يا اغفال و مفاسد اخلاقي خود از خانه متواري مي شوند .

ب ) - از نظر اطلاع خانواده

در اکثر موارد اقدام به فرار به طور ناگهاني ، بدون خبر و اطلاع اعضاي خانواده صورت مي گيرد ، اما در برخي شرايط ، فرد قصد خود را به صورت «تهديد به فرار» اطلاع مي دهد . اين عمل اغلب در بين پسران فراري معمول است

ج ) - از نظر تعداد همراهان

در شرايطي ممکن است که اقدام به فرار به همراهي فردي از جنس مخالف با زمينه دوستي و قرار ملاقات انجام شود . اخيراً مواردي از فرارهاي گروهي در بين دختران مشاهده شده است . اما اغلب ، دختران به تنهايي فرار مي کنند .

د ) - از نظر مدت زمان

در برخي شرايط فرد پس از فرار و مواجهه با مشکلاتي نظير عدم امنيت و فراهم نبودن امکانات زندگي ، پشيمان مي شود و در صورت خوش اقبالي ، با کمترين لطمات روحي و جسمي توسط نيروهاي امنيتي ، شناسايي و در مدت زمان کوتاهي به خانه بازمي گردد . در چنين وضعيتي به نظر مي رسد دلائل فرد جهت فرار چندان منطقي نبوده يا فرد برنامه و هدف معيني براي فرار نداشته است . دسته اي از دختران فراري نيز به دليل شرايط واقعاً نامساعد خانه ، حاضر به بازگشت نيستند و براي جلوگيري از اينکار از نام مستعار استفاده مي کنند و يا اظهار مي دارند که خانواده اي ندارند .

ه_ ) - از نظر مبدأ و مقصد

اغلب فرارها از شهرستانها به مرکز يا شهرهاي بزرگ انجام مي شود ، هر چند مبدأ و مقصد معدودي از فرارها نيز بالعکس مي باشد

و گاهي نيز از شهرهاي کوچک و بزرگ به قصد عزيمت به کشورهاي ديگر اتفاق مي افتد .

و ) - از نظر تکرار

برخي از دختران براي نخستين بار اقدام به فرار مي کنند و دسته اي ديگر عليرغم تلاشهاي مددکاران جهت بازگشت به محيط خانه و خانواده ، مجدداً از محيط خانه مي گريزند .

همدردي و علاقه نشان نمي دهند . اين افراد اغلب با رؤياهايي در مورد موفقيت نامحدود و درخشان ، قدرت ، زيبايي و روابط عشقي آرماني مشغول هستند . اين گروه ممکن است مشکلات خود را بي همتا بپندارند و احساس کنند که فقط افراد هم سطح خودشان آنها را درک مي کنند . [6] اغلب اين افراد والديني داشته اند که نسبت به آنها محبت با ثباتي نداشته يا سرد و طرد کننده بوده اند يا بيش از حد به آنها ارج نهاده اند . [7]

ن_وجوانان خود شيفته ، به علت سرکوب خواسته ها و فقدان ارضاي تمايلات دروني از کانون خانواده بيزار شده و به رفتارهاي نابهنجار نظير فرار از خانه گرايش نشان مي دهند .

ج ) - شخصيت برونگرا

«آيزنک» معتقد است بين ويژگي شخصيتي افراد با رفتار نابهنجار آنها رابطه وجود دارد . فرد برونگرا به دنبال لذت جويي آني است و دَم را غنيمت مي شم_ارد ، دوست دارد در انواع ميهماني ها و جشنها شرکت کند ، تشنة هيجان و ماجرا جويي است ، کمتر قابل اعتماد مي باشد ، نمي تواند احساساتش را کنترل نمايد و بدون تأمل عمل مي کند . [8]

د ) - شخصيت هيستريونيک ( نمايشي )

نزد اين افراد جلب توجه ديگران اولويت خاصي دارد . دوست دارند پر جوش و خروش صحبت کنند . مشخصه بارز آنها بيان اغراق آميز ، هيجاني ، روابط طوفاني بين فردي ، نگرش خود مدارانه و تأثير پذيري از ديگران است . توجه کافي به درک موقعيت ندارند و تمايل دارند با تعميم عاطفي پاسخ دهند . [9] اين افراد براي آنکه «خود» را

ثابت کنند ، هر تجربه اي را حتي اگر براي آنان گران تمام شود و مشکلاتي را ايجاد نمايد ، انجام مي دهند .

هيجان طلبي ، ماجراجويي ، تنوع طلبي ، کنجکاوي ، استقلال طلبي افراطي ، لذت گرايي کوتاه مدت[10] و ارضاي تمايلات آني ، خود باختگي احساسي و غلبة کنشهاي احساسي بر کنشهاي عقلاني از جمله مشکلات رفتاري است که فرد را به سوي موقعيتهاي خطرزا نظير فرار از خانه رهنمون مي شود .

از ديگر مشکلات روحي - رواني که منجر به رفتارهاي ضد اجتماعي مي شود ، مي توان به ضعف عزت نفس ، احساس کهتري ، فقدان اعتماد به نفس ، خود انگارة ضعيف ، احساس عدم جذابيت ، افسردگي شديد ، شيدايي ، اختلال خلقي دو قطبي و . . . اشاره نمود . چنين افرادي معمولاً مستعد انجام رفتارهاي نسنجيده ، نظير فرار از خانه مي باشند .

شرايط برخي خانواده ها نابهنجاري را تأييد مي نمايد .

ج ) - خانواده آشفته[14]

اين خانواده با کنشها و اختلالات رفتاري نظير غير منطقي بودن ، دعوا ، تعارض و . . . مشخص مي شود و اعضاي آن داراي شخصيت هاي مخرب و غير عادي هستند که فضاي خانه را به اضطراب و تنش مي کشانند . هر چند والدين در چنين خانواده هايي حضور فيزيکي دارند ، اما فضاي حاکم بر خانواده توأم با طرد فرزندان ، ع_دم محبت و بي توجه__ي به مسائ__ل آنه_ا مي باشد . فرد به دليل کمبود محبت و تربيت ناصحيح در مواجه با يک محبت کاذب اقدام به فرار مي کند . والدين چنين خانواده هايي در کانون ارتباطات خانوادگي حضور فعال ندارند و فرزندان به حال خود رها شده اند و روابط آنها فاقد هر نوع نظارت صحيح مي باشد و کارکرد تربيتي و کنترل غير رسمي خانواده تضعيف شده ، آرزوهاي بي حد آنوميک شدت يافته و زمينه هنجارشکني فرزندان فراهم است .

اين نوع خانواده ، فاقد سرمايه اجتماعي است و نمي تواند به عنوان يک منبع کنترل ، مانع رفتارهاي تند جوانان از جمله فرار آنان از خانه شود .

د ) - خانواده از هم گسيخته[15]

اين خانواده به دليل از دست دادن پدر و مادر خانواده بر اثر مرگ ، طلاق و جدايي در اکثر موارد براي تربيت فرزندان و سازگاري اجتماعي آنها دچار مشکل مي باشد . [16]

در چنين خانواده اي فرد با احساس ناکامي و محروميت ، کمبود محبت و خلاء واکنش عاطفي مواجه است و در صورتي که فردي جانشين والدين خانواده شود ، احتمال اختلال در

هويت خانوادگي و عدم پذيرش او از سوي فرزندان و ناسازگاري با وي و فرزندان ناتني وجود دارد که همين امر مي تواند زمينه اختلالات رفتاري مانند فرار از خانه را فراهم کند .

العمله_اي منفي نظير فرار از خانه سوق مي دهد .

ج ) - محدوديت مطلق

در اين نوع شيوة تربيتي ، فرزندان از آزادي و اختيار لازم ، متناسب با سن و شرايط خويش محرومند و بايد نظر والدين را بدون آگاهي از علت آن انجام دهند و حق اظهار نظر ، دخالت يا تصميم گيري را ندارند . به طور نمونه نمي توانند درباره زندگي آينده خويش تصميم بگيرند و بايد تن به ازدواجهاي اجباري دهند .

در اين خانواده ها به خواسته هاي مادي ومعنوي فرزندان توجهي نمي شود ، لذا توانايي و مقاومت آنها درهم مي شکند . فرزندان نسبت به خانواده خود احساس نارضايتي ، تحقير ، تنفر و سرخوردگي مي کنند . زيرا همنوايي با هنجارها و درخواستهاي خانواده ، براي آنها سنگين بوده و موجب ايجاد تنفر از خانواده مي شود ، لذا از هر فرصتي جهت عدم پيروي از هنجارهاي خانواده بهره مي برند و درصدد هستند با فرار از خانه ، از اين محدوديت ها رهايي يابند .

د ) - آزادي مطلق ( فرزند سالاري )

همانطور که عدم توجه به نيازهاي عاطفي فرزندان مي تواند عامل فرار آنان از کانون خانواده باشد؛ توجه بيش از حدّ متعارف و در اختيار بودن امکانات فوق حد سني فرزند ( فرزند سالاري ) هم مي تواند زمينه مسائلي چون فرار از خانه را ايجاد نمايد .

در شيوه فرزند سالاري ، اغلب تمايلات و خواسته هاي فرزندان محقق مي شود ، لذا به محض ايجاد مشکلات و بحرانها و فشارهاي زندگي که در آن امکان تحقق برخي از آرزوها سلب مي شود و يا در شرايطي که خواسته هاي فرزند به

افراط مي گرايد و والدين با آن مخالفت مي نمايند ، فرزند به دليل تربيت عاطفي ( نه تربيت عقلاني ) ، روحيه عدم درک منطقي شرايط ، نازپروري و کاهش دامنه استقامت و آستانه تحمل در برابر مخالفت والدين و مسائل خانه ، عصيان و طغيان نموده و همين امر موجب دوري او از والدين و اعضاي خانواده مي گردد که نهايتاً مي تواند زمينه فرار از خانه را فراهم نم_ايد . به عبارت ديگر فرد عليرغم وجود خانواده اي که در اغلب موارد خواسته هاي او را جامة عمل پوشانده است ، کوچکترين انتقاد يا منعي را تحمل نمي کند و اقدام به فرار مي نمايد . در اين شرايط مسائل بسيار کوچک به دليل پايين بودن آستانه مقاومت ، در نظر فرد بزرگ و غير قابل تحمل جلوه مي کند . چنين فردي پس از فرار نيز اقدام خود را توجيه مي کند و با احساس عميق بيدادگري به متهم کردن اطرافيان مي پردازد و معتقد است فرار او در جهت احقاق حق از دست رفته خود بوده است . اين وضعيت در بين طبقات مرفه و غني جامعه بيشتر مشاهده مي شود .

