ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

حجامت، عسل و قرآن 45

حجامت كودك 46

درمان با رگزنى (فصد (46

فصل سوم: بيمارى ها و درمان آنها 47

پرهيز كردن 47

درمان تب 48

درمان ضعف 59

درمان غصّه و ناراحتى 64

درمان بادهاى دردآور 66

درمان رطوبت 68

درمان بيمارى خبيث 68

درمان جذام 70

درمان خوره 75

درمان پيسى 76

درمان زخم 79

درمان نيش زدگى 80

درمان ورم، دمل، زگيل 81

درمان بداخلاقى 83

درمان ضعف عضلانى 85

درمان سردرد و بادهاى داخل سر 86

چيزهايى كه باعث زياد شدن عقل مى شوند 90

چيزهايى كه باعث از بين رفتن بلغم مى شوند 91

درمان تنگى نفس 93

درمان سرفه 93

درمان سل 93

درمان برسام (ورم پرده ديافراگم) 94

درمان شكم درد و درد معده 97

قرقر شكم و درد آن 105

درمان كرم هاى شكم 107

درمان به وسيله ى تنقيه 108

درمان درد كبد و پهلو 108

ص: 6

درمان درد طحال 109

درمان صفراء و تلخه 110

درمان سنگ و درد مثانه 112

درمان بواسير و قولنج 114

درمان كمر درد 117

درمان نازايى و كم فرزند داشتن 117

درمان فلج 118

آنچه كه براى استخوان هاى ساق مفيد است 119

فصل چهارم: درمان 121

درمان كردن به وسيلۀ آيات قرآن 121

درمان با تربت امام حسين عليه السلام 127

دعاى مادر براى فرزند جهت شفا گرفتن 138

دعا براى تمامى دردها و طپش قلب 140

دعا براى دفع جنّ و ترس ها و ديوانه 150

دعا براى زخم يا ورم معده 154

دعا براى درد آلت تناسلى 154

دعا براى سخت زائيدن 155

دعا براى درد ساق پا 157

درمان با سورۀ مومن 158

درمان با چيزهايى كه از سفره بيرون ريخته مى شود 158

درمان به وسيلۀ شستن دست قبل و بعد از غذا 158

درمان با آب زمزم 159

درمان با جو 159

فصل پنجم: درمان با غذاها، ميوه جات و سبزيجات 161

درمان با خرما 161

درمان با انار 163

درمان با مويز 163

درمان با كاهو 164

درمان با بادمجان 164

درمان با نوعى گياه پرپهن (كاسنى) 164

درمان با سياهدانه 165

ص: 7

درمان با برنج، بنفشه و زيتون 167

درمان با پنير و گردو همراه با هم 167

درمان با نمك 168

فصل ششم: درمان با شير و روغن ها 171

درمان با تلبينه 171

درمان با روغن و شير گاو 171

مكروه بودن روغن حيوانى براى پيران 173

درمان با شير مادّه الاغ 174

درمان با شير ماده شتر شير ده 175

درمان با آب باران 175

درمان با آب نيسان 175

عناب 178

اسفند و كندر 178

از دواهاى تقويت حافظه 179

مشكك و اشنان 179

پرخورى 180

مضرات نخوردن شام 180

مضرات خوردن ماهى 182

مضرات زياد نوشيدن آب 183

روغن بنفشه 184

روغن خطمى 185

روغن بان 185

فصل هفتم: توحيد مفضّل 187

گفتگوى مفضّل با ابن ابى العوجاء 188

علت نوشته شدن كتاب مفضّل 189

جلسۀ اول 189

آفرينش جهان هستى 192

خلقت انسان و تدبير جنين در رحم 192

چگونگى تولد جنين و غذاى آن 193

دندان هاى كودك 193

روئيدن مو در صورت مرد 193

ص: 8

عبرت گرفتن 194

اگر انسان، عاقل و فهميده به دنيا مى آمد 195

فايده ى گريه براى كودكان 196

آلت تناسلى و شكل آن 197

اعضاى بدن و فوائد آنها 198

نظر اهل طبيعت و پاسخ به آنها 198

هضم غذا و جريان خون در بدن 198

آغاز رشد بدن 199

ايستادن و نشستن 199

چشم 200

اسرار حواس پنج گانه 200

نقش نور و هوا در گوش و چشم 201

علت اينكه عده اى چشم، گوش و عقل ندارند 201

علت اين كه بعضى از مردم، برخى از اعضاى بدن را ندارند 202

آفرينش اعضاى فرد و جفت 202

پيرامون صدا و سخن و مشكل انسان 203

منافع ديگر دستگاه صوت 203

مغز و جمجمه 204

پلك 204

قلب و محافظ آن 205

ناى و مرى 205

ريه و مخرج بول و غائط 205

معده و كبد 205

مغز، خون، ناخن و گوش 206

ران و باسن 206

نر و ماده 206

پيرامون قلب و ريۀ انسان 207

نر و ماده 207

آلت تناسلى مرد 208

مخرج غايط 208

آفرينش دندان ها 209

ص: 9

مو و ناخن 209

علت رشد نكردن مو در برخى از جاهاى بدن 210

روئيدن مو در بغل و بالاى عورت 210

فوايد آب دهان 211

چرا شكم انسان زيپ يا دكمه ندارد؟ 211

خوردن، خوابيدن، جماع كردن 212

چهار نيرو در انسان 213

نيروهاى درونى و جايگاه آنها 214

نعمت فراموشى 214

نعمت حياء و شرم 215

صحبت كردن و نوشتن 215

آنچه كه از علم به انسان داده شده و آن مقدار كه منع شده 216

علّت ندانستن عمر انسان 217

اشياء ساخته شده براى خواسته هاى انسان 219

ضرورت عمل براى انسان 220

نان و آب، رأس معاش انسان و حيات اوست 221

علّت اختلاف شكل و شمايل انسانها 221

محدود بودن رشد بدن حيوانات 222

انسان و سنگينى در حركت و راه رفتن 222

حكمت درد كشيدن 222

اگر نر و ماده نباشند، حيوانات منقرض مى شوند 223

حكمت رويش محاسن مردان 223

جلسه دوم 223

بدن حيوانات 225

خلق حيوانات سه گانه 226

حيوانات گوشت خوار و علف خوار 226

بچه هاى چهار پايان و استقلال آنان 227

پاهاى حيوانات و چگونگى حركت آنها 228

فرمانبردارى حيوانات در مقابل انسان ها 228

نبودن عقل و شعور در درندگان و فايده آن 229

سگ، حيوانى مهربان و باوفا نسبت به انسان 229

ص: 10

چهره چهارپايان 230

خرطوم فيل 231

گردن فيل 231

عورت فيل ماده 232

زرافه 232

ميمون 233

پوشش بدن حيوانات و پاهاى آنها 234

پنهان شدن حيوانات در هنگام احساس مرگ 234

هوش و ذكاوت برخى حيوانات 235

روباه 235

دلفين 236

رابطۀ مار افعى با ابر 236

مورچه قرمز كوچك 236

مورچه 237

شير مورچه 237

عنكبوت 238

بدن پرندگان 238

آفرينش تخم پرندگان 240

چينه دان پرنده 240

رنگ هاى گوناگون پرندگان 241

پر پرندگان 241

دراز بودن پاى برخى از پرندگان 241

گنجشك ها و به دنبال غذا بودن 242

زندگى جغد و خفاش 242

آفرينش خفاش 243

ابن نمّره 244

زنبور عسل 244

ملخ 245

ماهيان 246

حكمت زياد بودن نسل ماهى ها 246

وسعت حكمت پروردگار و نقص علم مخلوقين 247

ص: 11

جلسه سوم 247

رنگ آسمان 248

طلوع و غروب خورشيد 248

فصل هاى چهارگانه 249

شناخت زمانها و فصل چهارگانه از راه حركت خورشيد 250

ماه، دليل شناخت ماه هاى قمرى 251

نور ماه 251

ستارگان 252

فوايد بعضى از ستارگان 253

خورشيد، ماه، ستارگان و برج ها، نشانه اى بر وجود خالق 254

مقدار شب و روز 255

سرما و گرما و فوايد آن دو 256

باد 257

هوا و صداها 257

شكل زمين 258

زمين سرد و خشك 259

توزيع آب بر روى زمين 259

وجود بسيار آب 260

منافع ديگر آب 260

كثرت آب درياها 260

هوا 261

آتش 261

روشنايى به وسيله آتش 262

تغييرات جوى و باريدن باران 262

حكمت نزول باران، از آسمان به زمين 263

علت قطره قطره باريدن باران 264

منافع ديگرى از باران 264

فوايد كوهها 265

معادن 265

دليل ندانستن جاى معادن 265

گياهان 267

ص: 12

كثرت گياهان 267

پوشش دانه حبوبات 268

دليل آفرينش درختان و گياهان 268

خلقت برگ درختان و اوصاف آنها 269

هسته و دانه درختان و گياهان 270

مرگ و زنده شدن درختان 271

انار 271

بوته ها 272

فوايد نخل، چوب و شاخه هاى آن 273

چوب نخل 273

خواص گياهان دارويى 274

گياهان صحرا 274

پيزر 275

فضولات انسان و حيوان 275

جلسه چهارم 276

استدلال هاى باطل از منكرين 276

آفات و نظر نادانان در مورد آن 277

علل نزول بلاها و گرفتارى ها 278

چرا بلاها به تمام مردم مى رسد؟ 280

مرگ و نابودى 282

اشكالى ديگر به تدبير آفرينش 283

اسم يونانى اين جهان 286

مانى كور است و نمى بيند 286

حس كردن چيزى كه عقل آن را درك نمى كند 287

عقل به خالق احاطه پيدا نمى كند 287

اختلاف پيرامون حقيقت خورشيد 289

راهى به سوى شناخت خداوند سبحان 290

طبيعيون و مناقشه سخن آنان 291

پايان 294

ص: 13

ص: 14

بسم اللّه الرحمن الرحيم

انحنا و خميدگى دارد، كمر چنين افرادى بايد به حالت طبيعى كه خميده باشد، نگهدارند.

امّا در سخن وحيانى كه از طرف خداوند متعال و خالق انسان ها، به عنوان «بروشور» و «دفتر راهنما» براى بهتر زندگى كردن انسان ها مى باشد، چنين تناقض گويى و اختلاف نظر وجود ندارد.

اين سخنان و تعاليم به حضرت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم نازل شده و به جانشينان آن گرامى يعنى: اهل بيت ايشان رسيده است و آن حضرات به وسيله وجود مقدّس پيامبر اعظم به علم وحيانى دست يافته اند.

پس به طور قطع، سخنان اهل بيت عليهم السلام سخنان رسول گرامى اسلام مى باشد و سخنان پيامبر اعظم صلى اللّه عليه و آله و سلم سخنان خداوند منان است و سخنان حكيم مطلق و خالق انسان ها به مثابۀ دفترچۀ راهنمايى كه يك مهندس براى استفاده بهتر و كامل تر از وسيلۀ ساخت خود، به مردم عرضه مى كند، مى باشد.

اكنون اين ما و اين سخنان وحيانى اهل بيت عليهم السلام كه شامل ساخت ها و زمينه هاى مختلف از جمله طب و طبابت است كه از تراوش انديشه ى يكى از بزرگان اهل بيت عليه السّلام يعنى حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام در زمينۀ پزشكى در اختيار داريم.

اين كتاب را مى توان گفت كه كامل ترين و جامع ترين كتابى است كه تمام تعاليم پزشكى و طبّ را از انديشه متفكر جهان شيعه و بنيان گذار مذهب جعفرى، يعنى، امام جعفر صادق عليه السلام را نقل كرده و به رشته تحرير درآورده است.

اين كتاب با زحمات ارزشمند و تلاش فراوان علامه سيد محمد كاظم قزوينى «قدس سره» به رشتۀ تحرير درآمده و پس از بررسى و كسب اجازه، به صورت بسيار روان و گويا به پارسى، ترجمه و برگردان كرده ايم، به اين اميد كه تعاليم حياتبخش رئيس مذهب شيعه كه دانشگاه او هزاران فارغ التحصيل داشته، از جمله «جابر ابن حيان» پدر علم شيمى، مورد

ص: 16

استفاده جامعه بشريّت قرار گيرد و به سلامتى دنيا و سعادت آخرت نايل آيد.

دستورات اين كتاب شامل موضوعات و درمان هاى روحى و جسمى و روح و بدن است كه اميدواريم بتواند، روان و بدن هاى بيمار ما را درمان كند و در پرتو آن، بندگانى شايسته و صالح و عاقل به دستورات خداوند متعال باشيم و سعادت دنيا و آخرت را نصيب خود گردانيم.

و السلام على عباد اللّه الصالحين و اخر دعوانا ان الحمد للّه رب العالمين

حوزه علميه قم

العبد

لطيف راشدى

ص: 17

ص: 18

بسم اللّه الرحمن الرحيم

امامى كه خداوند او را ريسمان اتصال بين زمين و آسمان قرار داده و امر فرموده كه آن را بگيريم و به آن تمسّك جوئيم.

چنين امامى بى شك عالم و عارف به صلاح و مصلحت و تباهى انسان است و چنين مسئوليتى از طرف خداوند سبحان بر گردن او نهاده شده است.

دهها و بلكه صدها حديث و روايت از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم و ائمه عليهم السلام پيرامون خوراكى ها، نوشيدنى ها، داروها و منافع و مضرّات آنها روايت شده است.

و به تنهايى علامه مجلسى در بحار الانوار بابى به عنوان «آنچه كه از اوضاع و احوال شيعيان و احتياجات آنها نسبت به تمام علوم، پنهان نيست.» ذكر شده و احاديث بسيارى را در اين موارد آورده است و همچنين ما در جلد هشتم موسوعۀ امام صادق عليه السلام صفحۀ 72 به عنوان «علوم زمين و آسمان كه از ائمه عليهم السلام پنهان نيست.» آورده ايم.

خوانندۀ گرامى! بعد از اين مقدمۀ مختصر مى گوئيم كه: ائمه دو نوع درمان را ذكر كرده اند:

1 - درمان معنوى كه به وسيله آيات شريف قرآن، نام هاى خداوند و دعاها و غيره آمده، همانطور كه خداوند متعال در قرآن فرموده است: وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ: آنچه كه براى مؤمنان شفا است، از قرآن نازل كرده ايم.(1)

همچنين امير مؤمنان عليه السّلام در دعاى كميل فرموده است: «يا من اسمه دواء و ذكره شفاء»، «اى كسى كه اسمش، دوا و ذكرش، شفا است.»

2 - درمان به وسيلۀ داروها، خوراكى ها و نوشيدنى ها، ميوه ها، روغن ها و غيره.

ص: 20

هر دو مورد با ايمان و يقين به تأثير اينها براى درمان، مفيد و مؤثر خواهد بود و انسان با داشتن شك و ترديد، به نتيجۀ مطلوب نمى رسد.

اما انطباق اين موضوعات با ايمان راسخ و نفس مطمئن به وسيلۀ عنايت الهى و نفس ربّانى، نتيجه خواهد داد.

ما در اين كتاب، توحيد مفضّل را نيز آورده ايم، كه ارتباط زيادى به موضوع اين كتاب دارد.

در پايان از خداوند سبحان مى خواهيم كه اين تلاش متواضعانه را به فضل و كرم خود قبول نمايد.

محمد كاظم قزوينى

ايران - قم مقدس

ص: 21

ص: 22

4: يونس بن يعقوب مى گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: «كسى دارو مى خورد و رگزنى (فصد) مى كند، شايد برايش مفيد باشد و شايد هم باعث مرگش شود، چه كند؟» ايشان فرمود: «دارو بخورد و رگزنى كند.»(1)

5: امير المؤمنين عليه السلام از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤال كرد:

«آيا بيمارانمان را درمان كنيم؟» ايشان فرمود: «بله، خداوند براى هر مرضى، درمانى قرار داده، الاّ مرگ، پس بيمارانتان را درمان كنيد.»(2)

6: يونس بن يعقوب مى گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: «مردى دوا مى خورد و شايد كه به اين خاطر خوب شود و شايد هم بميرد، چقدر امكان دارد كه او خوب و سالم شود؟» ايشان فرمود: «خداوند دوا و شفا را فرستاده و هيچ بيمارى را نيافريده مگر اينكه درمانى براى آن قرار داده است، پس نام خداوند را ببرد و دوايش را بخورد.»(3)

9: امام صادق عليه السلام فرمود: «امير المؤمنين عليه السلام داغ كردن را منع مى كرد و خوردن آب بسيار داغ را درست نمى دانست.»(1)

فلان كار دستور داده است.» ايشان به من فرمود: «اى ابا محمد! آيا مى بينى كه اين زن چه مى گويد و سؤالش چيست؟ خير، به خدا قسم! به او اجازه نمى دهم كه قطره اى از آن بنوشد و يا حتّى قطره اى بچشد، چون اگر اين كار را بكنى، هر گاه كه جانت به گلويت برسد و بخواهى بميرى، پشيمان مى شوى.» (اين مطلب را سه مرتبه فرمود: فهميدى؟) آن زن گفت: «بله.» سپس ايشان فرمود: «اگر به اندازه يك ميل از شراب را درون يك ظرف بسيار بزرگ آب بريزى، آن آب نجس مى شود.»(1)

22: اسباط گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه مردى به ايشان فرمود:

«جانم به فدايت! دچار باد بواسير هستم و چيزى جز شراب برايم فايده اى ندارد، چه كنم؟» ايشان سه مرتبه فرمود: «به چيزى كه خداوند بر رسولش حرام كرده اند، چه كار دارى؟ خرما را در شب در آب يا شير تريد كن و در روز بخور و روز تريد كن و در شب بخور.»

به ايشان گفت: «اين را مى خورم، شكمم نفخ مى كند.» به او فرمود: «تو را به استفاده از دوايى راهنمايى مى كنم كه از اين مفيدتر است و آن دعا كردن است كه دعا، شفاى تمام بيمارى ها است.» پرسيد: «آيا شراب با سويق، كم و زيادش حرام است؟» فرمود: «بله، كم و زيادش حرام است.»(2)

23: عمر بن اذينه گفت: نامه اى به امام صادق عليه السلام نوشتم و در آن در اين مورد سؤال كردم كه: «مردى دچار باد بواسير است كه به اندازه يك ظرف خورشت خورى كوچك، شراب مى نوشد و آنهم نه براى لذّت، بلكه براى مداوا كردن، آيا جايز است؟»

ايشان فرمود: «نه، حتى يك جرعه؛ خداوند متعال در چيزهاى حرام شفا و دوايى قرار نداده است.»(3)

ص: 28

24: ابن ابى يعفور گفت: دردهايى داشتم كه هرگاه شديد مى شد، به اندازه يك قلپ شراب مى خوردم و دردم آرام مى شد، نزد امام صادق عليه السلام رفتم و در مورد دردم به ايشان توضيح دادم و گفتم كه كمى شراب مى خورم تا دردم خوب شود. ايشان فرمود: «نخور.» ولى هنگامى كه به كوفه بازگشتم، دردم دوباره برگشت و آرام نشد، تا اينكه شراب خوردم و آرام شد. نزد امام صادق عليه السلام برگشتم و اين جريان را براى ايشان بازگو نمودم.

ايشان به من فرمود: «اى ابن ابى يعفور! شراب منوش كه حرام است و شيطان مراقب تو است كه اين كار را انجام دهى و اگر نخورى و او را مأيوس كنى، از نزد تو مى رود.»

هنگامى كه به كوفه بازگشتم، دردم دوباره برگشت و زيادتر شد، خانواده ام به نزدم آمدند و به آنها گفتم كه: «به خدا قسم! قطره اى از آن را نمى خورم. خانواده اش مأيوس شدند. او هم از اين كار چشم پوشى كرد، درحالى كه براى انجام ندادن آن قسمى نخورده بود. درد او چند روزى شدت گرفت، ولى بعد از آن به لطف خداوند خوب شد و تا آخر عمرش در سلامت به سر برد.(1)

25: حسن مطيب به امام صادق عليه السلام گفت: «مردى از اعراب هستم، با طبابت آشنايى دارم و طبابت من به سبك عربى مى باشد و در مقابل كارى كه انجام مى دهم، چيزى نمى گيرم.» ايشان فرمود: «اشكال ندارد.» گفتم:

«ما دمل را مى شكافيم و داغ مى كنيم؟» ايشان فرمود: «اشكالى ندارد.» گفتم: «سم هاى اسمحيقون(2) و غاريقون را به مريض مى نوشانيم؟» فرمود:

«اشكالى ندارد.»

گفتم: چه بسا كه بميرد.

ص: 29

امام فرمود: «حتى اگر بميرد، اشكالى ندارد.»

گفتم: «به آنها شراب مى نوشانيم.»

فرمود: «در حرام شفا و درمان نيست.»

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از درد شكايت مى كرد كه عايشه به ايشان گفت: «آيا ذات الجنب (ورم پرده درونى پهلو) است؟» ايشان فرمود: «من در نزد خداوند گرامى تر از آن هستم كه مرا به ذات الجنب مبتلا نمايد.» عايشه گفت:

ايشان دستور داد كه زهر در كنار لبش ريخته شود.(1)

منظور پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از اينكه خداوند مرا به اين بيمارى مبتلا نمى كند احتمال زياد به خاطر اين است كه اين بيمارى در اكثر اوقات، باعث اختلال در مغز مى شود. همچنين بيان قسمت دوم اين حديث توسط امام صادق عليه السّلام احتمالا مجوز خوردن داروهاى تلخ مى باشد.

26: امام صادق عليه السّلام فرمود: «با شراب و مست كننده ها مداوا ننمائيد و در وسايل آرايشى زنان به كار نرود كه امير المومنين عليه السّلام فرمود: «خداوند شفا و درمان را در چيزهاى نجس و حرام قرار نداده است.»(2)

27: سيف بن عميره گفت: پيرمردى از اصحاب امام صادق عليه السّلام پرسيد:

«دردى دارم و براى درمان آن، شراب خرما مى نوشم.» پيرمرد آنگاه شراب را براى ايشان توصيف كرد.

فرمود: «چرا از آب استفاده نمى كنى كه خداوند حيات و زندگانى هر چيزى را در آن قرار داده؟»

گفت: «برايم خوب نيست و به من نمى سازد.»

فرمود: «چرا عسل نمى خورى كه خداوند در مورد آن فرموده: «در آن شفايى براى مردم است.»

گفت: «عسل پيدا نمى كنم.»

ص: 30

فرمود: «براى چه شير نمى خورى كه گوشتت را مى روياند و استخوانت را محكم مى كند.»

گفت: برايم خوب نيست و به من نمى سازد.

ايشان فرمود: «آيا مى خواهى به تو بگويم كه شراب بخورى؟ خير؛ به خدا قسم! چنين چيزى را به تو نخواهم گفت.»(1)

28: گفت: جابه به امام صادق عليه السّلام گفت: يك ماهى براى خانواده ام خريده ام.»

فرمود: «ماهى غذاى خوبى براى خانواده است. ولى براى چه اين ماهى را خريده اى؟»

گفت: برادرم، بيمارى اى در پشتش پيدا كرده كه ماهى جرّى براى او تجويز كرده اند.»

فرمود: «اى حبابه! خداوند شفاء و درمان را در چيزهاى حرام قرار نداده، قسم به خداوند كعبه! اگر بخواهى، اسم آن ماهى و اسم نسل و تيره اش را به تو مى گويم.»

حبابه ماهى را به زمين انداخت و گفت: «از خدا طلب آمرزش مى كنم از اينكه اين ماهى را با خودم برداشتم.»(2)

29: امام صادق عليه السّلام فرمود: «پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از مداوا كردن با دواى پليد كه در آن خمر و مسكر يا عين حرام به كار رفته باشد، منع فرمود.(3)»

30: معاويۀ بن عمار گفت: مردى از امام صادق عليه السّلام در مورد دوايى كه با شراب خمير شده و با آن سرمه مى كشند، سؤال كرد كه ايشان فرمود:

«خداوند، شفا و درمان را در چيزهاى حرام قرار نداده است.»(4)

31: معاويه بن عمّار گفت: مردى از امام صادق عليه السّلام در مورد سرمه اى كه در آن شراب است، سؤال نمود كه ايشان فرمود: «خداوند شفاء و درمان را در چيزهاى حرام قرار نداده است.»(5)

ص: 31

32: هارون بن حمزه غنوى گفت: مردى از امام صادق عليه السّلام در مورد چشمش كه بيمار است و سرمه خمير شده با شراب براى او تجويز كرده اند، پرسيد كه ايشان فرمود: «آن، ناپاك است همانند مردار، پس؛ هر گاه كه ناچار و مجبور شدى، سرمه بكش.»(1)

33: حلبى گفت: از امام صادق عليه السّلام در مورد دوايى كه با شراب، خمير شده، سؤال شد. ايشان فرمود: «به خدا قسم كه دوست ندارم به آن نگاه كنم، چه برسد به اينكه شفا دهنده باشد. آن، همانند پيه يا گوشت خوك است، كه برخى از مردم به وسيله آن خود را درمان مى كنند.»(2)

34: حلبى گفت: «از امام صادق عليه السّلام در مورد دوايى كه با شراب، خمير شده و اجازه نيست كه با چيز ديگرى خمير شود و فقط در مواقع اضطرارى استفاده مى شود، سوال كردم.

ايشان فرمود: «به خدا قسم! حلال نيست كه مسلمان به آن نگاه كند، چه برسد به اينكه با آن مداوا نمايد، كه آن همانند پيه خوك است كه در اينجا و آنجا به كار برده مى شود و اين دارو جز با پيه خوك كامل نمى شود و خداوند هركسى را كه از شراب و پيه خوك شفا گرفته را شفا نداده است.»(3)

در بعضى از آيات و روايات استفاده از چيزهاى حرام در هنگام ضرورت حلال شمرده شده است. همانند اين آيه: (ولى كسى كه ناچار شود، درصورتى كه ستمگر و متجاوز نباشد، بر او گناهى نيست.)(4) احاديثى از اين نوع كه خوردن و نوشيدن چيز حرام را حلال اعلام كرده اند، زياد هستند.

البته تمام اين احاديث اين مطلب را مى رسانند كه در صورت وجود دارو و

ص: 32

درمان حلال از درمان حرام استفاده نشود و اگر درمان حلال نبود، از حرام استفاده شود.

35: سماعۀ بن مهران گفت: از امام صادق عليه السّلام در مورد مرد بيمارى كه به او گفته شده بول بنوشد، سؤال كردم كه ايشان فرمود: «ننوشد.»

گفتم: «او چاره اى جز اين كار ندارد.»

ايشان فرمود: «اگر چاره اى ندارد و دواى حلالى پيدا نمى كند، فقط از بول خودش بخورد و از بول ديگران نخورد.»(1)

ص: 33

ص: 34

47: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المومنين عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به خاطر درد انگشتان، كف پايش را حجامت مى كرد.»(1)

52: امام صادق عليه السلام فرمود: «حجامت در آخر روز دوشنبه بيمارى را از بدن بيرون مى راند.»(1)

53: امام صادق عليه السلام فرمود: «حجامت در اولين سه شنبه از ماه آذار(2)باعث صحّت و سلامتى است و آن به خواست خدا، سنّت پيامبر صلى اللّه عليه و سلم است.»(3)

54: حمران گفت: امام صادق عليه السلام فرمود: «نظر مردم در مورد حجامت چيست؟»

گفتم: «گمان مى كنند كه حجامت در روز سه شنبه خوب و درست مى باشد.»

فرمود: «آرى، نظرات اين چنين دارند.»

گفتم: «آنها به نظرشان مى رسد كه آن روز، روز حجامت است.»

فرمود: «درست مى گويند، ولى بهتر آن است كه در آن روز كه خون در جوشش است، حجامت نكنند، آنها مى دانستند كه در ساعتهايى از روز سه شنبه نبايد حجامت كرد، چون خون بند نمى آمد و منجر به مرگ مى شد، يا هرچه كه خدا مى خواست، اتفاق مى افتاد.»(4)

55: ابو بصير گفت: از امام صادق عليه السلام در مورد حجامت در روز چهارشنبه سؤال كردم. ايشان فرمود: «هركس كه در روز چهارشنبه حجامت كند، برخلاف نظر فالگيرها عمل كرده و از هر بيمارى و آفتى در امان خواهد بود.»(5)

56: حذيفۀ بن منصور گفت: «ديدم كه امام صادق عليه السلام در روز چهارشنبه بعد از عصر حجامت مى كرد.»(6)

ص: 38

57: معتب بن مبارك گفت: روز پنج شنبه نزد امام صادق عليه السلام رفتم، درحالى كه ايشان حجامت مى كرد، گفتم: «اى پسر پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم! آيا در روز پنج شنبه حجامت مى كنى؟»

فرمود: «بله، هركس از شما خواست حجامت كند، در روز پنج شنبه اين كار را انجام دهد، زيرا كه شامگاه هر روز جمعه، خون از ترس روز قيامت، به ظاهر بدن پيش مى افتد و تا صبح روز پنج شنبه به آشيانه خود برنمى گردد.» سپس به غلام خود ربيح رو كرد و فرمود: «اى ربيح! شاخ حجامت را محكم كن و مكيدنت نرم باشد و تيغ را آرام بزن.»(1)

58: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه در اوّل روز پنج شنبه آخر هر ماه حجامت كند، بيمارى به او هجوم خواهد آورد.»(2)

59: امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس در پنج شنبه آخر ماه در آخر روز حجامت كند، بيمارى به او هجوم مى آورد.»(3)

60: امام صادق عليه السلام فرمود: «در روز پنج شنبه، خون در جاى حجامت جمع مى شود و هنگامى كه خورشيد غروب كند، دوباره در بدن پخش مى شود، پس قبل از غروب، حجامت كن.»(4)

61: امام صادق عليه السلام فرمود: «در هنگام غروب روز جمعه حجامت نكنيد، پس هركس اين كار را بكند و هر بلايى سرش آمد، كسى جز خودش را ملامت نمى كند.»(5)

62: مفضل گفت: روز جمعه نزد امام صادق عليه السلام آمدم، ديدم كه ايشان مشغول حجامت بود. فرمود: «آيا آيۀ الكرسى نمى خوانى؟» و از حجامت كردن در ظهر روز جمعه نهى فرمود.(6)

ص: 39

63: امام صادق عليه السلام فرمود: «آيۀ الكرسى بخوان و بعد از آن در هر روز كه مى خواهى، حجامت كن و صدقه بده و بعد از آن در هر روز كه مى خواهى، از خانه ات خارج شو.»(1)

64: امام صادق عليه السلام فرمود: «آيۀ الكرسى بخوان و هر روز كه مى خواهى حجامت كن.»(2)

65: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «با روزگار دشمنى ننمائيد وگرنه با شما دشمن مى شود، هرگاه خون كسى جوش آمد، در هرروزى كه شد، حجامت نمايد و آيۀ الكرسى بخواند و سه مرتبه از خداوند طلب خير نمايد و صلوات بفرستد.»(3)

را از زنا بازداريم. و به موسى عليه السلام فرموده شد: (و دستت را در گريبانت كن تا سپيد و بى عيب بيرون آيد.)(1) يعنى بدون پيسى باشد.»(2)

هيجان مى آيد، آنگاه آب سرد بر بدن خود مى ريخت تا حرارت فرو مى نشست.»(1)

77: هرگاه كه يكى از خدمتگزاران امام صادق عليه السلام دچار هيجان و جوشش خون مى شد، ايشان مى فرمود كه: «سوپ عدس بخور كه جوشش و حرارت خون را فرو مى نشاند.»(2)

گفت: «بله.»

فرمود: «رگ زده اى؟»

گفت: «بله، ولى فايده اى نداشت.»

فرمود: «بين دو پاى خود را سه مرتبه حجامت كن، در بين عرقوب و غوزك. آن مرد، اين كار را انجام داد و خوب شد.»(1)

ظاهر اين حديث اين است كه پرهيز بيش از يازده روز فايده اى ندارد و بايد اين پرهيز ترك شود.

104: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «مريض شدم و پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به عيادتم آمد و من بى قرارى داشتم و نمى توانستم آرام بگيرم. فرمود: «اى على! شديدترين بلاها را انبياء تحمل مى كنند و بعد از آن، جانشينان آنها و يكى پس از ديگرى بر اثر مراتبشان بلاهاشان شديد است. اين بشارت را به تو بدهم كه اين، بهره اى از عذاب خداوند است كه برايت پاداش و ثواب هست.

سپس فرمود: آيا دوست دارى كه خداوند بيمارى ات را برطرف كند؟»

گفتم: «بله.»

فرمود: بگو: «اللهم ارحم جلدى الرقيق و عظمى الدقيق و اعوذ بك من فورة الحريق يا امّ ملدم ان كنت آمنت باللّه فلا تأكلى اللحم و لا تشربى الدم و لا تفورى من الفم و انتقلى الى من يزعم انّ مع اللّه الها آخر، فانّى اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له و اشهد انّ محمدا عبده و رسوله.»

