الذریعه الی تصانیف الشیعه المجلد 19

اشاره

سرشناسه:آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، 1255 - 1348 .

عنوان و نام پدیدآور:الذریعه الی تصانیف الشیعه/ آقا بزرگ الطهرانی.

مشخصات نشر:بیروت: دارالاضواء، 1403ق. -= 1983م. -= 1362 -

مشخصات ظاهری:26ج.

وضعیت فهرست نویسی:فاپا

یادداشت:عربی.

مندرجات:ج.1. آب حیات - ازهاق الباطل.-ج.2. الألف ثم ا لسین المهمله - أیو.--ج.3. البائیات - التحیه.--ج.4. التخاطب - ت ی م.--ج.5. الثاءالمثلثه - چ ی ن.--ج.13. باب ما اوله الشین ثم الألف.--ج.14. بقیه ما أوله الشین المعجمه ثم الراء ثم سائرالحروف.--ج.15. مما اوله الصاد المهمله الی آخر ما اوله العین المهمله.--ج.16. الغارات- فیه مافیه.--ج. 18. کشف- لیلی و مجنون..--ج.26. مستدرکات المولف.

موضوع:نویسندگان شیعه -- کتابشناسی

موضوع:Shiite authors -- Bibliography

موضوع:نسخه های خطی عربی -- فهرست ها

موضوع:Manuscripts, Arabic -- Catalogs

موضوع:نسخه های خطی فارسی -- فهرست ها

موضوع:Manuscripts, Persian -- Catalogs

موضوع:کتاب های چاپی -- کتابشناسی

موضوع:Imprints (Publications) -- Bibliography

شناسه افزوده:حسینی، سیداحمد، 1310 -

رده بندی کنگره:Z7835/الف5آ7 1362

رده بندی دیویی:011/882974172

شماره کتابشناسی ملی:3525968

ص: 1

اشاره

ص: 1

بسم الله الرحمن الرحیم

باب المیم

1- المآب فی شرح الآداب

أی آداب البحث و المناظره تألیف الفاضل شمس الدین محمد بن أشرف الحسینی السمرقندی المتوفی حدود 600 کما فی کشف الظنون و یقال له آداب السمرقندی و علیه شروح منها هذا الشرح و هو تألیف علاء الدین محمد بن أحمد البهشتی الأسفراینی، المعروف بالفخر الخراسانی، أوله:

[الحمد لله المتوحد بوجوب الوجود و القدم ...] نسخه کتابتها 1088 فی (مکتبه قوله) کما ذکر فی (فهرسها 2: 314) راجعه. و مرت شروح آداب البحث فی حرف الشین.

2- مائه العامله

أو عوامل منظوم لکمال الدین بن جمال الدین المشهور بابن حسام، نظمه باسم معز الدین حسین بن ملک غیاث الدین بن فخر الدین کرت، حاکم هرات و سیستان و غور (732- 771) ذکره ولده نظام الدین فی ریاض الفتیان [کما قال والدی ع فی نظم له تسمی ب مائه العامله] و ذکره ولدی فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 156 رأیته فی (الملک: 5780) من القرن الثانی عشر أوله:

بعد تحمید خداوند و درود مصطفی

نعت آل پاک پیغمبر رسول مجتبی

هست مدح خسرو غازی معز الدین حسین

حامی دین آفتاب معدلت ظل- خدا

و نسخه فی (دهخدا: 59) کتابتها 22 شوال 1091.

3- المائتا کلمه

من کلمات أمیر المؤمنین علیه السلام فی الحکم و المواعظ مرتبا علی حروف الهجاء، لبعض الأصحاب منضما إلی کنز المطالب للسید

ص: 1

ولی الله بن نعمه الله الذی ألفه 981، رأیته فی کتب السید المیرزا علی الشهرستانی فی کربلاء.

4- مائه کلمه

و ترجمتها إلی الفارسیه نظما، لأشرف المراغی، أبی علی الحسین المتوفی 846 المذکور فی (9: 78).

5- مائه کلمه

لعبد الرحمن الجامی، مر بعنوان صد کلمه 15: 30.

6- مائه کلمه

من کلمات أمیر المؤمنین علیه السلام التی أصلها جمع أبو عثمان علی بن بحر الجاحظ العامی، أولها:

/ لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا

، و ثانیها

/ حسن الخط مفتاح الرزق

إلخ. و قد طبعت بهامش کتاب الشهاب للشیخ یحیی البحرانی 1322 قد مر بعنوان صد کلمه و مر شرحها بالنظم الفارسی کما یأتی شرحها الموسوم ب منهاج العارفین و مر صد کلمه أمیر المؤمنین و الحکمه البالغه فی شرحها أیضا.

7- المائه کلمه و کلمه

للشیخ عبد الرضا ابن الشیخ عبد الحسین ابن الشیخ محمد ابن الشیخ علی ابن الشیخ الأکبر کاشف الغطاء، ذکره فی آخر کتابه الأنوار الحسینیه المطبوع. و طبع ببمبئی.

8- المائتین

فی الإمامه، للمیرزا محمد حسن بن محمد کریم الزنوزی التبریزی الرئیس المرجع بها، المتوفی لیله السبت 26 شوال 1310 هو نظیر الألفین للعلامه أقام فیه مائتی دلیل علی إمامه أمیر المؤمنین علیه السلام ، و لولده المیرزا عبد الحسین مطرح الأنظار الآتی ذکره.

9- کتاب المائتین

فی مقتل الحسین علیه السلام فی مجلدین، للسید غلام حسنین الموسوی الکنتوری اللکهنوی، المتوفی حدود 1339 ذکره السید علی نقی النقوی اللکهنوی.

10- المائه منقبه

من مناقب أمیر المؤمنین علیه السلام للشیخ الفقیه أبی الحسن محمد بن أحمد بن علی بن الحسن بن شاذان القمی، أستاذ الکراچکی و النجاشی، أوله:

[الحمد لله الأول فی دیمومته و الآخر فی أزلیته العدل فی قضیته ... أما بعد فقد

ص: 2

جمعت لک أیها الشیخ ما التمست و فیه رغبت من فضائل أمیر المؤمنین و الأئمه من ولده علیه السلام من طریق العامه، و هی مائه منقبه و فضیله فتمسک بها راشدا و عها حافظا و صبرت الإیجاز و قصدت الاختصار لئلا تمل منه و تضجر. أول منقبته ما حدثنی بها الحسین بن أحمد بن سختویه بالکوفه فی 374 بإسناده عن حبه العونی ...] و هکذا یذکر المناقب ثانیتها و ثالثتها إلی تمام المائه منقبه، و یسمی ب الفضائل لابن شاذان، کما ینقل عنه فی البحار و المناقب للخوارزمی و کما فی الدمعه الساکبه و ذکر الکراچکی فی کتبه أنه سمعه عن شیخه المؤلف فی مکه فی مسجد الحرام 412 و قال: إنه جمع فیه أخبار أخرجها من أحادیث العامه و آثار استخرجها من طرقهم فی فضائل أهل البیت، منها ما یتضمن النص علی إمامه الأئمه الاثنی عشر، و ذکر أنه إیضاح دفائن النواصب لکن فی (ج 2 ص 494) مر أن الإیضاح فی أعمال الرؤساء المتقدمین و لا سیما الأولین و مخالفه عهدهم و بیان نفاقهم و بدعهم و تکذیب ما رووه من الموضوعات فی حقهم و لیست فیه روایه فی المناقب و لو واحده، و توجد نسخه منه عند فخر الدین النصیری بطهران (رقم 882) کتابتها 1078 و عند المیرزا هادی الخراسانی فی النجف و نسخه أخری عند الشیخ محمد علی الحائری المعروف بالسنقری و ألحق بآخر نسخته أحادیث فی المناقب من الطریقین ما عرفت جامعها، و عند السید شهاب الدین نسخه عتیقه منه علیها خط السید حسین بن حیدر بن قمر الکرکی تاریخ خطه 11 ج 2/ 984 و ذکرنا هناک أنه غیر مائه منقبه من مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام الذی یسمی ب الفضائل أیضا و قد أخرج عنه السید ابن طاوس فی کتاب الیقین عده أحادیث بعنوان المائه حدیث فی المنقبه و هو مؤید لکون إیضاح الدفائن غیر المائه منقبه.

و مر الفضائل متعددا.

11- کتاب المأتم

لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی.

12- المأتم الحسینیه

فی الروضات العلویه کما ذکره فی دیباجه

ص: 3

الکتاب أو الروضات فی المأتم الحسینیه کما سماه بذلک فی آخر الکتاب الذی ختم به المؤلف أیضا، و صرح به فی أول الکتاب بأنه هو المجلد السادس من کتاب فرادیس الممتحنین 16: 151 تألیف المیرزا محمد باقر بن زین العابدین بن حسین بن علی الیزدی الحائری مؤلف أنیس النفوس 2: 267 و تذکره الألباب 4: 28 و یحتمل أن یکون تحریر آخر لکتابه عده الذاکرین 15: 229.

13- مآثر آباء خاتم الأنبیاء

للسید محمد بن الحسین الحسینی النجفی المعروف بابن أمیر الحاج، المتوفی فی نیف و ثمانین و مائه و ألف، أورد فی دیوانه الموسوم ب تاریخ نور الباری ما قرظ به کتابه هذا و هو قوله:

مآثر آباء الرسول محمد

شموس و لکن برجها ورق السفر

لقد کاد یبیض المداد بنورها

کما ابیض وجه اللیل من غره الفجر

14- مآثر الأمراء

فارسی، لنواب صمصام الدوله شاهنواز خان میر عبد الرزاق الأورنگ آبادی المقتول فی 1171، و هو فی تاریخ و أحوال أمراء التیموریه بالهند، ألفه أوان عزلته بأورنگ آباد، و طبع فی ثلاث مجلدات فی کلکته فی 1309 جمعا فی 2609 ص.

15- المآثر الباقریه

فی سوانح الإمام أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین علیه السلام بلغه الأردو، للسید أولاد حیدر البلگرامی، المعاصر، مطبوع.

16- مآثر رحیمی

فی أحوال الأمیر عبد الرحیم خان المعروف بخان خانان الهندی، المذکور فی (9: 357) و أحوال شعراء عصره. من مآخذ شعر العجم المترجم إلی الفارسیه، و هو للمولی عبد الباقی النهاوندی الخطاط، المتوفی 1045 و قد طلبه الأمیر عبد الرحیم

هذا إلی الهند فألف له الکتاب کما فی دانشمندان آذربایجان: 145، و فیه ذکر ملوک غزنین و بنگاله و سائر بلاد الهند، طبع بکلکته فی مجلدین (1924- 1925 م).

17- مآثر السلطان

لصنیع الدوله محمد حسن خان اعتماد السلطنه.

ذکر فی أول المجلد الثالث من المنتظم الناصری أنه فصل أحوال السلطان

ص: 4

ناصر الدین شاه فی المجلدین الذین سماهما ب مآثر السلطان و فرغ من المنتظم 1299 و لیس هو المآثر و الآثار الآتی قریبا لأنه قال فیه فی ص 146 فی ترجمه السید محمد باقر القزوینی المتوفی 1286 إنی ذکرت تاریخ فوته فیما ألفته و سمیته مآثر السلطان فیظهر أنه ألفه بعد هذا التاریخ و قبل المنتظم. و لیس مآثر السلطان من مجلدات مرآه البلدان أیضا کما سنذکره.

18- مآثر سلطانی

للمیرزا إبراهیم بن عبد الجلیل (سپهسالار) التبریزی فی تواریخ السلطان محمد شاه القاجار و وقائعه، کتبه بأمره و بدأ بواقعه فتح قندهار له، کما فی دانشمندان آذربایجان أوله: [الحمد لله الذی خلق الإصباح من مشرق الأزل و خلق الأرواح من مشرع لم یزل ] و یوجد نسخه خط المؤلف فی مکتبه (فخر الدین النصیری) بطهران تاریخ کتابتها تاریخ التألیف و هی 1251 و نسخه فی (الملیه: 6 ف) غیر مؤرخه.

19- مآثر سلطانی

أو مآثر سلطانیه للمیرزا عبد الرزاق بیک بن نجف قلی الدنبلی، المؤرخ الشاعر المتخلص ب (مفتون)، و المتوفی 1243 فارسی فی تواریخ القاجاریه من بدو أمرهم إلی 1241 ألفه بأمر عباس میرزا ابن فتح علی شاه و ترجمه السر هارفورد و طبع مع مقدمه له، و إضافات لیس فی طبع إیران و حوادث التی یختم إلی سنه 1246 و أما طبع تبریز 1241 المعروف بالمعتمدی و فیه تمام تواریخ فتح علی شاه من (1212 إلی 1241) سنه سنه و هذا الکتاب ثانی کتبه.

المآثر السلطانیه

تاریخ فارسی مطبوع لزین العابدین التبریزی، کما فی فهرس مکتبه راجه الفیض آبادی فراجعه، و لعله عین ما قبله لأن المطبوع فی تبریز کان بمباشره المولی محمد باقر التبریزی، و ذکر فی آخره: أنه طبع بعض کتب الحدیث فی طهران بالطبع المعتمدی بمباشره المیرزا زین العابدین التبریزی فتوهم کاتب الفهرس أنه تألیف المیرزا زین العابدین التبریزی.

20- المآثر العباسیه

فی مآثر الشاه عباس الصفوی، لبعض فضلاء ذلک

ص: 5

العصر، ذکر الفاضل الأردوبادی فی مجموعه زهر الریاض أن فیه ذکرا لأردوباد و ما یتعلق بها فی العهد الصفوی.

21- مآثر الکبراء

أو تاریخ سامراء للشیخ ذبیح الله بن محمد علی المحلاتی المعاصر، خرج منه سبع مجلدات. أوله: [الحمد لمن له الملک و الملکوت ...] فرغ من مجلده الأول 1354 و فرغ من تبییضه ثانیا فی 25- ج 2- 1360 و هو فی ص 375 بدأ بأسماء سامراء و وجه تسمیتها و أول بنائها و سائر أحوالها. و المجلد السابع هو الجزء الثالث من الأجزاء الثلاثه المتعلقه بأحوال العباسیین، أوله أحوال الحادی و العشرین منهم، و هو الراضی بالله إلی آخرهم المعتصم و هو الثامن و الثلاثون، و عدد صفحاته 215 و یلیه الثامن فی من حل به من الشعراء و الأدباء و هو بعد لم یتم. و قد طبعت أجزاؤه الثلاثه الأول المنتهیه إلی آخر أحوال الإمام الهادی علیه السلام وفقه الله لطبع الرابع فی أحوال الإمام أبی محمد العسکری و الخامس و السادس و السابع فی أحوال العباسیین.

22- مآثر الکرام

فی تاریخ بلگرام، فارسی مطبوع بالهند، للمیرزا غلام علی المتخلص ب (آزاد) ابن السید نوح الحسینی البلگرامی السندی، کما وصف نفسه کذلک فی خزانه عامره حکی عنه فی نجوم السماء فی ترجمه الشیخ محمد علی الحزین و ذکر أنهما تلاقیا فی بلده بهکر من بلاد الهند فی 1147 و حکی عنه أیضا ترجمه معاصره السید رضی بن نور الدین الجزائری التستری و أنهما تلاقیا مستوفاه فی 1160 ثم تلاقیا فی حیدرآباد أیضا فی 1165- إلی قوله:

إن المیر رضی الیوم لا نظیر له فی زمانه و ممتاز عن جمیع أقرانه. و یظهر أن هذا الکلام منه فی أواخر عمر سید رضی الذی کان منزویا عن الناس و توفی 1194 و له سبحه المرجان فی تاریخ هندوستان و سند السعادات فی حسن خاتمه السادات

المطبوع الذی یظهر منه أنه شیعی لکن الصدیق حسن خان عده من علماء العامه و عد من تصانیفه ضوء الدراری فی شرح صحیح البخاری فراجعه. و طبع المآثر فی مجلدین فی آکره 1910 م و حیدرآباد 1913 م.

ص: 6

23- مآثر محمدی

لمحمود میرزا بن فتح علی شاه القاجار، فی الأحادیث، طبع فی آخر دیوان المؤلف فی 1264 علی الحجر.

24- مآثر الملوک

فارسی فی تاریخ و مآثر الملوک و السلاطین و الخلفاء الراشدین و الأئمه الطاهرین و الوزراء و بعض العلماء و الحکماء و ذکر مخترعاتهم و آثارهم، بدأ بملوک العجم مبتدأ منهم بکیومرث و من بعده و ختم بتواریخ سلطان حسین میرزا بایقرا المتوفی 911 و کان ملکه ثلاثین سنه، و ذکر آثاره و آثار ابنه السلطان بدیع الزمان و ألفه باسم الأمیر علی شیرو بأمره. أوله: [زیب صفحات اثرات ذات فائض البرکات سلاطین کامکار و زینت کلمات فصاحت صفات خواتین رفیع مقدار حمد و ثنای حکیمی است که بنون قلم قدرت ] و ختمه بثلاثه أبیات فی الدعاء للسلطان حسین میرزا بایقرا، آخرها قوله:

دعای نیک خواهانش قرین باد

سعادت یار و بختش همنشین باد

و هو تألیف صاحب حبیب السیر غیاث الدین محمد بن محمد خواند میر البلخی و ینقل فیه عن روضه الصفا و عن تاریخ الجعفری و رأیت النسخه عند السید جعفر آل بحر العلوم فی النجف و هو من مآخذ شاهنامه لنوبخت، و یوجد منه نسخه فی (المجلس: 619) کتابتها حدود 931.

25- مآثر المهدویه

فی تواریخ إیران و غیره من معاهدات الدولیه، فی مقدمه و جزءین و کل فی أبواب و کل باب فی فصول بالفارسیه لممتحن الدوله المیرزا مهدی خان مهندس بن المیرزا رضا قلی خان تاریخ نویس ابن الحاج مهدی قلی خان التبریزی السرابی نزیل طهران، و المتوفی بعد 1311 کما یظهر من مقدمه طبع لجه الأمم لوالده الذی توفی 1283. أوله: [پس از حمد و ثنا أجابت کننده دعوات و عطا] و باشر طبع اللجه ولده مؤلف المآثر هذا و فرغ من طبعه 1311 یوجد المآثر فی (المجلس: 780) کتابتها 1310 و نسخه أخری علیها حواشی من المؤلف کتابتها 1312 عند فخر الدین النصیری بطهران.

26- المآثر و الآثار

طبع باسم وزیر الانطباعات محمد حسن خان الملقب

ص: 7

أولا بصنیع الدوله ثم باعتماد السلطنه ابن علی خان المراغی، المتوفی شوال 1313 و هو فی ترجمه ناصر الدین شاه و ذکر أحواله من شمائله و أخلاقه، و ذکر ذراریه و أحفاده و زوجاته و وزرائه و أمرائه و حکام بلاده و سفرائه و حروبه و أسفاره و أبنیته و آثاره و ما حدث فی عصره من العادات و الصنائع و العلوم و من أدرک عصره أو نشا فیه من العلماء و المشاهیر و من صدر لقب منه له، و من عاصره من سائر الملوک و سلاطین الأرض، و من دخل فی بلاده من سفراء سائر الدول و الوقائع الحادثه فی عصره من سنه 1264 و هی سنه جلوسه إلی سنه 1306 و هی سنه تصنیف الکتاب، المرتب علی سته عشر بابا و قد طبع بطهران فی 1307. و ذکر بقیه نسبه فی کشف الخبیه هکذا محمد حسن خان اعتماد السلطنه ابن الحاج علی خان حاجب الدوله ابن حسین بن محمد رسول بن عبد الله بن جعفر المغولی المراغی، و ذکر أن والده علی خان توفی (سلخ ع 1- 1285). و توفی هو فی شوال 1313 و لکن هو نفسه فی ترجمه الشیخ صالح التستری فی المآثر و الآثار هذا عبر عن والده بالحاج علی خان اعتماد السلطنه و قد ترجمنا له فی القسم الأول من نقباء البشر: 417- 418 و نقلنا عن کتابه هذا معتمدا علیه فی ج 1 و ج 2 من طبقات أعلام الشیعه کثیرا حیث إن مؤلفه الحقیقی هو العلامه الشیخ محمد مهدی العبدالرب آبادی العضو الأعظم لتألیف نامه دانشوران و هو المتبحر فی التاریخ و الرجال و قد صرح بذلک العلامه محمد خان القزوینی فی بعض مکتوباته الذی أرسل إلینا.

27- المآثر و الأنساب

لأبی جعفر أحمد بن محمد بن خالد البرقی المتوفی 280 أو 274 ذکره الشیخ فی الفهرس.

28- مآثر یا واقعات عالمگیری

لمستعد خان محمد ساقی. أوله:

[جبهه اندایی بر آستان سپاس آرایی و جبین سایی بر زمین نیایش آرایی در والا] یوجد منه نسخه ضمن مجموعه فی (دانشگاه: 2/ 2555) فرغ منه فی محرم 1154 3 محمد شاهی، و هذا غیر واقعات عالمگیر لنعمت خان عالی الآتی ذکره.

29- مآخذ البداء

بلغه أردو، للسید راحت حسین الرضوی الهندی

ص: 8

الکوپال پوری، المولود سنه 1297 ألفه 1348 و طبع بالهند.

30- مآخذ العلم

لأبی الحسین أحمد بن فارس اللغوی ذکره فی کشف الظنون.

31- مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی

لبدیع الزمان فروزانفر، محمد حسن بن علی أستاذ جامعه طهران. طبع ضمن انتشارات جامعه طهران فی 1333 ش فی 265 ص.

32- مائده الأسحار لخلص المؤمنین الأخیار

شرح علی دعاء السحر:

/ اللهم إنی أسألک من بهائک بأبهاه

. فی مقدمه و ثلاثه و عشرین فصلا لکل عقد بابا و خاتمه، منظوما و منثورا. ذکر فی المقدمه الملا حسین علی التویسرکانی المتوفی بأصفهان فی 28 صفر 1286 و مدح فیه ناصر الدین شاه القاجار. یوجد منه نسخه بأصفهان عند السید الروضاتی، و احتمل فی فهرسه (1: 61) أنه بخط المؤلف غیر أنه سقطت من أول المقدمه و لم یعرف.

33- مائده الزائرین

للمولی محمد جعفر الأسترآبادی الشریعتمدار المتوفی 1263 و هو کبیر جامع لأنواع الزیارات علی ما یظهر من المائده الصغیره الآتیه.

34- مائده الزائرین

الصغیره، أیضا للأسترآبادی المذکور، و کأنه مختصر من کتابه المائده المبسوطه، اقتصر فیه علی خصوص الزیارات التی یمکن الإتیان بها علی الوجه المأثور، یعنی لیس فیها التقیید بالانکباب علی القبر أو وضع الوجه به أو تقبیله و نحوها مما لا یمکن

الآن الإتیان بها فی هذه الأعصار لمکان الصندوق المحاط بالشباک بل الشباکین و الشبابیک. أوله: [الحمد لله الذی کرمنا بخاتم الأنبیاء] قال فیه بعد کلام طویل: و أردت أن انتخب منها زیارات یمکن الإتیان بها إلی قوله: بعد جمع زیارات فی کتاب أکبر منها و أردت أن أسمیها به مائده الزائرین أیضا کالمائده الکبیره رجاء من الله أن یعد بها موائد المستطعمین، و هی مرتبه علی مقدمه و أبواب ثمانیه، بعدد أبواب الجنان و خاتمه. المقدمه فی آداب

ص: 9

السفر و الأبواب فی زیاره المدینه و النجف و کربلاء و الکاظمین و سامراء و المشهد بطوس و الجوامع و زیاره قبور المؤمنین و الخاتمه فی التوسلات و یظهر من کتابه أنیس الزاهدین الذی فرغ منه 1238 أنه کتب المائده قبل التاریخ حیث أحال فیه الزیارات إلی المائده و لعل ما کتبه قبلها هی الکبیره و رأیت الصغیره هذا فی کتب حفید المصنف و هو آقا محمود بن الشیخ محمد حسن ابن المصنف و نسخه أخری کانت عند الشیخ علی القمی فی النجف.

35- مائده محمدیه

للشیخ هادی البیرجندی المتوفی ج 2/ 1366 مر ذکره فی (9: 1285).

المائده السماویه

فی المطاعم و المشارب و الصید و الذباحه، للفقیه الآقا محمد رضی الدین بن المحقق الخوانساری متمم شرح الدروس لوالده و المتوفی قبل أخیه الآقا جمال، و هو فارسی ألفه للشاه سلیمان، رأیته فی خزانه سیدنا الحسن صدر الدین، مر بعنوان الأطعمه و الأشربه 2: 218 و صرح الشیخ عبد النبی القزوینی فی تتمیم الأمل أن اسمه المائده السماویه و کذا معاصره صاحب الریاض و هو مبسوط کبیر مرتب علی مقدمه و خمسه فصول و خاتمه. أوله:

[نمک خوان حق شناسی شورانگیزی سپاس بی قیاس منعم جهان آفرین است که.] و آخره: [ختم می کنیم کلام را باسم أعظم ملک علام و از أو است آغاز و بسوی اوست انجام و الله الموفق و به الاعتصام ]. و النسخه المذکوره ضمن مجموعه بخط السید محمد بن السید حسین همایون الحسینی الگلپایگانی فرغ منه فی 16 ذق 1150 و نسخه فی (المجلس: 1048) کتابتها شعبان 1100 و أخری کتابتها 1106 فی (مکتبه محمد آغا النخجوانی) بتبریز و فخر الدین النصیری بطهران کتابتها 1120.

36- المائده العائده أو الفائده

فی النوادر و الفرائد، للشیخ الإمام رشید الدین أبی عبد الله محمد بن علی بن شهرآشوب السروی المازندرانی، المتوفی 588 عن مائه سنه الا عشره أشهر، ذکره مع بقیه تصانیفه فی معالمه و کذا فی بعض إجازاته بخطه کما فی الریاض و لعله المحکی عنه فی البلغه للفیروزآبادی بعنوان

ص: 10

کتاب الجدیده فیه الفوائد و الفرائد الجمه.

37- المائده العرشیه

رساله عملیه فارسیه، للسید حسین علم الهدی الکاشی مؤلف بهجه التنزیل المذکور فی (3: 161).

38- مائده محمدیه

للشیخ محمد هادی بن المولی محمد حسین القائنی البیرجندی، المولود 1277 (9: 1285) فی أن جمیع المعارف تنتهی إلی سلسله الأنبیاء العظام کما ذکره فی ترجمه نفسه فی أول دیوانه المطبوع 1354 و ذکر فی دیوانه بعض ما أدرجه فی المائده من أشعاره منها ترجمه مقدمه خطبه الزهراء علیه السلام .

39- مائده های زمینی

أصله لآندره ژید، و الترجمه لجلال الدین آل أحمد، طبع الترجمه بطهران 1334 ش فی 201 ص. و ترجمه أخری له لحسن هنرمندی طبع أیضا فی تلک السنه.

40- کتاب المآکل

لأبی إسحاق إبراهیم بن إسحاق الأحمر النهاوندی الذی سمع منه الحدیث القاسم بن محمد الهمدانی فی 269 ذکره النجاشی.

41- ماء الحیاه

لصدر الدین الدزفولی ابن السید محمد باقر، المذکور فی (9: 602) و هو قسم من دیوانه کما مر.

42- ماء الحیاه

و صافی الفرات فی رفع التوهمات و دفع واهی الشبهات للمولی لطف الله بن الشیخ عبد الکریم بن الشیخ إبراهیم بن العلامه الشیخ علی بن عبد العالی المیسی العاملی الأصفهانی المتوفی بها 1032 أو 1033. أوله: [بسم الله الرحمن الرحیم الجواد الکریم و به نستعین علی کل ظنین الحمد لله الذی جعلنی من المهتدین إلی الصراط المستقیم من الدین ...] کتبه فی آداب الاعتکاف و أحکامه و لذا یعبر عنه ب الاعتکافیه کما فی نسخه المکتبه (الرضویه) من وقف ابن خواتون کما مر فی (2: 230) و توجد نسخه خط المصنف فی ضمن مجموعه نفیسه من رسائل المصنف نفسه، ذکر سبب تألیفه أنه بلغه عن بعض معاصریه من علماء أصفهان اعتراضات علیه فی إقامته للاعتکاف فی المسجد الذی بناه له شاه الصفوی فی أصفهان و کما یظهر من تعبیره عنه بالشعوبیه الرطانیه کان المعاصر من علماء العجم و قد

ص: 11

استعمل السجع و القافیه کثیرا کما یظهر مما کتبه بخطه علی ظهر النسخه [هذه رساله صدرت فی بیان الاعتکاف، جوابا عن شبه و اعتراضات صدرت من أقصر القاصرین بالاکتشاف لیعلم ما احتوت علیه من التحقیقات من تتبع و تصفح کتب القوم و المصنفین بالإنصاف، و جانب التعسف و مراعاه الجوانب و الأطراف، و حام حول الحق و طاف و تتبع آثار بنی عبد مناف ]، و فی المجموعه رساله أخری له فی جواز فسخ البنت بعد کبرها عقد الولی علیها فی حال الصغر مع عدم المصلحه الظاهره، سماها الوثاق و العقال للعشواء فی لیله الظلماء یقوی الحبال انتصر فیها قول المحقق الداماد و غیره من القائلین بالجواز، و رد علی المعاصر القائل بعدم الجواز ردا مسجعا کتب علی ظهرها [هذه رساله صدرت جوابا عن بعض مزخرفات و تخیلات واهیه من بعض القاصرین اشتملت علی تحقیقات و تدقیقات تسر الناظرین و تصم الجاحدین أردت بها نصره الحق المبین و أن أساعد لأهله من القاصرین فانظر إلیها بعین الیقین و لا تکن من الغافلین ].

43- الماء القلیل

رساله فی ... لآقا محمد علی ابن الوحید البهبهانی المتوفی بکرمانشاه 1216، توجد عند المیرزا عبد الرزاق الواعظ الهمدانی.

الماء القلیل

رساله فی ... للسید المیرزا محمد الفقیه الرضوی المشهدی المتوفی 1294 عن أربع و ستین سنه، ذکرها السید محمد باقر المدرس الرضوی فی الشجره الطیبه.

الماء المستعمل فی رفع الأخباث

رساله فی ... للسید محمد بن عبد الکریم الموسوی التبریزی، المعروف بمولانا، المولود 1294.

44- الماء المسکوب

یشبه الکشکول فی فوائد متفرقه، للمفتی میر عباس الموسوی الجزائری اللکهنوی، المتوفی 1306 ذکره فی التجلیات.

45- الماء المعین

فی شرح الأربعین حدیثا، للمولی المعاصر کوثر علی شاه المیرزا محمد رضا بن شعبان علی الواعظ الطهرانی، المتوفی بالمشهد الرضوی فی حدود 1324 فارسی طبع فی 1323 علی نفقه الحاج محمد علی شالچی الطهرانی فی 412 ص.

ص: 12

46- ماء معین یا مباحث دین

للشیخ محمد علی صفوت التبریزی المعاصر و له دانش و پرورش المطبوع. عده مما لم یطبع من تصانیفه، ثم طبع بقم فی 1325 ش فی 206 ص.

47- الماء المعین

فی شرح الأربعین، للمولی مهدی بن الحاج علی أصغر القزوینی، أوله: [أصح حدیث توشح به الاخبار و أوثق خبر تشرح منه صدور الأخیار ...] و النسخه عند السید جلال المحدث الأرومی بخط سعید بن محمد زمان الإسحاق آبادی کتبها فی المشهد الرضوی للسید محمد التاجر فی 1149 و صححها و قابلها السید محمد المذکور مع الشیخ محمد نبی الدماوندی فی 1160 توفی المؤلف حدود 1129 و بیعت کتبه فی هذا التاریخ.

48- رساله فی ماء النیسان و ما یتعلق به

مما ورد فی الأحادیث المرویه للسید محمد باقر بن الأمیر إسماعیل المدرس الخاتون آبادی، کتبها بأمر شاه سلطان حسین الصفوی، رأیتها عند الأردوبادی بالنجف.

49- الماء و الخضراء و الوجه الحسن

تألیف عائس بن أحمد، کما ذکر کذلک فی أول الصراط المستقیم للبیاضی الذی توفی 877 و ذکر أنه من مآخذه الموجوده عنده وقت التألیف.

50- کتاب ما أبیح قتله فی الحرم

لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی، ذکره النجاشی.

51- ما اتفق لفظه و اختلف معناه

لإمام النحو و اللغه أبی العباس المبرد، محمد بن یزید بن عبد الأکبر الثمالی الأزدی البصری، توفی کما ذکره الصیرافی فی طبقات النحویین فی 285.

52- ما اتفق لفظه و اختلف معناه

للسید الشریف النقیب أبی السعادات هبه الله بن علی بن محمد بن حمزه الحسنی، المعروف بابن الشجری، لسکنی جده الشجره و هی القریه التی فیها مسجد الشجره من أعمال مدینه الرسول صلی الله علیه و آله ، و هو الإمام الأدیب من وجوه السادات فی بغداد ولی النقابه بالکرخ أیام الطاهر، و توفی

ص: 13

أیام المقتفی 542 قال الشیخ منتجب الدین بعد ذکر تصانیفه: و شاهدت غیر واحد یقرأها علیه، و ترجمه تلمیذه عبد الرحمن بن الأنباری فی کتابه نزهه الألباء.

53- ما اتفق لفظه و اختلف معناه

لأبی یوسف یعقوب بن إسحاق بن السکیت الأدیب النحوی اللغوی الدورقی الأهوازی صاحب إصلاح المنطق الشهید للتشیع فی 242 ذکره النجاشی. و من هذا الباب کتاب ما تشابهت مبانیه و تخالفت معانیه کما یأتی.

54- ما اتفق من الاخبار فی فضل الأئمه الأطهار (ع

) للشیخ محمد بن جعفر الحائری، ذکره المحدث الحر العاملی فی أمل الآمل.

أقول: و هو المشهدی الحائری مؤلف المزار المشهور بمزار محمد بن المشهدی ینقل عن کتابه المذکور فی کتاب الحجج القویه المؤلف بعد 900 تقریبا.

55- ما اتفق علیه العامه بخلاف الشیعه من أصول الفرائض

لأبی عبد الله إسماعیل بن علی العمی البصری، ذکره الشیخ الطوسی و النجاشی.

و للشیخ المفید فی هذا الباب کتاب الأعلام و للمرتضی کتاب الانتصار ذکرناهما فی حرف الألف.

56- ما اختلف و ائتلف

فی أنساب العرب، للإمام النسابه اللغوی أبی المظفر محمد بن أحمد بن محمد الأبیوردی الخراسانی، المتوفی مسموما بأصفهان فی 20 ع 1- 507 ذکر بعض تصانیفه فی أمل الآمل و ذکره فی معجم الأدباء 17: 243 و یأتی له کتاب المختلف و المؤتلف أیضا ذکره الیاقوت.

57- ما أخذ علی المتنبی من اللحن و الغلط

کما فی الیاقوت، لأبی عبد الله محمد بن جعفر القزاز النحوی القیروانی التمیمی، المتوفی 412 صاحب أدب السلطان و الجامع فی اللغه ذکره السیوطی فی طبقات النحاه و صاحب نسمه السحر فیمن تشیع و شعر.

ص: 14

58- کتاب ما افترض الله علی الجوارح من الإیمان

لأبی عبد الله مفضل بن عمر الجعفی الکوفی، صاحب کتاب فکر الموسوم ب توحید المفضل

59- ما انفردت به الإمامیه من المسائل الفقهیه

للسید موسی بن عبد السلام بن زین العابدین الموسوی العاملی، المتوفی بالنجف یوم عاشوراء 1253 ذکرها فی بغیه الطالبین فی آل شرف الدین.

60- المائیه

منظومه فی تمام أبواب علم النحو فی مائه بیت، و تسمی ب الخلاصه أیضا للسید باقر بن السید حیدر ابن إبراهیم الحسنی الحسینی الکاظمی المتوفی 1290 و قد ناهز السبعین. تلمذ علیه سیدنا الحسن الصدر فی علوم الأدب.

و تأتی نهایه الإیجاز فی النحو أرجوزه فی مائه بیت أیضا.

61- المائیه

أرجوزه فی المعانی و البیان مرت فی الأراجیز (1: 496).

62- ما بعد الطبیعه

المرتب علی ست مقالات، المقاله الأولی: فی الموجود فیها فصول: الأول فی الوجود. لأبی نصر الفارابی. نسخه منه ضمن مجموعه فی موقوفه مدرسه السید البروجردی و طبع ضمن مجموعه من رسائل الفارابی بمطبعه السعاده بمصر 1325 کما فی معجم المطبوعات ص 1426 و مر (فی ج 1 ص 56) بعنوان الإبانه عن غرض أرسطاطالیس فی کتاب ما بعد الطبیعه.

63- ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی

أصله لإستالین، و الترجمه الفارسیه لإبراهیم گلستان. طبع بطهران.

64- ما تشابهت مبانیه و تخالف معانیه

فی اللغه، للعلامه المؤرخ الأدیب النحوی أبی الحسن علی بن محمد العدوی الشمشاطی، الذی کان حیا فی 377 کما صرح به ابن الندیم. و قد مر آنفا ما اتفق لفظه و اختلف معناه متعددا.

65- ما تشابه من ألفاظ القرآن

و تناظر من کلمات الفرقان، للإمام أبی الحسن علی بن حمزه بن عبد الله بن بهمن (میهن) بن فیروز (فراز) المعروف بالکسائی، المتوفی 189 أیام الرشید أو 185. أوله: [الحمد لله ذی المنه و الإفضال ...] یوجد ضمن مجموعه (15) فی (مکتبه قوله) کما فی فهرسها (1: 28).

ص: 15

66- کتاب ما تفرد به أمیر المؤمنین علیه السلام من الفضائل

للشریف أبی القاسم علی بن أحمد العلوی الکوفی، المتوفی بکرمی من نواحی شیراز 352 ذکره النجاشی.

67- کتاب ما تفعله الجاهلیه و یوافق حکمه الإسلام

لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205 ذکره ابن الندیم.

68- ماتم حسین (ع

) مراثی له علیه السلام بلسان الأردو، مطبوع، لبعض فضلاء الهند.

69- ماتم شهید أعظم

فی فلسفه عزاء الحسین علیه السلام بلغه أردو، مطبوع للسید محمد بن السید أحمد حسین الأمروهی المولود حدود 1310.

70- ماتمکده

للعلامه الشیخ المیرزا محمد تقی بن المیرزا علی محمد النوری الطبرسی، والد شیخنا العلامه النوری، المتوفی 1263 و هو مقتل فارسی منظوم و منثور، کان فی خزانه ولده” المؤلف” المذکور و ذکره فی دار السلام. أوله:

[ستایش سزای کیهان خداییست که هر ذره بر کمال صنعش خورشیدیست ] و یوجد فی (دانشگاه: 2643) بخط من القرن الثالث عشر فی 355 ورق تخلص فیه به (وحید) فی عشره (انجمن) کما فی فهرسها.

71- ماتمکده

لملا قربان بن رمضان القزوینی الرودباری، المتخلص ب (بی دل) المذکور فی (9: 153) فی المراثی فرغ منه فی 1266 طبع بطهران فی 1266 أیضا و بعدها مکررا.

72- ماتمکده

فارسی فی مصائب أهل البیت علیه السلام للمولی محمد بن علی أکبر الخراسانی المشهور بفرشته و کان متخلصا ب (فرشته) مرتب علی أربعه عشر (ماتمکده) بعدد المعصومین علیه السلام و فی کل منها مجالس متعدده، المجلد الأول فی مصائب الرسول و الوصی و البتول و الحسن علیه السلام شرع فیه 1261 و هو مطبوع فی کلکته 1270 و فی إیران 1301 التزم کما فی أوله بنقل الأحادیث المعتبره و التحرز عن نقل الغث و السمین کما هو داب جمله من الذاکرین، و یذکر غالبا أشعار نفسه أو

ص: 16

الوصال أو الجوهری أو بی دل أو ناجی أو هادی و غیرها.

73- المأثور فی ملح الخدور

للوزیر المغربی، أبی القاسم الحسین بن علی بن الحسین بن علی بن الحسین بن محمد بن یوسف، المتوفی 418 ذکر فی أعداد تصانیفه.

74- المأثور من الدین فی تحذیر نساء المسلمین

للسید عبد الله بن أبی القاسم الموسوی البلادی البهبهانی البوشهری المعاصر، المتوفی حدود 1373 طبع بإیران ظاهرا.

75- ما جاء فی أخلاق المؤمنین

لأحمد بن فارس بن زکریا اللغوی صاحب مجمل اللغه المتوفی 375.

76- ما جری به القلم

للشیخ محمد علی بن الشیخ أبی طالب الزاهدی الجیلانی الأصفهانی، المتوفی ببنارس الهند 1181 حکاه فی نجوم السماء عن فهرس کتبه و لعله اسم فهرس کتبه سماه نفسه بهذا الاسم و لم یلتفت إلیه صاحب النجوم.

77- ما جری بینه و بین بعض الفضلاء من المکاتبات و المطائبات

للسید أبی إبراهیم ناصر بن الرضا بن محمد بن عبد الله العلوی الفقیه، تلمیذ شیخ الطائفه ذکره الشیخ منتجب الدین فی الفهرست.

78- ماحیه الزور و دامغه الکفور

لحسین بن علی بن محمد بن الولید الإسماعیلی، فی الرد علی المعتزلی صاحب حصن کحلان ذکر فی فهرست مجدوع: 98 و الکحلان بالمهمله من أشهر مخالیف الیمن ... بینها و بین ذمار ثمانیه فراسخ کما فی معجم البلدان.

79- ماحی الضلاله و الغوایه

فی رد کتاب شمس الهدایه و قالع الضلاله الذی لفقه الملا شمس مفتی الهرات فی رد الشیعه فی 1247 الملقب ب خان ملا خان، و الموسوم بمحمد بن إبراهیم أو عبد الرحیم الهروی، فرده السید أبو طالب بن السید أبی تراب الحسینی القائنی المتوفی 1293 علی نحو التعلیق علی هوامش الکتاب المذکور، و فرغ منه فی الأربعاء 16- ع 1- 1290 و الرساله

ص: 17

و الرد کلاهما فارسیان، أول الرد: [ثنای بی عدد خداوندی را سزد ...] و تاریخ کتابه النسخه التی رأیتها فی مدرسه الصدر 1297 و قد أورد بعض کلماته الفاضل البسطامی فی فردوس التواریخ بعد نقل مناظره ابن أبی جمهور و ترجمناه مفصلا فی أعلام الشیعه- الکرام البرره: 40 و یوجد شمس الهدایه فی (الرضویه:

879 حکمت) کما فی فهرسها.

80- ما خالف شیخ الطائفه إجماعات نفسه

للشیخ السعید زین الدین بن علی بن أحمد العاملی الشهید 966 طبعت مع الألفیه و النفلیه.

81- المأخذ المتبع

لجلال الدین حسین بن إیاس النحوی، المتوفی 681 کذا فی کشف الظنون أقول: الظاهر أنه الشیخ جمال الدین حسین بن أبان من مشایخ العلامه الحلی کما فی إجازته لبنی زهره، بل لعله متحد مع الحسین بن بدر بن أیاز الذی ترجمه السیوطی و ذکر أنه أخذ عن أبی جعفر أحمد بن محمد بن أحمد بن خلف بن یحیی الهاشمی البلنسی الذی مات بغته فی 620 لأن فی إجازه العلامه ذکر أن شیخه المذکور یروی عن سعد الدین أحمد بن محمد بن المغربی البلنسائی.

82- المأخوذات لأرشمیدس

ترجمه ثابت بن قره، و تفسیر أبو الحسن علی بن أحمد النسوی، و تحریر الخواجه نصیر الدین محمد الطوسی المتوفی 672. طبع ضمن الجزء الثانی من تحریراته بحیدرآباد دکن 1359 فی 17 ص.

83- ما دار بینه و بین أبی إسحاق الصابی من الرسائل

للسید الشریف الرضی أبی الحسن محمد بن الحسین الموسوی، المتوفی 406 و هو فی ثلاث مجلدات کما ذکره النجاشی فی فهرس تصانیفه.

84- ماده الابتهاج فی تاریخ الإخراج

للمفتی المیر عباس التستری الموسوی الجزائری اللکهنوی، المتوفی 1306 ذکره فی التجلیات.

85- ماده البقاء بإصلاح فساد الهواء و التحرز من ضرر الأوباء

کتاب کبیر فی عده مجلدات، لأبی عبد الله التمیمی الطبیب، محمد بن أحمد بن سعید

ص: 18

المقدسی، المتوفی بمصر حدود 380 ألفه لأجل الوزیر یعقوب بن کلس وزیر المعز و العزیز الفاطمیین المتوفی أخیرهما 382 ترجمه القفطی بعنوان لقبه المشهور ب (التمیمی) ص 74 و له جیب العروس کما مر مفصلا فی (5: 303).

86- ماده الحیاه

مرموزات مختصره فی علم الصنعه بخط السید عبد الله بن السید حسین الطبیب ابن السید علی الجزائری التستری، وصی الشیخ الأنصاری توفی 1339 و لعله من تألیفه.

87- ماده الحیاه

فی تأویل بعض الآیات و الأحادیث و حل بعض العبائر المشکله مع إیراد قصص لطیفه و أشعار، للعارف المولی محمد مؤمن بن محمد قاسم بن محمد ناصر بن محمد الجزائری، معاصر العلامه المجلسی، و تلمیذ المولی شاه محمد الشیرازی، و صاحب تصانیف کثیره ذکر فهرسها فی طیف الخیال.

88- ماده الحیاه

لنور الله آشپزباشی لشاه إسماعیل الصفوی. فی الطباخه فی خمسه فصول، ألفه فی 1003 و طبع بإیران. أوله: [شکر و سپاس و حمد بی قیاس مر آن منعم حقیقی را که ]. یوجد منه فی (دانشگاه: 2591) ضمن جنگ من جمع آقا محمد معینا شرع فی جمعها من 1109 و نسخه عند (فرهاد معتمد: 5) غیر مؤرخه من القرن الثانی عشر أیضا. کما فی فهرسهما.

89- ماده منوی و انعقاد نطفه

لنظام الدین أحمد الگیلانی، ألفه باسم السلطان عبد الله قطب شاه فی فصلین، یوجد فی (دانشگاه: 4/ 3223) بخط من القرن الحادی عشر و ذکر صاحب الفهرس أنه کترجمه ل ماهیه المنی 19:

33 له.

90- مادر و وظائف خاصه زن در إسلام

للحاج میرزا خلیل بن أبی طالب الکمره إی الصیمری، طبع بطهران فی 32 ص.

91- مادر و خانه داری

لعبد الله مشکوفی، فارسی فی وظائف الأم فی الإسلام، طبع بطهران فی 31 ص کما فی فهرست کتابهای طبی 683.

ص: 19

92- مادر

أصله لماکسیم گورکی الکاتب الروسی و الترجمه لعلی أصغر سروش، طبع أولا فی 1323 ش و بعدها مکررا بإیران.

93- ما رواه ابن عباس من رأی الصحابه

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد بن عیسی الجلودی، شیخ جعفر بن قولویه الذی توفی 367 ذکره النجاشی. و قال السید رضی الدین علی بن طاوس فی محاسبه النفس إنه توفی الجلودی 18 ذی الحجه 332.

94- ما روته العامه مما یوافق الشیعه

خمسه کتب: کتاب الوضوء کتاب الصلاه، کتاب الصیام، کتاب الزکاه، کتاب الحج، لشیخ الطائفه أبی القاسم سعد بن عبد الله بن أبی خلف الأشعری القمی، المتوفی 301 أو 299 ذکره النجاشی و مر کتاب الرحمه له و هو أیضا خمسه کتب من روایات الشیعه.

95- ما روی فی أبی الخطاب محمد بن أبی زینب

لأبی الحسن السواق علی بن محمد بن علی بن عمر بن رباح القلا، یرویه النجاشی بواسطتین عنه.

96- ما روی فی أن المرء مع من أحب

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد الجلودی ذکره النجاشی، و توفی 18 ذی الحجه 332.

97- ما روی فی أولاد الأئمه ع

لأبی جعفر محمد بن الحسن بن فروخ الصفار القمی، المتوفی بقم 290.

98- ما روی فی أیام الأسبوع

لأبی جعفر محمد بن موسی بن عیسی الهمدانی السمان، ذکره النجاشی و أسند إلیه

99- ما روی فی الحمام

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی الجلودی، شیخ جعفر بن قولویه، قاله النجاشی، و توفی 18 ذی حجه 332

100- ما روی فی الحمام

لأبی الحسن علی بن الحسن بن علی بن فضال، الثقه الکوفی الفطحی، ذکره النجاشی مع إسناده

101- ما روی فی الشطرنج

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد الجلودی، ذکره النجاشی

ص: 20

102- ما روی فی شعبان

لأبی جعفر محمد بن الحسن بن فروخ الصفار القمی، المتوفی بقم 290

103- ما روی فی عدد الأئمه ع

لأبی جعفر محمد بن علی بن فضل بن تمام بن سکین، شیخ مشایخ النجاشی

104- کتاب ما سئل عن الصادق علیه السلام من الملاحم

لأبی الحسن علی بن یقطین، المتوفی 182 ذکره الشیخ فی الفهرست

105- مازندران

فی أوضاعها، لعباس شایان ابن ملا أحمد روضه خوان طبع فی مجلدین بطهران فی 1326- 1227 ش جمعا فی 498 ص

106- مازیار

لصادق هدایت بن هدایت قلی (1281- 1330 ش) و هو فی أحواله، طبع مع مقدمه مجتبی مینوی أستاذ جامعه طهران فی 1333 ش فی 140 ص و بعدها

107- ما السبب

لتاج العلماء السید علی محمد بن محمد النقوی المتوفی 1312 ذکره السید علی نقی

(ماسه بلوجیه

رساله فی عمل الماسه و صنعتها، یشبه علم الرمل فی استکشاف آثار عن اختلاف أشکال تحصل للوبر المغزول، و نوع من القرعه و الفال و اسمه أسرار الغیب أو غیوب کما مر مفصلا فی ج 2 ص 53 و سمی بهذا الاسم أیضا لأنه عمله المؤلف فی بلوچستان بأمر حاکمها و مرت رسالات فی عمل الماسه و کذا أسرار القلوب و یوجد منه فی (دانشگاه: 866) ضمن مجموعه کتب (المشکاه) و (سپهسالار: 2875) کتابتها شوال 1267 و (أدبیات: 345 جوادی) من القرن الثالث عشر کما فی فهارسها

108- کتاب ما صنفه من شعر الشعراء

للشیخ الإمام فی اللغه و الأدب أبی یوسف یعقوب بن إسحاق بن السکیت الدورقی الأهوازی، الشهید لأجل تشیعه 243 ذکره النجاشی بهذا التفصیل: شعر إمرئ القیس، شعر زهیر، شعر النابغه، شعر الأعشی، شعر أبی داود، شعر بشر بن أبی حازم، شعر أوس بن حجر، شعر علقمه الفحل

ص: 21

شعر طرفه، شعر عنتره، شعر عمرو بن کلثوم، شعر حارث بن جلزه الیشکری، شعر الفرزدق، شعر الأخطل، شعر جریر، شعر عامر بن الطفیل، شعر السلیک بن السلکه، شعر جامع بن مرحبه، شعر عمرو بن أحمد، شعر حسان بن ثابت ثم ذکر إسناده إلیه

109- ماضی القطیف و حاضرها

قصیده عینیه تزید علی مائه بیت ذکر فیها تراجم بعض علماء القطیف و شعرائها، مختصرا، تزید علی مائه رجل من الأحیاء و الأموات، نظمها الفاضل المعاصر و الخطاط الماهر الملا علی بن محمد بن علی بن محمد بن أحمد بن رمضان القطیفی الکویکبی المولد 5 شعبان- 1314 أولها:

یا خط یا وطن الکرام ألا اسمعی

ما ذا یقول فتاک ذاک الألمعی

و علیه تعلیقات کثیره للشیخ فرج بن الحسن بن أحمد بن الحسین من آل عمران القطیفی المعاصر المولود 1321 عین فیها تاریخ ولاده هؤلاء و وفیاتهم، و النسخه بقلم الشیخ الفاضل المحدث الماهر الشیخ حسین القدیحی ابن العلامه الشیخ علی القطیفی مؤلف أنوار البدرین فی علماء الأحساء و القطیف و البحرین و قد جعلها القدیحی من أجزاء کتابه الأنوار البهیه

الذی أهداه إلی مکتبتی فی سفر زیارته للنجف فی 1373 و ذکرنا ترجمته فی النقباء 2: 16 و فاتنا عد الأنوار البهیه فی تصانیفه

110- ماضی النجف و حاضرها

فی تاریخ النجف، للشیخ جعفر بن باقر بن جواد بن الشیخ محمد علی محبوبه النجفی المعاصر، المولود فی حدود 1314 جزؤه الأول محتو علی جمله مما یتعلق بالنجف قدیما و حدیثا حتی العلماء المعاصرین مع تصاویرهم، و قد طبع فی صیداء 1353 و له أجزاء أخر فی البیوت و الأسر النجفیه طبع الأول منها فی غیر العلویین و هو المجلد الثانی من أصل الکتاب فی النجف 1374 وفقه الله لطبع البقیه فی العلویین

111- ما ظهر لأمیر المؤمنین ع من الفضائل یوم خیبر

للمعاصر السید ناصر حسین ابن السید میر حامد حسین اللکهنوی المتوفی 1361، یوجد فی مکتبته” السید ناصر” بلکهنو

ص: 22

112- کتاب ما قالته العرب ما کذا بأفعل من کذا

للشیخ الأدیب النحوی أبی الحسن علی بن محمد بن العباس بن فسابخش، المنعوت بأنه ما رئی فی عصره مثله فی العلم بالأخبار و النسب و الآثار، ذکره النجاشی

113- کتاب ما قیل من الشعر فی أبی طالب

جمعه الخطیب المعاصر السید علی بن الحسین الهاشمی الموسوی النجفی، المولود 1328 یقرب من مائه صفحه بخطه عنده” المؤلف”

114- کتاب ما قیل من الشعر فی الأئمه ع)

لثقه الإسلام الشیخ أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق الکلینی الرازی، المتوفی سنه تناثر النجوم و هی 329 ذکره النجاشی

115- کتاب ما قیل من الشعر فی علی ع

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی الجلودی، ذکره النجاشی

116- کتاب ما کان بین علی و عثمان من الکلام

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد الجلودی المذکور قبلا، شیخ جعفر بن قولویه، ذکره النجاشی، و توفی 18 ذی حجه 332 کما ذکره ابن طاوس فی محاسبه النفس

117- کتاب ما کانت الجاهلیه تفعله و یوافق الإسلام

لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 206 ذکره النجاشی

118- مأکول و مشروب

کتاب طبی فارسی مجدول، و جاء فی المقدمه أنه ألفه علی طراز تقویم الصحه لابن عبدون أوله: [الحمد لله الذی خلق الأفلاک و العناصر] یوجد منه نسخه فی (المجلس: 2182) غیر مؤرخه، من القرن العاشر فی 820 ص، و ذکر النفیسی فی فهرسها أنه ألف حدود القرن الثامن

119- مأکول و مشروب

فی تدبیرهما لحفظ الصحه، منظوم فارسی، للطبیب المیرزا یوسف بن محمد بن یوسف المذکور فی (9: 1321) صاحب جامع الفوائد و غیره طبع مع علاج الأمراض أوله:

ص: 23

زبان را چو در أول این کلام

ز حمد و تحیت رساندی به کام

بدان ای خردمند روشن ضمیر

که گوید چنین یوسفی حقیر

نسخه شایعه فی (دانشگاه: 5/ 2596) کتابتها 1086 بخط عنایه الله و منه فی (أدبیات: 168 حکمت) من القرن الحادی عشر أیضا و (الملک: 4414) بخط عبد الله ضمن مجموعه مؤرخه 1235 و (دانشگاه: 436) ضمن کتب (المشکاه: 436) تاریخ کتابه المجموعه 1237 و (دهخدا: 124) بخط خدابخش بن آقا رجب 25 شعبان 1249 و غیرها کما فی فهارسها

120- ما لا بد منه فی مذهب الإمامیه

لتاج الدین حسن بن سلیمان المتخلص ب (سلیمی) المتوفی 854 المذکور فی (9: 467) منظومه فی أصول الدین و فروعه، فی مقدمه منثوره و 200 بیتا و اسمه حرز النجاه فی نظم الواجبات فاتنا ذکره غیر أنه جاء فی نسخه (دانشگاه: 1015) ما لا بد منه فی مذهب الإمامیه أوله: [حمد له جمعی از دوستان که طالبان

تبارک خالق بی چون تعالی ربنا الأعلی

حکیم و عادل و عالم قدیم و فرد بی همتا

و یوجد نسخه أخری منه فی (المجلس: 1184) کما فی فهرسها

121- ما لا بد منه فی النجوم

فارسی فی خمسه و عشرین بابا، أوله:

[سپاس خدای را جل جلاله که آفریننده آسمان و زمین است، و روزی دهنده بندگان ] یوجد منه نسخه فی تبریز (ثقه الإسلام) کتابتها 1050 مع مفاتیح النجوم کما حکاه لی السید عبد العزیز الطباطبائی

122- کتاب ما لا بد من معرفته

للشیخ المفید أبی سعید محمد بن أحمد بن الحسین الخزاعی النیسابوری، جد الشیخ أبی الفتوح الرازی المفسر، و صاحب الأربعین عن الأربعین و روضه الزهراء و غیرهما کان معاصرا لشیخ الطائفه الطوسی، ذکره ابن شهرآشوب فی معالم العلماء

123- ما لا تتم الصلاه فیه

رساله فی للمولی إسماعیل بن محمد حسین بن محمد

ص: 24

رضا بن علاء الدین محمد المازندرانی الخواجوئی، المتوفی 1173 ذکرها فی الروضات

124- ما لا تتم الصلاه فیه من الحریر

رساله فی للشیخ زین الدین بن عین علی الخوانساری، فرغ منها 1150 رد فیها علی المولی محمد شفیع التبریزی، کما ذکره السید مهدی بحر العلوم فی رجاله، و الشیخ عبد النبی فی تتمیم الأمل

125- ما لا تتم الصلاه فیه من الحریر

رساله فی للشیخ البهائی محمد بن الحسین بن عبد الصمد الحارثی العاملی، المتوفی 1030 مختصره طبعت فی مجموعه کلمات المحققین فی 1315

126- ما لا یسع المحدث جهله

رساله فی علم درایه الحدیث، نقل فی بعض المجامیع عن باب اللحن منه، بأنه إذا لحن المحدث فهل یجب النقل عنه ملحونا أو یجوز تصحیحه، اختلف فیه المحدثون و نقل عنه بعنوان کتاب المیانسینی و لعله بعینه المذکور فی کشف الظنون 2: 369 بعنوان المیانشی و إنه ألف بمکه 579 و المیانش فی إفریقا کما فی معجم البلدان راجعه

127- ما لا یسع المکلف الإخلال به

لشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی، المتوفی 460 ذکره الفهرست و النجاشی أقول: توجد فی (مکتبه الشیخ هادی کاشف الغطاء) مجموعه بخط جده الشیخ الأکبر جعفر کاشف الغطاء و فی أولها کتاب فی أصول الدین و فروعه لکنه لیس خط الشیخ المذکور، أوله: [الحمد لله کما هو اهله و مستحقه و صلی الله علی سید الأنبیاء محمد و عترته الأبرار الأخیار صلاه لا انقطاع لمددها و لا انتهاء لعددها و سلم و کرم أما بعد فقد أجبت إلی ما سألنیه الأستاد أدام الله تأییده من إملاء مختصر محیط بما یجب اعتقاده فی جمیع أصول الدین، ثم ما یجب علمه من الشرعیات، لا یکاد المؤلف (المکلف ظ) من وجوبها علیه لعموم البلوی، و لم أخل شیئا مما یجب اعتقاده من إشاره إلی دلیله و جهه علمه علی صغر الحجم و شده الاختصار و لن یستغنی من هذا الکتاب مبتدئ تعلیما و تبصره و منیه تنبها و تذکره ]

ص: 25

و عنوان شروعه فی المطلب هکذا بلفظه: ما یجب اعتقاده فی أبواب التوحید، الأجسام محدثه لأنها لم تسبق الحوادث فلها حکمها فی الحدوث إلی آخر کلامه و أظنه ما لا یسع المکلف هذا المنسوب إلی شیخ الطائفه فی الفهرست و النجاشی

128- ما لا یسع المکلف إهماله

للشیخ أبی عبد الله محمد بن هبه الله الطرابلسی، تلمیذ الشیخ الطوسی، ذکره ابن شهرآشوب فی باب الکنی من المعالم

129- ما لا یسع المکلف جهله من الأصول و الفروع

مختصر فی مائه و خمسین بیتا، للشیخ السعید زین الدین بن علی بن أحمد الشامی الشهید 966 أوله: [الحمد لله رب ] رأیته فی (مکتبه المیرزا محمد الطهرانی) بسامراء

مالک الأشتر

للسید محمد تقی بن السید سعید الحکیم الطباطبائی النجفی المولود 1341 طبع فی النجف 1365 و قد مر فی (7: 123) بعنوان حیاه مالک و له شاعر العقیده دراسه عن السید الحمیری طبع أیضا فی سلسله حدیث الشهر و هو الحلقه الحادیه عشره، و من آثاره المخطوطه دراستان عن أبی فراس و ابن عباس ذکرناهما فی ترجمته فی طبقات أعلام الشیعه- النقباء: 257

مالک الأشتر

للسید محمد رضا بن السید جعفر بن السید حسین الحکیم النجفی، المولود من ابنه العلامه الشاعر السید مهدی الطالقانی النجفی فی حدود 1338 طبع فی طهران عام 1365 أیضا و قد ذکرناه فی (7: 123) بعنوان حیاه مالک أیضا و فیه تصدیر للمغفور له الحجه محمد الحسین آل کاشف الغطاء و مقدمه للشیخ محمد طاهر آل الشیخ راضی و ألحقت به فی الطبع رساله مختصره للشیخ محمد علی الأردوبادی فی حیاه إبراهیم بن مالک

مالک الأشتر

للشیخ عبد الواحد آل مظفر، اسمه قائد القوات العلویه مر فی القاف

130- کتاب ما للشیعه بعد علی ع

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد الجلودی المتوفی 332 کما فی محاسبه النفس للسید ابن طاوس

131- کتاب المألوف

لأبی محمد أحمد بن أعثم الکوفی الأخباری المؤرخ

ص: 26

المتوفی حدود 314 ذکره یاقوت فی معجم الأدباء و قال: کان شیعیا

132- مالکیت از نظر أدیان و أحزاب

لکمال الدین بخت آور طبع بطهران فی 1331 ش فی 116 ص

133- مالکیت محدود

تألیف السید کاظم روانبخش مؤلف شخصیت و زندگانی خواجه نصیر المذکور یبحث فیه عن تعارض الأصلین فیها طبع بتبریز فی 1328 ش فی 117 ص

134- المال لا ینزع من المتصرف الشرعی الا بالبینه

رساله فی للشیخ عبد الله بن صالح السماهیجی، المتوفی 1135

135- مال المیت إذا کان علیه دین مستوعب

رساله فی للمحقق المیرزا أبی القاسم بن الحسن الجیلانی، نزیل قم، المتوفی 1231 فرغ منها 1205 و طبعت فی آخر الغنائم 1319

136- مال الناصب

رساله فی فی خمسین بیتا للعلامه المجلسی، المولی محمد باقر بن محمد تقی المتوفی 1110 کما فی الفیض القدسی و إجازه السماهیجی و غیرهما

137- مال الناصب

رساله فی فارسیه تقرب من أربعمائه بیت، أیضا للعلامه المجلسی، أولها: [الحمد لله و سلام علی عباده الذین اصطفی محمد و آله خیره الوری شیخ طوسی رضی الله عنه در تهذیب بسند مختلف فیه از معلی بن خنیس ] رأیتها فی خزانه (الطهرانی بسامراء) تاریخ کتابتها 1128 و فی (دانشگاه: 2479) من القرن الثانی عشر، و احتمل صاحب الفهرس أنه تألیف محمد طاهر الأخباری

138- مال الناصب و إنه لیس کل مخالف ناصبا

رساله فی للسید الأجل عبد الله بن نور الدین ابن المحدث الجزائری المتوفی فی 1173

139- مالیات

فارسی فی مقدمه فی لزوم وجود سلطان عادل و بابین 1- الشرائط و کیفیت أخذ المالیات 2- فی عدل السلطان فیها رأیته فی (الملک: 6197) ألف باسم ناصر الدین شاه قاجار أوله [یکی از چاکران آستان آسمان سای ]

140- مأموریت جنرال گاردن

لمیرزا علی خان مترجم، أحد المترجمین فی دار

ص: 27

الترجمه فی عهد الناصری، و هو ترجمه أسناد جنرال گاردن سفیر ناپلئون فی إیران فرغ منها قبل 15 رمضان 1298 یوجد منه نسخه فی مکتبه وزاره الخارجیه بطهران (84 ر 6203) مذهبه، کتب علیها محمد حسن خان اعتضاد السلطنه أنه عرضها علی ناصر الدین شاه فی التاریخ المذکور

141- مأموریت رجاء

للعلامه المجلسی محمد باقر بن محمد تقی 1110 ترجمه قسم من عیون أخبار الرضا فی حدیث مأموریه رجاء بن أبی ضحاک لدعوه الرضا علیه السلام إلی خراسان، فرغ منه فی ع 1 ر 1078 یوجد منه نسخه فی (إلهیات: 78 آل آقا) ضمن مجموعه مؤرخه 1224 کما فی فهرسها

142- ما نزل من القرآن فی أعداء آل محمد ع

عده ابن شهرآشوب من الکتب المجهوله المؤلف

143- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی إسحاق إبراهیم بن محمد بن سعید الثقفی، المتوفی 283 ذکره النجاشی، و قال الشیخ ما أنزل کما مر

144- ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی نعیم أحمد بن عبد الله بن إسحاق بن موسی بن مهران الحافظ الأصفهانی، المتوفی 430 ذکره ابن شهرآشوب فی معالم العلماء و ینقل عنه ابن بطریق فی أول کتابه المستدرک المختار

145- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی أحمد عبد العزیز الجلودی المذکور، المتوفی 332 ذکره النجاشی و مر فی الألف آیات الأئمه و آیات الولایه

146- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی الفرج علی بن الحسین الأصفهانی الزیدی، صاحب الأغانی المتوفی 356

147- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی بکر محمد بن أحمد بن محمد بن أبی الثلج عبد الله بن إسماعیل الکاتب، المتوفی 325 قاله النجاشی قال السید علی بن طاوس فی کتاب الیقین إنه وجدنا منه نسخه عتیقه عسی أن

ص: 28

یکون کتابتها فی حیاه مؤلفها بأسانیده إلی أبی الجارود فی عده أحادیث، أورد منها فی کتاب الیقین أربعه فی تسمیه علی بأمیر المؤمنین معبرا عن الکتاب ب کتاب التنزیل

148- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی جعفر محمد بن أورمه القمی، ذکره النجاشی

149- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی عبد الله المرزبانی، محمد بن عمران بن موسی الخراسانی البغدادی، أول من وضع علم البیان و صنف فیه کتاب المفصل و له کتاب أخبار أبی تمام کما مر ذکره ابن شهرآشوب فی معالم العلماء و قال ابن الندیم: ص 190 هو آخر من رأیناه من الأخباریین المصنفین راویه صادق اللهجه ولد فی ج 2- 297 و توفی 378

150- کتاب ما نزل من القرآن فی أمیر المؤمنین ع

لأبی موسی هارون بن عمر بن عبد العزیز بن محمد المجاشعی، من أصحاب الرضا علیه السلام ذکره الکشی

151- ما نزل من القرآن فی أهل البیت ع

لمحمد بن العباس بن علی بن مروان، المعروف بابن الجحام (بالجیم ثم الحاء) و المعاصر لثقه الإسلام الکلینی و سمع منه التلعکبری فی 328 حکی النجاشی عن جماعه من أصحابنا أنه کتاب لم یصنف فی معناه مثله، و قیل إنه ألف ورقه، انتهی ینقل فیه کثیرا عن تفسیر عیسی بن داود النجار الکوفی من أصحاب الکاظم علیه السلام و ینقل عنه السید شرف الدین فی کتابه تأویل الآیات الظاهره کما مر فی (ج 3: ص 304) أنه من أهل القرن العاشر و تلمیذ المحقق الکرکی الذی توفی سنه 940 و کذا ینقل فی منتخبه الموسوم ب جامع الفوائد کما مر فی (5: 66) فیظهر بقاء الکتاب إلی هذا العصر و الله العالم بما بعده، قال فی أوائل تأویل الآیات: و رأیت للشیخ الثقه المجمع علی عدالته محمد بن العباس بن علی بن مروان بن الماهیار أبو عبد الله البزاز المعروف بابن الجحام، الذی هو من أجلاء مشایخ التلعکبری و من فی طبقته، کتاب ما نزل من القرآن فی أهل البیت علیه السلام و هو کتاب لم یصنف مثله فی معناه و لم نطلع الا علی نصفه

ص: 29

من قوله تعالی فی سوره الإسراء: وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ إلی آخر القرآن و ینقل عنه الشیخ حسن بن سلیمان الحلی أیضا فی مختصر بصائر الدرجات و هو تلمیذ الشهید الأول عن نسخه من هذا الکتاب علیها خط ابن طاوس کتب السید علیها ترجمه المؤلف بخطه نقلا من النجاشی، و ذکر طریق روایته للکتاب قال: روایه علی بن موسی بن طاوس عن فخار بن معد العلوی و غیره عن شاذان بن جبرئیل عن رجاله أقول: و ینقل عنه السید جمال السالکین علی بن طاوس فی رساله محاسبه النفس و کان عنده تاما کما صرح به فی کتاب الیقین قال: إنه عشره أجزاء فی مجلدین ضخمین، نسخ من أصل علیه خط أحمد بن الحاجب الخراسانی فی إجازه تاریخها صفر 338 و إجازه الشیخ الطوسی فی 433 قال ابن طاوس: و قد روی أحادیثه من رجال العامه لتکون أبلغ فی الحجه، و نقل فی الیقین عن کلا المجلدین عده روایات

152- ما نزل من القرآن فی الخمسه ع

لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد الجلودی، المتوفی 18 ذی حجه 332

153- ما أنزل من القرآن فی صاحب الزمان ع

لأبی عبد الله الجوهری أحمد بن محمد بن عبید الله بن الحسن بن عیاش، صاحب مقتضب الأثر و کتاب الاشتمال و کتاب الأغسال و غیرها المتوفی 401

154- المانعات من دخول الجنه

ذکر فیه کل ما ورد أنه مانع من دخول الجنه، أوله باب من لا یأمن جاره، للشیخ الأقدم أبی محمد جعفر بن أحمد بن علی القمی، صاحب الغایات و جامع الأحادیث و المسلسلات و غیرها إلی تمام العشرین و مائتین کتابا علی ما حکاه السید ابن

طاوس فی الدروع عن الکراچکی، یروی عنه الشیخ الصدوق فی معانی الاخبار و هو یروی عن الصدوق و عن الصاحب بن عباد و الکتاب هذا ینقل عنه فی البحار بعنوان الأعمال المانعه و هو بحمده تعالی موجود، نقل عنه أحادیثه شیخنا النوری فی مستدرک الوسائل و نسخه منه کانت عند مولانا (المیرزا محمد الطهرانی) و نسخه علیها تملک العلامه

ص: 30

المجلسی عند السید محمد رضا التبریزی فی النجف و نسخه بخط العلامه النوری مع العروس و الغایات و المسلسلات کتبها فی النجف 1279 توجد عند حفیده” النوری” المیرزا علی بن محمد بن العلامه النوری المعروف بعلی بهزادی

155- المأنوس من لغه القاموس

للعلامه الشیخ محمد رضا بن الشیخ جواد الشبیبی النجفی، المولود فی 1306 ذکره فی الأدب العصری (ج 1 ص 114) ضمن مؤلفات الشبیبی و قد نشرت نماذج منه تباعا فی مجله الدلیل النجفیه و یقصد بالمأنوس ما کان مألوفا عند فصحاء العرب و فی المختار من کلامهم، و یقابله الغریب الذی یستهجن استعماله و یعد من عیوب فصاحه الکلام

156- مانیتیسم

ترجمه عن أصله الإفرنجی تألیف افیل باتر، للشاه زاده محسن میرزا الظلی، طبع بمطبعه أرمغان بطهران

157- مانی نقاش

فارسی فی أحواله لصنعتی زاده الکرمانی، طبع بطهران

158- مانی و دین أو

للسید حسن تقی زاده المعاصر، و معاضدت أحمد أفشار، طبع مع ضمائم و فهرست 270 کتاب و مقاله من مراجع الغربیه حول مانی و المانویه و ما یتعلق بها و فهرست المنابع العربیه و الفارسیه فیها لأحمد أفشار فی 1335 ش فی 20+ 602 ص بطهران

159- مانی و مینو

منظومه لناصر المظفر، المذکور فی (9: 1157)

160- ما وراء الستار أو ذکری أولی الألباب

فی رد العامه، للسید هادی بن السید حمد الحسینی آل کمال الدین الحلی، فی جزءین ألفها 1354 و یتلوهما الجزء الثالث فی الإمامه

161- ما وراء مدرسه

فارسی لحبیب الله نوبخت بن محمد حسن الشیرازی النوری نزیل طهران، و ناظم شاهنامه پهلوی و هو مطبوع

162- ماه فروردین روز خرداد

المتن من الپهلویه و ترجمتها بالفارسیه و فهرست لغاتها للدکتور صادق کیا بن أحمد مقتدر الدوله، أستاذ جامعه طهران

ص: 31

طبع بطهران 1332 ش فی 62 ص

163- ماه کامل

فی مراثی المعصومین الأربعه عشر من نظم الأدیب السید فراصت حسین الزیدی پوری، طبع فی دهلی قبل 1334

164- ماه نخشب

مجموعه قصص للمرحوم سعید النفیسی، أستاذ جامعه طهران، طبع بطهران فی 1334 ش فی 280 ص

165- ما هو نهج البلاغه

فی بیان ما یتعلق به للمرحوم السید محمد علی هبه الدین الحسینی المشهور بالشهرستانی، طبع سنه تألیفه و هی 1352 و استعان بالذریعه فی ذکر جمله مما یتعلق بالنهج، ثم ترجم إلی الفارسیه باسم نهج البلاغه چیست و المترجم هو الشیخ ضیاء الدین بن صدیقنا العالم الجلیل الشیخ یوسف الشیرازی آل صاحب الحدائق الشهیر بابن یوسف الحدائقی

166- ماهیت دمکراسی و نقش افراد در آن

لمحمود أسدی الدامغانی طبع بطهران 1333 ش فی 23 ص

167- الماهوتیه

فی اللباس المشکوک، للمیرزا محمد حسین بن محمد علی المرعشی الشهرستانی الحائری، المتوفی بها 1315 رأیتها فی خزانه کتبه” میرزا محمد حسین” بکربلاء

168- ماهوتیه

رساله فی استعمال المنسوج الموسوم بماهوت، للمولی لطف الله الأسکی اللاریجانی النجفی، المتوفی 1311 رأیتها فی کتب المرحوم السید محمد بن إبراهیم اللواسانی منضمه إلی حاشیه القوانین له أیضا فی النجف

169- ماه و مهر

فی تاریخ بوشهر، للسید جمال الدین محمد بن الحسین بن مرتضی الواعظ المعاصر الیزدی الحائری الطباطبائی، ذکره فی فهرس کتبه

170- ماهیه الحزن

للشیخ الرئیس أبو علی سینا، و عبر عنه فی بعض النسخ به الحزن و أسبابه أوله: [قال الشیخ نبین ما الحزن و أسبابه لتکون أشفیته معلومه، فنقول الحزن: ألم نفسانی یعرض لفقد المحبوبات و فوت المطلوبات لا یکاد یعری أحد من هذه الأسباب ] و هذا التعبیر عن الحزن، یوجد فی رساله منسوبه إلی أفلاطون فی حقیقه نفی الغم و الهم و إثبات الزهد (ص 65

ص: 32

أربع رسائل طبع بیروت) و فی کتاب تهذیب الأخلاق لأبی علی مسکویه بابها الأخیره طبع بأستانبول فی 1937 م و ترجم إلی الترکیه و ذکره المهدوی فی فهرست نسخه های مصنفات ابن سینا

ماهیه الصلاه

للشیخ أبی علی ابن سینا، رساله الموجوده ضمن مجموعه فیها فواتح الجمال فی (مکتبه المجلس) و أما فی انتسابها تردید، مر فی (2: 48) بعنوان أسرار الصلاه أقول: و هو المطبوعه فی مصر ضمن مؤلفاته و فی طهران ضمن مجموعه کلمات المحققین بعنوان سر الصلاه أوله: [الحمد لله الذی خص الإنسان بشرف الخطاب ]

171- ماهیه العصمه

لأبی جعفر محمد بن علی الشلمغانی، صاحب کتاب التکلیف المعروف بابن أبی العزاقر الملعون بعد استقامته، ذکره النجاشی

172- ماهیه معاویه

بلغه الأردو، للمیرزا أحمد علی الأمرتسری الهندی، طبع بالهند

173- ماهیه المنی و کیفیه انعقاد النطفه و تولد الجنین و حقیقه الحراره الغریزیه

لنظام الدین أحمد الگیلانی، ألفه باسم السلطان عبد الله القطب شاهی، یوجد فی (دانشگاه: 3/ 3223) مذهبه من القرن الحادی عشر مع اثنی عشر رساله أکثرها طبیه، منها ماده منوی و انعقاد نطفه کترجمه لهذا و لقب المؤلف ضمن المجموعه (ص 89 و 101) ب (فلک) و (حکیم الملک) کما فی فهرس دانشگاه.

174- ماهیه النفس

للشریف أبی القاسم علی بن أحمد الکوفی العلوی صاحب کتاب الاستغاثه المتوفی بکرمی من نواحی شیراز 352 و هو غیر کتابه فی النفس علی ما یظهر من النجاشی.

175- ماهیه النفس

لأبی نصر الفارابی، محمد بن أحمد بن طرخان المتوفی 339 ذکر فی فهرس تصانیفه. و ذکره أرکین ضمن تألیفات الشیخ الرئیس أبو علی سینا برقم 11، و أید القنواتی (ص 143) انتسابها إلی الفارابی، یوجد منه نسخه فی

ص: 33

(أحمد ثالث. طوپقاپو: 3286) کتب علیها بخط من غیر کاتب النسخه: الرئیس سلمه الله و أبقاه. أوله: [فکلهم قد أثبتوا النفس ثم اختلفوا فیما بینهم و انما اختلفوا من سوء النظر و قله المعرفه ...] و ذکر بعنوان أحوال النفس أیضا.

الماهیه و الوجود

رساله فی تحقیق ... للشیخ هادی بن محمد أمین الطهرانی، المتوفی 1321 أولها: [الحمد لله رب العالمین، الذی جعل فی کل شی ء آیات علی وحدانیته ... هذه رساله وجیزه فی تحقیق الماهیه و الوجود ...] أنکر فیها الوجود الذهنی و أثبت وجود الکلی الطبیعی فی الخارج، رأیت منها بخط الشیخ عبد الرسول بن الشیخ شریف الجواهری، کتبها عن خط المؤلف فی 1328 و منها نسخه بخط المولی علی محمد النجف آبادی کتبها 1329 مع الحق الیقین الذی هو أیضا له فی مسأله الماهیه و الوجود کما مر و أولها: [الحمد لله الذی دل علی ذاته ...] و رأیت نسخه أصلها بخط المؤلف عند السید هادی الإشکوری، أولها:

[الحمد لله الذی جعل فی کل شی ء آیات علی وحدانیته ...] و هی رساله فی تحقیق الماهیه و الوجود فلاحظ و بما أن عمده نظره فی حق الیقین إلی إثبات اتحاد الوجود مع الماهیه یقال له اتحاد الوجود و الماهیه کما ذکرناه بهذا العنوان فی (1: 81).

176- ما یترتب علی من لا یحل نکاحها

رساله فی ... للشیخ محمد بن أحمد بن إبراهیم الدرازی، أخ الشیخ یوسف، رأیتها ضمن مجموعه أربعه عشره رساله بخط السید خلیفه کتبها 1221.

ما یتعلق بالصحاح الست

رساله فی ... لشیخنا المیرزا فتح الله بن محمد جواد المدعو بشیخ الشریعه الأصفهانی النجفی، رأیتها فی خزانه کتبه” المؤلف” و استنسخت منها لنفسی، و بما أنه لم یسمها باسم سمیتها ب القول الصراح حول الصحاح 17:

211 و استنسخه ولده الشیخ حسن فکتب الاسم علی نسخه الأصل.

177- ما یجب علی الإنسان

رساله فی ... للسید عبد الله بن السید نور الدین ابن المحدث الجزائری مذکور فی فهرس تصانیفه.

178- ما یجب علی الإنسان

رساله مختصره فی ... للسید المحدث

ص: 34

عبد الله بن محمد رضا الشبر الحلی الکاظمی الحسینی، المتوفی 1242 کما ذکر فی فهرست کتبه.

179- ما یجب علی العبد عند مضی الإمام (ع

) لأبی جعفر محمد بن أحمد بن أبی قتاده، مولی السائب بن مالک الأشعری، ذکره النجاشی. و یأتی ما یفعل الناس حین یفقدون الإمام. 19: 36.

180- ما یجب علی المکلف

للشیخ فخر الدین أحمد بن عبد الله بن المتوج البحرانی، صاحب الوسیله و شیخ أبی العباس أحمد بن فهد الحلی کما ذکره فی الروضات: 19.

181- ما یجب علی المکلف عمله و لا یسعه جهله من المسائل الفقهیه

للشیخ عبد الله بن صالح السماهیجی، المتوفی 1135 کتبه للسید علوی عتیق الحسین أوان عزمه للتشرف إلی زیاره الإمام الرضا علیه السلام . أوله: [الحمد لله فاتح الأبواب و کاشف الحجاب ...] انتهی إلی أواخر الصلاه بخط الملا عبد الحسین بن عبد الرحیم البغدادی فی 1345 رأیته فی کتب السید محمد المعروف بپیغمبر الخامنئی و هو الیوم فی (مکتبه التستریه) ضمن مجموعه من رسائل المؤلف، و هو مرتب علی تسعه أبواب، من أول الطهاره إلی آخر صلاه المسافر، و فی أکثر أبوابه عده فصول و المسائل کلها فتوائیه، و قد یشیر فی بعضها إلی الدلیل.

182- ما یجوز بیعه من الأوقاف و ما لا یجوز

رساله فی ... للشیخ عبد الله بن صالح السماهیجی، المتوفی 1135.

183- ما یحرم الزوجه منه من إرث زوجها

رساله فی ... للشیخ زین الدین الشهید فی 966 قال فی آخرها: [و اعلم أنه لخص فی هذه المسأله أقوال و عد منها سته ... و هی فی (مکتبه الطهرانی) بسامراء.

ما یصح و ما لا یصح من أحکام النجوم

مر بعنوان إبطال أحکام النجوم 1: 66.

184- ما یضع الناس فی غیر موضعه

لنظام الدین أحمد الگیلانی،

ص: 35

مؤلف ماهیه المنی 19: 33 رساله مختصره فی الأغلاط العامیه، کذیل ل منتخب دره الغواص له، ضمن مجموعه ثلاثه عشر رساله من المؤلف فی (دانشگاه:

8/ 3223) مذهبه من القرن الحادی عشر.

185- ما یعلل و ما لا یعلل

لشیخ الطائفه، أبی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی، المتوفی 460 ذکره النجاشی و الفهرست.

186- ما یعم به البلوی

رساله فی ... لابن المتوج، جمال الدین أحمد بن عبد الله بن محمد، کما ذکره الشیخ سلیمان البحرانی، لکن المحتمل أنه بعینه ما یجب علی المکلف المذکور فی الروضات: 19.

187- ما یفعل الناس حین یفقدون الإمام

لأبی جعفر أحمد بن أبی زاهر الأشعری القمی، و مر آنفا ما یجب علی العبد عند مضی الإمام علیه السلام .

188- ما یلحن فیه العامه

لأبی حنیفه الدینوری، صاحب الاخبار الطوال ذکره ابن الندیم ص 116.

189- ما یلحن فیه العامه

للإمام أبی عثمان بکر بن محمد بن حبیب المازنی سید أهل العلم بالبصره، المتوفی 248 ذکره النجاشی.

190- ما یعرض مزاج الإنسان

من السن الثالث إلی آخر العمر و بیان کیفیه حفظه رساله فی ... للشیخ داود بن عمر الأنطاکی الضریر نزیل القاهره المتوفی بمکه 1005 موجوده فی (الخزانه الخدیویه) منضمه إلی کتابه النزهه المبهجه فی تشحیذ الأذهان و تعدیل الأمزجه.

191- ما یعم به البلوی

رساله فی ... للشیخ جمال الدین أحمد بن عبد الله بن محمد بن علی بن الحسن بن متوج البحرانی، ذکر الشیخ سلیمان بن عبد الله الماحوزی، فی رسالته فی تاریخ علماء البحرین: أن الشیخ جمال الدین المذکور قال فی مبحث القبله من رسالته هذه: إن قبله البحرین جعل الجدی محاذیا لطرف الأذن الیمنی و لیست کقبله البصره علی ما یقوله متفقهه العصر، ثم قال الشیخ سلیمان و من غریب ما اتفق أن محمد سلطان ابن الفریدون خان حاکم البحرین فی 1108

ص: 36

کانت عنده الآله الموسومه ب (قبله نما) فساعدت الآله لقول جمال الدین المذکور و کان هو شیخ الإمامیه فی وقته و تلمیذ فخر المحققین و کثیر المناظره مع الشیخ الشهید محمد بن مکی، و له آیات الأحکام الموسوم ب منهاج الهدایه و دفن بجزیره أکل فی مشهد النبی صالح علیه السلام .

192- ما ینبغی أن یقدم قبل تعلم فلسفه أرسطو

لأبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی، المتوفی 339. طبع مع عیون المسائل له مکررا منها فی مطبعه المؤید 1327 و ذکر عده من مصنفاته فی معجم المطبوعات: 1425

193- ما یورث ازدیاد قوه الحافظه

رساله فی ... من الأدعیه و العلاجات للشیخ إسماعیل الآتی ذکره.

194- ما یورث الحب

رساله فی ... من الأدعیه و الأذکار، أیضا للشیخ إسماعیل بن الحسن بن محمد علی البوشهری آل عبد الجبار، المتوفی بها 1328 رأیتها بخطه و فرغ من بعضها 1318.

195- مایه ایمان

موجود فی (الخزانه الرضویه) کما فی فهرسها المطبوع فی آخر مطلع الشمس و لعله سرمایه ایمان.

196- مایه دانش

فی المنطق و الطبیعی و الهیئه، فارسی مطبوع، للشیخ الرئیس أبی علی الحسین بن عبد الله بن سینا، المتوفی 427.

197- مایه سعادت

لصنعی الکلیبولی، المذکور فی (9: 619) مأخوذ عن حدیقه السعداء 6: 384 الترکی للفضولی، الذی هو نظم روضه الشهداء للکاشفی المتوفی 910.

198- المباحث

أربعون مسأله کلامیه، للعلامه الحلی، رأیته فی (مکتبه السماوی) و یأتی المباحثات السنیه له.

199- مباحث الأدله العقلیه

من أصول الفقه، للسید علی أصغر بن السید شفیع الجابلقی أوله: [الباب الثالث فی الأدله العقلیه و تنقیح الکلام

ص: 37

فیها یقتضی إیراد مقدمات خمس الأولی فی بیان معنی العقل و الدلیل العقلی ] یوجد عند السید شهاب الدین کما کتبه إلینا قال: و معه کتاب الحجج الاستدلالی له أیضا. أقول: الظاهر أنه من أجزاء جامع المقاصد فی الأصول له، کما مر فی (5: 73).

200- مباحث الألفاظ

من أصول الفقه، للسید أبی القاسم بن معصوم الحسینی الجیلانی الإشکوری النجفی، المتوفی 17 شوال 1325 و هو و أخوه السید جعفر المتوفی قبله مذکوران فی أعلام الشیعه- النقباء: 76 و 303.

مباحث الألفاظ

فی عده رسائل مستقله: 1- الصحیح و الأعم 2- مقدمه الواجب 3- الضد 4- الأمر مع انتفاء الشرط 5- الاجتماع 6- النهی فی العباده 7- مفهوم الشرط 8- الوصف 9- الغایه 10- الحصر، کلها للشیخ أحمد بن محمد باقر بن إبراهیم التبریزی، ألفها فی النجف من 1268 إلی 1271 و النسخه بخطه فی (مکتبه الشیخ قاسم محیی الدین) فی النجف و ذکرته فی (2: 203) بعنوان أصول الفقه و إنه ثلاث مجلدات و هذا أول مجلداته.

201- مباحث الألفاظ

من بحث الضد و الاجتماع و الإجزاء و المفهوم و المنطوق و العام و الخاص، لبعض المتأخرین عن صاحب الفصول و لعله من تلامیذ صاحب الجواهر رأیتها عند السید محمد تقی البوشهری اشتراه من کتب الشیخ أبی القاسم الکازرونی.

202- مباحث الألفاظ

تاما إلی الأدله العقلیه فی مجلد، للمیرزا محمد حسن بن المیرزا آقاسی القمی إمام مسجد العسکری بقم المتوفی بها (8- ع 1- 1304 کان عند ولده” المؤلف” الآقا أحمد و قد ترجمنا المؤلف فی القسم الأول من النقباء: 386.

203- مباحث الألفاظ

من أصول الفقه، للمولی نور محمد البسطامی تلمیذ السید حجه الإسلام الشفتی الأصفهانی، المجاز منه بخطه علی ظهر النسخه الموجوده، ذکر السید شهاب الدین التبریزی أنه فرغ منه 1256 و له ذریه باقیه من نسل ولده الشیخ محمد حسن و لذا یعرفون بالحسنیین.

ص: 38

204- رساله المباحث التسعه عن العالم

و هی فی مبحث قاطیغوریاس من المنطق، ذکر فی فهرست مجدوع: 131 ضمن کتب الإسماعیلیه.

المباحث المشرقیه فی المسائل الحکمیه

بعنوان السؤال و الجواب للشیخ أبی علی بن سینا، یأتی بعنوان المسائل و الجوابات و المباحثات و سمی بهذا العنوان فی فهرس (مدرسه فاضل خان).

205- المباحث المشرقیه

للإمام فخر الدین الرازی، محمد بن عمر بن الحسین، ألفه باسم سهل بن عبد العزیز أو سهیل بن عبد العزیز المستوفی، فی ثلاث کتب: 1- الوجود و خواصه و أحکامه 2- أقسام الممکنات 3- الإلهیات. طبع فی مجلدین بحیدرآباد دکن 1343. و نسخه شایعه منه فی (دانشگاه: 3711) بخط محمد بن إبراهیم بن یحیی کتابته السبت 4 ع 2/ 892 ناقص الآخر. راجعه.

206- المباحثات

للشیخ الرئیس أبی علی سینا، المتوفی 427. کتبها تدریجا فی جواب مراسلات أرسل إلیه، و غالبها فی جواب تلمیذه بهمنیار، و فی حل مشکلات الشفاء و غیره من تألیفاته. و جاء فی بعض النسخ أنه فی جواب أبو منصور و المقصود (أبو منصور) ابن الزیله. و یحتمل أن بعضها جواب إلی بهمنیار و بعضها إلی ابن زیله. و نسخها تختلف فی الترتیب و التنظیم، ذکر تفصیلها المهدوی فی فهرسه.

و یوجد منه نسخه فی (مدرسه فاضل خان) بمشهد خراسان، (و دانشگاه: 1/ 2441) ضمن رسائل من المؤلف کتب أحدها فی 29/ ع 1/ 1052 کما فی فهرسها. و طبع له بعنوان المباحث بقاهره 1947 م.

المباحثات

للقاضی زاده الکرهرودی، المذکور فی (9: 870). مباحثات و مناظرات له فی الإمامه، تختلف نسخها فی الکمیه و الکیفیه من العبارات و الفصول و العنوان: الرشحات و الإمامه و المباحثات و تحفه شاهی. و الأبسط منهم ما مر بعنوان تحفه شاهی 3: 443.

207- المباحثات السنیه و المعارضات النصیریه

للعلامه الحلی جمال الدین أبی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر، المتوفی 726 ذکره فی

ص: 39

الخلاصه و لعله ما مر بعنوان المباحث.

208- مباحث الفرقه السلیمانیه

للقمان بن حبیب الله، أستاذ المجدوع و المتوفی 8 ج 2/ 1173 و له عبرت و المجموع الوجهی الآتی ذکره، ذکره تلمیذه فی فهرسته ص 101. و قال فأولها مکتوب إلی المسمی بالطیب. مطلعه [الحمد لله الذی جعل أهل الحق ] ثم حجج من الإسماعیلیه.

209- رساله مباحث الفرقه الهجومیه

مجموع حجج إسماعیلیه ذکر فی فهرست مجدوع: 102 و ذکر أن أوله حجه فی النص، مطلعها [الحمد لله رب العالمین ...

أما بعد، فإن الذی خلق الخلق ] و هو تألیف لقمان بن حبیب الإسماعیلی مؤلف مباحث الفرقه السلیمانیه المذکوره آنفا. فرغ منه فی 28 رمضان 1157.

210- رساله فی المباحث اللغویه

للشیخ أحمد بن زین الدین الأحسائی المتوفی 1241 و إلیه ینتسب الشیخیه.

211- مباحثه الجعفری و الأشعری

فی تفضیل فاطمه الزهراء علی مریم بنت عمران، للشیخ میرزا نجم الدین جعفر بن محمد الطهرانی العسکری، رأیته عند مؤلفه المترجم فی أعلام الشیعه- النقباء: 299.

212- مباحثه العلوی و الأموی

فی المسأله المذکوره ببیانات أخری و أوجز من السابقه، للشیخ نجم الدین المذکور.

213- مباحثه النفس

فارسی للشیخ إبراهیم بن محسن، الکاشی المعاصر، المعارض، کتبه بعد طرده عن النجف فی طهران، و طبع مع کتاب إیقاظ له 1317.

214- مباحثه النفس

فارسی للحاج المولی أحمد الکوزکنانی. طبع بطهران فی 1317 کما فی الفهارس.

215- مباحثه النفس

فی المواعظ مخاطبا للنفس الأماره و معترضا علیها مختصر فی ثلاثمائه بیت تقریبا، للمولی محمد طاهر أوله: [الحمد لله رب چون این محتاج الله قادر محمد طاهر دید که أکثر أهل زمان در قافله گاه جهان رحل أقامت انداخته و سفر پرخطر خویشتن فراموش ساخته و نفس اماره را دوست داشته

ص: 40

و خیر خواه خویش دانسته اند] إلی آخر کلامه فی بیان عداوه النفس الأماره و التحذیر عن موافقتها و الحث علی مراقبتها و محاسبتها و زجرها و مخالفتها، و هو غیر تنبیه الراقدین له، و ترجمته بالفارسیه المعبر عنها ب موعظه النفس کلاهما للمولی محمد طاهر بن محمد حسین الشیرازی القمی الأخباری، من مشایخ العلامه المجلسی المتوفی 1098 یوجد فی (مکتبه السید هادی الخراسانی) بکربلاء و (مکتبه الشیخ هادی کاشف الغطاء) فی النجف و عند الشیخ علی أکبر النهاوندی بمشهد خراسان و عند المیرزا محمود الکلباسی بها أیضا و عند الشیخ مهدی شرف الدین فی تستر و فی آخره رباعیه ذکرت فی آخر شفاء الصدور و آخرها [

شاید که کنم باوج مهرت پرواز

] و نسخه عند السید محمد الجزائری فی النجف و (المجلس: 4805) کتابتها 1082 و (پزشکی: 277) من القرن الحادی عشر و (جامع کبیر یزد) کتابتها 1185 و أخری عند السید محمد علی الإمام الدزفولی و هی بخط السید محمد حسین بن نور الدین الموسوی فی 1242 و (الرضویه: 251) کتابته 1084 و طبع مع مقدمه السید جلال الدین الأرموی بطهران

مبادئ آراء أهل المدینه الفاضله

للفارابی، شرع فیها ببغداد و فرغ منها بدمشق فی 331، ثم حررها ثانیا و أضاف فیها بمصر فی 337 و یشیر إلیه ابن رشد [رئاسه الأخیار و هذه تعرف بالإمامیه و یقال إنها کانت موجوده فی الفرس الأول فیما حکاه أبو نصر] أوله: [الموجود الأول هو السبب الأول لوجود سائر الموجودات ] و مر بعنوان آراء مدینه الفاضله 1: 33 و طبع بمباشره دیتریسی فی لیدن 1895 م و بعدها بمصر مکررا و یوجد منه فی (دانشگاه: 2/ 2110) ضمن مجموعه رسائل تاریخ کتابتها 1050 و أخری بخط علی قلی بن قرچغای من القرن الحادی عشر أیضا فی (دانشگاه: 2579)

216- مبادئ الإنسانیه

لأبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی المذکور آنفا ذکر فی فهرس تصانیفه

217- مبادئ تاریخ زمان

تاریخ فارسی، للسید الأمیر محمد حسین الحسینی

ص: 41

التفریشی، و النسخه فی (مکتبه وینه) بدار الملک النمسا کما فی فهرسها

218- مبادئ الإیمان

للمرحوم الشیخ محمد حسین کاشف الغطاء، المذکور فی أعلام الشیعه- النقباء: 612 طبع بالنجف

219- مبادئ تکوین أشیاء

رساله فارسیه فی الطبیعیات، یوجد فی (الرضویه: 692 حکمت) و قال صاحب الفهرس إنه من رجال قرن الثالث عشر أوله: [ابتدای پیدایش أجسام پس از استکشافات علمیه بسیار]

220- مبادئ السالکین

فی التوبه و الصبر و الزهد و الخوف و الرجاء للشیخ العارف المتکلم المفسر الفقیه عبد الوحید بن نعمه الله بن یحیی الجیلانی أو الأسترآبادی، ذکره صاحب الریاض و هو تلمیذ الشیخ البهائی کما صرح به فی آخر الاثنی عشریه الحجیه لأستاده الذی استنسخه فی ذی حجه 1025

221- مبادئ الطب

لمحمد المهدی الحسینی الشیرازی، طبع بالنجف فی 219 ص

222- مبادئ العامه للفقه الجعفری

لهاشم معروف الحسینی، طبع ببغداد فی 427 ص

223- مبادئ علم تربیت

لمحمد دشتی، فی مقدمه و قسمین طبع بطهران فی 1307 ش فی 136 ص

224- مبادئ الفلسفه القدیمه

اسم لمجموعه ضم فیها رسالتان لمحمد بن أحمد بن طرخان الفارابی، المتوفی 339: 1- ما ینبغی أن یقدم قبل تعلم فلسفه أرسطو 2- عیون المسائل فی المنطق و مبادئ الفلسفه طبع بمطبعه السلفیه بمصر و طبع بمطبعه المؤید أیضا فی 1328 و ذکر فی معجم المطبوعات: 1426

225- مبادئ قیاسات

رساله فارسیه فی المنطق، یوجد ضمن مجموعه فی کتب (المشکاه) المهداه إلی (دانشگاه: 374) تاریخ کتابتها 1085 و احتمل صاحب الفهرس أنه لقوام الدین الرازی، تلمیذ الملا رجب علی التبریزی أوله:

[تعلیق: مبادئ قیاسات پانزده صنف است ]

ص: 42

226- مبادئ موجودات نفسانی

لأفضل الدین بابا الکاشانی، محمد بن حسن المرقی، المذکور فی (9: 116) فی خمسه فصول: 1- أقسام الموجودات 2- اختلاف الأسماء 3- أقسام معانی الکلیات 4- الأجناس العشره 5- فیما هو أعم من هذه العشره طبع ضمن مصنفات بابا أفضل ص 583- 597 بمباشره المینوی و المهدوی بطهران أوله [سپاس و ستایش نگارنده جان را بخرد، و به پای دارنده خرد را بخود] رأیت نسخه منه عند السید نصر الله التقوی، انتقلت إلی (المجلس 5636) من القرن الثامن و یوجد نسخه أخری فی (الرضویه: 970 حکمت) کتابتها 1060 و (المجلس: 6594) ضمن مجموعه کتابتها 1069 و (دانشگاه: 428) کتابته 1083 و (المجلس: 5788) کتابته 1086 و (الملک: 4191) غیر مؤرخه من القرن الحادی عشر، و غیرها من النسخ الشائعه منها فی (مکتبه الشیرازی) بسامراء کتابتها 1230

227- مبادئ الموجودات و السیاسات المدنیه

لأبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی، المتوفی 339 أوله: [قال المبادئ التی بها قوام الأجسام و الأعراض التی لها سته أصناف ] رأیته بخط المیرزا حسن ابن المولی محمد علی الخبوشانی کتبه 1230 و کانت نسخته ضمن المجموعه المذکوره فی مکتبه (الشیرازی بسامراء) و عبر عنه القفطی بکتاب السیاسات المدنیه و یظهر من هذه المجموعه الحکمیه التی دونها المیرزا حسن المذکور أنه کان مولعا بعلم الحکمه و فاتنا ذکره فی القسم الأول من الکرام و ذکرنا والده فی القسم الثانی و کذا ذکرنا والده المولی محمد علی بن محمد طاهر المتوفی 1236 الخبوشانی فی مصفی المقال حیث دون مجموعه رجالیه بخطه

228- المبادئ و التراکیب

للإمام المسعودی المتوفی 346 أحال إلیه فی مروج الذهب

229- مبادئ الوصول إلی علم الأصول

للعلامه الحلی، جمال الدین أبی منصور الحسن بن سدید الدین یوسف بن المطهر المتوفی 726 و مر شرحه

ص: 43

الموسوم ب غایه المبادئ و الموسوم ب خلاصه الأصول و شرح السید عمید الدین و شرح الشیخ فخر الدین الطریحی و غیرها، و هو مشتمل علی ما لا بد منه من مسائل أصول الفقه، و مرتب علی فصول و کل فصل علی مباحث، ألفه بالتماس تقی الدین إبراهیم بن محمد البصری أوله: [الحمد لله المتفرد بالأزلیه و الدوام و المتوحد بالجلال و الإکرام ] و قد طبع بطهران و فی نسخه (الرضویه) کتابتها 702 و علیها إجازه الشیخ فخر الدین للشیخ شمس الدین محمد بن أبی طالب فی 750 و نسخه بخط الشیخ علی بن هلال بن أحمد من قریه شقره فرغ من الکتابه آخر نهار 18- ج 1- 849 رأیته عند الشیخ قاسم محیی الدین بالنجف

230- المباراه

رساله صغیره فی أصول الدین، للشیخ أحمد بن عبد السلام البحرانی، المدفون بشیراز فی جوار علاء الدین حسین، و کان معاصر المولی محمد تقی المجلسی، ذکره الشیخ سلیمان بن عبد الله الماحوزی فی رسالته فی علماء البحرین

مبارق الأزهار فی شرح مشارق الأنوار

لعبد اللطیف بن العزیز بن فرشته، المعروف ب عز الدین ابن مالک، من العامه، المتوفی 885 یوجد منها نسخه ثمینه بخط عبد الله بن حاج محمد الطرطوسی، کتبت فی بلده بکملجنه فی مملکت عثمان فی 860 عند (النصیری: 796) بطهران

231- مباسم البشارات

لحمید الدین أحمد بن عبد الله الکرمانی الإسماعیلی المذکور فی (9: 1129 الهامش) و مؤلف راحه العقل المطبوعه برقم 9 فی سلسله المخطوطات الفاطمیین بالقاهره، و فی هذا ذکر فهرس بعض کتبه و قال:

[المصابیح فی الإمامه، مباسم البشارات، الرساله الکافیه، تنبیه الهادی و المهتدی ...] ذکره فی فهرست مجدوع: 147 مع اثنی عشر رساله أخری من تألیفاته، و أضاف أنه صنفه لابنه لما رأی أهل الدعوه فی الحیره و الفتن و ذکر فی هامش الفهرسه أنه فی بعض النسخ مباسم البشاره.

