بسوى قرآن جلب و جذب ، و از مفاهيم و آثار و بركات آن آگاه و آشنا و بهرمند سازم .

روى همين انديشه در سال هزار و سيصد و هفتاد ه .ش اقدام به نگارش نمودم و در اين زمينه كتابهاى زيادى را مطالعه و مطالب و داستانهاى متفرقه به رشته تحرير درآوردم ، ولى چون در تهران گرفتارى و اشتغالاتم زياد بود، مرا از اقدام به اين امر منع و ماءيوس نمود، تا اينكه در سال هزار و سيصد و هفتاد و پنج ه .ش به آشيانه آل محمد صلى الله عليه و آله ، سرزمين مقدس و پربركت قم مشرف و مقيم گشتم .

از فراغت موقت حال ، استفاده نموده و آغاز به تنظيم آنها كردم ، كتابى را كه هم اكنون در پيش رو داريد، جلد اول از سلسله داستانهاى آيه به آيه قرآن مجيد است كه از ابتداء قرآن (كه سوره حمد است ) طبق هر آيه و سوره ، داستانى مرتبط با آن آورده شده وانشاء اللّه تا آخرين سوره و آيه قرآن (كه سوره ناس است ) ادامه دارد.

وبه يارى حضرت رب الارباب و تاءييدات حضرت ولى عصر عجّ اللّه تعالى فرجه الشريف با تمام كوشش و اهتمام اقدام نمودم و از خداوند متعال مسئلت مى نمايم كه توفيق اتمام آن را به اين بنده ضعيف عنايت و مرا بيش از پيش در ترويج دين مبين و نشر احكام حضرت سيد المرسلين صلى الله عليه و آله نصرت و يارى فرمايد.

چون در اين كتاب آيات و داستانها و احاديث و بيانات دُرربار خاندان نبوت و معادن علم و حكمت

حضرت احديت استفاده نمودم و حقا كه بيانات ايشان بهترين و پاكيزه ترين بيانات در تفسير قرآن بوده و اين جامه تنها به قامت اينان راست آمده است ، لذا اين كتاب را كه جلد اول (سلسله داستانهاى آيه به آيه قرآن است ) را بنام (داستانهاى سوره حمد) ناميدم و اين هديه را به ساحت مقدس آقا حضرت امام زمان عجّ اللّه تعالى فرجه الشريف تقديم نموده و ثواب آن به ارواح طيّبه شهداء و علماء و خدمتگذاران به دين و رهبر راحل و برادر شهيدم شيخ احمد مير خلف زاده و ابوالزوجه ام مرحوم حاج اصغر ميرخلف زاده عائد و واصل گردد. ضمنا از همسر گراميم كه بنده را تشويق و يارى و مساعدت فرموده اند سپاسگزارى و تشكر مى نمايم . ومن اللّه التوفيق .

قم مقدّسه آشيانه آل محمد صلى الله عليه و آله

حقير درگاه اهلبيت عصمت و طهارت عليهم السلام

على ميرخلف زاده

1419 ه .ق - 1375 ه .ش

مردم متذكر و بيدار گردند. كتابى بس عظيم ، مجيد، مبين ، كريم ، كه جن وانس از آوردن نظير آن عاجزاند.(1)

كتاب سعادت كلام خدا

مهين ره گشا و مهين رهنما

بود مطلع روشنى ها كز او

رسد تا قيامت به جانها صفا

نه باطل ز پى آيدش نه زپيش

كه باشد نگهبان او كبريا

بود كوهسارى كزو تا ابد

شود چشمه هاى فضيلت جدا

جدا بهشتى بود جاودان پر زگل

كه از عطر او گشته مشكين فضا

چو دريا عميق و چو گردون بلند

چو خورشيد روشنگرو جانفزا

زقرآن درخشان بود روزگار

زمانه ندارد چُنو افتخار

(محمد حسين بهجتى اردكانى شفق )

سرش

نپويد جز راه احسان و داد

هر آنكس كه قرآن بود باورش

بدين كشتى حق زند هر كه دست

نباشد غم از موج شور شگرش

نترسد ز ظلمت مسلمان پاك

كه خورشيد روشن بود رهبرش

(محمد حسين اردكانى شفق )

دلهاتان نگهبان است قرآن

قرآن بخوان اى دانش آموز فضيلت

زيرا كمال روح انسان است قرآن

قرآن كتاب زندگى باشد برادر

مسطوره اى از عرش رحمان است قرآن

بر جان اهل دين و ايمان نور هستى است

بر اهل باطل خشم نيران است قرآن

حجة الاسلام صديق عربانى

حسين فياضى بلخى حسينى )

(كتاب عزيز خدا) روآورند.

بايد در مساجد و محافل و غيره درس (قرآن ) بيشتر گفته شود. بايد در مدارس مسلمانها تدريس (قرآن ) اجبارى شود.

بايد در همه ممالك اسلامى دانستن (قرآن ) يكى از اساسى ترين شرايط هر استخدام باشد.

بايد در اين راه از تلاش و صرف پول و ايجاد وضع مناسب دريغ نشود. آرى در راه احياء اين امر يك بيدارى و تحول همه جانبه ضرورى است .

زيرا (قرآن ) محبوب دل رسول اللّه صلى الله عليه و آله است ، از قرائت و استماع و تلقين آن لذّت مى برد و سير نمى شد.

زيرا خداى سبحان به او دستور داده بود كه (قرآن ) را به تاءنّى و دقّت بخواند للّه للّه وَرَتِّل القرآن ترتيلا . هر شب پيش از خواب مُسبّحات را مى خواند و مى فرمود: در آنها آيه اى هست كه از هزار آيه بهتر است .(5)

پيغام ذات حىّ سبحان است قرآن

اسلام را آيين و اركان است قرآن

ثقل عظيم خاتم پيغمبران است

بر عترت و آلش ثنا خوان است قرآن

مست از تلاوت هاى آياتش محمد ( صلى الله عليه و آله )

پيمانه شب زنده داران است قرآن

بوى اميرالمؤ منين همراه دارد

روح است و رحمان است و ريحان است قرآن

آيات آن ، سرچشمه آب حيات است

اميد قلب دردمندان است قرآن

بر مؤ منان باشد شفا و رحمت حق

بر ظالمان خلق خسران است قرآن

درياى مواجى است پر از حكمت علم

بر تشنگان عشق ،باران است قرآن

سوز درون انبياء در سينه دارد

حصن حصين ، اهل ايمان است قرآن

از سورة الحمد آن تا سوره ناس

وحى است و تنزيل است و برهان است قرآن

خون حسين بن على عليه

السلام در ريشه اوست

برنامه كار مسلمان است قرآن

(حجة الاسلام صديق عربانى )

و قانون ديگرى وضع مى كنند و چه بسا قانونى را چند مرتبه وضع و نقض و جرح و تعديل مى نمايند). تا چه رسد به فردى كه مكتبى نرفته و مدرسى ومعلمى نديده ، و درس حقوق نخوانده باشد.

و اين خود دليل قاطعى است بر اينكه (قرآن ) از جانب خداوند منان بر قلب پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله القاء شده و گرنه چگونه مى تواند، بشرى كه درس نخوانده و مدرس نديده و ميان جامعه اى كه بهره اى از علم و دانش نداشته اند مى زيسته و در مدت بيست و سه سال دعوت خود، همه اش گرفتار شكنجه و آزار و جنگ و جدال و هزاران گرفتارى هاى ديگر بوده ، چنين قوانينى وضع و تشريع نمايد كه عقول دانشمندان دنيا را متحير سازد و همه سر تعظيم در مقابل آن فرود بياورند.

حقيقتا اگر روزى جامعه بشر عناد و عصبيّت و تقليد و هوا پرستى را كنار گذارند و قوانين (قرآن ) را مورد اجرا، نهند آن مدينه فاضله اى كه آرزوى ديرينه فلاسفه و دانشمندان ، بلكه عموم طبقات بشر بوده در خارج تحقق خواهد يافت ،

همه بدبختيها و گرفتارى ها و بيچارگى ها و جنگها و خون ريزى ها، و اضطراب و وحشتها و هزاران مفاسد ديگر از ميان جامعه رخت بر بسته و سعادت و صميميّت و اتحاد و يگانگى و اخوت و برادرى وبرابرى و مودّت و رحم و عاطفه و بالجمله همه خوبيها و محاسن جايگزين آنها خواهند شد.

هدف (قرآن ) و علّت بعثت پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله تتميم مكارم اخلاق

و تاءسيس كارخانه آدم سازى و افتتاح مكتب اخلاق بوده كه مى فرمايد:

انى بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ مَكارِم الاَْخْلاق . و مكتبى را كه (قرآن ) تاءسيس فرموده مانند: بعض مكاتب فلاسفه ، مكتب تئورى و فرضى نبود.

بلكه مكتب عمل و تحقق دادن به اخلاق حسنه و ملكات فاضله و صفات شايسته در خارج بوده . و از همين جهت در مدّت كمى توانست مردانى را تربيت كند كه از لحاظ اخلاق و برادرى و برابرى ، گذشت و صميميّت و ساير صفات برجسته ، موجب حيرت جهانيان و واقعا در خور ستايش و ثنا باشند و در خود (قرآن ) در توصيف آنان سُخن بسيار فرموده .

بالجمله اگر كسى به دقّت در دستورات اخلاقى (قرآن ) بنگرد و سپس تاءثير شگفت آورى را كه اين دستورات به مسلمين صدر اسلام بخشيد، بررسى و مطالعه نمايد، اذعان و اعتراف مى كند كه اين كتاب از جانب خداوند حكيم و مربّى و پروردگار جهانيان است كه تربيت تكوينى و تشريعى آنان لايق بشاءن اوست .(6)

نور دانش تابش انوار قرآن است و بس

مظهر آثار حق آثار قرآن است وبس

گفته پيغمبران انديشه هاى رهبران

متّكى برپايه گفتار قرآن است وبس

اين شگفتيهاكه آرد خامه خلقت پديد

رشحه اى از كلك گوهر بار قرآن است وبس

بحر رحمت موجى از امواج بى پايان اوست

راز خلقت سرّى از اسرار قرآن است وبس

پيروافكار قرآن باش كاندر راه دين

رهنماى گمرهان افكار قرآن است وبس

ديده از ديدار قرآن (رسا) هرگز مپوش

زآنكه روشن ديده از ديدار قرآن است وبس

(دكتر قاسم رسا)

معرفى كردند. با يك مترجم عرب به طرف شهر مصر حركت كرد. پس از ورود با مترجمش ، به (كتابخانه ) آن شهر وارد شد.

به مترجمش گفت : يكى از اين (كتابها) را برايم بخوان .

مترجم دست برد بين اين همه (كتب ) يكى را برداشت و گشود، ديد (قرآن ) است . اول صفحه چشمش را اين آيه جذب نمود:

انّ هذا القرآن يهدى للّتى هى اقوم (7)

(قرآن مردم را به استوارترين راه هدايت مى كند) آيه را براى ناپلئون خواند و ترجمه كرد.

ناپلئون ، از كتابخانه بيرون آمد. (شب را تا صبح بفكر اين آيه بود).

صبح بيدار شده و دو مرتبه به كتابخانه آمد. از مترجم خواست از همان كتاب ديروزى برايش بخواند.

(قرآن ) را باز كرد، آياتى چند از (قرآن ) تلاوت كرد و معنى نمود، و دوباره به خانه برگشت ، (شب را باز غرق فكر بود).

روز سوم ، به كتابخانه برگشت ، بخواست ناپلئون ، چند آيه از (قرآن ) را مترجم برايش خواند و ترجمه كرد، از كتابخانه بيرون آمدند. ناپلئون پرسيد: (اين كتاب مربوط به كدام ملّت است ؟)

مترجم گفت : (مربوط به مسلمانان است ، و اينان معتقدند: كه اين قرآن است و از آسمان به پيامبر عظيم الشاءن آنها نازل گرديده ).

ناپلئون دو جمله گفت : يكى بنفع مسلمين ، ويكى بضرر مسلمانان .

آنكه بنفع مسلمانان از دهان اين مرد سياسى بيرون آمد، اين بود كه گفت : من از اين كتاب استفاده كردم ، واين طور احساس نمودم كه : (اگر مسلمين از دستورات جامع اين كتاب استفاده كنند ذلّت نخواهند ديد.)

آن كلمه اى را كه

به ضرر اسلام گفت ، اين بود:

(تازمانيكه اين قرآن در بين مسلمين حكومت كند، ودر پرتو تعاليم عاليه اين برنامه جامع ، زندگى كنند، مسلمين تسليم ما نخواهند شد، مگر ما بين آنها و قرآن جدايى بيفكنيم .)(8)

مستضعفان را تاابد بانك رهائى است (قرآن )

بر فرق ظالم تيغ بران است قرآن

درتيره شبهاى فساد و فتنه وظلم

نور درخشان است وفرقان است قرآن

در نيمه هاى شب انيس عاشقان اس

روح شهامت هاى مردان است قرآن

تا اى برادر مهر قرآن دردل ماست

تابرمن وماوتوسلطانست قرآن

دشمن ظفر برما نخواهد يافت هرگز

فتح ظفر را اصل وبنيان است قرآن

گرعاشق ديدار گلهاى بهشتيد

صدها بهشت وباغ رضوان است قرآن

صدّيق رابا عشق قرآن پروريدند

آرى مسلمان را دل وجان است قرآن

(حجة الاسلام صديق عربانى )

ام كاتوليك است و اختيار اين شغل سبب گرديد كه تربيت و روش فكرى من كاملا علمى باشد... درباره زندگى مادّى بشر، اسلام هيچ فرو گذار نكرده و به نظر من يگانه دينى است كه با طبيعت بشر سازگار است .(9)

آنها كه در حقيقت اسرار مى روند

سرگشته همچو نقطه پرگار مى روند

هم در كتاب عرش سر افراز مى شوند

هم در ميان بحر نگونسار مى روند

هم در سلوك ، گام به تدريج مى نهند

هم در طريق عشق به هنجار مى روند

راهى كه آفتاب به صد قرن آن برفت

ايشان به حكم وقت به يكبار مى روند

گر مى رسند سخت سزاوار مى رسند

ور مى روند سخت سزاوار مى روند

در جوش و در خروش از آنند روز و شب

كز تنگناى پرده پندار مى روند

(عطّار نيشابورى )

آخوندى منتظر)

روايت مى كند:

من قرء القرآن يخضع ولم يرقّ قلبه ولم ينشاء حزنا و وجلا فى سرّه فقد استهان بعظيم شاءن اللّه و خسر خسرانا مبينا

كسى كه (قرآن ) بخواند و خاضع نشود و رقت قلب نداشته باشد و در باطنش حزن و ترس پيدا نشود، به تحقيق به امر بزرگ خدا توهين كرده و زيان آشكارائى نموده .(11)

5 با حضور قلب و ترك حديث نفس كه روح هر عباداتى است ، (قرآن ) خواندن .

6 در معانى آيات (قرآن ) تدبّر نمودن ، چنانچه در (قرآن ) مى فرمايد افلايتدبرون القرآن ام على قلوب اقفالها (12) پس آيا در قرآن تدبر نمى كنند بلكه بر دلهاى آنان قفل زده شده .

و آقا اميرالمؤ منين عليه السلام فرمود: در عبادت بدون علم ، و در قرائتِ بدون تدبير و فكر خيرى نيست .(13)

7 متحقق شده به حقايق (قرآن ) از اعتقادات واخلاق فاضله و اعمال صالحه چون قرآن مشتمل بر توحيد و بيان صفات و افعال صانع عالم و اوصاف و احوال روز قيامت و بهشت و دوزخ و علّت بعثت انبياء و صفات و رفتار آنها و تمجيد از گروندگان به پيغمبران و تقبيح مخالفين آنان .

و بيان صفات حسنه و اخلاق پسنديده وهمچنين صفات سيّئه واعمال نكوهيده و ذكر فوائد اطاعت و ايمان و عمل صالح وزيانهاى معصيت و كفر و اعمال زشت ، وبيان قصص و حكايات امم گذشته ، و غير اينها از امور ديگر مى باشد كه خواننده (قرآن ) بايد از هر قسمت از اين امور كاملاً بهره بردارى كند.

به امور اعتقاديه آن معتقد، و به اخلاق فاضله اش متخلّق

، و به اعمال شايسته اش عامل گردد. از قصص آن عبرت گرفته ، به وعده هاى (قرآن ) اميدوار و از وعيد آن بهراسد.

8 تخصيص : يعنى متوجه باشد كه خداوند او را مخاطب قرار داده با وى تكلم مى كند و گويا در محضر پيغمبر صلى الله عليه و آله بوده و از زبان آنحضرت كلام الهى را مى شنود.

9 تاءثير قلبى : يعنى از مواعظ (قرآن ) متعظ و متذكر شود، (پند بگيرد) اوامر آن را امتثال ، و از نواهى آن اجتناب كند، به ذكر نِعَم الهى كه مى رسد شكرگزار و از بليّات ونعماتش استعاذه نمايد وبه حول و قوّه الهى متمسّك و از هر حول و قوّه اى بيزارى جويد وتوفيق امتثال اوامر و اجتناب از نواهى (قرآن ) را از خدا طلب نمايد.

10 ترقّى به درجات و مراتب كلام حق به اين معنى كه :

در مرتبه اول : خود را مقابل حق ببيند كه با خدا تكلم مى كند.

و در مرتبه دوم : كلام حق را بشنود كه بنده اش را مخاطب قرار داده با او سخن مى گويد.

در مرتبه سوم : خدا را به چشم دل ببيند، چنانچه از (حضرت سيّد الشهداء عليه السلام ) و از (حضرت صادق عليه السلام ) روايت شده است كه :(14) خداوند بر بندگانش در كتاب خود و كلام خود تجلّى مى نمايد.(15)

تلاوت كن تو قرآن مبين را

كه يابى كيش و آيين يقين را

كليد باب جنّات ونعيم است

مكان منكرش اندر حجيم است

بلوح دل نگار آيات ياسين

بگوش جان سپر طاها و طاسين

بود قرآن كلام كبريايى

دل غافل مكن از آن جدايى

تو بر خوان

سوره الناس و فلق را

كه دور آيى زيان ما خلق را

دو دنيا گر كه خواهى رستگارى

اطاعت كن تو امر حىّ بارى

يكى از شاكيان روز محشر

بود قرآن به نزد حىّ داور

بگويد حبس بودم در منازل

ز احكامم نكردند هيچ حاصل

حسين در راه قرآن كشته گرديد

تنش در خاك و خون آغشته گرديد

سرش گاهى به طشت و گه به پيكان

تلاوت مى نمود آيات قرآن

(ناصر انصارى اصفهانى )

تمام عبادتها هم : اول (استعاذه ) كن ، مثلاً مى خواهى وضو بگيرى اول به خدا پناه ببر، بعد وضو بگير، (مكرر ديده ايد كه همين وضو گرفتن ملعبه شيطان يا وسوسه هاى او قرار گرفته شده است ). حتى در امور مباح مثل خوردن و لباس پوشيدن و دستشويى رفتن ، و در همه جا (اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم ) بگو: به خدا پناه ببر، وقتى كه از خانه هم بيرون مى آيى بگو: (اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم ) در امور مستحب نيز بايد به خدا پناه برد حتى رفتن به مسجد بگويد (اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم ).

يكى از اهل ايمان و تقوى نقل مى كرد:

در حال مكاشفه ديدم ، شيطانى درب مسجد ايستاده . گفتم : اى ملعون اينجا چه مى كنى ؟

گفت : رفقا فرار كرده اند و منتظرشان هستم . فهميدم مردان رشيدى بوده اند كه استعاذه حقيقى و قلبى كرده اند و شيطان نتوانسته با آنها به مسجد برود.

البتّه اينها هم نوبرند كه لااقل درب مسجد براستى استعاذه حقيقى كرده اند.(17)

در اول هر كارت بگو اعوذ باللّه

تا كارهاى تو درست گردد به عون اللّه

استعاذه دستور خداست اى آدم

در هر آن همى بگو اعوذ باللّه

سعى كن بدل حقيقت جويى

صادق آن است كه بگويد يااللّه

هر گاه كه خواهى قرآن بخوانى

(فاستعذ من الشيطان باللّه )

استعاذه حقيقت قلبى خواهد

تاگردى زير چتر و سايه اللّه

كند، (استعاذه ) و پناه بردن به خالق يكتا است .

شيطان مانند سگ درنده اى است ، مثلاً: يك كسى مى خواهد به خيمه شخص بزرگى برود، مى بيند سگ درنده اى دور خيمه پرسه مى زند، تا مى خواهد طرف خيمه برود آن سگ درنده نمى گذارد او وارد خيمه گردد.

آن شخص (استعاذه ) مى كند و مى گويد: اى صاحب خيمه مى خواهم به محضر مقدست شرف ياب شوم ، اين سگ نمى گذارد، تو خودت اين مزاحم را دفع كن . (البته اين براى مثال است ). پس اى انسان تو هم اگر مى خواهى به اين درگاه وارد شوى و شيطان هم نمى گذارد به آسانى رد شوى ، اينقدر وسوسه ات مى كند، تا كارت خراب شود و به مقصود و مرادت نرسى . پس بگو (خدايا به تو پناه مى برم از شرّ شيطان )(19)

شاد آندلى كه تابع شيطان نمى شود

مست از غرور و شهوت و عصيان نمى شود

نازم بفكر و طبع بلندى كه بهر نان

اغفال خوان نعمت دو نان نمى شود

صد آفرين به همت مرادنه كسى

كز فرط آزبنده سلطان نمى شود

مور ضعيف تا كه قناعت كند بدهر

منت كش جناب سليمان نمى شود

سرخم مكن بنزد لئيمان براى زر

چون سيم و زر براى تو ايمان نمى شود

(ژوليده )

آورديد كه خدا و رب و معبود ومطاع و همه چيز و همه كارهِتان شيطان است ، و خودتان هم خبر نداريد، با زبانتان مى گوييد: (يا اللّه ) لكن حالتان حال اطاعت از شيطان است و زير پرده يا شيطان مى گوييد و نمى فهميد.

عالم بزرگوار صاحب منتخب التواريخ مرحوم حضرت حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محمد هاشم خراسانى رضوان اللّه تعالى عليه فرمود: استادم مرحوم سيد على حائرى سر درس فرمود: در قريه اى از قراء اصفهان يك نفر مريض به حال احتضار افتاد، از عالم و زاهد روستا خواستند، بر سر بالينش حاضر شود و به او تلقين گويد.

وقتى كه سر بالين محتضر آمد، به او شهادت به وحدانيت خدا را تلقين نمود. و گفت : بگو (لا اله الاّ اللّه ).

تا محتضر مى گفت : (لا اله الا اللّه ) (نيست خدائى جز خداى يگانه ).

از گوشه حجره صدايى بلند مى شد كه مى گفت : صدق عبدى (بنده من راست مى گويد).