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «اين دعا را خواندم و در همان ساعت خوب شدم.»

105: امام صادق عليه السلام فرمود: «هر مشكلى كه به ما مى رسيد و اين دعا را مى خوانديم، فقط سود و منفعت به ما مى رسيد و ما اين را به زنان و كودكانمان نيز ياد داديم.»(1)

امام صادق عليه السلام فرمود: «اين دعا را براى تب و سردرد بنويس (داخل پارچه اى بگذار و هفت گره بزن و بر هر گرهى سوره حمد بخوان و به سر تب دار بگذار) و به بازوى راستت آويزان كن: (بسم اللّه الرحمن الرحيم، سوره حمد، ناس، فلق، توحيد، بسم اللّه الرحمن الرحيم ربّ الناس، اذهب الباس و اشفعه يا شافعى فانّه لا شفاء الا شفاءك، شفاء لا يغادر سقما، بيدك الخير انك على كل شىء قدير وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ، بسم اللّه الرحمن الرحيم

ص: 49

قُلْنٰا يٰا نٰارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاٰماً عَلىٰ إِبْرٰاهِيمَ، كذلك صاحب كتابى هذا برحمتك يا ارحم الراحمين. بسم اللّه الرحمن الرحيم و لَهُ مٰا سَكَنَ فِي اَللَّيْلِ وَ اَلنَّهٰارِ وَ هُوَ اَلسَّمِيعُ اَلْعَلِيمُ، اسكن ايها الصداع و الا لم بعزّة اللّه، اسكن بقدرة اللّه، اسكن بجلال اللّه، اسكن بعظمۀ اللّه، اسكن بلا حول و لا قوۀ الا باللّه العلى العظيم، فسيكفيكهم اللّه و هو السميع العليم، و ذَا اَلنُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغٰاضِباً الى قوله: نُنْجِي اَلْمُؤْمِنِينَ لا حول و لا قوة الا باللّه العلى العظيم، حسبنا اللّه و نعم الوكيل و صلّى على محمد و آله الطاهرين.»(1)

106: امام صادق عليه السلام فرمود: «سرت را در يقه ات بكن و اذان و اقامه بگو و سوره حمد، توحيد، فلق و ناس را سه مرتبه بخوان و اين را بگو:

«اعيذ نفسى بعزّة اللّه و قدرة اللّه و عظمۀ اللّه و سلطان اللّه و بجمال اللّه و بجلال اللّه و برسول اللّه و بعترته صلّى اللّه عليه و عليهم (و بولاة امر اللّه) من شرّ ما اخاف و احذر و اشهد انّ اللّه على كلّ شىء قدير و لا حول و لا قوة الا باللّه العلى العظيم و صلّى اللّه على محمد و آله، اللهم اشفنى بشفائك و داونى بدوائك و عافنى (بحقّ انبيائك و اوليائك) من بلائك (برحمتك يا ارحم الراحمين).»(2)

در روايتى ديگر از ايشان آمده كه: «سرت را در يقه ات بكن و اذان و اقامه بگو و سوره حمد، ناس و فلق را بخوان و سوره توحيد را سه مرتبه و آيه آخر سوره حشر را نيز سه مرتبه بخوان و اين دعاى بالا را بخوان.»(3)

107: مردى از اينكه تبش طولانى شده بود، به امام صادق عليه السلام شكايت كرد كه ايشان فرمود: «آيۀ الكرسى را در ظرفى بنويس، سپس با مقدار كمى از آب مخلوط كن و از آن بنوش.»(4)

ص: 50

108: محمد بن حسن صفار گفت: «درحالى كه تب داشتم، نزد امام صادق عليه السلام رفتم، ايشان به من فرمود: «براى چه ضعيف شده اى؟»

گفتم: «جانم به فدايت! تب دارم.»

فرمود: «هرگاه يكى از شما دچار تب شد، به تنهايى داخل خانه شود و دو ركعت نماز بخواند و گونه راستش را بر زمين قرار دهد و بگويد: «يا فاطمه بنت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم: (ده مرتبه) استشفع بك الى اللّه فيما نزل بى.» ان شاء اللّه خوب خواهى شد.»(1)

109: در كتاب مكارم اخلاق آمده كه: «سه روز روزه بگير و در روز سوم، در هنگام غروب خورشيد غسل كن و به سوى خداوندت برو، ولى پارچه تميزى همراهت باشد و چهار ركعت بخوان و هر چقدر از قرآن كه مى توانى بخوان و با كوشش و تلاش براى خداوند خضوع نما و هرگاه كه نمازت تمام شد، لباست را بيرون آور و آن پارچه را مثل لنگ به خودت بپيچ و گونه راستت را بر روى زمين قرار بده و بگو: «يا واحد يا ماجد، يا كريم يا حنّان، يا قريب يا مجيب، يا ارحم الراحمين، صلّ على محمد و آل محمد و اكشف ما بى ضر و معرة و البسنى العافيۀ فى الدنيا و الاخرة و امنن على بتمام النعمۀ و اذهب ما بى، فانه قد آذانى و غمنى.»

امام صادق عليه السلام فرمود: «تا يقين نداشته باشى كه اين دعا برايت مفيد است، مفيد نخواهد بود.»(2)

110: امام صادق عليه السلام فرمود: «اشكالى ندارد كه با دعا، چشم زخم و تب و دندان درد را برطرف كرد. هر چيزى كه داراى سمّ كشنده باشد، موجب تب مى شود و اگر شخص بداند چه دعايى كند، با اين دعا و تعويذ، گرفتار بيمارى هاى ناشناخته نمى شود.»(3)

ص: 51

111: يكى از ائمه عليهم السلام فرمود: «خوردن كباب، تب را از بين مى برد.»(1)

112: امام صادق عليه السلام فرمود: «خوردن كباب، تب را از بين مى برد.»(2)

113: امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر مردم مى دانستند كه در سيب چه هست، مريضان خود را با سيب مداوا مى كردند.»(3)

114: امام صادق عليه السلام فرمود: «به كسانى كه تب دارند، سيب بدهيد كه چه چيزى مفيدتر از سيب است؟»(4)

115: سماعه از امام صادق عليه السلام پرسيد: «برخى كه بيمار مى شوند، دوست دارند كه سيب بخورند، ولى ديگران آنها را از اين كار منع مى كنند، نظر شما چيست؟» ايشان فرمود: «به هر كس كه تب دارد، سيب بدهيد، چه چيزى بهتر از سيب است.»(5)

116: مردى، از سرزمينى كه در آنجا وبا زياد بود، به امام صادق عليه السلام نامه اى نوشت و در مورد درمان وبا از ايشان سؤال نمود. آن حضرت فرمود:

«سيب بخوريد.» آنها نيز چنين كردند و خوب شدند.»(6)

117: امام صادق عليه السلام فرموده است: «سيب حرارت را فرو مى نشاند، شكم را سرد مى كند و تب را از بين مى برد.»(7)

118: امام صادق عليه السلام فرمود: «سيب، معده را وسيع و فراخ مى گرداند.»(8)

شايد منظور اين است كه معده را از كثيفى ها پاك مى كند و تميز مى گرداند.

ص: 52

119: امام صادق عليه السلام فرمود: «سيب بخور كه حرارت را فرو مى نشاند، شكم را سرد مى كند و تب را از بين مى برد.»(1)

در حديث ديگرى آمده كه: «وبا را از بين مى برد.»(2)

120: سليمان واسطى گفت: مفضل بن عمر مرا براى كارهايى نزد امام صادق عليه السلام فرستاد، هنگامى كه نزد ايشان رسيدم، ديدم كه جلويش سيب سبز است، گفتم: «جانم به فدايت! اين چيست؟»

فرمود: «اى سليمان! دچار بيمارى سختى شدم و كسى را فرستادم تا اين را برايم بياورد كه بخورم، چون حرارت را فرو مى نشاند و شكم را خنك مى كند و تب را از بين مى برد.»(3)

121: درست بن ابى منصور گفت: مفضل بن عمر مرا با هديه هايى نزد امام صادق عليه السلام فرستاد. در روزى تابستانى و گرم، درحالى كه سينى اى از سيب سبز نزد امام صادق عليه السلام بود، بر ايشان وارد شدم. به خداوند سوگند، بى درنگ به او گفتم: «فدايت بشوم! آيا در حالى كه مردم، اين را خوش نمى دارند، از آن مى خورى؟»

درحالى كه گويا مرا از قديم مى شناخته است، فرمود: «همين امشب تب دار شدم. كسى را فرستادم و آن را نزد من آوردند و خوردم. آن، تب را ريشه كن مى سازد و حرارت را فرو مى نشاند.»(4)

122: امام صادق عليه السلام فرمود: «درون تب دار را از سويق، پر كنيد. سه بار در آب شسته شود و آنگاه به او خورانده شود.»(5)

در حديث ديگرى آمده كه «از اين ظرف به آن ظرف ريخته شود.»(6)

در مكارم اخلاق آمده كه هفت بار در آب شسته شود.(7)

ص: 53

123: امام صادق عليه السلام فرمود: «آب سرد، حرارت را فرو مى نشاند و صفراء را آرام مى كند و غذا را در معده حل مى كند و تب را از بين مى برد.»(1)

124: امام صادق عليه السلام فرمود: «تگرگ نخوريد، چون خداوند متعال فرموده: (و هر كه را بخواهد، به وسيله آن گزند مى رساند).»(2)

125: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «عسل، شفا مى دهد و باد بدن و تب را از بين مى برد.»(3)

126: در نزد امام صادق عليه السلام از تب سخن به ميان آمد كه ايشان فرمود:

«ما اهل بيت عليهم السلام جز با ريختن آب سرد بر بدن خودمان و خوردن سيب، تبمان را مداوا نمى كنيم.»(4)

127: امام صادق عليه السلام فرمود: «هيچ دردى همچون تب، به سرعت به بدن انسان نمى رود. تب منتظر است تا به آن دستور داده شود، كه به بدن نفوذ كند.»(5)

128: امام صادق عليه السلام فرمود: «جدّ ما صلى اللّه عليه و آله و سلم براى تب، جز به اندازه ده درهم شكر برنمى داشت و آن را با آب سرد مخلوط مى كرد و ناشتا مى خورد.»(6)

129: امام صادق عليه السلام فرمود: «سويق، گوشت بدن را مى روياند، استخوان را محكم مى كند. سه مرتبه سويق را بشوئيد و به تب دار بدهيد كه تب را از بين مى برد و تلخه و بلغم را خشك مى كند و ساقها را قوى مى نمايد.»(7)

130: على بن احمد گفت: يكى از دوستانمان گفت: «يكى از اهل خانواده ام دچار تب شد كه اطباء، «غافث» را براى او تجويز كردند، سپس آن را به او نوشاندم، ولى فايده اى نداشت. اين جريان را خدمت امام صادق

ص: 54

عليه السلام عرض كردم كه ايشان فرمود: «خداوند، شفاء و درمان را در چيزهاى تلخ قرار نداده است (شايد منظور اين است كه شفاى كامل در آن قرار داده نشده) يكى و نصفى شكرپاره بردار و در ظرفى بگذار و آب بر آن بريز تا حلّ شود و بر روى ظرف، آهن قرار بده و آن را از اوّل شب بگذار، وقتى صبح شد آن را با دستت بمالان و نرم كن و به او بنوشان و چون شب دوم شد، دو شكرپاره و نصفى قرار بده و همان كارها را انجام بده و از آن، به او بنوشان و در شب سوم، سه شكرپاره و نصفى بردار و همان كارها را انجام بده.»

مى گويد: «اين كار را انجام دادم و خداوند مريضمان را شفا داد.»(1)

131: امام صادق عليه السلام به مردى فرمود: «هر وقت كه كسى از شما دچار تب مى شود، او را چگونه معالجه مى كنيد؟»

گفت: «خداوند تو را خير دهد، ما به وسيله اين دواهاى تلخ، غافث و سفايج و چيزهايى شبيه به آن، درمان مى كنيم.»

ايشان فرمود: «پاك و منزه است، خداوندى كه هم به وسيله داروهاى تلخ و هم به وسيله داروهاى شيرين، شفا مى دهد.»

سپس فرمود: «هر وقت كسى دچار تب شد، ظرف تميزى بردارد و يك و نصفى قند در آن بگذارد، سپس هر چقدر از قرآن كه توانست، بخواند و آن را زير ستارگان و آسمان قرار دهد و روى آن آهن بگذارد و اگر صبح بود، بر روى آن آب بريزد و با دست آن را حل كند و بنوشد و هرگاه شب دوم فرارسيد، يك شكرپاره ديگر اضافه كند كه مى شود، دو شكرپاره و نصفى و در شب سوم نيز يك شكرپاره اضافه كند كه مى شود، سه شكر پاره و نصفى.»(2)

ص: 55

132: امام صادق عليه السلام فرمود: «فرزندان پيامبران، بيش از ديگران به تب مبتلا مى شوند.»(1)

133: امام صادق عليه السلام فرمود: «امام سجّاد عليه السلام فرمود: سه مرتبه درون تب دار را پر از سويق و عسل كنيد و از اين ظرف به آن ظرف بريزيد و به تب دار بدهيد كه بخورد، چون تب داغ را مى برد و به وحى عمل كرده ايد.»(2)

در بحار آمده كه: شايد منظور تب هاى بلغمى است كه در مناطق گرمسير وجود دارد.

شايد منظور از فرموده آن حضرت: «اين كار، عمل به وحى است» اين است كه مخلوط عسل و سويق «آرد جو يا گندم كه با عسل مخلوط شود) از آسمان آمده است. خداوند متعال نيز در قرآن در مورد عسل فرموده است: (و پروردگار تو به زنبور عسل وحى كرد كه از پاره اى كوهها و از برخى درختان و از آنچه داربست مى كنند، خانه هاى براى خود درست كن.

سپس از همه ميوه ها بخور و راههاى پروردگارت را فرمانبردارانه، بپوى.

آنگاه از درون شكم آن، شهدى كه به رنگهاى گوناگون است، بيرون مى آيد.

در آن، براى مردم درمانى است.)(3)

جندب بن ابى عبد اللّه گفت: «از امام كاظم عليه السلام شنيدم كه فرمود:

«سويق به وسيله وحى، از آسمان نازل شده است.»(4)

134: امام صادق عليه السلام فرمود: «تب از سه جا خارج مى شود و بيرون مى رود: 1 - عرق 2 - شكم 3 - قى.»(5)

135: عبد اللّه بن بكير گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم، درحالى كه ايشان تب داشت. يكى از كنيزان نزد او آمد و گفت: «جانم به فدايت! چه

ص: 56

شده» و از حال ايشان سؤال نمود، درحالى كه لباس كهنه اى بر روى ران امام صادق عليه السلام پهن بود. كنيز گفت: «اگر تمام بدنت را بپوشانى و عرق كنى، آيا بادهاى بدنت، تب را خارج نمى كند؟»

ايشان فرمود: «خدا لعنت كند كسانى را كه برخلاف پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم رفتار كند، چون ايشان فرموده: «تب، گدازه اى از آتش جهنم است» و يا شايد فرموده: «تب، فورانى از آتش جهنم است كه به وسيله آب سرد بايد آن را برطرف كرد.»(1)

در بحار «اولعتهم» آمده، يعنى كسانى كه وارث سرسخت مخالف با آن حضرت هستند و آنها را آزاد قرار داده، تا آنكه اين راه را انتخاب كردند. و در بعضى نسخه ها «العنهم» آمده و نيز مى توان اين نسبت را به هر دو طرف نسبت داد كه يكى مخالفين و ديگرى شامل طبيبان مى شود كه اين روش را از آنان دنبال كرده اند.

136: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «داغى و حرارت تب را به وسيله بنفشه و آب سرد برطرف كنيد، چون داغى آن داغى و گرماى زياد جهنم است.»(2)

137: امام صادق عليه السلام فرمود: «تب، از داغى و گرماى زياد جهنم است، سپس آن را به وسيله آب سرد برطرف كنيد.»(3)

138: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «بر انسان تب دار در تابستان، آب سرد بريزيد، چون اين كار باعث مى شود كه حرارت و داغى آن برطرف شود.»(4)

139: امام صادق عليه السلام فرمود: «چيزى براى برطرف شدن تب، بهتر از آب سرد و دعا نيست.»(5)

مداوا كردن تب به وسيله ريختن آب سرد روى بدن و مرطوب كردن هوا و مكانى كه بيمار در آنجا سكونت دارد، اعم از: زمين، ديوار، گياهان و

ص: 57

غيره انجام مى گيرد. همانطور كه پزشكان در مورد تب هاى شديد و متوسط، اين توصيه ها را سفارش نموده اند.

140: ابراهيم جعفى گفت: نزد امام صادق عليه السلام رفتم، ايشان به من فرمود: «براى چه رنگت پريده است؟»

گفتم: «دچار تب ربع شده ام (تبى كه دو روز هست و روز سوم نيست و روز چهارم دوباره برمى گردد.)»

فرمود: «چه شده كه از چيزى مبارك و پاك استفاده نمى كنى؟ شكر را با آب حل كن و ناشتا و شب بخور.»

ابراهيم جعفى مى گويد: «اين كار را انجام دادم و ديگر تبم برنگشت.»(1)

141: ابراهيم جعفى گفت: نزد امام صادق عليه السلام رفتم، ايشان به من فرمود: «براى چه رنگت پريده است؟»

گفتم: «دچار تب ربع شده ام.»

فرمود: «چه شده كه از چيزهاى مبارك و پاك استفاده نمى كنى؟ شكر را با آب حلّ كن و ناشتا و در زمانى كه به آب نياز دارى، بنوش.»

ابراهيم جعفى مى گويد: «اين كار را انجام دادم و ديگر تبم برنگشت.»(2)

142: شخصى از پيروان امام صادق عليه السلام نزد ايشان آمد، درحالى كه بيمار بود، ايشان فرمود: «براى چه رنگت پريده است؟»

گفت: «از يك ماه قبل دچار بيمارى شديدى شده ام، سپس تبم خوب نشد و هرچه كه طبيبان تجويز كرده اند، انجام داده ام، ولى برايم فايده اى نداشته است.»

ايشان فرمود: «دكمه هاى پيراهنت را باز كن و سرت را داخل آن ببرد اذان و اقامه بگو و سوره حمد را هفت مرتبه بخوان.»

آن مرد مى گويد: «اين كار را انجام دادم و خوب شدم، گويى كه از بند رها شده ام.(3)»

ص: 58

148: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «هرگاه مسلمانى دچار ضعف شد، گوشت با شير بخورد.»(1)

149: مردى نزد امام صادق عليه السلام آمد و گفت: «اى پسر پيامبر! فرزندم تازه به دنيا آمده و دچار ضعف و ناتوانى شده است.»

ايشان فرمود: «چرا از سويق استفاده نمى كنى، به او بنوشان و به خانواده ات نيز دستور بده كه از آن استفاده كنند، چون خوردن سويق، گوشت را مى روياند و استخوانها را محكم مى نمايد و فرزندتان را قوى و قدرتمند مى كند.»(2)

150: خضر گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه مردى از اصحاب آمد و گفت: «فرزندم تازه به دنيا آمده و دچار لاغرى و ضعف است، چه كنم؟»

ايشان فرمود: «براى چه از سويق استفاده نمى كنى؟ چون خوردن سويق باعث محكم شدن استخوانها و رشد گوشتها مى شود.»(3)

151: بكر ازدى گفت: عيثمه نزد امام صادق عليه السلام آمد، درحالى كه پسرش كه گمان مى كنم اسمش محمّد است، به همراه او بود. امام صادق عليه السلام به او فرمود: «براى چه پسرت نحيف و ناتوان است؟»

گفت: «او بيمار است.»

فرمود: «سويق به او بده كه باعث رشد گوشتها و محكم شدن استخوانها مى شود.»(4)

152: امام صادق عليه السلام فرمود: «خوردن سويق، باعث رشد گوشت و محكم شدن استخوانها مى شود.»(5)

ص: 60

153: امام صادق عليه السلام فرمود: «خوردن سويق با زيتون، باعث رشد گوشت ها و محكم شدن استخوانها و نرم شدن پوست و زياد شدن قدرت جنسى مى شود.»(1)

154: بكر بن محمّد گفت: امام صادق عليه السلام نامه اى براى عيثمه فرستاد كه «به محمد بن عبد السلام سويق بدهيد، چون باعث رشد گوشت ها و محكم شدن استخوانها مى شود.»(2)

155: امام صادق عليه السلام فرمود: «كسى كه چهل روز سويق بخورد» بازوانش قدرتمند مى شود.»(3)

156: امام صادق عليه السلام فرمود: «به كودكانتان سويق بدهيد كه باعث رشد گوشت ها و محكم شدن استخوانهايشان مى شود. و همچنين فرمود: هر كس كه چهل روز سويق بخورد، بازوانش قدرتمند مى شود.»(4)

در مكارم اخلاق آمده كه: «پاهايش قدرتمند مى شود.»(5)

157: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «جبرئيل نزدم آمد و امر نمود كه هليم بخورم تا پشتم، محكم و براى عبادت پروردگارم، قوى و قدرتمند شوم.»(6)

158: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «دچار ضعف و ناتوانى از خواندن نماز و آميزش شدم، پس بركتى از آسمان برايم فرستاده شد، پس قدرت چهل مرد را در شجاعت و جماع به دست آوردم و آن هليم بود.»(7)

159: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام به پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اى رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم! آيا غذايى از آسمان براى شما فرستاده شده است؟»

ص: 61

فرمود: «هليم برايم فرستاده شده كه از آن خوردم و خداوند قدرت چهل مرد را در شجاعت به من عطا فرمود.»(1)

160: امام صادق عليه السلام فرمود: «خداوند متعال هديه اى براى پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرستاد و آن هليمى از بهشت بود كه از بوستانهاى بهشت به عمل آمده و حور العين آن را كوبيده اند، سپس آن حضرت از آن خورد و قدرت چهل مرد را به دست آورد و به وسيله آن، خداوند تمام چيزها را براى پيامبرش آسان و سهل گرداند.»(2)

161: امام صادق عليه السلام فرمود: «يكى از پيامبران از ضعف و ناتوانى در جماع به خداوند شكايت نمود كه به او دستور داده شد تا هليم بخورد.»(3)

162: امام صادق عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم از كمر درد به خداوند شكايت نمود كه دستور آمد گندم با گوشت (هليم) بخورد.»(4)

163: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «هركس كدو با عدس بخورد، قلبش در هنگام ياد خدا، نرم و ملايم مى شود و براى جماع، قدرتمند مى گردد.»(5)

164: امام صادق عليه السلام فرمود: «خوردن هويج، كلّيه ها را گرم مى كند و باعث نعوظ (بلند شدن آلت مرد) مى شود.»(6)

165: داود بن فرقه گفت: نزد امام صادق عليه السلام رفتم، درحالى كه هويج در جلوى ايشان بود، به من فرمود: «به من هويج بده و خودت هم بخور.»

گفتم: «دندان ندارم.»

فرمود: «كنيز دارى؟»

گفتم: «بله.»

ص: 62

فرمود: «به او دستور بده كه هويج را برايت بپزد و از آن بخور كه كلّيه ها را گرم مى كند و باعث نعوظ مى شود.»(1)

166: عده اى از بنى عبد القيس نزد پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم آمدند. سپس، ظرف خرمايى بافته شده از شاخه هاى خرما در مقابل ايشان گذاشتند. آن حضرت پرسيد: «آيا صدقه است يا هديه؟»

گفتند: «هديه است.»

پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اين چه نوع خرمايى است؟»

گفتند: «اى رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم! خرماى برنى است.»

رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اين، جبرئيل است كه به من خبر مى دهد كه در اين خرمايتان، نه ويژگى است: 1 - شيطان را ديوانه مى كند 2 - پشت را قوى مى نمايد 3 - بر توان آميزش مى افزايد 4 - قدرت جماع را زياد مى كند 5 - بينايى و شنوايى را زياد مى كند 6 - انسان را به خدا نزديك مى كند و از شيطان دور مى نمايد 7 - غذا را هضم مى نمايد 8 - درد و بيمارى را مى برد 9 - دهان را خوش بو مى كند.»(2)

167: امام صادق عليه السلام فرمود: «پياز، دهان را خوش بو، پشت را محكم و پوست را نرم مى كند.»(3)

168: عبد اللّه جعفر گفت: در نزد امام صادق از پياز صحبت به ميان آمد و ايشان فرمود: «پياز، دهان را خوش بو مى كند و بلغم را از بين مى برد و قدرت جماع را زياد مى كند.»(4)

169: امام صادق عليه السلام فرمود: «پياز بخوريد كه در آن سه ويژگى است: 1 - دهان را خوش بو مى كند 2 - لثّه را قوى مى نمايد 3 - آب كمر و قدرت جماع را زياد مى كند.»(5)

ص: 63

همچنين ايشان فرمود: «به شيرين با دانه اش بخور كه ضعف را به قدرتمندى تبديل مى كند و معده را پاك و پاكيزه مى نمايد.»(1)

174: امام صادق عليه السّلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «كسى كه دوست دارد، خشم و عصبانيتش كم باشد، گوشت دراج بخورد.»(1)

175: رفاعه گفت: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: «سركه، دل را شاد مى نمايد.»(2)

176: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اگر مى خواهيد غذاى پخته بخوريد، كدو تنبل زياد بخوريد كه دل غمگين را شاد مى كند.»(3)

177: امام صادق عليه السلام فرمود: «به، غصه و ناراحتى را برطرف مى كند، همانطور كه دست، عرق را از پيشانى برطرف مى نمايد.»(4)

178: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «روزى نزد پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم آمدم درحالى كه ايشان يك به در دست داشت. آن حضرت به خوردن به و دادن پاره هايى از آن به من پرداخت و مى فرمود: اى على! بخور، كه اين، هديه خداوند به من و توست. من در آن، همه لذت ها را ديدم.»

پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اى على! هركس سه روز ناشتا، به بخورد، ذهنش صفا مى يابد و درونش از علم و بردبارى پر مى شود و از شرّ نيرنگ ابليس و سپاهيانش در امان مى ماند.»(5)

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «سه روز روزه گرفتن در هر ماه، چهارشنبه وسط و پنج شنبه اوّل و آخر ماه، وسوسه سينه را از بين مى برد و غم و غصه از دل رخت برمى بندد و شستن لباس (همان وضو گرفتن است) غم و غصه را از بين مى برد.»

179: امام صادق عليه السلام فرمود: «تراشيدن موى پشت سر، باعث از بين رفتن بلغم مى شود.»

ص: 65

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «تميز كردن لباس، غم و غصه را از بين مى برد.»

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «اى حنان! رابطه ات با چيزهاى مشكى چگونه است؟ اين را بدان كه در آن سه ويژگى است: بينايى را ضعيف مى كند، باعث انزال آلت مى شود و غم و غصه به بار مى آورد.»

گفتم: «كفش چه رنگى بپوشيم؟»

فرمود: «زرد بپوش كه سه ويژگى دارد: چشم را روشنايى و جلاء مى بخشد و نعوظ را كامل مى كند و غم و غصه را از بين مى برد.»

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «نماز شب، غم و غصه را از بين مى برد.»(1)

پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «مويز بخوريد كه تلخه را مى زدايد و بلغم را از بين مى برد.»(2)

181: جابر بن حيّان صوفى نامه اى به امام صادق عليه السلام نوشت و گفت:

«اى پسر پيامبر! بادى آزار دهنده كه از سر تا پايم را فراگرفته، مرا آزار مى دهد، پس از خدا بخواه كه شفا بيابم.»

ايشان فرمود: «در هنگام ناشتا انفيه عنبر و زنبق استفاده كن كه ان شاء اللّه خوب خواهى شد.» او مى گويد: «اين كار را انجام دادم، خوب شدم، گويى كه از بند رها شده ام.»(1)

182: امام صادق عليه السلام فرمود: «زيتون بادهاى بدن را برطرف مى كند و آب را اضافه مى نمايد. مردم از چيزى بهتر از عسل، شفا نگرفته اند، كه آن شفاى تمام بيمارى هاست. شكر براى هر چيزى مفيد است و ضررى ندارد و هركس در هنگام خواب دو شكرپاره (قند) بخورد، دردش از بين مى رود و شكر با آب سرد، براى بيمار بسيار مفيد است و شكر، بلغم را نيز برطرف مى كند.»

در روايات ديگر آمده است كه: «هركس به سنّ پنجاه سالگى مى رسد، درونش خالى از روغن نباشد، امّا خوردن آن براى پيران نهى شده است.»(2)

183: امام صادق عليه السلام فرمود: «بادهاى بدن عموم مردم از غلبه صفراء يا خون سوخته يا از غلبه بلغم تشكيل شده است. پس هركسى مى بايد مراقب خود باشد، قبل از اينكه، اين طبيعت و بيمارى بر او چيره شود و باعث هلاكتش شود.»(3)

در بحار آمده كه: ارواح جمع ريح يعنى بادها است و منظور از آن در اينجا بيمارى هايى مانند ديوانگى، جنون، فلج، لرزش، بلكه جذام و برص و همانند آنهاست.

184: اسحاق بن عمّار گفت: به امام صادق عليه السلام گفتم: «مردم مى گويند كه زيتون در بدن، باد ايجاد مى كند.»

ص: 67

ايشان فرمود: «خير، زيتون، باد را دفع مى كند.»(1)

185: ابراهيم بصرى گفت: مردى گفت: در نزد امام صادق عليه السلام بوديم كه از زيتون صحبت به ميان آمد. گفتم: «زيتون در بدن، باد ايجاد مى كند.» ايشان فرمود: «خير، باد را دفع مى نمايد.»(2)

186: امام صادق عليه السلام فرمود: «لوبيا، باد شكم را دفع مى كند.»(3)

احد، يا صمد يا صمد يا صمد، يا ارحم الراحمين يا ارحم الراحمين يا ارحم الراحمين، يا اقدر القادرين يا اقدر القادرين يا اقدر القادرين، يا ربّ العالمين يا ربّ العالمين يا ربّ العالمين، يا سامع الدعوات، يا منزل البركات، يا معطى الخيرات، صلّ على محمد و آل محمد و اعطنى خير الدنيا و خير الآخرۀ و اصرف عنّى شرّ الدنيا و شرّ الآخرۀ، و اذهب مابى، فقد غافلنى الامر و احزننى.»

يونس مى گويد: «اين كار را انجام دادم، به خدا قسم در شهر بوديم كه آن بيمارى از من دور شد.»(1)

189: سلامۀ بن عمرو همدانى گفت: به مدينه، نزد امام صادق عليه السلام رفتم و گفتم: «اى پسر رسول خدا! در موسم حجّ همراه خانواده ام بيمار شدم و از نزد آنها از اين بيمارى كه دچارش شده ام، به تو پناه آورده ام و آن، بيمارى خبيث است.»

فرمود: «بلند شو و به حرم رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم برو و با عسل، سوره انعام را بنويس و بنوش كه اين بيمارى از تو رفع خواهد شد.»(2)

190: ذريع گفت: مردى نزد امام صادق عليه السلام آمد و از اينكه يكى از دوستانش دچار بيمارى خبيث شده اند، به ايشان عرض حال نمود. آن حضرت دستور داد كه تربت امام حسين عليه السلام را با آب باران بنوشد.

مى گويد، اين كار را انجام داديم و خوب شد.(3)

191: امام صادق عليه السلام فرمود: «چيزى همچون تربت امام حسين عليه السلام براى درمان بيمارى خبيث مفيدتر نيست.»