ص: 44

232- مبانی آموزش و پرورش نوین

للدکتور محمد تعلیمی، طبع بطهران فی 1336 ش فی 234 ص.

233- مبانی إسلام

فارسی فیما یتعلق بالصلاه و أجزائها و الزکاه و أحکامها و ما یتعلق بهما حسب ما ورد به النصوص، للسید حسین بن المیر محمد رضی الدین الحسینی الکاشانی، المولود 1215 و المتوفی 1285 تلمیذ السید محمد تقی بن عبد الحی الپشت مشهدی. رأیته عند ولده” المؤلف” السید محمد الکاشانی الحائری یقرب من سته عشر ألف بیت. و مر له الفقه الأصیل و رساله فی الطهاره و الصلاه فارسیه و غیرهما.

234- مبانی الأصول

للمولی المیرزا جعفر ابن الشیخ محمد النوچه دهی التبریزی، المولود 1290 و هو إلی المبادئ اللغویه، کما ذکره الأردوبادی فی مجموعته.

235- مبانی الأصول

للسید المیرزا محمد هاشم بن المیرزا زین العابدین الموسوی الخوانساری الأصفهانی المعروف بچهار سوقی صاحب أصل الأصول الموسوم ب أصول آل الرسول و شیخ مشایخنا الذی أدرکناه فی أواخر عمره الشریف، توفی فی شهر رمضان 1318 فی النجف و دفن بوادی السلام. طبع جزؤه الأول منضما مع رسائله فی الفقه و الأصول، المجموعه المطبوعه بإیران قبل وفاته بسنه الموسومه ب معدن الفوائد و مخزن الفرائد. أوله: [الحمد لله الذی شید مبانی أصول الأحکام ...].

236- مبانی جامعه شناسی

للدکتور علی أکبر ترابی، طبع بطهران 1341 ش فی 215 ص.

237- المبانی الجعفریه

فی شرح الشرائع خرج منه الطهاره فی خمس مجلدات تقریبا، للشیخ جعفر بن الشیخ عبد الحسن ابن الشیخ راضی النجفی المتوفی 14 ذی القعده 1344 یوجد عند ولده” المؤلف” فی النجف 1- من أول الطهاره إلی آخر نواقض الوضوء فرغ منه فی حیاه والده 2- فی الوضوء فرغ منه فی 1329

ص: 45

3- فی الغسل فرغ منه 1330 4- فی التیمم فرغ منه 1339 رأیت الجمیع عند ولده الأکبر الشیخ عبد الرزاق و ابنه الأصغر أبکم اسمه عبد الغنی و ذکرت المؤلف فی أعلام الشیعه- النقباء: 290.

238- مبانی الفقه

للشیخ إبراهیم الشیروانی، و هو فی مجلدین، فرغ من أولهما 1272 مرتب علی مقدمه ذات مناهج: 1- فی أحوال أصول الفقه 2- مبادیه المنطقیه 3- مبادیه اللغویه 4- مبادیه الأحکامیه، ثم مطالب أربعه:

1- فی الأحوال المشترکه بین الأدله 2- فی الأحوال المختصه بکل واحد منها 3- فی الاجتهاد و التقلید 4- فی التعادل و التراجیح، موجود فی مکتبات النجف.

239- مبانی فلسفه

للدکتور علی أکبر سیاسی، أستاذ جامعه طهران طبع بطهران فی 1336 ش فی 547 ص و بعدها مکررا.

240- مبانی اللغه

لمیرزا مهدی خان المنشی لنادر شاه مؤلف دره نادری و غیرها ألف سنگلاخ لحل مشکلات الترکیه الجغتائیه المستعمله فی أشعار الأمیر علی شیر النوائی بالفارسیه، و قبل درج اللغات کتب مقدمه فی أصول اللغه الترکیه و سماها بهذا الاسم، و طبع بکلکته 1910 م ثم تبریز مستقلا. أوله:

[الحمد لله الذی لا یستقصی حمده بلغات مختلفه و السنه شتی ...] یوجد منه فی (سپهسالار: 38) غیر مؤرخه من القرن الثانی عشر أو الثالث عشر، کما فی فهرسها.

241- مباهج المهج فی مناهج الحجج

للشیخ أبی الحسن محمد بن الحسین بن الحسن البیهقی النیسابوری، الشهیر بقطب الدین الکیدری، شارح نهج البلاغه فرغ من شرحه الموسوم ب حدائق الحقائق فی 576 و مر منتخبه الفارسی الموجود الموسوم ب بهجه المباهج فی فضائل النبی و الأئمه علیه السلام و معجزاتهم.

242- المباهله

للعلامه الشیخ عبد الله بن محمد بن الحسن بن محمد السبیتی العاملی المعاصر، مؤلف تحت رایه الحق و حیاه سلمان و حیاه أبی ذر و حجر بن عدی و غیرها. طبع.

ص: 46

243- کتاب المباهله

لأبی المفضل محمد بن عبد الله بن محمد بن عبد المطلب الشیبانی، ینقل عنه السید رضی الدین علی بن طاوس فی الإقبال خبرا طویلا فی یوم المباهله یقرب من خمس و عشرین صفحه کبار.

244- کتاب المباهله

لأبی جعفر محمد بن علی الشلمغانی، المعروف بابن أبی العزاقر، صاحب کتاب التکلیف ذکره النجاشی.

245- رساله فی المباهله مع المخالفین للحق

للمولی محمد کاظم بن المولی محمد شفیع الهزارجریبی، عدها من تصانیفه فی مجموعه من رسائله کانت بخطه فی (مکتبه الشیخ عبد الحسین الطهرانی) بکربلاء.

246- المباهلات علی الفرقه السلیمانیه

ذکر فی فهرست المجدوع:

101.

247- کتاب المبتدا

لأبی إسحاق إبراهیم بن محمد بن سعید الثقفی، المتوفی 283 و هو من ولد عم المختار بن أبی عبید الثقفی، ذکره النجاشی.

248- کتاب المبتدا و المغازی و الوفاه و الرده

و هو کتاب کبیر حسن جامع لها کما ذکره النجاشی، و فی الفهرست: المبتدا و المبعث و المغازی و الوفاه و السقیفه و الرده لأبی عبد الله أبان بن عثمان الأحمر البصری الکوفی، من أصحاب الصادق علیه السلام و المتوفی بعد 140 و ترجمه فی معجم الأدباء بعنوان أبان بن عثمان بن یحیی بن زکریا اللؤلؤی یعرف بالأحمر البجلی أبو عبد الله مولاهم ذکره أبو جعفر الطوسی فی کتاب أخبار مصنفی الإمامیه و قال: أصله الکوفه و کان یسکنها تاره و البصره أخری، و قد أخذ عنه من أهل البصره أبو عبیده معمر بن المثنی الذی مات 209 إلی آخر کلامه. أقول: و أبان هذا من أصحاب الإجماع الذین ذکرهم الکشی فی رجاله أیضا.

249- کتاب المبتدئ

لأبی عبد الله الحسین بن أحمد بن خالویه النحوی المتوفی بحلب 370 ذکره ابن الندیم ص 124.

250- کتاب المبتدئ

لوهب بن منبه الیمانی الصنعانی المتوفی 114

ص: 47

التابعی، الراوی عن جابر بن عبد الله الأنصاری و ابن عباس و ابن عمر کما عن مختصر الذهبی، و أخ همام بن منبه، نسبه إلیه فی أول تاریخ بیهق و ذکر أن أول من کتب فی التاریخ هو محمد بن إسحاق القرشی و بعده وهب هذا ألف المبتدئ أقول: و قد استثناه القمیون من رجال نوادر الحکمه.

251- کتاب مبتدأ الخلق

لأبی الفضل الصابونی، محمد بن أحمد بن إبراهیم بن سلیم الجعفی الکوفی، صاحب کتاب الفاخر و شیخ جعفر بن قولویه، ذکره النجاشی.

مبحث عن القوی النفسانیه

للشیخ الرئیس، یأتی بعنوان النفس و هدیه.

252- مبحث القدم و الحدوث

فارسی للشیخ محمد علی ابن أبی طالب الزاهدی الجیلانی الأصفهانی، المتوفی ببنارس الهند 1181 و هو غیر هدایه الأمم العربی کما ظهر من فهرست کتبه.

253- مبدأ الآمال

فی قواعد علوم الحدیث و الدرایه و الرجال، للشیخ علی بن شریعتمدار المولی محمد جعفر الأسترآبادی المتوفی 1315 ذکره فی کتابه غایه الآمال.

254- مبدأ الإسلام

للشیخ قاسم الواعظ الچرندابی، فارسی فی أصول الدین، طبع بخوی فی 1346.

255- مبدأ ترقی

للسید حسن الشیرازی الحائری، المعروف بصدر المعالی، فارسی طبع بطهران فی 1341.

مبدأ فیاض

مثنوی لفیضی، یأتی بعنوان مثنوی ....

256- المبدأ و المال

کالشرح علی نقد الرجال، أیضا للعلامه المعاصر الشیخ علی بن شریعتمدار المذکور، ذکره أیضا فی غایه الآمال و له کتب أخری فی الرجال منه رموز الأقوال و منتخب الأقوال و مبدأ الآمال المذکور آنفا.

ص: 48

257- مبدأ موجودات

لبابا أفضل الکاشانی، و هذا غیر مبادئ موجودات نفسانی 19: 43 له، رساله فلسفیه عرفانیه یبحث عن ذات المبدأ و عله الموجودات، طبع ضمن مصنفات بابا 2: 625 المذکوره آنفا بعنوان ذات و حقیقت مبدأ و هستیها و یوجد منه فی (المجلس: 6331) بخط فرید الدین محمد بن محمد کتابه المجموعه 1056 و نسخه أخری ضمن مجموعه کتب (المشکاه) المهداه إلی (دانشگاه: 431).

مبدأ و معاد

فارسی، مر بعنوان کلمات عشره 18: 117.

258- مبدأ و معاد

فارسی فی ثلاثه أقسام. أوله: [جوامع آحاد حمد و ثنا واحدی را که قطرات کثرت أشیاء ...] یوجد فی (المجلس: 640) ضمن مجموعه غیر مؤرخه، کما فی فهرسها.

259- المبدأ و المعاد

لابن زهره، ذکر فی فهرست مجدوع:

340 نقلا عن فهرس أیوانف: 786.

260- المبدأ و المعاد

للشیخ الرئیس أبی علی الحسین بن عبد الله بن سینا، المتوفی 427 مرتب علی ثلاث مقالات: إثبات المبدأ الأول، و ترتیب فیض الموجود عن وجوده، و بقاء النفس الإنسانیه، و کل مقاله فی فصول فی قرب ألف و خمسمائه بیت. أوله: [الحمد لله رب العالمین و صلاته علی خیر خلقه محمد و آله الطاهرین قال الشیخ ... و بعد فإنی أرید أن أدل فی هذه المقاله ...] کتبه

للشیخ أبی أحمد محمد بن إبراهیم الفارسی، و هو المراد بأبی محمد الشیرازی، الذی ذکره أبو عبید الجوزجانی تلمیذ ابن سینا، قال: و کتب له الأرصاد الکلیه أیضا. رأیته ضمن مجموعه فی خزانه (الشیرازی بسامراء) و نسخه بخط السید أحمد بن زین العابدین العلوی العاملی، تلمیذ الشیخ البهائی و المیر الداماد کتابتها 1005 من وقف الحاج عماد للخزانه (الرضویه) و ثالثه عند (المشکاه) فی طهران و نسخه عند (فخر الدین النصیری) کتابتها 1114، و نسب القنواتی رساله فارسیه، فی هذا الموضوع إلی الشیخ، یوجد فی (بریطانیا: 7/ 16659).

ص: 49

أوله: [الحمد لله ... اما بعد بدان که غرض از علم الهی معرفت مبدأ و معاد است ...] و فی هذا الانتساب تردید. و طبع ترجمه مبدأ و معاد لضیاء الدین الدری ضمن راهنمای حکمت مع خمسه رسائل منسوبه إلی الشیخ فی 1373 بطهران.

261- مبدأ و معاد

أو آغاز و انجام لأثیر الدین الأبهری، المذکور فی (9: 34) و جاء فی الفهارس بالعنوانین. و هو فی قسمین: المبدأ و المعاد، القسم الأول فی سته فصول (و ذکر فی بعض الفهارس سبعه): 1- فی البرهان علی واجب الوجود 2- فی توحید واجب الوجود 3- فی تنزیه الواجب 4- فی إثبات المعلول 5- الکثره فی العقول 6- إثبات النفوس الزکیه. القسم الثانی فی المعاد و هو فی خمسه فصول: 1- المعاد الجسمانی 2- بطلان التناسخ 3- لا یفسد النفس بعد فساد البدن 4- المعاد الروحانی 5- المعجزه و الوحی و الإلهام. أوله:

[حمد له. و الصلاه علی محمد و آله أجمعین. بدان که غرض از علم الهی معرفت مبدأ و معاد است، و معرفت مبدأ آن باشد ...] یوجد منه نسخا منه فی (دانشگاه: 4732) ضمن مجموعه کتابتها 963 و 962 و (أصغر المهدوی: 281) بخط سلطان حسین ضمن مجموعه کتابه بعضها 1046 و (دانشگاه: 2401) أیضا ضمن مجموعه کتابه بعضها 1053 و رأیت منه ضمن جنگ ابن خاتون العاملی کتابه بعض أجزائها 1057 انتقلت إلی (المجلس) و (إلهیات: 242 ب) بخط فرید الدین محمد کتابه المجموعه 57- 1068 و نسخا مؤخره عن التواریخ المذکوره.

262- مبدأ و معاد

لمحمد باقر شرف الدین اللاهوری، یوجد فی (المتحف البریطانی: 19047) تاریخ کتابتها 1255 کما فی فهرسها نسخه های خطی 4: 670.

263- المبدأ و المعاد

لمحمد تقی بن عبد الحسین النصیری الطوسی، شرع فیه سنه 1057 و فرغ منه فی 1079. أوله [الحمد لله الذی هو المبدأ و المعاد و علیه التوکل فی کل الأمور و الاعتماد ... فطر السماوات فی سبع شداد ...] یوجد منه نسخه بخط المؤلف کتبه فی 1080 فی أصفهان فی مقدمه فی تعریف الحکمه

ص: 50

و أبحاث فی الأمور العامه و عناوین: الإشراق، المطلع، اللمعه، المسلک، الباب و الفصل فی 204 ورق فی (الرضویه: 981 حکمت) کما فی فهرسها.

264- المبدأ و المعاد

لحسین بن الولید الإسماعیلی، طبع مع کتاب الینابیع و ترجمتها لمسیو کربن فی 1961 م بطهران.

265- مبدأ و معاد

فارسی، لروح الدین الهندی، طبع علی الحجر بالهند کما فی فهرست کتابهای چاپی مشار و طبی، راجعه.

266- مبدأ و معاد و لکل قوم هاد

لملا روح الله بن حبیب الله العالمی المازندرانی، طبع بطهران علی الحجر کما فی الفهارس.

267- المبدأ و المعاد

للسجستانی، من کتب الإسماعیلیه، ذکر فی فهرست مجدوع: 340 نقلا عن أیوانف: 40.

268- مبدأ و معاد

لصائن الدین علی ترکه، المذکور فی (9: 570) ألفه فی 832 کما مر.

269- مبدأ و معاد

لکمال الدین عبد الرزاق الکاشانی، أوله:

[الحمد لله الذی أبدأ الخلق و دبر الأمر کما أراد ... بعد، دوستی که توفیق گریبان دل أو را سوی تحقیق می کشد ...] یوجد منه نسخه فی (إلهیات: 14 ج) ضمن مجموعه تاریخ کتابتها 1037 کما فی فهرسها.

270- المبدأ و المعاد

للشیخ عزیز بن محمد النسفی، من عرفاء القرن السابع، المذکور فی (18: 30) و ذکر فیه تاریخ التألیف محرم 689، أوله:

[حمد له ... چنین گوید ... عزیز بن محمد نسفی صوفی که جماعتی درویشان ... از این بیچاره درخواست کردند که می باید در معرفت عالم کبیر و صغیر و در معرفت مبدأ و معاد رساله ای کنی ...] یوجد منه نسخه بخط القرن الثامن أو التاسع ضمن مجموعه فی (المتحف البریطانی: 591) و نسخه فی یزد عند (العلومی) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر، ذکر بعنوان زبده الحقائق و عند (فخر الدین النصیری: 133) ضمن مجموعه کتابتها 1058- 1073 و (الملیه: 5/ 101 ف) بخط من القرن

ص: 51

الثانی عشر، کما فی فهرسها.

271- مبدأ و معاد

لمحمد علی بن محمد أمین الشیرازی السکاکی المتخلص ب (شکیب) المذکور فی (9: 536) یوجد منه نسخه فی (أدبیات): 249 حکمت) ضمن مجموعه کتابتها 1300 بخط أبی تراب بن أبو القاسم الحسینی الألماسی.

کما فی فهرسها.

272- مبدأ و معاد

الفارسی، للمولی محمد علی بن محمد جعفر إمام الجمعه برشت، المتوفی حدود 1320 طبع مع إبطال التناسخ له

273- المبدأ و المعاد

لصدر الحکماء و المتألهین المولی صدر الدین محمد بن إبراهیم الشیرازی، المتوفی 1050 رأیته فی مکتبه الخوانساری بالنجف أوله: [سبحانک اللهم یا مبدع المبادئ و العلل و غایه الثوانی و الأول ] و قد طبع بطهران و طبع معه سر النقطه له أیضا فی

1314 جعله فی فنین: أولهما المبدأ و الربوبیات فی مقالات: أولها فی مبدأ الوجود، و الفن الثانی المعاد فی مقالات رابعها النبوات رأیت منه نسخه عند السید نصر الله التقوی بطهران ضمن مجموعه أولها المشاعر له کتابتها 2 شعبان 1097

274- مبدأ و معاد

لمحمد بن محمد جعفر الملقب بفقیر فی أربعه عشر مقصد ألفه باسم میرزا محمد إسماعیل خان أمین الملک، انتخبه من مبدأ و معاد للمولی هادی السبزواری مع إضافات منه، و ذکر فی المقدمه أن ناصر الدین شاه حین مسافرته إلی سبزوار التمس المولی هادی السبزواری تألیف رسالته فی هذا الموضوع، و لما کان مغلقا حررتها ثانیه و أضفت علیها ما یلیق یوجد مع منتخب الصفات للمؤلف مذهبه بدیعه عند فخر الدین النصیری بطهران (رقم 2/ 31) یحتمل أنه کتبت للإهداء إلی الشاه المذکور

275- المبدأ و المعاد

للمعدل، من کتب الإسماعیلیه، ذکر فی فهرست مجدوع: 340، نقلا عن أیوانف: 40

المبدأ و المعاد

الملقب ب الحقائق القدسیه لنور الدین الأخباری مر

ص: 52

فی (ج 7 ص 35)

276- المبدأ و المعاد

للسید محمد مهدی بن محمد جعفر الموسوی، ذکره فی آخر کتابه خلاصه الاخبار الذی ألفه 1250

277- مبدأ و معاد

للخواجه نصیر الدین الطوسی، محمد بن محمد، طبع بهذا العنوان مع مرصاد العباد علی الحجر و هو غیر آغاز و انجام له یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 2401) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر و عناوینه: کلمه، کلمه أوله: [شکر و سپاس و ستایش مر خدای را که بر کشنده عقل و جانست، و پدیدآرنده زمین و آسمان است اما بعد این کلمه ای چند است در معرفت مبدأ و معاد که بالتماس دوستی از دوستان تحریر افتاد] و ذکر فی صدر النسخه المذکوره: قیل إنه من تصانیف أستاذ البشر کما فی فهرسها

278- مبرم البرهان

فی تحریف القرآن و فضائح أهل العدوان، للشیخ محمد حسین بن محمد مهدی السلطان آبادی، المتوفی بالکاظمیه 1314 یوجد عند ولده” المؤلف” الفاضل الشیخ علی

279- المبسوط

فی عمل یوم و لیله، للسید الشریف أبی محمد الحسن بن حمزه بن عبد الله بن محمد بن الحسن بن الحسین الأصغر بن علی بن الحسین السجاد علیه السلام المعروف بالمرعش المتوفی 358 و هو شیخ مشایخ النجاشی کما ذکره

280- المبسوط

فی الإمامه، للشیخ عبد النبی الجزائری مؤلف الحاوی و المتوفی 1021 یوجد عند الشیخ علی الخاقانی کتب عن نسخه بخط المؤلف و قد مر فی (2: 329) باسم الإمامه کما سماه بذلک فی متن الکتاب و طبع بهذا العنوان بالنجف فی 1373 فی 206 ص

281- المبسوط

فی النسب، للسید الشریف نجم الدین أبی الحسن علی بن أبی الغنائم محمد بن علی العلوی العمری، من ولد عمر الأطرف بن الأمیر علیه السلام النسابه المعروف بابن الصوفی، صاحب کتاب المجدی و الشافی و المشجر کان ساکن البصره فانتقل منها 423 و سکن الموصل و دخل بغداد مرارا، و اجتمع

ص: 53

مع الشریفین الرضی و المرتضی و کان حیا إلی بعد 443

282- المبسوط

فی النسب، للشریف أبی علی محمد بن إبراهیم بن عبد الله رأس المذری ابن جعفر الأعرج بن عبد الله بن جعفر، قتیل الحره ابن أبی القاسم محمد بن الحنفیه علیه السلام نقل عنه فی عمده الطالب فی أول مقدمته قال: و له مبسوط فی النسب

283- المبسوط

فی الفقه، لأبی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی المتوفی 460 طبع بإیران بخط محمد علی الخوانساری و تصحیح الحاج میرزا مسیح 1270 أوله: [الحمد لله الذی أوضح لعباده دلائل معرفته و أنهج سبیل هدایته و أبان عن طریق توحیده و حکمته ] و هو من أجل کتب الفقه مشتمل علی جمیع أبوابه فی نحو سبعین کتابا، قال فیه: أذکر کل کتاب منه علی غایه ما یمکن تلخیصه من الألفاظ، و اقتصر علی مجرد الفقه دون الأدعیه و الآداب، و أعقد فیه الأبواب، و أقسم فیه المسائل، و أجمع بین النظائر، و أستوفیه غایه الاستیفاء، و أذکر أکثر الفروع التی ذکرها المخالفون، و أقول ما عندی علی ما تقتضیه مذاهبنا و توجبه أصولنا بعد أن أذکر أصول المسائل، إلی آخر کلامه، رأیت الجزء السادس من کتاب الطلاق إلی المکاتب و الجزء السابع من المکاتب إلی آخر الدیات کتابته فی 4 رجب 613 و قوبل بمدینه الرسول صلی الله علیه و آله فی سلخ رجب 614 و علیه تملک السید سالم بن حمد، و قبله الشیخ حسن بن علی بن سالم و تملکه فی 743 عند الشیخ علی بن المولی حسین قلی الطهرانی الأخلاقی الشهیر، و فی (الرضویه) نسخه علیها إجازه الشیخ أحمد بن محمد لابن أبی هاشم العلوی الحسینی فی 659، و یوجد الجزء الرابع منه من أول کتاب الصداق و کتاب القسم إلی آخر کتاب الولاء فی تسعه عشر کراسا، بخط الشیخ مرشد الدین أبی الحسن علی بن الحسین بن أبی الحسین المکنی بأبی الحسن الوارانی، فرغ من الکتابه ضحوه یوم الجمعه 18 ع 2- 586 و هذا الجزء منضم إلی الجزء الثالث من أول کتاب المساقات إلی آخر النکاح لکنه بخط آخر، کان هذا المجلد من کتب السید خلیفه و علیه تملک السید نصر الله المدرس

ص: 54

الحائری الشهید ثم تملکه السید محمد الصندید فی 1178 ثم تملکه الشیخ مبارک بن علی الجارودی فی 1189 و بیعت مکتبه السید خلیفه فی محرم 1371 فاشتری النسخه الشیخ محمد بن الشیخ عبد الحسین الرشتی النجفی و یظهر من کلام صاحب الریاض أن الوارانی کتب من أول کتاب المبسوط إلی هذا الجزء قبل هذا التاریخ، و کتب أستاذه الشیخ حسن بن الحسین بن علی الدوریستی نزیل قاسان إجازه له علی ظهر المبسوط الذی کان بخط الوارانی تاریخها 584 رأی صاحب الریاض تلک الإجازه بخط المجیز

284- المبسوط

فی النسب، للشریف النسابه أبی جعفر محمد بن أبی القاسم علی بن الحسن بن الحسن بن إسماعیل بن إبراهیم ابن الحسن المثنی ابن الحسن السبط علیه السلام نقل عنه فی عمده الطالب قال المعروف بابن معیه أقول لیس هو السید تاج الدین محمد بن القاسم بن معیه الدیباجی صاحب تذییل الأعقاب لأنه شیخ صاحب العمده و والد زوجته و قد توفی 776 و صاحب هذا المبسوط هو شیخ شیخ الشرف العبیدلی أبی الحسن محمد بن محمد الذی توفی 435 أو 437

285- المبسوط

فی قراءات السبع و المضبوط من اضاءه الطبع، فارسی لمحمد بن محمود بن محمد بن أحمد الشریف السمرقندی الهمدانی فی التجوید، و القراءات السبع فی ثلاث کتب علی التفصیل المذکور فی کشف الظنون أوله: [الحمد لله الذی أذاق قلوب القارئین حلاوه تلاوه القرآن ] و یذکر فی آخره: فمن أراد التفصیل فلیراجع تألیفنا روح المرید فی شرح العقد الفرید یوجد فی (المجلس: 817) مذهبه تاریخ کتابه القسم الأول 865 و الثانی و الثالث 869 و (الرضویه: 38 تجوید) بخط محمد مؤمن 1019 و (المجلس: 2010) من القرن الثانی عشر کما فی فهارسها راجعه

286- المبشر المقنع

للشیخ محمد حسین بن محمد مهدی السلطان آبادی المتوفی بالکاظمیه 1314 ذکره فی التکمله و لکن ذکر الشیخ علی بن المصنف أن اسمه السر المقنع

ص: 55

287- مبشرات الفؤاد

فی الأمور المستکشف عنها وقت الظهور، للسید محمد الرضوی الخوانساری الأصفهانی المعاصر، طبع بقطع صغیر 1359 فی ص 89

288- المبصر

فی المناظرات بلغه أردو، للمولوی غلام حیدر الجائسی الهندی، مطبوع

289- المبصر من العمی

من کتب الإسماعیلیه ذکر فی فهرست مجدوع: 340 نقلا عن فهرس أیوانف: 500

290- کتاب مبعث النبی صلی الله علیه و آله و أخباره

لعبد الله بن میمون بن أسود القداح الثقه، من أصحاب الصادق و أبوه من أصحاب الباقر و الصادق علیه السلام ذکره النجاشی

291- مبکی العینین فی مصیبه مولانا أبی عبد الله الحسین (ع

) للمولوی علاء الدین محمد بن سلیمان البسطامی، من تلامیذ العلامه المجلسی، کتبه فی حیاه أستاذه علی ترتیب المجلد العاشر من البحار علی نحو الاختصار بدأ بمصائب الصدیقه الطاهره ثم الحسن الزکی ثم شهید الطف ثم أخذ الثأر علی ید

المختار أوله: [الحمد لله الذی جعلنا من أمه صفیه و حبیبه محمد المصطفی ] و فرغ منه فی رجب 1097 نسخه منه عند الشیخ إبراهیم الکلباسی فی النجف، و هی بخط عبد الرزاق بن نظام الدین البسطامی کتبها عن نسخه الأصل لمرتضی قلی خان قهوه چی باشی، و فرغ منه فی 26- ع 2- 1107

292- مبلغ النظر و نتیجه الفکر

فی مسأله جری فیها الکلام بین علماء العصر و غیرها من مسائل أخر، و هی قاعده من ملک شیئا ملک الإقرار به، للشیخ أسد الله بن إسماعیل الدزفولی الکاظمی المتوفی 1237 و عنوان مطلب الرساله فی حکم إقرار الزوج بطلاق زوجته و إنکارها فهل یسمع الإقرار بالنسبه إلیها أیضا، کما یسمع بالنسبه إلی نفسه بقاعده من ملک شیئا ملک الإقرار به أم لا أولها: [الحمد لله الذی جعل الرجال قوامین علی النساء فی محکم الکلام لمصالح عظام و فوض طلاقهن إلیهم تکمیلا للنظام ] رأیت منه نسخا عند سیدنا الحسن صدر الدین و فی کتب الشیخ عبد الحسین الطهرانی، و فی آخر نسخه المقابس عند الشیخ هادی

ص: 56

کاشف الغطاء، و فی آخر الخلل الکبیر الموجود فی کتب السید محمد باقر الحجه بکربلاء، و عند الشیخ عبد الحسین الحلی النجفی نسخه علیها حواش (منه ره) و عند السید محمد الجزائری النجفی ضمن مجموعه، و کذا فی موقوفه مدرسه السید البروجردی، سمی فی آخره بالرساله الإقراریه و مر فی ج 8 ص 206 دعوی الطلاق من الزوج و إنکار الزوجه للمحقق القمی و المطبوع فی آخر الغنائم له

293- مبلغ النظر

فی حکم قاصد الأربعه من مسائل السفر، للعلامه السید محمد مهدی بحر العلوم الطباطبائی البروجردی النجفی، المتوفی 1212 أورده بتمامه فی کتاب الصلاه من مفتاح الکرامه فی بحث صلاه المسافر

294- المبنی

أو المبتنی مختصر فی المنطق، للفاضل علی قاسم بن محمد علی خان الهندی أوله: [الحمد لله الذی هو أحد]

295- مبوب کتاب المشیخه

علی أسماء الشیوخ، لأبی جعفر أحمد بن الحسین بن عبد الملک الأزدی الکوفی الثقه، ذکره النجاشی

296- مبوب کتاب مشیخه الحسن بن محبوب السراء

علی معانی الفقه لأبی سلیمان داود بن کوره القمی، ذکره النجاشی

297- مبوب نوادر أحمد بن محمد بن عیسی

أیضا لداود بن کوره المذکور، ذکره النجاشی أیضا

298- المبهج

فی أسماء الشعراء المذکور شعرهم فی الحماسه و اشتقاق أسماء شعرائها، لأبی الفتح عثمان بن جنی المتوفی 392 موجود فی مکتبه شیخ الإسلام الزنجانی و هو بخط قدیم، و طبع بمصر أو بمبئی کما فی تذکره النوادر لکن فی فهرس مکتبه القدسی بمصر أنه طبع بها فی 73 ص

299- مبیرنامه

من منظومات الشیخ فرید الدین العطار مؤلف تذکره الأولیاء ذکره فی تجلی عرفان لم أظفر به، و یحتمل أنه تصحیف بی سرنامه

300- مبیضه

فی أخبار مقاتل آل أبی طالب، لأبی العباس أحمد بن

ص: 57

عبید الله بن محمد بن عماد الثقفی الکاتب، صاحب کتاب أخبار ابن الرومی توفی 319 ترجمه ابن الندیم و ذکر تصانیفه مفصلا و المبیضه هم المخالفون لبنی العباس من آل أبی طالب سموا به للبسهم البیاض و اختصاص بنی العباس بلبس السواد، کما نقل فی بعض کتب الفرق

301- کتاب المبیضه

لأبی علی أحمد بن محمد بن عمار الکوفی، شیخ من أصحابنا، ثقه جلیل القدر، کثیر الحدیث و الأصول، یرویه عنه التلعکبری کما فی الفهرست و قال الحسین بن عبید الله یعنی ابن الغضائری توفی أبو علی أحمد بن محمد بن عمار 346

302- المبین

فی شرح خلاصه الحساب البهائیه، یوجد ضمن مجموعه فی (جامع الکبیر بیزد: 12/ 414) من القرن الرابع عشر، و ذکر فی فهرسها أنه تألیف حاجی حسین الیزدی

303- المبین

لنور الدین محمد الکاشانی، ابن أخ الفیض الکاشانی تفسیر مختصر فارسی علی حذو الترجمه أوله: [بعد از ادای شکر نعمای بی منتاهی الهی ] یوجد منه فی (الرضویه: 182 تفسیر) کتابتها 1274

304- مبین الحق

للشیخ إبراهیم بن محسن الکاشانی، طبع فی هامش ترجمه بحار الأنوار لمجلده الثالث عشر علی الحجر بطهران کما فی فهرست کتابهای چاپی- مشار

305- مبین الحقائق

للشیخ إبراهیم الکاشی المعاصر، طبعه بإیران بعد طرده عن النجف

306- مبین المنهج

فی حرمه اللعب بالشطرنج، للشیخ یوسف الجیلانی الرشتی المعاصر، ذکره فی آخر طومار عفت له المطبوع فی 1346

307- المتاجر

للسید أبی الحسن بن السید حسین بن أبی الحسن بن موسی بن السید حیدر بن أحمد العاملی، خال السید محمد الهندی، ذکره فی

ص: 58

کتابه نظم اللآل قال: إن والده السید حسین بن أبی الحسن کان تلمیذ بحر العلوم و مفضلا عنده علی ابن عمه السید جواد صاحب مفتاح الکرامه و توفی السید حسین 1230

308- المتاجر

أو المعاملات رساله فارسیه عملیه فتوائیه للوحید الآقا محمد باقر ابن المولی محمد أکمل البهبهانی المتوفی 1205 و علیها حواشی فتوائیه أیضا لجمله، منهم العلامه الأنصاری، و المجدد الشیرازی، و بعدهما المیرزا حسین الخلیلی الطهرانی، و الشیخ محمد کاظم الخراسانی، و السید محمد کاظم الیزدی و الشیخ عبد الله المازندرانی، و السید إسماعیل الأصفهانی الصدر العاملی، و المیرزا محمد تقی الشیرازی الحائری و غیرهم من الفقهاء

309- المتاجر

الفارسی لبعض المتأخرین، أوله بعد الخطبه: [بدان که تجارت در اینجا بمعنی مطلق کسب است از بیع و شرا و إجاره و استجاره و زراعت و نجاری ] نسخه ناقصه الآخر فی (مکتبه التستریه)

310- المتاجر

الاستدلالی، لبعض المقاربین للعصر، رأیتها فی کتب الشیخ محمد علی الأردوبادی

311- المتاجر

المبسوط الاستدلالی، للشیخ الأجل الشیخ محمد تقی الشهیر ب آقا نجفی ابن الشیخ محمد باقر ابن العلامه صهر کاشف الغطاء و تلمیذه الشیخ محمد تقی صاحب الحاشیه الکبیره علی المعالم توفی أوائل شعبان 1332 و طبع الکتاب فی 1294

312- المتاجر

المعرب و المنتخب من متاجر الوحید البهبهانی، منطبقا علی فتاوی المجدد الشیرازی، للمولی الفقیه الورع الشیخ حسن علی الطهرانی، المشهدی المدفن، و علیه حواشی المیرزا محمد تقی الشیرازی

313- المتاجر

المبسوط الاستدلالی للعلامه المولی حسین بن محمد إسماعیل الأردکانی الحائری، المتوفی بها 1302، رأیت منه ما استنسخه بخطه مولانا الشیخ موسی ابن الحاج محمد جعفر کتاب فروش الکرمانشاهی الحائری المتوفی

ص: 59

1343 عن خط المصنف، و سمعت بعض المطلعین أن بحث الفضولی من هذا الکتاب من تقریر بحث شریف العلماء، و ترجمته فی طبقات أعلام الشیعه- النقباء: 531

314- المتاجر

للمولی زین العابدین الگلپایگانی، المتوفی 1289 و کانت ولادته 1218 و هو شیخ إجازه شیخنا، المیرزا حسین الخلیلی، ذکره سیدنا الحسن الصدر

315- المتاجر

المشهور ب المعاملات کما یأتی للمولی علی القارپوزآبادی صاحب صیغ العقود 16: 109

316- المتاجر

للسید محمد علی صاحب الیتیمه ابن أبی الحسن بن السید صالح الذی هو والد السید صدر الدین الموسوی العاملی الأصفهانی النجفی المدفن ولد 1247 و توفی 1290 کما ذکره سیدنا أبو محمد الحسن صدر الدین فی التکمله

317- المتاجر

للمولی علی بن المیرزا محمد الرشتی، قال بعد الحمد:

[بر رأی صواب نمای برادران دینی مخفی نماند] نسخه منه کتابتها 1222 عند السید شهاب الدین التبریزی بقم کما کتبه إلینا

318- المتاجر

للشیخ الفقیه الشیخ عیسی بن الحسین الشهیر بالزاهد النجفی، تلمیذ الشیخ محمد حسن صاحب الجواهر لکنه توفی قبل أستاذه، و له عنه إجازه رأیتها بخط المجیز صرح فیها باجتهاده، و له ابن خیر صالح أدرکته و هو الشیخ جعفر و ابنه الآخر الشیخ محمد حسین أیضا کان من الأخیار و هو والد الشیخ علی الزاهد الکتاب فروش ابن الشیخ محمد حسین الذی کان من التجار، رأیت عنده” الشیخ علی الزاهد” الکتاب المذکور، قد صنف بعضه فی النجف و بعضه فی مشهد خراسان و بعضه بجوار المعصومه بقم، و فرغ منه 1256 و هو استدلالی کبیر مبسوط و علیه الإجازه بخط أستاذه کما ذکرت

319- رساله فی المتاجر

للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی ذکرها فی قصصه

ص: 60

320- المتاجر

للمحقق الکاظمی، السید محسن بن الحسن الأعرجی صاحب الوسائل و المحصول و الوافی المتوفی 1227 رأیته فی مخزن المولی محمد علی الخوانساری و عند الشیخ علی القمی

321- المتاجر

للسید محمد بن فضل الله الموسوی الپهنه کلاهی المعاصر الملقب بثقه الإسلام، و المتوفی 1342 رأیته بخطه فی کتب الشیخ زین العابدین المهربانی السرابی النجفی

322- المتاجر

أو المکاسب للعلامه الأنصاری، الشیخ المرتضی بن المولی محمد أمین الدزفولی، المتوفی 1281 و هو کتاب جلیل لم یکتب مثله فی التحقیق و الدقه، و قد عکف علیه عامه من تأخر عنه من تلامیذه و تلامیذهم و علقوا علیه الحواشی و التعلیقات کما مرت فی محالها

323- متاع الوارثین

للشیخ محمود النجم آبادی، المذکور فی (9: 1173) و هو فی الإرث، طبع بطهران فی 1323 مع مقدمه منظومه لولده عبد الحسین

324- متخیر الألفاظ

للإمام أحمد بن فارس اللغوی، المتوفی بالمحمدیه فی صفر 375 ذکر فی معجم الأدباء 4: 84

325- متد فرانسه بفارسی

لیوسف خان مؤدب الملک بن رضا و المعروف ب ریشارد خان (1285- 1354) طبع بطهران فی 1321

326- متروک الأنظار

لتحقیق الحال فی سوانح الشهور و السنین للشیخ محمد محسن ابن العلامه الشیخ محمد رفیع الرشتی الجیلانی الأصفهانی المذکور فی (9: 1004) الظاهر أنه فارسی قد أحال إلیه مؤلفه فی کتابه سوانح السفر فیما وقع علیه فی طریق سفره من أصفهان إلی رشت 1267

327- متشابه القرآن

لإمام القراء أحد البدور السبعه، أبی عماره حمزه بن حبیب الزیات الکوفی، من أصحاب الصادق علیه السلام و المتوفی أیام المنصور 158 ذکره مع سائر کتبه ابن الندیم ص 44

ص: 61

328- متشابه القرآن

لصدر المتألهین المولی محمد إبراهیم الشیرازی المتوفی 1050 أوله: [تبارکت بالتقدیس و التنزیه عن المثل و الشبیه ] فی أربعمائه و خمسین بیتا، یوجد ضمن مجموعه فی مکتبه (المشکاه) بطهران و رأیته ضمن مجموعه فی کتب نصر الله الأخوی بطهران بخط من القرن الثانی عشر مع عده رسائل أخر من المؤلف

329- متشابه القرآن

لأبی سعید محمد بن أحمد بن محمد العمیدی، صاحب تنقیح البلاغه المتوفی 433 المذکور فی (4: 461) ذکر فی معجم الأدباء

330- متشابه القرآن

للسید الشریف الرضی، أبی الحسن محمد بن الحسین بن موسی الموسوی، المتوفی 406 ذکروه فی ترجمته و هو غیر مجازات القرآن الموسوم ب تلخیص البیان المطبوع أخیرا و مکررا ناقصا و تاما فی طهران و مصر و بغداد و طبعت ترجمته بالفارسیه أیضا

331- متشابه القرآن

و ما اختلف العلماء فیه من الآیات، کما عبر به مؤلفه فی معالم العلماء و کذا فی بعض إجازاته بخطه کما فی الریاض و هو للشیخ رشید الدین أبو عبد الله محمد بن علی بن شهرآشوب السروی المازندرانی، المتوفی 588 و هو کتاب عجیب ینبئ عن طول باعه، و قد طبع بإیران أخیرا، و توجد نسخ مخطوطه منه فی مکتبه (التستریه) و مکتبه الشیخ علی آل کاشف الغطاء و

فی مکتبه مدرسه المولی محمد باقر السبزواری بمشهد خراسان نسخه کتابتها سلخ ج 1 1087 و مر بعنوان تأویل متشابهات القرآن 3: 306 و أن النسخه منه التی أهداها المحدث الحر العاملی إلی العلامه المجلسی و علیها خط یدیهما کانت عند شیخنا العلامه النوری، أوله بعد الحمد و ذکر اسمه: [سألتم وفقکم الله للخیرات إملاء کتاب فی بیان المشکلات من الآیات المتشابهات، و ما اختلف العلماء فیه من حکم الآیات، لعمری أن لهذا التحقیق بحرا عمیقا فاسأل الله المعونه علی إتمامه، و أن یوفقنی لإتمام ما شرعت فیه من کتاب أسباب نزول القرآن فإن بانضمامهما یحصل جل علوم التفاسیر باب ما یتعلق بأبواب التوحید قوله تعالی،

ص: 62

هو الذی خلق لکم ما فی الأرض جمیعا ثم استوی إلی السماء] و بعد إتمام هذا الباب باب ما یدخل فی العدل، ثم باب ما جاء فی النبوات، ثم باب ما یتعلق بالإمامه، ثم باب المفردات من المعاد و غیره، ثم باب ما یتعلق بأصول الفقه، ثم باب ما یحکم به الفقهاء من آیات الأحکام، ثم باب الناسخ و المنسوخ، ثم باب ما جاء من طریق النحو، ثم باب النوادر و هو آخر أبوابه یقرب من ثلاثه عشر ألف بیت، و فی کل باب عده فصول غیر البابین الأخیرین، و قد ذکر الفصول عند انتقاله من آیات الباب الموجوده فی سوره إلی آیه الموجوده فی سوره أخری من أول القرآن إلی آخره حتی تنتهی آیات هذا الباب، ثم یشرع الآخر و طبع بطهران مع حواشی للشیخ حسن المصطفوی فی مجلدین فی 1369

332- متشابه القرآن

للشیخ أبی عبد الله محمد بن هارون المعروف والده بالسکال (الکال) شیخ محمد بن المشهدی صاحب المزار المنسوب إلیه ذکره المحدث الحر فی أمل الآمل و کأنه أخذه من إجازه صاحب المعالم نقلا عن ابن نما

333- کتاب المتعه

لأبی إسحاق إبراهیم بن إسحاق الأحمر النهاوندی الذی سمع منه الحدیث القاسم بن محمد الهمدانی فی 269 ذکره النجاشی.

334- رساله فی المتعه

و إثبات حلیتها جوابا عن سؤالات بعض العامه المرسله من بعض بلاد الهند إلی العلامه صاحب الجواهر فأحال الجواب إلی الشیخ إبراهیم بن الحسن قفطان النجفی، و هو کتب الرساله، یذکر السؤال بتمامه بعنوان قال السائل، ثم أقول الجواب. أولها: [الحمد لله الحی الدائم الذی هو علی کل نفس بما کسبت قائم ...] فرغ منها فی السبت 15 صفر 1264 و علیها بعض الحواشی منه کلها بخطه عند الشیخ طاهر القاری النجفی، تزید علی ألف و خمسمائه بیت.

335- کتاب المتعه

و الرجعه و المسح علی الخفین و طلاق المتعه، لأبی یحیی الجرجانی أحمد بن داود بن سعید الفزاری، المستبصر للإمامه، حکاه الشیخ

ص: 63

فی الفهرست عن الکشی کتابه معرفه الرجال و کذا النجاشی فی باب الکنی بعنوان أبی یحیی.

336- کتاب المتعه

لأحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن بن دئل القمی المتوفی 350 ذکره النجاشی.

337- کتاب المتعه

لأبی جعفر أحمد بن محمد بن عیسی بن عبد الله بن سعد الأشعری القمی، ذکره النجاشی.

338- رساله فی المتعه

فارسیه للعلامه المجلسی، محمد باقر، مرتبه علی مقدمه و عقدین و خاتمه. أولها: [الحمد لله الذی متع بأنواع نواله أرواح الإنسان ...] طبعت فی مجموعه من رسائله.

339- کتاب المتعه

لبندار بن عبد الله الإمامی المتقدم، کما وصفه النجاشی و حکی نسبه الکتاب إلیه عن فهرست ابن الندیم.

340- المتعه

للمحامی توفیق الفکیکی، ألفه یوم کان حاکم النجف و فیه الرد علی موسی جار الله، و طبع فی 1356 مع تقریظ محمد حسین کاشف الغطاء.

341- کتاب المتعه

للسید الشریف أبی عبد الله جعفر بن عبد الله الرأس المذری العلوی، الراوی عن الحسن بن محبوب، و ابن أبی عمیر و أضرابهما ذکره النجاشی و قال إنه یرویه عنه جماعه.

342- کتاب المتعه

للحسن بن خرزاد القمی المرمی بالغلو، صاحب کتاب أسماء رسول الله صلی الله علیه و آله 2: 67 ذکره النجاشی.

343- کتاب المتعه

للحسن بن علی بن أبی حمزه البطائنی، من وجوه الواقفه، ذکره النجاشی.

344- کتاب المتعه

لأبی محمد الحسن بن علی بن فضال الکوفی العائد إلی القول بالإمامه بعد فطحیته، ذکره النجاشی مع إسناده إلیه و کذا سوابقه.

345- کتاب المتعه

لأبی عبد الله الحسین بن عبید الله بن سهل السعدی القمی، صاحب کتاب المؤمن و المسلم و الراوی عن الحسن بن علی السجاده

ص: 64

الذی هو من أصحاب الجواد و الهادی علیه السلام قال فی الریاض: إن نسخه من کتاب المتعه هذا عندنا” صاحب الریاض” بروایه الشریف أبی القاسم الحسین بن الحسن المعروف بابن أخی کوکب، عن الشیخ أبی علی أحمد بن إسماعیل السلیمانی قراءه علیه عن أبی عمرو أحمد بن علی الفائدی، عن مؤلفه السعدی، و یروی النجاشی عن محمد بن علی بن شاذان، عن أحمد بن محمد بن یحیی العطار، عن أبیه محمد بن یحیی، عن مؤلفه السعدی کتبه، و یروی خصوص المتعه عن ابن شاذان، عن علی بن حاتم، عن أحمد بن علی الفائدی عن مؤلفه السعدی.

346- کتاب المتعه

لأبی القاسم سعد بن عبد الله بن أبی خلف الأشعری القمی، المتوفی 299 أو بعدها بسنتین، ذکره النجاشی.

347- کتاب المتعه

للشیخ نظام الدین أبی الحسن سلیمان بن الحسن الصهرشتی، تلمیذ شیخ الطائفه و صاحب إصباح الشیعه ذکره الشیخ منتجب الدین.

348- کتاب المتعه

لأبی الفضل عباس بن موسی الوراق. من أصحاب یونس بن عبد الرحمن، ذکره النجاشی.

349- کتاب المتعه

اسمه النجعه فی أحکام المتعه للسید عبد الحسین شرف الدین العاملی، أحال إلیه فی أجوبه موسی جار الله مکررا.

350- کتاب المتعه

لعلی بن إسماعیل بن شعیب بن میثم التمار الکوفی البصری، معاصر هشام بن الحکم.

351- کتاب المتعه

لأبی الحسن علی بن بلال بن معاویه المهلبی الأزدی، یروی عنه الشیخ المفید کما ذکره النجاشی.

352- کتاب المتعه

لأبی الحسن علی بن الحسن بن علی بن فضال الفطحی الثقه، ذکره النجاشی.

353- کتاب المتعه

لأبی الحسن علی بن الحسن بن محمد الطائی الطاطری ذکره النجاشی.

354- رساله فی المتعه

و البحث فیها مع العامه، للسید علی بن السید

ص: 65

دلدار علی الرضوی النصیرآبادی الهندی المتوفی 1259 ذکرها فی نجوم السماء.

355- رساله فی المتعه

و البحث معهم أیضا، للسید علی المذکور، ذکرها فی نجوم السماء أیضا.

356- رساله فی المتعه

و جوازها، للشیخ علی بن عبد الله بن علی المهری البحرانی، المقلد بمسقط، المتوفی 1318 صاحب لسان الصدق و الإمامه و غیرهما، ذکرها الشیخ محمد صالح البحرانی.

357- رساله فی المتعه

للسید کلب باقر بن السید کلب حسین النقوی الجائسی الحائری، المتوفی 1329.

358- کتاب المتعه

لأبی أحمد محمد بن أبی عمیر الأزدی البغدادی، المتوفی 217 ذکره النجاشی.

359- کتاب المتعه

لأبی الفضل الصابونی، محمد بن أحمد بن إبراهیم بن سلیم الجعفی الکوفی ساکن مصر، و صاحب الفاخر کما ذکره النجاشی.

360- کتاب المتعه

و تحلیلها و الرد علی من حرمها، لأبی عبد الله الصفوانی، محمد بن أحمد بن عبد الله بن قضاعه، من ولد صفوان بن مهران الجمال و تلمیذ ثقه الإسلام الکلینی، و عدیل النعمانی صاحب کتاب الغیبه و هو من مشایخ الشیخ أبی عبد الله المفید، ذکره الشیخ فی الفهرست.

361- کتاب المتعه

لأبی الحسین محمد بن بحر الرهنی الشیبانی، ساکن ترماشیر من أرض کرمان، و شیخ أبی العباس بن نوح من مشایخ النجاشی.

362- کتاب المتعه

للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی 381 ذکره النجاشی.

363- کتاب المتعه

للشیخ السعید أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان الحارثی المفید، المتوفی 413 و هو أحد کتبه الثلاثه فی المتعه و له الموجز فی المتعه أیضا کما أن له أیضا مختصر المتعه صرح بجمیع الثلاثه النجاشی عند عد کتبه.

و فی الرضویه رساله المتعه للمفید. أولها [الحمد لله رب ...] و آخرها:

ص: 66

و قد أملیت فی هذا المعنی کتابا سمیته الموضح فی الوعد و الوعید إن وصل إلی السید الشریف. و کانت إحدی رسائل المتعه للمفید عند شیخنا العلامه النوری و أخری فی موقوفات السید علی الإیروانی بتبریز کما فی فهرسها المخطوط، و نقل العلامه المجلسی فی المجلد الثالث و العشرین من البحار مقدار من رساله المتعه للشیخ أکثرها روایته عن شیخه ابن قولویه.

364- کتاب المتعه

لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی.

365- رساله فی المتعه

و جواب بعض العامه، للشیخ المرتضی الأنصاری، أولها: [الحمد لله رب ...] و آخرها: [و الله علی ما نقول وکیل ...] بخط الشیخ علی بن الشیخ صالح بن الشیخ سمیع من تلامذه الشیخ الأنصاری عند الشیخ مهدی شرف الدین لأن ابن الکاتب الشیخ محمد بن علی کان جد الشیخ مهدی المذکور لأمه.

366- کتاب المتعه

لأبی الحسین یحیی بن زکریا الترماشیری، ذکره النجاشی.

367- کتاب المتعه

للشیخ الثقه الجلیل، یونس بن عبد الرحمن، و هو غیر کتابه فی علل النکاح و تحلیل المتعه، کما ذکره النجاشی.

368- کتاب المتعتین

متعه النساء و متعه الحج، لأبی إسحاق إبراهیم بن محمد بن سعید الثقفی، المتوفی 283 ذکره النجاشی.

369- کتاب المتعتین

متعه النساء و متعه الحج، للشیخ الجلیل الفضل بن شاذان بن الخلیل أبی محمد الأزدی النیسابوری، روی عن الرضا علیه السلام و صنف مائه و ثمانین کتابا، حکاه النجاشی عن الکجی، و کان من أصحاب یونس بن عبد الرحمن.

370- متفرقات نجفی

للشیخ محمد حسن بن الشیخ أبی القاسم الکاشانی نزیل بمبئی، المعروف بالنجفی کتب إلینا فی فهرسه أنه فی مجلدات.

ص: 67

371- متقن السناد

فی شرح نجاه العباد للسید المیرزا عبد الحسین بن المیرزا علی أصغر بن المیرزا أبی الفتح خان الحسینی المرعشی التستری، نزیل زنگبار فی 1300 و المتوفی فی مکه المعظمه 1322 و دفن بالمعلی قرب جده عبد المطلب رأیت بخطه ثلاث مجلدات: 1- من أول کتاب الصلاه إلی آخر الوضوء فرغ منه فی الأربعاء 12 ج 1- 1311 و فی آخره تقریظ أستاذه المیرزا حسین الخلیلی بخطه و إمضائه 2- من أول الأغسال إلی غسل المیت فرغ منه سلخ ج 1- 1313 3- من أول غسل الأموات لکنه شرح علی کفایه السبزواری لخلو نجات العباد عن أحکام الأموات إلی آخر الأغسال، و هو غسل المولود، فرغ منه فی جزیره زنجبار 6 رجب 1318 و الجزء الرابع المنضم إلی المجلد الثالث من أول التیمم إلی آخره، فرغ منه فی جزیره زنجبار ع 1- 1319 قال: و یتلوه المجلد الخامس فی شرح الخاتمه من کتاب الطهاره. رأیت الجمیع عند السید جعفر بن السید محمد بن السید سلطان علی المرعشی فی النجف، حملها معه من زنجبار إلی النجف أوان سفره إلی زنجبار، و قد ترجم السید مصطفی بن أبی القاسم الموسوی الجزائری المؤلف و فصل أحفاده فی کتابه گلستان پیغمبر: 66 و جاء اسمه فی الطبع متقن السداد و الصحیح ما ذکرناه.

372- متقن المقال

فی تلخیص جامع المقال الطریحیه، لحفید المؤلف الشیخ عبد الحسین بن الشیخ نعمه بن الشیخ علاء الدین بن الشیخ صفی الدین بن الشیخ فخر الدین صاحب جامع المقال ابن الشیخ محمد علی بن طریح النجفی المتوفی 1295. أوله: [الحمد لله رب ... لما ظفرت بکتاب العلامه فخر الدین الطریحی الموسوم بجامع المقال ... وقع فی فکری أن ألخصه و أشرح ما غمض من ضبط بعض الرجال ...] و فرغ منه فی شهر صفر 1262 و الشیخ علاء الدین هذا صاحب کتاب حیاه الأرواح 7:

116 الذی ألفه 1235 فلا یمکن کونه ابن صفی الدین بن فخر الدین الذی کان حیا إلی 1100 و کان مجازا من والده 1072 بل هو ابن أمین الدین بن محیی الدین الذی کتب بخطه أنه ابن محمود بن أحمد

ص: 68

بن محمد بن طریح الذی ترجمناه فی الکواکب المنتثره.

373- المتقن و المجرب

من مسائل علم الصنعه، کتاب مبسوط، للشیخ المیرزا نجم الدین جعفر بن الحجه المیرزا محمد الطهرانی العسکری، المولود 1313 و هو ترتیب و تبویب للمجموعه المتفرقه المشوشه غیر المرتبه التی کتبها بخطه العلامه المیرزا محمد علی بن محب علی الشیرازی المتوفی بها 1319 أخ المجاهد شیخنا المیرزا محمد تقی و قد أخذ ما أدرجه من النسخ فی تلک المجموعه من مواضع متفرقه و جرب کثیرا منها، فاستنسخ المیرزا نجم الدین تلک المجموعه عن خطه بعینها أولا ثم رتبها علی کتب و بوبها من غیر تغییر، و کتبها بعین عباراتها الفارسیه أو غیرها، و کتب فی أوله فهرس النسخ مبسوطا مع تعیین الصفحه المذکوره فیها، و أنهی خصوص الشمسی منها إلی مائه و ثمانین نسخه، و القمری إلی مائه و اثنتین و ستین نسخه، و اثنتین و ثلاثین نسخه للشنجرف، و ثمان و عشرین نسخه لسم الفار و إحدی و عشره نسخه للزاج، و ثلاثین نسخه للشوره، و سبع عشر نسخه للنشادر، و اثنتین و عشرین نسخه للکبریت، و ثلاث نسخ للزرنیخ، کل منها فی کتاب خاص به، و منها کتاب التیزاب و المیاه المحلله للأجساد، و هی المسماه بالمفتاح، و ألحق بها من بعض الکتب الأخری بعض النسخ بعینها، مع تعیین مواضعها، و فی الخاتمه ذکر أمورا متفرقه راجعه إلی علم الصنعه و فرغ منه فی 9 ذی القعده 1360.

374- کتاب المتمسک بحبل آل الرسول (ص

) للشیخ الأقدم أبی محمد الحسن بن علی بن أبی عقیل النعمانی الحذاء، الفقیه المتکلم المعاصر للکلینی و علی بن بابویه قال النجاشی و هو کتاب مشهور فی الطائفه، قیل ما ورد الحاج من خراسان الا طلب و اشتری منه نسخا، سمعت شیخنا أبا عبد الله (ره) یکثر الثناء علی هذا الرجل، انتهی. الشیخ أبو عبد الله هو المفید و یظهر من الثناء علیه أنه أدرکه أو أنه أخبره بحاله شیخه جعفر بن قولویه الذی طلب الإجازه من ابن أبی عقیل، کما فی النجاشی.

375- کتاب المتمسک بحبل آل الرسول (ص

) للشیخ الحافظ

ص: 69

الورع أبی الحسن علی بن هبه الله بن عثمان بن أحمد بن إبراهیم بن الرائقه الموصلی، و هو کبیر کما ذکره الشیخ منتجب الدین، و هو یروی عن الشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن بابویه المتوفی 381 و کان معاصر السید المرتضی بل الشیخ المفید ابن المعلم، و یروی عنه الشیخ المفید عبد الرحمن بن أحمد النیسابوری الذی هو من تلامیذ السید المرتضی و الشیخ الطوسی.

376- متمم تاریخ إیران از جهان داری ساسانیان تا زمان حاضر

لعبد الله بن إبراهیم الرازی الهمدانی المولود 1273 ش طبع بطهران فی 808 ص و له تاریخ مختصر ایران و تاریخ ایران از أزمنه باستانی تا سال 1316 ش. کلها مطبوعات.

متمم روضه الصفا

لهدایت، مر باسمه روضه الصفای ناصری 11:

297).

377- المتنبئین

لعلی قلی میرزا اعتضاد السلطنه ابن فتح علی شاه القاجار (حدود 1234- 1298) صاحب المکتبه الثمینه التی انتقلت بعده إلی سپهسالار و رئیس دار الفنون القدیمه و وزیر العلوم، المتخلص ب (فخری). و هو فی تراجم أحوال المدعین للنبوه مثل مانی و مزدک و غیرهم إلی معاصره السید علی محمد الباب الشیرازی، رأیته فی (المجلس) و نقل عنه عبد الحسین النوائی فی فتنه باب له المطبوعه. و طبع للمؤلف فلک السعاده فی النجوم، و رأیت له إکسیر- التواریخ و جغرافیای مازندران و رصدخانه مراغه و شرح أحوال امام زادگان شهر ری و شرح أحوال عبد الله الأبیض و شرح أحوال امام زاده یحیی و سرگذشت دقیقی مختصرات فی المجامیع.

378- متن اللغه العربیه

معجم لغوی عصری جامع، للشیخ أحمد رضا النبطی العاملی ابن إبراهیم بن حسین بن یوسف بن محمد رضا المولود 1290 و المتوفی 1372 یدخل فی ثلاثه مجلدات و زهاء ألفین و مائه صفحه من القطع المتوسط. ألفه باقتراح المجمع العلمی العربی بدمشق- و کان من أعضائه-

ص: 70

شرع فیه 1351 و فرغ منه فی 1360 و بقی قید المراجعه و التدوین إلی حین وفاه مؤلفه، و بما أنه سفر جلیل و مهم للغایه نأسف لعدم طبعه و نوجه عتابنا إلی المجمع نفسه حیث کان وضعه باقتراحه، و قد طبع قبل سنوات منهاج الاشتراک بطبعه لکن لم نر نتیجه من ذلک، وصفه المؤلف: حرصت علی أن لا تفوتنی فی معجمی هذا ماده ذکرت فی لسان العرب و تاج العروس و هما أکثر کتب الأئمه المعروفه لدینا جمیعا لمواد اللغه، فکان معجمی هذا جامعا لکل ما یمکن أن یطلبه طالب اللغه فلا تمر به ماده من مواده الا و یکون لها تفسیر فیه انتهی. أضف إلی هذه الناحیه الجدیره بالاهتمام، عنایته بالاصطلاحات الشرعیه و غیرها مما کان فی الجاهلیه و صدر الإسلام و اصطلاحات أئمه الفقه کالطسوج و الدانق و القفیز و الکر و الوسق و غیر ذلک. فقد ذکر أنه عثر علی رساله لنجم الأئمه رضی الدین الأسترآبادی فی هذا الموضوع فاستعان بها. إلی غیر ذلک. و قد بعث لنا ترجمه المؤلف زمیله الشیخ سلیمان ظاهر للدرج فی طبقات أعلام الشیعه فوصلت متأخره و کنا ترجمناه فی القسم الأول من نقباء البشر: 126- 127 بما کنا نعرفه به و له من قبل و لما کانت فی الترجمه زیاده فی نسبه و تحقیق فی ولادته اعتمدنا علی الترجمه هنا و من مؤلفاته المذکوره فیها مما فاتنا ذکره شرح کفایه المتحفظ لابن الأجدابی الطرابلسی و نظمه المسمی ب العمده لمحمد بن أحمد الطبری سمی الاثنین ب الوافی بالکفایه و العمده و منها العراقیات ألفه بالاشتراک مع زمیلیه الشیخ سلیمان ظاهر و الشیخ أحمد عارف الزین و التذکره جمع فیه الکلمات المستجده التی وضعها کل من مجمع مصر و دمشق اللغویین. و روضه الطائف مخطوط.

379- المتن المتین

رساله فی إثبات عدم مفطریه الدخان، لتاج العلماء السید علی محمد ابن سلطان العلماء السید محمد ابن السید دلدار علی النقوی النصیرآبادی، المتوفی 1311 و أجاب عنه العلامه السید المیرزا محمد حسین

ص: 71

الشهرستانی برساله الشرح المبین ثم أجاب تاج العلماء عن الشرح المبین برسالته التعلیق الأنیق و الکل مطبوع فی مجموعه واحده، و مر کشف الأوهام 18: 22 فی عدم المفطریه لوالد شیخنا العلامه النوری، و لبعض المعاصرین أیضا رساله فی عدم المفطریه ذکرناها مع غیرها فی الرسائل.

380- المتوج

لأبی عبد الله المرزبانی محمد بن عمران بن موسی بن سعید الخراسانی البغدادی، صاحب کتاب أخبار أبی تمام و غیره، المتوفی 378 و هو من مشایخ المفید کما فی شرح الثأر لجعفر بن نما، و أول من وضع علم البیان و صنف فیه کتابه الموسوم ب المفصل کما یأتی، قال ابن الندیم عند عد کتبه و کتاب المتوج فی العدل و حسن السیره أکثر من مائه ورقه.

المتوسط

هو الشرح الوسیط للکافیه، الموسوم بالوافیه، کما یأتی.

381- متوسط الفتوح بین المتون و الشروح

فی الهیئه، للشیخ زین العابدین بن الحسن بن علی بن محمد الحر العاملی، المتوفی 1078 فی صنعاء بعد رجوعه عن الحج، و هو أخ الشیخ المحدث الحر العاملی، ذکره فی الأمل.

المتوسطات بین الهندسه و الهیئه

للخواجه نصیر الدین محمد بن محمد بن الحسن الطوسی، المتوفی 672 مر بعنوان التحریر 3: 389 موجود فی (مکتبه برلین) کما فی فهرستها.

382- متون الاخبار

لبعض علمائنا، نقل عنه فی بعض المجامیع المتأخره الحدیث المروی عن أمیر المؤمنین علیه السلام فی بیان وجه تسمیه ذی القرنین.

383- متون الفنون

مجموعه متون وجیزه فی العلوم المهمه نظما و نثرا للسید هبه الدین محمد علی بن الحسین الحسینی الشهیر بالشهرستانی. و فهرس هذه المتون المرسل إلینا مسردا الأوراق فی التصریف و الاشتقاق عقد الحباب فی قواعد الإعراب السر العجیب فی تهذیب منطق التهذیب نظم العقائد فی العقائد الخمسه الأصولیه الدر و المرجان فی نظم المعانی و البیان قاضی الأمل فی نظم أعلام لا تقبل أل فذلکه المحاسب فی الأعمال الأربعه الحسابیه قلاده النحور فی

ص: 72

نظم البحور الأبیات الفاخره فی فن المناظره الکلمات الظریفه فی القیافه و التفرس النتیجه فی المنطق. ذکر کل فی محله.

384- کتاب المتهجد

لأبی الفرج محمد بن علی بن محمد بن محمد بن أبی قره ینقل عنه الشیخ إبراهیم الکفعمی، و هو صاحب کتاب عمل شهر رمضان 16: 345 الذی ینقل عنه السید بن طاوس فی الإقبال.

مثار السماع

بالمثلثه و فی بعض النسخ منار بالنون نذکره فی المیم بعده النون لکونه الأصح ظاهرا.

385- المثال فی الأمثال

للشیخ الأجل رشید الدین أبی عبد الله محمد بن علی بن شهرآشوب السروی المازندرانی، المتوفی 588 ذکره فی ترجمه نفسه فی معالم العلماء و کذا فی بعض إجازاته بخطه.

کتاب المثالب

لأبی الجیش سماه قد فعلت فلا تلم مر.

386- کتاب المثالب

لأبی جعفر أحمد بن الحسین بن سعید الأهوازی الملقب بدندان، روی عن جمیع شیوخ أبیه الا حماد بن عیسی، ذکره النجاشی

387- کتاب المثالب

لأبی عبد الله أحمد بن محمد بن أبی الجهم حذیفه العدوی المعروف بالجهمی، ذکره ابن الندیم ص 162 مر ذکره فی کتابه الانتصار

388- کتاب المثالب

لأحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن بن دئل القمی المتوفی 250 ذکره النجاشی.

389- کتاب المثالب

لأبی أحمد الحسن بن محمد بن یحیی بن الحسن بن جعفر بن عبید الله بن الحسین الأصغر بن علی بن الحسین السجاد علیه السلام المعروف بابن أخی طاهر، المتوفی ربیع الأول 358 و دفن فی منزله بسوق العطش، ذکره النجاشی.

کتاب المثالب

الموسوم بکتاب خالدات فلان و فلان کما ذکره النجاشی، لأبی الفضل الناشری، مر فی (7: 135).

ص: 73

390- کتاب المثالب

لأبی العباس عبید الله بن أحمد بن نهیک النخعی شیخ حمید بن زیاد المتوفی 310 ذکره النجاشی.

391- کتاب المثالب

لأبی الحسن علی بن الحسن بن علی بن فضال الفطحی الثقه، ذکره النجاشی.

392- کتاب المثالب

لأبی الحسن علی بن مهزیار الدورقی الأهوازی وکیل الأئمه علیه السلام و الراوی عن الرضا و الجواد و الهادی علیه السلام کما فی النجاشی.

393- کتاب المثالب

لأبی جعفر محمد بن أورمه القمی، ذکره النجاشی.

394- کتاب المثالب

لأبی جعفر محمد بن بندار بن عاصم الذهلی القمی الثقه العین، ذکره النجاشی.

395- کتاب المثالب

لأبی جعفر محمد بن الحسن بن فروخ الصفار القمی المتوفی بقم 290 ذکره النجاشی.

396- کتاب المثالب

لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب النسابه، المتوفی 205 ذکره ابن الندیم ص 141.

397- کتاب المثالب

لأبی محمد یونس بن عبد الرحمن الثقه، المأمور بالرجوع إلیه من الإمام أبی الحسن الرضا علیه السلام ذکره النجاشی.

398- مثالب أبی خراش

لأبی العباس أحمد بن عبید الله بن محمد بن عماد الثقفی الکاتب، صاحب کتاب أخبار ابن الرومی المتوفی 319 ذکره ابن الندیم ص 212.

مثالب أبی نواس

لأبی العباس أحمد بن عبید الله المذکور، علی ما نقله معجم الأدباء عن ابن الندیم لکن فی المطبوع منه أبی خراش کما ذکرناه.

399- مثالب الأدعیاء

للرئیس أبی عبد الله الحسین بن محمد الحلوانی، ذکره ابن شهرآشوب.

400- مثالب بنی أمیه

لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205 ذکره النجاشی.

ص: 74

401- مثالب ثقیف

لأبی المنذر هشام النسابه الکلبی المذکور، ذکره النجاشی أیضا.

402- مثالب الرجلین و المرأتین

للسید الشریف العقیقی الرجالی أحمد بن علی بن محمد بن جعفر بن عبد الله بن الحسین الأصغر بن زین العابدین السجاد علیه السلام المتوفی نیف و ثمانین و مائتین، ذکره النجاشی و الفهرست.

403- مثالب رواه الحدیث

لشیخ الطائفه أبی القاسم سعد بن عبد الله بن أبی خلف الأشعری القمی، المتوفی 299 أو 297 ذکره النجاشی.

404- مثالب الشیخین

لأبی محمد عبد الرحمن بن یوسف بن سعید بن خراش المروزی ثم البغدادی، الرحاله المعروف بالحافظ بن خراش، المتوفی 283 ترجمه الذهبی فی تذکره الحفاظ 2: 254 حکی أنه حمله إلی بندار الرافضی فأجازه بألفی درهم.

405- مثالب الصحابه

لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205 ینقل عنه فی أنساب النواصب المؤلف 1076 و یظهر منه وجود النسخه عنده” صاحب أنساب النواصب”، و من الغریب أنه نسبه إلی الشافعیه مع أن النجاشی قال: کان یختص بمذهبنا.

406- مثالب العباسیه

فی ذم العباسیین و أبو مسلم الخراسانی، ذکره محمد زمان بن محمد جعفر المشهدی، فی آخر صحیفه الرشاد 15: 17 ضمن کتب المؤلفه فی نصره المیر لوحی فی هذا الباب و الصحیفه یوجد ضمن (مجموعه 877) عند فخر الدین بن النصیری بطهران مع معیار الأنساب بخط ملا نظام الدین أحمد بن المیرزا أحمد القمی، کتبت حوالی 1100 راجع الذریعه 4: 151.

407- مثالب القبائل

قال النجاشی: و هو حسن علی ما حکی لم یجمع مثله، لأبی بشر أحمد بن محمد بن إبراهیم البصری، مستملی أبی أحمد عبد العزیز بن یحیی الجلودی، و سمع منه کتبه سائرها و رواها، فهو من طبقه جعفر بن قولویه لأن الجلودی من مشایخه أیضا

ص: 75

408- مثالب معاویه

لأبی العباس أحمد بن عبید الله بن محمد بن عماد الثقفی الکاتب، المتوفی 314 کما أرخه الخطیب أو 319 کما فی ابن الندیم حکاه معجم الأدباء عن ابن الندیم لکن لیس فی المطبوع منه

مثالب النواصب

فی الإمامه و رد أباطیلهم، فارسی ینقل عنه القاضی نور الله التستری، للشیخ عبد الجلیل بن محمد القزوینی المعاصر للشیخ أبی علی بن شیخ الطائفه و مر بعنوان بعض مثالب النواصب 3: 130

409- مثالب النواصب

للشیخ الإمام رشید الدین أبی عبد الله محمد بن علی بن شهرآشوب السروی المازندرانی، المتوفی 588 ذکره فی کتابه معالم العلماء و وجد بخطه فی بعض إجازاته کما فی الریاض و لعله الذی ینقل عنه فی بشارات الشیعه بعنوان الصوالب و القواصب لمحمد بن علی بن شهرآشوب قال: و یسمی منهاج الهدایه و معراج الدرایه نقل عنه جمله من الأسماء التی یثنی بها و یرمز بها عن المخالفین، نظیر العجل و السامری و النعثل و غیرها، و نقل عن مثالب النواصب لابن شهرآشوب فی أنساب النواصب المؤلف 1076 بما یظهر وجوده عنده، و النسخه موجوده بخط عتیق فی خزانه السید ناصر حسین و ذکر هو أن المثالب هذا علی کبر المناقب له المطبوع مکررا، و نسخه أخری عند السید محمد المحیط بطهران

410- مثالب النواصب

الموسوم ب مصائب النواصب للسید السعید القاضی نور الله بن الشریف المرعشی التستری الشهید 1019 و هو رد علی نواقض الروافض تألیف المیرزا مخدوم الشریفی الناصبی

411- مثالب هشام و یونس

لشیخ الطائفه أبی القاسم سعد بن عبد الله بن أبی خلف الأشعری القمی، المتوفی 299 أو 297 و مر له کتاب الرد علی علی بن إبراهیم القمی فی معنی هشام و یونس، فیظهر أن القمی و الأشعری کانا مخالفین فی أمر هشام و یونس، فالأشعری ألف فی مثالبهما و القمی رده

412- مثال و خیال مقیده

رساله عرفانیه فارسیه، رأیتها به

ص: 76

عناوین مختلفه، بعضها منسوبه إلی المیر سید علی الهمدانی شهاب الدین محمد المتوفی 786 و بعضها منسوبه إلی الشاه نعمه الله ولی (حلب 730- ماهان 834) أولها:

[الحمد لله حق حمده، و الصلاه علی خیر خلقه اما بعد این عجاله ای است که موجب التماس عزیزی از اخوان صفا در بیان حقیقت مثال و خیال مقیده و کیفیت مراتب و مقامات رؤیا] فی (الملک: 4250) بخط أبو ذر بن عبد الله السبزواری ضمن مجموعه 27 رساله کلها منسوبه إلی المیر السید علی کتابتها 907 فی المشهد، و یوجد فی (الرضویه: 698 حکمت) کتابته 865 بعنوان المنامیه کتبت علیها أنه للسید الهمدانی، و رأیتها أیضا فی (الملک: 5298) بخط شیخ السلام بن حسین الکاتب ضمن کلیات الشاه ولی کتابتها غره ذی حجه 860 بعنوان خیالیه و أیضا رأیته فی (الملک: 4262) ضمن أکبر

مجموعه منسوبه إلی الشاه نعمه الله کتابتها 1109 أیضا بعنوان خیالیه، و نعلم أن اختلاط تألیفات السید و الشاه لیس محدوده بهذا وحده نسخها شایعه، منها فی (دار الکتب بقاهره: 20 مجامیع طلعت) ذکر فی فهرسها بعنوان مثال و خیال و قید و إطلاق منسوبه إلی المیر الهمدانی و نسخه أخری فیها منسوبه إلی الشاه نعمه الله فهرس المخطوطات الفارسیه 1: 211 و 237 للطرازی، ربما علی ما فی نسخهما

413- مثالی نامه

نظم فارسی فی بیان عالم المثال للسید علی بن السید عبد الله المجتهد ابن إسحاق بن حسین بن هاشم بن إسماعیل بن محمد بن أحمد بن رشید الإسلام من أحفاد أحمد بن موسی المبرقع الرضوی القمی، المذکور فی (9:

751) طبع فی بمبئی

414- المثالیه

و یقال له فانوس الخیال فی تشریح عالم المثال، للشیخ قطب الدین محمد بن الشیخ علی اللاهیجی الإشکوری، مؤلف محبوب القلوب و ینقل فی المحبوب عنه

415- کتاب المثانی

لأبی محمد الحسن بن أحمد بن محمد بن الهیثم العجلی الرازی الکوفی الثقه، أدرکه فی أواخر عمره النجاشی بالکوفه

ص: 77

416- المثانی

دیوان للسید محمد الهاشمی البغدادی الأدیب الفاضل، کلها بیتین بیتین (دوبیتی) فیه الحکم و الآداب و الأخلاق إلی غیر ذلک، طبع فی بغداد 1382 بمساعده المجمع العلمی العراقی مجلد کبیر شامل ل 4834 بیتا کل بیتین فی غرض مستقل

417- المثل الأعلی

فی ترجمه الشریف أبی یعلی حمزه بن القاسم العلوی من ولد أبی الفضل العباس بن أمیر المؤمنین علیه السلام المدفون فی جنوب الحله بمقربه من قریه المزیدیه، للشیخ البارع المیرزا محمد علی الأردوبادی المعاصر، ألفه 1360

418- المثل العقلیه الأفلاطونیه و المعلقه الخیالیه

لبعض العرفاء فی القرن الثامن ألف فی بلاد إیران لم یعرف مؤلفه و اطلع علی نسخه منه المستشرق الفرانسوی هانری کربن کما ذکره فی کتابه الموسوم ب روابط حکمه اشراق با فلسفه ایران باستان راجع مثال و خیال 19: 76

419- المثل العلیا فی الإسلام لا فی بحمدون

للحجه الشیخ محمد الحسین بن علی کاشف الغطاء النجفی (1294- 1373) المذکور فی طبقات أعلام الشیعه النقباء 612 رد به علی دعوه الأمریکان له للاشتراک فی مؤتمر عقد فی بحمدون لبنان باسم الدین للأغراض السیاسیه، و کانت وردته رساله من جمعیه أصدقاء الشرق الأوسط فی الولایات المتحده الأمریکیه یدعوه فیها لحضور مؤتمر لرجال الدین من المسلمین و المسیحیین یعقد فی لبنان لبحث القیم الروحیه فی الدیانتین و الأهداف المشترکه و موقف الدیانتین من الشیوعیه، و قد رفض کاشف الغطاء حضور المؤتمر بحجه ضعف مزاجه و کثره أشغاله و وعده بأن یرسل إلیه کتابا یوضح فیه رأیه فی الموضوع و أجابه بهذا الکتاب و قد نال حظا عظمی و لاقی إقبالا منقطع النظیر فی کافه البلاد الشرقیه، و طبع فی النجف عده طبعات و یقرب مجموع النسخ من مائه ألف، و ترجم إلی الفارسیه و طبع عده مرات أیضا

420- المثلث

لصدر الأفاضل المتخلص ب (دانش) المذکور فی (9: 601) أوله بعد الحمد: [چون این کتابچه برای تفنن طبع بشکل

ص: 78

جدیدی سه گوشه اتفاق می افتد خوبست مطالب متعلق بعدد 3 و عربی آن ثلاث باشد در آن نوشته شود] کتبه لتعلیم أحمد شاه قاجار حین یحضر مجلسه فرغ منه یوم میلاد الحسین علیه السلام فی 1331 یوجد منه نسخه خط المؤلف عند حفیده” المؤلف فخر الدین النصیری بطهران”، کما کتب إلینا

المثلث

فی اللغه مر بعنوان الأبیات الخمسینیه

421- المثلث

فی النسب للسید النسابه أبی طالب إسماعیل بن الحسین بن محمد بن الحسین المروزی العلوی الحسینی، المولود 572 صاحب حظیره القدس اجتمع به یاقوت فی مرو 614 ذکره و تصانیفه مفصلا فی معجم الأدباء 6: 142- 150

422- المثلث

فی اللغه مرتبا علی حروف المعجم، لشیخ أهل الجزیره أبی الحسن علی بن محمد العدوی الشمشاطی النحوی الشاعر الأدیب، الذی کان حیا فی 377 کما صرح به ابن الندیم

423- المثلثات البسیطه

للمیرزا عبد الغفار الأصفهانی، المعروف بالحاج نجم الدوله، المتوفی 1320 فارسی طبع بإیران، علم مستقل من فروع علم الهندسه و ألف فیه کتب کثیره

424- مثلثات قطرب

ترجمه المتن لأبی علی محمد بن المستنیر بن أحمد البصری، المتوفی 206 تلمیذ سیبویه، أرجوزه فی حدود ستین بیتا، ذکر و ذکر بعض شروحها فی کشف الظنون و یوجد فی (سپهسالار: 110) مثلثات منثوره مع ترجمه الفارسیه لها نسب إلی قطر بن أحمد البصری، و یحتمل أن یکون قطر تصحیف قطرب، رتبها المترجم علی ترتیب الحروف التهجی لأول الکلمات، کما فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 208 لولدی، و النسخه بخط محمد بن عبد الکریم کتابتها 928 و نسخه أخری من الترجمه فی (المجلس: 4900) ضمن مجموعه تاریخ کتابتها رجب 1072 کما فی فهرسها

425- مثلثات مستقیمه الخطوط

لنجم الدوله حاج میرزا عبد الغفار بن

ص: 79

ملا علی محمد الأصفهانی المذکور آنفا، طبع مع کفایه الهندسه 18: 103 له بطهران علی الحجر

426- مثلثات منظوم

منظومه نونیه فی بحر الرمل فی اللغه، لشاعر یتخلص ب (بدیعی) من شعراء القرن العاشر، و یحتمل أن یکون بدیعی التبریزی المذکور فی (9: 131) طبع مکررا أوله:

از پس حمد خداوند زمین و آسمان

در لغت نظمی کنم همچون لآلی عمان

راجع فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 208 و توجد منها نسخه فی (دهخدا:

122) بخط حسین بن یعقوب شاه البیرونی کتابتها 20 شوال 1062 و (دهخدا:

129) أیضا، من القرن الحادی عشر، و رأیتها فی (الملک: 1151) ضمن مجموعه کتبت بالهند 1151 و غیرها کما فی الفهارس و رأیت فی جنگ بخط ابن خاتون انتقلت إلی (المجلس) مثلثات قطرب قصیده بالعربیه فی ثلاثین بیتا لمحمد بن زریق فی کل بیت منها نوع من أنواع اللغه ینقسم علی ثلاثه أقسام

427- مثنوی

لآذر بیکدلی، حاج لطف علی، المتوفی 1195 المذکور فی (9: 3) سافر فی 1151 إلی مشهد خراسان، و عند مصاحبته لصادق التفرشی و استماعه مثنوی آتشکده له، نظم هذا المثنوی فی بیان حاله فی 180 بیت أوله:

بشنوید ای معشر آزادگان

این حکایت را، دل از کف دادگان

نسخه شایعه ضمن المجموعات، منها ما رأیته فی (الملک: 6247) بخط من القرن الثانی عشر

428- مثنوی

للآصفی الهروی، المذکور فی (9: 8) و هو مثنوی نظیر مخزن الأسرار ذکره هفت آسمان 1: 89 و فی آتشکده آذر أنه لم یر المثنوی

429- مثنوی

للآهی المشهدی، المذکور فی (9: 13) نقلا عن مجالس النفائس: 191 أنه نظم خمسه مقابل الخمسه للنظامی و لکن لم یشتهر

ص: 80

430- مثنوی

لمیرزا إبراهیم البدخشانی المتوفی بلکهنو 1160، المذکور فی (9: 14) ذکر فی ریاض العارفین: 11

431- مثنوی

لمیرزا إبراهیم صفا، راجع (9: 608) مثنوی غرامی فی حدود 115 بیت، رأیتها ضمن مجموعه فی (الملک: 4932) من القرن الثانی عشر أولها:

ای مهر سپهر بی وفایی

بر هم زن رسم آشنایی

ای رهزن کاروان الفت

ویران کن خانه محبت

و نسخه فی الرضویه (5/ 182 أدبیات) فی حدود 151 بیت کما فی فهرسها

مثنوی

للسید إبراهیم الکازرونی، و هو من سادات کازرون و سافر إلی الهند و رجع و سکن شیراز، ترجمه ریاض العارفین: 567 و له مثنویات: گلستان خلیل، مشرق الإشراق، أنفس و آفاق، منهج العشاق، شایق و مشتاق، چهل صباح یأتی گل فی محله

مثنوی

لأبی شعیب، ذکره هفت آسمان 1: 159 فیمن نظم علی زنه مخزن الأسرار و قال: لا نعلم عنه

432- مثنوی

السید أحمد میرزا، المذکور فی (9: 60) مثنویاته مشهوره

433- مثنوی

لمیرزا إبراهیم أدهم الصفوی، المذکور فی (9: 64) ذکر فی هفت آسمان 1: 147 أن له مثنوی علی زنه مخزن الأسرار للنظامی أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

راه حدیث است بسوی قدیم

و یوجد منه نسخه فی (مکتبه أوده) و اختلطه صاحب فهرس المکتبه مع رفیق السالکین له

434- مثنوی

لأدیب الکرمانی الحکیم قاسم بن زین العابدین، المعروف بالسیستانی، المتوفی 1348، المذکور فی (9: 65) مثنوی عرفانی

ص: 81

علی زنه خسرو و شیرین للنظامی، توجد عند بنت الناظم بکرمان کما مر و یأتی له مثنوی نیستان

435- مثنوی

لأسیر الأصفهانی الشهرستانی، میرزا جلال، المذکور فی (9: 74) ذکر فی هفت آسمان 1: 155 وجود کلیاته عنده” صاحب هفت آسمان” و فیها مثنوی موجزه له علی زنه مخزن الأسرار أوله:

خسرو دریا دل غفران پناه

مرشد جم مرتبه خلدان تباه

و قال فی ریاض العارفین: 67 إن له عشره آلاف بیت علی طراز بوستان

436- مثنوی

لأشرف المازندرانی، المذکور فی (9: 78) ذکره هفت آسمان: 158 فیمن نظم علی زنه مخزن الأسرار

مثنوی

لإکسیر، یأتی بعنوان مثنوی لمحمد عظیم الأصفهانی

437- مثنوی

لمیر إلهی ابن حجه الدین السعدآبادی الهمدانی، المتوفی 1060 أو 1064 (راجع 9: 93) ذکره هفت آسمان 1: 146 و قال: له مثنوی علی زنه مخزن الأسرار للنظامی فی مدح شاه جهان أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

قافله سالار کلام حکیم

438- مثنوی

لبابا شوریده، ذکر فی مجالس النفائس 3: 76 و 260 و أورد مثنویه

مثنوی

لباقر خرده الکاشانی، یأتی بعنوان مثنوی خرده ای الکاشانی

439- مثنوی

لخواجه باقی الله النقش بندی، طبع ضمن مجموعه گران مایه بحیدرآباد فی 1910 م

440- مثنوی

للشیخ البهائی، المذکور فی (9: 143) و فی هفت آسمان 1: 139 أنه تتبع مخزن الأسرار للنظامی

441- مثنوی

لبی خودی الشیرازی، المذکور فی (9: 152) و هو علی زنه شاهنامه کما فی صبح گلشن: 72

442- مثنوی

لبی دل الرودباری، قربان بن رمضان، المذکور فی

ص: 82

(3: 186 و 9: 153) مثنوی فی التعزیه أولها:

دوستان آیید از پیر و جوان

سر بسر با ناله و آه و فغان

یوجد ضمن جنگ فی (المجلس: 6576) من القرن الثالث عشر

443- مثنوی لتائب التبریزی، إسماعیل بن حسین،

المذکور فی (9: 163) و طبقات أعلام الشیعه- النقباء: 156 و توفی بمشهد خراسان 20 ع 1/ 1374 و دفن بباغ رضوان من قتلگاه مثنویاته کثیره:

أبله نامه

فی تأثیر ذکر الله تعالی فی الدنیا و إن صدر من البلهه و المجانین

اعتراف نامه

فی بیان مقدار مطلوبیه الاعتراف بالتقصیر عند الله تعالی

إنصاف نامه

فی بیان أن جمیع ما یری فی العالم، مبنی علی الحکم و المصالح

بلبل نامه

فی کیفیه توجه الحجه عجل الله تعالی فرجه إلی المحبوسین فی قصر قجر فی عصر الپهلوی

برهان نامه

فی بیان طول عمر صاحب الزمان علیه السلام

بوم نامه

فی التوکل و المناجاه

تحفه نامه

فی أحوال العارفه المجذوبه المعروفه ب (تحفه). آخره:

ای که گرفتی بکف این تحفه را

یاد ز تائب کن و هم تحفه را

تخصیص نامه

فی تاریخ تأسیس اتحاد الشکل فی إیران، فی آخره:

خرد گفتا بگو تاریخ دلخواه

بسال شمسیش گفتم رضا شاه 1307

تربیت نامه

فی حکایه أمور ثلاثه داله علی کمال قدره الله تعالی، تحیی بها القلوب المیته، فرغ منه 1349.

تزویج نامه

فی حکمه تعدد الزوجات، و اختصاص النبی صلی الله علیه و آله بالزیاده.

تسلیت نامه

رثاء لشاب توفی، نظمه لتسلیه متعلقیه و متخلفیه.

توحیدنامه

فی ترجمه توحید المفضل مر فی (ج 4 ص 488) فرغ منه 1351.

ص: 83

ثمره فؤادیه

فی المطالب الذوقیه، ضمیمه للقصیده الجوادیه التی أنشأها فی رثاء أستاذه المیرزا جواد الملکی المتوفی بقم یوم الأضحی 1343.

جبرئیل نامه

فی تفضیل النبی صلی الله علیه و آله علی جبرئیل، فیه قوله:

قامت جبریل یک قوس است و بس

پس بقوسین أو ندارد دسترس

جواهرنامه

فی نظم بعض کلمات إنجیل برنابا، یزید علی ألف و خمسمائه بیت، تاریخه (شد جواهرنامه تائب) 1359.

حقوق نامه

فی لزوم الحجاب للنسوان فی شرع الإسلام.

حیرت نامه

فی الموعظه و الاعتبار.

خاک نامه

فی تأثیر التراب.

خدانامه

فی بیان عقیده النصاری فی الإله.

خشخاش نامه

فی التوحید و رد الطبیعیین، قال فی تاریخه:

دو ماه و نیم کرد أو ریزه کاری

پس آنگاه گفت (تخم کو کناری) 1347

دخترنامه

فی حد تزویج البنات و عدم ضرر فی أول البلوغ الشرعی.

زندان نامه

فی مجلدین أنشأهما فی محبس قصر قجر، و فی أول الجلد الثانی ذکر التاریخ:

مرا سالی که زندان جای خوش بود

هزار و سیصد و پنجاه و شش بود

سعادت نامه

فی السعاده و الشقاء، آخره:

همچه سحر خارق عادت بود

نظم چنین نامه سعادت بود

شفانامه

فی أثر تربه سید الشهداء علیه السلام .

صاحب نامه

فی التوسل إلی إمام العصر علیه السلام و بیان شمائله و أحواله.

غفلت نامه

فی غفلت الإنسان عن الحضره الربوبیه، مع تواتر نعمه و مراحمه، فرغ منه 1356.

عقرب نامه

فی شرح دعاء یوسف بعد لسع العقرب إیاه فی السجن بأن لا یلسع أحدا من المسجونین.

ص: 84

فضولی نامه

فی بیان (إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ ) فی آخره.

بود تائب از این فضولی بری

فضولی نبد جنگ بد، زرگری

همی خواست کین گفتگو همچه در

شود گوشوار جوانان حر

گدانامه

فی التضرع و المناجاه و الاعتراف بالفقر و العجز.

کسروی نامه

فی کیفیه قتل الکسروی و تاریخه 1365.

محبت نامه

فی محبت الله. أوله.

نامه که از مهر و محبت پر است

قلزم حق است که پر، از در است

مخزن غیب

فی منازعه العقل و العشق، نظمه فی 1327.

مذهب نامه

ترجمه للرساله المذهبه الرضویه.

مسکرنامه

فی مضار المسکرات و إمکان منعها.

مسیونامه

فی الجواب عن اعتراض النصاری علی قوانین الإسلام، من الطلاق و تعدد الزوجات و غیرهما، فرغ منه 1346.

مضرت نامه

فیه ما یقرب من مائتی ضرر یرد علی شارب الخمر مبرهنا من آراء الأطباء.

ناموس نامه

فی لزوم الحجاب و مفاسد السفور مع قطع النظر عن حکمه فی الشرع.

نمازنامه

فی العبادات و أسرارها.

444- مثنوی

لتقی القمی، المذکور فی (9: 174) و هو مثنوی فی قبال تحفه العراقین للخاقانی.

445- مثنوی

لمحمد سعید تنها القمی، طبیب شاه عباس الثانی (1052- 1077) المذکور فی (9: 179) أورد قطعا من مثنویاته فی صبح گلشن: 95.

446- مثنوی

لجلال الفراهانی، السید جلال الدین بن جعفر الهمدانی المذکور فی (9: 200) ذکر فی تذکره دولت شاه: 4 و أورد قطعه من مثنویه

ص: 85

فی تتبع مخزن الأسرار و الذی أکبر منه بألف بیت، و أیضا فی هفت آسمان 1: 75.

مثنوی

للسید حسن بن فتح الله، مر فی (7: 257) أنه نظم الخمسه فی 1038 و توجد نسخه منها فی المتحف البریطانی، کما فی فهرسها.

447- مثنوی

لملا حسن علی بن ملا شیر علی کما فی نسخه (المجلس) کتابتها 1182، و هو مثنوی فی سبعه دفاتر تتبع مضامین و حکایات مثنوی معنوی و مدح فیها ناصر الدین شاه قاجار، و السید محمد تقی الذی کان مراد أباه الملا شیر علی فی حدود 7500 بیتا. أوله:

بشنو از دل چون که افغان می کند

شرح شوق و وصف هجران می کند

آخره:

این کتاب از فیض حق آمد تمام

پس سخن کوتاه بأید و السلام

هذا ملخص ما جاء فی المجلد الثامن لفهرس مکتبه المجلس المخطوطه المهیأه للطبع للسیده فخری رستگار.

448- مثنوی

لخرده الکاشانی، المذکور (9: 121)، ذکره هفت آسمان 1: 143 نقلا عن داغستانی، و قال: إنه معاصر الشاه عباس الصفوی و إنه أخ مقصود الکاشانی (المذکور 9: 1090) و أضاف أن: الدکتور إسپرنگر صاحب فهرست مکتبه أوده ذکر له مثنویا عرفانیا فی الخلوه و الغربه و الخوف و الرجاء و الوحدانیه، تابع فیه مخزن الأسرار للنظامی. أوله:

بسم الله، و به نستعین

تنزیل من رب العالمین

449- مثنوی

لخفاف (9: 299) ذکره هفت آسمان 1: 159 فیمن نظم علی زنه مخزن الأسرار و قال: لا نعلم عنه.

450- مثنوی

لخلیل زرگر کما فی فهرس دانشگاه، و هو فی غرام أنوشیروان و یحتمل أن یکون لخلیل زرگر الرشتی المذکور فی (9: 402) ناظم جمشیدنامه. أوله:

ص: 86

کوکبه خسرو نوشیروان

شد چه جهانگیر کران تا کران

آخره:

شاه از آن کور زن آیین گرفت

ترک هوس کرده ره دین گرفت

ضمن مجموعه (دانشگاه: 4724) کتابته 1251.

451- مثنوی

خلیل شیرازی، یوجد ضمن مجموعه عبد الکریم نجارباشی الذی کتبها و جمعها فی قندهار و کابل 1189- 1195 فی (دانشگاه: 2444) کما فی فهرسها.

452- مثنوی

لداعی الشیرازی، نظام الدین محمود، المذکور فی (9: 314) له مثنویات الست المعروفه سته داعی المذکوره فی (12: 143) و له غیرها مثنویات موجزه ثلاثه باللهجه الشیرازیه، و أخری مثنوی فی ذیل شاهنامه مدح فیها السلطان أبی العز عبد الله، یوجد الأربعه الأخیره ضمن دیوانه فی (دانشگاه: 2518) بخط احتمل دانش پژوه أنه کتب فی حیاه الناظم، مذهبه، کما فی فهرسه.

مثنوی

لداود، یوجد فی (المتحف البریطانی) خمسه نسبت إلی داود، مر ذکره فی (7: 258) مع احتمال کونه داود بن عبد الله الأصفهانی المذکور فی (9: 318).

453- مثنوی

لدلیری الهندی، المذکور فی (9: 328) ذکر له فی صبح گلشن: 165- 164 خمسه مثنویات بالأردویه.

454- مثنوی

لرجاء الغزنوی شهاب الدین، مر ذکره فی (9: 355)

455- مثنوی

لرشیدی العباسی، المذکور فی (9: 362) رأیته فی (الملک: 5266) فی حدود 185 بیت ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر. أوله:

نیمه شبی با دو سه آشفته حال

در چمنی زمزمه خونین مقال

456- مثنوی

لروشن ضمیر، مثنوی غرامی کما فی فهرس (دانشگاه). أوله:

دو معشوق سراسر عشوه و ناز

بفن دلبری بودند ممتاز

ص: 87

و هذا غیر مثنوی گدای باخرزی له.

457- مثنوی

لرونق اللکهنوی، رام سهای المنشی، من قوم کایته المتوفی 1290 ذکر فی أسماء المؤلفین 1: 364 أن له دیوان فارسی و مثنوی.

458- مثنوی

لرهائی الخوافی، سعد الدین المتوفی 980 مر فی (9:

394) ذکر خمسته پنج گنج نقلا عن خوش گو.

459- مثنوی

لرهی شاملو، سلطان علی بیک الترکمان، المذکور فی (9: 395) مثنوی علی زنه تحفه العراقین کما مر.

460- مثنوی

مولانا زاهد المعاصر لبابا سودایی، المذکور فی (9:

398) ذکر فی مجالس النفائس: 193 و قال إن: له مثنوی تتبع المیر خسرو فی مثنوی دریای أبرار.

461- مثنوی

لزمانی الیزدی، المذکور فی (9: 407) و قد تتبع پنج گنج للنظامی، کما مر.

462- مثنوی

لساری الشیرازی، علی أکبر، من شعراء القرن الثالث عشر، مثنوی عرفانی، رأیتها ضمن کلیاته فی (الملک: 6318) أوله:

باز طبعم دگر آغاز نمود

لب باسرار، سخن باز نمود

و مثنوی آخر منه أیضا فی تلک المجموعه فی 85 بیت فی وصف الحال و ذکر الشباب، أوله:

دریغا که شد ذوق عهد شباب

به پیری رسیدی و رنج و عذاب

463- مثنوی

لسالک التبریزی، من القرن الثالث عشر، المذکور فی (9: 418) ذکر فی دانشمندان آذربایجان: 172 و هو فی وصف مرض الوباء الحادث فی 1238 مختصر، نظمه فی تلک السنه. کما مر.

464- مثنوی

لسپهر الکاشانی، محمد تقی (1216- 1297) المذکور فی (9: 429) مثنوی فی زنه مخزن الأسرار للنظامی الگنجوی، یوجد ضمن محمود القصائد له (ص 350- 371) فی (المجلس: 1191) کتابته 1241 کما فی

ص: 88

فهرسها أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

فاتحه فتح طلسم قدیم

و جاء فی مقدمه محمود القصائد أنه نظم قبل ذاک مثنوی علی طراز مثنوی معنوی فی ثلاثه دفاتر.

465- مثنوی

لسحابی الأسترآبادی، المذکور فی (9: 433) و مر هناک ذکر نسخته فی 343 بیتا عند پارسا التویسرکانی، و وجود مجموعه فی (المجلس) و فی ضمنها المثنوی لسحابی هذا. و یوجد أیضا فی (الرضویه: 3/ 612) کلاهما بخط من القرن الحادی عشر. أوله:

در جهانند مشت خام طمع

کید خود را نهاده نام ورع

466- مثنوی

لمیرزا محمد سعید الحکیم. مثنوی فی غرام البنارسیه فی حدود 130 بیت، رأیته (الملک: 4899) ضمن مجموعه کتابتها 1262. أوله:

مرا از غیب آمد مهمانی

حریف بذله سنج نکته دانی

و ذکر فی فهرس کتب (أصغر المهدوی: 284) ضمن مجموعه کتابتها 1132 مثنوی لمیرزا محمد سعید حکیم و یحتمل اتحادهما.

467- مثنوی

لسنجر الکاشانی، المذکور فی (9: 472) ذکره هفت آسمان 1: 153 فیمن تتبع مخزن الأسرار للنظامی.

468- مثنوی

لسیاف، الحاج علی أصغر شمشیرگر، المتوفی 1262 طبع فی ثلاث دفاتر کما مر فی (9: 749) و یأتی له مثنوی جنات وصال.

469- مثنوی

لشاپور الرازی، شرف الدین أرجاسب المتوفی 1028 أو حدود 1030 المذکور فی (9: 490). و هو مثنوی فی قبال خسرو و شیرین کما مر.

470- مثنوی

لشانی تکلو، المتوفی 1023 المذکور فی (9: 494) مثنوی تتبع فیه مخزن الأسرار کما مر، و ذکره بهذا المناسبه هفت آسمان 1: 132 و مدح فیها الشاه عباس الماضی. أوله:

ص: 89

بسم الله الرحمن الرحیم

ماهچه رأیت امید و بیم

کام خود از بسمله أول بشوی

پس سخن از حمد خداوند گوی

471- مثنوی

لشریف الورنوسفادرانی، الملا محمد، من القرن الحادی عشر المذکور فی (9: 524) و هو علی زنه مخزن الأسرار للنظامی کما مر، و ذکره بهذا المناسبه هفت آسمان 1: 150.

472- مثنوی

لشفائی النراقی، الفقیه الأدیب الملا محمد جواد بن أحمد ابن مهدی بن أبی ذر النراقی، و هو تتمیم مثنوی طاقدیس لأبیه الآتی ذکره فی حدود ألف بیت. أوله:

ای (صفائی) ای فقیه معنوی

ناظم آن طاقدیس و مثنوی

...

مر ترا فرصت نیامد ای همام

تا کنی تو طاقدیست را تمام

مثنوی را (صفه سیم) رقم

تا کنی از بهر شاه محتشم

...

مر ترا اکنون شفائی شد شبیه

انما صار الولد سر أبیه

تحفه ای آرم ترا یکسر نفیس

تحفه ای از مثنوی و طاقدیس

... (

(صفه سیم) بیارایم کنون

سر کنم آغاز عشق را از جنون

یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 4201) کما فی فهرسها، و نسخه عند الفاضل حسن النراقی، کما کتب إلینا.

473- مثنوی

لشکیبی الأصفهانی، محمد رضا الإمامی، المولود 964 المذکور فی (9: 537) و هو مثنوی علی زنه خسرو و شیرین و هو غیر مثنوی ساقی نامه أو عشرت آباد له.

474- مثنوی

لشمسی البغدادی بن عبد الملک، من القرن العاشر المذکور فی (9: 545) نظم ثلاثه دواوین علی بحر المثنوی، و له مثنوی منظر الأبرار أیضا کما مر.

