علیهماالسّلام، غنچه روحمان می شکفد و بی اختیار متبسم می شویم، و در شهادت او ضربه در را بر پهلوی خود احساس می کنیم، و به یاد آن سیلی صورت خود را سرخ می کنیم. بر جود حسن علیه السّلام می بالیم و بر تنهائی مظلومانه او می نالیم. در غدیر اوج سرور را در می نوردیم و تابلوی بزرگترین عید الهی را بر بلندترین قلّه جهان نصب می نمائیم. در عاشورا از قلّه غم قصّه عظیم ترین غصّه را مرور می کنیم و اشک می ریزیم و از خود بی خبر می شویم. شیعه جنازه مقدّس پیامبرش را رها نمی کند و به سقیفه نمی رود. شیعه فاطمه سلام اللَّه علیها را در پشت در و علی علیه السّلام را طناب بر گردن تنها نمی گذارد. شیعه با خاموش شدن چراغ خیمه ها در شب عاشورا خود را در تاریکی شب گم نمی کند. شیعه با لبیک دائمی خود ندای «هل من ناصر» حسین علیه السّلام را پاسخ مثبت می دهد. شیعه سم اسبها را بر سینه خود احساس می کند. شیعه به یاد خیمه های سوخته در آتش می دود و «یا حسین» می گوید. شیعه کنار محمل زینب سلام اللَّه علیها سر می شکند. شیعه به یاد کودکان در بیابان دویده کربلا در روز عاشورا پابرهنه می گردد. شیعه چشمان اشکبار خاندان حسین علیه السّلام را کنار سر بریده تنها نمی گذارد. شیعه مانند زینب و رباب علیهماالسّلام با مشاهده چوب خیزران طاقت از کف می دهد. شیعه هنوز برای رقیه سه ساله سلام اللَّه علیها در خرابه مرهم می برد. شیعه همچنان اربعین را در کربلا حاضر است. شیعه با زینب بر حسین می گرید، و با سکینه بر علی اکبر اشک می ریزد، و با رباب برای علی اصغر

سینه داغ می کند، و با اطفال حرم «یا اباالفضل» می گوید. شیعه همراه کاروان اسیران حسینی و زینبی از کربلا تا کوفه و از کوفه تا شام و از شام تا کربلا و از کربلا تا مدینه می رود. شیعه بر امامان مظلومی که به دست میراث خواران سقیفه محبوس و مسموم شدند می سوزد. و این گونه اشک شیعه در سوگ اهل بیت علیهم السّلام است و سرورش در شادی آنان !! شیعه از امامش این درس ابدی را گرفته است که «ان سرّک ان تکون معنا فی درجات العلی فی الجنان فاحزن لحزننا و افرح لفرحنا»: «اگر دوست داری در درجات عالی بهشت با ما باشی برای حزن ما محزون باش و برای شادی ما شاد باش». (بحار الانوار، ج 98، ص 103، از امام رضا علیه السّلام)

بن الحسین، خود من (یعنی امام باقر)، و بعد از من پسرم جعفر، و پسر او موسی، و پسر او علی، و پسر او محمّد، و پسر او علی، و پسر او حسن، و پسر او مهدی، که دوازده امام اند، و حجتهای خدا در خلق او و امینانش بر وحی و علم هستند. چهار ماه که خدا آنها را ماههای حرام و محترم شمرده و دین محکم الهی هستند، چهار امام اند که نام آنها علی است: علی امیر المؤمنین ، پدرم علی بن الحسین، علی بن موسی و علی بن محمد. اقرار به این امامان دین محکم است. به امامت همه آنان معتقد باشید تا هدایت یابید.

(بحار الانوار، ج 24، ص 240)

بسیاری با سند و مدرک وجود دارد، که به خاطر ربط نداشتن به معصومین علیهم السّلام ذکر نشده است.

6 در برخی موارد با توجه به اهمیّت آنها تفصیل بیشتری داده شده است.

7 در آغاز هر بخش خلاصه ای از وقایع آن ماه و دورنمائی از آنها ذکر شده است.

امید است این تقویم، به پیوند زندگی هایمان با اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام تحکیم بیشتری ببخشد، و با تذکر روزهای غم آنان اندوهناک و با یاد روزهای خوش آنان شاد باشیم. در اعتقاد ما لذّت بردن از زندگی این گونه است، و معنادار بودن زندگی جز این نیست.

از واقعه کربلاست که قبل از شهادت امام حسین علیه السّلام در ماه محرم بوقوع پیوسته است.

شهادت سیّد الشّهداء امام حسین علیه السّلام، شهادت قمر بنی هاشم حضرت عباس علیه السّلام، شهادت حضرت علی اکبر علیه السّلام، شهادت قاسم بن حسن علیه السّلام، شهادت باب الحوائج علی اصغر علیه السّلام، شهادت عبداللَّه بن حسن علیه السّلام شهادت حبیب بن مظاهر اسدی و مسلم بن عوسجه، شهادت حر بن یزید ریاحی و جون غلام ابی ذر غفاری، و شهادت اصحاب با وفای امام حسین علیه السّلام، شهادت زوجه وهب به دست غلام شمر، جلوه های بزرگترین پرونده شهادت است که در ماه محرم تحقق یافته است.

آمدن ذوالجناح با یال خونین به خیمه فاطمیات، ماتم و ناله و گریه پردگیان حرم بر سیّد الشّهداء علیه السّلام و اولاد او، غارت اموال از خیام امام حسین علیه السّلام، غارت لباس و زره از بدن مطهر شهدای کربلا، به آتش کشیدن خیمه های آل اللَّه، فرار فاطمیات و علویات در بیابانها، شهادت دختران کوچک در کنار خیمه ها، جدا شدن سرهای مطهر امام حسین علیه السّلام و اهل بیت و اصحاب، وقایعی است که پس از شهادت امام حسین علیه السّلام بوقوع پیوسته، و همه در ماه محرم بوده است.

رأس مطهر امام حسین علیه السّلام در تنور خولی در کوفه، حرکت کاروان اسرا از کربلا، حرکت اهل بیت امام حسین علیه السّلام به سوی کوفه، دفن شهدای کربلا، ورود اهل بیت علیهم السّلام به کوفه، اسرای اهل بیت علیهم السّلام در مجلس ابن زیاد، اسرای اهل بیت علیهم السّلام در زندان کوفه، خبر شهادت امام حسین علیه السّلام در مدینه و شام،

شهادت عبداللَّه بن عفیف، وقایعی است که در ماه محرم کوفه به خود دیده است و سپس اهل بیت علیهم السّلام در شهرهای عراق و شام گردانده شدند و در همین ماه بود که به شام رسیدند.

وقایع دیگری در ماه محرم اتفاق افتاده که برخی قبل و بعضی دیگر بعد از واقعه کربلا بوده است. ماجرای شعب ابی طالب علیه السّلام جنگ ذات الرقاع، اولین جمع آوری زکات، نوشتن صحیفه ملعونه، وفات حذیفه بن یمان قبل از ماجرای کربلا در ماه محرم بوقوع پیوسته است.

قیام مردم مدینه بر علیه یزید پس از شهادت امام حسین علیه السّلام، قتل ابن زیاد، وفات امّ سلمه و ماریه قبطیه دو همسر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله، شهادت حضرت سجاد علیه السّلام، خروج زید بن علی بن حسین علیه السّلام، کلام عاشورائی امام رضا علیه السّلام، تبعید امام جواد علیه السّلام، وقایعی است که پس از شهادت امام حسین علیه السّلام در ماه محرم اتفاق افتاده و انشاء اللَّه قیام حضرت مهدی نیز در ماه محرم و در روز عاشورا خواهدبود.

اینها خلاصه وقایعی بود که در ماه محرم الحرام رخ داده، که در این بخش به تفصیل آنها خواهیم پرداخت.

اندوه عالم را فرا می گیرد.

(خصائص الزینبیه، ص 49، خصیصه نوزدهم)

همچنین آغاز مجالس عزاداری حضرت اباعبداللَّه است، که مردم را به امور اعتقادی خویش آشنا می کند، و دستورات دین خود را از حسینیه ها و تکایا و مساجد به خانه های فکر و دل خود به ارمغان می برند. شرکت در مراسم عزاداری امام حسین علیه السّلام و اشک بر آن حضرت، از وظائف ما در زمان غیبت امام زمان علیه السّلام است.

حضرت و مسلمانان بسیار سخت گذشت، تا آنجا که شبها صدای گریه اطفال گرسنه بنی هاشم را ساکنین اطراف شعب می شنیدند.

پس از دو سال و چند ماه خداوند موریانه ای را مأمور کرد، و پیمان نامه آنان را از بین برد بجز اسماء الهی که در آن بود. حضرت ابوطالب علیه السّلام این خبر را به کفار داد، و آنان با دیدن چنین معجزه ای دست از تصمیم خود برداشتند و بنی هاشم به خانه های خود بازگشتند.

(قلائد النحور: ج محرم و صفر، ص 9، الوقایع و الحوادث، ج 2، ص 7)

ارث گذارد. پس گریه کنندگان باید بر حسین علیه السّلام بگریند، زیرا که گریه بر او گناهان بزرگ را از بین می برد.

ای پسر شبیب، اگر خواستی بر چیزی گریه کنی بر حسین بن علی علیه السّلام گریه کن، چه اینکه آن حضرت را کشتند چنانچه گوشفند را می کشند، و با آن حضرت 18 نفر از اهل بیت او کشته شدند که روی زمین شبیه و نظیری نداشتند. آسمانهای هفتگانه و زمینها در شهادت آن حضرت گریستند. چهار هزار ملک روز عاشورا برای نصرت آن حضرت آمده بودند و دیدند حضرت شهید شده است. لذا پریشان و غبارآلود به مجاورت آن قبر مطهر مأمور شدند، تا حضرت قائم علیه السّلام ظهور کند و از یاران او باشند و شعارشان «یا لثارات الحسین» است.

ای پسر شبیب، اگر دوست داری که با ما در درجات عالی بهشت باشی محزون باش برای حزن ما و شاد باش در شادی ما، و بر تو باد به ولایت ما که اگر کسی سنگی را دوست داشته باشد خداوند متعال او را با همان سنگ محشور می کند. . .

نام دیگرش را پرسیدندگفتند: «شاطی الفرات». فرمودند: اسم دیگری هم دارد؟ گفتند: «کربلا» هم می گویند. در این هنگام حضرت آهی از دل کشیدند و گریه شدیدی نمودند و فرمودند: «اللهم انی اعوذ بک من الکرب و البلاء. به خدا قسم زمین کربلا همین است. بخدا اینجا مردان ما را می کشند! بخدا قسم اینجا زنان و کودکان ما را به اسیری می برند! بخدا قسم اینجا پرده حرمت ما دریده می شود. ای جوانمردان، فرود آئید که محل قبرهای ما اینجاست». (از مدینه تا مدینه: ص 326. فیض العلام: ص 142)

السّلام گریه کنان نزد قبر آن حضرت ماندگارند. در این روز ترک خوردن و آشامیدن بخصوص از غذاهای لذیذ مناسب است.

(توضیح المقاصد: ص 3. مسار الشیعه: ص 25)

2 - شهادت حبیب بن مظاهر اسدی کوفی.

3 - شهادت مسلم بن عوسجه.

4 - شهادت حر بن یزید ریاحی.

5 - شهادت جون مولی ابی ذر الغفاری.

6 - شهادت همسر وهب، به دست رستم غلام شمر.

(منتخب التواریخ: ص 288)

7 - شهادت شبیه ترین مردم به رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله، علی اکبر علیه السّلام فرزند بزرگ سیّد الشّهداء علیه السّلام عموی والامقام حضرت صاحب الامر علیه السّلام.

8 - شهادت قاسم بن الحسن علیه السّلام.

9 - شهادت عبداللَّه بن الحسن علیه السّلام.

10 - شهادت قمر منیر بنی هاشم حضرت عباس بن علی بن ابی طالب علیه السّلام.

11. شهادت مولانا الرضیع باب الحوائج علی اصغر علیه السّلام.

12 - آمدن ذوالجناح با یال و کاکل خونین به سوی خیمه فاطمیات برای آوردن خبر شهادت آن حضرت.

13 - ماتم و ناله و گریه پردگیان حرم بر سیّد الشّهداء علیه السّلام و اولاد و بستگان و اصحاب آن حضرت.

14 - غارت اموال از خیام امام حسین علیه السّلام.

15 - فرار فاطمیات و علویات در بیابانها بعد از شهادت آقا و سرورشان اباعبداللَّه علیه السّلام.

16 - غارت کردن لباس و زره و. . . از بدن مطهر شهدای کربلا.

17 - جدا شدن سرهای مطهر امام حسین علیه السّلام و اهل بیت و اصحاب آن حضرت.

18 - به آتش کشیدن خیمه های آل اللَّه، فرزندان رسول خدا و علی

مرتضی و فاطمه زهراء علیهم السّلام.

19 - شهادت دختران کوچک در کنار خیمه ها.

20 - گریه و ماتم بر سیّد الشّهداء علیه السّلام و عزای زمین و زمان، عرش و آسمان، جن و انس و ملک و وحوش بر آن حضرت.

در این روز ملکی ندا کرد: ای امت ظالمی که عترت پیامبر خود را کشتید، خداوند شما را موفق به درک عید فطر و قربان نفرماید.

(بحار الانوار: ج 45، ص 218. وسائل الشیعه: ج 4، ص 213)

21 - رأس مطهر امام حسین علیه السّلام در کوفه:

عصر عاشورا رأس مطهر و نورانی امام حسین علیه السّلام را توسط خولی بن یزید اصبحی ملعون و حمید بن مسلم ازدی به کوفه فرستادند.

(اعلام الوری: ج 1، ص 470. منتهی الامال: ج 1، ص 401. فیض العلام: ص 155)

22 - خونین شدن ریشه هر گیاهی که از زمین می کشیدند، از مصیبت عظمای آن روز.

23 - قتل ابن زیاد:

ابن زیاد در روز عاشورای سال 67 ه’ به فرمان مختار به جزای ظاهری اعمالش رسید و کشته شد.

(تتمه المنتهی: ص 90. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص 424. استیعاب: ج 1، ص 396. البدایه و النهایه: ج 8 ، ص 310)

حصین بن نمیر و جمعی از قتله امام حسین علیه السّلام نیز همراه ابن زیاد به قتل رسیدند.

(مستدرک سفینه البحار: ج 5، ص 215).

ابن زیاد ملعون به دست ابراهیم پسر مالک اشتر نخعی کشته شد، و سر نحسش را برای مختار فرستادند. مختار هم سر او را برای امام زین العابدین علیه السّلام فرستاد. هنگام وارد کردن سر ابن زیاد

حضرت مشغول غذا خوردن بودند. لذا سجده شکر به جای آورده فرمودند: «روزی که ما را بر ابن زیاد وارد کردند غذا می خورد. من از خدا خواستم که از دنیا نروم تا سر او را در مجلس غذای خود مشاهده کنم، همچنان که سر پدر بزرگوارم مقابل او بود و غذا می خورد. خداوند به مختار جزای خیر دهد که خونخواهی ما را نمود». سپس حضرت به اصحاب خود فرمود: همه شکر کنید.

24 - قیام حضرت مهدی علیه السّلام:

به روایتی حضرت بقیه اللَّه الاعظم حجه بن الحسن العسکری ارواحنا له الفداه در این روز قیام خواهند کرد.

(اعلام الوری: ج 2، ص 286. بحار الانوار: ج 95، ص 190)

25 - وفات امّ سلمه:

در این روز در سال 63 62 ه’ امّ سلمه همسر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از دنیا رحلت فرمود.

(مستدرک سفینه البحار: ج 5، ص 215). نام او هند، پدرش ابی امیّه، مادرش عاتکه دختر عبدالمطلب بود. شوهر اول او پسر خاله اش ابوسلمه بن عبدالاسد بن مغیره بود. چون به شرف اسلام مشرف شد با همسرش امّ سلمه به حبشه مهاجرت کردند. پس از بازگشت از حبشه بر اثر زخمی که در جنگ احد بر او وارد شده بود، بعد از مدتی شهید شد.

سلمه، عمر، زینب و درّه، فرزندان او بودند، و عمر در جمیع جنگهای امیر المؤمنین علیه السّلام شرکت کرد ومدتی از طرف آن حضرت والی بحرین بود.

بعد از اینکه عدّه امّ سلمه در وفات شوهرش سر آمد، ابوبکر و عمر جداگانه به خواستگاری او رفتند، ولی امّ سلمه اجابت نکرد. در سال چهارم ه’ پیامبر

صلّی اللَّه علیه و آله از او خواستگاری کرد و امّ سلمه قبول کرد، و به فرزند خود عمر بن ابی سلمه گفت: عقد را جاری کن.

عایشه وقتی دید پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله امّ سلمه را به عقد خویش در آورده بسیار ناراحت شد، چه اینکه امّ سلمه در جمال کم نظیر بود. عایشه به حفصه گفت: امّ سلمه چقدر زیباست! او باور نکرد تا اینکه امّ سلمه را دید. از هین جهت حسادت این دو با امّ سلمه بسیار زیاد بود.

امّ سلمه فضائلی دارد که او را از دیگر همسران پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به جز خدیجه کبری سلام اللَّه علیهاممتاز کرده است:

1 بارها امّ سلمه عایشه را نصیحت می کرد در پیروی از علی بن ابی طالب علیه السّلام، ولی او نمی پذیرفت. فضائل و مناقب آن حضرت را برای عایشه می گفت ولی او قبول نمی کرد، تا اینکه پسرش عمر بن ابی سلمه را با نانه ای خدمت امیر المؤمنین علیه السّلام فرستاد و در آن خبر داد که عایشه به سوی بصره حرکت کرده است. . . .

2 امّ سلمه شهادت داد که عایشه دشمن امیر المؤمنین علیه السّلام است.

3 امّ سلمه شنید که یکی از آزاد شده هایش امیر المؤمنین علیه السّلام را ناسزا گفته است. آن شخص را فرا خواند و آنقدر از فضائل و مناقب علی علیه السّلام که از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شنیده بود برای آن شخص بازگو کرد، تا او توبه کند.

4 امّ سلمه حدیث «نحن معاشر الانبیاء لانورّث. . . » را که ابوبکر آن را

به دروغ به رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله نسبت داد تکذیب کرد.

5 هنگامی که امیر المؤمنین علیه السّلام برای جنگ جمل حرکت کردند، امّ سلمه پسرش عمر بن ابی سلمه را برای یاری آن حضرت فرستاد، و به آن حضرت پیغام داد: «اگر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله همسرانش را به ملازمت خانه ها امر نفرموده بود می آمدم و در نصرت و یاری شما کوتاهی نمی کردم».

6 بعد از رحلت خدیجه کبری سلام اللَّه علیها مراقبت حضرت زهراء سلام اللَّه علیها با فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها بود. بعد از رحلت فاطمه بنت اسد این مهم از طرف پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به امّ سلمه سپرده شد، و عایشه از این ماجرا بسیار خشمناک بود. امّ سلمه می گفت: «مردم گمان می کنند من آموزگار فاطمه سلام اللَّه علیها هستم! بخدا قسم که آن حضرت آموزگار من است».

7 روزی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله پوست گوسفندی را طلبیدند و مطالبی را فرمودند و امیر المؤمنین علیه السّلام نوشتند. بعد آن پوست را به امّ سلمه دادند و فرمودند: «هرکس بعد از من فلان و فلان نشانه را به تو داد، این پوست را به او تسلیم کن». آن سه نفر آن نشانه ها را نداشتند، و امّ سلمه آن پوست را در خلافت ظاهری امیر المؤمنین علیه السّلام به آن حضرت که همه نشانه ها را دارا بود تسلیم نمود.

8 هنگام حرکت امام حسین علیه السّلام از مدینه به مکه امّ سلمه آمد و خبر شهادت آن حضرت را که از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شنیده بود با اندوهی

فراوان بازگو کرد. امام حسین علیه السّلام محل شهادت و موضع دفن خود و اصحابشان و. . . را به معجزه نشان دادند. سپس مقداری از خاک آن بقعه طیّبه را به امّ سلمه دادند و در نزد آن حضرت بود تا روز عاشورا که امّ سلمه پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را با حالتی گردآلود و ژولیده مو در خواب دید، و عرض کرد: یا رسول اللَّه، این چه حالت است که در شما می نگرم؟ فرمودند: «ای امّ سلمه، حسین مرا کشتند و دیشب برای او و اصحاب او قبر می کندم».

وقتی از خواب بیدار شد خاکی که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و امام حسین علیه السّلام به او داده بودند به خون تازه تبدیل شده است.

(ریاحین الشریعه: ج 2، ص 305 283)

کرد؟

شام غریبان است! کودکان یتیم که دیشب پدر داشتند، و بانوان بی سرپرست که دیشب سرپرست و کاشانه داشتند، امشب با آشیانه سوخته و دلهای داغدار، بدون سرورشان حضرت اباعبداللَّه چه می کنند؟

تفاوت بین این دو شب چقدر است: شب عاشورا و شب یازدهم؟ دیشب چه سالاری داشتند؟ دیشب چه کسی از خیمه ها محافظت می کرد؟ دیشب چه کسانی در خیمه ها بودند؟ امروز اما بدن مبارکشان بدون سر روی زمین است!آن شب چه کسی سرپرستی علویات و فاطمیات را بر عهده داشت؟ زینب کبری سلام اللَّه علیها آن شب چه حالی داشت؟ از یک سو مراقبت از حجّت خدا زین العابدین علیه السّلام و همسران و یتیمان برادر، و از سوی دیگر به دنبال دخنران گمشده !! همه اینها در سرزمینی که بدن برادرش و عزیزانش با آن وضع روی زمین افتاده باشند !

آه چه شبی بود آن شب و چه حالی داشت دختر امیر المؤمنین علیه السّلام. «سلام علی قلب زینب الصبور و لسانهاالشّکور».

(از زیارت حضرت زینب علیها السّلام)

السّلام انداخت و بوسید و گفت: ای پسر رسول خدا، هنگامی که شما در راحتی و آسایش بودید من کاسه لیس شما بودم، و حال که به بلا گرفتار هستید شما را رها کنم؟

جون با خود فکر کرد: من کجا و این خاندان کجا؟ لذا عرضه داشت: آقای من، بوی من بد است و شرافت خانوادگی هم ندارم و نیز رنگ من سیاه است. یا اباعبداللَّه، لطف فرموده مرا بهشتی نمائید تا بویم خوش گردد و شرافت خانوادگی به دست آورم و روسفید شوم. نه آقای من، از شما جدا نمی شوم تا خون سیاه من با خون شما خانواده مخلوط گردد. جون می گفت و گریه می کرد به حدّی که امام حسین علیه السّلام گریستند و اجازه دادند.

با آنکه جون پیرمردی 90 ساله بود، ولی بچه ها در حرم با او انس فراوانی داشتند. او به کنار خیمه ها برای خداحافظی و طلب حلالیّت آمد، که صدای گریه اطفال بلند شد و اطراف او را گرفتند. هریک را به زبانی ساکت کرد و به خیمه ها فرستاد و مانند شیری غضبناک روی به آن قوم ناپاک کرد. او جنگ نمایانی کرد، تا آنکه اطراف او را گرفتند و زخمهای فراوانی به او وارد کردند. هنگامی که روی زمین افتاد، امام حسین علیه السّلام سر او را به دامن گرفت و بلند بلند گریست، و دست مبارک بر سر و صورت جون کشید و فرمود: «اللهم بیّض وجهه و طیّب ریحه و احشره مع محمد و آل محمد علیهم السّلام: بار الها رویش را سفید و بویش را خوش فرما و با خاندان عصمت علیهم السّلام محشورش نما.

از برکت

دعای حضرت روی غلام مانند ماه تمام درخشیدن گرفت و بوی عطر از وی به مشام رسید. چنانکه وقتی بدن او را بعد از ده روز پیدا کردند صورتش منّور و بویش معطر بود.

(وسیله الدارین فی انصار الحسین علیه السّلام: ص 115)

معاذ بن جبل و سالم و معاویه و عمروعاص و طلحه و سعد بن ابی وقاص و عبدالرحمن بن عوف و ابوموسی اشعری و مغیره بن شعبه و ابو هریره، و حذیفه همه را به خاطر سپرد. به همین دلیل بود که غاصبیم خلافت بعد از آن واقعه از حذیفه می ترسیدند که مبادا آنان را به مردم معرفی کند.

لذا حذیفه بر جنازه هرکس حاضر نمی شد دیگران می فهمیدند که میّت از منافقین بوده است. نکته جالب آنجا بود که دومی برای سرپوش گذاشتن بر نفاق خویش و تبرئه خود، از حذیفه می پرسید: «اگر این شخص از منافقین است بگو تا من بر او نماز نخوانم.

(منتهی الامال: ج 1، ص 120. اسد الغابه: ج 1، ص 391)

این بزرگوار چهل روز پس از خلافت ظاهری امیر المؤمنین در مدائن از دنیا رحلت فرمود.

(مستدرک سفینه البحار: ج 5، ص 212. الوقایع و الحوادث: ج 4، ص 308. مراقد المعارف: ج 1، ص 242). او قبل از رحلت به دو فرزندش صفوان و سعید وصیت کرد که همیشه ملازم امیر المؤمنین علیه السّلام باشند و ایشان هم به وصیت پدر عمل نمودند تا در جنگ صفین به شهادت رسیدند.

علیه السّلام را از این بانو به آن حضرت عنایت فرمود.

حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام به خاطر ولادت ابراهیم علیه السّلام بسیار اظهار سرور می فرمود و به آنان خدمت می نمود، و بدین جهت عایشه از حضرت امیر المؤمنین بسیار ناراحت و ملول بود.

(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید: ج 9، ص 195)

از عایشه نقل شده که می گفت: «من به ماریه حسد می بردم، چون زنی بسیار زیبا بود.

(ریاحین الشریعه: ج 2، ص 342. الطبقات الکبری: ج 8، ص 213. الاصابه: ص 311)

سرانجام این حسادت باعث شد که تهمتی به جناب ماریه زد و آیه ای در تقبیح این کار عایشه نازل شد، که در تفاسیر شیعه و سنّی به تفصیل توضیح داده شده است. جناب ماریه بعد از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در مدینه طیّبه رحلت فرمود.

سلام اللَّه علیها نیز پیرو آن اتفاق افتاده است. آزادی اهل بیت علیهم السّلام از زندان شام و بازگشت اهل بیت علیهم السّلام از شام به کربلا، و ورود جابر در اربعین برای زیارت سیّد الشّهداء و ملحق شدن رأس مطهر امام حسین علیه السّلام به بدن مطهر در کربلا وقایع بعدی است.

مصائب معصومین دیگر از بیماری رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله آغاز می شود. شهادت آن حضرت و آغاز مصائب حضرت زهراء مرحله اول آن است. شهادت امام مجتبی علیه السّلام و امام رضا علیه السّلام نیز مصائب بعدی است.

وفات حضرت سلمان، شهادت عمار یاسر، شهادت محمد بن ابی بکر و شهادت زید بن علی بن الحسین علیه السّلام وقایع دیگری است که در این ماه اتفاق افتاده است.

در کنار این مصائب، ولادت موسی بن جعفر علیه السّلام خبر خوشی است که در این ماه باعث سرور دوستان اهل بیت علیهم السّلام می گردد.

درخواست کتف توسط پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و تشکیل لشکر اسامه از وقایع آخرین سال عمر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله است. آغاز امامت امیر المؤمنین علیه السّلام که در واقع آغاز غصب خلافت آن حضرت است دنباله همان روزهای تلخ است. شروع جنگ صفین ، لیله الهریر در پایان جنگ صفین، مسئله حکمین، و سپس جنگ نهروان برگهائی از روزگار خلافت امیر المؤمنین علیه السّلام است.

2، ص 596. تقویم المحسنین: ص 15)

الحوادث: ج 5، ص 30 6. از مدینه تا مدینه: ص 899 896. همچنین اقتباس از ناسخ التواریخ، عوالم العلوم، مهیج الاحزان، ریاض المصائب، لهوف، امالی صدوق، الدمعه الساکبه)

کرد و عورت خود را مکشوف ساخت. آن حضرت رو از آن بی حیا برگردانید و آن خبیث فرار کرد.

سرانجام با حیله چند برگ از قرآن بر سر نیزه کردند، و ماجرای حکمین پیش آمد.

اصحاب امام جعفر صادق و امام موسی کاظم علیهماالسّلام است:

و عبدکم سیف فتی ابن عمیره

عبد لعبد عبید حیدر قنبر

و سکینه عنها السکینه فارقت

لما ابتدیت بفرقه و تغیر

و رقیه رق الحسود لضعفها

و غدا لیعذرها الذی لم یعذر

و لامّ کلثوم یجد جدیدها

لثم عقیب دموعها لم یکرر

لم أنسها و سکینه و رقیه

یبکینه بتحسر و تزفر

(دائره المعارف تشیع: ج 8، ص 314 313. کامل بهائی: ج 2، ص 179. منتخب التواریخ: ص 388. دائره المعارف الاسلامیه الشیعه: ج 1، جزء 2، ص 25. کتاب المنن (عبدالوهاب بن احمد شافعی مصری شعرانی) متوفی 973 ق)

شواهد و مدارک در باره وجود شریف آن حضرت، و بودن قبر آن حضرت در مکان فعلی حرم مطهر، همراه با معجزات و کراماتی از آن مخدره مظلومه بسیار است که در پاورقی به قسمتی از آنها اشاره می شود.

(ابصار العین فی انصار الحسین علیه السّلام: ص 368. کشف الغمه: ج 2، ص 216. عوالم: جلد امام حسین علیه السّلام، ص 331. زندگانی چهارده معصوم علیهم السّلام عماد زاده: ج 1، ص 633. نفس المهموم: ص 414. کتاب المنن عبد الوهاب بن احمد شافعی مصری شعرانی متوفی 973 ق. معالی السبطین: ج 2، ص 170. لهوف سید بن طاووس. احقاق الحق: ج 11، ص 633. مبکی العیون. ستاره درخشان شام: ص 16. سرگذشت جانسوز حضرت رقیّه علیها السّلام: ص 27. الوقایع و الحوادث: ج 3، ص 192. حضرت رقیّه علیها السّلام چاووش کربلا. سوگنامه آل محمد علیهم السّلام: ص 341. ثمرات الحیات: ج 2، ص 38. مختصر تاریخ دمشق: ج 9، ص 174. بحر الغرائب: ج 2. ریاض القدس: ج 2، ص 237. زینب علیها

السّلام فروغ تابان کوثر : ص 370. رقیّه علیها السّلام: ص 26. انوار الشهاده: ص 242. تحقیق در باره اولین اربعین حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام: ص 685)

(قسمتی از زیارت حضرت سلمان رحمه اللَّه. بحار الانوار: ج 99 و ص 289. نفس الرحمن فی فضائل سلمان: ص 640)

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: «سلمان از کسانی بود که بر حضرت زهراء سلام اللَّه علیها نماز خواند.

(اختصاص: ص 4)

همچنین امام صادق علیه السّلام فرمودند: «سلمان علم اول و آخر را درک کرد، و او دریائی است که هر کسی را بهره ای از آن نیست، و او از ما اهل بیت است».

(اختصاص: ص 8)

شرح حال آن بزرگوار در کتابهای مختلف بیان شده، و در بزرگی مقام و قدر او همین اندازه بس که مولانا امیر المؤمنین علیه السّلام وسائل غسل و کفن او را آوردند و او را غسل داده کفن نمودند و بر او نماز خوانده دفن نمودند.

(الوقایع و الحوادث: ج 5، ص 325)

جبرئیل به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله عرضه داشت: «اشتیاق بهشت به سلمان بیشتر از اشتیاق او به بهشت است».

(بحار الانوار: ج 18، ص 135)

علیه السّلام رسید بسیار محزون شد و بر بالین عمار آمد و سر او را بر زانو نهاد و با حزن و اندوه فراوان اشعاری در بی وفائی دنیا و دوری از دوستان قرائت فرمود. سپس فرمود: «انا لله و انا الیه راجعون. هر کس بر قتل عمار غنگین نباشد او را از مسلمانی بهره ای نیست. بهشت نه یک بار بلکه بارها بر عمار واجب شده است».

(تتمه المنتهی: ص 27 26)

هر چه داشت بر سر نیزه کرد!! و فریاد می زدند: «لا حکم الا للَّه »! منافقین مانند اشعث بن قیس، یا تضعیف روحیه لشکر حضرت آنان را به اختیار حکمین ترغیب کردند. هرچه امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند که این نیرنگ است، و من کلام اللَّه ناطق هستم نتیجه نداد. سرانجام قرار بر این شد که هر لشکر حکمی از جانب خود معین کند تا حکم ایشان را هر دو طرف بپذیرند.

معاویه عمروعاص را معرفی کرد و امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: «اگر ناچار هستیم، عبداللَّه بن عباس، و الاّ مالک اشتر نخعی حکم باشد».

اشعث و جماعت قرّاء و حافظین که بعداً جزء خوارج شدند راضی به هیچکدام از این دو نشدند و گفتند: «فقط عبداللَّه بن قیس یعنی ابوموسی اشعری». نفاق منافقین نتیجه داد و ابوموسی و عمروعاص در «دومه الجندل» که قلعه ای است بین مدینه و شام، جمع شدند، و با توجه به عداوتی که هر دو نسبت به بنی هاشم خصوصاً حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام داشتند و با مکر و حیله عمروعاص حضرت را به ظاهر عزل نمودند. ابوموسی از جمله منافقینی بود که در شب عقبه (بعد از غدیر) قصد قتل پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را داشتند.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 13، ص 314 - 315)

بدین ترتیب فردای آن روز در بین جمعیت ابوموسی به عمرو گفت: تو بایست و معاویه را از امارت خلع کن، تا من هم علی بن ابی طالب علیه السّلام را خلع نمایم. عمروعاص گفت: من هرگز بر تو که عامل ابوبکر و عمر بوده ای و در ایمان و هجرت بر من

تقدم داشته ای سبقت نمی گیرم! ابن عباس گفت: ابوموسی! پسر نابغه تو را فریب ندهد، ولی او به گفته ابن عباس گوش نداد و ایستاد و انگشتر از دست بیرون کرد و گفت: من علی و معاویه را از خلافت عزل نمودم و ساکت شد.

عمروعاص ملعون ایستاد و گفت: «مردم شنیدید که ابوموسی، علی را از خلافت عزل کرد. من هم او را از خلافت عزل نموده، و آن را برای معاویه بن ابی سفیان ثابت می نمایم که او سزاوارتر است، و من بعنوان منصوب کردن معاویه انگشتر به دست می کنم»!

حکمین برای عوامفریبی فحش و دشنام بسیاری به یکدیگر دادند و دست به گریبان یکدیگر شدند و شریح قاضی تازیانه ای بر سر عمروعاص زد. ابوموسی از ترس اصحاب حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام به مکه پناهنده شد. همه این مطالب در حالی بود که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در غزوه دومه الجندل ابوموسی را از اینکار خبر دادند و فرمودند: «حکمین در دومه الجندل گمراهند و گمراه می کنند کسانی را که از آنها تبعیت کنند».

(منتخب التواریخ: ص 167. تتمه المنتهی: ص 30 - 31. شرح ابن ابی الحدید: ج 13، ص 315)

امیر المؤمنین علیه السّلام پس از این واقعه در قنوت نوافل ابوموسی و سه نفر دیگر را این گونه لعن می فرمود:

«اللهم العن معاویه و عمراً و اباالاعور السلمی و ابا موسی الاشعری».

(شرح ابن ابی الحدید: ج 13، ص 315)

الثانی بوده است.

(فیض العلام: ص 249. مصباح المتهجد: ص 733)

بعد از شهادت، او را در شکم حمار مرده ای گذاشتند و سوزاندند.

