رهنان (ستاره ای از آسمان اصفهان)

سرشناسه: ترکی رنانی احمد 1343

عنوان و نام پدید آورنده: رهنان ستاره ای از آسمان اصفهان مولف: احمد ترکی رنانی

مشخصات نشر ، سام آرام

مشخصات ظاهری : 428ص

شابك: 3 - 13 - 5770-622-978

وضیت فهرست نویسی: فیپا / قیمت 2200000

موضوع رهنان: Rehnan

رده بندی : 3089 DSR

رده بندی دیویی : 955/9322

شماره کتاب شناسی ملی : 8981791

نام کتاب: رهنان (ستاره ای از آسمان اصفهان)

مؤلف: احمد ترکی رنانی

انتشارات: سام آرام

طرح جلد: مریم صادقیان

سال و نوبت چاپ: اول 1402

چاپ خانه: شیدا

شمارگان: 100

قیمت: 2200000 ریال

خیراندیش دیجیتالی: انجمن مددکاری امام زمان (عج) اصفهان

ویراستار کتاب: خانم مریم محققیان

ص: 2

مجموعه حاضر حاصل پژوهش بر اساس همنشینی با گروه های سنی گوناگون می باشد و از منبع یا کتاب خاصی استفاده نشده است.

تلاش گردیده واژه ها و اصطلاحات همان گونه که در محاوره و گفتمان به کار می روند، نوشته شوند اگر در نوشتن شغل ها و فعالیت های اجتماعی شهرت و لقب افراد نوشته شده به خاطر فامیل ها و اسم های مشترک بوده قصد جسارت و گستاخی نداشته و از همه ی شهروندان گرامی پوزش می طلبم.

تشکر می کنم از همسرم خانم مینو چوپانی که پیشنهاد دهنده ی اثر و زمینه ساز تراوش حس پویایی این جانب بوده و در جمع آوری اطلاعات زحمت زیادی کشیدند.

از پدر و مادرم غفار ترکی - ربابه ترکان

خانواده ی مهربانم علیرضا - مرضیه - امیر حسین - فاطمه زهرا - بهناز - آقای امیر شهبازی

خانواده محترم : رجبعلی ترکان فرزند غلامحسین حاج محمد علی - خانم جواهر سلطان تركان- عباس ترکی فرزند غفار- خانم معصومه ترکان- حسین ترکان (فرزند رجب علی) شاعر دیوان زمزمه های عاشقی خانم فاطمه ترکی فرزند عباس غفار

خانم ها عزت و فاطمه صغری ترکان فرزندان رجب على

خانواده محترم حاج مصطفى و حاج حسن شهبازی (فرزندان محمد ابراهیم) دستجرده

هیأت چهارده معصوم رهنان (محله درب میدان):

حاج آقا سید محمد علی حسینی امام جماعت - حسن محمد شریفی - حسین ترکان(حسن) - حاج برات علی مرادی (سبیل) حاج حسین (رمضان ) صفری - حاج علی یزدیان - حاج رجب علی شریفی

ص: 4

( فرزند احمد ملا رحيم ) - (فضل اله تركان (فرزند حسن) - حاج باقر خاکساری - حاج رجب علی جعفری ( نجار ) - علی شریفی (فرزند محمد حاج رمضان) - حاج احمد رحمانی ( فرزند نجف علی )

سید ابوالفضل صدیقی (شهید ابراهیم عسگری (شهید ) - مهدی عابدی ( شهید) - سید محمود حسینی (شهید)- سید اصغر اعتصامی (محمود) حاج على ملایی - حاج محمد علی انصاری (برقی) - حاج كريم کبیری آقای حلاجی

احمد طاهری / موسی بابا صفری/ محمد بابا صفری (آشنا) حاج نوروز عبدالهی (عبدی) /محسن ترکان (نایب)

خانم عفت صفری (شاعر و نویسنده) خانم سحر کاظمی/ حاج علی سلطانی/ محسن عسگری (مهر آسا) / حسین زاهدی (حافظ و پژوهشگر شعر)/ حسن بابا صفری(حافظ و پژوهشگر شعر) / حسين تركان / استاد محمود ریاضی / صفر علی عسگری/ مصطفی یاری/ ابراهیم چوپانی/ خانم عاطفه صالحی / خانم سیمین جودکی/ آقای نوری مختاری نیا/ خانم ندا عابدی/ خانم عفت خاکسار/ خانم زهرا سیاه مرد

حاج معصومه جوانبخت (معصومه خاتون - مسئول تورهای محلی) محله درب میدان - حاج رحیم عسگری (پدر شهید معروف به ملا آقا بابا ) محله درب میدان - حاج علی حیدری (معروف به علی حجی ملا آقا بابا ) محله درب میدان - حاج غلام علی ترکان معروف به غلام عمو چراغ علی/ حاج سیف الله ترکان (حاج سيف الله نایب - فاطمه ترکان (معروف به عمه فرج ، خیاط قدیمی محله درب میدان) - حسین خاکی رنانی نماینده کارگران کارخانه ریسباف فعال کارگری سال های 1340 - مهدی ترکان رنانی فرزند رضا عضو کانون بازنشستگان تامین اجتماعی فعال کارگری - محمد شریفی رنانی فرزند برات پژهشگر و فعال اجتماعی - مصطفی زینعلی فرزند رحیم فعال اجتماعی - پژوهشگر - حاج تقی زاهدی فرزند ملا حسن (پدر شهید ) فعال اجتماعی - سیف الله حیدری فرزند قربانعلی (درب میدان) فعال در امور فرهنگی - ورزشی سال های 1357 - حسن باقر صاد فرزند تقی صمد فعال اجتماعی - سید حیدر و سید مجید میر حسینی ( محله طاحونه) فعال اجتماعی و مذهبی - شیخ ابراهیم طریقت اهل دل و پژوهشگر و شعر دوست

ص: 9

فهرست صفحه

فصل اول...13

گاه 1 شعر رهنان و رنگ...15

ازدواج...18

آواها ، نغمه ها، ترانه ها...41

جهیزیه...44

گاه 2 دوران بارداری...45

ختنه سرون...47

فصل دوم...49

گاه 3 شغل ها و کاسبی ها...50

شغل آقايان...52

بقال ها...67

وسایل نقلیه سواری...82

فصل سوم...84

گاه 4 چهره های ماندگار...85

نویسندگان و فرهیختگان...89

گاه 5 فعالیتهای ورزشی...90

پیش کسوتان فوتبال سال های 1350-1355...93

فصل چهارم...95

گاه 6 واژه های دگرگون شده (لهجه رهنانی)...96

اصطلاحات و ضرب المثل ها (لهجه رهنانی)...126

فصل پنجم...240

گاه 7 مراسم سوگواری - عزاداری...241

ص: 11

تعزیه خوانها و نقش آنها تا سال های1357...245

مداحان دسته های سینه زن و زنجیر زن...249

مراسم شام غریبان...253

مراسم ختم و فاتحه...257

فصل ششم...258

گاه 8 كد خدا ، کدخدا ها ، محله ها...259

محله ها، مسجد ها، سقاخانه ها...260

مدرسه ها...266

سقاخانه ها...266

فصل هفتم...269

گاه 9 کلید کتاب...270

رنگارنگ...274

فصل هشتم...285

گاه 10 سرگذشت ها و حکایات به لهجه رهنانی...286

فصل نهم...387

گاه 11 حکایت ها و سر گذشت ها در رابطه با ازدواج...388

فصل دهم...399

گاه 12 فامیل های رهنانی...400

میوه و تنقلات...414

ص: 12

عکس

ص: 14

عکس

ص: 16

عکس

ص: 17

مراسم خاستگاری و عقد را مخفیانه انجام می دادند. بیشتر خانواده ها برای برگذاری یک عقد ساده همیشه از آمادگی لازم بر خوردار بودند و لوازم و اثاث مورد نیاز را آماده می کردند ، چون بیشتر وقت ها مراسم تنظیم قباله و عقد هم زمان انجام می شد قابل توجه این که همسایه ها هم در این گونه مواقع همکاری لازم را می کردند.

پنبه 10 من

لباس به حد کفاف

شیر بها 50 هزار تومان

عکس

عکس

ص: 27

( پنبه زن ) با ابزار حلاجی به خانه ی عروس رفته عملیات دوخت و دوز را شروع می کرد لحاف ، تشک - متکا ها - بالش ها این کار بسته به تعداد لحاف و تشک ها حدوا یک هفته طول می کشید البته با خوردن شیرینی و شربت تا سال های 1370

***

عکس

ص: 35

مغز پسته... همراه نان ساده - نان خشکه شیرین - پنیر - تخم مرغ - عسل - خرما ... توسط خانواده ی عروس برده می شد و مهمانانی که از شب همان جا مانده بودند دور هم صبحانه می خوردند

***

کاسه چینی - کُلمن آب- اسباب سفره ی کامل ملامین - پارچ و لیوان بلور- پیک ینک - سرویس کیک خوری -سرویس شربت خوری - شکلات خوری - فلاکس چایی - تزئینات {قاب عکس -گلدان } اجاق گاز حیاطی - کادو ها در گوشه ای از حیاط جمع آوری می گردید تمام کادو ها دارای برچسب اسم و فامیل کادو دهنده و تحویل گیرنده عروس یا داماد بودند {از طرف آقای .. تقدیم به داماد یا عروس- یا مبلغ .... تومان تقدیم به داماد یا عروس } ابتدا کادو های خانواده عروس توسط یک نفر خوانده می شد و سپس کادو های خانواده داماد توسط یک نفر دیگر خوانده می شد.

بعضی از مهمانان به طور مشترک هم با عروس و هم با داماد نسبت فامیلی داشتند لذا یک کادو برای داماد و یک کادو برای عروس می گذاشتند

توضیح این که اسامی کادو دهنده ها توسط خواننده کادوه ها به صورت جداگانه اعلام می گردید و مهمان ها با شیندن نام هر کادو و کادو دهنده شعر و ترانه می خواندند

بنا بر این مراسم پا تختی یا بندر تخت از ساعت 15 شروع و تا ساعت 20 شب ادامه و کسی هم از طولانی شدن آن شکایت نمی کرد مراسم پاتختی تقریبا تا سال های 1380 به همین روش انجام می گردید و از آن سال ها به بعد چون مراسم عروسی از خانه ها به تالارها انتقال پیدا کرد این مراسم روز به روز کم رنگ تر و کادو ها بیشتر تبدیل به پول نقد و تحویل داماد یا عروس می شود

***

عروسی شاهونه - ایشالا مبارکش باد - جشنی بزرگونه - ایشالا مبارکش باد

گل به گلس سونه - ایشالا مبارکش باد - مبارکا مبارک - ایشالا مبارکش باد

عروس چه قد قشنگه - ایشالا مبارکش باد - عروس خش آبا رنگه - ایشالا مبارکش باد

گفتم من مسكين - درا واكن - درا وا کرد - منا جا کرد

شامی ما داد خوری دم - جاما انداخ کپیدم - صبح زود ور خیزید م

می میرما غش می کنم براد - آه در بساط نیست - نامه ی فدایت شم براد قلم و دوات نیست

ای حبیب من - اى طبيب من - عشق روی تو - شد نصیب من

اسباب سفره ملامین پتو - لباس شویی معمولی - فرش - هاون - پلوپز - پنکه - سرویس مرغی - لحاف تشک ظروف پلاستیک - بخاری گازی - لوستر - اسباب سر حمام

اصولا خانم ها تا زمانی که عادت ماهیانه می شدند آبستن و بچه به دنیا می آوردند ، و لذا بیشتر خانم ها در طول زندگی زناشویی صاحب فرزند های زیادی می شدند که اگر همه ی آن ها زنده می ماندند، شاید هر خانواده دارای 15 فرزند یا حتی بیشتر می گردید، بنابراین بچه ها در یک خانواده اصطلاحا شیره به شیره بودند در موقع زایمان یک نفر (مرد) برای اذان گفتن روی پشت بام می رفت تا نوزاد متولد شود . یک نفر آب گرم می کرد یکی از کار های دیگر این که دو عدد خشت را کنار هم با فاصله گذاشته و زاوو را برای زایمان روی آن می نشاندند ( اصطلاح توی خشت افتادن ) تا نوزاد به دنیا بیاید تا سال های 1352

مو قع زایمان همسایه ها و خانواده ( خانم ها) اطراف زاعو جمع می شدند . چه بسا خیلی از خانم ها یا نوزاد ها جانشان را هنگام زایمان از دست می دادند (اصطلاح سر زا رفتن خانم ها )

***

در خانه نانوا جمع شده و نانوا برای آن ها نان می پخت و این کار از ساعت های اول صبح تا غروب آفتاب طول می کشید کنار همین تنورها از هر دری صحبت می شد. درد دل ها ، هم دلی ها ، شوخی ، شادی ، غم ، غصه ، داری، نداری . .... اطلاع رسانی اخبار روز مره محله و شهر بیشتر دختر و پسر های دم بخت پایه و اساس ازدواجشان داخل همین خانه های نانوایی و کنار همین تنور ها ریخته می شد تا سال های 1357

عکس

ص: 53

عکس

می خرد در سال 1348 ه ش در زمان حسن البکر (اخراج ایرانی ها از عراق ) به ایران برگشته و با همکاری برادر خود آقای عباس بشیری مغازه نانوایی در رهنان کوچه باغ تازیانی ابتدای کوچه مسجد سیدان دایر می نماید

سالاری - حاج محمد کاظمی و فرزندان از دیگر فعالان در این رشته بودند

سران رژیم عراق : ملك الفيصل - عبد الكريم قاسم - حسن البكر - عبد السلام - صدام حسين

( شروع جنگ ایران و عراق از سال شهریور 1359 الی 1367)

***

دکتر مرتضی میر زاده: ساکن اصفهان ( مطب محله ی ماشاده کوچه باغ تازیانی کوچه ی کریم كاردون ) سال های 1340

دکتر احمد مهاجر ساکن اصفهان افسر شهربانی( مطب محله ی ماشاده کوچه باغ تازیانی کوچه کریم کاردون ) سال های 1345

دکتر احمد فرامرز ساکن اصفهان (مطب ماشاده کوچه باغ تازیانی خ ششم بهمن روبروی دوارخانه حسین قاسم ) سال های 1350

دکتر احمد خوروش ساكن اصفهان ( مطب ابتدا طاحونه منزل نعمت اله رحیمی و سپس کوچه باغ تازیانی سال های 1350) کوچه باغ تازیانی یا خ ششم بهمن یا خ ابوذر

دکتر سید محمد مدرس - دکتر لقمان وکیلی - دکتر احمد کسایی - دکتر دانشور

***

حاج حسن سلطانی کد خدا حمام طاحونه

برادران موجودی : حمام نو یا حمام اسلامی

برادران عسگری : حمام عسگری

گاهی وقت ها دلاک ها به خانه ها یا زمین های کشاورزی ، یا هنگام باز بودن مدرسه ، سر زده و همان جا اقدام به اصلاح سر و صورت آقایان و پسر بچه ها می نمودند و دست مزد آن ها یا نقدا (پول) یا به صورت جنس سر زمین (وعده ی سر خرمن : سالیانه ) پرداخت می گردید

حسین و صفر جواهری = حسین پینه دوز - سفر پینه دوز رجب علی شریفی فرزند احمد = محله درب میدان (تعمیر و فروش کفش های جدید) سال های 1355 فروشندگان : شیرانی روبروی مسجد اسلامی سال های 1370 - حسین بشیری و آقای یوسف زاده

هادیان : محله جهان شاه سجاد نرسیده به منبع آب سال های 1350

عباس علی عسگری : ( عباس چرخی ) اول خ شهیدان سال های 1360

مصطفی چرخی خ شهیدان سال های 1360

حسین ترکان : شیخ حسین کوچه باغ تازیانی سال های 1350 ( خ ابوذر ) تا سال های 1390

سید ناصر و سید فتاح صدیقی : ماشاده سال های 1350 کاظم چرخی = خ مطهری میانی

کیش بافی - حوله بافی - لنگ بافی ( آقایان )

بافتن حوله و لنگ در کارگاه یا در خانه

غفار ترکی: حوله باف درب میدان پدر نویسنده سال های 1350

سید رضا کیش باف: سال های 1350

محمد کبیری: معروف به محمد لنگی ماشاده

رمضان سلیمی ماشاده سال های 1350

رضا شیرانی: معروف به رضا باغی سال های 1350

قربان علی صفری: قربان علی حسین حج حسن درب میدان سال های 1350

کارخانه اصلی : اصفهان خ مسجد سید کوچه علی قلی آقا به مدیریت آقای گیلانی ( حوله بافی )

***

عکس

تو فال : چوب های ( تخته ) قطعه قطعه شده به اندازه های 5 سانت در 30 سانت و اندازه های مختلف پس این که تیر های چوبی را به فاصله های مناسب روی طاق گذاشته توفال ها را از طرف داخل به صورت مورب روی تیر ها کوبیده و در نهایت کشیدن کاه گل

***

عکس

عکس

ص: 66

احمد علی عسگری : حج احمد قارای ماشاده کوچه مسجد نو سال های 1355

حاج باقر قربانی : حج باقر فردونی محله جهان شاه

رمضان و کاظم بقال پور: طاحونه کنار مسجد طاحونه

عباس رحیمی : عباس غلام على طاحونه

غلام رضا حسین غلام : طاحونه

غلام حسین انصاری: گندم، جو کنار مسجد زاجان

سید میرزا و سید حسن اعتصامی : کوچه مسجد دورود گری سال های 1355

عباس کروندی : عباس دلاور: خ مطهری شمالی فلکه شهر داری

احمد صفری ( غضنفر ) = خ مطهری جنوبی سال های 1360

رمضان حیدری : ( رمضون سيا کوچه نوش ) - احمد قلعه زمانی: ماشاده درب یخچال

ملا ابراهیم عدسی فروش درب میدان کنار مسجد سال های 1345

حسن و کریم باقری معروف به حیدر حمومی (کباب بریان ، درب میدان لا طاق حموم بزرگ ) سال های 1350

حاج باقر محمد زمانی : عدسی پز ما شاده - حاج محمود رضایی : ( محمود علی پیره )

حاج محمد مصاحی پور یا سهرابی: بریانی حلیم و عدسی پز ما شاده کوچه مسجد درود گری یا مسجد سیدان

علی محمد حسین غلام : آشپز طاحونه

غلام عسگری : ( غلام علی رضا رجب کله پز طاحونه )

رمضان سلطانی: رمضان با قالی پز طاحونه زیر طاق کنار مسجد طاحونه

حیدر عدسی پز ( ماشاده ) حسن و کریم براتی : حج حسن باقر كبير و كريم حج حسن باقر كبير عدسی پز ماشاده - کریم سهرابی : کریم محموده عدسی فروش ماشاده

قم حیدر عدسی فروش ( ماشاده در برنج کوب ) برات مرادی عدسی پز : جهان شاه محله سجاد

حسین علی بابایی: حسین کبابی ، باقالی پز ما شاده

آقای حسن موجودی : کله پز

حسن گچؤی ( حیدری :) : زاجان اول کوچه ملا

محمد رضا نیکبخت: ( برادر حاج علی محمد ) ماشاده کوچه مسجد سیدان سال های 1357

بستنی فروشی به صورت دوره گردی

***

نفر کارگاهی را سرپا می کند و در نهایت در رهنان کارگاهی را در انتهای کوچه نوش ( شریف غربی روبروی اداره برق فعلی ) تأسیس و مشغول فعالیت می شود قدیر عابدی - سفر ترکان - رحیم جعفری : ( زاجان) - احمد و ابوالقاسم عابدی ) درب میدان ) قاسم قهقرایی

خانم نصرت بختیار به اتفاق خواهرش = ( فرزندان کریم جابر ) سال های 1360

حاج شیخ مهدی ملایی امام جماعت مسجد سیدان و استاد جلسه ی قرآن

حاج سید عبد الرسول میر محمد صادقی فرزند زین العابدين تولد 1298 فوت 1378 استاد و مدرس قرآن کسی که به مدت 40 سال شاگردان زیادی در کلاس درسش تربیت شدند

***

آقایان : صادق زمانی ( فرزند حاج علی چایچی ) - نقی پور - حیدری - اکبری - حاج حسن تقیا ر از دیگر هنرمندان در این رشته می باشند

فروش یک کامیون ( پرتقال یا ... ) در انتهای خ شریف غربی در سال های 1357 شروع کرده است ....

***

کهندژ محله جون اشعار پهلوانی همراه با ضرب و زنگ زورخانه ای و آقایان فضل اله مساحی پور - عباس جواهری و آقای رضایی اشعار مذهبی

حاج علی آقابابایی ( علی شیشه بر ) = سال های 1350 خ شهیدان عاملی ( کوچه کهریز زاجان بعد از کوچه درب میدان )

حاج مرتضی صباغ = سال های 1357 خ قدیم رهنان روبروی مسجد فاطمیه

ابراهیم محمد زمانی ( فرزند حاج باقر) = شیشه بری خجسته ما شاده سال های 1357 )

آقای واصفیان = سال های 1360 خ مطهری شمالی

***

14 اینچ - 20 اینچ با مارک :( RTI آر تی آی آمریکایی - شاوب لورنس - شارپ - توشیبا - شهاب - پارس بلموند ..) دارای دو شبکه ) کانال ( یک و دو تا سال های 1370

فیلمها و سریال های تلویزیونی: پهلوان نایب - مراد برقی - ماجرا های صمد- آتش بدون دود - چاپارل - تلخ و شیرین - حسن کچل - دلیران تنگستان - مرد شش میلیون دلاری - خانه کوچک - تارزان تا سال های 1356

توضیح این که چون اکثر خانواده ها از داشتن تلوزیون بی بهره بودند بچه برای تماشای فیلم به خانه ی کسانی که تلویزیون داشتند میرفتند

متولد و ساکن رهنان- به شهر آبادان مهاجرت می کند - ساکن شهر آبادان می شود اما زادگاه خود (رهنان) را فراموش نمی کند یک حس ناسیونالیستی آگاهانه

*ساختن مدرسه ی مودت

*اهداء زمین بهداری (سه راه اسلامی )

* روز عید غدیر : غدیری دادن (تهیه ی شام یا ناهار با آش پزی حاج سیف اله ملا غفور ) در منزل برادرش ( اسماعيل حاج جعفر) حتى هیزم زیر دیگ ها را هم از باغ همسرش خانم مستوفی می آوردند - عیدی دادن

باغ مستوفی واقع در صحرا زاجان آخر کوچه دالان تاریکی ظاهرا متعلق به خانم مستوفی بوده و در حال حاضر متعلق به سازمان اوقاف می باشد

* ساخت ایوان در ضلع شرقی مسجد درب میدان و ساخت دستشویی ها

* در ماه مبارک رمضان با بستن قراداد با قصاب ها ( ابراهیم قصاب ) برای توزیع گوشت به نیازمندان از جمله کار های آن انسان بزگوار بوده است

*رایزنی با مقامات عراقی برای عبور زائرین ایرانی جهت رفتن به کربلا برای زیارت حضرت امام حسین علیه السلام از شهر آبادان

***

چند نفر برای رفتن به سربازی خدمت حاج آقا اهتمام رسیدیم البته مایل بودیم که معاف شویم آن روز ها همه به پادکان فرح آباد می رفتند سربازی در آن روز ها یکی از موانع سر راه خانواده ها بود لذا بیشتر دوست داشتند معاف شوند

مسؤلین اعزام نیرو از بین صفوف شرکت کنندگان عده ی محدودی را جهت معافیت انتخاب می کردند وقتی که خدمت حاج آقا اهتمام رسیدیم و موضوع را در میان گذاشتیم ، لحظه ای صبر کردند و قرآن را باز نمودند

سپس گفتند: به بچه های رهنان بگویید در صف هفتم به ایستند در روز معین به پادگان رفتیم مسؤل اعزام نیرو با بلند گوی دستی دستور به خط شدن دادند و من و چند نفر از بچه های رهنان در صف هفتم ایستادیم فرمانده پادگان روی ایوان ایستادند و در نهایت صف هفتم به دستور فرمانده معاف شدند

***

آری پس از گذشت سال ها هنوز زمزمه های استاد آویزه ی گوش شاگردانش می باشد و رد پای استاد روی سنگ فرش کوچه های محله ی طاحونه و کوچه ی کنار سقاخانه و در صف نماز مسجد طاحونه و صفحه ی دل های شاگردانش باقی است

***

عکس

هوشنگ موجودی (شعر )

محمد جواد کبیرى (كتاب رهنان )

محمد حسن یاری (کتاب رهنان)

***

تیم فوتبال سپاهان = ماشاده در یخچال

تیم فوتبال آریامهر = درب میدان (حبیب اله و حمید شریفی ( فرزندان حاج اسماعیل)

رضا و احمد شریفی = ( فرزندان حاج علی ) - شهید محمد علی شریفی ( فرزند حاج سیف اله )

غفور و تقی و شهید محسن شریفی ( فرزند حاج مصطفى )

فوتبال دارایی = درب میدان کوچه باغ حجی محمود رحمانی ( کارمند بانک )

