مجهول بوده و کسی را بر احوال ایشان اطلاعی نیست ، آیا بمجرد اینکه مورخانی بوده و تألیف بدست ایشان صورت گرفته است میتوان نسنجیده و تحقیق نکرده تصدیق گفتار ایشان را نمود ! !

و دیگر آنکه باید دانست که آیا نسخه های موجوده از عهد عتیق و جدید همان نسخه های اصل تألیف شده مؤلفین آنهاست ؟ یا اینکه کم وزیاد شده و بحسب میل و تقاضای برخی از بزرگان تبدیل و تحریفی در آنها راه یافته است ؟ لذا جمع کثیری از دانشمندان غرب اعتراف بر تحریف و بی اعتباری آن نموده اند ، وما اكتف بذكر چندتنی از ایشان مینمائیم.

«کلنل اینگر صال آمریکائی» یکی از آن کسانی است که کتاب مستقلی در تحریف و ابطال تورات وانجیل نوشته و بطور تفصیل در آن سخن رانده است.

و از جمله معترضین بنیاد این عهود «تلستوی» یکی از مؤلفین ارتودکی نصاری است ، این شخص چنین میگوید : خوانندگان باید بدانند که آنچه در این خصوص نوشته شده بسیار بوده ، وقسمت بزرگ آن نوشته ها از دست برفت و از آنها در دست مردم نماند مگر چیزهائیکه در نهایت بی مغزی بود ، وابدا نمیشد بر آنها اعتماد کرد و پس از زمانی مسیحیان جمع کردند نوشته جات راو انتخاب کردند از آنها چیزی مناسب ذوق و سلیقه خود و چیزهایی که سازش با مقاصد و اغراضشان میداشت.

و دیگر از اعتراف کنندگان بر عدم صحت کتاب تورات و انجيل مؤلف كتاب قاموس کتاب مقدس « دکتر ژرژ پست آمریکائی » است که در باره تورات چنین میگوید:

این نسخه عبرانى توراة وعهد قديم که فعلا موجود است ، چکیده نسخه مسوریه است و آن نسخه مسوریه نسخه بوده است که تألیف شد از قلم جماعتی از یهودان طيرية وشهر «سورة» در دشت فرات در مدت سیصد سال که اول آن از قرن ششم بعد از میلاد مسیح بوده است ، و آخر آن در قرن دوازدهم میلادی بوده است، پس نویسندگان نسخه سوره که ا که آنها را «سوریون» نامند پس از تألیف نسخه مسوریه حرام کردند نسخه های قدیمی را که مخالف با نسخه خودشان بوده، و از این جهت است که دیگر هیچ

ص: 3

نسخه قدیمی بزبان عبرانی یافت نمیشود ، و قدیم تر نسخه از آن بزبان عبری کمتر از قرن دهم میلادی یافت نشده .

از این تصریحات معلوم میشود که نسخههای امروزه عهد قدیم با همه تغییراتی که دار است منتهی میشود نسبتش بيك نسخه عبری حاضر که تألیف آن در اواخر سلطنت اسلاميه بنی العباس شده است، و این نسخه عبری مأخوذ است از نسخه مسوریه که در عراق وطبريه تألیف شده که هيچ يك از نسخه ها و کتابها قبل از ولادت پیغمبر اسلام نبوده است، و همچنین معلوم میشود که این نسخه با نسخه های اصلی و قدیمی و نسخه های دیگر عهد قدیم اختلاف کلی داشته و چون مخالف ذوق و عقیده نویسندگان طبريه وسورة بوده آنر اتحریم تمنع نموده اند ، و بدیهی است که اگر مخالف ذوق و مصلحت آنها نبود آنها را حرام کرده و از بین نمی بردند بلکه لازم بود که این اصول و مدارك را محافظت نموده و نسخه های قدیمی را باقی بدارند.

پس چگونه دانشمندان امروزه یهود چنین کتابها را سند معتبر برای خود گرفته اند ؟ : با اینکه هیچ اصلی برای آنها قبل از دوره اسلام نیافته اند و معلوم نیست که قبل از قرن ششم میلادی کتب عهد قدیم کجا بوده و بچه زبانی بوده و بقلم و تألیف کدام نویسنده الهام شده بوده است و پس از قرن ششم میلادی ناقرن دوازدهم میلادی نسخه هایی که موجود شده است از کجا بوده و بقلم کدام منهمی بوده است و یهودان طبریه چه کسانی بوده اند و نویسندگان شهر سوره کیانند؟ ! و با چه اعتباری عمل آنها مقبول شده است و چه حقی داشتند که تحریم قرائت و کتاب نسخه های مخالف خودشان را بنمایند؟ و از کجا معلوم کنیم که مطالب این نسخه موجوده حق است یا مطالب آن نسخه های معدومه.

و در خاتمه اشاره بکلیاتی میشود که در کتاب تورات کنونی یافت میشود .

(1) در ثورات قبایح و بدکاری بسیاری بخداوند نسبت داده شده و اگر این نسبت های بی ادبانه ادبانه نسبت بحضرت واجب الوجود تصدیق شود ، لازم میآید ، تصدیق ادیان عالم را که تماما خداوند را مقدس دانسته اند انکار کرده و گفتار ایشان را نپذیرفته باشیم .

ص: 4

در 30 تکوین 5 - 12 نسبت جهل ويخل و خوف و عجز بخدای متعال

داده شده است.

در 2 تکوین 17 دروغ گوئی بخداوند نسبت داده شده و در (22 ملوك اول 19 - 24) چنین میگوید : خداوند طالب گمراهی پادشاهان و پیغمبران شد.

(2) در تورات نسبتهای زشت به پیغمبران داده شده .

پیغمبران خدا در هر شریعت و طریقتی نیکوکار و پرهیز کننده از گناهان میباشند چه اگر پیشوایان دین گناهکار باشند، جاهلان است چه خیانتها و جنایتها خواهند کرد ، و ما وقتی بصفحات تورات نگاه میکنیم میبینیم قبایح و میبینیم قبایح و گناهان بسیار زشت و ناروانی نسبت داده شده است !

در «تکوین 9 : 21 : 24» میگوید : نوح خود را از شراب مست و در خیمه عریان شده و عورت خود را ظاهر ساخت ، پسرانش باین عمل خندیدند سام او را پوشانید.

و در «تکوین 20 : 12» میگوید : ابراهیم علیه السلام خواهر خود را تزویج نمود ، و در «تك 19 : 30 - 28» میگوید : لوط علیه السلام مست شده و در شب اول با دختر بزرگش جماع نمود ، و در شب دوم با دختر کوچکش و بکارت هر دو رازایل کرد و دو پسردر شکمشان شد .

در «سموئیل دوم 11 : 1 » میگوید: داود با زن شوهردار زناکرد چون آبستن شد شوهرش را که مردی مجاهد في سبيل الله بود گفت بکشتند تازن اور اصاحب شود .

در « مرموز 5:51 » میگوید که داود اعتراف کرد که ما درم بخطا بمن حامله شد .

در «ملوك اول 11 10 - 11» و «ملوك دوم 22 : 12 22 : 12» میگوید : سليمان يك هزار زن گرفت از بت پرستانی که خداوند او را نهی فرموده بود از مزاوجت ایشان و آن زنان بت پرست دل سلیمان را در زمان پیری و بودند ؛ سلیمان هم متابعت کرد از بت صیدونیان و بت بحس عمونیان و دلش از خدای خود برگشت و آشکارا بد کار شد.

ص: 5

پوشیده نماند که آنچه در اینجا آورده شده شاهد كوچك ونمونه مختصرى است که از کتاب انیس الاعلام و کتاب راهنمای یهود و نصاری انتخاب شده و آنانکه توضیح کامل و تحقیق و افری را خواستار باشند، باید باین دو کتاب و سایر کتبی که در این موضوع تألیف شده مراجعه نمایند.

قم اسفند ماه 1336

عبدالمجید رشید پور

ص: 6

جزء دوم

ناسخ التواریخ

هبوط

ص: 1

بسم الله الرحمن الرحيم

لكن تو و اولادت خاص برای خدمت خیمه عهد نامه باشید ، و بیگانه نزدیکی نکند، و اگر نه نایره (1) غضب خداوند برافروزد و شمارا با جميع قبایل بسوزد، و قانون قربانی (2) و رسوم خدمات مسکن و مذبح دیگر باره با موسی و هرون بوحی روشن گشت ، آنگاه بنی اسرائیل از «عصبون جابر» کوچ داده در بیابان صن که آنرا قادیس گویند فرود شده ، خیمها برافراختند ، و مدت هیجده سال در قادیس ساکن بودند.

ولیعهدی عنایت کرد ، و خود چون پدران گذشته از جهان در گذشت ، مدت سلطنتش چهار سال بود، وی پادشاه سیم است از اولاد شنيك نانك .

در دودمان ایشان بماند ، چنانکه حال هر يك در جای خود مذکور شود ، على الجمله سس ماسس پادشادهی با جلادت بود ، خرمی ثابت داشت و عزمی سیار ، و چون از کار آل علوان بپرداخت ، سپاهی ساز داده از مصر بیرون شد ، و مملکت نوبه و سودان و اراضی مغر برا بگرفت ، و چون فراعنه سابق در سلطنت تمکن یافت ، و مدت هشت سال سلطنت کرده ، پس بسرای جاودانی شتافت.

با پسرش العاذار بر فراز جبل هور حاضر کن ، و جامهای هرونرا برآورده ، بالعاذار پوشان ، تابجای وی باشد که هرون بر فراز جبل در خواهد گذشت ، پس حضرت موسی هر و نر اطلبیده با تفاق العاذار برفراز جبل برد، ناگاه درختی پدید شد و خانه بادید (1) آمد که از فراز درخت دو جامه آویخته بود ، و در میان خانه تختی دلنشین مینمود که انباز آن (2) جامه و درخت مانند آن خانه و تخت هرگز مشاهده نکرده بودند، پس موسی با هرون گفت : که جام های خود را با العاذار بخش ، و این دو جامه را از درخت گرفته در برکن و در میان خانه در آمده بر تخت بخواب تاجان خویش تسلیم کنی ، هرون بفرموده عمل کرده رخت بتخت برد و روان بسپرد آنگاه آنخانه با درخت و تخت بسوی آسمان بر شد، و موسی علیه السلام دست العازار گرفته بمیان قوم آمد ، و ایشانرا از وفات هرون خبر داد ، بنی اسرائیل گفتند : حاشاهرون هرگز نمرده بلکه او با ما مهربان بود ، و ما اور اتيك دوست میداشتیم ، تو باری حسد بردی و او را کشتی، موسی علیه السلام از حضرت خداوند مسئات فرمود، تا آن خانه و درخت باز آمده بنزدیک زمین بایستاد و هرون از تخت برخاسته فریاد کرد که ایقوم کسی مرا نکشته بلکه خود مرده ام ، این بگفت و هم در حال بر تخت بخفت ، دیگر باره آنخانه و درخت بسوی آسمان (3) شد ، موسی در مصیبت برا در جامهای خود چاک زد، و بنی اسرائیل در پای جبل هور مدت سی روز ماتم (4) هرون بداشتند ، و وفات وی در اول ماه آب بود که آن ماه پنجم از سال چهام است بعد از خروج بنی اسرائیل از مصر ، و مدت زندگانی آن حضرت در سرای فانی یکصدو بیست و سه سال بود .

شد که تاختنی کند و از ایشان بنهب (1) و غارت چیزی ستاند پس رجال ابطال (2) خویش را گزیده (3) ساخته ، گروهی فراخور برانگیخت و ناگاه بر سربنی اسرائیل تاخته جنگی صاب در پیوست ، و جمعیرا باسیری گرفته با خود ببرد ، قوم از اینجاده زبان بناسپاس خداوند گشودند و با موسی تعرض نمودند که ما را از مصر بیرون آوردی که در بیابان بکشتن دهی و هم از قحطانان و آب هلاک سازی : زیرا که آب بکفایت نداریم ، و این نان که هیچ مقوی بدن نیست پسند ما نباشد از این ناسپاسی غضب خداوند بجنبید ، و مارهای گزنده در میان قوم بادید آمد که گونه آتش داشتند و هر کرا بگزیدند در حال هلاک ساختند ، مردم از این طغیان پشیمان شده ، در حضرت موسی روى اعتذار برخاك نهادند، و آنحضرت دست شفاعت برداشته، خداوند از جرم ایشان در گذشت ، و خطاب با موسی شد : كه يك مار آتش رنگ ساخته برسرنيزه نصب كن، و در میان اشگرگاه استوار دار کا برفع بالا خواهد شد، پس موسی ماری از برنج ساخت در میان قوم نصب کرد ، و هر مارگزید؛ که بدان نگریست شفا یافت ، پس بنی اسرائیل کوچ داد، در « وبوث » آمدند و از آنجا بر پشتهای «عباریم» گذشته روبروی مواب خیمه زدند، و از آنجا بار بسته از یکسوی «ارنون» در حدود اموریان فرود شدند ، و از آن جا به «بیرا» آمده خداوند قوم را از آنچاه سیراب فرمود ، و مردم بطرب و سرور در آمدند و از آن جا کوچ داده «متانه» و «حلئیل» و «باموترا» در نور دیده ، بدره که مشرف بریسیمون است خیمه زدند ، آنگاه موسی علیه السلام چندكس نزد سيحون ملك اموريان فرستاد و از وی رخصت خواست که از میان مملکت وی عبور کند ، بشرط آنکه قوم بتاکستان و مزارع وی آسیب نرسانند، سیحون اجازت نداد و سپاه خود را انبوه کرده، بعزم قتال بنی اسرائیل تا «دیاهص» باستقبال آمد، و با ایشان مصاف داد بنی اسرائیل مردانه بکوشیدند و اورا منهزم (4) ساختند، و بسیاری از ابطالش (5) را با شمشیر

ص: 7

بگذرانیدند و مملکت او را از «انون» و «یبوق» تا سر حد بنی عمون بگرفتند و جمعی در «حسبون» که پایتخت سیحون بود، رفته اقامت کردند ، چون از کار سیحون بن عوج بن عناق فراغت جستند، بنی اسرائیل عزم اراضی باسان کرده مملکت «عوج» را نیز بگرفتند و فرزندان و خویشان اور اجمله بکشتند ، و آن ملك را نیز مسخر داشتند.

رانده (1) ما مهم گشت ک که هم راه بنی مؤاب مباش و بنی اسرائیل را نفرین مکن که قومی متبرکند ، و پیشوای ایشان پیغمبر اولوا العزم است ؛ لا جرم بلعم صبحگاهان امیران بنی مؤاب را حاضر کرده حقیقت حال بیان کرد ، و ایشانر ارخصت انصراف داد و خود در فتور بماند ، و آنجماعت نزد بالاق آمده آن قصه بازگفتند و از انکار بلعم ویرا آگاه ساختند ، دیگر باره بالاق امرای بنی مؤاب را خواسته ، جمعی فرستادگان سابق بزرگتر و شریفتر بودند ، برگزید و بنزد بلعم روانه ساخت و تحیت (2) فراوان فرستاد ، و بلعم را بنوید (3) و نوای دنیوی امیدوار کرد ، و تحف و هدایای شایسته انفاذ (4) حضرت وی داشت ، و ملتمس شد تا بنزد وی آمده بنی اسرائیل را نفرین کند مچون فرستادگان بالاق نزد باهم آمدند، و پیغام خود بگذاشتند. بلعم خواست دزین کرت (5) نیز انکار کند، ضجيع وی (6) اورا بفریفت ، و دل او را بساز و برك بالاق خرسند داشت، پس بمفاد: «وَ اتَينَاهُ اياتِنَا فَانسَاخُ مِنهَا فَاتَّبَعَهِ الشَّيْطَانَ فَكَانَ مِنَ الْغَاوين» (7) بلعم بطمع مال دنيا ترك دين گفت و دو تن از خادمان خود برداشته ، بر در از گوش خویش بنشست ، و با امرای بنی مؤاب عزم خدمت بالان کرده چون از فئود بیرون شده بمیان دیوار تاکستانها رسید ، فرشته خداوند با شمشیری برهنه بر خروی ظاهر شد، خر از دیدن آنصورت برمید، و از راه انحراف جست ، بلعم در خشم شده ، خرد ابتازیانه بزد و دیگرباره او را میان راه آورد و این کرت نیز فرشته خداوند با شمشیر پدیدارشد و خر هراسیده ، بلعم را بدیواری بر چغساند (8) و بفشرد، چنان که پایش آسیب یافت هم بلعم خر را سخت بزد و بمیان راه آورد، چون آن صورت و شمشیر حاضر بودکرت سیم نیز برهید، و بلعم در غضب شده تازیانه بر گرفت و غایت ضرب مرعی داشت ، ناگاه

ص: 9

خر بسخن آمد و گفت : ای بلعم اينك كرت سيم است که هر امیزنی، و من پیوسته مرکوب تو بوده ام ، آیا گاهی چنین عادت با من دیده باهم گفت که نی خر گفت: اکنون فرشته خداوند با تیغ کشیده پیش روی من ایستاده ، چگونه بروی عبور کنم ! بلعم از اینحال حیران شد و نظر کرده ، ناگاه فرشته خداوند پیش چشم وی باشید آمد و گفت : ای بلعم نزد بالاق میروی؟ (1) زنهار از فرمان خداوند تجاوز نکنی؟ این بگفت و ناپدید گشت ، پس بلعم با تفاق امرای بنی مؤاب بخدمت بالاق می شتافت ، و چون بالان از رسیدن وی آگهی یافت، تا سر حد «ارنون» که اقصای مملکت بود ، باستقبال بیرونشد و بلعم را در یافته ، غایت اکرام و اعزاز مبذول داشت ، و باتفاق بمعابد کوهی «باعل» آمدند، و بالاق از بلعم التماس کرد که بنی اسرائیل را نفرین کند ، وی گفت: در این مکان هفت مذبح برای من بناکن، و هفت گوساله با هفت قوچ حاضر ساز تامن باخداوند این راز در میان نهم ، و آنچه فرمان رسد چنان کنم، بالاق بفرموده وی عمل کرد ، و بلسم قربانی باییش گذرانیده، از خدای رخصت جست که بنی اسرائیل را نفرین کند، آنگاه (2) منهم گشت که اولاد یعقوب در نزد خداوند گرامی میباشند ، و در حق ایشان نباید بداندیشید ، پس بلعم باز آمده ، بالاق را گفت که ایشانر انتوان نفرین کرد، چه خداوند این جماعترا عزیز خواسته است، بالاق باوی گفت بهمراه من باش تاتر ایجای دیگر برم ، آنگاه رخصت بخواه و ایشانرا لعنت كن، و بلغم را بصحرای «صوفیم» آورد هم بدانگونه مذیح و قربانی مهیا کرده، دیگرباره تهی خداوند با باهم رسید که بنی اسرائیل متبرکند زبان بدیشان در از مکن و او بالاق را آگاه ساخت هم مفید نیفتاد و باز دست با هم را گرفته ، برپشته که مشرف «به یسیمون» است ، آورد ، و هفت مذبح بناکرد و بدانگونه قربانیها حاضر ساخت ، دزین کرت نیز بلعم رخصت لعن بر بنی اسرائیل طلبيد ، ونهى خداوند بدو فرارسید، و بالاق را آگهی داد که اینکار صورت نبندد ، بالاق باوی گفت : ای بلعم من ترا برای نفرین بنی اسرائیل آوردم ، اینک اینقوم را تمجید کنی و بزرك شماری این نه در خور مروت باشد، و چندان در اعزاز و اکرام وی بکوشید و پیشکشها پیش گذرانید که او را بفریفت، پس بلعم گفت ای بالاق بنی اسرائیل را لعنت نتوان کرد ،

ص: 10

زیرا که ایشان در نزد خداوند منزلتی باند دارند، چاره آنستکه دختران بنی مؤابرا گسیل (1) کرده، در میان لشگرگاه بنی اسرائیل پراکنده کنی تا ایشان با دختران هم بستر شوند و زنا کنند ، آنگاه خداوند بدین جماعت غضب کند و کار بمراد شود ، بالاق این سخن را پسندیده داشته ، دختران نیکو منظر ر زنان پری پیکر، چندان که در بنی مؤاب یافت میشد ، فراهم آورده، بمیان بنی اسرائیل روانه ساختند ، و آن زمان ردان بنی اسرائیل را شیفته خود ساخته، بی کلفت بخیمه ایشان در میشدند و بزناتمکین میدادند ، لاجرم جماعتی از بنی اسرائیل بزناکاری در آمدند و دعوت زنان بنی مؤاب را اجابت کرده ، طعام ایشان بخوردند و معبودان آن جماعتر اسجده کردند ، و بلعم چون فریفته سخنان زن خویشتن گشت و رشوت گرفته این فتنه برانگیخت، (2) زبانش از دهان بیرون شده مانند سگان همی نفس زد، و بمدلول : « فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الكَلبِ اِن تَحمِل عَلَيهِ يَلهَثُ اَو تَترُكَهُ يَلهَث » (3) قبائح طبیعی آشکار نمود .

على الجمله چون بنی اسرائیل در «سلیم» اینگونه جسارت کردند ، خشم خدائی جنبیدن گرفت و جلال خداوند تجلی کرده ، خطاب در رسید که ای موسی بنی اسرائیل

ص: 11

از طریق بندگی منحرف شدند و روش جباران پیش گرفتند ، عاصیان قوم را در برابر آفتاب بردار کن، تاسزای خود بینند، موسی علیه السلام حکام آنجماعت را فرمود ، تاهر کس ارتکاب زنا کرده بود، مقتول سازند و مردم بدروازه خیمه مجمع انبوه شده ، میگریستند و سرداران گناهکاران را عرضه شمشیر میساختند ، ناگاه «نیجا س بن العاذار بن هرون» علیه السلام زمری بن سالور را که در بنی سمعون امیری کبیر بود ، دید که از قفای «کاربی» دختر صور که سردار قبیله مدیانی بود ، بخلونگاه خویش در رفت ، فنیحاس حال بدانست و از دنبال ایشان درونشد و هر دو را در حالت زیادریافت نیزه که در دست داشت برپشت «زمری» فرو برده چنان که از شکم «کار پی» بگذشت ، و در آن حال رحمت خدا هویدا گشت ، خطاب در رسید که : ایمو می چون غیرت من در خاطر فنیحاس جوش زد و آنزانی و زانیه را بکشت ، منصب خلافت ابدی را ، با وی و اولاد وی مقرر داشتم، و از عصیان بنی اسرائیل در گذشتم آنگاه مردان بنی اسرائیل را که در این واقعه عرضه هلاک شدند ، شماره کردند بیست و چهار هزار نفر بودند.

چهل هزار و پانصد تن بود که بشمار آمد و از اولاد «سیله» و «فرص» و «زرح» و همچنان اولاد «زرح» که قبیله بنام ایشان خوانده میشد، حصرون» و «حامول» که این جمله نسبت به یهودا پسر یعقوب میرسانیدند هفتاد و شش هزار و پانصد تن بشمار آمد، و دو پسر یهودا» که یکی «عیر» و دیگری «ادنان» نام داشت ، قبل از حركت يعقوب بمصر در كمان مردند، چنان که بدان اشاره شد، و از اولاد ولاع» و «فوراه» و«ياسوب » و « سمرون» که نسبت به يسا كار بن یعقوب میرسانیدند ، شصت و چهار هزار و سیصد تن شمرده شد ، و از اولاده «سرد» و«أمديلون» و«يحلئيل» که نسب بزبلون بن یعقوب میرسانیدند شصت و دو هزار و پانصد تن بشمار آمد، و از اولاد «ماكبر» و «ولدان جاماد بن ماكير» و اولاد «جلعاد ايعزر» و«حياق» و« أسرئيل» و«سكم» و«ميداع» و«حیفر وصلاخفاد» پسر «حیفر» که نسب بمنسی بن یوسف بن یعقوب میرسانیدند ، پنجاه و دو هزار و هفتصد تن بودند که شمرده شد، و از اولاد «سوتلح» و «بكر» و«نحن» و ولد «سوتلح عیران» که نسب با فرائیم بن یوسف بن یعقوب میرسانیدند ، سی و دو هزار و پانصد تن بشمار آمد ، و از اولاد «بلع» و«إسبيل» و«أحيرام» و«سوفام» و«حوفام» وولدان «بلع» و «أرد» و «نعمان» که قبایل بنام ایشان خوانده میشد ، و نسب به «بنيامين بن يعقوب» میرسانیدند، چهل و پنج هزار و ششصد تن بشمار آمد ، و از اولاد «سوحام» که نسب به بدان بن یعقوب میرسانیدند ، شصت و چهار هزار و چهار صد تن بشمار آمد ، و از اولاد «يمنه» و«يسوى» وبريعه» و «خیبر» و «ملکئیل» که نسب به «آسیر بن یعقوب» میرسانیدند، پنجاه و سه هزار و چهارصدان بشمار آمد، و نام دختر آسیر « سارح بود و از اولاد حصيل» و«جونى» و«يصر» و «سليم» که نسب به «فتالی بن یعقوب» می رسانیدند چهل و پنج هزار و چهارصد بودند، و این جمله که شمرده شد ، ششصد و یک هزار و هفصد کس بود.

آن گاه خطاب با موسی شد که ارض مقدسه رامیان این قبایل قسمت کن که ارث بنی اسرائیلست و هر طبقه میراث خود را با قرعه مالك شود که منازعت (1) در

ص: 13

میان ایشان نیفتد ، شماره کم را بهره اندك ببخش و عدد بسیار را نصیبه (1) فره (2) بده، دختران «صلافخاد بن حيفر بن جلعاد بن ماكير بن منسى بن یوسف» علیه السلام که پنج تن بودند، اول «محله» دوم: «نوعه» سیم: «حاجله» چهارم: «ملکه» پنجم «ترصه» در حضرت

: آمده، معروض داشتند که «صلا فخاد» در بیابان وفات یافت و از وی

: پسری نماند، اينك نام او در میان قبایل ناپدید شود، و میراث او بهره بیگانگان ،گردد، خطاب با موسی شد که هر کس از بنی اسرائیل را پسری نباشد ، میران وی را با دخترانش گذارند و هم اکنون بهرۀ صلافخاد را بدختران وی تفویض کنید، و موسی علیه السلام چنان کرد از آن پس اولاده جرسون» و «قهات» و «مراری» و «لبنی» و «حبرون» و (محلی) و (موسی) علیه السلام و (کارجی) و خاندان هارون آنان که نسبت به (لیوی بن یعقوب) میرسانیدند هر مذکر که از یکماهه فزونتر روزگار داشت ، بشمردند بیست و سه هزار تن بشمار آمد، اما ایشانرا در میان بنی اسرائیل شماره نکردند ، و در میان آن جماعت میراث ندادند، از آن گروه که در بیابان سینا شمرده شد، چنان که هر قوم افتاد تا اینزمان که سی و هشت سال بر گذشته بود، جز «موسى» و «یوشع بن نون» و «دکالیب بن یوفنی» کس زنده نبود تمام آن جمع در بیابان تیه مرده بودند ، چنان که خدای فرمود : و موسی نیز بارض مقدسه نرفت و بدینسوی وفات یافت ، چنانکه مذکور شود ، و بنی اسرائیل را در سال چهلم از خروج باجنك جباران مأمور ميفرمود و خود رادر ارض مقدسه میان ایشان نبود .

خواهی شتافت ، پس موسی علیه السلام بفرمود: که از میان هر سبط هزار تن مرد كه هر يك در نبرد با فوجی برابر بودند منتخب داشتند ، و اینجمله دوازده هزارتن» شد و «فنیحاس پسر العاذار بن هار و نر اطلبداشته بسرداری اینگروه مأمور فرمود ، ورایات (1) و کرناهای (2) سیمین (3) را باوی سپرد تا کاربنی مدیا نر ایکسره کند ، پس فنیحاس سپاه خود را برداشته بر سر ایشان تاختن کرد ، و از آنسوی «اوی» و «رقم» و «صور» و«حور» و «ربع» که پنج تن از صنادید و اکابر بنی مدیان بودند، با سپاه خود باستقبال فنيحاس بیرو نشده مصاف دادند ، و بلعم بن باعور که زبان مانند سگان آویخته داشت و نفس چون سك بر میزدهم در میان ایشان بود، على الجمله : جنگی بزرگ در میانه واقع شد و بنی اسرائیل سخت کوشیده غلبه یافتند ، و آن پنج تن ملوك ایشانرا با بلعم بن باعور بشمشیر گذرانیدند، و هر کس از مردان آنجماعت یافتند قتل کردند آتش در بلاد و امصار (4) زدند ، و زنان و فرزندان ایشانرا با اموال و انقال (5) و مواشی (6) هر چه یافتند ، بنهب وغارت گرفتند ، و مراجعت کرده خبر بموسی فرستادند ، آنحضرت با العاذار و بزرگان قوم باستقبال بیرون شد، و حال ایشان بدانست و اسرار (7) بازدید کرد ، چون زنان بنی هوا برادرمیان اسیران سپاه یافت، با سران سپاه در خشم شد و گفت : نه اینزنان بودند که باغوای بلعم باعث طغیان بنی اسرائیل شدند، از چه روی ایشانرازنده گذاشتید؟ و بفرمود : هرزن که با مردی هم بستر شده بقتل رسانند ، و آن دخترانکه هنوز دو شیزه اند برای خود نگاهدارند، و هر طفل مذکر را اگرچه یکروزه باشد زنده نگذارند چون این خدمت بپایان بردند ، هفت روز در خارج لشگرگاه مانده ، تا از آلودگی قتل مطهر کردند آن گاه در میان قوم آیند ، العاذار حکم خداوند را بفرموده موسی بسرداران سپاه رسانیده ، ایشان بفرموده عمل کردند و روز هفتم غنایم (8) را برداشته بمیان قوم

ص: 15

آمدند، و غنیمت ایشان بدینسان بود: ششصد و هفتاد و پنجهزار سر گوسفند ، و هفتاد و دو هزار سرگاو و شصت و یکهزار سرخر و سی و دو هزار تن دختر باکره بود و از اینجمه نصف را بهره بغازیان (1) که اینجنگ کرده بودند سردند ، و ایشان از پانصد بهره يكبهره بالعاذار تسلیم کردند ، و نصف دیگر از همه غنایم را بینی اسرائیل که مامور بجنك نبودند سپردند، و ایشان از پنجاه حصه یکحصه به «بنی لیوی» که مأمور بخدمت خيمة مجمع بودند ، تسلیم کردند، آنگاه سپاهيكه بجنك رفته بودند شماره کردند هیچکس غایب نبود بشکرانه این موهبت (2) عظمی (3) مردان جنگی از زیورها که بغارت آورده بودند ، مانند دست (4) برنجن و انگشتری و گوشواره و خلخال (5) و دیگر چیزها هر کس برای قربانی برداشتنی (6) چیزی پیش گذرانید و این جمله شانزده هزار و هفتصد و پنجاه مثقال زر بوزن قدس (7) بود موسی علیه السلام والعاذار آنزر را گرفته ، در خیمه، جمع بیادگار بنی اسرائیل گذاشتند.

جناب دویست و بیست و شش سال بود، و چون از این سرای فانی بجهان جاودانی میشد ، «و شبع» را که مردی با صلاح بود خلیفه و قائم مقام خود فرمود ، وجسد مبارکش را در بلاد حوران مدفون ساختند.

چون بر لب آب «یردین» وفات موسى علیه السلام نزديك شد ، بر حسب امر خدا وند خواست تا بحكم قرع ارض مقدس را بر بنی اسرائیل قسمت کند «بنی راوین» و «بنی جاد» در حضرت موسی آمده ، معروض داشتند که مار ارخصت فرمای که از آب بردین عبود نکنیم و بدینسوی سکون و رژیم ، چه مواشی مسابسیار است و در مراتع (1) «عطاروت» و «دیبون» و «یعزیر» و «مره» و «حسبون» و «العالى» و «سيام» و «نبو» و «بعون» گیاه فراوان دارد ملتمس آنکه این اراضی و مراتع بملکیت ما مقرر شود ، تا ساکن باشیم .

موسی فرمود: پدران شما از نخست روز سر از فرمان یزدان برتافتند و کیفر آن گناه چهل سال در تیه معطل ماندند، چنانکه اکنون یکی از ایشان باقی نیست ، هر گاه شما نیز روی از ارض مقدسه بر تایید و بدان زمین داخل شوید ، هم اینقوم در بیابان سرگردان خواهند شد، ایشان عرض کردند که ما سر از حکم بر نمی تاییم هر گاه اینز مین بملکیت ما مقرر شود ، زنان و فرزندان و مواشی خود را جای دهیم ، وخود تیغ بر کشیده در پیش روی بنی اسرائیل بارض مقدسه در آئیم، و چون قوم را جایگیر کنیم بدین منازل مراجعت خواهیم کرد ، اینسخن در حضرت موسی مقبول افتاد ، والعاذار بن هرون و يوشع بن نون را حاضر ساخته ، فرمود: هر گاه «بنی راوین» و «بنی جاد» بدینسوی «یردین» خانه برای اطفال و آغاز از بهر گوسفندان سازند و خود آماده شده در پیش روی بنی اسرائیل جنك كنند و میراث ایشانرا برسانند ، اراضی «جلعاد» محل سکون ایشان باشد ، پس مملکت سیحون پادشاه اموریان و دار الملك عوج بن عناق فرمانفرمای با سانرا به «بنی راو بن » و « بنی جاد» و نصف فرقه «منسى بن یوسف» مفوض ، فرمود که ایشان در آن اراضی شهرها بنام خود بناکنند «و ماکیر بن منسی» جلعاد را متصرف شده قریه چند بنیان کرده ، و آنرا حووت بائیر» نام نهاد که بزبان عبری بمعنی قری (2) باشد ، پس بهرهنه فرقه از اسباط (3) و نصف فرقه منسی باقی ماند، و قسمت ایشان در ارض مقدسه معین گشت و از برای بهره ایشان موسی علیه السلام از آل یهود» در «کالیب بن یفونی» و از فرقه «سمعون»

ص: 18

«سموئیل بن عمیهود» و از فرقه «بنیامین» « البداد بن كسلون» و از «بنی دان» «بوقی بن یاجلی» واز «بنی منسی» «حنئيل بن ايفود» واز «بنی افرائیم» «تموئیل بن سلطان» و از «بنى زبلون» «البصاق ان بن فرناك» واز «بني ساكار» «فلطائيل بن غران» و از «بنی آسیر» «اجهود بن ماوهی» واز «بنی نفتالی» «فذهئيل بن عمر بود» را فرمود ، كه در ملك كنمان میراث ای اسرائیل تقسیم نمایند و حدود ملک هر قبیله را معین کنند، و هر طبقه از شهر های خود بهره به بنی لیوی دهند و از شهرهای بنی لیوی شش شهر را برای پناه گریزندگان مخصوص دانند که چون کسی بخطاقتلی کرده باشد ، یا گناهی مانند آن از و بادید آید اگر خود را بدان شهر رساند محفوظ باشد، آنگاه موسی علیه السلام بنی اسرائیل را مجتمع ساخته احكام توراة وشريعت را يكيك بديشان القاء فرمود، و این واقعه در روز اول ماه یازدهم از سال چهام خروج بود .

على الجمله : همه روزه آنحضرت قوم را بنصایح ومواعظ تنبیه میداد ، وهم آيات توراة را برایشان اعادت (1) کرد و مشکلات آنرا حل کرده آنگاه بخط مبارك خود نوشته بمشایخ بنی لیوی سپرد ، و گفت که هر هفت سال یکمرتبه بر بنی اسرائیل عرضه کنند از آن پس فرمود: ای بنی اسرائیل شما را آگهی دهم که خداوند مرا فرموده: پیغمبری مانند تو مبعوث خواهم کرد ، و کلمات خود را بر زبانش ودیعت خواهم نهاد ، و هر چه او را بفرمایم ، با مردم در میان خواهد آورد و چنین خواهد شد که کلمات مراکه بنام من بگوید، هر کسی که اطاعت کند، من از و محاسبه خواهم گرفت ، چون موسی این کلمات بفرمود شروع دره قاله دیگر کرد و گفت : بنی اسرائیل باطاعت خدای قیام نخواهند کرد ، و بق حطوه محاصره و اسیری گرفتار خواهند شد، و این کلمات مشعر بر وقایع «پيغمبر» و «بخت نصر» (2) و «نهب و غارت» وی بود، چنانکه در جای خود گفته شود .

ص: 19

چون این پند و اندرز بپایان آورد ، یوشع (1) بن نون الله را حاضر ساخته بخلافت نصب کرد و گفت: روز من بآخر رسیده، من از سر آب بردین نخواهم گذشت و اينك جز من ديوشم و كالیب از آنجماعت که از مصر بیرون شدند کس باقی نمانده ، همگی در بیابان تبه عرضه هلاك گشتند ، من نیز بدینسوی آب وفات خواهم کرد ، و یوشع باتفاق کالیب اینقوم را که از اولاد گذشتگانند بارض مقدسه خواهند برد ، چون اینکلمات بپایان آورد ، از تسرات جلال خطاب در رسید که : ایموسی زمان تو فراز آمد ، اينك برجيل عباديم بکوه انبوه که در زمین مواب است ، رو بروی بر بحوه صعود نمای و سرزمین کنما نرا که من بینی اسرائیل داده ام ، مشاهده کن و در همان کوه بخویشان خود ملحق شده از جهان وفات فرمای ، موسی (ع) بر حسب حکم بکوه بر شده ، نظاره اراضی کنعان و اریحار اتا به صغر بنمود ، و جهان فانیر اوداع نموده بسرای جاودانی شتافت ، و جسد مبارکش را در وادی مواب روبروی بیت «فغور» مدفون ساختند ، و تا کنون کس بر مقبره آنجناب واقف نیست .

على الجمله: روز هفتم آزاد که دهم روز ولادت آن حضرت بود ، در ساعت تولد در گذشت ، و مدت زندگانیش در سرای سپنجی صد و بیست سال شمسی بود ، و هیچ در چشم و بدن ، و سایر قوی فرسودگی نداشت و بعد از رحلتش بنی اسرائیل سیروز در سوگواری و ماتم بنشستند، مردی گندم گون و تمام بالا بود ، و با موی پیچیده، بر روی مبارکش خالی داشت ، طول بالایش راده زراع گفته اند ، وطول عصایش را با طول

ص: 20

بالایش مساوی دانسته اند ، مقرر است که نام آن عصا «علیق» (1) بوده و هرگاه موسی علیه السلام بر آن سوار شدی ، چون اسب رهوار برفتی ، و چون شب تاری در آمدی ، چون چراغ نورافشاندی ، و هرگاه آبرادر چاه فرو گذاشتی ، باندازه چاه دراز شده آب بر آوردی، و هرگاه گرسته شدی، بهر دیوار با آن نشاده کرده ، طعام چند روزه بر آوردی ، و هرگاه میوه خواستی ، آنرا زمین فرو کرده، در حال سبز شدی ، و آنمیوه که مطلوب بود بیرون دادی ، و از آن بوی مشک و عبیر آمدی و اگر بجنك رفتی ، بايك حمله قلع دشمنان کردی ، و چون بزمین افکندی ، صورت اژدها شدی ، و چون موسی آنرا بگرفتی ، هم در دست موسی عصایی بود، از چوب مورد که سر آن پاره از آهن داشت .

على الجمله : بعد از رحلت موسی علیه السلام بنی اسرائیل نعلین انحضرت را در صندوقی زرین بنهادند و جامهای هارونرا نیز پهلوی آن بگذاشته ، و سر آن مضبوط کرده با خود بداشتند ، و آن وصایا که فرموده بود، با سفرهای (2) توران در صندوق (3) الشهاده

ص: 21

جای دادند و چون داهیه (1) برایشان ظاهر شدی ، آن صندوق که جامه هارون ونعلين موسی در آن بود ، بیرون آورده ببرکت آن رفع حادثه شدی ، و این صندون در میان بنی اسرائیل بود و در خزانه ملوک جای داشت، تا آنگاه که بعضی از عمالقه بر بنی اسرائیل ظفر یافته ، آن صندو قرابگرفتند و با خود بردند چنانکه تفصیل آن در جای خود گفته شود و استرداد آن در عهد طالوت بود.

تو از آنچه موسی در طریقت و شریعت ودیعت نهاده ، هیچ انحراف مجوی ، و بدان روش قوم را راهبر باش ، یوشع علیه السلام چون حکم خداوند بدانست ، بزرگان سپاه را حاضر ساخته ، بفرمود : اينك بنی اسرائیل را آگهی دهید تا خویش را آماده دارند ، که من سه روزه ایشانرا از رود اردن برخواهم گذرانید ، و بدان زمین که خداوند بمیراث ایشان مقرر داشته خواهم رسانید ، و« بنی راو بن» و «بنی جاد» و نصف فرقه هنسی را فرمود : شما بدان روش که در حضرت موسی عهد کردید ، اکنون باید سلاح نبرد و ساز جنك خویشتن را برداشته ، در پیش روی بنی اسرائیل طی مسافت کنید ، ودفع دشمنان را لازم دانید ، آنگاه که بنی اسرائیل میراث خود را متصرف شدند، مراجعت کرده بدین سوی اردن در این اراضی که موسی بخش شما کرده سکون ورزید ، ایشان یکدل و یکزبان در حضرت یوشع عرض کردند که ما هرگز از فرمان تو بر نپیچیم ، از اینروی که خداوند آنچنانکه با موسی بود ، اینک با تو میباشد ، چون یوشع از اتفاق بنی اسرائیل اطمینان حاصل نمود ، دو تن مرد کار افتاده برگزید و بجاسوسی بمدينه اریحا فرستاد ،و گفت : از نيك وبدأنمملکت خبر گیرید و باز آیید ، جاسوسان از خدمت بوشع بیرون شده شامگاهی وارداریها گشتند و در خانه زنی زانیه که نام وی راحاب» بود داخل آنشب در آنجا بخفتند ، بامدادان با والی اریحا گفتند که از بنی اسرائیل دو تن بجاسوسی آمده اند و در خانه راحاب منزل نموده ، فرمود : تا ایشانرا گرفته ، بدرگاه آرند جمعی مأمور شده ، بدرخانه راحاب آمدند، تا جاسوسان را بگیرند «راحاب» چون از حال آگهی یافت، جاسوساترا در زیر چوبهای پنبه ، که در میان حایط (1) انباشته داشت پنهان ساخت، و با ملا زمان ملک گفت : که با مداد روز گذشته ، دو تن بدینخانه در شدند و شامگاه راه خویش گرفتند ، و من ندانستم از کجا می آیند و يكجا ميروند ، اکنون اگر شماه سارعت کنید و از دنبال ایشان بروید ، دور نباشد که بدست شما گرفتار شوند، پس ملازمان ملك مراجعت کردند و از اریحا بیرون شده ، بطلب جاسوسان بجانب اردن رفتند ، چون راحاب خانه را از بیگانه خالی یافت ،

در سرای بر بست و جاسوسان را بیرون آورده با ایشان بنشست ، و گفت : آگاه

ص: 23

باشید که خبر بنی اسرائیل در این شهر مشتهر است، (1) از آن روز که اینجماعت از مصر بیرون شده بدر یا عبور کردند ، و مملکت اموریان را بگرفتند ، و « عوج بن عناق » و بالاق و دیگر ملوك را بکشتند ، همه روزه مهابت (2) اینقوم نزدما زیاده شده و اکنون که بدینجانب روی کرده اند، دلهای مردان ما از بیم گداخته (3) است ، چنانکه هیچکس را با ایشان مجال مقاومت نمانده ، اینست حال اینگروه ، اما شما باید بدین کوه که بر کران (4) راه است رفته سه روز خود ر اپنهان دارید ، و چون این مدت بگذرد ، آنکسان که بدنبال شمارفته اند باز آیند، آنگاه راه خود پیش گیرید و بلشکرگاه خویش شوید ، اکنون وظیفه آنست که با من سوگند یاد کنید ، که چون بدین مملکت استیلا (5) یافتید ، من وكسان من را از جان و مال ایمنی دهید جاسوسان گفتند: منت پذیریم و نفس خود راوقایه (6) شما سازیم ، که باما عطائی بزرگ کرده ، چون این سخنان از طرفین بنهایت شد و آفتاب اقول (7) یافت ، جاسوسان از خانه راحاب ، بیرون شده ، بهمان قانون که از وی فرا گرفته بودند ، خود را بکوه مخفی داشتند ، و چون ملازمان ملك مراجعت کرده وارد اریحا شدند، خود را بحضرت یوشع رسانیده شرح حال باز گفتند ، و یوشع چون از نيك و بداریحا آگهی یافت ، بفرمود : تابنی اسرائیل کوچ داده، در کنار رود اردن فرود شدند ، و با قوم گفت: اينك بنى ليوى صندوق (8) عهد نام را بر داشته پیش روی سپاه عبور میکند ، میباید مردم دو هزار ذراع در دنبال صندوق راه سپر (9) باشند، و آن را دلیل راه شمارند، و کسی از صندوق پیشی نجوید ، پس روز دیگر که دهم نیسان بود، بنی اسرائیل بار بسته راه پیش گرفتند ، و بنی ایوی صندوق شهادت را از پیش روی ایشان آورده برو داردن داخل شدند ، آب رود از رفتن بایستاد

ص: 24

و از یک جانب مانند کوهی بزرگ برزبر (1) هم متراكم (2) گشت، و از طرف دیگر آب بدریا اتصال یافته تا کنار دریا خشك ماند ، يوشع فرمود : تا صندوق الشهاده را در وسط رود بداشتند ، تا آنکه جمیع بنی اسرائیل از رود اردن بگذشتند ، آنگاه صندوق الشهاده را بکنار آوردند ، یوشع از هر سبط یکتن اختیار کرده بفرمود : تا آن دوازده تن دوازده سنگ از میان اردن بر گرفته با خود آورده ، تا تذکره باشد میان بنی اسرائیل برای انقطاع رود (3) اردن بدست یوشع .

علی الجمله چون بنی اسرائیل از رود بگذشتند ، دیگر باره آب بحال خویش باز آمد، و بنی جاد و بنی راوین با نصف طبقه منسی بن یوسف شمشیرها بر کشیده ، پیش روی قوم راه سپر شدند ، و در جلجان نزديك اريحا فرود شده خیمها راست کردند ، و یوشع فرمود : تا آن سنگهای دوازده گانه را که از میانرود بر گرفته بود در جلجال برزبر هم نهادند ، و مناره بیادگار ساختند ، آنگاه یوشع مأمور شد، تا بنی اسرائیل را ختنه (4) کند ، چون آن کسان که از مصر ختنه کرده بیرون شده بودند ، در تیه بمردند و بسی از فرزندان ایشان مختون (5) ناشده بودند ، پس یوشع از سنگهای سخت مانند گارد تیغهای رنده ترتیب کرده ، هر مذکر که ختنه نا کرده بود مختون ساخت ، و از اینروى يوشع آن مقام را فلقا (6) نام نهاد ، و در روز چهار دهم نیسان (7) عید

ص: 25

فصح (1) کرد و من و سلوی (2) از آسمان باز ایستاد ، و همانروز بنی اسرائیل شروع در اکل غله و حبوبات ارضی کردند .

مقرر است که در همانروز یوشع علیه السلام نظر بجانب اریحا افکنده مردی را دید که شمشیری کشیده ، در دست و پیش روی وی ایستاده است، نزديك او شده گفت: کیستی آیا از مردان ما باشی یا از اعدای مایی ، آنمرد گفت : قاید (3) لشگر خداوندم و نزد تو ما آمده ام ، یوشع چون فرشته خدایر ابشناخت، روی بر خاک نهاده سجده کرد و سر در آورده گفت : حکم چیست آن فرشته گفت: ای یوشع نعلین خود را از پای بیرون کن ، همانا

ص: 26

در اینجا که ایستاده زمین مقدس است ، پس بوشع نعلین خود را بیرون کرده ، بستایش و نیایش یزدان (1) پرداخت و پس از ادای شکر و ستایش مشایخ بنی لیوی را حاضر ساخته ، فرمود صندوق عهدنامه را بر داشتند، و هفت تن از ائمه (2) هرونیرا گفت: تاهريك كرنائی بر گرفتند و پیش روی تابوت عهدنامه ره سپر شدند ، وحكم داد تاقوم سه کرت ، گرد اريحا (3) طواف کنند و هیچ سخن نگویند اگرچه يك لفظ باشد ، پس کرناها بنواختند بدینگونه گرد اریحا بگشتند و بلشگر گاه باز آمدند، بدین روش تاشش روز هر روز سه کرت کرد اریحا بگشتند ، و آن حصن (4) بغایت حصین (5) بود ، و مردم آن ساز و برك اریحابگ قلعه داری نیکو داشتند و دفع لشگر بیگانه نيك میدانستند.

على الجمله روز هفتم بازکرناها بنواختند و در اینروز هفت نوبت گرد اریحا بگشتند و در کرت ، هفتم سخت تر بنواختن کرنا کوشیدند، آنگاه یوشع فرمود: همگی همداستان شده یکجهت بجانب قلعه حمله برید ، که خداوند واجب فرموده که اریحا حرم (6) خدای باشد و این شهر را بشما عنایت کرده اموال و انقالی که در آنجا است همه از آن شماست ، جز« راحاب» و مال وی و عشیرت (7) وی که در امان خواهند بود، زیراکه فرستادگان ما را از شر دشمنان محفوظ داشت ، پس بنی اسرائیل مهیا شده دفعة واحدة بمدينه ار يحا حمله بردند، و در حال بیموجبی (8)، باذن الله تعالى بارة

ص: 27

(1) قامه بزیر افتاد، و اشگر بیکانت داخل اریحا شدند و مردم شهر را از مردوزن و طفل هر کس که یافتند قتل کردند ، و جانوران دیگر را مانند گاو و گوسفند و خر و امثال آنها هر چه بدیدند بکشتند و آتش در مسکنها و خانها در زدند ، و جز سیم وزر و نحاس (2) و وجزسیم حدید (3) چیزی بنهب و غارت بر نگرفتند ، و آن اشیاء را آورده در خیمه مجمع بخزانه خداوند گذاشتند ، و راحاب که در امان بود با خویشان در میان بنی اسرائیل آمده، قیمت عمر با ایشان میزیست.

مقرر است که بمدلول « اسْكُنُوا هذِهِ الْقَرْيَةَ وُكِّلُوا مِنْهَا حَيْثُ شنتم وَ قُولُوا حَمْلَةُ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً . (4) یوشع با بنی اسرائیل فرمود : که اریحا حرم خداوند است هنگام دخول آن خاضع و خاشع باشید و برای تعظیم خمیده داخل شوید و طلب آمرزش و مغفرت برای گناهان خویش کنید، مقدسین بنی اسرائیل بفرموده عمل کردند و جهال ایشان بمفاد: فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قولاغير الَّذِي قِيلَ لَهُمْ (5) از روی استهزاء بدل کردند آن سخن را و بجای حطه حنطی سمقانا میگفتند که بلغت ایشان بمعنی گندم سرخ باشد ، از نیروی نایره غضب خداوند را بر افروختند ، چنانکه حق جل وعلا فرمايد : فارسلنا عَلَيْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَظْلِمُونَ (6) عذاب خداى بدیشان نازل شد و بیست و چهار هزار تن از آنجماعت بعلت طاعون در گذشت ، پس یوشع و مشایخ بنی اسرائیل بدرگاه یزدان استغاثه برده تا عصیان ایشانرا معفو داشت ، واز آن بالا ایمنی یافتند .

ص: 28

بحکم قرعه معلوم شد که عاخان بن کر می بن زیدی بن زارح» از سبط یهودا خیانتی کرده یوشع باوی گفت : ای عاخان راست بگوی چه خیانت در حرم کرده که قوم بكيفر تو گرفتارند شاخان گفت: راستی آنست که هنگام نهب وغارت در اریحا ازاری (1) یافتم که دویست مثقال سیم و پنجاه متقال زر مشبك داشت ، آنرا نيكو دوست داشتم و بر گرفتم و در زمین مدفون نمودم ، پس بحكم يوشع آن (2) دفینه را بیرون آورده، در میان قوم آوردند و چون در آن زمان غارت بر مسلمانان حرام بود ، بحکم خدای یوشع فرمود : تا عاخان (3) بن زارح را با پسران و دختران و اموال و (4) انتقال و (5) مواشی در معرض بازخواست آوردند و حکم، داد تابنی اسرائیل ایشا نرا سنگسار کردند و پس از آن با آتش همه را بسوختند و چندان سنك بر زبر ایشان افکندند که تای بزرگ بادید آمد و آن تل را برج افتضاح نامیدند ، آنگاه یوشع عزم تسخیر «عی» کرده ، سی هزار مرد برگزید و ایشانرا فرمود تا رفته بر یکسوی «عی» بجائی کمین بنشینند و آنجماعت کوچ داده در میانه «عی» و بیت نیل بجانب غربی کمین ساختند ، و خود آنشب بماند و بامدادان با مشایخ بنی اسرائیل و مردان جنگ بجانب عی ره سپار شده در طرف شرقی «عی» فرود آمد و جمعیر ابر داشته ، پیش روی قلعه ایشان بجنگ شد ، والی «عی» باجماعت خود بیرون آمده بابنی اسرائیل مصاف داد یوشع علیه السلام برای آنکه لشگریان «عی» را از قلعه دور کند و در بیابان آرد روی بهزیمت نهاد ، وقوم در گریختن باوی متابعت کردند والی «عی» چنان دانست که بنی اسرائیل چون كرت

ص: 30

نخستین هزیمت شدند و درهای قلعه خویش را (1) فراز گذاشته ، از عقب ایشان بتاختند ، چون نيك از قلعه دور شدند ، یوشع علیه السلام عصای خود را بسوی «عی» دراز کرده ، و دست بدانجانب همچنان کشیده بداشت و این (2) آیتی برای فتح بود ، على الجمله آنجماعت که در کمین نشسته بودند، چون قلعه را از سپاهیان خالی یافتند بشهر در آمده و آتش در می زدند و هر کرادر یافتند با تیغ بگذرانیدند ، یوشع و سران سپاه چون آن دخان (3) بدیدند که از قلعه بر میشد ، دانستند که شهر مفتوح شده ، پس از هزیمت روی بر تافته با مردان «عی» در آویختند و شمشیر در ایشان نهاده جمله را مقتول ساختند . چنانکه یکتن از دست ایشان رهایی نیافت ، والی «عی» رازنده بگرفتند و نزد یوشع آوردند فرمود ویرا همچنان بردار بدارید تاجمیع مردم «عی» کشته شود ، پس اور ابر دار کرده و تیغ در بقیه مردم می نهادند، چنانکه یکتن از ایشان زنده ماند و چون شماره کردند عدد کشتگان دوازده هزار تن بود ، آنگاه یوشع فرمود: آتش در می زدند و بسوختند و خراب کردند چنانکه پشته از خاک گشت و چون روز (4) کران آمد، گفت تاجسد والی «عی» را از دار زیر آورده ، بدروازه شهر انداختند و سنگسار کردند چنانکه تلی از (5) حجاز متراکم گشت از آن پس مذابحی در جبل «عيبال» بساخت ، سفر آخر توراة زابر (6) احجار آن ثبت فرمود، و جميع توراة وقوانین شریعت را بر بنی اسرائیل بخواند و نام بنی اسرائیل در ارض مقدسه بلند شد ، (7) سكان (8) جرمون که قريب باريحا بودند، چون اینخبر بشنیدند در بیم شده حیلتی اندیشدند و مشایخ ایشان بر

ص: 31

خاسته ثیاب (1) بالیه (2) در بر کردند و نعال پاره بپوشیدند و نان خشك برگرفتند کنایت از آنکه راه دور پیموده ایم که جامهای ما چنین (3) مندرس گشته ، و در جلجال بخدمت یوشع پیوستند، و عرض کردند که ما بنام شما مسافت بعیده در نوشته ایم و از شما ما امان میطلبیم و عهد میخواهیم که، چون بر ممالک دست یابید ، ما را در ظل امن و امان جای دهید ؛ یوشع علیه السلام ایشانرا امان داد و مشایخ بنی اسرائیل سوگند یاد کردند که پیوسته آنجماعت را (4) حراست کنند و بهیچ وجه آسیب نرسانند ، چون این میثاق (5) استوار کردند و از پیکار خود برفتند ، بعد از سه روز معلوم شد که مشایخ جبعون حیلت کردند و خط امان گرفتند زیرا که منازل ایشان قریب به لشگرگاه بنی اسرائیل بود و از اینروی که خلف سوگند روا نبود ، یوشع آنجما عتر المان داد ، و برای هیزم کشیدن و آب آوردن در میان قوم مخصوص داشت .

اکران حضر تيم ، اينك امور ا بنين مجتمع شده در قتل و نهب همداستان گردیده اند ، ملتمس آنکه بندگار افرونگذاری و از شر اعدا رهایی بخشی ، یوشع چون از حال آگاه گشت ، ساز سپاه داده با ابطال رجال از جلجال بیرون شد و همه شب راه برید و ناگاه در برابر ایشان صف برزد و جنگی عظیم در پیوست و از بامداد تا زوال آفتاب از کافران

، ی کشت، و هر دو مرکب می انداخت و از جنگ دست باز نداشت تا آفتاب باعروب قریب شد و از انیروی که این یزد در روز جمعه واقع بود و چون انجام این مهم بروز (1) سبت افتادی معطل ماندی، چه بنی اسرائیل در آنروز پیرامون کاری نگشتندی ، لاجرم بحکم خداوند آفتاب در جای بایستاد و از حرکت بازماند، قوم یوشع انتقام از اعدا بکشیدند و جمعی کثیر را بکشتند وبقية السيف را هزیمت کردند، و در اطراف رزمگاه پراکنده ساختند ، ملوك خمسه نیز بیچاره شده از پیش روی لشگر بگریختند و در «مقیدا» (2) بمغاره در رفته خود را مخفی داشتند ، شخصی از میانه سپاه از حال ایشان آگاهی یافت و بحضرت یوشع آمد و این خبر بگفت ، آنحضرت چند کسی را فرمود تا سنگی بر سر آنمغاره استوار کردند حراست نمایند، تالشگریان از رزم آسوده شوند و بنی اسرائیل همچنان از دنبال هزیمت شدگان می تاختند و کافران را عرضه هلاك میساختند چندانکه احدی در مصافگاه (3) نماند گروهی از گریخنگان خود را بارض حوران رسانیده فراهم بایستادند تا لحظه آسوده شوند ناگاه تگرگی سعب بر سر ایشان به ارید و بیشتر از آنجما عترا تباه ساخت، چنانکه عدد کسانی که با صدمت تكرك بمرده بودند، زیاده از آن بود که بنی اسرائیل قتل کردند

على الجمله قلیلی از کافران جان بدر بردند و در (4) شوامخ (5) قلل و قلعهای (6) رصين پناه جستند ، و مردان بنی اسرائیل که از پی پراکندگان رفته بودند، باز

ص: 33

آمده در خدمت یوشع مجتمع گشتند، آنگاه آنحضرت فرمود: سرمغاره مقید ارا گشوده سلاطین خمسه را بخدمت آوردند، پس (1) باز عمای بنی اسرائیل گفت: اینم لوکرا بروی در انداخته، پای بر سر و گردن ایشان بگذارید و بگذرید و هیچ باک مدارید که عنقریب همه ملوك اینچنین ذلیل شما خواهند شد ، پس سران سپاه آنم لوکرا افکنده بر سر و گردن ایشان عبور کردند آنگاه، یوشع فرمود : درپنج تن را بکشتند و بردار کردند، و در همان روز (2) «مقیدا» را فتح کرده اهل آنرا با تبغ بگذرانیدند، چنانکه یکتن از آنجماعت بجای نماند و شامگاهان نزديك شد در اینوقت یوشع فرمود: تا جسد ملوك خمسه را از دار بزیر آورده در همان مغاره مقیدا درون برده بیفکندند و سر آنرا باسنگهای گران استوار کردند ، چون بنی اسرائیل از همه اینکارها فراغت یافتند ، آفتاب بیک ناگاه از آسمان بزیر افتاده غروب کرد ، پس یوشع علیه السلام آنشب را بپایان آورده روز بيك شنبه رانیز آسوده بنشست و یکشنبه با ابطال بنی اسرائیل بجانب «لبنى» «ولا خيش» آمده آن مملکت را نیز بگرفت در روز دو شنبه حکم داد تا جمیع خلق آن بلا در اقتل کردند چنانکه یکتن از کشتن نرست.

«هرام» والی «جدر» چون خبر قتل «لبنی» و «لاخیش» بشنید لشگری بزرگ فراهم کرده بخوانخواهی ایشان سوی بنی اسرائیل آمد و نبردی مرد آزمای نموده منهزم گشت و مردم او جمیعاً کشته شدند چنانکه یکنن خلاصی نیافت ، آنگاه یوشع از «لاخیش» بسوی «عجلون» آمده مملکت ایشانرا بگرفت خلق را جميعاً با تیغ بگذرانید و از آنجا بجانب «حبرون» آمده، مردم آنز مینرا بی آنکه تنی را امان دهد مقتول ساخت . و از آنجا «بدور» آمده آنملك را نیز نظیر جبرون فرمود على الجمله در کوهستان و بیابان هر کس را بیافت بکشت ، و از «بربة رقيم» تا «غزه» و «جوشن» و «جمعون» یکتن دارهایی نداد و آنگاه بجلجال که مضرب خیام (3) بنی اسرائیل بود مراجعت فرمود.

ص: 34

دست و پای بریدند و اسبهای ایشانرا با آتش بسوختند ، عوف بن سعد، جرهمی شعری چند در مرثیه سميدع بن هو بر سلطان ایله گوید که این دو بیت از آنجمله است .

بیت

الم تر ان العلقمي بن هوبر *** بايلة أمسى حزيناً و اجزعا (1)

تداعت من ابناء اليهود حجافل *** ثمانين الفأحاسرين ودرعاً (2)

على الجمله : چون کار کافران بنهایت شد ، يوشع الملا قصد قيساريه کرده آن مملکت را که قدیمترین ممالک آن اراضی بود بگرفت و هر کس را در آنجا بیافت بکشت و با آتش بسوخت و آتش در شهر زد و بعد از آن بلادو (3) امصار سایر آن ملوك را فتح کرده مردم آلممالك واطرا (4) وكلا عرضه تبغ ساخت و اموال وانقال و مواشی ایشانرا بنهب و غارت حکم داد و همچنان قبایل (اعلاج) را جمیعاً در هر جا بودند بگرفت و بکشت چنانکه از (علج) در زمین باقی نماند مگر قلیلی در (غزه) و (جث) و (اشدود) آنگاه نخله را بر بنی اسرائیل بحکم قرعه قسمت کرد ، و آن ملوکی که بنی اسرائیل در هنگام عبور بکشتند و مملکت ایشانرا بگرفتند بدینسانست اول «سیحون» ملك (امورى) كه دار الملكش جسون بود ، و مملکتش از شط وادی (ارنون) تا غربی (یبروت) و طرف غربی دریای شور منتهی میشد ، دوم عوج بن عناق ملك (تنبيه) كه تمام (تنبيه) و نصف (جرسوسی) را مالک بود لکن ایشان در حیات موسی مقتول شدند ، و مملکت ایشانرا چنانکه در ذیل قصه موسی ذکر شد آنحضرت بقبیله بنی راو بنو بنی جادو نصف فرقه منسی (تفویض) فرمود ، و سی و یکتن ملوك ديگر بودند که بدست يوشع (ع) عرضه هلاك شدند اول ملك (اريحا) دويم ملك (عى) كه در جنب بيت (ايل) ملك (اورشلیم) که عبارت از بیت المقدس است چهارم ملك (حبرون) پنجم ملك

ص: 35

(يرموت) ششم ملك (الاخيش) هفتم ماك (عجلون) هشتم ملك (جزر) نهم ملك (دبير) دهم ملك (جدر) یازدهم ملك (حرما) دوازدهم ملك (عراد) سیزدهم ملك (لبنا) چهاردهم ملك (صولام) پانزدهم ملك (مقيدا) شانزدهم ملك (بيت ايل) هفدهم ملك (تفوح) هيجدهم ملك (حيفر) نوزدهم ملك (افيق) بيستم ملك (الشرون) بيست و يكم ملك (مدون) بيست و دويم ملك (قيساريه) بیست و سیم ملك (شهرين) بیست و چهارم ملك (احشاف) بیست و پنجم ملك ( تمناخ) بیست و ششم ملك (مندو) بيست و هفتم ملك (قادیس) بیست و هشتم ملک (الكرمل) بیست و نهم ملك (دور) سى ام ملك (الاخراب) سى ويكم ملك (ترصا) و جميع اراضی ایشانرا گرفته ، باتفاق العاذار بن هرون با حکم قرعه قسمت بنی اسرائیل کرد ، چنانکه مذکور میشود. مقرر است که در میان لشگر این ملوك مردان چند بودند که چون از پای در می آمدند آن مقدار بدن قوی و جثه عظیم داشتند که جمعی از بنی اسرائیل باعانت یکدیگر یکنن از ایشانرا سر از بدن جدا میکردند.

مقرر است که (صفوره) دختر شعیب که (1) ضجیع موسی علیه السلام بود در این وقت با یوشع بر شورید و باغوای دو تن از منافقین در مخالفت یوشع صدهزار تن باری موافقت نمود و پیوستگان خود را برداشته برزم آنحضرت پیرو نشد یوشع علیه السلام نیز دفع (2) متمردین را میان بریست و سپاهی بزرگ ساز کرده ، با ایشان مصاف داد و آنجماعت را بشکست و صفوره را با سیری بگرفت و باری گفت : چون با پیغمبر خدای هم بالین بوده من از تو انتمام نخواهم کشید و کیفر ترا با موسی گذاشتم که در روز معاد با تو معمول فرماید .

بود سپاهی و رعیت از کردار او خاطر آزرده داشتند و روزگار بزحمت میگذاشتند ، و برادر پسر بود که یکیرا منافیس و آندیگر را (یوزیریس) مینامیدند، چون ایام جور و دور (1) اعتسافش بنهايت رسید و زمان هلاکش نزديك آمد ، (المنافيس) را که پسر بزرگتر بود بخواست و در محضر بزرگان مصر وزعمای سپاه منصب ولیعهدی بدو سپرد ، و اورا قائم مقام خود ساخته از جهان در گذشت مدت سلطنتش در مصر 66 سال بود .

و همچون آن هنگام با بنی اسرائیل کوچ داده، در قتال وجدال انبازی کنم ، سزا باشد کد قریه «اربع» را که اکنون «يجبرون» مشتهر است قسمت من فرمائی و مرا عطا کنی ، چه من در زمان موسی سه تن از بزرگان اعلاج و «بنی عناقرا» که «سیسان» «واحیمان» و (تلمی) باشد بکشتم .

يوشع علیه السلام آن بلاد را بکالیب مفوض داشت و سهم سایر بنی یهودا را از جانب جنوب از بیابان «من» تا دریای شور» و «قدس» رقیم و حصرون، و از طرف شرق تابحر شوره وه اردن و از طرف شمال از ه لسان البحر» تا « برج افتضاح» و «جنجال» و (عقبه حمراء ، وحدود (مياه عين شمس) تا (عین ایوب) و (جبل یبوسی) که مشتمل است بر بیت المقدس و میگذرد برجبال (شراه) معین فرمود ؟ و بهره ایشان از طرف روم بیست و نه شهر و از طرف جنوب سی و نه شهر و در بیابان چهارده شهر و از جانب شمال شانزده شهر شد و علاوه بر آن چهل و هفت قریه آباد داشتند و گروهی از اهل یبوسی که مغلوب بنی اسرائیل نشدند ، در بیت المقدس با بنی یهودا زندگانی میکردند و کنعانیان ساکنین «جزر» که مقتول نشده بودند، در میان بنی افراهیم سکونت ورزیدند ، و بهره دختران صلفحاد بن حيفر بن جلعاذ بن ما خير بن منسى بن یوسف را در میان قسمت بنی اعمامش ازارض «جرش» و و «بشنیه» معین کردند و قسمت آل منسی را در ظاهر «نابلس» مقرر

، داشتند، وجبل افرائیم نیز مخصوص بنی یوسف» بود و کنعانیان و سایر قبایل دیگر که در ارض بنی یوسف مکان داشتند، هنگام غلبه ایشان جزیه میدادند و از قتل محفوظ بودند .

آنگاه یوشع «درشیلو» آمده جمیع بنی اسرائیل را حاضر ساخت و گفت : بنی راوین و بنی جادو نصف طبقه منسی بهره خود را بدست موسی یافته بودند ، و هم اکنون بنی یهودا و بنى يوسف را قسمت معین گشت ، و چون بنی لیوی را از همه اقوام بهره خواهد بود قسمتی جداگانه نباشد، لاجرم هفت فرقه را قسمت بجای مانده ، اينك مشایخ بنی اسرائیل میباید سیر در ارض کرده آنزمین را که نشان کس بر آن نیست هفت قسمت کرده، شرح آنرا در محضری ثابت کرده بیاورند، تا بحکم قرعه بهره هر طبقه را معلوم کنیم، پس بزرگان بنی اسرائیل را برای مساحت زمین بیرون شده اراضی مقدسه را

ص: 39

قسمت کرده باز آمدند و حضرت یوشع بحكم قرعه بر هفت فرقه که بی بهره بودند قسمت کرد ، پس «آل بنیامین» را بیست و شش شهر بهره افتاد ، وقسمت «بنی سمعون» هفده شهر گشت و «بنی زبلون» دوازده شهر بردند ، و (بنی ساخار) شانزده شهر گرفتند و «بنی آسیر» بیست و دو شهر یافتند و بهره بنی نفتالی نوزده شهر آمد، و بنی دانرا هفده شهر نصیبه افتاد . (1) آنگاه رؤسای بنی لیوی نزدیوشع آمده عرض کردند: که موسى علیه السلام قسمت مارا از بهره اسباط معین کرده، اینک بفرمای تا هر صنف بخش ها را تفویض دارند ، یوشع فرمود: تا اقوام یازده گانه قسمت بنی لیویرا از اراضی خود جدا کردند پس فرقه يهودا. وسمعون . و بنیامین بحكم قرعه سینزده شهر برای بنی هارون معین کردند و از برای بقیه : بنی قاهیت از سبط افرائیم و دان و نصف سبط هنسی ده شهر نامزد شد و از برای بنی جیرسون بن موسی از عشایر (2) سبط بساخار وسبط آسير و نفتالی و نصف دیگر فرقه منسی سینزده شهر از اراضی تنبیه تمین کرده شد و از برای بنی مرادی از قبیله راو بن و جادو زبلون . دوازده شهر معین کردند و این جمله فرقهای بنی لیوی بودند که چهل و هشت شهر بهره ایشان شد و چون آن بلاد و امصاری که بنی اسرائیل در ارض مقدسه متصرف شدند بعضی در اینزمان خرابست و برخیر انام و نشان تغییر یافته ، نگارندۀ این کتاب مبارك بذكر نام هر بلده نپرداخت و بنگاشتن اسامی امصار بنی لیوی اکتفا نمود، چنانکه مرقوم میشود و آن جمله چهل و هشت شهر است ، اول «يهرب» دویم «لبناسيم» «یتیر» «چهارم» «اشتموع» پنجم «صالون» ششم «دبیر» هفتم «عاین» هشتم «بطا» نهم «عين شمس» دهم «جمعون» یازدهم «جباع» دوازدهم «عنانوت» سیزدهم «علمون» و این بخش، بنی هرون بود و امصار تتمه «بنی قبات» چنین است اول «مهرب» دوم «جادر» سیم «حورون» چهارم «قبصایم» پنجم «التقا» ششم «جبشون» هفتم (ایلون) هشتم (جث مون) نهم (تعناخ) دهم (حث مون) و قسمت بنی جرسون چنین بود اول (مهرب) دویم (بعترا) سیم (قسیون) چهارم (دابرات) پنجم (يرمون) ششم (عین جنیم) هفتم (مشايل) هشتم (عبدون) نهم (حلقات) دهم (رحبوت) یازدهم (مهرب) دوازدهم

ص: 40

(حموت دور) سینزدهم (قرتان) و امصار بنی مراری چنین بود اول (یقنعام) دوم (قرتا) سیم (دهنا) چهارم (ناملال) پنجم (باصر) ششم (باهص) هفتم (قدموت) هشتم (هيقعات) نهم (مهرب) دهم (عسکرین) یازدهم (جشان) دوازدهم (بعزیر)

على الجمله: چون ردم همه در قسمت خود قرار گرفتند بنی را و بن و بنی جادو نصف طبقه منسی که بدانسوی اردن قسمت داشتند از حدود، خود پیشی جسته در اول اراضی شام مذبحی ساختند چون بنی اسرائیل اینخبر بشنیدند در(شیلو) مجتمع شدند بآن عقیده که ایشانرا منع کنند که اگرچه با مقاتله باشد ، پس فنيحاس بن العازار را ، با ده تن از روسا بزمین ارش نزد آنجماعت فرستادند تا باز پرس کنند که از چه روی از حدود خود تجاوز کرده اید ؟

چون فنیحاس با همراهان بزمین ارش رسید، آنگروه را مخاطب ساخت و گفت : سبب چه بود که سر از فرمان خدای بتافتید و عصیان خداوند را آسان گرفتید ؟ آیازمین کم داشتید که از حدود خود قدم بیرون گذاشتید؟ آیا ندیدید ما خان بن زارح را که یکتن بود در حرم معصیت کرد و در مکافات او بلای خداوند شامل همه قوم گشت عنقریب از طغیان شماهمه قوم در (1) داهیه عظیم گرفتار شوند ایشان در جواب گفتند : ماطغیان نکرده ایم و مذبح برای قربان و ذبیحه نساخته ایم بلکه این شاهدی (2) و هاجریست در میان ما و شما اگر مادر آنجا هدیه فرستیم یا نماز کنیم، یا قربانی پیش گذرانیم ،معصیت کرده باشیم و خداوند انتقام کند ما را همانا این نیست مگر شاهدی در میان ما و شما .

چون فنیحاس و رؤسای قوم این سخنان بشنیدند ، پذیرفتند و مراجعت کردند و خبر بقوم باز آوردند و مردم از این واقعه آسوده نشستند و هر کس در سرزمین خویش ب کار خود پرداخت .

در نشر علوم (1) و بث حکم پرداخت و هنوز در آنملك قانون دولتی و بنای سلطنتی نبود ، چون ذکر سلاطین آن مملکت پیش آید تشخیص حدود اراضی ایتالیا مرقوم خواهد شد .

على الجمله ایلق مردی دانا بود ، در زمان او ملک (بدام) كه او را (هيهامس) میگفتند بزرگترین (2) ولات ایتالیا بود، ایلق، کتاب (اغریقی) را بنام وی تصنیف کرد ، گویند در علم طب قیاس را معتبر داشتی و بدان عمل کردی ، فن طب را از همه فنون نیکو تر دانستی و در اقسام معالجات شگفتیها ظاهر کردی ، اور ا در ایتالیا چنان بزرگ دانند که استقلینوس (3) را در یونان بعد از غلبۀ بنی اسرائیل بر بلاد و پریشانی امور مصر که ، حکمت بسیار ضعیف شده بود ، جمعی مانند (تا سالیا) که قوانین حکمت را تازه کرد و (انوش) که اختراع علم سیمیا (4) نمودو (جیرون) که احیای علم کرد بادید آمدند و دیگر باره نشر حکمت کردند، از همه بزرگتر (ابلق) حکیم بود که احیای علوم فرمود .

باشد و مرد مرادر صفات (1) ذميمه با بهايم شريك كنند (فرموديا) گويند و آن نوع شعر راكه مشتمل بفضايل و مدایح و نصایح و (2) مراثی باشد بیونانی (طراعودیا) گویند مانيدوش مخترع شيوه (فرمودیا) بود و این سخن از مستحدثات خاطر صافی وی است

حاضر ساخته ایشان را مخاطب فرموده گفت : ایقوم نعمت خداوند را مشاهده کردید که آنچه ابراهیم و اسحق و یعقوب را وعده فرموده بود بشما عنایت کرد ، و ارض مقدسه را از جميع ملوك واهم خالی ساخته بشما سپرد اکنون حق این نعمت بدانید و از نهج (1) شریعت بسوی چپ و راست نشوید و عصیان خداوند را آسان مشمارید ونهار جز خدا را سجده مکنید که، خداوند غیور است و انتقام گیرنده .

