حکومت بر دل ها

فهرست مطالب

تصویر

ص: 5

پیشگفتار

از آن جایی که بررسی ابعاد وجودی پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله عامل مهمی در وحدت مسلمین جهان می باشد. باید به مسایلی که بیش تر مورد نظر آن حضرت بوده است توجه کنیم. به نظر می رسد که این مهم را بتوان در اولین خطبه آن حضرت در مدینه و نیز آخرین خطبه آن حضرت در مدینه، به دست آورد. یعنی دقت در این دو خطبه، نشان می دهد که کدام مسائل بیش تر مورد توجه آن حضرت بوده اند تا ما به آن ها بیش تر بیندیشیم و از این راه به جلب نظر آن حضرت بپردازیم و راه های سعادتمندی خود را بیش تر بشناسیم و به گونه ای بهتر و خدا پسندانه تر عمل کنیم.

اولین خطبه نماز جمعه پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله

2 - اطاعت و عصیان

- مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ رَشَدَ وَمَنْ یَعْصِهِما فَقَدْ غَوی وَفَرَّطَ وَضَلَّ ضَلالاً بَعِیداً.

کسی که اطاعت خدا و پیامبرش کند آدم رشد یافته است و کسی که به نافرمانی این دو پردازد، حیران از راه اعتدال خارج گشته، در گمراهی سخت گرفتار می باشد.

4 - هشدار

- فَاحْذَرُوا مَا حَذَّرَکُمُ اللَّهُ مِنْ نَفْسِهِ وَإنّ تَقْوی اللَّهِ لِمَنْ عَمِلَ بِهِ علی وَجَلٍ وَمَخَافَةٍ مِنْ رَبِّهِ عَوْنُ صِدْقٍ علی مَا تَبْغُونَ مِنْ أمْرِ الآخِرَةِ.

بر حذر باشید از آن چه که خدا شما را از آن ها بر حذر می دارد و تقوی الهی برای کسی که به آن پای بند بود، در حالی که دارای خوف و رجاء باشد، یاوری راستین است بر آنچه از امر آخرت طلب می کند.

7 - فوز عظیم

- فَاتَّقُوا اللَّهَ فی عَاجِلِ أمْرِکُمْ وَآجِلِه فی السِّرِّ والعَلانِیَةِ فَإنَّهُ مَنْ یَتَّقی اللَّهَ یُکَفِّرُ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ وَیُعْظِمُ لَهُ أجْراً وَمَنْ یَتَّقِی اللَّهَ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً وإنّ تَقْوی اللَّهِ تُوْقِی مَقْتَهُ وَتُوْقِی عُقُوبَتَهُ وتُوقِی سَخَطَهُ.

در امور دنیا از خدا بترسید و در آشکار و پنهان اهل تقوی باشید، زیرا کسی که تقوی و پارسایی را پیشه خود سازد، گناهان و خطاهایش مورد پوشیدگی و عفو و مغفرت قرار می گیرد و اجر فراوانی را نصیبت خود می سازد. کسی که اهل تقوی باشد به فیض بزرگی دست یافته است تقوی الهی مایه دوری از «عاقبت بد» و نیز مایه دوری او از خشم خداست.

10 - احسان پیشگی

- فَأحْسِنوا کَما أحْسَنَ اللَّهُ إلَیْکُمْ.

نسبت به دیگران، اهل احسان باشید، چنان که خدا در حق شما احسان کرد.

12 - عمل آخرت

- فَأکْثِرُوا ذِکْرَ اللَّهِ وَاعْمَلُوا لِمَا بَعْدَ الیَوْمِ.

فراوان به ذکر الهی بپردازید و برای روزگار پس از موت، کار کنید.

آخرین خطبه رسول خداصلی الله علیه وآله

1 - شما از ملائک برترید

یا أیّها النّاسُ، أُدْنوا وأوْسِعوا لِمَنْ خَلْفَکُم - قالَها ثَلَاثَ مَرّاتٍ - فَدَنا النّاسُ وَانْضَمَّ بَعْضُهُم إلی بَعْضٍ فَالْتَفَتُوا فَلَمْ یَرَوا خَلْفَهُمْ أحَداً ثُمّ قالَ: یا أیُّها النّاسُ، اُدْنوا وَوَسِّعوا لِمَنْ خَلْفَکُمْ فَقالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ اللَّهِ لِمَنْ نُوَسِّعُ؟ قالَ للمَلَائِکَةِ، فقال: إنَّهُمْ إذا کانُوا مَعَکُم لَمْ یکونوا مِنْ بَیْنِ أیْدِیْکُمْ وَلا مِنْ خَلْفِکُم ولکِنْ یَکونوا عَن أیْمانِکُمْ وعَن شَمائِلِکُم، فقالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ اللَّهِ لِمَ لا یَکونونَ مِنْ بَیْنِ أیْدِینا وَلا مِنْ خَلْفِنا أمِنْ فَضْلِنا عَلَیْهِمْ أمْ فَضْلِهِم

ص: 22

2 - حمد و ثنا و توجّه به عاقبت هواپرستی

[پناه بردن به خدا از شرّ نفس و سیئات اعمال]

الحَمْدُ للَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِینُهُ ونُوْمِنُ بِهِ ونَتَوَکَّلُ عَلَیْهِ ونَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیْکَ لَهُ وَأنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ ورَسُولُهُ ونَعوذُ باللَّهِ مِنْ شُرورِ أنْفُسِنا ومِنْ سَیّئاتِ أعْمالِنَا «مَنْ یَهْدِی اللَّهُ فَلَا مُضِلَّ لَهُ ومَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلا هادِیَ لَهُ»

ص: 23

3 - کذّابین

أیّها النّاسُ، إنّه کائنٌ فی هذِهِ الاُمَّةِ ثَلاثونَ کَذّاباً أوّل مَنْ یَکونُ مِنْهُم صَاحِبَ صَنْعاءَ وصَاحِبَ الَیمامَةِ.

ای مردم! براستی که سی دروغگو در این امّت وجود دارند که اولین آن ها «صاحب صنعا» و «صاحب یمامه» است.

5 - همکاری با ظالم

وَمَنْ تَوَلّی خُصُومَةَ ظَالِمٍ أو أعَانَهُ عَلَیْها نَزَلَ بِهِ مَلَکُ المَوْتِ بِالبُشْری بِلَعْنَةِ اللَّهِ ونَارِ جَهَنَّمَ خالِداً فِیها وَبِئْسَ المَصِیرِ.

و کسی که از طرف ظالمی دشمنی کند یا او را در دشمنی یاری دهد، فرشته مرگ با بشارت به لعنت خدا و ماندن همیشگی در آتش جهنّم به سراغ او خواهد آمد و این چه سرانجام بدی است.

7 - نکوهش همراهی با جباران

وَمَنْ دَلَّ سُلْطاناً علی الجَوْرِ قُرِنَ مع هامَانَ وکانَ هُوَ والسُّلْطانُ مِن أشَدِّ أهْلِ النّارِ عذاباً.

و کسی سلطانی را در ستم گری راهنمایی کند، با «هامان» همراه شده و عذاب او و آن سلطان از سخت ترین عذاب های اهل جهنّم است.