گروه از جمله نحوه مقابله و برخورد با امر و نهي والدين ، نحوه مخالفت و به کرسي نشاندن خواستها و تمايلات نفساني در خانه ، . . . را دروني مي کند و با دسترسي به فرصتهاي نامشروع ، آنها را به مرحله عمل مي رساند . در اين گروهها رفتار کجرو و نابهنجار بسيار عادي و روال شده است و به عنوان ارزشهاي مدرن اشاعه مي شود و نگرشها و نصايح والدين به عنوان ارزشهاي منسوخ محسوب مي شود . بر اساس تحقيقات حدود 79 درصد جوانان به همانند سازي با دوستان خود مي پردازند .

نمايش صحيح پشيماني و ندامت آنها ، مي تواند در شيوع اين پديده مؤثر باشد .

نقش رسانه هاي جمعي به ويژه ماهواره و اينترنت در رواج بي بند و باري اخلاقي ، مقابله با هنجارهاي اجتماعي ، عدم پايبندي مذهبي و بلوغ زودرس نوجوانان در مسائل جنسي حائز اهميت است .

و براي فرار از اين حالت به شيوه هاي مختلفي نظير فرار از خانه متوسل مي گردند . [20]

غير مجاز همانند خريد و فروش مواد مخدر را اتخاذ مي کند و دختر خانواده نيز متعاقباً درصدد خواهد بود که خود را از اين وضعيت اسف بار نجات دهد و به استقلال اقتصادي دست يابد ، همين امر انگيزه فرار از خانه را در او تقويت مي کند ، غافل از آنکه رو به سوي سياهي در حرکت است .

امروزه فشارها و مشکلات اقتصادي ، احتمال دو شغله بودن يا اشتغال نان آوران خانواده در مشاغل کاذب يا غير مجاز را افزايش داده است . همين مسئله منجر به کم توجهي آنها نسبت به نيازهاي جوانان ، رفع مشکلات روحي و رواني و تربيت صحيح و شايسته آنها گرديده است . به اعتقاد «اسگود» در شرايطي که عضو مقتدر خانواده به واسطه اشتغال در شغل دوم ، دير وقت در منزل حضور داشته باشد و نظارت او بر اعضاي خانواده کاهش يابد ، اعمال ضد اجتماعي نظير فرار از خانه در جامعه رو به گسترش خواهد بود . [23]

در اين جهت انعکاس شرايط افسانه اي برخي زندگي ها و نمايش فاصله هاي طبقاتي توسط رسانه ها نقش مؤثري در ازدياد اين مشکل دارند .

داده است ، به گونه اي که آنها بدون واهمه و کنترل به امور خلاف مي پردازند ، در حالي که اين حد افراطي از آزادي ، مقبول بسياري از خانواده ها نيست . آنها به دليل همين فضاي نامناسب جامعه مجبور مي شوند رفتار و ارتباطات اجتماعي دختران خود را محدود کنند و اين محدوديت و کنترل ، دختران را با عقده هاي روحي _ رواني مواجه مي نمايد و آنان احساس خواهند کرد که خانواده ، آنها را درک نمي کند ، در ص_ورتي که ب_رعکس ، خ_ان_واده به دليل آينده نگري و مصلحت انديشي فرزند و شناخت نسبت به اوضاع اجتماعي ، مي کوشد دختر را از حيطه خطر دور سازد ، اما برخي دختران به دليل حساسيت هاي روحي و کوته بيني ، دلسوزي والدين را به معناي سلب آزادي تعبير مي کنند و در نتيجه اقدام به فرار از خانه مي نمايند .

به سرقت مي برند و پس از تجاوز به عنف ، يا آنها را رها مي کنند و يا پس از شکنجه و آزار به دليل ناشناخته بودن و غربت ، مي کشند . برخي از باندهاي فحشاء نيز اقدام به انتقال دختران فراري به کشورهاي ديگر ، تجارت سکس و فروش اجزاي بدن آنها مي کنند . دختران فراري تمام پلهاي پشت سر خود را خراب و ويران مي کنند . ارتکاب به انواع جرائم و فساد اخلاقي موجب مي شود که دچار انواع بيماريها و اختلالات روحي و رواني شوند و برخي از آنها به دليل سرافکندگي ناشي از تجاوزات ، دست به خودکشي مي زنند .

از ديگر پيامدهاي ناگوار فرار دختران ، روسپيگري و ابتلا به انواع بيماريهاي مقاربتي از جمله ابتلا به ويروس ايدز مي باشد . هر چقدر مدت زمان فرار فرد طولاني تر باشد و با افراد بيشتري تماس داشته باشد ، خطر ابتلا به ويروس ايدز افزايش مي يابد .

و اغلب پس از بي نتيجه ماندن جستجوها و تلاشهاي خانوادگي ، فرار دختر با عنوان فقداني دختر ( دزديده شدن او ) به مراجع قضايي گزارش مي شود .

فرار دختران زندگي آيندة آنان را به تباهي و سياهي مي کشاند . احتمال تشکيل خانواده براي دختر فراري به دليل تهديد سلامت روحي ، جسمي و جنسي ( به علت رفتار خلاف اخلاق _ خواسته يا ناخواسته ) و خدشه دار شدن اصالت و شرافت خانوادگي به حداقل ممکن کاهش يافته و در اغلب موارد به صفر مي رسد .

از طرف ديگر دختران فراري با درگير شدن در مسائل غيراخلاقي ، نمي توانند به خانواده بازگردند ، مگر آنکه خانواده به اين نکته توجه نمايد که عدم پذيرش فرد به معناي فرو غلتيدن هر چه بيشتر او در منجلاب فساد و تباهي است ، لذا با اکراه ، وي را در خانواده جاي مي دهد يا آنکه خانواده دختر فراري ، از نوع خانواده از هم گسيخته است و بود و نبود دختر فرق چنداني ندارد . در هر حال زندگي دخترفراري در صورت بازگشت به منزل نيز همراه با مشکلات مضاعف خواهد بود ، زيرا خانواده ، وي را به دليل ارتکاب اعمال خلاف ، بيشتر از گذشته مستعد کجروي و رفتارهاي انحرافي مي داند ، لذا قيود خود را بيشتر خواهد نمود ، ضمن آنکه دختر نيز به دليل تجربه آزادي هاي خارج از خانه که متناسب با سن و موقعيت او نبوده ، محيط خانه را غير قابل تحمل تر مي داند .

هاي اجتماعي همچ_ون حلقه هاي زنجير به هم متصل و وابسته اند ، به طوري که افزايش نرخ آسيبهايي چون طلاق ، بيکاري ، اعتياد ، . . . منجر به افزايش آسيبي نظير فرار دختران مي شود و نکته قابل توجه تر آنکه فرار دختران از خانه نيز به افزايش نرخ مفاسد اجتماعي ( فعاليت باندهاي تجارت دختران ، باندهاي فحشاء و روسپيگري ، اعتياد ، … ) منتهي مي گردد .

ب ) - تهديد بهداشت اخلاقي و رواني جامعه

آسيبهاي اجتماعي از جمله فرار همچون امراض و ويروسهايي هستند که اخلاقيات و حيات اجتماعي را با خطر مواجه کرده و منجر به رواج بي حرمتي اخلاقي ، تخطي از هنجارهاي اجتماعي و ايجاد فضاي مسموم در جامعه مي شوند که مي توانند ضمن لکه دار نمودن عفت عمومي و شکستن حريمهاي اخلاقي ، بهداشت روحي و رواني اعضاي جامعه را تهديد نموده و آسيب جدي بر سلامت جامعه وارد نمايند .

ج ) تحميل هزينه هاي اجتماعي

فرار دختران هزينه هاي فراواني را بر دوش جامعه و دولت مي گذارد ، به طوري که اقداماتي نظير دريافت گزارشات فقداني دختر و شناسايي دختران فراري توسط نيروهاي چندگانه امنيتي ، بازجويي و انجام مراحل قضايي ، ايجاد مراکز مختلف _ مانند کانون اصلاح و تربيت و مراکزي که قبلاً در زمينه ساماندهي دختران فراري فعال بودند و نيز مسئوليت سازمان بهزيستي _ که تماماً هزينه هاي هنگفتي را بر جامعه تحميل مي نمايد .

بازتواني آنها و ارجاع افراد به خانواده تأسيس گرديد و پس از چندي متوقف شد . [24]در اين بخش به چند نمونه از اشکالات اين مراکز اشاره مي شود :

- مؤسسين چنين مراکزي هرگز به ريشه ها و علل فرار دختران توجهي نداشتند ، بلکه در يک حالت انفعالي با پذيرش مسئله فرار دختران مأمني موقت را طراحي کرده بودند که متأسفانه به دليل عدم سرعت در شناسايي دختران ، عمدتاً دختران فراري پس از آسيبهاي فراوان به مراکز وارد مي شدند .

- اين مراکز ، محيطي جهت آشنايي دختران فراري با يکديگر و کسب اطلاعات و تجربيات براي افراد تازه کار از دختراني بود که براي چندمين بار از خانه متواري مي شدند .

- هيچ دختر فراري ، شخصاً به اين مراکز مراجعه نمي نمود و اغلب پس از مواجهه با مشکلات متعدد و دستگيري ، به اين مراکز فرستاده مي شد . لذا اگر فرد شخصاً احساس ناامني ، ناتواني و نياز نمي کرد و محيط خارج را مي شناخت ، به اين مراکز مراجعه نمي نمود .