تا محتضر مى گفت : (يا اللّه ) از گوشه حجره صدايى مى آمد، لبيك عبدى .

آن عالم متغير شد و گفت : تو كيستى كه او (يا اللّه ) مى گويد وتو لَبَيك مى گوئى ؟

گفت : من خداى او هستم و او بنده خالص منست . وسالهاست كه مرا اطاعت مى كند و يك عمر است كه مرا مى پرستد، و اوامر مرا امتثال مى كرده .

آن عالم گفت : مگر تو كيستى ؟

گفت : من شيطان هستم .(20)

آرى حقيقت اين است كه رب اين شخص شيطان بوده ، لذا او لبيك مى گفته ، يك

عمر از صبح تا شب به امر و ميل ابليس اين زبانش اين چشمش مى چرخيده و اين نَفَسِ آخر پرده عقب رفته و ناله واحسرتا در دم مرگ و ساعت جان دادن بلند شده .

اى اهل ايمان سعى كنيد دست از (استعاذه ) برنداريد، دشمن را كوچك نشماريد و كار را آسان نپنداريد، (حقيقت استعاذه ) را در وجود خودتان رشد دهيد و درست كنيد، و بعد از روى اخلاص بگوئيد: (اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم ).(21)

عائذا باللّه من شرّ الرجيم

او بود شيطان و نفس را بُد لئيم

استعانت جو از حى و قديم

هادى و منجى و رحمن و رحيم

از خدا خواهيم توفيق و ادب

دورى شيطان و نفس و نارِ حميم

دشمن انسان ابليس است و نفس

او سگ پنهان و او پست و رجيم

طاعتى نبود آنها را سزا

جز خدا و رب و رحمن و حليم

آتش امر كرد يا نار كونى بردا و سلاما على ابراهيم (25) اى آتش خنك و سلامت باش براى ابراهيم ... او را خليل و دوست خود قرار داد.

(حضرت يوسف صديق على نبينا و آله و عليه السلام ) با پروردگار خود مناجات كرد: پروردگارا بتو پناه مى برم ... حق تعالى او را از مكر زنان نگاه داشت چنانچه كه فرمود: كذلك انصرف عنه السوء والفحشاء (26)

(حضرت موسى على نبينا وآله و عليه السلام ) در مناجات با حق تعالى فرمود: انى عذت بربّى و ربّكم اءن ترحمون ... (27) حقا كه پناهنده پروردگارم ... حق تعالى او را كليم نام نمود و فرمود: وكلم اللّه موسى تكليما

و (مادر مريم ) فرمود: انى اعيذها بك و ذريتها من الشيطان الرجيم (28) بدرستيكه من به تو اى خدا پناه مى برم از ذريه و طائفه شيطان رانده شده . حق تعالى (مريم عليها السلام ) را كه مادر پيغمبر بود به او عنايت فرمود. وقتيكه (حضرت مريم عليها السلام ) فرمود: انى اعوذ بالرحمن منك ان كنت تقياللّه (29) من به خدا پناه مى برم ... حق تعالى (حضرت عيسى عليه السلام ) را به او عطاء فرمود.

در اين مورد آيه بسيار است كه انشاء اللّه در جاى خودش بحث خواهد شد، خلاصه (استعاذه ) توصيه و دستور (خداوند متعال به پيغمبرش صلى الله عليه و آله ) است : كه بگو: پروردگارا به تو پناهنده مى شوم از شر وسواس شيطان (سوره 23، آيه 97 و 98 و همچنين در سوره معوذتين ) مى فرمايد: من شر الوسواس الخناس للّه .(30)

اِسْتَعيذُاللّه من شيطانِهِ

قَدْ هَلَكْنا

آه مِنْ طُغْيانِهِ

يك سگ است و در هزاران مى رود

هر كه در وى رفت او او مى شود

هر كه سردت كرد مى دان كو دروست

ديو پنهان گشته اندر زير پوست

چون نيابد صورت آيد در خيال

تاكشاند آن خيالت در وبال

گه خيال فرجه و گاهى دكان

گه خيال علم و گاهى خان و مان

هان بگو لاحَوْلها اندر زمان

اززبان تنها نه بلك از عين جان

(مثنوى مولوى )

كه بر تو لازم است راه فرار از شيطان است .

حالا خلقتش را بدانى ، يا بفهمى چگونه وسوسه مى كند، يا از راز آفرينش او سر درآورى ، يا سر در نياورى ، به اين چيزها چه كار دارى . مخبر صادق خبر مى دهد كه (ابليس در كمين است و دشمن سرسختى است ، راه نجات را از دست مده و وقت را تلف نكن ).

بطور اجمال عرض مى شود:

1 بشر اگرچه از عناصر اربعه : آب ، آتش ، هوا و خاك است ، لكن جنبه خاكيش قوى و بيش از سه تاى ديگر است ، لذا ثقل (31) و وزن دارد و به اعتبار همان جنبه خاكيش ادراكاتش و كارهايش بسيار محدود است .

بر عكس شياطين جنبه آتش و هواى آنها غالب است ساختمان بدنشان طورى است كه در نهايت لطافت هستند، وكاملا قوى مى باشند.

بشر خيال مى كند قدرت دارد لكن قدرتى كه شياطين دارند به نوعى است كه مثلاً مى توانند بدنشان را اينقدر كوچك كنند كه از سوراخى رد شوند، يا اينقدر بزرگ كنند كه مكان وسيعى را اشغال نمايند.

مسافتى را كه بشر بايد ظرف يك ماه طى كند در لحظه اى مى پيمايند و چيزهاى سنگينى را كه انسان قادر بحمل آن نيست مى توانند حمل كنند.

پس اشكال از اين كه اگر شيطان هستند پس چرا ما او را نمى بينيم بى جاست ، چشم تو جسم كثيف را مى تواند ببيند نه لطيف را.

هوا را نمى بينى ، امواج در هوا را نمى بينى چون لطيف است ، چشم تو خاكى است و بايد كثيف را

ببيند، (مگر خودت را از نظر معنا لطيف كنى ) كه بعدا بحث آن خواهد آمد، لذا (قرآن مجيد) مى فرمايد: (شيطان شما را مى بيند از جائى كه شما او را نبينيد.).(32)

2 و اما حكمت خلقت شيطان : حكيم على الاطلاق هرچه را اراده بفرمايد عين ثواب است ، همان حكمتى كه در خلقت بنى آدم و جانوران است ، ما چه بدانيم يا ندانيم ، در عين حال حكمتش بسيار است لكن چون مفصّل است آنچه مى توان گفت ، آنستكه در (حكمت خلقت شياطين سعادت و شقاوت بشر ظاهر مى شود) در ايمان و كفر و استحقاق بهشت و جهنّم رفتن افراد روشن گردد.

خداوند مى فرمايد: صدقه بده . شيطان مى گويد: نده ، اگر بدهى از مالت كم مى شود، در صورتيكه رشد عقلى داشته باشى ، صاحب ايمان و اراده قوى باشى ، به دهان شيطان مشت مى زنى ، و مى گوئى كه خدا مى فرمايد: بده كم نمى شود، ما جايش را پر مى كنيم .

اگر مثل كوه محكم باشى ، اينجا رشد تو ظاهر مى شود، امّا اگر كم عقل و كم اراده و كم وزن ، مثل كاهى باشى به يك نفير و وسوسه فريب مى خورى و مى ايستى .

(همه مى گويند: خدا و آخرت امّا راست مى گويند، يا نه ؟ اين شياطين اند كه به وسيله آنها راستگو از دروغگو تميز داده مى شود) اگر مى گوئى خدا، پس چرا وعده اش را نمى پذيرى )؟! اگر وسوسه شيطان را پذيرفتى معلوم مى شود ايمانت به زبانت است ، اگر راستى ايمان به

بهشت دارى ، پس چرا خريدارى نمى كنى ؟! چرا از جهنم دورى نمى كنى ؟!

(فلان خانم كه ادعاى دينداريش مى شود تا يك نفر شيطان انسى به او مى رسد و به او مى گويد: شما هم خرافاتى و قديمى شدى چادر سر مى كنى ؟! ديگر دوره عوض شده مرد و زن ندارد، به همين القاء شبهه و وسوسه شيطان و استهزاء رفقايش شُل مى شود و فريب مى خورد.)

بلى شياطين براى اين هستند كه معلوم شود چه كسى استقامت دارد چه كسى ندارد. بزرگترين حكمتش (تميز مؤ من از فاجر است )

چطور وعده شيطان را مهم مى گيرى ؟! امّا وعده هاى خدا را نديد، براى خدا از يك تومان نمى گذرى ، ولى براى شيطان به يك مدح و ثناء در روزنامه ها نوشتن و در راديو گفتن هزارها تومان حاضرى بدهى .

در معامله با خدا كه مى فرمايد: به همسايه ات رحم و به فقير كمك كن ، فقيرى كه آبرومند است ، براى نان شبش مانده ، دخترش دم بخت است ، يا مريض است ، كمك كن . چندين برابر پاداش خواهى داشت . مى گوئى تمكن ندارم .

امّا اگر معامله دنيوى شيطانى بود، چطور روى دست ديگران بلند مى شوى . (شيطان براى امتحان خلق است ) بايد باشد و سينمائى هم باز كند، شياطين انسى هم تربيت كند، آن وقت اين طور حيوانات دوپا را به دام بيندازد. در برابرت اول مغرب صداى حى على الصلوة ، وعده الهى به آمرزش بلند است و از طرف ديگر مشترى و رفقاى بى بند و بارت مى آيند،

خدا ترا امتحان مى كند، آيا نماز اول وقت و نداى حق را لبيك مى گويى يا جواب مشترى و رفقارا؟! پس هر دو بايد باشد تا نيكوكار از بدكار تميز داده شود.

فردا دار جزا است ، اينجا زمينه ثواب و عقاب بايد درست شود استحقاقات فراهم گردد، البته كسى را به زور وادار به حرام نمى كند، اختيار كسى را نمى گيرد.

خلاصه مواظب باش فريب وسوسه هايش را نخورى چون فرداى قيامت كه مى شود، همه اطراف شيطان مى ريزند و با او مخاصمه مى كنند كه تو ما را گول زدى ، جواب منطقى و عقلى مى دهد، مى گويد: تقصير خودت است ، مگر من شما را به دوزخ دعوت كردم كار من فقط دعوت پوچ و وسوسه بود، مى خواستى اجابت نكنى ، مرا ملامت نكنيد خودتان را ملامت كنيد.

خداوند صد و بيست و چهار هزار پيغمبر و چهارده معصوم و اولياء و علما را فرستاد، آنها هر چه گفتند: گوش به حرف نداديد، معجزه ها را ديديد ولى متنبه نشديد، لكن تا من وعده پوچ دادم دور مرا گرفتيد.

خُبْ، حالا گول شيطان را خورديد، بيائيد مانند جدّتان حضرت آدم عليه السلام برگرديد، و توبه كنيد، به درگاه الهى تضرّع كنيد، تا مثل آدم كه بعد از توبه مقامش بالاتر رفت و به درجه اصطفاء، رسيد شما هم به درجه توابين برسيد كه محبوب خدا گرديد.

(ان اللّه يحب التوابين ، خدا توبه كنندگان را دوست دارد).(33)

عمرى براى هيچ سراپا دويده ام

از غير آشنا چه سخن ها شنيده ام

دانى چه بود حاصل رنج و تلاش من

خونى بدل نشسته و اشكى بديده ام

شيطان

و نفس حوصله بندگى نداد

اكنون به حرف عارفان طريقت رسيده ام

دارم به سر خيال رسيدن به كوى دوست

بر نام غير او خط بطلان كشيده ام

با عشق بر رسيدن سر منزل مراد

راه خدا دين محمّد و آل محمّد صلى الله عليه و آله گزيده ام

(اكبر محامديان (حامد))

و پنجهزار گاو و شش هزار گوسفند در آشپزخانه حضرتش طبخ مى شد، با وجود اين خودش زنبيل بافى مى كرد و نان مى خورد).

(حضرت سليمان على نبينا و آله و عليه السلام ) فرستاد زنبيل را بردند بازار بفروشند، خدمتگذاران ديدند، بازارها بسته ، خبر آوردند: آقا بازارها بسته است ، حضرت فرمود: مگر چه شده ؟! براى چه بسته است ؟! گفتند: نمى دانيم ، زنبيل ها ماند، و حضرت آن روز را با آب افطار كرد.

روز بعد غلامان را فرستاد زنبيل ها را به بازار ببرند و بفروشند. باز خبر آوردند كه بازارها بسته و مردم به قبرستانها رفته و مشغول گريه و زارى هستند و تهيه سفر آخرت را مى بينند.

خدايا چه شده مردم چرا دل به كاسبى نمى دهند؟!

خطاب رسيد: (اى سليمان تو دلال بازار را گرفتى و زندان كردى ، نگفتم : مصلحت نيست شيطان را زندانى كنى ؟).

(حضرت سليمان ) دستور داد، شيطان را آزاد كردند، صبح كه شد، ديد مردم صبح زود به در مغازه هايشان رفته اند و مشغول كسب و كار شده اند.

پس (اگر شيطان نباشد امورات دنيا نظم نمى گيرد، قدرت پروردگار را مشاهده مى كنى ، از همين دشمن هم جهت نظم امور استفاده كرده ) چناچه شاعرى مى گويد:

اگر نيك و بدى ديدى مزن دم

كه هم ابليس مى بايد هم آدم (34)

و پناهندگى به حق نباشد از شر شيطان كسى در امان نيست .

بنابراين بايد (حقيقت استعاذه ) را فهميد و تنها گفتن (اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم ) فايده اى ندارد، استعاذه يك امر معنوى و حقيقى است كه اين لفظ كاشف از آنست ، والاّ اگر حقيقت نداشته باشد همين گفتن ها هم گاهى مسخره و ملعبه شيطان است كه خودش به زبان طرف جارى مى كند.

نوشته اند: يكى از علماء قلم به دست گرفت تا كتابى در مصائد و وسوسه هاى شيطان بنويسد. و مردم را از فريب خوردن او آگاه كند و بترساند، در همان زمان يكى از اخيار در عالم رؤ يا و مكاشفه شيطان را مى بيند و به او مى گويد:

ملعون خوب فلان آقا دارد رسوايت مى كند وكيدهايت را به خلق مى رساند.

شيطان مسخره اش مى كند و مى گويد: اين كتاب را به دستور خود من مى نويسد!

فرمود: چطور مى شود؟!

گفت : من در دلش وسوسه انداختم كه تو عالمى علم خودت را ظاهر كن .... خودش هم متوجّه نيست و اسم كتابش را رد شيطان گذاشته ولى حقيقتش جلوه نفس و نمايش علم دادن است .

بلى خود شيطان وا مى دارد كه به او فحش بدهند، يا به زبان تنها بگويند: (اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم )

مانند كار دُوَل استعمارى است : در بعضى مستعمرات افرادى دارند كه در استعمار يار و ياور آنهايند، گاه به مقتضاى سياست و مصلحت روزگار وادار مى كنند اين افراد به آنها فحش بدهند، بد بگويند، مردم را از فجايع استعمار آگاه كنند، براى پرده پوشى و نعل وارونه زدن

، تا بتوانند مقاصد استعمارى خود را توسط همين افراد بهتر پيش ببرند.

عجب از سياست شيطانى ، اولين سياستمدار و استاد همه سياستمداران شيطان است ، سياست يعنى زير پرده كار كردن ، كلاه سر همه گذاردن بدون اينكه جاى پائى از خودشان بگذارند.

خدايا! تو يارى كن كه ما بتوانيم از شيطان بگريزيم ، يعنى از گناه فرار كنيم . استعاذه به حق يعنى از گناه فرار كردن ، زبان را محكم گرفتن و ديگر حرف لغو نزدن و عوضش (اعوذ باللّه ...) گفتن .(35)

در همه حال ز شيطان لعين گوى اَعُوذ

بااللّه از آنكه بوسواس نگردى مَأ خُوذ

هر كه زين ديو نگيرد به خداوند پناه

در همه هستيش ابليس لعين كرده نفوذ

(مقدم )

مجموعا پس از حاصل شدن اين حالات (حقيقت استعاذه ) پيدا مى شود، در حالى كه مؤ من اين پنج ركن را دارا باشد، فرسنگ ها شيطان از او دور مى شود، چه به زبان بگويد: اعوذ باللّه ، چه نگويد، عمده حال و حقيقت است كه اگر شيطان هم به او نزديك شود مى شود آدم زده ، مثل آدم وقتى كه جن او را مس كند مصروع و جن زده مى شود.

بنابراين ابليس اصلاً جراءت نزديك شدن به او را نخواهد داشت .

پس شرط اول : آنستكه اهل (تقوى ) باشد، كسانيكه متقى شدند، هنگاميكه شياطين به دلشان حمله مى كنند... چون متقى است به مجرّد نزديك شدن شيطان به حق متمسّك مى شود، انّ الّذين اتّقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا فاذا هم مبصرون .

كسانيكه پرهيزگارند وقتيكه طايفه اى از شيطان آنها را مس كنند متذكّر مى شوند، پس اهل تقوى انسانهاى بينايى هستند.

شرط دوم : هنگاميكه قرآن مى خوانى به خدا پناه ببر از شر ابليس رانده شده ، زيرا او حكومتى بر كسانيكه ايمان آورده اند و به پروردگارشان توكل مى كنند ندارد.(36)

پس كسى كه توكل به خدا دارد شيطان بر او سلطه اى ندارد، حكومت شيطان بر كسانى است كه به خدا تكيه ندارند، تكيه آنها اسباب ماديات و اوضاع دنيوى است ، ولى اگر تكيه گاه خدا شد؛ يقين بدانيد از شيطان كارى ساخته نيست .

ركن ديگر: براى استعاذه اخلاص است كه قرآن (از قول ابليس )، مى فرمايد: به عزّت تو سوگند مى خورم كه همه آنها را گول مى زنم ، مگر بندگان مخلص و

اهل اخلاص را. معنى اخلاص در قرآن مجيد در موارد متعدّد بيان شده .

خلاصه : استعاذه مخلصين درست است كه شيطان را به آنها راهى نيست چون حقيقت فرار از شيطان در آنها است .

يكى از شاگردان مرحوم شيخ انصارى رضوان اللّه تعالى عليه نقل مى كند:

زمانيكه براى تحصيل در نجف اشرف مشرف بودم در محضر ملائك منظر شيخ انصارى حاضر مى شدم .

شبى در عالم واقعه شيطان را ديدم كه چند افسار كوچك و بزرگ در دست دارد. از او سؤ ال كردم : اينها را براى چه بدست گرفته اى ؟!

گفت : اينها را بر سر مردم مى اندازم و ايشان را به سمت خود مى كشم (بعضى ها هم گفته اند: كه ديد شيطان طنابهاى بسيارى در دست دارد و در بين آنها طناب ضخيمى بدست داشته . از وى مى پرسد: اينها چيست ؟ پاسخ مى دهد كه بوسيله آنها بنى آدم را به سوى خود مى كشانم و آنها را وادار به معصيت مى نمايم ).

از او پرسيدم : آن طناب ضخيم براى كيست كه پاره شده ؟

مى گويد: براى استادت شيخ انصارى بود كه ديروز او را تا بازار بردم ، ولى آن را پاره كرد و برگشت .

پرسيدم : پس طناب من كدام است ؟ پاسخ داد: تو احتياج به طناب ندارى و حرف شنو هستى .

وقتى كه بيدار شدم ، خدمت شيخ مشرف شدم وخوابم را براى شيخ عرضكردم .

شيخ عليه الرحمه فرمود: شيطان راست گفته ، زيرا آن ملعون ديروز مى خواست مرابه لطائف الحيلى گول بزند، زيرا من پول نداشتم و چيزى در منزل لازم

شده بود، با خود گفتم : يك قِران از مال امام عليه السلام در نزد من است و حالا معطل مانده ام ، به عنوان قرض بر مى دارم و بعد آن را سر جايش مى گذارم .

آن يك قِران را برداشتم و از منزل خارج شدم . تا ميان كوچه هم آمدم ، همين كه خواستم چيزى بخرم با خود گفتم : چرا به چنين عملى اقدام نمايم ؟!

پس نادم و پشيمان شدم و به خانه مراجعت نمودم و يك قِران را سرجايش گذاشتم .

چون اهل تقوى و ورع و توكل و اخلاص بود، خدا هم او را حفظ كرد.(37)

جان بابا گويدت ابليس هين

تا به دم بفريبدت ديو لعين

اين چنين تلبس با بابات كرد

آدمى را اين سيَه رُخ مات كرد

بر سر شطرنج چست است اين غراب

تو مبين بازى به چشم نيم خواب

ز آنكه فرزين بندها داند بسى

كه بگيرد در گلويت چون خسى

در گلو ماند خس او سالها

چيست آن خس مهر جاه و مالها

مال خس باشد چو هست اى بى ثبات

در گلويت مانع آب حيات

گر بزد مالت عدوى پر فنى

ره زنى را برده باشد ره زنى

(مثنوى مولوى )

باللّه ... را بگويد.) نيز همين ثواب را تا صبح خواهد داشت .(38)

(آقا رسول اكرم صلى الله عليه و آله ) فرمود:

هر كس هر روز ده مرتبه (استعاذه ) را بگويد: خداى متعال فرشته اى را بر او مؤ كّل مى كند تا شيطان را از او دور سازد.

و هر كس از خلوص قلب (استعاذه ) را گويد، خداوند مهربان ميان او و شيطان هفتاد پرده قرار مى دهد، كه فاصله هر پرده با پرده ديگر به مسافت زمين تا آسمان است .(39)

هر كس از روى خلوص

گويد اين ذكر خصوص

استعاذه و سوره حشر

روز و شب وقت جلوس

لطف فرمايد خدا

فرشته هاى مخصوص

خوانند بر او درود

حكم شهيد و مرصوص

حالت شيطانى از آنها دور مى شود.(41)

خدايا مانده ام در غفلت و خواب

به گرداب گناهان گشته غرقاب

ز شيطان بى قرارم اى خدايا

مرا از شر اين شيطان بازياب

بحق عاشقان بى قرارت

مرا از قعر اين گرداب درياب

از قطعه اى از قرآن است .

3 سوره : اگر از سُورْ، كه به معنى رفعت و منزلت و مرتبت است گرفته شده باشد. در اينجاهم (سوره ) (قرآن ) درجه و مرتبتى از قرآن است .

4 سُورَه : بضم سين و فتح را، به معنى : فضل ، شرف ، منزلت و علامت يك فصل از (قرآن كريم ) است .(43)

خداوندا بده توفيق طاعت

نما دورم هم از عصيان و غفلت

بده قوت نمايم خدمت تو

بكوشم در رضا و طاعت تو

در آيم در ميان پيشتازان

شتابم در رضايت از دل و جا

بيابم شوق قربت عاشقانه

شوم نزديك ، از تو مخلصانه

شوم از جمله شب زنده داران

در آيم در جوارت با محبان

(مقدم )

است ). زيرا مشتمل بر اظهار ربوبية و كيفيّت عبوديّت و بيان وعده و وعيد و حكم نظريه و احكام عمليه اى كه آن سلوك طريق مستقيم ، و معارف و حقايق و وظايف بندگى است از اين سوره مشاهده مى شود.

