شور حسینی مرا بر آن داشت که فرصت را غنیمت شمرده و خوف فوت هم مؤیّد رسوخ عزیمت گردید تا در مراثی آنحضرت چنانچه بزبان عربی گفته ام بزبان فارسی نیز ابیاتی از اثر طبع خود بیادگار گذارم.

تا هم مرا بدینخدمت فضیلتی باشد شاید این فضیلت مرا وسیلۀ شود که بأو امتثال امر حقّ سبحانه و تعالی نموده باشم که فرموده است - یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ابتغوا الیه الوسیله و جاهدوا فی سبیله لعلّکم تفلحون - امید که این وسیله مرا نافع شود - یوم لا ینفع مال و لا بنون الاّ من اتی اللّه بقلب سلیم

و هم بدین مراتب مراتب اخلاص مودّت خود را نسبت بخاندان عصمت و طهارت که حقّ فرموده - قل لا اسئلکم علیه اجرا الاّ المودّه فی القربی - از مقام خفا و ستار هویدا و آشکار و صدق صفای باطن را بظاهر نیز قرین تصدیق و اقرار سازم.

و هم خود را در زمرۀ ذاکرین و نام خود را در دفتر مرثیه گویان اهل بیت ؟؟؟ ثبت و مشمول (لکلّ بیت بیت فی الجنّه) گردانیده باشم.

و هم تا بحدّی قطع حجّت از اشخاص بی سماجت و رفع عذر و حاجت از ذوات بی لجاجت شده باشد تا در هنگام اعتراض و قدح بر اشعاریکه خارج از مقام ادب یا از غیر اهل مذهب است نگویند - فأت بایه ان کنت من الصّادقین - و تا نگویند - انّ بیوتنا عوره و ما هی بعوره - و تا نگویند چنانچه گفتند - و اذا لم تاتهم بایه قالوا لو لا اجتبیتها - و امثال این اعذار غیر موجّهه که در قرآن بسیار است که از اشخاص نقل و حکایت کرده.

دامنۀ عذر بحدّ توسعه پیدا کرده که از قضیّۀ ارزن پهن کردن بر ریسمان یا سیاه بودن خر ملاّ نصر الدّین که جزو فکاهیّات است بالا زده تا بحدّیکه خدا حکایت میفرماید

ص: 2

دربارۀ قرآن چون عذر دیگر نداشتند گفتند - لو لا انزل علیه القران جمله واحده - و گفتند - لو لا نزّل هذا القران علی رجل من القریتین عظیم.

نعوذ باللّه اگر مبنای عذر بر لجاجت نه بر رفع حاجت باشد چه در این صورت هیچ حجّت فایده نبخشد چنانچه فرموده - و ان یرو اکلّ ایه لا یؤمنوا بها و ان یروا سبیل الرّشد لا یتّخذوه سبیلا و ان یروا سبیل الغیّ یتّخذوه سبیلا -

باز هم نعوذ باللّه از آنچه در بعضی دیده میشود که براستی احتجاج آنان نه از روی احتیاج بلکه از روی عناد و لجاج است بلکه قضیّۀ - اجعل لنا الها کما لهم الهه - است و قضیّۀ - و ما نحن بتارکی الهتنا عن قولک - است و قضیّۀ - اصلوتک تامرک ان نترک ما یعبد اباؤنا - است

جدّیّت این دسته بیشتر باعث تقویت جهالت و پیروی ضلالت آن دستۀ دیگر شده است - ان یتبّعون الاّ الظّنّ و ما تهوی الأنفس

هیهات هیهات اگر بنا بر لجاج نیست هر ذی شعوری داند که اینگونه احتیاج مثبت عذر و مقوّم احتجاج نیست زیرا که چه داعی و چه حاجت ملزمه و چه ضرورت و چه الزامی از شرع بر گفتن شعر و خواندن وی هست تا برسد بگفتن و خواندن هر ناروائی از هر بی پروائی یا هر بی سرو پائی بلکه مطلب بحدّی واضح است که ضرب المثل شده گویند چرا شعر بگوئی که در قافیه اش بمانی

ای عزیز من مجوّز شرعی از برای خواندن هر شعر و گفتن هر شعر نیست صرف احتیاج منبر بشعر عذر نمیشود یا نبودن شعر دیگر بهتر یا شعر دیگر از اهل، مجوّز خواندن شعر ناحقّ یا شعر نااهل که باعث ترویج او شود نمیشود.

امّا اوّل برای آنکه منبر شرعی و روضه خواندن موقوف بشعر نیست و ملازمه هم با شعر ندارد نه عقلا و نه شرعا و نه عرفا و اگر کسی بگوید که بدون شعر نمیشود ما خواهیم گفت ما کردیم و شد

ص: 3

بلی نهایت آنکه شعر زینتی است برای بمنبر نه آنکه منبرموقوف به شعر است در اینصورت خواهیم گفت زینت خوب است بشرط آنکه بزینت مباح باشد. و از اینجا استکه ذاکرین نهی میکنند مردم را از بعضی آرایشهای سر و صورت و لباس و انگشتر طلا و مساجد را از بعضی آرایشها و محافل و هیئت ها را از بعضی امور و امتعه را از بعضی عکسهای تبلیغاتی با آنکه مستند و مستمسک همه در کلّیّۀ این امور تطبیق کلّی زینت است بر مورد. و مستند ذاکرین در دفع آنها آنست که زینت باید بدستور شرع باشد و نهی از او نشده باشد ما هم میگوئیم که آنچه را بدیگران میگوئید شما هم در تزیین منبر خود به اشعار بلکه به نثر نیز رعایت فرمائید تا چنان نباشد که عیسی بن مریم بحواریّین فرمود ای بندگان بدپوشنه را در چشم دیگران می بینید و سوزنیرا در چشم خود نمی بینید. و امّا دوّم برای آنکه بر فرض اینکه شعر دیگر یافت نشود نبودن شعر صحیح باز موجب خواندن ناصحیح نیست زیرا که اصلش لزومی ندارد، مثل این مثل آنست که کسی بگوید من که بسینمای فلان میروم که آراسته بأنواع فجور است برای آنست که سینمای دیگری بهتر نیست یا آنکه علمآء سینما نساخته اند یا سینمای اهل حقّ نیست که بسینمای اهل ناحق میروم.

جواب او این است که علمآء و اهل حق سینما را حقّ ندانسته و جزو ضروریّات نشمرده تا سینما بسازند که شما بدانجا نروی بنا نیست که هرچه را مردم هوا کنند علمآء بزودی هواس نفس آنانرا تهیّه نمایند تا مردم دست حجت نزد اجانب دراز نکنند(1).

ای برادر عزیز اینها عذر نمی شود نزد خدا برای شعرهای لغویّات و لهویات و جعلیّات و جهلیّات و غزلیّات و کذبیّات. باید فکر آن کرد که بین خود و خد عذر موجّهی داشته باشیم.

و باید دانست که خواندن اشعار ناهلان یعنی کسانیکه از مسلک و طریقه ما خارجند در صورت صحّت باز خالی از شبهه نیست. زیرا که جواز خواندن صحیح آنها را تمثّلا یا از جهت پند مال.

ص: 4

غایت صحیح دیگر موقوف بفرض اتفّاق است که مستلزم ترویج آنها نباشد. نه بأین کثرت که در هر مجلس و محفلی خوانده میشود بلکه منزلها پر از کتابهای آنها است و در همه جا ذکر آنها و اقتباس از آنها است. چه در اینصورت مشمول فرمایش حضرت صادق علیه السّلام خواهد بود که فرمود

و کذلک کلّ مبیع ملهوّبه و کلّ منهیّ عنه ممّا یتقرّب به لغیر اللّه عزّ و جلّ او یقوی به الکفر و الشّرک فی جمیع وجوه المعاصی او باب یوهن به الحقّ فهو حرام محرّم بیعه و شرائه و امساکه و ملکه و هبته و عاریته و جمیع التّقلّب فیه الاّ فی حال قدعو الضّروره فیه الی ذلک -

آه آه که پس از یک عمر زحمت کشیده ایم و نام خود را ذاکر حضرت سیّد الشّهدآء علیه السّلام گذارده ایم و خود را بخادم شرع و مروّج دین معرّفی نموده ایم چون چشم باز کنیم و گراور دفتر منبرهای ما را بدست ما دهند خواهیم یافت که همه اش ترویج اهل باطل بوده.

مصراع: و لقد نصحتک ان قبلت نصیحتی.

ولی افسوس که عدّه ای یا از جهالت و یا از رذالت دست از مرام فاسد خود نمیکشند و برای رواج بازار خود و بطمع مختصر چیفه و حطام دنیا همچنان بر عمل فاسد خود ادامه میدهند.

اشتروا بأیات اللّه ثمنا قلیلا اولئک الّذین اشتروا الحیوه الدّنیا بالأخره اولئک الّذین اشتروا الضّلاه بالهدی و العذاب بالمغفره فما اصبرهم علی النّار -

و اگرنه این است و نه چنین است یعنی اگر باب شعرکوئی و شعرخوانی نه مبنی بر غرض و نه ناشی از مرض است پس در بابت نثرها چه خواهید گفت

نظر کنید بکتابهای علمآء از اسلاف و اخلاف چقدر توصیه نموده اند اهل منبر را بر خواندن اخبار و روایات و تواریخ صحیحه و ترک دروغها و مجعولات و. و. و. و بعلاوه آنچه محدّثین و علمآء اعلام رضوان اللّه علیهم اجمعین زحمتها کشیده اند در تصحیح اخبار و تألیف

ص: 5

آثار مع ذلک بقدری دروغ و مجعولات در منابر کثیر و شایع شده که فضاحت بار آورده حتّی از مردان گذشته مورد اعتراض زنان نیز واقع شده و هیچ جلوگیر ندارد.

من با آنکه بسیار بسیار کم اتّفاق میافتد که در مجالس روضه جاضر باشم با همۀ این کمی اتّفاق، هر وقت که حاضر شده ام مطالبی شنیده ام بخصوص در روضه و مصیبت چه شعر و چه نثر که در قوطی هیچ عطّاری دیده نمیشود متحیّرم که اینها را از چه کتابی نقل مینمایند.