- اين مراکز درصدد بودند تا براي دختري که از نظر روحي به تعادل رسيده و از نظر اخلاقي مي تواند به جامعه بازگردد ، کمک هايي را براي داشتن خانه مستقل ارائه دهند که خود عامل تشويقي براي تکرار و رغبت به کار بود ! ! [25]

- در برنامه هاي آتي اين مراکز آموزشهايي براي دختران دانش آموز پيش بيني شده بود تا بيان کند که دختران پس از فرار چه کنند و به کجا مراجعه نمايند ! ! [26]

- دختران فراري در اين مراکز ، اطلاعاتي در مورد شرايط

خانوادگي ، کارهايي که در مدت فرار انجام داده بودند ، علت حضور در مرکز ، برنامه هاي آتي ، هنجارها و خرده فرهنگهاي خيابان ، … از يکديگر جذب مي کردند و کار خود را توجيه مي نمودند ، زيرا مشاهده مي کردند افراد زيادي مانند آنه__ا ف__رار ک__رده اند ، لذا جسورتر مي شدند .

به راستي چرا چنين مؤسساتي با هزينه هاي هنگفت و بدون کارشناسي و سنجش اشکالات احتمالي کار ، تأسيس مي شوند و بعد از مدت زماني منحل مي گردند ؟ ! !

جهت پيشگيري و کاهش نرخ طلاق از طريق تقويت مراکز مشاوره ، اجبار به شرکت در کلاسهاي آموزش حقوق و تکاليف زوجين قبل از عقد رسمي ، اجبار در مراجعه به مراکز مشاوره از طريق اهرمهاي دولتي . . . ضروري است . نهايتاً چنانچه خانواده اي به دليل اعتياد ، مرگ والدين ، بيکاري و بيماري همسر ، . . . از هم گسسته شد ، مي توان خانواده را موظف نمود که وضعيت حضانت و تربيت فرزندان را به سازماني که از سوي دولت مشخص مي شود ، گزارش نمايد و اين سازمان در رفع مشکلات فرزندان چنين خانواده هايي تلاش مي نمايد و نسبت به رفع خشونت ها و مشکلات اين خانواده ها اقدام نمايد .

ب- آموزش و پرورش

از آنجا که بسياري از دختران فراري ( 70درصد ) در سنين 16-14 ساله و در دوره هاي حساس نوجواني و راهنمايي قرار دارند و با مشکلات متعدد خاص اين دوره مواجه مي باشند؛ لذا بخشي از پيشنهادات جهت پيشگيري از فرار دختران معطوف به وزارت آموزش و پرورش مي باشد؛

- تهيه و نمايش فيلمهاي آموزشي درباره اثرات انواع روشهاي نادرست تربيتي ( از جمله محدوديت زياد ، آزادي زياد ، فاصله عاطفي ، فاصله اطلاعاتي ، . . . ) فقط براي اطلاع والدين؛

- تقويت ارتباط ميان والدين دانش آموزان با مربيان و عدم واگذاري مسئوليت تربيت فرزندان به مدرسه يا خانواده به تنهايي؛

- تقويت مراکز مشاوره اي مفيد و کارآمد در مدارس يا تمام مناطق آموزش و پرورش استانها و شهرستانها؛

- اجبار در انجام تست روانکاوي و سلامت سنجي روحي و رواني از تمام دانش آموزان و تشخيص

و شناسايي کودکان مستعد فرار از لحاظ ويژگي هاي روحي و خانوادگي و الزام مراقبت هاي روانکاوي از آنها؛

- بها دادن به مسئله ترک تحصيل دانش آموزان[28] يا فرار آنها از مدرسه و ضرورت ارتباط با خانواده هاي اين دختران؛

- به کارگيري مکانيزم هاي تشويقي يا اجباري جهت مراجعه دانش آموزان و والدين به مراکز مشاوره ( فرهنگسازي در زمينه استفاده از خدمات مشاوره ) ؛

- آموزش به خانواده جهت اطلاع زود هنگام فرار دختران به پليس و نوع همکاري آنان ، جهت شناسايي هر چه سريعتر و مقابله با خطرات ناشي از فرار؛

ج- نهادهاي اجتماعي و بازدارنده

برخي ديگر از پيشنهادات مربوط به ساير عوامل اجتماعي است که در کاهش فرار دختران دخيل مي باشد :

- نظارت ، ارزشيابي و باز تعريف وظايف دستگاههاي ذيربط در امور مربوط به اقشار آسيب ديده و آسيب پذير جهت هماهنگي و وحدت رويه و بهينه سازي و حتي ادغام آنها؛

- تأسيس يک مرکز توانمند جهت جمع آوري آمار و اطلاعات منطقه اي ، کشوري ، بين المللي دختران فراري و شبکه هاي مربوطه؛

- تربيت نيروهاي پليس انتظامي از بين بانوان متعهد و متدين جهت اين مسئله خاص؛

- ضرورت آشنايي نيروهاي نظامي به ويژه پليس زن با مسائل روانشناسي دختران فراري و خرده فرهنگ آنها؛

- اعمال مجازات هاي بسيار سنگين ، علني و جدي ( در ملاعام ) براي باندهاي فساد ، اغفال ، تجارت جنسي؛

- قانونمند نمودن نحوه درج اخبار مربوط به بخش حوادث و ممانعت از سوء استفاده از بيان جزئيات فرار به دليل بد آموزي و اشاعه منکرات و جلوگيري از قهرمان سازي مطبوعاتي از اين عاملين ؛

-

به کارگيري نيروهاي مردمي و سازمانهاي غيردولتي جهت امداد به دختران تحت خشونت خانواده و اطلاع رساني به نيروهاي امنيتي .

- تقويت نظارتهاي اجتماعي رسمي و دولتي و نيز نظارتهاي مردمي و محلي از جمله امر به معروف و نهي از منکر جهت پاکسازي فضاي جامعه و تعديل آزاديهاي اجتماعي .

- رفيع پور ، فرامرز ، ص61 .

[24] - انتخاب ، 21/3/81 .

[25] - اطلاعات ، 25/10/80 .

[26] - همشهري ، 18/8/79 .

[27] - همشهري ، 25/10/80 .

[28] - مدير دفتر آموزش و پرورش راهنمايي اعلام نمود که 19درصد دانش آموزان کلاس اول راهنمايي ، 22درصد کلاس دوم و 17درصد دوره سوم راهنمايي ترک تحصيل کرده اند . جوان 20/3/81 .

تربيت ، اسفند79 .

10- مساواتي ، مجيد ، جامعه شناسي انحرافات ، انتشارات نوبل ، 1374 .

گواه ) اکثراً از وضعيت تحصيل خود راضي بوده اند . افراد فراري پس از ترک خانه با 3/63 درصد فحشا بيشترين جرم و3/2 درصد ايراد ضرب و جرح کمترين جرم را داشته اند . 75 درصد نوجوانان فراري بيش از يکبار سابقه فرار از خانه را داشته اند . 62 درصد مادران در گروه اول بي سواد بوده اند در صورتيکه در گروه دوم 32درصد مادران بي سواد بوده اند . از نظر سني توزيع سن پدران در گروه اول بيشتر و در وسط منحني قرار دارد . از نظر شغلي 35 درصد پدران در گروه کنترل داراي مشاغل اداري بوده اند در صورتيکه در گروه آزمايش تنها 5/12 درصد کارمند بوده و مابقي مشاغلي چون کارگري و کشاورزي و ساير مشاغل آزاد را برشمرده اند .

در اين قسمت از پژوهش سعي شد تا با مقايسه پاسخ هاي دو گروه در مقطع سني 12-18 سال علل و عوامل فرار دختران نوجوان از خانه را تعيين نمائيم .

يافته هاي پژوهش عبارتند از :

1- بين تعداد اعضاي خانواده وفرار نوجوانان از خانه رابطه وجود دارد .

2- بين وضعيت تحصيلي ( موفقيت يا شکست ) نوجوانان و فرار از خانه ، ارتباط وجود دارد .

3- ميزان تحصيلات پدر با فرار نوجوان از خانه ارتباط دارد .

4- بين ميزان تحصيلات مادر و فرار نوجوان رابطه وجود دارد .

5- بين سن پدر و فرار فرزند رابطه وجود دارد . يافته هاي تحقيق نشان مي دهند اکثر پدران نوجوانان فراري در دو قطب کم سن و مسن قرار داشته اند در صورتيکه پدران

گروه گواه ميان سال بوده اند .

6- بين سن مادر و فرار نوجوانان از خانه رابطه وجود دارد .

7-وضعيت زندگي و نحوه سازگاري در خانه با فرار نوجوان از خانه ارتباط دارد . يافته هاي پژوهش نشان مي دهد تقريبا صددرصد نوجوانان فراري از خانه وجود ناسازگاري والدين و ديگر اعضاي خانواده را تائيد کرده اند در صورتي که در گروه گواه تنها 3/8 درصد از وجود ناسازگاري در خانه شکايت کرده اند .

8- شغل پدر با فرار نوجوان از خانه رابطه دارد . يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که اکثريت نوجوانان فراري از خانه پدراني فاقد شغل مشخص يا کارگر داشته اند در صورتيکه در گروه گواه اکثريت با پدران کارمند بوده است .

9- ميان درآمد والدين وفرار نوجوانان از خانه رابطه وجود دارد .

10-بين اعتياد والدين و فرار دختران از خانه رابطه وجود دارد . تحقيقات نشان مي دهد 52 درصد پدران در گروه اول به يکي از مواد مخدر نظير ترياک و هروئين معتاد بوده اند در صورتيکه در گروه دوم هيچگونه اعتيادي مشاهده نشده است .

11- بين روش برخورد والدين با فرار از خانه ارتباط وجود دارد . يافته هاي تحقيقق نشان مي دهد 100درصد نوجوانان در گروه اول از انواع تنبيه بدني رنج مي برده اند در صورتيکه در گروه گواه 47 درصد اظهار داشته اند هرگز تنبيه نشده اند و تنها درصد کمي ، آ ن هم بندرت مورد تنبيه قرار گر فته اند و اين خود حکايت از آن دارد که اعمال خشونت و تنبيه بدني فرد را در يک شرايط

بحراني قرار داده که در نتيجه آن اقدام به فرار از خانه نموده است .

12- ترجيحات در چگونگي گذراندن اوقات فراغت با فرار نوجوان از خانه ارتباط دارد . در يک بررسي اجمالي در خصوص ترجيحات چگونگي گذراندن اوقات فراغت دو گروه نشان مي دهد در گروه اول هيچ يک تمايلي به ماندن در خانه و گذراندن اوقات فراغت خود با اعضاي خانواده از خود نشان نداده اند در صورتي که در گروه دوم 45درصد پاسخ دهندگان ماندن در خانه را ترجيح داده اند .

