لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ (13)

وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ اسْتَوى آتَيْناهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (14)

وَ دَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها فَوَجَدَ فِيها رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلانِ هذا مِنْ شِيعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسى فَقَضى عَلَيْهِ قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ (15)

قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (16)

قالَ رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ (17)

فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خائِفاً يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ قالَ لَهُ مُوسى إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُبِينٌ (18)

فَلَمَّا أَنْ أَرادَ أَنْ يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ لَهُما قالَ يا مُوسى أَ تُرِيدُ أَنْ تَقْتُلَنِي كَما قَتَلْتَ نَفْساً بِالْأَمْسِ إِنْ تُرِيدُ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ جَبَّاراً فِي الْأَرْضِ وَ ما تُرِيدُ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْمُصْلِحِينَ (19)

وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى قالَ يا مُوسى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ (20)

فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً يَتَرَقَّبُ قالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (21)

وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْيَنَ قالَ عَسى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَواءَ السَّبِيلِ (22)

وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ قالَ ما خَطْبُكُما قالَتا لا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ (23)

فَسَقى لَهُما ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ (24)

فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِي عَلَى اسْتِحْياءٍ قالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ ما سَقَيْتَ لَنا فَلَمَّا جاءَهُ وَ قَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ

الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (25)

قالَتْ إِحْداهُما يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ (26)

قالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنْكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هاتَيْنِ عَلى أَنْ تَأْجُرَنِي ثَمانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْراً فَمِنْ عِنْدِكَ وَ ما أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ (27)

قالَ ذلِكَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَيَّ وَ اللَّهُ عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ (28)

فَلَمَّا قَضى مُوسَى الْأَجَلَ وَ سارَ بِأَهْلِهِ آنَسَ مِنْ جانِبِ الطُّورِ ناراً قالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ ناراً لَعَلِّي آتِيكُمْ مِنْها بِخَبَرٍ أَوْ جَذْوَةٍ مِنَ النَّارِ لَعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ (29)

فَلَمَّا أَتاها نُودِيَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ أَنْ يا مُوسى إِنِّي أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ (30)

وَ أَنْ أَلْقِ عَصاكَ فَلَمَّا رَآها تَهْتَزُّ كَأَنَّها جَانٌّ وَلَّى مُدْبِراً وَ لَمْ يُعَقِّبْ يا مُوسى أَقْبِلْ وَ لا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ (31)

اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَ اضْمُمْ إِلَيْكَ جَناحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذانِكَ بُرْهانانِ مِنْ رَبِّكَ إِلى فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ (32)

قالَ رَبِّ إِنِّي قَتَلْتُ مِنْهُمْ نَفْساً فَأَخافُ أَنْ يَقْتُلُونِ (33)

وَ أَخِي هارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّي لِساناً فَأَرْسِلْهُ مَعِي رِدْءاً يُصَدِّقُنِي إِنِّي أَخافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ (34)

قالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَ نَجْعَلُ لَكُما سُلْطاناً فَلا يَصِلُونَ إِلَيْكُما بِآياتِنا أَنْتُما وَ مَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغالِبُونَ (35)

فَلَمَّا جاءَهُمْ مُوسى بِآياتِنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلاَّ سِحْرٌ مُفْتَرىً وَ ما سَمِعْنا بِهذا فِي آبائِنَا الْأَوَّلِينَ (36)

وَ قالَ مُوسى رَبِّي أَعْلَمُ بِمَنْ جاءَ بِالْهُدى مِنْ عِنْدِهِ وَ مَنْ تَكُونُ لَهُ عاقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ (37)

وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا

الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ (38)

وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنا لا يُرْجَعُونَ (39)

فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ (40)

وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لا يُنْصَرُونَ (41)

وَ أَتْبَعْناهُمْ فِي هذِهِ الدُّنْيا لَعْنَةً وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ هُمْ مِنَ الْمَقْبُوحِينَ (42)

وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ مِنْ بَعْدِ ما أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ الْأُولى بَصائِرَ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (43)

وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الْغَرْبِيِّ إِذْ قَضَيْنا إِلى مُوسَى الْأَمْرَ وَ ما كُنْتَ مِنَ الشَّاهِدِينَ (44)

وَ لكِنَّا أَنْشَأْنا قُرُوناً فَتَطاوَلَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ وَ ما كُنْتَ ثاوِياً فِي أَهْلِ مَدْيَنَ تَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ لكِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ (45)

وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (46)

وَ لَوْ لا أَنْ تُصِيبَهُمْ مُصِيبَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَيَقُولُوا رَبَّنا لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَيْنا رَسُولاً فَنَتَّبِعَ آياتِكَ وَ نَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (47)

فَلَمَّا جاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِنا قالُوا لَوْ لا أُوتِيَ مِثْلَ ما أُوتِيَ مُوسى أَ وَ لَمْ يَكْفُرُوا بِما أُوتِيَ مُوسى مِنْ قَبْلُ قالُوا سِحْرانِ تَظاهَرا وَ قالُوا إِنَّا بِكُلٍّ كافِرُونَ (48)

قُلْ فَأْتُوا بِكِتابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ هُوَ أَهْدى مِنْهُما أَتَّبِعْهُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ (49)

فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (50)

وَ

لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (51)

الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ (52)

وَ إِذا يُتْلى عَلَيْهِمْ قالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ (53)

أُولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِما صَبَرُوا وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ (54)

وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَ قالُوا لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لا نَبْتَغِي الْجاهِلِينَ (55)

إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (56)

وَ قالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا أَ وَ لَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً يُجْبى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ (57)

وَ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَها فَتِلْكَ مَساكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلاَّ قَلِيلاً وَ كُنَّا نَحْنُ الْوارِثِينَ (58)

وَ ما كانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى حَتَّى يَبْعَثَ فِي أُمِّها رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ ما كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرى إِلاَّ وَ أَهْلُها ظالِمُونَ (59)

وَ ما أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ زِينَتُها وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ أَبْقى أَ فَلا تَعْقِلُونَ (60)

أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقِيهِ كَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ (61)

وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (62)

قالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنا هؤُلاءِ الَّذِينَ أَغْوَيْنا أَغْوَيْناهُمْ كَما غَوَيْنا تَبَرَّأْنا إِلَيْكَ ما كانُوا إِيَّانا يَعْبُدُونَ (63)

وَ قِيلَ ادْعُوا شُرَكاءَكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَ رَأَوُا الْعَذابَ لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ (64)

وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ ما ذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِينَ (65)

فَعَمِيَتْ عَلَيْهِمُ الْأَنْباءُ يَوْمَئِذٍ

فَهُمْ لا يَتَساءَلُونَ (66)

فَأَمَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَعَسى أَنْ يَكُونَ مِنَ الْمُفْلِحِينَ (67)

وَ رَبُّكَ يَخْلُقُ ما يَشاءُ وَ يَخْتارُ ما كانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحانَ اللَّهِ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ (68)

وَ رَبُّكَ يَعْلَمُ ما تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَ ما يُعْلِنُونَ (69)

وَ هُوَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْأُولى وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُ الْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (70)

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَداً إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ إِلهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِضِياءٍ أَ فَلا تَسْمَعُونَ (71)

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهارَ سَرْمَداً إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ إِلهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَ فَلا تُبْصِرُونَ (72)

وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (73)

وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (74)

وَ نَزَعْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً فَقُلْنا هاتُوا بُرْهانَكُمْ فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ (75)

إِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى فَبَغى عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ (76)

وَ ابْتَغِ فِيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ (77)

قالَ إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى عِلْمٍ عِنْدِي أَ وَ لَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِنْ قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَكْثَرُ جَمْعاً وَ لا يُسْئَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ (78)

فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا يا لَيْتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِيَ قارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ (79)

وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ لا يُلَقَّاها إِلاَّ الصَّابِرُونَ (80)

فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الْأَرْضَ فَما كانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ ما كانَ مِنَ المُنْتَصِرِينَ (81)

وَ أَصْبَحَ الَّذِينَ تَمَنَّوْا مَكانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَوْ لا أَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا لَخَسَفَ بِنا وَيْكَأَنَّهُ لا يُفْلِحُ الْكافِرُونَ (82)

تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِينَ لا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ (83)

مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزَى الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئاتِ إِلاَّ ما كانُوا يَعْمَلُونَ (84)

إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ (85)

وَ ما كُنْتَ تَرْجُوا أَنْ يُلْقى إِلَيْكَ الْكِتابُ إِلاَّ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ فَلا تَكُونَنَّ ظَهِيراً لِلْكافِرِينَ (86)

وَ لا يَصُدُّنَّكَ عَنْ آياتِ اللَّهِ بَعْدَ إِذْ أُنْزِلَتْ إِلَيْكَ وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (87)

وَ لا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (88)

در دوره سختى و شدت و رنج مسلمانان، مقايسه اى است با شدائد بنى اسرائيل در چنگ فرعون، و نويدى است براى پيروزى و وراثت زمين و امامت تاريخ و شكست طاغوتها. داستان موسى و فرعون، در اينجا نقش سمبوليك خود را در نشاندادن مبارزه دائمى حق و باطل و پيروزى نهائى حق، بخوبى ايفا مى كند. كلمه «قصص در آيه 25 آمده، آنجا كه دختر شعيب، پيش پدر از كمك موسى به آنها در كشيدن آب از چاه براى گوسفندان شعيب، تعريف كرده و آن قصه را بازگو مى كند. از آيه 76 به بعد از روش زراندوزى و تكبر قارون انتقاد شده و سرنوشت مذلت بار و فرو رفتن او را در زمين بيان مى كند. اين سوره 88 آيه دارد.

نيز در آن جا آرام گرفت. همين منظره، مشركان را از پى گيرى منصرف كرد و آنان كه از دست يابى به پيامبر نااميد شده بودند، به مكه بازگشتند.

اينك پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به فرمان الهى به يثرب مى رفت تا با پشتيبانى مردم، حكومت اسلامى را در آن جا بنيان نهد و در پرتو آن، ارزش هاى فراموش شده ى انسانى را زنده سازد. اينك پيامبر پس از تحمل 13 سال سختى و آزار و شكنجه هاى فراوان در آستانه ى ورود به شهر يثرب قرار داشت و مردم منتظر ورودش بودند. با اين حال، نشانه هاى غم و اندوه در چهره اش نمايان بود و معلوم بود كه دور شدن از حرم امن الهى براى او بسيار سنگين است. هرچه پيامبر به مدينه نزديك تر مى شد، بيشتر بى تابى مى كرد تا اين كه به سرزمين «جحفه» رسيد. در آن جا، حال و هواى كعبه را به ياد آورد و در انديشه فرو رفت. گويا نمى توانست گامى به پيش بردارد. دوست داشت برگردد و بار ديگر كعبه را ببيند و در آن جا نماز عشق بخواند و در جمال حق محو گردد.

آرى، پيامبر با آن مكان قدسى، پيوندى ناگسستنى داشت. آرام بود و براى رسيدن به مدينه شتابى نداشت. همه ى روح و جانش، مكه را مى خواست، ولى او بايد راه ديگرى را مى پيمود. و پيامبر در اين انديشه ها غرق بود كه فرشته ى وحى او را به خود آورد و سلام كرد. پيامبر پاسخ گفت. جبرييل از پيامبر پرسيد: «به راستى، به زادگاهت، مكه علاقه دارى و مشتاق آن هستى؟» پيامبر بى درنگ فرمود: «آرى، به زادگاهم مشتاقم».

جبرييل به او بشارت داد كه به زودى به مكه باز خواهد گشت و

آيات زير نازل شد:

در حقيقت، همان كسى كه اين قرآن را به تو فرض كرد، تو را به سوى وعده گاه باز مى گرداند. بگو: «پروردگارم بهتر مى داند چه كسى هدايت آورده و چه كسى در گمراهى آشكار است» «» و تو اميدوار نبودى كه بر تو كتاب القا شود، بلكه اين رحمتى از پروردگار تو بود. پس تو هرگز پشتيبان كافران مباش «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 18، ص 242، تفسير كشف الاسرار، ج 7، ص 355؛ تفسير نمونه، ج 16، ص 184؛ نمونه ى بينات، ص 402.

دلبستگى به كعبه

شأن نزول آيه هاى 85 و 86 سوره ى قصص

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم راه يثرب را در پيش گرفت. آن حضرت پيش از اين، بارها به يثرب سفر كرده بود، پس با آن شهر بيگانه نبود. او چندين بار در نوجوانى و جوانى براى بازرگانى از آن جا گذشته بود و انبوهى از خاطرات تلخ و شيرين در كوله بار انديشه داشت، ولى اين بار سفر او با گذشته متفاوت بود. اين بار پيامبر و يارانش بر اثر سخت گيرى هاى تحمل ناپذير مشركان و برخلاف ميلى باطنى، سرزمين نياكان خويش را ترك مى گفتند و به يثرب مى رفتند.

پيامبر در نيمه هاى شب، سوار بر شتر راه يثرب را در پيش گرفت و با نزديك شدن صبح، به غارى در كوه ثور پناه برد تا از گزند كافران در امان بماند. به حكم الهى، عنكبوتى بر در غار، تار تنيد و كبوترى نيز در آن جا آرام گرفت. همين منظره، مشركان را از پى گيرى منصرف كرد و آنان كه از دست يابى به پيامبر نااميد شده بودند، به مكه بازگشتند.

اينك پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به فرمان الهى به يثرب مى رفت تا

با پشتيبانى مردم، حكومت اسلامى را در آن جا بنيان نهد و در پرتو آن، ارزش هاى فراموش شده ى انسانى را زنده سازد. اينك پيامبر پس از تحمل 13 سال سختى و آزار و شكنجه هاى فراوان در آستانه ى ورود به شهر يثرب قرار داشت و مردم منتظر ورودش بودند. با اين حال، نشانه هاى غم و اندوه در چهره اش نمايان بود و معلوم بود كه دور شدن از حرم امن الهى براى او بسيار سنگين است. هرچه پيامبر به مدينه نزديك تر مى شد، بيشتر بى تابى مى كرد تا اين كه به سرزمين «جحفه» رسيد. در آن جا، حال و هواى كعبه را به ياد آورد و در انديشه فرو رفت. گويا نمى توانست گامى به پيش بردارد. دوست داشت برگردد و بار ديگر كعبه را ببيند و در آن جا نماز عشق بخواند و در جمال حق محو گردد.

آرى، پيامبر با آن مكان قدسى، پيوندى ناگسستنى داشت. آرام بود و براى رسيدن به مدينه شتابى نداشت. همه ى روح و جانش، مكه را مى خواست، ولى او بايد راه ديگرى را مى پيمود. و پيامبر در اين انديشه ها غرق بود كه فرشته ى وحى او را به خود آورد و سلام كرد. پيامبر پاسخ گفت. جبرييل از پيامبر پرسيد: «به راستى، به زادگاهت، مكه علاقه دارى و مشتاق آن هستى؟» پيامبر بى درنگ فرمود: «آرى، به زادگاهم مشتاقم».

جبرييل به او بشارت داد كه به زودى به مكه باز خواهد گشت و آيات زير نازل شد:

در حقيقت، همان كسى كه اين قرآن را به تو فرض كرد، تو را به سوى وعده گاه باز مى گرداند. بگو: «پروردگارم بهتر مى داند چه كسى هدايت آورده و چه كسى در گمراهى

آشكار است» «» و تو اميدوار نبودى كه بر تو كتاب القا شود، بلكه اين رحمتى از پروردگار تو بود. پس تو هرگز پشتيبان كافران مباش «» (1)

پاورقى:

(1) مجمع البيان، ج 18، ص 242، تفسير كشف الاسرار، ج 7، ص 355؛ تفسير نمونه، ج 16، ص 184؛ نمونه ى بينات، ص 402.

مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {شِيَعاً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {يَسْتَضْعِفُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {طائِفَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُذَبِّحُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَبْناءَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيَسْتَحْيِي} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {نِساءَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْمُفْسِدِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير / خبر إنَّ محذوف

{وَنُرِيدُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {نَمُنَّ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {عَلَى} حرف جر {الَّذِينَ} اسم مجرور يا در محل جر {اسْتُضْعِفُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در

محل جر {وَنَجْعَلَهُمْ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {أَئِمَّةً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَنَجْعَلَهُمُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {الْوارِثِينَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب

{وَنُمَكِّنَ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَنُرِيَ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {فِرْعَوْنَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَهامانَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَجُنُودَهُما} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {يَحْذَرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَأَوْحَيْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلى} حرف جر {أُمِّ} اسم مجرور يا در محل جر {مُوسى}

مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَنْ} حرف تفسير {أَرْضِعِيهِ} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (ي) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَإِذا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {خِفْتِ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَأَلْقِيهِ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (ي) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِي} حرف جر {الْيَمِّ} اسم مجرور يا در محل جر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَخافِي} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (ي) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَحْزَنِي} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (ي) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {رَادُّوهُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلَيْكِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَجاعِلُوهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنَ} حرف جر {الْمُرْسَلِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

{فَالْتَقَطَهُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {آلُ} فاعل، مرفوع يا در

محل رفع {فِرْعَوْنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لِيَكُونَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَدُوًّا} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {وَحَزَناً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {فِرْعَوْنَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {وَهامانَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَجُنُودَهُما} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {خاطِئِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب / خبر إنَّ محذوف

{وَقالَتِ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {امْرَأَتُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِرْعَوْنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {قُرَّتُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {عَيْنٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلَكَ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لا} حرف جزم {تَقْتُلُوهُ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {عَسى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {أَنْ} حرف نصب {يَنْفَعَنا} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل /

فاعل (عسى)، در محل رفع {أَوْ} حرف نصب {نَتَّخِذَهُ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {وَلَداً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَهُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَشْعُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَأَصْبَحَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {فُؤادُ} اسم أصبح، مرفوع يا در محل رفع {أُمِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مُوسى} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فارِغاً} خبر أصبح، منصوب يا در محل نصب {إِنْ} حرف توكيد {كادَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / اسم كاد، ضمير مستتر (هي) در تقدير {لَتُبْدِي} (ل) فارقه / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير / خبر كاد محذوف {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَوْلا} حرف شرط غير جازم {أَنْ} حرف مصدرى {رَبَطْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلى} حرف جر {قَلْبِها} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِتَكُونَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هي) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْمُؤْمِنِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

/ خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَقالَتْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {لِأُخْتِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قُصِّيهِ} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (ي) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَبَصُرَتْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَنْ} حرف جر {جُنُبٍ} اسم مجرور يا در محل جر {وَهُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَشْعُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَحَرَّمْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْمَراضِعَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {قَبْلُ} اسم مجرور يا در محل جر {فَقالَتْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {هَلْ} حرف استفهام {أَدُلُّكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {عَلى} حرف جر {أَهْلِ} اسم

مجرور يا در محل جر {بَيْتٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَكْفُلُونَهُ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَهُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ناصِحُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{فَرَدَدْناهُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِلى} حرف جر {أُمِّهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَيْ} حرف نصب {تَقَرَّ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَيْنُها} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلا} (و) حرف نصب / حرف نفى غير عامل {تَحْزَنَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {وَلِتَعْلَمَ} (و) حرف عطف / (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {وَعْدَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {حَقٌّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {وَلكِنَّ} (و) حاليه / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَكْثَرَهُمْ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف

اليه {لا} حرف نفى غير عامل {يَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لكن محذوف

{وَلَمَّا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {بَلَغَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَشُدَّهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَاسْتَوى} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {آتَيْناهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {حُكْماً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَعِلْماً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَكَذلِكَ} (و) حرف اعتراض / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {نَجْزِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {الْمُحْسِنِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{وَدَخَلَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {الْمَدِينَةَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {عَلى} حرف جر {حِينِ} اسم مجرور يا در محل جر {غَفْلَةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر {أَهْلِها} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَوَجَدَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در

تقدير {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَجُلَيْنِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَقْتَتِلانِ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (ا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {شِيعَتِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَهذا} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {عَدُوِّهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {فَاسْتَغاثَهُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الَّذِي} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {شِيعَتِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلَى} حرف جر {الَّذِي} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر {عَدُوِّهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَوَكَزَهُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مُوسى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فَقَضى} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير

مستتر (هو) در تقدير {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {عَمَلِ} اسم مجرور يا در محل جر {الشَّيْطانِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {عَدُوٌّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مُضِلٌّ} نعت تابع {مُبِينٌ} نعت تابع

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رَبِّ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {ظَلَمْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {نَفْسِي} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَاغْفِرْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَغَفَرَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {الْغَفُورُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الرَّحِيمُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى

يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رَبِّ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَنْعَمْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {عَلَيَّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَلَنْ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف نصب {أَكُونَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {ظَهِيراً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {لِلْمُجْرِمِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{فَأَصْبَحَ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم أصبح، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {الْمَدِينَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {خائِفاً} خبر أصبح، منصوب يا در محل نصب {يَتَرَقَّبُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَإِذَا} (ف) حرف عطف / حرف مفاجأة {الَّذِي} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اسْتَنْصَرَهُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالْأَمْسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَسْتَصْرِخُهُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُوسى}

فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنَّكَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَغَوِيٌّ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مُبِينٌ} نعت تابع

{فَلَمَّا} (ف) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {أَنْ} حرف زائد {أَرادَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {يَبْطِشَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالَّذِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَدُوٌّ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لَهُما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {مُوسى} منادا، منصوب يا در محل نصب {أَتُرِيدُ} همزه (أ) حرف استفهام / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {تَقْتُلَنِي} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {كَما} (ك) حرف جر / (ما) حرف مصدرى {قَتَلْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {نَفْساً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بِالْأَمْسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنْ} حرف نفى غير عامل {تُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى

/ فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِلاَّ} حرف استثنا {أَنْ} حرف نصب {تَكُونَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {جَبَّاراً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {تُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {تَكُونَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْمُصْلِحِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَجاءَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {رَجُلٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {أَقْصَى} اسم مجرور يا در محل جر {الْمَدِينَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَسْعى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {مُوسى} منادا، منصوب يا در محل نصب {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْمَلَأَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {يَأْتَمِرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {بِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِيَقْتُلُوكَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

/ (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَاخْرُجْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنَ} حرف جر {النَّاصِحِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف

{فَخَرَجَ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {خائِفاً} حال، منصوب {يَتَرَقَّبُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رَبِّ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {نَجِّنِي} فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (ى) / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْقَوْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {الظَّالِمِينَ} نعت تابع

{وَلَمَّا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {تَوَجَّهَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {تِلْقاءَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {مَدْيَنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَسى} فعل ماضى، مبنى

بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {رَبِّي} اسم عسى، مرفوع يا در محل رفع / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَنْ} حرف نصب {يَهْدِيَنِي} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر عسى محذوف {سَواءَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {السَّبِيلِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَلَمَّا} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {وَرَدَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ماءَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مَدْيَنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَجَدَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُمَّةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنَ} حرف جر {النَّاسِ} اسم مجرور يا در محل جر {يَسْقُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَوَجَدَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {دُونِهِمُ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {امْرَأَتَيْنِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {تَذُودانِ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (ا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو)

در تقدير {ما} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَطْبُكُما} خبر، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالَتا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / (ا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لا} حرف نفى غير عامل {نَسْقِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {حَتَّى} حرف نصب {يُصْدِرَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {الرِّعاءُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَأَبُونا} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {شَيْخٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {كَبِيرٌ} نعت تابع

{فَسَقى} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَهُما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ثُمَّ} حرف عطف {تَوَلَّى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِلَى} حرف جر {الظِّلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {فَقالَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {رَبِّ} منادا، منصوب يا در محل نصب / مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَنْزَلْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {إِلَيَّ} حرف جر و اسم بعد از

آن مجرور {مِنْ} حرف جر {خَيْرٍ} اسم مجرور يا در محل جر {فَقِيرٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{فَجاءَتْهُ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِحْداهُما} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {تَمْشِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {عَلَى} حرف جر {اسْتِحْياءٍ} اسم مجرور يا در محل جر {قالَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَبِي} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَدْعُوكَ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {لِيَجْزِيَكَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَجْرَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {ما} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {سَقَيْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {لَنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَلَمَّا} (ف) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه)

ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَقَصَّ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْقَصَصَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لا} حرف جزم {تَخَفْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {نَجَوْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {مِنَ} حرف جر {الْقَوْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {الظَّالِمِينَ} نعت تابع

{قالَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {إِحْداهُما} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يا} (يا) حرف ندا {أَبَتِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ت) حرف زائد / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {اسْتَأْجِرْهُ} فعل امر مبنى بر سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {خَيْرَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {مَنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {اسْتَأْجَرْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {الْقَوِيُّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {الْأَمِينُ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير

{إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {أَنْ} حرف نصب {أُنْكِحَكَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {إِحْدَى} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {ابْنَتَيَّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هاتَيْنِ} عطف بيان تابع {عَلى} حرف جر {أَنْ} حرف نصب {تَأْجُرَنِي} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {ثَمانِيَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {حِجَجٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَإِنْ} (ف) حرف استيناف / حرف شرط جازم {أَتْمَمْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {عَشْراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَمِنْ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جر {عِنْدِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {أُرِيدُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {أَشُقَّ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {عَلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد

از آن مجرور {سَتَجِدُنِي} (س) حرف استقبال / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنْ} حرف شرط جازم {شاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنَ} حرف جر {الصَّالِحِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ذلِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بَيْنِي} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {وَبَيْنَكَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَيَّمَا} مفعولٌ به مقدّم / (ما) حرف زائد {الْأَجَلَيْنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {قَضَيْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / (لا)ى نفى جنس {عُدْوانَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب {عَلَيَّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر لاى نفى جنس، محذوف {وَاللَّهُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلى} حرف جر {ما} اسم مجرور يا در محل جر {نَقُولُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {وَكِيلٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{فَلَمَّا} (ف) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {قَضى} فعل ماضى، مبنى

بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُوسَى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْأَجَلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَسارَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِأَهْلِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {آنَسَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {جانِبِ} اسم مجرور يا در محل جر {الطُّورِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {ناراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لِأَهْلِهِ} (ل) حرف جر / اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {امْكُثُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {آنَسْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {ناراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {آتِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر لعل محذوف {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بِخَبَرٍ} حرف جر و

اسم بعد از آن مجرور {أَوْ} حرف عطف {جَذْوَةٍ} معطوف تابع {مِنَ} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَصْطَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{فَلَمَّا} (ف) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {أَتاها} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {نُودِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {شاطِئِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْوادِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْأَيْمَنِ} نعت تابع {فِي} حرف جر {الْبُقْعَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْمُبارَكَةِ} نعت تابع {مِنَ} حرف جر {الشَّجَرَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {أَنْ} حرف تفسير {يا} (يا) حرف ندا {مُوسى} منادا، منصوب يا در محل نصب {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أَنَا} ضمير فصل بدون محل {اللَّهُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَبُّ} نعت تابع {الْعالَمِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَأَنْ} (و) حرف عطف / حرف تفسير {أَلْقِ} فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {عَصاكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَلَمَّا} (ف) حرف عطف

/ ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {رَآها} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {تَهْتَزُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {كَأَنَّها} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم كأنّ {جَانٌّ} خبر كأنّ، مرفوع يا در محل رفع {وَلَّى} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مُدْبِراً} حال، منصوب {وَلَمْ} (و) حرف عطف / حرف جزم {يُعَقِّبْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {مُوسى} منادا، منصوب يا در محل نصب {أَقْبِلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَخَفْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنَّكَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {مِنَ} حرف جر {الْآمِنِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف

{اسْلُكْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {يَدَكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {جَيْبِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {تَخْرُجْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {بَيْضاءَ} حال، منصوب {مِنْ}

حرف جر {غَيْرِ} حال ثانية (دوم)، منصوب {سُوءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَاضْمُمْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {جَناحَكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنَ} حرف جر {الرَّهْبِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَذانِكَ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بُرْهانانِ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {رَبِّكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلى} حرف جر {فِرْعَوْنَ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمَلاَئِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {قَوْماً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب / خبر إنَّ محذوف {فاسِقِينَ} نعت تابع

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {رَبِّ} منادا، منصوب يا در محل نصب / مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {قَتَلْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {نَفْساً} مفعولٌ

به، منصوب يا در محل نصب {فَأَخافُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {يَقْتُلُونِ} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) محذوف در محل نصب، مفعولٌ به

{وَأَخِي} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هارُونُ} بدل تابع {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَفْصَحُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع / خبر (أخي) {مِنِّي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِساناً} تمييز، منصوب {فَأَرْسِلْهُ} (ف) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {مَعِي} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {رِدْءاً} حال، منصوب {يُصَدِّقُنِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {أَخافُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {أَنْ} حرف نصب {يُكَذِّبُونِ} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) محذوف در محل نصب، مفعولٌ به

{قالَ} فعل ماضى،

مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {سَنَشُدُّ} (س) حرف استقبال / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {عَضُدَكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِأَخِيكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَنَجْعَلُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {لَكُما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُلْطاناً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَلا} (ف) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {يَصِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلَيْكُما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَنْتُما} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {وَمَنِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {اتَّبَعَكُمَا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {الْغالِبُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{فَلَمَّا} (ف) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مُوسى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در

محل جر، مضاف اليه {بَيِّناتٍ} حال، منصوب {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {ما} حرف نفى غير عامل {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {سِحْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُفْتَرىً} نعت تابع {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {سَمِعْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهذا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِي} حرف جر {آبائِنَا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْأَوَّلِينَ} نعت تابع

{وَقالَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُوسى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {رَبِّي} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَعْلَمُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {بِمَنْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالْهُدى} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {عِنْدِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمَنْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {تَكُونُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {عاقِبَةُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {الدَّارِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه)

ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لا} حرف نفى غير عامل {يُفْلِحُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الظَّالِمُونَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر إنَّ محذوف

{وَقالَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {فِرْعَوْنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {الْمَلَأُ} عطف بيان تابع {ما} حرف نفى غير عامل {عَلِمْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر زائد {إِلهٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {غَيْرِي} نعت تابع / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَأَوْقِدْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يا} (يا) حرف ندا {هامانُ} منادا، منصوب يا در محل نصب {عَلَى} حرف جر {الطِّينِ} اسم مجرور يا در محل جر {فَاجْعَلْ} (ف) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {صَرْحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {أَطَّلِعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر لعل محذوف {إِلى} حرف جر {إِلهِ} اسم مجرور يا در محل جر {مُوسى} مضاف

اليه، مجرور يا در محل جر {وَإِنِّي} (و) حرف اعتراض / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَأَظُنُّهُ} (ل) حرف مزحلقه / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {مِنَ} حرف جر {الْكاذِبِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

{وَاسْتَكْبَرَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {هُوَ} توكيد تابع {وَجُنُودُهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْحَقِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَظَنُّوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {إِلَيْنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لا} حرف نفى غير عامل {يُرْجَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر أنَّ محذوف

{فَأَخَذْناهُ} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَجُنُودَهُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَنَبَذْناهُمْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى،

مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِي} حرف جر {الْيَمِّ} اسم مجرور يا در محل جر {فَانْظُرْ} (ف) حرف استيناف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {كَيْفَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عاقِبَةُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {الظَّالِمِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَجَعَلْناهُمْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {أَئِمَّةً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {يَدْعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلَى} حرف جر {النَّارِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لا} حرف نفى غير عامل {يُنْصَرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَأَتْبَعْناهُمْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فِي} حرف جر {هذِهِ} اسم مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} بدل تابع {لَعْنَةً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور

يا در محل جر {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنَ} حرف جر {الْمَقْبُوحِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {آتَيْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مُوسَى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْكِتابَ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {بَعْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {ما} حرف مصدرى {أَهْلَكْنَا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْقُرُونَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الْأُولى} نعت تابع {بَصائِرَ} حال، منصوب {لِلنَّاسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَهُدىً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَرَحْمَةً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لَعَلَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {يَتَذَكَّرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {كُنْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {بِجانِبِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْغَرْبِيِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {قَضَيْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلى} حرف جر {مُوسَى} اسم مجرور يا در

محل جر {الْأَمْرَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {كُنْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مِنَ} حرف جر {الشَّاهِدِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَلكِنَّا} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم لكن {أَنْشَأْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لكن محذوف {قُرُوناً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَتَطاوَلَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْعُمُرُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {كُنْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {ثاوِياً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {أَهْلِ} اسم مجرور يا در محل جر {مَدْيَنَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {تَتْلُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آياتِنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلكِنَّا} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم لكن {كُنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان

{مُرْسِلِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب / خبر لكن محذوف

{وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {كُنْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {بِجانِبِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الطُّورِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {نادَيْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَلكِنْ} (و) حرف عطف / حرف استدراك / فعل مقدّر يا محذوف / فاعل محذوف {رَحْمَةً} مفعول لأجله، منصوب {مِنْ} حرف جر {رَبِّكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِتُنْذِرَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {قَوْماً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {ما} حرف نفى غير عامل {أَتاهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مِنْ} حرف جر زائد {نَذِيرٍ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {قَبْلِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَعَلَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {يَتَذَكَّرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {أَنْ} حرف نصب {تُصِيبَهُمْ} فعل مضارع، منصوب

به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مُصِيبَةٌ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قَدَّمَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {أَيْدِيهِمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَيَقُولُوا} (ف) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {رَبَّنا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَوْلا} حرف تحضيض {أَرْسَلْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {إِلَيْنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَسُولاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَنَتَّبِعَ} (ف) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {آياتِكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَنَكُونَ} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْمُؤْمِنِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{فَلَمَّا} (ف) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُمُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الْحَقُّ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {عِنْدِنا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير

متصل در محل جر، مضاف اليه {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَوْلا} حرف تحضيض {أُوتِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِثْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {ما} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أُوتِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُوسى} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أَوَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حرف عطف / حرف جزم {يَكْفُرُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُوتِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُوسى} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {قَبْلُ} اسم مجرور يا در محل جر {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {سِحْرانِ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {تَظاهَرا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَقالُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {بِكُلٍّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كافِرُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {فَأْتُوا} (ف) رابط جواب

براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِكِتابٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {عِنْدِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَهْدى} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْهُما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَتَّبِعْهُ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {إِنْ} حرف شرط جازم {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {صادِقِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب

{فَإِنْ} (ف) حرف استيناف / حرف شرط جازم {لَمْ} حرف جزم {يَسْتَجِيبُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَاعْلَمْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَنَّما} حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {يَتَّبِعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَهْواءَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَمَنْ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَضَلُّ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِمَّنِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اتَّبَعَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {هَواهُ} مفعولٌ

به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِغَيْرِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {هُدىً} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنَ} حرف جر {اللَّهِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف نفى غير عامل {يَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {الْقَوْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الظَّالِمِينَ} نعت تابع

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {وَصَّلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْقَوْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {يَتَذَكَّرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{الَّذِينَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {آتَيْناهُمُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الْكِتابَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هُمْ} مبتدا ثان (دوم) {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُؤْمِنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در

محل رفع و فاعل / خبر (هم) / خبر براى (الذين)

{وَإِذا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {يُتْلى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {آمَنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {الْحَقُّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {رَبِّنا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {كُنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مُسْلِمِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب / خبر إنَّ محذوف

{أُولئِكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يُؤْتَوْنَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {أَجْرَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مَرَّتَيْنِ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {بِما} (ب) حرف جر

/ (ما) حرف مصدرى {صَبَرُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَيَدْرَؤُنَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِالْحَسَنَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {السَّيِّئَةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَمِمَّا} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَزَقْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {يُنْفِقُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَإِذا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {سَمِعُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اللَّغْوَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَعْرَضُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنْهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَقالُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر لعل محذوف {أَعْمالُنا} مبتدا مؤخّر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلَكُمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {أَعْمالُكُمْ} مبتدا مؤخّر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {سَلامٌ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْكُمْ} حرف جر و اسم بعد

از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {لا} حرف نفى غير عامل {نَبْتَغِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {الْجاهِلِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{إِنَّكَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لا} حرف نفى غير عامل {تَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَحْبَبْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب {يَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر لكن محذوف {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَهُوَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَعْلَمُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {بِالْمُهْتَدِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{وَقالُوا} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنْ} حرف شرط جازم {نَتَّبِعِ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {الْهُدى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مَعَكَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر،

مضاف اليه {نُتَخَطَّفْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / نائب فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {مِنْ} حرف جر {أَرْضِنا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حرف استيناف / حرف جزم {نُمَكِّنْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {حَرَماً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {آمِناً} نعت تابع {يُجْبى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {إِلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ثَمَراتُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {كُلِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {رِزْقاً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {مِنْ} حرف جر {لَدُنَّا} محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَكْثَرَهُمْ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لا} حرف نفى غير عامل {يَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لكن محذوف

{وَكَمْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به مقدّم {أَهْلَكْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {قَرْيَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر / تمييز محذوف {بَطِرَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {مَعِيشَتَها} مفعولٌ به،

منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَتِلْكَ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مَساكِنُهُمْ} خبر، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَمْ} حرف جزم {تُسْكَنْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / نائب فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {مِنْ} حرف جر {بَعْدِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلاَّ} حرف استثنا {قَلِيلاً} مستثنى، منصوب {وَكُنَّا} (و) حاليه / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {نَحْنُ} ضمير فصل بدون محل {الْوارِثِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب

{وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {رَبُّكَ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مُهْلِكَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {الْقُرى} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {حَتَّى} حرف نصب {يَبْعَثَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {أُمِّها} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {رَسُولاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يَتْلُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آياتِنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حرف

عطف / حرف نفى غير عامل {كُنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مُهْلِكِي} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {الْقُرى} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلاَّ} حرف استثنا {وَأَهْلُها} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ظالِمُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {أُوتِيتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {مِنْ} حرف جر {شَيْءٍ} اسم مجرور يا در محل جر / تمييز محذوف {فَمَتاعُ} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل / خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْحَياةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} نعت تابع {وَزِينَتُها} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَأَبْقى} (و) حرف عطف / معطوف تابع {أَفَلا} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / (لا) حرف نفى غير عامل {تَعْقِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{أَفَمَنْ} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {وَعَدْناهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل /

(ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَعْداً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {حَسَناً} نعت تابع {فَهُوَ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لاقِيهِ} خبر، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {كَمَنْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر (مَنْ) {مَتَّعْناهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مَتاعَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {الْحَياةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} نعت تابع {ثُمَّ} حرف عطف {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مِنَ} حرف جر {الْمُحْضَرِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {يُنادِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَيَقُولُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَيْنَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / خبر مقدّم محذوف {شُرَكائِيَ} مبتدا مؤخّر / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الَّذِينَ} نعت تابع {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تَزْعُمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع

و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {حَقَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْقَوْلُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {رَبَّنا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {هؤُلاءِ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِينَ} بدل تابع {أَغْوَيْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَغْوَيْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {كَما} (ك) حرف جر / (ما) حرف مصدرى {غَوَيْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {تَبَرَّأْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} حرف نفى غير عامل {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {إِيَّانا} مفعولٌ به مقدّم {يَعْبُدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَقِيلَ} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {ادْعُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / نائب فاعل محذوف {شُرَكاءَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در

محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَدَعَوْهُمْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَلَمْ} (ف) حرف عطف / حرف جزم {يَسْتَجِيبُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَرَأَوُا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْعَذابَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَوْ} حرف شرط غير جازم {أَنَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {يَهْتَدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير / خبر إنَّ محذوف

{وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {يُنادِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَيَقُولُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ماذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَجَبْتُمُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الْمُرْسَلِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{فَعَمِيَتْ} (ف) حرف استيناف

/ فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث {عَلَيْهِمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَنْباءُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يَوْمَئِذٍ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (إذ) مضاف إليه {فَهُمْ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَتَساءَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{فَأَمَّا} (ف) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {مَنْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {تابَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَآمَنَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَعَمِلَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {صالِحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَعَسى} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم عسى، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَنْ} حرف نصب {يَكُونَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْمُفْلِحِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير / خبر عسى محذوف / خبر (مَنْ)

{وَرَبُّكَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَخْلُقُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى

يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {ما} حرف نفى غير عامل {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَيَخْتارُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {ما} حرف نفى غير عامل {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {الْخِيَرَةُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {سُبْحانَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَتَعالى} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يُشْرِكُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَرَبُّكَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَعْلَمُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {تُكِنُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {صُدُورُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَما} (و) حرف عطف / معطوف تابع {يُعْلِنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع

و فاعل

{وَهُوَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لا} (لا)ى نفى جنس {إِلهَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب / خبر لاى نفى جنس، محذوف {إِلاَّ} حرف استثنا {هُوَ} بدل تابع {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {الْحَمْدُ} مبتدا مؤخّر {فِي} حرف جر {الْأُولى} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْآخِرَةِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَلَهُ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {الْحُكْمُ} مبتدا مؤخّر {وَإِلَيْهِ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تُرْجَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{قُلْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَرَأَيْتُمْ} همزه (أ) حرف استفهام / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {إِنْ} حرف شرط جازم {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اللَّيْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {سَرْمَداً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {إِلى} حرف جر {يَوْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مَنْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {إِلهٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {غَيْرُ} نعت تابع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَأْتِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى /

(ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِضِياءٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَفَلا} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {تَسْمَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {أَرَأَيْتُمْ} همزه (أ) حرف استفهام / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {إِنْ} حرف شرط جازم {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {النَّهارَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {سَرْمَداً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {إِلى} حرف جر {يَوْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {الْقِيامَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مَنْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {إِلهٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {غَيْرُ} نعت تابع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {يَأْتِيكُمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِلَيْلٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَسْكُنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَفَلا} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {تُبْصِرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت

نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَمِنْ} (و) حرف استيناف / حرف جر {رَحْمَتِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {اللَّيْلَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَالنَّهارَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لِتَسْكُنُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلِتَبْتَغُوا} (و) حرف عطف / (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {فَضْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلَعَلَّكُمْ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَشْكُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَيَوْمَ} (و) حرف عطف / فعل مقدّر يا محذوف / فاعل محذوف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يُنادِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَيَقُولُ} (ف) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَيْنَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب

يا در محل نصب / خبر مقدّم محذوف {شُرَكائِيَ} مبتدا مؤخّر / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الَّذِينَ} نعت تابع {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تَزْعُمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَنَزَعْنا} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {كُلِّ} اسم مجرور يا در محل جر {أُمَّةٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {شَهِيداً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَقُلْنا} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {هاتُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بُرْهانَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَعَلِمُوا} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْحَقَّ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لِلَّهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر إنَّ محذوف {وَضَلَّ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {يَفْتَرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت

نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {قارُونَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {قَوْمِ} اسم مجرور يا در محل جر {مُوسى} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير / خبر إنَّ محذوف {فَبَغى} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَآتَيْناهُ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مِنَ} حرف جر {الْكُنُوزِ} اسم مجرور يا در محل جر {ما} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {مَفاتِحَهُ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَتَنُوأُ} (ل) حرف مزحلقه / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {بِالْعُصْبَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُولِي} نعت تابع {الْقُوَّةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن

مجرور {قَوْمُهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لا} حرف جزم {تَفْرَحْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف نفى غير عامل {يُحِبُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {الْفَرِحِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{وَابْتَغِ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {فِيما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آتاكَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الدَّارَ} مفعولٌ به (ابتغ)، منصوب يا در محل نصب {الْآخِرَةَ} نعت تابع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَنْسَ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {نَصِيبَكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنَ} حرف جر {الدُّنْيا} اسم مجرور يا در محل جر {وَأَحْسِنْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {كَما} (ك) حرف جر / حرف مصدرى {أَحْسَنَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَبْغِ} فعل

مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الْفَسادَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لا} حرف نفى غير عامل {يُحِبُّ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {الْمُفْسِدِينَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنَّما} حرف مكفوف (كافّه و مكفوفه) {أُوتِيتُهُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {عَلى} حرف جر {عِلْمٍ} اسم مجرور يا در محل جر {عِنْدِي} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَوَلَمْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حرف عطف / حرف جزم {يَعْلَمْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {قَدْ} حرف تحقيق {أَهْلَكَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر إنَّ محذوف {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنَ} حرف جر {الْقُرُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل

نصب {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَشَدُّ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قُوَّةً} تمييز، منصوب {وَأَكْثَرُ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {جَمْعاً} تمييز، منصوب {وَلا} (و) حرف اعتراض / حرف نفى غير عامل {يُسْئَلُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {عَنْ} حرف جر {ذُنُوبِهِمُ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْمُجْرِمُونَ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{فَخَرَجَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلى} حرف جر {قَوْمِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {زِينَتِهِ} حال، منصوب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يُرِيدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْحَياةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الدُّنْيا} نعت تابع {يا} (يا) حرف تنبيه {لَيْتَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {لَنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليت محذوف {مِثْلَ} اسم ليت، منصوب يا در محل نصب {ما} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أُوتِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {قارُونُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَذُو} (ل)

حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {حَظٍّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَظِيمٍ} نعت تابع

{وَقالَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {أُوتُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {الْعِلْمَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / فعل مقدّر يا محذوف / فاعل محذوف {وَيْلَكُمْ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ثَوابُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {لِمَنْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آمَنَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {وَعَمِلَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {صالِحاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَلا} (و) حرف اعتراض / حرف نفى غير عامل {يُلَقَّاها} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِلاَّ} حرف استثنا {الصَّابِرُونَ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{فَخَسَفْنا} (ف) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَبِدارِهِ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْأَرْضَ} مفعولٌ به، منصوب يا در

محل نصب {فَما} (ف) حرف تعليل / حرف نفى غير عامل {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مِنْ} حرف جر زائد {فِئَةٍ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {يَنْصُرُونَهُ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَما} (و) حاليه / حرف نفى غير عامل {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {المُنْتَصِرِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَأَصْبَحَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} اسم أصبح، مرفوع يا در محل رفع {تَمَنَّوْا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مَكانَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِالْأَمْسِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَقُولُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر أصبح محذوف {وَيْكَأَنَّ} (وي) اسم فعل / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / حرف مشبه بالفعل ناسخ كأنّ {اللَّهَ} اسم كأن منصوب {يَبْسُطُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر كأن محذوف {الرِّزْقَ} مفعولٌ به،

منصوب يا در محل نصب {لِمَنْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنْ} حرف جر {عِبادِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيَقْدِرُ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَوْلا} حرف شرط غير جازم {أَنْ} حرف نصب {مَنَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {اللَّهُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَلَيْنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَخَسَفَ} (ل) حرف جواب / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَيْكَأَنَّهُ} (وي) اسم فعل / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير / حرف مشبه بالفعل ناسخ كأنّ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم كأنّ {لا} حرف نفى غير عامل {يُفْلِحُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْكافِرُونَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / خبر كأن محذوف

{تِلْكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الدَّارُ} بدل تابع {الْآخِرَةُ} نعت تابع {نَجْعَلُها} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لا} حرف نفى غير عامل {يُرِيدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل

رفع و فاعل {عُلُوًّا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {فَساداً} معطوف تابع {وَالْعاقِبَةُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلْمُتَّقِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{مَنْ} اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بِالْحَسَنَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَلَهُ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {خَيْرٌ} مبتدا مؤخّر {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَمَنْ} (و) حرف عطف / اسم شرط جازم در محل رفع و مبتدا {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بِالسَّيِّئَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف نفى غير عامل {يُجْزَى} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {عَمِلُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {السَّيِّئاتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {إِلاَّ} حرف استثنا {ما} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير

متصل در محل رفع، اسم كان {يَعْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الَّذِي} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {فَرَضَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْقُرْآنَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَرادُّكَ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلى} حرف جر {مَعادٍ} اسم مجرور يا در محل جر {قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {رَبِّي} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَعْلَمُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالْهُدى} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَمَنْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {ضَلالٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مُبِينٍ} نعت تابع

{وَما} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {كُنْتَ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تَرْجُوا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير / خبر كان،

محذوف يا در تقدير {أَنْ} حرف نصب {يُلْقى} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {إِلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْكِتابُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {رَحْمَةً} مفعول لأجله، منصوب {مِنْ} حرف جر {رَبِّكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جزم {تَكُونَنَّ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / اسم كان، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {ظَهِيراً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {لِلْكافِرِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {يَصُدُّنَّكَ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) محذوف در محل رفع و فاعل / نون تأكيد ثقليه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {عَنْ} حرف جر {آياتِ} اسم مجرور يا در محل جر {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {بَعْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {إِذْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أُنْزِلَتْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ت) تأنيث / نائب فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {إِلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَادْعُ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (و) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِلى} حرف جر {رَبِّكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَكُونَنَّ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه /

نون تأكيد ثقليه / اسم كان، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {مِنَ} حرف جر {الْمُشْرِكِينَ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {تَدْعُ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (و) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {مَعَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اللَّهِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِلهاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {آخَرَ} نعت تابع {لا} (لا)ى نفى جنس {إِلهَ} اسم لاى نفى جنس، منصوب / خبر لاى نفى جنس، محذوف {إِلاَّ} حرف استثنا {هُوَ} بدل تابع {كُلُّ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {شَيْءٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {هالِكٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {وَجْهَهُ} مستثنى، منصوب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {الْحُكْمُ} مبتدا مؤخّر {وَإِلَيْهِ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تُرْجَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

alyammi wala takhafee wala tahzanee inna raddoohu ilayki wajaAAiloohu mina almursaleena

8.Failtaqatahu alu firAAawna liyakoona lahum AAaduwwan wahazanan inna firAAawna wahamana wajunoodahuma kanoo khati-eena

9.Waqalati imraatu firAAawna qurratu AAaynin lee walaka la taqtuloohu AAasa an yanfaAAana aw nattakhithahu waladan wahum la yashAAuroona

10.Waasbaha fu-adu ommi moosa farighan in kadat latubdee bihi lawla an rabatna AAala qalbiha litakoona mina almu/mineena

11.Waqalat li-okhtihi qusseehi fabasurat bihi AAan junubin wahum la yashAAuroona

12.Waharramna AAalayhi almaradiAAa min qablu faqalat hal adullukum AAala ahli baytin yakfuloonahu lakum wahum lahu nasihoona

13.Faradadnahu ila ommihi kay taqarra AAaynuha wala tahzana walitaAAlama anna waAAda Allahi haqqun walakinna aktharahum la yaAAlamoona

14.Walamma balagha ashuddahu waistawa ataynahu hukman waAAilman wakathalika najzee almuhsineena

15.Wadakhala almadeenata AAala heeni ghaflatin min ahliha fawajada feeha rajulayni yaqtatilani hatha min sheeAAatihi wahatha min AAaduwwihi faistaghathahu allathee min sheeAAatihi AAala allathee min AAaduwwihi fawakazahu moosa faqada AAalayhi qala hatha min AAamali alshshaytani innahu AAaduwwun mudillun mubeenun

16.Qala rabbi innee thalamtu nafsee faighfir lee faghafara lahu innahu huwa alghafooru alrraheemu

17.Qala rabbi bima anAAamta AAalayya falan akoona thaheeran lilmujrimeena

18.Faasbaha fee almadeenati kha-ifan yataraqqabu fa-itha allathee istansarahu bial-amsi yastasrikhuhu qala lahu moosa innaka laghawiyyun mubeenun

19.Falamma an arada an yabtisha biallathee huwa AAaduwwun lahuma qala ya moosa atureedu an taqtulanee kama qatalta nafsan bial-amsi in tureedu illa an takoona jabbaran fee al-ardi wama tureedu an takoona mina almusliheena

20.Wajaa rajulun min aqsa almadeenati yasAAa qala ya moosa inna almalaa ya/tamiroona bika liyaqtulooka faokhruj innee laka mina alnnasiheena

21.Fakharaja minha kha-ifan yataraqqabu qala rabbi najjinee mina alqawmi alththalimeena

22.Walamma tawajjaha tilqaa madyana qala

AAasa rabbee an yahdiyanee sawaa alssabeeli

23.Walamma warada maa madyana wajada AAalayhi ommatan mina alnnasi yasqoona wawajada min doonihimu imraatayni tathoodani qala ma khatbukuma qalata la nasqee hatta yusdira alrriAAao waaboona shaykhun kabeerun

24.Fasaqa lahuma thumma tawalla ila alththilli faqala rabbi innee lima anzalta ilayya min khayrin faqeerun

25.Fajaat-hu ihdahuma tamshee AAala istihya-in qalat inna abee yadAAooka liyajziyaka ajra ma saqayta lana falamma jaahu waqassa AAalayhi alqasasa qala la takhaf najawta mina alqawmi alththalimeena

26.Qalat ihdahuma ya abati ista/jirhu inna khayra mani ista/jarta alqawiyyu al-ameenu

27.Qala innee oreedu an onkihaka ihda ibnatayya hatayni AAala an ta/juranee thamaniya hijajin fa-in atmamta AAashran famin AAindika wama oreedu an ashuqqa AAalayka satajidunee in shaa Allahu mina alssaliheena

28.Qala thalika baynee wabaynaka ayyama al-ajalayni qadaytu fala AAudwana AAalayya waAllahu AAala ma naqoolu wakeelun

29.Falamma qada moosa al-ajala wasara bi-ahlihi anasa min janibi alttoori naran qala li-ahlihi omkuthoo innee anastu naran laAAallee ateekum minha bikhabarin aw jathwatin mina alnnari laAAallakum tastaloona

30.Falamma ataha noodiya min shati-i alwadi al-aymani fee albuqAAati almubarakati mina alshshajarati an ya moosa innee ana Allahu rabbu alAAalameena

31.Waan alqi AAasaka falamma raaha tahtazzu kaannaha jannun walla mudbiran walam yuAAaqqib ya moosa aqbil wala takhaf innaka mina al-amineena

32.Osluk yadaka fee jaybika takhruj baydaa min ghayri soo-in waodmum ilayka janahaka mina alrrahbi fathanika burhanani min rabbika ila firAAawna wamala-ihi innahum kanoo qawman fasiqeena

33.Qala rabbi innee qataltu minhum nafsan faakhafu an yaqtulooni

34.Waakhee haroonu huwa afsahu minnee lisanan faarsilhu maAAiya rid-an yusaddiqunee innee akhafu an yukaththibooni

35.Qala sanashuddu AAadudaka bi-akheeka wanajAAalu lakuma sultanan fala yasiloona ilaykuma bi-ayatina

antuma wamani ittabaAAakuma alghaliboona

36.Falamma jaahum moosa bi-ayatina bayyinatin qaloo ma hatha illa sihrun muftaran wama samiAAna bihatha fee aba-ina al-awwaleena

37.Waqala moosa rabbee aAAlamu biman jaa bialhuda min AAindihi waman takoonu lahu AAaqibatu alddari innahu la yuflihu alththalimoona

38.Waqala firAAawnu ya ayyuha almalao ma AAalimtu lakum min ilahin ghayree faawqid lee ya hamanu AAala altteeni faijAAal lee sarhan laAAallee attaliAAu ila ilahi moosa wa-innee laathunnuhu mina alkathibeena

39.Waistakbara huwa wajunooduhu fee al-ardi bighayri alhaqqi wathannoo annahum ilayna la yurjaAAoona

40.Faakhathnahu wajunoodahu fanabathnahum fee alyammi faonthur kayfa kana AAaqibatu alththalimeena

41.WajaAAalnahum a-immatan yadAAoona ila alnnari wayawma alqiyamati la yunsaroona

42.WaatbaAAnahum fee hathihi alddunya laAAnatan wayawma alqiyamati hum mina almaqbooheena

43.Walaqad atayna moosa alkitaba min baAAdi ma ahlakna alquroona al-oola basa-ira lilnnasi wahudan warahmatan laAAallahum yatathakkaroona

44.Wama kunta bijanibi algharbiyyi ith qadayna ila moosa al-amra wama kunta mina alshshahideena

45.Walakinna ansha-na quroonan fatatawala AAalayhimu alAAumuru wama kunta thawiyan fee ahli madyana tatloo AAalayhim ayatina walakinna kunna mursileena

46.Wama kunta bijanibi alttoori ith nadayna walakin rahmatan min rabbika litunthira qawman ma atahum min natheerin min qablika laAAallahum yatathakkaroona

47.Walawla an tuseebahum museebatun bima qaddamat aydeehim fayaqooloo rabbana lawla arsalta ilayna rasoolan fanattabiAAa ayatika wanakoona mina almu/mineena

48.Falamma jaahumu alhaqqu min AAindina qaloo lawla ootiya mithla ma ootiya moosa awa lam yakfuroo bima ootiya moosa min qablu qaloo sihrani tathahara waqaloo inna bikullin kafiroona

49.Qul fa/too bikitabin min AAindi Allahi huwa ahda minhuma attabiAAhu in kuntum sadiqeena

50.Fa-in lam yastajeeboo laka faiAAlam annama yattabiAAoona ahwaahum waman adallu mimmani ittabaAAa hawahu bighayri hudan mina Allahi inna Allaha la yahdee

alqawma alththalimeena

51.Walaqad wassalna lahumu alqawla laAAallahum yatathakkaroona

52.Allatheena ataynahumu alkitaba min qablihi hum bihi yu/minoona

53.Wa-itha yutla AAalayhim qaloo amanna bihi innahu alhaqqu min rabbina inna kunna min qablihi muslimeena

54.Ola-ika yu/tawna ajrahum marratayni bima sabaroo wayadraoona bialhasanati alssayyi-ata wamimma razaqnahum yunfiqoona

55.Wa-itha samiAAoo allaghwa aAAradoo AAanhu waqaloo lana aAAmaluna walakum aAAmalukum salamun AAalaykum la nabtaghee aljahileena

56.Innaka la tahdee man ahbabta walakinna Allaha yahdee man yashao wahuwa aAAlamu bialmuhtadeena

57.Waqaloo in nattabiAAi alhuda maAAaka nutakhattaf min ardina awa lam numakkin lahum haraman aminan yujba ilayhi thamaratu kulli shay-in rizqan min ladunna walakinna aktharahum la yaAAlamoona

58.Wakam ahlakna min qaryatin batirat maAAeeshataha fatilka masakinuhum lam tuskan min baAAdihim illa qaleelan wakunna nahnu alwaritheena

59.Wama kana rabbuka muhlika alqura hatta yabAAatha fee ommiha rasoolan yatloo AAalayhim ayatina wama kunna muhlikee alqura illa waahluha thalimoona

60.Wama ooteetum min shay-in famataAAu alhayati alddunya wazeenatuha wama AAinda Allahi khayrun waabqa afala taAAqiloona

61.Afaman waAAadnahu waAAdan hasanan fahuwa laqeehi kaman mattaAAnahu mataAAa alhayati alddunya thumma huwa yawma alqiyamati mina almuhdareena

62.Wayawma yunadeehim fayaqoolu ayna shuraka-iya allatheena kuntum tazAAumoona

63.Qala allatheena haqqa AAalayhimu alqawlu rabbana haola-i allatheena aghwayna aghwaynahum kama ghawayna tabarra/na ilayka ma kanoo iyyana yaAAbudoona

64.Waqeela odAAoo shurakaakum fadaAAawhum falam yastajeeboo lahum waraawoo alAAathaba law annahum kanoo yahtadoona

65.Wayawma yunadeehim fayaqoolu matha ajabtumu almursaleena

66.FaAAamiyat AAalayhimu al-anbao yawma-ithin fahum la yatasaaloona

67.Faamma man taba waamana waAAamila salihan faAAasa an yakoona mina almufliheena

68.Warabbuka yakhluqu ma yashao wayakhtaru ma kana lahumu alkhiyaratu subhana Allahi wataAAala AAamma yushrikoona

69.Warabbuka yaAAlamu ma tukinnu sudooruhum wama yuAAlinoona

70.Wahuwa Allahu la ilaha illa

huwa lahu alhamdu fee al-oola waal-akhirati walahu alhukmu wa-ilayhi turjaAAoona

71.Qul araaytum in jaAAala Allahu AAalaykumu allayla sarmadan ila yawmi alqiyamati man ilahun ghayru Allahi ya/teekum bidiya-in afala tasmaAAoona

72.Qul araaytum in jaAAala Allahu AAalaykumu alnnahara sarmadan ila yawmi alqiyamati man ilahun ghayru Allahi ya/teekum bilaylin taskunoona feehi afala tubsiroona

73.Wamin rahmatihi jaAAala lakumu allayla waalnnahara litaskunoo feehi walitabtaghoo min fadlihi walaAAallakum tashkuroona

74.Wayawma yunadeehim fayaqoolu ayna shuraka-iya allatheena kuntum tazAAumoona

75.WanazaAAna min kulli ommatin shaheedan faqulna hatoo burhanakum faAAalimoo anna alhaqqa lillahi wadalla AAanhum ma kanoo yaftaroona

76.Inna qaroona kana min qawmi moosa fabagha AAalayhim waataynahu mina alkunoozi ma inna mafatihahu latanoo-o bialAAusbati olee alquwwati ith qala lahu qawmuhu la tafrah inna Allaha la yuhibbu alfariheena

77.Waibtaghi feema ataka Allahu alddara al-akhirata wala tansa naseebaka mina alddunya waahsin kama ahsana Allahu ilayka wala tabghi alfasada fee al-ardi inna Allaha la yuhibbu almufsideena

78.Qala innama ooteetuhu AAala AAilmin AAindee awa lam yaAAlam anna Allaha qad ahlaka min qablihi mina alqurooni man huwa ashaddu minhu quwwatan waaktharu jamAAan wala yus-alu AAan thunoobihimu almujrimoona

79.Fakharaja AAala qawmihi fee zeenatihi qala allatheena yureedoona alhayata alddunya ya layta lana mithla ma ootiya qaroonu innahu lathoo haththin AAatheemin

80.Waqala allatheena ootoo alAAilma waylakum thawabu Allahi khayrun liman amana waAAamila salihan wala yulaqqaha illa alssabiroona

81.Fakhasafna bihi wabidarihi al-arda fama kana lahu min fi-atin yansuroonahu min dooni Allahi wama kana mina almuntasireena

82.Waasbaha allatheena tamannaw makanahu bial-amsi yaqooloona waykaanna Allaha yabsutu alrrizqa liman yashao min AAibadihi wayaqdiru lawla an manna Allahu AAalayna lakhasafa bina waykaannahu la yuflihu alkafiroona

83.Tilka alddaru al-akhiratu

najAAaluha lillatheena la yureedoona AAuluwwan fee al-ardi wala fasadan waalAAaqibatu lilmuttaqeena

84.Man jaa bialhasanati falahu khayrun minha waman jaa bialssayyi-ati fala yujza allatheena AAamiloo alssayyi-ati illa ma kanoo yaAAmaloona

85.Inna allathee farada AAalayka alqur-ana laradduka ila maAAadin qul rabbee aAAlamu man jaa bialhuda waman huwa fee dalalin mubeenin

86.Wama kunta tarjoo an yulqa ilayka alkitabu illa rahmatan min rabbika fala takoonanna thaheeran lilkafireena

87.Wala yasuddunnaka AAan ayati Allahi baAAda ith onzilat ilayka waodAAu ila rabbika wala takoonanna mina almushrikeena

88.Wala tadAAu maAAa Allahi ilahan akhara la ilaha illa huwa kullu shay-in halikun illa wajhahu lahu alhukmu wa-ilayhi turjaAAoona

مدار كه ما او را به تو بازمى گردانيم و از [زمره پيمبرانش قرار مى دهيم.» (7)

پس خاندان فرعون، او را [از آب برگرفتند تا سرانجام دشمنِ [جانِ آنان و مايه اندوهشان باشد. آرى، فرعون و هامان و لشكريان آنها خطاكار بودند. (8)

و همسر فرعون گفت: «[اين كودك نور چشم من و تو خواهد بود. او را مكشيد. شايد براى ما سودمند باشد يا او را به فرزندى بگيريم، ولى آنها خبر نداشتند. (9)

و دل مادر موسى [از هر چيز، جز از فكر فرزند] تهى گشت. اگر قلبش را استوار نساخته بوديم تا از ايمان آورندگان باشد، چيزى نمانده بود كه آن [راز] را افشا كند. (10)

و به خواهر [موسى گفت: «از پى او برو.» پس او را از دور ديد، در حالى كه آنان متوجه نبودند. (11)

و از پيش، شير دايگان را بر او حرام گردانيده بوديم. پس [خواهرش آمد و] گفت: «آيا شما را بر خانواده اى راهنمايى كنم كه براى شما از وى سرپرستى كنند و خيرخواه او باشند؟» (12)

پس او را به مادرش بازگردانيديم تا چشمش [بدو] روشن شود و غم نخورد و بداند كه وعده خدا درست است، ولى بيشترشان نمى دانند. (13)

و چون به رشد و كمال خويش رسيد، به او حكمت و دانش عطا كرديم، و نيكوكاران را چنين پاداش مى دهيم. (14)

و داخل شهر شد بى آنكه مردمش متوجه باشند. پس دو مرد را با هم در زد و خورد يافت: يكى، از پيروان او و ديگرى از دشمنانش [بود]. آن كس كه از پيروانش بود، بر ضد كسى كه دشمن

وى بود، از او يارى خواست. پس موسى مشتى بدو زد و او را كشت. گفت: «اين كار شيطان است، چرا كه او دشمنى گمراه كننده [و] آشكار است.» (15)

گفت: «پروردگارا، من بر خويشتن ستم كردم، مرا ببخش.» پس خدا از او درگذشت كه وى آمرزنده مهربان است. (16)

[موسى گفت: «پروردگارا به پاس نعمتى كه بر من ارزانى داشتى هرگز پشتيبان مجرمان نخواهم بود.» (17)

صبحگاهان در شهر، بيمناك و در انتظار [حادثه اى بود. ناگاه همان كسى كه ديروز از وى يارى خواسته بود [باز] با فرياد از او يارى خواست. موسى به او گفت: «به راستى كه تو آشكارا گمراهى.» (18)

و چون خواست به سوى آنكه دشمن هر دوشان بود حمله آورد، گفت: «اى موسى، آيا مى خواهى مرا بكشى چنانكه ديروز شخصى را كشتى؟ تو مى خواهى در اين سرزمين فقط زورگو باشى، و نمى خواهى از اصلاحگران باشى.» (19)

و از دورافتاده ترين [نقطه شهر، مردى دوان دوان آمد [و] گفت: «اى موسى، سران قوم در باره تو مشورت مى كنند تا تو را بكشند. پس [از شهر] خارج شو. من جداً از خيرخواهان توام.» (20)

موسى ترسان و نگران از آنجا بيرون رفت [در حالى كه مى گفت: «پروردگارا، مرا از گروه ستمكاران نجات بخش.» (21)

و چون به سوى [شهر] مدين رو نهاد [با خود] گفت: «اميد است پروردگارم مرا به راه راست هدايت كند.» (22)

و چون به آب مدين رسيد، گروهى از مردم را بر آن يافت كه [دامهاى خود را ] آب مى دادند، و پشت سرشان دو زن را يافت كه [گوسفندان خود را] دور مى كردند. [موسى

گفت: «منظورتان [از اين كار ]چيست؟» گفتند: « [ما به گوسفندان خود] آب نمى دهيم تا شبانان [همگى گوسفندانشان را] برگردانند، و پدر ما پيرى سالخورده است.» (23)

پس براى آن دو، [گوسفندان را] آب داد، آنگاه به سوى سايه برگشت و گفت: «پروردگارا، من به هر خيرى كه سويم بفرستى سخت نيازمندم.» (24)

پس يكى از آن دو زن -در حالى كه به آزرم گام بر مى داشت- نزد وى آمد [و] گفت: «پدرم تو را مى طلبد تا تو را به پاداش آب دادن [گوسفندان براى ما، مزد دهد.» و چون [موسى نزد او آمد و سرگذشت [خود] را بر او حكايت كرد، [وى گفت: «مترس كه از گروه ستمگران نجات يافتى.» (25)

يكى از آن دو [دختر] گفت: «اى پدر، او را استخدام كن، چرا كه بهترين كسى است كه استخدام مى كنى: هم نيرومند [و هم در خور اعتماد است.» (26)

[شعيب گفت: «من مى خواهم يكى از اين دو دختر خود را [كه مشاهده مى كنى به نكاح تو در آورم، به اين [شرط] كه هشت سال براى من كار كنى، و اگر ده سال را تمام گردانى اختيار با تو است، و نمى خواهم بر تو سخت گيرم، و مرا ان شاء الله از درستكاران خواهى يافت.» (27)

[موسى گفت: «اين [قرار داد] ميان من و تو باشد كه هر يك از دو مدت را به انجام رسانيدم، بر من تعدى [روا] نباشد، و خدا بر آنچه مى گوييم وكيل است.» (28)

و چون موسى آن مدت را به پايان رسانيد و همسرش را [همراه برد، آتشى را از

دور در كنار طور مشاهده كرد، به خانواده خود گفت: «[اينجا] بمانيد، كه من آتشى از دور ديدم، شايد خبرى از آن يا شعله اى آتش برايتان بياورم، باشد كه خود را گرم كنيد.» (29)

پس چون به آن [آتش رسيد، از جانب راست وادى، در آن جايگاه مبارك، از آن درخت ندا آمد كه: «اى موسى، منم، من، خداوند، پروردگار جهانيان.» (30)

و [فرمود:] «عصاى خود را بيفكن.» پس چون ديد آن مِثْل مارى مى جنبد، پشت كرد و برنگشت. «اى موسى، پيش آى و مترس كه تو در امانى.» (31)

«دست خود را به گريبانت ببر تا سپيد بى گزند بيرون بيايد، و [براى رهايى ] از اين هراس بازويت را به خويشتن بچسبان. اين دو [نشانه دو برهان از جانب پروردگار تو است [كه بايد] به سوى فرعون و سران [كشور] او [ببرى ، زيرا آنان همواره قومى نافرمانند.» (32)

گفت: «پروردگارا، من كسى از ايشان را كشته ام، مى ترسم مرا بكشند. (33)

و برادرم هارون از من زبان آورتر است، پس او را با من به دستيارى گسيل دار تا مرا تصديق كند، زيرا مى ترسم مرا تكذيب كنند.» (34)

فرمود: «به زودى بازويت را به [وسيله برادرت نيرومند خواهيم كرد و براى شما هر دو، تسلطى قرار خواهيم داد كه با [وجود] آيات ما، به شما دست نخواهند يافت شما و هر كه شما را پيروى كند چيره خواهيد بود.» (35)

پس چون موسى آيات روشن ما را براى آنان آورد، گفتند: «اين جز سحرى ساختگى نيست و از پدران پيشين خود چنين [چيزى نشنيده ايم.» (36)

و موسى گفت: «پروردگارم به [حال

كسى كه از جانب او رهنمودى آورده و [نيز] كسى كه فرجام [نيكوىِ آن سرا براى اوست، داناتر است. در حقيقت، ظالمان رستگار نمى شوند.» (37)

و فرعون گفت: «اى بزرگان قوم، من جز خويشتن براى شما خدايى نمى شناسم. پس اى هامان؛ برايم بر گل آتش بيفروز و برجى [بلند] براى من بساز، شايد به [حال خداى موسى اطّلاع يابم، و من جداً او را از دروغگويان مى پندارم.» (38)

و او و سپاهيانش در آن سرزمين به ناحق سركشى كردند و پنداشتند كه به سوى ما بازگردانيده نمى شوند. (39)

تا او و سپاهيانش را فرو گرفتيم و آنان را در دريا افكنديم، بنگر كه فرجام كار ستمكاران چگونه بود. (40)

و آنان را پيشوايانى كه به سوى آتش مى خوانند گردانيديم، و روز رستاخيز يارى نخواهند شد. (41)

و در اين دنيا لعنتى بدرقه [نام آنان كرديم و روز قيامت [نيز] ايشان از [جمله زشت رويانند. (42)

و به راستى، پس از آنكه نسلهاى نخستين را هلاك كرديم، به موسى كتاب داديم كه [دربردارنده روشنگرى ها و رهنمود و رحمتى براى مردم بود، اميد كه آنان پند گيرند. (43)

و چون امر [پيامبرى را به موسى واگذاشتيم، تو در جانب غربى [طور] نبودى و از گواهان [نيز] نبودى. (44)

ليكن ما نسلهايى پديد آورديم و عمرشان طولانى شد. و تو در ميان ساكنان [شهر] مَدْين مقيم نبودى تا آيات ما را بر ايشان بخوانى، ليكن ما بوديم كه فرستنده [پيامبران بوديم. (45)

و آندم كه [موسى را] ندا درداديم، تو در جانب طور نبودى، ولى [اين اطّلاع تو] رحمتى است از

پروردگار تو، تا قومى را كه هيچ هشداردهنده اى پيش از تو برايشان نيامده است بيم دهى، باشد كه آنان پندپذيرند. (46)

و اگر نبود كه وقتى به [سزاى پيش فرست دستهايشان مصيبتى به ايشان برسد، بگويند: «پروردگارا، چرا فرستاده اى به سوى ما نفرستادى تا از احكام تو پيروى كنيم و از مؤمنان باشيم» [قطعاً در كيفر آنان شتاب مى كرديم . (47)

پس چون حق از جانب ما برايشان آمد، گفتند: «چرا نظير آنچه به موسى داده شد، به او داده نشده است؟» آيا به آنچه قبلاً به موسى داده شد كفر نورزيدند؟ گفتند: «دو ساحر با هم ساخته اند.» و گفتند: «ما همه را منكريم.» (48)

بگو: «پس اگر راست مى گوييد، كتابى از جانب خدا بياوريد كه از اين دو هدايت كننده تر باشد تا پيرويش كنم.» (49)

پس اگر تو را اجابت نكردند، بدان كه فقط هوسهاى خود را پيروى مى كنند؛ و كيست گمراه تر از آنكه بى راهنمايى خدا از هوسش پيروى كند؟ بى ترديد خدا مردم ستمگر را راهنمايى نمى كند. (50)

و به راستى، اين گفتار را براى آنان پى در پى و به هم پيوسته نازل ساختيم، اميد كه آنان پند پذيرند. (51)

كسانى كه قبل از آن، كتاب [آسمانى به ايشان داده ايم، آنان به [قرآن مى گروند. (52)

و چون بر ايشان فرو خوانده مى شود، مى گويند: «بدان ايمان آورديم كه آن درست است [و] از طرف پروردگار ماست؛ ما پيش از آن [هم از تسليم شوندگان بوديم.» (53)

آنانند كه به [پاس آنكه صبر كردند و [براى آنكه بدى را با نيكى دفع مى نمايند و از آنچه روزى شان داده ايم انفاق مى كنند، دو

بار پاداش خواهند يافت. (54)

و چون لغوى بشنوند از آن روى برمى تابند و مى گويند: «كردارهاى ما از آنِ ما و كردارهاى شما از آنِ شماست، سلام بر شما، جوياى [مصاحبت نادانان نيستيم.» (55)

در حقيقت، تو هر كه را دوست دارى نمى توانى راهنمايى كنى، ليكن خداست كه هر كه را بخواهد راهنمايى مى كند، و او به راه يافتگان داناتر است. (56)

و گفتند: «اگر با تو از [نورِ] هدايت پيروى كنيم، از سرزمين خود ربوده خواهيم شد.» آيا آنان را در حرمى امن جاى نداديم كه محصولات هر چيزى -كه رزقى از جانب ماست- به سوى آن سرازير مى شود؟ ولى بيشترشان نمى دانند. (57)

و چه بسيار شهرها كه هلاكش كرديم، [زيرا] زندگى خوش، آنها را سرمست كرده بود. اين است سراهايشان كه پس از آنان -جز براى عدّه كمى- مورد سكونت قرار نگرفته، و ماييم كه وارث آنان بوديم. (58)

و پروردگار تو [هرگز] ويرانگر شهرها نبوده است تا [پيشتر] در مركز آنها پيامبرى برانگيزد كه آيات ما را بر ايشان بخواند، و ما شهرها را -تا مردمشان ستمگر نباشند- ويران كننده نبوده ايم. (59)

و هر آنچه به شما داده شده است، كالاى زندگى دنيا و زيور آن است، و[لى آنچه پيش خداست بهتر و پايدارتر است؛ مگر نمى انديشيد؟ (60)

آيا كسى كه وعده نيكو به او داده ايم و او به آن خواهد رسيد، مانند كسى است كه از كالاى زندگى دنيا بهره مندش گردانيده ايم [ولى او روز قيامت از [جمله احضارشدگان [در آتش است؟ (61)

و [به ياد آور] روزى را كه آنان را ندا مى دهد و مى فرمايد: «آن شريكان من،

كه مى پنداشتيد كجايند؟» (62)

آنان كه حكم [عذاب بر ايشان واجب آمده، مى گويند: «پروردگارا، اينانند كسانى كه گمراه كرديم، گمراهشان كرديم همچنانكه خود گمراه شديم، [از آنان به سوى تو بيزارى مى جوييم، ما را نمى پرستيدند [بلكه پندار خود را دنبال مى كردند].» (63)

و [به آنان گفته مى شود: «شريكان خود را فرا خوانيد.» [پس آنها را مى خوانند] ولى پاسخشان نمى دهند و عذاب را مى بينند [و آرزو مى كنند كه اى كاش هدايت يافته بودند. (64)

و روزى را كه [خدا] آنان را ندا درمى دهد و مى فرمايد: «فرستادگان [ما] را چه پاسخ داديد؟» (65)

پس در آن روز اخبار بر ايشان پوشيده گردد و از يكديگر نمى توانند بپرسند. (66)

و امّا كسى كه توبه كند و ايمان آورد و به كار شايسته پردازد، اميد كه از رستگاران باشد. (67)

و پروردگار تو هر چه را بخواهد مى آفريند و برمى گزيند، و آنان اختيارى ندارند. منزه است خدا، و از آنچه [با او] شريك مى گردانند برتر است. (68)

و آنچه را سينه هايشان پوشيده يا آشكار مى دارد، پروردگارت مى داند. (69)

و اوست خدا[يى كه جز او معبودى نيست. در اين [سراى نخستين و در آخرت، ستايش از آنِ اوست، و فرمان، او راست و به سوى او بازگردانيده مى شويد. (70)

بگو: «هان، چه مى پنداريد اگر خدا تا روز رستاخيز شب را بر شما جاويد بدارد؛ جز خداوند كدامين معبود براى شما روشنى مى آورد؟ آيا نمى شنويد؟» (71)

بگو: «هان، چه مى پنداريد اگر خدا تا روز قيامت روز را بر شما جاويد بدارد؛ جز خداوند كدامين معبود براى شما شبى مى آورد كه در آن آرام گيريد، آيا نمى بينيد؟»

(72)

و از رحمتش برايتان شب و روز را قرار داد تا در اين [يك بياراميد و [در آن يك از فزون بخشى او [روزى خود] بجوييد، باشد كه سپاس بداريد. (73)

و [ياد كن روزى را كه ندايشان مى كند و مى فرمايد: «آن شريكان كه مى پنداشتيد كجايند؟» (74)

و از ميان هر امتى گواهى بيرون مى كشيم و مى گوييم: «برهان خود را بياوريد.» پس بدانند كه حقّ از آنِ خداست، و آنچه برمى بافتند از دستشان مى رود. (75)

قارون از قوم موسى بود و بر آنان ستم كرد، و از گنجينه ها آن قدر به او داده بوديم كه كليدهاى آنها بر گروه نيرومندى سنگين مى آمد، آنگاه كه قوم وى بدو گفتند: «شادى مكن كه خدا شادى كنندگان را دوست نمى دارد. (76)

و با آنچه خدايت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنيا فراموش مكن، و همچنانكه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن و در زمين فساد مجوى كه خدا فسادگران را دوست نمى دارد. (77)

[قارون گفت: «من اينها را در نتيجه دانش خود يافته ام.» آيا وى ندانست كه خدا نسلهايى را پيش از او نابود كرد كه از او نيرومندتر و مال اندوزتر بودند؟ و[لى اين گونه مجرمان را [نيازى به پرسيده شدن از گناهانشان نيست. (78)

پس [قارون با كوكبه خود بر قومش نمايان شد؛ كسانى كه خواستار زندگى دنيا بودند گفتند: «اى كاش مثل آنچه به قارون داده شده به ما [هم داده مى شد، واقعاً او بهره بزرگى [از ثروت دارد.» (79)

و كسانى كه دانش [واقعى يافته بودند، گفتند: «واى بر شما!

براى كسى كه گرويده و كار شايسته كرده پاداش خدا بهتر است، و جز شكيبايان آن را نيابند.» (80)

آنگاه [قارون را با خانه اش در زمين فرو برديم، و گروهى نداشت كه در برابر [عذاب خدا او را يارى كنند و [خود نيز] نتوانست از خود دفاع كند. (81)

و همان كسانى كه ديروز آرزو داشتند به جاى او باشند، صبح مى گفتند: «واى، مثل اينكه خدا روزى را براى هر كس از بندگانش كه بخواهد گشاده يا تنگ مى گرداند، و اگر خدا بر ما منّت ننهاده بود، ما را [هم به زمين فرو برده بود؛ واى، گويى كه كافران رستگار نمى گردند.» (82)

آن سراى آخرت را براى كسانى قرار مى دهيم كه در زمين خواستار برترى و فساد نيستند، و فرجام [خوش از آنِ پرهيزگاران است. (83)

هر كس نيكى به ميان آورد، براى او [پاداشى بهتر از آن خواهد بود، و هر كس بدى به ميان آورد، كسانى كه كارهاى بد كرده اند جز سزاى آنچه كرده اند نخواهند يافت. (84)

در حقيقت، همان كسى كه اين قرآن را بر تو فرض كرد، يقيناً تو را به سوى وعده گاه بازمى گرداند. بگو: «پروردگارم بهتر مى داند چه كس هدايت آورده و چه كس در گمراهى آشكارى است؟» (85)

و تو اميدوار نبودى كه بر تو كتاب القا شود، بلكه اين رحمتى از پروردگار تو بود. پس تو هرگز پشتيبان كافران مباش. (86)

و البته نبايد تو را از آيات خدا -بعد از آنكه بر تو نازل شده است- باز دارند، و به سوى پروردگارت دعوت كن، و زنهار از مشركان مباش. (87)

و با

خدا معبودى ديگر مخوان. خدايى جز او نيست. جز ذات او همه چيز نابودشونده است. فرمان از آنِ اوست. و به سوى او بازگردانيده مى شويد. (88)

آنها نمى فهميدند [كه دشمن اصلى خود را در آغوش خويش مى پرورانند]!

«10» [سرانجام] قلب مادر موسى از همه چيز [جز ياد فرزندش] تهى گشت؛ و اگر دل او را [بوسيله ايمان و اميد] محكم نكرده بوديم، نزديك بود مطلب را افشا كند!

«11» و [مادر موسى] به خواهر او گفت: (وضع حال او را پيگيرى كن!) او نيز از دور ماجرا را مشاهده كرد در حالى كه آنان بى خبر بودند.

«12» ما همه زنان شيرده را از پيش بر او حرام كرديم [تا تنها به آغوش مادر بازگردد]؛ و خواهرش [كه بيتابى مأموران را براى پيدا كردن دايه مشاهده كرد] گفت: (آيا شما را به خانواده اى راهنمايى كنم كه مى توانند اين نوزاد را براى شما كفالت كنند و خيرخواه او باشند؟!)

«13» ما او را به مادرش بازگردانديم تا چشمش روشن شود و غمگين نباشد و بداند كه وعده الهى حق است؛ ولى بيشتر آنان نمى دانند!

«14» و هنگامى كه [موسى] نيرومند و كامل شد، حكمت و دانش به او داديم؛ و اين گونه نيكوكاران را جزا مى دهيم!

«15» او به هنگامى كه اهل شهر در غفلت بودند وارد شهر شد؛ ناگهان دو مرد را ديد كه به جنگ و نزاع مشغولند؛ يكى از پيروان او بود [و از بنى اسرائيل]، و ديگرى از دشمنانش، آن كه از پيروان او بود در برابر دشمنش از وى تقاضاى كمك نمود؛ موسى مشت محكمى بر سينه او زد و كار او را ساخت [و بر زمين افتاد و مرد]؛ موسى گفت: (اين [نزاع شما] از عمل شيطان بود، كه او دشمن و گمراه كننده آشكارى است)

«16» [سپس]

عرض كرد: (پروردگارا! من به خويشتن ستم كردم؛ مرا ببخش!) خداوند او را بخشيد، كه او غفور و رحيم است!