10 - ظلم در حق کارگران

وَمَنْ ظَلَمَ أجِیراً أجْرَهُ أحْبَطَ اللَّهُ عَمَلَهُ وحَرَّمَ عَلَیْهِ رِیْحَ الجَنَّةِ وَرِیحُها یُوجَدُ مِن خَمْسِمائَةِ عامٍ.

و کسی که به اجیری ظلم کند، خداوند عمل او را نابوده کرده و بوی بهشت را بر او حرام می نماید، در حالی که بوی بهشت از مسافت پانصد سال راه به مشام می رسد.

13 - زیر پا نهادن دستورات قرآن

وَمَنْ تَعَلَّمَ القُرْآنَ فَلَمْ یَعْمَلْ بِهِ وَآثَرَ عَلَیْهِ حُبَّ الدُّنْیا وَزِینَتَها اسْتَوْجَبَ سَخَطَ اللَّهِ تَعالی وکَانَ فی الدَّرَجَةِ مَعَ الیَهودِ والنَّصاری الّذِیْنَ یَنْبِذونَ کِتَابَ اللَّهِ وَراءَ ظُهورِهِمْ.

و کسی که قرآن را بیاموزد و به آن عمل نکند و دوستی دنیا و زیبایی های آن را بر قرآن ترجیح دهد، سزاوار خشم خدای متعال شده و هم ردیف یهود و نصاری می شود که کتاب خدا را پشت سر انداختند.

15 - عاقبت فحشا

وَمَنْ زَنی بامْرَأَةٍ یَهودِیَّةٍ أو نَصْرانِیَّةٍ أو مَجُوسِیَّةٍ أوْ مُسْلِمَةٍ حرّةٍ أوْ أَمَةٍ أوْ مَنْ کانَتْ مِنَ النّاسِ فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ فی قَبْرِهِ ثَلَاثْمائَةِ ألْفِ بابٍ مِنَ النّارِ تَخْرُجُ مِنْها حَیّاتٌ وَعَقَارِبُ وَشُهُبٌ مِنْ نارٍ فَهُوَ یُحْرَقُ إلی یَوْمِ القِیَامَةِ وَیَتأذّی النّاسُ مِنْ نَتْنِ فَرْجِهِ فَیُعْرَفَ إلی یَوْمِ القِیَامَةِ حتّی یُوْمَرَ بهِ إلی النّارِ فَیَتَأذّی بهِ أهْلُ الجَمْعِ مَعَ مَا هُمْ فِیهِ مِنْ شِدَّةِ العَذَابِ لأنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الَمحارِمَ ومَا أحَدٌ أغْیَرُ مِنَ اللَّهِ تَعالی وَمِنْ غِیْرَتِهِ أنَّهُ حَرَّمَ الفَواحِشَ وَحَدّ الحُدودَ.

و کسی که با زن یهودی، مسیحی، مجوسی، مسلمان، - آزاد باشد یا کنیز - یا غیر این ها زنا کند، خداوند سیصد هزار در از آتش در قبرش می گشاید که مارها، عقرب ها و شعله های آتش از آن خارج می شوند؛ او تا روز قیامت می سوزد. مردم از بوی بد فرج او آزار می بینند و او را تا روز قیامت به همین خصوصیت می شناسند تا زمانی که دستور برسد او را به جهنّم ببرید. اهل محشر با وجود عذاب های سختی که خود دارند از آن نیز اذیت می شوند. زیرا براستی که خداوند حرام ها را حرام نموده است. و کسی باغیرت تر از خدای متعال نیست. و بخاطر غیرتی که دارد، هرزگی ها را قطعاً حرام نموده و حدود شرعی را تعیین نموده است.

ص: 29

16 - نگاه شوم به همسایه

وَمَنِ اطّلَعَ فی بَیْتِ جَارِهِ فَنَظَرَ إلی عَوْرَةِ رَجُلٍ أوْ شَعْرِ امْرَأَةٍ أوْ شیٍ مِنْ جَسَدِها کانَ حَقّاً علی اللَّهِ أنْ یُدْخِلَهُ النّارَ مَعَ المُنافِقِینَ الّذِینَ کانوا یَبْتَغونَ عَوْراتِ النّاسِ فی الدُّنْیا وَلا یَخْرُجُ مِنَ الدُّنْیا حتّی یَفْضَحَهُ اللَّهُ وَیُبْدِی للنّاسِ عَوْرَتَهُ فی الآخِرَةِ، ومَنْ سَخِطَ بِرِزْقِهِ وبَثَّ شَکْواهُ ولَمْ یَصْبِرْ لَمْ یُرْفَعْ لَهُ إلی اللَّهِ حَسَنَةٌ ولَقِیَ اللَّهَ تَعالی وهُوَ عَلَیْهِ غَضْبَانَ.

و هر کس به داخل خانه همسایه اش نگاه کرده و عورت مرد یا موی زن یا مقداری از بدنش را ببیند، سزاوار است که خدا او را همراه با منافقینی که در پی عیوب مردم بوده اند، به جهنّم ببرد. و تا خداوند او را رسوا ننماید، از دنیا خارج نخواهد شد و در آخرت نیز عورتش را برای مردم نمایان خواهد نمود و کسی که به خاطر (کمیِ) رزق خود از خداوند خشمگین باشد و از این مطلب (نزد غیر خدا) گله کند و صبر نکند، کار نیکی از او به خداوند نرسیده و در حالی که خداوند متعال از او خشمگین است، او را ملاقات می نماید.

18 - فخر فروشی در ازدواج

وَمَنْ نَکَحَ إمْرَأةً حَلالاً بِمالٍ حَلالٍ غَیْرَ أنَّهُ أرادَ بِها فَخْراً أو رِیاءً لَمْ یَزِدْهُ اللَّهُ بِذلِکَ إلّا ذُلاًّ وَهُوَ اناً وأقَامَهُ اللَّهُ بِقَدْرِ مَا اسْتَمْتَعَ مِنْها علی شَفِیرِ جَهَنَّمَ ثُمَّ یَهْوی فِیها سَبْعِینَ خَرِیفاً.

و کسی که با زن حلالی با مال حلال ازدواج کند و قصدش از این ازدواج، تفاخر و خودنمایی باشد، خداوند عزّوجلّ از این ازدواج جز ذلت و پستی بهره ای به او نخواهد داد و به اندازه ای که از آن زن کام گرفته است او را در کناره جهنّم نگه خواهد داشت، آن گاه او را در جهنّم می اندازند و هفتاد سال طول می کشد تا به ته جهنّم برسد.

20 - خودداری از گواهی دادن به حق

وَمَنْ رَجَعَ عَنْ شَهادَتهِ وَکَتَمَها أطْعَمَهُ اللَّهُ لَحْمَهُ علی رُؤوسِ الخَلائِقِ وَیُدْخِلُهُ النّارَ وَهُوَ یَلوکُ لِسَانَهُ.

و کسی که از شهادت خود باز گردد و شهادت ندهد، خداوند در مقابل چشم مردم گوشت او را به خودش می خوراند و در حالی به جهنّم می رود که زبانش را می جَوَد.