تیم فوتبال دخانیات = ماشاده

تیم فوتبال ستاره ی سرخ - رمضان ملایی - اکبر عسگری

تيم فوتبال کورش = حسین ترکان ( شیخ حسین چرخی)

عکس

اَ صش = اصلش

اِز = از

اِسِدم ، اِسِد ، اِسِدی = گرفتم ، گرفت ، گرفتی

اِ سمال = اسماعیل

اِسوالت = آسفالت

اِص وُن = اصفهان

اِصلاح = آرایش ، کوتاه کردن موی سر و صورت

اِصن = اصلا

افلیج = فلج

اِلاى = الهى

اِم شی = حشره کش

اِموم زاده = امام زاده

انجيل = انجیر

اَن گُش ، اَن گشد = انگشت

اوروسی = کفش

اون هفته = هفته ی پیش

ایسگا = ایستگاه

ایشال لا = انشاء اله

این جور = این روش

این قَده = این قدر

ای نِس سی شا = این است ایشان ، ایشان است

این ور ، اون ور = این طرف ، آن طرف

ص: 97

اِی وون = ایوان ، تراس

باباجون = بابا جان ، پدر بزرگ

باديه = کاسه ی مسی بزرگ

باغ وَش = باغ وحش

با قالی = باقالا ، غذایی از باقالا کوبیده شده مانند سوپ که در ماه رمضان و یا صبح های زمستان پخته می شود

با لاخونه = طبقه بالا ، بالكن

بالتو = پالتو

بالو = بالن ، هواپیما

با هار = بهار

بَد = بعد

بَرا بَراد = برای ، برای تو

بر تا بریم = برو تا برویم

بَر دِر = برادر

بزاز = پارچه فروش

بَسنی - بستنی

بِس سون ، بی سون= ، بستان ، بگیر

بَضى = بعضی

بَقال = فروشنده مواد غذایی

بُخچه = بغچه ، دستمال بزرگ

بكون = بابو كان

بَلکی = بلکه

ص: 98

بِم بو گو ، بِش بو گو = به من بگو ، به ایشان بگو

بِنداز = بیانداز

بو کو= به کوب

بو كون = به کن ، انجام بده

بو لونی = خمره

بونه = بهانه

به ذار = بگذار

بِی تِر، بِه تِر = بهتر

بی جور ، بی جو رَم = پیدا کن ، به جویم ، پیدا پیدا کنم

بی خیسون =خیس کن

بیرق = پرچم

بيسكوت = بیسکوییت

بی شور = شستشو ده

بیشین = بنشین

بِی - میوه به

بِی دونه = هسته ی به

بی گیرون = روشن کن

بی لیس = لیس بزن

بی مو نَم ، بی مون = بمانم ، بمان

بی میک = بمک

بی نی = دماغ ، ترشحات بینی

پاختر = فاخته ، پرنده

ص: 99

پادو = شاگرد ، خدمت کار

پار سال = سال قبل

پارکی شر = پارک شهر (پارک شاهد ابتدای شریف غربی )

پالون = پالان ، روپوش الاغ

پای ز = پاییز

پای ن = پایین

پَس سا = نوبت

پَرُ ترشا لِه = آلو ، هلو ، زرد آلو خشک ترش مزه

پَ ریز = پرهیز

پَس پیار سال = سه سال پیش

پَس تِری فردا = سه روز دیگر

پَس فردا = دو روز دیگر

پِر شب = دو شب پیش

پِس سون بند = پستان بند ، کرست ، سوتین

پِس سون =، پستان ، سینه

پِس سونی = پستانک

پِس سین= پسین ،عصر، بعد از ظهر

پِش گِل = پهن ، فضله گاو ، گوسفند ، شتر

پُخ دَ ن ، پُخد = پختن

پُش ، پُشد ، پُش سرهم = پشت ، دنبال هم

پش تو بون = پشت بام

پُش دری = نوعی پرده برای پنجره و در

پُشقاب = بشقاب

پَن = پهن

پَ نا = پهنا

پنجا = پنجاه

پَن جِل هم = کتاب آموزش درس قران

پَ لون = پهلوان

پلو = چلو برنج

پوتین ، پوتون = چکمه

پورت = پودر

پوز = لب ، چانه

پوس = پوست

پوک = تو خالی

پون زَه = پانزده

پیار سال = دو سال پیش

پیاله = کاسه

پی چل ، پن چل = پنچر

پی رَن - پیراهن

پی رَن کش = پیراهن از جنس کاموا

پی شِزین = پیش از این

پی شِمون = پشیمان

پیشونی ، پوشونی = پیشانی

پی روز = سه روز قبل

ص: 100

ص: 101

پین زار = پنج ریال

پِی غوم = پیغام

پِی مَ = همراه من

پیمونه = پیمانه

پینه دوز = کفاش

پی زی = بواسیر

تابسون = تابستان

تاپه = فضله گاو ، گوساله

تاراش = تراش

تا ُرف = تعارف

تارکی = تاریکی

تاره = کاسه ی سفالی بزگ

تا سکی = تاکسی

تا لا = تا حالا

تام با کو = تنباکو

تخصير = تقصير

تَ نا= تنها

تَن دُور = تنور

تَکا تَنا = به تنهایی

تُرومبه = تلمبه

تُخ = تخم

تُف ، تف تفی = آب دهان ، توهین

ص: 102

تِگر = تگرگ

تو فال = تخته باریک 5/60 برای پوشش سقف

تو فاله = تفاله ، پسماند هویج ، چغندر

تِموم = تمام

تونگی = یک نوع کوزه ی سفالی شبیه خمره با دهانه ی تنگ تر برای خنک نگداشتن آب

تون = تاون ، خسارت

تو مون - تنبان ، شلوار گشاد از جنس دبیت مشکی

تیر کمون = تیر کمان

تِی رون = تهران

تى لى فون = تلفن

تی لی وی زیون = تلویزیون

ثف = ثبت

جا ، جُلا جا = رختخواب

جاز ، جازيه = جهيزیه

جا کت = ژاکت

جَ دِه = جاده

جَخد = حالا

جِس سَن = جستن ، پریدن

جُس سَن = جستجو

جِراق زِه = جليقه

جَع فِر = جعفر

جُف = جفت

ص: 103

جُل = زیر انداز ، فرش

جِلت = جلد

جَلد ، جلدی = زود ، سریع

جُم = جنب ، حرکت ، جابجا شدن

جَن دَم = جهنم

جوات = جواد

جود = جهود

جوق = جوی آب

جو لو = جلو

جوم = جام ، کاسه

جوم چی = جام کوچک

جو وال دوز = سوزن خیاطی بزرگ

جِوون = جوان

جونَم مرگ = جوان مرگ ، نوعی نفرین ، مردن ناگهانی ، جوان ناکام

جو نِه وِر = جانور ، انگل ( کرمک )

چا = چاه

چاپوق = چپق کمی بزرگ تر از پیپ

چا دور = چادر

چار = چهار

چارده = چهارده

چار سو = چهار سوق ، بازار

چا رِک = چهار یک ، یک چهارم

ص: 104

چا رِه = وسیله ی فلزی شبیه قاشق بزرگ برای برداشتن حبوبات، غلات ، شکر ...... از داخل ظرف یا گونی

چَ چَب = چادر از جنس کرباس

چِ کِل = کچل ، کم مو

چَر قَد ، چرقَت = روسری بلند

چِرون دَن = چرانیدن ، به چراگاه بردن

چَش = به چشم ، اطاعت

چِش = چشم

چِش زَله = چشم زهره

چِفت ، چفت کردن = بستن ، بستن در از داخل

چِل = چهل

چلغوز = فضله ی پرندگان

چِلوندن = فشار دادن

چِله جنگ = خرچنگ

چوری = جوجه

چوق = چوب

چو قِط = چوب خط

چؤ لِه = كج

چی چی = چه چیزی

کا چه = چی کار

چیم دونَم = چه می دانم

چینه = دیوار

ص: 105

چینه دون = سنگ دان

حکیم = پزشک

حِي وون = حيوان ، اسب ، الاغ ، گاو

حَجو مِت = حجامت

حَجي = حاجی

حَن جله = حجله ، اتاق عروس ، داماد

خاس کِر = خاکستر

خاشکی = خاکشیر

خُب ، خُبى يت = خوب ، خوبیت

خَِجه ، خجول = خدیجه

خر = خير

خَرند = حیاط

خَر بیزه = خربزه

خِر خره = حلق ، گلو

خروچی = خروس کوچک

خِزینه = وان سنگی بزرگ در حمام های قدیمی

خِش = خشت

خِش تِک = فاق شلوار

خِلا = توالت

خِنگ = کم حافظه

خنیازه = خمیازه

خوار = خواهر

ص: 106

خو شال = خوشحال

خیابون = خیابان

خیابون شا = خیابان شاه ، خیابان طالقانی فعلی

خیال = خيار

خیگ = مَشک

داسون = داستان

داریه = دف

دالون = دالان ، راهرو

دای زِه = خاله

دُخ دِر = دختر

دَرگا = درگاه، دهانه ی در، نوعی کمد دیواری بدون در

دَ ريال = ده ریال

دُ س تا = دو سه تا

دَس سه = دسته

دَس یانه = دسته هاون سنگی ، تکه چوب با دو سر گرد و میان باریک جهت کوبیدن گوشت و غيره

دَ شای = ده شاهی

دُك كون = دكان ، مغازه

دَل لِه = ظرف فلزی یا پلاستیکی برای نفت ، آب ، ،زغال، دله نفتی ، دله زغالی

دَن = دهان ، دهن

دَ وا = دعوا ، مشاجره ، نبرد

دُ وا = دارو

ص: 107

دوا خونه = دارو خانه

دُ وا سرخ = بتادین

دو تِک = مرغ کوچک

دو شِک = تشتک

دو ری = بشقاب

دو زار= دو ریال

دو نا = دانا

دو ماد = داماد

دو ما دون = سوراخی در انتهای ) پایین ( تنورهای گلی جهت هوا کش

دو ماغ = دماغ ، بینی

دو وِل = دهل

دولاب = کمد دیواری

دول = دلو ، سطل چرمی برای کشیدن آب از چاه

دو وازه = دوازده

دو نِه دادن = بخور دادن با دود

دونه = نوعی زگیل

دُی دَن = دویدن

دیر بون = دوربین

ديفال = ديوار

راد نی می دم = راهت نمی دهم

رادیول = راديو

رام نی می دَند - راهم نمی دهند

ص: 108

رام بِری ، رام به رَم = راهم می بری ، می دانی ، می دانم

ربول = رباب

رِج بَلی = رجبعلی

رَخ ، رَخد = رخت

رَخص = رقص

رِسمون = ریسمان

رَف = رفت

رَ فِي ، رفه = لب پنجره

رَمال ، رمالی = دعا نویس ، جادو گری

ر مِضون = رمضان

رو پوزه = رفوزه، مردود شدن

روحی = ظرف آلومینیم

رُوش نا = روشنایی ، روشنی ، نور

روف دن = جارو کردن

رون = ران

رو نِش = رانش ، دارو، غذا یا خوراکی که باعث اسهال شود

رِی نون، رِنون ، رِنان = رهنان

ريحون = ريحان

ریز ریز = تکه تکه

ریش ریش = جدا جدا ، رشته رشته

زبون = زبان

زَخ = زخم

ص: 109

زَر دِک = هویج بزرگ

زُکام ، ذکام = سرما خوردگی ، آب ریزش بینی

زِلاب دين - زين العابدين

زِلو ، زيلو = زالو ، موکت

زِ مِس سون = زمستان

زنبور زار = زنبور قرمز بزرگ

زنبور زَرچی = زنبور زرد کوچک

زِنجیل = زنجیر

زَر = زهر

زیر انداز = فرش ، موکت

زیر پی رَنی = زیر پوش

زیر شلواری = پیجامه

ساكين = ساکت ، گریه نکردن

سا لا ما = سال و ماه

سِد ، سدولی = سید ، بچه سید

سر آد = سر آید

سرخاب = رژ گونه

سِر يال = سه ریال

سَ عَت = ساعت

سِفولي = سيف اله

سِگ = سگ

سِلاطون = سرطان

ص: 110

سَلط = سطل

سَلمونی = آرایشگری

سُماخ بالون = سوراخ باران ، آبکش فلزی

سماق = سماخ

سِمسوری = گونه ای از خربزه ، طالبی بزرگ

سمو وَر = سماور

سَن جِت = سنجد

سوخ دون = سوخت دان ، انبار سوخت ( هیزم - چوب )

سوزه = غده چرکین

سوفال = ساقه ی کوچک گندم

سو فور= رفتگر

سولاخ = سوراخ

سون = سوهان

سی بِه = کوچه - بن بست

سيبيل = سبيل

سِی دون = سیدان

سیخ چی = سیخ کوچک ، میله آهنی باریک سرکج برای نانوایی

سیم نما = سینما

سین زه = سیزده

سه جلد ، سه جلت = شناسنامه

شا = شاه

شاب گا = شاپو

ص: 111

شاز دِی = شهزاده ، اسمی برای خانم

شا غال = شغال

شامس = شانس

شَ بِس سون = شبستان ، سالن مسجد

شعبون = شعبان

شَر = شهر

شَربانو = شهربانو

شَپرک = شاه پرک ، پروانه

شس ، شُس سَن = شستن ، نظافت

شص = شصت

شِفته = شته ، مخلوط اب ، خاک ، آهک ( نوعی فوندانسیون ) ، آفت درختان

شلنگ = شیلنگ

شَم دون = شمع ، شمعدان

شو تِک = سوتک

شور وا = شور با ، سوپ ، یک نوع آش

شو فِر = راننده

شوم = شب

شو وِر = شوهر

شون زَه = شانزده

شیش = شش

شی پیش = شپش

شيكر = شكر

ص: 112

شيكم = شكم

شی وید = شوید

صُبا = فردا

صُب = صبح

صَت مه = صدمه

صَ حَب = صاحب

صُغول = صغرا

صَفه = صفحه

صُل = صلح

صَنار = صد دينار

صند الى = صندلی

صندوق بلدی = سطل زباله فلزی چهار گوش بزرگ که توسط شهرداری در مکان های خاص گذاشته می شد

ضف = ضبط

ضَى فه = زن

عالدين = علاء الدین ، نوعی چراغ نفتی برای گرم کردن

عا مو = عمو

عای نک = عینک

عَر چِک = عروسک

عَرسو مو = عروس عمو

عَرق چین = نوعی کلاه نخی سفید

عَر وَده = عربده عَرود

ص: 113

عَسك = عکس

عِسكه = عطسه

عَلَم = پرچم با یک دسته ی چوبی بلند

عِين هو = مانند ، مثل

غَضولی = غضنفر

غَل بول = غربال

غولوم = غلام

طاس = سطل فلزی یا چرمی ، سر بی مو

طاس کِباب = نوعی آب گوشت شامل گوشت تکه تکه شده ، سیب زمینی ، گوجه

طِناف = طناب

طیاره = هواپیما

ظُر = ظهر

فا تَ = فاتحه ، مجلس ختم

فای ده = فایده

فَت اله = فتح اله

فِر مِز = چراغ نفتی شبیه پیک نیک دارای یک مخزن نفت با تلمبه جهت ایجاد فشار هوا

فلِا مرز = فرامرز

فَم = فهم

قا بِله = ما ما

قاب لا مه = = قابلمه

قاتر = استر

قاتق = هر چیزی که با نان خورده شود

ص: 114

قازی ، قاضی = ساندویچ ، لقمه ی کوچک

قارا = قار قوروت

قای دِه = قائده ، اندازه ، سایز

قبرسون = قبرستان ، گورستان

قَپون = وسیله ای برای وزن کردن دارای یک میله آهنی درجه بندی شده

قَدح = ظرف سفالی با دهانه ی گشاد برای خمیر

قُرقُری = قرقره ، چیزی شبیه دوک نخ

قُروم ساق = قلمبه ساق

قِلاغ = کلاغ

قندون = قندان

قَ وِه خونه = قهوه خانه

کا = که

کا بیدن = کاویدن ،

کا لا = کلاه

کام سِرا = کاروان سرا

کَب لای ، کل = کربلایی

کُ ته کاری = کتک ، دعوا ، زد و خورد

کرای = کرایه

کَر باز = کرباس ، نوعی پارچه

کُریز = کاه ریز ، قنات

کُری - کُره ، بچه اسب یا الاغ

كُفرون ، کفرون نعمت = کفران ، نا سپاس ، اسراف

ص: 115

کفسول = کپسول

کفه = کفک

كُل = کربلا

کَب لا = کربلایی

کَل زدن = خوردن ، تکه کردن نان و غذا با دندان

كوم = كام ، حال ، احساس ، آرزو

کو لوغ = کلوخ

کونه = کهنه

کُمای دون = کماجدان ، قابله مسی

کیش می شی ، کی شی = چه نسبتی با او داری

کی لیت = کلید

گاب = گاو

گاراج = گاراژ ، پارکینگ

گازوندن = گاز دادن ماشین

گای = گاهی

گَر =سر بدون مو

گرت = گرد

گَر تولی = خاک آلود

گِر دولی = مانند گردو گر ده = بر آمدگی ، پشت کمر

گُشنه = گرسنه

گُم بِذ = گنبد

ص: 116

گنجه = طاقچه در دار ، حفره داخل دیوار

گو رِکون = روستای گورتان

گون دِرون = روستای جروكان غرب خ نبوی منش ، شمال خ آتشگاه

گون دِه = بزرگ

گوم بس = بن بست

گَ وِه = پهلو ؛ تکه چوب

گیر یه = گریه

گیس = مو ، گیسو

گیلو = گلو

گیلو بند = گلو بند ، گردن بند

گیلیم = گلیم

گو وِه = گیوه، نوعی کفش که لنگه های آن قابل تعویض (این پا آن پا کردن ) می باشد

لا پشت = لاک پشت

لاحاف = لحاف

لام = لامپ

لا مَثب = لا مذهب

لا هوا = آسمان

لپ = گونه

لِ چِک = روسری

لَقت = لگد

لَط = لطمه ، آسیب

لَق لَق = لک لک

ص: 117

ماتیک = رژ

ما چولاق = ماده الاغ

مال مالی - مارمولک

مای = ماهی

مِث = مثل

مجسمه = میدان انقلاب اصفهان

مَچ چِد = مسجد

مُد بَغ = مطبخ ، آشپز خانه

مَرتاب = مهتاب

مَرتابی - تراس ، لامپ مهتابی فلور سنت

مُرده شور خونه = غسال خانه

مَس = مست

مُستراب = مستراح ، توالت

مَرسه = مدرسه

مَش ؛ مشدی= مشهدی

مَش دُ سِین = مشهد حسین

مَش دَ لى = مشهد على

مُش = مشت

مریض خونه = بیمارستان

مُغ دونی = مرغداری

مُفت ، مفتکی = خرید بدون پرداخت پول

مِگز = مگس

ص: 118

مُل = مُلا

مَم دَلى ، مَن دلی = محمد على

مور = مهر

موره = مهره

موريه = مرتضى

موسيل = موسير

موصولی = مصطفى

مو لوسين = ملا حسین

مون دَلی = ماند علی ، بمان على

مو وَم ، مو نَم = ما هم

مهتابی = لامپ فلورسنت

می باس = می بایست ، می باید، تاکید

مِی تی = مهدی

می جِد ، می جَم ، می جُی = جهیدن

می خوام ، می خی ، می خواد = خواستن

می جورم ، می جوری ، می جو رِد = می جویم ، می جویی ، می جوید

می دَم ، می دِی می دِد = دادن

می ذارم ، می ذاری ، می ذارد = گذاشتن

میش نُی = می شنوی

میذ گ رِد ، میگ ذِرِد = می گذرد

می رَم ، می ری = رفتن

می رِ نَم ، می رُ نی = می رانم ، رانندگی می کنم ، می رانی ، به حرکت در آوردن چهار پایان

ص: 119

می رو وَم = روفتن ، جارو می کنم

میس پارم ، میس پاری ، میس پارد = سپردن

می سونَم ، می سونی ، می سونِد = می ستانم ، می ستانی ، می ستاند ، گرفتن

میش کِنم ، میش کِنی ، میش کِنِد = شکستن

می شَلم = شلیدن ، آسیب دیدگی پا

می شو رَم ، می شوری ، می شو رِد = شستن

می شونَم = می نشانم

می گَم ، می گوی ، می گِد = گفتن

میدون = میدان

میدون با هار = میدان بهار ، میدان میوه خ آتشگاه

میدون شا = میدان شاه ( نقش جهان - امام )

میدون کو نِه = سبز میدان ، میدان عتیق ، میدان امام علی

مِی نه = مگر نه

مِی مون ، می مونی = مهمان ، مهمانی ، گوریل

مِی یِد = میت

می یی = می آیی

نادون = نادان

ناش دای = صبحانه

ناق لوسی = حنجره

نُبات = نبات

نذار، نَذاش، نَذاشتی = نگذار ، نگذاشت ، نگذاشتی

نَ سِد، نه سِ دَم = نگرفت ، نگرفتم

ص: 120

121

نَسون = نگیر

نِزیک = نزدیک

نصب = نصف

نک کون = نکن ، انجام نده

نَل = نعل

نَ لِت = لعنت

نِ مِد = نمد

نِ مِک = نمک

نِمک حبه بادی = نمک حبیب آباد ( منطقه ی حبیب آباد )

ننجون = مادر بزرگ

ننه = مادر

نو بِت = نوبت

نو دون = ناودان

نَور دون = نرده بان

نُو زِت = نامزد

نوس ، بنوس = نوشتن ، بنویس

نُو شیرینی = نان شیرین ، بیسکوییت

نو مید =نا امید

نون زَه = نوزده

نَه هَشت ، نه هشد، نه داشت، نه ذاشد = نگذاشت

نیا کون = نگاه کن

نِی چه = وسیله ی پزشکی برای معاینه

ص: 121

نَى ذار = نگذار

نیس سِش ، هَس سِش = او نیست ، او هست

ني شي مَن = تهیگاه ، پشت ، باسن

نی شون دَن = نشانیدن

نیگا = نگاه

نی گَر = نگه

نیم = برای منفی کردن کلمه، علامت انجام نشدن کار

نیم باد = نباید

نیم باس = نمی بایست

نیم تو نَم، نیم تو نِس ، نیم تونی - نمی توانم، نمی توانست ، نمی توانی

نَی مِد= نیامد

نی می خوام = نمی خواهم

نی می رَم = نمی روم

نی میباس = نباید

نی می جورم ، نی می جوری = نمی جویم، پیدا نمی کنم، پیدا نمی کنی ( جستن )

نی می ذارم، نی میذاری = نمی گذارم ، نمی گذاری

نی می سونم = نمی گیرم

نی می یام ، نی می یَ ی = نمی آیم ، نمی آیی

واز = باز

واس خاطر = برای به خاطر

واسه = برای

واگو وِه = باز گو کردن صحبت ، تکرار حرف برای دیگران

ص: 122

وا هَشتن = جا گذاشتن ، بند آمدن باران ، برف

وخَت = وقت

وَخ سادَم ، وَخ ساد ، وَخ سادی - ایستادم ، ایستادی ، ایستاد ( بلند شدم )

وَخى ، وَخسا ، وَخ نَسى = برخیز ، بلند شو ، بلند نشو

وَرا وُرد = بر آورد ، تخمین زدن ، حساب کردن

وَر دار = بردار

وَر چو لو زیده - پژمرده، میوه پژمرده

ورزاب = گاو ، گوساله ی بزرگ کاری

وَ زِک = آرایش

وسمه = برای آرایش ابرو

وَص = وصل

وَ وا = وبا

هِذيون = هذيان

هسه = هسته

هَشتن ، هشتم ، هشت ، هشتی = گذاشتن ، گذاشتم ، گذاشت ، گذاشتی

هش = هشت

هف = هفت

هَمون ، هم مون = همان ، کیسه

هَمریش = با جناق

همساده = همسایه

هَنچی ، همچی= هم چنین ، روش

هیش = هیچ

ص: 123

عکس

ص: 124

هیش کی = هیچ کسی

هیژده = هجده

هیمه = فضله ی اسب ، الاغ

يابو = اسب بارکش

یاد = جاريه

یا زه = یازده

يال لا = زود باش

یانه = هاون سنگی

یتیم چه = بادمجان آب پز

يخه = يقه

يِر ر یال = یک ریال

یَلا = یک لایه

يوخ دِه = مقدار كم

یه پاره = مقدار کم ( یک لقمه نان )

یه ذره = خیلی کم

یه شای = مبلغ نا چیز

یه چیکه = مقدار کم

یه قرون = یک قرآن ، مبلغ کم

یه هو = یک دفعه

ص: 125

آب فشاری = آب لوله کشی شده ( سر بعضی از چهار راه یا محله ها در رهنان لوله هایی قطور به صورت ایستاده که وصل به منبع اصلی بود دو طرف آن دارای دو شیر که با فشار دادن ، آب از آن خارج می شد )

آبغوره گرفتن = گریه کردن

آب کشیدن = شستن با آب ، چیز نجس را با آب شستن ، ورم کردن زخم ( لثه ها ، دندان )

آب کلمه شادی = آبی که در لحظه ی جان دادن به کسی بدهند

آب نُباتی ، آب نُبات چوبی = شکلات دسته دار به شکل های گوناگون ( خروس ، مرغ ، ...)