(قلائد النحور: ج محرم و صفر، ص 395. مستدرک سفینه البحار: ج 6، ص 294)

قبر منصوب به او از مابقی بدن سوخته آن بزرگوار است. دشمنان اهل بیت علیهم السّلام هنگامی که کنار قبر آن بزرگوار می روند پشت به قبر می کنند و برای ابوبکر فاتحه می خوانند!؟

عایشه و حفصه پدران خود را نزد آن حضرت حاضر نمودند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله روی مبارک خویش را از آنان برگردانید و فرمود: «حبیبم را نزد من حاضر کنید». سپس دنبال علی بن ابی طالب علیه السّلام فرستادند. چون نظر مبارک به آن حضرت افتاد او را نزد خود خواند و کلماتی به حضرت فرمود. هنگامی که علی بن ابی طالب علیه السّلام از نزد آن حضرت خارج شد، عمر و ابوبکر به او گفتند: «خلیلت به تو چه گفت»؟ فرمود: «هزار باب علم به من حدیث کرد که از هر باب هزار باب دیگر باز می شود».

(کافی: ج 2، ص 61. بحارالانوار: ج 22، ص 473. )

وصایای صلّی اللَّه علیه و آله:

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در لحظات آخر عمر خود وصیتهایی به امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند و جبرئیل و میکائیل و ملائکه مقربین را بر آن وصیت شاهد گرفتند. از جمله آن کلمات که جبرئیل به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله می فرمودند و امیرالمؤمنین علیه السّلام می شنید این بود «خمست را غصب می کنند و پرده احترامت (حرمتت) را می درند و محاسنت به خون سرت رنگین می شود».

امیرالمؤمنین علیه السّلام می فرمایند: «هنگامی که آن کلام را فهمیدم، فریاد زدم و بر روی زمین افتادم». بعد فرمایشاتی به حضرت زهرا سلام اللَّه علیها و حسنین علیهماالسّلام فرمودند. سپس آن وصیت با چند مهر از طلا که آتش به آن نرسیده بود (و ساخته دست بشر نبود) مهر شد و به امیرالمؤمنین علیه السّلام تحویل داده شد.

(کافی: ج 2، ص 32 - 33)

غسل و نماز بر بدن صلّی اللَّه علیه و آله:

امیرالمؤمنین علیه السّلام پس از غسل دادن آن حضرت به تنهایی بر ایشان نماز خواندند.

(ارشاد: ج 1، ص 188 - 189)

مردم به جز اصحاب سقیفه در مسجد جمع شده بودند و در فکر نماز بر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و دفن حضرت بودند. امیرالمؤمنین آمدند و فرمودند: «رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله امام ما است در زمان حیات و پس از وفاتش»، کنایه از اینکه برای نماز بر بدن آن بزرگوار نماز به صورت جماعت نمی خوانیم. در این هنگام مردم دسته دسته داخل می شدند و بدون امام آیه «ان اللَّه یصلون علی النبی، یا ایهاالذین آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیماً»

(سوره احزاب: آیه 56)

را سه بار می گفتند و بیرون می آمدند.

دفن بدن مبارک صلّی اللَّه علیه و آله:

بعد حضرت مولی الموحدین علیه السّلام فرمودند: خداوند در هر مکانی که روح پیامبرش را قبض می کند راضی است که در همان مکان دفن شود، و من آن حضرت را در حجره ای که از دنیا رفته دفن می کنم.

امیرالمؤمنین علیه السّلام با کمک دیگران قبری حفر کردند و بدن حضرت را داخل قبر قرار دادند. سپس آن حضرت داخل قبر رفت و صورت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را باز کرد و گونه راست را بر زمین گذاشته در لحد را بستند و خاک روی آن ریختند.

(ارشاد: ج 1، ص 188 - 189)

خلاصه ای از زندگی صلّی اللَّه علیه و آله:

آن حضرت دو ماه و بنابر نقلی در حمل بودند که پدر بزرگوارشان جناب عبداللَّه بن عبدالمطلب از دنیا رحلت فرمود. 4 یا 7 و یا 8 ساله بودند که

مادرشان آمنه بنت وهب در ابواء رحلت فرمود. 8 سال و دو ماه و ده روز از سن شریفش گذشته بود که جد بزرگوارش جناب عبدالمطلب علیه السّلام از دنیا رحلت فرمود.

25 ساله بودند که با جناب خدیجه کبری علیه السّلام ازدواج کردند و حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها 40 ساله بودند. 30 سال از سن مبارک آن حضرت گذشته بود که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام متولد شدند. در 40 سالگی خداوند آن حضرت را به نبوت مبعوث فرمود. در 45 سالگی به معراج تشریف بردند و در سال پنجم از بعثت، حضرت فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها متولد شدند.

50 سال از عمر مبارکشان گذشته بود که جناب ابوطالب و خدیجه کبری سلام اللَّه علیها از دنیا رحلت نمودند.

در 45 سالگی به معراج تشریف بردند. 52 سال و یازده ماه و سیزده روز از سن مبارکشان گذشته بود که به مدینه منوره هجرت فرمودند. بعد از هجرت تقریباً ده سال در مدینه شرف حضور داشتند، تا آنکه در 28 صفر سال 11 ه’ مسموماً از دنیا رحلت فرمودند. (منتخب التواریخ: ص 36 تا 46)

هنگام رحلت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حضرت زهرا سلام اللَّه علیها بسیار می گریست. حضرت او را نزد خود فرا خواند و مطلبی فرمود که حزن و اندوه فاطمه سلام اللَّه علیها فرو نشست. وقتی علت را سؤال کردند آن حضرت فرمود:

«پدرم به من خبر داد که اولین نفر از اهل بیتش که به او ملحق می شود منم و مدت این فراق طولانی نیست».

(ارشاد: ج 1، ص 187)

بن ابی طالب علیه السّلام است، و زیارت آن حضرت در این روز مستحب است.

(بحار الانوار: ج 97، ص 384)

علیها دفن کنید. می دانم مخالفین و معاندین گمان می کنند شما می خواهید مرا کنار پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دفن کنید و مانع شما می شوند. شما را به خدا قسم می دهم که مبادا به خاطر من حتّی به اندازه خون حجامت ریخته شود». سپس آن حضرت مثل آنچه امیر المؤمنین علیه السّلام وصیت فرموده بود به اولاد و اهل خود وصیت نمود و از دنیا رفت.

عثمان، که ابوذر را از مدینه بیرون کرد و. ..

عایشه جلو قبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رفت و گفت: «تا یک مو در سر من است نخواهم گذاشت او را در این خانه دفن کنید! در اینجا بنی مروان جنازه آن حضرت را تیرباران کردند. بنی هاشم دست به شمشیر بردند، ولی امام حسین علیه السّلام مانع شده فرمودند: «وصیت برادرم نباید ضایع شود». سپس 70 تیر از جنازه آن حضرت بیرون کشیدند !

(منتهی الامال: ج 1، ص 235)

و این در حالی بود که امام مجتبی علیه السّلام به امام حسین علیه السّلام خبر داده بودند که عایشه بعد از شهادت ایشان چه جنایتی را مرتکب می شود.

( مجمع البحرین: ج 1، ص 454)

پس از آن حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام کلماتی فرمودند که اگر وصیت برادرم نبود می دانستید که شمشیرهای الهی در کجا و چگونه بر شما فرود می آمد. سپس بدن مطهر آن حضرت را به بقیع آوردند و در کنار جده اش فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها دفن نمودند.

(ارشاد: ج 2، ص 19 17. بحار الانوار: ج 44، ص 156)

آقا حضرت مجتبی علیه السّلام دارای 15 فرزند دختر و پسر بودند، ولی از جعده هیچ فرزندی نداشتند.

(ارشاد: ج 2، ص 20)

بوده است.

(کشف الغمه: ج 2، ص 267. بحار الانوار: ج 49، ص 292)

بنابرنقلی در 27 صفر حضرت امام رضا علیه السّلام به شهادت رسیده اند

(تاج الموالید: ص 50)

ولی مشهور آخر ماه صفر است. در 28 صفر مأمون انگور مسموم یا آب انار زهرآلود را به اجبار به حضرت امام رضا علیه السّلام خورانید.

(ارشاد: ج 2، ص 270. مستدرک سفینه البحار: ج 6، ص 295. جلاء العیون: ص 551. مروج الذهب: ج 4ص 28. بحار الانوار: ج 49، ص 298)

ماه رمضان (منتخب التواریخ: ص 577)

و 23 ذی القعده.

(منتخب التواریخ: ص 577. العدد القویه: ص 275)

بزرگان شیعه در کتب مختلف ماه شهادت را صفر و روز آن را اکثراً آخر صفر ذکر کرده اند، ولی 29 یا 30 روز بودن ماه صفر در سال شهادت را ذکر ننموده اند.

است، و آن هجوم به خانه وحی پس از دفن بدن مطهر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله است. اولین روز خلافت غاصبانه معاویه، ورود اهل بیت امام حسین علیه السّلام به شام تخریب کعبه توسط یزید، نیز از آثار شوم سقیفه است که در این ماه رخ داده است. شهادت امام عسکری علیه السّلام، وفات حضرت سکینه سلام اللَّه علیها نیز از حوادث این ماه است.

از جنگهای پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله جنگ بنی النضیر و جنگ دومه الجندل در این ماه بوده است. همچنین صلح امام حسن علیه السّلام در این ماه اتفاق افتاده است.

مرگ موسی خلیفه عباسی، معتصم عباسی، داود بن علی حاکم ظالم مدینه، مالک بن انس و احمد بن حنبل نیز در این ماه به وقوع پیوسته است.

ننموده برای خلافت و سلطنت بعد از او نزاع می کردم» ؟

(احتجاج: ص 74)

شیخ مفید می فرماید: «اکثر مردم در دفن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حاضر نشدند، و نماز بر آن حضرت نخواندند، چه اینکه بین انصار و مهاجرین مشاجره در امر خلافت بود.

(ارشاد مفید: ج 1، ص 189)

اعمش می گوید: پیامبرشان از دنیا رفت و مردم هم و غمی نداشتند جز آنکه عده ای بگویند: «امیر از ماست» و طایفه دیگری بگویند: «امیر از ماست».

(تقریب المعارف: ص 256)

هنگام رحلت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله مغیره خطاب به ابوبکر و عمر گفت: اگر بعداً با مردم کاری دارید آنها را دریابید. لذا ابوبکر و عمر هنگام دفن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حاضر نبودند، بلکه میان دیگران بودند که در سقیفه برای خود امیر انتخاب می کردند، و قبل از آنکه کنار بدن حضرت حاضر شوند، بدن مطهر دفن شد.

(المنصف: ص 14، 568. جامع الاحادیث: ج 13، ص 267)

عبداللَّه بن حسن می گوید: به خدا قسم ابوبکر و عمر بر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نماز نخواندند، و سه روز بدن مبارک آن حضرت دفن نشد، ولی با این همه اهل سقیفه مشغول کار خود بودند.

(تقریب المعارف: ص 251)

حضرت باقر علیه السّلان می فرمایند: مردم روز دوشنبه و شب سه شنبه را بر بدن آن حضرت نماز می خواندند، و عموم مردم حتّی خواص و نزدیکان حضرت بر بدن مبارک نماز خواندند، اما هیچیک از اهل سقیفه بر غسل و کفن و دفن حضرت حاضر نشدند. امیر المؤمنین علیه السّلام بریده اسلمی را برای خبر دادن نزد آنان فرستاد، ولی اعتنائی نکردند و بعد

از دفن آن حضرت بیعت آنان هم تمام شد.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 1، ص 297. بحار الانوار: ج 22، ص 524)

عایشه در این باره رقراری دارد که جالب توجه است. او گفته است: «بخدا قسم ما از دفن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله با خبر نشدیم تا اینکه صدای بیل و کلنگ را در شب چهارشنبه از حجره آن حضرت شنیدیم»، یعنی بعد از دفن متوجه شدیم.

(تاریخ الاسلام (ذهبی): ج 1، ص 582. السیره النبویه (ابن کثیر): ج 4، ص 538. مسند احمد: ج 6، ص 24262، 274)

باید از اینان که بر سر غصب خلافت همه چیز را فراموش کرده بودند پرسید: آیا سقیفه در حضور پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و به سفارش حضرت بود یا غدیر ؟

آیا برای تشکیل شورای سقیفه دستوری از طرف خداوند آمده بود یا در باره غدیر ؟

آیا در سقیفه از اکثر بلاد مسلمین حضور داشتند یا در غدیر ؟

آیا در سقیفه همه مردم حاضر بودند یا در غدیر که حتّی زنها هم بیعت کردند ؟

«و من الناس من یشتری نفسه ابتغاء مرضات اللَّه. . . »: «از مردم کسی هست که جان خویش را در راه رضایت خداوند می فروشد و خدا بر بندگان مهربان است» در شأن علی بن ابی طالب علیه السّلام نازل شد.

(سوره بقره: آیه 207)

در شبی که امیر المؤمنین علیه السّلام به جای پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله خوابید به جبرئیل و میکائیل خطاب رسید که من بین شما دو نفر برادری قرار دادم و عمر یکی از شما را بیش از دیگری قرار دادم. کدامیک از شما ایثار می کند که عمر طولانی از آن دیگری باشد؟ هر دو عمر طولانی را اختیار کردند.

خطاب آمد: «به زمین نگاه نید و ببینید که چگونه علی علیه السّلام حیات خود را به برادرش پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله ایثار نموده و به جای او خوابیده و جان خود را فدای او نموده است. به زمین بروید و او را از دشمنان حفظ کنید». آنان آمدند و جبرئیل بالای سر امیر ال مؤمنین علیع السّلام و میکائیل سمت پاهای آن حضرت نشست و ندا کرد: «بخ بخ من مثلک یابن ابی طالب، خداوند در جمع ملائکه به تو مباهات فرمود». اینجا بود که آیه شریفه «و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات اللَّه» نازل شد.

(بحار الانوار: ج 19، ص 39)

ص 111 95. بحار الانوار: ج 28، ص 321)

بار سوم به منزل حضرت هجوم آوردند، و پس از آتش زدن در منزل و ضرب و جرح صدیقه طاهره سلام اللَّه علیها و کشتن حضرت محسن علیه السّلام، امیر المؤمنین علیه السّلام را با دست بسته بیرون بردند.

(کتاب سلیم: ص 249 82. الکوکب الدری: ج 1، ص 194. الجمل: ص 117. کامل ابن اثیر: ج 2، ص 326. تاریخ طبری: ج 3، ص 203)

مصباح کفعمی: ج 2، ص 596. بحار الانوار: ج 95، ص 356 355، ج 50، ص 334)

معتمد به عباسیین سفارش می کرد که بر آن حضرت تنگ بگیرند.

(قلائد النحور: ج رجب، ص 144)

صدوق می فرماید: معتمد چندین مرتبه امام عسکری علیه السّلام را حبس کرد.

22 ساله بودند که امام هادی علیه السّلام به شهادت رسیدند، و مدت امامت آن حضرت شش سال بود. در شبی که فردای آن روز به شهادت رسیدند نامه های زیادی به مردم مدینه نوشته بودند.

(بحار الانوار: ج 5، ص 331)

هنگام نماز صبح، بعد از آنکه امام عصر علیه السّلام آن حضرت را وضو دادند و جوشانده ای به حضرتش دادند، به شهادت رسیدند.

(غیبت طوسی: ص 164. زاد المعاد: ص 334. کمال الدین: ص 473)

وقتی مردم سامرا با خبر شدند، همه بازارها بسته شد و مردم کنار منزل آن حضرت جمع شدند. وزراء و اتباع خلیفه و بنی هاشم و علویات داخل منزل بودند. در سامرا صدای شیون و گریه از هر سو به گوش می رسید و قیامتی بر پا شده بود.

امام زمان علیه السّلام آن حضرت را غسل داده بعد از کفن آن حضرت بدن مطهر را جهت نماز آوردند. جعفر برادر حضرت جلو آمد که بر بدن مبارک نماز بخواند. همین که خواست تکبیر بگوید امام زمان علیه السّلام در حالی که طفلی گندمگون، پیچیده موی، گشاده دندان مانند پاره ماه بود از حرم بیرون آمد و ردای جعفر را کشید و او را از آن مکان دور کرد و بر پدر بزرگوارش نماز خواند، و آن حضرت را نزد قبر پدر بزرگوارش حضرت هادی علیه السّلام دفن نمودند.

(فیض العلام: ص 209)

جعفر این واقعه را برای معتمد نقل کرد. همه جا را در جستجوی حضرت گشتند، ولی اثری از آن حضرت ندیدند.

در سال شهادت امام عسکری علیه السّلام سال 260 ه’ محدث جلیل جناب فضل بن شاذان نیشابوری از دنیا رحلت فرمود. او صاحب 180 تألیف است و امام عسکری علیه السّلام سه بار بر او رحمت فرستاده اند.

(قلائد النحور: ج رجب، ص 144 143. تتمه المنتهی: ص 350 - 351)

کند، خداوند او را می آمرزد. در این روز اطعام برادران دینی و خوشبو کردن آنان و توسعه بر اهل و عیال و پوشیدن لباس جدید و شکرگزاری به درگاه خداوند متعال و عبادت نمودن مستحب است.

(مصباح کفعمی: ج 2، ص 596. بحار الانوار: ج 95، ص 189. زاد المعاد: ص 344 334. بحار الانوار: ج 95، ص 356351 از زوائد الفوائد سید بن طاووس).

فضیلتها و اسمهائی برای این روز ذکر شده که از جمله آنهاست: عیداللَّه الاکبر، غدیر ثانی، عید فطر دوم، روز فرح شیعه، عید اهل بیت علیهم السّلام، روز قتل منافق، روز قبولی اعمال، روز پیروزی مظلوم، روز دوستی مؤمنین، روز پرهیز از کبائر، روز نابودی ضلالت و گمراهی، روز شکرگزاری.

بسیار بخیل است. مردی بدخو و مفسد است، که گاهی انسان و گاهی کافر است. در مورد سعد وقاص گفت: مردی متکبر و متعصب است و به کار خلافت نمی آید. ابن عباس گفت: در مورد عبدالرحمن نظرت چیست؟ عمر گفت: او مرد ضعیف القلبی است.

(منتخب التواریخ: ص 153 152. فیض العلام: ص 143)

عمر هنگام مرگ امر خلافت را به شوری واگذار کرد و ابوطلحه انصاری را طلبید و به او گفت: بعد از مرگ من با پنجاه نفر از انصار با شمشیرهای کشیده شش نفر را در خانه عایشه حاضر کنید: علی بن ابی طالب علیه السّلام، عثمان، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص عبدالرحمن بن عوف. آنگاه سه روز آنها را مهلت دهید، و بعد از آن اگر چهار یا پنج نفر بر نظری متفق شدند و دو یا یک نفر مخالفان آنان بودند، مخالفان را به قتل برسانید، و اگر سه نفر نظری داشتند و سه نفر نظر دیگری داشتند، آن طرف که عبدالرحمن بن عوف در اوست مقدم بدارید و سه نفر دیگر را گردن بزنید، و اگر بعد از سه روز بر امری اتفاق نکردند، هر شش نفر را گردن بزنید.

با شما به این شرط که عمل کنی به کتاب خدا و سنّت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و روش ابوبکر و عمر! امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: بلکه طبق کتاب خدا و سنّت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و اجتهاد و رأی خود عمل می کنم.

عبدالرحمن این کلمات را سه بار به عثمان گفت، و عثمان قبول کرد. بار سوم عبدالرحمن با عثمان بیعت کرد و دیگران هم بیعت کردندغیر از بنی هاشم و جمعی از بزرگان صحابه مثل عمار یاسر و مقداد بن اسود که بیعت نکردند.

که با همراهی ابوبکر سهم ذوی القربی را نداد چه کسی بود ؟

اولین کسی که روز عید غدیر با علی بن ابی طالب علیه السّلام بیعت کرد و گفت: «بخ بخ یابن ابی طالب، اصبحت مولای و مولی کل مؤمن و مؤمنه» چه کسی بود؟

اولین کسی که از کوزه نصاری وضو گرفت و آنها را پاک می دانست چه کسی بود؟

اولین کسی که شهادت مملوک را از درجه اعتبار ساقط کرد چه کسی بود؟

اولین کسی که متعه حج و متعه نساء را حرام کرد چه کسی بود؟

اولین کسی که دستور داد نافله های ماه رمضان به جماعت خوانده شود چه کسی بود؟

اولین کسی که گفت عجمها از یکدیگر ارث نمی برند چه کسی بود؟

چرا هنگامی که شخصی از کوزه خلیفه خورد مست شد؟!!

چه کسی بود که وقتی پس از مرگش یک هشتم مال او را به چهار زن او قسمت کردند به هر زنی 83000 دینار رسید؟

چه کسی گفت: همه مردم از من باسوادترند حتّی پیرزنها؟!

از چه کسی هرگاه سؤال می کردند و در جواب فرو می ماند، می گفت: اشتغال به دلالی و خرید و فروش، مرا مانع از یاد گرفتن مسائل شد؟

اینکه در کتب تاریخ با عبارتهای مختلف ذکر شده که عمر بن خطاب حسب وصیت

ابوبکر به خلافت مسلمین نصب شده جای چند سؤال دارد

1 - آیا وصیت ابوبکر نافذ است و وصیت اشرف مخلوقات خاتم الانبیاء صلّی اللَّه علیه و آله در غدیر و غیر غدیر نافذ نیست ؟

2 - آیا پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در هنگام رحلت نفرمود کاغذ و قلم بیاورید تا بگویم و نوشته شود مطلبی که بعد از من اختلاف

نکنید؟ چرا نسبت هذیان به آن حضرت دادند و کاغذ و قلم نیاوردند و حال آنکه خداوند در قرآن می فرماید: «هرچه آن حضرت می فرمایند وحی است نه از نزد خود».

(سوره نجم: آیات 3 - 4 «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی»).

چطور برای ابوبکر کاغذ و قلم آوردند و کسی اعتراض نکرد. جالب اینکه او بیهوش می شد و به هوش می آمد و بعد از بسم اللَّه عثمان از طرف خودش نوشت خلیفه بعد از ابوبکر عمر است و ابوبکر مخالفتی نکرد؟

تجّار شد به گونه ای که هشتاد هزار شتر زیر بار تجارت او بودند و هر روز اموال او زیادتر می شد. بر بام خانه او قبّه ای از حریر سبز با طنابهای ابریشم با تمثالی چند بود که این علامت جلالت آن مخدره بود. افراد زیادی مانند عقبه بن ابی معیط و ابن ابی شهاب که هریک چهارصد کنیز و غلام و خدمتکار داشتند، و ابوجهل و ابوسفیان و دیگر بزرگان عرب آن روز به خواستگاری آن حضرت آمدندولی آن حضرت قبول نفرمودند. سرانجام خود حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها، پیشنهاد ازدواج به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دادند و این ازدواج با آداب و مراسم خاصّی انجام شد.

خداوند دو پسر به نامهای قاسم و عبداللَّه که به آنها طیّب و طاهر هم می گفتند، و چهار دختر به نامهای امّ کلثوم و زینب و رقیه و فاطمه علیهم السّلام به آن دو بزرگوار عنایت فرمود.

در کرامت و بزرگواری ایشان همین بس که آن حضرت مادر حضرت صدیقه طاهره سلام اللَّه علیها امّ الائمه المعصومین علیهم السّلام و همسر امیر المؤمنین علیه السّلام و جدّه حضرات معصومین علیهم السّلام است.

حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها بیست و چهار سال و یک ماه با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله زندگی کرد، و تا آن حضرت زنده بود پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله همسر دیگری اختیار نفرمود. همچنین حضرت خدیجه علیهماالسّلام جمیع اموال خود را به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله واگذار کرد.

عایشه می گوید: کمتر اتفاق می افتاد که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از خانه بیرون رود و خدیجه را به خیر

یاد نکند، چندانکه یک روز آتش حسد من مشتعل شد و گفتم: یا رسول اللَّه، تا کی خدیجه را یاد می کنی؟ او پیرزنی بیش نبوده! خداوند بهتر از او (منظور خودش بوده) به تو مرحمت کرد پ پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از سخن من در غضب شد و فرمود: نه به خدا قسم بهتر از خدیجه سلام اللَّه علیها نصیب من نشده. به من ایمان آورد هنگامی که مردم کافر بودند، و تصدیق نبوّت من نمود در وقتی که مردم مرا تکذیب می کردند، و اموال خود را در اختیار من گذارد در وقتی که مردم مرا از خود دور می کردند. خداوند متعال از خدیجه به من فرزندانی روزی کرد و رحم تو را عقیم قرار داد.

(ریاحین الشریعه: ج 2، ص 202، 207، 211)

رساند و امام زین العابدین علیه السّلام و عمه سادات زینب کبری سلام اللَّه علیها و دیگر علویات و فاطمیات را با آن وضع در کوچه و بازار به اسارت برد.

او بود که خانه خدا را خراب کرد و پرده کعبه را سوزانید. همچنین او بود که در واقعه حرّه در مدینه کشف ستر زنان مهاجر و انصار کردو سه روز مال و جان و ناموس مردم را بر سربازان خود حلال کرد.

(تتمه المنتهی: ص 55 - 56)

بعد از این ماجرا فرزندانی به هم رسیدند که پدر معینی نداشتند. بعد از آن قتل و غارتی در مدینه شد و حرم شریف نبوی هتگ گردید ، و مردم را در داخل حرم مطهر کشتند.

در علت مرگ او چند قول است: یکی اینکه به بلای ناگهانی هلاک شده است. شیخ صدوق رحمه اللَّه می فرماید: یزید شب با حال مستی خوابید و صبح او را مرده یافتند در حالیکه بدن او تغییر کرده، مثل آنکه قیر مالیده شده باشد. بدن نحسش را در باب الصغیر دمشق دفن کردند.

احمد بن حنبل و جماعتی از اهل سنّت لعن یزید را تجویز کرده اند و عده ای از آنان معتقد به کفر یزید هستند، و ابن جوزی کتابی بر رد یزید نوشته است.

(فیض العلام: ص 216)

در این روز زیارت امام حسین علیه السّلام مناسب است.

خلیفه شد و مأمون نیز به دنیا آمد.

(قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص 91)

خلافت موسی الهادی یک سال و سه ماه طول کشید و 25 یا 26 سال عمر کرد. او به قساوت قلب و قلت رحم و خشونت طبع و شرارت نفس مشهور بود.

(تتمه المنتهی: ص 222 - 224)

سیّد بن طاووس رحمه اللَّه در مهج الدعوات روایت می کند که موسی الهادی لشکر فرستاده حسین بن علی بن حسن بن مثنی بن امام حسن مجتبی علیه السّلام صاحب فخ را با اصحابش شهید کرد، و سر او را با اسیران به نزد او آوردند، چون نظرش بر آن سر افتاد اشعاری خواند.

پس اسیران را یکی پس از دیگری می آوردند، و او بعد از سرزنش و توبیخ امر به قتل آنها می کرد. در یک روز جماعتی از اولاد امیر المؤمنین علیه السّلام را به قتل رسانید و طالبین را دشنام می داد تا رسید به نام مبارک موسی بن جعفر علیه السّلام، نسبت به آن حضرت بد گفت و فریاد کشید که حسین صاحب فخ خروج نکرد مگر به امر موسی بن جعفر علیه السّلام، چون او صاحب وصیت در این خانواده است. بخدا قسم او را به قتل می رسانم. خدا بکشد مرا اگر او را زنده بگذارم و خدا بکشد مرا اگر او را عفو کنم و اگر نبود که سفاح و پدرم مهدی فضائل بسیار در حق جعفر بن محمد از کثرت علم و دین و فضلش برایم نقل کرده اند، هر آینه قبر او را می شکافتم و بدن او را به آتش می سوزانیدم. علی بن یقطین نامه ای از بغداد برای حضرت

کاظم علیه السّلام فرستاد و صورت حال را شرح داد. چون نامه به حضرت رسید، اهل بیت و شیعیان خود را خبر کرد و فرمود: رأی شما در این باب چیست ؟

عرض کردند: صلاح این است که شما خود را از این جبّار ظالم پنهان داری. حضرت فرمود: اول نامه ای که از عراق بیاید متضمن خبر مرگ موسی الهادی است و چنان شد که آن حضرت خبر دادند.

(قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص 92)

شربتها از بهشت آوردند که او آشامید. آن حضرت را بعد از ولادت به آبهای بهشت غسل دادند و به عطرهای فردوس معطر کردند.

(حق الیقین: ص 27)

معجزات ولادت حضرت:

در روز ولادت آن حضرت هر بتی که در هر جای عالم بود به رو در افتاد و چهارده کنگره از ایوان کسری فرو ریخت. دریاچه ساوه که آن را می پرستیدند خشک و بدل به نمکزار شد. در وادی ساوه که سالها بود کسی در آن آب ندیده بود آب جاری شد. آتشکده فارس که هزار سال خاموش نشده بود در شب ولادت آن حضرت خاموش شد. علم کاهنان و سحر ساحران باطل گردید، و طاق کسری از میان به دو نیم شد که تا امروز نمایان است.

(قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص 100)

هنگام ولادت آن حضرت این ندا از آسمان شنیده شد: «جاء الحق و زهق الباطل، ان الباطل کان زهوقاً».

(سوره اسراء: آیه 84. قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص 101)

خصوصیات حضرت:

هرگز مگس بر بدن مبارک آن حضرت نمی نشست و هرگاه چشم مبارکش خواب بود دلش بیدار بود، و می دید و می شنید چنانکه در بیداری می دید و می شنید. حضرت از قفای خود چنان می دید که از پیش روی می دید.

بر هر حیوانی که سوار می شد هرگز پیر و لاغر نمی شد.

(قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص 110)

آن حضرت حماری به نام یعفور داشتند. هر زمان که فرمان می داد فلان مرد را حاضر کن، به در خانه اش می رفت و سر بر در می کوفت و به اشاره او را حاضر می ساخت.

(قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص 112)

از خصوصیات ولادت پیامبر صلّی اللَّه

علیه و آله آن بود که ختنه کرده و ناف بریده و پاک از آلایش خون و غیره متولد شد. همچنین در وقت ولادت از پا به زمین آمد نه از سر. هنگام ولادت رو به کعبه به سجده افتاد، و چون سر از سجده برداشت دست به سوی آسمان بلند کرد و به وحدانیت خدا و رسالت خود اقرار نمود، و سپس نوری از او ساطع گردید که مشرق و معرب عالم را روشن نمود.

(حق الیقین: ص 26)

معجزات حضرت:

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله معجزات بسیاری داشت که از جمله آنها نمونه های زیر است.

(حق الیقین: ص 26 - 27)

1 - مستجاب شدن دعای آن حضرت در زنده شدن مردگان و بینا شدن کوران و شفا یافتن بیماران.

2 - سخن گفتن آن حضرت با حیوانات.

3 - آگاهی بر همه لغتها و قدرت بر سخن گفتن به همه آنها.

4 - مهر نبوّت بر پشت مبارکش جا گرفته بود و نور آن بر نور آفتاب زیادتی می کرد.

5 - آب از میان انگشتان مبارکش جاری شد، به قدری که جمع بسیاری سیراب شدند.

6 - سنگریزه در دست مبارکش تسبیح می گفت و مردم می شنیدند.

7 - وجود مقدسش در آفتاب سایه ای نداشت.

8 - هرگاه آب دهان مبارک به چاهی می افکند در آن چاه برکت به هم می رسید و پر از آب می شد. آب دهان مبارک را به هر صاحب دردی می مالید شفا می یافت.

9 - دست مبارک آن حضرت به هر طعامی که می رسید با برکت می شد و از طعام کم جماعت کثیر را سیر می کرد.

10 - هرگاه

بر زمین نرم راه می رفت جای پایش نمی متند، و هنگامی که بر سنگ سخت راه می رفت اثر پای مبارکش می ماند.

روز ولادت حضرت روز شریف و با برکتی است که از قدیم الایام صالحین از آل محمد صلّی اللَّه علیه و آله حرمت آن را نگه داشته اندو حق این روز را ادا کرده و روزه گرفته اند. کسی که 17 ربیع الاول را روزه بگیرد خداوند متعال ثواب یک سال روزه را به او می دهد. در این روز صدقه دادن و زیارت مشاهد مشرفه و انجام خیرات و مسرور کردن اهل ایمان مستحب است.

(مسار الشیعه: ص 30)

بدن و کشیده بینی و موهای ایشان سیاه و مجعّد و بر گونه شان خال سیاهی بود.

(منتهی الامال: ج 2، ص 121)

دومه الجندل عبور می کردیم. ابوموسی به من گفت: زمانی که با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به دومه الجندل رسیدیم آن حضرت به من فرمود: «در این مکان دو تن از بنی اسرائیل حکم به جور کردند، و به زودی در میان امت من دو تن در این مکان به جور حکم می نمایند».

راوی می گوید: ابوموسی و عمروعاص برای حکمیت در صفین به دومه الجندل رفتند و میان علی بن ابی طالب علیه السّلام و معاویه حکم کردند. بعد از ماجرای حکمین ابوموسی را ملاقات کردم و به او گفتم: «مگر تو نبودی که از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله چنین حدیثی را نقل کردی؟! گفت: «واللَّه المستعان»!!

(وقایع الایام: ج ربیع الاول، ص 150)

اما آن ملعون به هیچیک از شروط این قرارداد عمل ننمود بلکه خلاف تمام آنها عمل کرد.

در رکاب امیر المؤمنین علیه السّلام حضور داشت. آخر الامر با لشکر ابن زیاد رو به رو شدند، و بعد از کشتن عده زیادی از آنان و مبارزات و جانفشانی های فراوان، سلیمان در سن 93 سالگی در عین الورد به شهادت رسید.

(قلائد النحور: ج ربیع الثانی، ص 168)

از اصحاب سلیمان هم فقط 27 نفر که مجروح و خسته و تشنه بودند جان سالم به در بردند، و بقیه همه به شهادت رسیدند.

(طالبین تفصیل این ماجرا به کتابهای روضه الصفا و ناسخ التواریخ و قلائد النحور جلد ربیع الثانی مراجعه کنند)

حصین بن نمیر ملعون که در کربلا دلهای اهل بیت علیهم السّلام را سوزاند در عین الورد به دست ابراهیم پسر مالک اشتر کشته شد و به جهنّم واصل گردید.

(قلائد النحور: ج ربیع الثانی، ص 191)

اشخاصی است که متنعم به نعمت های الهی است. امام علیه السّلام فرمودند: «خداوند به ابواسحاق ابراهیم بن اسماعیل در مقابل احسانی که به شیعیان ما می کند جزای خیر بدهد و گناهان او را بیامرزد و او را پسری صحیح الاعضاء روزی فرماید که قائل به حق باشد. به ابراهیم بگو: حسن بن علی می گوید: نام پسر خود را احمد بگذار».

راوی می گوید: از خدمت حضرت مرخص شدم و حج رفتم و بازگشتم، و در روزی که حضرت معین فرموده بودند به سلامت وارد جرجان شدم. هنگامی که اصحاب ما برای تهنیت آمدند، به ایشان گفتم: امام علیه السّلام مرا وعده داده که در آخر امروز به اینجا تشریف می آورند. پس مهیا شوید و مسائل و حوائج خود را آماده کنید.

شیعیان چون نماز ظهر و عصر را به جا آوردند، در خانه من جمع شدند. ناگاه امام عسکری علیه السّلام در همان ساعتی که فرموده بودند وارد شدند. هنگام ورود بر ما سلام کردند و ما به استقبال شتافتیم و دست آن حضرت را بوسیدیم. آنگاه حضرت فرمودند: من به جعفر بن شریف وعده کرده بودم که در آخر این روز نزد شما بیایم. من نماز ظهر و عصر را در سامراء به جا آوردم و نزد شما آمدم تا با شما تجدید عهد نمایم. اکنون شما حوائج و مسائل خود را بیاورید.