23 - اهانت به فقراء

وَمَنْ أهانَ فَقِیراً مُسْلِماً مِنْ أجْلِ فَقْرِهِ وَاسْتَخَفَّ بِهِ فَقَدِ اسْتَخَفَّ بِحَقِّ اللَّهِ وَلَمْ یَزَلْ فِی مَقْتِ اللَّهِ وَسَخَطِهِ حتّی یُرْضِیَهُ.

و کسی که مسلمان فقیری را به خاطر فقرش خوار کرده و به او توهین نماید، به راستی که به حق، به خداوند توهین نموده است و تا زمانی که او را راضی نکند، پیوسته خداوند عزّوجلّ از او خشمگین بوده و با او سخت دشمن خواهد بود.

27 - مبارزه با هوای نفس

وَمَنْ قَدَرَ علی امْرأَةٍ أَوْ جَارِیَةٍ حَراماً فَتَرَکَها مَخَافَةَ اللَّهِ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیهِ النّارَ وآمَنَهُ اللَّهُ تَعالی مِنَ الفَزَعِ الأکْبَرِ ودُخولِ النّارِ وأدْخَلَهُ اللَّهُ الجَنَّةَ وإنْ أصابَها حَراماً حَرَّمَ اللَّهُ علَیهِ الجنَّةَ وأدْخَلَهُ النّارَ.

و کسی که بتواند با زن یا کنیزی از راه حرام نزدیکی کند ولی از ترس خدا این کار را نکند، خداوند عزّوجلّ جهنّم را بر او حرام می کند. او را از وحشت بزرگ ایمن نموده و به بهشت می برد. و اگر از راه حرام با او نزدیکی کند، خداوند بهشت را بر او حرام نموده و او را وارد آتش می نماید.

30 - مصافحه با زنان نامحرم

وَمَنْ صَافَحَ امْرَأةً حَراماً جاءَ یَوْمَ القِیَامَةِ مَغْلولاً ثُمَّ یُوْمَرُ بهِ إلی النّارِ. و کسی که با زن نامحرمی دست بدهد، در روز قیامت در حالی می آید که دست هایش به گردنش بسته شده است. آن گاه دستور می رسد او را به جهنّم ببرید.

33 - کوتاهی در دستگیری از همسایه

وَمَنْ مَنَعَ الماعُونَ مِنْ جَارِهِ إذا احْتَاجَ إلَیْهِ، مَنَعَهُ اللَّهُ فَضْلَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَوَکَلَهُ إلی نَفْسِهِ.

و کسی که وسایل کار و منزل (از قبیل تبر، تیشه و بیل) را از همسایه اش که به آن احتیاج دارد دریغ کند، خدا در روز قیامت او را از فضل خود محروم نموده و او را به خودش واگذار می نماید.

36 - دگر آزاری (مردم آزاری)

وَمَنْ لَطَمَ خَدَّ مُسْلِمٍ بَدَّدَ اللَّهُ عِظامَهُ یَوْمَ القِیامَةِ ثُمَّ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ النَّارَ وَحُشِرَ مَغْلولاً حتّی یَدْخُلَ الّنارَ.

و کسی که به صورت مسلمانی سیلی بزند، خداوند در روز قیامت استخوان های او را پراکنده می سازد، سپس آتش را بر او مسلط می نماید. هم چنین در حالی محشور می شود که دستش به گردنش بسته است و تا زمانی که وارد جهنّم شود، به همین حال خواهد بود.

38 - فریب دادن مسلمان

ثُمَّ قال رَسولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله: أَلا وَمَنْ غَشَّ مُسْلِماً فَلَیْسَ مِنّا - قالَها ثَلاثَ مَرّاتٍ -.

آن گاه رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: بدانید کسی که مسلمانی را فریب دهد، از ما نیست. و سه بار این جمله را تکرار فرمود.

42 - حلم ورزی

وَمَنْ کَظَمَ غَیْظَهُ وَعفی عن أخِیهِ المُسْلِمِ وَحَلُمَ عنِ المُسْلِمِ أعْطاهُ اللَّهُ تعالی أجْرَ شَهیدٍ.

و کسی که خشمش را فرو برده، برادر مسلمانش را ببخشد و در برابر برادر مسلمانش بردباری ورزد، خدای متعال اجر شهید را به او عطا می فرماید.

45 - تهمت

وَمَنْ رَمی مُحْصَناً أو مُحْصَنَةً أحْبَطَ اللَّهُ عَمَلَهُ، وَجَلَدَهُ یَوْمَ القِیامَةِ سَبْعونَ ألْفَ مَلَکٍ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ وَتَنْهَشُ لَحْمَهُ حَیّاتٌ وعَقارِبُ ثُمَّ یُوْمَرُ بهِ إلی النّارِ.

و کسی که به مرد یا زن پاک دامنی تهمت بزند، خداوند عملش را از بین برده، هفتاد هزار فرشته در قیامت او را از روبرو و پشت سر تازیانه می زنند و مارها و عقرب ها گوشتش را نیش می زنند. آن گاه دستور می رسد او را به آتش جهنّم ببرید.

47 - ربا خواری

وَمَنْ أکَلَ الرِّبا مَلَأَ اللَّهُ بَطْنَهُ مِن نارِ جَهَنَّمَ بِقَدْرِ مَا أکَلَ، وَإنِ اکْتَسَبَ مِنْهُ مالاً لا یَقْبَلُ اللَّهُ تَعالی مِنْهُ شَیْئاً مِنْ عَمَلِهِ وَلَمْ یَزَلْ فِی لَعْنَةِ اللَّهِ والمَلائِکَةِ ما کانَ عِنْدَهُ قِیراطٌ واحِدٌ.

و کسی که ربا بخورد، به اندازه ای که ربا خورده است، خداوند شکمش

ص: 41

48 - خیانت در امانت

وَمَنْ خانَ أمانَتَهُ فی الدُّنیا وَلَمْ یَرُدَّها علی أرْبابِها ماتَ علی غَیْرِ دِیْنِ الإسْلامِ وَلَقِیَ اللَّهَ تَعالی وَهُوَ عَلَیْهِ غَضْبَانٌ فَیُوْمَرُ بِه إلی النّارِ فَیُهْوی بِه فی شَفِیرِ جَهَنَّمَ أبَدَ الآبِدِینَ،

و کسی که در امانت خیانت کرده و آن را به صاحبش بازنگرداند، با مسلمانی از دنیا نمی رود و در حالی که خداوند عزّوجلّ از او خشمگین است، او را ملاقات می نماید. دستور می رسد او را به جهنّم ببرید و او برای همیشه همیشه به کناره جهنّم انداخته خواهد شد.

51 - همسر آزاری

وَمَنْ أضَرَّ بِامْرَأةٍ حَتَّی تَفْتَدِی مِنْهُ نَفْسَها لَمْ یَرْضَ اللَّهُ تَعالی لَهُ بِعُقُوبَةٍ دُونَ النَّارِ لِأنَّ اللَّهَ تَعالی یَغْضَبُ لِلْمَرْأةِ کَما یَغْضَبُ لِلْیَتِیمِ.