ایشان عرض کردند که ای یوشع حاشا که ما سر از اطاعت بزدان برتابیم و معبود دیگر اختیار کنیم، ما هرگز جز طریق بندگی نخواهیم سپرد و غیر از قانون عبودیت نخواهیم داشت ، آنگاه یوشع این کلمات را که بنصیحت و اندرز فرموده بود در دفتری بنوشت و در پهلوی کتاب شریعت گذاشت ، و سنگی بزرگ برداشته بپای کرد و گفت : این حجر شاهدی است ، در میان جميع قبایل و (2) شعب برما، زیرا که شنید احکام خداوند را که من بیان کردم ، پس آنروز که بنی اسرائیل انکار کنند شاهدی باشد . این بگفت و مردم را رخصت داد و بسرزمین خویش رفتند ، و پس از آن مزاج مبارکش از صحت بگشت و بهمان مرض در گذشت، جسد مبارکش را در جبل افرائیم بن يوسف، مدفون ساختند ، و آنکاردها که از سنگ برای ختنه کردن مردم تراشیده بود در قبر وی گذاشتند.

مردى اسمر (3) اللون وعظيم (4) الصدر بود ، وقامتی باندازه و چشمانی گشاده داشت ، و بشجاعت و جلادت (5) مشهور و معروف بود و مرد مرا بشریعت موسی دعوت میفرمود ، و در اینجهان یکصد و بیست سال زندگانی نمود ، والعاذار بن هرون بعد از یوشع وفات کرد ، اور انیز در جبل افرائیم در ضیقه (6) فنحاس پسرش مدفون ساختند ، و استخوانهای یوسفراکه بنی اسرائیل هنگام خروج از مصر با خود آورده بودند ، در این وقت در اراضی نابلس در حقل شجر» که یعقوب از «بنی حمور» خریده

ص: 44

بود ، دفن کردند .

مصافی داده همگیرا بشکستند و در ناحیه (بازاق) ده هزار تن از ایشان را بکشتند ادونی (1) بازاق که پادشاه آنجماعت بود از میدان جنگ بگریخت و مردان بنی اسرائیل از پی او شتافته هم در ناحیه بازاقش بیافتند، و او ر اباسیری گرفته بمیان خود آوردند ، و ابهام (2) دست و پایش را ببریدند و او را همواره با خود کوچ میدادند تا در اور شلیم وفات یافت گویند بعد از قطع انگشتان ادونی بازاق گفت : تا کنون هفتاد سلطانرا ابهام بریده ام که ایشان پیوسته ملازم حضرت من بودند و بریزه (3) خوان من معاش میکردند، اينك خداوند مکافات آن مرا بدینروز نشانیده ،

على الجمله : بعد از دفع کنعانیین و گرفتاری ادونی بازان بنی هودا با مردان جنگ آهنگ اور شایم كردند ، دند و بدون ناحیت فرود شدند آتش در هر آبادانی و دیه در زدند، و اورشلیم را با غلبه فرو گرفتند و هر کس را در شهر یافتند بانیغ بگذرانیدند. و از آنجا کوچ داده بحبرون آمدند، و قبایل کنما نیرا که در قلل جبل و شعب (4) شامخات (5) سكون داشتند منهزم و پراکنده ساختند، آنگاه از (حبرون) بقربه کاتب که به دابیر مشهور بود در آمدند (داییر) قلعه رحین (6) وحصنی (7) حصین (8) داشت ، کالیب بن یوفنی گفت : هر کس قلعه کاتب را بگشاید و این فتح بدست او ظاهر شود (عخسا) دختر خود را بزنی باوی سپارم ، (قيناز) برادر كوچك كاليبرا پسری بود که او را (عثنیل) می گفتند مردی با حصافت (9) رأی و جلالت طبع بود ، چون این سخن ازعم بزرگوار

ص: 46

شنید کم ر این عزیمت بر بست و لشگری برداشته آن حصن را با غلبه بگشاد، پس حضرت كاليب علیه السلام بنا بوعده دختر خود را بحباله (1) نکاح برادرزاده در آورد، و چون شب زفاف رسید (عخسا) چشمه علیا (2) و سفلی را از پدر خواهش نموده بملکیت یگرفت و بخانه عثنیل آمد.

بعد از این واقعه بنی یهودا و بنى سمعون (بصوفات) آمده آنملك را نیز فر و گرفتند ، و قبایل کنعانیرا که در آنجا سکون داشتند، قتل کردند و مساکن ایشانر اخراب نمودند و از (صوفات) کوچ داده بناحيه «غزة» و«عقلان» و «عقرون آمدند و آن بلاد را نیز فتح کرده دشمنانرا شربت هلاک چشانیدند، چون این کارها بیایان آمد و زمین از اعدا پرداخته شد، کالیب در (حبرون) متمکن گشت و بنی یوسف در (لوز) که آنرا بیت ایل گویند ، مقام جستند و بیشتر اراضی مقدسه بتصرف بنی اسرائیل در آمد ، پس از قبایل بیگانه هر کس جزیه قبول کرد او را امان دادند و در میان قوم ساكن فرمودند ، و هرکس سر از رقیت (3) و اطاعت بر تافه از وی دمار بر آوردند ، و با خاطری آسوده و قابی روشن بنشستند .

چون این فراغت و استراحت برای بنی اسرائیل حاصل شد، سر از اطاعت خداوند بر تافته آئین بت پرستیدن پیش گرفتند و بسجدۀ اصنام و اونان قیام نمودند ، و (بعلا) و (آسیر آنا) را که دوبت بودند پرستش کردند و با (کنعانيين) و(حاويين) و(امورانيين) و (حاثانین) و (به وسانین) آغاز مخالطه و مراوده نهاده دختران ایشانرا برای پسران خود تزویج کردند ، و بتهای آنجماعت را پرستش نمودند ، پس خداوند برایشان غضب کرد ، و کوشان نیم که پادشاه (حران) بود و از طرف (ایلاوس) پادشاه بابل و نینوا به معین و باور مستظهر لشگری عظیم بر آورده بابنی اسرائیل مصاف داد و ایشانرا ذلیل و زبون خویش ساخت ، چنان که هشت سال با انجماعت معامله بندگان مرعی میداشت، و ایشانرا بعبادت خویش میگماشت ، چون این مدت منقضی شد دیگر باره بنی اسرائیل تنبیه یافتند و آغاز ضراعت (4) و انابت نهادند تا خداوند برایشان رحم کرد ، و عثنیل

ص: 47

بن قنیار بن یوفنی از میانه قد برافراشت و مردان بنی اسرائیل را فراهم کرده ، باکوشان جنگهای مردانه در پیوست گروه کافران را بشکست ، و مردم را از دست وی رهایی داده قاضی و مدیر قوم گشت ، و مدت چهل سال در میان ایشان حکمران بود، آنگاه زمانش فرارسیده بسرای جاودانی شتافت .

مقرر است که بنی اسرائیل در زمان او آسوده نشسته از زحمت جدال و قتال فراغت داشتند

و بر سر اوزد و او را ذلیل خویش ساخته دست بر بست و بکوه دماوند آورده محبوس کرد ، ضحاک از این دهشت از جامه خواب برجست و این راز با ارنواز بگفت ، و آنشب را با دهشت بروز آورده ، صبحگاهان منجمان و معبرانرا بدرگاه حاضر ساخت و صورت واقعۀ دو شین را با ایشان در میان گذاشت ، مؤبدان (1) گفتند که چنان مینماید که پس از این فرزندی از دودمان جمشید با دید آید، و چون بحدر شد رسد کار بر ملك تنگ کند و سبب زوال ملك گردد، ضحاك از این سخن يمناك شده هر سوی در جستجو بود تا اگر چنان مولودی یابد مقتول سازد، اتقیان که نسب از جمشید داشت و خصمی (2) ضحاک را با خود میدانست ، خبر منجمین و ممبرین را نیز اصفاء (3) فرمود ، و در این هنگام «فرانك» ضجيع (4) او که حامله بود بار بگذاشت و فریدون متولد شد ، اتقیان زن و فرزند را گذاشته یکباره پشت برایشان کرد، و در هیچ جا آرام نمیگرفت و هر روز به بیغوله در می گریخت ، با اینهمه از چنگ بلارهائی نیافت و کسان ضحاک اورا بدست آورده ، بحضرت وی بردند ، و آن پادشاه (5) جابر حکم کرد تاسر انقیانرا از تن برگرفتند ، چون فرانك خبر قتل شوهر بشنید ، دل پرییم کرد و فریدون را برداشته بمرغزاری از توابع مازندران در شد ، و او را بدست مردی سپرده نیازمند گشت که این کود کر اچنانکه دانی تربیت فرمانی که اینکار از مادر وی اکنون ساخته نمیشود ، و دست مزدی نیز برای او مقرر داشت و خود از پیش وی دوری جسته در زاویه خمول (6) مختفی شد ، آنمر در اگاوی بود که پرمایه نام داشت و مدت سه سال فریدونرا با شیر

ص: 49

گاو بپرورید ، و چون هنگام فطام (1) وی برسید فرانگ باز وقتی را گزیده کرده بنزدیک ویبر فریدون آمد، و فرزند را از آنمرد گرفته بدا من البرز کوه آورد و بدست پیر مردی بسپرد و نیز دست مزدقه برای او مقرر کرد ، تا فریدونرا پرستاری کند، و در این مدت همچنان ضحاك هيچ از جور و ظلم دریغ نمیداشت، و هر روز دو تن را برای دفع وجع (2) سلمه که بر منکبین (3) داشت بدست خوالیگران (4) میداد که بکشند و از مغز سر ایشان مرهم ترتیب دهند، چنانکه در ذیل قصه ضحاك بدان اشارت شد، «ارمایل» و «کرمایل» که از صنادید عجم نسب داشتند و خوالیگروی بودند ، یکی را کشته و تنی را رها میکردند ، و هیچکس در محروسه (5) مملکت آسوده نبود تا مبادا این قرعه بنام وی افتد.

على الجمله : ضحاك را خبر دادند که در بیشه مازندران یکی از احفاد (6) جمشید را بشیر گاو پرورش میدهند، از آن بیم که در دل داشت این مهم را با دیگری حوالت نکرد بنفس خود از پی اینکار کمر بسته بدان سرزمین آمد و فریدونرا نیافت از غایت غضب حکم کرد تا آن گاو را بکشتند و آن مرز را خراب کردند و از آنجا بخانه انقیان، شدهم فریدون را نیافت آنخانه را نیز ویران کرده آتش در آن زد و از آنجا بمخیم (7) خویش مراجعت فرمود و چون دید دشمن بدست نیامد و عنقریب روز بد فرا میرسد (8) سجلی نگارش داد بدین مضمون که از ضحاك جز عدل و داد چیزی بظهور نرسیده ، و همواره بعمارت بلاد و رفاه عباد مساعی جمیله مرعی داشته و هیچ دقیقه از مدارج جود وجودت و مراسم عدل و انصفت متروك نفرموده ، آنگاه صنادید مملکت و بزرگان حضر ترا حاضر کرده تا بر آن سجل خاتم (9) گذارند، مردم نیز از بیم ضحاك آنمحضر را مختوم داشتند و

ص: 50

بر آن دعوی اقرار کردند، یکچند روز گار بر اینگونه بگذشت تا روز محاك بنهايت شدوه کاوه آهنگر، بدانگونه که در قصه ضحاك مرقوم شد، آن پوست پاره که آهنگران بر دامن آویزند بر سر چوبی کرده برآورد و بر ضحاك بشورید و این همان علم بود که هر يك از سلاطین در زمان خود گوهرها بر آن نصب میکردند و آن را درفش کاویان میخواندند.

على الجمله كاوه لشگر از اصفهان بری آورده فریدونرا از ضمیر خویش و شورش بر ضحاك آگاه ساخت فریدون «کیانوش» و «شادکام» برادران خود را فرمود : تا به بازار آهنگران رفته استادی چیر دست (1) طلب کردند و بنزد وی آوردند ، آنگاه صورت گاومیشی بر زمین نقش کرده با وی گفت: گرزی بدینصورت برای من ترتیب داده حاضر کن استاد آهنگر این معنی را پذیرفته بحجرۀ خویش رفت و بدان صفت گرزی ساخته بنزد فریدون آورد و او با تفاق کاوه بعزم رزم ضحاك بطبرستان شده او رامقهور ساخت ، و بعد از شکستن دستگیرش کرده سر و گردن بربست و آورده در جبل دماوندش محبوس فرمود ، چون از کاروی بپرداخت برای ورویت منجمین ساعتی سعد معین کرده ، در روز مهرجان (2) بر سریر جهانبانی بر نشست ، صنادید مملکت وقوا و سپاه بحضرت او حاضر شده تهنیت گفتند و آنروز را عید کردند و از شر ضحاك بر آسودند ، چون کار سلطنت بر فریدون راست شد کاوه آهنگر را که در اقبال دولت مداخلتی تمام داشت ، طلب نمود باوی فرمود: اینك لشگری در خود برداشته عراق عرب و «بوزنطيه» را از عمال ضحاك بپرداز، وقانون باج و رسم خراج برایشان مقرر دار کاوه سپاهی شایسته فراهم کرده بفرمودۀ فریدون بدان نواحی شتافت ، و مدت بیست سال آن ممالك را مسخر کرده اهالی آن بلاد را مطیع و منقاد ساخت ، و همه جا درفش کاویانی پیشرو سپاه وی بود ، پس از انجام این خدمت بحکومت اصفهان مفتخر گشت ، چنانکه عنقریب در جای خود مرقوم خواهد شد انشاء الله تعالى.

ص: 51

اطراف جهان از شهری بشهری می گریخت مقرر است که نخست بزمین زابل آمد و در آنهنگام فرم انگذار زابل از جانب ضحاك كو رنگ بود، و کورنگ دختری پری منظر داشت که در بیرون زابل بستانی و باغی بر آورده ، همواره در آن باغ روزگار میگذاشت ، نخست که جمشید بزمین زابل رسید بر در آن باغ عبور کرد ، و چون از زحمت راه خسته و مانده بود ، با سندان (1) در باغ را بکوفت کنیز کی بیرون آمد و گفت کیستی و چه میخواهی؟ جمشید گفت مردی غریبم و از زحمت سفر کوفتگی در من راه یافته، اگر شمار اشراب انگور باشد سه جام با من عطا كنيد ، كنيزك بنزد خاتون رفته صورت حال را با وی گفت و از نیکوئی جمال جمشید بیانی وافی نمود ، دختر کورنگ خود به پس دیوار آمده و از روزن در ملاحظه صورت جمشید کرد و آثار بزرگی و نمود کبریائی از جین او مشاهده نمود ، و مهر او در خاطرش استوار گشت ، پس جمشید را دعوت کرده باندرون باغ برد و باوی بزمی راست کرده بشرب مدام مشغول شد ، و چون از جانبین رسوم مهربانی محکم گشت ، جمشید در از خویش با دختر کورنگ باز گفت و او چون حسب و نسب جمشید بدانست برغبت تمام بحباله نکاح او در آمد و باوی هم بستر شده باردار گشت و چون کورنگ از حال دختر خویش ووصلت باجمشید مطلع شد هم بنهایت شاد خاطر آمد.

على الجمله : پس از چندی ضحاک بدگمان شد که جمشید در زابل متواری ،گشته و این سخن در درگاه وی اشتهار یافت، چون این خبر گوش زدکورنگ گشت جمشید را از واقعه آگهی داد و اویم کرده از زابل بهندوستان بگریخت ، و از آنجا بچین رفته بدست ملازمان ضحاك اسير و مقتول گشت، چنانکه ازین پیش مرقوم شد.

على الجمله : دختر کورنگ بار بگذاشت و پسری از جمشید آورده نام او را «توز» نهاد و باری خوشدل میبود ، پس از چندی خبر قتل جمشید با او آوردند و دختر کورنگ

ص: 53

ازین اندوه زهر نقيع (1) آشامیده خود ر اهلاک ساخت و فرزندش «توژ» در حجر تربیت کورنگ بحد رشد و بلوغ رسیده ، زنی از خویشان خود آورد و از وی فرزندی یافته نام او را شیدا سب نهاد و از «شیداسب» «طورك» بوجود آمد، و پسر «طورك» «شم» نام داشت و فرزنده «شم» اترطه بود و گرشاسب پسر «ترط» است که در مردی و میدان در عالم (2) عدیل نداشت، و همواره از سر حد پنجاب تا زابلستان و سیستان را فرمان بود ، و در هندوستان نیز سفرها کرده مظفر و منصور باز آمد ، چنانکه در ذیل احوال ملوك هند بدان اشارت رفت ، و آن جلالت داشت که با ضحاك تازی چندان مکانتی زمیگذاشت، وی را برادری بود که هم او را کورنگ میخواندند، نریمان که از اجداد رستم دستان است پسر کورنگ باشد.

على الجمله: چون فریدون بتخت سلطنت بر آمد و ملك بروی مقرر شده کسی نزد گرشاسب فرستاد و پیام داد که تو در اسب با من انبازی، اکنون که مملکت از دشمن پرداخته شد نیکو آن باشد که قدم رنجه کرده بدرگاه حاضر شوی تا بدان چه از صلاح ملک گزیر نیست اقدام فرمانی گرشاسب سپاه خویشرا فراهم کرده، نریمان را نیز با خود برداشت و بحضرت فریدون آمد، پادشاه را از دیدار گرشاسب شعفی تمام حاصل شد، بفرمود تا بزم خسروانی بر آراستند و روزی چند با گرشاسب و نریمان میخوردن گرفت ، آنگاه ایشان را بتشریفات ملکی مفتخر ساخته ، با گرشاسب فرمود كه ملك چين و مغاستان همواره باندران ما طریق (3) ضراعت میسپردند و بانفاذ (4) تحف وهدايا خاطر ایشان را از خود شاد میداشتند ، هم باضحاک نیز بدین روش رفتند، اينك چه شده که تانخت ملک نشیمن منست از هيچيك پیكی (5) نرسیده ، و تهنیتی ملحوظ نیفتاده ! لاجرم ایشان را تأدیبی در خور است ، گرشاسب عرض کرد که اگر چند روز گار من سپری شده و آفت پیری مرا دریافته ، هم بمیامن (6) بخت پادشاه اینکار را بنظام کنم و در این وقت گرشاسب ششصد ساله بود.

ص: 54

علی الجمله از حضرت فریدون رخصت یافته ، ساز و سلاح سپاه خویش را بر آراست و نریمان را برداشته روی بجانب مشرق نهاد ، و ازری که پایتخت فریدون بود بیرون شده ، ببلغ ،آمد و از آنجاها وراء النهر را فرو گرفت ، وبنسق (1) کرد، و از ماوراء النهر بار بسته ، راه می برید تا بر شهر «چاچ» رسیده ، در دیہی منزل کرد : از قضا آنشب زازله حادث شد ، و دیوار قلعه کهنه که قریب بمخیم وی بود ، خراب گشت ، و چهل دیگه که انباشته از زرناب بود ، پدیدار گشت ، و آنجمله بدست گرشاسب افتاد ، آنمخزن را بر داشته بمغلستان روی نهاد ، و نامۀ بملك مغلستان که از احفاد «اغوزخان» بود، نگارش داد که اینک فریدون بتخت ملکی برنشسته و از پادشاه مغلستان بدانحضرت (2) محمدتی نرفته ، و تهنیتی نرسیده ، قانون آن باشد که خود بدان درگاه شده ، بشکرانه سلام کنی و اجازت یافته بمکمن (3) خویش مراجعت فرمائی ملك مغلستان گفت که من هنوز خوی فریدون را نمیدانم و مخاتل (4) اور اندانسته ام ، بیجستجوی هرگز اینکار نخواهم کرد ، چون با فرستاده گرشاسب بر حسب فرموده او عمل نكرد ، و پيك ويرا بازگردانید، «تکین تاش» برادر زاده ملك مغلستان که پیوسته باهم خود خصمی داشت «تکینتاش» و بهره از ملك او را گرفته بود هم بر حسب عادت لشگری عادت لشگری بر داشته از و تاراج بمملکت او در آمد ملک مغلولستان در بیم شد که با دو دشمن قوی چگونه مصاف دهد، پس با دانشوران در گاه مشورت کرده ، رأی چنان زدند که بهتر آن باشد که تحف و هدایا بدرگاه فریدون فرستد و او را با خود رایگان دارد ، چه اینقاعده نیز با ضحاك مقرر بوده ، و گرشاسب را بمهمانی بخواند، و موانيق موالات با او استوار دارد ، پس بر سخن کجهت شده نامۀ پوزش و نیایش نزد گرشاسب فرستاد و او را بضیافت طلب فرمود ، و بزمی شاهوار بر آراست ، گرشاسب نیز اجابت دعوت وی فرموده ، باخانه او آمد و جشنی بزرگ و شایسته کرده ، با هم بنشستند و روزی چند باده گساردند ، چون عقد مودت از جانبین محکم گشت ملک مغلستان از کردار ناستوده «تکین تاش» شرحی

ص: 55

وافی با گرشاسب براند ، و آن رزم را از وی استمداد کرد، گرشاسب لشگر خویشتن را برداشته، با تفاق ملك مغاستان پذیره جنگ تکین تاش شد، چون فریقین با هم نزدیکشدند، گرشاسب با ملك مغلستان گفت اينك ما و تو بزم کرده ، باده نوشیم و این جنگ را با نریمان گذاریم، پس هر دو می خوردن بنشستند، و نریمان را مأمور جنگ ساختند ، نریمان باسیاه خود در پیش لشگر تکین تاش شد ، صف بر زد و هفتاد و شش تن از دلیران تكين تاش را كه يكيك بميدان می آمدند، بدستیاری شمشیر بکشت تکین تاش را غیرت جوش زد، خود میدان آمد و با نریمان رزمی مردانه کرد ، نریمان اور ازنده گرفته، بنزد ملك مغلستان و گرشاسب آورد ، و لشگر اورا پراکنده ساخت ، ملك هغلستان شادیها کرده جشن خسروانی بر آراست، و بشکرانه این اقبال بخشش های بزرگ با گرشاسب و نریمان نمود، و پیشکش های شایسته بهر فریدون مرتب ساخت ، وتكين تاش را بسزای عمل خود رسانید ، گرشاسب نامۀ بحضرت فریدون، نگارش داده ، صورت اینوقایع را بنوشت ، و با تحف ملك مغلستان انفاذ درگاه پادشاه داشت ، و از آنجا بسوی چین عزیمت فرمود، و نامه ببا

شی کینگ مملکت پادشاه چین نوشت: که جلالت قدر فریدون زیاده بر ضحاك بود ، چه پیش آمد که آن پوزش و زیبایش که با ضحاك مرعی داشتی از این حضرت دریغ فرمودی اکنون یا خراج مملکت برای فریدون فراهم کن یا ساز جدال را آماده دار این سخن بر باشی کینگ گران آمد و پسر شرا بالشگری بی کران باستقبال جنگ گرشاسب بیرون فرستاد گرشاسب چون از این خبر آگهی یافت نریمان را با ده هزار سوار (1) جرار مأمور فرمود تاپیش روی اوصف برزد، و جنگی عظیم باوی کرده، او را ضعیف ساخت، چنانکه تاب تمکن نیاورده ، نیمشب یکمنزل فراپس بگریخت ، صبحگاهان تریمان مردان خویش را برداشته، بدنبال وی بشتافت ، و بدو رسیده دیگر باره با هم مصافی دادند و جانبین سخت بکوشیدند، پس از کشش و کوشش بسیار پسر باشی کینگ شکسته شد، و بشهری پناه جست که قلعه رصین (2) و حسنی حسین (3) داشت ، نریمان از پی وی

ص: 56

شتافته بکنار شهر آمد، و با سپاه خویش بحكم یورش (1) شهر را فرو گرفت، و بغارت و نهب دست گشاد پسر باشی کینگ از شهر بیرون شده ، فرار کرد دیگر باره نریمان از دنبال او شتافته وی را دستگیر کرد و سرش از تن بر گرفت، این خبر بباشی کینگ رسیده، گریبان بدرید، و رسم تعزیت پسر نیکو بداشت و از آن پس «قلا» را که سردار سپاه و قاید لشگر بود، طلب داشت و با یکصد و بیست هزار سوار کار دیده اش بنزدجرماس برادرزاده خود فرستاد، تا با تفاق با نریمان نبرد کنند چون جرمنی از حكم ملک چین و ورود قلا آگهی یافت، ساز سپاه خویش کرده با تفاق وى بنزديك نریمان آمدند، و در برابر او صف زدند، نخستین «قلا» اسب خوبش را بر جهانده ، بمیدان در آمد و نریمان را طلب داشت که کار او یکسره کند، نریمان چون آواز او بشنید بیتوانی میدان آمد ، و باقلا در آویخت و او را بايك چوبه تیر بکشت ، لشگروی در بیم شده هزیمت كردند ، وجرماس نیز تاب مقاومت نیاورده فرار کرده بیشه درون رفت و همه راه اسب می تاخت ناگاه از زیر درختی بر میگذشت که شاخی آویخته داشت ، در هنگام عبور آنشاخ بر حلق جرماس افتاد ، و اسب از زیروی برگذشت و جرهاس همچنان بر شاخ آویخته بمرد ، چون این خبر بباشی کینگ رسید بدانست که اینکار دیگر با خشونت نظام نگیرد، بلکه مصلحت بمواسا (2) و مدارا باشد، پس نامه بگرشاسب نوشت ، و قرار بدان داد که گنج مملکت فقستان را که پسرش فراهم کرده بود، بتصرف گرشاسب دهد تا بازای آن بتخانه ای فقستان را تاخت و تاراج کند، چون نامه بگرشاسب رسید بدینسخن همداستان شد، و عهد محکم کرده به فقستان در آمده خزاین (3) ودفاین (4) پسر باشی کینگ را متصرف شد و فرمود تاکسی گرد بتخانها نگردد قباد که نسب از سلاطین کیان داشت ببتخانه در آمد و آن را از جواهر شاداب انباشته دیده طمع در نهادش جوش زده، فرمانداد تا بتخانه را بغارت برند، و بتان را شکسته جواهر آن را بر گیرند، مردم شهر نموغا بر آورده بدرگاه نریمان آمدند و از قباد شکایت کردند، نریمان بر آشفت و خواجه سرائی را طلب داشته گفت که بشتاب و قباد را بر دار کن تاچر اعهد مرا با خلق خوار انگاشته خواجه سرابنزد قباد آمده ، ابلاغ

ص: 57

حکم نریمان کرد قباد گفت نریمان را نرسد که در حق من اینچنین سخنها داند، و باوی نیز دشنام گفت، خواجه سرا بنزد نریمان آمده با اینکه سخن بد شنیده بود لب بشفاعت گشود و گفت قباد از خویشان فریدونست و هلاکت وی بدست تو پسند خاطر پادشاه نخواهد بود ، نریمان خشونت آغاز کرد و گفت تو را با اینگونه مهمات مداخلت روا نباشد هم در حین می باید رفته قباد رازنده بردار کنی ، خواجه سرا ناچار دیگر باره نزد قباد آمده اور ا از دار بیاویخت و خونش بریخت و گرشاسب چون از این حدیث آگاه شد نریمان را آفرین فرستاد که نقض عهد روا نداشت.

على الجمله بعد از قتل قلا و جرماس باشی کینگ باز تجهیز لشگر کرد ، و دو تن از خویشان خود را با هشتاد هزار تن مردد لاور و دویست زنجیر فیل بجنگ نریمان فرستاد ، و چون این خبر با گرشاسب آوردند دوازده هزار تن از دلیران سیستان بمدد نریمان مأمور ساخت و نریمان ترتیب سپاه کرده، پیش روی چینیان آمد، ورده (1) برکشید و جنگی صعب افکنده لشگر چین را بشکست، هم ملك چين از جای نشد و رسولان باطراف و اکناف ممالک گسیل (2) ساخته در مدتی کم عدتی (3) زیاد فراهم کرده ، مأمور جنگ نریمان فرمود در این کرت گرشاسب نیز خود با نریمان پیوست و با چینیان ای مصاف داده ، ایشان را هزیمت کرد، هم سلطان چین از پای ننشست ، و در این کرت بنفس خود جنبش فرمود و چندان که لشگر داشت ملتزم ركاب ساخت وازدار الملك گرداشت بيرون شد، و شانزده هزار شتر بارکش را سلاح و ادوات جنگ بار کرده ، راه سپرگشت، نخستین گروهی را برای شبیخون (4) بسوی نریمان فرستاد ، و ایشان نیمشب بر سر سپاه ایران یورش بردند و از آن غافل بودند که گرشاسب و نریمان مردم مجرب اند ، و تدارك اين گونه کارها نیکو دانسته اند ، بعد از در شدن بمیان گروه ایرانیان از هر سوی در میان گرفته دست بقتل بگشادند، چنانکه معدودی خلاصی جسته ، باخدمت ملک چین شدند علی الصباح باشی کینگ اشگر بر آورد و فریقین در پیش روی هم صف بر کشیدند و دو شبانه روز بها بسته و دستها گشاده داشتند، و جز بازبان تیغ و سنان گفت و شنود نمی فرمودند

ص: 58

عاقبة الامر لشگر چین پشت بمعر که جنگ داده هزیمت شدند ، و باشی کینگ از پیش تریمان بگریخت و بشهر در آمده متحصن گشت، نریمان با سپاه خویش از دنبال او بتاخت و از نزديك باره (1) حمله ور شده دروازه شهر را خرد بشکست ، و بشهر در آمده فرمود تا درفش (2) اورا بر برج دروازه برده نصب کردند و شهر را فرو گرفت باشی کینگ به بتخانه در شده سر در قدم صنمی بزرگ گذاشت وزاری و ضراعت (3) از اندازه بدر برد تا بنیروی آنصنم از چنگ بلادها گردد، در این هنگام نریمان بیتخانه در آمد و او را از خاك برگرفت و با خود آورده، بیکجای بازداشت و دیدبانی چند بر او برگماشت و همچنان سی هزار از اعیان و بزرگان چین را گرفته بزندان بردو بند بر نهاد ، و چون از کار جنگ وفتح چین پرداختند، گرشاسب نامۀ بحضرت فریدون نگارش داده ، و داستانها جمله یادکرد ، و باشی کینگ را با هر چه خزاین (4) و دفاین (5) داشت بهمراه نریمان بدرگاه فریدون فرستاد و چون نریمان آن راه دراز پیموده بدرگاه پادشاه آمد ، فریدون فرمود: نخست باشی کینگ را بزندان برده، محبوس، داشتند و خزاین چین را پیش خواسته ، یکهفته تمامت آن غنیمت را مشاهدت میفرمود ، آنگاه نریمان بشفاعت باشی کینگ بخدمت فریدون آمد و ملتمس داشت ، تا پادشاه از گناه او در گذرد، فریدون التماس نریمان را پذیرفته ، ملک چین را از بند خلاص کرده ، و بتشريف ملکی اختصاص داد ، و مجلسی شاهوار برآورده ، اور ابنقل شراب صلا (6) زد، يكچند روز باملك چين و نریمان بساط عیش گسترده داشت ، آنگاه نریمان را ببذل گنجهای شایگان (7) و جامهای شاهوار خرسند فرموده ، حکومت زابلستان و کا باستان و بلخ را تا سرحد سند بوی ارزانی داشت ، و باشی کینگ نیز ساز و برگ شاهانه داده با سپاهی در خور بشهر چین روانه فرمود ، پس ملك چين شادکام با وطن مراجعت کرده بتخت خاقانی بر نشست ، و گرشاسب اور اتمکن داده ، روزی چند باوی ببود، آنگاه

ص: 59

اور اوداع گفته بخدمت فریدون آمد، بعد از رسیدن گرشاسب بپایه سریر سلطنت ، فریدون نریمان را رخصت داد ، تابسیستان رود، و کس فرستاده دختر فرمانگذار بلخ را برای وی خواستاری نمود ، و اوراکابین (1) بسته بسرای نریمان در آورد ، و گرشاسب را نیز رخصت داده روانه سیستان فرمود ، تابساط سورو سرور نریمان بکمال پیوست ، پس از چندی دختر والی بلخ حامله شده سام از وی متولد شد ، و نریمان را بادیدار او دیده روشن گشت.

اصفهان و سایر اراضی عراق تا سر حد آذربایجان بدو مفوض شد ، و كاوه باسازوسپاه و آن خزاین و دفاین که بهمراه داشت متوجه اصفهان گشت ، مردم آنمدینه بدیدار او خرم و خرسند گشتند ، چون مدت ده سال حکومت آنشهر کرد روزگارش بآخر رسیده بسرای جاوید شتافت ، و این خبر با حضرت فریدون آوردند پادشاه از این حادثه سخت اندوهناك شده ، یکهفته بمراسم تعزیت قیام نمود ، و مثال داد تا پسران او «قارن و قباد» را بدرگاه آوردند و فرمود ایشانرا در رسته (1) خاصان حضرت و امیران در بارجای دادند ، آنگاه حکم کرد که متروکات کاوه مخصوص اولادش باشد، جز درفش کاویانی که خاص از برای پادشاه و پیشر و سیاهست ، پس آندرفش را بدرگاه فریدون آوردند و بگماشتگان حضرت سپردند فریدون فرمومود تا آنرا بجواهر (2) ثمین مرصع (3) کرده، در خزانه بگذارند ، و چون گاه رزم شود ، در میان سپاه آورده تا مردان بدان مستظهر گردند و کار دشمن نیکو بسازند، پس ایندرفش همچنان در میان ملوك عجم بود ، و هر يك جواهری چند بدان می افزود تا در زمان خلافت عمر بن خطاب در فتح قادسیه (4) بدست : لشگر اسلام افتاد ، وعمر بفرمود تا آن چرم پاره را سوخته جواهر آن را بر لشگریان قسمت کرد، چنانکه انشاء الله در جای خود گفته شود.

خاطر فریدون را از خود شاد نسازیم دور نباشد که با زفتنه طراز شود ، و کار بتخريب بلاد و اتلاف عباد منجر شود ، بهتر آنست که با نفاذ (1) هدایا از بلایا ایمن شویم و بار سال نامه هنگامه (2) فرونشانیم اعیان مملکت بدین گفته یکدل و یکزبان شدند ، و اندیشه اور اصواب شمردند ، پس سوکیا نامه بحضرت فریدون نوشت و پیشکشی در خور بفرستاد و گفت اکنون که روزگار باشی کینگ سپری شد، اگر پادشاه رضا دهد پس من بجای او پاس حقوق آنحضرت را بدارم و ادای شکر احسانهای فریدونی کنم چون این نیاز نامه بدرگاه فریدون آوردند . از سوکیانهایت خرسند شد و پاسخی مهرانگیزید و نوشته از میل خاطر خویشش امیدوار ساخت و فرستاده او را شاد کام باز فرستاد. پس سوکیا خوشدل و آسوده بکار سلطنت قیام نمود و مدت هفده سال در مملکت چین و ماچین و ختاو تبت پادشاهی کرد چون زمان او بنهایت رسید خوکی را که فرزند برومندش بود حاضر کرده ولایت عهد بدو داد . درخت بسرای دیگر کشید.

صعب گماشتند و از فنون (1) فروسيت و قواعد لشگریان آگاه ساختند ، تا اگر وقتی کاری دشوار پیش آید، زبون و ذلیل نمانند و پسر را فرمود تا در خدمت «هر کوری» که از حکمای نامدار بود مواظبت نموده از هر علمی بهره و از هر صنعتی نصیبه بیاموخت و از رسوم رزم و بزم هر دو آگاه شد ، آنگاه امنا فیس او را برای تسخیر اراضی عربستان طلبداشته بفرمود که، پادشاه زادگان را واجب است که، هنگام زندگانی پدر هنر خویش با خلق آشکار کنند تا چون نوبت بدیشان رسد آنمکانت و مهابت داشته باشند که بیگانه طمع در بهره ایشان نبندد ، اينك ساز و برگ خویش آماده کن ، و لشگری از سواره و پیاده آموده (2) دار و تاختنی بسوی عربستان کرده چندانکه توانی بلاد و امصار آنرا ضمیمه مملکت ساز نادر چشم مردم بزرگ باشی و بنظرها سترك (3) نمائی سساستریس فرموده پدر را پیشرو همت ساخته از خدمت امنا فیس باز آمد و سپاهی شایسته فراهم آورده با هزار و هفصد تن همسالان خود بسوی عربستان آمد ، و با عمالقه جنگهای صعب افکند و در بیشتر وقت فتح باوی بود و باعقلون پادشاه مؤاب که در آن هنگام بر بنی اسرائیل غلبه داشت ، و آنجما عترا از جمله بندگان خود میشمرد ، نیز دچار شده جنگهای مردانه کرد چنانکه دلیران کار دیده کمال فروسیت او را تصدیق کردند ، آنگاه مال و متاعی که در آن اسفار، بنهب (4) و غارت گرفته بود برداشته با خدمت پدر آمد امنافيس او را نيك نواخت و همراهانش را بتشريف ملكى مفتخر ساخت، و از آن پس بنظم بلاد مغرب زمینش مأمور فرمود، دیگر باره مساستریس لشگر برآورد و بر تمامت نو به و حبش و سودان بگذشت ، و همه را بنسق کرده بزمین لیویا» رسید ، وابواب آنمملكترا بمفاتيح تيغ و سنان مفتوح فرموده ضميمه مملکت پدر ساخت ، و با غنیمت بسیار بمصر مراجعت کرده با خدمت امنافيس آمد و نزديك او منزلتی خاص یافت و از این هنگام یکچند مدت بر گذشته امنافیس وداع جهان گفت وسساستریس خودبر تخت ملك بر آمد ، چون کار پادشاهی بروی راست شد عزم آن کرد ، که همه ربع

ص: 64

مسکونرا (1) بحیطه تصرف آرد نخست کار ممالک خویش را بنظام کرده همه مملکت را بسی و شش قسم کرد و هر محلی را بحا کمی عادل سپرده بر این حکام نیز مردی دانشور رئیس فرمود که اینجمله از اوامر و نواهی او تجاوز نکنند، آنگاه عرض سپاه داده ششصد هزار تن پیاده و بیست و چهار هزار تن سوار بر آر است و بیست و هفت هزار عراده مرتب کرد ، که داسهای آهنین بر اطراف هريك نصب بود و آن داسها چون شمشیر برنده در روز میدان و حمله بردن بر سپاه دشمن مرد و مرکبرا قطع میکرد با این سلاح و سپاه از مصر بیر و نشده بر اطراف مملکت بگذشت و کار خراج هر يك از باز در ابنسق کرد ، آنگاه بکنار دریای احمر آمده چهار صد کشتی جنگی بساخت و بمردان کار آزموده سپرده فرمود بر دریا عبور کردند و جزیره ها مفتوح کرده ضمیمه مملکت ساختند و خود لشگر سواره و پیاده را گروه گروه کرده بهزار و هفتصد تن همسالان خودسپرد و هر تن را بفرقه سپهسالار فرمود و راه بیابان پیش گرفته بیشتر اراضی شرقیرا بگرفت و تا اقصای زمین کلکته را بتصرف آورد و دل کیشو راج که در این وقت ملك هندوستان بود پر بیم کرد علی الجمله : تا کنار محیط ترکستان هر بلد که بر سر راه بود مسخر ساخت و از روده «گنگ تاتونه چای» که از میانه ممالک نمسه داخل «قرا دنگیز» میشود تنی نماند که سر از ربقه ، اطاعتش بر تابد، نه سال بدینگونه روز گذاشت و روزگار خود را بر جهانگیری مقصور داشت، آنگاه «سبایا» (2) و اموالی که از حوصله حساب افزون بود بر داشته بمصر آمد . و يكيك سران سپاه را که ملتزم رکاب بودند خواسته ، نوازش کرد و تشریف ملکی داد ، و همه راشاد خاطر ساخته آسوده بداشت، آنگاه شکرانه این فتح و نصرت صد بتخانه بنیان کرده در و دیوار هر یکر ابزر «مذاب» (3) زیب داد، و بتانرا بجواهر شاداب مرصع ساخت از آن پس برای حفظ بلاد و حراست عباد امصار مملکت مصر را که بر نشیب زمین واقع بودند خراب کرد و در ازای هر يك شهری بر بلندیهای ارض بنانهاد، تا در طغیان نیل سیلاب بدانشهرها رخنه کند و مردم در «مسیلها» (4) قتیل نشوند، و برای استحکام اینکار در هر پاره از مسافت زمین نهری عظیم و عمیق حفر کرده از یکسوى نزديك بالب نيل بداشت ،

ص: 65

و از سوی دیگر به پستیهای زمین گشاده نمود ، چنانکه هر چند آب نیل زیاده شود بآبادیها زیان نرساند، چون این مهم نیز با انجام پیوست آسوده بر نشست و همه روزه بر حشمت و جلالت بر افزود ، چنانکه هرگاه خواستی از مکانی مکانی شدی بر تختی جواهر آگین نشستی و حمال آن تخت شهزادگان بودند و آنرا بادوش از جایی بجائی بردندی ، مورخین فرنگستان از نیروی که ملکزادگانرا بیقدر ساخت ویران شنعت (1) کنند و از پادشاهان خردمند نشمارند، علی الجمله چون کار مساستريس نيك بالا گرفت دنتوس برادرش باوی رشك برد و حیلتی اندیشید تا خانه او را آتش زده برادر را با اهل و عیال بسوزاند ، سساستریس را یکی از دوستان از حیات برادر آگاه ساخت ، و او حفظ خود کرده از آن داهیه (2) رخت بیرون انداخت، و چون خانه آتش گرفت هیچکس از کسان او زیان نیافتند دنتوس چون ازین مکیدت (3) مأیوس شد، دانست که هم اکنون بکیفر این گناه تباه شود ، راه خویش گرفته از پیش برادر بگریخت و در زاویه متواری شد ، گوبند چون مدت سلطنت سساستریس بسی و سه سال رسید، چشمش، از دیدن معطل مانده علت کوری یافت و از آن پس روزی چند بر شمرده دم فرو بست.

بودند ، و از صلاح وصول بدید او در کار دین و دولت گذر نمیکردند، و آئین مرکوری پرستش اونان و اصنام بود و هم بدین کیش از جهان در گذشت .

و پس ازین نبرد رایت (1) استقلال و استبداد برافراخته مدت هیجده سال در ارض مقدسه حکومت داشت و تمامی بنی اسرائیل را در قید (2) رقیت کشیده ، از جمله بندگان خود میپنداشت چون این مدت سپری شد و آنقوم از دست عفلون بجان آمدند ، بدرگاه حضرت بیچون بنالیدند و بدا حضرت انابت جستند خداوند بدیشان رحمت کرده و آنجماعترا (3) مخلصی پدید آمد و آن چنان بود که اهود بن جاری (4) که نسب بقبیله بنیامین داشت مردی بود که با دست چپ کار همیکرد و با دست چپ تیغ همیزد وی حیلتی اندیشیده از جانب بنی اسرائیل رسولی گشت ، و هدیه برای عفلون ترتیب داده و دشنه راست باندازه یکذراع بساخت که از هر دو روی دم برنده داشت گویند مخترع این نوع حربه او بوده ، على الجمله آندشنه را در زیر جامه بردان راست بر بست تا وقت حاجت با دست چپ بآسانی از غلاف تواند کشید و آن هدیها را بر گرفته بدر کاعفلون آمد و رخصت باز یافته تلئیم پیشگاه پادشاه نمود و پیشکشهای خود را از نظر وی بگذرانید و همه مقبول و مستحسن افتاد، چون این مهم پرداخته شد قدمی پیش گذاشته عرض کرد که بنده نیازمند را رازی است که میخواهم پادشاه را بیاگاهانم و از آن سر نهفته آگاهی بخشم، اکنون میباید این انجمن از بیگانه پرداخته باشد و کس در پیرامون این (5) كوشك نگردد تا (6) مكنون خاطر را (7) بمنصه شهود کشم، عغلون که خمیر مایه غفلت و غرور بود در حال بفرمود تا خانه را از آشنا و بیگانه تهی ساختند باشد که کشف آن سرنهانی کند و او مردی بغایت بزرگ جنه بود و شکمی (8) سمین و پیش بر آمده داشت علی الجمله چون اهو دخانه را از غیر خالی دید ، بنزديك او شده گفت : در نزد من كلام خداوند است كه اينك

ص: 68

برای تو بیان خواهم کرد عغلون از جای برخاست و بایستاده اهود دست چپ بزیر جامه برده آن دشنه را بر کشید و ناگاه بر شکم عقلون بزد و فرو برد مچنانکه تاقیضه در بطن او جای یافت و خون از دهان آنزخم جوشیدن گرفت و او بر پشت افتاده از کار بشد ، پس اهود همچنان آندشته را در شکم عملون گذاشته راه فرار پیش گرفت و ابواب خانه را يكيك برروی او بر می بست تا از خانه وی بدر شد و حیلتی کرده از پیش ملازمان عملون کناری گرفت و در حال بجانب فلسطین بگریخت ملازمان عفلون پس از زمانی بدرگاه وی آمده در سرای را بر بسته یافتند و زمانی نیز در نگ کردند تا باشد که اهود باز آیدیا حکمتی دیگر در اینکار پدید شود چون مدت بدر از کشید و از هیچ جانب گشایشی آشکار نشد ، از پس دیوار فریاد بر آورده پادشاه را همی خواندند هم از هیچ سوی پاسخی نرسید ، ناچار کلید ها حاضر ساخته درها را بگشودند و بدرون خانه شتافتند، ناگاه عقلونرا بر پشت افتاده مرده یافتند فریاد از ملازمان حضرت برخاست و پیش رفته آندشنه را از شکم وی بر آوردند و جسدش را بخاک سپرده بتعزیت وی نشستند و از آنسوی اهود بجبل افرائیم رفت و بنی اسرائیل را از قتل عغلون آگهی داده (1) و کرنای جنگرا بر آورده بنواخت، مردم از دور و نزديك بگرد او فراهم شدند و او را بپاداش این هنر که نموده بود فرمانگذار خویش خواندند و صفوف جنگرا آراسته از دنبال او بلب اردن آمدند و معابر اردن را روی بنی مؤاب فرو بستند ، آنجماعت نیز اگر چند بی پادشاه و فرمانگذار بودند تصمیم، مقاتله و مقابله با ایشان داده در برابر صف بر کشیده سخت بكوشيدند، لكن، عاقبة الامر شکسته شدند، چنانکه ده هزار تن از بنی مؤاب بدست مردان بنی اسرائیل مقتول گشت ، وزن و فرزندشان اسیر و دستگیر شد بعد از فتح کار حکمرانی بنی اسرائیل براهم ود مقصور آمد و همگی در ظل (2) او ای وی آسوده بزیستند مردم بیگانه طمع از آنجماعت ببریدنده مدت حکومت و تدبیر اهود هشتاد سال بود و در این مدت (3) فترتی در قوم روی ننمود.

فیروزرای بن کیشو راج بن مهاراج بعد از پدر در مملکت هندوستان صاحب تخت و تاج گشت ، همواره باکتساب شاستر که بزبان هندی کتب علمی را گویند روزگار میگذاشت و اوقات خویش را بمصاحبت علما و مرافقت حکما ، خوش میداشت ، تا از فنون فضایل و اقسام حكم (1) نصیبه وافی حاصل کرد و در نظر عام و خاص بكمال دانش و بینش اختصاص یافت ، آنگاه دست جود از آستین بر آورده پیوسته خواهندگانرا بیدل دینار و درم شاد و خرم میداشت و دوکرت (2) ببلده بهار عبور نموده صغار وكبار را ببخششهای شاهوار مسرور فرمود، چون پنجاه و نه سال از زمان سلطنت و یا منق نمی شد گر شاه به که از زمین سیستان تا اراضی پنجابر احاکم مانکر قلب بود، رخت بسرای جاودانی کشید ، و فیروز رای با نریمان بن كورتك آئین مودت و (3) موالات استوار کرد و آن قانون که با گرشاسب در میان داشت باوی نیز بر قرار فرمود ، و در حضرت فریدون گاه گاه عرض نیازی میبرد و از ارسال تحف و هدایا (4) مسابقت نمیفرمود تا کار فریدون نیز بنهایت رسید و منوچهر بر تخت ایران بر آمد و در این هنگام چهار صد و پنجاه و چهار سال از مدت ملك فیروز رای گذشته بود ، علی الجمله : چون فریدون نماند و یکچند از دولت منوچهر بر گذشت و روزگار نریمان و سام تباه گشت حکومت پنجاب تا سیستان بزال بن سام مقرر شد، فیروزرای ویرا ضعیف شمرده و در کار منوچهر آب و رنگی نیافت پس لشگری افزون از حوصله حساب بر داشته بجانب پنجاب آمد و آنمملکترا از دست عمال زال کرده متصرف گشت ، آنگاه چالندر رادار الملك ساخته آسوده بنشست تا در سال پانصد و ششم سلطنت وی که افراسیاب اریکه خسروی استقرار یافت، از اینروی که فیروز رای به ایرانیان مخالفت کرده بود و از ایشان همواره بیم داشت، صواب چنان دانست که با سلطانی دیگر ساز مؤالفت طراز كند ، پس نامه مهرانگیز بنوشت و هدیه چند فراهم کرد با رسوای چرب زبان بدرگاه افراسیاب فرستاد و با وی رسم و داد و قانون اتحاد محکم کرد ، در اما از آن پس که رستم دستان به در شد و بلوغ رسید، بعزم استرداد پنجاب قصد فیر وزرای

ص: 70

کرد و او چون تاب مقابله و مقاتله رستم را نیاورد، از پیش وی گریخته رخت بکوهستان ترهت برد، پس رستم بیمنازعی مملکت پنجاب و ملتان و سندر افر و گرفت و در هر محلی حاکمی از قبل خود نشانده سپاه خود را بر داشت و متوجه ترهت شد فیروزرای از عزم وی آگهی یافت از ترهت بکوهستان چهار کنده و کوندواره گریخت ، و رستم دیگر متعرض او نشده از ترهت مراجعت کرد و فیروز رای در آن کوهستان روزی چند بتلخی گذرانیده جان بدادمدت سلطنت او در هندوستان پانصد و سی و هفت سال بود بلده منیر از بناهای اوست .

کار بودند ، و فریدون نیز دختر شاه مرو پارسی را که از (1) صنادید جم است بزنی داشت و ایران دخت نام او بود ، وی نیز حامله شده پسری آورد و او ر ابنام ایرج خواندند علی الجمله در تربیت هر سه پسر فریدونرا کمال اهتمام بود و ایشان در خدمت دانشوران درگاه (2) و فارسان سپاه اکتساب فنون فضل و کیاست و رسوم (3) فروسیت و سیاست شتافته در هر مقصو در نجی بردند و گنجی یافتند، چون ایرج بر حسب صفای فطرت و (4) سجیت و پاکی طینت و (5) طویت از برادران ممتاز بود و آثار فطانت و (6) حصافت بیشتر در وی مشاهده میشد ، محبت او زیاده از سلام و تور در قلب فریدون رسوخ داشت و او نیز بحسن (7) مخايل و (8) بث فضایل مردم را فریفته خویش ساخت ، تا لشگری و رعیت یکباره دل بدو دادند و او را در خاطر بسلم و تور ترجیح مینهادند ، چون مدتی بر آن بر گذشت و فریدونرا زمان (9) شیخوخت دریافت بر آن شد که ممالک محروسه را بر فرزندان قسمت کند و منصب ولی مهدیرا با یکی از ایشان تفویض فرموده خود نفر در تجرد اختیار فرماید و بقیت عمر را بعبادت خداوند بیچون صرف نماید ، پس انجمنی کرد، بزرگان درگاه و (10) قایدان سپاه را حاضر ساخت و روی بدیشان نموده فرمود: اينك ضعف پیری در من اثر کرده و روزگار من قریب بیایان آمده میخواهم سلطنت را که حملی عظیم است از دوش فرو گذارم و یکچند بی پراکندگی و آشفتگی ضمیر در حضرت خداوند عرض نیاز برم اکنون شمارا رای چیست؟ و بكداميك از فرزندان من رضا دهید که ولایت عهد باوی باشد و حاضران حضرت یکدل و كزبان گفتند : اگرچه ملکزادگان مريك شجرند وفروغ يك (11) اختر لکن مهر ایرج در خاطر سیاهی و رعیت رسوخی دارد و روی دلها با او باشد ، چه ایرج

ص: 72

راحصافت فطری (1) حفاوت طبیعی است و همواره با مردم طريق مدارار (2) مواسا پیموده، این سخن که هم در ضمیر پادشاه (3) مرکوز بود مقبول افتاد ، پس فریدون ایرج را طالبداشته منصب ولیعهدی بد و تفویض فرمود و تاج و تخت را خاص برای او مقرر داشت ، آنگاه ممالک محروسه را بسه قسم کرده نواحی بوزنطیه را با بعضی از اراضی عربستان بسلم سپرد ، وبلاد ما وراء النهر را با اعمال و پاره از زمین مغلستان بتور ارزانی داشت و مملکت ایرانرا که از کنار جیحون تا باب الابواب مسافت بود بر ایرج تفویض فرمود تا وی در مرکز دایره مملكت كه دار الملك است قرار گرفته بمعظم امور پادشاهی پردازد پس سلم و تور ساز و برگ خویش را آماده کرده با سیاهی در خور و ابهتی لایق بسوی مملکت خودره سپار شدند ، و بنظم و (4) نسق بلاد و امصار خود پرداختند و ایرج در حضرت فریدون بمهمات سلطنت پرداخت و مردم بسلطنت باوی سلام میکردند لکن اینم منی بر سلم و تور سخت دشوار مینمود که پدر در حق برادر (5) کهین عنایتی چنین کند و ولایت عهد بدو دهد و ایشانر اباطاعت و انقیاد وی گمارد و از اینروی که دفع این فایله را با قوت بازوی خویش نمیدانستند این راز را در زوایای خاطر می نهفتند تا آنگاه که در ممالك خويش استیلا یافته با نیرو و توانا شدند و کین از ایرج خواستند ، چنانکه انشاء الله تعالی در جای خود مرقوم افتد .

میفرمود ، تا ایشان در حضرت فریدونش رشته مودت استوار دارند، و چون در سال چهل و پنجم سلطنت وی گرشاسب بدرود جهان گفت، این مهم را مجددا با نریمان مقرر داشت و کفایت این کاروی میکرد.

على الجمله : تای ژو بآسايش نيك راغب بود ، و دست مقاتله و مقابله از انحاء (1) مملکت کوتاه داشته باهیچکس در منازعت نمیکوفت و همواره بلهو و لعب روز میگذاشت ، و در دین و آئین شیوه پدر داشت و پرستش اونان و اصنام مینمود ، مدت هفتاد و پنجسال در تمامت چین و ماچین و تبت و ختا حکومت کرد و چون اجل محتوم فراز آمد جونك ریز را که بهترین فرزندانش بود، حاضر نموده ولایت عهد بدو سپردو رخت از جهان بدر برد .

بگذاشت مدت سی سال در مملکت بابل و نینوا پادشاه کامروا بود ، آنگاه فرزند خویش سفروس از اقایم مقام خود کرده رخت بدار البوار (1) برد .

ساخت بدان سر شد که عرصه ملكرا رحيب (1) کند و ساحت خویش را وسیع سازد، و چون بوزیریس فرعون مصر را در این وقت مردی بکفایت نمیدانست، عزم تسخیر عزم تسخیر اراضی مغرب كرد ، و سپاهی جنگ دیده از اطراف مملکت حاضر و فراهم ساخته از یمن بیرون شد ، و همه جا با ساز و برگ تمام راه بریده بزمین مغرب آمد، و چند کرت باعمال بوزیریس مصاف داد ، همه جا مظفر و منصور گشت و در اراضی مغرب استیلا یافت ، و در با آن مملکت عرصه بدست آورد که بسعت فضا و لطافت هواز گوارش آب موصوف بود ، بفرمود در آنجا بنیان شهری نهادند و آن بلده را افریقیه که با نام خود بود موسوم نمود و از آن پس که افریقش آهنگ وطن کرده بیمن آمد، مردم آن مملکت را بنام آن مدینه خواندند و تمامت را افریقیه گفتند ، و آن از جانب طول از (برقه) است تا طنجه عرضش از کنار دریای مغرب است تاریگستانی که در اول بلاد سودان واقع است ، و از شمال بجزیره «صقلیه» و «اندلس» منتهی میشود ، و اکنون که افریقیه گويند يك قسم از چهار قسم آبادی همه زمین را خواهند چنانکه حدود و مساحت وعدد خلق آنرا در ديباجة الكتاب نگارش دادیم.

على الجمله : مدت پادشاهی افریقش در یمن و اعمال آن صد و شصت و چهار سال بود .

استبداد و استیلا سلطنت بابل و نینوا کرد، چون مدتش بنهایت رسید و زمان معلوم فر از آمد ، مانوس را در میان فرزندان طلیعه (1) ناموس سلطنت میدانست پیش طلبیده منصب ولیعهدی بدوداد ورو بدار البوار نهاد .

شکنجه بمرد و نام گنج نبرد، پس گرشاسب شہر اور اگرفته بخانه اش در شد و فرمود ، آنخانه را خراب کردند و کارش نمودند تا آن دفینه را بیافتند و بنزد وی آوردند چون با مقصود مقرون شد یکی از خویشان والی طنجه را بحکومت آن باده مأمور کرده مراجعت فرمود ، و یکبار دیگر بخدمت فریدون رسید روزی چند بیود و از آنجا بسیستان آمده زور گارش بنهایت شده و رخت بسرای جاویدان کشید ، مقرر است که مدت پنجسال در سفر طنجه روز شمرده و تامت عمروی در سرای فانی هفتصد و پنجسال بود .

گیرد و بر تخت ملك بر آید لاجرم صناديد مملکت بحكم مصاهرت (1) ومطاعيت (2) سکرابر ابسلطنت بر نشاندند و کمر خدمت او بر میان بستند وی ملکی با حد افت و کیاست بود، شهر «اسن» رادار الملك فرمود و نشستگاه خویش را در آنجا مقرر داشت ، و در انجا مقرر آبادی رعیت ژلشگری نيك خاطر بگماش ، ویرانیز دوازده پسر بود که همه کار میدان و ایوان نيك بشناختند ساز بزم ورزم نیکو دانستندی ، چون اجل او نزديك شد پسران خویش را طلب داشته در انجمن بزرگان مملکت حاضر فرمود ، و اراضی انیکا را دوازده قسمت کرده هر قسمی را پسری سپرد و ایشانرا از راز سود و زبان آگاه ساخت ، و بحسن اتفاق ترغیب فرموده رخت از جهان بیرون برد. در اینوقت یکباره حکومت ملك قرق از خاندان جوان بفرزندان سکراب منتقل شد از آن قوانین که سکراب در مملکت قرق و نهاده بود یکی آنست که حکم داد تاکسی در ملک وی دوزن نگیرد که این مباره خرابی مردم و ویرانی مملکتست .

یکدیگر حکومت کنند و ولیعهدیدر باشند و از رای وصوابدید همدیگر تجاوز ننمایند ، بعد از وفات او نومس برادران با هم طریق (1) وفاق سپردند و مدتی با تفاق حکم راندند و مردم را بعدل و نصفت امیدوار داشتند ، تاروزگار «پلیدکت» بنهایت رسیده رخت بسرای دیگر کشید و اورازنی نیکور خسار در پس پرده بود که هم از پلیدکت حمل داشت ، در این وقت مردم قرار بدان دادند که لیکو رکس، در امور مملکت و نظم و نسق آن مساعی جمیله مرعی دارد تا فرزند «پلیدکت» متولد بحد رشد و بلوغ رسد آنگاه هر کس بهره خویش را متصرف شده منسق فرمايد ، و «ليكوركس» خودنیز بدین سخن همداستان بود. از اینروی که مردی نیکخوی و پسندیده اطوار بود طبع سلیم و رای صواب داشت با حلم طبیعی و حصافت فطری حسن جمالش دلها را بفریفتی و جانها را بشیفتی هما نازن پلید کت از دیرگاه مهروی در دل داشت ، و (2) منتهز فرصت میبود تا وقتی که بار گذاشته پسری آورد و بهره پدر نامزد وی گشت. این معنی را اسباب تقرب کرده بخدمت لیکورکس آمد، و انجمن را از بیگانه خالی نموده معروض داشت که اگر مرادر شبستان خود جای داده بحباله نکاح در آوری و با من همبستر شوی ، آنطفل که از پلید کت دارم بدست خود هلاك سازم و نامش را از جهان براندازم، تاملك يكباره بر تو مقرر شود و به تنهایی کار سلطنت با تو باشد لیکورکی گفت : حاشاكه من حقوق برادر فراموش کنم و دین بادنیا ،فروشم بلکه مکنون خاطر من آنست که قانونی در این مملکت مقرر دارم و قاعده استوار فرمایم، که کارها با عدل سنجیده شود و مردم با میزان (3) نصفت بود. آنگاه پسر پلید کت را آورده بر تخت سلطنت بنشاند و برای خدمت وی وزیر و دبير معين كرده قوانین پسندیده با ایشان آموخت که مهمات ملکی را بدان روش فیصل دهند و خودازه اسپرته رکت کرده بسوی مصر رفت و چندی در مملکت مصر مواظب خدمت علما و حکما شده از رموز هم لکنداری و نظام امور خلق بقدر توانائی فرا گرفت ، و از آنجا بار بسته بروش سیاحتکاران به لاد هندوستان رفت و از رسوم و آداب آنمملکت نیز آگهی حاصل نمودم برکلی و جزوی امور وقوف یافت پس بادلی دانا و جانی کار آگاه راه مملکت «قرق» پیش

ص: 80

گرفته باراضی «اسپرته» آمد و رسم پادشاهی و سلطنت از میان بر داشت و کار مملکت را بر دولت جمهور (1) گذاشت ، وعقلا و دانا یان بلاد خویش را از اطراف طلب داشته بدار الملك حاضر ساخت ، ومشورتخانه (2) بنیان نموده جمع را بدانجای جا داد و ایشانرا از آن قوانین که از مصر و هند فرا گرفته بود بیاموخت و فرمود : چون کاری از امور مملکت داری پیش آید بر اهل مشورتخانه عرضه دارند ، تا ایشان بزشت و زیبای آن (3) غور رسی کرده بهرچه همگی یکدل و یکزبان شده حکم کنند آنرا معمول دارند و از انیروی مردم بر نهج واحد شدند و از قید رقیت وفرمانبرداری پادشاهی همین خلاصی جستند ، و احکام همه بر طریق عدل جاری شد و فرقی چندان درمیان وضیع (4) و شریف نماند؛ این روش بر بزر یف نماند؛ این روش بر بزرگان مملکت صعب چه اگر یکی را با زیر دستی منازعتی (5) پیش آمد در مشورتخانه حاضر شده در میان ایشان کار بعدل میرفت ؛ و اصلا رعایت بزرگ نسبت باكوچك ملحوظ نمی افتاد ، لاجرم اشراف واعيان ملك دل باليكور كس بد کردند و از بی قتل او کمر بستند ، السکندر نامی که بجلادت طبع موصوف بود و از کار مشورتخانه خاطری آزرده داشت ، وقتی برای هلاکت لیکورکس یکجهت شد و گرزی گرفت و در بکمینگاهی بنشست؛ چون لیکورکس بر او عبور میکرد، از کمین بر جسته آن گرز را وی فرود آورد ويك چشم او را کور کرده از پیش بگریخت ، مردم (6) غوغا بر آوردند و از دنبال السکندر شتافته او را بگرفتند و دست بسته با خدمت لیکورکس آوردند ، تا اور ابمکافات عمل گرفتار کند ، لیکورکس باوی گفت مردی جاهل بوده و خیر خلق را ندانسته، زیرا که من زحمت کشیده مسالك بعيده (7) پیمودم

ص: 81

و خود را از سلطنت عزل کرده کار بر جمهور مقرر داشتم تا بعد از من لشگری و رعیت برفاه معاش کنند و ذلیل و زبون یکتن نباشند، اينك در پاداش من هلاكتم را وجهه همت ساختی و دیده ام را از بینائی عامل نمودی ؟ ! اما من ترا سزا نکنم و کیفر نفرمایم باشد که از این غفلت باز آیی و از کرده پشیمان شوی ، پس بفرمود دست او را گشوده وی را رها کردند، السكندر نيك خجل شد و از این شرمساری در خدمت ليكوركس وتقويت دولت جمهور سخت بکوشید تا کار استوار شد و بر دولت جمهور استقرار یافت و در اسپرته دیگر پادشاهی معین و مشخص نبود که نام او در این کتاب مبارك عنوان شود ، اما در شهر اسن باز اولاد سكراب با نهج سلطنت زیست میکردند تاظهور سلن ، چنانکه انشاء الله در جای خود مرقوم شود .

ماچین و تبت و ختارا فرو گرفت؛ نخست نامۀ مهر انگیز به نزد نریمان فرستاد و او را از عهد قدیم و طریق و داد با پدرانش یاد آورده با خود رایگان (1) ساخت.

و چون در اینوقت تورین فریدون بر مملکت ماوراء النهر و بعضی حدود مغاستان استیلا داشت ، هدیه در خود ساز داده با فرستاده هوشیار بدرگاه تور فرستاد ، او را نیز با خود مهربان کرد و رشته اتحاد را محکم فرمود ، آنگاه با دل جمع و خاطر آسوده بکار سلطنت اقدام نموده ، خرد و بزرگ مملکت را بوعده و وعید (2) قرین بیم و امید داشت کار با عدل همی کرد تاروزگارش سپری شد ، مدت ملکش در مملکت هفده سال بود بود و هنگام هلاکتش رای ژریا را که فرزند مهتر بود ولیعهد فرمود ، و او را از رموز مملکت و سلطنت آگهی داد بمودت و موالات با فریدون و اولادش اندرز نموده .

داشت پیش خواند و نهصد اراده جنگی که با آهن بر آورده و داسهای برنده بر حدود آن نصب کرده بودند با وی سپر دو مردان کنمانیان را ملازم او ساخته مأمور بجنگ بنی اسرائیلش فرمود سیسرا سپاهی بزرگ بر داشته بسوی بنی اسرائیل آمد و ایشان را به نیروی شمشیر شکسته ذلیل و زبون ساخت چنانکه مدت بیست سال (1) مطيع کار که مأمور میداشت اطاعت میکردند تا دیگر باره از دست تعدی یا بین بناله در آمده روی تضرع بدرگاه خدای آوردند و استغاثه بدان حضرت بردند پس کرم خداوند جنبش کرده برای آنقوم مخلصی پدید گشت ، و آن چنان بود که «زنابورا»

نام زوجه عسوب که در آنوقت در میان قوم قضا (2) میکرد و فیصل امور مردم با وی بود علماي یهود او را با شرف نبوت انباز میدانستند چون جور و اعتساف یا بین را بدید که از حد طاعت خلق تجاوز کرد بدان سر شد که دفع وی کند ، رسولی بقریه نفتالی فرستاده باراق بن ابی نعم را از ارض رقام طلب فرمود را از ارض رقام طلب فرمود : باراق بیتوانی از آرامگاه خود بیرون شده بجبل افرائیم آمد وبخانه «دبورا» که میانه «اکمه» وبیت «ایل» بود فرود شده بخدمت او پیوست دبورا (3) گفت : ای باراق خداوند ترا مامور ساخته که بجبل تابور شوی و ده هزار تن از بنی نفتالی و بنی زبلون با خود انباز کرده و از آنجا بسوی قیسون ره سپرگردی و باسیرا سپهسالار یا بین مصاف داده او را هزیمت کنی و عراد های جنگی را از او بگیری و بنی اسرائیل را از دست ظلم وتعدى يا بين نجات دهى ، اينك همه جامن ترامعین و یاورم باراق گفت: اید بود اگر تو با من باشی ازین مقاتله مضایقه نکنم وكين بنی اسرائیلرا از اعدا باز خواهم ، دبورا گفت : من با تو خواهم بود و خداوند

ص: 84

ایشان را بدست تو ذلیل خواهد کرد، پس باراق باتفاق دبورا ساز و برگ خود کرده بر قام آمد و ده هزار تن از بنی نفتالی و بنی زبلون فراهم آورده تصمیم رزم سیسرا داد ، و حوزه ارقام را مضرب خیام کرد، جو برقینان که از بنی حوباب بود و نسب بدامادهای موسی میرساند هم بدیشان پیوست ، چون این خبر گوشزد سیسرا شد که باراق بن ایی نعم در جبل تا بود برای رزم وی لشگر فراهم کرده در حال فرمود: عرادهای جنگی حاضر ساختند تا در هنگام یورش و غلبه سپاه دشمنرا از هم شکافته پراکنده سازد ، و ابطال رجالرا گرد آوری کرده بطرف باراق رهسپار شد و از اینسوی باراق سپاه خود را برداشته بجانب او بشتافت پس چون زمین تنگ شد فریقین در برابر هم صف بر کشیدند و جنگی صعب در پیوستند، چنانکه از جانبین بسی دلیران عرضۀ تیغ و تیر آمدند عاقبة الامر سياه سيسرا هزیمت شده روی برتافتند، و بنی اسرائیل شمشیر در ایشان نهاده جمله را قتیل (1) و اسیر ساختند و عرادهای جنگیرا از دست آنجماعت گرفته متصرف شدند سیسرا از غایت دهشت خود را از اسب در افکنده پیاده از میان سواران بگریخت و خود را بقبیله حوبار قبنانی رسانیده خیمه عنایل زوجه حوبار در آمد در آمدچه میان جو بارو یا بین کار بمصالحه میدانست و از خصمی نهانی آگهی نداشت علی الجمله «عنایل»

از در خیمه بیرون شده گفت: این سیسرا هیچ نترسیدی که بسوی من آمدی و دست او را گرفته بخیمه در آورد، و در گوشۀ خوابانیده نسیجی (2) بر زبر وی انداخت و او را در زیر آن پردۀ مستور داشت سیسرا گفت : چه باشد که جرعه آب با من رسانی که سخت از تافتن و شتافتن تشنه ام ، عنایل مشکی از شیر حاضر ساخته او را سیراب کرد و هم آن پرده بر سر وی در کشید دیگر، باره سیسرا گفت ای عنایل دشمنان در طلب من شتابانند و مرا از هر طرف میجویند بهتر طرف میجویند بهتر آن باشد که تو خیمه ایستاده باشی تا اگر کسی بنزد تو آید و از من بپرسد حال مرا پنهان داری عنایل از نزديك او بيك سوشد وکین کهن (3) را که با پایین داشت بخاطر آورده

ص: 85

با دست چپ میخی از میخهای خیمه بر گرفت و بدست راست مرزبه (1) برداشته بسوی سیسرا آمد و او همچنان بر جای خفته بود پس عنایل سر میخ را برگوش او نهاده با کلوخ کوب آن میخرا کوفتن گرفت ، چنانکه سر میخ از صماخ (2) دیگر وی بدر شده بزمین در رفت و سیسرا در حال جان بداد ، و در اینوقت باراق که در جستجوی وی میشتافت در رسید، عنایل از خیمه بیرون دویده بنزديك وی شد و گفت : ای امیر اگر طلب دیدار سیسرا میکنی بدرون آی و حال او را نظاره کن بازاق بخیمه عنایل در آمده دشمنر اکشته یافت شاد خاطر شده تسبیح یزدان کرد و این مژده با قوم برده در میان بنی اسرائیل قاضی و مدیر گشت و بنیروی او آنجماعت قویحال شده روز تاروز بر قوت و نيرو افزودند ، وعاقبة الامر بريا بين ملك كنعان چیره شده او را از میان بر گرفتند و کار بکام کردند، مدت حکمرانی باراق پسر ابینعم در میان بنی اسرائیل چهل سال بود و در این مدت مردم آسوده و فار غبال بزیستند .

