شادی بخش حضرت زهرا (سلام الله علیها)
عکس
ص: 2
نام کتاب: شادی بخش حضرت زهرا(سلام الله علیها)
مؤلف: جمعی از نویسندگان
ناشر: محّب الزهرا(سلام الله علیها)
تعداد صفحات:262
نوبت چاپ: اول زمستان1400
شمارگان:1000 نسخه
ص: 1
شادی بخش حضرت زهرا (سلام الله علیها)
عکس
ص: 2
شناسنامه :
نام کتاب: شادی بخش حضرت زهرا(سلام الله علیها)
مؤلف: محّب الزهرا(سلام الله علیها)
تعداد صفحات:
نوبت چاپ: اول زمستان1400
شمارگان:1000 نسخه
ص: 3
مقدمه:.................................................................................................................16
«فصل اول: معنای تولّی و تبرّی در تعالیم دینی»
«معنا و مفهوم تولّی».............................................................................................. 18
«ضرورت تولّی و تبرّی» .........................................................................................18
«فصل دوم: حقیقت دین»
«فصل سوم: لعن و برائت در قرآن کریم»
«لعنت شدگان در قرآن کریم» ................................................................................... 25
1- آزاردهندگان خدا و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) ........................................................................... 25
2- کتمان کنندگان حقایق الهی.................................................................................... 26
3- ظالمین..............................................................................................................27
4- کسانی که برخلاف احکام الهی حکم می کنند..................................................................27
5-کافران............................................................................................................... 27
6- یهود.................................................................................................................28
7-دروغگویان..........................................................................................................28
8- قاتل عمدی مؤمن................................................................................................28
9- شیطان............................................................................................................. 28
10- مفسدین..........................................................................................................29
11- منافقین، مریض دلان وشایعه پراکنان........................................................................29
«برائت شدگان در قرآن کریم»....................................................................................30
1- کسانی که اهل خدعه و نیرنگ با خداوند هستند..........................................................30
2- مفسدین فی الارض در قرآن.................................................................................... 32
3- سختی و آسانی(عُسر و یُسر) در قرآن .......................................................................34
4- صلح و آشتی در ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) ....................................................................34
5- اجتناب از ذره ای محبّت آن دو..............................................................................34
6- اسرار قلوب منافقین در قرآن................................................................................ 35
7- هر پیامبری را دشمنی است...................................................................................35
8- حسنه در قرآن................................................................................................. 35
9- شیطان در قرآن ................................................................................................35
ص: 4
10- احسان و فحشاء و منکر و بغی در قرآن ......................................................................36
11- هر پیامبری را شیطانی است .................................................................................36
12- هر پیامبری به تولّی و تبرّی مأمور بود ......................................................................38
13- منظور از ذکر و ظالم در قرآن................................................................................39
14- تابوت آتشین ...................................................................................................39
15- یک فرقه اهل نجاتند .........................................................................................40
16- ارتداد بعد از رسول الله ......................................................................................40
17- ایمان و کفر و فسوق و عصیان در قرآن ..................................................................42
18- منظور از خورشید و ماه و تاریکی شب ....................................................................42
19- «قُل اعُوذُ بِرَبِّ الفلق» در قرآن ........................................................................... 42
20- سجّین در قرآن .............................................................................................. 43
21- خروج از نور به سوی ظلمت و از ظلمت به سوی نور .............................................. 44
22- امانتی که بر آسمان ها و زمین و کوه ها سنگین آمد ................................................... 45
23- روسیاهان قیامت .............................................................................................46
«دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن»................................................................................ 46
سوره حمد.........................................................................................................46
سوره بقره......................................................................................................... 47
سوره آل عمران..................................................................................................49
سوره نساء........................................................................................................50
سوره مائده.......................................................................................................51
سوره انعام........................................................................................................51
سوره أعراف......................................................................................................52
سوره توبه.........................................................................................................53
سوره حجر........................................................................................................54
سوره نحل.........................................................................................................54
سوره أسراء........................................................................................................56
سوره کهف.........................................................................................................56
سوره حج...........................................................................................................57
سوره نور............................................................................................................58
سوره قصص.......................................................................................................58