و کسی که زنش را اذیت کند تا آن زن مالی بدهد و خود را از دست شوهرش برهاند، خدای متعال به مجازاتی کمتر از جهنّم برای او راضی نمی شود؛ زیرا بدون تردید خدای متعال همان گونه که برای یتیم به خشم می آید، برای زن هم خشمگین می شود.

54 - قرائت بدون عمل

وَمَنْ قَرأ القُرْآنَ وَلَمْ یَعْمَلْ بِه حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ القِیَامَةِ أعْمی فَیَقولُ: رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أعْمی وَقَدْ کُنْتُ بَصِیراً؟ قالَ کذلِکَ أتَتْکَ آیاتُنا فَنَسِیْتَها وکذلِکَ تُنْسی فَیُؤْمَرُ بِه إلی النَّارِ.

و کسی که قرآن بخواند و به آن عمل نکند، خداوند در روز قیامت او را کور محشور می نماید. او عرضه می دارد: خدایا! من بینا بودم. چرا مرا کور محشور نمودی؟ و خداوند می فرماید: آیات ما به تو رسید و تو آن ها را آن گونه ترک کردی، امروز نیز آن آیات تو را این گونه ترک می کنند. آن گاه دستور می رسد که او را به جهنّم ببرید.

56 - قوّادی و قیادت

وَمَنْ قاوَدَ بَیْنَ رَجُلٍ وَامْرَأةٍ حَراماً حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الجَنَّةَ وَمَأْواهُ جَهَنَّمَ وسَاءَت مَصِیراً وَلَمْ یَزَلْ فِی سَخَطِ اللَّهِ حتّی یَموتَ.

و کسی که واسطه شود و مرد و زنی را از راه حرام به هم برساند، خداوند بهشت را بر او حرام می گرداند و جایگاه او جهنّم است که سرانجام بدی است. و پیوسته خداوند از او خشمگین است تا بمیرد.

60 - ترویج خوبی ها

وَمَنْ سَمِعَ خَبَراً فَأفْشَاهُ فَهُوَ کَمَنْ عَمِلَهُ.

و کسی که انجام کار خوبی را بشنود و خبر آن را پخش کند، مانند انجام دهنده آن است.

63 - چشم چرانی

وَمَنْ مَلَأَ عَیْنَیْهِ مِنِ امْرَأَةٍ حَرَاماً حَشَاهُما اللَّهُ تَعالی یَوْمَ القِیامَةِ بِمَسَامِیْرَ مِن النّارٍ وَحَشَاهُما نَاراً حتّی یَقْضِیَ بَیْنَ النّاسِ ثُمَّ یُؤْمَرُ بِه إلی النَّارِ.

و کسی که چشمانش را از نگاه حرام به زنی پر کند، در روز قیامت چشمانش را با میخ های آتشین و آتش پر می نماید و تا زمانی که خداوند بین مردم حکم می نماید، به این حالت خواهد بود. آن گاه دستور می رسد که او را به جهنّم ببرید.

66 - چشم چرانی

وَاشْتَدّ غَضَبُ اللَّهِ علی امْرَأَةٍ ذاتِ بَعْلٍ مَلَأَتْ عَیْنَها مِنْ غَیْرِ زَوْجِها أو ذِی مَحْرَمٍ مِنْها فَإنَّها إنْ فَعَلَتْ ذلِکَ أحْبَطَ اللَّهُ کُلَّ عَملٍ عَمِلَتْهُ فَإنْ أوْطَأَتْ فِرَاشَهُ غَیْرِهِ کانَ حقّاً علی اللَّهِ تَعالی أنْ یُحْرِقَها بالنّارِ بَعْدَ أنْ یُعَذِّبَها فی قَبْرِها.

و خداوند عزّوجلّ از زنی که چشم خود را از غیر شوهر یا غیر مَحْرَم خود پر کند، خیلی خشمگین می گردد. و بدون تردید اگر چنین کند، خداوند تمام کارهای نیک او را از بین می برد. و اگر در بستر غیر شوهرش بخوابد، به عهده خدای متعال است که پس از عذاب نمودن او در قبرش، با آتش او را بسوزاند.

68 - امامت حکیمانه

وَمَنْ أَمَّ قَوْمَاً بِإذْنِهِمْ وَهُمْ عَنْهُ رَاضُونَ فَاقْتَصَدَ بِهِمْ فِی حُضورِه وَقِراءَتِه وَرُکوعِهِ وَسُجودِهِ وَقُعودِهِ وَقِیامِهِ فَلَهُ مِثْلُ أجْرِهِم.

و کسی که با اجازه عده ای و با رضایت آن ها امام جماعت آن ها شود و در حضور، قرائت، رکوع، سجود، قعود و قیام خود میانه روی نماید، پاداشی مانند پاداش آنان خواهد داشت.

70 - سؤال امیرمؤمنان از یکی از چهار تن

فَقامَ أمِیرُ المُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أبی طالِبٍ علیه السلام فقالَ: یا رَسولَ اللَّهِ بأَبی أنْتَ وَأُمِّی وَمَا مَنْزِلَةُ إمامٍ جائِرٍ مُعْتَدٍ لَمْ یَصْلُحْ لِرَعِیَّتِهِ وَلَمْ یَقُمْ فِیْهِمْ بأمْرِ اللَّهِ تَعالی؟ قالَ: هُوَ رابِعُ أرْبَعَةٍ مِنْ أشَدِّ النَّاسِ عَذَاباً یَوْمَ القِیَامَةِ، إبْلِیْسَ وَفِرْعَوْنَ وقَاتِلِ النَّفْسِ، وَرَابِعُهُم سُلْطانٌ جائِرٌ.

در این جا امیرالمؤمنین علیه السلام برخاسته و عرض کرد: پدر و مادرم فدای تو باد ای رسول خدا! پیشوای ستمگرِ تجاوز کاری که صلاح پیروانش را نمی خواهد و به دستور خداوند عزّوجلّ حاکم آنان نگردیده است، چه حالی دارد؟ آن حضرت فرمود: او آخرین نفر از چهار نفری است که در روز قیامت عذاب آن ها از همه مردم سخت تر است و عبارتند از: ابلیس، فرعون، آدم کش و سلطان ستم گر.

73 - ناسازگاری در خانه

وَمَنْ کانَتْ لَهُ امْرَأةٌ لَمْ تُوافِقْهُ وَلَمْ تَصْبِرْ علی ما رَزَقَهُ اللَّهُ وَشَقَّتْ عَلَیْهِ وَحَمَّلَتْهُ مَا لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْها حَسَنَةً تَتَّقی بِها حَرَّ النّارِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْها مَا دامَتْ کذلِکَ.

و کسی که زنی داشته باشد که با او سازگار نباشد و بر آن چه خداوند متعال روزی آن ها نموده است، صبر نکند و بر شوهرش سخت گرفته و او را وادار به کارهایی بنماید که نمی تواند انجام دهد، تا زمانی که چنین است خداوند هیچ کار نیکی که او را از آتش جهنّم حفظ کند، از آن زن قبول ننموده و بر او خشم می گیرد.