مثنوی

لصاحب العلی آبادی، یأتی بعنوان مثنوی ملالی.

475- مثنوی

لصادق التفریشی، المذکور فی (9: 578) ذکره هفت

ص: 90

آسمان 1: 159 فیمن نظموا علی زنه مخزن الأسرار.

476- مثنوی

لصادقی الکتاب دار، المذکور فی (9: 581) و هو حکایات علی زنه بوستان و مخزن الأسرار کما مر.

477- مثنوی

لصبحی التویسرکانی، المذکور فی (9: 593) و نقل هفت آسمان 1: 149 مثنویه علی زنه مخزن الأسرار للنظامی.

478- مثنوی

لصبوحی الخوانساری، المذکور فی (9: 595) نظم سبعه مثنویات أورد بعضها من التی علی زنه شاهنامه فی تذکره نصرآبادی 9: 357 کما مر.

479- مثنوی

لصفا الدشتکی، المیرزا إبراهیم، المذکور فی (9:

608) مثنوی غرامی علی زنه لیلی و مجنون للنظامی و رأیتها فی (الملک:

7/ 4932) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر فی حدود 115 بیتا و یوجد فی (الرضویه 5/ 182 أدبیات) فی 151 بیتا کتابته 1235 کما فی فهرسها. أوله:

ای مهر سپهر آشنایی

بر هم زن رسم آشنایی

480- مثنوی

لصفا النائینی، محمد باقر المذکور فی (9: 610) ذکر فی هفت آسمان 1: 149 أنه تتبع مخزن الأسرار للنظامی، نقلا عن تذکره نصرآبادی و أورد أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

هست عصای ره امید و بیم

این چه عصائیست که در دست ما

آید از و کار دل و چشم و پا

481- مثنوی

لصفی الدین الأصفهانی، المذکور فی (9: 613) مثنوی علی زنه خسرو و شیرین.

482- مثنوی

لمیرزا طالب الأصفهانی التبریزی، المذکور فی (9:

637) ذکر فی تذکره نصرآبادی 5: 125 و أورد کثیرا من مثنویه فی الجواب عن تحفه العراقین.

483- مثنوی

لطاهر النصرآبادی، المیرزا محمد، المذکور فی (9:

ص: 91

643) مثنوی تتبع فیه مثنوی ذو البحرین لأهلی الشیرازی.

484- مثنوی

لطلعت التبریزی، المذکور (9: 650)، منظومه عارض فیها مثنوی عارف نامه لإیرج میرزا، و طبع بتبریز فی 1304 فی 128 ص.

485- مثنوی

لطوفان الهزارجریبی، المذکور فی (9: 652) فی وصف الحال و سوز و گداز. أوله:

ای صبا ای مایه آرام من

کام بخش خاطر ناکام من

و فی آخرها:

چند از این طول سخن در مثنوی

گوش کن (طوفان) کلام مولوی:

یوجد منه نسخه فی 56 بیتا فی (الرضویه: 4/ 182 أدبیات) ضمن مجموعه کتابتها 1135 کما فی فهرسها.

486- مثنوی

لظهوری الترشیزی، نور الدین محمد، المذکور فی (9:

656) ذکر فی میخانه أنه نظم بأمر عادل شاه ألف بیت فی قبال مخزن الأسرار کما مر.

487- مثنوی

لعاقل الهندی، المیر عسکر عاقل خان الرازی البلخی المذکور فی (9: 674) مثنوی تتبع فیه المولوی الرومی، کما مر.

488- مثنوی

لعالی الشیرازی، المیرزا محمد خان، المذکور فی (9:

676) حکایات و تماثیل عرفانیه، یوجد فی (الحقوق: 359 ج) کتابته من القرن الثالث عشر کما فی فهرسها. أوله:

حمد و شکر أو را که هر چه هست از اوست

دام هستی حلقه دار از های وهوست

لا و الا مایه هر قید شد

تار و پود از بهر دام صید شد

489- مثنوی

لعبد الرحمن خالص الطالبانی الکرکوکی القادری، نظمه فی 1250 فی 271 بیتا مع مقدمه منثوره و هو شرح 18 بیتا لمثنوی المولوی یوجد فی مکتبه (المجلس: 2331) ضمن جنگ کتابته 1274. راجعه. کما فی المجلد الثامن من فهرسها المخطوطه للسیده رستگار. أوله: [الحمد لله الذی له عقول الفحول ...

ص: 92

یار با خود در أزل بی ما و من

عشق را می ساختی با خویشتن

و یوجد فی (دانشگاه: 3095) مع دیوانه، ذکر فی فهرسها بعنوان شرح مثنوی کتابته 1290.

490- مثنوی

للشیخ عبد الکریم بن ملا مهدی الأصفهانی، فی الأخلاق العرفانیه. طبع مع تذکره القبور بأصفهان 1324 ش.

491- مثنوی

لعبدی الیزدی، عبد علی المذکور فی (9: 705) مثنوی فی قبال مخزن الأسرار کما فی آتشکده آیتی: 308.

492- مثنوی

لعرفی الشیرازی، الذی مر ذکره فی (9: 712). طبع له مثنوی فی بمبئی فی 1346 فی 120 ص. و یأتی له خسرو و شیرین و مجمع الأبکار. و له مثنوی ترجیع بند مدح فیه أبو الفتح الگیلانی من رجال جلال الدین محمد أکبر پادشاه بالهند. لم یطبع الأخیر منها. أوله:

آیدم چون دوا شفیق و نقیض

صحت امروز دوستان مریض

یوجد ناقصه الآخر ضمن مجموعه من مثنویاته الثلاث فی (الرضویه:

3/ 900) کتابتها محرم 1032 کما فی فهرسها.

493- مثنوی

لعزلتی الخلخالی، المولی أدهم الواعظ، من القرن الحادی عشر، المذکور فی (9: 717) مثنوی تتبع فیه بوستان السعدی فی عشره أبواب: شهوت، حرص، طول أمل، شکر، قناعت، سخا، یقین، علم، علاج صفات بد، إخلاص و صدق و صفا، تقوی و خوف و رجاء، و فصول و حکایات مناسبه لکل باب، أوله:

به نام خدایی که بخشنده است

بهر سختیی یاور بنده است

یوجد فی (دانشگاه: 3011) بخط من القرن الحادی عشر، سقطت من بابها العاشر و جاء فی فهرسها بعنوان دیوان

494- مثنوی

لمحمد عظیم الأصفهانی المتخلص فی شعره ب (إکسیر) المذکور فی (9: 88) و قال فی: صبح گلشن: 32 إنه من تلامیذ فائض الأبهری

ص: 93

و له (مثنویات)

495- مثنوی

للحاج سید عظیم الشیروانی، المذکور فی (9: 482) طبع بتبریز فی 1315 علی الحجر کما فی فهرس کتابهای فارسی مشار

496- مثنوی

لعلی قلی میرزا اعتضاد السلطنه المذکور بتخلصه (فخری) فی (9: 813) رأیت له مثنویا علی زنه لیلی و مجنون فی مجموعه کبیره فی کتب الطباطبائی (المجلس: 1293) یشکو فیه عن حبیبه أوله:

اگر با صد هزاران مکر و حیله

گرفتی از کف من یک وسیله

آخره:

سخن را ختم سازم بر دعایت

همیشه باد در عالم بقایت

کان فیها جل من الرسائل و المنظومات له منه جواهر منظومه الآتی ذکره کتابتها 93 إلی 1296

497- مثنوی

لغافل الطالقانی، المذکور فی (9: 784) و أن له مثنوی علی زنه مخزن الأسرار نقلا عن تذکره النصرآبادی

498- مثنوی

لغروی الشیرازی الأصفهانی، المتوفی حدود 1051 المذکور فی (9: 786) و هو مثنوی علی بحر تحفه العراقین و أورد بعضه فی تذکره نصرآبادی 9: 290

499- مثنوی

لغلام غوث صمدانی، المذکور فی (9: 791) طبع بالهند 1953 م فی 265 ص مع مقدمه إنگلیزیه

مثنوی

غنیمت الپنجابی، یأتی بعنوان مثنوی نیرنگ عشق

500- مثنوی

لغیاث الدین الطبیب، المذکور فی (9: 794) مر أنه تتبع پنج گنج للنظامی، و نقلا عن لطائف نامه 4: 192 أنه تتبع مخزن الأسرار له

501- مثنوی

لفائز الشهرستانی، علاء الدین محمد صادق، المذکور فی (9: 805) و ذکره هفت آسمان 1: 150 فیمن تتبع مخزن الأسرار

ص: 94

للنظامی، و نقل عده أبیات منه

502- مثنوی

لفخر الدین محمد، مثنوی عرفانی و قصص فی عده دفاتر، یوجد دفتر الثالث و الرابع الذی نظمها باسم ناصر الدین شاه قاجار فی 1281 فی مجموعه کتب (حسن علی غفاری) فی (دانشگاه) نسخه مذهبه و جاء فی فهرسها أنه تاریخ النظم و الکتابه أیضا، و فی أول دفترها الثالث خاطب سراج المله بقوله:

ای سراج المله یا روح الوجود

دفتر سیوم بیاور زود زود

503- مثنوی

لفدائی الطهرانی، المذکور فی (9: 815) ذکره هفت آسمان 1: 148 فیمن تتبع مخزن الأسرار للنظامی

504- مثنوی

لفروغی الکشمیری، الملا حسن، المذکور (9: 828) و فی خزانه عامره أنه اتصل بشاه جهان الثانی فی 1061 و قدم إلیه مثنویاته و أورد عده أبیات من کل واحد من المثنویتین له، و توفی 1077

505- مثنوی

لشاعر یتخلص فصیح، مثنوی ملمع بالفارسیه و الأردویه یوجد فی (المجلس: 5/ 6576) من القرن الثالث عشر و یحتمل أن یکون الناظم فصیح اللکهنوی المذکور فی (9: 834)

506- مثنوی

لفصیحی الهروی، المذکور (9: 835) ترجمه مجالس النفائس 3: 32 و 205 و قال نظم فی جواب مخزن الأسرار و یوجد ضمن دیوانه فی (اشیاتک سوسیتی- کلکته) عده مثنویات، منه علی زنه مخزن الأسرار کما فی هفت آسمان 1: 154 مدح فیه السید محمد أمین أوله:

بدر شرف مهر صفاهان سپهر

نسخه نقش قدم ماه و مهر

507- مثنوی

لفنائی الأصفهانی الخوانساری، المذکور فی (9: 847) مثنوی فی عشرین ألف بیت ذکر فی تذکره شعرای خوانسار ضمن 48 تألیفا له

508- مثنوی

لقاآنی الشیرازی، المذکور فی (9: 857) له مثنوی علی زنه مخزن الأسرار مختصره فی قصه (بانو و سرا و بره) و ذکره هفت آسمان 1: 164 ضمن من تتبع النظامی

ص: 95

509- مثنوی

لقاضی زاده، مر فی (9: 869) أنه ماهر فی نظم المثنوی و إن له مثنوی جواب أمیر خسرو

510- مثنوی

لقدسی المشهدی، المذکور (9: 879) و ذکر فی هفت آسمان 1: 143 أنه نظم مثنوی علی زنه مخزن الأسرار للنظامی

مثنوی

لقدسی المذکور، یأتی بعنوان مثنوی وصف کشمیر

511- مثنوی

لسرتیپ قریب، فی بعض حوادث الشنیعه التی جرت وراء الستار، فی حدود 640 بیت، رأیتها فی إحدی مکتبات طهران بخط ناظمه أوله:

بشنوید از من ای أولی الألباب

داستانی که دارم از أصحاب

تا بخوانم ز دفتر أیام

قصه آن سلیطه بد نام

512- مثنوی

لمحمد قلی سلیم، المذکور (9: 464) ذکر فی هفت آسمان 1: 144 أنه یوجد له ضمن کلیاته فی (مکتبه اشیاتک سوسیتی) عده مثنویات، و منه علی زنه مخزن الأسرار للنظامی أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

هست عصای ره طبع سلیم

و له غیر هذا مثنوی فی 52 بیتا رأیتها فی (الملک: 6/ 6247) بخط من القرن الثانی عشر أوله:

ساده دلی را ز پی راه دور

گشت خری همچو مسیحا صبور

513- مثنوی

لأبی القاسم محمد الکاهی الأکبرآبادی المذکور فی (9: 906) و هو مثنوی فی قبال مخزن الأسرار للنظامی، ذکره بهذا المناسبه هفت آسمان 1: 107

514- مثنوی

لکرمی البروجردی أو الکاشانی، المذکور فی (9: 909) ذکر فی روز روشن: 574 أن له جواب خمسه نظامی فی خمسین ألف بیت

515- مثنوی

للحاج کریم خان القاجار، المذکور فی (9: 909) مثنوی عرفانی فی حدود 1900 بیتا، حکایات و تماثیل، رأیتها فی (الملک: 5382) کتابتها 21 ع 2/ 1280 جاء فی أواخرها:

هر که با تحقیق خواند مثنوی را بتمام

می شود معلوم بر وی رمز إرشاد العلوم

ص: 96

و أما إرشاد العوام 1: 515 طبع مکررا فی أربعه مجلدات أول المثنوی:

ای منزه پرده دار و پرده در

ای بهر پرده در و از پرده در

چون سرایم من سپاست کان سپاس

در قیاس است تو بیرون از قیاس

و یوجد نسخه أخری منه فی (الرضویه: 4942) کما فی فهرسها

516- مثنوی

لقاسم علی بن نصیر بن محمد هارون الحسینی التبریزی القاسمی، یوجد ضمن کلیاته عند (أصغر المهدوی: 38) بخط نور الدین (نورا) محمد اللاهیجی 1033 کما فی فهرسها، و هو مثنوی عرفانی مع مقدمه منثوره

517- مثنوی

لکوثر الهمدانی، الحاج محمد رضا المتوفی 1247 المذکور فی (9: 923) ذکر فی ریاض العارفین: 488 و قال: إن مثنویه یقرب من ثمانیه آلاف بیت، و یأتی مثنوی ذوق و شوق

518- مثنوی

لکوکب الشیرازی، محمد صادق، مر ذکره فی (9: 925) نقلا عن مجمع الفصحاء 2: 426 نظمه علی زنه هفت پیکر

519- مثنوی

للایق، المیر محمد مراد الجونپوری، سافر من الهند إلی أصفهان حافیا لزیاره صائب، ذکره هفت آسمان 1: 160 نقلا عن سرو آزاد أنه نظم خمسه مثنویات حسب إشاره المیر عبد الجلیل البلگرامی المذکور فی (9: 683) و صرح فی آخر أحد مثنویاته المذکوره، التی نظمها فی قبال مخزن الأسرار اسمه و اسم مراده:

راقم این نامه معنی سواد

محو سخن بنده محمد مراد

صورت از أو گشته بمعنی دلیل

سید علامه عبد الجلیل

از مدد باطنی گنجوی

طرز سخن یافت ز فکرم نوی

520- مثنوی

للطفی الهروی، مر فی (9: 945) نقلا عن مجالس المؤمنین: 223 أن له مثنوی فی عشره آلاف بیت.

521- مثنوی

لمثالی کاشانی، المذکور فی (9: 959) ذکره سام میرزا فی تحفه سامی: 164 و قال: إنه نظم جواب خمسه نظامی و لکن لم یوفق لإتمامه

ص: 97

و مر له لیلی و مجنون 18: 396.

522- مثنوی

لمجذوب التبریزی، المیرزا محمد المذکور فی (9: 963) و هو مثنوی عرفانی فی التوحید و شرح الأحادیث و مدح الأئمه علیه السلام فی حدود ثمانیه آلاف بیت، و هو غیر شاه راه نجات له المذکور فی (13: 15) أوله:

ای بر احدیت تو بر حق

کونین دو عادل موثق

یوجد فی (المجلس: 1173) کما فی فهرسها.

523- مثنوی

لمحمود الکاشانی، المذکور فی (9: 1011) نقلا عن تذکره سامی 5: 155 و إنه تتبع مثنوی دریای أبرار لأمیر خسرو.

524- مثنوی

عرفانی و حکایات و تفسیر الأحادیث علی نحو مثنوی المعنوی للحاج ملا محمد، علی ما فی نسخه (المجلس). أوله:

ای رفیقان همرهان با وفا

شب روان وادی ملک فناء

اننی آنست نارا فامکثوا

علی آتیکم بها کی تطلبوا

مثنوی فی حدود 2470 کتابته 1274 کما فی المجلد الثامن من فهرس المجلس المخطوطه للسیده فخری راستکار، و رأیته فی (الملک: 5530) غیر مؤرخه من أواخر القرن الثالث عشر، کتب علیه بخط کاتب النسخه أنه لوقار الشیرازی (1232- 1298) فهذا غیر صحیح بل هو لشاعر یتخلص ب همام لأنه جاء فیه حول رفع شبهه:

چون بر توفیق برگو ای همام

تا نیفتد وهم در سودای خام

و أیضا:

توسن عزم اندر آور در لگام

تا ربایی گوی دولت ای همام

أقول: فهو غیر ملا محمد بن الآخوند ملا حسن المتخلص ب همامی الأصفهانی، المولود 1282، المذکور فی تذکره شعراء معاصر أصفهان: 533- 535.

525- مثنوی

لمحمد بن إیل طغان البردسیری الکرمانی، نسب إلیه فی لباب الألباب: 7 مثنوی فی العرفان، و یوجد فی (دانشگاه) نسخه من مصباح الأرواح الآتی ذکره له. راجع (9: 981).

ص: 98

526- مثنوی

للمولی مراد الطسوجی بن میرزا جان التبریزی، ذکره دانشمندان آذربایجان: 340 نقلا عن قصص الخاقان مع مثنویتین له:

حسن و عشق و حصول المراد و أورد أبیاتا من کل واحد من الثلاثه الذی جار بها پنج گنج النظامیه و ذکر من تصانیفه شرح زیج ألغ بیک. و مر له لیلی و مجنون 18: 396.

527- مثنوی

لمشرف الأصفهانی المیرزا حسین، المذکور تفصیل انتساب المثنویات إلیه و إلی هدایت الله الرازی و إلی مقصود بیک فی (9: 1048).

528- مثنوی

لمقبولی الأصفهانی، المیر عبد الباقی المذکور فی (9: 1088) نقلا عن تذکره سامی 2: 34 أنه نظم فی جواب سبحه الأبرار مثنوی فی التصوف.

529- مثنوی

لمقصود بیک الشیرازی، مر انتساب المثنویات إلیه فی (7: 265 و 9: 1048 و 1090).

530- مثنوی

لمقیما الأصفهانی، رأیته ناقص الآخر فی حدود 320 بیتا فی (الملک: 4709) ضمن مجموعه کتابتها من القرن الثانی عشر، و هو مثنوی غرامی و یذکر فیه فتوحات شاه عباس. أوله:

آنکه پیوسته داد تاج و أساس

بشهان جهان الخصوص شاه عباس

تا که بر تخت دین گرفت نوی

شاه عباس ثانی صفوی

تا که شاهی بدو قرار گرفت

اولین فتح قندهار گرفت

531- مثنوی

لمکی الأصفهانی، الحاج محمد المذکور فی (9: 1095) تتبع فیه مثنوی المعنوی للرومی، و أورد بعضا منه فی تذکره نصرآبادی 9: 428.

532- مثنوی

لملالی المازندرانی، المیرزا محمد تقی العلی آبادی المذکور فی (9: 575 و 1097) و نقلنا عن مجمع الفصحاء 2: 298 أن له غیر الدیوان مثنوی فیه تحقیقات ممتازه.

ص: 99

533- مثنوی

لمهدی بن میرزا غیاث الدین الرازی، المذکور فی (9: 1134) نقلا عن تذکره نصرآبادی 6: 163 أنه کان یتتبع المثنوی المعنوی للرومی.

534- مثنوی

لنازکی الهمدانی، مر کیفیه نظمه المنظومات فی (9: 1151) نقلا عن تحفه سامی 5: 158.

مثنوی

لنشاء التبریزی، المیرزا عبد الرزاق، یأتی باسمه مثنوی یک دست.

535- مثنوی

لنشاط الأصفهانی، معتمد الدوله، المذکور فی (9: 1189) مثنوی عرفانی یظهر فیه عقائده العرفانیه، یوجد منتخب منه فی (الملیه: 348 ف) کما فی فهرسها. أوله:

باز زنجیر جنون برداشتند

بند بر پای خرد بگذاشتند

536- مثنوی

لنشانی الدهلوی، علی أحمد المذکور فی (9: 1191) ذکر فی هفت آسمان أنه تتبع مخزن الأسرار للنظامی.

537- مثنوی

لنصرت الأردبیلی، المتوفی 1271 المذکور فی (9:

1191) نقل دانشمندان آذربایجان: 375 عن تذکره بهمن میرزا أن له مثنوی و کذا فی مجمع الفصحاء 2: 502 و طرائق الحقائق 3: 108.

و یوجد دیوانه عند (فخر الدین النصیری) بطهران.

538- مثنوی

لنصیری الجوشن آبادی، کما فی نسخه الناقصه فی (الملک: 4709) فی حدود 215 بیتا. أولها:

شنیدم نقلی از صاحب کمالی

بزرگی بخردی نیکو خصالی

سخندانی فصیحی نکته سنجی

نهان از زیر هر معنیش کأنی

رأیتها ضمن مجموعه کتابتها من القرن الثانی عشر.

539- مثنوی

لنعمتی الکاشانی، المذکور فی (9: 1216) نقلا عن تحفه سامی 5: 157 أن له مثنوی علی زنه سبحه الأبرار للجامی.

ص: 100

540- مثنوی

لواسطی البلگرامی المیر عبد الجلیل الحسینی، المذکور فی (9: 1248). طبع فی نولکشور علی الحجر.

541- مثنوی

نسب إلی واصلی. راجع واصل اللاهیجی (9: 1249) رأیتها فی (الملک: 5231) نسخه مذهبه ناقصه الآخر من القرن الثانی عشر. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

آیت هستیست ز فرد قدیم

در هر دو جهان هر چه وجودیش هست

هستی از آن یافت که زیش هست

(!) 542- مثنوی

لواقف الخلخالی، المذکور فی (9: 1253) تتبع الخمسه للنظامی کما مر.

543- مثنوی

لواله الهروی، المذکور فی (9: 1256) ذکر فی هفت آسمان 1: 153 أن له مثنویات منه علی زنه مخزن الأسرار.

544- مثنوی

لوالهی القمی (9: 1257) ذکره هفت آسمان 1: 152 فیمن تتبع مخزن الأسرار للنظامی، و قال یوجد مع مثنوی آخر له ضمن بیاض فی (مکتبه اشیاتک سیتی) و أورد نموذجا من أبیاته:

عارضشان مطلع أنوار بود

قلب همه مخزن اسرار بود

545- مثنوی

لمیرزا محمد طاهر وحید القزوینی، المذکور فی (9: 1266) له عده مثنویات منه ما تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی، و ذکر بهذا المناسبه فی هفت آسمان 1: 152. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

هست نهالی ز ریاض قدیم

546- مثنوی

لوصاف الشیرازی، مؤلف تجزیه الأمصار 3: 358 المذکور فی (9: 514 و 9: 1268) له ثلاث مثنویات فارسیه، کما مر.

547- مثنوی

لوصفی الکرمانی، المیرزا عبد الله الخطاط (1000- 1063) المذکور فی (9: 1269) نقلا عن مجمع الفصحاء 2: 51 أن له خمسه مثنویات.

مثنوی

همامی، راجع مثنوی حاج ملا محمد (19: 98)

ص: 101

و موسی و خضر الآتی ذکره.

548- مثنوی

لولی الدشت بیاضی، المقتول بید الأزبک لتشیعه فی 1015 المذکور فی (9: 1280) مثنوی غرامی علی بحر خسرو و شیرین للنظامی یوجد ضمن دیوانه فی (الرضویه: 605 أدبیات) غیر تامه فی 243 بیت بخط محمد نصیر کتابته 1026 کما فی فهرسها.

549- مثنوی

لویسی الهروی الخطاط، المذکور فی (9: 1282) و إنه نظم شیئا فی قبال ویس و رامین.

550- مثنوی

لهجری التفرشی، أبو القاسم بن محمد صادق، المذکور فی (9: 1290) یوجد فی (الملیه: 101) مع ساقی نامه لرضی أرتیمانی و أخری (دانشگاه: 19/ 3489).

551- مثنوی

لمیر یحیی الکاشانی، المذکور فی (9: 1310) ذکره هفت آسمان 1: 156 فیمن تتبع مخزن الأسرار للنظامی.

552- مثنوی

لملا یحیی کافرا، مثنوی عرفانی و عناوین: القول فی المبدأ و المعاد، القول فی الهدایه، القول فی السعادات (القضاء و القدر) القول فی الجنه و النار، القول فی القلب و غیرها. رأیتها فی (الملک: 5395) فی حدود 1050 بیتا ذکر فی المجموعه اسم الناظم و تاریخ نظمها 1218. أوله:

ابتدأبسم الجمیل الظاهر

ظاهر بالنور فی المظاهر

شاهد فی العین منظور العیون

لا تراک العین یا عین العیون

آخرها:

بس نباشد کافرا دیگر کلام

بس کن و دیگر مگو بس، و السلام

553- مثنوی

لیوسفی الطبیب یوسف بن محمد، المذکور فی (9: 1321) له عده مثنویات طبیه، یأتی کل فی محله. و له مثنوی أخلاقی فی مذمه البخل و البخیل رأیته فی (الملک 3/ 4414) کتابته 1235 فی 31 بیتا. أوله:

ای گشادی نه در کفت چون مشت

کرده آیین مردمی پس پشت

سماه الکاتب فی آخره نصیحت نامه و یوجد منه فی (دانشگاه 6/ 2569)

ص: 102

بخط من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها.

مثنوی آب حیاه

لصدر الإسلام الحاج میرزا علی أکبر الهمدانی، ناظم مثنوی صدریه. مر (1- 2) و طبع بطهران، و یوجد منه نسخه عند فخر الدین النصیری بطهران.

مثنوی آب زلال

للمفتی میر محمد عباس، مر (1: 2).

مثنوی آب زلال

للمولی محسن الفیض، المتوفی 1091 المذکور فی (1- 2 و 9: 853). أوله: فیاض علی الإطلاق را حمد و سپاس بی منتها ...

یا محیی قلب کل عارف

فیاض زوارف المعارف

رتبه علی جرعتین فی کل جرعه ثلاثه أنفاس، الجرعه الأولی فی الخطاب مع الله و الثانیه فی الخطاب إلی النفس. قال فی هذه السته أنفاس کافیه لمن کان متعطشا للوصول. و آخره:

از سر تا پای گوش بادت

وین آب زلال نوش بادت

رأیت منه نسخا منها بخط غلام علی البهبهانی کتابتها 1122 کتبت بأمر مجتهد الزمانی علامی فهامی السید عبد الغنی بن عبد الغفار الدهدشتی الحسینی عند السید محمد الجزائری، و یوجد نسخه أخری عند فخر الدین النصیری بطهران کتابتها 1251.

554- مثنوی آب و دانه

فارسی ملمع، للسید محمد بن جمال السالکین سید مشایخی السید المرتضی الرضوی الکشمیری، المولود فی ذی الحجه 1312 فی النجف الأشرف کبیر یزید عن سبعمائه بیت، رأیت النسخه المکتوبه بخطه فی النجف الأشرف فی أول ربیع الأول 1365. أوله: (الحمد لله الملک الرحمن الذی خلق الإنسان علمه البیان) و ذکر آخره أسماء کثیر من المثنویات من مثل نان و حلوا للبهائی و غیره إلی قوله متواضعا:

فرق دیگر اینکه آب و دانه نیز

رزق حیوانات بی عقل و تمیز

مثنوی آب و نمک

لولایت علی، مر (1: 3).

مثنوی آتشکده

لصادق تفرشی، و المتخلص ب (صادق) المذکور فی

ص: 103

(9: 578، 1290). مثنوی فی 208 بیتا 23 بیتا منها عربیه و البقیه فارسیه. و هو الآتی بشهرته سوز و گداز.

555- مثنوی فی آداب البحث

لمنصور الدشتکی الحسینی، المتوفی 943 المذکور فی (9: 795) أورد تربیت بتمامها فی دانشمندان آذربایجان: 331 و ذکر أنه رأی له شرحا باسم جلای خواطر لظهوری إسحاق زاده.

556- مثنوی فی آداب الخط

یوجد فی (دانشگاه 42/ 3010) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر فی 42 بیتا فی تعلیم النسق و التعلیق، جاء فیه:

شین را چو کشش دهی بقانون

تشبیه دیگر شنو ز (مجنون

) أوله:

از واضع خط نسق و تعلیق

بشنو سخنی ز روی تحقیق

راجع مثنوی فی آداب الخط لمجنون چپ نویس.

557- مثنوی فی آداب الخط

لسلطان علی الکاتب المشهدی، المذکور فی (9: 458) نظمه لابن بنته محمد هاشم الحسینی المتخلص بهاشمی، و أسند الکتابه فی أوله إلی الأمیر علیه السلام ثم شرع بتعلیم الخط و أدواتها و صناعه الورق. و هو مثنوی مع مقدمه منثوره رأیته فی (الملک: 5765) ضمن مجموعه کتابتها 1151. [بعد از ادای حمد خالق لوح و قلم ...

ای قلم تیز کن زبان بیان

بهر حمد خدای هر دو جهان

إلی قوله:

بنده سلطان علی غلام علی است

شهره خط أو ز نام علی است

آخره:

سال تاریخ نظم این نامه

نهصد و بیست زد رقم خامه (920)

شرح آداب خط ز بیش و ز کم

کردم آن را در این رساله رقم

و مر له صراط السطور و یوجد عند (یحیی ذکاء: 13) بخط جمال الدین المشهدی الخطاط مذهبه تاریخ کتابته 984 و نسخه فی (لنینگراد:C D L 4 ) بخط

ص: 104

سلطان علی طبع فتوغرافیا ضمن مجموعه الشرقیه ج 2 بلنینگراد فی 1957 م و نسخه فی (دانشگاه: 4736) ضمن مجموعه کتابتها 1060 کما فی فهرسها

مثنوی فی آداب الخط

لمجنون چپ نویس، المذکور فی (17: 183) نظمها باسم شاه طهماسب الصفوی (930- 984)، و بعد المقدمه و مدحه الأمیر علیه السلام و الشاه إسماعیل و طهماسب یشرع فی تعلیم الحبر و حل الذهب و تعریف الخطاطین و قواعد الخط و الحبر و الألوان. أوله:

تو روز نوی و وین جماعت

نوروز ترا بجای ساعت

چرخی تو و این دوازده برج

بر دور تو چون دوازده برج

یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 4736) بخط محمد قاسم الکرمانی ضمن مجموعه مؤرخه 1060 و ذکر فی فهرسها بعنوان آداب الخط و ذکر فی تذکره سامی 4: 84 أن له منظومه قواعد الخط نظمه باسمی، أی سمانی فی أوله. و مر آنفا مثنوی فی آداب الخط نسخه (دانشگاه: 3010).

558- مثنوی فی آداب الصلاه

مثنوی فی حدود 120 بیتا فی ثمانیه أبواب و کل باب فی عده فصول: 1- الوضوء 2- المبطلات 3- الغسل 4- الأغسال الواجبه 5- التیمم 6- الصلاه 7- الصلاه الیومی 8- المستحبات، الخاتمه، رأیت منه فی (الملک: 5892) یتلوها الصوم أولها:

ابتدأ می کنم به نام خدا

که دو حرف آفرید ارض و سما

نام حق بر زبان همی رانم

که بجان دلش همی خوانم

جاء فی آخرها:

نود و سه برفت و ششصد سال

از وفات رسول تا امسال

نیمه جمادی الأول

بود کین نظم گشت مستکمل

رحمت حق نثار خواننده

بازگوینده و رساننده

یوجد فی (هاروارد- فرانسیس هوفر) بخط ممتاز علی الحسینی الخطاط بهراه 933

ص: 105

و (دار الکتاب: 8 مجامیع فارسی) بخط عبد الرسول 24 صفر 1133 و نسخه فی (هاروارد- هوتن: 14.) کتابتها 1240 و (الملک: 5396) بخط علی محمد من القرن الثالث عشر، و نسخا مؤخره عن هذا، و فی (دار الکتب 17 مجامیع فارسی) کتابته 1313 و (الملک: 1316) ذکر فی الفهارس بعناوین مختلفه: آداب نماز منظوم، طهارت و نماز، طهارت و روزه، مقدمه الصلاه، و احتمل نصر الله الطرازی فی فهرسه أنه من نظم فرید الدین عطار النیشابوری

559- مثنوی آدم و پری

لعبدی الأصفهانی، المیرزا عبد الله المذکور فی (9: 704) نظمه باسم الشاه طهماسب الصفوی، کما فی روز روشن: 442

560- مثنوی آذر و سمندر

لزلالی الخوانساری، المذکور فی (9: 404) و هو أحد مثنویاته السبعه فی العرفان الذی کتب الطغرائی المشهدی لکل منها دیباجه منثوره، رأیت منه نسخه فی حدود 120 بیتا فی (الملک: 5403) أوله:

[

آه از این آیه دلسوز أثر در جگرگدازی

نامش عشق است و حسن دفتر

آتش ساقیست کو سمندر

تاریخ کتابتها 1100 و نسخه أخری أیضا فی (الملک: 4843) و أخری فی (دانشگاه: 4684) کلاهما من القرن الحادی عشر

561- مثنوی آرام جان

لمحمد صالح الجبوئی الحسینی الصدیقی ذکره ابنه نظام الدین أحمد بن محمد صالح فی مجمع الصنائع فی البدیع الذی ألفه فی 1060 الآتی ذکره مع بهاریه و حسینیه کلاهما أیضا لأبیه المذکور

562- مثنوی آرایش نگار

لصائب التبریزی الأصفهانی (1016- 1081 أو 1077) المذکور فی (9: 567) مجموعه شعریه، جمعها من أشعاره التی فیها کلمه آینه أو شانه أو عضو من الأعضاء الإنسانی و سماها بهذا الاسم، و هی فی نسخه (المجلس 1007) 216 بیتا و هی بخط الشاعر نفسه و ضمن دیوانه کما فی فهرسها

563- مثنوی آسمان هشتم

لمیر محمد أمین الشهرستانی الأصفهانی المتخلص بروح الأمین (981- 1047) المذکور فی (9: 386) و هی إحدی مثنویاته

ص: 106

الخمسه نظمها فی 1021 فی حدود ثلاثه آلاف بیت ذکر فی فهرست ریو بعنوان فلک البروج و یسمی بهرام نامه أیضا لکن جاء فیها:

شد چو این کاخ سربلند تمام

کردمش آسمان هشتم نام

أوله:

ای روان آفرین دل آرای

وی خرد را به خویش راهنمای

نظمه فی قبال هفت پیکر

564- مثنوی آصف نامه

لمفتون الیزدی، الحاج فتح الله، المذکور فی (9: 1085) فی تواریخ ملوک الآصفیه فی حیدرآباد دکن، من بدو أمرهم إلی سنه طبع المثنوی فی 1364، و هذا غیر آینه دکن المنثوره له فی تواریخها طبع علی الحجر فی 244 ص

565- مثنوی آغاز عشق

لفرید الدین العطار النیشابوری، کما فی فهرس الآصفیه

566- مثنوی آگاه نامه

لکیفی السیستانی السبزواری، المذکور فی (9: 927) و هو مثنوی فی قبال مثنوی المعنوی للرومی، کما مر

567- مثنوی آلات جنگ

لوحید القزوینی، محمد طاهر بن محمد حسین خان المتوفی 1112 المذکور فی (9: 1266) فی وصف آلات الحرب فی حدود ثمانمائه بیت أوله:

به نام طرازنده مغز و پوست

که خورشید یک چشمه صنع اوست

یوجد منه نسخه فی (المجلس: 1161) ضمن کلیاته کتابتها 1081 و نسخه أیضا فی (المجلس: 1162) من القرن الثانی عشر، کما فی فهرسها و یوجد فی (دانشگاه: 125/ 2591) ضمن مجموعه آقا محمد معینا الأردوبادی کتابتها 1109 منظومه لواقعه نویس وصفه دانش پژوه صاحب الفهرست ب تعریف أسباب و اسلحه رزم و قال: إنه بدیع عذب

568- مثنوی آینه اسکندری

لأمیر خسرو الدهلوی (آکره 651-

ص: 107

725) المذکور فی (1: 50 و 9: 293) و هو أحد مثنویاته الخمسه، طبع أوله:

خدایا پادشاهی تراست

ز ما خدمت آید خدایی تراست

و فی بعض النسخ:

جهان پادشاها خدایی تراست

أزل تا أبد پادشاهی تراست

یوجد منه نسختان فی المتحف البریطانی (11326) و (11327) تاریخ کتابتهما 903 و فی (المجلس: 336) کتابتها 945 و (أدبیات 256 حکمت) کتابتها 968 و (المجلس: 335) کتابتها 989 و (پاریس: 4702) من القرن العاشر و غیرها کما فی الفهارس

569- مثنوی آینه اسکندری

لنویدی الشیرازی، المتوفی 988 المذکور فی (9: 1236) و هو مثنویه الخامسه من خمسته الأولی، کما مر، و یوجد فی 2850 بیت فی (دانشگاه: 2425) من القرن الحادی عشر

570- مثنوی آینه عبرت

لألفت الأصفهانی، محمد کاظم (1253- 1299 إلی 1306) المذکور فی (9: 90) مثنوی عرفانی و وصف الحال، و ذکر فیه بعض مسافراته رأیت منه نسخه فی (الملک: 5152) بخط نسب إلی الناظم ضمن دیوانه تاریخ کتابته 1313 (؟) أوله:

ای نامه نگار خامه من

نام تو مرادنامه من

571- مثنوی ابتهال العاشقین

لشاعر یتخلص ب (فدائی) و تاریخ نظمه اسم الکتاب 1183 أوله:

دل همان سرگرم داغ افروزیش

باده در آهنگ عالم سوزیش

چرخ در بسته به روی مهر و ماه

یا به مرگ صبح پوشیده سیاه

آخره:

سال نظمش راست تاریخی گزین

ابتهال العاشقین الکاملین

ای (فدائی) خط نومیدی مخوان

هست دریاهای رحمت بی کران

ای خدای بحر بخشش، قطره بین

لا تردن ابتهال العاشقین

ص: 108

یوجد ضمن جنگ فی (دانشگاه: 8/ 2896) بخط أحمد بن محمد طاهر کتابتها 1213- 1218 بخوی کما فی فهرسها

572- مثنوی أبر گهربار

لأرشدی الهروی، من شعراء القرن الحادی عشر مثنوی فی قبال مخزن الأسرار للنظامی، فهو أیضا ممن لم یذکره هفت آسمان فیمن تتبعوه، نظمه باسم عباس قلی شاملو الذی تولی مقام بیگلر بیگی ب خراسان بعد وفاه أبیه حسن خان بن حسین خان شاملو فی 1049 و فی أوله دیباچه منظومه و منثوره، أول المثنوی:

بسم الله الرحمن الرحیم

رشحه أول ز سحاب قدیم

آخره:

پخته نگردد بسخن فکر خام

ختم شد اینجا سخنم و السلام

و بعد حمد الله و نعت النبی یمدح الأئمه الاثنی عشر:

هیچ یک از منقبت شاه دین

دم نزدند از ره فضل مبین

من قدمی چند فراتر زدم

حلقه ز إخلاص برین در زدم

داد مرا فکرت اندیشه زا

خلعت مداحی آل عبا

یوجد منه نسخه فی (الرضویه: 133 أدبیات) تاریخ کتابته نصف شعبان 1091 فصل ذکره گل چین المعانی فی فهرسه، و قال: إنه نظمه قبل 1049

573- مثنوی أبله نامه

لتائب التبریزی، مر بعنوان مثنوی تائب التبریزی (19: 83)

574- مثنوی أبکار خیال

لمیرزا حبیب الله الدنبلی الخوئی، المتخلص ب حبیب و تنبل مولی ثم لسان، المذکور فی (9: 941) منظومه عرفانیه فی أربعه آلاف بیت، یتضمن حوادث تاریخیه عصر مظفر الدین میرزا ولیعهد بتبریز باستعاره (حاجی نظر) عن بعض الزعماء أوله:

با صفا مشاط أبکار خیال

پرهنر خراط لؤلوی مقال

یوجد منه نسختان فی (المجلس: 887 و 888) فی أربعه آلاف بیت و احتمل

ص: 109

مؤلف الفهرست أنه غیر تامه

مثنوی أحسن القصص

بالأردویه، مر فی (1: 288)

575- مثنوی أحکام المحبین

أو أحکام المحبین من بیان حقائق أحوال سید المرسلین لپیر جمال الأردستانی، المتوفی 879 المذکور فی (9: 161) مثنوی عرفانی و فیها بنود منثوره رأیت منه نسخا منه (الملک: 5401) ضمن کلیاته من القرن العاشر أوله: [قال الله تعالی لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ

مژده مژده، مژده ای دلدادگان

کامد آن یاری ده افتادگان

و أخری (الملک: 5110) أیضا ضمن کلیاته، کتابته 1239 و نسخه فی (سپهسالار: 229)

576- مثنوی أحمد و مهستی

لجوهری زرگر، البخارائی، الأصل الذی تلمذ علی الأدیب صابر (م 546) المذکور فی (9: 211) و هو فی قصه أحمد و مهستی و قیل: إنه للنظامی لا الجوهری

577- مثنوی فی أحوال فتح علی شاه

لشاعر یتخلص ب (ناشی) یوجد فی (الملیه: 281) بخط من عصر الناظم

578- مثنوی فی أحوال الهند

لسرخوش اللاهوری، محمد أفضل المذکور فی (9: 439)

579- مثنوی فی اختلاجات الأعضاء

فی حدود 220 بیت، رأیته فی (الملک: 3204) ضمن مجموعه کتابتها 1294 جاء فی أوله أنه کان منثورا فنظمه و جاء فی آخره تاریخ النظم 675 و تخلص بدر جاجرمی فیحتمل أن یکون بدر الدین الجاجرمی المذکور فی (9: 128) و رأیته فی (الملک: 3651) جاء فیها جرجانی بدلا عن جاجرمی أوله:

شکر و حمد و سپاس یزدان را

آفریننده این تن و جان را

صانع و مبدع نشیب و فراز

خالق و کردگار بنده نواز

آخره:

ص: 110

ششصد و پنج بود با هفتاد

که بطبع سخن این جواب بزاد

باد از أو شاد بدر جاجرمی

یابد از فضل الهی دل گرمی

دین و دنیا مراد حاصل باد

بر چنین طبع و نظم مایل باد

رأیته أیضا فی (الملک: 3651) کتابه المجموعه 1241 و یوجد عند (أصغر المهدوی: 482) اختلاجات أعضاء ضمن جنگ نسبت إلی بدر الدین الجاجرمی تاریخ کتابتها 1251 لم یذکر فی فهرس المکتبه خصوصیتها من إنها منظومه أو منثوره

اختیارات مسیر القمر

أو اختیارات المهمات 1: 368 للخواجه نصیر الدین الطوسی، لکل برج من البروج ثلاثه أبیات نسبه الکاشفی إلیه فی اختیارات النجوم له و أوردها بعینه نجیب الدین الأصفهانی فی أصول الملحمه المطبوع و ذکرناه فی (1: 368) بعنوان اختیارات المهمات و ذکره الأستوری فی (2: 54) و نسخه شایعه منه (سنا: 2328) من القرن التاسع، و یوجد عند (علی أصغر المهدوی: 267) کتابتها 1087 و (دانشگاه: 302) کتابتها 1111 کما فی فهارسهم أوله:

هر گهی آید بتقدیر خدای لم یزل

جرم مه در خانه مریخ یعنی در حمل

580- مثنوی فی الأخلاق

لبعض الأدباء مرتب علی أبواب ما فیها الإحسان رابعها فی التواضع 5- الرضاء 6- القناعه 7- التوبه 8- الصبر و الشکر، رأیته عند الشیخ محمد صالح الجزائری فیما یقرب من ثلاثه آلاف بیت فی کل باب حکایات لطیفه

مثنوی فی الأخلاق

لعزلتی الخلخالی، مر فی (19: 93)

منظومه أخلاق الأولیاء

لأبی الحسن الجاجرمی، مر فی (1: 372) نظمه لولده فی 350 بیتا فی 1239، و هذا غیر برکات القائم له فی الأخلاق أوله بعد الخطبه

همه کارت بوفق و مصلحت باد

ز تو دین خدا را تقویت باد

یوجد فی (دانشگاه: 2606) بخط الشاعر کتابتها 1239 کما فی فهرسها

ص: 111

581- مثنوی أخلاق شاهی

لشاعر یتخلص ب (غباری) و هو فی السیر و السلوک، نظمه باسم أحد سلاطین آل عثمان و مصطفی پاشا صدر الأعظم، یحثهم فیه علی تسخیر بغداد، راجعه رأیته فی (الملک: 2519) ضمن مجموعه کتابتها 1036- 1037 مع حسن و دل الترکیه أوله:

عقده گشای گره کاف و نون

آنکه ز وصفش عجز الواصفون

آنکه دمد روح بهر انس و جان

ناطقه را نطق نهد در زبان

و هو فی حدود ألف و ثلاثمائه بیت

582- مثنوی أربعین

للمیرزا وصال الشیرازی، أوله:

این تو معمار این شگرف بنا

نه که تو هم بنا و هم بنا

أورد بعضه ریاض العارفین: 622

583- مثنوی فی الإرث

فارسیه فی 73 بیتا، رأیتها مستعجلا فی (الملک: 712) ضمن مجموعه تاریخ کتابتها 974 أوله:

بعد حمد خدای بی همتا

وز پی نعت سید دو سرای

584- مثنوی أردیبهشت

لسروش الأصفهانی، المیرزا محمد علی المتوفی 1285 المذکور فی (9: 443) نظمه فی الأربعین من سنه فی أحوال الرسول صلی الله علیه و آله علی ما فی حیاه القلوب للمجلسی و جاء فیه:

کنم نام این نامه أردیبهشت

بیارایم أو را چو خرم بهشت

أوله:

أبر پاک یزدان فراوان سپاس

که ما را ز اهریمنان داشت پاس

یوجد منه نسخه فی (أدبیات: 34 ب) من القرن الثالث عشر کما فی فهرسها و طبع مع روضه الأسرار له ضمن المجلد الثانی من دیوانه بمباشره الدکتور محمد جعفر محجوب

ص: 112

585- مثنوی ارفع نامه

للسید شرف الدین القزوینی، المشهور ب نسیم شمال (رشت 1288- طهران 1353) المذکور فی (9: 1186) طبع مع مثنوی طول عمر تقریظا علیه فی 1312 ش و 1315 ش

586- مثنوی أزهار گلشن

لمیرزا إبراهیم أدهم التویسرکانی ابن المیرزا رضی الأرتیمانی، المذکور فی (9: 64) أو إبراهیم بن محمد بن إبراهیم البردعی التبریزی (830- 940) المذکور فی دانشمندان آذربایجان: 318) منظومه عرفانیه فی جواب مسائل سئل عنه علی طراز گلشن راز للشبستری مع عناوین إشاره و تمثیل و تذکره و کان للناظم مراد باسم السید أحمد، و احتمل ابن یوسف أن یکون السید أحمد هذا هو البخاری الحسینی المتوفی 922 و جاء فی اسمه:

به نامش زد رقم أزهار گلشن

که هست أو گل گلزار گلشن

و یوجد منها فی (دانشگاه: 4802) ذکر فی فهرسها بعنوان دره التاج کما انتبهنا به گل چین المعانی و رأیت منه نسخه فی (المجلس: 5928) کتابتها ذی حجه 1250 أوله:

به نام آنکه از أنوار هستی

دو عالم را بلندی داد و پستی

نخستین نظم بود این دره التاج

که درج این عبارت کردم ادراج

و یوجد منه فی (المجلس:) بخط من القرن العاشر، کما فی فهرس الخطیه للسیده راستکار، و أخری أیضا (المجلس: 1151) من القرن الثالث عشر فی حدود ألف و أربعمائه بیت و فی (الملیه تبریز: 3332) غیر مؤرخه ذکر فی فهرسها أنه لإبراهیم غمگین

587- مثنوی استقامت نامه

لپیر جمال الأردستانی المذکور آنفا (19: 110) أیضا عرفانی و عناوین منثوره أوله:

أستقم دل که باز حسن حبیب

می کند عشوه ها بعشق غریب

یوجد منه فی (المجلس: 1132) ضمن کلیاته بخط علی أشرف بن علی کتابته

ص: 113

1235 و (دانشگاه: 5124) کما فی فهرسهما

588- مثنوی أسرار الأنوار

فی مناقب الأئمه، للشاعر المؤرخ المیرزا محمد تقی خان سپهر مؤلف ناسخ التواریخ نقل کثیرا عنه فی مجمع الفصحاء ج 2: 177 و مر له مثنوی 19: 88

589- مثنوی اسرار دل

لابن همام الشیرازی، الذی نظم تفسیر سوره الیاسین الموسومه ب روضه القلوب فی 904 و هو منظومه عرفانیه، یوجد ضمن کلیاته فی (دانشگاه: 5/ 2654) من القرن العاشر، و معه: شرح حدیث کمیل روضه القلوب، اسرار دل، شهادت نامه، تحفه الملوک، مصابیح الهدی، فتح نامه ترجمه الأربعین ضمن کلیاته کما فی فهرسها

590- مثنوی أسرار الشهود

لشمس الدین محمد بن یحیی النوربخشی اللاهیجی (795- 869) المذکور فی (9: 76) مثنوی عرفانی فی السیر و السلوک و حکایات أخلاقیه فی حدود ثلاثه آلاف و مائتین بیت أوله:

هست بسم الله الرحمن الرحیم

مصحف آیات اسرار عظیم

لم یسم باسم و هذا ما انتخبه هدایت و یوجد منه فی (سپهسالار: 7076) بخط حضرت عالی ابن محمد عرب الخراسانی تاریخها 10 شوال 1041 و أخری فی (دار الکتب القاهره: 3 مجامیع الفارسی) بخط محمد بن مصطفی الواعظ کتابته 1113 و أیضا (سپهسالار: 246) علیها تاریخ 1182 و (المجلس: 1187) بخط محمد بن فاضل السبزواری کتابتها 1218 کما فی فهارسها

مثنوی أسرارنامه

لفرید الدین عطار النیشابوری (512- 625 أو 659) المذکور فی (2: 56 و 9: 729) مثنوی عرفانی و حکایات أخلاقیه، عدد أبیاتها بین 2400- 3250 باختلاف النسخ و فی النسخ الجدیده الکتابه قسم إلی ثلاثه عشر مقاله و خاتمه، و أما فی النسخ القدیمه فغیر مبوبه طبع فی 1298 أوله:

به نام آنکه جان را نور دین داد

خرد را در خدا دانی یقین داد

رأیت نسخا منه فی (الملک: 5955) ضمن کلیاته تاریخ کتابتها 28 صفر 819 مذهبه

ص: 114

و یوجد فی (هاروارد- فرانسیس هوفر) کتابتها 827 و (المجلس: 1147) بخط حسین بن محمود المشهور بخاصه ضمن کلیاته المؤرخه 837- 840 و (أصغر المهدوی: 884) ضمن کلیاته المؤرخه شعبان 844 مذهبه مصوره و (المتحف البریطانی:

1325) کتابتها 862 و (مهدی بیانی) بطهران بخط أمر الله بن حاج شیخ أویس النخجوانی 901 و (الملک: 5062) ضمن کلیاته المؤرخه 956 مذهبه و غیرها کما فی الفهارس

591- مثنوی أسرار الولایه

لحبیب، المذکور فی (9: 229) یوجد فی (الملک) کما مر

592- مثنوی أسرار الولایه

لبعض الأصحاب من القرن الثالث عشر و فیها حکایت عن هرات فی زمن دولت محمد شاه علیه الرحمه وقعت فی 1260 مثنوی فی السیر و السلوک یشرح أولا حدیث ما الحقیقه ثم ولایه علی علیه السلام و غزواته أوله:

این شنیدستی که شه مولی علی

سر خود با (چه) بگفت از پردلی

آمد از (چه) نی برون و آه گفت

سر حق را از دم الله گفت

رأیت منه فی (الملک: 4858) بخط آمحیی ضمن مجموعه مؤرخه 1304

593- منظومه فی الأسطرلاب

لشیخ محمد و سیم بن أحمد أوله:

قبل الصلوات و التحیات

بر سید خلق و خیر سادات

شد امر که بنده (ابن أحمد)

بر اسطرلاب شرح بندد

! یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 1542) بخط أحمد أورامی نوتشتی، کتابته رجب 1218 کما فی فهرسها

594- مثنوی إسکندرنامه

لضمیری الأصفهانی، کمال الدین حسین و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 260)

595- مثنوی إسکندرنامه

لفضل الله جاء فی فهرست المتحف البریطانی ضمن الرسائل الحروفیه الفارسیه المنظومه المرقمه (11983)

ص: 115

596- مثنوی إسکندرنامه

لناصری الکرمانی، المذکور فی (9: 1158) نظمه باسم ظل السلطان بن ناصر الدین شاه حاکم أصفهان یوجد نسخه منه فی (أدبیات: 282 حکمت) من القرن الثالث عشر و نسخه عند (فخر الدین النصیری: 225) کتابتها 1305 فی 17 ورقه و کل منها تشتمل 28 بیتا أوله:

دهمین از کیان سکندر بود

کز هنر از همه فزون تر بود

مثنوی إسکندرنامه

لنظامی الگنجوی مر تفصیله فی (2: 61 و 9:

1207) و نسخه شایعه ضمن پنج گنج و مستقلا

597- مثنوی فی أسماء الله الحسنی بالمعمی

) رأیته فی 62 بیتا عند السید حسین الشهشهانی الأصفهانی بطهران، یحتمل أن یکون للمیر حسین المعمائی النیشابوری، المتوفی 904 المذکور فی (9: 533) بعنوان تخلصه شفیعی حیث جاء فی آخر النسخه المذکوره

سوی فضلت چون (شفیعی) راست روی

آخر از جود تو دارد گفتگوی

598- مثنوی إشارات حسینیه

لعنقا الطالقانی، جلال الدین أبی الفضل علی (1266- 1333) المذکور فی (9، 774)

مثنوی اشترنامه

لحسینی القزوینی، محمد حسین (1184- 1249) المذکور فی (2: 100 و 7: 257 و 9: 254) مثنوی عرفانی، و هو إحدی مثنویاته الخمسه فی أربعین مقاله طبع ضمن خمسته فی 1324 بشیراز أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

قادر و غفار و قدیر و قدیم

رأیتها فی (الملک: 5293) بخط محمد إسماعیل الشیرازی 1243 ضمن خمسته المؤرخه 1243 و یوجد فی (المجلس: 889) کتابتها 1238 و (سپهسالار: 136) مؤرخه 1232 و (الملک: 5295) و (سپهسالار: 385) کلاهما من القرن الثالث عشر، کما فی فهارسها

ص: 116

599- اشترنامه

لفرید الدین عطار النیشابوری (512- 627 أو 659) المذکور فی (9: 729) مثنوی عرفانی فی حدود ثلاثه آلاف و ستمائه بیت، و وجه تسمیته بأشتر (جمل) هی أن کما یصل الجمل الحاج إلی الکعبه فالمثنوی یهدی السالکین إلی الکعبه الحقیقی، و فی نسخه المتحف البریطانی سمی ب خردنامه أوله:

ابتدأ بر نام حی لا یزال

صانع أشیاء و إبداع و جلال (جمال

) و نسخه عند (علی أصغر المهدوی: 8) ضمن مجموعه المؤرخه 27 شوال 809 و رأیتها فی (الملک: 4937) من أوائل القرن الثانی عشر

600- مثنوی أشعه شعاعیه

لشعاع الشیرازی، المیرزا محمد حسین (1298- 1364) المذکور فی (9: 526) نظمه فی 1316 و طبع بإیران، و یوجد منه فی (أدبیات: 304 حکمت) کما فی فهرسها

مثنوی أشک نامه

لشاه داعی الشیرازی، یأتی بعنوان مثنوی عشق نامه

601- منظومه أصحاب بدر

لصالحی أفندی، شارح مثنوی المعنوی ذکر فی فهرس المتحف البریطانی ضمن منظوماته الحروفیه الفارسیه برقم (6295) مع الشرح المذکوره بخط من القرن الثالث عشر راجعه

602- مثنوی فی أصول الدین

لبعض الأصحاب فی أبواب و فصول:

1- فی الواجب الوجود (12 فصلا) 2- فی العدل (6 فصلا) و الخاتمه فی مودت الآل علیه السلام . أوله:

قدرت واجب الوجود لذات

هست شامل بجمله مقدورات

زانکه نسبت بقادر و مقدور

مانعی نیست از عموم ظهور

آخره:

مثلی چند هم قریب باین

هست از باقی أئمه دین

ص: 117

رأیته عند (النصیری: 9) سقطت من أواسطها و مشوشه من حیث التصحیف مذهبه من القرن العاشر و الموجود فی حدود خمسمائه بیت.

603- مثنوی أصول شش قلم

لمحمود السبزواری الخطاط المذکور فی (9: 1010) و فصلنا هناک منظومته هذا الذی نظمه فی 866 (- أصول شش قلم).

604- مثنوی اعتراف نامه

لتائب التبریزی، مر ضمن مثنوی تائب (19: 83).

605- مثنوی افتخار نامه حیدری

لمیرزا مصطفی صهبا الآشتیانی المقتول 1327 المذکور فی (9: 622) و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه فی مجلدین: الأول فی ذکر غزوات النبی صلی الله علیه و آله و الثانی فی الحروب التی وقعت بعد وفاته، فی ثمانیه عشر ألف بیت، فرغ منه فی 1304 و طبع فی 1310 و ثانیا بعنوان المجعول حمله حیدری.

606- مثنوی أفسوس (افسون) نگار

لثاقب، مثنوی فی حدود 102 بیتا رأیتها فی (الملک: 6240) ضمن دیوانه من القرن الثالث عشر أو الرابع عشر. أوله:

شنیدستم ز قول نکته سنجی

نهان ندر حال شوریده گنجی

آخره:

چو (ثاقب) گفت أفسوس نگارش

که گردد داستان روزگارش

مثنوی إقبال نامه

للنظامی الگنجوی و هو القسم الثانی من إسکندرنامه 9: 1210 له.

607- مثنوی أکبرنامه

الفیضی الهندی، أبی الفیض بن مبارک (954- 1004) المذکور فی (9: 855) و هو أحد مثنویاته الخمسه و لکنه لم تتم. (7: 262) و ذکر فی هفت آسمان نقلا عن خاتمه المنثوره لأبی الفضل العلامی، الذی أنشأه ل مرکز الأدوار له أنه فی قبال هفت پیکر للنظامی فی خمسه آلاف بیت.

مثنوی إلهی نامه

لحسینی القزوینی الشیرازی، محمد حسین (1184-

ص: 118

1249) المذکور (2: 284 و 9: 154) و هو أحد مثنویاته الخمسه، فی حدود 912 بیت، نظمها فی 1229. أوله:

به نام خداوند بالا و پست

که مخمور اویند هشیار و مست

رأیتها فی (الملک: 5293) بخط محمد إسماعیل الشیرازی ضمن خمسته المؤرخه 1243 و یوجد فی (المجلس: 890) أحتمل أنه بخط الناظم، کما فی فهرسها، و مر للناظم اشترنامه 19: 116.

608- مثنوی إلهی نامه

لساقی الخراسانی، الحاج محمد زمان بن کلب علی خان جائر الکلاتی، المتوفی 1286 المذکور فی (9: 416). و له مثنوی سلسله مشایخ طریقت الآتی ذکره. یوجد منه ضمن دیوانه فی (المجلس:

990) کما فی فهرسها.

609- مثنوی إلهی نامه

لسنائی الغزنوی (حدود 464- 525) المذکور فی (9: 471) و هو انتخاب من حدیقه الحقیقه راجع (6: 382) و طبع بعنوان لطیفه العرفان فی 1316.

610- مثنوی إلهی نامه

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (19: 729) مثنوی فی الحکایات العرفانیه فی 21 مقاله، فی حدود سبعه آلاف بیتا. و نسخه شایعه تختلف فی أولها، رأیت منه نسخا منه فی (الملک: 5955) ضمن کلیاته المؤرخه صفر 819 مذهبه و یوجد عند (أصغر المهدوی: 884) ضمن مجموعه المؤرخه 834 المذهبه و (المجلس: 1147) بخط حسین بن محمود المشهور بخاصه تاریخها 837 أول هذه النسخه:

به نام کردگار هفت أفلاک

که پیدا کرد آدم از کف خاک

و (الملک: 6330) من أوائل القرن التاسع- و أول هذه النسخه:

به نام آنکه ملکش بی زوالست

بوصفش نطق صاحب عقل لالست

و نسخه عند سلطانی البهبهانی تاریخ 873 أولها یطابق ما ذکر آنفا. و رأیت منه أیضا فی (الملک: 5062) ضمن کلیاته المؤرخه 956. أوله:

ص: 119

إلهی نامه را آغاز کردم

به نامت نامه را سرباز کردم

611- مثنوی إلهی نامه

أو محبوب القلوب لگل محمد صاحب عالی طبع بالهند فی 1891 م.

ألف لیله و لیله

یأتی بعنوان مثنوی فی نظم ألف لیله و لیله.

612- مثنوی ألفیه

لحسین بن عبد الله الخوئی الحسینی، الذی کان حیا فی 1260 و هو مثنوی عرفانی و عناوین مشروحه بالنثر العربی رأیته فی (الملک: 5232). أوله: [فی الافتتاح بحمدک المحمود و طلب العفو عن ...

ای بحمدت افتتاح هر ثنا

وی ز تو تسدید جوی از هر خطا

آخره:

بهر این ألفیه تاریخ از هجا

گفت ساقی غین و را و نون و جا

بخط الناظم کتابته 20 رجب 1260.

613- مثنوی ألفیه عینکی

لحجه الإسلام المیرزا محمد تقی نیر التبریزی المذکور فی (9: 1241) و ذکر فی دانشمندان آذربایجان: 359 أنه نظمه مشترکا مع ملاباشی الطسوجی المذکور فی (9: 1096) أی خمسمائه بیت منها لطسوجی هذا و نصفها الآخر لحجه الإسلام.

614- مثنوی ألفیه الفنون

لمحمد صادق الطبیب الطهرانی، المذکور فی (9: 579).

615- مثنوی أنبیاءنامه

للشیخ إبراهیم بن الحسن النقش بندی، المذکور فی (9: 506) و ذکر فی فهرس المتحف البریطانی ضمن المثنویات الفارسیه منظومه بهذا العنوان و نسبها إلی إبراهیم جبرتی برقم (7861) من القرن الحادی عشر و ذکر فی فهرساته: 61 منظومه بهذا الاسم لأبی إسحاق إبراهیم بن عبد الله الباله الحسنی الشبستری العیانی، فی تاریخ الرسل قبل الإسلام.

مثنوی أنبیاءنامه

للقاضی أنوی، برهان الدین أبو نصر، یأتی باسمه مثنوی أنیس القلوب.

ص: 120

616- مثنوی انتقامیه

فی قصه ضریر الخزاعی و قصص فی الانتقام من قتله الحسین علیه السلام ، لطفان شاه بن نظام القمی الشاهرودی، نظمها باسم أبو الغازی سلطان حسین میرزا بایقرا (878- 912) فی محرم 884. أوله:

به نام خداوند فرد کریم

خدایی که بخشنده است و رحیم

یوجد منه نسخه فی (إلهیات: 87 د) بخط محمد صالح المعلم الطالقانی ضمن مجموعه المؤرخه 2 محرم 1247 و فی (أدبیات: 113 ج) بخط نور الله بن حبیب الله ما فی بإیروند کتابتها 1303 کما فی فهارسها.

617- مثنوی اندرزنامه

لعارف إیکی، سراج الدین حسن ایجه 976- بنگاله 1028) مثنوی فی 2300 بیتا فی وصف وطنه شبانکاره و أیک، کما مر تفصیله فی (9: 666) نقلا عن میخانه: 421

618- مثنوی إنصاف نامه

لتائب التبریزی، مر ضمن مثنوی تائب (19: 83).

619- مثنوی أنفس و آفاق

للسید إبراهیم الکازرونی، المذکور فی (9: 1149) نقلا عن مجمع الفصحاء 2: 498.

مثنوی فی نظم أنوار سهیلی

لأمیر خسرو دارائی، یأتی بعنوان مثنوی شکرستان.

620- مثنوی فی نظم أنوار سهیلی

لسودائی الأصفهانی، الآخوند ملا عبد الکریم (1281- دستگرد 352) المذکور فی (9: 475) و هو مثنوی فی بحر الخفیف فی اثنی عشر ألف بیت.

621- مثنوی أنوار قدسیه

موجود عند (الملک) راجع (9: 1262).

622- مثنوی أنوار قلوب السالکین

لعنقا الطالقانی، جلال الدین أبی الفضل علی (1266- 1333) المذکور فی (9: 774).

ص: 121

623- مثنوی أنوار الولایه

للسید قطب الدین محمد الحسینی الشیرازی التبریزی الذهبی، المتوفی 1173 المذکور فی (9: 884) منظومه عرفانیه أخلاقیه یوجد فی (المجلس: 6568) بخط حسن بن ملا حسن علی خوشنویس، کتابتها شعبان 1332. أوله:

به نام آنکه از برج هدایت

هویدا کرد أنوار ولایت

و نسخه أخری (المجلس: 5715) کتابتها رجب 1359.

مثنوی أنوار الولایه

لهدایت، مر فی (2: 446) و المذکور فی (9: 1292) رأیتها فی (الملک: لهدایت، مر فی (2: 446) و المذکور فی (9: 1292) رأیتها فی (الملک: 5541) کتابتها رمضان 1275. أوله:

أول و آخر به یکی نام به

عشق سرآغاز و سرانجام به

624- مثنوی أنوشیروان نامه

لرضائی، و هو قصه (دخمه أنوشیروان) و الکتب و ألواح الذهبیه التی وجدت فیها، و المواعظ منها. نظمها فی 938. رأیت منها نسخه فی (الملک: 5571) من القرن العاشر مذهبه. أوله:

چو کلکم سر نامه را باز کرد

به نام خدانامه آغاز کرد

جاء فی آخره:

که خواهی چو تاریخ این داستان

بجو دور عدل أنوشیروان

...

بتاریخ هجرت درین کهنه دشت

به نهصد و سی و هشت (؟)

625- مثنوی أنورنامه

لأبجدی الهندی، المیر محمد إسماعیل ملک الشعراء، المتوفی 1192 ثانی مثنوی من مثنویاته الخمسه قابل فیها پنج گنج لنظامی فی 1174. و ذکر فی مودت نامه له:

و ازآن پس رخت بستم بر دگر راه

کشیدم سوی أنوارنامه بنگاه

طبع مع مثنوی مودت نامه الآتی ذکره ب مدراس فی 1944 م بمباشره محرم حسین محوی اللکهنوی و بعدها مکررا.

626- مثنوی أنیس العارفین

لقاسم أنوار (757- 837) ناظم أنیس العاشقین الآتی ذکره، المذکور فی (9: 861) مثنوی عرفانی مع مقدمه

ص: 122

منثوره و حدود ستمائه بیت. أوله: [منت خدای را جلت عظمته ...

یا مغیث المذنبین معطی السؤال

یا أنیس العارفین یا ذا الجلال

] یوجد فی (المتحف البریطانی: 11363) مع دیوانه و أنیس العاشقین له کتابته 861 مذهبه. و (سپهسالار: 266) مع دیوانه و مقامات العارفین له و فی (الرضویه: 167 أدبیات) بخط شاه قاسم الخطاط من القرن العاشر مذهبه کما فی فهارسها.

627- مثنوی أنیس العارفین

لقاسمی الأردستانی، المذکور فی (9: 865) و ذکره روز روشن: 546 و قال: له مثنوی أنیس العارفین. و یحتمل اختلاطه مع قاسمی الأنوار.

628- مثنوی أنیس العارفین

لناخدا الشیرازی، محمد حسین المذکور فی (9: 1147) طبع بلکهنو فی 1295 علی الحجر.

629- مثنوی أنیس العاشقین

للسید المیرزا عبد الباقی التویسرکانی المذکور فی (9: 123) نظمه و قد جاوز عمره عند نظمه الخمسین، یوجد منه نسخه بخط غلام رضا بن محمد مهدی التویسرکانی فی 1227 مع دیوانه عند الشیخ محمد علی الأصفهانی بالنجف، کما مر فی الدواوین.

مثنوی أنیس العاشقین

لهدایت مر فی (2: 462) ذکرت هنا أنه فرغ منها فی 1288 غیر أنه رأیت نسخه خط الناظم فی (الملک: 6220) علیها 1242. أوله:

ای عشق تو چون محیط و دل فلک

سبحان الله مالک الملک

مثنوی أنیس العاشقین

لقاسم أنوار، مر فی (2: 462) و المذکور فی (9: 861) یوجد فی (المتحف البریطانی: 11363) مع أنیس العارفین المذکور آنفا. کما فی فهرسها.

630- مثنوی أنیس القلوب

أنبیاءنامه لقاضی أنوی، برهان الدین أبو نصر، و بما أنه فی قبال شاهنامه فیحتمل أنه مثنوی مر تفصیله

ص: 123

فی (9: 867).

631- مثنوی فی أوقاف القرآن

طبع بآخر متاع الوارثین المذکور آنفا (19: 61) فی 1323.

مثنوی باباکوهی و دختر ملک

لرامی، یأتی بعنوان مثنوی قصه ...

632- مثنوی باده وحدت

لمحمود میرزا ابن فتح علی شاه القاجار، المذکور فی (9: 1011) و هو انتخاب من مثنوی المعنوی مع مقدمه منثوره، ذکر فیه سبب تألیفه و تاریخ فراغه جمعه 1261، جمعه لمحمد شاه القاجار.

یوجد منه نسخه فی (الملیه: 89) من القرن الثالث عشر، علیها خاتم ناصر الدین شاه. کما فی نسخه های خطی 4: 214.

633- مثنوی بازنامه

لأمیر خسرو الدهلوی (651- 725) المذکور فی (9: 293) مثنوی فی حدود 220 بیتا یوجد فی أکثر نسخ غره الکمال من دواوینه. و أشار فیه إلی ملک زمانه و مدحه.

634- مثنوی بازنامه

لأمیر شکار و مربی أنواع الصقر، نظمه باسم سلطان یعقوب بن سلطان حسین بهادر خان، الذی کان من أحفاده میر سید شریف الگرگانی فی ستین بابا. أوله:

شکر و حمد و سپاس خالق پاک

کافرید آدمی ز مشتی خاک

یک کف خاک را مصور کرد

بعد از آنش بجان منور کرد

...

کاتبش چون به نامه خامه نهاد

نام این نسخه بازنامه نهاد

یوجد فی (دانشگاه 4/ 3065) ضمن مجموعه کتابتها 1275، کما فی فهرسها.

مثنوی باغ إرم

ترجمه إلی الأردویه ل مثنوی المعنوی مر فی (3: 10).

مثنوی باغ مؤمنین

للسید محمد، المتخلص ب (وزیر) مر فی (3:

10 و 9: 1267).

635- مثنوی بتخانه سومنات

لحکیم کوچک القمی، القاضی محمد سعید

ص: 124

المذکور فی (9: 451) یوجد فی (دانشگاه: 2444) ضمن مجموعه کتابتها 1189- 1195 کما فی فهرسها.

مثنوی بحر الأسرار

لمظفر علی شاه الکرمانی، المیرزا محمد تقی المذکور فی (9: 648) مر فی (3: 29 و 12: 129). مطبوع. أوله:

باءبسم الله الرحمن الرحیم

هست مفتاح در گنج حکیم

نسخها شایعه: (إلهیات: 276 د) کتابتها 1234 و (الملیه: 361 ف) کتابتها 1238 و (دانشگاه: 1179) کتابتها 1259 و (الملک: 5278) 4 رجب 1274 و (دانشگاه: 1447) 18 شوال 1278 و (الرضویه: 256 تفسیر) 29 ذی قعده 1278 و (الملک: 5465) 1284 و غیرها. کما فی فهارسهم.

مثنوی بحر البکاء

للتنکابنی، مر فی (3: 32).

636- مثنوی بحر الحقائق

لرضا قلی خان هدایت، المذکور فی (9:

1292) مر فی (3: 36). أوله:

نام والای ایزد ذو المن

هست موج نخست بحر سخن

چون که آن بحر موج زن آید

موج آغاز نام أو شاید

رأیتها فی (الملک: 5463) کتابته ج 1/ 1257.

637- مثنوی بحر الحقائق فی کشف الدقائق

لگلشنی البردعی، إبراهیم بن محمد بن إبراهیم، المذکور فی (9: 934) یوجد فی (دار الکتب القاهره: 2 تصوف) کتابته 975 فی 383 ص 19 سطرا، کما فی فهرسها. أوله:

باءبسم الله الرحمن الرحیم

شد کلید باب حکمت از قدیم

638- بحر الصنائع

منظومه فی الصنائع البدیعه لحسن النیشابوری السامانی، المتوفی 771، المذکور فی (9: 246) نظمه فی 731 باسم الملک غیاث الدین کرت، و ذکر فی دیباجته حدائق السحر و محمد شاه سلطان روم ذکره إقبال فی مقدمه طبع الحدائق المذکور أوله:

ثنا گویم خدای انس و جان را

که صنعش کرد پیدا جسم و جان را

ص: 125

از آن جسم آفریند صورت خوب

بچشم عارفان مرغوب و محبوب

یوجد منه نسخه فی (أدبیات: 81 ج) من القرن الثانی عشر فی 46 ورق کما فی فهرسها و نسخه فی (إلهیات: 372 د) ضمن مجموعه کتابتها 1246.

639- مثنوی بحر مسجور

لنویدی الشیرازی، عبدی بیک المذکور فی (9: 1236) و هو ثالث مثنویاته من الخزائن السبعه یوجد نسخه منه فی (دانشگاه: 2425) من القرن الحادی عشر ضمن کلیاته.

640- مثنوی بختیارنامه

مثنوی غرامی، رأیته فی (الملک: 5533) بخط ملا فتح الله الهمدانی ابن حبیب الله من أواخر القرن الثانی عشر کتب علیها أنه ل (پناهی). أوله:

به نام پادشاه حی و منان

کزو شد أنجم و أفلاک گردان

بحکمش داشته خلاق مطلق

چنین گردون أعظم را معلق

641- مثنوی بدایه المحبه

لپیر جمال الأردستانی، المذکور فی (9:

161) مثنوی عرفانی مع عناوین منثوره و هو قسم من کتابته حقائق أحوال المصطفی. قرینه إلی مثنوی هدایه المحبه له. أوله: [ای طالب أنوار اسرار معانی، و جویای تجلیات ظاهر و باطن و مستسقی و تشنه زلال عشق ...

شحنه دل میل صحرا می کند

ترک مستش فکر غوغا می کند

آخره:

مهر زن بر دل که تا مهر حبیب

وانماید دم بدم حسن غریب

رأیتها فی (الملک: 5401) مذهبه ضمن کلیاته من القرن العاشر و أخری أیضا (الملک: 5110) أیضا ضمن کلیاته بخط محمد کریم بن محمد زمان کتابتها 39- 1241.

642- مثنوی بدیع الزمان نامه

مثنوی غرامی حماسی، فیه محاربات (شاه زاده) مع تیمور و مسافرات الشاه زاده إلی الصین و الهند، رأیت منه نسخه ناقصه الأول فی (الملک: 5135) فرغ منه فی 1007. أوله بعد الدیباجه:

ص: 126

بیا ساقی ای دیده را از تو نور

قدح کن لبالب ز صاف طهور

آخره:

بدیع الزمان نامه اش نام شد

همین مصرعش سال إتمام شد (1008

) بخط محمد معین الهمدانی ج 2/ 19 أو 1216.

643- مثنوی برهان نامه

لتائب التبریزی مر آنفا (19: 83).

644- مثنوی بزم وصال

لوصال الشیرازی، محمد شفیع (1197- 1262) طبع بالهند، یوجد منه فی (المجلس: 230) مع دیوانه و (المتحف البریطانی:

4963) کلاهما غیر مؤرخه من القرن الثالث عشر. کما فی فهرسهما.

مثنوی بکتاش نامه

لرضا قلی هدایت، راجع مثنوی گلستان إرم.

645- مثنوی بلبل در قفس

لمنزوی البیرجندی، الآخوندی ملا إسماعیل ترجمه الآیتی فی قهستان: 292 و أورد مثنویه.

بلبل نامه

لتائب التبریزی، مر آنفا (19: 83).

646- مثنوی بلبل نامه

لعلی الگیلانی، نظمه فی 957 بحلب. أوله:

الحمد لرب الأرض و الأفلاک

خلاق وجود آدم از خاک

یوجد فی (دار الکتب بقاهره: 6. م أدب الفارسی) مذهبه غیر مؤرخه، کما فی فهرسها.

مثنوی بلبل نامه

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9:

729) مر فی (3: 142) مثنوی عرفانی فی حدود ستمائه بیت. فیه حکایات سلیمان النبی و محاکمه الطیور فی مجلسه. طبع مع نزهه الأحباب بطهران و مع مثنویات عطار بالهند. یختلف نسخ الخطیه فی عدد أبیاتها و بیتها الأول. أول المطبوع:

بتوفیق خدای صانع پاک

که دانش می نهد در مرکز خاک

یوجد فی (المجلس: 443) ضمن کلیاته، و رأیته فی (الملک: 5062) ضمن کلیاته المؤرخه 956 أوله:

قلم بردار و راز دل عیان کن

سرآغازش به نام غیب دان کن

ص: 127

مثنوی بلقیس نامه

لنظام الدین الأسترآبادی، المتوفی 921 مر فی (3: 148).

647- مثنوی بلقیس و سلیمان

لأحمد خان صاحب المتخلص ب (صوفی) طبع ب آکره فی 1296 فی 209 ص کما فی مؤلفین کتب فارسی و ذکر للمؤلف گلدسته سخن و جنگ نامه کلاهما مطبوعتان بالهند أیضا.

مثنوی بلقیس و سلیمان

لنظام الدین الأسترآبادی، مر بعنوان بلقیس نامه 3: 148.

648- مثنوی بنگ و باده

لعمید اللویکی، فخر الملک عمید الدین الدیلمی، المتوفی 709. منظومه فی المناظره بینهما، ذکر فی تذکره الشعراء غنی: 93. أوله:

دی در میان باده صافی مزاج و بنگ

در مصعد دماغ من افتاد تیره جنگ

و مر فی (9: 771) أن الفضولی تتبعه بالترکیه.

649- مثنوی بنگ و باده

للفضولی البغدادی، المذکور فی (9:

838) مثنوی ترکی تابع فیها مثنوی باده و بنگ لعمید اللویکی المذکور آنفا یوجد فی (سپهسالار) کما فی فهرسها (3: 259) و (دانشگاه: 1427) ضمن مجموعه کتابتها 74- 1079 کما فی فهرسها.

مثنوی بوستان

منظومه فی التجوید، للشیخ علی شریعتمدار، مر فی (3: 155) یوجد فی (دانشگاه: 2520) ضمن المجموعه مؤرخه 18 صفر 1290.

مثنوی بوستان

لقاسمی، منظومه فی قبال بوستان للسعدی یأتی بعنوان نیستان.

650- مثنوی بوم نامه

لتائب التبریزی، مر (19: 83).

651- مثنوی بهار و خزان

لأسد الله ابن الآخوند ملا زین العابدین المجتهد البروجردی، رأیته فی (الملک: 6196) بخط فضل الله الملقب ب شمس العلماء

ص: 128

ابن الآخوند ملا زین العابدین، ضمن مجموعه کتابتها ج 1/ 1314 فی 99 بیت. أوله:

دلا برخیز کأیام بهار است

ترشحهای أبر از هر کنار است

صلا زن ای صبا یوسف رخان را

صلای عام زن پیر و جوان را

652- مثنوی بهار و خزان

لضمیری الأصفهانی، کمال الدین حسین. و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکور فی (7: 260).

653- مثنوی بهاریه

لعلی رضا تجلی، المذکور فی (9: 166) نسبه إلیه گل چین فی فهرسه، و قال: یوجد فی (الرضویه: 235) ضمن مجموعه کتابتها 1116- 1129 (ص 31- 33). أقول: و یحتمل أن یکون وصف کشمیر الآتی ذکره.

654- مثنوی بهاریه

لقاسم بن الأمیر سید الجنابذی، کما فی المجلس التاسع من ترجمه مجالس النفائس 2: 139.

مثنوی بهاریه

لنصیرا، یأتی بعنوان مثنوی پیر و جوان.

655- مثنوی بهرام شاه

لأشرف، (یأتی له مثنوی منهج الأبرار) و قال الطرازی فی فهرس المخطوطات الفارسیه 1: 133 تحت عنوان الخمسه له: لا نعرف اسم الناظم بالکامل، هذا ما وجدنا فی ثنایا المثنویات المدونه بالخمسه، مع العلم بأنه من شعراء النصف الأول من القرن التاسع تدل علی ذلک التواریخ الوارده فی آخر بعض المثنویات (842) و تاریخ انتهائه من نظم بهرام شاه شوال 844 بهراه. انتهی. (راجع أشرف المراغی الخیابانی 7:

259 و 9: 78) المتوفی 864 و النسخه منه الموجوده ضمن الخمسه المذکوره فی (دار الکتب القاهره: 4320 س) کتابتها سلخ ذی قعده 855.

656- مثنوی بهرام نامه

أو آسمان هشتم لروح الأمین میر جمله، المذکور فی (9: 386) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 260) فی قبال هفت پیکر للنظامی، نظمه فی 1021 فی 3530 بیتا.

ص: 129

657- مثنوی بهرام نامه

لشهاب الترشیزی، المیرزا عبد الله خان المتوفی عن عمر طویل فی 1215 المذکور فی (9: 553) مثنوی غرامی رأیتها فی (الملک: 4709) من القرن الثانی عشر، سقطت من أوله و آخره أبیات و الموجود فی حدود 2350 بیت. و وصفه فی فهرس تصانیفه بأنه أول و أکبر مثنویاته:

مثنویاتی که من آورده ام در سلک نظم

هم بترتیب این چنین دفتر بدفتر گفته ام

اولین بهرام نامه است آنکه در مبدای فکر

بیشتر از جملگی اشعار دیگر گفته ام

مثنوی بهرام نامه

لنویدی الشیرازی یأتی بعنوان مثنوی هفت أختر.

658- مثنوی بهرام و بهروز

لبنائی الهروی، الموسیقار الخطاط من شعراء القرن العاشر و المقتول 918، المذکور فی (9: 141) نظمه باسم السلطان یعقوب.

مثنوی بهرام و بهروز

لوقار الشیرازی، المذکور فی (9: 1276) مثنوی فی قبال خسرو و شیرین مر فی (3: 165).

مثنوی بهرام و گل أندام

لکاتبی الترشیزی، المتوفی 839 المذکور فی (3: 165 و 9: 896) مثنوی غرامی فی قبال خسرو و شیرین للنظامی فی حدود 2450 بیتا، و یذکر فی المقدمه رؤیاه، یوجد منه فی (المجلس) ضمن مجموعه کتابتها 1276 کما فی فهرس المخطوطه للسیده راستکار للکتب الخطیه لتلک المکتبه. أوله:

چو سلطان گوش بر تدبیر أو کرد

هزاران آفرین بر آن نکو کرد

آخره:

بکردم نام در دفتر مجدد

(أمین الدین) لقب نامم (محمد

) و یوجد فی (دار الکتب بالقاهره: 136 أدب). أوله:

ص: 130

ابتدأ کردم به نام آن الهی

659- مثنوی بهرام و ناهید

لحیرانی القمی الکاشانی الهمدانی المذکور فی (9: 274).

مثنوی بهروز و بهرام

أو بهرام و بهروز لسنائی الغزنوی (9: 471) مر فی (3: 165).

660- مثنوی بهمن نامه

لآذری الأسفراینی، نور الدین محمد، المتوفی 866 المذکور فی (9: 3) ذکره القاضی و ذکر أن بعض من لم یتحل بفضیله الإنصاف انتحل بهمن نامه له و غیر أبیاتا من أوله و نسبه إلی نفسه. و مر فی (9:

423) أن لسامعی الهندی ذیل علیه.

661- مثنوی بهمن نامه

لإیران شاه بن أبی الخیر، المذکور فی تاریخ أدبیات- صفا 2: 363. و یوجد مثنوی ناقص الأول و الآخر فی (دانشگاه: 2414) و احتمل صاحب الفهرس أنه لإیران شاه، و هو بخط من القرن الحادی أو الثانی عشر.

662- مثنوی بهمن نامه

لسامعی الهندی، مر فی (9: 423) أن له ذیل لمثنوی بهمن نامه لآذری المذکور آنفا.

663- مثنوی بیت المعمور

لتقی الدین الأوحدی البلیانی، مؤلف عرفات العاشقین. المذکور فی (9: 173).

664- مثنوی بی سرنامه

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9: 729) طبع مکررا بطهران و الهند. أوله:

من بغیر تو نبینم در جهان

قادرا پروردگارا جاودان

یوجد منه فی (پزشکی: 196) ضمن مجموعه من القرن العاشر أو الحادی عشر و (المتحف البریطانی: 10940) مع مخزن الأسرار تاریخها 1181 و أیضا (المتحف: 12179) کتابتها 1233 و (دانشگاه: 4604) من القرن الثالث عشر، کما فی فهارسها

ص: 131

665- مثنوی فی نظم بینوایان

ترجمه أثر ویکتور هوگو، لروحانی الشیرازی، المیرزا علی المذکور فی (9: 386).

666- مثنوی پادشاه نامه

لکلیم الکاشانی، أبو طالب الهمدانی المذکور فی (9: 915) و هو تتمیم نظم فتوحات شاه جهان، الآتی باسم ظفرنامه شاه جهانی.

667- مثنوی پنج فصل

لوصال الرازی، القاضی محمد الغفاری، المذکور فی (9: 1269) و هو المثنوی الذی أجاب عنه المیرزا شاه حسین، کما مر.

668- مثنوی پندنامه

لفرید الدین العطار النیشابوری، مثنوی فی حدود 850 بیت، طبع مکررا. ذکر فی کشف الظنون بعنوان پسرنامه و فی هفت إقلیم بعنوان ولدنامه و جاء فی بعض النسخ و الفهارس نصیحت نامه و فی نسخه (5022: الرضویه) ولدنامه.

669- مثنوی پندنامه أنوشیروان

أصله بالپهلویه و الترجمه الفارسیه المنثوره منسوبه إلی ابن سینا، و النظم لمحمد بن محمود البلخی، المعروف بالبدائعی المذکور فی (9: 127) فی 200 بیت، طبع مع مقدمه لسعید النفیسی بطهران 1312 ش.

670- مثنوی پهلوان نامه

لمؤید الدین النسفی، المذکور فی (9:

1130) و هو علی سیاق المثنوی المعنوی للرومی.

671- مثنوی پیر و جوان

لمیرزا محمد نصیر الطبیب الأصفهانی المتوفی 1191 المذکور فی (9: 646). نسخه شایعه. و طبع مکررا. أوله:

شبی بانو جوانی گفت پیری

کهن دردی کشی صافی ضمیری

672- مثنوی پیروزی نامه

أصلها للشیخ الرئیس و الترجمه الفارسیه نثرا لبزرگمهر بختگان، و النظم لکاظم رجوی. طبع بطهران فی 1373 فی 86 ص.

673- مثنوی تاج سخن

لوحید الکلکته ای، المولوی أبو المعالی محمد عبد الرءوف ابن المنشی أحمد علی، تلمیذ ألفت حسین، و هو علی زنه مخزن الأسرار فی أربعمائه بیت کما فی هفت آسمان: 167 و قال إنه فی المواعظ و لم یتمه بعد. أوله:

ص: 132

بسم الله الرحمن الرحیم

تاج سخن راست چو در یتیم

مثنوی تاریخ أمیری

لکیوان، یأتی بعنوان مثنوی کاخ کیوانی.

674- منظومه تاریخ تلگرافی

لأدیب الکرمانی المذکور (9: 65) و هو تاریخ منظوم مختصر لإیران، و سماه بالمناسبه بهذا الاسم.

675- مثنوی فی تاریخ جلوس

الشاه سلطان حسین الصفوی فی 1105 لذبیحی الیزدی ناظم مثنوی نرگس دان و المذکور فی (9: 338) و فی کل بیت منه تاریخ الجلوس.

676- مثنوی فی تاریخ زلزال تبریز

لبقائی البدخشانی، ذکر فی تذکره نصرآبادی و مر فی (9: 139) و هو فی تاریخ زلزال العظیم الذی حدث فی 1060.

677- مثنوی فی تاریخ سیستان

لظهیر، کما فی درباره نسخه های خطی 2: 65 و ذکر فیه أنه فی تاریخ سیستان من القدیم إلی یوم نظمه فی 1206 و یوجد عند (أصغر المهدوی: 119) کتابته من القرن الثالث عشر، و احتمل صاحب الفهرس أنه بخط الناظم.

678- مثنوی تاریخ محمدی

منظومه فی 324 بیت فی تواریخ النبی و الأئمه الاثنی عشر من ذکر ولادتهم و لقبهم و محل قبورهم. أوله:

آغاز سخن به نام یزدان

روزی ده انس و خالق جان

و جاء فیه:

چون ساختی آن زمان تمامش

تاریخ محمدی به نامش

یوجد فی (دانشگاه: 1015) کتابتها 913 و احتمل صاحب الفهرس أنه تاریخ النظم أیضا، راجع ما بعد هذا.

679- مثنوی تاریخ محمدی

أو تاریخ رشیدی فی تواریخ الأئمه الاثنی عشر، نظم فی رمضان 708 (- ذال و حی) باسم جهان محمد أولجایتو و کان الناظم فی حین ذاک فی عامه الستین و مارا بالواسط و الحله و بغداد کما جاء

ص: 133

فی آخره:

در واسط و حله کردم این یاد

پرداخته شد به شهر بغداد

سال هجری بذال وحی راست

از بحر ضمیرم این گهر خاست

پیش از رمضان شب براتم

دادند أئمه این زکاتم

این است بدیعه ای که گفتم

این بود در سخن که سفتم

ذکر فیها الشاهنامه و وامق و عذراء و ویس و رامین و تواریخ الملحدین و منع قراءتهم و دعا إلی قرائت تاریخ الأئمه أوله:

آفرین خدای یزدان را

که بفضل آفرید کیهان را

آفریدش به قدرت این عالم

آفرید آدم و بنی آدم

یوجد فی مکتبه (الملیه: 3626 تبریز) مع منظومه کلامیه فارسیه و أشعار من حسن کاشی و احتمل صاحب الفهرس أنه هو الناظم للتاریخ، و جاء فی آخر النسخه: تمت النسخه الموسومه بتاریخ الأولاد للحضره المصطفوی إشاره للحضره جلال الحق و الدنیا و الدین سلطان با یزید حرره توران شاه بن أحمد بن توران شاه فی عشرین ذی قعده سنه (819) بمقام دار السلطنه هرات راجع ما قبل هذا

680- مثنوی تاریخچه مشروطیت

لصدر السلطنه یوجد فی (الرضویه: 967) ضمن مجموعه کتابتها 1320- 1343 و هو فی تاریخ السنتین الأولتین من نظام الدستور فی إیران، کما فی فهرسها

681- مثنوی تاریخ ملوک عجم

للحکیم نزاری القهستانی الإسماعیلی المتوفی 721 مر تفصیله فی (9: 1182)

682- مثنوی فی تاریخ وزاره الثانیه لخلیفه السلطان

لامینا الیزدی المعروف بدقاق، المذکور فی (9: 103)

683- مثنوی فی تاریخ وقایع بدائع

للقاضی سنجانی، المذکور فی (9: 472) نظمه للشاه إسماعیل الصفوی الأول (907- 930)

ص: 134

مثنوی تجربه العلم

للسنائی، مر بعنوان عقل نامه 15: 301

684- مثنوی تجلی أنوار

لنویدی الشیرازی، المذکور (9: 1236) و هذا رابع مثنویاته من الخمسه الثالثه له کما فصله دانش پژوه فی فهرس أدبیات 3: 16

685- مثنوی فی التجوید

للسید أبی القاسم القاری، المعاصر لشاه عباس الثانی (1052- 1077) نظمه فی 1061 أو 1062 فی 89 بیت باسم لؤلؤیه:

رشته این نظم شد بر لؤلؤ نیکو خصال

لؤلؤیه (89) عقد آن (نظم لآلی) نام سال

أوله:

ای کلام از انتظام نام ذاتت بر نظام

وی ز شهد شکرین شکرت زبان شیرین کلام

رحمت عام و سلامت بر روان أنبیاء

خاصه بر روح محمد باد و بر آل عبا

یوجد فی (المجلس: 819) بخط حسین بن أحمد الحسینی الکاشانی ضمن مجموعه مع مختار القراء کتابته 1274 کما فی فهرسها

686- مثنوی فی التجوید

للمولی عماد الدین علی القاری الأسترآبادی فی (3: 371) نظمه فی 809 (کذا) أوله:

ای به نام تو افتتاح هر کلام

و آخره:

ناظم این رساله ابن عماد

یوجد فی (الرضویه: 12 تجوید) کتابته 1017 من وقف نادر شاه أفشار کما فی فهرسها

687- مثنوی تحفه الأحرار

لعبد الرحمن الجامی (817- 898) المذکور فی (9: 188) و هو أحد منظوماته المعروفه ب هفت اورنگ 12: 131 نظمها فی بحر السریع قبال مخزن الأسرار للنظامی و مطلع الأنوار للدهلوی و فرغ منه فی 886 فی 21 مقاله و دیباچه منثوره مدح فیه ناصر الدین عبید الله الأحرار أحد زعماء النقش بندیه فی ذلک الأیام أوله:

ص: 135

بسم الله الرحمن الرحیم

هست صلای سر خوان کریم

آخره:

مهر نه خاتمه این کتاب

شد رقم خاتم تم الکتاب

طبع بطهران فی 1314 و نسخه شایعه: (مهدی بیانی) بطهران بخط مقصود المتخلص ب الهروی 928 و (دانشگاه: 2211) ضمن مجموعه مذهبه کتابتها 943 و رأیت خمسه نسخ منه فی (الملک) أحدها (رقم 5011) بخط حسین القاری کتابته شوال 954 و (الرضویه 194 أدبیات) بخط شاه محمود الخطاط 965 و (المجلس: 982) بخط بابا شاه الخطاط مذهبه کتابتها 982 و (الملک: 5953) بخط میر جمله الکاتب مذهبه کتابتها رجب 983 و أیضا (الملک: 5995) بخط محمد بن علاء الدین الباخرزی 984 و غیره

مثنوی تحفه الأحرار

لغزالی المشهدی، رأیته بهذا العنوان عند (النصیری: 10) کتابته 8 ع 2/ 982، و هو مثنوی نقش بدیع یأتی باسمه

688- مثنوی تحفه البحرین

لحکم صاحب روشن ضمیر، کما فی نسخه (دار الکتب: 19 تصوف فارسی طلعت) أوله:

بسم الله است بر زبانم

خلاق أزل نگاهبانم

نسخه مذهبه، جاء فی الفهرست: تمت تألیفا و کتابه بخط المؤلف فی بحیره بقیه یونان بتاریخ 7 ذی حجه 1191 فی 106 ورقه 15 سطرا راجعه

689- مثنوی تحفه الأقالیم

لکاشف الأصفهانی، إسماعیل بن حیدر علی المذکور فی (9: 897) المعاصر للشاه عباس الثانی (1077- 1052) و استنتج من نسخه دیوانه دانش پژوه فی فهرسه أنه کان عمره فی 1080 واحد و ثمانین سنه، فیکون ولادته فی 999، و کان فی 1045 فی سفر بالنجف و هو مثنوی عرفانی أخلاقی غرامی، فرغ من نظمه 1070 مع مقدمه منثوره لعبد العالی، و ذکر فیها بعد الثناء علی الناظم أنه نظم بالاحتمال سبعین ألف بیت یوجد المثنوی ضمن دیوانه المذکور (ص 116- 204) بخط من القرن الحادی عشر، و تصحیحات أحتمل أنه من

ص: 136

الناظم فی (دانشگاه: 2934) کما فی فهرسها

تحفه جعفری

لحسن علی صاحب، بالأردویه، مر فی (3: 424)

690- مثنوی تحفه الحرمین

لمحمد میرزا القاجار ابن فتح علی شاه، المذکور فی (9: 459) ذکر فی مجمع الفصحاء 1: 31

691- مثنوی تحفه الحرمین

لخاوری الکوزه کنانی التبریزی، المذکور فی (9: 287) نظمه فی سفره إلی الحجاز و أهداه إلی فتح علی شاه قاجار

مثنوی تحفه الحفاظ

منظومه فی التجوید، مر فی (3: 430) و یوجد نسخه أخری منه فی (المجلس: 5107) بخط شمس الدین الحافظ کتابته 962 أوله:

ابتدأ کردم به علام الغیوب

منزل الآیات ستار العیوب

إلی قوله

تحفه از باغ حفظ آورده ام

تحفه الحفاظ نامش کرده ام

آخره:

سوره إخلاص یا أم الکتاب

بهر من خوانند از روی صواب

692- مثنوی تحفه الدلائل

لشاعر یتخلص ب منزوی من القرن الثانی عشر، و هو منظومه فی النجوم نظمه فی 1150، یوجد مع منظومه نظم الوصول له فی (دانشگاه: 3/ 3557) من القرن الرابع عشر أوله:

الحمد لفاطر السماوات

و الشکر لواهب العطایات

تعمیر نمای سطح هشتم

تأثیر طراز چرخ أنجم

و یحتمل أن یکون الناظم هو سدید الدین ناظم پنج گنج و خزانه الأحکام و نظم الأصول و منظومه حرکت أفلاک کلها فی النجوم و العلوم الغریبه

مثنوی تحفه الطهماسبیه

لحافظی، فی أصول الدین، مر فی (3: 450)

ص: 137

693- مثنوی تحفه العراقین

البهار الشیروانی، المیرزا نصر الله المتوفی 1300 عن أربع و خمسین سنه، المذکور فی (9: 146) و یأتی له مثنوی نرگس و گل

مثنوی تحفه العراقین

لخاقانی الشیروانی، مر فی (3: 454) مثنوی مع مقدمه منثوره، مدح فیها جمال الدین محمد الوزیر بن علی الأصفهانی حاکم موصل (541- 558) ثم سته مقالات: 1- محاسن الفکر و مجالس الذکر 2- معراج العقول و منهاج الفحول 3- سبحه الأوتاد و تحیه الأوراد 4- أوصاف البلاد (الکوفه مکه، المدینه) 5- وصف مدینه الرسول 6- الموصل و الشام نظمه حین سفره إلی مکه فی 551 و هو سفرنامه عرفانیه له، و تخلصه فیه (حقائقی) أوله:

[خیر ما اعتصم المرء بحباله کلمه العجز

ماییم نظارگان غمناک

زین حقه سبز و مهره خاک

آخرها:

این دعوت را به گاه تهلیل

آمین آمین کناد جبرئیل

مطبوعه و نسخها شایعه رأیت ثلاثه منها فی (الملک) و منها (مهدی بیانی) بخط میر علی الهروی الخطاط و (دانشگاه: 2000) مذهبه و (الملک: 5245) مذهبه و (الملیه 135 ف) مذهبه و (الملیه: 65) و (کلیه الآداب بأصفهان) کلها بخطوط من القرن العاشر، و (الملک: 5912) بخط شاه قاسم غره ع 1/ 1004 و (سپهسالار: 410) مذهبه مؤرخه 1013 و (أصغر مهدوی: 274) بخط عبد الرزاق بن إبراهیم، رمضان 1013 و (سپهسالار: 267) بخط قادرک هابیوردی 1032 و غیرها کما فی فهرسها

694- تحفه العراقین

لفتح علی خان صبا الکاشانی، المذکور فی (9: 592) رأیتها فی (الملک: 5116) ضمن مجموعه کتابتها 1288 أولها:

ای طایر عیسی آفرینش

چون طایر عیسوی به بینش

کرد از گهرت بوقت إیجاد

یزدان به بنی از آن نبی یاد

ص: 138

آخره:

بادی زد مأوی سماوی

چون دیک زناب ابن آوی

و أخری منه أیضا فی (الملک: 5310) ضمن کلیاته من القرن الثالث عشر و یوجد فی (الإلهیات: 799 د) مع دیوانه أیضا من القرن الثالث عشر کما فی فهرسها

695- تحفه العشاق

لدرویش خلیل خلیلی مثنوی عرفانی رأیتها فی (الملک: 5893) ضمن مجموعه فی حدود 750 بیت، کتابه المجموعه 13 ذی القعده 1103 و عناوینها: در بیان جوهر أول، مراتب عالم أرواح، مراتب عالم أجسام، خلاصه سخن، تمثیل، إثبات وحدانیت، سؤال و جواب، نصیحت، هفت وادی و غیرها أوله:

بشنو ای جوینده راه خدا

که تو جویای خدایی یا خدا

گوش کن این نکته باریک را

روشنایی ده دل تاریک را

آخره:

ای (خلیلی) تا قیامت زین کلام

گر بگویی نیست إمکان تمام

إلی قوله:

چون ندارد این، پایان و حد

بس بود گفتن ز أرباب خرد

و مر فی (3: 454) مثنوی بهذا العنوان، فرغ من نظمه فی 680 و نسخه فی (دار الکتب بقاهره: 36 مجامیع طلعت) جاء فی فهرسها أنه نظم فی 880 و یوجد مثنوی بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی: 1152) ضمن مجموعه کتابتها 973 نسب فی فهرسها إلی الغزالی من غیر توضیح آخر

تحفه العشاق

لصائن الدین السمنانی، یأتی بعنوان مثنوی ده نامه

696- مثنوی تحفه میمونه

لمحمد حسین الدهلوی من القرن الحادی عشر ذکره هفت آسمان نقلا عن الدکتور إسپرنگر أنه علی زنه مخزن الأسرار للنظامی فی مدح النبی أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

کرد خدا رحمت خود را عمیم

ص: 139

697- مثنوی تحفه نامه

لتائب التبریزی مر فی (19: 83)

698- مثنوی تحفه النجم

لأبی سعید بن رضا، الذی کان یسکن شیراز ثم سافر إلی أکبرآباد الهند، و نظم فیه المثنوی فی خمسه أبواب فی ألف و مائتین بیتا فی النجوم و أحکامه، رأیتها فی (الملک: 3451) جاء فی أوله:

یک هزار و دو صد شده منظوم

پنج باب اندرین ز علم نجوم

باب أول بیان حال مزاج

در دویم باب هست استخراج

إلی قوله:

اختیارات دان ز پنجم باب

تحفه النجم نام این دریاب

هاتف آواز داد از تاریخ

(نسخه کامل شده) بدان تاریخ

أوله:

ابتدأ می کنم به نام خدا

واحد لم یزل ز چون و چرا

خالق و رازق و کریم و رحیم

صانع و مالک و حکیم و علیم

ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر کتبت بالهند تاریخ أول رساله من رسائلها 1156

699- مثنوی تخصیص نامه

لتائب التبریزی مر (19: 83)

700- مثنوی تذکره العاشقین

للشیخ علی الحزین المذکور فی (9: 235) طبع مع تاریخ أحواله المعبر عنه بالسوانح و غیره بلکهنو فی 1293

701- مثنوی تربیت نامه

لتائب التبریزی مر (19: 83)

مثنوی فی ترجمه ألف لیله و لیله

مر ذکره فی (2: 294 و 9:

333 و 9: 443)

مثنوی فی ترجمه عهد أمیر المؤمنین

لوقار الشیرازی، المیرزا أحمد بن محمد شفیع (1232- 1298) المذکور فی (9: 1276) مر بعنوان شرح عهد أمیر المؤمنین 13: 374 مع مقدمه فی التوحید و البعثه النبوی و سبب النظم و مدح معتمد الدوله حاکم فارس و احتشام الدوله ثم یشرع فی الشرح رأیت منه فی (الملک: 6152) بخط علاء الدین حسین المتخلص ب (همتی) کتابته

ص: 140

ع 1/ 1298 أوله:

به نام خداوند بالا و پست

که از هستیش هست شد هر چه هست

خداوند کار آگه رازدان

بر أو آشکار، آشکار و نهان

و نسخه فی (المجلس: 4904) یحتمل أنه بخط الناظم أوله:

سپاس و ستایش در آغاز کار

نشاید جز از پاک، پروردگار

یگانه خداوند بالا و پست

که سرمایه دارد از أو هر چه هست

آخر النسختین:

شهنشاه را مایه هوش باد

از این جام می خوردنی نوش باد

و طبع للناظم رموز الإشاره بشیراز 1274 فی هذا الموضوع و یحتمل اتحادهما

مثنوی فی ترجمه مائه کلمه

یأتی بعنوان مثنوی مائه کلمه

مثنوی فی ترجمه مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه

المنسوبه إلی جعفر الصادق علیه السلام لنظام علی شاه الکرمانی، المولی أحمد بن عبد الواحد العارف المتوفی 1242 خلیفه مجذوب علی شاه، ترجمه معاصره فی ریاض العارفین: 596 و هو الجنه السادسه فی مائه لمعه من جنات الوصال المذکوره فی (5: 152 و فی 19:

یأتی یوجد الجنه السادسه و السابعه الذی مدح فیه فتح علی شاه و نظمه فی 1228 فی المجلس

702- مثنوی فی ترجمه نثر اللآلی

لندیمی، مع مقدمه منظومه فی روی المثنوی ثم شرح الکلمات بترتیب الحروف التهجی، و أهداه إلی بدیع الزمان بهادر خان و وزیره مختار، رأیت منه فی (الملک: 4379) ضمن مجموعه کتابتها 1056 أوله:

حمد آن صانع لطیف خبیر

که کند خاک را سمیع و بصیر

داده جودش ز فیض سر قدم

بکفی خاک جان و ایمان هم

آخره:

به کسی گر امید می دهدت

راحت نفس ناامیدی دل

ص: 141

و أخری (الملک: 4275) بخط محمد سعید بن محمد تقی الخاتون آبادی کتابتها 1081 و أخری فی (دانشگاه: 2398) ضمن مجموعه کتابتها 909 إلی 920 و ترجمه نظما أیضا یارعلی بن عبد الله التبریزی، کل کلمه فی بیتین فارسیتین، باسم السلطان سلیم بن بایزید خان رأیته أیضا فی (الملک: 5128) ضمن مجموعه کتابتها 918 و علیها طغراء سلطان سلیم، و ذکر فی فهرس (إلهیات: 224) وجود ترجمه له بالنظم الفارسی لأبی علی الطبرسی، ضمن مجموعه رقم (55 د) من القرن الحادی عشر

703- مثنوی تزویج نامه

لتائب التبریزی مر (19: 83)

704- مثنوی تزویج نامه

لشاعر یتخلص ب (ناجی) یشرح فیه کیفیه ازدواجه و قصته من مراجعته الدلاله إلی لیله الزفاف و الآداب و الرسوم فیه، و مطالعته لا یخلو من الفائده الاجتماعیه. یوجد فی (دانشگاه: 2207) بخط شجاع الدین الحسینی المحلاتی کتابتها ع 2/ 1316 و أخری (دانشگاه: 2247) من القرن الرابع عشر، و ذکر بهذا العنوان فی فهرسها. و یحتمل أن یکون الناظم ناجی القزوینی المذکور فی (9: 1146).