گفته شد: «چگونه استفاده كنيم؟»

فرمود: «با آب باران نوشيده شود و بر جاى بيمارى در بدن، ماليده شود، كه ان شاء اللّه مفيد و خوب خواهد بود.»(4)

ص: 69

كردن خوردن غدّه، درمان شدند. هرگاه جذامى ها را ديديد، از پروردگارتان عافيت بخواهيد و از او غافل مشويد.»(1)

198: امام صادق عليه السلام فرمود: «خوردن چغندر، انسان را از مبتلا شدن به جذام در امان مى دارد.»(2)

199: امام صادق عليه السلام فرمود: «خداوند، جذام را از ميان يهوديان برداشت، بدان سبب كه چغندر مى خوردند و رگ ها را بيرون مى كشيدند.»(3)

200: امام صادق عليه السلام فرمود: «بادروج (ريحان كوهى) سبزى پيامبران است. بدانيد كه در آن، هشت ويژگى است: 1 - اشتهاآور است 2 - گرفتگى هاى رگ ها و مجارى را مى گشايد 3 - آروغ را خوش بو مى كند 4 - دهان را خوش بو مى نمايد 5 - اشتها را زياد مى كند 6 - درد و بيمارى را از بدن بيرون مى راند 7 - انسان را از جذام در امان مى دارد 8 - هنگامى كه در درون انسان جاى بگيرد، تمام بيمارى ها را از بين مى برد.»(4)

201: امام صادق عليه السلام فرمود: «بادروج، سبزى انبياء است و در آن هشت ويژگى است: 1 - غذا را هضم مى كند 2 - رگ ها را باز مى كند 3 - دهان را خوش بو مى نمايد 4 - اشتها را زياد مى كند 5 - خون را صاف مى نمايد 6 - انسان را از جذام در امان مى دارد 7 - هنگامى كه در درون انسان جاى گيرد، تمام بيمارى ها را از بين مى برد. 8 - بهشتيان سفره خود را به وسيله آن مى آرايند.»(5)

ص: 71

202: امام صادق عليه السّلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «اى على! غذايت را با نمك آغاز كن، كه در آن شفاى هفتاد بيمارى است. از جمله: ديوانگى، جذام، برص، گلودرد، دندان درد و شكم درد.»(1)

203: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «خداوند متعال به موسى عليه السلام فرمود: «غذايت را با نمك شروع كن و با نمك به پايان برسان، چون در نمك شفاى هفتاد بيمارى است كه ساده ترين آنها ديوانگى و جذام است.»(2)

204: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «اى على! غذايت را با كمى نمك شروع كن و با نمك به پايان برسان، چون در اين كار شفاى هفتاد، هشتاد بيمارى است، از جمله: جذام، ديوانگى، پيسى.»(3)

205: امام صادق عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به امير المؤمنين عليه السلام فرمود:

«اى على! غذايت را با نمك شروع كن و با نمك به پايان برسان چون در اين كار شفاى هفتاد بيمارى است كه ساده ترين آنها جذام است.»(4)

206: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «هركس كه با نمك، غذا خوردن را شروع كند، خداوند، هفتاد بيمارى را از او دور مى كند كه ساده ترين آنها جذام است.»(5)

207: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «نمك بخور كه در آن، شفاى هفتاد نوع بيمارى است كه ساده ترين آن، جذام، ديوانگى و پيسى مى باشد.»(6)

ص: 72

208: امام صادق عليه السلام فرمود: «شلغم بخوريد و پيوسته خوردنش را استمرار بخشيد و آن را جز از اهلش پنهان داريد، چون هركسى رگى از جذام دارد، پس با خوردن شلغم، اين رگ را بسوزانيد.»(1)

209: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركسى از جذام دارد، پس شلغم را در فصل آن بخوريد تا از شما دور شود.»(2)

210: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركسى رگى از جذام دارد. شلغم، اين رگ را مى سوزاند. شلغم را در فصل آن بخوريد تا هر دردى را از شما دور كند.»(3)

211: امام صادق عليه السلام فرمود: «شادى زياد و پر مو بودن بينى باعث ايمنى از جذام است.»(4)

212: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرموده است: «به بلاء ديدگان كمتر نگاه كنيد و نزد آنها نرويد و هرگاه به آنها برخورديد، به سرعت از نزد آنها برويد، تا چيزى از آنها به شما نرسد.»(5) ناراحتى زياد، باعث توليد مواد سودايى كه باعث جذام مى شوند، مى گردد.

رشد زياد موهاى بينى، نيز باعث توليد خون مواد سودايى توسط موهاى بينى مى شود در روايتى ديگر آمده كه: بودن در مدينه، باعث عدم ابتلاء بر جذام مى شود. منظور از بلاء ديدگان، همان كسانى هستند كه بيمارى مسرى دارند.

213: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «مكروه است كه مرد، با زن حائضش همبستر شود، چون اگر بچه به دنيا آيد، جذامى يا پيسى است كه كسى جز خودش را ملامت نمى كند.(6)»

ص: 73

214: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «كسى در حمام دراز نكشد كه چربى كليه هايش آب مى شود و پايش را با خزف نمالد كه باعث جذام مى شود.»(1)

215: امام صادق عليه السلام فرمود: «بر جاى نوره، حنا ماليدن، باعث ايمنى از جذام و پيسى مى شود.(2)»

216: ايشان فرموده: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرموده: «هركس داخل حمام مى شود، به خودش روغن بمالد، بعد از آن بلافاصله از سر تا پايش را حنا بمالد، كه اين كار باعث ايمنى از جنون، جذام، پيسى و خوره است.(3)»

217: ايشان فرمود: «شانه زدن ابروها، باعث ايمنى از جذام است»

218: ايشان فرمود: «در هر جمعه، ناخن و سبيلت را كوتاه كن، پس اگر آن بلند نبود، آن را سوهان بزن كه ديوانگى، جذام و پيسى به تو نمى رسد .(4)»

219: ايشان فرمود: «پيوسته لباس سبك پوشيدن، باعث ايمنى از جذام است.(5)»

220: ايشان فرمود: «كوتاه كردن ناخن در جمعه، باعث ايمنى از جذام، پيسى و نابينايى مى شود.»(6)

221: ايشان فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «از درمان فريادرس (حجامت در سر) استفاده كنيد كه باعث ايمنى از ديوانگى و جذام مى شود.(7)

ص: 74

222: ايشان فرمود: «به صورت مداوم، تره خوردن، باعث ايمنى از جذام است.(1)»

223: ايشان فرمود: «سنجد، گوشت، مى روياند و رگ جذام را از بين مى برد.»(2)

224: ايشان فرمود: «اسفند، شفاى هفتاد نوع بيمارى است كه ساده ترين آنها جذام مى باشد، پس از دستتان نرود.(3)

ارواح لصاحبه باذن اللّه بعون اللّه، بقدرة اللّه، الاله الخلق و الامر تبارك اللّه ربّ العالمين.»

سپس حمد و آيۀ الكرسى و ده آيه از سوره ياسين را بخوان و به حقّ محمّد صلى اللّه عليه و آله و سلم و خاندانش از خداوند تعالى بخواه كه ان شاء اللّه خوب خواهد شد.»(1)

پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «از فريادرس (حجامت در سر) براى مبتلا نشدن به ديوانگى، جذام، پيسى و خوره، استفاده كنيد.»(2)

231: در پوست صورت يونس بن عمّار سفيدى زد، پس امام فرمود:

«بگو: يا اللّه يا اللّه يا اللّه، يا رحمان يا رحمان يا رحمان، يا رحيم يا رحيم يا رحيم، يا ارحم الراحمين، يا سميع الدعوات، يا معطى الخيرات صلّ على محمد و على اهل بيته الطاهرين الطيبين و اصرف عنّى شر الدنيا و شر الآخره و اذهب عنّى شّر الدنيا و شّر الآخره، و اذهب عنّى ما بى فقد غاظنى ذلك و احزننى،»

مى گويد: «هنوز از شهر خارج نشديم كه تمام اين سفيدى، مانند اضافه هاى الك ريخته شد و از بين رفت.»

حكم بن مسكين گفت: «سفيدى در صورت او بود، و زمانى كه باز گشت، اثرى از آن در صورتش نديدم.(1)»

232: امام صادق عليه السلام فرمود: «سويق خشك، سفيدى را از بين مى برد.(2)»

در بحار الانوار آمده كه منظور از سفيدى همان پيسى است.

233: امام صادق عليه السلام فرمود: «آبگوشت با گوشت گاو، سفيدى را از بين مى برد.(3)»

234: امام صادق عليه السلام فرمود: «آبگوشت چغندر با گوشت گاو، سفيدى را از بين مى برد.»(4)

235: امام صادق عليه السلام فرمود: «عده اى از بنى اسرائيل دچار سفيدى شدند. خداوند به موسى عليه السلام فرمود: «به آنها بگو كه گوشت گاو با چغندر بخورند.»(5)

ص: 77

236: فردى گفت: «در پشتم سفيدى پديد آمد، پس امام صادق عليه السلام به من امر فرمود كه: «به وسيلۀ عسل، سورۀ ياسين را در جايى بنويسيم و آن را بنوشم.» پس من هم اين كار را انجام دادم و خوب شدم.(1)»

237: امام صادق عليه السلام فرمود: «در فصلى كه نخل را مى برند، بادنجان زياد بخوريد كه شفاء تمام بيمارى هاست و رنگ چهره را شفاف و روشن مى كند و رگ ها را نرم مى نمايد و آب كمر را زياد مى كند.»(2)

238: امام صادق عليه السلام فرمود: «بورانى بادنجان بخوريد، كه آن شفاء دهنده است و انسان را از ابتلاء به پيسى در امان مى دارد، همچنين سرخ شدۀ آن در روغن زيتون.» در بحار آمده كه: بادنجان و بورانى بادنجان سرخ شده در روغن زيتون، همان فايده را دارند.(3)

239: «مردى از ابتلاء به پيسى، به نزد امام صادق عليه السلام شكايت كرد.

ايشان امر فرمود: كه تربت امام حسين عليه السلام را همراه با آب باران بنوشد. آن مرد اين كار را انجام داد و خوب شد.(4)

240: مردى نزد امام صادق عليه السلام از لك و پيسى اظهار نارضايتى كرد.

ايشان فرمود: «حمام برو و حنا را با نوره مخلوط كن و به محلّ آن بمال، كه ديگر بعد از اين كار، ناراحتى نخواهى داشت.»

آن مرد مى گويد: «به خدا سوگند! فقط يكبار اين كار را انجام دادم و خداوند بمن سلامتى داد و ديگر آن بيمارى برنگشت.(5)»

241: امام صادق عليه السلام فرمود: «در حمام تكيه مده كه چربى كليه ها را آب مى كند و در حمام شانه مكن كه موها را سست مى كند و سرت را با

ص: 78

خاك مشوى كه غيرت را مى برد و با خزف نمال كه باعث پيسى مى شود و با لنگ به صورتت مكش كه آب روى را مى برد.(1)»

242: امام صادق عليه السلام فرمود: «سرت را با خاك مشوى كه صورت را كدر و زشت مى كند و سر و صورتت را با لنگ نمال كه آب روى را مى برد و كف پايت را با خزف نمال كه پيسى به بار مى آورد.»(2)

243: ايشان فرمود: «بر جاى نوره، حنا گذاشتن، باعث ايمنى از جذام و پيسى مى شود.»(3)

244: ايشان فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «هركس كه داخل حمام شود، روغن بمالد و سپس بلافاصله حنا را از سر تا پا بگذار، اين كار باعث ايمنى از جنون، جذام، پيسى و خوره مى شود.»(4)

245: ايشان فرمود: «كوتاه كردن ناخن و سبيل در هر جمعه، باعث ايمنى از پيسى و ديوانگى است.»(5)

246: ايشان فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «از درمان فريادرس (حجامت در سر) استفاده كنيد كه براى ديوانگى، جذام و پيسى مفيد است.(6)»

كن و داخل زخم بگذار و قير را روى آن بريز و بعد از آن پارچه را به خوبى داخل زخم كند.»(1)

كرد، شفاى بيمارى چشم است و خرماى عجوه اى كه از برنى است، از بهشت مى باشد و شفاى سمّ است.»(1)

253: امام صادق عليه السلام فرمود: «عقربى پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم را نيش زد، آن حضرت آن را پرت كرد و فرمود: «خدا تو را لعنت كند كه برايت فرقى نمى كند كه كافر را بگزى يا مؤمن را.» سپس مقدارى نمك خواست و بر جاى نيش گذاشت و بعد با انگشت ابهام آن را فشار داد تا آب شد. سپس فرمود: «اگر مردم مى دانستند كه در نمك چه هست، هيچ وقت به دنبال پادزهر نمى رفتند .»(2)

كسى كه دمل دارد، آن را ببلعد: «لا آلاء آلاوك يا اللّه محيط علمك به كهلسون.»(1)

256: بكر بن محمد گفت: از امام صادق عليه السلام دعاى براى ورم و زخم خواستم. ايشان فرمود: «چاقو بردار و بر جاى زخم و ورم بكش و بگو: « بسم اللّه ارقيك من الحدّ و الحديد و من اثر العود و الحجر الملبود و من العرق الفاتر و من الورم الاحر و من الطعام و عقره و من الشراب و بر ده امضى اليك باذن اللّه الى اجل مسمّى فى الانس و الانعام بسم اللّه فقحت و بسم اللّه ختمت.» سپس چاقو را در زمين فرو ببر.»(2)

257: امام صادق عليه السلام فرمود: «اين آيه براى تمام ورم هايى كه در بدن است و انسان را به خطر مى اندازد و مى ترساند. پس هرگاه خواستى بخوانى، پاكيزه باش و هرگاه آماده نماز واجب شدى، به وسيلۀ اين آيه، ورمت را قبل و بعد از نماز تعويذ كن: لَوْ أَنْزَلْنٰا هٰذَا اَلْقُرْآنَ عَلىٰ جَبَلٍ... تا آخر سورۀ حشر و هر ماه اين كار را با اين روش انجام بده كه ورم مى خوابد.»(3)

258: امام صادق عليه السلام فرمود: «دست راستت را بر روى زگيل ها بكش و سه مرتبه بگو: «بسم اللّه الرحمن الرحيم بسم اللّه و باللّه محمد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و لا حول و لا قوه الاّ باللّه العظيم اللهم امح عنّى ما اجد.»(4)

259: مردى از شيعيان به خاطر دمل (سلعه) به امام صادق عليه السلام عرض حال نمود. آن حضرت فرمود: «سه روز روزه بگير و در روز چهارم در هنگام غروب خورشيد غسل كن و خودت را براى عبادت پروردگارت آماده كن، تكّه پارچۀ تميزى همراهت باشد، سپس چهار ركعت نماز بخوان و هر

ص: 82

چقدر از قرآن را كه مى توانى، بخوان و با تلاش و كوشش خضوع نما و هرگاه نمازت تمام شد، لباست را بيرون بياور و با آن تكه پارچه، آن را بپوشان و به عبادت بپرداز و راست را بر زمين قرار بده و سپس با گريه و تضرع و خشوع بگو: «يا واحد يا احد يا كريم يا حنّان يا جبار يا قريب يا مجيب، يا ارحم الرحمين، صلّ على محمّد و آل محمد و اكشف ما بى من مرض و البسنى العافيه الكافيه الشافيه فى الدنيا و الاخره و آمننا على بتمام النعمه و اذهب ما بى فقد آذانى و غمّنى» امام صادق عليه السلام فرمود: «و بدان كه اين زمانى برايت مفيد خواهد بود كه به آن اعتقاد قلبى داشته باشى و بدانى كه برايت مفيد خواهد بود». آن مرد دستورات آن حضرت را اجراء كرد و خوب شد.(1)

260: امام صادق عليه السلام فرمود: «كسى از شما دچار بيمارى نمى شود، مگر اينكه در درون انسان دبيله و دملى رشد كرده باشد.»(2)

چهل روز گوشت نخورد بداخلاق مى شود. ماهى زياد نخوريد، چون بدن را نحيف و لاغر مى كند.»(1)

264: امام صادق عليه السلام فرمود: «گوشت از گوشت است، هركس كه چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود پس گوشت بخوريد كه قدرت شنوايى و بينايى شما را زياد مى كند.»(2)

265: اديم گفت: به امام صادق عليه السلام عرض داشتم: «خداوند دلى را كه گوشت را دوست داشته باشد، دشمن مى داند.» ايشان فرمود: «منظور كسى است كه به وسيله غيبت كردن، گوشت مردم را مى خورد، ولى پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم گوشت را دوست داشت. هركسى كه چهل روز گوشت نخورد، بد اخلاق مى شود و هركس كه بداخلاق شد، گوشت به او بخورانيد و هر كس كه تكه اى پيۀ گوشت بخورد، به همان اندازه بيمارى از او دفع مى شود.»(3)

266: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «گوشت بخوريد، هركس كه چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود و هركس كه بداخلاق شود، خودش در سختى و عذاب خواهد بود، پس در گوش او اذان بگوئيد.»(4)

267: امام صادق عليه السلام فرمود: همۀ مردم نياز به گوشت دارند، پس هر كس چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود و كسى كه بداخلاق شد، در گوش راستش اذان بگوئيد.»(5)

268: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «گوشت بخوريد كه گوشت از گوشت است و خوردن گوشت، باعث رشد گوشت مى شود و هركس كه چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود و هر

ص: 84

كس اعّم از انسان و چهارپا بداخلاق شد، در گوشش اذان كامل بگوئيد.»(1)

269: به امام صادق عليه السلام عرض شد: «مردم مى گويند: اگر كسى سه روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود. ايشان فرمود: «درست نيست، هركس كه چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود.»(2)

270: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «گوشت بخوريد كه خوردن گوشت باعث رشد گوشت مى شود و هركسى كه چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق مى شود و هركس كه بداخلاق شد، به او گوشت بخورانيد. هركسى تكه پيه بخورد، به همان اندازه دچار بيمارى مى شود.»(3)

274: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرموده است: «زيتون بخوريد كه تلخه را مى زدايد، بلغم را مى برد و عضلات را محكم مى كند و بيمارى و بدحالى را از بين مى برد و اخلاق را خوب مى كند و جان را پاك مى نمايد و غم و غصّه را از بين مى برد.»(1)

277: عمار دهنى از سردرد به امام صادق عليه السّلام عرض حال نمود، ايشان فرمود: «هرگاه نماز واجبت تمام شد، انگشت سبابۀ دست راست را بر روى چشمت بگذار، درحالى كه بر ابروى راستت مى كشى، هفت مرتبه بگو:

«يا حنّان، اشفنى» سپس كف دست راستت را بر جلوى سرت قرار بده و بگو: «يا من سكن له ما فى السماوات و ما فى الارض صلّ على محمد و آله و سكّن ما بى.»(1)

278: معاويه بن عمار گفت: به امام صادق عليه السلام از باد شقيقه عرض حال نمودم. ايشان فرمود: «بعد از آنكه نماز واجبت را خواندى، انگشت سبابۀ دست راستت را بين دو چشمت قرار بده و درحالى كه بر ابروى راستت مى كشى، هفت مرتبه بگو: «يا حنان اشفنى» سپس بر ابروى چپت بكش و بگو: «يا مناّن اشفنى» سپس كف دست راستت را بر جلوى سرت قرار بده و بگو: «يا من له ما سكن فى اليل و انهار و ما فى اسماوات و الارض صلّ على محمد و اهل بيته و سكّن ما بى.»(2)

279: معاويه بن عمار از باد شقيقه به امام صادق عليه السلام عرض حال نمود.

ايشان فرمود: «هرگاه نماز واجبت را خواندى، انگشت سبابۀ دست راست را بين دو چشمت قرار بده و درحالى كه ابروى راستت را مسح مى كنى، هفت مرتبه بگو: «يا حنّان يا منان اشفنى» سپس ابروى چپت را مسح كن و بگو: «يا منان اشفنى» سپس كف دست راستت را بر جلوى سر قرار بده و بگو: «يا من له سكن ما فى الليل و النهار و ما فى السموات و الارض صلّ على محمد و آل محمد سكّن ما بى.»(3)

ص: 87

280: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه به سردرد و يا درد ديگرى مبتلا شد، دستش را بر جاى درد بگذارد و بگويد: «اسكن سكنتك بالذى سكن له ما فى اليل و النهار و هو السميع العليم.»(1)

281: به امير المؤمنين عليه السلام از سردرد گله نمودم، كه شب و روز برايم است. ايشان فرمود: «دستت را بر جاى درد بگذار و هفت مرتبه بگو:

«بسم اللّه الذى لا يضرّ مع اسمه شىء فى الارض و لا فى السماء و هو السميع العليم، اللهم انّى استجير بك بما استجار به محمد صلى عليه و آله و سلم لنفسه.» به اذن و حسن توفيق الهى آرام خواهد شد.»(2)

282: معاويه بن وهب گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه فردى از سردردش به امام صادق عليه السلام گله كرد. ايشان فرمود: «نزديك بيا». سپس دست بر سر او كشيد و فرمود: «همانا خداوند، آسمانها و زمين را نگاه مى دارد تا نيفتد، و اگر بيفتد، بعد از او هيچ كس آنها را نگه نمى دارد، اوست بردبار و آمرزنده.»(3)

283: امام صادق عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دچار سردرد شد. جبرئيل نزد ايشان آمد و با اين او را تعويذ نمود: «بسم اللّه يشفيك، بسم اللّه يكفيك، من كلّ داء يوذيك، خذها فليهنيك.»(4)

284: امام صادق عليه السلام فرمود: «براى تمام دردها و حرارت از طرف سر، مربعى به شكل زير بنويس:

بسم اللّه حّر النار الرحمن تطفى صوله

ص: 88

سپس بگو: «بسم اللّه و صلّى اللّه على (محمد) النبى و آله و سلم.» و در آن ورقه، اذان اقامه را نيز بنويس و به خودت آويزان كن كه حرارت و درد را در همان ساعت به اذن الهى آرام مى كند.»(1)

285: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دچار سردرد مى شد، با روغن كنجد انفيه مى كرد.»(2)

286: داود رقى گفت: مردى خراسانى كه حج را به جا آورده بود، نزد امام صادق عليه السلام آمد و سلام كرد و سؤالى در مورد دين از ايشان پرسيد و امام صادق عليه السلام آن را برايش توضيح داد، آن مرد گفت: «از زمانى كه از خانه بيرون آمده ام، سردردم برطرف نشده است.» ايشان فرمود: «هم اكنون بلند شو و به حمام برو و هيچ كارى انجام مده، جز اينكه هفت مشت آب داغ بر روى سرت بريزى و هر دفعه نام خداوند را ببر كه به خواست خداوند از اين به بعد دچار آن نخواهى شد.»(3)

287: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركسى كه دچار ضعف يا سردرد يا تكرر ادرار شود، دستش را بر جايش قرار دهد و بگويد: «اسكن سكنتك بالذى سكن له ما فى الليل و النهار و هو السميع العليم.»(4)

288: امام صادق عليه السلام فرمود: هركس به صورتش يك مشت گلاب بزند يا بشويد، آن روز از ذّلت و فقر در امان خواهد بود و هركس بر سرش گلاب بريزد، در آن سال از برسام در امان خواهد بود، پس آنچه به شما توصيه مى كنيم، رها نكنيد.»(5)

ص: 89

289: امام باقر و امام صادق عليه السلام هرگاه كه از حمام خارج مى شدند، چه در زمستان و چه در تابستان، با عمامه بيرون مى آمدند و مى گفتند: «اين كار از سردرد جلوگيرى مى كند.»(1)

290: امام صادق عليه السلام فرمود: «بعد از خارج شدن از حمام پاهايتان را بشوئيد، كه از شقيقه درد جلوگيرى مى كند و در هنگام خروج از حمام عمامه به سر داشته باشيد.(2)»

291: ايشان فرمود: «هرگاه كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دچار سردرد مى شد، با روغن كنجد انفيه مى كرد.(3)»

292: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم شيرينى، شكر و خرما به دست نمى آورد، با آب ولرم افطار مى كرد و مى فرمود: اين كار باعث آرام شدن حرارت معده و از بين رفتن سردرد مى شود.»(4)

295: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «كدو بخوريد كه عقل را زياد مى كند و پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم كدو را دوست داشت.»

296: امام صادق عليه السلام فرمود: «امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «كدو، عقل را زياد مى كند.»

300: حنان گفت: درحالى كه با امام صادق عليه السلام بر سر سفره اى نشسته بودم، ايشان تربى به دست من داد و فرمود: «اى حنان! ترب بخور، چرا كه در آن سه ويژگى است: برگش، بادها را دور مى كند، قسمت ميانى اش بول را جارى مى كند و بيخش، بلغم را از بين مى برد.»(1)

301: حنان بن سدير گفت: نزد امام صادق عليه السلام رفتم، درحالى كه جلوى ايشان سفره اى بود. به من فرمود: «اى حنان! جلو بيا و بخور.» سپس نزديك شدم و همراه ايشان خوردم؛ به من فرمود: «اى حنان! ترب بخور، چون برگش موجب شادابى و طراوت است و قسمت ميانى اش، بول را جارى مى كند و بيخش، بلغم را قطع مى نمايد.»(2)

302: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «بيخ ترب، بلغم را قطع مى كند، غذا را هضم مى نمايد و برگ آن، ادرار آور است.»(3)

303: امام صادق عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم با حلوا افطار مى كرد و اگر آن را نمى يافت، با شكر يا خرما افطار مى كرد و اگر هيچ يك از آنها را نمى يافت با آب ولرم افطار مى نمود و مى فرمود: اين، معده و كبد را پاك مى كند و دهان را خوش بو و دندانها را محكم و قوى مى نمايد و چشم را روشنايى و جلا مى بخشد و گناهان را مى شويد و رگ هاى مهيج را آرام مى كند و همچنين تلخى معمولى دهان را دفع مى نمايد و بلغم را قطع مى كند و حرارت معده را فرو مى نشاند و سردرد را مى برد.»(4)

304: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم چيز شيرينى نمى يافت، با آب ولرم افطار مى كرد و مى فرمود: «اين شيرينى، كبد و معده را پاك مى كند و دهان را خوش بو مى نمايد و سياهى چشم و دندان ها را محكم و

ص: 92

مردمك را قوى مى كند و نيز گناهان را مى شويد و رگ هاى مهيج را آرام مى كند و تلخى دهان را دفع و موجب جذابيت او مى شود و بلغم را قطع مى كند و حرارت معده را فرو مى نشاند و سردرد را از بين مى برد.»(1)

309: امام صادق عليه السلام فرمود: «به پوشيدن موزه (كفشى همانند چكمه) عادت كنيد كه باعث ايمنى از سل مى شود.»(1)

310: امام صادق عليه السلام فرمود: «عادت داشتن به پوشيدن موزه، باعث ايمنى از سل مى شود.»(2)

315: مردى از درد قلب به امام صادق عليه السّلام شكايت نمود. ايشان فرمود:

گلابى بخور.»(1)

316: امام صادق عليه السلام فرمود: «خوردن به، قلب را قوى و دل را هوشيار و انسان را شجاع مى كند.»(2)

317: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اى جعفر! به بخور كه قلب را قوى و ترسو را شجاع مى كند.»(3)

318: امام صادق عليه السلام فرمود: «در به، ويژگى اى است كه در ديگر ميوه ها نيست.»

پرسيده شد: «آن چيست؟»

فرمود: «ترسو را شجاع مى كند. به خدا قسم! اين از علم انبياء است.(4)»

319: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «خوردن به، قوّتى براى قلب ضعيف است و معده را پاك مى كند و دل را هوشيار مى گرداند و ترسو را شجاع مى كند.»(5)

امير المومنين عليه السلام فرمود: «به بخور كه قوّتى براى قلب ضعيف است و معده را پاك مى كند و قوّت دل را زياد مى نمايد و ترسو را شجاع و فرزند را زيبا مى كند.»(6)

320: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «به، توان مرد را زياد مى كند. ضعفش را از بين مى برد.»(7)

321: امام صادق عليه السلام فرمود: زبير درحالى كه به در دست داشت، نزد پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم آمد. آن حضرت پرسيد: «اى زبير! اين چيست كه در دست توست؟»

ص: 95

گفت: «اى رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم به است.»

فرمود: «اى زبير! به بخور، چون سه ويژگى دارد.»

گفت: «اين سه ويژگى چيست؟»

فرمود: «قلب را آسايش و آرامش مى دهد و انسان بخيل را سخاوتمند مى كند و ترسو را شجاع مى نمايد.»(1)

322: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «طلحه بن عبيد اللّه درحالى كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم يك به در دست داشت، نزد ايشان آمد. آن حضرت به را نزديك برد و فرمود: «اى ابا محمد! بگير كه قلب را آرامش و آسايش مى دهد.»(2)

323: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه دچار ضعف در بدن يا قلبش شد، گوشت ميش با شير بخورد.»(3)

324: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه دچار ضعف در بدن يا قلبش شد، گوشت ميش با شير بخورد، چرا كه در اين صورت، هر بيمارى و عارضه اى از بندبند تن او خارج مى شود و بدنش نيرو مى گيرد و لثه اش قوى مى شود و همچنين ده مرتبه قبل از خواب بگويد: «لا إله إلاّ اللّه وحده لا شريك له يحيى و يميت و يميت و يحيى و هو حى لا يموت.» و تسبيح حضرت زهرا عليهم السلام و آيه الكرسى و سوره توحيد را بخواند.»(4)

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «هرگاه كه دانه اى از انار در معده جاى گيرد، باعث حيات و زنده شدن قلب مى شود.»(5)

امام صادق عليه السلام فرمود: «بهترين خورش، سركه است كه تلخه را مى زدايد و قلب را زنده مى كند و لثه را قوى مى نمايد.»(6)

ص: 96

328: مردى از درد شكم به امام على عليه السلام شكايت كرد، امام فرمود: «آب داغ بخور و بگو: يا اللّه يا اللّه يا اللّه يا رحمن يا رحيم يا رب الارباب يا اله الالهه يا ملك الملوك يا سيد السّادات اشفنى بشفائك من كل داء و سقم. فانّى عبدك و ابن عبدك انقلب فى قبضتك.)»(1)

329: امام صادق عليه السلام فرمود: «به كسى كه شكم درد دارد، نان برنج بدهيد، چرا كه هيچ چيز، سودمندتر از آن، به شكم چنين بيمارى اثر نمى كند و معده را پاك مى كند و درد را به كلّى از بدن خارج مى كند.»(2)

330: حمران گفت: امام صادق عليه السلام شكم درد داشت. فرمود: «براى او برنج بپزند و بر آن، سماق بيفزايند.» پس آن را خورد و خوب شد.»(3)

331: امام صادق عليه السلام فرمود: «دچار شكم درد شدم و گوشت بدنم آب شد و ضعف شديدى بر من مسلّط شد، ناگهان جرقه اى در ذهنم زده شد، پس برنج را آوردم و آن را پختم، سرخ كرده و خرد كردم، به صورت خمير در آورده و مصرف كردم، پس گوشت بدنم روييد و استخوانم قوى گشت.

هنوز هم مردم مدينه نزد من مى آيند و مى گويند: «آنچه مردم عراق به شما مى دهند، به ما بده و من هم به آنها دادم.»(4)

332: امام صادق عليه السلام فرمود: «به شدّت مريض شدم و در اين بيمارى، دچار شكم درد شدم و بدنم تحليل رفت. گفتم كه قدرى برنج در آب جوشاندند و از آن، آشى پختند و من از آن استفاده مى كردم. پس قدرت و قوّت به بدنم بازگشت.»(5)

333: محمّد بن مروان گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم. آن حضرت پس، شكم درد (اسهال) شديدى داشت. شب هنگام، درحالى كه خيلى نگران ايشان بودم، از نزد وى رفتم و فردا بازگشتم، ولى اثرى از بيمارى نديدم.

ص: 98

گفتم: «جانم فدايت! ديروز كه از نزد شما بيرون رفتم، بيمار بوديد، امّا امروز چنين حالى نداريد.؟» فرمود: «گفتم قدرى برنج آوردند، شستند و خشك كردند و آسياب نمودند. سپس دوايى از آن ساختم و استفاده كردم كه درد شكمم رفع شد.»(1)

334: خالد بن نجيح گفت: از درد شكم به امام صادق عليه السلام شكايت كردم. ايشان به من فرمود: «برنج را بشوى و در سايه، خشك كن سپس آن را آسياب كن و هر روز صبح، به اندازه ى يك كف دست از آن بردار.» اسحاق جريرى اين مطلب را اضافه كرده كه: آن را در آبى به وزن يك اوقيه (واحدى از وزن) بجوشان و بخور.»(2)

335: يونس بن يعقوب گفت: «هنگامى كه امام صادق عليه السلام اسهال خونى داشت و من به او خدمت مى كردم، به من فرمود: «اى يونس! واى بر تو. در اين بيمارى به من وحى شده است كه برنج بخورم؛ پس آن را آماده كن و بشوى، خشك كن، آبكش كن و بپز» آن حضرت آن را با روغن خورد و خداوند به اين وسيله آن بيمارى را از ايشان دور نمود.»(3)

336: يكى از اصحاب امام صادق عليه السلام از بيرون روى اش، نزد ايشان اظهار ناراحتى كرد. آن حضرت فرمود: «سويقى از برنج درست كن و بخور.» او اين كار را كرد و بيمارى اش خوب شد. و نيز فرمود: «من، دو سال يا بيشتر بيمار شدم. پس خداوند، استفاده از برنج را به من الهام كرد. گفتم: تا آن را آوردند، شستند، خشك كردند، روى آتش قرار دادند و آن گاه آرد كردند.

مقدارى از آن را سويق و مقدارى را شوربا كردم و از آن خوردم و خوب شدم.»(4)

ص: 99

337: يكى از اصحاب امام صادق عليه السّلام از بيرون روى اش به ايشان شكايت كرد، آن حضرت فرمود كه: «سويق برنج بخورد.» او نيز اين كار را انجام داد و خوب شد.»(1)

338: سيف تمّار از امام صادق عليه السلام در مورد بيمارى اش كمك خواست.