قبایل مدیانی (1) و عمالقه (2) و بني رقام باعدد كثير بسوی ایشان میتاختند ، و در خر من زارهای آنجماعت فرود شده هر چه میافتند بر میگرفتند و مواشی ایشانر ابدست آورده با خود میبردند، کار بر بنی اسرائیل تنگ شد ، روی نیاز بحضرت خداوند نهاده بنالیدند و از جباران مدیانی و عمالقه شکایت کردند پس از میان ایشان شخصی که باشرف نموت دمساز بود برخاست ، و بابنی اسرائیل گفت خداوند میفرماید که من پدران شمارا از مصر نجات دادم و نجات دادم و بر جباران ارض غالب و مظفر کردم و مساكن ایشانرا با شما گذاشتم و گفتم عبادت اصنام مکنید و خدایان امورانیین را پرستش ننمائید، نپذیرفتید و سر از فرمان برتافتید ، اينك بكيفر آن عصیان گرفتار شدید ، اما چون تو به ایشان در حضرت پروردگار مقرون بقبول افتاد فرشته خداوند در بیشه «عفرا» نازل شد ، وجدعون (3) پسره یواش ابی عزرا که نسب به منسی بن یوسف علیه السلام میرساند در قریه پدر گرد آوری زراعت خویش میکرد و بشتاب سنبلها را در هم کوفته گندم از آن جدا میساخت که قوتی برگرفته بگوشه بگریزد و از شر بنی مدیان محفوظ ماند

ص: 89

در اینوقت فرشته خداوند بروی ظاهر شده ، گفت : ای جدعون امر خداوند با تست و نیرو تر است و ترا بدان فرستاده که بنی اسرائیل را از تعدی قبایل مدیانی خلاصی دهی جدعون گفت : ای مولای من چگونه من بر این جباران غلبه توانم کر دو حال آنکه عشيرت من کمتر از همه قبایل بنی منسی است و خود کوچکترین فرزندان بواشم فرشته خداوند با وی گفت : اينك من با تو خواهم بود و تو بربنى مديان ظفر خواهي يافت و آنجماعت را هلاک خواهی ساخت جدعون گفت ایمولای بزرگوار من بر این گفته علامتی میجویم تا مطمئن باشم و علامت آن باشد که در اینجا ایستاده باشی تا من رفته فدائی باخود بیاورم و در اینحضرت پیش بگذرانم ، این سخن از وی مقبول افتاد - پس جدعون بخانه خویش شده بزغاله ذبح کرد و گوشت آنرا بانان فطیری در زنبیل نهاده برای قربانی بکنار همان بیشه آورد ، فرشته خداوند گفت : ای جدعون این گوشت و نانرا بر سر این سنگ سخت بگذار تا علامت قبول قربانی برتو آشکار شود چون جدعون چنان کرد آن فرشته سرعصای خود را بر آن گوشت و نان گذاشته ناگاه از سنگ آتشی بیرون شده آن گوشت و نانرا پاك بسوخت، و در حال فرشته خداوند پنهان شد و ندائی در رسید، که سلام بر تو ای جدعون بیم مکن ، پس پس جدعون قویدل شده مذبحی در قریه و ابی عزری ، بساخت و آنر اسلام الرب نام نهاد دیگر باره ندائی گوشزد وی شد که ای جدعون خراب کن مذبح «بعلا» و «اسیرا» راکه دو بت اند بصورت مردی و زنی برای پدرت ، و در همان موضع مذبحی بری خدای بساز و گاو پدرت یواش و گاو دیگر که هفت ساله باشد در آن مذبح قربانی کن و چوبهای تن آسیر ادا شکسته برای حطب گوشت قربانی افروخته ساز و پاك بسوز جدعون چون از قوم بیم داشت و میدانست اینکار در روز ممکن نشود، ده تن از غلامان خویش را برداشته نیمشب آنهمه احکام را معمول داشت و باز آمده در سرای خود بخفت صبگاهان که مردم فراهم شدند و هدم بعلا و اسیر او صورت مذبح و قربان بدیدند ، در غضب شده از هر سوی عامل این عمل را طلب میکردند، تا بدانستند که جدعون اینکار کرده و این فعل از وی صدور یافته پس همگروه بدر خانه یواش آمدند و با او گفتند : پسر خود را

ص: 90

حاضر ساز که قتل او بر ما واجب است از انیروی که هدم مذبح (بعلا) کرده و تن آسیرا را در هم شکسته، یواش در جواب ایشان گفت: با شما نیفتاده که انتقام (بعاد) و (آسیرا) طلب کنید ، چه اگر ایشان خداوندانند از آنکس که بدین امور جسارت کرده حساب بجویند و انتقام کنند، و در آنروز نام جدعون را بر بعال گذاشتند کنایت از آنکه انتقام خواهد کشید از وی بعلا چه مذبح او را خراب کرده علی الجمله : از پس این هنگامه جدعون از پی دفع قبایل مدیانی یکجهت شده مردم را بسوی خویش خواندن گرفت وکر ناها بنواخت ، اهل ایز رعال بر اثر او شده بد و پیوستند ، آنگاه رسولان بقبایل و آسیر و زبلون و نفتالی فرستاده ایشانرا بنزديك خود دعوت کرد، همگی اجابت هنسی و نموده بحضرت وی مجتمع شدند و عددی کثیر فراهم آمد در این وقت جدعون بدر خداوند بنالید و گفت : پروردگارا اگر خلاصی بنی اسرائیل را با نیروی من مقرر داشته، اينك يكمشت پشم از گوسفندی باز کرده در میان گندم زار گذارم ، چنانکه شبانگاه (1) سحابی بر آن پشم ببارد و زمین اطراف آن خشک باشد همانا اینکار از من ساخته خواهد شد و یکمشت پشم برده در خرمنگاه بگذاشت ، و چون صبحگاهان بدان جای شده و آن پشم را برگرفته بفشرد یکدو استکانی آب باران از آن بچکید و حال آنکه زمین و اطراف او خشک بود، دیگر باره برای اطمینان خاطر جدعون بحضرت خداوند بنالید و گفت الها از این جسارت بر من غضب مكن که باز تجربتی خواهم کرد ، و آن چنان است که این پشم را در خرمنگاه میگذارم اگر در این کثرت سحاب بر همه زمین بیارد و این مشت پشم خشك باشد كار بر حسب مراد خواهد رفت ، و آن مشت پشم را در خرمنگاه گذاشته چون صبحگاه شد بدانجا شد همه زمینرا از مطر (2) تر یافت جز آن بشهرا که همچنان خشک بود، پس جدعون قویدل شده مردان خود را که سی و دو هزارتن دلیران بودند بر داشته با راضی «ایز رعال» آمد تا با بنی مدیان مصاف دهد، فرشته خداوند بروی ظاهر شده گفت : ای جدعون عدد تو بسیار است چون ایشان بر اعدا ظفر یابند با نیروی خویش فخر خواهند داشت بگو تا منادی در میان ایشان ندا کند که هر کس از این جنگ هراسناك است

ص: 91

بخانه خویش باز شود که کسی را با وی سخن نباشد چون جد عون بفرمود و منادی بدینسان ندا داد، بیست و دو هزار تن از ایشان مراجعت کردند و ده هزار کس بجای ماند ، دیگر باره فرشته خداوند باجد عون گفت : که هم این عدد باجدعون كثير است بايد بسيار اندك باشند تا چون دشمنانرا بشکنند دانند که خداوند ایشانر ! مظفر داشته، پس اینقوم چون بر لب آب آیند نگران باش هر کس چون سگان با زبان آب خورد او را برای جنگ گزیده کن و هر که برزانو نشیند و آب بیاشامد او را رخصت بده تابخانۀ خود باز شود ، چون قوم براب آب شدند و جدعون این تجربت کرد سیصد تن باز بان آب نوشیدند و دیگران برزانو نشستند و آب خوردند ، پس جدعون هر تن را يك كر نا بدست داد و زاد ایشانرا مهیا کرده در اینوقت لشگر مدياني در اراضی غور بودند ، چون با آنجماعت نزدیکشد و شامگاه فراز آمد فرشته خداند با وی گفت : اينك بر خیز بنهانی میان سپاه مدیانی شو و گوش فرادار و کلمات ایشانرا اصفا، (1) فرهای تادل و دست تو در حرب اینگروه قوی شود و اگر از تنها شدن ترسناکی «فارا» غلام خود را بهمراه برده باش پس جدعون باتفاق (فارا) در آن نیمشب بلشگر بنی مدیان در آمد و معسکری (2) یافت که مردان و شترانش از اندازه حساب بیرون بود ، بگوشه در رفته گوش فراداشت دید مردی با همدم خویش گوید : که در خواب دیدم گرده نان جوی در میان لشگرگاه ما بهرسوی حرکت میکرد چون در رسید بخیمۀ قواد (3) و زغمای سپاه سراپردۀ ایشانرا سرنگون ساخت همدم وی در جواب گفت : آن گرده نان جوین جدعون بن یواش است که در لشگر ما تاخته اینقوم را پراکنده خواهد ساخت ، چون جدعون این سخن بشنید قویدل شده بمیان سپاه خویش آمد و آن سیصد تن را بر سه قسم کرده، هر کس را کوزه با دیگی که شمعی افروخته در میان آن بود بدست چپ داد و بوقی بدست راست ، پس بفرمود : صد تن از طرف میمنه (4) و صد تن از میسره (5) لشگر بنی مدیان داخل شوند وخود باصد تن بسوى

ص: 92

قلب لشگر رود و دیگران بسوی وی نگران باشند تا آنچه کند هم آنان معمول دارند پس بدین روش از سه جانب در آمده در برابر لشگر بنی مدیان ایستاده

شدند و بيك ناگاه آن کوزها را شکسته شمعهای افروخته را از میانش برآوردند و فریاد کردند که اینجنگ از برای خدا وجدعون است و آن شمعها را افراشته داشتند و باد در بوقها انداختند ، سپاه مدیانی چون مغافصة (1) این آشوب بدیدند ، از جای برجسته رو بهزیمت نهادند و تیغ در هم گذاشته یکدیگر یکدیگر را همی کشتند و گذشتن قبایل (نفتانی) و (آمیر) و (منسی) که دور از این جنگ بودند ، چون خبر بنی مدیان بشنیدند تیغ کشیده از پی هزیمت شدگان بتاختند و ایشانرا تابیست (سبطا) وحدود (آبل) تعاقب کردند، از اینسوی جد عون رسولی بجبل افرائیم فرستاده بنی افرائیم را فرمود: اينك بر لب آب اردن فرود شوید و شوارع وطرق را بر روی سپاه مدیانی مسدود دارید، تاچون گریختگان ایشان بدانجا آیند خلاصی نیابند، بنی افرائیم بی توانی از جبل بزیر آمده راه بر هزیمت شدگان تنگ کردند و (عوریب) و (زیب) که دو سردار بزرگ از بنی مدیان بود گرفته بکشتند و سر ایشان را بر داشته بسوی جدعون آمدند و زبان بشکایت گشوده گفتند : از چه روی ما را بجنگ بنی مدیان نخواندی و نخواستی با نام نيك شما شريك باشيم ، جدعون ايشانرا تسکین داده، گفت: ما زیاده از شما کاری نکرده ایم اینك دو سردار رگرا شما کشته اید و کارهای نمایان کرده اید ، پس بنی افرائیم از غضب باز شدند و آسوده نشستند ، آنگاه جد عون همان سیصد تن را برداشته تاختن کرد و بسوی آمد سیاه وی سخت گرسنه بودند در اینوقت از کنار اهل «ساخوت» میگذشت با ایشان گفت چه باشد که هر يك از مردان مرا بگرده نانی اعانت کنید که گرسنه اند و من در طلب «زاباح» و «صلمنع» دوملك مدیانی شتابانم ، در جواب وی گفتند : هر وقت تو آن دو سلطانرا دست بسته آوردی ماکسان ترا نان خواهیم داد ، جدعون گفت : هرگاه من ایشان را بسته آوردم تنهای شما را برخار خنجك (2) این

ص: 93

صحرا خواهم افکند ، و از ایشان گذشته بقلعۀ فنوال رسید و از اهل فنوال نان خواست ایشان نیز چون اهل ساخوت جواب گفتند ، جدعون گفت : اگر من سالما غانما (1) از این سفر باز آیم هم قلعۀ شمارا خراب خواهم کرد ، وازقلعه فنوال گذشته در طلب زاباح وصلمنع روان شد و ایشان در قبرب بودند و از یکصد و سی و پنج هزار مرد کاری که داشتند پانزده هزار تن باقی بود ، چه آندیگران در جنگ بنی اسرائیل مقتول شدند ، على الجمله : بسوی ایشان تاختن کرد و يك ناگاه بمیان آنکافران در آمده تیغ در آنجماعت نهاده ایشان را هزیمت کرد، زاباح، و صلمنع نیز از میانه بگریختند وجد عون از دنبال شتافته هر دو را بیافت، پس دست زاباح وصلمنع را بسته باخود آورد و از آن رزمگاه مراجعت کرده بعقبه «حراس» رسید ، و از آنجا با مردی از اهل ساخوت باز خورد او را بنزد خودخوانده از مشایخ اهل ساخوت سئوآل کرد و او نام هفتاد و هفت تن نوشته بدو سپرد ، پس جدعون بنزد اهل ساخوت وفنوال آمد و گفت : اينك زاباح وصلمنع است که دست بسته آورده ام ، پس با عهد خود وفا خواهم کرد و مشایخ ساخون را گرفته عریان ساخت و برخارهای درشت دشت بیفکند ، واهل ساخون را زحمت بسیار رسانید و قلعه فنوال را از بن برآورد و آن بازاباح وصلمنع گفت : چگونه بودند گفت : چگونه بودند آنکسان که در نابور مقتول ساختند ایشان در جواب گفتند: آنمقتولین نیز مثل تو از انباز ملوك بودند ،جد عون گفت : ایشان از برادران و منسوبان من بودند ، باخدا سوگند یاد میکنم که اگر ایشان را نکشته بوديد اينك من شمارا نمی شمارا نمی کشتم، وروی بابانار که فرزند نخستش بود کرده برخیز و تیغ برگرفته سرایشانرا از تن بردار ، ياثار بحکم پدر شمشیر بر گرفت و پیش رفته چون چشمش بر صورت زاباح وصلمنع افتاد ، بیم کرد و آن قدرت نیافت که کاری تواند ساخت ، پس ایشان روی باجد عون کردند و گفتند : تو برخیز و مارا بکش که جباریرا جباری تواند کشت پس جدعون برخواسته هر دو را عرض شمشیر ساخت و هلالهای (2) سیمین که در گردن شتران ایشان بود بر گرفت ، علی

ص: 94

الجمله، چون کار قبایل مدیانی بنهایت شد بنی اسرائیل نزدجد عون مجتمع و گفتند ترا رسد که بر ما والی و فرمانگذار باشی و ابدا این جلالت با تو و فرزندان تو نسلا بعد نسل باقی ماند ، جدعون در پاسخ قوم گفت : من و فرزندانم بر شما سلطان نشویم بلکه خداوند جل و علا بر شما حاکم است ، اينك من از شما زیاده از آن نمیطلبم كه هر تن يك قرطه (1) زرین که از بنی مدیان بنهب وغارت آورده اید با من عطا کنید ، چه آنقوم بیشتر عرب اسماعیلی بودند ورسم ایشان بود که گوشواره زروطوق (2) زرین از گوش و گردن شتران خویش میآویختند ، على الجمله : جدعون ردای خود را بگسترد و بنی اسرائیل هر تن قرطه در آن انداختند پس هزار و هفتصد متقال زرناب از آن قرطها فراهم شد، و قلاید (3) سیمین و اهله (4) زرین که بر گردن شتران وزينت ملوك بنى مديان بود جداگانه ضبط فرمود ، و از این جمله بصنعت زرگران تمثالی (5) ساخته در قریه خود «عفرا» بگذاشت ، همانا این صورت سبب لغزش فرزندان وی شده کار ایشان به بت پرستیدن منجر شد ، على الجمله : بعداز قلع وقمع (6) بنی مدیان مدت چهل سال جدعون مدبر و حاکم بنی اسرائیل بود ، و از وی هفتاد پسر بوجود آمد که یکی از آنجمله ابي ملك است كه عنقریب شرح حالش مذکور خواهد شد .

کثیر داشتند و همت ایشان بر نهب و غارت ممالک چین مقصور بود و در حدود و ثغور آنملك همه روزه منازعتی تازه بر میخواست ، و سرهنگان باندازه طاقت با مخالفين مصاف میدادند و حراست بلاد و امصار (1) خویش میفرمودند ، علی الجمله : مدت سلطنت سوین در چین و ماچین و تبت و خطا شانزده سال بود ، و چون رخت از اینیسرای فانی بدر میبرد زمام دولت و اقبال را بار شد و اکبر اولاد خود ارکیاه سپرد

پادشاه چهاردهم باشد که پدر بر سریر سلطنت داشته وی ملکی با حصافت عقل بود چون کار ملک بدست او افتاد و از قبایل مغول و تانار مأیوس بود و میدانست هرگز از پای نخواهند نشست و دست از فتنه و آشوب برنخواهند داشت پیکی (1) کاردان با هدیه فراوان بحضرت تو دین فریدون فرستاد و با او سلسلۀ مودت (2) و حفادت استوار کرد، لیکن با آنکه قبایل مغول و تاتار را از یکسوی دشمنی چون تود بود هرگز با ارکیا از در مهر در نیامدند و هیچ دقیقه از کار دشمنی فرو نگذاشتند پیوسته در اطراف مملکت چین بهدم امکنه وقتل سکنه و اخذ اموال وحمل انقال مشغول بودند ، لا جرم ارکیا چندانکه زندگانی یافت در چار بالش جهانبانی نافذ فرمان بود، با ایشان مصاف میداد و همواره از برای حفظ حدود سپاهی معین میداشت على الجمله : مدت ملك اركيا در چین بیست و پنج سال بود بهترین فرزندان خود «ژودین» را قایم مقام فرموده از جهان رخت بیرون برد.

ریاست بنی اسرائیل نزد خالهای خود که بزرگان سخام بودند آمده و گفت : آیا شما سود خویش و منفعت خود میجوئید، گفتند : بلی آیا یکتن بر شما حکمرانی کند نیکوتر است یا هفتاد کس ایشان ؟ متفق الكلمه گفتند : زبان یکتن اندکست و سلطنت هفتاد کس بر مردم حملی گران خواهد بود ، پس ابيملك خالهای خود را بر دفع برادران یکدل کرد و از ایشان هفتاد متقال سیم برسم هدیه گرفت و از آن پس جمعی را فراهم کرده از سخام بیرون شد و ناگاه بقربه عفرا در آمده برادرانرا دستگیر کرده همگیرا بر سر يك سنگ سر از تن برداشت و از آن برادران هیچکس خلاصی نجست جز «یونام» که اصغر از همگی بود و از آن هنگامه خود را بگوشه مختفی کرده رهایی یافت بعد از آنکه اولاد جدعون مقتول شدند بزرگان سخام و دیگر قبایل در ارض مصفیا قريب بسخام مجتمع شده ابيملك را بر خود سلطان کردند و کار سلطنت بروی راست شد از آنسوی چون یونام از آن مهلکه نجات یافت بر جبل جرزیم (1) بر آمد و فریاد برآورد و گفت : ای بزرگان سخام مثل شما آنست ، که اشجار فراهم شده نزد درخت زیتون آمدند و گفتند : برما سلطان باش شجر زیتون گفت من هرگز سود روغن خویش را که مردم گرامی میدارند نمیگذارم برای آنکه مشغول شما باشم ، پس اشجار بنز دشجر انجیر آمدند و او را بسلطنت خواندند وی تیز استنکاف ورزیده گفت. حلاوت ثمر خویشرا با سلطنت شما برابر نخواهم گذاشت، از آنجا درختان به پیش رز شدند و او را بسلطنت دعوت کردند ، رز گفت ثمر خویش را که سبب تفریح قلوبست نخواهم گذاشت و بكار شما مشغول نخواهم شد: آنگاه درختان بنزد درخت عوسجه (2) رفتند و گفتند تو بر ما ملك باش

ص: 98

عوسجه که درختی نالایق و خار دار بود سر از روی عجب و کبر برداشت و گفت شم- اگر این سخن راست میگوئید در آئید در سایه من و در ظل من مختفی باشید و اگر نه آتشی از من جستن کند که در خنستان جبل لبنانرا فرو سوزد ، اينك حال شما با اييملك چون حال درختانست با عوسجه که زاده کنیزیرا از میان برگزیده سلطنت دادید، حقوق جدعون را فراموش کرده هفتاد پسر او را بر سر یکسنگ و کشنید ، هم اکنون آیا شما بآتش ابيملك سوخته شوید.

یا او به (1) ایران شما در افتد چون یونام اینكلمات بگفت از جبل «جرزیم» آمده و بسوی دایر آمد و در آنجا سکونت گزید و ابيملك بربنی اسرائیل چیرگی یافته مرتبت حکمرانی یافت و ابواب ظلم و جود بروی مردم مفتوح داشت ؛ چون روزگاری بر این بگذشت بعضی از اهل سخام بسبب سوء سلوك ابيملك دل با او بد کردند و خون پسران جدعون را بیاد آورده، از پی مکافات قتله ایشان کمر بستند و بر سر شوارع ورؤس جبال کمین گرفته هر که را از آنجماعت یافتند دست بسته محبوس بداشتند ، در این وقت جامال بن عابار که دل قوی و قبیله دلیر داشت پاکسان خود باراضی سخام آمده درختستان ایشان را قطع کرد و بتخانه ها را خراب نمود و خمهای شراب را بریخت و گفت : اگر خدای نیرو بخشد ایمان را از جای خود فرود آرم اکنون اگر هوای ملکی دارد سپاه خود را ساز داده از خانه بیرون شود تا با هم نبرد کنیم و مرد از مرد پدید آریم «زاخان» والی سخام که یکی از عمال بيملك بود در این وقت چون نیروی مقابله با جامال بن عابار نداشت ناچار با وی ترد مودت میباخت و ملازم خدمت او بود. این سخنان بشنید و بروی سخت گران آمد پس پنهانی نزد ابيملك فرستاد و او را از اندیشه جامال خبر داد و گفت : اينك ما گرفتار اولیم همانا چاره آن باشد که سپاهی برداشته در طلب جا عمال تاختنی کنی و شبانگاه در کمین قرار گرفته چون روز بر آید ناگاه با سپاهوی یورش (2) برده او را از میان بر گیری چون ابيملك از این راز آگهی یافته بیتوانی برخاسته

ص: 99

سپاه خود را فراهم کرده بجانب سخام آمد و مردم خود را در چهار موضع بکمینگاه باز داشت صبحگاهان جامال از در دروازه شهر بیرون شده با اصحاب خود برای حراست مدینه سیر میفرمود و زاخال نیز در خدمت وی بود ، ناگاه عدد کثیری بنظرش آمد که از رؤس جبال بزیر میآیند صورت حال را بازا خال بیان کرد ، وی در جواب گفت: همانا ظلال جبال و صورت اشجار است که بدینسان جلوه مینماید لحظه برگذشته سپاه دشمن نيك نمایان شد، دیگر باره جماعال گفت : اينك مردان بسیارند که صف برزده میشتابند و هم اکنون از راه در میرسند زاخال گفت بلی چنین است چه شد آن دهن تو که دیروز در حق ابيملك سخنان نالایق میگفت ، الآن بیرون شوو مردی خود راهنمای جامال یگر دست انتقام از زاخال برنداشت ناچار با مردم خود در برابر ابيملك آمده صف بر کشید و مصاف داده شکسته گشتند، وزاخال نیز فرصت یافته در دفع جاعال و اصحابش بکوشید و ایشانرا از سخام بیرون کرد ، در این وقت مردم سخام هراسناك شده از طرفی بیرون آمدند و روی به بیابان نهادند ايملك اینخبر بشنید و گروهی برداشته از دنبال ایشان بشتافت و بدانجماعت رسیده همه را مقتول ساخت و از آنجا رکضت داده (1) بر سر شهر آمده و آنمدینه را با غلبه بگرفت و تیغ در مردم نهاده هر کرا بیافت بکشت جمعی از آنگروه پناه با حصنی جستند (2) و در آنجا مجتمع شده برای دفع ابيمالك معاهده در میان نهادند و آن قلعه نيك محكم بود، ابيملك چون از ایشان آگهی یافت با لشگریان گفت شما مرا نگران باشید و انچه معمول دارم همان کنید، پس تبری بر گردن نهاده بدامان جبل شد و باندازه توانائی حطاب فراهم کرده بر دوش نهاد و لشگریان نیز با وی پیروی کردند و آن خطبها را بپای حسن آورده بر هم نهادند و آتش در آن افروختند، تا آنقلعه و هزار تن زن و مرد در آنجا بسوخت، آنگاه با لشگر خود بسوی «تاباص» آمد و مردم آنرا محاصره کرده با غلبه و یورش کار برایشان تنگ کرد ، و بیای دروازه آمده تا آتش در آن زند و بدرون رود زنی از بام قلعه برای دفع دشمنان سنگ آسیایی بزیر افکنده راست بر سرابيملك آمده مغز او را خرد در هم شکست ، ابيملك

ص: 100

ننگ داشت که بدست زنی کشته شود و دانست هم اکنون ج-ان نخواهید برد ، غلامی که سلاح جنگ او را با خود میکشید بخواند و گفت : ایفرزند تیغ برکش و مرا بکش تا از این پس مردم نگويندزني قاتل من بوده ، پس آنغلام تیغ بر کشیده بر شکم وی فرو برد و او را هلاک ساخت ، واثر نفرين يوتام بن جدعون در حق ابيملك واهل سخام هویدا گشت ، مع القصه ، بعد از اینواقعه مردم بمنازل خویش رفته هر کس بخانه خود آرام گرفت و مدت حکومت ابيملك سه سال بود.

بر سنت پدران گذشته و آئین ایشان بتخانه ها را نيك بسامان کرد و روش بت پرستیدن را ستوده و با رواج داشت ، در زمان او نیز قبایل تاتار و مغول بركين توزى ب شرارت مواظب بودند و هیچ دقیقه از دقایق نهب و غارت فرو نمیگذاشتند ، از این روی امور حدود و ثغور مملکت پریشان بود و ژوردین سپهسالاران و سرا سرهنگان بجانب مغول و تاتار فرستاده همواره با ایشان ساز مقابله و مقاتله طراز داشت و از طرفین مردم بسیار بهلاکت رسید.

على الجمله : در همه روزگار ژوردین مخاصمه قبایل مغول و تاتار با او باقی بود ، و در زمان حیات خود از فرزندان يم لينك را بولیعهدی مفتخر ساخته بدرود جهان کرد مدت سلطنتش بیست و پنجسال بود.

بابل ونينوا وموصل وديار بکر وارض روم تا بعضی از اراضی گرجستانرا سخره فرمان داشت ، و از طرف دیگر تاکنار عمانش زیر دست اوامر و نواهی بود ، وی نیز سلطانی جبار و جفا کار است و پرستش اونان و اصنامش شعار و دنار (1) ، همواره باسلم و ایرج پسران فریدون تجدید مواثيق وموالات (2) میفرمود و اظهار ضراعت (3) و نیاز میکرد، مدت پنجاه سال بر سریر جهانبانی تمکن داشت ، و چون رخت از جهان میبست اکبر فرزندان خود «العداس» را برتبه ولیعهدی سرافراز فرمود.

کار بر بنی اسرائیل صعب افتاده روا باشد که دشمنان ایشانرا از میان برگیری و بر آنجماعت سلطان باشی ، یفتاح گفت: آیا شما نبودید که مرا از خانه خود بیرون کردید و میراث پدر بر من روانداشتید.

اکنون که روزگار سخت پیش آمده با من ملایمت میفرمائید و مرا از پی چاره میطلبید گفتند: ای یفتاح ما مشایخ جماعتیم شایسته آن باشد که ملتمس مار اباجابت مقرون داری و چشم از سلطنت بنی اسرائیل نپوشی که کاری معظم است و دفع دشمن بر خود واجب شماری ، پس يفتاح مسئول ایشانرا اجابت کرده تصمیم رزم بنی عمون داد ، و مردم خود را برداشته باتفاق مشایخ جلعاذ بمصفیا آمد و بنی اسرائیل در خدمت مجتمع شدند و او را بحکومت خویش تهنیت گفتند ، پس يفتاح نامۀ بملك بني عمون نوشت و بدست رسولی بخدمت او فرستاد که از چه روی بزمین بنی اسرائیل در شده و آغاز فتنه کرده و بنیان مخاصمه نهاده ؟ ملك بني عمون گفت که این حضومت بنی اسرائیل نهادند و از آنروز که از مصر بیرون شدند اراضی ما را تصرف کردند ، اکنون زمین ما را با ما گذارید و آسوده باشید، چون رسول بازپس شده این خبر باز آورد، دیگر باره یفتاح با ملك بني عمون پیام داد که بنی اسرائیل از بنی مواب و بنی عمون زمینی نگرفته اند چه آنروز که از مصر بیرون شدند مدتی در تیه سرگردان بودند و چون بارش را قام آمدند.

بسلطان ادوم وملك مواب و پادشاه حسبون پیام کردند که رخصت بدهید که ما از ارض شما عبور کرده بدانزمین شویم که خداوند بميراث بما عنایت فرموده ، هيچيك از ایشان اجازت ندادند و سیحون ملك حسبون لشگر خود را فراهم کرده با آن اسرائیل مصاف داد ، و خداوند آنجما عتر اشکسته و منهزم ساخت ، پس اراضی ایشان مخصوص قوم موسی گشت ، اکنون سیصد سال است دار الملك حسبون در اراضی امورانيين و مملکت بالاق بن صفور ملك مواب خاص برای بنی اسرائیل است و هیچکس را با ایشان سخن نیست ، همانا امروز ملك بني عمون قصد فتنه و آهنگ را دارد که ساز مخاصمه طراز فرموده ، مع القصه ملك بني عمون از غلظت و خشونت فرود نشد و کاره قابله و مقاتله استوار گشت پس یفتاح برای جنگ ایشان یکجهت شد و با

ص: 106

خدای خود عهد کرد که چون بر بنی عمون ظفر یابد و ایشانرا هزیمت کند آنگاه (1) سالماً غانما باخانه خویش مراجعت فرماید، هر کس نخست برای استقبال او از بدر شود در راه خداوندش قربان کند ، چون این نذر کرد سپاه خود را ساز داده بارش جلسه و در آمد و در برابر بنی عمون صف بر کشید و جنگ در پیوست ، بعد از گیرودار بسیار و هلاکت جمعی از جانبین سپاه بنی عمو نر اهزیمت کرده و از عرا وغیر تا مدخل مانیث که بیست قریه مسافت بود بگریختند و خلقی کثیر از آنجماعت عرضه شمشیر گشت ؛ آنگاه يفتاح بافتح و فیروزی عزیمت خانه خوبش کرده بسوی مصفیا آمد ، او را دختری باکره بود که فروغ طلعتش با ستاره برابری داشت ، چون خبر ورود پدر شنید با دف و طنبور برای استقبال پدر بیرون شتافت و از همه پذیرندگان سبقت جست ، ويفتاح را جزوی هیچ فرزندی نبود.

على الجمله : چون يفتاح چشمش بر دختر خویش افتاد دست بزدو گریبان دونگ خود بدرید و فریاد برکشید و گفت: ایدخترك من وای یاره جگر من تو را چه افتاد از این پذیره شدن که اینک بدست پدر کشته خواهی گشت ، وصورت ماجرای آنعبد پدرکشته که با خدا کرده بود باوی بگفت ، دختر در جواب فرمود : که ای پدر با پروردگار غدر نتوان کرد با آنچه وعده کرده و فاکن و مرا در راه (2) خدا قربانی فرمای، لیکن از پدر آن مسئلت باشد که دو ماه مهلت دهد تا باهم سالان خود در قابل جبال وشعاب اتلال (3) سفر کنم ، و بر هر سنگی بر جوانی و دوشیزگی خود بگریم، آنگاه بخدمت پدر شتافته تا با انچه نذر کرده عمل فرماید، پس یفتاح دختر خویش را رخصت داد

ص: 107

و او هر دختر باکره که در قوم مصاحب بود با خود برداشته بدا من جبال آمد ، و دوماه بر شباب خود بگریست و آندختران نیز با گریه وی مرافقت کردند، آنگاه پدر آمد و يفتاح چنانکه نذر کرده بود فرزند را قربانی کرد ، و فریاد از بنی اسرائیل نذرکر برخاست و از آن پس هر سال چون آن ایام فراز آمد آل اسرائیل چهار روز بتعزیت و سوگواری دختر يفتاح می نشستند و میگریستند .

على الجمله : چون بنی عمون ذلیل و ضعیف شدند ويفتاح باستقلال فرمانگذار آل اسرائیل گشت، بنی افرائیم از کردار فتاح در خشم شده و کس نزد او فرستادند که، چون، عزم، قتال با بنی مون کردی از چه روی ما را آگهی ندادی تا مانیز با تو انباز شویم و نیکنام باشیم؟ همانا نام نیکو از برای خودخواستی که بی انتباه (1) ما بدین کار اقدام فرمودی، یفتاح در جواب گفت: من شما را دعوت کردم و اجابت نفرمودید پس ناچار شده با بنی عمون در آویختم و خدای مرانصرت داد، اکنون چه افتاده که شما بخصومت من برخاسته اید ، ایشان گوش بدینسخن ندادند و سپاه خود را فراهم کرده از جربی بگذشتند بعزم آنکه یفتاح را بکشند و آتش در سرای او زنند ، يفتاح چون حال بدینسان دیداهل جلعاذرا انبوه کرده و تصمیم رزم بنی افرائیم داد ، چون هر دو سپاه با هم نزديك شدند و بایکدیگر در آویختند، بنی افرائیم شکسته شد و هزیمت یافت اهل ، جلعاذ برای دفع ایشان بر لب آب اردن آمدند و معبر را تنگ بگرفتند چه ناچار گذرگاه بنی افرائیم از آنجا بود ، مع القصه هر تن که از بنی افرائیم فرار از جنگ کرده بخانه خویش میشد بر لب آب اردن میرسید اهل جلعاد اور امیگرفتند و میگفتند همانا تو از آل افرائیمی، وی از نیم قتل ابا میکرد اهل جلعاذ میگفتند: اگر از آل افرائیم نیستی بگوشیلا چون بنی افرائیم راشین معجمه بر زبان جاری نمیشد میگفت سیلا، پس او را از معبر اردن گذرانیده میکشتند، در آنروز چهل و دو هزار تن از افرائیم بدین نشان شناخته شده بدست اهل جمعا ذ مقتول گشت و حکومت بنی اسرائیل بريفتاح استقرار یافت, وه دت شش سال باستقلال و استبداد قاضی و مدیر قوم بود ، پس آنگاه دم در بست و در قریه جلعاد مدفون گشت .

ص: 108

على الجمله : مدت هشت سال در میان بنی اسرائیل قاضی و مدیر بود ، آنگاه از سرای فانی بجهان جادوانی شتافت ، و جسد او را در افرعتون در ارض افرائیم مدفون ساختند.

او بدینگونه بود که شخصی (1) مانوح نام که نسب با قبیله دان داشت در ارض «صرعا» روز میگذاشت و او را زنی بود نازاینده ، شبی در خواب دید که فرشته خداوند ظاهر شده با وی گفت: از این پس خمر میاشام و از محرمات بپرهیز که زود باشد بفرزندی خرسند شوی که مرد خدا دوست گردد و بنی اسرائیل را از شر اعدا خلاصی دهد صبحگاهان زن اینمژده بشوهر رسانید ، منوح شاد خاطر گشته بدرگاه خداوند حاضر شد و گفت: پروردگارا از تو میخواهم که آن فرشته بر من ظاهر شود و مرا بیا گاهند که آنطفل را چگونه تربیت کنم، و مسئول وی باجابت مقرون شده روز دیگر فرشته خداوند بنزديك ضجيع (2) وی آمدوزن چون آنصورت بدید که در خواب مشاهده کرده بود بی توانی (3) بنزد شو هر شتافت و او را از قصه آگاه کرد، پس منوح با تفاق زن بخدمت آن ملك آمد و گفت تو آنشخصی که برزن من ظاهر شدی و مژده فرزند دادی ؟ گفت بلی عرض کرد که اکنون بفرمای تاچگونه آن فرزند را تربیت کنیم و نام خود را نیز بگوی تا آن مولود را بنام تو خوانیم؟ فرشته خداوند گفت : نام من ممجوده است وترا با نام من کار نباشد ؛ زن خود را حراست کن تا از حرام خدای بپرهیزد که فرزند او خاص خدای خواهد بود ، منوح بشکرانه بزغاله را قربانی کرده با مقداری دان آورد و بر سرسنگی بگذاشت و سنگی بگذاشت و به تسبیح خدای مشغول شد تا آتشی که علامت قبول قربانی است از آن سنگ جستن کرده بسوی آسمان بر آمد و آنملك شعله از آن آتش را گرفته بجانب فلك روان شد ، منوح وزن وی دانستند که آن فرشته خداوند بود، پس برای سجده بروی در افتاده پیشانی بر خاک نهادند و حمد خداوند کردند ؛ و از این واقعه روزی چند بر نیامد که زن منوح آبستن شده پسری آورد و نام او را شمشون نهادند و او در میانه «صرعا» و «اشتول» تربیت میافت

ص: 114

چون بحدر شد و بلوغ رسید روزی بجانب تمنث گذر کرده دختری خوبروی از اصل فلسطین بدید و دل در وی بسته ، باز آمد و از مادر و پدر خود در خواست فرمود که او را بحباله نکاح در آورد، هر چند پدر و مادرش گفتند : قانون آل اسرائیل نباشد که از بیگانه دختر گيرند اينك در عشیرت تو دوشیزگان پاکیزه منظرند هر که را بخواهی بزنی نزد تو آریم شمشون گفت هرگز جز آندختر راهم بستر نخواهم شد از اینروی که چهره او در چشم من نیکو نموده و مهر من بسوى او جنبش کرده ناچار منوح وزوجه او سر را برداشته بطرف تمنث رهسپار شدند ، چون بنزديك قبیله فلسطیان رسیدند ناگاه شمشون بريك طرف معبر نگریسته شیریر ادید که خروش میکرد ، پس بسوی او شتافته بی آنکه صلاح حرب با وی باشد آن شیر را بگرفت و بدانسانکه بزغاله را پوست از سر بیرون کنند آنرا پوست از سر بر آورد وجسد آنرا انداخته بازگشت و پدر و مادر را از این راز آگاه نساخت .

على الجمله: بقبيله فلسطیان در شده آن دختر ا برای شمشون نامزد کردند و آرامگاه خویش مراجعت نمودند ، بعد از یکچند روز که دیگر باره برای انجام یکاشانه عروس میرفتند ، شمشون را بخاطر رسید که بر سر جسد آن (1) اسد رفته حال آنرا باز داند ، پس ابوین را بگذاشت و از معبر بیرونشده بنزديك جسد شیر آمد دید که مگسان نحل (2) در سینه شیرخانه کرده شانی (3) از عسل بر آورده اند چنانکه عسلی سفید از آن در سیلان است (4) در حال شمشون پیش رفته قدری بنوشید مقداری بر گرفته بنزد ابوین آورد و ایشانرا نیز بخورانید و همچنان آنراز پوشیده داشت و از آنجا بخانه عروس آمد و مجلس طرب بر آراست و چون رسم بنی اسرائیل آنبود که در ایام عروسی یکهفته ولیمه (5) دادندی شمشون سی تن از بزرگان فلسطیان رادعون فرمود و با ایشان گفت: که

مسئله دارم و سخنی باشما میگویم اگر در این هفته که روزهای عروسی است

ص: 115

سخن مرا فهم کردید و تفسیر فرمودید، سی جامه نیکو درسی (1) رزمه بسته بشما میسپارم و اگر آنسخن را فهم نکردید و از عهده پاسخ بیرون نشدید، بر شماست که سی جامه پسندیده در سی رزمه پیچیده بنزد من فرستید، ایشان بدین سخن همداستان شدند ، شمشون گفت: چیست آن خورش که از خورنده بیرون آمد و آن شیرین که از تلخ بادید گشت بزرگان فلسطین سه روز در این سخن فکر کردند و بجایی ره نبردند، روز چهارم بنزد زن شمشون آمدند و گفتند : شوهر خود را فریب داده این راز از وی بپرس و ما را بیاموز تا در جواب عاجز نمانیم، اگر چنین نکنی ترا میکشیم و میسوزانیم و آتش در سرای پدرت در میزنیم ، زن شمشون بترسید و بنزد آمده بگریست و گفت: اگر مرا دوست میداری این راز با من بگوی شمشون گفت من هنوز پدر و مادر خود را آگهی نداده ام چگونه ترا بیا گانم زن از در الحاج (2) بیرو نشده سه روز بگریست تا شمشونرا دل نرم کرد ، پس روز هفتم از قصه خبر گرفته و فلسطیانرا آگاه ساخت آنجماعت بنزد شمشون آمدند و گفتند حل مسئله کرده ایم، همانا چیزی شیرینتر از عسل نخواهد بود و هیچ شی تلختر و شدیدتر از شیر دیده نشود شمشون گفت : (3) حيلتى انديشيدى (4) وضجيع مرا فریب داده اینسخن از وی بیاموختید ؛ و در خشم شده زیرا بجای گذاشت و از تمنث بیرو نشده باراضي عسقلان آمد و سی تن از اهل آندیار را گرفته بکشت و جامه ایشانرا بر گرفته بنزد آنکسان که تفسیر مسئله کرده بودند فرستاد تا با وعده وفا کرده باشد و از آنجا بخانه خویش آمد تمیم پدر زن شمشون بود چون داماد را رنجیده یافت، چنان دانست که دیگر بازن خود رجوع نخواهد کرد پس دختر خویشرا بحباله نکاح دیگری در آورد و از این ماجرا یکچند مدت بگذشت دیگر باره مهر شمشون بطرف زن بجنبید و بزغاله بیاد وی فرستاد خود از دنبال بدر سرای زن آمد «تمیم» گفت : ترا دستوری نباشد که با دختر منهم بستر شوی از اینروی که تو ترک وی گفتی و من او را با دیگری عقد بستم اگر بخواهی در ازای او دختر

ص: 116

دیگر دارم که از او بسال کمتر است هم اکنون بنکاح تو در آرم شمشون گفت: من بیزارم از اهل فلسطین همانا با من ظلم کردند و من کیفر ایشان خواهم داد و از آنجا بیرون آمده سیصد روباه از کوه و دشت صید کرده بیکجای آورد و بردم هر يك چراغی افروخته بر بست ؛ آنگاه دو روباه را بيك رشته کشیده در میان مزارع اهل فلسطین رها کرد، چون وقت حصاد سنبله بود آتش در خرمنزارها افتاد جمله بسوخت و همچنان از رزستان و دیگر درختها چیزی باقی نماند، چون اهل فلسطین دانستند که این زیان از شمشون است و مایه این فتنه تمیم و دختر او شده مجتمع شدند و او را با دخترش بسوختند چون این خبر بشمشون رسید خشم وی زیاده شد و جمعی کثیر از ایشان همیگرفت و آنجماعت را از ساق تاران خرد همی شکست و رها کرد و از آنجا «بساحاف» آمده ساکن گشت اهل فلسطین جمع شده بنزد بنی یهودا آمدند و گفتند : شمشونرا از شما میخواهیم که او را بسته بنزد ما آورید تا ویرا کیفر کنیم، بنی یهودا سه هزار مرد مبارز برگزیده بسوی شمشون فرستاد و ایشان بساحاف آمده با شمشون گفتند ، آیا نمیدانی که اهل فلسطین بر ما مسلط اند این چه جسارت بود که کردی اینک بر ما واجب است که ترا گرفته بدیشان فرستیم ، شمشون گفت سوگند یاد کنید که شما با من زیان بخواهید آورد ، و مرا با اهل فلسطین خواهید گذاشت من مطیع شما میشوم ، ایشان باوی عهد کردند که خود او رازیان نرسانند ، و شمشون را گرفته بدو زنجیر آهنین بربستند و بنزديك مردم فلسطین آوردند، اهل فلسط این چون اورا بدیدند ناگاه برجسته تا خون وی بریزند، شمشون چون قصد آنگروه را بیافت قوت کرده آن سلاسل (1) آهنین را از چند جای بگسیخت در آن بیابان استخوان سرحماری بیافت، دست فراکرده آنرا بگرفت و با فلسطیان بجنگ در آمد و هزار تن از ابطال فلسطین را با آن استخوان بکشت و ایشانرا هزیمت کرده گفت: اينك با استخوان صورت خری این سزا بشمادادم، و استخوانرا بزمین افکند و از آن پس آنمقام را دم الخد (2) خواندند ، چون این مهم بنهایت رسید شمشون سخت عطشان گشت چنانکه سستی در وی بادید آمد ، پس روی بدرگاه یزدان کرده گفت : پروردگارا

ص: 117

بنده ذلیل توام اگر آب نیابم در این بیابان بدست کفار کشته شوم ، خدای بروی رحم کرده از استخوان (1) صورت خردخنه پدید شد و آبی گوارا جوشیدن گرفت ، پس شمشون از آن آب نوشید و سیراب گشت و آنمنزل راعين قرن فك الحمار نام نهاد ، و از آنروز بربنی اسرائیل قاضی و مدیر گشت و مدت بیست سال در میان آنجماعت فرمانگذار بود ، و در اواخر این مدت وقتی به (غزه) آمد و در سرای زنی جمیله در شد و باوی هم بستر گشت و شب در خانه او بخفت ، اهل فلسطین از این معنی آگهی یافته فراهم شدند و در اطراف آنخانه کمین ساختند که چون صبحگاه از خانه بیرون شود او را گرفته بکشند ؛ شمشون از کید (2) دشمنان خبر شده نیمشب از جامه خواب برخاسته بدر سرای آمد و در را بسته یافت، پس دست برده آستانه در را بگرفت و بادر سرای از جای برداشته بر دوش نهاد؛ و از غزه بیرونشد، بجبل حبرون آمد و از آنمهلکه نجات یافت و پس از یکچند مدت به نخل شارون آمد و بازنی که دلیلا (3) نام داشت ساز محبت طر از کرده با او بپیوست و روزگاری سر در بالین او مینهاد اهل فلسطین چون دانسته بودند که باشمشون نبرد کردن سود ندارد ، بنزد دلیلا آمدند و گفتند : اگر شمشو نر افریب دادی و این معنی را بر مانمودی که دفع او باچه میتوان کرد و نیروی او چسان کم تواند شد ، هريك از مشایخ فلسطین هزار و سیصد مثقال سیم با تو ارزانی دارند، دلیلا طمع ، در سیم بسته بنز د شمشون آمد و از وی درخواست نمود که ترا باچه توان بست و نیروی تو از چه ضعیف (4) شود ؛ شمشون گفت : اگر مرا با هفت ریسمان که نمناک باشد ببندند

ص: 118

چون یکتن از مردم باشم پس اهل فلسطین آتریسمانها را مهیا کرده به دلیلا سپردند و خود در کمین نشستند ، دلیلا شمشون را در خوابگاه با آن اوتار (1) بربست و برای ، تجربه ندا کرده که ای شمشون اینك دشمنان تو برای دفع تو در رسیدند ، شمشون برخاست و آن اوتار را چون تارکتان در هم گسیخت ، دلیلا گفت: ای شمشون بایار خود دروغ گفتي اينك راست بگوی که تو را با چه توان بست ؟ شمشون گفت : اگر تورا مرا بازنجیرهای آهنین که استعمال نشده باشد بر بندند عاجز و زبون خواهم بود ، دلیلا آن سلاسل (2) مهیا کرده هم در خواب دست شمشون را بر بست ، و اورا از جای بر انگیخت كه اينك فلسطیان رسیدند ، شمشون از جامه خواب جستن کرد و آن سلاسل را در هم گسیخت و آماده رزم بایستاد، دلیلا گفت ایشمشون هم با من سخن بكذب راندی چه باشد که مرا از راز خود آگاه سازی ؟ شمشون گفت : اگر هفت تار موی مرا چنانکه خفته ام با تار و پود نسیج (3) جولاهگان در بافته سازی خلاصی نیابم دلیلا این تجربت نیز کرد و مقصود بدست نیامد پس با شمشون گفت: همانا بامن با خدیعت (4) کنی و مهر من در دل نداری، چه از تو سخنی پرسیدم و تاکنون سه کرت (5) مرا فریب دادی و دروغ گفتی و با او سرگران ساخته آغاز جور در میان نهاد و مدتی او را محزون و غمگین میداشت ، تاکار بر شمشون تنگ شد و ترك هوای او نتوانست کرد ، ناچار پرده از راز برگرفت و گفت : ای دلیلا هرگز تیغ باموی سر من نزدیکی نکرده و کس موی من نسترده، چه از بطن مادر تاکنون خاص خدا بوده ام و این عهد فرشته خدا از پدر و مادر من گرفته، اکنون اگر کسی موی سر من بسترد قوت و نيروى من ضعیف شود، آنگاه چون یکی از مردم خواهم بود ، دلیلا این سخن را بصدق یافت و اهل فلسطین را آگاه ساخت و در خواب موی سر او را بدست موی تراشی بسترد ، و اعدا بگرد او در آمدند و او را بگرفتند و میل تفیده (6) در چشم کشیده دیدگانش را از بینائی معطل داشتند و از آن پس او را بغزه آورده

ص: 119

محبوس کردند و دست آستی با مقداری گندم نزد او گذاشتند تا بدان مشغول باشد ، چون این کارها پرداخته شد اهل فلسطین روزی چند بشکرانه این نعمت ستایش اصنام خویش کردند و شاد خاطر زیستند آنگاه انجمنی راست کرده بزمی بیار استند و جمعی کثیر در آن مجلس حاضر شدند، چنانکه سه هزار زن و مرد بر بام آن بنا بود و نظاره آن بزم میکرد ، چون از کار طعام و شراب فراغت یافتند کس بطلب شمشون ستادند، تا او حاضر شده در این انجمن رقص کند ، و در این مدت موی سر شمشون آمده و نیروی او نخست بود ، على الجمله : شمشونرا بمجلس آوردند زمانی در میان انجمن برقصید و مردوزن او را نظاره کردند، آنگاه با کودکی که عصایش میکشید گفت : ای فرزند مرا بپای ستون این بنا برسان که تکیه کرده از ماندگی فراغت یابم و دوستون در وسط آن بنا بود که تمامت آن بنا بدان ستونها پایندگی داشت ، مع القصه : آن كودك عصای شمشون را کشیده بیای ستونها آورد و او برای هلاکت دشمنان ترك جان خویش نیز بگفت و با دست راست یکی از آن ستونها بگرفت و با دست چپ ستون دیگر را وقوت کرده هر دو را از جای برکند ، و آن بنار ابر سراهل فلسطین فرود آورد و آن خلقی که در این هنگام بهلاکت رسیدند زیاد از آن بود که شمشون .

در حیات خود از آنجماعت کشته بود و چون اینخبر به بنی اسرائیل رسید خویشان شمشون بدانجا شدند و جسد او را از خاک برگرفته با خود بردند، و در میانه صرعا و اشتول در جنب قبر پدرش منوح دفن کردند .

نصفت میکردند ، چپالس آن آئین از میان بر گرفت و برکیش بت پرستان نیز نپائید و بفرمود : در معبدها بستند و آن قربانی که در بتکدها میگذرانیدند موقوف داشتند و رعایا را بکارهای شایگان (1) بگماشت و مانند گنبدهای هرمان که از بناهای ادریس بود چنانکه مرقوم شد چند گنبد بساخت و مردم در انجام کار این بناها بسیار رنجه شدند و شکنجه دیدند، چنانکه خلقی کثیر از این زحمت بهلاکت رسید مدت پادشاهی او در مصر پنجاه سال بود .

و در آنجا شبی بخانه میخا منزل گرفتند و از حال لیوی و ، کار صتم آگهی یافته صبحگاهان بجانب اليش رفتند ، و آن اراضی ملکی وسیع وایمن از فساد بودن همتی فراوان و هوائی سازگار داشت جاسوسان بی توانی (1) مراجعت کرده و صورت حال با بنی دان بگفتند ، و از حال لیوی و کار صنم و بیت میخانیز ایشان را آگهی دادند : مرد از قبیله دان از صرعا و اشتول کوچ داده بحبل افرائیم آمدند و بر در سرای میخا کمین ساختند، آنگاه جاسوسان خمسه بدرون خانه شده آن صنم را با رداء وجامه امام بتخانه پر گرفتند ، لیوی بر در خانه ایستاده همی تگران بود که این چه حادثه است ، ناگاه ششصد مرد با سلاح جنگ دید ، که بخانه در آمدند و آن صنم را با هر چه یافتند بر گرفتند، لیوی گفت ایگروه شما را چه افتاده از بتخانه چه میخواهید؟ با او گفتند خاموش باش و باما ملحق شو ، آیا تو امام يكتن باشی نیکو تر است یا امام جماعتی ؟ نیوی ناچار بدان عمل رضا داده بهمراه آنگروه بیرونشده پس از رفتن بنی دان مردی بنزد میخا شده گفت: چه آسوده نشسته اينك هر چه در خانه تو بود بغارت رفت، میخا جستن کرده از دنبال بنی دان بدوید و بدیشان رسیده فریاد برکشید که ایجماعت این چه ظلم است که با من روا اید؟ و همچنین آسوده میگذرید چند تن از بنیدان روی برتافته گفتند : ای میخا ترا چه رسیده که اینگونه در قلق (2) و اضطرابی؟! میخا گفت : چه با من گذاشته اید که اینسخن میگوئید؟ اینك آله مرا با هر چه داشته ام با خود میبرید و امام بتخانه را بهمراه میکشانید چگونه مضطرب نباشم گفتند : ای میخا از قفای ما فریاد مکن آن مبین که ما خاموشیم، در میان ما جوانان غیورند ناگاه باز پس پس شده خود و فرزندانت را هلاك سازند، میخا چون دید طاقت مقاتله با ایشان

ندارد مراجعت کرد و بنی دان باراضی خود آمده در الیش بنام دان قریه ساختند که موافق با اسم قبیله بود ، و آن صنم را نصب کردند دیونانان بن جرمون

ص: 122

بن منسی را با فرزندانش امام خویش فرمودند و از سوی دیگر مردی بنام (1) لیوی نام در بیت لحم میان بنی یهودا آمد و کنیزی گرفته با وی هم بالین گشت ، و از مدتی آن كنيزك با مرد بیگانه هم بستر شد ولیوی اینمعنی را یافته او را ترك گفت و بخانه پدر فرستاد و چهار ماه آن كنيزك در بيت لحم بماند ، و دیگر باره دل ایوی بجانب وى راغب شد عزم کرد تا بنزديك زن رود، پس غلامی و جاریه بارمغانی گرفته با دو سر حمار برداشت و بخانه كنيزك آمد ، پدر زن وی او را پذیرا شده نیکو مهمان نوازی نمود و هفت روزش با عزاز و اکرام ضیافت فرمود آنگاه ايوى كنيزك را با غلام و جاریه و حماران برداشته بعزم خانه خود از بیت لحم بیرون آمده و شامگاه بجبل یا بوس که در جنب بیت المقدس بود رسید ، غلام گفت يك امشب بایست در این قریه ساکن بود تا چون روز برآمد بجانب مقصود شویم لیوی فرمود : این قریه قبیله از قبایل بیگانه است و توقف در آن از باشد ، پس ببلده جمع که از بلاد بنی بنیامین بود در آمدند و در میان بازار فرود پیرمردی بدیشان باز خورد و مهربانی کرده ایشان را بخانه خویش برد ورسم مهمان نوازی بجای آورد ، چون از ماندگی راه بیا سودند و از کار اكل وشرب بپرداختند ، جمعی از جهال بنی بنیامین که از حال ایشان آگهی داشتند طمع در كنيزك ليوى بسته بدر سرای آمدند وزن لیویرا طلب کردند و آن پیر مرد از خانه نشد و گفت : ایمردم جبار از خدای بترسید و زیان با مهمان روا مدارید اینك من دختری وجاريه باکره دارم و هر دو را با شما میسپارم آنچه میخواهید با ایشان معمول دارید و مرا در نزد مهمانان شرمسار مسازید، آنجماعت بدکاره نپذیرفتند وزن لیوی را گرفته با خود بردند و آنشبرا تا سپیده دم از کنار وی بر نخواستند چون صبح بر آمد زن لیویرا هم بدان سرا آورده رها کردند، و آن كثيرك چندان رنجه شده بود که در حال هر دو دست بر آستانه خانه نهاده بخفت و بمرد چون روز برآمد لیوی برخاست و در خانه بگشود وزن خود را بر آستانه افتاده یافت ، گفت برخیز

ص: 123

تا راه خویش گیریم، جوابی نشنید پیش رفته نيك نظر کرد دید که بر جای مرده است ، جسد او را برداشته بر حمار خویش بست و از جمع بیرون شده بمنزل خود آمد و کاردی بر گرفت و تن آنمرده را دوازده پاره ساخت و هر پاره را بنزديك سبطی از اسیاط فرستاد که قضا (1) بر من چنین رفته تا شما را در این چه رضا باشد بنی اسرائیل چون از اینحال آگاه شدند گفتند: تاکنون که از مصر بیرو نشده ایم چنین ظلمی ندیده ایم و نشنیده ایم پس مردان جنگی از همه قبایل بیرونشده بمصفیا آمدند و با هم سوگند یاد کردند که این کین بخواهند و مردان جنگی را در آنروز شمار کردند چهارصد هزار تن بود، انگاه تفریر اختیار کرده بنزديك قبيله بنيامين فرستادند و گفتند: این چه ظلم بود که در حق لیوی روا داشتید ؟ اینک آنکسان که ارتکاب بدانکار شنیع (2) کرده بنزد ما فرستید تا ایشانرا کیفر کنیم و اگر نه آماده کارزار باشید بنی بنیامین مسئلت رسولا نرا نپذیرفتند و برای جنگ جماعت خود را جمع کرده بشمردند بیست و شش هزار مرد مقاتل فراهم شده مقصد تن نیز مرد مبارز داشتند که با دست چپ کمانداری کردندی و اگر بامتحان موئیرا آویختندی هم خدنگ (3) ایشان خطا نکردی .

على الجمله: بنی یهودا پیشی جسته و دیگر قبایل از دنبال ایشان رهسپار آمده باراضی جمع فرود شدند و از آنسوی بنی بنیامین بیرونشده در برابر ایشان صف رکشیدند و جنگ در پیوست در این مصاف بیست و دو هزار تن از بنی اسرائیل مقتول گشت و آنجماعت مخدول (4) شده با منزل خویش آمدند و روز دیگر باز مردان جنگ از طرفین بیرون شده جنگی صعب افتاد در این کرت نیز هجده هزار تن از بنی اسرائیل کشته گشت در این وقت آنجماعت دل آزرده و افسرده در بیت ایل مجتمع گشتند از اینروی که تابوت خداوند در آنجا بود و همچنان فينحاس بن العاذار بن هرون خادم آنصندوق بود .

على الجمله: بنی اسرائیل آنروز را روزه گرفتند و در پیش روی صندوق الشهاده

ص: 124

استغاثه بدرگاه خدای برده سخت بگریستند ، و از آن پس برای مصاف سیم روز آماده شدند و مردان مبارز را گروه گروه کرده در چند جای از مواضع جمع بكمين نشانیدند ، وصبحگاه برروش روزهای گذشته صفوف خود را در برابر قبیله بنیامین آراستند و جنگ در پیوست بنی بنیامین مردانگی کرده بمیدان در آمدند و سی تن از بنی اسرائیل را عرضه هلاك ساختند .

و گمان داشتند که چون روزهای گذشته ظفر خواهند یافت و بنی اسرائیل دانسته هزیمت میکردند و آنجما عترا از قلعه و بلده دور میساختند تا معبر ایشان بر کمینگاه افتاد ، مناقصة (1) ده هزار مرد دلاور از کمین بیرونشده تیغ در بنی بنیامین گذاشت، و از اینسوی بنی اسرائیل روی بر تافتند و با ایشان در آویختند ، جنگی عظیم افتاد و در آن هنگامه پانزده هزار تن از بنی بنیامین کشته گشت و هزیمت کردند و ، بنی اسرائیل از شتافتن بدنبال ایشان تغافل فرمودند ، چه میدانستند معبر کمینگاه دیگر خواهد افتاد و از آنسوی جمعی از کمینگاه خویش بیرون شده ببلده جمع در تاختند و آنقلعه را گرفته هر یکرایافتند، بکشتند و هیچ کس را از زن و مرد باقی نگذاشتند و آتش در شهر زدند در اینوقت مردان بنی بنیامین که از جنگ فرار کرده بودند ، با فوجی دیگر از آل اسرائیل باز خوردند و ناچار بکارزار در آمدند ، وسی تن از بنی اسرائیل را نیز بکشتند ناگاه برقفای خود نگریسته عمودی از ، دود دیدند که از میان جمع سر بر آسمان کشیده دارد دانستند که کار در آنبلده بر چهسان رفته دلهای ایشان ضعیف شد و روی بهزیمت نهادند، در این مصاف نیز سه هزارتن از ایشان مقتول گشت؛ و همچنان گریزان بکهف (2) رامون آمدند و بنی اسرائیل از دنبال آنجماعت شتافته پنجهزار تن از ایشانرا در راه بکشتند، بنی بنیامین نیز كهف رامون را مأمون نیافته بسوی جمعون شتافتند، و مردان بنی اسرائیل از پی در رسیده دو هزار تن را عرضه شمشیر ساختند .

على الجمله : بیست و پنج هزار و یکصد تن از بنی بنیامین مقتول گشت و ، بنی اسرائیل از میدان مصاف مراجعت کرده بقری و مساکن و بلدان ایشان در شدند و هر کس

ص: 125

را بیافتند بکشتند ، و خانه های ایشان را خراب کرده آتش در زدند، و گاو و مواشی (1) واجمال (2) و رمه هر جانور که دیدند بکشتند همه جهت از آنجماعت ششصد مرد رهایی یافته در کیف رامون ساکن شدند، ایشانرا نیز هیچ زن نبود که سبب توالد و تناسل گردد ، و بنی اسرائیل (3) در مصفیا سوگند یاد کردند که دیگر از قبیله خود زن بآل بنيامين ندهند و وصلت ایشان اختیار نکنند، از نیروی کار بر آن ششصد مرد سخت افتاد ، پس از چهار ماه از کهف رامون به بیت ایل آمده در حضرت پروردگار زاری و ضراعت کردند (4) و سخت بنالیدند و بنی اسرائیل دل با ایشان نرم کرده از اعمال خویش پشیمان گشتند و گفتند دریغست که سبطی از اسباط بکلی نابود شود و يكقوم بلا عقب ماند ، از قضا در اینوقت جميع بنی اسرائیل در (مصفی) جمع شدند تا تجدید عهد کنند و با وفاق یکدیگر سوگند یاد فرمایند، و گفتند: هر قبیله که برای این معاهده در مصفیا حاضر نشود او را هلاک خواهیم ساخت و چون اهل نابلس (5) بدین معاهده رضا ندادند و بمصفیا در نیامدند و بنی اسرائیل بنهب وقتل ايشان يكجهت شده ده هزار تن مرد مقاتل بدفع ايشان مأمور فرمودند و ، آنجماعت بجلمان آمده هر مرد و زن که در نابلس یافتند بکشتند و دختران با کره ایشانرا باسیری آوردند و آندوشیزگان چهار صد آن بودند : پس مشایخ بنی سرائیل برای آنکه بنى بنيامين منقرض نشوند: این دختران را بدیشان سپردند تا بزنی بخانه خود بردند. اينك دویست تن بیزن بماند دیگر باره مشایخ بنی اسرائیل کی نزد مردان بنی بنیامین فرستادند و گفتند چون روز عید فراز آید و در شیلو انجمن شود. شما در میان رزستان پنهان شوید و هر مرد چون دختری از اهل شیلو بیابید گرفته بادف و طنبور بارض خویش برید و بحباله نکاح در آورید چون پدر و مادر ایشان نزد ما شکایت آرند مقبول نخواهد بود ، از اینرو که ما قسم یاد کرده ایم دختر بشما ندهیم جز بدینسان صاحب زن و فرزند نخواهید شد ، پس

ص: 126

بنی بنیامین چنین کردند و در عیدگاه هر مردز زیرا از اهل شیلو برد و مشایخ بنی اسرائیل پدر و مادر ایشانرا ساکت کردند و گفتند : بر این جماعت رحم واجب است پس دیگر باره آن بنیامین عددی کثیر شدند.

کند ، ایشان نصیحت پدر بزرگوار را اصفاء (1) نفرمودند و همچنان در عصیان و طغیان مصر (2) و مجد بودند (3) ، تاروزی فرشته خدا بر امام علی ظاهر شد و گفت : خداوند میفرماید: پدران تو را از مصر بیرون آوردم و از دست اعدا نجات دادم ، وقبایل شما را بزرگ کردم و بزرگوار داشتم و همچنان تر ا امام جماعت نمودم و بر همه بنی اسرائیل تفضیل دادم ، ایا چه شد که پسران تو سر از ربقه طاعت بیرون بردند و بر طریق معصیت وضلالت شدند ؟ اينك بهتر و نيكوتر ذبايح (4) مرا از قوم برای خودستانند و از اقسام منهيات (5) پرهیزند، زود باشد که مکافات این اعمال امامت جماعت را از خاندان تو بیرون برم ، و پسرانت را شیخ قبیله نخوانم ، هر کس از خاندان تو بوجود آید در جوانی بمیرانم و حفنی و فینحاس را هلاک سازم و پیشوائی با صلاح و سداد (6) برای قوم بر انگیزم و اولاد و احفاد (7) تو خادم و پرستار وی باشند و بمثقالی سیم و گرده نان اجیر او شوند چون اینخبر بنهایت رسید فرشته خداوند ناپدید گشت و از آن پس تا بعثت سموئیل از بنی اسرائیل انقطاع یافت و امام علی بغایت ضعیف و ناتوان گشت و بینش دیدگانش اندك شد و اهل فلسطین بر بنی اسرائیل بشوریدند و صندوق عهد نامه را ببردند و پسران امام علی را مقتول ساختند ، و اینخبر چون بوی رسید از کرسی در افتاده وفات یافت ، چنانکه تفصیل این اجمال در قصه سموئیل علیه السلام بیان خواهد شد امام علی هفتاد و هشت سال بود و از اینجمله چهل سال فرمانگذار و مدبر بنی اسرائیل بود .

يعقوب باشد ، وی از اکابر پیغمبران بنی اسرائیل است، و لفظ (القانا) بلغت عبری بمعنی خدا حاصل کرده است ، آنجناب در جبل افرائیم ساکن بود و او را دوزن بود که يکيرا حناء و آندیگر را «فنا» مینامیدند، و هر سال از برای حج گذاردن و قربانی کردن بشیلو میآمد و مناسك حج را بپای برده مراجعت میفرمود ، و بنی اسرائیل را بیند و مواعظ بهره مند میداشت و بر شریعت موسی دعوت میفرمود ، وسایر احوال و اثار القانا در ذيل قصه ولادت سموئیل مرقوم خواهد افتاد.

هنگام قطام (1) سموئل رسد او را از شیر بازگیرم و با خود آورده در بیت اللهش (2) بگذارم، القانا اور اگذاشته با اهل خویش بشیلو آمد و کار حج کرده مراجعت فرمود ، و در سفر دیگر که هنگام فطام سموئل بود حناگاری چهار ساله برداشت و با سموئل بشیلو آمد و آنگاو را قربانی کرده رسوم حج را بپای برد ، و فرزند را آورده بدست امام علی سپرد تا همه عمر خادم بیت الله باشد، و در خدمت القانا مراجعت کرده برامه آمد و همچنان سموئیل در خدمت امام علی تربیت میافت ، و بعد از ولادت سموئل بازحنا حامله شده كرة بعد كرة (3) سه پسر و دو دخت- ازوی آمد و هر سال بزیارت بیت الله آمده از دیدار سموئل نیز شادمیگشت ، و آنحضرت در خدمت امام علی همه روزه بصلاح وسداد می افزود تا مرتبۀ بعثت و نبوت دریافت ، چنانکه انشاء الله در جای خود مذکور شود .

حکمرانی داشت و در این مدت با قبایل مغول و تاتار مصاف میداد و همواره سپاهش در سر حد مملکت برای دفع شر آنجماعت مشغول مقاتله و مقابله بودند ، و در زمان حیات خودژ و کینگ را که از میان اولادش با جلادت طبع و حصافت رای بود طلب نموده منصب ولیعهدی بدو سپرده ، و رخت از جهان بیرون برد.

فارینوس پسر ساوس است مردی جبار و جفا پیشه بود ، مدت پنجاه سال در مملکت بابل و نینوار ایت استقلال برافراشت و هیچ دقیقه از مراتب جور واعتساف (1) فرو نگذاشت و همواره در کیش بت پرستان و کافران بود ، وباسلم بن فریدون عقد مودت محکم مینمود و همه ساله بانفاذ (2) هدايا وتحف ومکاتیب مهر انگیز تجدید عهود و مواثیق (3) میکرد و چون روزگار حیاتش سپری شد و شاه اقبالش (4) بعری افتاد سوسا اورموس را که از میان فرزندانش سمت برتری داشت ولیعهدی خویش را بدو تفویض نموده جای پرداخت.

شده با خدمت نعما آمد و قصه با عاز باز :گفت نعما فرمود: ایدخترك من باعاز از خویشان اليملك است نيكو آن باشد که تو باوی همبستر باشی اينك بدن خويشتن را پاك بشوى و جامه نیکو بیوش و هر حلی (1) و زیور که داری از بر بیاویز و در منزل باغاز رفته مخفی باش چون شبانگاه از کاراکل و شرب بپرداخت و در بستر بعنود ، بمیان جامۀ خواب وی در شو و بیاسای تاکار بمراد شود، روت بفرمودۀ نعما عمل کرد و به بستر با عاز در رفته ردای او را پوشش خویش ساخت ، باعاز چون از خواب بر و حال روت بدانست ، باوی گفت: اگر چندزنی باوفا بوده، لكن از من به «اليملك » نزدیکتری باشد که اینك حق او باشی هرگاه فردا از میراث خود کناره کند و ترا بزنی نگیرد، من بدینکار اقدام کنم روت چون این سخن بشنید بامدادان از خدمت با عاز مرخص شده بنزد نعما آمد و صورت حال باز گفت ، و چون روز روشن گشت باغاز ده تن از مشایخ بنی اسرائیل را دعوت فرموده و آنكس را كه وارث اليملك بود نیز بخو است ، و در انجمن مشایخ باوی گفت : که تو از همه کس با « اليملك » نزديكترى اينك روت، مؤابیه را اگر بزنی خواهی حق تو باشد ، آنشخص در محضر مشایخ از حق خود بگذشت و باعاز روت را بزنی بگرفت و بعد از روزی چند روت حامله شده پسری آورده «نعما » فرزند او را بحجره خویش برده تربیت همی کردو او را « عوبید » نام نهاد، و چون بحد رشد رسید « ایسا » از وی متولد شد و « ایسا » پدر «داود» است همانا نسب داود چنین باشد «داود» بن ایسا بن عوبید بن باغاز بن سالابن نحسون بن عميناد اب بن ارام بن حصرون بن فارص من يهودا بن يعقوب علیه السلام

على الجمله : « داود» از پیغمبران بزرگ است و لفظ داود بلغت عبری بمعنی دوستدار است ، آنحضرت در خانه پدر خود ایسا تربیت یافته چون اندك تواناشد عددی از گله پدر را بر داشته مشغول شبانی گشت تا بمدارج علیه ارتقاء فرمود چنانکه در جای خود مذکور شود انشا الله .

ص: 133

ایفرزند من ترا نخوانده ام برو و در جامه خواب خود بیاسای سموئل چون باز آمد و بخفت دیگر باره آن ندا شنید تا سه کرت و در هر مرتبه چنان میپنداشت که امام علی اورا میخواند و در نزد وی میشد در کرت سیم امام علی با وی گفت: ایفرزند همانا پروردگار ترا میخواند اينك برو و غنوده باش اگر دیگر این نداشنوی بگو ای پروردگار حاضرم و بهر چه فرمانی اطاعت کنم ، سموئل باز آمد و در جای خویش بخفت ناگاه دوکرت ندار سید سموئل آنحضرت عرض کرد: پروردگارا الها برای شنیدن که سموئل ای قول نو خاموشم ، خطاب رسید که آن کنم در بنی اسرائیل که کس را طاقت شنیدن نباشد و اهل بیت امام علی را هلاک سازم از اینروی که حفنی و فینحاس عصیان ورزیدند و قوم را فضیحت (1) کردند ، هر گز گناه ایشانرا عفو نخواهم کرد و قربانیهای ایشانرا نخواهم پذیرفت ، پس سموئل آنشب را تا بامداد بماند و صبحگاه بخدمت امام علی آمده صورت حال باوی بگفت ، آنحضرت فرمود که خداوند قادر است لاجرم همان کند که دوست دارد ، من بعد بنی اسرائیل دانستند که وحی خداوند بمیان قوم باز آمد و سموئل مرتبت پیغمبری یافت در این وقت اهل فلسطین صفوف جنگی خود را راست کرده بربنی اسرائیل بیرون شدند و از این سوی نیز آل اسرائیل سپاهی عظیم فراهم کرده در برابر اعدام صف بر کشیدند و جنگی بزرگ در پیوست که کمتر کسی چنان نشان دهد در میدان جنگ چهار هزار کس از بنی اسرائیل کشته شد و از پیش روی اهل فلسطین هزیمت کردند و در معسگر (2) خود آمده مشایخ قوم را جمع کردند و در مقاتله با اهل فلسطین رای زدند که چگونه بدیشان ظافر جویند ، عاقبة الامر يكجهت شده نامه بخدمت امام علی نوشتند و تابوت عهدنامه را طلب داشتند 4که آنرا همه جا پیشرو سپاه کرده بمبارکی آندشمنانرا از میان برگیرند چون رسولان آن نامه بشیلو آوردند پسران امام علی حفنی و فینجاس که خود را امام جماعت میدانستند صندوق الشهاده را برداشته (3) بمعسگر بنی اسرائیل آوردند و ایشان از غایت شادی بیکبار فریاد هو یاهوی بر آوردند ، اهل فلسطین که در برابر آنجماعت لشگر

ص: 136

گاه داشتند فریاد ایشانرا اصغاء فرمودند و حال آوردن نابوت عهدنامه را بدانستند اگر چه سخت هر اسناك شدند لکن دست از جنگ نکشیدند و روز دیگر صف راست کرده جنگ در پیوستند ، و کوشش بسیار نموده سی هزار تن از بنی اسرائیل بکشتند و پسرهای امام علی را نیز مقتول ساختند، تابوت عهد نامه را از دست بنی اسرائیل گرفته با خود بردند ، مردی از آل بنیامین از آن حربنگاه فرار کرده ، جامه برتن بدريد وخاك همي برسر ریخت و همه جادوان دوان بشیلو آمد ، و مردم چون قصه جنگ را از وی بپرسیدند بنالیدند و فریاد کردند و او را بخدمت امام علی آوردند ، در این وقت امام علی بر کرسی خویش نشسته بود که آن مرد در رسید و خبر قتل حفنی و فینحاس و بردن تابوت عهدنامه باوی داد، چون آنحضرت خبر (1) نهب تابوت رب شنید ناله برکشیده از کرسی بزیر سی بزیر افتاد و افتاد و پشتش خرد درهم شکسته در حال جان بجنان (2) جاویدان برد و در اینوفت هفتاد و هشت سال از عمر آنحضرت گذشته بود ، فینحاس رازنی حامله بود چون خبر قتل شوهر ووفات امام علی و بردن تابوت رب را بشنید در حال اور ادرد زادن بگرفت و پسری آورد و خود مشرف بر هلاك بود على الجمله : آن پسر را «یو خا باد» نام گذاشت و گفت: از این پس کرامت از میان بنی اسرائیل زایل شد چه ایشان را دست با تابوت رب نباشد ، اما اهل فلسطین چون تابوت عهدنامه را بردند در بلدۀ «از دود» آوردند، و ایشان را در آن بلده بتی بود که «داغون» نام داشت ایشان تابوت را به بتخانه آورده در نزد داغون بنهادند و چون روز دیگر به بتخانه در آمدند داغونرا در پیش روی تابوت بروی افتاده دیدند.

از اینحدیث تنبیه نیافتند داغونرا برداشتند و در جای خود نصب کردند ، و چون بامداد دیگر به بتخانه آمدند سر و دست داغو نراقطع شده و بر آستانه یافتند و جسدش در جای خود بود ، بت پرستان برای حرمت سر و دستهای داغون دیگر از آن راه داخل بتخانه نمیشدند.

على الجمله: خداوند بر اهل ازدود» غضب کرد و مردم بلده و اعمال آن

ص: 137

بالم «زحیر» گرفتار شدند، و جانوری چون موش بادید آمد که مردم را میگزید وهلاك ميساخت ، مشایخ از دود گفتند که خدای اسرائیل بسبب تابوت عهدنامه بر مار خداوند ما غضب کرد، اکنون صواب آن باشد که تابوت را از میان خود بیرون آنرا بارض جان فرستادند، مردم ، جات " صغيراً كبيراً بهمان درد مبتلا شدند از آنجا «بعقرون» فرستادند، اهل عقرونرا نیز بلای زخیر دریافت فریاد از مردم فلسطین بر آمد گفتند، زود باشد که ما عرضه هلاك شويم ، نيكو آن است که تابوت عهد نامه را بجای خود فرستیم و تا اینزمان هفت ماه بود که تابوترا اهل فلسطین داشتند.

على الجمله : اهل فلسطين مجتمع وترا با هدیه برای خدای اسرائیل باید فرستاد تا آن بار از ما بگرداند، پسوالی از دود، «غزه» و «عسقلان» و «جان» و عقرون هريك صورت مقعدی و پیکر موشی از زرناب (1) ساختند تا برسم قربانی باراضی مقدسه فرستند ، کفایت از آنکه این بلا در مقاعد (2) ایشان افتاده و موش نیز مفسد زمین است، باشد که بدین هدیه خدای اسرائیل از ایشان در گذرد بس مشایخ فلسطین در گاو شیر دهنده حاضر ساختند که هرگز بآن گاورها کاری نفرموده بودند و و گوساله آورده بدان دو گاو بر بستند و تابوت ادب را برپشت گوساله استوار فرمودند ، و تمثال مقاعد و موشهای زرین را در مخلانی (3) نهاده از یکجانب گوساله در آویختند، آنگاه گوساله های شیر خوار آندو گاو را گرفته در خانه بازداشتند و گفتند: اکنون اگر این کارها بجانب گوساله خود میل نکردند و همه جا بر طریق مستقیم بسوی بیت «شمس» رفتند و آن گوساله بیگانه را با تابوت رب کشیده بآل اسرائیل رسانیدند ، همانا این باراز پروردگار اسرائیل بمارسیده و اگر نه بدینگونه معمول افتد مرضی است بر حسب اتفاق که در چار اهل فلسطین شده، پس گاوها را رها کردند و مشایخ خمسه از دنبال پویان و نگران بودند، آن گاوها چشم از گوساله های خود پوشیده راه بیت شمس پیش گرفتند و آن گوساله را با تابوت رب کشیده بدان اراضی رساندند و در مزرع بوشع

ص: 138

نزديك سنگی بزرگ بایستادند، در این وقت مردم بیست شمس که بدرودن غله مشغول بودند صندوق عهدنامه را دیده سرور کردند و نزديك شده آن کارها را از گوساله جدا نموده در راه خدای قربانی فرمودند ، وقوم «بنی لیوی» مجتمع شده تابوترا با آن «مخلاة» که تحفه اور فلسطین داشت از گوساله بزبر آورده بز سر آسنگ عظیم نهادند و بنی اسرائیل فراهم شده در آنروز قربانیها کردند و «مشایخ» (1) فلسطین هم در آنروز مراجعت کرده «مقرون» آمدند، یکچند روز تابوت خداوند در مزرعه یوشع بر سر همان سنگ بود پس خداوند بر ایشان غضب کرد که چرا تابوت خدا برا خوار داشتند و بخانه یا معبدی در نیاوردند و بلا بدیشان نازل شده بمرض و با پنجهزار و هفتاد آن از بنی اسرائیل بمردند فریاد از اهل «بیت شمس» برخواست برای چاره کس بقریه «نعران» فرستادند و گفتند صندوق عهد نامه را اهل فلسطین باز دادند و اینک ما بنزد شما فرستادیم و تابوت را در «نعران» بخانه «ابی ناذاب» آوردند و انیمادار پسرایی ناذاب خدمت آن قیام نمود ، و از آنروز تا بیست سال در خانه وی بود پس از این وقایع سموئل علیه السلام با بنی اسرائیل :فرمود که ایقوم دیگر عبادت بعلاو بتهای دیگر مکنید، و اينك در مصفیا جمع شده بعبادت خداوند قیام فرمائید پس بنی اسرائیل همگی در مصفیا جمع شدند و بنماز و روزه مشغول گشتند چون اهل فلسطين اجتماع بنی اسرائیل را در مصفیا شنیدند سپاهی گران بر آورده بجانب ایشان شدند تا خون آنجماعترا بریزند و مالشان را بغارت ببرند سموئل چون اینخبر بشنید بره گوسفندیرا در راه خدا قربانی نموده در حق بنی اسرائیل دعای خیر کرد ، و ایشان از مصفیاء بیرون شده با اهل فلسطین مصاف دادند و جماعترا بشکستند چنانکه هزیمت شدگان ایشان تا بسر شدگان ایشان تا بسرحد «یاسان» فرار کردند آنگاه سموئل سنگی عظیم برداشت و در میان «مصفیا» و «بیت یاسان» برای کردو آن را سنگ نصرت نام نهاد ، علی الجمله : در روزگار سموئل آن اسرائیل از اهل فلسطین محفوظ بودند و هر زمین که از دست ایشان بدر شده بود انحضرت استرداد (2) فرمود و پیوسته در میان قبایل کشته کار شریعت خلق را استوار

ص: 139

میداشت و در «رامه» مذبحی بنانهاد از اینروی که وطن آنجناب در رامه بود دیگر فضايل سموال عنقریب در جای خود مذکور خواهد شد انشاء الله

القتال الاتقاتلوا (1) میشود که شمار احکم جنگ رسد و نپذیرید چگونه کار شما با صلاح خواهد بود گفتند: اینهمه بر ما گوار است و ما از ملکی گزیر ندادیم و چگونه ما قتال نخواهیم کرد ، و حال آنکه اهل فلسطین اراضی و دیار مارا گرفتند و چهارصد و چهل تن از اشراف ما باسیری بردند و صندوق الشهاده را بنهب گرفتند ، پس جنگ برای کدام وقت است؟ كما قال الله تعالى : « قالوا و مالنا الاتقاتل في سبيل الله و قد اخرجنا من ديارنا وابنائنا » (2) سموئل علیه السلام با ایشان گفت: اکنون بمساكن خود باز شوید تا خدا برای شما پادشاهی معین فرماید، و مردم بخانه خویش شدند تا روزی چند از این واقعه گذشته طالوت بسلطنت ایشان تعیین یافت ، چنانکه مذکور میشود انشاء الله

نباشد که ما را از گمشده نشان دهد، شاول گفت : هیچ از نان وزاد باقی نمانده که بدان حضرت هدیه بریم چگونه با دست تهی خدمت نبی الله توان شد. غلام گفت با من ربعی از يك مثقال سيمباشد همانا هدیه خواهیم داد ، پس سموئیل بانفاق غلام روانه خدمت گشت و از آنسوی شاول خطاب بآنحضرت شد که فردا مردی از بنی بنیامین بنزد تو خواهد آمدار را با روغن قدس مسح كن كه ملك ومدير بني اسرائیل اوست.