75 - رئیس بدون همت و خدمت

وَمَنْ تَوَلّی عَرَافَةَ قَوْمٍ وَلَمْ یُحْسِنْ فِیْهِمْ حُبِسَ علی شَفِیرِ جَهَنَّمَ بِکُلِّ یَوْمٍ ألْفَ سَنَةٍ وَحُشِرَ وَیَدَهُ مَغْلولِةٌ إلی عُنُقِهِ فَإنْ کانَ قامَ فِیْهِم بأمْرِ اللَّهِ تَعالی أطْلَقَهُ اللَّهُ تَعالی وإنْ کانَ ظالِماً هَوی بِهِ فی نَارِ جَهَنَّمَ سَبْعِیْنَ خَرِیفاً.

و کسی که ریاست اجتماعی را به عهده بگیرد و به آنان خوبی نکند، در مقابل هر روزی که بر آنان حکومت کرده است، هزار سال در لبه جهنّم زندانی می شود و محشور میشود در حالی که دستهایش به گردنش بسته شده است. و اگر به دستور خدای متعال بر آنان حکومت کرده باشد، خدای متعال او را آزاد می نماید و اگر ظالم باشد (و به غیر دستور الهی بر آنان حاکم بوده است) او را در جهنّم می اندازد و هفتاد سال طول می کشد تا به ته جهنّم برسد.

77 - نفاق

وَمَنْ کانَ ذا وَجْهَیْنِ وَلِسَانَیْنِ فَهُوَ فی النّارِ.

و کسی که دو رو و دو زبان باشد، در روز قیامت نیز دو رو و دو زبان خواهد بود.

81 - عیبجویی

وَمَنْ مَشی فی عَیْبِ أخِیْهِ وَکَشْفِ عَوْرَتِهِ کانَ أوَّلُ خُطْوَةٍ خَطاها ووَضَعَها فی جَهَنَّمَ وَکَشَفَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ علی رؤوسِ الخَلائِقِ.

و کسی که برای عیب جویی از برادرش و افشای عیب او گام بردارد، با اولین قدمی که برمی دارد و می گذارد، وارد جهنّم شده و خداوند عیب او را برای مردم فاش می سازد.

84 - خواستگاری

وَمَنْ عَمِلَ فی تَزْوِیجٍ بَیْنَ مُؤْمِنَیْنِ حتّی یَجْمَعَ بَیْنَهُما زَوَّجَهُ اللَّهُ عزّو جلّ مِن ألفِ امْرَأَةٍ مِنَ الحُوْرِ العِیْنِ کُلُّ امْرَأةٍ فی قَصْرٍ مِنْ دُرٍّ وَیاقُوتٍ وَکانَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاها أوْ کَلِمَةٍ تَکَلَّمَ بِها فی ذلِکَ عَمَلُ سَنَةٍ قِیَامُ لَیْلِهَا وَصِیَامُ نَهَارِها.

و کسی که برای ازدواج دو مؤمن تلاش کند، تا زمانی که آن ها با هم ازدواج کنند، خداوند هزار زن از حورالعین بهشت را به ازدواج او در می آورد که هر کدام در قصری از درّ و یاقوت هستند و در مقابل هر گامی که در این راه برداشته یا کلمه ای که در این مسیر گفته است، (ثواب) عمل یک سال را خواهد داشت که شب هایش را عبادت کرده و روزهایش را روزه گرفته باشد.

86 - اختلاف افکنی

وَمَنْ مَشی فی فَسَادِ مَا بَیْنَهِمِا وَلَمْ یُفَرِّقْ کانَ فی سَخَطِ اللَّهِ وَلَعْنَتِه فی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَحَرَّمَ اللَّهُ النَّظَرَ إلی وَجْهِهِ.

و کسی که برای به هم زدن میان آن ها تلاش کند، ولی آنان را از یکدیگر جدا نکند، در دنیا و آخرت در خشم و لعنت خداوند بوده و خداوند او را از نظر احمتش دور می سازد.

88 - پرستاری

وَمَنْ قَامَ علی مَرِیْضٍ یَوْماً وَلَیْلَةً بَعَثَهُ اللَّهُ تَعالی مَع إبْراهِیم الخَلِیلِ علیه السلام فَجازَ علی الصِّراطِ کَالبَرْقِ اللّامِعِ.

و کسی که یک شبانه روز از مریضی پرستاری کند، خدای متعال او را با حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام برمی انگیزد و مانند برق جهنده از پل صراط عبور می کند.

91 - وام دادن

وَمَنْ أقْرَضَ مَلْهوفاً فَأحْسَنَ طَلْبَتَهُ اسْتَأْنَفَ العَمَلَ وَاعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ دِرْهَمٍ ألْفَ قِنْطَارٍ مِنَ الجَنَّةِ.

و کسی که به «مال از دست داده ای» قرض دهد و به هنگام پس گرفتن آن به او خوبی کند، عملش را باید از نو شروع کند (گناهان قبلی اش آمرزیده شده است) و خداوند در مقابل هر درهم، هزار قنطار(صد پیمانه) از بهشت به او عطا می فرماید.

93 - صلح و اصلاح خانوادگی

وَ مَنْ مَشی فی إصْلَاحٍ بَیْنَ امْرَأَةٍ وَزَوْجِها أعْطَاهُ اللَّهُ تَعالی أجْرَ ألْفِ شَهِیدٍ قُتِلوا فی سَبِیلِ اللَّهِ حَقّاً وکَانَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ یَخْطُوها فی ذلِکَ عِبَادَةُ سَنَةٍ قِیَامُ لَیْلِها وَصِیَامُ نَهارِها.

و کسی که برای اصلاح میان زن و شوهری گام بردارد، خدای متعال پاداش هزار شهید را که حقیقتاً در راه خدا کشته شده اند، به او عطا فرموده و در این راه، در برابر هر گامی که برمی دارد و کلمه ای که می گوید، عبادت یک سال را که شب هایش را عبادت کرده و روزهایش را روزه گرفته است، خواهد داشت.

96 - کوتاهی در برآورده شدن حاجت ارباب رجوع

وَمَنْ مَنَعَ طَالِباً حَاجَتَهُ وَهُوَ قَادِرٌ علی قَضَائِها فَعَلَیْهِ مِثْلُ خَطِیئَةِ عَشَّارٍ. فَقامَ إلَیْهِ عَوْفُ بْنُ مَالِکٍ فَقالَ: ما یَبْلُغُ خَطِیئَةُ عَشَّارٍ یا رَسولَ اللَّهِ؟ فقالَ: عَلی العَشَّارِ کُلِّ یَوْمٍ وَلَیْلَةٍ لَعْنَةُ اللَّهِ والمَلائِکَةِ وَالنّاسِ أجْمَعِینَ.

و کسی که حاجت خواهش کننده ای را در حالی که می تواند، برنیاورد، گناهی مانند گناه عشّار خواهد داشت. در این جا «عوف بن مالک» برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا! گناه عشار چقدر است؟ آن حضرت فرمود: گناه او به اندازه ای است که در هر روز و شبی، خدا، همه فرشتگانش و همه مردم او را لعنت می نمایند.

وَمَنْ یَلْعَنُهُ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِیراً.