آن حضرت فرمود: «سويق جو بخور، كه به خواست خداوند شفا خواهى يافت و اين غذايى است كه در درون مريض جاى مى گيرد.»

راوى مى گويد: «فقط يك مرتبه از آن خوردم و خوب شدم.»(2)

339: محمّد بن فيض مى گويد: نزد امام صادق بودم كه مردى آمد و گفت «دخترم باردار است و لبانش خشكيده است.» امام فرمود: «چرا برنج با روغن استفاده نمى كند.؟»(3)

340: محمّد بن اسحاق بن فيض گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه يكى از شيعيان آمد و گفت: «اى فرزند رسول خدا»! دخترم از بين رفته لاغر شده و جسمش ضعيف شده و پا به ماه است.»

امام فرمود: «چرا برنج با روغن استفاده نمى كند.» خدا روغن و چربى را بر بنى اسرائيل به خاطر بركت زيادش منع كرد. خدا روغن را مايۀ شفا قرار داد، شايد به خاطر شفاى زيادش تو هم شفا بيابى.»

آن مرد گفت: «چگونه استفاده كنم»؟ امام فرمود: «چهار سنگ بردار و زير آتش قرار بده و برنج در ديگ بريز و آن را بپز، سپس پيه كليه تازه بردار و در كاسه بريز، هنگامى كه برنج پخته شد، چهار سنگ را داخل كاسه بگذار و كاسۀ ديگرى روى آن بگذار و به شدّت تكان بده و بخارى از كاسه ها بيرون نيايد، هنگامى كه پيه آب شد، روى برنج بريز و مخلوط كن، درحالى كه ولرم باشد، استفاده شود كه به خواست خدا شفا خواهد يافت.»

ص: 100

آن مرد گفت: «قسم به معبودى كه خدايى جز او نيست، جز يكبار نخوردم و خوب شدم.(1)»

341: انصار گفتند: «اى پيامبر! ما همسايه اى داريم كه شكم درد دارد.

آيا اجازه مى دهى كه ما او را مداوا كنيم؟»

پيامبر فرمود: «چطور مداوايش مى كنيد؟»

گفتند: «مردى يهود نزد ماست كه اين درد را درمان مى كند.»

پيامبر فرمود: «چطور؟»

گفتند: شكم را فشار مى دهد و چيزى از آن خارج مى كند (جراحت - جرم، جوش) رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم بدش آمد و فرمود: «كارى را كه مى خواهيد انجام دهيد.»

آن يهودى را آوردند، او شكم آن شخص را فشار داد و جرم و جوش فراوان از آن خارج كرد و شكم را آب كشيد و بخيه زد و دوا بر آن زد و آن مرد خوب شد، به پيامبر اطّلاع دادند، پيامبر فرمود: «همان كس كه درد را آفريد، درمان را نيز آفريد. بهترين داروها سه چيز است: 1 - حجامت 2 - فصد 3 - سياه دانه(2)».

342: امام صادق عليه السلام فرمود: مردى نزد امير المؤمنين عليه السلام آمد و گفت:

«شكم درد دارم.»

ايشان فرمود: «آيا زن دارى؟»

گفت: «بله.»

فرمود: «از او بخواه كه با رضايت كامل از مال خودش چيزى به تو ببخشد، پس با آن عسل بخر و آب باران بر آن بريز و آن را بنوش. همانا خدا مى فرمايد: وَ نَزَّلْنٰا مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً مُبٰارَكاً. و فرمود: يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهٰا شَرٰابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوٰانُهُ فِيهِ شِفٰاءٌ لِلنّٰاسِ. و فرمود: فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْ ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَرِيئاً. . ان شاء اللّه شفا پيدا مى كنى.

ص: 101

پس همين كار را كرد و شفا يافت.»(1)

343: حمران از امام صادق نقل مى كند كه مردى به امير المؤمنين شكايت كرد. امام فرمود: «از صداق (مهريه) زنت يك درهم به رضايتش بردار و با آن عسل بخر و با آب باران آن را ميل كن.» آن مرد همين كار را انجام داد و خوب شد.

از على عليه السلام سؤال شد: «كه اين حديث را از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم شنيدى؟»

فرمود: «نه امّا شنيدم كه خدا مى فرمايد: فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْ ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَرِيئاً و قال: يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهٰا شَرٰابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوٰانُهُ فِيهِ شِفٰاءٌ لِلنّٰاسِ و قال: (وَ نَزَّلْنٰا مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً مُبٰارَكاً.

پس گوارايى و بركت و شفا را جمع كردم. به اميد آنكه موجب شفا شود.(2)»

344: مردى از مرض بدون درمان و صعب العلاجى به امام صادق عليه السلام شكايت كرد. امام فرمود: «از زنت درخواست كن كه از مهريه اش يك درهم به تو بدهد، با آن عسل بخر، با آب باران مخلوط كن و با آن، قرآن بنويس و آن را بنوش.»

گفت: «آن شخص همين كار را انجام داد و مرضش برطرف شد.»

امام از شفا يافتنش باخبر شد و آيات زير را تلاوت كرد:

فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْ ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَرِيئاً و يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهٰا شَرٰابٌ و وَ نَزَّلْنٰا مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً مُبٰارَكاً وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ (3)

345: امام صادق فرمود: «اگر مردم، ميانه روى و كم خورى در طعام را رعايت كنند، قوى مى شود.»(4)

ص: 102

346: عبد الرّحمن بن كثير گفت: در مدينه به اسهال دچار شدم. امام صادق عليه السلام به من فرمود: «سويق جاورس را با آب نيسان بگيرم و مصرف كنم». به دستور ايشان عمل كردم، اسهالم خوب شد و شفا يافتم.(1)

347: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «چيزها و خوراك رنگارنگ، شكم را بزرگ مى كند و لگن و باسن راست را كسل مى كند.»(2)

در جاى ديگر آمده كه: «پشت را كسل و سست مى كند.»(3)

شايد منظور از چيزهاى رنگارنگ، غذاهاى رنگارنگ مى باشد.

348: امام صادق عليه السلام فرمود: «حزاء (گياهى شبيه كرفس) با آب سرد براى معده نيكو و مناسب است.»(4)

349: امام صادق عليه السلام فرمود: «انار را با پيه آن بخوريد، چون معده را پاك مى كند و حافظه را زياد مى نمايد.»(5)

350: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «انار را با پيه اش بخوريد، چون معده را پاك مى كند و هر دانه اى از انار كه در معده مسلمانى قرار گيرد، آن را نورانى مى كند و تا چهل روز، شيطان و وسوسه هايش را از او دور مى كند.»(6)

351: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «انار را با پيه اش بخوريد كه معده را پاك مى كند.»(7)

352: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «انار را با پيه اش بخوريد، چون معده را پاك مى كند و هر دانه اى از انار كه در معده ى

ص: 103

مسلمانى قرار گيرد، آن را نورانى مى كند و تا چهل روز شيطان و وسوسه هايش را از او دور مى كند.»(1)

353: امام صادق عليه السلام فرمود: «امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «انار ترش و شيرين (ملس) را با پيه اش بخوريد كه معده را پاك مى كند.»(2)

354: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس در هنگام خوابيدن انار بخورد، جانش تا صبح در امان خواهد بود.»(3)

355: حارث بن مغيره گفت: به امام صادق عليه السلام از سنگينى قلب و دل پيچه و ديرهضمى غذا شكايت كردم، امام فرمود: «از اين انار شيرين ميل كن و با پيه اش بخور، زيرا معده را دبّاغى و پاك سازى مى كند، دير هضمى را درمان مى نمايد، و غذا را هضم كرده و دهان، تسبيح خدا را مى گويد.»(4)

356: در نزد امام صادق عليه السلام از انار صحبت به ميان آمد، ايشان فرمود: « انار ترش و شيرين (ملس) براى معده سازگارتر است.»(5)

357: امام صادق عليه السلام فرمود: «انار را با پيه اش بخوريد كه معده را پاك مى كند و هر دانه اى از آنكه در معده جاى مى گيرد، دل را زنده مى كند و نقش را نورانى مى نمايد و تا چهل روز وسوسه ى شيطان را دور مى كند.

انار، از ميوه هاى بهشتى است و خداوند متعال فرموده است: (فيها فاكهة و نخل و رمان.»)(6)

358: امام صادق عليه السلام فرمود: «باقلا را با پوستش بخوريد كه معده را پاك مى كند.»(7)

359: امام صادق عليه السلام فرمود: «سيب بخوريد، كه معده را پاك مى كند.»(8)

ص: 104

360: امام صادق عليه السلام فرمود: «گلابى، معده را پاك و قوى مى كند و به نيز همين خاصيت را دارد و به را هنگام سيرى خوردن بهتر از خوردن آن، هنگام گرسنگى است و هركس كه ناراحتى قلب پيدا كرده، به را بعد از غذا بخورد.»(1)

361: امام صادق عليه السلام فرمود كه: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «سيب بخوريد كه معده را خوش بو مى كند.»(2)

362: امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر مردم مى دانستند كه در سيب چه هست، بيماران خود را به وسيله اى آن مداوا مى كردند. سيب در درمان بسيار سريع است، به ويژه آنكه خوش بوكننده هم هست.»(3)

363: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «سيب، معده را خوش بو مى كند.»(4)

364: امام صادق عليه السلام فرمود: «كاسنى، شفاى هزار بيمارى است.

كاسنى، هر بيمارى را كه داخل بدن انسان باشد، برطرف مى كند.»(5)

تابستان به همين حال بگذار تا يكدست شود، وقتى يكدست شد، مقدارى از آن را بردار و با مقدارى عود (چوب قطع شده درخت براى بخور) روى حرارت ملايم قرار داده تا دو سوم آن بخار شود و فقط يك سوم آن باقى بماند، بعد مقدارى عسل به آن اضافه كن و حرارت بده تا به همان اندازه عسل، آب بخار شود. بعد زنجبيل و خوليجان و دارچين و زعفران و گل ميخك و كندر را با هم مخلوط كن و به هم بپيچ و در پارچه نازكى قرار بده و در آن بينداز و بجوشان بعد حرارت را خاموش بكن و معجون را يكدست و يكنواخت كن و هر صبح و شام ميل نما.»

گفت: «اين كار را انجام دادم و مشكلم برطرف شد و اين نوشيدنى با مرور زمان خراب و فاسد نمى شود(1)»

366: ذريح محاربى مى گويد: از قرقر شكم به امام صادق عليه السلام شكايت نمودم.

ايشان فرمود: «آيا درد مى كند؟»

گفتم: «بله». فرمود: «چرا سياهدانه و عسل نمى خورى؟»(2)

367: ذريح گفت: به امام صادق عليه السلام گفتم: «دچار درد و قرقر شكم شده ام.»

ايشان فرمود: «چرا سياهدانه نمى خورى؟ كه در آن شفاى تمام بيمارى ها، به جز مرگ است.»(3)

368: اسحاق بن عمار گفت: از درد به امام صادق عليه السلام شكايت نمودم و گفتم كه: «پزشك نوشيدنى اى به من توصيه كرد: كشمش بياورم و دو برابر آن آب بريزم، عسل به آن اضافه كنم، آن را حرارت دهم تا دو سومش برود و يك سومش باقى بماند.» امام فرمودند: «آيا شيرين نيست؟» گفتم:

«بله».

ص: 106

فرمود: «آن را بخور». از مقدار عسل حرفى به ميان نيامد.(1)

370: امام صادق عليه السلام فرمود: «سركه شراب، لثه را استحكام مى بخشد و جنبندگان شكم را مى كشد و عقل را محكم و قوى مى نمايد.»(1)

371: امام صادق عليه السلام فرمود: «سركه شراب را زياد و پشت سر هم بنوش، چون هر جنبنده اى كه در شكمت باشد را از بين مى برد.»(2)

372: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «سركه شراب [در هنگام ناشتا] بنوشيد كه كرم هاى شكم را از بين مى برد. سركه شراب مانده بخوريد و سركه شرابى را كه فاسد و خراب كرده ايد، نخوريد.»(3)

375: محسن وشاء گفت: از درد كبد به امام صادق عليه السلام شكايت كردم، ايشان فردى را كه رگ مى زد (فصد) خواست و او، رگ پاى مرا زد.

همچنين فرمود: «براى درد پهلو، آب زيرۀ كوهى بنوشيد.»(1)

376: امام صادق عليه السلام فرمود: صلى اللّه عليه و آله و سلم «آب زيرۀ كوهى بنوشيد كه براى درد خاصره مفيد است.»(2)

377: مردى از درد پهلو به امام صادق عليه السلام شكايت نمود. ايشان فرمود:

«چرا نانى كه از سفره مى افتد را نمى خورى.»(3)

378: عبد اللّه خثعمى گفت: «از درد پهلو به امام صادق عليه السلام شكايت نمودم، ايشان فرمود: «غذائى كه از دست روى سفره يا زمين مى افتد، بردار و ميل كن.» مى گويد: «اين كار را انجام دادم و خوب شدم.»

ابراهيم مى گويد: «من نيز در پهلوى چپ و راستم احساس درد كردم، اين كار را انجام دادم و خوب شدم.»(4)

379: مردى از پهلودرد به امام صادق عليه السلام شكايت نمود. ايشان فرمود:

«هرچه كه از سفره بيرون مى ريزد، بخور.»

مى گويد: «اين كار را انجام دادم و خوب شدم.»(5)

امام باقر عليه السلام به او فرمود: «با سكۀ نقره اى، مقدارى تره بخر و آن را در روغن عربى، كاملا بجوشان و هركس را كه چنين دردى دارد، سه روز از اين جوشانده بخوران چرا كه اگر چنين كند به خواست خداوند، خوب خواهد شد.»(1)

386: امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر سويق خشك، هنگام ناشتا خورده شود، حرارت را خاموش مى كند و تلخه را فرو مى نشاند، ولى اگر با روغن مخلوط گردد و خورده شود، اين اثر را ندارد.»(1)

387: امام صادق عليه السلام فرمود: «بادنجان بخوريد كه شفاى تمام بيمارى هاست.»(2)

388: نيز ايشان فرمود: «بادنجان براى تلخۀ سياه مفيد است و ضررى براى صفراء ندارد.»(3)

389: امام صادق عليه السلام فرمود: «بادنجان بخوريد كه براى تلخه ى سياه مفيد است.»(4)

390: امام صادق عليه السلام فرمود: «سويق عدس، تشنگى را رفع مى كند، معده را تقويت مى نمايد و درمان هفتاد درد در آن است، صفراء را خاموش مى كند و درون را سردى مى بخشد.»

هنگامى كه ايشان سفر مى كرد، از اين سويق، جدايى نداشت و زمانى كه خون يكى از خدمتگزارانش به جوش مى آمد، به او مى فرمود: «سويق عدس بخور، چون جوشش خون را فرو مى نشاند و حرارت را خاموش مى كند .»(5)

391: امام صادق عليه السلام فرمود: «سويق، تلخه را از بدن و بلغم را از معده، كاملا جدا مى كند و هفتاد نوع بلا را از انسان دور مى نمايد.»(6)

392: امام صادق عليه السلام فرمود: «ايستاده آشاميدن آب در روز، غذا را گوارا و هضم مى نمايد و ايستاده آشاميدن در شب، زردآب مى آورد. پس كسى

ص: 111

كه خواست در شب آب بنوشد، اين را بگويد: «اى آب! سلام بر تو از آب زمزم و آب فرات.» نوشيدن آب در شب، به او ضررى نمى رساند.»(1)

393: امام صادق عليه السلام فرمود: «ايستاده آشاميدن در شب، زردآب مى آورد.»(2)

بى يا سيدى و مولاى و الهى مكرك و لا تثبت على غضبك و لا تضطرنى الى الياس من روحك و القنوط من رحمتك، و طول الصبر على صلواتك عليه و آله به اتوجه اليك، فانك جعلته مفزعا للخائف و استودعته علم ما كان و ما هو كائن، فاكشف ضرّنى و خلصنى من هذه البليه الى ما عوذتنى من عافيتك و رحمتك، انقطع الرجاء الا منك، يا اللّه، يا اللّه، يا اللّه.»

آن مرد رفت و چند روز بعد اثرى از مرضش نبود. سعد مى گويد: امام صادق عليه السلام به ما فرمود كه اين موضوع را پنهان كنيم و همچنين فرمود:

جريان شفا يافتن آن مرد را به پدرم امام باقر عليه السلام گفتم، ايشان فرمود: «هر كس بلايى را كه به آن مبتلا است، از مردم پنهان و به خدا شكايت كند و شفا بخواهد، اگر اين دعا را بخواند، خدا او را شفا مى دهد.(1)»

396: امام صادق عليه السلام فرمود: «هنگامى كه نماز شب مى خوانى و به سجده مى روى، بگو: «اللّهمّ إنّى ادعوك دعاء العليل الذّليل الفقير دعاء من اشتدّت فاقته و قلّت حيلته و ضعف عمله و الحّ البلاء عليه دعاء مكروب إن لم تدركه هلك و إن لم تسعده فلا حيلۀ له فلا تحط به مكرك و لا تبيت على غضبك و لا تضطرّنى إلى اليأس من روحك و القنوط من رحمتك و هذا أمير المؤمنين أخو نبيك و وصى نبيك اتوجّه به إليك فإنّك جعلته مفزعا لخلقك و استودعته علم ما سبق و ما هو كائن فاكشف به ضرّى و خلّصنى من هذه البليۀ إلى ما عوّدتنى من رحمتك يا هو يا هو يا هو انقطع الرّجاء إلاّ منك.»(2)

397: امام صادق عليه السلام فرمود: «خربزه بخوريد، چرا كه در آن ده ويژگى است: نوشيدنى، ميوه، خوش بوكننده، شست وشودهنده و خورش است،

ص: 113

همچنين قدرت جنسى را افزايش مى دهد، مثانه را مى شويد و ادرارآور است.»(1)

402: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده: «كدو بخوريد كه ما اهل بيت عليه السلام آن را دوست داريم».

403: ذريح گفت: به امام صادق عليه السلام عرضه داشتم: روايتى از امير المؤمنين عليه السلام است كه: «خوردن كدو، مغز را زياد مى كند». ايشان فرمود: «بله و من مى گويم: كدو براى درد قولنج نيز مفيد است.»(1)

404: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه شب بخوابد و هفت برگ كاسنى در شكمش باشد، در آن شب از قولنج در امان مى ماند.»(2)

405: امام صادق عليه السلام فرمود: «چهار چيز باعث روشنايى چشم است و مفيد هستند و ضررى ندارند.» پرسيدند: «آنها چه هستند؟»

فرمود: «آويشن و نمك، وقتى با هم باشند و نانخواه و گردو، وقتى با هم باشند.»

پرسيدند: «اين چهار چيز وقتى با هم باشند، چه فايده اى دارند؟»

فرمود: نانخواه و گردو: بواسير را مى سوزانند، باد را دفع مى كنند، رنگ پوست را زيبا مى سازند، معده را سختى و محكمى مى دهند و كليه ها را گرم مى نمايند.

امّا آويشن و نمك، بادها را از دل بيرون مى رانند، انسدادها را مى گشايند، بلغم را مى سوزانند، آب كمر را زياد مى كنند، بوى دهان را خوش مى سازند، معده را نرمى مى دهند، بوهاى بد را از دهان مى برند و آلت را سفتى مى بخشند.»(3)

406: زراره گفت: دايۀ امام موسى عليه السلام در كودكى به ايشان برنج مى داد و او را وادار به خوردن مى كرد و تنبيه مى كرد (تنبيه مادرانه). من بدم آمد و نزد امام صادق عليه السلام رفتم؛ امام عليه السلام فرمود: «آيا از آنچه كه ديدى، ناراحت شدى؟»

ص: 115

گفتم: «بله، جانم به فدايت.»

فرمود: «برنج، خوراك خوبى است. روده ها را گشاد مى كند و بواسير را قطع مى نمايد. ما بر مردم عراق، غبطه مى خوريم كه برنج و غوره خرما مى خورند. اين دو، روده ها را فراخ مى كنند و بواسير را قطع مى نمايند.»(1)

407: مردى از بواسير به امام صادق عليه السلام شكايت نمود. ايشان فرمود:

«سورۀ ياسين را با عسل بنويس و بنوش.»(2)

408: مردى از بواسير شديد به امام صادق عليه السلام شكايت نمود و گفت:

«براى اين بيمارى به اندازۀ كاسۀ كوچكى شراب انگور تجويز كرده اند كه لذّت آن را نمى خواهم، ولى براى درمان به كار مى برم.»

ايشان فرمود: «نخور، حتّى يك جرعه.» گفتم: «براى چه؟»

فرمود: «چون حرام است و خداوند، درمان و شفا را در چيز حرام قرار نداده است. ترۀ سفيد بردار و سر سفيد آن را قطع كن و بشور، آن را به تكّه هاى كوچك قطعه قطعه كن و چربى بعد پيه بردار، آب كن و بر روى ترۀ سفيد بريز، ده گردو را پوست بكن و خرد كن و به اندازۀ وزن ده درهم، پيه به آن اضافه كن و بعد تره را روى حرارت قرار مى دهى تا سرخ شود، بعد پيه و گردو را به آن اضافه كرده، حرارت را خاموش مى كنى، بعد سه يا هفت روز ناشتا آن را مى خورى و از بقيۀ غذاها دست مى كشى.

بعد مقدارى ابهل (گياهى كه براى تسكين درد مناسب است) را با نان و گردوى پوست كنده و چربى و تره و چند گرم روغن كنجد خالى (با نام خدا اول چند گرم روغن كنجد) و چند اوقيه (هر اوقيه چند گرم است) كندر خرد شده و بو داده را مخلوط كرده و بعد چند گرم كنجد (روغن كنجد) را بعد از سه روز به آن اضافه كرده و بعد از ظهر از آن ميل مى كنى. به خواست خداوند خوب مى شوى».(3)

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «طهارت گرفتن با آب سرد، بواسير را از بين مى برد».(4)

ص: 116

415: امام صادق عليه السلام فرمود: «كسى كه به طور مداوم كاسنى بخورد، مال و فرزندش زياد مى شود.»(1)

416: امام صادق عليه السلام فرمود: «كاسنى، مال و فرزند را زياد مى كند.»(2)

417: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس دوست دارد مال و پسرانش زياد شوند، زياد كاسنى بخورد.»(3)

418: امام صادق عليه السلام فرمود: «از كاسنى استفاده كن كه آب كمر را زياد و صورت را نيكو مى كند.»(4)

419: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس ناشتا، به بخورد، آب كمرش پاكيزه و صورتش نيكو مى شود.»(5)

420: امام صادق عليه السلام فرمود: «زيتون، آب كمر را زياد مى كند.»(6)

421: امام صادق عليه السلام فرمود: «يكى از پيامبران، از داشتن فرزند كم به خداوند شكايت نمود. به او گفته شد: «گوشت با تخم مرغ بخورد.»(7)

422: امام صادق عليه السلام فرمود: «يكى از پيامبران، از داشتن فرزند كم به خداوند شكايت نمود. به او امر شد كه: «تخم مرغ بخورد.»(8)

423: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه فرزند ندارد، تخم مرغ بخورد و زياد بخورد.»(9)

فرمود: «نزد قبر پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم برو و در همان جا دو ركعت نماز بخوان، سپس دستت را بر روى صورتت قرار بده و بگو: «بسم اللّه و باللّه، بهذا اخرج [اقسمت] عليك من عين انس او عين جنّ او وجع، اخرج [اقسمت] عليك بالذى اتخذ ابراهيم خليلا و كلّم موسى تكليما و خلق عيسى من روح القدس، لمّا هدأت و طفئت كما طفأت نار ابراهيم، اطفئى باذن اللّه.» گفت: «اين دعا را دوبار خواندم و مشكل صورتم برطرف شد و تا الآن ديگر مشكلى ندارم.(1)

425: سعيد جناح گفت: امام صادق عليه السلام چند خرما خواست و خورد، سپس فرمود: «اشتهايى نداشتم، ماهى خورده بودم.» سپس فرمود: «هر كس در حالى به خواب رود كه ماهى خورده و در ادامۀ آن، چند خرما يا مقدارى عسل نخورده باشد، تا صبح، رگ فلج بر او غلبه خواهد كرد.»(2)

426: امام صادق عليه السلام فرمود: «هنگام ناشتا، خربزه يا خرماى برنى خوردن، باعث فلج شدن مى شود.»(3)

ص: 120

شود و در روز از محفوظين و روزى داده شدگان است تا خورشيد غروب كند.

و هركس كه اين ذكر را به وسيلۀ باران بنويسد و بنوشد، هيچ بدى، مرض، نقص، خلل و چيزى از چشم، جنّ و جادو و سحر و مكرشان به او نمى رسد و از هر آفتى در امان خواهد بود و تمام بلاهاى دنيوى از او دفع خواهد شد و روزى اش به بيشترين حدّ ممكن زياد مى شود و از هر شيطان و دشمن ستمگر در امان خواهد بود و اين فرد نخواهد مرد، تا اينكه خداوند، جاى او را در بهشت، در خواب به او نشان دهد:

دو آيه از سورۀ بقره: وَ إِلٰهُكُمْ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلرَّحْمٰنُ اَلرَّحِيمُ ، اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْحَيُّ اَلْقَيُّومُ لاٰ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لاٰ نَوْمٌ (1).

هفت آيه از سورۀ آل عمران: الم اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْحَيُّ اَلْقَيُّومُ نَزَّلَ عَلَيْكَ اَلْكِتٰابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِمٰا بَيْنَ يَدَيْهِ وَ أَنْزَلَ اَلتَّوْرٰاةَ وَ اَلْإِنْجِيلَ هُوَ اَلَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي اَلْأَرْحٰامِ كَيْفَ يَشٰاءُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْعَزِيزُ اَلْحَكِيمُ شَهِدَ اَللّٰهُ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَ اَلْمَلاٰئِكَةُ وَ أُولُوا اَلْعِلْمِ قٰائِماً بِالْقِسْطِ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْعَزِيزُ اَلْحَكِيمُ إِنَّ اَلدِّينَ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلْإِسْلاٰمُ وَ مَا اِخْتَلَفَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْكِتٰابَ إِلاّٰ مِنْ بَعْدِ مٰا جٰاءَهُمُ اَلْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِآيٰاتِ اَللّٰهِ فَإِنَّ اَللّٰهَ سَرِيعُ اَلْحِسٰابِ . إِنَّ هٰذٰا لَهُوَ اَلْقَصَصُ اَلْحَقُّ وَ مٰا مِنْ إِلٰهٍ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَهُوَ اَلْعَزِيزُ اَلْحَكِيمُ. (2) از سورۀ نساء يك آيه:

اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلىٰ يَوْمِ اَلْقِيٰامَةِ لاٰ رَيْبَ فِيهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اَللّٰهِ حَدِيثاً (3)

ص: 122

از سورۀ مائده يك آيه: لَقَدْ كَفَرَ اَلَّذِينَ قٰالُوا إِنَّ اَللّٰهَ ثٰالِثُ ثَلاٰثَةٍ وَ مٰا مِنْ إِلٰهٍ إِلاّٰ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ وَ إِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمّٰا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ اَلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذٰابٌ أَلِيمٌ (1)

از سورۀ انعام دو آيه: ذٰلِكُمُ اَللّٰهُ رَبُّكُمْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ خٰالِقُ كُلِّ شَيْ ءٍ فَاعْبُدُوهُ وَ هُوَ عَلىٰ كُلِّ شَيْ ءٍ وَكِيلٌ اِتَّبِعْ مٰا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَ أَعْرِضْ عَنِ اَلْمُشْرِكِينَ (2)

از سورۀ اعراف يك آيه: قُلْ يٰا أَيُّهَا اَلنّٰاسُ إِنِّي رَسُولُ اَللّٰهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعاً اَلَّذِي لَهُ مُلْكُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ يُحيِي وَ يُمِيتُ فَآمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ اَلنَّبِيِّ اَلْأُمِّيِّ اَلَّذِي يُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ كَلِمٰاتِهِ وَ اِتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (3)

از سورۀ برائت دو آيه: اِتَّخَذُوا أَحْبٰارَهُمْ وَ رُهْبٰانَهُمْ أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ اَلْمَسِيحَ اِبْنَ مَرْيَمَ وَ مٰا أُمِرُوا إِلاّٰ لِيَعْبُدُوا إِلٰهاً وٰاحِداً لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ سُبْحٰانَهُ عَمّٰا يُشْرِكُونَ ، فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ اَلْعَرْشِ اَلْعَظِيمِ (4)

از سورۀ يونس يك آيه: حَتّٰى إِذٰا أَدْرَكَهُ اَلْغَرَقُ قٰالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَلَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرٰائِيلَ وَ أَنَا مِنَ اَلْمُسْلِمِينَ (5)

از سورۀ هود يك آيه: فَإِلَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمٰا أُنْزِلَ بِعِلْمِ اَللّٰهِ وَ أَنْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (6)

از سورۀ رعد يك آيه: وَ هُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمٰنِ قُلْ هُوَ رَبِّي لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ مَتٰابِ (7).

ص: 123

از سورۀ نحل يك آيه: يُنَزِّلُ اَلْمَلاٰئِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلىٰ مَنْ يَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنَا فَاتَّقُونِ (1).

از سوره ى طه پنج آيه: يَعْلَمُ اَلسِّرَّ وَ أَخْفىٰ اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ لَهُ اَلْأَسْمٰاءُ اَلْحُسْنىٰ

وَ أَنَا اِخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِمٰا يُوحىٰ، إِنَّنِي أَنَا اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنَا فَاعْبُدْنِي وَ أَقِمِ اَلصَّلاٰةَ لِذِكْرِي

إِنَّمٰا إِلٰهُكُمُ اَللّٰهُ اَلَّذِي لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَسِعَ كُلَّ شَيْ ءٍ عِلْماً. (2)

از سورۀ انبياء دو آيه: وَ مٰا أَرْسَلْنٰا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلاّٰ نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنَا فَاعْبُدُونِ

وَ ذَا اَلنُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغٰاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنٰادىٰ فِي اَلظُّلُمٰاتِ أَنْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنْتَ سُبْحٰانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ اَلظّٰالِمِينَ. (3)

از سورۀ مؤمنين يك آيه: فَتَعٰالَى اَللّٰهُ اَلْمَلِكُ اَلْحَقُّ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ رَبُّ اَلْعَرْشِ اَلْكَرِيمِ (4).

از سورۀ نمل دو آيه: وَ يَعْلَمُ مٰا تُخْفُونَ وَ مٰا تُعْلِنُونَ اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ رَبُّ اَلْعَرْشِ اَلْعَظِيمِ. (5)

از سورۀ قصص دو آيه: وَ هُوَ اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ لَهُ اَلْحَمْدُ فِي اَلْأُولىٰ وَ اَلْآخِرَةِ وَ لَهُ اَلْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ . وَ لاٰ تَدْعُ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ كُلُّ شَيْ ءٍ هٰالِكٌ إِلاّٰ وَجْهَهُ لَهُ اَلْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ. (6)

ص: 124

از سورۀ فاطر يك آيه: يٰا أَيُّهَا اَلنّٰاسُ اُذْكُرُوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خٰالِقٍ غَيْرُ اَللّٰهِ يَرْزُقُكُمْ مِنَ اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَأَنّٰى تُؤْفَكُونَ. (1)

از سورۀ صافّات يك آيه: إِنَّهُمْ كٰانُوا إِذٰا قِيلَ لَهُمْ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ يَسْتَكْبِرُونَ. (2)

از سورۀ ص يك آيه: قُلْ إِنَّمٰا أَنَا مُنْذِرٌ وَ مٰا مِنْ إِلٰهٍ إِلاَّ اَللّٰهُ اَلْوٰاحِدُ اَلْقَهّٰارُ. (3)

از سورۀ غافر سه آيه: ذٰلِكُمُ اَللّٰهُ رَبُّكُمْ خٰالِقُ كُلِّ شَيْ ءٍ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَأَنّٰى تُؤْفَكُونَ.