13- بين فرار از مدرسه و فرار از خانه رابطه وجود دارد . اطلاعات به دست آمده نشان مي دهد که اکثر نوجوانان در گروه اول قبل از اقدام به فرار از خانه بارها مدرسه را بدون اجازه والدين و مسئولين ترک کرده اند در صورتيکه در گروه دوم 6/76 در صد اظهار داشته اند هرگز مدرسه را بدون مجوز براي چند ساعت ترک نکرده اند .

14- ميان ترک بدون مجوز از خانه و فرار از خانه رابطه وجود دارد . بررسي ها نشان مي دهد صددرصد افراد فراري قبل از اقدام به فرار از خانه ساعتها وقت خود را بدون اجازه در بيرون خانه ( پارک ، سينما و . . . ) گذرانيده اند . متاسفانه پس از بازگشت به خانه نيز کسي ا زآنها نپرسيده است کجا بوده و اوقات خود را با چه کساني گذرانيده ايد ، در صورتيکه در گروه گواه 3/63 درصد اظهار داشته اند هرگز خانه را حتي براي يک ساعت بدون اجازه والدين ترک نکرده اند و تنها يک نفر

6/1درصد اظهار داشته بيش از سه روز بدون مجوز خانه را ترک گفته است که پس از بازگشت شديداً مورد بازخواست قرار گرفته است . اين خود دال بر اين است که والدين در گروه اول نظارت چنداني بر رفتار فرزندان خود نداشته اند .

15- وجود نامادري يا ناپدري در خانه با فرار نوجوان از خانه ارتباط دارد . يافته ها نشان مي دهد 3/18 درصد افراد در گروه اول نامادري و 30 درصد نيز گرفتار ناپدري بوده اند که جمعا 3/48 درصد را تشکيل مي دهند ، در صورتيکه در گروه گواه حتي يک مورد نيز گزارش نشده است .

عدالت طلبي و رعايت مساوات بين فرزندان گسترش يابد .

10- همواره شخصيت فرزندان به ويژه در حضور ديگران مورد تکريم قرار گرفته و از سرزنش و تحقير آنان جداً پرهيز گردد .

11- تشکيل دوره هاي فشرده و کوتاه مدت قبل از ازدواج براي زوجهاي جوان و استفاده از اساتيد مجرب و صاحب نظر براي ارائه آموزش هاي لازم . زيرا بسياري از زوج هاي جوان به مسئوليت هاي سنگين خويش در قبال فرزندان خود آگاهي ندارند .

12- فراهم نمودن تسهيلات لازم براي ادامه تحصيل فرزندان خانواده هاي بي سرپرست و آسيب پذير ، زيرا بسياري از نوجوانان فراري بدليل فشارهاي اقتصادي ترک تحصيل نموده و ابتدا درجستجوي کار به شهرهاي بزرگ روي آورده اند و بعداً بر اثر همنشيني با افراد منحرف به سوي انحراف سوق پيدا کرده اند .

13- تاسيس يک مؤسسه شبانه روزي براي نگهداري کودکان بي سرپرست و يا کودکاني که گرفتار سوء سرپرستي مي باشند که متاسفانه مورد دوم بسيار بيشتر است ودرعين حال کمتر مورد توجه قرار گرفته است .

فرار دختران

کسب پول و يا ارضاء شهوات انجام مي گيرد بلکه فقط به دليل کمبودهاي شديد عاطفي و نياز به محبت به وجود آمده است .

2- گرچه ممکن است در هر خانه اي گهگاهي مشاجره و درگيري رخ دهد ، اما هرگز نبايد اين اختلافات و درگيريها به ميان فرزندان کشانيده شود و از ذکر اين گونه مباحث در حضور آنان جداً خودداري گردد . زيرا احساس امنيت آنها را در خانه متزلزل خواهد نمود .

3- والدين خانه را به محيطي امن ، صميمي و دوست داشتني براي فرزندان تبديل نموده تا آنها در خانه احساس امنيت نمايند . مسلماً جذب چنين خانواده هائي مانع گريز کودکان و نوجوانان از خانه خواهد بود .

4- به فرزندان خود احترام بگذارند و صادقانه بکوشيد تا آنها را جهت برخورد با مشکلات خويش و حل آن ياري دهيد و از پند و اندرز مستقيم به آنها بالاخص در حضور ديگران پرهيز نمائيد .

5- در هر فرصتي سعي شود تا با فرزندان گفتگو نموده و به سخنان آنها نيز گوش فرا دهيد و با جلب اعتماد آنان زمينه اي را فراهم آوريد تا به راحتي بتوانند مسائل و مشکلات خود را با شما در ميان گذارند در پژوهشي که نگارنده در ميان دانش آموزان راهنمائي و دبيرستاني به انجام رسانيده است مشخص گرديد چنين رابطه ي حسنه اي کمتر بين والدين و نوجوانان وجود دارد . در پاسخ به اين سؤال که هنگام برخورد با مشکل مايلند آن را با چه کسي در ميان گذراند ؟

معلم ، مدير ، مربي ، والدين و دوستان ،

27 درصد آنها والدين را انتخاب کرده بودند که متأسفانه حکايت از سستي روابط عاطفي والدين ، با فرزندان دارد .

6- هرگز فرزندان خود را به خاطر ضعف و ناتواني هايش شماتت و سرزنش نکنيد و از مقايسه آنان با ديگر هم سن و سال هايش پرهيز نمائيد و امتيازات ديگر را به رخ وي نکشيد .

7- بيش از حد توان آنها تکليف به آنها واگذار نکنيد زيرا عدم توفيق در انجام تکاليف محوله وي را دچار احساس بي کفايتي و عدم اعتماد به نفس مي نمايد در صورتيکه توفيق در انجام وظائف محوله به وي اعتماد به نفس و احساس خود باوري مي بخشد . پيامبر اکرم ( ص ) بسيار تأکيد فرموده اند که به فرزندان خود احترام کنيد و به آنان به اندازه توازن تکليف واگذاريد .

8- به فرزندان خود بياموزيد که از برخورد با مشکلات نهراسيده و در رفع آن به طور منطقي و شجاعانه اقدام نمائيد و هرگونه پيشرفت آنها را در اين مسير مورد تشويق قرار دهيد .

9- روح معنويت را در خانه زنده نگهداريد و سعي نمائيد تا در اعماق دل فرزندان آن را رسوخ دهيد زيرا بهترين نيروي بازدارنده از هرگونه لغزش و انحراف فرد و جامعه همان تقويت روح معنويت و ايمان به خالق جهان هستي است .

10- بايد توجه داشت که زمان براي فرزندان با زماني که خود در آن رشد يافته اند متفاوت بوده و هرگز نبايد توقع داشت نسل جديد نيز همان شيوه پيشينيان را در زندگي ، آداب و رسوم ، لباس پوشيدن ، پيشه خود سازنده

.

تر تحت تاثير قرار مي گيرند . همچنين منظور از نبود كنترل داخلي وجود رفتارهاي تکانشي[2] ، عصباني شدن ، عدم توانايي قضاوت كردن و احساس درماندگي داشتن است . ( حميدي 1383 )

تحقيقات در زمينه دختران فراري نشان مي دهد كه در گذشته زندگي آنها عوامل زير قابل تشخيص است :

از دست دادن پدر و مادر ، در معرض تهديد قرار گرفتن بمدت طولاني ، احساس عدم پذيرش توسط والدين ، تنبيه شديد توسط يكي از اعضاي خانواده و . . . . . بدين ترتيب شرايط گذشته اين افراد نقش بسزايي در فرار آنان از خانه داشته است و مطابق با نظريه شناختي بك اين تجربه هاي نامساعد دوران كودكي به مرور زمان منجر به شكل گيري خطاهاي فكري مي شود تا زمان بروز يك رويداد تنيدگي زا ( معمولا بلوغ ) نهفته باقي مي ماند زماني كه يك موقعيت شكست زودرس واقع مي شود افكار منفي فراگير بروز مي كند كه خود را بشكل عزت نفس پايين نشان مي دهد . از نظر آدلر نيز فقدان عزت نفس بعنوان مهم ترين متغير رواني در علت شناسي انحرافات و يا ناسازگاري شخصيت است . همچنين در زمينه ارتباط عزت نفس و بزهكاري نوجوانان تحقيقات متعدد نشانگر يك ارتباط علي مشهود است و مشخصاً عزت نفس با بزهكاري همبستگي منفي دارد . ( طهراني زاده 1384 )

بررسي ها نشان مي دهد كه شكل گيري موفق هويت با سلامت روانشناختي ارتباط دارد­ ( ولي اوراس و بوسما 2005 بنقل از شاره و همكاران 1386 ) سطح پايين روانشناختي باعث رشد آهسته تر

در فرآيند شكل گيري هويت مي شود بررسي هاي طولي نشانگر ارتباط بين پايگاههاي تعليق ( موراتوريوم ) وهويت مغشوش با سطح پائين سلامت روانشناختي مي باشند . در يك پژوهش در ايران ( شاره و همكاران 1386 ) نشان داده شد كه بين پايگاه هويت دختران فراري و دختران غير فراري تفاوت معني داري وجود داردهمچنين اين پژوهش نشان مي دهد بين فرار و پايگاه هويت مغشوش رابطه معني داري وجود دارد .

از حميدي 1383 ) در پژوهشي تحت عنوان ( جستجوي ارتباط ديدگاههاي جديد براي نوجوانان فراري ) علت فرار و انحراف دختران را ضعف پيوندهاي عاطفي نوجوانان با جامعه مي داند . او به استناد تئوري پيوند اجتماعي[3]و نيز تئوري تعهد[4]معتقد است كه در بحث فرار از منزل تعهد اجتماعي شكسته شده است اما علي رغم اين از هم گسيختگي ، بنظر مي رسد نوجوانان در برابر فرار از منزل مقاومت مي كنند و فرار آخرين انتخاب براي آنهاست هرچند ممكن است راههاي ديگري نيز براي آنها باشد اما نوجوان هيچگونه اطلاعي از آنها ندارد .