آب نیس ، عِی نَه ( عینه ) شونو گِری ماهریه = اگر صاحب موقعییت شود ، دست به هر کاری خواهد زد (کار های خلاف )

آبی چِش اِسِدن = بیگاری گرفتن ، ترساندن ، حق انتخاب را از کسی گرفتن

آبی خوش از گیلو پاین رفتن = خوش گذرانی ، زندگی شیرین ، شاداب بودن

آبی مرده شو خونه را زِ دِ س به روش = آدم پُر رو ، با توقع زیاد ، گستاخ

آ بیار = کسی که زمین های کشاورزی را آب رسانی می کند

آبی صافی و پاکی را رودَس ریختن = شخص را از بلا تکلیفی در آوردن قول بی جا به کسی ندادن

آپارتی کونه = پر سر و صدا ، جنجال آفرین ، آشوب گر

آپوق = تلنگور

آ تا آشغال = چیز های به درد نخور ، غیر قابل استفاده

آتیش پاره = کسی که کار های خارق العاده انجام می دهد

آتیش بیاری معرکه = جنجال آفرین ، دامن زدن به جنگ

آجا داغ = چشم داشت ، توقع ، آرزو

آخر آب یاسیر آب می شه یا تنگ آب = نفر آخر از جهت تقسیم غذا .... ممکن است سهم بیشتری به او برسد یا کمتر

ص: 127

آخور = جایی که برای دام و اسب و ... علف می ریزند ( حفره ای داخل دیوار طويله )

آدِم چِ چِل بشد ، مَ جَل نشد = در کاری پیروز نشدن و سرزنش شنیدن و تحقیر شدن

آد مِی خوش ( خوش ما مِله ) حساب ، شریکی مالی مر دو مِس = کسی که در خرید و فروش بدهکاری خود را سر وقت پرداخت می کند - کسی که پای بند به تعهدات باشد ، با دارایی مردم شریک می باشد

آ دِ می قِرتا خری گوزار ، بار به منزل رسون نیس سَن = کسانی که در انجام تعهدات مسؤلیت پذیر نباشند و تنها حرف می زنند کار را به پایان نمی رسانند

آ دِ می مار گزیده از ریسمونی سیا سیفید می ترسِد = کسی که در انتخاب یک راه آسیب دیده باشد سعی می کند آگاهانه راه درست را انتخاب کند

آراش دا بی ریش د = آرایش کامل

آرت بیختن ( مو آرتا مونا بيخ تِيم ) = آدم با تجربه، کسی که همه ی مراحل یک کار را تجربه کرده باشد

آرچی ( آرد چی) = سنگ آسیاب دستی ( شامل دو قطعه سنگ گرد یکی ثابت و دیگری متحرک با یک سوراخ وسط و یک دسته ی چوبی کنار آن )

آروق = بیرون فرستادن گاز معده از دهان

آزا را پی زار = آرایش ، خود نمایی

آ ز گار = پشت سر هم (چند سال آزگار )

آسا پاس = فقیر ، بی پول

آ سِکی = پنهانی ، یواشکی

آسِکی دُ زِکی = کاری را در پنهانی انجام دادن

آسمون دَن واکِر د سازی مین تِر کی دِسا اون به دنیا او مِدس = کسانی که خودشان را بهتر از دیگران می دانند

ص: 128

آسمون قُرم به = رعد و برق

سه توش کون = با حوصله کار کردن ، با سیاست دست به کاری زدن

آش خور ، شوله خور = سرباز ، خدمت سربازی

آشالاش = پاره پاره

آش دَرَم جوش = در هم ریخته ، نا منظم

آشغال دونی = جای کثیف

آشغال گوشت = استخوان گوسفند ، گاو .. برای خوراک سگ ، گربه

آش پِز کا دو تا شد ، آش یا شور می شِد یا بی نِمک = اگر مسؤلیت یک کار همزمان به دو نفر واگذار گردد یا آن کار انجام نمی گردد و یا اگر انجام شود به درستی به پایان نمی رسد

آشی کشکی خالِه دِ س بُخوری پا دِس نخوری پا دِس = اگر کسی مسؤلیت کاری را به عهده گرفت باید حتما انجام دهد

آشی نخورده وا دَنی سوخته = از کاری سود نبردن ، اما مورد اتهام قرار گرفتن

آفتاب لبی بوم = آدم مسن نزدیک به مرگ

آفتابه لگن هَف دس، شاما ناهار هیچی - تشریفات اضافه و بدون استفاده

آقلی = گله دان گوسفند

آکله گرفتن ، آکله بی گیری = نوعی نفرین ، مریض شدن

اَلا اساس = وسایل ، آلت تناسلی

اَلا اوضا = وسایل ، برنامه ها ، آلت تناسلی

آلاخون والا خون = سرگردان

آلا وال = بچه ای که دارای قدرت تشخیص باشد ، رشد فکری

آل مون ، آلمون به دل = آرزو ، آرزو داشتن ، خواسته ها

ص: 129

آم ما وا سام ما = ایراد گرفتن ، بهانه آوردن

آن تیریک = تحریک کردن

آهنگ = ترانه ، موسیقی، کاه دان ، انبار وسایل کشاورزی

آهی سِفى يُل لا نداشتن =بی بضاعت ، فقیر ، بی پول

ابو قراره = اسقاط

ا تلى (عطلى ) ظهر = اذان ظهر

اَجَق وَجَق = بد رنگ ، رنگارنگ ، آرایش زننده

آخ تِه = قوای جنسی مرد را از کار انداختن

اَخ ما تَخم = بد اخلاقی ، چهره در هم کشیدن

اَخمو = بد اخلاق

اَخى يه ، اَخى یه در رفتن = حیا ، پاکی ، بی حیا شدن ، از راه راست منحرف شدن

اَسباب سَر حموم = قسمتی از جهیزیه شامل : حوله - سرخشک کن ، لنگ

اکبر کولی = آدم بی برنامه ، بی نظم

اَلا اساس = ملزومات زندگی ، آلت تناسلی

آل حَدى = عمدا ، لجبازی ، به قصد

اَلم شَنگه = سر و صدا ، داد و فریاد

اَلو کردن = آتش روشن کردن

اَلكلى = مشروب خور، کسی که شراب (مست کننده ها ) می نوشد

اَلواط = ولگرد ، بی کار ، خلاف کار

اَمون بریدن = از کار انداختن ، فلج کردن

اَنک ، عنک = مسخره کردن ، به بازیچه گرفتن

اَن گش دونه = حلقه ی فلزی کوچک برای خیاطی

ص: 130

اَن گشدی لیشته = کسی که تمام دارایی و ثروت خود را در راه اشتباه از دست داده باشد ، بی پول

اَن گُش نما شدن = رسوا شدن ، شفاف سازی

اَنگولی = انگشت به چیزی زدن

اَی ، اَی یه = کثیف ، از چیزی متنفر شدن

احترامی اِموم زاده به مُتولی شِه = احترام به کوچک تر زمینه ساز احترام به بزرگتر هاست

اِجبارى = خدمت سربازی

اِز اسب افتا دِس ، اِز اصل کا نَیوف تا دِس = کسی که ثروت یا مقام خود را از دست داده باشد اما دارای شخصییت بالایی باشد

اِز برنج صدری چه خیری دیدیم ، کا از کوفته بیبینم، کا صد تا دَ سِه به کو نِش خورده = از دوستان و آشنایان خیری به ما نرسید چه رسد به غریبه ها

اِز تاریکی، چِش چِشا نیم بی نِد = جایی که بیش از اندازه تاریک باشد نور به اندازه مناسب نباشد

اِز سرجی گِر پاین او مدن = بچه زاییدن ، شدت علاقه به فرزند

اِز را به در کردن، از را به در شدن = کسی را گمراه کردن، از راه درست خارج شدن

اِز مو کا گذشت ، وای به بعدی یا = روز های سخت برای نسل آینده

اِز جوق جِس سَن ، اِز جو قِش جس سَن = از عهده ی کار یا مسؤلییتی بر آمدن ، توانایی انجام کار

اِز چا در اومِدن ، افتادن تو چاله = از بد به بد تر رسیدن ، کسی که تلاش می کند خود را از یک گرفتاری رها سازد اما به یک گرفتاری سخت تر مبتلا می شود

اِز چِش افتادن = مورد بی مهری قرار گرفتن

از داعا گربه کوره طاقی دالون شیکسه پای ن نی می یاد = دعا و خواهش هر کسی برآورده نمی شود

اِز دَس در رفتن ، از دسش در رفت ، اِز دَسم در رفت = از دست رفتن ، از دست دادن

ص: 131

بی توجهی کردن، اختیار نداشتن ، کار غیر ارادی ، جدا شدن گاز معده

اِز دُماغی فیل افتادن = انسان خود خواه ، متکبر ، از خود رازی

اِز را به در شدن = گمراه شدن ، بیراهه رفتن ، راه خلاف رفتن

اِز زیر زبون کشیدن = با سیاست کسی را به حرف زدن وادار کردن

اِز سَرا گوش بالا رفتن = محاصره کردن

اِز سه تا چیز بایِد حذر کرد، دیواری شیکس سه وا ، زنی سلیته وا، سِگی هار = دوری کردن از در گیری های بیهوده و زیان بار که ممکن است آبروی انسان آسیب به بیند

اِزِش وَر اومِدن = توانایی انجام کاری را داشتن

اِز کوره در رفتن = عصبانی شدن

اِز مو بِهترون = جن ، اجنه

اِز نو کیسه قرض نكون ، اِگه کردی خرج نکون = نباید از آدم های تازه به جایی رسیده در خواست کمک مالی (پول ) کرد و اگر پولی از این گونه افراد به عنوان قرض دریافت شود نباید آن را خرج کرد چون هر لحظه ممکن است آن طرف پول خود را بخواهد

اِز هر وَر باد بیاد ، با دِش می دِ د = آدم فرصت طلب ، کسی که درون و بیرونش یک رنگ نباشد ، هر روز به یک شکل در آید

اِز هولى ( حولی ) حلیم افتاد تو دیگ = شتاب زدگی در رسیدن به هدف و خود را فدا کردن بدون فکر کاری را انجام دادن

اِسوالت صابون دَن = بی کاری ، سرگردانی ، رکود

اِشکنه = آب گوشت بدون گوشت و حبوبات

اقبال سوختگی = بد شانسی

اِگه چن تا همریش (باجناق) با هم برند تو یه باغ ، شاغال همه شونا پاره می کوند = تفاهم نداشتن چند با جناق با هم ، رابطه ی صمیمی نداشتن

ص: 132

اگه رَش نباشِد ، پاش رو مار باشِد ، وَر نی می دارِد = آدم های لج باز و خود رأی

اِگه سزای بیل نبا شِد ، دَسه تو کونش نی می کونند = عامل سختی ها و گرفتاری های هر کسی نتیجه ی اعمال و کار کرد خود شخص می باشد

اِگه علی ساربون منم، بلدم شترا ما کو جا به خوابونم = عامل موفقیت در هر کار تخصص، مهارت و تجربه می باشد

اِگه همه می گَند نونا پنیر ، تو یکی برو بی میر = اشاره به کسی که خودش را بدون وارد هر ماجرایی می کند

اِلا تُوى = خراب، کسی که چندین بار عمل جراحی انجام داده باشد ، نا سالم ، در حال خربا شدن

اِلای باد کونی = نفرین، برای کسی که زیاد حرف می زند

اِلای بادی سام بیگیری = نفرین برای کسی که زیاد حرف می زند

اِلای به تِ رِکی = نفرین برای کسی که در خوردن غذا زیاده روی کند

اِلای چِشاد با با قوری شِد = نفرین کردن در حق دیگری (کور شدن ، قرار گرفتن لکه ی سفید روی مردمک چشم )

اِلاى حُناق بى گیری = نفرین برای کسی که زیاد صحبت می کند

اِلای عمرم سَر آد = الهی عمرم به پایان به رسد ، دل سوزی کردن

الن گون = آویزان

انجیل بَگومی = نوعی انجیر تازه و نرم داخل نخ ، مانند دانه های تسبیح

اِنگار = باور

اِنگار اِز آسمون اُفتا دِس ، اِنگار اِز دُماغی فیل افتا دِس= کسانی که خودشان را بهتر از دیگران می دانند

اِنگار نه اِنگار = نا دیده گرفتن

ص: 133

اِهنا چُس = آه ، ناله بر اثر درد و خستگی

ایک بیر ، ایک بی ری = گرفتاری ، زشت، کسی که کار زشت می کند

این حرفا مِز زِس = کاری که از نظر عقلی صحیح نباشد

این حرفا واسه فاط مه تُمون نی می شِد = کار بیهوده ، حرف های بی جا

اُجاق کور = کسی که بچه دار نمی شود

اُجنگ = آدم ساده ، نا منظم

اُسُخون تو زخم = کار را ناتمام گذاشتن ، بلا تکلیف

اُسَر کله گی - افسار اسب ، الاغ ، گاو...

اُس ُكرو = تحت فشار ، پرس کردن

اُشنار = دهانه ی ورودی آب به باغ

اُل کِی = لباس نا مناسب ، نا منظم

اِمشی = حشره کش ( مایع)

اُم مِل = خرافاتی ، مذهبی بی سواد

اُ وِرت = فراوان زیاد

اور دَ نگی = لگد ، سیلی با پشت دست

اور دو لوق = تعداد زیاد ، نان خور ، عایله

او روسی = کفش ، جا کفشی (در خانه های قدیمی و مساجد قبل از ورود به اتاق یا سالن یک مکانی به مساحت 5 یا 6 متر مربع برای گذاشتن کفش )

اوغ ، اوق ، هوق = حالت تهوع

او لادی حلال زاده ، به دای یِش می رِد = تاثیر ژنتیک روی انسان (تاثیر کار های خوب دیگران روی انسان )

او مَحل = آن وقت

ص: 134

اون اِز سر گُنده می شد، مو از ته = عکس العمل در برابر کسی که نسبت به طرف مقابل خود تکبر و خود بزرگ بینی داشته باشد

او نای یا = اجنه

اوی = اشاره ، صدا زدن

با پا را بِری کفش پاره می شد، با سر را بری کالا پاره می شِد = هر کاری ، سختی و گرفتاری های خودش را دارد و ممکن است با تغیر روش از یک جهت سود آور باشد ولی از سوی دیگر زیان بار است

با با در خونه = مستخدم خانه ، نوکر

بابا قوری = نوعی انگشتر عقیق که روی نگین آن نقطه ای مانند سفیدی چشم قرار گرفته باشد

با پنبه سر بریدن ، با دنبه سر بیدن = کار با سیاست، رام کردن با زبان ، کسی را وادار به انجام کاری کردن بدون این که شخص متوجه شود

با تخم بازی کردن ، با تُخماش بازی می کوند = کار نکردن ، سر گرمی ، تفریح در حین انجام کار

باد آورده را ، باد می به رِد = هر چیزی که بدونه زحمت به دست بیاد ، زود هم از دست می رود

بادا بُنه = جمع شدن گاز معده در معده و روده ها

بادا تيفون = باد تند همراه با گرد و غبار

با دَس پیش می کِشد، با پا پس می کونِد ، ( مث گربه با دَس پیش می کِشد ، با پا پس می کو نِد )

کسی که چیزی را می خواهد ما در ظاهر خلاف آن را نشان می دهد

باد بادی = خشک کردن لباس توسط باد

بادا بوق ، بق = اخم کردن، چهره در هم کشیدن

باد کردن = ورم کردن ، چهره در هم کشیدن

ص: 135

باد گرفتن = بیماری سرع ، تغیر حالت دادن

بادمجون دور قاب چین = چاپلوس ، چاپلوسی کردن

با را بونه - لوازم ، وسایل منزل ، آماده ی مسافرت

بار افتادن ، بارش افتادِس = ورشکست شدن ، بی پول شدن

بار تا بورت = دارایی ، ثروتمندی

بازاری شام ، مث بازاری شام می مونِد = بی نظمی ، آشفتگی ، رفت آمد زیاد ، شلوغی

بارسُم بو لِک = چیزی شبیه عقرب در زمین های کشاورزی کنار ریشه درختان

باریک بین = حساس ، زود رنج

باریک شدن = دخالت در کار های دیگران به شکل مخفیانه

باش = عقاب ، شاهین

با فوری = کسی که تریاک می کشد ، مصرف می کند

با فِه = دسته ی علف ، دسته ی گندم یا جو

باغ گلی = نزدیک قی لو نی سده ( محدوده خ امام رضا از طرف خ کهندژ )

با پا را بِری کفش پاره می شد، با سر را بری کالا پاره می شِد = انسان هر راهی را انتخاب کند نمی تواند از مشکلات و سختی های آن فرار کند

بال ، بال نیس = قابل قبول بودن ، یا نبودن

بالا خونه را دا دِس اجاره = آدم کم عقل

بالا شا دیدیم، پای نی شَم می بینیم = از کسی بهره نبردن ، کسی که در کمک (مالی ) به دیگران کوتاهی می کند وعده های بیجا

بالا کشیدن = کلاهبرداری، مال کسی را خوردن، لباس را بالا کشیدن

بال بالی = چشمک زدن ، به هم خوردن ، کم و زیاد شدن نور چراغ

بال در اُوردن = خوشحال شدن

ص: 136

با لیش مار = چیزی شبیه مارمولک

با مبول = ایجاد مزاحمت ، دردسر

با هَما دو = با هم دیگر

با یِه دس نی می شِد دو تا هندونه ور داش د = هر کاری را در جای خود انجام دادن ،مسولیت پذیری در حد توان

بَبو = كم حافظه ، حالت طبیعی نداشتن

بَ بَه ، بَ بَهی = غذای خوشمزه کودک

بِچه رُع يتا نا به حوضا گلدون چه - زنی رَع يِتا به نو تا ُتمون چه = جایگاه اجتماعی هر کسی باید مشخص باشد و هر کسی در حد و اندازهی خود باید انتظار داشته باشد

بِچه بزرگ کردیم کا عصای دسمون با شِد = آینده نگر بودن ، برای روز های سخت فکر و برنامه ریزی کردن انتظار پدر و مادر از فرزند

بِچه چِله چی = نوزاد کمتر از یک ماه

بِچه روغن نُباتی = بچه های مریض ، لاغر ، ضعیف

بِچِه قنداقی = نوزاد، کودک

بخت کابرگر دِد اسب تو طبیله خر گردِد = بد شانسی ، بد آوردن ، ضرر و زیان پشت سر سر هم

بخت کا برگردد، عروس توحنجله نر گردِد = بد شانسی ، بد آوردن ، ضرر و زیان پشت سر هم

بد ، بدا می جوره ، گودالی آب گندیده = آدم بد با آدم بد همراه می شود ، هر کسی با کسی با هم ردیف خودش رفت و آمد می کند

بَدایی را = فحش دادن ، سخنان دور از ادب

بَد او مِدن، بَ دِش او مِد، بَ دَم او مِد = از چیزی ناراحت شدن ، دلخور شدن

بِده بِس سون = معامله گری ، خرید و فروش

ص: 137

بد پوز = بد اخلاق

بَد ُضحم (زحم ) = بد اخلاق

بَد عُنق = بد اخلاق

بَد نومی در اومِدن = رسوا شدن ، انگشت نما شدن

بزرگیا طبق طبق - سگا به دورش وَقا وَق = کسی که ادعای بزرگی دارد

بعدی پیری یا مَعرکه گیری = تصمیم گیری یا انجام کار بعد از وقت ، کسی که مثلا زمان ازدواج کردنش گذشته باشد و ازدواج کند

بُر ، یه بُر = گروه ، تعداد ، چند نفر

بُرا رو = زیبایی

برا کِسی بی میر کا وا سِد تب کو نِد = اگر خواستی خدمت بزرگی به کسی کنی ، او باید در برابر این خدمت کار کوچکی برای تو انجام دهد

برا همه جیم بو ، لا اقل برا موجَ لَم جيم بو = من خودم راهنمای تو بودم برای فرار از دست طلبکاران حالا طلب خودم را هم نمی دهی

برج = ساختمان بلند مخروطی شکل که با خشت و گل ساخته می شد برای کبوتران مهاجر جهت جمع آوری فضله برای کود و استراحت آبیار ها در شب

بُرجا یکی دیگه می سازه ، فیسی شا لَق لَق می کونِد = افتخار کردن به کار ها و زحمت های دیگران در صورتی که خود شخص هیچ دخالتی در آن کار نداشته است

برج سرکون داز = واقع در خ شریف غربی شرق جوق نیلاب

برج مَلكي = واقع در خ شرف غربی در جنوب شرقی جوق نیلاب

برج کف تِرى ( برج کبوتر = واقع در خ شریف غربی قبل از میدان شاهد

برجی زهره مار مِث برجی زهره مار می مونِد = فوق العاده بد اخلاق خشن انسان پر از انرژی منفی

ص: 138

بَرقا بِلا = بیش فعال ، پر تحرک

برو جلو باد بی یاد = یک نوع تهدید ، از کسی نترسیدن در دعوا و مشاجره ، مسخره کردن

بُز خری = کالای کسی را در زمان خرید و فروش کم ارزش کردن

بزرگا بالین = مسن ، بزرگ سال

بزرگیا طبق طبق ، سگا به دورش وَقا وَق = احساس خود بزرگ بینی ، غرور ، بزرگی

بَش ن = اندام ، بدن

بشنی نو = لباس نو ، دارایی، ثروت

بُغ بُغى ، بُق بُقى = بد اخلاقی

بلبل زِبونی کردن = حرف زدن بیش از اندازه

بَل بَشو = نا منظم ، در هم ریخته

بِل بله چی = آتش بیار معرکه ، دامن زدن به کاری ، چاپلوس

بلد ، بلد بودن ، بلد چی = آگاهی داشتن ، کسی که جاده ها را می شناسد

بلغوره کردن = تکه تکه کردن ، خورد کردن ، حرف بی جا

بُ لَن گو = آمپلی فایر

بَند اندازی = برطرف کردن موهای صورت با نخ ( خانم ها )

بَندا آب دادن = رسوایی ، کار خلاف کردن

بَندا بِلا ، بَن دال - آویزان شدن به دیگران ، انگل

بِن داز بِن داز = کلاه بردای ، فریب دادن

بند شدن ، بندال شدن = سربار دیگران شدن

بند او مِدن = تمام شدن بارندگی

بو او مِدن ، این جور کا بوش می یاد = آگاه شدن ، حس ششم ، پیش بینی

بو پَ ، برو پس = برو کنار

ص: 139

بو سوره = پدر زن پدر شوهر

بو دادن = تف دادن گندم ، پسته ، تخمه ، یا هر چیز دیگر (گندم بو داده ، پسته بو داده )

بودا مَر بود حرف زِدن = لفظ قلم صحبت کردن ، ادبیاتی صحبت کردن

بوَگن دو = کثیف ، پلشت

به اَسمی ( اَسبی ) شامی گَندیا بو = کسانی که انتقاد پذیر نباشند یا با شنیدن هر پیشنهاد یا انتقادى عكس العمل منفی نشان می دهند

به پَته قباش بر خورد ، به تی ری جی قباش بر خورد = ناراحت شدن از حرف دیگران ، افراد زود رنج

به تَمرگ = بشین ( همراه با تندی )

به خود او مِدن = آگاه شدن ، انرژی مثبت گرفتن

به خرج نرفتن = حرف گوش نکردن ، اهمیت ندادن

به درد نَه خور = تاریخ گذشته ، غیر قابل استفاده

به ریش خندیدن = ضایع شدن ، مسخره کردن به دلیل عدم موفقیت و شکست خوردن به قا طر می گند ، باباد کیه - می گِد، ننم مادی یونه = کسی که از اصل و نسب خود دل خوشی نداشته باشد

بِه کِش به کِش = نامنظم ، مشاجره

به کونش می گِد ، دمبالی مَ نیا بو می دِی = انسان های متکبر و مغرور

به مال وا مال = ماساژ

به مو کا رسید ، َور پلاسید = نوبت که به ما رسید تمام شد ، از چیزی بهره نبردن

به خرج نرفتن = حرف گوش نکردن

بی اورضه ، بی عرضه = ناتوان ، ضعيف ، نالایق

بچه روغن نباتی = ضعيف ، لاغر

ص: 140

بی بی زی= غربال کوچک

بی تِلی = شلوار پاچه گشاد ، کسی که مو های بلند دارد (مرد)

بی تو دَن = بد زبان ، هرزه

بی جونا جی ریک = ضعیف ، لاغر

بیج مُرده = ضعیف ، لاغر ، گل پژمرده

بِی حرومی کردن = کسی را از حق و حقوق محروم کردن ، به تعهدات عمل نکردن ، ( عهد شکستن )

