_اب_رسى ، حش_ر 153 _ نتيج_ه اعمال 154 _ نش_انه ها 155 _ نعمت
156 _ وحى 157 _ هدايت 158 _ هدف آفرينش
159 _ اج_م__اع 160 _ ام_ام حسي__ن (ع) 161 _ ام__ام عل__ى (ع)
162 _ ام_ام مه_دى ، انتظ_ار ، حك_ومت جه_ان_ى 163 _ اهداف بعثت
164 _ اهل بيت 165 _ پيامب_ر اسلام 166 _ پيش_وايان 167 _ ح_اكميّ_ت
168 _ خلافت 169 _ رواي_ات 170 _ رهب_ر 171 _ زيارت 172 _ شفاعت، شفيعان 173 _ عصمت پيامبران، صفات پيامبران، ارسال پيامبران، پيامب_ران 174 _ ف_اطمه (س) 175 _ معج_زه ، معج_زات 176 _ نب_وّت
177 _ ولايت
178 _ آهن_گ كلم_ات ق_رآن 179 _ آي_ات 180 _ ت_دبّ_ر 181 _ تفسير
182 _ ت__لاوت 183 _ ج__اذب__ه ق__رآن 184 _ ح__روف مقطع__ه
185 _ حكمت قرآن 186 _ داستان هاى قرآن، سليمان، دارو، شعيب، عيسى ، موسى ، نوح ، يوسف، يونس 187 _ سوره شناسى 188 _ شفابخشى ق_رآن 189 _ ض_رب المث_ل ه_اى ق_رآن 190 _ ق_رائت ، تلاوت ، تجويد
191 _ مثال هاى قرآن 192 _ محكم و متشابه 193 _ نسخ 194 _ نزول قرآن، نزول تدريجى، نزول دفعى 195 _ نظم قرآن
196 _ آلودگى 197 _ آمادگى 198 _ اخلاق اسلام_ى 199 _ بخ_ل ، حسد
200 _ ت_رس 201 _ تصمي_م 202 _ تعصّب 203 _ ت_لاش 204 _ حس_رت
205 _ حيله، حيله گرى 206 _ خودسازى ، خودفراموشى، خودپرستى
(20)
207 _ راست__ى ، دروغ 208 _ ري__ا 209 _ زه___د 210 _ سخ___اوت 211 _ سخ_ن شناسى 212 _ سلام 213 _ سوگندشناسى 214 _ شُكرشناسى
215 _ غيب_ت 216 _ فس_ق 217 _ فض_ائل اخلاقى 218 _ فكر 219 _ گناه
220 _ له_و ، لع_ب 221 _ مح_اسب_ه نفس 222 _ م_ادر 223 _ م_راقبت
224 _ نيك_ى 225 _ وف_اى ب_ه عه_د 226 _ ه_وى و هوس 227 _ يأس
228 _ احك_ام 229 _ اص_ول فق_ه 230 _ ح_لال و ح_رام 231 _ خمس
232 _ دع_ا ، فلسف__ه دع__ا 233 _ ذك__ر ، ي_اد خ__دا 234 _ روزه
235 _ شب زن_ده دارى 236 _ عب_ادت 237 _ فلسفه احكام 238 _ نماز
239 _ اجتهاد 240 _ اخلاص 241 _ استغفار 242 _ انگيزه 243 _ تغذيه 244 _ تفري_ح 245 - تق_وى ، متقّي_ن 246 _ تن_وّع طلبى 247 _ توبه
248 _ حب__ط اعم__ال 249 _ ح__زن 250 _ حق_وق اجتم_اع_ى و ...
251 _ درآمد 252 _ دوران هاى آفرينش 253 _ رزق، تنگى رزق، رابطه گناه و قطع روزى، سلب نعمت 254 _ عمل، عمل صالح
255 _ آداب معاشرت 256 _ آراء عمومى 257 _ آزادى 258 _ اجراى ح_دّ ش_رعى 259 _ اح_زاب ، ح_زب 260 _ احس__ان 261 _ اخت_لاف
262 _ اخ_وّت اس_لامى 263 _ ادب 264 _ ارتب_اط ، رابط_ه ، رواب__ط
265 _ ارت_ش اس_لام 266 _ ازدواج 267 _ استب_داد 268 _ استعم_ار 269 _ استقامت 270 _ استقلال 271 _ اسراف 272 _ اصل برائت و حليّت 273 _ اصلاحات 274 _ اصول بهداشت، بهداشت، سلامت 275 _ اعتدال
(21)
276 _ افكار عمومى 277 _ اقتصاد 278 _ اكثريّت 279 _ امر به معروف و نهى از منكر 280 _ امكانات 281 _ امنيّت 282 _ انتخاب 283 _ انتقاد 284 _ انح__راف 285 _ انحط__اط 286 _ انضب__اط 287 _ انف__اق
288 _ اول_ويّ_ت خ_ويش_اون_دان 289 _ بسي_ج 290 _ به_ان_ه جوي_ى
291 _ ب_ى تف__اوت__ى 292 _ بهت__ان 293 _ پ__ول 294 _ پي_ون__د
295 _ ت_أمي_ن زن_دگى 296 _ تجمّ_ل 297 _ ت_دبي_ر 298 _ تك_اث_ر
299 _ تكنولوژى 300 _ تنظيم اسناد 301 _ توبيخ علماء 302 _ تهاجم فرهنگى و نظامى 303 _ ثروت، فقر، غنى، مالكيّت 304 _ جاذبه و دافعه
305
_ جن_گ 306 _ جه_اد 307 _ جه_انگ_ردى 308 _ چش_م زخ_م
309 _ چشم بندى 310 _ چشم چرانى 311 _ حجاب 312 _ حضور اجتم_اع_ى 313 _ حك_وم_ت 314 _ حيثيّت 315 _ خ_ري_د و ف_روش
316 _ خش_ون_ت 317 _ خ_ويش_اون_دان 318 _ دادگ_اه و دادرس_ى
319 _ داورى 320 _ دختر و پسر 321 _ دشمن شناسى 322 _ دفاع هم_ه جانب_ه 323 - دوست_ى 324 _ رك_ود اقتص__ادى 325 _ زك_ات
326 _ زن_دگى 327 _ زنا ، ح_دّ زن_ا 328 _ س_ازش 329 _ س_رمايه ها
330 _ سعه صدر 331 _ سنت هاى بد، سنت هاى نيك 332 _ صبر، صابران، شكيبايى 333 _ فداكارى 334 _ فساد، مفسد 335 _ فلسفه مجازات ها 336 _ گروه هاى اجتماعى 337 _ لباس 338 _ مجاهدان 339 _ مسجد، مساجد 340 _ مسائل اقتصادى 341 _ مسائل اجتماعى 342 _ مسئوليّت 343 _ مستضعفان 344 _ مستكبران 345 _ مشاوره 346 _ مشك_لات 347 _ نظ_ام اجتم_اع_ى 348 _ نظ_ام خ_ان_واده
349 _ نظام شورايى 350 _ وحدت
(22)
بى شك آنچه كه در چند دهه گذشته، موجب پيشرفت چشمگير در همه عرصه هاى دانش و فنّ آورى شده است ، نظام اطّلاع رسانى بسامان و پرتوانى است كه سير داده هاى اطّلاعاتى را از آغاز تا انجام ، زير نظر دارد و از آن ها به نيكوترين شيوه ، بهره بردارى مى كند .
در اين نظام ، حلقه رابطى كه ميان توليدكننده اطّلاعات و مصرف كننده نهايى آن ، جايگاهى بسيار حسّاس دارد ، داده هاى چكيده نويسى و نمايه سازى است . اين چكيده ها _ همراه با
(23)
نمايه هاى ارائه شده _ معمولاً به پژوهشگران اين امكان را مى دهد كه منابع مورد نياز خود
را از ميان انبوه منابع احتمالى و ناشناخته ، شناسايى كنند .
امروزه متخصّصان در همه شاخه هاى دانش بشرى ، به راحتى مى توانند با استفاده از نمايه ها و چكيده هاى بايگانى شده در حافظه رايانه ها ، پيشينه موضوع مورد پژوهش خويش را فرا روى آورند و كاوش خويش را به گونه اى آغاز كنند كه نه تنها از تكرار و دوباره كارى هاى محتمل ، پرهيز كرده باشند ، بلكه با دقّت تمام ، در مسيرى گام بگذارند كه هنوز پيموده نشده ، ولى نقشه ها و اطّلاعاتى از آن ، از پيش فراهم شده است .
در عصر كنونى با اينكه هر روز شاهد رقابت هاى فزاينده اى براى گردآورى و ساماندهى اطّلاعات گوناگون هستيم ، امّا در زمينه علوم اسلامى ، هنوز بر شيوه هاى سنّتى مى كاويم . در حالى كه پژوهشگران مسلمان همچنان از پراكندگى منابع و عدم شناسايى آن ها رنج مى برند. مع الاسف هنوز از امكانات نظام اطّلاع رسانى جديد ، بهره لازم گرفته نشده است . پي_داست كه ح_لّ اين مشك_ل تنه_ا با ترمي_م سيست_م اطّلاع رسانى فرسوده پيشين، امكان پذير خواهد بود.
(24)
وجود انبوه اطّلاعات در قالب ميليون ها كتاب ، نشريّه، پايان نامه و... زمانى مى تواند به درستى مورد استفاده قرار گيرد كه بتوان در كمترين زمان، آنچه را كه مورد نياز پژوهشگران است ، در اختيار آنان قرار داد. استفاده از چكيده سازى و نمايه پردازى ، بهترين راهكار براى نيل بدان مقصود است .
در اين فصل از كتاب روش انس با قرآن، روش چكيده نويسى به صورت عام تشريح شده است تا علاوه بر كاربردى كه در تحقيقات تفسير موضوعى قرآن كريم دارد، در ساير مطالعات جوانان عزيز نيز مورد استفاده قرار گيرد.
قال الامام على (ع) : مَنْ أَنِسَ
بِتِلاوَةِ الْقُرآنِ لَمْ تُوحِشْهُ مُفارَقَةُ الاِْخْوانِ ( غررالحكم ، حديث 8790 ، چاپ اُرموى ).
هر كس به تلاوت قرآن انس گيرد ، جدايى از ديگران او را به وحشت نيندازد.
(25)
چكيده عبارت است از فشرده همه مطالب يك اثر كه با حدّاقلّ لفظ و حداكثر معنا فراهم شده باشد . به بيان ديگر چكيده ، خلاصه اى است دقيق و فشرده از يك اثر، به گونه اى كه خواننده بتواند با مطالعه آن، نمايى كلّى را در ذهن آورد .
در چكيده ها همچنين اين پيش فرض وجود دارد كه خواننده تا حدودى به موضوع مورد كاوش ، آگاهى دارد و از وقت كافى براى دنبال كردن مآخذ اصلى ، برخوردار نيست .
عمده ترين هدف در چكيده ها، صرفه جويى در وقت استفاده كننده جهت گردآورى و انتخاب اطّلاعات است . «چكيده ها» در انتخاب مدارك و گردآورى اطّلاعات ، كمكى اساسى بوده و از دوباره ك_ارى ها و تأخيردر تحقيقاتِ درحال پيشرفت، جلوگيرى مى كند . در تأييد اهميّت اين چكيده ها ، بايد دانست كه چكيده ها از عناصر اصلى انتشارات رديف اوّل (مقاله هاى نشريّات ادوارى ، گزارش هاى كنفرانس ها ، كتاب ها و پايان نامه ها) و رديف دوم (كتاب هاى عرضه كننده چكيده ، معرّفى نامه هاى كتاب ، كتاب شناسى ها و ...) به حساب مى آيند .
(26)
چكيده نويسى متشكّل از كلمات اساسى و ريشه اى «منبع» است كه هركدام از كلمات نشانگر رئوس مطالب كليدى كتاب يا مقالات مى باشد و بين صد تا دويست كلمه را شامل مى گردد. امّا خلاصه نويسى بيانگر «مفاهيم منبع» موردنظر است، به نحوى كه هر مفهوم را بطور مُجَزّى شرح مى دهد و محدوديّت مقدارى ندارد .