«17» عرض كرد: (پروردگارا! بشكرانه نعمتى كه به من دادى، هرگز پشتيبان مجرمان نخواهم بود!)

«18» موسى در شهر ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه اى [و در جستجوى اخبار]؛ ناگهان ديد همان كسى كه ديروز از او يارى طلبيده بود فرياد مى زند و از او كمك مى خواهد، موسى به او گفت: (تو آشكارا انسان [ماجراجو و] گمراهى هستى!)

«19» و هنگامى كه خواست با كسى كه دشمن هر دوى آنها بود درگير شود و با قدرت مانع او گردد، [فريادش بلند شد،] گفت: (اى موسى مى خواهى! مرا بكشى همان گونه كه ديروز انسانى را كشتى؟! تو فقط مى خواهى جبّارى در روى زمين باشى، و نمى خواهى از مصلحان باشى!)

«20» [در اين هنگام] مردى با سرعت از دورترين نقطه شهر [= مركز فرعونيان] آمد و گفت: (اى موسى! اين جمعيّت براى كشتن تو به مشورت نشسته اند؛ فوراً از شهر خارج شو، كه من از خيرخواهان توام!)

«21» موسى از شهر خارج شد در حالى كه ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه اى؛ عرض كرد: (پروردگارا! مرا از اين قوم ظالم رهايى بخش!)

«22» و هنگامى كه متوجّه جانب مدين شد گفت: (اميدوارم پروردگارم مرا به راه راست هدايت كند!)

«23» و هنگامى كه به [چاه] آب مدين رسيد، گروهى از مردم را در آنجا ديد كه چهارپايان خود را سيراب مى كنند؛ و در كنار آنان دو زن را ديد كه مراقب گوسفندان خويشند [و به چاه نزديك نمى شوند؛ موسى] به آن دو گفت:

(كار شما چيست؟ [چرا گوسفندان خود را آب نمى دهيد؟!]) گفتند: (ما آنها را آب نمى دهيم تا چوپانها همگى خارج شوند؛ و پدر ما پيرمرد كهنسالى است [و قادر بر اين كارها نيست.]!)

«24» موسى براى [گوسفندان] آن دو آب كشيد؛ سپس رو به سايه آورد و عرض كرد: (پروردگارا! هر خير و نيكى بر من فرستى، به آن نيازمندم!)

«25» ناگهان يكى از آن دو [زن] به سراغ او آمد در حالى كه با نهايت حيا گام برمى داشت، گفت: (پدرم از تو دعوت مى كند تا مزد آب دادن [به گوسفندان] را كه براى ما انجام دادى به تو بپردازد.) هنگامى كه موسى نزد او [= شعيب] آمد و سرگذشت خود را شرح داد، گفت: (نترس، از قوم ظالم نجات يافتى!)

«26» يكى از آن دو [دختر] گفت: (پدرم! او را استخدام كن، زيرا بهترين كسى را كه مى توانى استخدام كنى آن كسى است كه قوى و امين باشد [و او همين مرد است]!)

«27» [شعيب] گفت: (من مى خواهم يكى از اين دو دخترم را به همسرى تو درآورم به اين شرط كه هشت سال براى من كار كنى؛ و اگر آن را تا ده سال افزايش دهى، محبّتى از ناحيه توست؛ من نمى خواهم كار سنگينى بر دوش تو بگذارم؛ و ان شاء الله مرا از صالحان خواهى يافت)

«28» [موسى] گفت: ([مانعى ندارد،] اين قراردادى ميان من و تو باشد؛ البته هر كدام از اين دو مدّت را انجام دهم ستمى بر من نخواهد بود [و من در انتخاب آن آزادم]! و خدا بر آنچه ما مى گوييم گواه است!)

«29» هنگامى كه موسى مدّت خود

را به پايان رسانيد و همراه خانواده اش [از مدين به سوى مصر] حركت كرد، از جانب طور آتشى ديد! به خانواده اش گفت: (درنگ كنيد كه من آتشى ديدم! [مى روم] شايد خبرى از آن براى شما بياورم، يا شعله اى از آتش تا با آن گرم شويد!)

«30» هنگامى كه به سراغ آتش آمد، از كرانه راست درّه، در آن سرزمين پر بركت، از ميان يك درخت ندا داده شد كه: (اى موسى! منم خداوند، پروردگار جهانيان!

«31» عصايت را بيفكن!) هنگامى كه [عصا را افكند و] ديد همچون مارى با سرعت حركت مى كند، ترسيد و به عقب برگشت، و حتّى پشت سر خود را نگاه نكرد! ندا آمد: (برگرد و نترس، تو در امان هستى!

«32» دستت را در گريبان خود فروبر، هنگامى كه خارج مى شود سفيد و درخشنده است بدون عيب و نقص؛ و دستهايت را بر سينه ات بگذار، تا ترس و وحشت از تو دور شود! اين دو [= معجزه عصا و يد بيضا] برهان روشن از پروردگارت بسوى فرعون و اطرافيان اوست، كه آنان قوم فاسقى هستند!)

«33» عرض كرد: (پروردگارا! من يك تن از آنان را كشته ام؛ مى ترسم مرا به قتل برسانند!

«34» و برادرم هارون زبانش از من فصيحتر است؛ او را همراه من بفرست تا ياور من باشد و مرا تصديق كند؛ مى ترسم مرا تكذيب كنند!)

«35» فرمود: (بزودى بازوان تو را بوسيله برادرت محكم [و نيرومند] مى كنيم، و براى شما سلطه و برترى قرارمى دهيم؛ و به بركت آيات ما، بر شما دست نمى يابند؛ شما و پيروانتان پيروزيد!)

«36» هنگامى كه موسى معجزات روشن ما را براى آنان آورد، گفتند:

(اين چيزى جز سحر نيست كه بدروغ به خدا بسته شده؛ ما هرگز چنين چيزى را در نياكان خود نشنيده ايم!)

«37» موسى گفت: (پروردگارم از حال كسانى كه هدايت را از نزد او آورده اند، و كسانى كه عاقبت نيك سرا[ى دنيا و آخرت] از آن آنهاست آگاهتر است! مسلّماً ظالمان رستگار نخواهند شد!)

«38» فرعون گفت: (اى جمعيت اشراف! من خدايى جز خودم براى شما سراغ ندارم. [امّا براى تحقيق بيشتر،] اى هامان، برايم آتشى بر گل بيفروز [و آجرهاى محكم بساز]، و براى من برج بلندى ترتيب ده تا از خداى موسى خبر گيرم؛ هر چند من گمان مى كنم او از دروغگويان است!)

«39» [سرانجام] فرعون و لشكريانش بدون حقّ در زمين استكبار كردند، و پنداشتند بسوى ما بازگردانده نمى شوند!

«40» ما نيز او و لشكريانش را گرفتيم و به دريا افكنديم؛ اكنون بنگر پايان كار ظالمان چگونه بود!

«41» و آنان [= فرعونيان] را پيشوايانى قرار داديم كه به آتش [دوزخ] دعوت مى كنند؛ و روز رستاخيز يارى نخواهند شد!

«42» و در اين دنيا نيز لعنتى بدنبال آنان قرار داديم؛ و روز قيامت از زشت رويانند!

«43» و ما به موسى كتاب آسمانى داديم بعد از آنكه اقوام قرون نخستين را هلاك نموديم؛ كتابى كه براى مردم بصيرت آفرين بود، و مايه هدايت و رحمت؛ شايد متذكر شوند!

«44» تو در جانب غربى نبودى هنگامى كه ما فرمان نبوّت را به موسى داديم؛ و تو از شاهدان نبودى [در آن هنگام كه معجزات را در اختيار موسى گذارديم]!

«45» ولى ما اقوامى را در اعصار مختلف خلق كرديم، و زمانهاى طولانى بر آنها گذشت [كه

آثار انبيا از دلهايشان محو شد؛ پس تو را با كتاب آسمانيت فرستاديم]! تو هرگز در ميان مردم مدين اقامت نداشتى تا [از وضع آنان آگاه باشى و] آيات ما را براى آنها [= مشركان مكّه] بخوانى، ولى ما بوديم كه تو را فرستاديم [و اين آيات را در اختيارت قرار داديم]!

«46» تو در كنار طور نبودى زمانى كه ما ندا داديم؛ ولى اين رحمتى از سوى پروردگارت بود [كه اين اخبار را در اختيار تو نهاد] تا بوسيله آن قومى را انذار كنى كه پيش از تو هيچ انذاركننده اى براى آنان نيامده است؛ شايد متذكّر شوند!

«47» هرگاه [پيش از فرستادن پيامبرى] مجازات و مصيبتى بر اثر اعمالشان به آنان مى رسيد، مى گفتند: (پروردگارا! چرا رسولى براى ما نفرستادى تا از آيات تو پيروى كنيم و از مؤمنان باشيم؟!)

«48» ولى هنگامى كه حقّ از نزد ما براى آنها آمد گفتند: (چرا مثل همان چيزى كه به موسى داده شد به اين پيامبر داده نشده است؟!) مگر بهانه جويانى همانند آنان، معجزاتى را كه در گذشته به موسى داده شد، انكار نكردند و گفتند: (اين دو نفر [= موسى و هارون] دو ساحرند كه دست به دست هم داده اند [تا ما را گمراه كنند] و ما به هر دو كافريم)؟!

«49» بگو: (اگر راست مى گوييد [كه تورات و قرآن از سوى خدا نيست]، كتابى هدايت بخش تر از اين دو از نزد خدا بياوريد، تا من از آن پيروى كنم!)

«50» اگر اين پيشنهاد تو را نپذيرند، بدان كه آنان تنها از هوسهاى خود پيروى مى كنند! و آيا گمراهتر از آن كس كه پيروى هواى نفس خويش

كرده و هيچ هدايت الهى را نپذيرفته، كسى پيدا مى شود؟! مسلّماً خداوند قوم ستمگر را هدايت نمى كند!

«51» ما آيات قرآن را يكى پس از ديگرى براى آنان آورديم شايد متذكّر شوند!

«52» كسانى كه قبلاً كتاب آسمانى به آنان داده ايم به آن [= قرآن] ايمان مى آورند!

«53» و هنگامى كه بر آنان خوانده شود مى گويند: (به آن ايمان آورديم؛ اينها همه حق است و از سوى پروردگار ماست؛ ما پيش از اين هم مسلمان بوديم!)

«54» آنها كسانى هستند كه بخاطر شكيباييشان، اجر و پادششان را دو بار دريافت مى دارند؛ و بوسيله نيكيها بديها را دفع مى كنند؛ و از آنچه به آنان روزى داده ايم انفاق مى نمايند؛

«55» و هرگاه سخن لغو و بيهوده بشنوند، از آن روى مى گردانند و مى گويند: (اعمال ما از آن ماست و اعمال شما از آن خودتان؛ سلام بر شما [سلام وداع]؛ ما خواهان جاهلان نيستيم!)

«56» تو نمى توانى كسى را كه دوست دارى هدايت كنى؛ ولى خداوند هر كس را بخواهد هدايت مى كند؛ و او به هدايت يافتگان آگاهتر است!

«57» آنها گفتند: (ما اگر هدايت را همراه تو پذيرا شويم، ما را از سرزمينمان مى ربايند!) آيا ما حرم امنى در اختيار آنها قرار نداديم كه ثمرات هر چيزى [از هر شهر و ديارى] بسوى آن آورده مى شود؟! رزقى است از جانب ما؛ ولى بيشتر آنان نمى دانند!

«58» و چه بسيار از شهرها و آباديهايى را كه بر اثر فراوانى نعمت، مست و مغرور شده بودند هلاك كرديم! اين خانه هاى آنهاست [كه ويران شده]، و بعد از آنان جز اندكى كسى در آنها سكونت نكرد؛ و ما وارث آنان

بوديم!

«59» و پروردگار تو هرگز شهرها و آباديها را هلاك نمى كرد تا اينكه در كانون آنها پيامبرى مبعوث كند كه آيات ما را بر آنان بخواند؛ و ما هرگز آباديها و شهرها را هلاك نكرديم مگر آنكه اهلش ظالم بودند!

«60» آنچه به شما داده شده، متاع زندگى دنيا و زينت آن است؛ و آنچه نزد خداست بهتر و پايدارتر است؛ آيا انديشه نمى كنيد؟!

«61» آيا كسى كه به او وعده نيكو داده ايم و به آن خواهد رسيد، همانند كسى است كه متاع زندگى دنيا به او داده ايم سپس روز قيامت [براى حساب و جزا] از احضارشدگان خواهد بود؟!

«62» روزى را [به خاطر بياوريد] كه خداوند آنان را ندا ميدهد و ميگويد: (كجا هستند همتايانى كه براى من مى پنداشتيد؟!)

«63» گروهى [از معبودان] كه فرمان عذاب درباره آنها مسلم شده است ميگويند: (پروردگارا! ما اينها [= عابدان] را گمراه كرديم؛ [آرى] ما آنها را گمراه كرديم همان گونه كه خودمان گمراه شديم؛ ما از آنان به سوى تو بيزارى مى جوييم؛ آنان در حقيقت ما را نمى پرستيدند [بلكه هواى نفس خود را پرستش مى كردند]!)

«64» و به آنها [= عابدان] گفته مى شود: (معبودهايتان را كه همتاى خدا مى پنداشتيد بخوانيد [تا شما را يارى كنند]!) معبودهايشان را مى خوانند، ولى جوابى به آنان نمى دهند! و [در اين هنگام] عذاب الهى را [با چشم خود] مى بينند، و آرزو مى كنند اى كاش هدايت يافته بودند!

«65» [به خاطر آوريد] روزى را كه خداوند آنان را ندا مى دهد و مى گويد: (چه پاسخى به پيامبران [من] گفتيد؟!)

«66» در آن روز، همه اخبار به آنان پوشيده مى ماند، [حتى نمى توانند] از يكديگر

سؤالى كنند!

«67» اما كسى كه توبه كند، و ايمان آورد و عمل صالحى انجام دهد، اميد است از رستگاران باشد!

«68» پروردگار تو هر چه بخواهد مى آفريند، و هر چه بخواهد برمى گزيند؛ آنان [در برابر او] اختيارى ندارند؛ منزه است خداوند، و برتر است از همتايانى كه براى او قائل مى شوند!

«69» و پروردگار تو مى داند آنچه را كه سينه هايشان پنهان مى دارد و آنچه را آشكار مى سازند!

«70» و او خدايى است كه معبودى جز او نيست؛ ستايش براى اوست در اين جهان و در جهان ديگر؛ حاكميت [نيز] از آن اوست؛ و همه شما به سوى او بازگردانده مى شويد!

«71» بگو: (به من خبر دهيد اگر خداوند شب را تا قيامت بر شما جاودان سازد، آيا معبودى جز خدا مى تواند روشنايى براى شما بياورد؟! آيا نمى شنويد؟!)

«72» بگو: (به من خبر دهيد اگر خداوند روز را تا قيامت بر شما جاودان كند، كدام معبود غير از خداست كه شبى براى شما بياورد تا در آن آرامش يابيد؟ آيا نمى بينيد؟!)

«73» و از رحمت اوست كه براى شما شب و روز قرار داد تا هم در آن آرامش داشته باشيد و هم براى بهره گيرى از فضل خدا تلاش كنيد، و شايد شكر نعمت او را بجا آوريد!

«74» [به خاطر آوريد] روزى را كه آنها را ندا مى دهد و مى گويد: (كجايند همتايانى كه براى من مى پنداشتيد؟!)

«75» [در آن روز] از هر امتى گواهى برمى گزينيم و [به مشركان] مى گوييم: (دليل خود را بياوريد!) اما آنها مى دانند كه حق از آن خداست، و تمام آنچه را افترا مى بستند از [نظر] آنها گم خواهد شد!

«76»

قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم كرد؛ ما آنقدر از گنجها به او داده بوديم كه حمل كليدهاى آن براى يك گروه زورمند مشكل بود! [به خاطر آوريد] هنگامى را كه قومش به او گفتند: (اين همه شادى مغرورانه مكن، كه خداوند شادى كنندگان مغرور را دوست نمى دارد!

«77» و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب؛ و بهره ات را از دنيا فراموش مكن؛ و همان گونه كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن؛ و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد!

«78» [قارون] گفت: (اين ثروت را بوسيله دانشى كه نزد من است به دست آورده ام!) آيا او نمى دانست كه خداوند اقوامى را پيش از او هلاك كرد كه نيرومندتر و ثروتمندتر از او بودند؟! [و هنگامى كه عذاب الهى فرا رسد،] مجرمان از گناهانشان سؤال نمى شوند.

«79» [روزى قارون] با تمام زينت خود در برابر قومش ظاهر شد، آنها كه خواهان زندگى دنيا بودند گفتند: (اى كاش همانند آنچه به قارون داده شده است ما نيز داشتيم! به راستى كه او بهره عظيمى دارد!)

«80» اما كسانى كه علم و دانش به آنها داده شده بود گفتند: (واى بر شما ثواب الهى براى كسانى كه ايمان آورده اند و عمل صالح انجام مى دهند بهتر است، اما جز صابران آن را دريافت نمى كنند.)

«81» سپس ما، او و خانه اش را در زمين فرو برديم، و گروهى نداشت كه او را در برابر عذاب الهى يارى كنند، و خود نيز نمى توانست خويشتن را يارى دهد.

«82» و آنها كه ديروز آرزو مى كردند بجاى او باشند

[هنگامى كه اين صحنه را ديدند] گفتند: (واى بر ما! گويى خدا روزى را بر هر كس از بندگانش بخواهد گسترش مى دهد يا تنگ مى گيرد! اگر خدا بر ما منت ننهاده بود، ما را نيز به قعر زمين فرو مى برد! اى واى گويى كافران هرگز رستگار نمى شوند!

«83» [آرى،] اين سراى آخر تو را [تنها] براى كسانى قرارمى دهيم كه اراده برترى جويى در زمين و فساد را ندارند؛ و عاقبت نيك براى پرهيزگاران است!

«84» كسى كه كار نيكى انجام دهد، براى او پاداشى بهتر از آن است؛ و به كسانى كه كارهاى بد انجام دهند، مجازات بدكاران جز [به مقدار] اعمالشان نخواهد بود.

«85» آن كس كه قرآن را بر تو فرض كرد، تو را به جايگاهت [= زادگاهت] بازمى گرداند! بگو: (پروردگار من از همه بهتر مى داند چه كسى [برنامه] هدايت آورده، و چه كسى در گمراهى آشكار است!)

«86» و تو هرگز اميد نداشتى كه اين كتاب آسمانى به تو القا گردد؛ ولى رحمت پروردگارت چنين ايجاب كرد! اكنون كه چنين است، هرگز از كافران پشتيبانى مكن!

«87» و هرگز [آنها] تو را از آيات خداوند، بعد از آنكه بر تو نازل گشت، بازندارند! و بسوى پروردگارت دعوت كن، و هرگز از مشركان مباش!

«88» معبود ديگرى را با خدا مخوان، كه هيچ معبودى جز او نيست؛ همه چيز جز ذات [پاك] او فانى مى شود؛ حاكميت تنها از آن اوست؛ و همه بسوى او بازگردانده مى شويد!

را براى [عبرت گرفتن] مردمى كه ايمان مى آورند به حق و راستى بر تو مى خوانيم. (3)

همانا فرعون [در سرزمين مصر] برترى جويى و سركشى كرد و مردمش را گروه گروه ساخت، در حالى كه گروهى از آنان را ناتوان و زبون گرفت، پسرانشان را سر مى بريد، و زنانشان را [براى بيگارى گرفتن] زنده مى گذاشت؛ بى ترديد او از مفسدان بود. (4)

و ما مى خواستيم به آنان كه در آن سرزمين به ناتوانى و زبونى گرفته شده بودند، نعمت هاى باارزش دهيم، و آنان را پيشوايان مردم و وارثان [اموال، ثروت ها و سرزمين هاى فرعونيان] گردانيم. (5)

و براى آنان در آن سرزمين، زمينه قدرت و حكومت آماده كنيم، و به فرعون و هامان و سپاهشان كه از ايشان اند چيزى را كه از آن هراسناك و در حذر بودند [و آن پيروزى بنى اسرائيل بر آنان بود] نشان دهيم. (6)

و به مادر موسى الهام كرديم كه او را شير بده، پس هنگامى كه [از سوى فرعونيان] بر او بترسى به دريايش انداز، و مترس و غمگين مباش كه ما حتماً او را به تو بازمى گردانيم، و او را از پيامبران قرار مى دهيم. (7)

[مادرش به الهام خدا او را به دريا انداخت] پس خاندان فرعون او را [از آب] گرفتند تا سرانجام، دشمنشان و مايه اندوهشان شود. مسلماً فرعون و هامان و سپاهيان آن دو خطاكار بودند؛ (8)

و همسر فرعون گفت: [اين نوزاد] براى من و تو مايه شادمانى و خوشحالى است، او را نكشيد، اميد است ما را سود دهد، يا وى را به فرزندى خود بگيريم. ولى آنان آگاه نبودند [كه دشمنشان را به دست

خود مى پرورند.] (9)

و قلب مادر موسى [از هر چيز جز ياد فرزندش] تهى شد [و در اضطراب و نگرانى فرو رفت]. اگر قلبش را [با لطف خود] محكم و استوار نكرده بوديم تا از باوركنندگان وعده ما باشد، به درستى كه نزديك بود آن [حادثه پنهانى] را فاش كند، (10)

و به خواهر موسى گفت: [اوضاع و احوال] او را پى گيرى كن. پس او موسى را از دور [در آغوش فرعونيان] ديد در حالى كه خاندان فرعون [پى گيرى او را] درك نمى كردند. (11)

و ما پيش از آن [خوردن شير] همه زنان شيردهنده را بر او حرام كرديم [تا پستان هيچ زنى را نگيرد،] پس [خواهرش پيش آمد و] گفت: آيا مى خواهيد شما را به خانواده اى راهنمايى كنم كه سرپرستى او را براى شما به عهده گيرند و خيرخواه او باشند؟ (12)

پس او را به مادرش برگردانيم تا خوشحال و شادمان شود و اندوه نخورد و بداند كه حتماً وعده خدا حق است، ولى بيشتر مردم [كه محروم از بصيرت اند اين حقايق را] نمى دانند. (13)

چون به توانايى [جسمى و عقلى] خود رسيد و رشد و كمال يافت، به او حكمت و دانش داديم؛ و اين گونه نيكوكاران را پاداش مى دهيم. (14)

و [موسى] به شهر وارد شد در حالى كه اهل آن [در خانه ها استراحت مى كردند و از آنچه در شهر مى گذشت] بى خبر بودند، پس دو مرد را در آنجا يافت كه با هم [به قصد نابودى يكديگر] زد و خورد مى كردند، اين يك از پيروانش، و آن ديگر از دشمنانش، آنكه از پيروانش بود از موسى بر ضد كسى

كه از دشمنانش بود درخواست يارى كرد، پس موسى مشتى به او زد و او را كشت، گفت: اين [نزاع ميان آن دو] از عمل شيطان است، قطعاً او گمراه كننده و دشمنى اش آشكار است. (15)

گفت: پروردگارا! [از اينكه از جايگاهم درآمدم و وارد شهر شدم] به خود ستم كردم [مرا از شرّ دشمنانم حفظ كن] و آمرزشت را نصيب من فرما. پس خدا او را آمرزيد؛ زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است. (16)

گفت: پروردگارا! به خاطر قدرت و نيرويى كه به من عطا كردى، هرگز پشتيبان مجرمان نخواهم شد. (17)

پس [موسى آن شب را] در آن شهر با حالت بيم و نگرانى صبح كرد، در حالى كه [آثار و عواقب حادثه اتفاق افتاده را] انتظار مى كشيد؛ پس ناگهان ديد آنكه ديروز از او يارى خواسته بود، دوباره وى را به فريادرسى مى خواند، [موسى به او] گفت: همانا تو گمراهى آشكار هستى، [و گمراهيت از اينكه بدون قدرت و نيرو با فرعونيان به زد و خورد مى پردازى، پيداست.] (18)

هنگامى كه خواست با كسى كه دشمن هر دوى آنان بود به سختى برخورد كند [و از آن بنى اسرائيلى مظلوم دفاع نمايد، مرد ستمديده با ارزيابى اشتباهش در حقّ موسى به تصور آنكه موسى قصد وى را دارد] گفت: اى موسى! آيا مى خواهى مرا بكشى چنان كه ديروز يك نفر را كشتى؟ تو مى خواهى در اين سرزمين فقط ياغى و سركش باشى، ونمى خواهى از مصلحان به شمار آيى! (19)

و مردى از دورترين [نقطه] شهر شتابان آمد [و] گفت: اى موسى! اشراف و سران [فرعونى] درباره تو مشورت مى كنند كه تو

را بكشند! بنابراين [از اين شهر] بيرون برو كه يقيناً من از خيرخواهان توام. (20)

پس موسى ترسان و نگران در حالى كه [حوادث تلخى را] انتظار مى كشيد از شهر بيرون رفت، [در آن حال] گفت: پروردگارا! مرا از اين مردم ستمكار نجات بده. (21)

هنگامى كه به سوى مدين روى آورد، گفت: اميد است پروردگارم مرا به راه راست [كه انسان را به نتيجه مطلوب مى رساند] راهنمايى كند. (22)

هنگامى كه به آب مدين رسيد، گروهى از مردم را بر آن يافت كه دام هايشان را آب مى دادند، و غير آنان دو زن را ديد كه [دام هايشان را از رفتن به سوى آب] بازمى دارند؛ گفت: چه چيزى شما را بر بازداشتن [گوسفندان] وامى دارد؟ گفتند: ما [اين دام هايمان را] آب نمى دهيم تا [اين] شبانان [دام هايشان را] برگردانند و پدر ما پيرى كهنسال است [به اين علت از انجام اين كار معذور است.] (23)

پس [موسى] دام هايشان را [به جهت كمك كردن به آن دو] آب داد، سپس به سوى سايه برگشت و گفت: پروردگارا! به آنچه از خير بر من نازل مى كنى، نيازمندم. (24)

پس يكى از آن دو [زن] در حالى كه با حالت شرم و حيا گام برمى داشت، نزد او آمد [و] گفت: پدرم تو را مى طلبد تا پاداش اينكه [دام هاى] ما را آب دادى به تو بدهد. چون نزد او آمد و داستانش را بيان كرد، گفت: ديگر نترس كه از آن گروه ستمكار نجات يافتى. (25)

يكى از آن دو زن گفت: اى پدر! او را استخدام كن؛ زيرا بهترين كسى كه استخدام مى كنى آن كسى است كه نيرومند و امين باشد

[و او داراى اين صفات است.] (26)

گفت: مى خواهم يكى از اين دو دخترم را به نكاح تو درآورم به شرط آنكه هشت سال اجير من باشى، و اگر ده سال را تمام كردى، اختيارش با خود توست [و ربطى به اصل قرار داد ندارد]، و من نمى خواهم بر تو سخت گيرم، و به خواست خدا مرا از شايستگان خواهى يافت. (27)

[موسى] گفت: اين قرارداد ميان من و تو باشد، هر يك از اين دو مدت را به پايان برم هيچ تعدّى و ستمى بر من نيست، و خدا بر آنچه مى گوييم، نگهبان و وكيل است. (28)

چون موسى آن مدت را به پايان برد و با خانواده اش رهسپار [مصر] شد، از جانب طور آتشى ديد، به خانواده اش گفت: درنگ كنيد كه من آتشى ديدم، [مى روم] شايد خبرى از آن براى شما بياورم يا پاره اى از آتش را مى آورم تا گرم شويد. (29)

چون نزد آن آمد، از جانب راست آن وادى در آن جايگاه مبارك از آن درخت ندا رسيد كه اى موسى! يقيناً منم خدا پروردگار جهانيان، (30)

و عصايت را بيفكن. پس وقتى آن را ديد كه تند و سريع حركت مى كند، گويا مارى باريك و تيزرو است، پشت كنان گريخت و به پشت سر برنگشت. [ندا آمد:] اى موسى! پيش آى و مترس، بى ترديد تو [از آسيب و گزند آن] در امانى، (31)

دستت را در گريبانت ببر تا بدون هيچ عيبى سفيد و درخشان بيرون آيد، و براى [از بين رفتن] ترسى كه دچارش شده اى دو دستت را بر سينه بگذار، پس اين دو معجزه از ناحيه پروردگار توست به

سوى فرعون و اشراف و سران او كه همواره مردمى نافرمان هستند. (32)

گفت: پروردگارا! من يك نفر از آنان را كشته ام، مى ترسم مرا بكشند، (33)

و برادرم هارون زبانش از من گوياتر است، پس او را همراه من بفرست كه ياور و دستيارم باشد تا [در همه امور] مرا تصديق كند؛ زيرا مى ترسم [فرعون و فرعونيان] تكذيبم كنند. (34)

[خدا] گفت: به زودى قدرت و نيرويت را به وسيله برادرت افزون كنم، و براى هر دوى شما به خاطر معجزات ما [كه در اختيارتان نهاده ام] قدرتى قرار مى دهم كه آنان به شما دست نيابند، شما و آنان كه از شما پيروى كنند، پيروزيد. (35)

پس هنگامى كه موسى آيات روشن ما را براى آنان آورد، گفتند: اين جز جادويى ساختگى و دروغين نيست، و ما اين [ادعاى نبوّت و دعوت به توحيد] را از پدران پيشين خود نشنيده ايم [كه به ما گفته باشند كسى در ميانشان به عنوان پيامبر و دعوت كننده به توحيد آمده باشد!!] (36)

و موسى گفت: پروردگارم به كسى كه از نزد او هدايت آورده و به كسى كه سرانجام نيك براى اوست داناتر است؛ بى ترديد ستمكاران پيروز نمى شوند. (37)

و فرعون گفت: اى اشراف و سران [مملكت]! من براى شما هيچ معبودى جز خود نمى شناسم، پس اى هامان! برايم بر گِل آتش بيفروز [تا آجر محكم و قوى به دست آيد]، پس برايم برجى بلند بساز شايد بر معبود موسى آگاهى و اطلاع يابم، و البته من او را از دروغگويان مى پندارم. (38)

او و سپاهيانش به ناحق در زمين سركشى و تكبّر كردند، و پنداشتند كه آنان را

به سوى ما بازنمى گردانند، (39)

پس او و سپاهيانش را گرفتيم و در دريا افكنديم؛ پس با تأمل بنگر كه سرانجام ستمكاران چگونه بود؟ (40)

و آنان را [به كيفر طغيانشان] پيشوايانى كه دعوت به آتش مى كنند قرار داديم، و روز قيامت يارى نمى شوند، (41)

و آنان را در اين دنيا با لعنت بدرقه كرديم، و روز قيامت از زشت رويان [و مطرودان] از رحمت خدايند، (42)

و پس از آنكه اقوام پيشين را [چون قوم نوح و هود و صالح و لوط] هلاك كرديم، به موسى كتاب داديم كه براى مردم وسيله بينايى و هدايت و رحمتى بود، تا متذكّر و هوشيار شوند. (43)

تو در جانب غربى [وادى طور] حضور نداشتى هنگامى كه ما [با نازل كردن تورات] امر نبوّت موسى را به انجام رسانديم، و از شاهدان [آن واقعه مهم هم] نبودى. (44)

ولى ما ملت هايى را پديد آورديم، پس روزگار درازى بر آنان گذشت [تا جايى كه سرگذشتشان فراموش شد، اكنون ما سرگذشتشان را به تو وحى مى كنيم تا براى مردم بيان كنى]. و تو در ميان مردم مدين ساكن نبودى تا نشانه هاى [قدرت و خشم] ما را [كه به آنان رسيد] بر اينان [كه در مكه، آلوده به طغيان و فسادند] بخوانى، ولى ما بوديم كه تو را به پيامبرى فرستاديم [و سرگذشت مردم مدين را به تو وحى كرديم تا بر آنان بخوانى.] (45)

و زمانى كه ما موسى را ندا داديم، تو در ناحيه طور نبودى ولى به سبب رحمتى از پروردگارت [سرگذشت موسى را به تو وحى كرديم] تا به مردمى كه پيش از تو [تا زمان

عيسى] بيم دهنده اى براى آنان نيامده بود، بيم دهى تا متذكّر و هوشيار شوند. (46)

و اگر نه آن بود كه به سبب گناهانى كه مرتكب شدند عذابى به آنان برسد، پس بگويند: پروردگارا! چرا پيامبرى به سوى ما نفرستادى تا از آياتت پيروى كنيم و از مؤمنان باشيم [بى ترديد در عذاب كردن و هلاكتشان شتاب مى نموديم.] (47)

پس هنگامى كه حق [چون قرآن و پيامبر] از سوى ما براى آنان آمد [به جاى آنكه بپذيرند] گفتند: چرا مانند آنچه به موسى دادند به او نداده اند؟ آيا پيش از اين به آنچه به موسى داده شد، كفر نورزيدند؟! گفتند: [اين تورات و قرآن] دو جادويند كه پشتيبان يكديگرند!! و گفتند: ما منكر هر دو هستيم!! (48)

بگو: [بنا بر ادعاى شما چنانچه تورات و قرآن از جانب خدا نيست] اگر راست مى گوييد كتابى از نزد خدا بياوريد كه هدايت كننده تر از اين دو باشد تا آن را پيروى كنم. (49)

پس اگر پاسخ تو را ندادند بدان كه فقط از هواهاى نفسانى خود پيروى مى كنند و گمراه تر از كسى كه بدون هدايتى از سوى خدا از هواهاى نفسانى خود پيروى كند، كيست؟ مسلماً خدا مردم ستمكار را هدايت نمى كند. (50)

ما اين قرآن را براى آنان پى در پى و به هم پيوسته [به صورت سوره اى پس از سوره اى و آيه اى بعد از آيه اى] آورديم تا متذكّر و هوشيار [حقايق] شوند. (51)

[و برخى از] كسانى كه پيش از قرآن كتابشان داديم، به قرآن ايمان مى آورند، (52)

و هنگامى كه بر آنان خوانند، مى گويند: به آن ايمان آورديم، يقيناً اين قرآن از سوى پروردگارمان حق

و درست است، البته ما پيش از نزول آن [به سبب راهنمايى هاى تورات و انجيل] تسليم بوديم. (53)

اينان به علت صبرى كه [بر ايمان و عمل به قرآن] كردند و بدى [مردم] را با نيكى و خوبى خود دفع مى كنند و از آنچه به آنان روزى كرده ايم، انفاق مى نمايند، دوبار پاداششان مى دهند. (54)

و هنگامى كه سخن بيهوده اى بشنوند، از آن روى برمى گردانند و مى گويند: اعمال ما براى ما و اعمال شما براى شما، سلام بر شما [سلام متاركه]، ما خواستار [همنشينى و معاشرت با] نادانان نيستيم. (55)

قطعاً تو نمى توانى هر كه را خود دوست دارى هدايت كنى، بلكه خدا هر كه را بخواهد هدايت مى كند؛ و او به هدايت پذيران داناتر است، (56)

و [مشركان براى معذور بودن خود در نپذيرفتن هدايت] گفتند: اگر ما همراه تو از هدايت [قرآن] پيروى كنيم [به وسيله مشركان قلدر عرب] از سرزمينمان [شهر مكه] ربوده خواهيم شد! آيا ما آنان را در حرم امنى جاى نداديم كه همواره [در همه فصول سال] هر نوع ميوه و محصولى كه رزقى از سوى ماست به سوى آن گردآورى مى شود؟ ولى بيشتر آنان معرفت و دانش [نسبت به واقعيات] ندارند. (57)

چه بسيار [اهل] شهرهايى را كه [به سبب فراوانى نعمت] در زندگى خود گرفتار سرمستى و طغيان شده بودند، هلاك كرديم، پس اين ها خانه هاى ايشان است كه پس از آنان [خراب و ويران شده و] جز اندكى مورد سكونت قرار نگرفته اند، و فقط ما وارث آنان هستيم! (58)

و پروردگارت بر آن نبوده است كه شهرها را نابود كند، تا آنكه [پيش از نابودى] در مركز آنها

پيامبرى برانگيزد كه آيات ما را بر آنان بخواند، و ما [در هيچ حالى از احوال] نابودكننده شهرها نبوده ايم مگر در حالى كه اهلش ستمكار بوده اند. (59)

آنچه به شما داده شده كالا و ابزار زندگى دنيا و زينت آن است، و آنچه نزد خداست بهتر و پايدارتر است؛ آيا نمى انديشيد؟ (60)

پس آيا كسى كه وعده نيك به او داده ايم و حتماً به آن خواهد رسيد، مانند كسى است كه او را [فقط] از كالا و ابزار زندگى دنيا برخوردارش كرده ايم، سپس او در روز قيامت از احضار شوندگان [براى عذاب] است؟! (61)

و [ياد كن] روزى را كه خدا آنان را ندا مى دهد و مى گويد: كجايند معبودانى كه مى پنداشتيد شريكان من [در ربوبيت] هستند؟ (62)

كسانى كه عذاب بر آنان حتمى و لازم شده [از سردمداران شرك و كفر كه مردم را به اطاعت و بندگى خود واداشتند] مى گويند: پروردگارا! اينانند [مطيعان ما] كه گمراهشان كرديم، همان گونه كه ما [به اختيار خود] گمراه شديم آنان را نيز [به اختيار و انتخاب خودشان] گمراه كرديم، [از آنان] به سوى تو بيزارى مى جوييم، ما را نمى پرستيدند، [بلكه هواى نفسشان را مى پرستيدند،] (63)

و [به مطيعان] گفته شود: شريكان خود را [كه مى پرستيديد] بخوانيد. پس آنها را مى خوانند ولى آنها پاسخشان را نمى دهند، و عذاب را مى بينند و آرزو مى كنند كه اى كاش هدايت مى يافتند، (64)

و روزى كه خدا آنان را ندا مى دهد و مى گويد: چه پاسخى به پيامبران داديد؟ (65)

پس در آن روز [به خاطر ترس و هراس فراگير و به سبب محجوب بودن دل هايشان و قطع رابطه آنان با علل و

اسباب، همه] اخبار [واقعى] بر آنان پوشيده ماند [و راه نجات از همه طرف بر آنان مسدود است]، بنابراين از يكديگر پرسش هم نمى كنند، (66)

و اما كسى كه [از شرك و عصيان] توبه كرده و ايمان آورده و كار شايسته انجام داده، اميد است كه از رستگاران باشد، (67)

و پروردگارت آنچه را بخواهد مى آفريند و [آنچه را بخواهد] برمى گزيند، براى آنان [در برابر اراده او در قلمرو تكوين و تشريع] اختيارى نيست؛ منزّه است خدا و برتر است از آنچه براى او شريك مى گيرند، (68)

و پروردگارت آنچه را سينه هايشان پنهان مى نمايد و آنچه را آشكار مى كند، مى داند (69)

و اوست خدا كه معبودى جز او نيست، همه ستايش ها در دنيا و آخرت ويژه اوست، و فرمانروايى فقط براى اوست، و تنها به سوى او بازگردانده مى شويد. (70)

بگو: به من خبر دهيد، اگر خدا شب را بر شما تا روز قيامت پاينده و جاويد كند، كدام معبودى است جز خدا كه براى شما روشنايى بياورد؟ پس آيا [دعوت او را] نمى شنويد؟ (71)

بگو: به من خبر دهيد اگر خدا روز را بر شما تا روز قيامت پاينده و جاويد كند، كدام معبودى است جز خدا كه شبى را براى شما بياورد تا در آن بياراميد؟ پس آيا [آثار قدرت او را] نمى بينيد؟ (72)

و از رحمت خود شب و روز را براى شما قرار داد، تا در شب بياراميد و [در روز] رزق و روزى بجوييد، باشد كه سپاس گزارى كنيد. (73)

و [ياد كن] روزى را كه خدا آنان را ندا مى كند و مى گويد: كجايند معبودانى كه مى پنداشتيد شريكان من [در ربوبيت]

هستند؟ (74)

و از هر امتى گواه مطلع و آگاهى [چون پيامبر يا امام معصوم يا شخصى عادل و صالح] بيرون مى آوريم، و [در محضر او به امت] مى گوييم: دليل خود را [بر درستى آيين شرك] بياوريد. پس براى آنان يقينى شود كه بى ترديد حق [يعنى توحيد] ويژه خداست، و آنچه را به دروغ [به عنوان شريك خدا] مى ساختند از دستشان مى رود و گم مى شود. (75)

همانا قارون از قوم موسى بود كه بر آنان تعدى و تجاوز كرد، و از گنجينه هاى مال و ثروت آن اندازه به او داديم كه حمل كليدهايش بر گروهى نيرومند گران و دشوار مى آمد. [ياد كن] هنگامى كه قومش به او گفتند: [متكبرانه و مغرورانه] شادى مكن، قطعاً خدا شادمانان [متكبر و مغرور] را دوست ندارد. (76)

در آنچه خدا به تو عطا كرده است سراى آخرت را بجوى، و سهم خود را از دنيا فراموش مكن، و نيكى كن همان گونه كه خدا به تو نيكى كرده است، و در زمين خواهان فساد مباش، بى ترديد خدا مفسدان را دوست ندارد. (77)

گفت: جز اين نيست كه اين [ثروت و مال انبوه] را بر پايه دانشى كه نزد من است به من داده اند. آيا نمى دانست كه خدا پيش از او اقوامى را هلاك كرده است كه از او نيرومندتر و ثروت اندوزتر بودند؟ و مجرمان [كه جرمشان معلوم و مشهود است] از گناهانشان بازپرسى نمى شود. (78)

[قارون] در ميان آرايش و زينت خود بر قومش درآمد؛ آنانكه خواهان زندگى دنيا بودند، گفتند: اى كاش مانند آنچه به قارون داده اند براى ما هم بود، واقعاً او داراى بهره بزرگى است.

(79)

و كسانى كه معرفت و دانش به آنان عطا شده بود، گفتند: واى بر شما پاداش خدا براى كسانى كه ايمان آورده و كار شايسته انجام داده اند بهتر است. و [اين حقيقت الهيه را] جز شكيبايان درنمى يابند. (80)

پس او و خانه اش را در زمين فرو برديم، و هيچ گروهى غير از خدا براى او نبود كه وى را [براى رهايى از عذاب] يارى دهد، و خود نيز نتوانست از خود دفاع كند. (81)

و بامدادان، آنانكه ديروز مقام و جايگاه او را آرزو داشتند [چنان حالى شدند كه] مى گفتند: وه! گويى خدا رزق را براى هر كس از بندگانش بخواهد وسعت مى دهد، و [براى هر كه بخواهد] تنگ مى گيرد، اگر خدا بر ما منت نگذاشته بود، ما را نيز در زمين فرو برده بود، وه، گويى كافران رستگار نمى شوند. (82)

آن سراى [پرارزش] آخرت را براى كسانى قرار مى دهيم كه در زمين هيچ برترى و تسلّط و هيچ فسادى را نمى خواهند؛ و سرانجام [نيك] براى پرهيزكاران است. (83)

هر كس كار نيكى [به پيشگاه خدا] بياورد، پاداشى بهتر از آن براى اوست، و هر كس كار بدى بياورد [پس بداند آنان كه كارهاى ناشايسته انجام داده اند] جزا داده نمى شوند مگر آنچه را همواره انجام مى داده اند. (84)

يقيناً كسى كه [ابلاغ و عمل كردن به] قرآن را بر تو واجب كرده است، حتماً تو را به بازگشت گاه [رفيع و بلند مرتبه ات، شهر مكه] بازمى گرداند. بگو: پروردگارم به كسى كه هدايت را آورده است و به كسى كه در گمراهى آشكارى است، داناتر است. (85)

و تو اميد و انتظار نداشتى كه اين كتاب

بر تو القا شود، لكن رحمتى از سوى پروردگارت بود [كه بر تو القا شد]؛ پس هرگز پشتيبان كافران مباش، (86)

و مبادا [كفرپيشگان لجوج] تو را از [ابلاغ] آيات خدا پس از آنكه به سوى تو نازل شد باز دارند، و به جانب پروردگارت دعوت كن، و هرگز از مشركان مباش، (87)

و با خدا معبودى ديگر مخوان، جز او معبودى نيست، هر چيزى مگر ذات او هلاك شدنى است، فرمانروايى [بر همه جهان هستى] ويژه اوست، و فقط به سوى او بازگردانده مى شويد. (88)

مظلوميت و عجز و فقر باز به ظهور امام عصر (ع) در روى زمين تاقيامت دولت و قدرت و سلطنت يابند (5)

و در زمين به آنها قدرت و تمكين بخشيم و به چشم فرعون و هامان و لشكريانشان آنچه را كز آن انديشناك و ترسان بودند بنمائيم يعنى قدرت بنى اسرائيل را به ظهور موسى به عالم نشان دهيم و با آن ضعف و ذلت آنان را مقتدر و مسلط بر ملك فرعونيان كنيم تا خلق متذكر قدرت حق شوند (6)

و به مادر موسى وحى كرديم كه طفلت را شيرده و چون از آسيب فرعونيان بر او ترسان شوى به دريا افكن و ديگر بر او هرگز مترس و محزون مباش كه ما او را به تو بازآوريم و هم از پيغمبران مرسلش گردانيم (7)

چون جاسوسان فرعون به قصد قتل موسى آمدند و مادر موسى ترسان شد به امر خدا به صندوقش نهاد و به دريا افكند اهلبيت فرعون آسيه موسى را از دريا برگرفت تا در نتيجه دشمن و مايه اندوه آل فرعون شود و به مشيت خدا فرعون دشمن بزرگ خود موسى را به دامان بپرورد كه همانا فرعون و هامان و لشكريانشان بسيار نادان و خطاكار بودند كه به زيان خود دشمن خويش را با محبت كامل بپروردند (8)

چون فرعون به سعايت مردمان به آن طفل بدگمان شده و قصد قتلش كرد آن فرعون به شفاعت برخاست و گفت اين كودك را مكشيد كه مايه نشاط دل و نور ديده من و تستباشد در خدمت ما سودمند افتد و يا او را به فرزندى خود برگيريم و آنها

از حقيقت حال موسى و تقدير ازلى حق بى خبر بودند (9)

صبحگاه مادر موسى دلش از هر چيز جز ياد طفلش فارغ بود و به حدى غم و اندوه قلبش را فرا گرفت كه اگر نه ما دلش را بر جاى نگاه داشتيم تا ايمانش برقرار ماند نزديك بود راز درونش را آشكار سازد و بى اختيار به نام طفلش موسى فرياد برآورد (10)

و آنگاه مادر موسى به خواهر او گفت كه از پى طفلم رو و از حالش جويا شو باشد كه او را بيابيم خواهر رفت و موسى را از دور ديد و شناخت ولى آل فرعون وى را نشناختند (11)

و ما شير هر دايه اى را بر او حرام كرديم و آل فرعون با محبت قلبى كه به اوداشتند در پى دايه اى كه پستانش را طفل بگيرد برآمدند در اين حال خاله موسى گفت آيا مايليد كه من شما را بر خانواده اى كه دايه و پرستار اين طفل شوند و در كمال محبت و مهربانى تربيت كنند رهنمائى كنم؟ (12)

و بدين وسيله ما موسى را به مادرش برگردانيديم تا ديده اش به جمال موسى روشن شود و حزن و اندوهش بكلى برطرف گردد و نيز بطور يقين بداند كه وعده خدا حق است ليكن اكثر مردم از اين حقيقت آگاه نيستند (13)

آنگاه كه موسى به سن عقل و رشد رسيد و حد كمال يافت ما به او مقام علم و حكمنبوت عطا كرديم و چنين پاداش به مردم نيكوكار ميدهيم (14)

و موسى روزى بيخبر اهل مصر به شهر درآمد آنجا ديد كه دو مرد

با هم به قتال مشغولند اين يك از شيعيان وى يعنى از بنى اسرائيل بود و آن يك از دشمنان يعنى از فرعونيان بود در آن حال آن شخص شيعه از موسى دادخواهى و يارى بر عليه آن دشمن خواست موسى خشمناك به يارى مومن شتافت و مشتى سخت بر آن دشمن زد مگردفع ظلم او از مومنى كند قضا را بدان ضربت مرگش فرا رسيد موسى گفت اين كاراز فريب وسوسه شيطان بود تا اين كافر ظالم را با مومنى به قتال برانگيخت و عاقبت به هلاكت رسيد كه دشمنى شديد شيطان و گمراه ساختن آدميان سخنى آشكار است (15)

آنگاه موسى از عاقبت كار و شر فرعونيان به خدا پناه برد گفت اى خدا من بر خويشستم كردم كه به اين عمل خود را به فتنه فرعونيان انداختم تو الهى از من درگذر خدا هم دعاى او را مستجاب كرد و از او درگذشت كه او بسيار آمرزنده و مهربانست (16)

موسى باز گفت اى خدا به شكرانه اين نعمت نيرو كه مرا عطا كردى منهم بد كاران را هرگز يارى نخواهم كرد (17)

موسى پس از كشته شدن قبطى و نجات سبطى از توقف به شهر مصر بيمناك شد و مراقب دشمن بود ناگاه آن كس كه روز گذشته از او يارى جسته بود باز او را به دادخواهى خواند موسى به او گفت پيداست تو سخت گمراهى (18)

و چون رفت به يارى آن سبطى مومن و خواست دست به قبطى دشمن دراز كند قبطى فرياد كرد اى موسى مرا هم ميخواهى مانند شخص ديروز به قتل رسانى؟ معلومست كه تو

در اين سرزمين قصدى جز گردنكشى و جبارى ندارى و هيچ نخواهى مشفق و مصلح باشى (19)

و در اين حال مردى مومن از دورترين نقاط شهر مصر آمد و گفت اى موسى رجال دربار فرعون در كار تو شورى مى كنند كه تو را به قتل رسانند به زودى از شهر بيرون گريز و بدان كه من درباره تو بسيار مشفق و مهربانم (20)

موسى از شهر مصر با حال ترس و نگرانى از دشمن به جانب شهر مدين بيرون رفت گفت بار الها مرا از شر اين قوم ستمكار نجات ده (21)

و چون از مصر بيرون شد سر به بيابان رو به جانب شهر مدين آورد يك تن تنها، نه از راه خبر و نه كسى رهبر داشت، در آن حال غربت تنها نظرش به حق و همه اميدش به خدا بود و با خود گفت اميد است كه خدا مرا به راه مستقيم هدايت فرمايد (22)

و چون بر سر چاه آبى حوالى شهر مدين رسيد آنجا جماعتى را ديد كه حشم و گوسفندانشان را سيراب ميكردند و دو زن را يافت كه دور از مردان در كنارى به جمع آورى و منع اختلاط گوسفندانشان مشغول بودند موسى به جانب آن دو زن رفته و گفت شمااينجا چه ميكنيد و كار مهمتان چيست؟ آن دو زن پاسخ دادند كه چون ما اختلاطبا مردان نتوانيم اينجا منتظريم تا مردان گوسفندانشان را سيراب كرده بازگردند آنگاه گوسفندان خود را سيراب كنيم و پدر ما شيخى سالخورده و فرتوت است و مرد ديگرى نداريم ناچار ما را به شبانى گوسفندان فرستاده (23)

موسى به

حال آن دختران رقت فرمود گوسفندانشان را سيراب كرد و با حالى خسته رو به سايه درختى آورد تا از خستگى راه و رنج كشيدن آب و حرارت آفتاب دمى بياسايد و چون توشه و قوتى نداشت با حال گرسنه دست به دعا به درگاه خدا برداشت و گفت بارالها من به خيرى يعنى زندگانى و قوت غذائى كه تو از خان كرمت نازل فرمائى محتاجم (24)

موسى هنوز لب از دعا نبسته بود ديد كه يكى از آن دو دختر با كمال وقار و حيا باز آمد و گفت پدرم از تو دعوت ميكند تا بمنزل ما آئى و در عوض سقايت و سيراب كردن گوسفندان ما به تو پاداشى دهد چون موسى نزد او يعنى شعيب پدر آن دختر رسيد و شعيب از حال او پرسيد و سرگذشت خود را بر او حكايت كرد شعيب گفت اينك هيچ مترس كه از شر قوم ستمكار نجات ابدى يافتى (25)

يكى از آن دو دختر صفورا گفت اى پدر اين مرد را كه به شجاعت و امانت آراسته است به خدمت خود اجير كن كه بهتر كسى كه بايد به خدمت و رفاقت و شركت و غيره برگزيد كسى است كه امين و توانا باشد (26)

شعيب تقاضاى دختر را پذيرفت و به موسى گفت من اراده آن دارم كه يكى از اين دو دختر را به نكاح تو درآورم بر اين مهر كه هشت سال خدمت من كنى و اگر ده سال تمام كنى آن دو سال به ميل و اختيار تو و من در اين نكاح رنج بر تو نخواهم نهاد انشاء الله

مرا شخص شايسته اين خدمت خواهى يافت (27)

موسى عهد را پذيرفت و خرسند شد و گفت هر كدام از دو مدت را در خدمت به انجام رسانم بر من ستمى نشده و خدا بر اين قول و عهد ما وكيل است (28)

آنگاه كه موسى عهد خدمت بپايان رسانيده و با اهلبيت خود از حضور شعيب رو به ديار خويش كرد در راه شب تار و بيابان دور و هواى سرد و حال سخت وضع حمل اهلبيتش را فرا رسيد و موسى از هر جهت نگران بود كه ناگاه آتشى از جانب طور ديد به اهلبيت خود گفت شما در اينجا مكث كنيد كه از دور آتشى به نظرم رسيد ميروم تا شايد از آن خبرى بياورم يا براى گرم شدن شما شعله اى برگيرم (29)

چون موسى به آن آتش نزديك شد به او از جانب وادى ايمن در آن بارگاه مبارك از آن درخت مقدس ندائى رسيد كه اى موسى هوش دار كه منم خداى يكتا پروردگار جهانيان (30)

و تو در اين مقام عصاى خود و خوديت بيفكن چون عصا افكند و بر آن نگريست ديد اژدهائى مهيب و سبك خيز گرديد موسى چنان ترسيد كه رو به فرار نهاد و واپس نگرديد در آن حال بدو خطاب شد اى موسى پيش آى و مترس كه تو از آسيب اين اژدها به لطف خدا آسوده و ايمن خواهى بود (31)

و دست خود را در گريبان بر و بيرون آور تا بى هيچ نقص برص و مرضى سفيد و روشن چون ماه تابان گردد و تا به ظهور اين معجزه از

وحشت و اضطراب بياسائى باز دست به گريبان بر تا به حال اول برگردد اين عصا و يد بيضا از جانب خدا بر رسالتت دو برهان كامل و دو معجز بزرگ الهى است اينك برو به رسالت به سوى فرعون و فرعونيان كه قومى فاسق و نابكارند (32)

موسى گفت اى خداى، من از فرعونيان يك نفر را كشته ام و مى ترسم كه به خونخواهى و كينه ديرينه مرا به قتل رسانند (33)

و با اين حال اگر از رسالت ناگزيرم برادرم هارون را نيز كه ناطقه اش فصيح تراز من است با من يار و شريك در كار رسالت فرما تا مرا تصديق و ترويج كند كه مى ترسم اين فرعونيان سخت تكذيب رسالتم كنند (34)

خدا به او فرمود كه ما تقاضاى تو را پذيرفته و به همدستى برادرت هارون بسيار بازويت را قوى ميگردانيم و به شما در عالم قدرت و حكومت ميدهيم كه هرگز دشمن به شما دست نيابد اينك با اين آيات و معجزاتى كه شما را عطا كرديم به رسالت به سوى فرعونيان برويد كه شما و پيروانتان بر دشمنان غالب خواهيد بود (35)

چون موسى با معجزات و آيات ما كه حقانيتش بر همه روشن بود به رسالت به سوى فرعونيان آمد باز آن قوم خودسر و لجوج نادان گفتند اين معجزات تو جز سحرى كه ساختگى تست چيز ديگرى نيست و ما اين گفتار و دعوى كه تو دارى هيچ از پدران پيشنمان امم سابقه نشنيده ايم (36)

موسى گفت خداى من به احوال رسولى كه از جانب خود به هدايت خلق فرستاده داناتر است و

ميداند كه كار من معجز حق است نه سحر باطل و ميداند كه از ما مومنان و شما كافران كدام يك عاقبت خوش در دار عقبى خواهيم داشت محققا بدانيد كه ستمكاران عالم هرگز فلاح و رستگارى نخواهند يافت (37)

و فرعون باز به دعوى باطل خويش ادامه داد و با بزرگان قوم خود چنين گفت كه من هيچكس را غير خودم خداى شما نميدانم و با وزيرش گفت اى هامان خشتى در آتشپخته و از آن بر من قصرى بلند پايه بنا كن تا من بر خداى موسى اگر راست ميگويد مطلع شوم هر چند او را در دعوى رسالت دروغگو مى پندارم (38)

خلاصه فرعون و فرعونيان بناحق در زمين از فرمان حق سركشى و تكبر كردند و چنين پنداشتند كه معاد و قيامتى نيست و به سوى ما باز نخواهند گشت (39)

ما هم از اعمال آن ظالم و لشكر و اتباعش سخت مواخذه كرديم و همه را به دريا غرق ساختيم اى رسول ما بنگر تا عاقبت كار ستمكاران به كجا كشيد؟ (40)

و ما آن قوم ظالم را پيشوايان ضلالت و دعوت به دوزخ قرار داديم و روز قيامت هيچكس آنها را بر نجات از عذاب دوزخ يارى نخواهد كرد (41)

و در نتيجه اعمالشان هم آنها را در اين دنيا در پى كردار آنها لعن ابد فرستاديم و هم در آخرت آنان را از زشتكاران و مردودان درگاه خود ساختيم (42)

و همانا ما پس از آن كه طوايفى از امم گذشته را به كيفر كفر هلاك كرديم به موسى براى بصيرت و رحمت و هدايت خلق كتاب تورات

را عطا كرديم باشد كه مردم متذكر شوند و راه خداپرستى پيش گيرند (43)

و اى رسول ما تو آن هنگام كه ما به موسى مقام نبوت و فرمان الهى عطا كرديم به جانب غربى كوه طور اصلا نبودى و حضور نداشتى و حكايت او به وحى بر تو روشن گرديد (44)

و ليكن ما امم و قبايلى را بيافريديم كه عمر دراز يافتند و همه را به غفلت و جهالت بسر بردند و هلاك شدند و تو ميان اهل مدين كه به جهل و گمراهى ميزيستند نبودى تا آيات ما را بر آنان تلاوت كنى و به دانش و دينشان راه بنمائى و ليكن ما هر كس را مانند تو لايق پيمبرى دانيم به رسالت ميفرستيم و به وحى خود ازهر چيزش آگاه ميكنيم (45)

و تو وقتى كه ما به موسى ندا كرديم به جانب كوه طور نبودى و ليكن وحى ما قصص موسى و ساير رسل را به مقتضيات لطف خداست به تو براى اينست كه قومى را كه بر آنان پيمبر منذرى پيش از تو نيامده و كتاب آسمانى به دست ندارند از خدا بترسانى تا باشد كه خدا را متذكر شوند و راه هدايت پيش گيرند (46)

و تا اگر بلا و عذابى به موجب كردار زشت خودشان به آنها رسيد نگويند پروردگارا چرا براى هدايت ما رسولى نفرستادى تا آيات تو را پيروى كنيم و از اهل ايمان شويم (47)

پس هنگامى كه رسول حق از جانب ما به آنها فرستاده شد باز بناى لجاج نهادند و گفتند چرا به اين رسول مانند موسى معجزاتى نظير عصا و يد

بيضا و الواح تورات داده نشد آيا اين مردم از اين پيش به موسى هم با همه اين معجزات كافر نشدند و گفتند اينها سحر و جادوگرى است كه موسى و هارون ظاهر ميكنند؟ و گفتند ما به همه اينها سخت بى ايمان و بى عقيده ايم (48)

اى رسول ما به اين مردم بى ايمان ديار مكه بگو پس شما اگر راست ميگوئيد كتابى كه از اين دو كتاب آسمانى تورات و قرآن خلق را بهتر هدايت كند از جانب خدا بياوريد تا من از آن پيروى كنم (49)

پس هر گاه به تقاضاى تو جواب نتوانند داد در اينصورت بدان كه اين مردم تنها پيرو هواى نفسند و كيست ستمگر و گمراه تر از آن كسى كه راه هدايت خدا را رهاكرده و از هواى نفسند و كيست خدا قوم ستمكار معاند را پس از اتمام حجت هرگز هدايت نخواهد كرد (50)

و ما براى هدايت اين مردم آيات قرآن را سخن پيوسته يعنى مرتب و مربوب به سعادت دنيا و آخرت خلق آورديم تا مگر متذكر حقايق آن شوند (51)

آنان كه ما به آنها پيش از اين كتاب آسمانى تورات و انجيل را فرستاديم يعنى موسى و عيسى و پيروان حقيقى آنها به اين كتاب آسمانى قرآن البته آنان ايمانمى آورند (52)

و چون آيات ما بر آنها تلاوت شود گويند ايمان آورديم كه اين قرآن به حق ازجانب پروردگار ما نازل شده و ما پيش از اين نيز تسليم فرمان خدا بوديم (53)

اينان را دو بار پاداش نيكو دهند زيرا صبر و ثبات در دين خود و اسلام هر

دو ورزيدند و بدى را به نيكى دفع ميكنند و از آنچه روزى آنها كرديم از علم و قدرت و ثروت به مستحقان انفاق ميكنند (54)

و چون سخن لغوى از دشمنان دين بشنوند از آن اعراض كرده و گويند اعمال ما ازما و اعمال شما از شما برويد سلامت باشيد كه ما هرگز مردم هرزه گوى نادان را نمى طلبيم (55)

اى رسول ما، با آنكه تو هادى خلقى چنين نيست كه هر كس را بخواهى هدايت توانى كرد ليكن خدا هر كه را خواهد هدايت ميكند و او به حال آنان كه قابل هدايتند آگاه تر است (56)

و برخى از اهل مكه گفتند اگر ما با تو اسلام را كه طريق هدايت است پيروى كنيم ما را از سرزمين خود به زودى برزنند و بدست ملت عرب كه متفق بر عليه اسلامند از وطن آوراه شويم. پاسخ آنها بگو آيا ما حرم مكه را برايشان محل آسايش و ايمنى قرار نداديم تا به اين مكان بى زرع و گياه انواع نعمت و ثمرات كه ما روزيشان كرديم از هر طرف بياورند؟ و احدى از عرب هم نتواند متعرض اهل حرم شوند پسبدان كه اين عذرها دروغست ليكن حقيقت اينست كه اكثر مردم نادانند (57)

و چه بسيار شده كه ما اهل ديارى را كه به هوس رانى و خوش گذرانى پرداختند هلاك كرديم اين خانه هاى ويران آنها است كه بعد از آنها جز عده قليلى در آن ديار سكونت نيافت و تنها ما وارث ديار آنها بوديم (58)

و پروردگار تو اهل هيچ شهر و ديارى را تا در مركز آن

رسولى نفرستد كه آيات ما را بر آنها تلاوت كند هرگز هلاك نكند و باز هم بدانيد كه ما هيچ ديارى را هلاك نكنيم مگر آنكه اهلش ظالم و بيدادگر باشند (59)

و آنچه از نعمتهاى اين عالم به شما داده شده متاع و زيور بى قدر زندگانى دنياست و اما آنچه نزد خداست بسيار براى شما بهتر و باقى تر است اگر فهم و عقل كاربنديد (60)

آيا آن كس كه ما به او وعده نيكوى بهشت ابدى داده ايم و به آن وعده البته خواهد رسيد مانند كسى است كه او را از متاع دنياى فانى بهره مند ساختيم سپس در قيامت او را براى حساب و مجازات حاضر آرند؟ (61)

و ياد آور روزى را كه خدا آن مشركان را ندا كند و به توبيخ و ملامت به آنها خطاب كند كه كجا شدند آن خدايانى كه به خيال باطل خود شريكان من پنداشتيد؟ (62)

در آن حال آنان كه وعده عذابشان محقق و حتمى شده يعنى پيشوايان كفر گويند پروردگارا ما كه اين مردم را گمراه كرديم سببش گمراهى ما بود كه خلق را هم مانند خود گمراه مى خواستيم و امروز از كردار بد خويش و از پيروان خود به سوى تو بيزارى ميجوئيم كه آنها از روى عقيده ما را نمى پرستيدند بلكه به هواى نفس خود در پى ما آمدند (63)

و در آن روز به مردم بت پرست و پيروان و روساى گمراه گويند اينك آنان را كه شريك خدا گرفتيد بخوانيد تا شما را از عذاب برهانند، آنها بخوانند ولى جواب به ايشان ندهند و چون

عذاب را به چشم ببينند آرزو كنند كه اى كاش مانند مومنان هدايت يافته بودند (64)

و روزى كه خدا خلق را ندا كند كه شما چگونه به رسولان حق پاسخ داديد؟ از آنها اطاعت كرديد يا مخالفت؟ (65)

پس راه هر گونه عذر و سخن آن روز بر آنها پوشيده و مسدود شده و هيچ از هول عذاب سوال و جواب نكنند (66)

اما آن كس كه در دنيا به درگاه خدا توبه كرده و عمل صالح به جاى آورد او اميد دارد كه از رستگاران باشد (67)

و خداى تو قادر مطلق است كه هر چه خواهد بيافريند و هر كس را صلاح داند برگزيند و ديگران را در نظم عالم هيچ اختيارى نيست و ذات پاك الهى منزه و برتر از آنست كه به او شرك آورند (68)

و خداى تو به آنچه خلق در دل پنهان كنند يا آشكار سازند به همه آگاهست (69)

و اوست خداى يكتا كه جز او هيچ خدائى نيست هم ستايش در اول و آخر عالم مخصوص او هم حكم و سلطنت جهان با او و هم رجوع اهل عالم به سوى اوست (70)

اى رسول ما، به اين مردم مشرك بگو چه تصور ميكنيد اگر خدا ظلمت شب را بر شما تا قيامت پاينده و ابدى گرداند جز خدا كيست خدائى كه بتواند براى شما روشنى روز پديد آرد؟ آيا سخن نمى شنويد؟ (71)

باز بگو چه تصور ميكنيد اگر خدا براى شما روز را تا قيامت پاينده و ابدى قرار دهد جز خدا كيست خدائى كه براى آرامش و استراحت شما شب را پديد

گرداند؟ آيا چشم بصيرت به حكمت گردش روز و شب نميگشائيد (72)

يكى از هزاران لطف و رحمتهاى خدا آنست كه شب و روز را براى شما قرار داده تا در شب آرام گيريد و در روز از فضل خدا طلب روزى كنيد باشد كه شكرگزار نعمتهاى خدا شويد (73)

و روزى در آخرت خدا مشركان را ندا كرده و با نكوهش و عتاب به آنها خطاب كند كه آن بتان و معبودان باطل كه شريك من مى پنداشتيد كجا رفتند؟ (74)

و آن روز ما از هر امتى شاهدى برگرفته و گوئيم اينك برهانى بر آن دعويهاى باطل كه در دنيا داشتيد اقامه كنيد آنگاه آنها رسوا شده و بدانند كه حق و حقيقت با خدا و رسولان او است و آنچه به دروغ فرا بافتند همه نابود گردد (75)

همانا قارون يكى از ثروتمندان قوم موسى بود كه بر آنها طريق ظلم و طغيان پيشگرفت و ما آن قدر گنج و مال به او داديم كه بر دوش بردن كليد آن گنجها صاحبان قوت را خسته كردى هنگامى قومش به او گفتند آنقدر مغرور و شادمان به ثروت خود مباش كه خدا هرگز مردم پرغرور و نشاط را دوست نميدارد (76)

اين پند الهى بشنو و به هر چيزى كه خدا به تو عطا كرده از قواى ظاهره و باطنه و مال و ساير نعمتهاى دنيا بكوش تا ثواب و سعادت دار آخرت تحصيل كنى و ليكن بهره ات را هم از لذات و نعم حلال دنيا فراموش مكن و تا توانى به خلق نيكى كن چنان كه خدا به تو نيكوئى و

احسان كرده و هرگز در روى زمين فتنه و فساد برمينگيز كه خدا مفسدان را ابدا دوست نميدارد (77)

قارون گفت من اين مال و ثروت فراوان را به علم و تدبير خود به دست آوردم وليك اشتباه گفت آيا ندانست كه خدا پيش از او چه بسيار امم و طوايفى را كه از او قوت و ثروت و جمعيتشان بيشتر بود هلاك كرد و هيچ از گناه بد كاران سوال نخواهد شد بلكه يكسر به دوزخ روند (78)

آنگاه قارون روزى با زيور و تجمل بسيار بر قومش درآمد مردم دنيا طلب كه او را ديدند گفتند اى كاش همانقدر كه به قارون از مال دنيا دادند به ما هم عطاميشد كه بهره بزرگ و حظ وافرى را دارا است (79)

اما صاحبان مقام علم و معرفت به آن دنياپرستان گفتند واى بر شما و همت پست شما ثواب خدا براى آن كس كه به خدا ايمان آورده و نيكوكار گرديده بسى بهتر و بالاتر از اين دارائى دو روزه قارون است ولى هيچكس جز آنان كه صبر پيشه كنند بدان ثواب و مقام نخواهند رسيد (80)

پس از اندك زمانى ما هم او را با خانه و گنج و دارائى اش به زمين فرو برديم و هيچ حزب و جمعيتى جز خدا نتوانست او را يارى كند و از جانب حق هم هيچ نصرت نيافت (81)

صبحگاه هم آنان كه روز گذشته ثروت و مقام او را آرزو ميكردند با خود ميگفتند اى واى بر ما و آرزوهاى ما گوئى خداست كه هر كه را خواهد روزى فراوان دهد و هر كه را

خواهد تنگ روزى كند و اگر نه اين بود كه خدا بر ما منت گذاشت و غرور و ثروت قارون نداد ما را هم مثل او زمين فروبردى اى واى كه گويا كافران را هرگز فلاح و رستگارى نيست (82)

ما اين دار بهشت ابدى آخرت را براى آنان كه در زمين اراده علو و فساد و سركشى ندارند مخصوص مى گردانيم و حسن عاقبت خاص پرهيزكارانست (83)

هر كه در عالم دنيا و آخرت عمل نيك آرد پاداش بهتر از آن يابد و هر كس كه عملبد كند جز به همان اعمال بد مجازات نشود (84)

اى رسول ما يقين دان كه آن خدائى كه احكام قرآن را بر تو فرض گردانيد و ابلاغ آن را وظيفه تو قرار داد البته تو را به جايگاه خود مكه يا بهشت ابد بازگرداند تو با مردم بگو كه خداى من به حال آن كه محقق در هدايت و آنكه آشكار در ضلالتست از هر كس داناتر است (85)

اى رسول تو خود اميد آنكه اين كتاب بزرگ قرآن بر تو نازل شود نداشتى جز آنكه لطف و رحمت خدا تو را به رسالت برگزيد پس به شكرانه اين رحمت هيچگاه به كافران نصرت و يارى مكن و هميشه يار اهل ايمان باش (86)

و زنهار كافران تو را از تبليغ آيات خدا پس از آنكه بر تو نازل شد منع نكنند هميشه خلق را به سوى خداى يگانه دعوت كن و يك لحظه از مشركان و هم عقيدت و خوى آنان مباش (87)

و هرگز با خداى يكتا كه جز او هيچ خدائى نيست ديگرى را

به خدائى مخوان و بدان كه هر چيزى جز ذات پاك الهى هالك الذات و نابود است فرمان و سلطنت عالم آفرينش با او و رجوع همه خلايق به سوى اوست (88)

و (چون) همسر فرعون (احساس كرد كه آنان قصد كشتن كودك را دارند خطاب به فرعون) گفت: او را نكشيد (كه او) روشنى چشم من و توست. شايد به ما سودى برساند يا او را به فرزندى بگيريم، ولى آنها نمى فهميدند (كه چه كسى را در آغوش خويش مى پرورانند). (9)

و دل مادر موسى (از هر چيز، جز فكر فرزند) تهى شد (و) اگر قلب او را استوار نساخته بوديم تا از ايمان آورندگان (به وعده ى ما باقى) بماند، همانا نزديك بود كه (به واسطه جزع و فزع) آن (راز) را افشا كند. (10)

و (مادر موسى) به خواهر او گفت: (صندوق حامل موسى را) دنبال كن پس او از دور وى را زير نظر داشت، در حالى كه (دشمنان) متوجّه نبودند (كه آنكه او را تعقيب مى كند خواهر موسى است و از اين تعقيب، چه هدفى دارد). (11)

و ما (به دهان گرفتن سينه ى) زنان شيرده را از پيش بر او ممنوع كرديم، پس (خواهر موسى كه مأموران را در جستجوى دايه ديد) گفت: آيا مى خواهيد شما را بر خانواده اى راهنمايى كنم كه سرپرستى او را براى شما بپذيرند و براى او خيرخواه باشند؟ (12)

پس ما (اينگونه) او را به مادرش باز گردانيديم تا روشنى چشم او باشد و غم نخورد و بداند كه همانا وعده الهى حق است، ولى بيشتر مردم نمى دانند. (13)

چون موسى نيرومند شد و كامل گرديد، به او حكمت و دانش عطا كرديم و ما اينگونه نيكوكاران را پاداش مى دهيم. (14)

و موسى وارد شهر شد، در حالى كه مردم (از ورودش) بى خبر بودند، پس در آنجا به

دو مرد برخورد كه با يكديگر نزاع مى كردند، اين يكى از طرفدارانش و آن (ديگرى) از دشمنانش بود. پس آن كه از پيروان موسى بود، از او در برابر دشمنش يارى خواست. پس موسى (به حمايت از دوست خود) مُشتى بر او زد كه كار او را ساخت (و با همان مشت كشته شد)، موسى (از اين پيشامد تكانى خورد و) گفت: اين از كار شيطان بود، همانا او دشمن گمراه كننده ى آشكارى است. (15)

(موسى) گفت: پروردگارا! همانا من به خويشتن ستم كرده ام، پس مراببخش، پس (خداوند) او را آمرزيد بدرستى كه او آمرزنده ى مهربان است. (16)

(سپس موسى) گفت: پروردگارا! بخاطر (قدرت و) نعمتى كه بر من ارزانى داشتى، پس هرگز پشتيبان تبه كاران نخواهم بود. (17)

(ولى از آن پس، موسى به سبب اين قتل) در شهر نگران و ترسان گرديد (و هر لحظه انتظار حادثه اى را مى كشيد) پس ناگهان (مشاهده كرد) همان كسى كه ديروز از او يارى طلبيده بود، با فرياد از او كمك مى خواهد!، موسى به او گفت: بدرستى كه تو در گمراهى آشكارى هستى!. (18)

پس چون (موسى) خواست به آن كسى كه دشمن هر دوى آنها بود حمله كند (و با او درگير شود، او) گفت: اى موسى! آيا تصميم گرفته اى كه مرا (هم) به قتل برسانى، همان گونه كه ديروز (نيز) انسانى را كُشتى؟! تو جز زورگويى در روى زمين هدفى ندارى و نمى خواهى كه از مصلحان باشى. (19)

و (در اين هنگام) مردى از دورترين نقطه شهر (كه مركز استقرار فرعونيان بود) شتابان (به سوى او) آمد و گفت: اى موسى! همانا سران قوم در مورد تو مشورت

مى كنند تا تو را بكشند، پس (فوراً از اينجا) خارج شو، همانا كه من از خيرخواهان و دلسوزان تو هستم. (20)

پس (موسى) از شهر خارج شد در حالى كه نگران و ترسان بود. گفت: پروردگارا! مرا از (دست) اين گروه ستمگر نجات ده. (21)

و چون (موسى) به سوى مدين روى نهاد، گفت: اميد است كه پروردگارم مرا به راه راست هدايت فرمايد. (22)

و چون موسى به (چاه) آب مدين رسيد، گروهى از مردم را در اطراف آن ديد كه به سيراب كردن (چهار پايان خويش) مشغولند و در كنار آنان به دو زن برخورد كه مراقب بودند (تا گوسفندانشان با گوسفندان ديگر مخلوط نشوند. پس موسى جلو رفته و به آنان) گفت: منظور شما (از اين كناره گيرى) چيست؟ گفتند: ما (براى پرهيز از اختلاط با مردان، گوسفندان خود را) آب نمى دهيم تا اينكه همه ى چوپانان خارج شوند و (حضور ما در اينجا براى آن است كه) پدر ما پيرمردى كهنسال است. (23)

پس (موسى گوسفندانشان را) براى آنان آب داد، سپس رو به سوى سايه آورد و گفت: پروردگارا! همانا من به هر خيرى كه برايم بفرستى نيازمندم. (24)

پس (چيزى نگذشت كه) يكى از آن دو (زن) در حالى كه با حيا و عفّت راه مى رفت به نزد او آمد و گفت: همانا پدرم از شما دعوت مى كند تا مزد اينكه براى ما آب دادى به تو بپردازد. پس همين كه موسى به نزد آن پدر پير (حضرت شعيب) آمد و سرگذشت خود را براى او بازگو كرد، او گفت: نترس، تو از (دست) گروه ستمگران نجات يافتى. (25)

يكى از آن دو

(دختر، خطاب به پدر) گفت: اى پدر! او را استخدام كن، زيرا بهترين كسى كه (مى توانى) استخدام كنى، شخصِ توانا و امين است. (26)

(حضرت شعيب به موسى) گفت: من قصد دارم تا يكى از اين دو دخترم را به همسرى تو درآورم بر اين (شرط) كه هشت سال براى من كار كنى و اگر (اين مدّت را) به ده سال تمام كردى، پس (بسته به خواست و محبّت) از ناحيه توست و من نمى خواهم كه بر تو سخت گيرم، بزودى به خواست خداوند، مرا از صالحان خواهى يافت. (27)

(موسى پيشنهاد شعيب را پذيرفت و) گفت: اين (قرارداد) بين من و تو (برقرار شد، البتّه) هر كدام از دو مدّت را كه به انجام رساندم، پس ستمى بر من نخواهد بود، و خداوند بر آنچه ما مى گوييم (گواه و) وكيل است. (28)

پس چون موسى، مدّت (قرارداد خود با شعيب) را به پايان رساند و با خانواده اش رهسپار گرديد، از سوى (كوه) طور آتشى را ديد. به خانواده اش گفت: (همين جا) بمانيد، همانا من آتشى ديده ام، (مى روم تا) شايد از آن خبرى بيابم يا مقدارى آتش برايتان بياورم تا (با آن) گرم شويد. (29)

پس همين كه (موسى) به نزد آن (آتش) آمد، (ناگهان) از جانب راست آن درّه، در آن منطقه مبارك و خجسته از (ميان) يك درخت، ندا داده شد كه اى موسى! همانا من، اللّه، پروردگار جهانيان هستم. (30)

و (از تو مى خواهم) اينكه عصايت را بيفكنى! پس چون (موسى عصا را انداخت ناگهان) مشاهده كرد كه آن (عصا) چنان جست و خيز مى كند كه گويا مارى چالاك و كوچك است،

پشت كنان فرار كرد و به عقب (هم) نگاه نكرد! (به او ندا رسيد كه) اى موسى! پيش بيا و نترس، همانا تو در امان هستى. (31)

(اى موسى! اكنون) دستت را در گريبانت فرو ببر (خواهى ديد كه) بدون هيچ بيمارى، و نقص و عيبى، سفيد و درخشان بيرون خواهد آمد، و براى رهايى از (تعجب و) ترس، بازوى خود را جمع كن، پس اين (دو معجزه، دو دليل روشن و) دو برهان از طرف پروردگارت به سوى فرعون و اشراف اطراف اوست، بدرستى كه آنان گروهى فاسق بوده اند. (32)

(موسى) گفت: پروردگارا! همانا من يكى از آنها (فرعونيان) را كشته ام، پس مى ترسم كه مرا (به قصاص او) به قتل رسانند. (33)

و برادرم هارون را كه در بيان از من شيواتر است براى يارى ام با من بفرست تامرا تصديق كند، همانا مى ترسم كه (فرعونيان) مرا تكذيب كنند. (34)

(خداوند) فرمود: (نگران مباش) ما بازوى تو را به واسطه (همراهى) برادرت محكم خواهيم كرد و براى شما، برترى و سلطه قرار خواهيم داد، پس به بركت آيات (و نشانه هاى) ما بر شما دست نخواهند يافت (و) شما و هر كس پيروى تان كند، پيروز خواهيد بود. (35)

پس هنگامى كه موسى با (معجزات و) آيات روشن ما به سراغ آنان آمد، گفتند: اين چيزى جز سحر ساختگى نيست و ما چنين چيزى را در (ميان) نياكان خود نشنيده ايم. (36)

و موسى (در پاسخ تكذيب فرعونيان) گفت: پروردگار من به كسانى كه از جانب او آمده اند، آگاه تر است و (مى داند) سرانجام (نيك) آخرت براى چه كسانى است. بدرستى كه ستمكاران رستگار نخواهند شد. (37)

و فرعون گفت: اى

بزرگان قوم! (اگرچه) من جز خودم معبودى براى شما نمى شناسم (امّابراى تحقيق بيشتر) اى هامان! براى من آتشى بر گِل بيفروز (و آجر تهيه كن) پس برجى بلند براى من بساز، شايد (به واسطه بالا رفتن از آن) به خداى موسى دست يابم. و همانا من او را از درو غگويان مى پندارم. (38)

او (فرعون) و سپاهيانش به ناحق در زمين تكبّر ورزيدند و پنداشتند كه آنان به سوى ما بازگردانده نمى شوند. (39)

پس ما (نيز) او و لشگريانش را (با قهر خود) گرفتيم و به دريا افكنديم. پس بنگر كه پايان كار ستمگران چگونه است. (40)

و آنان (فرعونيان) را پيشوايانى قرارداديم كه به آتش (دوزخ) دعوت مى كنند و (البتّه در) روز قيامت، يارى نخواهند شد. (41)

و در اين دنيا، لعنتى بدرقه آنان كرديم و روز قيامت، آنان از زشت چهره گان خواهند بود. (42)

و به تحقيق بعداز آنكه نسل هاى نخستين را نابود ساختيم، به موسى كتاب (آسمانى تورات را) عطاكرديم (تا وسيله اى) براى بصيرت مردم و هدايت و رحمت باشد، شايد كه آنان پند گيرند. (43)

و هنگامى كه فرمان (نبوّت) را به موسى داديم، تو در جانب غربى (كوه طور) حضور نداشتى و از شاهدان نبودى. (44)

ولى ما (اقوامى را) در اعصار مختلف خلق كرديم، پس زمان هاى طولانى بر آنها گذشت (و آثار انبيا از دلهايشان محو شد، پس تو را با كتاب آسمانى به سوى مردم فرستاديم)، و تو در ميان اهل مَدين اقامت نداشته اى تا (از وضع آنان آگاه باشى و بتوانى) آيات ما را (پيرامون مردم مَديَن) بر آنان (مردم مكّه) بخوانى، لكن سنّت ما اين است

كه افرادى را براى هدايت مى فرستيم. (45)

و آنگاه كه ما (موسى را) ندا داديم، تو در كنار كوه طور نبودى، ليكن (اين وحى و اطلاع از اخبار گذشتگان) رحمتى است از جانب پروردگارت تا تو (به واسطه ى آن) قومى را كه پيش از تو هشدار دهنده اى برايشان نيامده بود، هشداردهى، شايد آنان متذكّر شوند. (46)

و اگر نبود اينكه هرگاه مصيبتى در اثر عملكردشان به آنان برسد، مى گويند: پروردگارا! (ما كه نمى دانستيم) چرا براى ما پيامبرى نفرستادى تا آيات تو را پيروى كنيم و از ايمان آورندگان باشيم، (ما هرگز پيامبرى به سوى آنان نمى فرستاديم). (47)

پس هرگاه از جانب ما (آيات) حق براى آنان آمد، گفتند: چرا آنچه (به اين پيامبر) داده شده، شبيه آن چه به موسى داده شده نيست؟ (چرا معجزاتى مثل تبديل عصا به اژدها و يا نزول دفعى كتاب، مثل تورات كه قابل مشاهده باشد ندارد؟! اما) مگر (همين كافران لجوج و بهانه گى ر) به آنچه قبلاً به موسى داده شده بود، كفر نورزيدند؟ (مگر آنها نبودند كه) گفتند: (اين دو كتاب تورات و قرآن) سحرهايى هستند كه پشتيبان يكديگرند و (نيز) گفتند: همانا ما به همه ى آنها كافريم؟! (48)

(اى پيامبر! به آنان) بگو: (اكنون كه منكر هر دو كتاب هستيد) اگر راست مى گوييد، شما كتابى از جانب خداوند بياوريد كه از اين دو (كتاب تورات و قرآن) هدايت بخش تر باشد تا من از آن پيروى كنم. (49)

پس اگر (خواسته و پيشنهاد) تو را نپذيرفتند، بدان كه آنان پيرو هوسهاى نفسانى خويش اند و كيست گمراه تر از آن كس كه بدون (پذيرش حق و توجّه به) هدايت و رهنمون الهى،

از هوس خود پيروى نمايد؟ همانا خداوند، قوم ستمگر را هدايت نمى كند. (50)

و ما پيوسته براى آنان سخن گفتيم (و آيات قرآن را برايشان نازل كرديم) شايد كه پند گيرند و متذكّر شوند. (51)