ام الكتاب گويند: براى اينكه : (اصل و ريشه تمام كتابهاى آسمانى است ). و همينطور جامع علوم و فضائل همه قرآن است ، زيرا امّ به معنى اصل و مرجع هر چيزى است و چون اين سوره مشتمل بر اصول مقاصد قرآن و رئوس مطالب آن است ، از اين جهت آن را ام الكتاب ناميده اند.

و اُم به مادر هم مى گويند مثلاً به شهر مكه مى گويند: ام القرى ، يعنى اصل و ريشه و مادر تمام زمين ها، و سوره حمد هم ام الكتاب است يعنى مادر تمام كتابهاى آسمانى است .

سبع مثانى مى گويند: براى اينكه : به اتفاق همه مسلمين (اين سوره هفت آيه است ).

ومثانيش گفته اند: براى اينكه (دو مرتبه نازل شده ، يكدفعه در مكه و يكدفعه در مدينه ، و يا اينكه در نماز دو بار خوانده مى شود)...

وافيه يعنى : (اين سوره بايد در نماز تماما و كمالا خوانده شود و ناقص و نيمه كاره خوانده نشود).

چون در هيچ مذهب و فرقه اى از مسلمانان جائز ندانسته اند كه در نماز ناقص خوانده شود و حال اينكه سوره هاى ديگر را جايز مى دانند.

و يا به اعتبار اينكه حق تعالى در او ايفاء(44) تمام معانى قرآن ، (از علم اصول و امر و نهى و وعده و وعيد و كيفيت عبوديت و غيره

) را نموده است .

كافيه گويند: براى آنكه (هر وقت امام جماعت و پيش نماز در نماز آن را بخواند، براى ماءمومين ، كفايت مى كند) سوره حمد از هر سوره اى تكميل تر است ، ولى سوره هاى ديگر آن را كفايت نمى كنند.

اساس : مى خوانند، چون (سوره حمد به منزله پايه و اساس و ستون قرآن است ، از نظر جامعيت و كيفيت عبادت )

عبداللّه بن عباس فرموده : كه هر چيزى را اساس و پايه اى است ، اساس دنيا مكه است ، اساس آسمانها، آسمان هفتم ، اساس زمينها، زمين هفتم ، اساس بهشتها، بهشت عدن ، اساس دوزخ ، درك هفتم ، اساس خلق ، آدم ، و اساس كتابها قرآن و اساس قرآن سوره حمد است .

شفا، يا شافيه مى نامند: به خاطر اينكه (سوره حمد شفاى هر دردى است ).

صلوة گويند: چون نماز بدون قرائت حمد، نماز نمى شود، يعنى (اگر در نمازت سوره حمد را نخوانى نماز نخواندى ).

كنز: يعنى گنج ، (سوره فاتحه از گنجهاى عرش است ).

تعليم مساءله گويند: زيرا خداوند در اين سوره به بندگانش مسائل و آداب بندگى را ياد مى دهد، كه يك بنده چطور از اربابش سؤ ال و خواهش كند و بيآموزد كه چگونه ثناى خالق و دعاگوى او باشد و آداب تشكّر و سپاسگزار و نيايش و دعا را ياد گيرد. يعنى داناى به مسائل بندگى شود.

مناجات : زيرا بنده وقتى به نماز مى ايستد و اين سوره را مى خواند (با اين سوره ، با خدا راز و نياز و مناجات مى كند).

تفويض گويند: زيرا (بنده در

نماز تمام كارها را به خالق واگذار مى كند و از او استمداد و كمك مى خواهد) و مشتمل بر استعانت و كمك عبد است .

رُقْبَه گويند: زيرا دعا و تعويض و يا حرز است (آنچه كه براى حصول امرى يا جهت حفظ و نگهدارى خود بكار ببرد از قبيل دعا و ...) (اين سوره حرزى است كه انسان را از جميع بلاها و درندگان و گزندگان و دشمنان حفظ و نگه دارى مى كند) و هيچ سِحر و اذيّتى بوسيله اين سوره به انسان كارگر نيست .

امام : يعنى پيشوا و جلودار و مُقَدَّم و پيشكسوت است ، (سوره حمد چون در قرآن امام و مقدم و جلوى سوره هاى ديگر است ) از اين جهت اين نام را رويش گذاشته اند.

علم : به خاطر اينكه (تمام علوم دين و دنيا و آخرت در آن است ) و هر كس اين سوره را بخواند از جميع علوم و دانستنيهاى دنيوى ، (از نظر آداب زندگى و بندگى و عبادت و طاعت ...) و اُخروى مستغنى و بى نياز مى شود.

تحرز گويند: به خاطر اينكه نمازگزار از ظلمت غضب و گمراهى در امان ماند. تحرز به معناى پرهيز و خوددارى و نگهداشتن . يعنى : (اين سوره انسان را از گناه كردن نگاه مى دارد و نمى گذارد به گناه بيفتد.)

عالِم گويند: زيرا تمام اخبار و علوم يك بنده در آن نهفته است ، (هر جاهل و بى خبر و نادانى اين سوره را بخواند و در آن فكر كند دانا و عالِم و بنده واقعى مى شود).

و اسم هاى ديگرى هم دارد كه مثل

استعانت ، انعام ، عبادت .... و ما به همين ها بسنده مى كنيم .(45)

به ظلمت ز نور خدا مى گريزى

تو لب تشنه ز آب بقا مى گريزى

ز مادر بود مهربانتر خدايت

تو جاهل به قهر از خدا مى گريزى

به قرآن ندايت كند رب سبحان

چرا بى جهت زين صدا مى گريزى

خدا خواندت تا عطايت نمايد

تو اى بينوا از عطا مى گريزى

اين سوره ، حسنه و ثواب و مژدگانى به او عنايت مى كند كه از دنيا و آنچه در آن است از مال و منال ... برايش بهتر است ...).

و هر كس به قرائت قارى اين سوره گوش بدهد، ثلث (يعنى يك سوم ) ثواب قارى قرآن را به او مى دهند.(46)

شكر للّه كه خدا طبع روانم داده

عقل و فكر و قلم و نطق بيانم داده

هرچه دارم همه از اوست زپنهان و عيان

حكمت و معرفت و صبر و توانم داده

نعمتش را نتوان شكر نمودن هرگز

كه پس از بخشش آن شكر بر آنم داده

او مرا ياد دهد مطلب و خير و احوال

صحّتِ جسم و دل و ذكر و امانم داده

(مقدم )

، بهره و سود و خوبى و فايده اى نداشته .

آقاجون دستم به دامنت ، كمكم كن ، ما بيچاره ها كسى را جز شما نداريم .

يك دعايى يا ثنايى يا دوايى به ما عنايت كنيد تا خوب شوم .

آقا حضرت صادق عليه السلام ، فرمود: يقه پيراهنت را باز كن و سرت را در آن فرو كن و بعد از اذان و اقامه (هفت بار سوره حمد را بخوان و به خودت فوت كن ، انشاء اللّه خوب مى شوى .)

آن مرد مى گويد: همينكه دستور فرزند زهرا سلام اللّه عليهما را انجام دادم ، گويا آب روى آتش بود، مثل اينكه مرا به طناب بسته باشند و بعد باز كرده باشند و رهايم كنند، همينطور (من هم از درد و ناراحتى و رنج آزاد شدم .)(48)

اى نام تو درمان ، هم ذكر تو شفا

بيمارم و دردمند و محتاج دوا

رحمى بنما شفا و درمانم ده

از حكمت خود نما مرا غرق عطا

(مقدم )

فرمود: مگر در قرآن نخواندى يا نشنيدى كه خداوند تبارك و تعالى فرموده : وقتى خدا يا رسولش شما را صدا زدند اجابت كنيد.

بعد فرمود: آيا مى خواهى بهترين سوره قرآن را به تو ياد بدهم ، قبل از اينكه از مسجد خارج شوى ؟!

من چون خجالت كشيده بودم ، حرفى نزدم .

يك وقت حضرت دستم را گرفت ، در اين وقت قُوَّتِ قلبى در وجودم احساس كردم ، و در حين خارج شدن از مسجد، جراءت پيدا كردم و عرض كردم : يا رسول اللّه ، داشتيد بهترين و عالى ترين سوره قرآن را برايم تعريف مى كرديد، پس چه شد؟!

در اين هنگام حضرت (شروع به تلاوت سوره حمد فرمود)

سپس فرمود: اين سوره همان سبع مثانى و قرآن بزرگ و عظيم است كه خداوند آن را به من عنايت فرمود.(49)

فقرو الى اللّه فرموده يزدان

چرا سوى نفس و هوى مى گريزى

به هر جا روى سايه لطف او هم

ز دنبالت آيد كجا مى گريزى

اگر مى گريزى ز بيگانه بگريز

چرا ديگر از آشنا مى گريزى

سراپا دردى و محتاج درمان

چرا از طبيب و دوا مى گريزى

با خدا و اهل معنى (نه از اين درويشهاى صوفى مسلك از خدا بى خبر) پيدا مى شود و به حاجى سلام مى كند، و مى گويد: حاجى چرا پريشان و ناراحتى ؟

حاجى مى فرمايد: فرزندم مريض است و از بهبودى او ماءيوس شده ام .

درويش مى گويد: اينكه مطلب سهل و آسانى است ، بعد عصاى نيزه دار خودش را به زمين زد و (سوره حمد) را غلط و غُلُوط و بدون در نظر گرفتن اعراب خواند و فوت كرد و گفت : حاجى برو كه پسرت (شِفا) پيدا كرد.

حاجى با تعجّب به خانه بر مى گردد، مى بيند فرزندش عرق كرده و صحيح و سالم است . حاجى خيلى تعجّب مى كند، كه اين درويش ، كى بود كه (با يك سوره حمد بى اعراب فرزندش را شفا داد.)

كسى را دنبال درويش مى فرستد، آن بنده خدا همه كوچه خيابان ها را زيرپا مى گذارد، ولى درويش را پيدا نمى كند.

بعد از هفت ، هشت ماه ، يك روز حاجى ، درويش را در كوچه مى بيند. و به او مى گويد: اى درويش تو مرد با خدا و صاحب نفسى هستى ، ولى آن روز كه (سوره حمد) را خواندى درست تلاوت نكردى و قرائتت صحيح نبود، بيا احكام تجويد و مسائل شرعيت را پيش من بخوان و ياد بگير.

درويش ناراحت مى شود و مى گويد: اشكال ندارد حالا كه (سوره حمد) ما را تو نپسنديدى ، ما پس مى گيريم ، بعد عصا را به زمين مى زند و دوباره (سوره حمد) را تلاوت مى كند و فُوت مى كند و

مى گويد: برو.

حاجى وقتى به خانه مى آيد، مى بيند همان فرزندش دو باره مريض شده و به همان مرض هم مى ميرد.(50)

بگويمت سخنى اى رفيق فاضل من

كسى بغير خدا حل نكند مشكل من

به هر كه درد دل خويش را فرو خواندم

غم فزود ولى غم نبرد از دل من

صلاح نيست غم خويش را بدل گفتن

بجان خود بپذير اين حديث قابل من

(ثابت )

فرمود: (اين سوره حمد شفاى هر دردى است . شفاى هر همّى است ).(52)

اى فداى تو هم دل و هم جان

وى نثار رهت همين و همان

دل فداى تو چون تويى دلبر

جان نثار تو چون تويى جانان

دل رهاند ز دست تو مشكل

جان فشاندن براى تو آسان

راه وصل تو راه پر آسيب

درد عشق تو درد بى درمان

(سيد احمد هاتف اصفهانى )

او را نزد مريض مارگزيده بردند، من هم رفتم ببينم ، اين رفيق ما چه خواهد كرد، ديدم جلو رفت و دهانش را مقابل گوش مارگزيده نهاد و (سوره حمد را تلاوت نمود) سپس دستش را بر آن عضوى كه مار نيش زده بود كشيد، ديدم آن شخص مارگزيده (فى الحال شفا پيدا كرد) و بلند شد. گويا اصلاً مار او را نيش نزده است .

بعد از اين ماجرا همه خوشحال شدند و پس از آن ، گله گوسفند را بما دادند.(54)

به هر كجا نگرم جلوه خدا پيداست

بهر ديار روم راه و رهنما پيداست

به جسم كوچك آن مور مانده ام حيران

كه در ظرافت وى دست ماورا پيداست

به برفهاى سپيدى كه سر بر خاك نهند

اگر به دل نگرى رحمت و شفا پيداست

بگو ز ديده (جوادا) جدا مكن دل خود

ميان ديده و دل آيت خدا پيداست

(جواد رضازاده )

) ستايش و سپاس ، مخصوص پروردگار عالم است .

خداى مهربان مى فرمايد: بنده ام مرا ثناء و ستايش مى كند، او فهميده كه تمام نعمتهايش از جانب من است و بلاها را من با قدرتم از او دفع و رفع كرده ام .

اى ملائكه ها شما گواه باشيد، علاوه بر نعمتهاى دنيا، نعمتهاى آخرت را هم به او ارزانى مى دارم ، همانطور كه بلاهاى دنيا را از او برگردانيدم ، بلاهاى آخرت را هم از او بر مى گردانم .

هنگامى كه بنده مى گويد: (الرحمن الرحيم ) بخشنده و مهربان است .

خداوند عزّوجلّ مى فرمايد: بنده من گواهى داد كه من بخشنده و رحمان و مهربان و رحيم هستم

اى فرشته هاى من شاهد باشيد كه رحمت فراوانى را به او عطا مى نمايم و نصيب او را از بخششم زيادتر مى كنم .

هرگاه بنده بگويد: (مالك يوم الدّين ) صاحب و مالك روز قيامت است .

حق تعالى مى فرمايد: اى ملائكه ها شما را شاهد مى گيرم ، همانطور كه او اعتراف و اقرار كرد كه من صاحب روز جزا هستم ، منهم در روز قيامت حساب را بر او آسان مى كنم و حسنات او را قبول مى كنم و از گناهانش مى گذرم و او را مى بخشم .

در آن هنگام كه بنده بگويد: (اياك نعبد واياك نستعين ) فقط تو را مى پرستم و فقط از تو يارى و كمك و استعانت و استمداد مى جويم .

پروردگار كريم متعال مى فرمايد: بنده ام راست مى گويد، او تنها مرا ستايش مى كند و از من يارى و كمك و استمداد

و مساعدت مى خواهد و به من پناه آورده .

اى ملائكه ها، شما شاهد باشيد كه به عبادتهايش پاداش و صله و مژدگانى عنايت مى كنم ، تا هر كه با او مخالف بوده ، به حال او غبطه بخورد. و در كارهايش او را يارى مى كنم ، در مشكلاتش كمكش مى نمايم .

در روزهاى مصيبت و ناراحتى و پريشانى ، به فريادش مى رسم و دستش را مى گيرم .

ساعتى كه بنده بگويد: (اهدنا الصراط المستقيم الى آخر...) مرا به راه راست هدايت فرما، آن راهى را كه بهشان نعمت عنايت كردى ...

خالق تمام مخلوقات مى فرمايد:

درخواست و تقاضاى او را پذيرفتم ، دعاى او را مستجاب مى كنم و آرزوهايش را برآورده مى نمايم و به او آرامش و امنيت مى بخشم .(55)

غرق گنه نا اميد مشو ز در بار ما

كه عفو كردن بود در همه دم كار ما

بنده شرمنده تو ، خالق و بخشنده من

بيا بهشتت دهم مرو تو در نار ما

توبه شكستى بيا ، هر آنچه هستى بيا

اميدوارى بجو زنام غفار ما

در دل شب خيز و ريز قطره اشكى ز چشم

كه دوست دارم كند گريه گنه كار ما

خواهم اگر بگذرم از همه عاصيان

كيست كه چون و چرا كند ز كردار ما

واى بر آن كو نگشت نادم از عصيان خود

هلاك گردد بحشر در يم قهار ما

اگر چو (تابع ) شوى غرق معاصى بيا

دست توسل بزن بآل اطهار ما

(تابع )

دهند.

يك روز در محضر مقدس آن حضرت نشسته بودم و (سوره فاتحه ) را تلاوت مى كردم ، آن حضرت فرمود: بحق آن كسيكه نَفَسْ و جانم در دست و قدرت و فرمان اوست ، خداوند تبارك و تعالى مثل اين سوره را در تورات و انجيل و زبور و فرقان نياورده .

(اين سوره اصل قرآن است ) و جامع معانى فرقان ، و خداى مهربان و عزيز اين سوره را بين خود و بنده هايش قسمت كرده و بندگان خدا هرچه از امور دنيا و آخرت را كه بخواهند از اين طريق بخواهند.(56)

اى دوست ، پريشان پريشانم كن

مستم كن و محوم كن و ويرانم كن

يك شعله ز جلوه هاى شور انگيزت

در من زن و كوه آتش افشانم كن

(شفق )

توجويم همه از فضل توپويم

همه توحيد توگويم كه بتوحيد سزائى

توحكيمى ، توعطيمى ،توكريمى ، تورحيمى

تونماينده فضلى ، توسزاوار ثنائى

بَرى ازرنج وگدازى بَرى از دردونيازى

بَرى از بيم واميدى بَرى از چون وچرائى

نتوان وصف توگفتن كه تودر فهم نگنجى

نتوان شبه توجستن كه تو دروهم نيائى

همه عّزى وجلالى همه علمى ويقينى

همه نورى وسرورى همه جودى وسخائى

(سنائى غزنوى )

(حقير ) سالك ره ورسم مرتضى پوى

تواگر طلب نمائى ره ومنهج خدارا

(سيدرضامؤ يد)

سپس خود و همگان شروع به خواندن (سوره حمد) كردند.

آن گاه توجهى كرد و فرمود: اين درد پاى شما از آن روز پيدا شد، كه زن ماشين نويس را، بدليل اينكه نامه را بد تايپ كرده است ، توبيخ كردى و سر او داد زدى ، او زن علويه بود، (دلش شكسته و گريه كرده است )، اكنون بايد او را پيدا كنى و از او (دلجويى كنى ) تا پايت درمان شود.(60)

آنجا كه وصف آن قد و بالا نوشته ايم

اقرار عجز خويش همانجا نوشته ايم

حاصل دمى ز ياد تو غافل نبوده ايم

يا گفته ايم حرف غمت يا نوشته ايم

از سوز اشتياق نيارم كه دم زنم

كآتش گرفت دست و قلم تا نوشته ايم

دانيم راه راست ولى بهر مصلحت

خط الف به عادت ترسا نوشته ايم

شد پشت و روى نام سيه با وجود آن

از پشت و روى نامه يكى نا نوشته ايم

ناخوانده نامه پاره كند دور فكند

نام رضى به هرزه در آنجا نوشته ايم

(رضى ارتيمانى )

.

يكى از اين شبها كه گندم بار گارى كرده بوديم و از كنار (قبرستان تخت فولاد) رد مى شديم ، ناگهان (نور چراغى ) توجه ما را به خودش جلب كرد.

با خود گفتم : اين چراغ مركبى را بر مى دارم و به خانه مى برم . چون در قبرستان مرده ها نياز به چراغ ندارند، آنها مرده هستند، ما زنده ها نياز به روشنايى داريم و منزلمان هم چراغ نداشت .

اتفاقا آن سه نفر ديگر از رفقايم هم همين فكر را كرده بودند، گارى ها را با اسبها رها كرديم ، گفتيم : آنها كه آهسته آهسته براى خودشان مى روند ما سريع مى رويم و بر مى گرديم و به آنها مى رسيم . با اين فكر هر چهار نفر به دنبال چراغ دويديم كه هركس زودتر به آن چراغ رسيد او صاحب چراغ گردد.

لكن وقتى كه به آن محل رسيديم ! ديديم از چراغ خبرى نيست !!! ولى يك قبر خراب شده و از آن قبر پير مردى كه محاسنش قرمز و از قامتش نور ساطع است ، كنار قبر نشسته و چيزى را زير لب تَرَنُّمْ مى كرد، به گمانم (سوره حمد) مى خواند و آن نور چراغ همين نور بوده ، حالت بُهت و حيرت ما را گرفته بود، بطورى كه اصلاً توان حركت نداشتيم ، خلاصه از ترس و تعجب هر طورى بود فرار كرديم و گفتيم : روز مى آئيم كه ببينيم اين پير مرد نورانى كيست كه از اين قبر بيرون آمده و به چه عملى به اين مقام رسيده ؟!

فرداى آن شب هر چه گشتيم آنجا

را پيدا نكرديم ناراحت شديم ... بعد از تحقيق و بررسى ، از شخص با اطلاعى پرسيدم و ماجرا را برايش تعريف كرديم .

فرمود: آن پيرمرد يكى از اولياء خدا بوده و بتوسط (بندگى خدا و مداومت و عمل به اين سوره (حمد) خداى سبحان اين مقام را به او داده است .)

اگر شما در همان موقع از او درخواستى مى كرديد ايشان هم از خدا مى خواست حوائجتان داده مى شد.

بله به خاطر (بندگى خدا) و ماءنوس بودن با (سوره حمد) به اين مقام رسيده و بعد از مرگ هم خودشان را به دنيا عرضه مى كنند، يعنى : در دنيا به هر چه عادت داشتند در عالم برزخ و قيامت هم آن كار را انجام مى دهند.(61)

ما در دو جهان غير خدا يار نداريم

جز ياد خدا هيچ دگر كار نداريم

ما مست صبوحيم ز ميخانه توحيد

حاجت به مى و خانه خمار نداريم

در روى زمين چون دل ما گنج معانيست

دينار چه باشد، غم دينار نداريم

مائيم و گليم و نمد كهنه و كنجى

بر سر هوس جبه دستار نداريم

ما شاخ درختيم پر از ميوه توحيد

هر رهگذرى سنگ زند عار نداريم

گر يار وفا دار نداريم وليكن

ما يار بجز حضرت غفار نداريم

بشنو زدل زنده شمس الحق تبريز

او دوست بجز وعده ديدار نداريم

(شمس تبريزى مولانا)

زمان آسيد زين العابدين از دنيا مى رود و آسيد زين العابدين وقت دفن برادر ايشان سنگ قبرش را ايستاده روى زمين مى گذارد و مى فرمايد: يكى از چهل مؤ من اصفهان ايشان بودند.)

يك روز ايشان براى ما نقل مى كردند: آسيد زين العابدين رحمت خدا رفته بود، من هم در مغازه نانوايى كار مى كردم و خيلى در مضيقه بودم و مزد كارم بجاى پول چند عدد نان بود كه شب به شب به من مى داند. و به خانه مى بردم ، چون پولى دركار نبود مجبور بوديم نان خالى بخوريم و برنج و خورشت و قند و چايى و روغن هم در خانه نداشتيم و خانواده ام ناراحت بودند... و چاره اى جز صبر نداشتيم ... مدتها زندگيمان به همين منوال مى گذشت .