اول کسی که ابتدا به سؤال کرد نضر بن جابر بود. او گفت: یابن رسول اللَّه، پسر من از هر دو چشم نابیناست، دعا فرمائید تا خداوند دیده هایش را به او برگرداند. حضرت فرمودند: او را حاضر کن. او را حاضر

کرد و حضرت دست مبارک بر چشمان او کشید و چشمانش روشن شد.

پس از او یک یک آمدند و حاجت خود را بیان کردند و حضرت حاجتهای آنان را برآورده می نمودند، تا اینکه حوائج همه را بر آوردند و مسائل آنها را جواب فرمودند و همان روز به سامراء مراجعت نمودند.

ربیع الثانی، ص 191. فیض العلام: ص 228)

(مراقد المعارف: ج 2، ص 163. منتخب دریای سخن: ص 34. زندگانی کریمه اهل بیت علیهم السّلام: ص 83)

آن حضرت 17 روز پس از ورود به شهر قم، با دلی شکسته و غصّه دار از داغ پدر و فراق برادر، رحلت فرمودند. در عزای آن حضرت شهر قم را یکپارچه غم و ماتم فرا گرفت. بدن مطهر آن حضرت را غسل داده کفن کردند، و به طرف باغ موسی بن خزرج مکان فعلی حرم مطهر آوردند. دو سوار نقتبدار از بیرون شهر آمدند و بر بدن آن حضرت نماز خواندند. آنگاه داخل سرداب شده بدن مطهر را دفن کردند و رفتند، و کسی آنان را نشناخت.

موسی بن خزرج آن باغ را وقف حضرت معصومه علیه السّلام نمود، و از بوریا و حصیر سقفی بر روی قبر مطهر آن حضرت قرار داد. این بنا بود تا آنکه زینب دختر امام جواد علیه السّلام بر روی قبر شریف قبه ای بنا نهاد. سپس جماعتی از دختران ائمه علیهم السّلام در آن مکان دفن شدند. هنگامی که امّ محمّد دختر موسی بن محمّد بن علی الرضا علیه السّلام فوت کرد، در کنار آن حضرت دفن شد. بعد از آن میمونه خواهر امّ محمّد از دنیا رفت، و آن بزرگوار هم در جنب امّ محمّد دفن شد. روی این دو قبر یک گنبد دیگر بنا کردندبه گونه ای که دو گنبد چسبیده به هم بر روی قبر حضرت فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها و امّ محمّد و میمونه بوده است.

به جز دختران معصومین علیهم السّلام، دو کنیز هم دفن شده اند که در هنگام مرمت کف حرم مطهر در زمان

ناصرالدین شاه، روزنه ای به سردابی پیدا می شود و چند زن صالحه، وارد سرداب می شوند. پیکر پاک میمونه و دو تن از کنیزان را پس از هزار سال تر و تازه مشاهده می کنند. این سرداب جنب سرداب حضرت فاطمه معصومه علیهاالسّلام قرار دارد.

(بحار الانوار: ج 60، ص 220 219. اجساد جاویدان: ص 105)

مرحوم نمازی وفات حضرت معصومه سلام اللَّه علیها را در 12 ربیع الثانی سال 201 ه’ نقل کرده

(مستدرک سفینه البحار: ج 8، ص 257)

و قول منسوب به شیخ حر عاملی رحمه اللَّه هشتم شعبان سال 201 ه’ است.

(حیاه الست: ص 11)

امام صادق علیه السّلام می فرماید: «قم کوفه صغیره است، و بهشت دارای هشت در است که سه در آن از قم است. در آن شهر زنی از اولاد من رحلت می کند که اسمش فاطمه است، و او دختر موسی بن جعفر علیه السّلام است که به شفاعت او تمامی شیعیانم داخل بهشت می شوند». (بحار الانوار: ج 57، ص 228)

کرد: آقای من، مردم در باره پدر من بسیار سخن می گویند. به خدا قسم سخن درست کلام شماست و هر چه شما بفرمائید آن را قبول دارم. امام علیه السّلام فرمود: سبحان اللَّه،پدرم خبر داد که مهریه مادر من از پولی بود که مختار آن را برای پدرم فرستاد. مختار خانه های خراب ما را آباد کرد، و دشمنان ما را به قتل رسانید، و هر خونی که از ما ریخته شد طلب نمود. آنگاه سه مرتبه فرمود: «رحم اللَّه اباک».

در کودکی، امیر المؤمنین علیه السّلام او را روی زانوی خویش می نشاند و به او لطف و مرحمت می فرمود. امام باقر علیه السّلام می فرماید: بخدا قسم پدرم مرا خبر داد که مختار نزد فاطمه بنت امیر المؤمنین علیه السّلام می آمد، و آن مخدره برای او فرش پهن نموده پشتی برایش می گذاشت. سپس فرمود: «هر حقی که ما نزد کسی داشتیم او مطالبه نمود».

در روایت دیگر می فرماید: «هنگامی که مختار سر نحس عبیداللَّه را برای امام زین العابدین علیه السّلام فرستاد، آن حضرت سر سفره بود و خوشحال شد و دعا فرمود».

(فرسان الهیجاء: ج 2، ص 198، 199، 244، 245)

بنابر قول دیگری قیام مختار در شب 14 ربیع الاول سال 66 ه’

(بحار الانوار: ج 45، ص 386)

و بنابر قولی 16 ربیع الثانی بوده است.

(بحار الانوار: ج 45، ص 333. قلائد النحور: ج ربیع الثانی، ص 232)

ربیع الثانی بوده است.

(مستدرک سفینه البحار: ج 5، ص 230)

بنابر قول دیگری در 14 ربیع الثانی وفات موسی مبرقع واقع شده است. قبر آن بزرگوار در چهل اختران قم خیابان آذر مشهور است.

(قلائد النحور: ج ربیع الثانی، ص 226. مرآه العقول: ج 6، ص 128)

نام: موسی، کنیه: ابوجعفر، لقب: مبرقع که از فرط زیبائی بر جمال مبارک نقاب می زد. نام پدر: جواد الائمه علیه السّلام و مادر آن حضرت کنیز بود.

ایشان از اولین سادات رضوی بود که در سال 256 ه’ وارد قم گردید. او دائماً بر صورت خود برقعی داشت، ولی مردم عرب ساکن قم او را از قم بیرون کردند، و او به کاشان رفت و در آنجا مورد احترام قرار گرفت.

بعد از آمدن ابوالصدیم حسین بن علی بن آدم و مرد دیگری از رؤسای قم، عربهای قم متوجه شدند موسی چه کسی بوده است، و آن بزرگوار را به قم باز گرداندند و خانه ای برای او آماده کردند. همچنین در روستاهای متعدد زمین و باغ برای او خریدند و خواهرانش زینب و امّ محمّد و میمونه، دختران حضرت جواد علیه السّلام به قم آمدند، و بر او وارد شدند.

هنگامی که جناب موسی مبرقع در قم از دنیا رفت، امیر قم عباس بن عمرو غنوی بر او نماز خواند، و در محل کنونی که در قم معروف است و قبلاً خانه محمّد بن حسن بن ابی خالد اشعری ملقب به شنبوله بود، دفن شد.

کلینی رحمه اللَّه در کافی به سند معتبر نقل کرده که جناب موسی مبرقع تولیت اوقاف را از جانب امام علیه السّلام داشته اند.

(کافی: ج 1، ص

261)

صلّی اللَّه علیه و آله از کارهای خالد بیزاری جستند. او بدون اجازه پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بنی جذیمه را به قتل رساند و عده ای را اسیر کرد و گفت: «هر کس اسیری در دست دارد او را بکشد». مهاجر و انصار اسرا را نزد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرستادند و آن حضرت دستان مبارک را بلند کرد و دوبار فرمود: «خدایا من بیزاری می جویم به سوی تو از کاری که خالد کرده است. »

(سبعه من السلف: ص 337 - 341. صحیح بخاری: ج 5، ص 107. اسد الغابه فی معرفه الصحابه: ج 2، ص 94)

او به دستور ابوبکر خواست امیر المؤمنین علیه السّلام را به شهادت برساند، ولی قبل از هر اقدامی آن حضرت متوجه شدند، و با دو انگشت گلوی خالد را آن چنان فشار دادند که خالد نعره کشید و مردم فرار کردند و خالد لباسش را نجس کرد. آنگاه گفت: ابوبکر و عمر مرا به این کار امر کرده اند. هر کس واسطه شد، آن حضرت او را رها نکرد تا آنکه ابوبکر عمر را فرستاد و ابن عباس را آورد. ابن عباس حضرت را به قبر مطهر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و فرزندانش و حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها قسم داد و حضرت او را رها کرد. ابوبکر به عمر گفت: «این هم نتیجه مشورت با تو» ! چه اینکه عمر، خالد را برای این کار انتخاب کرده بود.

(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید: ج 13، ص 302 - 303)

همچنین خالد بن ولید مالک بن نویره رحمه اللَّه را با عده زیادی از قبیله

او به جرم بیعت نکردن با ابوبکر کشت و در همان شب با همسر مالک مرتکب خلاف شد. وقتی عمر این قضیه را شنیر، گفت: «تو را سنگسار می کنم» ولی این کار را انجام نداد ؟!

(سبعه من السلف: ص 348 346. شرح ابن ابی الحدید: ج 1، ص 179)

در مورد دیگری هنگامی که ابوبکر او را به سوی قبیله بنی سلیم فرستاد، عده ای از مردان قبیله را در محلی جمع کرد و آنان را به آتش سوزانید.

(سبعه من السلف: ص 347، از الطبقات الکبری)

بسیار است، و از آن جمله: عقیله بنی هاشم، عقیله الطالبین، صدیقه صغری

(اشاره به مادرش که صدیقه کبری است و پدرش که صدیق اکبر است)

عصمت صغری، ولیه اللَّه، الراضیه بالقدر و القضاء، صابره البلوی من غیر جزع و لا شکوی، امینه اللَّه، عالمه غیر معلمه، فهمه غیر مفّهمهمحبوبه المصطفی صلّی اللَّه علیه و آله، ثانیه الزهراء سلام اللَّه علیها، الشریفه.

(ریاحین الشریعه: ج 3، ص 48)

از نسل علی فرزند حضرت زینب سلام اللَّه علیها که معروف به زینبی است فرزندان زیادی به دنیا آمده اند، که سیوطی رسابه زینبیه را در باره آنها تألیف کرده است.

(منتخب التواریخ: ص 113. تاریخ الخمیس: ج 2، ص 317. تذکره الخواص: ص 4)

ماجرای ولادت حضرت :

هنگام ولادت آن حضرت، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در سفر بودند. امیر المؤمنین علیه السّلام برای نامگذاری این مولود فرمودند: «بر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله سبقت نمی گیرم». تا آنکه حضرت آمدند و منتظر وحی شدند. جبرئیل نازل شد و عرض کرد: خداوند سلام می رساند و می فرماید: «این دختر را زینب نام بگذار، چه اینکه این نام را در لوح محفوظ نوشته ایم».

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حضرت زینب سلام اللَّه علیها را طلب کرده بوسیدند و فرمودند: «وصیت می کنم به حاضرین و غائبین که این دختر را به خاطر من پاس بدارید، که همانا وی به خریجه کبری سلام اللَّه علیها مانند است». سکینه و وقار آن حضرت را به خدیجه کبری سلام اللَّه علیها و عصمت و حیایش را به فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها و فصاحت و بلاغتش را به علی مرتضی علیه السّلام و

حلم و بردباریش را به حسن مجتبی علیه السّلام و شجاعت و قوّت قلبش را به حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام همانند نموده اند.

ابن حجر در اصابه و ابن اثیر در اسد الغابه در حالات آن حضرت نوشته اند: در مجلس یزید لعنت اللَّه علیه حضرت زینب سلام اللَّه علیها کلماتی فرمودند که دلالت بر قوّت قلب آن حضرت دارد. آن حضرت در کرم و بصیرت و حلم مشهور خاندان بنی هاشم و عرب بوده، و بین جمال و جلال، سیرت و صورت و اخلاق و فضیلت جمع کرد. شبها در عبادت بود و روزها روزه و او به اهل تقوی معروف بود .

(مجله الاسلام: شماره 27، محمّد غالب شافعی)

بزرگواران شهید شدند. اول جناب جعفر به میدان آمد و بعد از مبارزه دلیرانه ای دو دست آن حضرت را قطع کردند، و با اینکه جراحتهای زیادی بر بدن جناب جعفر وارد شده بود، اما بواسطه هیبت و شجاعتهای آن حضرت در میدان، کسی جرأت جدا کردن سر آن حضرت را نمی کرد. لذا دشمن دفعه حمله کرد و بدن آن حضرت را با نیزه از زمین بلند کردند. در همان لحظه پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در مدینه بر فراز منبر تشریف داشتند و ماجرا را برای مردم بیان می فرمودند. ناگهان صورت مبارک را به طرف آسمان بلند کردند و در حق جعفر دعا فرمودند. خداوند دو بال به آن بزرگوار عنایت فرمود که با ملائکه در بهشت پرواز می کند.

پس از شهادت هر سه امیر تعیین شده از طرف پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، را در یک قبر دفن کردند. از خبر شهادت جناب جعفرپیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بسیار گریستند و دستور دادند تا سه روز غذا به منزل جعفر ببرند.

سوابق جعفر:

اولین مردی که بعد از علی علیه السّلام به امر جناب ابوطالب علیه السّلام پشت سر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نماز خواند، جناب جعفر بود. او از برادرش امیر المؤمنین علیه السّلام ده سال بزرگتر بود.

در حبشه هنگامی که عمروعاص و دیگران قصد داشتندذ نجاشی را راضی کنند که جعفر و همراهانش را تحویل دهد، او آیاتی از کتاب الهی تلاوت نمود که نجاشی و اطرافیانش گریستند. عمروعاص چندین بار خواست جعفر و همراهانش را نزد نجاشی افرادی نادرست جلوه دهد ولی نتیجه بر عکس

شد و احترام آنها نیز نزد نجاشی بیشتر شد، مخصوصاً زمانی که آیات در رابطه با حضرت عیسی علیه السّلام قرائت شد.

آخر الامر عمروعاص غذائی مسموم تهیه کرد و برای جعفر فرستاد که آن حضرت را شهید کند، ولی گربه ای آمد و از آن غذا مختصری خورد و بقیه غذا ریخت و آن گربه هم مرد، و توطئه عمروعاص فاش شد.

در روز فتح خیبر، جعفر به همراه همسرش و دیگر مسلمانان به مدینه آمدند، و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از آمدن آنان بسیار خوشحال شدند و فرمودند: «نمی دانم به کدام خوشحالتر باشم: به فتح خیبر یا به آمدن جعفر»؟

(منتخب التواریخ: ص 57 - 58. سیری در شرح ابن ابی الحدید: ج 2، ص 410 - 411. وقایع المشهور: ص 94)

دینار خریده بود برای عایشه آورد و به طرف بصره حرکت کردند تا به این شهر رسیدند. پس از ورود، به خانه عثمان بن حنیف عامل امیر المؤمنین علیه السّلام ریختند و او را اسیر کردند و بسیار کتک زدند.

امیر المؤمنین علیه السّلام برای مقابله با آنها به طرف بصره حرکت فرمودند. در این جمگ همراه امیر المؤمنین علیه السّلام، امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام و همچنین محمّد حنفیه و عبداللَّه بن جعفر و اولاد عقیل و عده ای از جوانان بنی هاشم همراه با عمار و ابوایوب انصاری و عده ای از مهاجر و انصار بودند. 80 نفر از اصحاب بدر، 250 نفر از کسانی که با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در بیعت شجره شرکت کرده بودند و 1500 نفر از سایر اصحاب پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شرکت کردند.

(بحار الانوار: ج 32، ص 183)

مسلم مجاشعی را همراه با قرآنی فرستادند که بصریان را به حکم قرآن بخواند، ولی آنها مسلم را هدف تیر ساختند و شهید کردند. بعد از موعظه های عمار و فرمایشات امیر المؤمنین علیه السّلام، در دهم جمادی الاولی جنگی را که عایشه شروع کرده بود ادامه دادند و امیر المؤمنین علیه السّلام در مقام مقابله با آنها بر آمدند. در این جمگ از لشکر امیر المؤمنین علیه السّلام که 20 هزار مرد جنگی بودند پنج هزار نفر شهید شدند، و از لشکر عایشه که 30 هزار نفر بودند 13000 نفر کشته شدند.

(بحار الانوار: ج 32، ص 174، 196، 211. منتخب التواریخ: ص 161 159. تعداد شهدای لشکر امیر المؤمنین علیه السّلام را هزار و هفتاد

نر و نیز هزار و هفتصد نفر و به قولی چهار هزار نفر هم گفته اند. )

آخر الامر که پیروزی نصیب لشکر امیر المؤمنین علیه السّلام شد، حضرت کنار هودج عایشه آمدند و فرمودند:

«ای حمیرا، پیامبر تو را امر کرده بود که به جنگ من بیرون آئی ؟ آیا تو را امر نفرمود که در خانه خود بنشینی و بیرون نیائی ؟ بخدا سوگند، انصاف ندادند آنانکه زنهای خود را پشت پرده پنهان داشتند و تو را بیرون آوردند». محمّد بن ابی بکر خواهرش را از هودج بیرون کشید. امیر المؤمنین علیه السّلام دستور داد او را به خانه صفیه دختر حارث بن ابی طلحه ببرند و بعد او را به مکه و از مکه به مدینه فرستاد. در این جنگ زید بن صوحان که از بزرگان لشکر و شیعیان امیر المؤمنین علیه السّلام بود شهید شد و آن حضرت بالای سرش آمده فرمودند: «ای زید، خدا رحمتت کند که تعلقات دنیوی تو اندک بود، و امداد تو در دین بسیار بود».

است.

جسارت به اهل بیت علیهم السّلام کردند. در یکی از این دفعات، که در منزل آن حضرت را آتش زدند و به زور وارد منزل شدند، حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها پشت در بودند.

با اینکه می دانستند آن حضرت پشت در است، با لگد و فشار در را باز کردند، و میخ در سینه آن مخدره را آزرد و محسن علیه السّلام سقط شد و پهلوی آن حضرت شکست. آن حضرت بیهوش روی زمین قرار گرفت، و حضرت مولی الموحدین علیه السّلام را با سر و پای برهنه و دست بسته به طرف مسجد بردند.

وقتی حضرت زهرا سلام اللَّه علیها به هوش آمدند به دنبال امیر المؤمنین علیه السّلام رفتند، و از بردن آن حضرت به مسجد مانع شدند. داخل کوچه جلو چشم همسرش اسد اللَّه الغالب امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام، با تازیانه و علاف شمشیر بر بدن حضرت صدیقه شهیده علیها السلام زدند که طبق بعضی روایات از بازوی آن حضرت خون جاری شد و باز بیهوش روی زمین قرار گرفتند.

روزهای حزن فاطمه علیه السّلام:

بعد از این وقایع و فجایع آن حضرت بعضی روزها با دلی شکسته و محزون کنار قبور شهدای احد می رفت و می گریست، و مرگ خود را از خداوند طلب می کرد، تا اینکه آهسته آهسته درد و جراحتهای بدن بیشتر شد، و از آن به بعد نزدیک مدینه زیر درختی می نشست و گریه و ناله می کرد. منافقین آن درخت را هم بریدند. بعد از آن امیر المؤمنین علیه السّلام در آنجا سایبانی ساختند که مشهور به «بیت الاحزان» شد.

روز به روز بر شدت

بیماری بی بی افزوده می شد. سینه شکسته و مجروح، بازوی ورم کرده، صورت نیلی، محسن سقط شده، غم پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، مظلومیّت امیر المؤمنین علیه السّلام، کار را به جائی رساند که آن حضرت در بستر بیماری افتاد، و وصیت های خویش را به امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: «شبانه مرا از زیر پیراهن غسل بده و کفن کن و دفن نما. قبرم مخفی باشد و ابوبکر و عمر در تشییع و نماز من حاضر نشوند.

(بیت الاحزان: ص 262 247. بحار الانوار: ج 43، ص 171. فیض العلام: ص 263 258. جنه العاصمه: ص 351 - 361. ریاحین الشریعه: ج 1، ص 293 251. مأساه الزهراء علیها السّلام: ج 2، ص 18، 31، 45، 48، 49، 64، 76. فاطمه الزهراء علیها السّلام بهجه قلب المصطفی صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم: ص 885 807. وفاه فاطمه الزهراء علیها السّلام مقرم: ص 105 104. عوالم العلوم: جلد سیّده النساء فاطمد الزهراء علیها السّلام: ج 2، ص 1121 1057)

عایشه و غیر عایشه نیز بر جنازه من حاضر نشوند.

(سبعه من السلف: ص 253)

مدینه در شهادت فاطمه علیه السّلام:

روز شهادت آن حضرت، مدینه مثل روز شهادت خاتم الانبیاء صلّی اللَّه علیه و آله شده بود. کوچک و بزرگ از زن و مرد، نالان و گریان بودند. بدن مطهر آن حضرت شبانه غسل داده شد و هنگام غسل، امیر المؤمنین و حسنین و زینبین علیهم السّلام و فضه خادمه و اسماء بنت عمیس حاضر بودند. سپس عده ای از گلهای سر سبد اصحاب امیر المؤمنین علیه السّلام: سلمان، ابوذر، مقداد، عمار و. .. حاضر شدند

و بدن را دفن کردند.

در بقیع، چهل صورت قبر ترتیب دادند و بر آنها مقداری آب ریختند.

(بحار الانوار: ج 43، ص 183)

فردای آن روز منافقین قصد نبش قبر را نمودند، ولی امیر المؤمنین علیه السّلام اجازه نفرمودند.

احتمالات در محل دفن آن حضرت متعدد است، ولی زیارت آن حضرت در مسجد النبی صلّی اللَّه علیه و آله، حجره خود آن حضرت که در زمان ما جزء صحن مسجد است بین محراب و منبر، و در بقیع وارد شده است.

مدت عمر آن مخدره مظلومه 18 سال و 60 روز یا 90 روز است. سال شهادت یازدهم هجری است.

اقوال در شهادت حضرت زهرا علیه السّلام:

اقوال در شهادت حضرت زهرا سلام اللَّه علیها چنین است:

1 - چهل روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله (8 ربیع الثانی).

(بحار الانوار: ج 43، ص 212. جنه العاصمه: ص 350. مروج الذهب: ج 1، ص 403. روضه الوتعظین: ص 130)

2 - چهل و پنج روز (سیزدهم ربیع الثانی).

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 406)

3 - شصت روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله.

(بحار الانوار: ج 43، ص 217)

4 - هفتاد و دو روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 406)

5 - هفتاد و پنج روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله.

(الخرائج و الجرائح: ج 2، ص 526. کافی: ج 2، ص 474. بحار الانوار: ج 22، ص 545. اثبات الهداه: ج 4ص 441. مناقب: ج 3، ص 406)

6 - نود روز بعد از

شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله.

(بحار الانوار: ج 43، ص 215 188)

7 - نود و پنج روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله (سوم جمادی الاخر).

(بحار الانوار: ج 43، ص 196 170. بیت الاحزان: ص 261. دلائل الامامه طبری: ص 45، 46، 47. جنهالعاصمه: ص 355)

8 - صد روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله (هشتم جمادی الاخر).

(معارف ابن قتیبه: ص 62)

9 - صد و دوازده روز بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله (20 جمادی الآخر).

(بحار الانوار: ج 43، ص 171. دلائل الامامه: ص 46. مناقب: ج 2، ص 112)

10 - 4 ماه بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله.

(وفاه الصدیقه الزهراء علیها السّلام مقرم: ص 115 ،از الاصابه ابن حجر. مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 406)

11 - روز 21 رجب.

(زاد المعاد: ص 35)

12 - 25 رجب.

(وقایع المشهور: ص 126)

13 - سوم ماه رمضان.

(بحار الانوار: ج 43، ص 214. نور الابصار: ص 42. مناقب خوارزمی: ج 1، ص 83. الاصابه ابن حجر: ج 4، ص 380)

14 - 8 ماه بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله.

(وفاه الصدیقه الزهراء علیها السّلام مقرم: ص 115، از الاصابه ابن حجر)

در باره شهادت حضرت زهرا سلام اللَّه علیها جا دارد مروری بر منابع مربوط به آن داشته باشیم.

در باره آتش زدن در خانه به این مدارک مراجعه کنید:

عوالم: ج 11، ص 400 - 404 - 441 - 343. مؤتمر علماء بغداد: ص 137 135. اثبات الوصیه: ص 143. الغدیر: ج 6، ص

391. ارشاد القلوب دیلمی به نقل بحار الانوار. کشف المراد: ص 403 402. نوائب الدهور: ص 192. حلیه الابرار: ج 2، ص 652.

در باره اینکه چگونه پهلوی آن حضرت را شکستند، به این مدارک مراجعه کنید:

فرائد السمطین: ج 2، ص 35 34. امالی صدوق: ص 101 99. اثبات الهداه: ج 1، ص 281 280. البلد الامین: ص 552 551. طریق الارشاد: ص 465. اقبال الاعمال: ص 625. بحار الانوار: ج 97، ص 200، ج 28، ص 270 268. عوالم: ج 11، ص 404 400.

در باره اینکه حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها را کتک زدند، به این کتب مراجعه کنید:

اثبات الهداه: ج 1، ص 280 - 281. ارشاد القلوب دیلمی: ص 295. المحتضر: ص 109. امالی صدوق: ص 99، 101، 118. مناقب ابن شهر آشوب: ج 2، ص 209. تفسیر برهان: ج 2، ص 434. حلیه الابرار: ج 2، ص 652. الخطط المقریزی: ج 2، ص 346. سیره الائمه الاثنی عشر: ج 1، ص 132. اعلام النساء: ج 4، ص 124. فرائد السمطین: ج 2، ص 35 34. کتاب سلیم بن قیس: ج 2، ص 585، 586، 587، 674، 675، 907. بحار الانوار: ج 28، ص 297، 299. احتجاج: ج 1، ص 210، 216.

در باره سیلی و کبودی چشم آن حضرت، به این کتب مراجعه کنید:

سیره الائمه الاثنی عشر: ج 1، ص 132. مأساه الزهراء 3: ج 1، ص 193 164. الاسرار الفاطمیه: ص 135.

در باره علّت شهادت حضرت محسن علیه السّلام به این کتب مراجعه کنید:

اثبات الوصیه: ص 143. الوافی بالوفیات: ج 6، ص 17. تراجم اعلام

النساء: ج 2، ص 317. فرائد السمطین: ج 2، ص 35 34. امالی صدوق: ص 101 99. بشاره المصطفی: ص 200 197.

در باره اینکه آن حضرت شهیده شدند و به مرگ طبیعی از دنیا نرفتند، فرمایش امام رضا علیه السّلام کافی است که می فرمایند: «انها صدیقه الشهیده». .. «همانا فاطمه سلام اللَّه علیها راستگو و شهیده است. (اصول کافی: ج 2، ص 475) به مدارک زیر نیز مراجعه کنید:

مزار شیخ مفید: ص 156. مقنعه شیخ مفید: ص 459. بلد الامین: ص 278 198. بحار الانوار: ج 25، ص 373، ج 28، ص 268261، 270، ج 29، ص 192، ج 43، ص 170، 197، 200، ج 53، ص 23، ج 97، ص 197. مصباح الزائر: ص 26 25. مصباح المتهجد: ص 654. من لا یحضره الفقیه: ج 2، ص 574. تهذیب الاحکام طوسی: ج 6، ص 10. الوافی: ج 14، ص 1371 1370. جامع الاحادیث الشیعه: ج 12، ص 264. القاب ِلرسول و عترته علیهم السّلام: ص 43 39.

پس در این روز شیعیان باید به عزاداری آن حضرت قیام نمایند و آن مظلومه را زیارت کنند و ظالمان و غاصبان حق او را نفرین نمایند .

ص 5.

عایشه: المعجم الکبیر: ج 22، ص 400. الطرائف: ص 27. تاریخ بغداد: ج 5، ص 87. تاریخ الخمیس: ج 1ص 277. میزان الاعتدال: ج 1، ص 38، ج 2، ص 84. مناقب ابن سلیمان کوفی: ج 2، ص 206.

عمر بن خطاّب: میزان الاعتدال: ج 1، ص 252، ج 2، ص 297. لسان المیزان: ج 4، ص 36. عیون الاخبار فی مناقب الاخیار: ص 45)

داستان انعقاد نطفه حضرت زهرا سلام اللَّه علیها مراحلی دارد که ذیلاً خلاصه آن آورده می شود:

1 - در شب معراج خداوند سیبی به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله هدیه داد که از عظمت خلقت و بوی و رنگ و زیبائی آن ملائکه تعجب کردند. خداوند امر فرمود تا پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آن را میل کند. هنگامی که آن سیب را شکافت، نوری از آن درخشید. جبرئیل گفت: بخور یا رسول اللَّه، که تین نور منصوره فاطمه، دختری است که از صلب تو خارج می شود. (بحار الانوار: ج 42، ص 18. بیت الاحزان محدث قمی: ص 7. عوالم العلوم: ج فاطمه الزهراء علیها السّلام، ج 1، ص 36 - 37) در بعضی روایات است که از رطب بهشتی هم خاتم الانبیاء صلّی اللَّه علیه و آله میل فرمودند. (عوالم العلوم ج فاطمه الزهراء علیها السّلام: ج 1، ص 37)

2 - در 10 شعبان سال چهارم جبرئیل علیه السّلام بر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در ابطح نازل شد و فرمان کناره گیری از حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها را به مدت 40 روز به عنوان مقدمه حمل حضرت زهرا سلام اللَّه علیها ابلاغ فرمود. (قلائد

النحور: ج شعبان، ص 398)

با اینکه آن حضرت علاقه وافری به خدیجه سلام اللَّه علیها داشت و این کار برای آن حضرت پر مشقت بود، ولی برای خدیجه سلام اللَّه علیها پیغام داد که مدتی به منزل نمی آیم و به منزل فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها می روم. شبها در را ببند و در بستر آسایش کن.

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شبها به منزل فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها می آمد. هر شب هنگام افطار، خرما و انگور و غذای بهشتی می آوردند. با آب بهشتی و حوله دست آن حضرت را شسته و تمیز می کردند. امیر المؤمنین علیه السّلام حسب دستور پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله جلو در می نشست که کسی نیاید و در آن غذا با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شریک شود. در شب چهلم دستور رسید به خانه خدیجه سلام اللَّه علیها برو که خداوند به خود سوگند خورده که امشب از صلب تو ذریّه پاک و طیّبه ای بیافریند. حضرت از جا برخاسته و به منزل خدیجه سلام اللَّه علیها آمدند.

حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها می فرماید: سوگند به آن کسی که آسمان را برافراشته و آب را از زمین جوشانیده، حضرت از من دور نشده بود که سنگینی فاطمه سلام اللَّه علیها وجود فاطمه سلام اللَّه علیها را در خود احساس کردم.

(بحار الانوار: ج 16، ص 78 - 80)

به خدیجه سلام اللَّه علیها فرمودند: «جبرئیل به من بشارت داد که این مولود دختر است، و او موجودی پاک و با برکت است. خداوند متعال نسل و ذریه مرا از او قرار می دهد، و از نسل او امامانی در امت قرار خواهد داد که بعد از پایان یافتن وحی او، جانشینانش در روی زمین باشند».

هنگام ظاهر شدن آثار وضع حمل، سراغ زنان قریش فرستادند. ولی کسی برای کمک نیامد، چه اینکه آنها راضی به ازدواج حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها با پیامبر نبودند، و خدیجه سلام اللَّه علیها از این برخورد غمناک شد.

در همین حال چهار زن بلند بالا که شبیه زنان بنی هاشم بودند بر او وارد شدند. یکی از آنان به او گفت: ای خدیجه، غمگین مباش که ما فرستادگان پروردگار تو هستیم. ما خواهران توایم. من ساره هستم، و این آسیه دختر مزاحم و همنشین تو در بهشت و این مریم دختر عمران و این صفوراء دختر شعیب است. خداوند ما را نزد تو فرستاده تا در کارهای مربوط به زنان به تو کمک کنیم.

(در بعضی روایان هواهم ذکر شده است)

یکی از آنان در سمت راست او، دیگری در سمت چپش، و سومی پیش روی آن حضرت، و چهارمی پشت سر او نشستند.

سلام اللَّه علیها را برداشت و با آب کوثر شستشو داد، و پارچه سفیدی که از شیر سفیدتر و از مشک و عنبر خوشبوتر بود بیرون آورد. یکی را بر بدن او پیچیده و دیگری را بر سرش انداخت و سپس از او خواست که سخن بگوید.

حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها لب به سخن گشود، و فرمود: «اشهد ان لا اله الا اللَّه، و ان ابی رسول اللَّه سیّد الانبیاء و ان بعلی سیّد الاوصیاء و ان ولدی سیّد الاسباط»: «گواهی می دهم که جز اللَّه خدائی نیست، و پدرم فرستاده خدا و سرور پیامبران است، و شوهرم سرور جانشینان و فرزندانم آقای نوادگان و اسباط هستند».

بعد بر یکایک آنان سلام کرده و هر یک را به اسم صدا زد. آنان بر چهره، او تبسم کردند، و حور العین و بهشتیان یکدیگر را به ولادت حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها بشارت دادند. در آسمان نوری درخشان پدید آمد که ملائکه تا آن روز چنان نوری را ندیده بودند، و لذا نام حضرت را «زهرا» گذاشتند. بانوئی که پیش روی خدیجه سلام اللَّه علیها تشسته بود، به خدیجه سلام اللَّه علیها گفت: «او را پاک و پاکیزه و آراسته و با برکت در بر گیر، که در نسل و ذریّه اش برکت قرار داده شده است».

خدیجه سلام اللَّه علیها حضرت را با شادی و خشنودی از دست او گرفته، و سینه در دهانش گذارده و دهان او را پر از شیر کرد، و این گونه بود که فاطمه سلام اللَّه علیها رشد جسمی خود را آغاز کرد.

(بحار الانوار: ج 16، ص 80)

کلثوم سلام اللَّه علیها، چهار ماه پس از بازگشت از کربلا به مدینه از دنیا رفتند.

(وقایع المشهور: ص 110)

پدرشان مولی الموحدین امیر المؤمنین علیه السّلام و مادرشان حضرت زهرای مرضیه سلام اللَّه علیها است.

(تذکره الخواص: ص 75)

صاحب ریاحین الشریعه به نقل از اعیان الشیعه می فرماید: امیر المؤمنین علیه السّلام آن مخدره را به عون بن جعفر طیار تزویج نمودند. (ریاحین الشریعه: ج 3، ص 345)

آنچه در مورد ازدواج امّ کلثوم سلام اللَّه علیها با غیر عون بن جعفر نقل شده از بافته های مخالفین است. آن حضرت در واقعه جانسوز کربلا حضور داشتند و بعد از شهادت امام حسین علیه السّلام و اهل بیت و اصحابشان در کنار خواهرشان حضرت زینب سلام اللَّه علیها از بانوان و یتیمان محافظت می نمود، و اشعار آن حضرت در فراق برادر در کربلا مشهور و جانسوز است.

پس از عاشورا که بانوان به اسارت کوفه و شام رفتند، خطبه آن حضرت در شهر کوفه و مجلس ابن زیاد، اشعار آن حضرت در قادسیه و قنسرین، اثر دعای آن حضرت در سیبور و بعلبک، کلمات آن جناب با شمر هنگام ورود به دروازه شام، مرثیه های حضرت در اربعین و مراجعت به مدینه، دلالت بر عظمت و شجاعت و صبر آن مخدره دارد.