و کسی که خدا او را لعنت کند، یاوری نخواهد داشت.

98 - دست گیری از مستمندان

وَمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ علی رَجُلٍ مِسْکِیْنٍ کانَ لَهُ مِثْلُ أجْرِهِ وَلَوْ تَدَاوَلَها أرْبَعونَ ألْفَ إنْسَانٍ ثُمَّ وَصَلَتْ إلی مِسْکِیْنٍ کَانَ لَهُ أجْراً کامِلاً وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَأبْقی للّذینَ اتَّقَوا وَاَحْسِنوا لَوْ کُنْتُم تَعْلَمونَ.

و کسی که به مرد مسکینی صدقه بدهد، همانند اجر آن مسکین را خواهد داشت و براستی که اگر چهل هزار نفر صدقه ای را دست به دست کنند تا به دست فقیری برسد، هر کدام از آنان اجر کاملی دارند. و اگر بدانید، پاداش های خداوند برای تقواپیشگان و نیکوکاران بهتر و ماندگارتر است، اگر آگاه باشید.

100 - أذان گفتن

وَمَنْ تَوَلّی أذانَ مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ فَأذَّنَ فِیْهِ وَهُوَ یُرِیدُ وَجْهَ اللَّهِ تَعالی أعْطاهُ اللَّهُ ثَوابَ أرْبَعِینَ ألْفَ ألْفِ نَبِیٍ وأرْبَعِینَ ألْفَ ألْفِ صَدِیقٍ وأرْبَعِینَ ألْفَ ألْفِ شَهِیدٍ وأدْخَلَ فی شَفَاعَتِهِ الجَنَّةَ أرْبَعِینَ ألْفَ ألْفِ أُمّةٍ وَفی کُلِّ أُمّةٍ أرْبَعونَ ألْفَ ألْفِ رَجُلٍ وَکانَ لَهُ فی کُلِّ جَنَّةٍ مِنَ الجِنَانِ أرْبَعونَ ألْفَ ألْفِ مَدِینَةٍ وفی کُلِّ مَدِینَةٍ أرْبَعونَ ألْفَ ألْفِ قَصْرٍ وفی

ص: 62

101 - رفتن به سوی مسجد

وَمَنْ مَشی إلی مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاها حَتّی یَرْجِعَ إلی مَنْزِلِهِ عَشْرُ حَسَناتٍ وَیُمْحی عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئاتٍ وَرُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ.

و کسی که به طرف مسجدی از مساجد خداوند گام بردارد، در برابر هر گامی که برمی دارد تا زمانی که به منزلش باز گردد، ده کار نیک خواهد داشت، ده گناه از او پاک می شود و ده درجه بالا می رود.

103 - پیش قدم شدن برای صف اوّل نماز جماعت

وَمَنْ حَافَظَ علی الصَّفِّ المُقَدَّمِ فَیُدْرِکُ التَّکْبِیرَةَ الاُولی وَلا یُوْذِی فِیهِ مُوْمِناً أعْطاهُ اللَّهُ مِنَ الأجْرِ مِثْلَ ما لِلْمُؤذَّنِ وَأعْطاهُ اللَّهُ فی الجَنَّةِ مِثْلَ ثَوابِ المُؤَذِّنِ.

و کسی که مواظب باشد همیشه در صف اول جماعت حاضر شود و به اولین تکبیر امام جماعت برسد و مؤمنی را در نماز اذیت نکند، خداوند پاداشی هم چون پاداش مؤذّن به او عطا فرموده و در بهشت نیز ثوابی مانند ثواب مؤذّن به او عطا می فرماید.

105 - شفاعت نمودن

وَمَنْ شَفَعَ لأِخِیْهِ شَفَاعَةً طَلَبَها مِنْهُ نَظَرَ اللَّهُ تَعالی إلَیْهِ وَکَانَ حَقّاً علی اللَّهِ أنْ لا یُعَذِّبَهُ أبَداً فَإنْ هُوَ شَفَعَ لِأخِیهِ مِنْ غَیْرِ أنْ یَطْلُبَها کانَ لَهُ أجْرُ سَبْعِینَ شَهِیداً.

و کسی که به خواهش برادرش برای او وساطت و میانجی گری کند، خداوند عزّوجلّ به او (با نظر رحمت) می نگرد و به عهده خداوند است که هیچ گاه او را عذاب نکند و اگر بدون خواهش برادرش برای او وساطت کند، پاداش هفتاد شهید خواهد داشت.

107 - ایجاد چاه آب

وَمَنِ احْتَفَرَ بِئْراً للماءِ حتّی اسْتَنْبَطَ ماءَها فَبَذَلَها لِلْمُسْلِمینَ کانَ لَهُ کَأجْرِ مَنْ تَوَضَّأَ مِنْهَا وَصَلّی وکانَ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ شَعْرَةٍ مِنْ شَعْرِ إنْسَانٍ أوْ بَهِیمَةٍ أوْ سَبُعٍ أوْ طائِرٍ عِتْقُ ألْفِ رَقَبَةٍ وَدَخَلَ یَوْمَ القِیَامَةِ فی شَفَاعَتِهِ عَدَدَ النُّجومِ حَوْضَ القُدْسِ. قُلْنا: یا رَسولَ اللَّهِ ما حَوْضُ القُدُسِ؟ قال: حَوْضِی، حَوْضِی - ثلاث مرات -.

و کسی که چاه آبی بکند و هنگامی که به آب رسید، آن را به مسلمانان ببخشد، پاداشی همانند پاداش کسانی که از آب آن وضو گرفته و نماز می خوانند، خواهد داشت. و نیز در مقابل هر مویی از موهای انسان، حیوان، حیوان درنده یا پرنده ای، ثواب آزاد کردن هزار بنده را خواهد داشت. و در روز قیامت با شفاعت او به تعداد ستارگان، مردم به حوض قدس وارد می شوند. عرض کردیم: ای رسول خدا! حوض قدس چه حوضی است؟ سه بار فرمود: حوض من.

109 - غسل دادن میّت

وَمَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً فَأدّی فِیْهِ الأمَانَةَ کانَ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَةٍ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَرُفِعَ لَهُ بِهِ مِائَةُ دَرَجَةٍ. فَقالَ عُمَرُ بْنُ الخَطّابِ: یا رَسولَ اللَّهِ کَیْفَ یُوَدِّی فِیهِ الأمَانَةَ؟ قالَ: یَسْتُرُ عَوْرَتَهُ وَیَسْتُرُ شَیْنَهُ وإنْ لَمْ یَسْتُرْ عَوْرَتَهُ وَشَیْنَهُ حَبِطَ أجْرُهُ وکُشِفَ عَوْرَتُهُ فی الدُّنْیا والآخِرَةِ.

و کسی که میّت مؤمنی را غسل دهد و در مورد او امانت دار باشد، در برابر هر مویی ثواب آزاد کردن برده ای داشته و صد درجه بالا می رود. در این جا عمر بن خطاب برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا! چگونه می تواند نسبت به او امانت دار باشد؟ فرمود: با پوشانیدن عورت و زشتی های بدنش. و اگر عورت و زشتی های او را نپوشاند، پاداشش از بین می رود و عیبش در دنیا و آخرت آشکار می گردد.