ص: 5
سوره عنکبوت....................................................................................................59
سوره أحزاب ......................................................................................................59
سوره سبأ..........................................................................................................60
سوره فاطر........................................................................................................62
سوره یس.........................................................................................................62
سوره ص..........................................................................................................62
سوره زمر..........................................................................................................63
سوره مؤمن.......................................................................................................64
سوره فصلت......................................................................................................64
سوره زخرف.......................................................................................................65
سوره حجرات.....................................................................................................66
سوره ق............................................................................................................67
سوره الرحمن.....................................................................................................67
سوره مجادله.....................................................................................................67
سوره تحریم......................................................................................................68
سوره قلم.........................................................................................................71
سوره الحاقة.....................................................................................................72
سوره جنّ.........................................................................................................73
سوره مدثر.......................................................................................................73
سوره قیامت.....................................................................................................74
سوره مرسلات..................................................................................................75
سوره مطففین. ................................................................................................ 76
سوره فجر........................................................................................................76
سوره شمس.....................................................................................................77
سوره تین.........................................................................................................77
« فصل چهارم: لعن و سبّ»
«معنای لعن».....................................................................................................80
«معنای سبّ»....................................................................................................80
الف) دلیل عقلی.................................................................................................81
ب) ادله نقلی.....................................................................................................81
ص: 6
1- ادله قرآنی.........................................................................................................81
2- ادله روایی.........................................................................................................83
3- ادله و شواهد تاریخی. .........................................................................................83
«فصل پنجم: تبرّی در سیره ی ائمه ی اطهار» (علیهم السلام)
«دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) در اخبار و روایات معصومین» (علیهم السلام) .................................................89
«روایات پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) »................................................................................89
1- لشکر کشی اسامه...............................................................................................89
2- لعنت فرستادن بر کسانی که قصد ترور پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را داشتند......................................91
3- خداوند دشمنان علی (علیه السلام) را نیامرزد . ........................................................................91
4- آنان کافر، مرتد و منافق اند....................................................................................91
5- کینه ورزان علی (علیه السلام) مورد لعن خدا و لعن کنندگان..........................................................91
6- ظالمان فاطمه(سلام الله علیها) ملعونند................................................................................92
7- لعنت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بر عثمان.........................................................................92
8- معاویه و عمروعاص............................................................................................92
«روایات امیرالمؤمنین علی» (علیه السلام) .................................................................................93
1- صحیفه های ملعونه............................................................................................93
2- گوساله و سامری...............................................................................................96
3- تا قیامت هم لعن و نفرین کنیم باز کوتاهی کرده ایم......................................................96
4- آن دو نفر بر روی درهایی از آتش............................................................................96
5- از آن دو بیزار باش...............................................................................................97
6- ابوبکر در گودالی از آتش.......................................................................................97
7- بر عذاب او بیفزایید............................................................................................97
8- عمر به هر سنگ و کلوخی ستم نمود.......................................................................98
9- دشمن ترین دشمن اهل بیت (علیهم السلام) ............................................................................98
10- لعنت بر دو بت قریش، دختران آن دو...................................................................98
11- فرعون و هامان این امّت....................................................................................98
12- قنوت و لعن معاویه و عمروعاص.........................................................................98
13- صلیب در گردن...............................................................................................99
«روایات صدیقه طاهره فاطمةزهرا» (سلام الله علیها)...................................................................99
1- در هر نمازی تو را نفرین می کنم............................................................................99
ص: 7