سرانجام بعد از چهار ماه از ورود به مدینه با دلی پر از غم و اندوه در مصائب کربلا بالاخص شهادت حضرت سیّد الشهداء رحلت نمود و در مدینه منوره دفن شد. به قولی رحلت آن حضرت در آخر ماه جمادی الثانی بوده است.

(ریاحین الشریعه: ج 3، ص 244 256)

جمادی الثانی در سال 13 ه’ عبداللَّه بن عثمان معروف به ابوبکر بن ابی قحافه در سن 67 سالگی، از این جهان به سوی سزای اعمالش رخت بربست.

(تتمه المنتهی: ص 10. تاریخ الخلفاء: ص 81. فیض العلام: ص 279. بحار الانوار: ج 29، ص 521)

به قولی مرگ ابوبکر در 27 جمادی الثانی بوده است.

(مسار الشیعه: ص 32. العدد القویه: ص 343. مصباح کفعمی: ج 2، ص 598. مصباح المتهجد: ص 732. بحار الانوار: ج 95، ص 200)

او مدت دو سال و بیست و دو روز غاصب خلافت بود، و اولین کسی بود که بعد از شهادت پیامبر به انتخاب اعضای سقیفه بنی ساعده خلیفه شد. انتخاب ابوبکر به گونه ای بی حساب بود که عمر با آنکه خود گرداننده برنامه سقیفه بود می گوید: «بیعت با ابوبکر امری بدون تدبیر و مشورت و دقت بود، مثل زمان جاهلیّت، که خداوند مسلمانان را از شر آن محفوظ داشت. هرکس چنین کاری را تکرار کند او را بکشید».

(الغدیر: ج 5، ص 370. صحیح بخاری: باب رجم الحبلی، ح 6681. مسند احمد: حدیث 393. سیره ابن هشام: ج 4، ص 308)

اهل سنّت در علّت مرگ او نوشته اند: ابوبکر در روز دوشنبه 7 جمادی الاخر غسل کرده بود، و آن روز هوا سرد بود. به این دلیل سرما خورد و تب کرد، و 15 روز این تب ادامه داشت، و به نماز نمی رفت، تا در شب سه شنبه 22 جمادی الاخر بعد از آنکه خلافت را به عمر واگذار کرد، مرد.

(تاریخ الخلفاء: ص 81. بحار الانوار: ج 29، ص 521)

قبل از وفات عثمان را برای نوشتن وصیت

نامه ای در باره خلافت طلب کرد که امر خلافت بعد از ابوبکر با عمر بن خطاّب باشد. او کلمه ای گفت و بیهوش شد، و بقیه را عثمان از پیش خود نوشت که امر خلافت با عمر است. ابوبکر به هوش آمد و عثمان را دعا کرد که آنچه او می خواسته نوشته است.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 1، ص 165)

باید پرسید: چرا هنگامی که پیامبر در روزهای آخر عمر کاغذ و قلم خواست تا وصی بعد از خود را به امر خداوند معین کند نسبت هذیان به آن مقام معظم دادند ؟

ابوبکر هنگام مرگ کلماتی گفت. از جمله اینکه: «کاش تفتیش خانه فاطمه و علی علیهماالسّلام نمی کردم».

(مروج الذهب: ج 2، ص 308. تتمه المنتهی: ص 10. الامامه و السیاسه: ج 1، ص 18. سبعه من السلف: ص 77. تاریخ طبری: ج 4، ص 52. میزان الاعتدال: ج 2، ص 215)

برادرش امام صادق علیه السّلام فراهم نمودند.

هنگام ورود آن حضرت، در فین حدود شش هزار نفر برای استقبال آمدند، حضرت مدتی در جاسب و خاوه مشغول هدایت مردم بودند ، و بیشتر در مسجد جامع کاشان که فعلاً در کوی میدان کهنه واقع است مشغول عبادت بودند و شیعیان برای ادای نماز جمعه خدمتش مشرف می شدند، و کرامات زیادی مشاهده می نمودند.

آن حضرت نامه هائی برای پدر بزرگوارش به مدینه می فرستاد و حالات خود و شیعیان را بیان می فرمود، تا در سال 114 ه’ خبر شهادت پدر بزرگوارش به آن حضرت رسید و بعد از سه سال از شهادت پدر بزرگوارش در سال 116 ه’، مخالفین آن حضرت را با عده ای از دوستان و موالیان و منسوبین به آن حضرت شهید کردند.

از آنجا که 27 جمادی الثانی در سال شهادت آن حضرت با 17 مهر ماه شمسی بوده، هر سال به مناسبت سالگرد آن حضرت در جمعه دوم مهر ماه مراسم قالی شویان همراه با عزاداری با شکوهی کنار قبر مطهرش برگزار می شود. (مراقد المعارف: ج 2، ص 80)

هم اکنون در سرداب زیر ضریح مقدس آن حضرت، بدن مبارک حدود صد نفر از آن شهدای بزرگوار تازه و سالم هست، که مرحوم آیه اللَّه سیّد شهاب الدین مرعشی نجفی مشاهده فرموده اند.

(به کتاب «نور باهر» تألیف مرحوم محمّد باقر مرندی و اجساد جاویدان به نقل از کسانی که همراه آیه اللَّه مرعشی نجفی اجساد مطهر را زیارت کرده اند مراجعه شود).

و آن حضرت را برای شیر دادن به حلیمه سعدیه سپرد.

(وقایع المشهور: ص 113)

علیه السّلام، حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها، ابراهیم فرزند پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، و نجاشی پادشاه حبشه خبرهای حزن آور این ماه به شمار می آیند.

همچنین حمله به امام مجتبی علیه السّلام در مدائن و خروج امام حسین علیه السّلام از مدینه به سوی مکّه دو خبر مهم این ماه است.

اولین اقامه نماز در اسلام، هجرت مسلمانان به حبشه و بازگشت آنان، تغییر قبله، فتح خیبر به دست امیر المؤمنین علیه السّلام، غزوه نخله، ورود أمیر المؤمنین علیه السّلام به کوفه، اولین خطبه أمیر المؤمنین علیه السّلام در مسجد کوفه، اول خلافت شوم یزید، فرار ابوبکر و عمر در جنگ خیبر صفحات دیگری از تاریخ اسلام اند مه در ماه رجب رخ داده است.

ج 2، ص 599. زاد المعاد: ص 20. مصباح المتهجد شیخ طوسی: ص 737. فیض العلام: ص 294. مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 227)

امام باقر علیه السّلام اولین علوی است که از پدر و مادر نسب شریفش به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و أمیر المؤمنین علیه السّلام و حضرت زهرا سلام اللَّه علیها می رسد.

امام صادق علیه السّلام در باره امّ عبداللَّه می فرمایند: «از زنهای با ایمان و پرهیزکار و نیکوکار بود».

(تواریخ النبی والال علیهم السّلام تستری: ص 47)

در روایت دیگر امام صادق علیه السّلام می فرمایند: «در میان فرزندان امام حسن علیه السّلام مثل او نبود». در عظمت و شرافت این بانو همین بس که با حضرت سیّد الساجدین علی بن الحسین و باقر العلوم علیهماالسّلام در واقعه کربلا حضور داشت و همراه آن بزرگواران و زینب کبری و دیگر اهل بیت علیهم السّلام به اسارت رفت و وقایع کوفه و شام را دید.

علی بن محمّد علیه السّلام را از این دیار بیرون ببر که همه را مطیع خود ساخته است. در مدینه اسباب اذیت و اضرار به آن حضرت را به دستور متوکل زیاد کردند، تا زمانی که آن حضرت را به سامرا بردند و جسارتها کردند، تا اینکه معتز آن حضرت را شهید کرد.

امام عسکری علیه السّلام غسل و کفن و نماز بر آن حضرت را انجام داد، و بعداً در ظاهر این امرات توسّط دیگران انجام شد و ایشان را در منزل خود در مکان فعلی حرم مطهر دفن نمودند.

می کردند، و می فرمودند: «ابوجعفر به من نامه نهوشته است»، و نامه هائی که از آن حضرت می رسید در نهایت جلالت و زیبائی بود، و هنگامی که امام علیه السّلام می خواستند نامه برای امام جواد علیه السّلام بنویسیند آن حضرت را به بزرگی و احترام مورد خطاب قرار می دادند.

(عیون اخبار الرضا علیه السّلام: ج 2، ص 240)

یک روز در ایام کودکی حضرت جواد علیه السّلام آن حضرت را نزد پدر بزرگوارش امام رضا علیه السّلام آوردند. آن حضرت فرمودند: «این مولودی است که برای شیعه مبارکتر از او بدنیا نیامده است.

(انوار البهیّه: ص 125. کافی: ج 1، ص 321. ارشاد: ج 2، ص 279)

چرا که چهل سال و چند ماه از سن مبارک امام رضا علیه السّلام گذشته بود و آن حضرت هنوز اولادی نداشتند، و بعضی از شیعیان در امر امامت نگران بودند، هنگامی که خداوند جواد الائمه علیه السّلام را به مولایمان حضرت رضا علیه السّلام داد، نگرانی و شک و تردید مردم برطرف شد.

آن حضرت شش فرزند داشت: ابوالحسن حضرت هادی علیه السّلام، ابوطالب جناب زید، ابوجعفر جناب موسی بن مبرقع، حکیمه خاتون، خدیجه خاتون، امّ کلثوم.

(تاریخ سامراء: ج 3، ص 302)

عبداللَّه مشهور به علی اصغر است. لقب شریفش باب الحوائج، رضیع، مذبوح من الاذن الی الاذن است. پدر بزرگوارش امام حسین علیه السّلام، و مادر والامقامش حضرت رباب دختر امرء القیس کلبی است. قاتل آن حضرت، حرمله بن کاهل اسدی ملعون است که قلب امام حسین علیه السّلام و اهل بیت و شیعیان، بلکه هر شنونده این مصیبت را می سوزاند.

تا در سن 82 سالگی در سال 30 ه’ به درک رفت.

مخفی نماند که حمامه یکی از جدات معاویه است که در بازار المجاز صاحب پرچم و مشهور بود ! و از این جا نسب ابوسفیان هم معلوم می شود. مادر معاویه هند است که از ذوات الاعلام است و میل فراوانی به غلامان سیاه داشت و از توضیح حال پدر معاویه وضع مادر او هند روشن می شود.

(آخر ماه ذی الحجه روز مرگ هند است که احوال او در آنجا ذکر شده است)

محدث قمی رحمه اللَّه می فرماید: چون پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در فتح مکه ریختن خون معاویه را مباح شمردند، به اصرار و شفاعت عباس، پنج ماه قبل از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله اسلام آورد.

(تتمه المنتهی: ص 47. احقاق الحق: ص 265. التعجب: ص 106. نهج الحق و کشف الصدق: ص 310)

العزیز ادامه داشت تا اینکه او لعن بر آن حضرت را منع کرد.

(بحار الانوار: ج 33، ص 214)

ذکر کرده اند (الدرجات ال رفیعه: ص 423. تاریخ الخلفاء: ص 198) و بعضی 4 رجب (تاریخ بغداد: ج 1، ص 200) و برخی 22 رجب ذکر نموده اند. (زاد المعاد: ص 35. تقویم المحسنین: ص 18. فیض العلام: ص 316) 12 رجب ، 14 رجب، 15 رجب هم نقل شده است که این 3 قول به یکدیگر نزدیک ترند.

(زاد المعاد: ص 35. مصباح کفعمی: ج 2، ص 598. فیض العلام: ص 316. تتمه المنتهی: ص 47، 48، 5150 ، 52. منتخب التواریخ: ص 448 - 449. وقایع الایام: ج رجب، ص 174)

در کتاب «ازاله الخلفاء» می گوید: اخبار متواتر است در اینکه فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها امیر المؤمنین علیه السّلام را در داخل کعبه در روز جمعه 13 رجب 30 سال بعد از عام الفیل به دنیا آورده است، و کسی قبل از آن حضرت و بعد از آن حضرت در آن مکان به دنیا نیامده است. الغدیر: ج 6، ص 22. زاد المعاد: ص 21.

کلمات بزرگان شیعه در این باب زیادتر از آن است که در این مختصر ذکر شود. به جلد 6 الغدیر تحت عنوان «ولاده امیر المؤمنین علیه السّلام فی الکعبه» مراجعه شود.

مدارکی از کتب اهل خلاف که دلالت دارد ولادت امیر المؤمنین علیه السّلام در داخل کعبه بوده است: کتاب الحسین علیه السّلام: ج 1، ص 16. مروج الذهب: ج 2، ص 2. تذکره خواص الامه: ص 7. الفصول المهمه: ص 14. السیره النبویه: ج 1، ص 150. مطالب السؤل: ص 11. محاضره الاوائل: ص 120. نزهه المجالس: ج 2ص 204. نور الابصار: ص 76. کفایه المطالب: ص 37)

اسم شریفش علی علیه السّلام است. صاحب کتاب الانوار می گوید: علی بن ابی طالب علیه السّلام در کتاب خدا 300 اسم دارد.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 319)

مشهورترین القاب آن حضرت أمیر المؤمنین است و ابن شهر آشوب بیش از 850 لقب برای آن حضرت ذکر نموده است.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 321)

به شمساطیل است. در زمین جمحائیل، در لوح قنسوم، در قلم منصوم، در عرش معین، نزد رضوان امین است، نزد حور العین اصب است، در صحف ابراهیم علیه السّلام حزبیل است، در عبرانیه بلقیاطیس، در سریانیه شروحیل، در تورات ایلیا، در زبور اریا، در صحف حجر عین، در قرآن علی است.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 319)

دامان عزت خود آن مستوره دو جهان را با جان و دل سرپرستی می کرد تا زمانی که از دنیا رفت.

(تلخیص از ریاحین الشریعه: ج 3، ص 3، 4، 5، 6)

آن حضرت در سال چهارم هجری در مدینه طیبه از دنیا رفت، و در بقیع مدفون شد. هنگامی که أمیر المؤمنین علیه السّلام خبر فوت والده اش را به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دادند آن حضرت فرمودند: «او مادر من بود». بعد عمامه و لباسش را داد که فاطمه سلام اللَّه علیها را به آنها کفن کنند و خود حضرت بر جنازه نماز خواند و چهل تکبیر بر جنازه گفت و فرمود: «چون چهل صف از ملائکه به جنازه اش نماز خواندند چهل تکبیر گفتم». بعد در قبر خوابید و هنگام دفن او را تلقین فرمود و در باره او دعا کرد.

(منتخب التواریخ: ص 113. اعلام الوری: ج 1، ص 306)

عطا فرمود: عقیل، طالب، جعفر، فاخته یا امّ هانی، جمانه و علی أمیر المؤمنین علیه السّلام . هنگامی که خداوند علی علیه السّلام را به ابوطالب و فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها داد، آن نور در صورت فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها درخشندگی می کرد.

میل فرمودند و به منزل فاطمه آمدند. فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها بانوی حرم جناب ابوطالب علیه السّلام هم خرمائی که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به آن حضرت داده بودند میل فرمود، و به ابوطالب علیه السّلام هم دادند و آن حضرت هم میل فرمود. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرموده بودند: این خرما را کسی می خورد که مقر به توحید و نبوت من باشد.

بعد از آنکه پدر و مادر آن حضرت، میوه های بهشتی را میل فرمودند وجود حضرت مولی الموحدین علی بن ابی طالب علیه السّلام به وجود آمد. هنگامی که فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها حامل آن وجود شریف شد، به زیبائی و نورانیتش افزوده شد.

و علویت بلند مرتبه و به فاطمیت درخشنده و نورانی که بر سرزمین تهامه به رحمت و مهربانی خویش لطف بفرمائی». دیگران آمین گفتند. دعا که تمام شد زلزله پایان یافت. عربها در زمان جاهلیت تا گرفتار می شدند این دعا را می خواندند و گرفتاری برطرف می شد.

عفر بن ابی طالب علیه السّلام صدای آن حضرت را از داخل شکم مادر شنید و بیهوش شد. همچنین فاطمه بنت اسد علها السّلام به قصد طواف گرد خانه خدا می رفت، ولی ناگهان آن حضرت از داخل شکم دوپای خود را به شدت فشار می داد و نمی گذاشت مادرش به محلی که بتها نصب شده اند نزدیک شود، و حال آنکه مادرش برای عبادت خانه خدا را طواف می کرد. زمانی دیگر، بتها در مقابل آن فرزند به دنیا نیامده به صورت به زمین می افتادند. شیر درنده طائف در برابر ابوطالب علیه السّلام تعظیم کرد. هنگامی که آن حضرت علت را جویا شد شیر گفت: شما پدر اسد اللَّه و کمک محمد پیامبر خدا صلّی اللَّه علیه و آله و مربی شیر خدا هستی.

را به مسجد الحرام آوردند. عباس بن عبدالمطلب که به همراه جماعتی در مسجد نشسته بودند، دیدند که فاطمه سلام اللَّه علیها وارد مسجد الحرام شد و در مقابل کعبه ایستاد و نگاهی به سوی آسمان نمود و چنین فرمود: «پروردگارا، من به تو و به پیامبران و کتابهائی که از جانب تو آمده اند ایمان دارم. من کلام جدم ابراهیم خلیل را تصدیق می کنم و او بوده که این خانه را بنا کرده است. تو را قسم می دهم و از تو می خواهم به حق کسی که این خانه را بنا کرد، و به حق فرزندی که در شکم من است و با من سخن می گوید و با گفتارش با من انس می گیرد، و من یقین دارم که یکی از آیات و نشانه های توست، که این ولادت را بر من آسان فرمائی».

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 2، ص 198 - 199. امالی شیخ طوسی: ص 706. بحار الانوار: ج 35، ص 8 - 36. آفتاب کعبه: ص 45)

ناگهان حاضرین در مسجد الحرام دیدند که دیوار پشت آن سمتی که در کعبه است شکافته شد و فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها داخل شد. هر چه کردند قفل در را باز کنند ممکن نشد، و دانستند که حکمت خداوند در کار است.

(اعلام الوری: ج 1، ص 306. ارشاد: ج 1، ص 5)

فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها می فرماید: هنگامی که داخل کعبه شدم دیدم حوا، ساره، آسیه، مادر موسی بن عمران و مریم مادر عیسی آمدند. آنان به من سلام کردند: «السّلام علیکِ یا ولیه اللَّه» و در مقابلم نشستند.

آنچه در ولادت خاتم الانبیاء

صلّی اللَّه علیه و آله انجام دادند در ولادت علی بن ابی طالب علیه السّلام نیز انجام دادند، چه اینکه فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها در هنگام ولادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حضور داشت و به ابوطالب علیه السّلام ماجرا را خبر داد. حضرت ابوطالب علیه السّلام قبلاً به او فرموده بود: «30 سال صبر کن تا خدا مولودی به تو عنایت کند مثل خاتم الانبیاء صلّی اللَّه علیه و آله مگر در نبوّت که وصی و وزیر او خواهد شد».

(بحار الانوار: ج 35، ص 6. روضه الواعظین: ج 1، ص 81)

نورانی شد. شیطان فریاد برآورد: «وای بر بتها و بت پرستان از این فرزند» !

و بردند و هر بار کلماتی مخصوص در فضائل و مناقب حضرت می فرمودند.

(علی علیه السّلام ولید الکعبه: ص 32)

فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها می فرماید: بار دوم در حالتی آن حضرت را آوردند که او را در حریر سفید بهشتی پیچیده بودند و به من گفتند: «او را از چشم بینندگان حفظ کن که ولی رب العالمین است. بدانکه وارد بهشت نمی شود مگر کسی که ولایت او را بپذیرد و امامت و ولایت او را تصدیق کند. خوشا به حال آن که تابع اوست و وای بر کسی که از او رویگردان شود. مثَل او چون کشتی نوح است. هر که به آن پیوست نجات می یابد و هر که از آن باز ماند غرق می شود و سقوط می کند». سپس در گوش او مطلبی گفتند که من نفهمیدم. بعد او را بوسیدند و برخاستند و بیرون رفتند و من ندانستم از کجا خارج شدند.

(علی علیه السّلام ولید الکعبه: ص 32)

بالای کعبه به صورت می اندازد. خوشا بحال کسی که او را دوست می دارد و از او اطاعت می کند و او را یاری می نماید. وای بر کسی که بغض او را دارد و از او سرپیچی می کند و او را خوار می نماید و حق او را انکار می نماید».

(بحار الانوار: ج 35، ص 9 - 37)

در این سه روز در هر محفلی سخن از ولادت این مولود مبارک و استثنائی بود، بخصوص باز نشدن قفل در کعبه، شکافته شدن دیوار کعبه در روز و دیدن آن توسّط کفار، این مطلب را به صورت یک مسأله عمومی در آورده بود.

طلوع نور علی علیه السّلام در آغوش پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله:

صبح روز چهارم در مقابل دیدگان به انتظار نشسته، ناگهان دیوار کعبه از مکان قبلی شکاف برداشت به حدی که فاطمه بنت اسد علیه السّلام با فرزند عزیزش از آنجا خارج شدند. مردم همه نگاه می کردند و قبل از سؤال کسی،فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها از بعضی وقایع داخل خانه خبر داد و از عظمت آن مولود و غذاهای بهشتی و اینکه نام این حضرت به ندای آسمانی علی علیه السّلام است.

ابوطالب علیه السّلام و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله پیش آمدند، و فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها با مولود پیش آمد. حضرت مولی الموالی علی علیه السّلام فرمودند: «السّلام علیک یا اَبَه و رحمه اللَّه و برکاته». ابوطالب علیه السّلام فرمود: «و علیک السّلام یا بُنَیّ و رحمه اللَّه و برکاته»، و آن حضرت را در آغوش گرفت.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 2، ص 198)

أمیر المؤمنین علیه السّلام

چشمان مبارک به صورت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله باز کرد و تبسّم فرمود و خود را حرکتی داد و فرمود: «السّلام علیک و رحمه اللَّه و برکاته، مرا در آغوش بگیر».

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله پاسخ سلامش را داد و آن حضرت را در آغوش گرفت، و بوسید و دست در دست او گذاشت. آنگاه أمیر المؤمنین علیه السّلام دست راست بر گوش نهاد و اذان و اقامه فرمود و به یگانگی خداوند عزّوجل و نبوّت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شهادت داد.

(بحار الانوار: ج 35، ص 22. مناقب: ج 2، ص 198)

سپس از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله برای قرائت کتب آسمانی اجازه خواست. بعد از آنکه پیامبر صلای اللَّه علیه و آلهّ جازه فرمود، سینه را صاف کرد و آنچه در صحف حضرت آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی علیهم السّلام بود قرائت فرمود. سپس شروع به قرائت قرآن نمود که هنوز نازل نشده بود. آن حضرت سوره مبارکه مؤمنون را آغاز کرد: «قد افلح المؤمنون. ...». سپس در حالتی که آن حضرت در آغوش رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله بود به خانه ابوطالب علیه السّلام باز گشتند.

(بحار الانوار: ج 35، ص 18. مناقب: ج 2، ص 172. کشف الغمّه: ج 1، ص 59)

فاطمه بنت اسد سلام اللَّه علیها می فرماید: هنگامی که از کعبه خارج شدم و فرزند را نزد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله گذاشتم، آن حضرت با زبان مبارک دهان علی علیه السّلام را باز کرد و او را با آب دهان مبارک تحنیک کرد و اذان در گوش

راست و اقامه در گوش چپ آن حضرت گفت و فرمود: «این مولودی است که بر فطرت بدنیا آمده است».

(مناقب: ج 2، ص 199)

در روز سوم ولادت حضرت یا روز سوم خروج از کعبه و در بعضی اقوال دهم ذی الحجه، حضرت ابوطالب علیه السّلام ولیمه مفصّلی داد و فرمود: «بیائید برای ولیمه علی بن ابی طالب و قبلاً هفت بار کعبه را طواف کنید و بعد بر فرزندم علی علیه السّلام سلام کنید».

(مناقب: ج 2، ص 199)

از سر راه برداشت و خود به خلافت رسید.

از کبائر جرائم اعمال معتمد، مسموم کردن آقا و مولایمان حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام است. صدوق رحمه اللَّه می فرماید : معتمد چندین بار امام عسکری علیه السّلام را حبس کرد.

خواهد شد. از همه بالاتر به مصائب کربلا و نوائب دشت نینوا گرفتار می شود چنانکه مویش سفید و قامتش خمیده خواهد گردید.

این خبر را اهل بیت علیهم السّلام شنیدند و اندوهناک و گریان شدند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله صورت بر صورت حضرت زینب سلام اللَّه علیها نهاد و گریست. حضرت صدیقه طاهره سلام اللَّه علیها فرمود: یا ابتا، این گریه برای چیست ؟ خداوند دیده های تو را نگریاند. فرمود: ای فاطمه، بعد از من و تو این دختر دچار بلاها و مصائبی می شود. حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها فرمود: چه ثواب دارد آن کسی که بر دخترم زینب سلام اللَّه علیها گریه کند؟ آن حضرت فرمود: «ای پاره تنم و ای نور چشمم، ثواب کسی که بر بر او و بر مصائب او گریه کند مانند ثواب کسی است که بر برادرش حسین گریه کند». سپس نام آن حضرت را «زینب» نهاد.

(ریاحین الشریعه: ج 3، ص 38 - 39)

آن حضرت یک سال و چند ماه بعد از واقعه کربلا با قلبی پر از اندوه از مصائب کربلا در خانه خود رحلت فرمودند و در همان خانه دفن شدند. در وفات آن مخدره مظلومه روزهای 14 رجب و دهم ماه رمضان را هم گفته اند.

(الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 113)

فیض العلام: ص 308. قلائد النحور: ج رجب، ص 151.مصباح کفعمی: ج 2، ص 598. مصباح المتهجد: ص 742. بحار الانوار: ج 98، ص 345)

دردی دارد که حرکت برای آن حضرت مشکل است. خاتم الانبیاء صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: او را حاضر کنید. سلمه بن اکوع رفت و آن حضرت را آورد. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله سر آن حضرت را در بر گرفت و از آب دهان مبارک به چشمان نورانی حضرت خاتم الاوصیاء علی مرتضی علیه السّلام مالید و فرمود: «بار الها، زحمت گرما و سرما را از او بردار». پس از آن روز بر أمیر المؤمنین علیه السّلام درد چشم عارض نشد و از گرما و سرما آزرده نگشت.

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله زره خود را بر او پوشانید و ذوالفقار را بر کمر او بست و پرچم به آن حضرت سپرد و سوار بر مرکبش نموده فرمود: «جبرئیل از سمت راست، میکائیل از سمت چپ، عزرائیل از پیش رو و اسرافیل از پشت سر، و نصرت خدا بالای سر، و دعای من از پشت سر تو است». فرمود: یا علی، مسلمانی را بر ایشان عرضه کن.

میدان جنگ خیبر:

آن حضرت رفت، و پس از موعظه و نصیحت عده ای برای جنگ با او آمدند. آنان دو نفر از مسلمانان را شهید کردند. أمیر المؤمنین علیه السّلام بر آنها تاخته و آنها را کشتند. آنگاه برادر مرحب با عده ای آمدند. حضرت آنها را هم به درک فرستاد.

مرحب که شجاع بود به خونخواهی آمد. أمیر المؤمنین علیه السّلام چنان با ذوالفقار بر سرش فرود آورد که شمشیر از حلقش گذشت و او را دو نیم ساخت و به خاک انداخت. صدای تکبیر مسلمانان بلند شد. عده ای از یهود به دفاع آمدند

و با مسلمانان به جنگ پرداختند . أمیر المؤمنین علیه السّلام به مبارزه ادامه داد تا عده ای کشته شدند و عده ای به قلعه گریختند.

آن حضرت با دست قدرتمند حیدری در قلعه را کند و برای مسلمانان معبر قرار داد تا از خندق عبور کنند. حضرت چندین بار مسلمانان را از روی خندق به وسیله ئ آن در عبور داد، با اینکه از سه روز قبل، آن حضرت گرسنه بود.

(المستدرک علی الصحیحین: ج 3، ص 37. مجمع الزوائد و منبع الفوائد: ج 9، ص 124. کنز العمّال: ج 5، ص 283. فیض العلام: ص 317 - 321)

حضرت را دانست و موسی بن جعفر علیه السّلام را از زندان آزاد کرد.

پس از مهدی، پسرش هادی خواست آن حضرت را محبوس کند ولی اجل او را مهلت ندا، چه اینکه کمتر از یک سال بیشتر خلافت نکرد . خلافت به هارون که رسید امام علیه السّلام را از زندانی به زندان دیگر فرستاد، تا در سال چهاردهم خلافتش آن حضرت را در سن 55 سالگی به زهر جفا شهید کرد.

(قلائد النحور: ج رجب، ص 33 - 34)

غسل و تدفین حضرت:

پس از شهادت بدن شریف حضرت را طبق دستور هارون با جامه های کهنه، جهت اهانت به آن بزرگوار، روی نردبانی گذاردند و چهار حمّال بر دوش گرفتند، و کسی جلوی جنازه صدا می زد: «این امام رافضیان است».

امام رضا علیه السّلام قبلاً متوجه غسل و کفن و نماز آن حضرت شده بودند. سپس شیعیان آمدند و گل آوردند و احترام کردند و در محل فعلی حرم مطهر، بدن آن حضرت را دفن کردند.

(وقایع الایام: ج رجب، ص 279، از جنات الخلود)

تعداد فرزندان آن حضرت 37 نفرند

(ارشاد: ج 2، ص 244)

و مدت امامت آن حضرت 35 سال، و عمر شریف امام علیه السّلام هنگام شهادت 55 سال بود.

(اعلام الوری: ج 2، ص 6. ارشاد: ج 2، ص 215)

شهادت آن حضرت در 5 یا 6 رجب نیز ذکر شده است.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 349. کافی: ج 2، ص 507. ارشاد: ج 2، ص 215)

749)

سه سال قبل از هجرت و در سال 10 بعثت از دنیا رفت. بنابر نقلی سن آن حضرت به هنگام رحلت 81 سال بوده است.

(منتخب التواریخ: ص 80. وقایع الایام: ج 1، ص 303، از بحار الانوار)

اقوال دیگر در رحلت حضرت ابوطالب علیه السّلام عبارت است از: 27 جمادی الاولی، 26 و 29 رجب، 7 و 18 ماه رمضان، 15 و 17 شوال، اول و دهم ذی القعده، اول ذی الحجه.

(نفائح العلام: ص 158. اسد الغابه: ج 1، ص 19. قلائد النحور: ج رجب، ص 284. منتخب التواریخ: ص 43. احقاق الحق: ج 29، ص 614)

کتبی به زبانهای مختلف در ایمان، عظمت و بزرگی آن بزرگوار تألیف و چاپ شده است که بر اهل تحقیق پوشیده نیست.

(قلائد النحور: ج رجب، ص 284، 289، 314، 317، 318، 322. منتخب التواریخ: ص 113 -114. وقایع الایام: ج 1، ص 301)

حضرت رضا علیه السّلام می فرمایند: «کسی که معتقد باشد ابوطالب علیه السّلام با حالت کفر از دنیا رفته، کافر است». اشعار حضرت ابوطالب علیه السّلام در حمایت از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، اشعار منسوب به أمیر المؤمنین علیه السّلام هنگام رحلت ابوطالب علیه السّلام و کلمات آن بزرگوار به قریش در مسجد الحرام هنگام سوء قصد قریش نسبت به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، و کلمات آن حضرت هنگام رحلت، کلمات آن حضرت در طلب یاران همه دلالت دارد بر اینکه دارای ایمانی منحصر بفرد بوده است که در روایات تشبیه به ایمان اصحاب کهف شده است. بعضی از ابیات أمیر المؤمنین علیه السّلام در مرثیه آن بزرگوار نیز دلالت بر افضلیت آن بزرگوار بر حمزه دارد.

اصبغ بن نباته می گوید: أمیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: «بخدا قسم هرگز پدرم و جدم عبدالمطلب و هاشم و عبد مناف عبادت بت نکرده اند». گفتند: «پس چه را عبادت می کردند ؟ فرمودند: به سوی کعبه نماز می خواندند و بر دین ابراهیم و به آن متمسک بودند .

ابن ابی الحدید در ضمن اشعاری می گوید: اگر ابوطالب و پسرش نبودند، از دین اثری نبود که اینچنین استوار شود. ابوطالب در مکه از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حمایت کرد و پسرش در مدینه بی دریغ از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حمایت

و دفاع می نمود.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 14، ص 85. در وقایع الایام: ج 1، ص 289 می گوید: به گفته سیوطی احادیثی که جسارت به آن بزرگوار کرده اند، از موضوعات زمان معاویه و غیر آن است، برای شادی شجره ملعونه بنی امیه، و منجمله از راویان آن مغیره بن شعبه است که در عداوت و دشمنی با بنی هاشم شهره آفاق است)

خود نائب می گرفت که برای عبداللَّه و آمنه و ابوطالب علیهم السّلام حج انجام دهند، و هنگام شهادت به اولاد خود وصیت فرمودند که نایب برای حج از طرف آن بزرگواران بگیرند.

(وقایع الایام: ج 1، ص 303)

بن عبداللَّه صلّی اللَّه علیه و آله گذشت. خداوند آن حضرت را به پیامبری مبعوث فرمود، و جبرئیل بر آن حضرت نازل شد و وحی های الهی را با آداب و مراسمی مخصوص به آن حضرت رسانید که در کتب روائی با سندهای مختلف ذکر شده است.

طبق بعضی روایات

(منتهی الامال: ج 1، ص 47)

هنگامی که آن حضرت از کوه حرا بر می گشتند انوار جلال و عظمت ایشان را فرا گرفته بود، بحدی بود که هیچکس را یارای آن نبود که به آن حضرت نظر کند. از کنار هر درخت و گیاه و سنگ که می گذشت در برابر آن حضرت خم می شدند و به زبان فصیح می گفتند: «السّلام علیک یا نبی اللَّه، السّلام علیک یا رسول اللَّه».

هنگامی که آن حضرت داخل خانه حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها شدند، از شعاع انوار جمال آن حضرت خانه منور شد. خدیجه سلام اللَّه علیها عرض کرد: ای محمّد، این چه نور است که از شما مشاهده می کنم ؟ آن حضرت فرمودند: این نور پیامبری است. سپس خطاب به حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها فرمودند: بگو: «لا اله الا اللَّه محمّد رسول اللَّه». خدیجه سلام اللَّه علیها عرض کرد: سالهاست من پیامبری شما را می دانم. سپس به وحدانیت خداوند متعال و رسالت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شهادت داد.

در این هنگام آن حضرت فرمودند: «ای خدیجه ! احساس سرما می کنم. جامه ای بر من بپوشان». حضرت جامه بر خود کشید و خوابید. از جانب حقتعالی ندا رسید: «یا ایها المدّثر، قم فانذر و ربّک فکبّر. ..»

(سوره مدّثر: آیه 1)

«ای جامه به خود پیچیده، برخیز و بترسان

مردم را از عذاب پروردگار خود، و تکبیر بگو و پروردگارت را به بزرگی یاد کن».

آن حضرت برخاست و انگشت مبارک در گوش خود گذاشت و فرمود: «اللَّه اکبر، اللَّه اکبر» پس صدای آن حضرت به همه موجودات رسید، و همه با او موافقت کردند.

(منتهی الامال: ج 1، ص 47)

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله سه سال پنهانی مردم را به خدای یکتا دعوت می فرمود، و پس از سه سال جبرئیل آمد و عرض کرد: «خداوند متعال امر فرموده که دعوت خویش را آشکار فرمائی». سپس آن حضرت از کوه صفا بالا رفتند و مردم را انذار فرمودند و دعوت خود را علنی نمودند.

(بحار الانوار: ج 19، ص 174 - 186)

امام مجتبی علیه السّلام و 16 نفر از اولاد دختر و پسر امام مجتبی علیه السّلام و خانواده مسلم بن عقیل علیه السّلام و دیگر اصحاب و بستگان حضرت نیز همراه بودند.