على الجمله : روز دیگر شاول داخل قریه شده بدر سرای سموئل آمد و از آن حضرت پرسید که پیغمبر خدای در کجا باشد؟ سموئل فرمود : اينك نبي الله منم واو را در خانه آورده بنشاند و گفت اینک امروز با هم بباشیم و ناهار شکنیم فردا ترا با با نیل مراد روانه خواهم داشت، آنگاه گفت: ای شاول از خر گمشده دلتنگ مباش که آنرا پدرت دریافت و دل شاد دار که خدایت بر بنی اسرائیل پادشاه ساخت شاول عرضکرد که من از قبیله بنی بنیامینم که خانواده سلطنت نباشند هم امروز قبیله من از همه قبائل و اسباط کوچکتر است و عشیرت من نیز در میان بنی بنیامین از هر عشیرتی کمتر چگونه من درجه سلطنت توانم یافت ؛ سموئل گفت خداوند

قادر و مختار است و او را در مجلسی که سی تن از اشراف حاضر بودند بر صدر بنشاند ور سم مهمان نوازی مرعی داشت ، و روز دیگر شاول را با غلامش برداشته از قریه بیرون شد ، و باری گفت : بایست و غازم را از پیش بفرست تاحکم خدای در حق تو بجا آرم چون غلام بر حسب فرموده مقداری از راه دور شد ، سموئل علیه السلام آن دعایی که روغن قدس داشت گرفته بر سرور وی شاول فروریخت و آن روغنی بود که در بیت الله خیمه مجمع موقوف میبود ، على الجمله : او را با روغن مسح کر دو فرمود: خدای ترابر بنی اسرائیل سلطنت داده و علامت آنست که چون از من جدا شوی بنزديك قبر راحیل دو تن ترا را استقبال کنند و گویند: پدرت قیس ماده خر خویش بیافت و اکنون بانتظار تو نشسته و از آنجا چون بارض (تنبور) شوی سه تن بینی که آهنگ بیت ایل دارند و بایکی سه بزغاله است و با دیگری سه گرده نان و آن سیم را مشکی از شراب باشد، پس بر

ص: 142

تو سلام کنند و دو گرده نان بتودهند و از آنجا آهنگ بیت الله کنی ، در (رامه) بخدمت گروهی از انبیاء خواهی رسید، آنگاه حال تو دیگرگون شود و تأئید خدای در تو پدید گردد، پس آنچه لایق بندگی خداوند است معمول دار، و هفت روز بمان تا من بنزديك تو آمده آنچه میباید عمل کنی را آگهی خواهم داد ، آنگاه شاول از خدمت سموئل رخصت حاصل کرده بجانب مقصد رفت و انچه انحضرت فرموده بود بردی آشکار گشت و از آنسوی سموئل (بمصفیا) آمده جمیع بنی اسرائیل را در آنجا حاضر ساخت و فرمود ، شما از خداوند منكى خواسته اید ، اينك بحكم خداوند بر حسب قرعه تعیین آن باید کرد ، پس در میان اسباط بنی اسرائیل قرعه افکندند بنام سبط بنیامین بر آمد ، و از میان سبط بنیامین قبیله (مصری) معین گشت و از میان قا مطری قرعه بنام شاول (1) افتاد ، سموئل :گفت ان الله قد بعث لكم حلاوت ملكا (2).

ای قوم خدای شاول را بر شما پادشاهی داد ، پس او را حاضر کردند و بر سلطنت تهنیت ،گفتند و از همه بنی اسرائیل از کیف تا سر بلند تر بود ، آنگاه سموئل مردم را رخصت نداد تا بمساكن خویش روند ، بعضی از مردم خدمت شاول را قلبا لازم دانسته با او برامه آمدند و او را گروهی حقیر میشمردند و میگفتند : او چگونه میتواند سلطنت بنی اسرائیل کرد و دفع دشمن فرمود ، كما قال الله تعالى : قالوا انى يكون له الملك علينا ونحن احق بالملك منه (3).

گفتند : ما از خاندان یهودانیم که سلطنت میراث ما باشد ، شاول را که از دودمان بنیامین است چه رسد که بر ما ملکی کند سموئل گفت.

ص: 143

ان الله اصطفيه عليكم وزاده بسطة في العلم و الجسم (1).

خداوند او را برگزیده و در علم برشما فزونی دارد، و قانون فروسيت (2) نيك داند و از شما بتوانائی و رسائی بالا افزون است و هم تابوت رب علامت سلطنت او بود که دیگر باره میان قوم آوردند و مردم را بدین سخنان ساکت فرمود تا از پی کار خود شدند.

علی الجمله: روزی (3) چند برنیامد که (ناحاش) ملک عمون سپاهی برداشته به (بلخیس) آمد قبایل بنی اسرائیل که در آنجا سکون داشتند اظهار چاکری کردند و گفتند ناحاشرا با ما عهدی بوده که ما را بسلامت بگذارد و ما نیز او را اطاعت کنیم، اکنون چه افتاده که با سپاه بدینسوی تاختن فرموده. ناحاش گفت اگر سلامت جان میطلبید و عهد مرا محکم میخواهید میباید هر کس از شما یکچشم راست خویش آورده نزد من فرستد تا تا آنرا در میان بنی اسرائیل فرستم و اگر نه شماروی سلامت نخواهید دید مشایخ بلخیس عرض کردند که ما را مهلت ده بمدت هفت روز تا قوم را از این سخن آگهی دهیم باشد بر نجات ما رأی زنند و ملکرا با سر عفو آورند پس مهلت طلبیده کس برامه نزد شاول فرستادند و صورت ماجرا باز گفتند ؟ چون اینسخن گوشزد قوم شد فریادهایهای از ایشان برخاست و بر ذلت و گرفتاری اهل بلخیس زار زار بگریستند شاول در اینوقت در مزرعه خویش از قفای گاو بکار حرث مشغول بود چون اینخبر بشنید در غضب شده آن هر دو گاو را پاره پاره ساخت و اجزای آنرا در میان قوم فرستاد و گفت: هر که برای جنگ بنی عمون حاضر نشود او را چون این گاوها پاره پاره کنم بیم وی در دلها افتاد مردان بنی اسرائیل در بازاق حاضر شدند و چون شماره کردند سیصد هزار مرد جنگی بودند و سی هزار تن از ال يهودا بشمار آمد پس رسول اهل بلخیس را باز پس رسول اهل بلخیس را باز فرستاده گفتند: فردا بنزد شما حاضریم و مشايخ بلخیس کس نزد ناحاش فرستادند و گفتند فردا چاشتگاه

ص: 144

بخدمت آنیم آنچه بر ما رواداری شاید (1) از انسوی شاول لشگر را بسه قسم کرده صبحگاه مغافصة (2) بلشگر گاه بنی عمون تاختن کرد و تیغ در آنجماعت گذاشته بیشتر از ایشان را مقتول ساخت وبقية السيف (3)

چنان گریختند و اکنده شدند که دو تن در یکجای یافت میشد ، پس از این فتح قوم در حضرت سموئل معروض داشتند که اکنون کسانیکه در این جنگ حاضر نشدند و سلطنت شاول گردن ننهادند ، امان نده و ایشان را هلاک سازیم شاول گفت : شکرانه این فتح از خون ایشان در میگذریم و چنانکه خدای بر ما رحمت کرد ما بر ایشان رحم کنیم ، آنگاه سموئل مردم را بجلجال آورده شکرانه قربانی کردند و دیگر باره بر سلطنت شاول مواثيق را محکم نمودند ، وروی با قوم کرده فرمود : بر خواهش شما پادشاهی در میان قوم معین کردم و در این مدت نیز طمع در مال شما نیستم و از کس چیزی نبردم اگر برده ام بگوئید تا رد کنم ابنك بير شده ام وضعف شیوخت مرا را ا دریافته پادشاه خود را اطاعت کنید و سر از فرمان خدای نپیچید تا بلای خدای بر شما نازل نشود و اگر بخواهید قدرت خداوند را با شما نمایم اکنون که وقت درودن گندم است سئوال کنم تا باران فرستد این گفت و دست بر افراشت و از خدای طلب باران کرد بيك ناگاه رعد و برق با دید آمده بارانی سخت حادث شد و بنی اسرائیل بترسیدند و عرض کردند که هرگز سراز فرمان خدای نپیچیم و بر سلطنت شاول گردن بنهیم سموئل فرمود اگر در این گفته عصیان کنید زرد باشد که هم شمار مملک شما هلاك شود .

و نگهبان فرمود و هزار تن دیگر را در رامه ملازم خدمت فرزند خود یوناثان نمود و دیگر قبائل را بمساكن خویش باز فرستاد در اینوقت (یونانان) مشایخ اهل فلسط این را که در جمع سکونت داشتند بفرمود تا مقتول ساختند و چون این خبر بشاول رسید دانست که اهل فلسطین آسوده نخواهند نشست و این کین از یونانان باز خواهند جست بفرمود تاکرناهای جنگ بنواختند و جمیع مردان بنی اسرائیارا در جلجال حاضر ساختند و از آنسوی اهل فلسطین سه هزار اراده جنگی آماده کردند و شش هزار سوار مرد افکن بر نشاندند و پیاده ایشان از حوصله حساب فزونی داشت.

لشگری بزرگ فراهم کرده طرف شرقی بیت عمیل را لشگرگاه ساختند مردان اسرائیل چون از اهل فلسطین و کثرت عدت ایشان آگاه شدند رعبی عظیم در آنجماعت افتاد و بمفاد :

فلما كتب عليهم القتال تولوا الا قليلا منهم (1) .

بی آنکه روز مصاف پیش آید پشت بجنگ داده روی بهزیمت نهادند و در زوایای شعاب (2) و بیغولها مخفی شدند. مقرر است که چون شاول بلب آب اردن رسید گفت: ایقوم هر کس از این آب بنوشد و خود را سیراب کند از لشگر من محسوب نخواهد بود و آنکه از این آب ننوشد یا با کفی از آن قناعت کند او از جمله مجاهدین است و اطاعت خداوند کرده باشد چنانکه حق جل وعلا فرماید

فلما فصل طالوت بالجنود قال ان الله مبتليكم بنهر فمن شرب منه فليس منى ومن لم يطعمه فانه منى الا من اغترف غرقه بيده فشر بوامنه الاقليلا (3).پس مردم نافرمانی کردند و از آب بنوشیدند جز ششصد تن که از فرمان شاول تجاوز نکردند و چون بنی اسرائیل از اهل فلسطین فرار کردند ایشان در خدمت شاول بماندند

ص: 146

على الجمله: از عصیان قوم شاول را دل بدرد بود و در جلجال هفت روز بدین حال توقف داشت، تا سموئل علیه السلام از راه برسید و صورت حال باز دانست و از آن سوی چون اهل فلسطین ضعف بنی اسرائیل را مشاهده نمودند دل قوی کرده سپاه خود را سه قسم فرموده هر گروهيرا بيك جانب بنی اسرائیل برگماشتند در اینوقت آن عدد قلیل که با شاول بودید نیز آلات حرب نداشتند چنانکه از ایشان جز شاول و یونانیان که هر یکرا شمشیری بود دیگر کس عصائی بدست نداشت (1) و طلیعه سپاه اهل فلسطین بر سر راه مخمس آمدند، یونانان شاول با غلام خویش گفت : اينك شمشیر مرا برداشته با من باش تا بجانب طلیعه دشمن شویم و خود را بدیشان ظاهر سازیم اگر در آنوقت که ما را ببینند گویند بر جای خویش بایستید همانا نصرت با ما نخواهد بود و اگر گویند بنزديك ما آئید تا بدانیم شما کیستید این فال نیات باشد پس بسوی ایشان بشتابیم و رزم کرده ظفر جوئیم.

مع القصه : يوناثان در کار دشمن بدینسان فالزده بی آنکه شاول یا دیگری را خبر کند با غلام خویش بسوی طلیعه سپاه فلسطین بیرو نشد چون نزديك ايشان رسید آنجماعت در سیاهی شب دو تن بیگانه دیدند.

فریاد برآوردند که کیستید ، بنزديك ماشتابید تاحال شما را بازدانیم؟ چون این سخن بافال یوناثان مطابق افتاد ، دل قوی کرده بسوی ایشان بشتافت و تیغ در آنجماعت گذاشته بیست تن را بکشت ، فریاد از آنگروه برخاست و افغان ایشان گوشزد اشگر فلسطین گشت ، ایشان چنان دانستند که اشگر عظیم برای شبیخون تاختن کرده هر اسناك شدند ، و از جای جسته آهنگ فرار کردند و بسیاز کسی که از غایت دهشت تیغ در همه نهاده یکدیگر را همی کشتند، از آنسوی دیده بانان شاول مشاهده کردند که بيك ناگاه لشگر فلسطین هزیمت شدند و هیچ آنرا نمیدانستند س انتخاب هست شارل آمده صورت حال را بگفتند ، شاون گفت : پرسش کنید و باز رسید که اینکار بدست که صادر شده، چون در اشگرگاه تجسس کردند یونادان و غلام او را نیافتند ؛ معلوم شد که این امر عظیم از یوناثان بظهور رسیده صبحگاهان بنی اسرائیل شادخاطر

ص: 147

شده شاول فرمود امروز را بشگرانه روزه بدارید و آنمردم که در بیغوله ها پنهان بودند خبر فیروزی شنیده بخدمت شاول و ناتان آمدند، شاول بدیشان نیز گفت : هرکس امروز طعام خورد و روزه ندارد ملعون خواهد بود ، و باجميع قبایل کوچ داده وارد غیضه شدند و منزل گزیدند، و در آنجا شانی (1) چند از عسل سفید یافتند که همی عسل از آنها جاری بود ، هیچکس از بنی اسرائین خارف رای شاول نجست و با عسل دست نبرد جزیو نادان که سر عصای خود را بدان عسل فرو برده ؛ پس بر آورده در دهان گذاشت ، مردم باوی گفتند شد پدر تو پدر تو فرمود هر که امروز روزه ندارد ملعون است تو چگونه خلافای پدر کردی، یوناثان گفت : پدر من بد کرد که چنین حکم داد زیرا که بینش دیده من از گرسنگی ضعیف بود ، اينك بنوشیدن این عسل روشنست و با أن ضعف جدال با دشمنان محال مینمود ، اکنون قویدل و با نیرو شدم و کار رزم نیکو توانم کرد ، اینخبر با شاول دادند که یوناثان عصیان ورزید و در حضرت یزدان گناه کرد و برا طلب فرموده بقتل وی فرمانداد بنی اسرائیل در حضرت شاول مجتمع شده عرض کردند که ما چگونه میگذاریم یونانان مقتول شود با اینکه بتنهائی قوم را از دست اشگر فلسطین نجات داد .

و سوگند یاد کردند که نخواهیم گذاشت بک موی از سر یونانان کم شود او را از قتل و غضب پدر خلاص کردند و در این وقت شاول از محاربه اهل فلسطین مراجعت کرد و ایشان نیز بمساكن خویش شدند.

خدمت تابوت عهدنامه را در زمان او با «احیا» أحيطوب بود و او برادر يوخا باد بن فینحاس بن امام علی است که شرح حالش مذکور شد .

على الجمله چون سلطنت (1) شاول استوار گشت سموئل علیه السلام با وی گفت : که خداوند مرا فرستاد تا ترا بملکی برنشانم از اینروی که فرمان بردار باشی اکنون خدای میفرماید که من آگاهم بدانچه (2) عمالقه کردند از آنگاه که بنی اسرائیل بیرو نشدند تا امروز کفر ورزیده اند هم اکنون لشگری برداشته بسوی ایشان تاختن کن مردان و زنان و اطفال ايشانرا انا نا ذكوراً مقتول ساز و همچنان گاو و گوسفند و شتر و حمار و هر جانور که دارند با شمشیر بگذران و هیچیك را زنده مگذار شاول بر حسب حکم خداوند لشگر بنی اسرائیلرا در ارض «طويلا» فراهم کرده شماره فرمود و ایشان دویست هزار مرد جنگی بودند و ده هزار تن نیز از بنی یهودا حاضر آنسپاه را برداشته با راضی «عمالقه» آمد و کسی نزد «قینان» فرستاد و گفت از میان عمالقه بیرون شوید چه شما را گناهی نیست و اگرنه با شمشیر بنی اسرائیل هلاك خواهید شد، ایشان این سخن را پذیرفته از میان فبایل (عملیق) بیرو نشدند و از آنسوی چون «اغاغ» ملك عمالقه خبر رسیدن لشگر شاول بدانست سپاه خود را فراهم کرده با بنی اسرائیل مصاف داد و نیروی مقاتله با ایشان نیاورد لاجرم شکسته شده هزیمت یافت و آل اسرائیل تیغ در ایشان نهاده همگیرا بکشتند و «اغارغ» را بگرفتند و هر گاو و گوسفند که لاغر بود بکشتند و با اشیای غیر نفیسه بسوختند لكن دهه و مواشی (3) ایشان که فربه و نیکو بودند با خود آوردند و همچنان با «اغاغ» شفقت کرده از قتلش معاف داشتند

از انیروی خداوند با ایشان غضب کرد و خطاب با سموئل آمد که ای سموئل اینك شاول در حضرت من نافرمانی کرد و اغاغ را با خود زنده آورد ، و از کشتن مواشی عمالقه دریغ داشت و اموال ایشانرا مالك شد سموئل علیه السلام غمگین شده در طلب شاول بر آمد

ص: 149

تاحکم خدای بدور ساند در اینوقت لشگرگاه شاول در جلجال بود، سموئل بدانجانب شده بنزديك وى آمد و در انجمن او بنشست و روی با شاول كرده گفت : اينك صهيل وی (1) اسبان و بانگ گوسفندان از این لشگرگاه شنوم ، با من بگوی که چر اخلاف فرمان این خداوند کردید و جانوران عمالقه را باخود آوردید؟ شاول عرض کرد که به از را ه طمع اینکار کرده ایم بلکه چون این گاوان و گوسفندان فربه و نیکو بودند آوردیم که در حضرت خداوند قربانی کنیم، سموئل گفت : خداوند از طاعت خود بیشتر شاد شود تا از قربانی که بی فرمان باشد ، و تو در درگاه یزدان گناه کردی زود باشد که سلطنت از تو بدیگری انتقال یابد، این بگفت و برخاست که از نزد شاول بدر شود ، شاول بقدم ضراعت (2) پیش آمده دامن ردای آنحضر ترا بگرفت و همی بکشید تا بدرید وزاری کرد تا سموئل باز آمده بنشست، آنگاه فرمود : تا «اغاغ» را حاضر ساختند ، سموئل با او گفت آنچنانکه شمشیر تو زنانرا در ماتم فرزندان گریستن فرمود اکنون مادر تو را در قتل تو نوحه گرخواهد ساخت و بفرمود تا او را کشتند و از آنجا بسوی رامه او آمد از اینروی که شاول برداشته آنحضرت بود بر حال وی محزون بود چه میدانست که کار او تباه گردد، در این وقت خطاب با وی شد که ای سموئل بر حال شاول محزون مباش که او فرمان مرا خوار داشته اينك بسوى «بيت احم» رفته پسر ایشاء را دریاب که من اور اسلطان بنی اسرائیل کرده ام سموئل عرض كرد كه اينك شاول پادشاه است و چون من برای تعیین ملکی به بیت لحم روم دور نباشد که مرامقتول سازد خطاب رسید که گوساله با خود بردار و بگو برای قربانی بدانجا خواهم شد؟ سموئل گوساله گرفته به بیت لحم در آمد و ایسا را با فرزندان برای انجام قربانی طالب فرمود ، چون حاضر شدند «اليب بن ایسا» را مشاهده فرمود که قامتی موزون و چهره نیکو داشت گمان كرد كه ملك بنى اسرائیل وی خواهد بود ، خطاب رسید که در حضرت ما

صفای قلوب معتبر است نه محاسن منظر آنگاه با ایسا فرمود ، تا پسر ثانی اینا ذاب را حاضر ساخت هم فرمود که وی نیز مختار خداوند نیست ، همچنان هفت پسر را ایسا طلب داشت و با خدمت سموئل آورده و هيچيك برگزیده پروردگار

ص: 150

نبود سموئل فرموده ای ایسا آیا تراجز این جماعت فرزندی باشد ؟ عرض کرد : بلی پسری دارم که راعی (1) گله من باشد و اینک در بیابان با گوسفندانست ، بفرمود تا او را حاضر ساختند و او پسری نیکو منظر و اشقر بود (2) و چشمهای خوب داشت آنگاه از حضرت کیر یا خطاب آمد که ای سموئل اينك داود پسر ایساست وملك بنی اسرائیل وی خواهد بود، پس سموئل برخاست و دعا و روغن قدس را که با خود داشت برسر وی ریخت و سر وی را در نزد پدر و برادران مسح کرد و گفت سلطنت آل اسرائیل مخصوص دارد است و صبحگاهان از «بیت احم» سفر کرده در بیست رامه با خانه خویش آمد در اینوقت حال شاول دیگرگون شد چنانکه گاه گاه چون مردم گرفته آشفته مغز و پریشان حال میگشت بزرگان در گاه باوی عرض کردند که در بیت لحم مردی باشد که او را ایسا نامند و او را پسریست که «داود» نام دارد بنواختن عود و حسن صوت مشهور آفاق است ، اگر پادشاه فرمان دهد که او را بدرگاه آریم تا هر وقت که حال ملك بد شود بنواختن عود و سرودن نغمه سرور بخشد؟ شاول این را یرا به پسندید و کسی نزد ایسا فرستاده داود را طلب داشت لاجرم ایسا داود را با مقداری نان و مشکی از شراب (3) و بزغاله بدرگاه شاول فرستاد و نيك مورد الطفاف ملك گشت پس شاول سلاح جنگ خود را بوی سپرد و در خدمت خود باز داشت و هرگاه مزاجش از استقامت بگشتی داود علیه السلام بحسن نغمات او را مسرور فرمودی و با حال خویش باز آوردی

(1) خودی وجوشنی (2) از نحاس (3) مرتب داشت که وزن جوشنش پنجهزار مثقال قدس بود که هر مثقالی سه مثقال و دودانگ باشد و دو ساق از نحاس ساخته که ساقین اورا تا زانو پوشیده داشت و دامان مغفرش (4) که نیز از مس بود از کتفش میگذشت : چوب نیزه اش مانند (5) نول جولاهگان بود وستان آن ششصد مثقال قدس وزن داشت .

على الجمله : چون سلاح جنگ در بر میکرد مانند پاره کوهی از نحاس مینمود اهل فلسطین چون مانند جلیات مردی در میان خود یافتند آهنگ جنگ آل اسرائیل کرده لشگرهای خود را فراهم آوردند؛ و از اینسوی آل اسرائیل اینخبر شنید، سپاه خود را ساز دادند و در برابر مردان فلسطین آمده صفوف خود را بیار استند جلیات سلاح خود را پوشیده میدان آمد، مردی از پیش روی او سپر شرا همی کشید، چون در برابر آن اسرائیل آمد فریاد برآورد که هان ایمردان شاول اگر شما را آن توانائی است که با من مصاف دهید اینك میدان آئید و چون مرا از میان بر گیرید اهل فلسطین شمارا باشد؟! از سخنان جلیات دلهای بنی اسرائیل طپیدن گرفت و فزع شدید در میان ایشان افتاد ، هیچکس را نیروی آن نبود که گامی بسوی او رودهمگی خروش کرده، گفتند : «لا طاقة لنا اليوم بجالوت و جنود» (6) گویند در آنروز جلیات را هشتصد هزار مرد مبارز بود مع ذلك مؤمنين بنى اسرائیل پای اصطبار (7) سخت کردند و از میدان رزمگاه کناره نجستند و گفتند: « كم من فئة قليلة غلبت فئة كثيرة باذن الله والله مع الصابرین» (8) چنانکه چهل روز از جانبین صفها بر آراسته بود ؛ اما هر روز جلیات بمیدان آمده مبارز طلب میداشت و بنی اسرائیل را سرزنش میکرد و بد میگفت و کسی با او بجنگ بیرون نمیشد ، مقرر است (9) که سه تن از پسران «ایسا»

ص: 152

ملازم خدمت شاول بودند که نخستین ایشان « اليب » و دیگر ابينا ذاب» و آن «سما» نام داشت، و از این پیش گفته بودیم که «داود بن ایسا» نیز در خدمت شاول میبود چون کار حرب پیش آمد از اینرو كه اندك سال بود بخانه خویش شد تا گوسفندان خود را شبانی کند، چون ایسادید چون ایسادید که مدت حرب شاول بدر از کشید و فرزندانش د بدراز در لشگرگاه بتلخی معیشت کنند ، داود را طلب داشت و مقداری گندم و نان خشک با وی داد و گفت ، بلشگر گاه شاه شده این قوت را ببرادران خود برسان ، و خبر سلامتی ایشانرا باز آورده و عام پنیر نیز باو سپرد که در حضرت شاول هد به سازد ، د اود آن اشیا را برداشته به لشگرگاه آمد و با خدمت برادران پیوست ، در هنگامی که مردان بنی اسرائیل و اهل فلسطین در برابر هم صف بر کشیده بودند.

و جلیات چون هیونی (1) که کف دهان بر آورده باشد در پیش روی صف ایستاده زبان به تغییر آل اسرائیل در از داشت بزرگان بنی اسرائیل چنانکه حق جل وعلا فرماید :

ولما برز و الجالوت وجنوده قالوا ربنا افرغ علينا صبرا وثبت اقدامنا وانصرنا على القوم الكافرين (2) .

میگفتند: پروردگارا ما را با این قوم شکیبائی ده و صبوری عطا فرمای که در میان بنی اسرائیل یکتن نباشد که ما را از عار برهاند و از چنگ این مرد فلسطینی نجات دهد آیا این قوم راچه پیش آمد که با اینکه شاول فرموده دختر خود را بحباله نکاح کشنده او در آورد و او را غنی فرماید ، و در ملك خويش سهيم گرداند یکتن بمیدان مبارزت بیرون نشود و این ننگ از آل اسرائیل بر نگیرد داود چون این کلمات بشنید غیرتش جوشزده گفت: من اینمصاف دهم و جلیات را از میان برگیرم چون برادرش الیب این سخن از داود بشنید بانگ بر او زد و گفت: هان خاموش باش تراکه گفت که از قفای آن چند گوسفند بحر بگاه در آبی و چنین سخنان گزافه

ص: 153

سرائی ؟ داود گفت : چه شد اگر سخنی گفته ام این گناه بر من نباید گرفت و از انجمن برادران بیر و نشده بسوی دیگر رفت و این سخن را با سران سپاه در میان گذاشت یکتن از صناديد قوم بنزديك شاول شد و عرضکرد که داود میگوید : هرگاه پادشاه بدان چه وعده داده و فاکند هم اکنون روزگار جلیات را تیره کنم و سر شرا از تن برگیرم خاطر شاول شاد شد و او را بنزديك خود طلبیده گفت : ایدارد تو چگونه باجلیات نبرد کنی که گرم و سرد روزگار را ندیده و او مردی کار آزموده و جبار است دارد گفت من گاهی در قفای گوسفندان خویش بودم شیری و گرگی در میان گله در آمد و گوسفندیرا بر بود من حمله بردم و گوسفند را از دهان شیر گرفتم و آن شیر را با گرگ بکشتم اکنون چنان بدان که این فلسطینی گرگی است و اگر نه شیریست هم او را بکشم و این عار را از بنی اسرائیل بردارم پس شاول جامه خود را بداود در پوشانید و جوشن خود را در بر او کرد و مغفر خود را بر سر او نهاد و شمشیر خود را بر زبر جوشن بر بست و رخصت داد تا بجنگ جلیات رود داود چون چند گام بمیدان رفت دوست نداشت که با سلاح شاول رزم کند از اینروی که هرگز با تجربه راست نکرده بود

پس جامه او را بر آورده سلاح اور ابیفکند و شمشیرش را بینداخت و همان عصارا که با آن شبانی میکرد بر گرفت و فلاخن (1) خویش را بدست کرد و پنج سنگ در خور فلاخن از زمین برداشت ، و در مخلاة (2) گذاشت و بجانب جلیات روان شد ، مردان لشگر از دو سوی نظاره بودند اینك ديدند که داود بنزديك جليان ميرود ، ناگاه جليات چشمش برداود افتاد دید جوانی اشقر (3) ونيكو منظر با عصا و فلاخن بجنگ او میرود ، سخت در غضب شد و پیش آمده بانک براوزد و گفت : آیا من سگ بودم که باعصا بجنگ من آمده ؟ نيك تر شتاب کن که هم اکنون تنت را طعمه مرغان هوا و سباع (4) بیابان خواهم ساخت ، داود گفت تو با شمشیر و نیزه و سپر نبرد میجوئی و

ص: 154

کردگار جلیل را ناسزا میگونی و آل اسرائیل را تعییر میکنی ، من بنام خدای قوی آمده ام اينك سر ترا برگیرم و تن مرده ریگت را طعمه وحوش وطيور كنم ، و شتاب کرده با جلیات نزدیکشد و دست فرا برده سنگی از مخلاة خویش بر آورد و در فلاخن گذاشت ؛ وجواله (1) آنارش گردانیده رها کرد، چنانکه آنسنگ راست پیشانی جلیات آمده در مغزش جای گرفت ، جلیات بهمان زخم از پای در آمده جان بداد ، وداود بشتافت و خود را بدور سانیده شمشیر شرا بکشید و سر شرا از تن ببرید و جامهایش را نیز بر گرفت و بجانب بیت المقدس روانشد ، كما قال الله تعالى فهزموهم باذن الله وقتل داود جالوت (2)

مع القصه : چون جلیان کشته شد آل اسرائيل بجنبیدند و بنى يهودا حمله آوردند ، اهل فلسطین را بیم بگرفت و پشت بجنگ دادند و تا عقردن وجات بگریختند و بنی اسرائیل از دنبال ایشان همی تاختند و کشتند ، چنانکه عدد کشتگان از شماره بیرون بود ، آنگاه مراجعت کرده هر چه در لشگر گاه آنجماعت یافتند به نهب و غارت بردند، در این وقت شاول داود را میجست او را نمی یافت ، پس انبار سلاحدار و خود را در طلب او فرستاده ویرا احضار فرمود، داود الاسرجلیات را برداشته با خدمت شاول آورد و مردان بنی اسرائیل بوجود وی مسرور گشتند و روی دلها با ارشد ، یونانان با انحضرت عهد دوستی استوار کرد و او را چون نفس خویش عزیز میپنداشت، جامه های ملکانه باو در پوشید و شمشیر و کمان خود را با او عطا کرد شاول آنحضر ترا قاید لشگر ساخت و باوی مراجعت فرمود بهسر آبادی که عبود میکرد زنان و دختران از قری بیرون شده دیر استقبال مینمودند و بادف و طنبور سرود بر میکشیدند و میگفتند شاول هزار تن میکشد ، و داود لشگرهای بزرگرا هلاک میسازد، شاول چون این سخنان بشنید در اندیشه شده بیم کرد از اینکه ملک از وی بداود منتقل شود و از آنروز دل با آنحضرت بد کرد و تصمیم قتل او داد ، لاجرم، هرگاه حالش دیگرگون شدی و آشفتگی و برا بگرفتی دارد را

ص: 155

برای نواختن عود حاضر ساختي بامزراقي (1) که در دست داشت قصد او میکرد دوکرت خواست با مزراق داود را هلاک سازد و آن جربه : رابدو پرانید و آنحضرت فرار کرده از پیش روی وی بگریخت، در اینوقت شاول باخود اندیشید که ضرورت داعی نیست که خود مباشر قتل داود باشم ، بهتر آنست که او را بجنگ اهل فلسطین فرستم تا بدست دشمن کشته شود ، پس هزار سوار بدو سپرده او را قاید آنجماعت کرد و با وی گفت : اينك ناذاب باکره و بزرگترین دختران منست او را یزنی با تو دهم ، داود گفت: مر ا آن استطاعت و عشیرت در میان بنی اسرائیل نباشد که داماد پادشاه توانم شد، شاول او را دل داد که من تراغني خواهم کرد ، لكن ناذاب روی از داود بگردانید و بحباله نکاح عزریال در آمد و دختر دیگر شاول که لکال نام داشت و داودش در دل بود با آنحضرت خواست هم بستر گشت ، شاول وی را با داود عقد بست و کابین او را با دویست غلفت (2) آلت تناسل کیران فلسطین مقرر فرمود و داود این معنی را پذیرفته مردان خود را برداشت و باراضی اهل فلسطین عبور کرده ، دویست تن از ایشان بگرفت و بکشت و غلفت ايشانرا بخدمت شاول آورد شاول را که از این فرمان غرض هلاکت داود بود ، دانست که نصرت خداوند حافظ آنحضرت است ، و ملکال را بزنی بحجرۀ وی فرستاد، اما خصمي داردش در دل زیاده شد پس از این وقایع نیز چندین رزم با اهل فلسطین پیش آمد که در همه نصرت با داود بود ، و بدین سبب اسم انحضرت نيك بلند شد، و شاول سخت بترسید و در قتل او یکجهت گشت یوناتان که در محبت داود بی اختیار بود آنحضر ترا از اندیشه بدر آگاه ساخت و گفت روزی چند پنهان باش تا من پدر را از این غضب فرود آورم ، آنگاه بخدمت شاول آمده عرض کرد که داود را که مایه قوام مملکت شده و قبایل بنی اسرائیل را از چنگ اعدا نجات داده چرا باید کشت و نام نیکو را بننگ آورد؟ مع القصه ، شاول را از این قصد باز آورد چنانکه سوگند یاد فرمود که دیگر در حق داود بد نیندیشد ی باز آمد داود را نزد پدر برد و همچنان آنحضرت با شاول ببود ، تا روزی که دیگر باره شاول

ص: 156

رادیوزدگی و پریشانی دریافت و انحضر ترا برای نواختن عود نزد خود حاضر نمود ناگاه مزراقی که در دست داشت جانب وی انداخت تا او را کشته باشد ، داود علیه السلام فرار کرده آن مزراق بر دیوار آمده فروشد و آنحضرت بخانه خویش گریخت شاول جمعی را فرستاد تایر در خانه او دید بانی کنند و چون صبح بر آید او را گرفته بقتل رسانند ، ملکال ضجيع (1) آنحضرت تمثالی (2) در جامه خواب داود بخوابانید، و جلد گوسفندی زیر سر آن تمثال گذاشته ردانی بر آن افکند و دارد را از دیوار خانه فرود کرده رها ساخت صبحگاه که فرستادگان شاول بیالین داود آمدند و آنصور ترا بدیدند باز آمده آنخبر بشاون بردند و او دختر خویش را طلب داشته باری عتاب کرد که چرا باید ر این مکیدن (3) کردی و جانب شوهر گرفتی ملکال عرض کرد که داود مرا بیم قتل داد لاجرم او را خلاص کردم

على الجمله داود بگریخت و از چنگ شاول نجات یافت و بنايوث آمده گشت سموئل عليه السلام برامه آمده در نایون باداود پیوست و حدیث اورا با شاول (4) اصفاء فرمود از اینسوی شاول آگاه شد که دارد در نابوث نزديك سموئل میباشد جمعی را برای گرفتن او مامور فرمود، ایشان چون بنایون آمدند در حضرت نبوت بقدم اعتذار پیش رفته سر از فرمان پادشاه بر تافتند ، گروهی دیگر را برای آن مهم حکم داد هم از ایشان کاری ساخته نشد، لاجرم خود بدانجا شده تادفع داود کند چون در انجمن سموئل و داود در آمد هم حال شاول دیگر گون شد چنانکه جامه های خود را بیرون کرده یکشبانروز (5) عریان در حضرت موئل افتاده بود ، اما حضرت داود از نابوت نیز بگریخت و در راه با یونانان این شاول دو چار شد و باوی گفت : آیا گناه من چیست که پدرت قصد هلاك من فرموده !! یونانان گفت اگر

ص: 157

شاول در این اندیشه بود از من پنهان نمیداشت و من تاکنون بدین راز راه نبرده ام ، داود فرمود فردا اول ماه است و هر سرماه را ماسه روز باشاول ناهار شکنیم ، صواب آن باشد که چون فردا بر سر خوان پدر حاضر شوی چون مرا نبیند دور نیست که حال من از تو ،پرسد به اوی بگوی چون در این ایام خویشان داود در بیت احم قربانی کنند از من رخصت گرفته بمذبح ایشان حاضر شد، آنگاه از سخنان شاول اندیشه او درباره من معلوم شود ، پس مرا آگاه کن تا بمقتضی وقت عمل کنم ، یونانان با ( داود ) معاهده کرد سوگند یاد کردند که هرگز در حق یکدیگر بد نیندیشند؛ آنگاه یوناثان داود را برداشته در پای سنگی آورد و گفت چون چاشتگاه هنگام نهار شکستن فراز آید در تلمه (1) این سنگ پناه گیر چون من اندیشه شاول را دانستم از انجمن بیرون شده کمان خود را خواهم گرفت و سه تیر بجانب این سنگ خواهم انداخت ، و غلام خود را برای آوردن آن : تبرها مأمور خواهم داشت ، آنگاه اگر فریاد کنم و باغلام بگویم آن تیر در قفای (2) تست بردار و بنزديك من آر علامت آنست که شاول دل با تو صافی دارد، و اگر با غلام گویم آن تیر در پیش روی تست دانسته باش که شاول قصد جان تو کرده است پس حفظ خویش کن و از بیکار خودشو مع القصه روز دیگر شاول در انجمن خود بر نشست و یونانان بر طرف راست وی قرار گرفت ، و ( ابنار ) بجانب آرام یافت، خوان بگستردند و خوردنی بخوردند اگر چند جای داود خالی بود پادشاه هیچ از وی نپرسید تا روز بیگاه (3) شد اما چون روز دیگر یونانان و ابنار برای شکستن ناهار حاضر شدند، شاول روی با یونانان کرده گفت : پسر ایسارانمی بینم چرا برای خوردنی حاضر نشود ، یوناثان عرض کرد : خویشان وی در این ایام قربانی کنند من او را رخصت دادم تا به بیت لحم رفته از مذبح ایشان غايب نباشد شاول در غضب شد و گفت: ای پسر کم دانش من تو پسر ایسا را از هلاکت میرهانی و هر

ص: 158

روزش بگوشۀ مخفی میداری و نمیدانی این فضیحت (1) تو درسوائی ما در تست . از اینروی که تا پسر ایسا زنده باشد سلطنت با تو قرار نخواهد یافت ، هم اکنون کس بفرست و داود را بدرگاه حاضر ساز که قتل او واجب است یوناثان عرض کرد که ای عرضكرد که ای پدر گناه داود چیست که سزای او کشتن باشد ؟ شاول در خشم شده خواست با مزراقی که در دست داشت قتل پسر کند، یوناثان دانست که شاول بر قتل داود یکجهت است و باهار نشکسته از سرخوان پدر برخواست و بیرون شد و روز دیگر بهانه تیر انداختن بدان مزارع شد که دارد مختفی بود و کمان را بزه کرده تیری بدان سنگ پرانید که در میان ایشان علامت بود ، و غلام خویش را گفت بشتاب و آن تیر را برگرفته بیاور ، چون غلام از پی تیر شد فریاد بر کشید که اینک تیر در پیش روی تست روی تست بردار و باز آی دارد بدان نشان بدانست که شاول از پی کشتن اوست .

على الجمله : يوناثان تيروكمانرا بغلام خویش داده او را بمکان خود فرستاد ، و چون مزرع از بیگانه پرداخته شد بنزديك دارد آمد و یکدیگر را در برگرفته ببوسیدند وزار زار گریستند، آنگاه یونانان د او در اوداع گفته بخانه خویش آمد و آنحضرت فرار کرده بارض (بنه) شد و بنزديك اخيملك بن اخيطوب آمد که در اینوقت خادم بيت الله بود ، اخيملك گفت : ای داود تو سپهسالار لشگری مردان توکجا باشند که اينك تنها بدینجا آمده؟ آنحضرت فرمود که مرا پادشاه بکاری مامور ساخته که مردان خود را در کمین باز داشته ام و تنها عبور میکنم اکنون زادی و حربه از تو میخواهم اخيملك گفت ، شمشیری که تو خود از جلیات گرفتی حاضر است ، پس آن تیغ را با پنج گرده نان بدا نحضرت سپرد و اینواقعه (دواغ ادومانی) که از مقربان در گاه شاول بود و در آن ایام در بیت الله اعتکاف (2) داشت ملاخطه فرمود مع القصه : دارد عليه السلام آن تیغ و نان را بگرفت و از بیم شاول گریزان باراضی (جنات) آمد ، ملازمان اخيش ملك جات بعرض و ی رسانیدند که آنمرد که زنان بنی اسرائیل در سرود میگفتند؛ شاول هزارتن میکشد و اولشگرها هلاك ميسازد ، اينك بدين

ص: 159

ناحیت آمد ، داود این سخن بشنید و سخت بترسید ، چون او را بدرگاه اخیش آوردند بر آستانه در نشست و آب دهان (1) مبارک رادر مهاسن خودانداخت اخیش گفت : اینمرد مجنون را چرا بوثاق (2) من راه دادید مگر من دیوانه ام که دیوانه نزديك من آورده اید؟ پس دارد بسلامت از آنجا بیرون شد و بمغاره عزلم رفت بعضی از بنی اسرائیل از حال وی آگاه شدند و مردم بی بضاعت تنگدست در طلب خدمت او بر آمدند چنانکه چهار صدتن مرد حزین مسکین که همه مدیون و پریشان روز بودند ، برسر آنحضرت جمع شدند و اهل بیتش نیز بخدمت آمدند ، در اینوقت با اهل خود از مغاره «عزلم» کوچ داده (بمصفیا) آمد و منك موابرا ملاقات کرده ، با وی گفت: اینك پدر و مادر خود رادر پناه تو میگذارم تا ببینم روزگار با من چه پیش خواهد داشت ملک مولب این معنی را از داود پذیرفته روزی چند آنحضرت در مصفیا سکون داشت .

و معاهده او را با فرزند من یونانان پنهان داشتید تا امروز که دفع او مشکل افتاده دواغ ادومانی که مدت نذرش در اعتکاف بیت الله بنهایت شده بود ، حضور داشت عرض کرد که من در بیت الله داود را دیدم در وقتیکه «اخيملك» خادم بيت الله او را بزاد راه و آلت حرب اعانت کرد و در حق وی دعای خیر گفت ، شاول در خشم شده بفرمود تا اخيملك را با اهل او و دیگر خادمان بیت الله را بدرگاه حاضر ساختند وروی با خيملك آورده گفت: ای پسر اخیطوب با من خیانت ورزیدی و دشمن مرا بامن اعانت کردی ؟ اخيملك گفت ای پادشاه بنی اسرائیل من چه دانستم که داماد تو دشمن تو خواهد بود. بلکه بحرمت تو او را محتشم داشتم (1) شاول مقالات اخيملك را استوار نداشت و فرمانداد (2) تا او را با دیگر خادمان بیت الله مقتول سازند هیچکس از ملازمان حضرت بدینکار جسار تنکرده ، جز دواغ ادومانی که تیغ بر کشیده هشتاد و پنج تن خادمان بیت الله را که حامل تابوت عهدنامه بودند بقتل آورد پس از آن فرمود تا اهل قریه آنجماعت را از مرد وزن یکتن زنده نگذارد بلکه زمه و مواشی و هر جانور که در آن دیه یافت شود باتیغ بگذراند ، و دواغ بفرموده او عملکرد ، از آنگروه ابیشار پسر اخيملك نجات یافته فرار کرد و خود را بداود رسانده ویرا از اینقصه آگهی داد و در حضرت داود بماند ، در اینوقت باداود خطاب شد: که اییسر ایسا کافران فلسطین مردم قمیلا را بزحمت دارند.

هر روز با ایشان بمحاربه در آیند و خرمنهای آنجماعت را بغارت برند بشتاب و با کافران نبرد کرده شرایشان را از اهل « قعیلا» بگردان، اصحاب داود چون از این را از آگاه شدند عرض کردند که ما مردم فقیر و ترسناکیم ، چگونه

ص: 161

حرب اهل فلسطین توانیم جست ؟ مارا از این سفر معاف دار، داود ایشان را دل داده فرمود : آسوده باشید که خدای دفع دشمنان خواهد کرد ، و آن جماعترا برداشته به قعیلا» آمد و با مردان فلسطین نبرد کرد ایشانرا بشکست ، و جمعی کثیر از آنقوم بکشت ، اینخبر نیز بشاول بردند که اینک داود در «میلا با اهل فلسطین مصاف داده نصرت جست ، شاول سپاه خود را فراهم کرده عزم سفر تعیلا» فرمود تا داود را محصور داشته دفع او کند چون از کار او آگهی بداود آمد اصحاب خود را که در این وقت ششصد دن بودند برداشته از (قعیاد) بیرون شده «بمصرات» آمد و شاول چون خبر فرار داود را بشنید لابد در جای خود بماند ، اما یونانان پنهانی در خدمت دارد آمد و او را قویدل کرده باوی تجدید معاهده نمود مراجعت فرمود و از آنسوی «زیفاینون بدرگاه شاول آمدند و معروض داشتند که اینك داود در مصررت بمیان قبایل ساکن شده، شاول شاد خاطر گشته ایشان را نوازش فرمود و سپاهی برداشته از دنبال دارد بتاخت ت از مصروت غيظه فرار کرده بشتاب تام بارض (ممون) آمد و شاول همچنان از پی او میشتافت در این وقت خبر باو دادند که چه از دنبال دارد میشتابی اینک سپاه فلسطين باراضی بنی اسرائیل در شده عنقریب زیان کلی خواهد رسید ، شاول ناچار داود را بحال خود گذاشته باستقبال دشمن بتاخت ، و ناگهان از پیش روی ایشان درآمد و مصافی (1) مردانه داده آنجماعت را بشکست ، و مراجعت کرده دیگر باره در طلب داود بر آمد و داود گریزان بمصروت «جمعون» در آمد، شاول سه هزار مرد از لشگر بنی اسرائیل برگزیده در آن ناحیت شد و لشگر خود را در فرود کوهی گذاشته خود بدامان آن جبل بر شد و در مغارۀ (2) که در آن کوه بود در آمده بخفت دیده بانان اصحاب دارد که بدانسوی کوه بودند از حال شاول و خفتن وی در مغاره آگاه شدند و صورت حال را بعرض داود رسانیدند، داود بادل قوی از جای برخاست و بدان مغاره در آمد و با اصحاب خود گفت : که چون شاول حق نعمت با من دارد او را هلاک میکنم پس دامن ردای اورا چاك زد و از مغار

ص: 162

آمده در پناه سنگی بنشست چون شاول از خواب بیدار شد و از مغاره بیرون آمد ، داد و فریاد برکشید که ایمولای من پادشاه بنی اسرائیل ، چون شاول بر قفای خود نگریست داود را دید . آنحضرت برای شاول سجده تکریم کرد و گفت : ايملك من هرگز بجای تو بد نیند بشیده ام اينك دامن ردای خود بنگر تا بدانیکه من نیروی قتل ترا داشتم و گرد آن نگشتم آیا پادشاه را چه افتاده که در هلاکت این بنده چندین زحمت کشد همانا در طلب سگ مرده و پشه ضعیفی اینهمه رنج برده؟ من کیستم که پادشاه از وجود من در شکنجه باشد شاول چون دامن و دای خود را بدید و این کلمات بشنید حالش دیگرگون شد و بآواز بلند بگریست و گفت ایدارد تو فرزند نیکخواه من بوده همانا كار ملك از من با تو خواهد بود اينك از تو میخواهم که چون من نمانم با اولاد من بد نکنی و خاندان مرا محو دارد زیرا اطمینان داده و سوگند یاد کرد که بی سببی با خاندان وی بد نیندیشد آنگاه یکدیگر را وداع کردند شاول بلشگرگاه خویش مراجعت فرمود وداود با اصحاب خود صفیا آمد و در آنجا ساکن گشت .

هبوط آدم علیه السلام بود.

مردی از بنی اسرائیل در ارض معون بود که نابال نام داشت و زنش مسمی به ابتغال بود چهار هزار سر میش و مواشی بودش که شبانان او در پناه داود میزیستند و در بیابان بیر تو آنحضرت از هر آفت مصون بودند ، چون هنگام آترسید که پشم از پشت اغنام باز کنند داود چند کس

بنزد نابال فرستاد و باری پیام داد که روزگاری است از حراست (1) مواشی شما پهلو تهی نکرده ام و رعایت رعات (2) شمارا واجب شمرده ام ، اکنون اگر بهره با دوستان فرستی روا باشد و هر چه خود سزادانی و عطا کنی ستوده خواهیم داشت ، نابال سخن داو در اسنگی ننهاد و با فرستادگان وی گفت : که بسیار بندگان زمولای خود گریزنده اند و در اطراف جهان در تکاپوی باشند ، فرض نگشته که با هريك كس هديه فرستد (3) و عطیتی کند و ایشان را از پیش براند ، رسولان داود باز آمدند و مقالات نابال را باز گفتند: داود علیه السلام بر آشفت و بفرمود تا اصحابش سلاح جنگ در بر راست کردند و دویست تن از مردان خود را برای حفظ و حراست مال و مسکن بگماشت ، و چهار صد تن دیگر را با خود برداشته برای رزم نابال روان گشت تنی از عبید «ابیغال» از عزم داود آگاه شد بنزد بانوی خویش شتافت و گفت: اينك داود با مردان خود در رسیده اثری از این خاندان باقی نخواهد گذاشت ، و در اینوقت نابال» برای بازدید مواشی خویش رفته بود و از خانه و مسکن خبری نداشت، پس (ابیغال) بی اطلاع شوهر برخاسته دویست کرده نان و دو مشگ شراب (4) و پنج گوسفند و پنج پیمانه گندم وصد قرصه بنيرو

ص: 164

سبدی از انجیر بر حماران خود بار کرده باستقبال داود شتافت ، و چون آنحضرت پدیدار گشت از حمار خویش پیاده شده در برابر او بخاک افتاده چند کرت (1) زمین ببوسید و پوزش نموده درخواست کرد که آنحضرت از گناه نابال در گذرد ، داود اور اتحسین کرد و حسن تدبیر او را نيك بپسندید و عصیان نابال را بشفاعت وی عضو فرمود ، و بمراجعتش رخصت داد و بشکه های او را پذیرفته خود نیز باز گشت ، اما «ابیغال» بنزد نابال آمد و او را از آنچه داده بود آگاه ساخت از این خبر رعبی بزرگ در دل نابال افتاده برخود بلرزید و مریض گشت و پس از ده روز بهمان مرض هارك شده، بعد از هلاکت او داود علیه السلام ابيغال را خواستاری نموده بحباله نکاح خویش در آورد ، و زنی دیگر از ارضایز «عال» که اخی عام نام داشت نیز بگرفت وترك ملكال دختر شاول را بگفت؛ و شاول او را به فلمی بن الیش داد ، بعد از این وقایع دیگر باره شاول عزم قتل داود کرد و نشان او را در ارض جمعون داشت، پس بر خاسته سه هزار مرد دلاور که منتخب جميع شعب (2) بنی اسرائیل بود بر داشته به جمعون آمد چون اینخبر بداود رسید .

چند تن بجاموسی برگماشت تا همه روزه از احوال شاول او را خبر دهند ، تا وقتی جاسوسان بنزد آنحضرت آمدند و عرض کردند که اینک شاول با ابنارین نار در دامان جبل خفته اند و سپاه او نیز دورتر از وی در جامه خوابند، داود الا با «إخيملك» وإبيسى بن صوریا برادر زاده بواب گفت : کیست که با من بلشگرگاه شاول آید و بیم نکند ؟ ایسی گفت : اينك من حاضرم داود برخاست و ابیسی را با خود برداشته در همان نیمشب بلشگرگاه آمد و بی هراس بینایین وی فرود شد و شاول را در جامه خواب خفته یافت که مزراقش (3) با کوزه آب در بالای سر موضوع بود ، ابیسی عرض کرد که : ایمولای من رخصت بده تا هم اکنون با همین مزراق او را بيكضرب عملاك سازم داود فرمود که شاولی (4) مسیح پروردگار است نه این همان مرد است که سموئل با روغن قدسش مسح فرمود : هرگز دست بقتل او نباید

ص: 165

کشید و دست برده مزراق شاوارا با کوزه آب از بالین وی برگرفت و از نزد وی بيرو نشده بر سرجیل آمد و از دور فریاد بر کشید که ايملك بنى اسرائيل وای ابنار بن نار شاول و ابنار هر دو از خواب بر آمدند و ابنار گفت کیستی که در این بیگاه پادشاه را بانگ زنی داود گفت : ای ابنار چه غافل مرد بوده و حراست پادشاه راندانسته اگر کسی مولای ترامقتول سازد هرگز فهم آن نتوانی کرد ، به بین تا مزراق و کوزه آب که بر بالین پادشاه بود چه شد شاول ندای داود را بشناخت و فریاد برکشید که آیا تو فرزندم داود نیستی دارد گفت ایمولای من هیچ نمیگویی که چه بدبجای تو کرده ام که از بي قتل من بوده و پادشاه را چه افتاده که از پی پشه اینهمه بود اینک من با همه ناتوانی دوکرت تو دست یافته ام و بد نیندیشیده ام اکنون کس بفرست تا مزراق و كوزه آب ملك را باز آورد شاول گفت ایفرزند من داود آنچه گفتی همه راست گفتی من بد کردم و تو نیکوئی نمودی سخت از روی تو شرمسارم اکنون بمنزل خويش بشتاب که من نیز بمسکن خود میروم پس شاول صبحگاه کوچ داده بمقر خویش مراجعت نمود اما داود با خود اندیشید که اگر من روزی بدینگونه در دست شاول مقهور شوم (1) بی سخن مرا هلاک کند بهتر آنست که بمأمنی گریزم پس اصحاب خود را که ششصد

تن بودند برداشته بارض فلسطين آمد و بنزد اخيش بن معكاملك جان فرود شد و از وی نشیمنی طلب نمود ، اخیش قریه صیقلغ» را بدو تفویض فرمود ، آنحضرت با اصحاب و زنان خود بدانجا وطن گرفت و یکسال و چهار ماه در ارض فلسطین سکنی داشت ، شاول چون این بدانست ناچار دست از طلب وی باز داشت، اما داود همه روزه با اصحاب خود سلاح در برد است میکرد و در ارض «جاسور» و «جدولا» و«عمالاق» مبتاخت و مرد وزنرا با تیغ میگذرانید و اموال و مواشی ایشانرا بغارت می آورد ، اما با «اخیش» همه ساز موالات و ملاطفت داشت .

است که اهل فلسطین تصمیم مصاف بنی اسرائیل دادند، و اینخبر چون شاول رسید سخت بترسید برای آنکه انجام کار خود را با ایشان بداند در طلب کاهن (1) و منجمی بود ، ملازمان حضرت زبیر ابادی نمودند که از کار کهانت نيك آگهی داشت ، شاول شامگاهی با دو تن از قواد (2) خود جامه در بر کرده بنزديك آنزن كاهنه شده با وی گفت : درستاره من نيك نظر كن و از استقبال امورم مستحضر فرمای، آنزن عرافه (3) گفت هیچ میدانی که شاول عرافين و منجمین را دشمن دارد و آنکس که بدین امور تقرب جوید شکنجه فرماید ، شاول سوگند یاد کرد که در اینکار تر از حمتی نرسد و رنجی پیش نیاید ، پس آنزن شاول را گفت هر يك از مردگانرا خواهی حاضر کنم تا هر نهفته با تو عیان کند ؟ شاول قصد احضار سموئل فرمود ، و آنزن سحاره (4) افسون خود را بیای برده آنحضرت پیش چشمش پدیدار گشت ، و از آن جناب حال شاول باز پرسید و او را بشناخت ، پس فریاد بر کشید که اینک تو شاول بوده و بامن خدیعت کرده ! شاول گفت مدار که من برای حاجتی بدینجا شده ام اکنون بگوی آنمرد را که حاضر کرده چه شمایل دارد، زن عرافه چون صفت وی بگفت شارل دانست كه سموئل علیه السلام است و بخاک افتاده زمين ببوسيد و عرض کرد : که اینک سپاه فلسطین کاربر من تنگ کرده اند و مآل کار خویش را نمیدانم ، بدین حضرت شده ام تا از روزگار آینده خبری گیرم، سموئل فرمود: ای شاول عصیان خدای کردی و با عمالقه مدارا فرمودی سخن همان است که من در حیات خویش با تو گفتم فرد است که بنزد من خواهی شتافت زیرا که تو و فرزندانت بدست اهل فلسطین کشته خواهید شد و سپاه بنی اسرائیل شکسته خواهد گشت، و این پادشاهی بداود خواهد رسید ، شاول از شنیدن این سخنان چنان ترسناك شد که کار از دست وی بدر شد، پس چند گام بدزید و بروی در افتاد ، و چنان بود که قوت برخاستن نداشت ولب بآب و طعام نمیگذاشت ، چول یکشبانه روز بدینگونه بگذشت آنزن عرافه بنزد وی ،

ص: 167

آمد و شاول را داداری کرد ، ملازمان حضرت او را حاضر ساخت و او راگوساله بود در حال ذبح نموده خورشی از آن مهیا کرد و با نان خشك بخدمت شاول و ملازمانش آورده بدیشان خورانید، ناچار شاول بعد از كاراكل وشرب بمعسكر خویش آمد و روز دیگر بالشگر بنی اسرائیل از جاجال کوچ داده بقریه ایزد عال فرود شد و از آنسوی اهل فلسطین با دویست هزار مرد جنگی بسوی ایشان روان شدند ، داود علیه السلام در جیش «اخیش» کوچ میداد بزرگان فلسطین چون او را ، بدیدند با اخیش گفتند: این همان داود است که زنان (1) مغنیه در سرود میگفتند که شاول هزار میکشد و داود هزار هزار اينك ما بحرب مولای او میرویم چگونه از وی ایمن میتوان بود . دور نیست که در روز گار زار کیدی (2) اندیشد و کار لشگر را سازد و اخیش ناچار داود را طلب فرمود و گفت: اکنون یکسال افزونست که تو در نزد من سكون داری و جز نیکوتی از تو ندیده ام ، لكن اهل فلسطین از تو ایمن نباشند، بهتر آنست که بمسکن خویش مراجعت فرمائی تا ما از حرب بنی اسرائیل باز ،آئیم داود ناچار با اصحاب خود مراجعت کرد و چون روز سیم «بصیقلغ» معلوم کرد که جمعی از عمالقه بدانجا تاخته اند ، و مردان ایشانرا کشته اند و زنان و فرزندان را با سیری برده اند و همچنان اخینعام و ابیغال زنان آنحضرت اسیر شده اند فریاد از اصحاب برخاست و در غم زن و فرزند بدان و در غم زن و فرزند بدان سر شدند که داود را سگنسار کنند و آنحضرت بغایت دلتنگ و اندوهناك گشت ابشار را که

، پس از جمله خدام بیت الله از شمشیر شاول نجات یافته بود چنانکه مرقوم شد ، پیش خواند و فرمود : تادعای وحی را حاضر ساخت و برای چاره بدرگاه خدای استغاثت برد و مسئلت کرد از پیشگاه جلال خطاب رسید :

که اید اود از دنبال دشمنان بشتاب که زود بدیشان در رسی و ظفر جوئی ، داود علیه السلام دویست تن از مردم خود را برای حفظ مساکن بجای گذاشت ، و چهارصد تن دیگر را بر داشته از دنبال عمالقه بشتافت، در راه مردیرا در زراعتگاهی یافتند که از

ص: 168

غایت جوع هیچ قوت سخن نداشت داود فرمود: چیزی در گلوی او فرو ریختند تا اندك اندك با نیرو شد، آنگاه گفتند تو کیستی و در اینجا از چه روی افتادی ؟ آنمرد گفت من یکی از مردم مصرم كه اينك بنده تنی از اهل عمالقه میباشم ، و در این سفر که آنجماعت بصیقلغ ناختند و آتش در بلده زدند و هر چه یافتند بردند

من نیز با ایشان بودم در مراجعت مریض گشتم ، چون مردم عمالقه بشتاب باز میشدند مولای من مرا بجای گذاشت و خود برفت ، اينك سه روز بود که لب با خوردنی و آشامیدنی آلوده نداشتم ، داود فرمود: آیا میتوانی ما را بدان جیش (1) راهنمائی کنی؟ عرض کرد که چون سوگند یاد فرمائی که بقتل من فرمان ندهی و بدست مولایم نسپاری ، ترا بنزديك ايشان برم، داود او را مطمئن ساخت ، و آنمرد مصری آنحضر ترا با اصحابش بنزديك سپاه عمالقه ،رسانید در هنگامیکه آنجماعت آسوده نشسته بكارا كل وشرب مشغول بودند ، داود و اصحابش با شمشیرهای کشیده بدیشان تاختند و همی و همی از آنجماعت کشتند ، چهار صدتن از آنگروه بر شتران سبک سیر بر نشسته فرار کردند و دیگر هر که بود مقتول گشت و داود علیه السلام مواشى و أمول و اسیرانرا جميعاً با زنان خود استرداد کرده مراجعت بصیقلغ فرمود ، و مال هر کس که بنهب رفته بود بازداد ، و از آن غنیمت بنزد جميع مشایخ نی یهودا بهره فرستاد ، اما از آنسوی اهل فلسطین چون داود را از میان لشگر خود خارج نمودند ، یکجهت برای رزم بنی اسرائیل شتاب کردند و در دامان جبل جلبوع تلاقي فريقين شده ، از دو طرف صفهاد است کردند و جنگ در پیوست ، و از بنی اسرائیل مردم بسیار مقتول گشت و جمعي از مردم فلسطین که تیر انداختن نيك میدانستند اطراف شاول را فرو گرفتند چنانکه دانست جان بدر نخواهد برد پس روی با سلاح دار خود کرد و گفت : تیغ برکش و مرا بکش تا بدست این کافران ختنه ناکرده کشته نشوم ، سلاح داراز وی سخن نپذیرفت تا شاول خود تیغ برکشیده برشکم خود نهاد و بر آن تکیه کرد همی فرو برد تا جان بداد ، سلاحدارش چون چنان دید او نیز خود را هلاك كرد و ملازمان شاول بیشتر کشته گشت ، و سیاه بنی اسرائیل شکسته

ص: 169

شد و «یونانان» و «یشوی» و «ملكيشوع» پسران شاول هم بدست اعداهلاك گشتند و در این فتنه بنی اسرائیل چنان ضعیف شد که هر آبادی و قریه که در ارض «غور» و معابر «اردن» داشتند گذاشته فرار کردند، و اهل فلسطین بیمانعی بدان اراضی در شده گشتند، علی الجمله : مردان فلسطین یکروز بعد از جنگ بحر بیگاه آمدند کشتگان را بیرون کنند بیرون کنند و منفعتی برند در میان مقتولین جسد شاول و پسران و سلاخدادانش را یافتند ، سر از تن شاول برگرفتند و جامه از برش بیرون کردند آنگاه سرش را به بتخانه های خود بردند و تنش را از دیوار قلعهٔ «یاسان ، آویختند ، اهل «پایش» چون اینخبر بشنیدند بر حال شاول بگریستند و چند تن از مردان قویدل چابک دست برخاسته نیمشبی ببیت یاسان شدند و جسد شاول را برگرفته به یا بیش» ش آوردند و بآئين ملوكش در آنخاك مدفون ساختند ، و در تعزیت و سوگواری او هفت روز روزه داشتند

آنحضرت از این سخن آشفته گشت و بانگ بروی زد که هیچ نترسیدی و مسیح

پروردگار (کشتی) پس با یکی از غلامان خود گفت تا سر از تن آنمرد عملیقی برداشت ، آنگاه جامه بر تن پاره کرد و با اصحاب خود بر مرگ شاول و یونانان ، زاری نمود و آنروز را تا شام روزه بداشتند، و آنحضرت در این سوگواری نوحه همی کرد و همی گفت : دریغ از شاول و فرزندش که از نسر (1) سریعتر و از شیر دلیر تر بود و اينك دختران کفار ختنه ناکرده در مرگ ایشان سرود میگویند و سرور میکنند چون این تعزیت بپایان برد، از پیشگاه کبریا خطاب رسید که : ايداود اينك برخيز و بارض «حبرون» سفر کن که کار تو آنجا بارنگ شود داود علیه السلام زنان خود اخینعام و ابیغال را برداشته با اصحاب خود بحبرون آمد و اقامت جست بنی یهودا از اطراف کوچ داده بنزديك آنحضرت آمدند و با سلطنت بر وی سلام کردند، و در اینوقت جنابش با نیرو شد وقوتی عظیم گرفت كما قال الله تعالى:

واذكر عبدنا داود ذا الايد أنه اواب (2).

جميع بني يهودا حکم آنحضر ترا مطیع و منقاد گشتند تنی چند از کردار اهل یا پیش نسبت با شاول و یونانان در جناب او معروض داشتند و از آنچه با جسد ساول کردند باز گفتند داود علیه السلام چند کس بجانب با بیش جلعاذ فرستاد و اهل آن ارض را درود گفت که نیکو کردی و جسد مسیح پروردگار را آویخته در میان کفار نگذاشتید و با آئین ملوك در زمين خويش مدفون ساختید ، خدای با شما جزای خیر

خواهد داد، و منكه اينك سلطان بنی یهودایم با شما نیکی خواهم نمود.

از این پیش مذکور شد که «یوناثان» و «بشوی» و «ملکیشوع» پسران شاول در جنگ فلسطین با پدر کشته شدند و پسر چهارم او اشباشول زنده مانده پس از از مرگ شاول چون بنی یهودا در حبرون مجتمع شده داود را با روغن قدس مسح کردند و بسلطنت بر نشاندند اینار بن نارکه سپهدار لشگر شاول بود اشباشول را برداشته بارض حنين آمد و آل اسرائیل را برای سلطنت اودعوتکرد جميع قبایل جزینی یهودا او را بپادشاهی سلام دادند و سلطنت اشباشول در میان شعب (1) استوار گشت و در اینوقت از عمر او چهل سال گذشته بود

على الجمله : ابنار سپاه اشباشول را ساز داده برای جنگ دارد بجمعون امد و از این سوی یواب بن صور یا که یکی از قواد (2) لشگر داود بود و مردان آنحضرترا با خود برداشته هم بارض جبعون فرود شد و در برابر «ابنار» صف راست کرده نخست دوازده تن از مردان «بواب» و دوازده کس از از دایران «ابنار» برای کارزار بیرون شدند و هر يك خصمی را اختیار کرده باهم در آویختند و خون یکدیگر بریختند اینکار دولشگر را بجنبش آورده تیغ در هم نهادند و مردم بسیار از جانبیین مقتول گشت ، عاقبت لشگر «ابنار» هزیمت شد ، سپاه داود از دنبال ایشان بترکتاز در آمدند، یواب را که در آن رزمگاه دو برادر بود که یکی «ایسای» و آندیگر «عسایل» نام داشت و مسایل» را آن سرعت سیر بود که آهو رابتك در بیابان صید کردی ، در اینوقت که سپاه اعدارا شکسته یافت مانند شاهین (3) در قفای ابناد همیرفت تا باشد که او را بدست گیرد، ناگاه ابنار برقفای خود نگریست مردیرا دید که چون عقاب پرنده برسید، نيك، نظر کرد او را بشناخت گفت: ای مسایل از دنبال من بیکسوشو ، و اگر برای سود خوبش میشنابی دیگریرا از گریختگان بدست آورو ساز و برگ او را برگیر، همانا بدست من کشته میشوی و مرا از روی برادرت یواب شرمسار میسازی ، عسایل سخن او را وزنی ننهاد و همچنان بسوی او شتابنده بود ناچار ابنار روی برتافت و نیزۀ خویش را چنان بر سینه وی زد که از پشت او بدر شد ناگاه یواب

ص: 172

وا پیسای برادران عسایل برسیدند و حال اور ادیده، از قفای ابنار بتاختند تا شاهگاه در رسید ، و از آنسوی بنی بنيامين بنزديك ابنار مجتمع شدند و او را حراست کرده شبانگاه از رو داردن بگذرانیدند و از طرف «جاسور» «محنين» بردند، لاجرم يواب مراجعت فرمود و جسد برادر را برگرفته همه شب راه بریده به «بیت لحم» آورده مدفون ساخت ، وصبحگاه در حبرون بحضرت داود آمد ، و در این حرب عسایل با دوازده تن از اصحاب داود مقتول گشت و از سپاه اشباشول : سیصد و شصت تن بقتل رسید ، بعد از این وقایع ابنار در «محنین، آسوده بنشست و شاول را کنیزی که او را «رصفای» دختر «انای» میگفتند ابنار دل در او بسته او را بنهانی تزویج کرد چون اینخبر انتشار یافت، اشباشول گفت: ای ابنار این چه بی حرمتی بود که نسبت با دودمان شاول روا داشتی و جاریه او را متصرف شدی ؟ و آغاز کرد، ابنار از گفتار وی برنجید و گفت: نیکیهای من در خاندان شاول معروف است ، و هم اکنون تر امقهور داود

نگذاشتم و بسلطنت برداشتم در پاداش من این چه غلظت و خشونت است که آغاز کرده اشباشول از اینروی که دست بر تنبیه او نداشت. ساکت گشت اما ابنار بنهانی کس نزد داود فرستاده گفت اگر با من عهد محکم کنی و جزای خیر فرمائی جميع قبایل بنی اسرائیل را از اشباشول دور دارم و بخدمت آرم تا سلطنت بنی اسرائیل بر تو استوار گردد داود علیه السلام سخن ابنار را پذیرفته و عده نیکوئی داد و گفت با ایناز بگوی که اینک من بدان سرم که با ملکال دختر شاول که ضجيع من بوده رجوع نمایم از تو میخواهم که روی مرا نبینی تا ملک الرا از تصرف بیگانه بیرون نیاوری و در اینوقت زنان و فرزندان داود در حبرون بدین شماره بودند بزرگتر پسران اتحضرت «عمنون» بود که از «اخینعام» بوجود آمد و نانی «کالاب» بود که و از ابیغال داشت سیم ایشالوم بود که از معكا دختر تلمى ملك حاشور متولد گشت چهارم ادونیا بود که مادر وی حجیث نام داشت پنجم سفطیا نامیده میشد و مادرش مسمی به افيطل بود ششم اثير عم» و مادر او را حجلا مینامیدند

على الجمله چون رسول ابناز از خدمت داود رخصت مراجعت یافت آنحضرت

ص: 173

تنی را بنزد اشباشول فرستاد و پیام داد که ملکال همخوابه من بود هم اکنون او را بنزد من فرست ابنار نیز در اینکار اهتمام فرموده اشباشول ناچار شد و کس نزد فاطی بن ليش فرستاده خواهر خود را بخواست تا او را بنزد داود فرستد فلطی اگرچه با ملکال مهر فراوان داشت لکن چون دانست داود علیه السلام طلبکار اوست ترك وى بگفت و اور انردداود فرستادند، آنگاه ابنار مشایخ بنی اسرائیل را بخدمت داود تحریص فرمود وقلوب جميع قبایل را بدا نحضرت مایل کرد و چون از اینکار فراغت جست با بیست تن از معارف قوم خدمت دارد آمدند و از آنحضرت کمال عزت یافت پس عرض کرد که بنی اسرائیل در خدمت تو يكجهت اند اينك برخيز و در میان قبایل عبور کن که همه کس بسلطنت تو مسرور خواهد بود چون از جانبین سخن بیایان آمد ابنار برخاسته راه خویش پیش گرفت و برفت در این وقت یواب با جیشی از راه دخول و خروج ابنار آگهی یافت پس بنزد دارد آمده عرضکرد که ایناز را ایناز را چرا بسلامت رها کردی با اینکه او برای خدیعت (1) بدینجا شتافته بود پس از خدمت داود بیرو نشده در میان دروازه یکمین نشست و بی اطلاع داود چندکس بطلب ابنار فرستاده او را باز آورد

آنگاه که ابنار بر کمینگاه میگذشت یواب بيك ناگاه بیرون شتافت ، و شمشیری بر شکم ابنار زد که در حال بمرد، چون اینخبر به داود رسید جامه بر تن چاك كرد و گفت : مرگ ابنار چون مرگ یوناثان بر من صعب افتاد ، و در سوگواری او سخت بگریست ، بنی اسرائیل چون دانستند که آنحضرت از قتل ابنار بیخبر بوده بلکه یواب او را بخون برادر کشته از داود امیدوار گشتند و بحسن سجیت (2) و پاکی طینت او اقرار کردند، اما چون اشباشول این خبر بشنید دنیا در چشمش تیره شد و اورا دیگر در سلطنت وزنی نماند چنانکه از قبیله بنی بنیامین پسرهای زمون که یکی «بعنا» و آن دیگر راخاب نام داشت چاشتگاهی بخانه اشبا شول در آمدند، و او بر سریر خفته بود بيكك ناگاه بعنا و راخاب بر بالین او تاخته دشته های خود را بکشیدند و برشکم اشباشول فرو بردند و سر او را از تن برگرفته گریزان از خانه او بیرو نشدند ، و از آنجا شتابان

ص: 174

آمده بحضرت داود رفتند، و سراشباشول را در خدمت او نهاده عرض کردند که اينك سر دشمن تست از تن برگرفتیم و ترا از زحمت او فارغ ساختیم ، داود گفت: این نظیر آنخدمتی است که غلام عملیقی در صیقلع» خبر مر گ شاول بمن آورد و من او را کشتم و حال اینکه او جایزه بشارت از من میجست ، پس بفرمود قاتلان اشباشول را دست و پای بریده تن ایشانرا بردار کشیدند ، اما سلطنت از خاندان شاول منقرض شد، و مدت پادشاهی اشبا شول دو سال بود .

عين ذات است نه زاید (1) برذات ، و بودن صفات عين ذات موجب اختلاف در ذات نشود و او را کتابیست در بطلان معاد (2) روحانى فضلا عن الجسمانی ، سلیمان بن داود علیه السلام در کتابیکه خود مصنف و مؤلف بوده اند و در آن کتاب خود را «فوهلات» نامیده اند که بمعنی جامع باشد عقاید «امقند قلیس» را مفصلا بر نگاشته اند، و میفرمایند وی مقتدای حکمای (3) دهریه است که قبل از او مطلقا مذهب دهریه شیوعی نداشته و قاضی صاعد اندلسی در طبقات الامم بدانچه آنحضرت مرقوم فرموده شطری بر نگاشته است .