يك روز خيلى ناراحت شدم آمدم سر قبر آسيد زين العابدين (سوره حمد) خواندم و نثار روح آن بزرگوار فرستادم و گفتم : آقا من مرد بى سوادى هستم و جز (سوره حمد) چيز ديگرى بلد نيستم اين (سوره حمد) را نثار روح پاكت مى كنم ، ولى حرفى از گرفتارى هايم نزدم . فاتحه را خواندم و به منزل آمدم .

شب در عالم رؤ يا، خواب ديدم آسيد زين العابدين مرا كنار عطارى برده ، بدون اينكه حرفى بزنم ، يك وقت فرمودند: آقا محمد (سوره حمدت ) به من رسيد... مى دانم چكار دارى ، نان دارى ، اما قاطِق (يعنى خورشت ) ندارى .

از فردا قاطق پيدا مى كنى ، گفتم : آقا من كه حرفى نزدم ، شما از كجا مى دانيد؟!

فرمود: ما همينجا

هستيم و مى بينيم .

(اين پاداش آن سوره حمدى است كه برايم خواندى .)

فرداى آن روز كه كارم تمام شد و خواستم به منزل بيايم اُستادم مرا نگه داشت و مقدارى نان و قدرى پول به من داد، و از آن روز كم كم كارمان رونق گرفت و توسعه اى در زندگى مان پيدا كرديم .(62)

سالك راه حق بيا همت از اوليا طلب

همت خود بلند كن سوى حق ارتقا طلب

فاش ببين گهِ دعا روى خدا در اوليا

بهر جمال كبريا آئينه صفا طلب

گفت خدا كه اوليا روى من و ره منند

هر چه بخواهى از خدا بر در اوليا طلب

(ملا محسن فيض كاشانى )

ميگذرم ، گفتگوى تست

چوگان قدرت تو بود، دست روزگار

گوئى كه رفته پيش زهر گوى ، گوى تست

ذات تو لايزال و منزه زعيب و نقص

محكوم نيستى و ضلالت ، عدوى تست

گويى كه برده گوى سبق از بهشت عدن

فرخنده و خجسته و پاينده كوى تست

تسبيح گوى تو همه ذرات كاينات

دلهاى بندگان همه در هاى و هوى تست

(على اكبر پيروى )

روى آب برداشتند و بوسيدند و به دست حضرت دادند(64).

اى كه دنيا همه حيرت زده از هيبت تست

عالمى خاشع و افكنده سر از سطوت تست

جن و انس و ملك و طير به تسبيح تواند

كوه و دريا و بيابان همه جا صحبت تست

تو همان واحدِ فردى كه ندارى مانند

عزت و ذلت هركس به كف قدرت تست

پيك و وحى و نبى و راهنما حكمت داشت

خلقت ذات محمد اثر حكمت تست

هيچ منت ننهادى به بشر با اينكه

هستى خلق جهان در گرو نعمت تست

بهترين نعمت تو نعمت من اللّه است

فقط اينجاست كه بر گردن ما منت تست

كشيد

تا كه ببينى جمال عشق نگيرد كمال

مى شنوى وصف يار راست ببايد شنيد

كار كن ار عاشقى ، بار كش از مفلسى

ز آنكه بدين سر سرى يار نيايد پديد

(عطار)

و افزونى معرفت به عصمت پروردگار است .

(صراط الذين انعمت عليهم ): تاءكيد در سؤ ال و تمايل به درخواست هاى گذشته است .

(غير المغضوب عليهم ): پناه بردن بخداست از اينكه انسان از اهل كفر و عناد شود و اوامر و نواهى خدا را كم ارزش و سبك شمارد.

(ولا الضالين ): توسل نمودن به عنايت حق است از اينكه جزو گمراهان و دور شدگان از راه دين خدا نشوند. همانهائيكه معرفت به امامت ائمه هدى عليهم السلام پيدا نكردند و تصور كردند كه گمراهى راه خوبى است ، و گمان مى كنند؛ كارهاى خوب و شايسته بجا مى آورند.

پس تمام خير و بركت دنيا و آخرت در( سوره حمد) جمع مى باشد.(66)

اى آنكه تويى ز سوز جانم ، آگاه

بر درگهت آورده ام از غصه پناه

رسم است كه تحفه اى بر دوست برند

اين تحفه ماست كوله بارى ز گناه !

(سعيد بيابانكى (غنچه ))

زنم

همچو مجنون مى كشم ناز تو ليلا را بجان

خيمه عشق تو را، اينجا و آنجا مى زنم

باده ها مى نوشم از ميناى چشم مست تو

پاى در اقليم مستى ، بى شكيبا مى زنم

در طريق عاشقى ، ره مى سپارم با جنون

از غم هجران تو، بر دشت و صحرا مى زنم

در سرم جز عشق تو، سوداى ديگر نيست نيست

مى خرم مهر تو را ، بر اين جهان پا مى زنم

(رضا اسماعيلى )

جوينده در نبندد

درى كه بگشايد از حقيقت بر اهل عرفان دگر نبندد

چنين شُنودم كه هر كه شبها نظر ز فيض سحر نبندد

ملك ز كارش گره گشايد فلك بكينش كمر نبندد

اگر خيالش بدل نبايد سخن بگويم چنانكه طوطى

جمال آئينه تانبيند سخن نگويد خبر نبندد

صفا برندى كجا تواند دم از بيانات عاشقى زد

هر آنكه نالد بناله نى چونى بهر جا كمر نبندد

(حكيم صفا سپاهانى )

اوّل كه گفتيد: انجام ندادم از بس حالم بد بود. اما فردا صبحش كه شروع به خواندن (سوره حمد) كردم ، هنوز هفتاد مرتبه تمام نشده بود، كه گويا آب روى آتش بود، عرق صحت بر بدنم نشست . واَلا ن كه تماس گرفتم خواستم تشكّر كنم .

و به خاطر اين كه سلامتى خود را به توسط اين سوره (حمد) باز يافتم و به پاس تشكر و سپاس گزارى از خداوند متعال ، مى خواهم هفتصد مرتبه اين سوره را تلاوت كنم .

بنده خدا مثل چى پشت تلفن گريه مى كرد.

جان به حسرت نتوان بى رخ جان دادن

خواهش ديدن و حيران شدن و جان دادن

دو جهان در عوض يك سر موى تو كم است

دل و جان خود چه متاعى است كه نتوان دادن

جرعه اى بخش از آن لب كه ثوابى است عظيم

تشنه را آب ز سرچشمه حيوان دادن

خال اگر نيست رخ خوب تر از آن سبب است

كه به مورى نتوان ملك سليمان دادن

تا كه افسانه خود پيش خيالت گويم

درد سر اين همه خوش نيست به ميهمان دادن

بى تو هجران به سرم گر اجل آرد روز

مى توان جان خود از شوق به هجران دادن

گر چنين موج زند اشك (هلالى ) هر دم

خانمان را همه خواهيم به طوفان دادن

(هلالى جغتايى )

به انسان راه دست و دل بازى ،

2 راه سخاوت ،

3 راه بخشش ،

4 راه عفو،

5 راه گذشت ،

6 راه مهربانى ،

7 راه ماءيوس نبودن از خدا ياد مى دهد.

الحمد لله :

1 به انسان راه ستايش ،

2 راه سپاسگزارى ،

3 چگونه تشكّر كردن ،

4 چگونه حمد گفتن ،

5 راه ثناخوانى ارباب را تعليم مى دهد.

رب العالمين :

1 راه تربيت ،

2 راه ادب داشتن ،

3 پرورش فكر،

4 نمك شناسى ،

5 راه تكامل ،

6 راه جيرخوارى در خانه حق ،

7 روزى خوارى سرسفره پروردگار رابه ما تذكر مى دهد.

الرحمن الرحيم :

1 به آدم اخلاق .

2 مهربانى .

3 سلوك ،

4 طرز رفتار،

5 طرز گفتار،

6 دست گيرى و به قول ماها مَشتى بودن خدا را مى آموزد.

مالك يوم الدين :

1 به ما مى آموزد كه ما صاحب ،

2 ارباب ،

3 مالك ،

4 ولى نعمت داريم ،

5 بنده هستيم ،

6 ضعيف هستيم ،

7 فقير هستيم ،

8 آزاد نيستيم ،

9 مساءله معاد و برگشت ،

10 عرض اعمال در روز قيامت ،

11 موقف حساب وجود دارد،

اهدنا الصراطالمستقيم :

1 راه پرستش ،

2 راه بندگى ،

3 راه عبادت ،

4 راه طاعت ،

5 راه درخواست وخواهش از ولى نعمت ،

6 راه گدايى در خانه رب ،

7 راه هدايت را نشان مى دهد.

صراط الذين :

1 راه دستگيرى ،

2 راه هدايت خواستن ،

3 بنده را ارشاد،

4 عبد را راهنمايى مى كند.

5 راه خانه ارباب رفتن و درخواست كردن ،

6 درب خانه غير خدا نرفتن را به ما نشان مى دهد.

انعمت عليهم :

1 راه علاقه مند بودن به اولياء خدا،

2 راه خواستن طريق آنها،

3 رهسپارى در راه حق ،

4 راه نورانيت ،

5 دلگرمى ،

6 اميد،

7 بركت ،

8 ولايت

،

9 آدرس رحمانى شدن را به ما ياد مى دهد.

غير المغضوب عليهم و لاالضّاَّلين :

1 راه گريز از دشمنان ،

2 فرود آمدن در وادى رحمان ،

3 راه بيزارى از دشمنان خدا واهلبيت ،

4 راه نفرت ازگمراهى ،

5 راه دورى از انحراف ،

6 نهى از رفت و آمد با همنشين بد،

7 نهى از راه كج و هرز را ما نشان مى دهد.(68)

راه حق و ولايت محمّد و آل محمّد صل اللّه عليه و آله وشيعه على و آل على عليهم السلام را به ما نشان مى دهد.

از كوى آن دلا را يك شب گذر كن اى دل

بر جلوه جمالش يك دم نظر كن اى دل

خواهى به چشم معنا بينى جمال جانان

از ديدن علايق صرف نظر كن اى دل

يا در طريق عشقش ، مردانه پاى بگذار

يا آرزوى وصلش از سر بدر كن اى دل

يا در مقام مستى ، بگذر ز جان و هسى

يا خود ز مى پرستى اى دل حذر كن اى دل

در كار عشق بازى يا ترك جان و سر گو

يا عاشقى رها كن ، كار دگر كن اى دل

يا در ره وصالش رو از خطر مگردان

يا آنكه با فراقش يك عمر سر كن اى دل

(سيد احمد عالم زاده بروجردى )

مى داند.

5 با كلمه (مالك يوم الدين ) غفلتش از آينده زدوده مى شود.

6 با گفتن (ايّاك نعبد) ريا و شهرت طلبى را زايل مى كند.

7 با كلمه (ايّاك نستعين ) از ابر قدرت ها نمى هراسد.

8 از كلمه (انعمت ) معلوم مى شود كه تقسيم نعمت ها به دست اوست و بايد حسادت را كنار گذاشت ، زيرا شخص حسود از داورى و تقسيم روزى به دست خدا ناراضى است .

9 با جمله (اهدنا) رهسپارى در راه حق و طريق مستقيم ، درخواست مى شود.

10 (صراط الذين ) نشانه ولايت و همبستگى با پيروان حق است .

11 (غير المغضوب عليهم ولاالضّاَّلين ) نشانه بيزارى و برائت از باطل و اهل باطل است .(69)

جان به جانان كى رسيد، جانان كجا و جان كجا

ذره است اين ، آفتاب آن ، اين كجا و آن كجا

دست ما گيرد مگر در راه عشقت جذبه اى

ورنه پاى ما كجا وين راه بى پايان كجا

ترك جان گفتم نهادم پا به صحراى طلب

تا در آن وادى مرا از تن بر آيد جان كج

در لب يار است آب زندگى در حيرتم

خضر مى رفت از پى سرچشمه حيوان كجا

چون جرس با ناله عمرى شد كه ره طى مى كند

تا رسد (هاتف ) به گرد محمل جانان كجا

نزديك است ، اسم اعظم هم به همين اندازه به (بسم اللّه الرحمن الرحيم ) نزديك است .(70)

اسم اعظم گر كسى بشناسدش

سرورى بر كل اشياء باشدش

كردى و گفتى (بسم اللّه الرحمن الرحيم ، يا اللّه ).

شرايط فراهم شد و دعايت مستجاب گرديد.(71)

اى خدا نام تو درمان و دوا

بهر بيماران ، طبيب است و شفا

اى خداوند زمين و آسمان

بهجت دل شادى آگه دلان

اى خدا اى چاره بيچارگان

اى انيس و مونس آوارگان

داده اى هستى عدم را اى كريم

نطفه آميز را كردى فهيم

خلق انسان كرده اى از نطفه اى

هم بفرمان تو خرم دانه اى

روزى خلقان رسانى بيحساب

گر گنه كارند يا اهل ثواب

كى ستايش مى توان كردن ترا

نعمتت را كى توان گفتن سزا

گر نويسند عارفان صدها كتاب

كوته آيد وصفها اندر حساب

من چسان گويم ترا مدح و ثنا

مانده ام اندر ثنايت كبريا

وصف تو در مدح تو احسن بود

چون زبان در وصف تو الكن بود

كى توان آرد (حقيرت ) كبريا

وصف انعام تو و مدح ترا

(سيد رضا مؤ يد)

مباركشان را روى سر عبداللّه كشيدند، گويا اصلاً هيچ اتّفاقى نيفتاده .

سپس فرمودند: (الحمد للّه كه خداوند متعال گناهان شيعيان ما را در همين دنيا پاك فرمود).

الحمد للّه رب العالمين كه خدا ابتلا و گرفتارى دنيا را موجب خلاصى و نجات و پاكى گناهان شيعيان ما قرار داد تا عبادات و طاعات آنها سالم بماند و مستحق ثواب شوند.

عبداللّه عرض كرد: يا اميرالمؤ منين ، آيا كيفر و جزاى گناهان فقط در دنيا داده مى شود؟!

حضرت فرمود: بله ، مگر فرمايش گهربار (حضرت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله ) را نشنيدى كه فرمود: دنيا زندان مؤ من و بهشت كافر است .

خداوند متعال ؛ شيعيان ما را به اين بلاها گرفتار مى كند كه از آلودگى گناه پاك شوند. و خداوند سبحان ؛ در سوره شورى فرموده : هر رنج و مصيبت و گرفتارى و بلا به شما مى رسد، همه از اعمال زشت وبد شماست ، در صورتيكه خدا خيلى از گناهان شما را عفو مى كند و روز قيامت ثواب عبادتهاى شما را مى دهد.

ولى دشمنان ما را در همين دنيا جزاى عبادتهايشان را مى دهد، چون عبادتهاى آنها از روى اخلاص نيست و (ولايت ) ما را ندارند، پس اعمال آنها ارزش و قيمت و بهايى ندارد و زمانيكه در قيامت وارد شوند، گناهانشان را به آنها نشان مى دهند و به خاطر بغض و عداوتى كه با (آل محمّد صلى الله عليه و آله ) داشته اند، آنها را در آتش جهنّم مى اندازند.

عبداللّه عرض كرد: يا اميرالمؤ منين متوجّه شدم ، ولى مى خواهم بفهمم چه گناهى در

اينجا از من سر زده كه ديگر مرتكب آن نشوم .

حضرت فرمود: (وقتى مى خواستى بنشينى بسم اللّه الرحمن الرحيم نگفتى ).

آيا نمى دانى كه (پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله ) فرمود:

(هر كارى كه مى خواهى شروع كنى اوّل با نام خدا شروع كن . زيرا هر كارى كه بدون نام خدا شروع شود به پايان نرسد.)(72)

از نام خداوند است آرايش ديوانها

در وصف صفات اوست مجموعه عنوانها

بنمود به امر (كن ) ايجاد همه عالم

از ذره ناچيزى تا پهنه كيهانها

پاينده به امر او پوينده براه او

اجزاء همه عالم سر در خط فرمانها

تنها نه به خود گردند اين انجم و اين اقمار

كاندر خم چو گانند چون گوى به ميدانها

ثابت نتوان بودن جز ذات خداوندى

عالم همه سيارند پيوسته بدورانها

جان طالب جانان است دل در پى دلدار است

كاين برده زكف دلها و آن خرم از او جانها

هر درد مرا اى دوست لطف تو مداوا كرد

بى ناز طبيبان و بى منت درمانها

يارب چو بود (احمد) سر گشته كوى تو

از لطف و كرم بنماى راهيش به رضوانها

(احمد كرمى )

مستحق پرستش است . و هر وقت به سويش استغاثه مى كنم ، به فريادم مى رسد.

يعنى : او را بخوانى و دعا كنى و مسئلت نمائى . او استمداد كند و دعايت را مستجاب مى فرمايد.(73)

اى ذكر جانفزاى تو مفتاح بابها

وى نام دلفروز تو زيب كتابها

عشق تو مرهم جگر ريش عاشقان

ياد تو راحت دل بى صبر و تابها

گردن نهاده اند بفتراك بندگى

بر درگه جلال تو مالك رقابها

جا در درون ذرّه ناچيز مى دهد

مهرت ز فرط جلوه گرى ، آفتابها

گر جلوه جمال حقت نيست در نظر

رو فكر چاره باش كه دارى حجابها

قومى خدا پرست و گروهى هواطلب

بيدارها چنين و چنانند خوابها

آن كور دل كه ميكند انكار ذات حق

دارم بهر سئوال كه دارد جوابها

جز باغبان صنع چه كس آورد پديد؟

گلهاى روح بخش ز گلها و آبها

غير از دل شكسته نباشد مقام او

اين گنج را مجوى ، مگر در خرابها

آرى به كنه ذات خدا ميرسد بشر

وقتى به قعر آب رسندى حبابها

يارب ، به آه خشك جگر خستگان عشق

يارب ، بديدگان تر دل كبابها

بگذر برحمت از گه بى حساب ما

آندم كه مى كشند زمردم حسابها(74)

(شادروان هادى پيشرفت (رنجى )تهرانى )

كه وسط دريا كشتى شما بشكند و كشتى ديگرى براى نجات شما نباشد كه بفرياد شما برسد و شما را نجات دهد، و شما هم شنا بلد نباشيد كه بتوانيد شنا كنيد و خودتان را به ساحل برسانيد؟!

گفت : بله يابن رسول اللّه برايم پيش آمده !

حضرت فرمود: آيا در چنين حال و موقعيّتى دلت بجائى متوجّه شده و تصوّر كرده اى كه ممكن است چيزى يا موجودى توانا تو را بدون هيچ اسبابى از غرق شدن نجاتت دهد؟!

گفت : بله يابن رسول اللّه ، تمام اينهايى كه فرموديد: برايم پيش آمده .

حضرت فرمود: (همان موجودى كه دلت متوجّه آن شده كه مى تواند ترا از بيچارگى نجات دهد و به فريادت برسد، همان خداست ، همان الله است ).(75)

يا رب بغير درگه تو رو كجا كنم

بر درگه كه رو كنم و التجا كنم

گفتى كه بندگان چو بيايند بر درم

از لطف خويش حاجت آنها روا كنم

بگذشت عمر و قافله مرگ در رسيد

بايد سفر بجانب ملك بقا كنم

در پيشگاه عز و جلال تو اى كريم

آخ نشد كه پشت عبادت دو تا كنم

يارب سياه روى و تبه كار و مجرمم

خود اعتراف جرم و گناه و خطا كنم

كارم ز حد گذشت و مرا نيست چاره اى

جز حضرت تو را به تضرّع رضا كنم

صدبار اگر از بارگاه خويش

حاشا ز آستان تو قطع رجا كنم

(محمود سيف شيرازى )

گرامى و ارجمندم (آقا حضرت امير المؤ منين على عليه السلام ) فرمودند:

مردى از من معناى بسم الله الرحمن الرحيم را سؤ ال كرد؟

گفتم : گفتن كلمه (الله )، بزرگترين اسم از اسامى پروردگار است .) و (الله ) اسمى است كه ناميده نشده به آن اسم ، مگر خداوند عالم .

آن مرد عرض كرد: پس تفسير الله چيست ؟!