(برخى از) آنان كه پيش از اين (قرآن) كتابشان داديم، همانها به آن (قرآن) ايمان مى آورند. (52)

و زمانى كه (قرآن) بر آنان تلاوت شود، گويند: ما به آن ايمان آورديم، همانا آن، حقّى است از طرف پروردگار ما (و) ما پيش از اين (نيز) اهل تسليم بوده ايم. (53)

آنان به خاطر صبرشان، دو برابر پاداش داده مى شوند. و (آنانند كه) بدى ها را با نيكى دفع مى كنند و از آنچه روزى آنان كرده ايم (به ديگران) انفاق مى نمايند. (54)

و هرگاه (سخن) لَغوى را بشنوند، از آن روى برگردانند و گويند: اعمال ما براى ما و كارهاى شما براى شما باشد، سلام (وداعِ ما) بر شما باد، ما به سراغ جاهلان نمى رويم. (55)

(اى پيامبر!) همانا تو نمى توانى هر كه را دوست دارى هدايت كنى (و به مقصد برسانى)، بلكه اين خداوند است كه هر كس را بخواهد هدايت مى كند و او به ره يافتگان آگاه تر است. (56)

و (كفّار مكّه) گفتند: اگر ما با (قبول برنامه هاى) تو، هدايت را بپذيريم، (بزودى) از سرزمينمان آواره خواهيم شد. (بگو:) آيا ما آنان را در حرم أمنى قرار نداديم كه بهره هاى هر چيزى به عنوان روزى از جانب ما به سوى آن سرازير مى شود؟ ولى بيشتر آنان نمى دانند! (57)

و چه بسيار مناطقى كه ما (آنها را) بخاطر طغيان در زندگى، هلاك كرديم، اين خانه هاى آنهاست كه بعد از آنان جز اندكى (از انسان ها در

آن) سكونت نكردند و ما وارث آنان هستيم. (58)

و پروردگارت قريه ها (و شهرها) را نابود نمى كند، مگر اينكه در ميان آنان پيامبرى برانگيزد، كه آيات ما را بر آنان تلاوت كند. و ما هيچ آبادى را هلاك نكرديم مگر آنكه اهل آن ظالم بودند. (59)

و آنچه به شما داده شده، بهره ى زندگى دنيا و زينت آن است (كه فانى و زودگذر است)، در حالى كه آنچه نزد خداست، بهتر و پايدارتر است. پس آيا نمى انديشيد؟! (60)

پس آيا كسى كه به او وعده اى نيكو داده ايم و او آن را خواهد ديد، مانند كسى است كه او را از بهره ى زندگى دنيا بهره مند ساختيم (و) سپس او در روز قيامت از احضارشدگان (براى حساب و جزا) خواهد بود؟! (61)

و روزى كه (خداوند) آنها را ندا مى دهد، پس مى گويد: كجايند آن شريكانى كه براى من مى پنداشتيد؟ (62)

آن (شريكان و) كسانى كه حكم عذاب بر آنان محقّق گشته، مى گويند: پروردگارا! اينان كسانى هستند كه ما گمراه كرده ايم. همان گونه كه خود گمراه بوديم، آنها را (نيز) گمراه نموديم، (امّا اينك از آنان) به سوى تو بيزارى مى جوييم. (اينان در واقع) ما را نمى پرستيدند (بلكه بدنبال هواپرستى و هوسرانى خود بودند.) (63)

و (در اين هنگام به مشركان) گفته مى شود: (اكنون آن) معبودانى را كه شريك خدا مى پنداشتيد بخوانيد، پس آنها را مى خوانند، امّا جوابى به آنها نمى دهند و (در اين حال) عذاب الهى را مى بينند (كه آنان را در برمى گيرد، پس آرزو مى كنند) اى كاش، هدايت يافته بودند. (64)

و (به ياد آوريد) روزى كه (خداوند) آنها را ندا مى دهد، پس مى گويد: به پيامبران (و

فرستادگان من) چه پاسخى داديد؟ (65)

پس در آن روز، همه ى اخبار (و پاسخهايى كه مى توان از ديگران گرفت) بر آنان پوشيده مى ماند، و آنان از يكديگر سؤالى نمى كنند. (66)

امّا هر كس (در اين دنيا) توبه كند و ايمان بياورد و كار شايسته اى انجام دهد، پس اميد است كه از رستگاران باشد. (67)

و پروردگارت آنچه را بخواهد مى آفريند و (آنچه را بخواهد) برمى گزيند، براى آنان (در برابر خداوند) حقّ انتخابى نيست، منزّه است خدا و برتر است از آنچه (براى او) شرك مى ورزند. (68)

و پروردگار تو آنچه را دل هاى آنان پنهان مى دارند و آنچه را آشكار مى سازند، مى داند. (69)

او اللّه است، معبودى جز او نيست، ستايش در دنيا و آخرت (و آغاز و فرجام) مخصوص اوست، حاكميّت تنها از آنِ اوست و به سوى او بازگردانده مى شويد. (70)

بگو: آيا انديشيده ايد كه اگر خدا شب را تا روز رستاخيز پايدار بدارد، كدام خدايى غير از «اللّه» براى شما روشنى خواهد آورد؟ پس آيا نمى شنويد؟ (71)

(و) بگو: به من خبر دهيد كه اگر خداوند، روز شما را تا روز رستاخيز جاودان بدارد، كدام خدايى غير از «اللّه» براى شما شب خواهد آورد تا در آن آرامش (و آسايش) يابيد؟ پس آيا نمى نگريد؟ (72)

و از رحمت اوست كه براى شما شب و روز را قرار داد تا در آن آرامش يابيد و از فضل او (روزى خود را) بجوييد، و باشد كه شكر گزاريد. (73)

و (باز بخاطر آوريد) روزى را كه (خداوند) آنها را ندا مى دهد، پس مى گويد: كجايند آن (همتايان و) شريكانى كه براى من مى پنداشتيد؟! (74)

و (در آن

روز) از هر امّتى، گواهى بيرون مى آوريم، پس (به مشركان) مى گوييم: دليل خود را (بر شرك) بياوريد! پس مى فهمند كه حق، مخصوص خداست و هر چه به دروغ مى بافتند، از (دست) آنان رفته و محو شده است. (75)

همانا قارون از قوم موسى بود و بر آنان ستم نمود، با آن كه ما آنقدر از گنج ها (و صندوق جواهرات) به او داده بوديم كه حمل (آن ذخاير و) كليدهايش بر گروه نيرومند نيز سنگين بود. روزى قومش به او گفتند: مغرورانه شادى مكن، به درستى كه خداوند شادمانان مغرور را دوست نمى دارد. (76)

و (اى قارون!) در آنچه خداوند به تو داده است، سراى آخرت را جستجو نما و (در عين حال) بهره ات را نيز از اين دنيا فراموش مكن و همان گونه كه خداوند به تو احسان كرده است، تو نيز (از اين ثروت به ديگران) احسان نما و بدنبال فساد در زمين مباش كه خداوند، فسادگران را دوست نمى دارد. (77)

(قارون در جواب) گفت: همانا اين (ثروت فراوان) به واسطه دانشى كه نزد من است، به من داده شده، آيا او نمى دانست كه خداوند، قبل از او از ميان نسل ها، كسانى را كه از او نيرومندتر و مال اندوزتر بودند، هلاك كرده است؟ و (در آن هنگام حتّى) از گناهان مجرمان (هم) سؤالى نمى شود؟! (78)

(روزى قارون) با تمام تجمّل خود در ميان قومش ظاهر شد، (با ديدن اين صحنه) آنان كه خواهان زندگانى دنيا بودند (آهى كشيده و) گفتند: اى كاش مثل آنچه به قارون داده شده، براى ما نيز بود. براستى كه او بهره ى بزرگى (از نعمت ها) دارد. (79)

و (امّا) كسانى كه

علم و آگاهى (واقعى) به آنان داده شده بود، گفتند: واى بر شما! پاداش الهى براى كسانى كه ايمان آورند و كار شايسته انجام دهند (از اين مال و ثروت)، بهتر است، و (البتّه) جز صابران، آن (پاداش) را دريافت نخواهند كرد. (80)

پس ما، او و خانه اش را به زمين فرو برديم و هيچ گروهى نبود كه او رادر برابر قهر خداوند يارى كند و خودش نيز نمى توانست از خويش دفاع نمايد. (81)

و همان كسانى كه موقعيّت ديروز او (قارون) را آرزو مى كردند (با ديدن صحنه هلاكت او) مى گفتند: واى! (بر ما) گويا خداوند، (رزق و) روزى را بر هر كس از بندگانش كه بخواهد، گشاده و يا تنگ مى گرداند، (و) اگر خداوند بر ما منت ننهاده بود، هر آينه ما را نيز (با او) به قعر زمين برده بود، واى! گويى كافران، رستگار نمى شوند. (82)

(ما، نجات و سعادت در) آن سراى آخرت را (تنها) براى كسانى قرار مى دهيم كه خواستار برترى و فساد در زمين نباشند و سرانجام، (رستگارى) از آن پرهيزكاران است. (83)

هر كس نيكى آورد، براى او (پاداشى) بهتر از آن خواهد بود، و هر كس بدى آورد، پس كسانى كه كارهاى ناروا انجام دهند، جز (به اندازه) آنچه كرده اند، مجازات نمى شوند. (84)

همانا آن كس كه قرآن را (بر تو نازل و عمل به آن را) بر تو واجب كرد، قطعاً تو را به وعده گاه (و زادگاهت) باز خواهد گردانيد. بگو: پروردگارم آگاه تر است كه چه كسى هدايت آورده و چه كسى در گمراهى آشكار است. (85)

و تو اميد نداشتى كه (اين) كتاب (آسمانى) به تو

القا گردد، (و اين نزول نبود،) مگر رحمتى از سوى پروردگارت، پس (به شكرانه ى آن) هرگز پشتيبان كافران مباش. (86)

و (به هوش باش) پس از آنكه آيات الهى به سوى تو نازل گرديد، (وسوسه ها و تهديدات كفّار) تو را (از تبليغ و عمل به آن) باز ندارد و (همچنان ديگران را) به سوى پروردگارت دعوت كن و هرگز از مشركان مباش. (87)

و (هرگز) معبود ديگرى را با «اللّه» مخوان كه معبودى جز او نيست. همه چيز جز وجه او نابود است، حُكم (و حاكميّت، تنها) از آن اوست، و همه به سوى او بازگردانده مى شويد. (88)

بر او بيمناك شدى به دريايش بيفكن و نترس و اندوه مدار، كه ما او را به تو باز مى گردانيم و از پيامبرانش مى سازيم. (7)

پس خاندان فرعون او را برگرفتند تا سرانجام آنان را دشمنى باشد و [مايه] اندوهى، همانا فرعون و هامان و سپاهيان آن دو خطاكار بودند. (8)

و زن فرعون گفت: [اين كودك] مرا و تو را روشنى چشم است، او را مكشيد، اميد است كه ما را سودى دهد يا او را به فرزندى گيريم، و آنها درنمى يافتند - كه سرانجام اين كودك چيست -. (9)

و مادر موسى را دل [از ترس و اندوه] تهى گشت، و هرآينه نزديك بود كه آن - داستان موسى - را فاش سازد اگر نه آن بود كه دل او را استوار كرديم - بر صبر و ثبات - تا از باور دارندگان [وعده ما] باشد. (10)

و به خواهر او گفت: از پى او برو، پس وى از دور به او مى نگريست بى آنكه آنان [پيگيرى وى را] دريابند. (11)

و دايگان - يا شيرخوارگاه ها يعنى پستانهاى دايگان - را از پيش - پيش از رسيدن خواهرش - بر او حرام كرده بوديم - پستان آنان را به دهان نمى گرفت -، پس [خواهر موسى] گفت: آيا شما را به خانواده اى راهنمايى كنم كه سرپرستى [و دايگى] او را براى شما بپذيرند و نيك خواه او باشند (12)

پس او را به مادرش بازگردانيديم تا چشم وى روشن گردد و اندوه نخورد و تا بداند كه وعده خدا راست است ولى بيشتر آنان نمى دانند. (13)

و چون به نيرومندى خود رسيد و جوانى توانمند

شد او را حكمى - حكمت: درستى انديشه و گفتار و كردار، يا نبوت - و دانشى داديم، و نيكوكاران را چنين پاداش دهيم. (14)

و به آن شهر - مصر - هنگام غفلت مردمش - هنگام تعطيل كه به لهو و بازى مشغول بودند - درآمد، و دو مرد را ديد كه با يكديگر پيكار مى كردند، اين يك از پيروان وى - بنى اسرائيل - بود و آن يك از دشمنانش - فرعونيان -. پس آن كه از پيروانش بود بر آن كه از دشمنانش بود از وى يارى خواست. پس موسى او (قبطى) را مشتى زد و او بمرد. [آنگاه] گفت: اين كار شيطان بود، كه آشكارا دشمنى است گمراه كننده. (15)

گفت: پروردگارا، من به خود ستم كردم - به كشتن قبطى -، مرا بيامرز، پس او را آمرزيد، كه اوست آمرزگار و مهربان. (16)

گفت: پروردگارا، به پاس آنكه بر من نعمت ارزانى داشتى هرگز پشتيبان بزه كاران نخواهم شد. (17)

پس در آن شهر ترسان و نگران و انديشناك - از اينكه خبر آشكار شود و او را بگيرند و بكشند - مى گشت كه ناگاه همان كه ديروز از او يارى خواسته بود باز هم از او فرياد خواست، موسى به او گفت: همانا تو آشكارا گمراهى - كه هر روز با كسى نزاع مى كنى -. (18)

و چون خواست تا به آن كه دشمن هردوشان بود دست دراز كند، [فرياد خواه] گفت: اى موسى، آيا مى خواهى مرا بكشى چنانكه ديروز يكى را كشتى؟ تو جز اين نمى خواهى كه در زمين ستمگرى باشى و نمى خواهى از شايسته كاران باشى. (19)

و

مردى - از دوستداران موسى - از آن سر شهر شتابان بيامد، گفت: اى موسى، همانا مهتران [شهر] درباره تو راى مى زنند تا بكشندت، پس بيرون شو، كه من تو را از نيك خواهانم. (20)

پس، از آن [شهر] ترسان و نگران بيرون رفت، گفت: پروردگارا، مرا از گروه ستم كاران رهايى بخش. (21)

و چون به سوى مدين روى نهاد، گفت: اميد است پروردگارم مرا راه راست - راه خير و رستگارى، يا راهى كه به مدين بينجامد - بنمايد. (22)

و چون به آب مدين رسيد گروهى از مردم را بر آن يافت كه [گوسفندان را] آب مى دادند، و فروتر - يا نزديك - آنان دو زن را يافت كه [گوسفندان خود را از آب] باز مى داشتند، گفت: كار شما چيست؟ گفتند: ما [گوسفندان را] آب ندهيم تا اين شبانان [گوسفندان خود را] باز برند، و پدر ما پيرى است كهنسال. (23)

پس [گوسفندان را] براى آنها آب داد، آنگاه به سايه بازگشت و گفت: پروردگارا، من بدانچه از نيكى - روزى، نان - به سويم فرستى نيازمندم. (24)

پس يكى از آن دو زن كه با شرم و آزرم راه مى رفت نزد او آمد، گفت: پدرم تو را مى خواند تا تو را مزد آنكه براى ما آب دادى بدهد. پس چون به نزد او - پدر آنها، شعيب - آمد و داستان [خود] را بر او بر گفت، [شعيب] گفت: بيم مدار كه از گروه ستم كاران رهايى يافتى. (25)

يكى از آن دو گفت: اى پدر، او را به مزد گير، زيرا بهترين كسى كه به مزد گيرى، آن است كه نيرومند و امين

باشد. (26)

گفت: مى خواهم يكى از اين دو دخترم را به همسرى تو دهم بر اين [شرط] كه هشت سال مزد بگير باشى، و اگر ده سال را به پايان برى آن به خواست و اختيار توست و نمى خواهم كه بر تو سخت گيرم، زودا كه به خواست خدا مرا از نيكان و شايستگان يابى. (27)

گفت: اين [عهد] ميان من و توست، هر يك از دو مدت را كه به پايان برم، تعدى و ستمى بر من نباشد - بازخواست نشوم -، و خدا بر آنچه مى گوييم گواه و نگاهبان است. (28)

پس چون موسى مدت را به پايان برد و با خانواده خويش روان گشت از سوى كوه طور آتشى بديد، به خانواده خود گفت: درنگ كنيد كه من آتشى ديدم شايد از آن خبرى آورم يا اخگرى از آتش، تا گرم شويد. (29)

و چون نزد آن (آتش) آمد، از كناره راست آن وادى در آن جايگاه خجسته از آن درخت ندا داده شد: اى موسى، منم خداى يكتا، پروردگار جهانيان (30)

و چوبدست خود را بيفكن، پس چون آن را ديد كه مانند مارى سبكخيز مى جنبد پشت كرده برگشت و به واپس ننگريست. [خداى گفت:] اى موسى، روى آر و مترس كه تو از ايمنانى. (31)

دستت را در گريبانت بر تا سپيد، بى آسيبى، - بى پيسى -، بيرون آيد، و دست خود را [براى آرامش و آسودگى] از بيم، به سوى خويش به هم آر، اينها دو حجت روشن از پروردگار تو به سوى فرعون و مهتران اوست، كه آنان مردمى بدكار و نافرمانند. (32)

گفت: پروردگارا، من از آنان كسى

را كشته ام و مى ترسم كه مرا بكشند، (33)

و برادرم هارون از من به زبان - سخن گفتن - شيواتر است، پس او را با من به مددكارى بفرست كه مرا تصديق كند - راستى و درستى دعوى مرا بيان كند -، زيرا مى ترسم مرا دروغگو شمرند. (34)

گفت: بزودى بازوى تو را به برادرت استوار سازيم و براى شما هر دو حجتى قرار دهيم پس به سبب نشانه هاى ما به شما دست نيابند، شما و هر كه شما را پيروى كند پيروزيد. (35)

پس چون موسى با نشانه هاى روشن و آشكار ما بديشان آمد، گفتند: اين جز جادويى فرابافته و دروغين نيست، و اين [ادعا و دعوت] را در ميان پدران پيشينمان نشنيده ايم - يعنى ادعا و دعوتى كه مى كند و آنچه آورده دينى است نوظهور كه از پدران پيشين ما برايمان نقل نشده است -. (36)

و موسى گفت: پروردگار من داناتر است به آن كس كه هدايت را از نزد او آورده و آن كه سرانجام سراى - سرانجام نيك در اين جهان يا رستگارى در آن جهان - از آن اوست، همانا ستم كاران رستگار نشوند. (37)

و فرعون گفت: اى مهتران، من براى شما خدايى جز خود ندانم، پس اى هامان - وزير فرعون - برايم بر گل آتش برافروز - آجر بپز - و برايم كوشكى [با طارمى بلند] بساز [تا بالا روم] شايد به خداى موسى ديده ور شوم، كه من او را از دروغگويان مى پندارم. (38)

و او و سپاهيانش به ناروا سركشى و بزرگمنشى كردند و پنداشتند كه به سوى ما بازگردانده نمى شوند. (39)

پس او و سپاهيانش

را گرفتيم و به دريا افكنديمشان، پس بنگر كه سرانجام ستم كاران چگونه بود. (40)

و آنان را پيشوايانى گردانيديم كه به آتش دوزخ مى خوانند - يعنى به كفرى كه به آتش دوزخ مى انجامد دعوت مى كنند -، و روز رستاخيز يارى نشوند. (41)

و در اين جهان از پى آنها لعنت فرستاديم، و روز رستاخيز از زشت رويانند. (42)

و هرآينه موسى را، پس از آنكه نسلهاى پيشين را نابود كرديم، كتاب داديم تا براى مردم بينشها و رهنمونى و بخشايشى باشد شايد ياد كنند و پند گيرند. (43)

و تو در جانب غربى [كوه طور] نبودى آنگاه كه به موسى فرمان [پيامبرى] داديم و تو از حاضران نبودى، (44)

وليكن ما نسلهايى آفريديم كه عمرشان دراز شد - و اين خبرها كهنه و منحرف شد - [از آن رو داستان موسى را بر تو بازگفتيم]، و تو در ميان مردم مدين مقيم نبودى [تا از خبر موسى آگاه شوى] كه اينك آيات ما را بر اينان - مشركان مكه - مى خوانى ولى ماييم كه فرستندگان بوديم - تو را فرستاديم و اين داستانها را به تو خبر داديم -. (45)

و تو در كنار طور نبودى آنگاه كه [موسى را] ندا داديم، ولى [اين پيامبرى] بخشايشى است از پروردگار تو تا مردمى را كه پيش از تو بيم دهنده اى بديشان نيامده بترسانى شايد ياد آرند و پند گيرند. (46)

و اگر نه اين بود كه چون بديشان به سزاى آنچه دستهايشان پيش فرستاده است مصيبتى - عقوبتى - رسد، پس [حجت آرند و] گويند: پروردگارا، چرا به سوى ما پيامبرى نفرستادى تا آيات تو را پيروى

كنيم و از مومنان باشيم؟ [پيامبرى به سوى آنها نمى فرستاديم]. (47)

پس چون حق - قرآن - از نزد ما بديشان آمد، [كافران مكه] گفتند: چرا مانند آنچه به موسى داده شده به او داده نشده است؟ آيا بدانچه به موسى پيش از اين داده شد كافر نشدند؟ گفتند: دو جادويند - تورات و قرآن - پشتيبان يكديگر، و گفتند: ما به همه آنها كافريم. (48)

بگو: اگر راست مى گوييد، كتابى از نزد خداوند بياريد كه رهنمونتر از آن دو باشد تا آن را پيروى كنم. (49)

پس اگر تو را پاسخ ندادند، بدان كه از هوسها و كامهاى خويش پيروى مى كنند، و كيست گمراه تر از آن كس كه بى رهنمونى از سوى خدا كام و هوس خويش را پيروى كند؟ همانا خدا گروه ستم كاران را راه ننمايد. (50)

و هرآينه براى آنان اين سخن - قرآن - را پياپى و پيوسته كرديم - آيه اى پس از آيه اى و سوره اى پس از سوره اى فرستاديم - تا شايد به ياد آرند و پند گيرند (51)

آنان كه پيش از اين (قرآن) كتابشان داديم به آن ايمان مى آورند، (52)

و چون بر آنان خوانده شود گويند: به آن ايمان داريم، كه آن راست و درست است از پروردگار ما، همانا پيش از آن مسلمان - گردن نهاده و فرمانبردار - بوديم (53)

اينانند كه براى آن شكيبايى كه كردند مزدشان را دوبار دهند، و ايشانند كه بدى را به نيكى دفع مى كنند و از آنچه روزيشان داده ايم انفاق مى كنند. (54)

و چون سخن بيهوده بشنوند از آن روى بگردانند و گويند: ما راست كردارهاى ما و شما راست

كردارهاى شما. سلام بر شما، ما خواستار نادانان نيستيم. (55)

همانا تو نتوانى هر كه را دوست دارى راه نمايى بلكه خداست كه هر كه را خواهد راه مى نمايد، و او به راه يافتگان داناتر است. (56)

و گفتند: اگر با تو راه راست را پيروى كنيم از سرزمينمان ربوده شويم. آيا آنان را در حرمى امن جاى نداديم كه به سوى آن ميوه هاى هر چيز، كه روزيى است از نزد ما، آورده مى شود؟ ولى بيشترشان نمى دانند. (57)

و چه بسيار [مردم] آبادى ها و شهرها را نابود كرديم كه در زندگانى خويش از خوشى سركشى و نافرمانى نمودند، و اينك اين خانه هايشان است كه پس از آنان جز اندكى در آنها نشيمن نگرفتند و ما وارث آنان بوديم. (58)

و پروردگار تو نابودكننده شهرها و آبادى ها نيست مگر تا آنكه در مركز آنها پيامبرى برانگيزد كه آيات ما را بر آنان بخواند، و ما نابودكننده شهرها نبوديم مگر آنكه مردم آنها ستم كار بودند. (59)

آنچه به شما داده شده كالاى زندگانى دنيا و آرايش آن است، و آنچه نزد خداوند است بهتر و پايدارتر است، آيا خرد را كار نمى بنديد (60)

آيا آن كس كه به او وعده نيكو داده ايم و او بدان خواهد رسيد مانند كسى است كه وى را به برخوردارى از زندگى اين جهان بهره مندش كرده ايم سپس در روز رستاخيز از حاضر شدگان [براى حساب و كيفر] است (61)

و روزى كه [خداوند] آنان را بخواند و گويد: كجايند شريكانى كه براى من مى پنداشتيد؟ (62)

آنان كه آن گفتار - فرمان عذاب - بر آنان سزا گشته - يعنى پرستيده ها -، گويند:

خداوندا، اينانند كسانى كه گمراهشان كرديم، گمراهشان كرديم همچنانكه خود گمراه بوديم، [از آنها] به سوى تو بيزارى مى جوييم، آنان ما را نمى پرستيدند. (63)

و گفته شود: شريكان خود - بتان - را بخوانيد، پس بخوانندشان ولى آنان را پاسخى ندهند و عذاب [دوزخ] را ببينند، و آرزو كنند كه كاش راه يافته بودند. (64)

و روزى كه [خداوند] آنان را بخواند و گويد: پيامبران را چه پاسخ داديد؟ (65)

پس در آن روز خبرها بر آنان پوشيده شود و از يكديگر هم نپرسند - كه چه پاسخ گوييم، زيرا همه درمانده باشند -. (66)

و اما آن كه توبه كرده و ايمان آورده و كار نيك و شايسته كرده پس اميد است كه از رستگاران باشد. (67)

و پروردگار تو آنچه خواهد مى آفريند و برمى گزيند. [اما] آنان را [توان] برگزيدن نيست. پاك و منزه است خداى، و از آنچه انباز مى گيرند برتر است. (68)

و پروردگار تو آنچه را سينه هاشان - دلهاشان - نهان مى دارد و آنچه را [به زبان] آشكار مى سازند مى داند. (69)

و اوست خداى يكتا، خدايى جز او نيست، او راست سپاس و ستايش در اين جهان و آن جهان و او راست فرمان، و به سوى او بازگردانيده مى شويد. (70)

بگو: مرا گوييد كه اگر خداوند شب را بر شما تا روز رستاخيز هميشگى و پاينده گرداند، كدام خدايى است جز خداى يكتا كه شما را روشنايى بياورد؟ پس آيا نمى شنويد [تا دريابيد و پند گيريد]؟! (71)

بگو: مرا گوييد كه اگر خداوند روز را بر شما تا روز رستاخيز پاينده كند، كدام خدايى است جز خداى يكتا كه شب

را براى شما آورد تا در آن بياراميد؟ پس آيا [اين نشانه ها را] نمى بينيد [تا ايمان آوريد و راه يابيد]؟! (72)

و از بخشايش اوست كه شب و روز را براى شما قرار داد تا در آن (شب) آرام گيريد و [در روز] از فزونبخشى - روزى - او بجوييد، و باشد كه سپاس گزاريد. (73)

و روزى كه [خداوند] آنان را بخواند، پس گويد: كجايند شريكانى كه براى من مى پنداشتيد؟ (74)

و از هر امتى گواهى بيرون آريم و گوييم: حجت خود را [بر شركتان] بياريد، پس بدانند كه حق خداى راست و آنچه فرا مى بافتند از آنان گم شود. (75)

همانا قارون از قوم موسى بود و بر آنها ستم و سركشى كرد، و او را از گنجها چندان بداديم كه كليدهاى آن بر گروه نيرومند هم گرانبار بود، آنگاه كه قومش بدو گفتند: شادمانى مكن - به نعمت دنيا مغرور و سركش مباش - كه خدا شادمانان را دوست ندارد. (76)

و در آنچه خدا به تو داده است سراى واپسين را بجوى و بهره خويش را از دنيا فراموش مكن و نيكى - بخشش - كن چنانكه خدا به تو نيكى كرده، و در زمين تباه كارى مجوى، كه خدا تباه كاران را دوست ندارد. (77)

گفت: همانا آنچه به من داده شده بنا بر دانشى است كه نزد من است. آيا ندانست كه خدا پيش از او نسلهايى را نابود كرد كه نيرويشان از او فزونتر و فراهم آوردنشان [از مال دنيا] از او بيشتر بود؟ و بزه كاران را از گناهانشان نپرسند. (78)

پس بر قوم خود در آرايش خويش بيرون آمد،

كسانى كه خواستار زندگانى اين جهان بودند گفتند: اى كاش مانند آنچه به قارون داده شده ما را مى بود، كه همانا او داراى بهره اى بزرگ است. (79)

و كسانى كه به آنان دانش داده شده گفتند: واى بر شما، پاداش خدا براى كسى كه ايمان آورده و كار نيك و شايسته كرده بهتر است، و اين را فرا نمى گيرند مگر شكيبايان. (80)

پس او و خانه اش را به زمين فرو برديم، و هيچ گروهى نبود كه او را در برابر خدا يارى كنند و خود نيز از بازدارندگان عذاب از خويش - يا از يارى كنندگان خويش يا از انتقام گيرندگان - نبود. (81)

و آنان كه ديروز جايگاه او را آرزو مى كردند در حالى بامداد كردند كه مى گفتند: واى! - يا: وه! - گويى خداست كه روزى را براى هر كه از بندگان خود بخواهد فراخ مى كند و تنگ مى گرداند، اگر نه اين بود كه خدا بر ما منت نهاد هرآينه ما را نيز - به سبب آن آرزوها كه داشتيم - به زمين فرو مى برد، واى! گويى كافران رستگار نمى شوند. (82)

اين سراى واپسين را براى كسانى ساخته ايم كه در زمين برترى و تباهى نخواهند، و سرانجام [نيك] از آن پرهيزگاران است. (83)

هر كه كارى نيك آرد او را بهتر از آن باشد - چند برابر در سراى واپسين -، و هر كه كارى بد آرد آنان كه كارهاى بد كردند جز آنچه مى كردند كيفر نبينند. (84)

بى گمان همان [خداى] كه قرآن را بر تو واجب كرد - تبليغ آن را يا عمل بدان را - تو را به بازگشت گاه - جاى نخست:

مكه - بازگرداند. بگو: پروردگار من آن را كه رهنمونى [به راه راست] آورده - يعنى پيامبر (ص) - و آن را كه در گمراهى آشكار است، بهتر مى شناسد. (85)

و تو اميد نداشتى كه اين كتاب به سوى تو فرستاده شود جز آنكه بخشايشى است از پروردگارت، پس هرگز پشتيبان كافران مباش. (86)

و [كافران] تو را از آيات خدا پس از آنكه به سويت فرو فرستاده شد بايد بازندارند، و [مردم را] به پروردگار خويش بخوان و از مشركان مباش. (87)

و با خداى يكتا خدايى ديگر مخوان، جز او خدايى نيست، هر چيزى جز ذات او نيستشدنى است، فرمان او راست و به سوى او بازگردانيده مى شويد. (88)

گردانيم و در شمار پيامبرانش مي آوريم. (7)

خاندان فرعون يافتندش تا دشمنشان و سبب اندوهشان گردد. فرعون و هامان و لشكرهاشان خطا مي كردند. (8)

زن فرعون گفت: اين مايه شادماني من و توست. او را مكشيد. شايد به ما سودي برساند يا او را به فرزندي گيريم. و نمي دانستند كه چه مي كنند. (9)

مادر موسي را دل تهي شد. و اگر دلش را قوي نكرده بوديم كه از مومنان باشد، نزديك بود كه آن راز را فاش سازد. (10)

و به خواهر او گفت: از پي او برو. و زن بي آنكه آنان دريابند از دور در او مي نگريست. (11)

پستان همه دايگان را از پيش بر او حرام كرده بوديم. آن زن گفت: آيا مي خواهيد شما را به خانواده اي راهنمايي كنم كه او را برايتان نگه دارند و نيكخواهش باشند. (12)

پس او را نزد مادرش بر گردانيديم تا چشمان آن زن روشن گردد و غمگين نباشد و بداند كه وعده خدا حق است، ولي بيشترينشان نمي دانند. (13)

چون به حد بلوغ رسيد و برومند شد، او را فرزانگي و دانش داديم و نيكوكاران را چنين پاداش مي دهيم. (14)

بي خبر از مردم شهر به شهر داخل شد. دو تن را ديد كه با هم نزاع مي كنند. اين يك از پيروانش بود و آن يك از دشمنانش. آن كه از پيروانش بود بر ضد آن ديگر كه از دشمنانش بود از او ياري خواست. موسي مشتي بر او نواخت و او را كشت. گفت: اين كار شيطان بود. او به آشكارا دشمني گمراه كننده

است. (15)

گفت: اي پروردگار من، من به خود ستم كردم. مرا بيامرز. و خدايش بيامرزيد. زيرا آمرزنده و مهربان است. (16)

گفت: اي پروردگار من، به پاس نعمتي كه بر من عطا كردي هرگز پشتيبان گنهكاران نخواهم شد. (17)

ديگر روز در شهر ترسان و چشم بر راه حادثه مي گرديد. مردي كه ديروز از او مدد خواسته بود باز هم از او مدد خواست. موسي به او گفت: توبه آشكارا گمراه هستي . (18)

چون خواست مردي را كه دشمن هر دو آنها بود بزند، گفت: اي موسي ، آيا مي خواهي همچنان كه ديروز يكي را كشتي مرا نيز بكشي . تو مي خواهي كه در اين سرزمين جباري باشي و نمي خواهي كه از مصلحان باشي . (19)

مردي از دور دست شهر دوان آمد و گفت: اي موسي ، مهتران شهر درباره تو راي مي زنند تا بكشندت. بيرون برو. من خير خواه تو هستم. (20)

ترسان و نگران از شهر بيرون شد. گفت: اي پروردگار من، مرا از ستمكاران رهايي بخش. (21)

چون به جانب مدين روان شد، گفت: شايد پروردگار من مرا به راه راست رهبري كند. (22)

چون به آب مدين رسيد، گروهي از مردم را ديد كه چارپايان خود را آب مي دهند و پشت سرشان دو زن را ديد كه گوسفندان خود را باز مي رانند. گفت: شما چه مي كنيد؟ گفتند: ما آب نمي دهيم تا آنگاه كه چوپانان باز گردند، كه پدر ما پيري بزرگوار است. (23)

گوسفندانشان را آب داد. سپس به سايه بازگشت و گفت: اي پروردگار من، من به آن

نعمتي كه برايم مي فرستي نيازمندم. (24)

يكي از آن دو زن كه به آزرم راه مي رفت نزد او آمد و گفت: پدرم تو را مي خواند تا مزد آب دادنت را بدهد. چون نزد او آمد و سرگذشت خويش بگفت، گفت: مترس، كه تو از مردم ستمكاره نجات يافته اي . (25)

يكي از آن دو گفت: اي پدر، اجيرش كن، كه اگر چنين كني بهترين مرد نيرومند اميني است كه اجير كرده اي . (26)

گفت: مي خواهم يكي از اين دو دخترم را زن تو كنم به شرط آنكه هشت سال مزدور من باشي . و اگر ده سال را تمام كني ، خود خدمتي است و من نمي خواهم كه تو را به مشقت افكنم. ان شا، الله مرا از صالحان خواهي يافت. (27)

گفت: اين است پيمان ميان من و تو. هر يك از دو مدت را كه سپري سازم بر من ستمي نخواهد رفت و خدا بر آنچه مي گوييم وكيل است. (28)

چون موسي مدت را به سر آورد و با زنش روان شد، از سوي طور آتشي ديد. به كسان خود گفت: درنگ كنيد. آتشي ديدم. شايد از آن خبري يا پاره آتشي بياورم تا گرم شويد. (29)

چون نزد آتش آمد، از كناره راست وادي در آن سرزمين مبارك، از آن درخت ندا داده شد كه : اي موسي ، من خداي يكتا پروردگار جهانيانم. (30)

عصايت را بينداز. چون ديدش كه همانند ماري مي جنبد، گريزان بازگشت و به عقب ننگريست. اي موسي ، پيش آي و مترس. تو در امان هستي . (31)

دست خود در گريبان ببر تا بيرون آيد سفيد بي هيچ آسيبي . و تا از وحشت بيارامي دست خود در بغل كن. اين دو از جانب پروردگارت حجتهاي تو براي فرعون و مهتران اوست، كه آنان مردمي نافرمانند. (32)

گفت: اي پروردگار من، يكي از ايشان را كشته ام، و مي ترسم مرا بكشند. (33)

و برادرم هارون به زبان از من فصيحتر است، او را به مدد من بفرست تا مرا تصديق كند، كه بيم آن دارم كه دروغگويم شمارند. (34)

گفت: تو را به برادرت قويدست خواهيم كرد و برايتان حجتي قرار مي دهيم. به سبب نشانه هايي كه شما را داده ايم، به شما دست نخواهند يافت. شما و پيروانتان پيروز خواهيد بود. (35)

چون موسي آيات روشن ما را نزدشان آورد گفتند: اين جادويي است برساخته ، ما از نياكانمان چنين چيزهايي نشنيده ايم. (36)

و موسي گفت: پروردگار من به آن كسي كه از جانب او به هدايت آمده است و عاقبت پسنديده در آن سراي از آن اوست، آگاه تر است. زيرا ستمكاران رستگار نمي شوند. (37)

فرعون گفت: اي مهتران، من براي شما خدايي جز خود نمي شناسم. اي هامان، براي من آجر بپز و طارمي بلند بساز، مگر خداي موسي را ببينم، كه دروغگويش پندارم. (38)

او و لشكرهايش به ناحق در زمين سركشي كردند و پنداشتند كه به نزد ما باز گردانيده نمي شوند. (39)

پس او و لشكرهايش را گرفتيم و به دريا افكنديم. بنگر كه عاقبت كار ستمكاران چگونه بود. (40)

و آنان را از آن گونه پيشواياني ساختيم كه مردم را به

آتش دعوت مي كنند و در روز قيامت كسي ياريشان نكند. (41)

در اين دنيا از پي شان لعنت روانه ساختيم و در روز قيامت از زشت رويانند. (42)

پس از آنكه مردم روزگار پيشين را هلاك ساختيم، به موسي كتاب داديم تا مردم را بصيرت و هدايت و رحمت باشد. شايد پند گيرند. (43)

آنگاه كه به موسي فرمان امر نبوت را وحي كرديم تو نه در جانب غربي طور بودي و نه از حاضران. (44)

ولي ما از آن پس نسلهايي را بيافريديم كه عمرشان به درازا كشيد. و تو در ميان مردم مدين مقيم نبودي كه آيات ما را بر آنها بخواني . ولي ما بوديم كه پيامبراني مي فرستاديم. (45)

تو در كنار طور نبودي آنگاه كه موسي را ندا در داديم. ولي اين رحمتي است از جانب پروردگارت تا مردمي را كه پيش از تو بيمدهنده اي نداشتند، بيم دهي . باشد كه پندپذير شوند. (46)

تا چون به سبب اعمالي كه مرتكب شده اند مصيبتي به آنها رسد نگويند: اي پروردگار ما، چرا پيامبري بر ما نفرستادي تا از آيات تو پيروي كنيم و از مومنان باشيم. (47)

چون پيامبر راستگوي از جانب ما بر آنان مبعوث شد، گفتند: چرا آنچه به موسي داده شده به او داده نشده ؟ آيا اينان پيش از اين به آنچه به موسي داده شده بود كافر نشده بودند؟ و گفتند كه اين هر دو، دو جادوست همانند هم و ما به هيچ يك ايمان نمي آوريم. (48)

بگو: اگر راست مي گوييد، از جانب خداوند كتابي بياوريد كه از اين دو بهتر

راه بنمايد تا من هم از آن پيروي كنم. (49)

پس اگر اجابتت نكردند، بدان كه از پي هواي نفس خويش مي روند و كيست گمراه تر از آن كس كه بي آنكه راهنمايي از خدا خواهد، از پي هواي نفس خويش رود؟ زيرا خدا مردم ستمكاره را هدايت نمي كند. (50)

برايشان سخن در سخن پيوستيم، باشد كه پندپذير گردند. (51)

كساني كه پيش از اين كتاب، كتابشان داده بوديم بدان ايمان مي آورند. (52)

و چون بر آنان تلاوت شد گفتند: بدان ايمان آورديم. حقي است از جانب پروردگار ما و ما پيش از آن تسليم بوده ايم. (53)

اينان به سبب صبري كه كرده اند دوبار پاداش داده شوند. اينان بدي را به نيكي مي زدايند و نيز از آنچه روزيشان داده ايم انفاق مي كنند. (54)

و چون سخن لغوي بشنوند، از آن اعراض كنند و گويند: كردارهاي ما از آن ما و كردارهاي شما از آن شما. به سلامت بمانيد. ما خواستار جاهلان نيستيم. (55)

تو هر كس را كه بخواهي هدايت نمي كني . خداست كه هر كه را بخواهد هدايت مي كند و او هدايت يافتگان را بهتر مي شناسد. (56)

گفتند: اگر از كيش تو پيروي كنيم، ما را از سرزمينمان بر مي كنند. آيا آنها را در حرمي امن جاي نداده ايم كه همه گونه ثمرات در آن فراهم مي شود، و اين رزقي است از جانب ما؟ ولي بيشترينشان نمي دانند. (57)

چه بسا مردم قريه اي را هلاك ساختيم كه از زندگي خويش دچار سرمستي شده بودند و اين خانه هاي آنهاست كه بعد

از آنها، جز اندك زماني كس در آنها سكني نگرفت و ما وارث آنان بوديم. (58)

پروردگار تو مردم قريه ها را هلاك نكرد تا آنگاه كه از خودشان پيامبري بر آنها مبعوث داشت و او آيات ما را بر آنها بخواند. و ما قريه ها را نابود نكرده ايم مگر آنكه مردمش ستمكار بوده اند. (59)

چيزهايي كه به شما داده شده است، برخورداري و آرايش اين زندگي دنيوي است. حال آنكه آنچه نزد خداست، بهتر و ماندني تر است. چرا در نمي يابيد (60)

آيا آن كس كه او را وعده هاي نيك داده ايم و آن وعده ها را خواهد ديد، همانند كسي است كه او را از متاع اين جهاني برخوردار كرده ايم و در روز قيامت هم به باز خواستش فرا مي خوانيم. (61)

و روزي كه آنان را ندا مي دهد و مي گويد: شريكاني را كه براي من مي پنداشته ايد كجايند. (62)

آنان كه حكم درباره شان محقق شده مي گويند: اي پروردگار ما. اينان كساني هستند كه ما گمراهشان كرديم. از آن رو گمراهشان كرديم كه خود گمراه بوديم. از آنها بيزاري مي جوييم و به تو مي گرويم. اينان ما را نمي پرستيده اند. (63)

و گفته شود: اكنون بتانتان را بخوانيد. مي خوانندشان، ولي به آنها پاسخ نمي دهند. و چون عذاب را ببينند آرزو كنند كه كاش از هدايت يافتگان مي بودند. (64)

و روزي كه خدا ندايشان دهد و گويد: پيامبران را چگونه اجابت كرديد. (65)

در اين روز خبرها بر آنان پوشيده شود و از يكديگر نيز نتوانند پرسيد. (66)

اما

آن كس كه توبه كرده و ايمان آورده و عمل صالح به جاي آورده . شايد كه از رستگاران باشد. (67)

پروردگار تو هر چه را كه بخواهد مي آفريند و بر مي گزيند. ولي ايشان را توان اختيار نيست. منزه است خدا و از هر چه برايش شريك مي سازند برتر است. (68)

و پروردگار تو هر چه را كه در دل پنهان داشته اند يا آشكار كرده اند مي داند. (69)

اوست خداي يكتا. هيچ خدايي به جز او نيست. ستايش خاص اوست، چه در اين جهان و چه در جهان ديگر. و فرمان فرمان اوست. و همگان به او باز گردانده مي شويد. (70)

بگو: چه تصور مي كنيد اگر الله شبتان را تا روز قيامت طولاني سازد؟ جز او كدام خداست كه شما را روشني ارزاني دارد؟ مگر نمي شنويد. (71)

بگو: چه تصور مي كنيد اگر الله روزتان را تا روز قيامت طولاني سازد؟ جز او كدام خداست كه شما را شب ارزاني دارد كه در آن بياساييد؟ مگر نمي بينيد. (72)

و از رحمت او آنكه براي شما شب و روز را پديد آورد تا در آن يك بياساييد و در اين يك به طلب روزي برخيزيد، باشد كه سپاس گوييد. (73)

و روزي كه خدا ندايشان دهد و گويد: شريكاني را كه براي من تصور مي كرديد، كجايند. (74)

و از هر ملتي شاهدي بياوريم و گوييم: برهان خويش بياوريد. آنگاه بدانند كه حق از آن الله است و آن بتان كه به دروغ خدا مي خواندند تباه شوند. (75)

قارون از قوم موسي بود كه بر آنها

افزوني جست. و به او چنان گنجهايي داديم كه حمل كليدهايش بر گروهي از مردم نيرومند دشوار مي نمود. آنگاه كه قومش به او گفتند: سرمست مباش، زيرا خدا سرمستان را دوست ندارد. (76)

در آنچه خدايت ارزاني داشته ، سراي آخرت را بجوي و بهره خويش را از دنيا فراموش مكن. و همچنان كه خدا به تو نيكي كرده نيكي كن و در زمين از پي فساد مرو كه خدا فسادكنندگان را دوست ندارد. (77)

گفت: آنچه به من داده شده ، در خور دانش من بوده است. آيا ندانسته است كه خدا پيش از او نسلهايي را هلاك كرده كه قوتشان از او افزونتر و شمارشان بيشتر بوده است؟ و اين مجرمان را از گناهشان نمي پرسند. (78)

آراسته به زيورهاي خود به ميان مردمش آمد. آنان كه خواستار زندگي دنيوي بودند گفتند: اي كاش آنچه به قارون داده شده ما را نيز مي بود، كه او سخت برخوردار است. (79)

اما دانش يافتگان گفتند: واي بر شما. براي آنها كه ايمان مي آورند و كارهاي شايسته مي كنند ثواب خدا بهتر است. و بدين ثواب جز صابران نرسند. (80)

پس او و خانه اش را در زمين فرو برديم و در برابر خدا هيچ گروهي نداشت كه ياريش كند و خود ياري كردن خويش نمي توانست. (81)

روز ديگر آن كسان كه ديروز آرزو مي كردند كه به جاي او مي بودند، مي گفتند: شگفتا كه خدا روزي هر كس را كه خواهد فراوان كند يا تنگ سازد. اگر خدا به ما نيز نعمت فراوان داده بود، ما را نيز در زمين

فرو مي برد. نمي بيني كه كافران رستگار نمي شوند. (82)

اين سراي آخرت را از آن كساني ساخته ايم كه در اين جهان نه خواهان برتري جويي هستند و نه خواهان فساد. و سرانجام نيك از آن پرهيزگاران است. (83)

هر كس كه كار نيكي به جاي آرد، بهتر از آن را پاداش يابد و هر كه مرتكب گناهي شود، پس آنان كه مرتكب گناه مي شوند جز به اندازه عملشان مجازات نشوند. (84)

آن كس كه قرآن را بر تو فرض كرده است تو را به وعده گاهت باز مي گرداند. بگو: پروردگار من بهتر مي داند كه چه كسي بر راه راست است و چه كسي در گمراهي آشكار است. (85)

اگر رحمت پروردگارت نبود، اميد آن را نداشتي كه اين كتاب بر تو القا شود. پس نبايد پشتيبان كافران باشي . (86)

پس از آنكه آيات خدا بر تو نازل شد، تو را از آن منحرف نكنند. مردم را به سوي پروردگارت بخوان و از مشركان مباش. (87)

با خداي يكتا خداي ديگري را مخوان. هيچ خدايي جز او نيست. هر چيزي نابودشدني است مگر ذات او. فرمان، فرمان اوست و همه به او باز گردانيده شويد. (88)

را براى كنيزى] زنده باقى مى گذاشت، او از تبهكاران بود (4)

و ما مى خواهيم كه بر كسانى كه در روى زمين به زبونى كشيده شده اند، منت نهيم [و نعمت دهيم] و ايشان را پيشوايان و وارثان گردانيم (5)

و به آنان در روى زمين تمكن بخشيم، و از آنان به فرعون و هامان و سپاهيانشان چيزى كه از آن پروا داشتند، نشان داديم (6)

و به مادر موسى الهام كرديم كه او را شير بده، و چون بر او بيمناك شدى، او را [در جعبه اى] به دريا بيفكن، و مترس و غم مخور، [چرا كه] ما برگرداننده او به سوى تو و گرداننده او از پيامبران هستيم (7)

آنگاه فرعونيان او را [يافتند و] برگرفتند تا سرانجام دشمن و مايه اندوهشان شود، چرا كه فرعون و هامان و سپاهيانشان خطاكار بودند (8)

و همسر فرعون گفت هم براى من و هم براى تو روشنى چشم است، او را نكشيد، چه بسا به ما سود برساند، يا آنكه به فرزندى بگيريمش، و آنان [حقيقت را] در نيافته بودند (9)

و دل مادر موسى به كلى [از اميد و شكيب] خالى شد، چنانكه نزديك بود، اگر دلش را گرم نمى كرديم كه از باور دارندگان باشد، راز او را آشكار كند (10)

و به خواهر او گفت پى او را بگير، آنگاه دورا دور او را مى پاييد، ولى ايشان در نمى يافتند (11)

و از پيش او [نوزاد] را از پذيرفتن پستانها[ى دايگان] باز داشتيم سپس [خواهر موسى] گفت آيا شما را به خانواده اى راهنمايى كنم كه نگهدارى او را براى شما بپذيرند، و خيرخواه او باشند (12)

سرانجام او را به مادرش بازگردانديم تا دل و ديده اش [به او] روشنى يابد و غم نخورد و بداند كه وعده الهى حق است، ولى بيشترينه آنان نمى دانند (13)

و چون [موسى] به كمال بلوغ رسيد و برومند شد، به او حكمت [/ نبوت] و علم بخشيديم و بدينسان نيكوكاران را پاداش دهيم (14)

و او در هنگامى كه مردم شهر [سرگرم و] بى خبر بودند وارد شهر شد، آنگاه در آنجا دو مرد را يافت كه با هم سخت ستيزه مى كردند. اين يك از پيروانش، و آن يك از دشمنانش [بود]، آنگاه كسى كه از پيروانش بود، در برابر كسى كه از دشمنانش بود، از او يارى خواست، پس موسى مشتى به او زد كه كارش ساخته شد. [موسى تكان خورد و] گفت اين كار شيطان بود، كه او دشمن و گمراه كننده اى آشكار است (15)

گفت پروردگارا من بر خود ستم كردم، مرا بيامرز، آنگاه [خداوند] او را آمرزيد، چرا كه او آمرزگار مهربان است (16)

گفت پروردگارا به خاطر لطفى كه در حق من كردى هرگز پشتيبان گناهكاران نخواهم شد (17)

سپس ترسان و نگران در شهر مى گشت، ناگهان همان كسى كه ديروز از او يارى خواسته بود، باز از او فريادرسى خواست. موسى [برآشفت و] به او گفت تو واقعا ندانمكارى (18)

و چون خواست به كسى كه دشمن هردوشان بود حمله برد، گفت اى موسى مى خواهى مرا بكشى همانطور كه ديروز كسى را كشتى، نمى خواهى مگر اينكه زورگوى ستمگرى در اين سرزمين باشى، و نمى خواهى از نيكوكاران باشى (19)

و مردى از دورترين نقطه شهر شتابان آمد [و] گفت اى موسى

بدان كه بزرگان درباره ات هم راى شده اند كه تو را بكشند [از اين شهر] بيرون برو كه من از خيرخواهان توام (20)

آنگاه [موسى] از آنجا ترسان و نگران بيرون شد و گفت پروردگارا مرا از قوم ستمكار نجات بده (21)

و چون رو به سوى مدين نهاد، گفت باشد كه پروردگارم مرا به راه راست راهنمايى كند (22)

و چون به آبشخور مدين رسيد، پيرامون آن گروهى از مردم را يافت كه [اغنام خويش را] آب مى دادند، و از پس ايشان دو زن كه [چارپايان خود را] جمع و جور مى كردند. [موسى] گفت كار و بار شما چيست؟ گفتند ما [به چارپايان خود] آب نمى دهيم تا آنكه شبانان [چارپايان خود را از آبشخور] بازگردانند، و پدر ما پيرى فرتوت است (23)

سپس براى آنها [چارپايانشان را] آب داد، آنگاه رو به سايه آورد، و گفت پروردگارا من به هر خيرى كه برايم بفرستى نيازمندم (24)

سپس يكى از آن دو، در حالى كه با شرم و آزرم گام برمى داشت، به نزد او آمد و گفت پدرم شما را دعوت كرده است كه پاداش آب دهى ات را براى [چارپايان] ما به شما بدهد، و چون [موسى] به نزد او آمد و براى او داستانش را بيان كرد، [شعيب] گفت مترس كه از قوم ستمكار نجات يافتى (25)

يكى از آن دو [دختر] گفت پدرجان او را [با دستمزد] به كار گير كه او بهترين كسى است كه مى توانى به كار بگيرى، هم تواناست و هم درستكار (26)

[شعيب به موسى] گفت من مى خواهم يكى از اين دو دخترم را به همسرى تو درآورم، در قبال اينكه [به

جاى كابين] هشت سال براى من كار كنى، و اگر آن را به ده سال پايان دادى، ميل خودت است، ولى من نمى خواهم بر تو سخت بگيرم، كه مرا، اگر خدا بخواهد، از درستكاران خواهى يافت (27)

[موسى] گفت اين بين من و بين شما باشد كه هر كدام از دو مدت را به سر بردم، از من زياده خواهى نشود، و خداوند بر آنچه مى گوييم ضامن [و شاهد] ماست (28)

و چون موسى مدت [مقرر] را به سر برد و خانواده اش را [همراه خود] برد، از جانب طور آتشى ديد، به خانواده اش گفت صبر كنيد، من [از دور] آتشى ديده ام، شايد از آنجا براى شما خبرى يا پاره آتشى بياورم، باشد كه گرم شويد (29)

و چون به نزديك آن [آتش] آمد، از كرانه وادى ايمن، در جايگاه متبرك، از درخت ندا داده شد كه اى موسى من خداوندم، پروردگار جهانيان (30)

و عصايت را بينداز. چون [انداخت و] آن را نگريست كه مى جنبيد گويى كه مارى بود، پشت كرد [و پا به فرار گذاشت] و برنگشت [گفته شد] اى موسى روى به اين سو كن و مترس، تو از ايمنانى (31)

دستت را در گريبانت كن، تا سپيد و درخشان بدون هيچ بيمارى [پيسى] بيرون آيد، و بازوى خود را از ترس جمع كن، بدان كه اين دو، دو برهان از سوى پروردگارت هستند براى فرعون و بزرگان قومش، كه ايشان قومى نافرمان هستند (32)

[موسى] گفت پروردگارا من يكى از ايشان را كشته ام و مى ترسم كه مرا بكشند (33)

و برادرم هارون از من گشاده زبانتر است، او را ياور من بفرست

كه به صدق من گواهى دهد كه من مى ترسم مرا دروغگو بدانند (34)

فرمود زودا كه تو را با [پيوستن] برادرت نيرومند سازيم و به شما دو تن سلطه دهيم كه با معجزات ما [كه همراه شماست] دستشان به شما نرسد. شما و هر كس از شما پيروى كند پيروزيد (35)

و چون موسى براى آنان معجزات روشنگر ما را آورد، گفتند اين جز جادوى برساخته نيست و ما در حق نياكانمان چنين چيزى نشنيده ايم (36)

و موسى گفت پروردگارم داناتر است كه چه كسى از سوى او رهنمود آورده است، و چه كسى نيك سرانجامى دارد، همانا ستمكاران رستگار نمى شوند (37)

و فرعون گفت اى بزرگان براى شما خدايى جز خود نمى شناسم، و اى هامان براى من آتش بر گل برافروز [/ آجر بپز] و براى من برجى [بلند] برآور، باشد كه به خداى موسى پى ببرم، و من او را از دروغگويان مى دانم (38)

و او و سپاهيانش به ناحق در روى زمين استكبار ورزيدند، و پنداشتند كه ايشان به سوى ما بازگردانده نمى شوند (39)

آنگاه او و سپاهيانش را فرو گرفتيم و آنان را به دريا رها كرديم، پس بنگر كه سرانجام ستمكاران چگونه بوده است. (40)

و آنان را پيشوايانى خوانديم كه به سوى آتش دوزخ دعوت مى كنند، و روز قيامت يارى نمى يابند (41)

و در اين جهان، لعنتى گريبانگيرشان كرديم و در روز قيامت هم ايشان از نفرين زدگان هستند (42)

و به راستى پس از آنكه نسلهاى نخستين را نابود كرديم به موسى كتاب [آسمانى] داديم كه روشنگرى هايى براى مردم و رهنمود و رحمت بود. باشد كه پندگيرند (43)

و تو در جانب غربى [كوه] طور نبودى آنگاه كه با موسى كار [رسالت] سپرى كرديم و تو از گواهان نبودى (44)

ولى [در اين ميان] نسلهايى پديد آورديم و روزگار بر آنان دراز شد و تو در ميان اهل مدين مقيم نبودى كه آيات ما را برايشان بخوانى ولى ما فرستندگان [پيامبران] بوديم (45)

و تو در جانب [غربى كوه] طور نبودى آنگاه كه ندا در داديم، ولى اين [وحى] رحمتى از سوى پروردگار توست كه قومى را كه پيش از تو هشداردهنده اى به سويشان نيامده است، هشدار دهى باشد كه پند بگيرند (46)

و اگر به خاطر كار و كردار پيشينشان مصيبتى به آنان نمى رسيد [و عذابى بر آنان نمى فرستاديم] مى گفتند پروردگارا چرا پيامبرى به سوى ما نفرستادى كه از آيات تو پيروى كنيم و از مومنان باشيم (47)

و چون از جانب ما حق به سوى آنان آمد گفتند چرا او [محمد (ص)] را نظير آنچه به موسى داده بودند، نداده اند؟ آيا آنچه پيشتر به موسى داده شده بود، انكار نكردند؟ گفتند اين دو [تورات و قرآن] جادوهايى هستند كه از همديگر پشتيبانى مى كنند، و گفتند ما همه آنها را منكريم (48)

بگو اگر راست مى گوييد كتابى از سوى خداوند بياوريد كه از اين دو راهنماتر باشد، تا از آن پيروى كنم (49)

و اگر پاسخت را ندادند پس بدان كه ايشان از هوى و هوسهايشان پيروى مى كنند، و كيست گمراه تر از كسى كه بدون رهنمود الهى از هواى نفس خويش پيروى كند، بى گمان خداوند قوم ستمكار را هدايت نمى كند (50)

و براى آنان سخن در سخن پيوستيم باشد كه پندگيرند (51)

كسانى كه پيش از آن به ايشان كتاب آسمانى داده بوديم، به آن ايمان مى آورند (52)

و چون [قرآن] بر آنان خوانده شود گويند به آن ايمان داريم آن حق و از جانب پروردگار ماست، ما پيش از آن اهل تسليم [و باور] بوده ايم (53)

اينانند كه به خاطر صبرى كه ورزيده اند پاداششان دوباره داده شود، و بدى را با نيكى دفع كنند و از آنچه روزيشان كرده ايم انفاق كنند (54)

و چون لغوى بشنوند از آن روى بر مى گردانند و گويند اعمال ما از آن ما و اعمال شما از آن شما، سلام بر شما، ما با نادانان كارى نداريم (55)

تو هر كس را كه دوست دارى هدايت نمى كنى، بلكه خداوند است كه هر كس را كه بخواهد هدايت مى كند و او به ره يافتگان داناتر است (56)

و گويند اگر همراه تو از هدايت پيروى كنيم، از سرزمينمان ربوده و رانده شويم، [بگو] آيا آنان را در حرمى امن جاى نداده ايم كه فرآورده هاى هر چيز - كه روزى اى از جانب ماست - [جمع و] به سوى آنان ارسال مى گردد؟ ولى بيشترينه آنان نمى دانند (57)

و چه بسيار شهرها كه از [شدت رفاه] زندگانيشان سرمستى مى كردند نابود كرديم و اين خانه هايشان است كه پس از آنان جز اندكى مسكون نبوده است، و ما خود وارثانيم (58)

و پروردگار تو نابودگر شهرها نيست مگر آنكه در مركز آنها پيامبرى برانگيزد كه بر آنان آيات ما را بخواند، و ما نابودكنندگان شهرها نيستيم مگر آنكه اهالى آنها ستمگر باشند (59)

و آنچه به شما داده شود بهره زندگانى دنيا و پيرايه آن است، و آنچه

نزد خداوند است بهتر و پايدارتر است، آيا انديشه نمى كنيد (60)

آيا كسى كه به او وعده اى نيكو داده ايم و او دريابنده آن است، مانند كسى است كه به بهره زندگانى دنيا بهره مندش ساخته ايم، سپس در روز قيامت از حاضر شدگان [در صحنه عذاب] است (61)

و روزى كه به ايشان ندا در دهد و فرمايد پس همتايان من كه شما گمان مى برديد، كجا هستند؟ (62)

كسانى كه حكم [عذاب] بر آنان تعلق گرفته گويند پروردگارا اينان كسانى هستند كه ما گمراهشان كرديم، ما همچنان كه خود گمراه بوديم آنان را گمراه كرديم، [اينك] در نزد تو تبرى مى جوييم، ايشان [در واقع] ما را نمى پرستيدند (63)

گفته شود همتايانى را كه قائل بوديد بخوانيد. آنگاه بخوانندشان، ولى آنان به ايشان پاسخ ندهند و عذاب را بنگرند، و تمنا كنند كه كاش ايشان ره يافته بودند (64)

و روزى كه ايشان را ندا در دهد و فرمايد به فرستادگان چه پاسخى داديد؟ (65)

آنگاه در آن روز همه اخبار و احوال بر آنان مشتبه شود، و ايشان همپرسى نكنند (66)

و اما كسى كه توبه كند و ايمان آورد و كارى شايسته در پيش گيرد، چه بسا از رستگاران باشد (67)

و پروردگارت آنچه بخواهد مى آفريند و بر مى گزيند، اختيارى براى آنان نيست، خداوند پاك و فراتر از شركى است كه مى ورزند (68)

و پروردگارت آنچه دلهايشان پنهان مى دارد و آنچه آشكار مى دارد مى داند (69)

و او خداوند است كه خدايى جز او نيست، سپاس او را در آغاز و انجام، و حكم او راست و به سوى او باز گردانده مى شويد (70)

بگو بينديشيد اگر خداوند

شب را بر شما تا روز قيامت پاينده گرداند، چه خدايى جز خداوند براى شما روشنايى به ميان مى آورد، آيا نمى شنويد (71)

بگو بينديشيد اگر خداوند روز را بر شما تا روز قيامت پاينده گرداند، چه خدايى جز خداوند براى شما شب را به ميان مى آورد كه در آن بياراميد، آيا نمى نگريد (72)

و از رحمت او [اين است كه] براى شما شب و روز آفريده است تا در آن بياراميد، و از فضل او روزى خويش بجوييد باشد كه سپاس بگزاريد (73)

و روزى كه به ايشان ندا در دهد و فرمايد پس همتايان من كه شما گمان مى برديد، كجا هستند؟ (74)

و از هر امتى گواهى جدا كنيم و گوييم برهانتان را بياوريد، آنگاه دانند كه حق از آن خداوند است و برساخته شان از ديد آنان گم شود (75)

قارون از قوم موسى بود و بر آنان شوريد و ما به او گنجينه هايى بخشيده بوديم كه كليدهاى آن بر جوانانى نيرومند هم سنگين مى آمد، چنين بود كه قومش به او گفتند شادى مكن بى گمان خداوند شادى زدگان را دوست ندارد (76)

و در آنچه خداوند بر تو بخشيده است، سراى آخرت را بجوى [و در عين حال] بهره ات را از دنيا هم فراموش مكن، و همچنانكه خداوند به تو نيكى كرده است، نيكى كن، و در اين سرزمين فتنه و فساد مجوى كه خداوند تبهكاران را دوست ندارد (77)

گفت همانا به خاطر علمى كه دارم اينها را به من داده اند، آيا نمى دانست كه خداوند پيش از او از ميان نسلها[يى كه بودند] كسانى را كه از او نيرومندتر و مالاندوزتر بودند، نابود

كرده است، و گناهكاران را از گناهانشان نپرسند (78)

آنگاه [قارون] با تجملش در ميان قومش آشكار شد، و كسانى كه خواهان زندگانى دنيا بودند گفتند اى كاش ما نيز مانند آنچه به قارون داده شده است داشتيم، چرا كه او داراى بهره [و مال و منال] كلانى است (79)

و دانش يافتگان گفتند واى بر شما، ثواب الهى براى كسى كه ايمان آورد و نيكوكارى كند بهتر است، و جز شكيبايان آن را فرانگيرد (80)

آنگاه او و خانه اش را به زمين فرو برديم، و كس و كارى نداشت كه در برابر خداوند ياريش دهند و به فريادش هم نرسيدند (81)

و كسانى كه ديروز مقام او را آرزو مى كردند مى گفتند وه كه خداوند روزى را بر هر كس از بندگانش كه بخواهد گشاده مى دارد و بر هر كس كه بخواهد تنگ مى گيرد، اگر خداوند بر ما منت نهاده [و نعمت نداده] بود، ما را نيز فرو مى برد، وه كه كافران رستگار نمى شوند (82)

اين سراى آخرت است، آن را براى كسانى كه در روى زمين نمى خواهند سركشى و تبهكارى كنند، مقرر داشته ايم، و سرانجام نيك از آن پرهيزگاران است (83)

هر كس كه نيكى پيش آرد، او را [پاداشى] بهتر از آن است، و هر كس بدى پيش آورد، بدانند كه كسانى كه كارهاى ناروا انجام مى دهند جز همانند آنچه كرده اند كيفر نيابند (84)

بى گمان كسى كه [احكام] قرآن را بر تو واجب كرد، بازگرداننده تو به بازگشتگاه توست، بگو پروردگارم بهتر مى داند كه چه كسى هدايت پيش آورده است، و چه كسى در گمراهى آشكار است (85)

و اميد نداشتى كه كتاب

آسمانى بر تو فرود آيد، [اين نبود] مگر رحمتى از جانب پروردگارت، پس پشتيبان كافران مباش (86)

و تو را از آيات الهى پس از آنكه بر تو نازل گرديده است باز ندارند، و به سوى پروردگارت بخوان و از مشركان مباش (87)

و در جنب خداوند خدايى ديگر مخوان، كه خدايى جز او نيست، همه چيز فناپذير است، مگر ذات او، حكم او راست، و به سوى او بازگردانده مى شويد (88)

و ايشان درنمى يافتند (9)

و بامداد كرد دل مادر موسى تهى نزديك بود فاش سازدش اگر نه بسته بوديم دلش را تا بشود از ايمان آرندگان (10)

و گفت به خواهر خود جستجويش كن پس نگريستش از دور و ايشان نمى يافتند (11)

و حرام ساختيم بر او شيرخوارگاه ها را (پستانها را) از پيش پس گفت آن زن آيا راهنمائى نكنم شما را به خاندانى كه پرستاريش كنند براى شما و ايشانند براى او نيك خواهان (12)

پس بازگردانيديمش بسوى مادرش تا روشن شود چشمش بدو و اندوهگين نشود و تا بداند كه وعده خدا است حقّ و ليكن بيشترشان نمى دانند (13)

و هنگامى كه رسيد نيروى خود را و استوار شد ارزانى داشتيمش حكم و دانش را و بدينسان پاداش دهيم به نكوكاران (14)

و در آمد به شهر هنگام غفلتى از مردمش پس يافت در آن دو مرد كه كارزار مى كردند اين از دوستانش بود و آن از دشمنانش پس يارى جست از او آنكه از پيروانش بود بر آنكه از دشمنانش بود پس مشتى نواخت بر او موسى كه كارش را ساخت گفت اين از كار شيطان بود همانا او دشمنى است گمراه كننده اى آشكار (15)

گفت پروردگارا همانا ستم به خود نمودم پس بيامرز مرا پس آمرزيد او را كه او است آمرزنده مهربان (16)

گفت پروردگارا بدانچه به من ارزانى داشتى هرگز نشوم پشتيبان گنهكاران (17)

پس بامداد كرد در شهر هراسانى چشم به راه ناگهان آنى كه ياريش كرده بود ديروز به ياريش مى طلبيد گفت بدو موسى توئى همانا گمراهى آشكار (18)

پس گاهى كه خواست خشم آرد بدانكه او دشمن هر دو

بود گفت اى موسى آيا خواهى مرا كشى چنانكه كشتى تنى را ديروز تو همانا نخواهى جز آنكه ستمگرى باشى در زمين و نخواهى كه باشى از اصلاح كنندگان (19)

و آمد مردى از پايان شهر مى دويد گفت اى موسى همانا مردم در انديشه تواند كه بكشندت پس برون شو همانا منم تو را از اندرزگويان (20)

پس برون رفت از آن هراسانى چشم به راه گفت پروردگارا نجاتم ده از گروه ستمگران (21)

و هنگامى كه روى آورد بسوى مدين گفت اميد است پروردگار من رهبريم كند به راه راست (22)

و هنگامى كه وارد شد بر آب مدين يافت بر آن گروهى را از مردم كه آب مى دادند و يافت نزديك ايشان دو زن كه بازمى داشتند (گوسفندان را از گريختن) گفت چيست كار شما گفتند ما آب ندهيم تا بازآيند شبانان (سيراب كنند) و پدر ما پيرى هست فرتوت (23)

پس سيراب كرد براى ايشان سپس بازگشت بسوى سايه و گفت پروردگارا همانا منم بدانچه فرستى به سويم از خير نيازمند (24)

پس بيامدش يكى از آن دو زن كه مى آمد (كه روان بود) بر آزرمى گفت همانا پدرم تو را مى خواند تا بپردازدت مزد آنچه را آب دادى براى ما پس گاهى كه بر او درآمد و خواند بر او داستانها را گفت بيم مدار رها شدى از گروه ستمگران (25)

گفت يكى از آن دو زن اى پدر مزدورش گير كه بهترين آنان كه مزدور گيرى نيرومندى است امين (26)

گفت همانا خواهم كه همسر تو گردانم يكى از دخترانم را اينان بر آنكه مزدورم باشى هشت سال و اگر ده سال

را به پايان آوردى پس از نزد تو است و نخواهم سختى بر تو آرم زود است بيابى مرا اگر خدا خواهد از شايستگان (27)

گفت اين ميان من و تو است كه هر يك از دو سرآمد را به پايان آوردم نباشد ستمى بر من و خدا است بر آنچه گوئيم وكيل (28)

پس گاهى كه پايان آورد موسى سرآمد را و روان گشت با خاندان خويش دريافت از كنار طور آتشى را گفت به خاندان خويش درنگ كنيد كه من آتشى احساس كردم باشد بيارمتان از آن آگهيى يا گيرانه اخگرى شايد شما گرم شويد (29)

پس گاهى كه آمد آن را خوانده شد از كنار راست درّه در سرزمين فرخنده از درخت كه اى موسى همانا منم خدا پروردگار جهانيان (30)

و آنكه بيفكن چوبدست خود را تا گاهى كه نگريستش مى جنبد مانند مارى سبك خيز برگشت روى گردان و به پشت ننگريست اى موسى بيا و نترس كه توئى از ايمن شدگان (31)

فرو بر دستت را در گريبان خويش تا برون آيد تابنده بى آزارى و بازگردان بسوى خود بال خود را از بيم پس اينها دو حجّتند از پروردگار تو بسوى فرعون و كسانش كه بودند ايشان همانا گروهى نافرمانان (32)

گفت پروردگارا كشتم از ايشان تنى را و ترسم كه بكشندم (33)

و برادرم هارون او روانتر است از من در زبان پس بفرستش با من كمكى كه تصديقم كند زيرا مى ترسم كه مرا تكذيب كنند (34)

گفت زود است استوار سازم بازوى تو را به برادرت و بدهم به شما فرمانروائى تا نرسند به شما به آيتهاى ما شما و

هر كه پيروى كند شما را هستيد چيره آيندگان (35)

پس هنگامى كه بيامدشان موسى به آيتهاى ما تابناك گفتند نيست اين جز جادوئى دروغ بسته و نشنيديم بدان در پدران ما پيشينيان (36)

و گفت موسى پروردگار من داناتر است بدانكه هدايت آورده است از نزدش و آنكه براى او است پايان آن سراى همانا رستگار نشوند ستمگران (37)

و گفت فرعون اى قوم ندانم براى شما خدائى جز خويش پس بيفروز برايم اى هامان بر گل پس بساز برايم كوشكى شايد اطّلاع يابم بر خداى موسى و همانا مى پندارمش من از دروغگويان (38)

و سركشى كرد او و لشكرهاى او در زمين به ناروا و پنداشتند كه ايشان بسوى ما بازگردانيده نمى شوند (39)

پس گرفتيم او و سپاهش را و افكنديمشان به دريا پس بنگر چگونه بود فرجام ستمگران (40)

و گردانيديمشان پيشوايانى كه مى خوانند بسوى آتش و روز قيامت يارى نمى شوند (41)

و از پى آورديمشان در اين دنيا لعنتى و روز رستاخيز ايشانند از ناشايستگان (زشت شدگان) (42)

و هرآينه داديم به موسى كتاب را پس از آنكه نابود ساختيم قرنهاى پيشين را بينشهائى براى مردم و راهنمائى و رحمتى شايد ايشان يادآور شوند (43)

و نبودى تو در كنار باخترى هنگامى كه گذرانديم بسوى موسى كار را و نبودى تو از گواهان (44)

ليكن ما پديد آورديم قرنهائى پس دراز شد بر ايشان عمر (روزگار) و نبودى تو جايگزين در مردم مدين بخوانى بر ايشان آيتهاى ما را و ليكن بوديم ما فرستندگان (45)

و نبودى تو در كنار طور هنگامى كه فراخوانديم و ليكن رحمتى از پروردگارت تا بترسانى گروهى را

كه نيامدستشان بيم دهنده اى پيش از تو شايد يادآور شوند (46)

و اگر نبود آنكه گاهى كه برسدشان پيش آمدى بدانچه پيش فرستاده است دستهاى ايشان گويند پروردگارا چرا نفرستادى بسوى ما فرستاده اى تا پيروى كنيم آيتهاى تو را و باشيم از مؤمنان (47)

و هنگامى كه بيامدشان حقّ از نزد ما گفتند چرا داده نشد مانند آنچه داده شد موسى آيا كفر نورزيدند بدانچه داده شد موسى از پيش گفتند دو جادويند پشتيبان همديگر و گفتند هرآينه مائيم به هر كدام كافران (48)

بگو پس بياريد كتابى از نزد خدا راهنماينده تر از اين دو تا پيرويش كنم اگر هستيد راستگويان (49)

پس اگر نپذيرفتند از تو بدان كه همانا پيروى كنند هوسهاى خويش را و كيست گمراه تر از آنكه پيروى كند هوس خود را بى رهبريى از خدا همانا خدا هدايت نكند گروه ستمكاران را (50)

و همانا پيوسته داشتيم براى ايشان گفتار را شايد يادآور شوند (51)

آنان كه داديمشان كتاب را پيش از آن ايشانند بدان ايمان آرندگان (52)

و هر گاه خوانده شود بر ايشان گويند ايمان آورديم بدان همانا آن است حقّ از پروردگار ما همانا بوديم پيش از آن اسلام آرندگان (53)

آنان داده شوند مزد خويش را دوبار بدانچه شكيبائى گزيدند و دور مى كردند به خوبى بدى را و از آنچه روزيشان داديم مى دادند (54)

و هر گاه مى شنيدند بيهده (ياوه) را روى مى گردانيدند از آن و گفتند ما را است كردار ما و شما را است كردار شما سلام بر شما نخواهيم نادانان را (55)

همانا تو رهبرى نكنى آن را كه دوست دارى و ليكن خدا رهبرى كند هر كه

را كه خواهد و او است داناتر به راه يافتگان (56)

و گفتند اگر پيروى كنيم هدايت را با تو ربوده شويم از سرزمين خويش آيا فرمانروائيشان نداديم در حرم امنى كه آورده شود به سويش ميوه هاى همه چيز روزيى از نزد ما ليكن بيشترشان نمى دانند (57)

و بسا نابود كرديم شهرى را كه كامرانى گرفته بود زندگى خويش را پس اينك نشيمنهاى آنان كه نشيمن نشدند پس از ايشان مگر اندكى و بوديم ما ارث برندگان (58)

و نيست پروردگار تو نابودكننده شهرها تا برانگيزد در مادر آنها پيمبرى كه خواند بر ايشان آيتهاى ما را و نيستيم ما نابودكننده شهرها مگر و مردم آنهايند ستمگران (59)

و آنچه داده شديد از چيزى پس بهره زندگانى دنيا و زيور آن است و آنچه نزد خدا است بهتر و پايدارتر است آيا بخرد نمى يابيد (60)

آيا آن را كه وعده اى داديم وعده نيكى پس او است بدان رسنده مانند آن است كه كاميابيش داديم كاميابى زندگانى دنيا سپس او است روز قيامت از احضارشدگان (61)

و روزى كه خواندشان پس گويد كجايند شريكان من آنان كه بوديد مى پنداشتيد (62)

گفتند آنان كه فرود آمده بود بر ايشان سخن پروردگار اينانند كه گمراه كرديم گمراهشان كرديم بدانسان كه گمراه شديم بيزارى جستيم به سويت نبودند ما را پرستندگان (63)

و گفته شد بخوانيد شريكان خود را پس خواندند ايشان را پس پاسخ نگفتندشان و ديدند عذاب را اگر بودند هدايت مى شدند (64)

و روزى كه خواندشان پس گويد چه چيز پاسخ گفتيد به فرستادگان (65)

پس كور شود بر ايشان آگهى ها در آن روز پس از همديگر نپرسند

(66)

امّا آنكه توبه كند و ايمان آرد و كردار شايسته كند پس اميد است آنكه باشد از رستگاران (67)

و پروردگارت مى آفريند هر آنچه خواهد و برگزيند نيستشان اختيارى منزّه و برتر است خدا از آنچه شرك ورزند (68)

و پروردگار تو داند آنچه نهان مى دارد سينه هاى ايشان و آنچه پديدار كند (69)

و او است خدا نيست خدائى جز او براى او است سپاس در آغاز و انجام و براى او است حكم و به سويش بازگردانيده شويد (70)

بگو آيا ديده ايد اگر بگرداند خدا بر شما شب را پيوسته تا روز رستاخيز كدام خدا است جز خدا كه بيارد شما را پرتوى آيا نمى شنويد (71)

بگو آيا ديده ايد اگر گرداند خدا بر شما روز را هميشگى تا روز قيامت كدام خدا است جز خدا كه آوردتان شبى كه آرامش گيريد در آن آيا نمى بينيد (72)

و از رحمتش نهاد براى شما شب و روز را تا بياراميد در آن و تا جوئيد از فضلش و شايد سپاسگزاريد (73)

و روزى كه بخواندشان پس گويد كجا است شريكانم آنان كه بوديد مى پنداشتيد (74)

و گرفتيم از هر ملّتى گواهى و گفتيم بياريد دستاويز خويش را پس دانستند آنكه حقّ از آن خدا است و گم شد از ايشان آنچه بودند دروغ مى بستند (75)

همانا قارون بود از قوم موسى پس سركشى كرد بر ايشان و داديمش از گنجها آنچه كليدهايش گران مى آيد بر گروه نيرومند هنگامى كه گفتند بدو قومش شادمانى نكن كه خدا دوست ندارد شادمانان را (76)

و بجوى در آنچه خدا به تو داده است خانه آخرت را و فراموش

مكن بهره خويش را از دنيا و نكوئى كن چنانكه نكوئى كرد به تو خدا و نجوى تباهى را در زمين همانا خدا دوست ندارد تبهكاران را (77)

گفت جز اين نيست كه داده شدش بر دانشى نزد من آيا نمى داند كه خدا نابود كرد پيش از او از قرنها آنكه سخت تر از او بود در نيرو و بيشتر در گروه و پرسش نشوند از گناهانشان گنهكاران (78)

پس برون شد بر قومش در زيور خويش گفتند آنان كه خواهند زندگانى دنيا را كاش ما را مى بود مانند آنچه داده شده است قارون همانا او است داراى بهره گران (79)

و گفتند آنان كه داده شدند دانش را واى بر شما پاداش خدا بهتر است براى آنكه ايمان آرد و كردار شايسته كند و داده نشوند آن را مگر شكيبايان (80)

پس فروبرديم او و خانه او را در زمين و نبود برايش دسته اى كه ياريش كنند جز خدا و نبود از يارى شدگان (81)

و بامداد كردند آنان كه آرزو مى كردند جاى او را ديروز مى گفتند واى گوئيا خدا مى گشايد روزى را براى هر كه خواهد از بندگانش و تنگ مى گرداند اگر نه منّت مى نهاد خدا بر ما هرآينه فرومى برد ما را واى گوئيا رستگار نشوند كافران (82)

اينك خانه آخرت نهيمش براى آنان كه نجويند برتريى در زمين و نه تبهكاريى و فرجام است از آنِ پرهيزكاران (83)

آنكه خوبى را آرد وى را است بهتر از آن و آنكه بدى را آرد پس كيفر نشوند آنان كه كردار زشت كنند مگر آنچه را بودند مى كردند (84)

همانا آنكه بايسته داشت بر تو قرآن

را بازگرداننده است تو را بسوى بازگشتگاه بگو پروردگارم داناتر است كه هدايت را آورده و كيست آنكه او است در گمراهى آشكار (85)

و نبودى تو اميدوار بدانكه افكنده شود به سويت كتاب مگر رحمتى از پروردگارت پس نباش البتّه پشتيبانى براى كافران (86)

و بازندارندت از آيتهاى خدا پس از آنكه فرستاده شد به سويت و بخوان بسوى پروردگار خويش و نباش از شرك ورزان (87)

و نخوان با خدا خداى ديگرى نيست خدائى جز او هر چيزى نابود است جز رويش او را است حكم و به سويش بازگردانيده شويد (88)

one of the apostles.’

8 Then Pharaoh’s kinsmen picked him up that he might be to them an enemy and a cause of grief. Indeed Pharaoh and Haman and their hosts were iniquitous.

9 Pharaoh’s wife said [to Pharaoh], ‘[This infant will be] a [source of] comfort to me and to you. Do not kill him. Maybe he will benefit us, or we will adopt him as a son.’ And they were not aware.

10 The heart of Moses’ mother became desolate, and indeed she was about to divulge it had We not fortified her heart so that she might have faith [in Allah’s promise].

11 She said to his sister, ‘Follow him.’ So she watched him from a distance, while they were not aware.

12 We had forbidden him to be suckled by any nurse since before. So she said, ‘Shall I show you a household that will take care of him for you and will be his well-wishers?’

13 Thus We restored him to his mother so that she might be comforted and not grieve, and that she might know that Allah’s promise is true, but most of them do not know.

14 When he came of age and became fully matured, We gave him judgement and knowledge, and thus do We reward the virtuous.

15 [One day] he entered the city at a time when its people dwelt in distraction. He found there two men fighting, this one from among his followers, and that one from his enemies. The one who was

from his followers sought his help against him who was from his enemies. So Moses hit him with his fist, whereupon he expired. He said, ‘This is of Satan’s doing. Indeed he is an enemy, manifestly misguiding.’

16 He said, ‘My Lord! I have wronged myself. Forgive me!’ So He forgave him. Indeed He is the All-forgiving, the All-merciful.

17 He said, ‘My Lord! As You have blessed me, I will never be a supporter of the guilty.’

18 He rose at dawn in the city, fearful and vigilant, when behold, the one who had sought his help the day before, shouted for his help [once again]. Moses said to him, ‘You are indeed manifestly perverse!’

19 But when he wanted to strike him who was an enemy of both of them, he said, ‘Moses, do you want to kill me, just like the one you killed yesterday? You just want to be a tyrant in the land, and you do not desire to be of those who bring about reform.’

20 And there came a man from the city outskirts, hurrying. He said, ‘Moses! The elite are indeed conspiring to kill you. So leave. I am indeed your well-wisher.’

21 So he left the city, fearful and vigilant. He said, ‘My Lord! Deliver me from the wrongdoing lot.’

22 And when he turned his face toward Midian, he said, ‘Maybe my Lord will show me the right way.’

23 When he arrived at the well of Midian, he found there a throng of people

watering [their flocks], and he found, besides them, two women holding back [their flock]. He said, ‘What is your business?’ They said, ‘We do not water [our flock] until the shep-herds have driven out [their flocks], and our father is an aged man.’

24 So he watered [their flock] for them. Then he withdrew toward the shade and said, ‘My Lord! I am indeed in need of any good You may send down to me!’

25 Then one of the two women approached him, walking bashfully. She said, ‘Indeed my father invites you to pay you the wages for watering [our flock] for us.’ So when he came to him and recounted the story to him, he said, ‘Do not be afraid. You have been delivered from the wrongdoing lot.’

26 One of the two women said, ‘Father, hire him. Indeed the best you can hire is a powerful and trustworthy man.’

27 He said, ‘Indeed I desire to marry you to one of these two daughters of mine, on condition that you hire yourself to me for eight years. And if you complete ten, that will be up to you, and I do not want to be hard on you. God willing, you will find me to be one of the righteous.’