أوله:

أول نامه ام سپاس خداست

جز خدا حمد هیچ کس نه سزاست

آخره:

تو ز إحسان مرا کنی دل شاد

من همی گویمت مبارک باد

705- مثنوی تسبیح کربلاء

لندیم المشهدی، زکی المتوفی 1163 المذکور فی (9: 1180) مثنوی فی 4570 بیت فی واقعه کربلاء و عللها التاریخیه شرع فی نظمه بعد مراجعته من زیارته الأول إلی أصفهان، و فرغ منه بالنجف فی 1158 (- فیض سحر). أوله:

چون قلم می کشم ألف از آه

مددم کرد مدبسم الله

یوجد فی (المجلس: 1080) ضمن مجموعه من أواخر القرن الثانی عشر، کما فی فهرسها.

ص: 142

706- مثنوی تسلیت نامه

لتائب التبریزی، مر (19: 83).

707- مثنوی تسنیم

للمحقق الفیض الکاشانی، المتوفی 1091 ذکره فی فهرس مصنفاته.

708- مثنوی تشویق السالکین

للمیرزا حبیب الله بن علی مدد الکاشان الساوجی المولود 1262 و المتوفی بکاشان 1340 فرغ منه فی شوال 1289 ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه- النقباء: 360.

709- مثنوی فی التصوف

لمقبولی الأصفهانی، المذکور فی (9: 1088) نقلا عن تذکره سامی 2: 34.

710- مثنوی فی تعریف البسمله

لفائض الأبهری، المولی محمد نصیر المذکور فی (9: 805).

مثنوی تعریف چهل ستون

یأتی بعنوان مثنوی فی وصف ....

مثنوی تعریف کشمیر

یأتی بعنوان مثنوی فی وصف کشمیر.

مثنوی تعریف کعبه

للجامی، یأتی بعنوان مثنوی وصف کعبه.

711- مثنوی تغلق نامه

لأمیر خسرو الدهلوی، و هو فی ذکر حیاته و فتوحاته و قصص غرامیه. أوله:

به نام آنکه نام از وی نشان یافت

زبان آموخت حرف و نطق جان یافت

هذبه و طبعه السید هاشمی فریدآبادی بدکن فی 1352 ضمن سلسله مخطوطات فارسیه رقم 1، و النسخه المطبوعه فی 2920 بیت.

712- مثنوی فی تقریظ سالارنامه

لمیرزا مهدی آسوده الشیرازی المتوفی 1320 المذکور فی (9: 6) طبع فی ذیله فی 1316. و یأتی له مثنوی عرفان الحکم.

713- مثنوی تقی

للسید الأمیر تقی الدین محمد الحسینی الأوحدی الأصفهانی، المتوفی 1030 و الملقب فی شعره بتقی یظهر من کتابه العرفات.

مثنوی تمثال البدیع

لسلطانی الکرمانشاهی، مر فی (4: 430

ص: 143

و 9: 461).

714- مثنوی تمرنامه

لملا عبد الله الهاتفی الخبوشانی الجامی، المتوفی 927 المذکور فی (9: 1284) مر بعنوان تیمورنامه 4: 58 نسخه شایعه:

(الملیه بتبریز: 3623) کتابته 856 و احتمل صاحب الفهرس التلعب فی التاریخ و (المجلس: 328) مذهبه کتابته 947 و (فرهاد معتمد: 211) بخط شاه محمد ویردی 7 ع 2/ 976 فی قندهار و رأیت منه سته نسخ فی الملک إحداها (الملک: 525) مذهبه کتابته 977 و (سپهسالار: 1501) بخط زین العابدین الشریف 980 و (المجلس) کتابته 993 کما فی فهرس السیده راستکار و أیضا فی (الملک: 4959) کتابته 8 ع 2/ 995 و غیرها.

مثنوی توان روان

لواله أفشار، المیرزا علی، مر (4: 475).

715- مثنوی توحیدنامه

مختصره نظم فی رجب 1178. أوله:

ابتدای هر سخن گویم ز نام کردگار

رازق روزی رسان و خالق لیل و نهار

آخره:

سال تاریخش هزار و یک صد و هفتاد و هشت

نظم شد این قصه در ماه رجب ای هوشیار

یوجد ضمن مجموعه فی (دانشگاه: 1997) کما فی فهرسها.

716- مثنوی توحیدنامه

لتائب التبریزی، مر (19: 83).

717- مثنوی فی التهنئه

لرفیع القزوینی، حسین بیگ، المذکور فی (9: 379) ذکر فی خزانه عامره 233.

مثنوی تیمورنامه

لهاتفی الجامی الخبوشانی، مر بعنوان مثنوی تمرنامه آنفا.

مثنوی ثعلبیه

الترکیه لمیرزا محمد باقر، مر فی (5: 7).

مثنوی ثمره الحجاب

لتأثیر التبریزی، المیرزا محسن (1060- 1129) المذکور فی (9: 164) مر فی (5: 13) و یوجد منه نسخه أخری فی (المجلس:

ص: 144

957) کتبت فی حیاه الناظم و هذا فی 148 بیت، کما فی فهرسها.

718- مثنوی ثمره الفؤادیه

لتائب مر ذکره فی (19: 84).

719- مثنوی ثواب المناقب

لصداقت گنجاوی الهندی، المذکور فی (9: 600) مثنوی فی أحوال سلسله القادریه الصوفیه بالهند، فی خمسه آلاف بیت راجعه.

مثنوی جام جم

لأوحدی المراغی، مر فی (5: 23) نسخه شایعه، منه (المتحف البریطانی: 10996) کتابته 855 و أیضا (المتحف: 8365) کتابته 886 و (المجلس: 906) من القرن العاشر و أیضا (المجلس: 3863) صفر 917 و رأیتها فی (الملک: 5224) مذهبه من القرن الحادی عشر، و غیرها.

720- مثنوی جام جمشیدی

لنویدی الشیرازی، عبدی بیک المذکور فی (9: 1236) و هو مثنوی الثانی من خمسته الأولی فی 3600 بیت، یوجد فی (دانشگاه: 2425) من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها.

نظم جامع الصغیر

لأبی نصر الفراهی، مر باسمه لمعه البدر 18: 350.

721- مثنوی جام گیتی نما

لمحمد علی الفروشانی، کما مر فی (5: 25) و نسخه أخری منه فی (سپهسالار: 180) کتابتها 8 رمضان 1235 أولها یطابق ما ذکرت و منسوبه إلی الفروشانی المذکور، و نسخه أخری فی (دانشگاه: 3646) بخط ملا ندر محمد بن علی محمد بختیاری جیحون إیلی کتابتها 1 صفر 1258 و هو بهذا الاسم و الموضوع و أولها یطابق النسختین المذکورتین غیر أن صاحب الفهرست نسبها إلی واقفا و تابعه گل چین فی فهرسه و یوجد نسخه أخری بهذا الاسم و الموضوع فی أصفهان عند محمد حسن زفره ای بخط حسین بن إبراهیم النجف آبادی کتابته ذی حجه 1236 فی حدود 12800 بیتا کما کتبه إلینا. و جاء فی هذه النسخه أنه فرغ منها فی رجب 1200. آخرها:

بماه رجب در هزار و دویست

حسابش به نزد خلائق جلیست

ص: 145

...

متمم بشد جام گیتی نما

بروز سه شنبه و نهم (لم یقرأ

) و یأتی گیتی نما لمحمد حسن فقیر الذی یقارن حیاه ناظمه مع هذا التاریخ و موضعه معها.

722- مثنوی جبرئیل نامه

مثنوی عرفانی فی حدود 515 بیت. أوله:

جبرئیلا ساز راه خویش کن

سینه را زین سوی بی تشویش کن

...

جبرئیلا با توم نبود مجال

که تویی مستغرق بحر خیال

آخره:

گاه موجم گاه دریا گه حباب

گه بوم پیمانه و گاهی شراب

یوجد فی (المجلس: 3831) ضمن مجموعه بخط من أوائل القرن الرابع عشر.

723- مثنوی جبرئیل نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 84).

724- مثنوی جذبه حیدری

لعبد العلی خان أحسن البنگالی، و هو تکمله آخر ل حمله حیدری 7: 91 و 9: 118 لباذل المشهدی، شرع فیه 1144 و فرغ منه فی 1151 (- به تو (أحسن) أحسنت مولا بود) و صدره باسم (أمیر بنگاله أسد جنگ غازی) أشار فیه إلی تکمله أبو طالب الفندرسکی الآتیه ذکره و بعد الفراغ منه سماه أحد یسمی ب شاه کوثر بهذا الاسم و نظم ماده تاریخه المذکور. أوله:

به نام خداوند عرش مجید

که از امر کن کرد عالم پدید

یوجد بطهران عند عبد الحسین بیات کتابته 1202 کما ذکره گل چین المعانی فی المنظومات الحماسیه الدینیه.

725- مثنوی جزائر

مثنوی فی الکیمیاء فی عده فصول، نسب فی نسخه (831 دانشگاه) إلی قطب الأقطاب نور علی شاه.

أوله.

أول دفتر به نام آن کسی

که چو من آشفته دل دارد بسی

همچو من شوریده بی خانمان

بنده ها دارد در أطراف جهان

و یوجد نور الأنوار لمظفر علی شاه فی (الرضویه: 1053 أدبیات) فی ثلاثه

ص: 146

أنوار فی الکیمیاء، و ثالثها موسومه ب جزائر و یوجد منظومه بهذا العنوان و الموضوع فی (المجلس: 738) کما فی فهارسها. راجع.

مثنوی جلایرنامه

لأبی القاسم الفراهانی، مر فی (5: 126).

726- مثنوی جمشیدنامه

لزرگر الرشتی، خلیل الصراف المذکور فی (9: 402) ذکره مجمع الخواص 8: 236 کما مر.

مثنوی جمشید و خورشید

لسلمان الساوجی، مر فی (5: 133) مثنوی غرامی و فیه بعض الغزل و القطعات، نظمه باسم السلطان أویس و فرغ منه فی ج 2/ 763 و یقال له خورشید و جمشید أیضا. رأیته فی (الملک: 4129) ضمن کلیاته المذهبه کتابتها 773. أوله:

الهی پرده پندار بگشای

در گنجینه اسرار بگشای

تو ما را بگذران از ماهی خویش

که غیر از ما حجابی نیست در پیش

آخره:

بإقبال آمد این دفتر به پایان

الهی عاقبت محمود گردان

و نسخه منه فی (المجلس: 2587) ضمن کلیاته کتابته 794 کما حدثنی به السیده راستکار و عند (أصغر المهدوی: 47) ضمن کلیاته من القرن الثامن أو التاسع.

و (دانشگاه: 5274) کتابته شعبان 874، و (المجلس: 907- 912) ضمن کلیاته من القرن التاسع، و (الرضویه: 762 أدبیات) ضمن کلیاته کتابته 826 مذهبه، کما فی فهرسهما.

مثنوی جمشید و خورشید

لفرخ، مر فی (5: 133). قصه غرام جمشید بن عباس شه و محبوبته خورشید القزوینیه. أوله:

نخست آغاز هر دفتر ثنا به

ثنا بر بارگاه کبریا به

به نام آنکه تا روز جدایی

تن و جان را بهم داد آشنایی

...

ز فرخ این سخنها یاد می دار

به گوش آویز گوهرهای شهوار

...

محمد شاه غازی بو المظفر

رعیت پرور انصاف گستر

آخره:

پدیدار از درختان آبی و نار

چو چهر عاشق و چون عارض یار

ص: 147

یوجد منه فی (دانشگاه: 4874) بخط حجاب الشیرازی کتبه بدستور فرهاد میرزا فی 1261 مذهبه و نسخه النخجوانی المذکوره فی (5: 133) انتقلت إلی (الملیه بتبریز: 2709).

727- مثنوی جنات الوصال

ذکر فی فهرس ریو (1135 ألف) و قال إنه لدرویش نعمهاللهی نظمه بین سنین 1135- 1159.

مثنوی جنات الوصال

لعلی أصغر السیاف الشیرازی، المتوفی 1262، المذکور فی (9: 481) مثنوی عرفانی و حکایات أخلاقیه، نسخه تختلف فی الکمیه و الاسم: یوجد فی (أدبیات: 185 حکمت) کتابتها 1307 فی خمسه دفاتر ذکر فی فهرسها بعنوان کشف الأسرار و (دانشگاه: 369 و 370) فی اثنی عشر دفترا ذکر فی الفهرس بعنوان جنات الوصال و گنج الأسرار فی اثنی عشر ألف بیت کتابته 1311- 1312 جاء فیه:

برقع از رخ برگرفت آن بی مثال

در تماشاگاه جنات الوصال

گنج اسراری که بود أو بی نیاز

گوهرافشان گشت باز از عز و ناز

و جاء فیه: بازگو ای سر (معصوم علی)

ساز دلها را ز کدرت منجلی

و احتمل صاحب الفهرست أن یکون لقب الناظم (معصوم علی) أول الدفتر الأول:

ای خدایی کاین همه هستی ز تست

در دل هر ذره ای مستی ز تست

الثانی:

ای شهنشاهی که شاهی مر تراست

ای بر ذاتت شهنشاهی سزاست

الثالث:

ای خداوند کرم دار ای کریم

کز کرم افراشتی عرشی عظیم

الرابع:

ای به یکتایی سزاوار آمده

و ز همه یکتا پدیدار آمده

الخامس:

ای خداوندی که از محض کرم

دم به دم موجود گردانی عدم

السادس:

ای خداوندی که از جودت پدید

می کنی در هر نفس خلقی جدید

السابع:

ای خداوندی که این عالی و پست

شد پدیدار از تو با هر چه که هست

الثامن:

ای که هر پیدا ز تو پیدا شده

و ز تو هر شیدا دلی شیدا شده

التاسع:

ای خداوندی که از إیجاد تو

شد خراب آباد لا آباد تو

ص: 148

العاشر:

ای خدای بی نهایت جود تو

گشته هر نابود بود از بود تو

الحادی عشر:

ای خدایی کز تو شد موجود و هست

سر بسر ذرات این بالا و پست

الثانی عشر:

ای خدایی کز تو شد هست این همه

و از می إیجاد تو مست آن همه

728- مثنوی جنات الوصال

للمیرزا محمد حسین رونق الکرمانی المذکور فی (9: 392) و هو تتمیم ل جنات نور علی شاه الآتی ذکره.

مثنوی جنات الوصال

لمحمد علی نور علی شاه الطبسی و إخلافه، المتوفی 1212، مر تفصیله فی (5: 152 و 9: 1231) فی سبعه جنات أول الأولی منه:

بسم الله الرحمن الرحیم

افتتاح کنز أسماء عظیم

الثانیه:

باز کردم گوهرافشان خامه را

تا نمایم درج گوهرنامه را

الثالثه:

این سپهر عشق را أنجم بود

جلد ثانی جنت سیم بود

الرابعه:

ای گشوده از کرم باب نعیم

اسم اللهت ز رحمان و رحیم

الخامسه:

باز دریای سخن شد موج زن

موج زن شد باز دریای سخن

السادسه:

بسم الله الرحمن الرحیم

فاتح الأبواب جنات النعیم

السابعه:

بسم الله الرحمن الرحیم

آیت توحید و تمجید کریم

مثنوی جنه الأثمار

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو مثنوی الثالث من الخمسه الثانیه له علی زنه لیلی و مجنون للنظامی. یوجد فی (دانشگاه: 2425) بخط من القرن الحادی عشر ضمن کلیاته الحاویه 37600 بیت.

مثنوی جنه الأخیار

لضمیری الأصفهانی، یأتی بعنوان مثنوی حسنه الاخبار 19: 159.

729- مثنوی جنته

لعنقا الطهرانی، صادق بن محمد المولود 1335 بطهران المذکور فی (9: 774).

730- مثنوی جنگ نامه خامس آل عبا

حماسی دینی فی وقایع الطف توجد نسخه منه فی (المجلس) فرغ من نظمها 1170 و بیتها الأول یطابق

ص: 149

حمله حیدری ل باذل المتوفی 1123 أو 1124، و هو غیره و انما تابعه فی الموضوع. أوله:

به نام خداوند بسیاربخش

خردبخش و دین بخش و دیناربخش

همه کار دنیا و دین، کردگار

از این هر سه نعمت نمود آشکار

آخره:

چو افتاد این نظم مرضای حق

بجو از (کرامات منشی حق) 1170

و أما اسم المثنوی فهو بخط الکاتب فی صفحه العنوان، و النسخه فی حدود 2000 بیتا و تاریخ کتابتها 1207، کما فی فهرس الخطیه للسیده راستکار.

731- مثنوی جنگ خراسان

مثنوی فی بحر التقارب فی حوادث الدامیه التی وقعت فی عهد الناصری بخراسان فی واقعه سالار، حین إعزام قواه المرکزیه بقیاده شاه زاده حسام السلطنه سلطان مراد إلی خراسان أوله:

گشادم زبان را بلطف خدا

بکاغذ نمودم قلم آشنا

آخره:

الها تو دولتش پایدار

بحق نبی یاری هشت و چهار

(!) یوجد فی (الملیه: 370) فی 63 ورق، کما فی فهرسها

732- مثنوی جنگ شاه إسماعیل و شیبک أزبک

لملا محمد رفیع القزوینی الواعظ، المتوفی 1089 المذکور فی (9: 1252) رأیتها فی (الملک: 5575) و هو مثنوی فی بحر التقارب فی حدود 800 بیت أوله:

سزاوار شکر آفریننده ایست

که هر قطره از وی دل زنده ایست

آخره:

در این گلشن از دیده اعتبار

بگریم بر خود چو أبر بهار

یوجد منه فی (سپهسالار: 143) مذهبه من القرن الحادی عشر و (فرخ- مشهد: 238) ضمن دیوانه کتابته 1126 کما فی فهرسهما

733- مثنوی جنگ فیلان

لساطع الکشمیری، الملا أبو الحسن بن ملا علی المذکور فی (9: 415) نظمه لمحمد شاه و توفی 1156 کما مر

مثنوی جنگ قندهار

لقادر التونی، راجع مثنوی حرب قندهار

مثنوی جنگ نامه

لمیرزا عبد الوهاب الچهارمحالی، مر بعنوان الغزوات 16: 53

ص: 150

734- مثنوی جنگ نامه

لطوفان الهزارجریبی المازندرانی المتوفی بالنجف 1190 المذکور فی (9: 652) یوجد ضمن دیوانه فی (سپهسالار: 2743) بخط من أوائل القرن الثالث عشر

735- مثنوی جنگ نامه

ترکی لجنونی الآذربایجانی و المقیم بأردبیل 1107 المذکور فی (9: 206) بدأ بمدح النبی و الوصی و مخاصمه الإخلاص و الصدق و یمثله بحرب محمد پهلوان، الموجود منه 352 بیت مع دیوانه الفارسی المشتمل علی 3654 بیت ضمن مجموعه عند المیرزا جعفر بن أبی القاسم سلطان القرائی التبریزی، کما کتب إلینا فهرس مکتبته

736- مثنوی فی جواب ده نامه ابن عماد

لتذروی القزوینی، المقتول 975 المذکور فی (9: 168) راجع مثنوی ده نامه لابن عماد

مثنوی جواهر الأسرار

لآذری الأسفراینی، مر فی (5: 260) لکن وقع هناک غلط فجاء عجائب الدنیا معطوفا علی جواهر الأسرار و الصحیح أنه مشتمل علی أربعه کتب لکل منها أسماء خاصه: 1- الطامه الکبری 2- عجائب الدنیا 3- عجائب الأعلی 4- سعی الصفا، فصلنا ذکره فی (9: 4) و نسخه موجوده

مثنوی جواهر ذات

المنسوب إلی العطار النیشابوری و التونی یأتی بعنوان مثنوی جوهر ذات

737- مثنوی جواهر الأسرار

لرشیدا العباسی، مثنوی فی الأحجار الکریمه فی ثمانیه أبواب، فی أول کل فصل رباعیه و فی ضمنها جداول فی تعیین عیاراتها و ثمن کل واحد: 1- اللؤلؤ 2- الیاقوت 3- اللعل 4- الألماس 5- الزمرد 6- عین المهر 7- الفیروزه 8- أوله:

نوری که جهان از أو تجلی زار است

گلگونه رنگ هر گل رخسار است

از جوهر نور معرفت چهره نماست

منطق إنسان جواهر الأسرار است

ص: 151

آخره:

نقشبند سپهر مینایی

صانع حسن عالم آرائی

رأیته فی (الملک: 5266) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر

مثنوی جواهرنامه

لمحمد أمین الشهرستانی، روح الأمین، مر (5: 284 و 7: 260)

738- مثنوی جواهرنامه

لتائب التبریزی، مر فی (9: 84)

مثنوی جوهر الذات

لعطار التونی من القرن التاسع و المنسوب إلی فرید الدین عطار النیشابوری سمی بالاسمین: جوهر الذات و جواهر الذات مثنوی فی قسمین، الثانی منها یسمی جواهرنامه قسم الأول فی حدود 12400 بیتا فی قصه آدم و یوسف علیه السلام و الثانی فی 11600 بیتا طبع بطهران فی 1355 فی مجلدین رأیت منه فی (الملک: 5062) ضمن کلیات النیشابوری المؤرخه 956 أوله:

به نام آنکه نور جسم و جانست

خدای آشکارا و نهانست

خداوندی که جان در تن نهان کرد

ز نور خود زمین و آسمان کرد

و نسخه فی (المتحف البریطانی: 11325) ضمن مجموعه کتابتها 862 و عند (أصغر المهدوی: 36) بخط عبد النبی المشهدی 24 رجب 1125 ضمن کلیات النیشابوری کما فی فهرسهما و یوجد دیوان عطار التونی فی (دانشگاه: 4350) جاء فیه:

أصل من از تون ولی شاپور جای

باشدم در مشهد سلطان سرای

و جاء فی هذه النسخه (ص 12) أنه نظمت جوهر ذات و هیلاج کما ذکره دانش پژوه فی فهرست

739- مثنوی جوهر فرد

لنویدی الشیرازی، المتوفی 988 ذکرنا له فی (9: 1237) خمستان و سبعه خزائن، و عرف دانش پژوه فی فهرس أدبیات 3: 17 خمسته الثالثه کما یلی: 1- جوهر فرد 2- دفتر درد 3- طرب نامه 4- تجلی أنوار 5- سلسله یوجد فی (أدبیات: 362 جوادی) ضمن کلیاته المشوشه المؤرخه رمضان 977

740- مثنوی جهان آشوب

أو شهرآشوب لأحمدیار یکتا

ص: 152

اللاهوری، المذکور (9: 1315) نظمه فی مرثیه عالمگیر شاه

741- مثنوی جهانگیرنامه

لطالب الآملی، المذکور فی (9: 636) مثنوی فی 324 بیتا و أکثر دواوینه الخطیه فاقده منه طبع فی تذکره میخانه بمباشره و تعلیقات گل چین المعانی، و ثم فی کلیاته فی 1346 ش أوله:

دلا تا توانی کم آزار باش

بهر کار چون عقل هشیار باش

مثنوی جهان نما

لتأثیر التبریزی (1060- 1129) المذکور فی (5: 300 و 9: 164) یوجد منه نسختان فی (المجلس: 957) و (سپهسالار: 283) کتب کلاهما فی حیاه المؤلف، و (دانشگاه: 3628) ضمن کلیاته من القرن 11 أو 12، کما فی فهرسها

742- مثنوی چار مینو

أو چهار مینو لفروغی الطهرانی، أبی الحسن بن محمد حسین ذکاء الملک، المذکور فی (9: 828) طبع فی 190 ص

743- مثنوی چاره بیمار

لأبی العاصم عبد الحلیم، المتخلص ب (عاصم) الهندی، ذکره معاصره و أستاذه فی هفت آسمان 1: 169 و قال: إنه علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، نظمه حین کان مریضا أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

حرف نخست است ز نظم حکیم

حمد خدا مخزن اسرار ذکر

حمد خدا مطلع أنوار فکر

744- مثنوی چاه وصال

رأیت بهذا العنوان عده نسخ منه فی (الملک) لم أظفر علی ناظمها أوله:

بیا ای ساقی عشق آفرینم

خط جام تو سر لوح جبینم

بیا ای دائر از تو محفل خاک

بلا گردان دورت دور أفلاک

آخره:

جهان خرم شد از آب زلالش

ز چرخ آمد لقب چاه وصالش

فی (الملک: 4719) فی حدود 225 بیتا کتابته 1192 و أخری (الملک: 5085) من القرن الثانی أو الثالث عشر و الثالث (الملک: 4988) کتابته 1202 و أخری (الملک: 5114) کتابته 1250 و نسخه من القرن الحادی عشر أو الثانی عشر

ص: 153

فی (دانشگاه: 4351) نسبه دانش پژوه إلی ذره حیث جاء فیه:

الهی ذره عشقی کرم کن

چو خورشیدم بسرگرمی علم کن

745- مثنوی چاه وصال

لمیرزا أحمد سند، یوجد مع لیلی و مجنون و مثنوی نگارستان چین له فی (دانشگاه: 23/ 2444) کتابه المجموعه 1189- 1195 کما فی فهرسها و نسخه آخر أیضا فی (دانشگاه: 5/ 3814) ضمن مجموعه کتابتها 1300 أوله:

سپهدار دیار درد مجنون

علم زد روزی از حی سوی هامون

و آخر یطابق ما مر:

جهان خرم شد از آب زلالش

ز چرخ آمد لقب چاه وصالش

مثنوی چاه وصال

لشعله الگلپایگانی، مر فی (5: 305) و یوجد فی (أدبیات: 627 حکمت) ضمن مجموعه کتابته 1307- 1309 و لم یذکر خصوصیاته فی فهرسها

مثنوی چشمه زندگانی

لشاه داعی الشیرازی، مر فی (5: 307 و 9:

314 و 12: 143) یوجد منه فی (المجلس: 1095) ضمن سته داعی مذهبه من القرن التاسع و نسخه فی (اندایافیس: 1298) کما مر

مثنوی چمن و انجمن

للشیخ علی الحزین، مر فی (5: 308 و 9:

235) ذکر فی آخره أنه نظمه فی 37 من عمره یوجد فی (المجلس: 971) ضمن کلیاته کتابتها 1128

مثنوی چهار چمن

لشاه داعی الشیرازی، مر ذکره فی (5: 311 و 9:

314 و 12: 143) أوله:

میوه باغ جان ما سخن است

چه سخن هر چه از خدا سخن است

و جاء فی تاریخ نظمه فی آخره:

رفته از هجرت رسول أمین

چهل و دو بعد هشتصد ز سنین 842

آنچه گفتم ز (داعی) مسکین

باد در حضرتت

قبول آمین

ص: 154

یوجد منه نسخه مع إخوتها فی (المجلس: 1095) من القرن التاسع و (اندیاافیس: 1298).

مثنوی چهارصفه

للنراقه، راجع مثنوی طاقدیس الآتیه.

745- مثنوی چهار عنصر

أو چار عنصر لأبی المعالی المیرزا عبد القادر بی دل الدهلوی (1054- 1130) المذکور فی (9: 152) فی أربع عناصر و عده مقالات، اشتغل به مدت عشرین سنه (1095- 1116) طبع بلکهنو فی 276 ص. أوله:

[خداوندا از زبان معذور بی صرفه سراییست عذر هرزه درایان ...] آخره:

بحمد الله ز ختم چار عنصر

فرح پیش آمد و غم بر قفا رفت

...

دوم در اجتماع چار عنصر

نحوست بود چون رنگ از صفا رفت

و تبعه حیا الأکبرآبادی ب مثنوی گلگشت بهار إرم یأتی. یوجد منه فی (أدبیات: 106 ب) من القرن الحادی عشر و فی (المتحف البریطانی: 6443) کتابته 1268 کما فی فهرسها.

مثنوی چهار فصل

لمیرزا علی بن یوسف المستوفی الآشتیانی، المتخلص ب (میکده) المذکور فی (9: 1143) فی أربعه فصول و کل فصل فی حکایات فرغ من نظمه فی 1297 (یا غفور) و طبع بطهران فی 1307 فی 223 ص علی الحجر. أوله:

ای باسرار حقیقت برده پی

بشنو از نایی حکایت نی زنی

آنکه أو جان را دمیده در جسد

از دم آن دم به نی نایی دمد

آخره:

(میکده) این در معنی چون که گفت

(یا غفور) از بهر تاریخش بگفت

یوجد منه فی (دانشگاه: 1/ 3667) بخط محمد حسین لشکرنویس کتابته 1310 کما فی فهرسها.

746- مثنوی چهل حدیث

اسمه توان روان مطبوع.

مثنوی چهل صباح

لشاه داعی الشیرازی، مر ذکره فی (5: 316 و 7: 258 و 9: 314 و 12: 143) مثنوی عرفانی فی السیر و السلوک فی

ص: 155

أربعین (صباح) و سمی کل واحد باسم خاص، فی 843 بیتا، فرغ منه فی 843. أوله:

بنیاد سخن به نام حق به

کز هر چه بهست نام حق به

آخره:

(داعی) کم گو که بر تو تاوانست

از بنده خطا و سهو امکانست

یوجد منه نسخه فی (المجلس: 1095) مع أخواتها السته من القرن التاسع و فی (اندیاافیس: 1298) أیضا ضمن السته.

747- مثنوی چهل صباح

) للسید إبراهیم الکازرونی مر ذکره فی (19: 81).

748- مثنوی حاتم نامه

لمحمد قلی سلیم الطهرانی الطرشتی، المتوفی 1057 المذکور فی (9: 464) رأیته فی (الملک: 5604) فی حدود 88 بیت ضمن مجموعه کتابتها 1117. أوله:

طوطی کلکم که سیمرغ چمن

تازگی آموخت از طرز سخن

و هو فی قصه حاتم الطائی و سمی فی بعض الفهارس ب داستان حاتم طائی و حاتمیه و یوجد فی (دانشگاه: 1427) ضمن مجموعه کتابتها 1074- 1079 و أخری أیضا فی (دانشگاه: 2444) ضمن جنگ کتابته 1189- 1195.

749- مثنوی حاتمیه

لجویا التبریزی، ناظم مثنوی حسن معنی و المذکور فی (9: 212).

مثنوی حال نامه

لعارفی الهروی، مر بعنوان گوی و چوگان 18: 253).

750- مثنوی حبیب و رباب

لنظام وفا ابن المیرزا محمود المذکور فی (9: 1206) طبع فی 1346 علی قطع صغیر فی 46 ص.

751- مثنوی حجاب نامه

لعلی رضا صرام الأصفهانی المعاصر، المذکور فی (9: 606).

ص: 156

752- منظومه حدائق الدقائق

منظومه فی سته عشر أصلا: 1- حساب الجمل 2- أرقام البروج 3- الکواکب 4- الأیام 5- الهندسه 6- السنین و الشهور 7- اللغه 8- التجنیس و التصحیف 9- ... 10- الأجزاء 11- التشبیهات 12- التصغیر 13- الإسقاط 14- الضد و النقیض 15- الجذر و الکعب 16- الرعایه و الترتیب. و بعد حل کل مسأله یذکر معمیا فیها، یوجد فی (أدبیات:

107 د) بداء فیه بنعت الرسول و مدح جواد قنبر کیرنکی، و أضاف صاحب الفهرس احتماله بأنه من نظم شاعر بسم قاسم أو بتخلص قاسم، و فرغ منه فی 4 ذی حجه. ضمن مجموعه کتابتها 18 ع 1/ 822. أوله:

به نام آنکه داد از لوح أنشأ

خرد را خطه ملک معما

آخره:

چهارم بود از ذی الحجه آن روز

که کردم ختم این نظم دل افروز

خرد زین نکته گر حرفی بخواند

ز تاریخش چو (قاسم) خیره ماند

753- مثنوی حدیقه ثانی

أو حدیقه دومین فی قبال حدیقه الحقیقه للسنائی، و هو مثنوی عرفانی لحزین اللاهیجی، محمد علی (1103- 1181) المذکور فی (9: 235) لم یذکر له اسم و هذا ما انتخبه ابن یوسف فی فهرسه علی قرینه:

عندلیب قلم ز طبع حزین

طلبیدی حدیقه دومین

و یذکر فیه عن عمره فی السبعین:

عمر هم در جوار هفتاد است

مشت خالی مرا پر از باد است

یوجد ضمن کلیاته فی (المجلس: 971) کتبت فی مرادآباد الهند 1228 کما فی فهرسها.

مثنوی حدیقه الحقیقه

للسنائی الغزنوی مر فی (6: 383) تفصیله. أوله:

ای درون پرور و برون آرای

ای خردبخش بی خرد بخشای

نسخه شایعه: (مهدی بیانی) بخط أحمد بن أسعد آقاجی کتابته 691 و (المجلس: 2346)

ص: 157

کتابته 758 کما حدثنی به السیده راستکار و رأیت أربعه نسخ منه فی (الملک) منها: (الملک: 5570) کتابته 3 ذی حجه 999 و (سپهسالار: 345) و (المجلس:

916) کلاهما من القرن التاسع و (إلهیات: 142 ج) و (الملیه: 41) و أیضا (الملیه: 44) و (المجلس: 4697) مذهبه و (الملیه: 45) مذهبه کل هذه الخمسه من القرن العاشر، کما فی فهرسها.

754- مثنوی حدیقه القلوب

لعلی أکبر ساری الشیرازی، رأیته فی (الملک: 6318) ضمن کلیاته من القرن الثالث عشر فی 620 بیت. أوله:

این بسم آله کت بیانست

رحمان و رحیم غیب دانست

غفار ذنوب مذنبین است

پوشنده عیب و عیب بین است

آخره:

کوه تو که استخوان در تست

رگها چه شجر ترا بتن رست

755- مثنوی فی حرب قندهار و إیران

لقادر التونی، المیرزا عبد القادر کما ذکر فی صبح گلشن: 325.

756- مثنوی حربه حیدری

لأکرم، فی أحوالات الأمیر علیه السلام ، ذکره گل چین ضمن المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه نقلا عن هرمان أته: 61 و إنه نظمه فی 1135.

757- مثنوی فی الحساب

لشاعر یتخلص ب (خاوری) کما فی درباره نسخه های خطی 2: 215. أوله:

به نام کردگار فرد بی زوج

که دائم بحر لطفش می زند موج

آخره:

که دارد (خاوری) خاطر پریشان

گه از سقم بدن گاهی ز اقران

یوجد فی (المتحف البریطانی: 4330) ضمن مجموعه کتابته فی سلطانیه 915 کما فی فهرسها.

مثنوی حسن اتفاق

لتأثیر التبریزی، المیرزا محسن (1060- 1129) مر فی (7: 14) و یوجد منه فی (المجلس: 957) و (سپهسالار: 283) کتابه کلاهما فی حیاه المؤلف، کما فی فهرسهما.

ص: 158

758- مثنوی حسنه الاخبار

أو جنه الأخیار لنصیری الأصفهانی کمال الدین حسین، مر ذکره ضمن تفصیل الخمسه له فی (7: 260) و إن نسبوا إلیه السادسه بهذا العنوان.

759- مثنوی حسن گلو سوز

لرشید العباسی، المذکور فی (9:

362) مثنوی عرفانی نظمه فی 1040 (گل نظم). أوله:

کنیم کوثرکده از شعله نوشی

لب بتخانه را الماس پوشی

(؟) آخره:

چو مرغ طبع من شد بلبل نظم

بجو تاریخ فکرم از (گل نظم) 1040

رأیته فی (الملک: 5266) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر، و نسخه فی (دانشگاه: 5/ 3294) و جاء فی فهرسها أنه لرشیدی التبریزی (9: 360).

مثنوی حسن گلو سوز

لزلالی الخوانساری، مر فی (7: 15).

760- مثنوی حسن معنی

لجویا التبریزی، میرزا داراب بیک المذکور فی (9: 212) مثنوی فی توصیف کشمیر، و یأتی مثنوی فی وصف کشمیر متعددا.

761- مثنوی حسن منظر

لملول التویسرکانی، المذکور فی (9: 1101) و ناظم باغ فردوس رأیتهما معا کما مر

مثنوی حسن نامه

لإیزدی الیزدی، محمد خان، مر فی (7: 16)

حسن و دل

لمیرزا رضی الدین محمد بن محمد شفیع المتوفی 1222، مر ذکره فی (7: 16 و إصلاح الخطإ فیه 9: 372)، و أما حسن دل لفتاحی (سیبک) النیشابوری فهی منثوره، و حسن و دل لسلمان التربتی، الذی تابع الفتاحی فیها فهو نظم و نثر کما

أن حسن و عشق لفضولی أیضا منثوره و یوجد نسخه فی (دانشگاه: 5152) مثنوی بهذا العنوان من القرن الحادی أو الثانی عشر و احتمل دانش پژوه أنه لمیر رضی المذکور أوله:

به نام آنکه دلها را در آغاز

به نام اوست حسن مطلع راز

حکیمی کو جهان را عقل و جان داد

ز حکم دل بدنها را روان داد

و یوجد منه نسخه فی (أدبیات: 239 جوادی) بخط محمد مهدی عرب ابن محمد أشرف

ص: 159

المتخلص ب (مشرب) کتابته 3 شعبان 1208 و أخری فی (المتحف البریطانی: 12080) کتابته 1264 و (النخجوانی بتبریز) کتابته 1281، کما فی فهرسها

مثنوی حسن و عشق

لسرخوش اللاهوری، محمد أفضل الدهلوی، مر فی (7: 17 و 9: 439)

مثنوی حسن و عشق

لعلی دانشمند خان، مر فی (7: 17)

762- مثنوی حسن و عشق

لفائبی الدهلوی، المیر شمس الدین المذکور فی (9: 798) کما مر

مثنوی حسن و عشق

لکاتبی الترشیزی، أو النیشابوری، المذکور فی (7: 17 و 9: 896)

763- مثنوی حسن و عشق

للمولی مراد الطسوجی، المذکور فی (9: 1026) و هو علی بحر یوسف و زلیخا فی أربعه آلاف بیت، و یأتی له مثنوی حصول المراد و مر مثنوی لیلی و مجنون 18: 396

مثنوی حسن و ناز

أو ناز و نیاز لنامی الترمذی البکری، مر فی (7: 20)

764- مثنوی حسن یوسف

لتذروی القزوینی، المقتول فی 1975 المذکور فی (9: 168)

765- مثنوی حصول المراد

للمولی مراد الطسوجی، مر له آنفا حسن و عشق، و هو علی بحر مخزن فی ثلاثه آلاف بیت

766- مثنوی حفظ الصحه

لعادل الشیرازی، ترجمه من العربیه و نسبها المترجم إلی [ثیاذوق الحکیم ] الذی کتبه وصیه لأنوشیروان، و للناظم هذا طب منظوم و ستین عادلی أوله:

توق إذا ما استطعت إدخال مطعم

علی مطعم من قبل فعل الهواضم

تا طعامی نگذرد از معده بر بالای آن

گر نبات سوده می نوشی بود عین زیان

ص: 160

آخره:

بهر نوشیروان شاه شاهان جهان

این وصیتها (ثیاذوق) کرد در حکمت بیان

از حیات زندگانی گر تمتع بایدت

نظم (عادل) یاد گیر ای نور چشم مردمان

یوجد مع ستین عادلی و طب المنظوم فی (دهخدا: 296) ضمن مجموعه کتابتها 1228

منظومه حفظ الصحه

لیوسفی الطبیب مر فی (9: 1321 و 17:

113)

767- مثنوی حقوق نامه

لتائب التبریزی مر ذکره (19: 83- 84)

768- مثنوی حقیقه الحق

للشیخ عبد اللطیف الچشتی، راجع (9: 693) مثنوی عرفانی فی ثلاثه و تسعین لطیفه و دیباچه منثوره أوله: [بدان أرشدک الله تعالی إلی حقیقتک که تمامی مشایخ حضرت خواجگان چشت

سر این نامه را به نام آله

ابتدأ می کنم به بسم الله

تا بتوفیق خالق علام

شود این نامه لطیف تمام

رأیته فی (الملک: 5448) مع فهرس 93 لطیفه فی أوله سقطت آخره فی لطیفه 29 بخط من القرن الحادی عشر حدود 1082

769- مثنوی حکایت شبلی

فی قصه شبلی و المریض فی بغداد، و هی عرفانیه مختصره، توجد فی (إلهیات: 172 ب) ضمن مجموعه من القرن 13- 14 کما فی فهرسها أوله:

شبلی آن پیر طریقت إرشاد

بود روزی ز قضا در بغداد

آخره:

چون از این وادی هائل رستند

در ته خاک بهم پیوستند

مثنوی حلاج نامه

لعطار، راجع مثنوی هیلاج نامه

770- مثنوی حمزهنامه

یوجد فی (الملیه بتبریز: 2850) کما فی درباره نسخه های خطی 4: 293 و هو من القصص الحماسیه الدینیه فی روایات مختلفه

771- مثنوی حمله حسینی

لعبد المجید القمی الأوجی، المذکور

ص: 161

فی (9: 699) منظومه فی حدود ألفی بیت، یوجد بخطه عند السید مجید سبط الناظم بطهران، کما مر

مثنوی حمله حسینی

لغلام علی الرضوی، مر (7: 91)

772- مثنوی حمله حسینی

لمحسن التتوی السندی، من شعراء القرن الثانی عشر، فی اثنی عشر ألف بیت، ذکره گل چین المعانی ضمن منظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه، نقلا عن مقالات الشعراء: 702

773- مثنوی حمله حیدری

لمیرزا أرجمند آزاد الکشمیری، ابن عبد الغنی بیگ قبول، المتوفی 1134 المذکور بتخلصه جنون فی (9: 206) و هو تکمله حمله حیدری 7: 91 لباذل المشهدی نظمه بعد دلگشانامه له فی حدود 1131 إجابه لفخر الدین محمد خان ابن عم باذل المذکور و فاتنا ذکره فی (7: 91) أوله:

ثنایی که سر دفتر نامه هاست

خداوند لوح و قلم را سزاست

یوجد نسخه ناقصه الآخر فی (الرضویه: 288 أدبیات) بخط من أوائل القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها لگلچین المعانی، و ذکرنا صولت صفدری و جذبه حیدری 19: 146 أیضا تکملتان ل حمله حیدری باذل

مثنوی حمله حیدری

لباذل المشهدی، مر تفصیله فی (7: 90) یوجد منه نسخه فی (سپهسالار: 165) مذهبه مصوره من القرن الحادی عشر و (جامع کبیر یزد: 5486) کتابته شعبان 1154 و (سریزدی یزد: 121) بخط أبو طالب بن محمد أرشد شهر بابکی کتابته آخر رمضان 1196 و (أصغر المهدوی: 59) بخط أکبر بن أحمد الحسینی کتبه فی کشمیر 1247 و أیضا (المهدوی: 58) و (سپهسالار: 7127) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسهما

مثنوی حمله حیدری

لبمان علی راجی، مر فی (7: 91 و 9: 345) یوجد فی (دانشگاه: 2050) من القرن الثانی عشر و (المتحف البریطانی: 8369) کتابته 1263 ذکر فی فهرسها بعنوان وقایع فتوحات پیغمبر

ص: 162

إسلام لراجی الکرمانی

774- منظومه حمله حیدری

لعاشق الهندی، المذکور فی (9: 673) نقلا عن صبح گلشن: 270 فی غزوات الأمیر علیه السلام

775- مثنوی حمله حیدری

لمحمد حسن المتخلص بفقیر، المذکور فی (12: 157) له أربعه منظومات حماسیه دینیه: 1- گیتی نما فی أحوالات النبی صلی الله علیه و آله 2- حمله حیدری فی غزوات الأمیر علیه السلام فی حیاه النبی صلی الله علیه و آله 3- یعسوب نامه فی أحوال الأمیر إلی حرب الصفین 4- سراج الصدور فی مجلدین الأول من حرب الصفین إلی وفاته، و الثانی من خلافه الحسن علیه السلام إلی الغیبه

776- ... حمله حیدری

لگل أحمد طبع علی الحجر بلاهور فی 1334 کما فی فهرست کتابهای چاپی مشار

حیدرنامه

لفرید الدین العطار، مر فی (7: 125)

مثنوی حیرت الأبرار

أحد المثنویات الخمسه الترکیه لأمیر علی شیر النوائی، مر فی (7: 125)

777- مثنوی حیرت نامه

لتائب التبریزی مر ذکره (19: 84).

778- مثنوی خاک نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 84).

مثنوی خانقاه فقیر

لفقیر الإصطهباناتی، مر (7: 136 و 9: 842).

مثنوی خاورنامه

لابن حسام، مر تفصیله فی (7: 137) و یوجد منه فی تبریز عند الحاج آقا حسین النخجوانی کتابته 877. و أخری فی (دانشگاه: 4992) من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها.

مثنوی ختم الغرائب

للخاقانی الشیروانی، مر فی (7: 140). و هذا غیر ختم الغرائب الذی هو شرح لأبیات من قصیده الخاقانی، و الذی فاتنا ذکره تألیف محمد بن خواجکی الگیلانی الأسترآبادی، الموجود نسخته فی (الملیه بتبریز: 2795) کتابته 1023. و الأشعار المشروحه فیه:

از این مشتی سماعیلی أیام

از این جوقی سرائیلی برزن

ص: 163

عمود رخش را سازند قبله

زنند آنگاه تهمت بر تهمتن

779- مثنوی خدانامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 84).

مثنوی خداوندنامه

لفتح علی صبا، مر فی (7: 142).

مثنوی خرابات

لحزین اللاهیجی، محمد علی، مر فی (7: 143) و طبع مع السوانح العمری له. أوله:

ثناهاست پیر خرابات را

که شست از دلم لوث طامات را

مثنوی خردنامه اسکندری

لعبد الرحمن الجامی، مر فی (7: 147) و هو خامس مثنویاته السبعه هفت اورنگ فی قصه إسکندر بسیاق عرفانی، و قال فیه: [

که افسانه خوانی نه کار منست

]. أوله:

الهی کمال الهی تراست

جمال جهان پادشاهی تراست

جمال تو از وسع بینش برون

کمالت ز حد آفرینش فزون

نسخه شایعه رأیت منه خمسه نسخ فی الملک: (الملک: 5993) ضمن هفت اورنگ کتابته فی حیاه الناظم محرم 983 بهرات و (الملک: 5995) بخط محمد بن علاء الدین الباخرزی الزره ای ضمن هفت اورنگ رجب 985 و (الملک: 5970) أیضا ضمن هفت اورنگ من القرن العاشر و غیرها.

مثنوی خردنامه

لعطار النیشابوری، مر بعنوان مثنوی اشترنامه.

780- مثنوی خردنامه

لکافی القائنی ابن محتشم المذکور فی (9: 903) جاء بعضها فی گنجینه گران مایه. أوله:

یکی پرسید از یثرب ز صادق

که ای ذات تو چون قرآن ناطق

مثنوی خردنامه

لمحمود التندری، مر فی (7: 147).

مثنوی خردنامه

أو إقبال نامه للنظامی الگنجوی، مر ذکره فی (9: 1210).

مثنوی خرم بهشت

لرضا قلی هدایت، مر تفصیله فی (7: 115). أوله:

سرآغاز هر نامه یابد نگار

به نام جهان داور کردگار

ص: 164

781- مثنوی الخروسیه

للمیر حسن الأصفهانی، صاحب الدیوان المذکور فی (9: 240) و أخ الحاج عبد الله العطار.

782- مثنوی خزائن الفوائد

لمجذوب التبریزی من علماء القرن الحادی عشر، مر فی (7: 155) و یوجد بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی:

6316) نسخه غیر مؤرخه من القرن التاسع (!)، لم یذکر فی فهرسها غیر أنه فی عقائد الشیعه. و نسخه فی (دانشگاه: 3006) ضمن کلیاته المؤرخه 1107، کما فی فهرسها.

783- مثنوی خسرو و شیرین

لآصف خان، یوجد فی (دانشگاه: 4864) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر، لن یشیر فی الفهرس أکثر من هذا و ذکر فی تذکره کلمات الشعراء- سرخوش: 29 آصف خان الجیو الهندی من أمراء جهانگیر پادشاه بالهند و قال: له دیوان و مثنوی خسرو و شیرین، و رأیت منتخبه منه ناقصه الآخر نسبت إلی آصف خان فی (الملک: 27/ 3844) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر. أولها:

همه مانده ز همراهیش وا پس

خدا همراهی أو کرده و بس

784- مثنوی خسرو شیرین

لأکبر الدولت آبادی، المیر محمد أکبر المذکور فی (9: 88) ذکره تذکره نصرآبادی: 109 و أورد شطرا من مثنویه هذا.

مثنوی خسرو و شیرین

لأمیر خسرو الدهلوی، راجع مثنوی شیرین و خسرو.

785- مثنوی خسرو و شیرین

لجرعه التبریزی، المیرزا شمس الدین أبو الفتح المذکور فی (9: 193) و هو فی 1500 بیت و لم یتم.

786- مثنوی خسرو و شیرین

لجعفری القزوینی، المیرزا قوام الدین جعفر، المذکور فی (9: 198) ذکر فی تذکره نصرآبادی: 53 و قال: ظنی أنه لم ینظم خسرو و شیرین أحسن من جعفری أحد الا النظامی.

ص: 165

787- مثنوی خسرو و شیرین

لمحمد جعفر نیریزی. طبع مع مقدمه فی أحوال الناظم لنورانی الشیرازی بشیراز 1384 فی 182 ص.

مثنوی خسرو و شیرین

لدشتی، محمد خان، المولود فی 1246 مر ذکره فی (7: 161 و 9: 326) نظمه باسم ناصر الدین شاه قاجار، یوجد منه نسخه عند (مهدی بیانی) بطهران بخط حبیب الله الخوشنویس مصوره کتابته 1287.

مثنوی خسرو و شیرین

لروح الأمین میر جمله، مر (7: 260 و 14: 269).

788- مثنوی خسرو و شیرین

لسالک الیزدی. من القرن الحادی عشر، المذکور فی (9: 420). یوجد ضمن دیوانه فی (دانشگاه: 3287) (ص 482- 511) مثنوی ناقص الأول و الآخر، فی قصه خسرو و شیرین، مدح فیه عبد الله قطب شاه (1020- 1083)، کما فی فهرسها.

789- مثنوی خسرو و شیرین

لسالم التبریزی المذکور فی (9: 421) یوجد فی (المجلس: 3048) بخط عبد الحافظ بن القاضی یحیی بن القاضی وجیه الدین (دهولقه ای) کتابتها 11 ع 1/ 1026، کما فی فهرسها.

790- مثنوی خسرو و شیرین

لسنجر الکاشانی، محمد هاشم المتوفی 1021 المذکور فی (9: 472) مثنوی عرفانی قصصی، فی بحر الهزج، رأیته فی (الملک: 5158) مذهبه ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر فی حدود ستمائه بیت. أوله:

الهی سینه ای درد آشنا ده

غم از هر دل که بستانی بما ده

آخره:

از این آن در حجاب عشق و این زان

دو سرو از شرم همچون بید لرزان

...

اگر نیکست فالت خوش براری

و گر نه چون چنار آتش براری

و نسخه أخری فی (دانشگاه: 4864) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر أیضا کما فی فهرسها. و ذکر فی فهرس اندیاافیس: 1488، مثنوی للناظم فی هذا البحر و أوله یطابق ما ذکرت و سماه ساقی نامه یحتمل أن یکون غلطا. و ذکر فی فهرس (الرضویه 7: 595) مثنوی له أوله أیضا یطابق ما رأیت غیر أنه ذکر بعنوان فرهاد

ص: 166

و شیرین یحتمل اتحاد الثلاث.

791- مثنوی خسرو و شیرین

لشاپور، أوله:

صباحی زاب کوثر روی شسته

گلی از چشمه خورشید رسته

رأیت ضمن مجموعه فی (الملک: 3844) من القرن الحادی عشر، خمسین بیتا من أوله کتب علیه أنه لشاپور، و یحتمل أن یکون شاپور الرازی، المذکور فی (9: 490) الذی نسب إلیه مثنوی فی قبال خسرو و شیرین. و یوجد دیوان شاپور الرازی فی (دانشگاه: 2862) من القرن 10- 11 مذهبه و فیها مثنوی خسرو و شیرین له.

کما فی فهرسها.

مثنوی خسرو و شیرین

لشعله التبریزی، مر فی (7: 160 و 9: 528).

مثنوی خسرو و شیرین

لشهاب الدین بیانی، عبد الله مروارید الکرمانی مر فی (7: 161 و 9: 150).

مثنوی خسرو و شیرین

لشهاب الترشیزی، المیرزا عبد الله خان، مر فی (7: 161 و 9: 553) وصفه فی فهرس تصانیفه المذکور أنه نظمه علی بحر هفت پیکر بعد بهرام نامه 19: 130 و یوسف و زلیخا:

از پس آن خسرو و شیرین که در بحر خفیف

بر طریق داستان هفت پیکر گفته ام

792- مثنوی خسرو و شیرین

لطالب آملی، المذکور فی (9: 636) نظمه باسم حاکم مرو کما مر.

مثنوی خسرو و شیرین

لعرفی الشیرازی، مر فی (7: 160 و 9: 713) نسخه شایعه منه (المجلس: 6/ 2595) ضمن کلیاته کتابتها 1050 و أیضا (المجلس: 3/ 2594 و 2597) و (الرضویه: 493 أدبیات) کلها من القرن الحادی عشر، و أیضا فی (خانقاه صفی علی شاه) ضمن دیوانه من القرن الحادی عشر کما حدثنی به إبراهیم الدیباجی

مثنوی خسرو و شیرین

لعنصری البلخی، مر فی (7: 159).

793- مثنوی خسرو و شیرین

لفانی الکشمیری، محمد محسن، المذکور

ص: 167

فی (9: 803) نسب إلیه فی صبح گلشن: 373.

مثنوی خسرو و شیرین

لقاسمی الگنابادی، مر فی (7: 161 و 9:

866) نظمه فی 950 فی ثلاثه آلاف بیت حسب دستور سام میرزا:

گهرهایم که زاد از بحر توفیق

سه بار آمد هزار از روی تحقیق

ز غیب آمد حدیثی بر زبانها

که شد تاریخ سالش فیض جانها

رأیت منتخب منه فی (الملک: 28/ 3844) من القرن الحادی عشر فی حدود 93 بیتا.

أوله:

سخن پرداز این افسانه نو

چنین زد داستانی در پس خسرو

و یوجد منه فی (دانشگاه: 4864) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر و (فرخ مشهد) غیر مؤرخه أیضا، کما فهرسهما.

794- مثنوی خسرو و شیرین

لقانع، یوجد فی (دانشگاه 106/ 2959) ضمن مجموعه کتابتها 1044- 1020، کما فی فهرسها.

795- مثنوی خسرو و شیرین

لکوثر الهمدانی، المیر عقیل، المذکور فی (9: 924) ذکر له فی تذکره نصرآبادی: 278 مثنوی باسم فرهاد و شیرین و فی آتشکده آذر: 257 نسب إلیه خسرو و شیرین و فی صبح گلشن: 344 مثنوی شیرین و فرهاد.

و یوجد فی (دانشگاه: 2/ 4069) مثنوی خسرو و شیرین لکوثری القره باغی فی حدود 3800 بیتا. کما فی فهرسها. أوله:

به نام آنکه شمع دیده افروخت

بنور دیده ام نظاره آموخت

796- مثنوی خسرو و شیرین

لمسیحی الکاشانی و هو الحکیم رکنا، المذکور فی (9: 1041 و 1043) ذکر فی مجمع الخواص 4: 53 و أورد ستین بیتا منه.

797- مثنوی خسرو و شیرین

لمشرقی المشهدی، المولی ملک المذکور فی (9: 1049) نظمه باسم الشاه صفی الصفوی و لم یتمه. یوجد ضمن دیوانه فی (الرضویه 553 أدبیات) بخط من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها.

ص: 168

798- مثنوی خسرو و شیرین

لناصر نجف آبادی، السید ناصر الدین حجت، المذکور فی (9: 1157). جاء فیه:

چو شیرین شهره شد در دلربایی

غرورش کرد دعوای خدایی

مثنوی خسرو و شیرین

لنامی الأصفهانی، مر فی (7: 160) نسخه شایعه رأیت منه خمسه نسخ فی (الملک: 5956) بخط إبراهیم بن محمد بن إبراهیم کتابته 25 شوال 1191 مصوره مذهبه و یوجد فی (الملیه: 137 ف) ضمن مجموعه کتابتها ذی الحجه 1198 و

(الملک: 6247) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر أوله یخالف ما ذکرت فی موضعه و (المجلس: 919) بخط أحمد الحسینی الإینجوی الشیرازی 1239 و (الملک: 5167) شوال 1241 و أیضا (الملک: 5067) بخط أبو القاسم بن عبد الرضا القزوینی 1247 و (المجلس: 5731) بخط عبد الکریم بن محمد کاظم الرشتی المؤذن، ذی الحجه 1247 و غیرها.

مثنوی خسرو و شیرین

لنظامی الگنجوی، مر تفصیله فی (7: 159 و 9:

209. أوله:

خداوندا در توفیق بگشای

نظامی را ره تحقیق بنمای

آخره:

روانش باد جفت شادکامی

که گوید باد رحمت بر نظامی

نسخه شایعه (هاروارد فرانسیس هوفر) ضمن مجموعه مؤرخه 827 و رأیتها فی (الملک: 5123) ضمن پنج گنج مذهبه کتابتها 832 و (إلهیات: 210 ج) مع لیلی و مجنون مذهبه کتابتها 896 و أیضا (الملک: 6204) بخط محمد حسین الجامی ضمن پنج گنج کتابته 980 و (موزه: 3717) مذهبه مصوره کتابته 962 کما فی فهرسها.

مثنوی خسرو و شیرین

لهاتفی الجامی، المذکور فی (9: 1284) مر فی (7: 161) و فی (13: 270) بعنوان شیرین و خسرو.

799- مثنوی خسرو و شیرین

لهدایت الطهرانی المذکور فی (7: 265 و 9: 1292) مر ذکره نقلا عن روز روشن: 776 انتسابه تاره إلی هدایت

ص: 169

و تاره إلی مقصود بیگ الشیرازی- راجع (9: 1048).

مثنوی خسرو و گل

لعطار النیشابوری، مر فی (7: 161) بعنوان خسرو و گل و فی (18: 232) بعنوان گل و خسرو و طبع بعنوان خسرونامه و ذکر له فی بعض الفهارس گل و هرمز کما مر.

مثنوی خسروی نامه

لآقا محمد إبراهیم النواب، مر (7: 162).

مثنوی خشخاش نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (7: 162).

مثنوی خضرخانی

لأمیر خسرو، یأتی بعنوان مثنوی دولرانی.

مثنوی فی الخط

راجع: آداب الخط 19: 104 و أصول شش قلم 19: 118.

مثنوی الخطاب الفاضل

للسید المفتی المیر محمد عباس، مر (7:

182).

800- مثنوی خلاصه الأحکام

لصبا الکاشانی، منظومه فی 320 بیتا فی الصلاه علی فتاوی المحقق القمی المتوفی 1231 کما مر. رأیته فی (الملک:

5/ 5116) تاریخ کتابه المجموعه 1288. أوله:

ای نگارنده سپید و سیاه

ای طرازنده نگین و کلاه

و یوجد ضمن أکثر نسخ دیوانه، منه (المجلس 1012) کتابته 1266 و (إلهیات: 799 د) و (سپهسالار: 404) و (الملیه: 178) و (الرضویه: 468 أدبیات) و (الملک: 5310) کلها من القرن الثالث عشر.

مثنوی خلاصه التنزیل

لابن عماد، مر فی (7: 222).

مثنوی خلاصه الحقائق

لنجیب الدین رضا التبریزی الأصفهانی، مر ذکره فی (7: 225) جاء فی أواخر نسخه (الملک: 5372) ما یشیر إلی تاریخ ولادته و نظمه:

سال هزار و صد هجرت تمام

عمر به پنجاه که شد در نظام

و رأیت أیضا نسخه أخری منه فی (الملک: 5692) ناقص الأول و الآخر، کلاهما

ص: 170

من أوائل القرن الثانی عشر و نسخه کامله منه فی (الرضویه: 296 أدبیات) بخط محمد شریف فراشبدی 26 ذی حجه 1194. أوله:

حمد و ثنای أحد لا یزال

فرد قدیم و صمد بی زوال

و یأتی له مثنوی سبع المثانی.

801- مثنوی خلاصی نامه

مثنوی عرفانی فی حدود 1317 بیت. أوله:

می ستایم خالقی را کوست هست

این دگرها نیستند و اوست هست

آن خداوندی که قیومست وحی

آنکه پاکی وقف شد بر نام وی

طبع بقطع صغیر فی مجلد مع مقدمه منثوره من الناشر جاء فیه: نسب فی النسخه الخطیه المنقوله عنه إلی السنائی الغزنوی (464- 525) غیر أن فیه إشارات إلی المثنوی المعنوی للبلخی (604- 672). و حدود أربعین بیتا من أوله یطابق المثنوی المنسوبه إلی المولی صدرا م 1040، المطبوعه فی آخر سه أصل لصدرا المذکور بطهران تحت عنوان منتخب مثنوی کما نبهنا به الحائری.

مثنوی خلافت نامه إمام حسن

لخاموش الیزدی، مر (7: 238).

مثنوی خلافت نامه حیدری

لخاموش المذکور مر (7: 238).

مثنوی خلد برین

لوحشی البافقی، مر فی (7: 240 و 9: 1264).

و هذا غیر خلد برین المنثوره لمحمد یوسف واله الذی فاتنا ذکره. یوجد منه فی (المجلس: 1159) ضمن کلیاته و (الرضویه: 604 أدبیات) من القرن الحادی عشر و عند (أصغر المهدوی: 284) ضمن مجموعه کتابتها 1122 کما فی فهرسها.

مثنوی خل نامه

لکوهی الکرمانی، مر (7: 251).

802- مثنوی خلوت راز

للمولی محمد أمین اللاهیجی المتخلص ب واصل نزیل أصفهان، المذکور فی (9: 1249) و هو مثنوی علی زنه تحفه العراقین.

ص: 171

803- مثنوی خلوت راز

لمحمد طاهر وحید القزوینی، المذکور فی (9: 1266) مثنوی فی 2200 بیت. أوله:

ای فرازنده سرای جهان

به گل و خشت آشکار و نهان

یوجد فی (المجلس: 1161) ضمن کلیاته تاریخ کتابتها 1081 کما فی فهرسها.

804- مثنوی خمخانه

لسرخوش اللاهوری، محمد أفضل المذکور فی (9: 439) کما فی مقدمه طبع کلمات الشعراء له.

805- مثنوی خمخانه

لمیر غلام رسول المشهور بالمیرزا محمد علی، المذکور فی (9: 6) و یأتی له مثنوی میخانه و مثنوی هفت دفتر.

806- مثنوی خمریه

لإسماعیل التائب التبریزی، المذکور (7: 253 و 19: 84).

مثنوی خنک بت و سرخ بت

لعنصری، مر (7: 266 و 9: 773)

807- مثنوی خواب نامه

لبسحاق أطعمه، جمال الدین المذکور فی (9: 135) مع دیباجه منثوره یوجد فی (أدبیات: 81 جوادی) ضمن کلیاته.

808- مثنوی خواب نامه

منسوب إلی یوسف علیه السلام یوجد فی (المجلس: 6451) کتابته 21 محرم 1291 یحتمل أن یکون الناظم مشتری الطوسی المذکور فی (9: 1046). أوله:

ابتدأ می کنم به یاد خدا

خالق تحت و فوق أرض و سماء

یاد دارم چنین من از أستاذ

که بود جان أو بجنت شاد

آخره:

هر که أو غسل کرد در حمام

پاک گردد ز فعلهای حرام

ضمن مجموعه کتابته 21 محرم 1291.

809- مثنوی خورشید و پروانه

لشاعر یتخلص ب (سالم) مثنوی غرامی فی قصه شمع و پروانه و بهرام شاه و ماه و خورشید و خاقان چین و وزیره و شاه فیروز، نظمه فی 1254 باسم محمد شاه القاجار. جاء فی أواخره:

ص: 172

ز هجرت نموده گذر

یک هزار و دویست و پنجه و چار

...

تاج بخش جهان محمد شاه

نوربخش جهان ظل الله

(سالم) این را گرفته بکف

ختم کردش به نام شه ز شرف

أوله:

حمد پاک از دلی چو آینه صاف

بخداوند منبع ألطاف

یوجد فی (دانشگاه: 3374) بخط الناظم کتابته تاریخ النظم فی 1254 فی 115 ورق.

مثنوی خورشید و جمشید

للساوجی، مر بعنوان مثنوی جمشید و خورشید 19: 147.

810- مثنوی خورشید و مه پاره

أو گل رعنا لشاعر قمی یتخلص ب حکیم. رأیت منه عده نسخ منها فی (الملک: 5397) کتب علیها أنه لحکیم القمی و (الملک: 5288) أنه من نظم ملا رفیعا القزوینی. یصف فیه نفسه:

هستم به هنر چنان که خواهی

أستاذ طبیعت و الهی

در میکده ها قدح پرستم

در مدرسه ها شفاپرستم

...

أوله:

ای قبله نمای عشقبازی

معشوق حقیقی و مجازی

و یمدح فیه شاه عباس الثانی (1052- 1077).

811- مثنوی خون حاتم

لمحمد قلی الطهرانی الطرشتی. یوجد ضمن مجموعه عند (أصغر المهدوی: 52) بخط محمد علی بن شاه محمد رضی الإشتهاردی کتابتها شعبان 1212، کما فی فهرسها. و مر له مثنوی حاتم نامه 19: 156 و احتمال اتحادهما.

812- مثنوی خیاطنامه

لفرید الدین العطار النیشابوری المذکور فی (9: 729)، رأیته فی (الملک: 5062) ضمن کلیاته کتابتها 956 و ذکر الکاتب بعد ختامه: تم خیاطنامه أوله:

به نام آنکه هستی زو نشان یافت

نفوس ناطقه زو نور جان یافت

زمین را بر سر آب أو نهادست

سما را در تک و تاب أو نهادست

ص: 173

آخره:

ز دست خلق بیچاره چه آید

توکل جز بوی بردن نشاید

و ذکر فی فهرس کتب الفارسیه بنگاله ضمن کلیاته مثنوی بهذا العنوان أوله کما فی نسخه الملک.

813- مثنوی داستان علی أکبر و قاسم

لمحمد طاهر بن أبی طالب و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه، فرغ منه فی 1298 کما فی حماسه سرایی در ایران: 365 نقلا عن ضمیمه فهرس ریو 2: 719.

814- مثنوی دانش نامه

لمحمد بن معصوم علی الهیدجی الزنجانی المذکور فی (9: 1304) و هی منظومه فی قبال شاهنامه طبع فی 160 ص مع دیوانه فی 104 ص، و بعدها بتبریز فی 1377.

815- مثنوی دختر برهمن

لالله وردی خان کما فی نسخه (الملک: 5625) مثنوی فی حدود 410 بیت، رأیته مع مثنوی دختر و پسر برهمن کتابتهما 1198. أوله:

به نام آتشین ساز رخ گل

جگر در خون گداز أشک بلبل

آخره:

بسوی کعبه مقصود رو کن

حیات جاودانی آرزو کن

و مر قصه جعد مهج 17: 92.

816- مثنوی دخترنامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 84).

817- مثنوی دختر و پسر برهمن

لنواب میرزا هادی خان، مثنوی فی حدود 220 بیتا فی غرام أخ و أخته و إهلاک نفسهما فی الماء. رأیتها فی (الملک: 5625) ضمن مجموعه بخط محمد إسحاق بن محمد ژاوهی کتبها فی 15 ع 2/ 1198 فی کابل. أوله:

شنیدستم ز رندی باده نوشی

ز سر در فتنه خمخانه جوشی

چه رندی مونس جان شمع محفل

سرور افزا چو ساغر همدم دل

آخره:

رسان یا رب تو (نادم) را به یاران

بحق حرمت شام غریبان

ص: 174

818- مثنوی الدره النظمیه

فی التجوید، لشاعر یتخلص ب (رجائی) فی حدود 136 بیتا نظمه باسم فتح علی شاه القاجار. أوله:

ای نام نامیت شده مفتاح هر کلام

وی از کلامت این همه عالم در انتظام

...

دره النظمیه گفتا نام تاریخش خرد

چون که مضمونش بود از بهر قراها سند

آخره:

بود جمعه ثامن ذی حجه فی عین الضحا

کرد اتمامش (رجائی) ملتمس دارد دعا

موجود ضمن مجموعه فی (دانشگاه: 1/ 4563) کتابتها 12 ج 1/ 1269 و أخری (دانشگاه: 2/ 3251) کتابتها 1304- 1305، کما فی فهرسها، و له شرح باسم مفتاح خزائن. و احتمل ابنی فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 252 أن الناظم هو الذی نظم لغات قرآن باسم حسین علی میرزا.

مثنوی درج گهر

لنامی الأصفهانی، مر فی (8: 58). أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

می نهم از تازه، بنائی عظیم

یوجد فی (الملیه: 317 ف) و أحتمل کتابته فی فهرسها 1198.

مثنوی درج اللآلی

لمیر الکرمانی، المذکور فی (9: 1141) مر فی (8: 59).

مثنوی درج مضامین

أو لؤلؤ درج المضامین لمختار الأعمی مر فی (18: 382).

819- مثنوی در خوشاب

لحجه الإسلام محمد تقی نیر التبریزی (1248 1312) المذکور فی (9: 1241) منظومه فی ذم إمام جمعه الخوئی فی جواب مثنویه قاردوشاب فی تسعمائه بیت و تخلص فیه ب (عمید). أوله:

مشنو از نی در کتاب مولوی

بشنو از تنبور قمصور خویی

بین چسان دستان سرایی می کند

ناله از درد جدایی می کند

آخره:

ختم کن این دفتر در خشاب

کاب شد نک مثنوی قاردوشاب

رأیتها فی (الملک: 5180) بخط خلیل بن هادی 1309 و نسخه فی (إلهیات: 542 د) بخط الحاج سید أحمد اللاهیجی کتابته 27 صفر 1312 بهمدان

ص: 175

کما فی فهرسها.

820- مثنوی درد و داغ

لغالب الدهلوی، أسد الله المذکور فی (9:

784) مثنوی فی قبال مخزن الأسرار للنظامی، مختصر طبع ضمن کلیاته فی خمسه أوراق، کما فی هفت آسمان 1: 166. أوله:

بی ثمری برزگری پیشه داشت

در دل صحرای جنون ریشه داشت

و یأتی له مثنوی رنگ و بوی أیضا علی زنه المخزن.

821- مثنوی در مکنون

لصدر الدین الموسوی، موسی بن محمد باقر الدزفولی، المذکور فی (9: 602). و هو مثنوی عرفانی رأیتها فی حدود 1600 بیتا فرغ منه فی 12 ج 1 فی (الملک: 5370) ضمن مجموعه کتابتها ع 1/ 1225 أوله:

ای ذات تو همچه در مکنون

برتر ز خیال و وز چه و چون

ای ذات تو برتر از خیالات

پیش تو خیال محض طامات

آخره:

این خامه بسر رسید یک بار

کوتاه بکن زبان گفتار

822- مثنوی در مکنون

لعلی أصغر بن علی أکبر البروجردی مؤلف حقائق المعارف فی العقائد، مثنوی عرفانی و حکایات عرفانیه، تخلص فیه ب (أصغر) و یحتمل اتحاده مع نیر البروجردی المذکور فی (9: 1241) یوجد فی (دانشگاه: 4274) مع دیباجه منثوره کتابته 16 شعبان 1252 و احتمل صاحب الفهرس أنه تاریخ النظم و بخط الناظم نفسه. أوله:

بشنو از نی چون حکایت می کند

قصه مجنون روایت می کند

مثنوی در مکنون

لشمس الدین فقیر العباسی (1115- 1183) مر فی (8: 73) حکاه نجوم السماء عن تذکره نتائج الأفکار بعنوان شمس الدین فقیر شاه جهان آبادی رأیت المنتخب منه فی (الملک: 5611) مع مقدمه منثوره من جامع المجموعه فی شرح حال الناظم، و قال فیه إن له خمسه مثنویات و هذه فی 3033 بیتا و نقلها من تذکره مستوفی لنواب إبراهیم خان، الذی انتخب منه فی

ص: 176

ستمائه بیت، و هو نقل المنتخب من غیر زیاده و لا نقصان و هو فی قصه غرام ملیکه بنت قیصر الروم و الحسن العسکری علیه السلام . أوله:

تو پیدایی بهر چیزی که پیداست

تو بینایی بهر چیزی که بیناست

و المجموعه بخط محمد علی خان من القرن الثانی عشر کتبت بالهند.

823- مثنوی در نجف

لندیم المشهدی، زکی، المذکور تفصیله فی (9: 1180)، أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

مطلع دیوان علی عظیم

یوجد فی (المجلس: 1080) ضمن دیوان له غیر مؤرخه من القرن الثانی عشر کما فی فهرسها.

824- مثنوی درویش إبدال

مثنوی فی قصته، کما فهرس دانشگاه ضمن مجموعه رقم (1427) بخط إمام قلی الإیمانی کتابتها 1074- 1079.

825- مثنوی در منظوم در أشرف علوم

منظومه طبیه، لشمس الدین محمد بن حسن الجرجانی، فی ثلاثه جمل: 1- فی حفظ الصحه 2- وصایا فی معالجه الأمراض 3- فی بیان المرکبات. أوله:

...

بعد حمد الله گوید شمس جرجانی ضعیف

در بیان طب کتابی در منظوم لطیف

یوجد منه نسخه ضمن مجموعه مع تجربه نامه أیضا فی الطب لابن سیفی و غیره ا تاریخ کتابتها 931- 966 عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان.

مثنوی دره منظومه

مر بعنوان الدره النظمیه 19: 175

مثنوی دریای نور

لمیرزا محمد علی الأنصاری، مر فی (8: 148).

826- مثنوی دستور سلیمانی

للشیخ نجیب الدین رضا التبریزی الأصفهانی الذهبی، ناظم مثنوی سبع المثانی و غیره.

مثنوی دستور العشاق

یوجد فی (المتحف البریطانی: 11349) مصوره کتابتها 861 و لم یذکر فی فهرسها أکثر من ذلک. و یحتمل أن یکون لیحیی سیبک النیشابوری المتخلص ب (فتاحی) المتوفی 852، المذکور فی

ص: 177

(9: 807) و المطبوع منظومته ببرلین 1926 م فی 219 ص بمباشره برین شیالی. ز. ر. س. راجع (8: 161).

مثنوی دستور العمل

للشیخ محمد علی البروجردی مر فی (8: 163)

827- مثنوی فی دستور المعمی

لحقیری الهروی، الملا شهاب الدین بن نظام الدین، المذکور فی (9: 259) نظمه فی 918 (- نسخه موزون و بی عیب) و له غیر هذه المنظومه رسالتان فی المعمی یأتی فی محلها.

و جاء فیها:

(حقیری) اندرین نظم محقر

که بر لوح بیان آمد مصور

أوله:

به نام آنکه ذات جمله أشیاء

بود چون اسم ذات أو معما

بود آسایش دلها ز نامش

گشاید جمله مشکلها ز نامش

آخره:

قبول خاطر أهل هنر باد

بخوبی در همه عالم سمر باد

یوجد فی (المجلس: 883) بخط صالح بن عمر ضمن مجموعه کتابتها 1036 و طهران (سنا: 7576) کتابتها 1129 کما فی فهرسهما.

مثنوی فی دستور المعمی

لعبد الرحمن الجامی، المذکور فی (9: 188) منظومه فی 67 بیتا، فرغ منه فی 890 (- فیض). أوله:

چو از حمد و تحیت یافتی کام

بدان ای در معما طالب نام

که اعمال معمائی سه قسم است

که هر یک گنج اسما را طلسم است

رأیت منه نسخا تختلف فی عده أبیاتها و آخرها، فی (الملک: 4795) ضمن کلیاته کتابته 895 آخره:

به تشریف قبول ارزنده بادا

بر أرباب کرم فرخنده بادا

و أخری أیضا فی (الملک: 5997) ضمن کلیاته من القرن العاشر، آخره:

از مهر و محبتش نشانهاست

دال و ألفی که در دل ماست

و یوجد فی (المجلس: 883) بخط صالح بن عمر ضمن مجموعه کتابتها 1036 و طهران (سنا: 7576) ضمن مجموعه کتابتها 1129 و غیرها و له فی هذا الموضوع ثلاث رسائل

ص: 178

أخر ذکرنا منه اثنان فی (8: 167).

مثنوی دستورنامه

لحکیم نزاری المذکور فی (9: 1182)، مر فی (8: 169)، نظمه فی 710 و طبع بلنینگراد فی 1923 م بمباشره برتلس مع مقدمه له بالروسیه. یوجد منه فی تبریز (الملیه: 3643) احتمل صاحب فهرسها أنه من القرن الثامن أو التاسع. جاء فیه:

ز هجرت گذشته ده و هفتصد

سر سال نو بسته ام این رصد

و نسخه منه فی (دار الکتب: 25 م أدب فارسی) بخط عبد الله بن شعبان حیدر کتابته 859. أوله:

قل الحمد لله نزار فقل

خداوند جزو خداوند کل

و أخری فی (الآصفیه) بخط شاه علی أبو محمد مذهبه کتابته 1023 کتب لخزانه قطب شاه، و نسخه فی (دانشگاه: 5/ 3533) کتابته 1229 کما فی فهارسها.

مثنوی دستور نرد

لوحید القزوینی، مر فی (8: 169).

مثنوی دعوت العاشقین

لمیرزا محسن تأثیر التبریزی، المذکور فی (9: 164)، مر فی (8: 208).

828- مثنوی دفتر درد

لنویدی الشیرازی، مر له مثنوی جوهر فرد 19: 152 و هذا ثانی مثنویاته من الخمسه الثالثه له کما مر

829- مثنوی دلبر و شیدا

لأحسنی پیاله، المتوفی 1111 المذکور فی (9: 55) و یأتی له مثنوی شاه و ماه

830- مثنوی دلربا

لکاتبی الترشیزی، المتوفی 839، المذکور فی (9: 896) ذکر فیه من مثنویاته: ده نامه و سی نامه و نسخه کافیه ذو بحرین و القافیتین و نسخه جان و دل یوجد منه نسخه عند (مهدی بیانی:) بطهران ضمن کلیاته کتابته 890 و (دانشگاه: 40/ 3683) من القرن العاشر أو الحادی عشر، کما فی فهرسهما

مثنوی دلگشا

للکاتبی، کما فی نسخه (دانشگاه: 3683)، راجع مثنوی

ص: 179

سی نامه

831- مثنوی دلگشانامه

لمیرزا أرجمند آزاد الکشمیری، المذکور فی (9: 206) نظمه قبل حمله حیدری 19: 162 الذی هو تکمله لباذل، کما جاء فی أول حمله حیدری هذا فی سبب نظمه:

من از دلگشانامه خویشتن

زدم در جهان گر چه لاف سخن

ندارم ز دامان انصاف دست

که از حمله تا آن بسی فرق هست

چو از دلگشانامه پرداختی

به کنج خموشی چرا ساختی

و قال گل چین المعانی فی فهرسه، إنه هذا متحد مع دلگشانامه المذکور فی فهرس ریو 2: 719 و الذی نسب فیه إلی غلام علی آزاد البلگرامی و الذی نقلناه عنه فی (8: 255) راجعه

مثنوی دلگشانامه

لغلام علی آزاد، مر (8: 255) و راجع مثنوی دلگشانامه لمیرزا أرجمند آزاد

832- مثنوی دل و جان

لچشتی الدهلوی، الشیخ حسین (حسن) المذکور فی (9: 251)

833- مثنوی دل و من

لفیضی الهندی، أبی الفیض بن مبارک (954- 1004) المذکور فی (9: 855)

834- مثنوی دوحه الأزهار

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو ثانی مثنویاته من الخمسه الثانیه له علی زنه خسرو و شیرین

مثنوی دوران آفتاب

مر ذکره فی (8: 275)

835- مثنوی دولت بیدار

لشیدا الأکبرآبادی، المولوی مهدی بن محمد تقی الکاکوری (المتوفی 1062 و فی هفت آسمان 1080)، المذکور فی (9: 566) و هو مثنوی فی قبال مخزن الأسرار للنظامی أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

آمده سرچشمه فیض عمیم

مثنوی دول رانی خضرخانی

لأمیر خسرو الدهلوی، المذکور فی

ص: 180

(9: 293) مر فی (8: 280) رأیته فی (الملک: 5260) بخط میرزا علی بن شاه میر مذهبه مصوره کتابتها 983 و (المجلس: 934) کتابتها 989 و (مهدی بیانی) بخط مجد الدین علی القوسی الشوشتری 995 و (الآصفیه: 141) ج 2/ 999 مذهبه جاء فی فهرسها بعنوان مثنوی عشقیه و بتبریز (الملیه: 3653) بخط قطب الدین الکاتب کتابته 1001 جاء فی فهرسها بعنوان خضرنامه و بطهران (الملیه: 99) بخط محمد معصوم الکاتب کتابته 1038 و غیرها کما فی الفهارس

836- مثنوی ده باب

تجنیسات لکاتبی الترشیزی، المتوفی 839 و المذکور فی (9: 896) یوجد منه نسخه عند المرحوم (مهدی البیانی) بطهران ضمن کلیاته کتابتها 890 کما فی فهرسها و نسخه فی (المجلس 2616) أیضا ضمن کلیاته من القرن التاسع فی 1145 بیتا، کما فی المجلد الثامن من فهرس المجلس أوله:

ای برحمت عالمی را کار ساز

جمله عالم را برحمت کار ساز

837- مثنوی ده باب

لنقیب الشیرازی، المیرزا أحمد المتوفی 1302 المذکور فی (9: 1220) مثنوی انتقادی (شهرآشوب) علی سیاق مثنوی کارنامه بلخ للسنائی فی عشره دفاتر: 1- آداب الحکومه 2- أوصاف الوزراء 3- أوصاف أئمه الجماعه 4- أوصاف القضاه 5- أوصاف أهل الإرشاد 6- أوصاف الأطباء 7- أوصاف التجار 8- أوصاف [شحنه و کدخدا] 9- أوصاف [ذاکرین ] 10- أوصاف [تنبلان ] یوجد منه فی (المجلس: 1082) ضمن دیوانه عبر عنه ب ده دفتر و احتمل صاحب الفهرس أنه بخط الناظم و یوجد فی (الرضویه: 172 أدبیات) مع باده بی خمار له المطبوعه کتابته 1311، و (دانشگاه: 4/ 4501) أول بابه:

بشنو آداب حکومت از رهی

گر حکومت خواهی و فرماندهی

مثنوی ده دفتر

لنقیب الشیرازی، و هو المذکور بعنوان ده باب

مثنوی دهرآشوب

لفیض الکاشانی (1007- 1091) المذکور فی (9: 853) ذکر فی الریحانه 3: 244 و ذکر نفسه فی فهرس تصانیفه خمسه

ص: 181

قصائد باسم دهرآشوب و لن یشیر إلی مثنوی بهذا العنوان و ذکر المشکاه فی مقدمه محجه البیضاء أن القصائد توجد بطهران عند فخر الدین النصیری

838- مثنوی ده فصل

لشرف الدین حسن المتخلص ب رامی و شرف المذکور فی (9: 511) و هو علی زنه مثنوی معنوی للبلخی، نظمها باسم سلطان جلایری، و الناظم هو الذی ألف حدائق الحقائق باسم السلطان أویس بن حسن الأیکانی أوله:

حمد نامحصور و شکر بی قیاس

بی نیازی را که می زیبد سپاس

یوجد بطهران کتب علی هامش أنیس العشاق له عند (عبد الحسین بیات) کتابه المجموعه 834

مثنوی ده فصل

لفخر الدین العراقی، یأتی بعنوان مثنوی عشاق نامه

مثنوی ده نامه

لابن عماد الخراسانی، مر فی (8: 283) و یوجد منه فی (دار الکتب بالقاهره: 98- م أدب فارسی) کتابته 861 و نسخه عند (مهدی بیانی) بطهران ضمن مجموعه غیر مؤرخه کتابتها حدود 800 کما فی فهرسهما و مر مثنوی جواب ده نامه ابن عماد 19: 151

مثنوی ده نامه

لابن نصوح، مر فی (8: 284)

مثنوی ده نامه

لأوحدی المراغی، المتوفی 737 مر فی (8: 284) أوله:

به نام آنکه ما را نام بخشید

زبان را در فصاحت کام بخشید

آخره:

دلم مصباح گشت و فکرتم زیت

بدان فکرت بگفتم (پانصد بیت)

شب شنبه بود آغاز هفته

رجب را بیست روز از ماه رفته

و فی (الرضویه: 1035 أدبیات) من القرن التاسع، و فی (المجلس: 955) ضمن مجموعه من القرن العاشر، و ذکر فی فهرسها أنه فی 350 بیت، و یسمی ب منطق العشاق أیضا، و فی (دار الکتب بالقاهره: 25 م و 156 م أدب فارسی) نسختان کتابه الأول 859 و الثانی 843، و رأیت منه نسخا متأخره عن هذا التواریخ

مثنوی ده نامه

لشاه إسماعیل، مر فی (8، 284)

ص: 182

839- مثنوی ده نامه

لصائن الدین السمنانی، المقتول 754 المذکور فی (9: 383) ذکر فیها سبب نظم ده نامه غیر أنه رأیت نسخه منه فی (الملک: 4751) ضمن مجموعه کتابتها 876 کتب علیها بخط أجد تحفه العشاق أولها:

به نام آنکه أول عشق ازو خواست

به دست عشق ملک جان بیاراست

بنور عشق دل را روشنی داد

در جان را به روی عشق بگشاد

آخره:

خداوندا مرا در نیک نامی

به آن بیتی که می گوید نظامی

مثنوی ده نامه

لکاتبی راجع سی نامه، ذکر بهذا العنوان و النسبه فی فهرس (المتحف البریطانی: 10894) و أضاف أن کتابتها من القرن العاشر (نسخه های خطی 4: 686) و نعلم أن لکاتبی الترشیزی المتوفی 839 مثنوی ده باب مر فی (19: 181) و نسخه بهذا العنوان فی (المجلس: 2616) من القرن التاسع ضمن کلیاته فی 1200 بیت کما فی فهرس السیده راستکار أوله:

زهی مهر است هر سر نامه نامت

کلیم ابکم ز تفسیر کلامت

840- مثنوی ده نامه

لمحمود برسه، المذکور تفصیل نظمه هذا فی (9: 1008) نقلا عن تذکره دولت شاه: 7

841- مثنوی ده نامه

لنقیب الشیرازی، الحاج میرزا أحمد نقیب الممالک بن الحاج درویش حسن قصه خوان، المذکور فی (9: 1220) مثنوی فی قبال کارنامه بلخ لسنائی فی عشره دفاتر: 1- آداب الحکومه 2- أوصاف الوزراء 3- أوصاف أئمه الجماعه 4- أوصاف القضاه 5- أوصاف أهل الإرشاد 6- أوصاف الأطباء 7- أوصاف التجار 8- أوصاف [الشحنه و کدخدا] 9- أوصاف الذاکرین 10- أوصاف الکاهلین فی العمل یوجد فی (المجلس: 1082) ضمن دیوانه علیه آثار من الناظم

842- ده نامه

لسیبک النیشابوری، المذکور فی (9: 807 و 849) ترجم فی تذکره دولت شاه: 6 و قال: إنه نظم ده نامه و مات 851

مثنوی دیده بیدار

أو دیده پندار للحکیم شفائی، الملا شرف الدین

ص: 183

حسن، المذکور فی (7: 260 و 8: 290 و 9: 529) و جاء فی هفت آسمان 1: 134 فیمن تابع مخزن الأسرار للنظامی، و قال: توجد فی (کلکته: سوسیتی) أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

تیغ الهیست به دست حکیم

مژده (شفایی) که ز روز نخست

فیصل این کار حوالت به تست

843- مثنوی ذبیح نامه

لحزین الشیروانی، کما فی فهرس الملیه و هو فی ذبح إبراهیم ولده أوله:

ای بر احدیت تو أعیان

هر یک بمثل دلیل و برهان

یوجد فی (الملیه: 688 ف) من القرن الثالث عشر فی 54 ورق

844- نظم ذخیره خوارزمشاهی

لغواصی الیزدی، المذکور فی (9: 793) ذکر فی تحفه سامی 5: 174 و أورد بعض أبیاته، کما مر فی القسم الدواوین

مثنوی ذره و خورشید

لزلالی الخوانساری، المذکور فی (9: 404) مر فی (10: 24) و رأیت منه نسخه فی حدود 240 بیتا فی (الملک: 5403) بعد الدیباجه و مدح الرسول صلی الله علیه و آله و ذکر المعراج یمدح شاه عباس و الأمیر الداماد ثم مکالمه الذره مع الشمس أوله:

سخنم کرد به نامش جاوید

ذره را جوهر تیغ خورشید

آخره:

که لبم چون بدهن باز شود

خنده خور شکرانداز شود

و هو بخط شاعر یتخلص ب (جنونی) ضمن مجموعه کتابتها 1100، و (دانشگاه: 4684) ضمن دیوانه من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها

845- مثنوی ذوق و شوق

ل (کوثر) و المعروف ب کوثر علی شاه مثنوی عرفانی فی تأویل بعض الأحادیث العرفانیه مثل: حدیث

/ إن الله شرابا لأولیائه ... إذا شربوا سکروا ...

، و فیها غزلیات له جاء فیه:

گوش و هوشت گر بود بر حرف نو

نکته ای از ذوق و شوق دل شنو

ص: 184

از جهان لا مکان نام آمده است

عالم آرا گشته با کام آمده است

أوله:

الله الله مالک ملکی روا

نیست جز رب علی الإطلاق را

من چه گویم وصف آن فرد صمد

گر نخوانم قُلْ

هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ

آخره:

می نماید (کوثر) از روشندلان

نور مهر شاه مردان شاهدست

و هو مثنوی فی حدود 2576 بیتا یوجد بطهران فی (خانقاه صفی علی شاه) بخط من القرن الثالث عشر، مذهبه، کما حدثنی به إبراهیم الدیباجی راجع مثنوی کوثر الحاج محمد رضا الهمدانی فی (19: 97) و کوثر الأصفهانی المیرزا سلیمان و کوثر الهمدانی الحاج میرزا علی نقی و کوثر الهندی فی (9: 923)

846- مثنوی ذو البحرین

لأهلی الشیرازی، المذکور فی (9:

113) و تابعه فیه محمد طاهر النصرآبادی ب مثنوی له المذکور فی (19: 91)

847- مثنوی راح و ریحان

لأفسری الدهلوی، کمال بن محمد العارف المذکور فی (9: 84) کما فی صبح گلشن: 30

848- مثنوی راز و نیاز

لوحید القزوینی، المذکور فی (9: 1266) یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 2591) من القرن الحادی عشر، ذکر فی فهرسها أنه فی 730 بیت و هو فی قصه (نیاز و ناز) و فی (دانشگاه: 3349) ضمن جنگ من القرن 11- 12، و یأتی له مثنوی ناز و نیاز و ذکر فی فهرس المتحف البریطانی نسخه منتخبه من راز و نیاز انتخبها محمد زمان راسخ (رقم: 10929) من القرن الثانی عشر

849- مثنوی راغب و مرغوب

لأبجدی الهندی، المیرزا محمد إسماعیل ملک الشعراء، المتوفی 1192 و هو ثالث مثنویاته الخمسه، فی قبال پنج گنج للنظامی، ذکره فی مثنوی مودت نامه بقوله:

و از آنجا باز چون گل برشکفتم

بسوی راغب و مرغوب رفتم

850- مثنوی راکب و مرکوب

لملا علی دوست، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی مجموعه من القرن الثالث عشر فی (دانشگاه 15/ 4313) ص 238- 248

ص: 185

کما فی فهرسها

851- مثنوی رام و سیتا

لمسیح الپانی پتی، المذکور فی (9: 1041) رأیتها فی (الملک: 5611) بخط محمد علی خان من القرن الثانی عشر بالهند، مع در مکنون 19: 177 مع مقدمه منثوره من جامعها و ذکر فیه أنه نقلهما من تذکره مستوفی لنواب إبراهیم خان من غیر زیاده و لا نقصان، غیر أن صاحب التذکره کان قد انتخب المثنوی من قبل و الموجود فی حدود 255 بیتا، و عبر عن الناظم ب (مسیحا)

852- مثنوی راه نجات

یوجد ضمن مجموعه فی (المجلس: 442) أوله:

یار آیینه خانه ای می خواست

التفاتش بهانه ای می خواست

کما فی فهرسها (2: 260) و لم یذکر خصوصیاتها

853- مثنوی راه نجات

لعلی قرابیان، مثنوی فی المواعظ فی بحر المتقارب فی 113 بیتا نظمه فی 1317 ش یوجد فی (الرضویه: 609 أدبیات) بخط ناظمه کما فی فهرسها أوله:

ستایش کسی را سزاوار شد

کزو نیستی هست و هشیار شد

مثنوی رباب نامه

لسلطان ولد، مر فی (9: 1279 و 11: 67) یوجد فی (أیاصوفیا: 2142) بخط بهاء الدین أستوائی مولوی عادلی فرغ منه فی أواخر ع 2/ 751، و (قونیه: 2143) و (حالت أفندی: 44) کما فی الفهارس

منظومه رجوم الشیاطین

لشوقی العراقی، المذکور فی (9: 550 و 10: 164)

854- مثنوی رزم نامه

لشهاب المازندرانی، المیرزا عمران بیگ، المذکور فی (9: 556) نظمه لذی الفقار الدوله، و نقل أبیاتا منها فی روز روشن 364 عن آفتاب عالمتاب کما مر

855- مثنوی رستم نامه

منظومه حماسیه دینیه فی حکایات رستم و معجزات الأمیر، و استسلام رستم علی ید الأمیر علیه السلام أوله:

ص: 186

هزاران درود و هزاران سلام

ز ما بر محمد ع

به نام برازنده آب و خاک

کریم أحد فرد دانای پاک

فرازنده گنبد اخضری

پدیدآور انس و جن و پری

آخره:

پس آنگه روی سوی مکه بنهاد

پیمبر شد ز دیدارش بسی شاد

صلاه حق بجان هر دوشان باد

یوجد فی (إلهیات: 536 د) من القرن الحادی أو الثانی عشر مذهبه مصوره، کما فی فهرسها

856- مثنوی فی رسم الخط

لمجنون بن محمد (محمود) رقیقی نظمه باسم سلطان زمانه فی 940 (- رسم الخط). و هذا غیر رساله سواد الخط أو آداب الخط له الذی فی سبعه أبواب. أوله:

بیا ای خامه انشای رقم کن

به نام کاتب لوح و قلم کن

رقم ساز همه أشیاء کما هی

پدیدار سفیدی و سیاهی

آخره:

أصول آن دو خط زینگونه یابد

که مثل دال معکوسی نماید

یوجد فی (دانشگاه: 3522) بخط إسماعیل الکاشی ضمن مجموعه مع سواد خط له المذکور کتابتها 1056 کما فی فهرس دانشگاه 12: 2538.

مثنوی رشحات الحیاه

لغزالی المشهدی، مر فی (11: 235).

857- مثنوی رشک بوستان

للسید محمد اللکهنوی، مر فی (11:

238).

858- ... رعنا و زیبا

لعلی بن ظهیر الدوله، صفا علی شاه، المذکور فی (9: 609 و 11: 241) طبع بطهران فی 1331 علی الحجر فی 48 ص و بعدها أیضا بطهران.

859- مثنوی رفیق السالکین

لأدهم الصفوی، المذکور فی (9: 64) ذکره هفت آسمان 1: 147 کما مر فی مثنوی أدهم (19: 81) و قال:

یأتی ذکره فی القسم الثالث من تذکرته.

ص: 187

860- مثنوی رمز آفرینش

لعلی رضا صرام الأصفهانی، المذکور فی (9: 606) ذکره شعرای معاصر أصفهان.

مثنوی رمز الخلائق

لرزمی الکاشانی، المذکور فی (9: 384) له مثنویان مستقلان رمز الخلائق و رمز الریاحین و یوجد منتخب رمز الریاحین فی (المجلس: 1011) و ما مر فی (11: 249) من أن رمز الخلائق منتخب من الثانی غلط فلیصحح.

رمز الریاحین

لرزمی المذکور آنفا، نظمه باسم الشاه عباس الثانی (1052- 1077) و یحتوی من غیر المثنوی الغزلیات و القطعات، و فیه المناظرات بین الریاحین. یوجد منتخب منه فی حدود 750 بیتا فی (المجلس: 1011) کتابته 1144 کما فی فهرسها. أوله:

بشهد شکر و سکر خداوند

زبان چون مغز بادامست در قند

آخره:

نهال عیش و عمرش باد خرم

نباشد بی می و معشوق یک دم

و رأیت أیضا منتخبه فی (الملک: 4097) فی حدود 210 بیتا، أوله کما مر.

861- مثنوی فی الرمل

رأیتها فی (الملک: 6245) فی حدود 355 بیتا مع جداول من القرن الثانی عشر. أوله:

بعد از آن نظم دلپذیر کنم

وصف إشکال بی نظیر کنم

بدهم شرح صورت إشکال

باز گویم به پیش تو حال

آخره:

بهر ضبط و حساب آسانی

جدولش ثبت رفت تا دانی

862- مثنوی فی الرمل

أوله: [حمد له. و العاقبه للمتقین ... اما بعد این مختصریست در علم رمل نظم کرده تا مبتدیان را یاد گرفتن و به کار بستن آسان باشد ...

بعد حمد خدا و نعت رسول

نظم أبیات رمل شد منقول

آخره:

گر نداری تو این سخن مهمل

مشکل رمل گرددت همه حل

رأیته ضمن مجموعه فی (المجلس: 5001) کتب بعض أجزائه 1243، و نسخه فی

ص: 188

(إلهیات: 203 ج) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر یحتمل اتحادهما.

مثنوی رموز الإماره

لوقار الشیرازی، مر بعنوان مثنوی فی ترجمه عهد أمیر المؤمنین علیه السلام 19: 140.

863- مثنوی رموز أهل راز

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9: 729) ذکر ابن یوسف فی فهرسه: لم یذکر مثنوی له فی التذاکر بهذا العنوان غیر أنه ذکره نفسه فی لسان الغیب و اشترنامه و غیرها، و أضاف یوجد منه مختلطه مع اشترنامه ضمن کلیاته فی (المجلس: 1148) بخط بابا سلطان ابن بابا رضی کتابته 1091 و بعد تجزیته و تفکیکه بلغ 5500 بیتا، و استند صاحب الفهرس بمطالب النسخه و بأبیات کثیره ذکر فیها کلمه (راز) و (أهل راز).

864- رموز العاشقین

یوجد فی (المجلس: 1148) ضمن کلیات عطار النیشابوری، غیر صاحب الفهرس نفی نسبته إلی العطار و استند إلی أشعار فیه منها:

این سخن آن صاحب اسرار گفت

بین که قطب العارفین (عطار) گفت

...

آورم تسبیح این گفتار را

هست قطب العارفین (عطار) را

و هذه النسخه فی حدود 200 بیتا بخط بابا سلطان بن بابا رضی کتابته 1091 و رأیت نسخه فی (الملک: 5306) ضمن جنگ من القرن العاشر غیر معنونه لم یذکر ناظمها. أوله:

من به بسم الله الرحمن الرحیم

چون شدم ایمن ز شیطان رجیم

من بحمد الله رب العالمین

کردم آغاز در رموز العاشقین

أیها العشاق معشوقی کجاست

کو چنان عاشق که با صدق و صفاست

آخره:

تم، بحمد الله رب العالمین

شد تمام اکنون رموز العاشقین

مثنوی رند و زاهد

لفضولی البغدادی، مر فی (9: 838 و 11: 838).