مخاطراتي که پس از فرار ، دختران جوان بي پناه و آسيب پذير را تهديد مي کند معمولاً عبارتند از[5] :

?-گرفتار شدن در دام شبکه هاي قاچاق دختران و زنان جوان :

قاچاقچيان ، ايادي خود را درمناطقي مانند پارک ها ، مقابل مدارس راهنمايي ودبيرستان ها و اماکن عمومي مي گمارند تا با پرسه زدن در اين اماکن و شناسايي دختراني که ازمنازل خود فرار کرده اند ، آنها را با وعده هايي ، به دام اندازند . گاهي فرار ، پس از طرح دوستي و آشنايي از سوي دلالان شبکه هاي قاچاق و دادن وعده هاي مختلف چون خروج آسان ازکشور و درآمد خوب و زندگي بهتر ، اتفاق مي افتد .

?-تجاوز ، اجبار و تحميل :

معمولا دختران فراري که آسيب پذير نيز هستند ، گرفتار مشکل تجاوز ، اجبار و تحميل مي شوند . قاچاقچيان ، دختران جواني را که به هر انگيزه از خانه خود گريخته اند ، وسيله درآمد خود قرار

مي دهند . آنها را به برقراري ارتباط جنسي و انجام کارهاي خلاف مجبور مي کنند . در سال هاي اخير نوع جديدي از فريب و قاچاق دختران و زنان ازطريق اينترنت مشاهده مي شودکه بيشترحاصل گسترش شبکه هاي ارتباطي مجازي است .

?- انگ اجتماعي و عدم امکان بازگشت به شرايط گذشته ، از ديگر مباحث تامل برانگيز در مورد دختران فرار است .

و4-خطر افزايش عفونت HIV :

بزرگترين نگراني در مورد نوجوانان فراري و بي خانمان ، خطر افزايش عفونت HIV مي باشد كه دليل آن شيوع بالاي مصرف مواد مخدر تزريقي و رفتارهاي پر خطر جنسي در نوجوانان فراري و خياباني مي باشد . ( green et al 1999 به نقل از شاره1383 )

قبول حضانت و تربيت نوجوانان خانواده هاي گسسته

-آشنايي نيروي پليس با خصوصيات دختران فراري ونحوه برخورد با آنان

-تقويت و سازماندهي نهادهاي موثر در امداد خانواده ها از جهات مختلف ( بطور كلي برقراري عدالت اجتماعي در جامعه )

هاي فساد ، شب را به صبح مي رسانند و از مكاني به مكان ديگر در حركت هستند فقط براي آنكه بتوانند زنده بمانند

ها به خواسته هاي مادي ، معنوي فرزندان توجهي نمي شود . لذا توانايي و مقاومت آنها درهم مي شكند ، و از هر فرصتي جهت عدم پيروي از هنجارهاي خانواده بهره مي برند و در صدد هستند با فرار از خانه ، از اين محدوديت ها رهايي يابند .

4-آزادي مطلق :

توجه بيش از حد متعارف و در اختيار بودن امكانات فوق حد سني فرزند مي تواند زمينه مسائلي چون فرار از خانه را ايجاد نمايد .

وقتيكه تمايلات و خواسته هاي فرزندان محقق مي شود ، لذا به محض ايجاد مشكلات و بحرانها و فشارها ي زندگي ، كه در آن امكان تحقق برخي از آرزوها سلب مي شود و يا در شرايطي كه خواسته هاي فرزند به افراط مي گرايد و والدين با آن مخالفت مي نمايند . فرزند ، به دليل تربيت عاطفي ( نه تربيت عقلاني ) روحيه عدم درك منطقي شرايط ، ناز پروري و كاهش دامنه استقامت ، عصيان و طغيان نموده و همين امر موجب دوري او از والدين و اعضاي خانواده مي گردد كه نهايتا مي تواند زمينه فرار از خانه را فراهم نمايد .

5- وسايل ارتباط جمعي

نقش رسانه هاي جمعي به ويژه ماهواره و اينترنت در رواج بي بندو باري اخلاقي ، مقابله با هنجارهاي اجتماعي ، عدم پايبندي مذهبي و بلوغ زود رس نوجوانان در مسائل جنسي حائز اهميت است .

6- شهر نشيني

بافت اجتماعي شهرهاي بزرگ و پيچيدگي روز افزون زندگي شهري ، فرصت ارتكاب جرائم و رفتارهاي ضد اجتماعي را فراهم مي كند .

جاذبه شهرهاي بزرگ ، رفاه ،

تجملات شهري و امكانات مادي ، انگيزه در اختيار داشتن آنها و زندگي در اين محيط را مضاعف مي كند و سيل عظيم جمعيت با هدف يافتن شغل و دستيابي به امكانات فوق مهاجرت مي نمايند وشهرهاي بزرگ را با خرده فرهنگهاي مختلف در هم مي آميزند و بدين ترتيب پايبندي به آداب و رسوم كاهش مي يابد و آزادي عمل فرد نيز بيشتر مي شود . گاهي همين سراب زندگي مرفه شهري و آزادي عمل دختران را به سوي شهرها متواري مي نمايد .

7- تغيير ارزشها

انسانهاي دنياي امروز در چهار راه سرگرداني و تضاد ارزشها گرفتار آمده اند و نمي دانند به كدامين سو حركت كنند . از يكسو جامعه بستر نويني از ارزشهاي اجتماعي مدرن را مقابل ديدگان افراد قرار مي دهد و از سوي ديگر فرد را با بن بستهاي بسياري در دستيابي به اهداف جديد مواجه مي كند .

جوان امروز در اين شرايط با مشكل بحران هويت روبروست . گاه آنچه كه اجتماع بطور عملي به او مي آموزد با ارزشهاي خانوادگي سنخيتي ندارد و همين امر شخصيت او را دچار دوگانگي مي نمايد . دختران امروزدچار خود درگيري ميشوند و براي فرار از اين حالت به شيوه هاي مختلفي نظير فرار از خانه متوسل مي گردند .

8- مشكلات اقتصادي

برخي از صاحبنظران مشكلات اقتصادي را علت عمده آسيبهاي اجتماعي مي دانند . البته اين به مفهوم نگرش تك عاملي در تبيين انحرافات نمي باشد . به اعتقاد آنان عوامل اقتصادي درچگونگي زندگي فردي و اجتماعي تاثير گذار است . فقر و توزيع ناعادلانه ثروت به همراه فقر فرهنگي

زمينه ساز انواع رفتارهاي نابهنجار مي باشد .

امروزه فشار و مشكلات اقتصادي ، احتمال دو شغله بودن و اشتغال نان آوران خانواده در مشاغل كاذب يا غير مجاز را افزايش داده است .

همين مسئله منجر به كم توجهي آنها نسبت به نياز جوانان ، رفع مشكلات روحي و رواني و تربيت صحيح و شايسته آنها گرديده است

روسپيگري و ابتلا به انواع بيماريها از جمله ابتلا به ويروس ايدز مي باشد . هر چقدر مدت زمان فرا رفرد طولاني تر باشد و با افراد بيشتري تماس داشته باشد ، خطر ابتلا به ويروس ايدز افزايش مي يابد .

ويروسهاي هستند كه موجب ايجاد فضاي مسموم در جامعه مي شوند و مي توانند ضمن لكه دار نمودن عفت عمومي و شكستن حريمهاي اخلاقي ، بهداشت روحي و رواني اعضاي جامعه را تهديد نموده و آسيب جدي بر سلامت جامعه وارد نمايند .

از ديگر پيامدهاي فرار دختران اينست كه هزينه هاي فراواني را بر دوش جامعه و دولت مي گذارد ، بطوريكه اقداماتي نظير گزارشات فقداني دختر و شناسايي دختران فراري توسط نيروهاي چند گانه امنيتي ، بازجويي و مراحل قضايي ، ايجاد مراكز مختلف –مانند كانون اصلاح و تربيت ومراكزي كه قبلا در زمينه سازماندهي دختران فراري ، فعال بودند و نيز مسئوليت سازمان بهزيستي – كه تماما هزينه هنگفتي را بر جامعه تحميل مي نمايد .

آموزش حقوق و تكاليف زوجين قبل از عقد رسمي ، اجبار در مراجعه به مراكز مشاوره از طريق اهرمهاي دولتي . . . . ضروري است . نهايتا چنانچه خانواده اي به دليل اعتياد ، مرگ والدين ، بيكاري و بيماري همسر از هم گسسته شد ، مي توان خانواده را موظف نمود كه وضعيت حضانت و تربيت فرزندان را به سازماني كه از سوي دولت مشخص مي شود ، گزارش نمايد و اين سازمان در رفع مشكلات فرزندان چنين خانواده هايي تلاش مي نمايد و نسبت به رفع خشونت ها و مشكلات اين خانواده ها اقدام نمايد .

از آنجا كه بسياري از دختران فراري ( 70% ) درسنين 16-14 ساله و در دوره هاي حساس نوجواني قرار دارند و با مشكلات متعدد خاص اين دوره مواجه مي باشند . لذا بخشي ازپيشنهادات جهت پيشگيري از فرار دختران معطوف به وزارت آموزش و پرورش مي باشد .

همچنين برخي ديگر از پيشنهادات مربوط به ساير عوامل اجتماعي است كه در كاهش فرار دختران دخيل مي باشد :

- نظارت ، ارزشيابي و باز تعريف وظايف دستگاههاي ذيربط در امور مربوط به اقشار آسيب ديده و آسيب پذير جهت هماهنگي و وحدت رويه وبهينه سازي و حتي ادغام آنها؛

- تاسيس يك مركز توانمند جهت جمع آوري آمار و اطلاعات منطقه اي ، كشوري ، بين المللي دختران فراري و شبكه هاي مربوط .

- تربيت نيروهاي پليس انتظامي از بين بانوان متعهد و متدين جهت اين مسئله خاص .

- ضرورت اشنايي نيروهاي نظامي به ويژه پليس زن با مسائل روانشناسي دختران فراري و

خرده فرهنگ آنها .

- اعمال مجازات هاي بسيار سنگين ، علني و جدي ( در ملاعام ) براي باندهاي فساد ، اغفال ، تجارت جنسي .

- قانونمند نمودن نحوه درج اخبار مربوط به بخش حوادث و ممانعت از سوء استفاده از بيان جزئيات فرار به دليل بد آموزي و اشاعه منكرات و جلوگيري از قهرمان سازي مطبوعاتي از اين عاملين؛

- به كارگيري نيروهاي مردمي و سازمانهاي غير دولتي جهت امداد به دختران تحت خشونت خانواده و اطلاع رساني به نيروهاي امنيتي .