28 He said, ‘This will be [by consent] between you and me. Whichever of the two terms I complete, there shall be no reprisal against me, and Allah is witness over what we say.’

29 So when Moses completed the term and

set out with his family, he descried a fire on the side of the mountain. He said to his family, ‘Wait! Indeed I descry a fire! Maybe I will bring you some news from it, or a brand of fire so that you may warm your-selves.’

30 When he approached it, he was called from the right bank of the valley at the blessed spot from the tree: ‘Moses! Indeed I am Allah, the Lord of all the worlds!’

31 And: ‘Throw down your staff!’ And when he saw it wriggling as if it were a snake, he turned his back [to flee], without looking back. ‘Moses! Come forward, and do not be afraid. Indeed you are safe.’

32 ‘Insert your hand into your bosom. It will emerge white, without any fault, and keep your arms drawn in awe to your sides. These shall be two proofs from your Lord to Pharaoh and his elite. They are indeed a transgressing lot.’

33 He said, ‘My Lord! Indeed I have killed one of their men, so I fear they will kill me.

34 Aaron, my brother—he is more eloquent than me in speech. So send him with me as a helper to confirm me, for I fear that they will impugn me.’

35 He said, ‘We will strengthen your arm by means of your brother, and invest both of you with such authority that they will not touch you. With the help of Our signs, you two, and those who follow the two of you, shall

be the victors.’

36 When Moses brought them Our manifest signs, they said, ‘This is nothing but concocted magic. We never heard of such a thing among our forefathers.’

37 Moses said, ‘My Lord knows best who brings guidance from Him, and in whose favour the outcome of that abode will be. The wrongdoers will not be felicitous.’

38 Pharaoh said, ‘O [members of the] elite! I do not know of any god that you may have other than me. Haman, light for me a fire over clay, and build me a tower so that I may take a look at Moses’ god, and indeed I consider him to be a liar!’

39 He and his hosts acted arrogantly in the land unduly, and thought they would not be brought back to Us.

40 So We seized him and his hosts, and threw them into the sea. So observe how was the fate of the wrongdoers!

41 We made them leaders who invite to the Fire, and on the Day of Resurrection they will not receive any help.

42 We made a curse pursue them in this world, and on the Day of Resurrection they will be among the disfigured.

43 Certainly We gave Moses the Book, after We had destroyed the former generations, as [a set of] eye-openers for mankind, and as guidance and mercy so that they may take admonition.

44 You were not on the western side when We revealed the commandments to Moses, nor were you among the witnesses.

45 But

We brought forth other generations and time took its toll on them. And you did not dwell among the people of Midian reciting to them Our signs, but it is We who are the senders [of the apostles].

46 And you were not on the side of the Mount when We called out [to Moses], but [We have sent you as] a mercy from your Lord that you may warn a people to whom there did not come any warner before you, so that they may take admonition.

47 And lest—should an affliction visit them because of what their hands have sent ahead—they should say, ‘Our Lord! Why did You not send us an apostle so that we might have followed Your signs and been among the faithful?’

48 But when there came to them the truth from Us, they said, ‘Why has he not been given the like of what Moses was given?’ Did they not disbelieve what Moses was given before, and said, ‘Two magicians abetting each other,’ and said, ‘Indeed we disbelieve both of them’?

49 Say, ‘Then bring some Book from Allah better in guidance than the two so that I may follow it, should you be truthful.’

50 Then if they do not respond to you[r] [summons] know that they only follow their desires. And who is more astray than him who follows his desires without any guid-ance from Allah? Indeed Allah does not guide the wrongdoing lot.

51 Certainly We have concatenated the Word for them so that they

may take admoni-tion.

52 Those to whom We gave the Book before it are the ones who believe in it,

53 and when it is recited to them, they say, ‘We believe in it. It is indeed the truth from our Lord. Indeed we were muslims [even] before it [came].’

54 Those will be given their reward two times for their patience. They repel evil [con-duct] with good, and spend out of what We have provided them,

55 and when they hear vain talk, they avoid it and say, ‘Our deeds belong to us, and your deeds belong to you. Peace be to you. We do not court the ignorant.’

56 You cannot guide whomever you wish, but [it is] Allah [who] guides whomever He wishes, and He knows best those who are guided.

57 They say, ‘Should we follow the guidance with you, we will be dispossessed of our territory.’ Did We not establish a secure sanctuary for them where fruits of all kinds are brought as a provision from Us? But most of them do not know.

58 How many a town We have destroyed that transgressed in its lifestyle! There lie their dwellings, uninhabited after them except by a few, and We were the [sole] inheri-tors.

59 Your Lord would not destroy the towns until He had raised an apostle in their mother city to recite to them Our signs. We would never destroy the towns except when their people were wrongdoers.

60 Whatever things you have been given are only the

wares of the life of this world and its glitter, and what is with Allah is better and more lasting. Will you not apply reason?

61 Is he to whom We have given a good promise, which he will receive, like him whom We have provided the wares of the life of this world, but who will be arraigned on the Day of Resurrection?

62 The day He will call out to them and say, ‘Where are My partners that you used to claim?’

63 Those against whom the word had become due will say, ‘Our Lord! These are the ones whom we have perverted. We perverted them as we were perverse ourselves. We plead for non-liability before You: it was not us that they worshipped.’

64 It will be said, ‘Invoke your partners!’ So they will invoke them, but they will not respond to them, and they will sight the punishment, wishing they had followed guid-ance.

65 The day He will call out to them and say, ‘What response did you give to the apos-tles?’

66 The news that day shall be blacked out for them, so they will not question one another.

67 As for him who repents and develops faith and acts righteously, maybe he will be among the felicitous.

68 Your Lord creates whatever He wishes and chooses. They have no choice. Immacu-late is Allah and exalted above [having] any partners they ascribe [to Him].

69 Your Lord knows whatever their breasts conceal, and whatever they disclose.

70 He is Allah,

there is no god except Him. All praise belongs to Him in this world and the Hereafter. All judgement belongs to Him, and to Him you will be brought back.

71 Say, ‘Tell me, if Allah were to make the night perpetual over you until the Day of Resurrection, what god other than Allah could bring you light? Will you not then listen?’

72 Say, ‘Tell me, if Allah were to make the day perpetual over you until the Day of Resurrection, what god other than Allah could bring you night wherein you could rest? Will you not then perceive?’

73 Out of His mercy He has made for you the night and the day, that you may rest therein and that you may seek from His grace and so that you may give thanks.

74 The day He will call out to them and say, ‘Where are My partners that you used to claim?’

75 We shall draw from every nation a witness and say, ‘Produce your evidence.’ Then they will know that all reality belongs to Allah and what they used to fabricate will forsake them.

76 Korah indeed belonged to the people of Moses, but he bullied them. We had given him so much treasures that their keys indeed proved heavy for a band of stalwarts. When his people said to him, ‘Do not exult! Indeed Allah does not like the exultant.

77 By the means of what Allah has given you, seek the abode of the Hereafter, while not forgetting your

share of this world. Be good [to others] just as Allah has been good to you, and do not try to cause corruption in the land. Indeed Allah does not like the agents of corruption.’

78 He said, ‘I have indeed been given [all] this because of the knowledge that I have.’ Did he not know that Allah had already destroyed before him some of the generations who were more powerful than him and greater in amassing [wealth]? The guilty will not be questioned about their sins.

79 So he emerged before his people in his finery. Those who desired the life of the world said, ‘We wish we had like what Korah has been given! Indeed he is greatly fortunate.’

80 Those who were given knowledge said, ‘Woe to you! Allah’s reward is better for someone who has faith and acts righteously, and no one will receive it except the patient.’

81 So We caused the earth to swallow him and his house, and he had no party that might protect him from Allah, nor could he rescue himself.

82 By dawn those who longed to be in his place the day before were saying, ‘Don’t you see that Allah expands the provision for whomever He wishes of His servants, and tightens it? Had Allah not shown us favour, He might have made the earth swallow us too. Don’t you see that the faithless do not prosper.’

83 This is the abode of the Hereafter which We shall grant to those who do not

desire to domineer in the earth nor to cause corruption, and the outcome will be in favour of the Godwary.

84 Whoever brings virtue shall receive [a reward] better than it, but whoever brings vice—those who commit misdeeds shall not be requited except for what they used to do.

85 Indeed He who has revealed to you the Qur’an will surely restore you to the place of return. Say, ‘My Lord knows best him who brings guidance and him who is in manifest error.’

86 You did not expect that the Book would be delivered to you; but it was a mercy from your Lord. So do not be ever an advocate of the faithless.

87 Do not ever let them bar you from Allah’s signs after they have been sent down to you. Invite to your Lord, and never be one of the polytheists.

88 And do not invoke another god besides Allah; there is no god except Him. Everything is to perish except His Face. All judgement belongs to Him, and to Him you will be brought back.

a favor upon those who were deemed weak in the land, and to make them the Imams, and to make them the heirs, (5)

And to grant them power in the land, and to make Firon and Haman and their hosts see from them what they feared. (6)

And We revealed to Musa's mothers, saying: Give him suck, then when you fear for him, cast him into the river and do not fear nor grieve; surely We wi!l bring him back to you and make him one of the messengers. (7)

And Firon's family took him up that he might be an enemy and a grief for them; surely Firon and Haman and their hosts were wrongdoers. (8)

And Firon's wife said: A refreshment of the eye to me and to you; do not slay him; maybe he will be useful to us, or we may take him for a son; and they did not perceive. (9)

And the heart of Musa's mother was free (from anxiety) she would have almost disclosed it had We not strengthened her heart so that she might be of the believers. (10)

And she said to his sister: Follow him up. So she watched him from a distance while they did not perceive, (11)

And We ordained that he refused to suck any foster mother before, so she said: Shall I point out to you the people of a house who will take care of him for you, and they will be benevolent to him? (12)

So We gave

him back to his mother that her eye might be refreshed, and that she might no grieve, and that she might know that the promise of Allah is true, but most of them do not know. (13)

And when he attained his maturity and became full grown, We granted him wisdom and knowledge; and thus do We reward those who do good (to others). (14)

And he went into the city at a time of unvigilance on the part of its people, so he found therein two men fighting, one being of his party and the other of his foes, and he who was of his party cried out to him for help against him who was of his enemies, (15)

He said: My Lord! surely I have done harm to myself, so do Thou protect me. So He protected him; surely He is the Forgiving, the Merciful. (16)

He said: My Lord! because Thou hast bestowed a favor on me, I shall never be a backer of the guilty. (17)

And he was in the city, fearing, awaiting, when lo! he who had asked his assistance the day before was crying out to him for aid. Musa said to him: You are most surely one erring manifestly. (18)

So when he desired to seize him who was an enemy to them both, he said: O Musa! do you intend to kill me as you killed a person yesterday? You desire nothing but that you should be a tyrant in the land, and you do

not desire to be of those who act aright. (19)

And a man came running from the remotest part of the city. He said: O Musa! surely the chiefs are consulting together to slay you, therefore depart (at once); surely I am of those who wish well to you. (20)

So he went forth therefrom, fearing, awaiting, (and) he said: My Lord! deliver me from the unjust people. (21)

And when he turned his face towards Madyan, he said: Maybe my Lord will guide me in the right path. (22)

And when he came to the water of Madyan, he found on it a group of men watering, and he found besides them two women keeping back (their flocks). He said: What is the matter with you? They said: We cannot water until the shepherds take away (their sheep) (23)

So he watered (their sheep) for them, then went back to the shade and said: My Lord! surely I stand in need of whatever good Thou mayest send down to me. (24)

Then one of the two women came to him walking bashfully. She said: My father invites you that he may give you the reward of your having watered for us. So when he came to him and gave to him the account, he said: Fear not, you are secure from the unjust p (25)

Said one of them: O my father! employ him, surely the best of those that you can employ is the strong man, the faithful one. (26)

He said: I

desire to marry one of these two daughters of mine to you on condition that you should serve me for eight years; but if you complete ten, it will be of your own free will, and I do not wish to be hard to you; if Allah please, you will find me o (27)

He said: This shall be (an agreement) between me and you; whichever of the two terms I fulfill, there shall be no wrongdoing to me; and Allah is a witness of what we say. (28)

So when Musa had fulfilled the term, and he journeyed with his family, he perceived on this side of the mountain a fire. He said to his family: Wait, I have seen a fire, maybe I will bring to you from it some news or a brand of fire, so that you may warm (29)

And when he came to it, a voice was uttered from the right side of the valley in the blessed spot of the bush, saying: O Musa! surely I am Allah, the Lord of the worlds. (30)

And saying: Cast down you staff. So when he saw it in motion as if it were a serpent, he turned back retreating, and did not return. O Musa! come forward and fear not; surely you are of those who are secure; (31)

Enter your hand into the opening of your bosom, it will come forth white without evil, and draw your hand to yourself to ward off fear: so these two shall be

two arguments from your Lord to Firon and his chiefs, surely they are a transgressing people. (32)

He said: My Lord! surely I killed one of them, so I fear lest they should slay me; (33)

And my brother, Haroun, he is more eloquent of tongue than I, therefore send him with me as an aider, verifying me: surely I fear that they would reject me. (34)

He said: We will strengthen your arm with your brother, and We will give you both an authority, so that they shall not reach you; (go) with Our signs; you two and those who follow you shall be uppermost. (35)

So when Musa came to them with Our clear signs, they said: This is nothing but forged enchantment, and we never heard of it amongst our fathers of old. (36)

And Musa said: My Lord knows best who comes with guidance from Him, and whose shall be the good end of the abode; surely the unjust shall not be successful. (37)

And Firon said: O chiefs! I do not know of any god for you besides myself; therefore kindle a fire for me, O Haman, for brick, then prepare for me a lofty building so that I may obtain knowledge of Musa's god, and most surely I think him to be one of the (38)

And he was unjustly proud in the land, he and his hosts, and they deemed that they would not be brought back to Us. (39)

So We caught hold of him and his

hosts, then We cast them into the sea, and see how was the end of the unjust. (40)

And We made them Imams who call to the fire, and on the day of resurrection they shall not be assisted. (41)

And We caused a curse to follow them in this world, and on the day of resurrection they shall be of those made to appear hideous. (42)

And certainly We gave Musa the Book after We had destroyed the former generations, clear arguments for men and a guidance and a mercy, that they may be mindful. (43)

And you were not on the western side when We revealed to Musa the commandment, and you were not among the witnesses; (44)

But We raised up generations, then life became prolonged to them; and you were not dwelling among the people of Madyan, reciting to them Our communications, but We were the senders. (45)

And you were not on this side of the mountain when We called, but a mercy from your Lord that you may warn a people to whom no warner came before you, that they may be mindful. (46)

And were it not that there should befall them a disaster for what their hands have sent before, then they should say: Our Lord! why didst Thou not send to us a messenger so that we should have followed Thy communications and been of the believers ! (47)

But (now) when the truth has come to them from Us, they say: Why is he not

given the like of what was given to Musa? What! did they not disbelieve in what Musa was given before? They say: Two magicians backing up each other; and they say: Surely we are un (48)

Say: Then bring some (other) book from Allah which is a better guide than both of them, (that) I may follow it, if you are truthful. (49)

But if they do not answer you, then know that they only follow their low desires; and who is more erring than he who follows his low desires without any guidance from Allah? Surely Allah does not guide the unjust people. (50)

And certainly We have made the word to reach them so that they may be mindful. (51)

(As to) those whom We gave the Book before it, they are believers in it. (52)

And when it is recited to them they say: We believe in it surely it is the truth from our Lord; surely we were submitters before this. (53)

These shall be granted their reward twice, because they are steadfast and they repel evil with good and spend out of what We have given them. (54)

And when they hear idle talk they turn aside from it and say: We shall have our deeds and you shall have your deeds; peace be on you, we do not desire the ignorant. (55)

Surely you cannot guide whom you love, but Allah guides whom He pleases, and He knows best the followers of the right way. (56)

And they say:

If we follow the guidance with you, we shall be carried off from our country. What ! have We not settled them in a safe, sacred territory to which fruits of every kind shall be drawn?-- a sustenance from Us; but most of them do not know. (57)

And how many a town have We destroyed which exulted in its means of subsistence, so these are their abodes, they have not been dwelt in after them except a little, and We are the inheritors, (58)

And your Lord never destroyed the towns until He raised in their metropolis a messenger, reciting to them Our communications, and We never destroyed the towns except when their people were unjust. (59)

And whatever things you have been given are only a provision of this world's life and its adornment, and whatever is with Allah is better and more lasting; do you not then understand? (60)

Is he to whom We have promised a goodly promise which he shall meet with like him whom We have provided with the provisions of this world's life, then on the day of resurrection he shall be of those who are brought up? (61)

And on the day when He will call them and say: Where are those whom you deemed to be My associates? (62)

Those against whom the sentence has become confirmed will say: Our Lord! these are they whom we caused to err; we caused them to err as we ourselves did err; to Thee we declare ourselves to be

clear (of them); they never served Us. (63)

And it will be said: Call your associate-gods. So they will call upon them, but they will not answer them, and they shall see the punishment; would that they had followed the right way! (64)

And on the day when He shall call them and say: What was the answer you gave to the messengers? (65)

Then the pleas shall become obscure to them on that day, so they shall not ask each other. (66)

But as to him who repents and believes and does good, maybe he will be among the successful: (67)

And your Lord creates and chooses whom He pleases; to choose is not theirs; glory be to Allah, and exalted be He above what they associate (with Him). (68)

And your Lord knows what their breasts conceal and what they manifest. (69)

And He is Allah, there is no god but He! All praise is due to Him in this (life) and the hereafter, and His is the judgment, and to Him you shall be brought back. (70)

Say: Tell me, if Allah were to make the night to continue incessantly on you till the day of resurrection, who is the god besides Allah that could bring you light? Do you not then hear? (71)

Say: Tell me, if Allah were to make the day to continue incessantly on you till the day of resurrection, who is the god besides Allah that could bring you the night in which you take rest? Do

you not then see? (72)

And out of His mercy He has made for you the night and the day, that you may rest therein, and that you may seek of His grace, and that you may give thanks. (73)

And on the day when He shall call them and say: Where are those whom you deemed to be My associates? (74)

And We will draw forth from among every nation a witness and say: Bring your proof; then shall they know that the truth is Allah's, and that which they forged shall depart from them. (75)

Surely Qaroun was of the people of Musa, but he rebelled against them, and We had given him of the treasures, so much so that his hoards of wealth would certainly weigh down a company of men possessed of great strength. When his people said to him: Do not (76)

And seek by means of what Allah has given you the future abode, and do not neglect your portion of this world, and do good (to others) as Allah has done good to you, and do not seek to make mischief in the land, surely Allah does not love the mischief-mak (77)

He said: I have been given this only on account of the knowledge I have. Did he not know that Allah had destroyed before him of the generations those who were mightier in strength than he and greater in assemblage? And the guilty shall not be asked about (78)

So he went forth to his people

in his finery. Those who desire this world's life said: O would that we had the like of what Qaroun is given; most surely he is possessed of mighty good fortune. (79)

And those who were given the knowledge said: Woe to you! Allah's reward is better for him who believes and does good, and none is made to receive this except the patient. (80)

Thus We made the earth to swallow up him and his abode; so he had no body of helpers to assist him against Allah nor was he of those who can defend themselves. (81)

And those who yearned for his place only the day before began to say: Ah! (know) that Allah amplifies and straitens the means of subsistence for whom He pleases of His servants; had not Allah been gracious to us, He would most surely have abased us; ah! ( (82)

(As for) that future abode, We assign it to those who have no desire to exalt themselves in the earth nor to make mischief and the good end is for those who guard (against evil) (83)

Whoever brings good, he shall have better than it, and whoever brings evil, those who do evil shall not be rewarded (for) aught except what they did. (84)

Most surely He Who has made the Quran binding on you will bring you back to the destination. Say: My Lord knows best him who has brought the guidance and him who is in manifest error. (85)

And you did not expect that

the Book would be inspired to you, but it is a mercy from your Lord, therefore be not a backer-up of the unbelievers. (86)

And let them not turn you aside from the communications of Allah after they have been revealed to you, and call (men) to your Lord and be not of the polytheists. (87)

And call not with Allah any other god; there is no god but He, every thing is perishable but He; His is the judgment, and to Him you shall be brought back. (88)

enemy and [a source of] sadness for them. Pharaoh and Haman as well as their troops were so mistaken!

(9) Pharaoh's wife said: "[He'll be] a comfort for me and for you. Do not kill him! Perhaps he'll benefit us, or we'll adopt him as a son." They did not suspect [a thing].

(10) Next morning the vitals of Moses' mother felt empty; she almost revealed who he was, if We had not bound up her heart so she would be a believer.

(11) She told his sister: "Keep track of him." So she watched out for him from a distance while they did not notice it.

(12) We kept him from nursing at first, and so she said: "Shall I lead you to a family who will look after him for you? They will take good care of him."

(13) Thus We restored him to his mother so he might comfort her and she would not feel so sad, and so she would know that God's promise is true, even though most of them do not realize it.

(14) When he reached maturity and came of age, We gave him discretion and knowledge. Thus We reward those who act kindly.

(15) He entered the city at a time when its people were lax, and found two men fighting there, one from his own sect and the other from his enemy's. The one who was from his own faction appealed for his assistance against the one who was from his enemy's. Moses punched him and

he finished him off! He said: "This is some of Satan's work; he is such an enemy, a plain misleader."

(16) He said: "My Lord, I have wronged my own soul. Forgive me!" So He forgave him; He is the Forgiving, the Merciful.

(17) He said: "My Lord, since You have shown me such favor, I shall never back up any criminals [again]."

(18) Yet he felt fearful next morning in the city; he was on the alert, when the man he had tried to support the day before called out to him for help [again]. Moses told him: "You are clearly a troublemaker."

(19) When he wanted to catch the one who was an enemy to them both, he said: "Moses, do you want to kill me just as you killed another person yesterday? You only want to become a bully on earth; you do not want to be a reformer."

(20) A man came hurrying up from the further end of the city; he said: "Moses, the councilmen are deliberating about you, whether they should execute you. Clear out! I am giving you sincere advice."

(21) He left it fearfully, on the alert. He said: "My Lord, save me from such wrongdoing folk!"

(22) As he made his way towards Midian, he said: "Perhaps my Lord will guide me along some level path."

(23) When he approached the water of Midian, he found a company of people watering [their flocks] there, and found two women besides them, holding theirs off at a distance.

He said: "What's the matter with you?" They both said: "We may not draw any water until the herdsmen move on. Our father is an elderly gentleman."

(24) So he did the watering for them. Then he went off to [rest in] the shade, and said: "My Lord, I am poor enough to accept anything You may grant me."

(25) One of the girls came up to him, walking bashfully. She said; "My father invites you, in order to reward you with some [sort of] payment since you have done the watering for us." When he came up to him, he told him the stories . He said: "Do not fear; you have escaped from wrongdoing folk."

(26) One of the two (girls) said: "My father, hire him! The best man you can hire is someone who is strong, trustworthy."

(27) He said: "I want to marry you to one of these daughters of mine, provided you hire yourself out to me for eight seasons. If you should complete ten, then that will be your own affair. I do not want to be hard on you; you will find me an honorable man, if God so wishes."

(28) He said: "That is up to you and me; whichever term I may serve out, there will be no injustice done to me. God is a Trustee for anything we say."

(29) When Moses had completed the term [that he had promised to work] and was travelling away with his family, he glimpsed a fire on a

slope of Mount [Sinai]. He told his family: "Stay here! I've glimpsed a fire. Perhaps I may bring you some news from it, or an ember from the fire so you may warm yourselves."

(30) So when he came up to it, someone called out to him from the tree in the blessed hollow on the right bank of the valley: "Moses, I am God, Lord of the Universe!"

(31) And then: "Throw down your staff." When he saw it twitching as if it were possessed, he turned around and tried to escape. "Moses, come closer and do not act afraid. You will be safe!

(32) Slip your hand into your shirtfront; it will come out white without being harmed. And gather up your courage against any apprehension. These will be two proofs from your Lord for Pharaoh and his councillors; they have been such immoral folk.

(33) He said: "My Lord, I killed a person among them, and fear they may execute me.

(34) My brother Aaron is more convincing with his tongue; send him along with me to back me up and vouch for me. I fear they will talk me out of it."

(35) He said: "We shall strengthen your arm by means of your brother and grant both of you authority so they will not overtake either of you. Because of Our signs, you both will win out, as well as anyone who follows you."

(36) When Moses brought them Our clear signs, they said: "This is only some contrived magic.

We have not heard of this through our early forefathers."

(37) Moses said: "My Lord is quite Aware as to who brings guidance from His presence and who will attain the Home in the end. Wrongdoers do not succeed."

(38) Pharaoh said: "Councilmen, I have not known any god for you except myself. Light [a kiln] for me, Haman, for some clay, and build me a tower so I may climb up to Moses' god. Still I think he's a liar!"

(39) Both he and his troops acted overproud on Earth without any right [to be so]. They thought they would never return to Us.

(40) We seized him and his troops and hurled them into the deep. See how the outcome was for wrongdoers!

(41) We turned them into leaders who invite [men] to the Fire. On Resurrection Day they will not be supported.

(42) We shall let a curse follow them in this world, while on Resurrection Day they will look hideous.

(43) We gave Moses the Book after We had wiped out the earliest generations [to serve] as insights for mankind, and for guidance and mercy so they might bear it in mind.

(44) You [Muhammad], were not (present) on the western slope when We settled the matter for Moses, nor were you a witness;

(45) but We raised up some generations, and [their] lifetime was prolonged for them. Nor were you a resident among the people of Midian, reciting Our signs to them, but We were [to send] emissaries.

(46) You

were not on the slope of Mount [Sinai] when We called out, but [have been sent] as a mercy from your Lord so you might warn a folk whom no warner had come to before you, so that they might bear it in mind.

(47) If only some calamity would strike them because of what [evil] their hands have sent on ahead, and so they would say: "Our Lord, if only you had sent us some messenger, we should have followed Your signs and been believers!"

(48) Yet when the Truth did come to them from Our presence, they said: "If he were only given the same as Moses was given!" Still had they not already disbelieved in what Moses was given? They say: "Double magic, to back each other up!" And they say: "We disbelieve in everything."

(49) SAY: "Bring a book from God's presence which will be a better guide than either of them so I may follow it if you are that truthful."

(50) If they do not respond to you, then know they are merely following their own whims. Who is more misguided than someone who follows his own whim without having any guidance from God? God does not guide wrongdoing folk."

(51) We have conveyed the Statement to them so they might keep it in mind.

(52) The ones We gave the Book to previously believe in it;

(53) whenever it is recited to them, they say: "We believe in it; it is the Truth from our Lord! We have

already committed ourselves to [live in] peace."

(54) Those will be given their payment twice over because of what they have endured; they ward off evil with good and spend some of what We have provided them with.

(55) Whenever they hear any gossip, they shun it and say: "We hold to our actions while you have your actions." Peace be upon you! We do not hanker after ignorant people."

(56) You do not guide someone you love, but God guides anyone He wishes . He is quite Aware as to who are guided.

(57) They say: "If we followed guidance along with you, we'd be swept out of our land." Yet have We not established a safe haven for them where produce of every sort is brought from Our presence as sustenance? However most of them do not realize it.

(58) How many towns have We wiped out who were reckless in their way of living? Those dwellings of theirs have been inhabited only occasionally since then. We have been [their] heirs!

(59) Your Lord has never been the destroyer of any towns unless He had despatched a messenger to their capital city who recited Our signs to them. Nor did We ever destroy any towns unless their people became wrongdoers.

(60) Anything you have been given is for enjoyment and as an attraction during worldly life. Yet what God has is better and more lasting. Will you not use your reason?

(61) Is someone We have made a handsome promise to and who

will receive it, like someone whom We have allowed to enjoy worldly life, then will be made to appear on Resurrection Day?

(62) Some day He will call out to them and say: "Where are My associates whom you have been claiming?"

(63) The ones against whom the Sentence will be pronounced will say: "Our Lord, those are the people whom we have misled! We misled them just as we ourselves went astray. We absolve ourselves before You; it was not we whom they worshipped." :

(64) Someone will say: "Appeal to your associates!" So they will appeal to them, yet they will not answer them. They will see the Torment-if only they had accepted guidance!

(65) Some day He will call out to them and say: "How did you answer the emissaries?"

(66) The news will seem confusing to them on that day, and they will not [be able to] question one another.

(67) Yet anyone who has repented, believed and acted honorably may possibly be among those who are successful.

(68) Your Lord creates and chooses anything He wishes; while they have no choice. Praise be to God; Exalted is He over anything they may associate with Him!

(69) Your Lord knows anything their breasts conceal and anything they may disclose.

(70) He is God [Alone]; there is no deity except Him! Praise belongs to Him from the very first as well as in the Hereafter. Discretion is His, and to Him will you (all) return.

(71) SAY: "Have you considered, if God

should lay perpetual night over you until Resurrection Day, what deity besides God would bring you any radiance? Will you not listen?"

(72) SAY: "Have you considered whether if God should lay perpetual daylight over you until Resurrection Day, what deity other than God would bring you night wherein you might find rest? Will you not observe [these things]?

(73) "Out of His mercy He has granted you night and daytime so you may rest in the one and seek some of His bounty [in the other], and so that you may feel grateful."

(74) Some day He will call out to them and say: "Where are My associates whom you have been claiming?"

(75) We shall drag a witness out of every nation and We shall say: "Bring on your proof!" ` They will realize that Truth belongs to God while whatever they were inventing has left them in the lurch.

(76) Qarun belonged to Moses' folk, and he acted insolently towards them. We gave him such treasures that his keys [alone] would have overburdened a squad of strong men. So his people told him: "Don't act so happy, for God does not love people who are too happy.

(77) Seek a home in the Hereafter through whatever God has given you. Do not neglect your share in this world, and act kindly , just as God has treated you kindly. Do not aim to cause mischief on earth; God does not love mischief makers."

(78) He said: ''I have been given it only

because of some knowledge I possess." Did he not realize that God had wiped out generations before him who were stronger than he and possessed even greater resources? Will not criminals be questioned concerning their offences?

(79) He went forth to his folk [dressed] in his finery. Those who wanted worldly life said: "If we only had the same as Qarun has been given! He has been extremely lucky!"

(80) However those who had been given knowledge said: "It will be too bad for you! God's recompense is better for anyone who believes and acts honorably. Yet only the patient will encounter it."

(81) Then We let the Earth swallow up him and his home. He did not have any party to support him against God; he was not supported.

(82) Those who longed to be in his place the day before, said the next morning: "Since it is God Who extends sustenance to anyone He wishes from among His servants and measures it out, it would have swallowed us up too if God had not cared for us. It seems that disbelievers do not prosper.

(83) That home in the Hereafter will We grant to those who want neither haughtiness nor any corruption on earth. The outcome belongs to those who do their duty.

(84) Anyone who brings a fine deed will have something even better than it, while anyone who comes with an evil deed [will find that] those who perform evil deeds will not be rewarded except for whatever they have been

doing.

(85) The One Who has charged you with the Reading will return you to [your] destination. SAY: "My Lord is quite Aware as to who has brought guidance and who is in plain error."

(86) You did not expect that the Book would be delivered to you except as a mercy from your Lord. Do not back up disbelievers!

(87) Do not let it distract you from [observing] God's signs once they have been sent down to you. Invite [people to meet] your Lord and do not be an associator;

(88) do not appeal to any other deity along with God: there is no god except Him. Everything is perishable except His face! Discretion belongs to Him, and to Him will you (all) be returned.

him, then, when thou fearest forhim, cast him into the sea, and do not fear, neither sorrow, for We shallreturn him to thee, and shall appoint him one of the Envoys.' (7)

So then the folk of Pharaoh picked him out to be an enemy and a sorrow tothem; certainly Pharaoh and Haman, and their hosts, were of the sinners. (8)

Said Pharaoh 's wife, `He will be a comfort to me and thee. Slay him not;perchance he will profit us, we will take him for a son.' And they were notaware. (9)

On the morrow the heart of Moses' mother become empty, and she wellnighdisclosed him had We not strengthened her heart, that she might be among thebelievers; (10)

and she said to his sister, `Follow him.' and she perceived him from afar,even while they were not aware. (11)

Now We had forbidden to him aforetime to be suckled by any foster-mother;therefore she said, `Shall I direct you to the people of a household who willtake charge of him for you and look after him?' (12)

So We returned him to his mother that she might be comforted and not sorrow,and that she might know that the promise of God is true; but most of them donot know. (13)

And when he was fully grown and in the perfection of his strength, We gavehim judgment and knowledge; even so do We recompense the good-doers. (14)

And he entered the city, at a time when its people were unheeding, and foundthere two men fighting; the

one was of his own party, and the other was ofhis enemies. Then the one that was of his party cried to him to aid himagainst the other that was of his enemies; so Moses struck him, anddespatched him, and said, `This is of Satan's doing; he is surely an enemymisleading, manifest.' (15)

He said, `My Lord, I have wronged myself. Forgive me!' So God forgave himfor He is the All-forgiving, the All-compassionate. (16)

He said, `My Lord, forasmuch as Thou hast blessed me, I will never be apartisan of the sinners.' (17)

Now in the morning he was in the city, fearful and vigilant; and behold, theman who had sought his succour on the day before cried out to him again.Moses said to him, `Clearly thou art a quarreller.' (18)

But when he would have assaulted the man who was an enemy to them both, theman said, `Moses, dost thou desire to slay me, even as thou slewest a livingsoul yesterday? Thou only desirest to be a tyrant in the land; thou desirestnot to be of them that put things right.' (19)

Then came a man from the furthest part of the city, running; he said, `Moses,the Council are conspiring to slay thee. Depart; I am one of thy sincereadvisers.' (20)

So he departed therefrom, fearful and vigilant; he said, `My Lord, deliver mefrom the people of the evildoers.' (21)

And when he turned his face towards Midian he said, `It may be that my Lordwill guide me on the right way.' (22)

And

when he came to the waters of Midian he found a company of the peoplethere drawing water, and he found, apart from them, two women holding backtheir flocks. He said, `What is your business?' They said, `We may not drawwater until the shepherds drive off, and our father is passing old.' (23)

So he drew water for them; then he turned away to the shade, and he said, `Omy Lord, surely I have need of whatever good Thou shalt have sent downupon me.' (24)

Then came one of the two women to him, walking modestly, and said, `My fatherinvites thee, that he may recompense thee with the wage of thy drawing waterfor us.' So when he came to him and had related to him the story, he said,`Be not afraid; thou hast escaped from the people of theevildoers.' (25)

Said one of the two women, `Father, hire him; surely the best man thou cansthire is the one strong and trusty.' (26)

He said, `I desire to marry thee to one of these my two daughters, oncondition that thou hirest thyself to me for eight years. If thou completestten, that shall be of thy own accord; I do not desire to press hard uponthee. Thou shalt assuredly find me, if God wills, one of the righteous.' (27)

Said he, `So let it be between me and thee. Whichever of the two terms Ifulfil, it shall be no injustice to me; and God is guardian of what we say.' (28)

So when Moses had accomplished the term

and departed with his household, heobserved on the side of the Mount a fire. He said to his household, `Tarryyou here; I observe a fire. Perhaps I shall bring you news of it, or afaggot from the fire, that haply you shall warm yourselves.' (29)

When he came to it, a voice cried from the right bank of the watercourse, inthe sacred hollow, coming from the tree: `Moses, I am God, the Lord of allBeing. (30)

Cast down thy staff.' And when he saw it quivering like a serpent, he turnedabout retreating, and turned not back. `Moses, come forward, and fear not;for surely thou art in security. (31)

Insert thy hand into thy bosom, and it will come forth white without evil;and press to thee thy arm, that thou be not afraid. So these shall be twoproofs from thy Lord to Pharaoh and his Council; for surely they are anungodly people.' (32)

Said he, `My Lord, I have indeed slain a living soul among them, and I fearthat they will slay me. (33)

Moreover my brother Aaron is more eloquent than I. Send him with me as ahelper and to confirm I speak truly, for I fear they will cry me lies.' (34)

Said He, `We strengthen thy arm by means of thy brother, and We shall appointto you an authority, so that they shall not reach you because of Our signs;you, and whoso follows you, shall be the victors.' (35)

So when Moses came to them with Our signs, clear signs, they said, `This

isnothing but a forged sorcery. We never heard of this among our fathers,the ancients.' (36)

But Moses said, `My Lord knows very well who comes with the guidance fromHim, and shall possess the Ultimate Abode; surely the evildoers will notprosper.' (37)

And pharaoh said, `Council, I know not that you have any god but me. Kindleme, Haman, a fire upon the clay, and make me a tower, that I may mount up toMoses' god; for I think that he is one of the liars.' (38)

And he waxed proud in the land, he and his hosts, wrongfully; and theythought they should not be returned to Us. (39)

Therefore We seized him and his hosts, and cast them into the sea; so beholdhow was the end of the evildoers! (40)

And We appointed them leaders, calling to the Fire; and on the Day ofResurrection they shall not be helped; (41)

and We pursued them in this world with a curse and on the Day of Resurrectionthey shall be among the spurned. (42)

And We gave Moses the Book, after that We had destroyed the formergenerations, to be examples and a guidance and a mercy, that haply so theymight remember. (43)

Thou wast not upon the western side when We decreed to Moses the commandment,nor wast thou of those witnessing; (44)

but We raised up generations, and long their lives continued. Neither wastthou a dweller among the Midianites, reciting to them Our signs; but We weresending Messengers. (45)

Thou wast not upon the side of the Mount

when We called; but for a mercyfrom thy Lord, that thou mayest warn a people to whom no warner came beforethee, and that haply they may remember. (46)

Else, did an affliction visit them for that their own hands have forwardedthen they might say, `Our Lord, why didst Thou not send a Messenger to usthat we might follow Thy signs and so be among the believers?' (47)

Yet when the truth came to them from Ourselves, they said, `Why has he notbeen given the like of that Moses was given?' But they, did they notdisbelieve also in what Moses was given aforetime? They said, `A pair ofsorceries mutually supporting each other.' They said, `We disbelieve both.' (48)

Say: `Bring a Book from God that gives better guidance then these, and followit, if you speak truly.' (49)

Then if they do not answer thee, know that they are only following theircaprices; and who is further astray than he who follows his caprice withoutguidance from God? Surely God guides not the people of theevildoers. (50)

Now We have brought them the Word; haply they may remember. (51)

Those to whom We gave the Book before this believe in it (52)

and, when it is recited to them, they say, `We believe in it; surely it isthe truth from our Lord. Indeed, even before it we had surrendered.' (53)

These shall be given their wage twice over for that they patiently endured,and avert evil with good, and expend of that We have provided them. (54)

When they hear

idle talk, they turn away from it and say, `We have our deeds,and you your deeds. Peace be upon you! We desire not theignorant.' (55)

Thou guidest not whom thou likest, but God guides whom He wills, and knowsvery well those that are guided. (56)

They say, `Should we follow the guidance with thee, we shall be snatched fromour land.' Have We not established for them a sanctuary secure, to which arecollected the fruits of everything, as a provision from Us? But most of themknow not. (57)

How many a city We have destroyed that flourished in insolent ease! Thoseare their dwelling-places, undwelt in after them, except a little; Ourselvesare the inheritors. (58)

Yet thy Lord never destroyed the cities until He sent in their mother-citya Messenger, to recite Our signs unto them; and We never destroyedthe cities, save that their inhabitants were evildoers. (59)

Whatever thing you have been given is the enjoyment of the present life andits adornment; and what is with God is better and more enduring. Will younot understand? (60)

What, is he to whom We have promised a fair promise, and he receives it,like him to whom We have given the enjoyment of the present life, then heon the Resurrection Day shall be of those that are arraigned? (61)

Upon the day when He shall call to them, and He shall say, `Where now are Myassociates whom you were asserting?' Those against whom the Word isrealized, (62)

they shall say, `Our Lord, those whom we perverted, we perverted them even

aswe ourselves erred. We declare our innocence unto Thee; it was not us thatthey were serving.' (63)

It shall be said, `Call you now upon your associates!' And they will callupon them, but they shall not answer them, and they shall see thechastisement--ah, if they had been guided! (64)

Upon the day when He shall call to them, and He shall say,'What answer gave you to the Envoys?' (65)

Upon that day the tidings will be darkened for them, nor will they askeach other. (66)

But as for him who repents, and believes, and works righteousness, haply heshall be among the prosperers. (67)

Thy Lord creates whatsoever He will and He chooses; they have not the choice.Glory be to God! High be He exalted above that they associate! (68)

And thy Lord knows what their breasts conceal and what they publish. (69)

And He is God; there is no god but He. His is the praise in the former as inthe latter; His too is the Judgment, and unto Him you shall bereturned. (70)

Say: `What think you? If God should make the night unceasing over you, untilthe Day of Resurrection, what god other than God shall bring youillumination? Will you not hear?' (71)

Say: `What think you? If God should make the day unceasing over you, untilthe Day of Resurrection, what god other than God shall bring you night torepose in? Will you not see? (72)

Of His mercy He has appointed for you night and day, for you to repose inand seek after

His bounty, that haply you will be thankful.' (73)

Upon the day when He shall call to them, and He shall say, `Where now are Myassociates whom you were asserting?' And We shall draw out from every nationa witness, and say, (74)

`Produce your proof!' Then will thy know that Truth is God's, and there shallgo astray from them that they were forging. (75)

Now Korah was of the people of Moses; he became insolent to them, for we hadgiven him treasures such that the very keys of them were too heavy a burdenfor a company of men endowed with strength. When his people said to him, `Donot exult; God loves not those that exult; (76)

but seek, amidst that which God has given thee, the Last Abode, and forgetnot thy portion of the present world; and do good, as God has been good tothee. And seek not to work corruption in the earth; surely God loves not theworks of corruption.' (77)

He said, `What I have been given is only because of a knowledge that is inme. `What, did he not know that God had destroyed before him generations ofmen stronger than he in might, and more numerous in multitude? And yet thesinners shall not be questioned concerning their sins. (78)

So he went forth unto his people in his adornment. Those who desired thepresent life said, `Would that we possessed the like of that Koran has beengiven! Surely he is a man of mighty fortune.' (79)

But those to whom knowledge had been

given said, `Woe upon you! The reward ofGod is better for him who believes, and works righteousness; and none shallreceive it except the steadfast.' (80)

So We made the earth to swallow him and his dwelling and there was no host tohelp him, apart from God, and he was helpless; (81)

and in the morning those who had longed to be in his place the day beforewere saying, `Ah, God outspreads and straitens His provision to whomsoeverHe will of His servants. Had God not been gracious to us, He would have madeus to be swallowed too. Ah, the unbelievers do not prosper.' (82)

That is the Last Abode; We appoint it for those who desire not exorbitance inthe earth, nor corruption. The issue ultimate is to the godfearing. (83)

Whoso brings a good deed shall have better than it; and whoso brings an evildeed--those who have evil deeds shall only be recompensed for that they weredoing. (84)

He who imposed the Recitation upon thee shall surely restore thee to a placeof homing. Say: `My Lord knows very well who comes with guidance, and who isin manifest error.' (85)

Thou didst not hope that the Book should be cast unto thee, except it be as amercy from thy Lord; so be thou not a partisan of the unbelievers. (86)

Let them not bar thee from the signs of God, after that they have beensent down to thee. And call upon thy Lord, and be thou not of the idolaters. (87)

And call not upon another god

with God; there is god but He. All thingsperish, except His Face. His is the Judgment, and unto Him you shall bereturned. (88)

And they perceived not. (9)

And the heart of the mother of Moses became void, and she would have betrayed him if We had not fortified her heart, that she might be of the believers. (10)

And she said unto his sister: Trace him. So she observed him from afar, and they perceived not. (11)

And We had before forbidden foster-mothers for him, so she said: Shall I show you a household who will rear him for you and take care of him? (12)

So We restored him to his mother that she might be comforted and not grieve, and that she might know that the promise of Allah is true. But most of them know not. (13)

And when he reached his full strength and was ripe, We gave him wisdom and knowledge. Thus do We reward the good. (14)

And he entered the city at a time of carelessness of its folk, and he found therein two men fighting, one of his own caste, and the other of his enemies; and he who was of his caste asked him for help against him who was of his enemies. So Moses struck him with his fist and killed him. He said: This is of the devil's doing. Lo! he is an enemy, a mere misleader. (15)

He said: My Lord! Lo! I have wronged my soul, so forgive me. Then He forgave him. Lo! He is the Forgiving, the Merciful. (16)

He said: My Lord! Forasmuch as Thou hast favored me, I will nevermore

be a supporter of the guilty. (17)

And morning found him in the city, fearing, vigilant, when behold! he who had appealed to him the day before cried out to him for help. Moses said unto him: Lo! thou art indeed a mere hothead. (18)

And when he would have fallen upon the man who was an enemy unto them both, he said: O Moses! Wouldst thou kill me as thou didst kill a person yesterday. Thou wouldst be nothing but a tyrant in the land, thou wouldst not be of the reformers. (19)

And a man came from the uttermost part of the city, running. He said: O Moses! Lo! the chiefs take counsel against thee to slay thee; therefor escape. Lo! I am of those who give thee good advice. (20)

So he escaped from thence, fearing, vigilant. He said: My Lord ! Deliver me from the wrongdoing folk. (21)

And when he turned his face toward Midian, he said: Peradventure my Lord will guide me in the right road. (22)

And when he came unto the water of Midian he found there a whole tribe of men, watering. And he found apart from them two women keeping, back (their flocks). He said: What aileth you? The two said: We cannot give (our flocks) to drink till the shepherds return from the water; and our father is a very old man. (23)

So he watered (their flock) for them. Then he turned aside into the shade, and said: My Lord! I am needy

of whatever good thou sendest down for me. (24)

Then there came unto him one of the two women, walking shyly. She said: Lo! my father biddeth thee, that he may reward thee with a payment for that thou didst water (the flock) for us. Then, when he came unto him and told him the (whole) story, he said: Fear not! Thou hast escaped from the wrongdoing folk. (25)

One of the two women said: O my father! Hire him! For the best (man) that thou canst hire is the strong, the trustworthy. (26)

He said: Lo! I fain would marry thee to one of these two daughters of mine on condition that thou hirest thyself to me for (the term of) eight pilgrimages. Then if thou completest ten it will be of thine own accord, for I would not make it hard for thee. Allah willing, thou wilt find me of the righteous. (27)

He said: That (is settled) between thee and me. Whichever of the two terms I fulfil, there will be no injustice to me, and Allah is Surety over what we say. (28)

Then, when Moses had fulfilled the term, and was traveling with his housefolk, he saw in the distance a fire and said unto his housefolk: Bide ye (here). Lo! I see in the distance a fire; peradventure I shall bring you tidings thence, or a brand from the fire that you may warm yourselves. (29)

And when he reached it, he was called from the right side of

the valley in the blessed field, from the tree: O Moses! Lo! I, even I, am Allah, the Lord of the Worlds; (30)

Throw down thy staff. And when he saw it writhing as it had been a demon, he turned to flee headlong, (and it was said unto him): O Moses! Draw nigh and fear not. Lo! thou art of those who are secure. (31)

Thrust thy hand into the bosom of thy robe, it will come forth white without hurt. And guard thy heart from fear. Then these shall be two proofs from your Lord unto Pharaoh and his chiefs: Lo! they are evil living folk. (32)

He said: My Lord! Lo! I killed a man among them and I fear that they will kill me. (33)

My brother Aaron is more eloquent then me in speech. Therefor send him with me as a helper to confirm me. Lo! 1 fear that they will give the lie to me. (34)

He said: We will strengthen thine arm with thy brother, and We will give unto you both power so that they cannot reach you for Our portents. Ye twain, and those who follow you, will be the winners. (35)

But when Moses came unto them with Our clear tokens, they said: This is naught but invented magic. We never heard of this among our fathers of old. (36)

And Moses said: My Lord is best aware of him who bringeth guidance from His presence, and whose will be the sequel of the Home

(of bliss). Lo! wrong doers will not be successful. (37)

And Pharaoh said: O chiefs! I know not that ye have a god other than me, so kindle for me (a fire) , O Haman, to bake the mud; and set up for me a lofty tower in order that I may survey the god of Moses; and lo! I deem him of the liars. (38)

And he and his hosts were haughty in the land without right, and deemed that they would never be brought back to Us. (39)

Therefor We seized him and his hosts, and abandoned them unto the sea. Behold the nature of the consequence for evil doers! (40)

And We made them patterns that invite unto the Fire, and on the Day of Resurrection they will not be helped. (41)

And We made a curse to follow them in this world, and on the Day of Resurrection they will be among the hateful. (42)

And We verity gave the Scripture unto Moses after We had destroyed the generations of old; clear testimonies for mankind, and a guidance and a mercy, that haply they might reflect. (43)

And thou (Muhammad) wast not on the western side (of the Mount) when We expounded unto Moses the commandment, and thou wast not among those present; (44)

But We brought forth generations, and their lives dragged on for them. And thou wast not a dweller in Midian, reciting unto them Our revelations, but We kept sending (messengers to men). (45)

And thou wast not

beside the Mount when We did call; but (the knowledge of it is) a mercy from thy Lord that thou mayest warn a folk unto whom no warner came before thee, that haply they may give heed. (46)

Otherwise, if disaster should afflict them because of that which their own hands have sent before (them), they might say: Our Lord! Why sentest Thou no messenger unto us, that we might have followed Thy revelations and been of the believers? (47)

But when there came unto them the Truth from Our presence, they said: Why is he not given the like of what was given unto Moses? Did they not disbelieve in that which was given unto Moses of old? They say: Two magics that support each other; and they say: Lo! in both we are disbelievers. (48)

Say (unto them, O Muhammad): Then bring a Scripture from the presence of Allah that giveth clearer guidance than these two (that) I may follow it, if ye are truthful. (49)

And if they answer thee not, then know that what they follow is their lusts. And who goeth farther astray than he who followeth his lust without guidance from Allah. Lo! Allah guideth not wrongdoing folk. (50)

And now verily We have caused the Word to reach them, that haply they may give heed. (51)

Those unto whom We gave the Scripture before it, they believe in it, (52)

And when it is recited unto them, they say: We believe in it. Lo! it is the Truth

from our Lord. Lo! even before it we were of those who surrender (unto Him). (53)

These will be given their reward twice over, because they are steadfast and repel evil with good, and spend of that wherewith We have provided them, (54)

And when they hear vanity they withdraw from it and say: Unto us our works and unto you your works. Peace be unto you! We desire not the ignorant. (55)

Lo! thou (O Muhammad) guidest not whom thou lovest, but Allah guideth whom He will. And He is best aware of those who walk aright. (56)

And they say: If we were to follow the Guidance with thee we should be torn out of our land. Have We not established for them a sure sanctuary, whereunto the produce of all things is brought (in trade), a provision from Our presence? But most of them know not. (57)

And how many a community have We destroyed that was thankless for its means of livelihood! And yonder are their dwellings, which have not been inhabited after them save a little. And We, even We, were the inheritors. (58)

And never did thy Lord destroy the townships, till He had raised up in their mother(town) a messenger reciting unto them Our revelations. And never did We destroy the townships unless the folk thereof were evil doers. (59)

And whatsoever ye have been given is a comfort of the life of the world and an ornament thereof; and that which Allah hath is better and more

lasting. Have ye then no sense? (60)

Is he whom We have promised a fair promise which he will find (true) like him whom We suffer to enjoy awhile the comfort of the life of the world, then on the Day of Resurrection he will be of those arraigned? (61)

On the Day when He will call unto them and say : Where are My partners whom ye imagined? (62)

Those concerning whom the Word will have come true will say: Our Lord! These are they whom we led astray. We led them astray even as we ourselves were astray. We declare our innocence before Thee: us they never worshipped (63)

And it will be said: Cry unto your (so called) partners (of Allah). And they will cry unto them, and they will give no answer unto them, and they will see the Doom. Ah, if they had but been guided! (64)

And on the Day when He will call unto them and say: What answer gave ye to the messengers? (65)

On that day (all) tidings will be dimmed for them, nor will they ask one of another, (66)

But as for him who shall repent and believe and do right, he haply may be one of the successful. (67)

Thy Lord bringeth to pass what He willeth and chooseth. They have never any choice. Glorified be Allah and exalted above all that they associate (with Him)! (68)

And thy Lord knoweth what thee breasts conceal, and what they publish. (69)

And He is

Allah; there is no God save Him. His is all praise in the former and the latter (state), and His is the command, and unto Him ye will be brought back. (70)

Say: Have ye thought, if Allah made night everlasting for you till the Day of Resurrection, who is a God beside Allah who could bring you light? Will ye not then hear? (71)

Say: Have ye thought, if Allah made day everlasting for you till the Day of Resurrection, who is a God beside Allah who could, bring you night wherein ye rest? Will ye not then see? (72)

Of His mercy hath He appointed for you night and day that therein ye may rest, and that ye may seek His bounty, and that haply ye may be thankful. (73)

And on the Day when He shall call unto them and say: Where are My partners whom ye pretended? (74)

And We shall take out from every nation a witness and We shall say: Bring your proof. Then they will know that Allah hath the Truth, and all that they invented will have failed them. (75)

Now Korah was of Moses folk, but he oppressed them and We gave him so much treasure that the stores thereof would verily have been a burden for a troop of mighty men. When his own folk said unto him: Exult not; lo! Allah loveth not the exultant; (76)

But seek the abode of the Hereafter in that which Allah hath given thee and neglect not thy

portion of the world, and be thou kind even as Allah hath been kind to thee, and seek not corruption in the earth; lo! Allah loveth not corrupters, (77)

He said: I have been given it only on account of knowledge I possess. Knew he not that Allah had destroyed already of the generations before him men who were mightier than Him in strength and greater in respect of following? The guilty are not questioned of their sins. (78)

Then went he forth before his people in his pomp. Those who were desirous of the life of the world said: Ah, would that unto us had been given the like of what hath been given unto Korah! Lo! he is lord of rare good fortune. (79)

But those who had been given knowledge said: Woe unto you! The reward of Allah for him who believeth and doeth right is better, and only the steadfast will obtain it. (80)

So We caused the earth to swallow him and his dwelling place. Then he had no host to help him against Allah, nor was he of those who can save themselves. (81)

And morning found those who had coveted his place but yesterday crying: Ah, welladay! Allah enlargeth the provision for whom He will of His slaves and straiteneth it (for whom He will). If Allah had not been gracious unto us He would have caused it to swallow us (also). Ah, welladay! the disbelievers never prosper. (82)

As for that Abode of the Hereafter We assign

it unto those who seek not oppression in the earth, nor yet corruption. The sequel is for those who ward off (evil). (83)

Whoso bringeth a good deed, he will have better than the same; while as for him who bringeth an ill deed, those who do ill deeds will be requited only what they did. (84)

Lo! He Who hath given thee the Quran for a law will surely bring thee borne again. Say: My Lord is best aware of he who bringeth guidance and him who is in error manifest. (85)

Thou hadst no hope that the Scripture would be inspired in thee; but it is a mercy from thy Lord, so never be a helper to the disbelievers. (86)

And let them not divert thee from the revelations of Allah after they have been sent down unto thee; but call (mankind) unto thy Lord, and be not of those who ascribe partners (unto turn). (87)

And cry not unto any other god along with Allah. There is no God save him. Everything will perish save His countenance. His is the command, and unto Him ye will be brought back. (88)

them: their sons he slew but he kept alive their females: for he was indeed a maker of mischief. (4)

And We wished to be gracious to those who were being depressed in the land to make them leaders (in faith) and make them heirs (5)

To establish a firm place for them in the land and to show Pharaoh Haman and their hosts at their hands the very things against which they were taking precautions. (6)

So We sent this inspiration to the mother of Moses: "Suckle (thy child) but when thou hast fears about him cast him into the river but fear not nor grieve: for We shall restore him to thee and We shall make him one of Our apostles." (7)

Then the people of Pharaoh picked him up (from the river): (it was intended) that (Moses) should be to them an adversary and a cause of sorrow: for Pharaoh and Haman and (all) their hosts were men of sin. (8)

The wife of Pharaoh said: "(Here is) a joy of the eye for me and for thee: slay him not. It may be that he will be of use to us or we may adopt him as a son." And they perceived not (what they were doing)! (9)

But there came to be a void in the heart of the mother of Moses: she was going almost to disclose his (case) had We not strengthened her heart (with faith) so that she might remain a (firm) believer. (10)

And she said

to the sister of (Moses) "Follow him." So she (the sister) watched him in the character of a stranger and they knew not. (11)

And We ordained that he refused suck at first until (his sister came up and) said: "Shall I point out to you the people of a house that will nourish and bring him up for you and be sincerely attached to him?"... (12)

Thus did We restore him to his mother that her eye might be comforted that she might not grieve and that she might know that the promise of Allah is true: but most of them do not understand. (13)

When he reached full age and was firmly established (in life) We bestowed on him wisdom and knowledge: for thus do We reward those who do good. (14)

And he entered the City at a time when its people were not watching: and he found there two men fighting one of his own religion and the other of his foes. Now the man of his own religion appealed to him against his foe and Moses struck him with his fist and made an end of him. He said: "This is a work of Evil (Satan): for he is an enemy that manifestly misleads!" (15)

He prayed: "O my Lord! I have indeed wronged my soul! Do Thou then forgive me!" So (Allah) forgave him: for He is the Oft-Forgiving Most Merciful. (16)

He said: "O my Lord! for that Thou hast bestowed Thy Grace on me never shall I

be a help to those who sin!" (17)

So he saw the morning in the City looking about in a state of fear when behold the man who had the day before sought his help called aloud for his help (again). Moses said to him: "Thou art truly it is clear a quarrelsome fellow!" (18)

Then when he decided to lay hold of the man who was an enemy to both of them that man said: "O Moses! is it thy intention to slay me as thou slewest a man yesterday? Thy intention is none other than to become a powerful violent man in the land and not to be one who sets things right!" (19)

And there came a man running from the furthest end of the City. He said: "O Moses! the Chiefs are taking counsel together about thee to slay thee: so get thee away for I do give thee sincere advice." (20)

He therefore got away therefrom looking about in a state of fear. He prayed: "O my Lord! save me from people given to wrongdoing." (21)

Then when he turned his face towards (the land of) Madyan he said: "I do hope that my Lord will show me the smooth and straight Path." (22)

And when he arrived at the watering (place) in Madyan he found there a group of men watering (their flocks) and besides them he found two women who were keeping back (their flocks). He said: "What is the matter with you?" They said: "We cannot water

(our flocks) until the shepherds take back (their flocks): and our father is a very old man." (23)

So he watered (their flocks) for them; then he turned back to the shade and said: "O my Lord! truly am I in (desperate) need of any good that thou dost send me!"... (24)

Afterwards one of the (damsels) came (back) to him walking bashfully. She said: "My father invites thee that he may reward thee for having watered (our flocks) for us." So when he came to him and narrated the story he said: "Fear thou not: (well) hast thou escaped from unjust people." (25)

Said one of the (damsels): "O my (dear) father! engage him on wages: truly the best of men for thee to employ is the (man) who is strong and trusty"... (26)

He said: "I intended to wed one of these my daughters to thee on condition that thou serve me for eight years; but if thou complete ten years it will be (grace) from thee. But I intend not to place thee under a difficulty: thou wilt find me indeed if Allah wills one of the righteous." (27)

He said: "Be that (the agreement) between me and thee: whichever of the two terms I fulfil let there be no ill-will to me. Be Allah a witness to what we say." (28)

Now when Moses had fulfilled the term and was travelling with his family he perceived a fire in the direction of Mount Tur. He said to his family: "Tarry ye;

I perceive a fire; I hope to bring you from there some information or a burning firebrand that ye may warm yourselves." (29)

But when he came to the (Fire) a voice was heard from the right bank of the valley from a tree in hallowed ground: "O Moses! verily I am Allah the Lord of the Worlds... (30)

"Now do thou throw thy rod!" But when he saw it moving (of its own accord) as if it had been a snake He turned back in retreat and retraced not his steps: "O Moses!" (It was said) "draw near and fear not: for thou art of those who are secure. (31)

"Move thy hand into thy bosom and it will come forth white without stain (or harm) and draw thy hand close to thy side (to guard) against fear. Those are the two credentials from thy Lord to Pharaoh and his Chiefs: for truly they are a people rebellious and wicked." (32)

He said: "O my Lord! I have slain a man among them and I fear lest they slay me. (33)

"And my brother Aaron he is more eloquent in speech than I: so send him with me as a helper to confirm (and strengthen) me; for I fear that they may accuse me of falsehood." (34)

He said: "We will certainly strengthen thy arm through thy brother and invest you both with authority so they shall not be able to touch you: with Our Signs shall ye triumph you two as well as

those who follow you." (35)

When Moses came to them with Our Clear Signs they said: "This is nothing but sorcery faked up: never did we hear the like among our fathers of old!" (36)

Moses said: "My Lord knows best who it is that comes with guidance from Him and whose End will be best in the Hereafter: certain it is that the wrongdoers will not prosper." (37)

Pharaoh said: "O Chiefs! no god do I know for you but myself: therefore o Haman! light me a (kiln to bake bricks) out of clay and build me a lofty palace that I may mount up to the god of Moses: but as far as I am concerned I think (Moses) is a liar!" (38)

And he was arrogant and insolent in the land beyond reason he and his hosts: they thought that they would not have to return to Us! (39)

So We seized him and his hosts and We flung them into the sea: now behold what was the End of those who did wrong! (40)

And We made them (but) leaders inviting to the Fire; and on the Day of Judgment no help shall they find. (41)

In this world We made a Curse to follow them: and on the Day of Judgment they will be among the loathed (and despised). (42)

We did reveal to Moses the Book after We had destroyed the earlier generations (to give) Insight to men and Guidance and Mercy that they might receive admonition. (43)

Thou

wast not on the Western Side when We decreed the commission to Moses nor wast thou a witness (of those events). (44)

But We raised up (new) generations and long were the ages that passed over them; but thou wast not a dweller among the people of Madyan rehearsing Our Signs to them; but it is We Who send apostles (with inspiration). (45)

Nor wast thou at the side of (the Mountain of) Tur when We called (to Moses) Yet (art thou sent) as a Mercy from thy Lord to give warning to a people to whom no warner had come before thee: in order that they may receive admonition. (46)

If (We had) not (sent thee to the Quraish) in case a calamity should seize them for (the deeds) that their hands have sent forth they might say: "Our Lord! why didst Thou not send us an apostle? We should then have followed the Signs and been amongst those who believe!" (47)

But (now) when the Truth has come to them from Ourselves they say "Why are not (Signs) sent to him like those which were sent to Moses?" Do they not then reject (the Signs) which were formerly sent to Moses? They say: "Two kinds of sorcery each assisting the other!" And they say: "For us we reject all (such things)!" (48)

Say: "Then bring ye a Book from Allah which is a better Guide than either of them that I may follow it! (Do) if ye are truthful!" (49)

But if they

hearken not to thee know that they only follow their own lusts: and who is more astray than one who follows his own lusts devoid of guidance from Allah? For Allah guides not people given to wrongdoing. (50)

Now have We caused the word to reach them themselves in order that they may receive admonition. (51)

Those to whom We sent the Book before this they do believe in this (Revelation); (52)

And when it is recited to them they say: "We believe therein for it is the Truth from our Lord: indeed we have been Muslims (bowing to Allahs Will) from before this." (53)

Twice will they be given their reward for that they have persevered that they avert Evil with Good and that they spend (in charity) out of what We have given them. (54)

And when they hear vain talk they turn away therefrom and say: "To us our deeds and to you yours; peace be to you: we seek not the ignorant." (55)

It is true thou wilt not be able to guide everyone whom thou lovest: but Allah guides those whom He will and He knows best those who receive guidance. (56)

They say: "If we were to follow the guidance with thee we should be snatched away from our land." Have We not established for them a secure Sanctuary to which are brought as tribute fruits of all kinds? a provision from Ourselves? But most of them understand not. (57)

And how many populations We destroyed which exulted in

their life (of ease and plenty)! Now those habitations of theirs after them are deserted all but a (miserable) few! and We are their heirs! (58)

Nor was thy Lord the one to destroy a population until He had sent to its Center an apostle rehearsing to them Our Signs: nor are We going to destroy a population except when its members practice iniquity. (59)

The (material) things which ye are given are but the conveniences of this life and the glitter thereof; but that which is with Allah is better and more enduring: will ye not then be wise? (60)

Are (these two) alike? one to whom We have made a goodly promise and who is going to reach its (fulfillment) and one to whom we have given the good things of this life but who on the Day of Judgment is to be among those brought up (for punishment)? (61)

That Day Allah will call to them and say: "Where are my `partners? whom ye imagined (to be such)?" (62)

Those against whom the charge will be proved will say: "Our Lord! these are the ones whom we led astray: we led them astray as we were astray ourselves: we free ourselves (from them) in Thy presence! It was not us they worshipped." (63)

It will be said (to them): "Call upon your `partners (for help)": they will call upon them but they will not listen to them; and they will see the Penalty (before them); (how they will wish) `If only they

had been open to guidance! (64)

That Day (Allah) will call to them and say: "What was the answer ye gave to the apostles?" (65)

Then the (whole) story that day will seem obscure to them (like light to the blind) and they will not be able (even) to question each other. (66)

But any that (in this life) had repented believed and worked righteousness will have hopes to be among those who achieve salvation. (67)

Thy Lord does create and choose as He pleases: no choice have they (in the matter): Glory to Allah! and far is He above the partners they ascribe (to Him)! (68)

And thy Lord knows all that their hearts conceal and all that they reveal. (69)

And He is Allah: there is no god but He. To him be praise at the first and at the last: for Him is the Command and to Him shall ye (all) be brought back. (70)

Say: see ye? If Allah were to make the Night perpetual over you to the Day of Judgment what god is there other than Allah who can give you enlightenment? Will ye not then hearken? (71)

Say: see ye? If Allah were to make the Day perpetual over you to the Day of Judgment what god is there other than Allah who can give you a Night in which ye can rest? Will ye not then see? (72)

It is out of His Mercy that He has made for you Night and Day that ye may rest

therein and that ye may seek of His Grace and in ;order that ye may be grateful. (73)

The Day that He will call on them He will say: "Where are My `partners whom ye imagined (to be such)?" (74)

And from each people shall We draw a witness and We shall say: "Produce your Proof": then shall they know that the Truth is in Allah (alone) and the (lies) which they invented will leave them in the lurch." (75)

Qarun was doubtless of the people of Moses; but he acted insolently towards them: such were the treasures We had bestowed on him that their very keys would have been a burden to a body of strong men: Behold his people said to him: "Exult not for Allah loveth not those who exult (in riches). (76)

"But seek with the (wealth) which Allah has bestowed on thee the Home of the Hereafter nor forget thy portion in this world: but do thou good as Allah has been good to thee and seek not (occasions for) mischief in the land: for Allah loves not those who do mischief." (77)

He said: "This has been given to me because of a certain knowledge which I have." Did he not know that Allah had destroyed before him (whole) generations which were superior to him in strength and greater in amount (of riches) they had collected? But the wicked are not called (immediately) to account for their sins. (78)

So he went forth among his people in the (pride

of his worldly) glitter. Said those whose aim is the Life of this World: "Oh that we had the like of what Qarun has got! For he is truly a lord of mighty good fortune." (79)

But those who had been granted (true) knowledge said: "Alas for you! the reward of Allah (in the Hereafter) is best for those who believe and work righteousness: but this none shall attain save those who steadfastly persevere (in good)." (80)

Then We caused the earth to swallow him up and his house; and he had not (the least little) party to help him against Allah nor could he defend himself. (81)

And those who had envied his position the day before began to say on the morrow: "Ah! it is indeed Allah Who enlarges the provision or restricts it to any of His servants He pleases! Had it not been that Allah was gracious to us He could have caused the earth to swallow us up! Ah! those who reject Allah will assuredly never prosper." (82)

That House of the Hereafter We shall give to those who intend not high-handedness or mischief on earth: and the End is (best) for the righteous. (83)

If any does good the reward to him is better than his deed; but if any does evil the doers of evil are only punished (to the extent) of their deeds. (84)

Verily He Who ordained the Quran for thee will bring thee back to the Place of Return. Say: "My Lord knows best who

it is that brings true guidance and who is in manifest error." (85)

And thou hadst not expected that the Book would be sent to thee except as a Mercy from thy Lord: therefore lend not thou support in any way to those who reject (Allahs Message). (86)

And let nothing keep thee back from the Signs of Allah after they have been revealed to thee: and invite (men) to thy Lord and be not of the company of those who join gods with Allah. (87)

And call not besides Allah on another god. There is no god but He. Everything (that exists) will perish except His own Face. To him belongs the Command and to him will ye (all) be brought back. (88)

‹Allaite-le. Et quand tu craindras pour lui, jette-le dans le flot. Et n'aie pas peur et ne t'attriste pas: Nous te le rendrons et ferons de lui un Messager›.

8. Les gens de Pharaon le recueillirent, pour qu'il leur soit un ennemi et une source d'affliction! Pharaon, Haman et leurs soldats étaient fautifs.

9. Et la femme de Pharaon dit: ‹(Cet enfant) réjouira mon oeil et le tien! Ne le tuez pas. Il pourrait nous être utile ou le prendrons-nous pour enfant›. Et ils ne pressentaient rien.

10. Et le coeur de la mère de Moïse devient vide. Peu s'en fallut qu'elle ne divulguât tout, si Nous n'avions pas renforcé son coeur pour qu'elle restât du nombre des croyants.

11. Elle dit à sa soeur: ‹Suis-le›; elle l'aperçut alors de loin sans qu'ils ne s'en rendent compte.

12. Nous lui avions interdit auparavant (le sein) des nourrices. Elle (la soeur de Moïse) dit donc: ‹Voulez-vous que je vous indique les gens d'une maison qui s'en chargeront pour vous tout en étant bienveillants à son égard?›...

13. Ainsi Nous le rendîmes à sa mère, afin que son oeil se réjouisse, qu'elle ne s'affligeât pas et qu'elle sût que la promesse d'Allah est vraie. Mais la plupart d'entre eux ne savent pas.

14. Et quand il eut atteint sa maturité et sa plein formation, Nous lui donnâmes la faculté de juger et une science. C'est ainsi que Nous récompensons les bienfaisants.

15. Il entra dans la ville à un moment d'inattention de ses habitants; il y trouva

deux hommes qui se battaient, l'un était de ses partisans et l'autre de ses adversaires. L'homme de son parti l'appela au secours contre son ennemi. Moïse lui donna un coup de poing qui l'acheva. - [Moïse] dit: ‹Cela est l'oeuvre du Diable. C'est vraiment un ennemi, un égareur évident›.

16. Il dit: ‹Seigneur, je me suis fait du tort à moi-même; pardonne-moi›. Et Il lui pardonna. C'est Lui vraiment le Pardonneur, le Miséricordieux!

17. Il dit: ‹Seigneur, grâce au bienfaits dont tu m'as comblé, jamais je ne soutiendrai les criminels›.

18. Le lendemain matin, il se trouva en ville, craintif et regardant autour de lui, quand voilà que celui qui lui avait demandé secours la veille, l'appelait à grand cris. Moïse lui dit: ‹Tu es certes un provocateur déclaré›.

19. Quand il voulut porter un coup à leur ennemi commun, il (l'Israélite) dit: ‹ش Moïse, veux-tu me tuer comme tu as tué un homme hier? Tu ne veux être qu'un tyran sur terre; et tu ne veux pas être parmi les bienfaiteurs›.

20. Et c'est alors qu'un homme vint du bout de la ville en courant et dit: ‹ش Moïse, les notables sont en train de se concerter à ton sujet pour te tuer. Quitte (la ville). C'est le conseil que je te donne›.

21. Il sortit de là, craintif, regardant autour de lui. Il dit: ‹Seigneur, sauve-moi de [ce] peuple injuste!›.

22. Et lorsqu'il se dirigea vers Madyan, il dit: ‹Je souhaite que mon Seigneur me guide sur la voie droite›.

23. Et quand

il fut arrivé au point d'eau de Madyan, il y trouva un attroupement de gens abreuvant [leur bêtes] et il trouva aussi deux femmes se tenant à l'écart et retenant [leurs bêtes]. Il dit: ‹Que voulez-vous?› Elles dirent: ‹Nous n'abreuverons que quand les bergers seront partis; et notre père est fort âgé›.

24. Il abreuva [les bêtes] pour elles puis retourna à l'ombre et dit: ‹Seigneur, j'ai grand besoin du bien que tu feras descendre vers moi›.

25. Puis l'une des deux femmes vint à lui, d'une démarche timide, et lui dit: ‹Mon père t'appelle pour te récompenser pour avoir abreuvé pour nous›. Et quand il fut venu auprès de lui et qu'il lui eut raconté son histoire, il (le vieillard) dit: ‹N'aie aucune crainte: tu as échappé aux gens injustes›.

26. L'une d'elles dit: ‹ش mon père, engage-le [à ton service] moyennant salaire, car le meilleur à engager c'est celui qui est fort et digne de confiance›.

27. Il dit: ‹Je voudrais te marier à l'une de mes deux filles que voici, à condition que tu travailles à mon service durant huit ans. Si tu achèves dix [années], ce sera de ton bon gré; je ne veux cependant rien t'imposer d'excessif. Tu me trouveras, si Allah le veut, du nombre des gens de bien›.

28. ‹C'est (conclu) entre toi et moi, dit [Moïse]. Quel que soit celui des deux termes que je m'assigne, il n'y aura nulle pression sur moi. Et Allah est Garant de ce que nous disons›.

29. Puis, lorsque Moïse eut

accompli la période convenue et qu'il se mit en route avec sa famille, il vit un feu du cٍté du Mont. Il dit à sa famille: ‹Demeurez ici, J'ai vu du feu. Peut-être vous en apporterai-je une nouvelle ou un tison de feu afin que vous vous réchauffiez›.

30. Puis quand il y arriva, on l'appela, du flanc droit de la vallée, dans place bénie, à partir de l'arbre: ‹ش Moïse! C'est Moi Allah, le Seigneur de l'univers›.

31. Et: ‹Jette ton bâton›; Puis quand il le vit remuer comme si c'était un serpent, il tourna le dos sans même se retourner.› ش Moïse! Approche et n'aie pas peur: tu es du nombre de ceux qui sont en sécurité.

32. Introduis ta main dans l'ouverture de ta tunique: elle sortira blanche sans aucun mal. Et serre ton bras contre toi pour ne pas avoir peur. Voilà donc deux preuves de ton Seigneur pour Pharaon et ses notables. Ce sont vraiment des gens pervers›.

33. ‹Seigneur, dit [Moïse], j'ai tué un des leurs et je crains qu'ils ne me tuent.

34. Mais Aaron, mon frère, est plus éloquent que moi. Envoie-le donc avec moi comme auxiliaire, pour déclarer ma véracité: je crains, vraiment, qu'ils ne me traitent de menteur›.

35. [Allah] dit: ‹Nous allons, par ton frère, fortifier ton bras, et vous donner des arguments irréfutables; ils ne sauront vous atteindre, grâce à Nos signes [Nos miracles]. Vous deux et ceux qui vous suivront seront les vainqueurs.

36. Puis, quand Moïse vint à eux avec Nos

prodiges évidents, ils dirent: ‹Ce n'est là que magie inventée. Jamais nous n'avons entendu parler de cela chez nos premiers ancêtres›.

37. Et Moïse dit: ‹Mon Seigneur connaît mieux qui est venu de Sa part avec la guidée, et à qui appartiendra la Demeure finale. Vraiment, les injustes ne réussiront pas›.

38. Et Pharaon dit: ‹ش notables, je ne connais pas de divinité pour vous, autre que moi. Haman, allume-moi du feu sur l'argile puis construis-moi une tour peut-être alors monterai-je jusqu'au Dieu de Moïse. Je pense plutٍt qu'il est du nombre des menteurs›.

39. Et il s'enfla d'orgueil sur terre ainsi que ses soldats, sans aucun droit. Et ils pensèrent qu'ils ne seraient pas ramenés vers Nous.

40. Nous le saisîmes donc, ainsi que ses soldats, et les jetâmes dans le flot. Regarde donc ce qu'il est devenu des injustes.

41. Nous fîmes d'eux des dirigeants qui appellent les gens au Feu. Et au Jour de la Résurrection ils ne seront pas secourus.

42. Nous les fîmes suivre, dans cette vie ici-bas, d'une malédiction. Et au Jour de la Résurrection, ils seront parmi les honnis.

43. Nous avons en effet, donné le Livre à Moïse, - après avoir fait périr les anciennes générations, - en tant que preuves illuminantes pour les gens, ainsi que guidée et miséricorde afin qu'ils se souviennent.

44. Tu n'étais pas sur le versant ouest (du Sinaï), quand Nous avons décrété les commandements à Moïse: tu n'était pas parmi les témoins.

45. Mais Nous avons fait naître des générations dont

l'âge s'est prolongé. Et tu n'étais pas [non plus] résident parmi les gens de Madyan leur récitant Nos versets; mais c'est Nous qui envoyons les Messagers.

46. Et tu n'étais pas au flanc du Mont Tor quand Nous avons appelé. Mais (tu es venu comme) une miséricorde de ton Seigneur, pour avertir un peuple à qui nul avertisseur avant toi n'est venu, afin qu'ils se souviennent.

47. Si un malheur les atteignait en rétribution de ce que leurs propres mains avaient préparé, ils diraient: ‹Seigneur, pourquoi ne nous as-Tu pas envoyé un Messager? Nous aurions alors suivi Tes versets et nous aurions été croyants›.

48. Mais quand la vérité leur est venue de Notre part, ils ont dit: ‹Si seulement il avait reçu la même chose que Moïse!› Est-ce qu'ils n'ont pas nié ce qui auparavant fut apporté à Moïse? Ils dirent: ‹Deux magies se sont mutuellement soutenues!› Et ils dirent: ‹Nous n'avons foi en aucune›.

49. Dis-leur: ‹Apportez donc un Livre venant d'Allah qui soit meilleur guide que ces deux-là, et je le suivrai si vous êtes véridiques›.

50. Mais s'ils ne te répondent pas, sache alors que c'est seulement leurs passions qu'ils suivent. Et qui est plus égaré que celui qui suit sa passion sans une guidée d'Allah? Allah vraiment, ne guide pas les gens injustes.

51. Nous leur avons déjà exposé la Parole (le Coran) afin qu'ils se souviennent.

52. Ceux à qui, avant lui [le Coran], Nous avons apporté le Livre, y croient.

53. Et quand on le leur récite, ils

disent: ‹Nous y croyons. Ceci est bien la vérité émanant de notre Seigneur. Déjà avant son arrivée, nous étions Soumis›..

54. Voilà ceux qui recevront deux fois leur récompense pour leur endurance, pour avoir répondu au mal par le bien, et pour avoir dépensé de ce que Nous leur avons attribué;

55. et quand ils entendent des futilités, ils s'en détournent et disent: ‹A nous nos actions, et à vous les vٍtres. Paix sur vous. Nous ne recherchons pas les ignorants›.

56. Tu (Muhammad) ne diriges pas celui que tu aimes: mais c'est Allah qui guide qui Il veut. Il connaît mieux cependant les bien-guidés.

57. Et ils dirent: ‹Si nous suivons avec toi la bonne voie, on nous arrachera de notre terre›. - Ne les avons-Nous pas établis dans une enceinte sacrée, sûre, vers laquelle des produits de toute sorte sont apportés comme attribution de Notre part? Mais la plupart d'entre eux ne savent pas.

58. Et combien avons-Nous fait périr des cités qui étaient ingrates (alors que leurs habitants vivaient dans l'abondance), et voilà qu'après eux leurs demeures ne sont que très peu habitées, et c'est Nous qui en fûmes l'héritier.

59. Ton Seigneur ne fait pas périr des cités avant d'avoir envoyé dans leur métropole un Messager pour leur réciter Nos versets. Et Nous ne faisons périr les cités que lorsque leurs habitants sont injustes.

60. Tout ce qui vous a été donné est la jouissance éphémère de la vie ici-bas et sa parure, alors que ce qui est auprès d'Allah est

meilleur et plus durable... Ne comprenez-vous donc pas?

61. Celui à qui Nous avons fait une belle promesse dont il verra l'accomplissement, est-il comparable à celui à qui Nous avons accordé la jouissance de la vie présente et qui sera ensuite, le Jour de la Résurrection, de ceux qui comparaîtront (devant Nous).

62. Et le jour où Il les appellera, Il dira: ‹Où sont ceux que vous prétendiez être Mes associés?›

63. Ceux contre qui la Parole se réalisera diront: ‹Voici, Seigneur, ceux que nous avons séduits. Nous les avons séduits comme nous nous sommes dévoyés nous-mêmes. Nous les désavouons devant Toi: ce n'est pas nous qu'ils adoraient›.

64. Et on [leur] dira: ‹Appelez vos associés›. Ils les appelleront, mais ceux-ci ne leur répondront pas. Quand ils verront le châtiment, ils désireront alors avoir suivi le chemin droit (dans la vie d'ici-bas).

65. Et le jour où Il les appellera et qu'Il dira: ‹Que répondiez-vous aux Messagers?›

66. Ce jour-là, leurs arguments deviendront obscurs et ils ne se poseront point de questions.

67. Mais celui qui se sera repenti, qui aura cru et fait le bien, il se peut qu'il soit parmi ceux qui réussissent.

68. Ton Seigneur crée ce qu'Il veut et Il choisit; il ne leur a jamais appartenu de choisir. Gloire à Allah! Il transcende ce qu'ils associent à Lui!

69. Ton Seigneur sait ce que cachent leurs poitrines et ce qu'ils divulguent.

70. C'est lui Allah. Pas de divinité à part Lui. A Lui la louange ici-bas comme dans l'au-delà. A

Lui appartient le jugement. Et vers Lui vous serez ramenés.

71. Dis: ‹Que diriez-vous? Si Allah vous assignait la nuit en permanence jusqu'au jour de la Résurrection, quelle divinité autre qu'Allah pourrait vous apporter une lumière? N'entendez-vous donc pas?›

72. Dis: ‹Que diriez-vous? Si Allah vous assignait le jour en permanence jusqu'au Jour de la Résurrection, quelle divinité autre qu'Allah pourrait vous apporter une nuit durant laquelle vous reposeriez? N'observez-vous donc pas?›

73. C'est de par Sa miséricorde qu'Il vous a assigné la nuit et le jour: pour que vous vous reposiez et cherchiez de Sa grâce, et afin que vous soyez reconnaissants.

74. Et le jour où Il les appellera, il dira: ‹Où sont ceux que vous prétendiez être Mes associés?›

75. Cependant, Nous ferons sortir de chaque communauté un témoin, puis Nous dirons: ‹Apportez votre preuve décisive›. Ils sauront alors que la Vérité est à Allah; et que ce qu'ils avaient inventé les a abandonnés.

76. En vérité, Coré [Karoun] était du peuple de Moïse mais il était empli de violence envers eux. Nous lui avions donné de trésors dont les clefs pesaient lourd à toute une bande de gens forts. Son peuple lui dit: ‹Ne te réjouis point. Car Allah n'aime pas les arrogants.

77. Et recherche à travers ce qu'Allah t'a donné, la Demeure dernière. Et n'oublie pas ta part en cette vie. Et sois bienfaisant comme Allah a été bienfaisant envers toi. Et ne recherche pas la corruption sur terre. Car Allah n'aime point les corrupteurs›.

78. Il dit: ‹C'est

par une science que je possède que ceci m'est venu›. Ne savait-il pas qu'avant lui Allah avait périr des générations supérieures à lui en force et plus riches en biens? Et les criminels ne seront pas interrogés sur leurs péchés› !

79. Il sortit à son peuple dans tout son apparat. Ceux que aimaient la vie présente dirent: ‹Si seulement nous avions comme ce qui a été donné à Coré. Il a été doté, certes, d'une immense fortune›.

80. Tandis que ceux auxquels le savoir a été donné dirent : ‹Malheur à vous! La récompense d'Allah est meilleure pour celui qui croit et fait le bien›. Mais elle ne sera reçue que par ceux qui endurent.

81. Nous fîmes donc que la terre l'engloutît, lui et sa maison. Aucun clan en dehors d'Allah ne fut là pour le secourir, et il ne pût se secourir lui-même.

82. Et ceux qui, la veille, souhaitaient d'être à sa place, se mirent à dire: ‹Ah! Il est vrai qu'Allah augmente la part de qui Il veut, parmi Ses serviteurs, ou la restreint. Si Allah ne nous avait pas favorisés, Il nous aurait certainement fait engloutir. Ah! Il est vrai que ceux qui ne croient pas ne réussissent pas›.

83. Cette Demeure dernière, Nous la réservons à ceux qui ne recherchent, ni à s'élever sur terre, ni à y semer ma corruption. Cependant, l'heureuse fin appartient aux pieux.

84. Quiconque viendra avec le bien, aura meilleur que cela encore; et quiconque viendra avec le mal, (qu'il sache que) ceux

qui commettront des méfaits ne seront rétribués que selon ce qu'ils ont commis.

85. Celui qui t'a prescrit le Coran te ramènera certainement là où tu (souhaites) retourner. Dis: ‹Mon Seigneur connaît mieux celui qui a apporté la guidée et celui qui est dans un égarement évident.