زیاده بر بیست کتاب مقتل از پیشینیان یعنی مقاتل قدیمه نزد من موجود است نمیدانم اینها متّخذ از کجا است این نیست مگر از بی مبالاتی ناشی یا از غرض است یا از مرض اگرچه مرض جهل و تقلید باشد. ما را اکنون نظر به نثرها نیست نظر به اشعار است

یک روز با یکی صحبت بمیان آمد از خواندن همین گونه اشعار عاقبت گفت اینها که تو گوئی همه حقّ است من خود میفهمم که خواندن این اشعار روا نیست (این مطلب از وضوح بحدّی است که احتیاج بدقّت و تدبّر ندارد و اگر کسی بگوید من نمی فهمم پر بی شعور است یا بگوید من عیب نمی بینم دروغ میگوید -

و تکتمون الحقّ و انتم تعلمون و قالوا قلوبنا غلف و قالوا قلوبنا فی اکنّه ممّا تدعونا الیه و قالوا یا شعیب ما نفقه کثیرا ممّا تقول -

چگونه شود که ندانند با آنکه همه در منابر بر مردم را نهی میکنند از امتعۀ خارجیان لا اقلّ با عدم ضرورت آیا نمی فهمند که اینها هم نیز امتعّ خارجی است یعنی از غیر اهل و غیر اهل مسلک است) ولی چکنم که مستمعین و پامنبرهای بی شعور حالشان این است که اگر از اوّل منبر تا آخر همه اش صحیح و خالی از عیب بخوانی یا همه اش قرآن بخوانی و یا همه اش قال اللّه و قال رسول اللّه ص و قال امیر المؤمنین (ع) و قال الباقر (ع) و قال الصّادق و قال الامام (ع) بگوئی مثل آن باشد که هیچ نخوانده ای و هیچ نگفته ئی و همه چرتی و بعضی خواب و با حال کسالت تلقّی میکنند و هیچ جوشی و خروشی و حرارتی در آنها دیده نمشود تحسین از کسی شنیده نمیشود امّا بمحض خواندن چند

ص: 6

شعری که خود میدانم که حقیقت ندارد و اوهن از بیت العنکبوت است. و بالأخره بعد از همۀ درستیها باز شعر است چشمها باز میشود چرتها میپرد خوابیده ها بیدار میشوند جنبشی در پامنبریها پیدا میشود.

چوش و خروشی دیده میشود بلکه اشکها از کوشه های چشمان برگونه ها سرازیر میشود دیده و دهنها بطرف منبر باز و زمزمه های نخستین بلکه صدای به به و احسنت احسنت و صدای اعد اعد. دوباره بفرمائید از کوشه وکنار بلند میشود. بخصوص که شعری عرفانی مشرب یا از عارف مسلکی باشد.

و هنگام روضه غلغله در مردان و خروشی فوق العاده در زنان میافتد و پس از منبر همه مستفیض شدیم میگویند و اگر بساده برگزار کنیم و طوری را که مرضیّ خدا و پسند رسول صلّی اللّه علیه و آله و أئمّه اطهار علیهم السّلام و مشروع نزد فقیه است رعایت کنیم باینگونه مطلوب نفس و مرغوب طباع نیفتد و باصطلاح أهل منبر منبر و مجلس سرد میشود.

جواب این جمله آنست اوّلا نقض مینمائیم بآنچه قاطبۀ اهل منبر کسبه را نهی مینمایند از استعمال غیر مشروع برای ترویج متاع خود مانند اشخاصی که استعمال موسیقی در مغازها یا غش کاری و تدلیس و دروغ و سایر انواع محرّمات مینمایند و میگویند اگر چنین نکنیم مشتری کم میشود یا فروش کمتر دارد یا خوب نمیخرند. شما خود همچنانکه جواب آنها را از این عذر میدهید جواب خود را نیز بدهید چه فرقی است بین شما و آنها

و ثانیا که ؟ مردم را بأینطور تربیت نموده و پرورش داده جز همین تزینیات و زرق وبرق کاریهای شما

و ثالثا شما مأمورید که مردم را نهی از هوی پرستی کنید و هویخواهی آنها را بیرون کنید نه آنکه تایید هوی و تقویت نفس و تحریک خواهش های گوناگون و امداد شهوات نمائید

و رابعا تشبّث بوجه غیر مشروع برای ترویج مشروع. فضلا از ترویج کسب یا اظهار فضل، حرام است و اخذ ثمن در مقابل او اکل مال بباطل است

و خامسا حساب منبر غیر حساب کسبها است. اساس منبر برتر ترویج دین است و ذکر حضرت سیّد الشّهدآء علیه السّلام عباد است فرموده اند لا خیر فی عباده لا تفقّه فیها -

ص: 7

منبر باید از روی تفقّه باشد هم از جنبه کسب و هم از جنبۀ دین و هم از جنبۀ عبادت

همۀ اهل منبر در هر منبر مردم را بأین سه چیز دلالت و ارشاد مینمایند بلکه هیچ موعظه ای خالی از یکی از این سه نیست

همواره بأهل کسب میکویند قال امیر المؤمنین علیه السّلام الفقه ثمّ المتجر ای اهل بازار بروید اوّل مسائل معاملاتتان را یاد بگیرید و الاّ فاسد است و بأهل عبادت میگویند ای اهل عبادت مسائل عبادت خود را یاد گیرید و الاّ باطل است عبادت را خالص کنید و الاّ غیر مقبول است.

و باهل دین میگویند از شرک بپرهیزید. غیر دین را مخلوط بدین نکنید. از غیر اهل حقّ نگیرید. با غیر اهل حقّ منشینید بمجالس و محافل آنها مروید اگر چه بنام مجلس دین و مجلس روضه باشد عقاید دین خود را بر علمآء عرضه دارید. از حضرت عبد العظیم یاد گیرید که در سنّ پیری عقاید خود را بحضور حضرت هادی علیه السّلام عرضه داشت. عقاید جاهلانه و تقلیدانه در مغز شما نباشد.

همۀ اینها را بمردم میگویند غافل از آنکه آنجه همه دارند خود تنها دارند و نیز غافل از آنکه عمل خود دارای هر سه جهت است هم کسب است هم دین است هم عبادتست.

هیچ شده شعرهائی که میخوانی یا نثرهائی که میگوئی یا نقلها یا حدیثها یا.

یا. یا. که میگوئی بر عالمی عرضه داری. یجوز و لا یجوزش را از او اخذ کنی. هیهات هیهات - بل سوّلت لکم انفسکم امرا فصبر جمیل یا لا اقلّ شده است که اگر عالمی تو را نمی کند از شعری یا نثری و لو سرّا و در خفا. با او دشمنی نکنی. و از او برنگردی. و قدح او را در انظار نکنی. ای عزیز برادر مواظب گفتار خود باش. زراره بن اعین از حضرت باقر علیه السّلام پرسید ما حقّ اللّه علی العباد؟ فرمودان یقولوا ما یعلمون و یقفوا عندما لا یعلمون و حضرت صادق علیه السّلام فرمودافه العلماء ثمانیه و از جمله

ص: 8

شماره کرد و التّکلّف فی تزیین الکلام بزوائد الألفاظو نیز آنحضرت طبقات جهنّم را بر طبقات علمآء سوء تقسیم فرمود از آنجمله فرمودو من العلماء من یطلب احادیث الیهود و النّصاری لیعزّز(1) به علمه و یکثر به حدیثه فذاک فی الدّرک الخامس من النّارو حضرت مسیح علیه السّلام گفت کونوا نقّاد الکلام فکم من ضلاله زخرفت بایه من کتاب اللّه کما زخرف الدّرهم من نحاس بالفضّه المموّهه النّظر الی ذلک سواء و البصرآء به خبرآءو ضرت صادق علیه السّلام فرمودتجد الرّجل لا یخطی بلام و لا واو خطیبا مصقحا و لقلبه اشدّ من ظلمه اللّیل المظلم و تجد الرّجل لا یستطیع تعبیرا عمّا فی قلبه بلسانه و قلبه یزهر کما یزهر المصباح -

چه خوب است اهل منبر جلد اوّل بحار الأنوار را مطالعه نمایند و ترجمه آنهم بقلم مرحوم حجّه الأسلام آقا نجفی اصفهانی طبع شده است تا بدانند که وظیفۀ ابلاغ و ارشاد چیست

و باید دانست که من بکی او ابکی او تباکی و حببت له الجنّه - شامل هرگونه ابکاء نیست. بلکه باید ابکاء بطریق مشروع باشد. زیرا که مسلّم است که اگر بوسیلۀ مزغان (آلات موسیقی) مردم را بگریانند حرام است و فقهاء در باب غناء گفته اند که غنا در قرآن و روضه معصیتش مضاعف است و از اینجاست که بسیاری منع از تشبیه مینمایند با آنکه ابکاء او از همه بیشتر است.

و همانطوریکه اهل منبر بگریه کنندگان میگویند که هر گریۀ اجر ندارد. گریه باید از روی معرفت باشد. و از جملۀ وجوه معرفت آنکه بر وجه صحیح باشد. باید بدانند که گریاندن نیز باید بوجه صحیح باشد. و از روی معرفت بصحّت طرق ابکاء باشد شعر لمؤلّفهد.

ص: 9

در دیگران به بینی و در خویش ننگری کور عیوب خویشی و بینای دیگری در خانه اکر کس است همین اندازه بس است

خیلی معذرت میخواهم که این جمله همه بر سبیل دلسوزی بود نه بر سبیل طعن و ملامت. یا خدای نخواسته نعوذ باللّه رانی یا شیئی دیگر از هواهای نفسانی. بعد از این تو خود دانی با آنچه میخوانی

گرچه دانم منعرضین خواهند گفت آنچه خواهند گفت

و بوجه دیگر مرثیه اعمّ است. بر همه مرثیه گفته میشود. و بأین اطلاق در مقابل مدیحه و تغزّل آورده میشود.