حضرت فرمود: (الله آن كسى است كه همه مردم بعد از ماءيوس شدن از ماسوى اللّه ، يعنى : از غير خدا نااميد شدند. و هنگام شدايد و گرفتارى ها و احتياجات و نيازمندى هايشان به طرف او توجّه مى كنند.)(76)

بنده نوازا ملكا اى كريم

داور من ياور من اى رحيم

اى تو اميد همه جويندگان

اى هدف و مقصد پويندگان

حكم تو گر دل به ارادت كشد

رخت سوى كوى سعادت كشد

عشق تو گر حاصل هر دل بود

كشتى آن دل سوى ساحل بود

عيش دو عالم شده او را نصيب

با تو بود هر كه قرين اى حبيب

بندگيت يك سره آزادى است

ياد تو جان همه شادى است

حلقه بگوش تو همه عالم است

خاك نشين در تو آدم است

آتش عشق تو دلم را بسوخت

جانم از آن شعله چه خوش بر فروخت

(حاج شيخ حسين انصاريان (مسكين )

را در دنيا برآورده و يا آنكه (اگر صلاح او نباشد) پيش خودش ذخيره مى كند. البتّه هرچه پيش خدا ذخيره بشود، براى مؤ من بهتر است .(77)

مطلع ديوان اسرار قديم

هست بسم اللّه الرحمن الرحيم

آن كتاب اللّه كه گنج حكمتست

افتتاح او به باب رحمت است

حق چو جنگ آفرينش كرد ساز

باب ايجاد او به رحمت كرد باز

بار الها حق قرآن بليغ

رحمت خود را مدار از ما دريغ

بخش ما را حق قرآن كريم

استقامت در صراط مستقيم

(صفى عليشاه )

خدا

ثنا و ستايش مر او را سزد

مديح و نيايش هم او را سزا

اِلها تويى فرد و حىّ و قديم

تو هستى سزاوار حمد و ثنا

تويى خالق آسمان و زمين

تو پاينده هستىّ و هستى فنا

بود باز درهاى الطاف تو

بروى هزاران چو من بينوا

تو توبه پذيرىّ و ما تائبيم

تو بخشنده اىّ و گنهكار ما

بسوى تو آريم دست نياز

بدرگاه تو آوريم التجا

تو هستى خداى رحيم و رئوف

كلام تو ما را بود رهنما

(على اكبر پيروى )

آله بگويد: بسم الله الرحمن الرحيم در كتاب حسناتش ، عبادت هفتصد ساله براى او مى نويسم .(80)

دوزخ از آن كسى فرار كند

كه دمادم كند خدا را ياد

بسمِلَه بر زبان عمل نيكو

بر قضاىِ خدا بُوَد دل شاد

ترك عصيان كند بغيب و شهود

تا نمايد بهشت خود آباد

هر كه دائم بياد حق باشد

از غم و فتنه مى شود آزاد

دل بذكر خدا شود روشن

دل بى ذكر بدترين بنياد

مرده است آنكه ترك ذكر نمود

در جهان دگر شود بى زاد

غفلت از حق صفات معدومست

ذاكرين ايمن اند روز معاد

اى (مقدم ) يقين برابر شد

ذكر در بين غافلين بجهاد

چهارت

به زهرا كه پرورد اين گلستان را

چنان كن پيش تو آسان بر آيم

سر انجام مَربُوته امتحان را

(كنى پور)

نفرمودى اگر مركبم پيدا شود، حقّ شكر خدا را بجا مى آورم ؟)

حضرت فرمود: مگر نشنيدى كه گفتم الحمد لله

همين كلمه اگر به درستى گفته شود، نشان دهنده حقِ شكر گزارى خدا است .(83)

درخور حمد و ثنا بار خدائيست كريم

كه زخوان كرمش بهره برد ديو رجيم

نيك و بد را ننمود از در احسان محروم

سلطنت داد به فرعون و نبوت به كليم

آيت بخشش او نقد روانست و خرد

چشم بيننده و گوش شنوا، قلب سليم

احد است و صمد و لم يلد و لم يولد

حاكم منتقم و عادل و علاّم و حكيم

آشكار است بر او راز نهان همه كس

كه سميع است و بصير است و خبير است و عليم

در خور نعمت او نيست سپاس ثقلين

شكر حادث نبود در خور احسان قديم

بار الها به شفيعان جزا احمد و آل

در گذر از گنه خلق ، ز الطاف عميم

(محيط قمى )

آن ، نعمتى از جانب تو است كه نياز به شكر دارد؟)

خداوند به او وحى فرمود: (اكنون (حق ) شكر مرا بجاى آوردى ، از اين رو كه فهميدى ، همان شكرگزاريت هم از من است ).(86)

خالقا حمد تو گويم كه تو لايق بثنايى

نتوان وصف تو گفتن برى از چون و چرايى

زتو پيدا شده هستى بتو عالم همه بر پا

تويى آن قادر دانا، همه را راه نمايى

به خيال و خِرد و ديده درّاكه نگنجى

ز نشان ها و صفات همه مخلوق جدايى

روز روشن ز شب تيره برون آورى آنگه

روز را شام سيه پوشى و هم صبح گشايى

نقش بر آب زنى خلق كنى صورت زيبا

ز كرم بنده نواز و همه با مهر و وفايى

گل خوشرنگ لطيف از گل و از خاك بر آرى

تو لطيفى و خبيرى همه درمان و دوايى

عِزّ پاينده دهى آنكه كند بندگيت را

بى نيازى زخلايق همه جودى و عطايى

روزى كافر و مشرك نبُرى از كرم خود

عيب پوشنده و بخشنده هر جرم و خطايى

آگهى از دل غمديده بيچاره مضطر

تو بر آرنده حاجت ز همه شاه و گدايى

(مقدم )

به من داد، من براى هر يك از آن مژده ها، يك سجده شكر بجا آوردم .

در بعضى از روايات ، چنين بيان شده است :

رسول خدا صلى الله عليه و آله همراه جمعى از مسلمانان ، به مسافرت رفتند، در بين سفر كه سوار بر مركب بودند، ناگاه ديدند؛ پيامبر صلى الله عليه و آله از مركب پياده شدند و پنج سجده پشت سر هم انجام دادند، و سپس سوار بر مركب شده و به پيمودن راه ادامه دادند.

يكى از حاضران عرض كرد: (اى رسول خدا! امروز چيزى (پنج سجده ) از شما ديديم ، كه هرگز چنين چيزى را قبلاً از شما مشاهده نكرده بوديم ، رازش چه بود؟.)

حضرت فرمود: هنگام حركت ، حضرت جبرئيل نزد من آمد و مرا بشارت داد، كه على عليه السلام در بهشت است ، پياده شدم و سجده شكر بجا آوردم ، هنگامى كه سر از سجده برداشتم ، حضرت جبرئيل به من گفت : فاطمه سلام اللّه عليها در بهشت است ، به سجده رفتم و سجده شكر بجا آوردم .

هنگاميكه سر از سجده برداشتم ، حضرت جبرئيل به من گفت : حسن و حسين (عليهماالسَّلام ) دو آقا و جوانان اهل بهشت هستند، سجده شكر بجا آوردم .

هنگاميكه سر از سجده برداشتم ، حضرت جبرئيل گفت : آنانكه ايشان (على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام ) را دوست دارند، در بهشت هستند، باز سجده شكر بجا آوردم .

وقتى كه سر از سجده بلند كردم ، جبرئيل گفت : كسانيكه دوستان آنها را هم دوست دارند، در بهشت هستند، باز سجده كرده و

خدا را در سجده شكر نمودم الحمد للّه رب العالمين (87).

لايق حمد و ثنا آن خالق يكتاستى

كز نسيم قدرتش كون و مكان بر پاستى

ممكنات و كاينات از آنچه مى يابد خرد

از بديع صنعت آن صانع داناستى

عقل ها انديشه ها حيران كنه ذات او

ديده ها از نور او تاريك و نابيناستى

اوست يكتا ذات بى همتا منزه از مثال

مقصد از توحيد اللّه الصمد معناستى

عالم هستى سراسر پرتوى از نقش او

مبدع كاخ جهان و عالم اعلاستى

ناپديد از جن و انس و قدسيان باشد ولى

در حقيقت آشكاراتر ز هر پيداستى

از شرار قهر خود آورده دوزخ را پديد

وز شميم لطف عامش جنة الماءواستى

كى تواند خلق گويد خالق خود را ثنا

اى (مقدم ) دم مزن كه دمزدن بيجاستى

(مقدم )

زِ هنگام هزار سال شود

برابرى نكند اين سجود سر انجام

(مقدم )

باشم

پيش درگاه تو شرمنده و نالان باشم

ياد نام تو مرا زنده نگه مى دارد

چون شوم غافل از ذكر تو بيجان باشم

نعمتت وافر و گسترده بود سفره تو

مات و مبهوت از آن نعمت و اين خوان باشم

قدر انعام خدا گر چه ندانم اما

شاكر از مرحمت ايزد منان باشم

اكبر پيروى )

وسايل آرد كردن و نان پختن را نيز به من دادى ، در برابر اين همه نعمت من چه كرده ام ؟!

پير مرد اين حرفها را مى زد و گريه مى كرد.

حضرت (داود عليه السلام ) نگاه معنا دارى به پسرش كرد. يعنى : همين است علت اين كه او با پيامبران محشور مى شود.(92)

ذات حق گرديده ما را رهنمون

در كتاب مُستعان بيچند و چون

شكر نعمت مى كند نعمت فزون

كفر نعمت نعمتت از كف برون

خداوند مرا دمساز است

گر كنم شكر همان شكر بود نعمت او

شاكرِ نعمت حق مؤ من سر افراز است

شكر آن نيست كه در نعمت و شادى باشد

صبر هنگام پريشى صفت طنّاز است

شاكر آنست كه هنگام عطا مى بخشد

وقت حرمان عطا شكر نمودن ساز است

خواهى ار گويمت ايدوست كه بالاتر از آن

هر كه در غرق بلا شكر كند ممتاز است

(مقدم )

اين نعمت تو را ادا كنم ).(95)

در حالات يكى از بزرگان نوشته اند:

روزى از كوچه اى مى گذشت ، در آن حال شخصى از پشت بام منزلش بر سر او خاكستر ريخت .

مرد مؤ من بدون اينكه به او ناسزا بگويد؛ و فحاشى كند، گفت :

( الحمد للّه حق من با آن گناهانى كه مرتكب شده ام ، اين است كه سنگ بر سرم بريزند، امّا شكر خداوند را كه خاكستر بر سرم ريخته شد.)(96)

مى كنم شكر خداوند قدير حى داور

چيست ؟ بهر بندگان خاص حق زين كار بهتر

بار الَّها كن عطا توفيق بر ما تا كه گويم

حمد بى پايان رب العالمين با ديده تر

اى خوشا آنانكه با اين در، سرى دارند و سِرّى

واى بر احوال آنهايى كه محرومند زين در

(على اكبر پيروى )

او تاج تكريم

ملك را امر فرموده به تعظيم

بپا بنموده دانشگاه دنيا

براى امتحان پست و اعلا

به انسان داد عقل و فكرت و هوش

كه گيرد وحى را آويز در گوش

پديد آورد و سويش راه بگشود

پياپى رهنما ارسال فرمود

يكايك انبياء را بهر تعليم

مقرر كرد با اسباب تفهيم

بشر از آفرينش بود مقصود

بشرطى ، معرفت آرد بمعبود

بقرب خود بخواندش تا كه بخشد

بهشت جاودان و ملك سرمد

(مقدم )

آتش شير دادم !

(پس ترحم مادرى من كجا رفته !)

در اين هنگام زبان آن جوان باز شد و گفت :

اشهد ان لا اله الا اللّه ،...

زنى كه فقط رحيم باشد با اينكه از آن جوان زجر كشيده ، ولى با اين حال اجازه نمى دهد جوانش بسوزد، پس (خدائى كه رحمان و رحيم است ، چگونه اجازه مى دهد، شخصى كه مدّت هفتاد سال به گفتن : الرحمن الرحيم مواظبت كرده است بسوزد).

در حاليكه پيغمبر معظم اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايد:

(خداى مهربان داراى صد رحمت است ، كه يكى از آنها را بين انس و جن و پرنده ها و چرنده ها و خزنده ها تقسيم نموده ، كليه اين عاطفه ها و ترحمها از آن يك رحمت سرچشمه مى گيرند.

نود و نه رحمت ديگر را براى روز قيامت گذاشته تا به وسيله آن به بندگانش ترحم فرمايد)(99)

اى خدا من فقير و گدايم

رانده و مضطر و بى نوايم

تو رحيم و كريم و غفورى

آمدم تا كه بخشى خطايم

خالق مهربانى و آقا

بنده ام مستحق عطايم

بر در خانه تو شب و روز

حلقه بر در زنان گشته جايم

با نوا گريم اى بار الها

بشنوى يا الهى صدايم

خوانمت با غم و آه و زارى

كن ز فضلت اجابت دعايم

گر گناهم فزون گشته از حد

عفو تو مايه باشد برايم

، جوان به مرض سختى گرفتار شد، به پدرش خبر دادند كه فرزندت سخت مريض است و هر لحظه امكان فوتش هست . امّا پدر اعتنايى نكرد و گفت : او ديگر فرزند من نيست و من او را نفرين و عاق كرده ام )

جوان روز به روز حالش بدتر شد، تا اينكه از دنيا رفت و جان به جان آفرين تسليم كرد.

خبر فوت جوان چون به پدرش رسيد، پدر از شركت در امور كفن و دفن و تشييع جنازه پسرش خوددارى كرد.

شب هنگام جوان در عالم رؤ يا به ديدن پدرش آمد، پدر چون فرزندش را خوشحال و محل زندگى او را عالى ديد، تعجب كرد و پرسيد:

(آيا تو واقعا پسر من هستى ؟)

گفت : بله من پسر شما هستم .

پدر پرسيد: چطور به اين مقام رسيدى ؟

جوان گفت : (من تا آخرين لحظات زندگى ، در دنيا دچار عذاب بودم ، امّا چون مرگ خود را پيش چشمم ديدم و خودم را تنها مشاهده كردم ، با دلى شكسته رو به درگاه خداوند آوردم و گفتم :

يا ارحم الراحمين اى خدايى كه از هر رحم كننده اى مهربان تر هستى ، من به درگاه تو رو آوردام ، مرا بپذير...

اى خداى بخشنده و مهربان مرا با لطف و مرحمتت ببخش و بيامرز...)

خداوند متعال نيز مرا با لطف و مهربانى خودش بخشيد و مورد عنايت و لطف خويش قرار داد.(100)

اى آنكه هرچه بنده بخواهد عطا كنى

هر درد بى دواى ضعيفان دوا كنى

از لطف وجود و بخشش و از فضل و از كرم

مخلوق خويش را همه از خود رضا كنى

با راءفت و ز رحمت بى

منتهاى خويش

بيگانه را بدرگاه خود آشنا كنى

در حيرتم كه من خجلم از گناه خويش

مولا تويى ، ز بنده عاصى حيا كنى

عبد گريزپاى تواءم نادم آمدم

نبود روا كه آمده را خود رها كنى

باز آمدم به درگه تو با دو صد نياز

شايد كه از كرم نظرى بر گدا كنى

غفار جرم پوش و خداوند چاره ساز

اى آنكه سِتر عيب و گناه و خطا كنى

گر رانيم ز درگه خود رو كجا كنم

الا مرا ز لطف تو حاجت روا كنى

مالم به خاك جبهه و نالم به درگهت

حاشا كه اى كريم ، تو رد دعا كنى

(محمود سيف شيرازى )

بيشتر به آخر عمر اين جوان نمانده است و او هنوز مجرّد است )، به همين خاطر به فكر افتاد همسرى براى او پيدا نمايد.

(حضرت داود عليه السلام ) مردى از بنى اسرائيل را كه فردى با ايمان و با اخلاص بود، طلبيد و موضوع را با وى در ميان گذاشت ، و از دخترش براى جوان خواستگارى نمود، او هم فورا اطاعت كرد و پس از رضايت دختر، حضرت دختر را به عقد آن جوان درآورد و عروسى برپا شد.

جوان روزهاى بعد هم به خدمت (حضرت داود عليه السلام ) مى رفت و از محضر ايشان استفاده مى كرد، تا اينكه هفت روز گذشت ؛ روز هفتم هم جوان به خدمتش رفت ، ولى از مرگ او خبرى نشد.

پس از گذشت يك هفته (ملك الموت عليه السلام ) به ديدن (حضرت داود عليه السلام ) رفت .

(حضرت داود عليه السلام ) از او پرسيد: (چرا طبق وعده اى كه داده بودى جوان از دنيا نرفت ؟)

(حضرت ملك الموت عليه السلام ) فرمود: (موعد مرگ جوان رسيده بود، لكن شما و پدر آن دختر با كارتان رحم خداوند را متوجّه او كرديد) و از جانب حق سبحانه و تعالى خطاب رسيد كه :

(ما از شما براى محبّت به اين جوان سزاوارتريم ، لذا بر عمرش افزوده گشت ) يا ارحمن الراحمين ، اى بخشنده ترين بخشنده ها و اى مهربان ترين مهربانان .(101)

از بحر رحمت تو و از خوان نعمتت

هستند بهرمند محب و عدوى تو

كار تو فيض بخشى وجود و عطا بُوَد

مخلوق بى وفا و گريزان زكوى تو

كى مى شود فرار نمود از حكومتت

جز آمدن

بسوى تو و راه پوى تو

گه معتكف به ديرم و گه مسجدم مكان

هر جا روم ز شوق كنم جستجوى تو

صدجان گرم بود كه فدا سازمت ز شوق

دل باز مى كند طلب آرزوى تو

(محمود سيف شيرازى )

توقّف كرد، تاجر پياده شد و به طرف مسجد رفت ، ناگهان متوجّه شد از درون مسجد صداى گريه و زارى مى آيد و كسى صدا مى زند يا ارحم الرّاحمين ...

داخل مسجد شد، پيش تاجر ورشكسته رفت و گفت : اى بنده خدا، سر بردار، زيرا خداى ارحم الراحمين دعايت را مستجاب كرد.

آنگاه هزار دينار پول را به او داد و گفت : (با اين قرض هايت را بپرداز و مخارج زن و بچه هايت را تاءمين كن و هر وقت اين پول تمام شد و باز محتاج شدى ، اسم من فلان ، و محلّ كارم فلان جا است و خانه ام در فلان محلّه مى باشد، به من مراجعه كن ؛ تا دوباره به تو پول بدهم .)

تاجر ورشكسته گفت : (اين پول را از تو مى پذيرم ، زيرا مى دانم عطا و بخشش خداى ارحم الراحمين است ، ولى اگر دوباره محتاج شدم پيش تو نمى آيم ).

بازرگان گفت : (چرا؟ پس به چه كسى مراجعه مى كنى ؟)

تاجر ورشكسته گفت : (به همان كسى كه امشب به او عَرْضِ حاجت كردم و او تو را فرستاد تا كارم را درست كنى . بازهم اگر محتاج شوم ، از او كه مهربانترينِ مهربانان و بخشنده ترينِ بخشنده ها است ، ارحم الرّاحمين است كمك و يارى و مساعدت مى خواهم كه هيچ وقت بنده هايش را از ياد نمى برد.

اگر محتاج شوم باز هم به خدايم كه به من نزديك تر است و دعايم را مستجاب مى كند روى مى آورم و از او مى خواهم ، و او هم

وسائلى مانند شما را برايم مى فرستد و كارم را اصلاح مى كند).

يا ارحم الرّاحمين . يا اللّه .(102)

بى پناهم من و سوى تو پناه آوردم

به اميد كرمت عذر گناه آوردم

يارب از لطف پناهم ده و عذرم بپذير

حال چون روى بسوى تو اله آوردم

در بساطم نبود هيچ به جز آه ولى

زين سبب هديه بدرگاه تو آه آوردم

دل بريدم ز خلايق كه همه محتاجند

بى نيازى تو و من بر تو پناه آوردم

ما فقيريم بذاب و تو غنىّ بالذات

شاهد عجز خود اين حال تباه آوردم

گنهم در خور بخشايش بسيار تو نيس

گر چه چون كوه گران بار گناه آوردم

خواستم پيش عطاى تو بسنجم گنهم

مثل سيلِ عظيم و پرِ كاه آوردم

(مويد)

در دهان يكى از جوجه ها گذاشت و سپس به سرعت پرواز كرده و دور شد.

(حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله ) و اصحاب همه نشسته بودند و اين صحنه را مشاهده مى كردند.

ساعتى گذشت و جوجه ها در وسط مسجد قرار گرفتند و مسلمانها دور تا دور آنها را گرفته بودند.

در همين لحظه ، دوباره پرنده مادر رسيد و با اينكه خطر اسير شدن به دست مردم ، او را تهديد مى كرد، از جان گذشتگى نموده ، فرود آمد و غذايى را كه تهيه كرده بود، در دهانِ جوجه ديگر گذاشت ، سپس قبل از اينكه كسى او را بگيرد، پرواز كرده و دور شد.

در اين هنگام ، حضرت رسول صلى الله عليه و آله ، جوجه ها را آزاد فرمود، بعد رو به اصحاب كرده و فرمود:

(مهر و محبّت اين مادر را نسبت به جوجه هايش چگونه ديديد؟)

اصحاب عرض كردند: بسيار عجيب و شگفت انگيز بود.

حضرت فرمود: (قسم به خداوندى كه مرا به پيامبرى برگزيد، مهر و محبت خداى عالم به بنده هايش هزار برابر اين چيزى است كه ديديد.

او نسبت به بندهايش ارحم الراحمين تر است .)

اصحاب همگى شاد شدند و شكر خداى را بجاى آوردند.(103)

الهى رحمتت را شاملم كن

سراپا عيب و نقصم كاملم كن

كمال آدميت حق شناسيست

به جمع حق شناسان واصلم كن

به راه خدمت خلقم بپادار

براى طاعت خود مقبلم كن

هزاران مشكلم در كار باشد

زلطف خويش حل مشكلم كن

منم غافل خدايا آگهم ساز

منم جاهل خدايا عاقلم كن

(مؤ يد)

) در پريشانى و تنگدستى زندگى مى كرد.

از قضا براى امرار معاش خود مقدارى هم به نانوا و عطار و بقّال و خواربار فروش ، بدهكار شده بود، و هرچه مى خواست خود را از اين مهلكه نجات دهد ميَسّر نمى شد، تا اينكه يك روز تمام طلبكارها در خانه اش جمع شدند وبناى داد و فرياد گذاشتند.

در اين ميان يكى از همسايه ها خبردار شد و طلبكاران را دعوت به آرامش نمود، و از آنها خواست يك ماه به او مهلت دهند، تا عالم دِيْنش را اداء كند، آنها نيز به اميد فرج ناگزير با درخواست آن (همسايه ) موافقت كردند.

فرداى آن روز به قصد ديدار يكى از اقوام ثروتمندش در نيشابور، خواست شهر طوس را ترك كند، در اين اثناء غلامى نزد او آمد و از مولاى خود دو كيسه طلائى را برسم امانت نزد عالم سپرد و گفت : مولايم عازم حج است پس از مراجعت آن را پس خواهد گرفت .

عالم با ايمان چون امين مردم بود امانت را گرفت و در محل اَمْنى از خانه آن را پنهان كرد، و به عيالش هم چيزى از اين ماجرا نگفت ، و به سفرش ادامه داد.

پس از رسيدن به نيشابور او را دست خالى برگردانيدند.

از آن طرف همسرش به تكاپو افتاد و در جستجوى پولى براى نانى شد، كه ناگهان چشمش به آن دو كيسه پول افتاد و گفت : عجبا شوهرم پول داشت و اظهار ندارى مى كرد، يا از آن غافل بوده ، پس از خدا خواسته ، مقدارى از پولها را بر مى دارد، و بدهى طلبكاران را مى

دهد و آنچه احتياج زندگيش بود، خريدارى مى كند، و با خيال راحت مشغول زندگى مى شود.

آن عالم بيچاره وقتى به شهرش برمى گردد و به خانه مى آيد، خانه را نو نوار مى بيند و همه چيز را زيبا و نيكو مى يابد، همسرش با گرمى از او پذيرائى كرده و مى گويد: آفرين بر تو، چرا نگفتى آن دو كيسه نقدينه هست ، از آن استفاده كنيد و از اين پريشانى رهايى يابيم .

عالم گفت : كدام كيسه را مى گوئى ؟!... وقتى به سراغ آنها رفت ، ديد جايشان خالى است .

گفت : اى زن نكند اين دو كيسه زر را برداشته اى ؟! آنها امانت مردم بوده ، از شدّت ناراحتى نقش زمين مى شود و از حال مى رود.

او را به هوش مى آورند، اتّفاقا غلام سر مى رسد و مطالبه آن دو كيسه زر را مى نمايد و مى گويد: مولايم از سفر حجّ منصرف شده آن دو كيسه را بده .

عالم پريشان خاطر شده و از اينكه آبرويش در خطر افتاده سخت ناراحت مى شود و يك روز مهلت مى خواهد.

عالم با خود فكر مى كند و مى گويد: (جز خداى اَرْحَم الرّاحمين ) پناهگاهى نيست . خلاصه دل از همه جا مى برد و دنيا پيش چشمش سياه مى شود، نيمه شب به درگاه خدا رو مى آورد و با آه و زارى صدا مى زند: ياارحم الراحمين بفريادم برس للّه سوار بر اسب و مهار آن را روى خود اسب مى اندازد كه هرجا مى خواهد برود.

