شرایط زمانی آن حضرت شباهت بیشتری دارد و می خواهند حسینی باشند، اهمیت بیشتری دارد.

می کنم، او شیر خواره است و شش ماه بیشتر عمر ندارد. ام کلثومبه برادر جواب داد: سه روز است این طفل آب ننوشیده است. برایش آبی طلب فرما، حضرت طفل را گرفت و در مقابل دشمناز نهضت حسینی علیه السلام مبارزان درس مب_ارزه، آزادگان درس آزادگی، شهادت طلبان درس شهادت و مصلحان اجتماعی درس اص__لاح گرفته اند.ایستاد و آنگاه فرمود: «ای قوم شما برادر و فرزندانم را به شهادت رساندید و جز این طفل باقی نمانده و او از تشنگی دهان را باز می کند و می بندد، به او جرعه آبی دهید...» [2] .

بر بقاء وجودش تعلق گرفت. و از دست دادن پدر و امام خویش را تجربه نمود. این وضعیت خاص قطعاً توجه ویژه ای را می طلبید و اینجا است که آن حضرت به گونه های مناسب به نیاز فرزندان پاسخ می دهد و نسبت به فرزندانی که به میدان مبارزه آمده اند به گونه ای، به یگانه فرزندش زین العابدین علیه السلام به گونه ای دیگر. و در مورد یتیمان و داغدیدگان پس از شهادت خویش به شکلی دیگر سفارش می فرماید.

علیه السلام فرمود: «یابنیّ اصبر قلیلاً حتی تلقی جدّک رسول اللّه صلی الله علیه و آله، فیسقیک شربه من الماء لاتظمأ بعدها ابداً»فرزندم! کمی صبر کن تا جدّت رسول خدا را ملاقات کنی، او چنان شربت آبی به تو بنوشاند که هرگز تشنه نشوی. [4] .در مورد «علی اکبر» نیز آمده است؛ بعد از مبارزه ای بی امان و کشتن تعدادی از دشمنان در حالی که جراحات زیاد بر بدن داشت، عطش بر او بسیار ناگوار آمد. پس نزد پدر آمد و عرض کرد: «یا ابه العطش قد قتلنی و ثقل الحدید قد اجهدنی فهل الی شربه من ماء و سبیل اتقوّی بها علی الاعداء؟ فبکی الحسین علیه السلام و قال یا بنیّ یغزُّ علی محمد و علی و علی ابیک ان دعوهم فلا یجیبونک و تستغیث بهم فلا یغیثونک...» [5] .ای پدر، عطش مرا از پای در آورد و سنگینی اسلحه مرا ناتوان کرد، آیا شربت آبی هست تا با نوشیدن آن، توان بیشتر، با دشمنان مبارزه کنم؟امام فرمود: فرزندم بر محمد و علی و پدرت سخت است که آنان را بخوانی و به تو پاسخ ندهند و به یاری بخواهی و آنان فریاد رس تو نباشند....در مرحله سوم، آنگاه که بعد از مبارزه بی امان فرزندان توسط دشمن مجروح گشته و بر زمین افتادند، حضرت به سرعت خود را بر بالینشان رسانید و آنها را در آغوش گرفت. در آن لحظات حساس که فرزندان نیاز بیشتری به تسلّی خاطر داشتند، با آنان ابراز همدردی نمود.... آنگاه که «قاسم بن الحسن» بر زمین افتاد و عموی خود را صدا زد، امام حسین علیه السلام چون باز شکاری خود را بر بالین فرزند برادر رساند و

مانند شیر خشمگین بر دشمن حمله نمود. وقتی گردو غبار فرو نشست، دیدند امام علیه السلام بر بالین قاسم نشسه و به قاسم علیه السلام که در حال جان دادن بود، فرمود: عزّ واللّه علی عمّک ان تدعوه فلا یجیبک او یجیبک فلا یعنک او یعنک فلا یغنی عنک بعداً لقوم قتلوک» [6] .به خدا سوگند، بر عموی تو سخت است که او را بخوانی پاسخ ندهد، یا اجابت نماید ولی نتواند کمک کند یا کمک کند اما به تو سودی نبخشد. (از رحمت) خداوند دور باد قومی که تو را کشت.