در قسمت مرثیه نیز رعایت تامّ نمودم که انشائات خارج از واقع نباشد.

زبانحال زبان حال عبارتست از بیان اموریکه از احوال مرثیه شده یا ممدوح استفاده میشود و حال او حاکی و شاید بر آن امر است و در جواز او بعضی تامّل کرده اند لکن اگر بر سبیل نسبت و استناد نباشد بأینمعنی که نگوید گفت یا کرد ظاهر آنست که ضرر ندارد و اگر زبانحال بطری باشد که از لوازم مقال استفاده شود خیلی بهتر خواهد بود.

ولی شعراء امروز در زبانحال توسعه داده اند بطوریکه حتّی غیر زبانحال را نیز زبانحال نامیده اند انشائات خود را زبانحال میخوانند ایکاش انشائات صحیح بود بلکه امام علیه السّلام یا یکی از شهداء یا یکی از بانوان را مانند خود فرض کرده و می بیند که اگر خود در آن قضیّه بود البته چنین میگفت و چنین میکرد. پس میگوید که او هم البته چنین گفته و چنین کرده و اگر نگفته و نکرده میخواسته که بگوید و بکند. پس در حقیقت اینها زبانحال خود ناظم است نه زبان حال مرثیه شده. البّته این گونه زبانحال جایز نیست. بلکه میتوان گفت نظر بعضی که تامّل دارند در جوازش همین است.

و از اینجا میتوان گفت که هرکس حقّ سرودن زبانحال ندارد زیرا که باید معرفت بخوصیّات داشته باشد

نظم این ناچیز از این لحاظ نیز ممتاز است. زیرا که زبانحالهائی که سروده ام اکثر آنها از قسم اعلای زبانحال است. یعنی مستفاد از لوازم مقال است. و فی الحقیقه این قسم داخل در زبانحال نیست. بلکه لوازم مقال را اهل بیان از مقال، و علمآء اصول حجّت دانند.

و قسمت اندک آن از زبانحالیست که محکی و مدلول احوال است، با عدم استناد و نسبت بنحو گفت یا کرد.

و چون غرض اقصی از این نظم و رثاء هم در دنیا و هم در روز جزا طلب رحمت از

ص: 11

خداوند رحیم است که صاحب عزا است لهذا این کتابرا به (بیّنۀ رحمت) در مراثی قتیل امّت نام نهادم امیدوارم که بعد از این توفیق حضرت منّان مدد فرماید که بر اشعار او بیفزایم عجاله بهمین اندازه اکتفا گردیدو اللّه الهادی الی الصّواب. امید است که مقبول درگاه ربّ مطالع باشد اگرچه مقبول طباع نباشد. ناظم و مؤلّف جواد خراسانی

ص: 12

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

اوصیای مصطفایند اهل بیت مصطفی

بصد حسرت از این دنیا برون شد

حقا که راست گفت پیمبر از آنچه گفت

ص: 15

جسمش برهنه روی زمین زیر سمّ اسب

دل هر زمان کشد بسوی کربلای تو

بر روی تو خونهای جوانان چقدر ریخت

از تشنه گان ماریه بر گوش میرسد

خوش بحال آنکه چون پیمانه پر از بلا شد

این چه شوریست مگر ماه محرم شده نو

که مهمان را کشد با یاورانش

گه ببازارها بری و گهی بزم هر نابکار یعنی چه

تقصیر چه بودت اندر اسلام

ز یاوران همه بگذشت از صغیر و کبیر

خدا زینب کجا بزم یزید و ابن مرجانه

جسمش برُوی خاک و سرش بر سنان

غرق طُوفان بلائیم ز عصیان و گناه

غیر درگاه رسول و حَرَم آل رسول

کسی نتوان زند بر اصل اونیش

ص: 32

یکی خلخال از پایش کشیدند

ص: 33

اگر قتل حُسین عُدوان نبودی

دست عباست بُریدند از پی یک مشک آب

یکجا برابر رُخ زینب سَرِ حُسین

عالم از بهر تو بر پا و تو خود بی خانمان

وز غم طفلان وز غم زینب دل پر از آه و دیده چون دریا آهُ و واویلا الخ

گفت ای لشکر من نیم کافر

منکه بی یاران از جهان سیرم

آخر ای لشکر من مسلمانم

شِمر دون رحمی کن بحال من

پامال سمّ اسبان حُسین وای (با زخمهای بسیار حُسین وای حُسین وای)

ایشاه یاورت کو حُسین وای شهزاده اکبرت کو حُسین وای

نوباوه اصغرت کو حُسین وای (گشتی تو بی کَس و یار حُسین وای حُسین ای)

کو عون و جعفر تو حُسین وای کُو شش برادر تو حُسین وای کو میر لشکر تو حُسین وای

خواموش شد بیکبار حُسین وای حسین وای

بر نعش تو سکینه حُسین وای

یکتن نگشت ما را حامی از آن سفاهت کُو حشمت تو بابا کو لشکر و سپاهت یکباره گشتی آخر بی اَقربا حُسین وای

ای باب تاجدارم بنگر بحال زارم برخیز و پرسشی کن از حالت فکارم

بنگر که چون یتیمی بنموده است خوارم بعد از تو ای پدر جان من سروری ندارم رحمی نما بحالم ای باوفا حُسین وای

آن یک کبود سازد رُویم ز ضرب سیلی وان یک بتازیانه پشتم نموده نیلی

بابا بچنگ دشمن نبود مرا کفیلی یکمشت زن نداریم جز یک علیلی برخیز و چارۀ کن از بهر ما حُسین وای

اندر آن صحرا شوی مقتول کین

ص: 43

بزودی با همه اهل و عیالش

نه یکتن شد مر او را یاور و پشت

حَرَم را ترک بهر امر دین گفت

تو میخواهی کزین راه و از اینرو

اینها همه مردان روزگارند

مرگ نبود عار در راه فرار

از تن عبّاس فتد هر دو دست

بیاد آن کشیده آه شررناک

اللّه فما یقول النّاس لنا و ماذا نقول لهم انّا ترکنا شیخنا و سیّدنا و بنی عمومتنا خیر الأعمام و لم نرم معهم برمح و لم نضرب معهم بسیف و لا ندری ما صنعوا لا و اللّه ما نفعل و لکنّا نفدیک بانفسنا و اموالنا و اهلینا و نقاتل معک حتّی نرد موردک فقبّح اللّه العیش بعدک و قام الیه مسلم بن عوسجه الاسدیّ فقال انحن نخلّی عنک و قد احاط بک هذا العددّ و بما نعتذر الی اللّه فی ادآء حقّک لا و اللّه لا یرانی اللّه ابدا و انا افعل ذلک حتّی اکسر فی صدروهم رمحی و اضرابهم بسیفی ما ثبت قائمه بیدی و لو لم یکن معی سلاح اقاتلهم به لقذفتهم بالحجاره و لم افارقک او اموت معک و قام سعید بن عبد اللّه الحنفیّ فقال لا و اللّه یابن رسول اللّه لا نخلّیک ابدا حتّی لیعلم اللّه انّا قد حفظنا فیک وصیّته رسوله محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم لو علمت انّی اقتل فیک ثمّ احسی ثمّ احرق حیّا ثمّ اذری مفیعل بی ذلک سبعین مرّه ما فارقتک حتّی القی حمامی دونک و کیف لا افعل ذلک و انّما هی قتله واحده ثمّ انال الکرامه الّتی لا انقضاء لها ابدا و قام زهیر بن القین و قال و اللّه یابن رسول اللّه وددت انّی قتلت ثمّ نشرت الف مرّه و انّ اللّه تعالی یدفع بذلک القتل عن نفسک و عن انفس هؤلآء الفتیان من اخوانک و ولدک و اهل بیتک و تکلّم جماعه من اصحابه بکلام یشبه بعضه بعضا و قالوا انفسنا لک الفدآء نقیک بایدینا و جوهنا فاذا نحن قتلنا بین یدیک نکون قد وفینا لربّنا و قضینا ما علینا و وصل الخبر الی محمّد بن بشیر الحضرمی فی تلک الحال بأنّ ابنه قد اسر بثغر الرّیّ فقال عند اللّه احتسبه و نفسی ما کنت احبّ ان یؤسر و ابقی بعده فسمع الحسین علیه السّلام قوله فقال رحمک اللّه انت فی حلّ من بیعتی فاعمل فی فکاک ابنک فقال اکلتنی السّباع حیّا ان فسارقتک قال فاعط ابنک هذه الأثواب البرود یستعین بها فی فدآء اخیه فاعطاه خمسته اثواب برود قیمتها الف دینار فحملها مع ولده.

گفت ایگروه گرچه شما در وفا سَرید

اندر حریم قُدس طهارت بآب نیست

هر زنده ای دست از جهان بشوید

بر وفق عهد است این مصیبتها شود جاری

ص: 64

من همانم رَه بتو بگرفته ام

گر از این دعوت پشیمان گشته اید

این اشعار بر طریقۀ قوم سروده شده گرچه بمقتضای فقاهت بعضی از آن در نظر حقیر ناپسند است ولی پسند و ناپسندش را درج نمودم تا بدانند که ما را نیز ممکن است که بر طریقۀ آنها بسرائیم ولی نظر بفقاهت خودداری مینمائیم و جز این ابیات دیگر در موارد مختلفه برای اثبات تمکّن از خود نیز سروده ام و شاید بعضی از آنها درج شود برای امتیاز پسند ناپسندها را ما بین دو هلال ثبت مینماییم تا علامت باشد

شاهزاره اکبر سلطان دین

ص: 69

(رو که در کانون عاشق مهر غیر

محمّدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فیسقیک بکاسه الأوفی شربه لا تظما بعدها ابدا.