لوازم و سواری هائی که داشتند عبارت بود از 250 اسب، 250 ناقه. از این تعداد، 70 ناقه برای حمل خیمه ها، 40 ناقه برای حمل دیگ و ظروف و ادوات ارزاق، 30 ناقه برای حمل مشکهای آب، 12 ناقه برای جامه ها و دراهم و دنانیر، 50 ناقه برای حمل 50 هودج تعبیه شده برای حمل مخدرات و علویات و اطفال و ذراری و خدمتگزاران و کنیزان، و بقیه شتران برای حمل وسائل مختلف که مورد لزوم بود.

(از کتاب مدینه تا مدینه: ص 77 تا 90. برای اطلاع بیشتر به کتابهای «بیت الاحزان» عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی، قمقام زخار، معالی السبطین، ابومخنف، ریاض القدس، بحار الانوار، تاریخ اعثم کوفی مراجعه شود)

مسار الشیعه: ص 37. مصباح المتهجد: ص 758. مصباح کفعمی: ج 2، ص 598 . فیض العلام: ص 337. زاد المعاد: ص 56. بحار الانوار: ج 44، ص 101 - 202، ج 94، ص 80، ج 98، ص 347. کشف الغمه: ج 2، ص 3)

اقوال دیگر در ولادت آن حضرت پنجم شعبان

(ارشاد: ج 2، ص 27. کشف الغمه: ج 2، ص 3)

و سی ام ربیع الاول

(توضیح المقاصد: ص 10. فیض العلام: ص 226 )

و دوازدهم رجب است.

( اربعین ماحوزی: ص 368)

القاب امام حسین علیه السّلام:

نام مبارک آن حضرت در تورات شبیر و در انجیل طاب است.

(بحار الانوار: ج 43، ص 237)

پدرشان مولانا و مقتدانا أمیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام و مادرشان حضرت ولیه اللَّه و حبیبته خاتون دو سرا صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها است.

کنیه آن حضرت ابو عبداللَّه و کنیه خاص آن حضرت ابوعلی است.

(بحار الانوار: ج 43، ص 237)

القاب حضرت الشهید، السعید، السبط الثانی، الامام الثالث، الرشید، الطیب، الوفی، السید، الزکی، المبارک، تابع لمرضات اللَّه است. (بحار الانوار: ج 43، ص 237)

پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در ولادت امام حسین علیه السّلام:

هنگامی که خبر ولادت آن حضرت به پیامبر گرامی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رسید، به خانه أمیر المؤمنین علیه السّلام آمدند و به اسماء فرمودند تا مولود را بیاورد. اسماء حضرت را در پارچه ای سفید پیچید و خدمت رسول اکرم پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آورد. پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در گوش راست آن حضرت اذان و در گوش چپ اقامه فرمودند.

(امالی

شیخ طوسی: ج 1، ص 377)

روز اول یا هفتم ولادت امین وحی الهی جبرئیل فرود آمد و عرض کرد: «سلام خداوند بر تو باد ای پیامبر، این نوزاد را به نام پسر کوچک هارون شبیر نام بگذار، که به عربی حسین گفته می شود. چون علی علیه السّلام برای شما بسان هارون برای موسی بن عمران است، جز آنکه شما خاتم پیامبرانی. »

(معانی الاخبار: ص 57)

به این ترتیب نام پر عظمت «حسین» از جانب پروردگار برای دومین فرزند فاطمه سلام اللَّه علیها انتخاب شد. در این روز ملائکه آسمانها برای عرض تهنیت به مناسبت این ولادت خدمت پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رسیدند و از خاک قبر آن بزرگوار برای پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آوردند و به آن حضرت تعزیت نیز گفتند. یکی از معجزات روز ولادت آن حضرت این بود که فطرس ملک یا دردائیل پناه به آن امام مظلوم برد و خداوند او را بخشید و او را به مقام قبلی اش باز گردانید.

(فیض العلام: ص 337. بحار الانوار: ج 44، ص 182)

دوران زندگی امام حسین علیه السّلام:

آن حضرت شش سال و چند ماه با جد گرامی خود رسول اکرم پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بود. مدت سی سال با پدر بزرگوار خود مولای متقیان امیر مؤمنان علیه السّلام زندگی کرد، و در جمل، صفین و نهروان شرکت داشت.

(الاصابه: ج 1، ص 333)

در دوران زمامداری غاصبانه عمر، امام حسین علیه السّلام در سن ده سالگی وارد مسجد شد و خلیفه دوم را بر منبر پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله مشاهده کرد که سخن

می گفت. از منبر بالا رفت و فریاد زد: «از منبر پدرم فرود آی» !.

(الاصابه: ج 1، ص 333. تذکره الخواص ابن جوزی: ص 234)

بعد از شهادت أمیر المؤمنین علیه السّلام همراه و شریک رنجهای امام حسن علیه السّلام بود، و شاهد بود که معاویه و دیگر منافقین و کافران چگونه دهان آلوده خود را به بدگوئی پدر بزرگوارش أمیر المؤمنین و برادرش امام حسن علیهماالسّلام می گشایند.

پس از آنکه امام مجتبی علیه السّلام را مظلومانه شهید کردند، امامت به آن وجود سراپا جود رسید، و بعد از مصائب و اذیتها و زخم زبانها، در روز عاشورا آن حضرت را به شهادت رسانیدند.

(ترجمه امام حسین علیه السّلام از تاریخ دمشق ابن عساکر: ص 14 - 285)

در این روز توقیع مبارک از ناحیه امام زمان علیه السّلام در رابطه با ولادت امام حسین علیه السّلام به قاسم بن علاء همدانی صادر شد .

(مصباح المتهجد: ص 758)

مبارکش زین العابدین و سجاد است.

(مسار الشیعه: ص 34. اصول کافی: ج 1، ص 467)

پدرشان سرور شهیدان حضرت اباعبداللَّه الحسین علیه السّلام، و مادرشان حضرت شهربانو است.

امام سجاد علیه السّلام دو سال از عمر با برکتش را با جدش أمیر المؤمنین علیه السّلام بود، و بقیه ء عمر شریفش همراه عموی مکرم و مظلومش امام مجتبی علیه السّلام و پدر والامقامش امام حسین علیه السّلام سپری شد. در واقعه جانسوز کربلا شاهد شهادت پدربرادر، عمو و بستگان و اصحاب علیهم السّلام بود. همراه با عمه اش زینب کبری سلام اللَّه علیها و دیگر اسرا به کوفه و شام رفتند. در کوفه و شام جسارتها به آن حضرت و اهل بیت علیهم السّلام نمودند، ولی با خطبه هائی نورانی از امامت و عصمت اهل بیت علیهم السّلام دفاع فرمود. در کاخ یزید در حالیکه با چند تن دیگر از خاندان امامت به یک ریسمان بسته شده بودند، رو به یزید کرده فرمودند : «ما ظنّک برسول اللَّه لو رآنا موثقین فی الجبال. ..»: «ای یزید، چه گمان به پیامبر می بری اگر آن حضرت ما را این چنین در بند ببیند » ؟

(تذکره الخواص: ص 149)

در ولادت آن حضرت اقوال دیگری به این ترتیب وجود دارد: 8 ربیع ال اول، 15 جمادی الاولی

(مسار الشیعه: ص 31)،

15 جمادی الاخر، 5 رجب، 11 رجب، 7 شعبان، 9 شعبان

(فیض العلام: ص 341) ،

15 شعبان، 5 رمضان.

(شرح احقاق الحق: ج 19، ص 439. قلائد النحور: ج شعبان، ص 388 - 389)

در روز ولادت هم اختلاف است که یکشنبه بوده یا سه شنبه یا پنجشنبه یا جمعه ؟ در سال

ولادت هم اختلاف است که 36 یا 37 یا 38 ه’ بوده است.

(قلائد النحور: ج شعبان، ص 388 - 389)

می توانند رؤیت کنند.

(تقویم الواعظین: ص 136، به نقل از خلاصه المنهج، ج 5، ص 145 - 246)،

ولی اکنون روی آن پوشیده است. در این شب برات آزادی از آتش برای افراد زیادی نوشته می شود، و آن را «شب برات» و «شب مبارک» و «شب رحمت» گویند.

از امام باقر و امام صادق علیهماالسّلام روایت شده که فرمودند: وقتی شب نیمه شعبان شود، منادی از افق اعلی ندا می کند: «ای زائرین قبر حسین بن علی برگردید در حالی که گناهان شما آمرزیده شده و اجر شما با خدای شما و محمّد باشد». ولی کسی که استطاعت زیارت قبر امام حسین علیه السّلام را ندارد قبور مطهر ائمه دیگر را زیارت کند، و اگر این هم ممکن نیست با اشاره به طرف قبرشان سلام دهد.

(مسار الشیعه: ص 38. توضیح المقاصد: ص 20 - 21. فیض العلام: ص 343)

نام پدرشان حضرت ابومحمد حسن بن علی علیه السّلام، و نام مادرشان حضرت نرجس سلام اللَّه علیها است.

(ارشاد: ج 2، ص 339)

اللَّه و أشهد أن محمداً رسول اللَّه و أن علیاً أمیرالمؤمنین ولی اللَّه» و ائمه معصومین علیهم السّلام را یکی بعد از دیگری نام برد تا به وجود شریف خود رسید و برای فرج محبین خود دعا فرمود.

امام عسکری علیه السّلام رفتم و حضرت صاحب الزمان علیه السّلام را دیدم که راه می رود. امام عسکری علیه السّلام فرمود: ای عمه، مولود عزیز نزد خدا این است. گفتم: ای سید و مولای من، نشو و نمای او را در چهل روز زیادتر از دیگران می بینم. حضرت فرمودند: ای عمه، ما اوصیاء در یک روز نشو و نمای یک هفته دیگران را، و در یک جمعه نشو و نمای یک سال دیگران را می نمائیم. من برخاستم و سر آن طفل را بوسیده به منزل مراجعه کردم.

(کفایه الموحدین: ج 3، ص 340 - 341)

آن حضرت - که تمامی عبارات آن دلالت واضحی بر علو منزلت آن بانو دارد - توصیف به راضیه، مرضیه، صدیقه، تقیّه نقیّه، زکیّه شده است.

بنابر نقلی جناب نرگس در سال 261 ه’ در سامراء از دنیا رحلت کرد و در جوار امامین حضرت هادی و امام عسگری علیهماالسّلام دفن شد.

(ریاحین الشریعه: ج 3، ص 25 - 26)

بنابر نقلی دیگر در سال 260 ه’ قبل از شهادت امام عسگری علیه السّلام رحلت نمود.

(تاریخ سامراء: ج 1، ص 243. مستدرک سفینه البحار: ج 10، ص 25).

زیرا هنگامی که امام علیه السّلام از وقایع بعد از شهادت خود نسبت به فرزند و عیالش خبر داد حضرت نرجس خاتون علیه السّلام از آن حضرت خواستند که دعا بفرمایند قبل از ایشان از دنیا بروند.

(مستدرک سفینه البحار: ج 10، ص 25)

حضرت حکیمه خاتون دختر حضرت جواد الائمه علیه السّلام است که توفیق رؤیت و درک چهار امام معصوم علیه السّلام را داشته است.

(بحار الانوار: ج 10، ص 25)

ایشان در سال 274 ه’ در سامراء رحلت فرمودند.

(تاریخ سامراء: ج 1، ص 239)

ایشان محرم اسرار اهل بیت علیه السّلام بوده و کسی است که در ولادت حضرت صاحب الزمان علیه السّلام حاضر بوده و چندین بار خدمت آن حضرت مشرف شده است. بعد از وفات امام حسن عسگری علیه السّلام یکی از وفات امام حسن عسگری علیه السّلام یکی از سفرا بوده که به واسطه او مردم به حوائج خود نائل می شدند.

(ریاحین الشریعه: ج 4، ص 150)

عطسه کرد. امام علیه السّلام فرمود: «یرحمک الله» سپس فرمود: «عطسه تا سه روز امان از مرگ است».

(وقایع الشهور: ص 147)

این ماجرا در روز 25 شعبان هم نقل شده است.

(وقایع الشهور: ص 146)

سه روز بعد از ولادت امام عصر علیه السّلام، حضرت امام حسن عسگری علیه السّلام فرزند خود را به اصحاب خاص نمایاند و امامت او را تصدیق فرمودند.

(وقایع الشهور: ص 147)

غیبت صغری:

در غیبت صغری چهار تن از بزرگان شیعه به ترتیب وکیل و سفیر و نایب خاص امام زمان علیه السّلام بودند، که خدمت آن حضرت می رسیدند و وکالتشان مورد تأیید آن حضرت بود، و پاسخهای امام علیه السّلام در حاشیه نامه ها توسط نوّاب به دست مردم می رسید. البته غیر از این چهار نفر وکلای دیگری هم از طرف امام علیه السّلام در بلاد مختلف بودند که به وسیله همین چهار بزرگوار امور مردم را به عرض امام زمان علیه السّلام می رساندند و از سوی امام علیه السّلام در امور آنها توقیع هایی صادر شده بود.

(المهدی علیه السّلام: ص 182)

سفارت این چهار بزرگوار سفارت مطلق و تام بوده، ولی دیگران در موارد خاصی سفارت داشتند، مانند ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی ،احمد بن اسحاق اشعری ،ابراهیم بن محمد همدانی، احمد بن حمزه بن الیسع.

(اعیان الشیعه: ج 4، ص 21 بخش سوم)

نوّاب اربعه عبارتند از ابوعمرو عثمان بن سعید عمری، ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی ابوالحسن علی بن محمد سمری.

نائب اول عثمان بن سعید مورد اعتماد مردم و جلیل القدر و وکیل حضرت هادی و امام عسکری علیهماالسّلام نیز بود.

(المهدی علیه

السّلام: ص 181)

او به امر امام علیه السّلام متصدی کفن و دفن امام عسکری علیه السّلام گردید.

(اعیان الشیعه: ج 4، ص 16 بخش سوم)

چون امام عسکری علیه السّلام در محله عسکر سکونت داشتند و تماس با آن حضرت برای شیعیان مشکل بود. عثمان بن سعید چون روغن فروش بود، اموال را در ظرفهای روغن می ریخت و به خدمت امام علیه السّلام می برد.

(بحار الانوار: ج 51، ص 344)

احمد بن اسحاق قمی هنگامی که از امام هادی علیه السّلام پرسید: آقای من، گاهی غائب و گاهی حاضرم. وقتی هم که حضور دارم نمی توانم خدمتتان برسم. سخن چه کسی را بپذیرم و فرمان چه شخصی را اطاعت کنم ؟ حضرت فرمود: این ابوعمرو عثمان بن سعید عمری مورد اطمینان و امین است، آنچه به شما بگوید از من می گوید و آنچه به شما برساند از من می رساند.

احمد بن اسحاق می گوید: پس از رحلت امام هادی علیه السّلام نزد امام عسکری علیه السّلام رفته همان گفته را تکرار کردم. آن حضرت مانند پدر بزرگوارشان فرمودند: ابو عمرو امین و مورد اطمینان امام گذشته ومورد اطمینان من در زندگی و پس از مرگ من است. آنچه به شما بگوید و آنچه به شما برساند از من می رساند.

(بحار الانوار: ج 51، ص 344)

جناب عثمان بن سعید پس تز امام عسکری علیه السّلام به فرمان حضرت مهدی علیه السّلام به وکالت و نیابت ادامه دا، و شیعیان مسائل خود را نزد او می بردند و پاسخ امام علیه السّلام توسط او به مردم می رسید.

(بحار الانوار: ج 51، ص 346. المهدی علیه السّلام: ص 181)

نائب دوم ابوجعفر محمد بن

عثمان بود و او نیز همچون پدر از بزرگان شیعه و در تقوی و عدالت و بزرگواری مورد احترام شیعیان بود. عثمان بن سعید پیش از وفات به فرمان امام عصر علیه السّلام فرزند خود ابوجعفر محمد بن عثمان را به جانشینی خود و نیابت امام علیه السّلام معرفی کرد. این در حالی بود که امام عسکری علیه السّلام نسبت به او و پدرش اظهار اعتماد و اطمینان فرموده بود و شیعه بر عدالت و تقوی و اطاعت او اتفاق داشتند.

(بحار الانوار: ج 51، ص 345 - 346. غیبت شیخ طوسی: ص 216 - 219. الکنی و الالقاب: ج 3، ص 230) پس از درگذشت نائب اول جناب عثمان بن سعید، توقیعی از جانب امام زمان علیه السّلام در مورد وفات او و نیابت فرزندش محمد صادر شد که ترجمه قسمتی از آن چنین است: «انا للَّه و انا الیه راجعون، در برابر فرمان خدا تسلیم و به قضای او راضی هستیم. پدرت سعادتمند زیست و پسندیده در گذشت. خداوند او را رحمت کند و به پیشوایان و سرورانش علیهم السّلام ملحق سازد. از کمال سعادت پدرت بود که خداوند فرزندی چون تو را به او عنایت کرد که پس از او جانشینش گردی، و در امورش قائم مقام او باشی و برایش طلب رحمت و آمرزش نمائی».

(کمال الدین: ج 2، ص 188. بحار الانوار: ج 51، ص 349)

از محمد بن عثمان پرسیدند: صاحب الامر علیه السّلام را دیده ای ؟ گفت آری و آخرین ملاقاتم با او کنار بیت الحرام بود که می فرمود: «اللهم أنجز لی ما وعدتنی» و نیز او را در مستجار

نزدیک رکن یمانی کعبه دیدم که می گفت: «اللهم انتقم لی من أعدائی».

(بحار الانوار: ج 51، ص 351)

این بزرگوار کتابهائی در فقه تألیف کرده که مشتمل است بر آنچه از امام عسکری علیه السّلام و از پدر خود شنیده بود.

(حق الیقین: ص 299)

محمد بن عثمان برای خود قبری ترتیب داده بود و آن را ساج پوشانده بود و روی آن آیاتی از قرآن کریم و اسامی ائمه اطهار علیهم السّلام را نوشته بود. هر روز داخل آن می شد و یک جزء قرآن قرائت می کرد و بیرون می آمد.

(الکنی و الالقاب: ج 3، ص 267 - 268. حق الیقین: ص 300) او پیش از مرگ از روز وفات خود خبر داد و در همان روز که خبر داده بود در گذشت.

(الکنی و الالقاب: ج 3، ص 267 - 268)

همچنین پیش از رحلت به شیعیان خبر داد که امام علیه السّلام جناب ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی را برای سفارت و ارتباط با خود انتخاب فرموده اند و او قائم مقام من است و به او مراجعه کنید.

(بحار الانوار: ج 51، ص 354 - 355. غیبت شیخ طوسی: ص 326 - 327)

او در سال 305 ه’ رحلت فرمود.

(بحار الانوار: ج 51، ص 352)

نائب سوم جناب ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی است، که نزد موافق و مخالف عظمت و بزرگی ویژه ای داشت، و به عقل و بینش و تقوی و فضیلت نزد عموم فرقه های مختلف مذهبی مشهور بود و در زمان نائب دوم از جانب او متصدی پاره ای از امور بود.

با اینکه میان یاران نائب دوم، جعفر بن احمد بن متیل از همه به

او نزدیکتر بود، و حتی در اواخر زندگی جناب محمد بن عثمان، غذای منزل او را در منزل جعفر بن احمد بن متیل تهیه می کردند، و در میان اصحاب احتمال نیابت و جتنشینی جعفر بن احمد بیشتر بود، اما در آخرین ساعات زندگی جناب محمد بن عثمان که جعفر بن احمد بالای سر او و حسین بن روح پائین پایش نشسته بود، به جعفر بن احمد رو کرد و فرمود: «مأمور شده ام که امور را به ابوالقاسم حسین بن روح واگذار نمایم». جعفر بن احمد از جا برخاست و دست حسین بن روح را گرفت و او را بالای سر محمد بن عثمان نشاند و خود در پائین پای او نشست.

(بحار الانوار: ج 51، ص 353 - 354)

در 6 شوال سال 305 ه’ اولین توقیع از ناحیه مقدسه امام عصر علیه السّلام برای او صادر شد که متن آن چنین بود: «ما او را می شناسیم ، خداوند تمامی خیر و رضای خویش را به او بشناساند و به توفیق خود او را یاری نماید. از مکتوب او مطلع شدیم و نسبت به او وثوق و تطمینان داریم. او را نزد ما مکام و منزلتی است که خشنودش می سازد. خداوند احسان خویش را به او بیفزاید که خدا ولی و توانا بر همه چیز است، و سپاس خدای را که شریکی ندارد و درود و سلام فراوان خداوند بر فرستاده او محمد و بر خاندان او صلوات اللَّه علیهم».

از ابوسهل نوبختی صاحب تألیفات که از متکلمین بزرگ بغداد بود پرسیدند: برای چه جناب ابوالقاسم حسین بن روح به مقام نیابت نائل شد و شما

نائل نشدید ؟ گفت: ائمه علیهم السّلام داناترند و آنچه برگزینند شایسته تر و مناسب تر است، ولی من فردی هستم که با خصم برخورد و مناظره می کنم و اگر نائب امام علیه السّلام بودم و مکان امام زمان علیه السّلام را می دانستم چنانکه ابوالقاسم حسین بن روح به جهت نیابت می داند و در گیر و دار بحث پیرامون امام علیه السّلام با مخالفان در تنگنا قرار می گرفتم ممکن بود نتوانم خود را کنترل کنم و جای آن حضرت را افشا نمایم، ولی ابوالقاسم اگر امام علیه السّلام در زیر دامان او مخفی باشد و او را با آلات لرنده تکه تکه نمایند دامان خود را از او بر نمی دارد و او را به دشمن نشان نخواهد داد.

(بحار الانوار: ج 51، ص 359. الکنی والالقاب: ج 1، ص 91)

جناب ابوالقاسم حسین بن روح حدود 21 سال مقام نیابت داشت. او قبل از وفات امور نیابت را به امر امام علیه السّلام به ابوالحسن علی بن محمد سمری وا گذاشت، و در ماه شعبان سال 326 هجری در گذشت. آرامگاه او در بغداد است.

(بحار الانوار: ج 51، ص 358 - 360. حق الیقین: ص 301)

نائب چهارم ابوالحسن سمری است که حسب الامر حضرت صاحب الزمان علیه السّلام به جناب حسین بن روح، امر نیابت بعد از او به ابوالحسن سمری واگذار شد. به فرموده بزرگان رجال، عظمت و جلالت قدر او محتاج به توصیف نیست. ابوالحسن سمری روزی به جمعی از مشایخ که نزد او بودند فرمود: «خداوند به شما در مصیبت علی بن بابویه قمی اجر عنایت فرماید. در این ساعت او از دنیا رفت». آنان

ساعت و روز و ماه را یادداشت کردند، و 17 یا 18 روز بعد خبر رسید که در همان ساعت علی بن بابویه قمی در گذشته است.

(بحار الانوار: ج 51، ص 361. الکنی و الالقاب: ج 3، ص 231)

پایان غیبت صغری:

پیش از وفات علی بن محمد سمری گروهی از شیعیان نزد او گرد آمدند و پرسیدند: «پس از شما چه کسی جانشین شما خواهد بود ؟ پاسخ داد: من مأمور نشده ام که در این مورد به کسی وصیت کنم.

(بحار الانوار: ج 51، ص 360)

سپس توقیعی را که از سوی امام غائب علیه السّلام در این باره صادر شده بود به شیعیان نشان داد. آنان از روی توقیع استنساخ کردند که مضمون آن چنین بود: «بسم اللَّه الرحمن الرحیم، ای علی بن محمد سمری، خداوند در مصیبت تو پاداش برادرانت را عظیم دارد. تا شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت. پس امور خویش را فراهم آور و به هیچکس وصیت مکن که پس از تو جانشین تو شود. غیبت کبری واقع شد و ظهوری نخواهد بود تا آنگاه که خدای متعال فرمان دهد، که پس از مدت طولانی و قساوت دلها و پر شدن زمین از ستم است . به زودی افرادی نزد شیعیان من مدعی مشاهده من می شوند. آگاه باشید که هر کس پیش از خروج سفیانی و پیش از صیحه (خروج سفیانی و صیحه دو علامت از علامتهائی هستند که هنگام ظهور امام عصر علیه السّلام واقع می شود) چنین ادعائی نماید (یعنی ادعای رؤیت به عنوان سفارت و نیابت نماید) دروغگو و افترا زننده است و لا حول و لا

قوه الا باللَّه العلی العظیم».

(بحار الانوار: ج 51، ص 361. غیبت شیخ طوسی: ص 242 - 243. کمال الدین: ج 2، ص 193. حق الیقین: ص 301)

روز ششم که مصادف با نیمه شعبان سال 329 ه’ بود جناب ابوالحسن سمری در گذشت، و در خیابان خلنجی کنار نهر ابو عتاب در بغداد دفن گردید.

(اعیان الشیعه: ج 4، ص 21 بخش سوم. قاموس الرجال: ج 7، ص 51. بحار الانوار: ج 51، ص 361)

مجلسی رحمه اللَّه از احتجاج مرحوم شیخ طبرسی نقل می فرماید: هیچیک از نائبان خاص امام عصر علیه السّلام جز با فرمان صریحی از جانب آن حضرت و تعیین و نصب و معرفی نائب قبلی به نیابت قیام نکرد. شیعه نیز گفتار هیچیک را نپذیرفت مگر بعد از بروز نشانه و معجزه ای به دست هر یک از آنان از طرف امام عصر علیه السّلام که بر راستی گفتار و درستی نیابتشان دلالت می کرد. (بحار الانوار : ج 51، ص 362)

وظائف زمان غیبت کبری:

شیعیان و دوستان آن حضرت در زمان غیبت وظائفی دارند از جمله:

1 - قرائت دعای ندبه در روزهای جمعه، عید فطر، عید قربان، عید غدیر.

2 - زیارت آن حضرت در روز جمعه.

3 - برای ثبات و محکم ماندن اعتقادات خواندن این دعای شریف: «یااللَّه، یارحمن، یارحیم، یامقلب القلوب، ثبت قلبی علی دینک». (کمال الدین: ج 2، ص 352)

4 - از جا برخاستن به احترام نام 0 قائم» آن بزرگوار.

5 - توسل به آن حضرت در مشکلات و گرفتاری ها.

6 - صدقه برای سلامتی و فرج وجود شریفش.

7 - قرائت این دعا که از خداوند می خواهیم

آن حضرت را به ما بشناساند: «اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف نبیک، اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک، اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجنک ضللت عن دینی».

(کمال الدین: ج 2، ص 342)

9 - شرکت در مجالس منسوب به آن حضرت، مخصوصاً مجالس عزاداری جد بزرگوارش حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام.

10 - هدیه اعمال صالحه برای آن حضرت، مانند زیارت قبور مطهر پدران بزرگوارش، قرائت قرآن و حج و عمره و طواف.

11 - توبه حقیقی از گناهان.

12 - متوجه کردن مردم به آن حضرت.

23)

در جنگ جمل خواست با عایشه حرکت کند، ولی برادرش عبداللَّه بن عمر مانع گردید. اما هنگامی که لشکر امیرالمؤمنین علیه السّلام به منزل ذی قار رسیدند عایشه نامه ای به این مضمون برای حفصه نوشت: «خبر زیادی لشکر ما به علی بن ابی طالب علیه السّلام رسیده است و او از ترس در ذی قار اقامت کرده است و از این جنگ جان سالم به در نخواهد برد. ..».

چون نامه به دست حفصه رسید کنیزان و مغنیه ها را جمع کرد و آنان دایره ها می نواختند و اشعاری می خواندند که در آنها أمیر المؤمنین علیه السّلام را به بدی ذکر می کردند و زنهای بنی امیه جمع شدند و شادی می کردند.

خبر به امّ کلثوم سلام اللَّه علیها که رسید با عده ای از بانوان به صورت ناشناس وارد مجلس شدند و ناگهان صورتها را باز کردند. حفصه خجالت کشید. امّ کلثوم سلام اللَّه علیها آیه ای که مربوط به زنهای حضرت نوح و لوط علیهماالسّلام بود که نافرمانی آن دو پیامبر را نمودند و در باره حفصه و عایشه نازل شده بود بر حفصه قرائت کرد

(سوره تحریم، آیه 10:

«ضرب اللَّه مثلاً للذین کفروا امرأه نوح و امرأه لوط کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتاهما فلم یغنیا عنهما من اللَّه شئیاً و قیل ادخلا النار مع الداخلین» و فرمود: اگر تو و عایشه امروز برای خواری پدر من أمیر المؤمنین علیه السّلام به یکدیگر کمک می کنید، این کار شما تازگی ندارد چرا که همین معامله را با جدم پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله کردید.

حفصه چون دید رسوا شده است نامه عایشه را پاره کرد

و از امّ کلثوم سلام اللَّه علیها خواست بیشتر از این او را رسوا نکند.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 14، ص 13)

اهل بیت علیهم السّلام است که دارای گنبد و صحنی بزرگ مشتمل بر چهار در است.

(سعید بن جبیر: ص 25 - 29. منتخب التواریخ: ص 423. مراقد المعارف: ج 1، ص 351 - 352)

بعضی مرگ حجاج را 15 روز

تتمه المنتهی: ص 106)

و بعضی 20 روز و عده ای 40 روز

(جلاء العیون: ص 502)

بعد از شهادت جناب سعید بن جبیر نقل کرده اند، که اگر مرگ حجاج در 13 رمضان باشد، شهادت سعید به ترتیب در روزهای 27 یا 28 یا 22 یا 23 و 2 یا 3 شعبان بوده است.

با مدارک مختلف ذکر شده است. ابن ابی الحدید می گوید: مغیره زناکارترین مردم در جاهلیت و اسلام بود.

(کشف الهاویه: ص 286)

مغیره از کسانی بود که به دستور معاویه همراه با عمروعاص و عروه بن زبیر روایاتی دروغین ساختند که مقتضای آنها وجوب لعن و برائت از أمیر المؤمنین علیه السّلام بود و برای این کار معاویه جوایز فوق العاده ای برای آنان مقرر کرد.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 1، ص 358)

او در محضر امام حسن علیه السّلام جسارتها به پدر بزرگوارش نمود.

(کشف الهاویه: ص 288. شرح ابن ابی الحدید: ج 2، ص 102)

اما آن حضرت جوابهای مناسبی به او دادند و در آخر فرمودند: «تو آن کسی هستی که در شهادت مادرم و برادرم محسن علیهماالسّلام شریک بودی. ...».

و فتح مکه روزهای تاریخ ساز اسلام است. عروج حضرت عیسی علیه السّلام به آسمان، نزول قرآن، مراسم عقد اخوت، دعای باران توسّط پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نیز وقایع مهم تاریخی هستند.

بدعت نماز تراویج توسّط عمر، ورود محمّد بن ابی بکر به مصر، بیعت با امام مجتبی علیه السّلام، آمدن نامه های اهل کوفه برای امام حسین علیه السّلام، حرکت حضرت مسلم به سمت کوفه، ولایتعهدی امام رضا علیه السّلام و ضرب سکه به نام آن حضرت، هر یک یادآور فرازهائی از برگهای اسلام اند.

داد.

او در ایام خلافت عثمان فتنه ها بپا کرد. در جنگ جمل تیری زد و طلحه را کشت و بعد از فتح هنگامی که اسیر شد حسنین علیهماالسّلام را شفیع قرار داد و أمیر المؤمنین علیه السّلام او را رها کرد. به حضرت عرض کردند: از او بیعت بگیر. فرمود: همانا دست او دست یهودی است، چه اینکه یهود به مکر و حیله معروفند.

بعد از آن که مروان به معاویه پیوست هر گاه حکومت شهری به او داده می شد، در ترویج سب أمیر المؤمنین علیه السّلام مجّد و مصّر بود. او در مدینه هر جمعه بر منبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بالا می رفت و در حضور مهاجرین و انصار أمیر المؤمنین علیه السّلام را سب می کرد. مروان بعد از هلاک شدن یزید به جای وی نشست، و همسر او را به عقد خود در آورد و نه ماه خلافت کرد. همسر یزید زهری در غذای او ریخت که لال شد و آخر الامر متکا بر دهان او گذاشت، و با کنیزان روی آن نشستند تا اینکه در اول ماه رمضان به درک واصل شد.

(شفاء الصدور: ج 1، ص 323. تتمه المنتهی: ص 78 - 84)

به جنگ رفتند. حرکت لشکر در ماه رجب بود که 30 هزار نفر سواره بودند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: «کفش فراوان با خود بیاورید»، و در مسیر هر دو نفر به یک خرما سد جوع می کردند و آب هم کمیاب بود. در این جنگ عده ای از زنها نیز همراه حضرت حرکت کردند.

از سوی دیگر 82 نفر از منافقین مدینه با عذر تراشی به جنگ نرفتند و در مدینه ماندند تا در غیاب آن حضرت خانه ئ آن حضرت را غارت کنند و خانواده ایشان را از مدینه بیرون نمایند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله أمیر المؤمنین علیه السّلام را به جای خود در مدینه خلیفه قرار داد و منافقین کلماتی گفتند که خاطر مبارک أمیر المؤمنین علیه السّلام را آزردند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به آن حضرت فرمود: «أما ترضی أن تکون منی بمنزله هارون من موسی الا أنه لا نبی بعدی. ..» ؟

در بازگشت از تبوک چهل نفر از منافقین که همراه حضرت بودند تصمیم گرفتند وقتی شتر حضرت بالای گردنه می رسد کدوها را پر از ریگ نمایند و به زیر دست و پای شتر حضرت رها کنند تا شتر رم کند و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از شتر افتاده و به قتل برسد. هنگام اجرای این توطئه شتر حضرت قدم از قدم بر نداشت و مکر منافقین شکست خورد و خداوند وجود مقدس پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را حفظ کرد.

(منتخب التواریخ: ص 61. منتهی الامال: ج 1، ص 91 - 93)

از سوی دیگر منافقینی که در مدینه مانده بودند قصد جان أمیر المؤمنین

علیه السّلام را نمودند و حفره ای طولانی در مسیر راه مدینه حفر کردند و روی آن را با حصیر پوشاندند تا هنگامی که أمیر المؤمنین علیه السّلام به استقبال پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله می آید هنگام مراجعت میان آن حفره بیفتد و آنان بر سرش بریزند و او را به قتل برسانند. ولی هنگام مراجعت اسب آن حضرت از روی حصیر و گودال عبور ننمود و بار دیگر حیله منافقین باطل گردید.

(منتخب التواریخ: ص 60)

در تبوک جنگی صورت نگرفت و آن حضرت با لشکر به مدینه باز گشتند.

(منتهی الامال: ج 1، ص 91)

وقوع این جنگ در ماه رجب هم نقل شده است.

(بحار الانوار: ج 21، ص 245. المرسوعه الکبری فی غزوات النبی الاعظم صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم: ج 5، ص 334 - 335)

و فردای آن روز در حالتی که روزه بود طبیب آوردند و او امر به افطار کرد. آن حضرت فرمود: «وا عجبا ! سی سال است از خداوند مسئلت دارم با حالت روزه از دنیا بروم، و اکنون که روزه هستم افطار کنم» ؟ پس خواندن سوره انعام را شروع کرد، و چون به آیه مبارکه «لهم دار السّلام عند ربهم» رسید وفات کرد.

شوهر آن حضرت زمانی رسید که ایشان وفات کرده بود. او می خواست آن حضرت را به مدینه ببرد و در بقیع نزد اجداد طاهرینش دفن کند، ولی مردم مصر با التماس و درخواست او را نگه داشتند. اسحاق مؤتمن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را در خواب دید که فرمودند: «با اهل مصر در این ماجرا مخالفت نکنی، که به خاطر نفیسه خداوند رحمت و برکاتش را نازل می کند». جناب اسحاق بدن آن حضرت را در محل فعلی دفن کردند و معروف است که دعا کنار قبر آن حضرت مستجاب است.