از آنجا كه چكيده ها با انگيزه هاى گوناگون نوشته مى شوند ، سبك و ساختارهاى مختلفى نيز دارند . برخى از مهمّ ترين انواع چكيده ، عبارتند از :
1 _ چكيده تشريحى : كامل ترين نوع چكيده است كه تا حدّ امكان ، اطّلاعات كمّى و كيفى مندرج در منبع را براى ارزيابى در اختيار خواننده مى گذارد . اين نوع، طولانى تر از ساير چكيده ها نوشته مى شود.
2 _ چكي__ده توصيف___ى : در اين نوع ، بيشتر نگرشى بيرونى به اثر صورت مى گيرد و صرفا مطالب مهمّ نوشته را نشان مى دهد . اين نوع اگرچه به عمق چكيده تشريحى نمى رسد ، امّا كم هزينه تر است .
3 _ چكيده توصيفى _ تشريحى : رايج ترين نوع
(27)
چكيده نويسى است كه در آن سعى مى شود برخى نقاط قوّت چكيده تشريحى و نيز چكيده توصيفى ، جمع شود . در صورتى كه اين چكيده با دقّت و به طور مؤثّر نوشته شود ، مى تواند با پرهيز از سطحى نگرى و گزارش تمام نماىِ اثر ، سرعتى مناسب با چرخه توليد اطّلاعات ، داشته باشد .
4 _ چكيده انتق__ادى : در اينگونه چكيده ها ، افزون بر توصيف اثر ، به ارزيابى محتوا و منابع آن نيز پرداخته مى شود .
5 _ چكيده سوگرفته : هر يك از انواع چكيده ها ، اگر با توجّه به علايق و انگيزه هاى خاصّ تهيّه شود
، چكيده جهت دار خواهد بود . نهادهاى فرهنگى دولتى و غيردولتى هر يك با انگيزه هاى خاصّ ممكن است به سراغ چكيده نويسى آثار يا همايش ها و كنفرانس هاى موجود بروند .
6 _ چكيده كوتاه : معمولاً از يك يا دو جمله تشكيل مى شود و بيشتر در خدمات اطّلاع رسانى تجارى كاربرد دارد .
1 _ مطلوب آن است كه حجم چكيده كتاب ، حدّاكثر تا 200 كلمه و حجم چكيده يك مقاله ، حدّاكثر تا 150 كلمه (بدون شمارش حروف) باشد . طبيعى است كه رعايت چنين حدّى ، نبايد موجب لطمه زدن به چكيده يك اثر تحقيقاتى مفصّل شود .
(28)
اين حجم تنها چارچوبى براى منابعى است كه از ارزش تحقيقاتى متناسب و معمولى برخوردار باشند. پيداست كه برخى منابع را مى توان حتّى با 50 كلمه چكيده كرد و در مقابل منابعى نيز وجود دارند كه ارزش پژوهشى ويژه اى دارند و چكيده آن ها در 200 كلمه نمى گنجد و حتّى در مواردى خاص ممكن است به 300 كلمه برسد .
2 _ حجم چكيده لزوما تابع حجم اثر نيست . ممكن است چكيده اثرى مفصّل ، مختصرتر از چكيده اثرى مختصر باشد . حجم چكيده بسته به اين است كه آن اثر تا چه اندازه امكان چكيده ترشدن را داشته باشد .
3 _ چكيده با نگرش از كلّ به جزء نوشته مى شود؛ يعنى در آغاز به ساختار و هارمونى و شكل عمومى و معرّفى كلّى اثر پرداخته مى شود و سپس به مباحث جزئى و فهرست آن اشاره مى گردد .
4 _ در چكيده ها هرگز نبايد به مقدّمه نويسنده و فهرست مطالب كتاب بسنده شود ؛ بلكه بايد با بهره گيرى از آن ها ،
فشرده اثر را بيرون آورد .
5 _ در صورتى كه چكيده اثر بدون اشاره به فهرست آن گويا نباشد ، از درآوردن فهرست (و ترجيحا گزينش و ادغام آن) استفاده شود . در چنين مواردى لازم است پيش از آوردن فهرست ، اشاره اى كلّى به محتواى اثر شده باشد .
(29)
6 _ چكيده بايد گويا و رسا باشد تا كاربر بتواند آن را به سرعت مرور كند . پيچيدگى در متن چكيده ، موجب كندى در خواندن چكيده مى شود و غرض اصلى ، نقض مى شود . جملات چكيده ، تا حدّ امكان ، بايد كوتاه باشد تا انتقال معنا به سادگى صورت گيرد .
7 _ عبارت پردازى و قلم گردانى در چكيده مجاز نيست ؛ هر جمله بايد حامل حدّاقلّ يك مطلب باشد و معنايش در جمله هاى بعد تكرار نشده باشد؛ بنابراين بايد از آوردن جمله ها و نيز واژگان مترادف خوددارى كرد .
8 _ در چكيده ها بايد كليد واژه هاى نويسنده را مشخّص كرد و آن ها را در گيومه جاى داد .
9 _ كليد واژه ، برجسته كردن كلمات «اصلى و مهمّ» يا داراى «زير مجموعه» مى باشد . تكيه بر اصطلاحاتِ ويژه و كليدواژه ها در چكيده ، از آن روست كه چكيده بايد آئينه متن باشد . همچنين استفاده از ابزار صفحه بندى از طريق چكيده نويسى صورت مى گيرد . كليد واژه هايى كه داخل گيومه گذاشته مى شود ، قابل جست جو به وسيله كاربر خواهد بود . آوردن كليد واژه ها در گيومه ، يكى از راه هاى دست يابى به منابع موردنظر پژوهشگران است . بنابراين بايد بخاطر سپرد كه از علامت
(30)
گيومه ، تنها در مورد كليد واژه ها استفاده مى شود و از كاربرد
آن براى عبارت هاى نقل قول شده از منابع پرهيز شود. البتّه انتخاب كليدواژه ها بايد با دقّت صورت گيرد ، زيرا افزايش نابجاى آن ها موجب پيچيدگى در متن مى شود .
10 _ در چكيده نويسى بايد به مسأله ترجمه آن ها نيز توجّه داشت . برخى از مترجمان ممكن است با اصطلاحات و تكيه كلام هاى عالمانه و ويژه علوم حوزوى آشنا نباشند ؛ بنابراين از آوردن جمله هايى از قبيل جملات زير ، پرهيز شود .
... مؤلّف سپس بحثى اِسْتِطْرادِىّ درباب راآغاز مى كندو ... .
... نويسنده مقاله در موضوع موردبحث خود ، دست به اِسْتِقْراء تامّ زده و ... .
... نويسنده توصيفات و ترجمه هاى حاج ((آقا حسين خوانسارى)) را از مهم ترين كتاب هاى تَراجِم برگزيده است .
همچنين اصطلاحاتى از قبيل : ما نَحْنُ فيهِ، طَرْدا لِلْبابِ، نِزاعٌ صُغْرَوِىٌ، تشقيق شُقُوق، تنقيح مَناط و ... .
11 _ در چكيده نويسى از اظهارنظر درباره مطالب اثر، پرهيز شود و يكسره به توصيف و تشريح بسنده گردد ؛ چراكه هدف از چكيده نويسى صرفا اطّلاع رسانى است و نه ارزش گذارى .
12 _ از كاربرد جمله هايى كه بار معنايى خاصّى ندارند، بايد احتراز كرد ؛ به اين جمله ها توجّه كنيد :
الف ) ... مقاله حاضر ، مقدمّه ترجمه جلد سيزدهم از
(31)
بحارالانوار به عنوان (مهدى موعود) است كه توسط مؤلّف انجام شده است .
ب ) ... نويسنده در اين كتاب ، نكات سودمندى را درباره تقيّه يادآور شده است.
ج ) ... در اين مقاله ، به دريافت هاى جديدى در اين باره، راه يافته است.
پيداست كه هيچ يك از عبارات مشخصّ شده، براى خواننده نكته اى درخور توجّه نخواهد داشت.
13 _ چكيده ها بايد به شك_ل پاكي_زه (در ص_ورت امكان پاكنويس شده) و با فاصله لازم (براى كارِ
ويرايشى) نوشته شود.
14 _ چكيده نويس در مواردى خاصّ كه واژه يا اصطلاح و يا واقعه اى را مبهم مى بيند، مى تواند توضيحى كوتاه (براى سهولت ترجمه) در بيرون چكيده بدان بيفزايد.
15 _ نام چكيده نويس در پايان حتما قيد شود، تا در صورت بروز ابهام ، به راحتى قابل تشخيص باشد.
16 _ بيان اطّلاعات زايد بر كتاب يا مقاله، در چكيده جا ندارد، براى نمونه در كتابِ (اَنيسُ الْعارِفينَ) ضرورتى ندارد كه چنين گزارش دهيم: مُصَحِّح در مقدّمه اين كتاب آورده است: در ميان آثار به جا مانده از خواجه عبداللّه انصارى ، دو كتاب
(32)
او در سير و سلوك و عرفان عملى از امتياز خاصى برخوردار است.
يكى (صد ميدان) به فارسى و ديگرى (مَنازِلُ السّائِرينَ اِلَى الْحَقِّ الْمُبينِ) به عربى ، كتاب دوم 27 س_ال پس از تألي_ف ص_د مي_دان (يعنى به س_ال 475 ه.ق مصادف با 461 ه.ش) نوشته شده است... .
بلكه مثلاً مى توان چنين آغاز كرد:
اين كتاب تحريرى است به فارسى از (شرح عبدالرّزّاق كاشانى) بر اثر عرفانى خواجه عبداللّه انصارى به نام (مَنازِلُ السّائِرينَ).
براى نمونه، يك «چكيده مطلوب» كه با شرايط چكيده نويسى استاندارد مطابقت دارد و يك چكيده «نامطلوب» كه با شرايط چكيده نويسى استاندارد مطابقت ندارد ، در صفحه ضميمه آورده شده است. به نمونه ها توجه كنيد.
17 _ در چكيده ها از آوردن عبارت هايى كه در ترجمه به زبان هاى ديگر، كاركرد معنايى و فرهنگى ديگرى پيدا مى كند، بايد احتراز كرد، چه بسا كاربرانى كه داراى زبان و فرهنگ ديگرى هستند از برخى عبارت ها، معناى ديگرى دريابند. از اين رو بايد همواره حال مخاطب بيگانه با زبان و فرهنگ خود را در نظر آوريم و به ياد داشته باشيم كه در
اين مرحله از اطّلاع رسانى ، شايد ترجمه چكيده ما خوانندگان بيشترى داشته باشد.
(33)
18 _ در صورتى كه كتابى شامل چند مقاله مستقلّ از يك يا چند نويسنده باشد، براى هر مقاله يك چكيده فراهم مى آيد. در اين مورد، لزوما همه مقالاتِ يك كتاب ، چكيده نمى شود ، بلكه مقالات مهمّ آن گزينش و چكيده مى شود.
19 - در مورد مجموعه مقالاتِ پيوسته، كه در جرايد به پايان خود رسيده اند، تنها يك چكيده نوشته مى شود، امّا اگر مقالات هنوز به پايان خود نرسيده باشد، براى هر مقاله، چكيده اى مستقلّ نوشته مى شود و پس از چاپ آخرين بخش مقاله، با استفاده از چكيده هاى پيشين ، به يك چكيده تبديل مى شود. البته بايد يادآور شد كه اگر قسمت هاى ديگر مقاله، به لحاظ محتوا كاملاً مستقلّ و مجزّا باشد، بايد براى هر شماره چكيده اى مستقلّ نوشت.
20 _ مقالاتى كه بعدا در يك مجموعه و در قالب كتاب به چاپ مى رسد، در صورتى كه قبلاً (پس از انتشار در نشريّات) چكيده شده باشد، نياز به چكيده نويسى جديد ندارد ، در صورتى كه مقالاتى در چاپ جديد، بدان افزون شده باشد، براى آن ها چكيده هايى مستقلّ تهيه مى شود. همچنين اگر مقالات چكيده نويسى شده، اضافاتى
(34) اساسى پيدا كرده باشند، در پايان چكيده قبلى، به آن اشاره مى شود.
21 _ آثار ترجمه شده ، يك بار چكيده مى شود و در صورتى كه يك اثر ، ترجمه هاى گوناگون داشته باشد، تنها به ويژگى هاى هريك از ترجمه ها (در چكيده مخص_وص به آن) اشاره مى شود، مثلاً از ق_رآن كريم و نهج البلاغه كه ترجمه هاى گوناگون دارند، نخست يك چكيده كامل از متن اصلى هريك ارائه مى شود، سپس در
ترجمه هاى آن ها به ويژگى هاى هر ترجمه، پرداخته مى شود تا كاربران به راحتى بتوانند تفاوت هاى هر ترجمه را با ديگرى دريابند.