دید چه اکبر تن او چاک چاک

غلام لم یبلغ الحلم فلمّا نظر الحسین علیه السّلام الیه قد برز اعتنقه و جعلا یبکیان حتّی غشی علیهما ثمّ استاذن عمّه فی المبارزه فابی ان یاذن له فلم یزل الغلام یقبّل یدیه و رجلیه حتّی اذن له فخرج و دموه تسیل علی خدّیه و هو یقول:

ان تنکرونی فانآ ابن الحسن

با اللّه که از دین من این نباشد

هان که شد ای نفس دستانم جُدا

آل نَبی را از جوان و از پیر

فاصلهم یا ربّ حرّ النّار

عهد کردم آب را با جان بَرَم

درهای هر امیدی بر روی من بیتی بودی تو ای برادر سردار یاورانم عباس نوجوانم سقّ ای کودکانم

اندر حرم سکینه با کودکان بی پَر در انتظار آبند بر رَه نشسته یکسر

برخیز مشک آبی از بهر کودکان بَر کاز تشنگی بلب شد جانهای کودکانم عبّاس نوجوانم سقّای کودکانم

بودی تو ای برادر پشت و پناه زینب بعد از تو من چه سازم با سوز و آه زینب

گردیده روز روشن شام سیاه زینب شد عزّتش بذلّت با جمله خواهرانم عبّاس نوجوانم سقّای کودکانم

تا سایۀ تو بودی بودی همه بعزّت اهل حرم بشبها کردند خواب راحت

امشب همه بخوابند جز اهل بیت عصمت ایمن بخوابد امشت چشمان دشمنانم عباس نوجوانم سقّای کودکانم

ای نازنین برادر ای یادگار حیدر هنگام غیرت آمد بر عترت پیمبر

گشته اسیر دشمن مشتی زنان بی پَر گاه رحیل و برخیز ای میر کاروانم عبّاس نوجوانم سقّای کودکانم

شکست لشکرم گشتی پدیدار

قد کنت عونی یا اخی فی کلّ امری لا زلت عنّی حامیا من کلّ شرّ

ما دمت حیّا کنت فی امن و خیر بعد از تو من بی یاور اَخی ابا الفضل ای یادگار حیدرم الخ

رفتی که آب آری برای کودکانم دادی بطفلان وعدۀ آب روانم

در انتظار وعده تا کی دخترانم خشکیده کام اصغرم اَخی ابا الفضل ای یادگار حیدرم الخ

تا پرچشمت بودی بپا بودم بشوکت از قوّتت بودی مرا نیرو و قوّت

زنها نمودندی بشبها خواب راحت بعد از تو با غم اندرم اَخی ابا الفضل ای یادگار حیدرم الخ

امشب دگر اهل حَرَم خوابی ندارند دشمن بخواب راحت امشب میگذارند

اهل و عیالم پیش چشم خلق خوارند ای با وفا برادرم اَخی ابا الفضل ای یادگار حیدرم الخ

بعد از تو بر من روزگارم تیره گشته دشمن تهبک حرمت من چیره گشته

شمر لعین بر کشتن من چیره گشته خنجر کشد بر حنجرم اَخی ابا الفضل ای یادگار حیدرم الخ

یکتن اندر بین هشتاد و چهار

ای برادرجان چه شد پیراهنت

ایخواهر غم پرورم زینب

از رُوی من دیدار سیری کن باشد وداع آخرم زینب ایخواهر غم پرورم زینب

یکساعتی بس بر تو مهمانم کی در جهان من زنده میمانم

شد کشته یاران و جوانانم اکنون دگر بی یاورم زینب ایخواهر غم پرورم زینب

شد کشته امروز از جَفا خواهر عباس و عون و قاسم و جعفر

پیر و جوانم کشته شد یکسر هم اکبر و هم اصغرم زینب ایخواهر غم پرورم زینب

اطفال من را کن نگهداری بیمار من را کن پرستاری

تا زنده ام خواهر مکن زاری از زاریت در آزرم زینب ایخواهر غم پرورم زینب

بهرم بیاور کُهنه پیراهن تا زیر پیراهن کنم بر تن

تا از تنم نارد برون دشمن چون از قفا بُرّد سرم زینب ایخواهر غم پرورم زینب

خواهر مزن بر سینه و بر سر سیلی مزن نیلی مکن معجر

فردا اگر ببینی بچشم تر افتاده بی سر پیکر زینب ایخواهر غم پرورم زینب

چون زینب آن نعش برادر دید آن کُهنه پیراهن نه در بر دید

بیخود شد آن شر را چو بیسر دید کرد ایجواد از؟؟؟ زینب ایخواهر غم پرورم زینب

ص: 87

این چنین طفلی بمیرد از عَطَش

رحمی کنید ای ظالمان این طفل بی شیر مرا

پس ندائی آمد از ربَ السّمآء

گلویش تر شد و گردید بیتاب ولی از خون حلقومش نه از آب

احمی عیالات ابی امضی علی دین النّبیّ

او ز سوز تب بخود مشغول بود

گفت کو پشت و پناه و یاورم

گفت مجمل حال من کیر از قطا

ناموس من آزارد بخسی

بده مُلهت ببالینش بیایم

شه چو از زین بر زمین شد لرزه در عرش برین شد

چون که بی یار و مُعین شد ذو الجناحش دلغمین شد آه و افغان الظلّیمه

اسب شه وارونه زین شد حال شه دید و غمین شد

رو بخرگه با انین شد کشته از کین شاه دین شد ای عزیزان الظلّیمه

اسب شه شیون کنان شد

این آتش اخکری بد از آن آتش عظیم

ای شه تو کشته گشتی و شد خواهرت اسیر اندر قدر نوشت من و تو بلا فتاد

سَرِ تو بر سَرِ نی رفت و تنت مانده بخاک

در بدر گشتند در صحرا هَمه طفلان تو خواهرت قربان تو

این بود آنکس که غمت میخرید چون گل نشکفته بجان پرورید

صبر تو بیش از همَه باید بود

سالها خفتن و بیدار شدن

گه در سَرِ بازار گه بزم شریری

حافظون لذمامک غیر زاهدین فیک و لا راغبین عنک فمرنا بامرک یرحمک اللّه فانّا حرب لحربک و سلم لسلمک لنا خذنّ یزید و نبرء ممّن ظلمک و ظلمنا فقال علیه السّلام هیهات هیهات ایّها الغدره المکره حیل بینکم و بین شهوات انفسکم اتریدون ان تاتوا الیّ کما اتیتم الی آبائی من قبل کلاّ و ربّ الرّاقصات فانّ الجرح لمّا یند مل قتل ابی بالأمس و اله بیته معه و لم ینسنی ثکل رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و ثکل ابی و بنی ابی و و جده بین لهاتی و مرارته بین حنا جری و حلقی و غصصه تجری فی فراش صدری و مسالتی ان لا تکونوا لنا و لا علینا ثمّ قال علیه السّلام

رضینا منکم راسا براس فلا یوم لنا و لا علینا

علی را دل ز غم بیتاب کردید

بگفتا کیست این زن ای ندیمان

للرّحم و اللّه انّی لأظنّها ودّت انّی قتلتها معه دعوه فانّی اراه لما به.

ای شام بَس بر آل پیمُبر بُدی تو شام

میخواست در فرح کند باز

ص: 118

یکجا به سُراغ باده باشی

سَر ببریده چه کرد است گناه

دستت بُریده باد مزن چوب ای یزید

هیچکس را قدرت این کار نیست

پدرم کو پدرم کو پدرم

گو به یتیمان که پدر آمده

شد عزّتم بابا بَدَل بخواری

چسان قبر پدر بیند یتیمی آنهم آزرده

اَلا ای مسلمین عید شما روز غدیر آمد

ص: 129

ای تشنه لب مگر تو چه کردی که کوفیان

این حُسین کیست که انصار وی انصار اللّه است

ص: 130

آب روان دریغ کس از مهمان نکرد

ص: 131

آنکه نی این و نه آن دارد امیدی پس نیارد

بر سر نی سرش تا شام ویران

ص: 133

آه از دل زینب

ص: 134

سَر بریدی همه اولا علی را بلب آب

تمام شد آنچه منظور اصلی در این کتاب (بیّنۀ رحمت) بود از تقریر واقعۀ جانگداز کربلا و ذکر مراثی حضرت سید الشّهدآء علیه السّلام سپس بر این شدم که تکمیل کنم آنرا بذکر پنج فصل (1) در مناجات با قاضی الحاجات (2) در مدایح و موالید حضرات معصومین علیهم السّلام و در این فصل نیز چند قطعه از معارضات با اشعار حافظ ذکر میشود از اینجهت که او آنها را در مدح اولیای خود سُروده و من مُعارضه با او نموده و مانند آن را در مدح مَوالی خود سُروده ام (3) در مواعظ و پندیّات (4) در تحسّر تأسّف بر غیبت ولیّ عصر و تظلَم به آنحضرت از جور و جفای زمان (5) در اشعار عربی از مدایح و مَوالید و مَراثی.