ذٰلِكُمُ اَللّٰهُ رَبُّكُمْ فَتَبٰارَكَ اَللّٰهُ رَبُّ اَلْعٰالَمِينَ هُوَ اَلْحَيُّ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ اَلدِّينَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِينَ. (4) از سورۀ دخان يك آيه: لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ يُحْيِي وَ يُمِيتُ رَبُّكُمْ وَ رَبُّ آبٰائِكُمُ اَلْأَوَّلِينَ . (5)

از سوره ى حشر دو آيه: هُوَ اَللّٰهُ اَلَّذِي لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ عٰالِمُ اَلْغَيْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ هُوَ اَلرَّحْمٰنُ اَلرَّحِيمُ هُوَ اَللّٰهُ اَلَّذِي لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْمَلِكُ اَلْقُدُّوسُ اَلسَّلاٰمُ اَلْمُؤْمِنُ اَلْمُهَيْمِنُ اَلْعَزِيزُ اَلْجَبّٰارُ اَلْمُتَكَبِّرُ سُبْحٰانَ اَللّٰهِ عَمّٰا يُشْرِكُونَ. (6) از سورۀ تغابن يك آيه: اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَ عَلَى اَللّٰهِ فَلْيَتَوَكَّلِ اَلْمُؤْمِنُونَ. (7)

ص: 125

از سورۀ مزمّل يك آيه: رَبُّ اَلْمَشْرِقِ وَ اَلْمَغْرِبِ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلاً. (1)

431: «هرمومنى كه از درد شكايت مى كرد، امام مى فرمود: «با نيت خالص بر جاى بيمارى دست بكشد و بگويد: وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لاٰ يَزِيدُ اَلظّٰالِمِينَ إِلاّٰ خَسٰاراً (2) دردش شفا مى يافت، هر دردى كه بود و مصداقش در آيه: شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ است.(3)

432: عبد اللّه بن سنان گفت: از امام در مورد طلسم عقرب و مار و در مورد طلسم ديوانه و سحرشده اى كه زجر مى كشد، سؤال كردم. امام فرمود:

«اى ابن سنان! طلسم و تعويذ وقتى كه از قرآن باشند، مشكلى ندارند و هر كس را كه قرآن شفا نداد، خدا هم شفا نمى دهد. آيا بالاتر و رساتر از قرآن در اين گونه موارد چيزى پيدا مى شود؟ آيا خداوند نمى فرمايد: وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ و آيا خدا نمى فرمايد: لَوْ أَنْزَلْنٰا هٰذَا اَلْقُرْآنَ عَلىٰ جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خٰاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اَللّٰهِ. (4)»

از ما بپرسيد تا ما هم به شما بگوييم و شما را بر آياتى كه براى رهايى از ترس انس و جن است، مطلع كنيم و هم چنين آياتى را كه براى هر مرضى مناسب است، بگوئيم».(5)

433: حلبى مى گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: «آيا چيزى از قرآن و دعا را مى توانيم به كودكان و زنان مان بياويزيم؟»

ص: 126

ايشان فرمود: «بله اگر در پارچه يا جلد يا چيز ديگرى باشد، زن حائض مى تواند آن را همراه داشته باشد، امّا وقتى كه در جلد نباشد، زن آن را همراه نداشته باشد.(1)»

434: ابن سالم گفت: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: «آيا مى شود چيزى از قرآن يا تعويذ را به مريض بياويزيم؟» فرمود: «مشكلى ندارد.»

گفتم: «اگر جنب شديم، آن وقت چه؟» فرمود: «مؤمن نجس نمى شود؛ اما وقتى كه آن تعويذ در جلد نباشد، زن نبايد آن را همراه داشته باشد، امّا در مورد مرد و بچّه چنين شرطى نيست و مرد و بچّه مى توانند همراه داشته باشند.»(2)

438: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس دچار بيمارى و دردى شد، ابتدا از تربت امام حسين عليه السلام بخورد كه خداوند او را شفا مى دهد، مگر اينكه بيمارى او مرگ باشد.»(1)

439: امام صادق عليه السلام فرمود: «در نزد سر امام حسين عليه السلام تربت سرخى است كه در آن، شفاى تمام بيمارى ها، جز مرگ است.»

راوى مى گويد: بعد از اينكه، اين حديث را شنيدم، نزد قبر حاضر شده و طرف سر قبر را حفر كرديم و چون به قدر يك ذراع كنديم از جانب سر، خاك هايى رسيديم مثل ريگ هاى ريزى كه آب آنها را با خود مى آورد، رنگ آنها قرمز و اندازه شان به اندازۀ يك درهم بود، آنها را با خود به كوفه آورده، سپس مخلوطشان كرده و پنهان نموديم و بعد به تدريج از آن به مردم مى داديم، تا با آنها مريض هاى خود را درمان كنند.»(2)

440: امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت امام حسين عليه السلام شفاى تمام بيمارى هاست، پس هرگاه از آن خوردى، بگو: «بسم اللّه و باللّه، اللهم اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفا من كلّ داء، انّك على كلّ شىء قدير.»(3)

441: امام صادق عليه السلام فرمود: «انسان از تربت امام حسين عليه السلام بهره مى برد و برايش فايده دارد، ولى اين طور نيست كه فقط برداشتن تربت اين اثر را داشته باشد، به خدايى كه معبودى جز او نيست، هركس كه از تربت امام حسين عليه السلام بردارد، درحالى كه معتقد است، خداوند به وسيله آن به او نفع مى رساند، حتما از آن نفع خواهد برد.»(4)

442: امام صادق عليه السلام فرمود: «در تربت امام حسين عليه السلام شفا است، اگر چه به اندازه ى سر ميل (ميلى كه با آن سرمه مى كشند) باشد.»(5)

ص: 128

443: امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر بيمار مؤمنى كه حقّ ابى عبد اللّه عليه السلام و حرمت و ولايت او را مى شناسد، از تربت قبرش به اندازه ى سر ميل بردارد، همان براى او دوا و درمان مى باشد.»(1)

444: ابو حمزۀ ثمالى گفت: من در مكّه بودم... به امام صادق عليه السلام عرض كردم: «فدايت شوم! مى بينم كه اصحاب مان تربت طاهر حسينى عليه السلام را بر مى دارند. آيا اينكه مى گويند در اين تربت شفا هست، درست مى باشد؟»

ايشان فرمود: مردم استشفا مى جويند به تربتى كه از قبر تا سر، چهار ميل است و شفا در آن است، هم چنين تربت قبر جدّم رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم و هم چنين تربت قبر حسن و سجّاد و باقر عليه السلام. پس از اين قبور، تربت بردار كه شفاى تمام بيمارى هاست و سپرى مى باشد در مقابل چيزهايى كه از آنها مى ترسى و هيچ چيزى جز دعا در درمان كردن، معادل آنها نيست. و اگر گاهى اوقات تأثيرى ندارند، به اين خاطر است كه چيزى با آنها مخلوط مى شود، يا يقين بيمار نسبت به آنها كم است، ولى كسانى كه يقين به شفاى آنها دارند، هرگاه از آنها استفاده كرده اند، به خواست خدا شفا يافته اند و اينها، آن مردم را از داروهاى ديگر بى نياز نموده اند.

همچنين شياطين و جن هايى از كفّار هستند كه به آنها دست مى كشند و به اين ترتيب آنها را فاسد مى كنند و چيزهاى ديگرى اين ها را مى بويند و به وسيلۀ استشمام. اثر آن را مى برند. شياطين و جن هاى كفّار نسبت به انسان ها حسد مى ورزند و به آنها دست مى كشند و بوى آن ها را از بين مى برند و هر تربتى كه از حائر حسينى خارج شود، عدّه اى از شياطين و جن ها كه تعدادشان قابل شمارش نيست، آماده اند براى اينكه تربت را اگرچه در دست صاحبش باشد، مسح كنند و اثرش را از بين ببرند و اين - كه اين شياطين و جن ها بيرون حائر هستند و نمى توانند داخل حائر بيايند، به خاطر فرشتگانى است كه در حائر هستند. اگر تربتى سالم و از

ص: 129

تماس جن ها و شياطين در امان مانده باشد، هركس كه با آن معالجه كند، در همان ساعت خوب خواهد شد. پس اگر مى خواهى كه تربت سالم بماند، آن را پنهان كن و زياد اسم خداوند را بر آن بخوان. خبر رسيده كه برخى از كسانى كه تربت را برداشته اند، آن را خفيف و سبك شمرده اند، حتى عدّه اى از آنها، آن را در توبره و علف دان شتر و قاطر و الاغ يا در ظرف غذا انداخته و يا با دست هاى آلوده به غذا آن را مسح نموده و يا آن را در خورجينى مى گذارند، با اين حال چگونه انتظار دارند كه از آن تربت شفا بگيرند؟ و قلبى كه اعتقادى به تأثير تربت ندارد و مصلحت خود را كه در آن است، خفيف و خوار مى شمرد، اثر و عمل تربت را قطعا فاسد مى نمايد.»(1)

در بحار آمده است كه: در اين حديث برخلاف احاديث ديگر، اجازه ى استشفا به وسيله تربت هايى غير از تربت امام حسين عليه السلام صادر شده كه شايد منظور از اين استشفا، خوردن نباشد بلكه مسح كردن و يا حمل نمودن آن باشد.

445: ابو حمزۀ ثمالى به امام صادق عليه السلام عرضه داشت: «من ديده ام كه اصحاب ما از تربت قبر امام حسين عليه السلام برمى دارند و با آن استشفا مى گيرند ، آيا خاك قبر حسين عليه السلام همان طور كه مردم مى گويند شفا دهنده است؟»

ايشان فرمود: «استشفا مى جويند به تربتى كه از قبر تا سر، چهار ميلى قرار گرفته و شفا در آن است و هم چنين است تربت قبر پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم و قبر حسن و سجّاد و باقر عليهم السلام. پس از آنها بردار كه شفاى تمام بيمارى ها در آنهاست و سپرى است در مقابل چيزى كه از آن مى ترسى.

امر به گرامى داشتن آن خاك كرد و فرمود: «آن را با يقين به شفا برداريد و مهر قبر حسين عليه السلام (كربلا) را گرامى داريد.»(2)

ص: 130

446: امام صادق يا امام باقر عليه السّلام فرمود: «خداوند، آدم عليه السلام را از خاك آفريد سپس خوردن خاك را بر فرزندش حرام نمود.

گفتم: «راجع به تربت امام حسين عليه السلام چه مى فرماييد؟»

امام عليه السلام فرمود: «بر مردم، خوردن گوشت هاى خودشان حرام است، ولى خوردن گوشت ما برايشان حلال است، منتها مقدار كمى به اندازه ى نخود.»(1)

447: امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت امام حسين عليه السلام شفاى تمام بيمارى هاست و آن، بزرگ ترين داروست.»(2)

448: از امام صادق عليه السلام در مورد خاك ارمنى كه براى شكست و بست و مشكل عدم دفع غائط استفاده مى شود، سؤال شد كه: «آيا چنين كارى حلال است؟!»

ايشان فرمود: «مشكلى ندارد زيرا آن خاك از خاك قبر ذو القرنين است و خاك قبر امام حسين عليه السلام از آن بهتر است.»(3)

449: امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت حائر امام حسين عليه السلام شفاى تمام بيمارى ها و امنيت از تمام ترس هاست.»(4)

450: امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت امام حسين عليه السلام شفاى تمام بيمارى هاست و هرگاه آن را خوردى، بگو: «بسم اللّه و باللّه اللّهمّ اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفاء من كلّ داء إنّك على كلّ شىء قدير.»

نيز ايشان فرمود: «هرگاه تربت را خوردى، بگو: «اللّهمّ ربّ التّربه المباركه و ربّ الوصى الّذى وارته صلّ على محمّد و آل محمّد و اجعله علما نافعا و رزقا واسعا و شفاء من كلّ داء»(5)

ص: 131

451: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه براى غير از شفا گرفتن، تربت امام حسين عليه السلام را بخورد، مانند آن است كه از گوشت ما خورده است و هركس كه خواست براى شفا بخورد، بگويد: «بسم اللّه و باللّه اللّهمّ ربّ هذه التّربه المباركه الطّاهره و ربّ النّور الّذى أنزل فيه و ربّ الجسد الّذى سكن فيه و ربّ الملائكه الموكّلين به اجعله لى شفاء من داء كذا و كذا (بيمارى اش را بگويد).» و پشت سر آن جرعه اى آب بنوشد و بگويد: «اللهم اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفا من كل داء و سقم.» و ان شاء اللّه، خداوند تمام بيمارى ها، ناراحتى ها و غم ها را از او دور مى كند.»(1)

452: امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت امام حسين عليه السلام شفاى تمام بيمارى هاست، پس هرگاه از آن خوردى، بگو: «بسم اللّه و باللّه، اللهم اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفا من كل داء، انّك على كل شىء قدير، اللهم رب التربه المباركه و رب الوصى الذى وارته، صل على محمد و آل محمد و اجعل هذا الطين من كل داء و امانا من كل خوف.»(2)

453: امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت قبر امام حسين عليه السلام شفاى تمام بيمارى هاست، پس هرگاه آن را برداشتى، بگو: «بسم اللّه و باللّه اللّهمّ اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفاء من كلّ داء إنّك على كلّ شىء قدير.»(3)

454: امام صادق عليه السلام فرمود: «در هنگام خوردن آن بگو: «بسم اللّه و باللّه، اللّهمّ ربّ هذه التّربه المباركه الطّاهره و ربّ النّور الّذى أنزل فيه و ربّ الجسد الّذى سكن فيه و ربّ الملائكه الموكّلين به اجعله لى شفاء من داء كذا و كذا و اجرع من الماء جرعه خلفه و قل اللّهمّ

ص: 132

اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفاء من كلّ داء و سقم انّك على كل شىء قدير.»(1)

455. امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت امام حسين عليه السلام نگه دارنده و محافظى مبارك است و هركس از شيعيان ما، از آن بخورد، شفاى تمام بيمارى ها در آن خواهد بود و هركس از دشمنان ما از آن بخورد، همان طور كه چربى آب مى شود، بدنش آب مى شود پس هرگاه اين تربت را خوردى، بگو: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ الملك الّذى قبضها و بحقّ النّبى الّذى خزنها و بحقّ الوصى الّذى هو فيها أن تصلّى على محمّد و آل محمّد و أن تجعل لى فيه شفاء من كلّ داء و عافيه من كلّ بلاء و أمانا من كلّ خوف برحمتك يا أرحم الرّاحمين و صلّى اللّه على محمّد و آله و سلّم.»

همچنين بگو: «اللّهمّ إنّى أشهد أنّ هذه التّربه تربه وليك صلى اللّه عليه و آله و سلم و أشهد أنّها شفاء من كلّ داء و أمان من كلّ خوف لمن شئت من خلقك ولى برحمتك و أشهد أنّ كلّ ما قيل فيهم و فيها هو الحقّ من عندك و صدق المرسلون.»(2)

456: حسن بن على بن مغيره گفت: يكى از اصحاب ما گفت: به امام صادق عليه السلام عرضه داشتم: «من مردى هستم كه بيمارى هاى زيادى دارم و داروهايى نيز مصرف كرده ام كه فايده اى نداشته، چه كنم؟»

ايشان فرمود: «كجايى؟ چرا از تربت امام حسين عليه السلام استفاده نمى كنى كه شفاى تمام بيمارى ها و امنّيت از تمام ترس هاست؟

پس هرگاه تربت را گرفتى، بگو: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ هذه الطّينه و بحقّ الملك الّذى أخذها و بحقّ النّبى الّذى قبضها و بحقّ الوصى الّذى حلّ فيها صلّ على محمّد و أهل بيته و اجعل فيها شفاء

ص: 133

من كلّ داء و أمانا من كلّ خوف.» سپس فرمود: فرشته اى كه تربت را گرفت، جبرئيل بود كه آن را به پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم نشان داد و گفت: «اين تربت فرزندت مى باشد كه بعد از تو، امتّت او را مى كشند.» و پيامبرى كه آن را گرفت، محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم مى باشد و وصيى كه در آن حلول كرده، حسين بن على عليه السلام است كه سرور شهداى جوان مى باشد.»

گفتم: «فهميدم كه آن شفاى تمام بيمارى هاست، پس چگونه انسان را از تمام ترس ها ايمنى مى دهد؟»

امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه كه از سلطان يا كسى غير از او ترسيدى، از خاندانت خارج نشو، مگر اينكه تربت امام حسين عليه السلام همراهت باشد و هرگاه خواستى تربت بردارى، بگو: «اللّهمّ انّ هذه طينه قبر الحسين وليك و ابن وليك اتّخذتها حرزا لما أخاف و ما لا أخاف.» اين دعا را كامل بخوان، چون ممكن است، حوادثى برايت پيش بيايد كه از آنها خوف و هراسى نداشتى و احتمال آمدنش را نيز نمى دادى.» آن مرد مى گويد:

همان طور كه امام فرموده بود، تربت را برداشتم و خداوند، صحّت و سلامتى به من داد و از آنچه كه مى ترسيدم و نمى ترسيدم، مرا در امان نگاه داشت و بعد از آن بحمد اللّه هيچ امر مكروه و ناگوارى را نديدم.(1)

457: حارث بن مغيره گفت: به امام صادق عليه السلام عرضه داشتم: «من مردى هستم كه بيماريهاى بسيارى دارم و هر درمانى كه به كار برده ام، فايده اى نداشته است، چه كنم؟»

ايشان فرمود: «كجايى؟ چرا از تربت امام حسين عليه السلام استفاده نمى كنى كه شفاى تمام بيماريها و امنيت از تمام ترس هاست. پس هرگاه تربت را گرفتى، اين را بگو: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ هذه الطّينه و بحقّ الملك الّذى أخذها و بحقّ النّبى الّذى قبضها و بحقّ الوصى الّذى حلّ فيها

ص: 134

صلّ على محمّد و آل محمّد و أهل بيته و افعل بى كذا (به جاى كذا و كذا بيمارى اش را نام ببرد»(1)

458: زيد ابو اسامه گفت: همراه عدّه اى از همراهان و گروه خود نزد امام صادق عليه السلام رفتيم و ايشان به استقبال ما آمد و فرمود: «خداوند متعال، تربت جدّم امام حسين عليه السلام را شفاى هر دردى و امان از هر ترسى قرار داده است، پس هرگاه كسى خواست از آن بخورد، آن را ببوسد و بر روى چشمش بگذارد و به اعضاى بدنش بكشد و بگويد: «اللّهمّ بحقّ هذه التّربه و بحقّ من حلّ بها و ثوى فيها و بحقّ أبيه و أمّه و اخيه و الأئمّه من ولده و بحقّ الملائكه الحافّين به إلاّ جعلتها شفاء من كلّ داء و برءا من كلّ مرض و نجاه من كلّ آفه و حرزا ممّا أخاف و أحذر.» سپس از آن استفاده كند.»

ابو اسامه گفت: «همان طور كه امام صادق عليه السلام دستور داده بود، زمان طولانى از آن تربت استفاده كردم و بحمد اللّه از آن به بعد هيچ بدى نديدم.»(2)

459: از امام صادق عليه السلام در مورد چگونگى خوردن تربت سؤال شد.

ايشان فرمود: «هرگاه خواستيد تربت بخوريد، به اندازۀ يك نخود با انگشت خود برداريد و ببوسيد و بر چشم تان بگذاريد و بر روى اعضاى بدن تان بكشيد و بگوييد: «اللّهمّ بحقّ هذه التّربه و بحقّ من حلّ بها و ثوى فيها و بحقّ أبيه و أمّه و أخيه و الأئمّه من ولده و بحقّ الملائكه الحافّين به إلاّ جعلتها شفاء من كلّ داء و برءا من كلّ مرض و نجاه من كلّ آفه و حرزا ممّا أخاف و أحذر.» سپس استفاده كنيد.»(3)

460: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه خواستى، تربت امام حسين عليه السلام را با خود بردارى و ببرى، سوره ى حمد، ناس، فلق، توحيد، كافرون، قدر،

ص: 135

ياسين و آيۀ الكرسى را بخوان و بگو: «اللهم بحق محمد عبدك و رسولك و حبيبك و بنيّك و امينك و بحقّ امير المومنين على بن ابى طالب عبدك و أخى رسولك و بحقّ فاطمة بنت نبيك و زوجة وليك و بحقّ الحسن و الحسين و بحقّ الأئمّة الرّاشدين و بحقّ هذه التّربۀ و بحقّ الملك الموكّل بها و بحقّ الوصى الّذى هو فيها و بحقّ الجسد الّذى ضمّت و بحقّ جميع ملائكتك و أنبيائك و رسلك صلّ على محمّد و آله و اجعل هذا الطّين شفاء لى و لمن يستشفى به من كلّ داء و سقم و مرض و أمانا من كلّ خوف اللّهمّ بحقّ محمّد و أهل بيته اجعله علما نافعا و رزقا واسعا و شفاء من كلّ داء و سقم و آفۀ و عاهة و من جميع الأوجاع كلّها إنّك على كلّ شىء قدير.» و بگو:

«اللّهمّ ربّ هذه التّربه المباركه الميمونه و الملك الّذى هبط بها و الوصى الّذى هو فيها صلّ على محمّد و آل محمّد و انفعنى بها إنّك على كلّ شىء قدير.»(1)

من شنيدم شما مى گوييد: «تربت امام حسين عليه السلام از داروهاى منحصر به فرد است و مثل آن نيست و به هر دردى زده شود، درد را نابود مى كند.» امام فرمود: «همين طور است؛ حالا سؤالت چيست؟!»

گفت: «من از آن خورده ام و برايم فايده اى نداشته است.» فرمود:

«تربت، دعايى دارد، پس كسى كه از آن بخورد و دعا نكند و استفاده كند، برايش فايده اى نخواهد داشت.»

گفت: «در هنگام خوردن تربت چه بگويم؟»

امام عليه السلام فرمود: «قبل از هر چيزى، آن را ببوس و بر روى چشمت بگذار و به اندازۀ يك نخود از آن بخور و نه بيشتر و اگر كسى بيشتر بخورد، همانند آن است كه گوشت و خون ما را خورده است، پس هرگاه خواستى

ص: 136

بخورى، بگو: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ الملك الّذى قبضها و أسألك بحقّ النّبى الّذى خزنها و أسألك بحقّ الوصى الّذى حلّ فيها أن تصلّى على محمّد و آل محمّد و أن تجعله شفاء من كلّ داء و أمانا من كلّ خوف و حفظا من كلّ سوء.»

موقعى كه اينها را گفتى، آن تربت را در چيزى بگذار و بر آن سوره قدر را بخوان، همانا دعاى قبل از گرفتن تربت، اذن گرفتن تربت است و قرائت قدر به منزلۀ ختم آن است.»(1)

461: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه از تربت آن مظلوم برداشتى و در دهانت گذاشتى، بگو: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ هذه التّربه و بحقّ الملك الّذى قبضها و النّبى الّذى حضنها و الإمام الّذى حلّ فيها أن تصلّى على محمّد و آل محمّد و أن تجعل لى فيه شفاء نافعا و رزقا واسعا و أمانا من كلّ خوف و داء.» هرگاه اينها را بگويد: خداوند متعال عافيت و شفا را به وى عطا مى كند.»(2)

462: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه كسى خواست از تربت امام حسين عليه السلام بخورد، اين را بگويد: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ الملك الّذى تناوله و الرّسول الّذى بوّاه و الوصى الّذى ضمّن فيه أن تجعله شفاء من كلّ داء كذا و كذا و تسمّى ذلك الدّاء»(3)

463: هنگامى كه امام صادق عليه السلام وارد عراق شد، عده اى دور او جمع شدند و گفتند: «اى سرور ما! تربت امام حسين عليه السلام عليه شفاى تمام بيمارى ها است، آيا از تمام ترس ها نيز ايمنى مى دهد؟»

فرمود: «بله، هرگاه كسى از شما خواست، از تمام ترس ها در امان باشد، پس تسبيحى از تربت امام حسين عليه السلام بردارد و دعاى ليله المبيت (دعايى

ص: 137

كه امير المؤمنين عليه السلام در شبى كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به مدينه هجرت كرد و در بستر ايشان خوابيد، اين دعا را خواند،) را سه مرتبه بخواند، آن دعا، اين است: «أصبحت اللّهمّ معتصما بذمامك المنيع الّذى لا يطاول و لا يحاول من كلّ غاشم و طارق من سائر من خلقت و ما خلقت من خلقك الصّامت و النّاطق فى جنّه من كلّ مخوف بلباس سابغه و لاء أهل بيت نبيك محتجبا من كلّ قاصد لى بأذيه بجدار حصين الإخلاص فى الاعتراف بحقّهم و التّمسّك بحبلهم موقنا أنّ الحقّ لهم و معهم و فيهم و بهم و أوالى من والوا و أجانب من جانبوا فأعذنى اللّهمّ بهم من شرّ كلّ ما أتّقيه يا عظيم حجزت الأعادى عنّى ببديع السّماوات و الأرض إنّا جعلنا من بين أيديهم سدّا و من خلفهم سدّا فأغشيناهم فهم لا يبصرون.» سپس تسبيح را ببوس و بر روى چشمت بگذار و بگو: «اللّهمّ إنّى أسألك بحقّ هذه التّربه و بحقّ صاحبها و بحقّ جدّه و بحقّ أبيه و بحقّ أمّه و أخيه و بحقّ ولده الطّاهرين اجعلها شفاء من كلّ داء و أمانا من كلّ خوف و حفظا من كلّ سوء.

سپس آن را در جيبت بگذار. پس اگر اين كار روز انجام دهى، تا شب در امان خدا خواهى بود و اگر اين كار را در شب انجام دهى، تا صبح در امان خداوند خواهى بود.»

464. در روايتى ديگر آمده كه ايشان فرموده است: «هرگاه تربت را گرفتى، بگو: «اللّهمّ هذه طينه قبر الحسين عليه السلام و ليك و ابن و ليك اتّخذتها حرزا لما أخاف و ما لا أخاف»(1)

امام صادق عليه السلام فرمود: «شايد نمرده باشد، به خانه برگرد و دو ركعت نماز بخوان و دعا كن و بگو: «يا من وهبه لى و لم يك شيئا جدد هبته لى» بعد او را تكان بده و اين را براى كسى نگو.»

آن خانم مى گويد: «همين كار را كردم و او را حركت دادم، ناگهان ديدم او در حال گريه است.»(1)

466: اسماعيل بن ارق گفت: در ماه رمضان به بيمارى شديدى مبتلا شدم تا اينكه مردم و در شب، بنى هاشم جمع شدند كه تشييع جنازه كنند و مرا مى ديدند كه مرده ام. مادرم براى من داد و فرياد مى كرد كه امام صادق عليه السلام به او فرمود: «به پشت بام برو و در زير آسمان يعنى بدون سايبان يا كجاوه باش و دو ركعت نماز بخوان و بگو: «اللهم انك وهبته لى و لم يك شيئا اللهم و انى استوهبتكه مبتدء فاعرنيه.» اسماعيل مى گفت مادرم اين كار را كرد و من هشيار بيدار و زنده شدم و نشستم و بنى هاشم در سحر به هليم دعوت شدند و سحرى را دسته جمعى خوردند و من هم با آنان هليم خوردم.»(2)

467: ارقط، فرزند خواهر امام صادق عليه السلام مى گويد: «دچار بيمارى شديدى شدم و مادرم به دنبال دايى ام رفت و او را آورد، درحالى كه خودش بيرون خانه بود و ناله مى كرد واى جونم!» سپس دايى ام او را ديد و فرمود: «لباست را جمع كن و بپوش و به پشت بام برو، بعد روسرى از سر بردار تا موى سرت پيدا باشد و بگو: «ربّ أنت أعطيتنيه و أنت وهبته لى اللّهمّ فاجعل هبتك اليوم جديده إنّك قادر مقتدر.» سپس سجده كن و سرت را از سجده بلند كرده، مى بينى كه فرزندت خوب شده است.» مادرم آن كارها را انجام داد و من همان ساعت از جايم بلند شدم و همراه دايى ام به سوى مسجد رفتم.(3)

ص: 139

468: اسماعيل بن عبد اللّه گفت: دچار بيمارى شديدى شدم، به طورى كه از من نااميد شدند، سپس امام صادق عليه السلام نزد من آمد و ديد كه مادرم براى من فرياد مى زند و بى تابى مى كند، به او فرمود: «وضو بگير و دو ركعت نماز بخوان و در سجده هايت اين را بگو: «اللّهم انت وهبته لى و لم يك شيئا، فهبه لى هبه جديده.» مادرم اين كار را انجام داد و خوب شدم و مادرم هليم پخت و من و اقوام از آن خورديم.»(1)

472: امام صادق عليه السلام فرمود: «دستت را بر جاى درد بگذار و بگو: «بسم اللّه و باللّه محمّد رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم لا حول و لا قوّه إلاّ باللّه اللّهمّ امسح عنّى ما أجد.» و بر جاى درد، سه مرتبه دست بكش.»(1)

473: مردى نزد امام صادق عليه السلام رفت و از دردى كه به آن مبتلا شده بود، به ايشان شكايت نمود. آن حضرت فرمود: «بگو: «بسم اللّه» سپس دستت را بر روى آن بكش و هفت مرتبه بگو: «أعوذ بعزّه اللّه و أعوذ بقدره اللّه و أعوذ بجلال اللّه و أعوذ بعظمه اللّه و أعوذ بجمع اللّه و أعوذ برسول اللّه و أعوذ بأسماء اللّه من شرّ ما أحذر و من شرّ ما أخاف على نفسى.»

آن مرد مى گويد: «اين كار را انجام دادم و خداوند متعال، دردم را برطرف كرد.»(2)

474: حسين خراسانى گفت: «از دردى به امام صادق عليه السلام شكايت نمودم. ايشان فرمود: «هرگاه نماز خواندى، دستت را بر جاى سجده ات بگذار و بگو: «بسم اللّه محمّد رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم اشفنى يا شافى لا شفاء إلاّ شفاؤك شفاء لا يغادر سقما شفاء من كلّ داء و سقم.»(3)

475: حسين بن نعيم گفت: يكى از فرزندان امام صادق عليه السلام از درد به ايشان شكايت نمود. آن حضرت فرمود: «فرزندم! اين را بگو: «اللّهمّ اشفنى بشفائك و داونى بدوائك و عافنى من بلائك فإنّى عبدك و ابن عبدك.»(4)

476: داوود بن زرين گفت: به امام صادق عليه السلام شكايت كردم و گفتم «اى پسر رسول خدا ديشب يكى از رگانم (استخوانهايم) بشدّت درد مى كرد

ص: 141

(درد ناگهانى و شديد) و نمى دانستم براى بهبودى آن چه كار كنم، اين بود كه به شما پناه آوردم.»

امام عليه السلام فرمود: «دستت را بر جايى كه به شدت درد مى كند، بگذار و سه بار بگو: «اللّه اللّه اللّه ربّى حقّا» در همان لحظه، درد ساكت مى شود.(1)»

477: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه از دردى شكايت داشت، اين را بگويد: «اللّهمّ اشفنى بشفائك و داونى بدوائك و عافنى من بلائك.» شايد اگر سه مرتبه بگويد، عافيت يابد.»(2)

478: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه دچار بيمارى يا سختى اى شود و سورۀ توحيد را نخواند، سپس در بيمارى يا سختى اش بميرد، به جهنّم برده مى شود.»(3)

شايد منظور از نخواندن سورۀ توحيد، نخواندن از روى دشمنى و انكار باشد.

479: داوود بن زرين گفت: در مدينه دچار بيمارى شديدى شدم و اين خبر به امام صادق عليه السلام رسيد، ايشان نامه اى به من نوشت كه: «خبر بيمارى ات به من رسيد، پس يك صاع (تقريبا سه كيلو) گندم بخر و بر پشت دراز بكش و گندم ها را هرطور خواستى روى سينه ات بريز و بگو: « اللّهمّ إنّى أسألك باسمك الّذى إذا سألك به المضطرّ كشفت ما به من ضرّ و مكّنت له فى الأرض و جعلته خليفتك على خلقك أن تصلّى على محمّد و آل محمّد و أن تعافينى من علتى» سپس بنشين و گندم ها را از دور خودت جمع كن و همان دعا را بگو و آن گندم ها را قسمت قسمت كن و هر قسمت را به مسكينى بده و همان دعا را بخوان.»

داوود مى گويد: «اين كار را انجام دادم و خوب شدم، گويى كه از زنجير رها شدم و هركس اين كار را انجام مى داد، سود كرد و نفع برد.»(4)

ص: 142

480: امام صادق عليه السلام فرمود: «در هنگام بيمارى بگو: «اللهم انك قد عيرت اقواما فقلت: قُلِ اُدْعُوا اَلَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلاٰ يَمْلِكُونَ كَشْفَ اَلضُّرِّ عَنْكُمْ وَ لاٰ تَحْوِيلاً (1) فيا من لا يملك كشف ضرّى و لا تحويله عنى احد غيره صلى اللّه عليه و آله و سلم و اكشف ضرّى حوله الى من يدعو معك الها آخر، لا اله غيرك.»(2)

481: محمّد بن بكر گفت: امام صادق صلى اللّه عليه و آله و سلم اصحاب و اوليايش را وصيت مى كرد، فرمود: «هركس مرض و دردى داشت، داروى جديدى استفاده كند، به اين ترتيب كه بر آبى كه خود به دست آورده (از چشمه يا چاه يا چيز ديگر) سورۀ قدر را درست و با ترتيل، سه بار بر آن بخواند، بعد از آن بنوشد و با آن وضو بگيرد و به بدن بمالد كه هر كمبودى را جبران مى كند و هركس سه بار اين كار را انجام دهد، خدا او را شفا مى دهد، از هر مرضى كه داشته باشد.»(3)

482: امام صادق عليه السلام فرمود: «از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم پرسيدند، دعا و تعويذ و طلسمى كه با آن، شخص شفا پيدا مى كند آيا با قدر (قضا و قدر) منافات دارد؟» پيامبر فرمود: «اين خود از قدر خداوند است.»(4)

483: عبد اللّه بن سنان گفت: در مكّه بودم و در ذهن خود مطلبى داشتم كه جز خدا كسى از آن آگاه نبود، وقتى به مدينه بازگشتم، نزد امام عليه السلام رفتم، ايشان به من نظرى افكند و فرمود: «از آنچه در ذهن دارى استغفار، كن و دوباره تكرار نكن.»