22 _ كتاب هاى تجديد چاپى كه قبلاً تهيه شده اند، مجدّدا براى چكيده شدن انتخاب نمى شوند، تنها مشخّصات كتاب شناختى آن ها به چكيده قبل، افزوده مى شود.
23 _ آثارى كه توسّط ناشران مختلف منتشر مى شود و يا تصحيح و تحقيق گوناگون دارد، در صورتى كه قبلاً چكيده شده باشند، براى چكيده شدن انتخاب نمى شوند. تنها مشخصات كتاب شناختى جديد به چكيده قبل افزوده مى شود. در صورتى كه هريك از تصحيح ها يا تحقيق ها داراى ويژگى خاصّ باشد، اين ويژگى ها نيز به چكيده متن اصلى اضافه مى شود.
(35)
24 _ كتاب هايى كه گزيده آن ها منتشر مى شود، در صورتى كه خودِ گزيده ارزش تحقيقاتى داشته باشد، براى چكيده شدن انتخاب مى شود. در صورتِ عدم انتخاب، تنها مشخّصات كتاب شناختى آن ها به چكيده قبل افزوده مى شود.
25 _ آثار ترجمه شده در صورتى كه اصل اثر قبلاً چكيده شده باشد، مجّددا چكيده نمى شود. تنها مشخّصات كتاب شناختى ترجمه به چكيده قبل افزوده مى شود. در صورتى كه اصل اثر قبلاً چكيده نشده باشد، ترجمه براى چكيده نويسى، انتخاب مى شود و در صورتى كه اصل اثر بعدا ترجمه شود، تنها مشخصّات كتاب شناختى اثر _ بدون چكيده جديد _ درج خواهد شد. همچنين در صورتى كه يك اثر ، ترجمه هاى گوناگون داشته باشد، بايد به ويژگى هاى ترجمه اشاره كرد.
26 _ براى كتاب هايى كه شامل چندين مجلّد و چند موضوع است، نخست يك چكيده عمومى و سپس يك چكيده براى هر موضوع فراهم مى شود. در اين مورد ممكن است هر موضوع، شامل چند مجلّد باشد، مانند كتاب بحارالانوار كه براى مجموع آن، نخست يك چكيده و سپس
براى موضوعات گوناگون آن، مستقلاً چكيده تهيّه مى شود.
(36)
روش كار چكيده نويسى كه به صورت تجربى و با بهره گيرى از روش هاى مشابه در جهان تنظيم شده ، به شرح زير است :
1 _ هر برگ چكيده بر اساس ساختار چكيده (برگ پيوست) تقسيم بندى شده است .
2 _ چكيده نويس اطّلاعات مربوط به هر بخش را از مقدّمه يا متن اثر استخراج و در جدول ها يادداشت مى كند .
3 _ سعى شود اطّلاعات مربوط به هر بخش به بخش ديگر منتقل نشود.
4 _ از آن جا كه چكيده نويس مجاز نيست خارج از مطالب كتاب، نكته و داورى از خود اضافه كند، پشت هر برگ چكيده در ملاحظات، سه بخش به مطالب مفيد چكيده از اين پس اختصاص يافته است .
5 _ ترتيب هاى جدول حتما رعايت شود.
6 _ نوع و ويژگى هاى ترجمه ، مثلاً ترجمه آزاد ، در ساختار بيايد.
7 _ نظام هاى فلسفى مانند فلسفه اِشْراق ... در ساختار مى آيد.
8 _ از نظر ديگر آثار غير مرجع دو سبك مستند و غير مستند دارند.
9 _ همچنين شيوه مصاحبه و پرسشنامه در بخش شيوه مى آيد.
(37)
10_ شيوه هاى تنظيم و پردازش متن عبارت است از : گزارشى
نقلى
تاريخ {حديثى
{تحليلى
فتوايى موضوعى
فقه حديثى حديث
{استدلالى {قاموسى
كلامى
اصول فقه اهل سنت
{غير كلامى
سنتى حديثى
كلام اخلاق عرفانى _ تصوف
{كلام جديد {فلسفى
قرآن به قرآن
رواي_______ى
عرفان______ى
قرآن موض__وع_ى
عقل________ى
ادب_________ى
{اجتماع___ى
علم_______ى
(38)
چكيده نويس بايد مطالب چكيده را به ترتيب زير ارائه كند و در حاشيه صفحه چكيده ، براى بندهاى 9گانه زير، شماره گذارى كند:
1 _ شن__اس_ه : معرّفى اجمالى اثر است.
(توضيح اين كه شناسه بايد تابلويى گويا از نمايش تمامى محتويات اثر باشد. اگر عنوان كتاب ،
گوياى همه محتويات كتاب است نيازى به آوردن شناسه نيست).
2 _ انگي__زه و ه__دف : قصد و انگيزه مذهبى يا
علمى نويسنده براى تأليف ارائه شود.
3 _ شي___وه : معم_ولاً نويسن__دگان ،
اطّلاعات خود را به شيوه هاى مختلف كتابخانه اى ، مصاحبه و پرسش نامه ، گردآورى مى كنند و پس از گردآورى اطّلاعات، در قالب هاى تحليلى يا نقلى (گزارشى) يا استدلالى ، آن ها را تأليف مى نمايند . گاه مطالب را مستند به منابع مى كنند و گاه منابع خود را ذكر نمى كنند. همچنين هنگام تحقيق، از روش تاريخى يا روش هايى مانند توصيفى، ميدانى و علّى استفاده مى كنند. (مبناى چكيده نويس در اين زمينه ، كتاب روش هاى تحقيق دكتر نادرى است).
4 _ فرضيّه و پرسش اصلى: در پ__ژوهش هاى
آكادميك، معمولاً پژوهشگر ابتدا فرضيه و پرسشى را طرح مى كند و سپس به دنبال پاسخ گويى به آن و آزمون فرضيّه برمى آيد.
(39)
5 _ نتيج____ه و پيشنه____ادات: در پژوهش هاى
آكادميك، نويسنده نتيجه تحقيق خودرادرپايان ارائه كرده و همچنين پيشنهاداتى را مطرح مى كند .
6 _ جايگاه : مقام و منزلت و موقعيّت اثر با
توجّه به عصر تدوين و نسبت به آثار مشابه اينجا آورده شود. اگر كتاب درسى است و يا اگر براى سطح خاصّى (طبقه خاصّى) نوشته شده ، تصريح گردد.
7 _ من__اب_ع : در اينجا چند محور توضيح داده
مى شود. استفاده از منابع قديم و جديد، منابع غربى، كثرت و قلّت منابع، بازنويسى منابع.
8 - اطّلاع_ات نُسَخ شناس_____ى : در م_____ورد
نسخه هاى مصحّح ، اطّلاعات مربوط به شيوه تصحيح ، نسخه هاى مورد استفاده و نسخه پايه و اصل در اينجا آورده مى شود.
9 _ ساختار مطالب و سرفصل : نظام و
ساختار اثر با توجّه به نكات ذيل
ارائه شود:
به محتواى مقدّمه هاى مهمّ و طولانى يا ضميمه هاى كتاب اشاره شود.
نظم و تبويب كتاب مانند موضوعى بودن «اصول كافى» و الفبايى بودن «كنز العُمّال» اشاره شود.
اگر نويسنده از عناوين استعارى و كنايى استفاده كرده، است چكيده نويس بايد آن ها را به عناوين گويا ، مفيد و معنى دار تبديل كند.
(40)
عناوين به زبان چكيده ترجمه شود ، مثلاً اگر متن عربى يا انگليسى و چكيده فارسى است عناوين ب__ه فارس__ى ت__رجمه گ_ردد.
آثارى كه عناوين اصلى و فرعى دارند، فقط عن___اوين اصل_ى آورده شود.
آثارى كه عناوين آن ها نظام منطقى ندارند و مثلاً متداخل است، فقط عناوين مهمّ آورده ش___ود.
سرفصل ها به صورت عبارات مجزّا و منقطع ارائه شود ، يعنى روى سرفصل ها عبارت پردازى ص__ورت نگي__رد.
قال الامام على (ع) : وَ اللّهَ اللّهَ فِى الْقُرآنِ ، لا يَسْبِقْكُمْ بِالْعَمَلِ بِهِ غَيْرُكُمْ ( نهج البلاغه ، نامه 47 ).
خدا را ، خدا را ! درباره قرآن ، مبادا ديگران بر شما پيشى گيرند در عمل به آن .
(41)
در پايان، يك نمونه از چكيده هاى مطلوب و يك نمونه از چكيده هاى نامطلوب ، جهت آشنايى بيشتر پژوهشگران قرآنى ، عزيز ارائه مى شود .
چكيده مطلوب
22830B(ك_دپارسا) عنوان:اتحادودوستى ن_اش_ر:ح_اذق تع__داد جل____د: 1 تاري_خ نش_ر:1379 نويسن_ده:ابطح__ى، سي___دحس_ن مح_ل چ___اپ:قم ن_وبت چاپ: دهم نوبت ويرايش:سوّم صفح_________ه:311 شمارگان: 3000 زب__ان: فارس____ى قط__ع:وزي____رى نوع جلد:شُمي____ز موضوع:اجتماعيّات، آداب مع_اش_رت ، دوست يابى دراسلام به______ا: 12000 ريال محل نگهدارى: پ______ارس__ا
دستورهاى «اجتماعى» اسلام را در قالب داستان هاى اخلاقى آموزنده بيان مى كند، نويسنده، ضمن بيان آداب و معاشرت با دوستان، روش هاى دوست يابى را شرح مى دهد. اين كتاب به روش توصيفى و با استفاده از آيات قرآن و منابع حديثى شيعى نگارش يافته است. معاشرت با مردم، راه هاى جذب «دوست»، رمز محبوبيّت در بين مردم و لزوم همدردى با مردم، از مطالب مهمّ كتاب است .
توضيح : علّت مطلوب بودن اين چكيده آن است كه مطالب عمق كتاب با استفاده از واژگان كليدى و اصلى تبيين شده است .
(42)
2203 B(كدپارسا) عن_وان:شناخت و تدّبر دركلام وحى ناشر:مرك_زآموزش مديريت دولت_ى تع__داد جل____د: 1 تاري_خ نشر: 1379 بكوشش:مركزآموزش مديّريت دولتى (دارالقرآن الكريم) مح____ل چاپ:تهران ن__وبت چاپ: اول صفح_ه: 120 شمارگ___ان: 3000 زب______ان: فارسى قط______ع: وزيرى نوع جل_د: شُميز موضوع : پ__ژوهش قرآن_ى ، روش هاى علوم قرآن، اهميّت تدّبردرقرآن به______ا: 5000 ريال مح___ل نگهدارى: پارس__ا
به مسئله «فهم قرآن» و اهميت شناخت و تدبّردرآن مى پردازد.اين كتاب را مركزآموزش مديريتى دولتى براى ترغيب مديران به استفاده كاربردى ازكلام وحى و نهادينه كردن فعاليّت هاو پژوهش هاى قرآنى تأليف و تدوين كرده وكتاب درسى قرارداده است.كتاب در5 فصل سامان يافته است.درفصل اوّل برخى موضوعات علوم قرآن همچون اهميّت قرآن،نام ها،اوصاف،اعجاز،سيرنزول،جمع آورى،آداب تلاوت وتقسيمات قرآن گنجانده شده است. فصل دوّم به بررسى اهميّت و نحوه تدّبردر قرآن مى پردازد.درفصل سوّم، ضرورت پژوهش در مفاهيم قرآنى و انواع آن بررسى مى شود. فصل چهارم به آشنايى با پژوهش در منابع اسلامى، يعنى قرآن و سنّت ومجموعه هاى حديثى اختصاص دارد. در فصل پنجم برخى نرم افزارهاى مورد استفاده در پژوهش هاى قرآنى معرّفى مى شود.