گر ز هَر در رانده گردم ناامید

ص: 137

گر گناهم هست بیرون از شمار

ص: 138

اگر آنی مرا با خود گذاری

بر عقاب هرچند من اولیترم

ص: 140

مور با من بهستی تراز است قوّت پشّه بر من فراز است

جانم از یک مگس در گداز است کی من از خود بهستی بیایم ایخدا من گدا من

گر بجوش و خروشم نه از من اینهمه خود فروش از چرایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من چه بودم چه هستم چه باشم من که بودم که هستم که باشم

چیستم کاخر از هم بپاشم در کجا بودم اکنون کجایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

خیر و شرّم نه اندر خیار است نفع و ضرّم نه در اختیار است

دفع در دم نه در اقتدار است نی دوا دانم و نی شفایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

از قضا و قدر ناگزیرم هَر بلا از حوادث پذیرم

در کف مرگ حقّا اسیرم منکه مقهور مرگ و قضایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من ندانم که یا رب چه هستم با همه نیستی خودپرستم

ایخدا عاقلم یا که مَستم گر که هستم چرا پس رهایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

جاهل و غافل و ساهیم من عاجز و مضطر و واهیم من

یاغی و طاغی و لاهیم من باز بنگر چه پُر ادّعایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

ص: 142

بَسکه خود بینم و خود نمایم گاه گویم که من خود خدایم

گاه گویم که ربّ السّمایم چاره سازید من مبتلایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

گر خدایم چرا پُر بلایم در بلایم چرا بی دوایم

گر خدایم چرا در فنایم در فنا از چه بی دست و پایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من که هَرگز نیم مالک خویش نیستی قدرتم بر کم و بیش

یا کنم یک سَر مو پس و پیش اینهمه بی خود از خود چرایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من ندانم چسان نام مالک راست شد بر من اندر مسالک

این چه ملکی که خود هست هالک عاریت جامه کی شد قبایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

عاجز لیس مالک نباشد این چه مالک که مالک نباشد

مالک آنست هالک نباشد منکه از ملکو از خود جدایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

بار الها تو هم ذو الجَلالی بی نیازی و هم بی زوالی

هم بزرگی و هم بیثالی من حقیر و فقیر و گدایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من چیم شمع و پروانه از تو من کیم طائر و لانه از تو

ساکن خانه ام خانه از تو عَبد مملوک آن لا یُرایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

صاحب تاج و تختم تو هستی کوکب سعد بختم تو هستی

ص: 143

مالک سهل و سختم تو هستی باز خودبین و هم خودنمایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

عمر خود صرف هستی نمودم صرف دنیاپرستی نمودم

خوردمت رزق و مستی نمودم باز هم پای بند هوایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

از هوی چاه را جاه بینم عقرب کور را ماه بینم

در مُنی کوُه را کاه بینم وَه که غرق هوی و مُنایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

بَسکه کردم هوای و هوس پی گشت عُمرم بلهو و لعب طَی

رفت بر باد آمال چون کی باز در بند چون و چرایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

این همه هستی از مکنت تست گر که هستم هم از دولت تست

هرچه هستم همَه آیت تست من نگویا بتو آشنایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

وای بر من که حقّ ناگذارم پاس احسان نعمت ندارم

جای شکرانه ات منّت آرم کاش جُز این ندیدی خطایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

وَه که حَق ناشناس و کَفُورم بَسکه خودبین و مست غرورم

خویش بینم بجز خویش کُورم کور حَقَم نه کور هوایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

آنی ار قطع لطف از تو باشد هستیم جُمله از هَم بپاشد

رحمتت گر که همَدم نباشد از شقاوت دُچار عنایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

ص: 144

گرچه عصیانم از حدّ گذشته مستحقّ عقابم ز کِشته

دست جرمم چنین سلک رشته چون کنم کز تو دل بر رجایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

با همه ضعف، از هر خطائی کرده ام باز از بیحائی

بر درت رانده دست گدائی بو العجب سائلی بیحیایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

ایخدا منکه غَرق گناهم از گنه بر درت روسیاهم

ده پناهم که من بی پناهم عذر خواهم بپوشان خطایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

گرچه عهد ترا من شکستم باب لطف تو بر خویش بَستم

گر نگیری خدایا تو دستم هم سَرَم رفته همه دست و پایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من کیم تا که قهرم کنی تو از در لطف نَهرَم کنی تو

دوزخ آماده بهرم کنی تو گرچه من مستحقّ جفایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من چیم تا تو با من ستیزی یا تو با من کنی تند و تیزی

یا بحشر آبرویم بریزی من که در جنب تو بی بهایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من کیم تا تو ز جرم نمائی از در لطف حَجرم نمائی

یا ز تأدیب هجرم نمائی گر چه من بیوفایم، گدایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

ص: 145

من فقیرم تو از من چه خواهی من حقیرم تو از من چه خواهی

من اسیرم تو از من چه خواهی مشت خاکم اسیر فنایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

ایخدا من ندانم چه هستم جُز که دانم به نزد تو پَستم

آن خوشم گر ز قهر تو رستم هرچه هستم تو هستی خدایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

گر گنه کردم از حُسن ظن بود وعدۀ عفو مُغِریّ من بود

ور نه کی با تو تاب سخن بود حِلم تو گشت داعی برایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

یا رب این هستیم از چه دادی بر رخم باب محنت گشادی

گر از این لطف بر من نهادی پس ببخش از کرم جُرمهایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

بر جواد ایخدا کن تفضّل ناپذیری گرم با تعلّل

کن قبولم بدست توسّل بر پیمبر و آل از وفایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

من محبّ پیمبر و آلم بر ولایت بود اِتِکالم

گرچه اندر عمل بیخیالم بر شفاعت تو دادی رجایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

منکه از دهر خیری ندیدم برگ امّید از خود نچیدم

گر بسازی تو هم ناامیدم وای بر من دو صد وای وایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

در جهانم نشد کامرانی از عمل نیستم جُز زیانی

ص: 146

گر تو هَم از در خو برانی کیست رحم آورد بر ندایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

یا رَب از من گداتر که باشد یا ز من بینواتر که باشد

یا زمن پر بلاتر که باشد من سَراپا فقیر و گدایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

جهل من حاملم شد بطغیان غفلتم کرد وادار عصیان

جرئتم داد اغماضِ رحمن ورنه من کی بجرم آشنایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

گرنه عصیان ز جهل است پاگیر هیچ عاقل ستیزد به جان گیر

یا ستیزد گرفتار زنجیر ای خدا عفو کن جهلهایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

گر که عصیان و طغیان نمودم گر که بر خویش خسران نمودم

خود مقرّم که کفران نمودم حالیا نادم از کرده هایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

گر که از جهل و از غفلتم بود یا که از حرص و از شهوتم بود

هرچه بودی که بر خیبتم بود حال بنگیر بدستِ دعایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

هرچه کردم کنون عذر خواهم شرمسارم ز جُرم و گناهم

هان بزاری و افغان و آهم رحم کن بر من و ناله هایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

خود بخواندی همه عاصیان را وعده دادی همَه تائبان را

کردای عهد عفو و امان را من همان تائب ذو الخطایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

ص: 147

ایخدا ایخدا روسیاهم ایخدا ایخدا پُرگناهم

مجرمم مجرمم عذر خواهم منقطع از همَه ما سوایم ایخدا من گدا من گدایم الخ

آنچه بر من بُد از آه و زاری آنچه بر من بُد از اعتذاری

آنچه بر من بُد از خاکساری

بین که از بیداری شبها چسان

گر عذابم بر گنه سازی رَوا ور ببخشائی تو بر بخشش سزا

الیک ربّی لا الی سواکا

از عذابت حیلۀ نبود مرا

به که من از عجز خود اِنشا کنم

ص: 153

ما همه مسکین و یتیم و اسیر

نورت ز حق چو مشتق حقَ با تو و تو با حق

رد صف حَشر شود فاش ز آثار جلالش

لیک در این ره چو عشق میکند اصرار نیک نباشد ز من که هی کنم اِنکار

به که بمقدار فهم خود کنم اِظهار نیست توقّع ز مور بُردن خروار حَدّ تراوش ز کوزه نیست دوچندان

فی ز غُلوّ گویم و نه شِرک نهانی بعد احد واحدی نداری ثانی

یکسَره این ممکنات جِسم و تو جانی هست خدا خالق و تو جان جهانی اُوست جهان آفرنده و تو جهان بان

عالمیان همچون مشتق اند و تو مصدر ارض و سَما چون دَوائرند و تو محور

سَبعۀ سیّاره از تو گشته منوّر نظم جهانرا تو ناظم استی و رهبر هم بتو باشد قوام عالم اِمکان

درگه فضل تو درگهی است چو خورشید ب همه صنفی فکنده پرتو امید

شمس چو این وسع فضل درگه تو دید بر همۀ ممکنات یکسره تابید کیست که او را بود ز فضل تو حرمان

دست عطایت چو ز آستین بدر آید گر همه عالم سوی تو دست گشاید

جُمله به بحر محیط جود تو آید غرق کرم گردد و غَنی بدر آید می نشود ذرّۀ ز جود تو نقصان

قبلۀ اهل ولا بد هَر فنائی اصبر خلق خدا به وقت بلائی

مُظهِر علم خدا و حلم خدائی مصدر فیض و عطا وجود و سخائی جود تو گُم کرده اسم و رسم جوادان

جود تو بحری است بی نهایت و بی یَم چونکه به بحر محیط حق شده مُدغم

گرچه به بخشی به سائلی تو چو عالم باز نباشد به بحر جود تو چون نَم نیست عطای تو را مقدّر پیمان

مالک فی الحسن و الجمال عدیل لا لک فی الفضل و الکمال مثیل

ص: 160

غیرک فرع و انت اصل اصیل کلّ شریف لدی فناک ذلیل خاک درت توتیای دیدۀ سلطان

هرکه بدل نوری از تو ماه ندارد از دل و جان حبّ چون تو شاه ندارد

روز جزا ملجأ و پناه ندارد بر در فضل آله راه ندارد جز که معلّق شود در آتش سوزان

نور تو مخزون بعرش اعظم و اَعلا بود و مزیّن نموده عالم بالا

ربّک لمّا اراد ان یتجلّی داد نزولش ز اوج عرش سُفلی کرد بشاخ درخت طوبی پنهان

داد بشارت خدا به احمد مرسل از شرف مقدمش به عالم اسفل

داد خبر وانگه از شهادت و مقتل عیش پیمبر به گریه گشت مبدّل روز بشارت بریخت اشک فراوان

مدّت شش ماه بود مخفی و مضمر تا که لباس بَشَر بگیرد در بر

همسخن و همندیم بود به مادر گاه به تسبیح و ذکر خالق اکبر گاهی از قتل خویش کردی عنوان

مدّت حملش رسید چون به نهایت سوّم شهر رسول ماه عبادت

بدر جمالش ز اوج برج شرافت کرد بناگه طلوع و یافت ولادت کرد جهانرا بنور خویش درخشان

صبر تو چون بر بلا براه خدا شد انجم نه گانه از تو ماه جدا شد

تربت پاکت به هر مریض شفا شد در حَرَمت مستجاب هرچه دعا شد طوف حریمت بشد مکفّر عصیان