865- مثنوی رنگ و بوی

لغالب الدهلوی، المذکور فی (9: 784)

ص: 189

و هو مختصر فی أربعه أوراق علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، کما فی هفت آسمان 1: 167 و له درد و داغ أیضا فی زنه المخزن. أوله:

بود جوان دولتی از خسروان

غازه کش عارض هندوستان

866- مثنوی روح القدس

لجمال الدین محمد الأردستانی، المعروف بپیر جمال، المذکور فی (9: 161) مثنوی مع عناوین منثوره مشروحه، رأیته فی (الملک: 5935) ضمن کلیاته بخط من القرن التاسع. أوله: [مقدمه قسم ثالث از شرح کنوز و کشف الرموز در بیان ظهور حقیقت عشق ...

جمالی در آمد به بتخانه باز

که تا راز گوید به آن سرو ناز

که یعنی در آمد به کوی نیاز

که تا باز گوید غم جان گداز

آخره:

چو روح القدس بازم آرد پیام

بنطق اندر آیم دگر و السلام

و أخری فی (المجلس: 4276) أیضا من تلک القرن، و رأیت نسخه أخری منه فی (سپهسالار:) آخره یطابق نسخه (الملک) و أوله:

باسم عظیم و بذات قدیم

که عشق است و بس هر چه هست ای حکیم

کتابه هذه النسخه ج 1/ 1263.

مثنوی روح و ریحان

لمحمد حسین النائینی، مر فی (11: 266).

867- مثنوی روح و ریحان

لمحمد کمال الدین المتخلص ب (أفقری) المذکور فی (9: 86) کما فی روز روشن: 62.

868- مثنوی روحیه

لشاه نعمت الله ولی الکرمانی، المذکور فی (9: 1215)، رأیته فی (الملک: 118/ 4262) فی حدود 136 بیتا بخط محمد جعفر بن افتخار خان نعمهاللهی ضمن أکبر مجموعه من رسائله کتابته 1111 و طبع فی الجزء الثالث من مجموعه رسائله (ص 137- 138) بمباشره الدکتور نوربخش، و له رسالتان آخرتان بهذا العنوان و الموضوع غیر أنهما بنظم و نثر. أوله:

الا ای آنکه هستی سالک راه

بیا با من بگو أسرار الله

بیا برگو که روح جمله اشیا

پس از مردن کجا باشد ورا جا

ص: 190

869- مثنوی روز و شب

لحکیم نزاری القهستانی الإسماعیلی، المتوفی 721 المذکور دیوانه فی (9: 1182) رأیته ضمن دیوانه المذکور عند (فخر الدین النصیری: 363) کتابته 714 علی ما مر تفصیله، فی 550 بیت نظمها فی 699:

جشن نوروز بر مبارک فال

تسع و تسعین و ستمائه از سال

بیتها جمله پانصد و پنجاه

چو بر أوج فلک پرأنجم و ماه

مثنوی روشنایی نامه

لناصر خسرو العلوی، المذکور فی (9: 1154) مر فی (11: 272) مثنوی أخلاقی نظمه فی سنه 460 و طبع مکررا کما مر أوله:

به نام کردگار پاک دارا

که هست از فهم و فکر و عقل برتر

همو أول همو آخر ز مبدأ

نه أول بود و نه آخر مر أو را

آخره:

بر این نادانی و عجزم ببخشای

مرا از فضل راه راست بنمای

رأیت منه فی (الملک: 4925) ضمن مجموعه مذهبه کتابتها 842 و نسخه علی ما حدثنی به السیده راستکار فی (المجلس:) کتابته 883 و رأیتها فی (الملک: 524) أیضا غیر مؤرخه من القرن التاسع، و أخری أیضا (الملک: 5076) ضمن مجموعه و (دانشگاه: 4736) و (المجلس: 4869) مذهبه کل هذه الثلاثه من القرن الحادی عشر، و غیرها کما فی الفهارس

870- مثنوی روضه الأبرار

لحشری التبریزی، المذکور فی (9: 255 و 11: 284)

مثنوی روضه الأسرار

لسروش، مر فی (11: 288)

روضه الأنوار

لخواجو الکرمانی، المذکور فی (9: 304) تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی و ذکره هفت آسمان 1: 76 مر تفصیله فی (11: 289) رأیت منه نسخه کتب فی حیاه الناظم ضمن کلیاته بخط محمد بن عمران الکرمانی کتابتها 750 فی (الملک: 5980) و أخری (الملک: 4925) ضمن مجموعه کتابتها 842 و یوجد عند (مهدی بیانی) بخط إسماعیل بن إبراهیم بن عبد الله أیضا ضمن کلیاته کتابتها 820- 821 و (المجلس: 921) بخط روح الله

ص: 191

بن علی بن عماد الإسلام مع پنج گنج کتابته 824، و رأیت نسخه أخری فی (الملک: 5963) بخط محمد بن مطهر العاصی النیشابوری کتبه بهراه 829 فی حدود 2200 بیتا، و (المجلس: 907- 912) مع پنج گنج أیضا من القرن التاسع و نسخا مؤخره عن هذا کما فی الفهارس

871- نظم روضه الشعراء

لغواصی الیزدی، مر ذکره فی (9: 793)

مثنوی فی نظم روضه الشهداء

الأصل للمولی حسین الکاشفی و النظم لندائی الیزدی النیشابوری ذکره تحفه سامی 5: 150 بهذا العنوان، یأتی باسمه سیف النبوه

872- مثنوی روضه الصفات

لنویدی الشیرازی عبدی بیگ، المذکور فی (9: 1236) و هو أول مثنویاته من الخمسه الثانیه له علی زنه مخزن الأسرار یوجد منه ضمن کلیاته فی (دانشگاه: 2425) من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها

873- منظومه روضه القلوب

لابن همام الشیرازی، ناظم مثنوی اسرار دل 19: 114 و هو تفسیر سوره الیاسین نظمه فی 904، و عدد أبیاته فی نسخته ضمن کلیاته فی (دانشگاه: 4/ 2654) من القرن العاشر 206 بیتا، کما فی فهرسها

مثنوی روضه المحبین

لابن عماد، المذکور فی (9: 27) مر فی (11: 303) فرغ من نظمه فی ربیع الأول 794 أوله:

الحمد لله الخالق البرایا

و الشکر لواهب العطایا

ای نام تو صدر هر کتابی

آرایش فصل هر خطابی

آخره:

القصه مه ربیع الأول

این نظم بدیع شد مکمل

منظوم بسال عقد پروین

موسوم ب روضه المحبین

از مدت هجرت محمد

رفته نود و چهار و هفتصد

یوجد منه فی (دار الکتب بقاهره: 156 أدب فارسی) بخط عماد الخباز الأبرقوهی

ص: 192

841 و (دانشگاه: 1955) کتابته 10 رجب 1234 کما فی فهرسها

ره آورد قانع

لمیرزا محمد حسین الأصفهانی، مر (11: 309)

مثنوی ره آورد

لوحید الدستگردی، مر فی (9: 1265 و 11: 309)

874- مثنوی ریاض الحکمه

لحکیم ریاضی، المیرزا محمد باقر الیزدی منظومه عرفانیه فی السیر و السلوک، نظمه باسم أمین السلطان فی 1290 یوجد منه فی (المجلس: 657) مذهبه غیر مؤرخه، کما فی فهرسها أوله:

ای تو کعبه ای، تو مروه ای، تو صفا

وی تو رکن و، تو مقام و، تو منا

مثنوی ریاض العاشقین

لدرویش أشرف، یأتی بعنوان مثنوی شیرین و خسرو

875- مثنوی ریاض عشق

لعشقی البلگرامی، السید برکه الله المتوفی 1142 المذکور فی (9: 722) کما فی سرو آزاد: 248

ریاض الفتوح

لمیر عبد الفتاح، المذکور فی (9: 807) مر تفصیله فی (11: 332) و یوجد نسخه منه فی (الحقوق: 44 ب) و رأیتها فی (الملک: 4818) و هما ضمن مجموعتان من القرن الثالث عشر أول نسخه الملک:

سروشی خواست دوش از محفل جان

که اندر شهر بند ذات إنسان

و یوجد فی (الرضویه: 501 أدبیات) مع قیامت نامه له ضمن دیوانه کتابتها 1312 و (دار الکتب: 161 م أدب فارسی) غیر مؤرخه أوله [

بیا ای شوخ دل

]، کما فی فهرسهما

مثنوی ریش نامه

لعبید زاکان، المذکور فی (9: 706) مع مقدمه منثوره أوله [شکر و سپاس و ثنا مر خالقی را که به دست مشاطه قدرت شعشعه] آخره:

مراد ما نصیحت بود گفتیم

حوالت با خدا کردیم و رفتیم

یوجد نسخه منه عند (أصغر المهدوی: 590) کتابته 836 و أخری عنده” المهدوی” أیضا (رقم: 76) ناقصه الآخر من القرن العاشر، و رأیته فی (الملک: 6456) ضمن مجموعه کتابتها 1070 من جمع ناظم تبریزی، نقلت أوله و آخره من هذه النسخه

ص: 193

و یوجد نسخ أخری منه فی المکتبات کما فی فهارسها

مثنوی زاد السالکین

للسنائی، یأتی بعنوان مثنوی طریق التحقیق

زاد المسافرین

للمیر حسینی، المذکور فی (9: 100) مر ذکره فی (12: 9) رأیت منه نسخا یخالف أوله ما نقلت هناک و ما نقل فی فهرس تاشکند و هو:

ای برتر از آن همه که گفتند

آنان که پدید یا نهفتند

آنجا که تویی چو من نیاید

کش محرم این سخن نیاید

یوجد فی (المجلس: 1164) ضمن کلیاته المذهبه کتابتها 824 فی حدود 1100 بیتا و رأیته فی (الملک: 5923) بخط درویش محمود بن عبد الله النقاش مذهبه مصوره فی ثمان مقالات عرفانیه:

از گل شکری که من سرشتم

در هشت مقالتش نوشتم

و فی (أدبیات: 68 ب) بخط لطف الله محمد کریم ضمن مجموعه کتابته 1040 و (دانشگاه: 4736) بخط محمد قاسم الکرمانی کتابه المجموعه 1060 و (المجلس: 5923) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر، و نسخا أخری متأخره عن التاریخ

876- مثنوی زاهد

الملا عبد القادر البدوانی، المذکور فی (9: 691) ذکر فی هفت آسمان 1: 126 أنه تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی

877- مثنوی زاهدنامه

لأکبر الدولت آبادی، المذکور فی (9: 88) ذکر فی تذکره نصرآبادی: 109

مثنوی زبده الأسرار

لصفی علی شاه المیرزا حسن، المذکور فی (9:

616) مر ذکره فی (12: 18) أوله:

مطلع دیوان اسرار قدیم

هست بسم الله الرحمن الرحیم

آخره:

چون عشیق از جام وحدت مست شد

عقل با عشق آمد و همدست شد

و یوجد فی (خانقاه صفی علی شاه) کما حدثنی به إبراهیم الدیباجی

مثنوی زبده الأشعار

لقاسمی الگنابادی، المذکور فی (9: 866) مر فی (12: 18) و هو مثنوی فی قبال مخزن الأسرار حکایات عرفانیه و تماثیل فی

ص: 194

أربعه آلاف و أربعمائه بیت، نظمها فی 976:

جمله گهرهاش ز روی عدد

چار هزار آمده و چار صد

(ظل الهی) که بود بی زوال

شامل حالم شد و تاریخ سال

أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

حبل متین است و ره مستقیم

یوجد فی (الرضویه: 8383) ضمن مجموعه من مثنویاته کتابتها 76- 980 کما فی فهرس گل چین المعانی و جاء فی هفت آسمان أنه فی 4500 بیتا، نقلا عن مکتوب من الناظم

مثنوی زبده الأفکار

لأبجدی الهندی، مر فی (12: 19) و هو أول مثنویاته الخمسه، و فی قبال مخزن الأسرار ذکره فی مثنوی مودت نامه له، بقوله:

نخستین زبده الأفکار گفتم

جواب مخزن الأسرار گفتم

طبع ضمن کلیاته فی 1951 م فی مدرس

مثنوی زبده الأفکار

لنیکی الأصفهانی، زین الدین مسعود، المذکور فی (9: 1243) ذکره مؤلف عرفات العاشقین مع قصیده شهرآشوب و ذکر أیضا فی هفت آسمان 1: 114.

مثنوی زبده التجوید

مر فی (12: 22) منظومه فی حدود 275 بیتا فی التجوید، رأیتها ضمن مجموعه فی (الملک: 5418) کتابتها ع 1/ 1140.

مثنوی زبده الرمل

مر فی (12: 28) أوله:

هر که را عقل راهبر باشد

کار أو سر بسر حذر باشد

و مر مثنوی فی الرمل 19: 188.

878- مثنوی زبده الرمل

یوجد فی (دانشگاه: 4940) بخط من القرن الحادی أو الثانی عشر. أوله:

سه مزاج و چهار چون انگیخت

آب با آتش از چه رو آمیخت

ص: 195

مدخل اندر نجوم بسیار است

آنچه نثر است و آنچه اشعار است

لیک در رمل و مدخل تصنیف

کس نکرده است از وضیع و شریف

...

آنچه را چون تمام کردم من

زبده رمل نام کردم من

آخره:

به ز دین (شهاب) طینت اوست

قلزم قفل علم حکمت اوست

...

باد عمرش به کام دل صد سال

با هزاران تمام حرمت و حال

طبع بدهلی بهذا العنوان فی هذه الموضوع منظوما و منثورا و نسب إلی الشیخ الرئیس أبی علی سینا.

أوله:

ای که پوئی ره خدا طلبی

بشنو این قول دانیال نبی

هست علم رمل أحکام تمام (!)

زانکه چون معجز هست این أحکام

و رأیت نسخه منها فی (المجلس: 7/ 5279) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر. أوله:

هر که را عقل راهبر باشد

کار أو سر بسر چو زر باشد

صرح فیها باسمه: [

زبده الرمل نام کردم من

. 879- زبور العاشقین

لمحمد داود بن عبد الله الأصفهانی (أصفهان 1065 المشهد 1133) المذکور فی (9: 318) مثنوی فی توصیف المحبوب (سراپا) و التغزلات فیه، جاء فیه:

چو تعریف سراپا یافت إتمام

زبور العاشقینش ساختم نام

رأیت منه نسخه الأصلیه کتبت فی حیاه المؤلف مع مثنوی سفرنامه له فی (سپهسالار: 256) و نسخه فی (دانشگاه: 139/ 2591) بخط برهان الدین محمد بن إلیاس کتابته 1 رجب 1104 و فی (الرضویه: 229) کما فی فهارسها. أوله:

عزیزان، دوستان، مهرآفرینان

شهیدان، کشتگان محنت قرینان

880- مثنوی زشت و زیبا

لفخر الواعظین الکاشانی، السید أحمد الواعظ المتخلص ب (خاوری) یوجد عند حسن النراقی الکاشانی بطهران فی 1500 بیتا، کما مر فی قسم الدواوین.

881- مثنوی زلالی

مطبوع و الظاهر أنه لزلالی الخوانساری محمد حسن

ص: 196

ناظم المثنویات السبعه إحداها حسن گلو سوز الذی مر فی (7: 15) و الا فالزلالی مشترک بین تسعه شاعر تخلص جمیعهم زلالی کما مر فی (9: 404).

882- مثنوی زندان نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 84)

883- مثنوی زور عشق

للسید صدر الإسلام القزوینی، المتخلص ب (خاک) ابن عبد الحسین نائب الصدر، قصه فی 141 بیت نظمها فی 1359. أوله:

الا ای ساقی فیاض لاهوت

مرا ده از شراب فیض حق قوت

آخره:

هزار و سیصد و پنجاه و نه (خاک)

ز هجرت رفته گفت این قصه پاک

یوجد فی (المجلس: 2522) و فی مقدمته شرح أحوال الناظم و مؤلفاته، و منه دیوانه المطبوع فی 1338 علی الحجر فی 84 ص.

884- مثنوی زهدیه

لهمائی الآذربایجانی، درویش سهراب، المذکور فی (9: 1299) نقلا عن دانشمندان آذربایجان: 398 و هو فی زوال الدنیا و ذمها و لزوم الزهد فیها.

مثنوی زهره السنیه

للسید عیسی الأصفهانی، مر (12: 75).

885- مثنوی زهر و تریاق

لیحیی کافرا، من أوائل القرن الثالث عشر المذکور فی (9: 902) یوجد ضمن مجموعه کتابتها 1248 فی (دانشگاه: 4359) مع مثنوی هادی المضلین له، کما فی فهرسها. أوله:

یا خلیل النظر علی وجه الجمیل

إنه مرآه قدس للخلیل

...

بازگو ای جبرئیل عشق، می

از زبان یار و هم از نطق نی

886- مثنوی زیب و زیور

ذکر فی فهرس المتحف البریطانی من غیر توضیح فی قسم المثنویات الفارسیه فیها رقم (11836) کتابته 1026 مصوره.

887- مثنوی زیبانگار

لرضائی التستری مر ذکره فی (9: 369).

888- مثنوی زید و زینب

لخضر شاه الأسترآبادی، الخواجه حسین (حسن) الخطاط، المذکور فی (9: 296) مثنوی علی طریق لیلی و مجنون فی واقعه زید و زینب، ذکر فی مجالس النفائس: 38 و 211 و أورد بیتا منه.

ص: 197

889- مثنوی زینه الأوراق

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو رابع مثنویاته من الخمسه الثانیه له علی زنه هفت پیکر للنظامی، یوجد فی (دانشگاه: 2425) بخط من القرن الحادی عشر ضمن کلیاته التی تحوی علی 27600 بیت، کما فی فهرسها.

مثنوی زینه الحکایات

لرحمت الأصفهانی، المیرزا محمد المذکور فی (9: 356 و 12: 92).

ساقی نامه

بیان

نوع من الشعر الفارسی، مر فی (12: 102- 119) ذکر 137 منظومه بهذا العنوان فی أنواعها، و ها نذکر المثنوی منها خاصه، و لا نکرر ما ذکرناه هناک الا ما یلزم استدراکها.

890- مثنوی ساقی نامه

لباقیا، عده فی تذکره میخانه ممن نظم ساقی نامه.

891- مثنوی ساقی نامه

لسالک الکاشانی الساوجی، المیرزا حبیب الله بن علی مدد المذکور فی (9: 419) و المتخلص ب سالک و حبیب، له منظومتان فی هذا الموضوع، نظم أحدها و هو فی خامسه عشره من عمره، و الثانیه فی ذی حجه 1286 یوجد کلتاهما ضمن دیوانه فی (دانشگاه: 4297) (ص 9- 24 و 30- 49) کتابته 1299- 1303، کما فی فهرسها.

892- مثنوی ساقی نامه

لسالک الیزدی، الذی کان مده بشیراز ثم سکن أصفهان ثم اتصل بعبد الله قطب شاه (1020- 1083) المذکور فی (9: 420).

یوجد منه ضمن دیوانه فی (دانشگاه: 3287) بخط من القرن الثانی عشر.

893- مثنوی ساقی نامه

لشمس المعالی فی شرح حدیث الکساء و مدح ناصر الدین شاه قاجار (1264- 1313) جاء فی آخره لقب شمس المعالی. أوله:

بده ساقی آن باده خوشگوار

که بینم بهر قطره اش عکس یار

آخره:

ز (شمس المعالی) ثنای یسیر

بدل کن ز رحمت به فضلی کبیر

ص: 198

یوجد فی (الملیه: 858 ف) من أوائل القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها.

894- مثنوی ساقی نامه

لعرشی الکازرونی، یوجد فی (المجلس 29/ 2324) ضمن مجموعه کتابتها 1274- 1275 فی 36 بیتا. أوله:

یک نفس بیش نیست شربت تو

به دگر کس دهند نوبت تو

895- مثنوی ساقی نامه

لعطاء التستری، عبد الحکیم فی 141 بیتا، طبع ضمن دیوانه بالهند.

أوله:

کنم مدحت پیر خمار را

که می پرورد طفل سرشار را

آخره:

خلاصم ده از فانی ما سوا

سخن ختم باقی خدا را بقا

مثنوی ساقی نامه

لحکیم عطائی الأصفهانی، المذکور فی (12: 111) یوجد عند (فرخ: 280) بمشهد و (المجلس: 28/ 2329) و الثانی ضمن مجموعه کتابتها 1274- 1275 (ص 310- 313) کما فی فهرسها. أوله:

زهی پیش درگاهت ای نور پاک

شب و روز در سجده افتاده تاک

896- مثنوی ساقی نامه

لغواصی الیزدی، مر فی (9: 793).

مثنوی ساقی نامه

لمیر فتاح المراغی، راجع ریاض الفتوح 19: 193) له.

897- مثنوی ساقی نامه

للسید رضا فروغ، یوجد ضمن دیوانه مع مثنوی فضل و مثنوی هفت بزم ضمن دیوانه المتضمن حدود ثلاثه آلاف بیت بخط الناظم فی (دانشگاه: 2/ 2844) فرغ من کتابته 14 ع 1/ 1296، کما فی فهرسها أوله

بیا ساقی ای مونس دوستان

بزن خیمه اندر سرابوستان

که فصل گل و لاله و عنبر است

ز گل بوستان أخضر و أحمر است

898- مثنوی ساقی نامه

لکاشف الأصفهانی، آقا إسماعیل، المذکور فی (9: 897) یوجد فی (دانشگاه: 2934) ضمن دیوانه من القرن الحادی عشر (ص 101- 115) و احتمل صاحب الفهرست أن المقابله و الإصلاح فیها بخط الناظم

ص: 199

899- مثنوی ساقی نامه

لکوثری الهمدانی، المیر عقیل المذکور فی (9: 924) یوجد فی (المجلس 54/ 2329) ضمن مجموعه کتابتها (1274- 1275 فی 115 بیتا، کما فی فهرسها

دلا تا بکی عقل زاهدمنش

نماید به می خوردنم سرزنش

900- مثنوی ساقی نامه

لمیر غلام علی بن میر علی شیر قانع مائل الشیرازی التستری من القرن الثالث عشر (1181- 1251 فی 199 بیت، طبع ضمن کلیاته بالهند أوله:

به نام خداوند پیمانه بخش

سبوبخش و خم بخش و خمخانه بخش

آخره:

کنون بر دعا می کنم اختتام

که منظور دل نیست طول کلام

901- مثنوی ساقی نامه

لمشرقی الشیرازی، حسن المذکور فی (9: 1048) و هو غیر مشرقی المشهدی ناظم ساقی نامه 12: 115 یوجد ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر فی (دانشگاه: 9/ 3069)، کما فی فهرسها أوله:

آمدم از عالم عزلت به گوش

کز خم وحدت قدح می بنوش

دامن از آلایش این دهر دون

برکش و از هستی خود شو برون

902- مثنوی ساقی نامه

لشاعر باسم هادی و تخلص هادی من القرن الحادی عشر، یذکر فی مقدمه دیوانه الذی من إنشائه وفاه شاه صفی فی 1052 و مهاجرته إلی الهند و وصوله إلی سورت فی 22 شعبان 1057، و کان حیا إلی 1067 یوجد ضمن دیوانه المذکور فی (دانشگاه: 5269) من القرن الثانی عشر (ص 762- 781) کما فی فهرسها أوله:

ثنا باده نوشان ادراک را

ز خود بی خودان دل پاک را

مثنوی سالارنامه

للشیخ أحمد الشیرازی الکرمانی المذکور فی (9: 65)، مر تفصیله فی (12: 119) و مر مثنوی فی تقریظ سالارنامه 19: 143 لآسوده، طبعا بشیراز 1316 کما مر

مثنوی سام نامه

لخواجو الکرمانی، مر فی (12: 123) أوله:

ص: 200

سپاس آن خدای ایزد رهنمای

که از کاف و نون کرد گیتی بپای

یوجد منه فی (المجلس: 2526) من القرن الحادی عشر و أیضا (المجلس: 399) ناقص الأول، کما فی فهرسها

903- مثنوی سام و بهرام

للملا عبد الرزاق فیاض اللاهیجی، المتوفی 1051، المذکور فی (9: 852) مثنوی فی بحر الهزج نظمه باسم شاه صفی الصفوی یوجد منه فی (سنا: 7551) بخط من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها، و فی (دار الکتب القاهره: 164 م أدب فارسی) جاء فی فهرسها: سام و بهرام لعبد الرزاق أوله:

خداوندا دلی ده آشنا روی

که تأبد جز تو از هر آشنا روی

مثنوی سبحه الأبرار

لعبد الرحمن الجامی، المذکور فی (9: 188 و 12: 131)

904- مثنوی سبحه صفا

لصفی علی شاه المذکور فی (9: 609) مثنوی عرفانی طبع مع مثنوی رعنا و زیبا بطهران 1310 ش رأیته فی (الملک: 5515) أوله:

حمد بی حد ذات پاکی را سزاست

کن خلائق را به نیکی رهنماست

آخره:

شکر حق را که به نامت ای غلام

ختم شد سبحه صفا گو، و السلام

905- مثنوی سبحه هزار دانه

للسید منصور السمنانی یوجد منتخبه فی 220 بیتا فی (المجلس 58/ 2329) ضمن مجموعه کتابتها (1274- 1275) کما فی فهرسها أوله:

مرحبا ای عشق نیکوکارها

وی به داغت گرمی بازارها

آخره:

ور بخندم لحظه ای بی اختیار

سالها بأید نشستن اشکبار

مثنوی سبعه أبحر

لساغر، یأتی بعنوان مثنوی مظفرنامه

906- مثنوی سبع المثانی

للشیخ رضا نجیب الدین التبریزی الأصفهانی المتوفی 1185، کما أرخه ریاض العارفین و هو غلط لأن السید محمد القطب الذهبی صرح فی فصل الخطاب بأن الشیخ رضا نجیب الدین أورث طومار سلسله الذهبیه

ص: 201

إلی الشیخ علی نقی الإصطهباناتی المتوفی بأصفهان 1129، و هو أورثنی و الطومار الیوم موجود عندی و الصحیح ما ترجمه دانشمندان ص 374 و أرخ وفاته 1075 و طبع سبع المثانی فی شیراز 1342، مر فی (9: 402 و 12: 130) و له غیر الدیوان ثلاث مثنویات: نور الهدایه، سبع المثانی، دستور سلیمانی

مثنوی سبع المثانی

لساغر الأصفهانی، یأتی بعنوان مثنوی مظفرنامه

مثنوی سبع المثانی

لمظفر علی شاه، مر فی (12: 129 و 19: 125)

907- مثنوی سبعه سیاره

لرشیدی العباسی، المذکور فی (9: 362).

مثنوی عرفانی نظمه فی 1060 (- گل باغ أبد). رأیته فی (الملک: 4/ 5266) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر. آخره:

بهر تاریخ سبعه سیار

گل باغ أبد شد آینه دار

مثنوی سبعه سیاره

للنوائی، مر (7: 264 و 12: 131).

مثنوی سبیل النجاه

للسید محمد، مر (12: 140).

مثنوی سجنجل

لدهدار، مر فی (9: 777 و 12: 148). أوله

بسم الله الرحمن الرحیم

نزل گرامیست ز حی قدیم

وحی جلیلست و بوجه جمیل

بر نبی آورده سبق جبرئیل

یوجد عند (أصغر مهدوی: 273) بخط علی نقی بن یوسف بن محمد درویش الحسن آبادی ضمن مجموعه کتابتها 1103 و رأیتها فی (الملک: 2/ 3470) من القرن الثانی عشر.

مثنوی سحر حلال

لأهلی الشیرازی، المذکور فی (9: 1113 و 12:

151). أوله [حمد و ثنای نامحدود و شکر نامعدود ...

ای همه عالم بر تو بی شکوه

شوکت خاک در تو بیش کوه

نسخه شایعه، منها (دانشگاه: 6/ 4515) بخط غیاث الدین ضمن مجموعه کتابتها 981 و رأیتها فی (الملک: 1/ 5248) مذهبه من القرن الحادی عشر، و هذا غیر سحر حلال المنثوره فی الأخلاق للطف الله بن أستاذ أحمد المعمار اللاهوری

ص: 202

الذی ألفه 1070.

908- مثنوی سخن عالی

لمیرزا محمد الشیرازی، المتخلص ب عالی، مر فی (19: 92)، یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 3772) من القرن الحادی عشر فی حدود 4200 بیتا سمی ب سخن عالی. جاء فیه: [

سال هجرت بد هزار و شصت و هشت

...].

909- مثنوی سد سکندر

یوجد بهذا العنوان منسوبه إلی شاعر یتخلص ب (ناطق) ضمن مجموعه شعریه من القرن الثالث عشر فی (دانشگاه: 14/ 4313) (ص 237- 324) کما فی فهرسها.

مثنوی سد سکندری

للنوائی، مر (7: 264 و 12: 153).

سراپا

بیان

و هو نوع من الشعر یوصف الناظم فیها أعضاء بدن محبوبه من الرأس إلی القدم، و صفاته الروحیه تغزلا.

910- مثنوی سراپا

لملا محمد توفیق الکشمیری، المذکور فی (9: 180) رأیت منه نسختان: (الملک 4/ 5091) کتابته 1233 و أخری ضمن مجموعه مذهبه من القرن الثالث عشر أیضا فی (الملک 6/ 4676) فی حدود 195. أوله:

آفرین باد بر آن صانع بی چون و چرا

که سراپای تو آراست بدین ناز و ادا

911- مثنوی سراپا

لداود متولی، یوجد ضمن مجموعه شعریه فی (دانشگاه: 4476) من القرن الثانی عشر مذهبه (ص 61- 73)، کما فی فهرسها.

912- مثنوی سراپا

لمیرزا محمد محرم الکشمیری، رأیتها بهذا النسبه فی (الملک: 4/ 4676) ضمن مجموعه مذهبه من القرن الثالث عشر (ورق 87- 125) فی حدود 1150 بیتا. أوله:

ای مرتب ز تو کتاب وجود

وی تو شیرازه ز دفتر جود

کاتب قدرتت بخوش حرفی

لاله را داده رنگ شنجرفی

ص: 203

آخره:

گر مصور صورت آن دلستان خواهد کشید

حسرتی دارم که نازش را چنان خواهد کشید

913- مثنوی سراپا

أو آینه بدن نما لمیرزا علی مهری عرب بن ساعد العاملی، المذکور فی (9: 1136) و کان یمدح شاه سلیمان الصفوی (1077- 1105). أوله:

ای بت چابک شیرین حرکات

جلوه ناز تو چون آب حیات

آخره:

روز و شب (مهری) بی تاب و توان

کرده نام خوش تو ورد زبان

نسخه شایعه. منها (دانشگاه 12/ 3689) من القرن الحادی عشر، ذکر فی فهرسها بعنوان آینه بدن نما و (الرضویه 2/ 235 أدبیات) ضمن جنگ کتابتها 1116- 1129 و رأیتها فی (الملک 15/ 4719) ضمن مجموعه کتابتها 1192.

914- مثنوی سراج الصدور

لمحمد حسن المتخلص ب (فقیر) مر ذکره فی (12: 157)، و مر حمله حیدری 19: 163 له.

915- مثنوی سر الأسرار

لمحمد کاظم غمگین الأصفهانی 1286- 1355) المذکور فی (9: 792).

مثنوی سرخ بت

لعنصری البلخی، مر (7: 266).

916- مثنوی سرگذشت أردشیر

لوحید الدستگردی، حسن بن قاسم المذکور فی (9: 1265) طبع بطهران.

917- مثنوی سرو و تذرو

لنثاری التونی، المذکور فی (9: 1170) نقلا عن تحفه سامی 5: 123 أنه فی بحر شاه و درویش و أورد بعضها.

مثنوی سرو و گل

لتسکین، یأتی بعنوان مثنوی فلک نازنامه.

918- مثنوی سرو و گل

منظومه فی غرام سرو گل و فلک ناز و خورشیدآفرین و محاربات سحریه، رأیته فی (الملک: 5394) کتابته 16 ع 2/ 1234.

أوله:

به نام پادشاه فرد جبار

بده توفیق ما را اندرین کار

بحق مصطفی کان فتوت

سخاوت پیشه تاج مروت

ص: 204

919- مثنوی سعادت نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 84).

مثنوی سعادت نامه

لمحمود الشبستری، المذکور فی (9: 1010 و 12: 182) مثنوی فی ثمانیه أبواب و کل باب فی عده فصول فی حدود ثلاثه آلاف بیت. أوله:

حمد و فضل خدای عز و جل

هست بر بنده واجب از أول

یوجد فی (المتحف البریطانی: 7465) من القرن العاشر، و (دانشگاه: 2605) من القرن الحادی عشر، و (المجلس: 617) ضمن مجموعه کتابتها 1262- 1263 کما فی فهارسها.

920- مثنوی سعادت نامه

لناصر خسرو العلوی، المذکور فی (9: 1154 و 12: 181). أوله:

دلا همواره تسلیم رضا باش

بهر حالی که هستی با خدا باش

خدا را دان خدا را خوان بهر کار

مدان این یاوران را به ازو یار

رأیت منه فی (المجلس: 4940) بخط جهان شاه بن أیار من القرن التاسع و أخری أیضا (المجلس: 4909) جدیده الخط ع 1/ 1335.

921- مثنوی سعادت نامه

لنظام الأسترآبادی المعمائی، المتوفی 921 المذکور فی (9: 1201) و هو إحدی المثنویات الحماسیه الدینیه الفارسیه، فی أحوال و غزوات النبی صلی الله علیه و آله علی زنه خسرو و شیرین للنظامی، نظمه فی 918 فی عصر الشاه إسماعیل الصفوی و باسم الخواجه سیف الدین مظفر ألب تکچی، یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 3642) سقطت من خاتمته بخط من القرن الحادی عشر جاء فیه:

ز هجرت نهصد و هجده گذشته

که کلکم زین هنر فیروزه گشته

أوله:

خداوندا در گفتار بگشای

دلم را دولت دیدار بنمای

922- مثنوی سعد و سعید

لصادقی کتاب دار، المذکور فی (9: 581) و هو مثنوی فی قبال خسرو و شیرین.

ص: 205

923- مثنوی سعد و همایون

لعبد الرحیم الأصفهانی الشیرازی، من شعراء القرن الثامن، جاء فی آخره:

بگو (عبد الرحیم) أحوال ایشان

که دیدی یا شنیدی حال ایشان

...

چو ایشان را بهم دیدم همایون

بگفتم قصه سعد و همایون

...

که من هرگز نرفتم پیش أستاذ

مرا ایزد عطایی این چنین داد

...

به ذی الحجه بود از أول ماه

که ختم این سخن کردم به ناگاه

بتاریخ این حدیث نغز شیرین

سنه سبعمائه و تاسع و سبعین 779

و هو عشره مکاتیب غرامی تبادلت بین سعد و همایون. فرغ منه فی ذی حجه 779. أوله:

به نام آنکه عالم آفریدست

محمد بر خلائق برگزیده است

یوجد فی (دانشگاه 1/ 3075) بخط محمد بن حاجی طالب ضمن مجموعه (ص 1- 35) کتابتها ع 1/ 847، کما فی فهرسها.

مثنوی سعی الصفا

لآذری الأسفراینی، مر تفصیله فی (9: 4 و 12:

184).

924- مثنوی سفرنامه

فی شرح رحله ناصر الدین شاه (1264- 1313 إلی مازندران فی بحر التقارب. یوجد منه فی (الملیه: 322 ف) کتبت للشاه المذکور فی 9 ورق، کما فی فهرسها. أوله:

به یومی که اردوی شاه جهان

ز طهران برون شد بمازندران

925- مثنوی سفرنامه أروپا

و هو شرح رحله ناصر الدین شاه القاجار (1264- 1313) إلی أروپا من 21 صفر 1290، لأحد الشعراء الملتزمین لرکابه یتخلص ب عیوق أوله:

نخستین بر زبانم گشت جاری

سپاس ذات پاک کردگاری

آخره:

علوم اولین و آخرین اند

که در گفتار شهد انگبین اند

یوجد فی (الملیه: 504) من القرن الثالث عشر فی 46 ورق، کما فی فهرسها

ص: 206

مثنوی سفرنامه

لمیرزا إبراهیم پوده ای المتخلص به (سری) یأتی بعنوان مثنوی مرغابیه

926- مثنوی سفرنامه کرمان

لثاقب الآشتیانی التبریزی، المیرزا إسماعیل خان بنان السلطنه، المتوفی فی العصر الناصری، یوجد ضمن دیوانه (ص 66- 97) فی (دانشگاه: 2437) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها

927- سفرنامه مکه

لمیرزا جلایر، و هو نظم رحلته إلی الحج و زیارت العتبات، أیام محمد شاه القاجار و باسمه (1250- 1264) أوله:

محمد شه شهنشاه جوان بخت

که برخوردار باد از تاج و از تخت

یوجد فی (الملیه: 837) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها

928- مثنوی سفرنامه

لحاتم بن حسن بن محمد خان الخوئی، مع دیباجه منثوره، جاء فیه: هذا العام 1311 الذی مضی من عمری أربعین سنه أوله: [ستایش و سپاس مر حضرت معبودی

نخستین چو هنگام دفتر کنم

به نام خدا خامه را سر کنم

رأیته فی (الملک: 5414) بخط الناظم کتابته 1311 فی 41 ورق

929- مثنوی سفرنامه

للمیرزا محمد داود بن عبد الله الأصفهانی المذکور فی (9: 318) مدرج فی دیوانه المذکور و کان سفره من أصفهان إلی المشهد الرضوی منصوبا لتولیه الآستانه 1109، و توفی بالمشهد خراسان، کما فی آتشکده آذر: 175 رأیت منه فی (سپهسالار: 256) کتبت فی حیاه المؤلف

930- مثنوی سفرنامه

لزوجه میرزا خلیل رقم نویس بلاط الصفوی و هو نظم رحلتها من أصفهان إلی مکه فی 1300 بیت أوله:

مرا چون کرد چرخ حیله پرداز

جگر خون از فراق یار دمساز

حرامم شد به بستر خواب راحت

ندیدم چاره ای غیر از سیاحت

یوجد فی (دانشگاه: 175/ 2591) ضمن مجموعه آقا محمد معینا الأردوبادی المؤرخه 1104، کما فی فهرسها

ص: 207

931- مثنوی سفرنامه

لمیر سید علی نیاز (9: 1239) و هو شرح رحلته إلی الهند یوجد بخط الناظم عند علی أصغر حکمت بطهران، و انتقلت إلی (الرضویه) أخیرا

932- مثنوی سفرنامه

لمجرم التفرشی، المیرزا سید شفیع خان مدیر لشکر، من شعراء عصر مظفر الدین شاه و الانقلاب الدستوری بإیران، و هو شرح رحلته من طهران إلی مشهد مع عین الدوله صدر أعظم یوجد فی (دانشگاه:

3114) ضمن دیوانه (ص 1- 23) بخط محمد صادق کتابته محرم 1334، کما فی فهرسها

933- سفرنامه مکه

لمشتری الخراسانی، ناظم مثنوی مرآه العشق طبع بطهران فی 1300 علی الحجر فی 23 ص بمباشره میرزا مشتری و هو فی أوصاف مزارات النجف و کربلاء و الکاظمیه و سامراء أوله:

ای نام تو با هزار إعزاز

بر نامه کائنات آغاز

یوجد فی (الرضویه: 4757) ضمن دیوانه کتبت فی حیاه الناظم و (دانشگاه: 5/ 3806) بخط میرزا إبراهیم اشتری الشاعر، رمضان 1300، و (المجلس:

1067) أیضا ضمن دیوانه، کما فی فهارسها

934- مثنوی سفرنامه

لنزاری القهستانی، المذکور فی (9: 1182) مثنوی علی وزن مثنوی معنوی للمولوی، یوجد ضمن کلیاته فی المکتبه العامه بلنینگراد رقم 4 بخط عبد الرشید بن شیخ عبد الله الحلوی، کتابتها أول رمضان 837، کما فی نسخه های خطی 4: 508

935- مثنوی السفره

لترکی الشیرازی، محمد حسین الملقب ب (آغولی) المذکور فی (9: 169) و هو مثنوی فی ذم مجالس الطعام و الریاء فیه الذی کان یقیمه الأغنیاء باسم عزاء الحسین علیه السلام ، طبع بمبئی فی 1309 علی الحجر فی 48 ص

ص: 208

936- مثنوی سفیان و یثرب

فی قصه حرب النبی صلی الله علیه و آله مع سفیان و الأمیر علیه السلام مع عمرو بن عبد ود و یحتمل أن یکون قطعه من إحدی المثنویات الحماسیه أوله: [لشکر کشیدن سفیان بجانب یثرب زمین بجنگ حضرت ]

که سفیان دیگرباره از راه کین

ز بطحا بیامد به یثرب زمین

یوجد فی (دانشگاه: 4724) ضمن مجموعه المؤرخه 1251 (ص 54- 73) کما فی فهرسها

937- مثنوی سفینه سکینه

لتقی الدین الأوحدی البلیانی، المذکور فی (9: 173) کما فی شهرآشوب در شعر فارسی

938- مثنوی سفینه النجاه

لزاهد الأصفهانی التبریزی، المیرزا قاسم المذکور فی (9: 399)، مثنوی دینی أخلاقی و نظم غزوات المرتضوی، و سفینه النجاه اسمه و تاریخ شروع نظمه:

کردم چو ز ناظم طلب تاریخش

گفتا که سفینه النجاه زاهد 1102

یوجد فی (دانشگاه 2623) ضمن دیوانه المذهبه من القرن النظم (ورق 315- 343) کما فی فهرسها أوله:

به نام خداوند کون و مکان

خردبخش جان کردگار جهان

زهی آفریننده ماه و مهر

فروزنده روشنایی سپهر

939- مثنوی سکندرنامه

لخواجه حسین ثنائی المشهدی، المتوفی بلاهور 996 المذکور فی (9: 185) رأیته ضمن تذکره الشعراء المؤلفه سنین 1015- 1018 فی (الملک: 3841) بخط المؤلف، و ذکر المؤلف فی شرح أحوال الناظم أنه لم یتممه و هو مثنوی فی حدود 750 بیت، یشرع بعد النعت و المناجاه بقصه إسکندر و حروبه أوله:

به نام جهان بخش ملک آفرین

سراپرده أفراز چرخ برین

بخاک افکن أفسر سروری

سکندر ده سعی اسکندری

940- مثنوی سکندرنامه

خردنامه سکندری لعبد الرحمن الجامی

ص: 209

المذکور فی (9: 188) و هو أحد مثنویاته السبعه هفت اورنگ و المذکوره فی (19: 164)

941- مثنوی سکندرنامه

لمقصود عالم اللکهنوی، المذکور (9: 1091) نقلا عن صبح گلشن: 440

مثنوی سلامان و ابسال

للجامی، مر فی (12: 213)، نظمها باسم السلطان یعقوب ترکمان سنین 884- 886 أوله:

ای به یادت تازه جان عاشقان

ز آب لطفت تر زبان عاشقان

نسخه شایعه: (المجلس) ضمن هفت اورنگ کتابته 945 و (مشهد، فرخ:

219) من القرن العاشر و غیرها

942- مثنوی سلسبیل

للمحدث الفیض الکاشانی، المتوفی 1091 ذکره فی مثنویاته

943- مثنوی سلسله

لنویدی الشیرازی الذی مر له مثنوی جوهر فرد 19: 152 و هذا خامس مثنویاته من الخمسه الثالثه له، کما مر

مثنوی سلسله الذهب

للجامی، مر فی (12: 216) و هو فی ثلاث دفاتر و حکایات و تماثیل عرفانیه، و فرغ منه فی ذی قعده 876 أوله:

لله الحمد قبل کل کلام

بصفات الجلال و الإکرام

نسخه شایعه: (مشهد، فرخ) یحتمل کتابتها 886 و (سنا: 7555) من القرن 9- 10 و (المجلس: 1097) کتابتها 930 و (دانشگاه: 1480) کتابتها 943

944- مثنوی سلسله مشایخ طریقت

لساقی الخراسانی، الحاج محمد زمان المذکور فی (9: 416) یوجد فی (المجلس: 990) بخط میرزا رحیم الشیرازی ضمن دیوانه (ص 237- 297) کتابته 1286، کما فی فهرسها

مثنوی سلسله نامه

لمجنون المراغه إی، مر (9: 968 و 12:

217)

منظومه سلطان الأنساب

لداود الأصفهانی، المذکور فی (9: 318)

ص: 210

فی نظم نسب الشاه سلطان حسین الصفوی إلی قصی بن کلاب، نظمه حین کان عمره ست و ستون سنه، و مر له مثنوی سفرنامه 19: 207 و یأتی مثنوی نمکدان دین له

مثنوی سلطان نامه

راجع مثنوی نه سپهر لأمیر خسرو الدهلوی

مثنوی سلیمان نامه

لزلالی الخوانساری المذکور فی (9: 404 و 12:

227) مثنوی فی بحر شاهنامه مع دیباجه منثوره لطغرا المشهدی أوله:

[تیمنا بخطاب گستاخه شکسته خامه ]

به نام جهانگیر دلهای تنگ

که آمد سلیمانش یک مور لنگ

یوجد فی (الملک: 4/ 4843) و (الرضویه: 4661) و (إلهیات: 4684) کلها من القرن الحادی عشر، و غیرها

945- مثنوی سلیمان و بلقیس

لفیضی الهندی، أبی الفیض بن مبارک (954- 1004) المذکور فی (9: 855) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 262) لم یتم. و ذکر فی هفت آسمان 1: 118 أنه نظمه فی قبال خسرو و شیرین للنظامی.

مثنوی سلیمان و بلقیس

لنظام الأسترآبادی، کما عبر عنه فی مجمع الفصحاء 2: 50.

مثنوی سلیمان و بلقیس

لخان صاحب صوفی، مر بعنوان مثنوی بلقیس و سلیمان 19: 128.

946- مثنوی سماور

أو گفتگوی قند و چای لمسکین ناظم الکتاب المذکور فی (9: 1039).

947- مثنوی سمند و بی دل

مثنوی قصصی، أوله:

در کشور شام پیرزالی

از قامت خم شده هلالی

ص: 211

آخره:

زین دخترکان سند حذر کن

ای دل شده چاره دگر کن

یوجد ضمن مجموعه شعریه قصصی فی (دانشگاه: 6/ 4724) کتب بعضها فی 1251 کما فی فهرسها.

948- مثنوی سمنونامه

لشاعر یتخلص ب (مهدیا) و هو فی قصه طبخ (سمنو) من الأطعمه المقدسه بإیران. أوله:

من به نام حق ابتدأ کردم

سمنونامه را بنا کردم

آخره:

(مهدیا) سخت بی خبر شده ای

سمنو خورده ای پکر شده ای

یوجد فی (دانشگاه: 12/ 4724) مع مثنوی سمند و بی دل المذکوره آنفا.

949- مثنوی سوانح أیام فراق

لشاعر یتخلص ب (صبا) فی 334 بیتا تتبع فیه سوانح حجاز، نان و حلوا للشیخ البهائی. یوجد فی (الرضویه: 255) ضمن جنگ من القرن الرابع عشر، و استظهر گل چین فی فهرسه أنه غیر صبای کاشانی (9: 592). أوله: [حمد له. و الصلاه و السلام علی محمد ...] آخره:

تا مرا یک باره چون مجنون کند

خورد و خواب از خاطرم بیرون کند

مثنوی سوانح الحجاز

للشیخ البهائی. راجع نان و حلوا.

950- مثنوی سوز و گداز

لأشرف المازندرانی، الملا محمد سعید المذکور فی (9: 78)، یشکو فیه فراقه من زوجته ثم یخاطبها بترکه هند و رجوعه إلی إیران. أوله:

صباحی خوش لقا چون نامه دوست

که خوشحالی نمی گنجید در پوست

یوجد فی (الرضویه: 4589) ضمن دیوانه من القرن الحادی عشر (ص 253- 260)، کما فی فهرسها.

951- مثنوی سوز و گداز

لصادق التفرشی، المذکور فی (9:

578 و 12: 256) مثنوی فی حدود 208 بیتا، 32 بیتا من أوله عربیه، و سمی فی بعض الفهارس ب آتشکده. أوله:

معشر العشاق من أهل الحوی

اننی آنست نارا بالطوی

ص: 212

...

آتشی می بینم ای یاران ز دور

گرم می آید بچشمم نخل طور

رأیتها فی (الملک: 6/ 4932) و (16/ 4719) من القرن الثانی عشر، و غیرها من النسخ الشائعه فی المجامیع الشعریه.

952- سوز و گداز

لطالب الآملی، المذکور فی (9: 136) مثنوی فی حدود 210 بیتا فی شرح حالاته و محنه، و مدح فیه بکتاش خان. أوله:

سرم را باز شوری در کمین است

که بی سوز دل آهم آتشین است

بلی دارم بلائی در گذرگاه

که هر دم بی جهت گم می کنم راه

طبع ضمن کلیاته بمباشره و تعلیقات طاهر شهاب فی 1346 ش.

953- مثنوی سوز و گداز

لمحمد رضا نوعی الخبوشانی، المذکور فی (9: 1235 و 12: 256). مثنوی غرامی فی بحر خسرو و شیرین فی غرام (شاه زاده هندو) الذی أحرق نفسه، فی حدود 500 بیتا. طبع بلکهنو 1286 و ترجم إلی الإنگلیزیه بمباشره داود إیرانی و انندا. ک کومارا سوامی A NA NDA K .COOMA RA SWA MY . أوله:

الهی خنده ام را نالکی ده

سرشکم را جگر پرکالکی ده

نسخه شایعه، رأیت منه خمسه نسخ فی (الملک) و (دانشگاه: 22/ 2466) بخط محمد باقر الهاشمی کتبها فی برهان پور الهند فی 1067.

مثنوی سوگندنامه

مر فی هذا الموضوع و العنوان (12: 257- 260).

954- مثنوی سه رنگ

لمحمد طاهر وحید القزوینی، المذکور فی (9: 1266) فی ثلاثه (رنگ) رأیت منه فی (سپهسالار: 143). أوله:

تیره دل خیره زبان برگشود

خیره سر و تیره زبان همچو دود

آخره:

خاطرش در جهان مساز غمین

هر که گوید ز روی صدق، آمین

955- مثنوی سیاف

للحاج علی أصغر شمشیرگر الشیرازی، المتوفی 1262، المذکور فی (9: 481) و له مثنوی گنج اسرار 18: 235 و مثنوی جنات وصال. و طبع مثنوی سیاف فی ثلاث دفاتر جمعا فی 543 ص فی

ص: 213

1329- 1333 ش.

مثنوی سیر العباد إلی المعاد

للسنائی، المذکور فی (9: 471 و 12:

277). مثنوی علی زنه حدیقه الحقیقه له، طبع بمباشره کوهی کرمانی و مقدمه سعید نفیسی فی 770 بیتا فی 1316 ش یشرع فیه بلغز (باد) ثم یصف روح النامی و الحیوانی و مطالب عرفانیه أخلاقیه، و یختمها بمدیح محمد بن منصور الملقب بمفتی شرق. أوله:

مرحبا ای برید سلطان وش

تختت از آب تاجت از آتش

یوجد فی (سنا: 1/ 7569) من القرن العاشر أو الحادی عشر، و (المجلس: 1099) کتابته 1011 فی 609 بیت و غیرها من النسخ الشائعه، و یوجد ذیله لأوحد الدین طبیب الرازی فی (أونیورسیته: 4/ 2010) ضمن مجموعه أحدها سیر العباد للسنائی کما فی فهرسها.

956- مثنوی فی السیر و السلوک

لحیدر التبریزی، المذکور فی (9: 271) مثنوی فی حدود سبعمائه بیت و بینهما قطعات منثوره، و مدح فی أولها محمد أکبر پادشاه (963- 1014) ثم یذکر الأصول العشره نظما.

و آخره:

بیا لب ببند از سخن (حیدری)

که کار تو نبود سخن گستری

سخن ساز کوتاه و خاموش باش

ز سر تا به پا چون صدف گوش باش

رأیتها فی (المجلس: 6595) ضمن دیوانه من القرن الحادی عشر (ص 117- 201).

مثنوی سیف الرسائل

لمحمد میرزا القاجار، المذکور فی (9: 459 و 12: 286). و هو فی شرح أحواله و خصومت الحاج میرزا آقاسی له و مسافرته إلی العراق. یوجد ضمن دیوانه فی (دانشگاه: 2648) من القرن الثالث عشر کما فی فهرسها.

957- مثنوی سیف النبوه

لحسین ندائی الیزدی النیشابوری المذکور فی (9: 1179) من المنظومات الحماسیه الدینیه، نظم فیها روضه الشهداء لملا حسین الکاشفی و أحوالات الأنبیاء و رجال الإسلام و الأئمه، و فی

ص: 214

نسخه (دانشگاه: 3658) جاء باسم سیف الأمه و مشهد الشهداء جاء فیه:

گشت آن نامه همچو ماه تمام

کرد سیف النبوه چرخش نام

...

حیدر عهد شاه إسماعیل

که چنین بت شکن ندید خلیل

...

شد چو ذکر شهادت سعدا

نهمش نام مشهد الشهداء

أوله:

این سر نامه خطبه و تحمیدست

این روضه قدس و مشهد توحیدست

یوجد منه نسخه فی (طهران، موزه: 3729) بخط قاسم بن علی بن حسین الحسینی ذی حجه 927، مذهبه من موقوفات شاه عباس لآستانه شیخ صفی 1022، و (دانشگاه: 4658) من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها.

مثنوی سی فصل

لفرید الدین عطار، المذکور فی (9: 730 و 12: 291).

958- مثنوی سی نامه

لأمیر حسین الحسینی الهروی الغوری المذکور فی (9: 100 و 12: 292) مثنوی عرفانی فی مراتب العشق فی ثلاثین مکتوبا و سمی فی بعض النسخ ب عشق نامه أوله:

سر نامه کنم نام خدایی

که نتوان گفتنش چون چرایی

نامه أول در عاشق شدن بخبر:

همیشه گلبن آن کان خوبی

شکفته ماه در بستان خوبی

(حسینی) پرده عشاق بنواز

بلندآوازه گشتی بر کش آواز

یوجد منه فی (دانشگاه: 4601) من القرن الثامن أو التاسع مذهبه و (المجلس: 1164) ضمن کلیاته المؤرخه 824 و (دار الکتب القاهره: 150 م أدب فارسی) بخط نعیم الدین الکاتب 894 کما فی فهارسها

959- مثنوی سی نامه

أو محب و محبوب لکاتبی الترشیزی، محمد بن عبد الله، المذکور فی (9: 896) و هو ثلاثین مکتوبا غرامیه تبادلت بین محب- و محبوب الخیالیتان فی 1200 بیتا، و کذا سمی فی بعض الفهارس ب سی نامه و هذا غیر ده باب للناظم یوجد نسخه منه فی (المجلس: 2616) و جاء

ص: 215

اسمها بخط الکاتب من القرن التاسع ده نامه کما فی المجلد الثامن من فهرسها المخطوطه للسیده راستکار، غیر هذا الاسم لا یناسب موضوعها و عدد مکاتیبها الثلاثین یوجد نسخه أخری من القرن العاشر فی (المتحف البریطانی: 10894) ذکر فی فهرسها أیضا بعنوان ده نامه لم یذکر أولها و لم یذکر منبع انتساب العنوان إلیها أول سی نامه:

زهی (مهرت) سر هر نامه نامت

کلیم ابکم ز تفسیر کلامت

مثنوی شاه إسماعیل نامه

لقاسمی، راجع شاهنامه

مثنوی شاپور و شهناز

لجنتی الأصفهانی، المیرزا زین الدین الجزی مر فی (13: 1)

960- مثنوی شاه بو علی قلندر

لشرف قلندر، المذکور فی (9: 887) أوله:

مرحبا ای بلبل باغ کهن

از گل رعنا بگو با ما سخن

طبع بلکهنو فی 1315 فی 49 ص مع گنجینه عرفان

961- مثنوی شاه جهان نامه

أو ظفرنامه شاه جهانی أو شهنشاه نامه لکلیم الکاشانی أبو طالب المذکور فی (9: 915) مثنوی فی حدود خمسه عشر ألف بیت فی فتوحات شاه جهان و هو غیر پادشاه نامه لعبد الحمید اللاهوری المذکور فی (13: 14)، رأیته ناقصه الأول فی (الملک: 4701) من أواخر القرن الحادی عشر فی 221 ورق، و یوجد بتبریز عند الحاج آقا حسین النخجوانی کتابته 1150 کما فی نسخه های خطی 4: 340

962- مثنوی شاهد عرشی

لعرشی الأکبرآبادی، محمد مؤمن المذکور فی (9: 710)

963- مثنوی شاهد و مشهود

لمحمد عظیم إکسیر الأصفهانی، المذکور فی (9: 88) یوجد عند (فرهاد معتمد: 1/ 152) ضمن مجموعه کتابتها 1161- 1153 کما فی نسخه های خطی

ص: 216

964- مثنوی شاه راه نجات

لمجذوب التبریزی، المذکور فی (9: 963) مر فی (13: 15)، رأیتها فی (المجلس: 5216) من القرن الحادی عشر أوله:

این کتاب از توجه حضرات

شد مسمی بشاه راه نجات

یار آینه ای می خواست

التفاتش بهانه ای می خواست

مثنوی شاه رخ شاه رخ نامه

لقاسمی الگنابادی، مر فی (9: 866 و 13: 16) و جاء فی هفت آسمان نقلا عن مکتوب الناظم أنه فی خمسه آلاف بیت و یوجد فی (لندن، انجمن آسیایی: 300) مجموعه فیه القسمین من شاهنامه لقاسمی هذا و منظومه حماسیه أخری باسم شاه رخ شاه رخ نامه لن یعرف فی الفهرس ناظمها و قال فی تاریخ نظمه: طلب سال تاریخش از مشتری، و تاریخ کتابه المجموعه 1014

965- مثنوی شاه عریان

یوجد فی (المتحف البریطانی: 5414) ضمن مجموعه من القرن الحادی أو الثانی عشر، و أضاف فی فهرسها أنه فی تاریخ شاه عریان راجعه

966- مثنوی شاهکار أنیس

لأنیس الفارسی، المیر ببر علی صاحب الهندی، یوجد فی (الرضویه)

967- مثنوی شاهنامه

لأحمد بن محمد التبریزی، مؤلف تاریخ النوادر و هو من مؤرخی القرن الثامن، نظمه باسم السلطان أبو سعید خان بهادر و هو فی التاریخ من عهد یافث بن نوح إلی سنه 738 نقل بعضه فی دانشمندان آذربایجان: 32 و یوجد فی (المتحف البریطانی 2/ 2780) ضمن مجموعه بخط محمد بن سعید بن سعد الحافظ القاری کتابتها صفر 800 باسم شهنشاه نامه لأحمد التبریزی

968- مثنوی شاهنامه

لأدائی الشیرازی، المذکور فی (9: 63) نظم تواریخ السلطان سلیم فی بحر الشاهنامه و توفی 928 کما مر و لم نظفر

ص: 217

باسم خاص لمنظومته هذه

969- مثنوی شاهنامه

لأشعری المذکور فی (9: 79) تابع فردوسی الطوسی و نظم وقایع أواخر عهد فتح علی شاه (1212- 1250) و أوائل محمد شاه (1250- 1264) یوجد منه فی (المجلس: 944) فی 450 بیتا، و احتمل مؤلف الفهرس أنه بخط الناظم

970- مثنوی شاهنامه

لسرخوش اللاهوری، مر ذکره فی (9: 439)

971- مثنوی شاهنامه

لصادق التفریشی، المذکور فی (9: 578) یوجد نسخه منها فی سبعمائه بیت فی (سپهسالار: 1861) و (دانشگاه 1/ 3747) بخط محمد حسن بن محمد رحیم کوهی کتابته شعبان 1203 و (المجلس: 2533) کتابته 1303 فی 774 بیتا، کما فی فهرسها أوله:

چرخ لوائی که نخستین گشود

بر سر إکلیل کیومرث بود

972- مثنوی شاهنامه

لطوفان الهزارجریبی المازندرانی، المذکور فی (9: 652)، مثنوی فی شرح حال محمد حسن خان القاجار و حوادث أیامه رأیته فی (الملک: 5014) من أوائل القرن الثالث عشر أوله:

خدایا دلی خواهم آتش مزاج

که چون شمع از شعله یابد رواج

آخره:

چه دلها بزنجیر زلف بتأن

شده بسته صد تن بیک ریسمان

973- مثنوی شاهنامه

لعارف التبریزی، محمد علی المذکور فی (9:

668) أمره نادر شاه بنظمه، کما فی تذکره الشعراء- غنی 86

974- مثنوی شاهنامه

لعارفی الرومی، نظمه باسم سلیم بن بایزید و سلطان سلیمان العثمانی أوله:

خدایا خداوند هستی تویی

نگهدار بالا و پستی تویی

یوجد فی (الرضویه: 4249) کتابته 1167 فی 305 ورق، شرع فیه بشرح قانون نامه عثمانی راجعه

ص: 218

975- مثنوی شاهنامه

لمیرزا محمد الشیرازی، المتخلص ب (عالی) و الملقب بنعمت خان، المذکور فی (9: 676) شرع بنظمه بأمر شاه عالم محمد بهادر شاه ابن اورنگ زیب، و ذکر فی أوله خمس رباعیات فی تاریخ وفاه اورنگ زیب یوما و شهرا و سنه و مده سلطنته و مده عمره، کما مر نقلا عن مفتاح التواریخ:

333

976- شاهنامه

أو فتح نامه قندهار لعبد القادر التونی، من القرن الحادی عشر، المذکور فی (9: 691) منظومه حماسیه تاریخیه فی حروب شاه صفی (1038- 1052) و شاه عباس الثانی (1052- 1077) یوجد منه نسخه ناقصه الأول فی حدود 3000 بیت فی (المجلس: 2528) بخط محمد نصیر بن محمد هادی کتابته 1130، أول عناوینه (نامه شاه صفی بسردار روم، کما فی فهرسها

مثنوی شاهنامه

لفتح علی خان، راجع شهنشاه نامه

مثنوی شاهنامه

لفردوسی الطوسی، مر تفصیله فی (9: 821)

مثنوی شاهنامه

أو شاه إسماعیل نامه لقاسمی الگنابادی، مر بعنوان شاهنامه 13: 22 مثنوی فی بحر المتقارب، دفترها الأول فی وقایع دولت شاه عباس الماضی، نظمها فی 940 تتبع فیه إسکندرنامه فی أربعه آلاف بیت:

بود عقد این گوهر آب دار

ز روی عدد چار باره هزار

بلطف از سر (نظم) اگر بگذری

روان پی بتاریخ آن آوری

(نظم- ن- ظم: 940) أوله:

خداوند بی چون خدایی تراست

باقلیم جان پادشاهی تراست

و دفترها الثانیه فی وقایع شاه طهماسب الصفوی فی خمسه آلاف بیت، فرغ منه فی 950

گهرها که آورده ام در شمار

شمارش بود پنج باره هزار

بود در سوادم ز نیک اختری

طلب سال تاریخش از (مشتری

)

ص: 219

أوله:

جهان داورا کبریایی تراست

خدایی ترا، پادشاهی تراست

و جاء فی هفت آسمان نقلا عن مکتوب الناظم بعنوان شاهنامه ماضی فی أربعه آلاف بیت و شاهنامه نواب أعلی بمقدارها یوجد منه فی (الرضویه: 8383) بخط محمد بن قاسم علی کتابته 976 و (انجمن آسیایی لندن: 300) کتابته 1014 کما فی فهرسها

977- مثنوی شاهنامه

أو شهنامه مثنوی فی بحر المتقارب فی وقایع و حروب سلطان بایزید بن السلطان محمد العثمانی جاء فیه:

بمن روح قدسی چو همراز شد

به نام تو شهنامه أم ساز شد

یوجد فی (المجلس: 2531) ناقص الأول و الآخر فی حدود 1750 بیتا، من القرن الحادی عشر، لم یشر الناظم فیه إلی نفسه، و علیها خط ملک الشعراء بهار و أحتمل فیه أنه لمحرمی أو مجرمی المتوفی 943 المذکور فی کشف الظنون 2:

1026 راجع محرمی میر شکار (9: 961)

978- شاهنامه

لمجد الدین ندیم، بهزاد بن إسماعیل البسوی من أواسط القرن السابع، مر تفصیل نظمه فی (9: 961)

979- شاهنامه

لمجد الدین النسوی، محمد الپاییزی من أوائل القرن السابع، المذکور فی (9: 961- 962) نظمه باسم السلطان إسکندر، و فیها وقایع حروب خوارزم شاه

980- شاهنامه

لمحمد عرب، المذکور فی (9: 1000) نقلا عن مجالس النفائس 2: 28 و 203

981- مثنوی شاهنامه

لنازکی الهمدانی، المذکور فی (9: 1151) نقلا عن تحفه سامی 5: 158 أن نظمه فی ثلاثین یوما!

982- مثنوی شاهنامه

لنعمت الهندوستانی، مر فی (9: 1214) نقلا عن القاموس الترکی أنه نقل رجلین بهذا الاسم، أحدهما مؤلف خوان نعمت و الآخر ناظم شاهنامه

ص: 220

983- مثنوی شاهنامه

للمیر نقش علی اللکهنوی المذکور فی (9: 1219) أورد بعضها فی صبح گلشن: 536

984- مثنوی شاهنامه

لولی قلی میرزا شاملو، المذکور فی (9: 1281) ذهب إلی قندهار أوان إماره ذو الفقار خان فأمره بنظم شاهنامه فنظم سوانح حصار قلعه و بعض وقایع شاه عباس الأول قرب أربعین ألف بیت، کما مر

مثنوی شاهنامه

لهاتفی الجامی، مر ذکره فی (9: 1284 و 13: 20)

985- مثنوی شاهنامه چنگیزی

یأتی بعنوان شهنامه چنگیزی

986- مثنوی شاهنامه حقیقت

للحاج نعمت الله مجرم مکری، فی تاریخ العرفاء طبع مع مقدمه الدکتور محمد مکری فی 1944 م

987- مثنوی شاهنامه سلیمانی

لفتح الله عارف، سافر مع القاص میرزا ابن شاه إسماعیل إلی روم و مصر، و توفی فی 969، منظومه حماسیه فی بحر التقارب فی حروب السلطان سلیمان القانونی العثمانی (926- 974) جاء فیه:

چه آن شاه (سلیمان) تخت و نگین

خدیو و خداوند روی زمین

شهنشه که از نسل عثمانیان

بود شاه عاشر بربع جهان

شکیب آر (عارف) بکاری که هست

که گیتی گشاید دری را که بست

یوجد نسخه منه فی (الرضویه: 4249) من القرن العاشر ناقصه الأول فی 305 ورق، کما فی فهرسها

988- مثنوی شاهنامه شاه طهماسب

لسالم التبریزی، محمود بیک المذکور فی (9: 421) کما مر

989- مثنوی شاهنامه فرخ سیر

لفارغا القمی (فارغ) المذکور فی (9: 800) و شارکه فی نظمه دانا الکشمیری فخر الدین المتوفی 1150 المذکور فی (9: 315)

990- مثنوی شاهنامه نادری

لمحمد علی فردوسی ثانی الخراسانی المذکور فی (9: 1001) طبع مع مقدمه لأحمد سهیلی الخوانساری بطهران

ص: 221

1339 ش فی 241 ص عن نسختی (الملک: 916) و (حسین النخجوانی) یأتی ظفرنامه

991- مثنوی شاه و درویش

لهلالی الجغتائی الأصل الأسترآبادی المولد الشهید للتشیع 936 المذکور فی (9: 1294) نظمه بعد طعن معاصره المولی عبد الله الهاتفی علیه بأنه مسلط علی نظم الغزل و راجل فی المثنوی فلما نظمه أهداه إلی السلطان بدیع الزمان میرزا فأعطاه جوائز منها غلام صبیح ترجمه مفصلا فی الخزانه العامره: 456 إلی أن قتل بأمر عبد الله خان أوزبک فی چهار سوق هرات 936 و اسم قاتله سیف الله و اتفق أن تاریخه (سیف الله کشت) و ترجمه مجمع الفصحاء 2: 55 و أورد شعره فی مدح الأمیر علیه السلام و طبع بتبریز فی 1321 علی الحجر ضمن مجموعه شعریه، ثم بمباشره کوهی کرمانی بطهران فی 1325 ش فی 88 ص، و یوجد منه فی (موزه هنرهای تزیینی، طهران: 7922) یحتمل کتابته 911 مذهبه و أخری (المتحف البریطانی: 7781A bb ) بخط شاه محمود النیشابوری، شعبان 927، و أخری أیضا (المتحف البریطانی: 5601) ضمن مجموعه کتابتها 982 ذکر فی الفهرست بعنوان شاه و گدا

992- مثنوی شاه و ماه

لأحسنی پیاله ای، مر له مثنوی دلبر و شیدا 19: 179

993- مثنوی شایق و مشتاق

للسید إبراهیم الکازرونی، المذکور فی (9: 1149) نقلا عن مجمع الفصحاء 2: 498

994- مثنوی شبستان أنس

لمشرقی الشیرازی، حسن المذکور فی (9: 1049) و هو فی قبال بوستان لسعدی فی عشره أبواب و مقدمه فی سبع مقالات، فی 2250 بیت أوله: [حمد نامحدود و ثنای نامعدود]

به نام خداوند ارض و سما

که باشد مر أو را پرستش سزا

یوجد ضمن کلیاته فی (المجلس: 2/ 1157) و (دانشگاه: 2/ 3069) کلاهما

ص: 222

من القرن الحادی عشر

مثنوی شترنامه

للحسینی، مر بعنوان اشترنامه 19: 116

مثنوی شترنامه

للعطار، مر بعنوان اشترنامه 19: 117

مثنوی الشجاعه الحسینیه

لخرم الشیرازی، المیرزا أبو الحسن المذکور فی (9: 291 و 13: 26)

مثنوی شجره طور سینا

أو طور سینا یأتی

مثنوی شراب طهور

للفیض، مر فی (13: 44)

995- مثنوی شراحیه

لخواجو الکرمانی (689- 753) المذکور فی (9: 304) توجد بهذه العنوان عند (أصغر المهدوی) بطهران ضمن کلیاته بخط إسماعیل بن إبراهیم بن عبد الله کتابتها 820- 821، کما فی نسخه های خطی

996- مثنوی شرائع الإسلام

فی الفقه، لبعض أصحابنا، نظمه باسم نظام شاه الدکنی أوله:

لله الحمد مالک الملکوت

صاحب الکبریاء و الجبروت

شکر پروردگار حی قدیم

هست واجب بر صغیر و کبیر

یوجد فی (سپهسالار: 67/ 2911) ناقص الآخر، کما فی فهرسها

997- مثنوی شرح أسماء إلهی

عرفانی، لشاه نعمت الله ولی، المذکور فی (9: 1215) یوجد ضمن مجموعه کتابتها 828 فی (عاطف أفندی: 9/ 2241) (ص 547- 554).

998- مثنوی فی شرح حدیث العلم نقطه کثرها الجاهلون

لجلال الدین علی عنقا الطالقانی، المذکور فی (9: 774).

999- مثنوی فی شرح حدیث ما الحقیقه

للحاج السید محمد باقر بن محمد جواد إمام جمعه شهر کرد بأصفهان، المتخلص ب (إمامی) المذکور فی

ص: 223

شعراء معاصر أصفهان المولود 1300 و المتوفی بأصفهان 1367، و هو شرح الحدیث المشهور المنسوبه إلی کمیل بن زیاد، و مر فی هذا الموضوع شرح حدیث ... و کمیلیه متعددا.

مثنوی شرف نامه

للنظامی الگنجوی، و هو قسم الأول من إسکندرنامه له، مر ذکره فی (9: 1210)، نسخه شایعه.

مثنوی شش دفتر

لعاصی الرشتی الأصفهانی، مر بعنوان کنز المأمول 18: 164.

1000- مثنوی شش أختر

لعبد الکریم سلطان حاکم بأنه، یوجد مع دیباجه منثوره فی (المجلس) ضمن مجموعه بخط الناظم (ص 808- 869) کتابتها 1273. کما فی فهرسها. أوله:

این حکایت ز ألف لیلا دیده ام

هم ز دانایان چنان بشنیده ام

آخره:

صد هزاران بار بر یاران سلام

هر دم از عرش برین بر آن مقام

مثنوی شعله دیدار

لزلالی الخوانساری، المذکور فی (9: 404 و 14:

198) أوله: [سبحان الله از بینه این آین آیه در فهرست نثر شعله دیدار ...]

نام أو تاج سر هر نامه ای

شعله دیدار هر هنگامه ای

یوجد فی (دانشگاه: 4684) و (الرضویه: 4661) فی 444 بیتا کلاهما من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسهما.

1001- مثنوی شفاء المریض

فی الطب، لشهاب الدین الطبیب ابن عبد الکریم، المذکور فی (9: 555) نقلا عن حسینی: 173 فی مقدمه و مائه و ستین بابا، و فرغ منه فی 10 شوال 790:

ز هجرت زیادت نود سال بود

دهم روز از ماه شوال بود

...

گنهکار و مأخوذ بنده (شهاب)

که اندر أزل هست (عاصی) خطاب

...

دلم گفت که ای پور (عبد الکریم)

که هیچست دنیا و فرزند و سیم

ص: 224

...

اساسش نهادم صد و شصت باب

شفاء المریض کردم این را خطاب

یوجد فی (پزشکی: 1/ 163) و (دانشگاه 2/ 3068) کلاهما من القرن الحادی عشر کما فی فهرسهما.

1002- مثنوی شفانامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 84).

1003- مثنوی شکارنامه

لصدر الشعراء قاجار، غلام حسین میرزا مر تفصیله فی (9: 604) أوله:

نخست آفرین بر خداوند پاک

که افراشت گردون و بگذاشت خاک

یوجد فی (المجلس: 1198) کما مر کتابته 1291 و فی طهران (الملیه: 546 ف) کتابته 1290 جاء فی الفهرست بعنوان دیوان صدر الشعراء و أخری بتبریز (الملیه: 3060) کتابته 1313، کما فی الفهارس.

1004- مثنوی شکر پاره

لطوفان المازندرانی الهزارجریبی المذکور فی (9: 652). یوجد فی (سپهسالار: 12743) ضمن دیوانه من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها.

1005- مثنوی شکرستان

أو منظومه أنوار سهیلی لأمیر خسرو دارائی الزنجانی، برهان السلطنه، طبع بمباشره پرویز مستوفی بطهران فی 1326 ش فی 470 ص.

مثنوی شکرستان

لسلطانی الکرمانشاهی، مر فی (9: 461 و 14: 215).

1006- مثنوی شکرستان

لصبا الکاشانی، فتح علی خان المذکور فی (9: 592) کانت نسخه منه عند ملک الشعراء بهار بطهران فی 240 بیتا کما مر و انتقلت بعد وفاه بهار أکثر کتبه إلی مکتبه (المجلس).

1007- مثنوی شکرستان

لمقصود عالم اللکهنوی، المذکور فی (9: 1091) نقلا عن صبح گلشن: 440.

1008- مثنوی شکسته دست

أو شکست دست لأبی طالب کلیم

ص: 225

المذکور فی (9: 915). أوله:

کیم من داغداری در زمانه

بهر داغی خدنگی را نشانه

یوجد فی (الرضویه: 4493) ضمن جنگ کتابته 1055 و (دانشگاه: 114/ 4864) من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسهما.

1009- مثنوی شکوائیه

لعلی أکبر بن علی بن أبی القاسم الفراهانی مثنوی فی حدود 400 بیتا یشکو فیه عن تصرفات وقعت فی موقوفات أبیه، یوجد فی (دانشگاه: 4509) بخطه ضمن مجموعه مع منظومات عربیه له: اللؤلؤ المکنون (18: 385) و لمع الأنوار (18: 248) و الحکمه الجدیده، الذی فاتنا ذکره، و النوادر. أوله:

بعد تحمید کردگار غنی

گوی نعت پیمبر مدنی

و له غیر هذا: بهارستان، خارستان، جان جهان،

مثنوی شمس الضحی

من الحماسیات الدینیه الفارسیه للدهلوی مر فی (14: 223).

1010- مثنوی شمس المشرقین

لمشرقی الشیرازی، حسن المذکور فی (9: 1048) نظمه فی 1010 فی قبال تحفه العراقین للنظامی فی 1200 بیت.

أوله: [الحمد لله الذی ... از أزل تا به ابد هر جا حمدی ...

ای نور حدیقه، جهان بین

مه را ز تو زینت است و آیین

یوجد فی (المجلس: 1157) و (دانشگاه: 1/ 2069) کلاهما ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر.

1011- مثنوی شمس و قهقهه

لسودائی الأصفهانی، الآخوند الملا عبد الکریم (1281- دستگرد 1352) المذکور فی (9: 475) مثنوی تتبع فیه خسرو و شیرین للنظامی فی أربعه و عشرین ألف بیت.

مثنوی شمع و پروانه

لأهلی الشیرازی، مر ذکره فی (9: 113 و 14: 232) فی 91 ص. أوله:

ص: 226

به نام آنکه ما را از عنایت

دهد (پروانه شمع) هدایت

رأیته فی (الملک: 3841) فی حدود ألف بیت ضمن جنگ شعریه کتابتها 1015 و أیضا (الملک: 5248) مذهبه، و یوجد فی (دانشگاه: 3/ 4109) بخطه لاد محمد قرشی الهاشمی خطیب نور ساری کتابته 18 رمضان 1010.

1012- مثنوی شمع و پروانه

لخواجو الکرمانی، المذکور فی (9: 304) یوجد بطهران عند (أصغر مهدوی) ضمن مجموعه بخط إسماعیل بن إبراهیم بن عبد الله کتابتها 820- 821 ضمن کلیاته، کما فی نسخه های خطی.

1013- مثنوی شمع و پروانه

لعاقل الهندی، المیر عسکر الرازی البلخی، المذکور فی (9: 674).

1014- مثنوی شمع و پروانه

لعلی أکبر رضی، یوجد فی (المتحف البریطانی: 10941.) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها.

1015- مثنوی شمع و پروانه

لکمال التاشکندی، المذکور فی (9: 917) نقلا عن روز روشن: 579.

مثنوی شمع و جمع

لفولادوند، مر فی (14: 231).

مثنوی شمع و دمع

للمفتی میر محمد عباس، مر (9: 679 و 14: 233).

مثنوی شمع المجالس

مر فی (14: 232).

1016- مثنوی شنگول و منگول

أو گربه نامه لأشعری، من شعراء عهد فتح علی شاه قاجار (1212- 1250) و الذی کان حیا إلی 1305، یوجد فی (المجلس: 944) ضمن دیوانه فی حدود 170 بیتا و احتمل صاحب الفهرس أنه بخط الناظم.

مثنوی شوخ و شنگ

مر فی (14: 245).

مثنوی شور و شیرین

لعاصی الرشتی، مر فی (14: 245).

1017- مثنوی شوق و ذوق

لهلاکی الهمدانی، من شعراء القرن

ص: 227

العاشر، المذکور فی (9: 1294).

1018- مثنوی شهادت نامه

من المنظومات الحماسیه الدینیه لابن همام الشیرازی، فی واقعه کربلاء فرغ من نظمه فی 5 ع 902 کما فی نسخته ضمن کلیاته فی (دانشگاه: 2654) من القرن العاشر فی 1200 بیتا. و مر له مثنوی اسرار دل 19: 114.

شهرآشوب، شهرآرا

بیان

اسم موضوعی أساسها التعریف لطبقه أو طبقات من أصحاب الحرف و الصنوف أو أهل مدینه و ذمها غالبا. نظموا فیها بأقسام الشعر من القصیده و القطعه و المثنوی و ألف گل چین المعانی فی هذا الموضوع أخیرا شهرآشوب در شعر فارسی.

1019- مثنوی شهرآرا

لماهر، کما فی نسخه (دانشگاه: 3/ 2444) الذی کتب بقندهار سنین 1189- 1195، راجع (9: 953- 954). و هو مثنوی فی موضوع (شهرآشوب) و تعریف الفواحش و تمثیل الدنیا بهن.

1020- مثنوی شهرآشوب

لأحمدیار خان یکتا اللاهوری، المتوفی 1147 المذکور فی (9: 1315) نقلا عن سرو: 199.

1021- مثنوی شهرآشوب

لأشرف المازندرانی، الملا محمد سعید المذکور فی (9: 78) مثنوی فی تعریف و ذم هولی أحد أعیاد هند، فی بحر حدیقه الحقیقه للسنائی فی حدود 180 بیت. أوله:

ساقیا پرده حجاب بکش

وز جمال حیا نقاب بکش

یوجد ضمن کلیاته فی (الرضویه: 348 أدبیات) نسخه الأصل و علیها إصلاحات من الناظم کما فی فهرسها.

مثنوی شهرآشوب

لأمیر خسرو الدهلوی، مر ذکره فی (9: 293 و 14: 260).

1022- مثنوی شهرآشوب

لکلیم الهمدانی، المعروف بالکاشانی المذکور فی (9: 915) مثنوی فی 200 بیتا فی وصف أکبرآباد دکن، و أهل الحرف فیها، و وصف باغ جهان آرا طبع ضمن دیوانه (ص 340- 351).

ص: 228

1023- مثنوی شهرآشوب

لصدر الدین محمد بن زبردست خان فائز. یوجد ضمن کلیاته مع غزلیات بالأردویه له (بادلیان: 1177 أوزلی 182.).

1024- مثنوی شهرآشوب

لحکیم فغفور اللاهیجی المذکور فی (9: 840) مثنوی علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، وصف فیه أهل دیاره گرجستان نقل بعض أبیاته فی شهرآشوب در شعر فارسی.

1025- مثنوی شهرآشوب

لمسعود سعد سلمان، المذکور فی (9: 1036) فی 371 بیتا وصف فیها بلاط سلطان شیرزاد بن مسعود الغزنوی و عملتها. طبع ضمن دیوانه، و له غیر هذا المثنوی 91 قطعه فی وصف أهل الحرف بزمانه.

1026- مثنوی شهرآشوب

لوحید القزوینی، المیرزا محمد طاهر المذکور فی (9: 1266). مثنوی فی بحر التقارب، نظمه باسم الشاه سلیمان الصفوی (1077- 1105)، وصف فیه، العمارات و الأبنیه العامه و أهل الحرف. یوجد فی (دانشگاه: 4344) ذکر فی الفهرس بعنوان الدیوان منسوبا بالاحتمال إلی رضوان (10: 3300) و هو ناقص الأول و الآخر. و هذا غیر شهرانگیز لوحیدی القمی.

مثنوی شهرانگیز

للوحید القمی مر فی (9: 1267 و 14: 260).

و هو غیر وحیدی التبریزی. یوجد فی (المجلس: 3340) ضمن خاتمه خلاصه الأشعار

1027- مثنوی شهریارنامه

لمختار الغزنوی، المذکور فی (9: 1017).

مثنوی قصصی فی قصه شهریار برزو و ابن سهراب تتبع فیه شاهنامه للفردوسی نظمه حسب أمر السلطان مسعود الغزنوی (492- 508) فی ثلاثه سنین.

و جاء فیه:

گل باغ و بستان محمود شاه

جهان جوی بخشنده مسعود شاه

چو (مختاری) این بارور داستان

به نام تو گفت ای شه راستان

یوجد فی (المتحف البریطانی: 24095A BB ) غیر مؤرخه کما فی فهرسها.

1028- مثنوی شهنامه چنگیزی

لشمس الدین الکاشی (9: 541) المذکور فی

ص: 229

دانشمندان آذربایجان: 32 تاریخ منظوم للمغول من أولها إلی دولت الجایتو فرغ منه فی 704 یوجد منه فی (لالا إسماعیل حمیدیه) بأستانبول و پاریس و (سپهسالار: 175) و الأخیره مصوره، ناقصه الأول و الآخر، کما فی فهارسها.

مثنوی شهنشاه نامه

أو منظومه أحمدی لأحمد بن محمد التبریزی، فی تاریخ المغول إلی سنه 738، نظمها باسم أبو سعید بهادر خان. یوجد منه فی (المتحف البریطانی: 2780) کتابته 14 رجب 800 کما فی فهرسها. راجع شاهنامه 19: 217

مثنوی شهنشاه نامه

میرزا جعفر صافی، مر (14: 262) صفائی غلطا و هو المذکور فی (9: 584).

مثنوی شهنشاه نامه حسینی

لخاموش الیزدی، مر فی (14: 362).

مثنوی شهنشاه نامه

لصبا الکاشانی، مر فی (9: 592 و 14: 262).

مثنوی فی بحر المتقارب فی حروب فتح علی شاه (1212- 1250) و علی ما یدعیه فی أربعین ألف بیت، طبع بمبئی 1867 م فی 142 ص. أوله:

به نام خداوند آموزگار

نگارنده نامه روزگار

رأیته فی (الملک: 5998) مع دیباجه منثوره و نسخه شایعه.

1029- مثنوی شیخ أبو الپشم

للشیخ البهائی، مثنوی فی المطائبات، یوجد ضمن المجموعات الشعریه بکثیر.

1030- مثنوی شیخ بهلول

طبع بلکهنو فی 1915 م علی الحجر فی 30 ص راجع مجموعه دینی.

مثنوی شیخ صنعان

للعطار النیشابوری مر فی (17: 95). و رأیت منه نسخه أخری فی (الملک: 4932) ضمن مجموعه کتابتها 1014.

مثنوی شیخ فقیه صنعان

لوحدت، مر فی (17: 96) و رأیت منه نسختان فی (الملک: 5364) کتابته 1259 و أخری 1262.

1031- مثنوی شیخ صنعان

بالکردیه، طبع مع ترجمته إلی الفارسیه بمباشره قادر الفتاحی القاضی بتبریز 1346 ش فی 134 ص.

ص: 230

1032- مثنوی شیدوش و ناهید

لفروغی الطهرانی، أبی الحسن بن حسین ذکاء الملک، المذکور فی (9: 828) طبع فی 1341 فی 125 ص.

مثنوی شیر و برنج

لفصیح خان، مر فی (14: 268).

مثنوی شیر و شکر

للشیخ البهائی، مر فی (14: 269). مثنوی فی سته أقسام، أوله:

ای مرکز دائره إمکان

وی زبده عالم کون و مکان

تو شاه جواهر ناسوتی

خورشید مظاهر لاهوتی

طبع مکررا و نسخه شایعه: (أدبیات 78 ج) ضمن مجموعه کتابتها 27 محرم 1043 و (الرضویه: 329 أدبیات) کتابه المجموعه 1053.

مثنوی شیر و شکر

لدوست علی الهندی، مر (14: 268).

مثنوی شیر و شکر

لآقا رضی القزوینی، مر فی (14: 268).

1033- مثنوی شیر و شکر

لعزلتی، یوجد فی (المتحف البریطانی 5011) کتابته 1079 کما فی نسخه های خطی نقلا عن فهرسها.

1034- مثنوی شیرین پلو

لمایل أفشار، المیرزا حسن شیخ العراقین المذکور فی (9: 954). مثنوی فی سبعه و أربعین قسمه فی حدود ألف و خمسمائه بیت فی وصف هذا الطعام الإیرانی. أوله:

شیرین پلو که هست شه هفت کشورش

پرورده طبیعت درویش پرورش

رأیته فی (الملک: 5258) و یوجد فی (الملیه: 119 ف) کلاهما من القرن الثالث عشر.

مثنوی شیرین و خسرو

لأمیر خسرو الدهلوی، مر فی (7: 259 و 14: 270)، طبع و نسخه شایعه.

1035- مثنوی شیرین و خسرو

أو ریاض العاشقین لدرویش أشرف المراغی أبو علی الحسین، المذکور فی (9: 78) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 259) نظمه فی 836.

مثنوی شیرین و خسرو

لمیر جمله، مر فی (7: 260 و 14: 260)

ص: 231

1036- مثنوی شیرین و فرهاد

باللغه الکردیه. أوله:

کریم کار ساز کار به دست آسان

شاه رضای شریف رهبر شاهان

آخره:

یه واته (الماس) درد دل نه بار

بی شادی شوان یاوران یار

...

یوجد فی (دانشگاه: 4772) بخط هادی الکرمانشاهی، و احتمل دانش پژوه فی فهرسه أن یکون الناظم باسم الماس أو بتخلص الماس.

1037- مثنوی شیرین و فرهاد

لخضری الخوانساری، المعاصر لحکیم زلالی و المذکور فی (9: 297) ذکر فی شعرای خوانسار: 49 أنه مزقت المثنوی بعد موته بید أخته و أمه من شدت التأثر من فوته فی 1083.

1038- مثنوی شیرین و فرهاد

لشاعر یتخلص به (سلیمی)، تتبع پنج گنج للنظامی فنظم منبع أطوار فی قبال مخزن الأسرار و شیرین و فرهاد فی قبال خسرو و شیرین فی 880 باسم سلغر شاه من ملوک هرمز من الخلیج الفارسی یوجد فی ژنو عند (بودمرBODMER ) کتابتها محرم 886. عرفها مفصلا إیرج أفشار فی نسخه های خطی 2: 50 و قال إنه غیر سلیمی التونی المذکور فی (9: 467) جاء فیه:

که بعد از هشتصد و من بعد هشتاد

بگویم قصه شیرین و فرهاد

مثنوی شیرین و فرهاد

لکوثری الهمدانی، راجع خسرو و شیرین 19: 168.

1039- مثنوی شیرین و فرهاد

لهاتف الأصفهانی، السید أحمد المتوفی 1198 المذکور فی (9: 1283) یوجد عند (الملک).

1040- مثنوی صاحب قران نامه

من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه فی قصه حمزه بن عبد المطلب عم النبی صلی الله علیه و آله و غرامه مع فتاه بلاط نوشیروان و حروبه فی توران و هند فی 62 قسمه، نظم فی 1073 و لا یعرف ناظمها، تتبع فیها الفردوسی فی قصصه. و ذیل بمنظومه أحوال قیصور و واقعه وفاه عمر فی

ص: 232

وفاه عمر بن حمزه. کما فی حماسه سرائی در ایران نقلا عن فهرس بلوشه 3: 394

1041- مثنوی صاحب نامه

لتائب التبریزی، مر (19: 84).

1042- مثنوی صاحب نامه

لمحمود میرزا القاجار، المذکور فی (9: 1011) مثنوی فی أربعه عشره مقاله و دیباچه منثوره، نظمه باسم حسام السلطنه و [والده أمیرزاده ]، رأیته فی (الملک: 5171) من القرن الثالث عشر فی 18 ورق. أوله

هر سخن را بیان خدا باشد

جز خدا دیگری چرا باشد

جان و نطق و بقا بما أو داد

سر و چشمان و دست و پا أو داد

1043- مثنوی صحت نامه

لشوکت الشیرازی، المذکور فی (9: 551) دیوان عرفانی، مدح فیه فتح علی شاه القاجار (1212- 1250)، و یظهر منه مناصبه فی الدوله و أعماله الغاشمه بالشعب فرغ منه فی 1233، جاء فیه:

ز هجرت وقت سالش را قرارست

سی و سه با دو صد بعد از هزارست

دمی کز طبع (شوکت) یافت انجام

به فیروزیش صحت نامه شد نام

أوله:

به نام کردگار هستی آرا

کزو شد جمله هستی آشکارا

خداوند سپهر و ماه و خورشید

بدو هر نیک و بد را روی امید

یوجد فی (دانشگاه: 3101) بخط من القرن الرابع عشر، کما فی فهرسها.

1044- مثنوی صحبه الأبکار

لنوعی زاده المذکور فی (9: 1236) و هی رابع مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 265)

مثنوی صحبت نامه

لعماد الدین فقیه الکرمانی، المتوفی بکرمان 772 أو 773، المذکور فی (9: 766). یوجد ضمن کلیاته فی (آکادمیه العلوم السوفیتی CDVI ) مع: ده نامه، صفانامه، محبت نامه، فاتحه الإخلاص طریقت نامه، الغزلیات. و نسخه فی (المتحف البریطانی 37/ 5321) ضمن مجموعه تاریخ کتابه أحد رسائلها 801.

1045- صحف الثقات

لفضلی الشبستری، المذکور فی (9: 837) ذکره

ص: 233

دانشمندان آذربایجان: 299 و قال نظمه باسم شیخ شاه شروان شاه فی 927.

1046- مثنوی صحیفه إخلاص

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو مثنویه الخامسه من الخمسه الثانیه له علی زنه إسکندرنامه للنظامی. یوجد فی (دانشگاه: 2425) من القرن الحادی عشر ضمن کلیاته التی تحتوی علی 27600 بیتا، مع صحیفه لا ریب الآتیه.

1047- مثنوی صحیفه الأصفیاء

لمیر عین الدین حسین بن محمد رضا الموسوی الدزفولی الذهبی المولود 1273، تلمذ عند أبیه، کما تلمذ أبوه عند صدر الدین کاشف الدزفولی. مثنوی فی بحر التقارب فی حدود 540 بیت نظمه فی عشره أیام أوله:

به نام خداوند جانهای پاک

که بنهاد جان اندرین تیره خاک

ثنایی که لائق به حضرت بود

ثنایی است کز نور وحدت بود

کما فی نسخه های خطی 5: 741 و ذکر إحدی عشره رساله و منظومه أخری له لم یطبع أحدها: آداب الطریقه، تاریخ مختصر دزفول، مثنوی تحفه الحجاز، مثنوی جواهر الأسرار، دیوان، رشحات نوریه، مثنوی رفیق الأولیاء أو هدایت نامه، الفوائد، فوائد الحسینیه، مثنوی مشرق الأنوار، مثنوی نغمه الأولیاء، مثنوی نفحه الأنوار.

1048- مثنوی صحیفه قاصریه

لقاصر الکرمانی، من أوائل القرن الرابع عشر (9: 867) و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه، فی واقعه الطف، فی خمسه مقاصد، أوله:

به نام خداوند پست و بلند

منزه زهر نقص و از چون و چند

آخره:

نمایی بر این خلق خود کی پسند

که بینند از کوری خود گزند

یوجد منه نسخه فی (دانشگاه: 2902) کما فی فهرسها.

1049- مثنوی صحیفه لا ریب

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو مثنویته الأولی من الخزائن السبعه له، یوجد فی (دانشگاه:

ص: 234

2425) مع صحیفه إخلاص له، کما مر آنفا، و (أدبیات: 362 جوادی) کتابته رمضان 977.

1050- مثنوی صدریه

لصدر الإسلام المتخلص بدبیر الدین المیرزا علی أکبر بن المیرزا شیر محمد الهمدانی المتوفی 1325 أربعه آلاف بیت، نظمه فی مائه یوم فی النجف بعد رجوعه عن الحج، رأیته عند الشیخ عبد المجید الهمدانی أوله فی وصف القلم و هو قوله:

گوش کن ز اسرار علم بالقلم

تا چه می گوید ز علم ما علم

ای عللهایی که جمله مرده اید

داروی مستی ز شیطان خورده اید

این قلم مأمور بر جان شماست

این قلم تبیان و برهان شماست

و تکلم فیه مع جمیع الملل و ردها عن آخرها و حصر الشیعه فی ثلاث فرق: الصوفیه و الشیعه و المتشرعه و رد الأولین مفصلا، و هو لطیف طبع بطهران فی 1340 فی 208 ص، و مر له کاسه درویشان 17: 232 نعم هو فی العقائد الأصولیه و الشیخیه و الصوفیه، یوجد منه نسخه عند فخر الدین النصیری بطهران فی ثلاثه آلاف بیت، علیه بلاغ التصحیح من المؤلف.

مثنوی صد کلمه

یأتی بعنوان مثنوی فی نظم مائه کلمه.

1051- مثنوی صراط مستقیم

لمحمد بن عبد الله القاجار، نظمه باسم عباس میرزا بن فتح علی شاه (1212- 1250) فی اثنا عشر بابا: فی أصول الدین و المباحث العرفانیه. أوله. [حمد بیرون از حد و شکر افزون از عد ... به نامی کو بنای نامها را] رأیته فی (الملک: 5517) بخط محمد جعفر الطباطبائی النائنی کتابته رمضان 1241 فی 86 ورق.

1052- مثنوی صفائیه

لمحزون الأسدآبادی، المیرزا لطف الله (1273- 1340) المذکور فی (9: 975) طبع بطهران فی 1375 مع رساله فی العروض له.

1053- مثنوی صفات العاشقین

لهلالی الجغتائی، المذکور فی (9: 1294) و مر له مثنوی شاه و درویش 19: 222، مثنوی عرفانی فی عشرین بابا و خاتمه:

ص: 235

1- فی العشق 5- فی السخاوه 10- فی آداب الظاهر و الباطن 15- فی القناعه 20- فی التوحید، جاء فیه:

(هلالی) این چه دریای معانیست

که بحر أو ز موج آسمانی است

بوصف عاشقان دفتر گشادم

صفات العاشقین نامش نهادم

رأیته فی (الملک: 5123) من القرن الحادی عشر. أوله:

خداوندا دری از غیب بگشای

جمال شاهد لا ریب بنمای

یوجد فی (المتحف البریطانی: 1/ 4124.) بخط سلطان محمد نور ضمن مجموعه کتابتها 957 و (بادلیان: 1026) کتابته 967 و (المتحف البریطانی 20/ 5601.) کتابته 982 و رأیته بطهران عند (فخر الدین النصیری: 10) کتابته جمعه 4 ع 2/ 982 فی حدود 650 بیتا، و یوجد فی (الرضویه: 8523) من القرن العاشر، و (الملیه: 553) کتابته 1028 و (آکادمیه العلوم السوفیتی 112) کتابته 1060 و (أصغر المهدوی طهران: 284) من القرن الحادی عشر. کما فی الفهارس.

1054- مثنوی صفانامه

لعماد الدین فقیه الکرمانی، المذکور فی (9: 766) نظمه فی 766، یوجد ضمن کلیاته فی (آکادمیه العلوم للاتحاد السوفیتی) مع صحبت نامه 19: 233 له کما مر.

مثنوی صفیر دل

للشیخ محمد علی الحزین، المذکور فی (9: 235) مر فی (15: 51). و هو مثنوی فی حدود 670 بیتا مع مقدمه منثوره، نظمه فی 1172 و طبع ضمن کلیاته. أوله [الحمد لله فی الآخره و الأولی، و السلام علی ...

خدایا دلی ده حقیقت شناس

زبانی سزاوار حمد و سپاس

یوجد فی (المجلس: 971) ضمن کلیاته کتبت فی مرادآباد 1228 کما فی فهرسها.

مثنوی فی آداب الصلاه و الصوم

راجع مثنوی آداب الصلاه 19: 105

1055- مثنوی صلح

للپرنس المیرزا رضا خان الأدیب السیاسی المعاصر

ص: 236

الملقب بأرفع بن الشیخ حسن المهاجر، فارسی و ترجم بإحدی عشر لغه أخر و کلها مطبوعه متداوله کما ادعی فی سال نامه پارس.

مثنوی صنعان و ترسا

لوحدت، راجع شیخ صنعان و ترسا 19: 230.

مثنوی صنم الخیال

راجع مثنوی صنم و برهمن.

1056- مثنوی صنم و برهمن

أو صنم الخیال لملا فتح الله المعروف به شاهنامچی، من شعراء عصر الشاه سلیمان الصفوی، مثنوی غرامی رأیته فی (الملک 4957) فی حدود 1060 بیتا. أوله:

به نام آنکه در دلها وطن ساخت

صنم را سجده گاه برهمن ساخت

ز مژگان صنم مضرابی انگیخت

که ساز برهمن را تار بگسیخت

من القرن الحادی عشر، و نسخه فی (الرضویه: 58 تاریخ) من موقوفات آقا زین العابدین فی 1166 کما فی فهرسها.

1057- مثنوی صولت صفدری

لمحب علی خان حکمت، و هو تکمله ثالثه ل حمله حیدری 7: 91 و 19: 162 ذکره گل چین المعانی ضمن المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه نقلا عن هرمان أته: 60 أنه شرع فی نظمه فی 1143 و زاد الناظم فیه ذکر شجاعه الأمیر علیه السلام .