بيخ = ته ، آخر

بیخ پیدا کردن = آشکار شدن کار خراب شدن

بیختن = الک کردن آرد ، غربال

بیخ گرفتن ، بیخ شا گرفتن = صرفه جویی کردن ، کاهش هزینه ها

بیخ گوشی = بیماری گوش ، عریون

بی گیرا به بند - کنترل شدید

بی خودی ، بی خودکی = غیر قابل استفاده ، نا مربوط بودن

بی درا پیکر = بدون برنامه ریزی ، نا منظم ، غیر قابل کنترل

بی دَ رَکه - نالایق ، توانایی نداشتن

بی دسا پا ، دسا پا نداشتن = تنبل ، کم توان ، کسی که نتواند حقوق خود را از دیگران بگیرد

بی ری را به پاش - تشریفات زیاد

بی شیری قی چِش = بی حیا

بی عار = تنبل ، اهل کار نبودن

بی کارا بی بار = مسؤلیت نداشتن ، کار نکردن

بی کِشا پِی م = نا منظم ، بی برنامه

ص: 141

بی گیرا به بند = محاصره ، سخت گیری از طرف مأموران حکومتی

بی گیر نه گیر = درصد موفقیت یا شکست در کار

بی لول = جابجا شو

بی لی زی = سرسره

بی لی سی = شکلات دسته دار

بی مایه فتیره ، فطیره = نیمشود کاری را بدون سرمایه انجام داد

بی مِلاحَت = بد مزه ، بی ادب ، بی تربیت

بی میر = یک نوع نفرین ، درخواست مرگ کردن برای دیگری

بی معنی = بی تربیت ، بی ادب

بی می کی = هر چیز مکیدنی (نوعی شکلات )

بی نون دی = کسی که آب ریزش بینی دارد به طور دائم

بینی در او مِده = رشد نکرده ، بی فرهنگ ، بی تربیت ، بچه کوچک

بینی گِلی = نوعی بختک ، کابوس ، حمله ی موجودات نامریی به انسان در خواب که انسان احساس تنگی نفس می کند

به مال وا مال = ما ساژ

پا بُرک = خستگی بر اثر راه رفتن

پا بیرون - بیماری اسهال

پا تو کفش کسی کردن = کسی را مجبور به انجام کاری کردن

پاتیل = دیگ مسی دهانه گشاد بسیار بزرگ

پا را از گیلی مِد دِراز تِر نکون = رعایت کردن اختیارات و حد و حدود در هر کار ، برنامه اقتصادی داشتن

پا رو دُمی سِگ گذوشتن، پا دا رو دُمی سِگ نذار - دنبال دردسر نگشتن

ص: 142

پا چِل ، پا چل کردن = نا منظم ، راه رفتن روی علف ، گندم ، میوه که باعث خراب شدن گردد

پاچه بالا کردن، پاچا شا بالا زد = خراب کاری ، کار را خراب کرد

پاچه بُزی ، مِث پاچه بُز می مونِد = ابرو و مو های صورت بلند و پر حجم

پاچه پاره = بی ادب ، هرزه

پاچه گرفتن = مزاحم کسی شدن ، دعوا ، حمله کردن

پا در میونی کردن = دخالت کردن ، آشتی دادن دو نفر

پا سُبک = بی دعوت به جایی رفتن

پا سُبک کردن = زایمان

پا شا کشید بیرون = دخالت نکردن در کار

پاشا نذاش این جا = به این جا نیامد

پاش افتادن ، پاش بی یوف تد = شرایط فراهم شدن

پاش رو مار با شِد ور نی می دا رِد = آدم لجباز ، تنبل

پا شوره = وان سنگی کوچک بین رخت کن و گرم خانه حمام جهت شستن پا ، جای سرریز آب حوض

پاشنه = انتها ، آخر هر چیز

پاشنه کِش = ابزاری مانند قاشق برای راحت پوشیدن کفش

پاره پوره = تکه تکه ، پاره پاره

پا گوشتی جات = حبوبات ( لوبيا ، نخود ... )

پالون دَن ، پالیدن = فشار دادن ، فالوده کردن چیزی ، حق کسی را از بین بردن ، ضعیف شدن بر اثر کار زیاد

پای دَن = مواظبت کردن

پای نِه پا = پایین پا = آخر ، دم راه

ص: 143

پای ن کشیدن = کم کردن شعله ی چراغ (چراغ های نفت سوز و گاز سوز)، در آوردن شلوار تا سر زانو ها، یا لباس ، سقط جنین، آزاد کردن فرش از روی دار قالی

پَ تِه = حواله ، قسمتی از پیراهن یا کت

پَته رو آب اِنداختن = رسوا کردن، راز فاش کردن ،

پِچ پِچ کردن = صحبت کردن دو نفر یا بیشتر بصورت رمز و راز

پُخ کردن ، پُخ بلند شدن = گرم شدن هوا به دلیل ابری بودن ، بخار آب

پَرا پا - قسمت پایین بدن

پَرا پخش = پراکندگی

پُر پشت = متراکم ، انبوه ، زیاد

پَرت ، پرت بودن = کسی که حواس درست و حسابی نداشته باشد ، آگاه نبودن

پَرتا پِلا = پراکندگی

پرتا پِلا گفتن = سخن نا مربوط

پُر توپ = پر حجم ، زیاد

پَر گرفتن ، پَرش آدِما گرفتن = در تیر رس بلا و عذاب قرار گرفتن به دلیل گناه و فساد

پَسا= نوبت

پس اِنداختن = بچه درست کردن ، بسته شدن نطفه ، پس انداز

پَستو = پشت هر چیزی ، دخمه

پس کردن = کنار زدن چادر ، روسری

پشه پرون دَن = بیکاری ، رکود

پُشتا پَ سَ لِه= یک جای امن ، دور از دسترس

پِش گِل = فضله گوسفند ، الاغ ، اسب

پشگل ما چولاغ - فضله ی الاغ ماده ( دود آن برای یک سری از بیماریها عفونی مفید است )

ص: 144

پَشما پی لی ریختن = بی کس شدن ، تنها ماندن

پِ غِر = فضله ی گاو ، گوسفند

پَکا پَن = بزرگ ، سطح بزرگ ، چاق

پَکا پَلو = اطراف کمر، زیر دنده ها

پُر رو = کسی که خجالت نمی کشد

پُک زِدن = سیگار کشیدن ، قلیان کشیدن

پو کیده = سوراخ شده، شرایط سخت اقتصادی ، نیمه تعطیل

پِلا چِف تِک = یک نوع بازی به صورت گروهی با دو قطعه چوب ( یک قطعه چوب 80 سانتی به نام چفتک و یک قطعه چوب 20 سانتی به نام پِل )

پِ لِسه ، پلسه زدن = بی کار و بی هدف بودن

پِ لِشت = کثیف ، نا منظم

پِ لِق ، پلقی پلق پلق = پشت سر هم ، ناگهانی ، زایمان زود هنگام

پَِلون پنبه = کسی که ادعای قوی و قدرتمند بودن دارد اما ضعیف باشد

پِله = نوعی نخود فرنگی

پیچیدن به هم = دعوا کتک کاری ، زد و خورد

پَ پَه = کم حافظه

پِن گا پیاله = پیمانه برای تنظیم ساعت آب کشاورزی ( یک نوع ساعت شنی )

پَ نِه مالی = راه میان بر

پنیر دِ لِمه = پنیر محلی

پوخ ، هیچ پوخی نیس = قابل نبودن ، لیاقت نداشتن

پوز = چانه ، اطراف دهان

پوز خند = خنده از روی تمسخر

ص: 145

پوز زیرش کردن = نخواستن ، خواهان نبودن

پوس اِن داختن = فسیل شدن ، صبر و حوصله در کار ، تحمل سختی ها

پوسی شا کندن = تهدید کردن ، تنبیه کردن

پوس کلفت = آدم پر رو

پوسی شا قلفتی کندن یا بکن = یک نوع تهدید ، تنبیه کردن

پوک = خالی ، تهی

پول به جونش بسِه = خسیس

پون ، به پون = امید ، به امید کسی

پیاز کونه کردن = برطرف شدن مشکلات اقتصادی ، ثروت مند شدن

پیرا پاتال = سالمند ، از کار افتاده

پی شا به خود مالیدن = آماده شدن برای هر حادثه هر اتفاق

پیخ کردن = ترساندن ، تحریک کردن

پیش مرگ = فدایی، آماده ی جان بازی

پی غوما پَس غوم = خبر رسانی ، دعوت نامه

پیچش دَس خود مو نِس = صاحب اختیار بودن در هر کار ، تغییر روش دادن

پیرا پا تال - سالمند ، از کار افتاده

پیت تا راش = تراشیدن و خوردن پوسته ی خربزه ؛ هندوانه

پِی حرف نرفتن = خود رای ، به پیشنهاد کسی اهمیت ندادن

پی رَن پاره کردن = با تجربه

پی زُرتی ، پی زو ری = سست ، بی بنیاد ، ضعیف

پی زُر دَم پالون گذشتن = تشویق کردن با حرف

پی زی = بواسیر

ص: 146

پی زی در او مِده = نو جوان ، نابالغ ( مخصوص پسر ها )

پی زی هم کشیدن = مرد کار شدن ، بزرگ شدن

پیشاب = ادرار

پیش کشی = بر طرف کردن پشم یا کرک اضافی از روی فرش هنگام نصب روی دار قالی

پیش نوک = میان حرف کسی پریدن ، بی مقدمه صحبت کردن

پیشونی بلند = خوشبخت

=

پیشونی ( پوشونی) کوجا می شونی = بخت ، اقبال، سرنوشت ، خوشبختی ، بد بختی هر کسی روی پیشانیش نوشته شده

پیشونی نِوشت = سرانجام ، سر نوشت ، آینده

پِی کار = دنبال کار

پِی غوم = پیغام ، پیام

پیله ، پیله کردن = سماجت ، پافشاری

پیلی = پشم

پیلی رفتن = تعادل نداشتن در راه رفتن

پِی مَ = دنبال من

پِی مَ نار تی = نوعی گردن بند طلا بزرگ

پِی نار = معادل 100 گرم

پِین دری = اتاق های قدیمی دارای پنج در چوبی ، سالن پذیرایی

پِی هم = پشت سر هم

تا، هم تا = جفت ، همسر

تاب خوردن = گردش کردن ، دور چیزی چرخیدن

تا به تا = لنگه به لنگه ، اشتباه پوشیدن کفش

ص: 147

تا پا له = سرگین گاو

تاپو = خمره ی بزرگ گلی برای ذخیره ی گندم و جو (با دهانه ی باز از طرف بالا و دریچه ای در پایین ) سیلو خانگی

تاپ چی = کوچک تر از تاپو برای نگهداری بچه

تاپو ترمه ، مِث تاپو می موند = آدم چاق ، فربه

تا په = سرگین گاو

تاپه سف کون = آبرو داری کردن، جانب داری کردن، حمایت کردن

تا په در دیگ گذوشتن = کسی که در کاری تخصص نداشته باشد و وارد آن کار شود

تا تن دور داغس ، چونه را به چسبون = تا زمانی که شرایط کار مهیا است باید کار را انجام داد چون ممکن است دیگر شرایط ایده آل بدست نیاید، استفاده ی صحیح از وقت

تا تی تا تی = بچه ای که تازه راه رفتن را یاد گرفته

تا چه = کیسه یا گونی از جنس کرباس برای حمل گندم

تا دا رِد ، تا دا رِد کار می کند = انرژی توان ، قدرت

تار ، تار کردن ، تار شدن = دور شدن از خانه ، دور شدن کبوتر از لانه و سرگردان شدن

تارا تنبک = جشن ، شادی

تارا وا تار = سرگردان شدن

تارا ويلو = سرگردان ، بی خانمان

تارکی کورکی= بسیار تاریک ، جای تاریک

تاریک روشن = بین روز و شب

تازه به دو رون رسیده = کسی که تازه وضع مالی خوبی پیدا کرده باشد ، کم ظرفیت

تازه پیازش کو نِه کر دِس = کسی که تازه وضع مالی خوبی پیدا کرده باشد

تازه وارد = كم تجربه ، تازه کار

ص: 148

تا شا غال شده بود ، تو هَن چی اُشناری گیر نکرده بود = در محاصره افتادن ، راه رهایی نداشتن ، بدون آگاهی کاری را انجام دادن

تا سِه = ویار خانم ها در زمان بارداری

تا سونه، تاسیونه، تاسیانه = غذای مخصوص خانم های باردار

تاقار، طاقار = ظرف بزرگ سفالی یا چوبی برای ماست

تا قاری بِشکند ماسی بی ری زد ، جهان گر دد به کامی کاسه لیسون = کسانی که از فرصت های بدست آماده استفاده ی کامل برای منافع شخصی را ببرند از راه چاپلوسی

تا قا توق = تیر اندازی

تالار او روسی - سالن ، مهمان خانه ، محل پذیرایی

تا یه کُپولی (بلندی ) خِراب نه شِد، یه گودالی پر نی می شِد = اگر انسان سرمایه داشته باشد می تواند ، مشکلات خود را حل کند تعادل اقتصادی در یک جامعه مشروط بر تقسیم صحیح سرمایه ها می باشد

تب داشته با شد به کس نی می دِد = افراد خسیس

تَبا نو به = سرما خوردگی همراه با تب و لرز

تَ تم مِه = ما بقی ، اضافه ی هر چیزی

تَرا تازه = قابل استفاده ، نو ، جدید ، دلپذیر

تَخته شدن = تعطیل شدن

تَرا تی لی = خيس ، آبدار

ترا فِرز = بسیار زرنگ ، کار را با سرعت انجام دادن

تَر گل وَر گل = آرایش شده ، تزیین شده

تَره به تُخمش می رِد اَبولی به باباش = صفت هایی که از راه ژنتیک به انسان می رسند

ص: 149

و آثارشان در رفتار شخص پیدا و آشکار می باشد

تصدُق رفتن یا شدن = احوال پرسی ، قربان کسی شدن یا رفتن

تصديق = مدرک ، پایان نامه

تَق قا توق = تیر اندازی ، در گیری

تَق قالَق = نیمه تعطیل

تق قِش در اومِد = رسوا شد ، فاش شدن

تكا تَنا = یک نفره ، تنهایی

تَكا دون = جزیی ، تعداد کم

تَل ، خُب تلى = مقدار ، اندازه ی مناسب

تَلم بار = روی هم ریختن

تلی نریده وانه هشته = خرابکاری های زیاد

تَما تِه = گوجه

تماشا خونه = سینما ، تأتر

تَمو شِه = نوعی لوله از جنس سرامیک

تن دور ماله= پارچه برای تمیز کردن تنور

تن خود گرفتن = قبول مسؤليت ، تعهد

تن گش مون ده ، تنگی مون مون ده = سربار ، مازاد ، تاریخ گذشته ، خریدار نداشتن

تَنی لَش = تنبل ، کسی که اهل فعالییت نباشد ، کم تحرک

تِپون دَن = ریختن همراه با فشار داخل هر چیز مثل گونی .... خوردن زیاد

تِخ ، تخ کردن تخ كون بیاد= ممانعت از خوردن برای کودکان از کسی درخواست پول کردن

تِرقه فرنگی = سریع ، پر تحرک

تِرقه وَر توپ چی زِدن = در مقابل یک مقام علی رتبه یا فرد متخصص ادعای بی جا کردن

ص: 150

تِرکیدن = منفجر شدن، پنچر شدن همراه با صدای بلند

تِكون دَن = انداختن میوه از درخت ، حرکت دادن

تِلافی ، طلافی تشکر ، قدر دانی کردن در مقابل کاری که دیگری برای ما انجام می دهند و یا بر عکس

تِلافی نو وا کونه را در اُوُر دَن = گذشته را جبران کردن، تسویه حساب با بیشترین سود

تِلون دَن = فشار دادن

تِلنگ ، تلنگ در رفتن = باد معده

تِلن گُر زِدن = با سر انگشت به چیزی زدن

تِ نِه دادن = تکیه دادن ، نشستن پشت به دیوار

تُخ دُز ، شتر دُز می شِد = کار های خلاف کوچک زمینه ساز کار های خلاف بزرگ می شود

تُخ زیری پا مرغ هشتن = جوجه کشی طبیعی توسط تخم مرغ از مرغ بر اثر خوابیدن مرغ روی تخم به مدت معین

تُخمى ، تُخمی = نامنظم ، بی برنامه

تخمه اَچو چِک = تخمه گل آفتاب گردان

تخمه رو توِ وِه = عصبانی شدن

تخمه شیکس سن زنا اِز شو وِر وا می کوند = سرگرمی های بی جا انسان را از رسیدن به هدف های اصلی باز می دارد

تُخمى لِق ( لغ ) کاشتن = بدعت ، سلیقه ی اشتباه خارج از اصول اجتماعی را بنیان نهادن

تو آبی رفتن = حمام رفتن ، غسل کردن (غسل جنابت ) ، حمام بدون استفاده از شامپو و صابون

تو باغ نبودن = کسی که از چیزی خبر نداشته باشد

توب رِه ، = کیسه ، کیسه دسته دار برای خوردن علف که به گردن اسب یا الاغ آویزان می کنند

توب رِه گدای دَس گرفتن = انگل دیگران شدن ، سربار دیگران شدن

ص: 151

تو تارکی رَخ صیدن = پنهان کاری ، موقع انجام کار شانه خالی کردن

توپ بادی ، توپ قانونی = توپ فوتبال

توپ بادی والفی= گونه ای از توپ فوتبال دارای تیوپ و جلد جداگانه که با دهان هم باد می شد

توپ پُر بودن ، توپش پُره = عصبانی بودن، پر از انرژی منفی ، ناراحت بودن

توپ کاشی = توپ پینگ پنگ

تو پوز زِدن = محکوم کردن

تو تِسون = جایی که درخت توت زیاد باشد

توتولی = زگیل

تور تو ری - رینگ یا لاستیک دوچرخه ، تورتوری بازی

توری دَن = غلطیدن

تو سری مال زِدن = از قیمت کالا کاستن در خرید و فروش

توش خود مونا کشته ، بیرونِش مردوما = کار با بزرگ نمایی زیاد اما سود دهی کم

توش کردن = فریب دادن، خارج از نوبت ، بدون زحمت به چیزی رسیدن

تو دلم رخت می شورند = گرسنگی زیاد ، دلهره داشتن

تور که = دانه (دانه ی انار ، انگور ، باران )

تون ، تون حمام = کوره ، آتش دان حمام

تو خشت افتادن = متولد شدن

تو چِلالی گذشتن = مزاحم شدن ، سر به سر کسی گذاشتن ، انرژی منفی دادن

تو دِلی = نوعی دوچرخه سواری

تو دُماغی ، تو دماغی حرف زدن = صدای بم، آشکار نبودن صحبت

تو دَ وا کا حلوا قِس نی می کونند = حاصل جنگ و جدال ، خون ریزی و آسیب دیدگی و بی احترامی می باشد

ص: 152

تو دَ وا نرخ معلوم نكون = سو استفاده از شرایط بحرانی

تورک ، تورک کوفتن ، تورکه = واکسن ، واکسن زدن ، نوعی غده ، دانه

تو زرد در اومدن = از مسیر راستی منحرف شدن ، بدی ، دور از انتظار ، شروع عالی اما پایانی نا خوشایند

توش خود مونا کُش تِس ، بیرونش مَردوما - کار های کوچک اما از نظر دیگران بزرگ

زندگی فقیرانه، با ظاهر ثروت مندانه، چهره ی شاداب و خندان اما درونی غمگین

تو شیر برنج گوش جوس سَن = سوء استفاده از سخن کسی کردن ، فرصت طلبی

تو کوک رفتن = تجسس در زندگی دیگران

تو لِک لِکی گذوشتن = مزاحم شدن ، دردسر ایجاد کردن ، عکس العمل

تولی = پسماند نخ یا پنبه

تون = كوره

تون تاب = مسؤل کوره ی حمام

تونا تا بیدن = آتش کوره را زیاد کردن ، هم بستر شدن

تؤ نا طلب کار = توقع زیاد ، ناراحت بودن ، شاد نبودن

تو نوک = کم از نظر تعداد در محصولات کشاورزی

تو نو که = شورت

تو مون = شلوار سیاه گشاد با پارچه دبیت

تو وِه = تنور دستی شبیه سینی آهنی

تو هوا زِدن = حرفه ای در هر کار ماهر ، سریع ، با هوش

تَه تو توشا در اُوُر دن = بر رسی کردن ، تحقیق کردن ، جستجو کردن و نتیجه گرفتن

تی تیش ما مانی = شیک پوش ، خوشگل ، زیبا

تی پای = لگد

ص: 153

تير تَخش ، مِث تیر تخش می مونِد = چیزی شبیه فشفشه که پس از انفجار سریع حرکت می کند ، کسی که سریع کاری را انجام بدهد

تیر کشیدن = درد

تی رینگ = محکم ، ( نخ ، طناب یا سیم ) را کشیدن به اندازه ی که محکم شود

تیغ = خار

تیغ زاغی = خار زهر دار

تیغ زدن = از کسی به زور یا با حیله و نیرنگ ، یا سیاست پول گرفتن

تی لیش نه = تکه ی باریک چوب یا چرم

تى ليش نِه سری همین چَر مِس = جزیی از یک کل قسمت چیزی ، صفت های ژنتیکی ( صفت های منفی )

تیشه سر خود = خود خواه، همه چیز را برای خود خواستن

تی زَم بولی = قد کوتاه و چاق

تیر ری = خنده ی پشت سرهم

تیر تو سینه خورده = نوعی نفرین

تی زونه = شکم به گوسفند

تیمال = پرستاری ، ماساژ

تی ویل = پا بست ، گرفتار

ته استکانی - عای نکی ته استکانی = عینک با نمره ی بالا

تَه تا قاری = فرزند آخری

جا خود اوِ مدن = به حالت طبیعی برگشتن

جادو جَمبل = سحر ، جادو ، با یک سری برنامه ها حال و افکار کسی را دگرگون کردن

جار = لوستر ، فریاد ، خبر کردن

ص: 154

جا سنگین = با وقار ، خود بزرگ بینی

جا نماز آب کشیدن = مذهبی افراطی

جاز نومه = لیست جهیزیه عروس

جا زنی = تعویض کردن، چیزی را به جای چیز دیگری قرار دادن ، تقلب کردن

جا گُذش تَن = فراموش کردن ، از یاد بردن ، در ایستگاه از اتوبوس جا ماندن ..