کعبه زبان در گشود بهر مباهات خواست کند فخر بر بقاع کریمات

کرد خطابش بقهر رَبّ سموات بس کن و جایت نشین مگوی خرافات کرب و بلا از تو اشراف است به چندان

ص: 161

صاحب کرب و بلا اگر که نبودی نه اثری بود از تو و نه وجودی

نی مشرف و احترام بهر تو بودی گر که دگر دعوی شرف بنمودی خاک ترا افکنم در آتش سوزان

کرب و بلایت به پیش دیدۀ حقّ بین عین بهشت و فرات کوثر شیرین

داده ضریحت بعرش زینت و آئین درگه تو بوسه گاه جُمله سلاطین هست ملایک به بارگاه تو دربان

بَسته جواد حقیر بر تو دخیلش غیر تو نبود کسی وکیل و کفیلش

سُوی مطَبّت نزول داده رحیلش منتظر یک نظر بقلب علیلش تا که شفایش دهی و راحتی جان

سوی تو ایشاه چون ولیّ خدائی این همَه راه آمدم ز بهر گدائی

غیر تو نبود مرا امید و رجائی تا که بگیرم ز دست شاه عطائی طَی مَسافت نموده ام از خراسان

هم درودش بود بر خیر البَشَر

ص: 163

بُد مخاطب گرچه آنقوم لِئام

گو؟؟؟ ازین فرقۀ صوفیّۀ مَست که چه کردید که شیطان بشما یافته دست

فِرقه فِرقه شده و بارکش جاه پرست لایق مردم پست است همان کرخی پست بار غولان کشد آن کس ز خدا شد مردود

گو که کرخی نه عدو بود بُد از اهل وِلا کی معادل بجواد است و بفرزند رضا

او امام است به تنصیص امامان هُدی هم به تنصیص رضا هم به پیمبر ز خدا کیست معروف ؟ که گفته است ؟ ولایت بَر بود

مگر این قوم امامت بریاضت باشد یا که در هر بشری شأن امامت باشد

یا جُدا امر امامت ز ولایت باشد یا چسان او بنصوص این بکرامت باشد یا چرا اهل بر این بود و بر آن اهل نبود

من ندانم بچسان از ره حق دور شدند از چه این قوم بیک باره کر و کور شدند

چه شنیدند که دیوانۀ منصور شدند عقل چون شد که ز جان تابع طیفور شدند از جنید و سری و شبلی مردود چه سود

مگر این قوم کیانند که رهبر باشند نه خدا و نه امام و نه پیمبر باشند

پس چرا قطب و ولی بر همه باشند مسلمین پیرو هر پیر سخنور باشند این ولایت ز کجا و که بر ایشان بستود

آخر ای بی خردان قطب و ولی یعنی چه جُز امامت چه بود این دغلی یعنی چه

یک امام است و یکی هست ولی یعنی چه آن هم از سُنٌ و بر ضدّ علی یعنی چه پس چرا شیعه بنامید خود ای قوم عنود

این امامت که بگوئید شما بهَر جواد نیست جز لقلقۀ تا ننمایند ایراد

خُدعه بر شیعه بود از پی تکثیر سواد تا که در دام فتد شیعۀ بیعقل و سواد چه امام آنکه ولَیش دگری باید بود

راستی صُوفی کرخی نبود طالب حق ای چه خوش گفت رضا آن ولیَ اللّه اَحَق

ص: 165

هَر که آئین تصوّف بپذیرد مطلق یا بود گُمره و یا خدعه کند یا احمق ور نه کی کج رود آن کس نبود اهل جحود

این چه کرخی است که در شیعه نباشد معروف این چه معروف که تنه شده نامش معروف

غیر سنّی نستوده است کَس این نامعروف از چه ره قابل سِرّ شد بولایت موصوف او که نصرانی و هم زاده نصرانی بود

بو العَجَب آنکه سُنّی و نصرانی اصل قابل سِرّ خدا گشته و با حقّ شده وصل

آنکه هم طاهر و هم زادۀ طاهر شده فصل بیش از این نیست توقّع ز مرام بی اصل که تصوّف نبود جُز ز نصاری و هُنود

زادۀ پاک رضا تربیت حجر رضا که ز هر شرک منزّه بُ و هر رجس و دَغا

هم پدید آمد از آن نور سه خورشید هُدی گر ولی نیست پس اهلیّت کرخی ز کجا عَجَب این است که اُو مُرد و رضا باقی بود

اگر این کودکی مانع ز ولایت باشد بایدش مانع او هَم ز امامت باشد

این امامت نه فقط علم فقاهت باشد مقتدائی به جهان مثل رسالت باشد شبهه را عیسی و یحیی ز همَه رفع نمود

ای جواد آنچه تو گوئی همَه روشن و جلی است لیک آنرا که مرض هست بفکر دغلی است

این همه فرقه در اسلام نه از کور دلی است همَه را یک مرض و دام گهی نام علی است گاه با اسم عُمر صید کند طالب سُود

رو قدم نه تو در امروز ببستان محمّد

خیز از مدرسه رو سوی دبستان محمّد طلب علم نما از ادبستان محمّد تا بکی ماندۀ در مدرسه در گوشۀ زندان

رُوز عید است بپا خیز بعنوان سیاحت

دیده بگشای دمی سُوی سماوات خلافت بین از یازدهم برج شرافت و هدایت گشته طالع و نمودار یکی نجم درخشان

بارها داد خداوند بشارت به پیمبر

قآئمش خواند و لقب منتقم و کرد مظفّر تا بریزد بزمین خون همَه مُلحِد و کافر رشتۀ جور کند قطع و دهد عدل نمایان

نور وی بود بعرش ازلی ساجد و راکع

تا که خلاّق ملایک وَ جهان حضرت صانع در لباس بشرش خواست کند ظاهر و بارع تا که بر اهل زمینش بکند حجّت و بُرهان

در شب نیمۀ شعبان شب با یُمن و سعادت

بود مکتوب ببازوش همی آیۀ تمّت سجده بنمود خدا را پی شکرانۀ نعمت چونکه خلاّق جهان کرد به او ختم امامان

چونکه طالع و هویدا بجهان گشت هلالش

ص: 167

شد بحدّیکه دگر عرش نباشد بقبالش کاش حقّ روزی من ساخت زیارت و وصالش تا زنم بوسه بدرگاه دو تا حجّت سُبحان

ایشه عصر و زمان ذات تو چون سرّ الهی

جز طریق تو بحق نیست طریق و نه راهی ز عذابش نبود غیر تو ملجأ و پناهی همه افراد بشر عبد و تو شاهنشه دوران

هستی کون و مکان یکسره از هست تو باشد

کَس نیابد بخدا ره مگر از بست تو باشد رستگاری نبرد آنکه نه پیوست تو باشد چه شود گر بپذیری تو مرا خادم و دربان

بهر اظهار وجود تو حکیم صَمَدانی

گرچه از دیدۀ ظاهر نگران غیب و نهانی لیک در قلب محبان بودت جا و مکانی مخلصین تو ببینند تو را گاه بچشمان

حیف صد حیف که نور تو ز ماها شده غایب

بهر این شرع مقدّس نبود طالب و راغب همَه احکام خدا گشته در انظار معایب ظلم بر شیعه ؟؟؟ تو گشته فراوان

تا بکی مانده ای اندر پس پرده تو باقی

بین ما گر که بیند اخت زمان سنگ فراقی بین قلب دو نفر نیست دگر وِفق و وفاقی نیست جای عَجَب از گلّۀ بی صاحب و چوپان

ص: 168

شیعۀ نیست مگر منتظر و چشم براهست

هر کجا مینگرم دست دعا بهر تو شاهست بهر تعجیل ظهور تو بدرگاه آله است کی شود رخ بگشائی تو بر این جمع پریشان

هان جواد است شهادت بدامان تو داده

دیده بر دست تو و دست گدائی بگشاده دست گیرش که هم از دست و هم از پا بفتاده کرمی کن برهانش ز غم ای والی سُبحان

بندۀ حلقه بگوش توام ایشَه نظری کن

گر بود تیره جلایش ده و همچون گهری کن خود تجلّی کن و از پرتوت او را قمری کن تا شود لایق تشریف تو ای گوهر امکان

ما همگی بنده تو مولای ما

ص: 170

جمله مَحبّین تو اندر گریز

برای ائمّۀ (ع) میخوانند با حذف نام ممدوح و نیز بعضی از شعرآء بعضی غزلهای او را تضمین یا تصرّفات دیگر میکنند و بنام یکی از ائمّۀ (ع) مُصدّر میکنند از این دو عمل، نادانان گمان میکنند که حافظ رسما این اشعار را بنام ایشان گفته نمیدانند که این مناسب بَینی یا تضمین یا اقتباس است بهر حال این حقیر دو دیوان بر ضدّ دیوان حافظ سُروده ام یکی در ردّ او و جواب از ناصوابهای او که یکصد و چهل و هفت غزل از آنرا بعضی تمام و بعضی مقداری از آنرا جواب گفته ام دیگر دیوان مُعارضه که با پنجاه غزل از شاه غزلهایش معارضه نموده ام بأین معنی که او این غزلها را بنام موالیان خود از شاه و وزیر و پیر تصوف گفته و مبالغه و اِغراق و بلندپروازی بیجا کرده من اینها را بشأن آنان لایق ندیده اشعاری مانند آنها بر همان وزن و قافیه بهمان مضمون یا بهتر از آن برای مَوالی خود سُروده تا با اشعار او معارضه کرده باشم اینک پانزده معارضۀ آنرا ذکر میکنم از جُمله غزلیکه مَطلع آن اینست: -

(آنان که خاک را بنظر کیمیا کنند)