(تتمه المنتهی: ص 289. منتخب التواریخ: ص 195 - 196)

زیاد زنای مادر خود را قبول کرد و برادر معاویه شد ! معاویه هم برای باوراندن این نسب به او خواهرش را به خانه او فرستاد و دستور داد چادر از سر بردارد چرا که محرم اوست.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 16، ص 187. الوقایع و الحوادث: ج رمضان، ص 75. شفاء الصدور: ج 1، ص 312. تتمه المنتهی: ص 87)

زیاد بعد از برادری با معاویه برائت از حضرت أمیر المؤمنین علیه السّلام و قتل شیعیان علی بن ابی طالب علیه السّلام و غارت اموال آنان را شروع کرد. دست بریدن، شکم پاره کردن، به دار آویختن، زنده به گور کردن، میل سرخ شده به چشمان شیعیان کشیدن فرزندان را سر بریدن، خانه خراب کردن و آتش زدن از جمله کارهای او بود. عبدالرحمان بن حسان را به جرم محبّت علی بن ابی طالب علیه السّلام زنده در گور کرد.

(شفاء الصدور: ج 1، ص 315، به نقل از ابن خلکان و ابن اثیر)

در بصره و کوفه سیزده هزار نفر را به جرم شیعه بودن یا به احتمال شیعه بودن کشت، و بعد به معاویه نوشت: من تا به این حد خواسته تو را انجام دادم و این کارها با دست چپم بود. اگر حکومت حجاز به من واگذار شود با دست راستم که بیکار است همین عمل را انجام می دهم، و تصمیم دارم از مردم عراق در مسجد بخواهم که برائت از علی علیه السّلام و مدح خاندان امیه را علنی نمایند. هر کس قبول نکند او را بکشم و خانه او را خراب کنم. چون این خبر منتشر شد، امام حسن علیه السّلام و

شیعیان نفرین کردند و بعضی امیر ال مؤمنین علیه السّلام را در خواب دیدند که او را نفرین کرده، و آن ملعون قبل از عملی کردن تصمیمش به مرض طاعون مبتلا شد و به درکات جحیم واصل گردید.

(شفاء الصدور: ج 1، ص 316. شرح ابن ابی الحدید: ج 16، ص 187. الوقایع و الحوادث: ج ماه رمضان ،ص 79)

مکرمه حضرت صدیقه طاهره سلام اللَّه علیها است، و همه ذراری پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به ایشان منتهی می شوند.

(فیض العلام: ص 27)

آن حضرت هنگام رحلت چند وصیت به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نمودند، و با آن همه فداکاری و انفاق مال، به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله عرض کردند: «یارسول اللَّه، مراببخشید که در حق شما کوتاهی کردم». پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: «حاشا و کلاّ ! من از شما تقصیری ندیدم، بلکه منتهای سعی و کوشش خود را در حق من نمودی. شما در خانه من زحمات زیادی را متحمل شدی. اموالت را در راه خدا بذل و بخشش نمودی». آنگاه خدیجه سلام اللَّه علیها عرض کرد: یا رسول اللَّه، شما را وصیت می کنم به این دختر، و به حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها اشاره نمود. این دختر بعد از من یتیم و غریب است. کسی از زنهای قریش او را اذیت نکند. کسی به صورت او لطمه ای نزند، به روی او داد نزند و مکروهی نبیند.

(شجره طوبی: ج 2، ص 234 - 235)

آن حضرت اولین زنی است که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را تصدیق نمود، و اول زنی است که در مکه با رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله نماز جماعت خواند، و اول زنی است که ایمان خود را در مکه در میان مشرکین اظهار نمود، و اول زنی است که در مقابل دشمن از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله دفاع نمود و تمام اموال خود را به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بخشید، و اول زنی است

که ایمانش با قبول ولایت أمیر المؤمنین علیه السّلام به درجه کمال رسید.

روزی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله خدیجه سلام اللَّه علیها را خواست و در کنار خود نشانید و فرمود: این جبرئیل است و می گوید: برای اسلام شروطی است که عبارتند از: اقرار به یگانگی خداوند متعال، اقرار به رسالت رسولان، اقرار به معاد و اصول این شریعت و احکام آن، اطاعت از اولی الامر و ائمه طاهرین از فرزندان او یکی بعد از دیگری با برائت از دشمنان ایشان.

خدیجه سلام اللَّه علیها به همه آنها اقرار نمود و ائمه طاهرین به خصوص أمیر المؤمنین علیه السّلام را تصدیق کرد. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «هو مولاک و مولی ال مؤمنین و امامهم بعدی». یعنی «علی مولای تو و مولای مؤمنان بعد از من و امام ایشان است ». آنگاه از خدیجه سلام اللَّه علیها در قبول ولایت امیر ال مؤمنین علیه السّلام عهد مؤکد گرفت. سپس رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله یک یک از اصول و فروع دین حتی آداب وضو و نماز و روزه و حج و جهاد و صله رحم و واجبات و محرمات را بیان فرمود.

سپس پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دست خود را بالای دست أمیر المؤمنین علیه السّلام نهاد و خدیجه سلام اللَّه علیها دست خود را بالای دست رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله نهاد و به این ترتیب با امیر ال مؤمنین علیه السّلام بیعت نمود.

(بحار الانوار: ج 18، ص 232، ج 65، ص 392)

و آله بین اصحاب خود عقد اخوت بست، و أمیر المؤمنین علیه السّلام را برادر خود گردانید.

(الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 112. فیض العلام: ص 31. مسار الشیعه: ص 7. تقویم المحسنین: ص 14. منتخب التواریخ: ص 46)

عریان بودند، و قاعده ئ آن ملعون این بود که زن و مرد و اطفال را با هم زندانی می کرد، زندان او سقف نداشت.

عده زیادی از دوستان و شیعیان أمیر المؤمنین علیه السّلام را شهید کرد، از جمله کمیل بن زیاد نخعی (مراقد المعارف، ص 219)، قنبر غلام أمیر المؤمنین علیه السّلام

(مراقد المعارف: ج 2، ص 202) ،

عبدالرحمن بن ابی لیلی انصاری، که آن قدر او را تازیانه زد که أمیر المؤمنین علیه السّلام را سب کند و او مناقب آن حضرت را می گفت، تا حجاج دستور داد او را شهید کردند. دست و پای یکی از حواریین امام زین العابدین علیه السّلام به نام یحیی بن امّ طویل را برید تا شهید شد. همچنین سعید بن جبیر را به شهادت رسانید که 15 روز بعد از قتل او حجاج به درک واصل شد.

حجاج به مرض آکله مبتلا شد، و طبیب تکه گوشتی را به نخی بست تا آن ملعون بلعید. طبیب آخر نخ را نگه داشت، و بعد از لحظه ای نخ را کشید و دید چیزی نمانده است، و معلوم شد که به زودی جان به مالک جهنم خواهد سپرد. (تتمه المنتهی: ص 96 - 108 ) قبر او را در شهر واسط مخفی کردند و ت ب روی آن رها کردند ولی در زمان سفاح قب او را پیدا کردند، آنچه مانده بود سوزانده و بر باد دادند.

(الوقایع و الحوادث: ج ماه رمضان، ص 156)

او بیست سال در عراق حکومت کرد، و عمر نحسش 53 سال بود.

(توضیح المقاصد: ص 22. الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 139. فیض العلام:

ص 32)

2، ص 5. فیض العلام: ص 34. بحار الانوار: ج 43، ص 250، ج 95، ص 192. کشف الغمه: ج 1ص 514. مسار الشیعه: ص 7. کافی: ج 2، ص 480. مصباح کفعمی: ج 2، ص 599. العدد القویه: ص 28. تقویم المحسنین: ص 11. تاریخ الخلفاء: ص 188)

القاب آن حضرت: سیّد، سبط، امین، حجّت، برّ، نقی، زکی، مجتبی، زاهد.

رنگ مبارکش سرخ و سفید، دیدگان مبارکش گشاده و چشمانش مشکی بود. گونه مبارکش هموار و محاسنش انبوه و موی سرش مجعد بود. گردن مبارک در نور و صفا مانند نقره صیقل زده، میانه بالا و شانه هائی گشاده داشت و از همه مردم خوشروتر بود. خضاب بسیار می کرد و بدن شریفش در نهایت لطافت بود.

(منتهی الامال: ج 1، ص 219 - 220)

در روز هفتم ولادت آن حضرت، مادرش فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها آن مولود مبارک را در پارچه حریری که جبرئیل علیه السّلام آن را برای پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از بهشت آورده بود، پیچید و خدمت رسول گرامی اسلام صلّی اللَّه علیه و آله آورد، و آن حضرت نام مبارکش را حسن نهاد و گوسفندی برای حضرتش عقیقه نمود.

(ارشاد: ج 2، ص 5. فیض العلام: ص 34. بحار الانوار: ج 43، ص 250، ج 95، ص 192. اعلام الوری: ج 1ص 402. کشف الغمه: ج 1، ص 514. مسار الشیعه: ص 7. کافی: ج 2، ص 480. مصباح کفعمی: ج 2، ص 599. العدد القویه: ص 28. تقویم المحسنین: ص 11. تاریخ الخلفاء: ص 188)

علیه السّلام را به کوفه روانه کرد. همراه او پاسخ نامه های کوفیان را داده بود که مضمون آن چنین بود: «به سوی شما برادر و پسر عمویم، موثق اهل بیت خویش، مسلم بن عقیل را فرستادم. اگر او بنویسد برای من که رأی دانایان و بزرگان شما متفق شده بر آنچه در نامه ها درج کرده اید، به زودی به سوی شما خواهم آمد، انشاءاللَّه ».

(فیض العلام: ص 35)

اهل بهشت و احوال کسانی که در عذاب بودند را مشاهده فرمود.

احادیث متواتر دلالت دارد که عروج آن حضرت به بدن بوده نه به روح، و در بیداری بوده نه در خواب.

(بحار الانوار: ج 18، ص 289. حق الیقین: ص 30)

اقوال دیگر در تعیین روز معراج چنین است: 17 ماه رمضان سال 12 قبل از هجرت، 17 ربیع ال اول قبل از هجرت، 17 رجب قبل از هجرت، 17 ماه رمضان 5 سال قبل از بعثت، 27 ماه رمضان، 21 ماه رمضان.

در باره مکانی که آغاز حرکت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به سوی معراج بوده نیز چند قول است: از منزل خدیجه سلام اللَّه علیها، از منزل امّ هانی خواهر أمیر المؤمنین علیه السّلام، از شعب ابی طالب علیه السّلام.

(بحار الانوار: ج 18، ص 302 - 319)

امام صادق علیه السّلام فرمودند: حقتعالی حضرت رسول صلّی اللَّه علیه و آله را صد و بیست و چهار مرتبه به آسمان برد، و در هر مرتبه به آن حضرت در باره، ولایت و امامت أمیر المؤمنین علیه السّلام و دیگر ائمه طاهرین علیهم السّلام زیاده از سایر فرائض تأکید و توصیه نمود.

(بحار الانوار: ج 18، ص 302 - 319. حق الیقین: ص 30)

شده است.

تعداد مسلمانان 313 نفر و تعداد شهدای آنان 9 تا 14 نفر، و تعدا کفار 950 نفر بود. مقتولین کفار 70 نفر بودند و 70 نفر را هم مسلمانان اسیر گرفتند. 35 نفر از 70 نفر کشته های کفار به دست أمیر المؤمنین علیه السّلام به قتل رسیدند.

(منتخب التواریخ: ص 48 - 49. الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 215 - 216)

در این جنگ ابوجهل نیز کشته شد.

(نفائح العلام: ص 288. فیض العلام: ص 37 - 38)

ابوجهل هشام بن مغیره مخزومی از دشمنان سرسخت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بود. او با اینکه نامش هشام بود ولی از فرط بدجنسی و زشت سیرتی به ابوجهل مکنی شد. ابوجهل کسی بود که در مکه آزار و اذیت بسیار به رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و آله نمود. بچه دان شتر بر سر مبارک حضرت ریخت. خاکستر و خاک بر سر مبارک حضرت ریخت. سنگ به دندان مبارکش زد، نسبت کذب و جنون به آن حضرت داد، مادر عمار یاسر جناب سمیه را بعد از شکنجه بسیار با نیزه ای که به ران او زد شهید کرد.

در جنگ بدر دو برادر انصاری (معاذ و معوذ) به خاطر سابقه ای که از او در اذیت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شنیده بودند تصمیم به کشتن او گرفتند. به هر صورت ضربه هائی به او زدند و یکی از دو برادر دستش قطع شد و به پوست آویزان گردید، ولی چون دید دستش مزاحم جنگ با ابوجهل و هواداران اوست، زیر پایش گذاشت و دفعتاً آن را از بدنش جدا کرد و سپس ابوجهل را نقش زمین کردند.

بعد

از جنگ، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: کسی خبر از ابوجهل بیاورد. عبداللَّه بن مسعود رفت و پا روی سینه او گذاشت. ابوجهل به هوش آمد و گفت: بر جای بلندی پای گذاشته ای. ای کاش قاتل من دهقان نبود (که کنایه ای از انصار بود). عبداللَّه بن مسعود سر او را از بدن جدا کرد و نزد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آورد و جلوی پای آن حضرت انداخت. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شکر الهی بجا آورد

(منتخب التواریخ: ص 47 - 49. الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 215 - 216)

و خداوند نصرت خود را بر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نازل نمود، و آن حضرت فرمود: امروز روز عید است و باید شکر خدا را بر نعمتی که به اهل ایمان عطا فرموده به جای آورد.

(مصباح کفعمی: ج 2، ص 599. بحار الانوار: ج 97، ص 383)

خواست برای پسرش یزید بیعت بگیرد، عایشه آن را انکار کرد و معاویه را تهدید کرد و گفت: برادرم محمد را کشتی، و برای یزید بیعت می گیری ؟ معاویه ترسید که مبادا او ایجاد فتنه کند. لذا در خانه خود چاهی کند و آن را پر از آهک کرد و فرشی قیمتی بر روی آن پهن نمود و تختی بر آن نهاد و عایشه را وقت نماز عشا به خانه خود خواند. وقتی عایشه وارد شد، معاویه او را به نشستن بر آن تخت تعارف کرد. همین که روی آن نشست، فرو رفت و به چاه افتاد و هلاک شد و معاویه در چاه چندین نیزه مسموم تعبیه کرده بود و هنگامی که عایشه در چاه افتاد فوراً کار او ساخته شد.

عایشه در زمان حیات پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله با آن حضرت رفتار نامناسبی داشت. با أمیر المؤمنین علیه السّلام و حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها و همسران پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رفتارهای زشت و کینه توزانه ای روا داشت. واقعه جمل و کشته شدن حدود بیست هزار نفر از مسلمین به خاطر فتنه او از کارهای معروف اوست.

(مسند احمد، صحیح بخاری، صحیح نسائی، السیره الحلبیه، صحیح مسلم باب الغیره من کتاب العشره)

وقتی حضرت زهرا سلام اللَّه علیها به شهادت رسید، همسران رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله برای سر سلامتی أمیر المؤمنین علیه السّلام آمدند جز عایشه که اظهار مریضی کرد و سخنی گفت که دلالت بر خوشحالی او داشت.

(شرح ابن ابی الحدید: ج 9، ص 198. ریاحین الشریعه: ج 2، ص 357)

از مشخص ترین نشانه های بغض و

کینه او نسبت به أمیر المؤمنین علیه السّلام این بود که غلامش را

«عبدالرحمن» نام نهاد و گفت: این نام گذاری را به خاطر محبّنم به قاتل علی بن ابی طالب یعنی عبدالرحمن بن ملجم انجام دادم.

(ریاحین الشریعه: ج 2، ص 357. سفینه البحار: ج 3، ص 741. بحار الانوار: ج 28، ص 194، ج 32، ص 341)

در بهشت به أمیر المؤمنین علیه السّلام بشارت دادند، و أمیر المؤمنین علیه السّلام به دخترشان امّ کلثوم سلام اللَّه علیها خبر دادند.

(ارشاد: ج 2، ص 15. الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 190)

در شب نوزدهم أمیر المؤمنین علیه السّلام روزه را در منزل امّ کلثوم سلام اللَّه علیها افطار نمودند.

(الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 242)

در شب 19 ماه رمضان سال 40 ه’ وردان و شبیب که با ابن ملجم در شهادت أمیر المؤمنین علیه السّلام همراه بودند، در حین درگیری کشته شدند.

(نفائح العلام: ص 41)

در سال چهلم گروهی از خوارج در مکه جمع شدند و بر کشتگان نهروان گریستند. سه نفر از آنان با هم پیمان بستند که در یک شب أمیر المؤمنین علیه السّلام، و عمروعاص و معاویه را بکشند.

ابن ملجم کشتن أمیر المؤمنین علیه السّلام را بر عهده گرفت و وارد کوفه شد و با کمک قطام بنت اخضر که ابن ملجم قصد ازدواج با او را داشت، و با همدستی شبیب بن بجره و وردان بن مجاله تصمیم خود را عملی کرد.

در صبح روز نوزدهم بعد از اذان صبح، أمیر المؤمنین علیه السّلام وارد مسجد شد و صدای نازنین ایشان به «یا ایها الناس، الصلاه» بلند شد.

سپس آن حضرت مشغول نماز شد. هنگامی که در رکعت اول سر از سجده برداشت شبیب بر آن حضرت حمله ور شد، ولی شمشیرش خطا کرد. بلافاصله ابن ملجم لعنه اللَّه حمله کرد و شمشیر او فرق مبارک آن حضرت را شکافت و محاسن شریفش به خون فرق مبارکش خضاب شد، صدای مبارکش بلند شد: «بسم اللَّه

و باللَّه و علی مله رسول اللَّه، فزت و رب الکعبه».

صدای جبرئیل بلند شد: «تهدمت و اللَّه ارکان الهدی و انطمست اعلام التقی و انفصمت العروه الوثقی، قتل ابن عم المصطفی، قتل الوصی المجتبی، قتل علی المرتضی، قتله اشقی الاشقیاء».

روز در هم کوبیدن است». پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: شعار را عوض کنید و بگوئید: «الیوم یوم المرحمه»: «امروز روز رحمت است».

بعد فرمود: ابوسفیان و خانه اش در امانند، و هر کس داخل خانه او رفت در امان است. همچنین فرمودند: همه در امانند به جز یک نفر به نام «هبار بن اسود» و بعضی معاویه را هم ذکر کرده اند.

(احقاق الحق: ص 265. التعجب: ص 106. نهج الحق و کشف الصدق: ص 310)

علت این برخورد شدید با هبار آن بود که در یکی از جنگهای مسلمین با کفار قریش عده ای اسیر تز کفار گرفتند و داخا اسرا داماد بزرگ پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شوهر زینب دخترشان بود. حضرت فرمودند: هر کس فدیه بفرستد او را آزاد می کنیم. بین آنچه از مکه به عنوان فدیه فرستاده بودند گردنبند حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها به چشم می خورد که به دخترش زینب داده بود. هنگامی که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آن گردنبند را دیدند به یاد جناب خدیجه سلام اللَّه علیها افتادند و گریستند. آنگاه از مسلمین خواستند آن فدیه را که یادگار خدیجه سلام اللَّه علیها است، به آن حضرت ببخشند، و انان قبول کردند. سپس قرار شد اسرا را آزاد کنند، در مقابل این که هر یک از زنان مسلمان که در مکه اسلام را پذیرفته، اگر خواست بیاید آزاد باشد.

قرار بر این شد که أمیر المؤمنین علیه السّلام بروند و هودج فواطم را بیاورند. آن حضرت به تنهائی رفتند و زینب دختر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و دیگر هاشمیات را آوردند، همینکه مقداری از

مکه بیرون آمدند ابوسفیان لعنت اللَّه علیه گفت: پسر عمویش محمّد صلّی اللَّه علیه و آله جوانهای شما را گمراه کرد و مسلمان شدند. حال این جوان یعنی علی علیه السّلام در روز روشن آمده و بستگانش را می برد، جلو او را بگیرید.آنها آمدند تا مانع آن حضرت شوند. أمیر المؤمنین علیه السّلام دفاع فرمودند. بعضی زخمی و بعضی به درک واصل شدند، در این اثنا هبار بن اسود به هودج هاشمیات حمله کرد و نیزه ای حواله هودج زینب دختر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نمود.

أمیر المؤمنین علیه السّلام حمله ای به هبار کردند و او را فراری دادند. زینب در این حمله ترسید و چون ششماه حامله بود، هنگامی که وارد مدینه شدند بعد از زمانی بچه سقط شده و از دنیا رحلت کرد.

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «خون هبار بن اسود مهدور است»، و هر کس هر جا او را دید بکشد.

ابن ابی الحدید به استادش می گوید: پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به خاطر ترساندن زینب و سقط جنین او، ریختن خون هبار را جایز دانست. اگر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله زنده بود، آیا ریختن خون آن کس را که فاطمه سلام اللَّه علیها را ترسانید، جایز نمی دانست ؟

(بیت الاحزان: ص 153. شرح ابن ابی الحدید: ج 14، ص 193)

19. اعلام الوری: ج 1، ص 309. کشف الغمه: ج 1، ص 436. مناقب خوارزمی: ص 284. العدد القویه: ص 235. ذخائر العقبی: ص 115. مسار الشیعه: ص 10. توضیح المقاصد: ص 24. مصباح کفعمی: ج 2، ص 599. تاریخ الخلفاء: ص 166 - 175)

در بیستم ماه رمضان اثرات سم در پاهای مبارک أمیر المؤمنین علیه السّلام ظاهر شد و پاهای مبارک ورم کرد. (الوقایع و الحوادث: ج 1، ص 265، 271، 294)

در شب بیست و یکم اثر زهر بر بدن مبارک أمیر المؤمنین علیه السّلام بسیار شد. حضرت فرزندان و اهل بیت خود را جمع کرد و با آنها وداع نمود و وصیت های خود را فرمود. در آن شب هر چه خوردنی و آشامیدنی آوردند تناول نفرمود، و لبهای مبارکش به ذکر خدا حرکت می کرد، و مانند مروارید عرق از پیشانی نازنیش می ریخت و با دست مبارک خود آن را بر طرف می کرد.

به امام مجتبی علیه السّلام فرمود: تو را به برادرت حسین علیه السّلام وصیت می کنم. به فرزندان دیگر که از فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها نبودند، فرمود: شما را وصیت می کنم به اطاعت از حسن و حسین. سپس فرمودند: «خداوند شما را بر صبر نیکو کرامت فرماید. امشب از میان شما می روم و به حبیب خود محمّد مصطفی صلّی اللَّه علیه و آله ملحق می شوم چنانچه مرا وعده داده است».

صدای گریه از اهل بیت بلند شد. آنگاه دستوراتی در مورد غسل، کفن، نماز و محل دفن به امام مجتبی علیه السّلام فرمودند و با امام حسین علیه السّلام و حضرت زینب سلام اللَّه علیها کلماتی از کربلاء فرمودند.

بعد از وداع

با همگان دست و پای مبارک را به طرف قبله کشیدند و فرمودند: «اشهد ان لا اله الا اللَّه وحده لا شریک له و اشهد ان محمداً عبده و رسوله»، و چشمان مبارک را بستند و بهشت را به قدوم خویش مبارک فرمودند.

صدای شیون و گریه از خانه آن حضرت بلند شد. اهل کوفه که با خبر شدند، صدای شیون و ناله از تمامی شهر بر خواست، مانند روزی که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از دنیا رفتند. در آن شب آفاق آسمان متغیر گشت و زمین لرزید و صدای تسبیح و تقدیس فرشتگان از هوا شنیده شد. سپس مشغول غسل آن حضرت شدند. بعد از غسل و کفن، امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام پشت سر تابوت را همانطور که حضرت فرموده بودند برداشته، جلو تابوت خودش حرکت می کرد، تا در مکانی فرود آمد.

بعد از نماز بر آن حضرت توسط امام مجتبی علیه السّلام، مقداری از زیر تابوت را کندند و قبری آماده یافتند که داخل آن لوحی مسی یا سفالی بود و بر آن نوشته شده بود: «بسم اللَّه الرحمن الرحیم، این قبری است که نوح پیامبر برای بنده صالح خدا علی بن ابی طالب حفر نموده است». بدن مطهر آن حضرت را دفن نمودند و حسب وصیّت آن حضرت، قبر مطهرش را مخفی نمودند تا در زمان هارون بر همگان معلوم شد.

فرزندان آن حضرت از همسران مختلف 28 دختر و پسرند.

(ارشاد مفید: ج 1، ص 354 - 354. اعلام الوری: ج 1، ص 395)

5 نفر آنها اولاد حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها هستند که

عبارتند از: امام حسن و امام حسین و زینب کبری و امّ کلثوم و حضرت محسن علیهم السّلام که در دوران حمل در شش ماهگی توسط منافقین در ماجرای هجوم به خانه أمیر المؤمنین علیه السّلام به شهادت رسید. حضرت عباس علیه السّلام و جعفر و عثمان و عبداللَّه در کربلا به شهادت رسیدند، که مادرشان امّ البنین است. بقیه اولاد حضرت از همسران دیگر هستند.

وقتی خبر شهادت أمیر المؤمنین علیه السّلام به عایشه رسید چنان خوشحال شد که بی اختیار شعری خواند و سپس گفت: چه کسی علی را کشت ؟ جواب دادند: ابن ملجم. گفت: خاک بر دهانش مباد (کنایه از اینکه خوب کاری کرد).

(تذکره الخواص ابن جوزی: ص 165)

در شب 21 ماه رمضان حضرت عیسی بن مریم علیه السّلام به آسمان برده شد

(بحار الانوار: ج 13، ص 376. مصباح کفعمی: ج 2، ص 599)

و در همین شب حضرت موسی بن عمران و یوشع بن نون علیهماالسّلام رحلت نمودند.

(بحار الانوار: ج 13، ص 376. مصباح کفعمی: ج 2، ص 599)

او دشمن پیامبر و علی بن ابی طالب علیهماالسّلام باشد، عمری با معاویه خون به دل أمیر المؤمنین علیه السّلام کنند. واقعه صفین و قرآن بر سر نیزه کردن و شهادت مالک اشتر و واقعه حکمین و کارهای دیگر آن ملعون روشن است.

او در وقت مرگ می گفت: چنان است که کوه رضوی را بر گردن من نهاده اند و درون من پر از خار است و مرا از سوراخ سوزنی بیرون می کنند !

اگر کسی کوچکترین احسانی کند سخت عقوبت خواهد شد، به حدی کار بر علویین تنگ شده بود که لباسهای زنان علویه کهنه و پاره شده بود و پیراهن سالمی را برای نماز به نوبت می پوشیدند، و نخ ریسی می کردند، تا متوکل به درک واصل شد.

از اعمال زشت و پست متوکل این بود که همیشه و در همه جا أمیر المؤمنین علیه السّلام را به بدی یاد می کرد، و به آن حضرت جسارت می کرد. او 17 بار قبر مبارک حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام را خراب کرد، ولی دوباره بنا شد. متوکل در راه زیارت آن حضرت دست قطع می کرد و زوار را می کشت.

به خاطر جسارتهائی که متوکل در مجلسی به أمیر المؤمنین علیه السّلام کرد، منتصر پسرش در شب چهارشنبه سوم یا چهارم ماه شوال چند نفر از غلامهای خاص پدر را مأمور کشتن وی کرد، و آنها در حالی که متوکل مشغول شرب خمر بود، خونش را ریختند و به درکات جحیم شتافت.

در همان روزی که متوکل به دستور پسرش منتصر کشته شد مردم با او در قصر معروف جعفری بیعت کردند. منتصر مردی به ظاهر رئوف و مهربان بر اهل بیت پیامبر بود، و بر عکس پدر خود به آل ابی طالب احسان می کرد و به هیچ وجه متعرض ایشان نمی گشت.

او زیارت امام حسین علیه السّلام را آزاد کرد و مانع احدی نشد، و دستور داد فدک را به اولاد امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام رد کنند، و اوقاف آل ابی طالب علیه السّلام را آزاد کرد و دستور داد کسی متعرض شیعیان علی علیه السّلام نشود. همچنین

برای علویین و علویات مدینه اموالی فرستاد تا در میانشان تقسیم شود. او در روز 25 ربیع الاول سال 248 بیمار شد و در پنجم ربیع الثانی هنگام عصر در گذشت و مدت خلافتش 6 ماه بود. گفته شده که او مسموم شد به زهری که در شاخ حجامت ریخته بودند.

(تتمه المنتهی: ص 330 - 332. فیض العلام: ص 65، 66، 227. تاریخ الخلفاء: ص 357)

و با ارزش آن قبور مطهّر را به یغما بردند.

قبر حضرت حمزه علیه السّلام و شهدای احد را با خاک یکسان کردند، و گنبد و مرقد حضرت عبداللَّه و آمنه پدر و مادر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، قبر اسماعیل پسر حضرت صادق علیه السّلام و دیگر قبور را هم خراب کردند. در همان سال به کربلای معلی حمله کردند، و ضریح مطهّر را کندند و جواهرات و اشیاء نفیس حرم مطهّر را که اکثراً از هدایای سلاطین و بسیار ارزشمند و گرانبها بود، غارت کردند و قریب به 7000 نفر از علماء، فضلا و سادات و مردم را کشتند. سپس به سمت نجف رفتند که موفق به غارت نشدند و شکست خورده برگشتند.

(کشف الارتیاب: ص 77. شهداء الفضیله (علامه امینی): ص 388)

صلّی اللَّه علیه و آله در حالیکه به او نگاه می کرد و می گریست پرچم را به آن حضرت داد و مسلمین حرکت کردند.

بعد از تعقیب و تاخت بر کفار، مسلمانان سه روز در حمراء الاسد ماندند و آنگاه به مدینه مراجعت کردند.

(بحار الانوار: ج 20، ص 1، 146. منتهی الامال: ج 1، ص 64)

ص 39. تتمه المنتهی: ص 106)

گریستم و خداوند سبحان را بر این نعمت حمد کردم.

(ارشاد: ج 1، ص 87. اسد الغابه: ج 4، ص 21. مسار الشیعه: ص 16. مصباح کفعمی: ج 2، ص 600)

در این جنگ پیروزی در ابتداء از آن مسلمانان بود، ولی مقداری که به تعقیب دشمن رفتند و میدان خالی شد، بازگشتند و مشغول جمع غنائم شدند و اکثر نگهبانان مخالفت دستور پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نمودند، و محل نگهبانی خود را رها کردند و مانند بقیه مشغول جمع غنائم شدند.

خالد بن ولید که از سر دسته های کفار در این جنگ بود از همان قسمت با کفار حمله کردند. تعداد اندکی از نگهبانان دره که نرفته بودند شهید شدند و کفار از پشت سر به مسلمانان حمله کردند. فراریان کفار هم تا این وضع را دیدند باز گشتند و حمله به مسلمین شدّت گرفت. جراحتهای فراوانی بر بدن مبارک پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رسید و شیطان فریاد بر آورد که محمّد کشته شده است ! مسلمانان با شنیدن این ندا فرار کردند، و فقط چند نفری از وجود مبارک پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله محافظت می کردند که عبارت بودند از امیر المؤمنین علیه السّلام و ابودجانه که شهید شد و زنی به نام نسیبه و انس بن نضر که تازه از مدینه رسیده بود.

ابوبکر و عمر در جنگ احد:

عمر بن خطاب می گوید: در احد با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بیعت کرده بودیم بر اینکه کسی فرار نکند، و هر کس از ما که فرار کند ضال و گمراه است، و هر کس از ما کشته شود شهید

است.

(بحار الانوار: ج 20، ص 53 - 54)

احمد بن حنبل می گوید: ابوبکر و عمر در این جنگ فرار کردند. هنگامی که أمیر المؤمنین علیه السّلام در تعقیب فراری ها بود، عمر در حالی که اشک چشمانش را پاک می کرد برگشت و به أمیر المؤمنین علیه السّلام عرض کرد: مرا ببخشید ! أمیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: «آیا تو نبودی که صدا زدی: محمّد کشته شده است، به دین قبلی خود برگردید ؟!! عمر گفت: این کلام را ابوبکر گفته است ! در اینجا بود که این آیه نازل شد: «ان الذین تؤلوا منکم یوم التقی الجمعان انما استز لهم الشیطان» !.

(سوره آل عمران: آیه 155. اثبات الهداه: ج 2، ص 364 - 365)

امام صادق علیه السّلام می فرماید: در جنگ احد أمیر المؤمنین علیه السّلام در حال دفاع از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بودند، و دیگر اصحاب فرار می کردند. آن حضرت همچون شیر غضبناک از قفای گریختگان رفت و اول به عمر بن خطاب رسید که به اتفاق عثمان و حارث بن حاطب و عده ای دیگر به سرعت فرار می کردند. حضرت فریاد بر آورد: ای جماعت، بیعت شکستید و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را تنها گذاشتید و به سوی جهنّم می گریزید ؟

عمر بن خطاب می گوید: علی را دیدم یا شمشیر پهنی که مرگ از آن می چکید و چشمانش از خشم مانند دو قدح خون بود، یا مانند دو کاسه روغنی که آتش در او افروخته باشند می درخشید، و فهمیدم که اگر به ما برسد به یک حمله ما را خواهد کشت. این بود که جلو رفتم و عرض کردم: «یا اباالحسن،

تو را به خدا سوگند می دهم که دست از ما برداری، که عرب را عادت است که گاهی می گریزد و گاهی حمله می کند. زمانی که حمله می کند تلافی گریختن را می نماید». پس آن حضرت ما را رها کرد، و به خدا قسم چنان ترسی از آن حضرت در دل من افتاد که تاکنون از دلم خارج نشده است.

(بحار الانوار: ج 20، ص 53 - 54. قلائد النحور: ج شوال، ص 77)

در این جنگ بر بدن مبارک أمیر المؤمنین علیه السّلام هنگام حمایت از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله 90 جراحت بر صورت، سر، سینه ، شکم، دست و پای مبارک رسید. جبرئیل نازل شد و عرض کرد: «یا محمّد، به خدا قسم این عمل علی بن ابی طالب مواسات است». پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «این بدان جهت است که من از اویم و او از من است. جبرئیل عرض کرد: و من از شما دو بزرگوارم ».

(بحار الانوار: ج 20، ص 54)

بانوئی به نام نسیبه در جنگ احد:

در این روز یکی از کسانی که جانفشانی کرد فرار نکرد، بلکه مانع از فرار دیگران نیز شد، بانوئی به نام نسیبه دختر کعب بن مازنیه بود و به او امّ عماره می گفتند. او با شوهر و دو پسر خود در جنگ احد شرکت داشتند. نسیبه مشک آبی به دوش داشت و سقایت لشکر اسلام را می نمود. هنگامی که موقعیت را چنان دید که مسلمین در حال فرار هستند، مشک را به کناری انداخت و خود را پیش روی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله سپر کرد، به گونه ای که جراحات زیادی

بر او وارد شد، که مداوای یکی از آنها تا یک سال بعد ادامه داشت.

این زن فداکار دست به شمشیر برد، و چنان ضربه ای بر ابن حمیه که قصد کشتن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را داشت زد که او فرار کرد. عبداللَّه فرزند نسیبه خواست فرار کند که مانع او شد و او را تشویق به جنگ و دفاع از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نمود و او قبول کرد. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به نسیبه فرمود: «بارک اللَّه علیک یا نسیبه». در این حال پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دید یکی از مهاجرین فرار می کند در حالی که سپرش را به پشتش بسته است. آن حضرت فرمودند: «ای صاحب سپر، سپرت را بیانداز و خودت به جهنّم برو». سپس آن حضرت به نسیبه فرمود: «سپر او را بردار». او آن را برداشت و مشغول جنگ با مشرکین شد. در این هنگام حضرت فرمود: «مقام نسیبه از مقام فلان و فلان و فلان افضل است، چه اینکه آنان فرار کردند».