زینب خود را تکیه گاه او قرار داد.امام حسین علیه السلام از وضعیت بیماری فرزندش سئوال کرد و زین العابدین علیه السلام حمد و سپاس خداوند رابه جا آورد و از پدر پرسید در این روز با این قوم منافق چگونه رفتاری کردی؟پدر فرمود: «فرزندم شیطان بر آنان مستولی گشت و آنان را از یاد خدا غافل کرد...» [7] .

حضرت به فرزندان و خواهران چنین توصیه نمود: «خودتان را برای گرفتاری آماده کنید و بدانید خداوند نگهدار و یاور شما است و شما را از شرّ دشمنان نجات می بخشد و عاقبت امرتان را به خیر خواهد کرد، دشمنانتان را با انواع بلاها عذاب خواهد نمود و به شما، در برابر این گرفتاری، انواع نعمت و کرامت عطاء خواهد کرد. پس زبان به شکوه مگشایید و سخنی مگویید که از منزلت و ارزش شما بکاهد.» [10] .فرزندان و همراهان آن حضرت در میدان مبارزه، در سخت ترین حالات، امام علیه السلام را صدا می زدند و در واپسین لحظات، اوج نیاز عاطفی خویش را به نمایش می گذارند.کودکان در مقطعی از سن، چنان والدین را «سؤال باران» می کنند و آنها را به ستوه می آورند و هرچه رشد عقلانی بیشتری می یابند، سئوالات جدّی تری خواهند داشت.

به مسائل روانشناسی و تربیتی را به شگفتی وا می دارد. امام علیه السلام فرمود: «... یا ولدی انت اطیب ذریّتی و افضل عترتی و انت خلیفتی علی هؤلاء العیال و الاطفال فانهم غرباءٌ مخذولون قد شملتهم الذلّه و الیتم و شماته الاعداء و نوائب الزمان، سکتّهم اذا صرخوا و آنِسهُم اذا استوحشوا و سلّ خواطرهم بلین السلام فانهم مابقی من رجالهم من یستأنسون به غیرک و لا احدٌ عندهم یشکون الیه حزنهم سواک دعهم یشمّوک و تشمّهم، و یبکوا علیک و تبکی علیهم.» [11] .فرزندم تو پاکیزه ترین ذریه و با فضیلت ترین خاندان من هستی، بعد از من تو سر پرست کودکان و اهل بیت هستی، آنان غریب هستند. خواری و یتیمی و شماتت دشمنان و مصیبتهای زمان آنها را در بر گرفته است. هرگاه ناله و گریه شان بلند شد، آرامشان گردان، در هنگام ترس همراهشان باش، با سخنان نرم تسلی خاطرشان بده. از مردان آنها، جز تو کسی که مایه انس و آرامششان باشد، زنده نمانده است و جز تو کسی را که شنوای شکوه ها و درد دلهایشان باشد، ندارند....» [12] .

بر والدین بصیر و آگاه است که زمینه پرسشگری را برای فرزندانشان فراهم کنند و پای صحبتهای آنان بنشینند و با صبر و حوصله به پرسشهای آنان پاسخ مناسب دهند و ابهامات را مرتفع سازند. حادثه کربلا، که موقعیت جدیدی در زندگی امام حسین علیه السلام محسوب می شد، پرسشهایی را در ذهن فرزندان و دیگر همراهان حضرت ایجاد کرد و ذهن کنجکاو آنان را به پرسشگری وا داشت. حسین بن علی علیه السلام با درک موقعیت آنها، به سئوالاتشان پاسخهای مناسب و در خور شأنشان می داد. به دو نمونه از پاسخگویی حضرت اشاره می کنیم:1 _ هنگامی که حضرت به همراه اصحابش، هنگام ظهر در ثعلبیه فرود آمد، خواب کوتاهی بر آن حضرت مستولی شد. پس از اندکی حضرت با چشم گریان از خواب بیدار شد. فرزندش «علی» که متوجه این صحنه بود، پرسید: ای پدر! چرا گریه می کنی؟ خداوند چشم تو را نگریاند.حضرت فرمود: «فرزندم این لحظه، وقتی است که رؤیا در آن دروغ نمی باشد. من در خواب سواره ای را دیدم که کنارم ایستاد و گفت: «ای حسین شما به سرعت حرکت می کنید و مرگ به سرعت شما را به بهشت می رساند و آگاهی یافتم که مرگ ما فرا رسیده است.»علی پرسید: ای پدر! آیا ما بر حق نیستیم؟فرمود: «فرزندم به خداوندی که همه بندگان به سوی او بر می گردند، ما بر حق هستیم»علی عرض کرد: در این صورت ترسی از مرگ نداریم.امام فرمود: خداوند بهترین پاداش پدر به فرزند را به تو عطا فرماید.» [13] .2 _ بعد از آنکه حضرت، در شب عاشورا، حوادث روز عاشورا و شهادت یاران را ترسیم کرد، قاسم بن حسن علیه السلام