2- خدا شکمت را پاره کند.........................................................................................100
3- اعلان بیزاری حتی پس از شهادت.............................................................................101
«روایات امام حسن مجتبی» (علیه السلام) ................................................................................10
11- خداوند میان ما و آنان حاکم خواهد بود....................................................................101
2- ای معاویه! تو دشمن رسول خدایی..........................................................................101
«روایات امام حسین» (علیه السلام) .......................................................................................101
1- ابوبکر و عمر قاتلان من.......................................................................................101
2- آن دو حق ما را ضایع کردند...................................................................................101
3- ای کذّاب از منبر پدرم به زیر آی.............................................................................101
«روایات امام زین العابدین (علیه السلام) »..................................................................................102
1- کافران مشرک....................................................................................................102
2- آن دو کافرند.....................................................................................................102
3- خدا آن دو را نیامرزد...........................................................................................102
4- او را آب نده.....................................................................................................102
«روایات امام محمّد باقر» (علیه السلام) .................................................................................102
1- دوران ظهور و کشف چهره ی حقیقی آن دو .............................................................102
2- آن دو مُردند و توبه نکردند..................................................................................103
3- به مقدار خون حجامت.....................................................................................103
4- رمی جمرات....................................................................................................103
5- خدا تو را نیامرزد .............................................................................................103
«روایات امام جعفرصادق » (علیه السلام) ...............................................................................104
1- شنیدن کی بود مانند دیدن .................................................................................104
2- شناخت معروف و منکر. ..................................................................................104
3- از آن دو بیزار باش...........................................................................................105
4- اینان کاری را انجام دادند که شما بنیانش را نهادید....................................................105
5- شکّ در کفر اینان...........................................................................................105
6- خدایشان نیامرزد............................................................................................105
7- حتی یک مثقال..............................................................................................106
«روایات امام موسی بن جعفر» (علیه السلام) ...........................................................................106
گوساله و سامری.......................................................................................106
ص: 8
«روایات امام علی بن موسی الرّضا» (علیه السلام) ..........................................................................107
مادری صالحه داشتیم...................................................................................107
«روایات امام جواد» (علیه السلام) ..........................................................................................108
به خدا قسم آن دو را بیرون خواهم آورد. ..........................................................108
«روایات امام هادی» (علیه السلام) .........................................................................................108
1- ایام ربیع آمد و ... ...........................................................................................108
2- حدیث احمدبن اسحاق دربارۀ نهم ربیع الاول. ..........................................................109
3- روز نهم ربیع الاول، عید غدیر ثانی.........................................................................110
«روایت امام حسن عسکری» (علیه السلام) .............................................................................114
کافران و فاجران.....................................................................................114
«روایت امام عصر» (علیه السلام) .........................................................................................114
نفاق و طمع........................................................................................114
«فصل ششم: آثار و برکات لعن بر دشمنان اهل بیت» (علیهم السلام)
«شرط ورود به بهشت» .....................................................................................118
«استغفار و ثنای ملائکه برای لعنت کنندگان دشمنان اهل بیت» (علیهم السلام) ...............................118
«شرط قبولی عبادت و ولایت ائمه» (علیهم السلام) ..................................................................119
«حبّ دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) سبب کفر است»..........................................................119
«گناه شمردن لعن دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) سبب لعن خدا می گردد» .................................119
«لعن کردن دشمنان امیرالمؤمنین (علیه السلام) ملاک دوستی خداوند».......................................119
«حبّ دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) موجب ورود به آتش» .................................................120
«لعن و برائت نشانه اکمال دین» .........................................................................120
«لعن کردن موجب فزونی حسنات و محو سیئات» ..................................................120
«میزان نور مؤمن» ..........................................................................................121
«لعن کردن سبب آمرزش گناهان در قیامت» ........................................................121
«لعن کردن معیار شیعه بودن» .........................................................................121
«یکی از علل بعثت انبیاء» ................................................................................121
«عطیه الهی» ...............................................................................................122
«لعن نوعی مبارزه» ........................................................................................122
ص: 9
«فصل هفتم: دودمان پلید»
«نَسَب ابوبکر» ....................................................................................................124
«نَسَب عمر» ......................................................................................................125
«نَسَب معاویه» ...................................................................................................126