(بحار الانوار: ج 20، ص 54)

شهادت حضرت حمزه:

در این روز جناب حمزه بن عبدالمطلب علیه السّلام عموی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به شهادت رسید. آن حضرت برادر رضاعی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بود، چون هر دو بزرگوار از زنی به نام ثویبه شیر خورده بودند.

(بحار الانوار: ج 15، ص 281)

آن حضرت مردی شجاع و با هیبت بود و در این جنگ به دست وحشی و به دستور هند همسر ابوسفیان کشته شد.هند به خاطر کشته شدن پدر و برادر و عمویش در

جنگ بدر، ابتدا قصد نبش قبر مادر پیامبرپیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را داشت، ولی کفار قریش از ترس نبش قبور امواتشان مانع شدند. این بود که او وحشی را با وعده هائی به کشتن پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله یا علی مرتضی علیه السّلام و یا حمزه تحریک کرد. وحشی گفت: «از کشتن پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و پسر عمویش علی علیه السّلام عاجزم، ولی برای کشتن حمزه کمین می کنم».

او در میدان جنگ با نیزه ای بر سینه و یا شکم مبارک آن حضرت زد و آن حضرت را شهید کرد. وقتی خبر به هند دادند، آن خبیث دستور داد سینه آن حضرت را بشکافد و جگر مبارک آن حضرت را بیرون آورد. وقتی خواست به جگر حمزه دندان بزند دندانهای نحسش کارگر نشد. همچنین هند با خنجری گوشها، بینی و. .. آن حضرت را جدا کرد و به گردن انداخت.

پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله هنگامی که حمزه را با آن وضع دیدند، گریستند و عبای مبارک را روی او کشیدند که خواهرش صفیه او را به آن حال نبیند و فرمودند: «یا عم رسول اللَّه و اسداللَّه و اسد رسوله. .. یا فاعل الخیرات، کاشف الکربات. ..». أمیر المؤمنین و فاطمه زهرا علیهماالسّلام و صفیه و دیگران بر آن حضرت گریستند.

(بحار الانوار: ج 20، ص 55. حمزه سیّد الشّهداء علیه السّلام: ص 28 - 29)

پیامبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بر بدن مبارک او نماز خوانده و او را در احد دفن نمودند. بعد از چهل سال که معاویه خواست نهری از احد

عبور دهد با قبر حضرت حمزه برخورد نمود و سر بیلها به پای حمزه رسید و فوراً خون جاری شد !

حضرت رضا علیه السّلام به نقل از رسول خدا پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: «بهترین برادران من علی علیه السّلام و بهترین عموهای من حمزه است.

(عیون اخبار الرضا علیه السّلام: ج 2، ص 61. ریاحین الشریعه: ج 4، ص 350)

خود را در آن نوشته بود. مرقد مطهرش در شهر ری مشهور است.

پدر آن حضرت عبداللَّه مشهور به «عبداللَّه قافه» است. «قافه» نام مکانی بود که جناب عبداللَّه از طرف پدر بزرگوارش جناب حسن بن زید حاکم آنجا بود.

همسر حضرت عبدالعظیم، خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب علیه السّلام است.

(ریاحین الشریعه: ج 4، ص 197)

بعضی امامزاده قاسم شمال تهران را پدر خدیجه همسر حضرت عبد العظیم می دانند.

(ریاحین الشریعه: ج 4، ص 197، ج 5، ص 106)

دختر آن حضرت سلمی است که حضرت عبدالعظیم علیه السّلام او را به عقد محمّد بن ابراهیم بن ابراهیم بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب علیه السّلام در آورد و ثمره این ازدواج سه پسر به نامهای عبداللَّه و حسن و احمد بود.

(ریاحین الشریعه: ج 4، ص 332)

3000 نفر و تعداد شهدای مسلمانان 6 نفر بود. تعداد کفار 10000 نفر بود ولی تعداد مقتولین کفار ذکر نشده است.

در این جنگ مسلمانان داخل مدینه در اطراف شهر خندقی کندند. در اثنای این کار منافقین جسارتها به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نمودند و عمرو بن عبدود مبارز طلبید ولی کسی جرأت نکرد. عمر بن خطاب از شجاعتهای عمرو سخن گفت، و در مردم ایجاد ترس کرد .

عبد الرحمن بن عوف گفت: «اگر عمرو بر ما چیره شود همه ما را خواهد کشت. بهترین راه این است که محمّد را دست بسته تحویل آنها دهیم»!! در چنین شرائطی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: آیا دوستی هست که شر این دشمن را کفایت کند ؟ آقا و مولایمان اسد اللَّه الغالب علی بن ابی طالب علیه السّلام فرمود: من به مبارزه او می روم. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله سکوت کردند، و تا سه بار این کلام را فرمودند، و هر سه بار امیر المؤمنین علیه السّلام برای مبارزه اعلام آمادگی نمودند.

آخر الامر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله اجازه فرمودند و أمیر المؤمنین علیه السّلام حرکت کردند. در این هنگام پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «برز الایمان کله الی الشرک کله».

بعد از آن که عمرو بن عبدود اسلام اختیار نکرد و دست از جنگ برنداشت، أمیر المؤمنین علیه السّلام او را به یک ضربت از پا در آورد. در این حال صدای تکبیر مسلمین بلند شد و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: مبارزه علی بن ابی طالب صلّی اللَّه علیه السّلام در روز خندق از

اعمال امت من تا روز قیامت افضل است.

(کشف الغمه: ج 1، ص 150. بحار الانوار: ج 20، ص 186 - 281)

امام جواد علیهماالسّلام روزهای اندوه در این ماه است.

جنگ بدر صغری، جنگ بنی قریظه، صلح حدیبیه، حرکت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله برای حجه الوداع صفحات مهمی از تاریخ اسلام است.

علیها برگردانیدند.

(بحار الانوار: ج 49، ص 9)

الفضل به بغداد احضار کرد. آن حضرت در حضور اکابر شیعه و ثقات اصحاب خود در مدینه امام هادی علیه السّلام را امام بعد از خود معرفی کردند و ودایع امامت را تسلیم ایشان نمودند و در 28 محرم سال 220 ه’ وارد بغداد شدند. امّ الفضل به تحریک عمویش معتصم و به قولی جعفر بن مأمون، امام علیه السّلام را در سن 25 سالگی مسموم کرد.

(خلاصه ای از قلائد النحور: ج ذی القعده، ص 279)

این خواری گردن نهیم و به این مصاله رضایت دهیم ؟!!

حضرت فرمودند: من پیامبر خدایم و کاری جز به حکم خداوند نمی کنم. عمر گفت: تو به ما گفتی به زیارت کعبه می رویم و عمره انجام می دهیم، پس چه شد ؟ پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: آیا گفتم امسال این کار انجام می شود ؟ عمر گفت: نه ! فرمود: پس چرا مجادله می کنی ؟!!

در بازگشت از حدیبیه سوره فتح بر آن حضرت نازل شد.

(منتهی الامال: ج 1، ص 76. بحار الانوار: ج 20، ص 317، 316، 335، ج 18، ص 37، ج 86، ص 111)

ماهه بنی امیّه، مرگ منصور دوانیقی روزهائی است که برائت از دشمنان اهل بیت علیهم السّلام را در دلها تجدید می کند.

روز عرفه، شق القمر، ازدواج أمیر المؤمنین و حضرت زهرا علیهماالسّلام، جنگ سویق، نامه پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به پادشاهان بزرگ، بیعت عقبه، بخشیدن فدک به حضرت زهرا سلام اللَّه علیها، عزل ابوبکر از تبلیغ سوره برائت، روز سد ابواب به مسجد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، افشاء سر ولایت توسّط عایشه، توطئه ترور امام حسین علیه السّلام، دعوت عمومی حضرت مسلم علیه السّلام در کوفه حرکت امام حسین علیه السّلام از مکه به عراق، روز نوشتن دعای صباح، اولین نماز جمعه أمیر المؤمنین علیه السّلام، آغاز نامه ها برای جنگ صفین، واقعه حرّه، خروج ابراهیم بن مالک اشتر برای جنگ با ابن زیاد، هر یک فرازهای مهم و بیاد ماندنی از تاریخ اسلام است.

به دست مردی که از شماست انجام شود». به روایت دیگر: «باید علی علیه السّلام از جانب تو تبلیغ کند».

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله أمیر المؤمنین علیه السّلام را که به منزله جانش بود معین کردند و فرمودند: شتاب کن و آیات را از ابوبکر بگیر و در موسم حج بر مردمان قرائت کن.

فرستادن امیر المؤمنین علیه السّلام و بازگشت ابوبکر:

آن حضرت ناقه غضباء را به أمیرالمؤمنین علیه السّلام داد و آن حضرت همراه جابر بن عبداللَّه حرکت فرمود، و در روز دوم به ابی بکر رسید و آیات برائت را از وی گرفت و اختیار آمدن یا برگشتن را به خود او واگذار کرد.

ابوبکر به مدینه بازگشت و به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله عرض کرد: «مرا برای کاری لایق دانستی که دیگران مشتاق آن بودند، ولی مقداری که رفتم مرا معزول نمودی ؟ حضرت فرمود: «من تو را معزول نساختم بلکه خدا تو را معزول ساخت».

تبلیغ سوره برائت توسّط امیر المؤمنین علیه السّلام:

أمیر المؤمنین علیه السّلام آیات را در سه روز در ایام تشریق منی که مجمع کفار و مشرکین بود و از بغض و عداوت علی علیه السّلام آکنده بودند، هر صبح و شام همراه با فرمایشات پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بر مردم قرائت می نمود و سپس به مدینه مراجعن فرمود.

از هنگامی که علی علیه السّلام به مکه رفته بود، از فراق او آثار حزن بر صورت مبارک پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله ظاهر گشته بود. صحابه با خود می گفتند: شاید خبر فوت آن حضرت از آسمان رسیده، یا از ما دلتنگ

شده باشد. ابوذر نزد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دارای مقام و منزلتی بود و لذا او را نزد آن حضرت فرستادند. ابوذر کلمات اصحاب را عرضه داشت، و آن حضرت فرمود: «حزن و اندوه من برای مفارقت علی است».

بازگشت امیر المؤمنین علیه السّلام از تبلیغ برائت:

ابوذر برای اطلاع از حال علی علیه السّلام از مدینه به استقبال آن حضرت حرکت کرد، و در اثنای راه به أمیر المؤمنین رسید و با آن حضرت دیدن کرد و عرض کرد: پدر و مادرم فدای شما باد، آهسته تشریف بیاورید تا من پیشتر بروم و بشارت آمدن شما را به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بدهم.

ابوذر به سرعت خود را به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رسانید و آمدن علی علیه السّلام را به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بشارت داد. آن حضرت با اصحاب به استقبال علی علیه السّلام آمدند و چون به آن جناب رسیدند، پیاده شده آن حضرت را در آغوش گرفتند و صورت مبارک خود را بر شانه علی علیه السّلام گذاشتند و از شوق دیدار گریستند و أمیر المؤمنین علیه السّلام نیز گریستند. پس پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به علی علیه السّلام فرمود: «پدر و مادرم به قربانت، در مکه چه کردی ؟ أمیر المؤمنین علیه السّلام از آنچه انجام داده بود به آن حضرت خبر داد.

(فیض العلام: ص 107)

که روز اول صفر بعد از ماه حرام جنگ شروع شود و روز لول صفر جنگ شروع شد.

(تتمه المنتهی: ص 24)

به نقلی ورود آن حضرت در 22 محرم بوده است.

(قلائد النحور: ج محرم و صفر، ص 303)

دختر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در روز سه شنبه 6 ذی الحجه واقع شده است.

(امالی طوسی: ج 1، ص 42. بشاره المصطفی: ص 267)

امام صادق علیه السّلام فرمود: «اگر خداوند متعال أمیر المؤمنین علیه السّلام را خلق نمی کرد، در تمام زمین انسانی که کفو و شایسته همسری با حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها باشد یافت نمی شد».

(امالی شیخ طوسی: ج 1، ص 29 - 42. الفردوس ابن شیرویه دیلمی: ج 3، ص 373. کشف ال غمه: ج 1، ص 472، به نقل از پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم: «لولا علی لم یکن لفاطمه کفو». بحار الانوار: ج 43، ص 141. مناقب: ج 3، ص 129. بشاره المصطفی صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم: ص 267. المحتضر: ص 133 - 136)

در خور استعداد ابناء دنیا از ملوک و رعایا و ارباب فقر و غنا قرار نداده است، بلکه او را برای وصی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله علی بن ابی طالب علیه السّلام ذخیره فرموده است.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 1، ص 353 -363. عیون اخبارالرضا علیه السّلام: ج 1، ص 225. عوالم العلوم: ج 11، ص 141 -142. الروض الفائق: ص 256. بحار الانوار: ج 43، ص 145. ریاحین الشریعه: ج 1، ص 80) از امام حسین علیه السّلام روایت شده که فرمود: روزی حضرت رسول صلّی اللَّه علیه و آله در خانه امّ سلمه بود. فرشته ای با هیبت خاصی بر آن حضرت نازل شد که با لغات گوناگون که به یکدیگر شباهتی نداشت مشغول تسبیح و تقدیس خداوند بود. او عرض کرد: من صرصائیلم. خداوند مرا نزد شما فرستاده که به شما بگویم: «نور را با نور تزویج کن». حضرت فرمود: «چه کسی را با چه کسی» ؟ گفت: «فاطمه را با علی بن ابی طالب». لذا پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فاطمه سلام اللَّه علیها را در حضور جبرئیل و میکائیل و صرصائیل به عقد علی علیه السّلام در آورد و این عقد در زمین بود.

در این هنگام پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به میان شانه های صرصائیل نگریست و دید نوشته است: «لا اله الااللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی بن ابی طالب مقیم الحجه». فرمود: ای صرصائیل، از کی این جمله بین شانه های تو نوشته شده ؟ گفت: دوازده هزار سال پیش از آنکه خداوند متعال دنیا را بیافریند.

(بحار الانوار: ج 43، ص 123)

اللَّه علیها را در شب ازدواج به خانه ئ علی علیه السّلام می بردند، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از جلو ایشان ، برئیل در سمت راست و میکائیل در سمت چپ ایشان، و هفتاد هزار فرشته پشت سر حضرتش حرکت می کردند و در آن حال خدا را تسبیح می گفتند و تقدیس می کردند، و این تقدیس و تسبیح آنها تا طلوع فجر ادامه داشت.

(اقبال الاعمال: ص 584. تاریخ بغداد: ج 5، ص 7 )

جبرئیل زمام ناقه ای که آن حضرت را می بردند و اسرافیل رکاب و میکائیل دنبال آن را گرفته بود، و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله جامه های فاطمه سلام اللَّه علیها را منظم می کرد، و هفتاد هزار ملک با دیگر فرشتگان تکبیر می گفتند، اما به حسب ظاهر سلمان زمام ناقه را گرفته بود و حمزه و عقیل و جعفر از اهل بیت از قفای حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها و بنی هاشم با شمشیرهای کشیده می آمدند، و همسران پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از پیش روی می آمدند.

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آنها را به مسجد طلبید و دست فاطمه سلام اللَّه علیها را در دست علی علیه السّلام نهاد و فرمود: «بارک اللَّه فی ابنه رسول اللَّه»، و نیز فرمود: «هذه ودیعتی»، و بعد از مراسمی مخصوص، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در حق آنها و نسل ایشان دعا کرد. سپس فرمود: «مرحباً ببحرین یلتقیان و نجمین یقترنان».

سپس پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از نزد ایشان بیرون آمد و چهار چوب در را گرفت و فرمود: «طهّرکما اللَّه و طهّر نسلکما، انا سلم لمن سالمکما و حرب

لمن حاربکما، أستودعکما اللَّه و أستخلفه علیکما».

آنگاه همه به منازل خود رفتند و از زنان جز اسماء کسی نزد فاطمه سلام اللَّه علیها نماند، و این به خاطر وصیت حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها بود که هنگام وفات گریست و از اسماء عهد و پیمان گرفت که در شب عروسی حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها آن حضرت را تنها نگذارد. اسماء هم به عهد خود وفا کرد، و چون ماجرا را برای پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نقل کرد، آن حضرت به یاد خدیجه سلام اللَّه علیها کرد و گریست و در حق اسماء دعا فرمود.

(فیض العلام: ص 161)

112، ج 50، ص 76)

- زره حَطَمی که ارزش آن سی درهم بود

(قرب الاسناد: ص 173. کافی: ج 5، ص 377)

و پوست قوچ یا میش.

(بحارالانوار: ج 43، ص 112 - 113)

- درع حَطَمی.

(طبقات ابن سعد: ج 8، ص 12. مسند حمیدی: ج 1، ص 22. دلائل النبوه: ج 3، ص 160. سنن ابی داود: ج 1ص 490. الفقه الاکبر: ج 3، ص 6)

- یک شتر.

(الثغور الباسمه: ص 30. اعلام النساء: ج 3، ص 1199)

- یک پنجم زمین. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «در آسمان معین شده که مهریه زهرا یک پنجم زمین است. پس هر که در زمین راه برود در حالی که با او و فرزندانش دشمن باشد، قدم زدن او تا روز قیامت در زمین حرام است». (بحار الانوار: ج 43، ص 113)

امام باقر علیه السّلام فرمود: مهر فاطمه سلام اللَّه علیها یک پنجم دنیا و دو سوم بهشت است، و در زمین چهار نهر فرات، نیل، نهروان و بلخ برای حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها است. خداوند به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «ای محمّد، تو فاطمه را به پانصد درهم به ازدواج علی در آور تا سنّتی در بین امّت تو باشد».

(بحار الانوار: ج 43، ص 113)

در روایت دیگر: «یک چهارم دنیا و بهشت و جهنّم است، که دوستان خود را داخل بهشت می کند و دشمنان خود را به جهنّم روانه می نماید».

(بحار الانوار: ج 43، ص 113)

در روایت دیگر مهریه آن حضرت نصف دنیا ذکر شده است.

(مدینه المعاجز: ج 2، ص 336)

اللَّه علیها چنین بود که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به أمیر المؤمنین علیه السّلام فرمود : «زره خود را بفروش». آن حضرت زره را فروخت و پول آن را خدمت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آورد. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله مقداری را جهت تهیه غذای عروسی به امّ سلمه دادند. بنابر بعضی روایات نصف از لوازم غذا را پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و نصف دیگر را أمیر المؤمنین علیه السّلام تهیه نمودند.

که ما بر روی خود قطیفه ای انداخته بودیم که اگر از طول آن را به روی خود می کشیدیم، پهلوهایمان خالی می شد و اگر از عرض می انداختیم سر و پاهایمان بدون روپوش می ماند.

(ذخائر العقبی: ص 49)

بعضی از اهل سنّت نقل کرده اند: هنگامی که فاطمه سلام اللَّه علیها به خانه علی علیه السّلام رفت، در خانه آن حضرت چیزی جزریگ پهن شده، کوزه سفالین، بالش و ظزفی برای آب نیافت.

(فاطمه الزهراء سلام اللَّه علیها بهجه المصطفی صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم: ص 674، از المناقب احمد بن حنیل (خطی)

بنابر نقلی دیگر دو کوزه کوچک، ظرف مخصوص شیر که از چوب می تراشیدند، سبوئی سبز رنگ که روغن یا آرد در آن می ریختندچهار بالش یا متکا یا پشتی با رویه ای از پوست پر از گیاه خشک شده سبز رنگ، از اثاثیه منزل بود.

(بحار الانوار: ج 43، ص 94 )

«هر کس را دوست داری دعوت کن». زنان به کار زنها و أمیر المؤمنین علیه السّلام و عمار و بلال و چند نفر دیگر به کار مجلس مردها که در مسجد بود، می رسیدند.

اصحاب با هدایای خود در جشن عروسی آن دو نور الهی شرکت کردند، و از ولیمه عروسی که به دساور پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فراهم آمده بود، میل کردند. در آن مجلس 4000 نفر از آن طعام خوردند و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله غذائی برای أمیر المؤمنین و فاطمه علیهماالسّلام فرستاد، در حالی که چیزی از آن غذا کم نشد و همچنان به جای ماند، با وجود اینکه سه روز از آن تناول می کردند.

شب با مراسمی مخصوص، حسب الامر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آن دو بزرگوار را به حجره امّ سلمه آوردند. امّ سلمه می گوید: هنگامی که خورشید غروب کرد، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «فاطمه را بیاور». من رفتم و دست فاطمه سلام اللَّه علیها را گرفته در حالی که لباسش بر زمین کشیده می شد و از خجالت و شرم عرق از چهره اش جاری بود، آن حضرت را نزد پدر بزرگوارش آوردم. هنگامی که خدمت آن حضرت رسید، از شدت خجالت پایش لغزید. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «خداوند تو را از لغزشهای دنیا و آخرت نگه دارد».

هنگامی که پیش روی آن حضرت قرار گرفت، چادر را از صورت فاطمه سلام اللَّه علیها کنار زد تا علی علیه السّلام چهره او را ببیند. سپس دست او را در دست علی علیه السّلام قرار داد و این گونه بود که این زندگی

نورانی آغاز شد.

(بحار الانوار: ج 43، ص 96)

ص 97. وسائل الشیعه: ج 14، ص 178)

یا نیمه رجب.

(توضیح المقاصد: ص 29. مسار الشیعه: ص 17. مصباح کفعمی: ج 2، ص 600. فیض العلام: ص 106)

و امام سجاد علیهماالسّلام به خاک سپردند.

(کافی: ج 2، ص 495. بصائر الدرجات: ص 141. فیض العلام: ص 110. انوار البهیه: ص 69)

آن حضرت هشتصد درهم برای تعزیه و ماتم خود وصیت فرمود. حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: پدرم فرمود: «ای جعفر، از مال من مقداری وقف کن برای ندبه کنندگان که ده سال در منی در موسم حج بر من گریه کنند، و مراسم ماتم را تجدید نمایند».

(کافی: ج 2، ص 495. بصائر الدرجات: ص 141. فیض العلام: ص 110. انوار البهیه: ص 69)

آقا و مولایمان حضرت باقر علیه السّلام در کربلا شرف حضور داشت. شب یازدهم، بازار کوفه، کنار سرهای مطهر، اسارت شام و مجلس یزید را دیده است و هر زمان که متذکر شهادت حسین بن علی علیه السّلام و اسارت عمه هایش می شد، اشک از چشم مبارکش مانند در جاری می گشت.

و مولایمان حضرت کاظم علیه السّلام مدت یکسال در بصره محبوس بودند، و بعد از یکسال آن حضرت را به بغداد بردند و نزد فضل بن ربیع حبس کردند.

از اهل بیتم را نزد شما فرستادم». هنگامی که امام حسین علیه السّلام خبر شهادت آن حضرت و هانی را شنید، چند بار فرمود: «انا للَّه و انا الیه راجعون». سپس فرمود: «خیری در زندگی بعد از آنها نیست». از جمله وصایای آن حضرت به ابن سعد این بود که کسی را به نزد امام حسین علیه السّلام بفرستد که آن حضرت به سوی کوفه نیاید.

شهادت و دفن بدن حضرت مسلم:

در غربت و مظلومیت آن حضرت همین بس که از پشت بامها دسته های نی را آتش می زدند و بر سر آن حضرت می ریختند. همچنین زمانی که چشم ابن زیاد بر آن حضرت افتاد، زبان به جسارت أمیر المؤمنین و امام حسین علیهماالسّلام و عقیل گشود. در بالای دار الاماره با لب تشنه سر از بدن نازنیش جدا کردند و بدنش را از بالای قصر به پائین انداختند. بعد از شهادت ریسمان به پای مبارکش بسته و در میان بازار کوفه می کشیدند. سپس بدن مبارکش را به دار زده و سر مطهرش را به دمشق فرستادند.

در دفن بدن مطهر دو نظر است: یکی اینکه جمعی از قبیله هانی آمدند و بدنهای مطهر مسلم بن عقیل و هانی را دفن کردند.

(مراقد المعارف: ج 2، ص 318. فرسان الهیجاء: ج 2، ص 106)

دیگر اینکه نیمه شب زوجه میثم تمّار به همراهی چند نفر از جمله همسر هانی بن عروه، بدنها را در کنار مسجد اعظم کوفه دفن کردند.

(وسیله الدارین: ص 209، از ثعلبی)

هانی بن عروه:

اما جناب هانی که پدرش عروه است، از اصحاب پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و از بزرگان

و خواص شیعه و مخلصین در محبّت أمیر المؤمنین علیه السّلام بود، و در جنگهای صفین، جمل و نهروان در خدمت آن حضرت بود.

(مراقد المعارف: ج 2، ص 318، 359، 361. منتخب التواریخ: ص 294 - 295. فرسان الهیجاء: ج 2، ص 139 - 143. وسیله الدارین: ص 208 - 209)

جناب هانی بزرگ طایفه مذحج بود و در قبیله خود دارای نفوذ فراوانی بود. هنگامی که اهل کوفه عهد و پیمان خود را شکستند و بی وفائی خود را نسبت به اهل بیت علیهم السّلام و مسلم بن عقیل ثابت کردند، جناب هانی بن عروه آن حضرت را پناه داد. پس از آن محمّد بن اشعث حبیث جناب هانی و عده ای از شیعیان را دستگیر کرد.

بعد از شهادت مسلم بن عقیل و شکستن سر و بینی جناب هانی توسّط ابن زیاد ملعون، آن خبیث دستور داد سر جناب هانی را در بازار گوسفند فروشان از بدنش جدا کردند و با طنابی که به پای آن بزرگوار بسته بودند همراه با بدن جناب مسلم بن عقیل علیه السّلام در بازار کوفه روی زمین کشیدند و سپس به دار زدند، و سپس بدن هانی همراه با بدن مسلم دفن شد.

226)

عده ای ار اصحاب عرض کردند: یا رسول اللَّه، چرا همه دربها را جز در خانه علی علیه السّلام بستید ؟ حضرت فرمودند: «من تابع وحی پروردگار هستم»، و در روایتی دیگر است که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله خطبه ای ایراد فرمود و در ضمن آن فرمود: «ای مردم، خداوند متعال به موسی و هارون امر فرمود خانه هائی بنا کنند، و امر فرمود که جنب در آن خانه ها بیتوته نکنند و زنها داخل آنها نشوند مگر هارون و ذریّه هارون. علی بن ابی طالب علیه السّلام برای من به منزله هارون است برای موسی. پس برای احدی از زنها و جنب حلال نیست که به مسجد من داخل شود».

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله ایستادند و فرمودند: «عده ای رضایت قلبی ندارند که علی بن ابی طالب علیه السّلام در همه وقت و هر حالتی ساکن مسجد باشد، در حالی که آنها بیرون شده اند و به خدا قسم که من آنها را بیرون نکرده ام و علی علیه السّلام را من ساکن مسجد قرار نداده ام، بلکه خداوند آنها را بیرون نموده و علی علیه السّلام را ساکن مسجد قرار داده است، و منزلت او نزد من مانند منزلت هارون نزد موسی علیه السّلام است. سپس در فضائل علی علیه السّلام کلماتی فرمودند، تا آنجا که فرمودند: «هر کس از این موضوع ناراحت است برود آنجا»، و اشاره به طرف شام کردند. (علل الشرایع: ج 1، ص 262. تذکره الخواص ابن جوزی: ص 46)

(توضیح المقاصد: ص 30. مسار الشیعه: ص 18)

مدینه بیرون می بردند، امام صادق علیه السّلام از پس پرده ای به آنان نگاه کرد و آنقدر گریست که اشک بر محاسن شریفش جاری شد و فرمود: به خدا قسم بعد از این جماعت حرمتی برای خداوند حفظ نکرده اند.

(مراقد المعارف: ج 2، ص 19. مقاتل الطالبین: ص 144، 196، 205)

است ؟

ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امْرَأتَ نُوحٍ وَ امْرَأتَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَیْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ یُغْنِیا عَنْهُما مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ قیلَ ادْخُلاَ النّارَ مَعَ الدّاخِلینَ.

(تحریم/10. ریاحین الشریعه: ج 2، ص 382 - 383. به نقل از تفسیر خازن بغدادی، فخر رازی، زمخشری بحار الانوار: ج 22، ص 233)

در آخر آیه 4 این سوره آمده است: اگر شما دو زن یاور هم شوید برای قتل آن حضرت، خداوند و جبرئیل و صالح المؤمنین یعنی أمیر المؤمنین علیه السّلام و ملائکه یاور پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله هستند.

(تفسیر برهان: ج 4، ص 352 - 353. بحار الانوار: ج 22، ص 228 - 231)

«تظاهروا» در آیه شریفه خطاب به عایشه و حفصه است، و معنایش این است که آنان تعاون بر اذیّت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نموده سرّ آن حضرت را فاش کردند و زنان آن حضرت را اذیّت نمودند.

(ریاحین الشریعه: ج 22، ص 382 - 383. به نقل از تفسیر خازن بغدادی، فخر رازی، زمخشری)

عمر می گوید: مراد از این دو زن که در اذیّت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله هم پیمان بودند عایشه و حفصه است.

(بحار الانوار: ج 22، ص 232. صحیح بخاری: ج 6، ص 195 - 197)

با انگشت اشاره به ماه کردند، و به قدرت الهی دو نیم شد و باز به هم پیوست، و آیه نازل شد: «اقْتَرَبَتِ السّاعَهُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ

(سوره قمر: آیه 1)

ابوجهل گفت: «این سحر است! بفرستید از شهرهای دیگر هم بپرسند که آیا آنها هم دیدند که ماه دو نیم شد. چون از اهل شهرهای دیگر پرسیدند: آنها نیز خبر دادند که نیمی از ماه پشت خانه کعبه و نیمی بر کوه ابوقبیس افتاد.

(حق الیقین: ص 28. بحار الانوار: ج 17، ص 350 - 353)

صدای مبارکش را به اذان بلند کرد.

یهوریان فدک گمان کردند که مسلمین حمله کرده اند و روی دیوارها هستند. خواستند از در قلعه فرار کنند، ولی بیرون قلعه مقابل در آن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را در برابر خود دیدند و از طرفی أمیرالمؤمنین علیه السّلام پائین آمد و با آنان درگیر شد و 18 نفر از بزرگان آنان را کشتند، و بقیه تسلیم شدند.

زنان و فرزندان آنان را اسیر کردند و غنائم را همراه خود آوردند. امر بر این قرار گرفت که هر کس از اهل فدک مسلمان شود، خمس اموال او را بگیرند و هر کس بر دین خود باقی ماند همه اموالش را بگیرند. این گونه بود که بدون لشکرکشی و کوچکترین دخالت مسلمین قلعه فدک فتح شد. و طبق آیه مبارکه سوره حشر

(سوره حشر: آیه 6 - 7)

سرزمینهائی که بدون لشکرکشی مسلمین فتح شود، حتی اگر اهل آنجا خودشان به عنوان تسلیم نزد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بیایند، این مناطق و غنائم و اسرای آن مِلک خاص حضرت است و مانند اموال شخصی خود می تواند هر تصمیمی در باره آنها بخواهد بگیرد، و مسلمین هیچ حقی در آنها ندارند.

اعطای فدک به فاطمه سلام اللَّه علیها:

بعد از این ماجرا جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ»: «حق خویشان را به آنان بده»

(سوره اسراء: آیه 26)

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله پرسید: منظور چه کسانی هستند، و این حق کدام است ؟ جبرئیل از طرف خداوند عرضه داشت: فدک را به فاطمه علیه السّلام عطا کن. پیامبر صلّی اللَّه علیه

و آله به حضرت زهرا سلام اللَّه علیها فرمود: «خداوند فدک را برای پدرت فتح کردو چون لشکر اسلام آن را فتح نکرده مخصوص من است. خداوند دستور داده آن را به تو بدهم. از سوی دیگر مهریه مادرت حضرت خدیجه سلام اللَّه علیها بر عهده پدرت مانده و پدرت در قبال مهریه مادرت و به دستور خداوند فدک را به تو عطا می کند. آن را برای خود و فرزندانت بردار و مالک آن باش».

حضرت زهرا سلام اللَّه علیها عرض کرد: «تا شما زنده اید بر من و مال من صاحب اختیار هستید». پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: ترس آن را دارم که نااهلان تصرف نکردن تو را در زمان حیاتم، بهانه ای قرار دهند و بعد از من آن را از تو منع کنند. حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها عرض کرد: آن گونه که صلاح می دانید عمل کنید. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله أمیرالمؤمنین علیه السّلام را فرا خواند و فرمود: «سند فدک را به عنوان بخشوده و اعطائی پیامبر بنویس و ثبت کن». علی علیه السّلام آن را نوشت و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و امّ ایمن شهادت دادند و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: امّ ایمن زنی از اهل بهشت است.

درآمد فدک:

رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله مردم را در منزل حضرت زهرا سلام اللَّه علیها جمع نمود و به آنان خبر داد که فدک از آن فاطمه سلام اللَّه علیها است و از درآمد فدک به عنوان اعطائی فاطمه سلام اللَّه علیها بین مردم تقسیم کرد.

درآمد فدک را سالیانه از هفتاد

هزار سکه طلا تا صد و بیست هزار سکه نوشته اند. هر سال چشمان بسیاری از نیازمندان منتظر سر رسیدن درآمد فدک بود.

غصب فدک:

بعد از رحلت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله مأموران ابوبکر به دستور او نماینده حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها را از فدک اخراج کردند و ملک آن را غصب نمودند و درآمد آن را به طور کامل برای مخارج حکومت غاصبانه خود صرف کردند.

حضرت صدیقه سلام اللَّه علیها همان نوشته و سند فدک را که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به أمیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند و آن حضرت ثبت کرد، عیناً نزد ابوبکر آورد، ولی ابوبکر نه سند را قبول کرد و نه شاهدان را.

(بحار الانوار: ج 21، ص 22 - 25، ج 29، ص 123)

بعد از 15 روز که از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله گذشته بود، حضرت صدیقه شهیده سلام اللَّه علیها همراه با جمعی از زنان بنی هاشم به مسجد تشریف بردند و خطبه ای ایراد فرمودند که دریائی از معارف، حقایق بلاغت و فصاحت و شرایع اسلامی در آن است. ابوبکر نامه ای دال بر بازگرداندن آن به حضرت نوشت، ولی هنگامی که فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها آن سند را در دست داشت و به منزل باز می گشت با عمر روبرو شد و او نوشته ابوبکر را با جسارت به ساحت ملکوتی حضرت از او گرفت.

ص 298. اعلام الوری: ج 2، 109. فیض العلام: ص 121. بحار الانوار: ج 50، ص 116 - 117. مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 382 )

ولادت آن بزرگوار در 27 جمادی الاخر و 2 و 3 و 5 و 13 رجب هم نقل شده است.

(بحار الانوار: ج 99، ص 79. منتخب التواریخ: ص 789)

نام مبارک آن حضرت «علی»، نام پدرشان جواد الائمه علیه السّلام، و نام مادر آن حضرت سمانه مغربیه معروف به سیده با کنیه امّ الفضل است.

(ریاحین الشریعه: ج 3، ص 23. مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 433)

کنیه شریفش ابوالحسن ثالث است.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 432)

القاب حضرت: نجیب، مرتضی، هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، مؤتمن، الطیب، عسکری، فقیه عسکری و ابن الرضا بود.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 432)

السّلام شده است. (توضیح المقاصد: ص 31. العدد القویه: ص 166. مصباح کفعمی: ج 2، ص 601. مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 37 . مصباح المتهجد: ص 754. بحار الانوار: ج 35، ص 150، ج 95، ص 189. فیض العلام: ص 122)

این روز عید مبارک آسمانی است.