بجدال وقتال اشتغال داشت و روئی چندانکه میتوانست بر آتش ایشان دامن میزد و بنیان منازعت را استوار میداشت ، تا خاطر دشمن را بجانبی دیگر مشغول کند ، و اطراف مملکت از تاخت و تاراج لشگر بیگانه محفوظ ماند على الجمله روئی نیز چون پدر کم روزگار بود و مدت چهار سال در مملکت چین و ماچین و تبت و ختا حکمرانی فرمود ، و بر قانون پدر آئین بت پرستیدن داشت چون رخت از جهان بر می بست خلف ارجمند خود پاى دينك را طلب فرموده ، در محضر بزرگ بزرگان بمنصب ولیعهدی سر افراز داشت .

سلطنت استقرار یافت، اما چون اهل فلسطین دانستند که سلطنت داود بزرگ شدیم کردند که مبادا روزی برایشان چیره شود، بدان شدند که پیش از آنکه خانه ویران گردد سیلاب بالا را بگردانند ، پس لشگرهای خویش را فراهم کرده برای رزم داود بأرض «غور فرود» شدند و داود علیه السلام با مردان بنی اسرائیل بیرون تاخته در برابر ایشان صف بركشيد ، ومصافي مردانه داده آنجماعت را بشکست و از جمع نا جدير بدنبال ایشان بتاخت ؟ اصحاب آنحضرت در این سفر بعضی از اصنام اهل فلسطین را از بتخانه ها بر گرفته بغارت آوردند، اما داود بدین مایه قناعت نکرد و دیگر باره ساز سپاه کرده ای تسخیر ممالک بیگانه بیرون شد، نخست با مردم فلسطین مهای داد و ارض ه رامه جماه» را از ایشان بگرفت، و لشگرش مال فراوان بنهب گرفتند و از آنجا بسوی بنی مواب شد، و عددی کثیر از مردم ایشان بکشت و اراضی آنجماعت را فرو گرفت؛ مشایخ بنی مواب از در ضراعت (1) بیرون شده امان طلبیدند و قبول خراج کردند ، پس آن حضرت عمال خویش را بدیشان منصوب کرده بگذشت و تصمیم رزم هدار غرار بن راحوب داد كه ملك نصيبين بود ، و تاکنار رود فرات را بزیر فرمان داشت ، مع الجمله در این جنگ بیست هزارتن از لشگر هدار غرار را بقتل رسانید ، و او را ذلیل وزبون کرده مال فراوان از او بگرفت ، واوانی (2) ذهب حمله ای نحاس نیز از وی بستد آنگاه ملك ادوم وصاحب دمشق بمقاتله آنحضرت شتافتند ، و در اینجنگ بیست و دو هزارتن از اهل ادوم کشته شد ، ایشان نیز سر بر بقعه (3) اطاعت در آوردند و قبول خراج کردند هم ایشان را گذاشته بگذشت و بسوی «توع» ملك «حماه» روان شد چون وی غلبه داو در امیدانست فرزند خود «یورام» را طلبید و با انا (4) زروسيم ونحاس بخدمت آنحضرت فرستاد، و از جنابش امان طلب فرمود ، داود را ایمنی داده تصمیم مراجعت کرد اما بنی ادوم در غیبت آنحضرت دیگر باره خود آرائی کرده هنگام بازگشت دارد از در مقابله و مبارات (5) بیرون شدند و جنگ در پیوستند در این کرت نیز هجده هزارتن از لشگر ایشان عرضه دمار وهلاك گشت ، و اراضی آنجماعت بتصرف داود

ص: 178

در آمد پس آنحضرت عمال خویش را در بلاد ایشان منصوب کرده بمقر خود باز آمد و اموالی که از غزوات (1) آورده بود مخصوص بیت الله فرمود ، و «يواب بن صوریا» و «یوشافاط بن اخیلود» که در هر مصاف اظهار شجاعت و دلاوری کرده بودند، از آنحضرت برتبه سرهنگی سربلند شدند ، و «صادوق بن اخيطوب» و «ابيثار بن اخيملك» مرتبت کاتبی یافتند، چون کار میدان بنهایت رسید و روز بزم و فراغت شد وقتی داود علیه السلام فرمود که دوست دارم از دودمان شاول تنی باقی باشد تا بحرمت یونانان او را پاداش کنم و جزای خیر فرمایم ، شاول را غلامی بود که «صیبا» نام داشت در این وقت حاضر بود عرض کرد : که یونا نان را فرزندیست که «مفیبشت» نام دارد و از هر دو یونانان پای لنگ ، همانا در فتنه قتل شاول که اهل بیتش بهرسوی میگریختند ، دایۀ اوویرا در بر گرفته باستعجال فرار میکرد، ناگاه بروی در افتاد و هر دو پای طفل را در هم شکست و او همچنان لنگ و زمن بماند ، اينك در نزد ماخیر بن جميل

میباشد ، داودکس بفرستاد ، ومفیبشت ، را حاضر ساخت ، چون چشمش بر آنحضرت افتاد پیشانی برخاك نهاده زمین ببوسيد و عرض کرد که من چون سگ داود فرمود که ای پسر یونانان دل قوی دار که پدر تو در حق من نيكو کرده اينك تونديم و مصاحب منی ، و اور ابرتبه منادمت خودسر بلند ساخت، و «صبا» را فرمود که هر مال از خاندان شاول و فرزندان او بجامانده فراهم کرده ، به پسر يونانان تسلیم کن ، تو نیز با اولاد و هر چه در دست داری مملوك وی خواهی بود ، و صیبارا پانزده پسر و بیست بنده بود ، جميعاً بالموال شاول بتصرف مفیبشت در آمد و در بيت المقدس وطن کرده ، همه روزه با داود ناهار میشکست و مصاحبت او میکرد، و منیبشت را در این هنگام پسری صغیر بود که میخانام داشت در خدمت پدر میزیست بعد از اینوقایع خبر بحضرت داود آوردند كه ملك بني عمون رخت بسرای دیگر برد و پسرش «حنون» بجای او بر نشست ، آنحضرت تنی چند را فرمود تا بنزديك «حنون» رفته ، او را در مرگ پدر تعزیت کنند و بحکم دوستی در غم او شريك باشند ، چون

ص: 179

رسولان داود بدرگاه حنون آمدند (1) قواد سپاه به او گفتند: نه داو دراکی با ما این مودت بود که برای تعزیت کس بدین ناحیت فرستد، همانا مردم او برای جاسوسی بدین زمین آمده اند که از زشت و زیبای این مملکت آگهی گرفته خبر بمولای خود برند ، حنون سخن ایشانرا استوار داشته در غضب شد و رسولان داود را طلب کرده بفرمود : گاه است موی ریخ (2) هریک رو نبستردند و بردامن پیرهن ایشان بدوختند ، آنگاه آنجماعت را رخصت داده تا بحضرت داود باز شدند ، رسولان بارض بیت المقدس آمدند و شرح حال خویش را بداود فرستادند، و شرم داشتند که بدان هیئت میان قوم در شوند ، داود بار سولان اعلام داد که در اریحا ساکن باشند چندانکه موی زنخ ایشان بگونه نخست بروید آنگاه بمیان قوم آیند، اما از آنسوی چون بنی عمون این سوء سلوك بارسولان داود روا داشتند ، دانستند که خاتمت اینکار بمنازعت منجر خواهد شد، پس کس نزد دوستان خود فرستاده استمداد کردند ادوم بن راحوب وادوم بن صوبا بیست هزار تن مرد دلاور باعانت حنون برانگیختند وملك «اصيطوب» دوازده هزارتن كس فرستاد ، وملك «معکا» هزار مردکاری مدد فرمود ، پس بنی عمون ابطال (3) خود را نیز ساز داده، برای قتال بنی اسرائیل بیرو نشدند و این خبر باداود علیه السلام رسید ، لشگر بنی اسرائیل را بسپهداری یواب بجنگ آنجماعت مأمور فرمود ، و يواب سپاه خویش را برداشته در برابر بنی عمون آمد و نیمی از لشگریانرا با برادر خود «ایسا» سپرد که در میدان مطیع فرمان او باشند ، پس صفهاد است کرده جنگ در پیوستند و نخست یواب بر آل ادوم حمله برد و ایشان را هزیمت کرد چون بنی عمون شکشتن لشگر ادوم را بدیدند هراسناك شده پشت با جنگ کردند و از پیش روی بنی اسرائیل بگریختند ، آل اسرائیل شمشیر در ایشان نهاده خون عددی کثیر بریختند و مال فراوان از آنگروه بغارت آوردند بعد از این فتح یاب به بیت المقدس مراجعت کرده با خدمت داود آمد ، اما بنی ادوم کس نزد هدار غراره فرستاده او را از شکست خویش آگهی دادند، و «هدار غرار»

ص: 180

هر مرد جنگی که در کنار شرقی فرات میان بلاد و قری ساکن بودند ؟ طلب فرمود و اشگری عظیم در ارض «حیلم» فراهم کرد و «شونج» را سپهدار آنجماعت نمود ، از آنسوی داود نیز خبر دار شد و دیگر بار مردان کار را برانگیخته از بیت المقدس بیرون تاخت و در برابر اعداصف برزد و از جانبین بازار مقاتله رواج یافت ، بعد از گیرودار بسیار سپاه هدار غرار راه فرار پیش گرفتند، و «شونج» سپیدار هداد غرار نیز مقتول گشت ، پس بنی ادوم ناچار از در عبودیت و اطاعت بیرون شده، امان طلبیدند و در ریقه (1) رقیت داود در آمدند و سلطنت آنحضرت نيك قوى شد.

شاول که همخوابه داود بود از آن پس که بنی اسرائیل نزدیک شدند و بانگ ها یاهوی ایشان بشنید، بر لب بام بر شده بدانجماعت نظاره بود.

ناگاه چشمش بردارد افتاد و دید که آنحضرت مانند یکی از مردم پای کوبان و دست زنان است و بسماع و سرود روز میبرد ، ویرا در نظر خوار داشت و بماند تا تابوترا بخیمه داود فرود کردند و آنحضرت قربانیهای خویش را پیش بگذارنید ، و گوشت آنرا بر قوم قسمت کرد و هر تن را يك گرده نان و پاره از گوشت بداد ، وازاین فراغت جسته باخانه خویش آمد ، ملکال او را استقبال کرده معروض داشت : که اى ملك بنى اسرائيل كى روا باشد که پادشاه در زی (1) مردم پست پایه حرکت کند، و چون یکی از ایشان لهو و لعب فرماید ، داود فرمود : ای ملکال من بدینگونه زیست کردم و خود را چون یکی از بندگان خدادانستم کبر و عجب از خود دور کردم که خداوند مرا بر شاول نصرت داد و پادشاه بنی اسرائیل ساخت ، من هیچ فزونی بر این مردم که تو میگونئی ندارم و این ذلت در راه خدا بسیار کم بوده که مرعی داشته ام ، مقرر است که ملکال (2) عقیم بود و او را از دارد فرزندی بوجود نیامد.

و شطری (1) از شمائل و اثار او را در حق وی ایراد کرده اند.

على الجمله : لقمان حکیم در قید رقیت «قین بن خسر» که تنی از آل اسرائیل است ، مربوط بود ، و او را رعایت اغنام میفرمود، روزی باوی گفت که گوسفندی ذبح کن و هر عضوش که نیکوتر دانی کباب ساخته نزديك من حاضر ساز ، لقمان برفت و گوسفندیرا از پوست بیرون کرده، دل و زبانش را کباب ساخت و بنزديك فين آورد ، این خورش پسند خاطر خواجه افتاد ، اما دیگر روز بالقمان حکم داد که هم اکنون گوسفندی را ذبح کرده ناخوبتر عضوی از آنرا بنزد من آور ، لقمان نیز گوسفندیرا بکشت و هم دل و زبانش را بریان کرده بنزد خواجه گذاشت ، و عرض کرد که اگر دل بازبان موافق باشد بهترین اعضاست، و اگر باهم مخالف باشد بدترین اعضا خواهد بود ، از این سخن حصافت (2) رای و رزانت (3) عقل لقمان در نزد قین استوار گشت و از آن پس جنابش را بچشم عظمت مینگریست ، تاروزی که قین برای تفرج از المقدس بیرو نشده در کنار رودی فرود شد و با حریفی همی قمار باخت ، و مقرر بود که مغلوب گردد یا تمامت آب رود را بیاشامد ، یا نیمه از مال خویش را با مدعی گذارد ، از قضاقین مقهور گشت و بر خوردن آب یا سپردن مال مجبور بود ، پس از مدعی یکروز مهلت خواسته با خانه خویش آمد، و از پی چاره بالقمان مشورت کرد ، آنحضرت فرمود که فردابگاه (4) می آیم و ترا از شر خصم نگاه میدارم ، و بامداد با خواجه خویش بکنار رود شتافت و حریف را در آنجا یافت با وی گفت : ایمرد مقامر (5) خواجه من با تو آن شرط نکرده که هر آب از نخست روز از چشمه جوشیده تا آنروز که باز ایستد نوشیده باشد، و چون از این سخن بگذریم اینکار زیاده از سه وجه نتواند داشت، یا مقصود آیست که دیروز هنگام باختن قمار در این رود جاری بود یا آبی بی که هم اکنون در جوی میرود ، یا آییکه بیرون از این موضع است ، هر کدام مختار تست معین کن و بر جای بدار که بجز و دیگر نیامیزد ، چون چنین کنی . خواجه پاك بنوشد و شرط مقامری بگذارد ، خصم از شنیدن این سخن در کار فروماند

ص: 183

و ناچار دست از ایشان بداشت، پس قین بپاداش این عمل لقمانرا که بسی مثقال زر خریده بود آزاد ساخت .

و این نخست حکمتی بود که از آنحضرت گوشزد مردم شد و سر منطوقه «ولقد آتينا لقمان الحكمة» (1).

با دید آمد همچنان روزی هنگام خواب قیلوله (2) چند تن از فرشتگان بخانه آنحضرت در شده سلام دادند لقمان اگر چه ایشانرا ندید بجواب سلام اقدام فرمود پس فرشتگان عرض کردند که خداوند میفرماید : اگر خواهی ترا رتبت پیغمبری بخشم و خلافت فرمایم تا در میان مردم بعدل ونصفت حاکم باشی ؟ لقمان گفت اگر اینکار بر من حتم باشد گردن نهم و اطاعت کنم اما اگر مخیر باشم عافیت اختیار خواهم كرد و نزديك ابتلا و امتحان نخواهم گذشت پس خدای حکم از او بگردانید و حکمت بدو افاضه فرمود، چنانکه روزی در انجمن صنادید بنی اسرائیل نشسته بود ولب بابلاغ مواعظ و انشای حکم گشاده داشت یکی از بزرگان قوم گفت : ای لقمان تو آن بنده سیاهی که شبانی قین روز میگذاشتی از کجا بدین متمام شتافتی و این بزرگواری یافتی : لقمان فرمود از سه چیز سخن همه راست گفتم و امانت همه براستی گذاشتم و گردهزل و کار بیهوده نگشتم مقرر است که هرگز در اقبال دنیا سرور نکردی و از ادبارش (3) رنج نبردی و از خوف خداهیچ نخندیدی و با هیچکس مزاح نفرمودی و از بهر خود با کسی غضب روا نداشتی و چنان میزیست که هرگز کسی او را در حالت بول کردن و بغایت رفتن و غسل گذاشتن ندید چه همیشه در این احوال خویشتن را پنهان میداشت با سلاطین و قضات (4) گاه گاه معاشر بود و برایشان ترحم میفرمود که چند بادنیا مطمئن خاطرند و با کار دنیا ناظر وخدمت داود علیه السلام را چندانکه ممکن بود دریافت میفرمود و کسب دانش و حکمت مینم و دروزی از فواید سکوت این دقیقه عاید لقمان گشت که دید داود آهن سرد را حلقه میکند و بهم پیوندد و اگرچه لقمان

ص: 184

ندانست مقصود آنحضرت از اینکار چیست ، لكن خاموش بود تا آن مهم بانجام پیوست آنگاه دارد فرمود نیکو زدهی است که مردانرا در جنگ و نبرد بکار آید لقمان بی ذلت سئوال آنمعنی را دریافت مقرر است که لقمانرا مال فراوان بدست افتاد که بدان مایه تجارت میکرد و با مردم بی آنکه رهنی گیرد یا سودی طمع کند بقرض میداد و آنحضر ترازنی چند از بنی اسرائیل در حباله نکاح بود از ایشان فرزندان داشت اما باران بهتر و مهمتر فرزندان وی بود ، لقمان اور اطلب داشت و فرمود که ایفرزند مرا نقدی در نزد کسی بوجه دین ثابت است که در کنار دریای شام ساکن است ، و اکنون زمان آنست که ادای دین کند برخیز و بسوی او شده آن نقد را بگیر و بازآر ، اما از آنچه با تو باندرز گویم فراموش مکن ، نخست در طی مراحل بدرختی و چشمه آبی خواهی رسید در سایۀ آندرخت میاسای و چون از آنجا بگذری بقریۀ خواهی شد و رئیس بلده دختر خویش را با مال فراوان با تو عرض خواهد کرد از تزویج آندختر کناره گیرچون، ببلده شخص مدیون رسی ترابخوان خویش دعوت خواهد کردشب در خانه وی مخسب ، لكن اگر مصاحبی راست کیش با نو دو چار شود و بسن از تو مهتر باشد، هر چه فرمان دهد بپذیر که عین صواب خواهد بود ، این پندیپایان آورد و پسر را دعای خیر بگفت .

چون «باران» از بیت المقدس بیرون شد و اندك مسافت به پیمود پیری باوی دو چار شد و گفت : ایجوان اگر از مصاحبت من رنجه نباشی در این سفر با تو همراهی کنم باران گفت نیکو باشد چه دیدار پیران مبارك و میمون است ، پس باهم براه در آمدند و چاشتگاه بدان درخت و چشمه رسیدند ، پیر گفت ساعتی در سایه این درخت بیاسانیم، و چون حدت (1) و سورت (2) آفتاب شکسته شود رهسپار شویم، باران گفت که از پدر اجازه ندارم که در ظل (3) ایندرخت فرود شوم ، پیر گفت آیا پدر با تو فرمود که سخن بزرگتر از خود را بپذیر؟ عرض کرد : بلی و در سایه آندرخت در آمده بخفت ، اما خفت ، اما پیر بحر است (4) وی مشغول بود.

ص: 185

ناگاه ماری از درخت بزیر آمده قصد باران کرد ، و آن پیر با عصایی که در دست داشت آن مار را کشته بینداخت ، چون باران بیدار شد حکمت نهی پدر را از وقوف در آنجا بدانست ، و معلوم کرد که هر کس در ظل آندرخت خفتي بزخم مار هلاك گشتی ، پس پیرسر پس پیر سر آنمار را از تن جدا کرده با کرباسی در پیچید و با خود برداشت و از آنجا روانه شده بقربه رسیدند و در خانه رئیس آن آبادانی فرود شدند ، رئیس ده دختری صاحبجمال داشت او ر ابا اموال فراوان بخدمت باران آورد تا بزنی باو سپارد باران بر حسب فرموده پدر ابا (1) نموده پیر او را امر کرد که ایندختر را تزویج کن، پس باران او را بحباله نکاح در آورد ، آنگاه پیر سر آنمار را باوی داد و گفت : قبل از آنکه باوی هم بستر شوی ، بفرمهای سرمار را بر آتش گذارند و دختر دامن خود را بر سر آتش فراگیرد تا بخور آن در اسافل (2) اعضای وی صعود نماید چون باران با گفته پیر عمل کرد و آن بخار بدرون اعضای دختر در رفت ناگاه فریادی بر آورد و مدهوش گشت و کرمی مرده از قبل (3) او بیفتاد، پس از زمانی دختر بهوش آمده در کنار باران بیا سود ، پیر صبحگاه با وی گفت : هر کس با این دختر همبستر میشد بسبب این جانور که در رحم داشت کارش بهلاکت منجر میگشت و اکنون آن مانع از پیش برخاست پس روزی چند در خانه رئیس بسر برده و قصد خانه شخص مدیون کردند و چون بنزد وی آمدند ایشانرا بضیافت دعوت کر دو غایت تکریم فرمود و گفت: يك امشبرا بباش و از رنج راه آسوده شو ، چون فردا شود نقد دین را گرفته مراجعت فرمای، باران خواست که مسئلت ویرا مقرون باجابت ندارد پیرامر فرمود که بی هراس در خانه وی بیاسای ، باتفاق پیر در خانه شخص مدیون بماند و چون شبا هنگام (4) کاراکل و شرب بنهایت شد و وقت غنودن (5) رسید تختی برای باران در کنار دریا نهادند و جامه خواب بر آن گستردند در جایی که قریب بخوابگاه پسر شخص مدیون بود و رسم آن شخص این بود که چون قرضخواه

ص: 186

را بضیافت طلب کردی و رسم مهمان نوازی بگذاشتی ، نیمشب بر بالین او شتافته میهمانرا با سریر (1) بدریا انداختی.

على الجمله : چون باران بخفت و پسر میزبان نیز بخواب شد ، پیر بیدار دل برخاسته بیانین باران آمده او را از خواب برانگیخت، و باتفاق او سریر بارانرا بجای تخت پسر میزبان برد و تخت او را بجای باران آورد و بعد از ساعتی شخص مدیون بایکی از محرمان خود ببالین پسر آمده و باندیشه آنکه وی باران است سریر او را برگرفته بدریا انداخت صبحگاه باران برخاسته برخاسته بنزد مدیون رفت و او از کار خود آگاه شد دنیا در چشمش تیره گشت ناچار نقد دین را ادا نمود و بسوگواری پسر بنشست پس باران با نقد مدیون و دختر رئیس و اموال فراوان مراجعت کرده بحضرت پدر آمد و در خدمت او میزیست وقتی برای نصیحت و موعظات بارانرا مخاطب ساخت و فرمود :

( يا بني لا تشرك بالله ان الشرك لظلم عظيم (2) اى پسرك من شرك با خداى مياور كه بزرگتر ستمی است مر نفس خودرا و دیگر فرمود :

«يابني انها ان تك مثقال حبة من خردل فتكن في صخره اوفى السموات اوفى الأرض يأت بها الله» (3) أى يسرك من كکردار تواگر همه بمقدار دانه سپندانی (4) باشد در زیر صخره (5) صمایا در طبقات سما (6) مضبوط است ، وخدای در قیامت آنرا حاضر ساخته از تو حساب جوید و فرمود : «يابني اقم الصلوة وامر بالمعروف وانه عن المنكر واصبر على ما اصابك» (7).

ای پسرك من بپای دار نماز را وام رکن بنیکوئی دنهي كن از بدى وصبور باش بدانچه میرسد با تو از محن (8) و شدايد ، و هم فرمود : ای باران (لاتصغير خدك باتو

ص: 187

للناس ولاتمش فى الارض مرحاً) (1).

روی خود را بر متاب از مردم برای کبر وعجب و بر زمین گذر مکن از روی فرح و خود کامی که خدای دوست نمیدارد آنرا که از در کبر و خیلاء (2) بر زمین بگذرد «واقصد فى مشيك واغضض من صوتك ان انكر الأصوات لصوت الحمير» (3).

بلکه نه چندان بشتاب گذر کن که سبک سار و خفیف مغز باشی، و نه چندان دیر سیر باش که اظهار تجبر و بزرگواری فرمائی ، چه رفتار ستوده وسط این هر دو خواهد بود ، و در گفتار بانگ خود را پست دار که بدترین آوازها بانگ خران است، و دیگر فرمود : ای باران تو از آنروز که بدنیا در شدی پشت بدنیا کردی و رو بسرای دیگر آوردی ، پس آنسرا با تو نزدیکتر باشد که روی بدان داری هم اکنون آنرا آباد کن . ایفرزند چندان از دنیا کناره مباش که عیال دیگران باشی ، و آنقدر مکوش که زیاده از کفایت بدست آری ، چندان روزه بدار که شهوت بریزاند نه آن قدر که نیروی نماز گذاشتن نماند ، ایفرزند دنیا دریای عمیقی است که کشتی آن ایمان است ، و تو کاش بادبان ، و پرهیز کاری زاد و توشه آن باشد ای فرزند در خرد سالی قبول ادب کن تا چون سالخورده باشی بهرۀ آن بری ، و چون با آداب پسندیده قرین باشی خلف نیکان گذشته خواهی بود ایفرزند اگر در کار دنیا بر توظفر جویند اندوه مدار ، جهدکن که در کار آنجهانی مقهور نباشی، ایفرزند علم خود را پوشیده دار چنانکه زرخود را پنهان داری و در حضرت خداوند با خوف و رجا باش زیراکه اگر دل مؤمن را بشکافند دو توریا بند كه هيچيك از دیگری فزونی ندارد .

همانا نیمی از خوف و نیمی از رجا باشد، ایفرزند هیچ آفریده در نزد خدادون تر از دنیا نباشد آن نه بینی که نعیم (4) آنرا روزی مطیعان نفرموده و بالای آنرا عقوبت عاصیان نگردانیده.

ای فرزند با دشمن بمدار اباش تا آنچه در خاطر دارد ظاهر نکند ، هزار دوست بگیر

ص: 188

که کم است و يك دشمن مگیر که بسیار است ، ایفرزند عبرت گیرار آنکه با خدای در وصول رزق خاطرش استوار نباشد و حال آنکه از آنگاه که کسوت (1) وجود پوشید نخست در رحم مادر روزی یافت و چون متولد شد از پستان ما در روزی گرفت ، و چون از شیرش باز کردند مهر پدر و مادر سرمایه روزی او بود ، که برنج کسب معیشت و براگسترده داشتند و شك نیست که در آن سه حال کس را نیروی طلب و قوت حیله نباشد ، عجب آنکه در حال چهارم که دانا و با نیرو شد ، گمان کرد که خدا او را فرو گذارد ، پس هر روز کار برخود و عیال خودتنگ تر ساخت ، ایفرزند طلب مکن امریرا که بر تو پشت کرده و اسباب حصول آنرا آماده نداری و بر متاب از کاری که باتو روی دارد و آلات حصولش مهیا بود ای فرزند را از خود را پنهان دار و پنهان خود را نیکوفرهای دنج بسیاد را در طلب آنچه سود بخشد اندك شمار ، و زحمت اندکرا در حصول آنچه زیان کند بسیار دان ؛ ایفرزند با مصاحبان (2) بخوی ایشان زیست کن ، و کار دشوار مفرمای و اگر نه تنها مانی ، و چون آنمقدار مال نداشته باشی که با دوستان بذل کنی از خوشروئی و خوشخوئی با ایشان تقصیر مکن که هم بدانصفت ترا دوست خواهند داشت ، ایفرزند اگر عزت خواهی قطع طمع کن از آنچه در دست مردم است و بدانچه خدایت داده راضی باش ، ایفرزند برحذر باش از حسد و اجتناب کن از بدی با خلق که، این هر دو صفت زیان بنفس تو رساند ، تو دشمن خویش خواهی بود ، و خصمی تو مر نفس خود را زیاده زیان رساند که دشمن بیگانه، ایفرزند نه چندان احسان کن که خود معیشت نتوانی کرد ، و نه امساك فرمای بدان اندیشه که اندوخته خواهی آورد، ایفرزند بدترین پریشانی پریشانی عقل است وعظیمترین مصایب مصیبت دین ، ایفرزند هرگز نادانی دار سالت مفرهای واگر دانائی نیابی خود رسول خویش باش ، ایفرزند از بدی دوری کن تا از تو دوری کند و چون سفر کنی با آنجماعت که همراه تو باشند بسیار در کار خود مشورت کن ، و با ایشان از آنچه اززاد و راحله داری کریم باش و ارتکاب کاری کن که خدای برای تو متکفل (3) آنست

ص: 189

و کاری را ضایع مکن که خدای بعهده تو گذاشته ایفرزند بنده نیکان باش و فرزند بدان مشو و علم میاموز تا مجادله کنی با سفیهان یا مباهات فرمائی با دانایان ای فرزند اگر در مرگ شک دارى ترك خواب بگوی و نمیتوانی، و اگر در حشر شك داری بیدار مشود میتوانی ایفرزند هر که مجادله (1) دوست دارد دشنام شنود و هر که بمجلس ناشایسته در شود متهم گردد و هر کرا زبان با اختیار نباشد پشیمانی برد؛ و آنکس که با بدان نشیند از سلامت دور افتد ای فرزند توبه را بتأخیر مینداز که مرگ بیخبر میرسد و شماتت بر مرگ کسی مکن که هم عاید تو خواهد شد ، از مردم پند بگیر پیش از آنکه از تو پند گیرند ایفرزند با پیران مشورت کن و از مشورت با خرد سالان نیز شرم مدار و تا شیطان در دنیاست از از گناه ایمن مباش ایفرزند گزنده مباش مردم را که ترا دشمن دارند و زبونی مکن که خوارت شمارند نه چندان شیرین باش که ترا بخورند و نه چندان تلخ که دورت افکنند ایعزیز فخر ممکن در دنیا و چگونه کسی فخر کند که دوکرت از مجرای بول بدر شده باشد و راز خود با زن خود مگوی، و در خانه خود محل نشستن قرار مده زن از استخوان دنده کج خلق شده است، چون خواهی آنرا راست کنی بشکند، و چون بحال خود گذاری کج بماند اینجما عترا مگذار از خانه بدر شوند و هر گاه نیکی کنند بپذیر و چون بدی کنند جز این چاره نخواهد بود ، ایفرزند هیچ باری گرانتر از همسایه نباشد و هیچ تلخی چون احتیاج با خلق نیست ، مال آنست که ذخیره انجهان شود نه آن که از تو بمیراث ماند ایفرزند چون دوستی اختیار کنی در حال غضب ویرا امتحان کن، اگر بانصاف باشد دوستی را شاید و اگر نه از وی بر حذر باش ای عزیز از طعام گرسنه و از حکمت سیر باش و چون مردمت ستایش کنند ، بدانچه دارای آن نیستی فریفته مشو و با زیر دستان منازعت مکن و ایشانرا نیز حقیر مشمار و با سوء ظن مباش که با هیچ کست جای صلح نماید ای فرزند عزیز از همه کلمات حکمت چهار سخن اختیار کرده ام و آن اینست که دو

ص: 190

چیز را پیوسته بیاد داری و دو چیز را فراموش فرمائی، نخست یزدان پاکرا همواره بیاد باید داشت و از مرگ نیز غافل نبود اما چون احسان باکس کنی با نسیان محو سازی ، و چون کسی با تو بد کند انرا فراموش فرمائی

على الجمله : کلمات حکمت آیات لقمان بسیار است، و بدانچه مرقوم افتاد اختصار رفت ، و آنحضرت در اواخر عمر عزلت گزید و از میان مردم بیرونشد و هرگز بر فوت هيچيك از فرزندانش زاری ننمود تا در زمان یونس نبی علیه السلام بدرود جهان فانی فرمود ، وجسد مبارکش را در ایله که از اعمال فلسطین است مدفون ساختند و مدت زندگانیش دویست سال بود .

نام داشت و از خردسالی بجلادت و حصافت (1) رای مشتهر بود پیش خوانده ولایت عهد بدو داده و در گذشت؛ مدت ملکش سه سال بود .

موجودی نیست بخلاف باقی موجودات که آحاد ایشان قابل کثرتست اما باجزائها او بمعانيها او بنظاير هما ، وذات حق از جميع جهات کثرت منزه است و گوید همیشه هویت مقدسه حق بیکتائی متصف است و آن ذات بعينه علم محض و اراده محضه ووجود وعزت و قدرت و عدل و خیر و حق است، یعنی این اضافات شریفه عین دانست و گوید اشیاء ایجاد کرده اوست و اول که دروازه نیستی گشوده بسیطی معقول ابداع فرموده بعد از آن سایر اشیای مبسوط از آن بسيط مبدع اول اظهار و انبساط یافته مرکبات از بسایط ترکیب و تکون پذیرفته و گوید : ابداع صور از باریتعالی نه بطریق اراده سابقه بود بلکه بطریق علیت فقط باشد و چون ذات مبدع عين علم واراده او است پس ابداع آن اشیا را بنحو علیت مستلزم آنست که در مرتبه تحقق علت البته معلول متحقق نباشد چه اگر معلول در مرتبه علت تحقق داشته باشد البته میان ایشان معیت ذاتی خواهد بود و هرگاه که معلول بالذات مقارن علت باشد پس معلول بمعلول بودن اولی نخواهد بود از علت و همچنین علت بعلیت اولی نخواهد بود از معلول چون این بدیهی البطلان است پس ناچار معلول مقارن علت نخواهد بود و معلول المبته تحت علت بود و گوید معلول اول عنصر است، نانی بتوسط عنصر عقل است و معلول ثالث بتوسط آندو نفس و نزد او این ترتیت بسایط مبسوطا تست و بعد از آن مرکبات و گوید که نطق از تعبیر لطایف اسراری که در عقل ودیعت نهاده شده قاصر است ، چراکه عقل بسيط ومتحد است و نطق مركب ومتجزى و كار عقل اتحاد اشياء متفرق است اهذا متجزیات را در موطن عقل مجتمع و متحد باید بود ، پس بوضوح پیوست که بهستی هویت حق متصف بود و هیچ از عوالم بسيطه ومركبه صفت وجود متصف نبود و چون هویت مقدسه بهستی متصف بود و هیچ شی از اشیاء نبوده ، پس هر آینه شی ولاشی هر دو مبدع باشند و گوید : عنصر اول بسیط است نسبت بعقل که عقل از وی فروتر است بيك مرتبه اما عقل بسيط مطلق یعنی واحد محض نیست از حیثیت علت چه علت اولی واحد محض است و باقی همه مركب يا بتركيب عقلی يا حيثيتی ، پس عنصر اول بالذات مرکب خواهد بود از محبت و غلبه و از این دو وصف از عنصر اول بوساطت این دو صفت جميع جواهر بسیطه روحانيه و جواهر مرکبه جسمانیه

ص: 193

ابداع پذیرفت و چون ایند و صفت عنصر اول با دو صورت او مید، تكوين جميع مكوناتند در اینه جميع روحانیات بر محبت خالصه متنوع منطبق اند ، و تمامی جسمانیات بر غلبه و مرکب از روحانی وجسمانی بر مجموع طبیعت محبت و غلبه، و گوید : مقدار محبت و غلبه شناخته میشود بمقادیر روحانیات در جسمانیات و از این جهت است که انواع و اصناف مزدوجات با یکدیگر ایتلاف (1) و التیام دارند بخلاف متضادات که بایکدیگر مختلف و متنافرند و آنچه در مرکبات از ایتلاف و محبت است بواسطه غلبه صفات روحانیاتست و آنچه از اختلاف و غلبه است بواسطه استیلاء صفات جسمانیات ، و میشود که محبت وغلبه هر دو در نفس واحد جمع شود باعتبار و اضافه مختلفه وگاه باشد كه هريك در نفسی باشند، و انباذ قلس محبت را بمشتری (2) و زهره اضافه کند و غلبه را بز حل و مريخ ، و گوید ، گویا این دو کوکب مشخص میشوند بصورت سعد و نحس، و گوید که نفس نامیه (3) قشر نفس بهیمی (4) حیوانیست و نفس حیوانی قشر نفس نطقی است و نفس نطقی قشر نفس عقل و از اینجا معلوم توان کرد که هر نفسی که در مرتبه ادنی است قشر مرتبه اعلی است ، و گاه از قشر ولب بجسد و روح تعبیر کنند و گوید: عنصر اول تصویر نمود در عقل آنچه نزد او بود از صور عقلیه روحانیه، وعقل تصویر نمود در نفس کلیه آنچه از عنصر اول استفاده کرده بود و نفس کلیه مستفادات خود را از عقل در طبیعت کلیه تصویر نمود، پس در طبیعت کلیه صوری چند حاصل شد که بهیچوجه مشابهت نه بطبیعت داشت و نه بعقل روحانی لطیف بعد از آن عقل چون از روی توجه متوجه آن صور گشت و مشاهده ارواح ولبوبی (5) که در اجساد و قشور مختفی بودند بر وجه اتم و اکمل نمود ، بروی محقق گشت که بسی از صور حسنیه شریفه بهیه یعنی صور نفوس جزئیه که مشاکلندصور عقلیه روحانیه لطیفه را در تنگنای اجساد

ص: 194

گرفتارند ، خواست که بتدبیر و تصرف آن لبوب را از قشور جدا ساخته نوعی نماید که ان لبوبرا باصل خود که عبارت از نفس کلیه است ملحق گرداند ، و گوید که خاصیت نفس کلیه عشق و محبت عقل است چه هرگاه که نفس کلیه را نظر بر حسن و بها، عقل میافتد آنچنان محبت رعشق او بروی مستولی میگردد که غیر از طلب اتصال عقل بلکه اتحاد باوی بهیچ چیز دیگر متوجه نمیگردد ، بخلاف طبیعت کلیه که خاصیت آن غلبه است بواسطه آنکه چون طبیعت کلیه در اصل فطرت از ادراک مرتبه نفس و عقل و دریافت کمالات ایشان محجوبست (1) در وی شوق اتصال و طلب اتحاد بایشان که عبارت از محبت و عشق است مفقود بود ، لهذا از طبیعت کلیه همیشه قوای متضاده ظاهر میشود ، اما در بسایط مانند ارکان که هر یکی از آنها ضد دیگر است و اما دره و کبات مانند قوای مزاجی طبیعی و نباتی و حیوانی و گوید : چون طبیعت کلیه از ادراك مافوق خود محجوب است لايزال از اطاعت نفس کلیه و عقل بتمرد و عصیان موسوم است و همچنین نفوس جزوی چون بواسطه آنکه از کلیه خود دور افتاده اند و از ادراك لطایف حسن و بهاء عالم عقلی روحانی عاجز مانده در مقام اطاعت و انقیاد طبیعت کلیه در آمده، باستیفای لذات عالم محسوس که عبارتند از مطاعم (2) هنية (3) و مشارب (4) رويه (5) وملابس (6) طريه (7) و مناظر (8) بهیه (9) ومناكح (10) شهيه (11) مغرور گشته ، آنرا مقصد اصلی خود دانسته اند، و چون نفس کلیه تمرد طبیعت کلیه و اضلال و اغوای آن نفوس جزویرا مشاهده نمود، جزوی از اجزای خود که الطف و از کی و اشرف بود از نفس بهیمی و نباتی و بسبب آن جزو

ص: 195

نفوس متنفر بودند از لذات محسوسه ، بسوی ایشان فرستاد تاسعی در اصلاح ایشان نماید و ایشانرا بعالم خویش گرداند و یاد دهد آنچه را فراموش کرده باشند، و پاک کند ایشانرا از دناسات (1) مكتسبه و نجاسات عارضه دینی و پیغمبر که در هر دوری از ادوار در وقت استیلای احکام طبیعت و امتلای (2) آن عالم را برسنت عقل وعنصر اول اجرامیفرماید نزد انباذ قلس عبارت از آن جزو شریفست ، و گوید: از شأن آن جزو اینست که بملاحظه رعایت قاعده محبت و غلبه که طریقه مرضیه (3) عقل و عنصر اول است بعضی نفوس جزویه را بحکمت و اقامه براهين حقه با موعظه حسنه و دلایل خطابيه انيس الطف گرداند ، و بعضی را بطریق قهر و غلبه براه سداد (4) رساند ، و گاه بحسن خلق ایشانرا بجانب ، محبت ووداد خواند و گاه با ضرب شمشیر بدار از گمراهی بازدارد آبدار ، پس در این هنگام ناچار آن نفوس جزویه شریفه که مدتها در بند تصویهات (5) باطله آن در نفس مضلة (6) مموهه (7) بودند بکسوت صلاح و سداد در آیند ، وصفت شهوانیت ایشان بمحبت خير وصدق تبدیل یا بد وصفت غضبيه بغلبه برشرور باطل بدل شود، پس آن نفوس جزویه شریفه باین دو نفس مضله مموهه بعالم روحانی سعود مینمایند. و در آن عالم این دو نفس بمنزله جسد آن نفوس جزویه شریفه خواهد بود ، چنانکه در این نشته بمثابه جسد بوده اند و چون علت غائیه بعث نبی استخلاص نفوس جزوی است از طبیعت کلیه متمرده ، ناچار باید که نبی خلقا و خلقا مرضى الدور (8) والشمايل باشد بحیثیتی که هر چه او کند و فرماید محبوب و مرغوب اهل کمال تواند بود ، تا آنکه بمعاونت کثرت احبا (9) بر اضداد خود غالب تواند آمد ، و نفوس جزویه را استخلاص تواند داد، على الجمله : وی اول کسی است از حکمای یونان که قائل بکمون (10)

ص: 196

و بروز شده ، وكون وفساد و استحاله و نمورا ابطال نموده ، و معتقد وی آنست که هيچيك از عناصر اربعه که ابسط بسایط اند بایکدیگر استحاله پذیر نیست ، و نیست ، و آنچه سایر حكما آنرا استحاله میدانند نزد او راجع بتكاتف (1) و تخلخل (2) و كمون و بروز و ترکیب رتحلیلست و ترکیب در مرکبات نزد وی مبنی بر محبت است چنانکه تحلیل در محلات مبنی بر غلبه ، و حق تعالی را بنوعی از حرکت و سکون نسبت میدهد که عبارت از فعل و انفعال باشد و در اثبات معاد :گوید که این عالم بر وجهی که گفتیم نفوس جزویه متشبث بطبايع و ارواحند و ارواح متعلق بشبايك (3) ابدان ، ومدتى بر اینحال باقی خواهند بود

تا آنکه آخر الامر بنفس كلیه استغاثه نماید ، و نفس بعقل التجاء تضرع کندو عقل از حضرت باری تعالی طلب استخلاص کند ، باری تعالی فیض خود متوجه نفوس جزویه متشابكه گردد و زمین بنورالهی روشن و مستضی، خواهد شد، و نفوس جزویه به از تنگنای شبکات ابدان وارسته بکلیات خود ملحق میشوند، و در عالم خویش مسرور و محبور (4) قرار و آرام میگیرند و در آنوقت سرور و من لم يجعل الله له نورا فعاله من نوره (5) ظاهر

ص: 197

میشود ، و بعضی از اضائت (1) زمین بنور الهی که در کلام حکیم است ، گویند که معتقد بمعاد جسمانی بوده و از ارض در این عبارت مراد نفوس جزویه است، و این سخنان ترجمه این عبارات است قال : انباد قلس في امر المعاد «يبقى هذا العالم الوجه الذى عندنا و من النفوس التي تشبثت بالطبايع و الارواح التي تعلقت بالشباكك ، حتى تستغيث في اخر الامر الى النفس الكلية ، فتضرع النفس إلى العقل ويتضرع العقل إلى البارى تعالى ويسمع الحق على العقل ، و يسمع العقل على النفس ، وتسمع النفس على هذا العالم بكل نورها فتستضيء الانفس الجزئية ، وتشرق الأرض والعالم بنور ربها حتى تقاومن الجزئيات كلياتها فتتخلص من الشبكة ، فتتصل بكلياتها و تستقر فى عالمها مسرورة محبورة ومن لم تجعل الله له نوراً فماله من نور».

لشگر بیگانه از پای ننشست و دست از قتل و غارت باز نداشت، مدت چهار سال بدینگونه روز بگذاشتند و بجز خرابی مملکت و هلاکت رعیت امری نبخشید ، ويك ثلث ممالك ویرانی داشت، تا آنکه سدی در حدود اراضی خودر است کردند و آسوده نشستند، چنانکه مرقوم می افتد انشاء الله تعالى .

اعمال اراضی «سنستی» تا کنار رودخانه «فراموزان» بنیان دیواری کرد که مغولان آنرا «انکووه» و ترکان «بوقورقه» گویند ، و طول آندیوار هزار و پانصد میل بود ، و چندان عرض داشت که شش سواد در فر از آن با هم بازی توانند کرد ، وبيك رشته اسب فراز تازی توانند نمود و در هر جای چه در فر از قلل (1) جبل و چه در پایان دره و مغاك (2) ارتفاع ان هيجده ذراع است، و در این مسافت (3) ممتده همه جا اراضی رخوه (4) را فرو بردند تا بزمین سخت رسیدند و بنیان دیوار را با سنگ و صاروج (5) محکم بر آوردند چندانکه مساوی ارض گشت.

آنگاه باخشت پخته و گج دیوار را مرتفع ساختند و در هر صد ذرع فاصله برجی مربع و محکم افراختند ، و دروازه مقرر داشتند، بدان استواری که تاکنون که بر هزار و دویست و پنجاه و نهم هجرت نبوی میرود سه هزار و هفتاد و هشت سال شمسی است که بنیان آن بناشده و هنوز برجای پاینده و محکم است.

على الجمله : مدت پنجسال بی آب ردم هیچگاه از کار بنشینند این مهم بنهایت شد ، و اینخبر در حضرت پادشاه معروض افتاد، بفرمود تا دو کرور مرد سپاه و دلاور همواره حارس و نگاهبان (6) دروب و بروج (7) آنرا خالی نگذارند ، وقوم «اونکفوت» نیز از آنجمله بود که مأمور بحر است آن بنیان گشتند، لاجرم مردم چین از تعدی لشگر مغول و تاتار آسوده شدند و خاطر از پرداختن این امور دیبی ممالک محروسه را بسی و شش قسم سین کرد، و در هر قسمی حاکمی عادل بگماشت تا مهمان رعیت را بخوبی فیصل دهد و برای آنکه در تاریخ چین مبدا سخن وی باشد و از مردم پیشین کس حکایت نکند بفرمود تا کتب تواریخ سالفه (8) را از هر جایافت میشده می آورده در آتش میسوختند؛ و علمای مورخین را که اخبار گذشته نیکو بیاد داشتند ؟ حاضر ساخته تقتل

ص: 200

میرسانیدند ، مع القصه دیبی پس از انجام آن بنیان نیز بیست و هفت سال سلطنت کرد که همه جهت مدت حکومت وی سی و هفت سال بود ، و پسر مهتر خود «حیوسن» را که پادشاهی خاندان شينك تانگ باوی منتهی میشود ، هنگام وفات طلب ساخته ولیعهدی بدو داد و جای پرداخت.

ناگاه چشم مبارکش بر بام خانه برزنی جمیله افتاد که از برای شستن بدن جامه از تن بر کنده بود ، بدنی از سیم سفیدتر و رخی از ماه روشن تر داشت ، هر چند آنحضرت دیده فرو خوابانید لکن خاطر مبارکش باوی مایل گشت ، و صبحگاهان کس برای خواستاری انجمیله فرستاد، معلوم شد که وی «بتشبع» نام دارد ، و دختر اخینعام است و هاوریای جانانی نیز در طلب اورنج میبرد و بدان سر است که ویرا بحباله نکاح در آورد و در این وقت اور یا در لشگرگاه یواب بود ، آنحضرت کس نزد یواب فرستاده اوریا را طلب فرمود و بدان سر بود که بتشبع را با اوریا گذارد ، چون اوریا بخدمت داود برسید نخست از کار جنگ و لشگرگاه سؤال کرد ، و از آن پس فرمود ، که هم اکنون بخانه خویش شده روزی چند آسوده باش و در انجام کار بتشبع نیز از پای منشین اما اوریا چون دانست که آنحضرت در طلب بتشیع بوده ، پاس ادب وی دست از او کوتاه داشت و هم آنشب را در آستان دارد با پاسبانان بخفت و باخانه خویش نشد چون بامداد خبر باداود دادند که اور یا شب را در حضرت بهای برده و با خانه خویش نشده ، ویرا طلب فرمود و گفت : ای اور یا همانا از سفر رسیده و رنج راه برده چرا

بخانه خود نمیشوی و سروتن نمیشوئی ؟

ص: 202

اوریا عرض کرد که تابوت عهد نامه در بیابان است، ويواب سپهسالار ملك با بنی اسرائیل در هامون وقت میگذرانند ، من چگونه باخانه خویش شوم و طلب آسایش کنم ! قسم با سر و جان تو که هرگز اینکار نخواهم کرد ، اکنون بدان سرم که بنده خود را شاد فرموده رخصت دهی که باشگر گاه روم و بادشمنان دین جهاد کنم ، پس داود او را دو روز دیگر بداشت و رافت فرموده در مجلس خود باوی ناهار شکست و او را رخصت داده تا بلشگرگاه شود، و اوریا بی اینکه باز دید خانه خود کند از بيت المقدس بیرو نشده بنزد یواب شتافت ، و پس از روزی چند در میان بنی عمون و آل اسرائیل جنگ در پیوست در پیوست ، ست ، و بنی اسرائیل جلادت کرده بیکبار یورش (1) بحصن بنی عمون بردند ، آنجماعت از باره (2) قلعۀ ایشانرا بگشاد کمان فرو گرفتند و بضرب پیکان تزلزل در ارکان سپاه بنی اسرائیل افکندند ، (3) ومغافصة از دروازه حصن بیرون شده تیغ در لشگر یواب نهادند و جمعی کثیر از ایشان کشتند ، اوریا نیز در آن جنگ بقتل رسید ، و این خبر باصحاب داود رسیده ملول و محزون گشتند ، اما چون اوریا در جنگ کشته شد و بتشبع را خواهندۀ دیگر نماند ، پس از چندی داود علیه السلام اورا بحباله نکاح در آورده باوی هم بستر شد و اواز داود علیه السلام باردار گشته پس از چندی پسری از وی بوجود آمد، و جز نامزد اور یا آنحضرت را نود و نه تن زن وسریه (4) در سرای بود.

حال آنحضرت در عهد داود بود و بر شریعت موسی علیه السلام زیست میفرمود بعضی از مآثر (1) احوال آنجناب در ذیل قصه داود مرقوم خواهد شد.

على الجمله ، چون این سخن بنهایت شد آندوتن از نظر داود ناپدید شدند و جنابش از اینحال متفکر گردید نانان فرمود ، ایداود فرشتگان رب صورت حال ترا با تو عرضه داشتند آنکس توئی که با نود و نه تن زن نیکو روی فریفته (1) بتشبع شدی و او را با اوریای جانانی نگذاشتی خداوند میفرماید : ایداود من ترا با روغن قدس ممسوح داشتم و از دست شاول نجات دادم وملك بنى اسرائیل گردانیدم و سرای ترا با زنان نیکور خسار زینت بخشیدم آیا روا بود که در مثل این حکومت چنین فرمان دهی ؟ اينك اگر چه خدای ترا هلاك نسازد اما آن فرزند که ار بتتبع داری با تو نخواهد گذاشت چون این سخنان بیایان آمد

نانان از خدمت داود بیرو نشده بخانه خویش شد اما داود جامه بر تن بدرید و بر خاک افتاده زارزار همی بگریست از بانگ های های آنحضرت اهل خانه بگردش شدند ، و چندانکه خواستند ویرا از گریه باز دارند یا از خاك برگيرند مفید نیفتاد، چنانکه خدای فرماید ، «فاستغفر ربه و خبر راکع واناب» (2) مدت هفت شبانه روز بگریست ، و در این مدت نخفت و طعام نخورد و آب ننوشید، روز مفتم آنفرزند که از داشت وفات کرد ، و خدای توبه ویرا قبول فرمود چنانکه میفرماید : «فغفر ناله ذلك واز له عندنا از لفى وحسن مآب» (3)

وترك اولائی که بی طلب شاهد و بینه صورت حکم بر زبان مبارکش گذشته بود از حضرت پروردگار خطاب رسید که «یاد اود انا جعلناك خليفة في الأرض فاحنكم بين الناس بالحق» (4)

ایداود ما تراخلیفه روی زمین کردیم تا در میان مردم براستی حکومت کنی

ص: 205

پس حکم باراستی فرمای، پس داود از جای برخاست و غسل کرد و تدهین (1) و جامه خویش را تبدیل کرده به بیت الله در آمد و سجده شکر نمود ، و از آنجا باخاند آمده بر سریر خود بنشست و طعام طلبیده تناول فرمود: پس از این مقدمات از بهار رسولی بدرگاه داود آمد، و عرض کرد : که کار بر بنی عمون تنگ ساخته ایم، اگر سپاهی باعانت بدینسوی شود ایشانرا یکباره مقهور سازیم، داود علیه السلام مردان بنی اسرائیل را فراهم کرده بنفس خود ان غزا (2) را در ارض زيت فرود شده حصن بني عمونا حاصره فرمود ، و سر از روزی چند فتح نقلعه نمود وتیغ در بنی عموند از ایشان می بستند تقوم را بقتل رسانیدند و تاج و برا كه مقدار يك قنطار (3) ذهب (4) و مرصع (5) بود با جواخر شاداب به بنزد داود آوردند ، و مردان بنی عمونرا گرفته در سلاسل (6) کش پیش روی سپاه بتاختند، و بعد ذلك در دیگر اراضی بنی عمون تاخته هیچ ار نهب و غارت فرونگذاشتند ، و آنگروه را بکلی ذلیل وزبون نمودند ، آنگاه داود باز آمد و مردم را بآسایش رخصت داد

سما که هم از احفاد (1) برادر داود بود و با امنون غایت مهربانی داشت روزی گفت ای امنون تراچه افتاده که هر صباحت بر در خانه تامار می بینم و سخت پراندیشه و متفکری؟ امنون گفت: که حقیقت حال آنست که من فریفته ناهار شده ام و عشق او در من کارگر آمده و هیچگونه راه بمقصود نتوانم برد اگر ترا در اینکار حیلتی بخاطر باشد مرا بیاموز یوناذاب گفت چاره آن باشد که تمارض کنی و فردا از بستر بر نخیزی چون داود حال تو باز پرسد و معلوم کند که ناتوان گشته از آنحضرت برای پرستاری خود تامار را طلب کن چون او را بخدمت تو گماشتند مقصود حاصل گردد امنون بفرموده وی عمل کرد و ناهار را برای تهیه دوا وغذا طلبداشته بخانه خود آورد چون نامار بیالین برادر حاضر شد امنون بحیلتی که دانست مشکوی (2) خویشرا از بیگانه تهی ساخت و برجسته دست نامار را گرفته بسوی خود کشید و گفت: هم اکنون بیا تا در این جامه خواب همبستر شویم نامار گفت : ایبرا در گمان میبرم که دیوانه شدۀ این چه فضیحت است که در بارۀ خواهر خود اندیشیده هیچ نمیگوئی که این انگ هرگز از بنی اسرائیل محو نشود و داود بدین گناه بر توسخت گیرد هر چند نامار استخلاص جست و سخنان هیبت آمیز گفت در امنون اثری نبخشید وا او را قهرا در کنار خویش کشید و با وی همبستر گشت و چون از آنکار شنیع (3) فراغت جست در حال آن عشق بعدوات بدل شد، چنانکه نخواست دیگر باره دیدار او بیند، پس یکی از خدام را خوانده بفرمود تا تامار را از خانه بیرون کردند و در بروی او استوار نمودند تامار دست برده آن پیراهن که مخصوص دختران باکره بود در بر داشت چاك زد و خاکستر بر فرق بریخت و فریادکنان با خانه ابيشالوم آمد و این خبر بحضرت داود بردند و جنابش سخت در خشم رفت اما ابيشالوم در قتل امنون یکجهت شده و اینراز را مخفی بداشت تا امنون چنان گمان کرد که کار نامار در نزد وی

ص: 207

عظیم نبوده ؛ چون هنگام باز کردن موی از پشت اغنام رسید ابيشالوم با فرزندان داود برای بازدید مواشی بجبل افرائیم شد و امنون نیز از دنبال ایشان برفت پس ابيشالوم با عبید خود فرمود تا بیکناگاه در آمده امنون را بقتل رسانیدند ، اما فرزندان داود را از اینکار رعبی در دل پدیدار گشت و همگی راه فرار پیش گرفتند، و از آنسوی تنی با داود خبر برد که ابيشالوم همه فرزندان ترا باتیغ بگذرانید ، آنحضرت بر خواست و جامه برتن چاك كرد بونا ذاب معروض داشت که گمان نکنم ایشالوم قتل همه خویش و پیوند کرده باشد بلکه امنونرا در ازای فضیحت (1) خواهر کشته است ، در این سخن بودند که اولاد داود از راه برسیدند و معلوم شد که جزامنون کسی مقتول نیست، اما از آنسوی ابيشالوم از حضرت پدر بگریخت و پناه به «ثلماء بن عميهود» ملك جاشور برد و سه سال در خدمت او بود.

و این فرزند بسلامت خواهد ماند و چون سلیمان منظور نظر الهی بود پیشگاه قدس خطاب بانانان نبی علیه السلام شد ، که هم اکنون بنزد سلیمان شده بفرمای تا او را ندیده بخوانند و ها او را دوست همی داریم ، ولفظ يديدا نيز بلغت عبرى بمعنى محبوب است.

پس ولادت آنحضرت مفاد منطوقه : و وهبنالداود سليمان عم العبدانه اواب (1)

آنگاه نقش بست و جنایش در خانه پدر بزرگوار میزیست و انوار نبوت و حکمت هر روز از دیدارش بیشتر ساطع بود، تا بدرجه نبوت و سلطنت ارتقاء یافت چنانکه عنقریب مذکور خواهد شد .

روی بسوی آنزن کرده گفت: از آنچه از تو میپرسم براستی مکشوف دار من چنان دانم که یواب ترا بدینکار مأمور داشته و این تدبیریست که او اندیشیده آنزن قدم براستی بیش گذاشت و حقیقت حالا معروض داشت آنحضر تر ادل برابيشالوم نرم شد و یواب را طلب داشته بفرمود تا او را از جاشور به بیت المقدس باز آورد و در خانه خود جای دهدنکن هر گز بمجلس داود حاضر نشود و روی پادشاه را نه بیند پس یو اب کس فرستاده ابيشالوم را به اورشلیم آورد و او مردی نیکور خسار و خوب اندام بود چنانکه از فرق تا قدم هیچ نقصان دروی دیده نمیشد سه پسر برومند داشت و هم او را دختری «تامار» نام بود که با افتاب بخوبی پنجه میزد .

على الجمله ابيشالوم دو سال در بیت المقدس بماند و روی داود را ندید، چند کرت کس نزدیواب فرستاده اور اطلب داشت که بحضرت داودش فرستد تا از درزاری و ضراعت شفاعت وی کند ، مسئولش مقبول نیفتاد، پس در خشم شده بفرمود آتش در مزارع بواب در زدند و خرمنهای ویرا بسوختند ، چون این خبر گوشزد یواب شد بنزد ابيشالوم آمده گفت : با کدام خصومت این زبان بمن روا داشتی؟ ایشالوم گفت : چند کرت ترا خواستم تا نزد پدر فرستم اجابت ننمودی ، همانا سکون در جاشور برای من نيك تر بود که در بیت المقدس باشم و روی پادشاه را نبینم ، یواب از سخن وی متأثر شد بحضرت داود آمد وازوی درخواست که ابیشالوم را معفو دارد و رخصت باردهد دارد بشفاعت وی پسر دار خصت داد تا هرگاه خواهد ملازم حضور باشد .

على الجمله : گوید باریتعالی ازلی و ابدیست یعنی اولیت و آخریت را بسرادق (1) جلالش مجال تطرق (2) نیست، مبده ایجاد اشیاء اوست ، و از حوصله ادراك خلق بیرونست هویت او که که مبدع جميع هو یا تست یکتا و منفرد و واحد است نه مانند واحد اعداد، چراکه این متکثر میشود وذات باری تعالی از تکثر منزه و مبر است ، و گوید صور جميع مبدعات در علم الهی ثابت بود، پس در علم قديم جل شانه صور غير متناهي خواهد بود ، و چون انتقاش صور مبدعات در علم ازلی معتقد اوست ، تصریح از لیتصور اشیا کرده ، لکن میگوید: انتقاش صور غير متناهی در ذات باری تعالی تکثر ذات بتكثر معلومات وتغير آن بتغير معلومات لازم نیست، و خلاصه دلیل وی آنست که گوید ، حال از این دو احتمال بیرن نیست یا آنست که ابداع اشیاء از حق بحسب اتفاق روی نموده نه بر وفق علم او .

و این احتمال قبیح است بذات کامل بزدانی و احتمال دیگر آنست که ابداع اشیا بر وفق آنچه در علم از ای او بود نمود و این ناچار مستلزم از لیت صور اشیاست ، و گوید : باری تعالی اولا بوحدانیت خود صورت عنصری ابداع فرمود و صورت عقل بابداع حق از آن عنصر بظهور رسید و بعد از آن عنصر طبقات عقل بیکدفعه بی ترتیب زمانی بصور غیر متناهی متلبس شد و بعد از آن صوری که در آن طبقات حادث گردیده در هر عالمی بعد از عالمی بحسب ترتیبی که در طبقات عوالم قرار یافته تنزل میافت و ظاهر میگردید تا آنکه بمرتبه رسید که انوار صور در هیولی گم شده هیولی نیز بظامت موسوم گشته ، در رذیلت و خست (3) بمرتبه رسید که استعداد قبول صور نفس روحانی و نفس حیوانی و نفس نباتی نیز از وی منفك گشت و بالجمله آنچه هنوز قابليت حيوة وحس دارد از آن اور تواند بود و گوید البته این عالم زوال پذیر است چرا که نسبت این عالم بآن عوالم نسبت قشر است بالب لاجرم قشر را دور اندازند و ثبات این عالم بقدر آنچه از انوار آن عوالم دروی باقی مانده خواهد بود و اگر از انوار آنعالم باين عالم ممتزج نبودی بيك طرفة العين فانی ناچیز شدی نهذا ما دام که یکی از عقل و نفس جزو خود را که ممترج

ص: 211

است باین عالم صافی و خالص نگرداند فناو زوال رادر اینعالم راه نخواهد بود و چون این هر دو اجزای خود را مستخلص گردانند این نشئه بصرافت ظلمت اصلی که قبل از امتزاج باعوالم نورانی داشت بازمیگردد و نفوس خبیثه چرکن (1) بی نورو سرور در این ظلمت آباد باقی میماند و گوید: مبدا جميع تكونات عالم حدوث از اجرام علوی و اجسام سفلی هوا است و آنچه از صعود هوا تکون پذیرفته لطيف و روحانیست و آلوده دنس طبیعت نمیگردد و زوال نمی پذیرد و آنچه از کدر هوا تکون پذیرفته كثيف وجسمانی است و قابل دنس (2) و معرض فنا خواهد بود پس هر که از ساکنان اینعالم بمستلذات ناپایدار انس نگیرد در عالم كثير اللطافه دايم السرور خواهد بود و بر معارج نور صعود تواند نمود و هر که دامن طهارت خود را با آن چرکن آلوده گرداند ابد الآباد در اسفل السافلين بماند والله اعلم بالصواب.

یکی از اهرام مصر که نظیر «هرمان ادریس» علیه السلام است چنانکه مذکور شد از بناهای اوست، لیکن در بنیان آن هیچکار شایگان (1) رو انداشتی؛ و مرد مرا دست مزد لایق دادی ، اما اور اجزيك دختر هیچ فرزند نبود و او نیز در حیات وی وفات یافت مدت سی سال در مملکت سلطنت کرد آنگاه بگذشتگان خود پیوست.

پادشاه بنی اسرائیل شوم و داد مظلومان دهم لاجرم آنمرد از شنیدن سخنان ابيشالوم داش بر مهروی میجنبید و چون میخواست برای او سجده تکریم کند ابيشالوم مجال با وی نمیگذاشت و پیش شده دست او را میگرفت و میبوسید و بر چشم میگذاشت چهار سال بدین حیلت قلوب جميع بنی اسرائیل را با خود مایل ساخت آنگاه بحضرت پدر آمده معروض داشت که در ارض جاشور نذر کردم که چون از غربت بالوطن آیم و روی پدر بینم روزی چند بحبرون شده شکرانه عبادت خدای کنم : اکثر اگر ملک آن اسرائیل رخصت دهد نذری که با خدای کرده ام خواهم گذاشت داود او را دستوری داد پس ابيشالوم با دویست تن از اعوان (1) خود از بيت المقدس بيرون آمد اما ایشانرا از اندیشه خود آگهی نداد .

على الجمله بعد از خروج از بیت المقدس کس فرستاده «اخینوفال» راکه بحصافت رای اشتهار داشت بنزد خوبش طلبید و او را وزیر و سپهدار خویش کرد و جاسوسان باطراف مملکت فرستاده جمیع قبایل را طلب فرمود روزی چند بر نگذشت که جمیع بنی اسرائیل در حبرون بنزد وی حاضر شدند و در دفع داود یکجهت گشتند چون این خبر بداود رسید دانست که در آن مقاتله پای ندارد پس مردم خویش را طلب کرده فرمود که میباید از آن پیش که ابيشالوم مارا در یابد و با تیغ بگذراند از بیت المقدس بیرونشد تا خود رها شويم واهل بيت المقدس نيز باتش ما در نیفتد این بگفت وده تن از کنیزکان خود را برای حراست اثاث البيت در خانه باز داشت و اهل خویش را حرکت داده از بیت المقدس بیرون شد و ششصد تن از مردم کار آزموده ملازم رکاب آنحضرت بودند ناگاه داود انی جانانیرا دید که با مردم کوچ داده فرمود : که تو میهمانی و برای آسایش بدین در افتاده لایق نیست که با ما رنج هرب بینی شایسته آن باشد که به بیت المقدس مراجعت فرمائی و آسوده نشینی انی عرض کرد که سوگند با جان و سر تو که هرگز از تو دوری نکنم و بجای نمانم پس داود و اصحاب راه بیابان پیش گرفتند و همه جا

ص: 214

های های میگریستند آنگاه داود بصادوق و ایثار و سایر بنی لیوی که با تالوت عهد نامه بیرون شده بودند فرمود که هم به بیت المقدس باز گردید و تابوت رب را نیز با خود ببرید و در جای خود باز دارید پس صادوق و فرزندش اخینعام و ابیتار و پسرش «ناثان» باورشلیم بازگشتند و داود با اصحاب سرها را برهنه کرده پیاده میرفتند و میگریستند در این وقت با آنحضرت گفتند که اخینو فال نیز عصیان کرده با بیشالوم پیوست و اينك در نزد او وزیر و سپهدار است داود (ع) «حوشی ارکانی» را فرمود که ابيشالوم بعد از خروج اصحاب وارد بیت المقدس شده بنزد او شو و در حضرت او خود را از دوستان و خیر خواهان باز نمای و هرگاه اخیثو فال در زبان ما با وی رائی زد صادوق و ایثار را آگاه کن تا ایشان فرزندان خود اخینعام و نادان را بنزد من فرستند و مرا از اندیشه خصم پس خوشی بنزد ایشالوم آمد و ملازم حضرت او بود از آن پس «صیبا» غلام مفیبشت که ذکر هر دو مرقوم افتاد از جانب مولای خود بحضرت داود آمده و دویست گرده نان و صدپاره پنیر و صد سبد انجیر بر دو سرحمار بار کرده بخدمت آورد و عرض کرد که : مولای من این دو سر حمار را بخدمت فرستاده تا اصحات اگر خواهند حملی بر آن نهند داود آن اشیا را به صیباهبه (1) فرمود و او را رخصت انصراف داده و خود به بیت خودیم آمد مردی از قبیله شاول چون (2) ذلت داود را از سریر مملکت بشنید کین کهن را بخاطر آورده بنزد وی شد و همه جا با اصحاب آنحضرت طی مصافت نموده زبان بدشنام باز میداشت و نسبت بجناب نبوت

ناشایسته میگفت و گاه گاه سنگ بدا نحضرت میرانید و اورا نام سمعی بن جاری بود ابیسی بن صور با خدمت داود عرض کرد که اجازه ده تا سر این کلب مرده برگیرم که چندین هرزه نلاید و شماتت نکند داود فرمود: بگذار تا دشنام گوید و شماتت کند تا این کردار مایه فزونی خضوع ما گردد و خدای جزای خیر فرماید و همچنان سمعی در برابر اصحاب شماتت ورجم (3) احجار مشغول بود تا بارض بر یه نزول فرمودند اما ابيشالوم از آنسوی وارد (4) بیت المقدس شد «اخیثوفال» رای چنان زد

ص: 215

که هم اکنون در قصر داود فرود شو و خانه و مال او را ضبط کن، تا بنی اسرائیل بدانند که کار تو با پدر راست نشود و در خدمت تو یکجهت باشند ایشالوم رای اورا استوار داشت و بفرمود: خیمه بر بام قصر داود بر پای کردند و در آنجا نزول فرمود و آنگاه در انجام کار پدر با اخیثو فال مشورت فرمودوی عرض کرد که دوازده هزار تن مرد مبارز از آن اسرائیل برگزین و در طلب داود مأمور کن تا ناگاه او را دریابند و با اصحابش بقتل رسانند مشایخ بنی اسرائیل نیز بدین سخن همداستان شدند ابيشالوم حوشی ارکانی را طلب داشت و آن اندیشه را با وی در میان گذاشت حوشی عرضکرد که: اخیشو فال این رای را نیکو نزده چه آنمردان که با پدر تو کوچ داده اند از دلیران روزگارند و داود را خود میشناسی که دل از شیر قویتر دارد و هرگز از کار جنگ و سپاه غافل نباشد همانا این گروه بد و دست نیابند و بيشك مقتول گردند بهتر آنست که مردان آل اسرائیل را خرد و بزرگ فراهم کنی و لشگری چون ریگ بیابان کرد آوری و خود از قفای داود با چنین لشگری کوچ داده هر جا او را بیابی بسزای خود رسانی ابیشالوم رای وی را استوار داشت و بر اندیشه اخیثو فال فضیلت نهاد آنگاه حوشی پنهان با خدمت صادوق و ابی نارآمد و ایشانرا از آن راز آگهی داد پس صادوق و ابیشار پسران خود اخین عام و ناثان را طلبداشته فرمودند که بسرعت تمام نزد داود شده او را خبر دهید که اینک سپاه عظیم در طلب تو انگیخته میشود چنانکه دانی تدبیر کار خویش کن ایشان از بیت المقدس بیرون شتافته بارض حوریم آمدند و در خانه مردی فرود شدند از آنسوی گوشزد ابيشالوم شد که اخینعام وناثان برای خدمت داود بیرون شتافته چندکس بطلب ایشان برگماشت و آنگروه نیز بارض حوریم در آمدند و سرای مردم را جستجو میکردند ، اینخبر بدانخانه شد که اخینعام و نانان ساکن بودند زنی از اهل سرا بدوید و ایشانرا در چاهی که میان خانه داشت فرو گذاشت و پلاسی بر سر آن کشیده مقداری جوبرز بر آن بیفشاند در این هنگام ملا زمان ابيشالوم بسرای در شدند، و چون از گریختگان خبری نیافتند مراجعت کردند ، بعد از بیرو نشدن آنگروه اخینعام و ناثان از چاه بر آمدند و بسرعت تمام خود را بداود رسانیده او را از عزیمت ابيشالوم آگهی دادند

ص: 216

داود بر خاسته با اصحاب خود از رود اردن عبور فرمود اما از آنسوی چون اخیشو فال مكانت (1) خود را نزد ابيشالوم اندك يافت از اینروی که رای او را در مشورت بکار داود استوار نداشت از غضب بر اسب خویش برنشسته باخانه خود آمد و خو در اهلاك كرد ، وابيشالوم بعد ازوى « عما بن شیرا راسپهدار کرده بالشكر خود بکنار اردن آمد وقتی رسید که داود از آب عبور کرده در ارض محنیم نزول داشت پس اچار ابيشالوم در اراضی جلعاد لشگرگاه ساخت در اینوقت مردم بنزديك داود فراهم شدند و از بلده «ربث» «و جلعاذ» وغير ذالك انواع پوشیدنی و گستردنی و خوردنی بحضرت او آوردند، آنحضرت برای جنگ با ابيشالوم یکجهت شد و فرمود که سپاه چون بعدد بسیار باشد سود نبخشد بلکه مردان کاری بکار آید پس ده هزار تن مرد جنگجوی برگزید و ایشانرا سه فرقه فرمود بریکطایفه یواب را سپهسالار ساخت و بر طایفه دیگر ابیسی بن صوریا برادر یواب را برگماشت وقسم ثالث را با «انی جانانی» مفوض داشت آنگاه با ایشان فرمود که: چون در جنگ بابيشالوم ظفر جستيد او را هلاك مكنيد بلکه تندرست بنزد من آرید و حکم داد تا مردم برای جنگ بیرون شدند و از آن سوی ایشالوم با سپاه گران بمیدان آمد و در برابر ایشان صف راست کرد و جنگ در پیوست و در آنروز بیست هزار تن از لشگر ابيشالوم مقتول گشت و در آن بیابان طعمه وحوش و طیور شد.

على الجمله : لشگر ابيشالوم پشت با جنگ کرده هزیمت جستند و ابيشالوم بگریخت ناگاه دید که اینک مردان داود بدو در میرسند وی بر استری سوار بود مر کوبرا برانگیخت و بی پرواشتاب میفرمود.

در حین شتابندگی استروی به بیشه در رفت، در میان درختستان شاخی بر حلق ابيشالوم در افتاد و استر از زیر وی بدر رفت و او همچنان آویخته بماند تنی از لشگریان او را دیده نزد یواب آمد و صورت حال باز گفت ، یواب فرمود

ص: 217

که چرا با این نیزه که در دست داری او را نکشتی تا ترا ده هزار متقال سیم عطا کنم آنمرد عرض کرد که اگر ده چندان دادی هم بدین کار اقدام نکردم زیرا که سخن داود را شنیدم که فرمود کس اور املاک نکند بلکه زنده آرد یواب سه چوبه تیر داشته بدانسوی شده و ابيشالوم را هدف فرموده هلاک ساخت و تنش را بچاهی در افکند و چندان سنگ بر آن ریخت که از زیروی تلمی عظیم برآمد آنگاه اخین ام نزد يواب آمد و عرض کرد که مرا رخصت ده تا بنزد داود رفته او را بشارت دهم ، يراب گفت این چه بشارت است که از قتل پسر بحضرت داود میبری تو ساکن باش و کوشی را خوانده مأمور ساخت که خبر فتح بداود برد اخينعام الحاح (1) نمود و گفت که چه باید کوشی در این مژده از من پیشی گیرد؟ وازیواب رخصت گرفته بشتافت و از کوشی سبق جسته خود را بحضرت داود علیه السلام رسانید و مژده فتح بداد دارد ازستان ایشالوم باز پرسید و اخينعام حال او را پنهان داشت، در این وقت کوشی در رسید و خبر فتح بگفت هلاکت ابيشالوم را بیان کرد داود از خبر فوت فرزند و عصیان او در راه خداوند سخت بگریست و بدان سوگواری بسی نوحه کرد خبر بایواب بردند که دارد بر مرگ فرزند میگرید و مردم نیز این را بدانستند هیچکس را قدرت آن نماند که دیدار داود بیند مردم پراکنده شدند و بمساكن خویش شتافتند يواب بخدمت آنحضرت آمد جنابش دادید که روی پوشیده داشت و بهای های میگریست عرض کرد که ای پادشاه بنی اسرائیل مردم هر اسناك شده اند و بهر سوی پراکنده گشته اند اگر امروز بیرون نشوی از این سرای وصنادید (2) قوم را در انجمن خود حاضر نفرمائی یکتن با تو نماند وفتنه حادث شود که کار ایشالوم سهل نماید پس داود را برداشته بمیان قوم آورد و مردم نزدوی مجتمع شدند و از کار ابيش ابيشالوم بر آسودند اما لشگریان ابيشالوم از بیم بهرسوی میگریختند و در

مساکن خود پنهان میشدند ، داود علیه السلام کس بنزد ایشان فرستاد و همه را امان داد و فرمود شما گوشت بدن من میباشید، از من کناره مجوئید و مطمئن خاطر بامن

ص: 218

زیست کنید ، پس مردم قویدل شده بحضرت وی آمدند ، آنگاه با عمسافرمود که: چندانکه زنده باشی در نزد من سرهنگ سپاه خواهی بود ، سمعی بن جهارا نیز با هزار تن از بنی بنیامین بخدمت آمد و صیبا غلام مفیبشت با پانزده تن پسران و بیست آن غلامان خود در رسید و جسری برای عبور آنحضرت بر رود اردن بست اما در هنگام عبور سمعی بن جارا در پیش روی آنحضرت جبین برخاك نهاد و عرض کرد که اى ملك آل اسرائيل سهل باشد که از جرم من در گذری و از آنچه گذشته بیاد نیاوری، چه قبل از بنی یوسف بخدمت شتافتم و پادشاه را پذیره شدم، ابیسی بن صوریا بر آشفت و گفت ایسم می از اینگونه سخن مگوی که برای تو فرض باشد با این گناه که کردی و عصیان پادشاه ورزیدی، داود علیه السلام با ابیسی خشم کرد و گفت ای پسر صوریا ترا چه افتاد که در کار من مدخلت (1) کنی من امروز هیچکس از بنی اسرائیل را زیان نرسانم ، و با سمعی سوگند یاد کرد که هر گز خود او را آزرده ندارد، آنگاه مفیبشت پسر ناتان بن شاول باستقبال آنحضرت آمد و از آنروز که داود از بیت المقدس بیرون شده بود تا در اینوقت هرگز موی سر نستر دو تغییر جامه نداد ، پس از وی این زلای جلعادی بخدمت آمد و مرد هشتاد ساله بود، و داود فرمود که اگر خواهی ترابیت المقدس برم تا با من باشی، این زلای بسبب شيخوخت (2) و هرم (3) فرزند خود را ملازم رکاب آنحضرت ساخت و خود رخصت یافته بمسکن خویش باز رفت ، پس داود بايك نیمه آل اسرائیل از زون اردن عبور فرمود و بجلجال آمد . اما بنی یهود از سایر قبایل هنگام عبور پیشی گرفتند و بنی اسرائیل از خصوصیت ایشان با داود و تمجیده خاطر گشتند و در میان مشایخ بنی یهودا و دیگر قبایل سخنان خشونت آمیز گفته شد ساموع بن جاری ، که از قبیله بنیامین بود بر آشفت و مردم را بر خلاف داود با خود متفق کرده، پشت بحضرت وی فرمود ، و راه دیگر پیش گرفت ، لاجرم داود علیه السلام با آل يهودا طی مسافت کرده به

ص: 219

بیت المقدس نزول فرمود و پس از روزی چند حکم داد تایواب سپاهی عظیم از بنی یهودا فراهم کرده در طلب ساموع بیرون شود و قبل از آنکه از وی فتنه حادث گردد دفع او کندیس یواب لشگری بزرگ ساز داده از بیت المقدس بیرون شد اما چون قبل از بیرون شدن یواب عمس از جانب داود به فراهم کردن مأمور بود و در آن خدمت، سامحه ورزید در این وقت که یواب طی مسافت میفرمود در ارض جمعا بخدمت وی پیوست چون چشم و اب بر عمسا افتاد او را بملاطفت پیش خوانده چون نزديك شد دست یازیده موی (1) زنج اور ابگرفت و بسوی خود کشید و با دست دیگر تیغی برشکم اوزد که احشای درون او فروریخت و او را همچنان در خون خود غلطان بگذاشت و بگذشت ، تنی از لشگریان بدو رسیده جامه از تن غم سابر آورد و جسدش را در جای زراعت انداخت تا وقت عبور محل نظاره لشگریان نباشد و سبب توقف و بطوسیر ایشان نگردد ؛ على الجمله : يواب و «ابيسى» در طلب ساموع راه سپر بودند تا سکنای او را در بیت معکا دانستند پس بدانسوی شتافته آن بلده را محاصره کردند پس از روزی چند کار بر اهل حصن تنگ شد و فریاد از ایشان برخاست چه در قلعه هیچ از خوردنی و آشامیدنی نداشتند پس زنی که یکی است و دانش آراسته بود برفراز دیوار قلعه آمد و فریاد برکشید که مرا با یواب سخنی است چه باشد که بنزديك آمده ده سخن كنيزك خويش را الاصغاء فرماید چون درخواست وی گوشزد یواب شد بنزديك او رفت، آن زن گفت: ای سپهدار آل اسرائیل آیا گروهیرا که ایمان با خدای دارند و متابعت با انبیاء مینمایند هلاک میکنی و عقاب میفرمائی ، ؟ یواب گفت : حاشا که من چنین در خاطر داشته باشم ساموع بن جاری مغضوب حضرت پادشاه است و بدین حصار پناه جسته اگر او را با من فرستید هم در حال کوچ دهم و اهل این حصن را ایمن گذارم آنزن گفت: هم اکنون سر ساموع را از این قلعه بزیر اندازم و بشتافت و مردم را بدینکار یکجهت کرده بر ساموع تاختند و سر او را از بدن بر گرفته آوردند و از فراز باره (2) نزديك بواب انداختند یواب بی توانی (3) از جای

ص: 220

بجنبید و با جميع سپاه و سرهنگان به بیت المقدس آمد.