«نَسَب یزید» .....................................................................................................128
«نَسَب عمروعاص» ..............................................................................................128
«نَسَب مروان بن حکم»............................................................................................129
«فصل هشتم: عایشه»
«عایشه».............................................................................................................132
«تنفر از نام عایشه» ..............................................................................................132
«قاتل پیامبر» …………………..................................................................................132
«عایشه و پی کننده شتر صالح نبی» .............................................................................133
«ملعونه و بی ایمان» ..............................................................................................133
«دشمنی با ما اهل بیت (علیهم السلام) را رها نمی کند.. »................................................................134
«لعن عایشه پس از هر نماز»...................................................................................135
«در هر گناهی شریک است» ...................................................................................136
«مخالفت ظالمانه» .............................................................................................136
«هدف عایشه از جنگ جمل» ...............................................................................137
«از هیچ شرّی فروگذار نمی کند» .............................................................................137
«تو نبودی بلکه شیطان بود» ................................................................................137
«سر کفر و شاخ شیطان»......................................................................................138
«قرآن عایشه» ..................................................................................................138
«طلاق با بیزاری خدا و رسول خدا »(صلی الله علیه و آله و سلم)....................................................................139
«عایشه در دوران ظهور» .....................................................................................139
« فصل نهم: قتل ابوبکر و عمر»
«بیان حال ابوبکر و عمر هنگام مرگ»........................................................................142
«گفتار عمر هنگام مرگ» .......................................................................................145
«کیفیت قتل عمر» .............................................................................................147
ص: 10
«فصل دهم: عذاب عمر و ابابکر در عالم برزخ و قیامت»
«عذابی سخت تر از شیطان….»................................................................................150
«دردناک ترین عذاب در قیامت» ..............................................................................150
«شیون در آتش» ................................................................................................150
«شقی تر از ابلیس»..............................................................................................150
«صندوقی در قعر جهنم»......................................................................................151
«خداوند با آنان سخن نمی گوید» ..........................................................................151
«مُرداری بر صراط» ...........................................................................................152
«اولین محاکمه قیامت، عُمَر قاتل حضرت محسن».....................................................152
«دوازده نفر در یک تابوت آتشین» ........................................................................152
«طلب استغفار فلانی(اولی) از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) »...................................................153
«هر روز عذابش بیش باد»! .................................................................................153
«آرزویی که هرگز محقق نمی شود» .......................................................................154
«با آغوش باز پیش به سوی جهنم» .......................................................................154
«تعجب و اعتراض شیطان» ................................................................................156
«جایگاه آتشین»...............................................................................................156
«فصل یازدهم: لعن عمر و ابابکر»
«لعن خداوند بر ایشان و عذاب الهی»....................................................................160
« کفر ابابکر و عمر» .........................................................................................161
«لعن عمر و ابوبکر از دیدگاه ائمه اطهار» (علیهم السلام) ............................................................162
1- لعن در تعقیب نمازها.....................................................................................162
2- لعن الهی بر آنان...........................................................................................162
3- تعلیم و امر به لعن........................................................................................162
4- ظلم به اهل بیت (علیهم السلام) و پشت سر نهادن کتاب خدا.................................................163
5- نفاق عمر و ابوبکر.......................................................................................163
6- اظهار اسلام آن دو برای طمع..........................................................................164
7- برائت شدید سلمان و اباذر و مقداد..................................................................164
8- نفرین امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) .............................................................................164
9- لعن حضرت زهرا(سلام الله علیها) در هر نماز..................................................................164
ص: 11
10- نفرت اهل بیت (علیهم السلام) از آن ها.............................................................................165
11- بدترین دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) ..........................................................................165
12- ظلم بی انتها در حقّ اهل بیت (علیهم السلام) .....................................................................166
13- با کفر و شرک مُردند....................................................................................166
14- دوستانشان هم کافرند .................................................................................166
15- نفرت خدا و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از آن دو.......................................................................166
16- دو بت قریش..............................................................................................166
17- غاصب جایگاه امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ..................................................................167
18- وِزر و وَبال همه به گردن آن دو.......................................................................167
19- سنگسار مثل شیطان...................................................................................167