توضيح : علّت نامطلوب بودن اين چكيده آن است كه عمدتا از فهرست كتاب استفاده نموده و مطالب اصلى كتاب را مطرح نكرده است. همچنين به جاى پرداختن به واژه هاى كليدى ، حرف ناشر را بيان كرده است كه ذكر چنين مواردى در چكيده نويسى ها ضرورتى ندارد .
(43)
اين كتاب يكى از كتب تهيّه شده درمؤسسه قرآنى تفسيرجوان است كه توسط جمعى از محققين حوزه علميّه قم به مديريت و نظارت حجة الاسلام و المسملين عباس يارى پور تهيه شده است.
در اين فهرست موضوعى: مفاهيم، اسامى خاصّ، موضوعات و اصلاحات موجود در ترجمه تفسير مجمع البيان به صورت علمى ارائه شده است.
اين كتاب در واقع نمايه اى استنادى بر متن تفسير است . نمايه استنادى يكى از بهترين شيوه هاى فشرده سازى و ارائه اطّلاعات است . مطالب مورد استناد اين تفسير به ديگر آثار مأخديابى شده است و از اين فهرست موضوعى قرآن مى توان دريافت كه بسامد (تعداد كاربرد) استناد اين تفسير به تفاسير ديگر و نهج البلاغه يا كتب معتبر مرجع چه مقدار است.
در نمايه هاى استنادى اين فهرست كه از نوآورى جديدى استفاده شده است و آن استخراج استنادات سوره هاى مختلف قرآن است و مى توان دريافت كه از چند آيه قرآن براى تفسير آيات ديگر استفاده شده
است.
از ديدگاه ديگر با توجه به ايجاد نظام ارجاعيات، مترادفات و وابسته ها حتى الامكان بازيابى اطّلاعات سريع و آسان صورت مى گيرد.
مستندسازى اعلام و اسامى خاصّ از ديگر خصوصيّات اين فهرست موضوعى است .
(45)
اين كتاب فهرستى است موضوع گونه بر تفسير 27 جلدى نمونه كه توسط آقايان احمدعلى بابايى و رضا محمدى تهيه شده است .
تفسير نمونه از متداول ترين تفاسير فارسى عصر حاضر است كه به زبان ساده و گويا و قابل استفاده براى عموم توسط هفت نفر از دانشمندان حوزه علميه قم زير نظر آيت اللّه مكارم شيرازى به نگارش درآمده است و با عنايت به تعدد چاپ اين تفسير و با هدف دسترسى به موضوعات و استفاده بهينه از مفاهيم و مطالب اين تفسير فهرستى موضوعى به قلم تحرير درآمده است .
با توجه به تلاش و زحمات مؤلفين محترم در گستردگى اين 27 جلد تفسير و تعدد چاپ هاى قديم و جديد و عدم تطابق اين چاپ ها و ايجاد فهرستى تطبيقى در صفحات آخر اين فهرست موضوعى هنوز مشكل استفاده كنندگان به معناى اتم و اكمل حل نشده و بعضا آدرس مكتوب در فهرست موضوعى با هيچ نوع از چاپ هاى قديم و جديد مطابقت ندارد .
در بررسى دقيق فهرست ياد شده مواردى نيز مشاهده مى شود كه در فهرست موضوعات به آن ها اشاره شده ولى در متن كتاب مطالب مربوط به آن ها وجود ندارد .
(46)
اين كتاب يكى از كتب تأليف شده در مؤسسه قرآنى تفسير جوان مى باشد كه توسط جمعى از محققين حوزه علميّه قم به مديريت و نظارت حجة الاسلام و المسلمين يارى پور تهيه شده و مورد استفاده جوانان عزيز براى مراجعه موضوعى به تفسير 30 جلدى بيان تأليف آقاى دكتر محمد بيستونى مى باشد.
باتوجّه به اهميّت مفاهيم، اسامى خاص و اصطلاحات موجود در تفسير بيان نويسندگان سعى كرده اند در اين فهرست از شيوه هاى علمى استفاده نمايند
و مفاهيم و اسامى خاص و اصطلاحات را به صورت علمى ارائه كنند. به عبارت ديگر اين فهرست نمايه اى است استنادى كه از متن تفسير بيان استفاده شده است.
مخفى نماند نمايه استنادى يكى از بهترين زبان هاى فشرده سازى ارائه مطالب و اطّلاعات مى باشد.
در اين كتاب مطالب مورد استناد در تفسيربيان به ديگر آثار مأخذيابى شده است.
مثلاً بسامد (تعداد كاربرد) استناد اين تفسير به تفاسير و كتب مرجع چه مقدار است.
در نمايه هاى استنادى موجود در اين كتاب از نوآورى جديدى استفاده شده است يعنى مستندات سُور قرآن موجود است و مى توان يافت كه مفسّر و نويسنده چه مقدار از آيات قرآن را براى تفسيرآيات ديگر مورد استفاده قرار داده است.
(47)
اين كتاب يكى از تحقيقات مؤسسه قرآنى تفسيرجوان كه توسط جمعى از محققين حوزه علميّه قم به مديريت و نظارت حجة الاسلام و المسلمين عباس يارى پور تهيه شده است و كارآئى بسيار زيادى دارد . در اين فهرست موضوعات، مفاهيم ، اسامى خاصّ و اصطلاحات موجود در تفسير 27 جلدى جوان تأليف آقاى دكتر محمدبيستونى به صورت علمى ارائه شده است. اين فهرست در حقيقت نمايه استنادى و نمايه متن تفسير مى باشد. ناگفته نماند كه نمايه استنادى يكى از مناسب ترين زبان هاى فشرده سازى و ارائه اطّلاعات است، مطالب مورد استناد اين تفسير به ديگر آثار مآخذيابى شده است ، بنابراين از اين طريق مى توان فهميدكه بسامد (تعداد كاربرد) استناد اين تفسير به نهج البلاغه يا كتاب روح المعانى يا تفسير الميزان و غيره چقدر بوده است.
نمايه استنادى اين فهرست داراى نوآورى جديدى است و آن استنادات سوره هاى مختلف قرآن است، از اين طريق مى توان درباره قرآن به قرآن تفسير كردن قضاوت كرد.
از
سوى ديگر با ايجاد ارجاعيات ، ترادفات، وابسته ها حتى الامكان بازيابى اطّلاعات آسان ياب شده است.
مستندسازى اعلام و اسامى خاصّ از ديگر خصوصيّات اين فهرست است.
(48)
اين كتاب تأليف دكتر محمدبيستونى مى باشد كه برگرفته از قاموس قرآن قرشى (7 جلدى) مى باشد.
اهميّت استفاده از فرهنگ نامه هاى قرآنى و نياز جوانان مشتاق و قرآن پژوه ، مؤلف را بر آن داشت تا در اقدامى مؤثر و مفيد شكل جديدى از قاموس قرآن را با اسلوبى زيبا در اختيار عموم قرار دهد.
در اين فرهنگنامه واژه هاى قرآن به ترتيب الفبا و به زبان فارسى آورده شده است.
فراوانى مراجعه به كتاب آسمانى و استفاده كليد واژه اى از آن بخصوص جوانان عزيز و جايگاه بسيار ارزشمند و مفيد كتاب قاموس قرآن با توجه به نحوه تدوين اين كتاب كه از منابع و مآخذ معتبر استفاده شده است سبب تأليف فرهنگنامه اى كم حجم براى جوانان شد. همانطور كه در تعريف قاموس قرآن گفته شده است اين كتاب يك دائرة المعارف قرآن است. پس مى توان گفت فرهنگنامه قرآنى جوان يك دائرة المعارف جيبى قرآن كريم مى باشد.
(50)
اين كتاب تأليف آقاى الياس كلانترى است كه توسط انتشارات بيان در تيراژ 5000 به چاپ رسيده و لغات تفسير عظيم مجمع البيان را مورد بررسى و دقت و امعان نظر قرار داده است. مؤلف كتاب مجمع البيان (مرحوم طبرسى) دقت بسيار عجيبى در شرح معانى لغات قرآنى بكار برده و زحمت زيادى كشيده است تا علم و درايت و شناخت عميق خود را از قرآن و فنون ديگر در شرح اين لغات آشكار سازد.
كلمات بكار رفته در كتاب فرهنگ لغات قرآنى الياس كلانترى به صورت هيئتِ بكار رفته در مجمع البيان تنظيم شده ، برخلاف آنچه كه در كتابهاى لغوى زبان عربى مرسوم است. يعنى كلمات در رديف ريشه اصلى آن ها تنظيم نشده است بعنوان
مثال كلمه «ابرار» در بخش «حرف» و در حرف «ب» بكار نرفته است.
گرچه مؤلف كتاب ابتدا قصد ترجمه كردن لغات را هم داشته است ولى به علت نداشتن فرصت كافى از ترجمه تفسير مجمع البيان كه لغات را هم ترجمه كرده است استفاده كرده و چون در آن زمان هنوز تمام مجلّدات تفسير به فارسى ترجمه نشده بوده بعضى از لغات كه بيشتر مربوط به جلد
(51)
23 بوده توسط آقاى عباس ترجمان به فارسى ترجمه شده است .
نويسنده اظهار داشته چون قسمتهاى متعدد كتاب بوسيله افراد مختلفى ترجمه شده است لذا گاهى مقدارى نارسايى و ناهماهنگى فقط در ظواهر عبارات وجود دارد .
وَ اِنْ يَكادُ : آغاز آيه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آيه بعدى) چنين است ، « وَ اِنْ يَكادُ الَّذينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ اِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَ ما هُوَ اِلاّ ذِكْرٌ لِلْعالَمينَ » (و بسيار نزديك بودكه كافران چون قرآن را شنيدند، تو را با ديدگانشان آسيب برسانند [چشم زخم بزنند [و گفتند او ديوانه است و حال آن كه آن جز پندى براى جهانيان نيست) (سوره قلم ، آيات 51 و 52) . مفسّران در شرح اين آيه گفته اند كه عدّه اى از كافران ، چشم زنان حرفه اى و قهّارى را آوردند كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله را چشم بزنند و ازپاى درآورند . ولى حفظ الهى او را در امان داشت و اين آيه در اشاره به آن نازل شد و حسن بصرى و ديگران گفته اند كه خواندن و به همراه داشتن اين آيه در دفع چشم زخم مؤثر است . همين است كه از آيه وَ اِنْ يَكاد ، حرز
و تعويذى به صورت گردن بند هم ساخته مى شود و به گردن اطفال مى اندازند .