عبد اللّه گفت: «از يكى از پاهايم عرق خارج شد». پس امام عليه السلام «هنگام وداع كردن، قبل از اينكه عرق از خارج شود، فرمود: «هرگاه شخصى

ص: 143

شكايت داشته باشد و صبر كند، خداوند براى او اجر هزار شهيد قرار مى دهد .»

عبد اللّه مى گويد: وقتى براى بار دوّم برگشتم، آن عرق از پايم خارج شد و ديگر چند ماه شكايت نداشتم و آسوده بودم. سال دوم به حج رفتم و نزد امام عليه السلام رسيدم و عرض كردم: «پايم را تعويذ كن (طلسم كن)». و به امام گفتم: «كه اين پايم است كه درد مى كند.»

امام فرمود: «اين مشكلى ندارد، پاى ديگرت را كه سالم است جلو بياور، خداوند تو را شفا دهد، پس من پاى سالمم را دراز كردم و امام عليه السلام آن را تعويذ كرد، وقتى كه از نزد امام برخاستم و با او وداع كردم، براى بار دوم آن عرق از پاى سالمم خارج شد.»

گفتم: «به خدا! امام آن را براى حدثى كه عارض شد، تعويذ كرد. پس سه شب شكايت اظهار درد كردم تا اينكه خدا مرا شفا داد و تعويذ برايم سودمند واقع شد:.»

«بسم اللّه الرحمن الرحيم اللّهمّ إنّى أسالك باسمك الطّاهر الطّهر المطهّر المقدّس السّلام المؤمن المهيمن المبارك الّذى من سألك به أعطيته و من دعاك به أجبته أن تصلّى على محمّد و آل محمّد و أن تعافينى ممّا أجد فى سمعى و بصرى و فى يدى و رجلى و فى شعرى و بشرى و فى بطنى إنّك لطيف لما تشاء و أنت على كلّ شىء قدير.»

484: ذريح گفت: شنيدم كه امام صادق عليه السلام يكى از فرزندانش را به وسيله اين تعويذ نمود: «عزمت عليك يا ريح و يا وجع كائنا ما كنت بالعزيمه الّتى عزم بها على بن أبى طالب أمير المؤمنين عليه السلام رسول رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم على جنّ وادى الصّبره فأجابوا و أطاعوا لمّا أجبت و أطعت و خرجت عن ابنى فلان (نام بيمار و مادرش گفته شود) السّاعه السّاعه.»(1)

ص: 144

485: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه سوره ى حمد را هفتاد مرتبه بر دردش بخواند، به خواست خداوند متعال دردش آرام خواهد شد.»(1)

486: امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر سورۀ حمد را هفتاد مرتبه بر مرده خوانديد و روح به بدن او بازگشت، تعجّب نكنيد.»(2)

487: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه سورۀ حمد او را شفا ندهد، چيز ديگرى او را شفا نمى دهد.»(3)

488: امام صادق عليه السلام فرمود: «خواندن سورۀ حمد، شفاى تمام بيمارى هاست، جز مرگ.»(4)

489: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه دچار بيمارى شود، سورۀ حمد را هفت مرتبه در يقه اش بخواند، اگر خوب شد كه هيچ وگرنه هفتاد مرتبه بخواند، كه من ضامن سلامتى او مى شوم.»(5)

490: حسن قمى گفت: دچار مرضى شدم كه اطبّا به حيرت افتادند و از درمان آن عاجز شدند، پدرم مرا به بيمارستان برد و پزشكان همه جمع شدند و پس از فكر كردن، گفتند: «اين مرض را جز خدا نمى تواند درمان كند، پس برگشتم و قلبم شكست و حالم گرفته شد و يكى از كتاب هاى پدرم را برداشتم و ديدم بر روى جلد آن نوشته شده: امام صادق عليه السلام از پدرانش از رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «هركس كه دچار مرضى باشد، بعد از نماز صبح چهل بار بگويد:

«بسم اللّه الرّحمن الرّحيم الحمد للّه ربّ العالمين حسبنا اللّه و نعم الوكيل تبارك اللّه أحسن الخالقين و لا حول و لا قوّه إلاّ باللّه العلى العظيم.» سپس با دستش بر روى آن بكشد كه خداوند متعال آن را برطرف مى كند و شفا مى دهد.» پس صبر كردم و موقع طلوع فجر، نماز

ص: 145

صبح خواندم و در جاى خود نشستم و آن را چهل بار تكرار كردم و با دست بر روى عضو مريض كشيدم، خداوند آن را برطرف كرد. در جاى خود نشستم و با خود گفتم، نكند دوباره مرض برگردد، سه شبانه روز مدام همين طور بودم و به پدرم موضوع را گفتم، پدرم خدا را شكر كرد و موضوع را با بعضى از پزشكان در ميان گذاشت، يكى از پزشكان، كافر ذمّى بود، نزد من آمد و جاى مرض را مشاهده كرد و ديد كه مرض از بين رفته، موضوع را برايش توضيح دادم، او هم گفت: «اشهد ان لا اله الا الله و انّ محمدا عبده و رسوله.» و مسلمان شد.(1)

491: امام صادق عليه السلام فرمود: «اين را براى برطرف شدن دردها بخوان:

«بسم اللّه و باللّه كم من نعمه للّه فى عرق ساكن و غير ساكن على عبد شاكر و غير شاكر.» بعد از نماز واجب، محاسنت را با دست راستت بگير و سه مرتبه بگو: «اللّهمّ فرّج عنّى كربتى و عجّل عافيتى و اكشف ضرّى.» تلاش كن كه دعا را با گريه بخوانى.»(2)

492: امام صادق عليه السلام فرمود: «امير المومنين عليه السلام فرموده است: «اين تعويذى است كه جبرئيل براى پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم! آورد و گفت: «سردردت را به وسيلۀ اين تعويذ رفع كن.» سپس گفت: «اى محمد! صلى اللّه عليه و آله و سلم هركس، براى هر دردى كه دارد، اين تعويذ را هفت مرتبه بگويد، به خواست خداوند شفا خواهد يافت. دستت را بر جاى درد يا بيمارى بكش و بگو: «بسم اللّه ربّنا الّذى فى السّماء تقدّس ذكر ربّنا الّذى فى السّماء و الارض امره نافذ ماض كما انّ امره فى السّماء اجعل رحمتك فى الارض و اغفر لنا ذنوبنا و خطايانا يا ربّ الطّيبين الطّاهرين انزل شفاء من شفائك و

ص: 146

رحمه من رحمتك على فلان بن فلانه (نام بيمار و مادرش برده شود).»(1)

493: امام صادق عليه السلام فرمود: «دستت را بر سر مريض بگذار و بگو:

«بسم اللّه و باللّه و من اللّه و إلى اللّه و ما شاء اللّه و لا حول و لا قوّه إلاّ باللّه إبراهيم خليل اللّه و موسى كليم اللّه نوح نجى اللّه عيسى روح اللّه محمّد رسول اللّه صلوات اللّه عليهم أجمعين من كلّ بلاء فادح و أمر فاجع و كلّ ريح و أرواح و اوجاع قسم من اللّه و عزائم منه لفلان بن فلانه (نام بيمار و مادرش برده شود) لا يقربه الأكله و غيره و أعيذه بكلمات اللّه التّامّات الّتى سأل بها آدم عليه السلام ربّه فتاب عليه إنّه هو التّوّاب الرّحيم أ لا إنّها حرز أيتها الاوجاع و الأرواح لصاحبه بإذن اللّه بعون اللّه بقدره اللّه الا له الخلق و الامر تبارك اللّه ربّ العالمين.» سپس آيه الكرسى، حمد، ناس، فلق، توحيد و ده آيه از سوره ياسين بخوان و بگو: اللهم اشفه بشفائك و داوه بدوائك و عافه من بلائك. و به حق محمد و آل صلى اللّه عليه و آله و سلم سلامتى و عافيت بخواه.»(2)

494: امام صادق يا امام باقر عليه السلام فرمودند: «هرگاه نزد مريضى رفتى، اين را هفت مرتبه بگو: «اعوذ باللّه العظيم ربّ العرش الكريم من كلّ عرق نفّار و من شرّ حرّ النّار.»(3)

495: امام صادق عليه السلام فرمود: «هر مؤمنى كه به عيادت برادر مؤمنش رفت و او از بيمارى اش گله مى كرد، اين را بگويد: «اعوذ باللّه العظيم ربّ العرش الكريم من كلّ عرق نفّار و من شرّ حرّ النّار.) اجلش به تاخير مى افتد، و خدا براى او تخفيف قائل مى شود.»(4)

ص: 147

496: مردى از سردرد به امام صادق عليه السلام گله نمود، آن حضرت فرمود:

«دستت را بر جاى درد بگذار و آيه الكرسى و حمد را بخوان و بگو: الله أكبر الله أكبر لا إله إلا الله و الله أجل و أكبر مما أخاف و أحذر أعوذ بالله من عرق نعار و أعوذ بالله من حر النار(1)

497: عبد الملك بن عبد اللّه قمى گفت، نزد امام عليه السلام بودم و يك كاهلى از امام پرسيد. «آيا على عليه السلام دختران ترشيده و پسران بدون زن را تعويذ مى كرد (طلسم برايشان مى نوشت؟»

امام فرمود: «بله، اما قضيه اين جور كه تو مى گويى نيست، بلكه امام على عليه السلام فقط براى مردم آفت زده و دچار آفت تعويذ مى نوشت و اهل سنّت مى گويند كه امام على عليه السلام براى دختران ترشيده و پسران بدون زن، دعا مى نوشت و اين چنين نيست.»(2)

498: امام صادق عليه السلام فرمود: «امام سجاد عليه السلام خانوادۀ خود را تعويذ مى نمود و آن را به نزديكان مورد اعتمادش ياد مى داد، به اين ترتيب كه دستت را بر روى دهانت بگذار و بگو: «بسم اللّه، بسم اللّه، بسم اللّه و بصنع اللّه الّذى اتقن كلّ شىء انّه خبير بما يفعلون.» سپس اين را هفت مرتبه بگو: «اسكن أيها الوجع سألتك باللّه ربّى و ربّك و ربّ كلّ شىء الّذى سكن له ما فى اللّيل و النّهار و هو السّميع العليم.»(3)

499: امام صادق عليه السلام فرمود: «اين دعا براى كسى است كه گرفتار مى باشد و در شب خوانده مى شود: «يا منزل الشّفاء باللّيل و النّهار و مذهب الدّاء باللّيل و النّهار انزل على من شفائك شفاء لكلّ ما بى من الدّاء.»(4)

ص: 148

500: امام صادق عليه السلام فرمود: «اين دعا براى انسان گرفتار مى باشد.

هرگاه كه نماز شب خواند، دستش را بر جاى سجده اش بگذارد و بگويد:

«بسم اللّه بسم اللّه محمّد رسول اللّه على إمام اللّه فى ارضه على جميع عباده اشفنى يا شافى لا شفاء إلاّ شفاؤك شفاء لا يغادر سقما من كلّ داء و سقم.»(1)

راوى مى گويد: نمى دانم كه ايشان فرمود: سه مرتبه خوانده شود يا هفت مرتبه.

501: امام صادق عليه السلام فرمود: «اين دعا براى انسان گرفتار و بيچاره است، كسى كه راه چاره اى ندارد و دچار بلاء شده بگويد: «لا اله الاّ انت سبحانك انّى كنت من الظّالمين.» آن را شب جمعه بعد از نماز عشاء بخواند و من آن را از امام باقر و امام باقر از امام سجّاد و امام سجّاد از امام حسين و امام حسين از امام على امام على عليهم السلام از رسول خدا و رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم از جبرئيل و جبرئيل از خدا گرفته است.»(2)

502: امام صادق عليه السلام فرمود: «دعا، شفاى تمام بيمارى هاست.»(3)

503: ابى زينب گفت: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه سنان بن سلمه آمد و رنگ صورتش زرد شده بود. امام صادق عليه السلام فرمود: «چه شده؟» او هم از درد شديد و ناگهانى و مداوم در مفاصل خود شروع به صحبت كرد. فرمود:

«واى بر تو! اين دعا را بگو: «اللّهمّ إنّى اسألك باسمائك و بركاتك و دعوه نبيك الطّيب المبارك المكين عندك و بحقّه و بحقّ ابنته فاطمه المباركه و بحقّ وصيه امير المؤمنين و حقّ سيدى شباب أهل الجنّه إلاّ أذهبت عنّى شرّ ما اجده بحقّهم بحقّهم بحقّهم بحقّك يا إله العالمين.» به خدا قسم! از جايم بلند نشده بودم كه دردم آرام شد.(4)

ص: 149

504: يونس بن عمّار گفت: به امام صادق عليه السّلام عرضه داشتم: «جانم به فدايت! دچار كمردرد شده ام و مى بينم كه بعضى از مردم گمان مى كنند كه خدا فقط كسانى را به آن مبتلا مى كند كه به آن ها نياز ندارد.» (شايد منظور در راه دين باشد). امام فرمود: «نه اين طور نيست، يكى از مؤمنان آل فرعون انگشتانش به كف دستش چسبيده بود درحالى كه دستش را دراز كرده بود، مى گفت: «اى مردم! از پيامبران پيروى كنيد.» امام فرمود:

«در قسمت اوّل شب (اگر شب را سه قسمت كنيم در اوّل از سه قسمت شب) وضو بگير و به نماز بايست و در سجدۀ دوّم ركعت دوم بگو: «يا على يا عظيم يا رحمان يا رحيم يا سامع الدّعوات يا معطى الخيرات صلّ على محمّد و آل محمّد و أعطنى من خير الدّنيا و الآخره ما أنت أهله و اصرف عنّى من شرّ الدّنيا و الآخره ما أنت أهله و أذهب عنّى هذا الوجع) فانه قد غافلنى و [أ] حزننى.» و در دعايت پافشارى كن.»

راوى مى گويد: به كوفه نرسيده بودم كه خداوند، دردم را به كلّى برطرف كرد.»(1)

505: امام صادق عليه السلام فرمود: «بگو: «يا منزل الشفا و مذهب الداء انزل على ما بى من داء شفا.»(2)

اجعلنى فى كنفك و فى جوارك و اجعلنى فى أمانك و فى منعك.» گفت كه به ما رسيده و معروف است كه شخصى سى سال به اين مداومت داشت و يك شب آن را نخواند و عقرب او را نيش زد.»(1)

507: ذريح گفت: «امام صادق عليه السّلام يكى از دوستانش را به وسيله اين، از باد، تعويذ نمود:

«عزمت عليك يا وجع بالعزيمه الّتى عزم بها على بن ابى طالب رسول رسول اللّه على جنّ وادى الصّبره فأطاعوا و أجابوا لمّا أطعت و اجبت و خرجت عن فلان بن فلان السّاعه السّاعه بإذن اللّه تعالى بأمر اللّه عزّ و جلّ بقدره اللّه بسلطان اللّه بجلال اللّه بكبرياء اللّه بعظمه اللّه بوجه اللّه بجمال اللّه ببهاء اللّه بنور اللّه» اين شخص موقع خروج مكث نمى كند (يعنى باد مانع حركتش نمى شود).(2)

508: ذريح محاربى گفت: «نزد امام صادق عليه السّلام رفتم و او پسر كوچك خود را تعويذ مى كرد، سه مرتبه گفت: «بسم اللّه اعزم عليك يا وجع و يا ريح كائنا ما كانت بالعزيمه الّتى عزم بها رسول اللّه (ص) و على بن أبى طالب (ع) على جنّ وادى الصّبره فاجابوا و اطاعوا لمّا اجبت و اطعت و خرجت عن ابن فلان بن فلانۀ (نام بيمار را بگو) السّاعه السّاعه»(3)

509: امام صادق عليه السّلام فرمود: «كسى را كه صرع دارد به وسيلۀ اين، تعويذ نما: «عزمت عليك يا ريح بالعزيمه الّتى عزم بها علّى بن ابى - طالب عليه السّلام و [رسول] رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم على جن وادى الصبره فاجابوا و اطاعوا لما اجبت و اطعت و خرجت عن فلان بن فلانه الساعه.)(4)

ص: 151

510: مردى به امام صادق عليه السّلام شكايت كرد و گفت: «من فرزندى دارم كه گاهى اوقات فك پايينش به شدّت درد مى كند و به خاطر شدّت دردش از او قطع اميد كردم، اگر صلاح مى بينى بر درگاه خدا دعا كن و براى او عافيت بخواه». پس امام عليه السّلام دعا كرد و سپس فرمود: «هفت مرتبه، سورۀ حمد را با زعفران و مشك بنويس، سپس با آب بشوى و تا يك ماه بايد از اين آب بخورد تا از دردش شفا يابد.»

آن مرد گفت: «يك شب اين كار را انجام داديم و دردش احساس نشد، او راحت شد و ما هم راحت شديم.»(1)

511: مردى نزد امام صادق عليه السّلام آمد كه دچار فتنه و فساد شده و فريفته شده بود (قرض داشت) ايشان فرمود: «اين دعا را هنگامى كه به بستر رفتى، بخوان:

«بسم اللّه و باللّه آمنت باللّه و كفرت بالطّاغوت اللّهمّ احفظنى فى منامى و يقظتى اعوذ بعزّه اللّه و جلاله ممّا اجد و احذر.» آن مرد گفت: «اين كار را انجام دادم و به خواست خداوند خوب شدم.»

در حديث ديگرى آمده است كه: «هركس دچار قرض يا فتنه شده در شب جمعه، خودش را به وسيلۀ اين تعويذ مفيد و شفا دهنده.. ادامه اش همانند حديث قبلى است و در نهايت مى فرمايد: اين بيمارى هرگز به او باز نمى گردد و همين كار را موقع مسحور شدن بعد از استغفار و نماز شب انجام دهد.»(2)

512: از امام صادق عليه السّلام پرسيده شد: «آيا جنيان به انسان گزندى مى رسانند؟». (تسخير مى كنند) فرمود: «هركس شب و روز اين كلمات را بگويد، آنها نمى توانند به او ضررى برسانند و انسان بر آنها غلبه مى كند.»

ص: 152

يٰا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ إِنِ اِسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطٰارِ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ فَانْفُذُوا لاٰ تَنْفُذُونَ إِلاّٰ بِسُلْطٰانٍ (1) لا سلطان لكم على و لا على دارى، و لا على أهلى و لا على ولدى، يا سكّان الهواء و يا سكّان الأرض! عزمت عليكم بعزيمه اللّه الّتى عزم بها أمير المؤمنين على بن أبى طالب عليه السّلام على جنّ وادى الصّبره أن لا سبيل لكم على و لا على شىء من اهل حزانتى يا صالحى الجنّ يا مؤمنى الجنّ عزمت عليكم بما اخذ اللّه عليكم من الميثاق بالطّاعه لفلان بن فلان حجّه اللّه على جميع البريه و الخليقه (و اسمت را بگو) ان تمنعوا عنّى شرّ فسقتكم حتّى لا يصلوا إلى بسوء، اخذت بسمع اللّه على اسماعكم و بعين اللّه على اعينكم و امتنعت بحول اللّه و قوّته على حبائلكم و مكركم إن تمكروا يمكر اللّه بكم، و هو خير الماكرين. و جعلت نفسى و اهلى و ولدى و جميع حزانتى فى كنف اللّه و ستره، و كنف محمّد بن عبد اللّه [رسول اللّه] (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) و كنف امير المؤمنين على بن أبى طالب عليه السّلام استترت باللّه و بهما و امتنعت باللّه و بهما و احتجبت باللّه و بهما، من شرّ فسقتكم و من شرّ فسقه الإنس و العرب و العجم، فإن تولّوا فقل حسبى اللّه لا إله إلاّ هو عليه توكّلت و هو ربّ العرش العظيم. لا سبيل لكم و لا سلطان، قهرت سلطانكم بسلطان اللّه، و بطشكم ببطش اللّه و قهرت مكركم و حبائلكم و كيدكم و رجلكم و خيلكم و سلطانكم و بطشكم بسلطان اللّه و عزّه و ملكه و عظمته و عزيمته الّتى عزم بها أمير المؤمنين عليه السّلام على جنّ وادى الصّبره، لمّا طغوا و

ص: 153

بغوا و تمرّدوا، فأذعنوا له صاغرين من بعد قوّتهم، فلا سلطان لكم و لا سبيل و لا حول و لا قوّه إلاّ باللّه العلى العظيم.»(1)

امام صادق عليه السّلام فرمود: «تو خود باعث اين كار شدى و در جايى كه نبايد كشف عورت مى كردى (لخت بودى) اما براى او تعويذى را نوشت، امام على عليه السّلام براى نوشت و درد او ديگر برگشت نكرد.»

معلّى گفت: «اين تعويذ چيست»؟

فرمود: «دست چپ را بر روى آن قرار بده و سه مرتبه بگو: «بسم اللّه و باللّه بلى من أسلم وجهه للّه و هو محسن فله أجره عند ربّه و لا خوف عليهم و لا هم يحزنون اللّهمّ إنّى أسلمت وجهى إليك و فوّضت أمرى إليك لا ملجأ و لا منجى إلاّ إليك» خداوند تو را عافيت خواهد داد.»(1)

مَتٰاعاً إِلىٰ حِينٍ (1) وَ نُفِخَ فِي اَلصُّورِ فَإِذٰا هُمْ مِنَ اَلْأَجْدٰاثِ إِلىٰ رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ (51)(2)

و بر پشت كاغذ اين آيات نوشته مى شود: كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مٰا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلاّٰ سٰاعَةً مِنْ نَهٰارٍ بَلاٰغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلْفٰاسِقُونَ (3)كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهٰا لَمْ يَلْبَثُوا إِلاّٰ عَشِيَّةً أَوْ ضُحٰاهٰا (4) و كاغذ به گردن او آويخته مى شود (به كمر زن بسته مى شود) و بايد هنگام ولادت آن آيات از زن جدا شود و يك لحظه هم همراهش نباشد.»(5)

517: امام صادق عليه السّلام فرمود: «هرگاه زائيدن براى مادر سخت شد، اين را بر روى چيز نازك يا پوسته بنويس: بسم الله الرحمن الرحيم، كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مٰا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلاّٰ سٰاعَةً مِنْ نَهٰارٍ ، كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهٰا لَمْ يَلْبَثُوا إِلاّٰ عَشِيَّةً أَوْ ضُحٰاهٰا ، إِذْ قٰالَتِ اِمْرَأَتُ عِمْرٰانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مٰا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً (6) بعد آن را با نخ ببند و بدوز و به ران راست زن ببند و بعد از وضع حمل، آن را جدا كن.»(7)

518: امام صادق عليه السّلام فرمود: «براى زنى كه زائيدنش سخت شده در پوسته ى نازك يا كاغذ بنويسيد: «اللّهمّ فارج الهمّ و كاشف الغمّ و رحمان الدّنيا و الآخره و رحيمهما ارحم فلانه بنت فلانه» (نام بيمار و مادرش نوشته شود) رحمه تغنيها بها عن رحمه جميع خلقك تفرّج بها كربتها و تكشف بها غمّها و تيسّر ولادتها و قضى بينهم بالحقّ و هم لا يظلمون و قيل الحمد للّه ربّ العالمين.»(8)

ص: 156

526: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «هركس بخوابد، درحالى كه دستش از گوشت و غذا آلوده است، هر بيمارى اى كه به او برسد، كسى جز خود را ملامت نكند.»(1)

ص: 160

آن مرد گفت: «جانم به فدايت! الآن فصل ميوه و تابستان است.

ايشان فرمود: «بخور كه اين اخلاق پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم است. در خرماى عجوه، نه بيمارى است و نه عارضه اى.»(1)

536: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرموده است «بهترين خرماى شما، برنى است، چون بيمارى را مى برد و بيمارى و ضررى در آن نيست.»

در روايتى ديگر، اين قسمت نيز در ادامه آمده است: «هركس بخوابد و در شكمش دانه اى از آن باشد، هفت مرتبه تسبيح مى گويد.»(2)

537: امام صادق عليه السلام فرمود: «بهترين خرماى شما، برنى است و آن دارو و درمان است.»(3)

538: صاحب جوارى گفت: وقتى امام صادق عليه السلام و عبد اللّه بن حسن آمدند، هذيل بن صدقه مرا فرستاد تا مقدارى رطب صرفان بگيرم؛ من هم از باغ اسماعيل تهيه كردم. وقتى آنها را آوردم، امام فرمود: «اين چيست؟» گفتم: «رطبى است كه هذيل براى شما فرستاده است.» گفت: «آن را نزديك بياور.» پس آن را نزديك بردم، امام با انگشت آن را اين ور و آن ور كرد و فرمود: «بهترين خرما، اين عجوه است كه مرضى ندارد و فاسد نمى شود.(4)»

539: امام صادق عليه السلام فرمود: «صرفان چه خرماى خوبى است، چون بيمارى و ضررى ندارد.»(5)

540: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «با شراب خواران و افراد مست رفت و آمد نكنيد و با آنها مخالفت كنيد و خرما بخوريد كه شفاى بيمارى ها در آن است.»(6)

ص: 162

545: امام صادق عليه السلام فرمود: «امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «هركس كه بيست و يك دانه مويز بخورد، هيچ بدى را در بدنش نمى بيند.»

546: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «هركس در اوّل روز، بيست و يك دانه مويز سرخ بخورد، خداوند تمام بيماريها و امراض را از او دور مى كند.»(1)

سپس فرمود: «خداوند بنى اميه را لعنت كند كه آن را سبزى احمق ها ناميدند به خاطر كينه اى كه با ما و دشمنى با فاطمه عليهم السلام داشتند.»(1)

مردى از اهل مدينه، به امام صادق عليه السّلام اعتراض نمود كه: «اين كار را انجام داده ايم و فايده اى برايمان نداشته است.» آن حضرت فرمود: «اين، براى كسانى مفيد است كه به آن ايمان دارند و رسولش را تصديق مى كنند و براى منافقان و كسانى كه رسولش را تصديق نمى كنند، فايده اى ندارد.»(1)

556: مردى به امام صادق عليه السلام شكايت نمود از اينكه در هنگام ادرار كردن، با سختى روبرو مى شود؛ آن حضرت فرمود: «در آخر شب، از شونيز استفاده كن.»(2)

557: امام صادق عليه السلام فرمود: «شونيز، شفاى تمام بيماريهاست، پس من براى تب، سردرد، چشم درد، شكم درد و تمام دردهايى كه داشته ام، از آن استفاده كرده ام و خداوند به وسيلۀ آن مرا شفا داده است.»(3)

558: امام صادق عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرموده است: «با سيا درمان كنيد، كه اگر چيزى مرگ را دفع كند، سيا است.»(4)

559: امام صادق عليه السلام فرمود: «اگر مردم از آنچه در گياه سيا است، آگاهى داشتند، هر مثقال آن را با دو مثقال طلا به چنگ مى آوردند. اين گياه، باعث ايمنى از بهك، پيسى، جذام، ديوانگى، فلج و كژدهانى است. و با مويز سرخى كه هسته ندارد مخلوط شود و با هليلج (هليله) كابلى و زرد و سياه و هنگام خواب به اندازه سه درهم خورده شود و اين بهترين دواهاست.»(5)

560: امام صادق عليه السلام فرمود: «پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «از شبرم (گاو كشك) دورى كنيد، چرا كه گرم مزاج و سوزنده است. با سيا درمان كنيد، چون اگر چيزى مرگ را دفع كند، سيا است. با شنبليله درمان كنيد، اگر امّت

ص: 166

من مى دانستند كه شنبليله براى شان چه سودهايى دارد، با آن درمان مى كردند ، هرچند هم وزن آن طلا مى دادند.» (1)

561: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «از شنبليله استفاده كنيد، حتّى اگر هم وزن آن طلا دهيد.»(1)

566: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «خوردن گردو در گرماى شديد، حرارت بدن و زخم هاى تن را تحريك مى كند، امّا خوردن آن در زمستان، كليه ها را گرم مى كند و سرما را مى راند.»(1)

567: مردى در مورد پنير از امام صادق عليه السلام سؤال نمود. ايشان فرمود:

«دردى است و درمانى هم در آن نيست». هنگامى كه شب شد، همان مرد نزد امام صادق عليه السلام آمد و ديد كه بر سر سفره، پيه هست، پرسيد: «جانم به فدايت! صبح هنگام در مورد پنير پرسيدم كه فرمودى: دردى است و درمانى هم در آن نيست، ولى الآن پنير را در سفره شما مى بينم». آن حضرت فرمود: «پنير در صبح، باعث ضرر و در شب، مفيد است و آب كمر را زياد مى كند.»(2)

573: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس غذايش را با نمك شروع كند، هفتاد و دو نوع بيمارى از او دفع مى شود.»(1)

574: امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به امير المؤمنين عليه السلام فرمود: « اى على! با نمك، غذايت را شروع كن و به پايان برسان كه در آن، شفاى هفتاد و دو نوع بيمارى است.»(2)

ص: 169

ص: 170

579: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: «شير گاو، شفا دهنده است.»(1)

580: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «روغن گاو، شفا دهنده است.»(2)

581: زراره از امام صادق عليه السلام پرسيد: «جانم به فدايت! آن پيه اى كه هم اندازۀ خود، بيمارى را از بدن بيرون مى برد، چيست؟»

ايشان فرمود: «پيه گاو است. اى زراره! هيچ كس قبل از تو، در اين باره از من نپرسيده بود.»(3)

582: از امام صادق عليه السلام در مورد اين سخن پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم پرسيدند كه فرموده بود: «هركس لقمه اى از پيه بخورد، به همان اندازه، بيمارى از بدنش دفع مى شود.»

ايشان فرمود: «منظور، پيه گاو است.»(4)

583: امام صادق عليه السلام فرمود: جابر بن عبد اللّه از امام صادق عليه السلام پرسيد:

«آيا درمان كنيم؟»

ايشان فرمود: «بله، درمان كنيد. چون خداوند هيچ دردى را نفرستاده، مگر اينكه برايش درمانى نيز فرستاده است. پس از شير گاو استفاده نمائيد، چون گاو از هر درختى مى خورد.»(5)

584: امام صادق يا امام باقر عليه السلام فرمود: از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم نقل است كه: «از شير گاو استفاده نمائيد، چون گاو از هر درخت و گياهى مى خورد.»(6)

585: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس لقمه اى از پيه بخورد، به همان اندازه از او بيمارى، خارج مى شود.»(7)

ص: 172

586: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: در نزد پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم از گوشت و پيه ياد شد. ايشان فرمود: «هر تكّه اى از اين دو كه در معده جاى گيرد، در آنجا شفا مى رويد و بيماريش از آنجا مى رود.»(1)

587: امام صادق عليه السلام فرمود: «از امير المؤمنين نقل است كه: «گوشت گاو، باعث بيمارى است.»(2)

589: امام صادق عليه السلام فرمود: از امير المؤمنين نقل است كه: «روغن گاو دوا است.»(3)

590: امام صادق عليه السلام فرمود: «از امير المؤمنين نقل است كه: «روغن گاو، دوا است و استفادۀ آن در تابستان بهتر از زمستان است و آن، چيزى است كه همانند آن داخل بدن نشده است.»(4)

بعد فرمود: «تريد (احتمالا تريد گوشت) بخور زيرا غذاى نيكويى است و از روغن دورى كن كه براى پيرمرد مناسب نيست.(1)»

593: امام صادق عليه السلام فرمود: «هرگاه مرد به پنجاه سالگى رسيد، مبادا درحالى كه در درون او چيزى از روغن حيوانى است، شب را به بستر رود.»(2)

594: ريان مى گويد به امام عليه السلام عرض كردم: «آيا حلوا برايت بياورم؟» فرمود: «آنچه را براى من مى آورى با روغن حيوانى باشد.»