1058- مثنوی ضیاء العین فی مراثی الحسین

لشاه زاده محمد رحیم میرزا مر (15: 125) مثنوی فی حدود 1250 بیتا مع دیباجه منثوره، من إنشاء محمد تقی الدزفولی الذی جمع المنظومه سنه 1266 رأیته عند (النصیری: 61) أوله بعد الدیباجه:

ای خداوندی که از انگشت خاک

آفریدی این همه جانهای پاک

و نسخه فی (دانشگاه 2/ 3148) بخط محمد حسین بن محمد باقر الحسینی التبریزی 1272 و أخری (دانشگاه: 4393) من القرن الثالث عشر أیضا، کما فی فهرسها

مثنوی ضیاء النور

لعلی أصغر نیر البروجردی، مر فی (15: 131)

ص: 237

1059- مثنوی ضیاء النیرین

للحکیم أبی الفتح اللاهیجی، المذکور فی (9: 46) و یأتی له مثنوی مظهر الأسرار و ذکر فی تذکره نصرآبادی: 376

مثنوی طاقدیس

للمولی أحمد النراقی، مر فی (15: 134) و لقبه چهارصفه فی قبال شش دفتر من المثنوی للرومی و نقلنا فی (9: 612) نقلا عن ریاض العارفین: 463 نسبه چهار صفر إلیه و هو غلط طبعی من ریاض العارفین نبهنا به الفاضل حسن النراقی مؤلف تاریخ اجتماعی کاشان و جاء فی آخر (صفه أول) من طاقدیس:

داستانم را کنون آمد ختام

(صفه) ای از طاقدیسم شد تمام

ای (صفائی) یک دو روزی لآل باش

قال را بگذار و فکر حال باش

صفه ای از چارصفه شد تمام

آن سه باشد تا ترا آید پیام

و جاء فی أول (صفحه دوم) منه:

صفه ای دیگر بیارایم کنون

أهل جان را گردم آنجا رهنمون

نظم (صفه أول) و (صفه دوم) و لم یمهله الأجل و توفی فی 1244 و نظم (صفه سیم) ولده الشفائی کما مر فی (19: 90)

1060- مثنوی الطامه الکبری

لآذری الأسفراینی، راجع مثنوی جواهر 19: 151 و مر فی (15: 135)

1061- مثنوی طب لقمانی

فی ثلاثه و أربعین بابا، یوجد فی (المجلس 618)، أوله:

هر کجا بین سوخته باشد هنود

خاک آنجا گر به یاری شب و سود

1062- مثنوی طب منظوم

یوجد بطهران فی (إلهیات: 301 د) من القرن الحادی عشر مذهبه، کما فی فهرسها أوله:

بدان ای خردمند نیکو سیر

که ملحوظ خیری و ترسان ز شر

1063- مثنوی طب منظوم

یوجد فی (دانشگاه: 1/ 3124) أوله [این کتاب مشتمل است بر چهارده مقاله و خاتمه: مقاله أول در تقسیم طبی

ص: 238

مشتمل بر چهار قسم، قسم أول در أمور طبعیه مشتمل بر هفت فصل

أول از ترکیب جسم آدمی گویم سخن

یک به یک سازم بیان أحوال از من گوش کن

بخط محمد باقر بن شیر علی الکرمانی 29 ع 1/ 1285 کما فی فهرسها

1064- مثنوی طب منظوم

رأیتها فی (المجلس: 1/ 4601) من القرن الثالث عشر، یحتمل أن یکون الناظم شیرازیا و اسم المنظومه خیر الکلام جاء فیه:

چه خیر الکلامی که باشد غریب

بطرزی بدیع و طریقی عجیب

ز علم بدن دفتری ساز ده

و از آن آبرویی به شیراز ده

أوله:

به نام خداوند پروردگار

کریم خطابخش آمرزگار

1065- مثنوی طب منظوم

لشهاب الدین الکازرونی، أوله:

شکر و حمد مهیمن جبار

پس ثنای محمد مختار

یوجد بطهران فی (پزشکی: 1/ 286) ضمن مجموعه کتابتها 1117 کما فی فهرسها

1066- مثنوی طب منظوم

لکاظم التبریزی، المذکور فی (9: 900) ذکره دانشمندان آذربایجان: 311 نقلا عن ریاض الجنه

1067- مثنوی طب منظوم

لمجد الدین الطبیب، أوله:

آن نخستین طبیب کز آغاز

برگشود از لسان حکمت راز

یوجد فی (المجلس: 529) مذهبه، کما فهرسها

1068- مثنوی طب نامه

لخسرو بن معین، المذکور فی (9: 293) منظومه فی سته فصول نظمه لشاه منصور آل مظفر (789- 795) فی 792 یوجد بطهران (پزشکی 12/ 238) من القرن التاسع، کما فی نسخه های خطی 3: 332

1069- مثنوی طبیه

لشاعر یتخلص ب (ضیائی)، یوجد فی (پزشکی 24/ 238) ضمن مجموعه من القرن التاسع، و احتمل دانش پژوه فی فهرسه أن الضیائی هذا غیر ما ذکر بهذا التخلص فی الذریعه 9: 391- 394

ص: 239

1070- مثنوی طراز النبوه

من المنظومات الحماسیه الدینیه فی تاریخ الإسلام، یوجد بتبریز (الملیه: 3202) کما فی نسخه های خطی 4: 306

1071- مثنوی طرب نامه

لنویدی الشیرازی، الذی مر له مثنوی جوهر فرد 19: 152 و هذا ثالث مثنویاته من الخمسه الثالثه له، کما مر

1072- مثنوی طریق التحقیق

لسنائی، المتوفی 525 المذکور فی (9: 471) طبع بطهران 1309 و شیراز 1318 ش و یسمی أیضا ب زاد السالکین مر ذکره فی (15: 165) و هو أحد مثنویاته السته المذکوره فی (12: 143) فرغ منه فی 528 و هذا ما یخالف تاریخ وفاته (زهی گل جنت) جاء فیه:

پانصد و بیست و هشت آخر سال

بود کین نظم نغز یافت کمال

أوله:

ابتدای سخن به نام خداست

آنکه بی شبه و مثل و بی همتاست

آخره:

ختم این نظم بر سعادت باد

رونقش دم به دم زیادت باد

رأیته فی (المجلس: 5042) مع الحدیقه کتابه المجموعه ذی حجه 1075 و (الملک: 28/ 4076) من القرن الحادی عشر، و یوجد منه نسخا مؤخره: (دانشگاه: 2220) بخط حکیم بن وصال الشیرازی مذهبه 1267 و (المجلس: 415) کتابته 1285 و (أصغر المهدوی: 43) بخط تقی منشی التویسرکانی 1317 کما فی الفهارس

1073- مثنوی طریقت نامه

لعماد الدین فقیه الکرمانی المذکور فی (9: 766) یوجد ضمن کلیاته فی (آکادمیه العلوم للاتحاد السوفیتی) مع صحبت نامه 19: 233 له کما مر نظمه فی أربعین من عمره فی عشره أبواب فی المسائل العرفانیه: 1- فی آداب الأکل و الشرب و المعاشره عند العرفاء 2- فی المعارف فی عشره فصول 3- فی اصطلاحات الصوفیه، فی عشره فصول 4- فی المستحسنات عند الصوفیه 5- فی بیان العلوم 6- فی المبدأ و المعاد 7- فی الأخلاق 8- فی الأعمال و الآداب الواجبه 9- فی المقامات 10- فی الأحوال و نسخه أخری فی (المجلس:

1121) بخط عبد الحی بن محمد بن خلیل المشهور برضی القزوینی، کتابته 794 و (دانشگاه: 1417) من القرن العاشر أو الحادی عشر

ص: 240

مثنوی طریقه النجاه

للسید کلب باقر، مر فی (15: 171)

1074- مثنوی طلوع الشمس

أو طوالع الشمس لخاکی الخراسانی إمام قلی معاصر الشاه عباس الثانی (1052- 1077) المذکور فی (9: 281)

1075- مثنوی طنبور

لمیرزا محمد طاهر وحید القزوینی، المذکور فی (9: 1266) مثنوی فی 68 بیت

مثنوی طوالع الشمس

لخاکی الخراسانی، مر بعنوان مثنوی طلوع الشمس

1076- مثنوی طور سینا

أو شجره طور سینا لفائض النائینی، محمد بن محمد هادی، المذکور فی (9: 806)، مثنوی عرفانی فی عده (جلوه) أوله:

ای نهان در ذات و ای پیدا بهست

جلوه گر رویت ز هر بالا و پست

عکسی از قدرت بدهر انداختی

کین زمین و آسمانها ساختی

رأیته فی (الملک: 5274) من القرن الثالث عشر فی 191 ورق و فی ثانی جلواته یشیر إلی حادثه کربلاء و فی الثالث فی سر اختلاف المذاهب و فی الرابع فی العقل و إثبات حرکه الجوهریه، و غیرها من المباحث الحکمیه الاعتقادیه

مثنوی طوطی نامه

للشیخ البهائی، المذکور فی (9: 143 و 15:

181)، و هو فی بحر المثنوی المعنوی فی قصه الملک و الطوطی یصف روح الإنسانی فی نزوله إلی الدنیا، أوله:

گر شما را غفلت و آلایش است

پیش ما هم رحمت و بخشایش است

یوجد فی (المجلس: 2534) کتابته 1244

1077- مثنوی طول عمر طبیعی إنسان

لپرنس أرفع الدوله التبریزی المذکور فی (9: 315) طبع بأستانبول 1314، و ترجمته إلی الترکیه لمصطفی رشید طبع أیضا فی 1320 أول الفارسی منه: [گوش کن ای عزیز روحانی ] یوجد نسخه خطیه منه فی القاهره (دار الکتب: 126 أدب ترکی طلعت) المتن و الترجمه کتبتا للسلطان عبد الحمید خان بن عبد المجید، کما فی فهرس (ن طرازی)

مثنوی طهارت و نماز و روزه

راجع آداب الصلاه 19: 105

ص: 241

1078- مثنوی ظفرنامه

أو شاهنامه نادری فی تواریخه، لشاه زاده محمد حسین میرزا أمیر الشعراء نادری بن أبو القاسم أفشار من أحفاد علی قلی خان بن أخ نادر شاه، المولود 1299 و المتوفی 6 صفر 1364 طبع مع تقاریظ من شعراء عصره بمباشره عبد الجواد الطالقانی مدیر مکتبه الملک بطهران ضمن انتشارات تلک المکتبه فی 22185 بیتا سنه 1346 ش، أوله:

ای داده ز ماه تا به ماهی

بر هستی ذات تو گواهی

ای نیستی جهان ز تو هست

بر درگه تو بلندها پست

مثنوی ظفرنامه

لحمد الله المستوفی، مر فی (15: 199)

1079- مثنوی ظفرنامه

لدرویش أشرف المراغی، أبو علی الحسین بن الحسن الخیابانی، المذکور فی (9: 78) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 259) نظمه فی 848

مثنوی ظفرنامه

أصله المنثور لشرف الدین علی الیزدی المعمائی المذکور فی (9: 517) و المنظوم منه للهاتفی الجامی مر بعنوان تمرنامه 19: 144

1080- مثنوی ظفرنامه شاه جهانی

لقدسی المشهدی، الحاج محمد جان مر ذکره فی القسم الدواوین (9: 879) نقلا عن میخانه: 540 و هو عن مخزن الغرائب أنه نظم ظفرنامه شاه جهانی و مات قبل إتمامه، فأتمه بعد وفاته تلمیذه أبو طالب کلیم، المذکور فی (9: 915)، و هو فی تاریخ حروب عالمگیر الهندی و فتوحاته و ذکر فیه فتحه لقلعه دولت آباد بدکن یوجد فی (الآصفیه 296 مثنوی) کتابته 1042 أوله:

به گلگشت صحرا و عزم شکار

چو صاحب قران داد دل را قرار

بفرمود تا فال هامون زدند

سراپرده از شهر بیرون زدند

و یوجد بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی: 6648) من القرن الحادی أو الثانی عشر لم یذکر ناظمه بل جاء فی فهرسها أنه نظم فی 1056، نعم

ص: 242

هذا تاریخ فوت ناظمه قبل إتمامه

1081- مثنوی ظفرنامه ناصری

یوجد بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی: 6982) جاء فی نسخه های خطی 4: 684 أنه فی تاریخ فتح هرات، نظم فی 1859 م

1082- مثنوی ظفرنامه عالمگیر

یوجد فی (المتحف البریطانی: 5741) مع إقبال نامه جهانگیری کتابته من القرن الثانی عشر، و یحتمل أن یکون ظفرنامه شاه جهانی لقدسی المذکور آنفا

1083- مثنوی عارف نامه

لإیرج میرزا القاجار، المذکور (9: 114) نظمه فی قبال مثنوی جلایرنامه للفراهانی و عارضه طلعت کما مر ذکره فی (9: 186 و 650) و طبع ضمن دیوانه مکررا

مثنوی عاشق و معشوق

لسلمان الساوجی، کما فی بعض الفهارس، راجع مثنوی فراق نامه له

1084- مثنوی عاشق و معشوق

لسها الشیرازی، محمد تقی المذکور فی (9: 478) یوجد فی (المجلس: 100) مع دیوانه و عوامل منظوم له

مثنوی عاشق و معشوق

لمحمد طاهر وحید القزوینی یأتی قریبا

مثنوی عاشق و معشوق

لقاسمی الگنابادی، المذکور فی (9: 866 و 15: 204) ذکر فی التحفه السامیه: 27 و هفت آسمان: 136 و نسب فی نفائس المآثر سبعه مثنویات إلیه: شاهنامه، شاه رخ شاه رخ نامه، لیلی و مجنون خسرو و شیرین، زبده الأشعار، کارنامه، عاشق و معشوق و مع ذلک فاتحاده مع إحدی مثنویاته لیس ببعید لأنه عد فی مقدمه المنثوره ل زبده الأشعار 19: 194 له الموجوده فی الرضویه فهرس منظوماته التسعه (- السبعه المذکوره) و لم یشیر إلی هذا:

1- 2- شاهنامه 3- لیلی و مجنون 4- گوی و چوگان (کارنامه) 5- خسرو و شیرین 6- شاه رخ شاه رخ نامه 7- عمده الأشعار 8- لیلی و مجنون الثانیه

ص: 243

9- جواب مخزن الأسرار و أضاف هفت آسمان وجود عاشق و معشوق فی (کلکته سیوسیتی) راجعه

1085- مثنوی عاشق و معشوق

لمیرزا محمد طاهر الوحید القزوینی (9: 1266) قصه غرامیه لراجه هندی و محبوبته الهندیه فی حدود 1300 بیت و لما یصلا إلی أصفهان یشرع الناظم إلی وصف البلد و الحرف فیه علی نهج شهرآشوب فی الأدب الفارسی أوله:

ای ذات تو ترجمان أشیاء

ماهیست خموش و بحر گویا

یوجد نسخه منه بخط من القرن الحادی عشر مع ناز و نیاز له عند گل چین المعانی بطهران کما فی شهرآشوب و شعر فارسی: 68 و نسخه منه فی (المجلس: 4/ 1161) ضمن کلیاته المؤرخه 1081 و أخری أیضا فی (المجلس 4/ 1162) ضمن کلیاته من أوائل القرن الثالث عشر فی حدود 1200 بیتا، کما فی فهرسها

مثنوی عالم و آدم

لمیرزا هادی و فاعلی شاه، مر فی (15: 207)

مثنوی عباس نامه

لکاشف الشیرازی، مر فی (15: 210)

1086- مثنوی عبد الله خان نامه

لندائی السمرقندی، الشیخ محمد صالح المذکور فی (9: 1179)

مثنوی عبرت نامه

لفتح علی خان صبا الکاشانی، المذکور فی (9: 592 و 15: 213) رأیته فی (الملک: 5310) ضمن کلیاته من القرن الثالث عشر أوله:

دیباچه این خجسته دیبا

پیرایه این پرند زیبا

نام ملک الملوک أعظم

آرایش چار بالش جم

نسخه شایعه، منه فی (سپهسالار: 2/ 411) بخط محمد بن عبد الله الآشتیانی کتابته 1237 و (المجلس: 1012) ضمن دیوانه المؤرخه 1246 و أیضا (المجلس 9/ 2329) ضمن جنگ المؤرخه 1274- 1274 و (دانشگاه: 2901) کتابته 1283 و (سپهسالار: 155) کتابته 24/ 1287 و (الملک: 5116) ضمن مجموعه

ص: 244

المؤرخه 1288 و غیرها من النسخ المؤخره عن هذا

1087- مثنوی عبرت نامه

لعبرت النائینی، المیرزا محمد علی المذکور فی (9: 705)، منظومه فکاهیه نظمها فی 1312 ش حین إقامته بقریه ونک من قرب طهران و أرسلها إلی أصدقائه بطهران أولها:

رفیق مهربان من عظامی

شفیق مهربان یار گرامی

آخرها:

برین ألفاظ مستهجن چو بینند

از أو معنای مستحسن گزینند

یوجد فی (الرضویه: 3/ 967 أدبیات) بخط الناظم ضمن مجموعه (ص 15- 18) کما فی فهرسها

مثنوی عتاب الغافلین

لغافل المیرزا غلام رضا، المذکور فی (9: 783) توجد عند (الملک)

1088- مثنوی عجائبات

أو علائم ظهور لشاه نعمت الله ولی الکرمانی، المذکور فی (9: 1215) أوله:

قدرت کردگار می بینم

حالت روزگار می بینم

یوجد فی (دانشگاه: 8/ 4724) ضمن مجموعه رسائله کتابتها 1251 کما فی فهرسها

1089- مثنوی عجائب الدنیا

لآذری الأسفراینی فی عجائب الدنیا و استنتاجات عرفانیه منه، مر تفصیله فی (9: 4 و 15: 219) و یوجد منه فی (الآصفیه: 45 مثنوی) بدون تاریخ علیه تملک 1106 أوله:

ابتدأ می کنم به بسم الله

کوست بر کل کائنات گواه

آفریننده وجود و عدم

شرف اندوز به طینت آدم

و (المجلس: 1134) أیضا غیر مؤرخه فی حدود 2400 بیتا

مثنوی عدد مقامات

لقاسم أنوار راجع مثنوی مقامات العارفین

1090- مثنوی عدل وجود

لسید اختیار، المعاصر للسلطان حسین

ص: 245

میرزا بایقرا (م- 911) و مؤلف مختار الأنوار و المذکور فی (9: 62)، و هو مثنوی فی خمسه آلاف بیتا نظمه باسم الشاه إسماعیل الصفوی، و ذکر سام میرزا فی تذکرته أن ألف بیت من مثنویته مسروقه من الریاضی

1091- مثنوی عدم نامه

لشهودی الیزدی، محمد علی المذکور فی (9: 560) کما فی روز روشن: 367

1092- مثنوی عذری

طبع بمبئی

1093- مثنوی عرش نامه

یوجد فی (القاهره، دار الکتب 7 م مجامیع فارسی) بخط درویش إسماعیل، بدون تاریخ، کما فی فهرس ن طرازی أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

آدم خاکیست از دیوار جیم

مثنوی عرفان الحکم

لآسوده الشیرازی، مر فی (15: 247) و مر له مثنوی فی تقریظ سالارنامه 19: 143

1094- مثنوی عرفانی

لصدر الدین محمد بن زبردست خان فائز، یوجد مع مثنوی شهرآشوب 19: 229 له ضمن کلیاته المذکوره فی (بادلیان: 1177) کما فی فهرس فیلمها: 168 لدانش پژوه

1095- منظومه عروض

لأمیر اللکهنوی، الخواجه أمیر خان بن پادشاه خان، المذکور فی (9: 102)

1096- منظومه فی العروض

لعطاء الله الهروی، الأمیر برهان الدین المتوفی فی شوال 919 ذکر فی حبیب السیر: له منظومه در عروض فی الصنائع الشعریه، کما مر فی (9: 728)

مثنوی عشاق نامه

لعبید زاکان المذکور فی (9: 706)، مر (15: 264) نظمه باسم أبو إسحاق فی 751، و طبع بطهران فی 1314 ش أوله:

خدایا ما از این فیروزه ایوان و یوجد فی (القاهره، دار الکتب 93 أدب فارسی طلعت) بخط محمد بن محمد الأبهری، کتابته 15 رجب 736 کما فی فهرس ن طرازی، و هذا التاریخ لا یناسب ما ذکر فی تاریخ نظمه فی 751 و یحتمل أن یکون

ص: 246

تاریخ کتابه بعض أجزاء المجموعه التی تحتوی دیوانه و أخلاق الأشراف له و نسخه أخری منه بطهران عند (علی أصغر المهدوی: 76) ضمن کلیاته من القرن العاشر، کما فی فهرس دانش پژوه

مثنوی عشاق نامه

لفخر الدین العراقی، المذکور فی (9: 709) مر ذکره فی (15: 264) طبع بمبئی 1357 و طبع ترجمته الإنگلیزیه نظما لآرتور آربری مع مقدمه منثوره فی شرح أحواله أیضا و هو مثنوی فی مقدمه و عشره فصول و خاتمه فی توصیف العشق و العاشق و مراتب العرفان و الیقین و أورد فی ضمنه الغزل العرفانی، نظمه باسم شمس الدین محمد صاحب الدیوان، لم یسم المنظومه باسم خاص و حیث إنه فی عشره فصول عنون فی بعض النسخ ب ده فصل أوله:

هر که جان دارد و زبان دارد

واجبست آنک ورد جان دارد

یوجد فی (المجلس: 968) کتبت فی هامش دیوان حافظ المؤرخه 858 سقطت بعض أبیاته و الموجوده فی حدود ألف بیت، کما فی فهرسها

1097- مثنوی عشاق نوا

لشاعر یتخلص ب (رازی) و جاء فی عنوان نسخه (المجلس: 7/ 3071) أنه لفخر الدین الرازی، غیر أن القرائن لا تؤید ذلک مثنوی عرفانی فی الوحده و التوحید، و یتحدث عن [نای و نی ] التمثیل العرفانی الذی نظمه مولوی فی مثنویه جاء فیه

آنکه این راز چو (رازی) پوید

همچو منصور أنا الحق گوید

چون در این پرده شدم محرم راز

ره عشاق نوا کردم ساز

أوله:

ای نوای دل عشاق از تو

صد نوا ساز در آفاق از تو

ساز دلسوز نوا مطرب مست

همه را برده به یک نغمه ز دست

هذا ملخص ما جاء فی فهرس عبد الحسین الحائری للمجلس

مثنوی عشرت آباد

لشکیبی الأصفهانی، محمد رضا الإمامی، نظمه لخان خانان مر بعنوان ساقی نامه 12: 109

1098- مثنوی عشق افروز

لشاعر یتخلص بثاقب یوجد فی (الملک:

ص: 247

2/ 6240) من القرن الثالث أو الرابع عشر فی حدود 186 بیتا، مع دیوان ثاقب أوله:

می کنم حمد خداوند کریم

قادر بی چون و قیوم قدیم

آنکه از بحر سخا در بطن یم

آشکارا می کند در از عدم

مثنوی عشق نامه

أو سی نامه لأمیر حسین الهروی، مر

1099- مثنوی عشق نامه

لساری الشیرازی علی أکبر (9: 415) مثنوی فی غرام شاه زاده و مرضه فی 1250 بیت رأیته فی (الملک: 6318) ضمن کلیاته فی حدود 1250 بیتا من القرن الثالث عشر أوله:

به نام پادشاه فرد أعظم

که از یک کس نمود إیجاد عالم

1100- مثنوی عشق نامه

لسنائی الغزنوی، المذکور فی (9: 471) مثنوی فی النصائح و المواعظ فی حدود ألف بیت، و هو أحد مثنویاته السته المذکوره فی (12: 143)

1101- مثنوی عشق نامه

أو أشک نامه لشاه داعی الشیرازی المذکور فی (9: 314) و هو إحدی مثنویاته السته المعروفه ب سته داعی 12:

143 أوله:

از أزل گر گوش داری تا أبد

بشنوی از هر زبان حمد أحد

مثنوی عشق نامه

أو عشاق نامه لعراقی الهمدانی، فخر الدین إبراهیم المذکور فی (9: 709) فی عشره فصول أوله:

هر که جان دارد و روان دارد

واجب است آنکه درد جان دارد

طبعه مع مقدمه فی شرح أحوال الناظم و ترجمه المنظومه بالإنگلیزیه پروفسور آرتور بعنوان عشاق نامه و مر بهذه العنوان أیضا فی (15: 264)

1102- مثنوی عشق نامه

لعز الدین محمود بن علی الکاشانی المتوفی 735، تلمیذ نور الدین عبد الصمد بن علی النطنزی المتوفی 699 و یوجد مثنوی

ص: 248

کنوز الأسرار و رموز الأحرار فی شرح سوانح العشاق لأبی الفتوح أحمد الغزالی فی الرضویه کما یأتی، و احتمل دانش پژوه فی فهرسه أنهما متحدان و الناظم هو المذکور فی (9: 718) مؤلف مصباح الهدایه الذی طبع مع مقدمه فی أحواله و یأتی له مثنوی عقل نامه

مثنوی عشق نامه

لمحمد خان البوشهری، مر (15: 270)

1103- مثنوی عشق نامه منامیه

لشاعر یتخلص ب (عشقی) من الصوفیه الذهبیه، نظمه حول رساله منامیه لبابا ذهبی الشیرازی (9: 346)، باسم ولد البابا جلال الدین محمد مجد الأشراف و ناصر الدین شاه القاجار (1264- 1313) أوله:

ابتدای هر کلام و هر سخن

خوش بود حمد کریم ذو المنن

چون زبانم قاصر است از این بیان

که نماید حمد خلاق جهان

یوجد فی (دانشگاه: 2617) بخط أبو الفتح کتابته 22 صفر 1305 کما فی فهرسها

1104- مثنوی عشق و دل

لمحمد باقر بن محمد إبراهیم الرضوی الهمدانی، من القرن الحادی أو الثانی عشر یوجد فی (دانشگاه: 3514) بخط الناظم ضمن جنگ المؤرخه 1095- 1104 و یوجد فی هذه المجموعه أشعار أخر من الناظم هذا کما فی فهرسها

مثنوی عشقیه

أو عشقیه لأمیر خسرو الدهلوی، المذکور فی (9: 293). مر بعنوان مثنوی دولرانی 19: 180.

1105- مثنوی عقائد اثنی عشری

للسید محمد حسین بن حسین بخش الزیدی النسب النوگانوی الهندی المولود حدود 1290، طبع بلغه أردو.

مثنوی عقد گهر

لشهاب الترشیزی، مر ذکره فی (9: 553 و 15 295). فی النجوم. ذکره فی فهرس مثنویاته المنظومه. و جاء فیه أنه نظمه بعد بهرام نامه 19: 130 و یوسف و زلیخا و خسرو و شیرین 19: 167 و جاء فیه

ص: 249

بعد از آن عقد گهر در سلک نظم آورده ام

و اندر آن مدخل سخن از چرخ و أختر گفته ام

غیر أنه لم نعثر علی نسخه منه.

1106- مثنوی عقد مروارید

لمهدی بن یوسف الواعظ الخراسانی فی المقتل، یوجد بخطه عند (فخر الدین النصیری: 148) فی خمسه آلاف بیت کتابته 1319.

مثنوی عقل نامه

لسنائی الغزنوی، مر فی (9: 471 و 12: 143 و 15: 301).

1107- مثنوی عقل نامه

لعزیز الکاشانی، ناظم مثنوی عشق نامه 19: 248.

1108- مثنوی عقرب نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 84)

1109- مثنوی عقل و جنون

لإسحاق المذاقی النیشابوری، من شعراء بلاط السلطان حسین میرزا بایقرا (842- 911). أوله:

به نام خداوند و جان و خرد

، یوجد منه فی (القاهره، دار الکتب 36 م مجامیع ترکی) و (القاهره، دار الکتب 181 م أدب فارسی) کلاهما بدون تاریخ، کما فی فهرسها.

1110- مثنوی فی علم السیاق

لغیور الکرمانی، المیرزا حسن الوزیر بگرجستان، المذکور فی (9: 797).

1111- مثنوی عمارت شاهی

المیرزا محمد طاهر وحید القزوینی المذکور فی (9: 1266) مثنوی فی 60 بیت.

1112- مثنوی عمده الأشعار

لقاسمی الگنابادی، مثنوی فی وصف الکعبه و مدینه الرسول صلی الله علیه و آله فی بحر خسرو و شیرین لنظامی، فی أربعه آلاف بیت، نظمها فی 965:

ز تاریخش نی کلکم چو دم زد

(زلال ساقی کوثر) رقم زد

أوله:

الهی قاسمی را راه بنمای

زبانش را به بسم الله بگشای

توجد فی (الرضویه: 8383) کتابتها صفر 980 و احتمل صاحب الفهرس

ص: 250

أنه متحدا مع مثنوی عاشق و معشوق له المذکور فی هفت آسمان: 136- 138

1113- مثنوی عنوان

لعبد الکریم حکیم، أحد تلامیذ دار الفنون القدیمه فی موضوعات طبیه دراسیه نظمه باسم ناصر الدین شاه فی 1301. أوله:

به نام خداوند رب مجید

که هر مشکلی راست نامش کلید

یوجد فی (دانشگاه: 3479) بخط الناظم، کما فی فهرسها.

1114- مثنوی غازان نامه

للخواجه نور الدین بن شمس الدین محمد أژدری، نظمه للسلطان أویس الجلائری الإیلخانی، فی 758- 763 فی خمسین من عمره، فیظهر ولادته من التاریخ. یوجد منه فی (کیمبریج، برون (8) 278) کتب لخزانه السلطان حسن بهادر فی 9 ذی الحجه 873. و صورته الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 850) کما فی فهرسها.

مثنوی غدیریه

لفرصت الشیرازی، مر فی (16: 28)

مثنوی غریب نامه

لدارا شکوه الگورکانی، مر (16: 50)

1115- مثنوی غریب نامه

لسنائی الغزنوی، المذکور فی (9: 471) ذکره فی حدیقه الحقیقه و طبع بکلکته.

مثنوی فی غزوات أمیر المؤمنین

لسروش الأصفهانی، مر فی (16: 53)

مثنوی فی غزوات السلطان جلال الدین منکبرنی

مر ذکره (9: 900 و 15: 54).

مثنوی غزوه خیبر

لمحمد محسن رفیع، مر فی (16: 54)، و هو من الحماسیات الدینیه الفارسیه.

مثنوی غزوه خیبر

لمحمد رفیق، مر (16: 54)

مثنوی غزوات حیدری

لأبی طالب الفندرسکی علی ما ذکره صاحب الریاض و یحتمل أن یکون عین ما مر بعنوان ذیل حمله حیدری 7: 91

1116- مثنوی غزونامه

لأسیری. من شعراء القرن العاشر، و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه، نظمه فی 967 باسم السلطان سلیمان القانونی

ص: 251

العثمانی، فی غزوات النبی صلی الله علیه و آله . أوله:

به نام خدایی که بخشنده اوست

برآرنده کام هر بنده اوست

خدای زمین و خدای زمان

خداوند روزی ده غیب دان

ذکره گل چین المعانی فی فهرس الرضویه و قال یوجد منه فی تبریز عند الحاج حسین النخجوانی.

مثنوی غزونامه

أو جنگ نامه لمیرزا عبد الوهاب الچهارمحالی مر (16: 53)

1117- مثنوی غفلت نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 84).

1118- مثنوی غمکده

لشاعر من المتأخرین یتخلص بوفا، فی بحر المثنوی المعنوی فی رثاء النبی صلی الله علیه و آله و الأئمه علیه السلام . أوله:

ابتدأ بر نام حق داور کنم

مدح مولایم علی حیدر کنم

یوجد فی (الرضویه: 731) من القرن الثالث عشر، ناقصه، فی 154 ورق کما فی فهرسها.

1119- مثنوی فارس نامه

لصفی قلی خان شاملو، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (المتحف البریطانی: 2/ 8361.) ضمن مجموعه مصوره تاریخ کتابتها 1255، کما فی فهرسها.

1120- مثنوی فارغ نامه

لفارغ الگیلانی، راجع (9: 799). أوله:

لله الملک إنه مالک

هو باقی و غیره هالک

سر این نامه نام آن معبود

که ز نامش دو کون یافت وجود

رأیته فی (الملک: 5032) بخط ملا محمد حسین بن إسماعیل کتابته 1258 و یوجد فی تبریز (الملیه: 3057) کتابته 1264، و (دانشگاه: 2860) من القرن الثالث أو الرابع عشر، ذکر فی فهرسها بعنوان دیوان فارغ.

مثنوی فتح الأبواب و حقیقه الأدب

لپیر جمال الأردستانی المذکور فی (9: 161 و 16: 104) مثنوی مع عناوین منثوره مشروحه، یوجد فی (پاریس

ص: 252

813..) ضمن مجموعه من رسائله کتابتها 873 و صورته الفتوغرافیه فی (دانشگاه:

1321) و رأیته فی (الملک: 5401) مذهبه ضمن رسائله من القرن العاشر.

1121- مثنوی فتح نامه

لابن همام الشیرازی، ناظم مثنوی روضه القلوب 19: 192. مثنوی فی تفسیر سوره الفتح فی ألف و ثلاثمائه و خمسین بیتا. یوجد فی (دانشگاه 10/ 2654) ضمن کلیاته (ص 472- 567 الهامش) کتابتها 903 کما فی فهرسها.

1122- مثنوی فتح نامه

منظومه فی فتوحات السلطان أبو الفتح الغازی محمد خان بن مراد خان، یوجد فی (دار الکتب القاهره: 22 تاریخ فارسی طلعت) غیر مؤرخه، و احتمل الطرازی فی فهرسه أنه نظم حسن الأصفهانی المذکور فی کشف الظنون و لم یذکر مبنی احتماله. أوله:

دلا اندر أطوار کار جهان

یکی باز بنگر چو کار آگهان

1123- مثنوی فتح نامه

لعز الدین التتوی الشیرازی المولود 1163 و المتوفی 1206، مثنوی فی بحر شاهنامه طبع بمباشره سید محمد نظامانی بحیدرآباد پاکستان. أوله:

به نام خداوند هر دو جهان

شه هفت گیتی و نه آسمان

و للناظم مثنوی سیر دل و هیررانجهو، کما ذکر فی شرح أحواله فی مقدمه الطبع المذکور.

1124- مثنوی فتح نامه

لکاشفی الشیرازی، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (مکتبه عارف حکمه، المدینه: 570)، کما فی نسخه های خطی 5: 478.

1125- مثنوی فتح نامه انجمن جعفری ورامین

لنقی الورامینی، أحد أعداء الأحرار فی الانقلاب الدستوری بإیران و مناصری محمد علی شاه القاجار منظومه فی حوادث تلک الأیام من قتل أتابک الأعظم المعلوم سیرته فی التاریخ بید أحد الفدائیین من الأحرار و غیرها من الحوادث فی حدود 900 بیتا. أوله:

بحمد خدا نطق أنشأ کنم

صفات الهی من أنشأ کنم

ص: 253

یوجد فی (دانشگاه: 4087) کتابته 1241 کما فی فهرسها.

1126- مثنوی فتح نامه حسام الملک

لأحمد الکرمانشاهی المتخلص بإلهامی، من شعراء القرن الثالث عشر، مثنوی فی تاریخ وقایع أحمدوند چلبی و حروب حسام الملک بکرمانشاه، فی بحر المتقارب و مقدمه منثوره فی حدود 1350 بیت. أوله:

به نام برآرنده آرزو

که خالی نباشد از أو هیچ سو

یوجد فی (المجلس: 3535) بخط الناظم کما فی فهرسها. و یحتمل أن یکون الناظم هو السید أحمد بن رستم ناظم باغ فردوس باسم حسام السلطنه، و قصائد الهامیه فی مدائح الحسامیه التی رأیتها فی (الملک: 5537).

مثنوی فتح نامه قندهار

لصادقی کتاب دار، مر فی (16: 109).

مثنوی فتح نامه قندهار

لصائب الأصفهانی، مر فی (16: 109).

1127- مثنوی فتح نامه قندهار

لمیرزا محمد طاهر وحید القزوینی المذکور فی (9: 1266). أوله:

شهی را که خواهد خدا کامیاب

نخستش دهد سیر چون آفتاب

یوجد فی (المجلس: 5/ 1161) فی حدود 460 بیتا ضمن کلیاته کتابتها 1081 و أخری فی (المجلس: 5/ 1162) فی حدود 480 بیتا من القرن الثانی عشر، و له فتح نامه قندهار منثورا، رأیته فی (الملک 9/ 5403) أوله [سلطان قدرت کامله ایزد توانا که ملک إمکان ] مر ذکره فی (16: 110) و اثنتان منثورتان آخرتان بهذا العنوان فی (المجلس: 13/ 5162 و 31/ 5162) له، کل فی هذا الموضوع و مواقع مختلفه.

مثنوی فتح نامه قندهار

لمیرزا عبد القادر التونی، مر فی (16: 109).

مثنوی فتح نامه مختار

لمیرزا عبد الوهاب الچهارمحالی، مر

ص: 254

فی (16: 109).

مثنوی فتوحات شاهی

لمیر صدر الدین سلطان إبراهیم الأمینی، مر تفصیله فی (16: 117).

مثنوی فتوح الحرمین

لأبی محمد غوث أعظم محیی الدین عبد القادر بن أبی صالح بن موسی الجیلانی (471- 561) المذکور فی (9: 1016) طبع بلکهنو 1875 م و 1893 م علی الحجر فی 133 ثم 138 ص. کما فی فهرس مؤلفین کتابهای فارسی مشار 3: 902. فتأمل.

مثنوی فتوح الحرمین

للمولی محیی الدین اللاری، مر تفصیلها فی (9: 1016 و 16: 119) أوله:

ای همه کس را بدرت التجا

کعبه دل راز تو نور و صفا

...

ای دو جهان غرقه آلای تو

کون و مکان قطره دریای تو

نسخها شایعه، منها فی (المکه، مکتبه المکه: 66) بخط السید علی الحسینی کتابتها 957 فی المکه، و (دانشگاه: 4445) بخط أویس محمد الهروی کتبها أیضا فی المکه سنه 994 و (المجلس: 2536) علیها تملک 947.

مثنوی فتوح السلاطین

لعصامی السمرقندی، مر فی (16: 120).

مثنوی فتوحات شام

لمیرزا أبو القاسم محمد بخش آشوب الشاه جهان آبادی العامی الحنفی، نظمه فی قبال شاهنامه للفردوسی ذکره گل چین المعانی ضمن الحماسیات الدینیه الفارسیه و نقل عن تذکره خلاصه الأفکار أنه رفض المثنوی هذا من جانب أدباء لکهنو و سموه الظرفاء ب خالدنامه.

مثنوی فخری نامه

لسنائی، راجع حدیقه الحقیقه 19: 157

1128- مثنوی فخریه

لآقا محمد صادق هجری التفریشی، المذکور فی (9: 1290). رأیته فی (الملک: 5/ 5606) ضمن مجموعه کتابتها 1312. أوله.

رب بما جدت و أنعمتنی

شکر ألهمت و ألزمتنی

و یوجد نسختان منه فی (دانشگاه: 3/ 3747) بخط محمد حسن بن محمد رحیم

ص: 255

کتابتها 1203 و الثانیه (دانشگاه: 1/ 2592) بخط محمد علی مع شاهنامه له کتابتها 1232، کما فی فهرسها.

1130- مثنوی فی الفرائض

لابن حسام، راجع (7: 137 و 9:

19 و 9: 20) و ذکر ابنی فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 156 جمال الدین محمد بن حسام المتوفی 737 و ابنه کمال الدین بن جمال الدین بن حسام و محمد بن حسام الدین المکنی بابن حسام من أسره کلهم من الوعاظ و شعراء الشیعه فی القرنین السابع و الثامن فی قهستان و أما تاریخ نظم الفرائض 735 کما جاء فیه:

دوشنبه آخر شهر مبارک

به آخر آمد این نظم مبارک

پس از هفتصد گذشته خمس و عشرین

خدایا رحم کن بر جمله آمین

أوله:

پس از تحمید ذات پاک یزدان

درود مصطفی و نعت یاران

فرائض خوان که تعلیم فرائض

بقول مصطفی هست از فرائض

آخره:

چو هست (ابن حسام) این نظم را خاص

بروح أو بباید خواند إخلاص

یوجد فی (دانشگاه: 2/ 1647) ضمن مجموعه کتب أحد رسائلها 962 و الأخری 923، فی 11 ورق، کما فی فهرسها.

مثنوی فراق نامه

للخواجه سلمان الساوجی، مر فی (9: 462 و 16: 153)

مثنوی فراق نامه

لمیر مبارک الهندی، راغب المذکور فی (9: 349 و 16: 153).

1131- مثنوی فرامرزنامه

علی سیاق شاهنامه للفردوسی، یوجد فی (المتحف البریطانی 2/ 2946.) کتابته 1019 و (پاریس: 1/ 498..) کتابته 12 ع 2/ 1173 مع گرشاسب نامه و بانو گشب نامه.

1132- مثنوی فرخ نامه فاطمی

فی أحوالات فاطمه علیه السلام فی قسمین الأول ما نظمه محب علی خان حکمت ناظم صولت صفدری 19: 237 نظمه فی حوالی 1143 و القسم الثانی ما نظمه الحکیم کاظم حاذق الملک فی 1150 بعنوان تکمله له. ذکره گل چین فی فهرسه نقلا عن هرمان أته: 60.

ص: 256

1133- مثنوی فرخ کلام

لفروغ الأصفهانی، مر فی (16: 162).

1134- ... فرس نامه

لصفی، نظمه باسم الشاه طهماسب الصفوی، یوجد فی (القاهره، دار الکتب 2/ 7 أدب فارسی) بدون تاریخ کما فی فهرسها. أوله:

الهی رخش طبعم را برانگیز

به میدان سخن سازش سبک خیز

1135- ... فرس نامه

مثنوی فی البیطره، یوجد فی تبریز عند ثقه الإسلام من القرن التاسع کما حدثنی به السید عبد العزیز الطباطبائی. أوله:

به نام پادشاه آفرینش

بصارت بخش چشم أهل بینش

...- فرس نامه

للسید حسینی، مر فی (16: 170).

1136 ...- فرس نامه

للشیخ محمد علی الحزین اللاهیجی، المذکور فی (9: 235 و 16: 171) فی وصفها و معالجتها نظما و نثرا و رأیته فی (الملک: 2/ 5166) ضمن مجموعه کتابتها 1254. أوله:

بنور و ظلمتش ره برون آموز

به أسب اشهب و أدهم روز

و یوجد فی (المتحف البریطانی 2/ 23562.A DD ).

...- فرس نامه

لغواص أو فارس، مر (16: 171).

مثنوی فروزنده

لنصرت الخراسانی، مر فی (16: 184) و هو فی:

850 بیتا. أوله:

ای پدیدار نه از ره دیدار

خلوت خاص تو دل بیدار

یوجد فی (المجلس: 2637) کتابته 1363 کما فی فهرسها.

مثنوی فرهادنامه

لعارف الأردبیلی، مر فی (16: 188)

مثنوی فرهاد و شیرین

لألفت الکاشانی، مر فی (16: 188)

مثنوی فرهاد و شیرین

لبزمی الهمدانی، السید میر أبی تراب العلوی مر فی (16: 188)

مثنوی فرهاد و شیرین

لمیر سنجر الکاشانی، المذکور بعنوان خسرو و شیرین 19: 166 و ذکر بهذا العنوان فی فهرس الرضویه 7: 595

ص: 257

مثنوی فرهاد و شیرین

لصابر الشیرازی، مر فی (16: 188) أوله:

به نام خالق پیدا و پنهان

که پیدا و نهان داند بی کسان

در گنج سخن را می کنم باز

جهان پر سازم از درهای ممتاز

مثنوی فرهاد و شیرین

لعرفی الشیرازی، مر فی (16: 189) رأیته فی (الملک: 5403) بخط شاعر یتخلص بمجنون کتابته ع 2/ 1100، أوله:

صباح دلگشا چون خنده حور

که شادی مست بود اندوه مستور

و نسختان من القرن الحادی عشر کل فی حدود 400 بیت، أیضا: فی (الملک: 4957 و 4945) أولهما:

خداوندا دلم بی نور تنگ است

دل من سنگ و کوه طور سنگ است

مثنوی فرهاد و شیرین

لفوق الدین أحمد الیزدی الهزال، مر فی (16: 189)

مثنوی فرهاد و شیرین

لمیر علی شیر النوائی، ترکیه، مر فی (16: 189)

مثنوی فرهاد و شیرین

لمیر عقیل الهمدانی، کوثر، مر فی (16: 189) و راجع خسرو و شیرین 19: 168 له و یوجد فی (المجلس: 11/ 2675) بعنوان فرهاد و شیرین فی 46 بیت ضمن مجموعه کتابتها 1264- 1294 کما فی فهرسها

1137- مثنوی فرهاد و شیرین

لمؤمن السندی، یوجد فی (دانشگاه: 4045) من القرن الثانی أو الثالث عشر، ضمن دیوانه الذی یحتوی أنواع الشعر من القصیده و الغزل الفارسی و عده هندیه، و فی ضمنها مواد تاریخ من 1167 إلی 1206 الذی یشیر إلی حیاته فی تلک السنین

1138- مثنوی فرهاد و شیرین

لوجدی الهمدانی، یوجد ضمن مجموعه شعریه فی (دانشگاه: 42/ 2959) تاریخ کتابتها 1041- 1044، کما فی فهرسها راجع (9: 1261)

مثنوی فرهاد و شیرین

لوحشی البافقی، مر فی (16: 189)

مثنوی فرهاد و شیرین

لوصال الشیرازی، المذکور فی (9:

ص: 258

1268 و 16: 190) ذکره دانش پژوه فی نسخه های خطی 4: 382 ضمن فهرس کتب (جامع کبیر یزد وجود نسخه فیها) و قال إنه ناقص الأول و نظم فی 1210 (- غری) بخط السید محمد رضا 23 شوال 1277، أقول تاریخ نظم فرهاد و شیرین لوصال 1258 طبع و نسخه شایعه

مثنوی فرهنگ نامه

للشیخ علی الحزین، مر فی (16: 218)

1139- مثنوی فضولی نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 85)

مثنوی فقه جعفری

لوکیلی القمی، مر فی (16: 292)

مثنوی فقهیه

راجع خلاصه الأحکام 19: 170

1140- مثنوی فلک نامه

أو سرو و گل لشاعر یتخلص بتسکین یدعی أنه عربی و من أحفاد یعقوب و من أبناء قطیف، یوجد فی (دانشگاه: 5178) من القرن الثانی عشر، أوله:

به نام آنکه کرد إیجاد عالم

برای آدم و أولاد آدم

گلی از گلشن رحمت عیان کرد

بإبراهیم آتش گلستان کرد

چو (تسکین) یافت از غم جان مسکین

در این دفتر تخلص گشت (تسکین)

عرب زاده من از شهر قطیفم

به غربت مانده و زار و نحیفم

نظمه فی 1189، فاحتمال اتحاده مع تسکین التبریزی المذکور فی (9: 170) بعیدا

مثنوی فوائد الإنسان

لدرویش دوائی، مر ذکره فی (9: 329 و 16:

326) یوجد فی (الرضویه: 84 طب) کتابته 1035 و (إلهیات: 209 ج) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسهما

مثنوی فوز عظیم

لعظیما، مر ذکره فی (9: 731 و 16: 370)

مثنوی فیروز و شهباز

لمحمد صادق ناظم، المذکور فی (9: 1162) مر ذکره فی (16: 401) و رأیته فی (الملک: 4/ 5625) بخط محمد إسحاق ژاوهی کتب فی کابل 15 ع 2/ 1198 أوله:

ص: 259

خداوندا دلی ده ناله پرور

زبانی بر هوای دل نواگر

1141- مثنوی فیض السعاده

لفیاض العراقی، اسمه محمد طاهر، کان یسکن قم و یمدح المیرزا علی أصغر خان أمین السلطان المقتول 1325 مثنوی فی مواضیع مختلفه من المواعظ و الحکایات و المراثی للأئمه علیه السلام و فیها من القصائد، و یوجد منه فی (المجلس: 1128) فی حدود ثمانیه آلاف بیت کتابته 1306- 1308 و احتمل ابن یوسف أنه بخط الناظم

1142- مثنوی فیض نامه

ترکی، لمثالی التبریزی، أوله:

سطربسم الله الرحمن الرحیم

آدم و حواء رأی دیو رجیم

یوجد فی (المجلس: 10/ 2728) کتابته 1238، ضمن مجموعه (ص 217- 307) کما فی فهرسها

1143- مثنوی قاردوشاب

لإمام جمعه الخوئی و نظم فی جوابه مثنوی در خوشاب 19: 175 کما مر

1144- مثنوی فی القافیه

لعزیزی من الشیعه، یوجد مع منظومات أخر له فی المشهد عند عبد الحمید المولوی (رقم 446)، تاریخ کتابته ع 1/ 1083 یتلوه منظومه فی الرمل و أخری فی المساحه، ثم قلم الأعداد کلها له و مر فی (9: 717- 720) عده شعراء یتخلصون بعزیز و عزیزی و هو مثنوی فی 137 بیت أوله:

سپاس و شکر بی حد قادری را

کزو شد جمله أشیاء هویدا

آخره:

هر آن چیزی که از أستاذ کامل

(عزیزی) در قوافی کرد حاصل

تمامی را علی الإجمال بنمود

نقاب از چهره این راز بگشود

1145- مثنوی قانون الصور

لصادق بیگ کتاب دار، المذکور فی (9:

581) منظومه فی تعلیم فن التصویر و التذهیب، رأیتها فی (الملک: 4/ 6325) من القرن الحادی عشر فی حدود 225 بیت أوله:

سلاطین را در آغاز جوانی

بخدمت صرف کردم زندگانی

ص: 260

شمردم عار آیین دگر را

! فرو نگذاشتم رسم پدر را

! 1146- مثنوی میرزا قتیل

مطبوع و هو الأدیب الفاضل محمد حسن اللکهنوی مؤلف چهار شربت فی 1217 کما مر فی (5: 313) و له تصانیف أخر و دیوانه أیضا مطبوع

1147- مثنوی قحطیه

لأبی طالب کلیم الکاشانی الهمدانی، المذکور فی (9: 915)، رأیت منه نسختین أحدها فی (الملک: 23/ 3844) ضمن مجموعه کتابتها فی حیاه المؤلف و الثانیه أیضا (الملک: 21/ 4076) مذهبه من القرن الحادی عشر، أوله:

چو إقبال نظام الملک برگشت

بگشت بخت أو شبنم شرر گشت

آخره:

ز شوق نان در این قحط آنکه میرد

کفن با خود بخاک از سفره گیرد

و نسخه فی (الرضویه: 641) ضمن سفینه شعریه کتابتها 1055 و (دانشگاه: 8/ 2473) من القرن الثانی عشر

مثنوی فی القحط

لسلیم الطهرانی، مر فی (17: 48)

1148- مثنوی قدرت آثار

للغزالی المشهدی، المذکور فی (9:

789) و هو فی قبال مخزن الأسرار للنظامی کما ذکر فی هفت آسمان 1:

104 نقلا عن الدکتور إسپرنگر و یوجد فی (بادلیان: 1/ 2 فرازر) مع مثنوی نقش بدیع له، و صورتهما الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 1021)، کما فی فهرسها

1149- مثنوی قدسی

فی الدفاع عن الشیخیه و مدح الشیخ أحمد الأحسائی یوجد فی المشهد عند فرخ (رقم 135/ 134)، کما فی نسخه های خطی 3: 95

مثنوی قران سعدین

لأمیر خسرو الدهلوی، المذکور فی (9: 293 و 17: 66)

مثنوی قره العین و سرور النشأتین

لعلامه المیرزا محمد باقر صاحب الروضات مر فی (9: 575 و 17: 73) فرغ من نظمه فی 1261 و نسخه منه بخط الحاج السید حسن الچهارسوئی بن السید میرزا مسیح بن الناظم فرغ من کتابته

ص: 261

9 ع 1/ 1312 عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان

1150- مثنوی قریب الفرج

فی أحوال ختم الحجج، لخاموش الیزدی المیرزا علی خان، المذکور فی (9: 285) و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه له فی ثلاث دفاتر فی مجلد، فی حدود خمسه آلاف بیت، یوجد فی (الرضویه) أوله:

زهی نام نامه قریب الفرج

بود شرح أحوال ختم الحجج

درود خدا باد بر آن جناب

که غایب بود تا بیوم الحساب

مثنوی فی قصه أحمد و مهستی

لجوهری، مر بعنوان مثنوی أحمد و مهستی 19: 110

1151- مثنوی فی قصه إسماعیل

یوجد بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی: 8755) ضمن مجموعه مصوره کتابتها 867 کما فی فهرسها

1152- مثنوی فی قصه باباکوهی و دختر ملک

لشرف التبریزی، شرف الدین حسن الرامی، المتوفی 795 مثنوی فی 73 بیتا أوردها فی تذکره شوشتر: 29 مر تفصیله فی (9: 511)

مثنوی فی نظم قصه بوذاسف و بلوهر

لنجات الأصفهانی، مر باسمه کلید بهشت 18: 132

1153- منظومه فی قصه پدمات

لعاقل الهندی، المیر عسکری المذکور فی (9: 674) ترجمه من السانسکریتیه إلی الفارسیه

مثنوی فی قصه جعد مهج

لألله ویردی خان مر فی (17: 92)

1154- مثنوی فی قصه حاجی رحیم

لشهاب الترشیزی، المیرزا عبد الله خان المذکور فی (9: 553) مثنوی فی بحر مثنوی معنوی فی الهجاء و وصفه فی فهرس مثنویاته المنظومه:

قصه حاجی رحیم و نقل ملحدنامه را

گر ببینی در هجا از جمله بهتر گفته ام

یوجد فی (الرضویه: 453 أدبیات) و (المجلس: 2446) و یتلوه رباعیات فی الموضوع، کلاهما ضمن دیوانه من القرن الثالث عشر کما فی فهرسهما

ص: 262

1155- مثنوی فی قصه دیو و شیر

فی فتوحات الأمیر علیه السلام یوجد بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی: 8755) ضمن مجموعه مصوره کتابتها 867 مع قصه إسماعیل 19: 262 کما مر

مثنوی فی قصه رام و أستیا

لملا سعد الله، مر فی (17: 93)

1156- مثنوی فی قصه زیب و زیور

یوجد بهذا العنوان فی (المتحف البریطانی: 11836) مصوره کتابتها 1027، کما فی فهرسها

مثنوی قصه شیخ صنعان

للعطار، مر فی (17: 95)

مثنوی فی قصه فقیه صنعان

لوحدت، مر فی (19: 96)

مثنوی قصه کامروپ

لحسامی الهندی، المذکور فی (9: 237 و 17:

97) ذکر فی صبح گلشن: 120

مثنوی قصه کامروپ

لدلیری الهندی، المذکور فی (9: 328 و 17:

97) ذکر فی صبح گلشن: 165- 146

1157- نظم قصه محمد رضای قهوه چی

لزرکش، آقا زمان فریبی المذکور فی (9: 401) و هو قصه غرام محمد رضا قهوه چی

1158- مثنوی فی قصه محمد حنفیه و شعری

فی قصه محمد الحنفیه مع شعری و أمه توجد فی (دانشگاه: 4767) ضمن مجموعه مع منظومه فی قصه محمد حنفیه و زین العرب تأتی فی المنظومات، من القرن 13- 14 ناقصه الآخر أولها:

به نام خداوند ما ذو الجلال

که گرداند أو حالها را بحال

به نام خداوند هفت آسمان

خداوندگار زمین و زمان

1159- مثنوی فی قصه یوسف

لمحمد هادی الشریف النائینی

1160- مثنوی فی قصه یوسف ترکش دوز و شاه عباس

لحکیم رکنا، یأتی بعنوان مثنوی یوسف ترکش دوز

1161- مثنوی نظم فی قصه الأنبیاء

لغواصی الیزدی، مر ذکره فی (9: 793)

ص: 263

مثنوی قضا و قدر

لأشرف المازندرانی، مر فی (17: 145)

1162- مثنوی قضا و قدر

لمیر أمری، نظمه باسم الشاه عباس الصفوی (995- 1037)، یوجد فی (دانشگاه: 5400) ضمن جنگ المؤرخه 1014 مع ساقی نامه له کما فی فهرسها، و یحتمل أن یکون الناظم أمری الشیرازی المستشهد بید العوام فی 999 بتهمه الزندقه، المذکور فی (9: 95)

مثنوی قضا و قدر

للمولی محمد حسین، مر فی (17: 145)

مثنوی قضا و قدر

لرشیدای زرگر، مر (17: 146)

مثنوی قضا و قدر

لرکنا الکاشانی، مر فی (17: 146)

مثنوی قضا و قدر

لسرخوش اللاهوری، محمد أفضل، مر فی (9: 439 و 17: 146)

مثنوی قضا و قدر

لطالب الآملی، مر فی (17: 148) و طبع ضمن کلیاته مع مقدمه و تصحیحات طاهر شهاب 1346 ش

1163- مثنوی قضا و قدر

لطوفان المازندرانی، المیرزا طبیب المذکور فی (9: 652)، یوجد منه فی (المجلس: 59/ 2329) فی 86 بیت، ضمن مجموعه کتابتها 1274- 1275، کما فی فهرسها أوله:

خدایا بر دلم شمعی برافروز

که آن پیرایه بند و محفل روز

1164- مثنوی قضا و قدر

لفائض الأبهری، یوجد فی (دانشگاه 36/ 2444) بخط عبد الکریم نجارباشی، ضمن مجموعه کتابتها 1189- 1195 فی کابل، و یحتمل أن یکون الناظم هو المولی محمد نصیر المقتول بأصفهان فی 1134 المذکور فی (9: 805)

مثنوی قضا و قدر

لقدسی الکرمانی، مر (17: 150)

مثنوی قضا و قدر

لمحمد قلی سلیم، مر (17: 150)

مثنوی قضا و قدر

لمسیح الکاشانی، مر (17: 146)

ص: 264

مثنوی قضا و قدر

لمشتاق، مر (17: 150)

1165- مثنوی قضا و قدر

لمقصود (نبی)، یوجد ضمن مجموعه فی (الملک: 3/ 4709) من القرن الثانی عشر کتب علیها: قضا و قدر مقصود فی حدود 290 بیت أوله:

بشنو ای طوطی شکرخای

نمایی تا بکی اندر قفس جای

کمان داران کمینها برگشایند

عقابان شکاری پرگشایند

آخره:

بیامرزی (نبی) را روز محشر

بحق حیدر و أولاد حیدر

مثنوی قضا و قدر

لنافعا القمی، مر (17: 150)

مثنوی قضا و قدر

لنامی السیستانی، مر (17: 151)

1166- مثنوی قضا و قدر

لأمیر بیگ واله، یوجد فی (بادلیان 47/ 69A dd ) ضمن جنگ المؤرخه 1200، و صورتها الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 1236 و 1338) کما فی فهرسها

1167- مثنوی قضا و قدر

لملا یحیی کافرا، رأیته فی (الملک: 2/ 5091) ضمن مجموعه کتابتها ج 2/ 1233 أوله:

به غفلت ای که رفته روزگارت

کزو حرف أجل تالی چو یارت

مثنوی قلندرنامه

لأمیر حسینی، مر فی (17: 169) و یوجد نسخه أخری منه فی (پاریس 20/ 1777) ضمن مجموعه کتابتها 5 ج 1/ 852 و صورته الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 780) کما فی فهرسها

مثنوی قند و گل

للمولی شریف الشیروانی، مر فی (17: 172)

مثنوی قند و شکر

لشعوری الهروی، مر فی (9: 529 و 17: 172)

مثنوی قندهارنامه

لصائب الأصفهانی، مر فی (17: 173)

مثنوی فی قواعد الأسطرلاب

لحمید البخاری، مر (17: 177)

مثنوی قواعد خط

مر بعنوان مثنوی فی آداب الخط 19: 104- 105

ص: 265

1168- مثنوی فی القیافه و الفراسه

یوجد بطهران مکتبه (خانقاه صفی علی شاه) ضمن مجموعه بخط ذو الرئاستین کما حدثنی به إبراهیم الدیباجی، أوله:

حمد و ستایش أحد پاک را

آنکه بدادست روان خاک را

و یوجد فی هذا الموضوع نظما فی (دانشگاه: 9/ 3942) أیضا ضمن مجموعه کتابتها 1268، و أخری بطهران (دانشسرای عالی: 2/ 137 قریب) من القرن الثانی عشر، و أخری (پاریس: 48/ 69A dd ) ضمن مجموعه کتابتها 1204 و (الملیه بپاریس: 1/ 143)، کما فی فهارسها

1169- مثنوی قیامت نامه

لمیر عبد الفتاح المذکور فی (9: 77 و 807) مثنوی ترکی و تخلصه فیه (فتاح) یوجد مع مثنوی ریاض الفتوح له ضمن دیوانه فی (الرضویه: 501 أدبیات) بخط نجف قلی خان قاجار المراغه إی المتخلص بعاجز کتابته شعبان 1312

1170- مثنوی قیصرنامه

لعزیز الهندی، المذکور فی (9: 719)

مثنوی قیمه پلو

لسیف الواعظین، مر (17: 226)

1171- مثنوی کاخ کیوانی

لعبد الکریم بن خلیل نائب الصدر المتخلص بکیوان، من القرن الرابع عشر، مثنوی فی بحر المتقارب فی حوادث الحربیه بدماوند من قرب طهران، نظمه مع مقدمه منثوره فی شرح أحواله باسم أمیر أفخم أوله [نخستین کلامی در هر مقام ستودن مرداور

الها و إلهی و الهیت

هویداست از ماه تا ماهیت

یوجد فی (المجلس: 2541) بخط الناظم، محذوفه من آخرها فی حدود 850 بیت کتابتها 1325 کما فی فهرسها

1172- منظومه کارنامه

لشرف الفراهی، المذکور فی (9: 515) ذکره العوفی فی اللباب 8- ج 2: 259- 263 و أورد قطعه من منظومته کارنامه کما مر

مثنوی کارنامه

أو نگارنامه أو گوی چوگان لقاسمی الگنابادی

ص: 266

مر ذکره فی (17: 220)، نظمه فی مده ثلاثه أسابیع فی 947 فی 1500 بیت جاء فیه:

این عقد گهر که شد سرآمد

باشد عددش هزار و پانصد

تاریخ تمام این معانی

(ظل ابدی) است، تا بدانی

أوله:

این نامه که هست حسب حالی

طغراش به نام ذو الجلالی

یوجد فی (الرضویه: 3/ 901) مع زبده الأشعار له، بخط حافظ محمد بن قاسم علی، کتابته غره محرم 982، کما فی فهرسها

مثنوی کارنامه أوقاف

لتاج الدین نسائی، مر ذکره فی (17: 230) نظمه فی 667، و یوجد فی (دانشگاه: 5/ 2449) ضمن مجموعه من القرن السابع أو الثامن، أوله:

أول سال و روز نوروز است

روز عیش و نشاط امروز است

کامد از حکم حکمت لاهوت

بحمل باز آفتاب از حوت

آخره:

ششصد و شصت و هفت از هجرت

بود پنچه ز أول فترت

مثنوی کارنامه بلخ

لسنائی الغزنوی، مر (17: 230)

1173- مثنوی کبوترنامه

لشاه محمد تقی همدم البرهانپوری، ذکره فی مثنوی لمعه الشمس له کما یأتی

مثنوی کتاب إبراهیم

لأبی تراب جلی، مر فی (17: 262)

مثنوی کتیب معجزات

لحیرتی، مر (17: 282)

مثنوی کربلاءنامه

لمظفر علی، مر فی (17: 290)

مثنوی کرسی نامه

لمظفر علی شاه، مر (17: 292)

1174- مثنوی کریما

و هو کریما ابن ملا قیدی نزیل أصفهان فی أوقات تألیف النصرآبادی تذکرته فأورد بعض هذا المثنوی فی ص 317 من التذکره

1175- مثنوی کریم خان قاجار

فارسی مطبوع فی طهران مر ذکره فی (9: 909) و توفی 1288

مثنوی کسائیه

لوفائی التستری، مر (17: 293)

ص: 267

1176- مثنوی کسروی نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره (19: 85)

مثنوی کشف الأرواح

لپیر جمال، مر فی (18: 10)

مثنوی کشف الأسرار

لسیاف، مر بعنوان مثنوی جنات الوصال 19: 148

مثنوی کشف الحقائق

لمیرزا علی المیبدی الیزدی مر فی (18: 30)

مثنوی کشف الحقائق

لنطقی الأردوبادی، مر فی (18: 30)

مثنوی کشف الحقیقه

لنوربخش الخراسانی، مر فی (18: 33)

مثنوی کعبه

للجامی، یأتی بعنوان مثنوی وصف کعبه

1177- مثنوی کعبه الحرمین

لتقی الدین الأوحدی البلیانی، المذکور فی (9: 173) ذکره گل چین المعانی فی شهرآشوب در شعر فارسی

1178- مثنوی کعبه دیدار

لتقی الدین الأوحدی ذکره فی عرفات العاشقین فی ترجمه حال حکیم شفائی الأصفهانی، ناظم دیده بیدار 9: 520 و قال نظمت مجمع الأنهار الموسوم به کعبه دیدار بأمر الشاه عباس الصفوی مر بعنوان کعبه مدار 18: 85 و کعبه مراد 9: 173 علی خلاف النسخ

1179- مثنوی کفر و إیمان

شیخ صنعان، أوله:

خداوندا به قلبم شوری افکن

از آن شور آتشی در دل برافکن

ندارم فکر راه رستگاری

به لطفت ده مرا یک روشنایی

یوجد بهمدان عند قاسم برنا بخط أبو الفتح قراخلو کتابته 7 رمضان 1225 کما فی نسخه های خطی 5: 375

مثنوی کلمات علیه

لمکتبی الشیرازی، مر (18: 117)

مثنوی کلید بهشت

لنجات الأصفهانی، مر فی (18: 132)

نظم کلیله و دمنه

لابن هباریه، راجع تاریخ الفطنه 3: 273

نظم کلیله و دمنه

لبهاء الدین أحمد القانعی، مر فی (18: 273)

نظم کلیله و دمنه

لجهان بخش جمهری، مر فی (18: 273)

ص: 268

نظم کلیله و دمنه

لرودکی البخاری، راجع (9: 389)

نظم کلیله و دمنه

لصبوری، مر فی (18: 135)

نظم کلیله و دمنه

لغواصی الیزدی، مر فی (18: 136)

نظم کلیله و دمنه

لقانعی الطوسی، مر (18: 135)

نظم کلیله و دمنه

لعبد الوهاب الیزدی، مر بعنوان گلشن آرا 18: 222

نظم کلیله و دمنه

لمحمد خان دشتی، مر باسمه طریق السلوک 15: 167

مثنوی کمال نامه

لخواجو الکرمانی، مر فی (18: 138)

مثنوی کنز الأسرار

لعطار النیشابوری، مر (18: 144)

مثنوی کنز الحقائق

لپهلوان پوریا ولی، مر فی (18: 151)

مثنوی کنز الدقائق

لپیر جمال الأردستانی، مر فی (18: 153)

مثنوی کنز الرموز

لمیر حسینی الهروی، مر فی (18: 156)

مثنوی کنز المعجزات

لصفاء السلطنه، مر فی (18: 167)

1180- مثنوی کنوز الأسرار

و هو کشرح ل سوانح العشاق لأحمد الغزالی الطوسی المتوفی 520- 519 یوجد منه نسخه فی (الرضویه: 2/ 950 أدبیات) من أوائل القرن التاسع، أوله:

ای خداوند آشکار و نهان

پروراننده مکین و مکان

باز شد دیده دل مشتاق

به جمال سوانح العشاق

تا مراد سخن شود مفهوم

جمله کردم مفصل و مقسوم

نام نامه کنوز اسرار است

معنی آن رموز احرار است

و مدح فیه قطبه الشیخ نور الدین، و احتمل گل چین المعانی فی فهرسه أن الممدوح إما هو عبد الصمد النطنزی المتوفی 699 أو نور الدین عبد الرحمن الأسفراینی أیضا من القرن السابع راجع مثنوی عشق نامه 19: 248 و احتمال اتحادهما و یوجد فی (نور عثمانی: 2467) کنوز الأسرار فی العشق لم یذکر ناظمه

1181- مثنوی کیج نامه

منظومه فی تاریخ کیج ببلوجستان، یوجد

ص: 269

فی (المتحف البریطانی: 1166orx ) کتابته 1282، کما فی فهرسها

1182- مثنوی گدای باخرزی

لروشن ضمیر و مر له مثنوی 19: 87 یوجد فی (دانشگاه: 11/ 2619) کتابته 1140 فی خمسه أوراق، کما فی فهرسها أوله:

سخن خاص است و فیضش زان عمیم است

که بسم الله الرحمن الرحیم است

آخره:

شود گر هستیم هشیار سازد

فسانه گردد و بیدار سازد

1183- مثنوی گدانامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 85)

مثنوی گرشاسب نامه

لأسدی الطوسی، مر (18: 205)

1184- مثنوی گرگ و روباه

مر فی (18: 206) و توجد منظومه بهذه العنوان فی (الرضویه: 6/ 955) فی سته صفحات کتابتها 1306 أولها:

می کنم یک حکایتی إظهار

سرگذشتی ز روبه عیار

مثنوی گشتاسب نامه

لدقیقی المروزی، المذکور فی (9: 327) نظمه لأمیر نوح السامانی فی ألف بیت و أدخله الفردوسی فی شاهنامه کما مر

مثنوی گلدسته

لنجیب، مر فی (9: 1176 و 18: 213)

مثنوی گلدسته حسن

لأحمدیار خان یکتا، مر (18: 1315)

مثنوی گل رعنا

مر بعنوان خورشید و مه پاره 19: 173

مثنوی گلزار اسرار

لسالک الساوجی، مر فی (18: 215)

1185- مثنوی گلزار خیال

لشاه عبد الرحمن القادری، یوجد فی (کپنهاک، گریستن سن، 123) من القرن الثالث عشر

مثنوی گلزار سعادت

لمحسن تأثیر، مر فی (18: 217)

مثنوی گلزار عباسی

لوحید القزوینی، مر فی (18: 217)

مثنوی گلستان إرم

لهدایت الطبرستانی، مر فی (18: 219)

مثنوی گلشن آرا

لإیرانپور، مر فی (18: 222)

مثنوی گلشن أبرار

لکاتبی التبریزی مر فی (18: 223) و هو علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، و ذکر فی هفت آسمان 1: 80 بهذه المناسبه أوله:

ص: 270

بسم الله الرحمن الرحیم

تاج حکومتست و کلام قدیم

مثنوی گلشن اسرار

لمحمد کاظم گلبن الکازرونی، نظم و نثر فی ثلاثه أجزاء: 1- فی عقائد العرفاء 2- فی السلوک و السالک 3- فی آداب المرید، مر ذکره فی (18: 224)، یوجد منه فی (دانشگاه: 2813) و أخری أیضا بطهران فی (خانقاه صفی علی شاه) کلاهما بخط من القرن الثالث عشر

مثنوی گلشن توحید

لشاهدی دده، مر فی (18: 225)

مثنوی گلشن خیال

لواحدی، مر فی (18: 226)

مثنوی گلشن راز

لمحمود الشبستری، مر فی (18: 226)

1186- مثنوی گلشن رموز

لمحمد رموزی الشالچی الکاشانی، المتوفی 972 ذکره گل چین المعانی فی گلشن راز و شروح مختلف آن: 120 نقلا عن خلاصه الأشعار فی ترجمه الناظم: أنه فی جواب گلشن راز للشبستری أوله:

به نام آنکه آدم نامه اوست

همه عالم رقوم خامه اوست

رقوم خامه اش اجزای عالم

حروف نامه اش اعضای آدم

مثنوی گلشن صبا

لفتح علی خان صبا، مر فی (18: 228)

1187- مثنوی گلشن فردوس

لهمایون میرزا قاجار بن فتح علی شاه المتخلص بحشمت، المتوفی 1273، یوجد بهذا العنوان فی (المجلس: 1/ 2559) ضمن کلیاته (ص 1- 78) غیر تامه، و صرح باسمه هذا مکررا، منه:

نی گل بستان بهار و خزان

گلشن فردوس گشا جاودان

مثنوی عرفانی مدح فیه أباه فتح علی شاه أوله:

حمد خداوند رقم کش قلم

فاتحه سر دفتر لوح قدم

و عد فی مجمع الفصحاء 1: 22 من مثنویاته گلشن محمود و حیث إنه لا یوجد فی کلیاته هذا یمکن اتحادهما

مثنوی گلشن قدس

للبرقعی، مر فی (18: 228)

مثنوی گلشن محمود

لأختر الأجمیری، المذکور فی (9: 61) مر

ص: 271

فی (18: 228)

مثنوی گلشن محمود

لحشمت قاجار، راجع گلشن فردوس آنفا

مثنوی گل کشتی

لنجات ألقی، مر فی (18: 230)

مثنوی گل گشت بهار إرم

لحیا الأکبرآبادی، المذکور فی (9:

268 و 18: 230)

مثنوی گل نامه

مر فی (18: 230- 231) منظومتان بهذا العنوان فی الهجاء

مثنوی گل و بلبل

لفرید الدین عطار، مر (18: 232)

1186- مثنوی گل و بلبل

لکاظم الهمدانی، کما فی نسخه (المجلس: 1/ 2329) ضمن مجموعه کتابتها 1274- 1275 فی 419 بیت. أوله:

ابتدأبسم خداوند قدیم

آن الهی کوست رحمان و رحیم

آخره:

تابان گلشن مکن جای و مقام

گفتمت باقی تو دانی و السلام

مثنوی گل و بلبل

لمهجور، مر فی (18: 231).

مثنوی گل و خسرو

للعطار النیشابوری، مر فی (18: 232).

مثنوی گل و نوروز

لجلال الطبیب، مر فی (18: 233).

مثنوی گل و نوروز

لخواجو، مر فی (18: 233).

مثنوی گل و نوروز

أو قصه گل و نوروز لمیرزا دولت، رضا بیگ جنگی، الذی کان حیا فی 1041. یوجد فی (الآصفیه: 44 المثنویات) کتابته 1041 بخط محمد ضیاء الدین بن الناظم و فی حیاته فی 165 ورق کما فی فهرسها.

مثنوی گل و هرمز

للعطار النیشابوری، مر بعنوان گل و خسرو 18: 233.

1187- مثنوی گنج اسرار

لسیاف الشیرازی، مر فی (18: 235) و بعنوان مثنوی جنات الوصال 19: 148.

مثنوی گنج روان

لشاه داعی، مر (12: 143 و 18: 237).

مثنوی گنج زر

لنعمت الفسائی، مر (9: 1215 و 18: 237).

ص: 272

مثنوی گنج گهر

لمفید الشیرازی، مر فی (18: 242).

مثنوی گنج گهر

لنامی الأصفهانی، مر فی (18: 241).

1188- مثنوی گنج نامه

لسید نقشبندی، مثنوی عرفانی فی بحر مثنوی المعنوی فی 900 بیت فی شرح تقریرات أستاذه الذی یعبر عنه بشیخ الإسلام، قطب العارفین، شاه نقشبند.

جاء فی أواخره:

آنچه گفتم جان من آگاه باش

همچو (سید) خاک این درگاه باش

گفتم این أبیات را کردم کتاب

گنج نامه نام آن آمد خطاب

أوله:

مطلع دیباچه حمد قدیم

هست بسم الله الرحمن الرحیم

یوجد فی (الرضویه: 780) بخط من القرن الثالث عشر، علیها حواشی فارسیه و پشتویه فی 36 ورق، کما فهرسها. و أخری بطهران (دانشسرای عالی 1/ 69 قریب) من القرن الحادی عشر، أولها یطابق الرضویه غیر أن فی فهرسها لم یشیر إلی الناظم.

1189- مثنوی گنج و طلسم

یوجد فی (المتحف البریطانی: 9817) من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها ترجمه إیرج أفشار.

مثنوی گنجینه اسرار

لمیرزا عمان السامانی، مر (18: 245).

مثنوی گوهر شاهوار

طبع، و مر فی (18: 249).

مثنوی گوهر شاهوار

لمیر عباس اللکهنوی، مر (18: 249).

مثنوی گوهر شاهوار

لعبدی الگنابادی، مر (18: 249). و سمی الناظم بعهدی أیضا. راجع (9: 704 و 776).

مثنوی گوهرنامه

أو گهرنامه لخواجو الکرمانی، مر (18: 251).

مثنوی گوی و چوگان

لطالب الجاجرمی، مر فی (18: 253).

مثنوی گوی و چوگان

لعارفی الهروی، مر فی (18: 253).

مثنوی گوی و چوگان

لعرفی التبریزی مر فی، (18: 253).

ص: 273

1190- مثنوی گوی و چوگان

لقاسمی الگنابادی، مر بعنوان کارنامه 17: 230 و هو مثنوی فی ألف و خمسمائه بیت، نظمه فی 947 بأمر شاه طهماسب الصفوی. و سماه کارنامه، أوله:

این نامه که هست حسب حالی

طغراش به نام ذو الجلالی

و جاء فی هفت آسمان عن مکتوب الناظم أنه فی ألفی و خمسمائه بیت.

یوجد ضمن مجموعه مثنویاته فی (الرضویه: 8383) کتابتها 976- 980 کما فی فهرسها.

مثنوی گوی و چوگان

لیحیی سرخوش، مر فی (18: 254).

مثنوی گهربار

لمحمد شفیع بن بهاء الدین محمد الحسینی العاملی، شیخ الإسلام بقزوین، مؤلف شعشعه ذو الفقار 14: 197 و محافل المؤمنین الآتی ذکره، ذکره فی کتابه زلال العیون الذی هو فی شرح و ترجمه عیون أخبار الرضا الموجوده فی (دانشگاه: 2990). و قال فیه إنه مثنوی فی قصه سلامان و ابسال 8: 33 و 17: 94 بروایه أبی علی سینا.

مثنوی گهرنامه

أو گوهرنامه للخواجو الکرمانی، مر (18: 251).

مثنوی گیتی نمای

لمحمد حسن فقیر، مر فی (18: 254) راجع حمله حیدری 19: 163.

مثنوی لب الإیمان

للسید الگنجوی، مر فی (18: 284).

مثنوی لب قصص و حکایات مثنوی

مر فی (18: 288).

مثنوی لب لباب معنوی

للکاشفی، مر فی (18: 290).

مثنوی لب لباب و رساله انتخاب

للخواجه الأحراری، مر (18: 291)

1191- مثنوی لب مثنوی

لشاعر یتخلص بخطائی، و هو انتخاب المثنوی المعنوی للبلخی، جای فی الدیباجه یشیر إلی تخلصه و عنوان انتخابه:

شکر لله در جهان بی مدار

از (خطایی) ماند این لب یادگار

ص: 274

و یشیر أیضا فی الدیباجه إقامته خمسه عشر عاما بمشهد ثامن الأئمه علیه السلام و تألیفه ثلاثه کتب عدا المنظومات، أوله [بهترین همدمی که عارفان معارف ربانی ...

بشنو از نی چون حکایت می کند]. یوجد فی (دانشگاه: 4036) بخط محمد علی بن تقی خان کتابته 13 رمضان 1276 کتبه بهمدان فی 78 ورق، کما فی فهرسها.

1192- مثنوی لب مثنوی

لعطائی القمی، یوجد فی المشهد عند فرخ (رقم: 479)، کما فی نسخه های خطی 3: 95 و یحتمل اتحاده مع ما مر.

مثنوی لباس التقوی

لبدائع نگار، مر فی (18: 293).

1193- مثنوی لسان الطیر

لمیر علی شیر النوائی، المذکور فی (9: 804 و 848 و 1226) و هو ترجمه منطق الطیر للعطار بالترکیه، یتخلص فیه بفانی.

مثنوی لسان العشق

للکشمیری، مر فی (18: 308).

مثنوی لسان الغیب

لحیدری التبریزی، المذکور فی (9: 271 و 18: 309).

مثنوی لسان الغیب

فی تمیز الصحه و العیب المسمی بتقدیس (طاقدیس) للمولی أحمد النراقی مر فی (15: 134 و 18: 309).

مثنوی لسان الغیب

للعصار اللواسانی، مر فی (18: 309 و 310).

مثنوی لسان الغیب

للعطار النیشابوری، مر فی (18: 309).

مثنوی لطف نامه

لخاکی، مر فی (18: 325).

مثنوی لطیفه العرفان

للغزنوی، کما فی المطبوع، مر (18: 326).

مثنوی لقمه شیرین

للائق الهندی، مر فی (18: 338).

1194- مثنوی لمعه الشمس

لشاه محمد تقی همدم البرهانپوری بن المیرزا محمدخانی خان، المتوفی بحیدرآباد 1215، منظومه فی شرح حالات شاه نعمت الله ولی الکرمانی و عده من العرفاء و شرح سفرته إلی الحج و فی آخرها أحوال أستاذه السید محمد واله بن المیر باقر. أوله:

حمد محمودست سر لوح کتاب

حرف حرفش می نماید آفتاب

ص: 275

و له أساس الإیمان فی أحوالات الأئمه الاثنی عشر علیه السلام و نجم الهدی کلاهما فی بحر المثنوی المعنوی و شرح کلام گیسو دراز و الدیوان و نسخه گلستان خیال و قانونچه أنشأ و مرغ نامه و کبوترنامه، و ذکر کل ذلک فی فهرس الآصفیه نقلا عن لمعه الشمس هذا، الذی یوجد فی (الآصفیه: 50) و هو غیر مؤرخه فی أکثر من أربعه آلاف بیت.

1195- مثنوی لوح محفوظ

لتقی الدین الأوحدی البلیانی، المذکور فی (9: 173) ذکره گل چین المعانی فی شهرآشوب و شعر فارسی.

مثنوی لوح مسطور

لنویدی الشیرازی، مر فی (18: 377).

مثنوی لؤلؤئیه

فی التجوید، مر فی (18: 377).

مثنوی لؤلؤ درج مضامین

أیضا فی التجوید، مر (18: 382).

1196- مثنوی لیلی و مجنون

بالکردیه الکورانیه. أوله:

واحد بی چون حی بی همتا

رازق یگانه تینا (تنها

) یوجد فی المتحف البریطانی کما فی فهرست ریو: 670 و قال إنه نظم فی أوائل القرن التاسع عشر المیلادیه. راجعه.

مثنوی لیلی و مجنون

لأبی البرکات اللاهوری، مر فی (18: 391).

1197- مثنوی لیلی و مجنون

لمیرزا أحمد سند، یوجد فی (دانشگاه: 2444) مع مثنوی نگارستان چین و چاه وصال له، کتابتها 1189- 1195 و لم یذکر أنه منظومه و أما القرائن تدل علی أنه مثنوی و له فی هذه المجموعه قصص و قطعات شعریه أخر.

1198- مثنوی لیلی و مجنون

لأحمدی، ترکی، ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون: 244 نقلا عن تربیت.

1199- مثنوی لیلی و مجنون

لأسیری التربتی، المذکور فی (9: 75) ذکره تربیت فی دانشمندان آذربایجان و حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون.

1200- مثنوی لیلی و مجنون

لأشرف المراغی، ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون: 243 نقلا عن تربیت، و أضاف أنه لا نعلم زمانه، راجع (9: 78)

ص: 276

مثنوی لیلی و مجنون

لأمیر الحاج الجنابذی، مر فی (18: 391).

1201- لیلی و مجنون

لبهشتی، سلیمان چلبی، ترکی، ذکر فی قاموس الأعلام الترکیه أنه نظم ثمانیه مثنویات، و فر من سلطان بایزید و التجأ إلی أمیر علی شیر النوائی، و ذکر فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون.

مثنوی لیلی و مجنون

لثنائی، مر فی (18: 392).

مثنوی لیلی و مجنون

للجامی، مر فی (18: 392).

1202- مثنوی لیلی و مجنون

للسید حسن بن فتح الله، نظمه فی 1038 یوجد منه ضمن خمسته المذکوره فی (7: 257).

مثنوی لیلی و مجنون

لحمد لله بن آق شمس الدین المتوفی 909 ترکی، ذکره کشف الظنون 2: 1571، راجعه.

مثنوی لیلی و مجنون

لأمیر خسرو الدهلوی، مر فی (18: 392).

مثنوی لیلی و مجنون

لخضر شاه الأسترآبادی، مر فی (18: 392)

مثنوی لیلی و مجنون

لخلیفه، ترکی، ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون: 244 نقلا عن تربیت، و أحتمل أن مراده خلیفه بن أبی الفرج البیضاوی الشافعی المتوفی 1060.

مثنوی لیلی و مجنون

لخلیلی البرسوی بن الألمعی، المتوفی 938 ترکی ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون: 245، راجعه.

1203- مثنوی لیلی و مجنون

لخیالی، عبد الوهاب، المعاصر لسلطان سلیم خان الأول، مثنوی ترکی، ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون 244 نقلا عن قاموس الأعلام الترکی، و فی کشف الظنون 2: 1571 لعبد الوهاب بن شیخ الإسلام عبد الکریم الرومی المتوفی حدود 929، راجعه.

1204- مثنوی لیلی و مجنون

لداود، یوجد ضمن خمسته المذکوره فی (7: 258) فی المتحف البریطانی. راجع داود الأصفهانی (9: 318).

مثنوی لیلی و مجنون

لدرویش أشرف، مر (18: 393).

ص: 277

مثنوی لیلی و مجنون

لروح الأمین، مر فی (7: 260 و 18: 392).

مثنوی لیلی و مجنون

لسالم التبریزی، محمود بیک المذکور فی (9: 421 و 18: 393).

مثنوی لیلی و مجنون

لسودائی، مر فی (18: 393).

مثنوی لیلی و مجنون

لسهیلی الجغتائی، مر فی (9: 479 و 18: 393).

مثنوی لیلی و مجنون

لسنان، من معاصری السلطان بایزید، ترکی، و فی کشف الظنون أنه أول من نظم الخمسه بالترکیه، و ذکر أسمائهم و ذکر دولت شاه السمرقندی أول من نظم لیلی و مجنون بالترکیه هو المیر علی شیر النوائی فی حدود 888، راجعه.

مثنوی لیلی و مجنون

لشاهدی الأدرنوی، مداح السلطان جم، أتمه فی 881 ترکی، ذکره کشف الظنون 2: 1571 راجعه.

مثنوی لیلی و مجنون

لشعله الگلپایگانی، مر فی (9: 394).

مثنوی لیلی و مجنون

لشفائی الأصفهانی، مر فی (7: 260 و 18: 394).

مثنوی لیلی و مجنون

لشقاقی التبریزی، مر فی (18: 394).

مثنوی لیلی و مجنون

لصاعدی الخبوشانی، مر فی (18: 294).

مثنوی لیلی و مجنون

لصالح بن جلال المتوفی 973، ترکی، ذکره کشف الظنون 2: 1571. راجعه.

1205- مثنوی لیلی و مجنون

لشاعر یتخلص بصاعد، یوجد فی (المجلس 1/ 2666) بخط میرزا أبو طالب کتابته 1171، فی حدود 2900 بیتا. و استظهر گل چین المعانی فی فهرسه أنه لمیرزا محمد هاشم صاعد و السیده راستکار فی فهرسها أنه أصفهانیا راجع (9: 583) و لم تذکر الأخیره اسم ناظمه. أوله:

این نامه به نام آن یگانه

کور است بقای جاودانه

آخره:

جاوید بماند این در أیام

محبوب قلوب خاصه و عام

مثنوی لیلی و مجنون

لصرفی الساوجی، مر (18: 394).

ص: 278

مثنوی لیلی و مجنون

لصبا الکاشانی، مر فی (18: 394).

مثنوی لیلی و مجنون

لضمیری الأصفهانی، مر فی (18: 394).

مثنوی لیلی و مجنون

لعاصی الکشمیری، مر فی (18: 494).

1206- مثنوی لیلی و مجنون

لعلی رضا تجلی الشیرازی المذکور فی (9: 167) ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت: 243 و یأتی له معراج الخیال فی بحر لیلی و مجنون و احتمال اتحادهما

مثنوی لیلی و مجنون

لمیر علی شیر النوائی، مر فی (18: 395)

مثنوی لیلی و مجنون

لعماد اللاری، مر فی (18: 395)

مثنوی لیلی و مجنون

لفضولی البغدادی، مر فی (18: 395) نظمه فی 942 و طبع بطهران و إستانبول و تاشکند، و إن نظمه تتبعا للنظامی الگنجوی و لکن قد ألح مصرا الدکتور نهاد تارلان الترک فی رسالته ما ترجمته قصه لیلی و مجنون فی الأدب الإسلامی أن یثبت استقلال الفضولی فی نظمه هذا و عدم تتبعه للنظامی

مثنوی لیلی و مجنون

لفوقی الیزدی، مر (18: 395)

مثنوی لیلی و مجنون

لفیضی، مر فی (18: 395)

مثنوی لیلی و مجنون

لقاسمی الگنابادی، مر فی (9: 866 و 18: 395) نظمه باسم أبو الفتح جاهی الصفوی فی 2540 بیت:

عقد گهرم که گشت حاصل

باشد دو هزار و پانصد و چل

تاریخ وی از ره معانی

(نظم أزلی) است گر بدانی

(- 1038) غیر هذا الماده فی النسخه الرضویه غلط، لأنه توفی فی 982 و احتمل گل چین المعانی فی فهرس الرضویه أنه (ظل أزلی- 981) أوله:

ای نامه ز نام تو مسجل

مجنون ره تو عقل أول

یوجد فی (الرضویه: 8383) کتابته 981

مثنوی لیلی و مجنون

لکاشف الشیرازی، مر فی (18: 396)

ص: 279

مثنوی لیلی و مجنون

لمثالی الکاشانی، مر فی (18: 396)

1207- مثنوی لیلی و مجنون

لمجنون چپ نویس، المذکور فی (9:

967) و قال سام میرزا فی تحفه سامی 4: 84 إنه نظم مثنوی فی بحر لیلی و مجنون باسمی، و فاتنا ذکره فی المجلد الثامن عشر

مثنوی لیلی و مجنون

لمحمود الجمی، مر فی (18: 396)

مثنوی لیلی و مجنون

لمراد الطسوجی، مر (18: 396)

مثنوی لیلی و مجنون

لمقصود الشیرازی، مر فی (18: 396)

مثنوی لیلی و مجنون

لمکتبی الشیرازی، مر فی (18: 397)

1208- مثنوی لیلی و مجنون

لشاعر یتخلص ب (مهدی) ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون: 242 و أحتمل أن یکون مهدی الأسترآبادی المذکور فی (9: 1131)

مثنوی لیلی و مجنون

لموجی البدخشانی، مر فی (18: 395)

مثنوی لیلی و مجنون

لناصر البنگالی، مر فی (18: 397)

مثنوی لیلی و مجنون

لنامی الأصفهانی، مر فی (18: 397)

مثنوی لیلی و مجنون

ترکی لعیسی نجاتی، مر فی (18: 398)

1209- مثنوی لیلی و مجنون

لنصیبی الکرمانشاهی، ذکره حکمت فی رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون: 243 نقلا عن تربیت راجع (9: 1196)

مثنوی لیلی و مجنون

لنجاتی الرومی، مر (18: 398)

مثنوی لیلی و مجنون

للنظامی، مر تفصیله فی (9: 1209 و 18: 398)

مثنوی لیلی و مجنون

لنویدی، مر فی (18: 395)

مثنوی لیلی و مجنون

لواثق الهمدانی، مر فی (18: 398)

مثنوی لیلی و مجنون

لهاتفی الجامی، مر فی (18: 398)

مثنوی لیلی و مجنون

لهدایت الطهرانی، مر فی (9: 399)

مثنوی لیلی و مجنون

للهلالی الجغتائی، مر (18: 399)

ص: 280

مثنوی لیلی و مجنون

لهوس الهندی، مر فی (18: 399)

مثنوی مأکول و مشروب

لیوسفی، مر فی (9: 1321 و 19: 23)

مثنوی ما لا بد منه فی مذهب الإمامیه

لسلیمی التونی، مر فی (19: 24)

1210- مثنوی مبدأ فیاض

لفیضی الهندی، أبو الفیض بن مبارک، المذکور فی (9: 855)، و لم أعثر مثنوی بهذا العنوان ینسب إلیه غیر ما رأیته فی (الملک: 1/ 4840) ضمن مجموعه بخط من القرن الحادی عشر، أول أبیاتها تطابق مثنوی مرکز أدوار له أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

گنج أزل راست طلسم قدیم

گنج أزل چیست کلام خدای

مهر أبد کرده به نام خدای

آخره:

شد چو ز فیض أزل انجام أو

مبدأ فیاض نهم نام أو

خیز که دیگر به هزار انقطاع

بیشتر از خود برویم الوداع

مثنوی متاع الوارثین

مثنوی فارسی فی المیراث للشیخ محمود النجم آبادی الطهرانی، المذکور فی (9: 1174 و 19: 61) طبع (1323) علی الحجر بمباشره الشیخ رضا بن عبد الله نجم آبادی، و له خطبه جیده لولد الناظم الفاضل المیرزا عبد الحسین محتو علی مسائل الإرث و فروضه و أحکامه و فی شعره اسمه و تاریخه و هو قوله

چون شقوق إرث در وی شد تمام

شد متاع الوارثین أو را به نام

حبذا از این متاع الوارثین

کاسم و تاریخش بهم آمد قرین

آن دمی که نظم أو شد بر قرار

هشت و سیصد بد فزون تر از هزار

(- 1308) و فی آخره منظوم فارسی فی أوقاف القرآن و رموزها و بعض المدائح و المراثی

مثنوی مثالی نامه

للسید علی البرقعی، مر فی (19: 77)

1211- مثنوی مجلس افروز

لملا فضل علی النصرآبادی، من شعراء عهد فتح علی شاه القاجار، المذکور فی (9: 1191) و هو إحدی المثنویات الحماسیه الدینیه فی شرح أحوالات النبی ص، فی بحر المتقارب، نظمه فی الثمانین من عمره، بعد فوت آخر أولاده العشره، یوجد فی (الرضویه: 7126 عمومی) کتابته 2 رمضان 1240 فی خمسه آلاف و ثمانمائه بیت و أخری عند خازن زفره ای بأصفهان کتابته 3 شوال

ص: 281

1240 کما کتب إلینا، و أخری فی مکتبه (دانشگاه: 2900) بخط حسین بن الحاجی محمد مسکنانی، کتابته ج 2/ 1252 و ذکر فی فهرسها أن اسم الناظم فضل و هذا غیر صحیح أوله:

به نام خداوند گیتی فروز

که روز آورد شب، شب آرد بروز

کند نیل بر طاق ابروی شب

زند شانه بر عنبرین موی شب

1212- مثنوی مجمع أبکار

لعرفی الشیرازی، جمال الدین محمد بن زین الدین علی الحسینی (شیراز 963- 999 أو 1002) المذکور فی (9: 712)، مثنوی فی حدود خمسه آلاف و ستمائه بیت، نظمه فی قبال مخزن الأسرار للنظامی و ذکر بهذا المناسبه فی هفت آسمان و طبع مع بعض من دیوانه ببمبئی فی 1308 و 1333 أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

موج نخستست ز بحر قدیم

تا برم این تحفه تکمیل عرش

زو کنم آرایش قندیل عرش

یوجد فی (سپهسالار: 462) بخط نور الدین محمد اللاهیجی، کتابته 1014 مع دیوانه و أخری فی (الرضویه: 4716 عمومی) بخط شاه قاسم الکاتب کتابته غره محرم 1032 و أخری فی (المجلس:) کتابته 1050 و رأیته فی (الملک: 4840) ضمن مجموعه علیها خاتم (فتح الله بن عبد السلام 1040)

مثنوی مجمع الأطوار

لصفا علی شاه، علی بن ظهیر الدوله محمد ناصر، المذکور فی (9: 609) طبع بکرمانشاه فی 1307 ش فی 40 ص

1213- مثنوی مجمع الأنهار

لتقی الدین الأوحدی، راجع کعبه دیدار 19: 268

1214- مثنوی مجمع البحرین

لشاعر یتخلص بأسیری من القرن التاسع أو العاشر، مثنوی حماسی دینی فی شرح غزوات النبی صلی الله علیه و آله و فتوحات الأمیر علیه السلام و مدح فیه الشاه إسماعیل الصفوی من القرن العاشر، و یذکر فیه حلول الخمسین من عمره

چو شد پیک عمرم ز پیری زبون

قدم نانهاده ز پنجه برون

و یذکر تاریخ نظمه:

ص: 282

خدای را به بخشیدنم رأی شد

که تاریخ این نامه (بخشای) شد

یوجد منه نسخه فی (المجلس: 2655) بخط من القرن الحادی عشر فی 11400 بیتا کما فی فهرسها. أوله:

به نام خداییست فتح کلام

که شد رحمتش عام بر خاص و عام

1215- مثنوی مجمع البحرین

للحکیم شفائی، الملا شرف الدین حسن المذکور فی (9: 529) و هو فی قبال تحفه العراقین.

1216- مثنوی مجمع البحرین

أو مجموعه البحرین کما فی الریحانه نقلا عن القاموس الترکی، و هو لظهیر الکرمانی، المذکور فی (9: 660) و هو فی قصه مد و مالت و منوهر من القصص الهندیه، بروایت میر عسکر فی مثنوی مهر و ماه الآتی ذکره، نظمه فی 1162 و بما أنه فی بحور مختلفه سماه بهذا الاسم.

أوله:

از این منزل سخن را بر بجایی

که باشد زین حکایت ابتدایی

چنین آغاز کرد آن (عسکری) نام

که در هندست أو را جا و آرام

آخره:

چون بهر بحری لآلی سفته ام

مجمع البحرین نامش گفته ام

گر گل و خارم ز بستان خودم

عندلیبی در گلستان خودم

یوجد فی (الرضویه: 4946 عمومی) بخط المیرزا رضا خان القاضی النوری النائینی، کتابته 26 صفر 1319 فی 121 ورق، کما فی فهرسها.

مثنوی مجمع البحرین

لکونه ذو بحرین و قافیتین و هو ناظر و منظور للکاتبی الترشیزی الآتی ذکره.

1217- مثنوی مجمع الشعراء

للسید علی بن ساعد، مهری عرب، المذکور فی (9: 1136) یوجد فی (دانشگاه: 3218) مع دیوانه المؤرخه 1115. کما فی فهرسها.

1218- مثنوی مجمع العشاق

لشاعر من القرن الثالث عشر، یحتمل أن یکون اسمه رونق، مثنوی حماسی دینی فی شرح أحوال النبی صلی الله علیه و آله و الأئمه علیه السلام جاء فی أولها:

دین حق زین مثنوی رونق فزا

(1289)، و

دین ما رونق گرفت از این ...

(1293)،

رونق من برفروزد زین کتاب

(1271)، رأیته فی (الملک:

ص: 283

5444) من القرن الثالث عشر فی 398 ورق. أوله:

خامه پا بنهاد در أمری عظیم

بسم الله الرحمن الرحیم

می نویسد مجمع العشاق را

تا ز عشقش پر کند آفاق را

1219- مثنوی مجمع اللطائف

لمیر الکرمانی، مر ذکره فی (9:

1141). أوله:

ای مسلم ترا خداوندی

که مبرا ز مثل و مانندی

إلی قوله فی اسمه و تاریخه (732):

دل چه بر گفتنش گرفت آرام

کردمش مجمع اللطائف نام

هفتصد و سی رفته بود و دو سال

که نمود این عروس بکر جهان

و قال فی تخلصه:

منم امروز (میر) ملک سخن

بسخن برده آب در عدن

یوجد عند النجم آبادی بطهران مع مثنوی درج اللآلی، کما مر (19: 175).

مثنوی مجموع البحرین

راجع مجمع البحرین لظهیر الکرمانی (19: 283).

1220- مثنوی مجموعه خیال

لمسیح الکاشانی، رکن الدین مسعود الطبیب، المشهور بحکیم رکنا، المذکور فی (9: 1041) نظمه فی قبال خسرو و شیرین للنظامی فی ألفی بیت.

1221- مثنوی مجموعه دینی

لبهلول الجنابذی، الشیخ محمد تقی بن نظام الدین المعاصر، المذکور فی (9: 148) منظومه فی بعض أحواله و عقیدته و ذکر بعض وقایع عصره، فی 1200 بیتا نظمه فی شهر واحد فی 1353. أوله:

به نام کردگار حی دانا

مرید و مدرک و حی و توانا

1222- مثنوی مجنون و لیلی

لأمیر خسرو الدهلوی، راجع لیلی و مجنون 18: 392.

مثنوی مجنون و لیلی

لنوائی، المیر علی شیر، راجع لیلی و مجنون 18: 395

ص: 284

و خمسته المذکوره فی (7: 264).

مثنوی مجنون و لیلی

لنویدی الشیرازی، مر بعنوان لیلی و مجنون:

395 علی أشهر الأقوال.

1223- مثنوی محبت نامه

لابن نصوح، محمود، من شعراء عهد السلطان أبو سعید بن خدابنده المتوفی 736 و من أکابر شیراز، و نظم ده نامه 8: 284 باسم غیاث الدین بن رشید الدین الوزیر. رأیته فی (الملک: 14/ 4925) بخط أحمد بن إبراهیم (بن) حسن خواجه الشیرازی فی حدود 1130 بیتا ناقصه الآخر مذهبه، مدح فی أولها [نظام الملک الثانی، جمال الحق و الدنیا و الدین ]. أوله:

به نام آنکه نامش حرز جانهاست

ثنایش روز و شب ورد زبانهاست

کلیمی گشته هر نطق از کلامش

محبت نامه ها نامی ز نامش

...

ز کلکم هر دو را گوهر عیان شد

سفینه مجمع البحرین از أن شد

و یوجد بهذا العنوان له فی طهران عند (علی أصغر المهدوی) بخط إسماعیل بن إبراهیم بن عبد الله ضمن مجموعه کتابتها 824 و أخری (قاهره، دار الکتب 6/ 156 م أدب فارسی) بخط عماد الأبرقوهی کتابته 25 رمضان 843 مذهبه و أخری (مدینه، عارف حکمه 8/ 267) بخط من القرن العاشر کما فی درباره نسخه های خطی 5: 580.

1224- مثنوی محبت نامه

لتائب التبریزی، مر فی (19: 85).

1225- مثنوی محبت نامه

لحکیم الشیرازی الشیخ غلام علی، المذکور فی (9: 262) مثنوی عرفانی فی حدود 390 بیتا، فیه: المناجاه، مدح الأولیاء، معراج الرسول صلی الله علیه و آله ، و بیان أسرار العشق، التوحید، و الحکایات. یوجد بخط المؤلف ضمن کلیاته فی (المجلس: 2562) کما فی فهرسها المخطوطه للسیده فخری راستکار أوله:

خداوندا تویی آن گوهر پاک

که گوهر سازی از سنگ آدم از خاک

آخره:

مرا بگذار و زین معنی مزن دم

که سر عشق را الله اعلم

1226- مثنوی محبت نامه بی دلان

لعماد الفقیه، الخواجه عماد الدین علی

ص: 285

الکرمانی، المتوفی بکرمان 772 أو 773 المذکور فی (9: 766) نظمه فی 772 و له محنت نامه و مونس الأبرار کما مر فی القسم الدواوین. یوجد نسخه منه فی (آکادمیه العلوم للاتحاد السوفیتی) ضمن کلیاته کما مر فی صحبت نامه 19: 233 له و أخری فی (المجلس: 4/ 2668) بخط من القرن الثانی عشر مذهبه، فی 483 بیت. علی ما فی فهرسها الا أوله یطابق سوز و گداز 19: 214 لنوعی الخبوشانی و یحتمل غلط من الناسخ أو مؤلفه الفهرست. راجعه.

مثنوی محب و محبوب

لکاتبی الترشیزی، راجع سی نامه 19: 215

1227- مثنوی محمود و ایاز

لأنیسی شاملو، علی قلی بیگ، المتوفی 1013 المذکور فی (9: 110). أوله:

شبی بر تخت دولت خفته محمود

بباطن دیده نظاره بگشود

نسخه شایعه: (المجلس: 3/ 2665) ضمن مجموعه کتابتها 1060، و (دانشگاه 3/ 2665) ضمن مجموعه کتابها 1083- 1086، و رأیته فی (الملک: 8/ 4671) من القرن الحادی عشر فی حدود 200 بیتا.

1228- مثنوی محمود و ایاز

لزلالی الخوانساری، محمد حسن، المذکور فی (9: 404). و هو إحدی مثنویاته السبعه: سبعه سیاره 12: 131 مدح فیه الشاه عباس الأول (995- 1037)، شرع فیه فی 1001 و فرغ منه فی 1024 أوله:

به نام آنکه محمودش ایاز است

غمش بتخانه ناز و نیاز است

نسخه شایعه تختلف فی عدد أبیاتها. و ذکر فیها: عدد را طرح داد از هفت (خسرو) 2024 منها فی طهران (دانشسرای عالی 68 قریب) بخط شرف الدین کتابته 22 ع 2/ 1059 و (دانشگاه: 3111) بخط میر یوسف کتابته 1076 ناقصه الأول، و (المتحف البریطانی 9816) کتابته 1078، و رأیته فی (المجلس: 5717) کتابته ذی قعده 1080 و ذکر الطرازی

فی فهرسه لدار الکتب بالقاهره (رقم 7 أدب فارسی طلعت) مثنوی باسم محمود و أیاز لزلالی فخر الزمان عبد النبی بن خلف القزوینی المتوفی 1031 أوله: الهی ده دل ما را رسائی راجعه. و أما زلالی الخوانساری فقد صرح باسمه

ص: 286

مکررا فی مثنویه هذا:

مرا نامی که اکسیر سخن شد

محمد أول و آخر حسن شد

...

مرا نامی که حسن از سر گذشته

محمد با حسن ترکیب گشته

1229- مثنوی محمود و ایاز

لصائب التبریزی، محمد علی الأصفهانی (1016- 1081 أو 1077) المذکور فی (9: 569).

1230- مثنوی محمود و ایاز

لصفی (صافی) یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (المتحف البریطانی: 12123) کتابته 951 کما فی نسخه های خطی 4: 688

1231- مثنوی محمود و ایاز

لفخری السبزواری، فخر الدین علی المذکور فی (9: 812) نقلا عن تحفه سامی.

1232- مثنوی محمود و ایاز

یول قلی (علی قلی) بیک الشاملو، المذکور فی (9: 110) ذکر و أورد شطرا منه فی (آتشکده آذر: 9) و ذکر فی تذکره الشعراء غنی: 21 أنه توفی 1013 و یوجد نسخه منه فی (أکادمیه العلوم بالاتحاد السوفیتی: 112.) کتابته 1060 و صورتها الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 1124) کما فی فهرسها.