چون در حجاب رفته ز هر گوشه مدّعی

ره نیابیم سُوی سبزۀ بستان بهشت

تقوایم این بس است که جز اهل حق کسی

نیاز نیمه شبی دفع صَد بلا سازد

بر دوستان عنایتی از لطف کن مباد

عنان بکش وَ بیا ای سلیل خسرو طوس

ز رقیب دیوسیرت بتو و خدا پناهم

خیز و روشن کن جهان را همچو روز

فکر خود و رأی خود در بندگی حق نیست

حلقۀ پیر مغان تا که ترا در گوش است

مگرت دست تولاّی تو کاری بکند

بگو بأهل درم کین درم نخواهد ماند

جهان نماند بکس بر تو هم نخواهد ماند

ص: 185

مکن شکایت حالی اگر رسد اَلَمی

گذشت عُمر و دگرباره بر نمی گردد

گذشت عمُر و دیگر باز هم نمیگردد

ص: 186

ترا چه سود از این جمع مال و شهرت و نام

نسیم مرگ بهر لحظه میکند گذری

چه خَبَر دارد از لذایذ ما

ص: 187

حق و باطل کجا هد تمیز

خلق را نیست همّتی جُز مال

هیچکس از این جهان خوشدل نرفت

ص: 188

طمع و خوی هر بَشَر باشد حریص

آنکه اجری ایجواد از بَهر اوست حسرت علم است و اعمال نکوست

در جهان بسیار کس زائید و رفت

ما که از دنیا برون خواهیم رفت

ص: 190

دین و ایمان را مده بر تخت و تاج

اینهمه کار تا کی و تا چند

اینهمه کار تا کی و تا چند

ص: 191

روز و شب فکر نقش و زیبائی

یا مقیّد بحفظ سُنّت باش

ص: 192

یا نخوانده مرو نگفته مگو

عُمر گرانمایه است ای دل غافل

مگوکه مردم امروز در پی جاهند بچشم دل نظریکن که بر لبِ چاهند

ص: 193

بیا تو جاه حقیقت طلبکه تا بینی

روز پیشینت گذشت و بگذرد روز پسین

ص: 194

جای بسی شگفت از این غفلت بشر

چنان مشغول دنیائیم یکسر

ص: 195

نه وقت تربیت از اهل و اطفال

ص: 196

هرگز بریاضت نتوان سِرّ خدا جُست

هست طغیان آدمی بسه چیز

خیر تو را ای کریم غیر ندارد

ص: 197

لیک ترا رحمتی است خاصۀ مؤمن

هرکه را با حقّ ره زاری بود

مرد حقّ آنکه هَر هنر دارد

ص: 198

خواه طبّ است و خواه بنّائی

دنیا همه اش غم است و محنت

تا پانزده طفل و ناتوانی

ص: 199

نیست بیچاره تر از خود اگرت عقل بود

***

گوهر هَر چند دار آفات است

خانۀ گور را بیاد آور

آدمیرا اگر نبود غمی

بهر هَر چیز میخورد او غم

غم فرزند میکند پیرش

***

عاقبت هیچ کس فاش نیست

ص: 200

عُمر را جُمله در هوی و هوس

چیست دنیا بجُز گرفتاری

گرت که عقل بود ترک عشقبازی کن

ص: 201

آن دوستی خوش است ار تصدیق کرد محبوب

***

بر شیر ننگ نیست گرش هست سلسله

ص: 202

ای خوش آنان که در این ره قدم پاک زدند

؟؟؟ فیس دنیادار دانی بهَر کیست

ص: 203

آن طمعشان بود کایشان با نیاز

ص: 204

از طمع بر اغنیا راندی نیاز

ص: 205

ای شیعه دَمی بخویش باز آی

ص: 206

تصحیح عقیده کن که اصل است

هرکه گوید علی مخوان شیعه شیعه جز پیرو امامان نیست

اگر او خود دهد اهل است ور نه

تا بر همه اشرار عَلَمدار برآمد

ص: 210

هفتاد و یکی فِرقه پدیدار برآمد

ص: 211

وز هر طرف و هر در و دیوار برآمد

عارف آن نیست که آرد بزبان شعر فصیح عارف آنست که آرد بمیان فِعل صَحیح

ص: 212

جاهلان از عقب زینت الفاظ روند

**

باز بر سَرِ و جدم لطف اگر کند یاری

بسی دنبال درویشی دویدند بغیر از خستگی چیزی ندیدند

ص: 213

چو خستند و ندیدند هیچ گفتند

فخر رازی که خارج از زی شد

آن غزالی که گمرهی پیمود

هَر درخت کهن که بینی کج

هَر که بر هر رهی که رفت از پیش

ص: 214

عبادت بود طاعت کردگار

بعد از خداشناسی بهتر مداان ز تقوی

بعد از این سزاوار می بینم که این فصل را ختم کنم به ابیاتی از دیوان منسوب به امیر المؤمنین (ع) با نظم این حقیر بفارسی که چند بیت از آنرا حضرت امام علی النقی (ع) برای متوکّل خواند و او را با آن سرکشی که داشت و با اینکه در حال مستی بود منقلب ساخت. قضیّه اش چنانکه علاّمه مجلسی ره در مجلّد 12 بحار از مروج الذّهب نیز نقل می کند اینست که سعایت کنندگان بنزد متوکّل سعایت کردند که امام (ع) با شیعیانش از اهل قم مکاتبه دارد و جمع سلاح میکند و در خانه اش نامه ها و اسلحه ها موجود است و قصد خروج بر دولت دارد پس جمعی را شبانه بخانه آنحضرت فرستاد و بیگمان بخانه اش تهاجم کرده آنچه تفتیش کردند

ص: 215

چیزی نیافتند و دیدند که آنحضرت در حجره ای در بروی خود بسته و جامه ای از پشم بر تن کرده و بر روی خاک نشسته متوجّه بقبله مشغول خواندن قرآن است آنحضرت را بهمانحال برداشته و بنزد متوکّل آوردندو کیفیّت را گفتند متوکّل بزم شراب نهاده و جام شراب در دست داشت که در همانحال آنحضرت بر او وارد شد چون چشمش بآنحضرت افتاد او را هیبت گرفت توقیر از آنحضرت نموده و آنحضرت را در پهلوی خود نشانید جام شرابی که در دست داشت به آنحضرت تعارف کرد فرمود و اللّه ما یحامی لحمی و دمی قطّ فاعفنی بخدا قسم هرگز شراب با گوشت و خون من مخلوط نشده مرا معاف بدار پس آنحضر را معاف داشت ولی چون اهل بزم شراب شعرخوانی و غنارانی را در بزم خود دوست دارند گفت پس اکنون که شراب نمیخوری شعر برای من بخوان فرمود انّی قلیل الرّوایه بالشّعر من کمی شعر حافظم گفتم چاره ای نیست هرچه باشد پس حضرت شش بیت اوّل از ابیاتی که ذکر میشود خواند ولی در مروج الذّهب مطبوع طبع مصر نه بیت ذکر کرده پس متوکّل جام شراب که در دست داشت بر زمین زد و چنان گریست که محاسنش از اشک چشمش تر شد و همۀ حضّار نیز گریستند و عیش متوکّل در روزش منتقض بود آن ابیات با بقیّۀ آنچه در دیوانست اینست:

با توا علی قلل الأجبال تحرسهم

ص: 216

سل الخلیفه اذ وافت منیّته

پس بیاوردند ایشان را بزود

ص: 218

کو سوارانت کجا شد دولتت

ص: 219

جُمله میکردند بر گردت طواف

بپای او چه زحمتها کشیدند

ص: 221

زدند آتش بباب خانۀ او

تا بکی در پرده هستی از نظر

الأمان ایصاحب الأمر از شرور اینزمان

ص: 223

در کلیساها ببین

ص: 224

بس بود این مختصر

دل ما ز غصّه خونشد تو هنوز هم نیائی

ایدادرس ایدادرس

ص: 225

ای والی ملک وجود ایعالم غیب و شهود ای مظهر قهر ودود ای تیغ حق بشتاب زود

یدادرس ایدادرس الخ

ای وارث خیر البشر عالم پُر است از جور و شر خیری نبینم در بَشَر از شر چه

ایدادرس ایدادرس الخ

فحشا و منکر فاش شد عالم پُر از اوباش شد هر کَس پی فرداش شد یا منکر فرداش شد

ایدادرس ایدادرس الخ

معروف را منکر ببین منکر شده معروف و دین منسوخ، قرآن مبین اسلام و کفر آمد قرین

ایدادرس ایدادرس الخ

قرآن که وحی است از خدا چیزی از او نبود بجا جز اهل مطرب را غنا یا هدیه بهر مره ها

ایدادرس ایدادرس الخ

اٍیوای عالم تیره عالِم چو جاهل سیره شد فاسق بمؤمن چیره شد لا مذهبی واگیر شد

ایدادرس ایدادرس الخ

ما شیعیان بیچاره ایم مقهور هر خونخواره ایم یا از وطن آواره ایم یا کشته و صد پاره ایم

ایدادرس ایدادرس الخ

ای جانشین مصطفی ای حامی دین خدا ای بر همه حکمت روا ای دادخواه بینوا

ایدادرس ایدادرس الخ

ای صاحب ما بیکسان ای ناجی بیچارگان ای هادی گمگشتکان رحمی نما بر شیعیان

ایدادرس ایدادرس الخ

ای امان زمان الأمان الأمانفت

ص: 226

ایشه بحَر و بَر والی ملک جان

ای شهنشاه عدل گُستر ماان

ص: 227

از پس احتجاب و غیبت و تو

یا ولیّ العصر یا غوث الزّمنما

ص: 228

هم بشر بالطّبع محَدود القُوی است

ص: 229

این قلیل مانده هَم در آن کثیر

هجر این همه از دوست سزاوار نباشد

ای صبا از ما بگو با دوست جان بر لب رسید

ص: 230

خانه ای ویران تر از قلبی که دارد هجر دوست

یا رب نباشد این شب ما را سَحَر هنوز

دوریست آنکه صفحۀ عیشم شدی سیاه

ص: 231

ظلمت تمام ملک وجودم فرا گرفت

تو مپندار که آنشاه ز یاران دور است

ص: 232

آنکه حق را نشناسد بود از کوردلی

عید است و دوستان بره شه در انتظار

ص: 233

عیدم کجا بود که ترا روز عید نیست

عید آن زمان بود که رسم بر وصال دوست

ص: 234

آن عید نیست خود خوری الوان اطعمه

خود چو فرود میرود دوباره برآید

دلم ز شوق تو هَر لحظه میکند فریاد

ص: 235

بشوق توست که گاهی روم بطوس و گهی

بر مرغ دل دگر قفس سینه تنگ شد

ای مهر و ولای تو بود پایۀ توحید

ص: 236

ذات تو چو حق در خور فهم اَحَدی نیستد.