(52)
1 _ اَطْيَبُ الْبَيانِ (سيد عبدالحسين طيّب)
2 _ البُرْه_ان (سيد هاشم حسينى بحرانى)
3 _ التِبْيان فى تفسير القرآن(ابو جعفر محمّد ب_ن حس_ن ط__وسى)
4 _ تفسي_ر جامع (سيّد ابراهيم بروجردى)
5 _ تفسي______ر ش_____ري__ف لاهيج_______ى
( به_اءالدي_ن محم_د ب___ن شي______خ عل___ى ش_ريف لاهيج_ى )
6 _ تفسير على بن ابراهي__م قمّ___ى
( منس___وب ب___ه عل___ى اب_ن اب_راهي___م ب___ن ه_اش_م قم_ى )
7 _ تفسير عَيّاشِىّ (ابونصر محمّدبن مسعود بنى عَيّاشِ_ىّ سمرقن_دى مع_______روف ب____ه عَيّاشِ___ىّ)
8 _ ج_ام_ع البي__ان ف__ى تفسي__ر الق___رآن
(اب_وجعف_ر محم_د ب_ن جري_ر طبرى آملى)
9 _ نمونه (زيرنظرمكارم شيرازى باهمكارى گروهى از دانشمندان)
10 _ جَ_____لاءُ الاَْذْه_____انِ وَ جَ____لاءُ الاَْحْ___زانِ [تفسي__ر گ__ازُر]
( اب_والمحاسن حسي_ن بن حسن جُرجانى )
11 _ جوامع الجامع (امين الاسلام ابوعلى فضل بن حسن طبرسى)
12 _ مجم___ع البي__ان ف__ى تفسي_ر القرآن
( اب__و عل__ى فض_ل ب_ن حس__ن طبرس_ى )
13 _ تفسير شُبَّر [الجَوْهَرُ الثَّمينُ ف_ى تفسي___ر الكتاب المبي___ن[ ( سي__د عب_________داللّه شُبَّ________________ر )
14 _ صافى (فيض كاشانى _ محمّدبن مرتضى مشهور ب___ه م__لامحس____ن في____ض ك__اش__ان_______ى)
15 _ الفرق__ان فى تفسير القرآن (دكتر محمّ_____د صادق________ى)
16 _ الك__اشف (محم___د ج___واد مغني___ه)
17 _ المي__زان ف__ى تفسي__ر الق________رآن
( علاّم__ه سيّ__د محمد حسين طباطبايى )
18 _ ن__ور الثَّقَلَيْ__ن (شيخ عبد على بن جُمُعَه عروس__ى حَوي__زِىّ)
19 _ تفسير فرات كوفى (ابوالقاسم فرات بن ابراهيم بن_____ى ف_________________رات كوف__ى )
(54)
1 _ اِرْشادُ الْعَقْلِ السَّلي__مِ (ابوالسعود بن محمّ__د عم__ادى حنف_ى)
2 _ ان____وار التن____زيل و اس____رار التَّأْوي_ل ي_ا تفسي__ر بيض__اوى
(ناصر الدين ابوسعيد بيض_اوى شي_رازى)
3 _ تفسير جَلالَيْنِ (جلال الدّين محمّدبن احمد مَحَلّى و جلال الدّين عبدالرحمن بن ابى بكرسُيُوطِىّ)
4 _ تفسير مراغى (احمد مصطفى مراغى)
5 _ تفسير قُرطُبى [الجامِعُ لاَِحْكامِ الْقُرْآن]
(اب_وعب___داللّه محم_د ب_ن احم__د انص__ارى قُ_رطُب_ى)
6 _ ال_دُّرُّ
الْمَنْثُ_ور ف_ى التفسي_ر بالمَ_أْثُ_ور
(جلال الدّين عبدالرّحم__ن بن ابى بكر سُيُوطِ__ىّ)
7 _ تفسير ابن عربى [رَحْمَةٌ مِنَ الرَّحْمانِ فى تفسير و اشارات الق___رآن] (مح___ى الدين بن ع__رب___ى)
8 _ تفسير جلالَيْن [الفتوحات الاِلهيّه [(سليم__ان بن عم__ر عجيل__ى ملقّ___ب ب___ه شي__خ جم______ل)
9 _ ف__ى ظِ__لالِ الْقُ__رْآنِ (سي__د بن قطب معروف به سيد قطب)
10 _ الكشّ________اف (ج___اراللّه محم___ود ب___ن عم___ر زَمَخْشَ__رِىّ)
11 _ كش___ف الاس___رار و عُ___دَّةُ الاب____رار
(ابوالفض___ل رشي___د الدّي____ن ميبُ__دى)
12 _ تفسيركبيرفخررازى [مفاتيح الغيب]
(محم_____د ب__ن عم______ر حسي__ن رازى)
13 _ المُن______ار (شي_____خ محم___د عب___ده ، محم_د رشي__د رضا)
(55)
يكى از مهم ترين و ارجمندترين تفاسير جهان اسلام، تفسير مجمع البيان فى تفسير القرآن تأليف مفسّر دانشمند، عالم جليل القدر و فقيه شيعى، امين الاسلام ابوعلى فضل بن حسن طَبْرِسى (مت_وف_اى 548 ه.ق مصادف با 532 ه.ش) از عالمان بزرگ قرن پنجم هجرى است .
اين تفسير به زبان عربى است و در سال 536 قمرى در 10 جلد در 5 مجلّد قطع رحلى تأليف شده است. طبرسى از مفسران چندگانه نويسى است كه سه تفسير را به نگارش درآورده است: مجمع البيان، جوامع الجامع و اَلْكافى الشّافى كه گسترده ترين اين تفاسير، مجمع البيان و فشرده ترين آن ها اَلْكافى الشّافى است .
اهميت مجمع، به خاطر جامعيت، اتقان و استحكام مطالب و ترتيب دقيق و تفسير روشن و سودمند و انصاف در نقد و بررسى آراء است .
مجمع البيان، شامل مباحثى چون: قرائت، اعراب، لغات، بيان مشكلات، ذكر موارد معانى و بيان، شأن نزول آيات، اخبار وارده در آيات و شرح و تبيين قصص و حكايات است .
از نكات قابل توجه تفسير مجمع البيان اين است كه مباحث متناسب با آيات در ذيل هر آيه
به صورت منظم تدوين يافته و ارتباط با آيات
(56)
مشابه را توضيح مى دهد و از اين جهت، مى توان گفت او از نادر مفسّران شيعى است كه به علم مناسبات توجه كرده است .
شيخ شلتوت ، مفتى بزرگ اهل سنّت و دانشمند روشن بين كشور مصر، در مقدمه اى كه بر اين تفسير نگاشته است ، مى نويسد: «مجمع البيان» ، در ميان كتاب هاى تفسيرى بى همتاست. اين تفسير با گستردگى، ژرفا و تنوع در مطالب و تقسيم، تبويب و ترتيب، داراى ويژگى و امتيازى است كه در ميان تفاسير پيش از آن بى نظير و درميان آثار پس از آن ، كم نظير است» .
اين تفسير، بسيار متأثّر از تبيان شيخ طوسى است، با اين تفاوت كه طبرسى با تقسيم بندى مباحث، زمينه استفاده بهتر و گزينش آسان تر استفاده كننده را فراهم ساخته است .
كسانى كه به هر قسمت از تفسير، علاقه مند باشند، مى توانند به راحتى به همان قسمت از ادبيات، قرائت و تفسير مراجعه كنند. مجمع البيان به بحث هاى موضوعى نمى پردازد ، نظريات مفسران عامّه را نقل و با روش عالمانه نقد مى كند .
(57)
تفسير نمونه، از متداول ترين تفاسير فارسى عصر حاضر است كه به زبان ساده و گويا و قابل استفاده براى عموم به نگارش درآمده است و در روش ارائه مطالب و تحليل و ذكر وجوه و احتمالات، متأثّر از تفاسير بزرگى مانند الميزان، مجمع البيان و تفسير مراغى است .
مؤلف اين تفسير ، آيت اللّه مكارم شيرازى از علماى شيعه اماميه (متولد 1307 ه ش مصادف با 1347 ه ق) است كه در محضر اساتيد بزرگى همچون آيت اللّه بروجردى و علاّمه طباطبايى تلّمذ نموده است و هم اكنون از مجتهدان و مدّرسان
درس عالى خارج حوزه علميه قم مى باشد كه اين اثر را با همكارى گروهى از دانشمندان ، آقايان: محمّدرضا آشتيانى، محمّد جعفر امامى، عبدالرّسول حسنى، سيّد حسن شجاعى، محمود عبداللّهى، محسن قرائتى و محّمد محمّدى در تاريخ 1359 ه.ق مصادف با 1319 ه.ش تا 1411 ه.ق مصادف با 1369 ه.ش ، در 27 جلد به زبان فارسى تأليف كرده است .
ويژگى هاى اين تفسير ، عصرى بودن آن است كه مناسب بانيازها و پرسش هاى عصر، پيام قرآن را با زبان روز تبيين مى كند و با روش ساده و به دور از بحث هاى كلاسيك ادبى، كلام وحى را تفسير مى نمايد.
(58)
جلوه مهمّ اين تفسير در گرايش به جنبه هاى هدايتى و تربيتى است كه مؤلّفين آن راتعقيب مى كنند. «نمونه» ، ازتفاسيرى است كه تفسيرعلمى و بيان اعجاز علمى قرآن، درآن جايگاه بس مهمّى دارد. مفسّرين عنايت دارند تا آياتى را كه مربوط به خلق انسان، حيوان و جهان طبيعت است و احتمالاً اشاره هايى دارد كه با نظريات و اكتشافات جديد مى تواند منطبق شود، مرتبط كنند و چنين نتيجه مى گيرند كه اين آيات از نشانه هاى اعجاز علمى قرآن است .
شيوه مفسّران در ارائه مطالب چنين است كه در آغاز، پس از بيان نكات كلّى و عامّ در هر سوره، به فضاى حاكم بر سوره، سبك و سياق و موضوعات مهم مطرح شده در سوره اشاره مى كنند و هدايت انسان را در رابطه با آيه، تشريح مى كنند. شايان ذكر است كه اين تفسير توسط دكتر محمد بيستونى به سبك جديدى براى استفاده جوانان تحت عنوان «تفسير جوان» خلاصه و اعراب گذارى شده كه شرح آن در صفحه 63 همين كتاب درج شده و توسط ناشر كتاب منتشر شده است. همچنين فهرست موضوعى تفسيرنمونه توسط احمدعلى بابايى و رضا محمدى ،
در يك مجلد تهيه شده است.
اين تفسير، بارها چاپ شده و به زبان انگليسى، اردو و عربى ترجمه شده است .
(59)
براى آشنايى با كتاب تفسير بيان (برگرفته از تفسير عظيم مجمع البيان علاّمه طَبْرَسى) تأليف دكتر محمّد بيستونى (در 30 جلد) مقدّمه كتاب به شرح زير عينا ذكر مى شود:
تا كنون صدها كتاب در تفسير قرآن به روش هاى گوناگون ادبى ، فلسفى ، اخلاقى ، علمى و تاريخى نوشته شده است كه هر كدام يك پرده از چهره زيباى قرآن را به تصوير كشيده اند .
در ميان تفاسير ياد شده، جاى يك تفسير ساده و روان و كم حجم و ارزان براى عموم مردم به ويژه جوانان عزيز، همواره خالى بود ؛ لذا با استفاده از تفسير گران سنگ « مجمع البيان » كه مادر تفاسير جهان اسلام مى باشد و حدود 900 سال پيش در قرن پنجم هجرى توسط علاّمه بزرگ مرحوم امين الاسلام طبرسى به رشته تحرير درآمده است ، تفسيرى جامع و مختصر و ساده و روان تدوين شده است كه اميد است مورد استفاده قرآن پژوهان واقع شود .
ويژگى ها و مزاياى كتاب «تفسي__ر بي_ان» به شرح زير است :
1 _ درج ترجم_ه روان و تفسي_ر هر آي__ه به ص_ورت مستق__لّ .
(60)
2 _ درج قول برت_ر و حذف اقوال متعدّد در بيان تفسير آيات .
3 _ حفظ اصالت مطالب و مفاهيم ارائه شده در اصل تفسير مجمع البيان .
4 _ عنوان گذارى و تدوين مطالب كتاب به سبك كتاب هاى آموزشى به من_ظور فه_م متم_رك_ز تفسير آيات و تدريس در جلسات تفسير قرآن .
5 _ اِعراب گذارى كلّ آيات و روايات و اسامى عربى به منظور سهولت حفظ و بيان آن به ديگران.
6 _ انتشار
تفسير در قطع جيبى پالتويى به منظور بهره بردارى آسان در اوقات فراغت روزانه .
7 _ فهرست گذارى موضوعى براى استفاده تخصصى و كاربردى دانشجويان و محققين جوان .
لازم به يادآورى است كه تفسير بيان در 30 جلد مى باشد و فهرست واره موضوعى آن اخيرا به همت جمعى از محققين حوزه علميه قم با نظارت حجة الاسلام و المسلمين عباس يارى پور تدوين و منتشر شده است .
ايشان در مقدّمه كتاب خود از محقق عاليقدر حضرت حجة الاسلام و المسلمين جناب آقاى على
(61)
كرمى، كه كار ترجمه و تحقيق و نگارش اصل تفسير مجمع البيان را در قالب بهترين الفاظ و عبارات روز به خوبى و زيبايى هر چه تمام تر به انجام رساندند و همچنين از جناب آقاى شمس فراهانى مسؤول محترم انتشارات فراهانى كه با شوق و تعهدّ فراوان نسبت به چاپ و انتشار اين اثر قرآنى اقدام نمودند، نهايت تشكر و سپاسگزارى را داشته است.
همچنين از استاد راهنماى خود فقيه اهل بيت عصمت و طهارت ، جناب آقاى سيّدمرتضى خاتمى «زيد عزّه» كه كليه مجلدات 30 جلدى اين تفسير را پيش از چاپ به دقّت مطالعه نموده و اعراب گذارى آيات و روايات و متون عربى را انجام داده و راهنمايى و ارشادات بسيار مفيدى داشته اند، كمال تشكّر و امتنان خود را نثار نموده است .