جا گرفتن = زدن، آسیب رساندن

جال ، جالا جَوون - بسیار جوان ، کم تجربه

جا نُماز = سجاده

جا نُماز آب کشیدن = خشکه مقدس ، متعصب در مسایل شرعی

جای مون = قسمتی از بدن

جَد دن وَر جد = نياكان ، اجداد

ج دِه کوفتن = محکوم کردن ، جلو گیری کردن

ج دِه قدیم = جاده ی قدیم = خیابان اصلی و اولیه رهنان به اصفهان خ شهیدان فعلی

جَ دِه قی لونی سِده = جاده ی سده به رهنان و اصفهان

جَخد = حالا ، همین حالا ، تازه

جِر ، جر دادن ، جرش داد = پاره ، پاره کردن ، تهدید کردن

جِرا بث = سر و صدا ، سماجت در بحث و گفتگو

جَرا پَر زِدن = جان کندن ، با حالت ناگوار مردن

جِر ، جِر زِدن، جِر او مدن = اعتراض، خلاف قول و وعده عمل کردن

جِزا لو وِه = التماس ، خواهش ، بی قراری

جزغاله = سوختن ، سوزاندن غذا

جُف تِک = لگد با دو پا

156

ص: 155

جُف کردن = ترسیدن ، اطاعت کردن

جَفنگ = سخن بی جا ، سخن بی مورد

جِ قِ لِه = شاگرد چوپان ، کوچک ، ناچیز

جَق ، جَق زدن = خود ارضایی

جَکا جونه وِر = مجموع چند جانور ، سگ ، گرگ

جُلا پِلاس = وسایل ، لوازم ( با بهای کم )

جُلا جا = رختخواب ، لحاف و تشک ، وسایل خواب

جِل زدن = سوختن معده

جَ کَب = آدم رند ، با سیاست

جَلد ، جلدی = سریع ، زود

جَ لَم جيم بو = طلب کسی را ندادن با بهانه های گوناگون ، داد و فریاد

جُل وزغ = چیز زشت ، لباس بد رنگ

جِناق شیکسن = یک نوع شرط بندی ( با استخوان سینه ی مرغ )

جُم با جوش = تحرک زیاد ، پیش فعال

جُود بازی = سر و صدای بیجا ، فرار از کار

جُور کردن ، جُفتا جور = آماده کردن ، تهیه کردن

جوش اُوُردن = عصبانی شدن

جوش زِدن = عجله و شتاب ، آرامش نداشتن

جوشی = زود رنج ، کسی که زود عصبانی می شود

جُوقا جَر = جمع چند جوی آب ، جویبار ها

جوق تازونی = اضافه آب جوق روداب که به هرز آب کریز زاگون می ریخت

ص: 156

جوق جَ فِری ( جعفری ) ، روداب = جوی آب واقع در شمال در سیبه ( نزدیک گلزار شهدا فعلی) سرچشمه از جوق روداب به طرف در یخچال (شرق کلانتری ) و تقسیم به چهار انشعاب یک انشعاب به طرف گاو کش و یک انشعاب به طرف توت سیا و صحرای اندر هوا ( ابتدای خ سعدی پشت بهداری - کوچه بسیج ) و جوق وع نا جوق روداب یا احتمالا (جوق بالا )= یکی از جویبار هایی که از جنوب غرب رهنان قبل از جوق کری نون سرچشمه و به طرف کوچه ی معروف باغ حجی (خ مطهری ) و از آن جا یک انشعاب به طرف جوق جفری و اضافه ی آن به طرف باغ تازونی و سپس به هرز آب کریز زاگون می ریخت

جوق روی = نظافت مسیر جوی آب از ضایعات

جوق کِ رِی نون = یکی از جویبار های پر آب و اصلی که از طرف جنوب غرب به موازات کارخانه گازور ( سرد خانه کهندژ) وارد رهنان می شد

جوق گوده = در محله ی شریعتی جنوب خ کهندژ

جوق نیلاب = یکی از جویبار های پر آب که از طرف جنوب غرب به طرف جنوب شرق رهنان (عرض خ کهندژ) به طرف برج سر کنداز و صحرا زاگون و در نهایت به جوق وعنا در جریان بود

جوق وَعنا = جوی آب انتهای خ شریف شرقی قبل از مخابرات

جو گندمی = موی سر یا ریش سیاه و سفید

جول ، جول سیخ شدن = برآمدگی زیر منقار مرغ و خروس ، تاج ، عصبانی شدن

جو وال دوز = سوزن خیاطی بزرگ

چؤ له = كج

جؤ لون = ویراژ ، مانور

جِوون مِوون = بسیار جوان

جونا جي ریک = میزان تحمل ، تاب و توان هر کس

جون به سر شدن ، جون به لب شدن = در نهایت سختی قرار گرفتن ، دست به هر کاری زدن

ص: 157

جیب بُر = دزد ، سارق ، کلاه بردار

جیبی خالی ، پُزی عالی = کسی که هزینه ها با در آمدش تناسب نداشته باشد ، یا این که سطح انتظارش بالا اما در آمدش پایین باشد و بخواهد تظاهر به ثروتمندی کند

جی ریب = معادل هزار متر مربع

جیش = ادار بچه ها

جیکا پوک = هم دلی، هم صحبت ، هم راز

جی گِر خوردن ، جی گِری ما خورد = بهانه گرفتن ، نق زدن

جي گِر خنک شدن جیگرم حال او مِد = خوشحال شدن، لذت بردن ، از گرفتار شدن دیگری شاد شدن نوشیدن آب سرد

جیگر دود کردن = تشنگی زیاد

جیگوله = شیک پوش

جیگول پی گول = بسیار شیک پوش

جی لی وی لی ، جی ری بی ری = سر و صدای بچه ، بازی کردن بچه

جی لی زا وی لیز کردن = بی تابی کردن، بی قراری کردن ، عصبانی شدن ،

جيم لاسی = لذت بردن از کنار کسی بودن ، عشق بازی

چا با یِد اِز خودِش آب در را رِد = هر کسی باید خودش توانایی انجام کار را داشته باشد

چا پُشته = چاه های در مسیر قنات

چا پول زدن = دست زدن ، شادی کردن

چاپی دن ، به چاپ به چاپ= کلاه برداری ، اموال و دارایی کسی را با سیاست صاحب شدن

چا چو لِک = سر و صدا

چا ، چول مون = گم شدن ، گم کردن ، از چشم دور شدن ، گودی ، چاه

چا دورا چاق چول = آمادگی خانم ها برای بیرون رفتن از خانه

ص: 158

چار پا یه = نوعی صندلی چوبی یا فلزی بلند بدون دسته برای نشستن یا بالا رفتن

چار تا باغی انگور دارم ، حصرتی به خوشه انگور دارم = کسی که نتواند از دارایی خود استفاده کند

چار چنگولی = فلج شدن ، از کار افتادن

چار دَسا پا = راه رفتن روی دست و پا

چار دَس دُی دَن = چهار دست ، چهار نعل دویدن اسب ، سرعت اسب ، سریع دویدن

چار دو را وَر = چهار طرف

چار دیواری ، اختیاری = هر کسی در حریم خصوصی ( خانه ) خود آزاد است

چار شونه = قد بلند با شانه های پهن

چار صو با = چهار روز ، چند روز ، روزگار

چارو ، سر چارو = چهار راه تقسیم شدن آب

چار طاق = باز ، در رابطه با باز بودن در اتاق یا خانه

چاشت = صبح

چاشی خونی = چاوش خوانی ( جهت بدرقه کسی که به مسافرت می رفت یا بر می گشت و یا هنگام عروس بیاری ... خوانده می شد و پایان هر قسمت صلوات می فرستادند )

چا غاله = بادام نارس

چاق ، چاق باشی = سالم بودن ، سلامت باشی

چا قا چله = فربه

چاق کردن = آماده کردن سیگار یا قلیان

چاقولی = چاق

چا کا چوک ، چا کا چوکی کا را گرفتن = شکاف ، تسلط بر کار ، مدیریت بر انجام کار

ص: 159

چا کِن همیشه دو لِش تَ چاست = کسی که برای دیگران ایجاد زحمت می کند خودش زودتر گرفتار می شود

چالاپ چولوپ = بازی در آب ، آب بازی

چاله چوله = گودی ، سوراخ ، چاله چوله های زندگی ( هزینه ها )

چای آتیشی = چایی که آب آن توسط آتش چوب به جوش آمده باشد

چای دِه = سرد شده ، تایم اوت ، سرما خوردگی

چای مون = سرما خوردگی

چُپ ، چُپ شدن = خجالت زدگی

چَپا چار = اطراف ، احاطه کردن

چَ پَری = سریع

چَپر پیچ = گره زدن ، احاطه کردن

چَ چَ با چاق چول = آماده باش ، آماده شدن ، بیرون رفتن خانم ها از خانه

چِپِون دن = فشار دادن

چِ چِل = كم مو

چِ چِلی قارتان = کم مو و با سیاست ، موزی

چِ چِلی خوره = کم مو و با سیاست ، موزی

چَخ مالی = دور خود گشتن ، چسبناک

چخ چی چا = چرخ چاه ، وسیله ی چوبی دوار برای کشیدن آب از چاه

چراغ تی ریک = نوعی چراغ نفت سوز برای روشنایی دارای یک مخزن الکل با توری و تلمبه

چراغ سه فیتیله = چراغ نفت سوز برای پخت و پز

چراغِ گرد سوز = چراغ نفت سوز با شیشه مخروطی شکل برای روشنایی

ص: 160

چراغ مَرکبی = چراغ نفت سوز با شیشه استوانه ای شکل (چراغ قوه نفتی ) برای روشنایی در صحرا

چراغ موشی = چراغ نفت سوز کوچک برای روشنایی در راهرو ها

چَر با چی لی = بسیار چرب

چِر تا پِرت = سخن بی جا

چرخ برگشتن = گرفتار شدن ، تبدیل شدن شادی ها به غم و غصه

چرخا چن بیل = روزگار ، دستگاه خلقت

چرخا چوله = چرخ نخریسی از جنس چوب

چِرک = عفونت ، کثیفی

چِرکا چی وین دی - آدم بسیار کثیف

چِرندا پِِِِِرند = سخن بی جا

چِزیدن = ناراحتی شدید از چیزی

چِش آلو چه چیدن ، چشاش آلو چه می چینه = خطای دید ، درست نديد ن ، توجه نکردن

چشا چاره = چشم ، بینایی

چِشا گوش = بینایی و شنوایی

چِشا گوش باز شدن = آگاه شدن

چِشا نظر = انرژی های منفی آسیب رسان

چِش پلشت = کس که به زن ها زیاد نگاه می کند

چِش چِرون = کس که به زن ها زیاد نگاه می کند

چِش خود کردن ، چِش دا خود کون = مواظب بودن ؛ مراقب باش

چِش دار = کله ی گوسفند

چِش داش = توقع ، انتظار

ص: 161

چِش زِ لِه = چشم زهره ، با خشم نگاه کردن

چِش شور = کسی که با نگاهش انرژی منفی و آسیب رسان تولید می کند

چش سی فید = خود رأی ، لجباز

چش هم هَشتن = گذشت و چشم پوشی کردن از اشتباه دیگران

چِفتا بَس = محکم کاری

چَکا چوله = بسیار کج

چَکا چونه = تخفیف گرفتن ، دور دهان ، پر حرفی

چِل = دیوانه

چُلاق = فلج

چِلالی ، چلالی شا هَش تِس تو چِلالی مو = بهانه آوردن، گیر دادن به کسی ، کار های کسی را زیر ذره بین قرار دادن

چِل چِلی = کسی که به سن چهل سالگی رسیده باشد و آرزو های جوانی در سر داشته باشد

چِل جنگ کا کج می رِد ، خودش آب گِل می خورِد = هر کسی هر کار بدی که انجام می دهد زیانش به خودش می رسد

چِلسمه = آجیل

چِل واری = نوعی پارچه

چِله ، چله کشی = چهل روز ، شب ، نخ های اضافی قالی

چِلون دن = فشار دادن

چَم ، به چم = پیچ جاده ، گردش کن ، گردش

چماق به دَس = طرفداران حکومت شاهنشاهی پهلوی

چَم بِره ، چَم بِر کردن = یک نوع سبد چوبی که توسط طناب به سقف آویزان می گردد برای نگهداری غذا مثل گوشت پنیر و ... ، نشستن به روش خاص مانند مار ، گربه ، سگ

ص: 162

چِم چه مال = آشفته ، در هم ریخته

چنار دون = چینه دان پرنده

چند مَرده حَلاجه = کسی که ادعای انجام کاری را داشته باشد ، توانایی در انجام کار

چن دِر قاز = بهای کم، کم ارزش

چَن ما به دنيا او مِدی = کسی که در انجام کار ها شتاب زده باشد

چَن مَرده حَلاجِه = امتحان پس دادن ، موفق یا نا موفق بودن در انجام کار

چنگولی = آویزان شدن

چو چو = ساده ، کم حرف ، کسی که روابط عمومی خوبی با دیگران نداشته باشد

چو چوری = آلت تناسلی پسر بچه ها

چورت پاره شدن = ناراحت شدن، به وجود آمدن شرایط بر خلاف انتظار

چوس فیل = شکوفه ، پو فیلا

چوقا ( زِنجیلا ) کشید به بَش نِش = مجروح کردن توسط چوب یا زنجیر

چوق یا انگشت تو خونه زنبور کردن = تحریک کردن دشمن ، بهانه دست کسی دادن ، جنگ طلب

چوق تو آسین کردن = تهدید کردن، کتک زدن ، جریمه کردن

چوق دار = کسی که کارش خرید و فروش گوسفند است

چوق خوردن ، چوق شا خوردن = جریمه شدن ، به سرنوشت بد دچار شدن به دلیل خیانت

چو قولی = شکایت

چوقی خدا صدا ندارِد ، اِگِه به زِنِد دو وا ندارِد = از عقوبت خدا وند نمی توان فرار کرد و اگر شامل حال کسی شود، راه فراری از آن نیست

چولاکو = تکه چوب یک متری مخصوص شستن لباس ، جدا کردن گندم از ساقه

چؤ لِه = كج

ص: 163

چولِه = پنبه ، سفید

چو ماله = مچاله

چوم بو لِک زدن = زانوی غم در بغل گرفتن ، انرژی منفی دادن در جمع

چوم تو خرمن کسی انداختن ، چوم دا تو خرمنی مو نَنداز = دخالت کردن در کار دیگران

چوم سو واری = خرمن کوبی به وسیله ی اسب یا گاو

چِن دِر = گوشت غیر قابل استفاده ، زاید

چِه قِرمِه = سفت ، محکم

چیز خور کردن = کسی را با خوراندن غذا ( جادو ) از حالت طبیعی خارج کردن ، دل سردی به وجود آوردن ، رام کردن

چیزی کاعَ وِض دارِه ، گله نداره = پاداش کار خوب ،خوبی است ، و پاداش کار بد ، بدی است

چیلی ، بو چیلی دادن = چربی مانده ، تغییر بوی چربی ها بر اثر تاریخ گذشتگی

چینه = دیوار

چینه کشی = قبلاً دیوار باغ ها از جنس گل ( آب + خاک ) بود و کسانی بودند که شغل شان کشیدن دیوار بود

حا ( ها ) بُرو کا رفتی = فرار کردن ، گریختن

حا دِق = مواظبت

حاشا کردن = کسی که کار کرده یا حرف زده را انکار کند

حالا این کا زای دِی ند بزرگش کوننید = کار نا تمام ، بلا تکلیف ، کاری که آینده ی آن مشخص نباشد

حالا وا هَشت = به آرزو رسیدن ، آسوده خاطر از کار

حال او مِدن = لذت بردن

حالِ محالی = تغير حالت دادن ، عکس العمل ، تحریک شدن

ص: 164

حال نَدار = بیمار ، سر حال نبودن، انرژی منفی داشتن

حاملگی - باردار شدن

حَب بی ، حبولی= حبیبه

حَبُل لا = حبيب اله

حَپلی = کم حافظه

حرفی یا مُفت = سخنان بیهوده

حساب حسابه وا، کا کام بَرا دِر = در کار ها و مسؤلیت ها نباید رابطه ی خویشاوندی یا دوستی مانع انجام آن شود ، هر کاری باید با نظم و برنامه ریزی انجام گردد.

حرفی کُلفتا گُنده = حرف های نیش دار

حَروم شدن = مردن ناگهانی گاو ، گوسفند

حُری = ناگهان

حَشری = زیاده خواه ، شهوت زیاد

حَلوا = مخلوط شکر ، آرد تف دیده

حَلوا چو وِه = چیزی شبیه گز آردی کمی بزرگ تر

حَلوا حلوا کردن = ناز کشیدن

حَلوا داغ = رقیق شده ی حلوا چو وه مانند سوپ ( سفید رنگ )

با گفتن حلوا دَن شیرین نی می شِد = حرف های بدونه نتیجه

حَله حوله ( هوله ) = خوراکی در هم ، تنقلات

حِنا رنگ نداشتن ، حناش پیشی مَ رنگ نداش = اعتبار نداشتن ، از دست دادن اعتبار

حِنا هِنا سِه زِنون = دفعه، با عجله آمدن همرا با تنفس پشت سر هم

حول ، حول بودن = عجله کردن

حولا وَلا = تلاش کردن

ص: 165

حمله دار = مدیر یا سرپرست کاروان حجاج

حولِه ، هو له رفتن = کار نکردن ، بی برنامه بودن ، آهسته کار کردن

حُو واسه = ریزش سقف یا دیوار

حوض = کوچک تر و کم عمق تر از استخر

حِی یاری ، حی یاری کردن = عملگی یا کار کردن در زمین کشاورزی

حد يده (هدیده ) = رزوه دار کردن سر لوله های آهنی مخصوص آب

خا خور = نا منظم ، ساده

خار سو = مادر زن ، مادر شوهر

خر تب کرده = پوشیدن لباس زیاد در فصل

خارا خِف فِت = بی آبرو شدن ، کم ارزش

خار طِلب = زیاده خواه ، خود خواه، همه چیز را برای خود خواستن

خاش کی ( خاکشیر ) ، مثلی خاش کی شد = خورد شدن ، شکستن ، ریز ریز شدن

خا کا ُخل = گرد و خاک

خاک روبه = گرد، خاک که بر اثر جارو کردن جمع می شود

خا کِنداز = بیل کوچک با دسته و کفه ی فلزی

خاکولی = خاک آلود

خال مِخالی = خال دار

خاله خاکنداز = پیش قدم شدن در هر کاری، میان حرف کسی پریدن ، دخالت کردن

خاله بازی = سرگرمی دخترانه، رفت و آمد پشت سر هم

خاله زَنی = مرد هایی که احساسات زنانه دارند، یا بیشتر مایل به هم نشینی با خانم ها هستند

خاله میخچه = وسواس ، حساسیت زیاد روی هر چیز ، اشکال گرفتن زیاد

خایه = بيضه

ص: 166

خایه داشتن = شجاعت ، مردانگی

خایه کشیدن = زهر چشم گرفتن ، ترساندن ، از مردی انداختن ، عقیم کردن مردان

خایه مال = چاپلوس

خُب تَلی = مقدار نیاز ، در حد ایده آل

خِپ لِه = فربه ، چاق

خَتمه خالی = خال دار

خدا خرا دیدا شاخِش نداد = کم ظرفیت بودن یک گروه از مردم که اگر به جایی برسند و یا صاحب مقامی شوند باعث اذیت و آزار دیگران میشوند

خدا مبُى نِس سری زَر دِک تو زی می نِس = کم ظرفیت بودن یک گروه از مردم که اگر به جایی برسند و یا صاحب مقامی شوند باعث اذیت و آزار مردم می شوند

خدا نجار نيس ، اما خُب بَلده درا تخته با هم جور کو نِد = کنار هم قرار گرفتن دو نفر که از نظر صفات رفتار، اخلاق با هم تناسب داشته باشند

خِدر = چاق

خرا با خور خوردنا مرده را با گور = ساده زندگی کردن ، سخت گیری نکردن ، مثبت اندیشی ، پر خوری

خَرا خَروار = بسیار زیاد

خرا خور = کارگران در زمین کشاورزی

خَرا خور رفتن = کسی که در ادارجات دولتی دارای مقام بالا باشد ، صاحب نفوذ

خَرا می یا رَند پا بار یا بارا میارَند پا خَر = برای انجام هر کار باید راحت ترین و صحیح ترین راه را انتخاب کرد

خِرتا پِرت = وسایل ، لوازم

خِر تی ، خرتی سر شا به بُر = ناگهانی ، سریع ، بریدن سریع با کارد

ص: 167

خَر کِی می دونِد قیمتی قندا نُبات = قدر و رتبه و بهای هر چیزی را انسان های عاقل و دانا می دانند

خِر خِره = گلوگاه ، حنجره

خَرتو خَر = نامنظم ( جمعییت زیاد )

خَرخا سِك = سماجت کردن ، پافشاری در هر کار ، مزاحمت

خِرمال - کتک زدن بچه ها از روی شوخی

خَر مردی رَند = کسی که در حال زرنگی در کار ها دچار ضرر و زیان می شود

خَر وار = وزن معادل پانصد کیلو

خروس خون = صبح زود

خروسی بی محل = بدون مقدمه کاری انجام دادن، خارج از وقت ، حرف بی جا زدن

خَر همون خَره ، پالونش عوض شده = ظاهر سازی ، آرایش ، تغییر حالت موقت

خری لُختا پالونی شا وَردار = آدم بدهکار اما بی پول که قدرت پرداخت بدهی خود را نداشته باشد

خری مو اِز کُری گی دُم نداش - گذشتن از حق و حقوق خود

خری نَرا اِز خا یاش شناختن ، میش ناسند = حتما باید چیزی را با چشم دید بعد آن را قبول کرد ، ظاهر بینی

خرى نَه رو مَ طِلی یه شَس = آدم کار نکن دنبال بهانه می گردد

خِس خِسی = کسی که نفس تنگی دارد

خِ سِره = سرماخوردگی شدید

خِشت = چیزی بزرگ تر و شبیه آجر ساخته شده مخلوط آب و خاک

خُشک = خسیس

خِش مال = کسی که کارش درست کرن خشت باشد

ص: 168

خِش مالی = آماده کردن خشت برای ساختمان سازی

خِفت ، خفت زدن، خفت گیر = نوعی گره در قالی بافی ، محاصره کردن

خفه خون = ساکت شدن

خطی سه = افراد انقلابی تند رو افراطی سال های 1360

خُل = دیوانه ، خاکستر

خُلا چِل = دیوانه ی کامل

خِلا دَسی = توالت فرنگی سیار، سوء استفاده از کسی کردن ، رفیق نیمه راه

خُل وَض = ديوانه

خُمره رنگ رِزی ، مِگه خمره رنگ رزی یه = ظرف مخصوص رنگ رَزی نخ و لباس هر کاری سختی و مشکلات خودش را دارد و باید برای انجام آن زمان قابل ملاحظه ای را در نظر گرفت

خِنگ = کودن ، کم حافظه

خنده دلی خوش می خواد گیریه سرا چِش می خواد = چه در حالت شادی چه در حالت غم نیاز به حس مخصوصی دارد

خِ نِس = گره خوردن کار ، سخت شدن ، پیشرفت کار به سختی

خوار = خواهر

خودم کردم کا نَع لِت بر خودم باد = هر ضرر و زیانی که به انسان می رسد ، عامل اصلی آن خود شخص می باشد

خود مون پیاده رفتیم، اقبالی مون با طیاره = سرنوشت هر چه باشد همان می شود ، مسافرت برای رهایی از گرفتاری ها

خود مونی = آشنا ، هم فامیل ، دوست

خور خور ؛ خو را پُف = نفس کشیدن بلند و صدا دار موقع خواب ، مشاجره (خور خور)

ص: 169

خورده بُر ده = ترس ، نگرانی

خورده چریده = رفاه ، آسایش

خوره = نوعی سرطان پوست

خوره به جون افتادن = گرفتاری ، مشکلات ، غم ، غصه ، پریشانی فکر

خو رو سِک = گلو درد شدید ، سرفه ی شدید همراه با صدا گرفتگی صدا ، نفرین

خوشا بِش = احوال پرسی ، گفت مان

خوش باش ، خوش باش زدن = دعوت گرفتن ، تعارف کردن

خوش باش دَر شَری = ظاهر سازی ، دعوتی که از روی رضایت نباشد

خوش نیشین = مستأجر

خون چه : تخت چوبی لبه دار به اندازه ی 80 سانت در 1٫5 متر جهت جابجا کردن جهیزیه و غیره

خون طمع = آدم حريص

خونه تکونی = نظافت کامل منزل در پایان سال

خونه چی= اتاق های کوچک به ابعاد 3/4 ساخته شده از خشت و گل در قسمتی از زمین های کشاورزی برای استراحت و خواب آبیار ها

خیال تخمی = خیار بزرگ سالادی

خیال دَر کونی = چیدن خیار از بوته

خیال قوزی = خیار نا صاف ، آدم قد کوتاه

خیگ = کیسه ی در دار از جنس چرم یا پوست گاو یا گوسفند برای استفاده ی شیر ، ماست ....

خیگ چی = مانند خیگ ، آدم چاق

داچی = برادر

داداشی = برادر

ص: 170

دارا درخت = باغ ، جنگل

درا همساده = همسایه ها

داریه زنگی = دف کوچک با حلقه های فلزی

داریه وا تنبک = جشن ، شادی

داش مَشتی = آدم با کلاس

داغ مِه = اثر کثیفی روی لباس

داغون ، داغون کردن = خراب کردن، کتک زدن

داق قا دوق ،، داق قی زد تو سرش = سر و صدا بر اثر ضربه ، ضربه ی ناگهانی

دالاق دولوق = سر و صدای وسایل

دالون = راهرو سقف دار

دام بالا دیم بول = سر و صدا ، رقص و آواز ، جشن

دَبه در اوُ وردن = انصرف ، پشیمان شدن، خلاف قول و وعده عمل کردن

دُخ دِری گدا ، گوشواره طِلا = مال و ثروت، دارایی، ظرفیت و جنبه می خواهد

دُخ دِر مُخ دِر = دختر ها

دَد = تفریح ، گردش

دَرا تخته به هم خوردن = بی نظمی ، شلوغ شدن ، دگرگونی

دَرا دُ كون وا کردن = بهانه آوردن ، ظاهر سازی ، نیرنگ

دِراز کشیدن = خوابیدن ، استراحت کردن

دَرا همسادا = همسایه ها

در به تخته خوردن = حادثه ، اتفاق ، به وجود آمدن یک بحران غیر منتظره

دربه داغون = از بین بردن ، زدن ، خراب کردن

دربه در = آواره ، فقير ، محتاج

ص: 171

درد مثی کو میاد ، مثی مو می رِد = بیماری ها مشکلات، گرفتاری ها به راحتی انسان را احاطه می کند و به مرور زمان و سختی بر طرف می شود

دَردی هار گرفته ، دردی هار گرفتن = مردم آزار ، شرور ، نفرین

در قَ وه خونه = ابتدای خ شهیدان فعلی و ایستگاه ماشین های رهنان به اصفهان

در کا رام سِرا (کاروان سرا) = ابتدای خ شهیدان فعلی و ایستگاه ماشین های رهنان به اصفهان

در گرف ، در گرفتن = آتش گرفتن

در مالیدن = سرکار گذاشتن ، وعده خلافی

دَ رَن دشت = بزرگ از نظر مساحت

در واچه = در کوچک (بیش تر مغازه ها قبلا علاوه بر یک در ورودی عمومی یک در کوچک (پنجره) برای خرید خانم ها وجود داشت

دِ رون دَن ، به دِ رونش = پاره کردن ، کتک زدن

دری دروازه را می شه بس، اما دری دَنی مردوما نه = شایعه پراکنی ، نمی شود کاری کرد که مردم حرف نزنند

دری گنجه ( دیزی ) وا زِس حیا گربه کو جا رف تِس = در هر شرایط باید رعایت طرف مقابل را کرد

دَری وَری = سخن بی جا دور از ادب

دَری شا به ذار = کار و سخن دیگری را جدی نگرفتن ، کسی را مسخره کردن

در هم بر هم = مخلوط شده ، نا منظم

دُزِ کی = پنهانی ، دور از چشم کاری کردن

دُزی ناشی به کادون می زند = آدم کم تجربه ، نا آگاه

دسا پاش خِی رِه = کسی که مشکلات دیگران را بر طرف می کند ، در کار خوب شرکت کردن

ص: 172

دسا پا چُلفتی = نالایق ، ضعیف

دَسا پَر = تمام دست

دَسا پی غوم - پیام فرستادن همراه با تهدید

دسا رو شُس سه = آدم زرنگ ، کسی که حرفش را به راحتی می زند

دَسا نِشو نه = دقت در تیر اندازی ، هدف گیری

دَس اِز پا دراز تِر برگشتن = نتیجه نگرفتن از کار

دَس اِز سَری چِچل ( کچل ) وَر داشتن = رها کردن ، مزاحم نشدن

دَس به دَس کردن = کاری را با سیاست انجام ندادن

دَس بِش ک نِد تو آسین ، سر بِش کِند تو کالا = رابطه یا ازدواج با آشنایان اگر ضرر و زیان هم داشته باشد باز هم قابل تأمل است و می شود آن را تحمل کرد

دَس به عصا رفتن = با احتیاط کار کردن ،

دَس پاچه = عجول ، شتاب زده ، فشار ادرار و ...