111 - اشک خشیّت

وَمَنْ ذَرَفَتْ عَیْناهُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ کانَ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَةٍ مِنْ دُمُوعِهِ مِثْلُ جَبَلِ اُحُدٍ - یَکونُ فی مِیْزانِهِ وَکانَ لَهُ مِنَ الأجْرِ بِکُلِّ قَطْرَةٍ عَیْنٌ مِنَ الجَنَّةِ علی حافتیها من المیادین والقُصُورِ وَالمَیادِیْنِ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَلا اُذُنٌ سَمِعَتْ وَلا خَطَرَ علی قَلْبِ بَشَرٍ.

و کسی که از خشیّت خداوند (از ترسی که ناشی از عظمت و بزرگی اوست، نه ترسی که به خاطر گناهان پیدا می شود) بگرید، در مقابل هر قطره اشکی که می ریزد همانند کوه احد در ترازوی اعمال او خواهد بود (هر قطره اشک برابر با کارهای نیکی هموزن کوه احد است) و پاداش هر قطره از اشک هایش چشمه ای در بهشت است که هر دو طرف آن شهرها و قصرهایی هست که نه چشمی دیده، نه گوشی شنیده و نه بر دل بشری خطور کرده است.

113 - تشیع جنازه

وَمَنْ شَیَّعَ جَنَازَةً فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَتّی یَرْجِعَ إلی مَنْزِلِه مِائَةُ ألْفَ ألْفِ حَسَنَةٍ وَیُمْحی عَنْهُ بِکُلِّ قَدَمٍ مِائَةُ ألْفَ ألْفِ سَیِّئَةٍ وَیُرْفَعُ لَهُ مَائِةُ ألْفَ ألْفِ دَرَجَةٍ فَإنْ صَلّی عَلَیْها صَلّی علی جَنَازَتِهِ مِائَةُ ألْفَ ألْفِ ملک کُلُّهُمْ یَسْتَغْفِرونَ لَهُ حتّی یُبْعَثَ مِنْ قَبْرِهِ.

و کسی که جنازه ای را تشییع کند، تا زمانی که به منزلش باز گردد، در بјǘȘѠهر قدمی که برمی دارد، صد هزار هزار کار نیک برایش محسوب خواهد شد، صد هزار هزار گناه او پاک شده، صد هزار هزار درجه بالا می رود. و اگر بر او نماز بخواند، تا زمانی که باز گردد، هزار هزار فرشته به هنگام تشییع جنازه پشت سر او حرکت کرده و برایش استغفار می کنند و اگر هنگام دفن او حاضر باشد، خداوند هزار فرشته را می گمارد که تا زمان برانگیخته شدن از قبرش، همگی برایش استغفار کنند.

115 - به دوش گرفتن کارهای زائر خانه خدا

وَمَنْ خَلَفَ حَاجّاً أوْ مُعْتَمِراً فی أهْلِهِ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ کانَ لَهُ اجر کامل مثل أجْرِهِ مِنْ غَیْرِ أنْ یَنْقُصَ مِنْ أجْرِهِ شَیْ ءٌ.

و کسی که در نبودن زائر خانه خدا که برای حج یا عمره رفته است، به خانواده اش نیکی کند، او نیز اجر کاملی هم چون اجر زائر خانه خدا خواهد داشت، بدون این که چیزی از اجر او کم شود.

117 - دیدار مؤمنان

وَمَنْ مَشی زائِراً لِأخِیهِ فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حتّی یَرْجِعَ إلی مَنْزِلِه عِتْقُ مِائَةِ ألْفِ رَقَبَةٍ وَیُرْفَعُ لَهُ مِائَةُ ألْفِ دَرَجَةٍ وَیُمْحی عَنْهُ مائةُ ألْفِ سَیِّئَةٍ وَیُکْتَبُ لَهُ مِائَةُ ألْفِ حَسَنَةٍ، فَقِیلَ لِأبی هُرَیْرةً: ألَیْسَ قالَ رَسولُ اللَّه صلی الله علیه وآله: مَنْ أعْتَقَ رَقَبَةً فَهِیَ فِداؤهُ مِنَ النّارِ؟ قال: ذلِکَ کذلِکَ. قلنا: یا رَسولَ اللَّهِ قُلْتَ کَذا وَکَذا؟ قال: نَعَمْ ولکِنْ یُرْفَعُ لَهُ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ فی کُنوزِ عَرْشِهِ.

و کسی که برای دیدار برادرش گام بردارد، تا وقتی که به منزلش بازگردد در برابر هر گامی که برمی دارد، پاداش آزاد کردن صد هزار بنده برایش خواهد بود، صد هزار درجه بالا می رود، صد هزار گناهش پاک می شود و صد هزار کار نیک برایش نوشته می شود. از «ابی هریره» پرسیدند آیا رسول خداصلی الله علیه وآله نفرموده اند: کسی که بنده ای را آزاد کند، همین بهای آزادی او از جهنّم است؟ «ابی هریره» پاسخ داد: ما نیز همین

ص: 72

118 - قرائت خالصانه

وَمَنْ قَرَأَ القُرْآنَ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَتَفَقُّهاً فی الدِّینِ کانَ لَهُ مِنَ الثَّوابِ مِثْلُ جَمِیعِ مَا یُعْطی المَلائِکَةُ وَالأنْبِیاءُ والمُرْسَلونَ.

و کسی که به خاطر رضایت خدا و فهم دین، قرآن بیاموزد، ثوابی به اندازه تمام آن چه به فرشتگان، پیامبران و رسولان می دهند، خواهد داشت.

121 - علم آموزی؛ علم و عالم

ألَا وإنَّ العِلمَ خَیْرٌ مِنَ العِمل وَمِلاکُ الدِّینِ الوَرَعُ، ألَا وأنَّ العالِمَ مَنْ یَعْمَلُ بالعِلْمِ وإنْ کانَ قَلِیلَ العَمَلِ، ألَا وَلَا تُحَقِّرِنَّ شَیْئاً وَإنْ صَغُرَ فی أعْیُنِکُمْ فَإنَّهُ لَا صَغِیرةَ بِصَغِیرَةٍ مَعَ اصرار و لا بکیره مع الاسْتِغْفارِ، ألَا وإنَّ اللَّهَ عزّوَجَلّ سَائِلُکُمْ عَنْ أعْمالِکُمْ حتّی مَسِّ أحَدِکُمْ ثَوْبَ أخِیهِ بِإصْبَعِهِ، فَاعْلَمُوا عِبادَ اللَّهِ أنَّ العَبْدَ یُبْعَثُ یَوْمَ القِیامَةِ علی مَا ماتَ، وَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ عزَّ وجَلَّ الجَنَّةَ والنّارَ فَمَنِ اخْتارَ النّارَ علی الجَنَّةِ انْقَلَبَ بِالخَیْبَةِ.