86. Tu n'espérais nullement que le Livre te serait révélé. Ceci n'a été que par une miséricorde de ton Seigneur. Ne sois donc jamais un soutien pour les infidèles;

87. et que ceux-ci ne te détournent point des versets d'Allah une fois qu'on les a fait descendre vers toi. Appelle les gens vers ton Seigneur et ne sois point du nombre des Associateurs.

88. Et n'invoque nulle autre divinité avec Allah. Point de divinité à part Lui. Tout doit périr, sauf Son Visage. A Lui appartient le jugement; et vers Lui vous serez ramenés.

madre de Moisés: «Dale de mamar y, en caso de peligro, ponlo en el río! ¡No temas por él, no estés triste! Te lo devolveremos y haremos de él un enviado».

8. Lo recogió la familia de Faraón, para terminar siendo para ellos enemigo y causa de tristeza. Faraón, Hamán y sus ejércitos eran pecadores.

9. La mujer de Faraón dijo: «Mi alegría y la tuya. ¡No le mates! Quizá nos sea útil o le adoptemos como hijo». No presentían...

10. La madre de Moisés quedó desolada y estuvo a punto de revelar lo ocurrido, si no llega a ser porque fortalecimos su corazón para que tuviera fe.

11. Dijo a su hermana: «¡Síguele!» Y le observaba de lejos, a hurtadillas.

12. Antes, le habíamos vedado los pechos. Dijo ella: «¿Queréis que os indique una familia que os lo cuide y eduque?»

13. Así, lo devolvimos a su madre, para, que se alegrara y no estuviera triste, para que supiera que lo que Alá promete es verdad. Pero la mayoría no saben.

14. Cuando alcanzó la madurez y completó su crecimiento, le dimos juicio y ciencia: así retribuimos a quienes hacen el bien.

15. Sin que se enteraran sus habitantes, entró en la ciudad y encontró a dos hombres que peleaban, uno de su propio clan y otro del clan adverso. El de su clan le pidió auxilio contra el del otro. Moisés dio a éste un puñetazo y le mató. Dijo: «Esto es ob

16. Dijo: «¡Señor! He sido injusto conmigo mismo. ¡Perdóname!» Y

le perdonó. Él es el Indulgente, el Misericordioso.

17. Dijo: «¡Señor! Por las gracias que me has dispensado, no respaldaré a los pecadores».

18. A la mañana siguiente se encontraba en la ciudad, temeroso, cauto, y he aquí que el que la víspera había solicitado su auxilio le llamó a gritos. Moisés le dijo: «¡Estás evidentemente descarriado!»

19. Habiendo querido, no obstante, poner las manos en el enemigo de ambos, éste le dijo: «¡Moisés! ¿Es que quieres matarme a mí como mataste ayer a aquél? Tú no quieres sino tiranizar el país, no reformarlo».

20. Entonces, de los arrabales, vino corriendo un hombre. Dijo: «¡Moisés!» los dignatarios están deliberando sobre ti para matarte. ¡Sal! Te aconsejo bien».

21. Y salió de ella, temeroso, cauto. «¡Señor!», dijo: «¿Sálvame del pueblo impío!»

22. Y, dirigiéndose hacia Madián, dijo: «Quizá mi Señor me conduzca por el camino recto».

23. Cuando llegó a la aguada de Madián, encontró allí a un grupo de gente que abrevaba sus rebaños. Encontró, además, a dos mujeres que mantenían alejado el de ellas. Dijo: «¿Qué os pasa?» Dijeron ellas: «No podemos abrevar el rebaño mientras estos pastor

24. Y abrevó su rebaño. Luego, se retiró a la sombra. Y dijo: «¡Señor! Me hace mucha falta cualquier bien que quieras hacerme».

25. Una de las dos vino a él con paso tímido y dijo: «Mi padre te llama para retribuirte por habernos abrevado el rebaño». Cuando llegó ante él y le contó lo que le había ocurrido, dijo: «¡No temas! Estás a salvo del

pueblo impío».

26. Una de ellas dijo: «¡Padre! ¡Dale un empleo! No podrás emplear a nadie mejor que este hombre, fuerte, de confianza».

27. Dijo: «Quisiera casarte con una de estas dos hijas mías, pero a condición de que trabajes para mí durante ocho años. Si completas diez, es ya cosa tuya. No quiero coaccionarte. Encontrarás, si Alá quiere, que soy de los justos».

28. Dijo: «¡Trato hecho! Y cualquiera que sea el plazo que yo decida, no seré objeto de hostilidad. Alá responde de nuestras palabras».

29. Y, cuando Moisés cumplió el tiempo convenido y se fue con su familia, distinguió un fuego del lado del monte y dijo a su familia: «¡Quedaos aquí! Distingo un fuego. Quizá pueda informaros de qué se trata u os traiga un tizón. Quizás, así podáis calent

30. Llegado a él, le llamaron desde la vertiente derecha del valle, desde el sitio bendito, desde el árbol: «¡Moisés! ¡Soy Alá, Señor del universo!

31. ¡Tira tu vara!» Y cuando vio que se movía como si fuera una serpiente, dio media vuelta para escapar, sin volverse. «¡Moisés! ¡Avanza y no temas! ¡No va a pasarte nada!

32. Introduce la mano por la escotadura de tu túnica y saldrá blanca, sana. Frente al miedo, ¡mantente sereno! He aquí dos pruebas de tu Señor, destinadas a Faraón y a sus dignatarios, que son gente perversa».

33. Dijo: «¡Señor! He matado a uno de los suyos y temo que me maten.

34. Mi hermano Aarón es más elocuente que yo. Envíale conmigo como

ayudante, para que confirme lo que yo diga. Temo que me desmientan».

35. Dijo: «Fortaleceremos tu brazo con tu hermano y os daremos autoridad. Así no se llegarán a vosotros. Gracias a Nuestros signos, vosotros dos y quienes os sigan ganaréis».

36. Cuando Moisés les trajo Nuestros signos como pruebas claras, dijeron: «¡Esto no es sino magia inventada! No hemos oído que ocurriera tal cosa en tiempo de nuestros antepasados».

37. Moisés dijo: «Mi Señor sabe bien quién ha traído la Dirección de Él y quién tendrá la Morada Postrera. Los impíos no prosperarán».

38. Faraón dijo: «¡Dignatarios! Yo no sé que tengáis a ningún otro dios que a mí. ¡Hamán! ¡Cuéceme unos ladrillos y hazme una torre! Quizás, así, pueda llegarme al dios de Moisés. Sí, creo que miente».

39. Y se condujeron, él y sus tropas, en el país altivamente sin razón. Creían que no iban a ser devueltos a Nosotros.

40. Entonces, les sorprendimos, a él y a sus tropas, y les precipitamos en el mar. ¡Y mira cómo terminaron los impíos!

41. Hicimos de ellos jefes que llaman al Fuego. Y el día de la Resurrección no serán auxiliados.

42. Hemos hecho que sean perseguidos por una maldición en la vida de acá. Y el día de la Resurrección serán vilipendiados.

43. Después de haber hecho perecer a las generaciones precedentes, dimos a Moisés la Escritura como argumento evidente para los hombres, como dirección y misericordia. Quizás, así, se dejaran amonestar.

44. Cuando decidimos la orden respecto a Moisés, tú no

estabas en la ladera occidental del monte, ni eras testigo.

45. Pero suscitamos generaciones que vivieron una vida larga. Tú no residías entre los madianitas para recitarles Nuestras aleyas. Pero enviamos.

46. Ni estabas en la ladera del monte cuando llamamos. Empero, por una misericordia venida de tu Señor, para que adviertas a un pueblo al que no ha venido monitor alguno antes de ti. Quizás, así, se dejen amonestar.

47. Si como castigo a sus obras, les afligiera una desgracia, dirían: «¡Señor! ¿Por qué no nos has mandado un enviado? Habríamos seguido Tus signos y creído».

48. Pero, ahora que la Verdad ha venido a ellos de parte Nuestra, dicen: «¿Por qué no se le ha dado lo mismo que se dio a Moisés?» Pero ¿no se mostraron también incrédulos ante lo que se había dado antes a Moisés? Dicen: «Son dos casos de magia que se res

49. Di: «Entonces, si es verdad lo que decís ¡traed una Escritura de Alá que dirija a los hombres mejor que esas dos y la seguiré!»

50. Y, si no te escuchan, sabe que no hacen sino seguir sus pasiones. ¿Y hay alguien más extraviado que quien sigue sus pasiones, sin ninguna dirección venida de Alá? Alá no dirige al pueblo impío.

51. Les hemos hecho llegar la Palabra. Quizás, así se dejen amonestar.

52. Aquéllos a quienes hemos dado la Escritura antes de él, creen en él.

53. Y, cuando se les recita éste, dicen: «¡Creemos en él! Es la Verdad que viene de nuestro

Señor. Antes de él nos habíamos sometido».

54. Recibirán doble remuneración por haber tenido paciencia. Repelen el mal con el bien y dan limosna de lo que les hemos proveído.

55. Cuando oyen vaniloquio, se desvían y dicen: «Nosotros responderemos de nuestros actos y vosotros de los vuestros. ¡Paz sobre vosotros! ¡No deseamos tratar con los ignorantes!»

56. Tú no puedes dirigir a quien amas. Alá es, más bien, Quien dirige a quien él quiere. Él sabe mejor que nadie quiénes son los que siguen la buena dirección.

57. Dicen: «Si seguimos la Dirección contigo, se nos despojará de nuestra tierra». Pero ¿es que no les hemos dado poder sobre un territorio sagrado y seguro, al que se traen frutos de todas clases como sustento de parte Nuestra? Pero la mayoría no saben.

58. ¡Cuántas ciudades hemos hecho perecer, que se ufanaban de sus medios de subsistencia! Ahí tenéis sus viviendas, casi del todo deshabitadas después de ellos. Hemos sido Nosotros los Herederos.

59. Tu Señor nunca ha destruido ciudades sin haber antes mandado a su metrópoli a un enviado que les recitara Nuestras aleyas. Nunca hemos destruido ciudades, a menos que sus habitantes fueran impíos.

60. Lo que habéis recibido no es más que breve disfrute de la vida de acá y ornato suyo. En cambio, lo que Alá tiene es mejor y más duradero. ¿Es que no razonáis?

61. Uno a quien hemos prometido algo bello, que verá cumplirse, ¿es comparable a aquel otro a quien hemos permitido el breve disfrute de la

vida de acá y a quien luego, el día de la Resurrección, se hará comparecer?

62. El día que les llame, dirá: «¡Dónde están aquéllos que pretendíais que eran Mis asociados?»

63. Aquéllos contra quienes se pronuncie la sentencia dirán: «¡Señor! éstos son los que nosotros descarriamos. Les descarriamos como nosotros también estábamos descarriados. Somos inocentes ante Ti. No es a nosotros a quienes servían».

64. Se dirá: «¡Invocad a vuestros asociados!» Les invocarán, pero no les escucharán y verán el castigo. Si hubieran seguido la buena dirección...

65. El día que les llame, dirá: «¿Qué repondisteis a los enviados?»

66. Ese día, como no sabrán qué responder, ni se preguntarán unos a otros.

67. En cuanto a quien se arrepienta, crea y obre bien, es posible que se cuente entre los que prosperen.

68. Tu Señor crea y elige lo que quiere. El elegir no les incumbe. ¡Gloria a Alá! ¡Está por encima de lo que Le asocian!

69. Tu Señor conoce lo que ocultan sus pechos y lo que manifiestan.

70. ¡Es Alá ¡No hay más dios que Él! ¡Alabado sea en esta vida y en la otra! ¡Suya es la decisión ! ¡Y a Él seréis devueltos!

71. Di: «¿Qué os parece si Alá os impusiera una noche perpetua hasta el día de la Resurrección? ¿Qué otro dios que Alá podría traeros la claridad? ¿Es que no oís?»

72. Di: «¿Qué os parece si Alá os impusiera un día perpetuo hasta el día de la Resurrección? ¿Qué otro dios que Alá podría

traeros la noche para reposaros? ¿Es que no veis?»

73. Como muestra de Su misericordia, ha establecido la noche para vosotros para que descanséis y el día para que busquéis Su favor. Y quizás así, seáis agradecidos.

74. El día que les llame, dirá: «¿Dónde están aquéllos que pretendíais que eran Mis asociados?»

75. Haremos comparecer un testigo de cada comunidad y diremos: «¡Aportad vuestra prueba!» Y sabrán que la Verdad es de Alá. Y se esfumarán sus invenciones.

76. Coré formaba parte del pueblo de Moisés y se insolentó con ellos. Le habíamos dado tantos tesoros que un grupo de hombres forzudos apenas podía cargar con las llaves. Cuando su pueblo le dijo: «No te regocijes, que Alá no ama a los que se regocijan!

77. ¡Busca en lo que Alá te ha dado la Morada Postrera, pero no olvides la parte que de la vida de acá te toca! ¡Sé bueno, como Alá lo es contigo! ¡No busques corromper en la tierra, que Alá no ama a los corruptores!»

78. Dijo: «Lo que se me ha dado lo debo sólo a una ciencia que tengo». Pero ¿es que no sabía que Alá había hecho perecer antes de él a otras generaciones más poderosas y opulentas que él? Pero a los pecadores no se les interrogará acerca de sus pecados.

79. Apareció ante su pueblo, rodeado de pompa. Los que deseaban la vida de acá dijeron: «¡Ojalá se nos hubiera dado otro tanto de lo que se ha dado a Coré! Tiene una suerte

extraordinaria».

80. Pero los que habían recibido la Ciencia, dijeron: «¡Ay de vosotros! La recompensa de Alá es mejor para el que cree y obra bien. Y no lo conseguirán sino los que tengan paciencia».

81. Hicimos que la tierra se tragara a él y su vivienda. No hubo ningún grupo que, fuera de Alá, le auxiliara, ni pudo defenderse a sí mismo.

82. A la mañana siguiente, los que la víspera habían envidiado su posición dijeron: «¡Ah! Alá dispensa el sustento a quien Él quiere de sus Siervos: a unos con largueza, a otros con mesura. Si Alá no nos hubiera agraciado, habría hecho que nos tragara. ¡A

83. Asignamos esa Morada Postrera a quienes no quieren conducirse con altivez en la tierra ni corromper. El fin es para los que temen a Alá.

84. Quien venga habiendo obrado bien tendrá como recompensa algo aún mejor. Y quien venga habiendo obrado mal,... Quienes hayan obrado mal no serán retribuidos sino conforme a sus obras.

85. Sí, Quien te ha impuesto el Corán, te devolverá a un lugar de retorno. Di: «Mi Señor sabe bien quién ha traído la Dirección y quién está evidentemente extraviado».

86. Tú no podías esperar que se te transmitiera a ti la Escritura. No ha sido así más que por misericordia venida de tu Señor. ¡No respaldes a los infieles!

87. ¡Que no te desvíen de las aleyas de Alá, después de haberte sido reveladas! ¡Llama a tu Señor y no seas de los asociadores!

88. ¡No invoques a otro

dios junto con Alá! ¡No hay más dios que Él! ¡Todo perece, salvo Él! ¡Suya es la decisión! ¡Y a Él seréis devueltos!

von Moses' Mutter wurde leicht. Fast hنtte sie ihn ِffentlich anerkannt, hنtten Wir nicht ihr Herz gestنrkt, damit sie am Glauben zunehmen mِchte.

11. Sie sprach zu seiner Schwester: «Spüre ihm nach.» So beobachtete sie ihn von weitem; und jene ahnten nichts.

12. Und vordem hatten Wir ihm die Ammen verboten. Da sprach sie (seine Schwester): «Soll ich euch einen Haushalt nennen, wo man ihn für euch aufziehen und ihm wohlgesinnt sein würde?»

13. So gaben Wir ihn seiner Mutter zurück, damit ihr Auge gekühlt werde und damit sie sich nicht grنme und damit sie wisse, daك Allahs Verheiكung wahr ist. Jedoch die meisten von ihnen wissen es nicht.

14. Und als er seine Vollkraft erreicht hatte und reif geworden war, verliehen Wir ihm Weisheit und Wissen; also belohnen Wir jene, die Gutes tun.

15. Und er betrat die Stadt um eine Zeit, da ihre Bewohner in einem Zustand von Unachtsamkeit waren; und er fand da zwei Mنnner, die miteinander kنmpften, der eine von seiner eigenen Partei und der andere von seinen Feinden. Jener, der von seiner Partei war, rief ihn zu Hilfe gegen den, der von seinen Feinden war. So schlug Moses ihn zurück; doch es führte zu seinem Tod. Er sprach: «Das ist ein Werk Satans; er ist ein Feind, ein offenbarer Verführer.»

16. Er sprach: «Mein Herr, ich habe an meiner Seele Unrecht getan, so vergib mir.» So verzieh Er ihm; denn Er ist der Allverzeihende, der Barmherzige.

17. Er sprach: «Mein Herr, da Du mir gnنdig gewesen bist, will ich nie

ein Helfer der Sünder sein.»

18. Und der Morgen fand ihn in der Stadt, furchtsam, auf der Hut; und siehe, jener, der ihn tags zuvor zu Hilfe gerufen hatte, schrie (wiederum) zu ihm um Beistand. Da sprach Moses zu ihm: «Du bist fürwahr ein Irregegangener.»

19. Und da er sich entschloك, Hand an den Mann zu legen, der ihrer beider Feind war, sprach er: «O Moses, willst du mich tِten, wie du gestern einen Menschen getِtet hast? Du suchst nur ein Tyrann im Land zu werden, und du willst nicht ein Friedensstifter sein.»

20. Da kam ein Mann von dem نuكersten Ende der Stadt gelaufen. Er sprach: «O Moses, die Hنupter beraten sich gegen dich, um dich zu tِten. Darum mache dich fort, ich bin dir ein aufrichtiger Freund.»

21. Da ging er hinaus von dort, furchtsam, auf der Hut. Er sprach: «Mein Herr, rette mich vor dem ruchlosen Volk.»

22. Und als er sein Antlitz gegen Midian wandte, sprach er: «Ich hoffe, mein Herr wird mich auf den rechten Weg leiten.»

23. Als er zum Wasser von Midian kam, fand er dort eine Schar von Leuten, die (ihr Vieh) trنnkten. Und neben ihnen fand er zwei Frauen, die (ihr Vieh) zurückhielten. Er sprach: «Was ist mit euch?» Sie antworteten: «Wir kِnnen (unser Vieh) nicht eher trنnken, als bis die Hirten (ihre Herden) fortgetrieben haben, und unser Vater ist ein Greis, hochbetagt.»

24. Da trنnkte er (ihre Herden) für sie. Dann zog er sich in den Schatten zurück und sprach: «Mein Herr, ich bedarf des

Guten, was immer es sei, das Du auf mich herabsenden magst.»

25. Und eine der beiden kam schamhaft zu ihm gegangen. Sie sprach: «Mein Vater ruft dich, damit er dir Lohn geben kann dafür, daك du (unser Vieh) für uns getrنnkt hast.» Als er nun zu ihm kam und ihm seine Geschichte erzنhlte, sprach er: «Fürchte dich nicht; du bist dem ruchlosen Volk entronnen.»

26. Da sprach eine der beiden: «O mein Vater, dinge ihn; denn der beste Mann, den du dingen kannst, ist einer, der stark ist, ehrlich.»

27. Er sprach: «Ich will dir eine von diesen meinen zwei Tِchtern zur Frau geben unter der Bedingung, daك du dich mir auf acht Jahre zum Dienst verpflichtest. Willst du dann zehn (Jahre) vollmachen, so steht es bei dir. Ich mِchte aber nicht hart sein zu dir; du wirst mich, so Allah will, als einen der Rechtschaffenen erfinden.»

28. Er sprach: «Das sei zwischen mir und dir. Welche der beiden Fristen ich auch erfülle, es soll mich kein Vorwurf treffen; und Allah ist Zeuge dessen, was wir sagen.»

29. Als Moses nun die Frist erfüllt hatte und mit seinen Angehِrigen reiste, gewahrte er in der Richtung des Berges ein Feuer. Er sprach zu den Seinen: «Bleibt zurück, ich gewahre ein Feuer; vielleicht kann ich euch eine Kunde davon bringen oder einen Feuerbrand, so daك ihr euch wنrmen kِnnt.»

30. Und als er zu ihm kam, da ward er angerufen von der rechten Seite des Tales, aus dem Baume, am gesegneten Ort: «O Moses, wahrlich Ich, Ich

bin Allah, der Herr der Welten.

31. Wirf deinen Stab hin.» Als er ihn sich regen sah, als wنre er eine Schlange, da wandte er sich zur Flucht und schaute nicht zurück. «O Moses, tritt vor und fürchte dich nicht;: denn du gehِrst zu jenen, die sicher sind.

32. Stecke deine Hand in deinen Busen; sie wird weiك hervorkommen ohne _bel, und ziehe deinen Arm ohne Furcht an dich. Das sollen nun zwei Beweise von deinem Herrn für Pharao und seine Hنupter sein, denn sie sind ein frevelndes Volk.»

33. Er sprach: «Mein Herr, ich habe einen von ihnen erschlagen und ich fürchte, sie werden mich tِten.

34. Und mein Bruder Aaron, er ist beredter als ich mit der Zunge; sende ihn darum mit mir als einen Helfer, daك er mich beglaubige, denn ich fürchte, sie werden mich der Falschheit zeihen.»

35. Er sprach: «Wir wollen deinen Arm stنrken mit deinem Bruder, und Wir wollen euch beiden Macht geben, so daك sie euch nicht erreichen werden. (Gehet nun) mit Unseren Zeichen. Ihr beide und die, welche euch folgen, werden die Sieger sein.»

36. Als Moses zu ihnen kam mit Unseren deutlichen Zeichen, da sprachen sie: «Das ist nichts als ein Zaubertrug, und wir haben unter unseren Vorvنtern nie dergleichen gehِrt.»

37. Moses sprach: «Mein Herr weiك am besten, wer es ist, der Führung von Ihm gebracht hat, und wem der glückselige Lohn der Wohnstatt zuteil werden wird. Wahrlich, die Frevler haben nie Erfolg.»

38. Und Pharao sprach: «O ihr Hنupter, ich kenne keinen anderen Gott

für euch auكer mir; so brenne mir, o Hلmلn, (Ziegel aus) Ton und mache mir einen Turm, damit ich den Gott Moses' erblicken kann, ob ich ihn gleich gewiكlich für einen Lügner erachte.»

39. Er und seine Heerscharen betrugen sich hoffنrtig im Land ohne irgendeine Rechtfertigung. Und sie wنhnten, daك sie nie zu Uns zurückgebracht werden würden.

40. So erfaكten Wir ihn und seine Heerscharen und setzten sie aus inmitten des Meeres. Schau darum, wie der Ausgang der Missetنter war!

41. Und Wir machten sie zu Führern, welche (Menschen) zum Feuer luden; und am Tage der Auferstehung werden sie keinen Beistand finden.

42. Und Wir lieكen ihnen einen Fluch folgen in dieser Welt; und am Tage der Auferstehung werden sie unter den Verabscheuten sein.

43. Und Wir gaben Moses die Schrift, nachdem Wir die früheren Geschlechter vernichtet hatten, als ein Mittel zur Erleuchtung für die Menschen und als Führung und Barmherzigkeit, auf daك sie ermahnt wنren.

44. Und du warst nicht auf der westlichen Seite, als Wir Moses den Auftrag gaben, noch warst du unter den Anwesenden.

45. Jedoch Wir lieكen (nach Moses) Geschlechter erstehen, und das Leben wurde ihnen lang. Und du verweiltest nicht unter dem Volke von Midian, ihnen Unsere Zeichen vorzutragen doch Wir, Wir schickten Gesandte.

46. Und du warst nicht auf der Seite des Berges, da Wir riefen. Doch (Wir haben dich entsandt) als eine Barmherzigkeit von deinem Herrn, damit du ein Volk warnen mِchtest dem vor dir kein Warner gekommen war, auf daك sie ermahnt seien.

47. Und wنre es

nicht, daك sie, wenn ein Unglück sie treffen sollte um dessentwillen, was ihre Hنnde vorausgesandt, sprechen kِnnten: «Unser Herr, warum hast Du uns nicht einen Gesandten geschickt, daك wir Deine Zeichen hنtten befolgen mِgen, und wir wنren unter den Glنubigen gewesen?» (Wir hنtten dich nicht entsandt.)

48. Doch als ihnen nun die Wahrheit von Uns kam, da sprachen sie: «Warum ist ihm nicht das gleiche gegeben worden wie das, was Moses gegeben ward?» Haben sie denn nicht das geleugnet, was Moses zuvor gegeben ward? Sie hatten gesagt: «Zwei Zauberwerke, die einander stützen.» Und sie sagten: «Wir leugnen beide.»

49. Sprich: «So bringet ein Buch von Allah herbei, das eine bessere Führung ist als diese beiden, damit ich ihm folge, wenn ihr wahrhaftig seid.»

50. Doch wenn sie dir nicht antworten, dann wisse, daك sie nur ihren eigenen bِsen Gelüsten folgen. Und wer ist irrender als der, der seinen bِsen Gelüsten folgt ohne Führung von Allah? Wahrlich, Allah leitet das ungerechte Volk nicht.

51. Und Wir haben ihnen das Wort immer wieder übermittelt, auf daك sie ermahnt seien.

52. Diejenigen, denen Wir die Schrift zu vor gegeben - sie glauben daran.

53. Und wenn sie ihnen vorgetragen wird, sagen sie: «Wir glauben daran. Wahrlich es ist die Wahrheit von unserem Herrn; wir hatten uns schon vordem (Gott) ergeben.»

54. Diese werden ihren Lohn zweimal erhalten, weil sie standhaft waren und das Bِse abwehren durch das Gute und spenden von dem, was Wir ihnen gegeben haben.

55. Und wenn sie eitles Gerede hِren, so wenden sie sich

davon ab und sprechen: «Für uns unsere Werke und für euch eure Werke. Friede sei mit euch! Wir suchen nicht die Unwissenden.»

56. Du kannst nicht dem den Weg weisen, den du liebst; Allah aber weist den Weg, wem Er will; und Er kennt am besten jene, die die Führung annehmen.

57. Sie sprechen: «Wenn wir der Führung mit dir folgten, so würden wir von unserem Land weggerissen werden.» Haben Wir ihnen denn nicht eine sichere Freistatt aufgerichtet, zu der die Früchte aller Dinge gebracht werden, als eine Versorgung von Uns? Jedoch die meisten von ihnen wissen es nicht.

58. Und wie so manche Stadt haben Wir zerstِrt, die in ihrer Fülle des Unterhalts frohlockte! Und dort stehen ihre Wohnstنtten, die nicht bewohnt worden sind nach ihnen. Und Wir, Wir wurden die Erben.

59. Und dein Herr würde nie die Stنdte zerstِren, Er hنtte denn zuvor in derer Mutterstadt einen Gesandten erweckt, ihnen Unsere Zeichen vorzutragen; noch zerstِren Wir Stنdte, ohne daك ihre Bewohner voll Ungerechtigkeit sind.

60. Und was euch auch an Dingen gegeben ward, es ist nur ein zeitweiliger Genuك dieses Lebens und sein Schmuck; und das, was bei Allah ist, ist besser und bleibender. Wollt ihr denn nicht begreifen?

61. Ist denn der, dem Wir eine schِne Verheiكung gaben, die er erfüllt sehen wird, gleich jenem, den Wir mit den guten Dingen dieses Lebens versorgt haben? Doch dann, am Tage der Auferstehung, wird er unter den Vorgeladenen sein.

62. An jenem Tage wird Er sie rufen und sprechen: «Wo sind nun Meine

Nebengِtter, die ihr wنhntet?»

63. Diejenigen, über die der Spruch fنllig ist, werden sprechen: «Unser Herr, dies sind jene, die wir irreführten. Wir führten sie irre, wie wir selbst irregingen. Wir sprechen uns los vor Dir. Nicht wir waren es, die sie anbeteten.»

64. Und es wird gesprochen werden: «Ruft eure Gِtter an.» Und sie werden sie anrufen, doch jene werden ihnen nicht antworten. Und sie werden die Strafe schauen. Wنren sie doch dem rechten Weg gefolgt!

65. An jenem Tage wird Er sie rufen und sprechen: «Welche Antwort gabet ihr den Gesandten?»

66. Darm werden alle Ausreden ihnen dunkel werden an jenem Tage, und sie werden einander nicht befragen kِnnen.

67. Der aber bereut und glaubt und das Rechte wirkt - wohl mِglich, daك er unter den Erfolgreichen sein wird.

68. Dein Herr erschafft und erwنhlt, was Ihm gefنllt. Nicht ihnen steht die Wahl zu. Gepriesen sei Allah und hoch erhaben über das, was sie anbeten!

69. Dein Herr weiك, was ihre Herzen verbergen und was sie offenbaren.

70. Und Er ist Allah; es gibt keinen Gott auكer Ihm. Ihm gebührt aller Preis am Anfang und am Ende. Sein ist die Herrschaft, und zu Ihm sollt ihr zurückgebracht werden.

71. Sprich: «Saget mir, wenn Allah die Nacht dauern lieكe über euch bis zum Tage der Auferstehung, welcher Gott auكer Allah kِnnte euch ein Licht bringen? Wollt ihr denn nicht hِren?»

72. Sprich: «Saget mir, wenn Allah den Tag dauern lieكe über euch bis zum Tage der Auferstehung, welcher Gott auكer Allah kِnnte euch eine

Nacht bringen, worin ihr ruhtet? Wollt ihr denn nicht einsehen?»

73. Aus Seiner Barmherzigkeit schuf Er für euch die Nacht und den Tag, daك ihr darin ruhen mِchtet und daك ihr nach Seiner Huld trachtet und daك ihr dankbar wنret.

74. An jenem Tage wird Er sie rufen und sprechen: «Wo sind nun Meine Nebengِtter, die ihr wنhntet?»

75. Und Wir werden aus jedem Volke einen Zeugen holen und sprechen: «Bringt euren Beweis herbei.» Dann werden sie erkennen, daك die Wahrheit Allahs ist. Und das, was sie zu erdichten pflegten, wird für sie verloren sein.

76. Korah gehِrte zum Volke Moses', doch er bedrückte sie. Und Wir hatten ihm so viel an Schنtzen gegeben, daك ihre Schlüssel sicherlich eine Bürde für eine Schar von Starken gewesen wنren. Da sein Volk zu ihm sprach: «Frohlocke nicht, denn Allah liebt nicht die Frohlockenden,

77. Sondern suche in dem, was Allah dir gegeben, die Wohnstatt des Jenseits, und vernachlنssige deinen Teil an der Welt nicht; und tue Gutes, wie Allah dir Gutes getan hat; und begehre nicht Unheil auf Erden, denn Allah liebt die Unheilstifter nicht.»

78. Er antwortete: «Es ward mir nur um des Wissens willen, das ich besitze, gegeben.» Wuكte er denn nicht, daك Allah vor ihm schon Geschlechter vernichtet hatte, die stنrker waren als er an Kraft und grِكer an Reichtum? Und die Schuldigen werden nicht nach ihren Sünden befragt.

79. So ging er denn hinaus zu seinem Volk in seinem Schmuck. Jene nun, die nach dem Leben in dieser Welt begierig waren, sprachen: «O

daك wir doch das gleiche besنكen wie das, was Korah gegeben ward! Fürwahr, er ist der Herr gewaltigen Glückes.»

80. Die aber, denen Wissen zuteil geworden war, sprachen: «Wehe euch, Allahs Lohn ist besser für den, der glaubt und gute Werke übt; und keiner wird ihn erlangen auكer den Standhaften.»

81. Dann lieكen Wir die Erde ihn und sein Haus verschlingen; und er hatte keine Schar, ihm zu helfen gegen Allah, noch konnte er sich retten.

82. Und jene, die noch tags zuvor sich an seine Stelle gewünscht hatten, sprachen: «Ah sieh! es ist fürwahr Allah, Der die Mittel zum Unterhalt weitet und beschrنnkt, wem Er will unter Seinen Dienern. Wنre uns Allah nicht gnنdig gewesen, Er hنtte (die Erde) uns verschlingen lassen. Ah sieh! die Undankbaren haben nie Erfolg.»

83. Jene Wohnstatt im Jenseits! Wir geben sie denen, die weder Selbsterhِhung auf Erden begehren noch irgendeine Verderbnis. Und der Ausgang ist für die Rechtschaffenen.

84. Wer Gutes vollbringt, soll Besseres als das erhalten; wer jedoch eine bِse Tat vollbringt - jene, die bِse Werke tun, sollen nur nach dem belohnt werden, was sie getan.

85. Wahrlich, Er, Der den Koran bindend für dich gemacht hat, Er wird dich zurückbringen zur Stنtte der Wiederkehr. Sprich: «Mein Herr weiك am besten, wer es ist, der auf dem rechten Weg ist, und wer in offenbarem Irrtum ist.»

86. Und du hattest selbst keine Hoffnung, daك dir das Buch offenbart würde; allein es ist eine Barmherzigkeit von deinem Herrn; darum sei den Unglنubigen nie ein Beistand.

87. Laك

niemand dich abwendig machen von den Zeichen Allahs, nachdem sie zu dir niedergesandt worden; und rufe zu deinem Herrn und sei nicht der Gِtzendiener einer.

88. Und rufe neben Allah nicht einen andern Gott an. Es gibt keinen Gott auكer Ihm. Alle Dinge sind vergنnglich, bis auf Sein Angesicht. Sein ist die Herrschaft und zu Ihm werdet ihr zurückgebracht werden.

tuoi! Non lo uccidete! Forse ci sarà utile, o lo adotteremo come un figlio». Non avevano alcun sospetto .

10. Il cuore della madre di Mosè fu come fosse vuoto. Poco mancò che non svelasse ogni cosa, se non avessimo rafforzato il suo cuore sì che rimanesse credente.

11. Disse alla di lui sorella: « Seguilo », e quella lo osservò di nascosto. Non avevano alcun sospetto .

12. E Noi gli interdicemmo ogni nutrice . Allora [la sorella] disse: « Posso indicarvi la gente di una casa che potrà occuparsene per conto vostro e che gli sarà benevola?».

13. Lo restituimmo a sua madre affinché si consolassero i suoi occhi, non fosse più afflitta e si convincesse che la promessa di Allah è verità. Ma la maggior parte di loro non sanno nulla.

14. Quando raggiunse l'età adulta e il pieno del suo sviluppo, gli demmo discernimento e scienza. Così ricompensiamo coloro che operano il bene.

15. Avvenne che, entrando in città in un momento di disattenzione dei suoi abitanti , trovò due uomini che si battevano, uno era dei suoi e l'altro uno degli avversari . Quello che era dei suoi gli chiese aiuto contro l'altro dell'avversa fazione: Mosè lo colpì con un pugno e lo uccise. Disse [Mosè]: « Questa è certamente opera di Satana! E' davvero un nemico, uno che svia gli uomini».

16. Disse: « Signore, ho fatto torto a me stesso, perdonami! » Gli perdonò, Egli è il Perdonatore, il Misericordioso .

17. Disse: « Mio Signore, grazie ai

favori che mi hai elargito, non sarò mai un alleato degli iniqui».

18. L'indomani era nella città timoroso e guardingo, ed ecco che colui che il giorno prima gli aveva chiesto aiuto, di nuovo lo chiamò a gran voce. Gli disse Mosè: « Davvero sei un provocatore evidente!» .

19. Quando poi stava per colpire quello che era avversario di entrambi, questi disse: « O Mosè, vuoi uccidermi come l'uomo che uccidesti ieri? Non vuoi essere altro che un tiranno sulla terra, non vuoi essere uno dei conciliatori» .

20. Dall'altro capo della città giunse correndo un uomo. Disse: « O Mosè, i notabili sono riuniti in consiglio per decidere di ucciderti. Fuggi! Questo è un buon consiglio» .

21. Uscì dalla città, timoroso e guardingo. Disse: «Signore, salvami da questo popolo ingiusto».

22. Dirigendosi verso Madian disse: « Spero che il mio Signore mi guidi sulla retta via».

23. Quando giunse all'acqua di Madian, vi trovò una moltitudine di uomini che abbeverava e scorse due donne che si tenevano in disparte trattenendo [i loro animali]. Disse: « Cosa vi succede?» Risposero: «Non abbevereremo finché i pastori non saranno partiti; nostro padre è molto vecchio» .

24. Abbeverò per loro, poi si mise all'ombra e disse: «Davvero, Signore, ho molto bisogno di qualsiasi bene che farai scendere su di me».

25. Una delle due donne gli si avvicinò timidamente . Disse: «Mio padre ti invita per ricompensarti di aver abbeverato per noi». Quando giunse al suo cospetto e gli raccontò la sua storia, disse [il

vecchio]: « Non temere, sei sfuggito a gente ingiusta».

26. Una di quelle disse: « O padre mio, assumilo : è davvero il migliore che tu possa assoldare: è forte e fidato» .

27. Disse: « Vorrei sposarti ad una di queste mie figlie, a condizione che tu mi serva per otto anni. Se vorrai restare dieci [anni], sarà di tua spontanea volontà. Non ti imporrò nulla di gravoso e, se Allah vuole, troverai che sono un uomo del bene.

28. Rispose: «Questo [sarà] tra me e te . Qualunque dei due termini compirò, nessuna colpa mi sarà rinfacciata . Allah sia garante di quello che diciamo»

29. Quando Mosè si mise in viaggio con la famiglia dopo aver concluso il periodo, scorse un fuoco sul fianco del Monte . Disse alla sua famiglia: «Aspettate, ho visto un fuoco. Forse vi porterò qualche notizia o un tizzone acceso , sì che possiate riscaldarvi.

30. Quando giunse colà, fu chiamato dal lato destro della Valle , un lembo di terra benedetta, dal centro dell'albero : « O Mosè, sono Io, Allah, il Signore dei mondi ».

31. E: « Getta il tuo bastone». Quando lo vide contorcersi come fosse un serpente, volse le spalle, ma non tornò sui suoi passi. « O Mosè, avvicinati e non aver paura : tu sei uno dei protetti,

32. Infila nel tuo seno la tua mano, la trarrai bianca senza male alcuno. Stringi il braccio al petto contro il terrore. Ecco due prove del tuo Signore per Faraone e per

i suoi notabili: davvero è un popolo perverso!».

33. Disse: « Signore, ho ucciso uno dei loro e temo che mi uccidano.

34. Mio fratello Aronne ha lingua più eloquente della mia. Mandalo insieme con me, come aiutante e per rafforzarmi: davvero temo che mi trattino da bugiardo!».

35. Disse [Allah]: « Rafforzeremo il tuo braccio con tuo fratello e daremo ad entrambi autorità: non potranno toccarvi grazie ai Nostri segni . Voi due e quelli che vi seguiranno sarete vittoriosi».

36. Quando poi Mosè giunse loro con i Nostri segni evidenti, dissero: « Non è altro che artificio di magia. Non abbiamo mai sentito parlare di ciò, neppure dai nostri più lontani antenati ».

37. E disse Mosè: « Il mio Signore conosce meglio chi è giunto da parte Sua con la Guida e a chi appartiene l'ultima Dimora. In verità gli ingiusti non avranno successo!».

38. Disse Faraone: « O notabili! Per voi non conosco altra divinità che me. O Hâmân, accendi un fuoco sull'argilla e costruiscimi una torre, chissà che non ascenda fino al Dio di Mosè! Io penso che sia un bugiardo!».

39. Fu superbo sulla terra, senza ragione, e le sue armate insieme con lui E davvero credevano che non sarebbero stati ricondotti a Noi!

40. Lo afferrammo, lui e i suoi soldati, e li gettammo nelle onde. Guarda quale è stata la fine degli ingiusti!

41. Ne facemmmo guide che invitano al Fuoco e, nel Giorno della Resurrezione, non saranno soccorsi.

42. Li perseguimmo con una maledizione in questo

mondo e nel Giorno della Resurrezione saranno quelli di cui si avrà orrore.

43. Dopo aver distrutto le generazioni precedenti, invero abbiamo dato il Libro a Mosè, richiamo alla corretta visione per gli uomini, guida e misericordia. Se ne ricorderanno?

44. Tu non eri sul lato occidentale, quando demmo l'ordine a Mosè, tu non eri fra i testimoni.

45. Abbiamo creato generazioni la cui vita si prolungò ; tu non dimoravi tra la gente di Madian per recitare loro i Nostri segni: siamo stati Noi a inviare [i messaggeri].

46. E non eri sul fianco del Monte quando chiamammo. Ma [sei giunto come] una misericordia da parte del tuo Signore, affinché tu ammonisca un popolo al quale non giunse alcun ammonitore prima di te.

47. Se una disgrazia li colpisce, per quel che le loro mani hanno commesso, dicono: « Signore, perché mai non ci hai inviato un messaggero? Avremmo seguito i Tuoi segni e saremmo stati credenti!».

48. Ma quando giunse loro la verità da parte Nostra, hanno detto : «Perché non gli è stato dato quello che è stato dato a Mosè?». Ma già non furono increduli di quello che fu dato a Mosè? Dicono: « Due magie che si sostengono a vicenda ». E dicono: «Sì, non crediamo in nessuna» .

49. Di': « Portate, da parte di Allah, un Libro che sia migliore guida di entrambi, ché lo possa seguire, [portatelo] se siete veridici!»

50. E se non ti rispondono, sappi allora che seguono [solo] le loro passioni, niente di più.

Chi è più sviato di chi segue la sua passione senza guida alcuna da parte di Allah? In verità Allah non guida gli ingiusti.

51. E già facemmo giungere loro la Parola, affinché ricordassero.

52. Coloro ai quali abbiamo dato il Libro prima che a lui , credono in esso.

53. Quando glielo si recita dicono: « Noi crediamo in esso. Questa è la verità proveniente dal nostro Signore. Già eravamo sottomessi a lui prima che giungesse ».

54. Essi sono coloro cui verrà data ricompensa doppia per la loro perseveranza , per aver respinto il male con il bene e per essere stati generosi di quello che Noi abbiamo concesso loro.

55. Quando sentono discorsi vani, se ne allontanano dicendo: «A noi le opere nostre e a voi le opere vostre. Pace su di voi! Noi non cerchiamo gli ignoranti».

56. Non sei tu che guidi coloro che ami : è Allah che guida chi vuole Lui. Egli ben conosce coloro che sono ben guidati.

57. E dicono : « Se seguissimo la Guida insieme con te, saremmo scacciati dalla nostra terra! ». Non li abbiamo forse resi stabili in un territorio inviolabile verso il quale sono recati ogni genere di frutti, provvidenza da parte Nostra ? Ma la maggior parte di essi non sanno.

58. E quante città abbiamo distrutto che erano ingrate [pur vivendo nell'abbondanza]! Ecco le loro case che non sono più abitate o quasi. Siamo Noi l'Erede finale.

59. Non si addice al tuo Signore distruggere una comunità prima di

aver suscitato nella Madre [delle città] un inviato che recitasse loro i Nostri segni. Noi distruggiamo le città solo quando i suoi abitanti sono ingiusti.

60. Tutti i beni che vi sono stati concessi non sono che un prestito di questa vita, un ornamento per essa, mentre quello che è presso Allah è migliore e duraturo. Non comprendete dunque?

61. Colui al quale facemmo una bella promessa e che la incontrerà, è forse paragonabile a colui cui diamo godimento effimero in questa vita e che, nel Giorno della Resurrezione, sarà di quelli che saranno condotti [al fuoco]?

62. [Allah] dirà loro, il Giorno che li chiamerà: « Dove sono coloro che pretendevate essere Miei consoci? ».

63. Coloro sui quali si realizzerà il Decreto diranno: «Ecco, Signore, quelli che abbiamo traviato: li abbiamo traviati come abbiamo traviato noi stessi. Li rinneghiamo al Tuo cospetto: non siamo noi che essi adoravano » .

64. Verrà detto: « Invocate i vostri associati. Li chiameranno, ma essi non risponderanno. Quando vedranno il castigo, desidereranno di aver seguìto la retta via ».

65. [Allah] dirà loro il Giorno che li chiamerà: « Che cosa avete risposto agli inviati?».

66. In quel Giorno i loro argomenti saranno oscuri e non si porranno alcuna questione.

67. Chi invece si sarà pentito, avrà creduto e compiuto il bene, forse sarà tra coloro che avranno riuscita.

68. Il tuo Signore crea ciò che vuole e sceglie [ciò che vuole]; a loro invece non appartiene la scelta. Gloria ad Allah! Egli è ben più

alto di quello che Gli associano!

69. Il tuo Signore conosce ciò che celano i loro cuori e quello che palesano.

70. Egli è Allah, non c'è dio all'infuori di Lui. Sia lodato in questo mondo e nell'altro. A Lui [appartiene] il giudizio e a Lui sarete ricondotti.

71. Di': « Cosa credete? Se Allah vi desse la notte continua fino al Giorno della Resurrezione, quale altra divinità all'infuori di Allah potrebbe darvi la luce? Non ascoltate dunque?»

72. Di':« Cosa credete? Se Allah vi desse il giorno continuo, fino al Giorno della Resurrezione, quale altra divinità all'infuori di Allah potrebbe darvi una notte in cui possiate riposare? Non osservate dunque?

73. E' grazie alla Sua misericordia, che stabilisce per voi la notte e il giorno affinché possiate riposare e procurarvi la Sua grazia e affinché Gli siate riconoscenti.

74. [Allah] dirà loro il Giorno che li chiamerà: « Dove sono coloro che pretendevate essere Miei associati?».

75. Da ogni comunità trarremo un testimone, poi diremo: « Producete la vostra prova!». Sapranno allora che la verità appartiene ad Allah e quello che avevano li abbandonerà.

76. Invero Qarûn faceva parte del popolo di Mosè, ma poi si rivoltò contro di loro. Gli avevamo concesso tesori le cui sole chiavi sarebbero state pesanti per un manipolo di uomini robusti. Gli disse la sua gente: «Non essere tronfio! In verità Allah non ama i superbi.

77. Cerca, con i beni che Allah ti ha concesso, la Dimora Ultima. Non trascurare i tuoi doveri in questo mondo, sii

benefico come Allah lo è stato con te e non corrompere la terra. Allah non ama i corruttori ».

78. Rispose: « Ho ottenuto tutto ciò grazie alla scienza che possiedo». Ignorava forse che già in precedenza Allah aveva fatto perire generazioni ben più solide di lui e ben più numerose? I malfattori non saranno interrogati a proposito delle loro colpe .

79. Poi uscì, [mostrandosi] al suo popolo in tutta la sua pompa. Coloro che bramavano questa vita dissero: « Disgraziati noi, se avessimo quello che è stato dato a Qarûn! Gli è stata certo data immensa fortuna!».

80. Coloro che invece avevano avuto la scienza dissero: «Guai a voi! La ricompensa di Allah è la migliore, per chi crede e compie il bene». Ma essa viene data solo a quelli che perserverano.

81. Facemmo sì che la terra lo inghiottisse, lui e la sua casa. E non vi fu schiera che lo aiutasse contro Allah, non poté soccorrere se stesso.

82. E coloro che la vigilia si auguravano di essere al posto suo, dissero: «Ah! E' ben evidente che Allah concede con larghezza o lesina a chi vuole tra i Suoi servi. Se Allah non ci avesse favorito, certamente ci avrebbe fatto sprofondare. Ah! E' ben evidente che i miscredenti non prospereranno».

83. Questa Dimora Ultima la riserviamo a coloro che non vogliono essere superbi sulla terra e non seminano corruzione. L'esito finale appartiene ai timorati [di Allah].

84. Chi verrà con il bene, avrà meglio ancora; chi verrà con il male, [sappia

che] coloro che avranno commesso il male saranno ricompensati per ciò che avranno fatto.

85. In verità Colui che ti ha imposto il Corano ti ricondurrà al luogo del ritorno. Di': « Il mio Signore conosce meglio chi viene con la Guida e chi è in manifesto errore » .

86. Tu non speravi che ti sarebbe stato rivelato il Libro. E' stato solo per la misericordia del tuo Signore. Dunque, non essere mai un sostegno per i miscredenti;

87. e non ti distolgano dai segni di Allah dopo che sono stati fatti scendere su di te. Invita al tuo Signore e non essere uno degli associatori.

88. Non invocare nessun altro dio insieme con Allah. Non c'è dio all'infuori di Lui. Tutto perirà, eccetto il Suo Volto A lui appartiene il giudizio e a Lui sarete ricondotti.

в мope и нe бoйcя, нe пeчaльcя! Mы вepнeм eгo к тeбe и cдeлaeм eгo пocлaнникoм".

8. И пoдoбpaлa eгo ceмья Фиp'ayнa, чтoбы oн oкaзaлcя для ниx вpaгoм и cкopбью. Пoиcтинe, Фиp'ayн, и Xaмaн, и иx вoйcкa были гpeшникaми!

9. И cкaзaлa жeнa Фиp'ayнa: "Уcлaдa oчeй мнe и тeбe! He yбивaйтe eгo; мoжeт быть, oн пpинeceт нaм пoльзy, или мы вoзьмeм eгo зa cынa". A oни и нe знaли.

10. И нayтpo cepдцe мaтepи Mycы oкaзaлocь пycтым. Oнa былa гoтoвa oткpыть этo, ecли бы Mы нe пoдкpeпили ee cepдцe, чтoбы oнa былa вepyющeй.

11. И cкaзaлa oнa eгo cecтpe: "Cлeдyй зa ним!" И oнa cмoтpeлa зa ним co cтopoны, a oни и нe знaли.

12. И зaпpeтили Mы eмy кopмилиц дo этoгo, и cкaзaлa oнa: "He yкaзaть ли вaм нa oбитaтeлeй кaкoгo-нибyдь дoмa, кoтopыe пoзaбoтятcя o нeм для вac, и oни к нeмy pacпoлoжeны?"

13. И вepнyли Mы eгo к eгo мaтepи, чтoбы глaз ee yтeшилcя и чтoбы oнa нe пeчaлилacь и знaлa, чтo oбeщaниe Aллaxa - иcтинa, нo бoльшaя чacть иx нe знaeт!

14. И кoгдa oн дocтиг cвoeй зpeлocти и выpaвнялcя, Mы дaли eмy мyдpocть и знaниe. Taк Mы вoзнaгpaждaeм дoбpoдeющиx!

15. И вoшeл oн в гopoд в минyтy нeбpeжeния oбитaтeлeй и нaшeл тaм двyx людeй, кoтopыe билиcь: этoт из eгo пapтии, a этoт - из вpaгoв. И взывaл к нeмy o пoмoщи тoт, чтo из eгo пapтии, пpoтив тoгo, чтo из вpaгoв. И yдapил eгo кyлaкoм Myca и пoкoнчил c ним. Oн cкaзaл: "Этo - дeяния caтaны, вeдь oн - вpaг, cбивaющий

c пyти, явный".

16. Cкaзaл oн: "Гocпoди! Я oбидeл caмoгo ceбя. Пpocти жe мнe!" И пpocтил Oн eмy: вeдь Oн - Пpoщaющий, Милocтивый!

17. Cкaзaл oн: "Гocпoди, зa тo, чтo Tы oблaгoдeтeльcтвoвaл мeня, я никoгдa нe бyдy пocoбникoм гpeшникoв!"

18. И нayтpo oн oкaзaлcя в гopoдe, co cтpaxoм, пpиcмaтpивaющимcя. Bдpyг тoт, кoтopый звaл eгo нa пoмoщь вчepa, oпять кpичит к нeмy. Myca cкaзaл eмy: "Tы - зaблyдший явнo!"

19. И кoгдa oн xoтeл пoбopoть тoгo, кoтopый был вpaгoм им oбoим, cкaзaл oн eмy: "O Myca, нe xoчeшь ли ты yбить мeня, кaк yбил дyшy вчepa. Tы xoчeшь быть тoлькo тиpaнoм нa зeмлe, нo нe xoчeшь быть из дoбpoдeющиx".

20. И пpишeл чeлoвeк c oкpaины гopoдa бeгoм и cкaзaл: "O Myca, знaть coвeщaeтcя o тeбe, чтoбы yбить тeбя. Bыxoди жe - я для тeбя дoбpый coвeтчик!"

21. И вышeл oн oттyдa co cтpaxoм, пpиcмaтpивaяcь. Oн cкaзaл: "Гocпoди, cпacи мeня oт людeй нeпpaвeдныx!"

22. И кoгдa oн нaпpaвилcя в cтopoнy Maдйaнa, тo cкaзaл: "Moжeт быть, Гocпoдь мoй пoвeдeт мeня нa пpямoй пyть!"

23. И кoгдa oн пoдoшeл к вoдe Maдйaнa, тo нaшeл тaм тoлпy людeй, кoтopыe пoили. И нaшeл, нe дoxoдя дo ниx, двyx жeнщин, oтoгнaвшиx в cтopoнy. Oн cкaзaл: "B чeм вaшe дeлo?" Oни cкaзaли: "Mы нe мoжeм пoить, пoкa нe oтoйдyт пacтyxи, a нaш oтeц - глyбoкий cтapик".

24. И нaпoил oн для ниx, a пoтoм oтвepнyлcя в тeнь и cкaзaл: "Гocпoди, я нyждaюcь в тoм блaгe, кoтopoe Tы мнe ниcпocлaл!"

25. И пpишлa к нeмy oднa из ниx, идя co cкpoмнocтью, и cкaзaлa: "Oтeц

мoй зoвeт тeбя, чтoбы вoздaть тeбe нaгpaдy зa тo, чтo ты нaпoил для нac". И кoгдa oн пpишeл к нeмy и paccкaзaл eмy иcтopию, oн cкaзaл: "He бoйcя, ты cпaccя oт людeй нeпpaвeдныx!"

26. Oднa из ниx cкaзaлa: "Oтeц мoй, нaйми eгo: вeдь oн - лyчший, кoгo ты мoжeшь нaнять, cильный и вepный".

27. Oн cкaзaл: "Я xoчy тeбя жeнить нa oднoй из этиx мoиx дoчepeй c тeм, чтo ты нaймeшьcя y мeня нa вoceмь лeт. A ecли ты зaкoнчишь дecять, тaк этo oт тeбя. Я нe xoчy зaтpyднять тeбя. Tы нaйдeшь мeня, ecли Aллaxy yгoднo, пpaвeдным".

28. Oн cкaзaл: "Этo - мeждy мнoй и тoбoй; кaкoй бы из пpeдeлoв я ни выпoлнил, нeт oбиды для мeня, и Aллax - пopyчитeль зa тo, чтo мы гoвopим".

29. И кoгдa Myca выпoлнил cвoй пpeдeл и oтпpaвилcя в пyть c ceмьeй, oн зaмeтил y cтopoны гopы oгoнь. Oн cкaзaл cвoeй ceмьe: "Ocтaньтecь, я зaмeтил oгoнь, мoжeт быть, я пpидy к вaм oт нeгo c кaкoй-нибyдь вecтью или гoлoвнeй из oгня, мoжeт быть, вы coгpeeтecь".

30. И кoгдa oн пoдoшeл к нeмy, был к нeмy зoв c пpaвoй cтopoны дoлины в блaгocлoвeннoй poщe из кycтapникa: "O Myca, Я - Aллax, Гocпoдь миpoв!

31. Бpocь твoю пaлкy!" И кoгдa oн yвидeл, чтo oнa извивaeтcя, тoчнo змeя, oбpaтилcя вcпять и нe пoвepнyлcя: "O Myca, пoдoйди и нe бoйcя, ты - из нaxoдящиxcя в бeзoпacнocти!

32. Bвeди cвoю pyкy зa пaзyxy, oнa выйдeт бeлoй бeз вpeдa, и пpижми cвoe кpылo к ceбe бeз бoязни. Boт этo двa cвидeтeльcтвa oт твoeгo Гocпoдa

к Фиp'ayнy и eгo знaти, - пoиcтинe, oни - нapoд pacпyтный".

33. Oн cкaзaл: "Гocпoди, я yбил y ниx дyшy и бoюcь, чтo oни yбьют мeня.

34. И бpaт мoй, Xapyн, кpacнopeчивee мeня языкoм, - пoшли жe eгo co мнoй кaк oпopy, чтoбы oн пoдтвepдил мoю пpaвдивocть. Я бoюcь, чтo oни coчтyт мeня лжeцoм".

35. Cкaзaл oн: "Mы yкpeпим твoю мышцy твoим бpaтoм и дaдим вaм влacть; oни нe дoйдyт дo вac пo Haшим знaмeниям. Bы и тe, ктo пocлeдyeт зa вaми, - пoбeдитeли".

36. И кoгдa пpишeл к ним Myca c Haшими знaмeниями, яcнo излoжeнными, oни cкaзaли: "Этo тoлькo измышлeннoe кoлдoвcтвo! Mы нe cлыxaли пpo этo y oтцoв нaшиx пepвыx".

37. И cкaзaл Myca: "Гocпoдь мoй лyчшe знaeт тex, ктo пpишeл c пpямым pyкoвoдcтвoм oт Heгo и кoмy бyдeт пocлeднee жилищe. Пoиcтинe, нe бывaют cчacтливы oбидчики!"

38. И cкaзaл Фиp'ayн: "O знaть, я нe знaю для вac дpyгoгo бoгa, кpoмe мeня. Paзoжги мнe, Xaмaн, oгoнь нaд глинoй и ycтpoй бaшню: мoжeт быть, я пoднимycь к бoгy Mycы. Я вeдь дyмaю, чтo oн - лжeц".

39. И вoзгopдилcя oн и eгo вoйcкa нa зeмлe бeз иcтины и дyмaли, чтo oни к Haм нe бyдyт вoзвpaщeны.

40. И cxвaтили Mы eгo и eгo вoйcкa и бpocили иx в мope. Пocмoтpи, кaкoв был кoнeц тиpaнaм!

41. И cдeлaли Mы иx имaмaми, кoтopыe пpизывaют к oгню, и в дeнь вocкpeceния нe бyдeт им пoмoщи.

42. И coпpoвoдили Mы иx в этoм миpe пpoклятиeм, a в дeнь вocкpeceния oни бyдyт в чиcлe пoзopнo пpoгнaнныx.

43. И дapoвaли Mы Myce

пиcaниe, пocлe тoгo кaк пoгyбили пepвыe пoкoлeния, кaк нaглядныe знaмeния людям, кaк вoдитeльcтвo в пyти и милocepдиe, - мoжeт быть, oни oпoмнятcя!

44. Tы нe был co cтopoны зaпaдa, кoгдa Mы peшили Myce дeлo; нe был ты пpиcyтcтвyющим.

45. Ho Mы вoзpacтили пoкoлeния, и пpoдoлжилacь для ниx жизнь. Tы нe был пpeбывaющим cpeди oбитaтeлeй Maдйaнa, читaя им Haши знaмeния, нo Mы были пocылaющими.

46. He был ты y cтopoны гopы, кoгдa Mы вoззвaли, нo - пo милocти oт твoeгo Гocпoдa, чтoбы ты yвeщaл нapoд, к кoтopoмy дo тeбя нe пpиxoдил пocлaнник, - мoжeт быть, oни oпoмнятcя!

47. A тo, кoгдa пocтиглo бы иx нecчacтиe зa тo, чтo paньшe yгoтoвaли иx pyки, oни cкaзaли бы: "Гocпoди, ecли бы Tы пocлaл к нaм пocлaнникa, и пocлeдoвaли бы мы зa Tвoими знaмeниями и были бы мы вepyющими!"

48. A кoгдa пpишлa к ним иcтинa oт Hac, oни cкaзaли: "Пoчeмy нe дapoвaнo eмy тoгo жe, чтo и Myce?" Paзвe oни нe oтвepгли тoгo, чтo былo дapoвaнo Myce paньшe? Oни cкaзaли: "Двa кoлдoвcтвa взaимнo пoмoгaющиe!" и cкaзaли: "Mы вo вce нe вepим".

49. Cкaжи: "Пpинecитe жe книгy oт Aллaxa, кoтopaя былa бы пyтeвoднee иx, - я пocлeдyю зa нeй, ecли вы гoвopитe пpaвдy!"

50. Ecли жe oни нe oтвeтят тeбe, тo знaй, чтo oни cлeдyют тoлькo зa cвoими cтpacтями. A ктo бoлee cбит c пyти, чeм тoт, ктo пocлeдoвaл зa cвoeй cтpacтью бeз pyкoвoдcтвa oт Aллaxa? Пoиcтинe, Aллax нe вeдeт пpямым пyтeм людeй нeпpaвeдныx!

51. Mы дoвeли дo ниx cлoвo, - мoжeт быть, oни oпoмнятcя!

52. Te, кoтopым Mы дapoвaли

книгy дo этoгo, - oни в нeгo вepят.

53. A кoгдa им читaют, oни гoвopят: "Mы yвepoвaли в нeгo, oн - иcтинa oт нaшeгo Гocпoдa. Mы eщe paньшe этoгo были мycлимaми".

54. Этим бyдeт дapoвaнo иx нaгpaдa двaжды зa тo, чтo oни тepпeли. Дoбpoм oни oтcтpaняют злo и дaют из тoгo, чeм Mы иx нaдeлили.

55. A кoгдa oни ycлышaт пycтocлoвиe, тo oтвepтывaютcя oт этoгo и гoвopят: "У нac cвoи дeлa, a y вac cвoи дeлa. Mиp вaм! Mы нe cтpeмимcя к нeвeдyщим!"

56. Tы нe вeдeшь пpямым пyтeм тex, кoгo xoчeшь: Aллax вeдeт, кoгo жeлaeт. Oн лyчшe знaeт тex, ктo идeт пpямo.

57. Oни cкaзaли: "Ecли мы пocлeдyeм зa pyкoвoдитeльcтвoм вмecтe c тoбoй, бyдeм выxвaчeны из нaшeй зeмли". Paзвe Mы нe yтвepдили зa ними xapaмa бeзoпacнoгo; coбиpaютcя к нeмy плoды oт вceгo, кaк нaдeл oт Hac. Ho бoльшaя чacть иx нe знaeт!

58. Cкoлькo Mы пoгyбили ceлeний, кoтopыe гopдилиcь cвoeй жизнью! Boт - иx oбитaлищa нeoбитaeмы пocлe ниx, кpoмe нeмнoгиx. И Mы были нacлeдникaми.

59. Гocпoдь твoй нe был тaкoв, чтoбы гyбить ceлeния, пoкa нe пoшлeт в (нapoдe) иx пocлaнникa читaющeгo им Haши знaмeния. Mы нe гyбили ceлeний бeз тoгo, чтoбы oбитaтeли иx были нeпpaвeдны!

60. Чтo вaм ни дapoвaнo, - этo дocтoяниe здeшнeй жизни и ee yкpaшeния; a тo, чтo y Aллaxa, - лyчшe и длитeльнee. Paзвe вы нe oбpaзyмитecь?

61. Paзвe жe тoт, кoмy Mы дaли xopoшee oбeщaниe и кoтopый eгo вcтpeтит, тaкoв, кaк тoт, кoмy Mы дaли в пoльзoвaниe блaгa здeшнeй жизни, пoтoм oн в дeнь вocкpeceния бyдeт в чиcлe пpивeдeнныx?

62. И в тoт дeнь вoззoвeт Oн к ним и cкaжeт: "Гдe мoи coтoвapищи, кoтopыx вы yтвepждaли?"

63. Cкaжyт тe, нaд кoтopыми oпpaвдaлocь cлoвo: "Гocпoди, этo - тe, кoтopыe нac coвpaтили! Mы иx coвpaтили, кaк caми coвpaтилиcь. Mы oбpaщaeмcя к Teбe: oни нaм нe пoклoнялиcь".

64. И cкaжyт: "Пpизoвитe вaшиx coтoвapищeй!" Oни пoзoвyт иx, нo тe им нe oтвeтят, и yвидят oни нaкaзaниe. Ecли бы oни шли пpямым пyтeм!

65. И в тoт дeнь вoззoвeт Oн к ним и cкaжeт: "Чтo вы oтвeтили пocлaнным?"

66. И oмpaчaтcя пpeд ними вce вecти в тoт дeнь, и oни нe cтaнyт paccпpaшивaть.

67. A ктo oбpaтилcя, и yвepoвaл, и твopил блaгoe, мoжeт быть, oн oкaжeтcя cчacтливым.

68. И Гocпoдь нaш твopит, чтo жeлaeт, и избиpaeт; нeт y ниx выбopa! Xвaлa Aллaxy, и пpeвышe Oн тoгo, чтo oни пpидaют Eмy в coyчacтники!

69. И Гocпoдь твoй знaeт, чтo cкpывaют иx гpyди и чтo oни oбнapyживaют.

70. A Oн - Aллax, нeт бoжecтвa, кpoмe Heгo! Eмy xвaлa и в пepвoй и в пocлeднeй; Eмy peшeниe, и к Heмy вы вepнeтecь.

71. Cкaжи: "Дyмaeтe ли вы, чтo ecли Aллax cдeлaeт нaд вaми нoчь вeчнoй дo дня вocкpeceния - ктo бoг, кpoмe Aллaxa, чтo пpинeceт вaм cияниe? Paзвe вы нe cлышитe?"

72. Cкaжи: "Дyмaeтe ли вы, чтo ecли Aллax cдeлaeт нaд вaми дeнь вeчным дo дня вocкpeceния - ктo бoг, кpoмe Aллaxa, чтo пpинeceт вaм нoчь, чтoбы пoкoитcя в нeй. Paзвe вы нe видитe?

73. Oт Cвoeй милocти Oн cдeлaл для вac нoчь и дeнь, чтoбы вы oтдыxaли и иcкaли Eгo милocти

и, мoжeт быть, вы бyдeтe блaгoдapны!"

74. B тoт дeнь, кaк вoззoвeт Oн к ним и cкaжeт: "Гдe coтoвapищи Moи, o кoтopыx вы yтвepждaли?"

75. И извлeкли Mы из кaждoгo нapoдa cвидeтeля и cкaзaли: "Пpивeдитe вaшe дoкaзaтeльcтвo!" И yзнaли oни, чтo иcтинa пpинaдлeжит Aллaxy, и пpoпaлo y ниx тo, чтo oни измышляли.

76. Kapyн был из нapoдa Mycы и злoчинcтвoвaл пpoтив ниx. И Mы дapoвaли eмy cтoлькo coкpoвищ, чтo ключи eгo oтягчaли тoлпy oблaдaющиx cилoй. Boт cкaзaл eмy eгo нapoд: "He ликyй, Aллax нe любит ликyющиx!

77. И cтpeмиcь в тoм, чтo дapoвaл тeбe Aллax, к жилью пocлeднeмy! He зaбывaй cвoeгo yдeлa в этoм миpe и блaгoдeтeльcтвyй кaк блaгoдeтeльcтвyeт тeбe Aллax, и нe cтpeмиcь к пopчe нa зeмлe. Пoиcтинe, Aллax нe любит ceющиx пopчy!"

78. Oн cкaзaл: "To, чтo мнe дapoвaнo, - пo мoeмy знaнию". Paзвe oн нe знaл, чтo Aллax пoгyбил дo нeгo из пoкoлeний тex, ктo был cильнee eгo мoщью и бoгaчe cтяжaниeм. И нe бyдyт cпpoшeны o cвoиx гpexax гpeшники!

79. И вышeл oн к cвoeмy нapoдy в cвoиx yкpaшeнияx. Cкaзaли тe, кoтopыe жeлaют ближaйшeй жизни: "O, ecли бы и нaм тo жe, чтo дapoвaнo Kapyнy! Пoиcтинe, oн - oблaдaтeль вeликoгo yдeлa!"

80. И cкaзaли тe, кoмy дapoвaнo былo знaниe: "Гope вaм! Haгpaдa Aллaxa лyчшe для тex, ктo yвepoвaл и твopил блaгoe; дaнo бyдeт вcтpeтить этo тoлькo тepпeливым".

81. И зacтaвили Mы зeмлю пoглoтить eгo и eгo жилищe. И нe oкaзaлocь y нeгo тoлпы, кoтopaя зaщитилa бы eгo oт Aллaxa. И нe oкaзaлcя oн пoлyчaющим пoмoщь.

82. И нayтpo тe, кoтopыe жeлaли

eгo мecтo вчepa, гoвopили: "Гope! Aллax yшиpяeт нaдeл, кoмy xoчeт из cвoиx paбoв, и yмepяeт. Ecли бы Aллax нe пoмилoвaл нac, тo пoглoтил бы нac. Гope! He бывaют cчacтливы нeвepныe!"

83. Boт жильe пocлeднee, Mы дaeм eгo тeм, ктo нe жeлaeт вeличaтьcя нa зeмлe или pacпpocтpaнять нeчecтиe. A кoнeц зa бoгoбoязнeнными!

84. Kтo пpишeл c блaгoм, для нeгo - лyчшee, чeм oнo; a ктo пpишeл c дypным, тo тe, кoтopыe твopят дypнoe, пoлyчaют в вoздaяниe тoлькo тo, чтo дeлaли.

85. Пoиcтинe, тoт, ктo cдeлaл твoeй oбязaннocтью Kopaн, вepнeт тeбя к кoнeчнoмy вoзвpaщeнию. Cкaжи: "Гocпoдь мoй лyчшe знaeт тex, ктo пpишeл c pyкoвoдитeльcтвoм, и тex, ктo в явнoм зaблyждeнии!"

86. Tы нe нaдeялcя, чтo тeбe бyдeт дapoвaнa книгa, инaчe кaк пo милocти oт твoeгo Гocпoдa. He бyдь жe пocoбникoм нeвepным!

87. Пycть нe oтвpaтят oни тeбя oт знaмeний Aллaxa пocлe тoгo, кaк oни тeбe ниcпocлaны. Bзывaй к твoeмy Гocпoдy и нe бyдь из мнoгoбoжникoв!

88. И нe пpизывaй вмecтe c Aллaxoм дpyгoгo бoгa. Heт бoжecтвa, кpoмe Heгo! Bcякaя вeщь гибнeт, кpoмe Eгo ликa. У Heгo peшeниe и к Heмy вы бyдeтe вoзвpaщeны!

rehber klmay ve yeryüzüne, onlar mîras brakmay dilemedeydik.

6- فstiyorduk ki onlar yeryüzünde yerle tirip kuvvetlendirelim ve Fira-vun'la Hâmân'a ve askerlerine de, onlardan çekindikleri eyleri gِsterelim.

7- Ve Mûsâ'nn anasna, onu emzir, bir tehlikeye uًramasndan ürkersen at onu nehre ve korkma, tasalanma, üphe yok ki biz, onu sana tekrar veririz ve onu peygamberlere katar, peygamber yaparz diye vahyettik.

8- Kendilerine dü man olmas, onlar tasalandrmas için Firavun'un adamlar, onu buldular; üphe yok ki Firavun ve Hâmân'la askerleri, yanl hareket etmedeydiler.

9- Firavun'un kars dedi ki: Senin de gِzünü aydnlatr bu, benim de, ِldürme bunu, umarm ki bize faydas dokunur, yahut da evlât ederiz onu kendimize ve onlarn, hiçbir eyden haberleri yoktu.

10- Mûsâ'nn anas, gِnlü bombo bir halde kald, eًer inananlara katlmas için gِnlünü, bize baًlamasaydk nerdeyse açًa vuracakt bunu.

11- Ve kz karde ine, sen dedi gِzetle onu; o da, ِbürleri anlamadan uzaktan gِzetledi.

12- Ve Mûsâ'ya daha ِnce bütün süt ninelerin sütünü harâm etmi tik; kz karde i, ona süt verip yeti tirecek, ona ًِüt verip büyütmeyi üstlerine alacak bir âileyi bildireyim mi size dedi.

13- Derken, gِzü aydn olsun, klansn ve mahzûn olmasn ve Allah'n vaadettiًi eyin, üphesiz gerçek olduًunu bilsin diye tekrar anasna verdik onu, fakat insanlarn çoًu bilmez.

14- Ergenlik çaًna gelip olgunla nca ona peygamberlik ve bilgi verdik ve biz, iyilik edenleri bِylece mükâfâtlandrrz.

15- Halk, gaflete dalm ًِle uykusundayken ehre girdi de orada iki adamn kavga etmekte olduًunu gِrdü; bu, kendi taraftarlarndand, ِbürü, dü manlarndan. Derken, taraftarlarndan olan, dü manlarndan olana kar Mûsâ'dan yardm istedi, o da dü manlarndan olan ki inin gًِsüne bir yumruk indirdi de i ini

bitiriverdi; bu i dedi, قeytan'n i lerinden; üphe yok ki o, insan apaçk sapklًa sevkeden bir dü man.

16- Rabbim dedi, ben kendime zulmettim, sen yarlga beni ve mabudu, onu yarlgad; üphe yok ki o, suçlar ِrter, rahîmdir.

17- Rabbim dedi, beni nîmetlendir-diًin eylerle mücrimlere kesin olarak arka olmayacaًm artk.

18- Korkarak, gِzleyip bekleyerek ehirde sabahlad, derken dün kendisinden yardm isteyen, gene birisiyle çeki medeydi ve gene kendisinden yardm istedi. Mûsâ da ona, üphe yok ki dedi sen, apaçk bir azgnsn.

19- Kendilerine dü man olan tutmak isteyince ِbürü, Mûsâ'y kendi aleyhinde sanp ey Mûsâ dedi, dün birini ِldürdüًün gibi beni de ِldürmek istiyorsun galiba; sen, yeryüzünde mutlaka bir cebbar olmak istiyor, ara buluculardan olmay hiç dilemiyorsun.

20- Ve ehrin ِte yanndan ko a ko a birisi geldi de ey Mûsâ dedi, ileri gelenler, seni ِldürmek için birbirleriyle gِrü üp dan madalar, hemen çk git, üphe etme ki ben sana ًِüt verenlerdenim.

21- Mûsâ, korkarak, çekinip gِzetleyerek ehirden çkt ve Rabbim dedi, sen beni zâlim topluluktan kurtar.

22- Medyen tarafna yِnelince de umarm ki dedi, Rabbim, beni doًru yola sevk eder.

23- Medyen suyuna varnca orada, hayvanlarn sulayan bir bِlük halk gِrdü. Gerilerinde de iki kadn vard, onlar, hayvanlarn sudan men-ediyorlard. Mûsâ, ne yapyorsunuz, niçin hayvanlarnz sulamyorsunuz deyince dediler ki çobanlar gidinceye dek biz, hayvanlarmz sulayamyoruz ve babamz da pek ihtiyar bir adam.

24- Mûsâ, onlarn hayvanlarna su verdi, sonra da bir gِlgeye çekilip Rabbim dedi, bana, hayra âit ne indirdiysen, ne lütufta bulunduysan üphe yok ki hepsine de muhtâcm ben.

25- Derken o iki kadnn biri, utanarak ona geldi de babam dedi,

hayvanlarmz suladًndan dolay seni mükâfâtlandrmak için çaًryor. Mûsâ, ona gidip ba ndan geçenleri anlatnca o, korkma dedi, zâlim topluluktan kurtuldun.

26- O iki kzn biri de babacًm dedi, onu ücretle tut, üphe yok ki ücretle tutacaًn adamlarn en hayrls, en emîni bu.

27- Babas, Mûsâ’ya dedi ki: Bana sekiz yl hizmet edersen buna kar lk sana u iki kzmdan birini vermek istiyorum; ama sen on yl doldurursan bu da sana âit artk ve ben, sana zahmet ve me akkat vermek istemem; Allah dilerse beni iyi ki ilerden bulursun.

28- Mûsâ, bu dedi, seninle benim aramda bir sِzle me. Hangi müddeti tamamlarsam tamamlayaym, demek bir hakszlk edilmeyecek bana ve Allah da u sِzlerimize tank.

29- Derken Mûsâ, o müddeti bitirince âilesiyle yola dü tü ve Tur tarafnda bir ate gِrdü. آilesine, siz durun dedi, gerçekten de bir ate gِrüyorum ben, gideyim de orada birisi varsa yoldan haber alaym, yahut da snmanz için bir kor getireyim size.

30- Oraya gelince kutlu yerde bulunan vâdînin saً tarafndaki aًaçtan kendisine nidâ edildi: Ey Mûsâ, üphe yok ki ben, âlemlerin Rabbi Allah'm.

31- Ve at sopan yere. Mûsâ, sopay, bir ylan gibi kvranyor gِrünce geri dِndü ve bir daha da oraya gelmemek istedi Rab, ey Mûsâ dedi, gel ve korkma, üphe yok ki sen, emniyete erenlerdensin.

32- Elini koynuna koy da bir hastalk yüzünden olmakszn bembeyaz, parl-parl parlar bir halde çksn, korkudan yanlarna dü en ellerini kavu tur gًِsüne; bu iki ey, Rabbinden, Firavun'a ve ileri gelen adamlarna iki kesin delil; üphe yok ki onlar, buyruktan çkm bir topluluktur.

33- Mûsâ, Rabbim dedi, ben onlardan birisini ِldürdüm, korkarm,

beni ِldürürler.

34- Ve karde im Hârûn, dil bakmndan benden daha fasih, onu da benimle berâber gِnder de bana yardm etsin, gerçeklesin beni, çünkü ben yalanlamalarndan korkmaktaym.

35- Karde inle dedi, kolunu kuvvetlendireceًiz ve size ِylesine bir kuvvet vereceًiz ki delillerimiz sâyesinde size hiçbir fenalkta bulunamayacaklar; siz ve size uyanlar, üstünsünüz.

36- Mûsâ, apaçk delillerimizle onlara gelince bu, uydurma bir büyüden ba ka bir ey deًil, gelip geçmi atalarmz zamannda bِyle bir ey duymadk biz dediler.

37- Mûsâ dedi ki: Kim hidâyetle gelmi tir onun katndan ve yurdun sonu, kimin için daha hayrl olacak, bunu Rabbim, daha iyi bilir; üphe yok ki zâlimler, kurtulmazlar muratlarna ermezler.

38- Ve Firavun, ey ileri gelenler dedi, ben, benden ba ka bir mâbûdunuz olduًunu bilmiyorum. Ey Hâmân, balçًa bir ate yak da tuًla yap bana ve yüksek bir kِ k kur, belki oraya çkar, Mûsâ'nn mâbûdunu anlarm ve gene de üphe yok ki ben yalanclardan sanyorum onu.

39- O da, askerleri de yeryüzünde haksz yere ululanmaya kalk tlar ve üphe yok ki dِnüp tapmza gelmeyecekler sandlar kendilerini.

40- Biz de hem onu, hem askerini helâk ettik, onlar suya boًduk; artk bak da gِr, zâlimlerin sonucu ne olmu

41- Ve onlar, halk ate e çaًran rehberler yaptk ve kyâmet günü de yardm edilmez onlara.

42- Ve u dünyâda artlarndan lânet ettik onlara ve kyâmet günü de onlar, çirkin bir azâba uًrayanlara katlacaklar.

43- Ve andolsun ki gelip geçen eski çaًlardaki ümmetleri helâk ettikten sonra ًِüt alsnlar, ibret alsnlar diye insanlara cangِzleri, hidâyet ve rahmet olarak Mûsâ'ya kitap verdik.

44- Ve Mûsâ'ya o emri verip takdîrimizi yerine getirdiًimiz

zaman sen, ne bat tarafndaydn, ne de gِrüyordun onu.

45- Fakat biz, Mûsâ'dan sonra da nice nesiller meydana getirdik de ِmürleri uzayp gitti onlarn ve sen, Medyen halk içinde oturup âyetlerimizi onlardan okumak sûretiyle de bellemedin, fakat biziz onlar gِnderen.

46- Nidâ ettiًimiz zaman Tur tarafnda da deًildin; fakat senden ِnce kendilerine bir peygamber gelmeyen topluluًu, belki ibret alrlar, ًِüt dinlerler diye korkutmak için Rabbinden bir rahmet olarak gِnderildin.

47- Onlara, elleriyle hazrladklar bir felâket gelip çatsayd Rabbimiz derlerdi, bize bir peygamber gِnderseydin de delillerine uysaydk ve inananlara katlsaydk.

48- Fakat katmzdan o gerçek gelince de Mûsâ'ya verilen mûcizeler gibi mûcizeler verilseydi ona derler; ِnce Mûsâ'ya verilen mûcizeleri de inkâr edip iki büyü, birbirini desteklemede bunlar demediler mi ve üphesiz biz, hepsini de inkâr ediyoruz demediler mi?

49- De ki: قu iki kitaptan daha fazla doًru yola sevkeden bir kitap getirin doًru sِylüyorsanz, getirin de uyaym ona.

50- Bunu kabûl etmezlerse artk bil ki onlar, ancak kendi dileklerine uyuyorlar ve Allah'n hidâyetini brakp kendi dileًine uyan ki iden daha sapk kimdir ki? قüphe yok ki Allah, zâlim topluluًu doًru yola sevketmez.

51- Ve andolsun ًِüt alsnlar diye sِzü, birbiri ardnca âyet-âyet ulayp indirmedeyiz.

52- Bundan ِnce kendilerine kitap verdiklerimiz, inanyorlar buna.

53- Onlara okundu mu inandk ona diyorlar, üphe yok ki o, Rabbimizden gelen bir gerçek, bundan ِnce de gerçeًe teslîm olmu tuk biz.

54- ف te onlardr ki mükâfatlar iki kat verilir onlara sabrettiklerinden dolay ve onlar, iyilikle giderirler kِtülüًü ve kendilerini rzklandrdًmz eylerden bir ksmn yoksullara harcarlar.

55- Ve onlar, kِtü ve çirkin sِz duyunca yüz

çevirirler ve bizim yaptklarmz derler, bize âit, sizin yaptklarnz size, esenlik size, biz bilgisizleri dilemez, sevmeyiz.

56- قüphe yok ki sen, sevdiًini doًru yola sevkedemezsin ve fakat Allah, dilediًini doًru yola sevk eder ve odur hidâyete erecekleri daha iyi bilen.

57- Ve dediler ki: Seninle berâber doًru yola uyarsak yerimizden, yurdumuzdan oluruz, bizi çkarverirler buradan. Biz onlar, her çe it yiyeceklerin, meyvelerin getirilip toplandً emin bir haremde yerle tirmedik mi, onlara katmzdan rzk olarak vermedik mi bunlar ve fakat çoًu bilmez.

58- Ve biz, geçim bolluًuna nâil olmu ve ükretmemi nice ehirlerin halkn helâk ettik; i te pek az müstesna, kendilerinden sonra insanlara yurt olmayan evleri ve oralara biz vâris olmu uzdur.

59- Ve Rabbin, ana ehirlerine, halka âyetlerimizi okuyacak peygamber gِndermedikçe ehirleri helâk etmez ve biz, halk zâlim olan ehirlerden ba ka ehirleri helâk etmedik.

60- Ve size ne verildiyse, dünyâ ya ay na âit metâlardan, dünyâ ziynetinden ibâret ve Allah katndaki, daha hayrldr ve daha sürekli; hâlâ m akl etmezsiniz?

61- Kendisine güzelim bir vaitte bulunduًumuz ve vaadettiًimize kavu mu olan, dünyâ ya ay nda nî-metlendirdiًimiz, sonra da kyâmet gününde tapmza getirdiًimiz kimseye mi benzer?

62- O gün, onlara nidâ eder de nerede der, bana e ortak sandًnz eyler?

63- Azâp edeceًimize dâir sِylediًimiz sِzü hakedenler, Rabbimiz derler, i te unlar, azdrdًmz ki iler, biz nasl azm sak onlar da ِyle azdrdk. Onlardan uzakla tk, tapna geldik; onlar, bize tapmyorlard zâten.

64- Ve çaًrn irk ko tuًunuz eyleri denir, onlar da çaًrrlar, fakat icâbet etmezler onlara ve azâb gِrürler; ne olurdu doًru yolu bulsalard.

65- Ve o gün onlara nidâ eder de ne cevap verdiniz der, gِnderilen

peygamberlere?

66- O gün bütün bahâneler kِr olur onlarca ve hiçbir ey sِyleyemezler.

67- Fakat tِvbe eden ve inanan ve iyi i lerde bulunan, umulur ki kurtulanlardan olur, muradna erer.

68- Ve Rabbin, dilediًini yaratr ve seçer; seçmek, onlara âit bir hak deًildir; münezzehtir Allah ve yücedir irk ko tuklar eylerden.

69- Ve Rabbin bilir, gِnüllerinde ne saklyorlarsa ve neyi açklyorlarsa.

70- Ve o, bir Allah'tr ki yoktur ondan ba ka tapacak, onadr hamd ِnde de, sonda da ve onundur hüküm ve dِnüp onun tapsna varacaksnz.

71- De ki: Allah, kyâmet gününe dek geceyi uzatsayd size, Allah'tan ba ka kim bir k verebilirdi size? Hâlâ m duymazsnz?

72- De ki: Allah, kyâmet gününe dek gündüzü uzatsayd, içinde huzûra erip dinleneceًiniz geceyi Allah'tan ba ka kim getirebilirdi size? Hâlâ m gِrmezsiniz?

73- Ve rahmetindendir ki sükûn ve huzûra ermeniz ve lûtfundan rzknz arayp bulmanz ve ükretmeniz için geceyle gündüzü halketti size.

74- Ve o gün onlara nidâ edilir de Nerede denir, bana e sandklarnz?

75- Ve biz her ümmetten bir tank getirir de getirin bakalm deriz, delillerinizi. Artk bilirler ki üphesiz gerçek, Allah'ndr ve uydurduklar eylerin hepsi de gِzlerinden kaybolup gider.