1233- مثنوی محیط الکونین

لسالک القزوینی، إبراهیم المذکور فی (9:

419) فرغ من نظمه بالهند فی 1061 و له یومئذ أربعین سنه، موجود فی ضمن دیوانه فی (المجلس: 992) کتابته 1084. و هو مثنوی فی سوانح رحلته من تبریز إلی بغداد و زیارته العتبات و رجوعه إلی همدان و قزوین و سفرتین إلی الهند، و یذکر مشاهداته فی الطریق و الرجال الذین لاقاهم، و فی ضمن المثنوی غزلیات، عدد أبیاتها فی النسخه المذکوره فی حدود 3200 بیت. و لم أعثر علی نسخه غیرها.

1234- مثنوی مختارنامه

لمحمد حسین قاجار دولو البیگلربیگی، المذکور فی (9: 995) نظمه فی 1305 فی قصص مختار بن أبی عبید الثقفی، یوجد فی (الملیه: 182) کتابته 1309. أوله:

کنی بتیغ دو ابرو همیشه خونریزی

مگر ز آه دل خستگان نپرهیزی

1235- مثنوی مختارنامه

لخاموش الیزدی، المیرزا علی خان المعاصر

ص: 287

المذکور فی (9: 285 و 753) و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه فی خمسه دفاتر فی حدود ثلاثین ألف بیت. أوله:

به نام خداوند عرش برین

حکیم توانای جان آفرین

1236- مثنوی مختارنامه

لعطاء الهروی، عطاء الله بن حسام الواعظ المذکور فی (9: 728) و هو فی وقایع مختار الثقفی و أخذه بثار الشهداء، و طبع منثوره باسم روضه المجاهدین. یوجد بتبریز (الملیه: 2533) بخط زین العابدین بن محمد قاسم الأردوبادی ع 1/ 1261، کما فی نسخه های خطی 4: 312.

مثنوی مختارنامه

لمفتون الدنبلی، عبد الرزاق بیگ، المذکور فی (9: 1083) مطبوع و ذکره تربیت بعنوان همایون نامه

1237- مثنوی مختارنامه

لنگاهی الآرانی الکاشانی، المذکور فی (9: 1225) ذکر فی خلاصه الأشعار و زبده الأفکار أنه فی ثلاثین ألف بیت. و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه فی أخذ الثأر.

1238- مثنوی مختارنامه

لمیر محمد یوسف البرهانپوری، من شعراء القرن الثانی عشر، و هو فی قصه المختار ذکره گل چین المعانی فی المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه.

1239- مثنوی مختصر المراثی

لپرویز خان سلماسی الذهبی الملقب بصفیر العارفین. أوله:

ابتدأ بر اسم خلاق ودود

کو عدم را داده از قدرت وجود

آخره:

دوره بر هر نام أو چون شد تمام

شد جلال الدین محمد و السلام

یوجد فی (الرضویه: 9284 عمومی) بخط شرف الدین، کتابته 14 محرم 1303 فی 42 ورق، کما فی فهرسها.

1240- مثنوی مخزن الأسرار

لحیدر ترک، المذکور فی (9: 269) مثنوی ترکی کما مر.

1241- مثنوی مخزن الأسرار

لمکتبی الشیرازی، المذکور فی (9: 1094) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 263).

ص: 288

1242- مثنوی مخزن الأسرار

للنظامی الگنجوی، مر تفصیله فی (9: 1207)

1243- مثنوی مخزن الحکمه

لمحمد إسماعیل الکوفی، من أهل الصنعه بالهند، استفاد فیه من کتب جابر بن حیان الصوفی و التدابیر للرازی، فی تسعه أبواب، جاء فی أواخر نسخه (إلهیات: 6/ 187 ج) المؤرخه 1219:

به دست فکر سرمد روز تا شب

به (نه باب) این عمارت شد مرتب

و أما فی نسخه (بادلیان: 1/ 1876) الذی بخط عبد الخالق بن محمد، المؤرخه 8 ج 1/ 1017 فی سبعه أبواب علی ما فی فهرسها: 1- در بیان أشیاء کأنی 2- آلاتی که در این صنعت به کار آید 3- اندر أرواح 4- تکلیس أجساد و أحجار 5- در بیان تشمیع أجساد و أحجار 6- در حل و تدبیر آن 7- در عقد و حل. و لم یعرف الناظم فی فهرسها.

أوله:

بود نزد حکیمان خردمند

کلید گنج دل نام خداوند

سزاوار ثنا آن کردگاری

که پیدا کرد سیماب از بخاری

یوجد منه نسخه ثالثه بطهران (پزشکی: 5/ 163) ضمن مجموعه کتابته 25 محرم 115 (1105)، کما فی فهرسها.

1244- مثنوی مخزن الغرائب

لشاپور الطهرانی، شرف الدین أرجاسب المذکور فی (9: 490) یوجد ضمن کلیاته فی (الملیه) مذهبه بخط من القرن الحادی عشر مع مثنویات أخر له: در تعریف شبدیز، در تعریف خسرو و شیرین در ملاقات أول. مجموع أبیات المثنویات 209 بیتا و یحتمل أن یکون خلاصه أو قسم من المثنویات له، و أما فی نسخه کلیاته فی (بنگاله الآسویه): مثنوی داستان باغ، داستان کوه رفتن فرهاد، و مثنویات فی مدائح سلاطین زمانه.

1244- مثنوی مخزن غیب

لتائب التبریزی، مر فی (9: 85).

1245- مثنوی مخزن گوهر

لیعقوب شاه نور الله، فی المعمی نظمه فی 928- مخزن گوهر و فیه أقسام أخر من الشعر، و یظهر من أشعاره تشیعه و جاء فی أواخره:

این نسخه که شد مخزن گوهر بمثال

بگرفته ز نظم جوهری زیب و جمال

أوله:

بسم رب مفتح الأبواب

فتح الله لی طریق صواب

ص: 289

آن علیمی که عالم الاسماست

هر معما باسم أو پیداست

یوجد فی (دانشگاه: 1/ 1201) غیر مؤرخه کما فی فهرسها.

1246- مثنوی مخزن معنی

أو تیغ و قلم لشاعر یتخلص فیه بمسعود (راجع مسعود قمی 9: 1038) یمدح فیه الشاه زاده یوسف بهادر خان، و هو مناظره بین القلم و السیف و جاء فیها:

چو دیدش خرد از معانی تمام

روان مخزن معنیش کرد نام

یوجد فی (الآصفیه: 145 مثنوی) کتابته 1190، و احتمل صاحب الفهرست أن اسمه تاریخ نظمه: (مخزن معانی: 867). أوله:

قلم چون به تیغ زمان راز گفت

حقیقت به نام خدا باز گفت

خدایی خردبخش روزی رسان

پناه فقیران، کس بی کسان

1247- مثنوی مدائح السلطان

لعوفی البخاری، نور الدین محمد بن محمد، المذکور فی (9: 775) و هو منظومه علی زنه حدیقه الحقیقه للسنائی.

أدرج قسم منه فی جوامع الحکایات له فی أول الباب الثانی عشر من القسم الأول.

الموجود نسخه، و منه فی (دانشگاه: 123) الذی فصله ابنی فی فهرسه (2: 21).

1248- مثنوی مدح تفلیس

لصافی الخلخالی، المذکور فی (9:

585) نقلا عن دانشمندان آذربایجان: 214.

1249- مثنوی فی مدح السلطان یعقوب

لأنصاری القمی، من شعراء سلطان یعقوب آق قوینلو، المذکور فی (9: 108) ذکره روز روشن: 79 و قال له مثنوی لطیف فی مدح السلطان یعقوب و مات 895.

مثنوی فی مدح کشمیر

لسلیم الطهرانی، یأتی بعنوان مثنوی فی وصف کشمیر.

1250- مثنوی مدخل منظوم

فی النجوم، لعبد الجبار الخجندی، نظمه لجمال الدین أبو المحامد محمد بن نور الدین أحمد و فرغ منه فی ج 2/ 616. و هذه المنظومه نسبت غلطا فی الفهارس أولا إلی الخواجه نصیر الدین محمد الطوسی

ص: 290

المتوفی 672، أوله (حمد له ...

مرد دانا سخن ادا نکند

تا به نام حق ابتدأ نکند

نسخه شایعه: طهران (فخر الدین النصیری) کتابته 753 کما کتب إلینا، و (دانشگاه: 2/ 2449) من القرن السابع أو الثامن، أیضا (دانشگاه: 8/ 2160) من القرن التاسع و أصفهان (السید محمد علی الروضاتی) کتابته رمضان 900، و القاهره (دار الکتب 38 فلک ترکی طلعت) کما فی فهارسها.

1251- مثنوی مدینه الأحباب

لمحمد زمان بندگانی، المذکور فی (9: 406) ذکر فی تذکره نصرآبادی: 382 و أورد بعضه.

1252- مثنوی مذهب نامه

لتائب التبریزی، مر ذکر (9: 85).

1253- مثنوی المرآه

لآذری الأسفراینی، المذکور فی (19: 4) ذکره القاضی و قال إنه مشتمل علی أربعه کتب، لکل منها أسماء خاصه: 1- طامه الکبری 2- عجائب الدنیا 3- عجائب الأعلی 4- سعی الصفا. و یحتمل أن یکون العجائب هذا هو الموجود و المذکور بعنوان عجائب الغرائب 19: 245.

1254- مثنوی مرآه الحقائق

لنجیب الدین بن میر هاشم الحسنی الأندخودی، الملقب بفیضان. و هو اختصار حدیقه الحقیقه للسنائی سماه بهذا الاسم. یوجد فی (هاروارد، هوتن) مع انتخاب مثنوی المعنوی له و انتخاب غزلیات الحافظ الذی سماه مرآه العشق و رسائل أخر مذهبه من القرن الثالث عشر.

1255- مثنوی مرآه الصفات

للغزالی المشهدی، المذکور فی (9: 789) ذکره هفت آسمان 1: 102 فیمن تتبعوا مخزن الأسرار للنظامی بهذه المثنوی و مثنوی مشهد الأنوار الآتی ذکره. و مدح فیه أکبر شاه الذی لقب منه ب (ملک الشعراء).

1256- مثنوی مرآه العرفاء

لعبد الرحیم بن محمد رضا صابر الخلخالی المنشی المستوفی، المتخلص بندیم، من شعراء القرن الثالث عشر. أوله:

حمد بی حد بر خداوند ودود

که از هیچ إیجاد کرد هر وجود

ص: 291

یوجد فی (دانشگاه: 3200) بخط میرزا آقا الکرمانی کتابته 20 ع 1/ 1274 مذهبه علیها خط الناظم، کما فی فهرسها.

1257- مثنوی مرآه العشق

لمشتری الخراسانی، أبو سعید محمد إبراهیم (1264- 1305) المذکور فی (9: 1046) یوجد عند (الملک).

1258- مثنوی مرآه المحققین

لرونق علی شاه الکرمانی، المیرزا محمد حسین بن المیرزا محمد کاظم، المذکور فی (9: 392)، منظومه فی شرح أحوال مشتاق علی شاه فی أربعه أبواب و خاتمه. یوجد منه فی (أدبیات: 1/ 286 حکمت) بخط المیرزا محمد صادق التویسرکانی کتابته 1287 و (دانشگاه: 4063) بخط محمد حسین أنور علی بن نور الدین بن محیی الدین (الناظم) ضمن کلیاته کتابتها 1292 و (دانشگاه: 2/ 4278) بخط أسد الله بن محمد الحسینی الدامغانی کتابته 25 شعبان 1293، و غیرها کما فی الفهارس.

1259- مرآه المعالی

لجمال الدین، طبع بالهند علی الحجر، کما فی فهرست کتابهای چاپی فارسی.

1260- مثنوی مراتب العارفین

لمیرزا بابا الذهبی الشریفی الشیرازی، أبو القاسم، المذکور فی (9: 346). یوجد فی (دانشگاه 2/ 4164) مع مفاخر الأخیار له، من القرن الرابع عشر، کما فی فهرسها.

1261- مثنوی مرادنامه

لشهاب الترشیزی، المیرزا عبد الله خان الخطاط المصور المنجم، المذکور فی (9: 553) منظومه فی وقایع علی مراد زند.

1262- مثنوی مرشد العشاق

لحیران کرد، الشیخ محمد بن إمام الدین المذکور فی (9: 272) ذکره مجمع الفصحاء 2: 102 کما مر.

1263- مثنوی مرغابیه

أو سفرنامه لسری الپوده ای، المیرزا إبراهیم المذکور فی (9: 445).

1264- مثنوی مرغ نامه

لشاه محمد تقی همدم البرهانپوری، ناظم مثنوی لمعه الشمس 19: 275.

ص: 292

1265- مثنوی مرغوب القلوب

لشمس التبریزی، فی عشره فصول یوجد فی (القاهره، دار الکتب: 14/ 4 مجامیع فارسی طلعت) و (پاریس: 3/ 45.) و (المتحف البریطانی: 111310). و جاء فی فهرس الطرازی أنه شمس الدین محمد بن علی بن ملک داود التبریزی الشهید فی 645. (راجع 9: 539)، طبع مکررا بهذه النسبه منه ضمن گنجینه عرفان فی 1315 بلکهنو غیر أنه لیس بصحیح و ناظمه من شعراء العرفاء فی القرن الثامن حیث تاریخ نظمه 757.

1266- مثنوی لمعات الطاهرین

لشاعر یتخلص بغلاما من قوم نوائط بالهند، یحتمل أن یکون اسمه غلام، و هو فی شرح أ لم فی مائه و عشره بیتا (- علی) مع دیباجه منثوره. یوجد فی (الآصفیه: 698 تصوف) کما فی فهرسها. أوله (حمد و سپاس بی قیاس مر احدی را که ...

بسم الله الرحمن الرحیم

حکیم قدیر علی عظیم

1267- مثنوی مرکز أدوار

لفیضی الهندی، راجع مثنوی مبدأ فیاض 19: 281 له. و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 262 و 9: 855) نظمه بأمر أکبر شاه الهندی (963- 1014) فی 993 فی ثلاثه آلاف بیت. و ذکر فی هفت آسمان 1: 115 أنه فی قبال مخزن الأسرار للنظامی، جمعه بعد فوته فی طی سنتین أخوه أبو الفضل العلامی مؤلف مکاتبات علامی و آیین أکبری و غیرها جمعه و الحق به خاتمه منثوره و ذکر فی الخاتمه أنه فی ثلاثه آلاف بیت. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

گنج أزل راست طلسم قدیم

گنج أزل چیست کلام خدای

مهرا بد کرده به نام خدای

...

آنکه چنین جنبش پرگار کرد

نام ورا مرکز أدوار کرد

یوجد منه فی (القاهره، دار الکتب 114 أدب فارسی طلعت) کتابته ج 2/ 1014، و رأیت منه عده نسخ، و نسخته الغیر المؤرخه من القرن الحادی عشر فی (سپهسالار: 320) فی حدود 1462 بیتا. کما فی فهرسها.

1268- مثنوی مرگ رباخوار

لعینی التاجیکی، السید صدر الدین

ص: 293

المذکور فی (9: 781).

1269- مثنوی مروج الأسواق

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو خامس مثنویاته من الخزائن السبعه له. یوجد فی (أدبیات: 362 جوادی) کتابته رمضان 977 و (دانشگاه: 2425) من القرن الحادی عشر ضمن دیوانه، کما فی فهرسها.

1270- مثنوی مزامیر حق

لمقصود، محمد صادق بن میر قطب الدین محمد عنقا، المولود فی 1294 ش بطهران، من عرفاء طریقه الأویسیه. و هو مثنوی عرفانی و فیها شرح أحوال بعض المعاریف من العرفاء. أوله:

لا إله الا هو الله العلی

جوهر ذاتست مر آتش ولی

نظمه فی 1344 ش و طبع بطهران، و معه مثنوی گلزار أمید فی الحروف و الکیمیاء له. و للناظم مثنوی سیر السائر و طیر النادر فی العرفان، و مثنوی سر الحجر فی الاسم الأعظم و الحجر المکرم و کبریت الأحمر، فرغ منه فی 1343 ش و مثنوی شاهد و مشهود أیضا فی العرفان و مثنوی قوائم التجرید فی الأطوار السبعه القلبیه و أنوار السبعه الغیبیه، و مثنوی مستزاد چنته. و له آثار أخر منثوره مطبوعه و خطیه کما کتب إلینا.

1271- مثنوی مزعفرنامه

أو جنگ مزعفر لبسحاق أطعمه الشیرازی المتوفی 814، المذکور فی (9: 135). أوله:

به نام روانبخش روزی رسان

که رزق آفرینست پیش از روان

مرتب کن قوت قبل از وجود

پیاپی ده لقمه از خوان جود

رأیتها فی (الملک: 7/ 4925) بخط أحمد إبراهیم حسن خواجه الشیرازی، ضمن مجموعه مذهبه کتب بعض أجزائها 842. و یوجد فی (أدبیات: 81 جوادی) بخط من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها.

1272- مثنوی فی المساحه

لعزیزی، ناظم المثنوی فی القافیه 19 260. و هو منظومه فی 327 بیتا، یوجد ضمن تلک المجموعه المذکوره بالمشهد.

ص: 294

1273- مثنوی مستزاد چنته

أو جهان عارف لمحمد صادق بن المیر قطب الدین محمد عنقا، ناظم مثنوی مزامیر حق 19: 294. مثنوی عرفانی، طبع بطهران فی 342 ص فی 1343 ش أوله:

حمد بی حد مر خدایی را سزد

که ندارد راه بر کنهش خرد

1274- مثنوی مسگرنامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 85)

1275- مثنوی مسیونامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 85).

مثنوی مشاهده

لشاه داعی الشیرازی، المذکور فی (9: 143) مثنوی عرفانی و هو أحد مثنویاته السته المعروفه ب سته داعی 12: 143 نظمه فی 836 أوله: اللهم لک الحمد و علیک التوکل ...

بلبل اگر ناله برآرد رواست

خاصه که از طرف گلستان جداست

رأیته فی (الملک: 5136) مذهبه من القرن العاشر و یوجد فی (المجلس: 1095) ضمن ستته من القرن التاسع، و ذکره هفت آسمان ضمن من تتبع النظامی فی مخزن الأسرار.

1276- مثنوی مشرب عشاق إلهی

لشاعر یتخلص به آزاد من القرن الثالث عشر، کما مدح فیه محمد شاه القاجار (1250- 1264) و جاء فیه:

از دو صد و ألف فزون سی و پنج (1235)

بود که بودم پی این گنج رنج

...

أو دل یک بنده نکردست ریش

جز دل (آزاد) بهجران خویش

مثنوی عرفانی مع عناوین (مشرب) و (مقاله) أوله:

أول هر نامه به نام خداست

نام خدا زیب کلام خداست

نام خدا وه که چه نام است این

نامه إقبال أنام است این

یوجد فی (دانشگاه: 4693) من القرن الثالث عشر فی حدود 1600 بیتا، کما فی فهرسها.

1277- مثنوی مشرق الإشراق

للسید إبراهیم الکازرونی، المذکور فی (9: 1149) نقلا عن مجمع الفصحاء 2: 498.

ص: 295

1278- مثنوی مشرق الأنوار

للمیر الداماد، محمد باقر بن محمد الحسینی المتوفی 1041، مثنوی تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی، طبع مع دیوانه بإیران فی 1350 و یوجد قسم منه بخطه ضمن مجموعه گران مایه المعروفه بدانشگاه و نسخه فی (الرضویه: 347) مع دیوانه، غیر أنه غیر تام، کتابته 1252 و ذکر فی هفت آسمان 1: 154 بعنوان مطلع الأنوار.

1279- مثنوی مشرق الأنوار

لمیر عین الدین حسین الدزفولی الذهبی ناظم مثنوی صحیفه الأصفیاء 19: 234، مثنوی عرفانی. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

کعبه ذاتست و صفای قدیم

فاتحه عقل کل و ختم کل

عرش بود خطبه گه عین دین

1280- مثنوی مشرق الأنوار

لمولوی عبد الرحیم الگورکهبوری الهندی، المتخلص ب (تمنا) نزیل کلکته و المتوفی 1273 نظم کیزفیبل بالإنگلیزیه و فیه أربعه و ستین حکایه، أولها بالفارسیه علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، ثم تلمیذه المولوی عبید الله المتخلص به (عبیدی) عزم علی إتمامه و سماه مشرق الأنوار کما فی هفت آسمان 1: 168. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

هست علاج از پی قلب سقیم

1281- مثنوی مشهد أنوار

لغزالی المشهدی، المذکور فی (9:

789) ذکره هفت آسمان 1: 100 فی من تتبعوا مخزن الأسرار بمثنویه هذا.

مثنوی مشهد الشهداء

لندائی، مر بعنوان سیف النبوه 19: 214.

1282- منظومه مصاب

لصدر الأفاضل أفشار، المذکور فی (9: 600).

1283- مثنوی المصباح

أو مصباح رشیدی للشیخ رشید الدین محمد الأسفراینی، مثنوی عرفانی أخلاقی فی ثلاثه أصول: (محبت، فناء، نیاز) و جاء فی الخاتمه یشر إلی تاریخ نظمه فی 852:

چون گذشت از هجرت خیر الأنام

هشتصد و پنجاه و دو این شد تمام

یوجد فی (الآصفیه: 123 مثنوی) بخط مبارک بن حسن الشیرازی کتابته 961

ص: 296

و نسخه فی (بادلیان: 1268) و صورتها الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 890) کما فی فهرسها

1284- مصباح الأرواح

للشیخ شمس الدین محمد بن إیل طغان الکرمانی البردسیری، أو أوحد الدین الکرمانی المتوفی 635 کما فی نفحات الأنس طبع بمباشره بدیع الزمان فروزانفر، و یوجد فی (أیاصوفیا: 4821) کتابته 677 و آخر (أیاصوفیا: 2/ 2051) کتابته شوال 730 و (أنیورسیته: 10/ 538) ضمن مجموعه کتابته 826، و (الرضویه: 2/ 927 أدبیات) من أواخر القرن التاسع أول هذه النسخه:

چون غره صبح گشت غرا

شد طره آسمان مطرا

1285- مثنوی مصباح حسینی

لمشتری الخراسانی، ناظم مثنوی مرآه العشق 19: 292 یوجد عند (الملک)

1286- مثنوی مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه

لأحمد بن عبد الواحد نظام علی شاه، و هو الجنه السادسه ل مثنوی جنات الوصال 19: 149 لمحمد علی نور علی شاه کما مر فی (5: 152) رأیته مستقلا فی (الملک: 5406) بهذا العنوان فی مائه و أربع (لمعه) مع مقدمه منثوره

1287- مثنوی مصدر الآثار

لفانی الکشمیری، محمد محسن بن حسن المذکور فی (9: 803)، مثنوی فی قبال مخزن الأسرار نظمه فی 1067 کما مر فی قسم الدواوین أوله:

گشته ألف لام دگر آشکار

برده دلم باز قد زلف یار

یوجد فی (المجلس: 2689) بخط محمد عابد بن محمد زاهد السمرقندی من القرن الثانی عشر حدود 1380 بیتا، کما فی فهرسها

1288- مثنوی مصیبت نامه

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9: 730) مثنوی عرفانی فی مقدمه و أربعین مقاله، یشرح فیه مراتب السیر العرفانی طبع فی 1354 بطهران أوله:

ص: 297

حمد پاک از جان پاک آن پاک را

کو خلافت داد مشتی خاک را

آن خرد بخشی که آدم خاک اوست

جز و کل برهان ذات پاک اوست

نسخه شایعه: رأیته فی (الملک: 5955) ضمن کلیاته المذهبه، تاریخ کتابتها صفر 819 و یوجد فی (هاروارد، فرانسیس هوفر) ضمن مجموعه کتابتها 827 و (المجلس: 1147) کتابته 837، کما فی فهرسها

1289- مثنوی مصیبت نامه

لمجرم الأصفهانی، هادی بن محسن المعاصر المذکور فی (9: 964) طبع فی 1500 بیتا بطهران علی الحجر

1290- مثنوی مصیبت نامه

لناد علی بن قربان علی الأصفهانی الفروشانی طبع بطهران فی 1351

1291- مثنوی مضرت نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 85)

مثنوی مطلع الأنوار

لمیر محمد باقر الداماد، المذکور فی (9:

76) ذکره فی هفت آسمان 1: 154 و قال إنه علی زنه مخزن الأسرار للنظامی مر بعنوان مشرق الأنوار 19: 296

1292- مثنوی مطلع الأنوار

لأمیر خسرو الدهلوی، (آکره 651- 725) المذکور فی (9: 293) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7:

259) فرغ منه فی 697 فی 3310 بیتا أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

خطبه قدس است بملک قدیم

رائحه فکرت و توقیع راز

نیست مکر این رقم جان گداز

تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی و ذکر بهذه المناسبه فی هفت آسمان 1: 63 نسخه شایعه، منها: (المتحف البریطانی: 11327) کتابته 903 ضمن خمسته و (المدینه، مکتبه عارف حکمه: 152) أیضا کتابتها 903، و (المجلس: 335) ضمن الخمسه کتابتها 989

1293- مثنوی مطلع الشمس

للسید قاسم بن المیر نور الله، فی التجوید أوله: ای به نام تست مفتاح کلام هر زبان نظمه بحیدرآباد فی 1045 یوجد فی

ص: 298

(الرضویه: 32 تجوید) من القرن الحادی عشر، من موقوفات ابن خاتون سنه 1067 ک ما فی فهرسها

1294- مثنوی مطمح الأنظار

لروح الأمین میر جمله (أصفهان 981 1047) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 260) نظمه فی 1019 فی أربعین یوما فی 2233 بیتا و یوجد بطهران فی (دانشسرای عالی 116 قریب) ضمن پنج گنج له، مذهبه من القرن الحادی أو الثانی عشر

1295- مثنوی مطمح الأنظار

للشیخ علی الحزین، المذکور فی (9: 235) و هو علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، ذکره هفت آسمان 1: 161 فیمن تتبع مخزن الأسرار و قال یوجد کلیاته فی (مکتبه اشیاتک سوسیتی بدهلی) أوله:

ای دل افسرده خروشت کجاست

خامش از زمزمه، جوشت کجاست

طبع ضمن کلیاته و یوجد نسخته الخطیه فی (المجلس: 971) ضمن کلیاته المؤرخه 1228 ناقصه فی 112 بیتا

1296- مثنوی مظفرنامه همایونی

لملک الحکماء المیرزا حسین خان الطبیب المتخلص بخسته، المذکور فی (9: 1098) و هو کالشاهنامه، نظمه باسم مظفر الدین شاه قاجار، و طبع بمشهد خراسان فی 1314 علی الحجر

1297- مثنوی مظهر الآثار

للسید شاه جهانگیر الهاشمی الکرمانی البهکری، المتوفی 946 المذکور فی (9: 1189)، مثنوی عرفانی و فیه الحکایات و مناقب الشاه نعمت الله ولی الکرمانی (9: 1215) طبع بمباشره السید حسام الدین الراشدی بحیدرآباد فی 1957 م فی 62+ 183 ص و نسبه الهدایت فی مجمع الفصحاء 2: 56 إلی الهاشمی الدهلوی، أبو عبد الله المذکور فی (9: 1289) المتوفی 1150، و فی فهرست الرضویه عند ذکر نسخته فی (الرضویه: 60 تاریخ) اختلط الدهلوی و الکرمانی، و ذکر هفت آسمان 1: 90 فیمن تتبع مخزن الأسرار و تحفه الأحرار الکرمانی و ذکر مثنویه هذا، و أضاف أن ذکر المثنوی

ص: 299

فی فهرس مکتبه سوسیتی باسم مظهر الأسرار، و نقل عن الأوحدی أن الناظم لقی الجامی أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

فاتحه آری کلام قدیم

یوجد فی (بادلیان: 3/ 2 فرازر) کتابته 1021 و (کپنهاک) من القرن الحادی عشر و جاء فی فهرسها أنه نظم فی 930 و رأیته فی (الملک: 1/ 5363) ضمن مجموعه کتابتها 1267 و (المجلس: 11/ 2665) ضمن مجموعه کتابتها 1060

1298- مثنوی مظهر الأسرار

لأبی الفتح اللاهیجی بن الدوانی المذکور فی (9: 46) و مر له مثنوی ضیاء النیرین 19: 237

1299- مثنوی مظهر الأسرار

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9: 729) أجاب فیه ثلاثین مطلبا عرفانیا فی الولایه، فی حدود ثلاثه آلاف بیتا یوجد فی (المجلس: 1184) بخط قطب الدین التونی ضمن کلیاته المؤرخه 1008 فی حدود 2800 بیتا و أخری (المجلس: 1151) من القرن الثالث عشر فصلها ابن یوسف فی فهرسه

1300- مثنوی مظهر الأسرار

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو مثنویه الأولی من خمسته الأول، فی 2530 بیتا.

یوجد فی (دانشگاه: 2425) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها.

1301- مثنوی مظهر الأنوار

لهاشمی البخاری، المتوفی 945 المذکور فی (9: 1289) ذکر فی آتشکده آذر: 327 أن له مثنوی مظهر الأنوار و ذکر هفت آسمان 1: 149 أنه فی قبال مخزن الأسرار للنظامی، غیر أنه لم یظفر به.

1302- مثنوی مظهر العجائب

لعطار التونی، من عرفاء القرن التاسع و طبع قسما منه منسوبا إلی فرید الدین عطار النیشابوری، و یوجد نسخه غالبا ضمن کلیات النیشابوری، مثنوی عرفانی فی حدود أربعه آلاف بیتا فی الولایه و الإمامه. أوله:

آفرین جان آفرین پاک را

زانکه أو هست آشکارا و نهان

ص: 300

در مقام لایزالی آشکار

در درون عاشقان بی قرار

یوجد بشیراز عند الدکتور وصال مع مصیبت نامه و أسرارنامه کتابته 892، و رأیته فی (الملک: 10/ 5062) ضمن کلیات النیشابوری کتابتها 965، و (المجلس: 1184) بخط قطب الدین التونی، أیضا ضمن کلیات النیشابوری کتابتها 1008، و عند الدکتور أصغر المهدوی بطهران رقم 35 ضمن کلیات النیشابوری المؤرخه 1026 و غیرها کما فی الفهارس.

1303- مثنوی معالی و مظاهر

لرزمی الرومی، المذکور فی (9:

357) مثنوی فی غرام معالی و مظاهر فی حدود 465 بیتا، رأیته ضمن دیوانه فی (الملک: 3/ 5076) من القرن الحادی عشر. جاء فیه:

تو نیز ای (رزمی) در نهانی

چنین یاری بدست آر أر توانی

أوله:

شنیدم روزی از سنجیده گویی

چو شعله سرکشی ژولیده مویی

1304- مثنوی فی المعانی و البیان

لمیرزا أبو القاسم القمی، المذکور فی (9: 48 و 889).

1305- مثنوی فی المعانی و البیان

لعقدائی الیزدی، المولی إسماعیل المذکور فی (9: 732).

1306- مثنوی معراج خیال

لمیرزا علی رضا تجلی الشیرازی، المذکور فی (9: 167)، مثنوی عرفانی فی بحر الرمل طبع بمبئی فی 1343 علی الحجر نسخه شایعه: رأیته فی (الملک: 4/ 4932) و (الملک: 5/ 6053) و (المجلس: 9/ 5008) کلها ضمن مجموعات من القرن الحادی عشر، أوله:

در سرم دیگر همای عشق یار

ریخت طرح آشیان از خار خار

1307- مثنوی معراج الشهاده

لعاصی الرشتی، محمد محسن بن محمد رفیع، المذکور فی (9: 673) غیر أن هناک سقط اسم الناظم. و هو منظومه نظیر حمله حیدری فی الموضوع.

1308- مثنوی معراج نامه

لعطار التونی من القرن التاسع، و طبع

ص: 301

مکررا باسم العطار النیشابوری. أوله:

تعالی الله از این دیدار پرنور

که در ذات دو عالم گشته مشهور

یوجد فی (الرضویه: 1/ 950 أدبیات) مع منتخب مثنوی جوهر الذات للنیشابوری و کنوز الأسرار و رموز الأحرار 19: 269 کما فی فهرسها.

1309- مثنوی معراج نامه

لنظیری، کما فی نسخه (خانقاه صفی علی شاه) کما حدثنی به إبراهیم الدیباجی. و قد مر فی (9: 1212- 1213) عده شعراء یعرفون بنظیر الدین أو یتخلصون بنظیری. أوله:

بیا بشنو از مؤمن با أدب

ز معراج آن افتخار عرب

ز سلمان و عمار عالی مکان

روایت چنین است از راویان

و فی آخره:

(نظیری) بگو مدح آل علی

که آینه دل بگردد جلی

الهی بمعراج و آل رسول

که ما را به محشر مگردان ملول

ضمن مجموعه کتابتها 1083.

1310- مثنوی فی معرفه الأسطرلاب

لحمید البخاری، فی 320 بیتا رأیته فی (الملک: 6358) بخط من القرن التاسع. جاء فیه:

از (حمید بخاری) این تعلیم

یادگاریست در همه إقلیم

هر چه دانست از این عمل بنهفت

این عمل را کسی بنظم نگفت

أوله:

برگشایم زبان به نام خدای

خالق ذو الجلال و راهنمای

و نسخه أخری فی المشهد (عبد الحمید المولوی: 9/ 446)، کما فی فهرسها.

مثنوی فی معرفه الأسطرلاب

لمحمد وسیم مر بعنوان الأسطرلاب 19: 115.

1311- مثنوی فی المعمی

لجامی، مر بعنوان مثنوی فی دستور المعمی 19: 178.

1312- مثنوی فی المعمی

لحقیری، مر بعنوان دستور معما 19:

178. أوله:

ص: 302

به نام آنکه ذات جمله أشیاء

بود چون اسم ذات أو معما

عثرت علی أقدم نسخها المعلومه حتی الیوم، و هی بکابل فی مکتبه وزاره الاطلاعات رقم 82/ 217 ضمن کجکول (کشکول) کتابتها 985.

بیان

مثنوی فی المعمی یوجد فی هذه الموضوع منظومات عدیده فیها المثنوی و أقسام الشعر و النظم مع النثر، تأتی بعنوان معما فی محله.

1313- مثنوی معمای جهان

لتأثیر التبریزی المیرزا محسن المذکور فی (9: 164)، له رساله منثوره فی المعمی تأتی فی محلها و المثنوی کمقدمه للرساله یوجد ضمن کلیاته (ص 203- 205) فی (دانشگاه 7/ 3628) من القرن الحادی أو الثانی عشر کما فی فهرسها.

1314- مثنوی المعنوی

للمولوی البلخی، المولی جلال الدین محمد، غنی عن التوصیف و مر ذکره فی (9: 1122) و نسخه شایعه.

1315- مثنوی المعنویه الخفیه

لگلشنی البردعی، إبراهیم بن محمد المذکور فی (9: 934)، نظمه فی 922. جاء فی تاریخها:

أول و آخر کین معانی رو نمود

سال اندر نهصد و بیست و دو بود

و مر له أزهار گلشن 19: 113 و القرائن تدل علی أن نسبه الأخیر إلی المیرزا إبراهیم الهمدانی کما مر لیس بصحیح. توجد المعنویه الخفیه فی (دانشگاه: 5195) بخط موصلی بن علی فرغ من کتابتها أواخر رجب 930، و (القاهره، دار الکتب 89 م أدب فارسی) بدون تاریخ. أوله:

باءبسم الله الرحمن الرحیم

گشت چون مفتاح از وحی علیم

و أخری أیضا (القاهره، دار الکتب 15 تصوف فارسی) أیضا غیر مؤرخه. أوله:

سبحان من أبدع الکون من العدم، کما فی فهرسها. و شرح المثنوی هذا عمر ضیاء الدین روشنی المتوفی بتبریز فی 907 (راجع 9: 391) و یوجد هذا الشرح أیضا فی (دار الکتب، القاهره: 10 م تصوف فارسی) بخط محمد صالح بن بدر الدین التستری کتابته 979، کما فی فهرسها.

ص: 303

1316- مثنوی مقامات حسینی

لمحمد أکبر منشی، المذکور فی (9:

1106)، فی تاریخ وقایع الطف، نظمه لأحمد شاه الدارانی الأفغانی (1160- 1187) و هو علی زنه شاهنامه و لکن لم یتمه، فأتمه مذنب البمرودی. یوجد فی (المجلس: 1193) أصلها فی حدود ألفی بیت یختم فی أحوالات مسلم بن عوسجه أوله:

اگر بسمله تاج عنوان نبود

مطالب نگاریدن آسمان نبود

و التتمیم فی حدود ألفی و خمسمائه بیت. و أول هذا القسم فی تلک النسخه علی ما فی فهرسها:

ز مسلم یکی پاک گوهر پسر

علم در شجاعت بسان پدر

و النسخه بخط محمد حسین البمرودی کتابتها 1309.

1317- مثنوی فی المقامات السبعه

العرفانیه. یوجد فی (القاهره دار الکتب: 22/ 11) بدون تاریخ، مذهبه، أوله:

منازل را چو رمزی باز گفتم

بسی در معانی باز سفتم

یتحمل أن یکون لشاه نعمت الله ولی المذکور فی (9: 1215).

1318- مثنوی مقامات العارفین

أو مقامات السالکین لقاسم أنوار معین الدین علی، المذکور فی (9: 861) یوجد فی (سپهسالار: 266) ضمن کلیاته المؤرخه 821 و فی (المجلس: 6/ 2612) ضمن کلیاته بخط صدر قلندر کتابتها 854 فی 65 بیتا. أوله:

حمد بر حضرت غنی أحد

الذی لم یلد و لم یولد

و المختصر منه فی حدود 32 بیتا فی (الملک: 32/ 4216) یوجد ضمن کلیاته المؤرخه 864، أوله یطابق ما فی (المجلس).

1319- مثنوی مقامات میر مرشدی

فی العرفان، یوجد بهذا العنوان فی (دانشگاه: 3/ 849) بخط محمد علی کتابته 1300 مع المشواق للفیض. أوله:

بهار است و من مست و دل در خمار

خوشا جام می خاصه از دست یار

ص: 304

1320- مثنوی مقامات میر مرشدی

مر بعنوان ساقی نامه 12: 115 لمرشد البروجردی، و یوجد بعنوان المقامات فی (دانشگاه: 3/ 849) ضمن مجموعه کتابتها 1300، و منه نسخا متعدده أخری ذکر بعنوان ساقی نامه فی الفهارس.

مثنوی فی مقدمات الصلاه

مر بعنوان آداب الصلاه 19: 105.

1321- مثنوی مقصود الصنائع

لمقصود عالم اللکهنوی، المذکور فی (9: 1091) نقلا عن صبح گلشن: 440.

1322- مثنوی مقلاد التوحید

انتخاب من المثنوی المعنوی للبلخی فی مقدمه منثوره و خمسه و سبعین بابا، انتخب باسم محمد شاه غازی القاجار (1250- 1264) و هو أصغر من باده وحدت 19: 124 الذی انتخب لهذا الملک أیضا.

أوله [الحمد لله واجب الوجود و مفیض الخیر و الجود ... بعد از تمهید توحید واحد بی همتا و مدبر مثنوی صیف و شتا]. یوجد فی (الملیه: 275 ف) مذهبه من القرن الثالث عشر کما فی فهرسها.

1323- مثنوی مکاتبات

لعلی قلی میرزا بن فتح علی شاه القاجار، اعتضاد السلطنه وزیر العلوم، المتخلص بفخری، المذکور فی (9: 813) و هو مکاتیب منظومه علی سیاق ده نامه فی بحر فرهاد و شیرین لوحشی البافقی، یوجد منه نسخه فی (الرضویه: 3/ 959 أدبیات) بخط محسن بن أسد الله خان الإیروانی ضمن مجموعه کتابتها 1281 مذهبه، و النسخه فی سبعه مکاتیب فی 223 بیتا. أوله:

اگر با صد هزاران مکر و حیله

گرفتی از کف من یک وسیله

1324- مثنوی ملحدنامه

لشهاب الترشیزی، المیرزا عبد الله خان المذکور فی (9: 552) ذکره فی فهرس مثنویاته أنه فی الهجاء:

قصه حاجی رحیم و نقل ملحدنامه را

گر ببینی در هجا از جمله بهتر گفته ام

و هو فی بحر شاهنامه للفردوسی، هجا فیه مصطفی قلی خان حاکم ترشیز. یوجد ضمن دیوانه فی (الرضویه: 453 أدبیات) و (المجلس: 2446) یتلو المثنوی رباعیات فی الموضوع کلاهما غیر مؤرخه من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسهما.

ص: 305

1325- مثنوی منازل

للطیفی الجونپوری، المذکور فی (9: 946) و هو فی قبال حدیقه الحقیقه للسنائی.

1326- مثنوی مناظره آسمان و زمین

لحیرانی القمی الکاشانی الهمدانی المذکور فی (9: 274).

1327- مثنوی مناظره تیغ و قلم

لمسعود القمی، المذکور فی (9: 1038).

1328- مثنوی مناظره الجواهر لمسره الخواطر

لبصیری البغدادی المتوفی 941 المذکور فی (9: 138)، نظمه باسم السلطان بایزید الثانی (886- 918) فی سنه 908. أوله:

ای برون از جواهر و أعراض

جوهر روح را تویی فیاض

یوجد فی (القاهره، دار الکتب 101 م أدب فارسی) مذهبه، بدون تاریخ کما فی فهرسها للطرازی.

1329- مثنوی در مناظره زلف و ابرو

یوجد فی (الملک: 12/ 5765) ضمن مجموعه کتابتها بالهند 1151، و هو مثنوی کتب فی ذیل مناظره زلف و ابرو لفضل الله فی تلک المجموعه، أوله: منظومه مسمی بالطافه.

لله الحمد که این مایه ناز

حلیه آراست به پیرایه ناز

1330- مثنوی مناظره سیخ و مرغ

لحیرانی القمی الکاشانی الهمدانی المتوفی 903، المذکور فی (9: 274). ذکر فی تحفه سامی 5: 112.

و مر له مثنوی بهرام و ناهید 19: 131 مناظره آسمان و زمین آنفا و یأتی له مثنوی مناظره شمع و پروانه.

1331- مثنوی مناظره شمس و قمر

لمسعود القمی، المذکور فی (9: 1038) و مر له مناظره تیغ و قلم.

1332- مثنوی مناظره شمع و پروانه

لحیرانی القمی الکاشانی الهمدانی المذکور فی (9: 274) و مر له مثنوی مناظره آسمان و زمین. أوله:

ص: 306

ای جمالت چراغ هر خانه

شمعی و صد هزار پروانه

1333- مثنوی مناظره شمع و پروانه

لروحی الخراسانی، المذکور فی (9: 388) ذکره مجالس النفائس 1: 15، 190.

مثنوی مناظره گل و بلبل

لروحی الخراسانی، المذکور فی (9:

388 و 18: 231).

1334- مثنوی منبع الأنهار

لملک القمی، المذکور فی (9: 1099) تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی بأمر عادل شاه الثانی (988- 1037) فی ألفی بیت، و ذکر بهذا المناسبه فی هفت آسمان 1: 133 و نقل عن خزانه عامره أنه نظم مع ظهوری الترشیزی مثنوی فی قبال مخزن الأسرار و أخذا جائزتهما من عادل شاه الهندی. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

اهدانا الصراط المستقیم

أقول: یوجد بهذا المطلع، ثم:

سر خط اسماست عشق صفات

محبت افعال بر آثار ذات

فی (یزد المیرزا محمد حسن المحمودآبادی) بخط قنبر علی کتابته 1032 مذهبه فی ذیل گلزار إبراهیم 18: 215 للظهوری الترشیزی، و توجد نسخه أخری فی (الرضویه: 2/ 929 أدبیات) من القرن الحادی عشر ناقصه الأول و الآخر فی 855 بیت.

1335- مثنوی منتخب مثنوی

مثنوی عرفانی، طبع فی آخر سه أصل باهتمام الدکتور حسین نصر فی 1340 ش منسوبا بالاحتمال إلی صدر الدین محمد الشیرازی، المتوفی 1050 المذکور فی (9: 600) أولها إلی حدود 35 بیتا منه یشترک مع مثنوی خلاصی نامه 19: 171.

1336- مثنوی منتخب مثنوی معنوی

الأصل للبلخی، و التخلیص لنجیب الدین بن المیر هاشم الحسنی الأندخودی، الملقب بفیضان، الذی انتخب الحدیقه السنائیه باسم مرآه الحقائق 19: 291. یوجد فی (هاروارد، هوتن) من القرن الثالث عشر.

ص: 307

1337- مثنوی منشور شاهی

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو رابع مثنویاته السبعه من الخزائن السبعه له. یوجد فی (أدبیات: 362 جوادی) ضمن مجموعه کتابتها رمضان 977 و أخری (دانشگاه: 2425) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر.

مثنوی منصورنامه

للعطار، راجع مثنوی هیلاج نامه الآتیه.

1338- مثنوی فی المنطق

و هو نظم کبری 17: 259 لمیر سید شریف الگرگانی، و النظم لنور علی شاه الطبسی، محمد تقی المذکور فی (9: 1231).

أوله:

حمد بی حد مر خدایی را نخست

که به نامش نامها گردد درست

نسخه شایعه: (المجلس: 8/ 1158) ضمن کلیاته بخط محمد علی بن سید عرب الحسینی کتابتها 1231 و (أدبیات: 2/ 240 حکمت) بخط علی محمد بن حاجی محمد علی ضمن مجموعه المؤرخه 1289 و (دانشگاه: 2/ 1613) ضمن مجموعه المؤرخه 1300 کما فی فهارسها.

1339- مثنوی فی المنطق

منظومه فی 368 بیتا ضمن مجموعه منظومات فی مواضیع مختلفه لعزیزی، منه مثنوی فی القافیه 19: 260 کما مر، و احتمل صاحب الفهرس أنه أیضا لعزیزی المذکور.

1340- مثنوی منطق الطیر

أو مقامات الطیور لفرید الدین العطار النیشابوری المذکور فی (9: 729)، المثنوی العرفانی المعروف، تکلم فیه عن لسان الطیور و فیها الحکایات عن الیوسف و السلطان محمود الغزنوی (387- 421) و السلطان سنجر (511- 552)، و

النسخه المطبوعه فی خمسه و أربعین مقاله و فی بعض النسخ القدیمه لا نری هذا التقسیم. مثنوی فی حدود 4500 بیتا نظمه حوالی سنین 570، 573، 583، أوله:

آفرین جان آفرین پاک را

آنکه جان بخشید و ایمان خاک را

عرش را بر آب بنیاد أو نهاد

خاکیان را عمر بر باد أو نهاد

نسخه شایعه: منها ما رأیتها فی (الملک: 2/ 5974) بخط عبد القادر بن علی بن

ص: 308

محمد بدر الأسترآبادی، مذهبه کتابتها ج 1/ 808 سماها الکاتب طیورنامه فی حدود 4100 بیتا و (الملک: 2/ 5955) ضمن کلیاته المؤرخه 28 صفر 819 و (المتحف البریطانی: 27261A DD ) ضمن مجموعه المؤرخه 813- 814، و غیرها من النسخ المؤخره عن هذا.

مثنوی منطق العشاق

لأوحدی، مر بعنوان مثنوی ده نامه 19: 182.

مثنوی منظر الأبرار

للقاضی سنجان، کما فی کشف الظنون یأتی بعنوان مثنوی منظر الابصار.

1341- مثنوی منظر الأبرار

لشمسی البغدادی ابن عبد الملک، من القرن العاشر، المذکور فی (9: 545) و هو فی قبال مخزن الأسرار للنظامی قدمه للسلطان سلیمان، کما فی العراق بین الاحتلالین 4: 109 و 293 یوجد فی مکتبه (کوپرلی: 294 قسم الأدب).

1342- مثنوی منظر الأبرار

لعهدی البغدادی، ابن شمسی البغدادی المذکور فی (9: 776) راجع منظر الأبرار لأبیه.

1343- مثنوی منظر الابصار

للقاضی سنجانی، المذکور فی (9:

472) نظمه بأمر المیر علی شیر، و ذکر فی کشف الظنون بعنوان منظر الأبرار و منظر الابصار بالعنوانین. و فی هفت آسمان 1: 89 ذکره بالعنوان الأول و عده من المثنویات الذی علی زنه مخزن الأسرار للنظامی، و أورد منه:

خارش اگر ریخت به پا بو لهب

پای گل و خار نباشد عجب

1344- مثنوی منظور أنظار

لرهائی المروی، المذکور فی (9:

394) و هو إحدی مثنویاته الخمسه، فی قبال مخزن الأسرار للنظامی، و ذکره بهذا المناسبه هفت آسمان 1: 105 و قال إنه فرغ منه فی 982 نقلا عن مرآه العالم و توفی بعده بقلیل. و أورد منه أبیاتا.

1345- مثنوی من و گل

لمحمد رضا بخردی المتخلص ب (دانا) بن محمد حسین الأصفهانی، المولود 1296 ش، المذکور فی شعرای معاصر أصفهان و هو

ص: 309

مثنوی تتبع فیه مخزن الأسرار للنظامی.

1346- مثنوی منهاج الحقائق

لمجذوب التبریزی، شرف الدین میرزا محمد، المذکور فی (9: 963). أوله:

ای شده محبوس در دام آرزو

نیست چیزی جز گره در دام أو

این همه موج سرابست آب نیست

تا نبینی بد نکو بنگر نکو

یوجد فی (دانشگاه: 5/ 3006) ضمن کلیاته المؤرخه شوال 1108، کما فی فهرسها.

1347- مثنوی منهاج المعراج

لتأثیر التبریزی، المیرزا محسن المستوفی، المذکور فی (9: 164)، منظومه عرفانیه فی معراج النبی صلی الله علیه و آله . یوجد فی (سپهسالار: 283) ضمن کلیاته کتبت فی حیاه الناظم، و (المجلس: 3/ 957) أیضا ضمن کلیاته کتبت فی حیاه الناظم سنین 1124- 1129 و أخری فی (دانشگاه: 3/ 3628) ضمن کلیاته من القرن الثانی أو الثالث عشر، کما فی فهرسها.

1348- مثنوی منهج الأبرار

لدرویش أشرف، أبو علی الحسین بن الحسن المراغی الخیابانی، و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 259) نظمه فی 832. یوجد فی (دار الکتب بقاهره: 4320 س) مثنوی بهذا العنوان لأشرف. ضمن خمسه ذکر فی فهرسها أنه نظمه 842. أوله:

خدایا تویی پادشاه همه

خداوندی تو، پناه همه

1349- مثنوی منهج التحریر

للسید قطب الدین محمد الذهبی المذکور فی (9: 884)، مثنوی عرفانی فی بیان الذات و صفات الباری. أوله:

بسم الله الرحمن الرحیم

ربط هویات بهوی قدیم

رأیته فی (المجلس: 2/ 5155) بخط حسن بن ملا حسن علی الخوشنویس الأردبیلی ضمن مجموعه کتابتها 1332 و أول منظوماته أنوار الولایه 19: 122 له و أخری أیضا فی (المجلس: 2/ 5715) کتابه المجموعه 1359.

1350- مثنوی منهج العشاق

للسید إبراهیم الکازرونی المذکور فی

ص: 310

(9: 1149) نقلا عن مجمع الفصحاء 2: 498.

1351- مثنوی منهج الهدایه

لرضا قلی هدایت الطبرستانی، 1215- 1288) المذکور فی (9: 1292) و هو من المثنویات الحماسیه الدینیه فی حوادث صدر الإسلام و فاجعه کربلاء و قیام المختار الثقفی إلی شهادته فی خمسه آلاف بیت.

و هو غیر مثنویاته السته: سته ضروریه 12: 144. أوله:

به نام آنکه به نامش شفای هر دردیست

به یاد آنکه به یادش نجات هر مردیست

یوجد فی (المجلس: 1194) بخط سلیمان بن محسن الحسینی الملقب بکاظم، کتب عن نسخه الأصل، کما فی فهرسها.

1352- مثنوی مواهب نامه

لأحمد ژنده پیل جام، المذکور فی (9:

188). توجد بهذه العنوان و النسبه نسخه بمشهد خراسان عند عبد الحمید المولوی ضمن مجموعه (رقم 2/ 501) کتابتها 1209- 1291 کما فی فهرسها.

1353- مثنوی مودت نامه

لأبجدی الهندی ناظم مثنوی أنورنامه المذکور فی (19: 122) و هو إحدی مثنویاته الخمسه. طبع فی مدراس فی 1944 م بمباشره محرم حسین اللکهنوی فی 408 ص مع مقدمه إنگلیزیه. و هو مثنوی فی غرام همایون پادشاه ملک خوزستان مع لعل پرور بنت ملک بدخشان، فی قبال خسرو و شیرین للنظامی، فی حدود ثلاثه آلاف بیت. جاء فیه:

نخستین زبده الأفکار گفتم

جواب مخزن الأسرار گفتم

واران پس رخت بستم بر دگر راه

کشیدم سوی أنورنامه بنگاه

و از آنجا باز چون گل برشکفتم

بسوی راغب و مرغوب رفتم

چو برگشتم از آن سعدین أکبر

بیک رشته کشیدم هفت جوهر

و فی آخره:

مودت بر سر هنگامه آمد

از آن نامش مودت نامه آمد

أوله:

خداوندا منور کن ضمیرم

بخندان چون چمن خاک ضمیرم

یوجد فی (المجلس: 1195) کتابته 1197 قوبلت مع نسخه الأصل، کما فی فهرسها.

ص: 311

1354- مثنوی موسی و خضر

لوقار الشیرازی، المیرزا أحمد (1232- 1298) المذکور فی (9: 1276). مثنوی عرفانی رأیته عند (الملک: 5142). أوله:

ای منزه پرده دار پرده در

وی بهر پرده در و از هر پرده در

چون سرایم من سپاست کان سپاس

در قیاس است و تو بیرون از قیاس

ضمن مجموعه کتابتها 1293.

1355- مثنوی موش و گربه

لکیوان، المذکور تفصیله فی (9: 927).

1356- مثنوی مونس الأبرار

صفانامه للخواجه عماد الدین الفقیه ناظم مثنوی محبت نامه بی دلان 19: 285 نظمه فی 766، کما مر فی القسم الدواوین و تتبع فیه مخزن الأسرار کما فی هفت آسمان 1: 77. أوله:

حمد الهی بنگار ای دبیر

چون رقم مشک به روی حریر

و جاء تاریخ نظمه فی آخره:

هفتصد و شصت و ششمین سال بود

که آخر این نظم نکو فال بود (766

) و جاء فی اسمه و لقبه:

چون به صفا روی به هنگامه کرد

نامش أزین روی صفانامه کرد

نام ز دیوان أدب یافته

مونس الأسرار لقب یافته

1357- مثنوی مونس الأخیار

لشعوری الکاشانی، المذکور فی (9:

528)، مثنوی عرفانی فی عشرین مقاله، مدح فیه اعتماد الدوله حاتم بیگ الوزیر و الشاه عباس الصفوی (995- 1037)، أوله:

ای قلم فکرت مدحت سرای

قفل در گنج سخن برگشای

...

خاصه شعوری که سگ کوی توست

خاک ره جلوه دلجوی توست

آخره:

پس بخیر آمده انجام أو

مونس أخیار شده نام أو

...

تا دم صور آورد این طرفه دیر

خاتمت دولت و عمرش بخیر

یوجد فی (دانشگاه: 1/ 3280) مع مثنوی مهر و وفا الآتیه له، بخط نجف علی بن محمد کاظم کتابته 1239، کما فی فهرسها.

1358- مثنوی مونس العشاق

أصلها لشهاب الدین یحیی بن حبش

ص: 312

السهروردی، و النظم لعماد الدین عرب شاه الیزدی. طبع المتن فی إشتوتگارت بمباشرهOTTOSPIES فی 1934 م، و ثانیا بمباشره الدکتور بیانی فی مجله پیام نور الطهرانیه. أول المثنوی:

صد حمد و ثنا ز جان دمادم

و ز صورت آب و خاک و آدم

بر حضرت ذو الجلال أوحد

قیوم و قدیم و حی و سرمد

آخره:

از جان صلوات شده مقالش

بر حضرت مصطفی و آلش

یوجد فی إستانبول (أونیورسیته: 10/ 538) ضمن مجموعه کتابتها 826/ و صورته الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه: 241) و أخری أیضا فی (أونیورسیته 2/ 2010) لم یذکر تاریخ کتابتها و صورتها الفتوغرافیه بطهران (إلهیات: 1 ع) کما فی فهارسها.

1359- مثنوی موهو

لشاهی آکری اللکهنوی، المذکور فی (9:

502) مثنوی فی غرام أخیه السید موسی مع هندیه اسمها موهو کما مر.

1360- مثنوی مهر خاوری

لمعصوم التبریزی، یوجد فی (الرضویه) کما مر فی (9: 1070).

1361- مثنوی مهر عالم آرا

لوحید، مثنوی فی 600 بیت، مدح فیه الشاه عباس الثانی (1052- 1077)، یوجد بهذا العنوان و النسبه ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر فی (دانشگاه: 2591) فیحتمل أن یکون الناظم المیرزا محمد طاهر وقایع نگار القزوینی المذکور فی (9: 1266).

1362- مثنوی مهر و ماه

لحسینی القزوینی، ناظم الخمسه 7: 257.

ذکر فی مجمع الفصحاء. و طبع ضمن خمسته بشیراز فی 1324 علی الحجر و بمبئی و رأیته فی (الملک: 2/ 5293) ضمن خمسته المؤرخه 1243. أوله:

خداوندا دلی ده سوز در سوز

بطور عشقبازی آتش افروز

بمن بنما ره میخانه عشق

می وصلم ده از پیمانه عشق

و نسختان آخرتان أیضا فی (الملک: 5295 و 2591) کلتاهما من القرن الثالث عشر.

1363- مثنوی مهر و ماه

لعارف اللاهوری، المذکور فی (9: 670).

ص: 313

1364- مثنوی مهر و ماه

لمیر عسکری، عاقل خان الرازی، المتوفی 1108 و هو فی قصه أصلها هندیه و نظمها بالفارسیه، ثم اقتبس منه ظهیر الکرمانی فی مثنوی مجمع البحرین 19: 283 کما مر.

مثنوی مهر و ماه

لعصار التبریزی، یأتی بعنوان مثنوی مهر و مشتری.

1365- مثنوی مهر و ماه

و مثنوی شمع و پروانه لعلی أکبر رضی.

یوجد فی (المتحف البریطانی: 10941.) و لم یذکر أکثر من هذا فی فهرسها.

1366- مثنوی مهر و ماه

لنصرتی الهندی، میان نصرت، کما مر فی (9: 1194).

1367- مثنوی مهر و ماه

لنهالی، نظمه باسم حسین قلی میرزا فرمان فرما القاجار ظاهرا. أوله: [ثنا و ستایش که بمیزان ... حسین قلی میرزا فرمان فرما ...

به نام پاک شاه حی و دانا

جهان بخش و روانبخش و توانا

یوجد منه نسخه عند (فخر الدین النصیری: 333) بطهران فی 182 ورق و کل ورقه فی 24 بیتا کتابته 1245.

1368- مثنوی مهر و محبت

للحکیم شفائی، الملا شرف الدین حسن المذکور فی (9: 529) موجود بخط علی رضا عباسی کما مر. نظمه فی 960 (نسخه مهر). توجد نسخه أخری منها فی (دانشگاه: 3040) بخط شاه میر بن محمد أمیر الحسینی الأصغرآبادی کتابته محرم 1052، ناقصه الأول، جاء فی آخرها:

سخن می گشودم پرده از چهر

که ناگه رو نمود این (نسخه مهر

) ...

کند هرکس در این گلشن صبائی

گل تحسین فشاند بر (شفایی

) رأیت نسخه من دیباجه محمد تقی الدولت آبادی علی کلیات حکیم شفائی فی (الملک: 1/ 4171) من القرن الحادی عشر و ذکر فیه فهرس الکلیات علی ما یأتی:

1- القصائد 2- ترکیب و ترجیع 3- الغزل 4- الهجویات و المطائبات 5- مثنوی نمکدان حقیقت علی وزن الحدیقه 6- مهر و محبت علی وزن یوسف و زلیخا 7- دیده بیدار علی وزن مخزن الأسرار 8- مختصر مجمع البحرین علی وزن

ص: 314

تحفه العراقین.

1369- مثنوی مهر و مشتری

لعصار التبریزی، شمس الدین محمد المذکور فی (9: 724) و هو فی غرام مهر بن شاپور حاکم استخر مع مشتری بنت وزیره و سماه فی تذکره الشعراء غنی: 90 مهر و ماه غلطا. نظمه فی 778 فی 5121 بیتا، و ترجم بالترکیه أیضا، کما فی کشف الظنون. أوله:

به نام پادشاه عالم عشق

که نام اوست نقش خاتم عشق

نسخه شایعه: (نور عثمانیه: 2/ 4190) ضمن المجموعه المؤرخه 844، و رأیتها فی (الملک: 5934) بخط محمد بن محمد المشهور ببقال کتابته 14 رمضان 878 مصوره و مذهبه، و (الملیه: 104) کتابته 884 أیضا مصوره و مذهبه و (پاریس: 766..) بخط منعم الدین بن إبراهیم الأوحدی کتابته 2 رجب 895، کما فی فهارسها.

1370- مثنوی مهر و وفا

لسالم التبریزی، محمود بیک الترکمان المذکور فی (9: 421) و هو علی زنه مخزن الأسرار ترجمه معاصره فی مجمع الخواص 7: 110 و أورد بعض أبیاته.

1371- مثنوی مهر و وفا

لشعوری الکاشانی، المذکور فی (9: 528) مثنوی عرفانی و غرامی فی غرام مهر و وفا، نظمه فی 1432 (بلاغت) بیتا، و مدح فیه شاه عباس الصفوی (995- 1037) و وزیره حاتم بیک اعتماد الدوله أوله:

الهی از دل من بند بردار

مرا در بند چون و چند مگذار

آخره:

از شأن بیان این سخن با خبرست

آنکه نشانی از (بلاغت) دارد

یوجد مع مثنوی مونس الأخیار: 312 له فی (دانشگاه: 2/ 3280) کما مر

1372- مثنوی مهیج الأشواق

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1237) و هو سادس مثنویاته من الخزائن السبعه له یوجد منه فی (دانشگاه: 2425) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر

1373- مثنوی می باید شنید

لرفعت الهندی، غلام أشرف، أورد بعضها

ص: 315

فی روز روشن: 248

1374- مثنوی میخانه

لزلالی الخوانساری، الحکیم محمد حسن المذکور فی (9: 404) و هو إحدی مثنویاته السبعه فی بحر الحدیقه السنائیه فی أربعین (قدح) و قصص عرفانیه، مدح فیه المیر الداماد المتوفی 1041 أوله: الحمد لله از دوستگانی این آیه الهی

نام أو باده سینه میخانه

دهن هر که هست پیمانه

رأیته فی (الملک: 34/ 5403) ضمن مجموعه کتابتها 1100 و (الملک: 6/ 4843 و 2/ 4843) کلاهما من القرن الحادی عشر

1375- مثنوی میخانه

لمیر غلام رسول المشهور بالمیرزا محمد علی آزاد المذکور فی (9: 6) و مر له مثنوی خمخانه 19: 172

1376- مثنوی میمنت نامه

لتأثیر التبریزی، المیرزا محسن المذکور فی (9: 164) مثنوی أخلاقی قصصی فی بحر شاهنامه للفردوسی، فی قصه عمر بن حمزه و نور الدهر بن بدیع الزمان و بدیع الزمان و لندهور بن سعد یوجد فی (المجلس: 957) ضمن کلیاته فی 293 بیتا کتبت فی حیاه الناظم 1124- 1129 و أخری (سپهسالار: 283) أیضا ضمن کلیاته و علیها بلاغ الناظم، و (دانشگاه:

9/ 3628) کما فی فهرسها

1377- مثنوی می و رنگ

لخواجه قطب الدین محمد بن کمال الدین بختیار کاکی الأوشی، المذکور فی (9: 883) طبع بکانپور

1378- مثنوی ناز و نیاز

لذوقی السمرقندی، المذکور فی (9: 341) مثنوی علی زنه خسرو و شیرین نظمه باسم قل أحمد خان کما مر

1379- مثنوی ناز و نیاز

لضمیری الأصفهانی، کمال الدین حسین و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 260) و توجد منها نسخه فی (الرضویه: 1043 أدبیات) من القرن العاشر ساقط الأول و الآخر، کما فی فهرسها

ص: 316

1380- مثنوی ناز و نیاز

لمفتون الدنبلی، عبد الرزاق بیک المذکور فی (9: 1083) نقلا عن آثار الشیعه: 211

1381- مثنوی ناز و نیاز

لنجاتی الگیلانی، ذکر فی هفت آسمان 1:

145 أنه تتبع فی مثنویه هذا مخزن الأسرار للنظامی، و نقل عن واله داغستانی أنه من شعراء عصر شاه عباس الصفوی: و أن مثنویه غیر مشهوره، ثم أورد هفت آسمان خمسه عشره بیتا منه، و أما الأبیات فهی فی قصه (لیلی) راجعه

1382- مثنوی ناز و نیاز

لوحید القزوینی، محمد طاهر وقایع نگار المذکور فی (9: 1266) مثنوی فی 2200 بیتا توجد نسخه منها بخط من القرن الحادی عشر مع عاشق و معشوق له عند گل چین المعانی بطهران، کما مر و ذکر فی فهرس (دانشگاه) وجود مثنوی راز و نیاز له فی تلک المکتبه (رقم 2591) فی قصه (نیاز و ناز) و یحتمل اتحادهما

مثنوی ناصر و منصور

للکاتبی، یأتی بعنوان ناظر و منظور

1383- مثنوی ناظر و منظور

لپیر جمال الأردستانی المتوفی 879 المذکور فی (9: 161) أوله: در معنی الله نور السماوات و الأرض

زبان می گشایم بحمد کریم

بحمد کریم رحیم قدیم

یوجد ضمن کلیاته بخط علی أشرف بن علی کتابته 1235 فی (المجلس: 1132) فی 50 بیتا، کما فی فهرسها

1384- مثنوی ناظر و منظور

للحاجی الأبرقوهی، من القرن العاشر، المذکور فی (9: 217) و جاء فی المثنوی تاریخ النظم و اسمها و عدد أبیاتها:

مادر طبع من این طفل خیال

زاد در نهصد و هفتاد و دو سال (972)

چون فلک قرعه پی نامش زد

نام این ناظر و منظور آمد

بیت افسانه عشقم ز قلم

صد و پنجاه و شش آمد برقم (156

) أشار فیه إلی سفره إلی الهند، و مدح قطب شاه بها، یوجد فی (المجلس: 964) ضمن

ص: 317

دیوانه، کما فی فهرسها

1385- مثنوی ناظر و منظور

أو مجمع البحرین أو ناصر و منصور لکاتبی الترشیزی، المتوفی 838 أو 839، المذکور فی (9: 896) و هو مثنوی ذو بحرین و أشار الناظم فیه إلی اسمه:

اسم این خود مجمع البحرین یافت

و اخترش از مطلع کونین یافت

عامر این معمره معمور باد

ناظر این منظره منظور باد

أوله:

ای شده از قدرت تو ما و طین

لوحه دیباچه دنیا و دین

یوجد نسخه منه بطهران عند علی أصغر المهدوی ضمن دیوانه المؤرخه 890 و أخری فی (المجلس) من القرن التاسع و (الملیه: 109) من القرن العاشر

1386- مثنوی ناظر و منظور

لوحشی البافقی، المذکور فی (9:

1264) مثنوی فی بحر خسرو و شیرین للنظامی، فی حدود 1500 بیتا فی غرام ناظر و منظور، جاء فیه ماده تاریخ نظمه 966 أوله:

زهی نام تو سر دیوان هستی

ترا بر جمله هستی پیش دستی

یوجد منه ثلاث نسخ فی (المجلس) أحدها (4/ 2665) ضمن مجموعه کتابتها 1060 و أخری (رقم 1/ 1159) من القرن الحادی عشر، و الثالثه (رقم: 2338) بخط محمد رضا النوری ضمن مجموعه المؤرخه 1292

1387- مثنوی ناموس نامه

لتائب التبریزی، مر ذکره فی (19: 85)

1388- مثنوی نامه دانش

للسید محمد علی خیر الدین الهندی المذکور فی (9: 756)

1389- مثنوی نامه دلنواز

لکوثر الهمدانی، المولی محمد رضا، المذکور فی (9: 923) مثنوی عرفانی مع دیباچه منثوره أوله: شرح دیباچهنامه دلنواز که هزار گلشن راز

ای ز نامت نامها نامی نما

نامه ام از نام خود نامی نما

یوجد فی (الرضویه: 1044 أدبیات) من القرن الثالث عشر

ص: 318

مثنوی نامه نامی

أو پنج گنج لمیر محمد صادق، طبع بمباشره النفیسی بطهران فی 1357، حاوی للمثنویات الخمسه التی ذکرت کل منها فی محله: درج گهر، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، وامق و عذراء، یوسف و زلیخا

1390- مثنوی نان و پنیر

للشیخ البهائی، محمد بن الحسین المتوفی 1030 مثنوی فی 309 بیتا طبع بأصفهان 1328 ش و بعدها

1391- مثنوی نان خشک

لمظهر حسین، مر ذکره فی (9: 1063)

1392- مثنوی نان و حلوا

للشیخ البهائی، مثنوی فی 408 بیتا طبع مکررا بطهران فی 1303 مع شیر و شکر و رباعیات بابا طاهر بمباشره عبد الغفار و بعدها بالهند و مصر و ترکیا و شیراز و أصفهان

1393- مثنوی نان و خرما

للشیخ البهائی، طبع مع نان و حلوا و شیر و شکر و نان و پنیر بأصفهان فی 1328 ش جمعا فی 56 ص

1394- مثنوی نان و خرما

لشاعر یتخلص ب پروانه، تتبع فیه نان و حلوا للشیخ البهائی، فی ذکر سوانح سفره الحجاز محشونه بالمواعظ فی سنه 1230:

شیخ ما چون نان و حلوا گفته بود

بابها در معانی سفته بود

نان و خرما ساختم شیرین چو قند

تا فتد در ذوق أهل دل پسند

گر دهی (پروانه) را پروانگی

می کنم از ما سوا بیگانگی

أوله:

حمد بی حد و سپاس بی قیاس

هم ستایش کان بود محکم أساس

یوجد فی (الرضویه: 1047 أدبیات) بخط میرزا محمد قلی نوری، کتابته 16 صفر 1261 و علیها بخط غیر الکاتب للمتن أنه لبهائی اللاهیجی، کما فی فهرسها

1395- مثنوی نان و سرکه

للسان الواعظین التربتی، الحاج ملا علی أکبر، المذکور فی (9: 942) طبع مع أنیس الواعظین بطهران علی الحجر فی 1307

1396- مثنوی نان ونمک

لمیرزا جعفر علی اللکهنوی المتوفی قبل 1295 مثنوی أخلاقی طبع فی 1272، له دیوان شعر و نخل ماتم فی المراثی

ص: 319

ترجمته فی طبقات أعلام الشیعه- الکرام: 271

1397- مثنوی نتائج الأفکار

لقدرت الدهلوی، مر فی (9: 776) نقلا عن القاموس الترکی أن له منظومه نتائج الأفکار

1398- مثنوی نجم الهدی

لشاه محمد تقی همدم، ناظم مثنوی لمعه الشمس 19: 275 منظومه عرفانیه فی بحر المثنوی المعنوی للبلخی، کما مر

1399- منظومه ندای شریعت

للسید محمد الشریعه ابن السید أبی القاسم الزفره ای المتخلص ب (ساعی) المولود 1321 ش، منظومه أخلاقیه فی المناجاه و مدح النبی صلی الله علیه و آله و الأمیر، و ترجمه کلمات القصار للأمیر علیه السلام ، کل کلمه برباعیه و أشعار أخلاقیه و مراثی و أحادیث، طبع بأصفهان فی 71 ص بقطع صغیر

1400- مثنوی ندبه الأسرار

لنجف علی سرشار القفقازی الأعمی، المتوفی 1234، المذکور فی (9: 440) یوجد ضمن دیوانه فی (دانشگاه: 4053)، مذهبه و مصوره من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها

1401- مثنوی نرد

لمیرزا محمد طاهر وحید القزوینی، المذکور فی (9:

1266) مثنوی فی 60 بیت

1402- مثنوی نرگس دان

لذبیحی الیزدی، الآخوند ملا إسماعیل ناظم مثنوی تاریخ جلوس 19: 133 نظمه باسم الشاه سلطان حسین الصفوی (1105- 1135) و میرزا محسن تأثیر، و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه فی شرح أحوال نرجس خاتون والده الإمام الغائب علیه السلام نظمه فی 1115 (نرگس دان ذبیحی) و توفی الناظم فی 1150 و طبع المثنوی بتبریز فی 1325 علی الحجر رأیتها فی (الملک: 5582) مذهبه کتابتها 1279 أوله:

به نام آنکه فرمود از بدایت

بحب خاندان ما را هدایت

به وحدانیت ذاتش کما هی

گواهی داده از مه تا به ماهی

آخره:

تاریخ طلب چو ناظمش از من کرد

نرگس دان ذبیحی آمد تاریخ 1115

ص: 320

و نسخه أخری فی (الملک: 5120) بخط حسن الملایری، کتابتها 1302 و نسخه فی (دانشگاه: 4031) بخط أبو القاسم بن محمد تقی فائق الآشتیانی، کتابتها 21 ج 1/ 1313

1403- مثنوی نرگس و گل

لبهار الشیروانی، المیرزا نصر الله، المتوفی 1300، المذکور فی (9: 146) و مر له مثنوی تحفه العراقین 19: 138

1404- مثنوی نزهه الأحباب

لفرید الدین عطار النیشابوری المذکور فی (9: 729) طبع ضمن مجموعه من مثنویاته بکانپور الهند و طهران 1352 ثانیا یوجد فی (دانشگاه: 2238) ضمن مجموعه من مثنویاته من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها

1405- مثنوی نسب نامه

لشاعر یتخلص فیه بمظلوم، و هو مثنوی فی نسب الصفویه و مدحهم فی حدود ألف و سبعمائه بیتا، نظم فی عهد الشاه طهماسب (930- 984)، و فی آخره مطالب عرفانیه فی السیر و السلوک و طریق التتویج (لبس التاج) جاء فیه:

نام این نسخه ای رفیق شفیق

شد نسب نامه از سر تحقیق

دل (مظلوم) را ضیایی بخش

وز صفای خودت صفایی بخش

أوله:

صدر هذا الکتاب بسم الله

افتتاح الخطاب بسم الله

أول القول اسمه الأعلی

صانع الصنع مبدع الأشیاء

یوجد فی (دانشگاه: 3427) بخط بهاء الدین محمد مشرف سرکار فیض الأنوار، صفر 1160 و ع 2/ 1162 مذهبه، کما فی فهرسها

1406- مثنوی نسب نامه

لوالهی القمی، المذکور فی (9: 1257) مثنوی عرفانی و تماثیل و حکایات فی حدود 410 بیتا أوله:

می نهد خامه ام بجای کلاه

بر سر نامه تاج بسم الله

پس بحمد خدای کون و مکان

در فشان می کنم زبان بیان

آخره

(والهی) چون تمام شد نامه

خواست از برایش از خامه

ص: 321

کردمش بر جریده مرقوم

به نسب نامه ساختم موسوم

یا رب آفاق سیرگاهش کن

همنشین گدا و شاهش کن

رأیته فی (الملک: 27/ 4076) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر و یوجد فی (دانشگاه: 9/ 2473) من القرن الثانی عشر، کما فی فهرسها

1407- مثنوی نسب نامه کرد مازندرانی

لصدر الشعراء قاجار، غلام حسین میرزا المذکور فی (9: 604) نظمه فی 1290 و أهداه إلی صاحب دیوان الشیرازی المتوفی 1314

1408- مثنوی نسخه مهر و وفا

لفائض الأردبیلی، مثنوی غرامی نظمه فی 1043، یوجد فی (الملیه: 4/ 564 ف) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر کما فی فهرسها و یحتمل أن یکون الناظم المولی حیدر علی المتوفی 1081 و المذکور فی (9: 805) أوله:

شکر که دیباچه مهر و وفا

گشت مشرف به سپاس خدا

آخره:

مونس من باد محبت تمام

کار دلم باد وفا، و السلام

1409- مثنوی نشاط القلوب

لتمکین الشیرازی، و هو فی قصه مختار نظم بالهند فی طی سته سنین و فرغ منه فی 1227، یوجد منه فی یزد عند السید أبو الفضل السعیدی (ریحان یزدی) بخط وهاب بن علی المعروف بتجلی شاه بن علی بیگ کتابته 1 ج 1/ 1230، کما فی نسخه های خطی، و یحتمل أن یکون الناظم الحاج زین العابدین بن ملا إسکندر الملقب بمست علی شاه (1194- 1253) المذکور فی (9: 176).

1410- مثنوی نشأه بی خمار

أو ساقی نامه لتقی الدین الأوحدی مؤلف عرافات العاشقین المذکور فی (9: 173).

1411- منظومه نصاب الرجال

لوقار الشیرازی، المیرزا أحمد 1232- 1298) المذکور فی (9: 1276) منظومه انتقادیه طبع بتبریز 1309 ش و 1337 ش فی 23 ص.

ص: 322

1412- مثنوی نصاب معروف

لشاعر یتخلص ب (معروف) و یحتمل أن یکون الخطاط الملازم للسلطان أحمد جلایر، أو معروف البرزنجی، أو معروف التبریزی کما مر فی (9: 1066). أوله:

باب الألف:

قال النبی صلی الله علیه و آله / أول ما خلق الله عشقی

.

اله است و الله یعنی خدای

أحد واحد است و یکی رهنمای

ألب است خردمند و أول نخست

أجیر است مزدور، أمین است درست

آخره:

در این جمله ألفاظ شد (یک هزار)

ز (معروف) این نسخه شد یادگار

دگر بیست ألفاظ گشته پدید

لغت را هزار اندرین شد مزید

همه سیصد و هفت بیت است این

دیگر گشت هشتاد بالا برین

علی ترتیب الحروف لکل حرف باب، و فی أولها حدیث أول الحدیث الحرف المناسب للباب کما فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 294.

1413- منظومه نصائح الزمان

لمحزون الأصفهانی، الحاج عبد المحمود المذکور فی (9: 975).

1414- مثنوی نصرت نامه

لپیر جمال الأردستانی، المتوفی 879 و المذکور فی (9: 161) توجد منه نسخه فی (پاریس: 813.) ضمن المجموعه المؤرخه 868- 873 و أخری فی (المتحف البریطانی: 5098.) مع فرصت نامه له من القرن الحادی عشر.

مثنوی نصیحت نامه

لأوحدی، مر بعنوان جام جم 19: 145.

1415- مثنوی نصیحت نامه

لملا حبیب الله بن علی مدد شریف الکاشانی الساوجی، المذکور فی (9: 897) طبع بطهران فی 1310 ش بقطع صغیر فی 43 ص.

1416- مثنوی نصیحت نامه

لشاعر یتخلص بصدر، نظمه لأولاده الثلاث: علی أکبر و حسن و عبد العلی. أوله:

بیا ساقی از روز گشتم نزار

می روشن و جام صافی بیار

یوجد فی (الملیه 848 ف) بطهران ناقصه الآخر بخط یحتمل أنه من القرن الرابع عشر.

ص: 323

مثنوی نصیحت نامه

لعطار، مر بعنوان پندنامه 19: 132.

مثنوی فی نظم کبری

أصله للمیر سید شریف و النظم لنور علی شاه الطبسی مر فی (17: 259).

1417- مثنوی نظم المعالی

لشاعر یتخلص بصدر الذهبی، من القرن التاسع و کان یشتغل بالتذهیب حیث قال فیه:

پیر گشتی چه جای تذهیب است

نوبت کنج و وقت تهذیب است

و هو نظم نثر اللآلی فی 249 بیتا، نظمه سنه 867.

شرح نثر اللآلی عربی

هست نظم المعالی ذهبی

...

سال تاریخ نظم این گوهر

بمحرم بروز خمس عشر

رفته از هجرت رسول خدا

هشتصد و شصت و هفت ای دانا

أوله:

حمد پروردگار حی خبیر

خالق و رازق و علی و کبیر

...

ابتدأ می کنم به نام خدا

تا کنم نظم در شاه رضا

توجد منها نسختین فی (المجلس: 2695 و 2696) کلتاهما من القرن التاسع و مذهبتان.

و فی نسخه الأولی قطعه یوصف فیه مدینه بغداد و احتمل صاحب الفهرس أن الناظم کان ساکن به.

1418- مثنوی نظم الوصول

لسدید الدین المتخلص ب (منزوی).

مثنوی فی النجوم نظمه فی 1153، أوله:

هو الله الذی رفع السماوات

بحکمت کرد پیدا نور و ظلمات

...

به نزد آنکه دانای علوم است

مقدم از همه علم نجوم است

آخره:

إذا کانت وصولا لأصول

لذا سمیتها نظم الوصول

لتاریخ الکتابه فی الکتاب

تطابق اسمه عدد الحساب

چه إنسان در جهان ناپایدار است

بخلق از (منزوی) این یادگار است

یوجد مع مثنوی تحفه الدلائل 19: 137 له فی (دانشگاه: 2/ 3557) کما مر.

و یوجد للناظم پنج گنج فی النجوم و العلوم الغریبه و خزانه الأحکام و منظومه فی

ص: 324

حرکه الفلک و نظم الأصول فی الرمل فی مکتبات إیران.

1419- مثنوی نغمه الأولیاء

لمیر عین الدین حسین الدزفولی الذهبی ناظم صحیفه الأصفیاء 19: 234 مثنوی فی استقبال زاد المسافرین للهروی و لیلی و مجنون للنظامی، فرغ منه فی 14 ذی حجه 1331. أوله:

ای نام تو سرنبشت جانها

از نام خوشت روان روانها

1420- مثنوی نغمه عشاق

للشیخ مهدی بن أبی الحسن الإلهی القمی طبع بطهران فی 1320 ش فی 403 ص.

1421- مثنوی نفحه الأزهار

لنوعی زاده، المذکور فی (9: 1236) و هو ثانی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 265).

1422- مثنوی نفحه الأنوار

لمیر عین الدین حسین الدزفولی الذهبی ناظم صحیفه الأصفیاء 19: 234، مثنوی عرفانی فی حدود 2220 بیتا. أوله:

ای رخت آینه طلعت ذات

صفت لعل لبت آب حیات

1423- مثنوی نقاش و صورت

لناصر علی السهرندی (السرهندی) الکشمیری، المذکور فی (9: 758) مثنوی فی 540 بیتا. أوله:

الهی ذره دردی بجان ریز

شرر در پنبه زار استخوان ریز

یوجد فی (المجلس: 5/ 2666) ضمن المجموعه المؤرخه 1171. کما فی فهرسها.

1424- مثنوی نقش أرژنگ

لرشیدی عباسی، المذکور فی (9: 362) مثنوی عرفانی رأیته فی (الملک: 3/ 5266) بخط من القرن الحادی عشر. أوله:

طغرای صحیفه صفت الله است

ذاتش بظهور نام بسم الله است

...

ای چمن پرور بهار وجود

نقشبند نگارخانه بود

1425- مثنوی نقش بدیع

لغزالی المشهدی، المذکور فی (9: 789) نظمه باسم خان زمان فی ألف بیت و أخذ صله لکل بیت دینارا ذهبا، کما مر فی القسم الدواوین. و ذکر فی هفت آسمان 1: 102 أنه تابع فیه مخزن الأسرار للنظامی و رأیته عند (النصیری: 10) کتابته 8 ع 2/ 982، کتب علیه أنه تحفه الأحرار و أخری

ص: 325

عند (الملک: 2/ 4076) فی حدود 865 بیتا من القرن الحادی عشر.

1426- مثنوی نقش خیال

لإبراهیم معلم زاده، المذکور فی (9: 4) مثنوی ترکی نظمه فی 1014 یوجد عند (الملک).

1427- مثنوی نگارستان چین

للسید أحمد السندی، مثنوی قصصی و فیه من الحماسیات الدینیه. رأیته فی حدود 205 بیتا. أوله:

نگارستان طراز خوش بیانی

سخن صورتگر چین معانی

برنگ تازه این نقش چین ریخت

به صورت جان معنا این چنین ریخت

آخره:

ز کلک مانی سحر آفرینش

خطاب آمد نگارستان چینش

و نسخه أخری فی (دانشگاه: 6/ 3444) ضمن مجموعه کتبت فی قندهار و کابل سنین 1189- 1195، کما فی فهرسها.

1428- مثنوی نگارنامه چین

لمیرزا أبو طالب بن میرزا بیگ الموسوی الفندرسکی الأسترآبادی الأصفهانی، المعاصر لشاه سلیمان الصفوی (1077- 1105) و هو الذی تمم حمله حیدری 7: 91. و هو مثنوی مع دیباجه منثوره یوجد بطهران عند عبد الحسین بیات ضمن جنگ رفیع الدین محمد رافع کتابتها 1078- 1084 کما فی فهرس الرضویه، گل چین.

1429- مثنوی نگارنامه

لقاسمی الجنابذی، مر بعنوانه الآخر کارنامه 17: 230 و هو علی زنه لیلی و مجنون فی خمسمائه بیت، نظمه فی 947 کما مر فی (9: 866).

1430- مثنوی نل و دمن

لفیضی الهندی، المذکور فی (9: 855) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 262) فی حکایه معاشقه نل مع دمن مأخوذه من القصص السانسکریتیه فی أربعه آلاف بیت فی قبال لیلی و مجنون نظمه فی مده أربعه أشهر، و ذکر فی هفت آسمان 1: 118 أنه فی أربعه آلاف بیت رأیته فی (الملک: 5369) بخط محمد یحیی کتابته 1037، مذهبه و نسخه أخری منه فی (الملیه بتبریز: 2867) بخط محمد سعید کتابتها 1050 و (دانشگاه: 65/ 2950) ضمن مجموعه المؤرخه 1076 کما فی فهارسها

ص: 326

1431- مثنوی نمازنامه

لتائب التبریزی، مر فی (19: 83، 85)

1432- مثنوی نمد و بوریا

لخواجو الکرمانی (689- 753)، المذکور فی (9: 304) یوجد بطهران عند (مهدی البیانی) ضمن کلیاته المؤرخه 820- 821، کما فی درباره نسخه های خطی 1: 14 و لم یشیر أکثر من هذا إلی خصوصیات المثنوی

1433- مثنوی نمکدان حقیقت

للحکیم شفائی، مثنوی علی وزن الحدیقه السنائیه کما فی دیباجه کلیات حکیم شفائی المشار إلیها فی مثنوی مهر و محبت 19: 314 للناظم و یوجد فی (دانشگاه: 14/ 2473) مع غزلیات للناظم و جاء فی الفهرس بعنوان نمکدان و لم یشر إلی خصوصیاته

1434- مثنوی نمکدان دین

لمحمد داود الأصفهانی ناظم مثنوی زبور العاشقین 19: 196 منظومه فی توصیف مجالس الأعیان و الملوک فی عصره و وصف الأوضاع الحاکم فی زمانه یوجد فی (سپهسالار: 256)

1435- مثنوی نور الأنوار

لمظفر علی شاه، محمد تقی الکرمانی، المذکور فی (9: 648) و هو فی الکیمیاء فی أربعه آلاف بیتا، یوجد عند الشیخ رستم نطقی بطهران، و عند (فخر الدین) و (الملک) و (الرضویه: 1053) أوله:

أول این دفتر با جزر و مد

نام نامی خداوند أحد

طبع مع مقدمه نصر الله سبوحی فی 1338 ش بطهران

1436- مثنوی نورس نامه

لملک قمی و ظهوری الترشیزی، و هو فی قبال مخزن الأسرار للنظامی نظمه بأمر عادل شاه، کما فی میخانه و فی عالم آرای عباسی أن ملک قمی و ظهوری الترشیزی نظما معا نورس نامه فی تسعه آلاف بیت راجع (9: 656 و 1099)

1437- مثنوی نور علی نور

لسرخوش اللاهوری، محمد أفضل المذکور فی (9: 439) تتبع فیه مثنوی المعنوی للمولوی البلخی

ص: 327

1438- مثنوی نوروز و جمشید

لمحمد باقر رشحه الأصفهانی بن محمد بن علی أصغر، المولود بأصفهان 1203 و المتوفی بیزد 1266 مثنوی فی غرام نوروز البختیاریه و جمشید بن وزیر ختن، نظمه فی 1250، و مدح فی آخره المیرزا حسین خان العلوی وزیر نائین و فتح علی شاه القاجار، و من العجب أن فی بطن المثنوی هذا تذکره شعراء لمائه و سبعه و ثلاثین شاعرا، لکل شاعر ثلاثه أبیات طبع مع مقدمه گل چین المعانی بطهران فی 1344 ش أوله:

ای وصف توهم تو کرده ز آغاز

این در ز کرم تو کرده ای باز

یوجد منه فی (الرضویه: 1054) یحتمل أن یکون بخط الناظم

1439- مثنوی نور الهدایه

للشیخ نجیب الدین رضا التبریزی الذهبی ناظم مثنوی سبع المثانی 19: 201 و غیره

1440- مثنوی نور الیقین

لسلطان الکرمانشاهی المذکور فی (9: 461) و هو مثنوی فی بحر الرمل

1441- مثنوی نوشین روان

لتقی دانش التفرشی، ضیاء لشکر و مستشار أعظم بن حسین (حدود 1288 ق 1326 ش مثنوی فی شرح أحوال الملک أنوشیروان طبع بطهران، و یوجد فی (المجلس: 2697) بخط الناظم کتابته 1340 ق فی 214 ص أوله:

ای فرازنده بلند سپهر

ای فروزنده رخ مه و مهر

1442- مثنوی نون و دوغ

لمحمد حسین بن محمد علی الشهرستانی المتوفی 1315 و هو فی قبال نان و حلوا و طبع ببغداد فی 56 ص و له خوان نعمت أیضا مطبوع

1443- مثنوی نهایه الإعجاز

لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو سابع مثنویاته من الخزائن السبعه له یوجد فی (دانشگاه: 2425) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر

1444- مثنوی نهایه الحکمه

لپیر جمال الأردستانی، المذکور فی (9:

161) مثنوی عرفانی مع عناوین مشروحه منثوره، و هو قسم من مثنوی حقائق

ص: 328

أحوال المصطفی له رأیته فی (الملک: 5401) أوله: قال الله تبارک و تعالی هذا کتاب نهایه الحکمه ای عزیز بدان که حکمت الهی

الصلاه ای عاشقان کامد امام

بر رخش آرید ایمان و سلام

ضمن مجموعه رسائله المذهبه من القرن العاشر، و یوجد فی (پاریس: 813) أیضا ضمن رسائله و المؤرخه 868- 873

1445- مثنوی نهر و عین

لعنصری البلخی، المذکور فی (9: 773) نسب إلیه فی آتشکده آذر و لکن لم یراه

1446- مثنوی نه سپهر

أو سلطان نامه لأمیر خسرو الدهلوی (آکره 651- دهلی 725) المذکور فی (9: 293) و هو تسعه منظومات علی أوزان عروضیه مختلفه، نظمه باسم قطب الدین مبارک شاه، و طبع مع مقدمه إنگلیزیه لمحمد وحید میرزا و حواشی منه فی 1328 ش بکلکته فی 490” 53 ص و یوجد فی (المجلس: 455) بخط علی المشهور بادائی کتابته 923 أوله:

شکر یزدان را که در نطق آن تواناییم داد

کاسمانهای معانی را بنا خواهم نهاد

و نسخه فی (المتحف البریطانی: 7566) کتابته من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها أوله:

خدا را کنم بر سر نامه یاد

که بر بنده درهای معنی گشاد

1447- مثنوی نیرنگ

لزلالی الخوانساری المذکور فی (9: 404) و هو إحدی مثنویاته طبع بلکهنو فی 1290 علی الحجر

1448- مثنوی نیرنگ تقدیر

لراجه پیاری لآل من قوم کایته العظیم آبادی، المتخلص ب (ألفتی) ذکره صبح گلشن: 33

1449- مثنوی نیرنگ عشق

لغنیمت الپنجابی، محمد أکرم الملتانی المتوفی 1100 المذکور فی (9: 793) و یسمی مثنوی غنیمت أیضا، طبع بالهند مکررا رأیته فی (الملک: 7/ 4676) فی حدود 120 بیتا و الثانیه أیضا (الملک:

5091) أوله:

ص: 329

بمکتب می رود طفل پریزاد

مبارک باد مرگ نو باستاد

1450- مثنوی نیستان

لأدیب الکرمانی، الحکیم قاسم بن زین العابدین من القرن الثالث عشر، المذکور فی (9: 65) و هو علی زنه بوستان لسعدی الشیرازی توجد بشیراز، کما مر و أخری فی (تبریز، الملیه: 3672) کتابته 1322

1451- مثنوی واقعه أمیر تیمور

لقاسم أنوار، علی بن نصیر (757- 837) المذکور فی (9: 861) و هو مثنوی مع مقدمه فی عشره أسطر منثوره، أوله: برادر عزیز را سعادت ابدی مساعد باد یوجد فی (المجلس: 7/ 2612) ضمن کلیاته فی 53 بیتا بخط صدر قلندر کتابته 854

مثنوی واله

لشمس الدین الفقیر، مر بعنوان داستان واله 8: 40 و مر له شمس الضحی 14: 223

1452- مثنوی وامق و عذراء

لحسینی القزوینی الشیرازی، محمد حسین المذکور فی (9: 254) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 257) طبع مکررا أوله:

ای به نامت افتتاح نامه ها

ای به یادت گرمی هنگامه ها

رأیته فی (الملک: 1/ 5293) ضمن خمسته بخط محمد إسماعیل الشیرازی کتابتها 1243 و فی أولها إضافه أبیات علی ما ذکر قبلا أول هذه النسخه:

آنچه ضیابخش شب تار ماست

حمد خداوند جهان دار ماست

و أخری أیضا فی (الملک: 2/ 5295) ضمن خمسته من القرن الثالث عشر

1453- مثنوی وامق و عذراء

لسهیلی، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (المتحف البریطانی: 10934) من القرن الثانی عشر کما فی فهرسها

1454- مثنوی وامق و عذراء

لخواجه شعیب الجوشقانی الکاشانی ذکرنا فی (9: 529) أبیاتا منه یشیر إلی تاریخ فراغه من نظمه فی نصف شعبان 1032 و عدد أبیاته 1305 و اسمه وامق و عذراء، رأیته فی (الملک: 1/ 5577) مذهبه ضمن دیوانه. أوله:

ص: 330

الهی مخزن ... (.؟.) بخشای

فروغ مطلع انور بنمای

آخره:

بهر کاری که روی آری در این دیر

بود هم أول و هم آخرش خیر

1455- مثنوی وامق و عذراء

لضمیری الأصفهانی، کمال الدین حسین و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 260).

1456- مثنوی وامق و عذراء

لعنصری البلخی، أبو القاسم حسن المتوفی 431 المذکور فی (9: 773). نسبه إلیه الجامی فی بهارستان و قال وشحها باسم محمود سبکتکین، و لکن لم أراه. و قال سنگلاخ إنه رأی نسخه منه بخط علاء الدین گلستانه کما فی امتحان الفضلاء 2: 296. و ذکر فی هفت آسمان: 14 نقلا عن بهارستان.

1457- مثنوی وامق و عذراء

لفصیحی الجرجانی، المذکور فی (9:

834) و قال دولت شاه فی تذکرته إنه رأی نسخه منه ناقصه.

1458- مثنوی وامق و عذراء

لقتیلی. ذکر بهذا العنوان و النسبه فی فهرس (المتحف البریطانی: 9037) و أضاف أنه مصوره و مؤرخه 937.

1459- مثنوی وامق و عذراء

لنامی الأصفهانی، المیرزا محمد صادق المنشی المذکور فی (9: 1165). و هو إحدی مثنویاته الخمسه التی سماها ب نامه نامی فی ألفی بیت فی بحر التقارب. رأیته فی (الملک: 4/ 4988) کتابته ج 1/ 1202. أوله:

ای ز نامت نامه نامی به نام

وی به نامت افتتاح هر کلام

ای ز عشقت جمله خوبان بی قرار

وامق تو همچو عذرا صد هزار

و نسخه أخری فی (الملیه: 4/ 317 ف) کتابته 1198 و أخری أیضا (الملک: 5529) 27 ذی حجه 1252. و نسخه فی (القاهره دار الکتب: 1105 فارسی طلعت) ضمن نامه نامی کتابتها 1128- 1131 و احتمل الطرازی فی فهرسه أنه بخط الناظم.

1460- مثنوی وداد بشر

لصغیر الأصفهانی المذکور فی (9: 607) طبع قسم منه، ذکره شعرای معاصر أصفهان و أورد شطرا منه.

1461- مثنوی ورقه و گل شاه

لعیوقی، مر ذکره تفصیلا فی (9: 781) و نضیف أنه طبع بمباشره الدکتور محجوب بطهران فی 1343 ش.

ص: 331

1462- مثنوی ورقه و گل شاه

ترکیه، لشاعر یتخلص بمسیحی، نظمه باسم الشاه عباس الماضی (995- 1037)، یوجد نسخه منه فی (دانشگاه: 3221) بخط حبیب الله کتابته 1042 فی حدود خمسه آلاف بیت مع مقدمه منثوره. أوله:

ای معرفتنک باغ جهاننک ثمری

وی مکرمتینک بحر وجودنک کهبری

ورق دور کمال عشقنک چزی

گل شاه دو جمال جنک أثری

ذکر فی فهرس المکتبه عناوینها. و مر فی (9: 1040) عده شعراء باسم مسیح أو بتخلص مسیح و مسیحا و مسیحی. و ذکر فی آتشکده آذر: 35 مسیحی الأرمنی.

1463- مثنوی ورقه و گل شاه

فارسیه، أوله:

شنیدستم در أیام پیمبر

یکی خیل بدی با جاه و با فر

در أطراف یمن بگرفت آرام

بدی خیل بنی شیبان نشان نام

یوجد فی (دانشگاه: 3880) و أخری أیضا فی (دانشگاه: 4775) کلاهما من القرن الثالث عشر لم یذکر فی الفهرس ناظمها، غیر أن القرائن تدل علی إنها غیر ما مر لعیوقی.

1464- مثنوی فی وصف أکبرآباد

لحکاک الشیرازی، المیرزا منعم الهندی، المذکور فی (9: 260).

1465- مثنوی وصف أکبرآباد

لکلیم الکاشانی، أبی طالب المتوفی 1061 المذکور فی (9: 915) رأیته فی (الملک: 5243) من أوائل القرن الحادی عشر ضمن دیوانه.

1466- مثنوی وصف باغ أکبرآباد

لقدسی المشهدی، ناظم مثنوی وصف کشمیر الآتی ذکره. یوجد ضمن دیوانه فی (المجلس: 1044) غیر مؤرخه و أخری فی (دانشگاه: 4144) ضمن دیوانه من القرن الحادی أو الثانی عشر. أولها:

تعالی الله از این باغ دل فروز

که شامش راست فیض صبح نوروز

1467- مثنوی وصف باغ قزوین

لواعظ القزوینی، المیرزا محمد رفیع المتوفی 1089 المذکور فی (9: 1252) له مثنویتان: الأول منهما فی وصف باغ الجنه بقزوین فی بحر المتقارب فی 53 بیتا أوله:

ص: 332

بهار آمد و داغ دل تازه شد

به غم تنگ صحرای اندازه شد

و فی الثانی وصف باغ میدان قزوین فی بحر خسرو و شیرین للنظامی فی 92 بیتا. أوله:

شبی کز پی نبود آن را سحرگاه

ازو طول أمل وامانده در راه

یوجد کلاهما فی دیوانه (الرضویه: 602 أدبیات) و أخری (المجلس: 2519) کلاهما من القرن الثانی عشر، کما فی فهرسهما.

1468- مثنوی وصف چهل ستون

بأصفهان، لعلی قلی بن یوسف بیک فرصت. مثنوی فی 64 بیتا. أوله:

ای معلی به نام عرش نظام

وی فلک کرسی فرشته مقام

رأیته فی (الملک: 4671) ضمن جنگ گنج معانی من القرن الحادی عشر.

1469- مثنوی وصف الحال

لحسینی القزوینی الشیرازی الکربلائی محمد حسین، و هو خامس مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 257). أوله:

لله الحمد خالق متعال

بر خلائق رءوف بر همه حال

سبق آموز عقل راز نیوش

به دبستان فهم و مکتب هوش

رأیته فی (الملک: 5293) بخط محمد إسماعیل الشیرازی کتابته 1243. و توجد نسخه أخری منها عند الحاج عبد الحسین ذو الرئاستین لعله انتقل مع کتبه إلی خانقاه صفی علی شاه بطهران.

1470- مثنوی وصف الحال

لصادق التفرشی، مر تفصیله فی (9: 578).

1471- مثنوی فی وصف شاه جهان آباد

لرفیع القزوینی، حسین بک، مر ذکره فی (9: 379).

1472- مثنوی وصف کشمیر

لعلی رضا تجلی، المذکور فی (9: 167) رأیت منه نسخه ضمن مجموعه فی (الملک: 4671) فی حدود 104 بیتا. أوله:

خدایا روزیم کن سوزی و دردی

که دریابم خزان رنگ زردی

آخره:

روم سوی نجف با چشم خونبار

که گل ریزان کنم در پای هر خار

ص: 333

مثنوی وصف کشمیر

لجویا التبریزی، مر بعنوان حسن معنی 19: 159

1473- مثنوی وصف کشمیر

لمحمد قلی سلیم، المتوفی 1057 المذکور (9: 464) یوصف بها کشمیر و جبالها. أولها:

سخن هر جا ز صنع کردگارست

گواه پای بر جا کوهسار است

و فی تذکره نصرآبادی 9: 227 إن نظم أولا مثنوی فی وصف لاهیجان للمیرزا عبد الله الوزیر بها، ثم بعد ذهابه إلی الهند جعل ذلک المثنوی بعینه فی مدح کشمیر یوجد فی (المجلس: 995) کتابتها 1075 و فی (دانشگاه: 2591) کتابتها 1098 فی 180 بیتا و رأیتها فی (الملک: 5403) ضمن مجموعه المؤرخه ع 2/ 1100 و أخری فی (دانشگاه: 4736) من القرن الحادی عشر، ذکر فی فهرسها بعنوان تعریف کشمیری.