ص: 237

تا کی بصبر کوشم و تا کی فغان کنم

بیا بیا که ز هجرت دگر قرار ندارم

ص: 238

ز دل بپرس اگر باو راز مقال نداری

ایدوست تا بکی پس این پرده جا کنی

آفتاب من چرا از مجمع عالم بدوری

ص: 239

درگه فیض تو باز استی بروی دشمن و دوست

شهریارا از چه رُو از خلق پنهان ساختی

آفتاب من چرا از خلق رُو گردان شدی

ص: 240

این همه حق است امّا قلب زار دوست را

اگر لطف مهدی مرا یار باشد

باشد که به بینیم شب هجر سَر آمد

ص: 241

آن نور جمالی که ز عالم شده مستور

یوسف گمگشته گر ناید به کنعان غم مخور

ص: 242

ای جواد اظهار دل تنگی مکن از شام هجر هر شبی دارد ز پی صبح درخشان غم مخور

غلام و بندۀ آنم که قطب ارض و سماست

ندانم آنکه چرا شمس من بود مستور

ص: 243

تمام عالم اگر نامه ام کنی ندهم

عُمر من رفت و دیده ام شد تار

روزگاریست بسی دور که شد غیبت تو

ص: 244

در شکنج ستم و ظلم گرفتار همه

بناله کوش و دمی صبر کن مشو نومید

ص: 245

و لم یسمّ موسی بظلم و لا

و قد ابرزوا ما اضمرته قلوبهم

فوا عجبا لقوم من عما هم

و متی کان قائما فی صلوه

لیبین انّ علیّا العالی یعلو علی العجمیّ و العربیّ

هی مشکوه عصمه اللّه حقّا

ویل لقوم لم یراعوا حقّها بعد الرّسول

کم اصابتکم مصائب عظمی

ص: 254

قد قضی نحبه بسمّ سقته

و اتاه جبریل بألف قبائل

لولاه لم تظهر علی جلّ الوری

رزئه اصرخ الملائک طرّا

فانشد کم باللّه هل تعرفوننی

ما بالکم الاّ تجیبوا دعوتی

لو لم تخف ربّک فی قتله

فی الغلّ زین العابدین یسری

فانت جفاه القوم تلطمها علی صدر الحسین بدمعها المتقالحو

ام کیف اسلو بعد انّ بسادتی

فرمی الدّماء الی السّماء بکفّه

و هی فی ارذل الثّیاب بکمّ

بأبی الّذی فی الدّین اثّلم ثلمه

الدّنانیر فیها و اخرج یده من شنّ الباب حیآء من الأعرابیّ و انشا یقول خذها فانّی الخ فاخذها الأعرابیّ و بکی فقال علیه السّلام لعلّک استقللت ما اعطیناک قال لا و لکن کیف یأکل التّراب جودک

انت الّذی ینتهی الیک فمن

لو کان من سیرنا الغداه عصا

بنفسی له کیف حسّاده

انتبّعه و هو لم یقر الزّبر

ص: 272

انّ لهم یوما فانذر و انتظر

یا من ببقائک قد بقیت

ص: 274

و نسائهم بسیاطهم و کعوب اسنّتهم زجروا

ای شهنشاه خرسان شه اقلیم وجود

ص: 276

اگر در بندگی من قصُوریست

ما گنهکاران بدربار تو رُو آورده ایم

ص: 277

لایق درگاهِ او

ای امام هشتم ما هَمَه گدائیم

باب حطّۀ حق بهر عاصیانی ما برش نداریم آبرو و شأنی جُز تو بس نداریم الخ

ص: 278

ای ولیّ رحمان رکن دین و ایمان حق تو را ستوده بهر ما ضعیفان

تا شوی وسیله بهر عفو و غفران مصدر حوائج باب فضل و احسان جز تو بَس نداریم الخ

ما که درمندیم جُمله مستمندیم منقطع ز هَر سُو دل بکَس نبندیم

با هزار امیّد رُو بشه روندیم تا مگر ز فضلت بار خود به بندیم جُز تو بَس نداریم الخ

ما پیاده آئیم از ره تخضع یعنی ای شه از ما نیست جز تخشّع

بر دَرِ تو آریم ذلّت و تواضع بلکه جان نثاریم با همه تضّرع جز تو بَس نداریم الخ

ای امام هشتم جان ما فدایت

سُویت از ره دُور با قدم رَوانیم هر طرف دوانیم از پی عطایت ما فقیر درگاهیم الخ

ای شَهِ خراسان رکن دین و ایمان باب فضل رَحمان نیّز هدایت ما فقیر درگاهیم الخ

ما جمله ضعیفان، سَرگرد بیابان کوه و دشت و ویران طالب رضایت ما فقیر درگاهیم الخ

ای شهنشه طوس آمدیم بپابوس با فغان و افسوس ای مَهِ ولایت ما فقیر درگاهیم الخ

ص: 279

ای شاه خراسان نظری جانب ما کن

امام هشتم، ای شاه خراسان

ص: 280

اگر ما بندگان پُر گناهیم

ای والی ملک جهان ای حجّت کون ومکان شاهنشه طوس الأمان ما بندگان را کن نظر بر ما نگر، بر ما نگر

ما از ره دور آمدیم با قلب پرشور آمدیم بر وادی طور آمدیم ای نور حق شو جلوه گر بر ما نگر، بر ما نگر

ایشاه خراسان خورشید امامت

مولا امام هشتم، ای دریای احسان ای ملجأ درماندگان، از جنّ و انسان

شاه خراسان شاه خراسان

ما مانه از درگاهِ ، غفَار الذّنوبیم آورده رو بر درگهت، ای باب رحمان

بَس پُر عُیوبیم شاه خراسان

ما بندگان حضرتیم، داریم خجلت، بر سوز و آه ما نگر، کن عفو نادان

از جهل و غفلت شاه خراسان

بنما شافعت نزد حق، ما عاصیان را ای شافع یوم الجزاء، ذو الکفل سُبحان

درماندگان را شاه خراسان

تو والی ملک جهان، و آن جهانی عطف توجه کن بما، ای قطب امکان

والا مکانی شاه خراسان

ص: 281

با اشک وآه از راه دور آییم سویت تا آبرویت آبرو بخشد به خواران

از شوق کویت شاه خراسان

بنگر چسان تا حضرتت با آه وزاری روزوشبان طی کرده ایم اندر بیابان

با شرمساری شاه خراسان

ما جُز شما آل نبی، نگزیده مولا حاجات خود خواهند، از مولا غلامان

بهَر تولا شاه خراسان

چشم امید ما بتوست در هر دو عالم ما را از درگاهت مران ایشاه خوبان

ای فخر آدم شاه خراسان

بر بندۀ مسکین (جواد) از لطف بنگر مگذار او را در هَمه حالت پریشان

بیچاره مضطر شاه خراسان

شاه خراسان، ای کان احسان بر ما کرم کن، ای باب رحمان

ما بندگان حضرتیم ای سَرور طوس از درگه فضلت مکن ما را تو مأیوس

ای هادی ما، ای رهبر ما ای والی ما، ای سَرور ما

ای صاحب ما، ای مهتر ما ای والی ملک ولا، شاه خراسان شاه خراسان ای کان احسان الخ

شاهان حقیرند، در کشور تو دیوان اسیرند، اندر بَرِ تو

عالم فقیرند، بر ایندر تو ای مصدر فیض و عطا، شاه خراسان شاه خراسان ای کان احسان الخ

مولا تو هستی، ما بندگانیم از حیث طاعت، واماندگانیم

در جنب حقّت، شرمندگانیم ای شیمه ات عفو از خطا، شاه خراسان شاه خراسان ای کان احسان الخ

ص: 282

ما از رَه دُور، با آه وزاری با صد رجاء امّیدواری

بر کویت آییم از بهر یاری ای یاور هَر بینوا، شاه خراسان شاه خراسان ای کان احسان الخ

ما بی پناهان بیچاره گانیم در درگه حق، بی باره گانیم

بردرگه تو، آواره گانیم ای درگهت باب الرّجأ شاه خراسان شاه خراسان ای کان احسان الخ

ای شاه خراسان بفدای حرمت من

ای امام هشتمین جانها فدای جان تو

ص: 283

ای پناه بی پناهان ملجأ بیچارگان

قربان تو ای امام هشتم جانم بادا به فردای تو سَر و سامانم

****

بر دیده نهم خاک ره زوّارت

****

وز نور ولایتش دلم را پُر ساز

****

در مهر رضا (ع) چنان دلم شیدا هست

****

این فخر (جواد) بَس بود در دو سَرا

****

زوّار پیادۀ رضایم بشمار

****

زوّار پیاده ایم ما را به پذیر بنما نظری گرچه عوام آمده ایم

****

ص: 284

ما به درگاه تو ای شر به نیاز آمده ایم

ای امام هشتم ای برهان حق سلطان دین

ص: 285

حاجت ما روسیاهان را میفکن بر زمین

ص: 286

نیست ما را جان نثاری در ره تو بیش ازین

ای شهنشاه عدالت بر سَریر اِرتِضا

ص: 287

ما نه از سَر ما و گرما و عطش داریم باک

ای شاه طوس یکنظری کن بسوی ما

ای امام هشتم ایشاه خراسان ای رضا

ص: 288

ما گنهکاران به درگان تو رُو آورده ایم

قبلۀ هفتم امام هشتم ای سلطان دین

ص: 289

کعبه آمال حاجتمند و ارباب یقین

ما بینوایان گدا بار گناه آورده ایم

رجاء دعوات صالحه دارد از عموم مؤمنین

نویسنده حروف عبد المطّلب معروف

به حسینی شیرازی

ص: 290