76- قüphe yok ki Kârun, Mûsâ'nn kavmindendi de onlara kar isyân etti; ona ِyle hazîneler vermi tik ki anahtarlarn bile güçlü-kuvvetli on, onbe ki i gِtüremezdi. Hani kavmi ona sevinip ِvünme demi ti, üphe yok ki Allah, sevinip ِvünenleri sevmez.

77- Allah'n sana verdiًi mal-menâl yüzünden âhiret yurdunu aramaya bak ve dünyâdaki nasîbini de unutma ve Allah sana nasl ihsân ettiyse sen de ihsân et ve yeryüzünde bozgunculuk etmeye kalk ma; üphe yok ki

Allah, bozguncular sevmez.

78- O, bu dedi, ancak bendeki bilgi sâyesinde bana verilmi tir. Bilmez miydi ki Allah, hiç üphesiz ondan ِnce, kuvvet bakmndan ondan daha üstün, topluluk bakmndan ondan daha fazla nice nesilleri helâk etmi tir ve suçlularn suçlarn bile sormaya hâcet yok zâten.

79- Derken kavminin kar sna süslenip çkt da dünyâ ya ay n dileyenler, ne olurdu dediler, bize de Kârun'a verilen verilseydi, üphe yok ki o, dünyâ malndan büyük bir nasîbe sâhip.

80- Ve kendilerine bilgi verilenlerse yazklar olsun size dediler, inanan ve iyi i lerde bulunana Allah'n sevâb, daha da hayrldr ve buna da ancak sabredenler nâil olur.

81- Derken onu da, sarayn da yere geçirdik, Allah'tan ba ka ona yardm edecek bir topluluًa sâhip deًildi ve kendisinin de kendisine bir yardm dokunamad.

82- Dün, onun yerinde olmay dileyenler, ِylesine sabahladlar ki hey gidi hey diyorlard, üphe yok ki Allah, kullarndan dilediًinin rzkn bolla trmada, dilediًini daraltmada, Allah lûtfetmeseydi bize, bizi de yere geçirirdi ve hey gidi hey, üphe yok ki kâfirler kurtulmazlar, muratlarna ermezler.

83- ف te âhiret yurdu; biz onu, yeryüzünde yücelik ve bozgunculuk dilemeyenlere veririz ve sonuç, çekinenlerindir.

84- Kim bir iyilikle gelirse ona, yaptًndan daha hayrl mükâfat var ve kim, bir kِtülükle gelirse o kِtülükleri i leyenler, ancak yaptklarnn kar lً neyse onunla cezâlandrlr.

85- قüphe yok ki sana, Kur'ân'n hükümlerini farz eden, elbette dِneceًin yere dِndürecek seni. De ki: Rabbim daha iyi bilir, kimdir doًru yola gelen ve kimdir apaçk sapklkta kalan.

86- Sana ancak Rabbinden bir rahmet olarak kitabn vahyedilmesini umuyordun, artk kâfirlere arka olma.

87- Ve sakn sana indirildikten sonra seni Allah'n âyetlerinden çevirmesinler

ve Rabbine çaًr halk ve sakn irk ko anlardan olma.

88- Ve Allah'la berâber bir ba ka mâbûdu çaًrma; yoktur tapacak ondan ba ka; her ey helâk olur, ancak onun zâtdr kalan, onundur hüküm ve hepiniz, dِnüp onun tapsna varacaksnz.

tutub gətirməyi əmr etdi). Fir'onun adamları axırda özlərinə düşmən kəsiləcək və başlarına bəla olacaq Musanı (içində olduğu sandıqla birlikdə) götürüb gəldilər. Həqiqətən, Fir'on, Haman və onların əsgərləri (küfr etdiklərinə, mə'sum uşaqları öldürdüklərinə görə) günahkar idilər.

9. Fir'onun qadını (Asiyə) dedi: "Bu uşaq mənim də, sənin də göz bəbəyimiz (gözaydınlığımız, gözümüzə sevinc olsun). Onu öldürməyin. Ola bilsin ki, (o böyüyəndə) bizə bir fayda verər, yaxud da onu oğulluğa götürərik!" Onlar (işin nə yerdə olduğunu, bu uşağın əlində həlak olacaqlarını) bilmirdilər.

10. (Oğlunun Fir'onun əlinə düşdüyünü bildikdən sonra) Musanın anasının ürəyi bomboş (sevimli balasının fikrindən başqa hər şeydən xali) olmuşdu. Əgər (Allahın və'dinə) inananlardan olsun deyə, ürəyinə səbir (səbat) əta etməsəydik, az qala onu (saraya gətirilmiş körpənin özünkü olduğunu) büruzə verəcəkdi. (Dəhşətindən və ya sevincindən: "Bu uşaq mənimdir!" - deyəcəkdi).

11. O, (Musanın Məryəm, yaxud Gülsüm adlı) bacısına: "Onun dalınca get! (Əhvalatdan xəbər tut!)" - dedi. O da (saraya yol tapıb Fir'onun adamları onun kim olduğunu) hiss etmədən uzaqdan-uzağa (Musanı) gördü.

12. Bundan (anası saraya gəlməmişdən) qabaq Biz ona (Musaya) süd analarını (özgə qadınların döşünü əmməyi) qadağan etmişdik. (Musanın bacısı Fir'on əhlinə) belə dedi: "Sizin üçün o uşağa süd verməyi (ona baxmağı) tə'min edəcək, həm də ona qarşı xeyirxah olacaq (onunla yaxşı davranacaq) bir ailəni (ev əhlini) sizə nişan verimmi?"

13. Beləliklə, gözü aydın olsun, (oğlunun ayrılığına) kədərlənməsin və Allahın və'dinin haqq olduğunu bilsin deyə, (Musanı) anasına qaytardıq. Lakin onların (insanların, yaxud Fir'on əhlinin) əksəriyyəti (Allahın və'dinin doğru olduğunu) bilməz!

14. (Musa) yetkinləşib kamilləşəndə (otuz-qırx yaşlarına çatanda) ona hikmət və elm (şəriət elmi) verdik. Biz yaxşı əməl

sahiblərini belə mükafatlandırırıq!

15. (Musa) şəhərə əhalisi xəbərsizkən (günorta istirahət vaxtı) girdi. Orada iki nəfərin vuruşduğunu gördü. Onlardan biri öz adamlarından (yəhudilərdən), digəri isə düşmənlərindən (qibtilərdən) idi. (Musanın) adamlarından olan kəs düşməninə qarşı ondan imdad istədi. Musa onu (əli, yaxud əsası ilə) vurub öldürdü və dedi: "Bu, Şeytan əməlindəndir. Həqiqətən, o, açıq-aşkar bir düşməndir, (insanı haqq yoldan) azdırandır!"

16. (Musa) dedi: "Ey Rəbbim! Şübhəsiz ki, mən (bu qibtini vurub öldürməklə) özüm-özümə zülm etdim. Buna görə məni bağışla!" (Allah Musanı) bağışladı. Həqiqətən, O, (bəndələrini) bağışlayandır, rəhm edəndir!

17. (Musa) dedi: "Ey Rəbbim! Mənə bəxş etdiyin ne'mət haqqı (günahımı bağışlamağına and içirəm ki) mən əsla günahkarlara arxa olamayacağam!"

18. Beləliklə, (Musa qibtini öldürdüyündən) qorxaraq səhəri şəhərdə nigaranlıq içində qarşıladı. (Bir də nə görsə yaxşıdır!) Dünən ondan imdad diləyən kəs (bu gün də başqa bir qibti ilə vuruşaraq) fəryad çəkib yenə onu köməyə çağırdı. Musa ona dedi: "Sən (gündə biri ilə vuruşduğun üçün), doğrudan da, açıq-aşkar bir azğınsan!"

19. (Musa) onların hər ikisinin (həm özünün, həm də onu köməyə səsləyən yəhudinin) düşməni (olan bu ikinci qibtini) yaxalamaq istədikdə (həmin yəhudi Musanın ona hücum etmək istədiyini zənn edərək) dedi: "Ya Musa! Sən dünən birini vurub öldürdüyün kimi, mənidəmi öldürmək istəyirsən? Sən yer üzündə (Misir torpağında) ancaq bir zalım olmaq istəyirsən! Sən xeyirxahlıq (insanları islah) edənlərdən olmaq istəmirsən!"

20. (Yəhudinin bu sözündən sonra dünən öldürülən qibtinin qatilinin Musa olduğu bütün Misir xalqına bəlli oldu. Bu xəbər Fir'ona çatdıqda o, Musadan qisas almaq istədi). Şəhərin kənarından (Fir'onun şəhərin ucqarında yerləşən sarayından) bir nəfər çaparaq gəlib dedi: "Ya Musa! Ə'yan-əşraf səni öldürmək

barəsində məsləhət-məşvərət edirlər. Elə bu saat (şəhərdən) çıx get. Mən, həqiqətən, sənin xeyirxahlarındanam!"

21. (Musa) qorxu içində (ətrafına) göz qoya-qoya oradan (şəhərdən) çıxıb: "Ey Rəbbim! Məni bu zalım tayfanın əlindən qurtar!" - dedi.

22. O, Mədyən tərəfə yönəldiyi zaman dedi: "Ola bilsin ki, Rəbbim mənə (Mədyənə aparıb çıxaran) doğru yolu göstərsin!"

23. (Musa) Mədyən kənarındakı bir quyuya çatanda onun başında (heyvanlarını sulayan) bir dəstə adam və onlardan başqa (qoyunlarını özgə heyvanlara qarışmasın deyə) geri çəkən iki qadın (qız) görüb dedi: "Sizə nə olub (dərdiniz nədir)?" Onlar: "Cobanlar (heyvanlarını) sulayıb getməmiş biz (qoyunlarımıza) su vermirik. Atamız da ixtiyar bir qocadır (buna görə qoyunları sulamağa biz gətiririk)", - deyə cavab verdilər.

24. (Musa) onlar üçün (yaxınlıqdakı başqa bir quyudan su çəkib qoyunlarını) suladı, sonra da kölgəyə çəkilib dedi: "Ey Rəbbim! Mən Sənin mənə nazil edəcəyin xeyirə möhtacam!" (Musa yeddi gün idi ki, çöldəki otlardan başqa yeməyə bir şey tapmırdı. Buna görə də Allahdan yemək üçün bir ruzi dilədi).

25. Sonra (o iki qadından, qızdan) biri utana-utana (Musanın) yanına gəlib dedi: "Atam qoyunlarımızı sulamağının haqqını verməkdən ötrü səni çağırır!" (Musa gördüyü işin müqabilində heç bir muzd, mükafat almamaq üçün ürəyində and içdi). (Musa qocanın) yanına gəldikdə başına gələnləri (Fir'onla olan əhvalatı) ona söylədi. O kişi (Şüeyb peyğəmbər) dedi: "Qorxma, artıq zalım tayfanın əlindən qurtarmısan!"

26. (O iki qızın) biri dedi: "Atacan! Onu muzdla (çoban) tut, çünki bu güclü, e'tibarlı adam (indiyə qədər) muzdla tutduqlarının ən yaxşısıdır!"

27. (Şüeyb) dedi: "Səkkiz il mənə xidmət etmək (qoyunlarımı otarmaq) şərti ilə qızlarımın birini sənə ərə verərəm. Əgər sən (həmin müddəti) tamamlayıb

on ilə çatdırsan, bu, artıq sənin tərəfindən (olan bir lütfdür). Mən (on il müddətinə şərt kəsməklə) sənə əziyyət vermək istəmirəm. İnşallah, mənim saleh (əhdə vəfa edən) kəslərdən olduğumu görəcəksən!"

28. (Musa) dedi: "Bu (dediyin) mənimlə sənin aranda (olan bir təəhhüddür, onu pozmaq olmaz). Bu iki müddətdən hansını yerinə yetirməkdən mənə qarşı heç bir zor ola bilməz. (İstəsəm səkkiz, istəsəm on il xidmət edərəm. Bundan artıq işləməyimi tələb etməyə haqqın yoxdur). Allah da dediyimizə şahiddir (vəkildir)!"

29. Musa (onillik xidmət) müddətini başa vurub ailəsi ilə birlikdə (Misirə tərəf) yola çıxdığı zaman Tur dağı tərəfdə bir od gördü. O, ailəsinə dedi: "Siz (mən qayıdanadək burada) durun. Mən bir od gördüm. Bəlkə, gedib ondan sizə bir xəbər, yaxud bir göz gətirim ki, qızınasınız!"

30. (Musa) odun yanına gəlib çatdıqda vadinin sağ tərəfində olan mübarək (bərəkətli) yerdəki ağacdan belə bir nida gəldi: "Ya Musa! Aləmlərin Rəbbi olan Allah Mənəm!

31. Əsanı (yerə) at!" (Musa əsanı yerə atdı). O əsanın ilan kimi qıvrıldığını gördükdə dönüb qaçdı, heç dala da baxmadı. (Biz ona belə buyurduq: ) "Ya Musa! Bəri gəl, qorxma! Sən əmin-amanlıq içindəsən!

32. Əlini qoynuna qoy ki, əlin (oradan) eyibsiz-qüsursuz, ağappaq (parlaq bir nur kimi) çıxsın. Əlini (qanadını) özünə tərəf çək (yenidən qoynuna qoy) ki, (ilanın, yaxud əlinin parıltısının səni bürüdüyü) vahimə çəkilib getsin. Bu, Fir'ona və onun ə'yanlarına qarşı sənin Rəbbindən olan iki mö'cüzədir. Onlar, həqiqətən, (Allahın itaətindən çıxmış) fasiq bir tayfadırlar!" (Musa birinci dəfə əlini qoynuna qoyub çıxartdıqda o, baxanlara bir nur kəsilib gözlərini qamaşdırar, onları qorxuya salar, ikinci dəfə qoyub çıxartdıqda isə adi halına düşərdi).

33.

(Musa) dedi: "Ey Rəbbim! Mən onlardan bir nəfəri öldürmüşəm, qorxuram ki, onlar da məni öldürərlər.

34. Qardaşım Harunun dili mənimkindən daha bəlağətlidir. Onu da mənimlə dediklərimi (Fir'on əhlinə izah edib) təsdiqləyəcək bir köməkçi göndər. Onların məni yalançı hesab edəcəklərindən qorxuram!"

35. (Allah) buyurdu: "Sənin arxanı qardaşınla möhkəmləndirəcək, ikinizə də dəlil (mö'cüzə və qüdrət) verəcəyik. Onlar ayələrimiz sayəsində sizə heç bir pislik edə bilməyəcəklər. Siz də, sizə (iman gətirib) tabe olanlar da (Fir'ona və ə'yanlarına) mütləq qalib gələcəksiniz!"

36. Musa açıq-aşkar ayələrimizlə (Fir'on əhlinin) yanına gəldikdə onlar: "Bu (sənin tərəfindən) uydurulmuş sehrdən başqa bir şey deyildir. Biz öz ulu babalarımızdan bu barədə (sizin təbliğ etdiyiniz din, risalət haqqında) heç bir şey eşitməmişik!" - dedilər.

37. Musa dedi: "Rəbbim ?z dərgahından kimin hidayətlə (doğru yola rəhbərliklə) gəldiyini və axirət yurdunun (gözəl aqibətinin) kimə nəsib olacağını daha yaxşı bilir. Həqiqətən, zalımlar nicat tapmazlar! (Muradlarına yetişməzlər!)

38. Fir'on (istehza ilə) dedi: "Ey ə'yanlar! Mən sizin üçün özümdən başqa bir tanrı olduğunu bilmirəm. Ey Haman! Mənim üçün od qalayıb palçıqdan kərpic bişir və bir qüllə tikdir ki, (ora qalxıb) bəlkə, Musanın tanrısına tamaşa edim. Axı mən onu, həqiqətən, yalançı sayıram!

39. (Fir'on) və əsgərləri yer üzündə nahaq yerə təkəbbür göstərdilər və elə güman etdilər ki, (öləndən sonra bir də dirlib) hüzurumuza qaytarılmaycaqlar!

40. Buna görə də onu və əsgərlərini tutub dənizə atdıq. (Ya Rəsulum!) Bir gör zalımların axırı necə oldu!

41. Biz onları (dünyada insanları) cəhənnəm oduna (küfrə, şirkə) çağıran rəhbərlər etdik. Qiyamət günü onlara (Allahın əzabından qurtarmaq üçün) heç bir kömək edilməyəcəkdir!

42. Bu dünyada onlara lə'nət damğası vurduq

(hamı onlara lə'nət oxuyar), qiyamət günü isə onlar çirkin (iyrənc, Allahın rəhmətindən kənar edilmiş) kimsələr olacaqlar.

43. Əvvəlki nəsilləri məhv etdikdən sonra insanlara (İsrail oğullarına) bir nur, doğru yolu göstərən rəhbər və rəhmət olaraq Musaya Kitab verdik ki, bəlkə, (onun vasitəsilə) öyüd-nəsihət qəbul etsinlər.

44. (Ya Rəsulum!) Biz Musaya vəhy etdiyimiz (peyğəmbərlik bəxş edib Fir'on əhlinin yanına getməsini buyurduğumuz) zaman sən (Tur dağının) qərb tərəfində (Musanı gözləyənlər arasında) deyildin. Sən (buna) şahid olanlardan da deyildin! (Sənin yəhudilərə və ərəb müşriklərinə bu xəbərləri doğru söyləməyin yalnız Allahdan nazil olan vəhylərdir!)

45. Lakin Biz (Musadan sonra) neçə-neçə nəsillər yaratdıq. Onlar uzun ömür sürdülər. (Vəhy kəsildi; bir çox xəbərlər unudulub getdi, şəriət təhrif olundu). Sən ayələrimizi onlara oxuyarkən Mədyən əhli arasında deyildin. (Sən Mədyəndə deyildin ki, onların əhvalını bilib Məkkə əhlinə xəbər verəsən. Buna görə də onlar sənin bu xəbərləri Mədyən camaatından öyrəndiyini deyə bilməzlər). Lakin Biz (bu əhvalatları onlara olduğu kimi xəbər vermək üçün səni) peyğəmbər göndərdik. [Və ya: Ancaq (bu xəbərləri sənə) göndərən Bizik].

46. Və Biz (Musaya) xitab etdiyimiz (Tövratı verdiyimiz) zaman da sən Tur dağının yanında deyildin. Lakin səndən əvvəl özlərinə peyğəmbər gəlməmiş bir tayfanı (Allahın əzabı ilə) qorxudasan deyə, Rəbbindən bir mərhəmət olaraq (sənə bunları öyrədib onlara peyğəmbər göndərdik). Bəlkə, öyüd-nəsihət qəbul etsinlər!

47. ?z əlləri ilə etdikləri əməlləri (qazandıqları günahları) üzündən onlara bir müsibət üz verincə: "Ey Rəbbimiz! Barı, bizə bir peyğəmbər göndərəydin ki, biz də Sənin ayələrinə uyub mö'minlərdən olaydıq!" - deməsəydilər, səni onlara peyğəmbər göndərməzdik. (Onların bəhanəsini kəsmək üçün belə etdik).

48. Dərgahımızdan onlara (müşriklərə) haqq (Qur'an və Peyğəmbər) gəldikdə

onlar: "Musaya verilən (mö'cüzələr) nə üçün eynilə ona da verilmədi?" - dedilər. Məgər onlar daha öncə Musaya verilənləri danıb: "İki sehr (Tövrat və Qur'an) bir-birilə köməkləşdi və biz (iki sehrbazın - Musanın və Muhəmmədin) hər birini inkar etdik!" - deməmişdilərmi?

49. (Ya Rəsulum!) De: "Əgər doğru deyirsinizsə, Allahın dərgahından bu ikisindən (Qur'andan və Tövratdan) daha doğru yol göstərən bir kitab gətirin, mən də ona tabe olum!"

50. Əgər sənə (sənin bu təklifinə) cavab verməsələr, bil ki, onlar öz nəfslərinə uymuşlar. Allahdan bir dəlil (hidayət) olmayınca öz nəfsinə uyandan (Rəbbinə şərik qoşandan, küfr edəndən) haqq yolu daha çox azmış kim ola bilər?! Allah zalım tayfanı doğru yolda müvəffəq etməz!

51. Həqiqətən, Biz sözü (Qur'anı, keçmişlərə aid xəbərləri) onlar üçün bir-birinin ardınca (müfəssəl) izah etdik ki, bəlkə, öyüd-nəsihət qəbul etsinlər. (Bunlardan ibrət alıb iman gətirsinlər!)

52. (Qur'andan) əvvəl kitab vermiş olduğumuz kəslər (mö'min yəhudi və xaçpərəstlər) ona inanırlar.

53. Onlara (Qur'an) oxunduğu zaman: "Biz ona inandıq. Doğrudan da, Rəbbimizdən (nazil olmuş) haqdır. Biz ondan əvvəl də müsəlman (təkallahlı, Allahın vəhdaniyyətini qəbul edib yalnız Ona itaət və ibadət edən kəslər) idik!" - deyirlər.

54. (İki kitaba - Tövrata və Qur'ana inandıqları üçün müşriklərin gördükləri əzab-əziyyətə) səbr etdiklərinə görə onlara iki dəfə mükafat veriləcəkdir. Onlar pisliyi yaxşılıqla dəf edər və özlərinə verdiyimiz ruzidən (ehtiyacı olanlara) sərf edərlər.

55. Onlar boş (yersiz) bir söz eşitdikləri zaman ondan üz çevirib: "Bizim əməllərimiz bizə, sizin əməlləriniz də sizə aiddir. (Hərə öz əməlinə cavabdehdir). Sizə salam olsun! (Salamat qalın. Bizimki bizdə, sizinki də sizdə!) Biz cahilləri (cahillərlə yoldaşlıq etmək, onların söz-söhbətinə qulaq asmaq,

sonra da onlarla çənə-boğaz olmaq) istəmirik!" - deyirlər.

56. (Ya Rəsulum!) Şübhəsiz ki, sən istədiyini doğru yola yönəldə bilməzsən. Amma Allah dilədiyini doğru yola salar. Doğru yolda olacaq kəsləri (öz əzəli elmi ilə) daha yaxşı O bilir! (Və buna görə də onları haqq yola müvəffəq edir!)

57. (Qüreyşlilər) dedilər: "Əgər biz səninlə bilikdə haqq yolu (islam dinini) tutub getsək, (əksəriyyəti təşkil edən müşriklərin əli ilə) yurdumuzdan tezliklə didərgin salınarıq". Məgər Biz onları ?zümüzdən bir ruzi olaraq hər yerin meyvəsinin (hər cür meyvənin) daşınıb gətirildiyi, (daxilində Kə'bə yerləşən) qorxusuz-xətərsiz (müqəddəs) bir yerdə (Məkkədə) sakin etmədikmi? Lakin onların əksəriyyəti (Allahın onlara bəxş etdiyi bu ne'mətin qədrini) bilməz!

58. Biz xoş güzəranına naşükür olub qürrələnən neçə-neçə məmləkəti (məmləkət əhlini) həlak etdik. Bu onların özlərindən sonra yalnız az bir hissəsi məskun olan (bomboş, xaraba qalmış) yurdlarıdır. Onlara Biz varis olduq.

59. (Ya Rəsulum!) Sənin Rəbbin mərkəzlərinə (ən böyük şəhərlərinə) ayələrimizi oxuyan bir peyğəmbər göndərməmiş məmləkətləri məhv etmədi. Biz yalnız əhalisi zalım olan məmləkətləri yox etdik!

60. Sizə verilən hər hansı bir şey (dövlət, övlad, xoş güzəran) ancaq bu fani dünyanın malı və bərbəzəyidir. Allah yanında olan (ne'mətlər) isə daha yaxşı və daha baqidir (əbədidir). Məgər ağıla gəlməzsiniz?! (Fani dünya malını axirətin əbədi ne'mətlərindən üstün tutursunuz!)

61. Məgər verdiyimiz gözəl bir və'də (Cənnətə) qovuşan kimsə, (əvvəlcə) fani dünya malı bəxş etdiyimiz, sonra da qiyamət günü (cəhənnəm oduna) gətiriləcək kimsə ilə eyni ola bilərmi?!

62. (Allah) həmin gün onlara xitab edib belə buyuracaqdır: "Mənim şəriklərim olduqlarını iddia etdikləriniz (bütlər, tanrılar) haradadırlar?!

63. Haqlarında hökm (və'd etdiyimiz əzab) vacib olanlar (şeytanlar və

müşriklərin rəisləri) deyəcəklər: "Ey Rəbbimiz! Bunlar bizim (haqq yoldan) azdırdığımız kimsələrdir. ?zümüz nə cür azmışdıqsa, onları da elə azdırdıq. Biz onlardan uzaqlaşıb (onlarla əlaqəmizi kəsib) Sənə tərəf gəldik. Əslində onlar bizə ibadət etmirdilər (yalnız öz nəfslərinə uyurdular).

64. (Müşriklərə) belə deyiləcək: "Şəriklərinizi çağırın!" (Müşriklər) ortaqlarını çağıracaq, lakin onlar (müşriklərə) cavab verməyəcəklər. Onlar mütləq əzabı görəcəklər. Əgər onlar (dünyada) doğru yola gəlmiş olsaydılar (axirətdə əzab görməzdilər).

65. (Allah) həmin gün onlara xitab edib belə buyuracaqdır: "Peyğəmbərlərə nə cavab verdiniz?"

66. O gün (canlarını qurtaracaq) xəbərlər (cavablar) onlardan gizli qalacaqdır (bütün bəhanələri kəsiləcəkdir). Onlar (qiyamətin heybətindən) bir-birindən hal-əhval belə tuta bilməyəcəklər. (Hər kəs öz hayında olacaqdır).

67. Tövbə edərək iman gətirib yaxşı işlər görənlərə gəldikdə isə, onların nicat tapmaları mümkündür.

68. Rəbbin istədiyini yaradar və (istədiyini də peyğəmbər) seçər. Onların (bəndələrin istədiklərini etməyə) heç bir ixtiyarı yoxdur. Allah pakdır, müqəddəsdir və (müşriklərin) Ona şərik qoşduqlarından (bütlərdən) ucadır! (Allah eyibsizdir, nöqsansızdır. O, hamıdan uludur!)

69. Sənin Rəbbin onların ürəklərinin gizli saxladığı və özlərinin də aşkar etdiyi hər şeyi (qəlblərinin sirlərini və açıq-aşkar əməllərini) bilir.

70. Odur Allah. Ondan başqa heç bir tanrı yoxdur. Dünyada da, axirətdə də həmd-səna Ona məxsusdur. Hökm Onundur. Siz Onun hüzuruna qaytarılacaqsınız!

71. (Ya Rəsulum!) De: "Bir deyin görək, əgər Allah gecəni qiyamətə qədər üstünüzə uzatsaydı, (haqq olan) Allahdan başqa hansı tanrı sizə bir işıq gətirə bilərdi?! Məgər (öyüd-nəsihət) eşitmirsinizmi?"

72. De: "Bir deyin görək, əgər Allah gündüzü qiyamətə qədər üstünüzə uzatsaydı, (haqq olan) Allahdan başqa hansı tanrı istirahət etdiyiniz gecəni sizə gətirə bilərdi?! Məgər (gecə ilə gündüzün bir-birinin əvəz etməsinin Allahdan sizə bir

lütf olmasını) görmürsünüzmü?"

73. (Allah) öz mərhəmətindən dolayı sizi üçün gecəni (qaranlıq) və gündüzü (işıq) yaratdı ki, (gecəni) dincələsiniz, (gündüzü isə) Onun lütfündən ruzi diləyib axtarasınız. Bəlkə, (bu ne'mətə görə Allaha) şükür edəsiniz!

74. O gün (qiyamət günü Allah müşriklərə) müraciət edib belə buyuracaqdır: "Şəriklərim olduqlarını iddia etdikləriniz (bütlər, tanrılar) haradadırlar?"

75. (O gün) hər ümmətdən (öz peyğəmbərləri olmaqla) bir şahid çıxardacaq və (müşriklərə): "(Allah şərik qoşmağınızın lüzumu barədə) tutarlı dəlilinizi gətirin!" - deyəcəyik. Onlar haqqın yalnız Allaha məxsus olduğunu biləcəklər. Uydurub düzəltdikləri (bütlər) isə qeyb olacaqlar! (Onları qoyub qaçacaqlar!)

76. Həqiqətən, Qarun Musa qövmündən (Musanın əmisi oğlu) idi. Onlara (İsrail oğullarına) qarşı (zülm etməkdə, Musanın üzünə ağ olmaqda və özünü yuxarı tutmaqda) həddini aşmışdı. Biz ona açarlarını bir dəstə güclü adamın zorla daşıya biləcəyi xəzinələr vermişdik. Qövmü ona belə dedi: "(Malına qürrələnib) sevinmə. Şübhəsiz ki, Allah (malına qürrələnib) sevinənləri sevməz!

77. Allahın sənə verdiyindən özünə axirət qazan (malını Allah yolunda sərf et). Dünyadakı nəsibini də unutma. (O maldan qismətinin ancaq bir kəfən olduğunu bil. Pulunu mə'nasız yerə sağa-sola səpələmə; səhhətinin, sərvətinin, gəncliyinin qədrini bil. Sabah səni Allahın əzabından qurtara biləcək yaxşı əməllər et). Allah sənə (sərvət verməklə) yaxşılıq etdiyi kimi, sən də (varından yoxsullara, qohum-əqrabaya xərcləməklə) yaxşılıq et. Yer üzündə fitnə-fəsad törətməyə cəhd göstərmə. Həqiqətən, Allah fitnə-fəsad törədənləri sevməz!"

78. (Qarun) dedi: "Bu (var-dövlət) mənə yalnız məndə olan elm (Tövratı gözəl bilmək, yaxud əlkimyaya yaxşı bələd olmaq, ticarətdən baş çıxartmaq) sayəsində verilmişdir. Məgər o (Qarun) Allahın ondan əvvəl özündən daha qüvvətli və daha varlı olan neçə-neçə kəsləri məhv etdiyini bilmirdimi? Günahkarlar öz günahları barəsində

sorğu-sual olunmazlar. (Onların günahkar olduqları üzlərindən bilinər və buna görə də heç bir sorğu-sual edilmədən cəhənnəm oduna atılarlar).

79. (Bir gün Qarun) faxir libas geyib ö zinəti (ehtişamı) içində (dörd min vəznəli-çuxalı ə'yanın, qızıl-gümüş yəhərli atların müşayiətilə) qövmünün qarşısına çıxdı. Dünyaya həris olanlar dedilər: "Kaş ki, Qaruna verilən (dövlət) bizə də veriləydi. Həqiqətən, o, böyük bəxt (qismət) sahibidir!"

80. (Axirət barəsində) elm verilmiş kəslər isə belə dedilər: "Vay halınıza! (Ay yazıqlar!) İman gətirib yaxşı əməl edən kimsə üçün Allahın mükafatı (təmənnasında olduğunuz var-dövlətdən, dəbdəbədən) daha yaxşıdır. Buna (bu ne'mətə) yalnız səbr edənlər (Allaha itaət və ibadət etməyi fani dünya malından üstün tutanlar, həyatın çətinliklərinə dözənlər) qovuşarlar!"

81. Nəhayət, (Musanın duasını qəbul buyurub bir zəlzələ nəticəsində) onu (Qarunu) sarayı ilə birlikdə yerə gömdük. Allaha qarşı ona yardım edə biləcək (Allahın əzabından onu qurtaracaq) bir camaat da yox idi. O özü də özünə heç bir kömək edə bilmədi. (Bu qədər cah-calalın, dəbdəbənin müqabilində nə özü, nə də başqası Allahın əzabını ondan dəf etməyə qadir olmadı. Allahın əzab vermək istədiyi bir kimsəni Allahın ?zündən başqa o əzabdan heç kəs qurtara bilməz!)

82. Dünən (dünyada) onun (Qarunun) yerində olmaq istəyənlər ertəsi gün səhər belə deyirdilər: "Vay (biz heç bilməmişik)! Sən demə, Allah ?z bəndələrindən istədiyinin ruzisini artırarmış da, azaldarmış da! Əgər Allah bizə lütf etməsəydi, yəqin ki, bizi də yerə gömərdi. Sən demə, kafirlər nicat tapmayacaqlarmış!"

83. Biz bu axirət yurdunu yer üzündə təkəbbürlük etməyənlərə və fitnə-fəsad törətməyənlərə qismət edərik. (Ən gözəl) aqibət ancaq Allahdan qorxub pis əməllərdən çəkinənlərindir!

84. Hər kəs (Rəbbinin hüzuruna) yaxşı əməllə (səmimi-qəlbdən imanla) gəlsə,

ona bundan (əməlindən) daha yaxşısı verilər (Cənnətə nail olar). Hər kəs pis əməllə gəlsə, (bilsin ki) pis əməllər edənlərə ancaq əməllərinin cəzası verilər! (Cəzaları pislikləri qədər olar, onlara heç bir haqsızlıq edilməz!)

85. (Ya Rəsulum!) Qur'anı (oxumağı və təbliğ etməyi, yaxud hökmlərinə əməl etməyi) sənə vacib buyuran (Allah) qayıdacağın yerə (hicrət edərək çıxdığın Məkkəyə) səni yenə də qaytaracaqdır. De: "Rəbbim hidayətlə (doğru yolu göstərən rəhbərlə) gələni də (yaxud doğru yolda olanı da), haqq yoldan açıq-aşkar azanı da (hamıdan) yaxşı tanıyır!"

86. Sən Qur'anın sənin özünə nazil olacağına ümid etmirdin. Ancaq o, Rəbbindən bir mərhəmət olaraq sənə göndərildi. Buna görə də heç vaxt kafirlərə arxa olma! (Kafirlər Peyğəmbər əleyhissəlama cürbəcür və'dlər verməklə onu öz atalarının dininə də'vət edirdilər. O isə kafirlərin bu və'dini Allahın köməyi ilə həmişə rədd edirdi).

87. (Ya Rəsulum!) Allahın ayələri sənə nazil edildikdən sonra ehtiyatlı ol ki, (kafirlər) səni (onları təbliğ etməkdən) çəkindirə bilməsinlər. (İnsanları) Rəbbinə (ibadətə) də'vət et və əsla müşriklərdən olma!

88. Və Allahla yanaşı başqa heç bir tanrıya ibadət etmə. Allahdan başqa heç bir tanrı yoxdur. Allahdan başqa hər şey məhvə məhkumdur. Hökm Onundur. Siz (qiyamət günü) məhz Onun hüzuruna qaytarılacaqsınız! (Peyğəmbər əleyhissəlam üçün icrası əsla mümkün olmayan bu şeyləri ona qadağan etmək və tez-tez xatırlatmaq əslində müşriklərin və kafirlərin əllərini ondan üzmələri və mə'nasız təkliflərlə onu narahat etməmələri üçündür).

صحيح صحيح سناتے ہيں

4. كہ فرعون نے ملك ميں سر اُٹھا ركھا تھا اور وہاں كے باشندوں كو گروہ گروہ بنا ركھا تھا اُن ميں سے ايك گروہ كو (يہاں تك) كمزور كر ديا تھا كہ اُن كے بيٹوں كو ذبح كر ڈالتا اور اُن كي لڑكيوں كو زندہ رہنے ديتا۔ بيشك وہ مفسدوں ميں تھا

5. اور ہم چاہتے تھے كہ جو لوگ ملك ميں كمزور كر ديئے گئے ہيں اُن پر احسان كريں اور اُن كو پيشوا بنائيں اور انہيں (ملك كا) وارث كريں

6. اور ملك ميں ان كو قدرت ديں اور فرعون اور ہامان اور اُن كے لشكر كو وہ چيزيں دكھا ديں جس سے وہ ڈرتے تھے

7. اور ہم نے موسٰي كي ماں كي طرف وحي بھيجي كہ اس كو دودھ پلاؤ جب تم كو اس كے بارے ميں كچھ خوف پيدا ہو تو اسے دريا ميں ڈال دينا اور نہ تو خوف كرنا اور نہ رنج كرنا۔ ہم اس كو تمہارے پاس واپس پہنچا ديں گے اور (پھر) اُسے پيغمبر بنا ديں گے

8. تو فرعون كے لوگوں نے اس كو اُٹھا ليا اس لئے كہ (نتيجہ يہ ہونا تھا كہ) وہ اُن كا دشمن اور (ان كے لئے موجب) غم ہو۔ بيشك فرعون اور ہامان اور اُن كے لشكر چوك گئے

9. اور فرعون كي بيوي نے كہا كہ (يہ) ميري اور تمہاري (دونوں كي) آنكھوں كي ٹھنڈك ہے اس كو قتل نہ كرنا۔ شايد يہ ہميں فائدہ پہنچائے يا ہم اُسے بيٹا بناليں اور وہ انجام سے بيخبر تھے

10. اور موسٰي كي ماں كا

دل بے صبر ہو گيا اگر ہم اُن كے دل مضبوط نہ كر ديتے تو قريب تھا كہ وہ اس (قصّے) كو ظاہر كر ديں۔ غرض يہ تھي كہ وہ مومنوں ميں رہيں

11. اور اس كي بہن سے كہا كہ اس كے پيچھے پيچھے چلي جا تو وہ اُسے دور سے ديكھتي رہي اور ان (لوگوں) كو كچھ خبر نہ تھي

12. اور ہم نے پہلے ہي سے اس پر (دائيوں) كے دودھ حرام كر ديئے تھے۔ تو موسٰي كي بہن نے كہا كہ ميں تمہيں ايسے گھر والے بتاؤں كہ تمہارے لئے اس (بچے) كو پاليں اور اس كي خير خواہي (سے پرورش) كريں

13. تو ہم نے (اس طريق سے) اُن كو ان كي ماں كے پاس واپس پہنچا ديا تاكہ اُن كي آنكھيں ٹھنڈي ہوں اور وہ غم نہ كھائيں اور معلوم كريں كہ خدا كا وعدہ سچا ہے ليكن يہ اكثر نہيں جانتے

14. اور جب موسٰي جواني كو پہنچے اور بھرپور (جوان) ہو گئے تو ہم نے اُن كو حكمت اور علم عنايت كيا۔ اور ہم نيكو كاروں كو ايسا ہي بدلہ ديا كرتے ہيں

15. اور وہ ايسے وقت شہر ميں داخل ہوئے كہ وہاں كے باشندے بيخبر ہو رہے تھے تو ديكھا كہ وہاں دو شخص لڑ رہے تھے ايك تو موسٰي كي قوم كا ہے اور دوسرا اُن كے دشمنوں ميں سے تو جو شخص اُن كي قوم ميں سے تھا اس نے دوسرے شخص كے مقابلے ميں جو موسٰي كے دشمنوں ميں سے تھا مدد طلب كي تو اُنہوں نے اس كو مكا مارا اور

اس كا كام تمام كر ديا كہنے لگے كہ يہ كام تو (اغوائے) شيطان سے ہوا بيشك وہ (انسان كا) دشمن اور صريح بہكانے والا ہے

16. بولے كہ اے پروردگار ميں نے اپنے آپ پر ظلم كيا تو مجھے بخش دے تو خدا نے اُن كو بخش ديا۔ بيشك وہ بخشنے والا مہربان ہے

17. كہنے لگے كہ اے پروردگار تو نے جو مجھ پر مہرباني فرمائي ہے ميں (آئندہ) كبھي گنہگاروں كا مددگار نہ بنوں

18. الغرض صبح كے وقت شہر ميں ڈرتے ڈرتے داخل ہوئے كہ ديكھيں (كيا ہوتا ہے) تو ناگہاں وہي شخص جس نے كل اُن سے مدد مانگي تھي پھر اُن كو پكار رہا ہے۔ موسٰي نے اس سے كہا كہ تُو تو صريح گمراہ ہے

19. جب موسٰي نے ارادہ كيا كہ اس شخص كو جو ان دونوں كا دشمن تھا پكڑ ليں تو وہ (يعني موسٰي كي قوم كا آدمي) بول اُٹھا كہ جس طرح تم نے كل ايك شخص كو مار ڈالا تھا اسي طرح چاہتے ہو كہ مجھے بھي مار ڈالو۔ تم تو يہي چاہتے ہو كہ ملك ميں ظلم وستم كرتے پھرو اور يہ نہيں چاہتے ہو كہ نيكو كاروں ميں ہو

20. اور ايك شخص شہر كي پرلي طرف سے دوڑتا ہوا آيا (اور) بولا كہ موسٰي (شہر كے) رئيس تمہارے بارے ميں صلاحيں كرتے ہيں كہ تم كو مار ڈاليں سو تم يہاں سے نكل جاؤ۔ ميں تمہارا خير خواہ ہوں

21. موسٰي وہاں سے ڈرتے ڈرتے نكل كھڑے ہوئے كہ ديكھيں (كيا ہوتا ہے) اور دعا كرنے لگے كہ اے پروردگار

مجھے ظالم لوگوں سے نجات دے۔

22. اور جب مدين كي طرف رخ كيا تو كہنے لگے اُميد ہے كہ ميرا پروردگار مجھے سيدھا رستہ بتائے

23. اور جب مدين كے پاني (كے مقام) پر پہنچے تو ديكھا كہ وہاں لوگ جمع ہو رہے (اور اپنے چارپايوں كو) پاني پلا رہے ہيں اور ان كے ايك طرف دو عورتيں (اپني بكريوں كو) روكے كھڑي ہيں۔ موسٰي نے (اُن سے) كہا تمہارا كيا كام ہے۔ وہ بوليں كہ جب تك چرواہے (اپنے چارپايوں كو) لے نہ جائيں ہم پاني نہيں پلا سكتے اور ہمارے والد بڑي عمر كے بوڑھے ہيں

24. تو موسٰي نے اُن كے لئے (بكريوں كو) پاني پلا ديا پھر سائے كي طرف چلے گئے۔ اور كہنے لگے كہ پروردگار ميں اس كا محتاج ہوں كہ تو مجھ پر اپني نعمت نازل فرمائے

25. (تھوڑي دير كے بعد) ان ميں سے ايك عورت جو شرماتي اور لجاتي چلي آتي تھي۔ موسٰي كے پاس آئي اور كہنے لگي كہ تم كو ميرے والد بلاتے ہيں كہ تم نے جو ہمارے لئے پاني پلايا تھا اس كي تم كو اُجرت ديں۔ جب وہ اُن كے پاس آئے اور اُن سے اپنا ماجرا بيان كيا تو اُنہوں نے كہا كہ كچھ خوف نہ كرو۔ تم ظالم لوگوں سے بچ آئے ہو

26. ايك لڑكي بولي كہ ابّا ان كو نوكر ركھ ليجئے كيونكہ بہتر نوكر جو آپ ركھيں وہ ہے (جو) توانا اور امانت دار (ہو)

27. اُنہوں نے( موسٰي سے) كہا كہ ميں چاہتا ہوں اپني دو بيٹيوں ميں سے ايك كو تم سے بياہ

دوں اس عہد پر كہ تم آٹھ برس ميري خدمت كرو اور اگر دس سال پورے كر دو تو تمہاري طرف سے (احسان) ہے اور ميں تم پر تكليف ڈالني نہيں چاہتا۔ مجھے انشاء الله نيك لوگوں ميں پاؤ گے

28. موسٰي نے كہا كہ مجھ ميں اور آپ ميں يہ (عہد پختہ ہوا) ميں جونسي مدت (چاہوں) پوري كردوں پھر مجھ پر كوئي زيادتي نہ ہو۔ اور ہم جو معاہدہ كرتے ہيں خدا اس كا گواہ ہے

29. جب موسٰي نے مدت پوري كردي اور اپنے گھر كے لوگوں كو لے كر چلے تو طور كي طرف سے آگ دكھائي دي تو اپنے گھر والوں سے كہنے لگے كہ تم يہاں ٹھيرو۔ مجھے آگ نظر آئي ہے شايد ميں وہاں سے (رستے كا) كچھ پتہ لاؤں يا آگ كا انگارہ لے آؤں تاكہ تم تاپو

30. جب اس كے پاس پہنچے تو ميدان كے دائيں كنارے سے ايك مبارك جگہ ميں ايك درخت ميں سے آواز آئي كہ موسٰي ميں تو خدائے رب العالمين ہوں

31. اور يہ كہ اپني لاٹھي ڈالدو۔ جب ديكھا كہ وہ حركت كر رہي ہے گويا سانپ ہے، تو پيٹھ پھير كر چل ديئے اور پيچھے پھر كر بھي نہ ديكھا۔ (ہم نے كہا كہ) موسٰي آگے آؤ اور ڈرومت تم امن پانے والوں ميں ہو

32. اپنا ہاتھ گريبان ميں ڈالو تو بغير كسي عيب كے سفيد نكل آئے گا اور خوف دور ہونے (كي وجہ) سے اپنے بازو كو اپني طرف سيكڑلو۔ يہ دو دليليں تمہارے پروردگار كي طرف سے ہيں (ان كے ساتھ) فرعون اور اس

كے درباريوں كے پاس جاؤ كہ وہ نافرمان لوگ ہيں

33. موسٰي نے كہا اے پروردگار اُن ميں كا ايك شخص ميرے ہاتھ سے قتل ہوچكا ہے سو مجھے خوف ہے كہ وہ (كہيں) مجھ كو مار نہ ڈاليں

34. اور ہارون (جو) ميرا بھائي (ہے) اس كي زبان مجھ سے زيادہ فصيح ہے تو اس كو ميرے ساتھ مددگار بناكر بھيج كہ ميري تصديق كرے مجھے خوف ہے كہ وہ ميري لوگ تكذيب كريں گے

35. (خدا نے) فرمايا ہم تمہارے بھائي سے تمہارے بازو مضبوط كريں گے اور تم دونوں كو غلبہ ديں گے تو ہماري نشانيوں كے سبب وہ تم تك پہنچ نہ سكيں گے (اور) تم اور جنہوں نے تمہاري پيروي كي غالب رہو گے

36. اور جب موسٰي اُن كے پاس ہماري كھلي نشانياں ليكر آئے تو وہ كہنے لگے كہ يہ جادو ہے جو اُس نے بنا كھڑا كيا ہے اور يہ باتيں ہم نے اپنے اگلے باپ دادا ميں تو (كبھي) سني نہيں

37. اور موسٰي نے كہا كہ ميرا پروردگار اس شخص كو خوب جانتا ہے جو اس كي طرف سے حق ليكر آيا ہے اور جس كے لئے عاقبت كا گھر (يعني بہشت) ہے۔ بيشك ظالم نجات نہيں پائيں گے

38. اور فرعون نے كہا كہ اے اہلِ دربار ميں تمہارا اپنے سوا كسي كو خدا نہيں جانتا تو ہامان ميرے لئے گارے كو آگ لگوا (كر اينٹيں پكوا) دو پھر ايك (اُونچا) محل بنادو تاكہ ميں موسٰي كے خدا كي طرف چڑھ جاؤں اور ميں تو اُسے جھوٹا سمجھتا ہوں

39. اور وہ اور اس

كے لشكر ملك ميں ناحق مغرور ہورہے تھے اور خيال كرتے تھے كہ وہ ہماري طرف لوٹ كر نہيں آئيں گے

40. تو ہم نے اُن كو اور اُن كے لشكروں كو پكڑليا اور دريا ميں ڈال ديا۔ سو ديكھ لو ظالموں كا كيسا انجام ہوا

41. اور ہم نے ان كو پيشوا بنايا تھا وہ (لوگوں) كو دوزخ كي طرف بلاتے تھے اور قيامت كے دن اُن كي مدد نہيں كي جائے گي

42. اور اس دنيا سے ہم نے اُن كے پيچھے لعنت لگادي اور وہ قيامت كے روز بھي بدحالوں ميں ہوں گے

43. اور ہم نے پہلي اُمتوں كے ہلاك كرنے كے بعد موسٰي كو كتاب دي جو لوگوں كے لئے بصيرت اور ہدايت اور رحمت ہے تاكہ وہ نصيحت پكڑيں

44. اور جب ہم نے موسٰي كي طرف حكم بھيجا تو تم (طور كي) غرب كي طرف نہيں تھے اور نہ اس واقعے كے ديكھنے والوں ميں تھے

45. ليكن ہم نے (موسٰي كے بعد) كئي اُمتوں كو پيدا كيا پھر ان پر مدت طويل گذر گئي اور نہ تم مدين والوں ميں رہنے والے تھے كہ ان كو ہماري آيتيں پڑھ پڑھ كر سناتے تھے۔ ہاں ہم ہي تو پيغمبر بھيجنے والے تھے

46. اور نہ تم اس وقت جب كہ ہم نے (موسٰي كو) آواز دي طور كے كنارے تھے بلكہ (تمہارا بھيجا جانا) تمہارے پروردگار كي رحمت ہے تاكہ تم اُن لوگوں كو جن كے پاس تم سے پہلے كوئي ہدايت كرنے والا نہيں آيا ہدايت كرو تاكہ وہ نصيحت پكڑيں

47. اور (اے پيغمبر ہم نے

تو كو اس لئے بھيجا ہے كہ) ايسا نہ ہو كہ اگر ان (اعمال) كے سبب جو اُن كے ہاتھ آگے بھيج چكے ہيں ان پر كوئي مصيبت واقع ہو تو يہ كہنے لگيں كہ اے پروردگار تو نے ہماري طرف كوئي پيغمبر كيوں نہ بھيجا كہ ہم تيري آيتوں كي پيروي كرنے اور ايمان لانے والوں ميں ہوتے

48. پھر جب اُن كے پاس ہماري طرف سے حق آپہنچا تو كہنے لگے كہ جيسي (نشانياں) موسٰي كو ملي تھيں ويسي اس كو كيوں نہيں مليں۔ كيا جو (نشانياں) پہلے موسٰي كو دي گئي تھيں اُنہوں نے اُن سے كفر نہيں كيا۔ كہنے لگے كہ دونوں جادوگر ہيں ايك دوسرے كے موافق۔ اور بولے كہ ہم سب سے منكر ہيں

49. كہہ دو كہ اگر سچے ہو تو تم خدا كے پاس سے كوئي كتاب لے آؤ جو ان دونوں (كتابوں) سے بڑھ كر ہدايت كرنے والي ہو۔ تاكہ ميں بھي اسي كي پيروي كروں

50. پھر اگر يہ تمہاري بات قبول نہ كريں تو جان لو كہ يہ صرف اپني خواہشوں كي پيروي كرتے ہيں۔ اور اس سے زيادہ كون گمراہ ہوگا جو خدا كي ہدايت كو چھوڑ كر اپني خواہش كے پيچھے چلے۔ بيشك خدا ظالم لوگوں كو ہدايت نہيں ديتا

51. اور ہم پے درپے اُن لوگوں كے پاس (ہدايت كي) باتيں بھيجتے رہے ہيں تاكہ نصيحت پكڑيں

52. جن لوگوں كو ہم نے اس سے پہلے كتاب دي تھي وہ اس پر ايمان لے آتے ہيں

53. اور جب (قرآن) اُن كو پڑھ كر سنايا جاتا ہے تو كہتے ہيں كہ

ہم اس پر ايمان لے آئے بيشك وہ ہمارے پروردگار كي طرف سے برحق ہے اور ہم تو اس سے پہلے كے حكمبردار ہيں

54. ان لوگوں كو دگنا بدلہ ديا جائے گا كيونكہ صبر كرتے رہے ہيں اور بھلائي كے ساتھ برائي كو دور كرتے ہيں اور جو (مال) ہم نے اُن كو ديا ہے اس ميں سے خرچ كرتے ہيں

55. اور جب بيہودہ بات سنتے ہيں تو اس سے منہ پھير ليتے ہيں اور كہتے ہيں كہ ہم كو ہمارے اعمال اور تم كو تمہارے اعمال۔ تم كو سلام۔ ہم جاہلوں كے خواستگار نہيں ہيں

56. (اے محمد) تم جس كو دوست ركھتے ہو اُسے ہدايت نہيں كر سكتے بلكہ خدا ہي جس كو چاہتا ہے ہدايت كرتا ہے اور وہ ہدايت پانيوالوں كو خوب جانتا ہے

57. اور كہتے ہيں كہ اگر ہم تمہارے ساتھ ہدايت كي پيروي كريں تو اپنے ملك سے اُچك لئے جائيں۔ كيا ہم نے اُن كو حرم ميں جو امن كا مقام ہے جگہ نہيں دي۔ جہاں ہر قسم كے ميوے پہنچائے جاتے ہيں (اور يہ) رزق ہماري طرف سے ہے ليكن ان ميں سے اكثر نہيں جانتے

58. اور ہم نے بہت سي بستيوں كو ہلاك كر ڈالا جو اپني (فراخي) معيشت ميں اترا رہے تھے۔ سو يہ اُن كے مكانات ہيں جو اُن كے بعد آباد ہي نہيں ہوئے مگر بہت كم۔ اور اُن كے پيچھے ہم ہي اُن كے وارث ہوئے

59. اور تمہارا پروردگار بستيوں كو ہلاك نہيں كيا كرتا۔ جب تك اُن كے بڑے شہر ميں پيغمبر نہ بھيج لے جو

اُن كو ہماري آيتيں پڑھ پڑھ كر سنائے اور ہم بستيوں كو ہلاك نہيں كيا كرتے مگر اس حالت ميں كہ وہاں كے باشندے ظالم ہوں

60. اور جو چيز تم كو دي گئي ہے وہ دنيا كي زندگي كا فائدہ اور اس كي زينت ہے۔ اور جو خدا كے پاس ہے وہ بہتر اور باقي رہنے والي ہے۔ كيا تم سمجھتے نہيں؟

61. بھلا جس شخص سے ہم نے نيك وعدہ كيا اور اُس نے اُسے حاصل كرليا تو كيا وہ اس شخص كا سا ہے جس كو ہم نے دنيا كي زندگي كے فائدے سے بہرہ مند كيا پھر وہ قيامت كے روز ان لوگوں ميں ہو جو (ہمارے روبرو) حاضر كئے جائيں گے

62. اور جس روز خدا اُن كو پكارے گا اور كہے گا كہ ميرے وہ شريك كہاں ہيں جن كا تمہيں دعويٰ تھا

63. (تو) جن لوگوں پر (عذاب كا) حكم ثابت ہوچكا ہوگا وہ كہيں گے كہ ہمارے پروردگار يہ وہ لوگ ہيں جن كو ہم نے گمراہ كيا تھا۔ اور جس طرح ہم خود گمراہ ہوئے تھے اسي طرح اُن كو گمراہ كيا تھا (اب) ہم تيري طرف (متوجہ ہوكر) اُن سے بيزار ہوتے ہيں يہ ہميں نہيں پوجتے تھے

64. اور كہا جائے گا كہ اپنے شريكوں كو بلاؤ۔ تو وہ اُن كو پكاريں گے اور وہ اُن كو جواب نہ دے سكيں گے اور (جب) عذاب كو ديكھ ليں گے (تو تمنا كريں گے كہ) كاش وہ ہدايت ياب ہوتے

65. اور جس روز خدا اُن كو پكارے گا اور كہے گا كہ تم نے

پيغمبروں كو كيا جواب ديا

66. تو وہ اس روز خبروں سے اندھے ہو جائيں گے، اور آپس ميں كچھ بھي پوچھ نہ سكيں گے

67. ليكن جس نے توبہ كي اور ايمان لايا اور عمل نيك كئے تو اُميد ہے كہ وہ نجات پانے والوں ميں ہو

68. اور تمہارا پروردگار جو چاہتا ہے پيدا كرتا ہے اور (جسے چاہتا ہے) برگزيدہ كرليتا ہے۔ ان كو اس كا اختيار نہيں ہے۔ يہ جو شرك كرتے ہيں خدا اس سے پاك وبالاتر ہے

69. اور ان كے سينے جو كچھ مخفي كرتے اور جو يہ ظاہر كرتے ہيں تمہارا پروردگار اس كو جانتا ہے

70. اور وہي خدا ہے اس كے سوا كوئي معبود نہيں دنيا اور آخرت ميں اُسي كي تعريف ہے اور اُسي كا حكم اور اسي كي طرف تم لوٹائے جاؤ گے

71. كہو بھلا ديكھو تو اگر خدا تم پر ہميشہ قيامت كے دن تك رات (كي تاريكي) كئے رہے تو خدا كے سوا كون معبود ہے ہے جو تم كو روشني لا دے تو كيا تم سنتے نہيں؟

72. كہو تو بھلا ديكھو تو اگر خدا تم پر ہميشہ قيامت تك دن كئے رہے تو خدا كے سوا كون معبود ہے كہ تم كو رات لا دے جس ميں تم آرام كرو۔ تو كيا تم ديكھتے نہيں؟

73. اور اس نے اپني رحمت سے تمہارے لئے رات كو اور دن كو بنايا تاكہ تم اس ميں آرام كرو اور اس ميں اس كا فضل تلاش كرو اور تاكہ شكر كرو

74. اور جس دن وہ اُن كو پكارے گا اور

كہے گا كہ ميرے وہ شريك جن كا تمہيں دعويٰ تھا كہاں گئے؟

75. اور ہم ہر ايك اُمت ميں سے گواہ نكال ليں گے پھر كہيں گے كہ اپني دليل پيش كرو تو وہ جان ليں گے كہ سچ بات خدا كي ہے اور جو كچھ وہ افتراء كيا كرتے تھے ان سے جاتا رہے گا

76. قارون موسٰي كي قوم ميں سے تھا اور ان پر تعدّي كرتا تھا۔ اور ہم نے اس كو اتنے خزانے ديئے تھے كہ اُن كي كنجياں ايك طاقتور جماعت كو اُٹھاني مشكل ہوتيں جب اس سے اس كي قوم نے كہا كہ اترائيے مت۔ كہ خدا اترانے والوں كو پسند نہيں كرتا

77. اور جو (مال) تم كو خدا نے عطا فرمايا ہے اس سے آخرت كي بھلائي طلب كيجئے اور دنيا سے اپنا حصہ نہ بھلائيے اور جيسي خدا نے تم سے بھلائي كي ہے (ويسي) تم بھي (لوگوں سے) بھلائي كرو۔ اور ملك ميں طالب فساد نہ ہو۔ كيونكہ خدا فساد كرنے والوں كو دوست نہيں ركھتا

78. بولا كہ يہ (مال) مجھے ميري دانش (كے زور) سے ملا ہے كيا اس كو معلوم نہيں كہ خدا نے اس سے پہلے بہت سي اُمتيں جو اس سے قوت ميں بڑھ كر اور جمعيت ميں بيشتر تھيں ہلاك كر ڈالي ہيں۔ اور گنہگاروں سے اُن كے گناہوں كے بارے ميں پوچھا نہيں جائے گا

79. تو (ايك روز) قارون (بڑي) آرائش (اور ٹھاٹھ) سے اپني قوم كے سامنے نكلا۔ جو لوگ دنيا كي زندگي كے طالب تھے كہنے لگے كہ جيسا (مال ومتاع) قارون كو ملا

ہے كاش ايسا ہي ہميں بھي ملے۔ وہ تو بڑا ہي صاحب نصيب ہے

80. اور جن لوگوں كو علم ديا گيا تھا وہ كہنے لگے كہ تم پر افسوس۔ مومنوں اور نيكوكاروں كے لئے (جو) ثواب خدا (كے ہاں تيار ہے وہ) كہيں بہتر ہے اور وہ صرف صبر كرنے والوں ہي كو ملے گا

81. پس ہم نے قارون كو اور اس كے گھر كو زمين ميں دھنسا ديا تو خدا كے سوا كوئي جماعت اس كي مددگار نہ ہوسكي۔ اور نہ وہ بدلہ لے سكا

82. اور وہ لوگ جو كل اُس كے رتبے كي تمنا كرتے تھے صبح كو كہنے لگے ہائے شامت! خدا ہي تو اپنے بندوں ميں سے جس كے لئے چاہتا ہے رزق فراخ كر ديتا ہے اور (جس كے لئے چاہتا ہے) تنگ كر ديتا ہے۔ اگر خدا ہم پر احسان نہ كرتا تو ہميں بھي دھنسا ديتا۔ ہائے خرابي! كافر نجات نہيں پا سكتے

83. وہ (جو) آخرت كا گھر (ہے) ہم نے اُسے اُن لوگوں كے لئے (تيار) كر ركھا ہے جو ملك ميں ظلم اور فساد كا ارادہ نہيں ركھتے اور انجام (نيك) تو پرہيزگاروں ہي كا ہے

84. جو شخص نيكي لے كر آئے گا اس كے لئے اس سے بہتر (صلہ موجود) ہے اور جو برائي لائے گا تو جن لوگوں نے برے كام كئے ان كو بدلہ بھي اسي طرح كا ملے گا جس طرح كے وہ كام كرتے تھے

85. (اے پيغمبر) جس (خدا) نے تم پر قرآن (كے احكام) كو فرض كيا ہے وہ تمہيں بازگشت كي جگہ لوٹا

دے گا۔ كہہ دو كہ ميرا پروردگار اس شخص كو بھي خوب جانتا ہے جو ہدايت ليكر آيا اور (اس كو بھي) جو صريح گمراہي ميں ہے

86. اور تمہيں اُميد نہ تھي كہ تم پر كتاب نازل كي جائے گي۔ مگر تمہارے پروردگار كي مہرباني سے (نازل ہوئي) تو تم ہرگز كافروں كے مددگار نہ ہونا

87. اور وہ تمہيں خدا كي آيتوں كي تبليغ سے بعد اس كے كہ وہ تم پر نازل ہوچكي ہيں روك نہ ديں اور اپنے پروردگار كو پكارتے رہو اور مشركوں ميں ہرگز نہ ہو جيو

88. اور خدا كے ساتھ كسي اور كو معبود (سمجھ كر) نہ پكارنا اس كے سوا كوئي معبود نہيں۔ اس كي ذات (پاك) كے سوا ہر چيز فنا ہونے والي ہے۔ اسي كا حكم ہے اور اسي كي طرف تم لوٹ كر جاؤ گے

$ (60)

$ (61)

$ (62)

$ (63)

$ (64)

$ (65)

$ (66)

$ (67)

$ (68)

$ (69)

$ (70)

$ (71)

$ (72)

$ (73)

$ (74)

$ (75)

$ (76)

$ (77)

$ (78)

$ (79)

$ (80)

$ (81)

$ (82)

$ (83)

$ (84)

$ (85)

$ (86)

$ (87)

$ (88)

mirûz bavêje nava ro. Loma bi rastî emê ewî li bal te da bizivirînin û emê ewê (zara te) bixne saî (li bal kesan da bişînin).

8. Îdî ji bona ku (Mûsa) ji wan (malîyên) Fir’ewn ra bibe neyar û kovan; malîyên Fir’ewn rastê (Mûsa) hatin, ji xwe ra birin. Loma bi rastî ji ber ku Fir’ewn û Haman û leşkere wan herdukan jî (Mûsa hildane mala xwe) bûne ji wanê şehitî.

9. (Gava jina Fir’ewn, çav bi Mûsa ketîye, ji wan ra aha) gotîye: "Eva (zaroka hanê zarake wusa şirîn e) wê (ji bona min û te ra) bibe bîna çavan. (Fir’ewn!) hûn ewî (zarokî) nekujin, dibe ku ewa (zaroka) kêre me be, ya jî em ewî ji xwe ra bixne zar (li bal me bimîne). "Qe haja wan (bi serdaborya Mûsa) tunebûye.

10. Dilê dîya Mûsa ji pêştirê (kovana li ser Mûsa) ji hemî tiştî di wê şe¬vê da vala ma bûye. Heke ji bona bawerîya wê ye, ku ewê bawer kiribû (Fir’ewn, Mûsa nakuje, loma me li bal wê da niqandibû, ku Fir’ewn nikare ewî bikuje) me li ser dilê wê da (bi vê bawerîyê) hewandin ne anîbûya (ji şabûnê) nêzîk bû, ku ji wan ra bêje: "(Eva zara min e)."

11. (Dîya Mûsa ji bona xwûşka wî ra aha) gotîye: "Li pey wan da here. Îdî (xwûş¬ka Mûsa) dûr da (li pey wan da çû) li wan mêze dikir, haja (hevalên Fir’ewn) bi xweber jî qe (bi xûşka Mûsa) tunebûye.

12. Me hêj di berê da (mêjandina şîrê jinan) li ser

(Mûsa) ne durist kiribû, îdî ji ber (ku Mûsa şîrê jinan nedimêt; Fir’ewn û malîyên wî geryan ku jinekî wusa bibînin, Mûsa şîrê wê bimije. Gava xwûşka Mûsa bihîst, ku ewan li ji¬nan digerin, çûye bal wan aha ji wan ra) gotîye: "Hûn hez dikin, ku ez bina maleke wusa bidime nîşanê we, ewa (bina mala) ewî (zarokê) bê kêmaî mezin bikin û ji bona wî (zarokî ra jî) ewan bi xweber şîretan bikin?"

13. Îdî (ji piştî ku xwûşka Mûsa ji wan ra got: Ewan jî anîna wê jinikê litê kirin) ji bo ku çavê dîya (Mûsa) ji rê mêzekirinê hew bike û mirûz nebe, me (Mûsa) li bal dîya wî da zivirand, ji bona ku bizane bi rastî peymana Yezdan daî, maf e, lê pirê wan bi xweber jî (bi vê bûyerê) nizanin.

14. Gava (Mûsa) gehîjte sedra xwe, burha (Mûsa) îdî rast bûye, me ji bona wî ra berewanî û zanînek daye. Ewanê qencî kirine hene! em ewan bi vî awaî xelat dikin.

15. (Di royekî da) haja kesî (bi Mûsa) tunebûye (Mûsa) çûye bajar. Îdî (di bajar da) ewa rastê du mêran hat; ku ewan li hev dixistin: Yek ji wan herdu mêran, ji komalê (Mûsa) bûye, ewê maî jî, ji neyarê wî bûye. Îdî ewê ji komalê Mûsa (ji bona arîkarîya xwe) di hemberê neyarê xwe da, hewar (li Mûsa) kirîye. Îdî Mûsa jî sîlek li wî ê (neyar) xistîye, ewê neyar mirîye. (Gava Mûsa kuştina neyar dibîne aha) dibêje: "Bi rastî eva kirina hanê ji kirine pelîd in. Loma

bi rastî pelîd neyarekî rê wundanokê xwûya ye."

16. (Mûsa paşê aha lava kirîye) û gotîye: "Xudayê min! Bi rastî min li xwe cewr kirîye, îdî tu min bibaxişîne", (Yezdan jî) ewî baxişandîye. Loma bi rastî ew baxişkarê dilovîn e.

17. (Mûsa aha jî) gotîye: "Xudayê min! Ez bi wan qencîyên ku te bi min kirîye; bi sedema wan qencîyan, îdî ez ji bona wan nûsîtemkaran ra nabime piştevan.”

18. Îdî (Mûsa) di bajar da bi tirs dîdevanî dikir, gavekî (dêna xwe daê) ku ewê duh li wî hewar kirîye; dîsa hewar (li Mûsa) dikir. Mûsa ji bona wî ra (aha) gotîye: "Bi rastî tu li ber çavan merivekî ji ava rû derketîyî."

19. Îdî gava (Mûsa) vaye, ku neyarê xwe herdukan bigire, ewê (neyar ji bona Mûsa ra aha) gotî¬ye: "Mûsa! Qey te duh ça merivek kuşt, tu divê ku min jî wekî wî bikujî? (Mûsa! Bi rastî) tu (bi van kirinê xwe) nabî ji aştîkaran, le tu divê, ku tu di zemîn da bibî (mêrekî) zorbe."

20. Mêrek ji kûraîya bajar bi lez hat bal (Mûsa) ewî (ji Mûsa ra aha) got: "Mûsa! Bi rastî ewa koma pêşrewan, ji bona kuştina te civîyane (heke tu guhdarya min bikî) were (ji bajar) derkeve (here). Loma bi rastî ez ji bona te ra şîretan dikim."

21. Îdî (Mûsa) bi tirs (ji bajar) derket, li dora xwe mêze dikir (aha lava dikir) digot: “Xudayê min! Tu min ji komalê cewrkar fereste bike."

22. Gava (Mûsa) ber bi alîyê (bajar ê) Medyenê da (çûye aha) gotîye: "Bi

rastî ez guman dikim, ku Xudayê min bi rastî min bîne rîya rast."

23. Gava (Mûsa) çû gîha ava (bajarê) Medyenê, li ser avê rastî komake ji merivan hat, ewê (komê tarişê) xwe av didan. Ji wan wêda rastê du jinan jî hat (dêna xwe da wan jinan, ku ewan) berya (tarişê xwe ji av vexwurinê) digirtin. (Mûsa ji wan herdu jinan aha pirsîye û) gotîye: "Hûn herduk li vira çi dikin û (tarişê xwe ji bo çi para da didin)?" Ewan (herdu jinikan ji bona Mûsa ra aha) gotine: "Bavê me kalekî mezin e (ji wî pêştir jî kesekê me tune ye) heya şivan tarişê xwe av nedin para da neçin, em tarişê xwe av nadin."

24. Îdî (Mûsa) ji bona wan her¬du (jinan ra tarişê) wan av daye paşê ewî pişta xwe daye wan, çûye binê sîhê, paşê ji (Xuda aha lava kirîye û) gotîye: "Xudayê min! Bi rastî tu li bal min da çi bihênirî (ez bi wî qayîl im) loma ez hewce û birsîme."

25. Îdî paşê yek ji wan herdu jinikan bi şermokê hate bal (Mûsa) ewê (ji bona Mûsa ra aha) gotîye: “Bavê min gazî te dike, ji bo ku kirya wê avdana te ji me ra kirîye bi¬de te. Îdî gava ewa hatîye û serdaborya xwe ji (bavê wê ra) gotîye. (Bavê wê ji bona Mûsa ra aha) go¬tîye: "(Mûsa!) îdî tu netirse, loma tu ji komalê cewrkar fereste bûî."

26. Yekê ji wan herdu keçikan (ji bavê xwe ra aha) gotîye: "Bavo! Tu ewî (ji bona me

ra bi şivanî) bigire, loma bi rastî ewa (ji wan şivanên) ku te heya naha ji bona me ra girtine (ji hemîşkan jî) bi hêztir û ewletir e."

27. (Bavê wan herdu keçikan, ji bona Mûsa ra aha) gotîye: "(Mûsa!) ez divêm, ku yekê ji van herdu keçikê xwe li te kevîn bikim; heke tu heşt salan ji bona min ra bixebitî. Îdî heke tu evî danê hanê bixî deh salan (ji bona min ra bixebitî) şixwa tu li bal xwe (qencîyan dikî). Ez navêm, ku ji te ra zehmetê bidim. Bi hezkirina Yezdan tuê bibînî, ku ez ji aştîkaran im.''

28. (Mûsa bersiva wî aha daye û) gotîye: "Eva axiftina te, di nîveka min û te da (peymana dane dîyarîyê) îdî ez ji wan herdu dana, kîjanî biqedînim, pey wî da neyartî (û xeyîdandin) li ser min tune ye. Yezdan bi xweber jî li ser tişta ku em dibêjin cînîştîyê me ye."

29. Îdî gava Mûsa danê xwe qedandîye, bi malîyên xwe va derketine li rêya xwe çûne (di şevê da) li kêleka (rastê çîya ê) Tûr agirek dîtîye (ji bona malîyên xwe ra aha) gotîye: "Hûn li vira bihewin; bi rastî min agirek dît (ezê herme wura). Loma dibe ku ez ji wura ji bona we ra axiftinekî bînim, ya jî ez hinek kozê agir bînim, ku hûn li dora wî da bitelizin."

30. Îdî gava (Mûsa) hatîye bal wî (agirî) ji alîyî newalê rastê di wî zemînê pîroz da ji darê hate gazîkirinê (aha) got: "Mûsa hişyarbe! Bi rastî ez Yezdanê Xuda

ê cîhanê me."

31. "Tu gopalê xwe bavêje." Îdî gava (Mûsa gopalê xwe avêtîye) li bal gopal da mêze kirîye, dêna xwe daye gopal wekî tîremarekî dimilim¬le .(Ji tirsa) para da revîya, qe li pey xwe mêze ne kirîye (Yezdan ji bona Mûsa ra aha) gotîye: "Mûsa! bizivire bere xwe bide wî (gopalî) ji wî netirse, bi rastî (Mûsa) tu ji wanê ewledar î."

32. "(Mûsa!) Tu destê xwe bixe berîka xwe, ewa (destê te) wê bê qilêr sipî derkeve. O tu herdu bazûyên te ne, ku ji tirsa ji hev çûne li bal xwe da berev bike (îdî ji xwe ewle bibe). Evan herduk (gopal û dest sipî bûn) du berateyên ji Xudayê te li bal te da hatine, ku tu ewan herdukan bidî (nîşanê) Fir’ewn û ko¬ma wî yê pêşrewan (ji bo ku , ewan bawer bikin). Loma bi rastî ewan komalekî ji rê derketonek in."

33. (Mûsa ji bona Yezdan ra aha) gotîye: "Xudayê min! Bi rastî min ji wan merivek kuştîye, îdî ez ditirsim ku ewan jî min bikujin."

34. "Zimanê birayê min Harûn ji (zimanê) min rindtir vekirîye, tu ewî bi min ra ji bo ku arîkarîya min bike û gotîyên min bide rastdêrandinê, bişîne. Loma bi rastî ez ditirsim, ku ewan min bidne derewdêrandinê."

35. (Yezdan ji bona Mûsa ra aha) gotîye: "Emê bazûkê te bi birayê te bidine hezkirinê; emê ji bona we herdukan ra hêzeke wusa bidin, îdî ewan (Fir’ewnîyan) nikaribin nêzîkî we bibin. (Îdî) hûn herduk bi beratên me va herin bal wan. Loma bi rastî

hûn herduk bi peyrewê xwe va, servahatî ne."

36. Îdî gava Mûsa bi beratên me yên hizwartî va hatîye bal (Fir’ewn û koma wî da, ewan ji hev ra aha) gotine: "Evan kirinê (Mûsa) hey ançên (wusanin, Mûsa bi wan ançan) viran dike. Me tiştên aha, qe ji bavê xwe ê berê da jî ne bihîstîye."

37. Û Mûsa jî (bersiva wan aha daye û) gotîye: "Bi rastî Xudayê min çêtir dizane; ka kîjan ji bal wî, bi rehberya rast hatîye û ka encama bûyeran ji bona kê ra dimîne. Loma bi rastî cewkar fereste nabin."

38. Fir’ewn jî (ji bona koma xwe ra aha) gotîye: "Gelî koma min ê pêşrewan! Ez ji bona we ra ji pêştirê xwe qe bi tu ilahek nizanim. Haman! Îdî tu ji bona min ra ji herîyê kerpîçan sor bike û koşkekî ava bike.Loma dibe ku ez derkevim bal Xudayê Mûsa.Ez bi xweber guman dikim, ku bi rastî (Mûsa) ji virekan e."

39. Û (Fir’ewn) û bi leşkere xwe va bê mafî di zemîn da quretî dikirin. Loma ewan guman dikirin, ku bi rastî li bal me da nazivirin.

40. Îdî me jî ewa bi leşkerê wî va (bi şapatan) girtin, paşê me ewan avêtine ava milmilok. (Muhemmed!) tu mêze bike, îdî ka encama wan ê cewrkar ça bûye!

41. Me ewan xistine pêşrewanê wusa, ku ewan li bal agir da têne gazî kirinê. Di roya rabêna hemî da jî qe arîkarîya wan nayê kirinê.

42. Di vê cêhane da me deherandin xistîye peyrewê wan. Di roya rabêna hemî

da jî şixwa ewan ji wanê sik in.

43. Bi sond! Ji piştî teşqele kirina wan kesên çaxê borî, me ji bona Mûsa ra pirtûkek daye; ji bo ku ewa (pirtûka) ji bona kesan ra bibe beled û dilovîneke ber çavî, loma bi rastî hêvî heye ku ewan (evan bûyeran) bîra xwe bînin (bawer bikin).

44. (Muhemmed!) Gava me li bal Mûsa da bûyera (Pêxemberîyê) qedand, tu (di newalê da di alîyê) rojava da ne bûyî û tu bi xweber jî (di gava pêkanîna bûyerê da) nehrîwan ne bûyî.

45. Lê me (di pey Mûsa da) pir dem borandine, îdî (ji Mûsa heya naha) gavên dirêj borîne. Û tu bi xwe¬ber di nava komalê Medyenê da jî ne bûyî, ku te beratên me ji wan ra bixwun da (hînê beratên) me bibûyaî. Loma (Pêxemberê wan hebû) lê me tu jî (bi Qur’anê va) li bal vî komalî da saî şandîyî.

46. Gava me gazî (Mûsa kiribû) tu li bal (çîyayê) Tûr ne bûyî. Lê (li Çîyayê Tûr çi bûyer borîye, me) bi dilovîneke ji Xudayê te (li bal te da hinartîye) ji bo ku tu ewî komalê di berya te da li bal wan da qe tu hişyardanok ne hatibûn; bidî hişyar kirinê, loma dibe ku ewan (bi hişyarkina te) şîretan hildin.

47. Heke bi sedema tiştên ku ewan di berê da kiribûn, şapatek bi wan da hatibûya, îdî ewanê (aha) bigotinan: "Xudayê me! Qey çi dibû te li bal me da saîyek şandibûya, îdî me jî peyrewîya beretane te bikira û me jî bawer

bikira?" Ne bûya (me tu li bal wan da ne dişandî, lê ji bona ku em keysa van gotinan nedine wan, me tu li bal wan da şandî).

48. Îdî gava ji bal me ji bo¬na wan ra mafî hatîye, ewan (aha) gotibûne: "Qey tişta ji bona Mûsa ra hatibû, gotî weki wî ji vî (Muhemmedî ra jî) ne hatîbûya?" (Ere, gotina wan e) ma qey ewan hêj di berê da bi wan beratên ji Mûsa ra hatibûn ne bibûne file? (Ewan ji bona Qur’an û Tewratê ra aha) gotibûn, "Evan herduk (Qur’an û Tewrat) du anç in pişta hev dikin. Em bi herdukan jî dibine file."

49. (Muhemmed!) tu (ji wan ra aha) bêje: "Bira heke hûn ji rastgoyan in, îdî hûn ji bal Yezdan pirtûkeke wusa bînin ku ewa ji van herduk pirtûkan (Qu¬r’an û Tewratê) beledtir be; ez bi xweber jî bibime peyrewê we."

50. Îdî heke ewan bersiva te ne dan (ewan xwastinê te bid cîh ne anîn) tu bizane, ku bi rastî ewan hey peyrewî dilxwaşîya xwe di¬kin. Gelo ji wanê, ku qe tu beledî ji Yezdan ji bona wan ra tunebe û bibne peyrewê xwaşîya xwe herin, rê wundaker tu kes heye? Bi rastî Yezdan komalê cewrkar nayne rêya rast.

51. Bi sond! Me ji bona wan ra mijûlîya (xwe) peyweste gîhandîye wan, loma dibe ku ewan şîretan bîra xwe bînin (bawer bikin).

52. Ewanê, ku hêj berya (Qur’anê da) me ji wan ra pirtûk dabû hene! Ewan (bi Qur’anê) bawer kirine.

53. Gava (Qur’an) ji wan ra te

xwundinê, ewan (aha) dibêjin: "Bi rastî ewa (Qur’ana) mafekî ji Xudayê me ye (ji bona me ra hatîye). Şixwa bi rastî em hêj di berya (Qur’anê da jî) Misilman bibûn."

54. Evanê bi van salixan hene! Bi sedama hewa wan e li ser cewra cefakaran kirine, kirya wan bi du ca¬rî tê dayîne û ewan sikatîyan bi qencîyan diborînin.Ji rozînê me dane wan, ewan jî, ji hewcan ra didin.

55. Gava ewan peyvên beredayî jî dibêhên, rûyê xwe ji wan difetilînin (aha) dibêjin: “Kirinê me ji bona me ra ne kirinê we jî ji bona we ra ne. Hûn ji me ewle bin, ku em (çêrê we nakin). Şixwa em bi xweber jî hevaltîya nezanan navên."

56. (Muhemmed!) Bi rastî tu nikarî hezkerê xwe bînî rêya rast, lê Yezdan ji kê ra bivê ewî tîne rêya rast. Loma ewa bi wanê ku hatine rêya rast çêtir dizane.

57. Ewan (filan) aha gotine: "(Muhemmed!) heke em bibine peyrewê beledîya bi te ra heyî, bi rastî emê ji zemînê xwe bêne avêtinê. "Ma qey me ji bona wan ra li bal xwe da, (bajarê Mekke) nexistîye şûnwarê ewletiyê ku li bal wî (bajarî da) ji her alîyî bertên? Lê pirê wan bawer nakin.

58. Me çiqa welat bi sedema berxwudarya wan ku ji tixûbê xwe borîne) teşqele kirîye! (Mêze bikin) evan kavilan, ewra wan in. Ji piştî wan hindik (meriv) li warê wan rûniştine. Em bi xweber jî ûrta wan in.

59. Heya Xudayê te di bajarê mezinê (welatan da) saîkî neşîne, ewa saîya beratên me ji

wan ra nexwûne, em rûniştîne wî (welatê) teşqele nakin. Me çiqa welatek teşqele kiribe, rûniştîne wî welatî hey cewrkar bûne.

60. Ji bona we ra çi hatibe dayînê, îdî ewa hey daborî û xemla cîhanê ye. Ewa tiştê li bal Yezdan ji van (tiştê cîhanê) çêtir û mayîtir e. Îdî gelo hûn qe hiş hilnadin?

61. Îdî qey ewê, ku me ji bona wî ra peymana bi qencîyan dabe, ewa bi xweber jî (di roya rabûna hemîtî da) rastî (wê qencîya, ku me peymana dana wê dabû) hatibe; wekî wî kesê, ku me ewa di cîhanê da berxwudar kiribe, paşê jî di roya rabûna hemî da (tê girtinê) li bal (avêtina dojê da) amade dibe, dibe?

62. Di we royî da li bal wanê (amadeker da) tê gazîkirin (Yezdan ji wan ra aha) dibeje: "Ka ewan hevrîyên, ku we ji bona min ra bi vir digirtin li ku ne?"

63. Ewanê ku şapat li ser wan hatîye maf kirinê hene! Ewan (aha) gotine: "Xudayê me! Ewanê ku me ewan deliqandin ji rêya rast derxitibûn!) ewan evan in. Em ça ji rêya rast derketibûn, me ewan jî, ji rêya rast derxistibûn (loma ewan bibûne peyrewê me). Îdî me dest ji wan şûşt em li bal te da zivirîne. Şixwa ewan ji me ra perestî ne dikiribûne (lê ji bona dil xwaşîya xwe ra perestî dikiribû¬ne)."

64. Îdî (Yezdan ji wan ra aha) dibêje: "Ka gazî wan hevrîyên xwe bikin." Ewan jî gazî wan hevrîyan kirin, îdî ewan (hevrîyan) ji bona wan ra bersiv ne dane. (Ewan)

di hemberê ku xwe da şapat dîtine (tu dibê qey li bal şapatê bi xweber da hatine gazîkirinê). Gelo çi dibû ku bihatina rêya rast!

65. Di wê royî da (Xudayê wan gazî wan dike (ji wan ra aha) dibeje: "Gelo we bi çi bersiva saîyan dane?"

66. Îdî di wê royî da mijûlî li ber çavê wan wunda dibin (nabînin wê çi bêjin) ewan ji hev jî napirsin.

67. Îdî kîjan ji kirinê xwe poşman bibe û bawer bike û karê aştî bike, dibe ku ewa (kesa) bibe ji wanê ferestok.

68. (Muhemmed!) Xudayê te çi bivê, ewî diaferîne û ewî hildibijirîne, ji bona wan bi xweber jî qe tu hilbijartin tune ye. Yezdan ji wan (gotinê wan) paqij e û ji hevrî¬yan jî bilind e.

69. Û çi tiştê ku singê wan di xwe da veşêre û ya jî eşkere bike, Xudaê te hey bi wan dizane.

70. Ewa Yezdanê babetê (perestîyî) Yezdan e kî wusa ne, ku ji pêştirê wî tu ilahek (babetê perestîyî) tune ¬ye, di pêş û para da hey sipazî ji bona wî ra ne û berewanî jî hey ji bona wî ra heye. Para zivirandin hey li bal wî da ne.

71. (Muhemmed! Tu ji wan ra aha) bêje"Hûn mêze bikin: heke Yezdan heya roya rabûna hemî şevê li ser we da bihêle, gelo ji pêştirê Yezdan, kîjan Xuda dikarin ji bona we ra ruh naîyî bînin? (Ka ji min ra bêjin) hûn qey nabîhîzin?

72. (Muhemmed! Tu ji wan ra aha) bêje: "Gelo hûn mêze nakin, heke

Yezdan heya roya rabûna hemî royê li ser we da bihêle, ji pêştirê Yezdan kîjan Xuda dikarin ji bona we ra şevê bînin, ku hûn di wê şevê da bihewin? Îdî qey hûn nabînin?

73. Ji bo ku hûn di şevê da bihewin û di royî da jî, ji rûmeta wî rojîyên xwe biqedînin ewî ji dilovanîya xwe şev û ro çê kirîye. Loma bi rasti di¬be ku hûn sipazîya (qencîyên) wî bikin.

74. (Di roya rabûna he¬mî da) ewa gazî wan (filan) dike, îdî (ji wan ra aha) dibêje: ''Ka ewan hevrîyên ku we bi vir ji min ra çe dikirin, li kêderê ne?"

