بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ اَلْرَحیمْ

ص: 2

!مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه

جواهر مكنونه و لئالی مخزونه

مولی مصطفى بن محمّد هادی خویی

(1255 ق./1839 م)

تصحیح و تحقیق

علیرضا اصغری و محمّد عبداللّهیان

پیشگفتار انگلیسی

Matthew Melvin-Koushki

The Islamic Manuscripts Press of Leiden

2022

ص: 3

ص: 4

سیّم: دعا از برای قضای حوایج به نقل از شیخ بهایی رحمه الله.......... 106

چهارم: ختم «یَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ».......... 106

ختم: «يَا لَطِيفُ أَدْرِكْنِي بِلُطْفِكَ الخَفِيِّ».......... 107

ختم: ﴿لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ، إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ﴾.......... 108

ختم آيه: ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ ... لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ﴾.......... 109

ختم آيه: ﴿أَمَّنْ يُجِيبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ﴾.......... 109

ختم: «حَسْبِيَ اللهُ».......... 110

ختم «یَا عَلِيُّ».......... 112

ختم «یَا رَؤُوفُ یَا رَحِیمُ».......... 112

«یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَلِيُّ» به نُه وجه.......... 113

ختم: «أَسْتَخِیرُ اللهَ».......... 116

ختم: «یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِيُّ یَا فَاطِمَةُ یَا صَاحِبَ الزمانِ أَدْرِکُونِي وَلَا تُهْلِکُونِي».......... 116

ختم: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ».......... 117

ختم: «رَبِّ إِنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ».......... 118

ختم: ﴿إِنَّا كَفَيْنَاكَ المُسْتَهْزِئِينَ﴾.......... 118

ختم: ﴿حَسْبِيَ اللهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَيهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ﴾.......... 118

ختم: «یَا بَاسِطُ».......... 119

ختم: «سَهْلَاً بِفَضْلِكَ یَا عَزِیزُ».......... 120

ختم «مَا شَاءَ اللهُ».......... 120

ختم: «الکَرِیمُ الوَهَّابُ ذُو الطَوْلِ».......... 121

ختم: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ».......... 121

«ختم صلوات».......... 121

ذکر صلوات در سه اربعین.......... 122

ختم «یا مالِكَ یَوْمِ الدِینِ إِیّاكَ أَعْبُدُ وَإِیَّاكَ أَسْتَعِینُ».......... 124

از برای تقرّب در نزد بزرگان.......... 125

ختم: ﴿حَسْبِيَ اللهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ﴾.......... 125

ختم: «کهیعص حمعسق».......... 126

ص: 6

ختم شریف «نَادِ عَلِيَّاً».......... 127

نماز مضطرّ.......... 130

ختم «یَا عَلِيُّ» أیضاً.......... 131

ختم «یَا أَمِیرَالمُؤْمِنِینَ».......... 132

لمعة من لمعات أنوار اللاهوت: في خواصّ اسم «العليّ».......... 132

ختم آيه: ﴿وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى﴾.......... 134

ختم زیارت حضرت پیغمبر صلّی الله علیه و آله.......... 134

ختمی از شیخ بهاء الدین جهت خلاصی از امراض.......... 134

ختم آيه كريمه: ﴿مَنْ كَانَ يرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً﴾.......... 136

ختمى از احسائى براى دفع دشمن.......... 136

ختم آيه: ﴿اللهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ﴾.......... 136

ختم: ﴿فَاللهُ خَيْرٌ حَافِظاً وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ﴾.......... 137

ختم: «یَا لَطِیفُ» جهت زوال همّ و غمّ.......... 138

دعوت و ختم اسم مبارک «اللطیف».......... 138

دعاى دانيال نبى و يوسف - علیهما السلام - در چاه.......... 139

دعای حضرت صادق در دفع بیماری.......... 139

ختم دو بیتی منسوب به امیرالمؤمنین علی علیه السلام.......... 139

ختم آيات استكفاء.......... 140

ختم: «هُوَ الحَافِظُ وَالْکَافِي وَحْدَهُ».......... 142

ختم مجرّب مجرّب مجرّب.......... 142

ختم آيات كفايت.......... 142

ختم: «یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ».......... 143

توسّل به محمّد و آل محمّد عليهم السلام.......... 144

ختم آیة الکرسى.......... 144

عزیمت آیة الکرسی.......... 145

ختم آیة الکرسی به طریق دَه وقف.......... 147

ختم آیة الکرسی منقول از امیرالمؤمنین علیه السلام.......... 148

ص: 7

ختم آیة الکرسی از برای محبوب القلوب بودن.......... 149

در ختم و فوائد آیة الکرسی.......... 149

ضوابط دعوت آیة الکرسی .......... 152

ختوم اسمای حسنای الهی.......... 155

ختم «الهاديُ العلیمُ الخبیرُ المبین».............................................. 155

ختم «الصبور» به نقل از سیّد حسین اخلاطی .......... 155

أسرار کاملة و أنوار مصونة در ذکر اسماء الله تعالی به قاعده شیخ حسن بونی.......... 155

ختم «یا قدّوس».......... 158

جواهر لاهوتیّة في خواصّ اسم «العلیم».......... 162

در ذکر لفظ جلاله «الله».......... 163

سرّ مخفیّ و نور قدسی در ختم «الله» به نقل از سیّد کاظم رشتی.......... 164

ختم: «الله» و ﴿اللهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ﴾.......... 165

ختم: «یَا قَوِيُّ یَا عَزِیزُ، یَا عَلِیمُ یَا قَدِیرُ، یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ».......... 166

حروف مقطعه قرآنی به جهت حفظ بدن.......... 167

ختم دیگری از «یَا وَهَّابُ» و «یَا وَاسِعُ» و «الْبَاسِطُ».......... 167

ختم: یا بَدِیعَ الخَیْرِ.......... 169

دعای حضرت صادق برای قضای حوایج.......... 171

ختم: ﴿لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ﴾.......... 172

ختم: «يَا اللهُ المحمودُ فِي كُلِّ فِعَالِهِ».......... 175

اقسام نمازهای قضای حاجات.......... 175

نماز استغاثه به حضرت فاطمه علیها السلام.......... 175

صلاة المضطرّ.......... 176

نماز از برای غنا و ثروت.......... 179

نماز حاجت و سوره یس.......... 180

ختم سور قرآنى.......... 181

اشراق نور: من الختوم المجرّبة، ختم سوره النصر.......... 181

ص: 8

نور جليّ في ختم سورة المبارکة البروج.......... 182

ختم سوره مؤمنون.......... 183

ختم سوره حدید.......... 183

ختم سوره احقاف.......... 183

ختم سوره مؤمنون.......... 184

ختم سوره بنی اسرائیل.......... 184

ختم سوره مؤمن.......... 184

ختم سوره هود.......... 185

ختم سوره مبارکه حشر.......... 185

فیه فوائد جلیلة وأنوار جمیلة در شریف ختم و ریاضت سوره حشر از میرداماد.......... 185

ختم سوره تغابن.......... 188

ختم سوره فجر.......... 188

ختم سور ذاریات، طلاق، مزمّل و شرح.......... 188

ختم سوره شرح.......... 188

ختم سوره قدر.......... 190

ختم سوره عادیات.......... 190

ختم سوره همزه.......... 191

ختم سوره قارعه.......... 191

ختم سوره ماعون.......... 192

ختم سوره توحید.......... 192

لمولانا أبوطالب: طریقه ختم سوره مبارکه اخلاص.......... 193

سرّ خفیّ: طریق ختم سوره اخلاص از قول شیخ نجم الدین.......... 194

ختم سوره دخان.......... 198

ختم سوره نجم.......... 198

ختم سوره مجادله.......... 198

ختم سوره منافقون.......... 198

ختم سوره تکاثر.......... 199

ص: 9

ختم سوره تکویر.......... 199

ختم سوره انفطار.......... 199

ختم سوره طه.......... 200

ختم سوره مبارکه «یا أیّها المزمّل».......... 200

ختم سوره مبارکه ﴿یس﴾.......... 202

ختمی مجرّب از ملا احمد نراقی رحمه الله.......... 208

ختم ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾.......... 216

ختومات نُه گانه برای دیدن چاره کار در خواب.......... 217

مائدة وفیها عائدة در بیان اقرأ من القرآن ما شئت لما شئت.......... 220

ختم آیه 110 سوره کهف ﴿قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ ... بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَداً﴾.......... 221

تذنیب و تتمیم در خواصّ بعض آیات قرآنی.......... 223

ختم: ﴿إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ﴾.......... 223

ختم: «حَسْبِيَ اللهُ» و «تَوَکَّلْتُ عَلَی الله».......... 223

ختم سوره ق.......... 224

ختم آيه: ﴿وَأَنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ﴾.......... 224

ختم آيه: ﴿رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ ... وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ﴾.......... 224

ختم سوره والضحی.......... 225

ختم سوره عمّ يتساءلون.......... 225

ختم آيه: ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾.......... 225

ختم سوره حمد.......... 225

ختم «یا سرور المغمومین».......... 229

ختم آيه: ﴿قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ المُلْكِ﴾.......... 230

ختم سور ذاريات، طلاق، مزمّل و شرح.......... 230

ختم سوره قدر.......... 231

ختم اسم «یا قریبُ المُتعالي فوق کلِّ شيءٍ عُلُوُّ ارتفاعه».......... 231

اسرار ابرار.......... 232

باب سیم و باب چهارم.......... 232

ص: 10

ختم دعای اویس قرنی منقول از امیرالمؤمنین علیّ علیه السلام.......... 235

ختم «یَا وَهَّابُ».......... 239

ختم سوره واقعه به پنج طریق.......... 240

فائدة عظیمة وعائدة جسیمة جهت اداى دَيْن و وسعت رزق.......... 243

باب پنجم و باب ششم و باب هفتم و باب هشتم.......... 244

در بیان ختوم و اوراد نهاریه و لیلیه مطلقاً.......... 244

ختم «الغَنِيُّ المُغْنِيّ».......... 244

ختم «یَا غَنِيُّ».......... 247

ختم «یَا وَهَّابُ».......... 247

ختم «العَزِیزُ» و «المُعِزُّ».......... 248

ختم «مَا شَاءَ اللهُ».......... 248

ختم «یَا عَالِي یَا کَافِي».......... 248

ختم «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِیثُ».......... 248

ختم «یَا بَاسِطُ».......... 249

ختم «العَزِیزُ» و «المُعِزُّ».......... 249

ختم «یَا رَافِعُ».......... 249

تحفة في خواصّ اسم «الرزّاق» .......... 249

ختم «الرَّازِقُ».......... 250

ختم «یَا رَزَّاقُ».......... 251

ختم «الظَّاهِرُ».......... 251

ختم «يا مُعْطِيَ السَّائِلِينَ».......... 251

ختم آیه: ﴿وَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ﴾.......... 252

ختم در توسعه مال و احوال.......... 253

ختم آیه: ﴿يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ ... وَتَكْتُمُوا الحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾.......... 253

ختم «یَا فَتَّاحُ».......... 254

نماز جهت رفع عسر و مشكل.......... 255

ختم آيه: ﴿أَمَّنْ يُجِيبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ﴾.......... 255

ص: 11

ختم ذکر یونسیّه.......... 255

ختمی جهت نفع در بیع و شراء.......... 256

ختم آیة الکرسی جهت دفع شداید.......... 256

ختمی از مقاتل.......... 256

ختم آيه: ﴿إِنَّ اللهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ المَتِينُ﴾.......... 257

ختم «یَا لَطِیفُ».......... 257

مائدة لطیفة في خواصّ اسم «اللطیف».......... 257

ختم «المُجِیبُ».......... 258

نماز حاجت.......... 259

ختم «یَا رَشِیدُ».......... 259

ختم «سُبْحَانَ المَلِكِ الحَيِّ القَیُّومِ الَّذِي لَا یَمُوتُ».......... 259

طریقه دعوت آیه ﴿وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيبِ﴾.......... 259

ختم «الوَکِیلُ» و زوال ظالم.......... 261

ختم «القَابِضُ».......... 261

ختم «البَاسِطُ».......... 262

ختم «الأَحَدُ».......... 262

ختمی جهت روشنی ذهن و فهم قوی.......... 264

نماز جهت توسعه در امر معیشت.......... 264

ختم سوره طه و نصرت بر اعداء.......... 265

ختم سوره توحید برای قضای حوایج.......... 265

ختم «الرَحْمَنُ» برای مهربانی خلایق.......... 265

ختم «الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ».......... 265

ختم دعای: «یَا مَنْ لَیْسَ فِي السَّمَاوَاتِ العُلَی ... قَرارِ تُخُومِ الْأَرَضِینَ السُفْلَی».......... 266

ختم «السَّمِیعُ».......... 266

باب نهم: اسرار مکتوبه و انوار مصونه.......... 267

ختوم روز جمعه.......... 267

ختمی از سلمان فارسی.......... 268

ص: 12

ختم ذکر «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ».......... 269

ختم «یَا اللهُ المَحْمُودُ فِي کُلِّ فِعَالِهِ».......... 270

ختم آیه: ﴿سَيَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرَاً﴾.......... 271

ختم سوره حدید.......... 271

الفت میان زن و شوهر با ختم «الودود».......... 271

ختم سوره حمد.......... 272

خزینة لاهوتیّة در بیان ختم سوره مبارکه سبع المثانی.......... 274

طریقه ختم سوره حمد به نقل از مقدّس اردبیلی رحمه الله.......... 276

طریق دعوت سوره کریمه «یس».......... 276

ختم سوره توحید.......... 280

ختم اسم شريف «الأَوَّلُ».......... 282

ختم سوره فتح به نقل از ملّا ابوطالب طهرانی.......... 283

نوع دویم از ختوم مقیّده که در روز شنبه باید به عمل آورد.......... 284

ختم سوره مباركه الفتح به پنج طریقه.......... 284

ختم دعاى سیزدهم صحيفه سجاديه به سه طريق.......... 289

قسم چهارم: ختم زیارت عاشورا.......... 294

ختم زیارت عاشورا به نقل از ملّا محمّد حسین ... حصول وجه معاش از غیب.......... 294

ذكر «یَا غَنِيُّ» به جهت حصول ثروت و دولت.......... 301

نوع سیم جواهر منظومه: در بیان ختوم نهاریّه که در روز یکشنبه باید به عمل آورد.......... 301

ختم سوره انعام به سه طریق.......... 301

ختم سوره كافرون.......... 308

ختم دعاى «یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ المَکاره».......... 308

ختم منقول از میرداماد به جهت قضای حوایج.......... 311

ختوم روز دوشنبه.......... 313

نوع چهارم: در بیان ختوم مجرّبه مقیّده به روز دوشنبه.......... 313

ختم آیه: ﴿وَمَنْ يتَّقِ اللهَ﴾.......... 313

ختم «یَا جَامِعُ».......... 315

ص: 13

نوع پنجم: در بیان ادعیّه و ختوم مقیّده به روز سه شنبه.......... 315

ختم «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَفِيُّ».......... 315

ختم سوره مزّمل.......... 316

ختم آیه: ﴿وَأُخْرَی تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ الله وَفَتْحٌ قَرِیبٌ وَبَشِّر المُؤْمِنِینَ﴾.......... 317

نوع ششم: در ادعیّه و ختوم مقیّده که در روز چهارشنبه باید به عمل آورد.......... 318

ختم سوره «یس» برای تسهیل علوم عقلی.......... 319

تسخیر فرشته موکّل بر سوره کوثر.......... 319

ختم سوره مباركه الكوثر.......... 320

ختم آيه كريمه: ﴿هُوَ اللهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ ... وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ﴾.......... 320

نوع هفتم: در ذکر اوراد و ختوم مقیّده نهاریّه که باید آنها را روز پنجشنبه خواند.......... 321

طریقه ختم «یا وهّاب» در روز پنج شنبه.......... 321

ختم «یَا سَمِیعُ» و «یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ».......... 323

باب دهم: در بیان ختوم مقیّده لیلیّه معیّنه.......... 325

باب خزائن الأسرار: در اوراد و ختوم و اعمال شب جمعه.......... 327

ختم «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» در شب جمعه.......... 327

نماز «کن فیکون».......... 329

نماز جهت غنی و ثروت و توسعه در معیشت.......... 330

ختم سوره حمد.......... 331

ختم «آمَنْتُ بِالله الْعَلِيِّ الْعَظِیمِ، تَوَکَّلْتُ ... الْقَیُّومِ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».......... 333

دستور العملی از شیخ بونی از ختم برخی آیات قرآنی.......... 333

ختم دعای مبارک کمیل.......... 334

ختم «يَا اللهُ يَا رَحْمَنُ يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ بِكَ أَسْتَغِيثُ يَا اللهُ».......... 334

ختم سوره مباركه حمد از براى غنى و توانگری.......... 338

ختم «یَا فَتَّاحُ».......... 338

ختم «یَا قَابِضُ».......... 338

نماز توسّل به صاحب الزمان علیه السلام.......... 340

نوع دویم: از ختوم لیلیّه که آنها را در شب شنبه باید به عمل آورد.......... 343

ص: 14

نوع سیم: از ختوم لیلیّه مقیّده در بیان اوراد ... شب یکشنبه و دوشنبه باید خواند.......... 348

ختم «یَا وَهَّابُ».......... 348

ختم «یَا قَیُّومُ فَلَا یَفُوتُ شَيْءٌ مِنْ عِلْمِهِ وَلَا یَؤُدُهُ».......... 349

ختم ذكر «یَا وَهَّابُ».......... 349

نوع چهارم: از ختم لیلیّه در بیان ختوم شب سه شنبه است.......... 349

ختم دیگری از سوره «الفیل».......... 349

نوع پنجم: در بیان ختوم لیلیّه شب چهارشنبه است.......... 350

ختم سوره يس به جهت گشادگی بخت.......... 350

ختم از برای هلاک دشمن و استیصال ظالم.351

ختم «لَا فَتَی إِلَّا عَلِيٌّ لَا سَیْفَ إِلَّا ذُو الْفَقَارِ» جهت هلاکت دشمنان.......... 352

ختمى از براى اسماء «القَوِيُّ» و «القَادِرُ» و «المُنْتَقِمُ».......... 353

نوع پنجم: در بیان ختوم و اعمال که باید در شب پنجشنبه به عمل آورد.......... 353

ختم «یَا رَشِیدُ».......... 353

خاتمة الختوم در بیان اوراد اسبوعیّه.......... 354

طریقه ختم آیه مبارکه ﴿اللهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾.......... 356

اذكار صاحب الأمر براى توسعه و قضاى حوايج.......... 357

جهت تسخیر آیه نور .......... 361

ختم آیه نور به عدد لفظ «قلب».......... 361

فیض کامل في شرح آیة النور.......... 365

ختم سور قرآن در ایّام هفته.......... 366

ختم اسم شريف «حَسْبِيَ اللهُ الحَسِيبُ».......... 367

ختم احزاب.......... 367

صورة خطّ الکاتب.......... 370

ملحقات.......... 371

زيارت عاشوراء.......... 374

دعاء هفتم صحیفه سجّادیّه.......... 377

دعاء سیزدهم صحیفه سجّادیّه.......... 378

ص: 15

زیارت ششم.......... 380

دعاي صنمي قریش.......... 384

نمايه اشخاص و كتابها.......... 388

ص: 16

آنچه در ختومات در مرتبه نخست مد نظر است، نورانیّت باطن، و طی کردن مراتب کمال، و رسیدن به قرب الهی، و نجات از تاریکی ها و دنیای ظلمانی است. آنچه که محور و اساس در باب ختومات است، و آثار بر آن بار می شود، از استاد صاحب کمال و مقامات معنوی است. پس اساس و اصل در اذکار، اجازه استاد است.

اذکار یک نوع آثار عمومی دارند که نیاز به اذن استاد ندارد. امّا یک نوع آثار خاصّی دارند که برای رسیدن به آن آثار خاصّ، نیاز به اذن استاد دارند.

با توجه به مطلب فوق، به ارزش فوق العاده کتاب «جواهر مکنونه و لئالی مخزونه» پی می بریم؛ زیرا در این اثر، ملّا مصطفی خویی، کمال جود و سخاوت را به میدان آورده، اقیانوسی از اذکار و ختومات را پیشروی علاقه مندان قرار داده است. در نهایت، به همه مؤمنان اجازه انجام آن را داده است. گفتنی است که فقط از آنان خواسته است هنگام انجام دادن اذکار و ختومات، برای او و والدین او طلب مغفرت کنند.

او می گوید: «ملتمس از اخوان ایمانی و أخلّاء روحانی آن است که در مظانّ استجابت دعا و تضرّع و استدعاء، و در اوقات عمل کردن به ختمی از ختومات، و در ساعت ابتهال و طلب حاجت از قاضی الحاجات، مؤلّف سیه روزگار سیه کار را و والدین او را قربة إلی الله منظور نظر فرمایند».

وی درباره اذن و اجازه می نویسد: «حقیر در خواندن اکثر این ختوم و ادعیه، از علما و فضلاء و مجتهدین و کاملین و بزرگان دین مُجاز است. بنده مأذون می باشم و به جمیع برادران مؤمن سلیم النفس و دوستان پاکیزه اخلاق، و به همه اهل تقوا و شیعیان، اجازه و اذن در خواندن دادم و می دهم. شرط اینکه برای حقیر و والدین طلب مغفرت کنند».

ص: 18

کوشش می کنند، و به جستجو می پردازند، و استاد شایسته را خدمت می کنند، آنان بعد از دست یافتن به شرایط ابتدا شرایط را رعایت می کنند، و بعد به انجام عمل وارد می شوند. آنان با صدای بلند ندا می کنند که ما از این عمل نتیجه گرفتیم. در واقع نتیجه گرفتن آنان از انجام عمل مرهون دانستن و رعایت آداب و شرایط بوده است.

این پیش گفتار درصدد بیان کلّی مبانی و شرایط دستور العملها و ختومات می باشد. و می توان گفت اساس تمام مطالب، در این مقدّمه است. دقت در مبانی و رعایت شرایط می تواند ما را به قله های بلند معنویت برساند، و عدم رعایت آن موجب محرومیت از تمام نتایج ختومات و دستور العملها خواهد شد.

دارنده تمام این مصالح می باشد که اگر این ستونها نباشد، تمام مصالح و ملزومات اثری نخواهند داشت. در بین اجزای نماز، ارکان وجود دارد که اگر خللی به ارکان وارد شود، نماز باطل است، و سایر اجزا سودمند نخواهند بود.

در باب ختومات نیز چنین است، فردی که ختمی را به جا می آورد، و دارای تمام شروط مراقبت و رعایت طهارت و رو به قبله بودن باشد، امّا اگر لباس، مکان و منزل او غصبی و مال غیر باشد، و یا اینکه خورد وخوراک وی از راه حرام تأمین شده باشد و لقمه حلال نباشد، این فرد باید یقین کند که ختم او بی اثر خواهد بود؛ زیرا او همه مصالح را تأمین کرده است ولی رکن آن را به زمین زده است، و با نبودن رکن و پرهیز نکردن از مال حرام سایر امور هیچ نتیجه ای نخواهد داشت. پیامدهای لقمه و مال حرام، تاریکی و قساوت قلب، ظلمانی شدن روح، به اجابت نرسیدن دعا، موجب آتش دوزخ، سلب توفیق، بسته شدن راه سعادت، عدم قبولی واجبات و مستحبات، از بین رفتن بصیرت دل، تباه شدن ایمان و اعتقادات، محاجه زن و فرزندان با فرد در روز قیامت، ابتلا به بیماری های جسمانی، زمینه آثار سوء در فرزندان، بسته شدن درهای حکمت، از بین رفتن فضایل اخلاقی، دچار شدن به نکبتها در دنیا و آخرت، مقبول نشدن نماز، مشمول لعنت فرشتگان، نوشته شدن گناه در اعمال خیر به جای حسنه، دور گشتن از ولایت ائمّه - عليهم السلام - محرومیت از بهشت، آب کوثر و محرومیت از شفاعت پیامبر و ائمّه - عليهم السلام - .

موارد فوق تنها برخی از آثار سوء لقمه و مال حرام است. و توجّه به آن انسان را می لرزاند و از خواب غفلت بیدار می کند. و ارزش آن را دارد که انسان از عواقب و تبعات مال حرام تابلویی داشته باشد، و هر روز و هر شب به آن نگاه کند تا خدایی نکرده در زندگی گرفتار مال حرام نشود که دیگر در دنیا و آخرت روی خوش نمی بیند. و در نهایت دچار قساوت، شقاوت و خلود در جهنّم

ص: 21

خواهد شد. از آنجایی که کلمات معصومین - عليهم السلام - تأثیر به سزایی در ایمان آوری دارد، و انسان را به خداوند نزدیک می کند، و محبّت دنیا را از قلب آدمی می زداید، بسیار مناسب است که در روایات ذیل، درباره پیامدهای مال حرام دقّت لازم را داشته باشیم و آنها را به لوح دل بنگاریم.

عدم قبولی نماز و عدم استجابت دعا: پیامبر - صلّی الله علیه و آله - می فرماید که: «هر که یک لقمه حرام بخورد چهل روز نمازش قبول نیست، و چهل صباح دعایش اجابت نشود، هر گوشتی از حرام روید دوزخ را سزد، و یک لقمه هم، گوشت را می رویاند»(1).پایه لرزان و سست: پیامبر - صلّی الله علیه و آله - فرمود: «عبادت به همراه خوردن حرام مانند بنایی بر روی شن است». و بر روی آب نیز نقل شده است.(2)

خشم خدا و لعنت فرشتگان: رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - فرمود: «چون لقمه حرامی در درون مردی افتد، هر فرشته ای که در آسمانها و زمین است او را لعن کند، و تا آن لقمه در درون او است خدا به او نظر نکند، هر که لقمه حرامی خورد به خشم خدا گرفتار شود، اگر توبه کند خدا پذیرد و اگر بی توبه بمیرد دوزخ شایسته اوست»(3).

ص: 22

عدم قبولی عبادات و کارهای نیک: امام باقر - علیه السلام - فرمود: «اگر مردی از راه حرام مالی به دست آورد، حج و عمره و صله رحم از آن مال پذیرفته نمی شود، و حتّی باعث فساد و تباهی ناموس می گردد»(1).

عدم استجابت دعا با حقّ الناس: امام صادق - علیه السلام - فرمود: «وقتی کسی از شما خواست دعایش مستجاب شود، باید کسبش را پاکیزه کند، و از مظالم و حقوق مردم خارج شود. و دعای بنده ای که در شکمش لقمه حرام باشد، یا ستمی بر یکی از مخلوقات روا داشته باشد، به سمت خدا بالا نمی رود»(2).در حدیثی قدسی آمده است که خداوند متعال می فرماید: «بنده من! تو دعا کن؛ من اجابت می کنم. بدان که تمام دعاها به پیشگاه اجابت من می رسد، مگر دعای کسی که مال حرام می خورد»(3).

دعای بی نتیجه: روایت شده که: «حضرت موسی - علیه السلام - مردی را دید که به شدت ناله و تضرع می کند و دست خود را بلند کرده و دعا می کند و

ص: 23

حالت زاری دارد. خداوند به موسی - علیه السلام - وحی کرد: اگر چنین و چنان کند دعای او را اجابت نمی کنم! زیرا در شکم او لقمه حرام است، و بر پشت او نیز حرام، و در خانه او نیز حرام وجود دارد»(1).

عقوبت و عبرت: موسى بن عمیر از پدرش نقل مى كند كه: «امام حسین - علیه السلام - در روز عاشورا به من فرمود: میان همه یارانم اعلام كن هر كس دَیْنى بر عهده دارد با من كشته نشود؛ زیرا كه من از رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - شنیدم فرمود: هر كس از دنیا برود و دَیْنى بر ذمّه داشته باشد، از حسنات وى در فرداى قیامت برداشته مى شود».

در نقل دیگرى آمده است كه عمیر انصارى گفت: امام حسین - علیه السلام - به من فرمود: «میان مردم اعلام كن هر كس بدهكار است در ركاب من پیكار نكند؛ زیرا هر كس از دنیا برود در حالى كه دینى بر عهده اش باشد كه چاره اى براى آن نكرده باشد گرفتار دوزخ مى شود»(2). مردى برخاست و گفت: همسرم پذیرفت كه از طرف من بپردازد. امام - علیه السلام - پاسخ داد: كفالت آن زن چه فایده اى دارد؟ آیا او قدرت دارد چنین كند؟

ص: 24

راستى عجیب است كه انسانى در بحرانى ترین شرایط، به بدهكارى هاى اصحاب و یاران خود، توجّه داشته باشد، و راضى نشود بدهكاران همراه او پیكار كنند و شهید شوند؛ مبادا حقوق مردم از دست برود. این برنامه را با كار كسانى مقایسه كنید كه سراسر زندگى آنها انباشته از حرام و حقوق مردم بوده و كمترین اهمّیّتى براى آن قائل نبودند، اصلاً چیزى را به نام حقّ الناس باور نداشتند!

آثار سوء در فرزندان: امام صادق - علیه السلام - می فرماید: «آثار کسب حرام در نسل آدمی آشکار می شود»(1).

محرومیت از کوثر و شفاعت: امیرالمؤمنین - علیه السلام - در وصیت خود به امام حسن - علیه السلام - فرمودند: «به خدا سوگند، به خدا سوگند، به خدا سوگند کسی که ذرّه ای مال حرام بخورد در قیامت از رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - دور می افتد، و از حوض کوثر نمی نوشد، و مشمول شفاعت آن حضرت نمی گردد»(2).

ثبت گناه در اعمال خیر: رسول خدا فرمودند: «کسی که کسبش حرام است خداوند هیچ کار خیری را از او نمی پذیرد، چه آن کار، صدقه باشد، چه آزاد کردن بنده، حج باشد یا عمره. و خداوند متعال به عوض این کارها، گناه برای او ثبت می کند، و آنچه پس از مرگش باقی می ماند توشه دوزخ او خواهد بود»(3).

ص: 25

محرومیّت از ورود به بهشت: رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - فرمودند: «همانا خداوند ورود بدنی را که از حرام تغذیه کرده به بهشت ممنوع کرده است»(1).محرومیّت از ولایت ائمّه: امام صادق - علیه السلام - می فرمودند: «کسی که به حرام، مال مؤمنی را بخورد هرگز دوستدار من نیست»(2).

اثر مال حرام در لشکر عمر سعد: «هنگامى که عمر بن سعد سپاهیان خود را براى جنگ با امام حسین - علیه السلام - آماده کرد، و از هر سو آن حضرت را در محاصره گرفتند، و امام حسین - علیه السلام - به سوى دشمن بیرون آمد و آنها را به سکوت دعوت کرد، امّا خاموش نشدند خطاب به آنها فرمود: واى بر شما! شما را چه زیان که به من گوش دهید، و گفتار مرا که به راه راست فرا مى خوانم بشنوید ... همه شما از من نافرمانى مى کنید، و به سخنان من گوش نمى دهید؛ زیرا شکمهایتان از حرام پر شده، و بر دلهایتان مُهر غفلت خورده است»(3).

حبط اعمال: سلیمان بن خالد گوید: «از امام صادق - علیه السلام - درباره این آیه پرسیدم: ﴿قَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَنْثُوراً﴾ به اعمالی که کرده اند پردازیم، و همه چون ذرّات خاک بر باد دهیم. حضرت فرمود: آرى به

ص: 26

خدا سوگند اگر اعمالشان از جامه سپید كتانى قبطى سفیدتر باشد، ولى در معرض حرام قرار گیرند از آن صرف نظر نكنند»(1). در روز قیامت گروهى را براى محاسبه می آورند كه اعمال نیك آنان مانند كوههاى تهامه بر روى هم انباشته است، امّا فرمان می رسد كه به آتش برده شوند. صحابه گفتند: یا رسول الله آیا اینان نماز نمی خواندند؟ فرمود: بلى نماز می خواندند، و روزه می گرفتند، و قسمتى از شب را درعبادت به سر می بردند، امّا همین كه چیزى از دنیا به آنها عرضه می شد، پرش و جهش می كردند تا خود را به آن برسانند.(2)

عاقبت کسب حرام: امام کاظم - علیه السلام - : «مال حرام رشد نمی کند، اگر هم رشد کند، برکتی در آن نیست. آدمی آنچه را هم که از حرام انفاق کند، پاداشی ندارد، و آنچه را هم که باقی گذارد، ره توشه او به سوی آتش جهنم است»(3).

تخریب ایمان: پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - : «لقمه حرام، ایمان را از انسان سلب می كند»(4).

ص: 27

امیر مؤمنان - علیه السلام - فرمود: «از غیبت دوری کن، که آن خورشت سگان دوزخ است. سپس فرمود: ای نوف! دروغ می گوید کسی که می پندارد حلال زاده است و با غیبت، گوشت مردم را می خورد»(1).

توضیح: در میان افراد کسانی هستند که هیچ باکی از غیبت دیگران ندارند، و سر سخن که باز می شود به راحتی با آبروی دیگران بازی می کنند، و هر چه که می رسد به زبان می آورند. امام - علیه السلام - در بیان فوق می فرماید: این چنین افراد از مال حرام، زاده شده اند و فرزند پدرانی هستند که آنها از مال حرام استفاده می کردند و لقمه حرام در زندگی داشته اند. و این فرد حرام زاده است و نه زنا زاده؛ به این معنا که از خوردن مال حرام ولادت یافته است.

مال حرام چیست؟ مال و لقمه حرام آن است که فرد از منشأ غیر شرعی آن را به دست آورد. مانند: رشوه، کسانی که در مراکز قدرت و تصمیمگیری هستند مثل قاضیان، مسؤولان، کارگزاران حکومت که باگرفتن رشوه حق کسی را ضایع کنند، یا غصب اموال مردم و تصاحب آن از طریق ناحق، یا قمار، یا سرقت، یا کم فروشی، یا مال ربوی و نزول خواری، یا مال یتیم، یا غش در معامله، یا کسی که به اندازه حقوق و دستمزدی که می گیرد کار نکند، یا کارمندی که از کار بدزدد، یا پیمان کاری که تخلّف و سوء استفاده کند، یا فروشنده ای که سر مشتری کلاه بگذارد و به او نیرنگ زند.

ص: 28

پس بنابراین ثروتی که از موارد فوق به دست می آید و صرف زندگی می شود، مصداق حرام خواری است.

گناهان آمرزیده: امام جعفر صادق - علیه السلام - : «کسی که به دنبال روزی حلال، روز خود را خسته و درمانده سپری کرده، (بداند كه) شب خود را (نیز) با گناهان آمرزیده سپری خواهد نمود»(1).

محبوب خداوند: پیامبر - صلّی الله علیه و آله - فرمودند: «خداوند دوست دارد بنده اش را در جست و جوى روزىِ حلال خسته ببیند»(2).

برابر هفتاد هزار حج: امام صادق - علیه السلام - فرمود: «بازگرداندن کمتر از درهمی از حرام، نزد خداوند برابر با هفتاد هزار حج مقبول است»(3).

بهتر از دو هزار رکعت نماز: و نیز فرمود: «ترک یک لقمه حرام نزد خدا، محبوب تر است از دو هزار رکعت نماز مستحبی»(4).

بهترین یاد خدا: امام صادق - علیه السلام - فرمود: «یکی از سخت ترین واجبات بر بندگان خدا، ذکر زیاد و یاد خداست». سپس فرمود: «مقصودم ذکر سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلّا الله و الله أکبر نیست، گر چه آن هم ذکر و یاد خداست، بلکه مقصود من این است که در برخورد با آنچه خدا حلال یا حرام

ص: 30

کرده خدا را یاد کند، تا اگر اطاعت خدا بود به آن عمل کند، و اگر معصیت الهی بود آن را رها سازد»(1).صفای قلب و دعای بی پرده: پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - : «کسی که خوراکش حلال باشد، دلی با صفا و چشمانی گریان (ترس از خدا) خواهد داشت، و مانعی برای اجابت دعای او نخواهد بود»(2).

ثواب جهاد در راه خدا: امام جعفر صادق - علیه السلام - : «کسی که در پی درآمد و روزی حلال باشد، همانند مجاهد در راه خداست»(3).

مجاهد در راه خدا: پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - فرمودند: «کسی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش بکوشد، مانند مجاهد در راه خداست»(4).

آثار کسب حلال عبارت است از:

حفاظت الهی: در حدیث معراج آمده است: «ای احمد! ... اگر خوردنی و نوشیدنی تو پاک و حلال باشد، در حفظ و پناه من خواهی بود»(5).

ص: 31

اجابت دعا: مردی از رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - تقاضا کرد تا از خدا بخواهد دعایش پذیرفته شود. آن حضرت فرمود: «اگر خواستی دعای تو مستجاب شود هر چند به وسیله دعای پیامبر - صلّی الله علیه و آله - کسب خود را پاک و حلال کن»(1).

امام صادق - علیه السلام - فرماید: «هر که می خواهد با پذیرش دعایش شادمان شود، راه کسب خویش را پاکیزه سازد»(2).صدقه بودن: همان بزرگوار می فرماید: «امام سجاد - علیه السلام - هنگام صبح در پی روزی بیرون می رفت. پرسیدند: ای فرزند رسول خدا! کجا می روی؟ فرمود: می روم تا برای خانواده ام صدقه گرد آورم. پرسیدند: آیا به خانواده ات صدقه می دهی؟ فرمود: هر که حلال کسب کند از سوی خدای بزرگ صدقه به شمار می آید»(3).

همراهی با پیامبران در قیامت: رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - می فرماید: «هر کس از راه حلال کسب کند، و با آن خویشتن را از مردم بی نیاز و خانواده و فرزندانش را تأمین کند، روز قیامت با پیامبران و صدیقان محشور گردد»(4).

ص: 32

درخشش چهره در قیامت: رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - می فرماید: «کسی که در پی کسب حلال باشد، تا آبرویش را حفظ کند، و به دیگران نیازی نداشته باشد، روز قیامت در حالی می آید که چهره اش بسان ماه شب چهاردهم می درخشد»(1).

عزتمندی در قیامت: رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - می فرماید: «قیامت بر پا نشود تا آنکه سه کس را عزّت بخشد: آن که از راه حلال درهمی کسب کند»(2).

کفاره گناهان: رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - می فرماید: «برخی از گناهان را نماز و روزه کفّاره نباشد. پرسیدند: ای رسول خدا! پس کفّاره آنها چیست؟ فرمود: تحمّل رنج و اندوه در راه کسب معاش»(3).راوی گوید: روزی در گرمای شدید تابستان در یکی از کوچه های مدینه با امام صادق - علیه السلام - رو به رو شدم و عرض کردم: فدایت شوم! تو در حالی که نزد خدا چنان مقامی داری و از خویشان رسول خدایی، چرا در چنین روزی این گونه خود را به زحمت افکنده ای؟ فرمود: «ای عبد الأعلی! برای کسب روزی بیرون آمدم، تا از کسانی مانند تو بی نیاز شوم»(4).

ص: 33

مرحوم ملّا احمد نراقی - رحمه الله - در کتاب معراج السعادة مال حرام را از بزرگترین عوامل هلاکت انسان و مهمترین موانع رسیدن به سعادت دنیوی و اُخروی معرفی می کند و می فرماید: «بیشتر کسانی که به هلاکت رسیده اند، به سبب خوردن مال حرام بوده. و اکثر مردمی که از فیوضات و سعادات محروم مانده اند، به واسطه آن است ... کسی که تأمل کند، می داند که خوردن حرام، اعظم حجابی است که بندگان را از وصول به درجه ابرار باز داشته، و قوی تر مانعی است برای اتصال به عالم انوار».

ایشان در ادامه می فرماید: «آری، دلی که از لقمه حرام روییده شده باشد کجا؟ و قابلیت انوار عالم قدس کجا؟ و نطفه را که از مال مردم به هم رسیده باشد با مرتبه رفیعه انس با پروردگار چه کار؟ چگونه پرتو لمعات عالم نور، به دلی تابد که بخار غذای حرام، آن را تاریک کرده؟ و کی پاکیزگی و صفا از برای نفس حاصل می شود که کثافات مال مشتبه آن را آلوده و چرک نموده باشد؟».

ب - مال طیّب و طاهر؛ درب ورود به ختومات: آنچه افراد ناشایست و نالایق را از بارگاه انجام ختومات دور می سازد، و دست رد به سینه آنها می زند این است که در انجام ختومات علاوه بر لقمه و مال حلال شرط است که مال، طیّب و طاهر باشد و آلوده نشده باشد. در اینجا این سؤال پیش می آید که: اگر مال حلال باشد، مگر طیّب نیست؟! و چه فرقی است بین مال حلال و مال طیّب؟

در زبان و عرف، مردم بین حلال و طیّب تفاوتی نمی گذارند و مال حلال را همان مال طیّب می دانند. این در حالی است که با رجوع به قرآن و احادیث، این دو دارای دو معنای متفاوت هستند و در صحنه زندگی قابل تفکیک می باشند. از این رو لازم است برای روشن شدن پاسخ و اصل مطلب به قرآن کریم و روایات پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - و معصومان - عليهم السلام - مراجعه داشته

ص: 34

باشیم. خداوند در قرآن کریممی فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالاً طَیِّباً﴾(1)، ﴿وَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللهُ حَلَالاً طَیِّباً﴾(2)، ﴿فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللهُ حَلَالًا طَیِّباً﴾(3).

در آیات فوق خداوند مالی را که حلال و نیز طیّب باشد دستور به استفاده از آن می دهد. و چنانکه مشاهده می کنید در همه این آیات، حلال و طیّب جدا ذکر شده است که آدمی باید مراقب باشد تا رزق و روزی وی علاوه بر حلال بودن لازم است طیّب و طاهر باشد و آلوده نباشد. تفکیک بین حلال و طیّب در روایات نیز به طور روشن و آموزنده آمده است. «اَللّهُمَّ إِنِّي أَسْئَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ اَلْوَاسِعِ رِزْقاً حَلاَلاً طَیِّباً»(4).

و نیز در جای دیگری آمده است: «اَللّهُمَّ ارْزُقْنا رِزْقاً حَلالاً طَیِّباً واسِعاً مِنْ غَیْرِ کَدٍّ. اَلْلّهُمَّ إِنْ کانَ رِزْقي وَرِزْقُ عِیالي فِي السَّماءِ فَأَنْزِلْهُ، وَإِنْ کانَ فِي الْأَرْضِ فَأَخْرِجْهُ، وَإِنْ کانَ بَعیداً فَقَرِّبْهُ، وَإِنْ کانَ قَریباً فَیَسِّرْهُ، وَإِنْ کانَ یَسیراً فَکَثِّرْهُ، وَإِنْ کانَ کَثیراً فَحَلِّلْهُ، وَإِنْ کانَ حَلالاً فَطَیِّبْهُ، وَإِنْ کانَ طَیِّباً فَبارِكْ لي فیهِ؛ خداوندا اگر روزی من و روزی عیالم در آسمان است پس آن را فرود آور، و اگر در زمین است پس خارجش گردان، و اگر در زمین و در جای دوری است نزدیکش گردان، و اگر نزدیک است آسانش گردان، و اگر آسان است پس زیادش گردان، و اگر زیاد است پس حلالش گردان، و اگر حلال است پس پاکیزه اش گردان، و اگر پاک است پس برای من در آن برکت قرار ده.

ص: 35

توجّه به بیانات معصومان - عليهم السلام - در روایات فوق به طور آشکار بیان می کند که مال حلال غیر از مال طیّب است، و طیّب بودن مال می تواند مال حلال را به مراتب بالاتر ارتقا دهد. و ممکن است مالی حلال باشد، امّا پاک نباشد، بلکه آلوده به گناه باشد.

اکنون به بیان و شرح تفاوت بین حلال و طیّب و جدا سازی آن دو می پردازیم «حلال» مالی است که از راه مشروع به دست آمده باشد، و منشأیی غیر شرعی از قبیل: سرقت، رشوه، ربا، غصب، قمار، نداشته باشد. و از مسیری کاملاً صحیح و با شرایط و قوانین سالم به دست آمده باشد.امّا مال «طیّب» آن است که در مسیر به دست آوردن آن، گناه و معصیتی صورت نگرفته باشد. برای مثال فروشنده مالی را که واقعاً حلال است می فروشد و یا می خرد، ولی این خرید و فروش در مکان و ملک غصبی انجام می شود. در اینجا اصل مال حلال است اما در مسیر رسیدن به آن مال گناهی صورت گرفته که آن معامله در مکان غصبی است، یا کالایی را در اختیار مشتری قرار می دهد که دروغی از او سرزده و عرش خدا را لرزانده است و خدا را به غضب آورده است، یا چشم چرانی و نظر به سر و صورت نامحرم بوده است، یا از قبیل اینکه هنگام فروش کالا از آن به مبالغه تعریف می کند، یا هنگام خرید، مال مردم را کم ارزش نشان می دهد. در این صورت این معامله اصل آن صحیح و حلال است اما طیّب نیست؛ زیرا در مسیر رسیدن به آن گناهی مرتکب شده است، و این گناه مال حلال را آلوده می کند. مانند اینکه کالایی ذاتاً نجس نیست و با اتصال و ملاقات نجس آلوده شده است و پاکی خود را از دست داده است، باید تطهیر شود. اینجا اصل کالا مورد ندارد، ولی آلوده به نجاست شده است. و در مال طیّب هم اصل معامله حلال است، امّا آلوده به گناه و معصیت شده است.

ص: 36

بنابراین با توضیح تفاوت مال حلال و طیّب حال یکی از مهمترین شرایط انجام ختومات نیز روشن می شود که مال علاوه بر حلال بودن، لازم است طیّب باشد، که اگر این شرط رعایت نشود نتیجه و اثر مطلوب از ختم به دست نخواهد آمد. و همچنین روشن می شود که چرا برخی در انجام ختومات موفق هستند و زود نتیجه می گیرند و برخی دیرتر، یا اصلا نتیجه نمی گیرند.

از این جهت است که بزرگان اهل معنا، رعایت طیّب و طاهر بودن اموال مورد استفاده چون مکان، خوراک و پوشاک را لازم و حتمی دانسته اند، که به هیچ وجه از اموال غیر طیّب و ناپاک در زمان انجام ختم استفاده نشود، و عامل به ختم به اموال ناپاک آلوده نباشد. و این از مهمترین شرایط اجرای ختومات و رسیدن به آثار است. اینجاست که راه اهل تقوا به انجام ختومات باز می شود، و این درب به روی افراد گنهکار برای همیشه بسته می ماند. روایات پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - و امامان معصوم - عليهم السلام - در این باب آثار نیک مال طیّب را می آموزد، و نیز عواقب نکوهیده آن را فرا روی ما قرار می دهد.دعای مستجاب: امام صادق - علیه السلام - فرمود: «کسی که دوست دارد دعایش مستجاب شود، خوراک و درآمدش را پاک گرداند»(1).

فرزند صالح: پیامبر گرامی اسلام - صلّی الله علیه و آله - : «پاکیزه ترین خوراک انسان از راه درآمد و کسب (حلال) او است، و بداند که نسل و اولاد او نیز نتیجه همین کار و کسب او خواهند بود»(2).

ص: 37

زندگی خوب و خوش: امیر مؤمنان - علیه السلام - : «خوشا به حال کسی که در نزد خود فروتن و متواضع، و درآمدش طیّب و طاهر باشد»(1).

دشمن خدا: امام جعفر صادق - علیه السلام - : «خداوند، آن کاسبی که اجناس خود را با سوگند و قَسم می فروشد دشمن می دارد»(2).

تباهی برکت: پیامبر گرامی اسلام - صلّی الله علیه و آله - : «سوگندِ دروغ خوردن در معامله هر چند که جنس را به فروش می رساند، امّا باعث رفع برکت و تباهی کسب خواهد شد»(3).

اساس پاکی اموال: پیامبر خدا - صلّی الله علیه و آله - : «هر كه چهار امر را رعایت كند درآمدش پاك و حلال است: در موقع خریدِ جنس عیبجویى نكند، در موقع فروش تعریف و تبلیغ نكند، عیب جنس را از مشترى مخفى نسازد، و در خرید و فروش قسم یاد نكند»(4).

خشم خداوند: پیامبر - صلّی الله علیه و آله - فرمودند: «و هر که دنیا را از راه حلال بطلبد، براى آنکه با زیادی ثروتش بر دیگران فخربفروشد و آن را به رُخ بکشد، در حالى خداوند را دیدار کند که خدا از او در خشم است. و هر که دنیا

ص: 38

را از راه حلال طلب کند، براى اینکه دست خواهش و نیاز به سوى کسى دراز نکند و خودش را حفظ کند، روز قیامت محشور می شود در حالی که چهره اش چون ماه شب چهارده می درخشد»(1).

رزق و روزی پیامبران: پس از روزی دراز و بس سوزان، بانویی ظرف شیری برای افطار رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - فرستاد. حضرت ظرف را به وی بازگرداند و به وی پیغام فرستاد که: این شیر را از کجا آورده ای؟ بانو گفت: از گوسفند خویش. سپس حضرت فرمود: این گوسفند را از کجا آورده ای؟ بانو گفت: از مال خود خریده ام. آن گاه حضرت، شیر را آشامید. فردای آن روز، بانو نزد پیامبر خدا - صلّی الله علیه و آله - آمد و عرض کرد: ای پیامبر خدا! به خاطر گرمی هوا و درازی روز، ظرف شیری برایتان فرستادم؛ در آغاز شما ظرف شیر را همراه پیکی باز گرداندی؟ پیامبر - صلّی الله علیه و آله - فرمود: «پیامبران خدا مأمورند که فقط مال طیّب و طاهر را بخورند، و کاری جز اعمال صالح به جا نیاورند»(2).

ج - حفظ آبروی انسانها: برخی از صفات و خصلتهای ناشایست در وجود انسان تا زمانی که در باطن است و انسان آنان را در دل دارد و بر زبان نیاورده است و بروز و ظهور ندارد، گناهی برای او ثبت نخواهد شد. مانند حسادت، کسی که از اینکه دیگری به بهره مندی رسیده ناراحت است، امّا این ناراحتی را در رفتارش آشکار نمی کند، و تا زمانی که بر زبان نیاورده و علیه آن شخص

ص: 39

برخوردار، سخنی نگفته گناهی برای او حساب نمی شود، امّا همین که در تنقیص و نکوهش او حرفی زد، و بدگویی از او کرد تا او را از چشم دیگران بیندازد، در این صورت است که او گناهکار می شود.

اگر شخصی درباره کسی فال بد و نامیمون بزند که به آن تطیّر یا طیره می گویند، یا از حرکت اشیا، یا دیدن چیزهایی آنها را نامبارک بداند، یا حرکت پرندگان، یا به کسانی که چشم دیدن آنها را ندارد فال بد بزند. این دوحالت دارد اگر با دیدن آن شیء یا انسان یا حیوان در دل او چیزی گذشت، ولی بر زبان نیاورد اثری نخواهد داشت و مشکلی در مسیر حرکت او در ادامه زندگی ایجاد نخواهد کرد، امّا اگر با دیدن شیء یا حیوان یا انسانی که او را مبغوض می انگارد، شروع به بدگویی از آن بکند. و به زبان بیاورد که امروز روز نحسی خواهیم داشت، در این صورت در روایت است که آن روز بر وی سخت و تنگ خواهد شد، ولی تا زمانی که بر زبان نیاورده گناهی نخواهد داشت، و اثر منفی هم در روند حرکت او در مسیر زندگی ایجاد نخواهد کرد.

بنابراین تمام تاریکی ها و آثار منفی آن وقتی است که سعی کند فردی را از چشم دیگران بیندازد و نکوهش او را بر زبان آورد.

در قرآن کریم در رابطه با بهشت دارد که اهل جنت هیچ غلّ و غش و کینه ای در دل ندارند ﴿وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ﴾(1). و در دنیا هم خداوند افراد را بر حالات و گره های تاریک باطنی و صفات ناپسند تا زمانی در درون است و بروز نکرده مؤاخذه نخواهد کرد. این مطلب بابی از حکمت است که نتایج بسیار بر آن مترتب است، و فقط این لب فرو بستن مربوط به عیوب مردم است اما نسبت به بیان

ص: 40

حقایق و معارف و هدایت مردم به ارزشهای دینی سکوت جایز نیست، و در آنجا لب به سخن گشودن خود از کمالات می باشد. سکوت ممدوح جایی است که نفس طغیان گر انسان را وادار به ریختن آبروی دیگران می کند، تا از چشم دیگران او را ساقط کند، در اینجاست که مؤمن خویش ملزم به سکوت می کند، تا به عیبجویی دیگران خود را مشغول نکند، و از بدگویی دیگران علیه برخی دیگر اظهار خرسندی ننماید. چنین سکوتی گام اوّل در سیر وسلوک و ریاضات شرعیه است که اگر انسان بتواند این بذر را در وجود خود بکارد، و درخت آن را رشد دهد و به ثمر رساند، و سرسبز نگه دارد که عیب دیگران را پنهان کند، و از آنان بدگویی نکند و عیوب آنان را بر زبان نیاورد، می تواند میوه های معنوی بسیاری از آن بچیند. و این رویه بنای بسیار محکم و استواری است که مباحث معنوی متعددی بر آن تکیه دارد.

در باب سیر و سلوک به مراحلی گوناگون اشاره کرده اند: برخی بین عبد و رب چهار مرحله ذکر کرده اند، برخی صد مرحله بیان کرده اند. در عین حال گام نخست در هر مبنا و مرامی نیز با سایر مرامها مختلف است، برخی اولین مرحله در سیر و سلوک را «یقظه» دانسته اند که همان بیدار شدن از خواب غفلت است، عده ای نخستین گام را عزم و اراده وتسلیم عنوان کرده اند، و برخی هم فرموده اند اولین گام آغاز با استغفار است که باید با او همنشین شود.

با توجه به همه این ابزارها نخستین مرحله و گام اساسی و ابتدایی در سیر و سلوک این است که ازخلق خدا بدگویی نکند، و عیب مردم را از دیگران نشنود، بنابراین نه بد بگوید و نه بد بشنود. بازگو کردن عیب دیگران گاهی حرام است؛ یعنی نسبت به دیگری یا دیگران غیبت کند یا تهمت بزند، و گاهی هم حرام نیست، امّا کاری می کند که دیگری را از چشم باقی افراد ساقط می کند، مثل اینکه کسی

ص: 41

پیش ما از شخصی تعریف و تمجید می کند ما در مقابل بگوییم این قدر هم تعریف ندارد، که با این کار او را از چشم دیگران می اندازیم، و می خواهد بگوید این همه تعریف در حق او مبالغه است.

این مراحل بدگویی است که همه اینها در نشنیدن هم جاری است، مثل اینکه غیبت و ناسزا و تهمت را در رابطه با افراد نشنود، یا جلوی مذمّت و عیب گویی دیگران را نگیرد، و همچنان به حرف آنها دل بسپرد و گوش کند که در این صورت باز شنیدن نیز کاری ناشایست خواهد بود.

اینجاست که مؤمن و دیندار واقعی شناخته می شود؛ زیرا مؤمن واقعی آن است که دیگران از شر زبان او در امان باشند، و خیرش به دیگران برسد. و انسان به کمال رسیده ای است که در همه لحظات عمر نسبت به دیگران گزند زبانی و عملی ندارد، و نیش و کنایه دیگران را برای برخی دیگر از افراد نشنود، و هیچ ترتیب اثری به آنها ندهد. و اگر شخصی آبروی دیگران برای او اهمیتی نداشته باشد، این به درکات حیوانی سقوط خواهد کرد.

اکنون این سخن را در مسأله ختومات و دستور العملها، می باید پیاده کنیم و می بایست التزام به رعایت این اصل در دوره انجام ختومات داشته باشد. و اگر در خود این همت را نمی بیند که بتواند خویش را ملزم به مراقبت از بدگویی نسبت به دیگران کند، و نتواند جلو بدگویی از دیگران را در نزد خود بگیرد، بهتر است وارد ختومات و دستور العملهای ایامی نشود؛ چرا که در این صورت جز زحمت چیزی عاید او نخواهد شد.

برای همین منظور عده ای در ختمهای ایّامی ابتدا قبل از شروع ختم یکی دو روز خویش را می آزمایند که توان اجرای ختم به همراه آن شرط عدم بدگویی از دیگران

ص: 42

را دارند یا خیر؟ و در صورتی که نمی توانند، به امور و اعمال دیگری می پردازند. فردی که با این خلق و خو زندگی کند، در می یابد که چگونه و تا چه حد انسان زمینی می تواند آسمانی شود، و می یابد که چگونه از آلودگی ها و تاریکی ها نجات پیدا کرده. و در این صورت استکه در آسمانها و در اوج به پرواز در می آید، و صفات و خلقیات ناپسند و حیوانی او به صفات حمیده تبدیل شده، و از باطن او صفات نیک و نورانی طلوع می کند.