20- غصب لقب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ....................................................................167
21- نخستین برنامه امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) ........................................................................168
22- دعوت به برائت پس از ظهور........................................................................169
«لعن عمر و ابوبکر در عوالم دیگر»......................................................................169
«لعن حیوانات بر آن ها»...................................................................................170
«لعن اوّلی بر دوّمی».........................................................................................170
«لعن دوّمی بر منکرین امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ».........................................................172
«برتری لعن بر صلوات در مکتب اهل بیت» (علیهم السلام) .....................................................172
«فصل دوازدهم: بدعت ها و مطاعن خلفاء»
«بدعت در دین»..............................................................................................176
«حکم بدعت گذار در اسلام»..............................................................................177
«بیان پاره ای از بدعت های آشکار عمر »................................................................178
«بدعت های عثمان »......................................................................................183
«مطاعن مشترک عمر و ابوبکر ».........................................................................183
«برخی از مطاعن عمر »....................................................................................186
«برخی از مطاعن ابوبکر ».................................................................................189
«برخی از مطاعن عثمان»..................................................................................190
«برخی از مطاعن عایشه».................................................................................191
«نامه طولانی عمر به معاویه در مورد ظلم به حضرت زهرا »(سلام الله علیها)............................192
ص: 12
«فصل سیزدهم: حضرت ابولؤلؤ»
«حضرت ابولؤلؤ کیست؟»..................................................................................204
«نحوه ی آشنایی حضرت ابولؤلؤ با امیرالمؤمنین».......................................................204
«شناخت شخصیت پلید و ظالم مغیرة بن شعبة».......................................................206
«اطلاع امیرالمؤمنین (علیه السلام) از اقدام حضرت ابولؤلؤ و تأیید آن»........................................208
«ریشه کن شدن بنیاد ظلم و فساد».......................................................................208
«سرانجام حضرت ابولؤلؤ بعد از اقدام به قتل عمربن خطاب».......................................209
«ایجاد اختلاف در تاریخ شکسته شدن بزرگ ترین بت عالم بشریت».............................210
«شأن و مقام حضرت ابولؤلؤ در لسان روایات معصومین » (علیهم السلام) .....................................212
«قدمت تاریخی بقعه و بارگاه ملکوتی حضرت ابولؤلؤ »...............................................213
«وصیّت امامزاده عزّالدین مبنی بر دفن شدن در جوار آن بارگاه ملکوتی».........................214
«زیارت مرحوم آیت الله العظمی سیّد شهاب الدین نجفی مرعشی و جمعی دیگر از علمای حوزه علمیّه قم»..............214
«دیدار علماء و بزرگان در خصوص بقعه و بارگاه ملکوتی حضرت ابولؤلؤ ».......................214
«برخی از کرامات و عنایات ثبت شده در دفتر آستان مقدس حضرت ابولؤلؤ» .................215
فصل چهاردهم:
«عنایات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) به برائت کنندگان ابابکر و عمر»
«به برکت عیدالزهرا(سلام الله علیها)آیةالله شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی صاحب کرامت شد» ..........222
«عنایت حضرت زهرا(سلام الله علیها) در مورد شیخ کاظم اُزری» ...............................................224
«عنایت امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) در مورد ابوراجح حمّامی»........................................................225
«نجات یافتن علامه امینی» .................................................................................226
«حکايتي عجيب در توسل به فاطمه زهرا» ...............................................................228
«حکایت معمّربن شمس در مورد امام زمان» (عجل الله تعای فرجه الشریف) ........................................................230
«عنایت امام جعفر صادق (علیه السلام) نسبت به زن گوینده«لَعَنَ اللهُ ظالِمیکِ یا فاطِمَةُ»(سلام الله علیها).........232
«حکایتی از زمان مرحوم آیت الله العظمی سیّدابوالحسن اصفهانی» .................................233
«قصه انار و وزیر ناصبی در بحرین» ......................................................................234
«داستانی از حاج شیخ علی قرنی گلپایگانی» ..............................................................237
«چرا حضرت زهرا(سلام الله علیها) از من روی برگردانید» .......................................................238
ص: 13
«با علی (علیه السلام) بستیم پیمان در غدیر» ........................................................................239
«فصل پانزدهم: برائت در دعا»
«محشور شدن با برائت» ...................................................................................242
«درخواست تکمیل برائت» .................................................................................242
«دعا برای تقویت برائت» ...................................................................................242
«حیات و ممات با برائت» ..................................................................................242
«برائت در خطبه غدیر» ....................................................................................243
«دعای صمنی قریش» .......................................................................................243
«دعای شب ها » .............................................................................................245
«دعای بعد از نماز» .........................................................................................246
«نفرین صبحگاهی»...........................................................................................247
«شروع و پایان هر نماز» ....................................................................................248
«سجده ی شکر» ............................................................................................248
« لعن و برائت در زیارت » .................................................................................250
«لعن نامه خواجه نصیرالدین طوسی» ..................................................................259
«چند ختم مجرب» .........................................................................................262
ص: 14
ص: 15
شرع مقدّس اسلام مشتمل بر ضروریاتی است که هر شخص مسلمان باید به این ضروریات معتقد باشد و اعمال و رفتار خود را در زندگی با آن مطابقت دهد و انکار هریک از این ضروریات دین منجر به کفر او می شود. این ضروریات را می توان به دو دسته کلی تقسیم نمود:
الف) دسته اول
ضروریاتی است که پذیرش عقلی و اعتقاد قلبی به آنان کافی است. از این ضروریات در شرع مقدّس اسلام به عنوان اصول دین یا واجبات عقیدتی یاد شده است که شامل اعتقاد به توحید، عدل، نبوّت، امامت و معاد می باشد.