75. Di we (royî da) em ji hemî koman nehrawanan derdixin, îdî em ji (wan ra aha) dibejin: "Ka (ji bona van perestvanên xwe ra) beratan bî¬nin (ku hûn bizanin ewan maf in) ji piştî vî da ewan zanîn, ku maf ji bona Yezdan ra ne û ewan (perestvanên) ku ewan (filan) ji bona Yezdan ra bi vir digirtin, hemî jî li berçavan wunda bûne.

76. Bi rastî Qarûn (bi xweber jî) ji komalê Mûsa bû (kurê apê wî bû). Îdî ewî li ser (Mûsa û peyrewê wî) quretî û pozbilindî kirîye. Me wusa ji bona (Qarûn ra) maldan çe kirîye: zimanê devê xezîneyên wî komeke bi hêz dikarîya hilde. Di gavekî da komalê wî ji bona wî ra (aha) gotîye: "(Qarûn!) tu xwe qure neke, loma bi rastî Yezdan ji wanê qure ê şa, hez nake

77. Tu bi wî tiştê ku Yezdan daye te, êwra para da bixwaze

u tu para xweyê cîhanê jî bîrva neke; ça Yezdan bi te ra qencî kirîye tu jî wusa qencîyan ji bona hewcan ra) bike û tu di zemîn da tevdanî neke, loma bi rastî Yezdan ji tevdanokan hez nake

78. (Qarûn ji wan ra aha) gotîye, "Evan (zengînên hanênan) bi zanîna min ji min ra hatine.” Ma qey ewa nizane, ku me di berya wî da di wan çaxên borî da çiqa merivên ji wî maldar û bi hêztir teşqele kirine? (Di gava teşqelekirinê da) gunehkar ji kirina gonehan nayêne pirsînê.

79. Îdî Qarûn bi xemla xwe va derketîye nava komalê xwe; ewanê jîna cîhanê divan hene! Ewan (aha) gotine: "Xwazîka wekî tişta ji Qarûn ra hatîye; ji bona me ra jî ewa hebûya. Loma bi rastî Qarûn xwaye para mezin e (ewa bextîyar e)."

80. Ewanê ji bona wan ra zanîn hatîye dayînê hene! Ewan jî (aha) gotine: "Xwelî li we be: Ji bona wanê bawer kirine û karê aştî kirine he¬ne! Qencîya Yezdan ji wan ra çêtir e. Ji pêştirê wanê (ku li ser cefadana di rêya Yezdan da) hew kirine (qe tu kes) nagihêje (wan qencîyan)."

81. Îdî paşê me (Qarûn) û bi mal û xênîyên wî va di zemîn da xiste xarê, ji pêş¬tirê Yezdan, ji bona Qarûn ra qe tu komeke xurte, ku ewî ê malê wî ji teşqele bide para da tunebû. Şixwa ewî bi xweber jî nikarbûye arîkarîya xwe bike.

82. Ewanê, ku duhe dixwastin bikebine şûna Qarûn hene! Ewan jî (gava dîtine, ku aha hatîye serê (Qarûn)

gotine: "Ax! Erê wusa ne, Yezdan ji kêjan bendeyên xwe ra bivê, mal dide wan û ji kîjanan ra jî nevê mal nade wan. Heke Yezdan bi me qencî ne kiribûya wê em jî bixistina zemîn. Ax wusa ne! Bi rastî file serfiraz nabin."

83. Ewa êwra para da heye! Em ewê hey ji bona wanê, ku navên di zemîn da tevdanî û quretî bikin, dixne êwirgeh. Şixwa encama para ji bona Xuda parizane.

84. Kîjan bi qencîyan va (li bal me da) hatibe, îdî ji bona wî ra ji wan (qencîyên, ku ewî anîne) qencîyên çêtir hene. Kîjan bi sikatîyan (li bal me da) hatibe, îdî ewanê sikatî kirine hene! Ewan hey bi tişta kirine têne celatkirinê.

85. (Muhemmed!) Bi rastî ewê ku Qur’an li ser te da (hinartîye û xwundina wê) li ser te bi vê nevê kirîye heye! Ewa (Xudaê te ye) wê te li bal wî cîyî (ji te ra hatîye peymandanê) behere. (Muhemmed! Tu ji bona wan ra aha) bêje: "Bi rastî Xudayê min, ka kîjan bi beledî hatîye hatîye û ka kîjan di rê wundabûneke xwuyan da ne, çêtir dizane."

86. Îdî (Muhemmed!) tu ji bona filan ra nebe piştevan, loma te bi xweber guman ne dikir, ku wê pirtûkê (di jor da)li bal te da bê berdanê. (Hinartina vê pirtûkê) hey dilovîneke ji Xudayê te ye.

87. Ji piştî, ku beratênYezdan li bal te da hatine hinartinê, bira ewan (filan) te ji xwundina wê nedine para da, tu ewan (filan) li bal Xu¬dayê xwe da gazî bike. (Muhem¬med!)

Tu qe nebe ji wanê hevrîçêker.

88. Û tu bi perestîya Yez¬dan ra, perestîya tu Xuda ne maî neke, loma ji pêştirê wî qe tu Xuda tune ne. Hemî tiştê ji pêştirê Yezdan wê teşqele bibin, hey berewanî ji bona wî ra ne; hûnê (dawyê da) hey li bal wî da bizivirin.

dari para rasul.(7) (8)

Maka dipungutlah ia oleh keluarga Firaun yang akibatnya dia menjadi musuh dan kesedihan bagi mereka. Sesungguhnya Firaun dan Haman beserta tentaranya adalah orang- orang yang bersalah.(8) (9)

Dan berkatalah istri Firaun:" (Ia) adalah penyejuk mata hati bagiku dan bagimu. Janganlah kamu membunuhnya, mudah- mudahan ia bermanfaat kepada kita atau kita ambil ia menjadi anak", sedang mereka tiada menyadari.(9) (10)

Dan menjadi kosonglah hati ibu Musa. Sesungguhnya hampir saja ia menyatakan rahasia tentang Musa, seandainya tidak Kami teguhkan hatinya, supaya ia termasuk orang- orang yang percaya (kepada janji Allah).(10) (11)

Dan berkatalah ibu Musa kepada saudara Musa yang perempuan:" Ikutilah dia" Maka kelihatanlah olehnya Musa dari jauh, sedang mereka tidak mengetahuinya,(11) (12)

Dan Kami cegah Musa dari menyusu kepada perempuan- perempuan yang mau menyusui (nya) sebelum itu; maka berkatalah saudara Musa:" Maukah kamu aku tunjukkan kepadamu ahlulbait yang akan memeliharanya untukmu dan mereka dapat berlaku baik kepadanya".(12) (13)

Maka Kami kembalikan Musa kepada ibunya, supaya senang hatinya dan tidak berduka cita dan supaya ia mengetahui bahwa janji Allah itu adalah benar, tetapi kebanyakan manusia tidak mengetahuinya.(13) (14)

Dan setelah Musa cukup umur dan sempurna akalnya, Kami berikan kepadanya hikmah (kenabian) dan pengetahuan. Dan demikianlah Kami memberi balasan kepada orang- orang yang berbuat baik.(14) (15)

Dan Musa masuk ke kota (Memphis) ketika penduduknya sedang lengah, maka didapatinya di dalam kota itu dua orang laki- laki yang berkelahi; yang seorang dari golongannya (Bani Israel) dan seorang (lagi) dari musuhnya (kaum Firaun). Maka orang yang dari golongannya meminta pertolongan kepadanya, untuk mengalahkan orang yang dari

musuhnya lalu Musa meninjunya, dan matilah musuhnya itu. Musa berkata:" Ini adalah perbuatan setan sesungguhnya setan itu adalah musuh yang menyesatkan lagi nyata (permusuhannya).(15) (16)

Musa berdoa:" Ya Tuhanku, sesungguhnya aku telah menganiaya diriku sendiri karena itu ampunilah aku". Maka Allah mengampuninya, sesungguhnya Allah Dialah Yang Maha Pengampun lagi Maha Penyayang.(16) (17)

Musa berkata:" Ya Tuhanku, demi nikmat yang telah Engkau anugerahkan kepadaku, aku sekali- kali tiada akan menjadi penolong bagi orang- orang yang berdosa".(17) (18)

Karena itu, jadilah Musa di kota itu merasa takut menunggu-nunggu dengan khawatir (akibat perbuatannya), maka tiba- tiba orang yang meminta pertolongan kemarin berteriak meminta pertolongan kepadanya. Musa berkata kepadanya:" Sesungguhnya kamu benar- benar orang sesat yang nyata (kesesatannya)".(18) (19)

Maka tatkala Musa hendak memegang dengan keras orang yang menjadi musuh keduanya, musuhnya berkata:" Hai Musa, apakah kamu bermaksud hendak membunuhku, sebagaimana kamu kemarin telah membunuh seorang manusia Kamu tidak bermaksud melainkan hendak menjadi orang yang berbuat sewenang- wenang di negeri) ini (, dan tiadalah kamu hendak menjadi salah seorang dari orang- orang yang mengadakan perdamaian".(19) (20)

Dan datanglah seorang laki- laki dari ujung kota bergegas- gegas seraya berkata:" Hai Musa, sesungguhnya pembesar negeri sedang berunding tentang kamu untuk membunuhmu, sebab itu keluarlah) dari kota ini (sesungguhnya aku termasuk orang- orang yang memberi nasihat kepadamu".(20) (21)

Maka keluarlah Musa dari kota itu dengan rasa takut menunggu-nunggu dengan khawatir, dia berdoa:" Ya Tuhanku, selamatkanlah aku dari orang- orang yang lalim itu".(21) (22)

Dan tatkala ia menghadap kejurusan negeri Madyan ia berdoa (lagi):" Mudah- mudahan Tuhanku memimpinku ke jalan yang benar".(22) (23)

Dan tatkala ia sampai di sumber air negeri Madyan ia menjumpai di sana sekumpulan orang yang sedang meminumkan (ternaknya), dan ia menjumpai di belakang orang banyak itu, dua orang wanita yang sedang menghambat (ternaknya). Musa berkata:" Apakah maksudmu (dengan berbuat begitu)" Kedua wanita itu menjawab:" Kami tidak dapat meminumkan (ternak kami), sebelum pengembala-pengembala itu memulangkan (ternaknya), sedang bapak kami adalah orang tua yang telah lanjut umurnya".(23) (24)

Maka Musa memberi minum ternak itu untuk (menolong) keduanya, kemudian dia kembali ke tempat yang teduh lalu berdoa:" Ya Tuhanku sesungguhnya aku sangat memerlukan sesuatu kebaikan yang Engkau turunkan kepadaku".(24) (25)

Kemudian datanglah kepada Musa salah seorang dari kedua wanita itu berjalan kemalu-maluan, ia berkata:" Sesungguhnya bapakku memanggil kamu agar ia memberi balasan terhadap (kebaikan) mu memberi minum (ternak) kami". Maka tatkala Musa mendatangi bapaknya (Syuaib) dan menceritakan kepadanya cerita (mengenai dirinya). Syuaib berkata:" Janganlah kamu takut. Kamu telah selamat dari orang- orang yang lalim itu".(25) (26)

Salah seorang dari kedua wanita itu berkata:" Ya bapakku ambillah ia sebagai orang yang bekerja (pada kita), karena sesungguhnya orang yang paling baik yang kamu ambil untuk bekerja (pada kita) ialah orang yang kuat lagi dapat dipercaya".(26) (27)

Berkatalah dia (Syuaib):" Sesungguhnya aku bermaksud menikahkan kamu dengan salah seorang dari kedua anakku ini, atas dasar bahwa kamu bekerja denganku delapan tahun dan jika kamu cukupkan sepuluh tahun maka itu adalah (suatu kebaikan) dari kamu, maka aku tidak hendak memberati kamu. Dan kamu insya Allah akan mendapatiku termasuk orang- orang yang baik".(27) (28)

Dia (Musa) berkata:" Itulah (perjanjian) antara aku dan kamu.

Mana saja dari kedua waktu yang ditentukan itu aku sempurnakan, maka tidak ada tuntutan tambahan atas diriku (lagi). Dan Allah adalah saksi atas apa yang kita ucapkan".(28) (29)

Maka tatkala Musa telah menyelesaikan waktu yang ditentukan dan dia berangkat dengan keluarganya, dilihatnyalah api di lereng gunung ia berkata kepada keluarganya:" Tunggulah (di sini), sesungguhnya aku melihat api, mudah-mudahan aku dapat membawa suatu berita kepadamu dari (tempat) api itu atau (membawa) sesuluh api, agar kamu dapat menghangatkan badan".(29) (30)

Maka tatkala Musa sampai ke (tempat) api itu, diserulah dia dari (arah) pinggir lembah yang diberkahi, dari sebatang pohon kayu, yaitu:" Ya Musa, sesungguhnya aku adalah Allah, Tuhan semesta alam,(30) (31)

Dan lemparkanlah tongkatmu. Maka tatkala (tongkat itu menjadi ular dan) Musa melihatnya bergerak- gerak seolah- olah dia seekor ular yang gesit, larilah ia berbalik ke belakang tanpa menoleh. (Kemudian Musa diseru):" Hai Musa, datanglah kepada- Ku dan janganlah kamu takut. Sesungguhnya kamu termasuk orang- orang yang aman.(31) (32)

Masukkanlah tanganmu ke leher bajumu, niscaya ia ke luar putih tidak bercacat bukan karena penyakit, dan dekapkanlah kedua tanganmu (ke dada) mu bila ketakutan, maka yang demikian itu adalah dua mukjizat dari Tuhanmu (yang akan kamu hadapkan kepada Firaun dan pembesar- pembesarnya). Sesungguhnya mereka adalah orang- orang yang fasik".(32) (33)

Musa berkata:" Ya Tuhanku sesungguhnya aku, telah membunuh seorang manusia dari golongan mereka, maka aku takut mereka akan membunuhku.(33) (34)

Dan saudaraku Harun dia lebih fasih lidahnya daripadaku, maka utuslah dia bersamaku sebagai pembantuku untuk membenarkan (perkataan) ku; sesungguhnya aku khawatir mereka akan mendustakanku".(34) (35)

Allah berfirman:" Kami

akan membantumu dengan saudaramu, dan Kami berikan kepadamu berdua kekuasaan yang besar, maka mereka tidak dapat mencapaimu; (berangkatlah kamu berdua) dengan membawa mukjizat Kami, kamu berdua dan orang yang mengikuti kamulah yang menang".(35) (36)

Maka tatkala Musa datang kepada mereka dengan (membawa) mukjizat- mukjizat Kami yang nyata, mereka berkata:" Ini tidak lain hanyalah sihir yang dibuat- buat dan kami belum pernah mendengar (seruan yang seperti) ini pada nenek moyang kami dahulu".(36) (37)

Musa menjawab:" Tuhanku lebih mengetahui orang yang (patut) membawa petunjuk dari sisi- Nya dan siapa yang akan mendapat kesudahan (yang baik) di negeri akhirat. Sesungguhnya tidaklah akan mendapat kemenangan orang- orang yang lalim".(37) (38)

Dan berkata Firaun:" Hai pembesar kaumku, aku tidak mengetahui tuhan bagimu selain aku. Maka bakarlah hai Haman untukku tanah liat, kemudian buatkanlah untukku bangunan yang tinggi supaya aku dapat naik melihat Tuhan Musa, dan sesungguhnya aku benar- benar yakin bahwa dia termasuk orang- orang pendusta".(38) (39)

Dan berlaku angkuhlah Firaun dan bala tentaranya di bumi (Mesir) tanpa alasan yang benar dan mereka menyangka bahwa mereka tidak akan dikembalikan kepada Kami.(39) (40)

Maka Kami hukumlah Firaun dan bala tentaranya, lalu Kami lemparkan mereka ke dalam laut. Maka lihatlah bagaimana akibat orang- orang yang lalim.(40) (41)

Dan Kami jadikan mereka pemimpin- pemimpin yang menyeru (manusia) ke neraka dan pada hari kiamat mereka tidak akan ditolong.(41) (42)

Dan Kami ikutkanlah laknat kepada mereka di dunia ini; dan pada hari kiamat mereka termasuk orang- orang yang dijauhkan (dari rahmat Allah).(42) (43)

Dan sesungguhnya telah Kami berikan kepada Musa Al- Kitab (Taurat) sesudah Kami

binasakan generasi- generasi yang terdahulu, untuk menjadi pelita bagi manusia dan petunjuk dan rahmat, agar mereka ingat.(43) (44)

Dan tidaklah kamu (Muhammad) berada di sisi yang sebelah barat ketika Kami menyampaikan perintah kepada Musa, dan tiada pula kamu termasuk orang- orang yang menyaksikan.(44) (45)

Tetapi Kami telah mengadakan beberapa generasi, dan berlalulah atas mereka masa yang panjang, dan tiadalah kamu tinggal bersama- sama penduduk Madyan dengan membacakan ayat- ayat Kami kepada mereka, tetapi Kami telah mengutus rasul- rasul.(45) (46)

Dan tiadalah kamu berada di dekat gunung Thur ketika Kami menyeru (Musa), tetapi (Kami beritahukan itu kepadamu) sebagai rahmat dari Tuhanmu, supaya kamu memberi peringatan kepada kaum (Quraisy) yang sekali- kali belum datang kepada mereka pemberi peringatan sebelum kamu agar mereka ingat.(46) (47)

Dan agar mereka tidak mengatakan ketika azab menimpa mereka disebabkan apa yang mereka kerjakan:" Ya Tuhan kami, mengapa Engkau tidak mengutus seorang rasul kepada kami, lalu kami mengikuti ayat- ayat Engkau dan jadilah kami termasuk orang- orang mukmin"(47) (48)

Maka tatkala datang kepada mereka kebenaran dari sisi Kami, mereka berkata:" Mengapakah tidak diberikan kepadanya (Muhammad) seperti yang telah diberikan kepada Musa dahulu". Dan bukankah mereka itu telah ingkar (juga) kepada apa yang diberikan kepada Musa dahulu; mereka dahulu telah berkata:" Musa dan Harun adalah dua ahli sihir yang bantu membantu". Dan mereka (juga) berkata:" Sesungguhnya Kami tidak mempercayai masing-masing mereka itu.(48) (49)

Katakanlah:" Datangkanlah olehmu sebuah kitab dari sisi Allah yang kitab itu lebih (dapat) memberi petunjuk daripada keduanya (Taurat dan Al Quran) niscaya aku mengikutinya, jika kamu sungguh orang- orang yang benar".(49)

(50)

Maka jika mereka tidak menjawab (tantanganmu), ketahuilah bahwa sesungguhnya mereka hanyalah mengikuti hawa nafsu mereka (belaka). Dan siapakah yang lebih sesat daripada orang yang mengikuti hawa nafsunya dengan tidak mendapat petunjuk dari Allah sedikit pun. Sesungguhnya Allah tidak memberi petunjuk kepada orang- orang yang lalim.(50) (51)

Dan sesungguhnya telah Kami turunkan berturut- turut perkataan ini (Al Quran) kepada mereka agar mereka mendapat pelajaran.(51) (52)

Orang- orang yang telah Kami datangkan kepada mereka Al Kitab sebelum Al Quran, mereka beriman (pula) dengan Al Quran itu.(52) (53)

Dan apabila dibacakan (Al Quran itu) kepada mereka, mereka berkata:" Kami beriman kepadanya; sesungguhnya; Al Quran itu adalah suatu kebenaran dari Tuhan Kami, sesungguhnya Kami sebelumnya adalah orang- orang yang membenarkan (nya).(53) (54)

Mereka itu diberi pahala dua kali disebabkan kesabaran mereka, dan mereka menolak kejahatan dengan kebaikan, dan sebagian dari apa yang telah Kami rezekikan kepada mereka, mereka nafkahkan.(54) (55)

Dan apabila mereka mendengar perkataan yang tidak bermanfaat, mereka berpaling daripadanya dan mereka berkata:" Bagi kami amal- amal kami dan bagimu amal- amalmu, kesejahteraan atas dirimu, kami tidak ingin bergaul dengan orang- orang jahil".(55) (56)

Sesungguhnya kamu tidak akan dapat memberi petunjuk kepada orang yang kamu kasihi, tetapi Allah memberi petunjuk kepada orang yang dikehendaki-Nya, dan Allah lebih mengetahui orang- orang yang mau menerima petunjuk.(56) (57)

Dan mereka berkata:" Jika kami mengikuti petunjuk bersama kamu, niscaya kami akan diusir dari negeri kami". Dan apakah Kami tidak meneguhkan kedudukan mereka dalam daerah haram (tanah suci) yang aman, yang didatangkan ke tempat itu buah- buahan dari segala macam (tumbuh- tumbuhan)

untuk menjadi rezeki (bagimu) dari sisi Kami. Tetapi kebanyakan mereka tidak mengetahui.(57) (58)

Dan berapa banyaknya (penduduk) negeri yang telah Kami binasakan, yang sudah bersenang- senang dalam kehidupannya; maka itulah tempat kediaman mereka yang tiada didiami (lagi) sesudah mereka, kecuali sebahagian kecil. Dan Kami adalah pewarisnya.(58) (59)

Dan tidak adalah Tuhanmu membinasakan kota- kota, sebelum Dia mengutus di ibukota itu seorang rasul yang membacakan ayat- ayat Kami kepada mereka; dan tidak pernah (pula) Kami membinasakan kota- kota; kecuali penduduknya dalam keadaan melakukan kelaliman.(59) (60)

Dan apa saja yang diberikan kepada kamu, maka itu adalah kenikmatan hidup duniawi dan perhiasannya; sedang apa yang di sisi Allah adalah lebih baik dan lebih kekal. Maka apakah kamu tidak memahaminya.(60) (61)

Maka apakah orang yang Kami janjikan kepadanya suatu janji yang baik (surga) lalu ia memperolehnya, sama dengan orang yang Kami berikan kepadanya kenikmatan hidup duniawi; kemudian dia pada hari kiamat termasuk orang- orang yang diseret (ke dalam neraka).(61) (62)

Dan (ingatlah) hari (di waktu) Allah menyeru mereka seraya berkata:" Di manakah sekutu- sekutu- Ku yang dahulu kamu katakan".(62) (63)

Berkatalah orang- orang yang telah tetap hukuman atas mereka;" Ya Tuhan kami, mereka inilah orang- orang yang kami sesatkan itu; kami telah menyesatkan mereka sebagaimana kami (sendiri) sesat, kami menyatakan berlepas diri (dari mereka) kepada Engkau, mereka sekali- kali tidak menyembah kami".(63) (64)

Dikatakan (kepada mereka):" Serulah olehmu sekutu- sekutu kamu", lalu mereka menyerunya, maka sekutu- sekutu itu tidak memperkenankan (seruan) mereka, dan mereka melihat azab. (Mereka ketika itu berkeinginan) kiranya mereka dahulu menerima petunjuk.(64) (65)

Dan (ingatlah) hari

(di waktu) Allah menyeru mereka, seraya berkata:" Apakah jawabanmu kepada para rasul".(65) (66)

Maka gelaplah bagi mereka segala macam alasan pada hari itu, karena itu mereka tidak saling tanya menanya.(66) (67)

Adapun orang yang bertobat dan beriman, serta mengerjakan amal yang saleh, semoga dia termasuk orang- orang yang beruntung.(67) (68)

Dan Tuhanmu menciptakan apa yang Dia kehendaki dan memilihnya. Sekali- kali tidak ada pilihan bagi mereka. Maha Suci Allah dan Maha Tinggi dari apa yang mereka persekutukan (dengan Dia) .(68) (69)

Dan Tuhanmu mengetahui apa yang disembunyikan (dalam) dada mereka dan apa yang mereka nyatakan.(69) (70)

Dan Dialah Allah, tidak ada Tuhan (yang berhak disembah) melainkan Dia, bagi- Nyalah segala puji di dunia dan di akhirat, dan bagi- Nyalah segala penentuan dan hanya kepada- Nyalah kamu dikembalikan.(70) (71)

Katakanlah:" Terangkanlah kepadaku, jika Allah menjadikan untukmu malam itu terus menerus sampai hari kiamat, siapakah Tuhan selain Allah yang akan mendatangkan sinar terang kepadamu Maka apakah kamu tidak mendengar".(71) (72)

Katakanlah:" Terangkanlah kepadaku, jika Allah menjadikan untukmu siang itu terus menerus sampai hari kiamat, siapakah Tuhan selain Allah yang akan mendatangkan malam kepadamu yang kamu beristirahat padanya Maka apakah kamu tidak memperhatikan"(72) (73)

Dan karena rahmat-Nya, Dia jadikan untukmu malam dan siang, supaya kamu beristirahat pada malam itu dan supaya kamu mencari sebahagian dari karunia-Nya (pada siang hari) dan agar kamu bersyukur kepada-Nya.(73) (74)

Dan (ingatlah) hari (di waktu) Allah menyeru mereka, seraya berkata:" Di manakah sekutu- sekutu- Ku yang dahulu kamu katakan"(74) (75)

Dan Kami datangkan dari tiap- tiap umat seorang saksi, lalu Kami berkata" Tunjukkanlah

bukti kebenaranmu", maka tahulah mereka bahwasanya yang hak itu kepunyaan Allah dan lenyaplah dari mereka apa yang dahulunya mereka ada- adakan.(75) (76)

Sesungguhnya Karun adalah termasuk kaum Musa, maka ia berlaku aniaya terhadap mereka, dan Kami telah menganugerahkan kepadanya perbendaharaan harta yang kunci- kuncinya sungguh berat dipikul oleh sejumlah orang yang kuat- kuat. (Ingatlah) ketika kaumnya berkata kepadanya:" Janganlah kamu terlalu bangga; sesungguhnya Allah tidak menyukai orang- orang yang terlalu membanggakan diri".(76) (77)

Dan carilah pada apa yang telah dianugerahkan Allah kepadamu (kebahagiaan) negeri akhirat, dan janganlah kamu melupakan bahagianmu dari (kenikmatan) duniawi dan berbuat baiklah (kepada orang lain) sebagaimana Allah telah berbuat baik kepadamu, dan janganlah kamu berbuat kerusakan di (muka) bumi. Sesungguhnya Allah tidak menyukai orang- orang yang berbuat kerusakan.(77) (78)

Karun berkata:" Sesungguhnya aku hanya diberi harta itu, karena ilmu yang ada padaku". Dan apakah ia tidak mengetahui, bahwasanya Allah sungguh telah membinasakan umat- umat sebelumnya yang lebih kuat daripadanya, dan lebih banyak mengumpulkan harta Dan tidaklah perlu ditanya kepada orang- orang yang berdosa itu, tentang dosa- dosa mereka.(87) (79)

Maka keluarlah Karun kepada kaumnya dalam kemegahannya. Berkatalah orang- orang yang menghendaki kehidupan dunia:" Moga- moga kiranya kita mempunyai seperti apa yang telah diberikan kepada Karun; sesungguhnya ia benar- benar mempunyai keberuntungan yang besar".(79) (80)

Berkatalah orang- orang yang dianugerahi ilmu:" Kecelakaan yang besarlah bagimu, pahala Allah adalah lebih baik bagi orang- orang yang beriman dan beramal saleh, dan tidak diperoleh pahala itu kecuali oleh orang- orang yang sabar".(80) (81)

Maka Kami benamkanlah Karun beserta rumahnya ke dalam bumi. Maka tidak ada

baginya suatu golongan pun yang menolongnya terhadap azab Allah. dan tiadalah ia termasuk orang- orang (yang dapat) membela (dirinya).(81) (82)

Dan jadilah orang- orang yang kemarin mencita- citakan kedudukan Karun itu. berkata:" Aduhai. benarlah Allah melapangkan rezeki bagi siapa yang Dia kehendaki dari hamba- hamba-Nya dan menyempitkannya; kalau Allah tidak melimpahkan karunia-Nya atas kita benar- benar Dia telah membenamkan kita (pula). Aduhai benarlah, tidak beruntung orang- orang yang mengingkari (nikmat Allah)".(82) (83)

Negeri akhirat itu, Kami jadikan untuk orang- orang yang tidak ingin menyombongkan diri dan berbuat kerusakan di (muka) bumi. Dan kesudahan (yang baik) itu adalah bagi orang- orang yang bertakwa.(83) (84)

Barang siapa yang datang dengan (membawa) kebaikan, maka baginya (pahala) yang lebih baik daripada kebaikannya itu; dan barang siapa yang datang dengan (membawa) kejahatan, maka tidaklah diberi pembalasan kepada orang- orang yang telah mengerjakan kejahatan itu, melainkan (seimbang) dengan apa yang dahulu mereka kerjakan.(84) (85)

Sesungguhnya yang mewajibkan atasmu (melaksanakan hukum- hukum) Al Quran, benar-benar akan mengembalikan kamu ke tempat kembali. Katakanlah:" Tuhanku mengetahui orang yang membawa petunjuk dan orang yang dalam kesesatan yang nyata".(85) (86)

Dan kamu tidak pernah mengharap agar Al Quran diturunkan kepadamu, tetapi ia (diturunkan) karena suatu rahmat yang besar dari Tuhanmu, sebab itu janganlah sekali- kali kamu menjadi penolong bagi orang- orang kafir.(86) (87)

Dan janganlah sekali- kali mereka dapat menghalangimu dari (menyampaikan) ayat- ayat Allah, sesudah ayat- ayat itu diturunkan kepadamu, dan serulah mereka kepada (jalan) Tuhanmu, dan janganlah sekali- kali kamu termasuk orang- orang yang mempersekutukan Tuhan.(87) (88)

Maha Mengasihani

Taa, Siin, Miim. (1)

Inilah ayat-ayat Kitab - Al-Quran - yang memberi penjelasan. (2)

Kami bacakan kepadamu (wahai Muhammad) sebahagian dari kisah Nabi Musa dan Firaun dengan keterangan yang benar bagi orang-orang yang beriman. (3)

Sesungguhnya Firaun telah berlaku zalim di bumi (Mesir) dengan melampaui batas, serta ia menjadikan penduduknya berpuak-puak. Ia menindas sepuak di antaranya dengan membunuh anak-anak lelaki mereka dan membiarkan hidup anak-anak perempuan mereka. Sesungguhnya adalah ia dari golongan yang membuat kerosakan. (4)

Dan Kami hendak berihsan dengan memberikan pertolongan kepada kaum yang tertindas di negeri itu, dan hendak menjadikan mereka pemimpin-pemimpin, serta hendak menjadikan mereka orang-orang yang mewarisi (apa yang dimiliki oleh Firaun dan kaumnya). (5)

Dan Kami hendak memberi mereka kedudukan yang kukuh di negeri itu, serta hendak memperlihatkan kepada Firaun dan Haman bersama-sama tentera mereka apa yang mereka bimbangkan dari golongan yang bertindas itu. (6)

Dan Kami ilhamkan kepada ibu Musa:" Susukanlah dia; dalam pada itu, jika engkau takutkan sesuatu bahaya mengenainya (dari angkara Firaun), maka (letakkanlah dia di dalam peti dan) lepaskanlah dia ke laut; dan janganlah engkau merasa bimbang dan jangan pula berdukacita; sesungguhnya Kami akan mengembalikannya kepadamu, dan Kami akan melantiknya menjadi salah seorang dari Rasul-rasul Kami. (7)

Setelah itu dia dipungut oleh orang-orang Firaun; kesudahannya dia akan menjadi musuh dan menyebabkan dukacita bagi mereka; sesungguhnya Firaun dan Haman serta orang-orangnya adalah golongan yang bersalah. (8)

Dan (ketika melihat kanak-kanak itu) berkatalah isteri Firaun: "(Semoga ia menjadi) cahaya mata bagiku dan bagimu; janganlah kamu membunuhnya; mudah-mudahan ia berguna kepada kita, atau kita jadikan dia

anak". Padahal mereka tidak menyedari (kesudahannya). (9)

Dan (sepeninggalannya) menjadilah hati ibu Musa kosong; sesungguhnya ia nyaris-nyaris menyatakan perihal anaknya itu dengan berterus-terang jika tidaklah Kami kuatkan hatinya (dengan perasaan sabar dan tenang tenteram), supaya tetaplah ia dari orang-orang yang percaya (akan janji Allah). (10)

Dan berkatalah ia kepada kakak Musa: "Pergilah cari khabar beritanya". (Maka pergilah ia) lalu dilihatnya dari jauh sedang orang ramai tidak menyedarinya. (11)

Dan Kami jadikan dia dari mulanya enggan menyusu kepada perempuan-perempuan yang hendak menyusukannya; (melihatkan halnya itu), kakaknya berkata: "Mahukah, aku tunjukkan kamu kepada penduduk sebuah rumah yang dapat memeliharanya untuk kamu, serta mereka tulus ikhlas kepadanya?" (12)

Maka (dengan jalan itu) Kami kembalikan dia kepada ibunya supaya tenang tenteram hatinya dan tidak berdukacita (disebabkan bercerai dengannya); dan supaya ia mengetahui bahawa janji Allah (untuk menyelamatkannya) adalah benar; akan tetapi kebanyakan mereka tidak mengetahui (yang demikian itu). (13)

Dan ketika Musa sampai ke peringkat umurnya yang cukup kekuatannya dan sempurna, Kami beri kepadanya kebijaksanaan serta ilmu pengetahuan; dan demikian Kami membalas orang-orang yang berusaha memperbaiki amalannya. (14)

Dan masuklah ia ke bandar (Mesir) dalam masa penduduknya tidak menyedarinya, lalu didapatinya di situ dua orang lelaki sedang berkelahi, - seorang dari golongannya sendiri dan yang seorang lagi dari pihak musuhnya. Maka orang yang dari golongannya meminta tolong kepadanya melawan orang yang dari pihak musuhnya; Musa pun menumbuknya lalu menyebabkan orang itu mati. (pada saat itu) Musa berkata: "Ini adalah dari kerja Syaitan, sesungguhnya Syaitan itu musuh yang menyesatkan, yang nyata (angkaranya) ". (15)

Ia merayu (dengan sesalnya): "Wahai Tuhanku,

sesungguhnya aku telah menganiaya diri sendiri; oleh itu ampunkanlah - apalah jua kiranya - akan dosaku". (Maka Allah Taala menerima taubatnya) lalu mengampunkan dosanya; sesungguhnya Allah jualah Yang Maha Pengampun, lagi Maha Mengasihani. (16)

Ia merayu lagi: "Wahai Tuhanku, demi nikmat-nikmat yang Engkau kurniakan kepadaku, (peliharalah daku) supaya aku tidak akan menjadi penyokong kepada golongan yang bersalah". (17)

Semenjak itu, tinggalah ia di bandar (Mesir) dalam keadaan cemas sambil memerhatikan (berita mengenai dirinya), maka tiba-tiba orang yang meminta pertolongan kepadanya semalam, memanggil meminta pertolongannya lagi. Musa berkata kepadanya: "Sesungguhnya engkau ini orang yang nyata sesatnya!" (18)

Maka ketika ia bersedia hendak menumbuk orang yang menjadi musuh bagi mereka berdua berkatalah orang itu: "Wahai Musa, adakah engkau hendak membunuhku sebagaimana engkau membunuh satu jiwa semalam? Sebenarnya engkau hanyalah hendak menjadi seorang yang kejam di bumi, dan tidaklah engkau hendak menjadi seorang pendamai". (19)

Dan datanglah seorang lelaki dari hujung bandar itu dengan berlari, (lalu menyampaikan berita) dengan berkata: "Wahai Musa, sesungguhnya pegawai-pegawai Firaun sedang mengadakan pakatan terhadapmu, mereka hendak membunuhmu; oleh itu pergilah dari sini, sesungguhnya aku adalah pemberi nasihat secara ikhlas kepadamu". (20)

Musa pun keluarlah dari negeri itu dalam keadaan cemas sambil memerhatikan (berita mengenai dirinya) serta berdoa dengan berkata: "Wahai Tuhanku, selamatkanlah daku dari kaum yang zalim ". (21)

Dan setelah ia (meninggalkan Mesir dalam perjalanan) menuju ke negeri Madyan, berdoalah ia dengan berkata: "Mudah-mudahan Tuhanku menunjukkan jalan yang benar kepadaku,". (22)

Dan ketika dia sampai di telaga air negeri Madyan, ia dapati di situ sekumpulan orang-orang lelaki sedang memberi minum (binatang ternak

masing-masing), dan ia juga dapati di sebelah mereka dua perempuan yang sedang menahan kambing-kambingnya. dia bertanya: "Apa hal kamu berdua?" Mereka menjawab: "Kami tidak memberi minum (kambing-kambing kami) sehingga pengembala-pengembala itu membawa balik binatang ternak masing-masing; dan bapa kami seorang yang terlalu tua umurnya ". (23)

Maka Musa pun memberi minum kepada binatang-binatang ternak mereka, kemudian ia pergi ke tempat teduh lalu berdoa dengan berkata: "Wahai Tuhanku, sesungguhnya aku sangat berhajat kepada sebarang rezeki pemberian yang Engkau berikan". (24)

Kemudian salah seorang dari perempuan dua beradik itu datang mendapatkannya dengan berjalan dalam keadaan tersipu-sipu sambil berkata:" Sebenarnya bapaku menjemputmu untuk membalas budimu memberi minum binatang ternak kami". Maka ketika Musa datang mendapatkannya dan menceritakan kepadanya kisah-kisah kejadian yang berlaku (mengenai dirinya) berkatalah orang tua itu kepadanya: "Janganlah engkau bimbang, engkau telah selamat dari kaum yang zalim itu ". (25)

Salah seorang di antara perempuan yang berdua itu berkata: "Wahai ayah, ambilah dia memjadi orang upahan (mengembala kambing kita), sesungguhnya sebaik-baik orang yang ayah ambil bekerja ialah orang yang kuat, lagi amanah". (26)

Bapa perempuan itu berkata (kepada Musa): "Aku hendak mengahwinkanmu dengan salah seorang dari dua anak perempuanku ini, dengan syarat bahawa engkau bekerja denganku selama delapan tahun; dalam pada itu, jika engkau genapkan menjadi sepuluh tahun, maka yang demikian itu adalah dari kerelaanmu sendiri. Dan (ingatlah) aku tidak bertujuan hendak menyusahkanmu; engkau akan dapati aku Insya Allah, dari orang-orang yang baik layanannya". (27)

Musa menjawab: "Perjanjian itu adalah antaraku denganmu (tetap dihormati bersama); yang mana sahaja dari dua tempoh itu yang aku tunaikan, maka

janganlah hendaknya aku disalahkan. Dan Allah jualah menjadi Pengawas terhadap apa yang kita katakan itu". (28)

Setelah Musa menyempurnakan tempoh kerjanya itu dan (mendapat izin) berjalan dengan isterinya (kembali ke Mesir), ia melihat (dalam perjalanannya itu) api dari sebelah Gunung Tursina. (Ketika itu) berkatalah ia kepada isterinya: "Berhentilah; sesungguhnya aku ada melihat api, semoga aku dapat membawa kepada kamu sesuatu berita dari situ, atau sepuntung dari api itu, supaya kamu dapat memanaskan diri". (29)

Maka ketika ia sampai ke tempat api itu, (kedengaran) ia diseru dari tepi lembah yang di sebelah kanan, di tempat yang dilimpahi berkat, dari arah pohon kayu (yang ada di situ): "Wahai Musa, sesungguhnya Akulah Allah Tuhan sekalian alam. (Sesungguhnya api itu adalah sebagai satu isyarat yang didatangkan oleh Allah untuk menarik perhatian Musa ke tempat itu dan bukannya zat Allah, Wallahu Alam) (30)

"Dan (sekarang) campakkanlah tongkatmu". (Ia pun mencampaknya), maka apabila ia melihat tongkatnya itu (menjadi seekor ular besar) bergerak cepat tangkas, seolah-olah seekor ular kecil, berpalinglah ia melarikan diri dan tidak menoleh lagi. (Lalu ia diseru): "Wahai Musa, datanglah kemari dan janganlah engkau takut. Sesungguhnya engkau dari orang-orang yang beroleh aman. (31)

"Masukkanlah tanganmu melalui belahan dada bajumu, nescaya keluarlah ia putih bersinar-sinar dengan tiada cacat; dan kepitlah tanganmu di celah ketiakmu ketika merasa takut (nescaya hilanglah takutmu). Yang demikian adalah dua bukti dari Tuhanmu (untuk engkau menunjukkannya) kepada Firaun dan kaumnya. Sesungguhnya mereka itu adalah kaum yang fasik - derhaka" (32)

Nabi Musa merayu dengan berkata: "Wahai Tuhanku, bahawa aku telah membunuh seorang dari kalangan mereka; oleh

itu aku takut mereka akan membunuhku " (33)

"Dan saudaraku - Harun, ia lebih fasih lidahnya daripadaku, maka utuslah dia bersama-samaku sebagai penyokong yang mengakui kebenaranku; sesungguhnya aku bimbang bahawa mereka akan mendustakan daku". (34)

Allah berfirman: "Kami akan menguatkan tenaga dan daya-usahamu dengan saudaramu (Harun), dan Kami akan memberikan kuasa kemenangan kepada kamu berdua oleh itu mereka tidak akan sampai kepada maksud membahayakan atau mengalahkan kamu. Dengan membawa ayat-ayat keterangan Kami itu, kamu berdua serta pengikut-pengikut kamu akan menang". (35)

Setelah Nabi Musa datang kepada Firaun dan kaumnya dengan membawa ayat-ayat keterangan Kami yang terang nyata, mereka berkata: "Apa yang engkau bawa ini hanyalah sihir yang dibuat-buat, dan kami tidak pernah mendengar tentang perkara ini dalam kalangan datuk nenek kami yang telah lalu". (36)

Dan (bagi menjawabnya) Nabi Musa berkata: "Tuhanku lebih mengetahui siapakah yang membawa hidayah petunjuk dari sisiNya dan siapa yang akan beroleh kesudahan yang baik di dunia ini. Sesungguhnya orang-orang yang zalim tidak akan berjaya". (37)

Dan Firaun pula berkata: "Wahai orang-orangku, aku tidak mengetahui ada bagi kamu sebarang tuhan yang lain daripadaku; oleh itu, wahai Haman, bakarkanlah untukku batu-bata, serta binalah untukku bangunan yang tinggi, supaya aku naik melihat Tuhan Musa (yang dikatakannya itu); dan sesungguhnya aku percaya adalah Musa dari orang-orang yang berdusta". (38)

Dan berlaku sombong takburlah Firaun dan tenteranya di negeri itu dengan tiada alasan yang benar, dan mereka menyangka bahawa mereka tidak akan dikembalikan kepada Kami. (39)

Dengan sebab itu Kami mengepungnya bersama-sama tenteranya serta Kami humbankan mereka ke dalam laut; maka perhatikanlah bagaimana buruknya kesudahan

orang-orang yang zalim. (40)

Dan Kami jadikan mereka ketua-ketua (dalam kesesatan) yang mengajak ke neraka (dengan kekufurannya), dan pada hari kiamat pula mereka tidak mendapat sebarang pertolongan. (41)

Dan Kami iringi mereka dengan laknat di dunia ini, dan pada hari kiamat pula adalah mereka dari orang-orang yang tersingkir (dari rahmat Kami) dengan sehina-hinanya. (42)

Dan demi sesungguhnya, Kami berikan kepada Nabi Musa Kitab Taurat sesudah Kami binasakan kaum-kaum yang telah lalu, untuk membuka hati dan menjadi hidayah petunjuk serta membawa rahmat, semoga mereka beringat. (43)

Dan engkau (wahai Muhammad) tidak ada di sebelah barat (tempat Nabi Musa menerima wahyu) ketika Kami sempurnakan penyerahan Kitab Taurat kepadanya, dan engkau juga tidak termasuk dalam golongan yang menyaksikan peristiwa itu. (44)

Akan tetapi (engkau hanya mengetahui kisah itu dengan jalan Kami memberi wahyu kenabian kepadamu disebabkan) Kami telah mengadakan beberapa umat (dari zaman Nabi Musa hingga ke zamanmu) sampai berlanjutanlah masa yang mereka lalui (serta kucar-kacirlah ugama yang mereka anuti). Dan engkau pula tidak pernah tinggal bersama-sama penduduk negeri Madyan membaca dan mempelajari dari mereka ayat-ayat keterangan Kami (tentang hal Nabi Musa di sana), tetapi Kamilah yang mengutusmu (menjadi Rasul dan memberi wahyu kepadamu mengenai hal itu). (45)

Dan engkau juga tidak berada dekat Gunung Tursina ketika Kami menyeru (Nabi Musa dan memberi wahyu kepadanya dahulu), tetapi (diturunkan) rahmat (Al-Quran) dari Tuhanmu (menerangkan Kisah itu) supaya engkau memberi amaran kepada kaum (mu) yang telah lama tidak didatangi sebarang Rasul pemberi amaran sebelummu, semoga mereka beroleh pengajaran (serta insaf mematuhinya). (46)

Dan kalau tidaklah orang-orang musyrik itu akan berkata

- semasa mereka ditimpa bala bencana disebabkan perbuatan kufur dan maksiat yang mereka lakukan: "Wahai Tuhan kami, mengapa Engkau tidak mengutuskan kepada Kami seorang Rasul supaya kami menurut ayat-ayat keteranganMu (yang dibawanya), dan supaya kami menjadi dari orang-orang yang beriman, " (tentulah engkau wahai Muhammad tidak diutuskan kepada mereka, bahkan Kami terus menyeksa mereka). (47)

Maka ketika datang kepada mereka kebenaran (Al-Quran) dari sisi Kami, mereka berkata pula: "Hendaknya (Muhammad) diberi (Kitab ugama yang diturunkan dengan sekaligus) sebagaimana Kitab Taurat yang diberikan kepada Musa". Bukankah mereka dahulu telah kufur ingkar akan apa yang diberikan kepada Nabi Musa? Mereka berkata lagi: "Kedua-duanya (Al-Quran dan Taurat) itu ialah sihir yang saling membantu (yang satu menyokong yang lain). "Dan mereka berkata pula: "Sesungguhnya kami kufur ingkar terhadap Kitab-kitab itu semuanya!" (48)

Katakanlah (wahai Muhammad): "Kalau demikianlah sikap kamu maka bawalah sebuah Kitab dari sisi Allah yang dapat memberi panduan lebih daripada keduanya, supaya aku menurutnya. (Bawalah dia) jika betul kamu orang-orang yang benar ". (49)

Kemudian, kalau mereka tidak dapat menerima cabaranmu (wahai Muhammad), maka ketahuilah, sesungguhnya mereka hanyalah menurut hawa nafsu mereka; dan tidak ada yang lebih sesat daripada orang yang menurut hawa nafsunya dengan tidak berdasarkan hidayah petunjuk dari Allah. Sesungguhnya Allah tidak memberi pimpinan kepada kaum yang zalim (yang berdegil dalam keingkarannya). (50)

Dan demi sesungguhnya Kami telah hubungkan turunnya firman-firman Kami (Al-Quran) dengan berturut-turut kepada mereka, supaya mereka beroleh peringatan (lalu beriman). (51)

Orang-orang yang Kami beri Kitab sebelum turunnya Al-Quran, mereka beriman kepadanya. (52)

Dan apabila Al-Quran itu dibacakan kepada mereka; mereka, berkata:

"Kami beriman kepadanya, sesungguhnya ia adalah perkara yang betul benar dari Tuhan kami; sesungguhnya kami sebelum ia diturunkan, telahpun mematuhinya ". (53)

Mereka itu akan beroleh pahala dua kali disebabkan kesabaran mereka; dan juga kerana mereka menolak kejahatan dengan kebaikan, dan mereka menderma dari apa yang Kami kurniakan kepada mereka. (54)

Dan apabila mereka mendengar perkataan yang sia-sia, mereka berpaling daripadanya sambil berkata: "Bagi kami amal kami dan bagi kamu pula amal kamu; selamat tinggalah kamu; kami tidak ingin berdamping dengan orang-orang yang jahil". (55)

Sesungguhnya engkau (wahai Muhammad) tidak berkuasa memberi hidayah petunjuk kepada sesiapa yang engkau kasihi (supaya ia menerima Islam), tetapi Allah jualah yang berkuasa memberi hidayah petunjuk kepada sesiapa yang dikehendakiNya (menurut undang-undang peraturanNya); dan Dia lah jua yang lebih mengetahui akan orang-orang yang (ada persediaan untuk) mendapat hidayah petunjuk (kepada memeluk Islam). (56)

Dan mereka (yang kafir) berkata: "Kalau kami menyertaimu menurut petunjuk yang engkau bawa itu, nescaya kami dengan serta merta ditangkap dan diusir dari negeri kami (oleh golongan yang menentang)". Mengapa mereka (berkata demikian)? Bukankah kami telah melindungi mereka dan menjadikan (negeri Makkah) tempat tinggal mereka sebagai tanah suci yang aman, yang dibawa kepadanya hasil tanaman dari segala jenis, sebagai rezeki pemberian dari sisi Kami? (Benar, Kami telah menjadikan semuanya itu), tetapi kebanyakan mereka tidak memikirkan perkara itu untuk mengetahuinya (serta bersyukur). (57)

Dan berapa banyak Kami binasakan negeri-negeri yang penduduknya telah berlaku sombong dan tidak bersyukur dalam kehidupannya (yang serba mewah dan senang lenang). Maka itulah dia tempat-tempat tinggal mereka terbiar tidak didiami orang sesudah mereka (dibinasakan),

kecuali sedikit sahaja dan sesungguhnya Kamilah yang mewarisi mereka. (58)

Dan tidaklah menjadi kebiasaan Tuhanmu membinasakan mana-mana negeri sebelum Ia mengutus ke ibu negeri itu seorang Rasul yang akan membacakan kepada penduduknya ayat-ayat keterangan Kami; dan tidaklah menjadi kebiasaan Kami membinasakan mana-mana negeri melainkan setelah penduduknya berlaku zalim. (59)

Dan apa jua (harta benda dan lain-lainnya) yang diberikan kepada kamu, maka adalah ia merupakan kesenangan hidup di dunia dan perhiasannya; dalam pada itu, apa jua yang ada di sisi Allah (yang disediakan untuk orang-orang yang beriman dan taat) adalah ia lebih baik dan lebih kekal; maka mengapa kamu tidak mahu memahaminya? (60)

(Jika sudah diketahui yang demikian) maka adakah orang yang Kami janjikan kepadanya janji yang baik (balasan Syurga) lalu ia mendapatnya, sama seperti orang yang kami kurniakan menikmati kesenangan hidup di dunia kemudian ia pada hari kiamat termasuk dalam golongan yang dibawa (untuk menerima azab neraka)? (61)

Dan pada hari (kiamat itu) Allah menyeru mereka lalu bertanya:" Mana dia sekutu-sekutuKu, yang kamu anggap mereka (menjadi tuhan dan dapat memberikan pertolongan)?" (62)

Mereka yang berhak menerima hukuman (azab neraka) berkata: "Wahai Tuhan kami, inilah mereka yang kami menyebabkan kesesatannya, kami menyebabkan mereka sesat (dengan pilihan mereka sendiri) sebagaimana kami telah sesat (dengan pilihan kami sendiri); (dengan ini) kami mengakui kepadaMu bahawa kami berlepas diri (dari kekufuran mereka). Bukanlah Kami yang mereka puja dan taati, (bahkan mereka hanya memuja dan mentaati hawa nafsu mereka sendiri)". (63)

Dan dikatakan (kepada mereka): Panggilah makhluk-makhluk dan benda-benda yang kamu jadikan sekutu Allah (untuk menolong kamu)". lalu mereka memanggilnya, tetapi

makhluk-makhluk dan benda-benda itu tidak menyahut panggilan mereka; dan mereka tetap melihat azab (dengan merasa sesal) serta bercita-cita kalaulah mereka di dunia dahulu menurut petunjuk. (64)

Dan pada hari (kiamat itu) Allah menyeru mereka lalu bertanya: "Apa jawab kamu kepada Rasul-rasul yang diutus kepada kamu dahulu? (65)

Maka gelaplah kepada mereka, pada hari itu, segala khabar berita dan peristiwa (yang telah lalu), serta menjadilah mereka tidak dapat hendak bertanya-tanyaan sesama sendiri. (66)

(Demikianlah akibat orang-orang derhaka), adapun orang yang bertaubat dan beriman serta beramal soleh, maka semoga akan menjadilah ia dari orang-orang yang berjaya. (67)

Dan Tuhanmu menciptakan apa yang dirancangkan berlakunya, dan Dia lah juga yang memilih (satu-satu dari makhlukNya untuk sesuatu tugas atau keutamaan dan kemuliaan); tidaklah layak dan tidaklah berhak bagi sesiapapun memilih (selain dari pilihan Allah). Maha Suci Allah dan Maha Tinggilah keadaanNya dari apa yang mereka sekutukan denganNya. (68)

Dan Tuhanmu mengetahui akan apa yang terpendam dalam hati mereka dan apa yang mereka zahirkan. (69)

Dan Dia lah Allah tiada Tuhan melainkan Dia. Segala puji tertentu bagiNya, di dunia dan di akhirat; dan hanyalah Dia yang berkuasa menghukum, serta kepadaNyalah kamu semua dikembalikan. (70)

Katakanlah: "Bagaimana fikiran kamu jika Allah menjadikan malam kepada kamu tetap selama-lamanya hingga ke hari kiamat; tuhan yang manakah yang lain dari Allah, yang dapat membawakan cahaya yang menerangi kepada kamu? Maka mengapa kamu tidak mahu mendengar (secara memahami dan menerima kebenaran)?" (71)

katakanlah lagi: Bagaimana fikiran kamu jika Allah menjadikan siang kepada kamu tetap selama-lamanya hingga ke hari kiamat; tuhan yang manakah yang lain dari

Allah, yang dapat membawakan malam kepada kamu untuk kamu berehat padanya? Maka mengapa kamu tidak mahu melihat (dalil-dalil dan bukti keesaan dan kekuasaan Allah)?" (72)

Dan di antara rahmat pemberianNya, Ia menjadikan untuk kamu malam dan siang (silih berganti supaya kamu berehat padanya dan supaya kamu berusaha mencari rezeki dari limpah kurniaNya, dan juga supaya kamu bersyukur. (73)

Dan (ingatlah) pada hari (kiamat), Allah akan menyeru mereka lalu bertanya: "Mana dia sekutu-sekutuKu yang kamu sifatkan mereka (menjadi tuhan dan dapat memberikan pertolongan)?" (74)

Dan (pada hari itu) Kami keluarkan dari tiap-tiap umat seorang saksi, lalu Kami katakan (kepada golongan yang kafir): "Bawalah keterangan dan bukti kebenaran kamu". Maka (pada saat itu) ketahuilah mereka bahawa kebenaran (hak ketuhanan) itu tertentu bagi Allah, dan (dengan itu), hilang lenyaplah dari mereka apa yang mereka ada-adakan secara dusta dahulu. (75)

Sesungguhnya Qarun adalah ia dari kaum Nabi Musa, kemudian ia berlaku sombong dan zalim terhadap mereka; dan Kami telah mengurniakannya dari berbagai jenis kekayaan yang anak-anak kuncinya menjadi beban yang sungguh berat untuk dipikul oleh sebilangan orang yang kuat sasa. (Ia berlaku sombong) ketika kaumnya berkata kepadanya: "Janganlah engkau bermegah-megah (dengan kekayaanmu), sesungguhnya Allah tidak suka kepada orang-orang yang bermegah-megah. (seperti lagakmu itu). (76)

"Dan tuntutlah dengan harta kekayaan yang telah dikurniakan Allah kepadamu akan pahala dan kebahagiaan hari akhirat dan janganlah engkau melupakan bahagianmu (keperluan dan bekalanmu) dari dunia; dan berbuat baiklah (kepada hamba-hamba Allah) sebagaimana Allah berbuat baik kepadamu (dengan pemberian nikmatNya yang melimpah-limpah); dan janganlah engkau melakukan kerosakan di muka bumi; sesungguhnya Allah tidak suka kepada

orang-orang yang berbuat kerosakan ". (77)

Qarun menjawab (dengan sombongnya): "Aku diberikan harta kekayaan ini hanyalah disebabkan pengetahuan dan kepandaian yang ada padaku". (Kalaulah Qarun bijak pandai) tidakkah ia mengetahui dan pandai memahami, bahawa Allah telah membinasakan sebelumnya, dari umat-umat yang telah lalu, orang-orang yang lebih kuat daripadanya dan lebih banyak mengumpulkan harta kekayaan ? Dan (ingatlah) orang-orang yang berdosa (apabila mereka diseksa) tidak lagi ditanya tentang dosa-dosa mereka, (kerana Allah sedia mengetahuinya). (78)

Kemudian Qarun keluar kepada kaumnya dengan memakai perhiasannya. (Pada saat itu) berkatalah orang-orang yang semata-mata inginkan kesenangan kehidupan dunia: "Alangkah baiknya kalau kita ada kekayaan seperti yang didapati oleh Qarun! Sesungguhnya dia adalah seorang yang bernasib baik". (79)

Dan berkata pula orang-orang yang diberi ilmu (di antara mereka): "Janganlah kamu berkata demikian, pahala dari Allah lebih baik bagi orang yang beriman dan beramal soleh; dan tidak akan dapat menerima (pahala yang demikian) itu melainkan orang-orang yang sabar". (80)

Lalu Kami timbuskan dia bersama-sama dengan rumahnya di dalam tanah, maka tidaklah ia mendapat sebarang golongan yang boleh menolongnya dari azab Allah" dan ia pula tidak dapat menolong dirinya sendiri. (81)

Dan orang-orang yang pada masa dahulu bercita-cita mendapat kekayaan seperti Qarun - mulai sedar sambil berkata: "Wah! Sesungguhnya Allah memewahkan rezeki bagi sesiapa yang dikehendakiNya dari hamba-hambaNya, dan Dia lah juga yang menyempitkannya kalau tidak kerana Allah memberi pertolongan kepada kita tentulah kita akan dibinasakan dengan tertimbus di dalam tanah (seperti Qarun). Aduhai! Sesungguhnya orang-orang yang kufurkan nikmat Allah itu tidak akan berjaya!" (82)

Negeri akhirat (yang telah diterangkan nikmat-nikmatnya) itu, Kami

sediakan bagi orang-orang yang tidak bertujuan hendak mendapat pengaruh atau kelebihan di muka bumi dan tidak ingat hendak melakukan kerosakan; dan kesudahan yang baik adalah bagi orang-orang yang bertaqwa. (83)

Sesiapa yang datang membawa amal baik (pada hari akhirat) maka baginya balasan yang lebih baik daripadanya; dan sesiapa yang datang membawa amal jahat, maka mereka yang melakukan kejahatan tidak di balas melainkan dengan apa yang mereka kerjakan. (84)

Sesungguhnya Allah yang mewajibkan kepadamu (beramal dan menyampaikan) Al-Quran (wahai Muhammad) sudah tentu akan menyampaikan engkau lagi kepada apa yang engkau ingini dan cintai. Katakanlah (kepada kaum yang menentangmu): "Tuhanku amat mengetahui akan sesiapa yang membawa hidayah petunjuk dan sesiapa pula yang berada dalam kesesatan yang nyata ". (85)

Dan engkau (wahai Muhammad) tidak pernah berharap supaya Kitab Al-Qufsran ini diturunkan kepadamu, (tetapi ia diturunkan kepadamu) hanyalah sebagai rahmat dari Tuhanmu, oleh itu janganlah engkau menjadi orang-orang kafir. (86)

Dan janganlah mereka (yang ingkar) dapat menghalangmu (daripada menyampaikan dan beramal dengan) ayat-ayat Allah sesudah ia diturunkan kepadamu; dan serulah manusia kepada (ugama) Tuhanmu; dan janganlah engkau menjadi dari golongan yang menyertai orang-orang musyrik. (87)

Dan janganlah engkau menyembah tuhan yang lain bersama-sama Allah. Tiada Tuhan melainkan Dia. Tiap-tiap sesuatu akan binasa melainkan Zat Allah. BagiNyalah kuasa memutuskan segala hukum, dan kepadaNyalah kamu semua dikembalikan (untuk dihitung amal masing-masing dan menerima balasan). (88)

Hakika Firaun alitakabari katika ardhi na akawafanya watu wa huko (kuwa katika) mkundi makundi, akalidhoofisha taifa moja miongoni mwao, akiwachinja watoto wao wanaume na kuwaacha hai wanawake wao, hakika yeye alikuwa miongoni mwa waharibifu.

5. Na tunataka kuwafanyia hisani wale waliodhoofishwa katika ardhi na kuwafanya viongozi na kuwafanya warithi.

6. Na kuwapa nguvu ardhini, na kuwaonyesha katika hao Firaun na Hamana na majeshi yao yale waliyokuwa wakiyaogopa.

7. Na tulimfunulia mama ya Musa kuwa mnyonyeshe, na utakapomkhofia, basi mtie mtoni na usiogope wala usihuzunike, kwa hakika sisi tutamrudisha kwako, na tutamfanya miongoni mwa Mitume.

8. Na wakamuokota watu wa Firaun ili awe adui kwao na huzuni. Kwa hakika Firaun na Hamana na majeshi yao walikuwa wenye makosa.

9. Na mkewe Firaun akasema: Kiburudisho cha macho kwangu na kwako, msimuue, huenda atatunufaisha, au tumpange kuwa mtoto hali hawatambui.

10. Na moyo wa mama ya Musa ukawa mtupu, alikuwa karibu kudhihirisha (siri) kama tusingeliuimarisha moyo wake ili awe miongoni mwa wenye kuamini.

11. Na akamwambia dada yake (Musa): Mfuate, Basi yeye akamwangalia kwa mbali bila wao kujua.

12. Na tukamharamishia wanyonyeshaji tangu mwanzo, na (dada yake) akasema: Je, nikuonyesheni watu wa nyumba watakaomlea kwa ajili yenu, na pia watakuwa wema kwake?

13. Basi tukamrudisha kwa mama yake ili macho yake yaburudike, wala asihuzunike, na ajue kwamba ahadi ya Mwenyeezi Mungu ni ya kweli, lakini wengi wao hawajui.

14. Na (Musa) alipofikia baleghe yake na akastawi, tulimpa hukumu na elimu na hivyo ndivyo tunavyowalipa wenye kufanya mema.

15. Na aliingia mjini wakati wenyeji wake walikuwa katika ghafla, na

akakuta humo watu wawili wakipigana, huyu katika jamaa zake na huyu katika adui zake. Ndipo Musa akampiga ngumi, na akammaliza akasema: Hiki ni kitendo cha shetani bila shaka yeye ni adui, mpotezaji wa dhahiri.

16. Akasema: Mola wangu! bila shaka nimedhulumu nafsi yangu! basi nisamehe, naye akamsamehe, kwa hakika yeye ni Mwingi wa kusamehe, Mwenye kurehemu.

17. Akasema: Mola wangu! kwa sababu umenineemesha basi sitakuwa kabisa msaidizi wa waovu.

18. Na alikwenda mjini asubuhi akiogopa, akiangalia, mara yule mtu aliyeomba msaada kwake jana, akamwita; Musa akamwambia Bila shaka wewe ni mkosaji dhahiri.

19. Basi alipotaka kumkamata yeye aliye adui yao wote wawili, kasema: Ewe Musa! Je, unataka kuniua kama ulivyomuua mtu jana? wewe hutaki ila kuwa jabari katika nchi wala hutaki kuwa miongoni mwa watu wazuri.

20. Na akaja mtu kutoka mwisho wa mji akipiga mbio, akasema: Ewe Musa! hakika wakubwa wanashauriana kukuua, basi ondoka, kwa hakika mimi ni miongoni mwa wakutakiao mema.

21. Basi (Musa) akatoka akiogopa, akiangalia huku na huku, akasema: Mola wangu! niokoe katika watu madhalimu.

22. Na alipoelekea upande wa Madyan, akasema: Hakika Mola wangu ataniongoza njia iliyo sawa.

23. Na alipoyafikia maji ya Madyan akakuta kundi la watu wakinywesha (wanyama wao) na akakuta nyuma yao wanawake wawili wakizuia (wanyama wao) akasema: Mna nini? Wakasema: Hatunyweshi mpaka wachungaji warudishe (wanyama wao) na baba yetu ni mzee sana.

24. Basi (Musa) akawanyweshea, kisha akarudi kivulini, na akasema: Mola wangu! hakika mimi ni mhitaji wa kheri utakayoniteremshia.

25. Basi akamjia mmoja katika wale wawili akitembea kwa haya, akasema: Baba yangu anakuita ili akulipe

malipo ya kutunyweshea. Basi alipomfikia na akamsimulia kisa chote, akasema: Usiogope, umekwisha okoka katika watu madhalimu.

26. Akasema mmoja ya wale wawili: Ewe baba! Muajiri, hakika mbora uwezaye kumuajiri ni ambaye mwenye nguvu, mwaminifu.

27. Akasema mimi nataka nikuoze mmojawapo katika binti zangu hawa kwa kunitumikia miaka minane, na kama ukitimiza kumi ni hiari yako, lakini mimi sitaki kukutaabisha utanikuta inshaa-Allah miongoni mwa watu wema.

28. Akasema (Musa: Mapatano) hayo yamekwisha kuwa baina yangu na baina yako, muda mmoja wapo nitakaomaliza, basi nisidhulumiwe, na Mwenyeezi Mungu ni Mlinzi juu ya hayo tunayoyasema.

29. Basi Musa alipotimiza muda, akasafiri pamoja na watu wake, akaona moto upande wa mlima: Akawaambia watu wake: Ngojeni, hakika nimeona moto labda nitakuleteeni khabari za huko au kijinga cha moto ili muote.

30. Basi alipoufikia aliitwa kutoka upande wa kulia wa bonde, katika kiwanja kilichobarikiwa, kutoka mtini, kwamba: Ewe Musa! hakika Mimi ndiye Mwenyeezi Mungu, Mola wa walimwengu.

31.Na kwamba: Tupa fimbo yako. Basi alipoiona ikichezacheza kama nyoka akageuka kurudi nyuma, na hakurudi. Ewe Musa! Njoo mbele na usiogope, kwani wewe ni miongoni mwa waliosalimika.

32. Ingiza mkono wako kifuani mwako utatoka mweupe pasipo ubaya, na vutia mkono wako kwako kutuliza khofu, basi hizo zitakuwa dalili mbili zitokazo kwa Mola wako kwa ajili ya Firaun na wakuu wake, bila shaka wao ni watu waasi.

33. (Musa) akasema: Mola wangu! hakika mimi nilimuua mtu kati yao, kwa hiyo naogopa wataniua.

34. Na ndugu yangu Harun ni fasaha zaidi kuliko mimi kwa usemi, basi mtume pamoja nami awe msaidizi, kunisaidia, hakika mimi naogopa kuwa

watanikadhibisha.

35. (Mwenyeezi Mungu) akasema: Karibuni tutautia nguvu mkono wako kwa ndugu yako, na tutakupeni ushindi hata hawatakufikieni, kwa sababu ya Miujiza yetu nyinyi na watakaokufuateni mtashinda.

36. Basi alipowafikia Musa na Miujiza yetu wazi wazi, wakasema: Hayakuwa haya ila ni uchawi uliotungwa, wala hatukuyasikia haya kwa baba zetu wa zamani.

37. Na Musa akasema: Mola wangu ndiye amjuaye sana yule ajae na muongozo kutoka kwake, na yule atakayekuwa na mwisho wa makazi (mema) hakika madhalimu hawafaulu.

38. Na Firaun akasema; Enyi wakuu! simjui kwa ajili yenu mungu asiye kuwa mimi. Basi ewe Hamana! niwashie moto juu ya udongo, na unijengee mnara ili nimchungulie Mungu wa Musa, na kwa hakika namdhani kuwa ni katika waongo.

39. Na alijivuna yeye na majeshi yake katika nchi pasipo haki, na walidhani kuwa hawatarudishwa kwetu.

40. Basi tukamuadhibu yeye na majeshi yake na tukawatupa baharini,basi angalia ulikuwaje mwisho wa madhalimu.

41. Na tukawafanya viongozi waitao kwenye moto, na siku ya Kiyama hawatasaidiwa.

42. Na tukawafuatishia laana katika dunia hii; na siku ya Kiyama wao watakuwa miongoni mwa wenye hali mbaya.

43. Na bila shaka tulimpa Musa Kitabu baada ya kuviangamiza vizazi vya kwanza, kiwaangazie watu na kiwe muongozo na rehema, ili wapate kukumbuka.

44. Na hukuwa upande wa magharibi tulipompelekea (Musa) amri wala hukuwa miongoni mwa walioshuhudia.

45. Lakini sisi tuliumba umma nyingi na umri ukawa mrefu juu yao, wala hukuwa mkazi pamoja na watu wa Madyan kuwasomea Aya zetu, lakini sisi tulikuwa tunapeleka (Mitume).

46. Wala hukuwa upande wa mlima tulipomuita (Nabii Musa) lakini (kutumwa kwako) ni rehema

ya Mola wako, ili uwaonyeshe watu wasiofikiwa na muonyaji kabla yako, huenda watakumbuka.

47. Na isije ukawafikia msiba kwa yale iliyoyatanguliza mikono yao, kisha waseme, Mola wetu! mbona hukutupelekea Mtume nasi tungefuata Aya zako na tungekuwa miongoni mwa walioamini.

48. Lakini ilipowafikia haki kutoka kwetu, wakasema: Mbona hakupewa kama yale alivopewa Musa? Je, hawakuyakataa yale aliyopewa Musa zamani? walisema: Ni wachawi wawili wanaosaidiana na akasema: Hakika sisi wote tunawakataa.

49. Sema: Basi leteeni kitabu kitokacho kwa Mwenyeezi Mungu ambacho kinamuongozo ulio bora kuliko hivi viwili ili nikifuate, ikiwa nyinyi mnasema kweli.

50. Lakini kama hawakukujibu, basi jua kuwa wanajifuatia tu matamanio yao na ni nani aliyepotea zaidi kuliko yule anayejifuatia matamanio yake pasipo muongozo utokao kwa Mwenyeezi Mungu? Bila shaka Mwenyeezi Mungu hawaongozi watu madhalimu.

51. Na kwa hakika tuliwafululizia maneno ili wapate kukumbuka.

52. Wote tuliowapa Kitabu kabla ya (Qur'an) hii wao wanaiamini.

53. Na wanaposomewa, husema: Tunaiamini, bila shaka hii ni haki itokayo kwa Mola wetu, kwa hakika kabla ya haya tulikuwa wenye kujisalimisha.

54. Hao ndio watakaopewa malipo yao mara mbili kwa kuwa walisubiri, na huondoa ubaya kwa wema, na kutoa katika yale tuliyowapa.

55. Na wanaposikia upuuzi hujitenga nao na kusema: Sisi tuna vitendo vyetu, na nyinyi mna vitendo vyenu. Amani juu yenu, sisi hatutaki (kujibizana na) wajinga.

56. Kwa hakika wewe huwezi kumuongoza umpendaye, lakini Mwenyeezi Mungu humuongoza amtakaye naye ndiye anaewajua sana waongokao.

57. Na wakasema: Kama tukifuata muongozo pamoja nawe tutanyakuliwa kutoka nchi yetu. Je, hatukuwakalisha mahala patakatifu na pa amani, yanakovutiwa matunda ya kila aina kuwa riziki

itokayo kwetu? Lakini wengi wao hawajui.

58. Na tumeiangamiza miji mingapi iliyojifakharisha juu ya maisha yao! Hayo ni makazi yao yasiyokaliwa baada yao ila kidogo, na sisi tulikuwa warithi.

59. Na Mola wako haangamizi miji mpaka ampeleke Mtume katika mji wao mkuu, awasomee Aya zetu: Wala hatuiangamizi miji mpaka watu wake wamekuwa madhalimu.

60. Na chochote mlichopewa, basi ni matumizi kwa maisha ya dunia na mapambo yake, lakini kilichoko kwa Mwenyeezi Mungu ni bora na kitabaki, basi je, hamfahamu.

61. Je, yule tuliyemwahidi ahadi nzuri tena atakayoipata anaweza kuwa sawa na yule tuliyemstarehesha kwa starehe ya maisha ya dunia, kisha siku ya Kiyama awe miongoni mwa waliohudhurishwa?

62. Na siku atakapowaita, na atasema wako wapi washirika wangu ambao mlikuwa mkidai?

63. Watasema wale iliyothibiti juu yao kauli: Mola wetu hawa ndio tuliowapoteza, tuliwapoteza kama vile tulivyopotea, tunajiepusha nao mbele yako, hawakuwa wakituabudu sisi.

64. Na itasemwa: Waiteni washirika wenu. Basi wataiona adhabu, laiti wangelikuwa wenye kuongoka.

65. Na siku atakayowaita na atasema: Je, mliwajibu nini Mitume?

66. Basi zitawapotea siku hiyo khabari, nao hawataulizana.

67. Basi ama aliyetubia na akaamini na akafanya vitendo vizuri, ni hakika atakuwa miongoni mwa wenye kufaulu.

68. Na Mola wako huumba atakavyo na huchagua (amtakaye) kwao hakuna hiari, Mwenyeezi Mungu ameepukana na upungufu, na yuko juu kabisa kuliko wale wawashirikishao (naye).

69. Na Mola wako anayajua yanayoficha vifua vyao na wanayoyadhihirisha.

70. Naye ndiye Mwenyeezi Mungu, hakuna aabudiwaye ila yeye tu, sifa zote njema mwanzoni na mwishoni ni zake tu. Na hukumu ni yake, nanyi mtarudishwa kwake.

71. Sema: Niambieni,

kama Mwenyeezi Mungu akiufanya usiku ukukalieni moja kwa moja mpaka siku ya Kiyama, ni mungu gani asiyekuwa Mwenyeezi Mungu, atakayewaleteeni mwanga? Basi je, hamsikii?

72. Sema: Niambieni, kama Mwenyeezi Mungu akiufanya mchana ukukalieni moja kwa moja mpaka siku ya Kiyama, ni mungu gani asiyekuwa Mwenyeezi Mungu atakayekuleteeni usiku mnao starehe humo? Basi je, hamuoni?

73. Na kwa rehema zake amekufanyieni usiku na mchana ili mtulie humo na mtafute fadhili zake na ili mpate kushukuru.

74. Na siku atakayowaita na kusema: Wako wapi washirika wangu ambao mlikuwa mkidai?

75. Na tutatoa katika kila umma shahidi na tutasema: Leteni dalili zenu, ndipo watajuwa kuwa haki iko kwa Mwenyeezi Mungu na yatawapotea yale waliyokuwa wakiyazua.

76. Hakika Karuni alikuwa katika watu wa Musa, lakini aliwaasi, na tulimpa khazina ambazo funguo zake ziliwaelemea kundi la watu wenye nguvu. Walipomwambia watu wake: Usijigambe, hakika Mwenyeezi Mungu Hawapendi wanaojigamba.

77. Na utafute makazi ya Akhera kwa yale aliyokupa Mwenyeezi Mungu wala usisahau sehemu yako ya dunia, na ufanye wema kama Mwenyeezi Mungu alivyokufanyia wema, wala usitafute kufanya ufisadi katika nchi, bila shaka Mwenyeezi Mungu hawapendi mafisadi.

78. Akasema: Hakika nimepewa haya kwa sababu ya elimu niliyo nayo. Je, hukujua kwamba Mwenyeezi Mungu ameviangamiza kabla yake vizazi vingi waliokuwa wenye nguvu zaidi kuliko yeye na wenye mkusanyo mwingi zaidi? Na waovu hawataulizwa kwa makosa yao.

79. Basi akawatokea watu wake katika pambo lake, wakasema wale wanaotaka maisha ya dunia: Laiti tungelipata kama alivyopewa Qaruni, hakika yeye ni mwenye bahati kubwa.

80. Na wakasema wale waliopewa elimu Ole wenu! Malipo ya Mwenyeezi Mungu

ni mazuri kwa yule anayeamini na kufanya vitendo vizuri, wala hawatapewa isipokuwa wenye kufanya subira.

81. Basi tukamdidimiza yeye (Karuni) na nyumba yake ardhini, wala hapakuwa na kundi lolote la kumsaidia kinyume na Mwenyeezi Mungu. wala hakuwa miongoni mwa wenye kujisaidia.

82. Na wakawa wanasema wale waliotamani cheo chake jana: Alaa kumbe! Mwenyeezi Mungu humzidishia riziki amtakaye miongoni mwa waja wake na hudhikisha (riziki ya anayemtaka) Asingetufanyia hisani Mwenyeezi Mungu bila shaka angetudidimiza. Oh! kweli makafiri hawafaulu.

83. Hivyo nyumba ya Akhera tutawafanyia wale wasiotaka kujitukuza katika ardhi wala (kufanya) ufisadi, na mwisho (mwema) ni kwa wacha Mungu.

84. Atakayefanya wema atapata bora kuliko huo, na atakayefanya ubaya, basi hawatalipwa wale wafanyao ubaya ila yale waliyokuwa wakiyafanya.

85. Hakika yule aliyekulazimisha (kufuata) Qur'an lazima atakurudisha mahala pa kurejea. Sema Mola wangu ndiye amjuaye sana ajaye na muongozo na yule aliyomo katika upotovu ulio dhahiri.

86. Nawe hukuwa unatumai kuwa utapelekewa Kitabu lakini ni rehema ya Mola wako, basi usiwe msaidizi wa makafiri.

87. Wala wasikuzuie katika Aya za Mwenyeezi Mungu baada ya kufunuliwa kwako, na uwaite (watu) kwa Mola wako, wala usiwe miongoni mwa washirikina.

88. Wala usimuombe pamoja na Mwenyeezi Mungu mungu mwingine, hakuna aabudiwaye ila yeye tu, kila kitu kitaangamia isipokuwa yeye, hukumu iko kwake, na kwake mtarejeshwa.

آنچه حق است بر تو براى مردمى كه ايمان مى آورند مى خوانيم (3).

به درستى كه فرعون در زمين بلندپروازى كرد و مردمش را گروه گروه ساخت، طايفه اى از ايشان را بيچاره و ضعيف كرد، تا آنجا كه پسرانشان را مى كشت و زنانشان را زنده مى گذاشت، راستى كه او از مفسدان بود (4).

ما در برابر او خواستيم بر آنان كه در زمين ضعيف شمرده شدند منت نهاده ايشان را پيشوايان خلق كنيم و وارث ديگران قرار دهيم (5).

و در زمين مكنتشان داده و از همين ضعفا به فرعون و هامان و لشكريان آن دو آن سرنوشتى را نشان دهيم كه از آن مى گريختند (6).

و به مادر موسى وحى كرديم كه او را شير بده، همين كه بر جان او بيمناك شدى او را به دريا بينداز، و مترس و غمگين مباش كه ما وى را به تو برگردانيده و از پيامبرانش مى كنيم (7).

پس آل فرعون موسى را از دريا گرفتند تا دشمن و مايه اندوه شان شود آرى فرعون و هامان و لشكريانشان خطا كردند (و اگر از آينده اين كودك خبر مى داشتند هرگز او را از دريا نمى گرفتند) (8).

و همسر فرعون گفت اين كودك نور چشم من و تو است (و رو به جلادان كرد و گفت) او را مكشيد، شايد ما را سود بخشد، و يا اصلا او را فرزند خود بگيريم. اين را مى گفتند، و نمى دانستند (كه چرا مى گويند و اين خداست كه اين پيشنهاد را به دلشان انداخته) (9).

در نتيجه قلب مادر موسى مطمئن و فارغ از اندوه گشت كه اگر فارغ نمى شد نزديك بود موسى را لو دهد، اين ما بوديم كه قلبش

را به جايى محكم بستيم تا از مؤمنين باشد (10).

وى به خواهر موسى گفت: از دور دنبال موسى باش، تا از او خبرى بيابى، خواهر موسى او را از دور ديد اما به طورى كه درباريان ملتفت نشدند (11).

ما قبلا پستان همه زنان شيرده را بر او حرام كرده بوديم، در نتيجه پستان احدى را نگرفت، خواهرش گفت: آيا مى خواهيد شما را به خاندانى راهنمايى كنم كه براى شما سرپرستى اين كودك را به عهده بگيرند خانواده اى كه خيرخواه اين كودك باشند (12).

با اين نقشه او را به مادرش برگردانديم تا چشمش روشن شود و غصه نخورد و تا آنكه بداند وعده ______________________________________________________ صفحه ى 5

خدا حق است، و ليكن بيشتر مردم نمى دانند (13).

و چون به حد رشدش رسيد و جوانى تمام عيار شد او را حكمت و علم داديم، و اين چنين به نيكوكاران پاداش مى دهيم (14).

بيان آيات [غرض و مفاد سوره قصص: وعده جميل به مؤمنين با ذكر داستان موسى (عليه السلام) و فرعون

غرض اين سوره وعده جميل به مؤمنين است، مؤمنينى كه در مكه قبل از هجرت به مدينه عده اندكى بودند كه مشركين و فراعنه قريش ايشان را ضعيف و ناچيز مى شمردند، و اقليتى كه در مكه در بين اين طاغيان در سخت ترين شرايط به سرمى بردند و فتنه ها و شدايد سختى را پشت سر مى گذاشتند، خداى تعالى در اين سوره به ايشان وعده مى دهد كه به زودى بر آنان منت نهاده و پيشوايان مردم قرارشان مى دهد، و آنان را وارث همين فراعنه مى كند، و در زمين مكنتشان مى دهد، و به طاغيان قومشان آنچه را كه از آن بيم داشتند نشان مى دهد.

به

همين منظور براى اين مؤمنين اين قسمت از داستان موسى و فرعون را خاطرنشان مى سازد كه موسى را در شرايطى خلق كرد كه فرعون در اوج قدرت بود و بنى اسرائيل را خوار و زيردست كرده بود كه پسر بچه هايشان را مى كشت و زنانشان را زنده مى گذاشت، آرى خداوند در چنين شرايطى موسى را آفريد و مهم تر آنكه او را در دامن دشمنش يعنى خود فرعون پرورش داد، تا وقتى كه به حد رشد رسيد، آن گاه او را از شر فرعون نجات داد و از بين فرعونيان به سوى مدين روانه اش نمود، و پس از مدتى به عنوان رسالت دوباره به سوى ايشان بر گردانيد، با معجزاتى آشكار تا آنكه فرعون و لشكريانش تا آخرين نفر را غرق كرده و بنى اسرائيل را وارث آنان نمود، و تورات را بر موسى نازل فرمود، تا هدايت و بصيرت براى مؤمنين باشد.

و عين همين سنت را در ميان مؤمنين به اسلام جارى خواهد كرد، و ايشان را به ملك و عزت و سلطنت خواهد رسانيد، و رسول خدا (ص) را دوباره به وطن باز خواهد گردانيد.

آن گاه از اين داستان منتقل مى شود به بيان اين كه در حكمت خدا لازم است كه از جانب خودش كتابى نازل كند، تا دعوت حق آن جناب نيز كتاب داشته باشد، سپس سخنان طعن آميز مشركين را كه در باره دعوت قرآن زده اند كه: چرا به وى آنچه به موسى داده شد ندادند؟ نقل فرموده و از آن پاسخ مى دهد، و نيز علت ايمان نياوردن آنان را نقل نموده به اين ______________________________________________________ صفحه ى 6

كه اگر به تو ايمان بياوريم و هدايت

تو را پيروى كنيم قدرت ما از ما سلب مى شود، و از آن پاسخ مى دهد، و به اين منظور داستان قارون و فرو رفتنش در زمين را برايشان مجسم مى سازد.

و اين سوره به طورى كه سياق آياتش شهادت مى دهد مكى است، و چهارده آيه اى كه ما از اول در اينجا آورديم يك فصل است، كه داستان موسى را از روز ولادت تا روز بلوغ بيان مى كند.

" طسم تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ" تفسير و بحث اين آيه در آياتى نظير اين آيه گذشت.

" نَتْلُوا عَلَيْكَ مِنْ نَبَإِ مُوسى وَ فِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ" كلمه" من" تبعيض را مى رساند، و كلمه" بالحق" متعلق است به كلمه" نتلوا" و معنايش اين است كه: ما بعضى از اخبار موسى را برايت تلاوت مى كنيم تلاوتى كه متلبس به لباس حق باشد. پس هر چه تلاوت مى شود از ناحيه ما و به وحى ما است، بدون اينكه شيطان در القاى آن ذره اى مداخله داشته باشد، ممكن هم هست كه متعلق به كلمه" نبا" باشد كه در اين صورت معنى چنين مى شود: ما پاره اى از اخبار موسى و فرعون را بر تو مى خوانيم، در حالى كه آن اخبار متلبس به حق است و هيچ شكى در آن نيست.

حرف" لام" در جمله" لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ" لام تعليل و متعلق است به جمله" نتلوا" و معنايش اين است كه: ما قسمتى از خبر موسى و فرعون را براى خاطر قومى كه به آيات ما ايمان مى آورند بر تو مى خوانيم تا در آن تدبر كنند.

و حاصل معناى آيه اين مى شود كه: ما بعضى از اخبار موسى و فرعون را بر تو مى خوانيم، خواندنى به حق، براى

اينكه اين قوم كه به آيات ما ايمان آورده اند در آن تدبر كنند، قومى كه تو را پيروى كردند، و در دست فراعنه قريش گرفتار سختى و شكنجه گشته اند، تا برايشان محقق و مسلم شود كه: خدايى كه آنان به او و به فرستاده او ايمان آورده اند، و در راه او اين همه آزار و شكنجه از دشمنان تحمل كرده اند، همان خدايى است كه به منظور احياى حق، و نجات بنى اسرائيل، و عزت دادن به آنان بعد از ذلتشان، موسى را آفريد، تا ايشان را از آن ذلت نجات دهد، چه ذلتى؟ كه فرزندانشان را مى كشتند و زنانشان را باقى مى گذاشتند، و فرعون بر آنان بلندپروازى و قدرت نمايى كرده و چنگال قهر خود را در آنان فرو كرده، و جور و ستمش را بر آنان احاطه داده بود.