- تقويت نظارتهاي اجتماعي رسمي و دولتي و نيز نظارتهاي مردمي و محلي از جمله امر به معروف و نهي از منكر جهت پاكسازي فضاي جامعه و تعديل آزاديهاي اجتماعي

منبع : تبيانت

كردن به او مايه حيات اوست . ( 4 ) و مرد نيازمند كسي است كه قلبش براي او بتپد و با گرمي نگاه و كلام پرمهرش ، او را در مواجهه با ناملايمات زندگي اميد بخشد و خلاصه اينكه "هر يك از ما ، در جدايي فقط نيمه اي از انسان است و هميشه نگران آن نيم ديگر است" ( 5 ) تا زماني كه دختر و پسر جوان اين نياز فطري را از راه ازدواج تأمين نكرده و به آرامش رواني نرسيده باشند در معرض خطر هستند . لذا رسول خدا ( ص ) فرمود : آن كس كه ازدواج كند نيمي از دينش را حفظ كرده است . " ( 6 )

مطلوب را به همراه نخواهد داشت .

ب - دقت در انتخاب همنشين : بايد راههاي صحيح دوست يابي را آموزش داد تا جوانان با ديد باز و انديشمندانه همنشين و دوست خود را انتخاب نمايند .

رسول خدا ( ص ) مي فرمايند : "دين و منش هر شخصي ، متناسب با دوست و همراه است . " ( 7 )

نقش هاي مربوط به آن ، برخوردهاي اجتماعي و دوستي دختران و پسران و عشق و امثال آن پيدا كنند .

، ورزشي و تفريحي علاوه بر اينكه آنها را از بسياري از فسادها حفظ مي كنند ، در رشد ابعاد مختلف جوان موثر است . والدين در برخورد با جوانان بايد طريق اعتدال را پيش بگيرند و از هرگونه افراط ، تفريط ، برخورد خشك ، خشن و انعطاف ناپذير خودداري كنند . و در ضمن نظارت و كنترل نامحسوس بر رفت و آمد و رفتارهاي آنان ، شخصيت و حريم خصوصي آنان راحفظ نمايند زيرا اگر شخصيت او از بين برود و عزت و كرامتي نداشته باشد ، هيچ اميد خيري در او نيست . ( 12 ) و از سرزنش و ملامت نيز پرهيز كنند كه آتش لجاجت را در آنان شعله ورتر مي كند . ( 13 )

به علت ناشايست بودن اين ارتباط از نظر شرعي و عرفي ، دختر و پسر مجبورند به منظور طرح ريزي و فراهم آوردن مقدمات ديدار يا برقراري ارتباط با يکديگر ، توان و زمان بسياري را صرف کنند . همچنين به سبب پذيرفته نبودن اين کارها ، از سوي خانواده و جامعه همواره اين دوستي ها با نگراني هايي همراه است .

ارتباط دختر و پسر مي تواند از اين راه ها برقرار شود : از طريق نامه نگاري ( مکاتبه ) به وسيله پست يا فکس ، از طريق گفت و شنود ( مکالمه ) حضوري يا تلفني ، از طريق دست دادن ( مصافحه ) ، از طريق نگاه کردن حضوري يا تصويري ( رد و بدل کردن عکس ) و راه هايي ديگر مانند ارتباط اينترنتي و غيره . از آن جا که گفت وگوي حضوري و نگاه ، از آسان ترين راه هاست و امکان آن تقريبا به راحتي فراهم مي آيد ، بيشتر ارتباطات از اين طريق صورت مي گيرد .

1 . مفهوم شناسي ارتباط؛

2 . پذيرفته نبودن روابط دختر و پسر ، از نظر شرعي و عرفي .

آمريکا و اروپاي غربي است .

ديدگاه ديگري که از آن به نظريه افراطي مي توان ياد کرد ، معتقد است که زن و مرد يا پسر و دختر حق ندارند کمترين ارتباطي با هم داشته باشند؛ خواه اين ارتباط مکالمه اي باشد يا مکاتبه اي و خواه با نگاه باشد يا حضوري که در هر صورت نبايد دو جنس مخالف حتي در شعاع ديد و صداي يکديگر قرار گيرند . اين نظريه ، بيشتر جنبه بهداشت اجتماعي دارد و به عنوان راهکارهايي براي جلوگيري از فساد اجتماعي پيشنهاد مي شود . طبيعي است که ميان دو ديدگاه افراط و تفريط ، همواره نظر سومي مطرح مي شود . زيرا آن دسته از انسان ها که انديشه اي متعادل دارند ، با نامعقول دانستن ديدگاه اول و ناممکن دانستن نظريه دوم ، راه سوم را که برقراري ارتباط در چارچوب و موازين شرع و عرف است ، برمي گزينند . اين نظريه با توجه به خاستگاه فرهنگي و ديني جامعه ما ، به خوبي تأييد مي شود . قرآن کريم ، کتاب اعتدال است و هم در عالم تکوين و هم در جهان تشريع که اخلاق نيز جزئي از آن است ، جانب اعتدال را گرفته است . از اين رو ، تصميم سوم به ديدگاه قرآن کاملاً نزديک است . بر اين اساس ، درمي يابيم که دموکراسي جنسي و کاميابي آزادانه مردان از زنان و معاشرت هاي لذت بخش ديداري و شنيداري و نظريه اي را که حتي عادي ترين روابط بين زن و مرد را روا نمي دارد ، مورد تأييد اسلام

نيست . و همچنين است نظريه اي که حتي عادي ترين روابط بين زن و مرد را روا نمي دارد . به اين ترتيب ، ميان دختر و پسر حريمي به بلنداي حجاب و صلابت و عفاف قرار گرفته است . تا هم به دموکراسي جنسي گرفتار نگردد و هم از لغزش هاي احتمالي به هنگام تعامل با مردان ، مصون بماند .

طرح سه نظريه درباره برقراري ارتباط دختر و پسر و پذيرش نظريه سوم .

رهنمون سازد ، ولي به کارگيري اين دو ابزار در مسير نادرست ، پي آمدهاي جبران ناپذيري براي آدمي به همراه دارد . يکي از شيوه هاي به کارگيري ناشايست و نامشروع اين موهبت هاي الهي ، برقراري ارتباط ناسالم ميان دختران و پسران است . اگر آدمي اين دو عضو را آزاد و رها بگذارد و آنها را با هدف لذت جويي به کار گيرد ، در عين استفاده از لذت هاي زودگذر ، آثار زيان بار و ناخوشايندي بر روح و روان او مي گذارد . در واقع ، امري که از مسير سالم و عاقلانه خود خارج شود ، مضر و نابود کننده است . به راستي وقتي مي توان از چشم و گوش در راه حلال و مشروع بهره گرفت ، بيراهه رفتن و ناراستي براي چيست ؟ ! بديهي است که ديدن ، گفتن يا شنيدن ، براي افزايش شناخت و آگاهي انسان است . نگاه به مظاهر طبيعت ، صنعت ، هنر و . . . انسان را به شناخت هر چه بيشتر آنها مي رساند و به اصطلاح فرهنگ ديني ، او را به حقيقت آفريننده آنها هدايت مي کند . گفت وگوي انسان ها نيز براي انتقال معلومات ، کسب آگاهي و بيان نيازمندي هاست . قرآن کريم هم به اين اصل تأکيد و چشم و گوش را ابزارهاي شناخت معرفي مي کند . چشم را وسيله ديدن آيات تکويني و گوش را وسيله شنيدن آيات تشريعي و زبان را وسيله تشريع و تفسير هر دو قرار داده است .

1 . چشم و گوش ، دو

ابزار مهم کسب معرفت؛

2 . بهره گيري از اين دو نعمت خدادادي در مسير صحيح و مشروع .

بسياري در امان مي دارد . بنابر حکم عقل و انديشه سالم ، آدمي از برخي آزادي ها چشم مي پوشد و بعضي از ناکامي ها و محدوديت ها را مي پذيرد تا از پي آمدهاي ناگوار و گاه جبران ناپذير آن زيان نبيند .

انسان عاقل ضرر و زيان کمتر را تحمل کند تا از ضرر بزرگ تر و شر سنگين تر برکنار بماند .

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد :

لَيْسَ الْعاقِلُ مَنْ يَعْرِفُ الْخَيْرَ مِنَ الشَّرَّ وَلِکنَّ الْعاقِلَ مَن يَعْرفُ خَيْرَ الشَرَّيْنِ .

عاقل کسي نيست که خوب را از بد بشناسد ، بلکه خردمند آن است که دو بد را که با آنها روبه روست ، بسنجد و بدي اي را که شرش کمتر است ، تحمل کند تا از خطر بزرگ تر مصون باشد .

1 . ارضاي غرايز جنسي در محدوده شرع و قانون؛

2 . چشم پوشي از لذت هاي زور گذر نفساني که پي آمدهاي زيان بار فراوان دارد .

و محبت از محبوب ، جبران کنند .

در صورتي که اين گونه مهرطلبي ها و عشق ورزي ها ، صرفا براي کام جويي و ارضاي بدلي است و تنها هنگام رسيدن به آن و يا اندکي پس از آن که ديگر دير شده است ، افراد از خواب غفلت بيدار مي شوند و به ناپاکي احساسات خود پي مي برند .

بزرگ ترين دشواري عشق ها و احساسات کاذب ، اين است که تا وقتي دچار بحران التهاب آنها هستيم ، آنها را درست و واقعي مي پنداريم و تنها گذشت زمان موجب مي شود که به اشتباه خود پي ببريم . اگر تفکر و تعقل چاشني احساسات و عواطف هيجاني شود ، مي تواند غريزه جنسي را در مسير طبيعي خود قرار دهد و با ارضاي طبيعي و درست آن ، به سکون و آرامش دلخواه دست يابد . در حالي که تأمين اين غرايز از راه غيرشرعي و نادرست ، مي تواند آسيب هاي روحي _ رواني ناگواري بر آدمي وارد کند .

1 . عمده دوستي هاي دختر و پسر ، ناشي از احساسات کاذب آنهاست؛

2 . در بيشتر دوستي هاي غيرمجاز ، تنها کام جويي بدلي اتفاق مي افتد ، نه کامجويي واقعي .