همينطورى كه ناراحت بود و صدا مى زد: (يا ارحم

الراحمين ) اى خدايى كه از همه بخشنده ها بخشنده ترى و از همه مهربانها مهربان ترى ...

يك وقت شنيد يكى از پشت سر او را صدا مى زند، وقتى نگاه كرد، ديد يك غلام سياه است ، كه صدا مى زند: اى فلان عالم بيا كه مولايم تو را مى خواهد.

مى گويد: مولايت كيست ؟

غلام مى گويد: مولايم آقا حضرت على بن موسى الرضا عليه السلام است كه شما را طلبيده .

عالم محضر مقدّس آقا شرفياب مى شود و عرضه مى دارد يابن رسول اللّه فرمايشى داشتيد.

حضرت مى فرمايد: آرى اين چهار كيسه را بگير، زيرا به خوب پناهگاهى پناهنده شدى و اين عطيّه و هديه خداست كه او را به نام اعظمش صدا زدى و خواندى .

عرض مى كند: آقاجان شما از كجا متوجّه شديد كه من گرفتارم و اسم اعظم خدا كداميك از اسماء اللّه است كه من گفته ام .

حضرت مى فرمايد: در خواب به من فرمودند: (يكى از بندگان ما در فلان جا پريشان است و مرا به اسم اعظم مى خواند، اين چهار كيسه را به او هديه بدهيد) اين دو كيسه امانت آن بنده خداست و اين دو كيسه مخارج خودت و عيالت ، (اسم اعظم همان است كه مى گفتى : يا ارحم الراحمين (104)

چو درياى لطف تو عالم بگيرد

اميدى كه موجش مرا هم بگيرد

كريمى چنان تو، كجا مى گذارد

كه در ما شرار جهنّم بگيرد

چو بينم به خويش از گناهى كه دارم

به پهناى هستى مرا غم بگيرد

ولى چون به ياد آورم رحمتت را

فروغى ز شادى به جانم بگيرد

ز آمرزش ما غمين است شيطان

چنان كن كه خصم تو

ماتم بگيرد

(مويد)

فرط عصيان رو سياهم

اگر عمرى خطا كردم الهى

كنون پى برده ام بر اشتباهم

پشيمانم ز اعمال بد خويش

نجاتم ده كه من در قعر چاهم

شده روزم سيه تر از شب تار

به غفلت رفته از كف سال و ماهم

كسى غير تواءم فريادرس نيست

به فريادم برس چون بى پناهم

نخواهد كرد كسى بر من نگاهى

تو از راه عطوفت كن نگاهم

و گفته ها كرد، تا رسيد به حرفهاى زشتى كه زده بود و كارهاى ناروائى كه انجام داده بود، (از پدر خجالت كشيد كه بگويد).

دست پدر را بوسيد و گريه كرد و گفت : اى پدر از اين حاجت بگذر و جز آن هر چه بفرمائى اطاعت مى كنم ، زيرا از شما خجالت مى كشم .

پدر فرمود: (اى پسر، من بنده ضعيف و عاجزم ، از من خجالت مى كشى ، پس فرداى قيامت در مقابل مالك يوم الدين در محضر رب العالمين للّه چه خواهى كرد كه نامه عمل تو را به دستت مى دهند)

پسر توبه كرد و از صالحين شد.(106)

گر گناهم فزون گشته از حد

عفو تو مايه باشد برايم

منكه بيمارم و دردمندم

از كرم اى خدا ده شفايم

ترسم از مردن و وحشت قبر

چاره يى كن از آن تنگنايم

توشه ى آخرت را ندارم

يارب آباد كن آن سرايم

بار الها چه سازم به محشر

رحمتى كن به روز جزايم

(مقدم )

هنوز پول نداده كه (قيامت ) برپا مى شود. در (سوره يس ) هم خداوند به اين موضوع اشاره مى فرمايد:

كه هنگام برپا شدن (قيامت ) ديگر به وصيّت كردن نمى رسد.

(روز قيامت ) زلزله شديدى دارد، به قسمى كه زن بچه شيرده از بچه اش بى خبر مى شود، و زن آبستن بچه مى اندازد، هنگام مرگ هم بدن چنان به لرزه مى افتد كه جان از آن خارج مى گردد.

(قيامت ) روزى است كه ستاره ها مكدّر و گرفته مى شوند. اذا النجوم انكدرت هنگام مرگ هم ستاره ها نورش گرفته مى شود، اين چشم و گوش به منزله ستاره است ، وقتى مى آيد كه چشم باز است ، ولى نمى بيند، گوش باز است ولى نمى شنود.

(قيامت ) روزى است كه آفتاب مى گيرد و نورش از بين مى رود. هنگام مرگ هم آفتاب قلب غروب كرده و فروغش گرفته مى شود، و ديگر حركتى ندارد.

در طب جديد مى گويند: قلب به قدرى قوى است كه اگر قوى ترين افراد آن را محكم بگيرد، باز هم ضربان و تپش دارد و به حركت خود ادامه مى دهد، لكن ساعت مرگ ، مانند آفتاب روز (قيامت ) از كار مى افتد.

(قيامت روزى است كه كوهها ريزه ريزه مى گردد، هنگام مرگ هم استخوانهاى به آن محكمى و سختى آثار رخوت و سستى در او نمايان مى گردد. بعد هم طولى نمى كشد كه ريزه ريزه شده مشت خاكى مى گردد و جزء زمين مى شود.

پس حالا تا مى توانيد از اين اعضاء استفاده نمائيد و با بر پا خواستن در شب و

ركوع و سجود طولانى غنيمت برگيريد، به زودى مى آيد كه ديگر از اين بدن كارى ساخته نيست .

(پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله ) مى فرمايد: چشم روى هم نمى گذارم كه اميد بازكردنش را داشته باشم . و به (ابوذر) فرمود: صبح كه مى كنى به اميد اين مباش كه شب نمائى .(107)

روز محشر چون برندم موقف عدل الهى

هيچ كالايى بجز فضل خدا دربر ندارم

نا اميدم گرچه از اعمال از بهر بهشتم

من اميدى غير عفو خالق اكبر ندارم

سخت ترين روز است محشر مردمان لب تشنه باشند

چشم آبى جز بدست ساقى كوثر ندارم

بار الها با دل بشكسته مى گويد (مقدم )

من بسوى تو بجز آه و دو چشم تر ندارم

پسر از پدر و مادر از پدر، زن از شوهر و شوهر از زن فرار مى كند، از ترس اينكه نكند حق خود را مطالبه كند).(108)

چگونه روز رستاخيز از قبرم برون آيم

ز هول حشر و زنجير و غل و اوزار مى ترسم

كجا رو آورم از كى بغير تو امان جويم

ز اهوال عظيم آنروز آتشبار مى ترسم

چگونه رو بميزان و حساب و بر صراط آرم

كه از رسوايى و آن آتش قهار مى ترسم

شفاعت خواهم از پيغمبر و اولاد اطهارش

كه در روز قيامت ، از عذاب نار مى ترسم

اينكه شفاعت و فضل الهى شامل حال آنها شود و نجات يافته و به بهشت بروند، و الاّ محكوم بعذاب و جاى آنها در آتش است ، تا وقتيكه از گناهان پاك شوند، آنگاه نجات خواهند يافت و آنها را به بهشت مى برند.

كسى كه يك ذرّه ايمان داشته باشد، در جهنّم نخواهد ماند و در آتش باقى نماند، مگر كافر و معاند.(110)

آن روز اگر خوانده شوم واى به من

در كار تو درمانده شوم واى به من

گو از همه جا مرا برانند چه باك

گر از در تو رانده شوم واى به من

به او فرمود: هنگاميكه دروازه شهر باز مى شود، بيرون برو و اول كسى را كه ديدى امانت را از او مطالبه كن او به تو مى رساند.

چون بيدار شد و از شهر خارج گرديد، اول كسى را كه ديد، پير مرد عابد و زاهدى بود كه پشته اى هيزم بر دوش داشت و مى خواست ، آن را براى مصرف اهل و عيالش بفروشد.

پس حيا كرد از او چيزى بخواهد و به حرم مطهر برگشت ، شب ديگر در خواب مانند شب گذشته به او فرمودند: و فردا همان شخص را ديد و چيزى نگفت .

شب سوم همان را كه شبهاى پيش فرموده بودند، به او فرمودند، و روز سوم آن مرد شريف را ديد و حالات خود را برايش گفت : و مطالبه امانت را از او كرد.

آن بزرگوار ساعتى فكر نمود و فرمود: فردا بعد از ظهر در دكان عطار بيا تا امانت را بتو برسانم ، فردا هنگام اجتماع خلق در دكان عطار، آن مرد عابد فرمود: امروز موعظه كردن را به من واگذار، قبول كرد.

پس فرمود: اى مردم من فلان پسر فلان هستم و من از حق النّاس سخت در هراسم و به توفيق الهى دوستى مال دنيا در دلم نيست و اهل قناعت و عزلت هستم و با اين وصف پيش آمد ناگوارى برايم واقع شده كه مى خواهم امروز شما را به آن باخبر كنم و شما را از سختى عذاب الهى و سوزش آتش جهنّم و بعضى از گزارشات (روز جزاء و قيامت ) را به شما برسانم .

بدانيد كه : من روزى محتاج به قرض گرفتن

شدم ، از يك نفر يهودى ده قِران گرفتم و شرط كردم كه در مدّت بيست روز به او بازگردانم ، يعنى روزى نيم قِران به او برسانم .

پس تا ده روز نصف طلب را به او رساندم و بعد او را نديدم ، احوالش را پرسيدم ؟

گفتند: به بغداد رفته ، پس از چند شبى در خواب ديدم ، گويا (قيامت ) برپا شده كه مرا و مردم را براى موقف حساب احضار كرده اند.

من به فضل الهى از آن موقف خلاص شده و جزء بهشتيان ، رو به بهشت حركت كردم ، چون به صراط رسيدم ، صداى نعره جهنّم را شنيدم ، پس آن مرد طلبكار يهودى را ديدم كه مانند، شعله آتشى از جهنّم بيرون آمد و راه را بر من بست و گفت : پنج قِرآن طلبم را بده و برو.

هرچه گريه و زارى كردم و گفتم : من در مقام جستجو از تو بودم و تو را نديدم كه طلبت را بدهم . گفت : نمى گذارم ، رد شوى ، تا طلب مرا ندهى .

گفتم : اينجا چيزى ندارم ، گفت : پس بگذار تا يك انگشت خودم را بر بدنت بگذارم ، پذيرفتم . چنان انگشتش را به سينه ام گذاشت كه از سوزش آن به جزع افتاده و بيدار شدم .

ديدم جاى انگشتش بر سينه ام زخم است و تا بحال مجروح است و هرچه مداوا كردم فائده نبخشيد.

سپس سينه خود را گشود و نشان مردم داد، وقتى كه مردم اين منظره را ديدند، صداها به گريه و ناله بلند كردند و عطار هم سخت از

عذاب روز (قيامت ) در هراس شد، آن شخص هندى را به خانه خود برد و امانت را به او داد و معذرت خواست .(111)

درگذر باز كه نزد تو پناه آورديم

سينه اى سوخته از آتش و آه آورديم

عمرى اندر پى دل گرد هوس ها گشتيم

عاقبت اين دل گمراه به راه آورديم

هر كجا ديد سرابى دل ما پر زد و رفت

اينك اين مرغك وحشى سر چاه آورديم

باز كن در كه به درگاه تو اندر كف خويش

دل بشكسته خود غرق گناه آورديم

عفو فرما كه سليمانى و ما بنده چو مور

در خور وسعت خويش اين پر كاه آورديم

جز تو كس نيست به عالم كه شود شافع ما

عرق شرم بر اين نكته گواه آورديم

گر چه اين توبه شكستيم به صد بار ولى

در گذر باز كه نزد تو پناه آورديم

(عطاء اللّه گرامى )

مى كردند و شما آنها را نمى ديديد.)(112)

در روايت است كه : وقتى كار بر مؤ من تنگ شود، مداومت به گفتن (مالك يوم الدين اياك نعبد واياك نستعين ) كند؛ كار بر او سهل و آسان شود.(113)

يارب من اگر گناه بيحد كردم

ابواب كرم بروى خود سد كردم

با اين همه مايوس نيم از كرمت

برگشتم و توبه كردم و بد كردم

: (روز واقعه بزرگ ) (واقعه 1)

12 يَوْم الشاهد و المشهود: (سوگند به شاهد و مشهود (گواهان موعود و آنچه در آن روز ديده مى شود.) (بروج 3)

13 يوم العرض : (روز عرض بر پروردگار) (الحاقة 18)

14 يوم ترجف الراجفة : (روزى كه زمين به سختى و شدت بلرزد.) (نازعات 7)

15 ثُمّ تردّون الى عالم الغيب و الشهادة : (روزيكه به سوى خداوند عالم به غيب و شهود باز مى گردند.) (توبه 94)

16 ثمّ ردّوا الى اللّه مواليهم الحق : (روزى كه بسوى خدا بحق مولاى شماست باز مى گردند.) (انعام 62)

17 يوم يخرجون من الاجداث سراعا: (روزى كه بسرعت سر از قبرها در آوردند) (معارج 43)

18 يوم ترج الارض رجا: (روزى كه زمين سخت بلرزه درآيد) (واقعه 4)

19 يوم تكون السماء كالمهل وتكون الجبال كالعهن ولايسئل حميم حميما: (روزى كه آسمان مانند مس گداخته بشود و كوه ها چون پشم حلاجى شود و دوستى از حال دوست ديگر نپرسد.) (معارج 8)

20 يوم يقوم الروح والملائكة صفا صفا: (روزى كه فرشتگان صف در صف ايستاده اند) (نباء 38)

21 يوم يفر المراء من اءخيه و اءمه و اءبيه وصاحبته و بنيه : (روزى كه هر كس از برادر و مادر و پدر و همسر و فرزند خويش مى گريزد) (عبس 34)

22 يوم يقوم الناس لربّ العالمين : ( روزيست كه مردم در برابر فرمان پروردگار به پا خيزند) (مطففين 5)

23 يوم تاءتى كلّ نفس تجادل عن نفسها: (روزى كه هر نفسى از جانب خود مجادله و دفاع مى كند) (نحل 111).

24 يوم يبعثهم اللّه جميعا وفينبهم بما عملوا: (روزى كه خلق بخدا باز گردند و از

نتيجه اعمالشان آگاه شوند.) (مجادله 6)

25 يَوْمَ لا يغنى مَوْلىً عن مولىٍ شيئا ولا هم ينصرون الاّ من رحم اللّه انه هو العزيز الرحيم : (روزى كه دوستى از براى دوستى اثرى ندارد. و قادر بر هيچ كمكى نيست مگر آنكه خداوند بر حالشان ترحم كند) (دخان 41)

26 يوم تبدل الارض غير الارض والسموات : (روزى كه زمين را به غير اين مبدل كنند و هم آسمانها را (دگرگون سازند) (ابراهيم 48)

27 ويوم يعض الظّالم على يديه : (و روزيكه ستمگران دست حسرت به دندان گرفته و به سختى مى فشارند) (فرقان 27)

28 يوم لاينفع مال و لابنون : (روزى كه مال و فرزندان به حال انسان سودى نبخشند) (شعراء 88).

29 يوم الجمع (يوم يجمعكم ليوم الجمع ): (روزى كه همه مردم را براى حساب جمع مى كنند.) (تغابن 8)

30 يوم نبطش البطشة الكبرى : (روزى كه گرفته مى شوند گرفتنى سخت ) (دخان 168)

31 يوم خمسين الف سنة (تعرج الملائكة والروح اليه فى يوم كان مقداره خمسين الف سنة ): (روزى كه فرشتگان به سوى (عرش ) خدا بالا روند، در روزى كه مدتش پنجاه هزار سال خواهد بود) (معارج 4).

32 يوم الذكر (يتذكّر الانسان ما سعى ): (روزى است كه آدمى هرچه كرده بياد آورد.) (نازعات 35)

33 يوم الوعيد: (روز ترس ) (ق 20).

34 يوم تبيض وجوه وتسودّ وجوه : (روزى خواهد آمد كه صورت بعضى ها سفيد و صورت بعضى ها سياه مى گردد) (آل عمران 106)

35 يوم لاينفع الظالمين معذرتهم : (در آن روز ستمكاران را (پشيمانى ) و عذر خواهى سودى ندهد) (غافر52)

36 يوم لاتملك نفس لنفس شيئا: (روزى كه

هيچكس براى كسى چيزى را مالك نيست (يعنى دفع ضررى و جلب منفعتى از كسى براى كسى نتوان كرد) (انفطار 19)

37 يوم الموعود: (سوگند به روز وعده ) (بروج 3)

اينها خلاصه اى بود از اسماء و صفات قيامت .

اللهم انى اعوذ بك من ان تفضحنى فى ذلك اليوم يا كريم ، يا كريم ، العفو، العفو، السّتر، السّتر.

(پروردگارا از گناهان و زشتيهايم در آن روز به تو پناه مى برم ، اى خداى كريم از تو عفو مى طلبم ، از تو بخشش مى طلبم ، پرده پوشى كن ، عيبم را بپوشان ).(115)

چرا بحثى ندارى از قيامت

كه آن باشد ز اركان ديانت

دوباره مردمان از مرد و از زن

شوند زنده دگر با روح و با تن

به روز حشر ز اول تا بآخر

براى مزد خود گردند حاضر

همه بينند ميزان جزا را

ز نيك و بد همه يابند سزا را

شفاعت خاص خاصان الهى

كه قرآن مى دهد از آن گواهى

همانكس كه ترا آورده اين جا

برد بار دگر در دار عقبى

ترا زنده نمايد روز ميعاد

چنان كه بار اول كرده ايجاد

براى او همه ملك جهان اس

چنان كه بار اول كرده ايجا

براى او همه ملك جهان است

روان ما به سوى او روان است

نباشد سخت تر روزى ز محشر

شود زنده خلايق جمله يكسر

شود منصوب ميزان عدالت

حساب و كوثر وزن و شفاعت

جزاى هر عمل از نيك و از بد

مهيا باشد و هر كس بيابد

رود دوزخ يقين مشرك و كافر

گرو گردد به آتش از كبائر

به جنت مى خرامد شاد و خوشنود

هر آن مؤ من كه عامل شد به موعود

لذا هر عاقلى بايد بداند

خدا و كار و نفس خود شناسد

هر آنكس ذات و نفس خود شناسد

از

اين ره عارف معبود گردد

بهاى عمر و قدر خود بداند

به راه حق بكوشد تا تواند

(مقدم ) شد به نفس خويش حيرا

كجا عارف شود بر ذات يزدان

طمع به پيش كسى تا نمى كند

بيچاره آنكه در طلب جسم سالم است

درد روان خويش مداوا نمى كند

آن عاقلى كه عقل سليمش بود دليل

عقبى به دار ملعبه سودا نمى كن

وارسته است مرد خداجوى و خويش را

وابسته علايق دنيا نمى كند

(ناصر) هر آنكه تشنه حق و حقيقت است

از كينه و مجادله پروا نمى كند

(ناصر انصارى )

و سلطان

(ناصر) از غير خدا ديده فرو بند كه نيست

بجز از او به يقين دادرس و دادستان

(ناصر انصارى اصفهانى )

خود فرستاده و كمك خواستند، دوستان آن نُه نفر دزد واقعى ، كه در دستگاه هارون مقامى داشتند، دست بكار شده و به مدت دو روز آنها را از زندان آزاد و آنها بكار خويش ادامه دادند.

فقط پيرمرد حاجى كه از مكّه برگشته ؛ بيگناه و به خاطر اينكه يكى كم داشتند در زندان ماند، زندانبان دلش به حال او سوخت و گفت : همانطور كه رفقايت براى دوستانشان نامه نوشتند و مدد خواستند و اقداماتى هم براى آزادى آنها شد ونجات پيدا كردند، تو هم فكرى بكن شايد دوستى به نظرت برسد و نامه اى به او بنويس كه از زندان آزاد شوى .

پير مرد گفت : آرى دوستى دارم و از تو مى خواهم كاغذى با قلم براى من بياورى .

زندانبان برايش آورد و پيرمرد نوشت : (من العبدالذليل الى الربّ الجليل ) از طرف بنده ذليل بسوى پروردگارجليل .

سپس نامه را به زندانبان داد و از او خواست نامه را روى پشت بام زندان بگذارد.

زندانبان نامه را بخواهش پيرمرد زندانى ، بالاى بام زندان گذارد و برگشت داخل زندان و به پير مرد گفت : نامه را روى پشت بام گذاردم و باد آن را به هوا بلند كرد.

پير مرد گفت : بسيار خوب نامه به دوستم خواهد رسيد.

(هارون الرشيد شب در بستر آرميده بود، كه در خواب مى بيند، كسى به او مى گويد: پير مردى از بندگان من در زندان تو است كه بى گناه مانده ، همين امشب او را با احترام آزاد كن و اگر نجاتش ندهى ، زيان متوجه تو و قصرت خواهد شد.)

هارون الرشيد از خواب

بيدار شد و وزيرش را فرستاد زندان را مورد بازديد قرار داد، پير مرد را از زندان بيرون آورده به حضور هارون آوردند.

هارون پير مردى را ديد كه در نهايت فصاحت است ، علّت زندان افتادن او را پرسيد؟ گفت :

من نمى دانم ماءمورين مرا گرفته و گفتند: يك نفر را كم داريم چند روز است در ميان زندانم .(118)

خداوندا به عشق پاكبازان

به ابرار و به اخبار و امامان

به صدق بندگان سر براهت

به عزو حرمت آزاد مردان

به عشاق پريشان و دل افكار

كه اندر راه معشوقند نالان

به سوز ناله اهل مناجات

به هنگام سحر افتان و خيزان

عطا كن بينش و ثابت قدم دار

تو ما را در طريق و راه جانان

رسان صاحب زمان مولاى مارا

امير و مجرى احكام قرآن

كه تا بر ديدگان خاك قدومش

كشد (ناصر) به عز و رفعت و شاءن

(ناصر)

اعتنا نمى كنى ، و چرا وقتى فرمان ما به تو رسيد به تاءخير انداختى ؟!

وزير گفت : (شاها من بنده خدا هستم و چاكر شما، تا از بندگى خدا فارغ نشوم به چاكرى نتوانم پرداخت ). اين كلمه در سلطان چنان اثر كرد كه گريان شده و وزير را تحسين كرد و گفت : (بندگى خدا را بر چاكرى ما مقدّم دار تا به بركت آن سلطنت ما پابرجا باشد.)(119)

خرّم كسى كه ز اهل جهان ديده بر گرفت

غير از خدا ز خلق زمانه نظر گرفت

تمكين خلق و بندگى بندگان نكرد

آزاد مرد بُد كُلَهِ خود بسر گرفت

خرچنگ وار آب گل آلود را نخورد

از كجروى ، ز چشمه حق ، آب سر گرفت

در عالمى كه مزرعه آخرت بود

افشاند بذر نيكى و آخر ثمر گرفت

از بهر دفع نفس و دفاع از حريم عقل

تيغ جهاد اكبر خود بر كمر گرفت

(ناصر انصارى )

نداشته باشى .

