سرشناسه : فلاح زاده ، محمدحسین ، 1338 -
عنوان و نام پدیدآور : احکام زکات / محمدحسین فلاح زاده .
مشخصات نشر : تهران : ستاد اقامه نماز و احیای زکات ، 1384.
مشخصات ظاهری : 29 ص .؛ .م س 21/5 × 11
شابک : 1500 ریال : 964-7309-96-1 ؛ 9000 ریال : چاپ سوم 978-964-7309-96-7 : ؛ 140000 ریال (چاپ چهارم)
وضعیت فهرست نویسی : فاپا
یادداشت : چاپ دوم.
یادداشت : چاپ سوم: 1391 (فیپا).
یادداشت : چاپ چهارم: 1392.
یادداشت : عنوان روی جلد: زکات.
یادداشت : کتابنامه به صورت زیرنویس .
عنوان روی جلد : زکات.
موضوع : زکات
شناسه افزوده : ستاد اقامه نماز و احیای زکات
رده بندی کنگره : BP188/4/ف 8الف 3 1384
رده بندی دیویی : 297/356
شماره کتابشناسی ملی : م 83-17001
ص: 1
وظیفهٔ کشاورزان و باغ داران...8
کسر مخارج...8
وظیفهٔ دام داران...14
نصاب گوسفند...17
نصاب گاو...18
نصاب شتر...19
وظيفه سكّه داران...20
مقدار زکات...22
توضیح مصارف زکات...23
احکام مصارف زکات...24
مستحبات پرداخت زکات...28
ص: 2
محمد حسین فلاح زاده
ص: 3
سرشناسه: فلاح زاده، محمدحسین، 1339 -
عنوان و نام پدیدآور: زکات /محمد حسین فلاح زاده.
مشخصات نشر: تهران، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1383
مشخصات ظاهری: 32 ص
وضعیت فهرست نویسی: فیپا
شابک: 7-96-7309-964-978، قیمت 8000 ریال
یادداشت: کتاب نامه: به صورت زیرنویس
موضوع: زکات
شناسه افزوده: انتشارات ستاد اقامه نماز
رده بندی کنگره: 13 الف 8 ف / 4 / BP188
رده بندی دیویی: 297/356
شماره کتاب شناسی ملی: 17001 - 83 م.
نام کتاب: زکات
نویسنده: محمد حسین فلاح زاده
ناشر: موسسهء فرهنگی - انتشاراتی ستاد اقامه نماز
تیراژ: 10000 جلد
نوبت چاپ: دوم، بهار 1391
چاپ و صحافی: سازمان چاپ و انتشارات اوقاف
قیمت: 8000 ریال
مراکز پخش:
1- تهران، میدان فلسطین، ستاد اقامه نماز - تلفن: 88900059 و 88896666
2۔ دفاتر ستادهای اقامه نماز سراسر کشور
شابک: 7- 96 - 7309-964- 978
خیراندیش دیجیتالی: انجمن مددکاری امام زمان (عج) اصفهان
ویراستار کتاب: خانم پریسا صادقیان
ص: 4
همۀ مسلمانان می دانند و باور دارند که پرداخت زکات، یکی از واجبات دینی و از وظایف مهم اقتصادی آنان است.
در آیات بسیاری از قرآن کریم (1) پرداخت زکات در کنار اقامهء نماز قرار گرفته و از ویژگی های مؤمنان و حکومت صالحان شمرده شده است.
در روایات متعددی از معصومین علیهم السلام نیز بر این وظيفهء مهم تأکید شده و اهمیّت و آثار آن یادآوری گشته است.(2)
زکات باید مانند نماز و روزه با نیّت و به قصد قربت و اطاعت دستور خداوند پرداخت شود و اگر با این
ص: 5
قصد نباشد زکات محسوب نمی شود و وظیفه انجام نشده است. پس زکات رنگ معنوی و الهی دارد و از عبادات شمرده می شود.