نتیجه اینکه آدمی باید مراقبت کند ختمی را که شروع می کند در مدت ختم یک روز، یک هفته، چهل روز یا بیشتر برای تأثیر ختم خود را موظف کند که عیب کسی را در این مدت نه بگوید و نه عیبی را از دیگری بشنود.

ه- - مکان پاک: در انجام ختومات وحدت مکان شرط است. اگر ختمی را در چند روز یا چند شب به جا می آورد، می بایست مکان و محل خاصی را معین کند، و هر بار در آنجا ختم را به جا آورد.

اکنون یادآور می شویم لازم است آن مکان، فرش، منزل و زمین غصبی و حتی شبهه ناک نیز نباشد. و یقین داشته باشد که مکان طیّب و طاهر است، و هیچ گونه شبهه ای در آن وجود ندارد؛ زیرا با وجود غصبی بودن مکان، لباس و فرش تصرف در آنان حرام و معصیت است، و معصیت انسان را از خدا دور می کند، و با آن نمی توان به خدا تقرب جست و فیض و رحمتی دریافت کرد.

علاوه بر اینکه در مورد تصرف و نگهداری مال مردم، جهتی شدیدتر و بدتری وجود دارد که در نامه عمل غاصب فقط یک گناه ثبت نمی شود، و برای او گناهان بسیار می نویسند؛ زیرا در سایر گناهان کسی که مرتکب گناه می شود و آن را اطاعت نمی کند، یک معصیت در نامه عمل او نوشته می شود. مثل اینکه

ص: 43

کسی که شراب می خورد، یا غیبت می کند، یا دروغ می گوید. در این موارد با هر مرتبه گناه یک معصیت بیش ندارد، امّا در سه معصیت است که ارتکاب آن یک گناه حساب نمی شود، بلکه برای شخص گناهان متعدد ثبت می شود.

کسی که در منزل غصبی زندگی می کند، یا دارای فرش و لباس غصبی می باشد، این فرد از ناحیه خداوند دستور دارد که دست از تصرّف در مال مردم بردارد و آنان را به صاحبانش برگرداند. اگر شخص معصیت کرد، و اموال را به صاحبانش برنگرداند در نامه عمل او گناه نوشته می شود، و بعد از آن به فرد امر می شود رد اموال. اگر باز رد نکند مرتکب معصیت مجدّد شده است، و در زمان بعد هم امر به رد اموال دارد، و همین طور در هر زمانی به او گفته می شود که مال مردم را برگرداند. و چون وی تصرّف غاصبانه دارد و رد نمی کند، معصیتهای مکرّر مرتکب می شود و گناهان مضاعف دارد. پس فردی که یک هفته یا یک ماه مال مردم را پیش خود نگه می دارد، صدها معصیت برای او ثبت می شود.مطلب فوق بدون کم و کاست در مورد ادای دین نیز مطرح است که اگر فرد دَیْنی بر عهده اوست و ادا نمی کند، مرتکب معصیت می شود.

یادگیری احکام: بر انسانِ مکلّف واجب است در زندگی احکام خدا را بداند، تا اینکه در کارهای روزانه واجبات الهی را انجام دهد و از گناهان پرهیز نماید. از آنجایی که یادگیری احکام یکی از واجبات خداوند است، حال اگر فرد این واجب را ترک کرد، و در پی یادگیری احکام نرفت، و در آن راه کوتاهی و تقصیر کرد معصیت کرده است، و در پیشگاه خدا هیچ عذری ندارد، و در قیامت به فرد گفته می شود: چرا به دستورات الهی عمل نکردی؟ اگر بگوید: نمی دانستم. گفته می شود که: چرا نیاموختی تا عمل کنی؟ پس ندانستن عذر نیست باید احکام را بیاموزد و عمل کند.

ص: 44

اکنون مطلب مهم این است که ترک یادگیری فقط یک معصیت و گناه ندارد؛ زیرا در زمان اوّل که ترک کرد و معصیت مرتکب شد، باز به او امر می شود که احکام خود را بیاموزد، و وی که برای یادگیری اقدام نکرد به طور قطع معصیت کار است. و باز از او می خواهند که احکام خود را فرا بگیرد، و اگر باز هم ترک کند معصیت دیگر خواهد داشت. بنابراین تا زمانی که اقدام به یادگیری احکام نکند، و این واجب را به جا نیاورد، برای او گناه ثبت می شود و معصیتهای مکرّر خواهد داشت.

و با توجه به حساسیت پاک بودن مکان ختومات است که برخی از بزرگان در انجام ختومات توصیه می کردند که آن را در حرم ائمه اطهار یا امامزادگان انجام دهند؛ زیرا آنجا تنها مکانی است که انسان اطمینان کامل به طهارت آن دارد.

و - دوری از معصیت: فردی که توفیق پیدا می کند و به درگاه خدا می نشیند و ختمی را شروع می کند، باید در مدت ختم مراقب باشد و همت کند که گناهی را مرتکب نشود. این گونه نباشد که انسان مثلاً در وقت صبح زمانی را به خواندن سوره مبارکه یاسین مشغول باشد، و بعد خود را آزاد فرض کند، و دیگر اختیار زبان و فکر و اعضای خود را نداشته باشد، تا اینکه خدای ناکرده از آنها معصیتی سر زند.

باید دانست که اگر شیطان انسان را به گناهی وادار کرد، دیگر از آن ختم اثری را مشاهده نخواهد کرد. شیطان برای مغلوب کردن انسان طرفندهای مختلف دارد، در مرحله نخست به بهانه های گوناگون انسان را از انجام عمل خیر دور می سازد. و اگر انسان بتواند در این مرحله بر شیطان غلبه کند، در مرحله بعد وقتی مشغول عمل خیر می شود، شیطان می آید و سعی می کند حضور قلب را از

ص: 45

او بگیرد، و قلب او را مشغول به دنیا سازد. و باز اگر انسان در این مرحله هم بر شیطان غلبه کرد، اینجاست که بدون شک و تردید با کوله باری از ارزش و معنویت همراهشده، ولی باید سعی خود را انجام دهد که گناهی مرتکب نشود؛ چرا که این گناه آتشی است بر آن خرمن اندوخته از معنویات، و نابود کننده آن است. در واقع گناه، اثر عمل نیک را حبط می کند و انسان را از قرب خدا دور می سازد، و بدون تقرب، فیضی از ناحیه خداوند قابل دریافت نیست. این تقرب است که انسان را به همه فیوضات و کمالات و رحمتها و هدایتها می رساند، و گناه باعث دوری از بساط قرب پروردگار می شود، و فرد دیگر دستش از معنویات خالی می ماند. پس اگر توقع داشتن اثری از ختمی را دارد، باید بین خود و گناه فاصله بیندازد، و مراقبت کند تا دچار معصیت نشود.

این همان رمزی است که روشن می کند که چرا برخی از افراد ختومات را انجام می دهند، امّا اثری از آن نمی بینند؛ زیرا در آن ایام

از معصیت دوری نکردند، و خویش را آزاد فرض کردند، و مرتکب گناه شده اند، و این گناه بوده است که باعث بی نتیجه ماندن عمل آنان گردیده است.

ح - ایمان به ختم و نه آزمودن: یکی از آفتها و موانع بزرگ انجام ختومات و نرسیدن به نتایج، داشتن تردید و شک و دودلی است که آیا این ختم اثر را دارد یا ندارد؟ و پیش می آید که فردی حاجتی دارد و در زندگی با مشکلی مواجه است، به عالِم بزرگی مراجعه می کند و از او برای حل مشکل خود درخواست دستور عمل و ختمی می کند، و یا اینکه در روایتی و در کتابی ختمی را می یابد و در آغاز به این ختم، تردید در تأثیر آن دارد، و ممکن است آن ختم را آغاز کند امّا ایمان به اثر دهی آن نداشته باشد، و به قصد آزمودن و امتحان کردن آن را به

ص: 46

جا می آورد و می خواند و با خود می گوید انجام می دهیم تا بیازماییم که آیا این اثر را دارد یا نه؟ و آیا در جهت حل مشکل ما کارساز است یا نه؟

در میان بزرگان اهل معنا اتفاق نظر وجود دارد که انجام ختم با این تردید و شک و جهت آزمودن، هیچ اثری نخواهد داشت. فرشتگان موکل به آیات و به ویژه سوره مبارکه یاسین می گویند ما آزمایش خود را داده ایم، دیگر نیاز به آزمایش مجدّد نداریم. از این روی شرط اساسی در ختومات، ایمان و اطمینان به تأثیر گزاری آن است، و عامل به ختم باید در دل او روشن باشد که به طور حتم به نتیجه می رسد، و با این امید و یقین به انجام ختم مشغول شود، و در آنجا هست که ایمان ظهور و بروز می کند، و اثر بخشی خود را در پایان ختم نشان می دهد.در روایات داریم «اقراء من القرآن ما شئت لما شئت»(1). بنابراین می توان هر سوره و هر آیه از قرآن کریم را برای هر حاجت و مقصودی خواند، و ثمره آن را مشاهده کرد، و به مقصود خود رسید. و بدین جهت است که قرائت سوره ها و آیات قرآن کریم می تواند هر دردی را درمان و هر مشکلی را حل کند. و توجه به این مطلب، ایمان راسخ را در دل انسان می نشاند، و دیگر برای تردید و شک جایی نمی ماند، و در آن صورت انجام ختومات با اعتقاد و ایمان همراه است، و آزمودن دیگر معنا نخواهد داشت. آنجاست که جزم و ایمان جای شک و تردید را می گیرد و به طور کل وسوسه های شیطان را از درون انسان می زداید.

و از امام صادق روایت است که: «روزی نزد محمّد بن خالد امیر مدینه حاضر شد، و محمّد از درد دلش به او شکایت کرد، حضرت به او آموخت آنچه را که به حال او سودمند بود. یکی از اهل مدینه که حاضر بود اعتراض کرد که این حدیث

ص: 47

به ما رسیده و آن را به کار بستیم و سودی نداشت، امام - علیه السلام - خشمگین شد و فرمود: خدا به این وسیله معتقدان به خود و باور داران رسولش را سود بخشد، و منافقان و ناباوران رسول - صلّی الله علیه و آله - از آن سود نبرند. و آن مرد سر به زیر افکند»(1).

و امام صادق - علیه السلام - فرمود: «این دعا به تو سودی ندهد، تا یقین به اثر آن پیدا کنی که در این موقع شفاء خواهی یافت»(2).

از پیامبر - صلّی الله علیه و آله - و امامان راستگوی خاندانش روایاتی داریم درباره معالجه و مداوا و حلال و حرام آن، و آنچه از آنها رسیده برایکسی که بپذیرد و خوش باور است برکت است و درمان إن شاء الله، نه برای ناباوری که بخواهد آنها را بیازماید.(3)

ص: 48

از پیامبر - صلّی الله علیه و آله - نقل شده که فرمود: «خدا را در حالی بخوانید که یقین به اجابت دارید، و بدانید که خدا دعای کسی که قلبش غافل و سرگرم است را مستجاب نمی کند»(1).

امام صادق - علیه السلام - فرمود: «خدای - عزّ وجلّ - دعای کسی را که دلی سخت دارد اجابت نمی کند»(2).

ط - اخلاص در ختومات: بسیاری از مؤمنان مشمول رحمت خداوند هستند، و در انجام ختومات توفیق خاص دارند. بدون تردید اعمال شایسته و به جا آوردن ختومات در دنیا و آخرت آثار و برکات زیادی را برای انسان خواهند داشت؛ در دنیا موجب هدایت، افزایش ایمان، و نورانیت دل، و نشاط و امید در زندگی می شوند. و در آخرت برای انسان آسایش، و خشنودی خدا را فراهم می کند. در اینجا نکته ای دقیق وجود دارد که توجه به آن می تواند انسان را از آن نتایج و آثار اعمال نیک بهره مند سازد و آن این است که به شرطی اعمال نیک، انسان را به سر منزل سعادت می رسانند که او با رفتار خود باعث نابودی و تخریب آنها نشود؛ مانند باغی که با داشتن انواع درختها می تواند انسان را از تمامی میوه ها و گلها و آثار آن بهره مند سازد، و این در صورتی میسر است که انسان آن باغ را حفظ و نگهداری کند، و موجبات تخریب آن را فراهم نکند.

ختومات و اعمال صالح دقیقاً مثل همان درخت پرگل و پر بار است که باید حفظ شود و به آن آسیبی نرسد، که اگر آسیبی رسید دیگر انسان از آثار و نتایج آن

ص: 49

محروم خواهد شد. از این مطلب در آیات و روایات به باطل کردن و حبط اعمال تعبیر کرده اند، و گفته شده است: کارهای نیک خود را باطل نکنید، و موجبات حبط آنها را فراهم نسازید. حال سؤال ایناست که چه نوع رفتاری موجب از بین رفتن و بی نتیجه شدن کارهای نیک انسان می شود؟

باید گفت بزرگترین و خطرناک ترین آسیب اعمال شایسته که آنها را به طور کل بی اثر و نابود می سازد، ریاکاری است.

به منظور توجه به اهمیت این موضوع، خوب است مطلبی را در باب ریا ذکر کرده و بعد مطلب ارزشمند و کارسازی را از امام جواد - علیه السلام - در این زمینه نقل کنیم: ریا عملی است که انجام دهنده آن به جای جلب نظر خداوند، به دنبال جلب نظر اطرافیان است، و تلاش می کند تا با انجام آن عمل، موقعیت و جایگاه خود را در نظر و ذهن دیگران بالا برد که به این گونه رفتار، تظاهر یا خودنمایی نیز گفته می شود.

همه، خوب می دانیم که هر عملی که شائبه ریا پیدا کند، و به قصد خودنمایی انجام گیرد - هر چند که از نظر ظاهر در شمار اعمال بسیار نیک و بزرگ قرار داشته و دشواری های زیادی را بر شخص تحمیل کرده باشد - هیچ گونه پاداشی را نصیب فرد نمی کند. مثلاً اگر کسی به جهاد برود، و تمام دشواری های آن را به خاطر خدا تحمل کند، و از جان و مال و فرزندش در راه پروردگار بگذرد، مسلماً از پاداش و جایگاه بسیار بالایی در نزد پروردگار برخوردار خواهد شد؛ چنانچه شهید شود به بالاترین مقام ممکن یعنی لقاء الله خواهد رسید، امّا اگر شخص همه این کارها را برای خودنمایی و دستیابی به جاه و مقام دنیوی انجام داده باشد، با وجود تحمل آن همه سختی، نه تنها از کوچک ترین پاداشی در نزد خدا برخوردار

ص: 50

نخواهد شد، بلکه به عقاب خداوند نیز دچار می شود، و حتّی اگر در میدان نبرد کشته شود به مرتبه شهدا نمی رسد.

باید دانست که ریا دارای اقسام و اشکال گوناگونی است: الف. ریا در اعمال عبادی؛ ب. ریا در اعتقادات، صفات و خصلتهای روحی.

گاهی دیده می شود که یک فرد، کاری را برای خودنمایی به دیگران انجام می دهد و گاهی هم روحیه و خصلتها و اعتقاداتش (مثل روحیه دین داری یا عقیده و خداشناسی اش) را به دیگران نشان می دهد، که هر دو این اعمال ریا نامیده می شود. البته گفتنی است که اثر ریا در باورها و خصلتهای روحی بسیار خطرناکتر است؛ به عنوان نمونه اگر شخصی که از خصلت توکل برخوردار است، تلاش کند تا این خصلت و روحیه اش را به دیگران نشان دهد، پس از مدتی، این حالت توکل را از دست خواهد داد. همچنین اگر شخصی که شب زنده داری می کند، و به خواندن نماز شب می پردازد، خصلت تهجدش را به رخ دیگران بکشد، کم کم توفیق خواندن نماز شب و حال خوشی که از خواندن آن نماز به دست می آورد، از دست می دهد؛ بنابراین، ریا در زمینه عقاید و کمال های روحی به مراتب خطرناک تر از ریا در اعمال ظاهری و عبادات می باشد.

تقسیم دیگری نیز برای ریا وجود دارد که آن عبارت است از ریای پیش از عمل، و ریای بعد از عمل؛ آنچه در تعریف ریا گفته شد که ریا عبارت است از انجام کارهای نیک با انگیزه غیر خدایی، و به منظور خودنمایی به دیگران، همان ریای پیش از عمل است. امّا در تعریف ریای پس از عمل باید گفت: گاهی انسان عملی را در نهایت اخلاص، و تنها برای خشنودی خدا انجام می دهد، امّا پس از گذشت مدتی از آن، اندیشه خودنمایی با این عمل به ذهن او خطور می کند و او با به

ص: 51

زبان آوردن آن، خودستایی و تعریف از خود، مرتبه عمل خود را پایین می آورد، و پاداش و ثواب آن را نابود می سازد. بیشتر انسانها در برهه ای از زندگی خود کاری را برای خشنودی خداوند انجام داده اند. مسلماً اگر آنها بتوانند خلوص عملشان را تا قیامت حفظ کنند، و آن را از آفت خودنمایی به دور نگهدارند، این عمل ذخیره خوبی برای آخرتشان خواهد بود، و پاداش و جایگاه نیکویی را برای آنها به همراه خواهد داشت. امّا بسیار پیش می آید که شیطان و هوای نفس بر انسان غلبه می کند و اعمال خالصانه او را به آفت ریای بعد از عمل دچار می کند، که این موجب نابودی و به اصطلاح «حبط» عمل می شود. در روایت آمده است که گاهی شخصی عملی را خالصانه انجام می دهد و خداوند هم عمل او را در صندوقچه اعمال خالصِ سرّی؛ یعنی در بالاترین مرتبه ممکن قرار می دهد. پس از مدتی همان شخص آن عملش را برای دیگری بازگو می کند، وقتی برای اولین مرتبه آن را بازگو می کند، عملش یک مرتبه تنزل می یابد، و در مرتبه اعمال ریایی و خالص علنی قرار می گیرد، و وقتی برای چندمین مرتبه بازگو می کند، همه پاداش ها و پیامدهای نیکش را از دست می دهد.

از آنچه گفته شد نتیجه می گیریم: ریا چهار نوع است: الف. ریا در اعمال و رفتار ظاهری؛ ب. ریا در اعتقادات، صفات و خصلتهای روحی؛ ج. ریای پیش از عمل؛ د. ریای پس از عمل. از خداوند می خواهیم که همه ما را از خواب غفلت بیدار نماید و از ریاکاری در امان نگه دارد.

در این زمینه مناسب است به روایتی هدایت گر و سازنده از امام جواد - علیه السلام - توجه کنیم و آن این است که روزی در مدینه، یکی از پیروان امامت و ولایت به خاطر انفاقی که کرده بود، بسیار خوشحال بود و آثار خوشحالی در

ص: 52

چهره اش نمایان بود؛ با همان حالت به محضرامام جواد - علیه السلام - رسید. امام علت شادمانی او را پرسید. عرض کرد: ای فرزند رسول خدا! از پدرت شنیدم که می فرمود: بهترین روزی کهانسان باید شادمان باشد، روزی است که او را صدقات و نیکی به نفع برادران دینی از جانب پروردگار نصیب شده باشد. امروز ده نفر از برادران دینی ام بر من وارد شدند و همه بی بضاعت و گرفتار، آنها را پذیرایی کردم و به هر یک مقداری کمک نمودم، از این جهت خوشحال هستم.

امام - علیه السلام - فرمود: به جان خودم سوگند که تو را این شادمانی شایسته است، به شرط اینکه آن عمل را نابود نکرده باشی یا بعد از این نابود نکنی.

و سپس امام جواد - علیه السلام - فرمود: اما هم اکنون نابود کردی. پرسید چرا؟ امام این آیه را خواند: ﴿یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالمَنِّ وَالْأَذى﴾(1)؛ صدقه های خود را با منت نهادن و آزار دادن باطل نکنید.

و در واقع حضرت به او تذکر دادند که تو با تعریف کردن از خود، عملت را در معرض نابودی و حبط قرار دادی و آن مرد متنبه شد و گفت: توبه کردم و امام جواد - علیه السلام - فرمود: اکنون ثواب های از بین رفته صدقه ات بازگشت نمود.

در باب ختومات و دستور عملها باید کمال دقت را داشت که در هیچ مرحله به ریا آلوده نشود؛ زیرا ختومات از جمله اعمال نیک و شایسته و نفیس و بلند مرتبه است که انسان را به بالاترین مقامات ممکن می رساند. و بسیار حیف است که سالک آن را با ریاکاری از کار بیندازد، و فردای قیامت حسرت آن را در جان داشته باشد، پس باید سعی کرد اوّلاً در آغاز ختومات به منظور ریاکاری به دیگران آن را نشان ندهد، و اگر حالت خوشی خود دارد آن حالتش را به رخ دیگران نکشد، و

ص: 53

پس از توفیق انجام نیز آن را ذخیره آخرت کند، و فراموش کند و برای دیگران بازگو نکند، و یا اینکه خود را از دیگران بزرگتر نداند که توقع بیشتری از آنان داشته باشد. رعایت این شرط از اساسی ترین شروط انجام ختومات است که انسان باید به درگاه خدا دست نیاز بردارد که خداوند او را کمک کند، و به قلب او آرامش و اخلاصی ببخشد که او از بند ریاکاری برهد، و در بستر آرامش اخلاص قرار گیرد.

ی - صبر و استقامت: در باب انجام ختومات و دستور عملها، بیشترین بهره نصیب کسی می گردد که از صبر و استقامت بیشتری برخوردار باشد، و در راه انجام آن، شرح صدر و حوصله بهتری داشته باشد، و کم صبری نکند، و ختم را ناتمام نگذارد؛ زیرا انسانها بسیار متفاوت هستند. برخی حتی به اندازه خواندن دو رکعت نماز حوصله و صبر ندارند، و بهاین می اندیشند که زودتر تمام شود، و از آن طرف برخی دیگر با دلی باز و سینه ای گشاده به درگاه خدا می نشینند، و به عبادت و راز و نیاز با خداوند می پردازند، و آن زمان را برای خود غنیمتی بزرگ می دانند، و جدا شدن از آن را خسران می بینند.

و در راه انجام ختومات و بهره مندی از نتایج آن و رسیدن به سرچشمه حیات شرط اساسی داشتن صبر و استقامت است. کسانی که در این راه با صبر و ثبات قدم ایستادگی می کنند، و رو به درگاه الهی می آورند، آنان با موفقیت به مقصد و مقصود خود دست می یابند. و اگر فرد در این راه صبر و عزم و اراده نداشته باشد این فرد از اصحاب ختومات حساب نمی شود. و در این میدانِ مسابقه چیزی به دست نخواهد آورد.

از استاد معنوی درخواست دستور عمل کرد؛ استاد فرمود: چه مقدار طاقت و توان ایستادگی داری! و منظور استاد این بود که در این راه می بایست استقامت

ص: 54

داشت، و بدون ثبات قدم و با اضطراب و دلهره نمی توان گامی جلو نهاد، و چیزی به دست آورد.

صبر در انجام ختومات و عبادات و طاعتهای الهی دو ارزش دارد:

اوّل اینکه صبر و استقامت وسیله است، و انسان را در مسیر به پیش می برد، و به سر منزل مقصد و مقصود می رساند، و انسان را از سرچشمه حیات بهره مند می سازد، و آنچه را که پیامبران و اولیای الهی فرموده است در می یابد، و به آن می رسد، و سعادت ابدی را نصیب خود می کند که این صبر و استقامت وسیله ای حساب می شود که به وسیله آن انسان به بالاترین مرتبه کمالات می رسد.

ارزش دیگر صبر این است که هنگامی که انسان مقاومت می کند، و در راه خدا و انجام دستورات خود را نگه می دارد، و از راه بیرون نمی رود، خودِ این حالت ارزش ذاتی دارد؛ زیرا خداوند در همان زمان به او فیض و رحمت عنایت می کند، و از سرچشمه حیات او را برخوردار می سازد؛ لذا خداوند در قرآن کریم می فرماید: ﴿إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ﴾(1)؛ خدا صابرین را دوست دارد. و او الآن محبوب خداست. و نیز خداوند می فرماید: ﴿إِنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِینَ﴾(2)؛ خداوند همنشین با صابرین است. و این فرد با استقامت، اکنونهمنشین خداست. و کدام کمال بالاتر از همنشینی با خداوند است؟ و این ارزش ذاتی صبر و استقامت است.

از این روی کسی که این سعادت را دارد تا در راه خدا استقامت کند و حوصله به خرج دهد قرآن کریم می فرماید: فرشتگان بر وی نازل می شوند و به او بشارت

ص: 55

می دهند که آینده ای روشن دارد، و هیچ حزن و اندوهی در انتظارش نیست. و نیز خداوند می فرماید: ﴿إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ﴾(1)؛ بى تردید شكیبایان پاداش خود را بى حساب و به تمام خواهند یافت. پس همین که ایستادگی از خود نشان می دهد، مشمول رحمتهای افزون می شود، و به این دلیل بزرگان گفته اند: صبر تلخ است، و لیکن میوه ای شیرین دارد تا رنج نبری گنج میسّر نگردد. چهره انسانهای تنبل و بی حوصله در دنیا و آخرت سیاه است. و آنان که تن به راحتی می دهند، و زحمت عبادت الهی را به خود هموار نمی سازند، فقر، نکبت، ذلّت و خواری در انتظار آنان است. پس کسی که قصد رسیدن به مقامات عالی و رحمت الهی را در دل دارد باید تحمل رنج و زحمت کند و صبر و استقامت را پیشه خود سازد. و از این رو گفته اند: هر که طاووس خواهد جور هندوستان کشد.

تصمیم قطعی و بدون برگشت داشته باشد تا عملی را به تعداد معین و در زمان خاص انجام دهد به این نوع عمل، انجام ختم می گویند.

بنابراین قوام و دوام ختم به وجود تصمیم ، عزم جازم و اراده حتمی است و خود این عزم، آثار خاصی را به دنبال دارد که انجام عمل، گاه بهگاه و بدون تصمیم آن آثار را ندارد؛ زیرا داشتن عزم و اراده راسخ کار شخص را تحت ضابطه و قاعده ای در می آورد که فیوضات بسیاری را شامل او می گرداند.

ضابطه آن است که رفتار خداوند با انسان تابع رفتار او با خدا و دیگران است، اگر فرد به دیگران رحم می کند خدا به او رحم می کند، و اگر بر دیگران سخت گیری کند بداند که خدا هم با او سختگیری خواهد کرد. و گذشت از دیگران، گذشت خداوند را در پی خواهد داشت. و در آیات چندی از قرآن کریم به این مطلب تصریح دارد و از جمله این آیه شریفه که می فرماید شما حتی در نشستن در مجالس به دیگران جای بدهید، تا خداوند هم به شما جای بدهد. و کسی که از خدا اطاعت می کند خدا هم دعای او را مستجاب می کند و در واقع از او اطاعت می کند. پس این که خدا با ما چه رفتاری دارد می بخشد یا سختگیری می کند، خداوند آسان می گیرد یا اینکه طبق عمل انسان جزا می دهد، همه اینها به نوع عمل خود انسان است. و او می تواند بفهمد رفتار خدا با او چگونه است، و این را از رفتار خود با خدا و دیگران برداشت کند.

حال فردی که وارد انجام ختمی می شود، چون کاری را که خدا لازم نکرده بود، برای رضای خدا بر خود حتم و لازم می کند، از آن طرف هم خداوند بر خود حتم و لازم می کند که به این فرد حتماً عنایت کند. و این مطلبی است که ختومات را به مرتبه عالی ارتقاء می دهد. و با توجه به این مطلب شایسته است

ص: 57

انسان در زندگی حتی عمل مستحبی را که گاه گاهی انجام می دهد، برای انجام آنها تصمیم بگیرد. مثلاً فردی که شب جمعه دعایی می خواند به دو روش می تواند انجام دهد: روش اوّل اینکه هر وقت شب جمعه می رسد دعایی را می خواند و چندان تصمیمی برای انجام دائم آن ندارد. و نوع دیگر اینکه تصمیم می گیرد که در شبهای جمعه به طور حتم مثلاً دعای کمیل را بخواند. در این نوع عمل که آدمی برخود حتم می کند؛ بشارتی است که باید بداند خدا هم به طور حتم، لطف و عنایت خود را شامل حال او خواهد کرد. این مطلب بشارتی بر وجود عنایت حتمی خدا در انجام ختومات است.

بنابراین به طور روشن و یقین می توان گفت با انجام ختوماتی که برای سوره مبارکه یاسین بیان شده است، دری از درهای رحمت الهی به سوی فرد گشوده می شود، آن گاه که شخص تصمیم بگیرد و مصمّم به انجام و اتمام هر یک از آنان گردد. اینجاست که شک و تردید از دل عامل به طور کامل برداشته می شود؛ زیرا برخی می گویند اگر ختم را انجام دهیم اثری دارد یا ندارد؟ و با شک و شبهه با ختوم مواجه هستند، آنها باید به طور یقین بدانند اگر برای خشنودی خدا تصمیم به انجام ختمی گرفتند، حتماً ازدرگاه خدا دست خالی بر نمی گردند، و خدا هم تصمیم نیک برای آنها می گیرد، و رحمت فراگیر خود را به سوی ایشان می فرستد. و این مطلب انگیزه می شود که آدمی در پی انجام ختومات برآید، و توفیقات و رحمتهای الهی را نصیب خود سازد، و به هدف دنیایی و آخرتی خود دست یابد. این عزم راسخ و تصمیم قطعی همان رمزی است که شخص می بیند بزرگانی که در پی انجام ختومات بوده اند، و از خود استقامت نشان داده اند، همواره آنان منشأ نور و معنویت بوده اند، و دیگران نیز در پرتو آن به رفع مشکلات زندگی و کمالات معنوی می رسیدند.

ص: 58

و در روایتی از امام جواد - علیه السلام - آمده است که راوی می گوید: من به نیابت پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - و یک یک از ائمه طواف انجام دادم، و آن گاه نام حضرت فاطمه - علیها السلام - را می آورد، و می گوید به نیابت آن حضرت نیز طواف به جا آوردم. امام جواد - علیه السلام - فرمود: «از این نوع عمل به نیابت، و اهداء ثواب به حضرت زهرا - علیها السلام - زیاد به جا آور، و آن افضل اعمال حساب می شود»(1).

2. درجه شصت پیامبر: از رسول اکرم - صلّی الله علیه و آله - روایت شده است: «هر گاه مؤمن آیة الکرسی را بخواند، و ثواب خواندن آن را برای اهل قبرها قرار دهد، خداوند متعال آن را بر قبر هر مرده ای وارد می کند، و خواننده آن را به اندازه درجه شصت پیامبر بالا می برد، و خداوند در ازای هر حرف، فرشته ای می آفریند که تا روز قیامت برای او تسبیح گوید»(1).3. یاسین و تخفیف عذاب از مردگان: از پیامبر - صلّی الله علیه و آله - روایت شده است که فرمود: «هر کس داخل قبرستان شود و سوره یس بخواند، خداوند در آن روز بر آنها آسان می گیرد، و برای او به تعداد تمام کسانی که در آنجا قرار دارند، نیکی نوشته می شود»(2).

4. زیارت قبر پدر و مادر با یاسین: از ابوبکر روایت است که رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - فرمود: «هر کس روز جمعه به زیارت قبر پدر و مادرش، و یا یکی از آنها برود، و نزد قبر آنها سوره یس را بخواند، خداوند به عدد هر حرفی از آن او را خواهد آمرزید»(3).

ص: 61

5. یازده مرتبه سوره توحید: امام صادق - علیه السلام - : «و اگر در میان قبرها بودی، سوره «قل هو الله أحد» را یازده مرتبه بخوان و آن را به آنان هدیه کن، که روایت شده است خداوند به او به تعداد مردگان ثواب می دهد»(1).

6. پاداش و ثواب بزرگ: داود صرمی: «به امام حسن عسکری - علیه السلام - گفتم: همانا پدرت را زیارت کردم، و ثواب آن زیارت را برای شما قرار دادم. فرمود: برای تو از جانب خداوند، پاداش و ثواب بزرگ، و از جانب ما سپاسگزاری است»(2).

7. پاداش ده حج: به امام صادق - علیه السلام - عرض کردم کسی که: از جانب دیگری حج می گذارد چه ثوابی دارد؟ امام صادق - علیه السلام - فرمود: «برای شخص عامل اجر و ثواب ده حج در نامه عمل او ثبت می شود»(3).

8. آمرزش همه بستگان: از امام صادق - علیه السلام - پرسیدم: «شخصی که از جانب دیگری حج می گذارد چه اجر و ثوابی دارد؟ حضرت فرمود: خداوند به آن شخص ثواب ده حج را می دهد، و نیز آن شخص و پدر و مادر و فرزندان و

ص: 62

خواهر و برادر و عمه و عمو و خاله و دایی او را می آمرزد. خداوند کریم دارای رحمت گسترده است»(1).

9. نیابت از اسماعیل: امام صادق - علیه السلام - : «سی دینار به شخصی دادند که از جانب فرزندشان اسماعیل حج به جا آورد، و حضرت به او گفتند: از جانب اسماعیل حج به جا بیاور، و بدان که نُه قسمت از ثواب آن مربوط به خود تو است، و یک قسمت از آن به اسماعیل می رسد»(2).

10. هفت مرتبه سوره قدر: «هر کس کنار قبر مؤمن روبه قبله بنشیند و دست بر قبر بگذارد و هفت مرتبه سوره «إنا أنزلناه» را بخواند، خداوند از ترس روز قیامت او را امان دهد. و نیز او و صاحب قبر را بیامرزد. و خداوند به سوی او فرشته ای می گمارد که نزد قبر او خدا را عبادت کند، و ثواب آنچه را که فرشته انجام می دهد، برای آن مرده نوشته می شود؛ و هنگامی که برانگیخته می شود، بر هیچ حادثه هولناکی گذرنمی کند، مگر اینکه خداوند آن را به وسیله همان فرشته از او دور می کند، تا اینکه خداوند او را به وسیله همان فرشته وارد بهشت نماید»(3).

ص: 63

آیات و کلمات قرآن کریم به ویژه سوره مبارکه یاسین بر روح و روان انسان تأثیر گذار هستند، و می توانند حوائج انسان را محقّق سازند. و در اینجاست که انسان می باید هنگام داشتن حاجت و تلاوت آیات، خواستهخود را به یاد آورد. و این در حقیقت و واقع قرار دادن تأثیر پذیر است در برابر تأثیر گذار. در اینجا آیات و کلمات قرآن اثر بخش و تأثیر گذار هستند، و قدرت برآورده کردن حوائج را دارند. این زمانی محقّق خواهد شد، و انسان به خواسته اش از قرائت آیات و کلمات سوره مبارکه یاسین می رسد که حاجت خود را برابر آن کلمه قرار دهد، و به آن نشان دهد که در آن صورت به محض از ذهن گذراندن مطلب، حاجت برآورده می شود و فرد به خواسته اش می رسد.

در سوره یاسین، کلمه مبارکه «مبین» جایگاه بلندی دارد؛ زیرا نزد اهل علوم اسراری در این کلمه حرفی از حروف اسم اعظم است، و بزرگان توصیه می کنند در هنگام قرائت وقتی به «مبین» رسیدید، حاجت خود را در نظر آورید، و آن را نشان این کلمه بدهید، و لحظه ای درنگ کنید که این خود بردن حاجت است در برابر تأثیر گذار مبین قطعاً ثمر می دهد، و انسان به خواسته اش می رسد.

نکته: با توجه به این که ممکن است خواننده سوره گنهکار باشد، در این صورت در «مبین» اوّل حاجت او داده نشود، ولی این مبین قطعاً بار گناه و موانع او را سبک و مرتفع می کند، تا با زدودن مانع در «مبین»های بعد به حاجت خود برسد؛ زیرا «مبین»های قبلی موانع را بر طرف می کنند نهایتاً در مبین دیگر حاجتش برآورده می شود.

اشاره: قانونی که برای روا شدن حاجت در فوق یاد شد، رشته نازکی است از «قانون تقرّب» که آن را حضرت آیت الله علّامه شیخ ذبیح الله قوچانی - رحمه الله - در جلساتی برای نگارنده با سخنانی معجزه آسا، بیان داشته اند. و قانون تقرّب،

ص: 65

مطلب بی نظیری است که آن بزرگوار به روشنی آن را فراروی ما قرار دادند. و آن مطلبی است که مطالب بسیار دیگر از آن به دست می آید، و دری است که هزار در دیگر از آن گشوده می شود، و قانونی است که در پرتو آن، حقیقت صدها روایت آشکار می گردد. این جانب بیش از چهل سال است که با این قانون و اثرات و ثمرات آن زندگی می کنم، و هر روز هم مطلب جدیدی از آن نصیبم می شود، و درخشش جدیدی را می رساند.

آشنایی با زندگی نامه مردان الهی قلب انسان را زنده می کند از این رو به اختصار در ذیل یادی از آیت الله شیخ ذبیح الله قوچانی - رحمه الله - می شود:

ایشان در سال 1289 شمسی در روستای خیرآباد قوچان دیده به جهان گشود، او از علمای عامل و مجتهدین معاصر خراسان بود، مدّت بیست سال از عمر شریف خود را در نجف اشرف به تحصیل و تهذیب نفس، و فراگیری اسرار آیات و اسماء الهی گذرانده بود، و شخصیت خود ساخته ایبود که در علم و عمل کمتر نظیر وی را می توان سراغ گرفت. آن بزرگوار از شهرت اجتماعی گریزان بود، و در زندگی کرامات فراوانی از ایشان نمایان گشته بود. وی پس از ده سال خدمات فرهنگی و علمی در قوچان در سال 1381 قمری، به مشهد مقدس عزیمت کرد، و مجاورت دایمی حضرت ثامن الحجج را اختیار نمود. این عالم ربانی در سحرگاه روز سه شنبه 24 اسفند ماه سال 1372شمسی به جوار حق شتافت، و در میان اندوه فراوان علاقه مندان در صحن آزادی حرم رضوی به خاک سپرده شد.

آیت الله حاج شیخ ذبیح الله قوچانی - رحمه الله - علاوه بر مقام علمی و جامعیت، از وارستگی و معنویت والایی برخوردار بود. او عالمی زاهد بود که در سیر و سلوک شرعی مقامی والا داشت، که برخی از بزرگان در کلمات خویش

ص: 66

مردم را به آن آگاه ساخته اند. به عنوان مثال و نمونه آیت الله حاج سیّد عبدالکریم کشمیری - رحمه الله - از چهره های سرشناس و اهل ریاضت شرعی و مراقبتهای معنوی است که در دوره حکومت صدام به حوزه علمیه قم وارد شدند. حضور ایشان به شهر مقدس قم و حوزه علمیّه باعث رونق اخلاق و معنویت گشت، و فصل جدیدی از معنویات و سیر و سلوک را بر مشتاقان گشود. از این روی شخصیتهای بسیاری از عالمان پاک نهاد به دور وجود او حلقه زدند، و پروانه وار گرد شمع پرفروغ آن بزرگوار را گرفتند.

آیت الله کشمیری - رحمه الله - با بیانات و سخنان خود ذخیره گرانسنگی را به اهل سیر و سلوک ارمغان می دادند، و محفل معنوی ایشان دلهای انسانها را آسمانی می کرد ، و درهای رحمت و برکتهای الهی را به سوی آنان می گشود، و آنان را از قید و بند مادیات می رهاند، و به فضای آزاد معنوی می رساند. روزی آیت الله کشمیری - رحمه الله - با کلام قدسی و معنوی خود ابراز داشتند ما در نجف که بودیم یکی از توفیقات ما بعد از زیارت حضرت امیر مؤمنان - علیه السلام - زیارت قبرستان وادی السلام نجف بود، و برای آن روزها اظهار دلتنگی می کردند و ناگهان فرمودند: در نجف کسی که ما را با حقیقت قبرستان وادی السلام آشنا کرد حضرت آیت الله حاج شیخ ذبیح الله قوچانی - رحمه الله - بود. این کلام که از ایشان صادر شد، ناگهان افراد و شاگردان تکان خوردند و با خود گفتند حاج شیخ ذبیح الله چه شخصیتی است که ما از وی غافل ماندیم، و استاد از او با این بزرگی یاد می کند. و از این جهت او را استاد خود می داند، به همین منظور مصمّم شدند هر طور هست خدمت آیت الله حاج شیخ ذبیح الله قوچانی - رحمه الله - برسند، و درک حضور و دریافت فیوضات از ایشان داشته باشد، روانه مشهد شدند و با جست و

ص: 67

جوی بسیار به منزل ایشان راه یافتند، که با کمال تأسف و حسرت دریافتند که ایشان دیری است که دار فانی را وداع کرده، و به جوار حق آرام گرفتند، و به مقصد و مقصود و آرزوی خود دست یافته است، و افراد با آه و حسرت و اشک و اندوه بر می گردند که صد حیف که درک محضر معنوی ایشان از ما فوت شد.

دریغا! که در زمان حیات، انسانهای بزرگ شناخته نمی شوند، و آن گاه جامعه با شخصیت و کرامات و مقامات آنان آشنا می شوند که دیگر آنها در بین ما نیستند، و افراد از فیض حضورشان محروم می باشند.

یادآوری: گفتنی است آیت الله کشمیری - رحمه الله - زمانی که نجف بودند از بهره مندی های ایشان آن بوده که در وادی السلام نجف ذکری را به تعداد نوزده هزار مرتبه می گفتند، و بعد از آن تسبیح همه موجودات را می شنیدند، و وقتی به شهر مقدس قم مشرف می شوند، به قبرستان وادی السلام قم واقع در خیابان خاکفرج رفته، و در غرفه ای در آنجا همان ذکر را با همان تعداد می گفتند، امّا آن اثر دیده نمی شد. و یکی از بزرگان اهل معنا و معرفت به نام حضرت آیت الله حاج شیخ علی اکبر الهیان - رحمه الله - که در آن قبرستان مضجع شریفشان بوده، در عالم رؤیا به ایشان می گوید آن ذکر را در وادی السلام قم، باید بیست و یک هزار مرتبه گفت تا به آن نتیجه رسید. و پس از انجام ذکر طبق این دستور، آن اثر هویدا شد. و آیت الله کشمیری تسبیح همه موجودات را مشاهده کردند، و دیدند که زمین و زمان همه تسبیح گویان پروردگار هستند.

مرحوم آیت الله حاج شیخ ذبیح الله ذبیحی قوچانی - رحمه الله - بارها می فرمود: استادی داشتیم در نجف که همواره می گفت: سَری سالم به قبر ببرید، هواهای نفسانی را از سر خارج کنید، امیال نفسانی نور عقل را از میان می برد، سپس مقدمه مشهور

ص: 68

اخلاقی اش را بیان می فرمود: اوّل آن که همواره متوجه باشید که از دنیا خواهید رفت (هر که آمد به جهان اهل فنا خواهد بود). دوم آن که با خود هیچ نمی برید.

هر که آمد عمارتی نو ساخت *** رفت و منزل به دیگری پرداخت

و آن دگر پخت همچنان هوسی *** وین عمارت بسر نبرد کسی

حیف نباشد که تو با روح پاک *** تیره تر آئی ز کلوخ و ز خاک

با همه خوبی تو چرا بد شوی *** در رسن وَهم مقید شوی

می فرمود: فریب دنیا را نخورید، چهارتا پول نشانتان می دهند تا فریب بخورید. دنیا، امروز آدمی را می فریبد و فردا می گریاند. سلاطینی که برمردم مسلط بودند آخرش رفتند، ما هم می رویم. آنها چیزی نبردند و ما هم نمی بریم. پس در کارهایمان به این بیندیشیم که آیا خدا راضی است؟ مواظب باشید! جوانید و قدر جوانی خود را بدانید. الآن که اینجا نشسته ام، همین امانت است. انسان از خود چیزی ندارد، همه امور از آن خداست. نباید گول خنده های دنیا را بخوریم که اسیر دنیا با فدیه هم آزاد نمی شود.

همگان از آن بزرگوار به «عالمی ربّانی» یاد می نمودند. و آخرین سخنان وی به اطرافیان خود سفارش به تقوا و دوری از گناه و مظاهر فریبنده دنیا بود.

و معنویت است، ولی این را ختم نمی گویند. مثلاً در باب سوره مبارکه یاسین یکی از توصیه ها این است که این سوره مبارکه را روزی یک یا چند بار بخواند و به حضرت زهرا - علیها السلام - یا ائمه معصومین - عليهم السلام - هدیه کند، این را ختم نمی گویند و آن شرایط که برای ختومات بیان می شود در آن جریان ندارد.

ختم آن است که در آن عدد لحاظ شده، مثل اینکه سوره مبارکه یاسین را در یک هفته هر روز ده بار، یا در ده روز هر روز هفت مرتبه، یا در یک روز هفتاد مرتبه بخواند، که این همان ختم معروف از ناحیه مرحوم نراقی است. بنابراین در ختومات، آنچه لازم است حفظ عدد در ناحیه ذکر و ایام است.

و لازم به یاد آوری است که تعیین عدد در ناحیه ذکر و ایام را باید معصوم - عليهم السلام - بدهد، یا از ناحیه بزرگان اهل معنا برسد. و کسی که عامل به ختم است فقط خود را ملزم به انجام ختم می کند؛ زیرا بیان ختومات و بیان عدد در آنها کار آسانی نیست. و اسرار بسیار در آن نهفته است که آگاهان به آن اسرار فقط می توانند عدد را بیان کنند، پس عامل ختم فقط مجری ختم است، امّا مبدع و ایجاد کننده ختم نیست. عامل ختم فقط تابع و پیرو دستوری است که داده شده است. دیگر هیچ گونه تصرفی در ذکر و ایام از ناحیه عدد را ندارد. این در واجبات نیز همین طور است. مثلاً نماز صبح دو رکعت است. اگر کسی کمتر یا بیشتر از آنانجام دهد باطل است، و باید اعاده کند. یا نماز شب که یازده رکعت است کسی حق کم یا زیاد کردن آن را ندارد.

برای این که رعایت عدد و اهمیت آن روشن شود به بیان بزرگان در آن اشاره می کنیم. برخی چنین فرمودند که عدد راه وصول است. بدون آن هیچ وصولی نخواهد بود مثل گنجی که در یازده قدمی باشد، اگر شما ده قدم یا دوازده قدم بروید

ص: 70

به آن نمی رسید، و کاملاً دست خالی بر می گردید. برخی دیگر بیان می کنند که عدد حکم دندانه های کلید را دارد که با بودن آن به مطلب و مقصود می رسید. اما اگر یکی از دندانه ها صاف باشد یا اضافی باشد، در باز نخواهد شد، و کلید بی اثر خواهد بود، و فرد به هدف نخواهد رسید.

باید دانست برای حفظ عدد در انجام ختومات مثال و نمونه ای بهتر و مناسب تر و امید بخش تر نیز وجود دارد، و آن این است: عدد در حکم پله های ساختمان و یا بالا رفتن از دامنه کوهساران است. اگر همه پله های ساختمان را طی کند به پشت بام می رسد. اما اگر کمتر از آن باشد به پشت بام نخواهد رسید ولی این طور نیست به هیچ جای دیگر نیز نرسیده باشد؛ چون او توقف نداشته، و در حرکت بوده، و با حرکت در هر پله به مرتبه بالاتر از قبل رسیده است، و در جایی غیر از جای قبلی قرار گرفته، و رو به رشد بوده است. و کسی که قصد رفتن به قله کوه را دارد مثلاً برای رسیدن به قله کوه باید هزار قدم بردارد تا برسد، و اگر کمتر راه را طی کرد قطعاً به قله نرسیده است. امّا بخشهایی از راه را طی کرده و به دامنه کوه خود را رسانده است. و آن طور نیست که در پایین کوه مانده باشد. و به طور کل محروم از منظره ها و نسیم کوهستان شده باشد.

بنابراین در ختومات سوره مبارکه یاسین، شخص انجام دهنده، نمی تواند به میل و اختیار خود عدد آن را کم یا زیاد کند؛ زیرا در حفظ عدد و رعایت آن اسرار نهان و پوشیده بسیار وجود دارد. و از این رو گفته اند: اعمال و اذکار به منزله جسم، و حفظ عدد به منزله روح است؛ یعنی در انجام ختومات و اذکار انسان آن گاه به اسرار و آثار و خواصّ آن دست می یابد که در انجام ختومات، رعایت عدد آن را کرده باشد. و عدد، جهانی بی نهایت و اقیانوسی بی کران است. و نمود و بخشی بسیار کوچکی از آن در ختومات تجلی می کند و نشان داده می شود.

ص: 71

ثواب] نزد خداست باقی می ماند، و قطعاً آنان که [برای دینشان] شکیبایی ورزیدند، پاداششان را بر پایه بهترین عملی که همواره انجام می داده اند، می دهیم.

﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا یَعْمَلُونَ﴾(1)؛ از مرد و زن هر کس کار شایسته انجام دهد در حالی که مؤمن است، مسلماً او را به زندگی پاک و پاکیزه ای زنده می داریم، و پاداششان را بر پایه بهترین عملی که همواره انجام می داده اند، می دهیم.

﴿لِیُكَفِّرَ اللهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی عَمِلُوا وَیَجْزِیَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذِی كَانُوا یَعْمَلُونَ﴾(2)؛ تا خدا [به رحمتش] زشت ترین اعمالی که انجام دادند از آنان محو کند، و آنان را بر پایه بهترین عملی که همواره انجام می دادند پاداش دهد.﴿وَلَا یُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغِیرَةً وَلَا كَبِیرَةً وَلَا یَقْطَعُونَ وَادِیاٌ إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ لِیَجْزِیَهُمُ اللهُ أَحْسَنَ مَا كَانُوا یَعْمَلُونَ﴾(3)؛ و هیچ مال کوچک و بزرگی را هزینه نمی کنند و هیچ سرزمینی را [برای نبرد با دشمن یا انجام کار خیری] نمی پیمایند، مگر آنکه در پرونده اعمالشان ثبت می شود، تا خدا به آنان [نسبت به همه اعمالشان] با معیار گرفتن بهترین عملی که همواره انجام می دادند، پاداش دهد.

﴿لِیَجْزِیَهُمُ اللهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَیَزِیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَاللهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ﴾(4)؛ [این گونه عمل می کنند] تا خدا آنان را بر [پایه] نیکوترین عملی که انجام داده اند پاداش دهد، و از فضلش برای آنان بیفزاید، خدا به هر که بخواهد بی حساب روزی می دهد.

ص: 73

قرآنی فعال می شود و می گوید اگر در بخشهایی از این مجموعه توجه کافی نداشت، و در بخش دیگر حضور قلب داشت، و توجه کامل بود، خداوند همه را کامل حساب می کند، و پاداش را بر اساس بهترین جزء و بخش خواهد داد.

برای تسبیحات حضرت زهرا - علیها السلام - فضایل و برکات بسیار بیان شده است، از قبیل: آمرزش گناهان، دور شدن از شقاوت، موجب خشنودی خداوند و نیز قبولی نماز. و این تسبیحات اگر بعد از نماز بلافاصله خوانده شود و فاصله نیفتد تسبیحات جزء نماز شده و در نماز تأثیر می کند و موجب قبولی نماز می گردد. اما اگر بعد از نماز با کسی سخن گفت، یا از قبله روی برگرداند، یا چیزی خورد، و سپس تسبیحات را خواند، در این صورت هر چند که سایر آثار را دارد، امّا دیگر موجب قبولی نماز نخواهد بود؛ زیرا بین تسبیحات و نماز جدایی ایجاد شده است و دیگر یک عمل محسوب نمی شوند، و دو عمل جداگانه می باشند.

و این پیوستگی در تمام ختومات شرط اساسی است. و از جمله رعایت آن در ختمهای سوره مبارکه یاسین لازم می باشد. و علاوه آنچه در باب ختومات سوره مبارکه یاسین لازم به یاد آوری این است که پیوستگی و اتصال در این سوره مبارکه در سه مورد خود را نشان می دهد و مراعات آن لازم است تا اینکه مجموع یاسین خواندنهای انسان یک عمل واحد باشد و آثار خاص بر آن مترتب گردد:

1. برخی اوقات خواندن به صورت تعداد آمده است که مثلاً پنج یا هفت و یا ده و یا سه مرتبه خوانده شود که در اینجا در بین هر مرتبه با مرتبه دیگر نباید فاصله ایجاد شود.

2. گاهی در انجام ختم سوره مبارکه یاسین ایام ذکر شده است که مثلا در یک هفته، یا ده روز یا چهل روز خوانده شود که در این صورت می بایست پیوستگی

ص: 75

در این ایام حفظ شود و رعایت گردد، و در بین ایام فاصله ایجاد نشود و خواندن را هیچ روزی ترک نکند.

3. در بین ختمهای سوره مبارکه یاسین، ختمهایی وجود دارد که خواندن یک مرتبه سوره مبارکه یاسین است، همراه با دعاها و سوره های دیگری از قرآن کریم. مثلاً آیه پنجم از سوره مبارکه یاسین را که خواند ده مرتبه حمد یا سوره توحید بخواند، و یا دعای خاص را بخواند، و بدین ترتیب تا آخر سوره مبارکه در آیات گوناگون خواندن سوره های دیگر و دعاها ذکر شده است که در مجموع ممکن است به جا آورنده این ختم، مدتی طولانیبه قرائت این سوره مبارکه مشغول باشد و در این مورد شرط است که از اول سوره مبارکه تا رسیدن به پایان آن به واسطه سخن گفتن و یا روی از قبله برگرداندن و یا غذا یا چیزی خوردن آن را قطع نکند.

بنابراین در ختومات یاسین سه نوع اتصال مشاهده می شود اتصال در مرتبه های خواندن، اتصال در روزها و ایام، اتصال در اذکار، اوراد و سوره های در بین سوره مبارکه یاسین. پس می بایست کسی که درصدد بر می آید ختمی از سوره مبارکه یاسین را به جا آورد دقت کند که این چه نوع ختمی است. و می بایست بین اجزاء و مراتب و ایام آن پیوستگی را حفظ کند. و در آنجاست که می تواند در انتظار آثار آن بنشیند که به یقین به حوائج خود خواهد رسید.

حاجتهای گوناگون به این سوره مبارکه روی می آورند و می خوانند. برخی برای برآوردن شدن حاجتهای دنیایی از قبیل: آرامش، گشایش در امور زندگی، سعادت و خوشبختی فرزندان، ادای دین، به دست آوردن منزل و مسکن، شفا یافتن مریض و دور شدن از بلیات و آفات جسمانی و روحی، می خوانند.

و افراد دیگری هستند که برای مسائل معنوی به قرائت این سوره مبارکه و ختومات آن می پردازند از قبیل: توفیق تهجد و شب زنده داری، حضور قلب در نماز، دور شدن از گناهان، چشم پوشی از نامحرمان، نماز اوّل وقت و شوق و رغبت در خواندن دعاها و مناجات با پروردگار و لذت عبادت و دعا، توفیق در طی مراحل سیر و سلوک، رسیدن به قرب و رضوان الهی، نیز توفیق تشرّف و دیدار امام زمان - علیه السلام - ، نورانی بودن دل، کاستن اخلاقهای ناشایست و آراسته شدن به اخلاق و رفتارهای شایسته، دریافت هدایت و رحمت و فضل خداوند، رسیدن به ولایت الهی و پیوستن به عالم نور و معنویت، دست یافتن به کمالات و مقامات الهی که این افراد رسیدن به یک یا چند مطلب فوق را هدف و مقصد خود از قرائت یاسین قرار می دهند.

تردیدی نیست که هر کس به هر قصدی به این سوره مبارکه روی کند به مقصود خود نائل خواهد شد، و به هدف خود خواهد رسید. در اینجاممکن است برای بعضی اشتباهی رخ دهد و تصور کنند آن گاه که شخص سوره یاسین را به قصد حوائج دنیوی می خواند فقط آنچه را که دریافت می کند همان حاجت دنیوی است، و اثر دیگری از آن دریافت نمی کنند. برای رفع این اشتباه باید دانست که آثار زمینی از آثار آسمانی و آثار دنیایی از آثار آخرتی، هیچ گاه جدا نیستند و تکفکیک نمی پذیرند. اگر فردی برای حاجت دنیوی یاسین بخواند، بداند که حوائج معنوی نیز در کنار او

ص: 77

قرار دارد. از باب مثال کسی که جهت سعادت فرزندان یاسین می خواند آن طور نیست که فقط به همین حاجت دست پیدا کند، بلکه با خواندن یاسین رحمت و هدایت الهی شامل او خواهد شد، و او قلبی نورانی و روحی روشن، خواهد داشت، و با این خواندن نیز مراحل قرب الهی را می پیماید. یا اینکه کسی که برای توفیق تهجّد و خواندن نماز شب یاسین می خواند حتماً در پرتو آن سعادت فرزندان و گشایش در زندگی تأمین خواهد شد. هر چند که آن فرد یاسین را برای رسیدن به آثار معنوی و طی مراحل سیر و سلوکی خوانده است اما آثار زمینی و این سویی این سوره مبارکه از آن جدا نیست.

این ضابطه در تمامی واجبات و مستحبات جریان دارد که اگر برای آنها اثری در این دنیا ذکر شده است حتماً در روح و روان و آخرت او هم مؤثر خواهد بود، و او را به خدا نیز نزدیک می گرداند. هیچ گاه ما نباید آنان را به یک چشم نگاه کنیم که یا آثار دنیایی برای آنها قائل باشیم، و یا آثار آخرتی، بلکه می بایست با دو چشم آن را ببینیم و بدانیم که هر عمل خیر و انجام واجب و مستحب سکه دو رویه ای است که یک روی آن آبادانی زندگی دنیا و خوبی و خوشی و سعادت آن را تأمین می کند، و روی دیگر آن آبادانی و خوبی و خوشی آخرت و معنویت و روح و باطن انسان است. و با این دید و نگرش است که تمام اعمال نیک و واجبات و مستجبات به صورت تأمین کننده دنیا و آخرت جلوه گر می شوند.

مطلب بالاتر، آن است که آثار زمینی و این سویی و دنیایی اعمال واجب و مستحب، تابع و معلولی هستند از آثار آسمانی. وقتی انسان عمل نیکی را انجام می دهد ابتدا آثار معنوی آن شامل حال انسان می شود، انسان نورانیت پیدا می کند، قلب او روشن می شود، به خدا نزدیک می گردد و از آثار این معنویت، گشایشی است که در امور دنیایی او ایجاد و مشاهده می گردد.

ص: 78

از این روی می توان گفت آثار آسمانی واجبات، مستحبات، ختومات و اذکار، به منزله خورشید است و آثار دنیوی آن شعاع خورشید است و این نگرش باعث دوری از تنگ نظری و راه یافتن به وسعت نگاه و دید است و انسان با این نگرش در ساحل کرم الهی پهلو می گیرد و دیگر آثار ذکر، نماز و قرآن را منحصر در نتایج دنیوی آن نمی داند، بلکه در انجام این اعمال افقی بی کران از معنویت را فراروی خود می بیند و آن گاه است کهدر انجام اعمال، شوق و رغبت پیدا می کند و از آن لذت می برد و آثار دنیوی و اخروی و معنوی آن را مشاهده می کند.

یادآور می شویم اثر زمینی معلول و تابع اثر آسمانی است پس آنچه از شرایط و مقدمات و آمادگی ها برای انجام ختومات ذکر شد تمامی آنها برای وصول به آثار آسمانی ختومات است که اگر آن حاصل شد اثر زمینی قطعاً بروز و ظهور پیدا خواهد کرد و اگر رعایت شرایط نشود و اثر آسمانی به فرد نرسد باید یقین کند که هیچ گاه به طور خاص به آثار زمینی دست پیدا نخواهد کرد.

از تطبیق این ضابطه بر سوره مبارکه یاسین افق دیگری فرا روی ما باز می شود؛ زیرا برای سوره مبارکه یاسین دو نوع آثار وجود دارد یک نوع اثر و یا آثاری که بر خواندن ختومات بار می شود و آن عبارت است از حاجتی که انسان از به جا آوردن ختومات در نظر دارد که برای رسیدن به آن، رعایت شرایط ختومات لازم است که بدون رعایت آن شرایط، روشن است که به این هدف و مقصود نخواهد رسید.

نوع دوم: آثار حتمی و یقینی سوره مبارکه یاسین است که در به دست آمدن آن هیچ گونه شک و تردیدی نیست، و هیچ شرطی هم برای آن وجود ندارد، و هر کس سوره را بخواند به آن آثار دست می یابد طبق قانون یاد شده. وقتی این آثار به فرد رسید به یقین در روح و روان او آثار آسمانی و آخرتی ایجاد شده است. آثاری که بدون هیچ گونه شروط و تردیدی سریع به خواننده می رسد عبارت است:

ص: 79

الف - آسانی امور: اگر فرد این سوره را بخواند کارهای روزانه او آسان می شود. ب - شرح صدر: تلاوت کننده این سوره در معاشرت با مردم و عبادتهای الهی حوصله بسیار پیدا می کند. ج - رفع درماندگی و ناچاری: همنشین یاسین هیچ گاه روی درماندگی و ناچاری را نمی بیند.

این آثار همگانی می باشد و یاسین به منزله اورژانس است که فوری و سریع به فریاد شخص می رسد و در این فریاد رسی استثنایی بین افراد نیست هر کس با هر شرایطی زن یا مرد، کوچک یا بزرگ، فقیر یا غنی، مؤمن یا گنهکار باشد برای دریافت فیض از این خورشید فیاض هیچ تفاوتی بین آنها نیست و آن گاه که آدمی یاسین را می خواند باید یقین کند که این آثار جلوی او قرار دارد.

اکنون با توجه به این که این نوع آثار زمینی سوره مبارکه حتمی است اگر آدمی نگاه خود را به آن سوتر بیندازد طبق قانون یاد شده آثار آسمانی از پیش نصیب او گردیده است، پس نه تنها آثار زمینی حتمی است که آثار آسمانی نیز برای خواننده سوره مبارکه یاسین قطعی و حتمی است. و انسان با دیدن روشنایی روز یقین می کند به وجود خورشید، و با استشمام بویخوش خواهد دانست که برای آن منبعی وجود دارد، بنابراین آثار آسمانی است که سبب و علت پیدایش آثار زمینی شده است.

اینجاست که افقی امید بخش، جلوی انسان گشوده می شود و به انسان می آموزد که در ارتباط با یاسین فقط بهره خود را آثار دنیوی نداند، و چشم خود را به آن ندوزد، بلکه این آثار زمینی در وراء خود آثار آسمانی دارند، و بهره مندی از آنها ارزشی دارد که برای آن حدّ و حسابی نمی توان باز کرد، و تلاوت کننده آن گاه که به زندگی نگاه می کند می بیند درهای بسته به روی او باز شد، و سختی های آن آسان گردید، و در همین وقت نیز در روح و باطن خود نور الهی و غفران و هدایت

ص: 80

خداوندی را دارد، و از این روست که اگر مدتی با سوره مبارکه یاسین همراه باشد؛ هر چند که برای گشایش در امور زندگی آن را تلاوت کند، ناخودآگاه تغییر حال بنیادی را در خود مشاهده می کند، و دیگر می یابد که علاقه های او تغییر کرد، هوی و هوس در او فروکش کرده است، و لذتهای مادی به شدت کاهش یافته است، و در قبال، شوق و رغبت به امور جاودانه و آخرتی و رسیدن به بارگاه الهی پیدا کرده است.

سپس حاجت خود را بخواهد سزاوار است کسی که ختمی را می گیرد و آن را می خواند قبل از هر دعا و ختم و بعد از آن این دعای مبارک را بخواند که وسیله نجات و اجابت است.

محمّد عبداللّهیان

قم المقدّسة، 1443 قمری

مؤسسه معارف اسلامی امام رضا علیه السلام

ص: 82

ص: 84

عکس

صفحه نخست از نسخه خطّی غرائب الأسرار و شوارق الأنوار، اسدالله قزوینی، کتابخانه آیت الله مرعشی، شماره 7517 (در پاورقی از آن استفاده شده است)

ص: 85

صفحه نخست از نسخه خطّی جواهر مکنونه، آستان قدس رضوی، شماره 36470

عکس

ص: 86

صفحه چهارم از نسخه خطّی جواهر مکنونه، آستان قدس رضوی، شماره 36470

عکس

ص: 87

صفحه سی و دوم از نسخه خطّی جواهر مکنونه، آستان قدس رضوی، شماره 36470

عکس

ص: 88

صفحه آخر از نسخه خطّی جواهر مکنونه، آستان قدس رضوی، شماره 36470

عکس

ص: 89

صفحه ای از نسخه خطّی غرائب الأسرار و شوارق الأنوار، کتابخانه آیت الله مرعشی، شماره 7517

عکس

ص: 90

مولی مصطفی بن محمّد هادی خویی

جواهر مکنونه ولئالی مخزونه

ص: 91

ص: 92

بسم الله الرحمن الرحيم

و پیش از شروع به مقصود، عرض بر برادران ایمانی و اخلّای روحانی آنکه چون این ختوم منقوله در این رساله، اصناف مختلفه می باشند، و متنوع به انواع جداگانه، و منقسم به اقسام علاحدّه اند، و بعضی مطلقه، و برخی مقیّده اند. و مقیّده از آنها پاره ای به روز، و زمره ای به شب تقیید دارند. و علاوه بر مذکور، هر یک از انواع ثلاثه به اعتبار اکتفا بر یک دفعه خواندن و زیاده بر مرّه ایضاً به دو قسم منقسم می شود.

پس ناچار و لابدّ است که از برای سهولت و آسانیِ پیدا کردن ختم و خواندن اوراد در اوقات معیّنه و مخصوصه از اینکه اوّلاً اجمالاً اقسام وانواع ختمها و اصناف وردها و دعاها ذکر شود تا هر قسم از آنها در جایش پیدا شود، و در اوقات مخصوصه خود خوانده شود، و تناول این گلهای رنگین و التقاط این دُرهای ثمین زودتر دست دهد، و به أیسر وجه میسّر گردد. «وکلّ میسّر لما وضع له» از برای فصول و ابواب صورت بندد.

فأقول - ومنه التوفیق - : چنین گوید مقتضی آثار اهل ذکر و ائمّه هدی، خادم بیان و اخبار اهل بیت پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - برگزیده، مصطفی، ما دامت الأرض والسماء، و تراب اقدام علماء راسخین، و محبّ علمای عاملین، کلب آستان ائمّه دین، أقلّ الطلبة و المخلصین، مستهام گمنام غریب مسکین، غریق بحار خداخوانی و خداجویی، ابن المرحوم المحمّد الخوئی که ادعاء هر ختم از ختوم، و افتتاح هر دعاء از ادعیه از برای روا بودن مطلبی از مطالب دنیویّه، و مقصد از مقاصد اخرویّه، و به جهت قضای حاجتی از حوائج شرعیّه بر دو گونه است؛ زیرا که خواندن آن یا مطلق است و مقیّد به وقتی از اوقات روز و شب نیست، یا مقیّد است. و مقیّد نیز یا معتبر است در قرائت آن روز معیّنی از ایاّم اسبوع، یا شبی بخصوصه از لیالی هفته. قسم اوّل موسوم است به اوراد و ختوم نهاریه، و

ص: 94

ثانی مسمّی است به ختوم لیلیه. و همچنین هر یک از این دو قسم مقیّده نهاریه و لیلیه یا در خواندن آن ساعتی از ساعات روز و شب شرط شده، یا نه. پس ختوم مقیّده به این اعتبار چهار نوع شده، و هر یک از این چهار نوع مذکور است از انواع ختوم مقیّده نیز دو قسم است؛ زیرا که یا در او یک دفعه خواندن ختم کافی است یا نه(1)، پس بناء علیه اقسام ختوم مقیّده هشت قسم است. و مانند جنّات ثمانیه به هشت باب مبوّب گردید.

و امّا ختوم مطلقه و ادعیّه غیر مقیّده آن نیز بر دو قسم است؛ زیرا که یا معتبر است در او تکرار خواندن یا نه. و این دو قسم معتبر در ختوم مطلقه با آن هشت قسم مذکوره در ختوم مقیّده، دَه قسم است، و ﴿تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ﴾(2) و إن شاء الله تعالی همه این اقسام عشره در ابواب این کتاب مستطاب بیان می شود. و هر نوعی را از نوعی دیگر فصلی ممیّز و فاصلی خواهد شد. و چون اذکار و اورادی که مشهورند به اذکار و اوراد اسبوعیه که از جمله ختوم است، داخل در تحت هیچ یک از اقسام عشره مذکوره نبود، آنها درخاتمه ابواب دهگانه و فصول عشره ذکر شد. و من الله الاستعانة والتوفیق، فإنّه خیر صدیق و نعم الرفیق، وإنّه رکني الوثیق وجاري اللصيق. و چون که فصول عشره و این ابواب دهگانه از ختوم و ادعیه معتبره به مثابه لئالی مخزونه و جواهر مکنونه بودند، و در رشاقت قدر و وثاقت ارج، مصداق حقیقت انطباق ﴿كَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَكْنُونٌ﴾(3) بودند، لهذا از جهت مناسبت اسم با مسمّی این کتاب موسوم شد به جواهر مکنونه، و ملقّب گردید به لئالی مخزونه.

ص: 95

امید که خداوندِ مجید این جواهرِ ثَمین و این گلهایِ رنگینْ و ریاحینِ روح آگین را از انتحال منتحلین و از سرقتِ سارقین و از طمعِ خیانتْ مطبوع طامعین وقاحتْ آیین به پاسبانی ﴿إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ﴾(1) نگهبانی فرماید. و ثوابِ این تألیف و مزدِ این تصنیف و اجرِ قرائت این ادعیّه و اذکار را به روزگار حقیر سیه نامه تبه کار، و والدین، و سایر اموات او برسانند. و از سعتِ رحمتِ رحمانیه و رحیمیّه بیرون نفرماید.

و ایضاً باید دانست که ختوم مطلقه بالنسبه به مقیّده، حکم عام داشت به خاص. و کثرت افراد و انتشار چنانچه در عام بیشتر است، و عام اکثر افراداً است، کذلک هر مطلق بالنسبه به مقیّد کثیر الأفراد است. و علاوه بر این تیسّر و تحصّل و عدم انتظار روزی و شبی معیّنی و ساعتی خاص در آن نیست و خواندن آنها سهل الوصول و تربّص و ترقّب وقتی از اوقات و ساعتی از ساعات و روزی از ایّام و شبی از لیالی در آن غیر ملحوظ است. و مانند ختوم مقیّده موجبِ ذهاب فرصت و باعث فوت غنیمت نیست. لهذا مناسبتْ اقتضا کرد که هر دو نوع ختوم مطلقه مطلقاً(2) بر همه ختوم مقیّده ثمانیه مقدّم باشد. و همچنین ختوم نهاریّه بر ختوم لیلیه به جهت شرافت نهار بر لیل مقدّماً ذکر شد مطلقاً.

و این قاعده تقدیم اشرف بر غیر اشرف مهما أمکن و به قدر وسع و طاقت مراعات شده مگر اینکه امر خارجی از مقوله تطفّل و مسانخت و هم نوع بودن و مناسبت مانع شده باشد و مصلحتی در آنجا باشد که قاعده «الأسهل فالأسهل والأولی فالأولی» مراعات نشده باشد. وها أنا أشرع في المقصود بعون الله الملك

ص: 96

المعبود، و ملتمس از اخوان ایمانی و اخلّاء روحانی آن است که در مظانّ استجابت دعا و تضرّع و استدعا و در اوقاتعمل کردن به ختمی از ختوم، و در ساعت ابتهال و طلب حاجت از قاضی الحاجات، مؤلّف سیه روزگار سیه کار را و والدین او را قربة إلی الله منظور نظر فرمایند و از دعای خیر و طلب مغفرت فراموش نکنند و در مطالب خیر او را نیز سهیم و شریک کنند. «من قضی لأخیه المؤمن حاجة، قضی الله له سبعین(1) حاجة أوّلها الجنّة»(2).

و در حدیث وارد شده که از جمله معظم اسباب استجابت دعا و ختم، دعا کردن است از برای برادر مؤمن و دوستان در ظَهر الغیب و پُشتِ سَر. و در این باب احادیث صحیحه متوافر و متکاثر است.

به شکر اینکه رسیدی به کام دل ای گل *** نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار

وللأرض من کأس الکرام نصیب.

و حقیر در خواندن اکثری این ختوم و ادعیّه از علما و فضلا و مجتهدین و کاملین و بزرگان دین مُجاز و مأذون می باشم. و به جمیع برادران مؤمن سلیم النفس و دوستان پاکیزه اخلاق و به همه اهل تقوی و شیعیان، اجازه و اذن در خواندن دادم و می دهم به شرط قبول نمودن ایشان التماس سابق حقیر را که او را و والدین او را از طلب مغفرت مضایقه نفرمایند.

ص: 97

وجه دویم: از بعضی از علما و اهل اجازه روایت شده که هر که از قاضی الحاجات حاجتی خواهد، از برکت بسم الله باید خواست و گفته اند:

خوش بگو ای یار بسم الله بگو *** هر چه می خواهی ز بسم الله بجوی

و در خصوص ختم آن فرموده اند: اگر کسی مضطر باشد، و از جمیع وسایل و وسایط منقطع باشد، باید اوّلاً این هر دو مربع مُظْهِر و مُضْمِر را در ساعتی که زهره و قمر ناظر به سعود باشد، بنویسد و در وقت نوشتن بخور بسوزاند، و بعد هفتصد و هشتاد و شش (786) مرتبه بگو: ﴿بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾.

و باید پیش از خواندن، وضو سازد، و دو رکعت نماز کند، و در رکعت اوّل پانزده (15) مرتبه ﴿بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ بگوید، و بعد فاتحه را بخواند، و رکوع و سجود کند. و رکعت دویم را نیز مثل رکعت اوّل به عمل آورد، و بعد از فاتحه پانزده (15) صلوات بفرستد، و بعد به رکوع و سجود رود، و بعد از سر برداشتن از سجده دویم تشهد بخواند و سلام دهد، و بعد به خواندن ﴿بِسْمِ الله

ص: 99

الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ به همان عدد مذکور (786) قیام نماید. و هفت روز یا هفت شب متصل چنین کند. و بعد از اتمام ختم، هر دو مربع را با خود نگاه دارد. و چون این عمل کرده باشد، یقین که در آن هفته جمله مطالب او ساخته شود. و فرموده اند که هیچ شکّی و شبهه ای در آن نیست.

و نیز در خواصّ این ختمِ مذکور فرموده اند که: اگر کسی را دختری باشد و به جهت عدم حُسن یا به واسطه قلّت جهاز و بسیاری فقر او، کسی طالب نباشد، همین ختم را به عمل آورد از برای او زوج خوب پیدا می شود. و همچنین از جهت رواج کسب و اصلاح معاش، و حرمت و عزّت یافتن، و تسخیر قلوب و غیره، چون به این ختم مذکور عمل نماید، همه این مهمّات را کفایت کند.

و باید این دو مربع را به طریقی نویسد که یکی در پشت کاغذ نوشته شود و یکی در روی کاغذ. و باید هر دو مساویة السطور و متوافقة الجداول باشد. و این مربع را باید وقتی نوشت که زهره و قمر خوشحال باشد و نظر زهره و قمر به سعود باشد. و اگر عامل از معرفت تقویم و احکام نجومیه عاری باشد از اهالی تقویم تحقیق مسأله کند. و شرط است که در اثنای نوشتن و خواندن با کسی حرف نزنند، و هر دو مربع مُظهر و مُضمر در اينجا ثبت شده. و وصیّت فرموده اند که این عمل را از نااهلان و ناقابلان مخفی باید داشت. و تعلیق دُرّ بر جیاد خنازیر نباید کرد، و تیغ به دست مست نباید داد.

مربع ذو الکتابة بسم الله مُظهر مربع بسم الله مُضمر پشت ذو الکتابة بنویسد

عکس

ص: 100

و صاحب درّ النظیم گفته که: آن را در مربع درج کن، و آن را در پیش خود بگذار، و به آن نظر کن، و بسمله را به همان عدد مذکور بخوان، و بعد از اتمام، صد و سی (130) مرتبه صلوات بفرست، و بعد از آن حاجتی که داری بطلب که البته مقصود حاصل شود. و اگر او را سحر کرده باشند آن سحر باطل گردد.

وجه سیم: شیخ رجب بُرسی - علیه الرحمة - در کشف الأسرار گفته که: هر که بخواند ﴿بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را هفتصد و هشتاد و هفت (787) مرتبه، و به همین عدد مذکور صلوات بفرستد، مستجاب الدعوة می شود.

گردد. و این را از مجرّبات شمرده اند. و این روایت مؤیّد صحت و مشروعیّت آن ختمی است که از اکابر مذکور شد، و ذو المربع بود.وجه پنجم: در کتب علمای شیعه - رضوان الله علیهم - منقول است که از برای قضای حاجات و برآمدن مرادات، دوازده هزار (12000) بار «بسمله» را باید خواند به این طریق که: چون هزار (1000) مرتبه خوانده شود برخیزد، دو رکعت نماز به هر سوره که باشد بکند و حاجت خود را بخواهد، و باز مشغول خواندن شود تا دوازده هزار مرتبه تمام شود.

وجه ششم: فرموده اند که: هر که هزار (1000) بار «بسمله»، و هزار (1000) بار «الحَمْدُ لله»، و هزار (1000) بار «لَا إِلَهَ إَلَّا اللهُ وَمُحَمَّدٌ رَسُولُ الله»، و هزار (1000) بار صلوات بفرستد، و بعد هزار (1000) بار به ظالمی دعای بد کند که بر او ظلم کرده باشد، البته آن ظالم هلاک می شود یا منکوب و مخذول گردد. و در خواصِّ مداومت بر بسمله فرموده اند که مداومت بر او موجب فراخی روزی و حصول صفای باطن است.

وجه هفتم: از وجوه انتفاع به بسمله روایت است که منقول است از صادق آل محمّد - علیه السلام - که هر گاه تو را حاجتی باشد، یا به بلیّه و حادثه ای افتاده باشی، یا از امری و دشمنی خائف باشی، در کاغذی بنویس: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. اللّهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمَنْ أَوْجَبْتَ حقَّه عَلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وعَلِيٍّ وَفَاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَيْنِ، وَعَلِيِّ بْنِ الحُسَيْنِ، ومُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، وَجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، وَعَلِيِّ بْنِ مُوسى، وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، وَعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، وَالحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ، وَالحُجَّةِ المُنْتَظَرِ بِأَحَبِّ الْأَسْماءِ إِلَيْكَ وَأَعْظَمِهَا لَدَيْكَ، وَأَتَقَرَّبُ وَأَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ - صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعْينَ - اِكْفِنِي شَرَّ كَذا وَكَذا». و به جای «کذا و کذا» حاجت خود را بنویسد. پس

ص: 102

آن کاغذ را بپیچ و در میان بندقه از گِل بگذار و در میان آب جاری یا چاهی بینداز که إن شاء الله تعالی به زودی خداوند قاضی الحاجات، فرج کرامت فرماید.

و صاحب درّ النظیم از حضرت امام جعفر صادق - علیه السلام - روایت کرده که: هر کسی او را حاجتی باشد، بر کاغذی بنویسد: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. مِنْ عَبْدِهِ، الْعَبْدِ الذَلِیلِ إِلَی رَبِّهِ الجَلیلِ، رَبِّ أَنِّي مَسَّنِي الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ. پس آن کاغذ را در آب روان اندازد و بعد بگوید: «اللّهُمَّ بِمُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَیِّبِینَ الطاهِرینَ وَصَحْبِهِ المُرْتَضِینَ، اِقْضِ حَاجَتِي یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ». و آن حاجت را از دل خود بگذراند، البته حاجت برآورده می شود.

و ابن طاووس - علیه الرحمه - در جنّة الواقیة چنین ذکر کرده: و بعد از بسمله می نویسی: «مِنَ العَبْدِ الذَلِیلِ إلی المَوْلَی الجَلِیلِ، رَبِّ أَنِّي مَسَّنِي الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ. و آن کاغذ را ارسال می کنی به آب، پس إن شاء الله حاجت روا می شود. و گفته تخلّف ندارد.

سطر این عریضه را بنویسد و در نزد طلوع آفتاب در آب جاری بیندازد. و باید عریضه، من أوّلها إلی آخرها در یک سطر باشد و عریضه این است: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. المَلِكُ الحقُّ المبينُ مِنَ العَبْدِ الذَلِيلِ إلى المَوْلَى الجَلِيل، سلامٌ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلِيٍّ وفاطمةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَيْنِ وَعَلِيٍّ وَمُحَمَّدٍ وَجَعْفَرٍ وَمُوسَى وَعَلِيٍّ وَمُحَمَّدٍ وَعَلِيٍّ وَالحَسَنِ وَالقَائِمِ مُحَمَّدٍ المُنْتَظَرِ - صَلَوَاتُ الله وَسَلَامُهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ - رَبِّ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُرُّ وَالخَوْفُ، فَاكْشِفْ ضُرِّي وَآمِنْ خَوْفِي بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَسْأَلُكَ بِكُلِّ نَبِيٍّ وَوَصِيٍّ وَصِدِّيقٍ وَشَهيدٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مَحَمَّدٍ يَا أَرْحَمَ الراحِمِينَ اِشْفَعُوا لِي يَا سَادَاتِي بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكُمْ عِنْدَ الله فَإِنَّ لَكُمْ عِنْدَ الله لَشَأْناً مِنَ الشَأْنِ، فَقَدْ مَسَّنِيَ الضُرُّ يَا سَاداتِي وَاللهُ أَرْحَمُ الرّاحِمِينَ، فَافْعَلْ بِي يَا رَبِّ كذا وكذا». و به جای «کذا و کذا» مطلب را بنویسد. پس آن حضرت فرمود که: اگر چنین عریضه بنویسد، آن حاجت قسم به خدا روا می شود.

فائدة: بدان که علما - رضوان الله علیهم - در فضایل و خواصّ بسم الله و منافع آن تطفّلاً و تقریباً این عرایض را ذکر کرده بودند، و تأثیر این عرایض را از برکت بسم الله دانسته اند. بنابراین حقیر این وجوه مذکوره را در تلو ختم بسمله ذکر کرده، فوائد و نتایج آن اتمّ و اعمّ بوده باشد، و آن چند وجه را مدخلیّت در ختم نیست.

وجه نهم: بعضی از اکابر و بزرگان گفته اند که از برای قضای حوایج، و شفای مرضی، و حصول مهمّات ضروریّه، وضو ساخته، رو به قبله کند در خلوت، هفتاد و سه (73) بار بگوید: «نَجاةً مِنْكَ یَا سَیِّدَ الکَریمِ، نَجِّنِي وَخَلِّصْنِي بِحَقِّ بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ». و بعد از اتمام نیز سه (3) مرتبه صلوات بفرستد.

و ادّعا کرده اند که این معنی به تجربه رسیده خصوصاً از برای خلاصی یافتن از دست ظالم. و اگر به عدد حروف بسمله که هفتصد و هشتاد و شش (786) است بخواند اقوی خواهد بود.

ص: 104

و هر یک از این وجوه تسعه مذکوره در خصوص بسمله در ادای مطلب و انجاح مرام إن شاء الله تعالی مستقل و کافی است. و از آنجا که خداوند فیّاض در اسباب و وسایل ظاهری، تعدّد و کثرت قرار داد فرموده، کذلک در اسباب و وسایل معنوی و روزی باطنی، تعدّد و کثرت مقرّر فرموده تا صورت با معنی مطابق و موافق باشد. و من باب الرحمة و الرأفة، ابواب فیوضات و نعمتهای گوناگون بر روی بندگان از هر باب و از هر جهت گشاده گردد تا از برای مساعی و خواهنده به هیچ وجه حالت منتظره وضیق و ذراع و عجز نباشد. و نعمت واحده خداوند عالم إلی غیر النهایة و بی کران؛ و از این جهت است که می فرماید: ﴿وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ الله لَا تُحْصُوهَا﴾(1)، وإن تعدّوا نعم الله نمی فرماید. نظم:

کرمش لا یتناهی نعمش بی پایان *** هیچ خواهنده از این در نرود بی مقصود

وَجَدِّهِ وَأَبِیهِ، وَأُمِّهِ وَبَنِیهِ، وَشِیعَتِهِ وَمَوالِیهِ، وَمَرْقَدِهِ وَزَائِریهِ، وَسُکّانِهِ وُمُجاوِریهِ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَخْرِجْنِي مِنَ الهَمِّ الَّذِي أَنَا فِیهِ وَمِنَ الغَمِّ الَّذِي أَنَا فِیهِ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمینَ». البته مهمِّ او کفایت می شود(1)، و آن حاجت از برکت آن بزرگوار برآورده می شود، و همّ و غمّ آن برطرف می گردد. اللّهُمَّ الْعَنْ عَلَی قَاتِلِیه وَظَالِمیِهِ أَبَدَ الآبِدِینَ وَالْعَنْهُمْ لَعْناًوَبِیلاً، وَعَذِّبْهُمْ عَذَابَاً أَلِیماً، اللّهُمَّ الْعَنْ بَنِي أُمَیَّةَ قَاطِبَةً. و اگر با وضو در مسجد و با حضور قلب خوانده شود اقوی خواهد بود.

می شود و مهمّات ساخته شود. و فرمود که بسیاری از بزرگان به این بیت مداومت نموده اند و به مقصود رسیده اند: «یَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ، یَا وَالِيَ الوَلِيِّ، یَا مَظْهَرَ العَجَائِبِ یَا مُرْتَضَی عَلِيّ».

و در نسخه ای به نظر رسید که این از خطّ شریف علّامه حلّی و از خطّ میر محمّد باقر - أعلی الله مقامه - نقل شده که اگر کسی صد و یازده (111) بار بی کم و زیاد بگوید: «یَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ» فوراً تأثیر می بخشد.

پنجم: از بعضی از علما - رضوان الله علیهم - نقل شده که هر کس این اسما را به هر مراد و حاجتی هزار (1000) مرتبه بخواند، مرادش بر می آید. و گفته بودند که شبهه در این نیست: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، یَا قَدِیمُ یَا دَائِمُ، یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ، یَا فَرْدُ یَا وِتْرُ، یَا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکْرَامِ».

پیش آید، به سجده رود و چهل (40) مرتبه: ﴿لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ﴾ بگوید دعایش مستجاب می شود. و علما فرموده اند عدد «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ» پانصد و یک (501) است. و اگر به عدد مذکور بخواند نور علی نور خواهد شد.

اثر استجابت به ظهور رسد. و آیه این است: ﴿أَمَّنْ يُجِيبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ﴾(1).

و در بعضی از نسخ چنین مسطور بود که از جهت مهمّات کلّی، و خوف سلاطین و حکّام و سایر اشرار در یک مجلس این آیه را بدون ﴿وَيَكْشِفُ السُّوءَ﴾ دو هزار (2000) بار بخواند البته در آن هفته حاجت او بر می آید. و در این ختم ادّعای تجربه کرده بودند.

باید قبل از دعا ده (10) مرتبه صلوات فرستاد و دعا این است: «اللّهُمَّ لَا سَهْلَ إِلَّا مَا جَعَلْتَهُ سَهْلاً، وَأَنْتَ تَجْعَلُ الحُزْنَ إذا شِئْتَ سَهْلاً، سَهِّلْ لَنَا أُمُورَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ یَا مُسَهِّلُ یَا سَلِیمُ یَا فَرْدُ یَا قَدِیمُ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». و بعد از فراغ، حاجت را به خداوند قاضی الحاجات عرض کنند.

سیزدهم: این دعا را چهل و یک (41) بار از برای حاجات بخوانند البته حاجت روا می شود: «إلهي أَنْتَ الْکَرِیمُ الوَهّابُ ذُو الطَّوْلِ، أَغِثْنِي بِوَحْدَانِیَّتِكَ یَا أَرْحَمَ الراحِمِینَ».

چهاردهم: برخی از بزرگان دین و مشایخ شیعه فرموده اند که از برای حصول مطالب و وصول به رغائب، هفتاد و یک (71) مرتبه این دعا را بخوانند که عجایب مشاهده می شود. و گفته اند که مکرّر تجربه شده که اگر شب خوانده شود، روز اثر اجابت ظاهر می شود و بالعکس. دعا این است: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، یَا حَلِیمُ یَوْمَ لَا یَنْفَعُ مالٌ و لا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَی اللهَ بقلبٍ سلیمٍ، وَأُزْلِفَتِ الجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِیدٍ».

پانزدهم: از جهت قضای حوایج، هزار (1000) مرتبه این دعا را بخوانند که البته به مطلب می رسند: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. آمَنْتُ بالله العَلِيِّ العَظِیمِ، وَتَوَکَّلْتُ عَلَی الحَيِّ القَیُّومِ، بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِیثُ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ».

و بسمله در اوّل اکثری از این ختوم و ادعیّه جزء دعا نیست. و امّا باید در ابتدای ختم یک دفعه گفت؛ زیرا که پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - فرمود: «کلّ أمر ذي بال لم یبدأ ببسم الله فهو أبتر»(1). و اسم خدا را در ابتدای همه کارها و اعمال و افعال باید گفت و بی ابتدا به این کلمه مبارکه، کارها ناقص و ناتمام بلکه شوم است.

ص: 111

و در نسخه ای به نظر حقیر رسید که دعا را به این طریق ذکر کرده بودند: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. آمَنْتُ بالله العَلِيِّ العَظِیمِ، وَتَوَکَّلْتُ عَلَی الحَيِّ القَیُّومِ». و زیادتی مذکور را ننوشته بودند.

وجه اوّل: در بعضی از کتب به نظر حقیر رسید که اگر کسی این چهار اسم را در یک روز، هزار (1000) بار بگوید، و در آن روز با کسی حرف نزند، توانگری و غنی به او روی می آورد. گفته بود که این از مجربات است والله أعلم بحقائق الأمور و دعاوي الرجال. و اسامی اربعه این است: «یا قَوِيُّ یا غَنِيُّ یا مَلِيُّ یا وَلِيُّ».

وجه دوم: در نسخه صحیح به نظر حقیر رسید که هر که این اسامی اربعه را بخواند، دوازده هزار (12000) بار، و در اثنای خواندن با احدی حرف نزند البته متموّل و دولتمند می گردد. و در آن نسخه چنین نوشته بود که چهارصد بزرگ ادّعا کرده اند که درویش و فقیر بودیم به خواندن این اسماء اربعه مبارکه توانگر شدیم و اسماء بر این نسخه به این ترتیب است: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا وَلِيُّ یَا مَلِيُّ». و در این نسخه «یَا وَلِيُّ» مقدّم است. و حرف نزدن در این نسخه معتبر است در اثنای ختم نه در تمامی روز.

وجه سوم: از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - روایت کرده اند و اسناد آن را به آن جناب داده اند و روایت را به همین نوع مذکور در وجه دوم ذکر کرده اند. و امّا اسامی اربعه را به این ترتیب ذکر کرده اند: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيّ یَا مَلِيُّ یَا وَفِيُّ».وجه چهارم: بعضی از علما و اهل دعا گفته اند که از جهت غنی و دولت در یک مجلس، چهارده هزار (14000) بار این اسما را باید خواند، و با کسی در اثنای خواندن حرف نزند که البته مطلب حاصل می شود. و بنابراین وجه، ترتیب اسما به این طریق نقل شده است: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا وَفِيُّ یَا وَلِيُّ یَا مَلِيُّ». و بنا بر وجه چهارم یک اسم در اینجا زیاد است.

وجه پنجم: بعضی از بزرگان گفته اند تا به این اسما مداومت نمودیم روزی هزار و سی صد و نود و هشت (1398) بار که عدد اسما است از برکت اسمای

ص: 114

مبارکه دولت و ثروت به ما روی آورد و اسما این است: «یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَلِيُّ یَا وَفِيُّ».

وجه ششم: از کتاب أنوار الیقین شیخ رجب برسی روایت شده که هر که ده هزار (10000) بار، و به روایتی دوازده هزار (12000) بار بگوید: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَفِيُّ»، برساند خداوند عالم از برای او روزی واسع. و امّا باید در اثنای خواندن حرف نزند. و شیخ فرموده اند: آن قدر از مال و نعمت خداوند قادر متعال به او عطا می فرماید که حساب آن را نداند. و عدد جمل این چهار اسم بنابراین روایت چنانچه حقیر حساب کرده هزار و سیصد و پنجاه و دو (1352) است.

وجه هفتم: ملاحظه شد در کتابی که در آن نوشته بودند که به جهت غنی و ثروت از روز سه شنبه شروع نموده، هر روز هزار (1000) مرتبه این اسما اربعه را یعنی: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَفِيُّ» را بر مویز بخواند تا ده یوم، و هر روز بعد از فراغ از ختم بلافاصله مویز را تناول کند و در روز دهم، نان و حلوای گرم به مستحقّان داده، حاجت خود را طلب نماید که روا می شود.

وجه هشتم: از برای توانگری و توسعه در امر معیشت این دعا و این اسما را ذکر کرده اند و گفته اند که دو هزار و ششصد و شصت و هشت (2668) مرتبه بخواند به این ترتیب: «یَا کَافِيُ یَا غَنِيُّ یَا فَتَّاحُ یَا رَزَّاقُ».

و بعضی در این وجه اُخری گفته که: نود و پنج (95) مرتبه بخواند بدون آنکه در میان حرفی زند. و عدد جمل «یَا کَافِيُ یَا غَنِيُّ یَا فَتَّاحُ یَا رَزَّاقُ»، دو هزار و ششصد و شصت و هشت (2668) است بدون ضمیمه «یا مُغْنِيّ».

وجه نهم: ختم اسماء اربعه را از برای ثروت و غنی به این طریقه از مجرّبات دانسته اند. و در طریقه آن گفته اند که: یک هفته ترک حیوانی کند، و روز اوّل سوره مبارکه یس بخواند و به آب دمد و از آن آب وضو سازد، و بعد دو رکعت

ص: 115

نماز حاجت کند، و در هر رکعت آن حمد و سوره یس بخواند. و بعد از نماز روز اوّل هفتصد و هشتاد و شش (786) بار«بسمله» را بخواند. و در روزهای سته باقیه هر روزی بسمله را پانزده (15) بار بخواند، و بعد از فراغ از «بسمله» خواندن شروع در خواندن اسماء اربعه نماید، و هر روز هزار و هفتصد و چهارده (1714) مرتبه بخواند مگر روز هفتم که هزار و هفتصد و شانزده (1716) مرتبه بخواند که در عرض هفت روز دوازده هزار مرتبه خوانده می شود. و هر روز بعد از فراغ از قرائت اسماء اربعه باید سوره توحید و آیة الکرسی و سوره الم نشرح نیز بخواند، و اسماء اربعه شریفه این است: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَفِيُّ». فخذ هذا، وکن من الشاکرین، واعرف قدرها ولا تکن من الغافلین.

و حقیر این ختم را از برای مطالب بسیار خواندم و از این اثرها و تأثیرها دیدم. و اگر وضو و قبله و خلوت و عدم تکلّم با غیر ، در این ختم مراعات شود، اکمل خواهد بود. و این ختم در مُهَجُ الدعوات و غیره نیز منقول است.

و روی في بعض الروایات هکذا: «یا صاحِبَ الزمان أَدْرِکْنِي وَلَا تُهْلِکْنِي»، أحد و سبعون (71) مرّة. و روی أیضاً: «یا مُحَمَّدُ یَا عَلِيُّ یَا فَاطِمَةُ یَا صَاحِبَ الزمانِ أَدْرِکْنِي وَلَا تُهْلِکْنِي بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ» سبعون (70) مرّة. والطریقة الأولی هي الأولی؛ لأنّها الموافق للقول الأعلی.

و حقیر در نسخه ای دیدم که هر کس از برای حصول مطالب، دو رکعت نماز حاجت کند، و بعد با حضور قلب هفتاد و پنج (75) مرتبهبگوید: «یَا اللهُ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِيُّ یَا فَاطِمَةُ یَا صَاحِبَ الزمان أَدْرِکْنِي ولا تُهْلِکْنِي» مجرّب و شدید الأثر است.

و می فرمود که: وعد و وعید خداوند عالم راست و صدق است و خداوند می فرماید: ﴿إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ المَُّقِينَ﴾(1)؛ یعنی هیچ عملی را و هیچ دعا و هیچ خوبی و نیکویی را خدا قبول نمی فرماید مگر از صاحبان تقوا و پرهیزکاری و عبادت. ختم و دعای اهل معاصی در هلاکت است و به درجه قبول نمی رسد و تأثیر و نتیجه نخواهد بخشید.

نوع اوّل: این طریق است که نیّت کند، یا به زبان آورد که خداوندا اگر فلان حاجت من تا فلان روز فلان ماه به عمل بیاید و به آن مطلب فایز شوم یا بیمار من تا فلان وقت چاق شود، نذر کردم که چهارده (14) مرتبه، یا هزار و چهارصد (1400) مرتبه، یا چهارده هزار (14000) مرتبه صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستم، و ثواب او را هدیه کنم به امام و سیّد خودم باب الحوائج امام موسی

ص: 122

کاظم - علیه السلام - . و این ختم از برای شفای بیماران بسیار شدید التأثیر است. پس اگر حاجت آن کس روا شود و به مطلب برسد، به آن نذر معین که کرد وفا کند که وفای نذر واجب و تارک آن ملعون و آثم است.

نوع دوم: از برای قضای حوایج کائناً ما کان، و دفع بلیّات، و رسیدن به مقاصد، و دفع شرّ دشمنان و اذیت جائران، چهارده هزار (14000) مرتبه صلوات فرستد، و هر هزار را که تمام کند ثواب او را به روح یکی از چهارده معصوم - عليهم السلام - هدیه کند. و ابتداء اهدا را از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - کند، و به ترتیب هدیه کند و بیاید تا به امام قائم - علیه السلام - برسد. در اثنای ختم یا در همان هفته حاجت عامل یقیناً روا خواهد شد. و جناب اقدس الهی آن مطلب را درست می کند. و ادّعای تجربه در این خصوص کرده اند.

نوع سوم: منقول است که: صاحب حاجت هر روز هزار (1000) بار صلوات بفرستد تا دو ماه متوالی. و چون مدّت تمام شود، آن مطلب نیز إن شاء الله روا خواهد شد. و این ختم هم تخلف ندارد.

نوع چهارم: از برای حوایج عظام، و انجاح مهام، و ادای دَین از جمله مجرّبات است. باید از شب جمعه ابتدا کند تا دو هفته، و هر شب در نصف شب، هزار (1000) مرتبه این صلوات را به این نحو که ذکر می شود بخواند. و شب اوّل باید غسل کند و سایر شبها ضرور نیست. شب جمعه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مَحَمَّدٍ وَآلِهِ». شب شنبه: «اللّهَمَّ صَلِّ عَلَی عَلِيٍّ أَمِیرِالمُؤمِنینَ». شب یکشنبه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی فاطِمَةَ». شب دوشنبه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی الحَسَنِ». شب سه شنبه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی الحُسَیْنِ». شب چهارشنبه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِيِّ بْنِ الحُسَیْنِ». شب پنجشنبه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ». شب جمعه دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مَحَمَّدٍ». شب شنبه دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ». شب یکشنبه

ص: 123

دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِيّ بْنِ مُوسَی». شب دوشنبه دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ». شب سه شنبه دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ». شب چهارشنبه دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی الحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ». شب پنجشنبه دوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی حُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ». شب جمعه سوم: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی العَبَّاسِ الشَّهِیدِ».فائدة: این نوع اخیر هر چند از اقسام ختوم مطلقه نبود امّا به جهت ارتباط به انواع ختوم صلوات، تطفّلا ذکر شد.

سی و یکم: از بعضی از اکابر وارد است که هر گاه محنتی و بلیّتی، متوجّه کسی شود که رفع آن متعذّر و متعسّر باشد، باید در موضع خالی رو به قبله بنشیند و با احدی حرف نزند، و هزار (1000) بار بگوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یا مُغِیثُ أَغِثْنِي بِحَقِّ بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، یَا صَاحِبَ المَرْئَی والمَسْمَعْ أَغِثْنِي بِحَقِّ آلِ طه و یس». و بعد صد (100) بار صلوات بفرستد و بگوید: «اِدْفَعِ الْعَظِیمَ الْعَظیمَ وَأَنْتَ أَعْظَمُ مِنْ کُلِّ عَظِیمٍ» که محنت به راحت مبدّل شود. و بعضی گفته اند: اوّل دو رکعت نماز حاجت، و بعد صد (100) مرتبه صلوات فرستد، و بعد از اتمام ختم، حاجت خود را بخواهد.

سی و پنجم: از برای کفایت مهمّات و بر آمدن حاجات، با وضو و حضور قلب این دو آیه را هفتاد و پنج (75) مرتبه بخواند، یا در یک مجلس سیصد و پنجاه و یک (351) مرتبه بخواند: «کهیعص حمعسق». و در بعضی نسخ وارد شده که از برای کفایت مهمّات و برآمدن حاجات و دفع خصوم «کهیعص» نهصد و هفتاد و پنج (975) بار، و اگر تواند کلمه «حمعسق» را بر او ضم کند و هر دو کلمه را دو هزار و پنجاه ودو (2052) نوبت در یک مجلس بخواند البته تأثیر خواهد بخشید، و مراد به زودی برآید. و عدد جُمَل «کهیعص» نود و پنج (95) است. و عدد جُمَل «حمعسق» دویست و هفتاد و هشت (278) است. و عدد هر دو سیصد و هفتاد و سه (373) است.

طریقه اوّلی: از برای قضای حاجات و برآمدن مطلب، صد و ده (110) مرتبه: «نَادِ عَلِیَّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَوائِبِ، کُلُّ هَمٍّ وَغَمٍّ سَیَنْجَلِي بِوِلَایَتِكَ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ» بخواند. و بعد از اتمام رباعی مزبور سه (3) مرتبه بگوید: «یَا أَبَا الغَوْثِ أَدْرِکْنِي، یَا عَلِيُّ أَدْرِکْنِي» که إن شاء الله اگر سه روز این ختم خوانده شود مقصود به عمل آید.(1)

طریقه دوم: از بعضی از مشایخ چنین منقول است که: از برای رفع ضیق معاش، و حصول کلّ حاجات، و دفع اعادی، و توسعه در رزق و غیر ذلک، هر روز «نَادِ عَلِيَّاً» را هفتاد (70) بار بخواند، اگر خلاصی روی ننمود یا حاجت او برنیامد، یقین که در ایمان عامل خللی هست. و از شیخ بزرگوار صاحب اجازه می فرمود که: هر وقت که بلا و محنتی پیش می آمدی، بنده هفتاد (70) بار هر روز قبل از نماز صبح بر سر سجاده بعد از نماز شب می خواندم، و سه روز نمی گذشت که حضرتمظهر العجائب جناب امیرالمؤمنین را در مکاشفه یا امام حسین - علیه السلام - را در رؤیا يا عليّ بن موسی حضرت امام رضا - علیه السلام - را می دیدیم و تدبیر آن کار را به من می فرمودند.

ص: 128

طریقه سوم: «ناد عليّاً» کبیر است. و آن به این نوع است که اوّل صد (100) مرتبه صلوات باید فرستاد، و یک مرتبه «فاتحه» خواند، و ثواب فاتحه را هدیه کند به روح مقدّس پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - . و بعد فاتحه دیگر بخواند و ثواب آن را بذل ارواح مطهر جمیع انبیا کند. و بعد فاتحه دیگر بخواند و ثواب آن را بذل ارواح مقدسه همه ائمّه اطهار و فاطمه - عليهم السلام - کند و همه را به خاطر گذراند. و بعد از آن صد (100) مرتبه «استغفار» کند، و ده (10) مرتبه «إنّا أنزلناه»، و ده (10) نوبت «قل هو الله أحد»، و ده (10) نوبت «معوذتین» خواند، و بعد هفتاد (70) مرتبه بگوید: «اللهُ صَمَدِي، مِنْ عِنْدِكَ مَدَدِي، وَعَلَیْكَ مُعْتَمَدِي، إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ، نَادِ عَلِیَّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْنَاً لَكَ فِي النَّوَائِبِ، کُلُّ هَمٍّ وَغَمٍّ سَیَنْجَلِي، بِوِلَایَتِكَ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ، یَا أَبَا الْغَیْثِ أَغِثْنِي، یَا عَلِيُّ أَدْرِکْنِي بِلُطْفِكَ الخَفِيِّ».

و بعد از آنکه هفتاد مرتبه تمام شود، سه (3) بار بگوید: «سُبْحَانَ المُفَرِّجِ عَنْ کُلِّ مَحْزُونٍ، سُبْحَانَ المُخَلِّصِ عَنْ کُلِّ مَسْجُونٍ، سَبْحَانَ المُنَفِّسِ عَنْ کُلِّ مَدْیُونٍ، سُبْحَانَ العَالِمِ بِما کَانَ قَبْلَ أَنْ یَکونَ، سُبْحَانَ مَنْ جَعَلَ خَزَائِنَه بَیْنَ الکافِ وَالنُونِ، سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ إِذَا قَضَی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکونُ، فَسُبْحانَ الَّذِي بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَيْءٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الراحِمِینَ».

و پیش از ختم این اعتصام را بخواند: «یَا اللهُ صَمَدِي، مِنْ عِنْدِكَ مَدَدِي، وَعَلَیْكَ مُعْتَمَدِي یَا غِیَاثَ المُسْتَغِیثِینَ». و بعد از اتمام عمل دعای: «یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ المَکَارِهِ»(1) را که دعای هفتم صحیفه مقدّسه است، پنج دفعه بخواند و مطلب خود را به قاضی الحاجات عرض کند. البته در عرض سه روز إن شاء الله تعالی

ص: 129

به مطلب خواهد رسید. و اگر نرسد تقصیر از جانب عامل خواهد بود؛ چرا که دیگران خواندند و به مطلب فایز شدند و تخلّف مشاهده نشد.

در نسخه ای ملاحظه شد که بعد از آنکه سه (3) مرتبه «سُبْحَانَ المُفَرِّجِ عَنْ کُلِّ مَحْزُونٍ» را تا آخر خواند، پنج نوبت سوره «و الضحی و ألم نشرح»، و سه (3) نوبت سوره «فتح» را بخواند، و سجده کند و بگوید: «اللّهُمَّ إنَّكَ قُلْتَ: أُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَکُمْ، فَإِنَّكَ لا تُخْلِفُ المِیعادَ. اللّهُمَّ یَا لَطِیفُأَغِثْنِي وَأَدْرِکْنِي بِلُطْفِكَ الخَفِيِّ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا کَرِیمُ یَا مَنَّانُ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَاحِمِینَ».

طریقه چهارم: در بعضی از کتب طریقه ختم ناد عليّاً را به این نحو نوشته بودند که از برای هر مطلبی مجرّب است سه روز، روزه بگیرد. روز اوّل و دوم ختم صغیر بخواند که پنجاه و پنج (55) مرتبه است. و روز سوم ختم کبیر را بخواند که چهار هزار و سیصد و چهل و سه (4343) مرتبه است.

طریقه پنجم: در کتابی معتبر به نظر حقیر رسید که در ختم «ناد عليّاً» چنین نوشته بودند به عربی: «من قرأ ناد علیّاً إلی آخره ألف (1000) مرّة علی طهارة، ثمّ یطلب حاجته، فإنّها تقضي سریعاً أیّما کانت الحاجة.

یک (71) مرتبه «ناد عليّاً» را بخواند به این طریق: «اللهُ صَمَدِي، مِنْ عِنْدِكَ مَدَدِي وَعَلَیْكَ مُعْتَمَدِي إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ، اللهُ صَمَدِي نَادِ عَلِیَّاً مَظْهَرَ العَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْنَاً لَكَ فِي النَوائِبِ، کُلُّ هَمٍّ وَغَمٍّ سَیَنْجَلِي بِوِلَایَتِكَ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ».

و بعد از فراغ رو به سوی آسمان کند و حاجت خود را طلب کند، و صد (100) بار صلوات بفرستد، هنوز از جای خود بر نخواسته باشد که اثر اجابت ظاهر می شود، و این عمل را بارها آزموده اند، و تخلّف واقع نشد.

طریقه هفتم: به جهت هر مطلبی که باشد، پانزده (15) مرتبه باید به این نحو بخواند و اگر مهمّ عظیمی باشد، صد و ده (110) مرتبه بخواند کفایت شود و آن به این نوع است که بگوید: «یا اللهُ صَمَدِي، مِنْ عِنْدِكَ مَدَدِي وَعَلَیْكَ مُعْتَمِدي، یا أَبا الغَیْثِ أَغِثْنِي، یا عَلِيُّ أَدْرِکْنِي، نادِ عَلِیَّاً مَظْهَرَ العَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَوائِبِ إِلَی الله حَاجَتِي وَعَلَیْهِ مُعَوَّلِي لِکُلِّ هَمٍّ وَغَمٍ سَیَنْجَلِي بِنُبُوَّتِكَ یَا مُحَمَّدُ وَبِوِلَایَتِكَ یا عَلِيُّ یا عَلِيُّ یا عَلِيُّ».

گوید و بعد از برآمدن حاجت، سی و سه (33) مرتبه دیگر نیز «یَا عَلِيُّ» بگوید که جمیعاً چهارده تسبیح شود که از برای قضای حوایج از مجرّبات است و تخلّفی ندارد.

عکس

ص: 133

یک نام خدا علی است در باب *** بیهوده مگو علی خدا نیست

و خطّ میان را قبر حضرت پیغمبر تصوّر نماید، و پشت به قبله رو به آن خط کند و نظر از آن خطّ میانی بر ندارد و هزار (1000) بار با تضرّع بگوید: «صَلَّی اللهُ عَلَیْكَ یَا رَسُولَ الله» البتّه آن مهم کفایت می شود.

و بعضی گفته اند که: بعد از اتمام، دعای «یَا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الحَاجَاتِ»(1) را که دعای سیزدهم است از دعاهای صحیفه سجّادیه - علی صاحبها ألف سلام و تحیة - به نیّت حصول مطلب بخواند، و در وقت صلوات فرستادن اگر بنشیند مختار است و امّا ایستاده بهتر است.و این ختم از مجرّبات و بسیاری ادّعای تجربه کرده اند و باید در اوّل دعا ده (10) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ»، و ده (10) مرتبه بگوید: «یا الله».

سی و نهم: از برای قضای حوایج وضو سازد، و دو رکعت نماز کند، و در یک مجلس هزار (1000) بار بگوید: «کهیعص اکفني، حمعسق احمني، سبحانَ القادرِ القاهرِ الکافِي». و در خصوص این نیز ادّعای تجربه شده.

چهلم: اهل خواص فرموده اند که: هر که سه هزار و سیصد و سی (3330) بار به عدد کبیر، یا ششصد و شصت و شش (666) بار به عدد وسط، یا شصت و شش (66) بار به عدد صغیر بگوید: «یس وَالقُرآنِ الحَکِیمِ، ص وَالقُرآنِ ذِي الذِکْرِ، ق وَالقُرآنِ المَجِیدِ، ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ» جاه و عقد اللسان و رفعت و قبول عامّه و استجابت دعا و آسانی کارها و دوستی خلایق از برای او میسّر می شود. و این هفت خواص از خواصّ این دعا است.

ص: 135

و گفته اند: اگر به عدد مذکور به نیّت رسیدن به رزق تازه بخواند البته روزی غریبی از جایی که گمان نداشته باشد به وی می رسد. و مکرّر تجربه شده و در جایی دیده شد که مداومت به این هر روز صد (100) مرتبه نیز کافی است.(1)

حَمْداً لَكَ رَبِّ نَجِّنِي مِنْكَ فَلاحٌ *** شُکْراً لَكَ فِي کُلِّ مَسَاءٍ وَصَبَاحٍ

مِنْ عِنْدِكَ فَتْحُ کُلِّ بَابٍ وَفُتُوح *** اِفْتَحْ لِي أَبْوَابَ فُتُوحٍ وَفَتّاحٍ

و ادّعای تجربه کرده اند والله أعلم.

ایضاً از آن جناب روایت شده که در وقت فروماندگی تمام، این دعا را بخواند که کار به مدّعا برآید:

ولربّ نازلة یضیق بها الفتی *** ذرعاً من عند الله منها المخرج

ضاقت فلمّا استحکمت حلقاتها *** فرجت وکان یظنّها أن لا تفرّج

و ختم تا یک هفته بعد از هر نماز، سه مرتبه است.

الجواب: ﴿فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ الله وَفَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوَانَ الله وَاللهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ﴾(1).

الثالثة: ﴿وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ﴾.

الجواب: ﴿فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي المُؤْمِنِينَ﴾(2).

الرابعة: ﴿وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ﴾.

الجواب: ﴿فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَآتَيْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَذِكْرَى لِلْعَابِدِينَ﴾(3).

الخامسة: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾.

الجواب: ﴿فَوَقَاهُ اللهُ سَيِّئَاتِ مَا مَكَرُوا وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ﴾(4).السادسة: ﴿وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ﴾.

الجواب: ﴿أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ﴾(5).

پنجاهم: مروی است از برای قضای حوایج، در قنوت یا در سجده اخير بخوانند، و تا چهل روز مداوت به این دعا کنند: «إِلهِي إِنَّ کُلَّ مَعْبُودٍ مِنْ دُونِ

ص: 141

عَرْشِكَ إِلَی قَرارِ تُخُومِ الأَرَضِینَ باطلٌ غَیْرُ وَجْهِكَ الْکَریمِ قَدْ تَرَی مَا أَنَا فِیه، فَفَرِّجْ عَنِّي یَا کَرِیمُ».

(2337) بار بخواند و این کلمات شش گانه از قرآن است: ﴿وَكَفَى بِالله وَلِيّاً، وَكَفَى بِالله نَصِيراً، وَكَفَى بِالله حَسِيباً، وَكَفَى بِالله عَلِيماً، وَكَفَى بِالله وَكِيلاً، وَكَفَى بِالله شَهِيداً﴾(1).

ص: 145

ص: 146

(12) مرتبه دافع و رافع و منجح و منجیاست. و بعد آخوند خودش فرمود که: مضمون حدیث شریف را به کرّات تجربه شده و نقلی چند بر طبق آن ایراد نمود، و فرمود که مرا این معنی به سر حدّ تجربه رسید، و در مواد و موارد بسیار و شداید بی شمار از مردم، و تخلّف ندیدم.

در بعضی از نسخه ها چنین داده شده که بعد از اتمام عقدها سوره «ألم نشرح» و سوره «قل هو الله أحد»، و سه بار صلوات بخواند. و نظر به آسمان کند و بدمد و بعد حاجت بخواهد. و بعد از آن شروع کند به فتح اصابع و ابتدای فتح باید از ابهام دست چپ باشد. و در این نسخه متعرّض نشده که وقت فتح اصابع فاتحه بخواند و اگر عامل عمل به دو طریق عمل نماید بهتر است. و در بعضی کتابها طریقه اوّل را تا چهل روز ذکر کرده اند. و گفته اند مداومت به این طریقه با اربعین از برای قضای حوایج تخلّف ندارد و دَه وقف به این طریق است:

اوّل: ﴿اللهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ﴾. دوم: ﴿الْحَيّ الْقَيومُ﴾. سوم: ﴿لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ﴾. چهارم: ﴿لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ﴾. پنجم: ﴿مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ﴾. ششم: ﴿يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ﴾. هفتم: ﴿وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ﴾. هشتم. ﴿وَسِعَ كُرْسِيهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ﴾. نهم: ﴿وَلَا يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا﴾. دهم: ﴿وَهُوَ الْعَلِي الْعَظِيمُ﴾.

عکس

ص: 150

فائدة: پیش از برآمدن آفتاب، بعد از نماز صبح حمد را بخواند، و هفت (7) مرتبه «آیة الکرسی» بخواند. اوّل دست راست، دوم دست چپ، سوم پیش رو، چهارم پشت سر، پنجم طرف آسمان یعنی بالای سر، ششم بر تحت قدمها، هفتم بر کف دست خود بدمد و بر اعضای خود بمالد و از خانه بیرون آید. در نظر همه کس عزیز و مکرّم باشد و در نظرها محبوبالقلوب می شود، و دلها بر او مشفق و مهربان گردد. و اگر به اعتقاد درست در ساعت زهره و مشتری بنویسد، و با خود دارد، محبوب دلها شود، و امّا باید به جهتِ عملِ حرام نکند. و اگر خواهد که کثیر العلم و فهم باشد، باید که آیه شریفه را به مشک و زعفران و گلاب بنویسد و به آب قند بخورند که این نیز به تجربه رسیده. و اگر بخواهد زبان بدگو را بر خود بسته گرداند، باید به مشک و زعفران بنویسند و در خانه تاریک سرنگون بیاویزند، زبان بدگو و مغتاب بسته گردد. امّا کتابت به طریق دَه وقف باشد که در هر وقفی عقد باید نمود. و همچنین در خواندن به اطراف ستّه باید به طریق دَه وقف بخواند. و از برای عقد لسان بعضی گفته اند در هر یک از دَه وقف گرهی را عقد کند.

و ایضاً بعضی از علمای حقّه و پاره ای از بزرگان دین فرموده اند که: از جمله ختمهای مجرّب و معتبر، ختم «آیة الکرسی» است به عدد لفظ «کرسی»؛ یعنی دویست و نود (290) مرتبه. و اکابر و بزرگان شرط کرده اند که باید از ﴿وَهُوَ الْعَلِي الْعَظِيمُ﴾ تجاوز نشود اگر احیاناً از روی سهو تجاوز شود، آیه را از سر گیرند.

و ایضاً بزرگان و اکابر گفته اند: اگر کسی به عدد نام خود بخواند، ابواب فتوحات بر روی او گشاده گردد، و سعادت به او روی آورد، و فقر و فاقه از او

ص: 151

دور گردد. و اگر از برای تجلیب شرعی به عدد اسم طالب و مطلوب خوانده شود، اثری عجیب مشاهده می شود. و غیر از این خواص، خواص و منافع بسیار دارد و این رساله گنجایش آنها را ندارد. و منافع و خواص و ثواب آن در احادیث و تفاسیر و کتب ادعیّه مذکور است.(1)

ص: 152

ص: 153

و در نسخه ای ملاحظه شد که اگر کسی را مهمّی پیش آید، و خواهد که به زودی حاجتش برآید، به صحرا رود که در آن آدمی نباشد و خطّی در گرد خود بکشد و رو به قبله به تواضع بنشیند، و هفتاد (70) بار «آیة الکرسی» را تا ﴿وَهُوَ الْعَلِي الْعَظِيمُ﴾ بخواند، بلا شک در همان روز - إن شاء الله تعالی - مراد او بر می آید. و در آن نسخه حقیر دیدم که نوشته بودند: مجرّب مؤثّر لا شكّ ولا ریب فیه.

و آیة الکرسی را در خصوص حفظ و محفوظ بودن از اشرار و لصوص و قطاع الطریق و ایمن بودن از سباع، آثار و خواص إلی غیر النهایه است و استیفای همه ممکن نیست. و چنانچه کرسی، سماوات و ارضین و مجموع مخلوقات را در بردارد و از همه موجودات بزرگتر است، خواص و منافع و فضایل و ثواب آن نیز از همه چیز بزرگتر است، احصای آن در کتاب و دفتر نمی گنجد. نظم:

بهترین آیه گر ز من پرسی *** گویمت هست آیة الکرسی

ص: 154

ص: 156

ص: 157

ص: 158

الحکیم: هر که را مشکلی پیش آید او را بسیار گوید آن کار کفایت می شود. و عدد مکتوبه او هفتاد و هشت است، و عدد حروف مبسوطه وی دویست و یازده است. اگر هر روز به یکی از این دو عدد بخواند در نتیجه قوی خواهد بود، و زودتر مشکل مبدّل به آسانی می شود.

الکافي: هر که مداومت کند او را به نیّت معاودت گریخته، آبق زود مراجعت کند. و هر مرادی که داشته باشد زود میسّر می شود بی آنکه انتظار بسیار کشد. و عدد حروف مبسوطه وی سیصد و چهار (304) است. و مداومت بر آن هر روز به عدد مزبور موجب کفایت امور است.(1)

الوکیل: در تحصیل مراد و کفایت مهمّات، اثر تمام دارد. هر که او را ورد کند از همه آفات و مخافات ایمن ماند. و اگر به عدد مکتوبه وی شصت و شش (66)، یا به عدد مبسوطه وی صد و نود و شش (196) مرتبه بخواند اقوی خواهد بود.

ص: 159

الوهّاب(1): هر که در فضای واسع خالی بی سقف، دست بردارد و سر و پا را برهنه کند در زیر آسمان و صد (100) بار بگوید: «یا وهّاب» همه مهمّات او کفایت

ص: 160

شود و هر حاجتی که خواهد روا گردد. و اگر صد و سی و سه (133) بار بگوید در تأثیر قوی تر گردد.

الواسع: در شرح اسماء الله مذکور است که هر که او را به زبان راند مهمّات او کفایت شود به طریق احسن. و اگر به عدد مجمل بلکه مفصّل به ذکر آن مداومت کند اولی بود.

السمیع البصیر(1): علما گفته اند که: هر که به این دو اسم توسّل جوید و دعا کند، به هر چه تمامتر به شرف اجابت رسد. و عدد مجمل این دو اسم شریف چهارصد و هشتاد و دو (482) است.

ص: 161

الکافي الکفیل: هر که مداومت کند بر این دو اسم، خدا کفایت کند کار او را و حفظ می کند او را از آنچه می ترسد، و متکفّل امر او می شود در آنچه امید می دارد. و اگر حروف این دو اسم را تکسیر کنند و با خود نگاه دارند و بعد بر تکرار از این دو اسم مواظبت نماید، نتیجه قویتر خواهد بود و زود به مقصود خواهد رسید.

«السمیع العلیم»: بعضی از علما را اعتقاد آن است که اسم اعظم عبارت از این دو اسم است.(1) و مداومت به آن به عدد مجمل یا مفصل موجب ظهور اسرار

ص: 162

مکنونه است. و بعضی از اکابر گفته اند که اگر کسی این دو اسم را بر کف دست خود بنویسد و دست به دعا بردارد و چهار هزار ودویست و هفتاد و هفت (4277) مرتبه این دو اسم را بگوید، بعد از اتمام ذکر فی الحال دعا اجابت می شود به شرطی که رعایت شرایط کلامی را کرده باشد. و نیز گفته اند که این دو اسم در سرعت استجابت دعوات قوّت و تأثیر عظیم دارد.

بعضی از علما گفته اند که: اسم اعظم که عیسی - علیه السلام - به آن مرده زنده می کرد این هفت اسم بود: «یَا قَدِیمُ یَا دَائِمُ، یَا فَرْدُ یَا وِتْرُ، یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ». و در هر دعا که این هفت اسم باشد یا در اوّل آن خدا را به این اسامی بخوانند، به شرف اجابت مقرون است.

و در بعضی روایات وارد است که هفت اسم حضرت عیسی این بود: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، یَا دَائِمُ یَا فَرْدُ، یَا وِتْرُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ». و منقول است که: هر دعا که در وی «الله و إله و صمد» باشد، آن دعا به عزّ اجابت مقرون است.

العزیز: گفته اند: چهل و یک (41) بار تا چهل روز اگر خوانده شود، بعد خواننده هرگز محتاج نشود.

و ایضاً گفته اند که: هر که هر روز در اوّل روز و وسط روز و نصف شب لفظ جلاله را به عدد مجمل بی حرف ندا ذکر کند مستجاب الدعوة می گردد، و دلش قابل فیوضات الهی می گردد.(1)

ص: 164

شصت و شش (66) مرتبه اسم «الله» را بخواند، و به همین عدد آیه: ﴿اللهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ﴾(1) بخواند، مرزوق گردد به توفیق طاعات و عبادات و برکت و روزی و آسان گردد از برای او فهم امور مشکله و شهوت در دل او سرد گردد و از ظلم ظالمان ایمن گردد، و هر چه طلب کند از حوایج می یابد. و بعضی گفته اند: به این صورت بنویسد و نظر کند.

بیست و نه است و مکرّر به تجربه رسیده است که به جهت هر مطلب عظیم که خوانده شود آن مطلب فی الفور حاصل گردد.

فائدة: به جهت برآمدن حاجات به اسم «یَا کَافِيَ المُهِمَّاتِ» در وقت سحر وضو ساخته دو رکعت نماز زیر آسمان به جا آورد و این رباعی را بخواند تا سه شب متّصل هر شبی سه دفعه. رباعی:

در هر سحری با تو همی گویم راز *** در حضرت تو همی کنم عرض و نیاز

بی منّت بندگانت ای بنده نواز *** کار من بیچاره درمانده بساز

ایضاً جهت حوایج سه روز متصل، هر روز صد (100) بار بخواند، البته مرادش حاصل شود: «بِسْمِ الله، مَا شَاءَ اللهُ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله العَلِيِّ العَظِیمِ، یَا وَفِيُّ یَا خَفِيُّ، یَا قَائِمُ یَا دَائِمُ، یَا فَرْدُ یَا أَحَدُ، یَا صَمَدُ یَا وِتْرُ، یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِیثُ».

شصت و یکم: نقل شده به جهت هر مطلبی از مطالب از مقوله خلاصی از زندان و دفع دشمنان، و خلاصی از دست ظالم و پریشانی، باید که ابیات را که از جناب امیرالمؤمنین - علیه السلام - است مکرّر بخواند که إن شاء الله تعالی مطلب حاصل می شود. و علما در بعضی ازتصانیف خود از برای سرعت اثر این اشعار مبارک نقلهای عجیب و تأثیرات غریب ایراد کرده اند که ذکر آنها موجب طول رساله خواهد شد و ادّعای تجربه کرده اند.

وکم لله من لطف خفيّ *** یدقّ خفاه عن فهم الذکي

وکم غمّ تساء به صباحاً *** وتأتیك المسرّة بالعشيّ

وکم یسر أتی من بعد عسر *** وفرّج کربة القلب الشجي

إذا ضاقت بك الأحوال یوماً *** فثق بالواحد الفرد العليّ

توسّل بالنبيّ فکلّ خطب *** یهون إذا توسّل بالنبيّ

ولا تجزع إذا ما ناب خطب *** فکم لله من لطف خفيّ

ص: 168

و حداقل هر روز ده (10) مرتبه بخوانند. و ترجمه این اشعار مبارک را شعرای عجم بدین گونه ادا کرده اند:

خدا را هست با بنده بسی الطاف پنهانی *** که نبود فهم آن الطاف کار ذهن آسانی

بسی آسانی آید بعد دشواری که اوسازد *** دل غمناک را فارغ ز اندوه و پریشانی

بسی کاری که باشی بامداد اندوهناک از او *** که در شامش کنی شادی بسی از فضل ربّانی

چو تنگ و تیره گردد بر تو احوال جهان روزی *** توکّل کن به یکتایی که همتایش بود فانی

وسیله ساز ذات پاک پیغمبر به هر کاری *** چو باشد صعب تا گردد میسّر آن به آسانی

به سختیها که پیش آید جزع منما در آنها *** که ایزد راست با بنده بسی الطاف پنهانی

شصت و سوم: از برای رفع هر ناخوشی از ناخوشیهای جسمانی مانند درد دل و مفاصل و بواسیر و جروح و قروح مزمنه و برص و جذام و تب های مزمنه و صداع دائمی و غیر ذلک از سایر امراض مزمنه جسدانی، ختم این دعا تا چهل روز، هر روز چهل (40) مرتبه از مجرّبات است و تخلّف ندارد. و حقیر را درد دلی کهنه بود و به هیچ وجه معالجه نمی شد و اطبّا از معالجه عاجز شدند و مشرف بر موت و قریب به موت شدم و این دعا را تا چهل یوم هر روز چهل (40) مرتبه به نیّت شفای درد دل خواندم الحمد لله خوب شدم.

و از صادق - علیه السلام - روایت شده که: هر که را علّتی باشد، بعد از نماز، چهل (40) مرتبه این دعا را بخواند.

و ابن ادریس - علیه الرحمه - در کتاب سرائر ایضاً از آن حضرت روایت کرده که هر که هر روز این دعا را سی (30) مرتبه بخواند، حق تعالی نود و نه بلا از او دفع کند که کمتر آنها خُره باشد. دعا این است: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. الْحَمْدُ لله رَبِّ الْعَالَمِينَ ، تَبَارَكَ اللهُ أَحْسَنُ الخَالِقِینَ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله العَلِيِّ العَظِیمِ»(1). و به روایت کفعمی دعا این نحو است: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. الْحَمْدُ لله رَبِّ الْعَالَمِينَ، حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ، تَبَارَكَ اللهُ أَحْسَنُ الخَالِقِینَ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله العَلِيِّ العَظِیمِ». و به هر دو عمل کردن جایز است و شاید عمل کردن به روایت دوم بهتر باشد.

شصت و چهارم: از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - مروی است که هرگاه تو را حاجتی باشد، سر به سجده بگذار و ﴿قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ المُلْكِ﴾(2) را تا آخر

ص: 170

بخوان و بعد بگو: «یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ، أَنْتَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، وَحْدَكَ لَا شَرِیكَ لَكَ، تَجَبَّرْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَكَ وَلَدٌ، وَتَعَالَیْتَ عَنْأَنْ یَکُونَ لَكَ شَرِیكٌ، وَتَعَظَّمْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَكَ مُشِیرٌ، وَقَهَرْتَ عَنْ أَنْ یَکونَ لَكَ ضِدٌّ، وَتَکَرَّمْتَ عَنْ أَنْ یَکونَ لَكَ وَزِیرٌ، یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ اِقْضِ حَاجَتِي». و حاجت را نام ببرد که مقصود رواست إن شاء الله تعالی.

فائدة: بعضی از علما و مرتاضین در خواصّ آیه: ﴿قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ المُلْكِ﴾ گفته اند که: هر که «المُلك» را بسط کند به این صورت «ا ل م ل ك» و بر کاغذی بنویسد، و هر روز چهل (40) مرتبه در حروف وسط آن که «میم» باشد نظر کند با وضو، و آیه ﴿قُلِ اللَّهُمَّ﴾ را تا ﴿بِغَيرِ حِسَابٍ﴾ بخوانند، حق - سبحانه و تعالی - آسان کند بر او همه امور دنیا و آخرت را إن شاء الله تعالی.

شصت و ششم: از اویس قرنی - رحمه الله - منقول است که هر که را حاجتی باشد، این دعا را تا ده روز، هر روز صد (100) دفعه بخواند اگر حاجت او روا نشود در روز قیامت با من دشمنی کند: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ وَیَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ وَیَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَالْأَبْصَارِ أَغِثْنِي، تَوَکَّلْتُ عَلَیْكَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَی الله إِنَّ اللهَ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله العَلِيِّ الْعَظِیمِ، إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ».

ص: 173

به مطلبش. و هر گاه در یک روز خوانده شود، داخل می شود قاری در حزب خدا و حفظ او و حزب الله ﴿لَا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ﴾(1).

و حقیر می گوید: هفتاد هزار (70000) «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ» خواندن در عرض نُه ساعت تخمیناً تمام می شود. خدا همه را توفیق بر این اسم مبارک بدهد. و در حدیث وارد است که: «أفضل الأذکار لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، فإنّه أخفّ علی اللسان، وأثقل علی المیزان».(2) وفي روایة أخری: «مَن قال لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ ثلاثة آلاف وستّة مرّات یصل إلی مطلوبه ألبتّة».

ص: 174

مرتبه دعا را بگو، پس جانب چپ صورت را بر زمین بگذار باز دعای مذکور را صد (100) بار بخوان، پس باز به سجده برو و صد و ده (110) مرتبه بگو که مجموع چهارصد و ده (410) مرتبه باشد، پس بعد از اتمام، حاجت خود را به قاضی الحاجات عرض کن، و سعی کن که رقّت حاصل شود که البته رواست مگر اینکه حتم شده باشد که قضا نشود. و مکرّر تجربه شده.

قسم چهارم: از برای قضای حوایج، و وسعت رزق، دو رکعت نماز کند، و در هر رکعت بعد از حمد ده (10) مرتبه آیه: ﴿قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ المُلْكِ تُؤْتِي المُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ المُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِيدِكَ الْخَيرُ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ * تُولِجُ اللَّيلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيلِ وَتُخْرِجُ الْحَيّ مِنَ المَيتِ وَتُخْرِجُ المَيّتَ مِنَ الْحَيِّ وَتَرْزُقُ مَنْ تَشَاءُ بِغَيرِ حِسَابٍ﴾(1) بخواند. و چون سلام دهد، ده (10) بار بگوید: «رَبِّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْ وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ». و بعد ده (10) بار بگوید:« اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مَحَمَّدٍ»، پس سجده کند و بگوید: «رَبِّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَهَبْ لِي مُلْکَاً لَا یَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي، إِنَّكَ أَنْتَ الوَهَّابُ».

قسم پنجم: ایضاً از برای قضای حوایج دو رکعت نماز کند، و در هر رکعت بعد از حمد سوره قریش را پانزده (15) مرتبه بخواند، و بعد از سلام ده (10) مرتبه یا صد (100) مرتبه یا هزار (1000) مرتبه صلوات بفرستد. و بعد از آن سجده کند و در سجده ده (10) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرامِكَ، وَبِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ».قسم ششم: ایضاً نماز از برای قضای حوایج، دو رکعت نمازی است که در رکعت اوّل و دوم بعد از فاتحه، سوره اخلاص یک دفعه بخواند، و بعد از سلام هزار (1000) مرتبه بگوید: «یا رَبِّ»، و بعد حاجت بخواهد که إن شاء الله تعالی حاجت رواست.

قسم هفتم: از برای قضای حاجت، دو رکعت نماز است که ابن عیّاش در کتاب أغسال از حضرت صادق - علیه السلام - روایت کرده که: هر که را بوده

ص: 177

باشد به سوی جناب اقدس الهی حاجتی ضروری و خواهد برآورده شود، باید غسل کند و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوشد، و بالای بام خود برآید، و دو رکعت نماز کند، و بعد از سلام به سجده رود، و حمد و ثنای خدا را به جا آورد و صد (100) مرتبه بگوید: «یَا جَبْرَئِیلُ یَا مَحَمَّدُ أَنْتُمَا کافِیانِ فَاکْفِیَانِي، وَأَنْتُما حَافِظَانِ فَاحْفَظانِي، وَأَنْتُما کَالِئانِ فَاکْلِئَانِي»(1). بر خدا واجب و حق است اینکه نگوید این را بنده ای مگر آنکه کفایت کند مهمّ او را.

قسم هشتم: از جمله نمازهای حاجت این است که هر که را همّی و غمّی و دردی و اَلَمی باشد، یا از کسی خوفی داشته باشد، یا امر مشکلی پیش او آید، این نماز را بکند و قدرت حقّ - سبحانه و تعالی - را مشاهده فرماید که از روز و شب چیزی نمی گذرد که از غم نجات یابد و حاجت او روا می شود و فتح و فرج را در می یابد که شک در نیاورد. و طریقه او این است که غسل از برای قضای حاجت کند، و جامه پاک بپوشد، و بعد چهار رکعت نماز کند به دو سلام. و اگر در شب جمعه بکند بهتر است. در رکعت اوّل بعد از حمد صد (100) بار بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله﴾. و در رکعت دوم بعد از حمد صد (100) مرتبه بگوید: ﴿نَصْرٌ مِنَ الله وَفَتْحٌ قَرِيبٌ﴾. و در رکعت سوم بعد از حمد صد (100) مرتبه بگوید: ﴿أَلَا إِلَى الله تَصِيرُ الْأُمُورُ﴾. و در رکعت چهارم بعد از حمد صد (100) مرتبه بگوید: ﴿إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً﴾. و چون سلام باز دهد صد (100) مرتبه بگوید: ﴿غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيكَ المَصِيرُ﴾، پس سر به سجده نهد و دست بردارد و صد (100) بار بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» هنوز سر از سجده برنداشته باشد که حاجت روا إن شاء الله تعالی و تقدس.

ص: 178

یَا حَيُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». بعد از آن روی راست را به زمین یا به مُهر بگذارد و همین دعای مذکور را چهل (40) مرتبه بخواند، و بعد از آن روی چپ را به زمین بگذارد و باز دعای مذکور را چهل (40) مرتبه بگوید، بعد از آن سر برداشته دستها را بلند کند و باز دعا را چهل (40) مرتبه بگوید، بعد از آن دستها را تا پیش گردن بیاورد و انگشت سبّابه را به نحوی که به چیزی اشاره کند از روی تضرّع نگاه دارد و باز دعای مذکور را چهل (40) مرتبه بخواند، بعد از آن محاسن خود را به دست چپ گرفته گریه کنان و اگر گریه اش نیاید خود را به گریه اندازد و بگوید: «یَا مُحَمَّدُ یَا رَسُولَ الله، أَشْکُو إِلَی الله وَإِلَیْكَ حَاجَتِي، وَإِلَی أَهْلِ بَیْتِكَ الرَّاشِدِینَ حَاجَتِي، وَبِکُمْ أَتَوَجَّهُ إِلَی الله فِي حَاجَتِي». بعد از آن باز سجده کند و بگوید: «یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ» تا نفس تنگ شود، و بعد از تنگینفس بگوید: «صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاقْضِ حَاجَتِي» و حاجت خود را بخواهد. من ضامنم که هنوز از جای خود بر نخواسته باشد که حاجتش برآورده شود إن شاء الله تعالی.

فائدة: این یازده قسم نماز که در این رساله در نوع شصت و نهم ذکر شد از نمازهای مطلقه است، و مقیّد به روزی و شبی معیّنی نیست، پس در هر وقتی که به عمل جایز است. و اکثری از آنها از برای قضای حاجت، مجرّب و آزموده است.

و در حدیث است که پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - فرمود: «اِسْتَعِینُوا عَلَی قَضاءِ حَوَائِجِکُمْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ». و صبر روزه و صلاة نماز است. یا آنکه صبر پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - و صلاة حضرت علی است. پس روزه و نماز از اسباب قضای حاجات است، و توسّل به نبیّ مطهّر و ولیّ اطهر نیز موجب حصول تمنیات دارین است. و إن شاء الله تعالی در خلال فصول آینده، بسیاری از طرق نمازهای مقیّده خواهد آمد که آنها مختصّند به روز معیّنی یا شبی به خصوصه و هر وقت آنها را نمی توان به عمل آورد و هر یک از آنها نیز از برای قضای حاجت مجرّب و آزموده و شدید التأثیر است. و هر یک از اسباب معظمه استجابت دعا و انجاح مطلب است.

ص: 182

بطّالین و تنبلها سیاه است. و از جمله اسباب معظم فقر و نکبت و موجبات ذلّت و خواری، عطلت و بیکاری و تن به راحت دادن است. و حکما گفته اند: هر که را طاووس باید، جور هندوستان کشد.

و از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - روایت شده که: هر که سوره «مؤمن» را بخواند، ارواح همه انبیا و صدّیقین و شهدا و مؤمنین او را دعا کنند، و جهت او آمرزش خواهند.

از صادق آل محمّد - عليهم السلام - منقول است که: هر که سوره «حشر» را از برای قضای حوایج و برآمدن امور عظیمه، چهل روز هر روز یک مرتبه تلاوت کند، حاجت آن کس بر می آید و آن امر سرانجام می یابد و کار او رواج می گیرد. و اگر یک روز فوت شود از سر گیرد. و این ختم را اکثری از اکابر و علما از مجرّبات شمرده اند.

و از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - مروی است که: هر که سوره «حشر» را بخواند، گناه گذشته و آینده او آمرزیده می شود، و عرش و کرسی، و آسمانها و زمینها، بر او ثنا و آفرین می کنند، و شهید از دنیا بیرون گردد.

و به حضرت امیرالمؤمنین وصیّت فرمود که: یا علی هر شب سوره «حشر» را بخوان تا شرّ دنیا و آخرت از تو دفع شود.

و در آثار آمده که هر که سوره «حشر» را تا چهل روز متوالیاً بخواند مستجاب الدعوة گردد، و همه مهمّات او بر وفق مراد باشد.

و از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - روایت است که فرمودند: از جبرئیل پرسیدم از اسم اعظم. جواب داد: «علیك بآخر سورة الحشر، فأکثر قرائته». و مرتبه دوم نیز سؤال کردم باز همین جواب فرمود. و مرتبه سوم پرسیدم نیز این جواب را گفتند.

ص: 186

و ابوامامه از آن حضرت روایت کرده که: هر که خاتمه سوره «حشر» را یا در روز یا در شب بخواند، در آن روز یا در آن شب بمیرد، حق تعالی بهشت را بر او واجب گرداند.(1)

و از معقل بن یسار منقول است که: سیّد مختار فرمودند که: هر که در صباح سه (3) بار بگوید: «أَعُوذُ بِالله السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِالرَّجِیمِ» و سه آیه از آخر سوره حشر بخواند، حق تعالی هفتاد هزار فرشته بر او موکّل گرداند تا او را از جمیع آفات و بلیّات نگاه دارد، و صلوات بر او می فرستند تا شب. و اگر در آن روز بمیرد شهید مرده باشد، و در روز قیامت جمیع مؤمنین و مؤمنات شفیع او باشند، و همچنین است اگر در شب بخواند.

و در اخبار وارد است که: چهار آیه در آخر سوره «حشر» همه دردها را شفاست. اگر با وضو آن آیات را بر بیمار بخوانند، شفا یابد. و حقیر شرحی خوب و تفسیر مرغوب از برای خواص و منافع آیات ثلاثه آخر سوره حشر، و خواصّ اسماء الحسنی مذکوره در آن آیات را در رساله دیگر نوشته ام. گر نویسم وصف آن بی حد شود. و جمعی از علما و فضلا و مشایخ فرموده اند که: ختم این سوره از جمله مجرّبات است.

ص: 187

نمی باشد. وگفته اند: اگر سه (3) بار بر درد دل بخواند، شفا یابد. و اگر بنویسد و به صاحب «تب ربع» دهند ناشتا بخورد شفا می یابد. و اگر بنویسند و بشویند و به زنی بدهند تا بخورد، وضع حمل بر او آسان شود. و اگر از برای رفع همّ و غم و وسوسه و تنگدلی این سوره را در ظرف آبگینه بنویسند و به گلاب بشویند و از آن بخورند نفع می بخشد.

و بعضی علما گفته اند که: جهت آسان شدن دشوارها در عقب هر نماز این سوره را بخوانند تا مدّت یک هفته که کارهای صعبه بر او آسان شود و مجرّب است.(1)

ص: 189

گردد. و اگر به عدد اسم مبارک حضرت علی - علیه السلام - (110) که این سوره در شأن اوست، بخوانند روزی عامل من حیث لا یحتسب می رسد إن شاء الله.

ص: 193

ص: 194

ص: 195

و طریقه اش این است که: اوّل غسل کنند با لباس پاک در مکان خلوت بنشیند و دو رکعت نماز حاجت کند به هر سوره ای که باشد و با احدی حرف نزنند تا ختم تمام شود. و انگشتر فیروزه یا عقیق در دست کنند. و باید بعد از اتمام نماز هفت (7) مرتبه سوره «حمد» را بخوانند، و بعد صد (100) مرتبه صلوات فرستند، و بعد هفتاد و نه (79) مرتبه سوره «الم نشرح» بخوانند، و بعد از شب شروع نموده سوره مبارکه «توحید» را هزار و یک (1001) مرتبه بخوانند. و بعد هفتاد (70) مرتبه سوره «حمد» را بخواند، و بعد صد (100) مرتبه صلوات بفرستد، و بعد از آن است که از این اعمال مذکوره فارغ شد سر را به سجده گذارد از قاضی الحاجات مطلبی که دارد به عجز و انکسار و گریه بطلبد. و بعضی گفته اند که: پیش از شروع بوی خوش در آتش کنند.

و در بعضی از نسخ معتبره چنین ایراد کرده بودند که: سوره «فاتحه» هفتاد (70) مرتبه، و صلوات صد (100) مرتبه، و «الم نشرح» هفتاد و نه (79) مرتبه،

ص: 196

و سوره «توحید» هزار و یک (1001) مرتبه، و بعد هفت (7) مرتبه سوره «الحمد»، و بعد صد (100) مرتبه صلوات بخواند که البته حاجت رواست و تخلّف ندارد. و بعضی گفته اند که: این ختم را بعد از نماز صبح در روز پنجشنبه بخواند. و اگر جمعه باشد بهتر است. و این ختم در عرض چهار ساعت تخمیناً تمام می شود. و باید داعی کلال و ملال را به خود راه ندهد که بارها عرض شد که گنج بی رنج و گل بی خار میسّر نمی شود.

و این ختم از خاتم المجتهدین جناب آقا سیّد علی - أعلی الله مقامه - نیز منقول شده و آن جناب بعضی از مریدین و مؤمنین را ترغیب به خواندن این ختم می فرمودند. و سیّد - علیه الرحمه - بعد از نماز حاجت فرمود که: هفتاد (70) مرتبه سوره «حمد» بخوانند، و بعد صد (100) مرتبه صلوات بفرستد، و بعد «الم نشرح» هفتاد و نه (79) مرتبه بخوانند. و فرمود که: اگر کسی این ختم را در مکان شریف بخواند بهتر است. و آن جناب مرحمت مآب بخور و تختّم به خاتم، و ابتدا به دو رکعت نماز حاجت، و تقیّد به روز پنج شنبه و جمعه را متعرّض نشده و فرمود که: هر وقت خواسته باشد این ختم را توان به عمل آورد.

و در نسخه ای به نظر رسید که: در روز جمعه شروع کند تا روز دوشنبه و روز دوشنبه ختم کند به این نحو که غسل و جامه پاک و وضو و استغفار از گناهان را همه به عمل آورد، و بعد هفت (7) بار سوره «حمد»، و صد (100) بار صلوات، و نود و نه (99) مرتبه سوره «الم نشرح» را بخواند، و بعد دو رکعت نماز حاجت گذارد و در آن سوره «حمد» را صد (100) بار بخواند و بعد از سلام هزار و یک (1001) بار سوره «توحید» را بخواند، و به سجده رود و حاجت را بخواهد.

فائدة: این ختم، سیّد ختمهاست. و فضیلت آن بر سایر ختوم مانند فضیلت انبیاست بر دیگران. و علیک بالتجربه، و تأثیرات إلی غیر النهایة از آن مشاهده شده.

ص: 197

و از بعضی از مشایخ وارد شده که: اگر کسی این سوره را بر درد چشم و قروح و جروج و دمامیل و هر دردی که باشد بخوانند، آن ناخوشی زایل می شود. و آن شیخ فرمود که: این معنی به تجربه رسیده.

را بخواند «خلاص» شود. و اگر آیه: ﴿يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ﴾ را از این سوره بر پوست سبعی بنویسد و با خود دارد، روزی او فراخ شود و در معاملات منفعت تمام یابد به شرط آنکه در وقت نماز با او نباشد؛ زیرا که پوست سبع نمازی نیست.

وجه دوم: آن است که اوّل ده (10) مرتبه صلوات بفرستد به این طریق: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عبدِكَ وَنَبِیِّكَ وَرَسُولِكَ النبيِّ الأُمّيِ، وَعَلَی آلِهِ وَأصحابِهِ وَبَارِك وَسَلَّم». و ده (10) مرتبه سوره «یا أیّها المزمّل» را بخواند، و بعد ده (10) مرتبه صلوات مزبوره بخواند و بعد از آن این دعا را ده (10) مرتبه بخواند: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یَا مُسَبِّبُ سَبِّبْ، وَیَا مُفَتِّحُ فَتِّحْ، وَیَا مُفَرِّجُ فَرِّجْ، وَیَا مَسَهِّلُ سَهِّلْ، وَیَا مُیَسِّرُ یَسِّرْ، وَیَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ، یَا ذَا الجَلَالِ والإِکْرامِ».

وجه سوم: در نسخه ای چنین به نظر آمد که: اوّل ده (10) مرتبه صلوات فرستد و سه (3) مرتبه «آیة الکرسی» را تا «خالدون» بخواند، و سه (3) مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الحَيُّ القَیُّومُ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ». و تا چهل و یک روز، هر روز سه (3) مرتبه این طریق بخواند. و باید هر روز این ختم را به این وجه در ما بین الصلاتین بی فاصله خوانده شود و اگر فاصله واقع شود، باید از سر گرفت. و بعضی گفته اند که: با وضو و در جای خلوت و در ایّام زائد النور باید خواند. ابتدای عمل روز شنبه باشد. و بنا بر روایات ثقات، ختم این سوره از ختوم مطلقه است. و بعضی وجه اوّل و دوم گفته اند که باید روز دوشنبه یا شب پنجشنبه خوانده شود به هر مراد که خوانده شود إن شاء الله عامل فایز به مقصود می شود. و بعضی غسل و صوم و بخور را در روز اوّل شرط کرده اند.و بعضی از علما گفته اند که: روز سه شنبه اوّل ماه بعد از غسل و تطییب پنج (5) مرتبه بخواند. و همچنین روزی پنج (5) مرتبه می خواند تا روز یکشنبه و روز دوشنبه یازده (11) مرتبه بخواند که در عرض هفته چهل و یک (41) مرتبه خوانده شود. و روز آخر به یک چیزی از انواع شیرینی ها تصدّق کند هر چند اندکی. و بنا بر این قول باید این ختم در روز باشد نه در شب. و از ختوم مقیّده به روز است و تطفلاً در میان ختم سور قرآنی ذکر شد.

ص: 201

ص: 203

ص: 204

ص: 205

ص: 206

ص: 207

ص: 208

ص: 209

ص: 210

عکس

ص: 211

ص: 212

ص: 213

قسم اوّل: هر که را بوده باشد از برای حاجتی، وضو بگیرد و به نیّت قضای حوایج و استجابت دعا و قرآن خواندن و رو به قبله و با حضور قلب، صد (100) مرتبه صلوات فرستد، و بعد شروع کند به خواندن سوره «یس» و حاجت را در سه موضع قصد کند؛ یعنی از دل بگذراند و روا شدن آن را از قاضی الحاجات بخواهد. و آن سه موضع یکی در آيه: ﴿وَكُلَّ شَيءٍ أَحْصَينَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ﴾، و دوم در آیه: ﴿كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴾، و سوم در آیه: ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾ است. و چون به آیه: ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾ رسد آن را سی و چهار (34) یا چهارده (14) یا هفت (7) مرتبه تکرار نماید، و بعد از آنکه در دفعه اوّل در دل قصد حاجت کند و حاجت را از خدا خواهد و چون از سوره فارغ شود یک مرتبه بگوید: «سُبْحَانَ المُفَرِّجِ عَنْ کُلِّ مَحْزُونٍ، سُبْحَانَ المُخَلِّصِ عَنْ کُلِّ مَسْجُونٍ، سُبْحَانَ المُنَفِّسِ عَنْ کُلِّ مَدْیُونٍ، سُبْحَانَ العَالِمِ عَنْ کُلِّ مَکْنَونٍ، سَبْحَانَ مَنْ جَعَلَ خَزَائِنَهُ بَیْنَ الْکَافِ وَالنُّونِ، سُبْحَانَ مَنْ إِذَا أَرَادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ، فَسُبْحَانَ الَّذِي بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَيْءٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ». پس بگوید: «اللّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوابَ رَحْمَتِكَ، وَأَبْوابَ خَزَائِنِكَ بِحَقِّ سُورَةِ یس وَبِعَظَمَتِكَ وَکَرَمِكَ یَا أَرْحَمَ الراحِمِینَ». پس صد (100) نوبت بگوید: «یَا مُفَرِّجَ الهَمِّ فَرِّجْ». و بعضی گفته اند که: در آیه: ﴿فَإِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَدَينَا مُحْضَرُونَ﴾ نیز حاجت را به قاضی الحاجات عرض کند.

قسم دوم: سوره را بخواند و چون به آیه: ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾ برسد، هفتاد (70) مرتبه آیه را بخواند، و بعد مطلب را از خدای تعالی بخواهد، و بعد سوره را تمام کند.

قسم سوم: لفظ یس را سه مرتبه بگوید، و به هر لفظ «مبین» که برسد یک انگشت از انگشتان دست راست خود از انگشت کوچکتر ابتدا کرده عقد کند. و

ص: 214

اختتام به عقد انگشت بنصر دست چپ کند و بعد که سوره را تمام کند به هر عقدی یک مرتبه فاتحه بخواند و یک انگشت بگشاید به همان ترتیب که عقد کرده بود و بعد دست بالا کرده حاجت را از خدا بطلبد که إن شاء الله مستجاب است.

و بعضی گفته اند که: «یس» را سه مرتبه به این طریق به جا بیاورد در یک مجلس، و در هر مرتبه بعد از اتمام سه نوبت این دعا را بخواند: «سُبْحَانَ المُفَرِّجِ عَنْ کُلِّ مَحْزُونٍ، سُبْحَانَ المُنَفِّسِ عَنْ کُلِّ مَدْیُونٍ، سُبْحَانَ المُخَلِّصِ عَنْ کُلِّ مَسْجُونٍ، سُبْحَانَ مَنْ جَعَلَ خَزَائِنَهُ وَرَحْمَتَه بَیْنَ الْکَافِ وَالنُّونِ إِنَّما أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ، فَسُبْحانَ الَّذِي بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَيْءٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ، یَا مُفَرِّجَ الهَمِّ فَرِّجْ». آن گاه هفت (7) مرتبه سوره «فاتحه» را بخواند و به هر فاتحه یک انگشت به آن ترتیب که عقد کرده بود بگشاید و بعد دست برداشته حاجت خود را از قاضی الحاجات بخواهد.

فائدة: اگر در یک ختم این هر سه قسم را جمع کند اکمل و اقوی خواهد بود.

قسم چهارم: «یس» را از روز جمعه ابتدا کند تا روز پنجشنبه. و هر روز سه (3) مرتبه بخواند، در عرض یک هفته، بیست و یک (21) مرتبه خوانده شود. و هر روز بعد از سه (3) مرتبه خواندن دعای: «یا من تحلّ به عقد المکاره» را از صحیفه سجادیه بخواند. و اگر تواند سورهارا در یک روز در یک مجلس بیست و یک مرتبه بخواند و درآخر ختم دعای: «یا من تحلّ به عقد المکاره»(1) را بخواند. و به جهت هر مطلبی عدد همین است، لیکن اگر مطلب وسعت رزق و سعه در امر معیشت باشد، روز پنجشنبه بخواند. و اگر غرض دفع دشمن باشد روز سه شنبه. و اگر جهت رفعت و عزّت است، روز یکشنبه. و برای علوم عقلیّه و دینیّه شنبه.

ص: 215

و برای علوم حساب و ریاضی چهارشنبه. و برای کدخدایی و تسخیر زن، جمعه. و برای سفر، دوشنبه بخواند که إن شاء الله تعالی زودتر اثر می بخشد.

قسم پنجم: در کتاب الأمان از اهل بیت - عليهم السلام - روایت کرده که: هر که را غمی و المی برسد و در کار خود حیران بماند، باید که جهت دفع آن کدورت و محنت، سوره «یس» بخواند. و چون به آیه: ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾ برسد، هفتاد (70) مرتبه آیه را تکرار کند از عقب یکدیگر. و بعد از هفتاد (70) مرتبه از روی خضوع و خشوع بگوید: إلهي و سیّدي بحقّ اسم اعظم که غیر از تو کسی او را ندانسته، وبه حقّ «امام مبین»، وبه حرمت ﴿كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴾، وبه عزّت ﴿سَلَامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ﴾ که این مهم را سهل و سبک گردان، و مرا از این غم و الم نجات بخش به حقّ و حرمت محمّد و آل محمّد، و به حقّ تورات و انجیل و زبور و فرقان، و به حرمت انبیاء و مرسلین و ملائکه مقرّبین، آمین یا ربّ العالمین. البته مراد حاصل شود از آن بلیّه نجات یابد، و مکرّر به تجربه رسیده.

بخواند در یک مجلس، حاصل می شود از برای او هر مطلب شرعی که دارد و هر حاجتی که باشد.

اهل خواص گفته اند که: اگر سوره «یس» را بر گلاب بخوانند به هر کس که بدهند از محبّت او بی قرار شود. و اگر کسی را خواهد که مطیع گرداند سوره را بر پاره نبات بخوانند، هر کس که از او بخورد مطیع و مسخّر گردد والله أعلم. و نماز حاجت که در آن سوره یس خوانده می شود از برای قضای حاجت، تأثیر فی الفور می بخشد. و در ضمن نمازهای یازده گانه ذکر شد.(1)

و بعضی گفته اند که: این دعا را هفت (7) بار بخواند، و جمع بین الروایتین عیب ندارد. پس هر گاه چنین کند بیاید نزد او در خواب در شب اوّل یا دوم یا سوم یا پنجم یا شب هفتم کسی و چاره داد و مهمّ او را به او گوید.

و شیخ طوسی و آخوند ملّا محسن فيض كاشانى - علیهما الرحمه - نیز این حدیث را به این نحو روایت کرده اند. و اکثر علما ادّعای تجربه در صحّت آن کرده اند. و در نسخه ای چنین بود که هر که بخواهد که در خواب خود بیند آنچه را که می خواهد، پس تکیه کند بر پهلوی راست با وضو، و قرائت کند «والشمس» و «واللیل» و «قل یا أیّها الکافرون» و «اخلاص» و «معوذتین» را و بعد بگوید: «اللّهُمَّ أَرِنِي فِي مَنَامِي کَذَا وَکَذَا، وَاجْعَلْ مِنْ أَمْرِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً». و به جای «کذا کذا» حاجتخود را ذکر کند که اگر شب اوّل گوینده در خواب از برای تو راه خلاص نمود خوب و الّا این عمل را تا سه شب به عمل بیاورد و الّا تا هفت شب، پس به درستی که بی شک و بی شبهه طریقه فتح و فرج و راه خلاص شدن را از آن مهلکه می گویند به شرط اینکه عامل در این شبها تنها بخوابد. و در بعضی از نسخ بعد از سوره «واللیل» سوره «والتین» را هم نوشته بود که بخواند، و اگر بخواند عمل به هر دو نسخه شده.

و در بعضی از روایات چنین مروی است که: هر که در مهمّی مانده باشد تا هفت شب، هر شب سوره «والشمس» و «واللیل» و «والضحی» و «والتین» این چهار سوره را هر یک را هفت (7) مرتبه بخواند، و سه نوبت بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْ مِنْ أَمْرِي هذَا فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً». و باید با وضو باشد در یکی از این شبها چاره کار را به او گویند.

و در بعضی از کتب چنین روایت شده که: اگر کسی سوره «والشمس» و «واللیل» و «والضحی» و «الم نشرح» هر یک را هفت (7) مرتبه بخواند، و بعد

ص: 218

بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً». و به خواب رود البته در آن شب شخصی در خواب او می آید و به او می گوید که فرج او در فلان کار است. و اگر در آن شب نبیند، تا هفت شب متوالی عمل نماید به او می گویند که: فرج او در فلان کار است. و در این کتاب گفته که: این عمل از مجرّبات است.

و از ابن سیرین منقول است که: هر که بر جانب راست تکیه کند بعد از نماز عشا، و رو به قبله باشد، و «والشمس» و «واللیل» و «والتین» و سوره «اخلاص» و «معوذتین» را بخواند، مرادی که داشته باشد از خدای تعالی دریابد، و دعایش مستجاب شود، و شاید در خواب اثر این معنی بر وی ظاهر شود، و طریقه چاره را به او گویند. و ابن سیرین این را در باب مجرّبات نقل کرده.

و در نسخه ای به نظر حقیر رسید که هر کس مال دنیا بخواهد، بعد از نماز عشا هفت (7) مرتبه سوره «والشمس»، و هفت (7) مرتبه سوره «واللیل»، و هفت (7) مرتبه سوره «قل یا أیّها الکافرون»، و هفت (7) مرتبه سوره «اخلاص»، و هفت (7) مرتبه «معوذتین» بخواند بعد از آن بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً» هفت (7) مرتبه، و بخوابد، در شب اوّل یا دوم یا سوم یا چهارم یا پنجم یا ششم مال بسیار می یابد و اگر نیابد، در خواندن یا در لباس او خللی هست؛ زیرا که دو شرط دعا: پاکی و پاک کردن لباس و بشره نیز هست. و باید در این عمل جای خواب در خلوت باشد.

و در نسخه مذکور بود که اگر خواهی بخوابی زیر ران خود آینه بگذار و به پهلو بخواب در رخت، و هفتاد (70) بار سوره «اخلاص» را بخوان در حالتی که بر پهلو خوابیده باشی، بعد بخواب، پس به درستی که می بینی آنچه را می خواهی و آنچه را نیّت کرده و چاره کار تو را به تو می گویند. و الله أعلم بالصواب.

ص: 219

فائدة: بزرگان گفته اند که: هر که تا سه شب متعاقب، سوره «واللیل»(1) و سوره «والشمس» هر یک را هفت (7) بار بخواند، و سی (30) مرتبه بگوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. تَبَارَكَ اللهُ رَبُّ العالَمِینَ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله العَلِيِّ العَظِیمِ». هر مراد که داشته باشد حاصل شود. و جمعیّت بسیار یابد إن شاء الله تعالی وعلیك بالتجربة.

فائدة: باید دانست که طریقه چاره کار را در خواب دیدن و راه مقصود و مطلوب را در خواب مشاهده کردن به نُه وجه مذکور بود. و این حقیر کثیر التقصیر هر نُه وجه را بیان کردم، و پیش کیّس و زیرک جمع ما بین روایات آسان است و ممکن است در یک عمل همه طرق متعدده را به عمل آورد. فالعاقل یکفیه الإشارة، والغبي لا یغنیه ألف رسالة.

و در تصحیح خواص سور و آیات قرآنی(1) همین بس است که در حدیث صحیح از اهل بیت عصمت - صلوات الله علیهم أجمعین - روایت شده کهفرموده اند: «اقرأ من القرآن ما شئت لما شئت»؛ یعنی بخوان از قرآن هر آیه و هر سوره از برای هر چه می خواهی، و از برای هر دردی و هر حاجتی که اتفاق افتد، و از برای هر مقصدی که دلت می خواهد.

و ایضاً از برای صحّت و جواز دعاها و ختمها همین کافی است که ائمه - عليهم السلام - فرموده اند که: دعا کنید و از خدا مسألت نمایید به هر نوعی و به هر زبانی که باشد، و خدا را ذکر کنید در هر حال، و «ذکر الله حسن في کلّ حال». و باید عامل و داعی هر سوره و هر آیه و هر ختمی را که از برای مهمّی و مقصدی می خواند یا می نویسد خواطر بر آن قرار بدهد، و جزم کند که آن مهم و حاجت از برکت این سوره قرآن و به واسطه دعای مبارک و از لطف إلی غیر النهایة باری تعالی که ارحم الراحمین است، و جواد مطلق و کریم است، و صاحب فضل و کرم لا یتناهی است، و با برّ و فاجر و مسلمان و کافر رحمت او علی السواء است کفایت خواهد شد. و مقصود إن شاء الله به حصول خواهد انجامید. و در آن تردّد و تفکّر و تروی نباید داشت. و اگر تردّدی و تزلزلی به خاطر راه بدهد اصلاً آن مطلوب حاصل نخواهد شد. و این معنی به تجربه حاصل شده. بیت:

ص: 221

هر چند درون خانه راهت ندهند *** نومید مباش حلقه ای بر در زن

امّا باید عامل و داعی بعد از عمل و دعا از معاصی شنیعه و مناهی قبیحه و گناهان کبیره اجتناب کند. و معصیت خداوندی که امید نجات و رجای قضای حاجت از او دارد نکند و به اصطلاح با او نارو نزد و کج نبازد. و مَثَل او مَثَل کسی نباشد که در کشتی نشسته باشد و اراده کند که چشم کشتی بان را کور کند و خیانت ناخدا را در دل داشته باشد؛ چه جای آنکه ناخدا که خدای علیم و علّام و از ما في الضمائر همه مطلع است و صفتِ ﴿أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ﴾(1) در شأن اوست از نیّت و قصد او مطّلع و مخبر باشد چه خوب گفته اند:

هر کس که نمک خورد نمکدان شکند *** در مذهب رندان جهان سگ به از اوست

و در حدیث صحیح وارد است که: بنده دعا می کند و از او که قاضی الحاجات است حاجت می طلبد، و خداوند - جلّ جلاله و عمّ نواله - از آنجاکه کریم است و وعده فرموده است که دست امید امیدواری را محروم نگرداند و دست رد بر سینه سائلی نگذارد و خواهنده ای را ناامید برنگرداند دعای او را مستجاب می فرماید، و موقوف به وقتی می فرماید، بعد از آن بنده نافرمانی و معصیت می کند، پس خداوند قهّار که جبّار و ذو البطش الشدید است و پادشاه عالمین است به ملائکه ها و فرشتگان که مأمورند به قضای حاجت و انجاح مطلب و مقصد داعی خطاب می رسد که: ای ملائکه دست بردارید از قضای حاجت او و درصدد انجاح مطلب و مقصد او نباشید، و مطلوب او را به عهده تأخیر و تعویق اندازید، و درباره او کارسازی مکنید، و وسایل و وسایط که در تمام بودن مسألت و حاجت او بر پا و اقامه شده برهم زنید که او نافرمانی و معصیت ما کرد و خود،

ص: 222

خودش را خائب و خاسر و نومید کرد. و ذلك تأویل قوله تعالی: ﴿وَمَا ظَلَمَهُمُ اللهُ وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ﴾(1). و از این مقوله احادیث بسیار است که معصیت بعد از دعا، موجب یأس و حرمان و عدم استجابت است.

و خلاصه کلام در این مقام این است که: تمرّد و نافرمانی خداوند جبّار با دعا خواندن و توقّع مرحمت و احسان کردن، منتهای حمق و بی عقلی است، بلکه إلی غیر النهایة توقّع بی جا و بی شرمی است.

ده (10) مرتبه بفرستد، و قصد مطلب کند. و هر گاه در اوّل شروع قمر زائد النور باشد اولی است: ﴿رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيداً لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ﴾(1).

یَا مُسَبِّبُ سَبِّبْ، یَا مُیَسِّرُ یَسِّرْ، یَا مُسَهِّلُ سَهِّلْ، یَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ». که در فتوحات و اجابت دعوات نظیر ندارد، و علیك بالتجربة.(1)

ص: 226

ص: 227

ص: 228

ص: 229

یک روز فوت شود عمداً یا سهواً شب قضا کند. و این عمل مجرّب است، و از جمله مجرّبات حقیر است، و علیك بالتجربة. و کذلک مداومت و مواظبت کردن بر این سور اربعه، و اکثر اوقات و روزها قرائت آنها، موجب غنی و ثروت و توسعه و برکت است. سیّما مداومت بر قرائت سوره و «الذاریات». و در این معنی شکّی و شبهه ای نیست از برای حقیر؛ زیرا که از جمله تجربیّات است.(1)

کند، و سوره را تمام کند که از برای فتوحات إلی غیر النهایة، و کثرت مال اثری عجیب و نفع غریب دارد که عقول از کیفیت آن عاجز است.

و در این ختم مراعات تقوا و احتراز از شبهات شرط است؛ چرا که تقوا از شروط استجابت دعا و قبولی طاعات است، و باید حکایت عامل این ختم، حکایت آن خان شقاوت لسان نباشد، چنانچه در آخر ختوم سور و آیات بیان شد. بیت:

زمین شوره سنبل در نیارد *** در او تخم عمل ضایع مگردان

فائدة: در نسخه ای به نظر حقیر رسید که اگر تا چهل شب، سوره واللیل را هر شب یک مرتبه بخوانند، روز چهلم چهل هزار درهم خداوند عالم به او کرامت فرماید. و الله أعلم.

پنجم: ختم از برای رفع آلام و اسقام جسمانی است که تا چهل یوم باید خواند. و کیفیت آن در نوع شصت و سوم گذشت.(1)

ششم: به جهت توفیق حج، هر روز یک بار سوره «عمّ» را تلاوت کنند که در سال دویّم قاری را حج روزی می شود، و ادّعای تجربه در آن شده چنانچه ذکر شد.

هفتم: ختم «یَا بَاسِطُ» است تا سه شب، و در نوع بیست و پنجم به تفصیل بیان شد.(2)

هشتم: ختم سوره «حشر» است تا چهل روز که در نوع نهم مبیّن گردید.(3)

ص: 233

نهم: مواظبت بر سوره «والذاریات»، و سوره «طلاق»، و سوره «یا أیّها المزمّل»، و «الم نشرح» است که از برای برکت در معیشت و توسعه رزق مجرّب، و کیف مجرّب چنانچه در تذنیب سابقاً ذکر شد.

دهم: ختم ﴿مَا شاءَ اللهُ لَا قُوَّةَ إلَّا بِالله﴾(1) است که در نوع بیست و هفتم واضح شد.(2)

یازدهم: ختم و مواظبت به «الکَرِیمُ الوَهّابُ ذُو الطَّولِ» است که هر روز متجاوز از پنجاه (50) مرتبه خواندن در توسعه رزق اثر دارد.

دوازدهم: ختم یک نوعی از انواع ختوم صلوات است که در نوع سی ام تحریر یافت.(3)سیزدهم: ختم یک قسم از اقسام ختم «نَادِ عَلِيّاً» است که در نوع سی و ششم گذشت.(4)

چهاردهم: هر که را خوفی و مشکلی پیش آید و تدبیر آن نداند، یک هفته متّصل هر صبح و شام هفت (7) بار بگوید: «حَسْبِيَ اللهُ الحَسِیبُ». آن خوف

ص: 234

برخیزد و آن مشکل حل شود. و بعضی گفته اند که: ابتدای عمل، یکشنبه باشد. و اگر هر روز هشتاد (80) بار بخوانند در صبح و شام تا یک هفته، اتمّ و اقوی خواهد بود.

پانزدهم: ختم «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» است به وجه سیّم، و آن در نوع اوّل است.(1)

شانزدهم: ختم دعای اویس قرنی(2) است، و مواظبت به آیه: ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِيوَلْيُؤْمِنُوا بِي

ص: 235

ص: 236

ص: 237

ص: 238

لَعَلَّهُمْ يرْشُدُونَ﴾ چنانچه در نوع هشتم بیان شد. و ختم «حَسْبِيَ اللهُ» است. و ختوم بعضی از وجوه اسماء اربعه است، چنانچه در نوع هجدهم گذشت.(1)وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يرْشُدُونَ﴾ چنانچه در نوع هشتم بیان شد. و ختم «حَسْبِيَ اللهُ» است. و ختوم بعضی از وجوه اسماء اربعه است، چنانچه در نوع هجدهم گذشت.(2)هفدهم: ختم نوع سی و هفتم است.(3) هجدهم: ختم نوع پنجاه و هفتم است.(4) نوزدهم: ختم بعضی از اسماء الله است که نوع شصتم را باید ملاحظه کرد.(5)

بیست و پنجم: ختم سوره «یس» بنا بر یک وجهی از وجوه سه گانه و آن در خلال ختوم سور قرآنی گذشت(1)، و ختم سوره «والضحی»، و ختم ﴿رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَينَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيداً لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيةً مِنْكَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيرُ الرَّازِقِينَ﴾(2)، و غیر ذلک از ختوم که زیاده از یک مجلس خواندن و تعدد ایّام و لیالی در آن اعتبار شده از ختوم مطلقه روز یا شب.و مخفی نماند که از این نوع ختمها که در تأثیر آن یک دفعه کفایت نمی کند، بلکه تعدّد لیالی و نهار معتبر است، یا مداومت و مواظبت در آنها ضرور است در خلال ختوم مقیّده در ابواب آینده بسیار است که علاحدّه نوشته نشد تا رشته مناسبت و جور بودن و هم صنف بودن گسیخته نشود، و إن شاء الله تعالی همه به تفصیل ذکر می شود.

ارْزُقْنا رِزْقاً واسِعاً حَلَالَاً طَیِّبَاً مِنْ غَیْرِ کَدٍّ، وَاسْتَجِبْ دَعْوتِي مِنْ غَیْرِ رَدٍّ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فَضِیحَتَيْ الفَقْرِ وَالدَّیْنِ، وَادْفَعْ عَنِّي هذَیْنِ بِحَقِّ الإمَامَیْنِ السِبْطَیْنِ الحَسَنِ وَالحُسَیْنِ - عَلَیْهِمَا السَّلام - بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».

دویم: منقول است و بعضی از اکابر فرموده اند که: ابتدا از شب پنجشنبه نماید به این طریق: شب پنجشنبه پنج (5) بار، شب جمعه یازده (11) بار، شب شنبه و یکشنبه و دوشنبه و سه شنبه و چهارشنبه هر یک پنج (5) بار که مجموع در عرض هفته، چهل و یک (41) مرتبه می شود. و هر نوبت که سوره را تمام کند بگوید: «اللّهُمَّ إِنْ کَانَ رِزْقِي فِي السَّماءِ فَأَنْزِلْهُ، وَإِنْ کَانَ فِي الْأَرْضِ فَأَخْرِجْهُ، وَإِنْ کَانَ بَعِیداً فَقَرِّبْهُ، وَإِنْ کَانَ قَریباً فَیَسِّرْهُ، وَإِنْ کَانَ قَلِیلاً فَکَثِّرْهُ، وَبَارِكْ لَنَا فِیهِ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».

طریقه سیم: بعضی گفته اند که: ابتدای این طریقه باید در شب جمعه باشد. و ثمره خواندن این سوره مبارکه به یکی از این طرق منقوله بسیار است از آن جمله خواننده آن به عُسرت و محنت و تنگی معیشت گرفتار نمی شود، و روزی او واسع گردد. و ادّعای تجربه درباره خواندن این سوره به طریق اوّل و دویم و سیم بسیار شده، و احادیث صحیحه نیز مؤیّد مدّعاست.

و در حدیث وارد است که: اگر سوره «واقعه» را بعد از نماز خفتن بخوانند، در نیابد او را فقری و درویشی، و رو کند به او توانگری، ومحتاج خلق نگردد، و در بهشت از رفقای امیرالمؤمنین - علیه السلام - می شود.

و این سوره به آن حضرت منسوب است و پیش از شروع این دعا بخواند: «اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ رِزْقاً حَلالاً بِغَیْرِ کَدٍّ، وَاسْتَجِبْ دُعَائِي بَغَیْرِ رَدٍّ، وَأَعُوذُ بِكَ یَا رَبِّ مِنْ فَضِیحَتَيْ الفَقْرِ وَالدَّیْنِ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».

ص: 241

طریقه چهارم: در بعضی از رسایل در خصوص ختم این سوره به نظر حقیر رسید که: چون اوّل ماه دوشنبه باشد، با طهارت رو به قبله شروع کند به خواندن سوره مبارکه، روز اوّل یک مرتبه، روز دویم دو مرتبه، و همچنین هر روز یک مرتبه زیاد می کند تا روز چهاردهم چهارده (14) مرتبه بخواند، و هر روز بعد از تلاوت سوره مبارکه این دعا را بخواند: «یَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ، وَیَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ، اِفْتَحْ لَنَا الْأَبْوابَ، وَیَسِّر عَلَیْنا الحِسابَ، وَسَهِّلْ عَلَیْنَا الصِعابَ. اللّهُمَّ إِنْ کَانَ رِزْقِي فِي السَّماءِ فَأَنْزِلْهُ، وَإِنْ کَانَ فِي الْأَرْضِ فَأَخْرِجْهُ، وَإِنْ کَانَ بَعِیداً فَقَرِّبْهُ، وَإِنْ کَانَ قَرِیباً فَیَسِّرْهُ، وَإِنْ کَانَ یَسِیراً فَکَثِّرْهُ، وَإِنْ کَانَ کَثِیراً فَخَلِّدْهُ، وَإِنْ کَانَ مُخَلَّدَاً فَطَیِّبْهُ، وَإِنْ کَانَ طَیِّبَاً فَبَارِكْ لِي فِیهِ، وَإِنْ لَمْ یَکُنْ یَا رَبِّ فَکَوِّنْهُ بِکَیْنُونِیَّتِكَ وَوَحْدَانِیَّتِكَ إِنَّكَ عَلَی کُلِّ شَيْءٍ قَدِیرٍ، وَإِنْ کَانَ عَلَی أَیْدِي خِیَارِ خَلْقِكَ فَأَرْسِلْهُ، وَإِنْ کَانَ عَلَی أَیْدِي شِرارِ خَلْقِكَ فَأَنْزِعْهُ وَانْقُلْهُ إِليَّ حَیْثُ أَکُونُ وَلَا تُنْقِلْنِي إِلَیْهِ حَیْثُ یَکُونُ».

طریقه پنجم: من الفوائد المرموزة، المنقولة عن مولانا محمّد باقر المجلسي - رحمه الله - نقله عن مولانا وإمامنا و سیّدنا زین العابدین - صلوات الله وسلامه علیه وعلی آبائه وأولاده الطیّبین المعصومین - إذا کان أوّل الشهر یوم الاثنین، فابدأ بقرائة سورة «إذا وقعت الواقعة» إلی یوم الرابع عشر، کلّ یوم علی عدد الأیّام بحیث یقرأ یوم أربعة عشر أربعة عشر مرّة. وفي کلّ خمیس اقرأ الدعاء مرّة واحدة. وهذا العمل وهذا الختم لتوسعة الرزق، وتسهیل الأمور المشکلة، وأداء الدیون مجرّب غیر مرّات وَلْیَکْتُم من الجهلاء والسفهاء ألبتّة، ولا ترخص قدرها، ولا تبذل مهرها.

والدعاء هذا: «یَا وَاحِدُ یَا مَاجِدُ، یَا جَوادُ یَا حَلِیمُ، یَا حَنّانُ یَا مَنّانُ، یَا کَرِیمُ، أَسْأَلُكَ تُحْفَةً مِنْ تُحَفَاتِكَ تَلُمُّ بِها شَغَثِي، وَتَقْضِي بِها دَیْنِي، وَتُصْلِحُ بِها شَأْنِي

ص: 242

بِرَحْمَتِكَ یَا سَیِّدِي. اللّهُمَّ إِنْ کَانَ رِزْقِي فِي السَّماءِ فَأَنْزِلْهُ، وَإِنْ کَانَ فِي الْأَرْضِ فَأَخْرِجْهُ، وَإِنْ کَانَ بَعِیدَاً فَقَرِّبْهُ، وَإِنْ کَانَ قَرِیبَاً فَیَسِّرْهُ، وَإِنْ کَانَ قَلِیلَاً فَکَثِّرْهُ، وَإِنْ کَانَ کَثِیرَاً فَبِارِكْ لِي فِیهِ وَأَرْسِلْهُ عَلَی أَیْدِي خِیارِ خَلْقِكَ وَلَا تُحْوِجْنِي إِلَی شِرارِ خَلْقِكَ، وَإِنْ لَمْ یَکُنْ فَکَوِّنْهُ بِکَیْنُونِیَّتِكَ وَوَحْدَانِیَّتِكَ. اللّهُمَّ انْقُلْهُ إِلَی حَیْثُ أَکُونُ وَلَا تُنْقِلْنِي إِلَیْهِ حَیْثُ یَکُونُ إِنَّكَعَلَی کُلِّ شَيْءٍ قَدِیرٍ. یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، یَا وَاجِدُ یَا مَجِیدُ، یَا بَرُّ یَا کَرِیمُ، یَا رَحِیمُ یَا غَنِيُّ، صَلِّ عَلَی مَحَمَّدٍ وَآلِ مَحَمَّدٍ، وَتَمِّمْ عَلَیْنَا نِعْمَتَكَ وَهَنِّئْنَا کَرَامَتَكَ وَأَلْبِسْنَا عَافِیَتَكَ».

ص: 245

نخورد، جناب اقدس الهی که غنیّ مطلق و بی نیاز کننده عالم است او را غنی و بی نیاز گرداند. و ادّعای تجربه در آن شده و الله أعلم.

عکس

ص: 246

ودعای مذکور در خلال آن چهار قسم دیگر که در ختوم شب جمعه بعد از این بیان می شود، مذکور است.(1)

سجده، صد و پنجاه (150) بار بگوید: «یَا فَتّاحُ» کما هی امور از برای او ظاهر شود، و نیک بداند.(1)

حاجت را نام ببرد. مقاتل گفته: اگر بااخلاص و با شرایط دعا و یا عدم موانع استجابت دعا بخواند و اثر اجابت نبیند بر من لعن کند. و باید تا سه روز به این دستور بخوانند که از مجرّبات است. والله أعلم بحقیقة المقال و بادعاء الرجال.

بیست و پنجم: از امام جعفر صادق - علیه السلام - منقول است که: هر که بعد از نماز صبح و شام قبل از تکلّم، صد (100) بار این دعا را بخواند البته حاجت او روا گردد. و بعد از اتمام ختم، سجده کند و حاجت بخواهد. راوی گفته این به سر حدّ تجربه رسیده دعا این است: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله الْعَلِيِّ الْعَظِیمِ، یَا قَدِیمُ یَا دَائِمُ، یَا فَرْدُ یَا وِتْرُ، یَا أَحَدُ یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ».

و مریض، دو رکعت نماز کند، و صد و بیست و نه (129) بار «یَا لَطِیفُ» بگوید و بعد استغاثه کند و از خدا مسألت نماید که مرض و فقر را از او دور کند، دعایش در این خصوص مستجاب می شود، و مجرّب است.(1)

ص: 257

مرتبه بخواند اتم خواهد بود، پس چون تمام شود به خواب رود آنچه مطلوب او است بر او ظاهر می شود، و روحی متمثّل گشته وی را از آن امر اخبار نماید. و اسماء ثلاثه این است: «النُّورُ البَاسِطُ الظَاهِرُ».

سی و چهارم: هر که میانه نماز شام و خفتن، دو رکعت نماز کند، رکعت اوّل بعد از حمد آیه: ﴿وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ﴾ و در دویم آیه: ﴿وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيبِ﴾ بخواند و بعد از فراغ از نماز دست برداشته بگوید: «اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَفَاتِحِ الْغَیْبِ الَّتِي لَا یَعْلَمُهَا إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّي عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَفْعَلَ کَذَا وَکَذَا. اللّهُمَّ أَنْتَ وَلِيُّ نِعْمَتِي، وَالْقَادِرُ عَلَی طَلِبَتِي، تَعْلَمُ حَاجَتِي، فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ لمَّا قَضَیْتَهَا لِي». و بعد سؤال کند حاجت خود را به درستی که حاجت او روا می شود. و این دو رکعت را نماز غفلیه گویند. و از برای قضای حاجت مجرّب است، و از جمله نوافل مرویّه است، و در ثواب و خاصیّت آن روایات بسیار از اهل بیت عصمت - عليهم السلام - وارد شده.(1)

ص: 259

سی و پنجم: اگر کسی را حاجتی باشد که از برای او امید فرجی از هیچ جا نباشد، در نصف شب یا ثلث آخر شب، دو رکعت نماز حاجت کند به هر سوره که خواهد، و بعد از فراغ از نماز هفتاد (70) بار بگوید: «یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ، یَا أَسْرَعَ الحَاسِبِینَ، یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ، یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یَا أَحْکَمَ الحَاکِمِینَ». و بعد از فراغ از نماز دست برداشته حاجت بطلبد. و تأثیر این دعا از برای حقیر تجربه شد، و بعد از خواندن یک روز نگذشت که چشم من به جهت فتح و فیروزی و نحج مطلب روشن شد و دلم شاد شد. الحمد لله ألف ألف مرّة.

عکس

ص: 262

طریقه اوّل: ختم سوره توحید است که جهت کثرت رزق و یا زیادتی مال، و رسیدن به مطالب دنیویّه و زخائب اخرویه مجرّب و آزموده است. و جمع کثیر و جمّ غفیر در آن ادّعای تجربه کرده اند. و کیفیت آن در خلال ختوم مطلقه به تفصیل بیان شد، فلیرجع ثمّة.(1)

چهارم: مروی است که شخصی به حضرت صادق - علیه السلام - شکایت از فقر وفاقه کرد. فرمود: سه روز روزه بگیر که آخر آن روز جمعه باشد، و وقت چاشت روز جمعه زیارت حضرت پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - به جا بیاور در پشت بام یا در صحرایی که کسی تو را نبیند، و بعد دو رکعت نماز کن، و به زانو درآی چنانچه زانوهای تو به زمین ملصق شود، پس دست راست را بر بالای دست چپ بگذار و بگو: «اللّهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ اِنْقَطَعَ الرَّجَاءُ إِلَّا مِنْكَ، وَخَابَتْ الْآمَالُ إِلَّا فِیكَ، یَا ثِقَةَ مَنْ لَا ثِقَةَ لَهُ، لَا ثِقَةَ لِي غَیْرُكَ، اِجْعَلْ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً، وَارْزُقْنِي مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ، وَمِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ».

پس بر زمین سجده کن و بگو: «یَا مُغِیثُ اِجْعَلْ رِزْقَاً مِنْ فَضْلِكَ» که روز شنبه رزق تازه می شود. و اگر عامل در مدینه منوره باشد رو را به طرف روضه مطهّره کند، و حرکت به جانب راست کند، و این عمل را به جا آورد.

فائدة: حقیر می گوید که: این عمل را در ایّام رمضان المبارک نیز به عمل می توان آورد، و روزه واجبی قائم مقام روزه سنتی می شود.

هشتم: از برای قضای حوایج کلّیه دنیویّه و اخرویّه، و غفران ذنوب، و حصول مقاصد عالیه، خواندن دعای عَشَرات است بعد از عصر روزجمعه. و این دعا را روز جمعه به هر نیّت مشروع که بخوانی إن شاء الله دعا به اجابت مقرون است. و اصل دعا با شرح و فضیلت آن در مقباس و ربیع الأسابیع و اکثری از کتب معتبره مذکور است. و دعای بسیار مبارک و میمون است، و کالشمس في وسط النهار اشتهار دارد. و همچنین است خواندن دعای سِمات در آخر روز جمعه، نزدیک به غروب که آن نیز از برای قضای حوایج خصوصاً از برای دفع دشمن مجرّب است خصوصاً تا چهل جمعه و از جمله یقینیّات است.

سُبْحَانَ ذِي العِزَّةِ وَالْفَضْلِ، سُبْحَانَ ذِي الْقُدْرَةِ وَالطَّوْلِ، اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَاقِدِ العِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَمُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِكَ، وَبِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ وَکَلِمَاتِكَ التَّامَّاتِ الَّتِي تَمَّتْ صِدْقَاً وَعَدْلَاً أَنْ تُصَلِّي عَلَی مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ، وَتَقْضِي حَاجَتِي وَتَبْلُغْنِي إِلَی مَطْلَبِي». و این ختم در شب جمعه نیز مجوز شده، و امّا روز جمعه بهتر است.

یازدهم: روایت شده که: هر که روز جمعه، بعد از سلام دادن امام جمعه، «فاتحه و اخلاص و معوذتین» هر یکی را هفتاد (70) بار بخواند، حق تعالی دین و اهل و مال و اولاد او را در حفظ و امان خود نگاه دارد تا جمعه دیگر، کذا في ربیع الأسابیع للمجلسي - رحمه الله - .

دوازدهم: در جنّة الواقیة وارد است که هر که در سه جمعه متوالی، در هر جمعه هفتاد (70) بار این دعا را بخواند، نمی گذرد بر او سه جمعه مگر آنکه خدا او را غنی می گرداند از هر احدی به فضل خود: «بِسْمِ اللهالرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یَا مُفِیدُ یَا غَفُورُ یَا وَدُودُ(1)، أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَبِطَاعَتِكَ عَنْ مَعْصِیَتِكَ، وَبِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِواكَ، بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».

أشهر است. و طریقه اش این است: از روز جمعه افتتاح کند و تا چهل و یک روز، هر روز چهل و یک (41) مرتبه بلافاصله بخواند، اگر یک روز فوت شود از سر گیرد، و هر روز بعد از اتمام عدد این دعا را سیزده (13) مرتبه بخواند: «یَا مُفَتِّحُ فَتِّحْ، یَا مُفَرِّجُ فَرِّجْ، یَا مُسَبِّبُ سَبِّبْ، یَا مُیَسِّرُ یَسِّرْ، یَا مُسَهِّلُ سَهِّلْ، یَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ، يَا مُكَرِّمُ كَرِّمْ، حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ».

و منقول است که: اگر این ختم را با ترتیل و شرایط قرائت بخواند، و در اثنای قرائت حرف نزند، و مراعات حضور قلب و تقوا را بکند، و در این مدّت پیرامون معاصی نگردد، اسباب دنیوی و فتوحات او به مرتبه ای می رسد که از ضبط آن عاجز باشد. و از جمله مجرّبات است و تخلّف ندارد. و در بعضی از نسخ به جای سیزده (13) مرتبه یک مرتبه نیز وارد شده.

و صاحب نزهة القلوب، الحمد را تا چهل و یک روز، هر روز چهل (40) مرتبه ذکر کرده، و در آن کتاب فرموده که: این ختم مبارک از برای هر حاجت از حوایج دنیویّة که رضای جناب اقدس الهی در آن باشد از مجرّبات است، و تخلّف ندارد.

و در نسخه ای نوشته بودند که: تا چهل و یک روز، هر روز چهل و یک (41) مرتبه سوره «حمد» را تلاوت کند، و بعد از فراغ از تلاوت بیست و یک (21) بار دعای مذکور را بخواند. در نسخه ای نوشته بودند(1):چهارده روز متصلاً، هر روز چهارده (14) مرتبه «فاتحه» را بخواند، و بعد از اتمام، دعای سابق را که ذکر شد سیزده (13) مرتبه بخواند.

ص: 272

و أصحّ نسخه اوّل است؛ زیرا که از کتاب معتبری و معتمد علیه نقل شده. و در نسخه معتبر ملاحظه شد که هر روز بعد از اتمام قرائت، چهل و یک (41) نوبت بگوید: «یَا مُفَرِّجُ فَرِّجْ، یَا مُفَتِّحُ فَتِّحْ، یَا مُسَبِّبُ سَبِّبْ، یَا مُسَهِّلُ سَهِّلْ، یَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ».

و ختم سوره مبارکه «الحمد» به شش قسم دیگر نوشته اند، و حقیر المحتاج إلی رحمة الله القدیر همه آن اقسام ستّه را در این رساله ضبط کردم:

قسم اوّل: از جهت حصول مطالب، در یک شب جمعه، هزار و یازده (1011) مرتبه بخواند و در اثنای عمل به خواب نرود. و ادّعای تجربه از برای این ختم کرده اند و الله هو العالم. و مدت قرائت هزار و یازده مرتبه تخمیناً هشت ساعت می شود.

قسم دویم: به این طریق نوشته اند که از جهت برآمدن حاجات، و دفع بلیّات و نیستی اعداء و سلامتی از بلایا فاتحه را به این ترتیب بخواند: یوم السبت هفتاد (70)، یوم الأحد شصت (60)، یوم الاثنین پنجاه (50)، یوم الثلاثاء چهل (40)، یوم الأربعاء سی (30)، یوم الخمیس بیست (20)، یوم الجمعة ده (10) مرتبه بخواند که إن شاء الله تعالی به اجابت مقرون است. و در عرض هفته دویست و هشتاد (280) مرتبه خوانده می شود.

قسم سیم: در بعضی از کتب نقل شده که از برای هر مطلبی، فاتحة الکتاب را به این نوع بخوانند که حاجت و مطلب روا و حاصل شود: امّا باید روز شنبه یا چهارشنبه شروع نماید تا چهل روز، بعد از نماز صبح بیست و یک (21) بار، بعد از نماز ظهر بیست و دو (22)، بعد از نماز عصر بیست و سه (23)، بعد از نماز مغرب بیست و چهار (24) مرتبه، بعد از نماز عشاء دَه (10) مرتبه، که در مجموع یک روز و شب صد (100) مرتبه خوانده می شود.

ص: 273

قسم چهارم: در بعضی از کتب منقول است که: هر که را امر مهم باشد، از برای رفع آن مهم و درست شدن آن و حصول آن مطلب، حمد را به این نحو بخواند: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. الْحَمْدُ لله رَبِّ الْعَالَمِينَ، الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ، إِيّاكَ نَعْبُدُ وَإِيّاكَ نَسْتَعِينُ». بعد از آن سه (3) مرتبه سوره «توحید» را بخواند، و بعد بگوید: «اللّهُمَّ کَمَا جَمَعْتَ بَیْنَ صَفَاتِكَ وَأَسْمَائِكَ وَأَفْعَالِكَ فَاجْمَعْ بَیْنِي وَبَیْنِ حَاجَتِي بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ». و بعد از این دعا سوره را از آنجا تمام کند، البته حاجتش روا می شود إن شاء الله تعالی شأنه.

قسم پنجم: شیخ رجب بن محمّد البرسي - علیه الرحمه - در کتاب کشف الأسرار گفته که: از جمله خواص «فاتحة الکتاب» این است که هر کههفت یوم روزه بگیرد، و در این ایّام صوم حیوانی نخورد، و هر روز «فاتحه» را هزار و صد و یازده (1111) دفعه بخواند و به همین عدد (1111) صلوات بفرستد، پس طلب نمی کند از خدای تعالی چیزی را مگر آنکه می یابد او را إن شاء الله تعالی.(1)

ص: 274

آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً﴾(1) از سوره إنّا فتحنا. و بعد از آن بگوید: رَبِّ سَهِّلْ وَلَا تُعَسِّرْ عَلَیْنَا یَا رَبِّ.

چهاردهم: از برای قضای حاجت در مهج الدعوات مذکور است که هر کس حاجت او روا نشود، شب جمعه نیّت روزه کند که روز جمعه روزه گیرد. و چون صبح طلوع کند، بعد از صبح ششصد (600) مرتبه بگوید: «مَا شَاءَ اللهُ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله» البته به مطلب می رسد. و در امور کلیه تجربه شده.

پانزدهم: منقول است که از برای استجابت دعا و قضای حاجت و انجاح تمنّی، روز جمعه دو رکعت نماز کند، در هر دو رکعت بعد از حمد« آیة الکرسی» یک دفعه، و سوره «توحید» دوازده (12) مرتبه، و بعد از اتمام سوره توحید هم در رکعت اوّل و هم در رکعت دویم هشتاد (80) مرتبه بگوید: «أَحَدِي صَمَدِي»، و بعد از فراغ از نماز برخیزد، و به دو قدم بایستد، و نود و نه (99) بار باری تعالی را بخواند؛ یعنی نود و نه (99) بار «یَا اللهُ» بگوید، إن شاء الله حاجت او رواست.

شانزدهم: ختم سوره «یس» است. در روز جمعه به نحوی که در خلال ختوم مطلقه در اواخر باب اوّل و دویم ذکر شد(2).(3)

ص: 276

هفدهم: ارباب خواص گفته اند که: هر که روز جمعه غسل جمعه به عمل آورد، و لباس پاکیزه بپوشد، و به مسجد رود، و چون خلق از نماز جمعه فارغ شوند به هر نیّت که خواهد دویست (200) مرتبه بی زیاده و کم با خضوع تمام بگوید:« یَا اللهُ المَحْمُودُ فِي کُلِّ فِعَالِهِ». اگر خواهد آفتاب را از آسمان پایین می آورد، و هر مرادی که داشته باشد حاصل است، و هر حاجتی که از خدا بخواهد حاصل می شود.

هجدهم: روایت شده هر که بعد از نماز جمعه، صد (100) بار بگوید: «یَا غَفَّارُ اِغْفِرْ لِي ذُنُوبِي». حق تعالی گناهان او را بیامرزد و پرده او را در دنیا و آخرت ندرد.

نوزدهم: هر که در ده جمعه که تخمیناً دو ماه و نیم است، هر جمعه ده هزار (10000) مرتبه بگوید: «الغَنِيُّ المُغْنِيّ». و در این ایّام حیوانی نخورد در دنیا و آخرت بی نیاز و غنی گردد. البته من غیر شک و شبهه، و ادّعای تجربه در آن کرده اند.

ص: 277

بیستم: در کتاب جمال الأسبوع روایت شده از جناب پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - که: هر که روز جمعه تا شب جمعه، چهار رکعت نماز کند به دو سلام، در هر رکعت بعد از حمد پنجاه (50) مرتبه سوره «قل هو الله» بخواند، جمیع گناهانش آمرزیده شود. و اگر چه مانند کف دریاها باشد.

حقیر گوید: کسی که آمرزیده باشد البته دعای او در خصوص مطالب شرعیه مستجاب است؛ زیرا که گناه مانع از استجابت دعاست، پس مقتضی موجود و مانع مرفوع خواهد شد. و وجود مقتضی و رفع مانع، سبب تامّ است از برای حصول اشیاء. و دلیل بر مانعیّت ذنوب قول امام - علیه السلام - است که در دعای کمیل می فرماید: «اللّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَالَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ». و از برای این نماز مذکور در بعضی از کتب دعایی نیز وارد شده.

بیست و یکم: شیخ طوسی و سیّد - رحمهما الله - روایت کرده اند از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - که: هر که در روز جمعه یا شب جمعه، دویست (200) مرتبه سوره «توحید» را در چهار رکعت نماز مستحب بخواند، هر دو رکعت به یک سلام، در هر رکعت پنجاه (50) بار، کلّ گناهان گذشته و آینده او آمرزیده شود و بعد از نماز باید بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی النَّبِيِّ العَرَبِيِّ وَآلِهِ».

و در حدیث دیگر است که: در نامه عمل او دوازده هزار مرتبه ثواب ختم کردن قرآن را بنویسند. و روز قیامت تشنگی و گرسنگی از او دفع می شود. و از شرّ شیطان و اعوان او محفوظ می ماند. و تا یک سال گناه بر او ننویسند، و سکرات مرگ بر او آسان گردد. و اگر در آن روز یا در آن شب بمیرد، شهید مرده باشد. و بعد از نماز هر حاجت که طلب کند، برآورده شود. و نماز و روزه اش قبول می شود و نمیرد تا أکلها و شرابهای بهشت رضوان را از برای او حاضر

ص: 278

نسازد و پیش او نیاورد. و این به اسانید متعدّده صحیحه در کتب علما وارد شده است. و بعضی او را نماز امیرالمؤمنین - علیه السلام - می نامند.

حقیر می گوید که: از برای این نماز در خصوص قضای حاجات و حصول مقاصد و مرادات، تأثیر کلیّ هست، و علیك بالتجربة. تا نچشی ندانی گرت نیست باور بیا و ببین.

بیست و دويم: به سند معتبر از حضرت امام رضا - علیه السلام - منقول است که: هر که روز جمعه، صد (100) مرتبه صلوات فرستد، حق تعالی شصت حاجت او روا دارد، سی از برای دنیا و سی از برای آخرت.

و از صادق - علیه السلام - روایت شده که: هر که روز جمعه، صد (100) بار صلوات فرستد و صد (100) مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّي وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»، و صد (100) مرتبه سوره «توحید» بخواند، البته بلا شک آمرزیده شود.

بیست و چهارم: شیخ و کفعمی به سند معتبر روایت کرده اند که: حضرت صادق - علیه السلام - به اصحاب خود فرمود که: برای قضای حوایج، روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه روزه بدار و چون آخر روز پنجشنبه شود به دَه مسکین تصدّق کن، به هر مسکین مُدّی از گندم. و چون روز جمعه شود، غسل کن و به صحرا برو و نماز جعفر طیّار را به جا بیاور و زانوهای خود را بگشا و به زمین برسان که جامه در میان حایل نباشد و بگو: «یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمْیلِ وَسَتَرَ الْقَبِیحِ، یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ وَلَمْ یَهْتِكْ السِّتْرَ، یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ، یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، یَا وَاسِعَ المَغْفِرَةِ، یَا بَاسِطَ الیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ، یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَی وَمُنْتَهَی کُلِّ شَکْوَی، یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ، یَا کَرِیمَ الصَفْحِ، یَا عَظِیمَ المَنِّ، یَا مُبْتَدَأَ بِالنَّعَمِ قَبْلَ اِسْتِحْقَاقِهَا یَا اللهُ». ده (10) بار «یَا رَبَّاهُ»، ده (10) بار «یَا سَیِّدَاهُ»، ده (10) بار «یَا مَوْلَاهُ»، ده (10) بار «یَا رَجَایَاهُ»، ده (10) بار «یَا غِیَاثَاهُ»، ده (10) بار «یَا غَایَةَ رَغْبَتَاهُ»، ده (10) بار «یَا رَحْمَنُ»، ده (10) بار «یَا رَحِیمُ»، ده (10) بار «یَا

ص: 280

مُعْطِيَ الْخَیْراتِ»، «صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کَثِیرَاً طَیِّبَاً مُبَارَکَاً کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ» ده (10) مرتبه، پس حاجت خود را بطلب.و به یک روایت کفعمی، گونه راست خود را بر زمین بگذار و صد (100) مرتبه بگو: «یَا مُحَمَّدُ یَا عَليُّ اِکْفِیَانِي فَإِنَّکُمَا کَافِیَانِي، اُنْصُرانِي فَإِنَّکُمَا نَاصِرَانِي». پس گونه چپ خود را بر زمین بگذار و صد (100) مرتبه بگو: «أَدْرِکْنِي أَدْرِکْنِي»، پس بگو: «الْغَوْثُ الْغَوْثُ» آن قدر که یک نفس وفا کند.

بیست و پنجم: ختم سوره «یس» است که او را سه روز باید خواند و ابتدای آن روز جمعه است تا روز پنجشنبه.

اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیكَ لَه»، و پنجاه (50) مرتبه بگوید: «صَلَّی اللهُ عَلَی النَّبِيِّ الْأُمِّي وَآلِهِ»، چون این عمل را به عمل آورد، بر نمی خیزد از جای خود مگر اینکه آمرزیده شود از آتش جهنّم، آزاد شود و دعایش مستجاب شود.

بیست و هفتم: سیّد بن طاووس - رحمه الله - از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - روایت کرده که: هر که روز جمعه دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از فاتحه سه (3) مرتبه «آیة الکرسی»، و سه (3) مرتبه «قل هو الله أحد»، و سه (3) مرتبه «لو أنزلنا هذا القرآن تا آخر سوره حشر» بخواند، و بعد از نماز بگوید: «اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ کُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ یَحِقُّ عَلَیْكَ فِیهِ إِجَابَةَ الدُّعاءِ إِذَا دُعِیتَ بِهِ، وَأَسْأَلُكَ بِکُلِّ ذِي حَقٍّ عَلَیْكَ، وَأَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ عَلَی جَمِیعِ مَنْ دُونَكَ أَنْ تَفْعَلَ بِي کَذَا وَکَذَا»، پس حاجت را ذکر کند که مستجاب است.بیست و هشتم: به سند معتبر از امام رضا - علیه السلام - مروی است: هر که روز جمعه، صد (100) بار صلوات بفرستد، حق تعالی شصت حاجت او را برآورد، سی از برای دنیا و سی از برای آخرت.

و از حضرت صادق - علیه السلام - روایت شده: هر که روز جمعه، صد (100) مرتبه صلوات بفرستد و صد (100) مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّي وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»، و صد (100) مرتبه سوره «توحید» بخواند، البته بلا شک و شبهه آمرزیده شود.

حقیر می گوید: هر آن بنده سعادتمندی که گناهان او آمرزیده شود، البته دعای او مستجاب خواهد شد و سدّی عظیم میانه دعا و درجه قبول گناهان است.

و ایضاً از آن حضرت روایت شده که: هر که روز جمعه صد (100) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجَّلْ فَرَجَهُمْ»، حق تعالی شصت حاجت او را برآورد.

ص: 282

و به سند معتبر ایضاً از آن حضرت - علیه السلام - منقول است: هر که بعد از نماز عصر یا بعد از عصر روز جمعه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیاءِ المَرْضیینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ وَبَارِكْ عَلَیْهِمْ بَأَفْضَلِ بَرَکَاتِكَ وَالسَّلَامُ عَلَیْهِمْ وَعَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَأَجْسَادِهِمْ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَکَاتُهُ»، حق تعالی صد هزار حسنه برای او بنویسد، و صد هزار گناه از او محو کند، و صد هزار حاجت او برآورد، و ثواب جنّ و انس را به او کرامت فرماید. و در بعضی از کتب علمای حقّه - رضوان الله علیهم - این صلوات را بعد از عصر نماز جمعه با همین ثواب نوشته اند.

بیست و نهم: هر که بعد از نماز جمعه، صد (100) بار بگوید: «یَا غَفَّارُ اِغْفِرْ لِي ذُنُوبِي»، حق تعالی گناهان او را بیامرزد، و پرده او را در دنیا و آخرت نَدَرَد.

سی ام: در مصباح از حضرت رسول - صلّی الله علیه و آله - روایت کرده که: هر که بعد از نماز جمعه، صد (100) بار «قل هو الله» بخواند، و صد (100) مرتبه صلوات بفرستد، و هفتاد (70) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ اِکْفِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَأَغْنِنِي بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ»، خدا صد حاجت او را برآورد، هشتاد از حاجات آخرت و بیست از حاجات دنیا و به روایتی بر عکس.

طریقه اوّلی: ختم صغیر اوست به نحوی که از شیخ شرف الدین عليّ الحسین الحسني الشولستاني مولداً النجفي منزلاً از مشایخ اجازه خود شنیده و آن به این نحو است که باید از روز شنبه ابتدا کند تا روز پنجشنبه، هر روز پنج (5) مرتبه بخواند. و اگر شنبه اوّل ماه شروع نماید بهتر و اولی است. و روز جمعه یازده (11) مرتبه بخواند. که در عرض هفته، چهل و یک (41) مرتبه خوانده شود، و در اوّل روز صائم باشد، و تصدّق کند، و غسل حاجت کند، و دو رکعت نماز حاجت کند، و در هر رکعت بعد از «حمد»، دوازده (12) بار سوره «إذا جاء نصر الله» بخواند، و بعد از نماز سجده کند و صد (100) مرتبه یا «فتّاح» بگوید. و بعد ده (10) مرتبه صلوات فرستد و بلافاصله سوره را با وضو بخواند و در هر مرتبه پیش از قرائت حاجت خود را از خاطر گذراند؛ یعنی بگوید که این ختم را از جهت فلان مطلب به عمل می آورم و می خوانم و می باید مطلب نامشروع نباشد. و شرط است که در اثنای قرائت حرف نزند و در مرتبه ای که به آیه «فتحاً قریباً» که در آخر سوره است برسد این دعا را بخواند: «مَا شَاءَ اللهُ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله الْعَلِيِّ الْعَظِیمِ، اللّهُمَّ لَكَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةُ تُعْطِي مَنْ تَشاءُ وَتَمْنَعُ عَمَّنْ تَشَاءُ. اللّهُمَّ إِنَّكَ غَنِيٌّ فَأَغْنِنِي مِنَ الْفَقْرِ وَالعَیْلَةِ، وَاقْضِ دَیْنِي وَوَفِّقْنِي فِي عَبَادَتِكَ وَارْزُقْنِي جِهَادَاً فِي سَبِیلِكَ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَیَا خَیْرَ النَّاصِرِینَ. اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلَكَ بِکَلِمَاتِكَ وَمَعَاقِدِ عَرْشِكَ وَسُکَّانِ سَمَاوَاتِكَ وَأَنْبِیائِكَ وَرُسُلِكَ أَنْ

ص: 284

تَسْتَجِیبَ لِي فَقَدْ رَهَقَنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرٌ فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّي عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَعْجَلَ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً وَمِنَ الْعُسْرِ یُسْراً بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ».

و در هر مرتبه که سوره را تمام کند، صلوات فرستد، و بعد از صلوات سوره «إذا جاء نصر الله والفتح» بخواند و بعد این دعا بخواند:«یَا مَنْ إِذَا تَضَایَقَتِ الْأُمُورُ تَفْتَحُ لهَا(1) بَابَاً لَا تَصِلُ إِلَیْهِ الْأَوْهَامُ، ضَاقَتْ عَلَیْنَا أُمُورُنَا فَافْتَحْ لَهَا بَابَاً لَا تَصِلُ إِلَیْهِ أَوْهَامُنَا إِنَّكَ عَلَی ذَلِكَ قَدِیرٌ وَبِالْإِجَابَةِ جَدِیرٌ. اللّهُمَّ اِفْتَحْ لَنَا أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ یَا رَحْمَانُ، وَأَبْوَابَ لُطْفِكَ یَا لَطِیفُ، وَأَبْوَابَ کَرَمِكَ یَا کَرِیمُ، وَأَبْوَابَ الرِّزْقِ یَا رَزَّاقُ، وَأَبْوَابَ الْفَتْحِ یَا فَتَّاحُ، وَأَبْوَابَ فَیْضِكَ یَا فَیَّاضُ، إِلهِي بِحَقِّ إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحَاً مُبِینَاً، وَبِحَقِّ یَنْصُرَكَ اللهُ نَصْرَاً عَزِیزَاً، وَبِحَقِّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدَاً وَمُبَشِّرَاً وَنَذِیرَاً، وَبِحَقِّ سِرَاجَاً مُنِیرَاً، وَبِحَقِّ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابَاً طَهُورَاً، یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ، یَا رَحْمَنُ یَا رَحْمَنُ یَا رَحْمَنُ، یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ، اِسْتَجِبْ دُعَائِي وَاسْمَعْ نِدائِي بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَهْلِ بَیْتِهِ وَذُرِّیَّتِهِ أَجْمَعِینَ، نَصْرٌ مِنَ الله وَفَتْحٌ قَرِیبٌ وَبَشِّرِ المُؤْمِنِینَ. یَا رَاحِمَ الَمسَاکِینَ، وَیَا غَافِرَ المُذْنِبِینَ، وَیَا غِیَاثَ المُسْتَغِیثِینَ، وَیَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ، وَیَا خَیْرَ النَّاصِرینَ، بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. إِلهِي یَا مُفَتِّحُ فَتِّحْ، وَیَا مُسَبِّبُ سَبِّبْ، وَیَا مُسَهِّلُ سَهِّلْ، وَیَا مُدَبِّرُ دَبِّرْ، وَیَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ، وَیَا مُیَسِّرُ یَسِّرْ، وَیَا مُفَرِّجُ فَرِّجْ، وَیَا مُکَرِّمُ کَرِّمْ، نَصْرٌ مِنَ الله وَفَتْحٌ قَرِیبٌ وَبَشِّرْ المُؤْمِنِینَ، وَبِحَقِّ سَیِّدِ المُرْسَلِینَ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِینَ صَلَوَاتُ الله عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ».

ص: 285

و هر روز بعد از آنکه «إنّا فتحنا» را پنج (5) نوبت بخواند، و در روز جمعه یازده (11) مرتبه بخواند، و بعد از آنکه «إذا جاء نصر الله» و دعای مذکور را می خواند، می باید سوره «توحید» و «معوذتین و لإیلاف قریش» و هر یک را سه (3) مرتبه، و «آیة الکرسی» را یک مرتبه، و آیه «وإن یکاد» را یک مرتبه بخواند و بعد این دعا بخواند: «اللّهُمَّ أَنْتَ خَلَقْتَنِي وَلَمْ أَكُ شَیْئَاً، وَعَلَّمْتَنِي وَلَمْ أَعْلَمْ شَیْئَاً، وَرَزَقْتَنِي وَلَمْ أَمْلِكْ شَیْئَاً، رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَارْتَکَبْتُ المَعَاصِي وَأَنَا مُقِرٌّ بِذُنُوبِي، إِلهِي إِنْ غَفَرْتَ لِي(1) فَلَا یَنْقُصُ مِنْ مُلْکِكَ شَيْءٌ، وَإِنْ عَذَّبْتَنِي فَلَا یَزِیدُ فِي سُلْطَانِكَ شَيْءٌ، أَنْتَ تَجِدُ مَنْ تُعَذِّبُهُ غَیْرِي وَلَا أَجِدُ مَنْ یَرْحَمُنِي غَیْرُكَ، أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ أَنْ تَغْفِرَ لِي وَتَرْحَمَنِي وَتَرْزُقَنِي وَتُهَدِّیَنِي وَتُعْطِیَنِي وَتَقْضِي بِهَا حَاجَتِي بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدنَا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ وَسَلَّمَ تَسْلِیمَاً کَثِیرَاً أَبَدَاً دَائِمَاً». و مطلوب را از جناب دهنده مطلبها بخواهد که إن شاء الله تعالی به اجابت مقرون است.

و این ختم از جمله ختوم معتبره مرغّبه است، و در خصوص قضای حوایج و مطالب کلیه، و انجاح امور عظیمه، و فتح و فیروزی و غلبه براعادی، نظیر و عدیل ندارد و کالسّیف القاطع قاطع و مؤثّر است. و از جمله کنوز مخفیّه است، و بر فرض تخلّف تقصیر از جانب عامل است. نعم ما قال:

نقصان ز قابل است وگرنه علی الدوام *** فیض عمیم او همه کس را برابر است

طریقه دویم: از روز یکشنبه شروع کند، و هر روز پنج (5) مرتبه بخواند تا یک هفته. و روز شنبه که آخر هفته است یازده (11) بار بخواند. و طریقه قرائت او در ایّام هفته به این نوع است: یکشنبه در وقت طلوع آفتاب، دوشنبه بین الصلاتین،

ص: 286

سه شنبه وقت چاشت، چهارشنبه وقت عصر، پنجشنبه قبل از زوال، و جمعه بعد از عصر قبل از غروب، شنبه وقت ظهر. و هر روز بعد از ختم مقرّر چهل و یک (41) بار بگوید: «اللّهُمَّ یَا حَبِیبَ الْفُقَراءِ، یَا أَنِیسَ الغُرَبَاءِ، یَا مُعِینَ الضُّعَفَاءِ، یَا دَلِیلَ المُتِحَیِّرِینَ، یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِینَ، یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ، وَیَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ، اللّهُمَّ فَرِّجْ هَمِّي وَاکْشِفْ غَمِّي، وَحَصِّلْ مُرادِي وَاقْضِ حَوَائِجِي، بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». و بعد به سجده رود و حاجت بخواهد، و یقین داند که حاجت برآورده است. و اگر ابتدای این ختم در یکشنبه اوّل ماه باشد و با صلات و دعا و سایر شرایط مذکوره در طریقه اوّلی بخواند، نور علی نور خواهد بود. و این ختم به این طریقه نیز به غایت مجرّب است و مؤثر.

طریقه سیم: ابتدا از روز شنبه نماید، و به این ترتیب بخواند: شنبه بعد از نماز صبح سه (3) بار، یکشنبه چهار (4) مرتبه، دوشنبه پنج (5) مرتبه، سه شنبه شش (6) بار، چهارشنبه هفت (7) بار، پنجشنبه هشت (8) بار، جمعه هشت (8) بار و مجموع چهل و یک (41) مرتبه است در عرض هفته. و بعد از فراغ از ختمِ سوره هر روز یک دفعه این دعا را بخواند: «یَا مَنْ إِذَا تَضَایَقَتِ الْأُمُورُ تَفْتَحُ لهَا بَابَاً لَا تَصِلُ إِلَیْهِ الْأَوْهَام، قَدْ ضَاقَ عَلَيَّ أَمْرِي، فَافْتَحْ لِي بَابَاً لَا یَصِلُ إِلَیْهِ وَهْمِي إِنَّكَ عَلَی مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ، وَبِالْإِجَابَةِ جَدِیرٌ».

طریقه چهارم: به این قسم است که روز شنبه ما بین نماز یک دفعه، روز یکشنبه سه (3) مرتبه، روز دوشنبه چهار (4) مرتبه، روز سه شنبه پنج (5) دفعه، روز چهار شنبه هفت (7) مرتبه، روز پنجشنبه نه (9) مرتبه، روز جمعه دوازده (12) مرتبه بخواند. و هر وقتی که به آیه: ﴿وَأَثَابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً﴾ برسد بخواند دعایی که در طریقه اوّلی مذکور گردید؛ یعنی دعای: «مَا شَاءَ اللهُ، لَا

ص: 287

حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله، اللّهُمَّ لَكَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ» تا آخر. و هرگاه فارغ شود از خواندن سوره «إنّا فتحنا» در هر مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ، وَأَهْلِكْأَعْدَائَهُمْ مِنَ الجِنِّ وَالْإِنْسِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخَرِینَ». بعد از آن سوره «إذا جاء نصر الله» را یک دفعه بخواند، و بعد بگوید: «یَا مَنْ إِذَا تَضَایَقَتِ الْأُمُورُ تَفْتَحُ لَهَا بَابَاً لَا تَصِلُ إِلَیْهَا الْأَوْهَامُ، ضَاقَتْ عَلَيَّ أُمُورِي فَافْتَحْ لِي بَابَاً لَا یَصِلُ إِلَیْهِ وَهْمِي إِنَّكَ عَلَی مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ وَبِالْإِجَابَةِ جَدِیرٌ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ».

طریقه پنجم: از روز شنبه افتتاح کند، دو رکعت نماز حاجت کند، و بعد صد (100) مرتبه صلوات بفرستد، و بعد سجده کند، و حاجت خود را از قاضی الحاجات بطلبد، پس شروع در خواندن سوره کند، و به ترتیل بخواند و بعد از آن دعای «یا من إذا تضایقت الأمور» را تا آخر بخواند چنانچه در طریقه اوّلی گذشت. و هر روز «إنّا فتحنا» را یک دفعه اضافه نماید با سوره «إذا جاء نصر الله» و با دعای مزبور تا چهل و یک روز، هر روز به عدد روز بخواند که روز چهلم، چهل و یک (41) دفعه خوانده شود. و بعد از فراغ از قرائت سوره هر روز این دعا را بخواند: «اللّهُمَّ افْتَحْ لَنَا أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ یَا رَحْمَانُ، وَأَبْوابَ کَرَمِكَ یَا کَرِیمُ، وَأَبْوَابَ رِزْقَكَ یَا رَزَّاقُ» تا آخر، چنانچه در طریقه اوّلی ذکر شد که به جهت حصول مقاصد، ختم به این نوع از مجرّبات است. و إن شاء الله تخلّف ندارد.

- صلوات الله علیهم أجمعین - است؛ یعنی صحیفه سجادیه - علی قائلها ومنشیها ألف ثناء وتحیّة - .(1)

و ختم آن به سه طریق ذکر شده:

طریق اوّل: میرداماد - علیه الرحمه - في المبدأ والمعاد گفته که: از جمله اموری که تجربه کردیم آن را به فضل خدا از برای قضای حوایج عظیمه از امور دنیویّه و اخرویّه، خواندن دعای «یَا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الْحَاجَات» است.

و طریقه اش آن است که: از روز شنبه تا دوازده روز، بعد از نماز صبح، هزار (1000) مرتبه بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، الفَیَّاضُ العَلِيُّ الْعَظِیمُ». و بعد صد (100) مرتبه بگوید: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله، النَّبِيُّ المُخْتَارُ الْکَرِیمُ». و بعد بیست (20) مرتبه بگوید: «عَلِيٌّ وَلِيُّ الله،المُخْلِصُ الصَّفِيُّ الصَمِیمُ»، پس صد (100) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی النَّبِيِّ الْأُمِّيِ مُحَمَّد وَآلِهِ وَسَلَّمَ»، پس دوازده (12) مرتبه بگوید: «یَا اللهُ أَنْتَ صَمَدِي، وَمِنْكَ مَدَدِي، وَعَلَیْكَ مُعْتَمَدِي نَادِ عَلِیَّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْنَاً لَكَ فِي النَّوَائِبِ، کُلُّ هَمٍّ وَغَمٍّ سَیَنْجَلِي بِوِلَایَتِكَ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ یَا عَلِيُّ»، پس بیست (20) مرتبه سوره «فاتحة الکتاب» را بخواند، پس ده (10) مرتبه بگوید: ﴿لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي کُنْتُ مِنَ الظَّالمِینَ﴾، پس دوازده (12) مرتبه بگوید: «یَا مُفَتِّحُ فَتِّحْ، یَا مُفَرِّجُ فَرِّجْ، یَا مُسَبِّبُ سَبِّبْ، یَا مُسَهِّلُ سَهِّلْ، یَا مُدَبِّرُ دَبِّرْ، یَا مُیَسِّرُ یَسِّرْ، یَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ». و بعد دعای مبارک «اللّهُمَّ یَا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الْحَاجَات» را با شرایط دعایی بخواند و تصدّق نماید بعد از دعا یا قبل از دعا، و اجابت از خداوند متعال است ولا ییأس من روح الله إلّا الضالون. و این ختم نیز معتبر و شایع و معتمد علیه است، فعلیك بهذه الغنیمة.

ص: 289

طریق دویم: بعضی از علما به این نوع روایت کرده اند: ابتد از روز یکشنبه کند. روز اوّل یک مرتبه، روز دوشنبه سه (3) مرتبه، روز سه شنبه پنج (5) مرتبه، روز چهارشنبه هفت (7) مرتبه، روز پنجشنبه نُه (9) مرتبه، روز جمعه یازده (11) مرتبه، روز شنبه سیزده (13) مرتبه. و در هفته دویم نیز به همین دستور عمل نماید تا پانزده روز تمام شود. و حاجت یقیناً و جزماً إن شاء الله رواست. و اگرچه کوههای عالم میانه او و حاجت او حایل باشد.

طریقه سیم: اوّل غسل کند، و دعای« اللّهُمَّ یَا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الحَاجَاتِ» را بخواند. و چون دعای مذکور را تمام کند؛ یعنی به فقره «إِنَّكَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ» برسد، سوره «إذا زلزلت» و «إنّا أنزلناه» و «قل یا أیّها الکافرون» و «قل هو الله» و «معوذتین» بخواند. و بعد سوره «توحید» را صد (100) مرتبه بخواند، و در مرتبه صد و یکم (101) چون به لفظ «الله الصمد» برسد، همین لفظ را هزار (1000) مرتبه تکرار کند، پس حاجت خود را بخواهد، پس سجده برود تتمه دعا را بخواند؛ یعنی بگوید: «وَمِنْ حَاجَتِي یَا رَبِّ کَذَا وَکَذَا». و به جای کذا و کذا حاجت خود را ذکر کند. و بعد در همان سجده که کرد بگوید: «فَضْلُكَ آنَسَنِي وَإِحْسَانُكَ دَلَّنِي، فَأَسْأَلُكَ بِكَ وَبِمُحَمَّدٍ وَآلِهِ صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ أَنْ لَا تَرُدَّنِي خَائِبَاً إِنَّكَ سَمِیعُ الدُّعاءِ قَرِیبٌ مُجِیبٌ». و خواندن این دعای مبارک خصوصاً به این نوع از جمله مجرّبات است. و حضرت سجاد - سلام الله علیه - این دعا را در طلب حوایج می خواندند. و هر وقت احتیاج به سوی خداوند قاضی الحاجات به هم می رسانیدند تلاوت می فرمودند.

قسم سیم: از جمله ختوم مؤثره سریع الأثر ختم دوازده امام خواجه نصیر - علیه الرحمه - است. و ابن بابویه قمی - رحمه الله - این دعا را روایتکرده و فرمود که: در هیچ کاری نخواندم الّا که به سرعت، اثر استجابت را دیدم.

ص: 290

و علّامه شیخ المحقّقین، جمال الملّة والحق والدین، ابن المطهّر الحلّي - قدّس سرّه - ایضاً این دعا را در کتاب منهاج الصلاح ذکر کرده، و فرمود که از برای هر مهمی که باشد توسّل به این دعا بجویند که به زودی مستجاب می شود. و گفته که: این دعا را دعای وسایل خوانند، و دوازده امام خواجه مشهور و معروف و در اکثری از کتب ادعیّه و در بیاضهای دعا مذکور است.

و مراد ابن بابویه و علّامه حلّی - قدّس سرّهما - که فرموده اند که: این دعا در هیچ مهمّی خوانده نمی شود الّا اینکه به زودی اثر استجابت ظاهر می شود همان اصل دوازده امام خواجه - علیه الرحمه - است که آخوند مجلسی - علیه الرحمه - او را در تحفة الزائرین ایراد فرمود. و نزد حقیر و داعی فقیر از برای قضای حوایج هر یک را که از اصل دعا مجرده است که از معصوم - علیه السلام - روایت شده.

و دوازده امام خواجه نصیر - علیه الرحمه - که ایشان بعضی تصدقات در آن کرده و بعضی از القاب مبارکه ائمّه اطهار - عليهم السلام - علاوه کرده هیچ تفاوت ندارد و هر دو مؤثر و شدید الأثرند. و هر چه دوازده امام که از معصوم وارد شده دارد دوازده امام خواجه او را تمام و کمال متضمّن است. به علاوه کم خانه ای می باشد که نسخه دوازده امام خواجه در آن نباشد، لهذا حقیر از نوشتن او عنان اشهب قلم را کشیده داشتم.

و طریقه خواندن آن این است که: روز شنبه شروع نماید، و هر روز نه (9) مرتبه بخواند تا دوازده روز. و در پنجشنبه که روز سیزدهم است، سه (3) مرتبه بخواند که مجموع صد و یازده (111) مرتبه می شود. و اگر در روز اوّل غسل حاجت به عمل آورد، و هر روز جای خلوت و اشرف و لباس طاهر اختیار کند اولی و افضل خواهد بود. و اگر در ایّام ختم، تقلیل طعام کند، و از کلام لغو و لا یُعنی اجتناب کند، اتم خواهد شد. و بسیار سهل و جزئی است که از برای

ص: 291

مطلب عمده و مقصد کلی آدمی سیزده روز پیرامون هوا و هوس نگردد، و معاصی و نواهی را ترک کند و جنبه بهیمیّه و حیوانیه او ضعیف و جنبه آدمیّت و ملکی او قوی گردد. نظم:

رنج راحت دان چو شد مطلب بزرگ *** گرد کَله توتیای چشم گرگ

و بعضی از مشایخ اجازه گفته اند که: باید از روز شنبه شروع کند. هر روز سه (3) مرتبه بخواند تا روز یکشنبه که روز نهم است. بعد از آن هر روز یک مرتبه بخواند تا به مطلب خود فایز شود که از برایجمیع مطالب شرعیّه مجرّب است. و عامل و خواننده به نفعهای کلیه دنیوی و اخروی می رسد.

و ایضاً خواندن دعا توسل را چنین بیان کرده اند که: از روز شنبه شروع کند و هر روز یازده (11) بار بخواند تا روز جمعه. و در ابتدای شروع، غسل کند و با وضو باشد و در سایر ایّام جامه پاک بپوشد، و انگشتری عقیق یا فیروزه در دست کند. و اگر در مسجد به مکان شریف بخواند نور علی نور است.

و چون این ختم را به این شرایط مذکوره به عمل آورد، هر مطلبی که از آن بزرگتر نباشد در یک هفته یا در زمان اندکی البته از برکت توسل به چهارده معصوم که اصول کرم و رحمتند و در دنیا و آخرت واسطه فیض اند، برآورده می شود. و کار و احوال او روز به روز در ترقّی باشد، و دولت و عزّت و سعادت در اندک زمانی نصیب او گردد. امّا باید به اعتقاد درست خوانند. و مشهور است که می گویند: اعتقادت گر نباشد جمله کارت باطل است.

و خود خواجه - علیه الرحمه - در بیان ختم و فضیلت این دعا فرمود که: در هفته اوّل روزی یازده (11) بار، و در هفته دویم روزی نُه (9) مرتبه، و بعد از اتمام ختم هر روز یک مرتبه بخوانند. و از این سه طریق هر کدام را که اختیار کند مختار است.

ص: 292

و نیز فرمود که: میانه من و حق سبحانه و تعالی حجّت است که هر که به این ختم عمل نماید و مداومت نماید، به اعتقاد درست و یقین خالص، هر حاجت مشروعی که دارد از امور دنیا و آخرت برآورده شود.

و باز فرمود که: هر کس از اکابر و اصاغر که از من دعا خواستند از برای حوایج و رسیدن به مطالب و آمال و تمنّیات، من ایشان را به این ختم؛ یعنی خواندن دعای توسل امر نمودم و همه حسب مدعا خود به مطلب رسیدند.

و دوازده امام خواجه با دعای اعتصام و اختتام که پیش از او و بعد از او می خوانند مشهور آفاق است، و کم خانه از خانه های صلحا و شیعه صاحب سواد به هم می رسد که دوازده امام خواجه در آن نباشد.

و سابقاً عرض شد که اصل دوازده امام از اهل بیت عصمت - عليهم السلام - روایت شده و مشهور است به دعای توسل، و خواجه بعضی تصرّفات دلپسند در آن کرده و بعضی از توصیف و تعریف و تمجید ائمّه - علیهم الصلاة والسلام - را علاوه کرد و دوازده امام خواجه به قدر صد و پنجاه بیت می شود. و اصل دعای توسل به قدر صد بیت تخمیناً می شود. و ختم اصل نیز بعینه مثل دوازده امام خواجه است. و در قضای حوایج ورسانیدن به مطالب و رغائب دارین سهیم و شریکند و تفاوت ندارند. و اصل دعا در آخر تحفة الزائرین با شرح او مبسوطاً مذکور است.

و طریقه ختم آن این است که: روز شنبه ابتدا می کند تا یک هفته، و هر روز یک دفعه می خواند. و اگر تا یک اربعین بخواند اقوی و اتم است، بلکه ختم آن تا چهل روز هر روز یک مرتبه مشهور است. و اگر در مکان خالی از عوائق و شواغل به عمل آورد، و غسل زیارت هر روز بکند، و مراعات اتحاد زمان و مکان کند، نور علی نور است. و در استجابت و تأثیر اقوی و اتم است. و حرف نزدن را بعضی از علما اعتبار کرده اند.(1)

ص: 294

ص: 295

ص: 296

و امّا طریقه خواندنش(1) را چنانچه مجتهد الکلّ في الکلّ، مرجع المسلمین و ملاذّ الشیعة وفخر العلماء و المجتهدین، مجتهد جامع الشرایط، حاجی سیّد محمّد باقر - سلّمه الله تعالی - فتوا داده اند این است که: اوّل نیّت زیارت اباعبدالله الحسین - علیه السلام - کند، و بعد زیارت عاشورا را بخواند، و بعد صد (100) مرتبه: «اللّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلُ ظَالِمٍ ظَلَمَ» را تا آخر بگوید. و بعد صد (100) مرتبه

ص: 297

بگوید: «السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا أَبَاعَبْدِالله تا آخر». و بعد تتمّه زیارت را به جا آورد، و بعد سجده برود، و دعای سجده را بخواند، و بعد سر بردارد، و دو رکعت نماز زیارت کند، و ثوابش را به اباعبدالله الحسین - صلوات الله علیه - هدیه کند. و بعد از برای حوایج شرعیه خود دعا کند. و بعد دعای مشهور به دعای علقمه را اگر بخواهد بخواند و الّا احتیاج نیست. و اگر پیش از خواندن زیارت عاشورا «زیارت ششم» را با شش رکعت نمازش به عمل آورد، و بعد زیارت عاشورا را به این طریق که ذکر شد به عمل آورد، و دعای علقمه را بخواند، اقوی و اتم و نور علی نور خواهد شد.

و زیارت ششم(1) با شش رکعت نماز زیارت، و بعد از آن زیارت عاشورا را با صد لعن و صد سلام خواندن با دو رکعت نماز زیارت، و با دعای علقمه تخمیناً یک ساعت و ربع می کشد. و البته البته این ختم تأثیر دارد. و یقیناً باعث استجابت است و تخلّف ندارد، ولا تَعُدَّ و لا تُحصی تجربه شده. و هر که شک داشته باشد مظنّه در نطفه او خللی است، و یقیناً شیعه نیست، بلکه شیعه نما است که به خودش هم مشتبه شده. اللهمّ مگر آنکه در عدم قضای حاجت حکمتی و مصلحتی باشد که صلاح عامل و رضای خداوند فیّاض قادر و باذل در آن نباشد.

فائدة: اصل زیارت عاشورا از خداوند متعال است که این تعزیه نامه را افشا فرمود و به واسطه جبرئیل امین پیش از شهادت سیّد الشهدا - سلام الله علیه - به جناب خاتم المرسلین - صلّی الله علیه و آله - فرستاد که زیارت فرزند دلبند آن جناب را امّت او به این طریق کنند. و از آسمان مانند قرآن نازل شده و کلام هیچ یک از ائمه - عليهم السلام - نیست.

ص: 298

و دلیل صریح این مدّعا حدیث صفوان است که صفوان گفت: صادق - علیه الصلاة والسلام - به من گفت که: تعاهد نما این زیارت را به این نحو که من ضامنم و خدا که هر که این زیارت را و این دعا را؛ یعنی دعای «علقمه» را بخواند از نزدیک و دور، اینکه زیارتش مقبول و سعیش، مزد داده شود و سلامش به آن حضرت برسد. و هر حاجت که داشته باشد خدا برآورد هر چند حاجت او بزرگ باشد.

ای صفوان این زیارت را با همین ضامن از پدرم شنیدم و پدرم از علیّ بن الحسین با همین ضامن و او از امام حسین - علیه السلام - با همینضامن و او از امام حسن - علیه السلام - با همین ضامن و او از پدرش امیرالمؤمنین - علیهما السلام - با همین ضامن و امیرالمؤمنین - صلوات الله علیه - از رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - با همین ضامنی و رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - از جبرئیل با همین ضامن و جبرئیل از خداوند عالمیان با همین ضامن. به درستی که حق تعالی قَسَم یاد کرده به ذات مقدّس که هر که امام حسین - علیه السلام - را به این روش زیارت کند از نزدیک یا از دور و این دعا را بخواند زیارت او را قبول کنم. و هر حاجت که بطلبد برآورم هر چند بزرگ باشد. و هر سؤال که کند عطا کنم، و از درگاه من نا امید برنگردد، و او را برگردانم شاد و خوشحال به جهت برآمدن حاجتش، و فایض شدن به بهشت و آزاد شدن از جهنم. از برای هر که شفاعت کند، شفاعتش را قبول کنم. و گواه گرفت خدا ما را بر آنچه گواه گرفته بر آن ملائکه خود را.

پس صفوان فرمود: هر وقت تو را حاجتی سوی خداوند به هم رسد، این زیارت را بکن هر جا که باشی و این دعا را بخوان و از خدای خود حاجت خود را بطلب که البته بر آورده می شود و حق تعالی خلف وعده خود نمی فرماید: خذ هذا وکن من الشاکرین.

ص: 299

طریقه اوّلی: به این نحو مذکور از کنوز مخفیه است. بعد از نماز ظهر و به قولی بعد از نماز ظهرین روز یکشنبه، دو رکعت نماز حاجت کند، در هر رکعت بعد از حمد سوره «توحید» سه (3) مرتبه بخواند، و بعد از سلام حاجت را در کاغذی بنویسد، و در برابر خود نهد، و یک دفعه سوره «الحمد» را بخواند، و چهل و یک (41) دفعه بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾(1). و به قولی چهارده (14) بار بگوید و بعد «فاتحه» را نیز یک بار بخواند و «قل هو الله» سه (3) دفعه و به قولی هفت (7) بار و بعد شروع در قرائت سوره «انعام» کند. و چون به آیه: ﴿فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ﴾(2) برسد؛ یعنی او را بخواند، چهل و یک

ص: 301

(41) دفعه بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾. و چون برسد بهآیه: ﴿وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ﴾(1)، باز چهل و یک (41) بار بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾. و چون برسد به آیه: ﴿وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾(2)، چهل و یک دفعه بگوید: ﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾(3). و چهل و یک (41) دفعه بگوید: «اللّهُمَّ بِحَقِّ هَؤُلَاءِ الْأَنْبِیَاءِ، وَبِحَقِّ جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ وَالمُرْسَلِینَ، وَبِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِینَ صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَعَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ اِقْضِ حَاجَتِي یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». و چون به آیه: ﴿إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ﴾(4) برسد، چهل و یک (41) نوبت بگوید: ﴿إِياكَ نَعْبُدُ وَإِياكَ نَسْتَعِينُ﴾. و چهل و یک (41) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَلَی جَمِیعِ الْأَنْبِیاءِ وَالمُرْسَلِینَ، أَعْطِنِي مُرَادِي». و چون برسد به آیه: ﴿مِثْلَ مَا أُوتِي رُسُلُ اللهِ﴾(5)، پس بگوید: «إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي دَعَاكَ فَلَمْ تُجِبْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذِي سَأَلَكَ فَلَمْ تُعْطِهِ، وَمَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَجَارَكَ فَلَمْ تَجِرْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَعَانَكَ فَلَمْ تُعِنْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَغَاثَ بِكَ فَلَمْ تُغِثْهُ». و بعد سه (3) مرتبه بگوید: «وَا غَوْثَاهُ أَغِثْنِي». و بعد چهل و یک (41) مرتبه بگوید: ﴿رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لَا رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ﴾(6). و سه (3) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ یَا نُورَ النُّورِ، یَا

ص: 302

اللهُ یَا رَحْمَنُ یَا رَحِیمُ، یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ، یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ، اللّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ وَمَغْفِرَتِكَ، وَمُنَّ عَلَيَّ بِدُخُولِ الجَنَّةِ، وَأَعْتِقْنِي مِنَ النَّارِ».

و چون از خواندن سوره فارغ شود این دعا را بخواند: «اللّهُمَّ یَا شَدِیدَ الْعِقَابِ، یَا سَرِیعَ الْحِسَابِ، یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ، یَا خَالِقَ کُلِّ شَيْءٍ وَیَا رَازِقَ کُلِّ حَيٍّ، وَیَا فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَیَا فَالِقَ الحَبِّ وَالنَّوَی، یَا فَالِقَ الْإِصْبَاحِ یَا خَالِقَ الْأَشْبَاحِ، یَا رَبِّ الْأَرْبَابِ، یَا مَالِكَ الرَّقَابِ، یَا هَازِمَ الْأَحْزَابِ، یَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ، یَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ، یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ، یَا کَافِيَ المُهِمَّاتِ، یَا سَمِیعَ الْأَصْوَاتِ، یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ، یَا سَیِّدَ السَّادَاتِ، یَا مُقِیلَالْعَثَرَاتِ، یَا وَلِيَّ الْحَسَنَاتِ، یَا کَاشِفَ الْکُرُباتِ، یَا سَامِعَ المُنَاجَاةِ، یَا عَالِمَ السِرِّ وَالْخَفِیَّاتِ، یَا دَافِعَ السَّیِّئَاتِ، یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ، یَا مُحْیِيَ الْأَمْوَاتِ، یَا نُورَ الْأَرَضِینَ وَالسَّمَاوَاتِ، یَا غَافِرَ الْخَطِیئَاتِ، یَا سَاتِرَ الْعَوْرَاتِ، یَا مَانِعَ الْبَلِیَّاتِ، اِقْضِ حَاجَتِي فِي هَذِهِ السَّاعَةِ، یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ، یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرامِ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی الله عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ». و بعد از آن بلند کند دستها را به دعا، و سؤال کند هر چه می خواهد، پس بلا شک مستجاب می گردد.

و این ختم از مجرّبات است در خصوص قضای حاجات. و این طریقه ختم انعام از خطّ بعضی از اکابر صلحاء نقل این رساله شد، فخذه وکن من الشاکرین.

و در بعضی از نسخ مذکور بود که: بعد از دعای مذکور به سجده می روی می گویی: «إِلَهِي قَلْبِي مَحْجُوبٌ، وَعَقْلِي مَغْلُوبٌ، وَنَفْسِي مَعْیُوبٌ، وَهَوَائِي غَالِبٌ، وَطَاعَتِي قَلِیلٌ، وَمَعْصِیَتِي کَثِیرٌ، وَلِسَانِي مُقِرٌّ بِالذُّنُوبِ، فَکَیْفَ حِیلَتِي یَا سَتَّارَ الْعُیُوبِ یَا عَلَّامَ الْغُیُوبِ اِغْفِرْ لِي ذُنُوبِي کُلَّهَا یَا غَفَّارُ یَا سَتَّارُ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ، یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرَضِینَ، یَا ذَا الْجَلَالِ

ص: 303

وَالْإِکْرامِ». و ده (10) مرتبه بگوید: «صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاقْضِ حَاجَاتِي بِفَضْلِكَ وَرَحْمَتِكَ لَا بِأَعْمَالِنَا وَبِأَسْبَابِنَا بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ».

طریقه دویم: روز یکشنبه، باید بعد از نماز ظهر و قبل از نماز عصر، سوره را به این ترتیب بخواند: اوّل مطلب را به کاغذی بنویسد، و به هر موضعی از مواضع دعا برسد آن مطلب را که نوشته به تضرّع و نیاز عرض قاضی الحاجات کند. و پیش از خواندن سوره، یازده (11) بار بگوید: «وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ وَنِعْمَ المَوْلَی وَنِعْمَ النَّصِیرُ». و بعد سوره «فاتحه» بخواند و شروع در قرائت سوره کند. و چون به آیه: ﴿وَذَلِكَ الْفَوْزُ المُبِينُ﴾(1) برسد، صد و یک (101) بار بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾. و چون به آیه: ﴿ثُمَّ يُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾(2) برسد، چهل و یک (41) نوبت ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾. و چون به آیه: ﴿وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ برسد، بگوید: ﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِحَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾(3) و سه (3) مرتبه بگوید: «بِعِزَّةِ الْأَنْبِیاءِ عليهم السلام وَبِعِزَّةِ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه وآله وَاقْضِ حَاجَاتِي». و چون به میانه دو لفظ جلاله برسد بگوید: ﴿رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ﴾. و چهل و یک (41) نوبت بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾. و بعد این دعا را بخواند: «إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي دَعَاكَ فَلَمْ تُجِبْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذِي

ص: 304

اسْتَجَارَ بِكَ فَلَمْ تَجِرْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَغَاثَ بِكَ فَلَمْ تُغِثْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذِي تَوَکَّلَ عَلَیْكَ فَلَمْ تَکِفْهُ، وَا غَوثَاهُ بِكَ أَسْتَغِیثُ أَغِثْنَا یَا مُغِیثُ وَافْعَلْ بِنَا مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَمُسْتَحِقُهُ، فَإِنَّكَ أَهْلُ التَّقْوَی وَأَهْلُ المَغْفِرَةِ، اِسْتَجِبْ دُعَائَنَا وَاشْفِیَا شِفاءً عَاجِلاً، وَاقْضِ حَاجَاتِي یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ». و چون به آیه: ﴿وَرَبُّكَ الْغَنِيُّ ذُو الرَّحْمَةِ﴾ برسد بگوید: «وَأَنَا الْفَقِیرُ ذُو الْحَاجَةِ» سه (3) مرتبه. و چون سوره را تمام کند، چهل و یک (41) نوبت بگوید: «وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِیَّاً وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِیرَاً». بعد این دعا را بخواند: «یَا سَرِیعَ الْحِسَابِ، یَا شَدِیدَ الْعِقَابِ، یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ، یَا خَالِقَ کُلِّ شَيْءٍ، یَا رَازِقَ کُلِّ حَيٍّ، یَا فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ، یَا فَالِقَ الْأَصْبَاحِ، یَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ، یَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ، یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ، یَا کَافِيَ الُمهِمَّاتِ، یَا مَجِیبَ الدَّعَواتِ، یَا دَافِعَ السِّیِّئَاتِ، یَا کَاشِفَ الْکُرُباتِ، یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ، یَا مُحْیِيَ الْأَمْوَاتِ، یَا نُورَ الْأَرَضِینَ وَالسَّمَاوَاتِ، یَا غَافِرَ الذُّنُوبِ وَالْخَطِیئَاتِ، یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ، یَا سَاتِرَ الْعَوْرَاتِ، یَا دَافِعَ البَلِیَّاتِ، اِقْضِ حَاجَتِي فِي هَذِهِ السَّاعَةِ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ». بعد سجده و تضرّع بسیار کند چنانچه قطرات اشک بر رخسارش بریزد که إن شاء الله آن وقت مظنّه استجابت است.

طریقه سیم: آخوند مجلسی - علیه الرحمه - در ربیع الأسابیع فرموده که: سیّد بن باقی روایت کرده از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - که: هر که خواهد دعای او مستجاب شود، بعد از ظهر دو رکعت نماز کند و یازده (11) بار بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾، پس شروع کند به خواندن سوره «انعام» و بعد از خواندن آیه: ﴿وَذَلِكَ الْفَوْزُ المُبِينُ﴾ یازده (11) مرتبه بگوید: ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾. و چون برسد به آیه: ﴿وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ بگوید: ﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾، «اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلَكَ بِحَقِّ هَؤُلَاءِ الْأَنْبِیَاءِ، وَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ الُمصْطَفَی

ص: 305

صلّی الله علیه وآله یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ أَنْ تَقْضِيَ حَاجَتِي فِي هَذِهِ السَّاعَةِ»، پس بخواند سوره را تا ﴿إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ﴾، پس چهل و شش (46) مرتبه بگوید: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾. پس بگوید: «صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» وچون برسد به آیه: ﴿رُسُلُ الله اللهُ أَعْلَمُ﴾ در میان دو لفظ جلاله این دعا را بخواند: «إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي دَعَاكَ فَلَمْ تُجِبْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي تَضَرَّعَ إِلَیْكَ فَلَمْ تَرْحَمْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي اِنْقَطَعَ إِلَیْكَ فَلَمْ تَصِلْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَنْصَرَكَ فَلَمْ تُنْصِرْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَنْجَدَكَ فَلَمْ تُنْجِدْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَصْرَخَكَ فَلَمْ تَصْرِخْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي اِسْتَعَاذَ بِكَ فَلَمْ تُعِذْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي تَوَکَّلَ عَلَیْكَ فَلَمْ تُکِفْهُ، إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي تَقَرَّبَ إِلَیْكَ فَأَبْعَدْتَهُ وَهَرَبَ إِلَیْكَ فَأَسْلَمْتَهُ، وَا غَوثَاهُ بِكَ یَا اللهُ، وَا غَوْثَاهُ وَا غَوْثَاهُ بِكَ یَا اللهُ، وَا غَوْثَاهُ وَا غَوْثَاهُ بِكَ یَا اللهُ، یَا مُغِیثُ أَغِثْنِي وَامْحِ عَنِّي سَیِّئَاتِي، یَا غَیِاثَ المُسْتَغِیثِینَ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». پس سوره را تمام کند و حاجت خود را از قاضی الحاجات با تضرّع و زاری بخواهد.

فائدة: روایت شده که هر که خواهد روزی به وی فراخ گردد، یا حاجت او روا شود، شب پنجشنبه یا روز جمعه یا شب جمعه، با وضو رو به قبله کند، و اوّل سوره «فاتحه» را بخواند، و بعد شروع کند به خواندن سوره انعام تا آیه: ﴿مِثْلَ مَا أُوتِيَ رُسُلُ الله﴾، پس بلافاصله برخیزد و دو رکعت نماز کند، در هر رکعت هفت (7) مرتبه سوره حمد، و هفت (7) مرتبه آیة الکرسی، و هفت (7) مرتبه سوره «إنّا أعطیناك الكوثر». و چون از نماز فارغ شود، همچنان رو به قبله از ابتدای ﴿أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ﴾ بخواند تا آخر سوره. و بعد سر به سجده نهد و هفتاد (70) بار بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله»، آن گاه حاجت بخواهد که به عنایت الله حاجت او روا شود.

ص: 306

ترک معاصی، و اجتناب از اخلاق ذمیمه، و احتراز از غیبت مسلمانان، و اکل لقمه حرام بلکه شبهه ناک و غیر ذلک بخواند تخلّف ندارد. و علیك بالتجربة.

قسم دویم: هر روز بعد از فراغ از دعا، به آن ترتیب که سابقاً ذکر شد، صد و ده (110) مرتبه بگوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. اللّهُمَّ اجْعَلْ لِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً، وارْزُقْنِي مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ»، پس سجده کند و حاجت بخواهد. و پیش از دعای «یا من تحلّ» و بعد از دعا صلوات فرستد، و بعد از فراغ از ختم هر روز هفتاد (70) بار بر دشمنان اهل بیت - عليهم السلام - لعن بفرستد. و پیش از خواندن دعای «یَا مَنْ تَحِلُّ» هفت (7) بار سوره «توحید» را بخواند و «استغفار» کند. و دعاهایی که در کتب ادعیّه وارد شده است که پیش از دعا و بعد از دعا خوانده شود، بخواند. و مستحب است تختمّ به فیروزه یا عقیق، و تطیّب به روایح طیّبه. و معلوم است که خواندن دعا با شرایط مستحبّه و آداب مسنونه که از شارع - علیه الصلاة و السلام - رسیده بهتر است، بلکه مطلوب است.

فائدة: مروی است که کسی به خدمت امیرالمؤمنین - صلوات الله علیه - شکایت نمود که اجابت دعایم دیر می شود. فرمود: چرا دعای سریع الإجابة نمی خوانی؟ عرض کرد: کدام است؟ فرمود این است: «اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ، الأَجَلِّ الْأَکْرَمِ، المَخْزُونِ المَکْنُونِ، النُّورِ الْحَقِّ، البُرْهَانِ المُبِینِ الَّذِي هُوَ نُورٌ مَعَ نُورٍ، وَنُورٌ مِنْ نُورٍ فِي نُورٍ، وَنُورٌ عَلَی نُورٍ، وَنُورٌ فَوْقَ کُلِّ نُورٍ، وَنُورٌ عَلَی کُلِّ نُورٍ، وَنُورٌ تُضِيءُ بِهِ کُلَّ ظُلْمَةٍ، وَتَکْسُرُ بِهِ کُلَّ شِدَّةٍ، وَکُلَّ شَیْطانٍ مَرِیدٍ، وَکُلَّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ، وَلَا تُقَرِّبُهُ أَرْضٌ وَلَا تَقُومُ بِهِ سِماءٌ، وَیَأْمَنُ بِهِ کُلُّ خَائِفٍ، وَیَبْطُلُ بِهِ سِحْرَ کُلِّ سَاحِرٍ، وَبَغْیَ کُلِّ بَاغٍ، وَحَسَدَ کُلِّ حَاسِدٍ، ویَتَصَدَعُ لِعَظَمَتِهِ البَرُّ وَالْبَحْرُ، وَیَسْتَقِلُّ بِهِ الْفُلكُ حِینَ یَتَکَلَّمُ بِهِ المَلِكُ فَلَا یَکونُ لِلْمَوْجِ عَلَیْهِ

ص: 308

سَبِیلٌ، وَهُوَ اسْمُكَ الْأَعْظَمُالْأَعْظَمُ الْأَجَلُ الْأَجَلُ النُّورُ الْأَکْبَرُ الَّذِي بِهِ سَمَّیْتَ نَفْسَكَ، وَاسْتَوَیْتَ بِهِ عَلَی عَرْشٍ، وَأَتَوَجَّهُ إِلَیْكَ بِمُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ، وَأَسْأَلُكَ بِكَ وَبِهِمْ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ». و حاجتی که داری طلب نما، پس سزاوار است که داعی و ختم گیرنده پیش از هر دعا و هر ختم و بعد از آنها این دعای مبارک را بخواند که وسیله نجات است.

قسم سيم: به این نحو است و این نوع، حکم گوگرد احمر دارد. باید در ثلث آخر شب، بعد از نافله شب، شروع به خواندن کند. و قبل از شروع، یازده (11) بار صلوات فرستد، و به یک نفس چهل (40) مرتبه «یَا اللهُ» بگوید. و بعد باز به یک نفس «یا اللهُ رَبِّي» بگوید. و بعد دعا را بخواند. و چون به کلمه «یا ربّ» که در سه (3) موضع است، برسد در هر سه موضع سجده کند و این کلمه را آن قدر بگوید که نفس او تنگ شود. و بعد از تنگ شدن نفس، حاجت خود را بخواهد و در دل قصد کند و سر برداشته دعا را بخواند. و ده (10) مرتبه به این نحو مذکور بخواند. و چون ده (10) مرتبه تمام شود، پانزده (15) مرتبه صلوات فرستد و چهل (40) مرتبه «اللهُ رَبِّي» به یک نفس بگوید، و باز سر به سجده گذارد، بیست و یک (21) بار «یا ذَا الجلالِ والإِکرامِ» به یک نفس بگوید. و عرض حاجت نماید. و تا ده (10) شب بلا فاصله به این نحو که مذکور شد عمل نماید. و اگر شب یکشنبه اوّل ماه بوده باشد، بهتر است.

قسم چهارم: برادر زاده شیخ اجل، شیخ بهایی به خطّ جدّ ماجد مادری خود، از حضرت امام همام امام حسن عسکری - سلام الله علیه - نقل کرده که ابتدا از روز سه شنبه نماید تا ده روز متوالی، هر روز ده (10) مرتبه با وضو و رو به قبله مطلب را به خاطر گذراند. و ده (10) مرتبه صلوات بفرستد و چهل و یک (41)

ص: 309

مرتبه «یَا اللهُ» بگوید و بعد شروع به خواندن کند. و چون برسد به فقره «وَقَدْ نَزَلَ بِي»، «یَا رَبِّ» را چهل و یک (41) مرتبه بگوید، و بعد سر به سجده نهد، و مطلب خود را به خاطر گذراند و بعد شروع کند به خواندن تتمه تا برسد به فقره «وَافْتَحْ لِي» باز «یَا رَبِّ» را چهل و یک (41) مرتبه بگوید، باز سجده کند، و مطلب را به خاطر بگذراند، و باز شروع به خواندن تتمه باقی نماید. و بعد از اتمام، ده (10) مرتبه صلوات بفرستد، و چهل و یک (41) مرتبه «اللهُ رَبِّي» به یک نفس بخواند، و استغاثه نموده مطلب را از خدا بخواهد که مجرّب است.

قسم پنجم: در کتاب تهذیب القلوب این نحو وارد شده که: از روز یکشنبه شروع نماید، تا ده روز، هر روز ده (10) مرتبه. و پیش از شروع این صلوات را بخواند: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی النَبِيِّ مَحَمَّدٍ وَآلِ مَحَمَّدٍ،وَاجْعَلْ لِي مِنْ أَمْرِي فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً، وَارْزُقْنِي مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ». و در اوّل دعا هر مرتبه که می خواند لفظ «اللّهُمَّ» را زیاد کند و همه این اقسام خوب است. و آنچه حقیر به خواندن آن مجازم طریقه اوّلی است.

مُحَمَّدٍ رَسُولِكَ، وَعَلِيٍّ وَصِيِّ رَسُولِكَ، وَفَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِكَ، وَالْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ سِبْطَيْ رَسُولِكَ، وَبِعِزَّةِ جَلَالِ وَجْهِكَ الْکَرِیمِ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَجْعَلَ لِي مِمَّا أَنَا فِیهِ فَرَجَاً وَمَخْرَجَاً بِرَحْمَتِكَ الَّتِي لَا تَضِیقُ مِنْ شَيْءٍ، وَبِقُدْرَتِكَ الَّتِي لَا یَتَلَکَّاءُ مِنْ إِجَابَتِهَا شَيْءٌ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ، تَضَایُقِي تَنْفَرَجِي، تَضَایُقِي تَنْفَرَجِي، تَضَایُقِي تَنْفَرَجِي». سه (3) دفعه. و باید وقت گفتن کلمه «تضایقي» تمام انگشتان هر دو دست را ضَمّ نماید، و در کلمه «تنفرجي»(1) مجموع اصابع فتح کند.(2)

و قدوة المحقّقین، أعاظم المجتهدین، میرداماد فرموده اند که: هر که در نهایت عسرت و تنگی باشد، در عرض یک هفته، عقب هر نماز این دعا را بخواند، توسعه در رزق او به هم می رسد. و فرموده اند که: این ختم مشافهة از جناب صاحب الأمر - علیه السلام - شنیده شده و از مجرّبات است. و بعضی از علما این ختم را مقیّد به روز یکشنبه نکرده اند، بلکه گفته اند تا یک هفته عقب هر نماز یک دفعه باید خواند.

و از حضرت خاتم الأنبیاء - صلّی الله علیه و آله - روایت شده که: هر که شدّتی روی دهد که از چاره آن عاجز باشد، دو رکعت نماز حاجتکند، و بعد ده (10) بار صلوات بفرستد، و بعد دستها را برداشته روی هم بنهد و رو به آسمان کند، و حاجت خود را بخواهد، یا در دل بگذراند، و بگوید: تَضَایُقِي تَنْفَرَجِي،

ص: 311

پس رو به قبله دستها را بلند نموده بگوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله العَلِيِّ العَظیمِ، إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ، اللّهُمَّ کُفَّ عَنِّي بَأْسَ الَّذِینَ کَفَرُوا، فَإِنَّكَ أَشَدُّ بَأْسَاً وَأَشَدُّ تَنْکَیلَاً». و بعد از خواندن دستها را وا کند که فتح و فرج رو نماید.

پنجم: از جمله ختوم معتبره مقیّده به روز یکشنبه، ختم دعای «منتهی مطلب الحاجات» است که در خلال ختوم روز شنبه به تقریر ذکر شد و تفصیلش در آن باب است، فلیطلب ثمّة.(1)

رسیدن به مال و منال و متاع دنیا و غیر ذلک از امور دنیویه از ختوم مجرّبه معتبره است.(1)و از امیرالمؤمنین - سلام الله علیه - مروی است. و طریقه آن این است که: ابتدای آن بعد از نماز صبح، از روز دوشنبه یا پنجشنبه یا جمعه است تا چهل روز، هر روز یکصد و پنجاه و نه (159) مرتبه بی زیاده و کم، مگر در روز چهلم که یکصد و هفتاد و هشت (178) مرتبه بخواند که بیست مرتبه علاوه می کند که مجموع، شش هزار و سیصد و هفتاد و نه (6379) مرتبه می شود که عدد مجموع آیه شریفه است. البته بعد خواندن یا در اثنای خواندن، ابواب فتوحات بر روی او گشاده شود. و جناب قادر مختار چندان مال به او کرامت فرماید که از حساب او عاجز آید. و اگر در دهه اوّل حاجت روا نشد و مقصود حاصل نشد، در دهه ثانی و ثالث مقصود حاصل است. و احیاناً اگر در اثنای چهل روز، فتح نشود ختم را دو دفعه از سر گیرد که إن شاء الله بلا شک و بلا شبهه در ختم دویم مراد حاصل است. و بعضی علما جای خلوت، و دو رکعت نماز حاجت، و غسل حاجت در روز اوّل، و هر روز صد (100) مرتبه «قل هو الله» خواندن، و سه (3) مرتبه صلوات فرستادن را در این ختم اعتبار کرده اند. و بعضی عدم حرف زدن، و پشت سر نگاه نکردن، و صد (100) مرتبه صلوات فرستادن را در روز چهلم نیز اعتبار کرده اند. و این طریق به سه واسطه از خط علّامه مجلسی نقل شده. و این

ص: 313

ختم را اگر با شرایط بخوانند از جمله مجرّبات است. و آیه شریفه در سوره «طلاق» است. و حکایت عجیبه در خصوص این آیه مبارکه صاحب تاریخ فرج بعد الشدّة نقل کرده که بسیار غرابت دارد. هر کس خواسته باشد آنجا رجوع کند. و اگر به نیّت صافی و اعتقاد درست و دل جمع آیه را به این نوع مذکور بخواند، دعا کند جناب اقدس الهی هر چه می خواهد از مال و متاع دنیا به او کرامت فرماید.

نوع سیم: ختم چهار ضرب است. از بعضی مشایخ مسموع شد هر وقت خواسته باشی از برای قضای حوائج، روز اوّل لعن چهار ضرب را صد مرتبه، و روز دویم صد و یک دفعه بخوان. و حقیر در این نوع اجازه دارم و تجربه ها نیز دیدم.

چیزی از برای او به هم نمی رسد. و دعا این است: «یَا قَوِيُّ یَا غَنِيُّ یَا مَلِيُّ یَا وَفِيُّ». و در روز اوّلِ ختم، شیرینی و نان به فقرا بدهد، من بعد محتاج نخواهد شد. و در روایتی دوازده هزار (12000) بار در یک مجلس وارد شده است.(1) و ختم این اسماء اربعه در باب اوّل و دویم در خلال ختوم مطلقه به تفصیل ذکر شد(2)؛ زیرا که بعضی این ختم را از ختوم مطلقه شمرده اند.

دویم: بعضی از علما فرموده اند که: هر که این چهار اسم مذکور را تا ده روز بر قدری از مویز، هر روز هزار (1000) مرتبه بخواند، و هر روز بعد از فراغ، مویزها را بخورد و در روز دهم نان و حلوای گرم به مستحقّین بدهد، و حاجت طلب نماید که روا می شود، و از جمله اغنیا می گردد. باید روز ابتدا از روز سه شنبه باشد.

وَأَتُوبُ إِلَیْهِ». و بعد بگوید: «أَعُوذُ بِالله السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشّیْطَانِ الرَّجِیمِ». و بعد ابتدا کند به خواندن سوره، و چون برسد به آیه: ﴿وَاللهُ يُقَدِّرُ اللَّيلَ وَالنَّهَارَ﴾ آیه را سه (3) مرتبه تکرار کند، و بعد سه (3) مرتبه این دعا را بخواند: «یَا مَنْ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ قَدِّرْ لِي قَضَاءَ حَاجِتِي، فَإِنَّكَ قَادِرٌ وَأَنْتَ عَلَی کُلِّ شَيْءٍ قَدِیرٍ». و چون برسد به آیه: ﴿وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ الله﴾ او را سه (3) مرتبه تکرار کند، و بعد سه (3) مرتبه این دعا را بخواند: «اللّهُمَّ مِنْ فَضْلِكَ اِبْتَغَیْتُ وَمِنْ فَضْلِكَ أَرْجُو، فَلَا تُخَیِّبْنِي یَا ذَا الْفَضْلِ الْعَظِیمِ». و چون به آیه: ﴿وَاسْتَغْفِرُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ برسد او را سه (3) مرتبه تکرار کند، و سه (3) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ إِنَّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذِهِ السُّورَةِ الْعَظِیمَةِ وَالْآیَاتِ الْعِظَامِ، وَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ أَسْمَائِكَ الشَّرِیفَةِ الْکِرَامِ یَا طَیْهَرَجْ یَا غَشْیَهَجْ یَا ثَنَاثَا رِیثَ بِحَقِّ ﴿کهیعص﴾ وَبِحَقِّ ﴿حمعسق﴾ وَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ الَّذِي سَمَّیْتَهُ فِي کِتَابِكَ الْعَزِیزِ یَا أَیُّهَا المُزَمِّلُ أَنْ تُزَمِّلَنِي بِرِدَاءِ لُطْفِكَ عَنْ عُیُونِ الْبَاغِینَ وَالْحَاسِدِینَ مِنْ أَعْدَائِكَ وَأَعْدَائِي بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». و بعد از خواندن سوره «مزمّل» هر مرتبه این دعا را بخواند: «یَا مُفَتِّحُ فَتِّحْ، یَا مُفَرِّجُ فَرِّجْ، یَا مُسَهِّلُ سَهِّلْ، وَیَا مُیَسِّرُ یَسِّرْ، وَیَا مُتَمِّمُ تَمِّمْ، بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». و از برای ختم این سوره مبارکه سه نوع دیگر غیر از این ختم مزبور در خلال باب اوّل و دویم به تفصیل ذکر شد؛ زیرا که آن سه نوع از ختوم مطلقه بود.

چهارم: از جمله مجرّبات است که به هیچ وجه من الوجوه تخلّف ندارد، ختم دعای «اللّهُمَّ یَا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الْحَاجَاتِ»(1)، از چهارشنبه اوّل ماه، بعد از نماز صبح بلافاصله سوره «الم نشرح» را هر روز هفده (17) مرتبه بخواند تا هفده روز، و بعد از فراغ از هفده (17) مرتبه، یک دفعه دعای «اللّهُمَّ یَا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الْحَاجَاتِ» را تا آخر بخواند، و بعد دعای مبارک «یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقْدُ المَکَارِهِ» را که از دعاهای صحیفه است بخواند، و هر دو دعا در صحیفه سجادیه است. و این ختم از جمله مجرّبات است.

پنجم: از جهت قضای حاجات، ابتدا از روز چهارشنبه کند، و هر روز صد (100) بار بگوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ، یَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ، یَا مُقَلِّبَ الْقُلَوبِ وَالْأَبْصَارِ، یَا دَلِیلَ المُتَحَیِّرینَ، یَا غِیاثَ المُسْتَغِیثِینَ، یَا مَالِكَ یَوْمِ الدَّینِ، إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ». و باید در اثنای خواندن حرف نزند، و اگر حاجت روا نشود، مرتبه دیگر بخواند که به فضل الهی درست می شود. و این نسخه نقل شده بود از خط میرداماد - رحمه الله - .ششم: ختم چهار ضرب است در روز چهارشنبه به آن نحوی که در قسم پنجم ختوم روز دوشنبه مذکور شد.

و مکرّم گردد: ﴿هُوَ اللهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَيبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ﴾(1).

سیم: روز پنج شنبه به جهت قضای حوایج، و عزّت یافتن، پانصد (500) بار بخواند که اثر عظیم دارد: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، مَنْ کَانَ یُرِیدُ الْعِزَّةُ فَللّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعَاً». و در بعضی کتب نوشته اند که: هر که این آیه را سیصد (300) بار روز پنج شنبه بگوید، نزد علما و فضلا عزیز و مکرّم گردد، و پی هر علم که رود بر وی آسان شود، و از مال دنیا غنی گردد، و بر دشمن ظفر یابد، و به مرادات برسد، بعون الله تعالی.

چهارم: روز پنج شنبه از برای مال و منال و ثروت، دو رکعت نماز کند، و بعد سوره «یس» را بخواند و این عمل را تا سه روز به عمل آورد، و اگر تا هفت روز به عمل آورد، اکمل و اتمّ خواهد بود. و بسیار مجرّب نوشته اند.

پنجم: از جناب صادق آل محمّد - عليهم السلام - مروی است که: هر که را حاجتی باشد به خداوند عالم، و خواسته باشد که زود روا شود، یوم الخمیس غسل کند، و چهار رکعت نماز کند بعد از چاشت، در هر رکعت بعد از حمد سوره «إنّا أنزلناه» بیست (20) دفعه. و چون سلام دهد صد (100) مرتبه بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ». و بعد دست را به طرف آسمان بلند کند، و ده (10) مرتبه بگوید: «یَا اللهُ». و بعد از آن حرکت بدهد هر دو انگشت سبّابه را و باز بگوید: «یَا اللهُ» ده (10) مرتبه، و باز بگوید: «یَا رَبِّ یَا رَبِّ»، تا نفس قطع شود، بعد از آن بلند [کند] دست را برابر روی و بگوید: «یَا اللهُ» ده (10) مرتبه، و بعد از آن بگوید: «یَا أَفْضَلَ مَنْ رَجَى، وَیَا خَیْرَ مَنْ دَعَى، وَیَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی، وَیَا أَکْرَمَ مَنْ سُئِلَ، یَا مَنْ لَا یَعِزُّ عَلَیْهِ مَا فِعْلُهُ، یَا مَنْ حَیْثُ مَا دُعِيَ أَجابَ. اللّهُمَّ أَسْأَلُكَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِكَ، وَبِأَسْمَائِكَ الْعِظَامِ، وَبِکُلِّ اسْمٍ لَكَ عَظِیمٌ، وَأَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْکَرِیمِ، وَبِفَضْلِكَ الْعَظِیمِ، وَبِاسْمِكَ الَّذِي إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ، وَإِذَا

ص: 321

سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ، وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ، یَا دَیَّانَ یَوْمِ الدِّینِ، یَا مُحْیِيَ الْعِظامِ وَهِيَ رَمِیمٌ، وَأَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ اللهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَیَسِّرَ لِي أَمْرِي وَلَا تُعَسِّرْ عَلَيَّ وَتُسَهِّلْ لِي مَطْلَبَ رِزْقِي مِنْ فَضْلِكَ الوَاسِع، یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ، یَا قَدِیرَاً عَلَی مَا لَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ غَیْرُكَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَأَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ».

و هفت نفر دیگر از اجله روات نیز این حدیث را از امام - علیه السلام - روایت کرده اند. و این عمل خود معصوم - علیه السلام - به اصحاب کبار خود از برای توسعه و حصول مال تعلیم می فرمودند. و امر می فرمودند که: بعد از رسیدن به مطلب و حصول غنی و توانگری از برای شما از احوال برادران دینی تفقّد کنید. نعم ما قیل:

نه مرد است آنکه دنیا دوست دارد *** اگر دارد برای دوست دارد

ششم: در کتب ادعیّه مذکور است: اگر کسی روز پنجشنبه، بعد از نماز صبح، پانصد مرتبه بگوید:«السَّمِیعُ الَّذِي إِذَا دُعِيَ أَجَابَ»؛ هر چه خواهد از امور شرعیّه به او می دهند.

و در خواصّ آن گفته اند که: اگر میانه فرض و سنّت جمعه، صد (100) بار «السَّمِیعُ الْبَصِیرُ» بگوید، منظور نظر خاصّ حق - سبحانه و تعالی - می گردد. و اگر هر روز جمعه، به عدد مجمل، این دو اسم را تکرار کند، اثر عظیم ظاهر می شود. و هر که در سر بالین صاحب غش و بیهوش بخواند «یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ» به عدد مجمل؛ یعنی چهارصد و هشتاد و دو (482)، یا به عدد مفصّل، مریض به حال آید و آن مرض از دل و دماغ وی بالکلیه زایل می شود.

و بزرگان و اهل اسرار وصیّت کرده اند که: از بیگانه و غیر اهل راز این معنی را مخفی دارند. و باید لؤلؤ شاهوار را بر جید کلاب تعلیق نکرد، و خنزیر را از تزیّن محروم کرد.

بد گهر را علم و فن آموختن *** دادن تیغ است دست راهزن

هشتم: هر که روز پنجشنبه، تا یک هفته، هر روز هفتاد (70) بار بگوید: «حَسْبِيَ اللهُ» کفایت می شود از او شرّ آنچه از او می ترسد.

نهم: از جمله ختوم یوم الخمیس، ختم «ومن یتّق الله» است که او را در روز پنجشنبه نیز ابتدا توان کرد. و کیفیّت آن در ختوم روز دوشنبه به تفصیل بیان شد.(1)

فائدة: از جمله ختوم روز پنجشنبه، ختم سوره «قل هو الله» است. و بیان آن نیز در باب اوّل و دویم مذکور گردید. و اگر این ختم در طالع سرطان باشد بهتر است.(2)

دهم: ختم سوره «یا أیّها المزمّل» است که ابتدای آن در روز دوشنبه یا پنجشنبه باشد. و طریقه آن نیز در ضمن ختوم مطلقه ذکر شد.(3)

ص: 323

می گرداند، و عقوبت گناهان را محو می نماید، و درجات مؤمنان را در دنیا و عقبی بلند می گرداند. و شبش را احیا بدار به نماز و دعا تا صبح، به درستی که خداوند عالم در شب جمعه برای مزید کرامت مؤمنان، ملایکه های بسیار به آسمان اوّل می فرستد که حسنات ایشان را زیاد گرداند، و گناهان ایشان را محو می کند، و حق تعالی واسعُ العطایا و کریم است.

و از امیرالمؤمنین - علیه الصلاة والسلام - مروی است که: خداوند تعالی جمعه را از همه روزها برگزیده، و روزش را عید گردانیده، و شبش را مثل روزش گردانیده.

و از جمله فضیلت روز جمعه آن است که هر حاجت که در آن روز از خدا سؤال کنند، برآورده می شود. و اگر جماعتی مستحقّ عذابیشوند، چون شب جمعه یا روز جمعه را دریابند و دعا کنند، خدا آن عذاب را از ایشان بر می گرداند، و امور مقدّره را حق تعالی در شب جمعه مبرم و محکم می گرداند، پس شب جمعه بهترین شبهاست، و روزش بهترین روزهاست، و عقوبت گناهان در شب جمعه مضاعف می گردد، چنانچه ثواب و حسنات مضاعف است. و هر که معصیت خدا را در شب جمعه ترک کند، حق تعالی گناهان او را بیامرزد. و هر که در شب جمعه معصیتی را علانیه کند، حق تعالی او را به گناهان جمیع عمرش عذاب کند، و عذاب آن گناه را بر او مضاعف گرداند.

و غیر از این احادیث در فضیلت شب جمعه بسیار است، و به واسطه اختصار و مطلوب بودن آن همه ذکر نشد.

پس بناء علی هذا، اوراد و ختوم و اعمال شب جمعه بر سایر لیالی تقدیم یافت. و این اوراد و ختوم این دو باب نامیده شده اند به خزائن الأسرار و آنها سی نوعند:

ص: 325

تُحْبَرُونَ * يُطَافُ عَلَيْهِمْ بِصِحَافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَأَكْوَابٍ وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَأَنْتُمْ فِيهَا خَالِدُونَ * وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * لَكُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ كَثِيرَةٌ مِنْهَا تَأْكُلُونَ﴾(1) بخواند، و صلوات بفرستد تا به خواب رود. و در اوّل ماه و آخر ماه و وسط ماه چنین کند، خیر و برکت در کار و بار و معیشت او به ظهور آید، و عسر و مکروه به حبّ دنیا از او زایل شود.سوم: هر که در شب جمعه برخیزد، و نماز تهجد(2) کند، و بعد از آن چهار رکعت نماز گزارد، در هر رکعت بعد از فاتحه سوره مدّثر سه (3) مرتبه بخواند، و بعد از اتمام نماز، صد (100) بار صلوات فرستد، و حاجتی که دارد از خدا بخواهد إن شاء الله حاجت او روا می شود.

چهارم: مروی است که: اگر کسی در کاری فرو ماند و نداند که چه کند، باید شب جمعه یا در سایر شبهای متبرّکه مانند شبهای رمضان و شب نیمه شعبان و غیر ذلک، بعد از نمازهای واجب، سه (3) مرتبه صلوات بفرستد، و بعد دو رکعت نماز حاجت کند، و چهل (40) نوبت این دعا را بخواند، و بعد روی به قبله بخوابد به طریقی که میّت در لحد می خوابانند که در خواب به او گویند که چه کند، و باید آنچه بیند به احدی اظهار نکند. دعا این است: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. یَا نُورَ النُورِ، یَا مُدَبِّرَ النُورِ، بَلِّغْ عَنِّي رُوحَ مُحَمَّدٍ وَأَرْوَاحَ آلِ مُحَمَّدٍ تَحِیَّةً وَسَلَامَاً بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحمّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ».

ص: 327

﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾(1). و در رکعت دویم بعد از حمد صد (100) بار بگوید: ﴿أَلَا إِلَى الله تَصِيرُ الْأُمُورُ﴾(2). و در رکعت سیم بعد از حمد صد (100) بار بگوید: ﴿نَصْرٌ مِنَ الله وَفَتْحٌ قَرِيبٌ﴾(3). و در رکعت چهارم بعد از حمد صد (100) بار بگوید: ﴿إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً﴾(4). و بعد از آنکه سلام بگوید این آیه را صد (100) بار بگوید: ﴿غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ المَصِيرُ﴾(5). و بعد از فراغ سجده کند، و هفتاد (70) مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» در حالتی که بلند کرده باشد دست راست را که هنوز سر از سجده بر نداشته باشد که حاجت او روا می شود. و این را نیز از مجرّبات شمرده اند.

و در نسخه ای دیده شد که علّامه حلّی - رحمه الله - فرمود که: این نماز مسمّی به نماز «کن فیکون» است. و از برای امور عجیبه مجرّب است.

(15) مرتبه. و چون سلام دهد هزار (1000) بار بگوید: «یَا وَهَّابُ». و بعد مطلب را از خدا بخواهد که جناب واهب العطایا و وهّاب البرایا، گنجی از گنجه ای رحمت خود به او عطا کند، و توسعه در امر او پدید آید.

و از برای ختم این دعای مبارک علماء - رحمهم الله - چهار قسم دیگر نیز ذکر کرده اند:

قسم اوّل: در خلال ادعیّه که بعد از نماز صبح باید آنها را خواند ذکر شده باید آنجا رجوع کرد.(1)

قسم دویم: گفته اند: اگر کسی گرفتار محنتی شود و به بلیّه برسد، این دعا را سه (3) نوبت بخواند البته از آن بلیّه و از آن محنت خلاصی می یابد، و البته حاجت او روا می شود.

قسم سیم: گفته اند: از برای قضای حوایج، سه شب متوالی در ثلث آخر شب جمعه، صد و یازده (111) مرتبه با کمال خضوع و خشوع و رقّت بخواند، و هر نوبت که به کلمه «فَرِّجْ مَا بِنَا وَأَنْجِحْ طَلِبَتَنَا» برسد مطلب را به خاطر بگذراند که موضع اشاره است. و بعد از اتمام ختم، سجده کند، و بیست و یک (21) مرتبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ»، و ده (10) بار صلوات بگوید، و سر از سجده برداشته، چهل (40) نوبت «الله» را بی حرف ندا به یک نفس بگوید که إن شاء الله دعا مستجاب است، و نهایت اثر دارد. و شیخ بهایی - علیه الرحمه - خواندن این دعا را بعد از مطلق نصف شب، یا بعد از نماز صبح، یا قبل از دمیدن صبح نیز روایت فرمود. و به روایتی سه سحر متوالی هم ذکر فرموده و گفته: در خلوت به صدق حال و جمعیت خاطر بخواند. و نیز فرمود: به قولی عدد ختم، صد و چهارده (114) مرتبه است. و فرمود: در اثنای خواندن، یا در سجده، اگر رقّت دست دهد، در محل اشاره قصد مطلب کند که مقرون به اجابت است. و نیز فرمود: اگر مقصود حاصل نشد، تا سه روز به همین نحو بخواند البته مقصود به عمل می آید.

ص: 331

و اگر احیاناً مطلب حاصل نشد، تا سه روز صبر کند باز به دستور سابق عمل کند که این دفعه إن شاء الله تعالی حاجت رواست.

قسم چهارم: در بعضی از نسخ، به نظر حقیر رسیده که نوشته بودند بعد از نماز صبح، یا بعد از دو رکعت نماز حاجت با حضور قلب با نهایت رقّت و عجز و انقطاع از خلق و توسّل به خدا در جزو و کل، صد و یازده (111) مرتبه بخواند. امّا سه روز صبر کند اگر فرجی شد، فهو المطلوب، و الّا بعد از سه روز باز به دستور مذکور بخواند و باز تا سه روز صبر کند اگر مطلب حاصل شد، فهو المطلوب و الّا باز به دستور سابق بخواند. و در وقت خواندن حرف نزند، و تأثیر دعا به کرّات به تجربه رسیده که از برای دفع فقر و دفع عسر، و طلب دولت و حصول وسعت، اثری قوی دارد و همه این اقسام نافع و مجرّب است.

دهم: در شب جمعه، به چهار پارچه کاغذ بنویسد، و مطلب را در پشت هر یک بنویسد، و پشت هر دو کاغذ را به هم گذارد و در زیر بستر مقابل سر بگذارد و بخوابد، و پیش از طلوع آفتاب به آب روان اندازند: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. سُبْحَانَ الْقَدِیمِ الَّذِي لَمْ یَزَلْ، سُبْحَانَ الْعَلِیمِ الَّذِي لَا یَجْهَلْ، سُبْحَانَ الْجَوادِ الَّذِي لَا یَبْخَلْ، سُبْحَانَ الْحَلِیمِ الَّذِي لَا یَعْجَلْ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی اللهُ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ».

دوازدهم: شب جمعه، با وضو و لباس پاک و دل جمع، در نصف شب که کسی مطّلع نباشد، دو رکعت نماز حاجت کند، و بعد از سلام هزار (1000) بار این دعا را بخواند، و بعد سر به سجده گذارد، و مطلب را از قاضی الحاجات بخواهد. و این به غایت مجرّب است دعا این است: «اللّهُمَّ یَا لَطِیفُ أَدِرِکْنِي بِلُطْفِكَ الْخَفِيِّ، أَنَا مُحْتَاجٌ ذَلِیلٌ، وَأَنْتَ غَنِيٌّ عَزِیزٌ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».

ص: 334

ص: 335

یَا قَیُّومُ، بِكَ أَسْتَغِیثُ یَا اللهُ»، پسحاجت طلبد. و اجتناب کند از آنکه در هلاک مسلمی یا مضرّت مؤمنی سعی نماید که تأثیر این عمل در خیر و شر عظیم است. و گفته اند: این از اسرار اولیاء است.

پانزدهم: جهت قضای حوایج، شب جمعه، بعد از نماز عشا، این دعا را صد (100) بار بخواند، و صد (100) بار صلوات بفرستد، البته حاجت او روا گردد: «بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. إِلَهِي لَا رَبَّ لِي سِوَاكَ فَأَدْعُوهُ، وَلَا إِلَهَ لِي غَیْرُكَ فَأَرْجُوهُ،

أَنْتَ الرَبُّ وَأَنَا الْعَبْدُ، وَالْعَبْدُ یُخْطِئُ وَالرَبُّ یَعْفُو، فَإِنْ کَانَ دَعْوَتِي لَكَ صَادِقَةً وَیِقِینِي لَكَ خَالِصَاً، فَصَلِّ عَلَی مَحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَغِثْنِي یَا غِیَاثَ المُسْتَغِیثِینَ، وَیَا رَبَّ الْعَالَمِینَ».

شانزدهم: صاحب جنّة الواقیة روایت کرده که: هر که بخواند در شب جمعه، پانزده (15) مرتبه بعد از گذشتن دو ثلث از شب، سوره «قدر» را، و بعد از آن دعا کند از برای هر چه بخواهد، دعایش مستجاب شود.

ص: 336

بیست و دویم: شیخ طوسی و سیّد روایت کرده اند که: هر که روزه بدارد سه شنبه و چهارشنبه و پنجشنبه، و چون شب جمعه شود در وقت عشا پیش از افطار چیزی تصدّق کند، و چون از نماز خفتن فارغ شود، سجده کند و بگوید: «اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْکَرِیمِ، وَاسْمِكَ الْعَظِیمِ، وَعَیْنِكَ المَاضِیَةِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمِّدٍ، وَأَنْ تَقْضِيَ دَیْنِي وَتُوَسِّعْ عَلَيَّ رِزْقِي». و شیخ فرمود: هر که به این مداومت کند، روزی او فراخ و قرضش ادا شود. کائناً ما کان بحول الله وقوّته.

بیست و سیم: سیّد روایت کرده در شب جمعه یا در شب اضحی، دو رکعت نماز کن، در هر رکعت سوره فاتحه بخوان و آیه: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾ را صد (100) مرتبه بگو، پس حمد را تمام کن، و بعد دویست (200) مرتبه سوره توحید بخوان، و بعد از سلام هفتاد (70) مرتبه بگو: «لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله الْعَلِيِّ الْعَظِیمِ»، پس به سجده رو و دویست (200) مرتبه بگو: «یَا رَبِّ یَا رَبِّ»، پس بعد از فراغ هر حاجتی که داری بطلب که إن شاء الله تعالی بر آورده می شود.

بیست و چهارم: سیّد بن طاووس روایت کرده که: هر که در شب جمعه، چهار رکعت نماز کند به دو سلام، در هر رکعت بعد از حمد اینآیه را صد (100) بار بخواند: ﴿وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ * فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي المُؤْمِنِينَ﴾(1)، ﴿وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى الله إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ * فَوَقَاهُ اللهُ سَيِّئَاتِ مَا مَكَرُوا وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ﴾(2). و چون از نماز فارغ

ص: 338

شوی صد (100) مرتبه بگو: «لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله الْعَلِيِّ الْعَظِیمِ»، پس حاجت خود را بخواهد که إن شاء الله برآورده است.

بیست و پنجم: سیّد روایت کرده است از حضرت رسول - صلّی الله علیه و آله - که آن حضرت فرمودند: هر که در شب جمعه، دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از حمد، هفتاد (70) مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»، پس اگر این نماز گذارنده برای جمیع امّت من دعا کند، دعای او در حقّ همه مستجاب گردد. و سیّد برای این نماز، فضیلت بسیار ذکر کرده.

حاجتی داشته باشد، در شب جمعه، بعد از نصف شب، غسل کند، و به مصلّای خود بنشیند، و دو رکعت نماز کند، در هر رکعت در سوره حمد آیه: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾ را صد (100) مرتبه تکرار کند، و بعد از مرتبه آخر سوره را تمام کند و سوره توحید یک مرتبه بخواند و تسبیحات رکوع و سجود را هفت (7) مرتبه بگوید و این دعا را بخواند البته حاجتش روا می شود و هر حاجتی که باشد مگر آنکه نفرین بر خویشان باشد. و دعا این است: «اللّهُمَّ إِنْ أَطَعْتُكَ فَالْمَحْمِدَةُ لَكَ، وَإِنْ عَصَيْتُكَ فَالْحُجَّةُ لَكَ، مِنْكَ الرَّوْحُ وَمِنْكَ الْفَرَجُ، سُبْحَانَ مَنْ أَنْعَمَ وَشَكَرَ، سُبْحَانَ مَنْ قَدَّرَ وَغَفَرَ، إِلَهِي إِنْ كُنْتُ قَدْ عَصَيْتُكَ فَإِنِّي قَدْ أَطَعْتُكَ فِي أَحَبِّ الْأَشْيَاءِ إِلَيْكَ وَهُوَ الْإِيْمَانُ بِكَ، لَمْ أَتَّخِذْ لَكَ وَلَدَاً وَلَمْ أُدْعَ لَكَ شَرِيكَاً مَنَّاً مِنْكَ بِهِ عَلَيَّ لَا مَنَّاً مِنِّي بِهِ عَلَيْكَ، وَقَدْ عَصَيْتُكَ يَا إِلَهِي غَيْرَ وَجْهِ المُكَابِرَةِ وَلَا الْخُرُوجِ مِنْ(1) عُبُودِيَّتِكَ وَلَا الْجُحُودِ لِرُبُوبِيَّتِكَ، وَلَكِنْ أَطَعْتُ هَوَايَ وَأَزَلَّنِي الشَّيْطَانُ، فَلَكَ الْحُجَّةُ عَلَيَّ وَالْبَيَانُ، فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذُنُوبِي غَيْرَ ظَالِمٍ، وَإِنْ تَغْفِرْ لِي وَتَرْحَمْنِي فَإِنَّكَ جَوَادٌ كَرِيمٌ، يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ». آن قدر بگوید که نفس وفا کند.

پس بگوید: «يَا آمِنَاً مِنْ كُلِّ شَي ْءٍ، وَكُلُّ شَي ْءٍ مِنْكَ خَائِفٌ حَذِرٌ، أَسْأَلُكَ بِأَمْنِكَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَخَوْفِ كُلِّ شَيْءٍ مِنْكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ

ص: 340

تُعْطِيَنِي أَمَانَاً لِنَفْسِي وَأَهْلِي وَوُلْدِي وَسَائِرِ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ حَتَّى لَا أَخَافُ أَحَدَاً وَلَا أَحْذَرُ مِنْ کُلِّ شَيْءٍ أَبَدَاً إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، وَحَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ، يَا كَافِيَ إِبْرَاهِيمَ نَمْرُودَ، وَيَا كَافِيَ مُوسَى فِرْعَوْنَ، وَیَا کَافِيَ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَحْزَاب أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَكْفِيَنِي شَرَّ فُلَان بن فُلَان»(1). و به جای فلان بن فلان نام دشمن خود و نام پدرش بگوید و دعا کند که خدا شرّ او را از او دور گرداند، پس به سجده رود و حاجت خود را طلب کند و تضرّع کند. به درستی که هر مؤمن و مؤمنه که از روی اخلاص این نماز را به جا آورد، درهای آسمان بر او گشوده می شود و در همان شب حاجت او روا می گردد، هرحاجتی که باشد. و این از فضیلتی است که خدا بر ما و بر شیعیان ما عطا کرده.

بیست و هفتم: ایضاً سیّد - رضي الله عنه - روایت کرده: اگر کسی از امری ترسان باشد، روز چهارشنبه و پنجشنبه روزه دارد، و در شب جمعه، دوازده (12) رکعت نماز کند به شش سلام، در هر رکعت یک مرتبه فاتحه و ده (10) مرتبه توحید بخواند، و بعد از رکعت چهارم این دعا بخواند: «اللّهُمَّ یَا سَابِقَ الْفَوْتِ، وَیَا سَامِعَ الصَّوْتِ، وَیَا مُحْیِيَ الْعِظَامِ بَعْدَ المَوْتِ وَهِيَ رَمِیمٌ، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَعَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ، وَتُعَجِّلْ لِيَ الْفَرَجَ مِمَّا أَنَا فِیهِ بِرَحْمَتِكَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ»(2).

بیست و هشتم: صاحب صحیفة الأعمال روایت کرده از مقاتل: اگر کسی این دعا را در شب جمعه، چهار(3) مرتبه بخواند و از خدای تعالی طلب حاجت کند،

ص: 341

البته حاجت او روا می شود و دعا این است: «سُبْحَانَ الْقَدِیمِ الَّذِي لَمْ یَزَلْ، سُبْحَانَ الْعَالِمِ الَّذِي لَمْ یَجْهَلْ، سُبْحَانَ الْجَوادِ الَّذِي لَمْ یَبْخَلْ، سُبْحَانَ الْحَلِیمِ الَّذِي لَمْ یَعْجَلْ، اللّهُمَّ اقْضِ حَاجَتِي یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».

بیست و نهم: هر که در میان شام و خفتن شب جمعه، دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از حمد، «آیة الکرسی» و «قل یا أیّها الکافرون» و «قل هو الله» و «معوذتین» هر یک را پنج (5) نوبت بخواند، و بعد از نماز پانزده (15) مرتبه استغفار کند، و ثوابش را به والدین خود هدیه کند، حقّ ایشان را به جای آورده باشد، و بعد حاجت خود را از قاضی الحاجات بطلبد.

سی ام: از پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - روایت است که فرمود: وصیّت می کنم شما را به دو رکعت نماز میان شام و خفتن در شب جمعه، در رکعت اوّل بعد از حمد «إذا زلزلت» سیزده (13) مرتبه، و در دویم «قل هو الله» پانزده (15) مرتبه که هر کس این نماز را در سالی یک مرتبه کند از محسنین، و اگر در ماهی یک مرتبه کند از متّقین، و اگر در هفته یک مرتبه کند از جمله مصلّین، و اگر هر شب بکند در بهشت با من مزاحمت کند و ثواب آن را به جز از خدای تعالی کسی نمی داند. و هر دعای مشروع از خداوند عالم بخواهد مستجاب می گردد. و از اکثری از روایات فهمیده می شود که این نماز باید در میان نماز شام و خفتن به عمل آورد، و اختصاص به شب جمعه ندارد.

- صلّی الله علیه و آله - مرا تعلیم فرمود که روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه روزه بدار، و در شب شنبه بعد از نماز خفتن، دوازده (12) رکعت نماز بکن، در هر رکعت بعد از حمد دوازده (12) مرتبه سوره توحید بخوان، و بعد از فراغ از دوازده (12) رکعت نماز این دعا را بخوان.

و در روایت شیخ: بعد از رکعت چهارم به سجده برو و این دعا بخوان. و اگر در هر دو موضع بخواند بهتر است. و دعا این است: «اللّهُمَّ یَا سَابِقَ الْفَوْتِ، وَیَا سَامِعَ الصَّوْتِ، وَیَا مُحْیِيَ الْعِظَامِ بَعْدَ المَوْتِ وَهِيَ رَمِیمٌ، أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَعَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَتُعَجِّلْ لِيَ الْفَرَجَ مِمَّا أَنَا مَمْنُوٌّ به وَصالَ بِحَرِّه یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ»(1).

و در روایت شیخ «ممّا أنا فیه» است. و این نماز به اندک تفاوتی در متن و سند در خلال ختوم شب جمعه در نوع بیست و هفتم مذکور کردند.

دوم: ایضاً سیّد و شیخ و فاضل مجلسی از حضرت صادق - علیه السلام - روایت کرده اند که: روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه روزه می داشتند، و در شب شنبه آنچه می خواستند نماز می کردند، پس این دعا می خواندند: «يَا رَبِّ إِنَّه لَيْسَ يَرُدُّ غَضَبَكَ إِلَّا حِلْمُكَ، وَلَا يُنْجِي مِنْ عِقَابِكَ إِلَّا عَفْوُكَ، وَلَا يُخَلَّصُ مِنْكَ إِلَّا رَحْمَتُكَ وَالتَّضَرُّعُ إِلَيْكَ، فَهَبْ لِي یَا إِلَهِي فَرَجَاً بِالْقُدْرَةِ الَّتِي تُحْيِي بِهَا أَمْوَاتَ الْعِبادِ، وَبِهَا تُنْشِرُ مَيْتَ الْبِلَادِ، وَلَا تُهْلِكْنِي وَعَرِّفْنِي إِجَابَتَكَ لِي وَأَذِقْنِي طَعْمَ الْعَافِيَةِ إِلى مُنْتَهَى أَجَلِي، يَا رَبِّ اِرْفَعْنِي وَلَا تَضَعْنِي وارْفَعْنِي وَاحْفَظْنِي وَانْصُرْنِي وَلَا تَخْذُلْنِي، يَا رَبِّ إِنْ رَفَعْتَنِي فَمَنْ ذَا الَّذِي يَضَعُنِي، وَإِنْ وَضَعْتَنِي فَمَنْ ذَا الَّذِي يَرْفَعُنِي، وَقَدْعَلِمْتُ يَا إِلَهِي أَنْ لَيْسَ فِي حُكْمِكَ ظُلْمٌ وَلَا فِي نِقْمَتِكَ (عقوبَتِكَ)

ص: 343

عَجَلَةٌ، وَإِنَّمَا يَعْجِلُ مَنْ يَخَافُ الْفَوْتَ، وَإِنَّمَا يَحْتَاجُ إِلَى الظُّلْمِ الضَّعِيفُ، وَقَدْ تَعَالَيْتَ عَنْ ذَلِكَ سَيِّدِي عُلُوّاً كَبِيرَاً فَلَا تَجْعَلْنِي لِلْبَلاءِ غَرَضَاً وَلَا لِنِقْمَتِكَ نَصَبَاً، وَمَهِّلْنِي وَنَفِّسْنِي وَأَقِلْنِي عَثْرَتِي وَلَا تُتْبِعْنِي بِبَلَاءٍ عَلَى أَثَرِ بَلاءٍ فَقَدْ تَرَى ضَعْفِي وَقِلَّةَ حِيلَتِي وَتَمَرُّعي(1) وَتَضَرَّعِي إِلَيْكَ، يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ فِي هَذِهِ الليلة وَفِي هَذَا الْيَوْمِ مِنْ كُلِّ سُوءٍ فَأَعِذْنِي وَأَسْتَجِيرُ بِكَ فَأَجِرْنِي وَأَسْتَتِرُ بِكَ مِنْ شَرِّ خَلْقِكَ فَاسْتُرْنِي وَأَسْتَغْفِرُكَ مِنْ ذُنُوبِي فَاغْفِر لِي فَإِنَّه لَا يَغْفِرُ الْعَظِيمَ إِلَّا الْعَظِيمُ وَأَنْتَ الْعَظِيمُ الْعَظِيمُ الْعَظِيمُ أَعْظَمُ مِنْ كُلِّ عَظِيمٍ»، پس حاجت خود را از قاضی الحاجات بطلبد که إن شاء الله تعالی برآورده است.

سیم: و ایضاً از حضرت صادق - علیه السلام - روایت کرده اند که: هر که را بلایی و شدّتی عارض شود از جانب پادشاه جبّار یا از قبل دشمن ناسازگار، پس روزه بدارد چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را، و در شب شنبه با کمال توجه و اقبال و با نهایت خضوع و ابتهال این دعا را بخواند: «أَيْ رَجَايَاهُ أَيْ عِمَادَاهُ أَيْ كَهْفَاهُ أَيْ حِصْنَاهُ أَيْ حِرْزَاهُ أَيْ فَخْرَاهُ، بِكَ آمَنْتُ وَلَكَ أَسْلَمْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَبَابَكَ قَرَعْتُ، وَبِفَنَائِكَ نَزَلْتُ، وَبِحَبْلِكَ اعْتَصَمْتُ، وَبِكَ أَسْتَغَثْتُ، وَبِكَ أَعُوذُ، وَبِكَ أَلُوذُ، وَعَلَيْكَ أَتَوَكَّلُ، وَإِلَيْكَ أَلْجَأُ وَأَعْتَصِمُ وَبِكَ أَسْتَجِيرُ فِي جَمِيعِ أُمُورِي، وَأَنْتَ غِيَاثِي وَعِمَادِي، وَأَنْتَ عِصْمَتِي وَرَجَائِي، وَأَنْتُ اللهُ رَبِّي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ وَبِحَمْدِكَ، عَمِلْتُ سُوءاً وَظَلَمْتُ نَفْسِي، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمِّدٍ، وَاغْفِر لِي وَارْحَمْنِي وَخُذْ بِيَدِي وَأَنْقِذْنِي وَوَفِّقْنِي وَاكْفِنِي وَاكْلَأْنِي وَأَرِ عَنِّي فِي لَيْلِي وَنَهَارِي وَإِمْسَائِي وَإِصْبَاحِي وَمَقَامِي وَسَفَرِي يَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِينَ وَيَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ وَيَا أَعْدَلَ الْفَاصِلِينَ وَيَا إِلَهَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ وَيَا مَالِكَ يَوْمِ الدِّينِ وَيَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ،

ص: 344

يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ، يَا حَيَّاً لَا يَمُوتُ، يَا حَيُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِمُحَمَّدٍ يَا اللهُ بِعَلِيٍّ يَا اللهُ بِفَاطِمَةَ يَا اللهُ بِالْحَسَنِ يَا اللهُ بِالْحُسَيْنِ يَا اللهُ بِعَلِيٍّ يَا اللهُ بِمُحَمَّدٍ يَا اللهُ بِجَعْفَرٍ يَا اللهُ بِمُوسَى يَا اللهُ بِعَلِيٍّ يَا اللهُ بِمُحَمَّدٍ يَا اللهُ بِعَلِيٍّ يَا اللهُ بَالْحَسَنِ يَا اللهُ بِحُجَّتِكَ، ثُمَّ خَلِيفَتُكَ فِي بِلَادِكَ يَا اللهُ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَخُذْ بِنَاصِيَةِ مَنْ أَخَافَهُ».

پس دشمن خود را نام ببرد و بگوید: «وَذَلِّلْ لِي صَعْبَهُ، وَسَهِّلْ لِي قِيَادَهُ، وَرُدَّ عَنِّي نَافِرَةُ قَلْبِهِ، وَارْزُقْنِي خَيْرَهُ، وَاصْرِفْ عَنِّي شَرَّهُ، فَإِنِّي بِكَ اللّهُمَّ أَعُوذُ وَأَلُوذُ وَبِكَ أَثِقُ وَعَلَيْكَ إعْتَمِدُ وَأَتَوَكَّلُ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِمُحَمَّدٍ وَاصْرِفْهُ عَنِّي، فَإِنَّكَ غِياثُ المُسْتَغِيثِينَ وَجَارُ المُسْتَجِيرِينَ وَلَجَأُ اللّاجِينَ وَأَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ»(1).

چهارم: شیخ - علیه الرحمه - و کفعمی و دیگران روایت کرده اند از امیرالمؤمنین - صلوات الله علیه - که این دعا را از جبرئیل یاد گرفتم. و جایی دیدم که شخصی این دعا را می خواند در شب شنبه، پس فرمود پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - که این جبرئیل است.

و علما فرموده اند که: دو رکعت یا بیشتر نماز حاجت به جا آورد، و بعد این دعا را بخوانند، و بعد سر به سجده گذارند، و حاجت را از قاضی الحاجات بخواهد که إن شاء الله تعالی مستجاب است: «يَا مَنْ عَفَى مِنَ السَّيِّئَاتِ فَلَمْ يُجَازيهَا، اِرْحَمْ عَبْدَكَ يَا اللهُ نَفْسِي نَفْسِي، اِرْحَمْ عَبْدَكَ يَا سَيِّدَاهُ عَبْدُكَ بَيْنَ يَدَيْكَ أيَا رَبَّاهُ أَيْ إِلَهِي بِكَيْنُونِيَّتِكَ أَيْ أَمَلاهُ أَيْ رَجَايَاهُ أَيْ غِيَاثَاهُ أَيْ مُنْتَهَى رَغْبَتَاهُ أَيْ مُجْرِي الدَّمِ فِي عُرُوقِي عَبْدُكَ عَبْدُكَ بَيْنَ يَدَيْكَ أَيْ سَيِّدِي أَيْ مَالِكَ عَبْدِهِ، هَذَا عَبْدُكَ يَا سَيِّدَاهُ يَا أَمَلاهُ يَا مَالِكَاهُ أَيَا هُوَ أَيَا هُوَ يَا رَبَّاهُ يَا رَبَّاهُ يَا رَبَّاهُ، عَبْدُكَ عَبْدُكَ لَا حِيْلَةَ لِي وَلَا غِنَى بِي عَنْ نَفْسِي، لَا أَسْتَطِيعُ لَهَا ضَرّاً وَلَا نَفْعَاً، وَلَا أَجِدُ مَنْ أُصَانِعَهُ اِنْقَطَعَتْ

ص: 345

أَسْبَابُ الْخَدَائِعِ عَنِّي، وَاضْمَحَلَّ عَنِّي كُلُّ بَاطِلٍ، وَأَفْرَدَنِي الدَّهْرُ إِلَيْكَ، فَقُمْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ هَذَا المَقَامَ يَا إِلَهِي، بِعِلْمِكَ كَانَ هَذَا كُلَّه، فَكَيْفَ أَنْتَ صَانِعٌ بِي لَيْتَ شِعْرِي وَلَا أَشْعُرُ كَيْفَ تَقُولُ لِدُعَائِي أَ تَقُولُ نَعَمْ؟ أَوْ تَقُولُ لَا؟

فَإِنْ قُلْتَ: لَا، فَيَا وَيْلي يَا وَيْلي يَا وَيْلي، وَيَا عَوْلِي يَا عَوْلِي يَا عَوْلِي، يَا شِقْوَتِي يَا شِقْوَتِي يَا شِقْوَتِي يَا ذُلِّي يَا ذُلِّي يَا ذُلِّي إِلَى مَنْ وَمِمَّن أَوْ عِنْدَ مَنْ أَوْ كَيْفَ أَوْ لِمَاذَا أَوْ إِلَى أَيِّ شَيْءٍ أَلْجَأُ وَمَنْ أَرْجُو وَمَنْ يَجُودُ (یَعُودُ) عَلَيَّ بِفَضْلِهِ حِيْنَ تَرْفَضُنِي يَا وَاسِعَ المَغْفِرَةِ.

وَإِنْ قُلْتَ: نَعَمْ، كَمَا أَظُنُّ بِكَ وَالرَّجَاءُ لَكَ، فَطُوبَى لِي أَنَا السَّعِيدُ، طُوبَى لِي أَنَا التَّقِيُّ الغَنِّيُ، طُوبَى لِي وَأَنَا المَرْحُومُ أَيْ مُتَرَحِّمُ أَيْ مُتَرَئِّفُ أَيْ مُتَعَطِّفُ أَيْ مُتَمَلِّكُ أَيْ مُتَجَبِّرُ أَيْ مُتَسَلِّطُ لَا عَمَلَ لِي أَبْلُغُ بِهِ نَجَاحَ حَاجَتِي وَأَنَا أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي أَنْشَأْتَهُ مِنْ كُلِّكَ، فَاسْتَقَرَّ فِي عَيْنِكَ أَبَداً، فَلَا يَخْرُجُ مِنْكَ إِلَى شَيْ ءٍ سِوَاكَ، أَسْأَلُكَ بِهِ هُوَ ثُمَّ لَمْ تَلْفَظْ بِهِ وَلَا يُلْفَظْ بِهِ أَبَدَاً أَبَدَاً أَبَدَاً وَبِهِ وَبِكَ لَا شَيْءَ لِي غَيْرَ هَذَا وَلَا أَجِدُ أَحَدَاً أَنْفَعَ لِي مِنْكَ أَيْ كَبِيرٌ أَيْ عَلِيُّ أَيْ مَنْ عَرَّفَنِي نَفْسَهُ أَيْ مَنْ أَمَرَنِي بِطَاعَتِهِ أَيَا مَنْ نَهَانِي عَنْ مَعْصِيَتِهِ أَيْ مَنْ أَعْطَانِي مَسْأَلَتِي أَيْ مَدْعُوُّ أَيْ مَسْؤُولُ أَيْ مَطْلُوبَاً إِلَيْهِ، إِلَهِي رَفَضْتُ وَصِيَّتَكَ وَلَمْ أُطِعْكَ فَلَوْ أَطَعْتُكَ لَكَفَيْتَنِي مَا قُمْتُ إِلَيْكَ فِيهِ قَبْلَ أَنْ أَقُومَ وَأَنَا مَعَ مَعْصِيَتِي لَكَ رَاجٍ فَلَا تَحُلْ بَيْنِي وَبَيْنَ مَا رَجَوْتُ وَارْدُدْ يَدَي عَلَيَّ مِلْأَ خَيْرِكَ وَفَضْلِكَ وَبِرِّكَ وَعَافِيَّتِكَ وَمَغْفِرَتِكَ وَرِضْوَانِكَ بِحَقِّكَ يَا سَيِّدِي».حقیر می گوید: اگر این دعا را اهل معرفت بخواند و به مضامین عالیه او دل بدهد، تمنیّات و آرزوهای او فوراً و عاجلاً من غیر تراخ و مهلة در کنارش گذاشته شود، و یقیناً و جزماً مراد او حاصل است، و چشم دلش روشن می شود. و نعم ما قال:

بهشت عدن اگر خواهی بیا با ما به میخانه *** که از پای خمت یک سر به حوض کوثر اندازیم

و به حقّ این دعا با دنیا و ما فیها برابر است، و عقول فحول از آن متحیّر است.

ص: 346

سلاطین کارهای بزرگ به او فرمایند، و در وقت نوشتن این دو اسم را بخواند: «یَا رَحِیمُ یَا تَامُّ».

دشمن کند و به جانب دشمن بدمد، دشمن هلاک شود. و این سوره بیست و سه کلمه و نود و هشت حرف است.(1)

دویم: اهل خواص گفته اند که: حرف «ن» را کسی شانزده (16) مرتبه بنویسد در شب سه شنبه، و با خود دارد آموختن علم بر او آسان گردد، وهیچ چیز از آن علم بر او مخفی نمی ماند و عزیز می گردد. و پیش از نوشتن این دو اسم را بخواند: «یا أحیى یا أعلی».

دویم: اگر در شب چهارشنبه در مکان خالی، نصف شب، سی و پنج (35) بار «د» بنویسد به مشک و زعفران، و با خود نگاه دارد، دست و دل او گشاده گردد و عزیز و محترم گردد، و قرض او ادا شود، و در وقت نوشتن «یَا غَنِيُّ یَا مُغْنِيُّ» را صد (100) بار بگوید.

سیم: از برای دفع دشمن در شب چهارشنبه، ختم سوره فیل را به عمل آورد، و طریقه آن در اعمال لیلة الثلاثاء مذکور شد.(1)

پنجم: در شب چهارشنبه و مطلق شب نیز تجویز شده، چهار رکعت نماز کند: در رکعت اوّل بعد از حمد، پنجاه و یک (51) مرتبه: ﴿اخْسَؤُوا فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ﴾(1). رکعت دویم: پنجاه و یک (51) مرتبه: ﴿إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُمْ أَنْ تَرْجُمُونِ﴾(2). رکعت سیم: پنجاه و یک (51) مرتبه: ﴿إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيا﴾(3). رکعت چهارم: پنجاه و یک (51) مرتبه: ﴿وَوَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيهِمْ بِمَا ظَلَمُوا فَهُمْ لَا يَنْطِقُونَ﴾(4). و بعد از نماز «إنّا أعطیناك الکوثر و معوذتین» هر یک را پنجاه و یک (51) مرتبه بخواند، حق تعالی دفع دشمنان چنان کند که عقل از آن متحیّر بماند.

سیم: از برای ظهور گمشده و دزد بُرده، و آمدن غائب که کِی می آید، و آشکار شدن معدنها، و اطلاع از عاقبت کارها که بدانند چه نحو می شود، شب پنجشنبه، در یک مجلس دویست و یک (201) بار بخوانند که مقصود حاصل گردد و در خواب یا بیداری به او نشان می دهند، و ادّعای تجربه در این کرده اند. و این آیه این است: ﴿أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى الله يَسِيرٌ﴾(1).

چهارم: اهل خواص چنین نوشته اند که: اگر حرف «ح» حُطّی را چهار صد و هجده (418) مرتبه بنویسد در شب پنجشنبه در ایّام که ماه زائد النور باشد و با خود دارد سِحر بر وی کار نکند، و چشم زخم و رنج و بیماری بهاو نمی رسد، و رزق حلال یابد. و اگر به مشک و زعفران بنویسد و در حریر پیچد و در موم سفید گیرد و در زیر دندان نهد، جمیع روحانیین را ببیند و باید که نترسد و الّا هلاک شود. و در وقت نوشتن، این دو اسم مبارک را بسیار گوید: «یَا کَافِيُ یَا تَقِيُّ».

و ایضاً نوشته اند اگر نهصد و ده (910) عدد «ظ» بنویسد در کاسه چینی در شب پنجشنبه، کسی که خسته باشد آن را بشوید و بخورد شفا یابد. و اگر بنویسد و با خود دارد در هیچ کار فرو نمی ماند و در وقت نوشتن این دو اسم را بخواند: «یَا مُبْدِیءُ یَا جَلِیلُ».

نوع اوّل: مروی است که: از برای قضای حوایج مشروعه در ایّام یک هفته، هر روز، هزار (1000) بار یکی از این اذکار سبعه را بخوانند و ابتدا از روز جمعه کند و در پنجشنبه اختتام نماید و بسیار تجربه فرموده اند: روز جمعه: «یَا اللهُ یَا هُوَ» یا «یَا هُوَ یَا اللهُ». روز شنبه: «یَا رَحْمَنُ یَا رَحِیمُ». روز یکشنبه: «یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ». روز دوشنبه: «یَا فَرْدُ یَا صَمَدُ». روز سه شنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». روز چهارشنبه: «یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ». روز پنجشنبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ».

نوع دویم: از امام محمّد باقر یا از امام جعفر صادق - علیهما السلام - روایت شده که: هر که حاجتی داشته باشد به سوی خداوند عالم، از روز شنبه ابتدا کند و تا یک ماه، هر روز، هر یک از این اذکار را هزار (1000) مرتبه بخواند: شنبه: «یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ». یکشنبه: «یَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ». دوشنبه: «یَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ». سه شنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». چهارشنبه: «یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ». پنجشنبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرِامِ». جمعه: «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي کُنْتَ مِنَ الظَّالمِینَ». و در بعضی از کتب تا یک هفته وارد شده.

نوع سیم: مروی است که: هر که روزی بر وی تنگ شود، این اوراد را هر یک را تا یک هفته، هر روز هزار (1000) دفعه بخواند به این ترتیب آن قدر رزق بر وی وسیع و زیاد می شود که از عهده ضبط آن عاجز آید: شنبه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ». یکشنبه: «یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ». دوشنبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرامِ». سه شنبه: «یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ». چهارشنبه: «یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». پنجشنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». جمعه: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ المَلِكُ الْحَقُّ المُبِینُ».

نوع چهارم: از حضرت امام حسین - علیه السلام - مروی است که: جناب پیغمبر - صلّی الله علیه و آله - فرمودند که از برای همه حوایج تا هفت روز، هر

ص: 354

روز این اذکار را هر یک را هزار (1000) مرتبه به این ترتیب بخواند که حاجت خواننده روا می شود و الّا روز قیامت دامنگیر من باشد: شنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». یکشنبه:« إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ». دوشنبه: «سُبْحَانَ الله وَالْحَمْدُ لله». سه شنبه: «یَا اللهُ یَا رَحْمَنُ». چهارشنبه: «حَسْبِيَ اللهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ». پنجشنبه: «یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ». جمعه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ».

نوع پنجم: از امام محمّد باقر - علیه السلام - منقول است که: هر که به جهت هر مهمّی که داشته باشد، سه هفته بر این اذکار مداومت نماید مهمّ او إن شاء الله تعالی ساخته شود. و این اذکار را هر یک را هر روز به این ترتیب هزار (1000) دفعه بخواند، و باید در وقت خواندن با طهارت باشد: شنبه: «یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ». يكشنبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرامِ». دوشنبه: «یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ». سه شنبه: «یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». چهارشنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». پنجشنبه: «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ المَلِكُ الحَقُّ المُبِینُ». جمعه: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مَحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ». و این نوع پنجم از کتاب تهذیب القلوب استنساخ شد.

نوع ششم: از برای قضای حاجات، هر روز هزار (1000) مرتبه، هر یک از این اذکار را به این ترتیب بخواند. و اگر طاقت نداشته باشد، صد (100) مرتبه بخواند. و در اثنای خواندن با کسی متکلّم نشود، پس در این هنگام نمی خواهد از خداوند چیزی را مگر آنکه خدای تعالی سؤال او را قبول می کند، و مطلب او را عطا می فرماید إن شاء الله تعالی: شنبه: «یَا هُوَ یَا اللهُ». یکشنبه: «یَا رَحْمَنُ یَا رَحِیمُ». دوشنبه: «یَا عَلِيُّ یَا عَظِیمُ». سه شنبه: «یَا فَرْدُ یَا أَحَدُ». چهارشنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». پنجشنبه: «یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ».

و در نسخه صحیحه چنین نوشته بودند و ظاهراً این نوع صحت دارد: جمعه: «یَا هُوَ یَا اللهُ». شنبه: «یَا رَحْمَنُ یَا رَحِیمُ». یکشنبه: «یَا عَلِيُّ یَا عَظِیمُ». دوشنبه: «یَا

ص: 355

فَرْدُ یَا أَحَدُ». سه شنبه: «یَا حَيُّ یَا قَیُّومُ». چهارشنبه: «یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ». پنجشنبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ».

ص: 357

ص: 358

ص: 359

ص: 360

ص: 361

ص: 362

ص: 363

عکس

ص: 364

نوع هشتم: از امام محمّد باقر - علیه السلام - نقل شده که: از جهت برآمدن مرادت و قضای حاجات، و نیکو شدن کارها، و رسیدن به سعادت دنیوی و اُخروی، و به عزّت و دولت، هر روز این اسماء را به این ترتیب بخوانند، هر روز صد (100) مرتبه: شنبه:« یَا غَنِيُّ یَا مُغْنِيُ». یکشنبه: «یَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرامِ». دوشنبه: «یَا قَاضِيَ الْحَاجَاتِ». سه شنبه: «یَا مُفَتِّحَ الْأَبْوَابِ». چهارشنبه: «یَا مُسَبِّبَ الْأَسْبَابِ». پنجشنبه: «یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»

نوع نهم: از جمله اوراد اسبوعیه، ختم سوره فاتحة الکتاب است. در هر روزی از روزهای هفته به این عدد معیّن بخواند که از برای قضای حوایج و فنای اعداء و انجاح مطالب تخلّف ندارد و مقرون به اجابت است. و طریقه آن در نوع سیزدهم از جمله ختوم مقیّده مخصوصه به روز جمعه مذکور گردید.(1)

(14) مرتبه بدون زیاد و کم: شنبه: «إنّا فتحنا». یکشنبه:« یس». دوشنبه: «إذا وقعت». سه شنبه: «الرحمن». چهارشنبه:« قل أوحي». پنجشنبه: «تبارک». جمعه: «الم سجده» که مطلب حاصل است.

نوع یازدهم: ختم «إنّا فتحنا» است در عرض یک هفته و آن به سه وجه است. و هر سه وجه در نوع دویم از ختوم مقیّده که در روز شنبه باید به عمل آورد در ضمن ختوم خمسه سوره مبارکه «إنّا فتحنا» به تفصیل مذکور شد، فلیرجع ثمة.(1)

- روایت شده که کلام الله را به این طریق ختم نمایند.(1) و حدیث مروی به این ترتیب است که به نظم آورده اند. نظم:

روز جمعه ز اوّل قرآن تا به آخر ز «مائده» بر خوان *** روز شنبه ز سوره «انعام» تا به پایان «توبه» خوان تمام

روز یکشنبه ای حمیده شیم اولش «یونس» آخرش «مریم» *** در دوشنبه ز سوره «طه» تا «قصص» خوان ز روی صدق و صفا

در سه شنبه ز «عنکبوت» بخوان تا به پایان «صاد و القرآن» *** چهارشنبه ز سوره «تنزیل» ابتدا کن بخوان علی الترتیل

تا به آخر سوره «رحمن» پنجشنبه تتمّه قرآن *** بعد از این ختم تو مراد طلب سجده کن در وز حق امتداد

-----------

این چنین ختم اگر تمام شود *** همه کار تو با صواب شود

تجربه کرده اند اهل صفا *** گشته حاجاتشان روا اینجا

تو هم ای فانی پریشان حال *** ختم احزاب را بخوان به وصال

ص: 367

تا شود حاجتت همیشه روا *** بالنبيّ وآله الأعلی

و باید این ختم را از روز جمعه شروع کند، و از برای قضای حوایج و استجابت دعا و رسیدن به مقاصد به کرّات و مرّات تجربه شده، و در این نوع که ذکر شد بعد از تمام شدن ختم سر به سجده گذارد، و تسبیحی که بعد از این مذکور می شود پنج (5) مرتبه بخواند، و حاجت بطلبد.

و به طریق دیگر از حضرت صادق - علیه السلام - روایت شده که: از برای جمیع مطالب، کلام الله المجید را به این طریق ختم کنند، و این نوع ختم را ختم «احزاب» گویند و آن به این طریق است: روز اوّل: از اوّل قرآن تا آخر نساء. روز دوم: تا آخر توبه. روز سوم: تا آخر سوره نحل.روز چهارم: تا آخر فرقان. روز پنجم: تا آخر والصّافات. روز ششم: تا آخر سوره حجرات. روز هفتم: تا آخر قرآن.

و بعد از اتمام ختم سر به سجده گذارد، و پنج مرتبه بگوید: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ المَلَائِکَةِ وَالرُّوحِ». و بعد سر برداشته یک مرتبه آیة الکرسی بخواند، و باز سر به سجده گذارد و ایضاً تسبیح مذکور را پنج (5) مرتبه بخواند، و در سجده مطالب خود را از خداوند عالم بخواهد که إن شاء الله حاجت رواست.

و از جمله امور مجرّبه است. و شیخ السند المعتمد، فخر العلماء، شیخ احمد مرحوم لحائی - أعلی الله مقامه وأحلی الله مزاقه ومرامه - بسیار تحریص و ترغیب به این قسم می فرمودند.

و قد تمّ هذه الرسالة في المرتبه الثالثة في یوم الاثنین من شهر ربیع الثاني، تاسع الشهر علی ید الحقیر الفقیر مصنّفه ومؤلّفه أقلّ الطلبة، تراب أقدام العلماء، ابن محمّد مصطفی - عفی الله تعالی عنهما - بحقّ محمّد وآله بعد مضی ألف ومائتین وخمسة وخمسین من الهجرة النبویّة.

ص: 368

ص: 370

ص: 372

أمیرِالمُؤْمِنینَ وَإِلى فاطِمَةَ وَإِلَى الْحَسَنِ وَإِلَیْكَ بِمُوالاتِكَ وَبِالْبَرائَهِ مِمَّنْ قاتَلَكَ وَنَصَبَ لَكَ الْحَرْبَ وَبِالْبَرائَةِ مِمَّنْ أَسَّسَ أَساسَ الظُّلْمِ وَالْجَوْرِ عَلَیْکُمْ وَأَبْرَءُ إِلَى الله وَإِلى رَسُولِهِ مِمَّنْ أَسَسَّ أَساسَ ذلِكَ وَبَنى عَلَیْهِ بُنْیانَهُ وَجَرى في ظُلْمِهِ وَجَوْرِهِ عَلَیْکُمْ وَعلى أَشْیاعِکُمْ بَرِئْتُ إِلَى الله وَإِلَیْکُمْ مِنْهُمْ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى الله ثُمَّ إِلَیْکُمْ بِمُوالاتِکُمْ وَمُوالاةِ وَلِیِّکُمْ وَبِالْبَرآئَةِ مِنْ أَعْدائِکُمْ وَالنّاصِبینَ لَکُمُ الْحَرْبَ وَبِالْبَرآئَةِ مِنْ أَشْیاعِهِمْ وَأَتْباعِهِمْ إِنّي سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکُمْ وَحَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکُمْ وَوَلِيُّ لِمَنْ والاکُمْ وَعَدُوُّ لِمَنْ عاداکُمْ فَأَسْئَلُ اللهَ الَّذي أَکْرَمَني بِمَعْرِفَتِکُمْ وَمَعْرِفَهِ أَوْلِیائِکُمْ وَرَزَقَنِي الْبَرائَةَ مِنْ أَعْداَّئِکُمْ أَنْ یَجْعَلَني مَعَکُمْ فِي الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَأَنْ یُثَبِّتَ لي عِنْدَکُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِي الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَأَسْئَلُهُ أَنْ یُبَلِّغَنِي المَقامَ المَحْمُودَ لَکُمْ عِنْدَ الله وَأَنْ یَرْزُقَني طَلَبَ ثاري مَعَ إِمامٍ هُدىً ظاهِرٍ ناطِقٍ بِالْحَقِّ مِنْکُمْ وَأَسْئَلُاللهَ بِحَقِّکُمْ وَبِالشَّاْنِ الَّذي لَکُمْ عِنْدَهُ أَنْ یُعْطِیَني بِمُصابي بِکُمْ أَفْضَلَ ما یُعْطي مُصاباً بِمُصیبَتِهِ مُصیبَةً ما أَعْظَمَها وَأَعْظَمَ رَزِیَّتَها فِي الإِسْلامِ وَفي جَمیعِ السَّماواتِ وَالأَرْضِ اللّهُمَّ اجْعَلْني في مَقامي هذا مِمَّنْ تَنالُهُ مِنْكَ صَلَواتٌ وَرَحْمَةٌ وَمَغْفِرَهٌ اللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیايَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَمَماتي مَماتَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.

اللّهُمَّ إِنَّ هذا یَوْمٌ تَبرَّکَتْ بِهِ بَنُو أُمَیَّةَ وَابْنُ آکِلَةِ الْأکبادِ اللَّعینُ ابْنُ اللَّعینِ عَلى لِسانِكَ وَلِسانِ نَبِیِّكَ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ في کُلِّ مَوْطِنٍ وَمَوْقِفٍ وَقَفَ فیهِ نَبِیُّكَ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ اللّهُمَّ الْعَنْ أَباسُفْیانَ وَمُعاوِیَةَ وَیَزیدَ بْنَ مُعاوِیَةَ عَلَیْهِمْ مِنْكَ اللَّعْنَةُ أَبَدَ الأبِدینَ وَهذا یَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَآلُ مَرْوانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَیْنَ صَلَواتُ الله عَلَیْهِ اللّهُمَّ فَضاعِفْ عَلَیْهِمُ اللَّعْنَ مِنْكَ وَالْعَذابَ الألیمَ اللّهُمَّ إِنّي أَتَقَرَّبُ إِلَیْكَ في هذَا الْیَوْمِ وَفي مَوْقِفي هذا وَأَیّامِ حَیاتي بِالْبَراَّئَهِ مِنْهُمْ وَاللَّعْنَةِ عَلَیْهِمْ وَبِالمُوالاتِ لِنَبِیِّكَ وَآلِ نَبِیِّكَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمُ السَّلامُ.

ص: 374

پس مى گويى صد مرتبه: اللّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَآخِرَ تابِعٍ لَهُ عَلى ذلِكَ اللّهُمَّ الْعَنِ الْعِصابَهَ الَّتي جاهَدَتِ الْحُسَیْنَ وَشایَعَتْ وَبایَعَتْ وَتابَعَتْ عَلى قَتْلِهِ اللّهُمَّ الْعَنْهُمْ جَمیعاً.

پس مى گوئى صد مرتبه: السَّلامُ عَلَیْكَ یا أباعَبْدِالله وَعَلَى الأرْواحِ الَّتي حَلَّتْ بِفِنائِكَ عَلَیْكَ مِنّي سَلامُ الله أبَداً ما بَقیتُ وَبَقِيَ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ وَلا جَعَلَهُ اللهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّي لِزِیارَتِکُمْ السَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ وَعَلى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَعَلى أَوْلادِ الْحُسَیْنِ وَ عَلى أَصْحابِ الْحُسَیْنِ.

پس مى گوئى: اللّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنّي وَابْدَاءْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّانِيَ وَالثّالِثَ وَالرّابِعَ اللّهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ خامِساً وَالْعَنْ عُبَیْدَ الله بْنَ زِیادٍ وَابْنَ مَرْجانَةَ وَعُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَشِمْراً وَآلَ اَبى سُفْیانَ وَآلَ زِیادٍ وَآلَ مَرْوانَ إِلى یَوْمِ الْقِیامَةِ.

پس به سجده مى روى ومى گوئى: اللّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشّاکِرینَ لَكَ عَلى مُصابِهِمْ الْحَمْدُ لِله عَلى عَظیمِ رَزِیَّتي اَللّهُمَّ ارْزُقْني شَفاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَثَبِّتْ لي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَأصْحابِ الْحُسَیْنِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ.

ص: 375

التَّفَضُّلِ، وَلَا تَحْمِلْنِي بِعَدْلِكَ عَلَى الِاسْتِحْقَاقِ، فَمَا أَنَا بِأَوَّلِ رَاغِبٍ رَغِبَ إِلَيْكَ فَأَعْطَيْتَهُ وَهُوَ يَسْتَحِقُّ المَنْعَ، وَلَا بِأَوَّلِ سَائِلٍ سَأَلَكَ فَأَفْضَلْتَ عَلَيْهِ وَهُوَ يَسْتَوْجِبُ الْحِرْمَانَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَكُنْ لِدُعَائِي مُجِيباً، وَمِنْ نِدَائِي قَرِيباً، وَلِتَضَرُّعِي رَاحِماً، وَلِصَوْتِي سَامِعاً. وَلَا تَقْطَعْ رَجَائِي عَنْكَ، وَلَا تَبُتَّ سَبَبِي مِنْكَ، وَلَا تُوَجِّهْنِي فِي حَاجَتِي هَذِهِ وَغَيْرِهَا إِلَى سِوَاكَ وَتَوَلَّنِي بِنُجْحِ طَلِبَتِي وَقَضَاءِ حَاجَتِي وَنَيْلِ سُؤْلِي قَبْلَ زَوَالِي عَنْ مَوْقِفِي هَذَا بِتَيْسِيرِكَ لِيَ الْعَسِيرَ وَحُسْنِ تَقْدِيرِكَ لِي فِي جَمِيعِ الْأُمُورِ وَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، صَلَاةً دَائِمَةً نَامِيَةً لَا انْقِطَاعَ لِأَبَدِهَا وَلَا مُنْتَهَى لِأَمَدِهَا، وَاجْعَلْ ذَلِكَ عَوْناً لِي وَسَبَباً لِنَجَاحِ طَلِبَتِي، إِنَّكَ وَاسِعٌ كَرِيمٌ. وَمِنْ حَاجَتِي يَا رَبِّ كَذَا وَكَذَا (وَتَذْكُرُحَاجَتَكَ ثُمَّ تَسْجُدُ وَتَقُولُ فِي سُجُودِكَ) فَضْلُكَ آنَسَنِي، وَإِحْسَانُكَ دَلَّنِي، فَأَسْأَلُكَ بِكَ وَبِمُحَمَّدٍ وَآلِهِ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِمْ أَن لَا تَرُدَّنِي خَائِباً.

ص: 378

الْقَدِيمِ وَالْفَرْعِ الْكَرِيمِ السَّلاَمُ عَلَى الثَّمَرِ الْجَنِيِ السَّلاَمُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ عَلِيٍّ السَّلاَمُ عَلَى شَجَرَةِ طُوبَى وَسِدْرَةِ المُنْتَهَى السَّلاَمُ عَلَى آدَمَ صَفْوَةِ الله وَنُوحٍ نَبِيِّ الله وَإِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ الله وَمُوسَى كَلِيمِ الله وَعِيسَى رُوحِ الله وَمُحَمَّدٍ حَبِيبِ الله وَمَنْ بَيْنَهُمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً السَّلاَمُ عَلَى نُورِ الْأَنْوَارِ وَسَلِيلِ الْأَطْهَارِ وَعَنَاصِرِ الْأَخْيَارِ السَّلاَمُ عَلَى وَالِدِ الْأَئِمَّةِ الْأَبْرَارِ السَّلاَمُ عَلَى حَبْلِ الله المَتِينِ وَجَنْبِهِ المَكِينِ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ.

السَّلاَمُ عَلَى أَمِينِ الله فِي أَرْضِهِ وَخَلِيفَتِهِ وَالْحَاكِمِ بِأَمْرِهِ وَالْقَيِّمِ بِدِينِهِ وَالنَّاطِقِ بِحِكْمَتِهِ وَالْعَامِلِ بِكِتَابِهِ أَخِ الرَّسُولِ وَزَوْجِ الْبَتُولِ وَسَيْفِ الله المَسْلُولِ السَّلاَمُ عَلَى صَاحِبِ الدَّلاَلاَتِ وَالْآيَاتِ الْبَاهِرَاتِ وَالمُعْجِزَاتِالْقَاهِرَاتِ (الزَّاهِرَاتِ) وَالمُنْجِي مِنَ الْهَلَكَاتِ الَّذِي ذَكَرَهُ اللهُ فِي مُحْكَمِ الْآيَاتِ فَقَالَ تَعَالَى وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ السَّلاَمُ عَلَى اسْمِ الله الرَّضِيِّ وَوَجْهِهِ المُضِي ءِ وَجَنْبِهِ الْعَلِيِّ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ السَّلاَمُ عَلَى حُجَجِ الله وَأَوْصِيَائِهِ وَخَاصَّةِ الله وَأَصْفِيَائِهِ وَخَالِصَتِهِ وَأُمَنَائِهِ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ قَصَدْتُكَ يَا مَوْلاَيَ يَا أَمِينَ الله وَحُجَّتَهُ زَائِراً عَارِفاً بِحَقِّكَ مُوَالِياً لِأَوْلِيَائِكَ مُعَادِياً لِأَعْدَائِكَ مُتَقَرِّباً إِلَى الله بِزِيَارَتِكَ فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ الله رَبِّي وَرَبِّكَ فِي خَلاَصِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ وَقَضَاءِ حَوَائِجِي حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ.

پس خود را به قبر بچسبان و قبر را ببوس و بگو: سَلاَمُ الله وَسَلاَمُ مَلاَئِكَتِهِ المُقَرَّبِينَ وَالمُسَلَّمِينَ (المُسْلِمِينَ) لَكَ بِقُلُوبِهِمْ يَا أَمِيرَالمُؤْمِنِينَ وَالنَّاطِقِينَ بِفَضْلِكَ وَالشَّاهِدِينَ عَلَى أَنَّكَ صَادِقٌ أَمِينٌ صِدِّيقٌ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ أَشْهَدُ أَنَّكَ طُهْرٌ طَاهِرٌ مُطَهَّرٌ مِنْ طُهْرٍ طَاهِرٍ مُطَهَّرٍ أَشْهَدُ لَكَ يَا وَلِيَّ الله وَوَلِيَّ رَسُولِهِ بِالْبَلاَغِ وَالْأَدَاءِ وَأَشْهَدُ أَنَّكَ جَنْبُ الله وَبَابُهُ وَأَنَّكَ حَبِيبُ الله وَوَجْهُهُ الَّذِي يُؤْتَى مِنْهُ وَأَنَّكَ سَبِيلُ الله وَأَنَّكَ عَبْدُ الله وَأَخُو رَسُولِهِ (رَسُولِ الله) صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ أَتَيْتُكَ مُتَقَرِّباً إِلَى الله عَزَّ وَجَلَّ بِزِيَارَتِكَ رَاغِباً إِلَيْكَ فِي الشَّفَاعَةِ أَبْتَغِي بِشَفَاعَتِكَ خَلاَصَ رَقَبَتِي

ص: 380

مِنَ النَّارِ مُتَعَوِّذاً بِكَ مِنَ النَّارِ هَارِباً مِنْ ذُنُوبِيَ الَّتِي احْتَطَبْتُهَا عَلَى ظَهْرِي فَزِعاً إِلَيْكَ رَجَاءَ رَحْمَةِ رَبِّي أَتَيْتُكَ أَسْتَشْفِعُ بِكَ يَا مَوْلاَيَ وَأَتَقَرَّبُ بِكَ إِلَى الله لِيَقْضِيَ بِكَ حَوَائِجِي فَاشْفَعْ لِي يَا أَمِيرَ المُؤْمِنِينَ إِلَى الله فَإِنِّي عَبْدُ الله وَمَوْلاَكَ وَزَائِرُكَ وَلَكَ عِنْدَ الله المَقَامُ المَحْمُودُ وَالْجَاهُ الْعَظِيمُ وَالشَّأْنُ الْكَبِيرُ وَالشَّفَاعَةُ المَقْبُولَةُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَصَلِّ عَلَى أَمِيرِ المُؤْمِنِينَ عَبْدِكَ المُرْتَضَى وَأَمِينِكَ الْأَوْفَى وَعُرْوَتِكَ الْوُثْقَى وَيَدِكَ الْعُلْيَا وَجَنْبِكَ الْأَعْلَى وَكَلِمَتِكَ الْحُسْنَى وَحُجَّتِكَ عَلَى الْوَرَى وَصِدِّيقِكَ الْأَكْبَرِ وَسَيِّدِ الْأَوْصِيَاءِ وَرُكْنِ الْأَوْلِيَاءِ وَعِمَادِ الْأَصْفِيَاءِ أَمِيرِ المُؤْمِنِينَ وَيَعْسُوبِ الدِّينِ وَقُدْوَةِ الصَّالِحِينَ وَإِمَامِ المُخْلِصِينَ المَعْصُومِ مِنَ الْخَلَلِ المُهَذَّبِ مِنَ الزَّلَلِ المُطَهَّرِ مِنَ الْعَيْبِ المُنَزَّهِ مِنَ الرَّيْبِ أَخِي نَبِيِّكَ وَوَصِيِّ رَسُولِكَ الْبَائِتِ عَلَى فِرَاشِهِ وَالمُوَاسِي لَهُ بِنَفْسِهِ وَكَاشِفِ الْكَرْبِ عَنْ وَجْهِهِ الَّذِي جَعَلْتَهُ سَيْفاً لِنُبُوَّتِهِ وَآيَةً لِرِسَالَتِهِ وَشَاهِداً عَلَى أُمَّتِهِ وَدِلاَلَةً عَلَى حُجَّتِهِ (لِحُجَّتِهِ) وَحَامِلاً لِرَايَتِهِ وَوِقَايَةً لِمُهْجَتِهِ وَهَادِياً لِأُمَّتِهِ وَيَداً لِبَأْسِهِ وَتَاجاً لِرَأْسِهِ وَبَاباً لِسِرِّهِ وَمِفْتَاحاً لِظَفَرِهِ حَتَّى هَزَمَ جُيُوشَ الشِّرْكِ بِإِذْنِكَ وَأَبَادَ عَسَاكِرَ الْكُفْرِ بِأَمْرِكَ وَبَذَلَ نَفْسَهُ فِي مَرْضَاةِ رَسُولِكَ وَجَعَلَهَا وَقْفاً عَلَى طَاعَتِهِ فَصَلِّ اللَّهُمَّ عَلَيْهِ صَلاَةً دَائِمَةً بَاقِيَةً.

پس بگو: السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ الله وَالشَّهَابَ الثَّاقِبَ وَالنُّورَ الْعَاقِبَ يَا سَلِيلَ الْأَطَائِبِ يَا سِرَّ الله إِنَّ بَيْنِي وَبَيْنَ الله تَعَالَى ذُنُوباً قَدْ أَثْقَلَتْ ظَهْرِي وَلاَ يَأْتِي عَلَيْهَا إِلَّا رِضَاهُ فَبِحَقِّ مَنِ ائْتَمَنَكَ عَلَى سِرِّهِ وَاسْتَرْعَاكَ أَمْرَ خَلْقِهِ كُنْ لِي إِلَى الله شَفِيعاً وَمِنَ النَّارِ مُجِيراً وَعَلَى الدَّهْرِ ظَهِيراً فَإِنِّي عَبْدُ الله وَوَلِيُّكَ وَزَائِرُكَصَلَّى اللهُ عَلَيْكَ السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ المُؤْمِنِينَ عَلَيْكَ مِنِّي سَلاَمُ الله أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ.