خدا موسى را در چنين جوى تاريك خلق كرد، در محيطى كه احدى احتمال آن را نمى داد، سپس او را در دامن دشمنش پرورانيد. آن گاه از مصر بيرونش برد، و دوباره او را ______________________________________________________ صفحه ى 7

برگردانيد، در حالى كه داراى معجزه و قدرت آشكار بود، و به وسيله او بنى اسرائيل را نجات داد و فرعون و لشكريانش را نابود كرد، و آنان را براى نسلهاى بعد، سرگذشت و داستانى قرار داد.

پس او خداى- جل شانه- است، كه داستان ايشان را بر پيامبرش نقل مى كند، و با جمله" لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ" اشاره مى فرمايد: به اينكه به زودى همان رفتار را با دشمنان اينان عملى خواهد كرد، و بر اين مؤمنين مستضعف منت نهاده وارث دشمنانشان مى سازد، و دقيقا آنچه با بنى اسرائيل و دشمن ايشان كرد،

با مؤمنين و دشمنانشان نيز همان را خواهد كرد.

[وصف كارهاى فرعون و محيطى كه موسى (عليه السلام) در آن زاده شد]

" إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَها شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ"" علو" در زمين كنايه از ستمگرى و بلندپروازى است. و كلمه" شيع" جمع" شيعه" و به معناى فرقه است، در مجمع البيان گفته:" كلمه" شيع" به معناى فرقه ها است، و هر فرقه يك شيعه است، و اگر شيعه ناميدند، بدين جهت است كه بعضى بعض ديگر را پيروى مى كنند" «1». و گويا مراد از اينكه فرمود:" فرعون اهل زمين را شيعه شيعه كرد"، اين باشد كه اهل زمين را- كه گويا منظور از آنان اهل مصر باشد، و الف و لام در" الارض" براى عهد بوده باشد- از راه القاى اختلاف و تفرقه افكنى دسته دسته كرد، تا كلمه آنان متفق نشود، و يك دل و يك جهت نباشند، تا نتوانند بر او بشورند، و عليه او قيام نموده و امور را بر او دگرگون سازند، آن طور كه عادت همه ملوك است، كه چون مى خواهند قدرت خود را گسترش داده و سلطنت خود را تقويت كنند، اين نقشه را به كار مى برند. و كلمه" يستحيى" از" استحياء" است، كه به معناى زنده نگاه داشتن است.

و حاصل معناى آيه اين است كه: فرعون در زمين علو كرد، و با گستردن دامنه سلطنت خود بر مردم، و انفاذ قدرت خويش در آنان بر مردم تفوق جست، و از راه تفرقه افكنى در ميان آنان، مردم را دسته دسته كرد، تا يك دل و يك جهت نشوند، و نيروى دسته جمعى آنان ضعيف گشته، نتوانند

در مقابل قدرت او مقاومت كنند، و از نفوذ اراده او جلوگيرى نمايند.

و منظور از يك طايفه در جمله" يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ" بنى اسرائيل است، و بنى اسرائيل فرزندان يعقوب (ع) مى باشند كه از زمان يوسف (ع) كه پدر و برادران خود را به مصر خواند، و در آنجا منزل داد، در مصر ماندند، و پس از سالها زاد و ولد عده شان به هزاران نفر رسيد.

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 239. ______________________________________________________ صفحه ى 8

و فرعون معاصر موسى (ع) با بنى اسرائيل معامله بردگان را مى كرد، و در تضعيف آنان بسيار مى كوشيد، و اين كار را تا بدانجا ادامه داد كه دستور داد هر چه فرزند پسر براى اين دودمان به دنيا مى آيد سر ببرند، و دختران آنان را باقى بگذارند، كه معلوم است سرانجام اين نقشه شوم چه بود، او مى خواست به كلى مردان بنى اسرائيل را نابود كند، كه در نتيجه نسل آنان به كلى منقرض مى شد.

علت اينكه فرعون چنين نقشه اى را طرح كرد، اين بود كه وى جزو مفسدين در زمين بود، براى اينكه خلقت عمومى كه انسانها را ايجاد كرده بود و مى كند در ميان تيره اى با تيره اى ديگر در بسط وجود فرق نگذاشته، و تمامى قبايل و دودمانها را به طور مساوى از هستى بهره داده، آن گاه همه را به جهازى كه به سوى حيات اجتماعى با تمتع از امتعه حيات زمين، هدايت كند، مجهز ساخته تا هر يك به قدر ارزش وجودى و وزن اجتماعى خود بهره مند شود.

اين همان اصلاحى است كه صنع ايجاد از آن خبر مى دهد، و تجاوز از اين سنت و آزاد ساختن قومى و

برده كردن قومى ديگر، و بهره مندى قومى از چيزهايى كه استحقاق آن را ندارند، و محروم كردن قومى ديگر از آنچه استحقاق آن را دارند، افساد در زمين است، كه انسانيت را به سوى هلاكت و نابودى مى كشاند.

و در اين آيه آن جو و محيطى كه موسى (ع) در آن متولد شد، تصوير شده، كه تمامى آن اسباب و شرايطى كه بنى اسرائيل را محكوم به فنا مى كرد بر او نيز احاطه داشت، و خدا او را از ميان همه آن اسباب سالم بيرون آورد.

[معناى آيه:" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ ..."]

" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ ... ما كانُوا يَحْذَرُونَ" كلمه" من"- به طورى كه از كلام راغب استفاده مى شود- در اصل به معناى ثقل و سنگينى بوده، و از همين جهت واحد وزن را هم در سابق" من" مى گفتند، و منت به معناى نعمت سنگين است، و فلانى بر فلانى منت نهاد معنايش اين است كه: او را از نعمت، گرانبار كرد، و نيز همو گفته: و اين كلمه به دو نحو استعمال مى شود، يكى منت عملى مانند آيه" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا" يعنى مى خواهيم به آنان كه در زندگى ضعيف شمرده شدند نعمتى بدهيم كه از سنگينى آن گرانبار شوند، و دوم منت زبانى، مانند آيه" يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا- بر تو منت مى نهند كه مسلمان شده اند" و اين از جمله كارهاى زشت است، مگر در صورت كفران نعمت، اين بود خلاصه كلام راغب «1».

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" منن". ______________________________________________________ صفحه ى 9

و تمكين ضعفا در زمين به اين است كه مكانى

و جايى به ايشان دهد كه مالك آنجا شوند، و در آن استقرار يابند، و از خليل نقل شده كه گفته: كلمه" مكان" صيغه مفعل از ماده" كون" است، كه به خاطر اينكه بسيار در زبانها جارى مى شود، آن را مصدرى بر وزن" فعال" گرفته، و فعل" تمكن و تمسكن" را از آن مشتق نموده اند، هم چنان كه از كلمه" منزل" با اينكه مصدر نيست، فعل" تمنزل" را مشتق نموده اند «1».

مناسب تر آن است كه: جمله" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ ..." را حال از كلمه" طائفة" گرفته و تقدير كلام را" يستضعف طائفة منهم و نحن نريد ان نمن- فرعون طايفه اى از اهل زمين را ضعيف شمرد در حالى كه ما بر همانها كه ضعيف شمرده شدند منت مى نهيم ..." بدانيم بعضى «2» ديگر از مفسرين گفته اند: جمله مورد بحث عطف است بر جمله" إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الْأَرْضِ". و ليكن قول اول ظاهرتر از آيه است. و كلمه" نريد" چه به احتمال اول و چه دوم حكايت حال گذشته است، يعنى با اينكه مضارع است و معناى" مى خواهيم" را مى دهد، و ليكن چون در حكايت حال گذشته استعمال شده معناى" خواستيم" را افاده مى كند.

و جمله" وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً" عطف تفسير است براى" نمن" و همچنين جملات ديگرى كه بعد از آن پى در پى آمده، همه منت مذكور را تفسير مى كنند.

و معنايش اين است كه: جوى كه ما موسى (ع) را در آن پروريديم جو علو فرعون در زمين و تفرقه افكنى وى در ميان مردم و استضعاف بنى اسرائيل بود، استضعافى كه به كلى نابودشان مى كرد، در حالى كه ما خواستيم بر همان ضعيف

شدگان از هر جهت، نعمتى ارزانى بداريم كه از سنگينى آن گرانبار شوند، به اين كه خواستيم آنان را پيشوا كنيم، تا ديگران به ايشان اقتدا كنند و در نتيجه پيشرو ديگران باشند، در حالى كه سالها تابع ديگران بودند، و نيز خواستيم آنان را وارث ديگران در زمين كنيم، بعد از آنكه زمين در دست ديگران بود، و خواستيم تا در زمين مكنتشان دهيم، به اينكه قسمتى از زمين را ملك آنان كنيم، تا در آن استقرار يابند، و مالك آن باشند، بعد از آنكه در زمين هيچ جايى نداشتند، جز همان جايى كه فرعون مى خواست آنان را در آنجا مستقر كند و خواستيم تا به فرعون پادشاه مصر و هامان وزيرش و لشكريان آن دو از همين مستضعفين، آن سرنوشت را نشان دهيم كه از آن بيمناك بودند، و آن اين بود كه روزى بنى اسرائيل بر ايشان چيره شوند، و ملك و سلطنت و مال و ثروت و رسم و سنت آنان را از دستشان بگيرند، هم چنان كه خودشان _______________

(1) مفردات راغب ماده" مكن" به نقل از خليل.

(2) روح المعانى، ج 20، ص 43. ______________________________________________________ صفحه ى 10

در باره موسى و برادرش (ع) روزى كه به سوى ايشان گسيل شدند، گفتند كه:

" يُرِيدانِ أَنْ يُخْرِجاكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِما وَ يَذْهَبا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلى «1».

اين آيه شريفه نقشه اى را كه فرعون براى بنى اسرائيل در سر مى پروراند تصوير نموده است، و آن نقشه اين بود كه از بنى اسرائيل حتى يك نفر نفس كش در روى زمين باقى نگذارد، و اين نقشه را تا آنجا به كار برده بود كه قدرتش به تمامى شؤون

هستى آنان احاطه يافته و ترسش همه جوانب وجود آنان را پر كرده بود و آن قدر آن بيچارگان را خوار ساخته بود كه حكم نابودى آنان را مى داد، البته اين ظاهر امر بود، و اما در باطن امر اراده الهى به اين تعلق گرفته بود كه آنان را از زير يوغ وى نجات دهد، و ثقل نعمتى را كه آل فرعون و آن ياغيان گردن كش را گمراه ساخته بود، از آنان گرفته و به بنى اسرائيل منتقل كند، آرى اراده الهى چنين بود كه تمامى آن اسباب و نقشه هايى را كه عليه بنى اسرائيل جريان مى يافت، همه را به نفع آنان گرداند و آنچه به نفع آل فرعون جريان مى يافت به ضرر آنان تمامش كند، آرى خدا حكم مى كند و كسى هم نيست كه حكمش را به تاخير اندازد.

[الهام به مادر موسى (عليه السلام): موسى را شير بده و چون بر او ترسيدى در دريايش بيانداز]

" وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ ..."

كلمه" اوحينا" صيغه متكلم مع الغير از فعل ماضى باب" ايحاء" است كه به معناى گفتگوى پنهانى است، و در قرآن كريم در سخن گفتن خداى تعالى با بعضى از مخلوقاتش استعمال مى شود كه: يا به طور الهام و افكندن مطلبى به دل كسى صورت مى گيرد، هم چنان كه در آيه:" بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحى لَها" «2» و آيه" وَ أَوْحى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ" «3»، و آيه" وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى به اين معنا آمده، و يا به طور ديگر، نظير وحى به انبياء و فرستادگان خدا و وحى در غير خداى تعالى از

قبيل شيطان نيز استعمال مى شود، كه به دوستان خود وحى مى كند و قرآن در آن باره مى فرمايد:" إِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِمْ" «4».

كلمه" القاء" به معناى طرح و افكندن است، كلمه" يم" به معناى دريا و نهر بزرگ است.

و در اين جمله كه فرمود:" وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى با حذف قسمتى از كلمات،

_______________

(1) اينان مى خواهند شما را با سحر خود از سرزمينتان بيرون نموده، و راه و رسم زندگيتان را به دست نابودى و فراموشى بسپارند. سوره طه، آيه 63.

(2) چون كه پروردگارت به زمين وحى كرده. سوره زلزال، آيه 5.

(3) پروردگارت به زنبور عسل وحى كرد. سوره نحل، آيه 68.

(4) سوره انعام، آيه 121. ______________________________________________________ صفحه ى 11

ايجاز (و مختصر گويى) به كار رفته، و تقدير كلام چنين است:" حبلت ام موسى به و وضعته و اوحينا اليها ..." يعنى در حالى كه شدت و بيچارگى بنى اسرائيل به اين حد رسيده بود، مادر موسى به وى حامله شد، (و كسى نفهميد)، و او را زاييد (باز كسى نفهميد) و ما به مادر او وحى كرديم كه ...

و معناى آيه چنين است كه: ما با نوعى الهام به مادر موسى بعد از آنكه او را زاييد گفتيم: به موسى شير بده، و مادامى كه از جانب فرعون احتمال خطرى نمى دهى به شير دادن ادامه بده، و چون ترسيدى بر او- كه لشكريان فرعون خبردار شوند، و او را گرفته مانند هزاران كودك كه همه را كشتند به قتل برسانند- او را به دريا بينداز- كه به طورى كه از روايات بر مى آيد درياى مذكور همان نيل بوده- و ديگر از كشته شدن او

مترس، و از جدايى او غمگين مشو، كه ما دوباره او را به تو برمى گردانيم و او را از پيامبران قرار مى دهيم، تا رسولى به سوى آل فرعون و بنى اسرائيل بوده باشد.

پس جمله" إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ" تعليل نهى در" لا تحزنى" است، هم چنان كه جمله" فَرَدَدْناهُ إِلى أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُها وَ لا تَحْزَنَ" نيز شاهد بر اين تعليل است. و فرق بين" خوف" و" حزن" از نظر مورد اين است كه: خوف در جايى است كه احتمال وقوع مكروهى در بين باشد، ولى حزن در جايى است كه وقوع آن قطعى باشد، نه احتمالى.

" فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِيَكُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَ حَزَناً إِنَّ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما كانُوا خاطِئِينَ"

[معناى" خاطئ" و" مخطئ" و مقصود از اينكه فرعون و فرعونيان را در گرفتن موسى از نيل" خاطئين" لقب داد]

كلمه" التقاط" به معناى برخوردن به چيزى و برداشتن آن است، بدون اينكه انسان در جستجوى آن باشد، و از همين باب است كه به چيزى كه كسى پيدا مى كند" لقطه" مى گويند. و حرف" لام" در جمله" لِيَكُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَ حَزَناً"- به طورى كه گفته اند «1»- لام عاقبت است. و كلمه" حزن"- با دو فتحه و" حزن"- با ضمه و سكون- به يك معنا است، مانند" سقم" و" سقم" و مراد از حزن علت حزن است، پس اگر اطلاق حزن بر موسى كرده به خاطر مبالغه در سببيت وى براى اندوه ايشان است.

و كلمه" خاطئين" جمع و اسم فاعل از خطى يخطا خطا (بر وزن علم يعلم علما) است، هم چنان كه مخطئ اسم فاعل از باب افعال، از أخطأ يخطئ اخطاء مى باشد.

و فرق بين" خاطئ" و" مخطئ"- به طورى كه راغب گفته- اين است كه:

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 241. ______________________________________________________ صفحه ى 12

خاطئ به كسى اطلاق مى شود كه بخواهد كارى را بكند كه آن را كار خوبى نمى داند هم چنان كه در قرآن فرموده:" إِنَّ قَتْلَهُمْ كانَ خِطْأً كَبِيراً" و فرموده:" وَ إِنْ كُنَّا لَخاطِئِينَ" به خلاف مخطئ، كه در مورد كسى استعمال مى شود كه بخواهد كارى را انجام دهد كه آن را كار خوبى مى داند، ولى صحيح از آب در نمى آيد، و اسم مصدر آن خطا- به دو فتحه- است، و در قرآن آمده:" وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً" «1» و معناى جامع بين اين دو لفظ عدول از جهت است «2». اين بود خلاصه گفتار راغب.

پس اينكه فرمود:" إِنَّ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما كانُوا خاطِئِينَ" معنايش اين است كه: فرعون و هامان در آن رفتارى كه با بنى اسرائيل و موسى كردند از ترس سرنگونى ملك و از بين رفتن سلطنتشان به دست ايشان تا به خيال خود مقدرات الهى را تغيير دهند، راه خطا پيمودند، براى اينكه جمع بسيارى از كودكان را كه هيچ اثرى در انهدام سلطنت نداشتند، كشتند، و آن كودكى كه نابودى سلطنت فرعونيان به دست او بود او را از بين همه اطفال استثناء كرده، و از دريا گرفتند، و در دامن خود تربيت كردند.

و معناى آيه اين است كه: آل فرعون موسى را در دريا يافتند، و از آب گرفتند، و نتيجه اين كار آن شد كه همين موسى دشمن و وسيله اندوه آنان شد، آرى فرعون و هامان و لشكريانشان در كشتن فرزندان مردم و

زنده نگهداشتن موسى خطا كار بودند، آنان خواستند كسى را كه به زودى آنان را نابود مى كند، نابود كنند، ولى بازگشتند و او را با كمال جد و جهد حفظ نموده و در تربيتش مجدانه كوشيدند.

با اين بيان روشن مى شود اينكه: بعضى «3» خاطى بودن فرعونيان را تفسير كرده اند به اينكه فرعونيان گنه كار بودند، پس خداى تعالى عقابشان كرد به اين كه دشمن ايشان را در دامن خود ايشان پرورانيد، ضعيف است.

" وَ قالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِي وَ لَكَ لا تَقْتُلُوهُ عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ".

اين آيه شريفه شفاعت و ميانجيگرى همسر فرعون را حكايت مى كند كه- در هنگام گرفتن موسى از آب و آوردنش نزد فرعون آنجا بوده- خطاب به فرعون مى كند و مى گويد:

" قُرَّتُ عَيْنٍ لِي وَ لَكَ" يعنى اين كودك نور چشم من و تو است." لا تقتلوه- او را نكشيد" در

_______________

(1) سوره نساء، آيه 92.

(2) مفردات راغب، ماده" خطا".

(3) مجمع البيان، ج 7، ص 241. ______________________________________________________ صفحه ى 13

اين جمله خطاب به عموم مى كند، چون افرادى كه در كشتن اطفال به عنوان سبب، مباشر، آمر و مامور شركت داشته اند، بسيار بوده اند.

و همانا همسر فرعون كلام مزبور را، به خاطر اين كه خداوند محبت موسى را در قلب وى افكنده بود، گفت. و لذا ديگر اختيارى در كف او نماند، و چاره اى نيافت جز اينكه نخست بلا و كشتن را از او بگرداند، و سپس پيشنهاد فرزندى او را بكند، كه خداى تعالى در جاى ديگر اين جريان را يكى از منت هايى دانسته كه به موسى كرده است، فرموده:" وَ أَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي وَ لِتُصْنَعَ

عَلى عَيْنِي" «1».

" عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً"- اين جمله را وقتى گفت كه آثار جلالت و سيماى جذبه الهى را در او بديد، و از اين جمله كه گفت:" أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً" معلوم مى شود فرعون و همسرش پسرى نداشتند.

" وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ"- اين جمله حاليه است، و معنايش اين است كه: همسر فرعون اين سخن را گفت، و اين ميانجيگرى را كرد، و بلاى كشتن را از موسى (ع) برگردانيد، در حالى كه او و مخاطبينش نمى دانستند چه مى كنند و حقيقت حال و سرانجام كار چه مى شود.

[معناى اينكه فرمود:" وَ أَصْبَحَ فُؤادُ أُمِّ مُوسى فارِغاً ..."]

" وَ أَصْبَحَ فُؤادُ أُمِّ مُوسى فارِغاً إِنْ كادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْ لا أَنْ رَبَطْنا عَلى قَلْبِها لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ" كلمه" تبدى" از مصدر" ابداء" به معناى اظهار است. و كلمه" ربطنا" از ماده" ربط" است، و ربط بر هر چيز، بستن آن است، و در آيه شريفه كنايه از اطمينان دادن به قلب مادر موسى (ع) است. و مراد از فراغت قلب مادر موسى اين است كه: دلش از ترس و اندوه خالى شد، و لازمه اين فراغت قلب اين است كه ديگر خيالهاى پريشان و خاطرات وحشت زا در دلش خطور نكند، و دلش را مضطرب نكند و دچار جزع نگردد، و در نتيجه اسرار فرزندش موسى را كه مى بايست مخفى كند، اظهار نكند و دشمنان پى به راز وى نبرند.

ما اين معنا را از اين راه استفاده كرده ايم كه: از ظاهر سياق برمى آيد كه سبب اظهار نكردن مادر موسى همانا فراغت خاطر او بوده، و علت فراغت خاطرش ربط بر قلبش بوده كه خدا سبب

آن شده است، چون به او وحى فرستاد كه:" لا تَخافِي وَ لا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ- مترس و غم مخور كه ما او را به تو برمى گردانيم ...".

_______________

(1) من محبتى از خودم بر تو افكندم و براى اينكه زير نظرم رشد كنى. سوره طه، آيه 39. ______________________________________________________ صفحه ى 14

در جمله" إِنْ كادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْ لا ..." كلمه" ان" مخففه از مثقله است، يعنى همانا نزديك بود كه وى پرده از راز برداشته و سر موسى را فاش سازد. و معناى اينكه فرمود:

" لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ" اين است كه: ما قلب او را تقويت كرديم تا از كسانى باشد كه وثوق و اطمينان به خداى تعالى دارند، وثوق به اينكه خدا فرزندش را حفظ مى كند، و در نتيجه صبر كند و براى او جزع نكند و در نتيجه سر او فاش نگردد.

و مجموع اين جملات يعنى" إِنْ كادَتْ لَتُبْدِي بِهِ" تا آخر آيه، در مقام بيان جمله" وَ أَصْبَحَ فُؤادُ أُمِّ مُوسى فارِغاً" مى باشد، و حاصل معناى آيه چنين است كه: قلب مادر موسى به سبب وحى، از ترس و اندوهى كه باعث مى شد سر فرزندش فاش گردد خالى شد، آرى، اگر ما قلب او را به وسيله وحى تثبيت نمى كرديم و وثوق به محافظت خداوند از موسى پيدا نمى كرد، نزديك بود كه سرگذشت فرزندش را با جزع و فزع اظهار نمايد.

و از آنچه گذشت روشن مى گردد اينكه: بعضى از مفسرين در تفسير جمله هاى آيه مطالبى غير اين را آورده اند، همه ضعيف است، مثل آن مفسرى «1» كه در جمله:" وَ أَصْبَحَ فُؤادُ أُمِّ مُوسى فارِغاً" گفته:" يعنى قلب مادر موسى وقتى كه شنيد

پسرش به دام فرعون افتاده، از شدت ترس و حيرت، خالى از عقل شد". يا آن مفسر «2» ديگر كه گفته:" قلب مادر موسى از آن وحيى كه بدو شد فارغ گشت و از ياد آن خالى شد و آن را فراموش كرد". و يا آن مفسر «3» ديگر كه گفته:" يعنى قلب مادر موسى از هر چيزى غير از ياد موسى خالى گشت، و خلاصه دلش براى موسى فارغ شد"، زيرا هيچ يك از اين نظرات از سياق آيه استفاده نمى شود.

نظير اين اقوال در ضعف، قول ديگر «4» آنان است كه گفته اند: جواب كلمه" لو لا" حذف شده، و تقدير كلام اين است كه:" لو لا ان ربطنا على قلبها لابدته و اظهرته" «5»، و وجه اين تقدير- آن طور كه گفته شده- اين است كه: كلمه" لو لا" شبيه به ادوات شرط است كه به همين جهت بايد صدر جمله قرار گيرد، يعنى جوابش از خودش جلوتر نيفتد، اين نكته، مفسرين نامبرده را وادار كرده كه جواب اين كلمه را در تقدير بگيرند، تا جلوتر از آن نباشد. و ما در اين مطلب در ذيل آيه" وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ" «6» مناقشه كرديم- به آنجا مراجعه كنيد.

_______________

(1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 20، ص 49.

(4) مجمع البيان، ج 7، ص 242.

(5) اگر ما قلب او را محكم نمى كرديم هر آينه آن را فاش و ظاهر مى كرد.

(6) سوره يوسف، آيه 24. ______________________________________________________ صفحه ى 15

[توضيح آياتى كه تعقيب و مراقبت خواهر موسى (عليه السلام) و باز گردانيده شدن موسى (عليه السلام) به مادر را

حكايت مى كند]

" وَ قالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ، فَبَصُرَتْ بِهِ عَنْ جُنُبٍ وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ" در مجمع البيان گفته:" كلمه" قص" به معناى دنباله جاى پا و اثر كسى را گرفتن و رفتن است، و قصه را هم كه به معناى داستانهاى گذشته است، به همين جهت قصه مى گويند، كه دومى در نقل آن از اولى پيروى مى كند. و نيز در معناى جمله" فَبَصُرَتْ بِهِ عَنْ جُنُبٍ" گفته: يعنى وى او را از دور بديد" «1».

و معناى آيه اين است كه: مادر موسى به خواهر موسى- كه دخترش باشد- گفت:

دنبال موسى را بگير، ببين چه بر سرش آمد، و آب، صندوق او را به كجا برد؟، خواهر موسى هم چنان دنبال او را گرفت، تا آنكه موسى را از دور ديد كه خدام فرعون او را گرفته اند، در حالى كه فرعونيان متوجه مراقبتش نشدند.

" وَ حَرَّمْنا عَلَيْهِ الْمَراضِعَ مِنْ قَبْلُ، فَقالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَ هُمْ لَهُ ناصِحُونَ" كلمه" حرمنا" از تحريم است، كه در اين آيه به معناى حرام شرعى نيست، بلكه به معناى تحريم تكوينى است، و معنايش اين است كه: ما او را طورى كرديم كه از احدى پستان قبول نكرد، و از مكيدن پستان زنان امتناع ورزيد.

و اينكه فرمود:" من قبل" معنايش اين است كه موسى قبل از آنكه خواهرش نزديك شود از مكيدن پستان زنان امتناع ورزيده بود، و كلمه" مراضع"- به طورى كه گفته اند- جمع" مرضعه است" يعنى زن شيرده.

" فَقالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَ هُمْ لَهُ ناصِحُونَ"- اين جمله تفريع بر مطالب قبل است، چيزى كه هست از سياق برمى آيد كه

در اينجا چيزى حذف شده، گويا فرموده:" و حرمنا عليه المراضع غير امه من قبل ان تجى ء اخته فكلما اتوا له بمرضع لترضعه لم يقبل ثديها فلما جاءت اخته و رأت الحال قالت عند ذلك لال فرعون هل ادلكم على اهل بيت يكفلونه لنفعكم و هم له ناصحون- يعنى ما قبل از آنكه خواهر موسى برسد زنان شيرده را بر او حرام كرديم، و طورى كرديم كه پستان غير مادرش را نگيرد، در نتيجه هر چه زن شيرده آوردند پستانش را قبول نكرد، همين كه خواهرش آمد، و وضع را بديد، به آل فرعون گفت: آيا مى خواهيد شما را به خاندانى راهنمايى كنم كه آنان تكفل و سرپرستى اين كودك را به نفع شما به عهده بگيرند؟ خاندانى كه خيرخواه وى باشند".

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 242. ______________________________________________________ صفحه ى 16

" فَرَدَدْناهُ إِلى أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُها وَ لا تَحْزَنَ وَ لِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ" اين آيه با حرف فايى كه بر سرش آمده تفريع بر مطالب قبل شده، البته با مطالبى كه در آيه نيامده، ولى سياق بر آن دلالت دارد، و حاصل معنايش اين است كه: خواهر موسى گفت: آيا شما را راهنمايى كنم بر اهل بيتى چنين و چنان؟ پس فرعونيان پيشنهادش را پذيرفتند، و او ايشان را راهنمايى به مادر موسى كرد، پس موسى را تسليم مادرش كردند، در نتيجه او را با اين نقشه ها به مادرش برگردانيديم.

" كَيْ تَقَرَّ عَيْنُها وَ لا تَحْزَنَ وَ لِتَعْلَمَ ..."- اين جمله تعليل و بيان علت اين است كه چرا او را به مادرش برگردانديم. و مراد از

كلمه" لتعلم- تا بداند" اين است كه با مشاهده فرزندش يقين پيدا كند، و تحقق وعده خدا را به چشم ببيند، چون مادر موسى قبل از اين جريان وعده خدا را شنيده بود، و مى دانست كه وعده او حق است، و ايمان به آن نيز داشت، ولى ما موسى را به او برگردانديم تا با ديدن او يقين به حقانيت وعده خدا كند.

و مراد از" وعده خدا" تنها وعده برگرداندن موسى نيست، بلكه مطلق وعده الهى است، به دليل اينكه فرموده" وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ- ولى بيشتر مردم نمى دانند" يعنى يقين پيدا نمى كنند، و غالبا در وعده هاى خدا گرفتار شك و ريبند، و دلهايشان مطمئن به آن نيست و حاصل معناى آيه اين است كه: مادر موسى با مشاهده حقانيت اين وعده اى كه خدا به او داد، يقين پيدا كرد، به اينكه مطلق وعده هاى خدا حق است.

و چه بسا بعضى «1» از مفسرين گفته اند كه: مراد از وعده خدا، مطلق وعده هاى او نيست، بلكه همان وعده برگرداندن موسى است به مادرش، كه در آيه قبلى آمده بود. ولى اين تفسير با جمله" و لكن ..."، به بيانى كه گذشت نمى سازد.

" وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ اسْتَوى آتَيْناهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ"" بلوغ اشد" به معناى اين است كه: انسان آن قدر زنده بماند و عمر كند تا نيروهاى بدنش به حد قوت و شدت برسد، و اين غالبا در سن هجده سالگى صورت مى گيرد. و كلمه" استوى" از" استواء" است، كه به معناى اعتدال و استقرار مى باشد، پس استواء در حيات، به معناى اين است كه: آدمى در كار زندگى اش

استقرار يابد و اين در افراد، مختلف است، بيشتر بعد از بلوغ اشد يعنى بعد از هجده سالگى حاصل مى شود. و ما در سابق در باره بقيه الفاظ آيه _______________

(1) تفسير فخر رازى، ج 24، ص 231. ______________________________________________________ صفحه ى 17

يعنى داده شدن حكم و علم و نيز در باره احسان در چند جا از اين كتاب بحث كرديم.

بحث روايتى [چند روايت در ذيل آيه:" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا ..." و جرى و تطبيق آن بر ائمه اهل بيت (عليهم السلام)]

در الدر المنثور است كه ابن ابى شيبه، ابن منذر، و ابن ابى حاتم، از على بن ابى طالب (ع)، روايت كرده اند كه در ذيل آيه" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ"، فرموده:" مستضعفين فى الارض" عبارتند از: يوسف و فرزندانش «1».

مؤلف: شايد مراد همان بنى اسرائيل باشند و گر نه ظهور آيه در خلاف معناى مزبور روشن است.

و در معانى الاخبار به سند خود از محمد بن سنان، از مفضل بن عمر، روايت كرده كه گفت: از امام صادق (ع) شنيدم، مى فرمود: رسول خدا (ص) نگاهى به على و حسن و حسين (ع) كرد و گريست و فرمود: شما بعد از من مستضعف خواهيد شد، مفضل مى گويد عرضه داشتم معناى اين كلام رسول خدا (ص) چيست؟ فرمود: معنايش اين است كه: بعد از من شما اماميد، چون خداوند عز و جل مى فرمايد:" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ". پس اين آيه تا روز قيامت در باره ما جريان دارد و اين پيشوايى تا روز قيامت در ما جارى است «2».

مؤلف:

در اين كه آيه مذكور در باره ائمه اهل بيت (ع) است، روايات بسيارى از طريق شيعه رسيده است، و از اين روايت برمى آيد كه همه روايات اين باب از قبيل جرى و تطبيق مصداق بر كلى است.

و در نهج البلاغه فرموده: دنيا بعد از همه سركشى هايش سرانجام زير بار ما خواهد رفت و رو به ما خواهد نمود همانند شترى كه در آغاز بچه خود را شير نمى دهد و لگدپرانى مى كند و سرانجام به وى ميل و عطوفت مى كند آن گاه اين آيه را تلاوت فرمود:" وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ" «3».

و در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى ..." گفته، پدرم از حسن بن _______________

(1) الدر المنثور، ج 5، ص 120.

(2) معانى الاخبار، ص 79.

(3) نهج البلاغه صبحى الصالح، ص 506. ______________________________________________________ صفحه ى 18

محبوب، از علاء بن رزين، از محمد بن مسلم، از ابى جعفر امام باقر (ع)، برايم حديث كرد كه فرمود: وقتى مادرش به او حامله شد، اثر حملش ظاهر نگشت تا هنگام زاييدنش، و فرعون زنانى از قبط را مامور كرده بود بر زنان بنى اسرائيل، تا آنان را زير نظر بگيرند كه كداميك حامله است تا گزارش دهند، و اين بدان جهت بود كه به او خبر رسيد كه بنى اسرائيل گفته اند: فرزندى در ميان ما به وجود مى آيد به نام" موسى بن عمران"، كه طومار زندگى و حكومت فرعون و يارانش به دست او درهم مى پيچد در آن هنگام فرعون سوگند خورد كه از اين به بعد هر فرزند پسر كه براى آنان به

دنيا آيد او را مى كشم، تا آنچه آنان مى خواهند نشود، و به همين منظور در ميان مردان و زنان ايشان جدايى انداخت و مردان را زندانى كرد.

[روايتى متضمن داستان تولد موسى (عليه السلام) و به رود انداخته شدن او و ...]

و بعد از آنكه مادر موسى او را زاييد، نگاهى پر از غم و اندوه به وى كرد و گريست و گفت: حيف از اين پسر كه هم اكنون كشته مى شود، و او را ذبح مى كنند، ولى خداى تعالى دل آن زن را كه موكل بر او بود به سوى موسى معطوف ساخت و او را نسبت به او عطوف و مهربان كرد. پس به مادر موسى گفت: چرا رنگت زرد شد؟ گفت: براى اينكه مى ترسم بچه ام را ذبح كنند، آن زن گفت مترس، از سوى ديگر موسى به حكم خداى تعالى چنان بود كه احدى او را نمى ديد مگر آنكه علاقمند و دوستدارش مى شد هم چنان كه خداى تعالى فرموده:" وَ أَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي- محبتى از خودم بر تو افكندم" «1».

به همين سبب زن قبطى كه موكل بر مادر موسى بود دوستدار و علاقه مند به وى شد، و خداوند تابوت را بر مادر موسى نازل كرده، ندايش داد كه كودك را در آن تابوت (صندوق) بگذار، و به دريا بيفكن،" وَ لا تَخافِي وَ لا تَحْزَنِي" مترس و غمناك مباش كه ما او را به تو باز مى گردانيم و از مرسلين قرارش خواهيم داد، پس مادر موسى او را در تابوت نهاده و درب آن را محكم بست، و به رود نيل افكند.

از سوى ديگر فرعون در ساحل رود نيل قصرى داشت، كه

براى تفريح بدانجا مى رفت و آن روز در آن قصر بود، و همسرش آسيه نيز با او بود، كه در ضمن تماشا ناگهان چشمش به يك سياهى افتاد كه بر روى آب بود و امواج دريا و باد با آن بازى مى كرد، و پايين و بالايش مى برد، سياهى هم چنان نزديك شد، تا به درب قصر رسيد. فرعون دستور داد آن صندوق را از آب گرفته و نزدش بردند، همين كه درب آن را باز كرد ديد كه كودكى در ميان آن است بى درنگ گفت: اين يكى از كودكان اسرائيلى است، ولى تا خواست اقدام به قتل او بكند خداى تعالى _______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 135. ______________________________________________________ صفحه ى 19

محبت او را در دلش افكند، محبتى بسيار شديد، و همچنين قلب آسيه را نيز مجذوب او ساخت.

فرعون خواست او را به قتل برساند، آسيه گفت: او را نكشيد شايد ما را سود ببخشد، و يا اصلا او را پسر خود بگيريم، و هيچ خبر نداشتند كه اين كودك موسى است «1».

در مجمع البيان در ذيل جمله:" قُرَّتُ عَيْنٍ لِي وَ لَكَ لا تَقْتُلُوهُ" از رسول خدا (ص) روايت كرده كه فرمود: به آن كس كه به حرمتش سوگند مى خورند سوگند، اگر آن طور كه آسيه موسى را قرة العين خود دانست فرعون نيز مى دانست خدا او را هم مانند همسرش هدايت مى كرد، و ليكن او به خاطر آن شقاوتى كه خدا برايش نوشته بود امتناع ورزيد «2».

و در معانى به سند خود از محمد بن نعمان احول، از امام صادق (ع) روايت كرده كه در ذيل جمله" وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ اسْتَوى

فرمود: بلوغ اشدش هجده سالگى بود، و استوايش روييدن محاسنش «3».

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 135.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 241.

(3) معانى الاخبار، ص 226 ح 1.

ترجمه آيات روزى در هنگامى كه مردم سرگرم بودند از كاخ فرعون كه دور از شهر بود بيرون آمده داخل شهر شد، در شهر به دو نفر برخورد كرد كه يكديگر را كتك كارى مى كردند يكى از بنى اسرائيل بود و يكى ديگر از قبطيان، آنكه از پيروان موسى بود موسى را به كمك طلبيد تا شر قبطى را از او بگرداند، موسى مرد

______________________________________________________ صفحه ى 21

قبطى را بزد اما زدن همان و افتادن و مردن قبطى همان. موسى با خود گفت: اين از عمل شيطان بود كه او دشمنى است گمراه كننده و آشكار (15).

گفت پروردگارا من به خود ستم كردم اثر اين جرم را محو كن و خدا هم اثر آن را محو كرد آرى خدا آمرزنده مهربان است (16).

موسى گفت پروردگارا به خاطر اين نعمت كه به من ارزانى داشتى تا آخر عمرم هرگز پشتيبان مجرمين نمى شوم (17).

فرداى آن روز در شهر نگران مى گشت كه ناگهان همان شخص ديروزى را ديد كه داشت او را به يارى مى طلبيد و از دور صدايش مى زد موسى به او گفت: تو گمراهى آشكارى (18).

همين كه خواست دست به دشمن او و دشمن خودش بيازد مرد گفت: اى موسى مى خواهى مرا هم بكشى آن چنان كه ديروز كسى را كشتى، معلوم مى شود تو جز اين بنايى ندارى كه در زمين جبارى كنى و نمى خواهى از صلح جويان باشى (19).

و از آخر شهر (كه قصر فرعون در آنجا بود)

مردى دوان دوان بيامد و گفت: اى موسى درباريان مشورت مى كردند كه تو را بكشند بيرون شو كه من از خيرخواهان توام (20).

موسى نگران از شهر خارج شد و گفت: پروردگارا مرا از شر مردم ستمگر نجات ده (21).

بيان آيات [فصل دوم از داستان موسى (عليه السلام): حوادث بعد از بلوغ و بيرون رفتن از مصر به سوى مدين و ...]

اين آيات فصل دوم از داستان موسى (ع) را بيان مى كند، و در آن، قسمتى از حوادث را كه بعد از رسيدنش به حد بلوغ پيش آمده، و به بيرون شدنش از مصر و رفتنش به سوى مدين انجاميد، ذكر مى فرمايد.

" وَ دَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها ..."

ترديدى نيست در اينكه آن شهرى كه موسى بى خبر اهل آن وارد آن شد همان شهر مصر بوده، و تا آن روز داخل مصر نشده بود، چون نزد فرعون زندگى مى كرده، و از آن استفاده مى شود كه قصر فرعون در خارج شهر مصر بوده، و موسى از آن قصر بيرون شده، و بدون اطلاع مردم شهر به شهر وارد شده، مؤيد اين احتمال جمله" وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى است، كه در چند آيه بعد است، و مى رساند آن كسى كه به شهر آمد و به موسى (ع) اعلام خطر كرد كه درباريان دارند براى كشتنت مشورت مى كنند، از بيرون شهر آمد.

و منظور از هنگام غفلت مردم شهر، وقتى است كه مردم دكان ها و بازارها را تعطيل ______________________________________________________ صفحه ى 22

مى كردند، و به خانه ها مى رفتند، و خيابانها و كوچه ها خلوت مى شد، مانند هنگام ظهر و وسطهاى شب.

" فَوَجَدَ فِيها رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلانِ"- يعنى در

شهر دو مرد را ديد كه با يكديگر مخاصمه مى كردند و يكديگر را كتك مى زدند و خلاصه كلمه" اقتتال" در اينجا به معناى كشتن يكديگر نيست، بلكه به معناى زدن يكديگر است" هذا مِنْ شِيعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ" اين جمله حكايت حال است، كه واقعه را مجسم مى سازد، و بيان مى كند كه يكى از آن دو نفر اسرائيلى، و از پيروان دين موسى، و يكى ديگر قبطى و دشمنش بود، اما اينكه گفتيم يكى از آن دو پيرو دين موسى بوده جهتش اين است كه: آن روز بنى اسرائيل در دين منتسب به آباى خود ابراهيم و اسحاق و يعقوب (ع) بودند، هر چند كه از دين آن بزرگواران در آن روز جز اسم چيزى نمانده بود، و بنى اسرائيل رسما تظاهر به پرستش فرعون مى كردند، و اما اينكه گفتيم دومى قبطى و دشمن موسى بود، جهتش اين است كه آن روز قبطيان با بنى اسرائيل دشمنى مى كردند، و شاهد اينكه اين مرد دشمن، قبطى بوده اين است كه: قرآن كريم از موسى حكايت مى كند كه گفت:" وَ لَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخافُ أَنْ يَقْتُلُونِ" «1».

" فَاسْتَغاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ". كلمه" استغاثه" به معناى" استنصار" است، چون" غوث" به معناى نصرت است، و معناى جمله اين است كه: مرد اسرائيلى از موسى خواست تا او را عليه دشمنش كمك كند.

" فَوَكَزَهُ مُوسى فَقَضى عَلَيْهِ"- ضمير در" وكزه" و" عليه" به آن مرد قبطى و دشمن بر مى گردد. و كلمه" وكز"- به طورى كه راغب و ديگران گفته اند- به معناى طعن و دفع و زدن با تمامى كف دست مى باشد «2». و

كلمه" قضاء" به معناى حكم است، و اگر با حرف" على" متعدى شود، و گفته شود" قضى عليه" كنايه از اين است كه با مردنش از كارش فارغ شد و معناى جمله اين است كه: موسى (ع) آن دشمن را با تمام كف دست و مشت زد و يا دفع كرد و او هم مرد. از همين تعبير استفاده مى شود كه: قتل مزبور عمدى نبوده، زيرا اگر عمدى بود به جاى" وكزه" مى فرمود:" فقتله".

[مراد از اينكه موسى (عليه السلام) بعد از قتل (خطاى) مرد قبطى گفت:" هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ" و استغفار كرد]

" قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ"- لفظ" هذا" اشاره به آن كتك كارى است، كه در ميان آن دو مخاصم واقع شده، و منجر به مرگ آن قبطى شده بود، و اينكه آن را به نوعى نسبت به عمل شيطان نسبت داد، و صريحا نفرمود" اين عمل شيطانست" بلكه فرمود:

_______________

(1) و ايشان را بر من گناهى است مى ترسم مرا بكشند. سوره شعراء، آيه 14.

(2) مفردات راغب، ماده" وكز". ______________________________________________________ صفحه ى 23

" اين از عمل شيطانست"، و با در نظر گرفتن اينكه كلمه" من" ابتدايى است، و معناى جنس و يا منشا بودن را مى رساند، اين معنا را افاده مى كند كه: اين كتك كارى كه در ميان آن دو اتفاق افتاده بود، از جنس عملى است كه به شيطان نسبت داده مى شود، و يا از عمل شيطان ناشى مى گردد، چون شيطان است كه در ميان آن دو عداوت و دشمنى افكنده و به كتك كارى يكديگر وادارشان كرده است و كار بدانجا منجر شد كه موسى مداخله كرد.

و مرد قبطى به دست او كشته شد، و موسى دچار خطر و گرفتارى سختى گرديد. آرى موسى مى دانست كه اين جريان پنهان نمى ماند، و به زودى قبطيان عليه او مى شورند. و اشراف و درباريان و فرعون از او و از هر كسى كه در جريان مزبور مداخله داشته، شديدترين انتقام را خواهند گرفت.

اينجا بود كه متوجه شد در آن مشتى كه به آن مرد قبطى زد كه اين كار او را در معرض هلاكت قرار داد، اشتباه كرده و اين وقوع در اشتباه را به خدا نسبت نمى دهد، براى اينكه خداى تعالى جز به سوى حق و صواب راهنمايى نمى كند لذا حكم كرد به اينكه اين عمل منسوب به شيطان است.

و اين عمل (كشتن قبطى) هر چند نافرمانى موسى نسبت به خداى تعالى نبود، براى اينكه اولا خطاى بود نه عمدى، و ثانيا جنبه دفاع از مرد اسرائيلى داشت، و مرد كافر و ظالمى را از او دفع كرد، و ليكن در عين حال اين طور هم نبوده كه شيطان در آن هيچ مداخله اى نداشته باشد، چون شيطان همان طور كه از راه وسوسه آدمى را به گناه و نافرمانى خدا وا مى دارد، همچنين او را به هر كار مخالف صواب نيز وادار مى كند، كارى كه گناه نيست، ليكن انجامش مايه گرفتارى و مشقت است، هم چنان كه آدم و همسرش را از راه خوردن آن درخت ممنوع، گرفتار نمود، و كار آنان را به آنجا كشانيد كه از بهشت بيرون شوند.

پس در حقيقت جمله" هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ" اظهار انزجار موسى (ع) است از آنچه واقع شد كه آن دو نفر به جان

هم افتادند و او ناگزير به مداخله گرديد و كار به كشته شدن قبطى انجاميد و خلاصه، انزجار از اين گرفتارى سخت و ندامت از آن است، و اينكه فرمود:" إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ" اشاره است از آن جناب به اينكه اين كارى كه از او سرزد نوعى ضلالت است، كه به شيطان منسوب است، هر چند كه نافرمانى كه موجب مؤاخذه است نبود، بلكه صرفا اشتباه بود، ليكن همين اشتباه هم منسوب به خدا نيست. بلكه منسوب به شيطان است كه دشمن و گمراه كننده آشكار است، و اين واقعه كار اشتباه و از سوء تدبير او بود، كه او را به عاقبت وخيم مبتلا مى كرد، و به همين جهت وقتى فرعون به وى اعتراض ______________________________________________________ صفحه ى 24

كرد و گفت:" وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَ أَنْتَ مِنَ الْكافِرِينَ- تو همانى كه آن كار را كردى، و نعمت و خوبيهاى مرا در حق خودت كفران نمودى"، در پاسخ فرمود:" فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّينَ- من اگر آن كار را كردم، وقتى كردم كه از گمراهان بودم" «1».

" قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ" اين جمله اعترافى از آن جناب نزد پروردگارش است به اينكه: به نفس خود ستم كرده، چون نفس خود را به خطر انداخته بود، و از اين اعتراف برمى آيد كه درخواست كرده و گفته:" فَاغْفِرْ لِي" معنايش مغفرت مصطلح، و آمرزش گناه نيست، بلكه مراد از آن اين است كه: خدايا اثر اين عمل را خنثى كن، و مراد از عواقب وخيم آن خلاص گردان، و از شر فرعون و درباريانش نجات بده،

و اين معنا از آيه" وَ قَتَلْتَ نَفْساً فَنَجَّيْناكَ مِنَ الْغَمِّ" «2» به خوبى استفاده مى شود.

و اين اعتراف به ظلم، و درخواست مغفرت، نظير همان طلب مغفرتى است كه قرآن كريم از آدم و همسرش حكايت كرده. و فرموده:" قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ" «3».

[مفاد آيه:" قالَ رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ" و وجوهى كه در معناى آن گفته شده است

" قالَ رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ" بعضى «4» از مفسرين گفته اند:" حرف" باء" در جمله" بِما أَنْعَمْتَ" براى سببيت است، و معنايش اين است كه: پروردگارا به سبب آنچه بر من انعام كردى، اين عهد براى تو بر عهده من باشد كه هرگز ياور مجرمين نباشم، و بنا بر اين معنا، جمله مورد بحث عهدى است از آن جناب با خداى تعالى".

بعضى «5» ديگر گفته اند:" باء" در جمله مزبور براى قسم است، كه جواب آن حذف شده، و معناى آيه اين است كه: سوگند مى خورم به آن نعمت ها كه به من ارزانى داشتى، كه هر آينه توبه كنم، و يا امتناع بورزم از اينكه پشتيبان مجرمين باشم".

بعضى «6» ديگر گفته اند كه:" باء" براى قسم هست ولى قسم استعطافى است، و قسم _______________

(1) سوره شعراء، آيه 20.

(2) و كشتى مردى را و ما از اندوهت نجات داديم. سوره طه، آيه 40.

(3) گفتند پروردگارا ما به نفس خود ستم كرديم، و اگر تو ما را نيامرزى، و رحم نكنى، به طور مسلم از زيانكاران خواهيم بود. سوره اعراف، آيه 23.

(4) تفسير فخر رازى، ج 24، ص 234.

(5 و 6) روح

المعانى، ج 20، ص 55. ______________________________________________________ صفحه ى 25

استعطافى آن سوگندى است كه در انشاء واقع مى شود، مثل اينكه به كسى بگويى" باللَّه زرنى- تو را به خدا سراغم بيا"، و معناى آيه بنا بر اين احتمال اين مى شود، كه: پروردگارا تو را سوگند مى دهم كه بر من عطوفت كنى، و مرا حفظ فرمايى، تا در نتيجه پشتيبان مجرمين نباشم.

از ميان اين چند وجه، وجه اولى بهتر است، براى اينكه مراد از جمله" بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ"- بنا به گفته اين مفسرين- انعام خدا به وى است، يا به اين كه: او را در كودكى از شر فرعون حفظ كرد، و به مادرش برگردانيد، و يا به اين كه توبه اش را از قتل قبطى قبول نمود و او را بخشيد البته بنا بر اينكه از راه الهام يا خواب و امثال آن علم پيدا كرده باشد به اين كه خداى تعالى او را آمرزيده است و هر يك از اين دو احتمال باشد سوگند او سوگند به غير خداى تعالى بوده، و معناى كلامش اين مى شود كه: سوگند مى خورم به اينكه مرا حفظ كردى كه ... و يا سوگند مى خورم به اينكه مرا آمرزيدى كه ...، و اين قسم سوگند در كلام خداى تعالى سابقه ندارد، و هيچ معهود نيست كه از كسى حكايت كرده باشد، كه به غير خود او سوگند خورده باشد، به همين جهت است كه گفتيم وجه اول بهتر است، چون بنا بر وجه اول اصلا حرف (باء) براى سوگند نيست، تا اين اشكال متوجه شود." فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ"- بعضى «1» از مفسرين گفته اند:" مراد از" مجرم" آن كسى است كه غير

خودش را به جرم وادار سازد، و يا يارى او به جرم كشيده شود، مانند همان اسرائيلى كه مرد قبطى با او در افتاد، و يارى كردن موسى از وى، موسى را دچار دردسر و ارتكاب جرم ساخت پس در حقيقت در كلمه" مجرمين" در اين جمله، مجازى در نسبت به كار رفته، چون آن مرد اسرائيلى مجرم نبود بلكه سبب شد تا موسى مرتكب جرم شود".

بعضى «2» ديگر گفته اند:" مراد از" مجرمين" فرعون و قوم اوست، و معناى جمله اين است كه: سوگند مى خورم به انعامت بر من، كه توبه كنم، و ديگر با مصاحبت و ملازمت ياور و كمك كار فرعون و قومش نشوم، و ديگر- مانند سابق- نزدش نروم، و ملازمش نشوم، و خلاصه سياهى لشكرش نگردم".

مفسر ديگر اين وجه را رد كرده به اينكه:" اين وجه هيچ تناسبى با مقام ندارد".

اما آنچه حق مطلب است اين است كه: جمله" رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ" عهد و پيمانى است از سوى موسى كه ديگر هيچ مجرمى را در جرمش كمك _______________

(1 و 2) روح المعانى، ج 20، ص 55. ______________________________________________________ صفحه ى 26

نكند، تا شكر نعمتهايى را كه به وى ارزانى داشته به جا آورده باشد، و مراد از" نعمت"- با در نظر گرفتن اينكه قيدى به آن نزده- ولايت الهى است، زيرا جمله" فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ" «1»، شهادت مى دهد بر اينكه" الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ" عبارتند از: نبيين و صديقين و شهداء و صالحين.

و اين نامبردگان اهل صراط مستقيمند، كه به حكم آيه" اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ، صِراطَ الَّذِينَ

أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالِّينَ" «2»، از ضلالت و غضب خدا ايمنند و ترتب امتناع از يارى كردن مجرمين، بر انعام به اين معنا، ترتب روشنى است، كه هيچ خفايى در آن نيست.

از همين جا معلوم مى شود كه مراد از" مجرمين" امثال فرعون و درباريان اويند، نه امثال آن مرد اسرائيلى كه حضرت او را يارى كرد، چون نه يارى كردن موسى از اسرائيلى جرم بود و نه سيلى زدنش به قبطى، تا از آن اعمال توبه كند، و چگونه ممكن است مرتكب جرم شده باشد، با اينكه او از اهل صراط مستقيم است كه هرگز معصيت خداوند نمى كنند تا گمراه شوند و خداوند در قرآن تصريح كرده بر اينكه آن جناب از مخلصانى بوده، كه شيطان راهى به اغواى آنان ندارد، و فرموده:" إِنَّهُ كانَ مُخْلَصاً وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا" «3».

و نيز در همين چند آيه قبل تصريح كرد بر اينكه به او حكم و علم داد و او از نيكوكاران و از متقيان بود، و چنين كسى را هرگز تعصب فاميلى و يا غضب بيجا گمراه نمى كند. و او را به يارى مجرم در جرمش وانمى دارد.

و اگر قرآن كلمه" قال" را در حكايت كلام آن جناب سه مرتبه تكرار كرده و فرمود:

" قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ" و" قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي" و" قالَ رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ" براى اين است كه: سياق در اين سه جمله، مختلف است، چون در جمله اول حكم و قضاوت او را حكايت كرده و در جمله دوم استغفار و دعايش را. و در جمله سوم عهد و پيمانش را.

" فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ

خائِفاً يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ قالَ لَهُ مُوسى إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُبِينٌ".

كلمه" اصبح" را مقيد كرد به" فِي الْمَدِينَةِ" تا دلالت كند بر اينكه موسى (ع) بعد از آن جريان ديگر به سوى قصر فرعون (خانه اى كه تا آن روز از عمرش در

_______________

(1) سوره نساء، آيه 69.

(2) سوره فاتحه، آيه 7.

(3) سوره مريم، آيه 51. ______________________________________________________ صفحه ى 27

آنجا زندگى مى كرد)، برنگشت، و شب را در شهر مصر به سر برد. و كلمه" استصراخ" به معناى استغاثه به صداى بلند است، كه از" صراخ" به معناى صيحه و فرياد مشتق شده، و كلمه" غوايت" به معناى خطاى از راه راست و صواب است به خلاف" رشد" كه به معنى راه راست يافتن است.

و معناى آيه اين است كه: موسى آن شب را در شهر به صبح رسانيد،- و به كاخ فرعون برنگشت- و همه شب را با ترس و نگرانى بسربرد، و همين كه صبح شد، دوباره همان مردى كه ديروز او را به يارى خود طلبيد، با صداى بلند از او يارى خواست، كه اينك مرا از چنگال يك قبطى ديگر نجات بده، موسى از در توبيخ و سرزنش به او گفت: راستى كه تو آشكارا گمراه هستى، كه نمى خواهى راه رشد و صواب را پيش گيرى، و اين توبيخ بدين جهت بود كه او با مردمى دشمنى و مقاتله مى كرد كه از دشمنى و كتك كارى با آنان جز شر و فساد برنمى خاست.

" فَلَمَّا أَنْ أَرادَ أَنْ يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ لَهُما قالَ يا مُوسى أَ تُرِيدُ أَنْ تَقْتُلَنِي كَما قَتَلْتَ نَفْساً بِالْأَمْسِ ..."

بيشتر مفسرين «1» گفته اند:" ضمير (قال- گفت) به مرد اسرائيلى،

همان كسى كه موسى (ع) را به كمك مى طلبيد، برمى گردد، براى اينكه مرد اسرائيلى خيال كرده بود موسى با اين توبيخ و عتابش بنا دارد او را مانند قبطى ديروز به قتل برساند، لذا از خشم او بيمناك شد، و گفت: اى موسى آيا مى خواهى مرا بكشى، همان طور كه ديروز يك نفر را كشتى؟ از سخن او، قبطى طرف دعوايش فهميد كه قاتل قبطى ديروز موسى بوده، لذا به دربار فرعون برگشت، و جريان را به وى گزارش داد، فرعون و درباريانش به مشورت نشستند، و سر انجام تصميم بر قتل موسى گرفتند.

و اين تفسير به نظر ما نيز تفسير درستى است، براى اينكه سياق هم بدان شهادت مى دهد، ليكن بعضى ها آيه را چنين تفسير كرده اند كه:" گوينده اين سخن قبطى بوده، نه اسرائيلى" و ليكن اين تفسير قابل اعتناء نيست، و معناى بقيه الفاظ آيه روشن است.

و در اينكه فرمود:" أَنْ يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ لَهُما" تعريضى است به تورات موجود در عصر نزول قرآن، چون در آن تورات آمده كه دو طرف مخاصمه در آن روز اسرائيلى بوده اند اين جمله مى فرمايد كه نه، موسى خواست خشم بگيرد، بر كسى كه هم دشمن مرد اسرائيلى بود و

_______________

(1) روح المعانى، ج 20، ص 57. ______________________________________________________ صفحه ى 28

هم دشمن خودش، پس هر دو اسرائيلى نبوده اند و نيز اين جمله تاييد مى كند كه گوينده جمله" اى موسى مى خواهى چنين و چنان كنى" اسرائيلى بوده، نه قبطى، براى اينكه سياق اين جمله سياق ملامت و شكايت است.

" وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى قالَ يا مُوسى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ ..."

كلمه" ياتمرون" از مصدر" ائتمار"

مشتق است، كه به معناى مشورت و خيرخواهى، و ضد خيانت است. و ظاهرا جمله" مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ" قيد است براى جمله" جاء".

و ظاهر آيه اين است كه: اين ائتمار و مشورت در حضور فرعون و به دستور او صورت گرفته، و اين مردى كه آمد و به موسى خبر داد كه تصميم گرفته اند تو را بكشند، از همان مجلس آمده، و قصر فرعون در اقصى و بيرون شهر مصر بوده، موسى را از تصميم خطرناك آنان خبردار كرد، و اشاره كرد كه از شهر بيرون شود.

اين استيناسى كه از آيه مورد بحث كرديم، نظريه سابق را كه گفتيم قصر فرعون و محل سكونتش بيرون شهر بوده، تاييد مى كند و معناى آيه روشن است.

" فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً يَتَرَقَّبُ قالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ" پس از شهر بيرون شد، در حالى كه ترسان و نگران پشت سر بود، گفت پروردگارا مرا از شر مردم ستمكار نجات بده. و در اين تاييدى است بر اين كه حضرت موسى آن عملش را كه به خطا مرد قبطى را كشت، براى خويش جرم نمى دانست.

بحث روايتى [(چند روايت در باره آمدن موسى (عليه السلام) به مصر و كشتن مرد قبطى به خطا و اينكه گفت:" هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ ..." و" رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي")]

در تفسير قمى مى گويد: موسى هم چنان نزد فرعون با ناز و نعمت زندگى مى كرد، تا به حد بلوغ و مردى رسيد، و موسى (ع) در اين مدت با فرعون گفتگو از توحيد مى كرد، و فرعون سخت او را از اين سخنها بازمى داشت، تا آنكه تصميم گرفت او را از بين ببرد، موسى

ناگزير از كاخ او بيرون گشته، و وارد شهر شد، در شهر دو نفر را ديد كه يكديگر را كتك مى زدند، يكى در دين موسى بود، و ديگرى در دين فرعون، آن مردى كه در دين موسى بود موسى را به كمك طلبيد، موسى (ع) او را كمك كرد، و دشمنش را سيلى زد، ولى همين سيلى به زندگى او خاتمه داد، ناگزير موسى در شهر متوارى شد. ______________________________________________________ صفحه ى 29

همين كه فرداى آن روز شد، دوباره مرد ديروزى را ديد كه گرفتار مردى قبطى شده، و او را محكم گرفته، آن مرد دست به دامن موسى شد، قبطى وقتى موسى را ديد به او گفت:

آيا مى خواهى مرا هم بكشى همان طور كه ديروز يك نفر را كشتى، ناگزير اسرائيلى را رها كرده و پا به فرار گذاشت «1».

و در كتاب عيون الاخبار به سند خود از على بن محمد بن جهم روايت كرده كه گفت: من در مجلس مامون حضور يافتم، وقتى كه امام رضا (ع) هم نزد او بود، مامون به آن جناب عرضه داشت: يا بن رسول اللَّه آيا اعتقاد تو آن نيست كه انبياء معصوم از گناهند؟ فرمود: بلى، عرضه داشت پس بگو ببينم معناى آيه" فَوَكَزَهُ مُوسى فَقَضى عَلَيْهِ قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ" چيست؟ فرمود: موسى (ع) وارد يكى از شهرهاى فرعون شد، هنگامى وارد شد كه مردم از ورودش غافل بودند، يعنى بين مغرب و عشا بود، و در همان موقع دو نفر را ديد كه يكديگر را مى زدند، يكى از پيروانش، و يكى از دشمنانش، دشمن را به حكم خداى تعالى دفع كرد، و لطمه اى به او

زد، كه منجر به مرگش شد، با خود گفت: اين از عمل شيطان بود، يعنى اين نزاع كه بين اين دو نفر درگرفت نقشه شيطان بود، نه اينكه كشتن من از عمل شيطان بود،" إنه"، يعنى شيطان دشمنى گمراه كننده و آشكار است.

مامون گفت: بنا بر اين پس چه معنا دارد كه موسى بگويد:" رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي- پروردگارا من به خود ستم كردم مرا بيامرز"؟

امام فرمود: معنايش اين است كه: پروردگارا من خود را در غير آن موقعيتى كه بايد قرار دادم، كه وارد اين شهر شدم،" فَاغْفِرْ لِي" يعنى پس مرا از دشمنانت پنهان كن، (چون غفران به معناى پوشاندن است) تا به من دست نيابند، و مرا به قتل نرسانند، خدا هم" فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ- او را از چشم دشمنان پوشانيد، كه او پوشاننده رحيم است. موسى گفت:" رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ" خدايا به پاس اين نعمت و نيرو كه با يك سيلى يكى از دشمنان را از پا درآوردم و به شكرانه آن تا زنده ام، پشتيبان مجرمين نخواهم شد، بلكه با اين نيرو همواره به مجاهدت و مبارزه ايشان برمى خيزم تا تو راضى گردى.

" فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خائِفاً يَتَرَقَّبُ"- آن شب را موسى با ترس و نگرانى به صبح رسانيد،" فَإِذَا الَّذِي اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ" كه ناگهان همان مرد ديروزى باز او را به كمك طلبيد، و دست به دامنش شد، موسى گفت: تو براستى مردى گمراه آشكارى، ديروز با

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 137. ______________________________________________________ صفحه ى 30

مردى دعوا كردى، امروز با اين مرد دعوا مى كنى، سوگند كه تو را ادب خواهم كرد، و خواست

تا بر او خشم بگيرد، همين كه با خشم به سوى او كه از پيروان او و دشمن قبطى امروز و قبطى ديروز بود رفت، گفت: اى موسى آيا مى خواهى مرا بكشى هم چنان كه ديروز يك نفر را كشتى؟ تو به نظرم به غير اين منظورى ندارى كه در زمين جبارى باشى، و تو نمى خواهى اصلاح جو بوده باشى. مامون از اين بيان لذت برد و گفت: خدا تو را از جانب انبيايش جزاى خير دهد اى ابا الحسن «1».

_______________

(1) عيون الاخبار، ج 1، ص 198.

ترجمه آيات و چون موسى متوجه جانب مدين شد گفت اميدوارم كه پروردگارم مرا به راه مستقيم و راست هدايت كند (22).

و چون به آب مدين رسيد مردمى را ديد كه از چاه آب مى كشند و در طرف ديگر دور از مردم دو نفر

______________________________________________________ صفحه ى 32

زن را ديد كه گوسفندان را از اينكه مخلوط با ساير گوسفندان شوند جلوگيرى مى كردند، موسى پرسيد چرا ايستاده ايد؟ گفتند: ما آب نمى كشيم تا آنكه چوپانها گوسفندان خود را ببرند، و پدر ما پيرى سالخورده است (23).

موسى گوسفندان ايشان را آب داده سپس به طرف سايه بازگشت و گفت: پروردگارا من به آنچه از خير بر من نازل كنى محتاجم (24).

چيزى نگذشت كه يكى از آن دو زن كه با حالت شرمگين راه مى رفت به سوى موسى آمد و گفت پدرم تو را مى خواند تا پاداش آب دادنت را بدهد، همين كه موسى نزد پير مرد آمد و داستان خود را به او گفت، پير مرد گفت: ديگر مترس كه از مردم ستمگر نجات يافتى (25).

يكى از آن دو زن به پدر خود گفت چه

خوب است او را اجير كنى كه بهترين اجير آن كس است كه هم نيرومند باشد و هم امين (26).

پير مرد به موسى گفت مى خواهم يكى از اين دو دخترم را به همسريت درآورم در برابر اينكه هشت سال اجيرم شوى، البته اگر ده سال كار كنى خودت كرده اى و آن دو سال جزو قرارداد ما نيست، و من نمى خواهم بر تو سخت بگيرم و به زودى مرا خواهى يافت ان شاء اللَّه از صالحان (27).

موسى گفت اين قرارداد بين تو و خودم را قبول دارم، هر يك از دو مدت هشت سال و ده سال را كه خواستم انجام مى دهم و تو حق اعتراض نداشته باشى و خدا بر آنچه مى گوييم وكيل است (28).

بيان آيات [بيان آيات مربوط به فصل سوم داستان موسى: بيرون شدن از مصر به سوى مدين و ملاقات با شعيب (عليه السلام) و ازدواج با دختر او]

اين آيات فصل سوم از داستان موسى (ع) است، در اين داستان بيرون شدنش از مصر به طرف مدين را آورده كه بعد از كشتن قبطى از ترس فرعون رهسپار آنجا شد، و در آنجا با دختر پير مردى كهن سال ازدواج كرد، و در قرآن كريم نام آن پير مرد نيامده، ليكن در روايات امامان اهل بيت (ع) و پاره اى از روايات اهل سنت آمده كه او شعيب، پيغمبر مدين بوده.

" وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْيَنَ قالَ عَسى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَواءَ السَّبِيلِ" در مجمع البيان آمده كه كلمه" تلقاء" به معناى برابر و مقابل هر چيز است، و نيز گفته مى شود: فلانى اين كار را از تلقاء خود كرد، يعنى از قبل

خود و به داعى نفس خود كرد، و كلمه" سَواءَ السَّبِيلِ" به معناى وسط راه، و يا راه وسط است «1».

_______________

(1) مجمع البيان، ج 7، ص 246. ______________________________________________________ صفحه ى 33

و كلمه" مدين"- به طورى كه در كتاب مراصد الاطلاع آمده- نام شهرى بوده كه شعيب در آنجا مى زيسته، و اين شهرى بوده در كنار درياى" قلزم" روبروى" تبوك" كه از تبوك تا آنجا شش منزل مسافت بوده، و از تبوك بزرگتر، چاهى هم كه گوسفندان شعيب از آن آب داده مى شد در همانجا بوده «1» و بعضى «2» ديگر گفته اند:" اين شهر در هشت منزلى مصر بوده، و از قلمرو حكومت فرعون خارج بوده، و به همين جهت موسى (ع) متوجه آنجا شده است".

و معناى آيه اين است كه: وقتى موسى (ع) بعد از بيرون شدن از مصر متوجه مدين شد، گفت: از پروردگارم اميدوارم كه مرا به راه وسط هدايت كند، و دچار انحراف از آن و ميل به غير آن، نگشته و گمراه نشوم.

از سياق- به طورى كه ملاحظه مى فرماييد- برمى آيد كه آن جناب قصد مدين را داشته، ولى راه را بلد نبوده، از پروردگارش اميد داشته كه او را به راه مدين هدايت كند.

" وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ ..."

كلمه" تذودان" تثنيه" تذود" است و آن مضارع است از ماده" ذود"، كه به معناى حبس و منع است، و مراد از آن، اين است كه: آن دو زن گوسفندان خود را از اينكه به طرف آب بروند، و يا از اينكه با گوسفندان مردم مخلوط شوند، جلوگيرى مى كردند، هم چنان كه مراد از كلمه" يسقون" آب

دادن به گوسفندان و چهارپايان است و كلمه" رعاء" به معناى چوپان است، كه كارش چرانيدن گوسفندان مى باشد.

و معناى آيه اين است كه: وقتى موسى به آب" مدين" رسيد، در آنجا جماعتى از مردم را ديد كه داشتند گوسفندان خود را آب مى دادند، و در نزديكى آنها دو نفر زن را ديد كه گوسفندان خود را از اينكه به طرف آب بروند، جلوگيرى مى كردند، موسى از راه استفسار و از اينكه چرا نمى گذارند گوسفندان به طرف آب بيايند و از اينكه چرا مردى همپاى گوسفندان نيست، پرسش كرد، و گفت:" ما خَطْبُكُما"؟ چه مى كنيد؟ گفتند: ما گوسفندان خود را آب نمى دهيم تا آنكه چوپانها از آب دادن گوسفندان خود فارغ شوند، يعنى ما عادتمان اين طور است، و پدرمان پير مردى سالخورده است، او نمى تواند خودش متصدى آب دادن به گوسفندان باشد، و لذا ما اين كار را مى كنيم.

_______________

(1) مراصد الاطلاع (المرصد) ص 362.

(2) مجمع البيان، ج 7، ص 247. ______________________________________________________ صفحه ى 34

[موسى (عليه السلام) در اعمال خود مراقبت شديد داشته و فقط رضاى خدا را در نظر داشته است

" فَسَقى لَهُما ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ" موسى (ع) از گفتار آن دو دختر فهميد كه واپس شدن آن دو از آب دادن گوسفندان، هم به خاطر نوعى تعفف و تحجب آن دو است و هم به خاطر ستم مردم به آن دو لذا پيش رفت و براى آنان آب كشيد، و گوسفندان ايشان را سيراب كرد.

" ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ"- يعنى پس از آب دادن گوسفندان

برگشت به طرف سايه، تا استراحت كند، چون حرارت هوا بسيار زياد بود، آن گاه گفت:" پروردگارا من به آنچه از خير به سويم نازل كرده اى محتاجم" و بيشتر مفسرين اين دعا را حمل بر درخواست طعام كرده اند، تا سد جوعش شود، بنا بر اين بهتر آن است كه بگوييم مراد از" ما" در جمله" لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ". نيروى بدنى است، كه بتواند با آن اعمال صالح و كارهايى كه موجب رضاى خداست انجام دهد، مانند دفاع از اسرائيلى، و فرار از فرعون به قصد مدين، و آب دادن به گوسفندان شعيب، و" لام" بر سر كلمه" ما" به معناى" الى" است.

و اين اظهار فقر و احتياج به نيرويى كه خدا آن را به وى نازل كرده و به افاضه خودش به وى داده، كنايه است از اظهار فقر به طعامى كه آن نيروى نازله و آن موهبت را باقى نگهدارد.

از اين بيان روشن مى شود كه موسى (ع) در اعمال خود مراقبت شديدى داشته، كه هيچ عملى انجام نمى داده، و حتى اراده اش را هم نمى كرده، مگر براى رضاى پروردگارش، و به منظور جهاد در راه او، حتى اعمال طبيعى اش را هم به اين منظور انجام مى داده، غذا را به اين منظور مى خورده كه براى جهاد، و تحصيل رضاى خدا نيرو داشته باشد.

و اين نكته از سراپاى داستان او به چشم مى خورد، چون بعد از زدن قبطى بلافاصله از اينكه نيرويش صرف يارى مظلوم و كشتن ظالمى شده، به عنوان شكرگزارى فرموده:" رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ" و نيز وقتى كه از مصر بيرون آمد از در انزجار از ستم و ستمكار گفت:"

رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ" و نيز وقتى كه به راه افتاد از شدت علاقه به راه حق، و ترس از انحراف از آن راه، اظهار اميدوارى كرد كه:" عَسى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَواءَ السَّبِيلِ" و باز وقتى كه گوسفندان شعيب را آب داد، و به طرف سايه رفت از در مسرت از اينكه نيرويى كه خدا به او داده، صرف در راه رضاى خدا شده، و دريغ از اينكه اين نيرو را از كف بدهد، و نخوردن غذا آن را سست كند، گفت:" رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ"، و نيز وقتى كه خود را اجير شعيب (ع) كرد و دختر او را به عقد درآورد، ______________________________________________________ صفحه ى 35

گفت:" وَ اللَّهُ عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ خدا بر آنچه در اين قرارداد مى گوييم وكيل است".

و اينكه بعضى از مفسرين" لام" در كلمه" لما" را لام تعليل گرفته اند، و نيز اينكه بعضى گفته اند: مراد از كلمه" خير" خير دينى، يعنى نجات از ستمكاران است، بعيد است و سياق، آن را افاده نمى كند." فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِي عَلَى اسْتِحْياءٍ ..."

ضمير در" احديهما- يكى از آن دو" به كلمه" امرأتين" برمى گردد، و اگر كلمه" استحياء" را نكره، بدون الف و لام- آورد، براى رساندن عظمت آن حالت است، و مراد از اينكه راه رفتنش بر" استحياء" بوده، اين است كه: عفت و نجابت از طرز راه رفتنش پيدا بود، و حرف" ما" در جمله" لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ ما سَقَيْتَ لَنا" مصدريه است، و به جمله چنين معنا مى دهد كه: پدر ما تو را مى خواند تا به تو جزاى آب دادنت به گوسفندان ما را بدهد.

جمله" فَلَمَّا جاءَهُ وَ

قَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قالَ لا تَخَفْ ..."، اشاره دارد به اينكه شعيب در برخورد با موسى (ع) نخست احوال او را پرسيده، و سپس موسى (ع) داستان خود را بدو گفت، و شعيب به او تسكين نفس داد به اين كه از شر آنان نجات يافته، چون فرعونيان بر مدين تسلطى نداشتند.

در اين جا استجابت خداوند از آن سه دعايى را كه قبلا موسى (ع) كرده بود، كامل شده، چون يكى از درخواستهايش اين بود كه خدا او را از مصر و از شر مردم ستمگر نجاتش دهد، كه شعيب در اين آيه به وى مژده داد كه نجات يافتى، دوم از درخواستهايش اين بود كه اميدوار بود خدا به" سَواءَ السَّبِيلِ" راهنمايى اش كند، كه اين خود به منزله دعايى بود، و وارد" مدين" شد درخواست سومش رزق بود، كه در اينجا شعيب او را دعوت كرد كه مزد آب كشيدنش را به او بدهد، و علاوه بر اين خداوند رزق ده سال او را تامين كرد، و همسرى به او داد، كه مايه سكونت و آرامش خاطرش باشد.

" قالَتْ إِحْداهُما يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ" اينكه" استيجار" را بدون قيد ذكر فرموده، اين معنا را مى فهماند كه مراد اين بوده كه موسى (ع) اجير او شود، در همه حوائج او، و خلاصه قائم مقام خود شعيب باشد، در همه كارهايش، هر چند كه به اقتضاى مقام تنها مساله چراندن گوسفندان به نظر بيايد.

جمله" إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ ..." در مقام تعليل براى جمله" استاجره" است، و اين از باب به كار بردن سبب در جاى مسبب است، و تقدير آيه

چنين است:" يا ابت استاجره لانه قوى امين، و خير من استاجرت هو القوى الامين- اى پدر او را اجير كن كه مردى نيرومند و ______________________________________________________ صفحه ى 36

امين است، و معلوم است كه بهترين اجير آن كسى است كه قوى و امين باشد".

و از اينكه دختر شعيب موسى (ع) را قوى و امين معرفى كرد، فهميده مى شود كه آن دختر از نحوه عمل موسى (ع) در آب دادن گوسفندان طرز كارى ديده كه فهميده او مردى نيرومند است، و همچنين از عفتى كه آن جناب در گفتگوى با آن دو دختر از خود نشان داد، و از اينكه غيرتش تحريك شد، و گوسفندان آنان را آب داد، و نيز از طرز به راه افتادن او تا خانه پدرش شعيب چيزهايى ديده كه به عفت و امانت او پى برده است.

از اينجا معلوم مى شود كه: گوينده جمله" يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ ..." همان دخترى بوده كه به دستور پدرش رفت و موسى (ع) را به خانه دعوت كرد، هم چنان كه روايات امامان اهل بيت (ع) و نيز نظريه جمعى از مفسرين همين را مى گويد.

" قالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنْكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هاتَيْنِ عَلى أَنْ تَأْجُرَنِي ثَمانِيَ حِجَجٍ ..."

در اين آيه شعيب (ع) پيشنهادى به موسى (ع) مى كند، و آن اينكه خود را براى هشت و يا ده سال اجير او كند، در مقابل او هم يكى از دو دختر خود را به همسرى به عقد وى درآورد، البته اين قرارداد عقد قطعى نبوده، به شهادت اينكه شعيب (ع) معين نكرده كه كدام يك از آن دو همسر وى باشند.

و از جمله" إِحْدَى ابْنَتَيَّ هاتَيْنِ- يكى از

اين دو دخترم" برمى آيد كه دختران در آن هنگام حاضر بوده اند، و معناى جمله" عَلى أَنْ تَأْجُرَنِي ثَمانِيَ حِجَجٍ" اين است كه:

مى خواهم يكى از اين دو دخترم را به نكاحت درآورم، در مقابل اينكه تو هم خودت را اجير كنى براى من در مدت هشت سال، و كلمه" حجج" جمع حجة است، كه مراد از آن يك سال است، و اينكه سال را حجه خواند به اين عنايت است كه در هر سال يك بار حج بيت الحرام انجام مى شود.

و از همين جا روشن مى گردد كه مساله حج خانه خدا جزو شريعت ابراهيم (ع) بوده، و در نزد مردم آن دوره نيز معمول بوده است.

" فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْراً فَمِنْ عِنْدِكَ"- يعنى اگر اين هشت سال را به اختيار خودت به ده سال رساندى، كارى است كه خودت زايد بر قرارداد كرده اى، بدون اينكه ملزم بدان باشى.

" وَ ما أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ"- شعيب (ع) در اين جمله خبر مى دهد از نحوه كارى كه از او مى خواهد، و مى فرمايد كه من مخدومى صالح هستم، و نمى خواهم تو در خدمتگزارى من خود را به زحمت و مشقت اندازى. ______________________________________________________ صفحه ى 37

" سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ"- يعنى من از صالحين هستم، و ان شاء اللَّه تو هم اين معنا را در من خواهى يافت، پس استثناء (ان شاء اللَّه) مربوط به صلاحيت او فى نفسه نيست، بلكه متعلق است به دريافت موسى.

" قالَ ذلِكَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَيَّ وَ اللَّهُ عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ" ضمير در" قال" به موسى (ع) برمى گردد، موسى در پاسخ شعيب (ع) گفت:" ذلِكَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ"

يعنى اين قرارداد كه گفتى و شرطها كه كردى، و اين معاهده كه پيشنهاد نمودى ثابت باشد بين من و تو، نه من مخالفت آن كنم، و نه تو." أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَيَّ" اين جمله بيان آن دو مدتى است كه در كلام شعيب آمده و معين نشده بود، بلكه به طور مردد گفت: اگر ده سال تمامش كنى خودت كرده اى، و معناى جمله مورد بحث اين است كه: من خود اختيار دارم كه هر يك از اين دو مدت را بخواهم برگزينم، خلاصه اين اختيار واگذار به من است، اگر تنها هشت سال خدمت كردم، تو حق ندارى مرا به بيشتر از آن ملزم كنى، و اگر ده سال را برگزيدم باز هم نمى توانى مرا از آن دو سال اضافى منع كنى.

" وَ اللَّهُ عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ"- خدا را در آنچه بين خود شرط و پيمان بستند، وكيل مى گيرد، كه به طور ضمنى او را گواه هم گرفته، تا در صورت تخلف و اختلاف حكم و داورى بين آن دو با او باشد، و به همين جهت نگفت خدا شاهد باشد، بلكه گفت وكيل باشد، براى اينكه شهادت و داورى هميشه با خدا هست، احتياج به شاهد گرفتن كسى ندارد، و اما وكيل شدنش وقتى است كه كسى او را وكيل خود بگيرد مانند يعقوب كه وقتى مى خواست از فرزندانش ميثاق بگيرد كه يوسف را به او برگردانند- بنا به حكايت قرآن كريم در آيه" فَلَمَّا آتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قالَ"- گفت:" اللَّهُ عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ- خداوند بر آنچه مى گويم وكيل است" «1»

بحث روايتى [رواياتى در ذيل آيات راجع به داستان ورود

موسى (عليه السلام) به مدين و ملاقات با شعيب (عليه السلام) و ...]

در كتاب كمال الدين «2» به سندى كه وى به سدير صيرفى دارد، از او از امام صادق _______________

(1) سوره يوسف، آيه 66.

(2) كمال الدين و تمام النعمة، ص 150. ______________________________________________________ صفحه ى 38

(ع) روايت كرده كه در حديثى طولانى فرمود: مردى از اقصاى شهر دوان دوان آمد، و گفت: اى موسى درباريان در مشورتند كه تو را به قتل برسانند، پس بى درنگ بيرون شو، كه من از خيرخواهان توام، پس موسى ترسناك و انديشناك از مصر بيرون شد، و بدون اينكه مركبى و حيوانى و خادمى با خود بردارد، پستى ها و بلنديهاى زمين را پشت سر گذاشت، تا به سرزمين مدين رسيد، در آنجا به درختى رسيد، و ديد كه در زير آن، چاهى است، و مردمى پيرامون چاه هستند، و آب مى كشند، و دو دختر ضعيف هم ديد كه با خود رمه اى گوسفند دارند، پرسيد شما چرا ايستاده ايد؟ گفتند، پدر ما پيرى سالخورده است و ما دو دختر ناتوانيم، نمى توانيم با اين مردان بر سر نوبت در بيفتيم، منتظريم تا آنان از آب كشيدن فارغ شوند، ما مشغول شويم. موسى دلش به حال آن دو دختر بسوخت، پس دلو را از آنان گرفت و به آن دو گفت گوسفندانتان را نزديك بياوريد، پس همه آنها را سيراب كرد، دختران همان صبح زود كه آمده بودند، برگشتند، در حالى كه هنوز مردان برنگشته بودند.

موسى سپس به زير درخت رفت، و در آنجا نشست، و گفت: پروردگارا من بدانچه كه به من از خير نازل كرده اى محتاجم. و روايت كرده كه: اين را

وقتى گفت كه حتى به نيم دانه خرما هم محتاج بود، از سوى ديگر وقتى دختران نزد پدر برگشتند از آن دو پرسيد امروز چطور به اين زودى برگشتيد؟ گفتند بر سر چاه مردى صالح ديديم، كه دلش به حال ما سوخت، و برايمان آب كشيد، پدر به يكى از دختران خود گفت، برو آن مرد را نزد من آور، يكى از آن دو دختر با حالت شرم و حيا نزد آن جناب آمد، گفت پدرم تو را مى خواند تا مزد آب كشيدن تو را به تو بدهد.

روايت كرده كه: موسى به دختر گفت راه را به من نشان بده، خودت از پشت سرم بيا، براى اينكه ما دودمان يعقوب به پشت زنان نگاه نمى كنيم، پس وقتى نزد شعيب آمد و ماجراى خود را بدو گفت شعيب گفت مترس كه از شر مردم ستمكار نجات يافتى.

آن گاه گفت: من مى خواهم يكى از اين دو دختر را به عقد تو درآورم، به شرط اينكه تو هم هشت سال، خودت را اجير من كنى، اگر اين مدت را به ده سال رساندى اختيار با خود تو است پس روايت فرموده كه: موسى همان ده سال را خدمت كرد، چون انبياء همواره طرف فضل و تماميت را اختيار مى كنند.

مؤلف: در اين معنا روايتى نيز در تفسير قمى آمده «1».

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 139. ______________________________________________________ صفحه ى 39

و در كافى از على بن ابراهيم از پدرش از ابن ابى عمير از شخصى كه نامش را برد، از امام صادق (ع) روايت كرده كه در ذيل حكايت كلام موسى كه گفت:" رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ"