بسم الله الرحمن الرحيم

ص: 2

شرح نامه

شرح اجمالى نامه

حضرت آيت الله العظمى خامنه اى (مدظله العالى)

به عموم جوانان در اروپا و امريكاى شمالى

نسيم انقلاب

وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى

ص: 3

نسيم انقلاب

وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى

شرح نامه

شرح اجمالى نامه

حضرت آيت الله العظمى خامنه اى (مدظله العالى)

به عموم جوانان در اروپا و امريكاى شمالى

***

تحقيق و تدوين: معاونت پژوهش و آموزش

مؤسّسه ى پژوهشى فرهنگى انقلاب اسلامى

ناشر: نسيم انقلاب

(وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى)

شمارگان: 2000

چاپ اوّل: بهار 1394

60000 ريال

شابك: 6-2-93134-600-978

***

نشانى: تهران، خيابان جمهورى اسلامى، خيابان دانشگاه جنوبى، كوچه ى عطارد، شماره ى 7

تلفن: 66977268-66410649 - تلفن مركز پخش: 09195593732-66410649

پست الكترونيكى: Info@Book-khamenei.ir - سامانه ى پيام كوتاه: 120 20 1000 - http://Book-khamenei.ir

ص: 4

اغواگرى رسانه هاى صهيونيستى: 31

فرهنگ و انديشه ى اسلامى: 31

ويژگى هاى اسلام ناب محمّدى (ص): 34

تمدّن و دانشمندان اسلامى: 35

توضيحات 41

1. مخاطب نامه: 41

2. حوادث فرانسه: 41

3. وقايع مشابه در برخى ديگر از كشورهاى غربى: 42

4. نگاه تكليف مدارانه و روزآمد: 44

5. تخاطب مستقيم با جوانان: 45

6. عملكرد غيرصادقانه و مزوّرانه سياستمداران و دولتمردان غربى: 48

7. تشديد اسلام هراسى پس از فروپاشى شوروى: 51

8. هراس هاى گوناگونِ القاء شده به مردم غرب: 54

9. مطالعات انتقادى تاريخ: 54

10. برده دارى: 55

11. استعمار: 57

12. ستم بر رنگين پوستان و غيرمسيحيان: 59

13. جنگ هاى خونين به نام مذهب: 60

14. جنگ هاى اوّل و دوّم جهانى: 61

15. تأخير در بيدارى وجدان عمومى: 61

16. جلوگيرى از شكل گيرى آگاهى عمومى: 63

17. اسلام به مثابه «ديگرى»: 64

18. تصويرسازى غلط از اسلام: 66

- هتاكى مستقيم رسانه اى به اسلام و مسلمانان 67

- بد رفتارى و اقدامات امنيتى - پليسى در قبال مسلمانان 68

- توجّه به احزاب راست افراطى ضدّ اسلام 69

- تصويب قوانين عليه مسلمانان 70

- دلايل و پيشينه 70

19. منافع دولتمردان غربى از اسلام هراسى: 72

20. شناخت مستقيم از اسلام: 72

21. پويايى و اثرگذارى اسلام در دنياى امروز: 74

22. گروهك هاى تكفيرى، ابزارى براى اسلام هراسى: 75

ص: 6

23. قرآن: 78

24. سيره ى پيامبر اعظم (ص): 84

25. رسانه هاى صهيونيستى، ابزارى براى فريب: 84

26. نقش اسلام در پيشرفت و تمدّن سازى: 85

27. چهره پردازى هاى سخيف و موهن از اسلام: 92

28. پلى از انديشه و انصاف بر روى شكاف ها: 93

29. نقش و اهميّت پرسشگرى: 94

30. آينده ى تعامل غرب با اسلام: 95

منابع/ منابعى براى مطالعه بيشتر: 97

ص: 7

ص: 8

پيچيده ى جبهه ى سلطه گر، تمام توان خود را براى بدنام كردن اسلام و نشان دادن چهره اى خشن و غيرعقلانى از آن به ميدان آورده است، نامه ى ژرف و حكيمانه ى حضرت آيت الله العظمى خامنه اى (دامت بركاته) در اوّل بهمن 1393 خطاب به عموم جوانان در اروپا و آمريكاى شمالى نقطه ى عطفى در مقابله با اين توطئه ها بود كه مى تواند تهديد گسترده و پيچيده ى اسلام ستيزى و اسلام هراسى را به فرصتى براى انديشيدن و حقيقت يابى تبديل نمايد. اكنون مجال آن است كه همه مجموعه هاى فرهنگى و فكرى جبهه ى فرهنگى انقلاب اسلامى با استفاده از اين فرصت الهى، محتواى اين نامه ى عدالت خواهانه، آزادانديشانه و انسانى را سرمايه ى معنوى و نقطه ى عطفى براى جهش جدّى و اثربخش فرآيند تبيين و بسط گفتمان انقلاب اسلامى در سطح جهانى قرار دهند.

هرچند اين نامه ى كوتاه ولى عميق و پُرمحتوى، ظرفيّت فكرى جديد و ژرفى را براى مباحث مربوط به تعامل اسلام و غرب فراهم كرده است كه براى تبيين آن به شرح مبسوط نياز است، ولى در اين مجال، اين شرح اجمالى با هدف ارائه ى متنى آموزشى ويژه ى علاقمندان و پژوهشگران معارف انقلاب اسلامى و با تأكيد بر استدلال هاى برون گفتمانى آماده شده است تا به يارى خداوند متعال بتواند با تبيين پيام هاى بلند اين نامه بليغ و نيز تشريح برخى مصاديق مرتبط با موضوعات آن، فعّالين جبهه ى فرهنگى انقلاب اسلامى را در مسير تحقّق اهداف اين نامه ى تاريخى يارى رساند. همچنين اشاره به برخى ديگر از بيانات معظّمٌله در اين شرح، به منظور نشان دادن چارچوب و سابقه ى مفهومى و منظم انديشه هاى نگارنده ى حكيم اين نامه است.

بدان اميد كه در آينده اى نزديك، شاهد انتشار نتيجه ى تلاش هاى پژوهشى و تحليلى بايسته اى باشيم كه در اين باب آغاز شده است و خلاءهاى پژوهشى كنونى بتواند با اين تلاش ها جبران گردد. من الله التوفيق و عليه التكلان.

معاونت پژوهش و آموزش

ارديبهشت 1394

ص: 10

ص: 12

بسم الله الرّحمن الرّحيم

به عموم جوانان در اروپا و آمريكاى شمالى (1)

حوادث اخير در فرانسه (2) و وقايع مشابه در برخى ديگر از كشورهاى غربى (3) مرا متقاعد كرد كه درباره ى آنها مستقيماً با شما سخن بگويم (4). من شما جوانان را مخاطب خود قرار مى دهم؛ نه به اين علّت كه پدران و مادران شما را نديده مى انگارم، بلكه به اين سبب كه آينده ى ملّت و سرزمينتان را در دستان شما مى بينم و نيز حسّ حقيقت جويى را در قلب هاى شما زنده تر و هوشيارتر مى يابم. (5) همچنين در اين نوشته به سياستمداران و دولتمردان شما خطاب نمى كنم، چون معتقدم كه آنان آگاهانه راه سياست را از مسير صداقت و درستى جدا كرده اند. (6)

سخن من با شما درباره ى اسلام است و به طور خاص، درباره ى تصوير و چهره اى كه از اسلام به شما ارائه مى گردد. از دو دهه پيش به اين سو - يعنى تقريباً پس از فروپاشى اتّحاد جماهير شوروى - تلاش هاى زيادى صورت گرفته است تا اين دين بزرگ، در جايگاه دشمنى ترسناك نشانده شود. (7) تحريك احساس رُعب و نفرت و بهره گيرى از آن، متأسّفانه سابقه اى طولانى

ص: 13

در تاريخ سياسى غرب دارد. من در اينجا نمى خواهم به «هراس هاى» گوناگونى كه تاكنون به ملّت هاى غربى القاء شده است، (8) بپردازم. شما خود با مرورى كوتاه بر مطالعات انتقادى اخير پيرامون تاريخ، (9) مى بينيد كه در تاريخ نگارى هاى جديد، رفتارهاى غيرصادقانه و مزوّرانه ى دولت هاى غربى با ديگر ملّت ها و فرهنگ هاى جهان نكوهش شده است.

تاريخ اروپا و امريكا از برده دارى (10) شرمسار است، از دوره ى استعمار (11) سرافكنده است، از ستم بر رنگين پوستان و غير مسيحيان خجل است؛ (12) محقّقين و مورّخين شما از خونريزى هايى كه به نام مذهب بين كاتوليك و پروتستان (13) و يا به اسم ملّيّت و قوميّت در جنگ هاى اوّل و دوّم جهانى (14) صورت گرفته، عميقاً ابراز سرافكندگى مى كنند.

اين به خودى خود جاى تحسين دارد و هدف من نيز از بازگوكردن بخشى از اين فهرست بلند، سرزنش تاريخ نيست، بلكه از شما مى خواهم از روشنفكران خود بپرسيد چرا وجدان عمومى در غرب بايد هميشه با تأخيرى چند ده ساله و گاهى چند صدساله بيدار و آگاه شود؟ چرا بازنگرى در وجدان جمعى، بايد معطوف به گذشته هاى دور باشد نه مسائل روز؟ (15) چرا در موضوع مهمّى همچون شيوه ى برخورد با فرهنگ و انديشه ى اسلامى، از شكل گيرى آگاهى عمومى جلوگيرى مى شود؟ (16)

شما بخوبى مى دانيد كه تحقير و ايجاد نفرت و ترس موهوم از «ديگرى»، زمينه ى مشترك تمام آن سودجويى هاى ستمگرانه بوده است. اكنون من مى خواهم از خود بپرسيد كه چرا سياست قديمى هراس افكنى و نفرت پراكنى، اين بار با شدّتى بى سابقه، اسلام و مسلمانان را هدف گرفته است؟ (17) چرا ساختار قدرت در جهان امروز مايل است تفكّر اسلامى در حاشيه و انفعال قرار گيرد؟ مگر چه معانى و ارزش هايى در اسلام، مزاحم برنامه ى قدرت هاى بزرگ است و چه منافعى در سايه ى تصويرسازى غلط از اسلام، (18) تأمين مى گردد؟ (19) پس خواسته ى اوّل من اين است كه درباره ى انگيزه هاى اين سياه نمايى گسترده عليه اسلام پرسش و كاوش كنيد.

ص: 14

خواسته ى دوّم من اين است كه در واكنش به سيل پيشداورى ها و تبليغات منفى، سعى كنيد شناختى مستقيم و بى واسطه از اين دين به دست آوريد. منطق سليم اقتضاء مى كند كه لااقل بدانيد آنچه شما را از آن مى گريزانند و مى ترسانند، چيست و چه ماهيّتى دارد. من اصرار نمى كنم كه برداشت من يا هر تلقّى ديگرى از اسلام را بپذيريد (20) بلكه مى گويم اجازه ندهيد اين واقعيّت پويا و اثرگذار در دنياى امروز، (21) با اغراض و اهداف آلوده به شما شناسانده شود. اجازه ندهيد رياكارانه، تروريست هاى تحت استخدام خود را به عنوان نمايندگان اسلام به شما معرفى كنند. (22) اسلام را از طريق منابع اصيل و مآخذ دست اوّل آن بشناسيد. با اسلام از طريق قرآن (23) و زندگى پيامبر بزرگ آن (صلّى الله عليه و آله و سلّم) (24) آشنا شويد. من در اينجا مايلم بپرسم آيا تاكنون خود مستقيماً به قرآن مسلمانان مراجعه كرده ايد؟ آيا تعاليم پيامبر اسلام (صلّى الله عليه و آله و سلّم) و آموزه هاى انسانى و اخلاقى او را مطالعه كرده ايد؟ آيا تاكنون به جز رسانه ها، پيام اسلام را از منبع ديگرى دريافت كرده ايد؟ (25) آيا هرگز از خود پرسيده ايد كه همين اسلام، چگونه و بر مبناى چه ارزشهايى طىّ قرون متمادى، بزرگترين تمدّن علمى و فكرى جهان را پرورش داد و برترين دانشمندان و متفكّران را تربيت كرد؟ (26)

من از شما مى خواهم اجازه ندهيد با چهره پردازى هاى موهن و سخيف، (27) بين شما و واقعيّت، سدّ عاطفى و احساسى ايجاد كنند و امكان داورى بى طرفانه را از شما سلب كنند. امروز كه ابزارهاى ارتباطاتى، مرزهاى جغرافيايى را شكسته است، اجازه ندهيد شما را در مرزهاى ساختگى و ذهنى محصور كنند. اگرچه هيچ كس به صورت فردى نمى تواند شكاف هاى ايجاد شده را پُركند، امّا هر يك از شما مى تواند به قصد روشنگرىِ خود و محيط پيرامونش، پلى از انديشه و انصاف بر روى آن شكاف ها بسازد. (28) اين چالش از پيش طراحى شده بين اسلام و شما جوانان، اگرچه ناگوار است امّا مى تواند پرسش هاى جديدى را در ذهن كنجكاو و جستجوگر شما ايجاد كند. (29) تلاش در جهت يافتن پاسخ اين پرسش ها، فرصت مغتنمى را براى

ص: 15

كشف حقيقت هاى نو پيش روى شما قرار مى دهد. بنابراين، اين فرصت را براى فهم صحيح و درك بدون پيشداورى از اسلام از دست ندهيد تا شايد به يمن مسئوليّت پذيرى شما در قبال حقيقت، آيندگان اين برهه از تاريخ تعامل غرب با اسلام را با آزردگى كمتر و وجدانى آسوده تر به نگارش درآورند. (30)

سيّدعلى خامنه اى

1393/11/1

ص: 16

* جوانان موتور و راه اندازنده ى حركت هاى بزرگ در جامعه هستند.(1) جوانان، حقيقتاً به يك معنا موتور محرّكه ى كشورند؛ هم در امروزشان كه جوانند، هم در فردايشان كه مردان و زنان و مديران و كارگزاران كشور خواهند بود.(2)

* به خاطر برخى نقاط ضعف، دشمن روى جوان برنامه ريزى مى كند؛ امّا نقاط قوّت جوان به مراتب از نقاط ضعف او بيشتر است.(3)

و ژرف كاوى مى دهد، بايد حداكثر استفاده را كرد.(1)

* حق و حقيقت، دشمن دارد؛ بيان حقيقت آسان نيست. دشمنانِ حقيقت؛ دنيادارانند، قدرتمندانند، طواغيت عالمند؛ در طول تاريخ اين جور بوده است.(2)

ناامن كننده دنياست.(1)

* دولت ايالات متّحده ى آمريكا و دنباله روانش، اين هستند، واقعيتشان اين است، حقيقتشان اين است: نسبت به كشتار انسان ها و نسبت به كشتار مردم بى دفاع هيچ حسّاسيّتى كه ندارند هيچ، از ظالم و مرتكب جنايت دلخراش و جنايت هاى بزرگ - مثل آنچه امروز در غزه دارد مى گذرد - دفاع و حمايت هم مى كنند.(2)

* يك قدرتى از هزاران كيلومتر راه بلند مى شود مى آيد اينجا در منطقه ى ما، بر يك كشورى كه دستش خالى است و امكاناتى ندارد، به زور سلطه ى خود را تحميل مى كند؛ آن وقت عروسى ها را تبديل به عزا مى كنند؛ هليكوپترهاشان «مرگ» بر سر مردم مى ريزند. خانه هاى مردم را ويران مى كنند، كسى هم نمى تواند به آنها چيزى بگويد؛ عذرخواهى هم نمى كنند!(3)

* مجموعه ى سياستمداران غربى متأسفانه - يعنى همان مجموعه ى مؤثّر كه بيشتر هم تحت تأثير صهيونيست ها هستند - شده كارشان اين: گمراه كردن افكار عمومى، دروغ پردازى كردن، شعارهاى دروغين ساختن. ما مى خواهيم از اين رؤساى كشورها؛ اين قدر دروغ نگويند. اين دولت هاى غربى، دولت آمريكا، دولت انگليس، بعضى ديگر از دولت هاى اروپايى، اين قدر افكار عمومى دنيا را گمراه نكنند.(4)

* آنچه امروز در دنيا مشاهده ميشود، اين است كه قدرتها و دولتهاى مدّعى انصاف و عدالت، هيچ انصاف و عدالتى را جز در دايره ى سياستهاى تنگ و محدود و ظالمانه ى خودشان ملاحظه و مراعات نميكنند.(5)

ص: 20

اطلس عبور بدهند و برسانند به اين طرف.(1)... تقريباً حدود هشتاد يا نود سال بعد از تشكيل دولت ايالات متّحده ى امريكا، دو بخش از اين كشور با همديگر جنگ كردند. يك نويسنده ى امريكايى - كه ظاهراً معاصر ماست - مى گويد: درباره ى اين جنگ ها بيش از صد هزار عنوان كتاب نوشته شده است! براى چهار سال جنگ، آن هم جنگ بى افتخار - جنگ دو بخش از يك ملت با همديگر افتخارى ندارد - بيش از صد هزار عنوان كتاب نوشته شده است. اين را اين نويسنده ى امريكايى - كه نويسنده ى معتبرى هم هست - مى گويد. البّته بعضى از اين تبليغاتچى هاى امريكا، اين جنگ انفصال را مى گويند: جنگ براى لغو برده دارى؛ كه اين هم دروغ است، اين طورى نيست. البتّه همان زمان آبراهام لينكلن بوده و برده دارى لغو شده، امّا اين جنگ ها براى آن نيست. كسى تاريخ اين جنگ ها را بخواند، درست مى فهمد. درباره ى جنگ داخلىِ بى افتخارِ سرتاسر شكست و پُرخسارت - كه بالاخره بخش شمال بر بخش جنوب كه تجزيه طلب بود، پيروز شد و دوباره حكومت ايالات متّحده را برقرار كردند؛ در واقع كشور امريكا شكست خورد؛ اگرچه كه يك بخش بر بخش ديگر پيروز شد؛ آن چيزى كه نقل مى شود، حدود ششصد، هفتصد هزار نفر در اين چند سال كشته دادند.(2)

* امروز يكى از تراژدى ترين آثار هنرى، اثرى است به نام «كلبه عموتام» كه زندگى برده دارى را در امريكا نشان مى دهد كه شايد قريب دويست سال است كه اين نوشته هنوز زنده است. واقعيّت هاى امريكا اين است؛ حكومت امريكا اين است؛ آن مشخّصه و مميّزه اى كه نظام امريكايى به دنيا نشان داده، اين است؛ نه آزادى انسان، نه برابرى انسان. كدام برابرى؟! شما هنوز هم بين سياه و سفيد برابرى قائل نيستيد. همين امروز هم از نظر شما رگه سرخ پوستى در يك نفر آدم در هر يك از مراحل گزينش ادارى يك نقطه

ص: 22

ضعف براى او محسوب مى شود.(1)

* مخالفت مؤمنِ به اسلام با تمدّن غربى به خاطر پيشرفت علمى و مبارزهى با خرافات و علمى كردن همهى روابط اجتماعى نيست؛ به خاطر خلأ معنويت و فضيلت در اين مجموعهى دنيايى است. البتّه اين سرنوشت غرب بود كه به اين ورطه دچار شود. روحانيّتى كه غرب قبل از رنساس اروپا به آن دچار بود - آن كج فكريها، آن واپسگراييها، آن تعصّبهاى عنادآميز و بكلّى دور از عقل و منطق - واكنشاش همين ها هم بود. وقتى با علم و پيشرفت مخالفت ميكردند و انسانها را به جرايم موهوم، زنده زنده در آتش ميسوزاندند - اين مربوط به همين دو سه قرن پيش اروپاست؛ مال خيلى قديم نيست - وقتى خرافات زشت بر همهى شئون فكرى و معنوى اروپا و كليساى آن روز حاكم بود، نتيجهاش ميشود همين چيزى كه در اروپا پيش آمد و اروپا را در اين سراشيب انداخت.(2)

* كشورهاى زيادى با ملّت هاى بسيار انبوهى در شرق و غرب عالم - در آفريقا، در آسيا - به واسطه ى دانش كشورهاى غربى سركوب شدند؛ به استعمار كشيده شدند؛ نسل هاى انسانى به اسارت گرفته شدند. سياهان امروز آمريكا، فرزندان همان مستمندانى هستند كه به وسيله ى استعمارگران غربى از كشورهاى آفريقايى به اسارت گرفته شدند؛ از ميان خانه و زندگى و مزرعه و زيستگاه خودشان اين ها را مثل حيوانات صيد كردند و به كار سخت گماشتند و آواره كردند. اين كار در سرتاسر دنيا، در شبه قاره ى هند، در منتهى اليه آسيا، در دوران هاى سياه هم اتفاق افتاد. با علم خود، با دانشى كه به دست آورده بودند و موهبت الهى بود، بندگان خدا و خلق خدا را به ذلّت كشيدند؛ به ستم دچار كردند؛ زندگى هاى آن ها را براى دوران هاى طولانى تباه كردند. بعد هم از همين دانش هايى كه در اختيار گرفتند با بالا

ص: 23

رفتن از پلكان علم، بمب اتم ساخته شد؛ سلاح هاى شيميايى ساخته شد؛ نسل هايى نابود شدند؛ انسان هايى به ماتم عزيزان خود نشستند؛ و دنيا آن چيزى شد كه شما در جغرافياى سياسى عالم مشاهده مى كنيد: تقسيم عالم به دو جناح زورگو و زورپذير؛ ستمگر و ستم پذير؛ آن هم با فاصله ى بسيار زياد.(1)

اسلامى را تثبيت كردند، پايه اش را محكم كردند، آن را در مقابل حوادث گوناگون مصونيّت و ايمنى دادند و روزبه روز قوى كردند؛ اين، قلدرهاى دنيا را مى ترساند. اسلام هراسى اى كه امروز وجود دارد، در واقع انعكاس و بازتاب دغدغه ى آنها است، سراسيمگى آنها است؛ نشان مى دهد كه شما پيش رفتيد؛ نشان مى دهد كه اسلام توانسته است حركت خود را به طور موفّق تا اينجا پيش ببرد.(1)

در اين مطبوعات صهيونيستى، در اين شبكه هاى تلويزيونىِ وابسته ى به محافل قدرتمند و داراى زر و زور مورد تهاجم قرار مى گيرد چيست؟ اين خود زمينه ى يك پرسش است و اين پرسش به نظر ما بركاتى دارد و مى تواند اين تهديد را تبديل به فرصت كند.(1)

مى دارد كه در [كار] دين با شما جنگ كرده و شما را از خانه هايتان بيرون رانده و در بيرون راندنتان با يكديگر هم پشتى كرده اند...» - اينها درست بعكس عمل كردند؛ مسلمان را كشتند، غير مسلمانِ غير متعرّض را زير شمشير نشاندند، تصوير آن در همه ى دنيا پخش شد، همه ى دنيا اين را ديدند. همه ى دنيا ديدند كه يك نفرى به نام اسلام دست كرد از سينه ى يك آدم كشته شده، دل او را بيرون آورد و به دندان كشيد! اين را دنيا ديد. اينها به نام اسلام تمام شد؛ اسلامِ رحمت، اسلامِ تعقّل، اسلامِ منطق، اسلامِ «لاٰ يَنْهٰاكُمُ اَللّٰهُ عَنِ اَلَّذِينَ لَمْ يُقٰاتِلُوكُمْ فِي اَلدِّينِ» ، اين اسلام را اينها اين جورى معرّفى كردند؛ از اين جنايتى بالاتر؟ از اين فتنه اى خبيث تر؟ اين مال جريان تكفير است.(1)

و وابسته قرار داده اند وإلّا هدف همان هدف است؛ سعى آنها اين است كه مسلمانان را از دشمن اصلى منصرف كنند.(1)

* به ما اطّلاع دادند كه هواپيماهاى ترابرى آمريكا، مهمّاتى را كه اين گروه موسوم به داعش احتياج داشتند، در مراكزى كه داعش در عراق مستقر بود، از آسمان پرتاب كردند و براى آنها كمك رساندند. گفتيم لابد اين كار، اشتباهى بوده؛ بعد تكرار شد؛ آن طور كه به من اطّلاع دادند پنج مرتبه اين اتّفاق افتاده است! پنج مرتبه اشتباه مى كنند؟ آن وقت بظاهر ائتلاف ضدّ داعش درست كرده اند! كه دروغ محض است؛ اين ائتلاف، دنبال اهداف خبيث ديگرى است، مى خواهند اين فتنه را زنده نگه دارند؛ دو طرف را به جان هم بيندازند، جنگ خانگىِ بين مسلمانان را همين طور استمرار بدهند تا اين (جنگ) بماند؛ هدف آنها اين است؛ البتّه نخواهند توانست، اين را بدانيد.(2)

* مشكلات هر جامعه اى با قرآن حل خواهد شد. با معارف قرآنى، مشكلات حل مى شود. قرآن راه حل معضلات زندگى بشر را به فرزندان آدم هديه مى كند؛ اين وعده ى قرآنى است و تجربه ى دوران اسلام هم اين را نشان داده.(1)

* اگر جوان مسلمان با قرآن اُنس پيدا كند و فرصت تدبّر در قرآن را به خود بدهد، بسيارى از شبهات دشمنان بى اثر خواهد شد.(2)

همه اين را مى دانستند. او را صادق مى دانستند، او را امين مى دانستند. اين دوران جوانى اش است. بعد هم دوران بعثت؛ آن از خودگذشتگى، آن مجاهدت، آن ايستادگى. همه ى بشرِ آن روز كه با او مواجه بودند و در مقابل او بودند، نقطه ى مقابل او حركت مى كردند و ضدّيّت با او مى كردند. اين همه فشار، اين سيزده سالِ مكّه، چه سال هاى سختى بود؛ پيغمبر ايستاد و ايستادن او مسلمان هاى مقاوم و مستحكمى به وجود آورد كه هيچ فشارى روى آنها اثر نمى كرد. اينها درس است براى ما. بعد هم جامعه ى مدنى را تشكيل داد، ده سال بيشتر هم حكومت نكرد. امّا پى ريزى يك بنايى را كرد كه در طول قرنهاى متمادى، قلّه ى بشريت در علم، در تمدّن، در پيشرفت معنوى، در پيشرفت اخلاقى، در ثروت، همين جامعه بود؛ جامعه اى كه پيغمبر طراحى كرده بود و او پى ريزى كرده بود.(1)

برخورد كرد؛ اين حكم اسلام به ما است اميرالمؤمنين (عليه الصّلاة و السّلام) در آن قضيه ى حمله ى به [شهر انبار] مى فرمايد: بَلَغَنى اَنَّ الرَّجُلَ مِنهُم لَيدخُلُ المَرأَةَ المُسلِمَةَ وَ الاُخرَى المُعاهِدَة(1)؛ من شنيده ام اين افرادى كه حمله كردند به اين شهر، وارد خانه ى زن مسلمان و زن غير مسلمان معاهده - يعنى يهود و نصارايى كه پيمان دارند و در زير سايه ى حكومت اسلامى زندگى ميكنند - مى شوند و «يأخُذُ حِجلَها» و اذيت مى كنند اينها را، آزار مى كنند، ظلم مى كنند. بعد حضرت مى فرمايند كه اگر مسلمان از اين غم بميرد، مورد ملامت نيست! ملاحظه مى كنيد، اين اميرالمؤمنين [است]. اگر مسلمان از غصّه ى اين بميرد كه سپاهيان دشمن و غارتگران، وارد خانه ى يك زن غير مسلمان شدند و او را مورد آزار و اذيت قرار دادند و دستبند او را و حِجِل او را گرفتند، ملامت نبايد بشود؛ ملامت نمى شود. نظر اسلام اين است.(2)

* از نبى مكرّم اسلام، حضرت پيغمبر (صلى اللَّه عليه و آله و سلّم) است: «ما قسّم الله للعباد شيئاً افضل من العقل» (3)؛ خداوند متعال ميان بندگان خود هيچ چيزى را با ارزشتر از خردمندى تقسيم نكرده است. خدا ارزاق را بين بندگان خود تقسيم كرد؛ هوا، آب، عمر و لذّت ها را. «ما بنا من نعمته فمن الله» (4)؛ همه مال خداست. در ميان اين همه نعمت گوناگون و رنگارنگ، به شهادت نبىّ اسلام ميان بندگان هيچ نعمتى به ارزش خردمندى تقسيم نشده است... در آخر مى فرمايند: «ولا بعث الله رسولاً و لا نبياً حتى يستكمل العقل» (5)؛ خداى متعال هيچ پيغمبرى را در طول تاريخ به ميان مردم نفرستاد، مگر بدين هدف و مقصود كه خرد را در ميان مردم كامل كند. در خطبه ى نهج البلاغه هم هست

ص: 32

كه خداى متعال پيغمبر را فرستاد «ويثيروا لهم دفائن العقول» (1)؛ تا گنجينه هاى خرد را در ميان انسان ها برشورانند؛ برانگيزانند. اين خرد براى چيست؟ اين خرد براى پيدا كردن راه زندگى است. بايد فكر كرد؛ بايد با تحليل و سنجش راه زندگى را پيدا كرد.(2)

* اسلام آمد و خورشيد معرفت اسلامى بر دلها و ذهنها تابيد و با وجود جهالت عالم و نامساعد بودن اوضاع و احوال، اين كاروانِ رشد و ترقّىِ انسانى با سرعت پيش رفت. نيم قرن از دوران بعثت نگذشته بود كه بيش از نيمى از دنياى آباد عالم، در حيطه ى تصرّف اسلام قرار گرفت. اين چيز كمى نيست. هرجا اسلام رفت، توده هاى مردم از آن استقبال كردند و قدرتهاى پوشالىِ مانع و مزاحم، به آسانى كنار گذاشته شدند. اين چه عاملى بود كه توانست اينطور اقتدار اسلام را پيش ببرد و بعد هم تمدّن اسلامى را پايه گذارى كند كه اين تمدّن اسلامى، حتّى در دوران انحطاط قدرت سياسى اسلام هم در اوج تلألو و اقتدار باقى ماند؛ فرهنگ دنيا را تحت تأثير قرار داد؛ علم را گسترش داد و فرهنگ اسلامى را رايج كرد؟(3)

* امروز بشريت به دو جريان ناشى از بعثت نياز تام دارد: يكى برانگيخته شدن فكر و انديشه است، و يكى تهذيب اخلاق. اگر اين دو تأمين شد، خواسته هاى ديرين بشريّت تأمين خواهد شد؛ عدالت تأمين خواهد شد، سعادت تأمين خواهد شد، رفاه دنيا تأمين خواهد شد. مشكل اساسى در اين دو بخش است... ما آحاد بشر، براى انديشيدن، استعداد عظيمى در خود نهفته داريم. وقتى فكر نمى كنيم، وقتى مطالعه نمى كنيم، وقتى در آيات الهى تدبّر نمى كنيم، وقتى در تاريخ خود، در گذشته ى خود، در قضاياى گوناگونى كه براى بشريّت پيش آمده است، در گرفتارى هاى گذشته، در عوامل پيروزى بزرگ براى ملّتها، تدبّر نمى كنيم، از آن گنجينه ى

ص: 33

معنوى كه خدا در ما قرار داده است، محروم مى مانيم؛ «ويذكّروهم منسىّ نعمته... و يثيروا لهم دفائن العقول» . امروز بشر به اين دو، احتياج دارد.(1)

* تعامل فرهنگى مثل اين است كه شما بر سرِ بساط ميوه يا غذا و سبزى فروشى مى رويد و آنچه را كه ميلتان مى كشد، چشم شما و كامتان مى پسندد و با مزاجتان مساعد است، انتخاب مى كنيد و مى خوريد. در عالم فرهنگ هم همين است كه آنچه ديديد و پسنديديد و مناسب خود دانستيد و در آن ايرادى مشاهده نكرديد، از مجموعه و ملت ديگر مى گيريد؛ هيچ اشكالى هم ندارد. «اطلبوا العلم ولو بالصين» (2)؛ اين را هزار و چهارصد سالِ پيش به ما ياد دادند.(3)

برابر لاابالى گرى. بله، امروز دستگاه هاى فراوانى جوانها را به بى مبالاتى، به لاابالى گرى، به لاقيدى در امور گوناگون سوق مى دهند. خب، اسلامى كه انسان را متعهّد دانسته، او را متعهّد مى خواهد و مى طلبد؛ اسلامِ حاضر در متن زندگى، در برابر اسلام سكولار! اسلام سكولار شبيه مسيحيّت سكولار است كه مى رود در گوشه ى كليسا، خودش را زندانى مى كند و در محيط واقعى زندگى هيچ حضورى ندارد؛ اسلام سكولار هم همين جور است؛ كسانى هستند امروز دعوت مى كنند به اسلام منزوى؛ اسلامى كه هيچ كارى به كار زندگى مردم ندارد؛ مردم را به يك عبادتى، به يك چيزى گوشه ى مسجد يا گوشه ى خانه ها فرامى خواند. اسلامِ واردِ در متن زندگى را معرّفى كنيم؛ اسلامِ رحمت به ضعفا؛ اسلامِ جهاد و مبارزه ى با مستكبران.(1)

* ايشان [على بن ابى طالب (عليه السّلام)] اين دو جمله را خطاب به جوانان فرمود: «يا معشر الفتيان حصّنوا اعراضكم بالادب و دينكم بالعلم» (2)؛ شرف و حيثيّت انسانى خود را با ادب، و دين خود را با دانش حفظ كنيد. خيلى حرف مهمّى است. دانش، دين را حفظ مى كند؛ اين منطق اسلام است. حال بگذار ياوه گوهاى معاندِ با اسلام دائماً درباره ى اين كه اسلام با علم كنار نمى آيد، حرف بزنند.(3)

* پيغمبر در همين 10 سال، كارى كرد كه ديگر بشريّت تا ابد محتاج يك رسالت جديد و يك نبوّت جديد نباشد. چه كار كرد پيغمبر؟ يك دين كامل كه مشتمل بر تمام خطوط اساسى زندگى به مردم عرضه كرد و در زندگى خودش پياده كرد با يك پشتوانه، كدام پشتوانه؟ پشتوانه ى عقل و علم، اگر عقل و علم در اسلام اينقدر به كار گرفته نشده بود در بطن درك دينى و شعور دينى و در بطن احكام دينى شايد بشريّت نمى توانست با آن احكام مدّت طولانى اى را زندگى كند. به عقل و به علم و به درك عاقلانه ى انسان هاى صاحب عقل، از اصول دينى و از معارف اسلامى بهاء داد پيغمبر، البتّه اينى كه مى گوييم پيغمبر كرد، يعنى خدا كرد، يعنى وحى الهى اين درك را و اين راه را در مقابل پيغمبر گذاشت و اين درس را به پيغمبر داد، اهمّيّت دادن به دانش موجب شد كه مسلمان ها دانش را يك فريضه بدانند و دنبال دانش به عنوان يك فريضه ى دينى بروند و اين تضمين كننده ى رشد علمى در دنيا شد، اين را شنيديد امّا نمى دانم چه قدر رويش شما جوان ها كار كرديد و مطالعه كرديد كه قرنها بعد از ظهور اسلام تنها پرچمدار دانش در دنيا مسلمانها بودند يعنى تا پانصدسال پيش، ششصدسال پيش در همين اروپايى كه امروز مادر دانش در دنيا به حساب مى آيد و مشعل دانش در دست اروپايى هاست در همين اروپا علم محدود بود به نسخه هاى خطّى ترجمه شده يا از عربى و نوشته هاى مسلمانان به اين اكثريّت بود و يا از بعضى از نوشته هاى قديمى يونانيان مثل ارسطو و غيره كه البتّه آن قديمى ها خيلى قديمى بود، بيشتر فلسفه بود تا علم و علم مال مسلمانها بود، كتاب خوارزمى و كتاب ابن سينا و كتاب رازى و كتب دانشمندان بزرگ مسلمان بود كه در اروپا مثل يك جواهر نفيسى است دست بعضى از كسانى كه قدرت فكر و درك علمى داشتند دست به دست مى گشت و از آنها استفاده مى كردند و كسانى كه مى خواستند بيشتر بياموزند به دانشگاه هاى اسلامى مراجعه مى كردند، مشعل علم دست مسلمانها بود تا قرنهاى متمادى، يعنى تا 8 قرن، 9 قرن بعد از ظهور اسلام، اين كارى بود كه پايه ى او را پيغمبر در همان

ص: 36

10 سال گذاشت، در اين 10 سال رسول اسلام كارى كرد كه نور اسلام توانست در طول نيم قرن به دورترين نقاط آباد جهان بتابد، در همين 10 سال پيغمبر كارى كرد كه پايه ى امپراطورى هاى بزرگ دنياى آن روز كه قبلاً گفتم لرزيد و فرو ريخت، مصر با آن عظمت، ايران با آن عظمت، امپراطورى سرزمين، امپراطورى رم با آن عظمت همه اش يا اكثرش در دست مسلمين قرار گرفت، اينها همه اش كارهاى آن 10 سال پيغمبر بود كارى كه در اين 10 سال رسول خدا كرده واقعا معجزه است، يعنى از هيچ كسى، از هيچ نظامى، از هيچ ملّتى انتظار نمى رود و تصور نمى شود كه بتواند در طول 10 سال اين همه سازندگى تاريخى و ماندگار براى بشريت انجام بدهد.(1)

* ترجمه ى كتاب قانون ابن سينا يك كار پيچيده و مركّب و بسيار ارزشمند است. هزار سال اين كتاب كه به زبان عربى به وسيله ى يك ايرانى نوشته شده و در طول قرن ها در دانشگاه هاى بزرگ پزشكى عالم مورد استفاده قرار گرفته، به فارسى ترجمه نشده بود. من اطّلاع داشتم كه تا اندكى قبل، مثلاً شايد تا صد سال قبل، در مدارس پزشكى كشورهاى اروپايى، قانون به عنوان يك مرجع مطرح بوده و به زبان هاى اروپايى ترجمه شده بوده؛ امّا فارسى زبان از دانستن قانون محروم بود! در سال هاى اواسط رياست جمهورى به اين نكته توجّه كردم كه ما چرا قانون را ترجمه نكرديم.(2)

* بعضى به غلط خيال مى كنند كه «علم گرايى» با «دين گرايى» نمى سازد. من ديده ام كه در اين چند سال اخير، بعضيها كه اغراض خاص سياسى دارند و ما آنها را مى شناسيم - شايد عموم مردم ندانند كه اين افراد چه غرضى دارند، ليكن ما چون افراد را از روى سوابقشان بيشتر مى شناسيم، زودتر برايمان قابل حدس است - و بعضى ها هم كه ممكن است غرض سياسى نداشته باشند، اما همين طورى تشويق مى كنند، براى القاء اين

ص: 37

معنا مى كوشند كه دين گرايى مردم - كه امروز در جامعه ى ما رواج دارد - با علم گرايى منافات دارد و با علم گرايى مى شود به دين گرايى مردم صدمه زد! اينها كور خوانده اند و اشتباه مى كنند؛ اين دو با هم هيچ منافاتى ندارند؛ زيرا دين اگر دين اسلام است كه ما امروز طرفدار آن هستيم، دينى است كه انقلاب مى كند؛ دينى است كه براى ميدان ها سرباز درست مى كند؛ دينى است كه به علم دعوت مى كند. اصلاً علت اين كه مسلمانان توانستند براى مدت چند قرن مشعل علم را در دنيا به دست بگيرند، همين توجّه اسلام به علم و دانش بود. از فارابى تا خواجه نصير، حدود سه قرن اين مشعل دارى ادامه داشته است؛ آن هم در سطح بالا، نه در سطح پايين. امروز نظرات خوارزمى در رياضيات، يا نظرات ابن سينا در طب، نظرات منسوخ شده اى نيست؛ نظراتى است كه بر اساس آنها نظراتى آمده، ليكن نسخ نشده است؛ نظرات باطل شده اى نيست؛ نظرات صحيحى است كه البتّه تكميل شده است. همه ى اينها از كجا ناشى شدند؟ از دين اسلام ناشى شدند؛ يعنى آن عامل اصلى كه توانست مسلمين را به اين اوج علمى برساند، دين اسلام بود... خود «ابن سينا» يك عالم دينى است؛ او به يك معنا اصلاً يك عارف است. «بيرونى» هم يك عالم دينى است، كه آن «تحقيق ماللهند» را نوشت. مى دانيد كه اسم اين كتاب، از يك بيت شعر گرفته شده است:

تحقيق ما للهند من مقولة *** مقبولة فى العقل او مرذولة

او در زمان خود، در رياضى و در نجوم و در علوم متفرق، تبحّر داشت. «شيخ بهايى» هم كه يك آخوند به تمام معناى كامل است، همين طور بود. در زمان «شيخ بهايى»، رشته هاى دينى در آن مسير و جريان صنفىِ آخوندى افتاده بود. در گذشته، صنفىِ به اين شكل كه نبوده است؛ يك روحانى بوده كه در همه ى علوم عالم بوده؛ مثل خود «ابن سينا» كه شاگرد فلسفه هم داشته، شاگرد طب هم داشته است؛ امّا «شيخ بهايى» مربوط به آن دورانى است كه روحانيّت جنبه ى صنفى پيدا كرده بود؛ يعنى يك

ص: 38

آخوند حرفه اىِ منبر و محرابى، با آن گونه دانش هاى كذايى. پس، آن روح دينى، با روح علمى اصلاً منافاتى ندارد؛ بلكه روح دينى، كمك و پشتيبان روح علمى است.(1)

ص: 39

ص: 40

دفتر مجله ى شارلى اِبدو (Charlie Hebdo) رخ داد. مقام هاى قضايى فرانسه اعلام كردند اين حمله دست كم 12 كشته و حدود 10 زخمى بر جاى گذاشت. به گزارش خبرگزارى فرانسه دو نفر از كشته شدگان مأموران پليس بوده و چهار نفر از كاريكاتوريست هاى مطرح فرانسوى از جمله سردبير هفته نامه نيز در ميان قربانيان بودند. دو مرد با نقاب هاى سياه و كلاشنيكف به دفتر مجله در پاريس، پايتخت فرانسه حمله كرده و به افراد تيراندازى كرده سپس از محل گريخته و ضمن فرار هم به تيراندازى پرداختند. ويدئوهايى آماتورى نيز از اين حمله گرفته و در اينترنت منتشر شد. پليس اعلام كرد مهاجمان جلسه ى شوراى سردبيرى شارلى ابدو را هدف قرار دادند و هنگام خروج فرياد مى زدند: «الله اكبر». آن ها گفتند «انتقام پيامبر» را گرفته اند. بعدا اعلام شد كه در اين ماجرا، مهاجمان پس از دو روز و در درگيرى با پليس فرانسه كشته شده اند. بازماندگان كشتار شارلى ابدو، با استقرار در مقرّ روزنامه ى ليبراسيون شماره ى جديد هفته نامه ى شارلى ابدو را با عنوان «بخشودگى براى همه» و با كارتونى از حضرت محمّد (ص) در صفحه نخست و با عنوان «من شارلى هستم» منتشر نمودند. اين حركت با اعتراض شديد و واكنش هاى منفى مسلمانان در سراسر جهان روبرو شد.(1)

و در نيمه شب توسّط نيروهاى پليس كشته شد. افراد ديگرى نيز پيش از وى براى ايجاد ارعاب در كپنهاگ تلاش كرده بودند. چهار تبعه ى سوئدىِ مغربى تبار و تبعه ى كشورهاى خاورميانه نيز در سال 2010 ميلادى حمله ى مسلحانه به دفتر روزنامه اى را برنامه ريزى كرده بودند. اين روزنامه در سال 2005 كاريكاتور پيامبر (ص) را منتشر كرده بود. اين افراد در سال 2012 ميلادى متّهم و محكوم شدند.(1)

[در ادامه ى اين روند] دهم فوريه 2015 (21 بهمن 1393) سه دانشجوى مسلمان آمريكايى 19، 21 و 23 ساله در منطقه ى چپل هيل در كاروليناى شمالى آمريكا به سبك اعدام از ناحيه سر هدف شليك گلوله قرار گرفتند. دو روز بعد نيز يك مرد عرب - آمريكايى در سوپرماركتى در ميشيگان هدف حمله بى رحمانه دو مرد سفيد پوست قرار گرفتند. يك روز بعد در 13 فوريه نيز يك انجمن اسلامى در جنوب شرقى هوستون تگزاس هدف حمله ى آتش سوزى عمدى قرار گرفت و بخش قابل توجّهى از ساختمان آن تخريب شد و بيش از 100 هزار دلار خسارت به بار آورد. پليس آمريكا همچنين 17 فوريه 2015 يك نفر را به اتهام آنچه تلاش براى بمب گذارى در يك مركز اسلامى و نيز در يك رستوران خاورميانه اى در تگزاس اعلام شد، دستگير كرد.(2)

با در نظر گرفتن اين موارد به خوبى مى توان دريافت ميزان حملات و جرائم عليه مسلمانان در غرب نسبت به پيش از سپتامبر 2001 افزايش چشمگيرى داشته است. نتايج يك نظرسنجى جديد نيز نشان مى دهد بر اثر فضاى رسانه اى منفى كه سردمداران اروپا و آمريكا عليه اسلام سامان داده اند، آمريكايى ها از بين همه اديان، بيشترين احساس منفى را نسبت به مسلمانان دارند. تشكيلات رسانه اى و سياسى غربى و آمريكايى در اين

ص: 43

ميان نقش قابل توجّهى را در ايجاد چنين نگرشى ايفا كرده اند و ده ها ميليون دلار طى دهه گذشته براى تقويت احساسات تعصّب گرايانه عليه مسلمانان از طريق سياستمداران، خبرنگاران، فعّالان، مؤسّسات و كارشناسان صرف شده است. چنين شبكه ى اسلام هراسى از روابط نزديك با ادارات پليس و نهادهاى اطّلاعاتى بهره مى برد. در واقع اين حملات و احساسات ضدّ اسلامى، توجيه لازم براى پيشبرد اهداف سلطه جويانه آمريكا را در خارج اين كشور و نيز حمله به حقوق دموكراتيك را در داخل فراهم مى كند.

توهين به مقدسات اسلامى طىّ ساليان اخير علاوه بر مواردى چون انتشار فيلم و كاريكاتورهاى موهن عليه پيامبر اسلام در فرانسه، دانمارك و هلند؛ مصداقى همچون به آتش كشيده شدن قرآن توسّط يك كشيش افراطى آمريكايى نيز داشته است. به نظر مى رسد اينها همه تلاش هايى است براى پيشگيرى از رشد اسلام در غرب، كه بر اساس برخى پيش بينى ها تا سال 2050 موجب اكثريّت يافتن جمعيت مسلمان در اروپا خواهد شد.

بلكه از «اسلام» مى گويند و در راستاى رسالت يك انديشمند و رهبر دينى، بدون تحميل يك نظر خاص، مخاطبان خود را به حقيقت جويى بر مبناى فطرت و تعقل دعوت مى كنند.

مانده است و آنها اغلب از امكان ايجاد تغيير در خود غفلت مى كنند. افراد در بزرگسالى، بيشتر گرايش دارند به آهستگى در مسيرى از رفتارهاى يكنواخت و روزمره كه پيش از اين آموخته اند، گام بردارند و از كنار گزينه هاى متفاوت، مطلوب و چالش آفرين پيش روى خود به راحتى گذر كنند. بيشتر آنها به جهان، آن چنان كه مى تواند باشد، نمى نگرند. امّا جوان براى آزمودن شيوه هاى گوناگون زندگى كنجكاوى و تلاش مى كند. همين كنجكاوى و تلاش، وى را وا مى دارد تا پس از آزمايش الگوهاى رفتارى، بهترين ارزش ها و نگرش ها را برگزيند. كارشناسان، تلاش جوان براى اين آزمون ها را «كشف هويت» مى نامند.

جوان، از ضمير خود كه كانون خواسته هاى فطرى اوست، تنها نداى پاكى و دوستى را مى شنود و با بهره مندى از صفاى باطن و پاكى روح، به رفتار همگان، عادلانه و نيك مى نگرد. جوان، شيفته پاكى مطلق است و به آسانى به ناراستى ها تن نمى دهد. حضرت امام خمينى (رحمة الله عليه) درباره ى اين ويژگى جوانان مى فرمايد: «اين تأثير قلبى و تصوّر باطنى، در ايّام جوانى بهتر حاصل مى شود؛ زيرا قلب جوان، لطيف و ساده و صفايش بيشتر است.(1) پيامبر گرامى اسلام با اشاره به لطافت قلبى جوانان، همگان را به احسان و نيكى در حق آنان سفارش مى كند و مى فرمايد: اُوصيكُم بِالشَّبابِ خَيْراً فَاِنَّهُمْ اَرَقُّ اَفْئِدَةً(2)؛ شما را به احسان و نيكى با جوانان سفارش مى كنم؛ زيرا آنان قلبى لطيف دارند. از امام صادق (عليه السلام) نيز روايت مى شود: عَلَيكُم بِالاَحداثِ فَاِنَّهُمْ اَسرَعُ اِلى كُلِّ خَيرٍ(3)؛ بر شما باد پرداختن به جوانان؛ زيرا آنان در مقايسه با ديگران، شتاب بيشترى به سوى كارهاى خير دارند. يكى از ويژگى هاى مهمّ دوران جوانى، پاكى روح و صفاى باطن است و اين كه آمادگى براى انجام كار خير در او، بيش از ديگران است.

ص: 46

هم زمان با دگرگونى هاى دوران بلوغ، گرايش شديدى به سوى مذهب و سلوك در جوان پديد مى آيد. «با فرارسيدن ايّام بلوغ، احساسات مذهبى و گرايش هاى دينى در وجود نوجوان بيدار مى شود و آنان را شيفته ى فراگرفتن آموزه هاى روحانى مى سازد. پس از دوره ى بلوغ، از شدّت و تمايل اين خواهش فطرى شديد و سوزان كاسته مى شود و رفته رفته، خواهش ايمان و اخلاق به صورت يك تمايل عادى در مى آيد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) نيز تمام همّ و تلاش خود را براى جذب جوانان به سوى سرچشمه ى حقيقى به كار گرفت و نيك مى دانست كه جوان در مقايسه با ديگران، آمادگى بيشترى براى پذيرش حقايق دارد. امام صادق (عليه السلام) درباره ى اثرپذيرى بيشتر جوانان مى فرمايد: مَن قَرأ القرانَ و هو شابٌّ مُؤمنٌ اِختَلَط القُرآنُ بِلَحمِهِ وَ دَمِهِ(1)؛ كسى كه قرآن بخواند، اگر جوان باايمان باشد، قرآن با گوشت و خونش آميخته مى شود و در همه ى بافت هاى بدنش اثر مى گذارد. جوانى كه سر تسليم در برابر هيچ كس فرود نمى آورد و در برابر همه قدرت ها عصيان مى كند، در درون، متوجّه ضعف ها و حقارت هاى خود هست و عظمت، قدرت و بقاى خود را در مذهب مى بيند. فلسفه زندگى و حياتش را در مذهب جست وجو مى كند و در آن، معنايى براى زندگى خويش مى يابد. او مى خواهد مذهب و مفاهيم دينى را خود، با نيروى عقل خويش بررسى كند و حقايق را دريابد. پس با واكاوى باورهاى خويش، راه تكامل را براى خود هموار مى سازد. هم زمان با دوران بلوغ، كششى مرموز، جوانان را به مذهب و سلوك معنوى مى كشاند و بايد به اين نياز فطرى او به درستى پاسخ داد، وگرنه راه او ناهموار خواهد شد.(2) نكته اساسى اين است كه بر مبناى ديدگاه اسلام ناب، اين ظرفيت فطرى الهى در همه جوانان وجود دارد و جوانِ ديروز و امروز و فردا در شرق و غرب، دارى استعداد ذاتىِ تفكّر و دستيابى به حقيقت مى باشد. اگرچه فضاى فرهنگى و رسانه اى شيطانى در غرب، آنان را در تنگناى عميق

ص: 47

و حصارگونه قدرتمندى قرارداده است، ولى بر اساس مبانى انسان شناسى اسلامى، اينها نمى تواند مانع هميشگى براى درك حقيقت باشد.

بشر به حداقل ممكن رسيد. در واقع اومانيسم غربى باعث شد كه معنويت و اخلاق از سياست انسان غربى حذف شود و از آن پس، سياست غرب مبتنى بر اين اصل شد كه هدف وسيله را توجيه مى كند. سياست در غرب پس از رنسانس، مبتنى بر افكار كسانى چون نيكولو ماكياولى، توماس هابز، جان لاك، ژان بدن و ژان ژاك روسو بوده است. از ميان اين متفكّران، ماكياولى سردمدار اخلاق زدايى از سياست بوده و استفاده از هر ابزارى توسّط سياستمدار اعم از مشروع و غير مشروع را براى رسيدن به هدف مجاز دانسته است. ماكياولى معتقد است، زمامدار اگر بخواهد باقى بماند و موفق باشد نبايد از شرارت و اعمال خشونت آميز بترسد؛ زيرا بدون شرارت، حفظ دولت ممكن نيست. حكومت براى نيل به قدرت، ازدياد و حفظ و بقاى آن مجاز است به هر عملى از قبيل كشتار، خيانت، ترور، تقلب و... دست بزند و هرگونه شيوه اى حتّى منافى اخلاق و شرف و عدالت براى رسيدن به هدفش رواست. اين مكتب بر اين باور است كه رجل سياسى بايد كاملاً واقع بين و مادّى و جدّى باشد، آن گونه سخت گير باشد كه اگر تكاليف دينى، اخلاقى و احساسات سدّ راه او شود؛ از آنها صرفنظر كند و هدفى جز رسيدن به مقصود نداشته باشد. ماكياولى در كتاب شهريار ( Prince) خود اصولى را براى موفق بودن يك حاكم پيشنهاد مى كند كه مغاير اصول اخلاقى است. وى در اين كتاب مى گويد: «بايد بدانيد كه براى ستيزيدن با ديگران دو راه در پيش است: يكى با قانون، ديگرى با زور؛ روش نخستين در خور انسان است و دومين، روشِ ددان؛ و از آنجا كه روش نخستين چه بسا كارآمد نيست، ناگزير به دومين روى مى بايد آورد؛ از اين رو بر شهريار است كه بداند چگونه روشِ ددان و انسان را نيك به كار بندد.»(1) سياست و سياستمداران غرب براساس چنين افكارى است كه به عمل مى پردازند؛ البتّه نبايد منكر اين مسئله شد كه افكار ماكياوليستى در سراسر تاريخ بشر وجود داشته است، اما هيچ گاه به

ص: 49

صورت يك تئورى منسجم و مشخص مرجع عمل انسان ها و على الخصوص سياستمداران قرار نگرفته بود. افكار ماكياوليستى از رنسانس به بعد زيربناى مكاتب اصولى غرب و مسير هدايت كننده سياستمداران غربى به سوى اهداف خود شدند. عملكرد روساى جمهور آمريكا نيز به عنوان مظهرى از سياستمداران در جهان غرب منطبق بر ديدگاه هاى ماكياوليستى است چرا كه اين دولتمردان براى نيل به اهداف و نيات خود از هر وسيله اى استفاده مى كنند.

البتّه اين جنبه ى گرايش به افكار ماكياوليستى در عرصه ى عملِ سياسى است و بر همين مبنا است كه رسوايى هاى سياسى اى چون واترگيت، ايران - كنترا، رسوايى اخلاقى كلينتون و حتّى بحث عراق گيت به وقوع مى پيوندند. اگر چه در آراء برخى فلاسفه ى باستان غرب، بايد سياستمدارِ فيلسوف يا فيلسوفِ سياستمدار بر جامعه حكومت كنند؛ اما هيچ گاه چنين نظرياتى در غرب مورد توجّه سياستمداران نبوده است و امروزه هم اين نظريه ها جزوى از بايگانى تاريخ انديشه ها شده است. از نظر افلاطون سياستمدارى بايد هدايت جامعه را عهده دار شود كه خود منزه و پاك و عقل گرا باشد تا بتواند جامعه را نيز به مسير تعالى هدايت كند.

در همين حال شايد بد نباشد بدانيم كه در خصوص رؤساى جمهورى نظير اندرو جكسون (1837-1829) وان بورن (1841-1837) جيمز گارفيلد (1881) فرانكلين روزولت (1945-1931)، دوايت آيزنهاور (1961-1953)، جان اف كندى (1963-1961) و ليندون ب جانسون (1969-1963) نيز مباحث متعدّدى از فساد اخلاقى و روابط نامشروع مطرح شده است كه هريك از آنها در زمان خود كم وبيش بحث برانگيز بوده است.(1)

ص: 50

صورت بندى و منتشر نمودند. (شبه تئورى برخورد تمدّن ها اوّلين بار توسّط برنارد لوييس در سال 1990 در مقاله اى با عنوان «The Roots of Muslim Rage» مطرح شد و سپس در مرحله ى بعدى توسّط ساموئل هانتينگتون در مقاله اى در سال 1993 (چاپ شده در مجله ى فارين افرز) تكميل شد. اين تحليل كه اسلام پس از شوروى، عامدانه براى وحدت بخشى به غرب مورد دشمنى قرار گرفته است را بسيارى از نخبگان آكادميك غربى نظير هال، ادوارد سعيد و... نيز تأييد مى نمايند. موريتمر در مقاله خود در نشريه اينترنشنال افرز چاپ شده در سال 1999 به صراحت از سياست «در جستجوى دشمن» Wanted a new enemy پرده برمى دارد و مى گويد: «در اوايل دهه ى نود اين تحليل به وجود آمده بود كه دشمنى غرب با شوروى سابق و بلوك شرق در شكل دهى به هويت غرب مؤثّر بوده است و حال با از بين رفتن اين عاملِ سلبى، بايد در جستجوى جايگزين براى دشمنى بود. طبيعت انسانى اين گونه است كه گروه ها همان قدر كه خود را بر پايه هر چه هستند تعريف مى كنند، بر پايه ى آنچه نيستند، نيز خود را تعريف مى كنند. بسيارى حتى احساس مى كنند نياز است يك تهديد جديد براى جايگزينى شوروى، كشف شود. از اين نظر، «اسلام» گزينه در دسترسى است.»

اگر به اين نكته ى مورد اشاره ى حضرت آيت الله العظمى خامنه اى توجّه نماييم ديگر بى جهت در تحليل راجع به اسلام هراسى نبايد تنها عواملى مثل 11 سپتامبر و داعش و... را محور تحليل قرار دهيم. اسلام هراسى يك رويكرد استراتژيك در سياست دولتمردان غربى است و نبايد اين استراتژى را تنها با اقتضائات زمانى و رخدادها تحليل نماييم. بخصوص بررسى ها و تحليل هايى نشان مى دهد كه حادثه ى 11 سپتامبر طرّاحى شده و ساختگى بوده است تا زمينه را براى سركوب اسلام گرايى و برخورد خشن با مسلمانان آماده سازد. اظهارات رئيس جمهور وقت آمريكا كه پس از اين حادثه آغاز جنگ هاى صليبى را اعلام كرد، قرينه ى گويايى براى اين گونه

ص: 52

تحليل هاست.(1)

بى ترديد اسلام هراسى يكى از راهبردى ترين موضوعات جهان غرب و دنياى مسيحيت است. اين راهبرد فقط نتيجه يك دكترين مانند دكترين برخورد تمدّن ها نيست، بلكه در يك بستر طولانى بررسى انگيزه هاى سياسى و استعمارى شكل گرفته و پرورش يافته است. اگرچه تئورى هاى ناهمگونى تمدّن ها از سوى ريمون آرون، جامعه شناس مشهور فرانسوى، يا برخورد فرهنگ ها توسّط برنارد لوئيس، اسلام شناس و شرق شناس معروف و اثرگذارترين آن ها، يعنى برخورد تمدّن ها از طرف ساموئل هانتينگتن در شكل گيرى پديده ى اسلام هراسى تأثير عميق داشته اند، امّا ديگر بودگى مسلمين از نظر مسيحيان و برترى انگارى خود كه ريشه در آموزه هاى كليسا دارد و عامل اصلى اسلام هراسى غربى هاست بيشتر بر تاريخى استوار است كه آموزه اش دشمنى قرآن كريم و محمّد (ص) با تمدّن و آزادى و اينكه اسلام دينى است كه نمى تواند پيشرفت كند و دينى غير اخلاقى، غير علمى و استبدادى است.(2) اگرچه شناخت مسيحيان و غربى ها از اسلام از رهگذر بيزانس، سيسيل و اندلس را نبايد ناديده گرفت، ولى جنگ هاى دويست ساله مشهور صليبى بيشترين سهم را در شكل گيرى ذهنيّت تاريخى پر غلط مسيحى داشته است و اگر با برخى همراه نباشيم كه معتقدند جنگ هاى صليبى به هر حال منشاء و موجد تمامى تلقّى خصمانه اى است كه امروزه در دو جهان مسيحى و مسلمان نسبت به يكديگر احساس مى شود، حتماً مى پذيريم كه اين جنگ ها اوج تجلّى خصومت مضمرى بود كه پيش از آن نسبت به مسلمانان وجود داشت. هشدار صريح قرآن كريم كه دشمنى و تعارض يهود و نصارا را با مسلمانان تا تسليم كامل مسلمين از راه و آئين آنان ادامه دار مى بيند، نشان دهنده ى عمق ريشه هاى اين دشمنى هاست.(3)

ص: 53

در اين متون، تاريخِ خود نوشته غرب به ذهن جوانان القا مى شود.

اكنون براى رهايى، جوان غربى ابتدا بايد نسبت به فرهنگ و تمدّن خود معرفت يابد و از تاريخ عصرى كه بدان ختم يافته است مطلع گردد كه تاريخ راه روشنى است از گذشته به آينده و مسير حال را براى جويندگان ترسيم مى كند. جوان غربى اگر از تاريخ حقيقى نظام هاى سياسى حاكم بر غرب بى اطّلاع باشد نخواهد توانست تحليل درستى از عصر حاضر خود داشته باشد. گرايشات نژادگرايى و نژادپرستى در محيط غربى ريشه هاى عميق تاريخى نظرى دارند و حتّى در قضاياى علوم انسانى و تئورى هاى علوم اجتماعى نيز به نحو گسترده اى ورود پيدا كرده اند. هرچند بعد از جنگ جهانى دوّم راست گرايى افراطى، فاشيسم و نازيسم به شدّت در محيط غرب تقبيح شد امّا ريشه هاى فرهنگى آن به كلّى از بين نرفت و با وقوع شرايط خاص اقتصادى و اجتماعى نژادگرايى و نژاد پرستى در اشكال باز توليد شده و تغيير شكل يافته رخ نمود. از لحاظ تاريخى گرايش نژادگرايى و نژادپرستى در فرهنگ اروپاى غربى رسوب شده است. عقيده به تبعيض و عقيده به برترى در روش هاى تعليماتى جوامع غربى و در آثار انديشمندان آن ها به شكل غير قابل انكارى وجود دارد. از زمانى كه سياست خلوص خون در اسپانيا مطرح شد و افراد بايد ثابت مى كردند تا چهار نياى خود مسلمان يا يهودى نبوده اند تا زمان اجراى سياست نژادى آلمان نازى همواره اين گرايشات غير انسانى به نوعى در غرب بازتوليد شده و بروز يافته است. تاريخ استعمار همواره بر پايه ى ديدگاه هاى نژادگرايانه استوار بوده است. با كشف قارّه ى امريكا مقدّمات پايه گذارى تمدّن اروپايى امريكايى غرب مهيّا مى شود كه در اين راه استعمارگرى همزاد پديدارى غرب مدرن مى شود.

وقايع دردناك مى پردازد.

هنگامى كه اروپاييان استعمار قارّه ى آمريكا را آغاز كردند، بردگان را براى كار كردن در كشتزارها و معادن جديد، از آفريقا بدان جا بردند. ميان سال هاى 1500 تا 1800 ميلادى در حدود 15 ميليون سياهپوست آفريقايى به قاره آمريكا انتقال يافتند. تجّار برده، آنها را از غرب آفريقا مى خريدند. بيشتر اين بردگان به وسيله ى ديگر سياهپوستان آفريقايى به هنگام جنگ و يا شبيخون هايى كه براى شكار آنان صورت مى گرفت، به اسارت درمى آمدند. بيشتر در زير عرشه ى كشتى، برده ها را با زنجير به هم مى بستند تا قادر به فرار يا پريدن به دريا نباشند تقريباً از هر 5 برده يك نفر در مسير گذرگاه ميانى مى مرد (از مجموع 3 ميليون نفر). پرتغاليها كشتى هاى حامل برده خود را tumbeirus يا تابوت مى ناميدند. زمانى كه آن ها به آمريكا مى رسيدند به مانند حيوانات در حراج ها فروخته مى شدند؛ و در كشتزارها و معادن به كار گمارده مى شدند. هزاران برده بر روى بزرگ ترين كشتزارهاى پنبه و نيشكر كار مى كردند. اين كار بسيار طاقت فرسا و كمرشكن بود. بسيارى از بردگان براى جلوگيرى از فرار به زنجير كشيده مى شدند و شلاق زدن رايج ترين تنبيه براى كوچك ترين خطاها بود. بعضى از بردگانى كه قصد فرار داشتند آن قدر كتك مى خورند تا بميرند. هر چند تجارت بين المللى برده در سال 1808 ممنوع شد امّا تجارت داخلى در آمريكا همچنان ادامه يافت و باعث شد تا جمعيّت برده ها تا پيش از ممنوعيت برده دارى به چهار ميليون نفر برسد. در سال 1860 م از ميان 605، 515، 1 خانواده اى كه آزادانه در پانزده ايالت زندگى مى كردند نزديك به 400.000 خانواده (تقريباً يك چهارم) برده داشتند كه مساوى با 8 كل خانواده هاى آمريكايى در آن زمان بود. هر چند پس از شكل گيرى ايالات متّحده برخى از رنگين پوستان آزاد بودند امّا وضعيت برده بودن بيشتر با رنگ پوست افرادى شناخته مى شد كه تبار آفريقايى

ص: 56

داشتند. اين مسئله باعث شد كه نظامى قانونى به وجود آيد كه در آن نژاد نقش اصلى را بر عهده داشت.(1)

بار مى آورد. مبادله ى نابرابر وجه مشخّصه ى تجارت بين متروپل و مستعمره، يكى ديگر از منابع سود كلان انحصارات است. استعمار در دوران كلاسيك خود همواره حامى و پشتيبان مرتجع ترين قشرهاى محلى بوده، اشكال فئودالى و ما قبل فئودالى را همچنان پا برجا نگهداشته به كمك آن، اقتصاد را به عقب ماندگى و زحمتكشان را به فقر و گرسنگى محكوم مى كرده است. عقب ماندگى اقتصادى محصول غارت و سلطه ى انحصارات امپرياليستى و نتيجه ى سياست استعمارى دول امپرياليستى است نه ثمره ى مناسبات اقتصادى معمولى بين كشورهاى فقير و كشورهاى غنى به طور اعم. اوّلين كشورهاى استعمارگر عبارت اند از: اسپانيا و پرتغال، هلند و انگليس و فرانسه. همگام با تحوّلات پس از جنگ جهانى دوّم و سلب امكان استعمار كشورها به صورت مستقيم و مستعمره، سياست هاى جديدى تحت عنوان استعمار نو بكار گرفته شد و شيوه هاى استعمار كلاسيك به كار خود پايان داد. اين روش، شامل شيوه هايى چون تك محصولى كردن كشورهاى جهان سوم، سرمايه گذارى هاى خارجى توسّط كشورهاى ثروتمند و غيره مى شود. امريكا آغازگر استعمار نو است.(1) «استعمار فرانو» را مى توان جديدترين نوع استعمار دانست. مهم ترين شيوه ى استعمار فرانو، تهاجم تبليغى، فرهنگى و رسانه اى توسّط سلطه جويان و صاحبان رسانه ها و خبرگزارى هاى بزرگ و صهيونيستى است كه بايد نسبت به آن آگاه و بيدار بود. سلطه جويان جهانى با گسترش وسايل ارتباط جمعى و تفكّر جهانى سازى، به دنبال حاكم كردن فرهنگ، سياست و اقتصاد ليبرالى بر تمام كشورها هستند و تلاش دارند مزوّرانه، با ظاهرى مشروع و تحت پوشش شعارهاى حقوق بشر، ايجاد صلح و امنيّت و استقرار دموكراسى و آزادى؛ اهداف استعمارى خود را دنبال كنند. اين استعمارگران، در اين مسير به مزدورىِ بعضاً غيرآگاهانه برخى نيروهاى وابسته ى بومى كه در جمع روشنفكران، سياستمداران، مديران و تكنوكرات ها قراردارند، تكيه و اميد دارند.

ص: 58

دستور دادستانى آمريكا، به مقرّ فرقه ى داويديان به رهبرى كورش ديويد در شهرك ويكو در ايالت تگزاس، يورش بردند و اين مركز را محاصره نمودند و با يورشى ناگهانى آنها را زنده زنده سوزاندند!

در اروپا بود. در كنار اين تاثيرات، تفكّر جدايى دين از سياست نيز سر برآورد. به عبارتى، يكى از وقايع مهم اجتماعى كه زمينه ى جدايى نهاد دينى را از سياست فراهم ساخت، همين جنگ ها و پيمان وسْتْفالى بود. در اين پيمان قرار بر اين شد كه قدرت اقتصادى كليسا تضعيف شود و به تعبيرى، مراكز اقتصادى كه در سلطه ى كليسا بودند از نفوذ كليسا خارج گردند.(1)

عمومى و دادگاه هاى صالح و بى طرف در زمان حياتشان نيست؟ افشاى جنايات برخى سردمداران پس از مرگ آنها چه فايده در خور توجّهى دارد؟

يكى از نمونه هاى تاريخى تأسّف بار، «لينچ كردن» به عنوان روشى براى شكنجه و كشتن سياه پوستان است كه در دوران برده گيرى غربى ها از كشورهاى آفريقايى رواج داشت. جستجو براى يافتن وقايع مربوط به اين جنايات، هر محقّق و تاريخ نگار منصفى را با تصاويرى تلخ و غم انگيز روبرو مى نمايد. تصاويرى كه جنايت گروهك تروريستى داعش را يادآور مى شود، امّا در ابعادى گسترده تر و با وحشى گرى به مراتب بيشتر. امّا اين بردگان و سياه پوستان چه گناهى داشتند و چه بلايى سر آنها مى آمد؟ گناه آنها در واقع فرار از دست برده داران و سفيدپوستان و يا اعتراض به رفتار وحشيانه ى آنان بود امّا در ظاهر اتهاماتى عمدتاً واهى و اثبات نشده توسّط سفيدپوستان به آن ها انتساب مى يافت و بدون محاكمه در دادگاه و يا با محاكمه اى صورى، محكوم به ارتكاب جرايمى مانند قتل، آدم ربايى، تجاوز، دزدى و... مى شدند و بلافاصله توسّط گروه هايى از مردم سفيدپوست امريكاى شمالى كه مقام و موقعيت رسمى و قانونى هم نداشتند در تجمعات تا حتى ده الى پانزده هزار نفرى جوانان، پيران و حتى كودكان سفيدپوست مورد مجازات قرار مى گرفتند و مقامات رسمى اعم از شهردار و پليس هم صرفاً به نظاره اين مراسم مى نشستند و در مواردى حتّى در اين وحشى گرى مشاركت و همكارى هم مى نمودند. لينچ كردن بردگان و سياه پوستان شامل مواردى چون تجاوز دسته جمعى، اعدام و قطع كردن اعضاى بدن و كشتن به طرقى زجرآور بود. امروزه لينچ كردن در همه ايالات امريكاى شمالى به عنوان يك جنايت شديد با مجازات مواجه است و ديگر منسوخ شده است و حتّى اخيراً عدّه اى از محقّقين و تاريخ نگاران غربى به بازخوانى اين مراسم غيرانسانى و نقد اين برهه ى سياه تاريخ امريكاى شمالى پرداخته اند و از آن اظهار تأسّف و شرمندگى نموده اند. امّا اى كاش اين بيدارى وجدان مردم

ص: 62

امريكاى شمالى با تأخيرى بيش از يك صد سال شكل نمى گرفت و در موقع مناسب ايجاد مى شد تا از لينچ شدن حدود 5000 انسان عمدتاً سياه پوست و بى گناه جلوگيرى مى نمود.

ذهنى عصر استعمار مهيّا گرديد. در واقع در عصر روشنگرى، ميراث يونانى - رومى بيش از آنچه بود، مهم جلوه داده شد. واقعيّت آن است كه به آن ميزان آن قدر يونان و روم باستان براى اروپاى جديد مهم نبود.

«گذشته گرايى» اروپاى روشنگرى براى هويّت جويى بود و در اين فرآيند دشمنى به نام «شرق» و مهم ترين مظهر آن يعنى «اسلام»، در راه خودشناسايى و بازسازى هويّتى غرب، مورد نياز بود. علاوه بر اسلام هراسى، رويكرد استعمارى غرب پس از دوران افول امپراتورى ها نيز به نوع ديگرى استمرار يافت و امروزه به مرور استعمارگرى به درون مرزهاى داخلى اروپا و غرب كشيده شد. برخورد تبعيض آميز با مهاجران و اقليّت هاى قومى و نژادى نه تنها بر عليه مسلمانان (اسلام هراسى و مسلمان ستيزى) بلكه عليه «ديگران» اروپايى نيز وجود دارد. همين امروز در اروپا، شهروندان اروپاى شرقى با مسائلى مواجه مى شوند كه آنها را به اين نتيجه مى رساند كه وطن آن ها چندان هم غربى و اروپايى نيست و كشورهايى چون آلمان، فرانسه و انگلستان، «اروپاى اروپايى»(1) اند. به اذعان بسيارى از نخبگان غربى، ذات هويت غربى با «ديگر سازى» و «ديگر ستيزى» شكل گرفته است.

اسلام هراسى، در دنيايى كه به همگرايى و جهانى شدن شهره شده است، كاركردى استراتژيك براى حفظ مرزهاى هويّتى غرب دارد. علاوه بر اين، غربِ امروز، پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران با گفتمان اسلام ناب مواجه است كه با برخوردارى از پشتوانه ى عقلانيّت و منطق، مبانى نظرى غرب را به چالش مى كشد و در برابر آن به عنوان رقيب جدّى فكرى و گفتمانى قد عَلَم كرده است. قدرت هاى بزرگ به اين مسئله پى برده اند كه براى كند كردن و در نهايت متوقف كردن گسترش اسلام گرايى بايد شناخت اسلام را مديريّت كنند. از دو طريق اين شناخت مديريت مى شود. اوّل از طريق اسلام هراسى رسانه اى، دوّم از طريق اسلام سازى با عنوان گسترش

ص: 65

اسلام معتدل يا ميانه رو(1). هر دو پروژه با هدف ضربه زدن به اسلام به عنوان سر منشأ مقاومت و استكبارستيزى پيگيرى مى شود. به نظر مى رسد كه مخاطب اصلى مديريت شناخت اسلام از طريق اسلام هراسى، غير مسلمانان و مديريّت از طريق اسلام سازى، مسلمانان باشند. شايان ذكر است نظريه هايى چون «برخورد فرهنگ ها» ى برنارد لويس و «ناهمگونى تمدّن ها» ى ريمون آرون (جامعه شناس فرانسوى)، و به ويژه نظريه «برخورد تمدّن ها» ى ساموئل هانتينگتون، در شكل گيرى پديده ى اسلام هراسى تأثير زيادى داشته اند.

و گفتمان اسلام هراسى، آگاهى هاى غير واقعى دست كارى شده از اسلام را در غرب ترويج مى كند. در واقع اسلام هراسى نوعى از «مديريّت تلقّى ها و برداشت ها» است كه اكثراً توسّط رسانه ها صورت مى گيرد.

تصويرسازى غلط از اسلام و اهم اقدامات عليه اسلام را مى توان در محورهاى زير ارائه كرد:

پاكستانى الاصل شعبانه رحمن بود كه عكس هاى برهنه او منتشر شد در حالى كه پرچم نروژ را روى بدن خود كشيده بود و لباس هاى پاكستانى خود را دور مى انداخت. مركز اروپايى پايش نژادپرستى و بيگانه ستيزى، رسانه هاى اروپايى را به دليل استفاده از تصويرسازى ها و كليشه هاى منفى و قلمداد كردن مسلمانان به عنوان تروريست و «ستون پنجم» ملامت كرد.(1)

اصطلاح افراطى اعلام جنگ نمود. همزمان بيش از 20 مورد حمله عليه مسلمانان در هلند صورت گرفت.

مسيحى داشته است و اگر با برخى همراه نباشيم كه معتقدند جنگ هاى صليبى به هر حال منشاء و موجد تمامى تلقّى خصمانه اى است كه امروزه در دو جهان مسيحى و مسلمان نسبت به يكديگر احساس مى شود، حتماً مى پذيريم كه اين جنگ ها اوج تجلّى خصومت مضمرى بود كه پيش از آن نسبت به مسلمانان وجود داشت.

از منظر «روانشناسى رسانه اى» بايد گفت اسلام هراسى از طريق سوءاستفاده از كمبود اطّلاعات شهروندان غربى، ضعف بصيرت رسانه اى و حتّى انگيزه ها و ضعف هاى روانى افراد ممكن شده است. صنعت ترس در رسانه هاى غربى ريشه در دل مشغوليهاى دنيايى شهروندان دارد. رسانههاى جمعى غربى ذهن مردم را در برابر ديگران شرطى كرده اند و از تمايلات آنها در اين مسير بهره برده اند. قدرت و كارايى در كنار ضعف و ناكارامدى معنى مى يابد. ضعف درونى و روانى افراد، مبنايى براى قدرت نمايى اسلام هراسانه رسانههاى غربى شده است.

«شوارتز» اسلام هراسى را «صنعت واهمه جديد آمريكايى New American Fear Industry » مى نامد و در توصيف آن مى گويد: «مقوله ى اسلام هراسى ميگويد كه تروريسم و ارعاب گرى القاعده محصول بديهى اصول اسلامى است؛ اينكه اسلام دينى ذاتاً خشن است كه جهاديون توسّط آن به اين سطح از خشونت رسيده اند؛ اينكه تفسير و تعبير راديكال از اسلام تنها تفسير منطقى و صحيح است؛ و اينكه نتيجتاً مسلمانان يك «ديگر» تهديدگرند كه ارتباط آنها با ايدئولوژى راديكال بر كسى پوشيده نيست. كتاب ها و ديگر رسانه هايى كه در اين حوزه مطرح مى شوند را مى توان سازه هاى اين «صنعت واهمه» جديد آمريكا نام گذارى كرد. امّا «اسلام هراسى» يك تصوير ذهنى صرف نيست بلكه داراى تبعات و نتايج عينى است كه مى توان آن را در واكنش هاى عملى، اقتصادى و يا اقدامات نظامى غرب مشاهده كرد.

ص: 71

با خواندن قرآن كريم مى بينيم كه در آيات زيادى خداوند انسان ها را به تفكّر، تدبر و تعقل دعوت مى نمايد. چنانكه در آيات اين كتاب آسمانى آمده است: «فَبَشِّرْ عِبٰادِ اَلَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»(1) ؛ «پس بشارت ده به آن بندگان من كه به سخن گوش فرا مى دهند و بهترين آن را پيروى مى كنند». «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» (2)؛ همانا ما قرآن را به زبانى گويا و روان نازل كرديم، باشد كه به انديشه ورزى و تعقل بپردازيد.

آزادانديشى تلاش فعال عقل آدمى در دريافت حقيقت، گسترش حقيقت و اعمال حقيقت است، لذا، انسان آزادانديش بايد عالم باشد و جوياى علم، در پى دريافت حقيقت است؛ چه اين جستجو متّكى به پذيرش حس و تجربه باشد، چه پذيرش استدلالات عقلانى و چه پذيرش عقل نقلى؛ منطق آزادانديشى ايجاب مى كند كه از چارچوب تنگ «عقلانيّت ابزارى» خارج و با تكيه بر «عقلانيّت انتقادى» در بسترى از «عقلانيّت تفاهمى» به پيگيرى دريافت حقيقت به عنوان اصل اصيل زندگى بينديشد. آزادانديشى در گرو دريافت حقيقت و نقد آن از طريق براهين عقلانى است.

در شرايط كنونى كه در جهان سعى بر آن است كه با القاى يك نوع طرز تفكّر خاص و جلوگيرى از انديشه ى ناب منافع نامشروع مستكبران تأمين گردد نياز به نهضتى عميق مبتنى بر آزادى الهى ضرورى است. ليكن اين حركت ارزشمند مى بايست در چهارچوب شرايط آزادى باشد در اينجاست كه ارزش و جايگاه واقعى انديشه آزاد و ربانيت اين حركت مشخص خواهد شد و به فرموده حضرت على (ع) «آن كس كه با انجام شرايط آزادى قيام كند شايسته آزادى است و هر كس از مقرّرات آزادى سرباز زند و دراجراى وظايف كوتاهى كند به بندگى و بردگى بر مى گردد»(3) با توجّه به اين فرمايش گوهربار مولاى متّقيان (ع) اگر با رعايت شرايط انديشه آزاد در مورد آنچه كه نتيجه

ص: 73

آن قربت الهى است كوتاهى شود بندگى و حقارت و وابستگى رخ مى دهد بنابراين براى رفع استعمار و گسترش عدالت، آزادانديشى ركن اصلى و عدم توجّه به آن موجب وابستگى و بدبختى است.

وابستگى و بندگى ديگران در امور جارى زندگى و رفع نيازهاى مادّى جامعه نتيجه ى قطعى وابستگى فكرى و عدم توجّه به آزادانديشى است زيرا كه فكر و انديشه زيربناى توانمندى يك ملّت در توليد است. وابستگى يك كشور آن هم كشورى اسلامى كه آزاد آفريده شدن انسان را نعمت الهى مى داند جاى تأسّف و تأمّل است، زيرا كه به فرموده ى حضرت على (ع) به امام حسن (ع) آنچه كه از سرمايه ى شرافت خود مى دهيم هرگز عوضى برابر با آن به دست نمى آوريم(1) و چه سرمايه اى بهتر از فكر و انديشه الهى كه در مسلمانان به بركت ايمان سرشار است و عدم استفاده از اين معنا بندگى را در تمام شئون به دنبال دارد و اين اتّفاق با اصل آفرينش آزاد انسان توسّط خداوند متعال در تضاد است پس بر هر مسلمانى است كه آن چنان كه در امور مادّى تلاش مى نمايد پيش از آن در جهت آزاد انديشيدن و آزادگى فكرى قدم بر دارد همان گونه كه امام صادق (ع) مى فرمايند: «در راه آزادى نفس خويش كوشش كن همان گونه كه در طلب معاش خود مجاهده مى كنى»(2).

تهاجم، از ايران جدا نشد. اين كشور با وجود تحريم هاى به قول دولتمردان غربى «فلج كننده» نه تنها فرونپاشيده، بلكه در علوم مختلف همچون نانو، فناورى صلح آميز هسته اى، بايو و... به بالاترين مدارج رسيده است. هرچند اين كشور مشكلاتى (اقتصادى و...) نيز دارد. اين پيشرفت هاى به دست آمده، با وجود انواع تحريم ها، تهديدها، تحميل هشت سال جنگ نابرابر، انواع فتنه ها، تشجيع گروهك هاى جدايى طلب و تكفيرى جهت اختلال و همچنين موارد بسيارى از اين دست، در سايه عمل به انديشه ناب اسلامى بوده و خود تنها نمونه اى از پويايى و تأثيرگذارى انديشه ناب اسلام در دوران معاصر است.

پيشينه تكفير در جهان اسلام، به صدر اسلام باز مى گردد؛ به اين معنى كه در برهه هايى از تاريخ، گروه هايى از مسلمانان، مخالفان خود را كافر ناميده اند. واقعه ى مهمّ تاريخى درباره ى تكفير، غائله خوارج است. بسيارى از فرقه هاى خوارج، كسى كه مرتكب يكى از گناهان كبيره مى شد را كافر مى دانستند. همچنين بعضى از معتزله و اشاعره، مشبّهه را تكفير مى كردند. از ديگر مصاديق آن، مى توان به تكفير شافعى ها از سوى محمّد بن موسى (حنفى قاضى دمشق) متوفّى 506 ق و يا تكفير حنابله توسّط ابوحامد طوسى (متوفّى 586 ق) اشاره كرد. در حوزه ى نظرى، انديشه تكفيرى در چند قرن گذشته، ريشه در ديدگاه هاى ابن تيميه دارد و گروه هاى تكفيرى، ديدگاه تكفيرى خود را از ابن تيميه وام گرفته اند. از ا ين رو، براى فهم ديدگاه تكفيريون، بايد ابن تيميه را نقطه ى عزيمت قرار داد.(1)

در قرن دوازدهم با ظهور محمّد بن عبدالوهاب در منطقه ى نجد، انديشه ى تكفير، از حوزه ى نظر وارد مرحله ى عمل شد. در اين مرحله، محمّد بن عبدالوهاب واژه هايى مانند «شرك» و «كفر» را به سادگى درباره ى مسلمانان به كار برد و خون، مال و ناموس آنان را مباح شمرد. كتاب ها و رساله هاى اعتقادى وى، لبريز از تكفير نه تنها عوام مسلمانان، بلكه علماى اسلامى است. محمّد بن عبدالوهاب در تكفير، حتّى به مبانى ابن تيميه نيز وفادار نماند و خون، مال و ناموس مسلمانان را مباح شمرد. وى در «كشف الشبهات» رسماً علماى اسلام را مشركان زمان ناميده و حكم تكفير آنان را صادر كرده است.(2)

هرچند بيش از سه قرن از آغاز فتنه ى تكفيرى ها مى گذرد و در طول اين مدت، اين جريان با افت و خيزهاى فراوانى روبه رو بوده است، امّا هرگز گذر زمان و تحولات داخلى و خارجى، از رويكرد افراطى اين انديشه نكاسته است.

ص: 76

همچنين شايان ذكر است كه مى بايست ميان وهّابيّت و تكفير تمايزاتى قائل شد و هر گروه وهّابى را نمى توان جريانى تكفيرى قلمداد كرد. امروزه شاهد آن هستيم كه برخى از جريانهاى داخلى وهّابيّت، در واكنش به واقعيّت هاى جهان اسلام و جامعه ى خود، به اعتدال روى آورده اند؛ البتّه اين گروه ها، نتوانسته اند بر فضاى غالب وهّابيّت تأثير بسزايى داشته باشند. از سوى ديگر در ارزيابى وضعيت تكفير در دوران معاصر بايد توجّه داشت كه در قرن اخير، جهان اسلام شرايط جديدى را تجربه مى كند؛ وجود دشمنان مشترك بزرگى همانند آمريكا و اسرائيل و گسترش موج اسلام ستيزى و اسلام هراسى در غرب و در مقابل، رشد بيدارى اسلامى، زمينه هاى همگرايى و تقريب را ميان ملل مسلمان فراهم كرده است. همچنين عملكرد بد گروه هاى تكفيرى همانند: القاعده، سپاه صحابه، لشكر جهنگوى و حزب التحرير، موجب افول انديشه هاى تكفيرى در جهان اسلام شده است.

روايات اسلامى گواهى بر بطلان مبناى كلامى گروه هاى تكفيرى در موضوع ايمان و كفر است و عدم جزميّت عمل در ماهيّت ايمان را اثبات مى كنند. به گفته بخارى، هنگامى كه اميرالمؤمنين (ع) مأمور فتح خيبر براى مقابله با توطئه گرى ها شد، پيامبر گرامى اسلام (ص) فرمود: «برو، به چيزى توجّه نكن كه خداوند به وسيله تو دژهاى خيبر را فتح كند. اميرالمؤمنين على (ع) فرمود: براى چه با آن ها مبارزه كنم؟ پيامبر گرامى اسلام (ص) فرمود: با آن ها مبارزه كن تا هنگامى كه شهادت دهند: لا اله الا الله و محمّد رسول الله. هرگاه چنين كردند، دگر خون و اموال آن ها بر تو حرام است، جز آنكه، حق و حسابى نسبت به خدا بر گردن آن هاست.(1)

همچنين با روايات فراوان ديگرى مواجه مى شويم كه از مجموع آن ها مى توان به قطعيّت رسيد كه تكفير مغاير با اصل است و نيازمند دليل خدشه ناپذير است. به عنوان نمونه، پيامبر (ص) فرمود: «المُسْلمُ أخُو المُسْلمِ

ص: 77

لايظلمه و لايسلمه» (1)؛ مسلمان برادر مسلمان است. بدين جهت به او ظلم نميكند و او را تسليم ظالم نمى نمايد؛ و يا: «سِباَب المْسْلمِ فسُوق وقَتاِلهُ كفُر» (2)؛ ناسزا گفتن، به مسلمان فسق است و كشتنش كفر است. همچنين: «إنِ دمِاَءكم َوَأمَوَالكم و أعْرَاضَكم عَليكم حَرَامٌ»(3)؛ همانا ريختن خونهايتان و دستبرد به اموالتان و هتك حرمت آبرويتان بر يكديگر حرام است؛ و يا: «... و من رمى مؤمناً بكفرٍ فهو قتله» (4)؛ هركس، مؤمنى را متّهم به كفر نمايد مانند آن است كه او را به قتل رسانده است؛ و يا در صحيح بخارى آمده است: «من شهد أن لا اله الا الله و استقبل قبلتنا و صلّى صلاتنا و اكل ذبيحتنا فذلك المسلم، له ما للمسلم و عليه ما على المسلم» (5)؛ كسى كه گواهى به يگانگى خدا بدهد و به سوى قبله ما بايستد و نماز ما را بگذارد و ذبيحه ما را بخورد، او مسلمان است، براى اوست آنچه براى مسلمان است و به ضرر اوست آنچه به ضرر مسلمان است.(6)

از مهمترين گروهك هاى تكفيرى كه با حمايت برخى سردمداران غربى، طى ساليان اخير و با هدف تصويرسازى غلط از اسلام و بهره بردارى فريبكارانه از آنها ايجاد شده اند، مى توان به گروهك هاى طالبان، داعش و القاعده اشاره كرد.

و ابراز ديدگاه و حتّى واكنش در مورد آن نيز، رجوع به منابع اصيل و بدون واسطه ضرورى است. قرآن كريم و احاديث صحيح پيامبر خدا (ص) و ائمّه ى اطهار (ع) در معتبرترين كتب حديثى - كه آن كتاب ها نيز بخشى از اعتبارشان را از اصالت به دست آوردند - منبع شناخت مستقيم و بى واسطه ى دين اسلام مى باشند. و هر پژوهش و شناختى از اسلام بدون رجوع به آن منابع نمى تواند بيانگر نظر جامع اسلام باشد. البتّه با توجّه به اينكه قرآن به زبان عربى است استفاده از ترجمه هاى مناسب و صحيح، نكته اى بديهى است كه لازم است با توجّه به وجود ترجمه هاى نامناسب از اين كتاب آسمانى مورد توجّه جدى قرارگيرد. ترجمه هايى چون ترجمه قرايى را مى توان بهترين ترجمه قابل قبول دانست. هرچند شايسته است ترجمه هاى به روز مناسب ترى از قرآن كريم با همكارى مشترك افراد مسلّط به زبان و ادبيات عرب با بوميانِ فرهيخته كشورها و زبان هاى مختلف ارائه شود.

در اينجا شايد اين پرسش به ذهن برسد كه رجوع به قرآن و احاديث بدون علوم مقدّماتى براى شناخت جامع و كامل از دين، به دليل وجود متشابهات و عام و خاص ها و مطلق و مقيدها و... كارى اشتباه باشد و فرد را دچار سردرگمى و تحيّر كند و نه تنها شناخت كاملى به فرد نداده است بلكه دچار تناقض ها و تضادهاى بدوى در مطالعه ى مستقيم و بى واسطه خود شده است.

امّا در جواب بايد گفت متشابهات قرآن با محكمات قرآن جواب داده شده است و خود قرآن، مبيّن و مفسّر واقعى قرآن را پيامبر خدا و اهل بيت او معرّفى كرده است كه با مراجعه به احاديثشان، فهم درست از آيه به دست خواهد آمد. مضافاً اين كه مگر چند آيه از قرآن چنين است كه ممكن است برداشت اشتباه و جزئى نگرانه افراد باعث گمراهى و شناخت نادرستشان شود؟

اين مشكل ناشى از نگاه جزئى نگرانه و جزيره اى به آيات قرآن است در

ص: 79

صورتى كه قرآن يك مجموعه كامل است و كسى نميتواند نظر قرآن يا اسلام را درباره ى موضوعى بگويد مگر اينكه تمام آيات قرآن اعم مطلق و مقيّد، عام و خاص، ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه، ظاهر و باطن و... و روايات معصومين راجع به آن موضوع را خوانده باشد.

به عنوان نمونه نبايد آيه ى «فَانْكِحُوا مٰا طٰابَ لَكُمْ مِنَ اَلنِّسٰاءِ» (1) را بدون در نظر گرفتن موضوع كلّ آيه و همچنين بدون توجّه به آيه ى «حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهٰاتُكُمْ» (2) مدّنظر و مبناى قضاوت قرارداد.

بايد توجّه داشت كه خود قرآن كريم، بر قرائت قرآن و تدبّر مستقيم در آيات آن توسّط همه مخاطبان تأكيد و تصريح مى كند: فَاقْرَؤُا مٰا تَيَسَّرَ مِنَ اَلْقُرْآنِ هر قدر مى توانيد قرآن بخوانيد. أَ فَلاٰ يَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ(3) ؛ آيا در قرآن تدبّر و ژرف انديشى نمى كنند؟! اين اعجاز قرآن كريم است كه هركسى مستقيماً با ذهنى صاف و بدون غرض هاى آلوده و پيش فرض هاى تحميلى به آيات حكمت آن مراجعه كند، بقدر ظرف و استعداد علمى و ذهنى خود از اين منبع علم الهى بهره بردارى مى كند. وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا اَلْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ(4) ؛ همانا قرآن را براى تذكر و بهره بردارى آسان قرار داديم، آيا كسى هست كه يادكننده و فراگيرنده باشد؟!

قرآن كتاب هدايت است و براى عموم مردم نازل شده است و همه مردم به اندازه ظرفيّت خود از آن استفاده خواهند كرد. آيات قرآن كريم مملو از مفاهيمى است كه دل هر جوان حقيقت طلبى را مجذوب خود مى كند. اگرچه بخش زيادى از برداشت اشتباه از اسلام در غرب به دليل تبليغات منفى است كه دستگاه هاى تبليغاتى دولت هاى غربى با كمك متحجّرين فريب خورده به ظاهر مسلمان انجام داده اند، امّا بايد بپذيريم كه كم كارى

ص: 80

انديشمندان و هنرمندان مسلمان در تشويق و ترغيب جوانان حقيقت طلب غربى كه تعدادشان اتفاقاً بسيار زياد است، براى مطالعه قرآن و منابع دست اوّل اسلامى نيز در اين زمينه تأثير زيادى داشته است. جوان حقيقت طلب غربى اگر به قرآن مراجعه كند درخواهد يافت كه اسلام راجع به آزادى بيان چگونه مى انديشد: «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ اَلْمُشْرِكِينَ اِسْتَجٰارَكَ فَأَجِرْهُ حَتّٰى يَسْمَعَ كَلاٰمَ اَللّٰهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاٰ يَعْلَمُونَ ؛ و اگر يكى از مشركان از تو پناهندگى بخواهد به او پناه ده تا كلام خدا را بشنود (و در آن بينديشد) سپس او را به محل امنش برسان چرا كه آنها گروهى ناآگاهند.»(1) او درخواهد يافت كه اتفاقاً معناى جهاد در اسلام، مبارزه با كسانى است كه قصد دارند زمينه اين گونه آزادى بيان در دنيا را از بين ببرند و نگذارند سخن متعالى اسلام به گوش همگان برسد: «وَ قٰاتِلُوهُمْ حَتّٰى لاٰ تَكُونَ فِتْنَةٌ ؛ با آنان بجنگيد تا ديگر فتنه اى نباشد.»(2) جوان حقيقت طلب غربى اگر به قرآن مراجعه كند، چگونه مجذوب اين كلام خداوند نشود كه: «وَ لاٰ يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلىٰ أَلاّٰ تَعْدِلُوا اِعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوىٰ ؛ دشمنى با جمعيّتى شما را به ترك عدالت رجع به آنان نكشاند، عدالت پيشه كنيد كه به پرهيزكارى نزديكتر است.»(3) فطرت او چگونه اين پيام قرآن عزيز را تا عمق جان درك نكند كه مى فرمايد: «قُلْ يٰا أَهْلَ اَلْكِتٰابِ تَعٰالَوْا إِلىٰ كَلِمَةٍ سَوٰاءٍ بَيْنَنٰا وَ بَيْنَكُمْ أَلاّٰ نَعْبُدَ إِلاَّ اَللّٰهَ وَ لاٰ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لاٰ يَتَّخِذَ بَعْضُنٰا بَعْضاً أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اَللّٰهِ ؛ بگو: اى اهل كتاب، بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه: جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم، و بعضى از ما بعضى ديگر را به جاى خدا به خدايى نگيرد.»(4) او چگونه مى تواند اسلام را دين خشونت بداند و از آن رويگردان شود، زمانيكه اين آيه ى شريفه را با خود زمزمه مى كند: «وَ لاٰ تَسُبُّوا اَلَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ فَيَسُبُّوا اَللّٰهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ ؛

ص: 81

(به معبود) كسانى كه غير خدا را مى خوانند دشنام ندهيد، مبادا آنها (نيز) از روى (ظلم و) جهل، خدا را دشنام دهند!»(1)

او چگونه مى تواند اسلام را دينى خارج از عقل و منطق بداند، زمانى كه انبوه آيات قرآن در دعوت به تعقل، تفكّر، كسب علم و آگاهى و مؤاخذه انسان ها از اينكه عقلشان را به كار نمى بندند را ببيند:

«يَرْفَعِ اَللّٰهُ اَلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ دَرَجٰاتٍ» (2) ؛ «أَ فَلاٰ تَعْقِلُونَ ؛ آيا نمى انديشيد؟»(3)؛ «أَ فَلاٰ يَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ ؛ آيا آنها در قرآن تدبّر نمى كنند.»(4) جوان پاك طينت غربى چگونه از اسلام رويگردان شود و معنويّت را در دينى غير از اسلام بيابد، زمانى كه اين آيات اميدبخش و ده ها آيات شبيه به آنها را مطالعه كند: «أَلاٰ بِذِكْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ ؛ آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دلها آرامش مى يابد!»(5)«قُلْ يٰا عِبٰادِيَ اَلَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ يَغْفِرُ اَلذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِيمُ ؛ بگو: اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مى آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.»(6)؛ «وَ إِذٰا سَأَلَكَ عِبٰادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ اَلدّٰاعِ إِذٰا دَعٰانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَ لْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ؛ و هنگامى كه بندگان من از تو در باره من سؤال كنند (بگو) من نزديكم! دعاى دعا كننده را به هنگامى كه مرا مى خواند پاسخ مى گويم، پس آنها بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان بياورند تا راه يابند (و به مقصد برسند)»(7)؛ «وَ لاٰ تَيْأَسُوا مِنْ

ص: 82

رَوْحِ اَللّٰهِ إِنَّهُ لاٰ يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلْكٰافِرُونَ ؛ و از رحمت خدا مأيوس نشويد كه از رحمت خدا جز قوم كافر مايوس نمى شوند»(1) چگونه اين پيام هاى اخلاقى و ده ها پيام شبيه آن در عمق جان او ننشيند: «وَ وَصَّيْنَا اَلْإِنْسٰانَ بِوٰالِدَيْهِ حُسْناً ؛ ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند»(2)؛ «وَ عٰاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ؛ و با همسرانتان رفتار شايسته اى داشته باشيد»(3)؛ «فَأَمَّا اَلْيَتِيمَ فَلاٰ تَقْهَرْ/ وَ أَمَّا اَلسّٰائِلَ فَلاٰ تَنْهَرْ ؛ يتيم را تحقير مكن. و فقير را از خود مران»(4)؛ «وَ لاٰ تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنّٰاسِ وَ لاٰ تَمْشِ فِي اَلْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ يُحِبُّ كُلَّ مُخْتٰالٍ فَخُورٍ/ وَ اِقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اُغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ اَلْأَصْوٰاتِ لَصَوْتُ اَلْحَمِيرِ ؛ با بى اعتنايى از مردم روى مگردان، و مغرورانه بر زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبّر مغرورى را دوست ندارد. در راه رفتن اعتدال را رعايت كن، از صداى خود بكاه (و هرگز فرياد مزن) كه زشت ترين صداها صداى خران است»(5)؛ «وَ لاٰ تَقْرَبُوا مٰالَ اَلْيَتِيمِ إِلاّٰ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتّٰى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ اَلْعَهْدَ كٰانَ مَسْؤُلاً ؛ و به مال يتيم - جز به طريقى كه بهترين طريق است - نزديك نشويد تا به سرحد بلوغ برسد، و به عهد (خود) وفا كنيد كه از عهد سؤال مى شود»(6)؛ «وَ أَوْفُوا اَلْكَيْلَ إِذٰا كِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطٰاسِ اَلْمُسْتَقِيمِ ذٰلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلاً ؛ پيمانه اى كه با آن جنس را مى سنجيد به طور كامل پر كنيد و با ترازوى صحيح و سالم [كه وزن را درست نشان دهد] جنس را وزن كنيد چرا كه اين كار به سود شماست»(7).

آيات سياسى، آيات اخلاقى، آيات اجتماعى، آيات فردى و آيات احكامى قرآن، هر دلِ حقيقت طلبى را در مدار جاذبه ى خويش قرار خواهد

ص: 83

داد و او را هدايت خواهد كرد، «أُولٰئِكَ عَلىٰ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ» (1) و به فلاح و رستگارى خواهد رساند، «وَ أُولٰئِكَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ» (2) حضرت آيت الله العظمى خامنه اى نگران و دغدغه مند فلاح و رستگارى همه ى بشريّت است؛ ايشان راه حل را در همان حديث شريف جستجو مى كند كه پيامبر اسلام (ص) فرمود: «اِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرآنِ فَانَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ وَ مَاحِلٌ مُصَدَّق ؛ هر گاه آشوب ها چون شب تار شما را فرا گرفت به قرآن تمسّك جوييد، زيرا قرآن شفيعى است كه شفاعتش پذيرفته است. گزارش بدى ها را مى دهد و گفته او تصديق مى شود.»(3)

مى شود حقيقت است؟ آيا اساساً در رسانه هاى غربى، برنامه هايى با صبغه ى فكرى و با رويكردى آزادانديشانه مجال طرح دارند؟ بخصوص آيا شبكه هاى ماهواره اى آنان به زبان فارسى، در صدد القاء اهداف سياسى سلطه گرانه ى غرب نيست؟ آيا تخريب هويت و فرهنگ اسلامى و ايرانى را هدف قرار نداده اند؟ و پرسش هاى ديگرى كه يك انسان منصف با اندك تأملى، به راحتى پاسخ آن را در مى يابد.

واقعيّت است كه ارزش ها و درون مايه هاى اسلام، بسيار عالى و انسانى اند كه بر اساس آن ها، چنين تمدّنى پديد آمده است. در غير اين صورت، اسلام هرگز نمى توانست چنين تمدّنى را به وجود بياورد.

همچنان كه حضرت آيت الله العظمى خامنه اى در نامه ى خويش تصريح كرده اند، ارزش هاى مندرج در متن معارف و آموزه هاى اسلام، مسلمانان را در جستوى علم و معرفت برانگيخت تا اين كه آن ها توانستند بر پايه ى اقتدار فكرى و علمى، تمدّن اسلامى را پديد آورند. بنابراين، خاستگاه و سرچشمه ى تمدّن اسلامى را بايد ترغيب قرآن كريم و پيامبر اكرم (ص) به علم اندوزى و تحصيل معرفت شمرد.(1) در قرآن كريم آمده است:

قُلْ هَلْ يَسْتَوِي اَلَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ اَلَّذِينَ لاٰ يَعْلَمُونَ(2) ؛ بگو آيا كسانى كه مى دانند و كسانى كه نمى دانند، يكسانند؟

در آيه اى ديگر آمده است:

يَرْفَعِ اَللّٰهُ اَلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ دَرَجٰاتٍ(3) ؛ خدا [رتبه] كسانى از شما را كه گرويده و كسانى را كه دانشمندند، [بر حسب] درجات بلند گرداند.

پيامبر اكرم (ص) مى فرمايد:

أَكْثَرُ النَّاسِ قِيمَةً أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَقَلُّ النَّاسِ قِيمَةً أَقَلُّهُمْ عِلْماً(4)؛ با ارزش ترين مردم كسى است كه علمش بيشتر باشد، و كم ارزش ترين مردم كسى است كه علمش كمتر باشد.(5)

پيامبر اكرم (ص) فرمود:

اُطلبوا العِلمَ وَلوُ بِالصّينِ فِإنَّ طَلَبَ العِلمِ فَريضهٌ عَلىَ كُلِّ مُسلِم(6)؛ علم را بجوييد، هر

ص: 86

چند در چين باشد؛ زيرا علم جويى بر هر مسلمانى واجب است.(1)

بين مسلمانان قرون نهم تا سيزدهم ميلادى، مقياس داورى درباره ى اعتبار و منزلت افراد، تعداد و اهميّت كتاب هايى بود كه يك فرد داشت. در اين دوره، كتابخانه هاى عمومى و شخصى، مثل قارچ سر بر مى آوردند. در هر شهرى، كتابخانه اى وجود داشت. در برخى شهرها، كتابخانه هاى متعدّد تأسيس شده بود. مسلمانان مى توانستند در قرائت خانه هاى اين كتابخانه، به مطالعه و تحقيق بپردازند و كتاب را به امانت بگيرند. خواجه نصيرالدّين طوسى در كتابخانه ى رصدخانه ى مراغه، تعداد چهارصد هزار جلد كتاب جمع آورى كرد. تعداد كتاب هاى برخى از كتابخانه ها را تا يك ميليون و ششصد هزار جلد نيز گفته اند.(2) در كتابخانه ى بيت الحكمۀ بغداد، چهار ميليون جلد كتاب وجود داشت.(3)

در بستر تمدّن اسلامى و در شاخه هاى مختلف علمى، نخبگان و دانشمندان گوناگونى پرورش يافتند و كاروان علم را پيش راندند: در رياضى: ثابت بن قرّه، محمّد بن ابراهيم خزارى، ابوكامل، محمّد بن موسى خوارزمى، البتّانى، ابوبكر محمّد بن حاسب كرجى، ابولوفا بوزجانى، ابوعلى سينا، ابوريحان بيرونى، عمر بن خيّام نيشابورى، ابوالحسن على بن نسوى، خواجه نصيرالدّين طوسى، غياث الدّين جمشيد كاشانى، شيخ بهاءالدّين عاملى. در علم نجوم: ثابت بن قرّه، البتّانى، ابن هيثم، عبدالرّحمان صوفى، خواجه نصيرالدّين طوسى، عمر بن ابراهيم فياص، محمّدبن موسى خوارزمى، الكندى، ابوريحان بيرونى. در فيزيك و مكانيك: ابو محمّد كرجى، ابوريحان بيرونى، يعقوب بن اسحاق كندى، موسى بن شاكر، ثابت بن قرّه، ابوالفتح عبدالرّحمن منصور خازنى، ابوحامد محمّدبن غزالى. در شيمى: جابر بن حيّان، زكرياى رازى، ابوريحان بيرونى، محمّد بن اصيل تميمى، ابن اميل،

ص: 87

صالحى خوارزمى، طغرايى. در گياه شناسى و زيست شناسى: رشيدالدّين الصورى، ادريسى، ابن الاوان اشبيلى، ابومحمّد عبدالله احمد بن بياطر مالقى، ابوحنيفه احمد بن داوود دستورى، محمّد بن محمود بن احمد طوسى. در پزشكى: جابر بن حيّان، على بن رين طبرى، ابوبكر محمّد بن زكرياى رازى، على بن عبّاس مجوسى، ابوالقاسم زهراوى، شيخ الرئيس ابوعلى سينا، ابن زهر، ابن نفيس، زين الدّين اسماعيل حسينى جرجانى، قطب الدّين شيرازى، ابوحامد محمّد سمرقندى. در جغرافيا: هشام بن محمّد كلبى، يعقوبى، ابوالقاسم محمّد بن حوقل، ابوالحسن مسعودى، الزهرى غرناملى، ابن جبير، ابوعبدالله ادريسى، ابوعبدالله ياقوت حموى، ابوالفداء شامى. در تاريخ: ابن الاثير، طبرى، مسعودى، ابن الواضح يعقوبى، ابن عساكر، البلاذرى، عبدالرحمن بن خلدون. در اقتصاد: صفوان جمال، ابويوسف يعقوب بن ابراهيم، ابوعبيد القاسم بن سلام، ابن يحيى دمشقى.(1)

مونتگمرى وات، مورخ شهير انگليسى، درباره ى دستاوردهاى علمى مسلمانان اين پرسش را مطرح مى كند كه مسلمانان تا چه حدّ صرفاً انتقال دهنده ى علوم يونانيان بوده اند و تا چه حدّى خود، در ساختن و بارور كردن علوم به صورت اساسى سهيم بوده اند؟ او مى نويسد بسيارى از محقّقان اروپايى، مغرضانه به اين موضوع پرداخته اند، آن چنان كه حتّى برخى از محقّقان اروپايى كه مسلمانان را ستايش كرده اند، در اظهارنظرهاى تاريخى خود، بى طرف نبوده و تعصّب ورزيده اند.(2) زيگريد هونكه مى نويسد با وجود اين كه دنياى اسلام، قرن هاست كه پيش روىِ اروپا قرار دارد، امّا شناخت اروپاييان در اين باره، كمتر از شناختشان درباره ى تمدّن هاى ديگر است و آن شناخت اندكشان نيز، بيشتر غلط است. اين وضعيّت، معلول آن نوع تاريخ نويسىِ غربى است كه كارهاى بزرگِ تمدّن اسلامى را، كوچك و عادى جلوه داده و از بيان حقايق درباره ى مسلمانان، صرف نظر كرده

ص: 88

است. هونكه اضافه مى كند كه حتّى تاريخ نويسان جديد نيز به اين شيوه ى كوچك سازى و سكوت ادامه داده اند. كسى سخنى به ميان نمى آورد كه در طول قرون وسطى، نزديك ترين همسايه ى اروپا يعنى مسلمانان، در مدّت هشت صد سال، تمدّنى بنا كردند كه در جهان پيشرو بود. شكوفايى تمدّن اسلامى، دو برابر تمدّن يونان بود و همين مسلمانان اند كه خيلى مستقيم تر و همه جانبه تر از يونان، بر جهان غرب اثر نهاده اند، اما چه كسى از اين واقعيّت باخبر است و چه كسى در تاريخ از آن ياد كرده است؟! آن چه كه تاريخ نويسان اروپايى در مورد نقش هشت صد ساله ى تمدّن اسلامى بيان مى كنند اين است كه مسلمانان سبب رساندن گنجينه ى تمدّن يونان به اروپا بودند، امّا اين بيان، فروكاستن نقش مسلمانان است.(1) اروپا با فروكاهيدن نقش مسلمانان به انتقال فلسفه و علوم يونان به اروپا، سهم مستقل تمدّن اسلامى را در پايه گذارى علوم، ناديده گرفت. مسلمانان، معلوماتى را كه از يونانيان گرفتند، به وسيله ى مطالعات تجربى و عينى، رشد دادند و بسيار پيش بردند، تا آن جا كه بايد مسلمانان را مبتكر پژوهش هاى تجربى شمرد. تمدّن اسلامى نه تنها ميراث يونانيان را از انهدام و فراموشى نجات داد و آن را اسلوب و نظم بخشيد و به اروپا داد، بلكه پايه گذار شيمى تجربى، فيزيك، جبر، حساب، زمين شناسى و جامعه شناسى شد. مسلمانان انديشمند در تمدّن اسلامى، كشف هاى گرانبهاى بى شمارى در همۀ بخش هاى علم تجربى به مغرب زمين هديه كردند، اما بيشتر اين كشفيّات را بعدها نويسندگان اروپايى، دزدانه به نام خود ثبت كردند.(2) پس از آن كه علوم بيگانه به زبان عربى ترجمه شد، مسلمانان به تحصيل و مطالعۀ آن علوم مشغول شدند. در ابتدا، مطالعات آنان مشتمل بر شرح و تطبيق و تلخيص بود، امّا به تدريج كه به كمال علمى دست يافتند، از مرحله ى ترجمه عبور كردند و به تحقيقات مستقل و تكميل علوم و اصلاح خطاياى

ص: 89

گذشتگان پرداختند.(1) سارتن تأكيد مى كند كمكى كه تمدّن اسلامى به علم كرد، منحصر به ترجمه ى متون علمىِ يونان نبود، بلكه بسيار بيشتر از اين بود. دانشمندان اسلامى، فقط واسطه و وسيله ى انتقال علم قديم نبودند، بلكه خود نوآورى هايى وجود آوردند. او اضافه مى كند كه آفريدن يك تمدّن جديدِ علمىِ جهان گير و بسيار عالى، در مدّتى كمتر از دو قرن، چيزى است كه مى توان از آن ياد كرد، اما نمى توان حقّ آن را چنان كه در خور آن است، به جاى آورد.(2)

مونتگمرى وات مى نويسد ما اروپاييان از نظر فرهنگى، وامدار اسلام هستيم، امّا گاهى وسعت و اهميّت نفوذ و تأثير اسلام را در اندوخته هاى فرهنگى مان، كوچك مى انگاريم و يا حتى انكار مى كنيم، امّا ما بايد اعتراف كنيم كه از لحاظ فرهنگى، مديون فرهنگ اسلامى هستيم.(3) وات بر اين باور است كه تقريباً از قرن دوازدهم ميلادى تا زمان حاضر، تصوير نادرست و تحريف شده از اسلام در اروپا غلبه يافته است.(4) تصويرى كه از اسلام در اروپاى قرون وسطى ساخته و پرداخته شده بود، چنين ويژگى هايى داشت: اسلام، واقعيّت را تحريف مى كند؛ اسلام از خشونت و شمشير دفاع مى كند؛ مسلمانان، افراطى و زياده رو هستند؛ پيامبر اسلام (ص) با مسيحيّت مخالف است.(5) هنگامى كه اروپاييان با پيشرفت هاى شگفت انگيز مسلمانان روبرو شدند، احساس حقارت در آن ها شكل گرفت. عموماً احساسات اروپاييان غربى نسبت به اسلام، بى شباهت به افراد طبقه ى محروم در يك جامعه نبود. اشاعه ى تصوير تحريف شده از اسلام بين اروپاييان، ضرورتاً براى جبران اين احساس حقارت بوده است.(6) در حالى كه اروپايى ها در حدود