امام صادق «ع» مى فرمايند: قرآن پيمان خداوند با خلقش مى باشد. پس سزاوار است كه هر فرد مسلمان به عهد و پيمان خويش نگاه كند و همه روزه پنجاه آيه از قرآن را بخواند .
(62)
براى آشنايى با كتاب تفسير جوان (برگرفته از تفسير نمونه) تأليف دكتر محمّد بيستونى (در 27 جلد) مقدّمه كتاب به شرح زير
عينا ذكر مىشود :
1 _ درج ترجمه روان و تفسير هر آيه به صورت مستقلّ ، به جز در آياتى كه باهم ارتباط تنگاتنگ دارند .
2 _ درج قول برتر و حذف اقوال متعدّد در بيان تفسير آيات .
3 _ حفظ اصالت مطالب و مفاهيم ارائه شده در اصل تفسير .
4 _ خ_لاص___ه كردن جم__لات ط__ولان_ى در قال_ب عب__ارات ك___وت_اه ت____ر و س____اده ت___ر .
5 _ عنوان گذارى و تدوين مطالب كتاب به سبك كتاب هاى آموزشى به من_ظور تدريس آس_ان در جلس_ات تفسير قرآن .
6 _ استفاده از سه خط تحريرى ب_راى آي_ات ، ترجمه و تفسير ، به منظور مطالعه روان آن ها .
7 _ اِعراب گذارى آيات و روايات به منظور سهولت حفظ .
8 _ انتشاردر قطع جيبى به منظور استفاده از اوقات فراغت روزانه و سهولت قرار گرفتن در جيب .
9 _ قيمت بسيار ارزان كتاب به منظور خريد
(63)
همگان، به ويژه جوانان عزيز و اُنس بيشتر جامعه با قرآن كريم .
لازم به يادآورى است كه فهرست واره موضوعى تفسير جوان اخيرا به همت جمعى از محققين حوزه علميه قم به مديريت و نظارت حجة الاسلام و المسلمين عباس يارى پور تدوين و منتشر شده است .
كتاب تفسير جوان، براساس نيازسنجى قرآنى كه از دانش آموزان و دانشجويان در قالب تحقيقات ميدانى به عمل آمده، تأليف شده است و در بسيارى از دانشگاه ها و دبيرستان هاى كشور به عنوان متن مسابقات تفسير ساده براى جوانان عزيز مورد استفاده قرار گرفته است و برخى از جلدهاى آن با شمارگان 5 هزار نسخه در مدّت كمتر از يك سال، سه مرتبه تجديد چاپ شده است. سبك ماشين نويسى و صفحه آرايى كتاب به گونه اى است كه هر خواننده اى را بر سر ذوق آورده و آن ها را خسته نمى كند.
جالب است بدانيد اين سبك در خصوص تأليف و انتشار كتب قرآنى، بى سابقه است، زيرا كتاب هاى تفسير و علوم قرآنى معمولاً فاقد اعراب گذارى بوده و غلط هاى چاپى فراوانى دارد، در حالى كه كتاب 27 جلدى تفسير جوان، تماما اع_راب گذارى شده است تا قرآن پژوهان جوان بتوانند آيات و روايات و اسماء عربى را صحيح بخوانند و نقل كنند.
(64)
قرآن مجيد بالاترين سند افتخار ما مسلمانان است و تا كسى با قرآن آشنا نشود ، پى به عظمت آن نخواهد برد و هر قدر آشنايى ما با اين كتاب بزرگ آسمانى افزون گردد ، به درجه اهميّت و عظمت آن بهتر پى مى بريم، مخصوصابراى حلّ مشكلات مسلمين دردنياى امروز،بهترين راه گشا،قرآن است.
به همين دليل ، شايسته است نسل جوان برومند ما روز به روز با اين كتاب آسمانى آشناتر گردد ، نه فقط به «خواندن» و «قرائت» و «حفظ» آن ، بلكه به «محتوا و معناى قرآن» ؛ به يقين، قرآن مجيد مى تواند صفا و روشنى ويژه اى به تمام زندگى آنان بدهد و از آنان افرادى باايمان ، شايسته ، قوى ، شجاع و طرفدار حقّ بسازد .
از آن جا كه تفسير نمونه بحمداللّه در ميان تمام قشرها نفوذ يافته و تحوّلى در محيط ما ايجاد كرده است ، جناب آقاى «دكتر محمّد بيستونى» كه فردى باذوق و علاقمند به مسائل اسلامى و مسائل جوانان است ، ابتكارى به خرج داده و تفسير نمونه را به صورت فشرده و خلاصه با «سبكى تازه» كه به آسانى قابل استفاده براى همه جوانان باشد ، درآورده و به گونه اى كه هم اكنون ملاحظه مى كنيد، در اختيار آنان گذارده است . خداوند اين خدمت را از ايشان قبول كند و به همه
جوانان عزيز توفيق استفاده از آن را مرحمت فرمايد .
ناصر مكارم شيرازى
(65)
ترجمه قرآن كريم با نگارش سليس و روان به قلم آية اللّه ناصر مكارم شيرازى از ترجمه هاى نسبتا رايج است . نگارنده آن در سال 1348 ه _ ق مصادف با 1308 ه ش در شهر شيراز بدنيا آمد و نزد اساتيدى مانند آية اللّه العظمى بروجردى ، حكيم، سيدعبدالهادى شيرازى و سيد ابوالقاسم خويى، تلمّذ كرد و تأليف بيش از يكصد جلد كتاب، حاصل سال ها كوشش اوست كه از ميان مهم ترين آثار قرآنى ايشان، تفسيرنمونه در 27 جلد و تفسير موضوعى پيام قرآن و 2 جلد از ترجمه تفسير الميزان است. يكى ديگر از آثار ايشان ترجمه اى از قرآن كريم مى باشد كه اصل آن توسّط جمعى از فضلاء حوزه علميه قم براساس ترجمه تفسير نمونه تدوين يافته و مورد بازبينى ايشان و نيز هيئت علمى دارالقرآن الكريم _ دفتر مطالعات تاريخ و معارف اسلامى _ قرار گرفته است. اين ترجمه به وسيله جواد محدّثى، ويراستارى شد و توسّط دارالقرآن الكريم در سال 1373 در دو نوبت به چاپ رسيده .
اين ترجمه كه اساس آن متنى است كه به قلم مترجم در هنگام تأليف تفسير نمونه، نوشته شده است، ترجمه اى است تفسيرگونه و از آن جهت كه اصل تفسيرنمونه ، تفسيرى روان و عامّه فهم است، اين ويژگى در ترجمه آيات آن نيز نمايان است. همان گونه كه مترجم در مقدّمه ترجمه يادآور
(67)
شده، روش ترجمه ، ترجمه محتوايى است، يعنى نخست معانى دقيقا از زبان مبدأ اخذ شده و سپس به طور دقيق به زبان فارسى آراسته گرديده است.
نثر اين ترجمه، نثرى روان و گويا و از نوع
زبان روزمرّه توده مردم است كه مورد استقبال همگانى قرار گرفته است.
نوع ترجمه ترجمه اى محتوايى است، همراه با توضيحات و اضافات تفسيرى به اين معنا كه افزودن بر ترجمه كلمات در مواردى كه جمله ترجمه شده، ابهام داشته با آوردن قيد توضيحى يا شرح كلمات در صدد رساندن پيام آيه بوده، همانطور كه اين شيوه در تفسير نمونه ارائه شده است ؛ كه اين روش در سراسر ترجمه حفظ شده است. همچنين ترجمه از مطابقت نسبتا خوبى با اصل آيات برخوردار است؛ امّا از آنجايى كه مترجم، بازنگرى مداوم بر آيه هاى قبل و بعد ، انجام نداده _ كه اين امر به دليل طولانى بودن زمان نگارش تفسيرنمونه بوده است _ لذا بيشتر آيه ها و تركيب هاى يكسان را به گونه هاى مختلف و بعضا مخالف يكديگر، ترجمه كرده اند. به تعبير ديگر، بسيارى از مفردات و كلمات يكسان و مترادف، با معانى مختلفى ترجمه شده است. علاوه بر آن، موارد اشتباهات و خطاهايى نيز در ترجمه آيات وجود دارد و در تفسير و توضيح آيات مشابه نيز تفاوت هايى مشاهده مى شود.
(68)
ترجمه اى با عنوان قرآن كريم كه با خطاطّى عثمان طآه و با خط نسخ در سال 1380 ه _ ش به چاپ رسيد، حاصل تلاش و زحمات خانم طاهره صفّارزاده است. در اين مصحف شريف علاوه بر اصل آيات، ترجمه فارسى و انگليسى نيز در زير هر آيه نوشته شده و در انتهاى قرآن مقدّمه اى با عنوان ترجمه معانى قرآن كريم آمده كه در آن نويسنده در مورد مباحث كلّى ترجمه، ضرورت ترجمه انگليسى و توضيحاتى در مورد روش اين ترجمه ارائه داده است.
مترجم در مقدمه اى كه در پايان اين
ترجمه 1528 صفحه اى _ كه در قطع رحلى به چاپ رسيده است _ تفاوت اصلى اين ترجمه را با ترجمه هاى موجود فارسى و انگليسى، جايگزين معادل براى اسماءُالحُسنى يا نام هاى نيكوى خداوند، در ارتباط با آيات قرآن مجيد مى داند، همچنين در اين ترجمه، اصطلاحات فنّى و تخصّصى قرآن را جايگزين ترجمه هاى تحت اللفظى رايج قرارداده و ترجمه را به صورت روان و سليس و با استفاده از دستورزبان فارسى به صورت محتوايى نگارش نموده است و بعضا ترجمه تفسيرگونه اى صورت
(69)
گرفته كه به صورت پى نويس در ترجمه منعكس گردي_ده و گاهى به صورت كلماتى در داخل دو قلاب[ ] قرارگرفته، با هدف اينكه معنا توسعه يابد و ارتباط بيشترى با مخاطبان صورت گيرد.
از ويژگى هاى مهمّ اين اثر، رعايت ادب الهى در نوشتار و ترجمه و رعايت مطابقت فارسى و انگليسى با اصل كلام الهى است. مترجم، اين اثر را حاصل حدود 30 سال مطالعه مشتاقانه و پژوهشگرانه توأم با يادداشت بردارى از تفاسير كشف الاسرار، ابوالفتوح، مجمع البيان، مواهب عِلِّيَّة، منه_ج الصادقين، طب_رى، س_ورآبادى ، ترجمه قرآن كمب_ريج، المي_زان، نم_ون_ه و آث_ار مفسّ_ران و مترجم_ان معاص_ر به فارس_ى و انگليس_ى مى داند. در اين اثر تلاش فراوانى شده تا اشتباهات و خطاها به حدّاقل ممكن برسد. اين ترجمه كه ترجمه اى آزاد از قرآن كريم است، با داشتن ويژگى هاى فوق، به دليل قطور بودن و داشتن دو ترجمه (فارسى و انگليسى) معمولاً مورد استفاده قرآن پژوهان و علاقمندان خاصّى قرار گرفته و مى گيرد.
(70)
ترجمه قرآن مجيد با نثرى شيوا و روان يكى از آثار شادروان مهدى (محى الدّين) الهى قمشه اى است، وى در سال 1318 هجرى قمرى در شهرضا (قمشه) اصفهان متولد شد و در فقه و اصول و منطق و
كلام و فلسفه و حكمت تحصيل نمود. ساليان متمادّى به تدريس عربى و فلسفه در دانشكده معقول و منقول اشتغال داشت و در دوازدهم ربيع الثانى سال 1393 ه _ ق مصادف با 25 ارديبهشت سال 1352 ه ش بدرود حيات گفت. از او تأليفات مختلفى بجا مانده كه از جمله آن ها ترجمه صحيفه سجاديّه و ترجمه مفاتيح الجنان است .
ترجمه قرآن مجيد وى، پس از دوره طولانى ترجمه هاى تحت اللفظى، اوّلين ترجمه آزاد به زبان فارسى است . اين ترجمه كه آميخته با نكات تفسيرى است، بسيار روان و آسان است و مورد اقبال عامّه مردم قرار گرفته و ده ها بار در قطع هاى مختلف و به صورت هاى گوناگون به چاپ رسيده است. اوّلي_ن چاپ اين ق_رآن در سال 1323 ه _ ش توسط كتاب فروشى اسلاميّه انجام شده است. اصل ترجمه به وسيله محمّد باقر بهبودى و حسن مسعودى، ويراستارى شد . اما خالى از غلط هاى علمى نيست و فرزند ايشان حسين الهى قمشه اى، سال ها بعد، ويرايش جديدى انجام داد و علاوه بر آن، ويرايش علمى جديدى در سال هاى اخير به همت آقاى حسين استادولى انجام گرفت كه توسّط دارالكتب اسلاميه در سال 1377 مجدّدا به چاپ رسيده است .