روزی است که خداوند متعال حضرت ابراهیم علیه السّلام را از آت ش نجات داد.

(مسار الشیعه: ص 22. فیض العلام: ص 125. زاد المعاد: ص 269. تقویم المحسنین: ص 14)

روزی است که توبه حضرت آدم علیه السّلام قبول شد.

(مسار الشیعه: ص 22. فیض العلام: ص 125)

روزی است که خداوند متعال حضرت موسی علیه السّلام را بر ساحران غلبه داد.

(مسار الشیعه: ص 22. فیض العلام: ص 125)

روزی است که حضرت موسی علیه السّلام در حضور امّت خود یوشع بن نون را وصی خود گردانید.

(مسار الشیعه: ص 22. فیض العلام: ص 125)

روزی است که حضرت عیسی علیه السّلام شمعون الصفا را جانشین خود گردانید.

(مسار الشیعه: ص 22. فیض العلام: ص 125)

روزی که حضرت سلیمان علیه السّلام رعیت خود را بر جانشینی آصف بن برخیا گواه گرفت.

(مسار الشیعه: ص 22. فیض العلام: ص 125)

روز عقد اخوت بستن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بین اصحابش است.

(مصباح کفعمی: ج 2، ص 125. تقویم المحسنین: ص 14. تقویم الائمه علیهم السّلام: ص 14)

در این روز پیامبران جانشینان خود را معیّن می نمودند، و زیارت امیر المؤمنین علیه السّلام در این روز وارد شده است.

(بحار الانوار: ج 97، ص 384)

شرکت کنندگان در مراسم غدیر:

ماجرای غدیر چنین بود که در روز شنبه، چهار یا پنج روز

مانده به آخر ذی القعده سال 10 ه’، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله غسل نمودند و همراه با 120 هزار نفر از مسلمانان از مدینه خارج شدند.

(کافی: ج 4، ص 248. طبقات ابن سعد: ج 3، ص 235. ارشاد الساری: ج 6، ص 429)

در این سفر حضرت علیا مخدره صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها، امّ هانی خواهر امیر المؤمنین علیه السّلام، فاطمه بنت حمزه امّ سلمه و سایر همسران پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله از جمله عایشه و حفصه حضور داشتند.

(مناقب ابن شهر آشوب: ج 3، ص 25. طبقات ابن سعد: ج 3، ص 235. ارشاد الساری: ج 6، ص 429)

امیر المؤمنین علیه السّلام هم از یمن با عده ای وارد مکه شدند.

دستور الهی برای مراسم غدیر:

بعد از انجام اعمال حج دستور الهی رسید که علم و ودایع انبیاء را به امیر المؤمنین علیه السّلام تحویل دهند و امر ولایت آن حضرت را به مردم تبلیغ نمایند.

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بسیار گریست، به طوری که محاسن مبارکش از اشک تر شد. حضرت از خداوند خواستند که ایشان را از شر منافقین محافظت فرماید.

(بحار الانوار: ج 37، ص 127)

در منی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دوبار خطبه ایراد فرمودند، و اشاره کلّی به ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند. در مسجد خیف جبرئیل نازل شد که خداوند می فرماید: «ولایت علی علیه السّلام را به مردم برسان ولی وعده محافظت از شر دشمنان را برای آن حضرت نیاورد.

در کراع الغمیم، بار دیگر جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد که:

«فَلَعَلَّکَ تارِکٌ بَعْضَ ما

یُوحی إلَیْکَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ»: «شاید تو ترک کنی بعضی از اموری را که به تو وحی می شود و سینه تو به خاطر آن گرفته باشد».

(سوره هود: آیه 12)

باز این بار هم امر ولایت مورد تأکید قرار گرفت، ولی آیه ای دال بر محافظت آن حضرت از شر دشمنان نیامد. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله مطالب منافین را به جبرئیل فرمود و کوچ کردند.

اوایل روز 18 ذی الحجه به غدیر خم رسیدند، و بار دیگر جبرئیل نازل شد و آیه 67 سوره مائده را آورد که شامل تبلیغ ولایت مولی الموالی امیر المؤمنین علیه السّلام و در امان بودن آن حضرت از شر منافین بود.

«یا أیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ إنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ»: «ای پیامبر تبلیغ کن به مردم آن امری را که در باره علی علیه السّلام از جانب خدا بر تو فرستاده شد و اگر این کار را انجام ندهی رسالت الهی را تبلیغ نکرده ای، و خدا تو را از شر مردم حفظ می نماید. خداوند کافران را هدایت نمی کند».

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بر فراز منبر غدیر:

هنگام ظهر، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بعد از نماز جماعت، بالای منبری که زیر دو درخت کهنسال بود و توسّط سلمان و ابوذر و مقداد و عمار ساخته شده بود رفتند و امیر المؤمنین علیه السّلام را بر فراز منبر یک پله پائین تر قرار دادند، در حالی که عده ای از منافقین مقابل منبر بودند.

بعد از بیان کلمات درربار خویش

در توحید و صفات کمال حق تعالی و بیان قسمت عمده ای از احکام حلال و حرام دین خدا، گذشته عرب و زندگی و عقائد آنان و زحماتی که آن حضرت کشیده اند را بیان داشتند. سپس فرمودند: «بین قرآن و اهل بیت علیهم السّلام اتصال ناگسستنی است و از یکدیگر جدا نمی شوند تا روز قیامت کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.

سپس قسمتی از فضائل و مناقب امیر المؤمنین علیه السّلام را بیان فرمودند، و در باره امامت و ولایت آن حضرت و اولادشان تا حضرت مهدی علیه السّلام چند بار تأکید کردند. آنگاه فرمودند: بر من وحی شده است:

«بسم اللَّه الرحمن الرحیم یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک . ..».

سپس فرمودند: ای مردم، من در تبلیغ آنچه خدا بر من نازل کرده کوتاهی نکردم و من سبب نزول این آیه را بیان می کنم. جبرئیل دوبار بر من نازل شد و از جانب خداوند متعال به من امر کرد که در این مکان به هر سفید و سیاهی از هر قبیله ای اعلام کنم که علی بن ابی طالب وصی و جانشین و امام بعد از من است. او بعد از خدا و رسولش ولی و صاحب شما و اولی بر همه شما از خود شماست. در این باره خداوند بر من آیه ای نازل نموده است

«إنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ»

(سوره مائده: آیه 55)

سپس فرمودند: من از جبرئیل خواستم که از خداوند بخواهد مرا از تبلیغ این امر معذور بدارد، چون به کمی مؤمنین و زیادی منافقین و استهزاء

کنندگان به اسلام آگاهم. آنگاه فرمودند: معاشر الناس و هو الامام المبین، روی بر مگردانید از ولایت او. فهو الذی یهدی الی الحق و یعمل به. اوست که هدایت به حق می کند و عمل به آن می نماید. او را فضیلت دهید که خدا او را فضیلت داده و او را قبول کنید که خداوند او را منصوب نموده است. ای مردم، او امام از طرف خداست. منکر ولایت او آمرزیده نخواهد شد و توبه اش قبول نمی شود. بعد از من افضل از همه، زنان و مردان علی است. ملعون و مورد غضب الهی است کسی که قول مرا رد کند و موافق آن نباشد. بدانید جبرئیل خبر داد که خداوند متعال می فرماید: هر کس با علی دشمنی کند و او را دوست نداشته باشد لعنت و غضب من بر او باد.

بعد فرمودند: خداوندا، تو شاهد باش. من رسالتم را ادا کردم. من رساندنم آنچه فرموده بودی. من بر همگان واضح نمودم. آگاه باشید ، غیر از برادرم علی بن ابی طالب علیه السّلام دیگری أمیرالمؤمنین نیست. امارت مؤمنین بعد از من برای احدی جز علی بن ابی طالب علیه السّلام حلال نیست.

معرفی علی بن ابی طالب علیه السّلام:

در اینجا بازوی علی علیه السّلام را گرفتند و در همین حال علی علیه السّلام دستان مبارکش را به طرف آن حضرت بلند کرد. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آن حضرت را بالا برد به حدی که پاهای مبارک حضرت تا سر زانوهای پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رسید. سپس فرمود: «الست اولی بکم من انفسکم» ؟ همه گفتند: «اللهم بلی». فرمود: «هذا علی

اخی و وصیی، من کنت مولاه فهذا علی مولاه و هو علی بن ابی طالب. هرکس که من مولی و صاحب اختیار او هستم این علی مولی و صاحب اختیار اوست. مکان و منزلت او مثل مکان و منزلت من نزد شماست. بار الها، دوست بدار هرکس او را دوست بدارد، و دشمن بدار هرکس او را دشمن بدارد، و کلماتی دیگر برای تأکید فرمان الهی و اقرار مردم بیان نمودند. سپس فرمودند: خبر غدیر را حاضرین به غتئبین و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند.

بیعت لسانی و عملی:

همین که آن حضرت از منبر پائین آمدند، مردم با صدای بلند با زبان و دست بیعت کردند و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله می فرمود: «هنئونی هنئونی»

(الغدیر: ج 1، ص 276)

به من تبریک بگوئید.

بعد دستور دادند تا چادری جداگانه برای أمیرالمؤمنین علیه السّلام زدند و فرمود: همه بروند و به آن حضرت سلام کنند و بگویند: «السّلام علیک یا أمیرالمؤمنین». عمر آمد و سلام کرد و گفت: «بخ بخ یابن ابی طالب، أصبحت مولای و مولی کل مؤمن و مؤمنه».

(بحار الانوار: ج 38، ص 344. ملحقات احقاق الحق: ج 6، ص 468 - 469. الغدیر: ج 1، این مطلب را از 60 منبع اهل سنّت نقل کرده است)

ابوبکر نیز در این تهنیت با عمر شریک بود.

(فیض العلام: ص 123، به نقل از دار قطنی و عاصمی)

بیعت سه روز طول کشید و در این سه روز نماز ظهر و عصر را با هم می خواندند. بعد از نماز بیعت تا غروب ادامه داشت، و نماز مغرب و عشا را نیز با

هم می خواندند.

بیعت زنان:

برای بیعت زنان، ظرف آبی زیر پرده ای قرار دادند، به طوری که نصف ظرف در طرفی و نصف دیگر آن در طرف دیگر پرده قرار داشت . یک طرف أمیرالمؤمنین علیه السّلام دست مبارک خود را داخل ظرف آب قرار داده بودند، و طرف دیگر زنها دست خود را می گذاشتند و ضمن تبریک می گفتند: «السّلام علیک یا أمیرالمؤمنین». حضور حضرت صدیقه طاهره سلام اللَّه علیها زینت بخش مراسم بود.

از سوی دیگر بیعت عایشه این سابقه او را در اذهان ثبت کرد تا روزی که جنگ جمل را برپا کرد، و در مقابل صاحب غدیر صف آرائی نمود و با خواری و ذلّت از لشکر ولایت شکست خورد.

(بحار الانوار: ج 21، ص 38. عوالم: ج 3/15، ص 309)

بعد از اعلام ولایت در غدیر، جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد: «الْیَوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ اْلإِسْلامَ دیناً»

(سوره مائده: آیه 3)

«امروز برای شما دینتان را کامل نمودم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین شما راضی شدم».

ترس مهاجرین و انصار کسی او را دفن نمی کرد، تا بعد از سه روز با نیرنگ او را به مقبره یهودیان مدینه به نام «حش کوکب» بردند و دفن کردند. معاویه در دوران خلافتش خانه های بین این قبرستان و بقیع را خراب کرد، و آن را به قبرستان مسلمین متّصل کرد !

(مسار الشیعه: ص 21 - 22. فیض العلام: ص 125)

خلافت غاصبانه عثمان:

عثمان بعد از عمر بن خطاب به جای او نشست. عمر در زمان حیات خود بارها گفته بود که بعد از من خلافت از آن عثمان است

(تاریخ دمشق: ج 39، ص 188 - 189)

ولی به ظاهر امر خلافت را به شوری گذاشت، و آن را به گونه ای پیش بینی کرد که سرانجامش خلافت عثمان شود.

بدعتهای عثمان:

عثمان در ایامی که حکومت را به دست داشت خلافهای بزرگی انجام داد:

1 - منازلی وسیع و زیبا از سنگ و آجر و ساروج و دربهائی از چوبهای هندی و خوشبو و گران قیمت ساخت. باغها و زمینها و چشمه های زیادی را مالک شد، و اموال بسیاری را در خزانه خود جمع آوری کرد. هنگامی که کشته شد صد و پنجاه هزار دینار و یک میلیون درهم نزد خازن او بود. اضافه بر زمینهای اطراف حنین که صد هزار دینار قیمت داشت، و گاو و گوسفند و شتر فراوانی که از او بر جای مانده بود.

(مروج الذهب: ج 2، ص 341)

2 - به گروهی چون عبدالرحمن بن عوف و زبیر بن عوام آن قدر مال و باغ و زمین داد که آنها هم خانه های سنگی و آجری و گچ کاری شده بنا کردند.

فقط زبیر بعد از مرگ پنجاه هزار دینار، هزار غلام و هزار اسب از خود بر جای گذاشت.

(مروج الذهب: ج 2، ص 341)

3 - عبیداللَّه بن عمر را به خاطر قتل سه مسلمان قصاص نکرد. بعد از دفن عمر بن خطاب، عبیداللَّه پسر عمر چون دسترسی به ابولؤلؤ پیدا نکرد، بر در خانه او دختر کوچکش را کشت. هرمز عجمی مسلمان و جفینه غلام سعد بن ابی وقاص را هم کشت، به جرم اینکه چند روز قبل از کشته شدن عمر آن دو نفر را دیده بود با فیروز در حال گفتگو هستند.

سعد وقاص عبیداللَّه بن عمر را زمین زد و شمشیرش را گرفت و به غلامانش دستور داد او را حبس کردند تا امر شوری تمام شود. عثمان که خلیفه شد، علی بن ابی طالب علیه السّلام و دیگران گفتند: «او را قصاص کن». عثمان او را آزاد کرد و گفت: دیروز پدرش کشته شده، امروز پسرش را بکشم ؟ من به عنوان خلیفه مسلمین، عبیداللَّه را بخشیدم.

(الغدیر: ج 9، ص 260. دانستنیهای تاریخ: ج 3، ص 223)

4 - حکم بن ابی ال عاص پدر مروان را که دشمن خدا و رسول بود با احترام به مدینه آورد. او عموی عثمان بود که به عداوت با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و اهل بیت علیهم السّلام مشهور بود. حکم به خاطر جسارتهائی که به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نموده بود، از طرف آن حضرت به طائف تبعید شد. بعد از شهادت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله ابوبکر و عمر شفاعت عثمان را برای حکم قبول نکردند. همین که

حکومت به دست عثمان رسید، عموی خود حکم و مروان را با اطرافیان آنها به مدینه آورد و مخالفت صریح با امر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نمود.

دیری نگذشت که به جای حکم، ابوذر را بعد از ضرب و شتم بسیار تبعید کرد. از سوی دیگر صد هزار درهم از اموال مسلمین را به حکم داد. همچنین خمس افریقیه را که صد هزار دینار بود و همه مسلمین در آن شریک بودند، با فدک به مروان داد ! و نیز مروان را برای وزارت و کتابت اسرار خود انتخاب کرد و حال اینکه پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله مروان و حکم را بارها لعنت فرموده بود.

(شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور: ج 1، ص 321)

5 - ولید بن عقبه را که پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرموده بود: «اهل آتش است»، والی کوفه کرد. ولید مردی فاسق و شارب الخمر بود و شبی تا صبح با کنیزان و مغنیه ها مشروب خورد و صبح با همان حال به مسجد رفت و نماز صبح را چهار رکعت خواند و گفت: دوست دارید بیشتر بخوانم ! او در حالتی که سجده را طول داده بود می گفت: «اشرب و اسقنی».

(مروج الذهب: ج 2، ص 343 - 344)

قتل عثمان به دست مردم:

آخر الامر تعداد زیادی از مردم کوفه و مصر و بصره به عنوان اعتراض نزد عثمان آمدند و چون او اوضاع را خطرناک دید با واسطه قرار دادن أمیرالمؤمنین علیه السّلام، وعده داد که به درخواست آنها عمل کند، و حکّام را تعویض و حسن سیره و عدل را پیشه کند. امّا

هنگامی که معترضین به شهرهای خود باز می گشتند، پیک مخصوص عثمان را دیدند که از بیراهه می رود. او را گرفتند و نامه ای از طرف عثمان دیدند که به والی مصر نوشته است: به محض آمدن اینها، یکی را بکش، و دست دیگری را قطع کن. .. آنان برگشتند و افراد زیادی در مسیر همراه آنها به مدینه آمدند و حدود پنجاه روز خانه او را محاصره کردند.

عثمان در ایّام محاصره، از أمیرالمؤمنین علیه السّلام آب طلبید. حضرت سه مشک آب سرد بردند، ولی آخر الامر معترضین به منزل او ریختند و مردی مصری عثمان را کشت. گرچه بنی هاشم مانع شدند، و بنابر نقلی امام حسن علیه السّلام جراحت مختصری برداشت و سر قنبر زخمی شد.

(مروج الذهب: ج 2، ص 353)

سپس ابراهیم دعا کرد که خداوند نصرت و پیروزی را نصیب ما فرماید، چون ما برای خونخواهی اهل بیت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله غضب کرده ایم.

صبح قسمتهای مختلف لشکر و پرچم ها را بازدید نمود و جنگ آغاز شد. سرانجام بعد از چند روز جنگ، و فرار لشکر عبیداللَّه بن زیاددر روز عاشورای سال 67 ه’ عبیداللَّه به دست ابراهیم بن مالک اشتر نخعی به درکات جهنّم شتافت و سر او را برای مختار فرستادند.

(بحار الانوار: ج 45، ص 380 - 384. فرسان الهیجاء: ج 2، ص 235 - 238)

خود را با تسلیم در برابر خواسته پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله اعلام کردند. در مقابل عده ای مانند ابوحارثه اسقف اعظم نجران که 120 سال عمر داشت و در باطن مسلمان بود با امر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله موافق بودند. بعد از دو روز مشورت قرار شد کتاب «جامعه» را که صفات پیامبر بعد از حضرت عیسی علیه السّلام را ذکر کرده بود، و صحیفه حضرت شئت علیه السّلام را بخوانند. در حضور جمع مسیحیان و فرستادگان پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فصلهای جامعه قرائت شد و با اذعان به آنچه در جامعه آمده بود تصمیم گرفتند هفتاد نفر از جمله سیّد و عاقب و ابوحارثه را برای تحقیق به مدینه بفرستند.

نجرانیان در مدینه:

آنان به مدینه آمدند و خدمت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شرفیاب شدند. هرچه آن حضرت دلیل و برهان آورد آنان قبول نکردند و امر به مباهله واگذار شد. جبرئیل علیه السّلام نازل شد و این آیه را آورد:

«فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أبْناءَنا وَ أبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أنْفُسَنا وَ أنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ»

(سوره آل عمران، آیه 61)

«اگر کسی با تو مجادله کند بعد از علمی که نزد تو آمده، بگو بیاید تا فرا خوانیم پسران خود و زنهای خود و کسی که به منزله جان ماست. آنگاه نفرین کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم».

لذا قرار بر مباهله شد و سیّد و عاقب به محل ارروی خود در خارج مدینه رفتند. آنان با یکدیگر مشورت کردند

و بعضی از علمای آنها گفتند: «اگر فردا محمّد با اصحاب و جمعی کثیر برای مباهله حاضر شود این روش پادشاهان است و ترسی به خود راه ندهید. ولی اگر خواص اهل بیت خود را آورد این کار انبیاء است».

مراسم مباهله:

روز دیگر هنگام بالا آمدن آفتاب، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله دست علی بن ابی طالب علیه السّلام را گرفت و از حجره بیرون آمد. امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام را پیش رو روانه فرمود و حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها از پشت سر آمدند، تا بین دو درختی که قبلاً تعیین شده بود رسیدند. قبلاً به دستور حضرت زیر آن دو درخت را جارو زدند، و به عنوان سایه بان عبای سیاهی بالای درخت قرار دادند. مسلمانان مدینه هم آمدند، بنی نجران هم با فرزندان خود آمدند. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله کسی را نزد سیّد و عاقب فرستاد که ما آماده ایم.

اسقف با همراهان آمد و گفت: به چه کسانی با ما مباهله می کنید ؟ پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «با بهترین اهل زمین و نیکوترین جهانیان نزد خداوند متعال زیرا که از طرف خداوند متعال امر شده ام که آنها را بیاورم»، و اشاره به آل عبا علیهم السّلام فرمودند.

سیّد و عاقب و اسقف همین که چشمشان به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و آل عبا علیهم السّلام افتاد، وحشت کردند به حدّی که چهره هایشان زرد شد. ابوحارث که میل به اسلام داشت فرصت را مغتنم شمرده، پا پیش گذاشت و دست سیّد و عاقب را گرفته پس کشید و

آنها را نصیحت کرد و از عواقب این مباهله مطلع کرد و گفت: صفات او و اهل بیت او را در کتابها خوانده اید. این محمّد همان پیامبر است، مگر نمی بینید ابرهای سیاه را، و دگرگونی آفتاب را، و شاخه های درختان را که خم شده، و صدای مرغان، و دود سیاه اطراف و آثار زلزله را که در کوهها نمودار شده است. آن بزرگواران منتظرند که دست به دعا بردارند. به خدا قسم اگر سخنی گویند از ما نشانی نمی ماند. برویم و با او صلح کنیم.

پرهیز نجرانیان از مباهله:

او را فرستادند و ابوحارث مسلمان شد و عرض کرد: مردم نجران پشیمان شده اند. حضرت فرمود: اسلام بیاورند. گفت: قبول نمی کنند. فرمود: آماده جنگ باشند. گفت: قدرت این کار را ندارند، ولی حاضرند جزیه را قبول کنند.

پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله به أمیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: «شرائط ذمّه و مقدار آن را به آنها بگوئید». بعد از معیّن نمودن جزیه و شرائط آن، أمیرالمؤمنین علیه السّلام آنها را نزد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آوردند، و پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: «اگر با من و این جماعت اهل بیت من مباهله می نمودید، به صورت میمون و خوک می شدید و این وادی بر شما آتش می شد و یک سال نمی گذشت که تمامی نصاری نابود می شدند».

(تفسیر برهان: ج 1، ص 287 - 288. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص 427، 438، 441)

وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ»

(سوره مائده: آیه 55)

در شأن آن حضرت نازل شد.

(قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص 426. اکابر اهل سنّت اتّفاق دارند که آیه «انما ولیکم اللَّه. ..» در شأن امیر المؤمنین علیه السّلام نازل شده است. مانند فخر رازی، محمّد صدر عالم، ابن مردویه، خطیب بغدادی، ابن عساکرمحمّد بن اسماعیل الامیر، ابن مغازلی، ابواللیث سمرقندی، سبط ابن جوزی، شهاب الدین احمد، ابن صباغ ، ابونعیم، ملاعلی قوشجی، سمعانی، واقدی، بیهقی، نسائی، خوارزمی، طبری، کلبی، حموینی و. ..)

از أمیرالمؤمنین علیه السّلام معنای این آیه شریفه را سؤال کردند که می فرماید:

«یَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ یُنْکِرُونَها»

(سوره نحل: آیه 83)

«نعمت خداوند را می شناسند و سپس آن را انکار می کنند». حضرت فرمودند: هنگامی که آیه مبارکه «انما ولیکم اللَّه. ..» نازل شدعده ای از اصحاب پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در مسجد مدینه جمع شدند. بعضی به بعض دیگر گفتند: در باره این آیه چه می گوئید ؟ بعضی گفتند: اگر منکر این آیه بشویم سایر آیات را هم باید منکر شویم و اگر ایمان به این آیه بیاوریم و قبول کنیم برای ما ذلّت است زیرا علی بن ابی طالب علیه السّلام بر ما مسلّط می شود. عده ای از منافقین گفتند: ما می دانیم که محمّد در آنچه می گوید صادق است. او را به ظاهر دوست داریم، ولی از علی در آنچه امر می کند اطاعت نمی کنیم.

حضرت فرمودند: در این هنگام این آیه نازل شد: «یعرفون نعمه اللَّه ثم ینکرونها...»، یعنی: ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام را می شناسند و حال اینکه اکثر آنها که آن را می شناسند نسبت به

ولایت آن حضرت کافرند.

(تفسیر برهان: ج 1، ص 479)

بعضی از مخالفین گفته اند: برای کسی اتّفاق نیفتاده که در یک زمان جمع بین دو عبادت مالی و بدنی بنماید مگر برای علی بن ابی طالب علیه السّلام، و برای احدی نیامده از فضائل مثل آنچه برای علی علیه السّلام آمده است.

پس از کشتن بیش از 4000 نفر، مسرف (مسلم) بن عقبه اموال و زنان اهل مدینه را تا سه روز بر لشکر خود مباح کرد. اینواقعه مشهور به واقعه حرّه است و دو ماه و نیم قبل از مرگ یزید ملعون اتّفاق افتاده است.

شنیده و می نوشتم. روزی خدمتش بودم که حضرت جواد علیه السّلام وارد مسجد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله شد. علی بن جعفر علیه السّلام تا آن حضرت را دید از جای برخاست و بدون کفش و رداء به خدمتش شتافت و دست او را بوسید و او را تعظیم و تکریم نمود. آن حضرت فرمودند: عمو بنشین، خداوند تو را رحمت کند. علی بن جعفر علیه السّلام فرمود: آقای من، چگونه بنشینم با اینکه شما ایستاده اید.

هنگامی که آن حضرت به او اجازه فرمودند، به جای خود باز گشت و در مجلس مشست. اصحابش او را سرزنش کردند که تو عموی پدر او هستی ! چگونه با وی این سان معامله می کنی ؟ علی بن جعفر علیه السّلام فرمود: ساکت شوید ! پس دست را بالا برد و محاسن خود را گرفت و فرمود: حق تعالی مرا با این محاسن اهلیّت امامت نداده، ولی این جوان را اهلیّت بخشیده و امامت را به او تفویض فرموده، با این حال چگونه فضل او را انکار کنم و چگونه به او احترام نگذارم. با اینکه من بنده او هستم ؟

از این روایت پیداست که آن جناب تا چه حدّی نسبت به امام زمان خود معرفت داشته و از جمله رواتی است که تمامی علماء رجال ایشان را ستایش بلیغ نموده اند.

مسافرتهای علی بن جعفر:

مسکن آن جناب در قریه عریض در چهار میلی مدینه طیّبه بوده است، و از این جهت به آن حضرت عریضی مدنی گویند، و فرزندان او را عریضیون می خوانند. نسل آن حضرت از چهار پسرش محمّد و احمد و حسن و جعفر

است. علی بن جعفر علیه السّلام در عریض یا مدینه بود که اهل کوفه از ایشان درخواست کردند در کوفه نزول اجلال فرمایند. آن حضرت قبول فرموده و چندی در کوفه به نشر معالم دین و احادیث سیّد المرسلین و ائمه هدی علیهم السّلام پرداخت. بعد از چندی مردم قم از ایشان خواستند به قم تشریف فرما شوند. آن بزرگوار از کوفه به قم مهاجرت فرمود و در قم ماند تا به رحمت الهی پیوست و در خارج قم نزدیک دروازه جنوبی دفن شد.

(اقتباس از کتابهای انوار المشعشعین، فصل الخطاب، عمده الطالب: ج 1، تاریخ انجم فروزان، ریاض الانساب رجال کبیر، رجال کشی، منتخب التواریخ)

در دو مکان دیگر قبری منسوبه ایشان وجود دارد: یکی در عریض یک فرسخی مدینه و دیگری در خارج شهر سمنان.

(منتخب التواریخ: ص 226)

مسعودی روز وفات آن حضرت را 27 ذی الحجه و سال وفات را 233 ه’ و عمر آن حضرت را 72 سال می داند.

(مروج الذهب: ج 4، ص 127)

دلیل است که حسان می گوید:

لمن الصبی بجانب البطحاء

فی التراب ملقی غیر ذی مهد

(تتمه المنتهی: ص 47)

فرزندی که در کنار بیابان مکه بدون گهواره روی زمین رها شده از آن کیست ؟

سوابق سوء خاندان معاویه با اسلام:

از این زن و شوهر و فرزندش معاویه و نوه اش یزید، اذیتها و جسارتها به پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و أمیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام رسیده که در کتب تاریخ و روایات به تفصیل ذکر شده است.

از آن جمله در مسیر حرکت کفار قریش به طرف احد برای جنگ با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله، هند قصد داشت قبر مادر آن حضرت جناب آمنه بنت وهب سلام اللَّه علیها را نبش کند و جسارت کند، چه اینکه پدر و مادر و عموی هند در بدر کشته شده بودند. ولی کفار قریش مانع شدند و گفتند: «این رسم می شود و مرگان ما را هم این چنین می کنند». هند گفت: باید محمّد یا علی یا حمزه را بکشم ! این بود که وحشی را بر این کار گماشت و وعده هائی به او داد. وحشی گفت: «قادر به کشتن پیامبر و علی نیستم ولی برای حمزه کمین می کنم »، با این مقدمه بود که آن بزرگوار را حسب دستور هند ملعونه به شهادت رساند.

به دستور هند وحشی سینه مبارک حضرت حمزه علیه السّلام را شکافت، و جگر آن بزرگوار را خارج کرد و مانند سگ به دندان گرفت ولی جگر مانند سنگ نقره ای رنگ شد و دندانش کارگر نشد، و آن را روی زمین انداخت و از آن روز ملقب به «آکله

الاکباد» شد. بعد خودش با خنجر گوش، بینی و. .. حضرت حمزه را برید و به گردن آویخت.

با این جنایت، دل مبارک پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را آزرد و آن حضرت و أمیرالمؤمنین علیهماالسّلام و فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها و صفیه عمع پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و خواهر حمزه و دیگران گریستند. با این همه جنایت، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله اسلام هند و همسرش را که با اکراه مسلمان شده بودند پذیرفت.

ابن ابی الحدید: می گوید: هند با عده ای از زنهای قریش خدمت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله آمدند در حالی که نقاب زده بود و خود را پوشانده بود به خاطر کارهائی که بر ضد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله انجام داده بود، مخصوصاً شهادت جناب حمزه علیه السّلام، و می ترسید که آن حضرت او را مؤاخذه فرماید.

حضرت عهد و پیمان از آنها گرفت که به خداوند متعال شرک نورزند و مطالبی دیگر را نیز شرط فرمود و آنها قبول کردند. هند کلامی گفت که معلوم شد همسر ابوسفیان است. حضرت فرمودند: آیا تو هندی ؟ گفت بله و به ظاهر شهادتین را بر زبانش جاری نمود و تقاضای بخشش نمود. پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: دیگر نباید زنا کنی. هند گفت: مگر زن حرّه زنا می کند ؟ پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند: و نباید بچّه ها را بکسی ! هند گفت: به جان خودم سوگند من بچه ها را بزرگ کردم و شما آنها را در بدر کشتید.

و آله نامه هایی به عنوان دعوت به اسلام و یکتاپرستی به پادشاهان کشورهای مختلف نوشته، همراه با نمایندگانی برای آنها فرستادند.

(بحارالانوار: ج 20، ص 382)

می دید و نمی توانست ساکت باشد. لذا زبان به توبیخ و سرزنش معاویه گشود و مردم را به ولایت خلیفه بر حق پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام فراخواند و مناقب آن حضرت را برای اهل شام بیان کرد، به نحوی که بسیاری از ایشان را به تشیع مایل گردانید.

معاویه احوال ابوذر را به عثمان گزارش داد. عثمان در پاسخ او نوشت که ابوذر را بر مرکبی تندرو همراه با راهنمایی تندخو با شتاب به سوی مدینه روانه کن. معاویه ابوذر را که پیرمردی لاغر و بلند قد بود به ترتیبی که عثمان گفته بود روانه مدینه کرد.

هنگامی که ابوذر به مدینه رسید از شدت راه و بی جهازی شتر رانهایش خونی شده بود و با بدنی کبود بر عثمان وارد شد و عثمان به او جسارتها کرد و به کسی که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله او را راستگو خطاب نموده بود نسبت کذب داد.

سرانجام دستور تبعید او را به ربذه صادر کرد. در ضمن گفت: ابوذر حق ندارد احکام دین را برای مردم بیان کند، و هنگام خروج از مدینه کسی حق ندارد او را همراهی یا با او تکلم کند.

این خبر به امیرالمؤمنین علیه السّلام که رسید آن قدر گریست که محاسن شریفش از اشک چشم مبارک خیس شد و فرمود: «آیا با صحابی رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله چنین می کنند ؟ انا للَّه و انا الیه راجعون» !

سپس حضرت همراه دو نور دیده خود امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام و عقیل و عمار یاسر به مشایعت ابوذر رفتند و

هر یک با کلماتی ابوذر را دلداری می دادند، اگر چه مروان می خواست مانع شود ولی امیرالمؤمنین او را دور کردند.

به این صورت ابوذر به همراه خانواده خود به ربذه رفت، و در آنجا فرزندش و همسرش که دختر عموی پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بود وفات کرده و به دخترش خبر از وفات خود داد که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله در بازگشت از تبوک به او فرموده بود.

بعد از رحلت ابوذر، کاروانی از عراق آمد و عبداللَّه بن مسعود بر او نماز خواند، و به دست مالک اشتر کفن و دفن شد.

(منتخب التواریخ: ص 32. منتهی الامال: ج 1، ص 117 - 118. ابوذر غفاری: ص 30 - 40. مراقدالمعارف: ج 1، ص 101 - 102)

والی بصره قرار داد، با اینکه بیش از یک سال کسی را در رأس کاری قرار نمی داد. ابوبکر به او مسئولیتی نداد و عثمان او را از حکومت بصره عزل کرد.

او در واقعه جمل مانع از رفتن مردم برای یاری امیرالمؤمنین علیه السّلام می شد تا آنکه امام حسن علیه السّلام آمده مردم را به یاری حضرت دعوت کردند و مردم هم اجابت نمودند.

سرانجام در ماجرای حکمین در دومه الجندل با عمروعاص تبانی کرده أمیرالمؤمنین علیه السّلام را از خلافت خلع کرد. بعد از آن از ترس اصحاب أمیرالمؤمنین علیه السّلام به مکه گریخت و در آنجا به درک واصل شد.

(تاریخ دمشق: ج 32، ص 100. تذکره الحفاظ: ج 1، ص 24. منتخب التواریخ: ص 63، 214. اغتیال النبی صلّی اللَّه علیه و آله: ص 72 - 78. تتمه المنتهی: ص 41. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید: ج 31، ص 303 - 305. بحار الانوار: ج 28، ص 99)

اولین فقهای اصحاب ائمه علیهم السّلام بود.

اسم آن بزرگوار عبد ربه، و لقب او زراره، و کنیه اش ابوالحسن و گاهی نیز ابوعلی خوانده می شود. پدرش اعین بن سنسن نام دارد. اولاد زراره حسن، حسین، رومی، عبید، عبداللَّه و یحیی هستند.

او مردی خوش سیما و جسیم بود، که آثار عبادت از پیشانی او ظاهر بود و هیبتی خاص و نیکو داشت. مردم برای دیدن او جمع می شدند و انتظار می کشیدند، و گاهی چنان ازدحام بود که زراره به خانه باز می گشت.

(مسند زراره بن اعین: ص 29. منتهی الامال: ج 2، ص 171)

ابن ابی عمیر که از بزرگان شیعه است، می گوید: زمانی که از محضر جمیل بن درّاج رحمه اللَّه استفاده می کردم به او گفتم: «چه نیکوست محضر تو و چه زینت دارد افاده از مجلس تو» ! جمیل گفت: «امّا به خدا قسم ما نزد زراره به منزله اطفال مکتبی هستیم، که نزد معلّم خود باشند».

(منتهی الامال: ج 2، ص 171)