و بدانید که بی شک علم بهتر از عمل است و ملاک دین، ورع (پرهیز از محرّمات و شبهات) می باشد. و بدانید که بدون شک عالم کسی است که به علم خود عمل کند، گرچه عملش کم باشد. و مبادا گناهی را کوچک شمارید، گرچه به نظر شما کوچک باشد. زیرا بدون تردید هیچ گناه کوچکی با تکرار آن کوچک نبوده و هیچ گناه بزرگی با استغفار، بزرگ نمی باشد. بدانید که بدون شک خداوند عزّوجلّ از همه اعمال شما

ص: 74

122 - پیمودن راه حق

وَمَنِ اخْتَارَ الجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَانْقَلَبَ بِالفَوْزِ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوجَلَّ «فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النّارِ وَاُدْخِلَ الجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ».

و کسی که بهشت را انتخاب کند، رستگار می شود. زیرا خداوند عزّوجلّ می فرماید: «کسی را که از آتش دورش کنند و وارد بهشتش کنند، قطعاً رستگار می شود.»

125 - پاداش مناسب کردار و عاقبت بدی ها

ألَا وَإنَّ اللَّهَ عَزّ وَجَلَّ لَا یَظْلِمُ وَلا یُجَاوِزُهُ ظُلْمٌ وَهُوَ بِالمِرْصَادِ: لِیَجْزِیَ الَّذِیْنَ أسَاؤُا بِمَا عَمِلُوا وَیَجْزِیَ الّذِیْنَ أحْسَنُوا بِالحُسْنی، مَنْ أحْسَنَ فَلِنَفْسِهِ. وَمَنْ أسَاءَ فَعَلَیْهَا وَمَا رَبُّکَ بِظَلّامٍ لِلْعَبِیدِ.

و بدانید که براستی خداوند ظلم ننموده و از هیچ ظلمی هم نمی گذرد. و در کمین گاه است تا کسانی را که بدی می کنند، به خاطر اعمال شان مجازات نموده و نیکوکاران را با نیکی پاداش دهد. کسی که خوبی کند، به نفع خودش است.

و کسی که بدی کند به زیان خود اوست و خداوند هیچ ظلمی نسبت به بندگانش روا نمی دارد.

127 - درب توبه

فَابْتَدَرَ إلَیْهِ رَهْطٌ مِنَ الأنْصارِ قَبْلَ أنْ یَنْزِلَ وَکُلُّهُمْ قَالوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ وَنَحْنُ جَعَلَنا اللَّهُ فِداکَ بِأبی أنْتَ وَأُمِّی وَنَفْسِی لَکَ الفِداءُ یا رَسولَ اللَّهِ مَنْ یَقومُ لِهذِهِ الشَّدائِدِ وَکَیْفَ العَیْشُ بَعْدَ هذا الیَوْمِ؟ قالَ رَسولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله: وَأنْتُمْ فِداکُمْ أبی وَأُمِّی إنّی قَدْ نَازَلْتُ رَبِّی عَزّ وَجَلَّ فی أُمَّتِی فَقالَ لی: بابُ التَّوْبَةِ مَفْتُوحٌ حَتّی یُنْفَخَ فی الصُّورِ.

در این هنگام عده ای از انصار پیش دستی کرده و قبل از این که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله (از منبر) پایین بیاید، همگی عرضه داشتند: ای رسول خدا! خداوند ما را فدای تو گرداند. پدر، مادر و جان ما فدای تو باد ای رسول خدا! چه کسی این مصیبت ها را می تواند تحمل کند. زندگی ما پس از این چگونه خواهد بود؟ رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: پدر و مادرم فدای شما. از خداوند عزّوجلّ برای امّتم تخفیف خواستم خدای متعال به من فرمود: درِ توبه تا زمانی که در صور دمیده شود (روز قیامت) باز است.

نتیجه

از دقت در این دو خطبه، به دست می آید که:

1. رسول خداصلی الله علیه وآله در زندگی همواره یک خط و جهت را می پیموده است. خط و جهت جلب رضای خدا و اجرای بی چون و چرای دستورات او، که هرگز لحظه ای از خدا غافل نبوده و هرگز لحظه ای در اجرای دستورات کوتاهی نورزیده است.

2. آنچه در اوّلین خطبه خود به عنوان منویات الهی بر زبان آورد در همان صراطی قرار دارد که در آخرین خطبه خود ابراز نموده است.

3. آن حضرت، همواره خیر و سعادت ما را آرزومند بوده، همه راه های دست یابی به هدایت را برای ما معرفی و تبیین نموده است.

4. آنچه در آخرین خطبه روی آن ها انگشت نهاده است نشان می دهد که دین او دین بشریت بوده و آیین او آیین همه انسان هاست و تا پایان زندگی دنیوی انسان ها اعتبار دارد؛ یعنی پیامبری پس از او نخواهد آمد و دین دیگری نخواهد درخشید و گرنه، در آخرین خطبه، اشاره ای به آیین و دین و پیامبر بعد از خود می کرد.

5. به گونه ای اکید از ما خواسته است تا در صراط او ثابت قدم بمانیم و از راه هدایت بخش او غافل نگردیم.

6. خطبه های نماز جمعه که جایگاه ویژه ای در فرهنگ اسلامی دارد باید چه اهدافی را تعقیب کند. پیامبرصلی الله علیه وآله از همه ائمه جمعه ها خواسته است تا از مسائل اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، عقیدتی مردم غافل نباشند.

7. رسول خداصلی الله علیه وآله در این خطبه ها، مسائل بسیار سرنوشت ساز و حیاتی جامعه را مورد توجه قرار داده است.

ص: 79

خاتمه

ترجمه خطبه رسول خداصلی الله علیه وآله در جنگ احد

در این جا تنها به ذکر خطبه «جنگ اُحُد» توسط رسول خداصلی الله علیه وآله بسنده می کنیم. خطبه ای جامع که بسیاری از جلوه های فرهنگی است. خطبه ای که در زمانی بسیار حساس و در مکانی بسیار سرنوشت ساز ایراد گشت. در هنگام شعله وری «جنگ» معروف «اُحُد» آن گاه که دو گروه از جنگاوران اسلام و کفر در مقابل یکدیگر صف آرایی کرده بودند در آن، موقعیت ویژه، این خطبه ایراد شد. پیامبرصلی الله علیه وآله از جا بر خاست و این چنین فرمود:

1 - ای مردم شما را به همان چیزهایی که خداوند متعال در قرآن خود سفارش آن را به من کرده است سفارش می کنم. و سفارش خداوند بزرگ به من در قرآن عمل به دستوراتش و دوری از گناهان است.

2 - شما ای مردم اکنون که برای نبرد با دشمن (در احد) آمده اید از نظر ثواب و پاداش همانند کسی هستید که مصیبت ها و بلاهای وارده برخودش را به یاد آورد امّا نفس خویش را بر بردباری و یقین و اطمینان به خداوند وادار کند و با نشاط به کار و کوشش ادامه دهد.

3 - زیرا جنگ با دشمن درد و رنجش بسیار است و کسانی که بتوانند بر چنین سختی هایی بردبار باشند اندک اند، مگر کسانی که اراده خداوند بر هدایت آنها تعلّق گرفته باشد.

4 - همانا خداوند با کسانی که مطیع اوامرش باشند همراه است و شیطان نیز با معصیت کاران همراه است.

ص: 82