فرمود: «روغن حيوانى چه خورش نيكويى است، امّا من آن را براى پيران، ناخوشايند مى دانم و استفادۀ آن در تابستان. بهتر از زمستان است.»(3)

ايشان فرمود: «اشكالى ندارد.»(1)

598: از امام صادق عليه السلام در مورد استفاده از شير ماده الاغ براى درمان سؤال شد. كه مداوا با آن را اجازه داد.»(2)

اصحاب گفتند: «اگر به ما هم ياد بدهيد، ما هم دوست داريم كه ياد بگيريم.» ايشان فرمود: «آب نيسان(1) را بردار و بر آن سورۀ حمد، آيه الكرسى، كافرون و اعلى و هم چنين سورۀ ناس، فلق و توحيد را نيز هفتاد مرتبه بخوان، سپس «لا اله الا اللّه و اللّه اكبر و صلى اللّه على محمد و آل محمد» را هفتاد مرتبه و نيز «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله اللّه و اللّه اكبر» را هفتاد مرتبه بر آن بخوان، سپس جرعه اى را در صبح و جرعه اى را در شب در هفت روز متوالى، بنوش.

سپس فرمود: «قسم به كسى كه مرا به حق مبعوث نمود! هركس از اين آب بنوشد، تمام بيمارى ها و اذيت ها از بدنش دور مى شود و دهانش خوش بو مى گردد و بلغم او قطع مى شود و در خوردن آن حد و مرزى نيست، هرچه خواستيد، بنوشيد و باد او را اذيت نمى كند و دچار فلج نمى شود و از «كمر و شكم و ناف شكايت نمى كند، از التهاب سينه نمى ترسد، سردى حبس البول از او قطع مى شود، از خارش بدن در امان است، به طاعون و جذام و پيسى مبتلا نمى شود، دچار آب سياه در چشم نمى شود، قلبش فروتن مى شود، خداوند بر او هزار رحمت و هزار مغفرت مى فرستد. انكار، شرك، خودپسندى، كسلى، ناكامى و سستى و ترس و - بزدلى و دشمنى را از قلب او خارج مى كند و درد و بيمارى را از رگ او بيرون مى كشد و دردى را كه قسمت او است، از لوح محفوظ پاك مى كند و هر كس دوست دارد كه زنش حامله شود، حامله مى شود و به او فرزند عطا مى شود، مردى و هركسى كه زندانى باشد، از آن بنوشد، آزاد مى شود و به هرجا كه مى خواهد، مى رود و اگر كسى سردرد داشته باشد، سردردش آرام مى شود و به خواست خداوند تمام بيمارى هايش آرام و ريشه كن مى شوند.»(2)

ص: 176

602: امام صادق عليه السلام فرمود: «اين دارو داروى حضرت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم است و اين دارو شبيه به آن دارويى است كه جبرئيل به حضرت موسى عليهم السلام هديه داد، جز اينكه در اين دارو چيزى از علاج و درمان و زيادى و كمى است كه در آن دارو نبود. اين دارو از داروهاى انبيا و اوصيا و حكما است، اگر چيزى به آن اضافه شده يا كم شود، حتى اگر به اندازۀ يك دانۀ (خيلى ريز) باشد، اثر آن از بين مى رود، منتفى و فاسد مى شود و اثر ندارد، زيرا وقتى با پيامبران مخالفت كردند، با آنها مخالفت مى شود. چهار رطل(1) سير پوست كنده، در ظرفى ريخته شود و چهار رطل شير گاو به آن اضافه كرده و روى حرارت ملايم قرار داده تا حل شود، بعد مقدارى روغن گاو به آن اضافه شود تا در آن حل شود و آب شود، بعد به همان مقدار عسل بر آن اضافه كن و حرارت را ملايم كن و به اندازۀ دو درهم گل بابونه به آن بيفزا و محكم به هم بزن تا يكدست شود، وقتى يكدست و پخته و با هم قاطى شد، آن را درحالى كه هنوز داغ است، به گوشه اى مى گذارى و در ظرف را محكم مى بندى و در جو يا خاك پاك فصل تابستان رها مى كنيد و وقتى زمستان آمد (شايد منظور فصل سرما باشد كه پاييز را هم شامل مى شود) هر صبح به اندازۀ يك گردوى بزرگ هنگام ناشتا ميل مى كنى، اين دارو براى هر چيز بزرگ و كوچك مناسب است و براى انسان كوچك و بزرگ نافع است، اين دارو بسيار نزد مؤمنين تجربه شده است.»(2)

603: امام صادق عليه السلام: در مورد داروى حضرت محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «اين دارويى است كه در مورد هر چيزى كه استفاده شود، به صاحبش سود و منفعت مى رساند و آن، براى تمام بيمارى ها و بادها نوشيده مى شود. پس از آن استفاده كن و به برادران مؤمنت نيز ياد بده، چون اگر به مؤمنى فايده اى برسانى، از آتش جهنّم آزاد خواهى شد.»(3)

ص: 177

كندر، شيطان را دور مى كند و بيمارى را برطرف مى نمايد، پس آن را از دست ندهيد.»(1)

608: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «هيچ بوته اى از اسفند نمى رويد، مگر اينكه فرشتگانى با آن هستند و آن را تا هنگامى كه به كسى برسد، محافظت مى كنند و ريشۀ آن، نشاطآور است و شاخۀ آن، درمان هفتاد و دو بيمارى است.»(2)

618: امام صادق عليه السلام فرمود: «شام نخوردن، بدن را تباه و خراب مى كند. براى مرد، آن هنگام كه پا به سن بگذارد، بايد فقط در حالى بخوابد كه شكمش از غذا پر باشد.»(1)

619: امام صادق عليه السلام فرمود: «شام نخوردن، باعث پيرى مى شود و اوّلين چيزى كه بدن را خراب مى كند، شام نخوردن است.»(2)

620: امام صادق عليه السلام فرمود: «شام نخوردن، باعث پيرى مى شود.»(3)

621: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس كه شام نخورد، نيرويى از او كم مى شود و به او باز نمى گردد.»(4)

622: امام صادق عليه السلام فرمود: «شام را رها نكنيد، حتّى اگر سه لقمه با نمك باشد. هركس كه شام را رها كند، رگى در بدن وى مى ميرد كه هرگز زنده نمى شود.»(5)

623: امام صادق عليه السلام فرمود: «هركس شام را در شب شنبه و شب يك شنبه، پشت سر هم واگذارد، چيزى از كف او مى رود كه تا چهل روز به او باز نمى گردد.»(6)

624: امام صادق عليه السلام فرمود: «سويق عدس، عطش را قطع و معده را قوى مى نمايد و در آن شفاى هفتاد نوع بيمارى است. پرخورى مكن، پس صبحانه و شام بخور و چيزى ميان آنها مخور. ترك شام كراهت دارد، چون بنا به روايات باعث خرابى و تباهى بدن مى شود.»(7)

ص: 181

638: امام صادق عليه السلام فرمود: از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم نقل است كه: اى على! آب را ايستاده بنوش كه براى تو باعث قدرت بيشتر و سلامتى افزون تر است.»(1)

639: امير المؤمنين عليه السلام فرمود: «از اين حذر كنيد كه ايستاده بر روى پاهايتان، آب بنوشيد، زيرا اين كار، دردى بى درمان مى آورد، مگر اينكه خداوند عافيت دهد.»(2)

شايد منظور از ايستاده نوشيدن بر روى پاها، در اين حديث، مربوط به شب مى باشد، چون در بعضى احاديث به آن اشاره شده است.

653: امام صادق عليه السلام فرمود: «روغن بنفشه، مغز را نيرو مى بخشد.»(1)

654: امام صادق عليه السلام فرمود: «مثل بنفشه در ميان روغن ها، همانند مثل شيعيان ما است در ميان مردم.»(2)

655: امام صادق عليه السلام فرمود: امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «داغى تب را به وسيلۀ بنفشه برطرف كنيد.»(3)

روغن بان بسيار خوب است و خلوق كه نوعى عطر زرد رنگى است و بيشتر از زعفران ساخته شده را بسيار دوست دارم.»(1)

659. امام صادق عليه السلام فرمود: «روغن بان، چه روغن نيكويى است.»(2)

ص: 186

آن مرد گفت: «او فيلسوفى بود كه ادّعاى مقام و مرتبۀ بزرگى را داشت و با معجزاتش، عقل ها را به تعجّب واداشته بود و فهم و درك ها را حيران كرده بود و خردمندان براى درك حقيقت، در درياى تفّكر غوطه ور شدند و با دستى خالى بازگشتند و دليل و حجّتى در مقابل او پيدا نكردند. پس در اين حال بود كه عاقلان، سخنوران، خطيبان، دعوت او را قبول كردند و مردم گروه گروه دين او را پذيرفتند و اسم خود را در كنار اسم خداوند قرار داد تا هر روز، پنج مرتبه، در مناره ها، مسجدها، شهرها، كوهها و دشت ها نام او برده شود و نام و ياد او علنى باشد و در همه جا ياد شود.»

ابن ابى العوجاء گفت: «سخن دربارۀ محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم را كنار بگذار كه عقلم دربارۀ او حيران و سرگردان و تفكرم در مورد كار او گمراه و سرگشته است.

در مورد ريشه و اصل او صحبت كن كه مردم به آن سبب، در آن راه مى سايند.»

سپس در مورد آفرينش جهان هستى، و اينكه اين همۀ عظمت و دقّت تصادفى است و خالقى ندارد، بلكه از اول چنين بوده و تا آخر نيز چنين خواهد بود، صحبت كردند.

هستى، او با ما اين گونه صحبت نمى كند و اين چنين مجادله نمى نمايد، درحالى كه او سخنان بيسترى از ما، نسبت به تو شنيده است، ولى سخنانش را آلوده نكرده و در جواب ما ظلم ننموده، چون او انسانى بردبار و صبور در سخنورى، با وقار، عاقل و استوار است. او هيچ گاه به خاطر سخنان ما، بداخلاقى ننموده، ما دلايل خود را بيان مى كرديم و همۀ قدرت خود را در علم مان به كار مى برديم و زمانى كه سخنان مان تمام مى شد و فكر مى كرديم كه او را محكوم كرده ايم، با سخن و حوابى كوتاه بر ما چيره مى شد و هيچ جاى عذرى برايمان باقى نمى گذارد و ديگر نمى توانستيم جوابى به او بدهيم. پس اگر تو هم از اصحاب او هستى، همچون او با ما صحبت كن.»

داخل شدن، خواستم و در مقابل ايشان ايستادم تا اينكه امر فرمود كه بنشينم. من هم نشستم، سپس به اتاق ديگرى كه در آنجا خلوت مى كرد، رفت و با بلند شدن ايشان، من هم بلند شدم، به من فرمود: «به دنبالم بيا.» پشت سر ايشان رفتم. به اتاق وارد شدم و در مقابل آن حضرت نشستم.

فرمود: «اى مفضّل! گويا ديشب به خاطر وعده اى كه امروز داشتى، برايت طولانى شده بود؟»

گفتم: «بله، همين طور است.»

فرمود: «اى مفضّل! خداوند متعال هميشه بوده و چيزى قبل از او نبوده و او ماندگار است و نهايتى براى او نمى توان قائل شد. پس حمد و سپاس براى اوست، به خاطر آنچه به ما الهام نمود و شكر و سپاس براى اوست، به خاطر آنچه به ما عطا نمود. بالاترين و دانش ها و برترين ها را به ما اختصاص داد و به وسيلۀ علم خود، ما را از تمام خلايق برگزيد و به وسيلۀ حكمت خود، ما را امين و گواه بر آنان قرار داد.»

گفتم: «مولايم! اجازه بدهيد كه سخنان شما را بنويسم.»

فرمود: «اين كار را انجام بده!»

اين افراد در گمراهى، تيره بختى و سرگردانى، همانند انسان هاى نابينايى هستند كه داخل خانه اى مى شوند كه استحكام و زيبايى كاملى دارد و از نيكوترين فرش ها در آنجا استفاده شده و در آن خانه، انواع خوردنى ها، نوشيدنى ها، پوشيدنى ها، و تمام مايحتاج آنها فراهم است. به خاطر درستى در تقدير و حكمت در تدبير، همه چيز در جاى خودش قرار گرفته است، ولى اين افراد به چپ و راست مى روند و بالا و پايين خانه را مى گردند، ولى چيزى نمى بينند. نه آن خانۀ مستحكم را مى بينند و نه چيزهايى كه در آنجا فراهم شده و چه بسا كه پاى يكى از آنها بلغزد و چيزى را كه در جاى خود قرار دارد و براى حاجتى در نظر گرفته شده را از بين ببرد و خودش اين را نداند و در نهايت، خشمگين و عصبانى مى شود و صاحب خانه را به خاطر اينكه آن وسيله را در آنجا داده، ملامت مى كند.

سرانجام مى بينى كه اوضاع و احوال اين گروه كه آفرينش و خلقت را انكار مى كنند، چگونه است. اين افراد به اين خاطر كه درك و فهمشان از شناختن علل و وسايل آفرينش اشياء ناقص است، در اين دنيا سرگشته و حيران شده اند، به طورى كه محكم كارى و استوارى خلقت خدا و آفرينش زيبا و شكل و شمايلى درست را درك نمى كنند و نمى فهمند.

چه بسا كه برخى از اين افراد به خاطر ناآگاهى نسبت به علت آفرينش چيزى، به نكوهش و انكار و سرزنش آن چيز بپردازند، مانند افراد گمراهى چون مانى و ياران كافر و ملحدان بدكردار و فاسق و خارج از دين او كسانى كه با سخنان محال و باورنكردنى خود را سرگرم كرده اند.

سپس بر كسى كه خداوند به او نعمت شناخت و معرفت و هدايت در دين را داده و به او توفيق تفكر و تدبر در آفرينش خلايق و لطف تدبير و حسن تعبير ارزانى داشته، لازم است كه پيوسته مولاى خود را حمد و سپاس گويد و تمايل به ثبات و ماندگارى داشته باشد كه اين كار او باعث زياد شدن عملش مى شود و خداوند متعال فرموده است: لَئِنْ شَكَرْتُمْ

ص: 191

لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذٰابِي لَشَدِيدٌ يعنى: اگر سپاس گوييد، نعمت ها را بيفزاييم و اگر كفر ورزيديد، بى شك كفر، عذابى سخت دارد.(1)»

اهمال و سست كارى است و چنين سخنانى نشانۀ نادانى گويندۀ آن است، چون اهمال نمى رود و با نظم در تضاد است. خداوند تعالى بزرگ تر است از آنچه كه كافران مى گويند.»

دلايل ديگرى نيز وجود دارد، از جمله: اگر نوزاد عاقل به دنيا مى آمد، ديگر انسان مستقلى به حساب مى آمد و شيرينى تربيت كودك از بين مى رفت و پدر و مادر به مصالحى كه در تربيت كودك نهفته است، نمى رسيدند، در نتيجه هنگامى كه پدر و مادر پير مى شدند و احتياج به كمك فرزندان پيدا مى كردند، چون فرزند از اول مستقل بوده، به آنها كمك نمى كرد.

همچنين اگر نوزادان عاقل به دنيا مى آمدند، ديگر انس و الفتى بين والدين و فرزندان نبود، چون فرزندان از كودكى خود را از پدر و مادر بى نياز مى دانستند و از آنها جدا مى شدند، انسان، ديگر پدر و مادرش را نمى شناخت و اين نشناختن باعث مى شد كه در هنگام ازدواج، مانعى بر سر راه او براى ازدواج با محارمش وجود نداشته باشد، چون آنها را نمى شناسد.

و كمترين اثر آن بلكه شنيع ترين و زشت ترين اثرش اين است كه چنين كودك باهوشى، در هنگام تولد به چيزى نگاه كند، كه بر او حلال نيست و زيبا نيست كه اين كار را انجام دهند.

آيا نمى بينى كه هر چيزى در جاى خود قرار دارد و هيچ خطا و نادرستى در آن راه ندارد؟!»

ممكن است كه در اشيا منافعى باشد كه ديگران از آن بى اطّلاع باشند و ادعا كنند كه در كار دنيا اهمال است و اگر اين مطالب را مى دانستند، هيچ گاه چنين سخنانى را به زبان جارى نمى كردند، چون آنها علت و سبب اين ها را نمى دانند و چيزهاى بسيارى در جهان هست كه مخلوقات، دانشى در مورد آن ندارند، ولى خداوند خالق به خوبى آن را مى شناسد.

و امّا آبى كه از دهان كودك خارج مى شود، رطوبتى است كه اگر در بدنشان باقى بماند، نتايج بدى به بار خواهد آورد و همان طور كه مى بينى هرگاه كه رطوبت بدن زياد مى شود، انسان دچار ديوانگى، كم عقلى، فلج، كج دهانى و غيره مى شود.

پس خداوند متعال چنين مقدّر فرموده كه رطوبت در كودكى از دهان آنها خارج شود، تا در بزرگسالى در تندرستى و سلامتى باشند. پس خداوند به خاطر نادانى و ناآگاهى به بندگان خود منّت نهاد و فضل نمود.

اگر اين افراد نعمت هاى خداوند را مى شناختند، هيچ گاه به نافرمانى و معصيت او مشغول نمى شدند. پاك و منزّه است خدايى كه نعمت او بر مستحقان و ديگر آفريدگان بزرگ است و او چقدر والاتر است از آنچه كه باطل گويان مى گويند...»

بدن منتقل مى شوند. همانند جوى هايى كه بر روى زمين هستند و آب را به همه جاى زمين مى رسانند. مواد زايد، در جايگاه هاى خاصّ خود قرار مى گيرد، هرچه كه براى صفراست، به سوى كيسۀ صفرا و هرچه براى سوداست به سوى طحال و آنچه كه رطوبت دارد به سوى مثانه مى رود.

سپس در مورد تركيب بدن تفكر كن كه هر عضوى در جاى خودش قرار دارد و اين ظرف ها را طورى آماده كرده كه مواد زايد را در خود جاى دهند، تا در سراسر بدن پخش نشوند و باعث بيمارى نگردند. پس بارك اللّه و احسنت و آفرين به اين تقدير نيكو و تدبير استوار و حمد و سپاس مخصوص اوست، آن طور كه شايستۀ اوست.»

بتواند كارى انجام دهد، پس اگر مثل چهارپايان به رو قرار مى گرفت، نمى توانست كارى انجام دهد.»

مطالب چيزى جز اين را مى رساند كه خالقى دانا و حكيم در كار بوده است؟»

نداشت و كارها مختل مى شد، مگر نمى بينى كه اگر بنّا و نجار يك دست مى داشتند، نمى توانستند كار كنند، اگر هم با يك دست كار كنند، به خوبى كار دو دست نمى شود.»

آنها آسان شود، همچنين دندان ها همچون تكيه گاهى هستند كه از درون دهان، لب ها را نگاه مى دارند. اى مفضّل! از اين جريان عبرت بگير. بى شك تا حال كسانى را ديده اى كه دندان هايشان افتاده و لب هايشان لرزان و متحّرك است. انسان به وسيلۀ لب ها، نوشيدنى ها را مى مكد تا اينكه آنچه را مى مكد، يك جا وارد شكم نشوند و به اندازۀ لازم وارد شوند تا در گلوى نوشنده، نايستد و يا درون انسان را اذيت نكند.

همچنين لب ها همچون دو در بر روى دهان هستند كه انسان هرگاه بخواهد، آن را باز مى كند و هرگاه بخواهد، مى بندد، با اين اوصافى كه گفتيم، مشخص شد كه هريك از اين اعضا داراى منافع گوناگونى هستند، مانند وسيله اى كه مى تواند چند كار انجام دهد، و درست مثل «تيشه» كه در نجّارى، بنّايى و غيره استفاده مى شود.»

هرگز! چون اين ها تدبير مدبّرى حكيم است كه قبل از خلقت به آنها شناخت و آگاهى داشته و چيزى او را ناتوان نمى كند و او لطيف و آگاه است.»

چه كسى انسان را كار كن آفريد؟ جز كسى كه او را محتاج آفريد.

چه كسى وسايل دفع نياز را براى او آفريد؟ جز كسى كه ضامن رفع حاجتى شد.

چه كسى فهم و درك را به انسان اختصاص داد؟ جز كسى كه براى او ثواب و كيفر قرار داد.

چه كسى به انسان چاره انديشى داد؟ جز كسى كه به او توان چاره انديشى داد.

چه كسى به انسان توان چاره انديشى داد؟ جز كسى كه حجّت را بر او تمام كرد.

چه كسى امور او را كه توانايى چاره انديشى در آنها را نداشت، برايش راه حلى پيدا كرد؟ جز كسى كه توانايى شكرگزارى واقعى او را نداريم؟

در آنچه گفتم، خوب فكر كن. آيا كمى اهمال و سستى در اين نظام هماهنگ مى بينى؟ به درستى كه خداوند از آنچه وصف مى كنند، برتر است.

كارى را انجام دهند. همين طور است در مورد مذكرى، كه تنهاست، پس بايد مؤنثى برايش آفريده شود تا نسل او باقى بماند.

ننگ و نفرين و مرگ بر كسانى كه خود را فيلسوف مى دانند، ولى چشم دلشان از اين همه خلقت شگفت، كور است و تدبير در آفرينش را منكر مى شوند.»

هواى بيرون، سرد مى شد و كار طبيعى اعضاى درونى انسان را مختل مى كرد و با اين اوصاف، انسان مى مرد. آيا نمى بينى كه تمام افكار و انديشه هاى انسان، اوهام و نادرست است؟»

همان بدن است و خدمتگزاران همان اعضاى بدن هستند و سرپرستان، همان چهار نيروى بدن هستند.

شايد آنچه كه من گفته ام، با آنچه كه طبيبان تجويز مى كنند، فرق كند، آنها چيزهايى را گفته اند كه سلامتى بدن به آن احتياج دارد، ولى ما چيزهايى را مى گوييم كه صلاح دين و شفاى جان ها در آن پنهان است و براى اين منظور، تدابير و حكمت ها را با شرح كافى و مثال هايى روشن بيان كرده ايم.»

آيا نمى بينى كه چگونه دو نعمت حفظ و فراموشى كه مخالف يكديگر هستند، هركدام منفعت هايى براى انسان دارند؟ اين دو نعمت مخالف و متضاد براى انسان، ضرورى هستند و مى بينى كه صلاح و نفع انسان در آن دو قرار گرفته است.»

گذشته از بين مى رفت و دانش ها نابود مى شد و آداب و رسوم از بين مى رفت و در كارهاى روزمره و معاملات مردم خلل وارد مى شد و مردم در امور دينى، نمى توانستند به دست نوشته هاى معتبر دست يابند.

شايد چنين فكر كنى كه قدرت سخنورى در ذات انسان نبوده، بلكه با زرنگى و كياست انسان به دست آمده است و مردم يك سرى كلمات را در بين خود جارى ساخته اند و هر ملتى، زبانى مستقل نسبت به زبان ديگر ملل دارد، پس يكى به عربى و ديگرى به سريانى و نفر بعد به عبرى و ديگرى به رومى و غيره مى نويسند و تمام اين اصطلاحات در بين خود مردم، توليد و جارى شده و ربطى به سرشت و ذات انسان ندارد. در اين مورد، بايد اين گونه جواب داد كه: درست است كه انسان با زرنگى و كياستى كه دارد، به اين سخن گفتن ها و نوشتن ها دست يافته، ولى آيا فكر كرده ايد كه ابزار گفتن و نوشتن از كجا آمده، اگر انسان زبان نداشت، آيا مى توانست سخن بگويد؟ اگر انسان ذهن و حافظه نداشت، آيا مى توانست صحبت كند؟ اگر انسان كف دست و انگشت نداشت، آيا مى توانست چيزى بنويسد؟

اين امور را در حيواناتى كه نه مى توانند، صحبت كنند و نه، مى توانند بنويسند و ابزار اين دو كار را در اختيار ندارند، ببين، پس اصل اين دو امر برمى گردد به آفرينش حكيمانۀ خداوند متعال و تفضل و احسان او نسبت به بندگانش. (هركس كه سپاس بگويد، پاداش مى گيرد و هركس كه نا سپاسى كند، بى شك خداوند متعال از همه بى نياز است.)(1)

دانش دينى، با دلايل و شواهدى كه در ميان خلقت نهفته شده، معرفت و شناخت پروردگار و شناخت واجباتى چون نيكى به والدين و اداى امانت، مساوات و برادرى و چيزهايى شبيه به آن را به او عطا كرد. اين موارد باعث مى شوند كه انسان مخالف يا موافق در طبع و فطرت خود، خداوند را بشناسد و در فطرتشان به او اعتراف كنند و همچنين علمى كه به صلاح دنياى انسان باشد: زراعت، غرس، استخراج زمين، به دست آوردن غنيمت ها و نعمت ها، استخراج آب ها، شناخت داروها، كه ناراحتى ها و امراض را شفا مى دهند، معادنى كه انواع جواهرات از آنها استخراج مى گردد، سوار شدن بر كشتى ها، رفتن به عمق دريا، به كارگيرى و استفاده از حيله ها و براى صيد وحوش و پرندگان و ماهى ها، دخل و تصرف در منابع و تجارت ها و مكاسب و غيره و ذلك (كه شرح آنها طولانى مى شود و تعداد آنها زياد مى گردد) آنچه كه در اين دنيا صلاح است، علمى به انسان داده شده كه دين و دنيايش را با آن بسازد و از آن چيزى كه شأن او نيست و طاقت فراگيرى آن را ندارد، منع شده است. مثل علم غيب و بعضى ديگر علوم كه در آسمان، زيرزمين و در عمق درياها و گوشه و كنار عالم و آنچه در قلب ها و در ارحام و چيزهايى شبيه به اين ها، از علم خداوند كه پرده بر آنها نهاده شده است. پس به علمى كه به انسان داده شده، نگاه كن كه براى تمام احتياجات دينى و دنيايى او است. و بر غير آنها پرده كشيده شده، تا اندازۀ نقص خود را بداند و بشناسد كه بين اين دو تا، كدام يك به صلاح اوست.

عمرش اطلاع دارد، يأس و نوميدى بر او مستولى مى گردد و اگر انسان بفهمد كه عمر او طولانى ست و اطمينان پيدا كند كه عمر باقى است، به معاصى و لذّت و شهوات متمايل مى گردد و سپس در آخر عمر، توبه مى نمايد و اين روشى است كه خداوند از بنده نمى پسندد. اگر ببينى كه كسى در طول يك سال خطا يا گناهى انجام دهد و يا يك روز يا يك ماه باعث رضايت خاطر تو گردد، از او نمى پذيرى و در نزد تو بسان بندۀ شايسته اى نمى باشد، چون اطاعت تو را با جان و دل انجام نمى دهد و در هرحال نصيحت تو را نمى پذيرد، اين چنين شخصى، بندۀ خوبى نمى باشد.»

گفتم: «چرا وقتى انسان اقدام به معصيتى مى كند و در همان لحظه توبه مى نمايد، توبه اش پذيرفته مى شود؟»

فرمود: «وقتى كه شهوات بر انسان غلبه نمايند، ولى او، آنها را ترك كند و مخالفت با نفس نمايد و مبنا را بر همين منوال قرار دهد، خداوند در مورد او گذشت مى نمايد، ولى اگر مبنا را بر اين قرار دهد كه گناه كند و پس از آن در آخر، توبه كند، در واقع حيله و نيرنگ بكار برده، زيرا سريع به تلذذ روى آورده و دوباره به توبه روى مى آورد و اين تكرار، عادت مى شود و كنار گذاشتن خوش گذرانى و تلذّذ و همچنين تحمل سختى و رنج توبه در سنين بالا و پيرى و هنگام ضعف بدن، سخت است.

براى كسى كه مرگ در حال ربودن اوست، توبه فايده اى ندارد و انسان بدون توجه از دنيا مى رود. همان گونه كه اگر كسى مالى از ديگرى قرض گرفته باشد و قبل از اينكه فوت نمايد، مى تواند آن را پرداخت كند، ولى اقدام نمى كند، اگر مرگ به سراغ او آمد و نتوانست دين خود را ادا نمايد، آن قرض بر گردن او باقى مى ماند.

پس بهترين چيز آن است كه اندازه و طول عمر انسان بر او پوشيده باقى بماند و در طول عمر خود مواظب و مراقب مرگ باشد و گناه را ترك نمايد و عمل صالح انجام دهد.»

ص: 218

گفتم: «اكنون علت چيست؟ عدم اطلاع از طول عمر، انتظار مرگ را كشيدن در تمام ساعات، تنفّر و دورى جستن از گناهان.»

فرمود: «گفتيم وجه تدبير در اين باب، همان است كه گذشت ولى با اين وجود از پليدى و گناه پشيمان نشده باشد و از عيب و بدى منصرف نگردد كه آن از سرمستى و قساوت قلب است و اين خطا در تدبير نيست.

همان طورى كه دكتر هرآنچه را كه به نفع بيمار است، براى او توصيه و تجويز مى نمايد و اگر بيمار توصيه و تجويزهاى او را نپذيرد و حالش وخيم تر شود، نمى توان طبيب را مؤاخذه كرد، چرا كه بيمار به توصيه هاى طبيب عمل ننموده و همين طور است كسى كه باوجود در انتظار مرگ بودن، از انجام معاصى خوددارى ننمايد و اگر اطمينان حاصل نمايد كه عمرى براى او باقيمانده، براى انجام فضايح بزرگ تر، قدرت مانور بيشترى دارد. در هرحال در انتظار مرگ بودن، بهتر از اطمينان به بقاى عمر است.

پس اگر بايد در انتظار مرگ باشيم، گروهى از مردم تمام توجه خود را به آن معطوف مى نمايند و همچنين موعظه را نمى پذيرند و اين اندرز فقط شامل گروهى ديگر مى شود كه اموال فراوان و نفيس به فقرا و مساكين بذل و بخشش مى نمايند، ولى اين عدالت نيست.

فكر كن اى مفضّل! در احلام و رؤياها كه چگونه امر آن را بوجود آورده و دروغ و راست آن را درهم آميخت كه اگر همه راست بود همۀ مردم پيامبر مى شدند و اگر احيانا راست مى بودند. مردم براى مصلحت هدايت از آنها بهره و سود مى بردند و اگر مضر بودند از آنها دورى مى جستند.»

مركب براى حمل، هيزم براى آتش و گرما، ماسه براى زمين و چقدر از اين نوع و شبيه آنها شمرده مى شود.

آيا تا به حال ديده اى درون اتاقى پر از مايحتاج و وسايل زندگى براى مردم باشد، آيا ممكن است كه چنين گمان كنيم كه اين وسايل خود به خود به وجود آمده و ساختۀ طبيعت است.»

شود كه مثلا گناه يكى، بر ديگرى تحميل شود. چه كسى اين لطف و مرحمت را با اين دقت، در مورد بندگان ايجاد نموده، تا از اين بابت، خيال انسان راحت باشد و بر درستى اين امر اطمينان داشته باشد؟!»

نام هاى او مقدّس و منّزه است و نعمت هايش فراوان و خارج از شمارش است. او خدايى است كه به كسى ظلم نمى كند، بلكه اين مردم هستند كه دانسته يا ندانسته به خود ظلم مى كنند.

خداوند متعال در قرآن فرموده است: فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقٰالَ ذَرَّةٍ خَيْراً وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقٰالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ: هركس به هر اندازه نيكى كند، پاداش آن را مى بيند و هركس، به هر اندازه بدى كند، عقوبت آن را مى چشد.)(1)

اين مطلب در آيات ديگرى از قرآن نيز آمده است: لاٰ يَأْتِيهِ اَلْبٰاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لاٰ مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ: هرگز پس و پيش حوادث گذشته و آينده جهان در اين كتاب حق، باطل نشود، زيرا آن فرستادۀ خداوند حكيم و حميد است.)(2)

از همين رو، پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: انّما هى اعمالكم ترد اليكم. «همان اعمال و كردار خوب و بد شما مى باشد كه به شما بازگردانده مى شود.»

امام عليه السلام سر مبارك خود را پايين انداخت و سپس فرمود: «اى مفضّل! همه مردم، حيران و سرگردانند و از شيطان خود پيروى مى نمايند. آنها چشم دارند، ولى نمى بينند و حرف مى زنند، ولى لال هستند و مى شوند، ولى كور هستند. به متاع بى ارزش دنيا راضى مى شوند و فكر مى كنند كه در راه درست گام برمى دارند.

آنان از راه عاقلان، منحرف مى شوند و در چراگاه فاسدان به توشه اندوزى مشغول مى شوند؛ گويى كه آنان از مرگ و عذاب در امان هستند.

واى بر آنها كه چقدر بدبخت هستند! و چقدر عذاب براى آنها سخت و دشوار است. يَوْمَ لاٰ يُغْنِي مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَيْئاً وَ لاٰ هُمْ يُنْصَرُونَ إِلاّٰ

ص: 224

مَنْ رَحِمَ اَللّٰهُ: در روزى كه هيچ يارى، كسى را كمك نمى كند، جز كسى كه خداوند به او رحم كند، هيچ كسى يارى نمى شود.)(1)

مفضل گفت: از آنچه شنيدم، به گريه افتادم.