در باره شهادت خود پرسید. امام علیه السلام به او مهربانی کرد و پرسید:فرزندم مرگ نزد تو چگونه است؟پاسخ داد: عمو(جان) مرگ نزد من از عسل شیرین تر است.حضرت بعد از آنکه ظرفیت و توان درک قاسم را نمایان ساخت و پاسخ زیبای او را شنید، فرمود: عمویت به فدایت گردد! به خدا قسم! تو از کسانی هستی که بعد از آزمایش بزرگ به همراه من شهید می شوند.

علیه السلام نقل می کند که در شب عاشورا پدرم اهل و فرزندان خود و اصحاب را جمع نمودند و خطاب به آنان فرمود: «ای اهل و فرزندان و ای شیعیان من، از فرصت شب استفاده کنید و جانهای خود را نجات دهید... شما در بیعتی که با من بسته اید آزاد هستید....»نیز آن حضرت هنگامی که عبداللّه فرزند مسلم نزد ایشان آمد و اجازه میدان طلبید فرمود: «شما در بیعت با من آزاد هستی، شهادت پدرت کافی است. تو دست مادرت را بگیر و از این معرکه خارج شو» عبد اللّه عرض کرد: «بخدا سوگند من از کسانی نیستم که دنیا را بر آخرت مقدم دارم.» [14] .

ص 285، «با اندکی اختلاف».

[6] بحار الانوار، ج 45، ص 35؛ ترجمه نفس المهموم، ص 148؛ منتهی الآمال، ج 1، ص 699، موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 465؛ به نقل از مقتل خوارزمی، ج 2، ص 27، العوالم، ج 17، ص 278؛ والدمعه الساکبه، ج 4، ص 317.

[7] موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 485؛ به نقل از الدمعه الساکبه، ج 4، ص 351؛ معالی السبطین، ج 2، ص 22؛ و ذریعه النجاه، ص 139.

[8] بحار الانوار، ج 45، ص 47؛ منتهی الآمال، ج 1، ص 448؛ موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 490؛ به نقل از منتخب التواریخ، ص 440؛ و الدمعه الساکبه، ج 4، ص 336.

[9] موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 490؛ به نقل از اسرار الشهاده، ص 423؛ و ناسخ التواریخ، ج 2، ص 360 با کمی اختلاف. [

[10] منتهی الآمال، ج 1، ص 455؛ موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 491؛ به نقل از الدمعه الساکبه، ج 4، ص 346 و نا سخ التواریخ، ج 2، ص 380.

[11] موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 486؛ به نقل از الدمعه الساکبه، ج 4، ص 351؛ معالی السبطین، ج 2، ص 22؛ و ذریعه النجاه، ص 139.

[12] موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 5-344؛ به نقل از مقتل خوارزمی، ج 1، ص 226؛ الفتوح، ج 5، ص 79؛ بحار الانوار، ج 44، ص 367؛ اعیان الشیعه، ج 1، ص 595؛ و نیز با کمی تفاوت در موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 368، به نقل از تاریخ طبری، ج 3، ص 309؛ الکامل فی التاریخ، ج 2، ص 554؛ بحار الانوار، ج 44، ص 379، العوالم، ج 17، ص 229، نقل

شده است.

[13] موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 2-401؛ به نقل از مدینه المعاجز، ج 4، ص 214؛ نفس المهموم، ص 230؛ و ناسخ التواریخ، ج 2، ص 220.

[14] موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 401؛ به نقل از نفس المهموم، ص 230؛ مدینه المعاجز، ج 4، ص 214؛ و نا سخ التواریخ، ج 2، ص 220.