زکات، موارد و مصارف معین و احکام خاصی دارد که در کتب فقهی به طور دقیق بیان شده است. برای عمل به این واجب الهی، شناخت آن موارد و مصارف و احکام لازم است
زکات، بر دو قسم است یک قسم آن مالیات بدن و حیات است که هر سال یک مرتبه در روز عید فطر پرداخت می شود و به نام زکات فطره معروف است و بر تمام کسانی که فقیر نباشند واجب است قسم دوّم زکات اموال است که در این نوشته به احکام آن خواهیم پرداخت.
احکام زکات در پاسخ به سؤال های زیر بیان می شود:
الف) چه کسانی باید زکات بپردازند؟
ب) چه چیزهایی زکات دارد؟
ج) چه وقت باید زکات پرداخت؟
د) چه مقدار باید زکات پرداخت؟
ه) موارد مصرف زکات کدام است؟
ص: 6
سؤال اوّل: چه کسانی باید زکات بپردازند؟
جواب: زکات بر کشاورزان، باغ داران، دام داران و سکّه داران واجب است، که موارد هر کدام از محصولات کشاورزی و باغی و دام ها و سکه هایی که زکات دارد در پاسخ سؤال بعدی خواهد آمد؟
سؤال دوم: چه چیزهایی زکات دارد؟
جواب: اموالی که زکات دارد و در اصطلاح فقهی به آن ها متعلّقات زکات گفته می شود بدین شرح است.(1)
الف: محصولات کشاورزی و باغی ( غلّات )
گندم
جو
خرما
کشمش
ب - دام ها
گوسفند
گاو و گاومیش
شتر
ج - سکّه ها
طلا
نقره
ص: 7
پس از بیان متعلّقات زکات و پیش از پرداختن به پاسخ سؤال سوّم، وظیفۀ هر یک از کسانی که زکات بر آن ها واجب می شود به طور جداگانه مشخص خواهیم کرد.
کسانی که گندم یا جو کشت می کنند، یا درختان خرما و انگور دارند، چنان چه محصول و میوه به دست آمده کم تر از 847/207 کیلوگرم(1) نباشد، باید زکات آن را بپردازند و اگر از این مقدار کم تر باشد، زکات ندارد.
البته می توانند هزینه های به دست آمدن محصول را از آن کسر کنند و زکات باقی ماندهء آن را بپردازند.(2)
ص: 8
هزینه های به دست آمدن محصول را به طور خلاصه می توان، مخارج کاشت، داشت و برداشت نامید.
- مخارج کاشت؛ مانند بذر،کود، مزد تراکتور و شخم زدن زمین، مزد تسطیح و آماده سازی زمین، پول نهال و درخت خریداری شده، مزد بذر پاشی و نهال کاری، مخارج کانال کشی و جوی سازی و حفر چاه و قیمت وسیله ای که برای کاشت همان محصول خریداری شده، مثل موتور پمپ و لوله و چنان چه مخصوص آن نیست، و در فعالیت های دیگر کشاورزی یا باغ داری از آن استفاده می کند یا در سال های دیگر نیز استفاده می شود، تنها قیمت استهلاک مقداری که برای کاشت همین محصول و برای به دست آمدن محصول همین سال بوده محاسبه می شود، ولی احتیاط آن است که قیمت استهلاک دستگاه ها را محاسبه نکنند.
- مخارج داشت؛ مانند مزد آبیاری، نگهبانی، سم پاشی، و قیمت سم، مزد زدودن علف های هرز و هَرَس و اصلاح درختان و مزد آفت زدایی، قیمت آب
ص: 9
خریداری شده و قیمت وسائل آب رسانی که برای همین محصول تهیّه شده، همان گونه که در مخارج کاشت گفته شد.
- مخارج برداشت؛ مانند مزد میوه چین، دروگر و کمباین و هزینهء جدا کردن دانه از کاه، و خشک کردن خرما.
مزد کار صاحب محصول جزو مخارج به حساب نمی آید، یعنی نباید مزد آن چه خودش کار کرده محاسبه کند و از محصول کسر نماید و نیز کرایه زمین و وسائلی که از خودش می باشد محاسبه نمی شود، مثلاً اگر با تراکتور خودش زمین را شخم زده، نمی تواند بگوید اگر تراکتور اجاره می کردم مثلاً فلان مبلغ می گرفت، و آن مبلغ را جزو مخارج این محصول به حساب آورد.(1)
ص: 10
1- اگر انسان، مزرعه گندم و جو را پیش از دانه بستن؛
- خرما را پیش از سرخ شدن؛
- و انگور را پیش از غوره شدن؛ خریداری کند، یا به گونه ای دیگر به ملکیّت او درآید، مثلاً به او ببخشند یا ارث به او برسد، باید زکات آن را بپردازد؛ ولی اگر پس از آن باشد زکات آن ها بر او واجب نیست بلکه بر مالک قبلی است، ولی اگر بداند مالک قبلی زکات آن را نپرداخته، مقدار زکات آن مال را مالک نمی شود.(1)
2- آن چه از گندم و جو پیش از خوشه بستن چیده می شود - مثلاً برای خوراک دام - یا از غوره و انگور یا خرما، پیش از چیدن تمام آن ها مصرف کند مقدار مصرف شده زکات ندارد. هر چند احتیاط مستحب است زکات همین مقدار را نیز بپردازد، ولی اگر از انگور و خرما یا گندم و جو که زکات آن واجب شده
ص: 11
مصرف کند، باید زکات مقدار مصرف شده را نیز بپردازد.(1)
سؤال سوّم: چه وقت باید زکات پرداخت کرد؟
جواب: زمان پرداخت زکات گندم و جو، پس از درو کردن و جدا کردن آن ها از کاه است و زمان پرداختن خرما و انگور پس از چیدن آن هاست.
پس از جدا کردن زکات از اموال لازم نیست فوراً آن را بپردازد ولی اگر به کسی که می توان به او زکات داد دسترسی دارد احتیاط مستحب(2) است تأخیر نیندازد و چنان چه تأخیر انداخت و زکات تلف شد ضامن است و باید بپردازد. (3)
سؤال چهارم: چه مقدار باید زکات پرداخت کرد؟
جواب: مقدار زكات غلات بدین شرح است:
الف) اگر دیمی بوده و از باران یا نم زمین استفاده
ص: 12
کرده، یا از آب رودخانه و نهر و چشمه و امثال این ها که بدون هزینه و زحمت است، مشروب شده زکات آن یک دهم ( یک از ده ) است، یعنی هر ده کیلو محصول یک کیلویش زکات است.
ب) اگر با آب دستی یا موتور پمپ آبیاری شده، زکات آن یک بیستم است ( یک از بیست ).
ج) اگر با آب قناتی که مخارج حفاری و لایروبی دارد، آبیاری شده، زکات آن یک دهم ( یک از ده ) ، اما مخارج حفاری و لایروبی به مقداری که در به دست آمدن همین محصول تأثیر دارد، کسر می گردد.
د) اگر به هر دو شیوه، مشروب شده است، مسأله سه صورت دارد:
1- بیش تر با یکی از این ها آبیاری شده؛ مثلاً همیشه آب موتور پمپ خورده و گاهی هم باران باریده زکات آن یک بیستم است یا بیش تر باران باریده و مثلاً یکی دو بار هم با آب چاه آبیاری شده زکات آن یک دهم است.
2- با هر دو مشروب شده؛ زکات نصف محصول، یک دهم و زکات نصف دیگر یک بیستم است.(1)
3- اگر از هر دو آبیاری شده؛ ولی معلوم نیست کدام یک بیش تر بوده زکات آن، یک بیستم است.
ص: 13
1- گندم و جو و خرما و کشمشی که زکات آن را داده اند، اگر چند سال هم بماند، مجدداً زکات ندارد.(1)
2- اگر گندم و جو و خرما و کشمش که زکاتش واجب شده، خوب و بد دارد باید زکات هر کدام از خوب و بد را از خود آن بدهند و یا زکات همه را از خوب و بد بدهند و به احتیاط واجب نمی توانند زکات همه را از جنس بد بدهند.(2)
دام دارانی که گوسفند یا گاو یا گاومیش یا شتر نگهداری می کنند با وجود شرایطی که گفته می شود پرداخت زکات دام بر آن ها واجب می شود:
1- یک سال مالک آن ها باشند.
2- حیوان در تمام سال بیکار باشد.
3- حیوان در تمام سال بچرد و از علف بیابان تغذیه کند.
4- تعداد دام به حدّ نصاب برسد.(3)
ص: 14
1- زکات دام در صورتی واجب می شود که صاحب آن یک سال مالک آن باشد؛ پس اگر پیش از آن که یک سال بگذرد(1)، دام را بفروشد؛ مثلاً گوسفند یا گوسالهء پرواری را، هفت، هشت ماه نگه می دارد و می فروشد یا به خرید و فروش دام اشتغال دارد و هیچ گاه دام ها را یک سال نگه نمی دارد زکات واجب نیست ولی اگر یازده ماه نگه داشته و در ماه دوازدهم فروخته، باشد زکات آن واجب می شود که پس از گذشت ماه دوازدهم باید بپردازد.
یکی از شرایط وجوب زکات دام آن است که حیوان در طول سال بیکار باشد، پس شتری که برای بارکشی یا گاوی که در شخم زدن زمین به کار گرفته می شود،
ص: 15
زکات ندارد، ولی اگر در طول سال، یکی دو روز به کار گرفته شود، زکات آن واجب است.(1)
1- دام هایی که علف دستی می خورند، یا از علف کاشته شده استفاده می کنند، خواه صاحب دام آن را کاشته باشد یا دیگری کاشته و او خریده یا اجاره کرده است، زکات ندارند.(2)
2- اگر دام، گاهی در بیابان می چرد و گاهی علف دستی می خورد یا بخشی از سال، مثلاً تابستان در بیابان می چرد و در بخش دیگری؛ مثلاً پاییز و زمستان علف دستی می خورد، زکات ندارد.
3 - اگر دام، در تمام سال می چرد ولی چند روزی علف دستی بخورد، که عرفاً به آن حیوان بیابان چر بگویند، زکات دارد.(3)
ص: 16
نصاب دام، تعداد معینی است که اگر حیوان های موجود کم تر از آن تعداد باشد زکات ندارد، نصاب گوسفند و گاو و شتر و مقدار زکات آن ها بدین شرح است.
اولین نصاب گوسفند چهل عدد است و زکات آن یک گوسفند است پس اگر تعداد گوسفندان کم تر از 40 عدد باشد زکات ندارد و نصاب های بعدی آن بدین شرح است.(1)
عکس
مقدار فاصله بین دو نصاب، زکات ندارد یعنی اگر
ص: 17
تعداد گوسفندان از یک نصاب بگذرد ولی به نصاب بعدی نرسد، زکات نصاب پایین را باید بپردازد مثلاً زکات 115 گوسفند، یک گوسفند است.(1)
اولین نصاب گاو سی رأس است و زکات آن یک گوساله است که یک سال آن تمام شده و وارد سال دوّم شده باشد و نصاب های بعدی بدین شرح است:(2)
عکس
ص: 18
شتر دوازده نصاب دارد بدین شرح:
عکس
در این بخش نیز پاسخ سؤال سوّم و چهارم مشخص شد و سؤال پنجم نیز چون مربوط به تمام متعلقات زکات است در پایان می آوردیم.
ص: 19
1- اگر حیوان ها سالم هستند، حیوان ناقص ومريض به عنوان زکات آن ها کافی نیست. و نیز اگر حیوان ها همه جوانند، حیوان پیر و فرتوت کافی نیست ولی اگر همۀ آن ها همان گونه باشند، اشکال ندارد.(1)
2- در زکات، نر یا ماده بودن حیوان شرط نیست بنابراین می تواند زکات حیوان های نر را از جنس ماده بدهد، هر چند همۀ آن ها نر نباشند یا از جنس ماده بدهد، هر چند همۀ آن ها ماده نباشد.(2)
3- زکات گوسفندان را می تواند از جنس بز یا میش بدهد و لازم نیست زکات گوسفندانی را که مثلاً همه قوچ و میش هستند، حتماً از همان جنس بدهد.
از آن جا که امروزه سکّهء طلا و نقره، چندان رواج ندارد و کم تر کسی است که زکات سکه بر او واجب
ص: 20
شود، لذا به پاسخ تمام سؤال ها نمی پردازیم و تنها به شرایط وجوب زکات سکه و نصاب و مقدار زکات آن می پردازیم.
1- کسانی که طلا و نقره دارند با شرایط زیر زکات آن واجب است:
*به نصاب لازم برسد.
*یک سال بر آن بگذرد.
*مسکوک باشد.(1)
1- نصاب طلا 15 مثقال و نصاب نقره 105 مثقال است و اگر از این مقدار کم تر باشد زکات ندارد.(2)
2- اگر یازده ماه سکه ها را نگه داشته باشد زکات آن واجب می شود که در پایان ماه دوازدهم باید بپردازد ولی اگر پیش از ماه یازدهم تعدادی از آن ها را بفروشد یا ببخشد که وزن مجموع باقی مانده آن ها کم تر از
ص: 21
نصاب باشد، زکات واجب نیست.(1)
3- طلا و نقره در صورتی که به صورت سکّهء رایج(2)باشد، زکات دارد ولی طلای شمش یا زیورآلات زکات ندارد.(3)
1- مقدار زکات طلا و نقره، همیشه یک چهلم ( 1/40 ) - است، یعنی وقتی از نصاب گفته شده کم تر نباشد یک چهلم آن به عنوان زکات باید پرداخت شود.(4)
2- اگر زکات طلا و نقره را بپردازد و تا سال دیگر آن ها را نگه داشته باشد و از نصاب کم تر نباشد مجدداً باید زکات آن را بپردازد و همچنین در سال های آینده.(5)
سؤال پنجم: مصرف زکات کدام است؟
جواب: مصرف زکات در هشت جا است که می توان
ص: 22
آن را در تمام یا برخی از این موارد مصرف کرد.
مصارف هشت گانهء زکات در آیه 60 سوره توبه بدین صورت آمده است:
« إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ »
1- فقیران، کسانی که درآمدی ندارند، یا درآمد آن ها مخارجشان را کفاف نمی دهد.
2- مسکینان، آنان که به کلّی درمانده و بینوایند.
3- کسانی که از طرف امام علیه السلام یا نایب او مأمور جمع آوری و نگهداری و توزیع زکاتند ( عاملین ).
4- برای الفت دادن دل ها به اسلام و مسلمانان؛ مانند غیر مسلمانانی که اگر به آن ها کمکی بشود، به دین اسلام می گروند، یا در جنگ به مسلمانان کمک می کنند ( مؤلفة قلوبهم ).
5- خریداری برده ها و آزاد کردن آنان ( فی الرقاب ).
ص: 23
6- بدهکارانی که نمی توانند قرض خود را بدهند ( غارمين ).
7- در راه خدا؛ یعنی در کارهایی که نفع آن به عموم می رسد و مورد رضایت خداست؛ مانند ساختن جاده، پل، مسجد ( في سبيل الله ).
8- مسافری که در سفر مانده است و خرج برگشت به وطن را ندارد هر چند در وطن خود فقیر نباشد ( ابن السبیل ).(1)
2 - اگر پسر به کتاب های علمیِ دینی احتیاج داشته باشد، پدر می تواند برای خریدن آن کتاب ها به او زکات بدهد.(1)
3- پدر می تواند به پسرش زکات بدهد که برای خود زن بگیرد.(2)
4- کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند چنان چه تحصیل آن علم واجب یا مستحب باشد می توان به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد زکات دادن به او اشکال دارد.(3)
5- به کسی که معلوم نیست سیّد است یا نه، می توان زکات داد.(4)
6- لازم نیست زکات هر یک از اموال، از همان مال پرداخت شود بلکه می تواند قیمت آن را بپردازد.(5)
ص: 25
7- به کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد، اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد، می توان زکات داد.(1)
8- کسی که باید زکات بدهد اگر از فقیری طلبکار باشد می تواند طلبی را که از او دارد بابت زکات حساب کند و از او نگیرد.(2)
9- کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بپردازد اگرچه فقیر نباشد انسان می تواند طلبی که از او دارد بابت زکات حساب کند.(3)
10- چیزی را که انسان بابت زکات به فقیری می دهد، لازم نیست به او بگوید که زکات است بلکه اگر فقیر خجالت بکشد مستحب است به طوری که دروغ نشود به اسم هدیه و پیشکش به او بدهد ولی باید در نیّت خود قصد پرداخت زکات داشته باشد.(4)
11- پس از جدا کردن زکات لازم نیست فوراً آن را
ص: 26
به مستحق بدهد ولی اگر به کسی که می شود زکات داد دسترسی دارد احتیاط مستحب آن است که دادن زکات را تأخیر نیندازد.(1)
12- انسان نمی تواند زکاتی که از مال خود جدا کرده برای خودش بردارد و چیز دیگری به جای آن بگذارد.(2)
13- اگر زکات را از مال خود کنار بگذارد می تواند در بقیهء آن تصرف کند و اگر قیمت آن را کنار بگذارد ( نه از خود آن )، می تواند در تمام آن مال تصرف کند.(3)
14- اگر زکات قبل از پرداخت تلف شود:
الف: پرداخت آن ممکن نبوده ← ضامن نیست و پرداختن عوض آن واجب نمی باشد.
ب: پرداخت آن ممکن بوده
1- در پرداخت یا حفظ آن کوتاهی نکرده است ← ضامن نیست.
2- در پرداخت یا حفظ آن کوتاهی کرده است ← ضامن است.(4)
ص: 27
15- اگر پیش از آن که زکات بر او واجب شود مثلاً پیش از دانه بستن گندم و جو، چیزی بابت زکات به فقیر بدهد، زکات حساب نمی شود(1) ولی بعد از آن که زکات بر او واجب شد اگر چیزی را که به فقیر داده از بین نرفته و موجود است و آن فرد هنوز هم فقیر است می تواند چیزی را که به او داده بابت زکات حساب کند.(2)
16- اگر شخصی که از دنیا رفته زکات بدهکار باشد، بر ورثهء او واجب است زکات اموال او را بپردازند و چنان چه قرض داشته باشد و زکات نیز بدهکار باشد باید اوّل زکات را از مالی که زکات آن واجب شده بدهند، بعد قرض او را ادا کنند.(3)
- و اهل علم و کمال را بر غیر آنان
- و کسانی را که گدایی نمی کنند بر گدایان مقدم دارد.
2- زکات دام ها را به فقیرهای آبرومند بدهد.
3- زکات را آشکارا و صدقهء مستحبی را پنهانی بپردازد.(1)
الحمد لله اولاً و آخراً
ص: 29
فهرست عناوین کتاب های ستاد اقامه نماز به ترتیب سال انتشار
1- آشنایی با نماز ( جوانان )
2- راز نماز ( جوانان )
3- پرتوی از اسرار نماز
4- نماز نشانه حکومت صالحان
5- سرچشمه امید
6- هزار کتاب و رساله پیرامون نماز
7- تنهایی آفرینش
8- هدایت نوجوان به سوی نماز
9- يك صد و چهارده نکته پیرامون نماز
10- نماز در اسارت
11- آموزش نماز ( نوجوانان )
12- سیصد و سیزده سخن پیرامون نماز
13- نماز بهشت خلوت انس
14- اقامه نماز در دوران کودکی و نوجوانی
15- معراج سبز
16- نشانه های نور
17- بهداشت مسجد
18- جشن شکوفه ها
19- ملکه جنگل
20- نافله باغ
21- نام دیگر زمین
22- نماز محبوب عارفان
23- نماز و نمازگزاران
24- نمازهای مستحبی
25- جاده سجاده
26- در رواق نور
27- شکفتنی دیگر
28- آموزش خط نستعلیق در عرصه نماز
29- پیام معنویت
30- تفسیر نماز
31- زنگ نماز
32- گل تسبیح خدا
33- مجموعه اشعار نماز و عاشورا
34- نشانه های حق گزاری نماز
35- آبشار رحمت
36- پیشانی سوخته
37- چهارصد سخن پیرامون نماز
38- طهارت روح
39- بهترین پناه گاه
40- امام در سنگر نماز
41- پرستش آگاهانه
42- قهرمان دبیرستان امیر کبیر
ص: 30
43- همراه با نماز
44- داستان نماز عارفان
45- در قلمرو راز
46- پرواز
47- حى على الصلوة
48- یک صبح پرماجرا
49- آداب و مستحبات نماز
50- داستان ها و حکایت های نماز
51- نماز پیوند خلق و خالق
52 نماز در آیینه حدیث
53- نماز در آیینه قرآن
54- دوست من نماز
55- کوتاه و خواندنی از نماز
56- پاداش زهرا
57- لبخند شیرین پیامبر
58- مجموعه مقالات برگزیده
59- معارفی از نماز
60- من نماز می خوانم زیرا...
61- نماز حقیقت درخشنده
62- نماز راهی به سوی کامیابی
63- نماز یا بهترین راه خودسازی
64- پژواک عشق
65- نور مؤمن
66- و نماز یعنی رهبری
67- پاداش های نمازگزاران
68- سحر خوان
69- نماز از دیدگاه دانشمندان و متفکران
70- پیام معنویت ( به خط نستعلیق )
71- مرغ سحر
72- سجاده عشق نماز شب
73- محراب عشق( نماز جماعت )
74۔ مسجد نمونه
75 نماز ابرار
76- فصل نامه نیایش
77- بازگشت به اصل
78- گوشه هایی از تجلی نماز در ادبیات فارسی
79- 40 حدیث و چهل خاطره از حضرت امام ( ره )
80- نیایش سرخ
81- نماز و زندگی ( جلد دوم )
82- نماز و اخلاق دانشجویی
83- نسیم انس
84- نماز، حکومت، تربیت ( جلد اول )
85- در باغ سبز ( جلد 1 )
86- در باغ سبز ( جلد 2 )
87- در باغ سبز ( جلد 3 )
88- در باغ سبز( جلد 4 )
ص: 31
89- واگویی راز در آیینه عرفان نماز
90- باغ بی فصل
91- مثل فرشته
92- نماز زیباترین جلوه نیایش
93- نمازو زندگی ( جلد اول )
94- نماز و نوسازی معنوی
95- آن جا که خدا را می توان یافت
96- نماز ذروه ناز
97- نماز و تربیت
98- یاد شیرین تو
99- منظومه نماز
100- نقش نماز در زندگی زوج های جوان
101- نماز زیباترین الگوی پرستش
102- نمازشناسی ( جلد اول )
103- تماشای افق ( مجموعه شعر )
104- در جاری زلال زمزم
105- شیر و خط ( نمایش نامه )
106- نماز عاشقی
107- نمازشناسی ( ج 2 )
108- مقامات عرفانی نماز در قرآن
109- کتاب چه تمرین نماز
110- ترجمه نهج البلاغه دشتی
111- شبی در پایتخت بهشت
112- در باغ سبز ( جلد 5 )
113- جوانه های جوان ( جلد 1 )
114- جوانه های جوان ( جلد 2 )
115- جوانه های جوان ( جلد 3 )
116- جوانه های جوان ( جلد 4 )
117- آرامش زلال
118- ضیافت عشق
119- مردی با نماز تمام
120- تصویر نماز در فرهنگ عامیانه
121- چرا نماز بخوانیم ؟
122- نماز و مفاهیم نمادین
123- نماز، حکومت، تربیت ( جلد دوم )
124- سطری از آسمان
125- نماز و جامعه شناسی
126- ماه خورشید نما
127- کلام برتر
128- شیوه های گسترش فرهنگ نماز در قرآن
129- اذان و اقامه در اسلام
130- زکات در اندیشه ها
131- سیمای مجتهدین
132- ماه بی بی
133- دقیقه های زلال
134- ابریشمی از دریا
ص: 32