دَس تو حنا گذوشتن = کسی را وارد ماجرایی کردن بدون نتیجه ، وعده خلافی

دَس بالا دَس = همیشه مقام بالاتری هم هست

دهد ، یا

دَ سش به د نش می رسد یا نی می رسد = کسی که بتواند کارهای خودش را انجام ده-

درآمد کسب کند

دسمال به دس = چاپلوس

دسمال چِلس مِه = دستمال پر از آجیل

دَسی شی کِس سه وِبالی گردَ نِس = کالا یا جنس نا مرغوب مربوط به صاحب مال می باشد

دسی خود دا می بوسِد = سد = کالا یا جنس نا مرغوب مربوط به صاحب مال می باشد ، کاری را به کسی واگذار کردن

دَسى صُپ یا عصره = هر کاری که انسان انجام می دهد ، حاصل آن را می بیند

ص: 173

دَس نُماز = وضو

دُش وِل = غده زیر پوست

دَش دون (دشتبان ) = کسی که از زمین کشاورزی محافظت می کند، نماینده ی کد خدا

دشمن به شاد = خوشحال شدن دشمن از گرفتاری دوستان

دشمنی سُبر = دشمن سرسخت ، دشمن خونی

دعوا دَ رِک = زد و خورد ، در گیری

دعوا دِى واری = دعوا و زد و خورد دسته جمعی

دعوا زر گِری = دعوا بین دو نفر دوست ، زن و شوهر برای فریب دادن دیگران

دف دین زدن ، دف دین بزن = کمی به جلو حرکت کردن، فرمان حرکت به جلو ، نوعی ابزار در قالی بافی

دَق د قِه = نگرانی

دِق قا دل = عقده ، کینه

دَق مِسه = = درد سر ، گرفتاری

دَ قِه به دَ قِه = لحظه به لحظه

دِک = گروه

دَ کا پُز = فخر فروشی ، تشریفات

دَ کا پوز = اطراف دهان

دَ کا دَن = اطراف دهان

دَكا دَن دون = داخل دهان

دَ کوچی = نگاه کردن پنهانی ، سرک کشیدن

دگوری = ولگرد ، هر جایی

دل به هول = نگران

ص: 174

دُللا پَنا = چاق ، فربه

دَلاک = حمومی ، کیسه کش و کار گر حمام

دَلا لِگی = خاستگاری ، انتخاب همسر

دِ لا قِه = اسقاط

دل به هُول (حول) = نگرانی ، اضطراب

دل پیچک = نوعی اسهال با درد شکم

دَ لچه = هر جایی ، کسی که هر لحظه در جایی باشد

دل شوره = نگرانی ، آرامش نداشتن

دِ لِ مِه = نوعی پنیر محلی ، شُل

دل مالش - آزردگی ، گرسنگی ، کم حوصله بودن

دل نازُک = احساساتی

دل وَر نداشتن = میل به چیزی نداشتن (خوراکی ها) ، اشتها نداشتن ، حساسیت به خوردن

دَما دس گا = تشکیلات ، سازمان

دما دَقه = لحظه به لحظه

دَما دول ( دما دولی صبح ) = نزدیک

دُم بو لی چی = قسمتی از دم یا دنبه ی گوسفند ، بز و ....

دَم پُختی = نوعی کته پلو، مخلوط برنج و سیب زمینی رب و گوشت

دَم پسا = درهم ، مخلوط

دُم تو پشقاب گذشتن = ارزش نهادن زیاد ، احترام گذاشتن ، مقام کسی را بالا بردن

دَم رای ، دم رای چیدن ، دم رای دادن = وسیله ی استقبال از مسافر و مهمان و جشن ها شامل ( کاسه ی آب ، منقل اسفند ، آینه و شمعدان ، گل ) و یا پولی که مسافر وقت خدا حافظی به همراهان می دهد

ص: 175

دَم دَمی ، دم دمی مِزاج - لحظه به لحظه ، کسی که ثبات شخصیتی ندارد

دَ مَرو = به رو خوابیدن

دَم زِ كِرات = بیمار ، مریض بستری شده

دُم رو کول گذشتن = فرار کردن از میدان دعوا و جنگ

دَم کردن = گرمی هوا بر اثر رطوبت یا ابر آماده شدن چای و برنج قبل از خوردن

دَ نار = معادل 200 گرم

دِ نج = جای امن

دَند ون تیز کردن = حمله کردن ، طمع کردن به دارایی دیگران

دَ ندونی خِراب درمونش کَند نِس = هر چیزی که آسایش انسان را از بین ببرد باید از آن دوری کرد از رفتار بد ، دوست نا خوب، همنشین بی تربیت باید دوری کرد.

د ندونی طَ مَعا با یِد کند = باید در هر کاری میانه روی را رعایت کرد ، راضی بودن به آن چه از راه صحیح به دست می آید

دندون گِرد = خسیس

دندون رو جی گر گذوشتن = صبر کردن ، حوصله داشتن

دنده پَن = خون سرد ، پر رو

د نده ، دنده رو دنده = رزوه ، مهره را صحیح روی پیچ نبستن

دنده خاری دَن دن دش می خارد = مستحق کتک خوردن ، دنبال درد سر گشتن

دَ نگا فَنگ = امکانات ، وسایل ، مانع ها

دن گذشتن = غذا در دهان گذاشتن ، حرف یاد کسی دادن ، آموزش

دن گالواری = دهانه گشاد ، دهان بزرگ

دَنی مون سرویس شد ، دنی شا سرویس کون = خستگی بر اثر کار زیاد ، کسی را کتک زدن

دَنی شا به گا، دَن گای دَن = کسی را کتک زدن ، فحاشی

ص: 176

دو آتیشه = تندرو ، افراطی ، نان برشته ، نخود تف داده شده در نمک ( نخود چی )

دَ وازر گَری = جنگ ، نبرد ، مشاجره از روی سیاست بین دونفر مانند زن و شوهر

دو به هم زِن = خبر چین ، کسی که با خبر های دروغ باعث تیرگی روابط دو نفر می شود

دو تا خرا ، بغلی هم ببندی ، اگه همرنگ نشن ، هم بو می شَن = تاثیر پذیری از هم نشینی با دیگران

دودا دَم ، اهلی دو دا دَ مِس = دود زیاد ، معتاد ، اعتیاد

دو دوری = بادگیر سماور (فلزی )

دودی چراغ خورده = سختی کشیده ، با تجربه ، سرد و گرم روزگار دیده

دو راجی = دو گانگی ، سلیقه ی متفاوت، کسی که نتواند یک جا بماند

دورِ جون = یک نوع تعارف ، سلامتی برای کسی خواستن

دو زاریش کجه ، دو ریالیش نی می یوف تِد = کسی که نمی تواند مطلبی را سریع به فهمد

دُوزا کِلک = نیرنگ

دولا پَنا = چاق ، فربه

دو لُپه خوردن = آدم زرنگ و زیاده خواه

دو ما دون = هواکش در پایین تنور های گلی

دو نِه دادن = استفاده از دود گیاهان طبی برای درد های موضعی مثل دندان درد

دو واچی = کهنه ی بچه ، پوشک بچه بدون پنبه

دو وال کونه = کالای کم ارزش ، اسقاط

دِهات ، دهاتی = روستا ، روستایی ، بی فرهنگ

ديرا زود دارد ، اما سوختا سوز ندارد = انجام گرفتن کار هر چند در دراز مدت

دی زی ابول كَلوا داره ، مو با ابول کار نداریم ، ابولی با مو دعوا داره = کسانی که

ص: 177

مرتب با دیگران دعوا و مشاجره می کنند ، و بهانه می گیرند

دیزی دَ ناری = کم ظرفیت

ديش لَم ، دیش لن = چای با قند

دیف در ری = نفرین

دِی کوره = روستای دور از شهر

دیگ به دیگ چی می گد رود سیا = عیب دیگران را دیدن ، عیب خود را ندیدن

دیگی کا واسه مَ نجو شد ، می خوام سری سگ توش به جو شِد = کاری که انجامش برای ما سود نداشته باشد انجام نشود بهتر است

دی گوله = دیگ مسی کوچک

دِیمی = نا منظم ، بدون برنامه

دِی وار = جمعیت ، شلوغی

دیوار، دیفال اِز مو کوتا تِر نه جُس سِس = زیر فشار گذاشتن انسان های ضعیف

دیواری حاشا بلندس = کسی که کار انجام داده یا حرف زده ی خود را انکار کند

دیواری خِلا مثلی دیواری خلا می مونِد = کسی که روابط عمومی ضعیفی داشته باشد و با دیگران ارتباط بر قرار نمی کند

دَى يار بشر = انسان ، آدم ، جمعیت

دِی وار = شلوغی ، جمعیت

ذُ رتی = آبله رو ، کسی که چهره اش پر از آبله (جوش ) باشد

ذره ذره پشم قالی می شِد، ذره ذره خونه خالی میِشد = با پشت کار و کوشش سرمایه و دارایی زیاد می شود و با تنبلی و سستی از دست می رود

ص: 178

ذَق نِه بوت ، ذق نه بوتی مون شد = خوراکی بد مزه ، تلخ ، از دهان افتادن غذا ، لذت نبردن از غذا

ذِل لِه به جون شدن = سختی کشیدن در حد مرگ

را بُر دار ، را بر دار به جایی = امیدواری، انتظار کمک از دیگران ، تمام شدن پس انداز

را پا ، را پا دادن = نگهبانی ، کشیک ، انتظار کشیدن

راس سا روده = اسهال، کسی که از خوردن سیر نمی شود

راس سا وا پسا = لحظه به لحظه ، پی در پی

راس سا ریز = مرتب کردن

رام ، رام بری = دانستن ، می دانی

رُد = عادت ، تکرار کردن

رُزه تنگ = متورم شدن لوزه ها

رَش ، یه رَش = دفعه ، یک دفعه

رَ ش بودن یا نبودن = کاری را از روی اختیار انجام دادن ، اراده

رفتن تو قوطی = از لیست خارج شدن ، تمام شدن تاریخ مصرف ، شکست خوردن ، از مقامی بر کنار شدن

رقاصی پای نا قاره = آدم بی کار ، بی هدف

رُک ، ُرکا راس، رُک گویی = راست ، آشکار ، بی پرده صحبت کردن

رگ شدن = پرید ، قایدگی ، عادت ماهیانه خانم ها

رگ کردن ، رگ گرفتن = جریان شیر در سینه ی خانم ها، پشت سرهم ، فروش زیاد ، خریدار زیاد، رسیدن مهمان پشت سرهم

رِنگ = موسیقی ، آهنگ ، تکنوازی

رنگی روشِ مث گچ شده = تغییر حالت دگرگونی به دلیل استرس و ترس

ص: 179

رَنگی رو ما بی بی نا ، احوالی دلی ما به پُرس = ناراحتی و درد درون هر کسی از چهره اش پیدا می باشد

رو وِه قبله ، رو وِه قبله شدن = آماده مرگ

روپ روپ = راه رفتن روی پشت بام یا هر جای دیگر به حالت آهسته

رو پوزه = رد شدن در امتحان ، نا موفق

رو دار = ضد خجالتی

رود زِدن = گریه ، بی قراری کردن

رو کا نیس ، ، سنگ پا قزوینه = گستاخ ، پر رو

روده بالا او مِدن ، رودام بالا اومِد = چیزی مثل غذا یا گروهی از خوراکی ها را دوست نداشتن ، یک حالت تهوّع

روده بُر شدن = خندیدن زیاد

روده راس تو دلِش نیس ( یه ردوه راس تو دلش نیس ) = آدم دروغ گو ، حیله گر ، بسیار دروغ گو

روزی بند او مِدن = اشتها نداشتن به غذا ، میل نداشتن

روزی تَن گون = آینده نگری روز های سخت

روزی مبادا = آینده ، آینده نگری

رو سی دون ، بازار سِی دون = کوچه مسجد سیدان رو بروی مسجد ( خ ششم بهمن سابق و ابوذر فعلی ، محل ساختمان کتاب خانه عمومی کنار قرض الحسنه خليل الرحمن )

روش مثلی سنگی پا می مونه = آدم پر رو ، بی حیا

روغن تا تَ ش باشِد ( ایشال لا روغن تا تَ ش با شد ) = روابط ناپایدار و سست ، دوستی های لحظه ای

روغن چراغی ریخته را خرجی اموم زاده کردن = بخشش چیز های تاریخ گذشته

ص: 180

رنگی روش مث گچ شده = تغیر حالت چهره به دلیل ترس و استرس

روف تا رو = جارو کردن ، نظافت

رو قالی چریده = کسی که بیش از حد لاغر و ضعیف باشد

رو نِکی = تسمه ی چرمی پشت الاغ

رو زدن ، رو زیمین گذشتن ، یا نگذشتن = درخواست ، خواهش ، به درخواست یا خواهش کسی جواب مثبت دادن یا ندادن

رو شدن ، روم نی می شِد، روش نی می شِد = خجالت نکشیدن ، خجالت می کشم ، خجالت می کشد

رو گیری = حجاب

رو واتی = ظاهر سازی ، یک رنگ نبودن ، تعارف ظاهری

ری پی = تهدید

ریختن رو دار یه = فاش کردن ، آشکار کردن

ریخت ، ریختا قیافه = اندام

ریختا پاش = تشریفات زیاد ، اسراف

ریختن شیکم هم = دعوا ، جنگ ، درگیری

ریزه میزه = ظریف ، کوچک

ریش بزی = مو های بلند زیر چانه، زنخدان

ریش خند = تشویق ، منت کشی

ریش سفید = بزرگ تر ، با تجربه تر

ریش گرو گذاشتن = ضمانت کردن

ری قو = اسهال ، یک نوع توهین ، کوچک شمردن طرف مقابل

ریق ماس سی = آدم کم تحرک ، بی حال

ص: 181

ری نون = رهنان

زا جرات = سختی ها ، مشکلات

زا بِرا = بی خواب شدن ، به هم خوردن ساعات خواب و بیداری

زا دا رود = نياكان ، اجداد

زا او = زن باردار

زا را زَم بیل = وسایل ، لوازم

زاغو لی = چشم گربه ای ، زاغ شدید

زانو خیر زیمین زِدن = به راحتی زایمان کردن

زای مون = زاییدن ، به دنیا آوردن

زا وون دَن ، به زا وون = به دنیا آوردن (عمل زایمان توسط ما ما چه )

زِب را زرنگ = بسیار زرنگ ، فعال ، پر انرژی

زِبون بسه = بی آزار ؛ نوعی ترحم

زِبون به دَن گرفتن = صحبت نکردن ، آرام شدن

زبون خارسو = نوعی کاکتوس به نام اپونتیا راکتی، زبان خار دار مادر زن یا مادر شوهر

زیون دراز = پر حرف ، صحبت کردن بدون در نظر گرفتن شرایط طرف مقابل

زِبون زرگِری = صحبت کردن بین دو نفر طوری که نفر سوم متوجه نشود ( بیشتر کلمات با حرف "ز " )

زِبون نه فَم = لجباز ، خود رای ، نه فهم

زِبون وَر کردن، زِبون گِل هم وَر کردن = حرف زدن زیاد ،

زخما زیلی جراحت زیاد

زدن به چاک = فرار کردن

زِر تا پِرت = سخن بی جا ، سخن بی ادبانه

ص: 182

زِر پا زِرپ = پشت سر هم ، نا منظم ، بدون برنامه ریزی

زرد کردن = ترسیدن

زر دو لی = زردی زیاد

زردی هم کشیدن = بزرگ شدن ، بالغ ، رشد

زَفت = جمع آوری ، بر چیدن

زَف تِش كون = صحبت نکن

زَف تا رفت = منظم کردن

زُق ، ذق زدن = درد بر اثر زخم

زَق نِه بوت (ذق) غذای تلخ ، بد مزه ، نفرین

زَ لِه وا زَن دَق ( زهره ) = ترس و نگرانی زیاد

زِمسون رفتا رو سیای ش به زوغال موند = سختی ها و گرفتاری ها تمام می شود و کسانی که هم کاری نکردند خجالت زده می شوند

زَنا زول = خانواده ، خانم ها

زِن دا زا = به دنیا آوردن ، زاییدن

زَنگی دندون = بی پول شدن ، محتاج شدن

زنگوله = یک نوع وسیله ی فلزی استوانه ای شکل شبیه ناقوس کلیسا در اندازه های گوناگون که گردن گوسفند ، شتر سگ می اندازند و زمان حرکت صدا تولید می کند

زنگوله پا تابوت = فرزندی که در سنین پیری نصیب کسی می شود

زور تِپونی = تحمیل کردن ، با زور کاری انجام دادن

زو رِکی = خلاف میل

زوکیدن = هم صحبت ، هم راز

ص: 183

زنی که = توهین به زن

زیراب زدن = راپورت دادن ، گزارش دادن

زیر آبی رفتن = پنهان کاری کردن

زی را رو زدن = نوعی اسهال شدید

زیرا رو کِش = کسی که ظاهر و باطنش یک رنگ نباشد

زیر برق رفتن = رادیو لوژی ، پرتو درمانی

زیر خایِش خورد می نِماد = کم ارزش بودن کار

زیر شَر ( شهر ) = روستا های اطراف شهر

زی پی تی = کوچک ، زرنگ

زی رِن داز = فرش

زیر زبونی ، از زیر زِبون کشیدن = کسی را با هدیه رام کردن، هدیه ای که قبل از بله گفتن عروس هنگام خطبه ی عقد به عروس داده می شود، کسی را با سیاست به صحبت کردن در آوردن

زیر سیبیلی ؛ زیر سیبیلی رد کردن = نادیده گرفتن ، چشم پوشی

زیر پی رنی = زیر پوش

زیر شلواری = پیجامه

زیر سیگاری = ظرف کوچک چینی یا شیشه ای یا فلزی برای خاکستر سیگار

زِی وار در رفته = غیر قابل استفاده ، آدم از کار افتاده

ساخ تا پاخت = سازش ، تبانی کردن

ساعتت با شه = هنگامی که خانمی از حمام بیرون می آمد به او این کلمه را می گفتند ( خوش آمد گویی )

سالی خر پیره را دارِد - آدم سالمند اما کم عقل

ص: 184

سالی کانکوس از با ها رِش پیداس ، ما سی کا تُر شِس از طاقا رِش پیداس = شروع و ظاهر هر کاری از آینده و پایان آن کار خبر می دهد

سامون = مرز ، مرزبندی در زمین کشاورزی، آسایش، دستیابی به خواسته ها

ساواکی = مأموران سازمان امنیت کشور رژیم پهلوی ، خبر چین ، مامور

سِپاچی = وانت سه چرخه های قدیمی

سَرا ته یه کَر بازه = هم جنس بودن، هم فکر، هم کار ، دو نفر که رفتارشان مانند هم باشد (پدر و پسر، مادر و دختر )

سَرا پِس سون = اندام زیبا مخصوص خانم ها

سَرا ت = دور زدن (وسايل نقليه ) - وارونه

سَرا دَس شیکس سن = خواهان بودن، آرزو داشتن ، خواستن

سرا سامون ، سرا سامون گرفتن = تشکیل خانواده دادن ، ازدواج کردن ، برطرف شدن مشکلات

سَرا سنگین = با شخصیت ، بدون دعوت به جایی نرفتن

سَرا سینه = اندام خوش ترکیب ( مخصوص خانم ها ) ، با عجله و شتاب

سَرا گوش جُمبیدن = آگاه شدن ، شیطنت ، علاقه به ازدواج کردن

سَرا گیس = زیبا با مو های بلند ( مخصوص خانم ها )

سُرا مُرا گُنده سلامتی ، سر حالی

سربند = روسری ، مقنعه

سَر به سَر گذوشتن = اذیت کردن ، انرژی منفی دادن

سَر به هم ریش زدن = به دستشویی رفتن

سَر پوز خوردن ، سر پوزش خورد = نا امید شدن ، موفق نشدن

سر تو آخور بودن = هم فکر بودن ، سرگرم کردن با پول و امکانات

سَر چاق شدن = به انجام رسیدن ، نتیجه گرفتن

ص: 185

سُر خولی = بسیار سرخ ، قرمز

سُرخول پُر خولی = قرمز آتشین

سرد گرمی روزگار چشیده ، دیده = با تجربه ، سختی کشیده

سَر در گُم = گیج ، تعادل نداشتن ، بی هدف

سَر د َکوچی = نگاه کردن پنهانی ، سرک کشیدن

سَر دو وون دَن = کسی را گمراه کردن ، جواب درست ندادن

سَر زا رفتن = خانم هایی که موقع زایمان جان خود را از دست می دادند

سرسری گرفتن = اهمییت ندادن ، توجه نکردن

سر سنگین = غرور ، روابط سرد

سَرشا می گیری پاش اون جاس ، پاشا می گیری سَرش اون جاس = بیش از اندازه جایی رفتن

سَرش به عرش سا، کونِش به فرش = کسی که هر لحظه در جایی باشد

سَر شدن ، سرش می شه ، سرم می شه = آگاه شدن ، علم به کاری داشتن

باعث به زحمت افتادن شخص گردد

سر کار گذاشتن = وعده خلافی

سَر ُکپولی = سر پر ، پر حجم ، زیاد ، بشقاب پر از غذا

سَر کوف، سر کوفت زدن = با حرف های نیش دار دل کس را سوزاندن ، منت نهادن

سر گنجیشکی = نوعی آبگوشت با گوشت چرخ کرده ، سیب زمینی ، گوجه

سرما زِمسون نا دیونی شاهون گُم نی می شِد = سرمای زمستان حتی یک روز هم که از زمستان مانده باشد خودش را نشان می دهد و بدهکاری به دیگران فراموش نمی شود ، همه چیز دارای حساب و نظم می باشد

سَر ماشین کردن = کوتاه کردن موی سر

ص: 186

سرم بندی کار کردن = بی حوصله بودن در کار ، صحیح کار نکردن

سَر مَراق = نوعی سردرد ، نوعی نفرین

سَرند کردن = جدا کردن سنگریزه از گچ توسط توری سیمی ، جدا کردن ریگ های بزرگ از شن

سَر وَر نه دار = خوابیدن بر اثر بیماری

سَری ، سری فروشی = چیزی شبیه زولبیا به صورت یک رشته طناب حلقه شده که می توان یک سر آن را گرفت و از حلقه جدا کرد فعالیت اقتصادی پسر بچه های دبستانی در زمان استراحت of

سَری کا درد نی می کونِد ، بِش دسمال نیم بندند = دنبال درد سر گشتن یا نگشتن دوری از انجام کار هایی که حاشیه دار است

سِفت = محکم

سُفت = میله آهنی یا تکه چوبی که اسکلت در را از پایین به هم وصل می کند

سِف تا رِفت = محکم کاری

سَقا خونه = طاقچه هایی داخل دیوار کوچه برای شمع روشن کردن و آب خوردن و نذر کردن

سَقَط ، سقط کردن = مردن حیوانات

سُک = خلال ، چوب کبریت

سَكا سولاخ = حفره ، محل پنهان شدن

سَکا سیبیل = ریش و سبیل

سَكا سينه = مجاری تنفسی

سُک زدن = به غدا یا خوراکی دست زدن

سَکو پا خلا = آدم قد کوتاه

سُکی = زدن میخ یا چوب به پای الاغ یا اسب جهت سریع حرکت کردن

سِگ دَری خونه صَ حَ بِش واق واق ( پارس ) می کو نِد = گستاخ ( شیر ) شدن شخص در محل زندگی یا شهر ،خود شهامت و شجاعت به پشتوانه ی دارا بودن امتیاز محل و آشنایان

ص: 187

سِگا سوتا = جمعییت ، شلوغی بدون کارایی مثبت

سِگ خور = از بین بردن غذا ، کسی که بدهکاری خود را کامل و یک جا پرداخت نکند

سِگِر مه = چهره ، صورت (سگرمه تو هم کشیدن = چهره غمگین کردن )

سِگ دِر = بی انضباط ، بی نظم

سِگ سارون = شلوغی زیاد

سِگی سیرا قلیه ترش = کسی که سیر باشد و اشتهایی برای خوردن غذا نداشته باشد و بگوید مثلا غذا خوشمزه نیست

سِگه را تو دی راش نی می دَن ، سراغی خونه کد خدا را می گیرِد = کسانی که از نظر اجتماعی شخصیت و جایگاه بالایی نداشته باشند اما انتظار بیش از اندازه داشته باشند

سلسله بُر = پشت سر هم ، دنبال هم ، ادرار زیاد

سَلمونی = آرایشگاه

سِ لَن دِر = سرگردان

سِلیته = زن بدکار

سُماخ بالون (سوراخ باران ) - آب کش فلزی

سُماخ بالونش كون ، مثلى سُماخ بالون شدس = سوراخ سورخ شدن بر اثر شلیک گلول

سماق میكیدن = انتظار کشیدن و نتیجه نگرفتن

سِمج ، سماجت = پشت کار ، پافشاری ، پیگیری زیاد

سِ مِند ، سِ مِنت = سیمانی

سِن سنی = کامل شدن یا تکرار یک حادثه و تمام شدن آن

سِن نا سال = میزان سنجش سال افراد

سنگ آب = وان سنگی کوچک زیر شیر آب جهت شستشو

سنگ پارسو = سنگ کوهی

ص: 188

سنگ به سینه زدن، سنگی شا به سینه زدن = حمایت کردن

سنگ رو بافه گذشتن = مقدمات ازدواج را فراهم کردن، انتخاب همسر توسط مرد

سنگین رفتن ، سنگین او مدن = کسی که مرتب به جایی سر می زند ، حفظ شخصیت ، رفت و آمد بیش از اندازه

سِوا = جدا

سو بُرد = سفت ، محکم

سوب رِه = روی هم انباشته شده

سوت کردن = پاره کردن

سوخ دون = سوخت دان ، محل جمع آوری هیزم

سو دون = سودان محله ای در کهندژ جنوب رهنان

سورا سا ت = ما يحتاج ، خوراكي

سورا مو را گُنده = صحیح ، سالم ، در نهایت سلامتی

سورمه مَحرم ، وسمه محرم ، خال این میون نا محرم ( سورمه محرم ، خال محرم ، وسمه نا محرم ) = همه ی بیگانگان از اسرار با خبرند غیر از نزدیكان و خويشاوندان

سوری سوری - کم کم آرام آرام

سور چرونی - مهمانی رفتن همراه با غذا خوردن

سو فوری = کارگر شهر داری

سو قُلمه = کسی را با انگشت زدن

سوک = گوشه

سوک پیچ = گیر کردن در جایی که راه فرار نباشد

سو کو لی = گوشه ، ُکنج

سولاخ سُمبه = گوشه ، کنار

ص: 189

سولاخ خِريدن ، سولا خا هزار تومن خِریدن = پیدا کردن پناهگاه از ترس دشمن

سول دونی = حفره ، دور از چشم ، پناه گاه

سو واری خری مردم بایِد یِه وَری نی شِس = کسی که مال مردم را در اختیار دارد باید بداند که روزی باید پس بدهد

سو وِی = نژاد ریشه

سه جِلت = سه جلد ، شناسنامه

سه چا رک = 4/5 کیلو گرم

سه شدن = آشکار شدن ، لو رفتن

سه صفور = کثیف ، نامنظم ، ( زن )

سه غم اومِد به جونم هر سه یک بار زنی زشتا ( اخمو) ، خری لَنگا ، طلب کار

خداوندا زنی زشتا تو بِس سون خودم دونم خر لَنگا ، طِلبکار - آه و ناله داشتن از زن بد اخلاق و پیشامد های ناراحت کننده

سه کونجی = گوشه ، بین دو دیوار

سیا با شِد سوخته با شِد ، نمدی به کول دوخته با شِد، یه ذره چو چور داشته با شد = جایگاه و ارزش پسر برای خانواده، ارزش پسر داشتن و پسر زاییدن

سیا دِز مالی = کسی که چهره تیره دارد

سیا سوخته = کسی که چهره تیره دارد

سیا کردن = فریب دادن ، از چشم انداختن ، محبوبیت کسی را خراب کردن

سیای به سیای = تعقیب ، یواشکی دنبال کس رفتن

سیبیل تا سیبیل = جمعیت ، مهمانی رسمی

سیبیل چاخ ما خی = قلدر ، زور گو ، سبیل پر

ص: 190

سیبیل چرب بودن = با بزرگان هم نشین شدن ، میز غذا

سیبیل در رفته = قلدر ، زور گو

سی فی دا با سرخاب = آرایش غلیظ

سی فی دا می فید = سفید و زیبا

سي في دولی = بسیار سفید

سیگار اُشنو = سیگار بدون فیلتر

سیگار زَر = سیگار فیلتر دار بسته ی 20 عددی

سیگار ویژه = سیگار بدون فیلتر

سیگار هما ( هما بیضی ) = سیگار بدون فیلتر داخل جعبه مقوایی 50 عددی

سیگار هما فیلتر دار = سیگار باریک و کوچکتر از سیگار هما بسته ی 20 عددی

سیگار بهمن = سیگار فیلتر دار بسته ی 20 عددی از سال 1357 به بعد

سیگار تیر = سیگار فیلتر دار بسته ی 20 عددی از سال 1357 به بعد

سیگار شیراز = سیگار فیلتر دار بسته ی 20 عددی از سال 1357 به بعد

سينما ما یاک = یکی از سینما های اصفهان بعد از دروازه ی دولت خ چهار باغ نه رسیده به پارک شهید رجایی که در سال های 1357 آتش زده شد و دیگر باز گشایی نگردید

سينما مهتاب = خ شكر شكن ( فعال )

سینما مهر = چهار راه نظر خ نظر شرقی ( تالار اندیشه )

سینما سپاهان - مولن روژ = خ چهار باغ کوچه سپاهان که در سال های 1357 آتش زده شد و بعد از انقلاب باز سازی گردید

سينما شهر فرنگ = خ مطهری روبروی رود خانه ی زاینده رود در سال های 1357 آتش زده شد و بعد از پیروزی انقلاب باز سازی گردید

192

ص: 191

سینما همایون = چهار باغ روبروی مدرسه چهار باغ که در سال های 1357 آتش زده شد و دیگر باز گشایی نگردید

سينما حافظ = قبل از سینما همایون که در سال های 1357 آتش زده شد ، بعد از پیبروزی انقلاب باز سازی گردید

سینما ساحل = خ چهار باغ میدان انقلاب در سال های 1357 آتش زده شد و بعد از پیروزی انقلاب باز سازی گردید

سینما چهار باغ = در سال های 1357 آتش زده شد و بعد از پیروزی انقلاب باز سازی گردید

سینما نقش جهان = خ چهار باغ روبروی سینما چهار باغ در سال های 1357 آتش زده شد و بعد از پیروزی انقلاب باز سازی گردید

سینه پَلو = سرما خوردگی شدید

سینه مالی = حرکت کردن نوزاد روی سینه

شا دوس ( شاه دوست ) = طرفداران حکومت پهلوی

شاخا شونه کشیدن = تهدید کردن

شاراشور، شار تا شورت = داد و فریاد ، سر و صدا

شا شور = شب ادراری، بچه هایی که زیاد ادرار می کنند

شاشی دَس پا چه = عجول ، عجله در کار، کم حوصله بودن ، شتاب زدگی

شاغا ل خون = شب ، آخر شب

شاغا ل مال = حیف و میل کردن

شالا کُلا = آماده باش

شا مسی فروشی = یک نوع فروشنگی سیار توسط پسر بچه های دبستانی ( جوایز آن شامل : عروسک ، سوتک ، توپ ) بسته های کوچک پودر نخود چی شیرین ( قویت ) ، فعالیت اقتصا دی پسر بچه های دبستانی در زمان استراحت of

ص: 192

193

شب چله = آخرین شب ماه آذر

شب زَر = پارچه ی زری دار

شب کور = بیماری چشم ، ضعیف شدن بینایی در شب

شبی چراغون = شب تولد امام زمان

شتر سو واری کا دولا دولا نداره = کار آشکار را پنهان کردن

شُتری ، یه شتری = یک قاچ هندوانه یا خربزه

شَر = اصفهان

شَراَ در = رفتن به شهر اصفهان برای تفریح

شَر را شور = جنگ طلب

شِر تِکی = ناگهانی ، نا منظم

شِرتی پِر تی = نا منظم

شَری به این بزرگی کوره (کور) نصیبی مو شد ، باغی به این بزرگی غوره نصیبی مو شد = نصیب و قسمت هر کسی مشخص است ، بد شانسی ، بخت برگشتن

شَرى ظُلمات = مکانی که تاریک باشد

شَرى كوفه ،مِثَ شری کوفه می موند = خرابی ، ساختمان متروکه ، شهر کم جمعیت و غمگین شَ رَ ق قی ، شرق قی = ناگهانی ( شرقی زد تو گوشش = سیلی زدن ناگهانی )

شَع = نگهداشتن الاغ ، اسب

شَق قا رَق = محكم

شُل = نرمی ، آزاد کردن مهره از پیچ

شَلا شیت = کسی را از پا در آوردن ، کتک زدن

شُلا شی ویل = ضعیف ، سست ، بسیار رقیق ، آبکی

شِلا لِه = زدن ، سیلی زدن (شلاله کرد تو گوشش =سیلی محکمی به گوشش زد )

ص: 193

شَلا كُل = تنبل بی خاصیت ، فلج

شُلا وِل = ضيف ، ناتوان

شِلخته = نامنظم

شِل طاق پِل طاق = نامنظم

شُ لِكى = كم انرژی ، ضد محکمی

شُل كون سِف كون = کار بی برنامه ، نا منظم

شل مِ شُلی = بی حال ، کم انرژی ، پارچه ضعیف ، میوه رسیده

شلنگ = قدم های بلند ، شیلنگ

شلنگا تخته = نا منظم راه رفتن

شَلون شَلون = لنگان لنگان

شُل وا به دِی ، سِف می خوری = اگر در برابر طرف مقابل ضعف نشان به دهید ، او بر شما مسلط می شود

شلوار بی تِلی = نوعی شلوار با پاچه های گشاد و قسمت ران بسیار تنگ

شلوار پاچه پاکتی = نوعی شلوار که دم پاچه های آن پیلی دار و لبه ی آن بالا به طرف ساق پا باشد

شُله شور وا = سوپ ، آش ، غذای آبکی

شمائل = پرده ی نقاشی شده (وقایع تاریخی مذهبی مخصوصا وقايع عاشورا )

شوت ، شوت بودن = کسی که حواس درست و حسابی نداشته باشد

شوخی یا با رِدی = خنده ، طنز ، شوخی زیاد

شورا وا شور = دو نوع لباس را مرتب پوشیدن

شورتی خِش مالی = شورت پاچه دار ، شلوارک

شوری دِه گوری دِه= نامنظم - به هم ریخته

شوری شا در آوردن = زیاده روی کردن، نرمال نبودن ، تند روی

ص: 194

شو شوری = پلشت ، نا منظم

شولات = بسیار رقیق ، به هم ریخته ، نا منظم

شونه خالی کردن = مسؤلیت پذیر نبودن ، کار نکردن

شونه به شونه = همراهی کردن ، پا به پای کسی حرکت کردن یا کار کردن

شو وِر کا زَنا خار کو نِد ، همساده سنگ سار می کونِد = اگر دوست یا آشنا به آدم بی احترامی کند، دیگران به شکل شدیدتری به آدم بی احترامی می کونند

شو وِل = شاقول ، خط تراز در بنایی

شیر برنجی گرما چای دِه عروس دومادا زای دِه = وقتی که عروس از داماد بزرگ تر باشد

شیرپِز خونه = محل جمع آوری شیر و تبدیل به ماست واقع در انتهای محله سجاد و ابتدای طاحونه

شی رِی = معتاد

شیکا پیک = شیک پوش

شیله پیله = حقه ، کلک ، نیرنگ

شی تی لی = انعام ، هدیه ، هدیه گرفتن در زمان برد و باخت از طرفین

شیر با قالی سوار کسی شدن ، کسی را روی شانه ها نشاندن

شیر تو شیر = نا منظم

شیشه دو غازی = ظریف ، چیز شکستنی

شیطون ، شیطونی ، شیطونی شدن = بازی گوش ، باز گشت به روز های کودکی ، کار کسی را خراب کردن ، راپورت دادن ، جنب شدن

شیطون پا دا بَسم بده دَسم = وقتی که شیئی گم شده باشد ( مثلا در اتاق ) برای پیدا کردن آن

شیکر آب = به هم خوردن رابطه ی دوستی

شی کِسن ، سرشی کِس = خراب کردن خراب شدن موقعیت اجتماعی ( دختر یا پسر شکستن ) خراب شدن آینده، شانس موفقیت را از دست دادن

ص: 195

شیکمی سیر به خود دیدن، یا ندیدن = پیشرفت مالی

صابون دَن = سيقل دادن

صابون به جون خوردن = ضرر و زیان رساندن

صافا پوس کنده = آشکار راستی ، صداقت در گفتار

صُپ بی ریز ، شب وَر کون = یک گروه از مشاغلی که در زمان کم سود دهی داشته باشد مانند ، مواد ذایی

صحرا میری نون به بِر ، شَر میری پول به بِر= فراهم کردن امکانات قبل از انجام کار

صَدا پنجا = دو کیلو و دویست پنجاه گرم

صَدا رَم = 1/5 کیلو گرم

صَدا شيش رگی بدن لرزیدن = ترسیدن ، اضطراب زیاد

صد تا یه غاز = کار ، با ارزش ریالی کم، کم ارزش

صد کو رو شُک = شکر گزاری زیاد ، تشکر

صُ لا صفا = صلح ، آشتی

صَنار می دِیم سگ مونا اَخته می کونیم، هَف، صنار می دِیم دَس مونا آب می کشیم = انجام یک سری از کار ها نه تنها سود ندارد بلکه زیان هم دارد ، فعالیت اقتصادی با کمترین سود

صَند ا خونه = در انتهای اتاق های قدیمی دخمه هایی برای گذاشتن وسایل اضافی

ضِرتا پِرت = سخن دور از ادب و بدون تفکر

ضِر ضِر = حرف زیادی زدن

عار = زشت

عارا لوش = بسیار زشت ، بد قیافه

عارا ننگ = بسیار زشت

ص: 196

عار تا گوز = سر و صدا ، تهدید کردن ، داد و فریاد

عار شدن ، عارم می شه = خجالت کشیدن ، حیا کردن

عار بی می ری = نوعی نفرین ، به شکل بد مردن

عاريه = امانت

عاشقی چِل روزه ، پی شمونیش چِل ساله = انجام کار بدون فکر ، حوس های زود گذر عشق های لحظه ای و خیابانی ازدواج بدون آینده گری

عت فار ، عد فار ، عت وار = شکلک در آوردن

عر چِک پش پرده = زن یا دختر خجالتی ، زن یا دختر با روابط عمومی پایین

عرضا داد = شکایت

عرق، عرقی = مایع مست کننده، کسی که معتاد به نوشیدن مشروب باشد

عرق از چاکا چوک ریختن = عرق کردن بر اثر کار در هوای گرم ، عرق زیاد

عروس کا نو تا تو مون دارد مفتی خودش = اگر کسی مالی داشته باشد خودش اول از آن اسفاده می کند نه دیگران

عروس مردنی گردنی خارسو وا می گیرد = باید از خرید کالای نا مرغوب یا قبول هر چیزی که باعث به زحمت افتادن یا دامن گیر شدن شخص می شود دوری کرد

عَزا گرفتن ، عزا دا بی گیر = سوگواری ، نتیجه نگرفتن یا موفق نشدن در کار ، به بن بست رسیدن ، شکست خوردن در کار

عِزا چِز = التماس ، خواهش

عزیز دور دونه = نور چشم (فرزندی که خیلی مورد توجه پدر و مادر باشد )

عزیز گرونی = نور چشم (فرزندی که خیلی مورد توجه پدر و مادر باشد )

عِس بِر که = آدم نا منظم

ص: 197

عکس برا دری قندون خُبه = مترسک، عکس که زیبا نباشد اگر آن را روی قندان بگذاری از ترس کسی نزدیک قندان نمی شود

عَل لاف = بی کار

علف باید به دَنی بُزی چی شیرین با شِد = مورد علاقه بودن ، دوست داشتن ، عاشق بودن انتخاب از روی علاقه

عَ لِف رو بو تِش سبز می شِد = شخصیت هر کسی وابسته به تربیت خانوادگی شخص می باشد

عِی نَه = مگر نه

عِى نَهو = مانند ، شبیه

غاز چِرون دَن= سرگردان ، بی هدف ، بیکاری

غشَا ليسه = دوست داشتن زیاد ، علاقه

غوراو مِده ، غور او مِدن = ماست تُرش ، دختر و پسری که سن ازدواجشان گذشته باشد

غوزى بالا غوز = مشکلات پشت سرهم

غوزم دراد - بد نو میم در نیاد = بد اقبالی بد شانسی ، نگران شخصیت خود بودن ، تخریب شخصیت در محافل عمومی

غولوم شما = اگر از کسی در مورد جنسیت نوزاد سؤال شود اگر نوزاد پسر باشد در جواب می گویند غولوم شوما

غیلی بند، سینه بند ، پیش بند = پارچه ای چهار گوش بند دار که زیر گلوی بچه ها بسته می شود در وقت غذا خوردن ، موقع دندان در آوردن

طا چه ، تا چه = گونی یا کیسه از جنس کرباس برای گندم ، جو

طاخچه = داخل اتاق های قدیمی اندازه ی یک متر از کف اتاق بصورت منظم روی دیوار حفره هایی برای گذاشتن وسایل ایجاد می کردند ( طاقچه )

طاخچه بالا گذوشتن = ناز کردن

ص: 198

طاخچه بلند = حفره های روی دیوار زیر سقف برای گذاشتن وسایل زینتی

طاخچه پوش = پارچه های زر بافت برای کف طاقچه ها

طاقا چشمه = نوعی سقف برای ساختن اتاق های قدیمی بشکل هلالی ، هر چه قدر طول اتاق بیشتر می شد به چشمه ها اضافه می شود مثلا 4- 5 و.... چشمه

طاق روی کردن = نظافت خانه در شب سال نو

طاق قی = بستن در همراه با صدا ، در را محکم بستن

طاق مِطاقی = لنگه به لنگه ، تا به تا

طاق واز = به پشت خوابیدن

طبلی باد دادن = از بین بردن سرمایه، استفاده غلط از دارایی ها ، فحاشی

طوری نیس = اشکال ندارد

ظَف کردن = جمع آوری ، در حافظه جای دادن، نظافت ، یاد گرفتن ، تمام کردن صحبت یا کار

فا تَ = فاتحه = مجلس ختم ، مجلس ترجیم برای اموات

فاتَش خون دِس = کارش تمام شده ، در حال اخراج شدن ، بی اعتبار شدن ، بیمار دم مرگ

فارسی کردن ، فارسی بُری = اصطلاحی در نجاری

فارق شدن = زایمان ، بچه به دنیا آوردن

فال گوش = صحبت های دیگران را پنهانی گوش کردن

فال گیر = پیش گویی کردن ، از آینده کسی خبر دادن

فِرچه ، فرچه کاری = صیقل دادن فلزات ( مس ، استیل ، برنج ) توسط بُرس های مخصوص

فِرز = زرنگ

فِس قِلی= کوچک

فِس فِسی = بسیار با حوصله ، کاری را بیش از حد طول دادن

فُشی آبدار = سخنان دور از ادب ، فحاشی

ص: 199

فَكا فاميل = خویشاوندان

فَكا فرمون = دستور دادن

فکری نون کون کا خربیزه آبه = انجام یک سری از کار ها که از نظر مالی صرفه اقتصادی ندارد

فَ کَ سَنی = ناچیز ، کم ارزش ، کوچک

فُلانی مث زیر شلواری می مونِد ، باش تا پُش در خونه بیشتر نی می شِد رَف = از هر کسی باید به اندازه ی توانایی هایش انتظار داشت

فِل فور = سريع ، با عجله

فِلنگ ، فلنگا بسن = فرار کردن

فَل لِه = در هم ، مخلوط

فو طور = شدت ، بیش از اندازه

فو كُل ، فو كلى = موى جلوی سر ، کسی که موی جلوی سرش بلند باشد

فور مالیته = از بین بردن

فورت ؛ فورت کشیدن = نوشیدن چایی خوردن سوپ، بدون قاشق

فیر تا فارت ، فورت = سرفه یا عطسه همراه آبریزش بینی

فير فير = غذا خوردن یا هر چیز دیگر همراه با صدا و تنفس

فيس = غرور ، تکبر

فين فى نی = صدای بم، صدایی که از مجرای بینی بیرون می آید

قابله = ما ما چه

قاپ ، قاپیدن = گرفتن با دهان ، گرفتن سریع

قامی شا ( قاپی شا ) دزدیدن = فریب دادن ، نیرنگ

قا تِق ، قاطق = خوراکی

قاتق کردن = صرفه جویی در خوردن

ص: 200

قا تقی نون ، یا قاتلی جون = کاری را به قصد خوب شدن انجام دادن اما بازدهی خوب نداشتن

قاتی ، قاطی، پاتی = در هم ، مخلوط شده ، نا هماهنگ

قارا = قراقوروت

قاراش میش = آشفته ، نا منظم

قارا می بی نِد ، دَ نِش آب می یوف تِد = با دیدن هر چیز تحریک شدن ، کنترل نداشتن احساسات

قار را قور = سر و صدای شکم

قارت ، قارتی = ناگهانی شکستن

قاشوق پس سا کردن = سازگاری ، همکاری ، هم فکری

قا شو وِل = وسیله ای مانند قاشق یا برس برای تیمار چهار پایان

قاق ، قاقا لِه خشکه = خشک نان خشک، هر خوراکی که بر اثر ماندن و خشک شدن نتوان از آن استفاده کرد

قالا وِ ر = نگهبان ، محافظ

قال تاق = زرنگ ، حیله گر

قا م = قسمتی از استخوان گوسفند مکعبی شکل که برای بازی قمار از آن استفاده می کردند و شامل دو طرف می باشد ، یک طرف بنام اسب ( برنده) یک طرف خر ( بازنده )

قام سولاخ کردن = توطئه کردن ، درد سر درست کردن

قای دِه = اندازه ، سایز مناسب

قایِم = محکم ، پنهان

قا یِم دا یِم = پنهان کردن

قا یِم شی = پنهان شدن ، یک نوع بازی

ص: 201

قَدا غن (قن) = جلو گیری ، منطقه ی ممنوعه

قِر = رقص كمر ( قرش بده = به رقص )

قُر ، غُر = باد فتخ که بر اثر آن آلت تناسلی حجیم می شود ( آقایان ) ، برآمدگی ، ورم، زنگوله ی کوچک

قِ رِش مال = ناز ، عشوه گر ، طناز

قرآنی طاخچه جودا ، مث قرآنی طاخچه جودا = چیزی که از آن استفاده نشود یا استفاده ی بهینه از آن نشود ،

سودی به کس نرساندن

قرازه = اسقاط ، بدرد نخور

قِرا قا شوق کردن = آرایش کردن و لباس شیک بوشیدن برای بیرون رفتن از خانه

قِرا قَم بيل = عشوه ، ناز ، کار نکردن

قُر اومدن = زیر بار نرفتن ، همراهی نکردن

قُرت ، قِرتی پِر تی = کسی که مرتب به سر و لباسش برسد

قِراق ، قِ رِق = کسی که با غرور راه می رود

قِرا قا شوق کردن = آرایش کردن برای بیرون رفتن از خانه

قَرا قوچ = نا هماهنگ ، کج ، فلج

قَرا في قاج = تعادل نداشتن ، کج

قَرضا قولِه = وام ، بدهکاری

قُرعه رو چش او مِدن = نابینا شدن

قُروم ساق = نوعی توهین

قِری پِری = شیک پوش

قِش قِ رِه = سر و صدا ، داد و فریاد ، شلوغی ، جمعیت

ص: 202

قصری ، قصری = نوعی توالت از جنس پلاستیک برای کودکان

قصه بی بی چو ساره = حرفهای بی ارزش

قِضا قورتِ کی = ناگهانی ، بی نظمی

قَشی = بیماری سرع

قِ فیس = معادل 100 یا 116 متر مربع زمین کشاورزی

قُل چماق = گردن کلفت ، زور گو

قِلفتی = تمام چیزی مثل پوست گوسفند ( پوست گوسفند را کاملا جدا کردن در اصل یک نوع تهدید می باشد )

قُلمبه = درشت ، برآمدگی

قُل قُله = شلوغی ، جمعیت

قلوه سنگ = وسیله ای از جنس پشم با دسته ی بلند برای پرتاب سنگ که گله دار ها و کشاورزان برای هدایت گله یا زدن کلاغ از آن استفاده می کنند

قِل یِه وا قِرمِه = کسی را کتک زدن

قُمبول = باسن

قنات = شیرینی فروش

قنداق = پارچه ای چهار گوش که دست و پای بچه های نوزاد را در آن می پیچیدند

قند تو دل آب کردن = خوشحالی ، شادی

قَن درون = آدامس

قَنطوره، قنطوره باز ، قنطوره بند =حقه و کلک زدن ، سیاست فریبکاری

قوبچی = نان تافتون کوچک

قو چَلی = چاق

ص: 203

قوز قِلاغ = شکلات چند رنگ

قور او مِده = دختری که سن ازدواجش گذشته باشد ، ماست ترش

قورت ، قورت مالیدن = خود نمایی

قو زولی = چیز کم ، مقدار کم

قوش کردن ( غوش ) ، قوش کرد روش = پریدن روی چیزی

قوز مالی = مقدار کم

قوطی گوز = قد کوتاه

قو لُمبه سو لُمبه - برآمدگی و فرورفتگی اندام ، ورم

قولِنج = سرما خوردگی ، درد عضلات ناحیه کمر و میان دو کتف ها و شانه ها

قولنج گرفتن = ماساژ ، کسی را کتک زدن ، جواب دادن با تندی و پرخاشگری

قولت ، قولت دادن = خوردن ، بلعیدن

قُل قُله = جمعیت ، شلوغی

قو لوپ ، یه قولوپ = قطره ، جرعه

قو نپریدن، قونی می پِره = مكان خلوت و بدون رفت و آمد، خالی از جمعیت

قویت ، قویت شدن = مخلوط آرد نخود با شکر، شکستن و خورد شدن

قیافه = اندام

قیافه ی آب دوغ خیالی گرفتن = تهدید کردن ظاهری ، طبل تو خالی بودن

قیافه گرفتن ، قیافه شیش در چار گرفتن = با غرور راه رفتن ، احساس بزرگی کردن ، جنگ طلب

قیر کِش = با سرعت

قیر ری = سریع

فی زی = کوچک

قی لی پی لی = دل شوره ، هوس

ص: 204

قِی لو نی سِده = ورودی جاده ی سده به رهنان از طرف شمال غرب رهنان ( محدوده ی ورزشگاه طالقانی خ امام رضا)

قی مِر زِه = مخلوط گوشت کوبیده با آرد نخود چی مانند کوفته

قیومِت به پا کردن = داد و فریاد ، جنجال ، اعتراض

کا اِز خودد نیس ، کادو نَم اِز خودد نیس = زیاده روی در غذا خوردن و هر کاری ، به چیز مفت رسیدن

کا یا سُک اِز دیفال (دیوار) می یوف تِد ، اما اِز این بشر نی می یوف تد = کسانی که روابط عمومی ضعیفی دارند، کسانی که در هیچ کار اجتماعی شرکت نمی کنند و گرفتاری دیگران برای شان مهم نیست

کا بیدن = بازرسی کردن ، جستجو کردن

کا جو زیاد شدن = خوشحالی زیاد، بیش فعال ، تحرک زیاد

کاچی = نوعی سوپ شیرین ، مخلوط آرد /شکر آب

کاچی بَضی هیچ چیه = به چیز کم قانع بودن

کا را بار چاق = ثروتمند

کارت به اُسو خون رسیدن = سخت شدن کار ، نهایت گرفتاری

کاس ، کاس شدن = اذیت ، سختی

کاسه کلوای، مِثی کاسه کَلوای می مونِد = کاسه چینی شکسته ی تعمیر شده ، آدم سالمند و بیمار

کاسه کَله دَسِ کس دادن = با سیاست کار کسی را انجام ندادن

کاسه کوزه تو سرشی کوندن= همه اشتباهات را به کسی نسبت دادن = کسی را مقصر کردن

کاسه گِدای دَس گرفتن = کسی که سربار جامعه با شد

کار دون = کسی که کارش نخریسی با شد ، آگاه ، دانا

ص: 205

کا گِل مالی = قبلاً دیوار ها و سقف اتاق ها و روی پشت بام ها را کاگل می کشیدند ( خاک + آب کاه ) در اصل این کار توسط بنا ها انجام می شد ، ایزوگام با استفاد از مخلوط آب ، خاک ، کاه

کالا پس معرکه = بی نتیجه ماندن کار ، نا امید شدن از کمک دیگران

کالا دو رِی = نوعی کلاه گرد

کالا شاب گا = نوعی کلاه گرد شاپو

کا لا نِمدی = کلاه از جنس نمد

کام سِرا ، کارام سِرا = کاروان سرا

کِباب شامی = کتلت

کِباب پَر = کِباب چنجه ، نوعی کباب برگ تکه تکه

كِباب مُشتى = كتلت

کُپ او مِدن = آمادگی مرغ برای خوابیدن روی تخم

کِپ کردن (کپ کرد روش ) کسی را کتک زدن روی کسی افتادن - نشستن به روش خاص

کُپو لا بلند = روی هم افتادن چند نفر

کُپولی = بلندی

کُپولی چا = سقف چاه آب (قبلا سه طرف چاه های آب خانگی را دیوار کشیده و روی آن را می پوشادند

کُپه = غده ، تجمع ، زیادی

کُپه اَرمنی = غده چرکین بزرگ

کَپیدن ، کپه مرگ = خوابیدن ، استراحت کردن

کَتا کُلفت = درشت

کَتا کول = شانه ها ، دور گردن

ص: 206

کَتا کون = دور باسن

کَت وا کردن ، كَتا دا وا نكون ، کتاشا وا می کونِد = آماده شدن برای دعوا تهدید به کتک کاری

کَتونه = لانه ی مرغ ، خروس ، که با خشت و گل ساخته می شد

کِراش ، کِراش کردن = ارزش ، ارزش داشتن

کُرا وَچ = ازدواج ، زاد و ولد

کَرت = تقسیم بندی زمین کشاورزی به قسمت های کوچک

کُرسی پا = نوعی صندلی برای بالا رفتن ، صندلی چوبی بدون تکیه گاه

کُرسی ، کرسی گذوشتن = یکی از وسایل گرمایشی در فصل سرما که از چوب ساخته می شد وزیر آن یک استنولی یا کِ لک آتش گذاشته و لحاف کرسی را روی آن می انداختند و زیر آن می خوابیدند

کُری کا اِزین خَره پس خاکش به سَره = وقتی پدر و مادر خوشبخت نباشند ، آینده ی فرزندان در خطر است

کُری کا کاجوش زیات می شِد ، جُف تِک طاقِ طبیله می زِنِد = کم ظرفیت بودن یک دسته از انسان ها وقتی که صاحب پست و مقام می شوند

کسی کا به مو نریده بود ، قلاغی کون دِریده بود = کار ما به جایی رسیده که هر کسی به ما بی احترامی می کند

کشیدن حیوانات اهلی ( گاو ، الاغ ماده ، مادیان ) = فراهم کردن شرایط جفت گیری برای حیوانات کسانی که دارای گاو ، اسب ، یا الاغ نر از جنس نژاد اصلاح شده جهت جفت گیری و بارور نمودن بودند، دامداران برای این کار حیوان ماده خود را نزد آن ها برده و پس از عملیات جفت گیری مبلغی را پرداخت می کردند

کُر فِه = کوچک ، ضعیف (در رابطه با بچه ها ) بچه ی کوچک

ص: 207

کُری از خر بزرگ تر = فرع بزرگ تر از اصل شدن ، اگر سود و بهره ی پول از مقداری اصل پول بیش تر شود

کَریز = قنات سر باز به عرض حدودا 10 متر و عمق حدودا 7 متر با دو طرف گل انداز

کَف تِر بُرجی = کبوتر صحرایی وحشی که لانه اش داخل برج ها می باشد

کََف تِر تاری = کبوتری که لانه اش را گم کرده باشد

كُفرونی نَع مِت = اسراف ، دور ریختن غذا

کفگیر ته دیگ خوردن = تمام شدن دارایی و ثروت

کف نا دَفن = مراسم کفن کردن و به خاک سپاری اموات

کَفه زِ دِی = تاریخ گذشته ، غیر قابل استفاده

کَک تو پاچه افتادن = تحریک شدن ، آگاه شدن ، تلاش کردن

کلا کاسه کلا کاسه را به هم زدن = برنامه، تشکیلات به هم ریختن برنامه دیگران ایجاد بی نظمی

کَل شیرین شدن = دوست داشتن ، رضایت مندی

کِ لِک = ظرف گلی شبیه استنبولی برای آتش و گذاشتن زیر کرسی ، حقه ، نیرنگ

کِ لِکا بامبول = نیرنگ ، فریب کاری ، سیاست منفی

کَل لاش ، کل لاشی= از مال و غذای دیگران بدون پرداخت وجهی استفاده کردن ، مفت خوری

کَلن جار = مشاجره کردن ، زیاده روی در صحبت

کَلوا، کلوا بندی = ترمیم شکستگی کاسه و بشقاب چینی ، کار بدون دقت

کَله پِرون دَن = بر طرف کردن پشم سر گوسفند توسط آتش و آماده کردن برای پختن

کَله پوک = کم عقل ، نادان

کُله دیوار - دیوار کوتاه

کُله سه مَنی یا تِکون دادن ، اما زِبونی سه مثقالی یا تکون ندادن = صحبت کردن با اشاره ، تایید یا رد کردن با سر کار سخت را انجام دادن اما کار راحت را انجام ندادن

ص: 208

کَله کتابی - کچل ، طاس

کله کردن = با سیاست کار کسی را انجام ندادن

کُلی دَن = کسی که به دلیل کوتاهی یکی از پا ها نتواند صحیح راه برود

کُمبیزِه = خر بزه نارس

کَمچه زِنی ، قاشوق زِنی = کسانی که در شب چهارشنبه سوری به صورت پنهانی و ناشناس در خانه ها را می زدند و صاحب خانه یک عدد سکه یا تکه ای قند یا نبات در کاسه یا بشقاب کمچه زن می گذاشتند

کم رو = خجالتی

کناسی ، کناسی کردن = در آمد از راه کار های پست و درجه پایین

کُنجا کو = تحقیق ، جستجو

كُند لِه = هر چیز سفالی ، کم ارزش

کُنده = قسمت ضخیم ساقه ی درخت ، (چیزی شبیه کوزه سفالی که داخل آن را باروت ریخته و وسط یک فتیله روشن می کنند و آتش با فشار از دهانه ی آن خارج می شود ، در مراسم عروسی و جشن ها )

کِ نِسک = خسیس

كِنف شدن = خجالت کشیدن ، ضایع شدن

کنیز شوما = اگر از کسی در مورد جنس نوزاد سؤال شود اگر نوزاد دختر باشد در جواب می گویند کنیز شوما

کوپ چی = دور هم جمع شدن

کوپ کردن ، مایه را کوپ کرد = از بین بردن ، مال و ثروت را به باد دادن ، روی کسی یا چیزی افتادن

کو تِلی = ساقه ی خشک درخت ، قسمت ضخیم ریشه تکه تکه شده

ص: 209

کو تو له = آدم قد کوتاه

کو پولی بلند = روی هم افتادن

کو دَری = نوعی پارچه

کو چولی = بسیار کوچک

کور کوری آسمون = نزدیک ستاره ها

کور مالی = چشم بسته ، در تاریکی راه رفتن

کوزه گِر از کُندله آب می خورد = کسی که مثلا خود تعمیر کار وسیله دیگران باشد ، اما وسیله ی خودش خراب باشد

کوفت = یک نوع نفرین ، غذای بی مزه ، یک نوع بیماری پوستی

كوفتا زهره ماری = نوشیدنی و خوراکی غیر مجاز مانند : مشروب ، ....

کوفته = یک نوع غذای سنتی و بسیار مقوی به شکل گلوله ( مخلوط گوشت و سبزی جات ، برنج یا گندم یا خشخاش : کوفته برنجی ، کوفته خشخاشی ، کوفته گندمی ، کوفته شوید باقالی

کوفته بابا ربی = کوفته ی بزرگ که میان آن را کشمش ، خرما ، مغز گردو می گذارند

کوک = سرحال ، شاداب

کوکو مِه = جغد ، انرژی های منفی آدم گوشه گیر با چهره ی غمگین

کول کردن = بغل و بلند کردن

کولوغ اِن دازون = به پیشواز ماه رمضان رفتن ، روزه ی قبل از ماه رمضان

کو لوکو = وسیله چوبی برای خرد کردن کلوخ در زمین های کشاورزی

كولون = قفل چوبی برای درخانه یا باغ های قدیمی

کو لِه شدن = خسته شدن از کار ، بدهکاری

کولی بازی = سر و صدای بی جا، نمایش

كوم وَراو مِدن ، كو مَم وَراو مِد = به آرزو رسیدن ، پایان انتظار و شروع روز های خوش

ص: 210

کون گشاد = تنبل

کونه پا = پاشنه پا

کونه پا زدن تو آبی سرد، کونه پا دا به زن تو آبی سرد = کسانی که انرژی کافی برای کار کردن نداشته باشند حال کار پیدا کردن

کونه پیله = بدرد نخور ، لباس کهنه

کونه چین = کسی که کالا های دست دوم یا اسقاط ( لباس ) را خرید و فروش می کند

کو نه سال = پایان سال

کونا پیزی هم کشیدن = آمادگی برای انجام کار

کونی نی شی مَن ندارِد = کسی که هر لحظه در جایی باشد، کسی که در هر کار شتاب و عجله می کند

كونه حيض = نوار بهداشتی پارچه ای

كونه حیض شدن ، مو را کونه حیضی مون کرد = شخصیت کسی را پایین آوردن

که که ، که که خوری - مدفوع ، یک نوع فحاشی ، حرف زشت

کِه وانیم کِه = لفظ قلم صحبت کردن ، ادبیاتی صحبت کردن

کِه وِ رِه = کثیفی

کیا بیا = رفت و آمد ، صاحب نفوذ ، مقام

كيرا ديدن ، کدو را ندیدن = قدم در راهی گذاشتن بدون در نظر گرفتن مشکلات و سختی ها

كيرا كون يكي = رفیق ، دوست ، همراه

کیر تاب خونه = سرگردان ، کسی را گمراه کردن

کیر کِن = زیاده خواه، بهای چیزی را پرداخت نکردن ، بی انصاف ، گران فروش

کیرم به طاقی = حرف های بیهوده ، وعده های بی جا

کیسه کِش = کارگر در حمام های عمومی جهت نظافت مراجعه کنندگان

ص: 211

کیش میشی = کوچک ، ظریف

کیف چه = پماد

کِی فور = لذت بردن

کِیفی = تریاک ، یک نوع مسکن برای به خواب رفتن کودکان مسکن عارضه درد گوش بچه ها

کیویج = زالزالک

گا با گیلی = دام ، گاو ، گوساله ، گوسفند

گاب رو = در حمام های قدیمی چون آب شهری وجود نداشت و سیستم های لوله کشی نبود برای این منظور در محل چاه آب یک سطح شیبدار بصورت یک راهرو ایجاد و توسط گاو از چاه آب می کشیدند و آب را به طرف مخزن هدایت می کردند

گا بی مون زای د = خراب شدن کار ، اتفاق ناگوار

گا تو ری = بی ادب ، بی فرهنگ

گاری = نوعی از باربند از جنس چوب دارای دو چرخ بزرگ با دو دسته ی بلند که به اسب یا الاغ بسته می شد برای حمل خاک ، کود ، کاه ... و نوع دیگر آن دارای چهار چرخ برای حمل میوه و یک سری اشیاء سبک که توسط شخص جابجا می شود ( یک فروشگاه سیار )

گاری چی = متصدی گاری

گا گول = کم حافظه ، سر در گم

گال فِس = نامنظم ، بدونه آرایش

گالوار - بزرگ تر از گاله برای حمل کاه

گاله = کیسه ای از جنس کرباس با دهانه ی باز به شکل قایق برای حمل خاک ، کود توسط اسب با الاغ

گاله کوت = نوعی توهین

گام بو = درشت ، چاق ، نا منظم

ص: 212

گالیش = نوعی کفش از جنس پلاستیک

گای دَن = فحاشی ، تجاوز

گای وَختا زیر دُم بی خرا باید ماچ کرد، گای وختا باید لَغت زِد = عکس العمل در برابر انسان های بی فرهنگ در زمان های گوناگون و شرایط خاص

گدا به گدا ، رحمت به خدا = کسی که شرایط مالی خوبی نداشته باشد و از کسی در خواست کمک کند که او هم شرایط مناسبی نداشته باشد

گدا گُشنه = فقیر ، خسیس

گودالی آب گندیده = جاده قدیم رهنان به اصفهان ، ابتدا مادى ولدان

گَر = کم مو

گَرا گوری = نا منظم ، کثیف

گُر پا گرپ = پشت سرهم ، متوالی، روی هم انباشته ، گروه گروه ، سریع

گربه شوری کردن = خوب تمیز نکردن

گربه در حنجله کشتن یا سر بریدن = یک نوع زور گفتن ، دستور دادن ، تهدید ، زهر چشم گرفتن

گربه دُ زِه اِز عروسی شلخته خوشش می یاد = همیشه افراد سود جو و فرصت طلب و استعمار گر از بی نظمی و بی برنامه بودن دیگران خوشحال می شوند

گربه رَخصوندن = درد سر برای کسی ایجاد کردن ، مزاحمت ، بهانه آوردن

گَرتا خاک کردن = تهدید کردن ، رجز خوانی

گَر تو لی = خاکی ، گرد آلود

گَردن کُلفت = زور گو ، قلدر

گُردِه = پشت ، کمر ، برآمدگی پشت

گُر ده مای= شبیه پشت ماهی ، حالت گنبدی شکل

گُرز باید خورند پلون باشه = هر کسی باید به اندازه توان و قدرتش کاری را انجام دهد

ص: 213

گُرگامیش = بین تاریکی و روشنایی

گُر گرفتن ، گُ رَم می کشند = شعله ور شدن آتش ، بالا رفتن دمای بدن

گَر ما چای دِه = معتدل ، سرما خوردگی

گَر مای = غربال دانه ریز

گِرون جون = گران فروش

گِره گوره = در هم پیچیدن ، پیشرفت کار به سختی

گُریز زدن = مرثیه خوانی پس از سخنرانی

گِزه گرفتن = گاز گرفتن

گُشنه گی خورده = سختی کشیده

گِل = آویزان ، همراهی

گل آب دادن = چیزی را داخل آب ریختن

گلاب به رود = کسی که می خواهد از موضوع کثیف صحبت کند ، اول این جمله را به مخاطب می گوید

گِلا گشاد = کار نامنظم گشادی بیش از اندازه ( لباس ، کفش )

گِل اِنداز = حریم قنات و جوی آب جهت جمع آوری پسماند حاصل از لایروبی ( به صورت سطح شیب دار که در کنار آن درخت هایی مثل چنار - بید - سنجد وِسک - زبان گنجشک (ون ) کاشته می شد و در انحصار شخص خاصی نبود )

گِل پای = تکل زدن

گِل دار کردن = آویزان کردن ، لباس و غیره

گِ لِش نیوف = دنبالش نرو

گِل خواب رفتن = خواب آلودگی ، نیاز به خوابیدن

گِل مالی = آلوده به گل

ص: 214

گُل مَگلی = گلدار

گله دون = محل نگهداری گوسفند

گُماشته = نوکر ، خد متکار

گُما گور = دور از چشم

گِم بله = چاق

گِمبولی = گرد ، نخ تابیده شده

گُمبولی پیچ = به هم به هم گره خوردن ، خوردن زمین

گَن داله ، گن داله شدن = حالت تهوع از خوردن غذای مانده

گَند زِدن = خراب کاری

گَن دِ دِ به زنند = کسی که کاری را خراب کرده باشد

گَنده دو ماغ = بد اخلاق

گَن دیده = فاسد

گو ، گو خوری = مدفوع ، حرف زشت ، فحاشی

گِوا خونه = گواهی خانه ؛ محل صدور گواهی نامه یا سجلد ( مکانی در شمال خ ابوذر و شرق مسجد بزرگ )

گوت رِی = نامنظم

گودالی دسگا = محل نصب دستگاه بافندگی در زمین

گور به گور شده = نفرین کردن برای کسی که کار خلافی انجام می دهد

گوری باباش ، گوری باباش کرده = کسی که کار اشتباهی را نه از روی عمد انجام داده باشد و به خواهند حق را به او بدهند

گوری دِه = به هم گره خورده (نخ ، طناب ) - نا منظم

گوز = باد معده

ص: 215

گوزا دادا قبضا اِ سد = تمام شدن کار ، مردن ، از کار برکنار شدن

گوز گُمبذ کردن = فخر فروشی ، تکبر ، لاف زدن

گوشا گوشواره با همه = بعضی از چیز ها به تنهایی معنا و مفهوم پیدا نمی کنند ، و لازم و ملزوم یک دیگرند

گوش به بَرزی = گوشت کوبیده با حبوبات

گوشتا لوبیا = گوشت کوبیده شامل : گوشت ، لوبیا ، سبزی ، سیب زمینی

گوشتا نُخوداب = گوشت کوبیده شامل : گوشت ، نخود ، سیب زمینی

گوش تولی = چاق ، کودک

گوش خوابون دن = انتظار کشیدن ، کمین کردن

گوش سوراخ کرده = نامزد هنگام تولد ، دختر و پسر کوچکی که در آینده باید با هم ازدواج می کردند

گوش میاد رو دنبه = افراد ثروتمند به ثروتشان اضافه می شود ، مرفه روز به روز مرفه تر می شود و فقیر فقیر تر

گولی = تیله ، ساچمه

گو گیجه = سر در گم ، گیج شدن

گو گوری مگوری = یک نوع شوخی و مزاح با بچه ها

گوم = نوعی لوله با دهانه ی باز حلقه ای شکل از جنس گل و آهک برای استفاده چاه های آب جهت جلوگیری از ریزش دیواره ی چاه

گون جونی = میوه ی پاییزی شبیه گلابی و سبز رنگ

گونده گوشه = حرف زهر دار زدن

گونده = بزرگ

گون دِگی = وسیله ای در نجاری

ص: 216

گُو وِه وَر کشیدن = آمادگی برای انجام کار

گو وِه پا = بی فرهنگ

گیجا بنگ = نا آگاه ، کم عقل ، سر گردان

گیرون دن ، بی گیرون = روشن کردن چراغ ، رادیو ، تلویزیون ، آماده کردن آتش

گیر یه لو لُی = تظاهر به گریه کردن ، گریه برای فریب دادن

لا بُد = گمان ، شاید

لا ابولی = خلاف کار

لا پا افتادن ، لا پانی شِس سَن = گمراه کردن ، فریب دادن

لا پا کشیدن، از لا پاش کشید بیرون = دارایی کسی را گرفتن ( ماشین ، موتور ... )

لات ، لاط = جنگ طلب ، شرور ، نترس

لا تا لوط = فقیر ، بی پول

لا پیشونی کردن = پنهان کاری کردن ، عیب دیگران را ندیدن

لا حاف کرسی = لحافی که در فصل سرما روی کرسی می انداختند و یکی از وسایل جهیزیه به حساب می آمد

لا خو سِی = پنهانی

لا خُل = زیر آتش ( خاکستر ) گذاشتن قابلمه ، پنهان کاری

لا را بید = آفت پارچه

لا زیرا کشیدن = کوتاه آمدن در بحث و صحبت ، از حق خود گذشتن ، احترام گذاشتن

لاش = هر چیز بد بو

لا طاق حموم = زیر بازار چه ، کوچه ی حمام بزرگ

لاف لا فی = بزرگ ، گشاد ، نا قواره

لاق قالوق = سر وصدای وسایل

ص: 217

لا کُرسی رفتن = خوابیدن زیر کرسی برای گرم شدن

لاق لاق کردن = صدای نا هماهنگ وسیله ی نقلیه

لا لا حافي ، زیر لاحافی = صحبت های پنهانی ، معاملات پنهانی

لال مونی = جواب کسی را ندادن ، گنگ شدن ، سکوت کردن

لام تا کام، لام تا کام حرف نه زدن = صحبت ، سکوت کردن ، توضیح ندادن

لا هوای زِدن = زیر توپ زدن، پرتاب کردن توپ به طرف بالا

لباسی پلو خوری = لباس مخصوص مهمانی

لباسی عاریه = کرایه کردن وسایل زندگی حتی لباس

لبا لوچه = اطراف دهان

لب تَر کردن = حرف زدن ، اعتراض کردن

لب دو دوری = لب های بلند و درشت

لب شيكرى = لب های شکاف دار

لب لَبو = لب های بلند و درشت ، لب های ناقص

لُپو لی = گونه ی درشت

لِجن زِدن = تعطیل کردن ، از کار انداختن ، جلوی فعالیت را گرفتن

لُخ تا پِتی = عریان ، بی چیز

لُختی ، پُختی = شرور ، خلاف کار

لُختى عور = برهنه ، بدون لباس

لُختى ما دِر زا = بدونه لباس ، بدونه پوشش ، بی پول

لُر کِشی = لای روبی

لُری وار = پر حجم، تدارکات زیاد ، خوردن زیاد ، ساده صحبت کردن ، فهماندن مطلب به روش ساده

ص: 218