و با خدمت داود پیوست در اینوقت بنی اسرائیل بیالای غلا (1) گرفتار بودند و همه روزه علت جوع در میان ایشان زیادت میافت داود علیه السلام بحضرت پروردگار استغاثت برد و طلب مغفرت برای امت کرد تا از زحمت قحط (2) خلاصی جویند خطاب رسید که ای داود بنی اسرائیل را با اهل جمعون معاهده بود و با ایشان سوگند یاد کردند که هرگز با آن جماعت زیان نرسانند چنانکه در قصه یوشع مرقوم افتاد ، على الجمله : خداوند فرمود که این لا یکیفر آنست که شاول قصه آنجماعت کرد داود علیه السلام اهل جبعونرا طلب داشت و فرمود : اينك بلائی بسبب شما در بنی اسرائیل حادث شده است و دفع آن بیرضای شما میسر نشود اکنون آنچه از من بخواهید با شما عطا کنم تاجرم ایشانرا معفو دارید و این بلیه مرتفع گردد ایشان عرض کردند که هفت کس از خاندان شاول را با ما بگذارید تا در استان خانه او بقتل رسانیم چون چنین کنی ما شاد خواهیم بود داود مفیبشت را که از نخست ایمان بدانحضرت داشت ایمن بگذاشت و دو پسر شاول را که از رصفای دختر «انا» آورده بود با پنج تن از پسران اییناذاب دختر شاول که زوجه عزريال بن يزر لابور با اهل جبعون سپرد و ایشان آن هفت تن را برده مقتول ساختند آنگاه داود بفرمود: جسد کشتگان را با استخوانهای شاول و یونانان در ارض بنیامین بمقبره قیس پدر شاول رسانیده مدفون ساختند و خداوند از خداوند از جرم بنی اسرائیل گذشته آفت قحط از ایشان برگرفت پس از این وقایع چون روزی جماعت بر آسودند دیگر باره اهل فلسطین از درکین بیرونشدند و برای رزم با مردم داود سپاهی عظیم راست کردند چندکرت با بنی اسرائیل مصاف دادند و در هر مرتبه شکست یافتند و چهار تن از اولاد عوج بن عناق كه هر يك در غلظت خوی و سیطرى اندام و خشونت طبع شهره آفاق بودند مقتول گشتند «جانان بن ماف» و «سفکای حوشانی» از آنجمله بود و تنی از ایشان را دست و پای شش انگشت داشت و طول هريك از انگشتان او چهارده اصبع بود و او را طاغوت نام بود و نسب بخاندان عوج داشت

ص: 221

چون این فیروزی و نصرت میسر شد داود بشکرانه دست بر داشت و با درگاه خدای روی کرد و گفت : الها پروردگارا تو مرا بر اعدا ظفر دادی و از شر شاول حراست فرمودی و هم این کلمات بر زبان آن حضرت گذشت که معنی عدل باز گفت وحق توحید ادافرمود ، و عرض کرد که «وما اعدلك يارب لانك تكون مع الصالح صالحاً ومع الرجل المخبث تكون مخبئاً ومع المنتخب تكون منتخباً ومع الملتوى المعوج معوجا (1) على نبينا و آله و علیه السلام .

شد که مردان بنی اسرائیل را شماره فرماید، اما اسامی (1) قواد سپاه آنحضرت که در خدمت وی در مجلس مینشستند بدینسان بود، نخست «جدحوا» نام داشت و او مردی بود که در جنگ فلسطین در يك ساعت هشتصد تن مرد جنگی رامقتول ساخت و دیگر العاذار بن عمه بود که روزی در میدان جنگ بنی اسرائیل را هزیمت کردند و او بتنهایی بایستاد و چندان از مردان فلسطین بکشت که شمشیرش کلیل شد (2) و دستش با قبضه تیغ بچفسید (3) و دیگر شما، بن «اجا» بود که وقتی مردان فلسطین برای نهب مواشی بنی اسرائیل تاختن کردند و آل اسرائیل از ایشان هزیمت جستند «شماء» بنفسه بدانجماعت تاخت و جمعی کثیر از ایشان بکشت و مواشی قوم را باز آورد ، و این سه تن چنان بودند که وقتی داود در ارض مصروت بود ، و لشگر فلسطین در بیت لحم ، آنحضرت فرمود که دوست دارم از چاهی که در بیت لحم حفر کرده اند مقداری آب بنوشم که آبی گوارا دارد ، آن سه تن مرد دلاورچون این سخن بشنیدند برجستند و مانند شیر درنده بمیان سپاه فلسطین در آمدند و صفوف را از هم شکافته خود باسر چاه رسانیدند و مقداری آب بر گرفته بحضرت داود آوردند ، آنحضرت فرمود : که این آبرا هرگز ننوشم زیرا که در برابر خون این سه مرد است، دیگر «ابیسی» برادر یواب بن صوریا بود که در رزم سیصد مرد با نیزه کشت و نیروی سی مرد با او بود ، دیگر بنایا بن يوياذاع بود که او نیز هنگام امتحان کارسی تن مرد دلاور میکرد روزی در بیشه در شد و شیری عظیم بکشت ، و دیگر «عسایال» برادر یواب بود که برسی تن از قواد سپاه و سرهنگان دلیر امیر بود.

على الجمله : عدد جميع ان بزر آن بزرگان که در انجمن آنحضرت مکانت داشتند و هفت تن بودند ، و چون ذكر نام هر يك موجب (4) اطناب بود از نگاشتن آن کناره جست ، اما داود بايواب فرمود که با سران سپاه در اراضی بنی اسرائیل سفر کرده جميع قبایل را شماره کنید ، یواب عرض کرد که در حیات ملك هيچ ضرورت داعى

ص: 223

نیست که این مردم شمرده شوند ، داود خشمگین بجانب او نگریست ، دیگر مجال توقف برای جواب نماند، لاجرم با سران سپاه از بیت المقدس بیرون شد، و در تمامت ارض آل اسرائیل سیر فرمود و مردم را شماره کرده .

پس از به ماه و بیست روز مراجعت کرد و شماره مردم را در خدمت خود معروض داشت همانا عدد مردان شمشیر زن که شایسته میدان جنگ بودند سوای آل یهودا هشتصد هزار تن بودند و از آل یهودا نیز پانصد هزار مرد شمرده شد ، چون این کثرت مایه غرور بنی اسرائیل گشت ، از پیشگاه کبر یا خطاب با «جاد» نبی علیه السلام شد که نزد بندهٔ من داود رفته باوی بگوی که خداوند میفرماید که از سه بالا که باشما فرستم يكيرا اختیار کن ، یا هفت سال بنی اسرائیلر ابیلای غلا و داهیه (1) یکی قحط گرفتار کنم ، یاسه ماه ترا از سلطنت معزول کنم و دشمنان را بر آل اسرائیل چیرگی دهم تا آنچه خواهند معمول دارند، یا سه روز طاعون بمیان قبایل بدیدار (2) کنم و هر که را خواهم بهلاکت رسانم ، چون «جاد» علیه السلام این فرمان بداود آورد آنحضرت عرض کرد که بهتر آنست که در دست مردم ذلیل و زبون نباشیم و خداوند که رحمت وسیع دارد خود مارا تأدیب فرماید.

خداوند مرگرا برایشان مسلط کرد، چنانکه از بامداد تاشش ساعت هفتاد هزار تن از بنی اسرائیل بهلاکت رسید، آنگاه دارد استفانه بحضرت پروردگار برد و عرض کرد که الها (3) پروردگارا اگر من گناه کرده ام مرگ من و خانواده

ص: 224

من سزاوار است. این مردم که بهایم را مانند چه تقصیر دارند رحمت خداوند بجوش آمد ، وجاد علیه السلام بحضرت داود شد و عرض کرد که مزرعه «اران یبوسی» را ابتیاع کن و مذبحی برای خداوند بنیان فرمان این بلا از قوم مرتفع شود ، پس داود بنزد ایران آمد و مزرعة او را خریده مذبحی در آنجا بر آورد ، و قربانیهای لایق پیش گذرانید تا خدای آن بلا را بازگرفت و خلق یکباره آسوده شدند.

آنرودخانه ها چنین بود ، اول «كوك موران» دويم « آن موران» سیم «قرا اوسون» چهارم «سنبی تون» پنجم «افرموران» ششم «اقر موران» هفتم «جورجه» موران» هشتم «جغان موران» ماقوم اویرات اگرچه بالغت مغولی سخن گویند ، با دیگر مغولان بینونتی (1) دارند و دیگر قوم برغوت اند که قوم «قوری» وقبيله «والاس» و مردم تومائت نیز از ایشان منشعب گشته اند و در جوار هم جای دارند و اینطایفه را از انیروی برغوت گویند که مسکن ایشان در پایان زمینی است که مغولان مسکن داشتند و آن را برعوجین تو کوم گویند . وقبايل «اويزات» و «بولغاجين» و «کرموجين» و «موين اوریا نگفت» هم در آن حدود نشیمن دارند ، وقبیله «تومات» که در حدود «قرقیز» قریب بارض بورقوحين توکوم زیست داشتند هم از قوم برغوت منشعب شده اند ، و بجلادت و مردانگی مشهورند ، اما قبایل دیگر هستند که با مغولان ماننده باشند اگرچه از ایشان نیستند مانند قوم «اوراسوت» و قبیله «تلنکوت» وطایفه «کستمی» که در حدود ولایت «قیرقیز» و « کم کم جبوت» در میان بیشه ها نشیمن داشتند، از انیروی ایشانرا قوم بیشه گویند و در شناخت ادویه و معالجه مغولان دست قوی دارند و بدانکار معروفند ، وقوم «تایحوت» نیز در میان ایشان مسکن داشتند، و دیگر قوم اور با نگفته اند که ایشان این نام بدان یافتند که در میان بیشه ها نشستن داشتند و جامه این جماعت از پوست جانواران بیابانی بود و این گروه را گاو و گوسفند نبوده و نگاهداری گاو و گوسفند را عظیم عیب مینهاده اند، چنانکه پدر و مادر چون با دختران عناب کردندی گفتندی ترابا کسی دهم که از پس گوسفند بایدت رفت و دختران اگر آن سخن را باوری داشتندی خود راهلاك ساختندی .

على الجمله : اینقوم گاو کوهی و گور صحرائیرا بجای گاو و گوسفند میداشته اند و می پرورده اند و از آنها شیر میدوشیده اند ، و هنگام کوچ دادن رخت خود بر گاو کوهی می بستند و هرگز از بیشه بیرون زیست نمیکردند، و از پوست درخت تو رو دیگر درختها اندک سایبان و آلاچوقی بر پای کرده در ظل آن می آسودند ، و هر گاه درخت تور را

ص: 226

زخم کردندی آبی شیرین از آن بر آمدی و آنرا بجای آب نوشیدندی ، و بدین زندگانی چنان کامیاب بودند که مردم شهری و صحرا نشین را در شکنجه و عذاب میدانستند ، و چون در زمستان حدود ایشانرا برف فراوان فرو میگرفت و دیر می پایید تخته ساخته و عنانی از دوال بر آن استوار میکردند، و بر زیر تخته می ایستادند و بدستیاری چوبی دیگر که بر زمین فشار میدادند آنرا چنان میراندند که بگاو کوهی و دیگر جانوران میرسیدند و شکار میکردند، و در فراز و نشیب بدین روش توانا بودند ، و همچنان تخته دیگر با تخته که بدان ایستاده بودند بر می بستند و میکشیدند تا چون شکاری کردندی بر آن باز کرده و کشیدندی ، و چنان بود که اگر دو هزار من باد بر آن مینهادند چون اندك قوت بدان میرسید بر سر برف به آسانی میگذشت و آنکس که بدین کار دانان بود نتوانست که اینکار کرد و اگر نه در افتادی و زحمت بدو رسیدی ، مقرر است که غازان خان در زمان دولت خود چند تن از ایشانرا در ایران حاضر کرد بفرمود تا آن تخته بساختند و آن کردار را معاینه کرد ، و این قانون در مغلستان بخصوص در اراضی بور قوچین تو کوم وارض قوری و زمین ، قیرقیز، متداول است ، و قبایل «اور اسوت» و «تلنکوت» و «تومائت» این شیوه نيك دانند، و دیگر قوم «قوزقان» و قبیله «سقانیت» است که بمردانگی معروف و بجلادت طبع موصوفند ، و دیگر قوم « کرایت » است که جماعتی عظیم بوده اند، و چون دعوت عیسی علیه السلام بدیشان رسید با وی ایمان آورده اند

بوده اند، و منزل ایشان ارض اوین و کلوزان است که قریب با حدو دختن باشد و اینقوم از آنروی کرایت نام یافتند که حکمرانی از ایشانرا هفت پسر بود که همگی سیاه چرده بودند لاجرم ایشانر اکرایت نامیدند و هر يك از فرزندان ایشان لقبی مخصوص یافتند اما آن شعبه که بزرگ و حکمران بود کرایت نام داشت .

از جمله شعبه ایشان «جرقین» است و دیگر تو نکقیایت، و دیگر باوون و دیگر قوم «نائمان» اند که بچند شعبه شوند و محل سکنه ایشان در «قراقورم» بوده و قبیله قنقلی که در ذیل قصه اغوز خان مرقوم افتاد با ایشان نزديك بودند چنانکه از کنار رودخانه اردیش موران تاکوهستانیکه در میان رود «اردیش» وولایت «قیرقیز»

ص: 227

میگذرد نشته اند و دیگر «انکوت» اند اینقوم ماننده مغولند و چهار هزار خانه بودند و پیوسته در ظل حمایت پادشاهان خطا زیست میکرده اند و دیگر قوم تنکفوت اند عظیم جنگی و دلاور بودهاند و در کوهستانیکه بریکجانب مملکت ختای واقع است شهر و دیه فراوان داشته اند و دیگر قوم «اویغور» است که در ذیل قصه اغوز خان مرقوم شد که چرا این نام بدیشان افتاد.

على الجمله : در ولایت اویغورستان کوهی عظیم است که آنراه بوقراتو بوزلوق گویند و کوه دیگر هست که آنرا او شقونلوق تکریم گویندر کوه «قراقورم» در میان این دو کوه افتاده و در حوالی این کوهساران کوهی دیگر است که آنرا قوت طاق خوانند و از جوان این کوهستان موضعی هست که از آنجاده رودخانه بگذرد از موضعی دیگرنه رودخانه رود و مقام قبایل اویغور در آن رودخانه ها بوده کسانی که در کنار آن ده رودخانه بودند اون اویغور نام داشتند و آنان که در کنار نه رودخانه بودند «توقوز اویغوز» نامیده میشدند و آن ده رودخانه را اون اورقون نیز خوانده اند و نام آنها چنین است اول «ايشيلك» دريم «اوتيكر» سیم بوقیر چهارم «اوز قندر» پنجم «تولار» ششم «تار دار» هفتم «ادر» هشتم «اوج تايين» نهم «قملانجو» دهم «او تیکان» و طایفه که در کنار رودخانه قملانجو بودند «اونك» نام داشتند و آنان که در اوتیکان بودند قمق آتی کوز نامیده میشدند از این قبایل صدو بیست و دو قوم منشعب شدند و عددی کثیر با دید آمد آنگاه بیفرمانگذاری کار ایشان منسبق نمیبود لاجرم دانایان آنجماعت فراهم شدند و مشورت کردند شخصی که «منکوبای» نام داشت از قوم ايشليك اختیار کردند و حکمرانی قبایل را بدو مفوض داشتند و او را ایل ایلتبر لقب دادند، و دیگریرا نیز از قوم اور قندز برگزیدند و او «راکول ایزکین» لقب دادند و در اروغ ایشان صدسال حکومت بماند ، و دیگر قوم «بکرین» که هم ایشانرا «مکرین» گویند ، مقام اینجماعت در کوهسار او یغورستان است لکن خود نه مغول اندونه اویغور ، و دیگر قوم قیرقیزند، و قیرقیزند و کم کمجیوت در ولایت است با هم پیوسته و هر دويك مملكت محسوب شود ، و رودخانه عظیم از کم کمجیوت گذرد و یکسوی مملکت با مغلستان بود و یکسوی با رودخانه سلکنه که اقوام تا بحوث در

ص: 228

کنار آن می نشستند ، و یکجهت با رودخانه بزرگ که آنرا انکقره موران گویند در حدود ولایت «ایپر سیپر» و طرفی با مواضعی که قوم نایمان می نشسته اند ، پیوندد ، و اقوام «قوری» و «برقوت و تونائت» و «بايلوك» كه از قبائل مغولند و در اراضی بود «قوجین» تو کوم می نشینند هم بدین ولایت نزدیکند و در این ولایت شهر و د به بسیار است و لقب حکام ایشان اینال بوده اگر چه با نام دیگر باشند، و دیگر قوم قالوق اند که هم سبب نام ایشان مرقوم شد و دیگر قوم قبچاق اند که نیز از این بیش مرقوم افتاده، چون ذکر قبایل مغول و بعضی که خود را از ایشان شمرده اند بپایان رفت اکنون شرحی از قبایل تاتار نوشته میشود، همانا اقوام تا تار در اراضی بویور نامور سکنی داشتند که از حدود ولایت ختاست و بیشتر وقت مطیع سلاطین ختا بودند و گاهی عصیان کرده دست بنهب (1) و غارت بر میگشودند، چنانکه در قصه سلاطین گاهی بدان اشارت رفته ، و در میان خود این قبایل نیز بیشتر وقت مجادله (2) و مقاتله بوده و چندان غضب وحسد بر طبع ایشان استیلا داشته که باندك گفت و شنودی یکدیگر را بزخم کارد قتل میکرده اند و از اینروی بکار دزدن اشتهار داشتند و چون اینقوم غلبه شدید می بافتند طایفه «ادیرات» و «انکوت» و «کرایت» و «نایمان» و «تنکقوت» و «اویغور» و «قبچاق» و «ترکمان» و «قارلوق» و «قلچ» و اقوام ختای چون «تنکیاس» و «جورجه» خودرا تاتار میخواندند چنانکه در غلبه مغول بنام مغول بر میشوریدند علی الجمله : قبایل بزرگ تاتار که بیشتر وقت جداگانه حکمرانی داشتند . شش طایفه بودند اول «توتوقلیوت» دویم «الچی» سیم «چغان»

چهارم «کومین» پنجم «ترائت» ششم «بر قوی» اما قوم تو تو قلیونرا از دیگران عظمت بیشتر بود و رسم داشتند که پسران خود را «تو توقلیتای» مینامیدند و دخترانرا «توتوقلچين» و «الچی الچیتای و الچیتین میگفتند و قبیله کوئین کوئینتای و کوئینچین میخواندند و همچنین ترائت» ترواقی و تر و اچین مینامیدند اگر چه در میان اینطوایف جنگ و خصومت بسیار بوده اما چون با مغول مقاتله و مخاصمه داشتندی با هم متفق شدندی دیگر از جمله قبایل ترکان قبیله جلایر است که قومی جداگانه اند و بیشتر از ایشان

ص: 229

در اوتن مسکن داشتند و از ایشان ده قبیله منشعب شدند بدین نام اول جات دویم تو قراون سيم قنك سائوت چهارم کو مساؤت پنجم اویات ششم نیلقان هفتم كوركين هشتم طولا نكفيت نهم تورنی دهم شنکفوت و دیگر قوم سونیت میباشند که ایشان راقنبر قس گویند چون از ذکر مشاهیر قبایل و اقوام ترکان فراغت جستیم با سرسخن رویم از این پیش مذکور شد که پیوسته سلاطین بزرگ در میان مغول و تا تار بود و پیوسته با هم بمقاتله و مقابله مشغول بودند و اسامی ایشان نیز مرقوم افتاد در اینوقت که تور بن فريدون بعظمت و حشمت مشهور آفاق گشت سلطان تا تار سونج خان بود و پادشاه مغول ایلخان سونج پناه بحضرت تود برد و باعانت وی قبیله مغول را از میان برداشت و ممالك تركستان از دروازه چین تا سرحد ایران برتور قرار گرفت چنانکه شرح این اجمال مفصلا مرقوم می افتد.

با راضی «بیور ناور» که محل سکنه تا تار بود در آمد و سونج با خدمت وی (1) مستظهر گشته لشگر خویش را برانگیخت و با مردان تور پیوست و این هر دو سپاه را بسرحد اویغور آوردند که انتهای زمین مغولستان بود چون این خبر گوشزد ایلخان گشت از سرحد «جورجه» و «ختاه تاکنار» اویغور جميع قبایل را طلب فرمود و از قوم «مرکیت» و «کولواؤت» داویرات و دیگر اقوام لشگری بیرون از حوصله حساب گرد گشت و در سرحد اویغور تلاقی فریقین افتاد و جنگی عظیم در پیوست از هنگام بامداد تا قریب فروشدن آفتاب دست از خونریزی باز نداشتند و لشگر مغول بجان کوشیده غایت مردی و جلادت بظهور رسانیدند و عددی کثیر از لشگر تور و سونج خان بقتل آوردند چنانکه کمتر مرد از گروه اویغور و تاتار بود که عرصه هلاك نگشت یا زخمت جراحتی بدو نرسید در اینوقت تورو سونج خان با جنگ و گریز خود را بیکسوی کشیدند و دو فرسنگ دور از لشگرگاه مغول فرود شدند و آنشب تا نیمه در دفع دشمن رای زدند وعاقبة الامر بر آن شدند که لشگر خویش را ساز داده بررسم شبیخون صبحگاه برلشگر مغول تاختن کنند و از آنسوی مغولان از حیات دشمن پیخبر بودند و ایشان را مقهور (2) و هزیمت شده می پنداشتند علی الجمله : صبحدم تورو سونج خان با مردان خويش بيك ناگاه بلشگرگاه مغول تاختند و تیغ بیرحمی در ایشان نهادند و بدانجماعت ظفر جسته هر کسرا یافتند بکشتند و ایلخان نیز عرضه تیغ گشت از میانه مسمى بتكوز» بود بازنان خود در میان ایلخان که قیان نام داشت و پسر خال او که کشتگان افتاده خویش را پنهان میداشتند تا شامگاه که لشگر دشمن دست از قتل بر داشت و بمسكن خویش آرمید قیان و تکوز برخاسته وزنان خود را بر گرفتند و از بگاه بیکسوی رفتند و هر يك چهار پائی بدست کرده بر نشستند و همه جا تاخته بکوهستانی صعب رسیدند و از بیم دشمن راه در کوهی افراخته میکردند و بزحمت تمام بر میشدند تا بقله کومبر آمدند در آنجا عرصه دلکش و ساحتی نزه (3) یافتند و درختستانی بانبوه بود و چشمه های فراوان داشت و اراضی آن بيك در خور حرانت وزراعت بودی ،

ص: 231

قیان وتكوز با هر دوزن خود بدانجا فرود شدند و آنز مینرا از کنه قون گفتندی ، چه ارکنه تندرا گویند وقون کمر را خوانند یعنی کمر تند کوه

علی الجمله : این چهار نفر در ارکنه قون سکنی نمودند و از ایشان فرزندان بادید آمد، و چون روزگار فراوان بگذشت عددی کثیر شدند و از آن تنگنای بیرون آمدند چنانکه در جای خود مذکور خواهد شد و آن قبایل که بتکوز نسب میبردند به در لکین مسمی گشته و آنچه از اولاده قیان بودند به «قیات» ملقب شدند، و در لغت مغلول قیان سیل قویرا گویند که از فراز کوه به نشیب رود و قیات جمع قیان است اينك جميع قبایل مغول نسب از قیات و در الکین دارند و از این دو سلسله قبایل بسیار و طوایف فراوان منشعب شدند که هر يک نامی جداگانه ،یافتند و نگارنده این کتاب همایون اسامی آنجمله را در جای خود خواهد نگاشت، اکنون با سر سخن رویم چون تورو سونج خان از کار جنگ بیا سودند، آنشب نغنودند روز دیگر مردان جنگ را گروه گروه نموده، هر طایفه را بطرفی مأمور فرمودند تا هر کس از مغول بیابند باتیغ بگذرانند - و لشگریان از هر سوی تاخته چنان قبیله مغول د اقلع و قمع کردند که بجز تکوز وقیان و دوزن که در اد کنه قون بودند هیچکس از آنجماعت باقی نماند پس از این، نصرت سلطنت ممالك تركستان باتور راست گشت و سونج و سونج خان نیز ناچار ناچار سر در ربقه سر در ربقه رقیت نهاد ، و سرحد ، ملك وى دیوار چین گشت که آنرا ترکان «بوقورقه» نامیدند، چنانکه از این پیش مرقوم شد.

نهادند، و روز شنبه را که بر قانون شرع از کارها ممنوع بودند وقعی ننهادن.د چنانکه خدای فرماید : «ولقد علمتم الذين اعتدوا منكم في السبت (1).

خداوند برایشان درهای ابتلا و امتحان باز داشت و بمفاد : اذتأتيهم حيتانهم يوم سبتهم شرعاً ويوم لا يستون لا تأتيهم (2).

روز شنبه ماهیان بسوی ایشان می آمدند و بجائی چند در میشدند که بدام نيك در می افتادند و چون روز شنبه نبود هیچ ماهی بدید (3) نمیگشت آنجماعت حیلتی اندیشیدند و مردابی چند حفر کرده تلمه (4) از آن برودخانه و دریا گذاشتند تا چون روز شنبه فراز آمدی و ماهیان بسوی ایشان تاختن کردندی بدان مرد ابها در افتادندی و دیگر راه بیرن شدن نیافتندی و آنجماعت روز دیگر بیزحمتی آنماهیان را بشکار میگرفتند و مدتی بدینحیلت حرمت شنبه نمیداشتندده هزار تن از ایشان که بصلاح و سداد (5) آراسته بودند هر چند زبان به پند گشودند مفید نیفتاد لاجرم در آتش ایشان سوخته شوند از آن بلده بدر شدند چنانکه خدای فرماید «فلما نسوا ما ذكروا به انجينا الذين ينهون عن السوء، واخذنا الذين ظلموا بعذاب بئيس بما كانو يفسقون» (6) و نجات دادخدای ایشان را از عذاب و آن هفتاد هزار تن که دست از عصیان باز نداشتند و سر از فرمان برتافتند و پندیاران مشفق را اصغاء (7) نفرمودند بكيفرخویش گرفتار شدند کما قال الله تعالى : فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنالهم كونوا قردة «خاسئين» (8) همگی مسخ شده بصورت بوزینه گان بر آمدند و دروازه شهر ار بر روی

ص: 233

ایشان بسته ماند و مدت سه روز بدینصورت زنده بماندند و روز چهارم رعد و برقی عظیم برخاست و بارانی شگرف بیارید و بادی سخت از مهب (1) غضب خداوند قهار جنبش کرده آن بوزینگانرا برگرفت و بدریا در انداخت و همه را هلاک ساخت اما این قوم در اصل از بنی اسرائیل نبودند بلکه از آن نمود بودند که کیش بنی اسرائیل داشتند و موطن ایشان طبریه بود که مشرف است بدریا چنانکه گفتیم .

خویش را بگردن ایشان در اندازد، آیا پادشاه را در اینکار چه فرمان باشد، هنوز بتشبع باداود در سخن بود که ناثان نبی علیه السلام از در در آمد ، و در حضرت داود علیه السلام پیشانی برخاك نهاد و عرض کرد ، که ايملك آيا تو فرمان داده که ادونيا ملك مملكت باشد ؟ اينك انجمنی کرده و بزرگان بنی اسرائیل او را بسلطنت تهنیت کنند ، داود فرمود ، حاشا سخن همان است که با بتشبع گفته ام ولیعهد و قایم مقام من سليمان است، و بفرمود : صادوق خادم بيت الله و بنايا بن يويا ذاع را حاضر کردند ، و ایشان باتفاق یوناثان در پیش روی داود بایستادند، آنگاه فرمود : سلیمانرا برداشته بر استر من بر نشانید و او را در چشمه سیلوحا برده مسح کنید ، تا معلوم شود که ولیعهد من او خواهد بود ، پس نانان و صادوق و بنایا سلیمان علیه السلام را بر داشته بر استر خاص داود بر نشاندند و گروهی از ملازمان ملك پیرامون او را فرو گرفتند، و بعظمت تمام بعین سیلوها آوردند : ناثان نبی و صادوق خادم بیت الله آنشاخ که روغن قدس داشت از خانه خدای بر گرفتند و سلیم انر امسح کردند و کرناها در دمیدند ، جمعی کثیر از آل اسرائیل بر سر ایشان شد و از روی امب و (1) فرحت فریاد هو یاهوی از آنگروه برخاست بيك ناگاه این بانگ بگوش ادو نیار سید گفت آیاچه روی داده و این بانگ و هو یاهوی از چه در باشد در اینوقت ناتان ابیثار از در در آمد و گفت : چه آسوده نشسته اید اینك نانان نبی و صادوق سليمانرا مسح کردند و سلطنت آل اسرائیل بدو تفویض یافت و این بانگ اهل این باد است که بشادی بر میشکند ، حاضرین چون این داستان بشنیدند يك يك برخاسته متفرق شدند او دینا تنها بماند و از سلیمان سخت بترسید پس برخاسته پناه به بیت الله برد و در برد و در آنجا بنشست ، چون اینخبر با سلیمان بردند فرمود : چون اوذینا از در طاعت باشد یکموی از سر او کم نخواهد شد و اگر نه هرجا بدست آید عرضه هلاك خواهد گشت اودینا چون سخن سلیمانرا بشنید از بیت الله بیرون شده بدرگاه او شتافت و زمین ببوسید و سر اطاعت پیش داشت ، و سلیمان او را مطمئن کرد بمنزل خویشتن باز فرستاد چون کار ولیعهدی بر سلیمان مسلم گشت خداوند خواست تا بعضی از حکمت و دانش آنحضرت بر مردم آشکار شود، چنانکه میفرماید

ص: 235

و دارد و سليمان اذ يحكمان في الحرث اذ نقشت فيه غنم القوم وكنا لحكمهم شاهدين (1) روزی دو تن که یکیرا ایلیاء و آندیگر را یوحنا» مینامیدند بحضرت داود شدند و ایلیا عرض کرد که مرا باغ انگوریست که با سود و زمر آن معیشت کنم دیشب یوحنا گوسفندان خود را بدان باغ رها کرده درختستان مرا پاک خورده اند دارد علیه السلام فرمود اگر گوسفندان درختان ترا اصلا فرعاً خورده اند ، یوحنا باید گوسفندان خود را با هر ولد که در شکم دارند بانو گذارد و اگر برکت و تمر را چریده اند و درختان برحال خود باقی است، باید گوسفندان خود بدارد و هر ولد ارند. با تو سپارد آنگاه برای آنکه حکمت سلیمانرا با خلق وا نماید تا بدانند بی موجبی ولیعهد نشده ایشانرا بنزد داود فرستاد و آنحضرت بمفاد: ففهمناها سلیمان وكلا اتيناه حكماً وعلماً (2) نیز چنان حکم داد که داود فرموده بود، بزرگان قوم بکیاست و فراست آنحضرت (3) مستظهر گشتند دیگر چنان افتاد که دو زن از بنی اسرائیل که .

هريك طفلی شیر خواره داشتند و در يك مشكوى (4) میزیستند شبی در خواب یکی از ایشان برزبر فرزند خویش غلطیده او را هلاک ساخت و چون نیمشب از خواب بر آمده طفل خود را مرده یافت جسد او را برگرفته در پهلوی آنزن دیگر گذاشت وطفل اورا آورده در کنار خود خوابانید صبح چون آنزن از خواب برآمد و جسد مرده را بشناخت دانست که مادر او تن بیجانرا با فرزند او بدل کرده گریبان او را گرفته طلب فرزند خود کرد و او انکار نموده گفت آنکه زنده است فرزندمن باشد پس در میان ایشان کار بمخاصمه منجر شد و بحضرت داود شتافتند و چون هیچ يك را در اثبات مدعا شاهد نبود طفل با ذوالید تعلق داشت پس آنحضرت فرمود طفل را آن بدارد که هم اکنون متصرف است سلیمان علیه السلام حاضر بود فرمود تاتیغی آوردند و گفت چون ایشانرا در اثبات مدعا شاهدی نباشند این طفل را بدو

ص: 236

نیم کنم و هر نیمه را بیکی دهم تا هیچکس بی بهره نباشند یکی از ایشان بدین حکم رضا داد و آندیگر بناله در آمد عرض کرد که من از بهره خود گذشتم این طفلرا بدان زن سپارید و از خونش در گذرید سلیمان علیه السلام فرمود : که این طفل از این زن است که بنالید و به تنصیف فرزند همداستان نگشت و حاضرین بر حکمت و دانش آنحضرت تحسین کردند .

میشد بانگی از آن سلسله گوشزد داود میگشت و حقیقت حال معلوم آنحضرت می شد بعد از رحلت داود شخصی از بنی اسرائیل گوهری ثمین (1) نزد پیری ودیعت گذاشت و چون هنگام اقتضاء (2) امانت خویش را طلب داشت ، آن پیر بیدیانت انکار نمود و کنار ایشان بسوگند افتاد مردپیر حیلتی اندیشیده آن گوهر را در میان عصای خود تعبیه کرد و چون بیای سلسله آمدند صاحب امانت بر صدق دعوی خود دست فراکرده سلسله را بگرفت پس مرد پیر عصای خود را بدست صاحب امانت داد: و گفت این عصا را بدار تامن نیز سوگند یاد کنم و گام بیش گذاشته گفت: پروردگارا تو آگاهی که من امانت اینمرد را هم بدست او داده ام و دست یازیده (3) سلسله را بگرفت و باز آمده عصای خود را واستد و بمنزل خویش شد مردم از اینحال در عجب ماندند و بسبب این حیلت روز دیگر آن سلسله ناپدید گشت .

على الجمله : چون داود علیه السلام را اجل محتوم و زمان معلوم نزدیک شد سليمان را طلبداشت و فرمود : ایفرزند من خداوند ترا نبوت و حكمت عطا فرمود وسلطنت بنی اسرائیل ارزانی داشت و خبر داد که آن خانه که من رسم کرده ام تو بپایان خواهی برد اکنون بیاد دار تا بدانسان که خدای فرمانداده آن بنا را بر آوری و اندازه آن خانه را بر لوحه بنگاشت و مقدار اسطوانات (4) وغرفات (5) و رواقات (6) معلوم کرد و جای طباخان (7) و سقایان (8) و دیگر خدام باز نمود و مواضع منابر واوانی (9) زرین معین کرد و چندانکه خوان زرو کاسات (10) زرین که در بیت الله و مذبح بایستی برشمرد و آن نوشته را با سلیمان سپرد آنگاه خدمت

ص: 238

خانه خدای را با بنی لیوی مفوض داشت.

و آن مردان که در قبیله بنی لیوی سی و دو سال و زیاده از این روزگار برده بودند برای این خدمت برشمرد سی و هشت هزار تن بشمار آمد و از این جمله بیست و چهار هزارتن را برای خدمت بنیان مسجد اقصی معین کرد، و شش هزار کس بتعليم هندسه و دیگر کارها برگماشت آنگاه بفرمود تاجمیع بزرگان بنی اسرائیل در بیت المقدس حاضر شدند و سرهنگان لشگر وقواد (1) و سپاه و صنادید (2) درگاه و عمال بلاد و امصار (3) و خدام بیت خداوند گرد آمدند و همه در يك انجمن فراهم گشتند داود در میان جماعت آمده بمنبر بر شد و ندا کرد که ای آل اسرائیل ای خویشان و برادران من بشنوید آنچه با شما فرمایم خداوند سلیمان فرزند مرا اختیار کرد تا بعد از من بر کرسی مملکت قرار گیرد و آنخانه که من برای خداوند رسم کرده ام بیایان برد اینك خزاین زرو سیم انباشته ام و خروارهای نحاس و حدید برافراشته ام ولآلى (4) شاداب اندوخته کرده ام و از چوب سرو و صنوبر و دیگر خشب فراهم آورده ام و از احجار عظیمه چندانکه بایستی آماده نموده ام اکنون در انجام آن بنیان با هیچ آلت و ادانی احتیاج نیفتد پس کتاب و گنجور انرا (5) بخواست و پنج هزار بدره (6) زرناب و ده هزار بدره سیم خالص وصد هزار بدره حدید و دیگر فلزات برای انجام آن مهم باز نمود و خداوند را بشکرانه تسبیح فرمود بنی اسرائیل بدین موهبت عظیم شاد خاطر گشتند و نيك مسرور و مشعوف شدند دیگر باره آنحضرت روی با سلیمان کرد و گفت : ایفرزند حفظ شریعت خدایرا استوار دار و در دین موسی عليه السلام ثابت و راسخ باش و از آنچه فرمایم روی بر متاب يواب بن صوریارا دانستی

ص: 239

که با عظمای لشگرچه پیش گذاشت ابنار بن نارو عمسابن ياثار را بي موجبى عرضه هلاك و دمار ساخت و ابيشالوم را بی فرمان من بقتل آورد او را در زمین زنده مگذار و بكيفر اعمال گرفتار کن و سمعی بن جاری از قبیلهٔ بنامین آنگاه که از ابيشالوم هازب بود مراد شنام همی گفت و سنگ همی پرانید و چون ظفر یافتم و از رود اردن عبور میکردم باستقبال من شتافت و من سوگند یاد کردم که در آن ایام او را سزا ندهم بعد از من او را با تیغ بگذران اما این زلای جلعا ذانی با من نیکو خدمت کرده او را پاداش نیکوکن و در زمرۀ ندمای خویش منصوب فرمای.

على الجمله : داود در حق جميع بنی اسرائیل و همه امور وصیت خویش را با سلیمان بپایان برد و جهان فانی را وداع کرده بسرای جاودانی شتافت مقرر است که در تشییع جنازه آنحضرت چهل هزار تن از علماء و اکابر بنی اسرائیل حاضر شدند ، و جسد مبارکش را در ارض بیت المقدس در قریه داود مدفون ساختند مدت سلطنت آنحضرت چهل سال بود و از این هفت سال و شش ماه چنانکه مذکور شد در حبرون سکنی داشت و دیگر ایام دارالملکش بیت المقدس بود ، و کتاب آسمانی آن حضرت زبور است که آنرا (1) مزامير داود خوانند و مشتمل است بیکصد و پنجاه مزمور و این جمله را پنج سفر شمرند و آخر سفر اول مزمور چهلم باشد و آخر سفر ثانی مزمور هفتاد و آخر سفر ثالث مزمور هشتاد و آخر سفر چهارم مزمور یکصد و پنجم و آخر سفر پنجم مزامیر بود و همه محتوی بر تسبیح وتقديس ومعارف ومناجاتست ونكته و نکتۀ چند در آن کتاب مبارك اندراج یافته که با استدراك ارباب كياست و فطانت دلالت کند بر ظهور انبیاء و ائمه هدی که بعد از داود با عرصه شهود آمدند کماقال الله تعالى: « ولقد كتبنا في الزبور من بعد الذكر ان الارض يرثها عبادى الصالحون» (2) و زیاده از این مزامیر نیز مزموری مخصوص داود است که خلاصه آن اینست که میفرماید من در قفای گوسفندان شبانی میکردم و انگشتهای من با مزمار پیوند داشت

ص: 240

خداوند مرا اختیار کرد و با روغن قدس مسح فرمود تا بیرو نشدم بسوی جلیان و سه هنگ بد و افکندم و او را در انداختم و هم با شمشیر او سر از تنش بر گرفتم .

بگسترد ، و گفت «يا أيها الناس علمنا منطق الطير وأوتينا من كل شي ، (1) خداوند مرا برگزید و زبان مرغان بیاموخت و دیوانرا مسخر من ساخت و در سلطنت آنودیعت با من گذاشت كه هيچيك از ملوك را میسر نگشت و از این پس نیز بدست نخواهد شد اکنون بدان سرم که وصیت پدر را فرو نگذارم و از اندرز او بر نگذرم ، آل اسرائیل زبان بتهنیت بگشادند و او را بسلطنت سلام دادند ، پس آنحضرت از بیت قفعون به اورشلیم در آمده بر سریر پدر برنشست در اینوقت ادونیا بن داود که مادرش جحیث نام داشت بنزد بتشبع ما در سلیمان شد و عرض کرد که تو میدانی جمیع قبایل برای سلطنت من فراهم شدند و چون داود این مکانت برای برادرم سلیمان خواست من در دل بندگی در آمدم و هوای فرمانگذاریرا پست کردم ، اكنون يك آرزو دارم که از پادشاه گذارده شود ، بتشبع گفت آن کدام باشد بگو تا در انجام آن مهم جهدی بسزا کنم ، ادونیا گفت بدان سرم که سلیمان مراد خصت فرماید تا ابیشاع را که خدمت پدرم داود میکرد تزويج كنم ، بتشبع اينسخنرا از وی پذیرفته او را بگذاشت و نزديك سليمان آمد و درخواست برادر را با وی اظهار کرد آنحضرت بر آشفت و گفت ادونیا که مرتد (2) و ، مردود است هم اکنون در طلب كنيزك دارد میباشد و سوگند یاد کرد که روز را به بیگاه (3) نبرم تاه ادونیاه را بقتل نیاورم و نبا یا بن يويا ذاع را حکم داد تا در طلب او شتافته او را بیافت و با تیغ بگذرانید بعد از قتل وی کس بطلب ابیار که از جمله خدام بیت الله بود فرستاد و او را حاضر کرده فرمود : اگرچه قتل تو با وجوب نزديك باشد اما اينك ترا هلاك نكنم در قریه خویش شده بکار زراعت باش و او را اخراج کرده از خدمت بیت الله معزول ساخت در این وقت خبر بایواب رسید که سلیمان ادونیا را بکشت و ابیثار را که از انصار او بود از پیش براند سخت بترسید و دانست که دوستان ادو نیا جان بدر نخواهند برد پس فرار کرده به بیت الله پناه جست چون سلیمان از کردار وی آگاه شد نبایابن پویا ذاع را فرمود که هم بشتاب ويواب را از بیت الله بیرون کرده مقتول ساز چون نبایا بنزد يواب آمد و حكم ملك بدو رسانيد يواب گفت : من

ص: 242

از اینخانه بدر نشوم اگر سلیمان فرماید هم بدینجا سر از تن من برگیر دیگر باره نبایا با خدمت سلیمان آمده و شرح حال باز گفت آنحضرت فرمود که چنان کن که یواب خود فتوی داده نبایا مراجعت کرده یواب را در بیت الله بقتل رسانید و جسد اور ادر ارض بر به بخاك كردند آنگاه سلیمان سمعی را طلب کرد و فرمانداد که خانه در بیت المقدس بر آورده در آنجا قرار گیرد و بوادی قدرون و دیگر جاعبور نکند و اگر روزی از آنبنده بیرون شود خونش بهدر باشد سمعی بر حسب امر در بیت المقدس خانه راست کرده ساکن گشت و انجام کارش چنان بود که سه سال پای بدروازه شهر ننهاد پس از این مدت وقتی دو غلام وی گریخته بارض جات شتافتند و سمعی بی آنکه از پادشاه رخصت یابد بر نشسته بزمین جاث بتاخت و غلامان خود را گرفته باز آورد اینخبر گوشزد سلیمان شد او را حاضر ساخت و فرمود نگفتم ترا که چون از این بلده بیرو نشوی خونت بهدر باشد اينك خود در قتل خویشتن کوشیدی پس بفرمود او را بکیفر سرازتن برگرفتند.

على الجمله : چون وصایای پدر را در بارۀ هر کس بپایان برد و در سلطنت استقرار یافت نبایا بن بويا ذاع را که بآصف بن برخیا» تعبیر کنند وزیر و مشیر خويش ساخت و تدبیر لشگر و کشور را بدو مفوض داشت و اليخرب و اخیا پسران شیشان را دبیر حضرت فرمود و صادوق بن حبر را سرهنگی دادوه «یوشافاط بن اخیلو»

در میان مردم منصب امارت (1) داشت و در نيك و بدخلق بعدل ونصفت كار میگذاشت و صادوق و ابینار را مخصوص خدمت بیت الله فرمود ، و عزد یا بن ناثان را بروکلای مملکت امیری داد تا مطالب و مآرب (2) ایشانرا در حضرت پادشاه مکشوف دارد ، وازرد و قبول هر يك آنجما عترا آگاه سازد ، و «زبود بن ناثانرا» بمنادمت خویش اختیار فرمود ، و «اخیشار» خازن ، و «ادونیرام بن عبدا» ، را عامل و کار گذار خراج ممالك كرد ، چون این اشخاص را هر يك بخدمتی لایق سرافراز فرمود ، دوازده تن از بزرگان مملکت وصنادید حضر ترا برگزید و هر یکرا در زمینی معین حکومت

ص: 243

داد تاخراج آنملکر ا گرفته هر کس یکماه خوانسالار (1) و وکیل خرج باشند ، و اسامی ایشان بدینسان است که مذکور میشود ، اول «بن حور» که در جبل افرائیم حکومت داشت دویم «بن دقیر» بود که در ارض «مقاص» و «شعلیم» بيت شمس و «ایلون» حکمران بود سیم «بن حسد» که در زمین «اربوت» حکم میراند چهارم «بعنابن اخیلود» که از «بیت شان» تا «ابل» واز «محولا» تا «عبر تقنعین» را متصرف بود ، پنجم «بن کبر» که ارض «رامه جلماذ» راداشت ششم «اخنداب بن عدو» که در ارض محنیم کار فرما بود ، هفتم یعنی «بن خوشی» که در ارض « آسیر» امارت داشت هشتم «بوشافاط بن فروح » که در ارض «ساخار» کارگزار میبود نهم «سمعی بن الا» که در ارض بنيامين حكمراني میکرد ، دهم «کبر بن اوری» که حکومت ارض جلعاده و مملکت امورانيين وبلاد عوج بن عناق باوی بود و دو تن دیگر در انجام کار شرف مصاهرت (2) آنحضر ترا در یافتند و برتبت دامادی سر بلند شدند، اول «بن ابی ناداب» بود که «طافت» دختر سلیمانرا بحباله نکاح آورد و دیگر «حیمعص» بود که دیگر دختر آنحضر ترا که «بسمت» نام داشت بزنی بگرفت و در ارض نفتالی حکومت میکرد.

علی الجمله این دوازده تن از حد مصر تا پایان اراضی شام کنار فرات را بتصرف داشتند ، و هر ماه از سال را یکتن کفیل خرج و خوانسالار بودچه آنزمین را که حکومت داشتند خراج آن زیاده از یکماه را کفایت نبود، وخرج یکروزه مطبخ و صرف مائده (3) آنحضرت در هر روز شصت خروار نان خشگ و سی و یکخروار نان فطیر بودوده کار برداری و بیست سرکار که از مواشی (4) میگرفتند و صد سر گوسفند علاوه بر طيور مسمن (5) و جانوران که از بیابان نخجیر میگرفتند همه روزه مقرر بود دیگر اشیاء را بدین قیاس توان گرفت آنحضرترا دوازده هزار سوار رزم آزموده که از همه لشگریان منتخب بودند و همه روزه از مطبخ پادشاه اجری میبردند و

ص: 244

چهل هزار اسب بر آخور بسته داشت که همه روزه از وکلای حضرت کاه و جو بدیشان میرسید ، دیگر (1) مآثر آنحضرت هر يك در جای خود مرقوم خواهد افتاد انشاء الله تعالى .

گزین (1) کردی و بولایت عهد برداشتی و پادشاهی روی زمین را بدو گذاشتی !! اکنون ایرج را از اینخدمت خلع کن و احبال (2) خصومت را از میان منقطع فرمای، واگرنه این آتش جز با آب شمشیر فرو نخواهد نشست و این داوری جزبا زبان سنان (3) فیصل نخواهد پذیرفت، چون رسول برسید و این سخن در حضرت فریدون بگذاشت، پادشاه در جواب گفت که با فرزندان من بگوی که دل با شیطان موافق مدارید و این خیلا را از دماغ دور افکنید ، من نه بخود ایرج را ولیعهد کردم بلکه دانشمندان مملکت و مؤبدان حضرت را گرد آوردم عالم وعامی بلکه حاضر وبادی (4) همداستان شدند و ایرج را بدین کار اختیار کردند ، من نیز خلاف جمهور روا نداشتم و این مهم را باوی گذاشتم و فرستاده را گسیل ساخت ، و در حال ایرج را طلب فرمود و گفت: ایفرزند برادران تو نسب با ضحاك ميرسانند ناچار سرشت بد خوی بدبار آرد، اينك بكين تو برخاسته اندو دل با تو بد کرده اند من بر آنم که پیشتر از آنکه بدین بوم تاختن کنند و کیدی اندیشند سپاهی لایق برگمارم و ایشانرا گوشمالی بسزادهم، ایرج عرض کرد که ای پدر بزرگوار اگرچه برادران مرا در این حضرت جسارتی شنیع (5) رفته ، و کردار زشت ایشان در خدمت پادشاه مستنکر (6) افتاده ، اکنون اگر فرمان رسدور خصت باشد من خود با خدمت برادران روم ، بی آنکه خونی باستان پالوده (7) شود یا تیغی با فسان (8) سوده (9) گردد این خصمی را به هر آورم و این داوریرا از میان برگیرم ، و در انجاح (10) این مهم چندان الحاح فرمود که فرید و ترادل نرم کرد ، و جمعی از خردمندان و مؤبدانرا با خود برداشته عزم خدمت برادران نمود فریدون نامه بدیشان نوشت : که اینك ایرج سلطنت روی زمینرا بگذاشت و شما را بر كه ابر گزید ، ورضای شما را از پادشاهی جهان خوبتر دانست ، سزاوار آنست که جانب او را

ص: 246

فرو نگذارید و باوی از در مهربانی وحفاوت (1) بیرون شوید.

مع القصه : چون ایرج به لشگرگاه سلم و تور رسید و ایشان از آمدن او آگهی یافتند ، ویرا استقبال کرده دستش بگرفتند و بسرا پردۀ خویش فرود آوردند ، و مردم ایشان فریفته شمایل ایرج بودند و با یکدیگر از محاسن و فضایل او سخن در میان داشتند

سلم این معنی را بفراست دریافت و بر حسد و کینی که در باطن داشت بیفزود و تور را بر قتل او یکجهت کرد تا چون در سرا پرده با هم نشستند و سخن از گذشته میان آوردند چندانکه ایرج زاری و ضراعت کرد و موی سفید پدر را بشفاعت آورد تور بر خشم و غضب افزود و اظهار تجسر (2) و تهور فرمود تا بدانجای که از جای بجست و آن کرسی که در زیر پای داشت برگرفت و بر سر ایرج فرو کوفت چنانکه خرد در هم شکست و بی توانی (3) دست برده و خنجر از میان بکشید و سر او را از تن برگرفت ، صبحگاه دیگر خبر قتل ایرج در اقواه (4) افتاد و سلم و تور جسد برادر را بر خاك راه افكنده کوچ دادند و هر يك بدار الملك خود شتافتند و مردم ایرج جسد او را برگرفته بدرگاه پادشاه آوردند روز روشن در چشم فریدون سیاه شد و در سوگواری فرزند زار زار بگریست و چندانکه در جهان زیستن داشت مرگ فرزند را فراموش نکرد مقرر است که ایران را نسبت با ایرج داده اند و بجای جیم الف و نون نهاده اند على الجمله ایرج را در پرده مستوره بود (5) که از شوهر حمل داشت و چون بار بنهاد منوچهر متولد شد و فریدون دل با دیدار او شاد داشت تا بعد رشد و تمیز رسید؛ پس او را گرامی و ارجمند فرمود و بجای ایرجش ولیعهد و نایب مناب خویش ساخت و اعیان مملکت را در ذیل طاعت او جای داد چون نام منوچهر بلند گشت و آوازه جلالت او گوشزد سلم و تور شد با خود گفتند مبادا اين كودك چون قوت گیرد بخونخواهی پدر برخیزد و با ما در آویزد نیکو آن باشد که بیشتر از آنکه فتنه حادث شود و کار صعب افتد در دفع این غایله بکوشیم و این کار را باصلاح

ص: 247

آریم پس چندکس از مردم زيرك ساز چرب زبان اختیار کردند و پیشکشی که در خور پیشگاه فریدونی باشد بدیشان ،سپردند و گفتند: بحضرت پادشاه شده این اشیاء را پیش بگذرانید و بقدم اعتذار پیش شده زمین درگاه را ببوسید ، و عرض کنید که ما از اهل عصیانیم و از کرده پشیمان بسیار نباشد که پادشاه از جرم بندگان در گذرد و گناه عذر خواه را معفو دارد و اگر منوچهر را بدینجانب گسیل فرمائی او را بسلطنت برداریم و چندانش تواضع و تخاشع کنیم

که شاهد مقصود را دست در آغوش کند و خون پدر را فراموش فرماید چون فرستادگان سلم و تور بحضرت فریدون شتافتند و پادشاه از آمدن ایشان آگاه شد بفرمود ، تا انجمنی کردند و بزرگان در گاه را حاضر ساختند ، قارن که سپهسالار لشگر بود در محل خود قرار یافت و سام بن نریمان و شیروی و شاپور و قباد و گشتاسب با دیگر دلیران و جنگجویان هر يك با ساز و برگ تمام در جای خود آرام گرفتند و از پیش روی چهار هزار تن از غلامان ترك صف بر کشیدند و فریدون بر اریکه سلطنت متکی آمد و منوچهر را در کنار خود جای داد آنگاه رسولان سلم و تور زار خصت بار داد تا از در در آمدند و زمین خدمت بوسیده منطوقه (1) ایشانرا معروض داشتند، فریدون در جواب فرمود: که مسلم و تور آن فعل شنیع نکرده اند که بهیچ شفیعی (2) تدارك توانند کرد ، همانامن خوب نمیداشتم که بافرزندان خویش طریق محاربت و مقاتلت سپرم ، در این وقت آن نهالی که غرس (3) کرده اند بارور گشته و آن تخمی که حرث فرموده اند بیار آمده اينك منوچهر بخونخواهی پدر با سپاهی بسورت (4) شراره (5) نیران (6) و عدت (7) ستاره آسمان کاررزم را ساخته بسوی ایشان خواهد تاخت ، و چندانکه در قوت بازوی وی باشد در کوشش و كيفر مسامحت نخواهد فرمود ، این بگفت و فرمانداد تا رسولانرا بتشريفات ملكى و انعامات خسروی مخصوص داشته رخصت انصراف دادند

ص: 248

چون فرستادگان بخدمت سلم و تور پیوستند و شطری (1) از عظمت فریدون وزیبندگی منوچهر ، وعدت سپاه وزینت بارگاه باز گفتند و مقالات فریدون را برشته بیان کشیدند ایشان سخت بهراسیدند و دانستند که این سخن جز بازبان شمشیر راست نیاید، و اینکار جز در میدان کارزار باصلاح نگردد ، پس عرض سیاه داده لشگری چون موج در یا وریگ بیابان فراهم کرده بدانسوی رود جیحون فرودشدند و از اینجانب منوچهر باسیصد هزار مرد جنگی کوچ داده چون سیلاب بلا از جیحون عبور کرد و در ایشان صف برکشید ، و روز دیگر از بامداد تابیگاه آندو لشگر تیغ در هم گذاشته از یکدیگر همیکشتند ، اگر چه هيچيك دست در آغوش ظفر نزدند لیکن بیشتر از لشگر سلم و تور دست فرسوداجل و پایمال ستور (2) گشت ، چون روز بکران آمد و هر دو اشگر بآرامگاه شتافتند، منوچهر قارنرا بحر است سپاه بر گماشت و طلایه (3) با او داد ، اما از انسوی تور

تصمیم داد که شبیخون بالشگر منوچهر برد و یکصد هزار مرد مقاتل بر نشاند وقريب بسپیده دم بلشگرگاه منوچهر تاختن کرد و باقارن دچار شده جنگ در پیوست و منوچهر از گیر و دار دلیران آگهی یافته بر نشست و بحر بگاه در رفت از جانبین مردانه بایستادند و مصاف دادند ناگاه تور با منوچهر دو چار شد باهم در آویختند و منوچهر بانیزه او را از اسب در افکند و فی الحال فرود شده سر او را از تن برگرفت ، چون این خبر در میان لشگر پراکنده شد سلم جای قرار نیافت و با سپاه از پیش بگریخت و بحصنی پناه جست و سپهداری لشگر را بکاکوی که از ضحاك نژاد داشت سپرد لكن هنوز قتل تور نزد مردم او با وضوح مقرون نبود و او را هزیمت شده میدانستند لاجرم قارن انگشتری تور را برگرفت و جمعی از دلیرانرا با شیروی در کمین بنشاند و گفت چون من بدروازه این حصن در شوم از کمین بر آئید و تاختن کنید و شامگاه بنزديك باره آمد و انگشتری تور را بحارسان (4) دروازه بنمود كه اينك از جانب

ص: 249

او آمده ام چون در را بگشودند با چند تن بدرون رفت و بانگ در انداخت ، در حال شیروی از کمین با مردان کار تاختن کرد و جنگ در پیوست در آنشب دوازده هزار تن از مردم سلم عرضه دمار وهلاك گشت اما در آنشب کا کوی جنگهای مردانه کرد و از پای ننشست روز دیگر باز میدان جنگ بر آراستند و از جانبین صفها راست کردند کاکوی از جانب سلم بمیدان آمد و چندکس را با تیغ بگذرانید از اینسوی منوچهر چوق شیر خشمگین اسب برانگیخت و زمین جنگ را با کاکوی تنگ کرد و با حمله نخستین او را باتیغ بگذرانید سلم چون کاکوبرا بدانحال دید بدانست که دیگر مجال درنگ نباشد باره خویش را (1) بر انگیخت که از پیش بدررود منوچهر او را مجال نداد و از دنبال او تاختن کرده بدو رسید و هم در حال از اسبش در انداخت و سر از تنش بر گرفت لشگر سلم چون چنان دیدند سلاح جنگ از تن بر بختند و امان طلبیدند پس منوچهر بافتح و ظفر قرین گشت

غنایم محصود از آن حرب بدست آورد از آنجمله دو دویست هزار تن

كنيز كان و غلامان اسیر و دستگیر سپاه وی بودند.

مع القصه: منوچهر سر سلم و تو را باهر غنیمت که یافته بودند بدرگاه فریدون فرستاد و خود نیز بدانحضرت پیوست فریدون بشکرانه پیشانی منوچهر را بوسه گاه ساخت و زمام سلطنت را بکف کفایت او نهاده خود بگوشه عزلت وزاويه خمول (2) در رفت و بطاعت خداوند پرداخت همانا روزی چند بیش نماند که پشت بسرای فانی کرد و بعالم جاودانی شتافت مدت سلطنت او پانصد سال بود و از کمال حکمت و دانش ملقب بمؤبد (3) بود و اول پادشاهی که در ایران بر فیل نشست و ساز حرب بست وی بود و پدید آوردن استر از نتایج ضمیر اوست و در علم طب و نجوم نیز سر آمد اعیان مملکت بود و طبیبانرا نیکو میداشت ، از سخنان اوست که فرمود : من عدل في سلطانه استغني عن اخوانه (4) وقال آفة الامراء سوء السيرة دافة

ص: 250

الوزاء عجب النفس و هم :گوید الايام صحائف اجالكم فاعفوها احسن اعمالكم

زبان عبری خروار را «کور» خوانند و یک کورده «اف» باشد و يك «افا سه سین» است ويك «ساء شش قابین» و يك قاب چهار لوقين ويك «لوق شش بصين» ويك بصا» آن مقدار آبراکه چون یکبیضه ماکیانرا در ظرف پر آب در اندازی از سر کاسه فروریزد و آنمقدار آبرا دوازده درم دانسته اند، و درم شانزده قیراط باشد : ويك قيرات مساوى چهار شعیر است و از این جمله معلوم شود که کور که عبارت از یکخروار است پنجاه و دو من بوزن اینزمان باشد که هر يك من چهل سیر

دومن است و هر سیر شانزده مثقال و هر مثقال بیست و چهار نخود وزن دارد چنانکه در این هد معمول است.

على الجمله : چون بنی اسرائيل يك كود آرد گندم میگفتند باید در وزن پنجاه و دو هزار درم باشد و چون يك كور آب میخواستند میباید هفتاد و هشت هزار درم باشد بهمان درم که وزن آنرا معلوم کردیم و از اینجا اخذ نسبت در میان آرد گندم و آب از کور تابصا میتوان کرد اما در اوزان زرو چنان است که وزن نصف جورا يك پروتاه و وزن چهار جورا كه يك قيراط باشد ایسار» خوانند ودوايسار يك فونديون باشد و دو فنديون يك معا» و معاهمان «کرا» باشد که در توراه ثبت است و بیست کرا يك مثقال «قدس» است، را اینجمله معلوم شود که متقال قدس هشتاد قيراط است ، که عبارت از سه متقال و دودانگ مثقال اینزمان باشد و در این حساب وزن قیراط روزن نخود مساوی است و پنجاه مثقال قدس یکمن بوزن قدس است ، و شصت من بوزن قدس رايك «كيكار» گویند که مترجمین توراة آنرا بقنطار ترجمه کرده اند و آن عبارت از يك «بدره» است پس معلوم شد كه يك بدره ذهب سه هزار مثقال بوزن قدس ذهب است ، و ما آنچه از تاریخ آل اسرائیل از خروار تا مثقال مرقوم داشته ایم و

از این پس مینگاریم نیز میزان آن بدین قانون است که مذکور شد و دیگر باید دانست که علمای بنی اسرائیل از «صور» و «صیدون» تعبیر بچين و ماچين کنند و حيرام ملك صور را که در بنیان بیت المقدس با سلیمان یاوری کرد پادشاه چین دانند و این سخن بر خلاف واقع است و این صور که حیرام در آن فرمان گذار بود نام شهریست عظیم مشرف ببحر شام چنانکه از سه جانب آب آنرا محیط باشد و در ر ربع آخر دروازه شهر واقع است و از آنجا تا مکه از جانب شرقی شش فرسنگ مسافت بود چون

ص: 252

این مقدمات معلوم شد با سر داستان شویم مقرر است که در ماه « ایار » که ماه دویم از چهارم سال سلطنت سلیمان علیه السلام بود ، آنحضرت بر آن شدکه در انجام مسجد اقصی مساعی جمیله معمول دارد و فرمان یزدان و وصیت پدر را بپایان برد حيرام ملك صور كه هم با داود ساز مودت طراز داشت در این وقت چندکس بدرگاه سلیمان فرستاد تا آنحضرت را بسلطنت تهنیت گویند و مواثيق را محکم دارند چون سلیمان رسولا نرا رخصت انصراف میفرمود ، حیرام را پیام داد که تو نيك میدانی داود را آن قدرت در بازو بود که خانه خدای را بنیان کند و چنانکه خواهد بپایان برد لیکن چون آنحضرت را مشغله (1) فرادان بود و کارش بارزم و جهاد بسیار میافتاد خداوند این مهم را با من گذاشت که همواره در آرامش و آسایش اند اکنون تو نیز یاوری کنی و مردم خود را برگماری تا از جبل لبنان چوب صنوبر قطع کرده بکنار آرنند و من کس میفرستم تا از آنجا به بیت المقدس حمل کنند ، و هم گماشتگان ترا در ازای اینخدمت اجر دهم و دست مزد رسانم ، چون فرستادگان حیرام مراجعت کردند و فرمان سلیمانرا بدو رسانیدند نيك شادخاطر گشت و جمعی کثیر بخدمت بر كثير بخدمت بر گماشت و از اینسوی سلیمان علیه السلام سی هزار مرد از بنی اسرائیل مأمور فرمود که بنوبت هر مادده هزار تن بجبل لبنان شوند و هر چوب که مردم حیرام آماده کرده اند به بیت المقدس آرند و بیست هزار خروار گندم و بیست هزار خروار جو و بیست هزار خروار روغن زیت در ازای قوت و دست مزد بمردم حیرام فرستاد آنگاه برای سنگ بر آوردن از کوه و تراشیدن آن هشتاد هزار مرد از بنی اسرائیل معین کرد و هفتاد هزارتن برای حمل و نقل آن مأمور داشت ، و سه هزار و ششصد مرد مهندس و دانا فرمان داشتند که بر جمله مزدوران حکم رانند و فرمان دهند و علاوه بر این جماعت گروهی از دیوان (2) مزدوری میکردند و از معادن و بحار (3) لآلى و گوهر كما قال الله تعالى: «ومن الشياطين من يغوصون له و

ص: 253

يعلمون عملا دون ذلك» (1) وسليمان علیه السلام را در حضرت پروردگار آن عزت بود که هيچيك از ديوانرا نیروی تمرد (2) وعصیان نبود چنانکه خدای فرماید و من يزغ منهم عن أمرنا نذقد من عذاب السعير (3) چون این اسباب فراهم شد آنحضرت شروع در بنیان مسجد نمود و قطعه از ارض را معین کرد که شصت ذراع طول داشت و با بیست ذراع عرض بود و دیوار آنرا با سنگهای گران كه هر يك ده ذراع و هشت ذراع طول و عرض داشت بر آوردند و ارتفاع دیوارسی ذراع بود ورواقی (4) بریکسوی آن حائط (5) بنیانکرد که ده ذراع عرض داشت و طول آن بر عرض حایط واقع بود و همه عرض حایط را که بیست ذراع باشد فرو داشت و بر اطراف آنخانه خز این مرتب داشتند و رواقها و مستنظرات (6) سه مرتبه بر زبر هم نهادند که عرض هر مستنظر در مرتبه پست پنج ذراع بود و در مرتبه ثانی شش ذراع و در مرتبه سیم که بر زبر واقع بود هفت ذراع عرض داشت و این جمله را باسنگهای منبت (7) و احجار منقوره (8) بر آوردند و در تراشیدن و بریدن احجار چون استعمال جدید و دیگر فلز ممنوع بود سلیمان آلتی بحجاران سپرد که شبیه بصورت جو مینمود و آنرا بزبان عبری شامیر مینامیدند و در میان آرد جو گاه میداشتند و جز بدینسان داشتن آن آلت صعب بود زیرا که آنرا برزبر (9) هر چه مینهادند بطبع در آن رخنه میکرد و اگر چه در سنگ و فولاد بود فرو میشد

على الجمله: چون بنای حایط ورواقها بپایان امد بنیان قدس القدس کردند و آنبنا را بیست ذراع عرض و بیست ذراع طاول بود هم بیست ذراع ارتفاع داشت و این خانه مخصوص تابوت هدرب بود دیوار آنرا با چوبهای سرو و صنوبر که بیست ذراع طول داشت

ص: 254

استوار کردند و صفحه های ثقیل از زرناب بساختند و بر تمامت ديوار و سقف قدس المقدس از بیرون و اندرون نصب کردند و آن صفحه های زر چندان سقیل و ضخیم بود و با میخهای زرکه پنجاه مثقال قدس و زنداشت محکم مینمودند و باب بيت القدس را نیز از زر خالص کردند و چند آستانه زر در پهلوی یکدیگر مرتب داشتند و در آنخانه پنج ذراع طول و پنج ذراع عرض داشت و مصراعین آن از چوب زیتون بود که هم صفات زر بر آن نصب کردند

و این جمله منبت و مصور بصور اشجار ورياحين بود ششصد بدره زر در اندرون بیت القدس بخرج رفت آنگاه دو فرشته از چوب بساختند که ده ذراع ارتفاع هريك بود ، ودر پهلوی هم استوار کردند، چنانکه بالهای ایشان که گسترده داشتند بیست ذرا ععرض داشت ، تا تابوت رب را در زیر بال آن فرشتگان جای دهند ، و هر دو فرشته را در ذهب

بالان خالص پوشیده کردند و جميع مذبح و خانههای آن نیارا با ذهب بیندودند (1) آنگاه کس فرستاد و حورام پسر مصورا را که مادرش از قبیله نفتالی بود و در صنعت زرگری و نحاسی (2) دست قوی داشت حاضر ،کردند و بفرمود: از ذهب خالص چند خوان بساخت تا در بیت الله نان تقدمه را در آن جای دهند وده مناره از زرناب برآورد که از این جمله پنج در یمین (3) خانه منصوب بود و پنج دیگر در یسار (4) و مذبحی هم از ذهب خالص بر آورد وصورت لگن و شمع و پالاون ومجمر زرين و غير ذلك چندان ازينكونه اشياء با زر خالص بساختند که از حوصله حساب بیرون بود

على الجمله : چون از کار زر خلاص یافتند بترتیب آلات و ادات نحاس پرداختند پس حورام بفرموده سلیمان دو عمود از مس ساخت که طول هر يك هيجده ذراع بود و دايره هر يك دوازده ذراع و بر سر هر هر ستون طبقی مدور (5) از مس نصب کردند که تخن (6) آن طبق از طرف ارتفاع پنج ذراع بود و آنطبقها منقش بصور مختلفه بودند ، و هفت سلسله در هر طبق استوار کرد که هر سلسله پنجاه ذراع رشته داشت

ص: 255

و درهر سلسله صد نار زرین : تعبیه کرده بودند ، و صدنار مسین برطبقها نصب کردند و پرده برسر طبقا گستردند که چهار ذراع آویخته بود و تارهای زر در آن پردها تعبیه کرده بودند ، و مصور بصور مختلفه بودند، و چهارصد نار مسین نیز بر زیر ، آنها نصب کردند ، آنگاه، این دو عمود را در هیکل (1) آورده یكیرا بر طرف راست منصوب داشتند و آنرا «یاخین» نام نهادند و آندیگر را بطرف چپ نصب کردند و باعاز خواندند، آنگاه وعائی (2) از مس بساخت که از لب تا لب دیگر آن دوازده ذراع بود و پنج ذراع ارتفاع داشت ، و آنرا بحر نام نهادند ، و دوازده گاو مسین ساختند و از هر سوی سه گاو را باز داشتند .

و بحر را بر سر گاوها منصوب نمودند و ده کاسه مسین بساختند که باول هر يك چهار ذراع بود و براب کاسات صور شیرها و گاوها و فرشتها تعبیه کرده بودند و ده سطل از مس ساختند که هر یکرا چهل مشك را آبگیر بود پس بحر حر را در پیش روی بیت جای دادند ، چنانکه موخر گاوها داخل بیت بود و پنج سطل و پنج کاسه در یمین و پنج کاسه در بسار آن بداشتند و ادات و آلات دیگر که از شماره فزونی داشت نیز بساختند که شرح آنجمله موجب تطویل است و اینهمه صنعت را حورام بمفاد : واسلنا له عين القطر (3) از برای سلیمان از مس بپایان برد و در ارض خاخار که قریب باریحاست این صنایع میکرد و دیوان نیز در بنائی وصنعت کاری با مردم همدست بودند كما قال الله تعالى يعملون له ما يشاء من محاريب و تماثيل وجفان كالجواب و قدور راسيات (4) و دیگر بناهای آنحضرت هر یک در جای

خود مرقوم خواهد شد

علیه السلام بود .

حیوسن پسر دیبی است و پادشاه بیست و نهم است از خاندان شينك تانگ بعد از پدر بر تخت خاقانی نشست و بر مملکت چین و ماچین وختا وختن و تبت دست یافت و از شر مغول و تاتار بسبب آن شد که در حد مملکت استوار کرد و آن غلبه که تور بن فریدون بدان قبایل یافت ایمن و آسوده بود اما شخصی که دانك نام داشت و در شهره جو کوه که سیکسوی خانبالیق واقع است ساکن بود هرگز از در اطاعت بیرون نشد از آنروی که دانك بسبب اغتشاش حدود (1) و تفور واختلال کار سلطنت از ترکتاز قبایل مغول و تاتار در زمان دیبی خود سری آغاز کرد و دیبی چون گرفتار سپاه اعداد مشغول بر آوردن دیوار بود چنانکه مرقوم افتاد متعرض احوال دانك نگشت و مجال آن نیافت که او را از میان بر گیرد پس دانك كه مردی با جرئت و جلادت بود و مردمی دلاور فراهم داشت در اینوقت نیروی بازوی او فزونتر گشت و آلات حرب و مردان جنگ او بیشتر بود لاجرم در جو کوه دانه بنشست و اطراف بلاد و اراضی خود را بدستیاری جنگ آوران مضبوط فرمود و اصلا در ربقه اطاعت حیوسن سر در نیاورد تا زمان دولت او سپری شد و مدت سلطنت حیوسن در مملکت چین سی و سه سال بود. وی آخرین سلاطین دودمان شينك تانگ است و بعد از وی ایندولت انقراض یافت وسلطنت با اولاد حیرون قرار گرفت چنانکه در جای خود مذکور شود .