(71)
توضيحاتى بر اساس اعتقادات شيعه بر اين ترجمه كه به نثر امروزى و ساده و شيوا و مردم پسند انجام گرفته، افزوده شده است . اين توضيحات تفسيرگونه در بسيارى از موارد از اصل ترجمه قابل تفكيك نيست و اين، يكى از معايب اين ترجمه است . سبك و سياق اين ترجمه، آزاد و خلاصة التفسير است و در بسيارى موارد مترجم خود را به اصل كلام محدود نكرده و توضيحات
مفصلى را به ترجمه افزوده است. اين توضيحات عموما برگرفته از تفاسير هستند و در ميان دو پرانتز آمده اند. بيشتر اين توضيحات، به گونه اى هستند كه رشته كلام را قطع نمى كنند و ساختار ادبى جملات را از بين نمى برند، ولى برخى از توضيحات نيز هستند كه از ترجمه متن جدا و مستقلّ مى باشند كه طبعا اين گونه توضيحات، رشته اصلى سخن را قطع مى كنند .
در مجموع مى توان گفت كه اين ترجمه، ترجمه اى روان و همه فهم است و از آن جهت كه فصل الخطاب ترجمه هاى تحت اللفظى بوده، اولين ترجمه فارسى است كه در تدوين آن به دستور زبان فارسى توجّه شده، كارى ستودنى و قابل تقدير است. البته در ترجمه، بى دقّتى هايى نيز به چشم مى خورد و وجود اغلاط و اشتباهات نيز در آن مشهود است. وجود افتادگى هايى در ترجمه آيات و از طرفى نقل به معنا كردن تعدادى از عبارات ناشى از عدم مطابقت دقيق ترجمه با آيات مى باشد .
(72)
ترجمه قرآن كريم به فارسى امروزى و ساده و بدون گرايش هاى خاصّ و افراطى كه در آن نه فارسى گرايى مُفْرِط و نه عربى گرايى وجود دارد، كارى است از محمد مهدى فولادوند فرزند مرحوم محمد حسين بختيارى كه در اول دى ماه 1299 ه ش در شهرستان اراك متولّد شده است. او كه پس از سال ها تحصيل در پاريس، به تهران بازگشت؛ ساليان متمادّى است كه در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالى به تدريس موادّ مختلف درسى مشغول است. از وى بيش از 30 جلد كتاب فارسى و فرانسه منتشر شده است كه مهم ترين اثر وى، ترجمه قرآن كريم به زبان فارسى است كه در سال 1373 از سوى دفتر مطالعات
تاريخ و معارف اسلامى با ويرايش محمدرضا انصارى و سيّد مهدى برهانى، چاپ و نشر يافته است.
اين ترجمه كه بسيار مفهوم و روان است، از دقّت بى نظير در مطابقت با متن مقدّس قرآن كريم برخوردار مى باشد، به گونه اى كه حتّى تأكيدهايى را كه در نثر و زبان عربى و نيز قرآن كريم فراوان و در زبان فارسى بسيار كمياب است ، به نحوى ظاهر كرده است . روش مترجم در ترجمه، ميانه اى از ترجمه تحت اللّفظى و ترجمه محتوايى مى باشد يعنى دقّت در مطابقت ترجمه با
(73)
اصل آيه و خوشخوانى و روانى آن هيچ كدام فداى ديگرى نشده و در مواردى ترجمه داراى توضيحاتى مى باشد كه در داخل گيومه آمده است.
ترجمه فولادوند يكى از دقيق ترين و شيواترين ترجمه هاى معاصر است كه برخى صاحب نظران آن را از حيث صحت و امانت و به كارگيرى معادل هاى مصطلح درفارسى امروزى و در عين حال، روانى، شيوايى و سادگى، بهترين ترجمه درميان ترجمه هاى منتشر شده در پنجاه سال اخير مى دانند. از ويژگى هاى كم نظير اين ترجمه، همّت مترجم در ارائه يك ترجمه آهنگين در سوره هاى مكى انتهاى قرآن است. همچنين هماهنگى در ترجمه واژه هاى مشابه در سراسر ترجمه رعايت شده است.
باوجود ويژگى هاى مثبت اين ترجمه، موارد قابل تأمّلى نيز در آن وجود دارد كه عبارتند از: استفاده نابجا و زياد از علائم ويراستارى ، اشكالات املايى از جمله نوشتن «مى» و «همى» با فعل. قرآن پژوهان زيادى ضمن معرّفى اين اثر به نقد و بررسى آن پرداخته اند و ضمن بررسى نقاط مثبت و ويژگى هاى آن به نقاط ضعف آن نيز اشاره كرده اند.
(74)
قرآن نامه، اوّلين ترجمه منظوم كامل قرآن مى باشد كه در سال 1376، در 1222 صفحه
منتشر شده است.
اين اثركه شامل 18هزار بيت مى باشد، در مدت 300 روز توسّط اميد امجد (متولد 1350 شمسى) از شهر نيشابور، سروده شده است كه اين عمل، نشان دهنده طبع روان نامبرده است. يكى از ويژگى هاى اين ترجمه، اشعار نسبتا روان آن است بدون استفاده از هرگونه لغت عربى ناآشنا، به ترجمه قرآن پرداخته است.
از نكات برجسته اين اثر، عدم تكرار ابيات و اشعار است، به گونه اى كه حتّى در آيات تكرارى در يك سوره مثل سوره مباركه «اَلرَّحْمن» كه آيه شريفه «فَبِأىِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ» 31 بار تكرار شده براى هر آيه، بيت ديگرى سروده شده و هيچ يك از ابيات تكرارى نيست.
مترجم در اين اثر سعى كرده در حد امكان اشعار را به صورت خلاصه و مختصر (مُوجَز) بيان كند، به صورتى كه معناى كامل در كمترين لغات بيان شود . گرچه در برخى موارد كه براى ترسيم صحنه لازم بوده توضيحاتى اضافه كنند، به اصل
(75)
ترجمه اضافه شده است. وى مبناى علمى ترجمه منظوم را دو ترجمه فارسى فولادوند و خرّمشاهى قرارداده است، ولى در بسيارى از موارد، توضيحاتى آورده كه در دو ترجمه ياد شده وجود ندارد.
اين ترجمه _ كه هم از لحاظ قرآنى و هم از لحاظ ادبى قابل توجّه است _ تحوّلى جديد را در خواندن قرآن توسّط عموم علاقه مندان به قرائت قرآن بوجود آورده است. مترجم سعى كرده در ترجمه سوره هايى كه داراى آيات كوتاه هستند، آيه را در يك بيت ترجمه كند كه اين ايجاز در سوره هايى مانند ناس و توحيد به حد اعلاى خود رسيده، به گونه اى كه هرآيه در يك مصرع ترجمه شده است.
از ويژگى هاى ديگر اين ترجمه، آن است كه شيوه ترجمه منظوم و موزون
بدون تخطّى در سراسر ترجمه حفظ شده و مترجم سعى كرده براى تركيبات و تعابير يكسان از ابيات و اشعار متفاوت استفاده كند.از نكات قوّت اين ترجمه مى توان به روانى و گويايى نسبى اشعار و خلاصه و مُوجَز بودن ترجمه اشاره كرد، به گونه اى كه مترجم سعى كرده در حدّ امكان، معانى را در
(76)
كم ترين واژگان بيان كند. همچنين وزن حَماسِى و بحر متقارب است(1).
محمد حسن زمانى در مقاله نگاه و نقدى بر ترجمه هاى آهنگين و منظوم قرآن، در نقد اين اثر نكاتى را بيان كرده كه از جمله آن ها: افزوده هاى توضيحى غيرلازم كه برخلاف شيوه متعارف در داخل دو گيومه قرار گرفته و با مواردى بدون تفكيك از اصل ترجمه اضافه شده و حذف بعضى كلمات و قيود و بعضى جمله ها در ترجمه و اغلاط محتوايى را مى توان نام برد.
1- از اوزان ادبيات شعرى است كه خواننده را به شور و شوق مى آورد.
(77)
(حاوى متون تفسيرى)
1_ WWW.Qurandatabank.com(org.net)پايگاه قرآن پژوهى :
_ شبكه اى قرآنى محض با استفاده از 10 هزار عنوان كتب قرآنى به زبان هاى فارسى، عربى، انگليسى ، فرانسه ، آلمانى، اردو، پرتقالى، روسى ، تركى و ... داراى بانك اطّلاعاتى بسيار قوّى ، قابليّت جست جو به همراه مشخّصات كتاب شناسى ، چكيده ها و برخى از متون اصلى آن ها مى باشد، بانضمام صفحات داخلى شامل :
_ اخب_ار : شامل خبرهاى قرآنى و محافل قرآنى .
_ پ__رسش و پاس__خ : كليه بينندگان اين صفحه مى توانند پرسش هاى خود را در زمينه قرآن مطرح كرده و در كوتاه ترين زمان ممكن، پاسخ آن را دريافت كنند.
_ گال_رى : شامل تصاوير زيباى قرآنى مى باشد.
_ قاريان : زندگى نامه قاريان مشهورجهان اسلام، به همراه تصوير و صوت قارى .
_ گزيده
متون قرآنى : داراى متن كامل كتاب هاى قرآنى .
_ مقال____ه شناس____ى : در اين قسمت، متن كامل گزيده هاى مقالات موجود در شبكه به نمايش گذاشته مى شود.
_ آموزش : داراى بخش هاى زير مى باشد :
(78)
الف ) روخوانى
ب) تج_وي____د
ج) ق______رائت
د) چگونگى بهره گيرى از تف__اسير قرآن
_ دفتر يادبودها: در اين قسمت، بينندگان شبكه مى توانند يادداشت ها و نظرات خود را روى شبكه قرار دهند.
_ درصفحه آغازين صوت كامل قرآن با صداى استاد عبدالباسط و استاد منشاوى و استاد پرهيزگار، بانضمام متن قرآن با انتخاب آيات مورد نظر با زيرنويس ترجمه آيت اللّه مكارم شيرازى و ترجمه لاتين مورد استفاده بينندگان قرار خواهد گ_رفت .
2 _ WWW. QuranChildren.com پايگاه قرآنى كودك__ان :
اين شبكه جهت تشويق و ترغيب كودكان به نقّاشى موضوعات قرآنى بخصوص داستان هاى قرآنى راه اندازى شده است. كودكان مى توانندبه دلخواه، هر ي_ك از موضوعات قرآنى را، نقاش_ى و به نشانى الكت_روني_ك_ى Webmaster @ QuranChildren.comارسال كنند تا در اوّلين فرصت، به نام فرستنده، بر روى شبكه قرار گيرد. همچنين بازديدكنندگان مى توانند از طريق موضوع نقّاشى ، نام نقّاشى يا موضوع قرآنى، جست جو را انجام دهند و تصاوير موجود در شبكه را ملاحظه كنند.
(79)
3 _ WWW.Montazar.net شبكه منتظر (امام مهدى"عج"):
در شبكه امام مهدى (عج) ، بخش هاى متنوّعى موجود است. يكى از اين بخش ها، به نام قرآن كريم شامل 4 قسمت قرآن درحديث، نمايش و صوت ، آموزش و مقالات مى باشد.
_ نمايش و صوت : در اين قسمت ، صداى استاد شاطرى ، با ترجمه استاد مكارم شيرازى به صورت جست جو و انتخاب موضوعى و آيه به آيه موجود است.
_آموزش : هنوز اين قسمت راه اندازى نشده است.
_ مقالات : در اين قسمت، مقالات با
موضوعات ق___رآن___ى م___وج__ود است .
_ قابل توجه است كه در قسمت هاى ديگر اين شبكه، سرفصل هاى امام مهدى(عج) ، احكام و مراجع ، مناج__ات و شيع__ه و تشيّع وجود دارد .