ص: 90

سال هزار و صد ميلادى، از علم مسلمانان لذّت مى بردند، اين رشته ها در تمدّن اسلامى، در اوج خودشان بودند و اروپايى ها تلاش مى كردند تا در حدّ توان، از اندوخته هاى آنان بهره ببرند.(1) در قرن دوازدهم ميلادى، اروپاييان به ترجمه ى وسيع نوشته هاى علمى مسلمانان روآوردند.(2) وات با صراحت اعتراف مى كند كه تأثير اسلام بر جامعه ى مسيحيّت، بيش از آن است كه معمولاً معرفى مى شود. اسلام نه تنها در توليدات مادّى و اختراعات تكنولوژى اروپا شريك است و نه تنها اروپا را از نظر عقلانى در زمينه هاى علم و فلسفه برانگيخت، بلكه اروپا را واداشت تا تصوير جديدى از خود به وجود بياورد. از آنجا كه اروپا بر ضدّ اسلام، واكنش نشان مى داد، تأثير مسلمانان را بى اهميّت معرفى مى كرد و از آن سو در وابستگى اش به ميراث يونان و روم، راه مبالغه را در پيش گرفته بود. او اضافه مى كند وظيفه ى مهم ما اروپاييان غربى اين است كه اشتباهات گذشته ى خويش را اصلاح كنيم و به مديون بودن عميق خويش به مسلمانان و تمدّن اسلامى اذعان نماييم.(3) تمام آثار برجسته ى پزشكان، حتى بزرگ ترين آثار يونان، در مقابل كتاب قانون ابن سينا، ناچيز است. تأثير وسيعى كه اين كتاب، صدها سال در شرق و غرب باقى گذاشت، در طول تاريخ علم طب، بى نظير است. ابن سينا، بزرگ ترين معلم پزشكىِ اروپاييان در طول هفتصد سال بوده است.(4) در اين زمان، در دانشگاه هاى اروپا، دانشمندى نبود كه آزمندانه، دستش را به سوى علوم جديد مسلمانان دراز نكند. اين اجبارى بود تا هر دانشمندى بتواند كمبودهاى علمى خود را جبران كند و از لحاظ علمى، معتبر بماند. در اروپا، حتى يك كتاب نيز وجود نداشت كه سرچشمه ى اصلى آن از تمدّن اسلامى نبوده و يا از نوشته هاى مسلمانان، تأثير نگرفته باشد.(5) راسل مى نويسد در

ص: 91

سراسر اعصارى كه از تاريكى و نادانى پوشيده بود، فقط مسلمانان بودند كه سنّت تمدّن را پيش بردند و هر معرفت علمى نيز كه صاحب نظران غربى در اواخر قرون وسطى كسب كردند، از آنان اقتباس شد.(1) در اروپا تا قرن پانزدهم، سخنى در علم كه برگرفته از متفكّران مسلمان نبود، مستند شمرده نمى شد. برجسته ترين متفكّران اروپا در اين دوره، همگى يا شاگرد دانشمندان مسلمان بودند، و يا ناقل سخنان شان. در فلسفه، انديشه ى آن ها ريشه در نظريات ابن رشد و ابن سينا داشت. مدار علوم دانشگاهى اروپا، تا شش قرن، فقط بر محور كتاب هاى مسلمانان بود.(2)

و اسلام هراسى است. در برخى فيلم هاى اين سينما، مسلمانان تروريست نشان داده مى شوند و اين مسأله مطابق با نظريه ى «تصويرسازى» كه معتقد است تصاوير مبناى تصميم گيرى قرار مى گيرند و واقعيت ها در چارچوب تصاوير معنا و مفهوم مى يابند، در شكل گيرى ذهنيت و نگرش مردم غرب به اسلام و مسلمانان تأثيرگذار بوده است. در كتاب هاى درسى برخى كشورهاى اروپايى، حقايق تاريخى تحريف شده و با نسبت دادن ويژگى هاى منفى از قبيل تضييع حقوق زنان و يا دفاع اسلام از برده دارى و... چهره حقيقى اسلام تحريف مى شود.

[كارشان محاسبه خواهد شد] و خدا براى حساب كار خلق كفايت مى كند.

تلاش براى احقاق حق و تبيين حقيقت، رسالتى همگانى است كه بصورت جمعى و فردى بايد انجام پذيرد: قُلْ إِنَّمٰا أَعِظُكُمْ بِوٰاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلّٰهِ مَثْنىٰ وَ فُرٰادىٰ(1) . اى پيامبر، بگو كه تنها به يك چيز شما را پند مى دهم و آن اينكه براى خدا بصورت دسته جمعى و انفرادى قيام كنيد. لذا تلاش هاى فردى جوانان غربى براى روشنگرى و برانگيختن انصاف ها و انديشه ها مى تواند به نوبه ى خود مؤثّر باشد. البتّه شكاف بين فرهنگ حاكم بر غرب با فرهنگ و ارزش هاى اسلامى، شكاف عميقى است، امّا در عين حال نمى توان و نبايد از تلاش هاى فردى و جمعى اى كه براى اصلاح نگرش جامعه ى غربى نسبت به اسلام مفيد است، غافل شد. فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقٰالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ(2) ؛ هركس به اندازه اندكى هم كار خير انجام دهد، [پاداش] آن را مى بيند.

ص: 96

12. پرتو، امين. (1391). موانع تحقّق انديشه بيدارى اسلامى از ديدگاه امام خمينى (ره). تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

13. پيلگر، جان. (1386). دروغ هاى ساختگى: تحريف جنگ عراق در رسانه ها (ترجمه ى رسول روناسى). تهران: روايت فتح.

14. تيرى، ميسان. (1382).11 سپتامبر - دروغ بزرگ (ترجمه ى فريدون نوبهار). تهران: نوبهار.

15. جعفرى، محمّدتقى. (1390). فرهنگ پيرو فرهنگ پيشرو. تهران: مؤسّسه ى تدوين و نشر آثار علّامه جعفرى.

16. جعفرى، محمّدتقى. (1387). علم و دين در حيات معقول. تهران: مؤسسه ى تدوين و نشر آثار علّامه جعفرى.

17. جوادى آملى، عبدالله. (1392). اسلام و محيط زيست. قم: مركز نشر اسراء.

18. جوادى آملى، عبدالله. (1387). آواى توحيد (نامه ى امام خمينى (ره) به گورباچف و شرح نامه). تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (ره).

19. حاجى يوسفى پور، محمود. (1391). روند اسلام گرايى در ساختار سياسى كشورهاى خاورميانه. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

20. حيدرى، عباسعلى. (1391). تأملى بر نهضت بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

21. خامنه اى، سيّدعلى. (1391). يازده گفتار پيرامون بيدارى اسلامى. تهران: انقلاب اسلامى.

22. دوانى، على. (1387). سيماى جوانان در قرآن و تاريخ اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

23. ذوعلم، على. (1392). فرهنگ معيار از منظر قرآن كريم. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

24. راسل، برتراند. (1378). جهان بينى علمى (ترجمه ى حسن منصور). تهران: آگاه.

25. ربيعى، سكينه. (1386). نگاهى به ويژگى هاى جوانى. مجله ى طوبى. ارديبهشت 1386، شماره 17.

26. رسوايى واترگيت؛ تجلّى حاكميّت افكار ماكياوليستى در ميان سياستمداران آمريكا. مجله ى برخط. باشگاه انديشه.

27. رضايى، احمد. (1391). آينده نگرى بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته

ص: 98

به انتشارات انقلاب اسلامى.

28. زابلى زاده، اردشير. (1393). جنگ روايت ها (در گفتمان رسانه هاى رقيب). تهران: مركز تحقيقات صدا و سيماى ج. 1.1.

29. زارعى نژاد، غلامحسين. (1387)، استعمار فرانو، مجله ى معارف، شماره 60.

30. زرين كوب، عبدالحسين. (1391). كارنامه ى اسلام. تهران: اميركبير.

31. زيدان، جرجى. (1392). تاريخ تمدّن اسلام (ترجمه ى على جواهركلام). تهران: اميركبير.

32. زين، هاوارد. (1389). روياى آمريكايى: روايتى ديگر از تاريخ مردم آمريكا (ترجمه ى فاطمه شفيعى سروستانى). تهران: هلال.

33. سارتن، جرج. (1376). سرگذشت علم (ترجمه ى احمد بيرشك). تهران: شركت انتشارات علمى و فرهنگى.

34. سعيد، ادوارد. (1389). شرق شناسى (ترجمه ى عبدالرحيم گواهى). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

35. سعيد، ادوارد. (1379). اسلام رسانه ها. تهران: توس.

36. سعيد، ادوارد. (1377). پوشش خبرى اسلام در غرب (ترجمه ى عبدالرحيم گواهى). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

37. سماواتى، زهرا. (1383). سلطه ى رسانه اى صهيونيسم در آمريكا. تهران: عروج.

38. شاكرين، حميدرضاك. (1392). چرا دين؟ چرا اسلام؟ چرا تشيع؟. تهران: دفتر نشر معارف.

39. شفيعى، مصطفى. (1391). آسيب شناسى بيدارى اسلامى از نگاه امام خمينى (ره). تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

40. شمس الدّين، محمّد مهدى. (1388). حدود مشاركت سياسى زنان در اسلام. تهران: بعثت.

41. شيخ نورى، محمّدامير. (1385). نقش غرب در پيدايش و گسترش اختلافات مرزى. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

42. صادقى، عليرضا. (1391). ارتباط فرهنگ دينى و خشونت زدايى در استراتژى بيدارى اسلامى با تأكيد بر انديشه هاى حضرت آيت الله خامنه اى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

ص: 99

43. صفاتاج، مجيد. (1387). سينماى سلطه. تهران: سفير اردهال.

44. صفاتاج، مجيد. (1387). صهيونيسم و رسانه. تهران: سفير اردهال.

45. صميمى، امير. (1391). بررسى نقش پيروزى انقلاب اسلامى در تحولات اخير منطقه خاورميانه با توجّه به ديدگاه حضرت امام خمينى (ره). تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

46. طاهرى، مهدى. (1388). بازتاب انقلاب اسلامى بر شيعيان لبنان. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

47. طباطبايى، محمّدحسين. (1391). تعاليم اسلام. قم: مؤسّسه بوستان كتاب.

48. طباطبايى، محمّدحسين. (1389). بررسى هاى اسلامى. قم: مؤسسه بوستان كتاب.

49. طاهرى بنچنارى، ميثم. (1388). فرهنگ و تمدّن غرب از ديدگاه امام خمينى (ره). تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامى.

50. ماكياولى، نيكولو. (1393). شهريار (ترجمه ى داريوش آشورى). تهران: آگاه، چاپ چهارم.

51. عاملى، شيخ حر. (1413 ق.). وسائل الشيعه الى تحصيل الشريعه. قم: آل البيت.

52. عباسى، حسن. (1382). جنگ جهانى چهارم و رفتارشناسى آمريكا پس از حادثه 11 سپتامبر. قم: پارسايان.

53. عزيزان، ميثم. (1391). روش الگوسازى و الگوبردارى در بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

54. عنان، محمّدعبدالله. (1393). صحنه هاى تكان دهنده در تاريخ اسلام. تهران: بعثت.

55. عيوضى، محمّدرحيم. (1391). شناخت ماهيت استعمار فرانو. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

56. عيوضى، محمّدرحيم. (1388). آسيب شناسى انقلاب اسلامى. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

57. فرامرز، مرتضى. (1391). غفلت غربى و بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

58. فرج نژاد، حسن. (1389). خط امام. تهران: آرما.

59. فرج نژاد، محمّدحسين. (1387). اسطوره هاى صهيونيستى سينما. تهران: هلال.

60. قدردان قراملكى، محمّدحسن. (1393). پاسخ به شبهات كلامى/خداشناسى. تهران:

ص: 100

سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

61. قدردان قراملكى، محمّدحسن. (1393). پاسخ به شبهات كلامى/درباره ى پيامبر اعظم (ص). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

62. قدردان قراملكى، محمّدحسن. (1393). پاسخ به شبهات كلامى/معاد. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

63. قدردان قراملكى، محمّدحسن. (1392). پاسخ به شبهات كلامى/دين و نبوت. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

64. قدردان قراملكى، محمّدحسن. (1392). پاسخ به شبهات كلامى/امامت. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

65. قدردان قراملكى، محمّدحسن. (1391). پاسخ به شبهات كلامى/عدل الهى. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.

66. قدر ولايت، موسسه فرهنگى هنرى. (1390). آيات شيطانى. تهران: مؤسسه فرهنگى هنرى قدر ولايت.

67. قرائتى، محسن. (1393). سبك زندگى اسلامى براساس تفسير نور. تهران: مركز فرهنگى درسهايى از قرآن.

68. قطب، سيد. (1391). اسلام و صلح جهانى. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

69. قمى، محمّدتقى. (1389). سرگذشت تقريب يك فرهنگ؛ يك امت. تهران: مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى.

70. كنفرانس تبيين انديشه سياسى حضرت امام خمينى (ره). (1388). تمدّن اسلامى در انديشه سياسى حضرت امام خمينى (س) تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (ره).

71. گابلر، نيل. (1391). امپراتورى هاليوود: مرورى بر زندگى خالقان يهودى سينما (ترجمه ى الهام شوشترى زاده). تهران: عابد.

72. لوبون، گوستاو. (1382). تمدّن اسلام و عرب (ترجمه ى محمّدتقى فخر داعى گيلانى). تهران: دنياى كتاب.

73. محمدطاهرى، مهدى. (1391). بيدارى اسلامى و ريشه هاى آن در كلام مقام معظّم رهبرى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

74. محدثى، جواد. (1388). اعتدال. مشهد: آستان قدس رضوى.

ص: 101

75. محمّدى رى شهرى، محمّد. (1390). علم و حكمت در قرآن و حديث (ترجمه ى عبدالهادى مسعودى). قم: دارالحديث.

76. مجيدى، محمدرضا، و صادقى، محمدمهدى. (1393). اسلام هراسى غربى. تهران: دانشگاه امام صادق (ع)

77. مرتضوى، سيد فتاح. (1392). اشخاص و شاخص ها در قرآن كريم. تهران: دفتر نشر معارف.

78. مشكانى، امّ البنين. (1391). بيدارى اسلامى و تحولات اخير شبه جزيره عربستان. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

79. مصباح يزدى، محمّدتقى. (1393). انقلاب اسلامى و ريشه هاى آن. مؤسّسه آموزشى پژوهشى امام خمينى (ره).

80. مصباح يزدى، محمّدتقى. (1392). انقلاب اسلامى؛ جهشى در تحولات سياسى تاريخ. قم: مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمينى (ره).

81. مودودى، سيدابوالاعلى. (1393). اسلام در دنياى امروز (ترجمه ى احمد فرزانه). تهران: بعثت.

82. موسوى، سيد ايوب. (1391). نقش انقلاب اسلامى ايران در بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

83. منيرى، حميدرضا. (1391). انقلاب اسلامى و احياى كاركردهاى دين در عرصه هاى جهانى و تأثير آن بر بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

84. نجفى، محمّدسجاد. (1391). گفتمان آيت الله خامنه اى شبكه هاى مجازى و تغييرات راهگشا در جريان بيدارى اسلامى. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

85. وات، مونتگمرى. (1389). تأثير اسلام بر اروپاى قرون وسطى (ترجمه ى حسين عبدالمحمدى). قم: مؤسسه ى آموزشى و پژوهشى امام خمينى.

86. هونكه، زيگريد. (1370). فرهنگ اسلام در اروپا (ترجمه ى مرتضى رهبانى). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

87. يوسف، عبدالتواب. (1390). قصه هاى زندگى پيامبر (ص). تهران: مؤسسه بوستان كتاب.

ص: 102

88. يوسفى، بتول. (1391). پژوهشى پيرامون مبانى نظرى بيدارى اسلامى در قرن اخير. تهران: نهضت نرم افزارى وابسته به انتشارات انقلاب اسلامى.

89. Allen, James. " Musarium:Without Sanctuary:Lynching Photography in America» . Retrieved November 6, 2006. Available at:http://withoutsanctuary.org/.

90. Lynchings:By State and Race, 1882-1968". University of Missouri-Kansas City School of Law. Retrieved July 26, 2010. Statistics provided by the Archives at Tuskegee Institute. Available at:http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/shipp/lynchingsstate.html. And see:http://www.chesnuttarchive.org/classroom/lynchings-table-state.html 91. South Carolina Code of Laws, Title 16 (Crimes and Offenses), Chapter 3 (Offenses Against the Person), ARTICLE 3. LYNCHING.Available at:https://web.archive.org/web/20070626025747/http://www.scstatehouse.net/CODE/t16c003.htm.

92. " The Fiery Cage and the Lynching Tree, Brutalitys Never Far Away " at http://billmoyers.com/2015/02/05/isis-brutality-burning-lynching/ and " This is the charred body of Jesse Washington and whites from Waco not ISIS burned him alive " at http://www.rawstory.com/rs/2015/02/this-is-the-charred-body-of-jesse-washington-and-whites-from-waco-not-isis-burned-him-alive/ and etc.

ص: 103