چه دختر بپردازند که اينان در پايان دوره نوجواني بتوانند تصوير و توصيف روشني از خود ، مسائل مذهبي ، موقعيت اجتماعي و نيز آينده خويش ، داشته باشند . روان شناسان ، دوره نوجواني يعني حدفاصل بين دوازده تاهجده سالگي را دوره حساس براي هويت يابي مي دانند . اگر نوجوان در اين مدت شخصيتي رضايت بخش و متعادل به دست آورد ، مراحل بعدي زندگي را اميدوار ، با اطمينان و پرتحرک سپري خواهد کرد . در صورت تحقق نيافتن اين نوع هويت ، دختر و پسر به آشفتگي روحي و رواني دچار مي شوند و در شناخت خود و انتخاب شيوه رفتاري مناسب ، با مشکل روبه رو خواهند شد .

در اين وضعيت ، انتخاب يک الگوي مشخص و ايدئال براي او مشکل مي شود و نوجوان گرفتار افراط و تفريط بسيار خواهد شد . گاه به صورت يک فردمذهبي افراطي جلوه گر مي شود و گاه يک سره انجام وظايف مذهبي را به کنار مي گذارد .

بنابراين بر مسئولان فرهنگي است که پايه ها وبنيادهاي مذهبي ، اجتماعي وفرهنگي نوجوانان را تحکيم بخشنده مفاهيم و ارزش هاي متعالي را درون شان نهادينه سازند .

1 . نقش هويت يابي ، در انتخاب شيوه رفتاري و تصميم گيري هاي شايسته؛

2 . هويت يابي ، عاملي در ثبات شخصيت .

گفت وگوي فرزندان خود با بعضي از افراد نامحرم فاميل را مجاز مي دانند ، مانند : روابط صميمانه دختر عمو و پسر عمو ، دختر عمه و پسر دايي و حتي وجود روابط گرم و صميمي با افراد دورتر فاميل .

رعايت نکردن متانت و حجاب در حضور چنين افرادي ، بيان کننده اين امر است که نه تنها والدين حدود شرعي روابط را به فرزندان آموزش نداده اند ، بلکه برخي از آنان ، خود نيز در رعايت آنها سهل انگاري و ساده انديشي مي کنند . آموزش اين حدود به فرزندان ، نه تنها نشانه عقب ماندگي و يا محدودسازي آنان نيست ، بلکه به دليل دقت و توجه خانواده به حدود و رفتار اجتماعي است . هر قدر فرهنگ خانواده بالاتر باشد ، به جزئيات و دقايق زندگي ، از جمله روابط اجتماعي بين دختر و پسر توجه بيشتري مي کنند .

1 . آموزش صحيح درباره روابط محرم و نامحرم؛

2 . نقش نظارتي و هدايتي خانواده ، در کنترل روابط فاميلي .

حسرةٌ طويلةٌ؛ بسا يک نگاه ، حسرت و اندوه درازمدتي را به بار مي آورد» .

در روايتي ديگر از وي آمده است :

اَوَّلَ نَظْرَةٍ لَکَ وَ الثّانِيَةُ لالَکَ وَ النَّظْرَةُ الثّالِثَهُ سَهْمٌ مَسْموُمٌ مِنْ سَهامِ اِبْليسَ .

نگاه اول از آن توست ، نگاه دوم به سود تو نيست و اما نگاه سوم ، تيري از تيرهاي زهرآگين شيطان است .

و باز از ايشان مي خوانيم : «فَکَمْ مِنْ ناظِرِ نَظْرَةِ زَرَعَتْ في قَلْبِه شَهْوَةً؛ چه بسيار نگاه هايي که شهوت را در دل بيننده کاشته است» .

نگاه اول چون بدون توجه است ، اثر آن چندان نيست . نگاه دوم که با توجه همراه است ، کمي اثردارد . اما نگاه سوم که با قصد صورت گيري انجام مي شود ، تيري است برخاسته از گناه که به سوي قلب نشانه رفته است ، زيرا هر آنچه ديده مي بيند ، دل از آن ياد خواهد کرد .

نگاه ناپاک ، آن چنان بي رحم است که بر جوان و پير ، دختر و پسر ، شاهزاده و گدا ، تأثير يکساني دارد . نگاه ، زليخا همسر عزيز مصر را شيفته يوسف کرد ، يوسف را زنداني و زليخا را رسوا کرد . زنان مصري با يک نگاه به يوسف ، به جاي ميوه دست خود را بريدند . اگر دختر و پسر بتواند خود را از اين دام برهاند و از لذت دنيوي نگاه چشم بپوشد ، به يقين شيريني ايمان را خواهد چشيد و خواهد فهميد که لذت هميشه در لذت بردن نيست ، بلکه گاهي در

ترک لذت است که به گفته سعدي شيرازي :

اگر لذت ترک لذت بداني دگر لذت نفس ، لذت نداني

چنان که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرموده است :

اَلنَّظَرُ سَهْمٌ مَسْموُمٌ مِنْ سَهامِ اِبْليسَ مَنْ تَرَکَها خَوفا مِنَ اللّه اَعطاهُ اللّه ُ ايمانا يَجِدُ حَلاوَتَهُ في قَلبِهِ .

نگاه ، تير زهرآلود شيطان است . هر کس به خاطر خداترسي آن را ترک کند ، خداوند ايماني را به او مي بخشدکه شيريني آن را در خويش احساس مي کند .

بنابراين رها کردن بي مورد نگاه جايز نيست ، بلکه بايد نگاه را در چنبره عقل و شرع محدود کرد . با وجود اين ، در صورت ديدار اتفاقي ، بايد با خواسته هاي نادرست دل مبارزه کرد؛ چرا که پاسخ مثبت به هر آنچه دل مي طلبد ، در اسلام جايز نيست .

1 . نگاه ، تيري از تيرهاي شيطان و وسيله اي براي گمراهي؛

2 . آزاد نگذاشتن چشم براي سير کردن درمناظرغير مشروع .

همين ملاك مي باشد . دوم : اگر چه عنوان مقاله روابط دختر و پسر است ، اما همه زنان و مردان در اين احكام مشترك هستند و اختصاص عنوان به دختر و پسر تنها به خاطر اهميت و موقعيت حساس دختران و پسران جوان و نوجوان مي باشد . سوم : در اين مقال تنها به بيان بايد ها و نبايد ها در رابطه دختر و پسر پرداخته مي شود و سخن از معضلات ، راه حل ها و سياست هاي صحيح و نا صحيح ، آسيب شناسي و . . . در اين رابطه را به مجال و مقالهاي بعدي موكول مي كنيم .

و حساس است .

على رغم اين كه افراد ناآشنا به مبانى دينى ، اسلام را بدان متهم مى كنند كه مخالف حضور دختران در اجتماع است ، احاديث صريحى داريم كه طالب علم و دانش و فراگيرنده آن ، چه دختر و چه پسر ، محبوب خدايند و براى كسب دانش و كارهاى مفيد اجتماعى ، دختران و پسران مى توانند با حفظ پوشش و عفاف ، به راحتى در جامعه ظاهر شوند و به انجام وظيفه بپردازند . «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ أَلَا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ بُغَاةَ الْعِلْم » ( الكافي/1/30 )

«فَوَجَبَ عَلَى الْعَاقِلِ طَلَبُ الْعِلْم » . ( الكافي/ ج1 - كتاب العقل و الجهل )

اسلام به اهميت و ارزش فوق العاده پاكى و سلامت شخصيت دختر و پسر و لزوم رعايت حقوق فرد و جامعه در ارتباطها ، نگاه ها ، شنيدن ها و مكالمات تأكيد دارد و به هيچ عنوان راضى نمى شود كه حريم قُدسى دختر ، خدشه بردارد يا پسر از دايره عفت و پاكى خارج شود .

است ، كه عشق هاى دروغين خيابانى و دوستى ها و ارتباطهاى كوچه وبازارى ، تنها نقطه هاى آغاز شمرده مى شوند .

در جوامع غربى و همچنين جوامعي كه مقلّد غرب هستند ، نسل جوان ، هدف تبليغات رسانه اى قرار گرفته اند تا مصرف بيشتر محصولات تجاري را به دنبال داشته باشند . ( لباس هاى مُدِ روز ، لوازم آرايشي ، فيلم ها و آوازهاى سبُك يا غير اخلاقى ، موادّ انرژى زا و توهّم زا و . . . ) بدون آن كه فرصت انتخاب داشته باشند و يا بتوانند آگاهانه از حلقه و گردونه اى كه درونش قرارگرفته اند ، خارج شوند . در چنين جامعه اى كه به هيچ اصل اخلاقى يا آرمان غير مادّى پايبند نيست ، همگان قربانى اند . و به اصطلاح تر و خشك با هم مي سوزند .

با چنين شرايطي كه بر جوانان در جوامع غربى و كشورهاى تحت نفوذ آنان حاكم است ، بايد ديد الگوهاى دخترها و پسرها ، چه كسانى هستند ؟ آيا افراد عالم و دانشمند و متفكّر و هنرمند واقعى الگو هستند يا هنرپيشه هاى جلف و فاقد ابتكار و بى انديشه اى كه تنها ظاهرى جذّاب دارند ؟ آيا اين روند ، دليل انحطاط و سقوط اخلاقى و موجبِ سرگردانى و بي هدفي نسل جوان دختر و پسر يك جامعه نيست ؟ آيا متفكّران و مربّيان بزرگ غرب در دهه ها و سَده هاى گذشته ، با آن همه مبارزات پيگير و تحمّل آن همه رنج ، چنين فضاى فرهنگ سوز و مادّيت زده اى را آرزو كرده بودند ؟ و آيا شايسته است كه ما به جاى تصحيح و ارتقاى فرهنگ خويش ، خود را به چنين

فضاى وهْم آلودى بسپريم ؟

اما در جامعه اسلامي ، جامعه دينى در روابط اجتماعى خود ، توجهى ويژه به حصار عفاف و حريم شخصى دختر و پسر دارد . روش اسلام ، اين است كه انسان ، معتدل و متعادل زندگى كند و از هر افراط يا تفريطى به دور باشد . خداوند نيز مسلمانان را «امت متعادل» مى نامد . «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ اُمَّةً وَسَطاً لِتَكونوا شُهَداءَ عَلَي الناسِ» ( سوره بقره ، آيه 143 ) و افراد اجتماع را به روش صحيح زندگى فرامى خواند و در مقرّرات خود ، همه جنبه هاى نياز دختر و پسر را در نظر مى گيرد . از جمله ، دختران را تا حدودى كه منجر به زيان ديدن و انحراف آنها نشود ، از شركت در اجتماع ، نهى نمى كند .