1474- مثنوی وصف کشمیر

لقدسی المشهدی، الحاج محمد جان، المذکور فی (9: 879) یوجد فی (دانشگاه: 2591) فی 350 بیتا، مع منظومات أخر له، و منها تاریخ حوض خانه حسن خان کتابتها 1050 و نسخه فی (المجلس: 1043) من أوائل القرن الحادی عشر ضمن دیوانه أوله:

به نام پادشاه پادشاهان

سرافرازی ده صاحب کلاهان

ذکر فی فهرسها بعنوان مدح کشمیر و نسخه أخری فی (دانشگاه: 4736) ضمن مجموعه کتابه بعض أجزائها 1060 کما فی فهارسها

1475- مثنوی وصف کشمیر

لکلیم الکاشانی، أبو طالب المتوفی 1061 المذکور فی (9: 915) رأیته فی (الملک: 5243) ضمن دیوانه من القرن الحادی عشر

1476- مثنوی وصف کعبه

لعبد الرحمن الجامی (9: 188) عبر عنه فی هفت آسمان 1: 85 ب مثنوی در تعریف کعبه و فی ص 88 من ذلک التذکره عبر عنه ب مثنوی کعبه و هو علی زنه مخزن الأسرار یمدح و یصف فیه الکعبه

1477- مثنوی فی وصف لاهیجان

لسلیم الطهرانی، المیرزا محمد قلی راجع مثنوی فی وصف کشمیر له رأیته فی (الملک: 22/ 3844) من القرن الحادی عشر فی حدود 110 بیتا أوله:

ص: 334

صباحی دلگشا چون روی أحباب

گل صبح از سحاب فیض سیراب

آخره:

ز نومیدی همیشه باد گریان

حسود جاه چون أبر گیلان

1478- مثنوی وصف النبی ص

للشیخ محمد علی الحزین، المذکور فی (9: 235) یوجد ضمن نسخ کلیاته

1479- مثنوی وصف همایون تپه

لمیرزا محمد طاهر وحید القزوینی المذکور فی (9: 1266) مثنوی فی 60 بیتا

1480- مثنوی وصلت نامه

لفرید الدین العطار النیشابوری، المذکور فی (9: 729) أوله:

ابتدأ أول به نام کردگار

خالق هفت و شش و پنج و چهار

یوجد منه نسخه عند یحیی دهخدا بطهران آخره:

چون وصال آمد به وصلت این تمام

ختم شد این بر محمد السلام

و نسخه فی (المتحف البریطانی: 5414) مع مثنوی گل و بلبل له من القرن الحادی أو الثانی عشر، و (المجلس: 443) ضمن کلیاته المذهبه، کما فی فهارسها و (النصیری: 76) کتابته 1256

1481- مثنوی فی الوصیه

لخاکی الخراسانی، لطف علی البروجردی المتوفی 1234، مثنوی مختصر فی الوصیه إلی ولده المولی هاشم، ذکره و أورد شطرا منه فی مجمع الفصحاء 2: 909 و 445

1482- مثنوی ولایت نامه

للسید صدر الدین بن محمد باقر الموسوی الدزفولی، المذکور فی (9: 602) مثنوی عرفانی رأیته فی (الملک: 5370) فی حدود 1085 بیتا، بخط نقل عن خط الناظم، فرغ من نظمه فی أربعاء 2 شعبان 1205 و کتابه المجموعه 15 ع 2/ 1225 أوله:

ابتدأ کردم بحمد ذو الجلال

قادر یکتا که باشد بی مثال

قدرتش آورده عالم را پدید

رحمت أو داده إنسان را نوید

1483- مثنوی ولایت نامه

للآقا محمد هاشم بن المیرزا إسماعیل الشیرازی

ص: 335

العارف خلیفه العارف السید قطب الدین الشیرازی المذکور فی (9: 1288) و صهره من مشایخ السلسله الذهبیه بشیراز و دفن بها فی الحافظیه ترجمه ریاض العارفین:

ص 624 طبع مع کوثرنامه بتبریز فی 1306 علی الحجر رأیتها عند (فخر الدین النصری: 65) أوله:

ای برادر روز شب نام علی

بر زبان داری و از أو غافلی

و رأیت نسخه أخری منه فی (الملک: 2/ 5690) ضمن کلیاته

1484- مثنوی ولدنامه

لسلطان ولد، بهاء الدین محمد بن المولوی البلخی، المذکور فی (9: 1279) طبع بطهران فی 1355 مع مقدمه فی أحواله فی 128 ص بقلم جلال همائی، و مر له مثنوی رباب نامه 19: 186 أوله (بعد الخطبه المنثوره):

ابتدأ می کنم به نام خدا

موجد عالم و فناء و بقاء

یوجد بتبریز عند (الحاج آقا حسین النخجوانی) من القرن السابع و (القاهره، دار الکتب 22 تصوف فارسی) بخط صدر الولدی الأنقروی کتابته رمضان 693 و آخر (القاهره دار الکتب: 158 م أدب فارسی) بخط أحمد بن ملک صالح المولوی، کتابته 15 محرم 791 کما فی فهرس الطرازی، و (المجلس: 3/ 2657) بخط درویش علی کتابها ببخارا فی 863 600 بیتا أوله:

ابتدأ از نوربخش شمع جود

آنکه صنعش را فلک آرد سجود

و (المجلس: 1201) من القرن التاسع، أوله [در بیان آنکه حق تعالی همه مخلوقات و موجودات ] کما فی فهرسها

1485- مثنوی ولدنامه

لفرید الدین عطار النیشابوری المذکور (9:

729) یوجد عند مهدی بیانی بطهران (رقم: 55) مع مثنوی أسرارنامه له، بخط أمر الله بن حاج شیخ أویس النخجوانی، کتابته 901، و (الموصل، مدرسه یحیی پاشا: 42) کتابته 1205 کما فی فهرس مخطوطات موصل

1486- مثنوی ویس و رامین

لفخری الگرگانی، فخر الدین أسعد شرع فیه سنه 446 و هی قصه غرامیه مترجمه من البهلویه إلی الفارسیه فصلناها فی ترجمه

ص: 336

الناظم فی (9: 813) طبع، رأیته فی (الملک: 4/ 5611) بخط محمد علی خان کتب فی الهند فی القرن الثانی عشر

مثنوی هادی المضلین

لملا یحیی کافرا، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (دانشگاه: 4/ 4359) ضمن مجموعه المؤرخه 1247 أوله یطابق ما مر بعنوان المثنوی: 102 لیحیی کافرا

1487- مثنوی فی هجاء الأمیر مظفر الترک

لإمام قلی بیگ وارسته چکنی، المذکور فی (9: 1248) نقلا عن تذکره نصرآبادی 9: 335

1488- مثنوی فی هجو الوحشی البافقی

لحیدری التبریزی المذکور فی (9: 271) ذکره فی تذکره الشعراء- غنی: 47

1489- مثنوی هبه الأحباب

لشاعر یتخلص بذبیحی، یوجد بهذا العنوان و النسبه بطهران فی (دانشسرای عالی، قریب: 8/ 88) ضمن مجموعه المؤرخه 1223 کما فی نسخه های خطی 5: 622

1490- مثنوی هدایت نامه

لدرویش ناصر البخاری، المتوفی 773 المذکور فی (9: 1153) مثنوی عرفانی و فیه الحکایات أوله:

سر نامه نام خداوند پاک

که پیدا کند آدمی را ز خاک

آخره:

الهی تو آن خانه معمور دار

حوادث از آن ناحیت دور دار

یوجد فی (المجلس: 4/ 2657) بخط درویش علی کتبها ببخارا علی مزار الناظم فی 863 و النسخه فی 570 بیتا کما فی فهرسها

1491- مثنوی هدایت نامه

أو رفیق الأولیاء لمیر عین الدین حسین الذهبی الدزفولی، ناظم مثنوی صحیفه الأصفیاء 19: 234 مثنوی عرفانی فی 195 بیتا (- صادق) نظمه فی 1307 أوله:

به نام آفتاب ملک جانها

که از نامش روان شد این روانها

1492- مثنوی هدایت نامه

لرضا قلی خان هدایت الطبرستانی (1215- 1290) المذکور فی (9: 1292) و هو سادس مثنویاته الموسومه ب سته ضروریه

ص: 337

12: 144

1493- مثنوی هدهدنامه

لفرید الدین عطار النیشابوری، یوجد فی (عاطف أفندی: 15/ 2241) ضمن مجموعه عتیقه ذکر بهذا العنوان و النسبه فی فهرسها

1494- مثنوی هدیه المعصومین

لعارفچه نوحه گر، محمد علی الطبسی الخراسانی المعاصر، المذکور فی (9: 668) کما فی شعرای معاصر أصفهان: 326

1495- مثنوی هشت بهشت

لأمیر خسرو الدهلوی، (آکره 651- دهلی 725) المذکور فی (9: 293) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 259) فی 3352 بیتا، فرغ من نظمه 701، و مدح فی أوله نظام الأولیاء و علاء الدین محمد شاه، أوله:

ای گشاینده خزانه جود

نقش پیوند کارگاه وجود

کوکب آرای آسمان بلند

هم زمین سای و هم فلک پیوند

طبع مکررا یوجد فی (المتحف البریطانی: 11326 و 11327) کتابته 903 کما فی نسخه های خطی ضمن خمسته و (المجلس: 335) أیضا ضمن خمسته کتابتها 989 و (سپهسالار: 274) من القرن العاشر

1496- مثنوی هفت أختر

لصدر الأفاضل، المتخلص بدانش، المذکور فی (9: 316).

1497- مثنوی هفت آباد

لعطار النیشابوری المذکور فی (9: 729) کما ذکر فی فهرس منظوماته.

1498- مثنوی هفت أختر

أو بهرام نامه لنویدی الشیرازی، عبدی بیگ المذکور فی (9: 1236) و هو ثالث مثنویاته من خمسته الأولی. فی 3550 بیتا. یوجد فی (دانشگاه: 2425) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر کما فی فهرسها.

1499- مثنوی هفت اورنگ

لدرویش أشرف المراغی، أبو علی الحسین المذکور فی (9: 78) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 259).

ص: 338

1500- مثنوی هفت اورنگ

لعبد الرحمن الجامی، المذکور فی (9: 188). نظم أولا سبعه مثنویات ثم دونها فی مجلد و قدمها بمقدمه سمی الجمیع بهذا العنوان. أوله [حمد الرب الجلیل من عبد ذلیل ... چون این مثنویات هفتگانه بمنزله هفت برادران ] و المثنویات: 1- سلسله الذهب 2- سلامان و ابسال 3- تحفه الأحرار 4- سبحه الأبرار 5- یوسف و زلیخا 6- لیلی و مجنون 7- خردنامه اسکندری ذکر کل فی محله. طبع. و نسخه شایعه.

1501- مثنوی هفت بزم

لفروغ، السید رضا. یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (دانشگاه: 3/ 2844) ضمن الدیوان المؤرخه 1296 للناظم کما فی فهرسها. أوله:

آنچه بخشد جان عالم را سنا

هست مر معبود را حمد و ثنا

زان سپس بأید نمودن ابتدأ

هم به نام ابتدای ما سوا

1502- مثنوی هفت پیکار

للمولوی نجف علی خان الشاه جهان آبادی المذکور فی (9: 1173) و له نظم تورات أیضا.

1503- مثنوی هفت پیکر

لصبا الکاشانی، المذکور فی (9: 592) کما فی انجمن خاقان: 3.

1504- مثنوی هفت پیکر

لکاشف الشیرازی، القاضی شرف الدین محمد المذکور فی (9: 898).

1505- مثنوی هفت پیکر

للنظامی الگنجوی، مر ذکره فی (9: 1207) طبع مکررا و نسخه شایعه، رأیته فی (الملک: 4/ 5122) ضمن پنج گنج کتبت فی أبرقوه فی 832 و منها فی (پاریس: 1/ 781.) ضمن پنج گنج له کتبت برسم مکتبه ألغ بیگ فی ع 1/ 892 و (القاهره، دار الکتب 167 م أدب فارسی) بخط مجد الدین علی بن خضر شاه بن حسن شاه الحرآبادی ضمن پنج گنج المؤرخه 935.

مثنوی هفت پیکر

لنویدی، راجع هفت خزانه.

1506- مثنوی هفت پیکر

لهدایه الطهرانی، مر ذکره فی (7: 265)

ص: 339

نقلا عن روز روشن و انتسابه تاره إلی هدایه و تاره إلی مقصود بیک الشیرازی.

1507- مثنوی هفت جام

فارسی لفضولی البغدادی، المذکور فی (9:

838)، مر بعنوان ساقی نامه 12: 112. طبع مع مثنویه الآخر أیضا فی موضوع ساقی نامه فی دیوانه الترکی.

1508- مثنوی هفت جوهر

لأبجدی الهندی، المیر محمد إسماعیل ناظم مثنوی مودت نامه 19: 311. و هو رابع مثنویاته الخمسه التی ذکرها فی مودت نامه بقوله:

چو برگشتم از آن سعدین أکبر

بیک رشته کشیدم هفت جوهر

1509 مثنوی هفت خان

لنوعی زاده، المذکور فی (9: 1236) و هو ثالث مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 265) نقلا عن کشف الظنون.

1510 مثنوی هفت خان حیدری

لشاعر یتخلص بعیانی، من أوائل القرن الثالث عشر. و هو فی شرح محاربات الأمیر، ذکره گل چین المعانی فی ضمن أربع و خمسین منظومه حماسیه دینیه فارسیه فی فهرسه. و أضاف أن شرح أحوال الناظم و نماذج من شعره مندرجه فی تذکره سمر: 94- 130 من النسخه الخطیه فی (المجلس: 898).

1511- مثنوی هفت خزانه

أو هفت پیکر لنویدی الشیرازی، ملا عبدی بیک المذکور فی (9: 1236). و ذکرنا هناک خمستان و سبع خزائن له و بعد ذلک عثر علی الخمسه الثالثه له، کما فی فهرس أدبیات 3: 16. أما المثنویات السبع أی سبع خزائن ملکوت أو هفت پیکر أو هفت خزانه علی ما یلی: 1- صحیفه لا ریب 2- لوح مسطور 3- بحر مسجور 4- منشور شاهی 5- مروج الأسواق 6- مهیج الأشواق 7- نهایه الإیجاز. یوجد منه نسخه مشوشه فی (أدبیات: 362) کتابتها 1 رمضان 977.

1512- مثنوی هفت دفتر

لمیر غلام رسول المشهور بالمیرزا محمد علی المذکور فی (9: 6) و مر له مثنوی خمخانه 19: 172.

1513- مثنوی هفت کشور

لفیضی الهندی، أبی الفیض بن مبارک (954-

ص: 340

1004) المذکور فی (9: 855) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره فی (7: 262) و لم تتم کما مر. و ذکر فی هفت آسمان 1: 118 أنه فی خمسه آلاف بیت.

مثنوی هفت گنبد بهرام

لروح الأمین مر بعنوان آسمان هشتم 19:

106 و یوجد فی (المتحف البریطانی: 2/ 7047) مثنوی بعنوان هفت گنبد لم یذکر اسم ناظمه فی فهرسه، و یحتمل اتحادهما.

مثنوی هفت گنج

لزلالی الخوانساری، حکیم محمد حسن المذکور فی (9: 404)، مر بعنوان سبعه سیاره 12: 131، و ذکر کل من المثنویات السبعه فی محلها.

1514- مثنوی هفت لشکر

ذکر بهذا العنوان من غیر إشاره إلی ناظمها ضمن المنظومات الموجوده فی (المتحف البریطانی: 8361) ضمن مجموعه کتابتها 1255.

1515- مثنوی هفت منظر

لهاتفی الجامی، المولی عبد الله المذکور فی (9: 1284) و هو ثالث مثنویاته نظمه فی جواب هفت پیکر للنظامی. و قال فی میخانه: 106 إنه فی خمسه عشر ألف بیت. رأیته فی (الملک: 5600) بخط حسن بن لطف الله معاد الحسینی کتابته رجب 929 أو 969 مذهبه. أوله:

ای نگارنده صحیفه غیب

نام تو صدر صفحه لا ریب

نقش پرداز کارخانه کن

کار ساز جهان بی سر و بن

و یوجد نسخه أخری فی (المتحف البریطانی: 2/ 9858) ضمن مجموعه من القرن العاشر أو الحادی عشر و أخری فی (الملکیه بکپنهاک) کتابته 1094 کما فی فهارسها.

1516- مثنوی هفت وادی

لفرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9: 729). مثنوی فی السیر و السلوک العرفانی و شرح فیه المراحل السبعه، و قال ابن یوسف فی فهرسه حول نسخه (المجلس: 443) إنه فی 602 بیتا و لیست مثنوی مستقله، بل 295 بیتا منه انتخبت من مصیبت نامه و منطق الطیر له و 307 بیتا منه لم نعلم من أین انتخبت، و لم نعلم من ألفه بهذا الصوره، انتهی. و رأیته فی (الملک:

ص: 341

7/ 5062) ضمن کلیات عطار کتابتها 956 و أخری فی (دانشگاه: 7/ 4118) فی 654 بیتا کتبت علیها أنه من کلام عطار و انتخاب المیر سید علی الهمدانی (راجع 9:

765) تاریخ کتابتها 1133 أوله [من کلام درربار عطار که میر سید علی انتخاب نموده:

حمد پاک از جان پاک آن پاک را

کو خلافت داد مشتی خاک را

آن خرد بخشی که آدم خاک اوست

جز و کل برهان ذات پاک اوست

1517- مثنوی هما و همایون

لکمال الدین محمود الکرمانی المتخلص بخواجو (689- 753) المذکور فی (9: 304). و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکوره (7:

258)، نظمه فی 732 ببغداد فی 3203 بیتا، و مدح فی مقدمته أبو سعید بهادر خان و الخواجه غیاث الدین محمد الوزیر، و طبع مکررا.

أوله:

به نام خداوند بالا و پست

که از هستیش هست شد هر چه هست

فروزنده شمسه خاوری

برازنده طاق نیلوفری

رأیته فی (الملک: 5/ 5980) ضمن کلیاته بخط محمد بن عمران کتب فی حیاه الناظم فی صفر 750 و النسخه فی 732 بیتا. و أخری فی (دانشگاه: 5154) أیضا ضمن کلیاته بخط حسن بن یوسف بن أحمد بن أبی بکر الموصلی کتابتها 808 و أخری عند (مهدی بیانی، طهران) بخط إسماعیل بن إبراهیم بن عبد الله ضمن کلیاته المؤرخه 820- 821.

و (المجلس: 921) کتابته 824 و (الملک: 5963) کتابته 829 و غیرها من النسخ المؤخره عن هذا.

1518- مثنوی همایون نامه

لعماد الدین فقیه الکرمانی، المذکور فی (9: 766) توجد نسخه فی (المجلس: 1123) ضمن کلیاته بخط عبد الحی بن محمد بن خلیل المشهور برضی القزوینی کتابتها 794 مدح فی أولها شاه شجاع و أباه الأمیر مبارز الدین محمد، فی 210 بیتا، من الأسف سقطت من أولها أبیاتا، و جاء فی اسمها (ص 178):

چو شوخی کردم و دیوان نوشتم

همایون نامه را عنوان نوشتم

1519- مثنوی همایون نامه

لفضل الله السود خری، بدائع نگار

ص: 342

المذکور فی (9: 837) طبع بطهران فی 1326 علی الحجر

1520- مثنوی همایون نامه

لمفتون الدنبلی، عبد الرزاق بیگ، المذکور فی (9: 1083) و هو إحدی المنظومات الحماسیه الدینیه الفارسیه فی بحر الرمل فی قصه المختار الثقفی، و یقال له مختارنامه أیضا ذکره دانشمندان آذربایجان: 355

1521- مثنوی هنرنامه یمینی

لمختار الغزنوی، سراج الدین عثمان بن محمد (474- 544 أو 554) المذکور فی (9: 1017) و هو مثنوی فی مدح یمین الدوله بهرام شاه فی حدود خمسمائه بیت أوله:

گنبد لاجورد دائره گرد

سال خورد سپهر سال نورد

توجد ضمن أکثر نسخ دیوانه، منها (المجلس: 1058) کتبت فی آکره بالهند 1010 و (المجلس: 1061 و 1062) کلاهما من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها

1522- مثنوی هیرورانجها

و هو من القصص الهندیه، اعتنی بها عده من شعراء الفرس و ترجموها نظما طبع مجموعه أربعه مثنویات فارسیه فی هذه القصه معا بمباشره حفیظ هوشیارپوری بحیدرآباد فی 1957 م 1- نظم عظیم الدین عظیم التتوی 2- ضیاء الدین التتوی 3- ولی محمد خان لغاری 4- قادربخش بی دل

1523- مثنوی هیرورانجها

لأحمدیار خان یکتا اللاهوری المتوفی 1119 المذکور فی (9: 1315) نقلا عن روضات الجنات فی أوصاف مدینه هرات 1: 538

1524- مثنوی هیرورانجها

لولی محمد خان لغاری بلوج، المذکور فی (9: 1280) نقلا عن روضات الجنات فی أوصاف مدینه هرات: 538 طبع، کما مر آنفا

1525- مثنوی هیلاج نامه

المنسوبه إلی فرید الدین عطار النیشابوری، المذکور فی (9: 729) مثنوی عرفانی نظمه بعد جواهرنامه و تکلم فیه عن اتحاد الشریعه و الطریقه و حیث إنه تکلم فیه عن المنصور احتمل ابن یوسف

ص: 343

أنه متحد مع منصورنامه 19: 308 المنسوبه إلی العطار و نسب إلیه فی فهرس (المتحف البریطانی) حلاج نامه و یحتمل اتحاد الثلاثه و تردد بعض فی صحه انتسابه إلی النیشابوری و نسبوه إلی العطار التونی کما مر فی بعض المثنویات المدونه ضمن کلیات النیشابوری و أما نسخه (المتحف البریطانی 6634) فکتابته 861 و بعنوان حلاج نامه راجعه، و (المجلس: 2602) بخط عبد اللطیف قلندر بن عبد الله السبزواری فی سبعه آلاف بیت کتابته 887 بسبزوار أوله:

به نام کردگار فرد بی چون

که ما را از عدم آورد بیرون

و (المجلس: 2/ 1148) بخط بابا سلطان بن رضی ضمن کلیات عطار النیشابوری کتابتها 1091

1526- مثنوی یعسوب نامه

لمحمد حسن فقیر، مر ذکره فی حمله حیدری 19: 163 له جاء فی تعریفه:

از آن بحر، درهای صدق و یقین

برآورده در مدح یعسوب دین

مسمی به یعسوب نامه شده

کزان خامه مشکین شمامه شده

1527- مثنوی یک دست

لنشاء التبریزی، المیرزا عبد الرزاق المذکور فی (9: 1187) و هو مثنوی علی زنه خسرو و شیرین سماه یک دست:

بخاموشی بکن إظهار این راز

که از یک دست کس نشنیده آواز

1528- مثنوی یوسف ترکش دوز و شاه عباس

لحکیم رکنا، مسیح الکاشانی، المذکور فی (9: 1042) و أورد النصرآبادی أبیات منه و لآخوندزاده فتح علی القفقازی (1812- 1877 م) روایه تمثیلیه عن هذه القصه کما مر

1529- مثنوی یوسف و زلیخا

یوجد فی (دانشگاه: 3922) بخط حبیب الله کتابته 1324 أوله:

سخن معجون جان و راح و روح است

سخن سرخوش صهبای صبوح است

سخن بال و پر طاوس عشق است

سخن چوبک زن ناقوس عشق است

1530- مثنوی یوسف و زلیخا

لآذر البیگدلی، لطف علی مؤلف آتشکده

ص: 344

المذکور فی (9: 3) نظمه بأصفهان فی 1176 یوجد منه بطهران (سنا: 7573) کتابته 9 شوال 1213، و أخری (إلهیات: 9/ 172 ب) من القرن الثالث أو الرابع عشر

1531- مثنوی یوسف و زلیخا

بالترکیه، لاق شمس الدین زاده، حمد الله بن شمس الدین محمد المتخلص بحمدی، المتوفی 909، ذکره کشف الظنون راجعه و یوجد فی (تبریز، الملیه: 2933) کما فی مجله أدبیات تبریز س 12 ص 92)

1532- مثنوی یوسف و زلیخا

بالترکیه، لابن کمال پاشا، شمس الدین أحمد بن سلیمان، المتوفی 940 ذکره کشف الظنون راجعه

1533- مثنوی یوسف و زلیخا

لپیر جمال الأردستانی، جمال الدین محمد السیاح العارف، المذکور فی (9: 161) نسبه إلیه دانشمندان آذربایجان: 175

1534- مثنوی یوسف و زلیخا

لعبد الرحمن الجامی، المذکور فی (9: 188 و 12: 131) و هو إحدی مثنویاته السبعه المسماه ب هفت اورنگ 19: 339 نظمه فی 889 (نهم سال از نهم عشر از نهم صد) طبع مکررا بنولکشور و إیران، و ترجم إلی اللغات الخارجیه، و له شروحا منه ما رأیته فی (الملک: 4137) لمحمد باقی بن سلطان أحمد السوپنجی ألفه فی 1008 أول المثنوی:

الهی غنچه امید بگشای

گلی از روضه جاوید بنمای

نسخه شایعه منه بطهران عند (مهدی بیانی) کتابته فی حیاه الناظم بخط فخر الدین علی الجامی فی 891 و (القاهره، دار الکتب 36 م أدب فارسی) مصوره من القرن التاسع و (المجلس: 3098) مذهبه کتبت فی 901 بأسترآباد و (هاروارد فرانسیس هوفر) بخط شاه محمود الخطاط فی 908 کما فی فهارسها

1535- مثنوی یوسف و زلیخا

لحشمت القاجار همایون میرزا المذکور فی (9: 256) ذکر فی دانشمندان آذربایجان: 175 و یوجد فی (المجلس: 2561) من القرن الثالث عشر ضمن کلیاته مع مقدمه منثوره موجزه ثم حدود ثلاثه آلاف بیت أوله [حمد بی حد لایزالی را سزد]

ص: 345

الهی گوهر مقصود بنما

بطور دل تجلایی بفرمای

آخره:

گسسته از کس و ناکس بجانان

بجان پیوسته بسته رشته جان

کما فی المجلد الثامن من فهرس (المجلس) للسیده راستکار

1536- مثنوی یوسف و زلیخا

) لخاوری الشیرازی، المیرزا فضل الله الحسینی، المولود 1190 مر ذکره و تاریخ نظمه فی (9: 288) و یوجد فی (هاروارد، هوتن) ذکر فی فهرسها بعنوان أحسن القصص و أخری فی (المجلس: 2698) ناقصه الأول و الآخر کلاهما من القرن الثالث عشر جاء فی تاریخ نظمه 1240:

بسال مرغ این شش ماهه مولود

چو یحیی لب به شکر خنده بگشود

1537- مثنوی یوسف و زلیخا

لخطائی المذکور فی (9: 298) بالترکیه نظمه باسم السلطان یعقوب الترکمان المتوفی 896، قال تربیت فی دانشمندان آذربایجان:

137 إن عنده” تربیت” نسخته، کما مر

1538- مثنوی یوسف و زلیخا

لمیرزا دولت، رضا بیگ جنگی ناظم مثنوی گل و نوروز: 272 یوجد أیضا فی (الآصفیه: 144) بخط ضیاء الدین بن الناظم، کتبه فی حیاه أبیه فی 1041، کما فی فهرسها أوله:

ای وجودت شد بقای همه

با زمین و زمان صفای همه

1539- مثنوی یوسف و زلیخا

لسالم التبریزی، محمود بیگ المذکور فی (9: 421) ذکره معاصره فی مجمع الخواص 7: 110 و أورد بعض أبیاته، و ذکر أن الشائع أنه تتبع الخمسه لکن لم یصل إلینا.

1540- مثنوی یوسف و زلیخا

لسامی، ذکر فی (9: 423) نقلا عن روز روشن: 284 راجعه.

1541- مثنوی یوسف و زلیخا

لشعله الأصفهانی، السید محمد الحکیم إلهی المذکور فی (9: 527) نسب إلیه فی دانشمندان آذربایجان: 175 و الظاهر أنه خلط بینه و بین شعله الگلپایگانی الآتی ذکره.

ص: 346

1542- مثنوی یوسف و زلیخا

لشعله الگلپایگانی، المذکور فی (9:

528) نظمه فی 1175 و عمره إحدی و خمسین سنه فی أربعین یوما. یوجد فی (المجلس: 1204) منه نسخه فی خمسه آلاف بیت، و فیها تاریخان لنظم الکتاب 1175 و 1180 و ظن صاحب الفهرس أنه متحد مع شعله الأصفهانی و لیس بصحیح. و نسخه أخری فی (تبریز، الملیه: 2972) بخط علی بن عبد الغفار کتابته 1183.

1543- مثنوی یوسف و زلیخا

لشمسی شاعر شمس الدوله طغان شاه مر تفصیله فی (9: 821 و 867) و احتمال أن یکون عین ما نسب إلی الفردوسی الطوسی.

و یوجد مثنوی یوسف و زلیخا بالترکیه لشاعر یتخلص بشمسی فی (تبریز، الملیه: 2681) کتابته 932 یحتمل أن یکون لشمسی زاده.

1544- مثنوی یوسف و زلیخا

لشوکت الشیرازی، نزیل طهران المذکور فی (9: 551) ذکره فی دانشمندان آذربایجان: 175.

1545- مثنوی یوسف و زلیخا

لشهاب الترشیزی، المیرزا عبد الله خان الخطاط المصور المنجم، المذکور فی (9: 553) ذکره فی مقدمه دیوانه المذکور و فی ضمن فهرس مثنویاته أنه نظمه بعد بهرام نامه 19: 130 علی اختصار فی ثلاثه أشهر أو أقل:

بعد از آن یوسف زلیخا کز طریق اختصار

در سه ماه بر توالی بلکه کمتر گفته ام

یوجد فی طهران (أدبیات: 110 حکمت) کتابته 1289 و أخری (المجلس: 1205) فی حدود ألف و مائه بیت بخط نصر الله من القرن الثالث عشر. و أخری أیضا بطهران (موزه: 4337) بخط سلطان محمد خندان مذهبه.

1546- مثنوی یوسف و زلیخا

بالترکیه، لعبد الدلیل (عبد الجلیل) البغدادی المتوفی 989 و عده مثنویات أخر ترکیه ذکروا فی کشف الظنون. راجعه.

1547- مثنوی یوسف و زلیخا

لعمعق البخاری، شهاب الدین، المتوفی 551 المذکور فی (9: 770) مثنوی ذو بحرین.

1548- مثنوی یوسف و زلیخا

المنسوب إلی الحکیم فردوسی الطوسی

ص: 347

المذکور فی (9: 821) و ذکرنا فی (7: 261) بطلان انتساب الخمسه و یوسف و زلیخا إلیه، راجع (9: 821 و 867). أوله:

به نام خداوند هر دو سرای

که جاوید باشد بهر دو سرای

یکی فرد جبار و حی و صمد

نه شبه و نه همتا نه جفت و ولد

طبع مکررا. و یوجد فی (المتحف البریطانی: 6964) کتابته 1025 و (دانشگاه: 1/ 5063) ضمن مجموعه کتابتها 1207 و (طهران، الملیه: 22) کتابته 1242. و (الملک: 2/ 5279) کتابته. 125.

1549- مثنوی یوسف و زلیخا

لمسعود الدهلوی، مقبول الله شیر خان المتوفی 836 المذکور فی (9: 1035).

1550- مثنوی یوسف و زلیخا

لمسعود القمی، المذکور فی (9: 1038) و الذی نظم تاریخ سلطان حسین میرزا بایقرا (842- 912).

1551- مثنوی یوسف و زلیخا

لمقیم الطهرانی بن شمس الدین محمد مر ذکره فی (9: 1092) نقلا عن آتشکده آذر: 294 و فی ص 228 منه نسب إلی مقیم القمی و ضمن دیوان مقیم القمی 9: 1093 احتملنا أن یکون ناظم یوسف و زلیخا رجل واحد نسب إلی شیراز و طهران و قزوین و قم.

1552- مثنوی یوسف و زلیخا

لمقیم القزوینی، المذکور فی (9:

1093) نقلا عن صبح گلشن: 443 و احتملنا هناک اتحاده مع مقیم الطهرانی المذکور آنفا.

1553- مثنوی یوسف و زلیخا

لموجی البدخشانی، قاسم خان المتوفی 979 المذکور فی (9: 1117) و هو فی سته آلاف بیت.

1554- مثنوی یوسف و زلیخا

لناظم الگلپایگانی کما فی دانشمندان آذربایجان: 175 و لعله ناظم الهروی الآتی ذکره.

1555- مثنوی یوسف و زلیخا

لملا فرخ حسین ناظم الهروی المتوفی 1072 أو 1081، المذکور فی (9: 1163). نظمه بأمر عباس قلی خان شاملو بن

ص: 348

حسن خان حاکم هراه فی عصر الشاه عباس الثانی (1052- 1077) فی طی أربعه عشر سنه (1058- 1072). و طبع بتاشکند فی 1322 و جاء فی تاریخ نظمه:

ز هجرت در هزار و پنجه و هشت

ز مولودش سخن خوش دودمان گشت

به هفتاد و دو زد چتر تمامی

چو ماه چهارده در نیک نامی

یوجد فی (الآصفیه: 40) کتابته 1145 سقط من أوله ورقه و (المدینه، عارف حکمه:

155 دیوان) کتابته 1131 و (دانشگاه: 2582) مذهبه من القرن الثانی عشر، فی 5500 بیتا. أوله:

خداوندا دلم درگاه دل ده

چو داغم تکیه بر دیوار دل ده

و أخری أیضا فی (دانشگاه: 3545) من القرن الثانی عشر. أوله:

خدایا چون سپهرم دیده بگشای

دلم طوطی کن و آینه بنمای

1556- مثنوی یوسف و زلیخا

لنامی الأصفهانی، المیرزا محمد صادق المذکور فی (9: 1165) و هو إحدی مثنویاته الخمسه المذکور فی (8: 263) یوجد منه فی (الملیه: 317) و (الملک).

مثنوی یوسف و زلیخا

لهلالی الجغتائی، مر باسمه صفات العاشقین 19: 235.

1557- مثنوی یوسف و زلیخا

بالترکیه، لیحیی بیگ، المتوفی بعد 990، کما فی کشف الظنون. راجعه.

1558- مثنوی یعقوب و یوسف

لتقی الدین الأوحدی، المذکور فی (9: 173).

1559- مثیر الأحزان و منیر سبل الأشجان

فی المقتل للشیخ نجم الدین جعفر بن نجیب الدین محمد بن جعفر بن أبی البقاء هبه الله بن نما الحلی المتوفی 645 أوله [الحمد له الکاشف لعباده عن أسرار مراده ] طبع فی إیران علی الحجر 1318 و معه قره العین فی أخذ ثار الحسین علیه السلام و طبع فی النجف مستقلا أیضا، و طبع منضما بعاشر البحار.

ص: 349

1560- مثیر الأحزان فی أمناء الرحمن

مقتل و مناقب، مرتب علی عشره مجالس لأیام العاشور، للشیخ المعاصر شریف ابن عبد الحسین ابن الشیخ محمد حسن صاحب الجواهر النجفی، أوله [الحمد لله الذی امتحن للتقوی قلوب أولیائه ] و طبع معه ثلاثون قصیده فی المراثی 1329 و توفی لیله السبت 27 شهر الصیام 1314 و هو والد الشیخ عبد الرسول المدرس و الإمام فی مسجد جده صاحب الجواهر.

1561- مثیر الأحزان فی تعزیه سادات الزمان

للسید عبد الله بن محمد رضا الشبر الحسینی الحلی الکاظمی، المتوفی 1242 و هو فی سبعه آلاف بیت، کما ذکره تلمیذه فی تکمله نقد الرجال و لعله الموجود فی خزانه حفیده السید محمد بن علی بن الحسین بن عبد الله الشبر المؤلف، لکن یأتی أن الذی رأیته عند حفیده سمی فی أصل الکتاب بمهیج الأحزان و مثیر الأشجان و لعله غیر هذا.

1562- مثیر الأحزان الکامن فی مقتل الإمام الضامن

للشیخ حسین العصفوری، فرغ منه فی حادی عشر صفر 1211. أوله [الحمد لله، رضا بقضائه و صبرا علی بلائه و شکرا لنعمائه ... أفقر عباد الله المجازی حسین بن محمد بن أحمد بن إبراهیم الدرازی، عن العیون ].

1563- مثیر العزم الساکن

عده الکفعمی من مآخذ کتابه البلد الأمین الذی ألفه 868.

1564- مجاری الأنهار

فی ترجمه المجلد الثامن من البحار، للمولی محمد مهدی بن محمد شفیع الأسترآبادی المازندرانی المتوفی 1259 قال فی کشف الحجب و لما لم یکن عنده نسخه صحیحه من البحار فربما یغلط فی الترجمه أو یؤول الحدیث تأویلا غیر مرضی به و فی نجوم السماء أنه فرغ منه فی 1247، و خرج منه الباب الأول و الثانی، کتبه بأمر پادشاه بیگم أم النواب منتظم الدوله.

1565- مجاری الدهور فی علائم الظهور

نقل عنه کذلک فی بعض المجامیع و عده من کتب الغیبه، و یأتی فی النون نوائب الدهور فی علائم الظهور المطبوع 1384.

ص: 350

رساله فی مجاری المیاه

لملک الأطباء المیرزا کاظم بن محمد الرشتی ذکرها فی آخر حفظ الصحه له المطبوع فی 1304.

1566- مجاز القرآن

للشیخ أبی الفتح محمد بن جعفر بن محمد الهمدانی المراغی النحوی، عد النجاشی من کتبه ذکر المجاز من القرآن.

1567- مجاز القرآن

لشیخ النجاه الفراء یحیی بن زیاد بن عبد الله بن مروان الدیلمی الکوفی، توفی بطریق مکه 207. و یأتی مجازات القرآن للشریف الرضی المتوفی 406.

1568- مجازات الآثار النبویه

للسید الشریف الرضی أبی الحسن محمد بن الحسین بن موسی الموسوی المتوفی 406 و اختصاره للشیخ إبراهیم الکفعمی مر فی (1: 358) و طبع المجازات طبعا غیر خال عن الغلط فی 1328 و أعید طبعه فی مصر صحیحا و یخفف فیقال المجازات النبویه.

1569- المجازات إلی مشایخ الإجازات

أو المسلسلات، للسید شهاب الدین التبریزی، ذکر أنه فی ثلاث مجلدات فیها ما یقرب من مائتی إجازه فی مجلدین من علماء الشیعه، و مجلد لسائر الإجازات من أهل السنه و الزیدیه و الإسماعیلیه و عزمه إلحاق المجلد الرابع فی إجازاته للمستجیزین منه.

1570- مجازات القرآن

للسید الشریف الرضی أبی الحسن محمد بن الحسین الموسوی، اسمه تلخیص البیان وصفه ابن خلکان بأنه نادر فی بابه و یظهر من التکمله أن مجازات القرآن غیر تلخیص البیان و ذکرنا فی (4: 421) عن شیخنا النوری أنه رأی بعض أوراقه. ثم إنه حصلت نسخه منه ناقصه من الأول و الوسط و الآخر عند السید محمد المشکاه بطهران، و یظهر من خطها إنها کتبت فی القرن السادس أو قبله فطبعه بالفتوغراف حفظا لأصل الخط و الأثر القدیمین فذهبت نسخه من تلک الطبعه إلی مصر فطبع علی الحروف ثانیا مع مقدمه فی أوله و تعلیقات نافعه للأستاذ المصری محمد عبد الغنی حسن. ثم إن الفاضل السید محمد الجزائری حفید السید عبد الصمد التستری عثر علی نسخه تامه منه کتب فی القرن الثالث عشر بأمر

ص: 351

جده المذکور فحملها معه و جاء بها إلی العراق و طبعوا علیها نسخه تامه فی مطبعه المعارف ببغداد 1375. أوله [أما بعد، فإن بعض الإخوان جارانی و ذکر ما یشمل علیه القرآن من عجائب الاستعارات و غرائب المجازات التی هی أحسن من الحقائق ] و أحال فی دیباجته إلی کتابه الکبیر الموسوم حقائق التأویل فی متشابه التنزیل المطبوع أیضا کما مر فی (7: 32).

1572- مجال الرجال

فی علم الرجال، للسید صدر الدین محمد بن السید صالح بن السید محمد بن زین العابدین المذکور فی أمل الآمل ابن السید نور الدین علی أخ صاحب المدارک ابن علی بن أبی الحسن الموسوی العاملی الأصفهانی فی النزول و المتوفی بالنجف 1263 أشار إلیه السید بنفسه فی رسالته فی حجیه الظن.

1573- المجالس

لإبراهیم الهندی، فی تأویل أحادیث النبی صلی الله علیه و آله و هی ثلاثون مجلسا، یشتمل کل مجلس علی أربعین حدیثا، و الموجود منها ثمانیه مجالس من ابتداء الکتاب. هذا ما ذکر فی فهرست مجدوع: 172 من کتب الإسماعیلیه.

1574- المجالس

لأبی البرکات بن بشر الحلبی صاحب کرسی الدعوه و حائز فضل الرتبه البابیه فی عصر مولانا الأمر، هکذا عرفه مجدوع فی فهرسته (ص 263) و عبر عنه ب المجالس الستون و ذکر فهرس بعض مجالسها: 1- بعد النصیحه معنی قوله تعالی: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ آذَوْا مُوسی ، و قوله إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ 2- مقابله النفس بالجنین 3- معرفه النفس و معنی

قوله صلی الله علیه و آله :/ أعرفکم بنفسه أعرفکم بربه ...

1575- المجالس

لشیخ المتکلمین أبی سهل إسماعیل بن علی بن إسحاق بن الفضل بن أبی سهل بن نوبخت، صنف فی فنون العلم و له أزید من ثلاثین مصنفا کما ذکر فی ترجمته، و قد حضر وفاه العسکری علیه السلام و فاز بلقاء الحجه علیه السلام ، و له کتاب إبطال القیاس توفی فی الغیبه الصغری کما مر تفصیل حاله فی (1: 69).

1576- المجالس فی أیام عاشوراء

للشیخ جعفر بن الحسین التستری النجفی المتوفی فی کرند من طریق العتبات راجعا من مشهد الرضا لیله الأربعین التی

ص: 352

تناثرت فیها النجوم و شوهد فی جمیع البلاد و هی لیله العشرین من صفر 1303 و هو 13 مجلسا أملاها عنه بعض الفضلاء، أولها مجلس الیوم الأول من المحرم و آخرها الیوم الثالث عشر منه، و یأتی مجالس العاشور.

1577- المجالس

فی شهر رمضان، فارسی خمس و ثلاثون مجلسا، للسید محمد جعفر بن السید عبد الصمد الجزائری التستری (1276- 1350) رأیته بخطه عند ولده” المؤلف” السید أحمد المتوفی 1364. و قال حفیده السید محمد بن السید نعمه الله بن السید محمد جعفر إن اسمه نجاه العقبات و قد ذکرناه فی ترجمته فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 291.

1578- المجالس

لحاتم بن إبراهیم الإسماعیلی، و فیه مناقب الأمیر علیه السلام و نصیحاته و شی ء من قضایاه العجیبه و غزواته و ما جری بینه و بین ظالمیه، من مباحثه و احتجاجاته و غیر ذلک من القضایا العجیبه و المعجزات، ذکر فی فهرست مجدوع: 68 و للمؤلف النقد علی أهل المخاط فیما ارتکبوا من الفسق و الخباط و کتاب تنبیه الغافلین، کما فی الفهرسه المذکوره.

1579- المجالس فی أیام عاشوراء

للفقیه الشیخ محمد حسن آل یاسین الکاظمی (1220- 1308) جمعه و رتبه و کان یقرأ فیه أیام عاشوراء، ذکره السید حسن الصدر فی التکمله. راجعه طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 450.

1580- المجالس

فی الإمامه، للمیرزا حیدر علی بن المدقق الشیروانی محمد بن الحسن الذی هو صهر المولی المجلسی و الراوی عنه و المتوفی 1098 أو 1099 کما فی الفیض القدسی و غیره. و المیرزا حیدر علی هذا هو الذی نسب إلیه الطائفه الحیدریه المرمیون بعقائد غیر مرضیه. ذکر المجالس فی الروضات و نجوم السماء کلاهما حکیاه عن إجازه المولی حیدر علی المجلسی التی کتبها 1205. أقول: رأیت فی خزانه الحسینیه مجلدا من تصنیف المیرزا حیدر علی الشیروانی مخروم الأول و ذکر اسمه فی آخره و فرغ منه 1129 و هو جزءان قال فی آخر الجزء الأول ما لفظه: تم کتاب التوحید و یتلوه کتاب الحجه و الإمامه و لیس

ص: 353

مرتبا علی المجالس بل مرتب علی الأبواب کما ذکرتهما فی ج 4 ص 479 بعنوان التوحید و فی ج 6 ص 256 بعنوان الحجه و الإمامه مفصلا، و لکن عند الشیخ هادی کاشف الغطاء رأیت المجالس هذا ضمن مجموعه أوله [الحمد لله علی آلائه و إفضاله إلی قوله: هذه مجالس کتبتها و حررتها لتکون أنسا للمؤمن فی الوحشه و قرینا فی الوحده و صاحبا فی السفر و جلیسا فی الحضر و سمیرا هادیا فی اللیل و مقویا لدی الزیغ و المیل المجلس الأول فی بیان عداوه السلف و من بعدهم من جمیع الفرق المخالفه و نصبهم للمستحفظین من آل الرسول صلی الله علیه و آله و آله أبلغ عداوه و نصب ]. و الأسف أن هذه النسخه مخرومه الآخر کما أن نسخه الحسینیه ناقصه من الأول فالظاهر أنهما کتابین من تألیفات المولی حیدر علی.

1581- المجالس

فی الحدیث، للشیخ الإمام قطب الدین سعید بن هبه الله الراوندی، صاحب الخرائج المتوفی 573 ینقل عنه فی فضائل السادات الذی فرغ منه مؤلفه فی 1103

المجالس

للشیخ الصدوق، مر بعنوان الأمالی 2: 315 و ذکرنا نسخه المؤرخه 563، و أخری فی النجف (البروجردی) و هی إلی المجلس الثالث و التسعین فی یوم الجمعه الثانی عشر من شعبان 368 حین سئل عن وصف دین الإمامیه، و هی مستنسخه عن نسخه خط الشیخ أبی مسعود عبد الجبار بن علی بن منصور النقاش الرازی، الذی فرغ من کتابتها فی یوم الاثنین 5 ذی القعده 507 ثم قرائها علی شیخه الشیخ علی بن محمد بن الحسین القمی و کتب الشیخ بعد سبعین یوما علی ظهر نسخته الإجازه له فی الخامس عشر من المحرم 508 و لفظ الإجازه هکذا: سمع منی هذا الکتاب من أوله إلی آخره و هو أمالی الشیخ الفقیه أبی جعفر بن بابویه بقراءته علی و عارضه بنسختی و صححه بجهده و طاقته، صاحبه الشیخ الفقیه الجلیل الزاهد أبو مسعود عبد الجبار بن علی بن منصور النقاش الرازی، أیده الله تعالی و متعه به، کتبه علی بن محمد بن الحسین القمی بخطه فی منتصف المحرم سنه ثمان و خمسمائه ثم نسخه النقاش قد حصلت عند السید الإمام أبی الرضا فضل الله

ص: 354

الراوندی المتوفی بعد 548، فکتب السید خطه علیها، و نقلت صوره خط السید أیضا علی النسخه البروجردی، و المجلس الثالث و التسعون الذی انتهی به الأمالی الموجوده فی مکتبه مدرسه البروجردی قد استقل بالطبع ملحقا بآخر کتابی المقنع و الهدایه المطبوعین معا فی 1380 بعنوان وصف دین الإمامیه فذکرناه بهذا العنوان فی حرف الواو لأنه یعد کتابا مستقلا و قد مر فی (2: 226 المطبوع فی 1355) بعض خصوصیاته تحت عنوان الاعتقادات للشیخ الصدوق زاعما منی أنه الذی تعرض لذکره الشیخ الطوسی فی الفهرست بعنوان دین الإمامیه ثم رأیت نسخ الاعتقادات و ما طبع من شرحه للشیخ المفید الموسوم ب تصحیح الاعتقاد و إذا هو غیر وصف دین الإمامیه کما ذکرته فی (4: 193، المطبوع فی 1360) و لما وصلت فی المقام

إلی ذکر المجلس الثالث و التسعین من مجالس الصدوق اغتنمت الفرصه للتنبیه علی ما وقع من الخطإ فی (2: 226) قبل ثلاثین سنه

1582- المجالس

للشیخ الصالح فخر الدین، أورد فیه قصائد الشیخ مفلح الصیمری، کذا ذکره الشیخ سلیمان بن عبد الله فی رسالته فی تاریخ علماء البحرین و المظنون أن مراده من فخر الدین المطلق هو الشیخ الطریحی المتوفی 1085، و علیه فالمراد من المجالس ظاهرا هو کتابه المشهور ب المنتخب کما یأتی لأنه مرتب علی عشرین مجلسا

1583- المجالس

و هو رساله فی مجالس مباحثات کریم خان بن إبراهیم خان القاجاری فی طهران أوان مسافرته إلیها و إفحامه فی کل مجلس و کل موضوع بحث فارسیه، لاعتضاد السلطنه وزیر العلوم علی قلی خان، تقرب من ألف بیت، ذکر فیها من تصانیفه ترجمه الآثار الباقیه رأیتها عند السید هبه الدین الشهرستانی

1584- مجالس الآداب و الأخلاق

لبعض الأصحاب فی مائه و ست و سبعین ورقه، وقفه الشیخ البهائی و کتب علیه هذا الاسم بخطه و هو فی الخزانه الرضویه بخط قدیم کما فی فهرسها

1585- المجالس و الاخبار

للشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن

ص: 355

الطوسی، المتوفی بالغری 460، ذکره فی الفهرست أقول: هو المعروف بالأمالی المنسوب إلی شیخ الطائفه تاره و إلی ابنه الشیخ أبی علی أخری فی سبع و عشرین جزءا ظهر للناس ثمانیه عشر جزءا منها أولا ثم أملی بعدها تمام سبعه و عشرین و کلها یرویها ولد شیخ الطائفه عن والده کما ذکر السید ابن طاوس و مر فی (2: 309) وجه انتساب الناس الثمانیه عشر إلی ابن الشیخ و البقیه إلی الشیخ فراجعه

1586- المجالس

فی صناعه الکلام، لم یتم بل خرج منه ثمانیه مجالس للعلامه الکراچکی الشیخ أبی الفتح محمد بن علی بن عثمان الکراچکی، المتوفی 449 عمله للأمیر صارم الدوله کما ذکر فی فهرست کتبه

1587- المجالس

فی الحدیث، للشیخ أبی جعفر محمد بن علی بن الحسن النیسابوری المقری، الراوی عن الشیخ أبی علی ابن شیخ الطائفه الطوسی ینقل عنه ابن شهرآشوب کثیرا فی مناقبه

1588- المجالس

و المسائرات و المواقف و التوقیعات، للقاضی نعمان بن محمد الإسماعیلی، ذکر فی فهرست مجدوع: 52 و أضاف: أنه نصفان کل نصف منهما مجلد برأسه، ثم ذکر شطرا من ابتداء الکتاب و للمؤلف کتاب الهمه فی آداب اتباع الأئمه طبع بالقاهره بتحقیق الدکتور محمد کامل حسین فی 140 ص

1589- المجالس

فی التوحید، لأبی محمد هشام بن الحکم الآتی ذکره ذکره النجاشی

1590- المجالس

فی الإمامه، لأبی محمد هشام بن الحکم شیخ متکلمی الشیعه الکوفی الواسطی البغدادی، روی عن الصادق و الکاظم علیه السلام انتقل إلی بغداد 199 و فیها توفی ذکره النجاشی

1591- المجالس

فی التعزیه، مقتل نظیر منتخب الطریحی للشیخ یوسف بن الشیخ حسن بن علی البلادی البحرانی المعاصر للشیخ الطریحی المذکور، عما قاله حفید البلادی فی أنوار البدرین و قال هو فی مجلدین رأیت أحدها و لکن قال فی الأمل إنه من المعاصرین و کلاها حق لأن الشیخ

ص: 356

الطریحی توفی 1085 و صاحب الأمل 1104

1592- مجالس الأبرار

من الکتب الإسماعیلیه، ذکر فی فهرست مجدوع: 340 نقلا عن أیوانف: 525

1593- مجالس الأبرار

ترجمه عاشر البحار، مطبوع فی الهند بلسان الأردو، و هو الجزء الأول المتعلق بأحوال فاطمه علیه السلام طبع 1311 للسید المعاصر السید حامد حسین بن السید حسین الفیض آبادی الجنفوری، و علیه تقریظ السید أبی الحسن محمد بن علی بن صفدر الرضوی الکشمیری المعروف بالسید أبو صاحب و جزوه الثانی فی أحوال الحسن السبط علیه السلام اسمه محاسن الأبرار یأتی و جزوه الثالث مصائب الأبرار فی سوانح الحسین علیه السلام کلها مطبوعات

1594- مجالس الأبرار

المشتمل مجلده الأول علی ثمانین مجلسا و مجلد آخر مثله، کلاهما للسید محمد مرتضی الحسینی الجنفوری توفی حدود 1333

مجالس الأحزان

یأتی بعنوان مجالس العاشور

1595- مجالس الأحزان

فی مصائب الخمسه و الإمامین الکاظم و الرضا علیه السلام فی نیف و سبعین مجلسا، للمیرزا علی أکبر بن المیرزا محسن بن عبد الله الأردبیلی المعاصر

1596- مجالس الاخبار و مجالس الأخیار

(حلس بالمکان لزمه) للمولی محمد مؤمن بن محمد قاسم بن محمد ناصر بن محمد الجزائری الشیرازی، تلمیذ المولی شاه محمد الشیرازی، و المولی مسیح الزمان الفسوی، و الحکیم محمد هادی و غیرهم و صاحب طیف الخیال و خزانه الخیال و غیرهما، حکی فی نجوم السماء فهرس کتبه عن طیف الخیال قال فی الفهرست إن المجالس مشتمل علی سبعه مجلدات:

الأول فی تواریخ الأنبیاء اسمه معارج القدس و فیه مجالس حکی عن المجلس العشرین منه فی الجزء السابع، الثانی فی مناقب الأئمه اسمه تحفه الأبرار و هو أیضا مرتب علی مجالس أحال إلی مجلسه الثامن فی لطائف الظرائف و الثالث فی أحوال الملوک اسمه بحر المعارف و الرابع فی أحوال الأولیاء و العلماء و الشعراء اسمه ربیع

ص: 357

الأبرار و الخامس فی السوانح العمری اسمه زهره حیاه الدنیا مرتب علی جنات أحال إلی الجنه الثامنه فی لطائف الظرائف، و السادس فی شرح ثلاثمائه حدیث اسمه روح الجنان و السابع فی الفوائد المتفرقه من أکثر العلوم و الفنون اسمه لطائف الظرائف و یظهر من سوانحه أنه ولد ضحی السبت 17 رجب 1074 قال فی آخر المجلد تقریظا منظوما للکتاب أوله: یا طالبی علم الأوائل دونکم- مجالس أخبار معادن لقاط و أشار فی التقریظ إلی بعض رءوس مطالب المجلدات السبعه و أسامیها و قد فرغ من المجلد الأخیر الموسوم بلطائف الظرائف فی 6 رجب 1109 فی قصبه بکر من توابع تتر من البلاد السندیه و یظهر من مواضع من هذا المجلد الأخیر أن اسم المجموع محاسن الاخبار و مجالس الأخیار و لذا نذکره بهذا العنوان أیضا ذکر فی خاتمته وصایا منه و إنه صرف عمره فی جمعه سبع سنین فجمع مجلدات کالسبعه السیاره فی أفلاک العلوم و المعارف، أو کالسماوات السبع الدوائر علی أقطاب المسائل، و ذکر فی أثناء المجلد الأول من کتابه تعبیر طیف الخیال أنه سافر نحو البلاد الهندیه فی سلخ ع 1/ 1102 و له یومئذ من العمر سبع و عشرون سنه فیظهر من هذه التواریخ أنه ألف المجالس المرتب علی سبع مجلدات فی سبع سنین من أول وصوله بلاد الهند 1102 إلی أن فرغ من المجلد السابع 1109

1597- مجالس الأئمه

لأبی جعفر محمد بن مفضل بن إبراهیم بن قیس بن رمانه الأشعری الثقه. ذکره النجاشی.

1598- المجالس الأربعون

فی المواعظ الإلهیه، عنوان کل مجلس آیه من القرآن أصولا و فروعا، للولی محمد بن مقیم بن الشریف الدرزی البارفروشی المازندرانی رتبه 1262 رأیته عند الشیخ علی أکبر النهاوندی بمشهد خراسان.

1599- مجالس التأویلات

هو تفسیر الآیات القرآنیه، للسید الشریف المرتضی علم الهدی أبی القاسم علی بن الحسین بن موسی الموسوی المتوفی 436. و النسخه فی مکتبه أحمد پاشا بإسلامبول کما فی فهرسها. أقول هو عین مجلس کشف آیات القرآن الموجود فی مکتبه نور عثمانیه و مر بعنوان کشف الآیات 18: 9 و هو عین

ص: 358

غرر الفرائد 16: 42 المطبوع بإیران و مصر عبر عنه بهذه التعبیرات.

1600- مجالس ثابت ابن أبی قره بن أبی سهل،

لأبی سهل إسماعیل بن علی بن إسحاق بن أبی سهل النوبختی، المصنف فی فنون العلم أزید من ثلاثین کتابا و قد حضر وفاه العسکری و فاز بلقاء الحجه علیه السلام . ذکر فی فهرس تصانیفه.

1601- مجالس حسینیه

مقتل بلسان الأردو، و اسمه منتخب المصائب طبع بالهند فی 1324، للمولوی حکیم سید حسین صاحب ابن المولوی السید محمد صاحب الزیدی نسبا اللکهنوی مولدا و مسکنا، المعاصر المتخلص بگریان، و علیه تقریظ السید ناصر حسین أستاذه، و السید محمد باقر، و السید نجم الحسن، و السید آقا حسن صاحب، و السید ظهور الحسین، و السید محمد هادی، و السید ذاکر حسین، فرغ من حصته الأولی 1308. مرتبا علی ثلاثین مجلسا.

1602- المجالس الحسینیه

فارسی فی أسرار الشهاده، للسید نظام العلماء المیرزا رفیع الدین الطباطبائی التبریزی المعاصر، المتوفی 1326 طبع بإیران 1323 کما فی فهرسه، و یأتی المجالس النظامیه له فراجعه، کما یأتی مفاتیح الکنوز فی المراثی و أسرار الشهاده له أیضا و توفی 1326. ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه النقباء: 787.

1603- المجالس الحیدریه فی التعزیه الحسینیه

للسید حیدر بن السید إبراهیم الحسینی (1205- 1265) ذکرته فی طبقات أعلام الشیعه، الکرام:

447. فی المصائب فیه ثلاثون مجلسا فی خمسه آلاف و ثلاثمائه بیت کتابه، کما عده کاتب بعض نسخه، لم یذکر المؤلف اسمه فی أوله و لا فی آخره و لکن أورد فیه القصیده الرائیه لوالده السید إبراهیم. أوله [الحمد لله الذی جعل الدنیا سجنا لأولیائه و أحبائه ] فرغ من مجلده الأول آخر المحرم 1260. رأیته عند المولی محمد علی الخوانساری و توجد أیضا نسخه فی الکاظمیه عند أحفاد المؤلف و نسخه بخط محمد حسن کتابتها 15 ذی القعده 1279 رأیتها عند الشیخ عبد الغفار بن مهدی الدزفولی الساکن فی العماره.

ص: 359

المجالس الخمسه

للشیخ الصدوق، یأتی بعنوان مجالس مع رکن الدوله.

1604- مجالس خواتون

قصه بلغه الأردویه، للسید علی حیدر الکهجوی. مطبوع.

1605- مجالس الرضا علیه السلام مع أهل الأدیان

للحسن بن محمد بن سهل النوفلی، و هو حسن کثیر الفوائد، کما وصفه النجاشی.

1606- مجالس الرضا علیه السلام مع أهل الأدیان

لأبی محمد الحسین بن محمد بن الفضل بن یعقوب بن سعد بن نوفل بن الحارث ابن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف. ذکره النجاشی.

1607- مجالس رنگین

فی الأدب الفارسی، فیه اثنان و ستون مجلسا مع شعراء عصره و ما جری من المباحث الأدبیه بینهم، لسعادت یار خان بن طهماس بیک خان، ذکر فی أوله اجتماعه مع المیرزا نعیم المتخلص بجوان فی لکهنو فی 1215 و طبع فی بمبئی 1264.

1608- مجالس سبعه

لجلال الدین محمد بن بهاء الدین محمد البلخی العارف، طبع مع مقدمه الدکتور فریدون نافذ بیگ بأستانبول فی 1355 و بعده بطهران.

1609- المجالس السعیده

فی المواعظ و الأخلاق و غیرها، للشیخ محمد رضا بن قاسم العزاوی النجفی المعاصر ألفه 1330 ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه. النقباء: 767.

1610- المجالس السنیه

فی مناقب و مصائب العتره النبویه، فی خمسه أجزاء: الجزء الأول فی وقعه الطف، الثانی فی قصص الأنبیاء و غزوات النبی صلی الله علیه و آله الثالث فی حروب أمیر المؤمنین علیه السلام الرابع فی أخبار زیاد و معاویه و الإمام الحسن و سائر الأئمه علیه السلام و الخامس فی جمیع المعصومین و تواریخهم قد طبع مکررا و هو من مؤلفات السید محسن الأمین العاملی المتوفی 1371، و قد

ص: 360

ترجم إلی الفارسیه جزأه الخامس الذی فی المعصومین و الترجمه لأبی القاسم الموسوی الصفوی الأصفهانی المعروف بالمحرر المتوفی بالنجف 1370. ذکرناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 59 و رأی الترجمه السید محمد الجزائری نزیل أهواز و للسید الأمین أیضا إقناع اللائم فی إقامه المأتم المطبوع مستقلا فی ذیل الجزء الرابع من المجالس 1343 کما ذکرناه فی (2: 275).

1611- مجالس الشهداء

فی ذکر مصائب آل عبا، لعلی بن عبد الباقی خان زنگنه. أوله [الحمد لله الذی جعل جلاء العیون بمتابعه خاتم النبیین ] نسخه ناقصه الآخر عند الشیخ مهدی شرف الدین التستری، و هو متأخر عن العلامه المجلسی مؤلف جلاء العیون.

1612- مجالس الشهداء

فی أحوال أصحاب سید الشهداء و أنصاره علیه السلام فارسی، و فی أوله مقدمه و فیه أشعار جیده فی المراثی و غیرها لمؤلفه الشیخ علی أکبر بن غلام علی الکرمانی نزیل المشهد الرضوی و الملقب بمروج الإسلام و مؤلف نفائس اللباب المأخوذ من ألفی کتاب. رأیته عنده” علی أکبر بن غلام علی الکرمانی” بخطه.

1613- مجالس الشیعه

مقتل بالأردویه مطبوع فی الهند لبعض فضلائها.

1614- مجالس الصدوق

مر فی (19: 354).

المجالس الطریحیه

هو المعروف ب منتخب الطریحی یأتی فی المیم بما هو المشهور به.

1615- مجالس طریق الحق

فارسی فی مجلدین، للمولی نوروز علی جوان شیر الکابلی، أولها فی أصول الدین و المواعظ فی خمس و ثلاثین مجلسا، و قد ضاع من أوله ثلاث مجالس الا ورقه، و هو بخط السید علی بن السید هادی کتبه السید علی لنفسه و فرغ من الکتابه 2 ج 1/ 1240 ثم شرع فی کتابه المجلد الثانی الذی أوله [الحمد لله الذی جعلنا من أمه أشرف خلقه ... و من المتمسکین بالحبل

المتین أمیر المؤمنین- إلی قوله- اما بعد أقل عباد الله نوروز علی جوان شیر مشهور بکابلی بعد از نوشتن أصول دین و مواعظ که تراویده بود از زبان برپادارنده أرکان دین و ممهد

ص: 361

أساس شرع مبین- إلی قوله بعد الإطراء المیر السید محمد الطباطبائی المجاهد- الملقب بمقیم الدین من جانب رب العالمین مد الله ظلال کماله علی رءوس المؤمنین ...

شروع کردم به نوشتن فروع دین و أخلاق در هفت شعبه 1- امر بمعروف 2- أخلاق 3- عدالت 4- العلم 5- التقلید و الفروع 6- ذم الجهل 7- التوبه، و مسمی نمودم بمجالس طریق الحق. و الموجود من هذا المجلد خمس و عشرون مجلسا و فی آخره نقص، و بالجمله هو فی مجلدین، أولها فی أصول الدین و المواعظ و ثانیهما فروع الدین و الأخلاق، کلها مما استفاده من السید المجاهد و ألفه فی حیاته و قبل تلقبه بالمجاهد لأنه لقب بالمجاهد فی آخر أیام حیاته من محاربه الروس التزاریه.

1616- مجالس العاشور

مقتل للشیخ حسین بن محمد بن أحمد بن إبراهیم العصفوری البحرانی المتوفی 1216 صاحب مریق الدموع فی المقتل أیضا و کلاهما موجودان متداولان فی البحرین کما یأتی و منها نسخه فی تبریز بمکتبه السید علی الإیروانی کما فی فهرسها المخطوط الذی بعثه إلینا ولده العلامه المیر عبد الحجه الإیروانی.

1617- المجالس العامره

فارسی، مرتب علی مجالس فی الفضائل و المصائب، للسید محمد بن المیرزا محمد صادق بن المیرزا زین العابدین الموسوی الخوانساری نزیل الکاظمیه و المتوفی بها فی 22 محرم الحرام 1355. و له تصانیف أخر ذکرها لی و قال إنه ولد فی 13 شعبان 1273 و أجیز عن بعض مشایخه و کان یقیم الجماعه فی الصحن الحرام الکاظمیه و قام مقامه ولده السید محمد مهدی المعاصر.

1618- مجالس العشاق

المنسوب إلی السلطان حسین میرزا بایقرا (المحرم 842- 911) بن السلطان غیاث الدین منصور (م 849) بن الأمیرزاده حسن بن عمر شیخ بن الأمیر تیمور کورکان. و الصحیح مؤلفه أمیر کمال الدین حسین بن شهاب الدین الطبسی الگازرگاهی المذکور فی (9: 148)، شرع فی تألیفه 908 طبع فی کانپور فی 1314. و هو سبعه و سبعین مجلسا فی کل ترجمه أحوال العرفاء و العشاق و حکایات مجعوله. أوله: [ای جمیلی که أشعه لمعات حسنت هر جا] یوجد فی

ص: 362

(سپهسالار: 2715) بخط دوست محمد الکاتب کتابته ع 2/ 972 و بهمدان عند قاسم برنا من القرن العاشر ناقصه، و (المتحف البریطانی: 11837) من القرن الحادی عشر.

و نقل عنه فرهاد میرزا فی زنبیل و ذکر مؤلفه المیر کمال الدین حسین المتخلص بفنائی و النقل ضابطه فی تشخیص الحیوان الذی یفرخ عن الذی یحمل.

1619- مجالس عشره

للقراءه فی العشره الأولی من المحرم بالأردویه مطبوع بالهند للمولوی السید محمد صادق الکهجوی الهندی.

1620- مجالس علویه

مقتل بلسان الأردو مطبوع مکررا فی مجلدین متداول فی بلاد الهند.

1621- المجالس الفاخره

فی ماتم العتره الطاهره، للسید عبد الحسین بن السید یوسف بن جواد بن إسماعیل بن محمد بن السید إبراهیم الملقب بشرف الدین الموسوی و کانت أمه العلویه أخت سیدنا أبی محمد الحسن صدر الدین یعبر عنه دائما بالخال، شرع فی طبعه بصیدا فی مطبعه العرفان 1332. أوله:

[الحمد لله علی جمیل بلائه و جلیل عزائه ] و فی مقدمه المجالس ذکر فضل البکاء و أسرار شهادته و فلسفتها و قد خرج من الطبع المقدمه فقط، و أما المجالس فکان فی أربع مجلدات: أولها فی السیره النبویه، و الثانی فی الأمیر و الزهراء و الحسن علیه السلام و الثالث فی الحسین علیه السلام و الرابع فی سائر الأئمه التسعه علیه السلام و الأسف أنه نهبت المجلدات الأربعه مع سائر کتب المصنف فی 1329.

المجالس الفخریه

یقال لمنتخب الطریحی الآتی بهذا العنوان.

1622- مجالس الفضل بن شاذان مع أهل الخلاف و سائر أهل البلدان

لأبی الحسن علی بن محمد بن قتیبه النیسابوری صاحب الفضل بن شاذان و الراوی کتبه اعتمد علیه أبو عمرو الکشی فی رجاله، کما ذکره النجاشی.

1623- مجالس قرائح الإخوان و مائده طبائع الأصحاب

اثنی عشر مجلسا أو أکثر، فی شرح بعض الآیات و الروایات و حل بعض المسائل، للمولی عبد الغفار (الغفور) الجیلانی الرشتی، تلمیذ المحقق الداماد، کما ذکر صاحب

ص: 363

الریاض و قال رأیته بخطه عند أحفاده” المؤلف” برشت.

1624- مجالس کانفرانس شیعه الهند

و أسماء أعضائها و بلادهم و أعمالهم إلی سنتهم الثالثه. طبع فی الهند.

1625- مجالس المأتم

للمولی هاشم المعلم السامرائی مولدا و منشأ و مسکنا الربیعی جرثومه کان إمامیا اثنی عشریا یقینیا جدا حتی أنه سمی أحد أبنائه (علی أفضل) و الآخر عبد الباقی سمی والده أو عبد الصاحب و توفی حدود 1360 و هو کان معلم الأطفال بسامراء سنین و کتابه مقتل مرتب علی مجالس، رأیته عنده” المؤلف” بخطه، و یوجد فی النجف بخطه کتاب التحصیل فی صفات العارفین تألیف الشیخ أبی العباس أحمد بن فهد الحلی المتوفی 841، فرغ من کتابته فی سامراء 1311 و ذکر تمام نسبه هناک محمد هاشم بن عبد الباقی بن ملا عبد الله بن ملا علی بن ملا حسین بن ملا مرتضی بن ملا سلیم بن ملا علی بن ملا حسین الربیعی الشجانی المیاحی خادم حرم الإمامین الهمامین العسکریین. أقول قام مقامه فی خدمه الحرم أکبر ولده یمل إلی الأخباریه و کان یتولی دار الأخباریه التی کانت ملصقه بالصحن الشریف العسکری و هدمت أخیرا و صارت فلکه فی 1380.

1626- مجالس المتقین

فارسی، للمولی محمد تقی بن الآغا محمد البرغانی القزوینی الشهید 1264، مرتب علی خمسین مجلسا کل مجلس منه مشتمل علی المواعظ و الحکم و حل الأحادیث و ذکر مصائب الحسین، کتبه للسلطان محمد شاه القاجار فی 1258 و فی المجلس

السابع و العشرین مال إلی جواز الغناء فی المراثی ببعض مراتبه لرؤیا رآه مع اعتقاده بعدم حجیه الرؤیا. طبع فی إیران ثانیا 1300 و ثالثا 1316.

و ذکر بعض أحفاد المؤلف أنه من جمع بعض تلامیذه مع إمضائه له و لکن فی أوله أنه کتبه بعد عیون الأصول و منهج الاجتهاد و هذا صریح فی أنه من تصانیفه مع تصریحه باسمه فی أوله، و طبع أولا فی 1275 و بعده مکررا.

1627- المجالس المحفوظه

فی فنون الکلام، قال النجاشی إنه للشیخ أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان المفید المتوفی 413 و ذکر فی کشف الحجب

ص: 364

أن فیه ذکر مناظرته مع القاضی أبی بکر أحمد بن سیار و أبی عمرو الشطوی و النقیب أبی الحسن العمری و أبی الحسین الخیاط و الوراق و غیرهم من المعتزله و الناصبه و الحشویه و المرجئه و الإسماعیلیه و الکیسانیه و الفطحیه و طرف یسیر من مناظرات الأئمه علیه السلام و مناظرات هشام بن الحکم مع یحیی بن خالد البرمکی و غیره و مناظرات علی بن إسماعیل بن شعیب بن میثم التمار مع أبی الهذیل العلاف و ضرار بن عمرو الضبی و غیر ذلک أوله [الحمد لله المتوحد بالقدم العام لجمیع خلقه بالنعم و صلی الله علی محمد و آله معادن الدین و الکرم ] و استظهر فی کشف الحجب أن هذا هو الفصول المختاره من العیون و المحاسن الذی انتخبه منه السید المرتضی علم الهدی أقول قد مر فی حرف الفاء بعنوان الفصول المختاره مفصلا أنه غیر هذا الکتاب.

مجالس المرتضی

للسید علم الهدی الشریف علی بن الحسین بن موسی الموسوی المتوفی 436، موجود فی مکتبه السلطان محمد الفاتح و هو المعروف ب الغرر و الدرر و یطلق علیه الأمالی و مجالس التأویلات و مجالس کشف الآیات و الکل واحد فلا تغفل و لعله الموجود فی مکتبه راغب پاشا بإسلامبول المعبر عنه ب المجالس الشریفه فی فهرسها المطبوع.

1628- المجالس المستنصریه

فی خمسه و ثلاثین مجلسا، من إملاء داعی الإسلام الثقه الإمام المؤید فی الدین هبه الله بن موسی الشیرازی المتوفی 470 داعی دعاه المستنصر، قد عرضها علی الإمام التاسع عشر من الأئمه الإسماعیلیه و هو المستنصر بالله أبو تمیم معد بن الظاهر المتوفی 487 و نشره مع مقدمه مبسوطه للطبع الدکتور محمد کامل حسین المصری بکلیه جامعه فؤاد الأول 1366 و فی

خطبه کل مجلس یخص أمیر المؤمنین علیه السلام بالسلام مصرحا بأنه الوصی و الخلیفه بعد النبی صلی الله علیه و آله و ذکر تفصیلها فی فهرست مجدوع: 163 و له دیوان عبر عنه مجدوع:

40 بأنه من أحسن الدواوین یشتمل علی احتجاجات علی العوام

1629- مجالس مع أبی حنیفه

لأبی جعفر مؤمن الطاق، محمد بن علی بن النعمان بن أبی طریفه البجلی ذکره النجاشی

ص: 365

1630- مجالس مع أبی عبد الله

ابن مملک، للشیخ المتکلم أبی محمد الحسن بن موسی النوبختی، المبرز علی نظرائه قبل الثلاثمائه و بعدها، کما ذکره النجاشی

1631- مجالس مع أبی علی الجبائی

بالأهواز، لأبی سهل إسماعیل بن علی بن إسحاق بن أبی سهل النوبختی، الذی حضر وفاه العسکری علیه السلام و فاز بلقاء الحجه علیه السلام و له أزید من ثلاثین مصنفا فی فنون العلوم توفی فی الغیبه الصغری

1632- مجالس مع أبی علی الجبائی

لأبی عبد الله محمد بن عبد الله بن مملک الجرجانی الأصفهانی، کان معتزلیا و رجع علی ید عبد الرحمن بن أحمد بن خیرویه، و قد مات أبو علی محمد بن عبد الوهاب الجبائی 303 فیعلم عصر الجرجانی هذا تقریبا

1633- مجالس مع أبی القاسم البجلی

للشیخ المتکلم أبی محمد الحسن بن موسی النوبختی، المتوفی بعد الثلاثمائه المنسوب إلیه الفرق:

16: 179 الموجود الآن

1634- المجالس المعادیه

للشیخ محمد علی بن المولی حسن علی الهمدانی الأصل الحائری المولد فی 1293 و المنشا و المشغل و المسکن نزیل سنقر سابقا و لذا یعرف بالسنقری و قد توفی بالحائر فی الخمیس سادس محرم الحرام 1378 و دفن بها، رتبه فی مجلدین فی کل منهما أربعون مجلسا فی کل مجلس تفسیر آیه من آیات المعاد الکبری مع بیانات وافیه و أخبار شافیه، فرغ من المجلد الأول 1337 أوله [الحمد لله الذی لم یهمل العباد و أوضح سبل الرشاد] و خرج کثیر من المجلد الثانی و له فهرس لطیف تعرض فیه لبیان بعض الفوائد المستطرده تسهیلا للمتناولین و کتب فی آیات الرجعه و ما یتعلق بالحجه علیه السلام کتابا مستقلا سماه آیات الحجه و الرجعه 1: 48 جمع فیه ثلاثمائه و ثلاثه عشر آیه بعدد خواص أصحابه علیه السلام

ص: 366

1635- مجالس مع رکن الدوله

للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی المتوفی 381، و هی خمسه مجالس کل واحد منها رساله مفرده، کما عدها النجاشی کذلک

1636- مجالس مع المخالفین

فی معان مختلفه، للشیخ الجلیل أبی الجیش مظفر بن محمد بن أحمد البلخی المتکلم المشهور، شیخ شیخنا أبی عبد الله المفید و تلمیذ أبی سهل النوبختی، توفی 367 ذکره النجاشی

1637- المجالس المفجعه

فی المقتل، فارسی کبیر، مرتب علی مقدمه و خمسه و عشرین مجلسا أوله: [ثناء و ستایش خاص حکیمی است که ساقی حکمتش مجلسیان بزم مصائب را سرمست باده تسلیم و رضا گردانید] تاریخ کتابه النسخه الموجوده عند الشیخ علی محمد بن العلم إمام مسجد صاحب الزمان علیه السلام فی أهواز، تاریخ کتابتها 3/ ع 2/ 1262 و لا یعلم تاریخ التألیف و لا اسم المؤلف و انما یظهر من أثنائه أنه کان المؤلف معاصر المولی مهدی بن أبی ذر النراقی مؤلف مهیج الأحزان

1638- مجالس المفجعه

فی مصائب العتره الطاهره، للسید حسین ابن السید دلدار علی النصیرآبادی المتوفی 1273 کما فی ورثه الأنبیاء و کتب فی ترجمته أوراق الذهب و فیه أنه لا یوجد مثله فی فنه مرتب علی مجالس فی عزاء الحسین علیه السلام فی مجلدین صدرهما بمقدمات خمسه فی بیان عظم هذه المصیبه، و ذکر الاخبار الصادره قبل وقوعها و فضل البکاء و وجوب التحرز عن الکذب و الغناء أوله [نحمده علی السراء و الضراء و نشکره علی الشده و الرخاء] طبع بلکهنو

1639- مجالس المفید النیسابوری

لأبی محمد عبد الرحمن بن أحمد الخزاعی، مر بعنوان الأمالی 2: 311 حکی فی لسان المیزان عن ابن السمعانی أنه رأی عده مجالس من إملائه بالری منها مجلس خاص فی إسلام أبی طالب علیه السلام

1640- مجالس المفید

أعنی أبا عبد الله محمد بن محمد بن النعمان الحارثی المتوفی 413، المجلس الأول یوم السبت مستهل شهر رمضان 404 بمدینه السلام فی درب

ص: 367

ریاح بمنزل زمره أبی الحسن علی بن محمد بن عبد الرحمن الفارسی ذکره کشف الحجب و مر بعنوان الأمالی 2: 315 کما عبر به النجاشی، و قد طبع أخیرا فی النجف

1641- مجالس الملوک

لمحمد مفید بن نجم الدین محمود البافقی الیزدی، ألفه بعد کتابه جامع المفیدی الذی فرغ منه 1090. و یوجد مجالس الملوک فی تاریخ ملوک ایران مختصرا علی سیاق تاریخ سنواتی و تاریخ سیاقی و خلاصه التواریخ، یبتدئ من ملوک پیشدادیان (کیومرث) إلی عصر الشاه عباس الثانی (1052- 1077). ناقصه الآخر یختم فی عصر الشاه عباس الأول (995- 1037) فی (الرضویه: 288) من القرن الحادی عشر. أوله [تاریخ پادشاهان عجم که در ملک ایران سلطنت کرده اند برای سرگردان وادی نامرادی ]. لم یعرف مؤلفها فی الفهرست. یحتمل اتحادهما.

1642- مجالس المناقب

و

مجالس المصائب

هما کتابان الفهما السید محمد بن الحسین بن أمیر الحاج المتوفی بالنجف بعد 1180. حکی فی دیوانه الموسوم بتاریخ نور الباری ما نظمه فی تقریظ هذین الکتابین له و هو: (أن المصائب فی المناقب) و (المناقب فی المصائب) تحکی الغیاهب- فی الکواکب و الکواکب فی الغیاهب- فی آل طاها خصها رب المشارق و المغارب.

1643- مجالس المواعظ

المشتمل علی آیات و روایات فی الوعظ و النصیحه، للمولی محمد تقی بن حسین علی الهروی الأصفهانی الحائری (1217- 1299) ذکرها فی آخر کتابه نهایه الآمال و ذکرنا ترجمته فی طبقات أعلام الشیعه الکرام: 212.

1644- مجالس المواعظ

للشیخ إبراهیم الکاشی المعاصر. طبع بإیران بنفقه بعض مخلصیه.

مجالس المواعظ

للشیخ جعفر، مر بعنوان فوائد المشاهد 16: 359.

1645- مجالس المواعظ

التی أملاها شیخنا العلامه النوری المیرزا

ص: 368

حسین ابن العلامه المیرزا محمد تقی الطبرسی، کتبها و جمعها الشیخ الجلیل المولی محمد حسین القمشه إی النجفی الصغیر تلمیذ المولی القمشه إی الکبیر، توفی جامع المواعظ فی ثانی المحرم 1338، و النسخه بخطه عند ولده” المؤلف” الشیخ محمد حسن فی النجف و کلما تلح علیه أن یخرجها من الرازونه لینتفع به لا یرضی و قد ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 520.

1646- مجالس المواعظ

فی خمس مجلدات بلسان الأردو، للسید المفتی المیر محمد عباس بن علی أکبر الموسوی الجزائری التستری اللکهنوی المتوفی 25 رجب 1306 ذکره فی التجلیات.

1647- مجالس المواعظ

أربعون مجلسا فارسیا، للشیخ عبد المجید بن عبد الوهاب الهمدانی المعاصر، المتوفی فی شهر رمضان 1346 رأیت بعض مجالسه بخطه و له مختصر الأحکام یأتی.

1648- مجالس المواعظ

للشیخ محمد بن المولی کرم علی زرگر محله ای البارفروشی المازندرانی الحائری، المتوفی بها ع 1/ 1315. مجلد مشتمل علی ما کان یعظ به الناس أیام سفره إلی بلده. رأیته عند ولده” المؤلف” الشیخ علی بن محمد الحائری الذی صار زمنا فی الأواخر فی کربلاء و توفی بها حدود 1370، کما ذکرناه فی الکرام البرره: 444 و ذکرنا أن الشیخ محمد هذا کان صهر المولی حمزه الأشرفی المتوفی حدود 1285 و للشیخ علی المذکور ولدین فاضلین مشتغلین فی کربلاء.

1649- مجالس الموحدین

للشیخ محمد إسماعیل بن محمد حسن الأصفهانی المعروف بپشمی، المتوفی عن خمس و سبعین مرحله من عمره فی 23 ذق 1363 ذکره ابنه الشیخ أبو الفضل المعاصر نزیل طهران قرب میدان ژاله.

1650- مجالس الموحدین

المطبوع مجلده الأول الذی فرغ منه 1312 للسید محمد صادق بن محمد بن عبد الله الطباطبائی التبریزی، ذکر فی آخره نسبه و أحواله مرتب علی مقدمه فی العقل و الجهل ثم أبواب ذات مجالس، فیها بیان أصول الدین و أحوال الأنبیاء و الأئمه علیه السلام و فصل فیه أحوال خامس أصحاب الکساء و قضایا الطف علی ما فی فهرست المبسوط فی أوله.

ص: 369

1651- مجالس المؤمنین

فی وفیات الأئمه المعصومین علیه السلام لسیدنا الأجل أبی محمد الحسن بن السید هادی بن السید محمد علی أخی السید صدر الدین محمد الموسوی العاملی الکاظمی، المتوفی 1354، أسقط فیه الأسانید و ساق الکلام کالخطب و هو فی مجلدین رأیتهما بخطه فی مکتبته” المؤلف”.

1652- مجالس المؤمنین

فارسی طبع مکررا منها 1268 فی أحوال المشاهیر من شیعه أمیر المؤمنین علیه السلام من الصحابه و التابعین و الرواه و المجتهدین و الحکماء و المتکلمین و الأمراء و السلاطین و الشعراء و العارفین، للسید السعید القاضی نور الله المرعشی التستری الشهید 1019، مطابقه لقول القائل الفارسی (سید نور الله شهید شد) عن أربع و ستین سنه من عمره لأنه ولد 956. ذکر اسم أبیه فی الدیباجه و ذکر ترجمه جده السید جمال الدین نور الله فی أواسط الکتاب مفصلا، و رتبه علی فاتحه فی تعریف مطلق

الشیعه و شعبها و کیفیه انشعاب بنی آدم فی مذاهبها ثم اثنی عشر مجلسا: 1- فی ذکر الأماکن المخصوصه بالأئمه الطاهرین و شیعتهم 2- فی ذکر طوائف مشهوره بالتشیع 3- فی أکابر الشیعه من الصحابه و هم طائفتان بنی هاشم و غیرهم ذکرهما بعد مقدمات ثلاثه 4- فی أکابر الشیعه من التابعین 5- فی الشیعه من المتکلمین و المفسرین و المحدثین و القراء و النحاه و اللغویین من تابعی التابعین 6- فی الشیعه من الصوفیه 7- فی مشاهیر الحکماء و المتکلمین فی الملوک و السلاطین و الآخذین بالثار و مقاتل الطالبیین و فیه مقدمه و سته عشر جندا 9- فی الأمراء العظام 10- فی الوزراء 11- فی شعراء العرب 12- فی شعراء العجم و لا وجه لاعتراض بعض علیه فی ذکره من لم یثبت اثنا عشریته کبعض الصوفیه بعد تصریحه بنفسه فی مقدمه الکتاب، و فی ترجمه علاء الدوله السمنانی أن غرضه فی کتابه هذا ذکر مطلق الشیعه القائل بالخلافه و الوصایه لأمیر المؤمنین علیه السلام و إن لم یکن إمامیا و لا یذکر منهم من نشاء من لدن ظهور دوله الصفویه إلی زمانه الا قلیلا کما صرح به فی جمله من وصایاه فی آخر الکتاب التی منها أنه منع من انتخاب کتابه و اختصاره. أوله [نفحات دلگشای حمد و رشحات جانفزای ثنا] و کان الشروع فیه من 982 کما فی ص 403 من الطبع الثانی، و کتب مقدمته بعد ذلک إلی 990

ص: 370

کما یظهر من ص 9، نسخه شایعه: منها ما رأیته بطهران (دهخدا: 201) بخط محسن باغ آسیایی الگنابادی کتابتها 1 ع 1/ 971 (تاریخها مشکوک) و (دانشگاه: 1899) بخط سید حسین الحمدانی کتابتها 1021 مذهبه، و بیزد فی الجامع الکبیر بخط ابنه علاء الملک بن نور الله الشوشتری مؤلف محفل فردوس الآتی، کتابتها 4/ 5/ 1035.

1653- المجالس المؤیدیه

للمؤید فی الدین داعی الدعاه هبه الله بن موسی بن داود الشیرازی المولود بها حدود 390 و المتوفی 470 طبع ظاهرا فی ثلاث مجلدات فیها ثمانمائه محاضره فی بیان المذاهب و العقائد الفاطمیه و له السیره المؤیدیه کما مر و دیوان المؤید، و رتب المجالس حاتم بن إبراهیم فی ثمانیه عشر بابا و سماه جامع الحقائق: 1- التوحید 2- المبدع الأول 3- الناطق السادس النبی الأکرم 4- محمد النبی و علی الوصی 5- فی علی خاصه 6- الإمامه فی ولد علی علیه السلام إلی آخر فهرس أبوابه المذکور فی فهرست مجدوع: 173 و فی مقدمه طبع دیوان المؤید ص 61 ابتدأ فی کل مجلس بالبسمله و التحمید و الصلوات ثم أیه من القرآن أو کلام من النبی و یشرع فی شرحهما و مر له المجالس المستنصریه 19: 365 راجع فهرست مجدوع: 173.

1654- مجالس نجفی

للشیخ محمد حسن بن الشیخ أبی القاسم الکاشانی، نزیل بمبئی المعروف بنجفی، فیه خطاباته التی ألقاها أیام الجمعه و الأعیاد علی حضار مجلسه، ذکره فی فهرس تصانیفه الذی أرسله إلینا.

1655- مجالس النصح و البیان

لعلی بن محمد بن الولید الإسماعیلی المتوفی 27 شعبان 612، ذکر فی فهرست مجدوع: 140 و أضاف: الموجود منه أربعون مجلسا من المجلس الأول و المائه، و سمی به لأنه ابتدأ فی کل مجلس منها أولا بالنصیحه ثم بالبیان، فالسبعه المجالس من ابتداء الکتاب فی بیان الابتداء و الانتهاء، و الثامن فی الدعاء و المناجاه و الباقی فی تلاوه القرآن و تأویلها من سوره الفاتحه إلی قوله: وَ لَبِئْسَ ما شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ (القرآن 2:

102) و للمؤلف دامغ الباطل و حتف المناظل و نظام الموجود و ترتیب الحدود و له أشعار فی معرفه النفس

ص: 371

1656- المجالس النظامیه

للسید الملقب بنظام العلماء المیرزا رفیع الدین، فارسی مطبوع 1319، و مر له المجالس الحسینیه 19: 259 و کتب السید جعفر بن المیرزا علی نقی بن السید حسن ابن السید المجاهد ابن صاحب الریاض تحقیق نسب المصنف و اتصاله بالسید علی الشاعر ابن محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد الرئیس إبراهیم طباطبا، و توفی السید جعفر المذکور 1320 و المجالس النظامیه مرتب علی بابین و مقدمه و خاتمه أول البابین فی حکم عالم التکوین و ثانیهما فی أسرار عالم التشریع و مجموعها یظهر فی سبعه مجالس کل مجلس ذو فصول فی جمع الفوائد النادره المتفرقه شبه الکشکول

1657- مجالس النفائس

ترکی، قال فی تذکره الشعراء إنه فی ثمانیه مجالس، للوزیر الأمیر علی شیر النوائی الجغتائی المتوفی 906، ألفه 895 أوله [نور حمد أونکا کیم بأسباب جهان بسنانی ] آخره [پیرایش و احق پناهی أولسون یا رب ] یوجد فی الرضویه من وقف نادر شاه 1145 و مر ترجمته الموسوم ب لطائف نامه 18:

323 و طبع معه ترجمه شاه محمد القزوینی کلاهما فی مجلد واحد مع تصویر المؤلف فی طهران فی 1363 باهتمام وزیر المعارف علی أصغر حکمت، و هو محتوی علی شعراء القرن التاسع و المعاصرین للمؤلف و نقلنا کثیرا من دواوینهم فی أجزاء الشعر و الشعراء

1658- مجالس الواعظین

فارسی للسید إسماعیل بن السید محمد الیزدی الأردکانی الحسینی، فرغ من تألیفه 1282 مرتب علی سته و ثلاثین مجلسا، طبع 1320 و له ذخیره المعاد فی المقتل و توفی 1317 کما ذکره ولده الفاضل المعاصر السید محمد رضا الأردکانی ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 164

1659- المجالس و المراثی

للشیخ أحمد بن الشیخ حسن قفطان النجفی المتوفی 1293، رأیت النسخه بخطه فی مکتبه المرحوم الشیخ محمد علی الیعقوبی بالنجف

1660- المجالس و المسائرات

و المواقف و التوقیعات، للقاضی نعمان المغربی المصری، المتوفی 363 ذکره الدکتور محمد کامل حسین المصری فی مقدمه المجالس المستنصریه 19: 365 المطبوع 1366 و کذا فی مقدمته لکتاب الهمه

ص: 372

و قال إنه نسخه مخطوطه بمکتبتی” محمد کامل حسین” جمع فیه کلما رواه و سمعه من المعز لدین الله الخلیفه الفاطمی الذی تولی 341 و مر فی (19: 356)

1661- مجالس هشام بن الحکم

لإسحاق بن محمد بن أحمد بن أبان بن مراد بن عبد الله المعروف بعقبه و عقاب ابن الحارث النخعی، أخ الأشتر النخعی ذکره النجاشی مع إسناده إلیه

1662- مجالس هشام بن الحکم

لعلی بن إسماعیل بن شعیب بن میثم بن یحیی التمار الکوفی البصری المعاصر لهشام بن الحکم، ذکره النجاشی أیضا

1663- مجالی الأنوار

فی المبدأ و المعاد، للمیرزا محمد بن عبد النبی بن عبد الصانع النیسابوری الأکبرآبادی المعروف بالأخباری، المقتول بکاظمین فی أحد الربیعین 1232 أوله [الحمد لله و سلام علی عباده ] مرتب علی اثنی عشر تجلیا و فرغ منه 1220 و شرحه المصنف بنفسه بقال و أقول و سمی الشرح بمجالی المجالی و لقبه بمعترک العقول کما یأتی، و النسخه متنا و شرحا رأیتها فی المشهد عند

الشیخ علی أکبر النهاوندی مع عده رسائل آخر للمصنف کلها بخط تلمیذه محمد إبراهیم بن محمد علی الطبسی کما ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، الکرام: 21

1664- مجالی اللطف بأرض الطف

أرجوزه ألفیه فی تاریخ کربلاء للشیخ محمد بن الشیخ طاهر السماوی النجفی المتوفی بها 1371 نظمها 1357 و مجموع اسمها تاریخها أولها

أحمدک اللهم یا من میزا

من البقاع حیزا فحیزا

و بعد فاسمع هذه المجالی

یؤرخ الطف علی الإجمال

فسمتها مؤرخا بالحرف

مجالی اللطف بأرض الطف

و قد طبعت مع تاریخ النجف له المسمی عنوان الشرف فی 1360

1665- مجالی المجالی

للمیرزا محمد الأخباری المذکور آنفا و هو شرح لکتابه المجالی المذکور بقال و أقول و فیه رد علی الحکیم إلهی المولی

ص: 373

علی النوری، أوله أیضا کأصله [الحمد لله و سلام علی عباده الذین اصطفی ] أهداه إلی فتح علی شاه و فرغ منه 1221 رأیته عند النهاوندی المذکور و نسخه أخری منه فی (الرضویه) بخط تلمیذه الآخر محمد رضا بن محمد جعفر الدوانی فی 1243

1666- مجامع الآمال

فی أخبار المواعظ و الأخلاق، لآقا محمد مهدی بن المولی محسن الکرمانشاهی، تلمیذ الشیخ محمد تقی صاحب الحاشیه علی المعالم المجاز منه و المتوفی حدود 1280 رأیته عند حفیده” المؤلف” و سمیه الآقا محمد مهدی بن الآقا محمد تقی ابن المؤلف أوله [الحمد لله الأول بلا أول منه یبتدئ و الآخر بلا آخر] ینتهی نسخه خطه ناقصه و لعله لم یتمه

1667- مجامع الأحکام فی شرح شرائع الإسلام

للسید الشهیر بالسید آقا و اسمه محمد تقی بن المیر رضا ابن العلامه السید محمد تقی بن الأمیر مؤمن القزوینی الحسینی، قرأت علیه قلیلا من أوائل رسائل العلامه الأنصاری فی النجف و تشرف إلی زیاره المشهد و توفی بعد الرجوع عن المشهد بقزوین 1333 خرج منه من أول الطهاره إلی آخر البیع، و النسخه کانت فی مکتبته” المؤلف” کما حکاه لی، و رأیت بخطه مجلدا من أول الدماء إلی آخر التیمم و قلیلا من أوائل کتاب الصلاه أیضا بخطه الشریف کان عند السید آقا التستری فی النجف

1668- مجامع الاخبار

منسوب إلی العلامه الحلی، علی ما ذکره صاحب الریاض و عنه أخذ السید المعاصر فی روضات الجنات و قد مر بعنوان جامع الاخبار 5: 37

1669- مجامع الأسماء

فی اللغات العربیه و الفارسیه و الهندیه و الإنجلیزیه، للسید أشرف علی الگلشن آبادی و هو مطبوع 1287 و اسمه السید عبد الفتاح کما فی أوله، و یظهر منه أن الجزء الأول منه الموسوم ب أشرف اللغات فی مصادر الأفعال فقط و طبع قبل المجامع

1670- مجامع الأصول

فی تمام مباحث أصول الفقه، للسید الشهیر بالسید آقا القزوینی المذکور آنفا، مفصل مبسوط کان فی خزانه کتبه” المؤلف” بخطه الشریف

ص: 374

1671- مجامع الأمثال و بدائع الأقوال

فی أربع مجلدات، لأبی الحسن علی بن زید البیهقی، نقله فی معجم الأدباء عن کتاب مشارب التجارب تألیف البیهقی نفسه، و قد ذکر فیه شرح أحواله و تصانیفه

1672- مجامع الأنوار

للسید محمد مهدی بن محمد جعفر الموسوی ذکره فی آخر کتابه خلاصه الاخبار المطبوع الذی ألفه 1250

1673- مجامع الفقه

فی علم الفقه، أیضا السید محمد مهدی المذکور ذکره فی آخر کتابه المسطور

مجامع المقربین

هو لقب مینه المرتاد فی ذکر نفاه الاجتهاد الآتی أنه تألیف المیرزا محمد الأخباری و إنه لقبه بذلک

1674- مجامع الوصول

فی علم الأصول، أیضا للسید محمد مهدی الموسوی المذکور آنفا، ذکره فی آخر کتابه خلاصه الاخبار أیضا

1675- المجامیع الاثنی عشر

التی فیما بین ثلاثه آلاف بیت الکتابه إلی عشرین ألف بیت، کلها فارسیه أو ملمعه ذات فوائد کثیره فی المواعظ و المناقب و المصائب و ردود الیهود و النصاری و العامه و الصوفیه و الشیخیه یقرب مجموعها من مائه ألف بیت، للشیخ المحدث المیرزا عبد الرزاق بن علی رضا الأصفهانی الهمدانی الواعظ المعاصر المولود 1291 کما کتبه إلینا فی فهرس تصانیفه، و کان حیا إلی 1381 ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 1113

المجامیع الثلاثه

للشهید تأتی بعنوان المجموعه

1676- مجانی الأدب

من مصادر منابع الحکم المطبوع 1341 و لعله مصحف مجالی الأدب فی الطبع

1677- المجاهد فی رد الجاحد

رد علی ینابیع الکفر الموسوم بنقیضه ینابیع الإسلام الذی ألفه بعض الجاحدین لدین الإسلام و القرآن الشریف فرده فی مجلدین: أولهما رد کلمات المسیحیین عموما و الثانی رد کلمات مؤلف الینابیع فقط فی 220 صفحه و المؤلف هو الشیخ علی أکبر بن الشیخ محسن الحسن آبادی

ص: 375

من نواحی أهر من بلاد آذربایجان ألفه 1344

1678- المجاهدات

فی طریق تحصیل طریق الحق و التدین به، للمولی المعاصر محمد باقر ابن الحاج محمد جعفر بن کافی البهاری الهمدانی المتوفی 1333 فارسی موجود فی خزانه کتبه” المؤلف” بهمدان

1679- مجاهدات پیغمبر صلی الله علیه و آله با مشرکین و أهل کتاب و منافقین

فارسی للشیخ عباس بن الشیخ محمد علی القمی الملقب بصفائی الحائری، المولود بسامراء قرب 1329 طبع 1373 فی 547 صفحه

1680- مجاهدات عرب

فی وقعه جمل و أحوالها بلسان الأردو، طبع بالهند، کما فی الفهرس الاثنی عشریه اللاهوریه لأبی العلم منیر حسن الزیدی الواسطی

ص: 376

تعريف مرکز

بسم الله الرحمن الرحیم
هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ
الزمر: 9

المقدمة:
تأسّس مرکز القائمیة للدراسات الکمبیوتریة في أصفهان بإشراف آیة الله الحاج السید حسن فقیه الإمامي عام 1426 الهجري في المجالات الدینیة والثقافیة والعلمیة معتمداً علی النشاطات الخالصة والدؤوبة لجمع من الإخصائیین والمثقفین في الجامعات والحوزات العلمیة.

إجراءات المؤسسة:
نظراً لقلة المراکز القائمة بتوفیر المصادر في العلوم الإسلامیة وتبعثرها في أنحاء البلاد وصعوبة الحصول علی مصادرها أحیاناً، تهدف مؤسسة القائمیة للدراسات الکمبیوتریة في أصفهان إلی التوفیر الأسهل والأسرع للمعلومات ووصولها إلی الباحثین في العلوم الإسلامیة وتقدم المؤسسة مجاناً مجموعة الکترونیة من الکتب والمقالات العلمیة والدراسات المفیدة وهي منظمة في برامج إلکترونیة وجاهزة في مختلف اللغات عرضاً للباحثین والمثقفین والراغبین فیها.
وتحاول المؤسسة تقدیم الخدمة معتمدة علی النظرة العلمیة البحتة البعیدة من التعصبات الشخصیة والاجتماعیة والسیاسیة والقومیة وعلی أساس خطة تنوي تنظیم الأعمال والمنشورات الصادرة من جمیع مراکز الشیعة.

الأهداف:
نشر الثقافة الإسلامیة وتعالیم القرآن وآل بیت النبیّ علیهم السلام
تحفیز الناس خصوصا الشباب علی دراسة أدقّ في المسائل الدینیة
تنزیل البرامج المفیدة في الهواتف والحاسوبات واللابتوب
الخدمة للباحثین والمحققین في الحوازت العلمیة والجامعات
توسیع عام لفکرة المطالعة
تهمید الأرضیة لتحریض المنشورات والکتّاب علی تقدیم آثارهم لتنظیمها في ملفات الکترونیة

السياسات:
مراعاة القوانین والعمل حسب المعاییر القانونیة
إنشاء العلاقات المترابطة مع المراکز المرتبطة
الاجتنباب عن الروتینیة وتکرار المحاولات السابقة
العرض العلمي البحت للمصادر والمعلومات
الالتزام بذکر المصادر والمآخذ في نشر المعلومات
من الواضح أن یتحمل المؤلف مسؤولیة العمل.

نشاطات المؤسسة:
طبع الکتب والملزمات والدوریات
إقامة المسابقات في مطالعة الکتب
إقامة المعارض الالکترونیة: المعارض الثلاثیة الأبعاد، أفلام بانوراما في الأمکنة الدینیة والسیاحیة
إنتاج الأفلام الکرتونیة والألعاب الکمبیوتریة
افتتاح موقع القائمیة الانترنتي بعنوان : www.ghaemiyeh.com
إنتاج الأفلام الثقافیة وأقراص المحاضرات و...
الإطلاق والدعم العلمي لنظام استلام الأسئلة والاستفسارات الدینیة والأخلاقیة والاعتقادیة والردّ علیها
تصمیم الأجهزة الخاصة بالمحاسبة، الجوال، بلوتوث Bluetooth، ویب کیوسک kiosk، الرسالة القصیرة ( (sms
إقامة الدورات التعلیمیة الالکترونیة لعموم الناس
إقامة الدورات الالکترونیة لتدریب المعلمین
إنتاج آلاف برامج في البحث والدراسة وتطبیقها في أنواع من اللابتوب والحاسوب والهاتف ویمکن تحمیلها علی 8 أنظمة؛
1.JAVA
2.ANDROID
3.EPUB
4.CHM
5.PDF
6.HTML
7.CHM
8.GHB
إعداد 4 الأسواق الإلکترونیة للکتاب علی موقع القائمیة ویمکن تحمیلها علی الأنظمة التالیة
1.ANDROID
2.IOS
3.WINDOWS PHONE
4.WINDOWS

وتقدّم مجاناً في الموقع بثلاث اللغات منها العربیة والانجلیزیة والفارسیة

الکلمة الأخيرة
نتقدم بکلمة الشکر والتقدیر إلی مکاتب مراجع التقلید منظمات والمراکز، المنشورات، المؤسسات، الکتّاب وکل من قدّم لنا المساعدة في تحقیق أهدافنا وعرض المعلومات علینا.
عنوان المکتب المرکزي
أصفهان، شارع عبد الرزاق، سوق حاج محمد جعفر آباده ای، زقاق الشهید محمد حسن التوکلی، الرقم 129، الطبقة الأولی.

عنوان الموقع : : www.ghbook.ir
البرید الالکتروني : Info@ghbook.ir
هاتف المکتب المرکزي 03134490125
هاتف المکتب في طهران 88318722 ـ 021
قسم البیع 09132000109شؤون المستخدمین 09132000109.