قبول كردم و با هم به خانه آمديم ، در خانه براى او اطاقى معيّن كردم تا در آنجا به استراحت بپردازد، نيمه هاى شب از خواب برخاستم و تصميم گرفتم كه سرى به اطاق غلام بزنم و احوال او را جويا شوم .

(وقتى كه به اطاقش چشم انداختم ، ديدم كه نورى از اطاقش به آسمان مى رود و فضاى آنجا را پركرده است . و غلام سرگرم مناجات به درگاه خداوند است و اظهار عجز و نياز مى كند.

او مى گفت : خدايا هر كس از تو دنيا را مى خواهد، امّا من آخرت را برگزيده ام .

خدايا هر كس از تو مال مى خواهد، اما من فرداى قيامت را مى خواهم ، كه پيش پيغمبرت شرمنده نباشم ...)

همانطور مات و مبهوت پشت درب اطاق ايستادم تا اينكه صبح شد و غلام بيرون آمد.

روى دست و پاى او افتادم و به او گفتم : كه من تو را نمى شناختم از امروز مرا ببخش و بر من منّت بگذار و مرا به غلامى بپذير.

گفتم : تو آزادى ، اما مرا به غلامى خود قبول كن .

غلام حالش دگرگون شد و سر به سجده گذاشت و عرض كرد: (خدايا، اين مولاى كوچك من ، مرا آزاد كرد، تو هم كه مولاى بزرگ من هستى ، مرا آزاد كن و به جوار خود ببر...)

هنوز در سجده بود و راز و نياز مى كرد كه جان به جان آفرين تسليم نمود(120).

نسيمى كز بُن آن كاكل آيو

مرا خوشتر زبوى سنبل آيو

چو شو گيرم خيالت را در آغوش

سحر از بسترم بوى گل آيو

، در روزگار قحطى ، غلامى را ديد كه بسيار خوشحال و شاد بود.

به او گفت : مگر نمى بينى كه مردم چگونه گرفتار و در غم و غصه هستند، مگر تو غم و اندوهى ندارى ؟

غلام گفت : من غمى ندارم ، زيرا مولايى دارم كه انبارش پر از گندم است او براى من كافى است .

آن بزرگ مرد ناگهان بر سرش زد و با خود گفت : (آيا يك بار شده كه در عمرت ، چنين حالتى نسبت به مولا و خداوند خود داشته باشى و او را براى خودت كافى بدانى ؟!)(121)

الهى حق ذات كبريايت

نظر كن سوى عبد بى نوايت

به حال مضطر عشاق نالان

كه اندر كوى معشوق اند حيران

به آنهايى كه با غم مبتلايند

براهت همچنان نى در نوايند

به آن پويندگان راه تقوى

به زُهّادى كه خوانندت سراپا

به صدق بندگان سر به راهت

باخلاص كسان بى گناهت

مرا از حد فزون گرديده عصيان

كه بر رويم ببسته راه غفران

گران بارم ز عصيان كردگارا

پشيمانم پشيمان كردگارا

منم عبد ذليل و خوار و مضطر

تويى رب جلى مولى و سرور

منم مذنب تو غفّار الذّنوبى

منم عاصى تو ستار العيوبى

ميفكن پرده از اعمال زشت

اگر چه بد فعال و بد سرشتم

مرا بنواز شاها از كرامت

بتو رو كردم از راه ندامت

چو (ناصر) غرق درياى گناهم

مكن از روى اعمالم نگاهم

: (بنده حق ندارد به غير از مولايش از كسى چيزى بخواهد.)

گفتم : راست گفتى ، چرا از مولايت تقاضا نمى كنى ؟

گفت : مولايم مرا در اين حال مى بيند، اگر مى خواست به من مى داد.

(فهميدم كه راه و روش بندگى در پيشگاه مولاى حقيقى (يعنى خداوند متعال ) راه و روش اين غلام است ).(122)

خرم آن كس كه بسر شور و نوايى دارد

گرم تقديس خدا صبح و مسايى دارد

ره بسر منزل فيض احدى برده ز زهد

در عبوديت حق راه به جايى دارد

خانه قلب بپرداخته از لوث گناه

دلش از نور خدا ضوء و ضيايى دارد

بس كه بر خاك در درگه حق سوده جبين

چهره جلوه گرش نور و جلايى دارد

در بيابان فنا گام زن از راه وفاست

در سر از كعبه مقصود هوايى دارد

شده از خوف خدا پيكر او شاخه بيد

هم ز خونابه دل قوت و غذايى دارد

غير يارب ميزبانش نبود و رد دگر

بهر دردش ز چنين ذكر دوايى دارد

دود آهش بهوا همدم فرياد بلند

باميدى كه بخشنده خدايى دارد

(حجازى )

اين چهار نوع است :

اوّل : (قوه عقلى و حواس باطنى بشر) كه خدا بوسيله آنها به انسان فيض مى رساند وانسان بمصلحت هاى خويش راهنمايى مى شود.

دوم : (نصب دليلهايى ) كه انسان به وسيله آنها حقّ را از باطل و مصلحت را از مفسده تشخيص مى دهد.)

سوم : (فرستادن پيامبران و كتب آسمانى است .)

چهارم : (وحى والهام و خوابهاى راست است .)

در مذهب ما علت كل حب وليست

آن معرفت و طاعت ذات ازليست

مقصود خدا از اين همه خلق جهان

پيغمبر و فاطمه و على و اولاد عليست

(مقدم )

كمان

شك مَبَر آنجا كه مى باشد يقين

چشم بگشا پيش پاى خود ببين

(رجاء اصفهانى )

السلام گناهان شيعيان را مى خورد، همانطورى كه آتش هيزم را از بين مى برد.

و همچنين فرمود:

(حبّ اهل بيت من در هفت موضع ترسناك براى شما مفيد است :

1 هنگام مرگ .

2 در گور.

3 موقع برخواستن از قبور.

4 وقت باز شدن كتاب .

5 در رسيدگى حساب .

6 زمان سنجش اعمال .

7 در گذشتن از صراط.)

(حضرت ابى ذر رضى اللّه عنه ) مى گويد: ديدم حضرت رسول صلى الله عليه و آله ) دست مباركشان را بر روى كتف آقا على عليه السلام گذاشت و فرمود:

يا على ! هر كس ما را دوست داشته باشد از عرب است (يعنى از ماست ) و كسى كه ما را دشمن داشته باشد بى دين است .

شيعيان ما اصيل زاده و از خاندان شرف اند و كسى بر ملت ابراهيم عليه السلام نيست ، مگر ما و پيروان ما، و ساير مردم از اين راه بدورند.

خداوند و فرشتگان ، بَديهاى پيروان ما را از بين مى برند، همانطور كه تيشه ساختمان و بنا را خراب مى كند.(125)

گر بحر شود مداد و اشجار قلم

جن و ملك و انس محاسب باهم

مبهوت شوند جمله از فضل على

زيرا نتوان فضانوردى بقدم

(مقدم )

من پيش پروردگار است .

بدانيد: كسيكه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد مرا دوست داشته و كسيكه مرا دوست داشته باشد خدا از او راضى است و كسيكه خدا از او راضى باشد جزاى او بهشت است .

آگاه باشيد! كسيكه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد از دنيا خارج نمى شود، مگر اينكه از حوض كوثر بنوشد و از درخت طوبى بخورد و جاى خود را در بهشت ببيند.

بدانيد! كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، نماز و روزه او قبول مى شود، و دعاى او مستجاب مى گردد.

با خبر باشيد! كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد ملائكه براى او طلب آمرزش مى كنند و درهاى هشت بهشت براى او گشوده و باز مى شود تا از هر درى خواسته باشد وارد شود.

آگاه باشيد، هر كس (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، خداوند بزرگ در فرداى قيامت صحيفه اعمال او را به دست راست او خواهد داد و حساب او مثل حساب انبياء است .

بدانيد! كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، خداوند سكرات مرگ را بر او آسان مى كند و گور او را باغى از باغستانهاى بهشت مى گرداند.

با خبر باشيد، كسى كه دوست بدارد (على عليه السلام ) را، خداوند به عدد هر رگى كه در بدن اوست ، حورى به او عطا فرمايد، و شفاعت او در هشتاد نفر از اقوام و نزديكانش پذيرفته مى شود و براى او به عدد هر موئى كه در بدن او رسته ، حوريه اى و شهرى در بهشت

است .

هوشيار باشيد، كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، خداوند ملك الموت را هنگام جان دادن پيش او مى فرستد بصورتيكه نزد پيغمبران مى فرستاد و از او ترس نكير و منكر را بر مى دارد و چهره او را سفيد و نورانى مى گرداند و با (حمزه سيّد الشهداء) ويرا محشور مى فرمايد.

آگاه باشيد، كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد خداوند دانش و حكمت را به دل او جاى مى كند و زبانش را به درستى و راستى گويا نموده و از لغزش و خطا حفظ مى فرمايد.

با خبر باشيد! كسى كه محبّ (على عليه السلام ) است در آسمان و زمين اسير (كمند محبت ) حق ناميده مى شود.

با اطلاع باشيد، كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، فرشته اى از زير عرش الهى صدايش مى كند و مى گويد: اى بنده خدا عمل خالصى شروع كردى ، خداوند گناهان ترا آمرزيد.

بدانيد! هر كس كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، مانند ماه تابان شب چهارده به صحراى محشر وارد مى گردد.

آگاه باشيد، كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد، تاجى بر سر او گذاشته شده و لباسهاى عزت بر او پوشانيده مى شود.

با خبر باشيد، كسى كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد از پل صراط مانند برق جهنده مى گذرد.

با اطّلاع باشيد، هر كه (على عليه السلام ) را دوست داشته باشد امان از آتش دوزخ و عذاب الهى و اجازه عبور از صراط به او عطا مى شود و براى او حسابى

نيست و ديوان عمل او را باز نمى كنند و اعمال او را نمى سنجند، و به او مى گويند: بدون حساب به بهشت داخل شو.

بدانيد! كسى كه دوستدار (على عليه السلام ) است فرشته ها با او مصافحه مى كنند و انبياء به زيارتش مى آيند. و خداوند متعال حاجاتش را برآورد.

آگاه باشيد، كسى كه (آل محمّد صلى الله عليه و آله ) را دوست بدارد، از پس دادن حساب و سنجش اعمال ولغزش از پل صراط ايمن است .

با خبر شويد! شخصى كه بر دوستى (آل محمد صلى الله عليه و آله ) بميرد من ضامنم كه او در بهشت با انبياء باشد.

هوشيار گرديد، بر حذر باشيد كسيكه بر دشمنى (آل محمد صلى الله عليه و آله ) بميرد بوى بهشت را نخواهد شنيد.(126)

نقش كن بر دلت ولاى على

كه تولاش ، عين ايمان است

جانشين خدا، وصى رسول

دلبر ما و جان جانان است

خسرو آفرينش و هستى

والى ملك و دين و امكان است

از على جوى حاجت خود را

زانكه درياى جود و احسان است

نكند نااميد، سائلى را

چون على ، سرور كريمان است

چون در آئى به فلك مهر على

چه غمت از هلاكت طوفان است

بخش ما را خدا به حق عل

كه (مقدم ) غريق عصيان است

و آله شنيدم كه فرمود:

على عليه السلام حاكم و قاضى اين امّت است ، و ناظر بر آنهاست و متصّدى حساب آنها است . و صاحب مقام بلند و بزرگ است ، و راه حق روشن و نمايان و نورانى و واضح است ،

و (راه مستقيمى است ) كه به وسيله آن بعد از من ، از گمراهى مى توانيد هدايت يابيد و از كور دلى بيدار شويد، نجات يابندگان به وسيله او نجات مى يابند و به او از مرگ مى توان پناه برد، و از ترس مى توان در امان بود.

به وسيله او گناهان محو مى شود و ظلم و ستم دفع مى گردد و رحمت نازل مى شود.

او چشم نگرا و بيناى خداوند و گوش شنوا و زبان گوياى او در ميان خلق است .

او دستِ گشوده و باز خداوند در ميان مردم است و وجه خداوند در آسمان و زمين و دست ظاهر راست خداست .

او طناب قوى و محكم خداوند است ، و ريسمان مورد اعتماد خداست ، كه پاره شدن ندارد.

او در و باب خداوند است كه بايد از آن وارد شد. او همان خانه خداوند است كه هر كه از آن در وارد شود در امان خواهد بود. او وسيله هدايت خداوند است ، (بر مردم ) در پل صراط و در موقع زنده شدن مردگان .(127)

على را نيك پيغمبر شناسد

رسول اللّه را حيدر شناسد

على نفس پيمبر بود بى شك

كه هر كس خويش را بهتر شناسد

(مقدم )

از صراط عبور مى كنند؟!

(حضرت جبرئيل عليه السلام ) رفت و دو باره برگشت و فرمود:

خداى تبارك و تعالى به تو سلام مى رساند. و مى فرمايد: تو به توسط نور من از صراط عبور مى كنى . و على عليه السلام به نور تو از صراط عبور مى كند. و امت تو به نور على از صراط عبور مى كنند.

پس نور امت تو از نور على است و نور على از نور تو و نور تو از نور خداست .

از (ابن عباس ) نقل است كه : به حضرت رسول صلى الله عليه و آله عرض كردم : آيا مردم فرداى قيامت وقتى كه مى خواهند از صراط بگذرند جواز مى خواهند؟!

حضرت فرمود: بله .

عرض كردم : آن جواز چيست ؟ و از كجا بايد تهيه كرد؟!

حضرت فرمود: (آن جواز، دوستى على بن ابى طالب عليه السلام است .)(128)

آئينه ذات لايزال است على

زيبنده قدرت و كمال است على

معناى صراط مستقيم ، راه عليست

آيات خداى ذوالجلال است على

(مقدم )

من داده بود، همه را به تعجّب مى انداختم . در آن هنگام من از انجام كارهاى زشت و ناروا خوددارى مى كردم و با اينكه در اين كشور زنِ چادرى و باحجاب وجود ندارد، امّا من از همان وقت كودكى از اينكه بدنم را به ديگران نشان بدهم اِبا داشتم . به همين خاطر تن پوشى براى خودم درست كرده بودم كه سر دستها و پاهايم را مى پوشانيد.

چند سال قبل ، شبى در خواب ديدم كه مردى روحانى و عَبا به دوش به من فرمود:

من از سمت شرق مى آيم ، آنگاه كتابِ مباركى را كه در دست داشت به من نشان داد و فرمود:

راه نجات و سعادتِ تو در اين كتاب است .

از خواب بيدار شدم و سه سال به دنبال آن كتاب ، تمام كتابخانه ها را گشتم ، شايد آن را بيابم ، ولى موفق نشدم .

روزى يك مسلمان هندى را ديدم ، پرسيدم : از كجا مى آيى ؟ گفت : از هند مى آيم و مسلمان هستم ، من خوابِ خود را براى او تعريف كردم ، او بعد از شنيدنِ سرگذشت من ، دست در جيبش كرد و كتابى درآورد، ديدم همان كتابى است كه در خواب ديده ام .

پرسيدم : اين چه كتابى است ؟.

گفت : (اين قرآن است كه خداوند بر آخرين پيامبرش حضرت محمّد صلى الله عليه و آله نازل نموده است ، سپس آن كتاب را به عنوان هديه به من داد).

پس از مدتى ترجمه انگليسى قرآن را به دست آوردم ، ديدم همان چيزهايى كه فطرت و عقل به من حكم مى

كردند، در قرآن نيز همان دستورات آمده است .

اين ماجرا نشانه هدايت خاصّه خداوند مى باشد، هر كس هدايت الهى را بپذيرد و در طريق فطرتش گام بردارد و خواستار رشد و صلاح و سعادت باشد و آرزوى سعادت و خوشبختى و رفتن به بهشت را داشته باشد، خداوند او را به خودش وانمى گذارد؛ بلكه او را هدايت مى كند، اين از تاءييدات غيبى الهى مى باشد.(129)

در دل عطش عشق خدايى ماراست

ديوانه وصليم و جدايى ما راست

هرچند در اين جهان غريبيم همه

خود از سر غربت آشنايى ماراست

به كلمه (فارقليط) بود كه اين لفظ در (انجيل ) آمده است ، هر كس آن را طورى معنى مى كرد و چيزى مى گفت .

من به ديدن پاپ رفتم ، او در بستر افتاده بود، گفتم : (به مجلس درس رفتم شما نيامده بوديد از اين رو به ديدنتان آمدم .)

پرسيد: (در نبودن من مباحثه برقرار بود؟) گفتم : آرى ، در مورد كلمه (فارقليط) بحث مى كرديم . عدّه اى مى گفتند: به معنىِ (تسليت دهنده ) است . حضرت عيسى فرموده است : (من مى روم و پس از من فارقليط مى آيد) پاپ گفت : (هيهات هيچ كس خبر از معنى آن ندارد).

تا اين جمله را گفت ، من كه شيفته كمال بودم ، دامنش را گرفتم و از او خواستم كه معنىِ اين كلمه را به من بگويد: او گفت : صلاح نيست ، زيرا اظهارِ معنىِ آن براى من و تو ضرر دارد.) من اصرار كردم و او را سوگند دادم ، پاسخ داد: (معنى كلمه را به تو مى گويم ، به شرطى كه تا وقتى من زنده ام آن را فاش نكنى .) من پذيرفتم .

او گفت : (اين كليد را بردار و درِ آن جعبه را باز كن ، در آن جعبه اى قرار دارد، آن را هم باز كن ، در آن كتابى به زبانِ (شريانى ) وجود دارد كه هزاران سالِ قبل نوشته شده است .)

وقتى كتاب را برداشتم ، گفت : (فلان صفحه را بياور.) آن صفحه را پيدا كردم ديدم راجع به كلمه (فارقليط) بحث كرده است و گوشه اش نوشته :

(فارقليط همان حضرت محمّد صلى الله عليه و آله است .)

پرسيدم : (اين محمّد صلى الله عليه و آله كيست ؟) پاپ پاسخ داد: (همان كسى كه مسلمانان او را پيامبر مى دانند.)

گفتم : (پس مسلمانان بر حقّ هستند؟)

گفت : (آرى )

پرسيدم : (پس چرا شما حقّ را ظاهر نمى كنيد).

پاپ گفت : (افسوس كه من در آخر عمرم به اين راز پى بُردم ، امّا اگر آن را اظهار كنم ، حكومت مرا مى كشد، به هر كجا روم ، حتّى در ميانِ مسلمان ها، حكومت مرا پيدا مى كند و به قتل مى رساند.

صلاح من در سكوت است . ولى تو جوان هستى ، مى توانى فرار كنى و بروى ).

دستش را بوسيدم و از او خداحافظى كرده و همان روز به راه افتادم تا اينكه واردِ (شام ) شدم . لطفِ خدا شاملِ حالِ من شد، مرا به يكى از علماىِ (شيعه ) معرفى كردند با دستِ او اسلام آوردم و صرف و نحو و منطق و معانى بيان را خواندم ، سپس به (نجف اشرف ) رفتم و خدمت (سيد كاظم يزدى ) و (آخوند خراسانى ) به مرحله اجتهاد رسيدم ، پس از آن براى زيارتِ آرامگاه (حضرتِ امام رضا سلام اللّه عليه ) به ايران رفتم .

در تهران خبردار شدم كه مسيحيان چند كتاب در ردّ اسلام نوشته اند، خداوند به من توفيق داد كه چند كتاب در ردّ آنها بنويسم و تهمت هايشان را پاسخ دهم .)

مرحوم فخر الاسلام بيست جلد كتاب با بيانى شيرين لذّت بخش نوشته است ، به راستى كه اين تاءييد الهى در نصرت

اسلام است ، كه يك نفر همه تبليغاتِ مخالفين را باطل نمايد.(130)

تا بر امان تو ما دست تولا زده ايم

به تولاى تو بر هر دو جهان پا زده ايم

تا نهاديم به كوى تو صنم روى نياز

پشت پا بر حرم و دير و كليسا زده ايم

در خور مستى ما رطل و خم ساغر نيست

ما از آن باده كشانيم كه دريا زده ايم

نشوى غافل از انديشه شيدايى ما

گر چه زنجير بپاى دل شيدا زده ايم

جاى ديوانه چو در شهر ندادند (هما)

من و دل چند گهى خيمه به صحرا زده ايم

(هماى شيرازى )

رسول خدا صلى الله عليه و آله ) فرمود: (اينها مغضوب عليهم هستند)

آن شخص باز اشاره به نصارا كرد و گفت : يا رسول اللّه پس اينها چه كسانى هستند كه با شما در نبرد هستند؟!

حضرت فرمود: (اينها ضالين هستند)(133)

هر كه خارج شد ز راه مستقيم

كور ماند در بيابانى مقيم

اندر اينجا خضر راهى بايدش

تا ره مقصود را بنمايدش

راست شو يعنى رها كن فعل بد

تا كه از قامت بگُنجى در لحد

بند بندم گر برى چون نى شكر

نيستم جز راستى راه دگر

بر خلاف نفس هر فعل از تو خواست

گر ندانى ره بود آن راه راست

چون ره مقصود يكره بيش نيست

جز ره مردان خير انديش نيست

ره كه پيغمبر بما دادى نشان

نيست الا راه خلد جاودان

جان فداى ره نماى مقبلى

جان چه باشد تحفه ناقابلى

(رجاء اصفهانى )

و كسى كه در دنيا امام خود را نشناسد، در آخرت هم قدمش بر پل آخرت مى لغزد و به جهنم سقوط مى كند.)

و به سند ديگر از آن حضرت روايت نموده فرموده : (صراط المستقيم وجود مقدس آقا اميرالمؤ منين على عليه السلام است )

و به روايت ديگر آن حضرت فرمود: صراط المستقيم يعنى ما را به راهى كه به سوى دوستى تو اى خدا منتهى مى شود، هدايت بفرما، و مانع شو، از راهى كه پيروى هواى نفس خود كرده و به زحمت برسيم و يا به راءى خود عمل نموده و هلاك شويم .

(ابن بابويه ) در كتاب معانى از (حضرت امام زين العابدين عليه السلام ) روايت كرده كه حضرت فرمود:

(ميان خدا و حجتهاى او حجاب و پرده اى نيست . و ما حجت هاى او بر شما هستيم و ما ائمه ، راه خدا و طريق راست او هستيم و ما خزانه دار علم و دانش خدا هستيم ، و ما مترجم وحى او و اركان توحيد و محل اسرار پروردگاريم ).