آن حضرت فرمود: «گريه نكن! اگر اين سخنان را قبول كردى و شناختى، نجات مى يابى.»

چشم دارند، تا نيازهاى انسانها را برطرف كنند و اگر آنها گوش و چشم نداشتند، نمى توانستند براى انسانها مفيد باشند.

ولى فرق انسانها با حيوانات در اين است كه به انسانها قدرت تفكر و تعقّل داده شده، ولى به حيوانات چنين چيزى داده نشده است تا اين حيوانات بتوانند در مقابل كارهاى سخت و سنگينى كه براى انسانها انجام مى دهند، صبور باشند و چموشى نكنند.

اگر كسى بگويد: برخى از بردگان نيز با اينكه عقل و شعور دارند به خوبى كار مى كنند و فرمانبردارى مى نمايند. در جواب بايد گفت كه: اين عده خيلى كم هستند، بيشتر مردم حاضر نيستند كه كارهاى سخت و سنگين چهارپايان و حيوانات را انجام دهند.

همچنين اگر انسانها به چنين كارهايى مشغول شوند، آنگاه از كارهاى اصلى خود باز مى مانند و علاوه بر سختى، رنج و صدمات جسمى كه مى بينند، از پرداختن به كارهاى ديگر محروم مى شوند.»

شكار كنند، خداوند متعال براى آنان سم هاى محكمى قرار داده تا در چراگاهها اذيت نشوند و همچنين براى برخى از اين حيوانات سم هايى گود (همانند گودى پاى انسان) خلق شده تا در كار باربرى استفاده شوند.

اى مفضّل! در اين حكمت الهى بينديش كه خداوند چگونه براى حيوانات گوشتخوار چنگالهاى تيز و دندانهايى محكم و برنده و دهانى بزرگ قرار داده تا به راحتى بتوانند شكار كنند. پس اين حيوانات، اعضاى مناسبى براى شكار دارند.

پرندگان وحشى و شكارى نيز چنگالها و نوكهايى تيز و برنده دارند. اى مفضّل! تصور كن اگر به حيوانات وحشى و نيز حيوانات علفخوار چنگالهاى تيز داده مى شد، آنها داراى اعضايى مى شدند كه به آنها هيچ احتياجى پيدا نمى كردند، چون شكار نمى كنند و گوشت خوار نيستند. و نيز اين را تصور كن كه اگر به حيوانات درنده، سم داده مى شد، آنها نمى توانستند به راحتى شكار كنند.

اى مفضّل! آيا نمى بينى كه چگونه خداوند متعال براى هر گروهى از حيوانات، اعضا و جوارح مخصوص به آنان را قرار داده است.»

در دهان جوجه خود مى گذارند و اين جريان تا هنگامى است كه جوجه ها بتوانند مستقلانه زندگى كنند. و از تدبير و حكمت الهى مى بينى كه به كبوتر، جوجه هاى زيادى همچون جوجه هاى مرغ داده نمى شود، تا مادر آنها بتواند، آنان را بزرگ كنند.»

اهلى اين طور هستند؟ آيا اين فرمانبردارى كه دارند، جز براى اين نيست كه آنها عقل و شعور ندارند؟

پس مى بينى كه اگر حيوانات داراى عقل و شعور بودند، در كارها و در مقابل انسان فرمانبردارى نمى كردند. شتر از سوارش اطاعت نمى كرد و گوسفندان تحت فرمان چوپان نمى بودند و حيوانات ديگر نيز چنين جريانى داشتند.»

خداوند قادر و متعال، براى او دندان ها و چنگالهايى تيز و صدايى وحشتناك گذارده، تا وحشت را در دل دزد بيفكند.»

اى مفضل! پشت حيوان صاف و براى سوار شدن، خوب است و همچنين عورت آن در جايى است كه آشكار مى باشد تا حيوان بتواند آميزش كند و اگر عورت آن همانند عورت زنان، زير شكم بود، نمى توانست چنين كارى انجام دهد. آيا نمى بينى كه حيوانات مانند مردان نمى توانند از جلو آميزش كند؟»

اين نشانه آن است كه برخلاف گمان انسان هاى نادان، زرافه ثمره آميزش چند حيوان نيست، بلكه خود آن، آفرينش شگفت و عجيب از جمله آفرينش هاى الهى است كه هيچ كسى نمى تواند او را ناتوان كند.

همچنين دانسته شود كه او خالق تمام حيوانات است و اگر بخواهد، به راحتى مى تواند عضوى اين چنين از هر حيوانى را در يك حيوان جمع كند و يا هرچه بخواهد، زياد كند و يا هرچه بخواهد، كم كند، تمام اين ها، نشانه اى است بر قدرت خداوند بر تمام چيزها و اينكه هيچ چيزى اراده او را عوض نمى كند.

و اما منفعت دراز بودن گردن زرافه آن است كه چراگاه و سرزمينى كه او در آنجا رشد مى كند، در ميان جنگلهاى انبوه با درختان بلند است كه احتياج به گردنى دراز است كه بتواند برگ و ميوه درختان را بخورد.»

كم نيست كه قابل ديدن و شمارش نباشند و اگر كسى بگويد: جمعيت آنها از انسان ها بيشتر است، راست گفته است.

در كوه ها و بيابان ها گروه هاى زيادى از آهوان، گاوهاى وحشى، گور خرها، گوزن ها، بزهاى كوهى و درندگان همچون شيرها، پلنگها، گرگ ها، كفتارها و غيره و حشرات و جنبندگان و پرندگانى همچون كلاغ ها، سنگخواره ها، كبوترها، غازها، پرندگان وحشى كه تمام اين حيوانات هرگاه كه مى ميرند، جز تعداد كمى كه صيد صيادان مى شوند، بقيه چه فاصله كم شود مى شوند؟ اين حيوانات هرگاه كه احساس كنند كه مرگشان فرا رسيده است، در جاى پست و گودى مخفى مى شوند و اگر اين گونه نبود، بوى اين مردارها تمام صحراها را برمى داشت و بيمارى و با پديد مى آورد.»

اين را بدان كه چون روباه، همچون ساير درندگان، داراى هيكل و اعضاى شكارى خوبى نيست، پس خداوند به او هوش و ذكاوت داده تا از اين راه شكار كند.»

فرمود: «اى مفضل! در مورد مورچه قرمز كوچك بينديش كه چقدر كوچك و ريز است، آيا انسان نيازى به آن دارد؟

جز حكمت پروردگار در كوچك و بزرگى خلايق، اين حكمت در مورد آفرينش اين موجود ريز از كجا نشأت مى گيرد؟»

تا زمانى كه احساس كند كه سست و ضعيف شده، آنگاه او را مى خورد و به اين وسيله زنده مى ماند.»

چون خوراك پرندگان از دانه و گوشت است، به آنها نوك تيزى داده شده كه همانند لب و دهان انسان نيست، كه در هنگام شكستن دانه سخت، پاره نشود و بر اثر پاره كردن گوشت، آسيب نبيند. چون پرنده، دندان ندارد، در داخل بدن او حرارتى قرار داده شده كه دانه را طورى خرد و هضم مى كند كه احتياج به دندان ندارد و چون انسان چنين خصيصه اى ندارد، اگر دانه را بخورد، به همان شكل سالم دفع مى كند.

پرندگان، تخم گذارند و بچه نمى زايند، تا هنگامى كه مى خواهند پرواز كنند، سبك باشند. اگر همچون پستانداران، بچه در شكم آنها رشد مى كرد، نمى توانستند در هوا پرواز كنند؛ وزن پرندگان آفريده شده، بر طبق خصوصيات آنهاست. در اين هنگام است كه پرندگانى كه دائما پرواز مى كنند، برخى يك يا دو يا سه هفته بر روى تخم خود مى خوابند، تا جوجه رشد كند و به دنيا بيايد و هنگامى كه جوجه به دنيا بيايد، در شكم جوجه مى دمد تا چينه دانش گشاد شود و بتواند غذا را در آن جاى دهد، سپس به او غذاى مناسب مى دهد.

پس چه كسى چنين تدبير كرده كه پرنده دانه بردارد و در چينه دان خود بريزد و براى جوجه هايش بياورد؟

چرا خودش را به سختى مى اندازد، درحالى كه عقل و شعور ندارد و به جوجه اش اميدى از عزت، يارى و بقاى نسل ندارد؟

پس خداوند متعال او را طورى قرار داده با اينكه تفكر و عقلى ندارد، نسبت به جوجه اش مهربان و به فكر دوام نسل خود باشد، اين چيزى جز لطف خداوند متعال نيست.»

در اين هنگام است كه مرغ تحريك مى شود كه تخم بگذارد و گرسنه مى ماند تا تخم هايش جمع شوند و آن را به جوجه تبديل كند. آيا اين عمل، جز براى بقاى نسل است؟

مرغ، با اينكه تفكر و شعور ندارد، چرا براى بقاى نسلش تلاش مى كند، آيا جز اين نيست كه اين قدرت را خداوند متعال در غريزه او قرار داده است؟»

چينه دان يك ويژگى ديگرى نيز دارد كه برخى از پرندگان، مستقيما دانه را از چينه دان برمى دارند و به جوجه خود مى دهند كه اين كار نزديكتر و راحت تر است.»

زندگى مى كنند و دو پاى دراز و بلند دارند كه همچون ديده بانى است كه از بلندى، داخل آب را مى بيند و هرگاه خوراك خود را ديد، آرام آرام آن را مى گيرد. اگر اين پرندگان، پاهاى كوتاه داشتند، هرگاه كه به سوى طعمه خود حركت مى كردند، بدنشان به آب مى خورد و باعث فرار طعمه مى شود، ولى با داشتن پاهاى بلند اين جريان اتفاق نمى افتد و غذا مى خورد، تا زنده بماند.

اى مفضل! در تدابير هماهنگ در آفرينش اين پرنده تامل و تفكر كن.

اين پرنده كه ساق هايى بلند دارد، به طبع گردن بلندى نيز دارد كه بتواند، خم شود و غذا بخورد. حال اگر اين پرنده، پاهاى بلند و گردنى كوتاه داشت، نمى توانست چيزى از زمين بردارد.

اى مفضل! آيا نمى بينى كه در آفرينش هر چيزى، نهايت درستى و حكمت به كار رفته است؟!»

گفت: «نه، اى مولاى من!»

فرمود: «غذاى آنها از پشه ها، شاپرك ها، ملخ ها و زنبورهايى است كه در هوا مشغول به پروازند، چون اين حشرات در همه جا و در شب وجود دارند. مى توان براى اثبات اين ادعا، در شب، چراغى را در بيرون روشن كنى و ببينى كه چقدر از اين حشرات، به دور اين چراغ جمع مى شوند.

اگر اين حشرات در اطراف چراغ نباشد، چه؟

اگر كسى بگويد: از دشت و بيابان مى آيند. بايد گفت كه: مى توان اين مسير طولانى را در ساعت يا لحظه اى طى كرد؟ و چگونه از دشت و بيابان كه دور هستند، چراغ را مى بينند و دور آن جمع مى شوند؟

پس اين مطلب نشان دهندۀ اين است كه اين حشرات، در همه جاى آسمان هستند و اين نوع پرندگان از آنها تغذيه مى كنند.

پس ببين كه خداوند چگونه غذاى اين پرندگان را كه در شب بيرون مى آيند، در اين حشرات قرار داده است و به يكى از دلايل آفرينش اين حشرات آگاه شو، حشراتى كه ممكن است كسانى بگويند كه آنها بى فايده هستند و نفعى ندارند.»

اين حيوان دندان دارد و اگر غذا نمى خورد، پس آفرينش دندان به چه علت است، درحالى كه آفرينش هيچ چيزى، بدون حكمت نيست. خفاش براى انسان مفيد است، به طورى كه مدفوع آن را در جاهايى استفاده مى كنند.

بزرگترين و مهمترين نكته در مورد خفاش، آفرينش شگفت و عجيب آن است كه نشان دهندۀ قدرت خداوند متعال است و اينكه براى هر مصلحتى، هر كارى كه بخواهد، انجام مى دهد.»

لطيف مى بينى و هنگامى كه به نتيجۀ آن نگاه مى كنى، آن را در ميان مردم، بزرگ و نيكو مى يابى، ولى هنگامى كه به فاعل اين كار، يعنى زنبور عسل نگاه مى كنى، آن را جاهل و نادان، حتى جاهل به كارهاى خود مى بينى.

اين دليل روشنى است كه در اين آفرينش و عمل، درستى و حكمت به كار رفته و در غريزۀ زنبور عسل قرار گرفته است و خداوند، آن را براى مصلحت انسان در نظر گرفته است.»

اكنون، برايت پيرامون آسمان، خورشيد، ماه، ستارگان، فلك، شب، روز، گرما، سرما، باد، خاك، آب، آتش، هوا، باران، سنگ هاى بزرگ، كوهها، گل، سنگ، نخل و درخت و آنچه كه دليل و عبرت دهنده است، صحبت مى كنم.»

ديگرى به آرامش، راحتى، آسايش بدن و حواس و مهلتى براى هضم غذا و رساندن آن به تمام نقاط بدن نيازمندند. همچنين باعث مى شد كه مردم بر اثر حرص و ولع ساعات بيشترى كار كنند و استراحت نكنند كه اين كار باعث آسيب به بدن مى شد.

همچنين زمين از تابش دائمى خورشيد، داغ مى شد و تمام حيوانات و گياهان از بين مى رفتند. تدبير خداوند متعال اين گونه بوده كه خورشيد، زمانى را بتابد و زمانى نتابد، همانند چراغى كه براى كارى روشن مى كنند و براى استراحت خاموش مى نمايند. نور و تاريكى بر ضد يكديگرند، ولى چنان مطيع خداوند هستند كه صلاح جهان را با هم تأمين مى كنند.»

همچنين اگر همه آنها در انتقال بودند، ديگر جايگاهى نداشتند تا شناخته شوند، چون زمانى مى شود به انتقال پى برد كه حركت انتقالى در ميان باشد، همانطور كه مسافرى كه در حركت است، با منازل و ايستگاههاى در راه، راهش را مى شناسد. پس اگر يك شكل بود، اين نظم نبود و منافع اين حركت ها از بين مى رفت. با اين حال، آيا كسى مى تواند بگويد كه تمام اينها از روى اهمال، تصادف و اتفاق است؟ پس اين ناهمگونى در حركات و منافعى كه در آنها پنهان است، بزرگترين دليل براى تدبير و حكمت به كار رفته در آنها است.»

بيابانهاى وحشتناك و همچنين امواج ترسناك از اين ستارگان كمك مى گيرند.

همچنين اينكه اين ستارگان گاهى اوقات طلوع و گاهى اوقات پنهان مى شوند، داراى عبرت هاى بسيارى و پنهانى است. اينها با سرعتى فوق العاده زياد و خارج از تصور حركت مى كنند. اگر خورشيد، ماه و ستاره ها در نزديكى ما در حركت بودند تا سرعت آنها را بفهميم، آيا درخشش و نور آنها همچون پى درپى بودن نورهاى زياد و رعد و برق هاى متوالى در آسمان، نور چشم را نمى گرفت و نابينايى به بار نمى آورد؟ همانطور كه اگر گروهى در مكانى كوچك محاصره شوند و چراغ هاى پرنورى، پيوسته دور آنها بچرخد، نور چشمشان از بين مى رود و به زمين مى افتند.

ببين كه خداوند متعال چنين خواست كه حركت آنها در دورترين مكان باشد، تا چشمان آسيب نبينند، همچنين با بيشترين سرعت در حركتند تا از حركت خود عقب نيفتند و نيز مقدارى از نور آنها به ما مى رسد، تا اگر در شبى ماه نبود و بايد به جايى رفت، نور آنها به كمك آيد. همچنانكه گاهى اوقات اتفاقى روى مى دهد كه نبايد در شب بيكار نشست و اگر تاريكى مطلق باشد، نمى توان حركتى كرد. پس در لطف و حكمت خداوند در اين تقدير بينديش كه براى تاريكى، مدت و زمانى قرار داد كه به آن نياز است و در ميان اين تاريكى، به علت نيازهايى كه وجود دارد، نورهايى كم سو پديد آورد.»

آيا بر انسان عاقل همچنان پوشيده است كه اين نظام دقيق، مدبرانه و حكيمانه، فقط كار يك حكيم و مدبر است؟

اگر كسى بگويد: شايد تمام اينها اتفاقى و تصادفى باشد.

بايد گفت: چرا اين سخنت را پيرامون چرخى كه از چند قطعه ساخته شده و به خاطر باغ و گياه مى گردد و آنها را آبيارى مى كند، نمى گويى؟

اگر كسى در مورد اين نظام حكيمانه چنين عقيده اى داشته باشد و مردم اين سخنان را از او بشنوند، در مورد او چه مى گويند؟ در مورد اين چرخ آبى كه با تدبير و حكمتى كوچك و اندك ساخته شده، نمى گويد كه اتفاقى و تصادفى پديد آمده، ولى پيرامون چرخ بزرگ جهان هستى كه به سود تمام زمينيان است و با حكمت، تدبير و نظمى ما فوق تصور پديد آمده را تصادفى و اتفاقى مى داند. اگر چرخ عالم هستى از كار بيفتد و ناقص شود، مردم چه كارى مى توانند بكنند؟»

كار كردن باز مى ماند، تا اينكه در نهايت از گرسنگى مى مردند و گياهان نيز حرارت خود را از دست مى دادند و فاسد مى شدند.

اى مفضل! برخى از گياهان كه دور از خورشيد هستند را ديده اى كه چنين اتفاقى براى آنها افتاده است.»

اگر گرما نبود، ميوه هاى تلخ و نارس، نمى رسيدند تا تر و خشكش خورده شود. اگر سرما نبود، كشتزارها به اين شكل جوانه نمى زدند و باعث رويش حبوبات و غلات نمى شدند و آن قدر حاصل به دست نمى آمد كه دوباره بر روى زمين پاشيده شود، تا برويند. مگر نمى بينى كه سرما و گرما، با تمام منفعتى كه دارند، باعث درد بدن مى شوند؟ در اين جريان، براى كسى كه تفكر كند، عبرت است و نشانه اى است بر وجود مدبرى حكيم كه صلاح جانداران را در نظر مى گيرد.»

اى مفضل! از هوا و اسرار آن عبرت بگير، هوا، باعث زنده ماندن جانداران مى گردد كه با نفس كشيدن، ادامه حيات و زندگانى را در بردارد.

هوا، صدا را از فاصله دور به ما مى رساند و بوى خوش را از جايى به جاى ديگر منتقل مى كند؛ آيا نمى بينى كه از هرجايى كه باد مى آيد، بويى نيز مى آيد، صدا نيز به اين شكل است.

هوا، گرما و سرما را در خود جاى مى دهد. باد نيز از جنس هوا مى باشد.

باد، باعث خنكى مى شود و ابرها را جابجا مى كند تا متراكم شود و در نتيجه باران دهد تا منافعش به همه برسد و در پايان، ابرها را پخش مى كند. باد، درختها را باردار مى نمايد، كشتى ها را به حركت درمى آورد، غذاها را خوشمزه، آب را سرد، آتش را برافروخته مى گرداند، چيزهاى تر را خشك مى كند و هر چيزى را بر روى زمين زنده نگاه مى دارد. اگر باد نبود، گياهان، پژمرده مى شدند و جانداران مى مردند و تمام چيزها فاسد مى شدند.»

كه براى ثبات اشياء جاى بسيار مناسبى است و مردم به راحتى مى توانند به كارهايشان بپردازند و به آرامى بنشينند و بخوابند و هيچ خللى در كار آنها وارد نشود.

حالا عكس اين مطلب را در نظر بگير، اگر زمين، ناآرام و لرزان بود، مردم نمى توانستند ساختمان بسازند و نجارى كنند و يا به شغل هاى ديگر مشغول شوند. اگر زمين مى لرزيد، زندگى براى آنها شيرين و گوارا نبود؛ اگر به مردمى بنگرى كه دچار زلزله اى زودگذر شده اند و خانه و كاشانه خود را رها كرده اند و فرار مى كنند، بيشتر به اين سخن پى مى برى.

اگر كسى بگويد: چگونه زلزله پديد مى آيد؟

بايد به او گفت: زلزله و امثال آن، براى اين است كه مردم غافل نشوند و از گناهان دورى كنند. تمام بلاهايى كه به انسان مى رسد، به خاطر اين مطلب است و به سود و مصلحت و براى استحكام آنان است. اگر انسانهايى نيكوكار و صالح باشند، باعث مى شود در آن دنيا ثواب اعمال برايشان ذخيره شود و چه بسا كه صلاح عموم و خصوص مردم در اين است كه در رسيدن چنين بلاهايى عجله شود.»

جارى مى شوند و زمين را سيراب مى كنند و به درياها ريخته مى شوند.

همان گونه كه قسمتى از بام خانه را بلندتر مى سازند، تا آب بر روى آن نايستد و جارى شود. اگر به اين شكل نبود، آب هميشه بر روى زمين ساكن و راكد بود و مردم نمى توانستند از آن استفاده كنند و راهها و جاده ها قطع مى شد.»

عنبر و انواع اشيايى است كه از آب استخراج مى شود. در سواحل درياها، انواع عودها و عطرهاى خوش بو و داروهاى مفيد به دست مى آيد.

آب براى مردم، به منزله راهى است كه تجار سوار بر كشتى ها مى شوند و كالاهاى خود را از سرزمينهاى دوردست به جاهاى ديگر منتقل مى كنند، از چين به عراق و از عراق به چين كالا حمل مى كنند.

اگر به وسيله آب نمى شد، اين كالاها را حمل كرد و همه چيز با پشت و در خشكى حمل مى شد، تمام كالاها در سرزمين خود باقى مى ماند، چون هزينه حمل آنها، از قيمت خود كالا بيشتر مى شد و هيچ كس آنها را حمل نمى كرد و اين امر، دو پيامد دارد:

كالاى مفيد و سودمندى كه به آنها نياز بود، به دست نيازمندان نمى رسيد .

از اين راه شغلى براى عده اى ايجاد شده كه روزگار را با اين رزق و روزى ها مى گذرانند.»

از خواص ديگر آتش اين است كه فقط در دسترس انسان است، چون فقط به انسان سود مى رساند، اگر آتش نبود، انسان در زندگى اش سختى بسيار مى ديد، ولى چهارپايان هيچ استفاده اى از آتش نمى كنند و براى آنها نفعى ندارد. پس حالا كه خداوند خواسته تا آتش در اختيار انسان باشد، به او ابزارى مى مانند: دست و انگشت داده تا به راحتى از آتش بتواند استفاده كند.

درست است كه حيوان هيچ استفاده اى از آتش نمى كند، ولى در عوض خداوند، قدرت تحمل بر سرما را به آنها داده است.»

و نيز اگر هوا هميشه صاف و آفتابى بود، زمين، خشك و داغ مى شد و گياهان مى سوختند و آب چشمه ها و جوى ها خشك مى شدند و مردم دچار ضرر بسيارى مى شدند و بيمارى هاى بسيارى پديد مى آمد.

اگر هوا معتدل باشد، گرما و سرما معتدل مى شود و هريك ضرر و زيان ديگرى را از بين مى برد و همه چيزها درست و سالم مى ماند.

اگر كسى بگويد: چرا بايد در هر دو، ضرر و زيان باشد؟

گفته مى شود: بخاطر اينكه انسان، مقدارى دچار سختى و رنج شود و از گناهان دور گردد، همانطور كه بيمار براى شفا يافتن، از داروى تلخ استفاده مى كند.

پس هرگاه انسان دچار طغيان و سركشى شد، احتياج است كه در بلا و گرفتارى بيفتد كه در منجلاب گناه گرفتار نشود و در راه هدايت و راستى قرار گيرد.

اگر يكى از پادشاهان در سرزمين خود، مقادير بسيارى طلا و نقره، بين مردم تقسيم كند، آيا در نزد مردم، بزرگوار و به نام و مشهور نمى شود؟

پس اين كجا و بارانى كه تمام سرزمين ها را در بر مى گيرد و غلات را مى افزايد و ارزش آن از طلا و نقره تمام سرزمين ها بيشتر است، كجا؟

آيا نمى بينى كه يك قطره باران، بزرگ و باارزش است و بزرگترين نعمت براى مردم است، ولى آنها از آن غافل هستند؟!

چه سالها كه حاجت بى ارزش كسى دير داده شود و او ناسزا و بى ربط بگويد و نعمت بزرگ و اصلى را فراموش كند، درحالى كه عاقبت نيكو و زيبا در اين است، ولى در اثر شناخت كم او، اين ثروت عظيم و منافع آن را از دست مى دهد.»

زمين مى جوشيد، بلنديهاى زمين را در برنمى گرفت، پس در نتيجه زمين زراعى كمتر مى شد. آيا نمى بينى كه زمين هاى آبى از زمينهاى ديمى كمتر است؟ هنگامى كه باران مى بارد، دشت و صحرا و دامنه كوهها تبديل به كشتزار مى شوند و محصول غلات زياد مى شود. همچنين رنج و زحمتى از انتقال آب، گردنگير مردم نمى شود و مردم با يكديگر، براى سهميه آب به دعوا و مشاجره نمى پردازند و انسانى قدرتمند اين نعمت را در انحصار خود در نمى آورد كه ديگران از آن محروم شوند.»

پس از اين، مردم در رسيدن به علم ساختن جواهرات به پيروزى نرسيدند، چون اگر به وسيله حرص و طمع به تمام آن ها دست يابند، بى شك مقادير زيادى از آنها را استخراج خواهند كرد و همه جا، از اينها پر مى شود و آن قدر طلا و نقره زياد مى شود كه ديگر در نزد مردم ارزشى نخواهند داشت و نقش اصلى آنها كه خريد فروش است، از ميان خواهد رفت، ديگر مالياتى براى حاكمان جمع، نمى شد و كسى نمى توانست آنها را براى آيندگان ذخيره كند و با اين حال، علم ساخت مس زرد و شيشه از رمل، نقره از سرب، طلا از نقره كه ضرر و زيان را ندارند، به آنها عطا شده است.

پس ببين چگونه در آن چيزى كه براى آنان زيان ندارد، خواست آنها شكل مى گيرد ولى در چيزى كه بسيار به ضرر آنهاست، به هدف خود نمى رسند.

كسى كه معادنى بسيار عميق حفر نمايد، به دره و حفره اى بزرگ مى رسد كه آب بسيارى در آن جارى است، او به عمق آب نمى تواند، برسد و از آن نمى تواند عبور كند كه پشت آن، همچون كوههايى از نقره است.

اى مفضل! اكنون در مورد اين فكر كن. تدبير و خواست الهى اين است كه خداوند مى خواهد، بندگانش قدرت او و وسعت خزائنش را ببينند و اين را بدانند كه اگر خداوند متعال بخواهد، كوههايى از نقره به آنها مى دهد، ولى صلاح آنها در اين نيست، چون همانطور كه گفتيم اگر چنين چيزى واقع شود، جواهر و منافع آن، در نزد مردم كم مى شود.

اى مفضل! در اين مورد عبرت بگير كه هرگاه مردم چيز ظريف و با ارزشى را بسازند؛ تا هنگامى، اين چيز در نزد آنها باارزش است كه كمياب باشد، ولى اگر به وفور در نزد مردم باشد، از ارزش و قيمت آن كم مى شود.

پس ارزش هر چيزى، به كم بودن آن چيز است.»

ص: 266

پس زمين، همچون مادرى پرورش دهنده و ريشه هاى آن، همچون دهانى است كه به وسيله آنها غذا را از زمين مى گيرد، به همان شكلى كه حيوانات، كودكان خود را شير مى دهند.

آيا نمى بينى كه چگونه ستونهاى خيمه را از هر سمت با طناب مى بندند، تا سر پا ايستد و يا كج نباشد؛ گياهان نيز اين گونه هستند، آنها ريشه هاى خود را در زمين پخش كرده اند تا بتوانند ثابت و استوار بايستند.

اگر اين گونه نبود، چگونه مى شد كه يك نخل قدرتمند و صنوبر و چنار بلند قامت در باد و طوفان سرپا بايستد؟

پس به حكمت و تدبير خداوند متعال بنگر كه چگونه حكمت او از حكمت مردم سبقت گرفته و آنها در استوارى خيمه از اين حكمت و تدبير سود برده اند، درحالى كه اين حكمت، قبل از آنان، در مورد درخت اجرا شده؛ چون آفرينش درخت، قبل از برپا شدن خيمه ها بوده است و مگر نمى بينى كه عمود خيمه ها از چوب ساخته شده، پس اين كار مردم، از كار پروردگارشان نشات گرفته شده است.»

با اين وجود، اسرار اين رگ هاى دقيق را بدان، اين رگ ها در سرتاسر برگ قرار دارند، تا آب و املاح را در سطح برگ، پخش كنند؛ همانطور كه در بدن، رگ ها غذاها را به تمام اعضاى بدن مى رسانند.

در برگ، رگ هاى بزرگ و اصلى، با استحكام و محكمى خود، برگ را نگاه مى دارند تا برگ سست و پژمرده و پاره نشود. به همين خاطر هرگاه كسى مى خواهد صفحه يا برگى از پارچه و غيره درست كند، در طول و عرض آن از چوبهاى محكمى استفاده مى كند، تا چنين اتفاقى نيفتد. پس بدان كه انسان هيچ وقت به عمق حقيقت تدابير الهى نمى رسد، اما خلقت او به نوعى اين كار را انجام مى دهد.»

اين مطالب فقط مقدار كمى از شگفتى هاى انار است و اگر كسى به دنبال مطالب ديگرى هست، به وفور وجود دارد، ولى همين مقدار، براى درس گرفتن كافى است.»

كسانى صحبت مى كنم كه تمام آفرينش را اتفاقى و طبيعى مى دانند.

خداوند، اينها را بكشد، از حق به كجا فرار مى كنند؟»

كه ادب، هرچند سخت است، ولى ثمره شيرينى دارد و داروى شفا بخش، هرچند تلخ است، ولى فوايدى دارد.

اگر كسى بگويد: چرا انسان معصوم آفريده نشده؟ اگر انسان معصوم بود، ديگر مرتكب گناهى نمى شد و مستلزم بلا و عقوبت نمى گرديد.

بايد در جواب گفت: اگر چنين بود، نبايد براى كارهاى نيك پاداش مى گرفتند.

همچنين اگر كسى بگويد: هنگامى كه انسان عاقبت به خير شود به بهشت برسد، پاداش ندادن به كارهاى نيك، ضررى نمى رساند؟

بايد در جواب گفت: شما به انسانى سالم از لحاظ عقلى و جسمى پيشنهاد كنيد كه نزد فرد ثروتمندى برود و بدون آنكه تلاش كند، تمام خواسته هايش را حاضر كند، آيا او به اين راضى مى شود؟ بى شك او پاداش كمى را كه به وسيله تلاش و كوشش خود به دست مى آورد را بيشتر دوست دارد، تا اينكه پاداشى بدون زحمت و تلاش به او داده شود.

همچنين نعمت هاى آخرت نيز اين گونه هستند و تدبير الهى چنين است كه آنها را به وسيله تلاش و كوشش خود به دست آوريم تا مستحق دريافت آنها شويم. در اين صورت است كه پاداش و نعمت مضاعف و چند برابر مى شود. اگر در مقابل سعى و تلاش انسان در اين جهان به او پاداش دهند و در اين جهان، راه به دست آوردن شايستگى و لياقت برايش باز شود، بيشتر خوشحال مى شود و لذت مى برد.

اگر كسى بگويد: آيا در برخى موارد نمى بينيد كه انسان، بدون تلاش و كوشش و استحقاق به نعمتى مى رسد و باعث شادى و راحتى او مى گردد؟ پس چرا در مورد پاداش آخرت، اين جريان باعث راحتى و خوشحالى انسان ها نشود؟

ص: 279

در جواب بايد گفت: اين جريان، همچون درى است كه اگر به روى مردم باز شود، اكثر آنها همچون سگ هار مى شوند و بدترين جنايات و منكرات را انجام مى دهند. سپس هركس منكرى را انجام نمى دهد يا كار خيرى را انجام مى دهد، مى داند كه آخرت و حساب و كتابى و پاداش و عقابى هست، پس اگر مردم از روز قيامت نمى ترسيدند، ناموس، مال و جان چه كسى در امان بود؟ پس ضرر و زيان ناشى از اعمال اين امر در جامعه، در همين دنيا و به وسيله مردم بروز مى كرد و ديگر، عدالت و حكمت، فايده اى نداشت و اين گونه بود كه حكمت و تدبير در آفرينش الهى، زير سئوال مى رفت و هيچ چيزى در جاى خودش قرار نمى گرفت.»