4 _ WWW.AL_Shia.com شبك_ه الشيع____ه:
شبكه جهانى اطلاع رسانى آل البيت، يكى از شبكه هاى بسيار قوّى در موضوعات اسلامى و قرآنى مى باشد. بخش هايى كه مربوط به قرآن مى شود عبارتند از:
_ قرآن و علوم قرآنى : در اين قسمت، مباحث علوم قرآنى از علماى شيعه از جمله آيت اللّه مكارم شيرازى، جوادمحدّثى ، جعفرى مراغى ، طبرسى ،
(80)
سيّدجلال الدّين آشتيانى ، آيت اللّه جوادى آملى ، عقيقى بخشايشى ، بهاءالدين خرّمشاهى و محمّد هادى معرفت ، به چشم مى خورد.
_ در بخش حافظان قرآن كريم با 164 حافظ دختر و 353 حافظ پسر و مختصرى از زندگى نامه آن ها آشنا مى شويد.
_ قرآن كريم: كه شامل زيرمجموعه هاى آموزش قرآن، جست جو درقرآن، زندگى نامه قاريان، متن قرآن، صداى قاريان به صورت ترتيل ، تلاوت ، نُسَخ خطى قرآن دركُتُب و مقالات قرآنى موجود مى باشد.
5 _ WWW.JameatulQuran.com شبكه جامعة القرآن:
_ جامعة القرآن كريم شبكه اى است كه در موضوعات متن__وع قرآن_ى فعّاليّت مى كند.
_ معرّفى حافظ____ان: در اين بخش ، حافظانى كه در جامعة القرآن موفّق به حفظ قرآن شده اند، خلاصه اى از زندگى آن ها و نمونه اى فعاليت و شي_وه كارش____ان ارائ____ه مى ش____ود.
_ اخبار و اطلاع__ات : شامل اطلاعات قرآنى
_ آم___وزش : شامل آموزش هاى حفظ ، ترتيل ، تجويد و قرائت .
_ سايت هاى اس_لام_ى: معرّفى شبكه هاى اسلامى .
_ پرسش و پاسخ: در اين قسمت كاربران
(81)
مى توانند پرسش هاى قرآنى خود را مطرح و پاسخ آن ها دريافت كنند.
_ انتش___ارات: معرّفى كتب چاپ شده در نشر جامعة القرآن .
6 _ WWW.Balagh.net شبكه بلاغ :
_
سايت فوق به 3 زبان فارسى ، عربى و انگليسى مى باشد.
_ شبكه در صفحه آغازين، به دو بخش قرآن و پيامب_ر (ص) و اه___ل بيت (ع) تقسي___م مى شود.
_ در زمينه قرآن ، بخش هاى علوم قرآن ، معارف قرآن، كتاب شناسى قرآن، مباحثى پيرامون قرآن و ب____خش تصاوي____ر ارائ_____ه ش__ده اس__ت.
_ در زمينه پيامبر (ص) و اهل بيت (ع)، بخش هاى ذيل قاب_ل استف______اده اند:
الف ) شناخت اهل بيت (ع) كه شامل بخش هاى: اه_ل بيت (ع) از منظ__ر ق__رآن ، پيامبر (ص) و اه_ل بي_____ت (ع) است.
ب ) زن_دگى ن_____ام___ه
ج ) فضايل و سيره ف_ردى
د ) كت____اب شن_اس___ى
ه ) كت___ابخان____ه و... .
7 _ WWW.Islamweb.net شبك______ه اس_______لام:
_ اين سايت به دو زبان انگليسى و عربى است و
(82)
شامل موضوعات مختلفى مانند قرآن، احاديث ، اطّلاعات سياسى روز و... مى ب____اش___د.
8 _ WWW.Islamway.Com شبك_ه طريق الاسلام:
_ اي_ن سايت به زبان هاى گوناگون_ى مانند انگليسى ، فرانسه و اردو ارائه شده و داراى بخش هايى مانند قرآن كريم،مقالات،مطبوعات ، ادعيّه و ... مى باشد.
9 _ WWW.Hawzah.net شبك_______ه ح_______وزه:
_ اين سايت به 3 زبان فارسى ، انگليسى و عربى ارائه شده و از موارد حائز اهميّت آن مى توان به معرّفى مقالات قرآنى، كتابخانه ، متون دينى، معرّفى مراكز اسلامى ، مجلاّت ، اخبار و اطّ_لاع___ات، ق__رآن ، عقايد و اخلاق ، اشاره نمود.
10 _ WWW.Islamicdatabank. Comشبكه پارسا:
_ سايت فوق به 3 زبان فارسى ، انگليسى و عربى ارائه شده است .
_ در بخش فارسى ، جست جو در 23844 منبع اسلامى از قبيل پايان نامه ها ، مقالات و كتب منتش__ره اسلام__ى داخلى و خارجى ميسر است .
_ سايت فوق داراى اصلاح نامه اى مشتمل بر موضوعات قرآن و عرفان ، اخلاق ، فقه
، ادبيّات و ... م_ى ب__اش__د.
_ از موارد جالب توجّه در اين شبكه مى توان به كتابس_راى ناش__ران و شه___ر كت__اب اشاره كرد.
(83)
مشخص__ات :
- كت_ابخ__ان___ه 12 ق_____رن تفسي____ر شيع____ه .
_ 59 دوره تفسير در 538 مجلّد و 250 هزار صفحه به صورت تطبيقى .
_ 18 ت__رجمه فارس___ى .
_ ت__رجم__ه انگليس__ى ق_رآن كريم (آقاى پيكتال) .
_ ت__لاوت تم__ام__ى س__وره ه_____اى ق_______رآن .
_ مت__ن زيب_اى قرآن به شكل اعراب گذارى شده .
_ قابليّت جست ج__وى كلم__ه اى يا آي__ه يا س__وره .
مشخّ__ص__ات :
_ تفاسير الميزان (فارسى و عربى) و تفسير نم_____ون____ه .
_ امكان مقايسه همزمان تفاسير .
_ ترجمه هاى فارسى اساتيد : فولادوند ، مكارم ، آيت__ى و خ__رّمشاه_ى .
_ امكان جست جو در متن قرآن ، ترجمه و تفاسير ب_____ا امك__ان چ_____اپ .
_ امك__ان جست ج__وى لغ__ت و ريش___ه در قرآن .
_ متن كامل كتب نهج البلاغه ، صحيفه سجّاديّه ،
(84)
مفاتيح ، حلية المتّقين و ... با امكان ترجمه ، امكان جست جو و چاپ .
_ كاربرى ساده و سريع .
مشخّصات :
_ 3 دوره تفسيرى كامل قرآن كريم به همراه آشنايى با معانى سوره ها (الميزان فارسى و عرب_____ى و نمون___ه).
_ 18 دوره ترجمه كامل قرآن كريم شامل 5 ترجمه فارسى (فولادوند ، معزّى ، خرّمشاهى ، مكارم ، الهى قمشه اى) 4 ترجمه انگليسى (Irwing ، Shaker ، Ehlali ، Yousef) فرانسوى ، اسپانيايى ، بوسنيايى ، مالى ، آلمانى ، تركى ، فنلان__دى ، هلن__دى و ايتالياي___ى .
_ امكانات متنوّع جهت حفظ آيات شريفه با تكرار نامح_دود .
_ امكانات جست جو در متن آيات ، ترجمه و تفسير با امكانات چاپ و يادداشت.
_ تفسي__ر ف_رات الكوف___ى نوشته كوف______ى .
_ ترجمه كامل قرآن كريم با صوت استاد منشاوى .
(85)
_ متن كامل كتاب قرآن پژوهى آقاى خرّمشاهى .
_ شرح و تفسير سوره هاى قرآن به زبان انگليسى _ ترجمه كامل قرآن به زبان هاى فارسى و آلم__ان_ى .
_ متن كامل كتاب صيانت قرآن از تحريف (تحريف ناپذيرى قرآن) نوشته آيت اللّه محمّد هادى مع_____رفت .
_ ترتيل كامل قرآن كريم با صوت استاد محمّد جب____رئي____ل .
_ تفسي___ر قمّ__ى .
_ متن كامل كتاب التفسير المفسّرون نوشته ذَهَبِ___ى .
_ ترجمه كامل قرآن به زبان هاى فارسى و انگليس_ى .
_ ترتيل كامل قرآن كريم با صوت استاد سع__دالحام_____دى .
_ گزيده تفسير نمون_____ه .
(86)
_ ترجمه كامل قرآن كريم به زبان هاى فارسى و ايتالياي__ى.
_ ترتيل كامل قرآن كريم با صوت استاد پرهيزكار.
_ متن كامل كتاب آشنايى با عل___وم ق___رآنى .
_ تفسير منسوب به ام__ام حس__ن عسك___رى (ع).
_ ترجمه كامل قرآن كريم به زبان هاى فارسى و اسپاني__ول____ى .
_ مت___ن كام_ل كتاب درس ن__امه علوم قرآن____ى .
_ ترتيل كامل قرآن كريم با صوت استاد خليل حص__رى .
_ 11 ترجمه (به 7 زبان) ، 9 تفسير (عربى و ف__ارس_ى).
_ ش___أن ن__زول ، روايات تفسيرى ،
فيلم و عكس با خط عثمان طاها.
_ 19 ترجم___ه ق__رآن به زبان ه___اى مختلف دنيا .
_ يك دوره ترتيل كامل قرآن كريم با صداى است__اد شحات انور .
_ امكانات وي__ژه جهت حف__ظ ق___رآن كري_____م .
(87)
[ تهران _ نمايشگاه بين المللى قرآن كريم [
تعداد كل شركت كنندگان : حدود 2000 نف_ر
ش__ركت كنن__دگ__ان خان__م : 800 نف_ر
ش__ركت كنن__دگ__ان آق____ا : 1200 نف_ر
مي_انگي_ن سنّ_ى ش_ركت كنندگان :
افراد بي__ن 16 تا 20 س__ال 700 نف_ر
افراد بي__ن 20 تا 25 س__ال 700 نف_ر
افراد بي__ن 25 تا سال به بالا 600 نف_ر
سطح تحصيلات شركت كنندگان :
زي_________ر ديپل___________م : 660 نف_ر
ديپل__م و ف___وق ديپل____م : 800 نف_ر
ليس___انس و ب_____الات_____ر : 540 نف_ر
مدّت فعاليّت كارگاه آموزشى : 24 روز از ششم تا پايان ماه مبارك رمضان (19 دى ماه تا 14 آذرم_________اه 81)
توضيح: كليه افراد شركت كننده در مسابقه روش اُنس با قرآن (روش مراجعه موضوعى فورى به تفاسير قرآن كريم) از 20 نمره، نمرات بالاى 15 را كسب كرده اند.
(88)
به ريسمان قرآن چنگ زن و از آن نصيحت پذير ، حلالش را حلال و حرامش را حرام بشمار و حقّى را كه در زندگى گذشتگان بود تصديق كن و از حوادث گذشته تاريخ ، براى آينده عبرت گير ، كه حوادث روزگار با يكديگر همانند بوده و پايان دنيا به آغازش مى پيوندد و همه آن رفتنى است .
نام خدا را بزرگ دار و جز به حقّ سخنى بر زبان نياور ؛ مرگ و جهان پس از مرگ را فراوان به يادآور ، هرگز آرزوى مرگ مكن جز آن كه بدانى از نجات يافتگانى ؛ از كارى كه تو را خشنود و عموم مسلمانان را ناخوشايند است
بپرهيز ، از هر كار پنهانى كه در آشكار شدنش شرم دارى پرهيز كن ، از هر كارى كه اگر از كننده آن پرسش كنند ، نپذيرد يا عذرخواهى كند ، دورى كن ، آبروى خود را آماج تير گفتار ديگران قرار نده و هر چه شنيدى بازگو مكن ، كه نشانه دروغگويى است و هر خبرى را دروغ مپندار ، كه نشانه نادانى است .
خشم را فرونشان و به هنگام قدرت ببخش و به هنگام خشم فروتن باش و در حكومت مدارا كن تا آينده خوبى داشته باشى ، نعمت هايى كه خدا به تو بخشيده نيكودار و نعمت هايى كه در اختيار دارى تباه مكن و چنان باش كه خدا آثار نعمت هاى خود را در تو آشكار بنگرد . (نامه 69 نهج البلاغه على «ع»)