بیست کس در پیش روی مردم بوقها و کرناها (1) مینواختند و بنی لیوی که خادمان بیت الله بودند برگرد تابوت پره (2) داشتند، بدین شکوه و عظمت آنرا حمل داده در قدس القدس فرود آوردند و در تحت بالهای فرشتگان زرین جای دادند ؛ و چون از آنجا بیرون شدند ابری با دید آمد و جمیع هیکل را فرو گرفت و چنان آن سحاب (3) متراکم بود که هیچکس را در آنجا مجال توقف نماند و این آیتی از خداوند بود؛ چون این کارها بینهایت شده به نماد آیه «اعملوا آل داود شكر أو قَادِل من عبادى الشكور» (4) سلیمان سجده شکرانه بگذاشت، و دست بحضرت بیچون بر داشت و خدایرا تسبیح گفت ، پس خطاب از جناب کبریا در رسید که ای سایمان اینخانه را نيك عمارت کردی و بندگی خدا برا بپایان آوردی ، لکن روزی آید که بنی اسرائیل کافر شوند و بت پرستیدن گیرند، آنگاه این جماعت ذلیل و اسیر خواهند شد، و اینخانه خراب خواهد گشت.

مع القصه : چون سلیمان از نماز و نیاز فراغت جست بیست و دو هزار گاو و صد و بیست هزار گوسفند برای قربانی پیش گذرانید، و آتش از آسمان فرود شده قربانیها را بسوخت پس سلیمان آنروز را عید فرمود و جميع قبايل بنی اسرائیل چهارده روز شاد خاطر در آنجا میبودند و در نیمه «تشرین» (5) رخصت خواسته بمنازل خویش شتافتند از روزیکه آنحضرت بنای مسجد اقصی گذاشت تا آنروز که عمارت آن بپایان رفت و قربانی فرمود هفت سال و شش ماه بود آنگاه سلیمان هر کس را که در عمارت مسجد زحمتی کشید یارنجی دید بموهبتی (6) مخصوص داشت، از جمله بیست دیه و قريه باحيرام ملك صور عطا فرمود اگر چه حیرام ان بخشش را در برابر کوشش خويش اندک دانست و خوار شمرد، لکن از اظهار ارادت

ص: 258

وظهور عبودیت هیچ کاستن نتوانست ، و یکصد و بیست بدره (1) ذهب بحضرت سلیمان علیه السلام برسم خراج گذاشت و جميع ملوك در بنیان بیت الله برسم خراج و هدیه، اشیای نفیسه فرستادند و خاطر آنحضر ترا از خود شاد نمودند ، مقرر است که بعد از بنای مسجد اقصی سلیمان فرمود : تا خانه برای مجلس حکومت و سلطنت بناکردند و آنرا غيطه لبنان نام نهادند و آن بنا صد ذراع طول و پنجاه ذراع عرض داشت ، و ارتفاع جدران (2) آن سی ذراع بود، و در میان آنجایط چهارصف ستون از چوب صنوبر راست کردند که هر صف پانزده ستون بود و سه صف را هم با چوب صنوبر مسقف داشتند ، پس چهل و پنج ستونرا بر سر سقف بود و پانزدهستون چیزی بر سر نداشت، و غرفات (3) و شرفات (4) با سه صف در برابر یکدیگر بساختند و ابواب وعتبات (5) را بمقابله گذاشتند، و رواقی ناسه بر سر آن مقرر داشتند که پنجاه ذراع طول و سی ذراع عرض داشت ، و هم رواقی دیگر در میان آن بود که منبر قضا (6) و تخت سلطنت آنحضر ترا در آنجا جای میدادند شرح صورت آن تخت در جای خود مذکور خواهد شد علی الجمله : سرای دیگر مانند اینخانه در جنب آن بر آوردند و بنیان آنرا با سنگهای ده ذراع و هشت ذراع طول و عرض محکم کردند و مرتفع ساختند که مخصوص پردگیان آنحضرت بود، چنانکه آنزمان که سلیمان علیه السلام دختر (اسپیچس) پادشاه مصر را بزنی آورد چند روزی اوردچندروزی در آنخانه جای داد ، و این قصه نیز در جای خود مرقوم افتد ، مع القصه این بنیان را در مدت سه سال بیایان آوردند.

است در میان مملکت یونان و ایتالیا و مغرب آن جزیره سیسلی است که در بحر شام واقع است احتشام (1) سلاطین و نیروی دولت ایشان عنقریب در این کتاب مبارك مرقوم خواهد شد و آنگاه که شهر روم بنیان شد چنانکه در جای خود مرقوم شود دارالملك و پایتخت این مملکت آن بلده عظیمه بود همانا تا اینزمان در این مملکت دولتی و سلطنتی (2) بادید نگشت و ملکي برنخاست که سیر او در خور ذکر و شایسته ترقیم (3) در این کتاب افتد بلکه ساکنین آن اراضی را در هر بلده و آبادانی حکام و مشایخی (4) جداگانه بود تا آنکه شهر طرای که در کنار دریای شام واقع است بدست لشگر کوبانیان محصور شد وقصه اینجزیره نیز در بدو حال ملوك كنايح مرقوم خواهد افتاد

على الجمله : چون اهل طرای به تنگنای محاصره افتادند «اینس» نام مردی پسر «ونس» که در اینوقت حکمران و فرمانگذار شهر طرای بود چندانکه در دفع اعدا کوشش نمود فائده نداشت ناچارزن و فرزند و خدم و حشم با هر چه را مالک بود برداشته بکشتیها جایداد و خود نیز نیمشبی با سپاهی که فراهم داشت با آلات و ادواتی که اندوخته بود بکشتی در آمد و فرار کرد و بزحمت و مشقت تمام خود را بکنار مملکت ایتالیا رسانید و در کوه ایذا فرود آمد و یکچند روز در آن جبل مسکن نموده کشتی دیگر بساخت و اطراف کار خویش را نيك بسنجید تا اگر در این مملکت نیز کار بکام نشود بیکسوی تواند گریخت و چون در بایست خویشرا از هر جهت مهیا فرمود از کوه بزیر آمد و در ساعتی و در ساعتی دلکش و زمینی نیکو منزل گزید چون این خبر گوشزد مردم ایتالیا گشت (لاتینس) که در بلده لقین صاحب فرمان بودورود او را فوزی (5) عظیم شمرد و بدان شد که با اینس بپیوندد و خویشی کند تا برقوت و نیروی خویش بیفزاید، پس چند کس بنزد او فرستاده ساز ملاطفت طراز داد و هدیه چند بازدد او انفاذ (6) داشت و اینس نیز باوی دل گرم کرد و موافقت او را غنیمت دانست مقرر است

ص: 260

که لاتینس را در پرده دختری بود که ( لوینی ) نام داشت با رخی چون ماه تمام و تنی مانند سیم خام، بیشتر مردم جان شیفته هوایش داشتند و دل فریفته لقایش بیتوانی او را عقد بست و بزنی نزد اینس فرستاد لا جرم در ميان لاتینس و اینس رشته و داد و اتحاد محکم گشت و این هر دو بمعاضدت (1) یکدیگر عظیم و باقوت بودند اما طرنس حاکم «رو تولی» که سالها در عشق لوینیا شب بیای میبرد و بدان هوس بود که او را برای خویش کابین بندد (2) چون اینخبر بشنید که لاتینس دختر خود را باینس عقد بست و معشوقه او با دیگری پیوست عنان تمالك از دست او بیرون شد و در حال لشگری فراهم کرده بعزم مقاتله ومقابله بجانب اينس گشت و چون این سخن بعرض اینس رسید وی نیز مردان خویشرا بر نشانده باستقبال جنگ بیرون شد و چون با یکدیگر دچار شدند ناچار کاربگیر و دار افتاد و از جانبین تیغ در هم نهاده جمعی عرضه هلاك ودمار شدند عاقبة الأمرطرنس بدست اینی کشته شد و کار با کام اینس گشت، چون یکچند روزی به آسودگی بر شمرد و ساز و برگ امارت و حکومت فراهم کرد بنیان شهری نهاد و بلدی در خور امارت عمارت کرد ، و در انجام آن مساعی جمیله معمول داشت، چون انشهر بیایان آمد و در آنجا نجا اقامت فرمود بمناسبت نام اوينيا زوجه خود آن بلدرا لوينيم و كارش نيك بالا گرفت و نامش در مملکت ایتالیا بلند گشت، در اینوقت یکی از بزرگان آن مملکت که مرنتیس» نام داشت با خود اندیشید که اینس مردی بیگانه است که در اینه مملکت رخنه انداخته اگر بدینحال ماند روزی چند برنگذرد که اراضی ایتالیا را فرو گیرد و کار از دست ما بدر شود نیکو آنست که بیشتر از آنکه آتش وی بالا گیرد بآب شمشیرش فرو نشانیم و خاطر را از کدورت این خیال صافی سازیم پس دوستان خویش را از اطراف پیش خواند و بدین داستان همدست ساخت و لشگری عظیم فراهم کرده بجانب لوینیم تاختن کرد و از این سوی چون اینس آگهی یافت سپاه خود را ساز داده باستقبال جنگ بیرونشد و این هر دو گروه با هم دوچار

ص: 261

شده تیغ و سنان در یکدیگر نهادند و از هم همی کشتند سرانجام مزنتیس بافتح یار شد و اینس در میدان جنگ مقتول گشت و لشگر او هزیمت شده به لوینیم در آمدند ومتحصن شدند اما هرنتیس بعد از فتح بابلد خویش مراجعت کرد زیرا که آن بضاعت نداشت که در کنار لوینیم نشسته فتح آن بلده کند و «اسکانیس» پسر اینس نیز در لوینیم اقامت داشت و کار سپاه و حصار بانفاذ امر او استوار بود چنانکه شرح حال و همت طبع او عنقریب مذکور شود انشاء الله تعالى .

اشیاء بر آن مینهاده اند اما ستونها را هر يك نیز زیر ستونی از سنگ باشد سه ذراع ارتفاع دارد و از سوی بالا نیز مساویست باین ستون و از آنسوی که بر زمین است گشاده تر باشد و این زیر ستونها کلا از سنگ سفید است که زیر هر يكرا بصور مختلفه منبت کردهاند بدانسانکه صورتگران حیرت کنند دیگر این ستونهارا هريك سرستونیست که ده ذراع طول دارد و سه ذراع ارتفاع که هم این جمله از سنگ سفید منقوره است ، ووسط سرستونها را چنان برزبر ستون نصب کرده اند که از هر جانب چهار ذراع خروج یافته و با سرستون دیگر متصل شده ، و در فراز این سرستونها هم در سنگ نهری حفر کرده اند که همه جابر دور آنساحت میگذشته ، و سرستونها چنان با هم پیوستگی داشته که آب از تلمه (1) آن نفوذ بزیر نمیکرده ، و از دو جانب اینساحت دو دروازه است که مصراعین (2) آن تا ذروه (3) طاق از یکپاره سنگ سفید است ، و فراز دروازه بافراز سرستونها مساویست تامانع ودافع آن جوی نباشد که بر سرستونها گذرد ، پس سنگ مصراعین بیست و چهار ذراع طول خواهد داشت ، زیرا که با ارتفاع هر ستون و زیر ستون مساوی خواهد بود ، اما این زمان در

آنساحت بجز آنچه مرقوم شد هیچ علامتی نبود .

على الجمله : چون از دروازه این ساحت بیرون شدی و دویست ذراع مسافت پیمودی ، بریکجانب قلمه واقع است که دیوار آنرا با سنگهای گران مرتفع ساخته اند و دهلیز دروازه آن از دو سنگ باشد که هر سنگ را بیست ذراع ارتفاع و پنج ذراع قطر آن باشد علاوه بر آن نشیمنی باندازه طول دهلیز بمقدار دو ذراع از تن هر يك از این سنگها خارج نموده اند و این دو سنگ در تمامت دهلیز نشیمن و خمیدگی طاق تا ذروه سقف یکپاره است ، پس از دهلیز کریاس قلعه بادید آید که بصورت مثمن (4) باشد و این کریاس نیز از دو پاره سنگ است و سقف آنرا مقرنس (5) و منبت (6) کرده اند ، پس از آن ساحت قلعه

ص: 263

آشکار شود و آن رحبه (1) ایست مربع که هر طرف آن دویست و پنجاه ذراع مساحت دارد و از هر طرف هشت ذراع بدیوار قلعه فاصله داده اند ، آنگاه از سر هر هشت ذراع در چهار جانب ستونهای سنگین نصب کرده اند که عدد این ستونها وكيفيت وكميت از هر جهت چنان است که در ساحت بیرونی مرقوم افتاد، این نیز یکصدو بیست و پنج ستون خواهد بود ، و در میان قلعه قصری بنا کرده اند که بیست ذراع باشد در بیست ذراع و دیوار آنرا باسنگ استوار کرده اند، و در اندرون آن حایط رواقی ساخته اند که هفت دزاع در ده ذراع است و تمامت این رواق از چهار پاره سنگ است چنانکه از سه جانب سه سنگ باز داشته اند و آندیگر را بجای سقف برزبر نهاده اند ، و از بیرون این حایط نیز هشت ذراع فاصله نهاده مانند اطراف قلعه و کنارهای ساحت بیرونی ستونهای سنگ نصب کرده اند و هر یکر اباصور مختلفه منقر (2) نموده اند و این ستونها از هر جهت باستونهای اطراف قلعه مساویست ، جز اینکه چهار ذراع بلندتر باشد چنانکه آن ستونها را هجده ذراع طول بودوشش ذراع سرستون وزیرستون داشت این ستونها بیست و دو ذراع طول دارد و با سرستون وزبرستون بیست و هشت ذراع باشد

على الجمله : اکنون سه ستون از همه این ستونها بر پهلو افتاده باشد و و آنجمله همه برجای خود منصوبست ، در حین تسوید (3) این اوراق یکی از نقات که با قافله حاجیان که عبورش در آنجا افتاده و هر مسافت را مساحت کرده و هر شاخص را خود تشخیص اندازه فرموده و مکتوب داشته تقریر نمود و مرقوم افتاد ، و سلیمان علیه السلام رامانند این بناو زیاده از این فراوان بود که بدستیاری مردم هنروره والشياطين كل بناء وغواص و اخرين مقربین فی الاصفاره (4) بپایان آورد، چون بنای بیت الله چنانکه مرقوم شد ، و بنای قلعه «بیت المقدس» و «ملوی» و «حاشور» و «مغدو» و «غازار» و «بيت حوران سفلي» و «بعلوث» و «لبنان» و اگر بخواهیم این جمله را باز نمائیم سخن بدر از کشد و انجام این بناها جميعاً در مدت بیست سال بود، چنانکه ده سال بیت الله ودار الاماره عمارت

ص: 264

شد، و ده سال دیگر سایر بناهای آنحضرت بیایان رفت .

فزوني داشت ، و همچنان مردم آنحضرت در دهلی متمکن بودند و در هر سه سال یکتوبت کشتیهای خراج بدرگاه میفرستادند که همه انباشته از اموال هندو ذهب خالص و جانوران مانندفیل و بوزینه و طاوس و دیگر اشیاء بود و فیروز رای را چون آن قوت نبود که لشگر سلیمانرا از مملکت خوبش بیرون کند ، از در پوزش و نیایش در آمد بدان حضرت اظهار ارادت و عقیدت کرده ، بدستیاری رسل و رسایل خود را ایمن داشت و بدانچه از ممالك با او باقی بود شاکر گشت ، اما سلیمان بعد از فتح هند از ترمد بالشکرهای فراوان خیمه بیرون زد و در موکب آنحضرت دیوان و آدمیان مختلط بودند و مرغان بر فراز لشگر گاه طیران میکردند، چنانکه حق جل و علا فرماید: «و حشر السليمان جنوده من الجن والانس و الطير فهم يوزعون» (1) چون طي مراحل کرده به حوالی طایف رسید، موری در بیابان کوکبه و عظمت آنحضر ترا مشاهده کرد ، پس به موران گفت که بمساكن ومواطن خود در شوید تا از این سپاه زحمت نبینید و مبتلا نگردید كما قال الله تعالي : «حتى اذا اتوا على واد النمل قالت نملة يا ايها النمل ادخلوا، ساكنكم لا يحطمنكم سليمان و جنوده و هم لا يشعرون» (2) سلیمان با علم نبوت که بدیشان احاطه داشت اینر از بدانست و بمدلول آیه: «فتبسم ضاحكاً قولها» (3) بگفته او خندان گشت و با درا که بمفاد: « فسخر ناله الريح تجری با مره » (4) فرمان پذیر آنحضرت بود، بفرمود تا آنمور را حاضر کرد و با او خطاب فرمود که از چه روی مو را نرا نهیب دادی که از موکب من گریزان شوند ، و حال آنکه میدانی من پیغمبر خدا وندم و بی اراده من زیان مردم من بهیچ آفریده نتواند رسید : آنمود عرض کرد که بیم کردم از آنکه موران فریفته زیور و شکوه سپاه تو شوند و از خدای دور مانند ، و دولت فانی را بسلطنت جاودانی ترجیح نهند ، ای

ص: 266

سلیمان هیچ میدانی که خداوند چرا با در امسخر تو ساخت ؟ این کنایت از آنست که ملك توبر باد باشد ، این سخن حکمت آمیز بگفت و رخصت خواسته بازگشت ، و این کلمات تنبیهی بود برای ملوک روی زمین و از اینگونه مره وزات مخصوص آگاهانیدن ناقصان است، و اگر نه آن حضرت از مثل اینخطرات معصومست سلیمان بزمین بطحا آمده فرود شد و کس نزد بلقیس بن عداد ملکه یمن فرستاد که اينك من با سپاه گران تصمیم تسخیر یمن داددام اکنون یاسر بحلقه اسلام در کن و خراج یمن بسوی من فرست یا برای جنگ مهیا باش ، چون فرستاده آنحضرت بخدمت بلقیس پیوست و سخن سلیمانرا بدور سانید، سخت هراسناك شد، با اینکه اور اسیصد و دوازده تن سرهنگ بود که هر یك هزار مر در افر مانگذار بودند ، بدانست که با آنحضرت پای ندارد و اگر از در اطاعت و انقياد (1) بیرون نشود ملك موروث (2) و مكتسب را از دست خواهد گذاشت ، پس دانایان در گاه را بحضرت طلبید و در کار سلیمان با ایشان مشورت کرد ، و همگی متفق الكلمه عرض کردند که امروز در روی زمین هیچکس را در اقتدار بازو نیست که خود را با سلیمان هم تراز و داند و با او ساز مخاصمت طراز ،کند از آن پیش که زلال (3) زندگانی بخاشاك حوادث کدورت پذیرد ، بایست ، موارد خاطر او را باصدق وصفا صافی داشت، و در ظل عطوفت او در آمده از نزول بلیات (4) ایمن نشست پس بلقیس در فرمانبرداری سلیمان یکجهت شد و نامه بخدمت سلیمان نگاشت که مرا در آنحضرت جز اندیشه عبودیت عقیدتی نیست، و از آنچه فرموده مسامحت روا ندارم

اکنون اگر این ملکرا که از پدر از میراث دارم با من گذاری چون دیگر عمال تو که در ممالك منصوبند خدمت بیای برم و همه ساله خراج گذارم و اگر نه از خط فرمان بیرون نخواهم شد و از آنچه فرمانی سرنخواهم تافت ، آنگاه فرستاده سلیمانرا پیش خواند و او را بنوید احسان و افضال (5) ملکانه امیدوار ساخت تا در نزد سلیمان سخن

ص: 267

گوید و نامه را بدو سپرد و با تشریف ملکی و عطای خسروانیش بنواخت ، و يكصد و بیست بدره (1) ذهب بامقداری از جواهر ثمین (2) و عنبر اشهب (3) و دیگر اشیاء برسم خراج بدرگاه سلیمان فرستاد، چون فرستادگان مراجعت کردند و پیشکش ملکه یمن را در پیشگاه پادشاه مؤتمن (4) باز نمودند و عرض نیاز او را باز گفتند ، سلیمان از بلقیس شاد خاطر شد و در حصافت (5) رای او تحسین نمود ، و فرمان داد که همچنان در مملکت یمن فرمانگذار باشد ، وهم ، و همه ساله خراجی معین بحضرت پادشاه فرستد ، آنگاه از ارس بطحا کوچ داده به بیت المقدس آمد و در این سال ششصد و شصت و شش بدره ذهب خالص از غارت مملکت هندوستان و خراج مملکت یمن بدرگاه سلیمان آورده بودند بودند ، و آن علاوه برخراج مما لك محر وسه ومنافع تجارت بود که در آن حضرت فراهم شد ، در اینوقت سلیمان بفرمود : تا دویست سبیکه (6) از ذهب بصورت چتر بریختند که هر چتر را ششصد مثقال قدس (7) وزن بود و زر بساخت كه هر يك بسنگ قدس سه من وزن داشت ، و این جمله را در خزانه غيطه لبنان برزبر هم گذاشت ، و تمامت اوانی (8) آنحضرت مانندخوان و اقداح (9) و كاسات (10) وطاسات (11) وغير ذلك همه از زرناب بود و سیم در حضرت بچیزی شمرده نمیشد چنانکه پارههای گران از سیم سپید سبیکه کرده در بیت المقدس افکنده بودند و چون احجار کم بها بود .

على الجمله : سلیمان پس از این وقایع بفرمود که از چوبهای منبت که از هند

ص: 268

آورده بودند چنگ (1) و چغانه (2) وعود (3) و دیگر چیزها بساختند و به بنی لیوی سپردند تا بدان تسبیح پروردگار کنند ، و برای رواق دار الاماره فرمانداد تا تختي ازعاج (4) بساختند که شش مرتبه داشت و صفحه های زرناب بر تمامت آن نصب کردند و دوازده صورت شیر از ذهب خالص ساخته بر درجات آن تخت بازداشتند ، چنانکه شش صورت شیر بریمین (5) و شش در يسار (6) بود و برزبر تخت مسند حکمرانی آنحضر ترا گستردند و نمامت تخت و آن صور را با جواهر گرانبها مرصع (7) و مكلل (8) نمودند و زمین (9) حبه دار الاماره و رواق را از بلور صافی کردند .

را در خدمت سلیمان اظهار ارادت میرفت و او را به پیغمبری باور میداشت ، و با شریعت موسی میزیست واز ارسال تحف و هدایا بدرگاه سلیمان مضايقت نمیفرمود .

على الجمله : مردان جنگ دیده مانند «قارن» سر کاوه و «آرش» کماندار و دیگر دایران در حضرت منوچهر مجتمع بودند، اما سپهسالاری مملکت و جهان پهلوانی حضرت باسام نریمان بود و حکومت سیستانرا تا سر سر جد هندوستان از جانب منوچهر وی داشت ، همانا شرح نسب سام و نریمانرا که با جمشید می پیوست از این پیش مرقوم داشتیم، اکنون شطری (1) از اولاد و احفاد (2) او نگاشته که خوانندگان را در نژاد و نسب این سلسله کار بر بصیرت باشد ، مقرر است . که سام راهیچ فرزندی روزی نمیشد و پیوسته خدارا در طلب ولد بود تا یکی از پرده گیان او حمل برداشت و چون مدت معلوم بگذاشت ، فرزندی آورد که موی سرد ابروی او مانند پیران سالخورده سفید بود ، مادر فرزند روزی چند سام را از دیدار ان طفل بي بهره گذاشت ، و پسر از پدر مستور داشت؛ تا مبادا پهلوان غیور فرزند را زنده در گور نهد و زیستن او را در سرای خویش تنگ شمارد ، لكن عاقبة الامر این راز از پرده بیرون افتاد ، وسام بدانست که فرزندی مکروه آورده او را طلب داشته معاینه کرد و سخت از دیدار او بکراهت شد، پس حکیمی را که سیمرغ مینا میدند حاضر ساخته درخور او اجرائی (3) مقرر فرمود . و فرزند را بدو سپرد تا در سرای خود برده نیکو بدارد، و سیمرغ را که بزهد و تقوی روزگار میرفت در دامن جبل مسکنی بود ، پس فرزند سام را برداشته بمقام خویش برد و مدت هفت سال پرستاری کرد در این هنگام در مهر فرزند دل سام بجنبید و او را طلب داشته باخانه آورد ، و شمایل او در چشمش پسندیده افتاد، پس او را در میان انجمن بارداد و از اینروی که چون پیران موی سفید داشت او را زال نام نهاد، و هم او را (زر) نامیدند چه زر پیر سرخ روی سفید مویرا گویند و زال بدینصفت بود، و همچنان دستان از اسامی زال است.

على الجمله زال در خدمت پدر نشو و نمایافت و بکمال فروسيت (4) وفراست

ص: 270

بلند آوازه گشت، و این خبر گوشزد منوچهر شد که سام را فرزندی برومند بادید آمده که مصباح در دمان و صباح خاندان است، شاه بدیدار وی شایق شد و نامۀ بسام فرستاد پسر را بهمراه خویش کوچ داده بدرگاه آر ، و چون منشور (1) منوچهر بسام رسید و از حکم پادشاه آگاه شد در حال زال را برداشته در خطه وی (2) بحضرت پیوست، و منوچهر را دیدار و گفتار و کردار زال پسند خاطر افتاد ، و او را در هر هنر که مجرب داشت در خور تحسین و تمکین یافته پس منجهان و اختر شناسانرا را بفرمود تا در زایچه (3) طالع او نظر کنند و درجه میلاد او را بازدانند و بنمایند که در مدت زندگانی از وی چه بظهور رسد و چگونه در جهان معاش کند ، منجمان بعرض رسانیدند که زال چراغ سلسله وقبله قبیله است، در مردی و مردمی مانند نریمان و گشتاسب نامی گردد و در پیشگاه کیان پیوسته گرامی باشد منوچهر را شهر را از کلمات ایشان خاطر شادگشت، و پس از روزی چند او را بتشریفات ملکی مفتخر ساخته در خدمت پدر رخصت انصراف داد ، پس سام فرزند را برداشته بسوی سیستان رهسپار شد، و چون از راه برسید و یکچند مدت بیا سود حکومت سیستان و زابل و کابل را بازال مفوض داشت و خود برای نظم و نسق مملکت پنجاب و حدود هندوستان سپاهی لایق برداشته از زابلستان بیرو شد و روز تاروز کوچ داده بجانب پنجاب آمد، وزال بعد از سفر کردن پدر در رتق (4) و فتق امور سپاهی و رعیت مساعی جمیله معمول داشت ، و كار مملكترا نيك بنظام کرد ، و چون هنگام بهار پیش آمد برای صید نخجیر و نظم مملکت کابل مردم خویش را فراهم کرده از بلده زابل بیرون شد ، و همه جا طی مسافت کرده در حوالی کابل فرود آمد ، محراب که نسب باضحاك داشت و در حکومت کابل دست نشان سام بود، چون از رسیدن زال آگهی یافتند بزرگان کابل را فراهم کرده باستقبال بیرون شتافت و با خدمت زال پیوسته او را ستایش و نیایش در خور کرد و پیشکشی لایق پیش گذرانید و خواستار شد که فرزند سام را بسرای خویش فرود آرد از آنروی که مهرا برا آئین بت پرستان

ص: 271

بود دستان رضا نداد که بخانه او در شود و با وی همکاسه و هم نشست باشد ، پس در کنار رودخانه که قریب بسرای مهراب بود سراپرده زال را بر پای کردند و جهان پهلوان در آنجا اقامت جست لکن هر بامداد که آفتاب سر برزدی مهراب بحضرت زال آمدی و آنچه از خوردنی و آشامیدنی در بایست او و ابطال او بود مهیا کرد ، و بیگاه (1) بسرای خویش باز شدی ، یکچند روز زال بدینگونه روزگار گذاشت و همه روزه خاطر باسب تاختن و نخجیر انداختن گماشت تا آنکه بحکم قضا کار بر وی دگرگون افتاد ، و عشق بر پیشانی او پنجه پرخون نهاد ، و آن چنان بود که یکی از محرمان حضرت با او گفت : که مهراب را دختری چون افتاب در پرده مستتر است (2) و آن شمایل دارد که بری از حرکات دلفریب و شرمگین و خجل باشد ، و چندان از حسن و جمال و غنج (3) و دلال او باز گفت که زال رادل از جای رفت و هوای عشق او رابجای خرد در مغز نهاد و نام او را باز پرسید گفتند رودا به نام دارد و مادر او را سیندخت گویند اما از آنسوی چون رودابه از ورود سپهدار آگهی یافت وحصافت (4) رای و جلادت طبع و سطبری یال (5) و بزر او را همه شب در ضمن حکایات از پدر اصغا فرمود، هم دل او با مهر زال بجنبیدواز جانبین رشته مهر استوار گشت و با هم بدستیاری مکاتیب (6) آمد و شد سفرا (7) مکنون (8) خاطر را در میان گذاشتند، و شبانگاهی پنهانی زال از آب عبور کرده بسرای مهراب در شد و رودابه را بنهانخانه خالی از بیگانه دریافت و باهم مواثيق محکم کردند که بزناشوئی یکدیگر را بکنار آرند و روزگار را بکام خاطر گذارند، پس زال معشوقه را وداع گفته بمقام خويش آمد و هر روز عشق رودابه در ضمیرش زیادت میشد تاکار از اندازه صبوری فزونی گرفت ناچار نامه بحضرت پدر نگاشت و پرده از راز نهفته برو داشت و صورت عشق خویش و آن مواثيق (9) که با رودابه بایمان (10) محکم کرده بود باز نمودچون نامه اور ابنزديك سام آوردند

ص: 272

و از حال زالش آگاه ساختند سخت بحیرت فروماند که اگر مسئلت فرزند را با جابت مقرون ندارد خلاف عهد کرده باشد ، چه آنروزش که از سیمرغ باز میگرفت سوگند یاد کرد که در ازای آنکه خوارش داشته و در حجر (1) تربیت بیگانه اش گذاشته هرگز در انجاح (2) مآرب (3) او مسامحت روا ندارد و هر گاه با او همداستان شود دور نباشد که اینمعنی پسند خاطر منوچهر نیفتد یا نتیجه که از این مواصلت با دید آید همه زیان ایرانیان گردد و چراغ دودمان ضحاکرا از نو فروغ دهد، شبی را در این اندیشه بپایان برد روز دیگر منجمانرا بحضرت خوانده با ایشان در این سخن مشورت کرد ستاره شناسان در این كار نيك نظر کرده معروض داشتند : که از این پیوند هرگز گزندی پدید نشود و فرزندی که از ایشان بوجود آید پناه و پشتوان (4) کیان خواهد بود سام از این سخن شاد شد و فرستاده فرزند را رخصت انصراف داد و فرمود : با زال بگو که اگر چه پیوند مهر ابراصواب ندانم اما از آنسوگند که برای اسعاف (5) مطالب تو باد کرده ام انحراف نخواهم جست وهم اکنون بجانب ایرانشده بحضرت پادشاه خواهم شتافت.

و اندیشه او را در این معنی خواهم یافت، چون پیام سام بزال رسید درهای شادی بروی وی گشاده گشت ، و آنزن محتاله (6) که در میان او ورودا به رسول بود پیش خواند و این مژده بحضرت معشوقه فرستاد، از قضا سیندخت که هم از رودابه بدگمانی داشت بی هنگام آن زن محتاله را بدید و بفحص و فراست از آنکار آگهی یافت و شبانگاه در خدمت مهراب از آن راز پوشیده پرده برداشت مهراب اگر چه پیوند و خویشی زال را مکروه نمیداشت ، لکن چون از پادشاه بیمناک بود و میدانست در اینکار با دستان همداستان نباشد، بدان شد که فرزند را گزند رساند سیندخت

ص: 273

او را از این اندیشه بازداش دو بنوید اجازت سامش آرام داد اما از آنسوی خبر بدرگاه پادشاه بردند که زال را دل شیفته وصال رودابه است و با مهراب هوای مواصلت دارد منوچهر از این سخن در اندیشه شد و گفت: بسیار رنج بردم تا ایرانرا از بیگانه بپرداختم و دشمنان را از طمع این مملکت مأیوس ساختم، اکنون فرزند سام بدانسر است که در کنار دختر مهراب خواب کند، همانا فرزندیکه از ایشان بادید آید از یکسوى نژاد با ضحاك تازی دارد، چه توان دانست که از رضای مادر گذر کند و سود مردم ایران در نظر گیرد، و در حال کس بطلب سام فرستاد و چون سام بدرگاه نزدیکشد فرزند خویش نوذر را باستقبال وی مأمور ساخت ، تا او را باحتشام تمام بحضرت سلطان آورد و منوچهر یکچند روز با سام بشام برد و از رنج سفر و زحمت راه بازپرس کرد ، آنگاه بادی گفت که از دودمان ضحاك جز مهراب کی بجای نمانده صواب آنست که جهان از اوت (1) وجودا و نیز پرداخته شود ، سپاهی ساز داده بسوی کابل شتاب کن و مهرابرا از میان برگیر و آتش بسرایش در زن، مام نیز سر بقبول فرو داشت و زمین خدمت بوسیده پادشاه راوداع گفت و از مازندران کوچ داده بزابلستان آمد و از آنجا بعزم قتل مهراب شتاب کرد، پس از روزی چند بکنار کابل فرود شد ، فریاد از سرای پراب بفلك ایشر (2) رسید و زازله در صغير وكبير افتاد، زال از این خبر م أزل انگیز چون شیر خشم کرده بر آشفت و گفت تا نخست سرازتن من بر نگیرندیکموی از سر مهراب بر نتوانند گرفت، و در حال استقبال پدر را میان بر بست و برسمند (3) خویش بر نشسته بدرگاه سام آمد، و چون روی پدر را بدید از اسب فرود شده روی بر خاك نهاد، و پس از زمانی سر برداشت و چندان آب از دیده بیارید که دل سام در تاب شد و روی با فرزند کرده فرمود که چندین غمگین مباش که کار بکام تو خواهم کرد و رضای دل تو خواهم جست پس نامه بحضرت منوچهر نگاشت و هر رنج که در راه او سپرده بود بازاری و ضراعت تمام بشفاعت آورد : تا شاه گناه مهر ابرامعفو دار دو زال را با او رخصت خویشی فرماید، آنگاه نامه را بزال سپرد

ص: 274

و او را بدرگاه منوچهر کسیل فرمود، اما از آنسوی مهراب در تب و تاب بود و بازن و دختر در عتاب كه اينك بشومی شما بنیان این شهر پست گردد ، و خاندان ضحاك باختك يكسان شود سیندخت عرض کرد که اگر رخصت باشد من از پی چاره آستین بر زنم که اینکار را بسامان آرم پس مهرابرا با اندیشه خود متفق کرده بیشکشی در خود سام سرانجام فرموده و بشتاب تمام بدرگاه او شده پیشکش خویش را بر وجهی دلکش در حضرت او بگذرانید و در نزد سام چندان استغاثه (1) واسترحام (2) فرمود که دل او را مهربان کرد و عهد بسته که کابلستانرا از وی زیان ترسد و میرابرا هیچ اسیب نرساند پس شاد خاطر باز شد و اینمژده با شوی خویش باز گفت و هم از آنسوی چون زال بحضرت منوچهر پیوست و نیاز نامه پدر را بد و رسانید و دلکوفتگی و شیفتگی خود را باز نمود پادشاه بضراعت زال وشفاعت سام دل نرم کرد و منجمان حضر ترا حاضر فرموده از انجام این پیوند پرسش نمود هم نمود همگی متفق الکلمه گشتند که از این مواصلت (3) کاردین و دولت رواج گیرد و اعدای سلاطین ایران را خانه بتاراج رود ، پس منوچهر دل ایمن کرده زال را بدان مهم اجازت داد و رخصت انصراف فرمود ، پس زال بجانب مقصود چنان میتاخت که سر از پای میشناخت چون بنزدیك پدر رسید و فرمان پادشاه را بده رسانید سام نیز شادکام گشته بسرای مهراب آمد ورود به را بآئین برای فرزند کابین (4) بست و کار بسور و سرور پیوست بعد از ایام عرس (5) هم مهراب را با جاه و آب در خطه کابل فرمانروای جزو و کل ساخته بازال و رودابه بزابلستان آمد و روزی چند بر نگذشت که رودا به آبستن شد ورستم از وی بوجود آمد و از چهره او کاخ و کوی گلشن شد، و چشم سام و زال از دیدارنی روشن گشت و او در نیرو و غلبه چنان بود که در ایام کودکی پیلی را نیش زخم گرز از پای در آورد.

ص: 275

على الجمله : چون رستم بحدر شد و تمیز رسید چون پدر وجد در خدمت پادشاه کمر بر میان داشت و هیچ کاریرا از کاری فرو نمیگذاشت و منوچهر مدت پنجاه سال آفت عین الکمال حکمرانی فرمود و آنگاه بترکتازی افراسیاب بن پشنگ کار بروی تنگ شد، چنانکه در جای خود مرقوم داریم انشاء الله

رخت بسرای دیگر برد وی بدستیاری اعوان و خویشان دست یافت و بزرگان مصر را طوعاً (1) وكرها مطيع و منقاد ساخته بدرجه فرعونی رسید ، و بر تمامت مصر و توبه وحيشه و سودان نافذ فرمان شد، و چون برمسند ملکی استقرار یافت بفرمود که عمال وحكام ولایات محروسه در نظم و نسق (2) و حفظ و حراست اموال مردم کمال اجتهاد مرعى دارند و نگذارند در ادای دیون و احقاق حقوق خلق تأخير رود ، و حکم داد که هر کس را اجل محتوم (3) و وقت معلوم فرارسد و مدیون باشد جسد او را با خاک سپارند تا قرض اوادا نشود و بازماندگان کفایت نکنند ، همانا بدین سبب مردم باندازه بزیستند و کمتر طمع در مال دیگران بستند ، على الجمله چون كار ملك با اسیچوس راست شد و غلبه و استیلای سلیمان علیه السلام را در ممالک مشاهدت کرد ، بدانست که جزاز در طوع (4) و انقیاد با اونتوان بود ، پس بدستیاری نحف وهدايا وإرسال رسل و رسایل خاطر آنحضر ترا با خود مایل کرد ، و دختری در سرای داشت که با پری همسری میجست او را با سلیمان عليه السلام كابين (5) بست و بقریه داود فرستاد ، و نوبتی لشگر کشیده بارض کنعان آمد و مدینه (غازار) را محاصره کرد ، و پس از روزی چند آنحصار را با غلبه و یورش فرو گرفت و كنعانيين راكه ساكنين و قاطنين (6) آن بلد بودند و با سلیمان از در فرمان بیرون نمیشدند ، با تیغ بگذرانید و آتش در زده هر سوختنی را بسوخت ، و ارض غازار را با اموال و انقالی که بنهب و غارت بدست کرده بود با دختری که در سرای سلیمان داشت بگذاشت و خود مراجعت کرده بدار الملك مصر در آمد و در اواخر ملك سليمان وفات یافت ، و ( بود بعام بن ناباط افرتاني ) که شرح حالش مرقوم خواهد شد بعد از فوت او از درگاه سلیمان فرار کرده بمصر بناه جست و مادام که سلیمان زنده بود در زمین مصر سكون ورزیده، هم مورخین فرنگستان بر آنند که بود بعام بعد از وفات.

ص: 277

اسیچپس بمصر آمد و و پناه با ( سیکان شیگ ) جست همچنان نگار نده این کتاب مبارك اين سخن را استوار داشت و از اینروی که با صحت مقرون یافته بود مرقوم نمود ، و مدت ملك اسيچپس در مملکت مصر یازده سال بود

سلیمان او را مخاطب ساخت که با چه مستمسک از حضرت غایب شدی و کدام اندیشه ترا از خدمت باز داشت هدهد، عرض کرد: «احطت بمسالم تحط به وجنتك من سبأ بنبأ یقین» (1) بجائی گذاشته ام که پادشاه هرگز بدانجا فرود نشده و آنچه من دیده ام سلیمان مشاهدت نفرموده همانا از مملکت سبا (2) بدینحضرت شتافته ام واخبار نیکو آورده ام «اني وجدت امراة تملكهم و اوتيت من كل شئي ولها عرض عظیم» (3) زنی را یافتم که در مملکت یمن و شهر سیا سلطنت کند و او را در خور پادشاهی همه چیز فراهم است از جمله او را تختی است از ذهب خالص که شصت ذراع در شصت ذراع عرض وطول آن تخت بود و همه مكلل (4) و مرصع (5) بجواهر شاداب ولآلی (6) خوشابست و آنچنان تختی را هیچ ملکی نباشد لکن با خدای و پیغمبر او ایمان ندارند و عبادت آفتاب مینمایند «وجدتها وقومها بسيحدون للشمس» (7) مقرر است که سلاطین یمن بیشتر آفتاب پرست بودند وعبد شمس که از اجداد این طبقه است هم بدینواسطه که مذهب صابئين (8) اختیار کرده سجده با شمس فرمود بدین نام خوانده شد چنانکه از این پیش در بدو حال ملوك يمن مرقوم افتاد

على الجمله: سليمان باهد هد فرمود اينك صدق و کذب سخن ترا معین خواهم

ص: 279

داشت نامه با بلقیس ملکه یمن مرقوم ميدارم «اذهب بكتابي هذا قائمه اليهم» (1) نامه مرا برده در میان ایشان بیفکن و نظر کن که در جواب چه خواهند گفت و در ابنوقت مقصود سلیمان آن بود که آنجما عترا با خدای دعوت کند و بشریعت موسي ت موسي در آورد پس هدهد نامه را بر گرفت و بارض یمن در آمده بقصر بلقیس در شد و کتاب سلیمانرا بدا من او در افکند ، بلقیس از اینصورت در عجب ماند نامه سلیمانرا برگرفته بگشود و از آنچه مرقوم افتاده بود اگهی یافت عظیم بترسید، بزرگان حضرت و صنیادید درگاه را حاضر کرده شرح حال باز گفت ایشان از مضمون باز جستند فرمود : «انه من سليمان وانه بسم الله الرحمن الرحيم الا تعلو عَلَى وَائْتُونِي مُسلِمِينَ» (2) اگر چه ما را در حضرت سلیمان سخن جز از در انقیاد نبود و در گذاشتن خراج مسامحت نمیرفت، اکنون ما را بدین خود دعوت نموده و بپایه سریر اعلی احضار فرموده ، شما در کار من چه فتوی دهید و چه صلاح اندیشید ؟

«قالو نحن او لو قوة وأولو بأس شديد و الامر اليك» (3) عرض کردند : که ما از فرمان تو انحراف نجوئیم و اگر حکم رسد هم از مصاف نداریم ، چشم و گوش همه بر فرمان تست هر چه گوئی چنان کنیم بمفاد

«قالت ان الملوك اذا دَخَلُوا قَرْيَةً فَسَدُوها » (4) بلقیس فرمود: که با سلیمان جنگ نتوان کرد و در برابر سپاه او نتوان مصاف داد ، چون سخن ناره ای او گوئیم

ص: 280

با لشگرهای فراوان بدینسوی تاختن کند و مملکت یمن یکباره با فتور (1) آید وبی سیر (2) ستور گردد، بهتر آنست که پیشکشی در خور او سرانجام کرده با فرستاده کار آگاه انفاد درگاه او دارم و منتظر رسول باشم ، هر گاه باز آیدو از آنچه در پیغمبران از معجزه و کرامت بوده چون از سلیمان نیز مشاهدت کند و خبر باز آورد یکدل باوی ایمان آریم و از نزول حوادث ایمن نشينيم كما قال الله تعالي:

« وَ إِلَى مُرسِلَةُ إِليهم بِهدِيَّة فَناظِرَة يم يرجعُ الْمُرْسَلُونَ » (3)

پس بلقیس منذر بن عمرو را که یکی از اعیان حضرت بود پیش خواست و تاجی مرصع (4) از جواهر گرانبها با مبلغی از لآلی (5) ویواقیت (6) و مقداری از مشک و عنبر و هزار خشت زرید و سپرد و پانصدتن غلمان (7) و پانصد تن جواری (8) با اسبهای تازی نژاد که همه را ساز و برگ زرین وزین مغرق (9) بود با او تسلیم کرد و هم جزعی (10) یمانی با منذر داود گفت :

اینجمله را در حضرت سلیمان پیش گذران و از وی در خواست کن که جزع را بی آلتی (11) و مثقبی سوراخ کند و رشته بد و در برد پیس منذر آن اشیاء را بر گرفته بجانب بیت المقدس روانشد، چون خبر با سلیمان آوردند بفرمود : انجمنی در خود سلطنت وی بر آراستند و آدمیان و دیوان صف راست کردند و دوازده هزار عراده های جنگی را که صفت آن مذکور شد از دو طرف بداشتند تا هفت فرسنگ مسافت در پیش روی رسولان بلقیس مرد و مرکب وسواره و بیاده فراهم بود

ص: 281

چون منذر بمدلول «فلما جاء سليمان» (1) از آنجمله عبور کرد و بحضرت اعلی پیوست، متحیر و هایم (2) زمین خدمت ببوسید و پیشکش خویش را پیش گذرانید و پیغام بلقیس را بگذاشت آنحضرت فرمود: تاکر میرشته در دهان گرفته از آن جزع در گذشت و آنرا سوراخ کرده رشته در کشید پس سلیمان با منذر خطاب کرد که بلقیس چنان دانسته که من باحطام (3) دینوی فریفته شوم ؟ و حال آنکه خزاین من از اندوخته جميع ملوك روی زمین فزونی دارد و هرگز دل بدان بسته ندارم باز شود با بلقیس بگو که جز بقبول اسلام روی سلامت نخواهی دید هم اکنون برخیز مسلم ومؤمن بنزديك من شتاب كن و اگر نه «فلنا تينهم بجنود لا قبل لهم بها» (4) با لشگری بدیشان تاختن کنم که از ریگ بیابان و ستاره آسمان افزون باشد و آن جماعترا از مساکن خود پراکنده ساخته عرضه دمار (5) وهلاك فرمایم ، پس رخصت انصراف یافته بجانب يمن شتافت و شرح عظمت وسلطنت سلیمانرا بیانکرد و آن اعجاز را که از آنحضرت دیده بود باز گفت، بلقیس سخت بهراسید و بزرگان درگاه وقواد (6) سپاه را فراهم کرده فرمود که سلیمان پیغمبر خداست و جز با ایمان از وی امان نتوان یافت همانا قصه سلطنت و حکمت آنحضر ترا اصغا نموده اید صواب آنست که بنزد وی شتابیم و آنچه شنیده ایم معاینه کنیم که نجات دارین در آن خواهد بود پس ساز و برگ راه کرده با بزرگان درگاه متوجه بیت المقدس گشت چون این خبر با سلیمان آوردند بمفاد : «قال یا ايها الملا ايكم ياتيني بعرشها قبل أن يأتوني مسلمین» (7) با ملا زمان حضرت فرمود کیست از شما که از آن پیش که بلقیس با مردمش فرا رسد تخت او را نزد من حاضر کند ، یکی از دیوان عرضکرد که من تخت او را حاضر کنم زودتر از آنکه برجای خویش ایستاده شوی ، کما

ص: 282

قال الله تعالى : «قال عفريت من الجن انا أتيك به قبل ان تقوم من مقامك». (1)

سلیمان فرمود: آیا کسی باشد که از این زودتر حاضر کند ؟ آصف بن برخیا که بر اسم اعظم دانا بود ، عرض کرد:

«أنا أتيك به قبل أن يرتد اليك طَرْفُكَ» (2)

من از آن زودتر آرم که چشم بر هم زنی و تخت بلقیس را در خدمت سلیمان حاضر ساخت و آن حضرت تا فطانت و کیاست بلقیس را مجرب فرماید ، فرمانداد تازیور و پیرایه آن تخت را دیگرگون کردند، چنانکه چون بلقیس برسید با او :گفتند: آیا اینست تخت تو ؟ از آنجا که باور نداشت تخت او را حمل و نقل کرده باشند : گفت گویا آن باشد کما قال الله تعالی :

«فَلَمَّا جَانَتْ قِيلَ أَهْكَذَا عَرْشُك قَالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ». (3)

على الجمله : چون بلقیس بغيظه لبنان برسید و صحن آنسرای از بلود صافی بود چنانکه مرقوم شد گمان کرد که آن رحبه (4) را آب فرادارد ، پس جامه خود را برکشید چنانکه ساقین او پدیدار گشت تا از آب عبور کرده برواق در آید و خدمت سلیمانرا در یابد، چنانکه حق جل وعلا فرماید :

« قيل لها ادخلى الصرح فلما رأته حسبته لجة وكشفت عن ساقيها» (5) .

چون سلیمان آن بدید فریاد بر کشید و گفت «انه صرح ممرد من قوارير» (6)

ص: 283

ای بلقیس این ساحت را آب در نیافته بلکه از آینه صافی است ،جامه بر مکش و کام در زن و بخرام، بلقیس از عظمت و بزرگواری آنحضرت در حیرت رفت و باخداوندا نابت جست «قَالَتْ رَبِّ إِنِّي ظلمت نفسي وأسلمتُ مع سليمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ» (1)

گفت پروردگا را من بانفس خود ستم کردم و روزکاری بپرستش

افتاب روز بردم، اينك اسلام آوردم با سلیمان و کار با خدای گذاشتم، و پیش شده در خدمت سلیمان زمین ببوسید و بشریعت موسى و نبوت او ایمان استوار کرد، و معروض داشت که از سلطنت و حکمت تو آنچه دیدم افزون بود از آنچه می شنیدم .

على الجمله: روزی چند بلقیس در بیت المقدس بود آنگاه از سلیمان بتشریفات ملکی مفتخر شده ، بحکومت یمن باز شد و همه ساله اخراج مملکت بحضرت او میفرستاد، پس از این وقایع در همه حیات سلیمان مطیع فرمان بود .

اصطبل خاصه بسته داشت ، که هر يك را صد و پنجاه متقال زر ابتیاع کرده بودند و این جمله را در بیت المقدس حاضر داشتند تا هنگام جهادمردان جنگر ابکار باشد، روزی سلیمان برای بازدید اسبان از بیت المقدس بیرونشد بمفاد :

إِذْ عُرض عليه بالعشي الصافيات الجياد (1)

پرستاران يكيك اسبها را بمشاهدت آنحضرت میگذرانیدند و جنابش نظاره آفتاب در پس کوه شد و نماز را فضلیت وقت منقضی گشت ، پس سليمان فرمود :

انى احببت حب الخير عن ذكر رَبّى حَتى تَوارَتْ بِالْحِجاب (2)

دوستی اسبان و مشاهدت خیول (3) مرا بازداشت از یاد خداوند تا آنکه فضلیت نماز از من مرتفع گشت و آفتاب در پس کوه نشست، پس روی بامدیران فلکی کرده فرمود: «ردوها على»

(4) آفتابرا باز آورید تا فضلیت نماز از من فوت نشود، پس بفرمان خدای آفتاب در پیشانی آسمان باز نموده شد تا آنحضرت مسح سروگردن کرده بآئین وضو بساخت و نماز بگذاشت، پس بيك ناگاه آفتاب ناپدید شد و ستارگان چهره بنمودند.

على الجماد پس از این معجزه (5) باهره سلیمان علیه السلام فرمود : تا نامه به اسیچپس مصر نگاشتند که در این وقت بمسند فرعونی بر آمده بود ، و بدست رسولی چیره زبان سپرد و گفت با فرعون مصر بگوی یا ایمان بخدا و پیغمبر را واجب شناس یا ساله جزیت بحضرت فرست و اگر نه ساز جنگ کن که اینک با لشگرهای فراوان بسوی تو تاختن خواهم کرد ، و خاك مصر را با بادهم عنان خواهم ساخت چون فرستاده آنحضرت بارض مصر

ص: 285

امد و در بارگاه فرعونی بار یافته فرمان سليمانرا باملك درمیان گذاشت، اسیچپس بدانست که کس را با آنحضرت نیروی جنگ نیست ، و با مرد سخت بازو پیشانی ضراعت (1) با خاک نهادن بهتر است تاکمان منازعت گشادن ، پس با فرستاده سلیمان آغاز مداهنه (2) و مهادنه (3) کرد و همه نرم گردن و فروتن بود ، و در پاسخ نامه سلیمان نوشت: که مرا در آنحضرت جزیر طریق انقیاد و عقیدت روی نیست و هرگز در گذاشتن خراج مسامحت روا ندارم ، و مرا در پرده دختریست که محاسن خلق و خلقش بدانجا کشیده که در خور سرای سلیمانی است اگر اجازت رود هم او را بخضرت فرستم ، و فرستاده را بتشريف ملکی و انعام خسروی شاد ساخت و رخصت انصراف داد ، اما چون رسول از مصر باز آمد و سخن اسیچپس را با سلیمان معروض داشت ، آنحضرت دیگر باره فرستاد و دختر او راهم باسم زنی آورد و در قریه دارد جای داد اسیچپس بعد از روزی چند سیاهی ساز داده بیاده عازار درآمد و آن مدینه را فتح کرده اموال آنرا برای دختر خویش فرستاد ، چنانکه در ذیل احوال اسیچپس بدین قصه اشارت رفت ، و سلیمان دختر فرعونرا از قریه داود کوچ داده بقلعه «تدمر» آورد و جایداد و شرح بنای تدمر و عمارت آن نیز از این پیش مرقوم گشت .

و هزار و دویست عراده جنگی که داسهای آهنین در اطراف هر يك نصب ود تا هنگام گیرودار مردان جنگی بر آن نشستندی و با سپاه دشمن تاختن بردندی و مرد ومركبرا بدان داسهای برنده قطع کردندی به بیت المقدس آمد و پیاده فزون از امکان حساب نیز ملتزم رکاب داشت رحبعام بن سلیمان بدانست که با او تاب مقاومت ندارد، بیمانعی او را به بیت المقدس در آورد چنانکه در جای خود گفته شود مدت ملکش در مصر چهل و پنج سال بود و فرعون اعرج (1) از اوست و سبب این لقب با او نیز در تاراج بیت المقدس مرقوم می افتد انشاالله تعالى .

وردند و بنام خدای خود کاموش» خواندند و بسجده آن قیام نمودند و دختران بنی عمون نام صنم خود را (ملکوم) نهادند و ستایش کردند این معنی چون در سرای پیغمبر خدای میمون (1) نبود از پیشگاه جلال خطاب با سلیمان آمد که ای سلیمان اينك بت پرستان در سرای تو پدید شده اند و چون هر کردار را در اینجهان از جزای نيك و بدگریز نباشد لاجرم شآمت (2) این عمل چنان تمرکند که روزی چند سلطنت باتو پشت کند تا باعزل (3) و عزلت قرین گردی و هم بعد از تو این پادشاهی بزرگ در دو دهان تو نپاید، بلکه اولاد تو جز در يك سبط حکومت نکنند، سلیمان نار از این خطاب بهراسید و آن بت پرستانرا از سرای خویش دفع کرد ، اما چنان اتفاق افتاد که «اشمدای» که یکی از دیوان نافرمان بود و سالها با سلیمان سر اطاعت فرد نمیداشت ، و هرچند آنحضرت بادیوان دیگر حكم بحبس و بندوی میفرمود بدو ظفر نمی جستند و چنان زورمند بود که با هزار تن هم آورد میگشت و غلبه میافت، در این وقت دیوان بر آن برکه (4) که آبگاه اشمدای بود راه جستند و در غیبت وی بدانجا شده مهر از برکه برگرفتند ، و در باز کرده خمر فراوان در فراوان در آن فرو ریختند و هم از پیش بگریختند ، چون اشهدای بیامد و از آن شراب بنوشید طافح (5) گشت و از پای در افتاد ، در حال دیوان بخدمت سلیمان آمده شرح حال او بگفتند ، آنحضرت فرمود : تازنجیری را که در حلقه اسم اعظم مرتسم بود با دیوان سپردند و ایشان رفته و اشهدای را با آن زنجیر فرو بستند، و چون او بهوش آمد به نیروی اسم اعظم آن زنجیر را نتوانست در هم گسیخت ، پس دیوان اور اکشان کشان بدرگاه سلیمان آوردند ؛ و آنحضرت فرمود : هان ای اش مدای چگونه هیچ میتوانی با من بمصارعت (6) برخیزی و بکشتی گرفتن

ص: 288

قیام نمائی ! اشمدای عرض کرد که اگر در این زنجیر بسته نباشم توانم سلیمان فرمود : زنجیر او را بر گیرید که در نزد من بستن او واجب نباشد ، چون اشمدای از زنجیر رهایی جست دیگرباره عرض کرد که من از آن انگشتری الماس که در انگشت داری هر اسانم زیرا که اسم اعظم در آن ثبت است، چون او را از انگشت بیرون کنی با تو از در مصارعت بیرون شوم و کشتی گرفتن آغازم ، سلیمان انگشتریر انیز از انگشت بیرون کرده بیکسوی اشمدای پیش شده نخست انگشتری را بر بود و دست بر آورده بدر یا در افکند ، و در حال ماهی آنرا ببلعید؛ و از آن پس دست فرا برده گریبان سلیمانرا بگرفت و آنحضر ترا بآسانی بر آورده در بیرون بیت المقدس بیکسوى در انداخت ، و در زمان خود بصورت سلیمان بر آمده بر تخت آنحضرت بنشست چنانکه (1) خداوند فرماید : «ولقد فتنا سلیمان و القینا علی کرسیه جسداً» (2) آن چندتن که در انحمن حاضر بودند، از این گیر و دار چنان دانستند که اشمدای بگریخت و سلیمان بر تخت خود آرام یافت ، علی الجمله : مدت چهل روز اشمدای بصورت سلیمان همه روزه بتخت بر میشد و حکمرانی میکرد و همه شب باندرون سرای در میرفت اما بازنان هم بستر نمیگشت و کار باشتباه میگذاشت، لکن از آنسوی خدای سلیمانرا بی آسیب بزمین آورد، و آنحضرت برخاسته بهردیه و قریه عبور میکرد و میفرمود من سلیمان ملكم و مردم او را تمسخر میکردند و جنابش را دیوانه میپنداشتند ، و میگفتند : اينك سليمان یمان بر تخت بر تخت نشسته حکمرانی میکند تراچه افتاده که یاوه سرائی میکنی ؟ ناچار آنحضرت مزدوری کسب معاش کرده روز میشمرد و خدمت ماهی گیران میفرمود ، تاچنان اتفاق افتاد که روزی مردی ماهی فروش در از ای دست مزد یک ماهی بوی داد، چون سلیمان سینه او را بشکافت

ص: 289

که قوتی مهیا کند ، انگشتری خود را در شکم آنماهی یافت ، چه آنروز که اشمدای آنرا بدریا در افکند همان ماهی بلعیده بود .

مع القصه : شادشد و دانست هنگام ذلت بگذشت ، بمدلول

«قال رب اغفر لي وهب إلى ملكالا ينبغي لأحد من بعدى انك أنت الوهاب» (1) عرض کرد : پروردگار امرا معفودار و سلطنتی با من عطا کن که سزاوار نباشد از برای دیگری بعد از من ، تأهيچيك از ملوك جود آنمقام را در نیابند و انگشتری خوبشرا برداشته به بیت المقدس آمد ، و بخانه بزرگان در گاه و قواد (2) سیاه خویش در میشد و صورت حال خویش و اشهدای را باز میگفت ، اگر چه در این وقت مردم از خوی به اشهدای بد را گمان بودند اما با خود می اندیشیدند که دور نیست این بیکر بر تخت خود سلیمان نباشد ، لکن هیچکس را نیروی اظهار این معنی نبود و در جواب سلیمان میگفتند : اينك سليمان با اینعظمت بر سریر (3) خود نشسته حکومت میکند ما چگونه سخن ترا استوار داریم عاقبة الامر بدان قرار شد که سلیمانرا با خود بیارگاه سلیمانی در آورند و او با امدای خودداند ، پس روزی جمعی از بزرگان آنحضرترا با خود برداشته بدار الاماره آوردند و در بانانرا از منع وی باز داشتند و او را بدرون سرای بردند ، پس انگشتری خویشرا در برابر چشم اشهدای بازداشت و بانگ براوزد ، چون چشم دیو بر انگشتری و اسم اعظم افتاد از جای جستن کرده بگریخت و از بیت المقدس بیرون شد اما هیچکس از مردم سلیمان نتوانست دست یافت و او را دستگیر کرد

على الجمله : بمدلول هذا عطا ؤ نافامنن او امسك بغير حساب (4) دیگر باره سلطنت با سلیمان بازگشت و براریکه ملکی استقرار یافت ، اما تا این سلطنت بزرگ در خاندان سلیمان نباید و صدق آنخطاب که خدای با آنحضرت کرد با دید آید

ص: 290

در این وقت دشمنان عظیم از مملکت انگیخته شد که همه با سلیمان ساز مخالفت داشتند ، از جمله (هداد) بود که نسب باملوك بني ادوم داشت ، و آنهنگام که داود علیه السلام بر بنی ادرم غلبه یافت و جمعی کثیر از ایشان بکشت ، چنانکه مذکور شد ، هداد از پیش روی

، دارد بگریخت و بارض مصر در شد و نخست بزمین فاران آمد در آنجا ساز و برگ خویش را مهیا کرده، و جمعیرا ملازم رکاب ساخته بخدمت فرعون شتافت ، و در اینوقت ملك مصر صفرن بود .

على الجمله : صفرن قدوم همدا درا غنیمت دانست و او را در مقامی شایسته فرود آورد ، و زمینی معین مخصوص وی داشت ، و مرسومی لایق در وجه او مقرر کرد و خواهر تحفیس زوجه خود را بزنی باوی فرستاد و هداد از خواهر زن پادشاه فرزندی آورد و تحفیس پسر خواهر را گرفته بخانه خود برد و حبوث نام نهاد ، وحبوت در خانه فرعون ببود تا بحد رشد و بلوغ رسید و صاحب زن و فرزند گشت ، و هداد نیز در مدت سلطنت صفرن و مصرئیس در مصر بود تا در اینوقت که سیکان شینگ فرعونی داشت بنزد وی در آمده رخصت انصراف حاصل کرده بازی اسرائیل آمد و بسبب آتزحمت که داود بدور سانیده بود دل با سلیمان بهداشت و بنهانی اسباب مخاصمت او مهیا میکرد و دشمن دیگر سلیمان «هدرون» پسر البدع بود که در زمره سرهنگان و غلامان هداد غدارمانك نصيبين انتظام داشت او نیز وقتی گروهی را با خود منفق کرده باداود علیه السلام مصاف داد و چون مردمش هزیمت شده و مقتول گشتند خود بدمشق گریخت و در آنجا میزیست ، تا در اواخر سلطنت سليمان اندك اندك قو بحال شد و با مخالفت آنحضرت دمشق را مسخر فرمان خویش فرمود ، و دیگر از اعدای آنحضرت بور بعام بن تاباط بود که شرح حالش در ذیل قصه اخیای نبی علیه السلام مذکور میشود انشاء الله تعالى .

افرقانی که مردی با نیروی و جلادت (1) بود، یکچند مدت بفرمان سلیمان در قبیله بنی یوسف حکومت داشت، و نظم و نسق انطایفه بعهده کاردانی وی مقرر بود ، در آن هنگام که سلیمان علیه السلام سور (2) قلعه داود را استوار میفرمود ، و بنیان عمارت ملوی را میگذاشت ، روزی یور بعام از بیت المقدس بیرونشد و مردم وی ملازم خدمت بودند و جامه که در خور امراء و اشراف است در برداشت ، ناگاه در بیرون بلده با اخیای شیاونی علیه السلام دو چار شد ، چون چشم اخیا بریور عام افتاد ، دست او را بگرفت و از مردمش جدا ساخته بمیان زراعتگاهی برد ، و جامه یور بعام را بیرون کرده دوازده پاره ساخت وده قطعه را با او سپرد ، و فرمود : خدای بعد از سلیمان ترا برده سبط سلطنت دهد و يك سبط برای فرزند سلیمان علیه السلام ماند؛ اینمعنی در خاطر پور بعام رسوخ ام رسوخ داشت تا اواخر سلطنت سلیمان که کار ملکرا اختلال بادید آمد، آغاز مخالفت و نا فرمانی کرد، سلیمان علیه السلام بدان شد که اور اعرضه هلاك ودمار (3) سازد ، و فرمان داد تا او را بقتل رسانند چون بود بعام را مجال در ننگ نبود و دست مقاومت با آنحضرت نداشت : ناچار فرار کرده بارض مصر شتافت و در خدمت سیکان شیگ که در این وقت فرعون مصر بود اقامت جست و بعد از وفات سلیمان بارض اسرائیل آمد چنانکه در جای خود مرقوم شود و هم سایر احوال اخیانگارش یابد .

على الجمله : این کتاب را (امثال (1) سلیمان) نامند ، و کتاب دیگر باطلة (2) الاباطيل است ، مشتمل بر دوازده فصل ، و این کتابرا سلیمان آن هنگام مرقوم فرمود که اشهدای دیو زمام ملك از دست آنحضرت بگرفت و او را چهل روز از سلطنت معزول ساخت، و این کتاب همه در بیوفائی دنیا و ابطال جهان فانی است، و از اینروى باطلة الاباطيل (3) خوانند ، وکتاب دیگر نشيد (4) الانشاد نام دارد ، و مشتمل بر هشت فصل است و همه در تسبیح و تقدیس کردگار جلیل نگارش یافته .

مع القصه : حکمت سلیمان از آن بیشتر است که بعرض تقریر آید مقرر است که ذکر بعضی از مرغانرا بدینسان تعیین داد، و فرمود که کبوتر خانگی میگوید : بزائید از برای مردن و بنا کنید برای خراب شدن ، و خطاف (5) میگوید که نیکی از پیش فرستید تا برای شما در نزد خدا ذخیره باشد و قطا گوید ، هر که خاموشی اختیار کند بسلامت ماند ،

ص: 293

بلیل گوید : چون نیم خر ما بخورم از دنیا پر واندارم ، و فاخته (1) گوید کاش این خلایق خلق نشده بودند ، و طاوس گوید : هر چه کنی سزای آن بینی ، و هدهد گوید: کسی که رحم نکند مرحوم نشود ، و صرد (2) گوید استغفار کنید ای گنهکاران و طوطی گوید : هر زنده بمیرد و هر نوی کهنه شود و سبز قبا گوید: وای بر کسیکه همت او صرف دنیا باشد و کبوتر صحرائی گوید، «سبحان ربی الاعلی و بحمده ملا سموانه وارضه» (3) و بازگوید : «سبحان ربی العظیم و بحمده» (4) و قمری گوید : «سبحان ربی الاعلی» (5) روزغ گوید : «سبحان ربی القدوس» (6) و هزار دستان گوید : «سبحان الخالق الدايم» (7) خروس گوید: «اذکر وایا غافلون» (8) و دراج گوید : « الرحمن على العرش استوى» (9) وكوركوره (10) گويد «كل شيء هالك الا وجوهه» (11) ساز میگوید : خدایا قوت از تو روز بروز ،میخواهم و کلاغ بر مشهدان (12) نفرین کند، و چكاوك گويد. لعنت خدای بردشمنان محمد و ال او.

گویند سليمان علیه السلام از مادر ختنه کرده متولد شد و در زمان حیات با آن عظمت و سلطنت کاره معیشت خویش را بزنبیل بافتن فراهم کردی وقوت خود را بدان مهیا نمودی روزی در محراب عبادتخانه خویش گیاهی رسته یافت که آنرا خرناب نام بود بدانست که آن پيك مرگست و علامت خرابی ملك ، پس فرزندار شد خود (رحبعام) را پیش خواند و وصیت خویشرا به او بگذاشت ، و بر حفظ و حراست دین و دولتش ترغیب فرمود آنگاه برواق دارالاماره بر آمده و در کنار تخت سلیمانی بایستاد و تکیه بر عصای

ص: 294

خویش کرده ، در حال جان بداد و همچنان ایستاده بماند، از آنروی که تاکی دستوری ندادی نزدیك او نشدی هیچکس را مجال نبود که بجانب او گام نهد.

گویند: تا یکسال اینچنین مرده بر پای بود و از هیبت و عظمت آنحضرت آدمیان را و دیوانرا نیروی فحص حال (1) او نبود ، چنان می پنداشتند که چنان می پنداشتند که این نیز از معجزات آنحضرت است و هر کس با خدمت خویش مشغول بود ، تا بمدلول «فلما قضينا عليه الموت ما دلهم على موته الادابة الارض تأكل منسأته» (2) خدای خواست تا این معنی کشف شود و حال از بردیوان و آدمیان معلوم گردد ، به چوبخواره از زمین انگیخته شد تا عصای آنحضرترا خوردن گرفت، چندانکه آنچوب از جای برفت و جنابش از پای در افتاد ، و دیوان از حال سلیمان آگهی یافتند و هر يك در شعاب (3) جبال وقلل (4) جیل از بی کار خویش شتافتند ، و حکمت خفای فوت آنحضرت این بود که مردم آنزمان چنان میدانستند که دیوان از علوم غیبیه آگهی دارند و چون دیدند که ایشان برفوت سليمان علیه السلام وقوف نیافتند و تا یکسال بخدمات شاقه اشتغال نمودند، معلوم شد که ایشانرا از مخفیات امو را اصلا خبری نباشد، چنانکه خدای فرماید : «فلماخر تبينت الجنان أو كانوا يعلمون الغيب مالبثوا فى العذاب المهين» (5) پس آل اسرائيل تعزیت آنحضرت را بیای بردند و جسد مبارکش را در قریه داود آورده در جوار پدر مدفون ساختند ، مقرر است که بعد از فوت سلیمان علیه السلام دیوان کتابی در فنون سحر ترتیب کرده در زیر تخت سلیمان مخفی بداشتند و آنوقت که مناسب دانسته ، بر آوردند و نسبت آن فعل زشت را با سلیمان علیه السلام دادند ، که پیشه آنحضرت

ص: 295

سحاری (1) بوده و بدین سبب از بعضی مردم مرتد شدند ؟ و برخی این را از را باز دانستند چنانکه حق جل وعلا فرمايد : واتبعوا ما تتلوا الشياطين على ملك سليمان وما كفر سليمان ولكن الشياطين كفروا يعلمون الناس السحره (2) مدت سلطنت آنحضرت چهل سال بود ، و آسیای آب از مخترعات خاطر اوست عليه الصلوة والسلام.

خردی بر آمده بود طلب فرمود و در کار بنی اسرائیل شور کرد آنگروه عرضکردند که اگر در جواب ایشان سخن (1) بمداهنه (2) و مهادنه گوئی ترا ضعیف شمرند و هرگز در چشم آل اسرائیل بزرگ نخواهی نمود صواب آنست که جواب آن جماعت را چنین انشاء فرمائی : که انگشت خنصر (3) من از ابهام (4) سلیمان بزرگتر است ، اگر او شمارا با چوب همی راندی من با تازیانه خواهم زد و اگر با تازیانه زدی من با سنگ همی خواهم کوفت سخن جوانان خردسال پسند خاطر رحبعام افتاد ورای ایشان را بصواب مقرون دانست لاجرم چون روزسیم بر ابعام با قبایل بنی اسرائیل حاضر شدند سخن بسختی راند و آنچه از همسالان خویش فراداشت باز نمود مردم از سخنان او کوفته خاطر شدند و از نزد او بیرون شتافتند و گفتند هرگز با خاندان داود خدمت نکنیم و رحبعام را بسلطنت بر نداریم و پراکنده گشتند و هر کس به تمام خویش شتافت بجز آل يهودا وسبط بنیامین هیچکس با رحبعام باقی نماند و آن ده سبط دیگر بایر ابعام بسلطنت سلام دادند چنانکه مذکور میشود ، على الجمله ، رحبعام برای فراهم کردن خراج مملکت ، ادونیرام غلام خود را بسوی بنی اسرائیل فرستاد مردان قبایل جمع شدند شدند و او را سنگسار کرده عرضه هلاک ساختند، رحبعام بدانست که دیگر کار با ایشان بمدارا نشود، از نابلس کوچ داده به بیت المقدس فرود شد ، و از آل يهودا وبني بنيامين يکصد و هشتاد هزار مرد شمشیر زن فراهم کرد ، تا بايرا بعام و اسباط عشره مصاف دهد و ایشانرا مطیع و منقاد فرماید ، شمعیا صلی الله علیه وآله وسلم ویرا از جنگ بازداشت ، چنانکه تفصیل این اجمال در ذیل قصه انحضرت باز نموده شود و شرح مآل (5) حال رحبعام در قصه غلبه سیکان شینگ به بیت المقدس مرقوم خواهد افتاد انشاء الله.

جمله انبیای بنی اسرائیل است، و نسب او با یهودای پسر یعقوب منتهی شود ، و نام و امثال آنرا که در آخریای تحتانی والف دارد بافت عبری باها نویسند لکن آن ها ملفوظ نباشد ، ولفظ شمعيا بلغت عبرى بمعنی بشنوایخدا باشد

على الجمله : در آن هنگام که رحم مام بن سلیمان لشگر بر آورد که بایور بمعام بن ناباط و آن ده سبط که پیرو او بودند مصاف دهد ، شمعيا علیه السلام مقام وحی و الهام در یافت و خطاب با او شد که رحبعام وال یهودار ابگوی که با برادران خود رزم مکنید و بخانه های خود باز شوید و خونریزی روا مدارید ، شمعيا حكم خدايرا باخلق بگذاشت و مردم را از آن اندیشه بازداشت ، لاجرم سلطنت آل یهودا و بنی بنیامین بها رحبعام مقرر شد؛ و پادشاهی آنده سبط دیگر با یور بعام مخصوص مخصوص گشت ، لكن «معادات» (1) و «مبارات» (2) در میان بر ابعام و رحبعام باقی بود و در ایام حکمرانی پیوسته بمقاتله ومجادله مشغول بودند، ویرا بعام هرگز از معاصی و نافرمانی کناره نمیجست چنانکه هر یک از این اخبار در جای خود مذکور خواهد شد .

گذارند و سجده گوساله کنند خواهد کشت و خواهد سوخت ، و استخوان کافران که گذشته باشند از خاک بر آورده در آتش خواهد افکند ، و دلیل صدق این سخن آن باشد که هم اکنون این مذبح خواهد شکافت و خاکسترش پراکنده خواهد گشت. یور بعام از سخنان «عدو» در خشم شد و دست فرا داشته حکم داد که او را گرفته از پیش روی مذبح باز کشند ، دست او برجای خشك ماند و در حال مذبح شكافته گشت و خاکسترش پراکنده شد، از این حادثه عظیم هیبتی در دل بر ابعام (1) بادید آمد پس از در ضراعت (2) وزاري بیرونشد معرضکرد که اي پيغمبر خداى اينك بناه که از خدای خویش طلب کنی تا دست من بحال خود باز شود و در این سخن الحاج (3) از حد بدر برد ، پس آنحضرت از در نیاز بنماز ایستاد و شفای او را از خدای بخواست دیود بعام بحال نخست باز آمد و با «عدو» گفت : اگر بسراي من در آبی ، با من ناهار شکنی عظیم منت خواهم داشت و پیشکشی در خود حضرت پیش خواهم کشید عدو علیه السلام فرمود که اگر نصف مال خویش را با من عطاکنی بسرای تو در نشوم و با تو دست بطعام نبرم ، و از آنراه که بدینجانب آمده ام هم باز نگردم بلکه از طریق دیگر منصرف خواهم شد زیرا که از خدای بدینجمله مأمورم ، این بگفت و راه خویش پیش گرفت ؛ یکی از مشایخ بنی اسرائیل که دروغ دعوی نبوت داشت چون خبر «عدو» و معجزات او را از پسر خویش که در آن انجمن حضور داشتی اصغاء فرمود ، گفت : تاحه بارش را لجام کردند بر نشست و از قفای «عدو» بشتافت و آنحضرت را در سایه درختی دید پس از حمار خویش فرود شده سلام داد وعرضکرد که ای پیغمبر خدای من نیز برگزیده خداوندم و مانند تو تشریف نبوت دارم روا باشد که بخانه من در آنی ناروزی باهم بشام آوریم و خورش باهم خودیم و ابرام فراوان کرد تا آنحضر ترا بخانه آورد ، پس با هم نشستند و در کاراکل و شرب پیوستند ، ناگاه از پیشگاه قدس ندا در رسید که ای عدو این مرد در دعوی خود کاذب بود و تو فریب خورده بخانه او شدی و بر خلاف حکم خدای باوی آب و طعام خوردى ، اينك بمكافات اين

ص: 299

عمل روی خانه خویش نخواهی دید و با پدران خود مدفون نخواهی گشت ، «عدو» علیه السلام از اینخطاب مهیب از جای بجست و بر حمار خویش بر نشست ، چون از قریۀ آنمرد کاذب مقداری مسافت برید ، شیری باوی دچار شد و آن حضرت را مقتول ساخت و جسد شرا بیفکند و همچنان آن شیر در کنار جسد عدد وحمازار بنشست لكن

بخوردن جسد مبارکش جسارت نمیجست وحمار او را نیز زحمت نمیرسانید عابرین سبیل (1) چون بدانجا بگذشتند و آنحال مشاهده کردند بقریۀ پیغمبر کاذب در شده او را آگهی دادند، وی بیتوانی (2) برخاست و پسران خود را برداشته بدان مقام رسید و جسد آنحضر ترا بر حمارش بارکرده بقریه خویش آورد و در تعزی تعزیت و سوگواری او زاری نموده تن مبارکش را بخاک مدفون ساخت و با پسران خود وصیت کرد که چون من از جهان بگذرم هم جسم مرا در دخمه «عدو» مدفون سازید و جثه م را با جثه آنحضرت «ملصق» فرمائید، زیرا که او پیغمبر خدای بود و عنقریب آنخبر که در حق یو شیافرموده بظهور خواهد پیوست و بیرکتوی استخوان من از سوختن رها خواهد شد و پسران وی چنان کردند، و در زمان یوشیا استخوان او محفوظ ماند، چنانکه در جای خود انشاء الله .