رسول خدا ( ص ) به برخى از زنان اجازه مى دادند كه حتى در جنگ ها براى امداد و كمك به مجروحان و سربازان ، شركت كنند و در تاريخ اسلام ، نمونه هاى بسيارى براى مشاركت زنان و دختران در فعاليت هاى اجتماعى ذكر شده است . ( از جمله نسيبه كه جايگاه ويژه اي نزد رسول خدا ص داشت ) روشن است كه رعايت حريم ها از سوى زنان و مردان ، تضمين لازم براى دوام چنين مشاركتى است و حضور زنان و دختران در فضاهاى عمومى يك جامعه ، مشروط به صلاحيت اخلاقى و متانت مردان و پسران آن جامعه است .

اسلام به خطراتِ ناشى از روابط به اصطلاح «آزاد» دختر و پسر كاملاً آگاه است و نهايت مراقبت را در روابط و برخوردهاى دختران و پسران دارد ، تا

حدى كه منجر به انحراف و فساد نشود و طرفدار مشاركت دختران و پسران در جامعه به شكل معقول و با حفظ حريم است .

اسلام ، در عين اين كه اجازه شركت در محافل ، مدارس ، دانشگاه ها ، مساجد و . . . را به جوانان دختر و پسر مى دهد ، دستور مى دهد كه به صورت مختلط نباشد و محلّ نشست و برخاست ها از يكديگر جدا باشد . آنچه كه اسلام به صورت يك توصيه اخلاقى در مورد جامعه مدنى ابراز مى دارد ، اين است كه اجتماع مدنى ، تا حدّ ممكن ، غير مختلط باشد . به عنوان مثال در تفسير اين آيه آمده است :

«لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ . . . » يعني «اگر منافقان و بيمار دلان و كساني كه شايعات بي اساس و اخبار دروغ در مدينه پخش مي كنند دست از كار خود برندارند ، تو را بر ضد آنان مي شورانيم سپس جز مدت كوتاهي نمي توانند در كنار تو در اين شهر بمانند» ( سوره احزاب /60 ) .

كه در تفسير بيماردلان ( في قلوبهم مرض ) آمده : يعني كساني كه فاجر هستند و ايماني ضعيف دارند آنها كساني هستند كه از مراوده و اختلاط با زنان و اذيت آنان باكي ندارند . . .

بلکه مورد تأييد اسلام است و اگر حدود الهي مراعات نشود و حريم هاي بين محرم و نامحرم شکسته شود اسلام از اين رابطه ناخشنود است و آن را شديدا نهي مي کند .

بيشتر کارها تقريبا بين زن و مرد مشترک است . در اين گروه ، اگر زن و مرد ضوابط شرعي را رعايت کنند و حرمتها و حيا و عفت و دين داري را سرمشق قرار دهند و مرتکب عمل حرامي نشوند مي توانند مشاركت فعال داشته باشند مانند بسياري از کارها از جمله نمايندگي مجلس ، معلمي و تحقيق و پژوهش و . . .

در هر سه گروه اگر نيازي به همكاري و استعانت و ارتباط زنان و مردان بود تنها با رعايت موازين شرعي ، عرفي ، عقلي ، حفظ حيا و عفت و پرهيز از گناه است كه مي توان اين ارتباط را جايز دانست و در غير اين صورت ( عدم رعايت موازين شرعي و عرفي و عقلي و . . . ) هر گونه ارتباطي حرام است .

و همراه دانست هر چند در حال حاضر آنچه به نام دوستي در عرف جوامع بشري مشاهده مي شود همان معناي آزادي در رابطه و بي بند و باري است كه در دين مبين اسلام و شرع مقدس هيچ توجيهي براي آن نيامده است و اين نوع رابطه با اساس حكمت اخلاق و كمال انسان در تضاد است .

بدون ترديد اگر ائمه ( ع ) از حضور زنان در جامعه نهي کرده اند اينطور نيست که اين نهي بدون هيچ قيد و شرطي باشد بلکه سيره عملي آنها به اين امر مطلق تخصيص مي زند و نشان مي دهد که منظور ائمه اين نيست که زنان مطلقا نبايد در امور اجتماعي مشارکت داشته باشند بلکه منظور آنها اين است که زنان اولا ، بدون دليل موجه نبايد در ميان مردان و مقابل چشم آنها قرار گيرند . ثانيا ، در صورت لزوم بايد حضورشان در حد نياز و ضرورت باشد و ثالثا حضوري همراه با رعايت موازين و امورات شرعي و عقلي و عرفي .

. ( كافى/ ج 5/ ص 559 ) . با همه اين مرزبندى ها و سفارش هاى خيرخواهانه ، در اسلام ، نگاه كردن دختر و پسر به يكديگر و گفتگوى آنها ، چنانچه به قصد خواستگارى و ازدواج ( يعنى رفتن به سمت تشكيل كانون خانواده و رسيدن به ثبات و آرامش ) باشد ، مانعى ندارد . «عَنْ عَلِيٍّ ع فِي رَجُلٍ يَنْظُرُ إِلَى مَحَاسِنِ امْرَأَةٍ يُرِيدُ أَنْ يَتَزَوَّجَهَا قَالَ لَا بَأْسَ» .

مسئوليت پذيرفته باشند ، در كانون گرم و صميمى خانواده است كه مى توانند با دختر ( به عنوان همسر قانونى خود ) ، پيوند كاميابى برقرار كنند . قبل از آن ، نبايد فكر و ذهن هيچ دختر يا پسر جوانى به اين موضوع ، مشغول باشد و مانع فكر و تحصيل و كارهاى زندگى او و ديگران شود .

از طرفى تدابيرى براى تعديل و رام كردن اين غريزه انديشيده است و براى هر يك از دو جنس ، تكليف ها و مقرراتى معين نموده است . به عنوان نمونه ، قرآن كريم مى فرمايد : «به مردان بگو چشم ها از نگاه ناروا بپوشند و اندام خود را پوشيده دارند و به زنان نيز بگو تا چشم ها از نگاه ناروا باز دارند و اندام خود را بپوشند» . ( نور ، آيه 31 ) . آيين ما از ما مى خواهد كه انديشه مان را هوس آلود نكنيم ، خيال گناه را در ذهن خود نپروريم ، به نامحرمانْ خيره نشويم و دزدانه نگاه نكنيم ، به قصد لذّت هاى جنسى به نامحرمى ننگريم و با چنين قصدى به معاشرت هاى اجتماعى قدم نگذاريم .

اگر خدا به ما قلبي مالامال از محبت و عشق عطا كرده نه به خاطر آنست كه اين خانه را جولانگاه هوسها و زيباييهاي كثيف دنيايي كنيم بلكه اين مكان پر مهر و محبت و عشق را خدا براي خود آفريده است و به انسان هم اخطار داده كه يك قلب بيشتر نداري و آن براي من است . « خدا در قلب هيچ انساني دو دل قرار نداده است» .

حرف زدن ، صدا را نازك و مهيّج نكنيد كه موجب طمع بيماردلان گردد» ( سوره احزاب ، آيه 32 ( و امام على ( ع ) مى فرمود : «به دختران جوان ، سلام نمى كنم كه مبادا پاسخ آنها دلم را به لغزش افكند . ( الكافى ، ج 2 ، ص 648 ) . البته اين فرمايش امام علي ع كه در اوج عصمت هستند همچون معصومان ديگر نه براي خود بلكه براي آموزش به شيعيان و مسلمانان و مومنان است كه در روابط با دختران چگونه باشند .

خود ، منجر به اختلالات روحى و بيمارى هاى روانى مى گردد . به محيطهايى كه بى بند و بارى در آنها زياد است ، بنگريد . خواهيد ديد كه در آن محيطها ، آمار بيمارى هاى روانى و مشكلات روحى ، بالاست . شايد مهم ترين علت ، همين آزادى جنسى و تحريكات فراوان روانى است كه به وسيله عكس ها ، مجلّات ، فيلم ها و سى دى ها و محافل مختلِط تفريحى و حتّى در كوچه و خيابان و تبليغات كالاها و مُدها و . . . دامن زده مى شود و غالباً بى پاسخ مى مانَد ؛ چرا كه تخليه جسم و روان از اين هيجانات فزاينده ، عملاً ممكن نيست و بدين ترتيب ، پيرى زودرس و روان پريشى و اختلالات روحى ديگر ، پيامدهاى طبيعى آن فضا هستند .

اوّلين فايده رفتار طبق مقتضاي اسلام ، امنيت فضاى خانواده و اجتماع ، ارتقاى موقعيّت زنان و دختران ، شكوفايى استعدادهاى مختلف جوانان ، و . . . مي باشد كه مهم ترين نشانه هاى «بهداشت روانى» يك جامعه محسوب مى شوند كه زمينه لازم براى توليدات فكرى و صنعتى و توسعه ابعاد مادّى و معنوى جامعه است .

در نهايت مي توان گفت آنچه حقيقتا امروز معضل است و مسئولين و روانشناسان و جوانان را سردرگم كرده مسئله كنار آمدن با اميال و كنترل غرائض در اين ارتباط است كه به خاطر نا آگاهي ها در روابط و تربيت ها مشكلات روحي شديد و حديدي براي دخترو پسر بوجود مي آيد كه راه خلاصي از آن را سخت مي كند . و گرنه در حيطه روابط دختر و پسر هيچ ابهامي وجود ندارد وشرع مقدس

تمام آنچه را كه اين ارتباط را توضيح و تبيين ميكند بيان كرده همچنانكه گوشه اي از آن را مشاهده كرديد . البته مي دانيم كه براي نجات از سردرگمي و خلاصي از بند هواهاي نفس و غرور جواني و فشارهاي جنسي و حس گرايش به جنس مخالف دين اسلام راه كارهاي زيبا و ظريفي ارائه داده است كه اين مقال را جاي آن بحث نيست .