پس اشاره كن و متوجه شو به جانب قبر امام حسين عليه السلام و بگو: السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ الله السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ الله أَتَيْتُكُمَا زَائِراً وَمُتَوَسِّلاً إِلَى الله تَعَالَى رَبِّي وَرَبِّكُمَا وَمُتَوَجِّهاً إِلَى الله بِكُمَا وَمُسْتَشْفِعاً بِكُمَا إِلَى الله فِي حَاجَتِي

ص: 381

هَذِهِ. و بخوان تا آخر دعاى صفوان إِنَّهُ قَرِيبٌ مُجِيبٌ پس رو به قبله كن و بخوان از اول دعا يَا اللهُ يَا اللهُ يَا اللهُ يَا مُجِيبَ دَعْوَةِ المُضْطَرِّينَ وَيَا كَاشِفَ كَرْبِ المَكْرُوبِينَ تا وَصْرِفْنِي بِقَضَاءِ حَاجَتِي وَكِفَايَةِ مَا أَهَمَّنِي هَمُّهُ مِنْ أَمْرِ دُنْيَايَ وَآخِرَتِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. پس ملتفت شو به جانب قبر أميرالمؤمنين علیه السلام و بگو: السَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ المُؤْمِنِينَ وَالسَّلاَمُ عَلَى أَبِي عَبْدِاللهِ الْحُسَيْنِ مَا بَقِيتُ وَبَقِيَ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ لاَ جَعَلَهُ اللهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِزِيَارَتِكُمَا وَلاَ فَرَّقَ اللهُ بَيْنِي وَبَيْنَكُمَا.

ص: 382

اللّهُمَّ الْعَنْهُم بِکُلِّ آیَةٍ حَرَّفُوهَا وَفَرِیضَةٍ تَرَکُوهَا وَسُنَّةٍ غَیَّرُوهَا وَرُسُومٍ مَنَعُوها وَأحْکَامٍ عَطَّلُوهَا وَبَیعَةٍ نَکَسُوها وَأرْحَامٍ قَطَعُوهَا وَشَهَادَاتٍ کَتَمُوهَا وَوَصِیَّةٍ ضَیَّعُوهَا وَأیْمَانٍ نَکَثُوهَا وَدَعْوَیً أبْطَلُوهَا وَبَیِّنَةٍ أنْکَرُوهَا وَحِیلَةٍ أحْدَثُوهَا وَخِیَانَةٍ أوْرَدُوهَا وَعَقَبَةٍ اِرْتَقُوهَا وَدِبابٍ دَحْرَجُوهَا وَأزْیَافٍ لَزِمُوهَ وَأمَانَةٍ خَانُوهَا.

اللّهُمَّ الْعَنْهُما فِي مَکْنُونِ السِّرِّ وَظَاهِرِ الْعَلْانِیَةِ لَعْناً کَثیراً دائِبَاً أبَداً دائِمَاً سَرْمَداً لَا انْقِطاعَ لِأمَدِهِ وَلَا نَفَادَ لِعَدَدِهِ لَعْناً یَغْدُو أوَّلُهُ وَلَا یَرُوحُ آخِرُهُ لَهُمْ وَلِأعْوانِهِم وَأنْصارِهِم وَمُحِبّیهِم وَمَوالِیهِم وَالمُسَلِّمِینَ لَهُمْ وَالمَائِلینَ إلَیْهِم وَالنَّاهِضِینَ بِأجْنِحَتِهِمْ بِاحْتِجاجِهِم وَالمُقْتَدینَ بِکَلامِهِم وَالمُصَدِّقْینَ بِأحْکَامِهِم. پس چهار مرتبه بگو: اللّهُمَّ عَذِّبْهُمْ عَذَاباً یَسْتَغِیثُ مِنْهُ أهْلُ النّارِ.

ص: 384

ص: 386

جبرئیل 299، 345

جمال الدين بن تقي الدين صالح بن شرف العاملي 122

جواد آقا ملکی تبریزی 207

حاجی سیّد محمّد باقر 297

حافظ 173

حجّت هاشمی خراسانی 207

حسن بونی 155

حسنعلی نخودکی اصفهانی 207

حسین اخلاطی 155، 245، 362

حسین بن خالد 252

حسین علی دکنی هندی 173

حضرت حجّت 360

حضرت موسی 23

خاتم الأنبیاء 311

خواجه بهاء الدین نقشبند 193

خواجه عنجد واتی 193

خواجه نصیر طوسی 106، 290، 291

دانيال 139

ذبیح الله قوچانی 65، 66، 67، 68

رجب بُرسی 101، 115، 217، 232، 249، 274

رسول خدا 22، 25، 26، 32، 33، 39، 60، 61

زهرا 59، 60، 70، 75، 175

زین العابدین 242

زین العابدین طباطبایی 190

زین العابدین گلپایگانی 359

سعد الدین حموی 126

سکّاکی 156، 157

سلطان بایزید بسطامی 193

سلمان فارسی 267

سلیمان بن حسن 209

سلیمان بن خالد 26

سیّد احمد جزایری 359

سیّد احمد شوشتری 230، 362

سیّد بحر العلوم 359

سیّد بن باقی 305

سیّد بن طاووس 282

سیّد عبدالکریم کشمیری 209

سیّد عبدالله شوشتری 359

سیّد علی 192، 197، 359

سیّد علی اصغر سمسار تهرانی 361

سیّد علی شوشتری 230، 359

سيّد كاظم رشتى 164

سیّد مهدی بحر العلوم 360

سیّد هاشم حدّاد 209

سیّد هاشم نجفی 360

شیخ ابوالحسن خرقانی 193

شیخ احمد 116، 333

شیخ احمد احسایی 110، 367

شیخ احمد لحائی 368

شیخ احمد همدانی 246

شیخ بهاء الدین 134

شیخ بهاء الدین زکریّا 182

شیخ بهایی 106، 134، 265، 309، 317، 331

شیخ شرف الدین عليّ الحسین الحسني الشولستاني 284

شیخ طوسی 218، 278، 338، 339

شیخ مغرب 143، 161، 165

شیخ منصور ترمدی 193

ص: 388

شیخ نجم الدین 194

شیخ نوربخش 190

صاحب الأمر 311

صفوان 299

عبدالکریم کشمیری 67، 68

علّامه حلّی 107، 291، 329

علی اصغر شکرنابی قزوینی 187

علیّ بن ابی طالب 209

علیّ بن الحسین 299

عمر بن سعد 26

عمیر انصارى 24

فاطمه 60، 129، 175

فتوّت نصیری سوادکوهی 187، 210

قطب الدین محمّد رستگار 108، 230، 319

کفعمی 170، 280، 281، 339، 345

مجلسی 279، 291، 305

محمّد باقر مجلسی 242

محمّد تقی اصفهانی 108، 359

محمّد تقی آملی 108، 357

محمّد تقی مجلسی 144

محمّد جواد اصفهانی 361

محمود سنجری 227

مسلم 202

مصطفی بن محمّد 93

مصطفی خویی 17، 18

معقل بن یسار 187

مقدّس اردبیلی 139، 275

ملّا ابوطالب طهرانی 283

ملا حبیب الله شریف کاشانی 137

ملّا محسن فيض كاشانى 218

ملّا محمّد حسین 294

موسى بن عمیر 24

موسی 24

موسی زرآبادی قزوینی 187

مولانا ابوطالب 160، 193

میر سمرقندی 160

میر محمّد باقر 107

میرداماد 185، 289، 310، 311، 317

میرزا جواد آقای تبریزی 213

میرزا محمّد حسن الحسینی 297

نجیب الدین علی مرعشی 229، 272

نراقی 208

يوسف 139

مستدرك الوسایل 29، 178

إحقاق الحقّ 24

إقبال الأعمال 204

امالی صدوق 28، 203

الأمالي للطوسي 175

الأمان 216

البلد الأمين 204

الدعوات 32، 33

العلم الحکمة في الکتاب والسنة 31

الفقیه 31

المبدأ والمعاد 289

المصباح 170، 204، 341

الموضوعات لابن الجوزي 203

بحار الأنوار 22، 23، 24، 25، 26، 27، 28، 29، 30، 31، 32، 33، 35، 37، 38، 39، 48، 49، 60، 61، 62، 63، 139، 178، 210

تحفة الزائرین 291

ص: 389

تحفه های معنوی 108، 230، 319، 357

تفسیر القمي 202

تهذیب القلوب 310

ثواب الأعمال 25

جامع أحادیث الشیعة 37

جمال الأسبوع 278، 343

جنّة الواقیة 103، 271، 336

جواهر مکنونه و لئالی مخزونه 17، 297

حرز الأمان 262

خزائن 208

درّ النظیم 101، 103، 119، 121، 352

دعائم الاسلام 25

ربیع الأسابیع 270، 271، 279، 305

سرائر، 170

شمس المعارف 268

شهاب الأخبار 37، 38

عوالي اللئالي 175

عین الحیاة 190

غرائب الأسرار وشوارق الأنوار 315، 328

كنز العمال 30

کافی 25، 31، 33، 38، 139

کشف الأسرار 101، 274

کنز العمال 26، 32، 33

مجموعه ورام 26

مشارق الأنوار 99

مصباح 283

مصباح المتهجّد 345

مصباح الهدی في شرح عروة الوثقی 47

معراج السعادة 208

مفتاح السعادة 108، 359، 360

مکارم الأخلاق 29

مُهَجُ الدعوات 117، 276

مهج الدعوات ومنهج العبادات 341

موسوعة العقائد الإسلامیّة 31

میزان الحکمة 26، 30، 33، 38، 39

نزهة القلوب 272

وسائل الشیعة 25، 26، 27، 62، 63

ص: 390

ص: 391

is designed to recreate an imperial Safavid orthodox occultism for the reformation of Qajar Iran. That the Shaykhi project enshrined here helped birth the Baha'i Faith, equally lettrist, suggests this manual as a mirror of modern sociological success. "Religiosity" aside, the thoroughgoingly occultist and experimentalist tenor of Hidden Gems makes it an important entry in the global history of science in the early modern era generally and the pivotal nineteenth century specificallyas well as a neoclassical Islamicate instance of jazz therapy.

38

38 If the earlier, esotericizing lettrism of Ibn al'Arabi and alBuniin which the twin cosmic and scriptural Books are infinitely readable and writablecan be considered a form of "jazz philosophy," and the later, synthesizing, imperial lettrism of Ibn Turka and his heirs as a "philosophy of jazz," Khu'iYazdi's wonderfully accessible and pragmatic manual of applied lettrism can be considered a form of "jazz therapy" by extension (my thanks to Cyril Uy for this metaphor). On the same theme, it is remarkable the extent to which his choice of ritual prescriptions mirror hoodoo practice too, aka Southern conjure, a contemporaneous, organic synthesis of West African, Native American and Baptist elements designed to empower enslaved populations against their enslavers. The shared emphasis on the especially magically potent procedure of writing and reciting fragments of scripture, then casting them into running water, is especially striking.

ص: 392

FortySecond Invocatory Ritual for Defending Against an Enemy, from the Blessed Departed Aḥsa'i

The singular master, [Shaykh Ahmad] (God have mercy on him)— my eminent teacher and sole exemplar as to theory and practice, who has neither peer nor substituteinstructed me: "For defending against an enemy, recite the following 1,069 times, [the value of this phrase]: I take refuge in God! (Q 4:146, 22:78). This will repel any enemy's evil and turn enmity to comity." He also instructed me: "Reciting I rely upon God! (Q 11:56) 1,023 times, [the value of this phrase], is extremely useful for meeting needs and protecting oneself from the blows of bad fate." He licensed me to use the same, as with the invocation God is my sufficiency! That too is effective for meeting needs, delivering from danger and repelling the evil of the workers thereof, as with other operations given above.

36

Compared with the prayer manuals most popular in Twelver Shi'i circles today, Hidden Gems and Treasured Pearlsthat traditional yet innovative testament to Shaykhi occult piety here published in a print edition for the first timemight seem like an eccentric product of a marginal revivalist movement peculiar to nineteenthcentury Iran. The currently bestselling Keys to the Soul (Mafatih aljanan) of Shaykh 'Abbas Qumi (d.......... 1359/1940) provides a case in point. Produced a century later, this similarly Perso- Arabic manual has been translated into multiple languages (and now even figures as a phone app), but is rigorously "traditional," and not lettrist or astrological in its prescriptions. By the same token, however, it provides little technical instruction for ensuring one's prayers are answered. But surely the purpose of a prayer manual is to guarantee results, to make its user a mustajab alda'awāt, participant in the walaya of the Imams and the saints?37

This is Mustafa Khu'ï's central concern: he provides just such a guarantee by codifying prayer as Twelver mind tech. Another feat of mind over matter, his ecumenical selection of sources both Shi'i and Sunni

36 Ibid., 138.

37 A classic sufi term, mustajab alda'awat is best translated as 'one whose invocations always work.'

ص: 393

means], he shall have words with me on the day of resurrection!" He further states: "To heal the sick, recite this while prostrating 70 times in their presence with the intention of healing. This is a tried and true method, except in the case of those sick unto death." This is the invocation: "There is no god but God! Through Your might and powerthere is no god but Godthrough Your own right and holinessthere is no god but Godgive ease through Your mercy!"

Fourth Invocatory Ritual: O Vanquisher of the Foe!

It is transmitted from Naşir [alDin] Tusi (mercy be upon him): For achieving great aims and defending against an enemy, this line recited 100 times will surely accomplish that. He further states that many great scholars have persisted in its recitation and achieved exactly this end. It is: "O Vanquisher of the Foe, O Master of the Governor, O Site of Wonders, O 'Ali the Wellpleasing!" I have further seen transmitted in a manuscript in the hand of 'Allama Ḥilli and another in the hand of Mir Muhammad Baqir, [aka Mir Dāmād] (God elevate his station): If one recites "O Vanquisher of the Foe!" 111 times, neither more nor less, it will immediately have the desired effect.

[...]

I

Tenth Invocatory Ritual: God Is My Sufficiency!

Likewise for defending against an enemy: For a week, beginning on a Thursday, recite God is my sufficiency! (Q 9:129, 39:38) 146 times daily, [the value of the phrase]. This will take care of your enemy and remove his evil from you. Its recitation is effective for addressing other concerns as well. Shaykh Ahmad Aḥsa'i (God exalt his station) vouched that it is a tried and true method for defending against enemies and indeed for addressing any concern, and licensed me to recite it.35

[...]

35 Javähiri maknuna, 101-12.

ص: 394

Each of the above nine uses of the basmala to achieve one's desire (God Most High willing) is fully effective in its own right. Moreover, just as God the Allemanating multiplies its manifest and physical benefits, so too does He multiply its occult and spiritual benefits, that body and spirit may correspond. Out of His overwhelming mercy and grace does He open the gates of every kind of blessing to His servants, from every quarter and in every wise, whatever their trial or need, such that they will not suffer lack or incapacity in any wise. The blessing of the God of the world is singular, incomparable and without end. For as He says: If you count God's blessing, you will never number it (Q 14:34, 16:18)!

His grace is inexhaustible, His blessing without end: whatever wish goes by this gate achieves its end.

Second Invocatory Ritual: Intercession with the Holy Lord of Martyrs (peace be upon him)

Numerous transmissions and sound hadiths attest to the fact that whoever seeks the intercession of the Lord of Martyrs, [Hamza son of 'Abd alMuttalib] (God bless and keep him), to meet any need or achieve any aim, he should recite the following 128 times: "My God! By alHusayn and his brother and father and mother and sons and party and clients, by his shrine and its pilgrims and residents and attendants, bless Muḥammad and the House of Muhammad! O God, curse his killers and oppressors forever most direly and punish them most painfully! O God, curse the Umayyads altogether! Relieve me of this worry I have and this sorrow I have through Your mercy, O most merciful of the merciful!" And he will certainly achieve his aim or meet his need by the blessing of this eminence, all worry and sorrow cast aside. It is even more effective when recited in a mosque in a state of ritual purity and with total concentration.

Third Invocatory Ritual: A Prayer for the Fulfillment of Needs, from Shaykh Baha'i (God have mercuy on him)

This invocation is to be recited 70 times, with total sincerity and focus, and in observance of all invocatory requirements. Says Shaykh Baha'i (God have mercy on him): "If one's need is not met [by this

ص: 395

throw it into running water at sunrise. It is imperative that the petition, from beginning to end, be written in a single line. It is as follows: "In the name of God, Allmerciful, Evermerciful, the King and Manifest Truth. From His lowly servant to his glorious Master, peace be upon Muhammad, 'Ali, Fatima, alHasan, alHusayn, 'Ali, Muḥammad, Ja'far, Mūsa, 'Alī, Muḥammad, 'Ali, alHasan and the awaited Muḥammad who shall arise [at the end of time] (God bless and keep them all): My Lord, I have suffered injury and fear! Redress my injury and relieve my fear, by the right of Muḥammad and his House! I petition You by every prophet and legatee, every saint and martyr, that you bless Muḥammad and his House, O most merciful of the merciful! O lords, intercede for me by the right you have with God, for you have such a right! I have been struck by injury, O lordsand God is the most merciful of the merciful! Therefore do for me, O my Lord, such and such" (replacing "such and such" with your request). The same eminence states: After writing your petition, your need will surely be met through such swearing.

Addendum

Know that the scholars (God be pleased with them) who have discoursed on the virtues and properties of In the name of God and its benefits more generally and approximately all mention such petitions and recognize their power as accruing from the blessing of the same. Therefore did this wretch recite all the above invocations of the basmala, which produced the most perfect and comprehensive of results, beyond what has already been mentioned.

9. Some eminent scholars state that to meet needs, heal the sick or satisfy necessities one must face the qibla in a state of ritual purity and in isolation, then recite the following 73 times: "Salvation is from You, O Generous Lordsave and release me by virtue of In the name of God, Allmerciful, Evermerciful!" After completing this, blessings must be prayed on the Prophet thrice. They further aver that this operation is throroughly tried and tested, and particularly effective for freeing oneself from the hand of an oppressor. And if the basmala is recited according to its numerological value, 786 times, it is even more effective.

ص: 396

upon him): Whenever you have a need or find yourself in a plight, or fear an enemy or anything else, write the following on a piece of paper: "In the name of God, Allmerciful, Evermerciful. O God, I come before You through those to whom You have obliged Yourself Muḥammad, Fatima, alHasan, alHusayn, 'Ali son of alHusayn, Muhammad son of 'Ali, Ja'far son of Muhammad, Mūsa son of Ja'far, 'Ali son of Mūsa, Muḥammad son of 'Ali, 'Ali son of Muhammad, al- Ḥasan son of 'Ali and the awaited Proof (Your blessings be upon them all), this by Your name most beloved and glorious to You! I draw near and beseech You that You free me from the evil of such and such" (replacing your need at "such and such"). Then roll up the piece of paper and put it inside a ball of mud, then throw that into running water or a well, and, God Most High willing, the Lord of Answered Prayer will speedily grace you with release.

The author of The Strung Pearl likewise transmits from Imam Ja'far alSadiq (peace be upon him): Whoever has a need should write on a piece of paper the following: "In the name of God, Allmerciful, Evermerciful, from His lowly servant praying his glorious Lord: My Lord, I have suffered injury, but You are the most merciful of the merciful!" Then throw that piece of paper into running water and say: "O God, by Muḥammad and his pure and righteous House and his wellpleasing Companions, fulfill my need, O most generous of the generous!" Then put that need out of your mind and it will certainly be fulfilled.

Ibn Tāwūs (mercy be upon him) cites the same in his Garden of Protection,34 though after the basmala writes the following instead: “From His lowly servant praying his glorious Master: My Lord, I have suffered injury, but You are the most merciful of the merciful!" Then you throw the piece of paper into water, upon which your need will be met, God willing, and without fail, as he states.

Writing a Petition and Seeking the Intercession of the Infallibles (peace be upon them)

8. From the same eminence it is transmitted: If one's livelihood is reduced, or one has a need to bring before God Most High, write the following petition in a single line on a piece of white scrip, then

34 Jannat alwaqiya, sic; properly alDuru' alwaqiya, Armor of Protection.

ص: 397

times, then recite the following prayer in total reverence and humility:

In the name of God, Allmerciful, Evermerciful. O God, I ask You by Your name the Allmerciful, the EvermercifulThere is no god but He, the Living, the Everlasting, Whom slumber seizes not, neither sleep (Q 2:255), Whose majesty fills the heavens and the earth! And I ask you by Your name In the name of God, All- merciful, Evermercifulthere is no god but He, before Whom all gazes are humbled (Q 20:108) and all hearts cower (Q 8:2, 22:35) from fear at being so bold as to pray blessings upon Muḥammad and the House of Muhammad, that You might grant me my need!

[This process completed], state your needand you will be immediately and manifestly answered. This is an operation tried and true. As transmitted [from Imam 'Ali], it likewise corroborates the validity and legality of the [second] invocatory operation, developed by leading scholars and featuring magic squares, mentioned above.

5. [Another efficacious operation] for meeting any need and achieving any goal is transmitted in the books of the Shi'i scholars (God be pleased with them): Recite the basmala 12,000 times in the following manner: after every thousand repetitions, rise and perform two prayer cycles, reciting any suras you wish, then state your need, following the same procedure until all 12,000 repetitions are completed.

6. It is said that one who recites the basmala a thousand times, Praise be to God a thousand times, There is no god but God and Muḥammad is the messenger of God a thousand times and blessings upon the Prophet a thousand times, then a thousand times prays evil upon an oppressor who has oppressed him, that oppressor will be destroyed or disgraced and brought low. [By the same token], it is said that one of the active properties of constant recitation of the basmala is its ensurance of ease of livelihood and attainment of inner purity alike.

7. Another means of utilizing the basmala is transmitted from the Veracious One of Muhammad's House, [Ja'far alSadiq] (peace be

ص: 398

during the process of writing and reciting until both squares, manifest and occult, are complete. Authorities further require that this operation be kept from the unworthy and unreceptive: for pearls should not be cast before swine, nor swords given to drunkards.

عکس

The author of The Strung Pearl (Durr alnazim), ['Abd Allah Yafi'i], stipulates that [each] square be completed accordingly, then set up in front of oneself. Gaze at it and recite the basmala the specified number of times; once finished, bless the Prophet 130 times. Then you may ask whatever you need and it will certainly be attained, and if any sorcery has been worked [against you] it will be voided.

3. Shaykh Rajab Bursi (mercy be upon him) states in his Revealing Secrets (Kashf alasrar): Whoever recites In the name of God, All- merciful, Evermerciful 787 (sic) times and blesses the Prophet the same number of times will have his prayer answered.

4. It is transmitted from the Commander of the Faithful (peace be upon him), [Imam 'Ali], that [the following operation is effective] for achieving any specific or general objective, whether thisworldly or otherworldly: Having completely secluded oneself from human contact, perform two prayer cycles. In the first cycle, after the opening declaration of divine Greatness, recite In the name of God, Allmerciful, Evermerciful 15 times. In both cycles recite the suras the Opening and Say: He is God, One (Q 112), and upon concluding the prayer say "O God, bless Muhammad and his House!" ten times. Then, in one sitting, recite the basmala 786 times, according to its gematrical value, after which pray blessings upon the Prophet 130

ص: 399

Save me and free me by virtue of In the name of God, Allmerciful, Evermerciful!

2. Some certified scholars report that anyone who wishes to meet a need should seek the blessing of In the name of God. For as it has been

sung:

Say the best, friendsay In the name of God!

Seek whatever you wish from In the name of God!

As to its invocatory ritual, they advise: Those who are in straits without means or help should first copy these two magic squares, one manifest and one occult, during an hour when Venus and the Moon are auspiciously aspected and while burning incense, then recite 786 times In the name of God, Allmerciful, Evermerciful. Before reciting, it is imperative to enter a state of ritual purity, then perform two prayer cycles. In the first, recite In the name of God, Allmerciful, Ever- merciful 15 times, followed by the Opening sura and another bending and prostration. Do the same in the second, except that after the Opening repeat the blessings on the Prophet 15 times, then bend and prostrate again, and after raising your head from the second prostration bear witness and greet the Prophet [as usual], then recite In the name of God, Allmerciful, Evermerciful 786 times again. Do this for seven days or nights in a row. After completing this invocatory ritual, carry both magic squares with you. One who performs this operation may be certain that their desires will be met within the week, for there is no doubt as to its efficacy, as has been averred.

Another active property of this invocatory ritual is reported: If one has a daughter with no suitors, due to lack of beauty, meager dowry or sheer poverty, perform it with the intent of finding her a good husband. Likewise for increasing one's income and improving one's livelihood, gaining honor and glory, controlling minds and so onits performance will achieve all such objectives.

One must write these two magic squares in such a way that one is on the front of the paper and the other on the back, and of the same size and cell alignment. This is to be done when Venus and the Moon are in their strength and auspiciously aspected; operants not conversant with almanacs and astrological principles should consult a specialist. It is likewise required that one not speak with

anyone

ص: 400

praying for others is even more effective, and ensure one's own flourishing too." Khu'iYazdi concludes the preface by asserting his own license to perform most of the ritual invocations therein, then formally licenses the reader to do so tooa move that makes the work an emblem of early modern Islamicate textual and didactic culture, in which books were designed to relieve the student of the need for a teacher.32

To give a taste of our prayer manual to nonspecialists, I translate below six of the nondelimited invocatory rituals that open it, including those licensed to the author by Shaykh Ahmad himself. The objectives addressed are representative of the work as a whole, from money and medicine to diplomacy and war. (Mir Dāmād himself famously repelled an Ottoman incursion by means of an invocatory ritual unspecified in the historiographical sourcesperhaps that attributed to Naşir alDin Tusi by Khū'iYazdi as the fourth khatm here?33) Similarly, the range of Shi'i and Sunni authorities invoked in these passages and throughout construct a SafavidQajar occulttechnological orthodoxy.

Treasured Pearls: Explication of the Two Categories of General Invocations Not Bound by Certain Days or Times

These types of invocatory rituals are 70 in number, and fall under the rubric Treasured Pearls.

First Invocatory Ritual: In the name of God, Allmerciful, Evermerciful

It may be utilized in nine ways:

1. It is transmitted that whomever is overtaken by pain or danger from which he is unable to escape should recite the following 19 times with perfect faith: From You only is salvation, O Munificent Lord!

31 This phenomenon is often observed in modem parapsychological literature as well.

32 Khaled ElRouayheb, "The Rise of 'Deep Reading' in Early Modern Ottoman Scholarly Culture," in World Philology, ed. Sheldon Pollock, Benjamin A. Elman and Kuming Kevin Chang (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2015), 201-24; Matthew MelvinKoushki, "Tahqiq vs. Taqlid in the Renaissances of Western Early Modernity," Philological Encounters 3, nos.......... 1-2 (2018): 193-249.

33 Javāhiri maknūna, 109, under "O Vanquisher of the Foe!" (ya qahir al'aduw); it is translated below. See MelvinKoushki, "World as (Arabic) Text," 388.

ص: 401

applied lettrism.” Despite its Sunni provenance, this prayer manual became a Safavid bestseller too, primarily through the efforts of 'Ali Şafi (d.......... 939/1533), son of Husayn Va'iz Kashifi (d.......... 910/1505), famed Timurid preacher, polymath, Naqshbandi sufi and occultist. 'Ali Şafi's own, more lettrist and much more popular Persian prayer manual, Amulet of Protection from the Trials of Time (Hirz alaman min fitan alzamān), helped bridge the TimuridSafavid and SunniShi'i imperial transition, as did his grimoires for Qizilbash warlords. It also facilitated the Safavid recuperation and valorization of longdead semiextremists like Bursi.30

Like the Amulet of Protection three centuries earlier, Hidden Gems testifies to a sociopolitical transition. Simultaneously faithful to a constructed, experientially enacted past and alert to an embattled, millennially pregnant present in need of reform, it proposes lettrist as a technological answer.

prayer

Addressing his brothers in faith (ikhvāni imānī u akhillayi rūḥānī), Muṣṭafa Khu'i in the preface justifies his organization of Hidden Gems and Treasured Pearls into ten chapters in precise conceptual terms. Since general is superior to particular, and day is superior to night, the first two chapters treat of invocatory rituals (sg. khatm) that may be performed at any time (the Treasured Pearls), while the following eight chapters treat of those that must be performed during the day, then those that must be performed at night (the Hidden Gems). And since ease of performance is preferable to difficulty, he likewise privileges invocatory rituals that may be completed in one sitting over those that take days to complete or can only be performed at certain astrologically auspicious hours, leaving to the conclusion (khatima) those to be performed weekly. But a general principle must always be observed: while all the prayers he has compiled and arranged for ease of use are effective for meeting one's own needs,

29 On the latter see Gardiner, "Esotericism." The pseudoBunian grimoire Shams al- ma'arifan early modem courtly productis cited once in Hidden Gems, on the invocation "O Everliving, O Everlasting!" (va hayy ya qayyum) (262).

30 Maria Subtelny, "Kashifi's Asrari qasimi: A Late Timurid Manual of the Occult Sciences and Its Safavid Afterlife," in Islamicate Occult Sciences in Theory and Practice, ed. Liana Saif, Francesca Leoni, Matthew MelvinKoushki and Farouk Yahya (Leiden: Brill, 2020), 267-313; Matthew MelvinKoushki, "Qizilbash Magic: An Edition of 'Ali Safi b. Husayn Va'iz Kashifi's Boon for Majd alDin, Exemplar of TimuridSafavid SunniShi'i Occultism," Iran Namag 6, no.......... 3 (2021), forthcoming.

ص: 402

Chief among them are Shaykh Baha'i (d.......... 1030/1621) and Mir Dāmād (d.......... 1041/1631), those two pillars of the Safavid state, and philosophers committed to lettrism as a universal science necessary to empire and religion alike. Mir Damad declared it the core of his Illuminationist philosophy; Shaykh Baha'i, whose fame as the most powerful mage of his generation has only grown since, designed Isfahan as a new imperial capital along specifically Pythagorean lines."

Even more tellingly Safavid is Khū’iYazdī's admiring inclusion of the infamous Rajab alBursi (d. after 813/1411). Panned as a semiextremist in his own day for his neardivinization of 'Ali and condemned to obscurity for two centuries, the Safavid boom in lettrism transformed this Iraqi enthusiast into a bestselling author in Iran, albeit one still subject to critique by sterner scholars. Crucially, his overtly lettrist reading of Twelver theology appears to be inspired by the New Brethren of Purity, with whom he may have been in contact in Cairo. Khu'iYazdi's invocation of the Mongolera Twelver household names Naşir alDin Țūsi (d.......... 672/1274), Ibn Tawūs (d.......... 664/1266) and their student al'Allama alḤilli (d.......... 726/1325) is likewise significantthe first a philosopher and scientist committed to the occult, the second a major codifier of prayer, the third a bastion of Twelver orthodoxy.

What completes the Qajar impression of Hidden Gems as a Safavid product, however, is its reliance on The Strung Pearl: On the Active Properties of the Glorious Quran (alDurr alnazim fi khawaṣṣ alQur'an al- azim) of 'Abd Allah b. As'ad alYafi'i (d.......... 768/1367), a Yemeni Shafi'i scholar long resident in Mecca and dubbed Shaykh alHijaz, which makes accessible to a praying audience the esotericizing oeuvre of Aḥmad al- Būnī (d. btw.......... 622-30/1225-33), sufi sagemage and canonical father of

27 Matthew MelvinKoushki, "PseudoShaykh Baha'i on the Supreme Name, a SafavidQajar Lettrist Classic," in Light upon Light: Essays in Islamic Thought and History in Honor of Gerhard Bowering, ed. Jamal J. Elias and Bilal Orfali (Leiden: Brill, 2019), 256- 90; idem, "World as (Arabic) Text." On Safavid philosophy as a lived, often occult practice, as theosis (ta'alluh), see Sajjad Rizvi, "Philosophy as a Way of Life in the World of Islam: Applying Hadot to the Study of Mulla Şadra Shirazi (d.......... 1635)." Bulletin for the School of Oriental and African Studies 75, no.......... 1 (2012): 33-45-

28 MelvinKoushki, "Safavid Twelver Lettrism." It is significant here that Khu'iYazdi cites Bursi only as a practical lettrist, despite his Safavid fame as a theoretical one. This suggests direct or indirect access to his Gleam of an Unveiler (Lum'at kashif), likewise a manual of Būnian divinenames magic, or another such work, now lost, or even a work by Mahmud Dihdar misattributed.

ص: 403

(weaponizing girls, disappearing ink, Venus magic)all sciences necessary to effect tried and true prayers (ad'iyayi mujarraba), the final category he treats.......... 25

Significantly for the history of science and modern parapsychology alike, Kazirūnī frequently confirms the effectiveness of all these sciences on the basis of extensive personal experimentation (tajriba), while also reporting amusing or disturbing instances of his experiments backfiring. Most drastically, he fears that he might have accidentally magically helped kill both of his parents!26 Kazirūni therefore finishes with a warning: it is precisely because their technological applications are so effective indeed dangerous, even deadlythat these occult sciences must be handled with extreme care and precision, and should only be used when truly necessary. The grimoire as early modern bomb manual.

It is this specifically Safavid branding of lettrism as the supreme science of the Imams that is embodied and performed by Hidden Gems. Reformist in spirit, it nevertheless hews close to its lettrist models, both Shi'i and Sunni, to furnish the pious with a technological means of empowering self and society. As such, our prayer manual is also an exercise in Qajar neoclassical nostalgia for the Safavid pasta past it helps create.

Mustafa Khu'i, the Qajar Twelver divine, constellates a Safavid piety fit for the nineteenth century through the strategic citation, together with the Imams, of famed medieval and early modern authorities on the occult.

25 Sullam alsamāvāt, ed. 'Abd Allah Nūrāni (Tehran: Mirasi Maktub, 1386 Sh./2007), 118-30.

26 Ibid., 121. Specifically, Kazirūni thrice experimented with the divine name All- hearing (alsami)particularly useful for state intelligence and spycraftemploying the method established by Ahmad alBūni, whom he lauds as the foremost master of divinenames magic (muqaddami aşḥābi in 'ilm):

In the year 992 [1584] I performed an invocation of the abovementioned Name to meet a need, this by the license and instruction of a dear friend who was a practitioner of this art, but failed to make its special property (khāṣṣiyyat) manifest. I therefore tried twice more without being instructed to do so by this invocation's formulator, and did indeed make its special property manifest [both times]. However, on each occasion I also received news of the death of one of my parents, which grieved me terribly!

ص: 404

Midheaven, whoever enters a state of ritual purity and performs two prayer cycles, reciting whatever he wishes of the Quran, then after greeting the Prophet recites And the Moon have We determined by stations, till it returns like an aged palm bough; and it behooves the Sun not to overtake the Moon, nor the night to outstrip the day, for each swims in its own sphere (Q 36:39-40), then prostrates and prays "I swear by God, and conjure you with the most green and Moonwhite Name and the secret treasured up within it!"whatever need he prays for shall be granted. [This is especially effective] in the first, third, fifth or seventh month, or when the enemy is arrayed for battle, or when the rain is torrential.......... 23

Prayer is thus implicitly an occult science in Amuli's seminal encyclopedia. But with its Safavid heirs it becomes explicitly so: a lettrist technology of the Imams par excellence, and formally classified as such. One example of this new conceptual framework must here suffice.

The Ladder to the Heavens (Sullam alsamāvāt) of Abū lQasim Anṣārī Kāzirūnī (fl.......... 1014/1605) is an eclectic, genrebending work equal parts theological tract, history of philosophy, literary history and encyclopedia of the sciences, written to help consolidate the new Twelver Shi'i orthodoxy taking shape under Shah 'Abbas I (r.......... 995-1038/1587-1629) at the turn of the seventeenth century. And that orthodoxy was very much occult, like its more powerful Mughal and Ottoman Sunni competition; indeed, Safavid Iran was the primary producer and exporter of occultists to the rest of the Persianate world.24 It is no accident in this connection that Kāzirūnī was the student of Ibn Turka's greatgreatgreat grandson Afzal alDin Turka (d.......... 991/1583). His Ladder to the Heavens accordingly insists on the occult sciences ('ulumi gharība) as the sciences of the Imams, the technologies that harness their sacral power (walaya). Subsuming the science of prayer under the rubric of lettrism, it posits the following theoretical and practical continuum to conclude its treatment of the occult sciences as an Imamic unit: letter manipulation (jafr), numerology (a'dad), the active properties of divine names (khavāṣṣi asmā' Allāh), astrology (nujum), the active properties of quranic suras and verses (khavāṣṣi suvar u āyāt) and certain forms of cryptomagic

23 Ibid., 1:573-74. See Cyril V. Uy II, "Lost in a Sea of Letters: Sa'd alDin Ḥamuya (d.......... 1252) and the Plurality of Sufi Knowledge," Ph.D. diss. (Brown University, 2021).

24 MelvinKoushki, "The Occult Sciences."

ص: 405

Some philosophers define [intentional prayer] as empowering the imagination (taslīți vahm)" and acknowledge it as extremely effective, particularly for combating physical illness, pain, weakness and lassitude, and indeed for controlling the substance of all engendered beings generally. While scholars differ as to whether or not recourse to prayer [for such purposes] is preferable, the most prominent hold it to be so on grounds both rational and traditional.

Rationally, the need of the contingently existent toward the Necessary Existent for extantiation and munificent effluxion is manifest. All such existents are lacking in themselves and cleave to their source Most High and Holy, site of all effluxion and perfection. Thus whenever one feels a lack or contemplates some loss of perfection, it is only right that one seek its redress, vocally, from the Lord of Majesty, in every case.

Traditionally, it is by virtue of the adjurations of the Most High Himself: Call upon Me and I will answer (Q 40:60) and To God belong the most beautiful Namesso call Him [by them] (Q 7:180) and Call upon your Lord, humbly and with desire (Q 7:56)....

Several more quranic verses and hadiths follow, then a discussion of astrologically auspicious times and timed prayersprecisely a model for the manual here under discussion, whose prescriptions presume facility with both lettrism and astrology. Most reminiscent of the tone and method of Hidden Gems is Amuli's citation of the preeminent lettrist authority Sa'd alDin Ḥamūya (d.......... 649/1252), a primary source for Ibn Turka in particular, together with Ibn al'Arabi:

The perfect master Sa'd alDin Ḥamuya (God's mercy be upon him) prescribes in his book The Quintessence (K. Zubda): On the fourteenth night of [certain] months, when the Moon is at

21 In standard Avicennan usage, wahm denotes the estimative faculty, as distinct from the imaginational one (khayal, mutakhayyila), but was influentially theorized by Ibn Sina's great challenger Fakhr alDin Razi (d.......... 606/1210) in his own enduringly popular Arabic grimoire, The Hidden Secret (alSirr almaktum), as that faculty responsible for charging talismans and performing other feats of magic. My translation here reflects current, nontechnical English usage. See MichaelSebastian Noble, Philosophising the Occult: Avicennan Psychology and The Hidden Secret' of Fakhr alDin alRăzi (Berlin: de Gruyter, 2021), passim.

22 Amuli, Nafayis alfunün, 1:568-69.

ص: 406

Fars as capital of Persianate occultism during the era of Safavid, Mughal and Ottoman imperial florescence."

The scholarly and occultist sensibility Khu'iYazdi evinces in Hidden Gems is irreducibly Safavid, in terms of its named sources, as we shall see. Yet it also synthesizes a much longer Persianate precedent as to the theory of prayer as magic.

18

19

In the Explication of the Morning Invocation, for example, he cites as his primary authority on the occult sciences as Imamic sciences the most sophisticated Persian encyclopedia of the sciences of the Mongol era and model for most subsequent encyclopedists: Shams alDin Muḥammad Amuli's (d.......... 753/1352) Jewels of Sciences Delightful to Behold (Nafayis al- funun fi 'arayis al'uyun). This Ilkhanid product was unprecedented in its valorization of sufism as supreme Islamic science and lettrism as supreme sufic science, reflecting the occultscientific revolution then underway. Amuli classifies prayer as the ninth and last of the literary and religious sciences, at a formal remove from sufism, astrology and talismanry; but lettrism, which combines all three disciplines, provides the implicit context for his treatment of the same as a simultaneously religious and natural science. His consolidating definition informs our Qajar author's several works on prayer, and wholly structures Hidden Gems:

The science of prayer ('ilmi da'avāt): the knowledge of litanies (awrād u azkār) transmitted from the prophets and saints; the manner, conditions and times of their recitation; and their active properties (khavāṣṣ).20

In Amuli's classification, prayer is of two types: to meet a need, or simple praise of God without other motive. The majority of prayers belong to the latter type. But he strongly defends the legitimacy of the former too, in what we might now consider parapsychological terms:

MelvinKoushki, "World as (Arabic) Text: Mir Dāmād and the Neopythagoreanization of Philosophy in Safavid Iran," Studia Islamica 114, no.......... 3 (2019): 378-431, esp.......... 421.

17 Idem, "The Occult Sciences in Safavid Iran and Safavid Occult Scientists Abroad," in The Safavid World, ed. Rudi Matthee (New York: Routledge, 2021), 403-27.

18 Sharḥi du'ayi ṣabāḥ, 40.

19 Matthew MelvinKoushki, "Powers of One: The Mathematicalization of the Occult Sciences in the High Persianate Tradition," Intellectual History of the Islamicate World 5, no.......... 1 (2017): 127-99, esp.......... 148-52.

20 Shams alDin Muḥammad Amuli, Nafayis alfunun, ed. Abū lḤasan Sha'rānī and Ibrāhīm Miyānjī, 3 vols. (Tehran: Islamiyya, 1389 Sh./2010), 1:568-69.

ص: 407

While in an orthodoxizing Twelver Shi'i register, the Pythagorean import of such statements is unmistakable: this is the same doctrine of the Two Books so dear to historians of early modern science, hailed as the central inspiration of such Saints of Science as Copernicus, Kepler and Newton, Pythagoreans to a a man. Hence Khu'iYazdi's geometric formulation of the cosmic status of the 14 members of the Holy Family, the five members of the Folk of the Mantle (ahl alkisa') and the nine sons of Imam Husayn in the continuation of that passage:

How wondrous is the fact that they are simultaneously the dot, the circle, the sphere, the line, the triangle, the square!"

In this explicitly Pythagorean context, Muṣṭafa Khū'ï's citation of Q 57:3-He is the First and the Last, the Manifest and the Occult is no mere rhetorical flourish, but provides the key to his lettrist cosmology. For it is the cosmology first synthesized and systematized by Ibn Turka (d.......... 835/1432) four centuries earlier. Embattled chief judge of Isfahan and Yazd and foremost occult philosopher of Timurid Iran, he was the leading member in the east of the New Brethren of Purity (ikhwan alsafa') scholarly network active between Mamluk Egypt, Timurid Iran and Ottoman Anatolia, who made this verse their watchword and motto: the definitive expression of the coincidentia oppositorum (majma' aladdad) as core concept of a new philosophical, scientific, technological and imperial lettrism."4 Ibn Turka, a committed Akbarian and Sunni imamophile, also authored Persian treatises on the ritual prayer and 'Ali's hadith on the B that may well have inspired Khu'iYazdi's works on the same themes." Shaykh Ahmad's own association with Mulla 'Ali Nūrī (d.......... 1246/1830), that great reviver of Șadrian and Mir Dāmādian philosophy, and a proponent of Ibn Turka's lettrist Pythagoreanism, suggests the latter as a primary point of reference for his student too. The Yazd connection is likewise suggestive, given the status of

16

13 Ibid. A similarly Pythagorean, geometric imamology was developed by Maḥmūd Dihdar Shīrāzi (fl.......... 984/1576), the most prolific Persian author on lettrism of the tenth/sixteenth century and teacher in the occult sciences to Shaykh Baha'i himself. See Matthew MelvinKoushki, "Safavid Twelver Lettrism between Sunnism and Shi'ism, Mysticism and Science: Rajab alBursi vs. Mahmud Dihdar," Global Intellectual History, special issue on Shi'i intellectual history, ed. Sajjad Rizvi and Ahab Bdaiwi (forthcoming 2022).

14 Idem, "The New Brethren."

15 Idem, "The Quest," 84-85, 87, 527-30.

16 Denis MacEoin, "Ahsa'i, Shaikh Ahmad," Elr; Sajjad Rizvi, "Mulla 'Alī Nūrī," in Philosophy in Qajar Iran, ed. Reza Pourjavady (Leiden: Brill, 2019), 125-78; Matthew

ص: 408

Wherever I look, I see you appear

you might be shy, but your face is everywhere!1

And likewise in his Secrets of Ritual Prayer (Asrar alṣalāt), an Arabic work preserved as an autograph unicum in Yazd, where the author spent such formative years with Shaykh Ahmad as to selfidentify as a Yazdī:

[The ritual prayer] is the heavenly ascent (mi'raj) of the believer, and hence must needs encompass everything in the realm of engendered existence in order to bring the worship of the Worshiped to its full perfection. Just as the general realms are three, the physical (al- mulk), the psychical (almalakut) and the spiritual (aljabarut), so too does the structure of the prayer consist of three elements, standing, bowing and prostration. Likewise its invocations, assertion of divine Greatness (takbir), glorification of the name the Almighty (al'azīm) and glorification of the name Most High (ala'la): the first pertains to the physical realm, the second to the psychical and the third to the spiritual."

Here the classic cosmogonic hadith of Imam 'AliI am the dot under the B―serves as Twelver prooftext, following long lettrist precedent, Shi'i and Sunni alike. In his meditation on the same, Khu'iYazdi adjures the reader:

Know that the written Book (alkitab altadwīni) corresponds to the cosmic Book (alkitab altakwini), and the Opening of the Book is the Seven Repeated (alsab' almathāni). Hence the report from [the Holy Family] (peace be upon them): We are the Seven Repeated. There is thus no doubt that they (peace be upon them) are the Opening of the cosmic Book, for as He Most High has said: We have numbered everything in a clear register (Q 36:12) and There is nothing fresh nor withered but it is in a manifest Book (Q 6:59). Thus all that is

contained in the cosmic Book they contain too."

10 Mustafa Khu'i, Sharhi du'ayi şabaḥ, ed. Akbar Irani Qumi (Tehran: Mīrāsi Maktub, 1376 Sh./1997), 59-60. The verse is by Awḥadi (d.......... 738/1338), ghazal: dar har chi didaam tu padidar būdai.

11 Asrari şalāt, Yazd, Vaziri Library, MS 2465, 83 ff., copied by the author in 1242/1827, dedicated to Shaykh Muhammad Javad 'Ilmiyya, ff.......... 1a-1b. My thanks to Alireza Asghari for procuring me a digital copy.

12 Ibid., ff.......... 68a-69a.

ص: 409

students, with the aim of exonerating his teacher of accusations of unorthodoxy by means of letter magic."

The lettrist and occultist proclivities of the Shaykhiyya are known to modern scholarship, if little explored to date.' What has yet to be appreciated is the extent to which the movement's lettrist sensibilities consciously reconstruct and canonize high Safavid occultism as a means of reforming Twelver Shi'ism in Qajar Iran and beyond. Shaykh Aḥmad infamously condemned at length such iconic Safavid philosophers as Mulla Ṣadra (d.......... 1050/1640) and his student and soninlaw Muhsin Fayż Kāshānī (d.......... 1090/1680) for their suspect dependency on Ibn al'Arabi (d.......... 638/1240), counterposing his own Imamic devotional approach as the only true philosophy (hikmat). If Khū'ï's oeuvre is any index, however, Aḥsā❜ī simultaneously subscribed to a specifically Akbarian and Būnian form of lettrism, which posits the cosmos as a second mathematical scripture to be decodedand magically recodedby the faithful exegete. He must therefore be counted among those early modern Muslim thinkers who espoused or inspired a newold form of lettrist reformism.

9

Just such a cosmological stance is taken in one of Khu'i's most popular Persian works, Explication of the Morning Invocation (Sharḥi du'ayi sabaḥ) of Imam 'Ali. Similarly devoted to the science of prayer, it provides the theory behind the practice in prosimetric passages like the following:

Just as human language manifests and distinguishes written words and letters, so too does the language of morning manifest and make resplendent cosmic words and letters. And the import of all such significations and expositions of those words is epitomized in He is the First and the Last, the Manifest and the Occult (Q 57:3), which refers to this manifestation. For as the gnostic sang:

6 The author's references in Hidden Gems to Aḥsa'i's personal licensing of three invocations (112, 138) are here suggestive; both passages are translated below.

7 Juan Cole, "The World as Text: Cosmologies of Shaykh Ahamad alAhsa'i," Studia Islamica 80 (1994): 145-63.

8 Todd Lawson, "Orthodoxy and Heterodoxy in Twelver Shi'ism: Ahmad alAḥsa'i on Fayd Kashani (the Risalat al'Ilmiyya)," in Religion and Society in Qajar Iran, ed. Robert Gleave (London: RoutledgeCurzon, 2005), 127-54.

9 This remarkable phenomenon gives the lie, of course, to twentiethcentury narratives of Islamic reformism as inherently antioccult. See Daniel Morgan, "Spokesman of the Unseen World: Shah Wali Allah (1703-62), Islamic Reform and Applied Cosmology in LateMughal Delhi," Ph.D. diss. (University of Chicago, 2021).

ص: 410

a manual of applied lettrism (ilm alhuruf), coeval Arabic twin to Hebrew kabbalah. An important driver of imperial ideology and scientific modernity both, this occult, Pythagorean science enjoyed hegemony and ubiquity throughout the postMongol Islamicate and especially Persianate world until the colonial period; its vogue persists in elite clerical and non- elite internet circles to the present. As such, the prayer manual presented here is not simply a historical curiosity or artifact of hidebound Islamic "religiosity," but an invaluable window onto Persianate mind technology on the eve of the colonial eraduring which lettrism likewise served as an important tool of anticolonial resistance."

3

At the same time, this prayer manual is very much the product of its specific intellectual milieu in early nineteenthcentury Qajar Iran. Mustafa Khū'i was one of the most prominent and prolific students of Shaykh Ahmad alAḥsa'i (d.......... 1241/1826), putative eponym of the Shaykhiyya (more properly the Kashfiyya), a Twelver scholarly, pietistic movement that has been credited with inspiring the more radicalif equally lettristBābī and then Baha'i movements in turn. But Shaykh Ahmad's own theological positions, though often derived from visitations from the Imams in dreams and visions, were not particularly radical from a mainstream Twelver perspectivenor was his students' investment in lettrism. Written in Rabi' II 1255/JuneJuly 1839, Hidden Gems is best read as a codification of Aḥsa'i's personal devotional practice by one of his star

5

3 See e.g. Noah Gardiner, "Esotericism in a Manuscript Culture: Aḥmad alBuni and His Readers through the Mamluk Period." Ph.D. diss., University of Michigan, 2014; idem, "Jafr," El3; Matthew MelvinKoushki, "The Quest for a Universal Science: The Occult Philosophy of Sa'in alDin Turka Ișfahānī (1369-1432) and Intellectual Millenarianism in Early Timurid Iran," Ph.D. diss. (Yale University, 2012), ch.......... 4; idem, "The New Brethren of Purity: Ibn Turka and the Renaissance of Pythagoreanism in the Early Modem Persian Cosmopolis," forthcoming; Alireza Doostdar, The Iranian Metaphysicals: Explorations in Science, Islam and the Uncanny (Princeton: Princeton University Press, 2018). For the most recent research on lettrism, see the entries by Cyril Uy, Fien De Block, Aaron Viengkhou, Zach Winters, Dunja Rašić and Side Emre at IOSOTR (islamicoccult.org).

4 Matthew MelvinKoushki and James Pickett, "Mobilizing Magic: Occultism in Central Asia and the Continuity of High Persianate Culture under Russian Rule," Studia Islamica 11, no.......... 2 (2016): 231-84.

5 See e.g. Denis MacEoin, The Messiah of Shiraz: Studies in Early and Middle Babism (Leiden: Brill, 2009); Todd Lawson, "Joycean Modernism in a NineteenthCentury Qur'an Commentary? A Comparison of the Bab's Qayyum alasma' with Joyce's Ulysses," in Erin and Iran: Cultural Encounters between the Irish and the Iranians, ed. H. E. Chehabi and Grace Neville (Boston: Ilex Foundation Center for Hellenic Studies Trustees of Harvard University, 2015), 79-118.

ص: 411

Introduction: Shaykhi Prayer as SafavidQajar Occult Technology

Matthew MelvinKoushki University of South Carolina

It is a truism that prayer is the primary business of religion. Yet for the great mass of its practitioners, past and present, prayer is also a technology. In premodern philosophical and modern parapsychological terms alike, it is a tried and true means for harnessing mind to effect measurable changes in matter or control other minds. That we now easily dismiss the overwhelming historical and empirical evidence of the effectiveness of prayer as mere instances of the placebo effectwhich remains one of the most powerful effects even in modern industrial medicine merely testifies to a continued colonialist zeal for the witchhunt as proof of our own modernity. But perhaps we moderns are skittish for good reason: effective, targeted, technological prayer is clearly magic.'

Hidden Gems and Treasured Pearls (Javahiri maknūna u la'ālīyi makhzūna), by the Iranian Twelver Shi'i scholar Mulla Mustafa b. Muḥammad Hadi Khu'i (d. after 1255/1839), called "the Turk," is a comprehensive PersoArabic manual of prayer as magic. Specifically, it is

3

1 Needless to say, "magic," like Arabic sihr, is and has long been an exceptionally problematic and muchcontested term. On these themes see e.g. Wouter J. Hanegraaff, "Magic," in The Cambridge Handbook of Western Mysticism and Esotericism, ed. Glenn Alexander Magee (Cambridge: Cambridge University Press, 2016), 393-404; Philip Zaleski and Carol Zaleski, Prayer: A History (Boston: Houghton Mifflin, 2005); Matthew MelvinKoushki, "Is (Islamic) Occult Science Science?" Theology and Science 18, no.......... 2 (2020): 303-24.

2 Despite his prolific output, Mustafa Khu'i's recorded biographical details are meager. See Ahmad Husayni Ishkavari (b.......... 1310/1931), Tarajim alrijāl, 4 vols. (Qom: Dalili Mā, 1422/2001), 3:465-66, no.......... 2793-

ص: 412

ص: 413

أهدي إلى

الجوهرة القدسيّة في التعيّن ،الإنسية صورة النفس الكلية، بضعة

الحقيقة النبوية، حواء العالم العقلية، بضعة الحقيقة النبوية، مطلع

الأنوار العلويّة، عين عيون الأسرار الفاطم من النار، شجرة اليقين

سيّدة نساء العالمين المعروفة بالقدر المجهول، قرّة عين الرسول

الزهراء البتول، فاطمة الزهراء

ص: 414

The Islamic Manuscripts Press of Leiden, BV Academic publisher, Leiden, The Netherlands

Copyright© The Islamic Manuscripts Press of Leiden, 2022

This work is subject to copyright. All rights are reserved by the Publisher. No part or whole of this publication may be reproduced or

transmitted or in any other physical way or by any means, and transmission or information storage and retrieval, electronic adaption,

computer software, or by similar or dissimilar methodology now known or hereafter developed.

Names: Khū'i, Mulla Mustafa b. Muḥammad Hādī, author.

Title: Hidden Gems and Treasured Pearls: Occult Prayer from the Shi'i

Mystical Tradition (Javāhiri maknūna va la'ālīyi makhzūna)

Critical edition with notes in Persian by Alireza Asghari and Muhammad Abdullahiyan; English introduction by Matthew Melvin-

Koushki.

ISBN/EAN 978-90-9036132-1

Printed in The Netherlands, Leiden, First Printing

Interior design: Vahid Ruhollahpour

Subject: Twelver Shi'ism Prayer--- Occult Sciences---SafavidQajar

Occult Technology

Series: Shi'i Occult Sciences

To find out more about our press and to buy them visit

www.manuscriptsleiden.com

and contact us with info@manuscriptsleiden.com

ص: 415

Mustafa b. Muḥammad Hādi Khū’i

(d. after 1255/1839)

مصطفى بن محمد هادی خویی

Hidden Gems and Treasured Pearls

جواهر مکنونه و لئالى مخزونه

Critical Edition with Notes by

Alireza Asghari and Muhammad Abdullahiyan

English Introduction by

Matthew MelvinKoushki

The Islamic Manuscripts Press of Leiden (IMPL)

Leiden, 2022

ص: 416

ص: 417

Hidden Gems and Treasured Pearls (Javāhiri maknūna va la’ālīyi makhzūna)

The Islamic Manuscripts Press of Leiden (IMPL) is committed to producing editions of salient works of Islamic scholarship. Many of the titles published by IMPL represent titles extant only in manuscript form. With an emphasis on premodern philosophy, Sufism, Shi'i mysticism, Quranic exegesis, and Islamic theology, IMPL seeks to make carefully edited versions of texts available to the public and to the academy.

ص: 418