مرتبه حکومت وسلطنت یافت .

چون کار پادشاهی بروی مقرر شد با خود اندیشید که بنی اسرائیل برای گذاشتن حج از رفتن بیت المقدس ناگزیر باشند، و هر سال بدانجا شده کار حج و قربانی گذارند ناچار بار حمام بن سلیمان مهربان خواهند شد، و عاقبت الامر همگی با او یکدل شده مرا بقتل خواهند آورد، پس حیاتی اندیشید که بنی اسرائیل را از سفر بیت المقدس بازدارد و فرمود : در گوساله از ذهب خالص بساختند و یکیرا در بیت ایل و آن دیگر را در ارض وان منصوب داشتند و خدام این دو خانه را از مشایخ معین کرد لکن يك اینخادمان از بنی لیوی نبودند آنگاه با مردم گفت : ضرورت نباشد هر سال به بیت المقدس شدن و این راه دور پیمودن ، همانا این سجدوه ذبح که من بر آورده ام برای حج گذاردن و قربانی کردن باشد و در ماه هشتم سال که عبریان «ابر» خوانند و در زیج ایار نگارند پنج روز معین کرد که بآئین آل یهو دا د ر بیت، جاین حج گذارند و نزد گوساله ها قربانی کنند و این سبب گوساله پرستی آل اسرائیل گشت و یور بعام بر عصیان باقی بود و نصیحت «عدو» علیه السلام را چنانکه در ذیل قصه آنحضرت مرقوم شد اصغاء فرمود ناگاه به پسری از وی که افیم نام داشت مریض گشت و بهیچوجه بهبود نمی یافت و بود بعام با مادر فرزند گفت که برخیز و جامه فقر او مساکین در برکن تاکس نداند که توضجیع (1) منی و از اینجا بیرو نشده بارض شیلو عبور کن و در حضرت اخیای نبی علیه السلام فرود شو و مقداری از نان خشك وعسل وفواكه (2) بهدیه پیش او بگذران و از مآل (3) حال این طفل مریض آگهی حاصل ساز ، باشد که بدعای او بهبودي پذیرد چه آنحضرت مرا وعده سلطنت آل اسرائیل داد و نوید دولت فرمود : پس زوجه پور بنام بفرموده وی پشیلو آمد و اخیای نبی در اینوقت از غایت شیخوخیت نور باصره اندك داشت اما چون زن پور بعام بدهلیز خانه وی در آمده و آوازهای او را اصغاء فرمود

ص: 301

بانگ برزد که ایزوجه پور بعام از چه روی خویشرا از شناخت من مخفى ميداري ؟ پیش خرام تا آنچه خدای فرموده ترابیا گاهانم هم اکنون بازشود بایور بعام بگوی که خدای میفرماید که ترا از بنی اسرائیل برگزیدم و سلطنت دادم اما نوچون پادشاهی یافتی عیصان ورزیدی و خلق را بگوساله پرستی بداشتی بمكافات این اعمال عنقریب دوات با توپشت کند و از خاندان تو هر که در صحرا بمیرد طعمه طیور گردد و هر که در بلده بگذرد لقمه سگان شود و از آل اسرائیل دیگری بدرجه سلطنت ارتقاء یا بدو و آل یور بعام را نابود سازد برخیز ایمادر افیم و بخانه خویش شوکه قبل از آنکه بقريه خویش فرود شوی فرزند تو از دنیا گذشته خواهد بود مادر افیم از خدمت اخیرا رخصت انصراف جسته بنزد بور عام آمد و در حین ورود فرزند را مرده یافت پس براد توجه کردند و با خاکش سپردند .

علي الجمله : در میان رحبعام ویور بعام ساز مخاصمت پیوسته طراز بود و کار بمجادله و مقاتله میگذشت تا ایامش سپری شد مدت ملك يور بعام در بنی اسرائیل بیست و دو سال بود و بعد از وی سلطنت با فرزندش ناذاب منتقل گشت چنانکه در جاي خود مذکور شود .

منال (1) فرمود که ببینم ملقب گشت و چون رحبعام را آن نیرو نبود که بای من غلبه تواند کرد و سر از چنبر طاعت او بدر برده دیگر بنزديك او خراج مملكت نفرستاد و خود به استقلال و استبداد هشتاد و پنج سال سلطنت کرد.

قیام فرمود ، و مردم لاتین را یعنی آنکسان که سخن ایشان بزبان لاتین بود ، پیوسته مطیع فرمان داشت و آسوده خاطر روزگار میگذاشت ، و چون مدت سی و هشت سال از حکومت او منقضی شد زمانش فرارسید، و از اینجهان رخت بربست و سلطنت او با برادر کهترش مقرر گشت ، مع القصه ، از اولاده اینس تا پانزده پشت در ایتالیا حکمرانی کردند ، که ذکر هر يك در جای خوده ر قوم خواهد افتاد . انشاء الله تعالى

نشست و دل با حطام (1) دنیوی در نیست ، و جودانك فرزند وی نیز در خدمت پدر يكسب حقايق ووصول بادقایق مشغول بود، تا از جمله حکمای دانشور گشت و بعد از پدر چون دولت دودمان شينك تانگ بنهايت شد بی مانعی و منازعی بر سریر خاقانی نشست ، و مرتبت جهانبانی یافت ، و ابواب عدل و نصفت بر چهره جهانیان بازداشت و مردم را بفرط جود و احسان وبسط امن و امان امیدوار فرمود وقواعد نیکو در کاردین و دولت آورد از جمله تعیین فرسنگ در منازل از مخترعات خاباروی است چون کار پادشاهی بسازی محکم گشت در دفع وانك كه شرح حالش هم از این پیش گفته آمد یکجهت شد ، روانك از آنروز که کار سلاطین چین از ترکتاز مغول سخت نابسامان بود لوای مخالف برافراشت و در شهر جو کوه که بر یک جانب اراضی خانبالیق است سکون فرمود و مدت سی سال عدالت کار همیکرد و مردم را در سایه حفظ و حراثت بداشت آنگاه بنای ظلم و تعدی نهاد و سی سال نیز بدینگونه روز گذاشت ، و او را خاتونی در سرای بود مسمی بداکی ، وجووانك را باوى محبتى فراوان بود که بیشتر در امور مملکت از رای او تجاوز نکردی و در زشت و زیبای امور مشورت او را صواب شمردی این نیز مورث فتور (2) امور جمهور بود مقرر است که چون وانك خاطر بالهو و لعب موافق کرد و بساط ساز و طرب بگسترد، بفرمود: تا سرائی از بهروی ساختند که هیچ روزن و رخنه در شرفات (3) وغرفات (4) ورواقات (5) آن پدید نبود و عرصه رحبه (6) را نیز مسقف کردند تا تمامت آنخانه مانند شب دیجور (7) تیره و تاريك شد و نام آنخانه راه حسنك ، نيكون نهاد که بلغت ایشان بمعنی شب در از است؛ پس هر گاه که آغاز طرب فرمودی و ساز باده گساریدن کردی بدان سرای در شدی با شمع های افروخته، وقمطرهای (8) افراخته

ص: 305

و تمامت آنخانه چون ساخت گلشن و روز روشن آوردی یکصد شبانروز علی التوالی (1) بشرب مدام روزگار بردی و چون از آنسرای بدر شدی، این جمله را یکشب شمردی ویکی از چاکران او که اولی نام داشت : برای ترتیب و تحصیل خمر و دیگر مسکرات در ممالک محروسه کرد بر می آمد و حملهای گران از شراب مروق (2) مهیا کرده بدر گاه پادشاه میفرستاد، و اگر وقتی و انك سر از خمر و خمار بر میداشت ، خاطر بر آزار و اضرار (3) خلق میگماشت و مردم را رنجه و شکنجه میفرمود ، و هیچ از زیان خاص و عام و قتلهای تا بهنگام مضایقت (4) نمیکرد، تا آنگاه که وقت مکافات نزديك شد و جو وانك بر مملکت چین و ماچین و تبت و ختاوختن استیلایافت و برای دفع وانك يكجهت شد ، و لشگری چون رینگ بیابان وستاره آسمان فراهم کرد و از دار الملك بيكن» کوچ داده باراضی خانبالیق آمد ، چون خبر ورود جووانك واشگر کشی او در جو کوه گوشزد و انك گشت ، چندانکه برای مدافعه و مقاتله در تجهیز و ترتیب لشگر کوشید مفید نیفتاد ، چه مردم از وی خاطر رنجیده و دل گریخته داشتند و سپاهیان از آلات و ادات حرب و ساز و برگ رزم عریان بودند ، وانك بدانست دیگر مخلصی پدید نشود و عنقریب بدست دشمن مضبوط گردد ، بفرمود : تا آتشی عظیم برافروختند ، ودستاری (5) برسر فرو کشیده خویش را در میان آتش افکند ، و ببود تا پاك بسوخت ، آنگاه جووانک بی آسیب گردی و کلفت نبردی ببلده جوکوه در آمد ، و مردم بشکرانه آنکه از تعدى وأنك رستند ، بی اکراه بحضرت او پیوستند و آنمملكت نیز ضميمه ممالك جووانك گشت ، و در سایه امن و امان درآمد

مع القصه : چون جووانك هفت سال در مملکت چین حکمرانی فرمود ، روز گارش بنهايت شد و فرزند اکبر خود جنگ وانك را بجای خود ولیعهد ساخته و جای پرداخت

ص: 306

سلیمان پای بر سر شیران گذاشته صعود میفرمود ، بدین گونه در شش درجه تخت بر دوازده شیر زرین میگذشت آنگاه، صورت فرشته زرین بود که بال پیش میداشت ، و سلیمان پای بر آن میگذاشت و برزبر تخت شده قرار میگرفت ، چون سیکان شيك را از تعبیه آن تخت آگهی نبود ، و قانون بر شدن بر آنرا نمیدانست ، آنگاه که پای بر آن نهاده بر رفت (1) از زیر تخت در افتاد و پایش خورد بشکست و مادام که زنده بود لنگ بماند.

مع القصه : چون سیگان شيك خزاین بیت المقدس را بر گرفت و برفت رحبعام در ازای آن سپرها و چترهای ذهب بدان وزن شماره سیر و چتر از نحاس بساخت و در خزاین مسجد مخزون نمود لكن در زمان سلطنت خویش از مناهی (2) و ملاهی (3) احتراز نداشت و پیوسته بایور بعام بنباط از در مخاصمت و داوری بود تا آنگاه که در گذشت و سلطنت آل یهودا را با فرزندش ابیام گذاشت چنانکه در جای خود مذکور خواهد شد .

مقرر است که رحم مام بن سلیمان علیه السلام چهل ساله بود که بر تخت چهل ساله بود که بر تخت ملکی جلوس فرمود و هفده سال سلطنت کرد و از جمله ایام پادشاهی یکسال در یمن استیلا داشت و ناشر بن عمرو بن شراحیل سلطنت يمن را از او باز گرفت چنانکه مرقوم افتاد ، و سلیمان این فرزند را دوازده سالگی از نعمای عمانیه بهمرسانید و آنگاه که رحبعام وفات کرد در قریه داودش با خاك سپردند .

رعیت آسوده حال بزیستند و با آسایش و آرامش روزگار بردند چون مدت چهل و هفت سال از سلطنت او بگذشت و روز مرگش فرار سید فرزند اکبر دار شد خود كنك وانك را طلب کرد و در پیش خویش بنشاند و او را بعدل و نصفت وصیت کرد و از امور ملکداری و جهانبانی آگاهش ساخت و ودیعه سلطنت را با وی گذاشته دم در کشید و

بسرای آنجهانی خرامید

در هم افتادند و تیغ در هم نهادند جنگی صعب در پیوست و در پایان کار سپاه یور بعام بشکست چنانکه پانصد هزار تن از ایشان پراکنده و زخمی و مقتول گشتند و یور بعام از پیش بگریخت و ابیام چون شیر خشمگین از دنبال او همی تاختن کرد و اموال و اثقال آنجما عترا بنهب وغارت آورد و بهردیه و قریه که رسید مانند بیتایل و عفرون و دیگر جای هرچه بیافت برگرفت و مظفر و منصور به بیت المقدس باز آمد در این وقت آل يهودا نيك بزرگ شد و سلطنت ایام عظیم گشت و در مدت زندگانی چهارده تن دختر از قبایل بزنی گرفت و از ایشان بیست و شش پسر و شانزده دختر بوجود آمد و از جمله پسران او «آسا» قایم مقام پدر گشت چنانکه در جای خود گفته شود و مدت سلطنت ایهام در بنی یهود اسه سال بود .

در قصه «زیراء» فرعون مصر مرقوم میافتد

مدفون ساختند و سلطنت با فرزندش الامتصل شد چنانکه در جای خود مذکور شود صفر .

مملکت ترکستان استیلا یافت ، و از کنار دیوار چین تا سر حد ماوراء النهر را پادشاه شد آنگاه عزم جزم کرد که مملکت ایرانرا فرو گیرد و خون تور از منوچهر باز خواهد ، پس لشگریکه از (1) حیز حصر و درجه احصاء بیرون بود ، از قبایل ترك فراهم کرد و از آب «آموی» عبور فرموده بارض ایران در آمد و برای آنکه قواد (2) سپاه را در حضرت بیگناه نسبت دهد و پادشاه را از لشگریان بدگمان فرماید ، نامه چند باعیان درگاه منوچهر مرقوم داشت، از جمله با «قارن» نوشت : که مکتوب تو رسید و مراتب عقیدت تو معلوم گشت ، چون کار منوچهر فیصل پذیرد ، در سایه مهرها ما آسوده خواهی زیست ، اکنون وظیفه آنست که در اختلال (3) امور منوچهر بدان روش که نگاشته بودی ، اهمال روانداری و با عهد خویش و فاکنی ، آنگاه بارسول فرمود : که این مکاتیب را چنان بحضرت منوچهر میرسانی که بدست ملازمان در گاه افتد و پادشاه ز مضمون نگارش آگاه شود ، فرستادۀ افراسیاب آن نامه ها را بر گرفت و بدار الملك منوچهر آمده، جملگی را در انجمن ملازمان ملك بگوشه در افکند ، و خود بطرفی بگریخت ، یکی از مقربان حضرت آنرا بیافت و با خدمت منوچهر برد ، چون پادشاه از مضمون نامه های افراسیاب آگاه شد، با سران سپاه دل بد کرد ، و قار ترا گرفته محبوس فرمود ، و از اینروی بزرگان ایران نیز از پادشاه هر اسناك گشتند ، و این مایه فتوری (4) عظیم شد .

مع القصه : منوچهر چون از عزیمت و ركضت (5) افراسیاب آگاه گشت بفرمود : تا مردان جنگ از هر جانب گرد گشتند و سیاهی عظیم ساز داده بسوی افراسیاب فرستاد ، و در حدود خراسان هر دو لشگر بهم رسید و جنگ در پیوستند ، بعد از کشش و کوشش بسیار سپاه منوچهر چنان شکسته شد که دیگر باره فراهم نتوانست گشت و افراسیاب از دنبال ایشان تاختن همی کرد، و بهر دیه و قریه که فرود شده ویران ساخت

ص: 313

و امصار (1) ایرانرا بهرجا عبور داشت عرضه نهب و غارت فرمود ، بدین قانون طی مسافت کرد ، تا بحوالی مملکت ری رسید ، منوچهر بدانست که باوی نیروی برابری ندارد ، اگر چند قلعه «طبرك» كه از بناهای اوست محکم بود ، سکون آنجا را صواب نشمرد ، وبجانب «رستمدار» گریخت و بموضعی که آبراه «کورشیده» «رستاق» گویند فرود شد ، وفيمابین «تو شهده» و قریه» «کنش» را خندقی کرد چنانکه از کوه تا دریا در حیطه آن خندق بود، و هنوز آثار آنچه بنیان کرده یاد نداشت .

مع القصه : منوچهر خود و لشگریان و سران سپاه و قارن که در اینوقت بیگناهی او در حضرت معلوم بود ، در آنجا اقامت فرمود، وزن و فرزندان خود را بقلعه مور در آنزمان «بمایهز» مشهور بود؛ فرستاد و بلده رویا نرا كه دار الملك رستمدار است رویانرا بنیان کرد، افراسیاب نیز چون مملکت ری را خراب کرد ، و هر آبادی را منهدم ساخت وقنوانرا محو فرمود ، از دنبال منوچهر بر ستمدار در آمد و او را محصور نمود ، و مدت دو سال این محاصره بدراز کشید، و هر روز در میانه مصافی میرفت و از جانبین مردان جنگ بمبارزت و مقاتلت بیرون میشدند، و چندتن عرضه هلاك ودمار میگشت ، چون زمان کارزار سخت ممتد (2) شد و منوچهر ترکانرا از درنگ فراوان خسته خاطر یافت ، برای هدیه درگاه افراسیاب از سیم خالص وزرناب وجواهر ثمین (3) ولالی (4) خوشاب و جامهای زرتار واوانی (5) مرصع بجواهر آبدار ، سازوبرگی که سزای خدمت ملوك بودى ؛ فراهم کرد و بدست رسولی چرب زبان سپرد و گفت : این اشیا پیشکش در حضرت افراسیاب پیش گذران و از من بگوی که امتداد محاصره و استمرار مشاجره مورث تخريب طرفين و تضييع (6) جانبين خواهد بود ، و هم بپایان کار این کار بیای نخواهد رفت و فتح این قلعه میسر ؛ نخواهد شد ؛ لاجرم صلاح وصواب آنست که در کار مصالحه مسامحه روانداری، و این مقاتله ومقابله را بمداهنه (7)

ص: 314

و مهادنه (1) تبدیل فرمائی ، چون فرستاده منوچهر با خدمت افراسیاب امدواشیای خویش را پیش داشت و رسالت خود را بگذاشت افراسیا برا آن تنمر (2) و تکبیر که در نهاد بود ، جنبش کرد و فرستاده منوچهر را از پیش براند، و گفت : هرگز از این اندیشه بر نگردم؛ و مادام که این بنیانرا عرضه انتحا (3) و انهدام نسازم بر نخیزم ؛ و اعیان حضرت و صنادید (4) دولت چندانکه در اصلاح ذات البين الحاح (5) کردند و گفتند اگر یکماه دیگر پادشاه در نگ فرماید از قلت زاد و علوفه کار بر لشگریان تنگ شود هم مفید نیفتاد ؛ مردم چون دیدند که آنهمه زاری و ضراعت (6) در کار مراجعت وقعی نداشت ، خاطر بر آن گذاشتند که بیکناگاه پشت برپادشاه کرده روی باوطن مألوف (7) آرند؛ افراسیاب بفرفراست و تشحيذ (8) کیاست این معنی را دریافته و ضرورت داعی افتاد ، که در این اندیشه بالشگریان مسامحه ورزد ؛ و با منوچهر از در مصالحه بیرو نشود پس بآمد شد (9) سفرا کار با صلاح آمد و مقرر شد که از کنار آب جیحون تاباب الابواب منوچهر را باشد و ماوراء النهر وصفحات ترکستان تا کنار دیوار چین را افراسیاب سلطنت کند و بر این قانون سجلی (10) کردند و مواثيق استوار داشتند که من بعد مخالفت نيا غازند (11) و از این گفته بدر نشود آنگاه افراسیاب با لشگر خویش کوچ داده و همه جا راه برید تا هم از جیحون بدانسوی شد و در مملکت ترکستان اوای سلطنت را برافراخت و منوچهر پس از وی از تنگنای محاصره بیرون شده در ساحت ری فرود شد و مردم گرداد فراهم گشتند و فرمانداد تا پیر و جوان از زن و مرد هر کس که در ممالک محروسه بود بدرگاه حاضر شد و از حال ایشان و آنسختیکه از ترکتاز

ص: 315

ترکان دیده بودند باز پرس فرمود و خاطرهای پریشانرا بتفرقه سیم وزر مجتمع ساخت تا هم چنان دیگر باره مردم از دل و جان سلطنت او را گردن نهادند و اوامر و نواهیش را مطبع و منقاد شدند آنگاه (1) موبدیر که سرآمد دانشوران زمان بود در پهلوی خویش جای داد تا گواه مقال باشد او خود برخاست و اینخطبه با خلق بر خواند و پس از ستایش یزدان پاک چنان فرمود که (ایمردم) سلطان ستوده کیش آنست که روز گار خویشراء برعایت رعیت مصروف دارد و بعد از پرستش بزدان پرستاری ایشان پردازد و احقاق حقوق خلق را فرض شمارد و هیچ مظلوم را در پنجه اقتدار ظالم نگذارد و برای منفعت خویش تجديد رسوم و رسم بدعت نكند و جاهل وعالم و عامی و عارف را بشمول عواطف و عوارف (2) وايثار (3) تالد وطارف (4) خرسند و بهره مند سازد و از خلاف وعده انحراف لازم شمارد و با دروغ فروغ نجوید حلمش بر غضب فزونی کند دعفوش از انتقام پیش دستی گیر دو قاتلان را از تاخیر قصاص هناص نفرماید (5) و دزدان را در مضای سیاست (6) حراست نکند و دست ظالمانرا از آزار زیر دستان بسته دازد و و بال عمال خوش را بر نفس خود حمل نکند و عام و خاص را از هیچ نعمت باز ندارد و هیچ خوردنی و پوشیدنی را مخصوص خود نشمارد و آنچه در وجه چاکران حضرت مقرر داشته بی ضجرت (7) برساند و بندگان موتمن (8) را بی حجتی مبرهن كیفر نکنند و بسعایت (9) نمامان در حق ایشان (10) بدگمان نشود و رعایا را خزانه خویش داند و چندانکه تواند در توفیر (11) مال ایشان جهد کند و لشگریان را از ساز و سلاح نبرد توانگر فرماید و در انجام زاد و راحله کار بم ساهله ومماطله

ص: 316

نگذارد تا در روز جنگ کار بر اعدا تنگ کند و دشمنان را مغلوب و مقهور نماید اما رعایا میباید مدت خویش بر کسالت موقوف ندارد و در ارتقای (1) مقامات علیه (2) و استعلای (3) بر مدارج (4) سینه مساعی جمیله معمول دارند و در کسب وجوه معاش و طلب مايه معيشت جاهد و ساعی باشند و خراج سلطانیرا بیکلفت و توانی بگذارند (5) اما قواد لشگر (6) و سران سپاه باید خدمت پادشاه را با کراه ندارند و در مقاتله بادشمن گرد مماطله و تهاون نگردند و هر يك با دولت پارشاه خود را عظيم شريك شناسند و در تحصیل نام نيك بكوشند

(چون منوچهر اینخطبه بپایان برد بزرگان سپاه صنادید در گاه و اعیان دولت و دانایان حضرت زبان بست ایش و نیایش گشودند و بر حصافت رای و سماحت (7) طبع و صفای نیت و حسن طویت (8) پادشاه تمجید و تحسین کردند، و دیگر باره باوی بپادشاهی گواهی دادند و سلطنت او را با میمنت مقرون شمردند آنگاه منوچهر زبان برگشاد و با ایشان خطاب کرد و گفت. اینک ایران از ترکتاز تركان ویران گشته و آنساحت با نزهت (9) از ركضت (10) افراسیاب خراب مانده هم اکنون باید در احیای آبارو (11) انهار و تعمیر (12) بلاد و امصار ومنع (13) دخول سپاه اجنبی و رفاه حال مسن و صبی و تجهیز لشكر وترفيه (14) کشور یکجت بود تا این مملکت بحال نخستین باز شود ،

و این ساحت رحبه (15) راحت گردد ، همگنان سر اطاعت و انقباد پیش داشتند و

ص: 317

گفتند: با فرمان پادشاه از خاك و خاره بالین و بستر کنیم و بآب و آتش اندر شویم پس منوچهر بفرمود : تا آن انجمن راخوان پیش نهادند و خوردنی حاضر ساختند و از کاراکل و شرب سیاهی نامحصور بحر است حدود و ثغور معین کرد، چنانکه از آن پس از هر سوی که با ترکان مصاف دادند ، ایشانرا هزیمت کردند ، و بعد از فتنه افراسیاب شصت و هشت سال دیگر منوچهر در ایران پادشاهی داشت که تمامت سلطنت او یکصد و بیست سال بوده، و با سلیمان علیه السلام ایمان داشت ، و بر شریعت موسی علیه السلام میزیست و کوفتن نوبت (1) در صبح و شام از مخترعات خاطر اوست و اینكلمات حکمت آمیز باوی منسوب داشته اند : من تورط فى الامور بغير نظر في العواقب تعرض لقادحات النوائب ، (2) و هم او گوید: عفو الملك اعظم من ملكه (3) وهم ازوست «الجند المسلطان كالا جنحة المطير» (4) مقرر است که چون منوچهر اجل محتوم و وقت معلوم را قریب دانست، فرزند خویش نودر را طلب داشت و ولایت عهد خویش را بدو گذاشت ، و بایند و اندرزش از رموز جهانگیری و جهانداری آگهی داد ، و گفت : ایفرزند برسهل وصعب دنیا عبور کردم ، و مملکتی عظیم مسخر آوردم ، و پادشاهی بزرگ یافتم ، وکین ایرج را از سلم و تور باز جستم و مدتی فراوان با خصب نعمت معیشت کردم ، اکنون که هنگام دم گسستن و وقت بار بر بستن است ، جمله در پیش چشمم پیش از خوابی و خیالی نمودار نیست ؛ پس دانا آن است که دل بدنیا در نبندد ، و بریندار خویش و نمودار چند غره (5) نشود ، و در هر کار حق بیند و براه ، حق رود، و چون اینسخنان بگفت قطر مچند از دیده بیارید و گذشت .

ابن مسروس بعد از پدر بر سریر ملکی جلوس فرمود ، و در مملکت بابل و نینوا سلطنتی برگ و نوا کرد و در حضرت منوچهر باظهار عقیدت مبادرت فرمود ، و بدستیاری تحف و هدايا عقد موالات (1) باوی استوار داشت ، چنانکه بفرموده منوچهر و اعانت وی بمردو مال نهر فراتر احفر کرد و عراق را از آب سیراب ساخت ، دانواع اشجار و ریاحین از کوهسار و بیشه ها آورده باغ و بوستان چند بر آراست و آن مملکترا نيك معمور کرد و هموار اوقات خویش را بتعمير ممالک محروسه مصروف داشت چندانکه رعیت و اشگری از حسن سلوك وبسط مآثر (2) وبذل عوارف (3) وی راضی را و شاکر بودند مدت سی سال در مملکت بابل و بینوا و دیار بکر ارض روم میمنت سلطنت کرد آنگاه فرزند اکبر خود طاطاوس را وصیت بولایت عهد کرد و خود در مهد خاك غنوده گشت.

همواره عهد دوستی محکم بود و من نیز با تو همیشه از در مصافات (1) و حفاوت (2) بوده ام، اکنون بعشابا من سر خصمی دارد و اندیشه ظلم و تعدی پیشنهاد خاطر ساخته چه باشد که این قلبا هدیه را از من قبول کنی و معاهده خویشرا بابعشا بانجام دهی، آسا بجمع (هداد) رسید و اندیشه او را بازدانست انجاح (3) مآرب او سمع را واجب شمرد و لشگری عظیم بر آورده بعضی از ممالك بعشار افر و گرفت بعشا بدين سبب از عمارت رامات بازماند و (آسا) نیز دست یافته لشگر فراوان بر انگیخت و بعرض مشا تاختن کرده هر خشب و حجر که او برای عمارت امات آماده ساخته بود آل یهود او بنی بنیامین برگرفتند تا بنیان دیگر برای خود استوار کنند در این وقت حنانی بنزد آسا آمد و فرمود : اى ملك آل یهودا متوکل بپادشاه دمشق شدی ، وعرض نیاز بسوی او بردی : این سبب ضعف حال وكسر (4) حشمت تو خواهد بود ، ولیکن اگر با خدای پناه میجستی و یاری از وی میطلبیدى ، بملك مصر ودیگر سلاطين چیره میشدی و در دست تو گرفتار میگشتند ؛ بزرگان آل یهودا چون سخن حنانی را اصغاه فرمودند ، هراسناك شدند که مبادا بكيفر افعال «آسا» حال ایشان بدشود «آسا» این معنی را دریافت و در خشم شده بفرمود : تا حنانی را بزندان برده محبوس بداشتند تا از اینروی هیبتی در دل خلق افتاده پادشاه را بچشم حقارت ننگرند ؛ و ساه مریض گشت و از هر دو پای مفلوج (5) شد ؛ و در مدت دو سال در بستر خویش خفته توسل بمعالجت اطبا میجست ، تا از جهان در گذشت و جسد او را در قریه داود باخاک سپردند، و بر سر مزار او بنیانی رفیع کرده با عطریات و مجمرهای بخور انباشته داشتند.

عدد از اشراف پیغمبران بنی اسرائیل است : و لفظ عزر» بلغت عبری خدا مدد کرده باشد ، چون مرتبه نبوت یافت، بنزد « آسا» ملك آل نهودا آمد و با او خطاب کرد ؟ که ای پادشاه بیت المقدس اگر خدایرا اطاعت کنید جزای خبر یابید، و چون خدایرا واگذارید ید او نیز شما را واگذارد و همانا روزگاری دراز میگذرد که آل اسرائیل عصیان ورزیدند و پشت با فرمان خداوند کردند، و از این روی پیوسته در دست اعدا بشکنجه افتادند ، و هرگز خاطر شاد با ایشان دمساز نگشت ، چون « آسا» سخنان آ نحضر ترا اصغاء فرمود: بیشتر خاطر بدفع « آنام » (1) و کسر اصنام گماشت ؛ و ممالک محروسه را از بت و بت پرست خالی ساخت و مردم را در ماه سیم از سال پانزدهم سلطنت خویش در بیت المقدس جمع کرد و هفصد گاو و ششهزار گوسفند برای قربانی ذبح فرمود ، وحكم داد تا خلق در پرستش و نماز بدرگاه بی نیاز یکجهت باشند ، و سوگند یاد کرد که هر کس از شریعت موسی تخلف کند ، خواه صغير وخواه کبير اورا بقتل رساند، و هر چند از اوانی (2) ذهب و تیاب نیکو او را میسر بود آنرا به بیت المقدس آورده موقوف داشت ؛ و در اینوقت آل یهودا از آئین «آسا» نيك شاد خاطر گشتند.

بيت المقدس شد، در این وقت آسا» ملك آل یهودا بود چون عزیمت ملك مصر بدانست حکم داد تا آن یهودا و بنی بنیامین بدرگاه حاضر شدند و سیصد هزار مرد جوان شمشیر زن از آن یهودا فراهم کرد و دویست هزار تن از بنی بنیامین مجتمع ساخت که همگی بازره و جوشن بودند و در کمانداری و تیر اندازی دست قوی داشتند .

مع القصه : آسا اشگر خود را بر آورد و باستقبال رزم «زیراه» بیرون شتافت و در ارض «مرسا» تلاقی فریقین افتاد و از هر دو طرف صفوف جنگ راست کردند ، در اینوقت آسا از فزونی لشگر زیراه دل پربیم داشت پس بنماز ايستاد وروى برخاك نهاد، سخت بنالید و از خداوند قادر طلب نصرت کرد و حکم داد تالشگر بجنگ بیرون شدند و تیغ در هم نهادند و بعد از گیرودار بسیار سپاه زیراه شکسته شد، و ، و آل يهودا از دنبال ایشان تاختن کردند و از آنجماعت همی کشتند و اسیر گرفتند تا بارض «غادار» که از اعمال مصر است در آمدند و آن اراضی را خراب کردند و هر چه در هر آبادانی یافتند برگرفتند و مراجعت کردند و در بازگشت هر جا با قبایل عرب دچار شدند از ایشان برده گرفتند و شتر و گوسفند آنجما عترا غارت کرده به اور شلیم باز آمدند و آسا از این نصرت شاد خاطر و شاکر بود اما از آنسوی «زیراه» بمصر در آمد و از آن شکست که باوی رسیده بوده دیگر نتوانست آن نیرو حاصل کند که از آل یهودا کین اهد لاجرم پای در دامن پیچید و بنشست تا رخت از جهان بربست و سلطنتش در مصر صدو نود و هفت سال فت سال بود .

«سلویس» و بر در زاده کار بمعادات (1) ومبارات (2) انجامید و روزی چند مقاتله و و مقابله روزگار بردند و کار مملکت از اینروی پریشان شد و خلقی بسیار بهر سوی پراکنده گشتند، بزرگان لاتین انجمنی کرده با هم رای دادند و گفتند ، اگر کار بدینسان گذرد روزگاری برنیاید که اینم ملکت ویران شود و دشمنان از اطراف بدین عرصه تاختن کنند و اينملك را فرو گیرند صواب آنست که این منازعه و مجادله از میان « سلویس» و«ابولس» برخیرد و در مملکت «البالانكا» ، «ولوينيم» حکمران یکتن باشد، و در اینصورت چون «سلونس پسر لوینیا» باشد و دختر زاده لایتنس است، صلاحیت وی بکار سلطنت زیاده از ایواس است و میراث ملك او را باشد پس متفق الكلمه سلویس را بسلطنت بر داشتند و پادشاهی لاتین بد و مقرر شد و ابولس را گفتند: تا بزرگ مذهب و شریعت باشد و از این زیاده طلب نکند، مدت سلطنت سلویس در ایتالیا بیست و نه سال بود .

عمل گرفتارش ،ساختند، چنانکه در جای خود مذکور شود و مدت سلطنت «الا» در اسباط عشره در سال بود

هریکرا با انعام و احسان خسرو انه خرسند ساخت مردم در روزگارش آسوده همی زیستند و شاد خاطره ماش کردند و چون هنگام ارتحالش فرارسیده جيوانك كه فرزند برومندش بود پیش خوانده زبان بوعظ و پندش برگشود ، و او را بعدل و نصفت و مدارا با سپاهی و رعیت ترغیب فرمود ، وولایت عهد را بدو گذاشته خود در گذشت مدت ملکش بیست و پنج سال بود .

مقرر است که سلاطین هند تا زمان سلطنت «مهاراج» یزدان پرست بودند و در عهد دولت مهاراج یکی از شاگردان «یوز اسف» را که مخترع دین صابتين (1) بود چنانکه شرح حالش مرقوم گشت بهندوستان آمده مردم را بکیش صابئین دعوت نمود ، و بسیاری از قبایل او را پیروی کردند و پرستش آفتاب و ستاره اختیار نمودند و در عهد دولت سورج برهمنی (2) از کوهستان چهار کنده بحضرت سلطان شتافت و چون دانا و در علوم غریبه نيك توانا بود و در خدمت «سورج» محلی سزا یافت چنانکه بهرچه حکم راندی سورج اطاعت کردی وسخن او را استوار داشتی، پس بر همن با سورج گفت که صورت بزرگان سلف را از زرو و بدیشان سجده بردن مایه فتوحات عظیم است پس سورج بفرموده ی صورتی چند شبیه مردم گذاشته از زروسیم بساخت و بجواهر شاداب مرصع کرده (3) قبله عبادت نمود و پرستش آن اصنام را سبب نجات و فلاح دانست و مردم بیاد شاه اقتفا کرده (4) همگی بپادشاه صورت بردگان خود ر ایساختند و بدان سجده بردند ، وزمانی بسیار بر نیامد که در هندوستان نود طایفه هريك بطريقی جداگانه بت پرستیدن داشتند، آنگاه سورج بلده قنوج را براب آب کنگ بر آورد و در عمارت آن نيك بكوشيد چنانكه شماره خلق آن از حد بدر شد و در آنجا بكار سلطنت وكيش بت پرستی قیام داشت و همه ساله بدرگاه کیقباد بارسال رسل و رسايل وانفاذ (5) تحف وهدايا عرض عقيدت و اظهار ارادتی میفرمود و مالی برسم خراج میفرستاد و خواهر زاده خود را که دختری خوب منظر بود با جهازی در خود بزنی از درستم گسیل ساخت ، و باس حقوق او را نیکو همیداشت .

على الجمله : سورج دویست و پنجاه سال در مملکت هندوستان سلطنت کرد و

ص: 326

سی وپنج پسر از وی باز ماند و ولایت عهد را بار شد اولاد خود «بهراج» بگذاشت و بگذشت .

گوسفند و مساوی آن برانفاذ (1) درگاه میداشتند و شماره سپاه وی چنین بود که یکی از سپهداران وی عدینو سیصدهزار مرد جنگیرا فرمانگذار بود و دیگر «یوحنا» دویست و هشتاد هزار مرد سپاهی داشت و «سمعی بن زرح» را دویست هزار کس بودند اینجمله از دودمان یهودا بودند و از قبایل بنیامین دویست هزار مرد کماندار را «البدع» سپهدار بود و صد و هشتاد هزار کس را «یهورافر» سرهنگی داشت

على الجمله : (2) سير يهوشافاط در ذیل احوال «صفينا» و«حزئيل» و«العاذار» : عليهم السلام و دیگر جا مذکور خواهد شد ، مدت سلطنتش در آل یهودا بیست و پنجسال بود ،

«وان الياس لمن المرسلين» (1) ولفظ الياس والياسين معرب آنست؛ و «الیا» بزبان عبری یعنی بزرگوار من خداست و هم آنحضرترا «الياهو» گویند و نام دیگرش در توراه پنیحاس است که آنرا فینحاس نیز گویند و فینحاس بلغت عبری بمعنی شفقت کرده شده باشد و «امتیای» نام دیگر آن حضر تست و امتیای بمبری راستگو برا گویند و چون آنحضرت در این جهان زندگانی در از یافت در هر عهدی ببلدی سکون میفرمود؛ و منسوب بدان بلد میشد چنانکه وقتی جنابش را «الياهو هتشبی جلعاد» میگفتند یعنی اوست خوش نشین جلعاد و خضر نیز یکنام ویست و از اینرویست که بعضی خضر و الیاس را یکتن دانسته اند و حال آنکه جنابش را هرگاه خضر بخوانیم خضرتانی خواهد بود چنانکه خضر اول را در جای خود از این پیش گفتیم.

على الجمله (2) انحضرت پسر العاذار بن هرون علیه السلام است و نام مبارکش بلفظ پینحاس مکرر در قصه موسی و یوشع مرقوم افتاد و در زمان موسی علیه السلام بخدمات خیمه مجمع مشغول بود، و بعد از وی همواره در زوایای عزلت بعبادت خداوند روز میبرد، همانا در اینوقت نگارنده این کتابرا موافق افتاد که شطری از خبر انبیاء که دلالت بر ولادت سیدالمرسلین محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم کند و شریعت و برا محمود شمارد مرقوم دارد و این معنی معلوم باد که را قم حروفرا در نگارش تواریخ و ترجمه السنه مختلفه غایت سعی مبذول افتاد لاجرم با اینکه ترجمه توراه را بزیان عربی و ترکی حاضر داشت و از خط و افت عبری نیز بهره مند بود ؛ استنباط خویشرا مستوثق نداشت و در هر قصه که با بنی اسرائیل مربوط بود علمای یهودار احاضر کرده با ایشان

ص: 329

در حل معضلات (1) همداستان شده، و هیچ کاریرا از ترجمه و تفسير وتحرير وتلفيق (2) و تعمیق (3) با دیگری نگذاشت و اگر يك خبر از صد کتاب فحص باید کرد باکی تفویض نکرد و تا خود در همه بدقت نظر نرفت آسوده نشد .

على الجمله : بنی اسرائیلر اکتا بیست که آنرا کما را گویند و آن عبارت از احادیث قدسیه ایشانست و هر کس بدان کتاب متفق نباشد چنان است که مخالفت توراة کرده است و در فصل یازدهم سفر سنهدرین از کمار انبت است که گفت الياهو برب يهودا برادر رب سلای حاسید که نیست عالم کمتر از هشتاد و پنج یوبل ، و در یوبل آخرین دود میآید رب یهودا پرسید که در اولش با در آخرش فرمود نمیدانم گفت تمام میشود یانه فرمود: نمیدانم و تفسیر این کلمات چنانكه هيچيك از بنی اسرائیل انکار نتوانند کرد ، اینست که الیاس را مدرسه بود که هشتاد نفر از علماء واصفیا در آنجا جمع بودندی و گاهی که الیاس (ع) در آنجا در آمدی کسب فوائد معارف فرمودندی ، ورب بمعنی عالم باشد و (یوبد) پنجاه سال را گویند و هشتاد و پنج (یوبل) چهار هزار و دویست و پنجاه سال باشد و (بن دود) بلغت عبری پسر عم را گویند ، و در اینجا کنایت از اسمعیل علیه السلام است که عم يعقوب باشد : واکنون که یکهزار و دویست و پنجاه و نه سال از هجرت نبوی میگذرد تاریخی که بنی اسرائیل ضبط میکند پنجهزار و ششصد و سه سال است چون مدت از هجرت تاکنونرا از سنوات تاریخ ایشان نقصان کنیم چهار هزار و سیصد و چهل و چهار سال باقی ماند و از زمان ولادت پیغمبر تا روز هجرت آنحضرت نیز پنجاه و سه سال است این مدت را هم موضوع داریم پس چهار هزار و دویست و نود و یکسال باقی خواهد ماند ، پس معلوم شد که چون هشتاد و پنج یوبل گذرد در سال چهل ويكم يوبل دیگر ولادت خاتم الانبیاء بوده چنانکه الياس علیه السلام خبر داد ودر فصل یازدهم سفر سهندرین مرقوم است که عالمی میگوید که صفحه نوشته بخط عبری در دست مردی دیدم گفتم از کجا یافته گفت مزدور شدم در روم و در میان خزاین اهل روم

ص: 330

یافتم و نوشته بود که بعد از چهار هزار و دویست و نود و یکسال از تاریخ جهان عالم تیم است و در ایشان جنگهاى «كوكو ماكوك» افتد که غرض «ياجوج ماجوج» باشد و در اینجا کنایت از کثرت ابطال و شدت قتال است، و نهنگها در جدان آیند و باقی ایام ماشیح خواهد بود، و دنیانیکو خواهد بود و ولادت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم موافق تاریخ

بودوولادت یهود در سال چهار هزار دویست نود و یکست چنانکه مرقوم شد و ماشیح بلغت عبری مسیح را گویند، و باید دانست که نه هر مسیح که گویند عیسی علیه السلام را خواهند بلکه مسیح آن باشد که

الا با آب و روغن و امثال آن مسح شده باشد؛ چنانکه در این کتاب مکرر در سیر انبیاء (1) ثبت افتاد که پیغمبری مأمور میشد و روغن زیت از قدس آورده پیغمبر دیگر را مسح میکرد و اور امسیح میگفتند چون سموئیل و دار دو دیگر انبیاء و این سخن در پیغمبر آخر الزمان لایق تر است چه وضو و مسح از آن حضر تست و از اینکه بعضی از یهود بن دو در ابن داود خوانندچه در خط عبری فرق در میان دو دود او د نیست هم برای ایشان مفید نیفتد ، زیرا که در تاریخ چهار هزار و دویست و نود و يك از بنی اسرائیل و آل داود پیغمبری متولد نشده بلکه جز محمد مصطفی (ص) پیغمبری در عالم نبود، در فصل هیجدهم از کتاب استثناء در تور اقمر قوم است که موسی هنگام وفات بخط مبارك خود نوشت که ترجمه آن بی زیاده و نقصان چنین باشد که آنحضرت کلام خدایر اباز مینماید و با قوم میفرماید: خداوند خدای تو پیغمبر یر ا برای تو از میان تو از برادرانت مانند من مبعوث خواهد کرد بگفتار او گوش کنید موافق هر آنچه در (حوریب) بروز مجلس از خداوند خدای خود درخواست نمودی که آواز خداوند خدای خود را بار دیگر نشنوم و این آتش عظیم را دیگر مشاهده نکنم مبادا که بمیرم و خداوند مرا فرمود : که آنچه گفتند نیکست پیغمبر برا بجهت ایشان از میان برادران ایشان مانند تو مبعوث خواهم کرد و کلمات خود را بزبانش ودیعت مينهم هرچه او را بفرمایم او با ایشان در میان خواهد آورد، و چنین خواهد شد که کلمات مراکه بنام من بگوید هر کسی اطاعت نکند من از او مؤاخذه خواهم کرد ، اما هر پیغمبری که مغرور شده بنام من بگوید که بگفتن حکم ندارم با آنکه بنام معبودان

ص: 331

دیگر بگوید همان بیغمبر هلاك خواهد شد و هر گاه در دل خود اندیشه کنی که سخنی که خداوند نگفته است چگونه بشناسیم بدانکه چون پیغمبری چیزی بنام خداوند بگوید و آن امر برابر نیاید و بر وقوع نپیوندد امری که خداوند نفرموده است بلکه پیغمبر از روی مغروری گفته است از او مترس اینجمله : ترجمه کلمات توراة بود و از این معلوم شود که فرموده از اولاد برادران قوم بنی اسرائیل پیغمبری مبعوث شود ، غرض اولاد اسمعیل است، چنانکه الیاس علیه السلام پسرعم فرمود ، و پیغمبری که مانند موسی باشد و مبعوث شود و صاحب شریعت باشد پیغمبران بنی اسرائیل نیستند ، چه ایشان جميعا بشريعت موسی بودند ، و هم عیسی نتواند بودچه او نیز بنی اسرائیل است ، نه از اولاد برادران اسرائیل ، اگر چه یهود نیز با عیسی ایمان ندارند ، لاجرم آن پیغمبر محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم باشد و آن کلمات که بی رعد و برق بزبان مبارکش ودیعت شد قر آن مجید است ، چه بنی اسرائیل هنگام نزول تو راه آواز مهیب میشنیدند و آتش عظیم مشاهدت میکردند که تاب دیدار آنرا نداشتند و از موسی درخواست میکردند که هنگام نزول تو راه آن آوازها نشنوند و آن آتشهانه ببینند، چنانکه در قصه موسی مذکور شد، اکنون با سر داستان شویم در اینوفت که طغیان و عصیان احاب بن عمری بسر حد کمال بود، چنانکه، مذکور شد «الیاس» علیه السلام نزدیك وی آمد و روی با « احاب » « وایزابل » زوجه أو و ملازمان حضرت وی کرده بفرمود : ایقوم هیچ از خدای نمیترسید و عبادت «بعل» را به پرستش خداوند اختیار میکند ؛ «کما قال الله تعالی اذقال لقومه الانتقون الدعون بعل وتدرون احسن الخالقین» (1) مردم سر از فرمان آنحضرت برتافتند، و همچنان بعبادت بعد که صنم ایزابل بود قیام میفرمودند ، و الیاس را تکذیب میکردند ، چنانکه خدای فرماید: « فكذبوه فانهم لمحضرون الأعباد الله المخلصين » (2) پس الیاس روی با قوم کرد و فرمود که آن اسرائیل در معصیت خداوند سخت طغیان کردند ، همانا پروردگار بار انرا که آیت رحمت است از ایشان بازگرفت ، و مادام که من از خداوند

ص: 332

مسئلت نکنم آنجماعت از قطرات امطار (1) بهره نخواهند یافت ، پس از اینخطاب فيضان (2) سحاب (3) از زمین قطع شد و آثار قحط وغلا (4) پدید آمد ، مردم در سختی و عذاب در افتادند ، و احاب پادشاه آل اسرائیل دل با الیاس بد کرد و از قتل وی یکجهت شد؛ چه این قحط سال را از دعای انحضرت میدانست در این وقت جبرئیل با الیاس نازل شد و گفت: ای الیاس خدای میفرمایند : که از میان دشمنان کناره جوی و یکچند مدت در اراضی «اردن» سکون فرمای که قوت ترا در آنجا مهیا کرده ام، پس آن حضرت بارش اردن شتافته یکچند از ایام در آنجا مقیم بود و سكان (5) آنسر زمین مأكول ، مشروب آنحضر ترا مهیا داشته ملازم خدمت وی بودند چون روزگاری بر این برگذشت باز با آنحضرت خطاب رسید که اکنون بارض صیدون شتاب کن که روزی ترا بدست زنی بیوه حوالت فرموده ایم الياس علیه السلام بارض «صيدون» آمد و در کنار آبادانی و ظاهر بلده زنی را دید که حطب (6) فراهم میکند او راییش خواند و گفت : قدری آب و نان برای من حاضر ساز که سخت گرسنه ام آنزن با خدای سوگند یاد کرد که من زنی بیوه ام و در خانه بجز یکمشت آرد و قدری روغن زیت ندارم، اکنون مقداری حطب بدست کرده میخواهم آن آرد را دو گرده نان سازم ودفع جوع خویش و فرزند خود را مهیا کنم و اگر نه هر دو یتیم اکنون از گرسنگی هلاک خواهیم شد الیاس فرمود : بیم مکن و همان آرد را سه گرده كوچك بساز یكیرا مخصوص من بدان چون چنین کنی چندانکه از آن نان و روغن برداری نقصان نخواهد یافت و بحال خود خواهد بود تا آنروز که از آسمان امطار رحمت فرو ریزد و نعمت خداوند فراوان شود پس آنزن بفرموده الیاس عمل کرد و روزگاری ممندالیای و آنزن بیوه و فرزند و اهل بیتش از آن نان و روغن بر میگرفتند و میخوردند و همچنان بجای بود؛ اما پس از مدتی فرزند آن زن بیوه مریض گشته در گذشت مادر او افغان بر آورد و در مرگ پسر سخت بنالید و از الیاس علیه السلام مسئلت

ص: 333

کرد که خداوند قادر از زندگانی فرزند او را بخواهد و در حق وی دعا کند تا دیگر باره زنده شود ، آنحضرت جسد آنطفل مرده را در بغل کشیده در بسترش بخوابانید و بنماز ایستاده زندگانی او را از خدای بخواست قبل از آنکه آن حضرت نماز خویش را پانی آرد آنطفل زنده شد، پس اور ا گرفته بنزد مادرش گذاشت ، آنزن شاکر و شاد خاطر گشت ، و عرضکرد که اکنون استوار داشتم که تو پیغمبر خدائی و از اینروی که الياس ان طفل را در بغل کشید او را «حقوق» نام نهادند ، چه حبقوق بلغت عبری بمعنی در بغل گرفته باشد ، و حقوق نیز از جمله پیغمبر انست چنانکه شرح حالش در جای خود مرقوم خواهد شد ، و تتمه قصه الیاس و تجرد آن حضرت در ذيل قصه ملوك بني اسرائيل و عوبديا هو علیه السلام نگارش مییابد .

دیگر لشگرها فراهم کرده بسوی هامون شدند و از آنسوی «بنی عمون» و «بنی هواب» با جبل ساعیر آمدند، و ساکنین آن اراضی را قلع و قمع کرده اموال ایشانر ابغارت بر گرفتند ، در اینوقت در میان مردم بنی عمون» و «بنی مواب بر سر غارات کار از معارضه (1) ومشاجره بمقاتله ومقابله کشید، و چنان خصومت فیمابین سخت افتاد که بر قتل یکدیگر یک جهت شده تیغ بر یکدیگر نهادند و از هم همی کشتند ؛ تا کمتر کسی جان بسلامت برد، گروهی مقتول و عددی مجروح بودند، اینخبر چون با «يهوشافاط» برسید مردم خویش را بر داشته بسوی ایشان تاختن کرد؛ و یکدشت را از آن کشته انباشته ساخت ؛ پس بی مانعی و منازعی اموال و اتقال هر دو قبیله بتصرف آل یهودا بیرون آمد و پس از سه روز شاد کام و مقضى المرام (2) مراجعت به بیت المقدس کردند و در حضرت یزدان یشانی شکر برگزاری بر خاک سودند (3) و از آن پس آل یهودا در چشم ملوك روی زمین و سلاطین اقالیم (4) بزرگ نمودند و دیگر کسی راه رای جنگ به وشافاط بر خاطر نیامد

زمین نرست، احاب سخت در تب و تاب افتاد و همه روزه اشگر یا نرا بطلب الياس بیرون میفرستاد و کمال جدوجہد میفرمود تا آنحضرت را بدست آورده مقتول سازد و هیچ کس ویرا نمیافت تاروزی «عو بد یاهو» را پیش خوانده گفت ، باید در طلب چشمه ساری بیرونشده و گر داراضی برآمد و فحص کرد، باشد که بآب و گیاهی راهبر شویم و اين خيول (1) و مواشی (2) را از مردن نگاهداریم، اکنون وظیفه آنست که تو بننهائی از جانبی بیرون و من منفرداً بسوی دیگر روم و جستجو نمایم پس احاب مردم خویش را بگذاشت و راه بیابان پیش گرفت و عوبد یاهو علیه السلام از جانب دیگر روانشد ناگاه الیاس را دید که از پیش روی او در رسید، آنحضر ترا بشناخت و در حضرت اوجبيين برخاك نهاد و عرض کرد : که توالیاس پیغمبر نیستی ؟ آنحضرت فرمود بلی هستم اکنون ای و بديا هو بره و با احاب بگوی الیاس میگوید اینك حاضرم عوبد ياهو عرض كرد: ای پیغمبر خدای لشگرها در طلب تو کوه و بیابان مینوردند من چگونه با احاب این سخن گویم که در حال بجرم آنکه تر انگرفته ام خون من بریزد الیاس فرمود: دل قویدار که من امروز بر احاب ظاهر خواهم شد.

و باران بقوم خواهم فرستاد، عوبديا هو نزديك احاب آمد و او را آگهی داد ملك آل اسرائيل بسرای خویش در آمده الیاس نیز از راه برسید ، پس احاب روی بدان حضرت کرد و گفت : این توئی که آل اسرائیل را بیلا گرفتار کردی و خلقی عظیم را عرضه هلاك ودمار ساختى ؟ الياس علیه السلام فرمود : هلاك كننده قوم توئی که مردم را بعبادت اصنام بداشتی و سجده بعل فرمودی ، اکنون بفرمای : تا چهار صد و پنجاه تن انبیای کذبه (3) که خدمت بعل کنند و مائده (4) از ایزابل زوجه توستانند ، بجبل کر مل بیرو نشوند و بنی اسرائیل همه حاضر باشند ، من نیز بتنهایی در برابر ایشان ایستاده شوم و دو گاو آورده قربانی کنیم، قربانی هر کس مقبول افتد بر حق باشد پس اخاب باتفاق جميع بنی اسرائیل و انبیای کذبه در جبل کرمل شدند و الیاس علیه السلام نیز با ایشان بود آنگاه دو گاو آوردند و یکیرا انبیای کذبه اختیار کرده در مذبح بعل قربانی کردند و از بامداد تا نصف النهار بعل و دیگر اصنام خود را خواندند، تا آتش که علامت قبول است

ص: 336

قربانی ایشانرا فرو گیرد هیچ مفید نیفتاد و الیاس برای تنبیه با ایشان میفرمود که بانگ بلندتر بر آورید و خدایان خود را با علاصوت بخوانید ، باشد که ایشان خفته باشند ، و از بانگ شما بیدار شوند و بفریاد شمارسند و ایشان عظیم تر آواز میکردند و تن خود را با دشنه و کارد ریش (1) میساختند، چنانکه خون از اعضای ایشان برمذبح، برفت بدان اندیشه که خدایان ایشان بدان زاری و ضراعت رحم کنند و قربانی انجماعترا مقبول دارند ، مدتی از چاشتگاه برفت و اثری بادید نیامد اثری بادید نیامد؛ پس انبیای کذبه ساکت ومأيوس بماندند، آنگاه الیاس علیه السلام دوازده پاره سنگ بعدد اسباط بر هم گذاشت و مذبحی بر آورد و آن گاو را که انبیای کذبه بجای گذاشته بودند ذبح فرمود و گوشت آنرا پاره کرده در مذبح ،نهاد و فرمود چندان آب در مذبح بریختند که از سر گوشت وحطب بگذشت و از برای قبول قربانی دست بدعا برداشت ، ناگاه آتشی از آسمان فرود شده در مذبح ،افتاد و آن آبرا فروخورد و قربانیرا بسوخت؛ چون این معجزه از الیاس بادید آمد بنی اسرائیل پیشانی برخاك نهادند و نبوت آن حضرت را اقرار کردند پس الیاس بفرمود : تا انبیای کذبه را گرفتند و ایشان را باتیغ بگذرانیدند ، آنگاه روی با احاب کرده فرمود که اموال و انقال خود را نیکو بدار و منتظر باران باش و برسر جبل کرمل رفته دست بدعا بر آورد و بارانی عظیم بیارید بدانسانکه هرگز بنی اسرائیل مثل آن ندیده بودند و همه شاکر و شادخاطر گشتند .

ملامت کرد ، و كس بنزد الیاس فرستاد و پیام داد که چهار صد و پنجاه تن از پیغمبر انرا که خدمت بتخانه میکردند مقتول ساختی زود باشد که ترامانند یکی از ایشان عرضه هلاك سازم ، الياس علیه السلام چون این کلمات این ایز را اصغافر ،مود، از شومرون کوچ داده عزیمت بر سبع نمود که در میان آل یهودا اکن باشد در وسط راه در دامان کوهی بسایه درختی بنشست و روی بدرگاه یزدان کرده عرض کرد که پروردگارا من از پدران خود بهتر نیستم و در دنیا بسیار زیست کرده ام ، اگر وقت رسیده میل آن دارم که بار از اینجهان بریندم؟ این بگفت و در سایه درخت بخفت ، مالائکه خداوند بروی فرود شدند و اندام او رالمس کرده جنابش را از خواب برانگیختند ، و قدری آب و نان بنزد وی گذاشتند و گفتند: بخور و بیاشام ، آنحضرت قدری از آن آب و نان تناول فرمود دیگر بار بخذت ، کرت دیگر ملائکه او رابیدار کردند و گفتند : این راه که در پیش داری بس دور باشد ، هم از این طعام بخور که تا چهل شبانروز گرسنه نشوی بازالیاس قدری آب بنوشید، و مقداری نان بخورد و از خدای نیروی قوت چهل شباروز یافت و از آنجا بجبل «حوریب» آمد و بر در مغاره فرود شده بیارید، آنگاه خطاب از پیشگاه جا ال رسید که ای الیاس برخیز که تجلیات جلال و جمال مشاهده خواهی کرد ، الياس برخاسته بپای ایستاد ، ناگاه آثار جلال براد هویدا شد چنانکه کوه را زلزله گرفت و احجار خرد در هم شکست، و ملائکه خداوند که فرمانگذار ریاح بودند ، بروی ظاهر گشتند ، و از پس ایشان ملایکه رعد در رسید و هم از دنبال ملائکه برق و نار حاضر شدند، و هیبت جملال آنحضرت را فرو گرفت چنانکه عمامه خود را گشوده از جمال مبارك فرو آویخت، ناگاه جمعی از ملايك بروی عبور کردند که همه تسبیح خداوند میگفتند در این وقت سکینه (1) ، و آرامی برای آن حضرت حاصل شد ، وخطاب در رسید که ای الیاس چگونه است حال تو؟ الياس عرض کرد : که آنها پروردگار ابنی اسرائیل نافرمانی کردند و بت پرستی شعار ساختند مذبح ایشانرا هدم کردم و انبیای کذبه (2) را مقتول ساختم از این روی

ص: 338

که در دین تو نبود بودم اکنون گروهی در طالب خون من و هلاکت من همداستانند، خطاب آمد . که ای الیاس آسوده باش و هم اکنون بدمشق رفته «حزال» را مسح کن تا بر قوم ارام سلطان باشد «ویهوین نمشی» را مسیح فرمای تا سلطنت بنی اسرائیل کند و البشع بن شافاط را ممسوح دار که پیغمبر خدای د خلیفه نو خواهد بود تا هر کس از گناهکاران پشت بر حزال کند به تیغ «یهو» سیاست شود و هر که از «یهو» گریز دانیشع اور ابقتل آورد. و در این وقت از بنی اسرائیل هفت هزار تن بودند که بسجده بعل سر در نیاوردند و آئین بت پرستیدن نداشتند علی الجمله : الیاس علیه السلام از جبل فرود شده متوجه دمشق نگشت، و نخست بالبشع دچار شد که دوازده سرگ و در پیش روی داشت و بگاو چرانی مشغول بود؛ الیاس چون او را بدید عمامه خویشرا از سر برداشته بر سروی نهاد، و در زمان حال الیشع ، دیگر گون شد و پشت بدنیا کرده بخانه خویش آمد و گاوهای خود را قربانی کرد و گوشت آن را بمردم قسمت فرمود و پدر و مادر را وداع کرده از دنبال آنحضرت روانه شد و همواره در خدمت الیاس مشغول بود چنانکه شرح نبوت و خلافت آن حضرت مرالیاس را در جای خود مرقوم خواهد شد .

و زنان و فرزندان همگیرا به بردگی و بندگی آورم، چون فرستادگان بن هداد بنزد ملك بنى اسرائیل آمدند ، و تبلیغ رسالت فرمودند ، احاب چندانکه اندیشید خود را مرد نبرد بین هداد ندانست چه از سوء سلوك : کثرت عصیان بنی اسرائیل را با وی کار به قیدت نبود ، لاجرم احب سر تسلیم پیش داشت و گفت هر چه «بن هداد» فرماید چنان کنم ، و فرستاده او را گسیل ساخت ، بن هداد از این خبر شاد گشته دیگر باره کس نزد اجاب فرستاد و گفت: برای عرض اموال و انتقال خود آماده باش که فردا مردم من بنزد تو خواهند رسید و خانه تراجستجو کنند تا اندوخته ترانيك ضبط کنند، و از زنان و دختران و پسران توهر کرا بپسندند با خود بیاورند، از خبرثانی «احاب» نيك تنگدل شد ، و مشایخ بنی اسرائیل را پیش خواند و صورت حال را برایشان روشن ساخت ، آنجماعت عرض کردند که چه افتاده است که ملك آل اسرائیل بدین ذلت رضا داد ؟ همانا مرگ از این زندگانی خوشتر است ، بابن هداد مردانه رزم کنیم اگر نصرت یا بیم کار بمراد خواهی درفت و اگر نه زنده نخواهیم بود که بردگی و اسیری زنان خود را مشاهدت کنیم . احباب در جواب فرستادگان بن هداد گفت : که سخن من همان بود که در کرت نخست بیان نمودم لکن قبایل بنی اسرائیل بدین کار رضا ندهند و سخن جز با زبان شمشیر نگویند ، پس ناچار ر سولان بن هداد مراجعت کرده از آنچه دیده بودند مولای خود را آگهی دادند ، بن هداد در غضب شد و بالشگر حکم داد : که میباید خاک «شومرون» را بر باد دهید ، در این وقت یکی از انبیای بنی اسرائیل نزد اجاب آمده فرمود : که خدای میفرماید : هر استاك مباش اینك این سپاه عظیم را بدست تو مقهور میسازم : تا بدانی که خداوند قادر متعال منم ، اکنون جوانان نورسیده بنی اسرائیل را برای اینجنگ اختیار کن و خود بیرون شده با بن هداد مصاف ده که نصرت ترا خواهد بود ، پس حاب دل قوی کرده جوانان اعیان بلده را شماره فرموده ، دویست و سی و دو نفر بشمار آمد و سایر لشگریان نیز هفت هزار تن بودند که عزم رزم بن مداد کردند ، احاب اين اندك سپاه را برداشته از شهر بیرونشد و در برابر سپاه بن هداد صف بر کشید و پسران نورس را از پیش روی لشگر بمیدان فرستاد، بن هداد در سایه سرا پرده خویش هست نشسته بود ناگاه جمعی از جوانان خرد سال رادید که بسوی او شتابنده

ص: 340

اند، از حال ایشان استفسار کرده گفتند : همانا احباب این مردم را برای طلب امان بدین سوی فرستاده بالشگریان گفت: اینجوانان راخواه برای امان آمده باشند خواه از بی جنگ همگی را گرفته زنده بنزد من حاضر کنید مردم بن هداد نیز از جای بجنبیدند و جنگ در پیوست بنی اسرائیل هم از دنبال جوانان برسیدند و بالشگر بن هداد در آویختند؛ بعد از کوشش و کشش بسیار هزیمت بالشكر بن هداد افتاد و از پیش بگریختند و بنی اسرائیل از قفای ایشان شتافتند و هر کس را یافتند با تیغ بگذرانیدند، بن هدادب مرد می اندک فرار کرده بمسكن خویش شد و احاب با فتح ونصرت به «شومرون» آمد در اینوقت پیغمبر خدا نزد وی آمد و گفت : آسوده مباش که چون این سال بنهایت شود دیگر باره بن هداد ساز سپاه داده با تو مصاف خواهد داد اينك در اعداد (1) رزم و توفير لشگر (2) وعدت سپه (3) سپاه باش تاروز کار از در کار زار در مانده نباشی.

شدند و بهر سوی پراکنده گشتند و بیست و هفت هزار تن از آنجماعت گریخته پناه بقلعه فیق بردند، از قضا زلزله در رسید و دیوار و بام قلعه بر سرایشان فرود گشته جملگی بمردند و بن هداد فرار کرده در زاویه از اراضی خویش مختفی گشت ، و از بیم سپاه بنی اسرائیل بغایت هراسنده بود، ملازمان وی با او گفتند ، که سلاطین بنی اسرائیل مردمی نیکو خص الند، و مروت و فتوت لازم طبع ایشانست ، صواب آن باشد که از احاب طلب امان کنی و از آنچه کرده معذرت خواهی ، بن هداد این سخن را پسندید و جمعی را بحضرت احاب فرستاد که هر یک ریسمانی بگردن در انداخته طلب امان کردند ، اجاب ایشان را اطمینان داد و گفت: بن هداد برادر منست اور اطلب داشت تا یکدیگر را ملاقات کنند ، پس بن هداد با خدمت ملک بنی اسرائیل آمد و احاب اور امطمئن فرمود و گفت : هر شهرودیه که از پدران تو گرفته ام اينك با تو تفویض داشتم، و هر عمارت که پدر من در شومرون کرده است مثل آنرا در دمشق برای تو بنیان کنم و او را رها ساخت در این وقت یکی از تلمیذ انبیا با رفیق خویش گفت : که حکم خداوند آنست که مراجراحتی رسانی که در آن حکمتی خواهد رفت ، آنمرد این سخن را از وی نپذیرفت و بدینکار مبادرت نکرد، تلمیندنبی فرمودچون فرمان خدایرا پذیر انشدی ؛ آنزمان که از نزد من بیرون خرامی بچنگال شیری گرفتار شده هلاک خواهی گشت ، و چون آنمرد از نزد تلمیذ ،بیرون شد، ناگاه بچنگال «شیری» در افتاده نابود گشت ، از پس او دیگریرا پیش خواند و حکم خدا بر ابادی بگذاشت ، آن مرد بی توانی زخمی بر وی زدو شاگرد پیغمبر ز خمدار در میان معبر در آمده بخاک در افتاد ، و چشمهای خود را باخاک آلوده ساخت، و در این وقت احاب از آنجا عبور میفرمود ، شاگردنبی فریاد بر آورد و گفت :

اى ملك آل اسرائیل من از میدان جنگ بیرون شده در این مقام افتادم ، و شخصی مردیرا اسیر کرده نزد من آوردو اور ایمن سپرد و گفت: اگر اورارهاکنی ترابجای اوخواهم کشت، و من این سخنرا از وی پذیرفتم اکنون اسیر آنمرد از من گریخته است، احاب گفت همانا ترا باید بجای از بقتل آورد شاگرد نبی بیش شده چهره خود را از غبار صافی ساخت تا احباب او را بشناخت آنگاه با او گفت خود در حق خود حکم کردی خدای میفرماید که بن هداد مستحق

ص: 342

قتل بود او را بدست تو گرفتار ساختم بعد از آنکه بروی مسلط شدی او رارها كردى، اينك تو بجاى او هلاک خواهی شد احاب از این سخن هراسناك شد و اندوهگين بشومرون آمده در مسکن خود آرام گرفت مقرر است (1) : که در جنب سرای احاب یکی از بزرگان بنی اسرائیل که او را «نابوث» نام بود باغ رزستانی داشت، و احاب بدان سر بود که آن باغ را بحیطه تصرف آورده برونق سرای خویش بیفزاید ، روزی با نابوت گفت که این باغ را بمن گذار و بهای آن را بستان و اگر خواهی در ازای این باغ رزستانی از این بهتر تفویض کنم نابوث گفت : ملکی که از پدران بمیراث دارم هرگز از دست نگذارم احاب در میان مردم از این پاسخ شرمسار شد، و بخانه آمده خویش بخفت و از ضجرت (2) لب باطعام آلوده نمیساخت ایزابل زوجه بر سریر وی گفت: تراچه افتاده که چندین محزون و ملولی اخاب صورت حال مشکوف داشت ایزابل گفت تو با اینحال در خور سلطنت نیستی اکنون برخیز و طعام تناول کن که من باغ نابوث را برای تو خواهم گرفت و چند باره کاغذ برداشته شرحی بمشایخ قوم نگاشت و با خاتم (3) احاب مختوم فرمود که میباید مجلسی آراسته کنید و نابوث را در آن مجلس بر صدر بنشانید و دو تن از مشایخ قوم را بگمارید که در آن انجمن در حق وی شهادت دهند که نابوث باخدای بد گفت و ملك را لعنت کرد، آنگاه او را بدین جرم سنگسار كرده عرضه هلاك داريد ، چون فرمان بمشایخ بنی اسرائیل رسید کار بدینگونه گذاشته و نابوت را نابود کردند چون خبر فوت نابوث به ایزابل رسید با احاب گفت که برخیز که نابوث چون تور اخوار داشت عرضه هلاك گشت ، رزستان و برا بی منت مالك باش احباب چون این خبر بشنید شادخاطر برخاست و بباغ نابوث در آمد در این وقت الياس علیه السلام از جانب خدای بنز د احاب آمد و با او خطاب کرد که خداوند میفرماید که نابوث را میکشی و مال او را بمیراث میبری؟ در همان موضع که سگان دهان خود را بخون نابوت آلوده ساختند هم با خون تو آلوده خواهند کرد، احاب ا شفت و با الیاس گفت که خوب تر ایافتم که با من خسمی دیرینه بوده الیاس فرمود:

ص: 343

همانا مکافات عمل خویش را یافته و بکیفران عصیان که در حضرت آله رواداشته.

اینک یکی از خاندان تو در این سایه دیواری زنده نخواهم گذاشت ، و دود از دودمان تو خواهم بر انگیخت و خانه ترا چون خانه ابعام بن نا بساط و بعشا بن احیا ویران خواهم ساخت و ایزابل زوجه تو طعمه سگان خواهد شد؛ و از اهل تو هر که در آبادی بمیرد طعمه سگان خواهد گشت ، و هر که در صحرا گذرد طیورش خواهند خورد، و از اینسخنان اخابراهیبتی فرو گرفت و سخت بترسیده بدانست که سخنان الیاس محض صدق و صوابست، پس جامه های خود راچاک زود نعلین خود را بدور افکند و با پای برهنه همی در کوچه و بازار عبور کرد و بنالید خطاب : بالياس شد که چون اجاب خاضع و خاشع گشت ، اور ادر ایام زندگانی معاف داشتیم ، و بعد از هلاکت او این دواهی (1) بهره اهل او خواهد گشت.

سلطنت به «احزیاهو» که بدترین سلاطین بنی اسرائیل بود منتقل گشت ، «يهوشافاط» بعزم ملاقات او بسوی وی رفت، و با هم عهد مودت استوار کردند و شراکت سفینه چند بساختند که بجانب ترسیس فرستاده سود تجارت برند «العازار» بنزده «يهوشافاط» آمد و فرمود : که خدای میفرماید: از اینرو که با احزیاهو، آمیختی و عهد مودت استوار کردی اعمال حسنه تو محوشد ، همانا از اینخیال که اندیشیده سود نخواهی برد ، و بهره از تجارت ترسیس نخواهی یافت، لاجرم در همانسال کشتیهای ایشان در دریا بشکست واز و از مقصود ماندند، مدت سلطنت يهوشافاط بیست و پنجسال بود ، پس جای بفرزند گذاشته بسرای دیگر شد ، او را در قریه داود مدفون ساختند

با يهوشافاط گفت : سخن همان بود که از پیش گفتم ، هرگز بازبان میخا جز فال بد ،نرود و صدقيا بن كناعنا قدم پیش گذاشت و موی زنخ میخا را گرفته پیش کشید و گفت: چگونه شد که روح نبوت از من زایل شد و در تو حلول کرد که از اینگونه سخن برانی و بر خلاف انبیاروی میخا فرمود که زود باشد از این جنگ هزیمت شوی ر خود را از پس برده ها پوشیده داری در اینوقت احاب بر آشفت و گفت : میخا را گرفته بنزد «یواش» پسرش که شحنه (1) بلده بود بسپارند، و او را در بیت «امون» نگاه بدارند ، واندک قوتی بدهند که زنده بماند تا پادشاه از جنگ باز آید در محبس میخا گفت : اگر تو مراجعت کردی خدای از من رضا نباشد ، وروی باجماعت کرد و فرمود : ایمردم گواه این سخن باشید ، پس آنحضر ترا بمحبس بردند و احباب سیاه خویش را بر آر است و با يهوشافاط بیرون شده بسوی راموث جلعاد تاختن کرد ، و از آنسوى ملك ارام بالشکری افزون از حد احصا (2) باستقبال جنگ همی ناخت و سی و دو تن از لشگر یا ترا حکم داد : که در میان سپاه همی ندا کردند که ای ابطال (3) شما را با هیچکس نباشد ، جز اینکه در قتل احاب یکجهت باشید و اورا بهلاکت رسانید : چون زمین جنگ بر هر دو لشکر تنگ شد ، جمعی قصد يهوشافاط کردند و او را احاب پنداشتند يهوشافاط را چون کار از یورش ایشان صعب افتاد، فریاد برآورد که من ملك آل یهودایم راحاب نیستم لشگریان اور ابجا گذاشته بسوی احاب تاختند، و مردی دلاور از قفای او کمان خویش رابزه کرد تیری بجانب او گشاد ، و آن تیر بر جوشن وی آمده زخمی کاری بدورسانید ، و جنگ پیوسته شد، احاب دانست که با آن زخم زیست نخواهد کرد ، با چاکران خویش فرمود تا او را از معسکر بیرون بردند و شامگاه در گذشت ، ناچار سپاه او بشومرون مراجعت کردند ، وجسد احاب را بر مرکب بسته باز آوردند و با خاك سپردند و خون اوراکه از سلاح و مرکب گذشته بودسگان دهان زدند؛ چنانکه الیاس یا فرموده بود، و از پس مرگش میخان نجات یافت

ص: 347

پنجاه تن از مردم بدم در کشد ، چون الیاس این بگفت ، در حال آتشی پدید شده آنجما عترا فرو گرفت و نابود ساخت.

این خبر با احزیار سید پنجاه تن دیگر را باقائدی (1) مأمور ساخت ، ايشان نيز بنزد الیاس علیه السلام آمدند و از آن شربت که فوج نخستین کشیدند چشیدند ، احزیاهو نیز برحال ایشان وقوف یافت و هم بند نگرفت ، پنجاه تن دیگر را با حکمرانی بطلب الیاس علیه السلام فرستاد، گروه ثالث بزاری و ضراعت (2) پیش شدند ، و در حضرت الیاس جبین مسكنت برخاك بر خاک نهادند ، در اینوقت جبرئیل علیه السلام با الیاس نازل شده گفت : خداوند میفرماید: هر اس مدار و باتفاق اينجماعت بنزديك احز ياهو شو که عنقریب پاداش عمل گرفتار شود. پس الیاس بنزد احزیا هو آمد و گفت : ايملك آل اسرائیل از خدای نکردی و بت پرستیدن گرفتی و در طلب شفاكس بنزديك اصنام میفرستی ؟! همانا از این تخت بزیر نیائی جز اینکه مرده باشی، چون الیاس این سخن باشی ، چون الیاس این سخن بگفت احزیاهو جان بدیگر سرای برد ، و مدت سلطنت او دو سال بود .