(ابن بابويه ) بسند خويش از (حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود: صراط الذين ... يعنى ما را هدايت فرما، به راه كسانى كه نعمت و توفيق عبادت در دين به آنها كرامت فرمودى .

و آنان اشخاصى هستند كه خداوند متعال ؛ حال آنها را در سوره نساء آيه هفتاد و يك ، چنين بيان مى فرمايد: آنكه اطاعت خدا و رسولش را بنمايد، البته به آنها خداوند عنايت و لطف كامل فرموده ، مثل پيغمبران و صديقان و شهيدان و نيكوكاران ، و

با آنها محشور مى شوند و ايشان چه بسيار خوب رفقايى هستند.

سپس فرمود: نعمتى كه خداوند به آنها لطف و كرامت نموده مثل مال و اولاد و تندرستى و ... اينها چيزى نيست در برابر نعمتهايى كه از خدا مى خواهند، خوب ، خدا به كفار هم از اين نعمتها عنايت فرموده ، با اينكه تمام اينها هم از نعمتهاى خداست .

مراد (و منظور از نعمت در اين آيه ) (نعمت ايمان به خدا و تصديق نبوت حضرت محمد صلى الله عليه و آله و اقرار به ولايت آل محمّد صلى الله عليه و آله و مقابل دشمنان ما ايستادگى كردن ، و خود را از معصيت پروردگار نگاه داشتن و رعايت حقوق برادران دينى كردن و اذيت به مؤ منين نكردن است .)(134)

اى نفس در اطاعت امر اله باش

در ظل لطف و مرحمتش در پناه باش

پرهيزگار باش و ز فسق احتراز كن

كاهل مباش و ساعى و بيناى راه باش

دين ورز و معرفت ز براى قبول حق

يا خلق مهربان و بجان خير خواه باش

اكمال دين تو بولاى على بود

رو خوشه چنين خرمن آن پادشاه باش

مهر عليست مهر قبولى دين و بس

آنرا كه نيست بنده بگو دين تباه باش

(بنده )

عليه و آله ) فرمود: به دوستى ما اهلبيت تمسك كنيد.)

همانا كسى كه خدا را در روز قيامت ملاقات كند، و دوست دار ما باشد، به شفاعت ما داخل بهشت مى شود.

سپس فرمود: قسم به آن كسى كه جانم در دست اوست ، هيچ عملى به صاحبش نفع نمى رساند مگر با معرفت حق ما.(136)

همچنين حضرت فرمود:

منم سيد اولاد آدم و تو يا على و امامان بعد از تو سادات امت من هستيد.

كسى كه ما را دوست داشته باشد، حتما خدا را دوست داشته و كسى كه با ما دشمن باشد با خدا دشمنى كرده .

كسى كه موالات ما را داشته باشد، حتما موالات خدا را دارد، و كسى كه با ما عداوت ورزد با خدا عداوت ورزيده است ، و كسى كه ما را اطاعت كند خدا را اطاعت كرده و كسى كه ما را عصيان كند خدا را عصيان كرده است .

على اى سحاب رحمت همه مظهر خدايى

همه خلق ما سوى را بخداى رهنمايى

توچه ممكن الوجودى كه تو در خور سجودى

تو چه بحر لطف و جودى ، تو چه معدن سخايى

تو هماى لامكانى بفراز عرش رحمان

كه فكنده اى به امكان همه سايه خدايى

تو ولى انمايى ، تو وفى لافتايى

تو وصى مصطفايى ، تو ولى كبريايى

بخرد اديب و پيرى ، بفلك مه منيرى

بخودت كه بى نظيرى بخدا خدا نمايى

دل اگر على شناسى بخدا خدا پرستى

كه ره خدا پرستى بعلى است آشنايى

(بنده )

وقت حضرت به قريه و روستاى اطراف كوفه كه دو يا سه فرسخى كوفه بود تشريف برده بودند.

پنجاه نفر از يهودى ها محضر مقدّس حضرت مشرف شدند و گفتند: شما على بن ابى طالب امام مسلمين هستيد؟! حضرت فرمود: بله .

گفتند: در كتابهايمان ذكر شده كه براى ما سنگى هست و بر آن سنگ اسم شش نفر از انبياء نقش است ، ولى ما آن را پيدا نكرديم ، اگر شما امام هستى آن را براى ما پيدا كن .

حضرت فرمود: اى باد رَملها و شنها را زائل كن . يك وقت باد وزيدن گرفت و رمل ها را از روى سنگ برطرف كرد، سپس فرمود: اين همان سنگيست كه دنبالش مى گرديد.

گفتند: آن سنگى كه ما مى خواستيم اسم شش نفر از انبياء روى آن حك شده بود، اين كه چيزى رويش ننوشته ؟! حضرت فرمود: نوشته ها پشت اين سنگ است و بايد سنگ را برگردانيد.

يهوديها جمع شدند و هرچه زور زدند نتوانستند آن سنگ را برگردانند.

حضرت فرمود: كنار برويد، همه يهوديها كنارى آمدند و حضرت ، دست مباركشان را روى سنگ گذاشتند و سنگ را غلطانيدند و برگرداندند.

يك وقت اسامى شش نفر از جميع پيغمبران كه اصحاب شريعت بودند، (بنام حضرت آدم ، حضرت نوح ، حضرت ابراهيم ، حضرت موسى ، حضرت عيسى ، حضرت محمد صلى الله عليه و آله ظاهر شد).

آنها تا اين سنگ و اسامى روى آن را ديدند، همگى مسلمان شدند وگفتند: اشهد اءن لا اله الاّ اللّه وان محمدا رسول اللّه و انك اءمير المؤ منين و سيد الوصيين و حجّة اللّه فى ارضه .

كسيكه تو

را شناخت سعادت يافته و كسى كه با تو مخالفت كند هلاك شده و بسوى جهنم پرت شده .

مناقب حضرت زياد است و اين هم نعمت بسيار مهمى است كه خداوند متعال به شيعيان عنايت فرموده و بايد قدر اين نعمت را بدانيم .

مبادا مثل اين داستان يك سرى از يهودى ها هدايت پيدا كنند و شيعه و مسلمان شوند و غرق نعمت ولايت (محمد و آل محمد صلى الله عليه و آله ) گردند و ما كه غرق نعمت ولايت هستيم ، بر اثر گناه و معصيت دورمان كنند.

(صراط الذين انعمت عليهم : خدايا ما را در آن راهى هدايت فرما كه به آنها نعمت ولايت و محبت على عليه السلام و آل على عليهم السلام عنايت كردى .)(137)

بجز از على كه داند كه زند دم از سلونى

بجز از على كه تاند كه كند گره گشايى

على شاهدان عالم همه هندوى تو گردند

چه به مجمع كلويان تو بشاهدى در آيى

دل اگر على شناسى بخدا خدا پرستى

كه ره خدا پرستى بعلى است آشنايى

به نسيم تار زلف گل و سنبلم چه حاجت

كه صبا برد ز خاكت همه بوى مشك ساي

على اى درخت طوبى و بهار باغ توحيد

كه ثمر بر آيد از تو چه شهيد كربلايى

(بنده )

،،،

مهاجر وانصار را صدا زدند: همه حاضر شدند، سپس حضرت بر منبر تشريف بردند و بعد از حمد و ثناء پروردگار فرمود: (اى مسلمانها كسيكه دشمن اهلبيت ما باشد، روز قيامت خداوند متعال ، او را يهودى محشور مى كند.)

(جابر) گفت : من ايستاده بودم ، گفتم : يا رسول اللّه هرچند شهادت به (لا اله الاّ اللّه و انّ محمدا رسول اللّه ( صلى الله عليه و آله )) دهد.

حضرت فرمود: (شهادت به لا اله الا اللّه سبب مى شود كه خونش ريخته نشود و جزيه ندهد.) (ولى كسى كه ولايت داشته باشد تمام اعمالش قبول است )

از (حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام ) روايت است كه فرمود: كسى كه به ما تمسّك كرد، به ما ملحق خواهد شد، و كسى كه به طرق غير ما رفت ، غرق خواهد شد

(براى دوستان ما افواجى از رحمت و (نعمت ) خداست . و براى دشمنان ما افواجى از غضب وخشم خداست ).

كسى كه ما را دوست داشته باشد، و با زبان و دست ، ما را كمك كند و قتال و جهاد با دشمنان ما كند (در درجه ما و با ما است ).

كسى كه ما را قلبا دوست دارد و با زبانش ما را يارى كند ولى با دشمنان ما نجنگد يك درجه از ما پائين تر است .

كسى كه ما را قلبا دوست داشته باشد و ما را به دست و زبانش يارى نكند او به خاطر محبتش در بهشت است .

كسى كه ما را قلبا دشمن دارد و عليه ما كار كند چه با دست و چه با زبان ، او

را با دشمنان ما، در آتش محشور مى كنند.

و كسى كه قلبا دشمن ما باشد و عليه ما با دست و زبان كار نكند او نيز در آتش است .(138)

نه گزاف گفته ام اين سخن كه عزيز كون و مكان تويى

نه خطاست گفته نغز من كه جهان چو پيكر و جان تويى

ثمر درخت بقا تويى ، شجر هميشه جوان تويى

برياض دانش و معرفت گل تازه سرو روان تويى

على اسم اعظم و مظهرش بهزار نام و نشان تويى

دم روحبخش صبا تويى نمك زمين و زمان تويى

چه زبان ثناى تو بشمرد كه بكام دهر زبان تويى

چه بيان مديح ترا سزد كه خداى نطق و بيان تويى

(شمس اصطهباناتى )

فاضل و وارد در تمام فنون علمى ، و توانا در معارضه كردن بود. شعرش روان و ساده است . ساكن حلّه شد، حدود سال 750 در آنجا درگذشت و در همان جا به خاك سپرده شد و قبر او نيز در آنجا معروف است .

او از پدر و مادرى ناصبى به دنيا آمد و (قاضى نور اللّه شوشترى رضوان اللّه تعالى عليه ) درباره او فرموده است : كه (مرحوم زنوزى ) در روضه اول (رياض الجنّة ) گويد: مادر او نذر كرد كه اگر خدا به او پسرى عطا فرمايد، او را به راهزنى بر زائران (امام حسين عليه السلام ) و كُشتن آنها بگمارد. پس چون او به دنيا آمد و به حدّ رشد رسيد، او را براى اداى نذرش فرستاد، و چون او به نواحى (مسيّب ) كه در نزديكى (كربلا) است رسيد در كمين زوار نشست .

(در اينجا خدا دستش را گرفت و از راه مغضوبين به راه نعمت ولايت و محبّت (محمد و آل محمد صلى الله عليه و آله ) و رحمت ؛ هدايتش كرد.)

در اين هنگام خواب بر او غلبه كرد و قافله و كاروان زوّار گذشت و گرد و غبار زوّار بر سر و روى او نشست . در خواب ديد كه قيامت برپا شده و فرمان آمده است كه او را به آتش اندازند، لكن آتش او را براى آنكه غبار پاى زوّار بر سر و رويش نشسته است ، نمى سوزاند.

از خواب بيدار شد و از قصد بد خود برگشت و همان جا توبه كرد و (محبّت و ولايت خاندان پاك پيامبر صلى الله

عليه و آله را به دل گرفت ) و هراسان به كربلا و حاير شريف حسينى ( عليه السلام ) فرود آمد.

گويند: در آن وقت دو بيتى سرود كه ترجمه شعرش اين است :

مى بينمت سرگردان و حيران كه تو را شك پركرده و هوى پراكنده و پريشان نموده و تو دو دل شده اى .

پس ، دلت را پاك كن و چشمت را به استعانت از خدا روشن نما، واگر نجات و رستگارى مى خواهى ( امام حسين عليه السلام ) را زيارت كن تا آنكه خدا را با روشنى چشم ، ديدار كنى .

هرگاه فرشتگان بدانند كه قصد زيارت او را نموده اى حتما نامت را ثبت مى كنند. و آتش دوزخ بر تو حرام شود، (زير آتش جسمى را كه بر آن غبار زائران (امام حسين عليه السلام ) باشد لمس نمى كند و نمى سوزاند)(139)

سر حلقه عشق ممكناتست حسين

شافع به جزاءِ عرصاتست حسين

كوتاه مكن تو دست از دامن او

البته بدان باب نجات است حسين

(محمد جعفر محزونى )

را به حق دين و پيغمبرت قَسَمَتْ مى دهم كه برايم بگو؛ اين شخصى كه در كربلا است و مردم او را زيارت مى كنند، كيست ؟

گفتم : او پسر (على بن ابى طالب عليه السلام ) است و دختر زاده (رسول آخر زمان ، صلى الله عليه و آله ) مى باشد و اسمش (حضرت سيد الشهدا عليه السلام ) است . چطور شده كه اين سؤ ال را از من مى كنى ؟

گفت : قضيه عجيبى دارم .

گفتم : بگو چيست ؟!

گفت : خادم (هارون الرشيد) نصف شب درب خانه ام آمد، و مرا با عجله به خانه (موسى بن عيسى هاشمى ) برد.

گفت : خليفه دستور داده ؛ اين مرد را كه قوم و خويش من است معالجه كنى .

وقتى كه نشستم و معاينه كردم ديدم درمان او بى خود است و معالجه اش فايده اى ندارد.

پرسيدم : چه مرضى داشت و چطور شد كه به اين مرض گرفتار شد؟ طشتى حاضر كردند، ديدم هر آنچه كه درون شكمش بوده در طشت خالى شده ، گفتم : چه واقع شده كه به اين روز افتاده ؟!

گفتند: ساعتى پيش از اين نشسته بود و با خانواده خود صحبت مى كرد و الاَّْن به اين حال افتاده .

سبب را پرسيدم ؟ گفتند: (قبل از اين ، در مجلس ما شخصى از بنى هاشم بود و صحبت از (حسين بن على عليهما السلام ) و خاك قبر او به ميان آمد.)

(موسى بن عسيى ) گفت : (شيعه ها در باب (حسين بن على ) تا حدّى غلوّ دارند كه از خاك قبر او براى مداوا

استفاده مى كنند).

آن شخص گفت : (اين براى من واقع شده ، من فلان مرض را داشتم ، امّا با تربت (امام حسين عليه السلام ) آن درد به كلى از من زايل شد و حق تعالى مرا بوسيله آن تربت نفع كلى بخشيد و شفا داد.)

(موسى بن عيسى ) گفت : از آن تربت پيش تو چيزى هست ، گفت : بله ، گفت : بياور، آن شخص رفت و بعد از چند لحظه آمد و اندكى از آن تربت را آورده و به (موسى بن عيسى ) داد.

موسى هم آن را برداشت و از روى استهزاء و تمسخر به آن شخص ، تربت را در ميان دُبُر خود گذاشت و لحظه اى بر نيامده كه فرياد فغانش برآمد (النار النار الطشت الطشت ) و تا طشت آوردند از اندرون او اينها كه مى بينى بيرون آمد.

فرستاده هارون گفت : هيچ علاجى در آن مى بينى ؟

من چوبى را برداشتم و دل و جگر او را نشانش دادم و گفتم : مگر (عيساى پيغمبر عليه السلام ) كه مُرْده ها را زنده مى كرده اين مرض را علاج كند.

از خانه بيرون آمدم و آن بدبخت بدعاقبت را در آن حال واگذاردم ، وقتى سحر شد، صداى گريه و شيون و زارى از آن خانه بلند گرديد.

(يوحناى نصرانى بخاطر همين مسلمان و شيعه شد و اسلام را پذيرفت و مكررا بزيارت حضرت سيد الشهداء عليه السلام مى رفت و طلب آمرزش از گناهان گذشته خود مى كرد).

اين اثر بى احترامى به خاك و تربت قبر شريفشان است واى بحال كسى كه محبت و ولايت آنها

را نداشته باشد و جزو مغضوبين و گمراهان قرار گيرد.

اين داستان به ما مى آموزد كه : موسى بن عيساى مسلمان ، بخاطر ولايت نداشتن و مسخره كردن و بى احترامى به تربت خاك (امام حسين عليه السلام ) به جهنم رفت . و جزو مغضوبين و گمراهان قرار گرفت . ولى ازآن طرف خداوند متعال (يوحناى ) نصرانى و مسيحى را هدايت فرمود و (نعمت كامله ولايت (محمد و آل محمد صلى الله عليه و آله ) را به او عنايت فرمود.)

خدايا ما را براه راست كه راه ولايت (محمد و آل محمد عليهم السلام ) است هدايت فرما، راه آن كسانيكه به آنها نعمت دادى ، نه راه مغضوبين و نه راه گمراهان .(140)

حلال جميع مشكلات است حسين

شوينده لوح سيئات است حسين

اى شيعه تو را چه غم ز طوفان بلا

جايى كه سفينة النجات است حسين

والسّلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته

رب هر چيزى خداوند است و بس

چونكه باشد خلق را فرياد رس

جز بحول و قوه ى او هر نفس

گردش و نيرو ندارد هيچ كس

98.

17 استعاذه (شهيد آيت اللّه دستغيب ): ص 5.

18 سوره 7: 27.

19 همان مدرك .

20 منتخب التواريخ : 783.

21 استعاذه : 6 و 7.

22 هود: 47.

23 هود: 48.

24 پناه مى برم به خدا آن خدائيكه خلق كرد مرا سپس هدايت فرمود مرا از شر آنچه معصيت اوست .

25 انبياء: 69.

26 يوسف : 24.

27 دخان : 20.

28 آل عمران : 36.

29 مريم : 18.

30 اطيب البيان : ج 1 باب استعاذه .

31 سنگينى .

32 سوره اعراف : آيه 27.

33 استعاذه .

34 ثمرات الحيوة ، ج 3.

35 استعاذه

36 سوره 16/ 67 و 98.

37 استعاذه مرحوم شهيد آيت اللّه دستغيب رضوان اللّه تعالى عليه .

38 تفسير آسان : 1/10.

39 تفسير جامع : 1/83.

40 تفسير آسان : 1/10.

41 تفسير جامع : 1/81.

42 همان مدرك

43 فرهنگ عميد قسمت سوره .

44 ايفاء يعنى حق كسى را تمام دادن (عميد: 214) يعنى خدا حق اين سوره را تمام و كمال اداء كرده از همه نظر.

45 تفسير منهج الصادقين ، اطيب البيان ، تفسير جامع ، آسان و فرهنگ عميد و كتاب تفسير سوره حمد، آية اللّه شهيد دستغيب (ره ).

46 اطيب البيان : 1/84 .

47 تفسير جامع : 1/85.

48 تفسير جامع : 1/86.

49 سرگذشتهاى تلخ و شيرين قرآن : 2/46 (نقل از صحيح بخارى 6/103).

50 قصص العلماء: 130.

51 تفسير جامع : 1/86.

52 تفسير جامع : 1/86.

53 تفسير جامع : 1/86.

54 منهج الصادقين : 1/24.

55 منهج الصادقين : 1/24.

56 منهج الصادقين : سوره حمد.

57 همان مدرك .

58 همان مدرك .

59 آدرس سابق .

60 تنديس اخلاص : 63.

61 لصديق المؤ لف .

62 لصديق المؤ لف .

63 مستدرك الوسائل : 4/247.

64 خذينة الجواهر آخر حديث

32 ص 567

65 همان مدرك .

66 تفسير جامع : 1/98.

67 همان مدرك : 1/96.

68 مؤ لف .

69 تفسير نور: 1/11.

70 لئالى الاخبار: 3/334.

71 مؤ لّف

72 تفسر جامع : 1/89.

73 مدرك قبل : 90.

74 گ 2/9

75 همان مدرك : 91.

76 همان مدرك : 92.

77 همان مدرك .

78 معارفى از قرآن ، تفسير سوره حمد 33

79 لئالى الاخبار 3/6 و 335.

80 لئالى الاخبار: 3/4 و 333.

81 مسكن الفؤ اد: 213.

82 تفسير جامع : 1/96، و تفسير الميزان : 1/43.

83 داستانهاى اصول كافى : 2/196 نقل از اصول كافى باب الشكر حديث 18 ص 97 ج 2.

84 منهج الصادقين : 1/41.

85 منهج الصادقين : 1/42.

86 داستانهاى اصول كافى : 2/197.

87 داستانهاى اصول كافى : 2/198

88 همان مدارك : 199

89 منهج الصادقين : 1/41.

90 همان مدرك : 1/41.

91 منهج الصادقين : 1/42.

92 سراى ديگر: 446.

93 قيامت و قرآن : 70.

94 مسكن الفواد: 237

95 مدرك قبل : 240.

96 قيامت و قرآن : 226.

97 ادعيه جلاليه : 475.

98 ادعيه وادويه : 1/8.

99 تفسير آسان : 1/18.

100 تفسير فاتحة الكتاب : (مرحوم شهيد دستغيب ) 180.

101 آدابى از قرآن : 395.

102 قلب سليم : 1/368.

103 معارفى از قرآن : 106.

104 جامع الحكايات ممتاز: 77.

105 داستانها و پندها: 8/53 نقل از مناهج الشارعين : 641.

106 حقايقى از قرآن تفسير سوره قمر: ص 16.

107 همان مدرك : 24 و 27.

108 همان آدرس : 19.

109 سوره كهف : آيه 105 .

110 زبدة القصص : ج 1/54.

111 زبدة القصص : 1/172.

112 سرگذشتهاى تلخ و شيرين قرآن : 2/ نقل از تفسير سوره حمد عماد زاده : 9 و 5.

113 زبدة التفاسير: 93.

114 همان مدرك : 130

نقل از اصول كافى : 2/2 و 6.

115 معاد يا آخرين سيرتكاملى انسان : 123.

116 تفسير آسان : 1/21.

117 تفسير آسان : 1/21.

118 هماى سعادت : 1/63.

119 هماى سعادت : 2/7.

120 گنجينه اى از قرآن : 244.

121 گنجينه اى از قرآن : 30.

122 بندگى راز آفرينش : 1/122.

123 تفسير آسان : 1/23 و 24.

124 تفسير آسان : 1/23.

125 فضائل شيعه : 6 و 12.

126 فضائل الشيعة : ص 3 ح 1.

127 ترجمه اسرار آل محمد: ص 466.

128 مناقب اهل بيت عليهم السلام : ج 1/246.

129 ايمان : 1/76.

130 نبوت : ص 111.

داستانهاى شهيد دستغيب : ص 154.

131 نساء: 68.

132 مائده : 59.

133 تفسير آسان : 1/25.

134 تفسير جامع : 1/99 تفسيرالميزان : 1/78. اطيب البيان : 1/115 و 116.

135 اطيب البيان : 118.

136 مناقب اهلبيت : 1/105 و 125.

137 مناقب اهلبيت : 1/72.

138 مناقب اهلبيت : 1/145 و 125.

139 قطره اى از دريا: 1/68 نقل از ترجمه الغدير: 11/2 و 21.

140 كرامات الحسينيه : 1/267.