ب) دسته دوم
ضروریاتی است که علاوه بر پذیرش عقلی و اعتماد قلبی به آنان، باید در اعمال و رفتار و گفتار شخص مسلمان نیز آشکار شود. از این ضروریات در شرع مقدّس اسلام به عنوان فروع دین یا واجبات عملی یاد شده است که شامل نماز، روزه، حج، زکات، خمس، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، تولّی و تبرّی می باشد. کسی که هریک از این ضروریات دین را انکار کند یا نپذیرد کافر می شود و از جرگه ی مسلمین خارج می گردد. در مورد ضروریات دسته ی دوم شخص باید عملاً به اقامه آن ضروری، به پاخیزد و واجب است که شرایط و مقدمات آن را فراهم کند. مثلاً نماز صِرف اعتقاد قلبی به این که خداوند، نماز را بر بندگان واجب کرده کافی نیست، بلکه باید عملاً به خواندن نماز بپردازد و مقدمات آن را نیز فراهم سازد. در مورد اصل تولّی(اعتقاد به ولایت ائمه ی اطهار (علیهم السلام) و محبّت ایشان) و تبرّی نیز چنین می باشد. چون تولّی و تبرّی از ضروریات انکارناپذیر و عملی اسلام است. و هم چنین در شرع مقدّس توجه خاصی نسبت به آن شده و از سایر ضروریات مهم تر می باشد لذا باید این تولّی و تبرّی علاوه بر اعتقاد قلبی در اعمال و رفتار و گفتار یک مسلمان به ظهور برسد.
ص: 16
ص: 17
تولّی به معنای اعتقاد به ولایت و امامت بلافصل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه السلام) و ائمه معصومین (علیهم السلام) و محبّت ایشان در قلب می باشد.
چنان چه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«نخستین چیزی که در روز قیامت سؤال می شود درباره ی محبّت ما اهل بیت (علیهم السلام) است.»(1)
در این باره ابی عبدلله جدلی می گوید، امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه السلام) می فرمایند:
«آیا به تو حسنه ای را خبر دهم که هرکس آن حسنه را داشته باشد، در روز قیامت از فزع آن روز در امان است، و نیز نسبت به سیئه ای به تو خبر دهم که هرکس آن ر ا داشته باشد، خداوند متعادل او را به رو به آتش می اندازد؟
گفتم: آری! ای امیرمؤمنان!
امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمودند:
«الحَسَنةُ حُبُنّا وَ السَّئِیةُ بُغْضُنا»(2)
«حسنه محبّت ماست و سیئه، دشمنی نسبت به ما(اهل بیت (علیهم السلام) )است.»
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«مَن أحبِّنا فَقَدْ أحَبَّ الله»(3)
«هرکس ما اهل بیت (علیهم السلام) را دوست بدارد به تحقیق خدا را دوست دارد.»
«معنا و مفهوم تبرّی»
برائت و تبرّی به معنای اعتقاد به انحراف و گمراهی مخالفین اهل بیت (علیهم السلام) و در دل از آن ها ناخشنود و ناراضی بودن می باشد به گونه ای که در گفتار از آن ها اظهار جدایی کردن و در عمل از راه و رسم و مذهبشان دوری و بیزاری جُستن می باشد.
برائت به هیچ وجه همانند حبّ و بغض های مادی و معنوی، که مبتنی بر مصالح و منافع شخصی می باشد، نیست و اصولاً با این گونه حالات نفسانی که در زندگی روزمره افراد مشاهده می شود، قابل قیاس نمی باشد. زیرا که اساس و اصل برائت، بر خدا محوری در مقام حبّ و بغض حقّ است. دینداری به روش
ص: 18
صحیح و بندگی خدا، زمانی تحقق پذیر است که دشمنان دین را بشناسیم و کارهایی را که در جهت منحرف کردن راه دین انجام داده اند، را ترک کرده و به دیگران نیز بیاموزیم.
جابر جعفيّ گويد؛ امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«مَنْ لَمْ يَعْرِفْ سُوءَ مَا أُوتِيَ إِلَيْنَا مِنْ ظُلْمِنَا وَ ذَهَابِ حَقِّنَا وَ مَا رَكِبْنَا بِهِ فَهُوَ شَرِيكُ مَنْ أَتى إِلَيْنَا فِيمَا وَلّینابِهُ.»(1)
«هر كس بدى و ناروائى آن چه به سر ما آل محمّد (علیهم السلام) آمده است از ظلم و ستمى كه بر ما روا داشتند و حقوقى كه از ما به يغما بردند،و گرفتاري هائى كه ما بدان دچار شديم براى انجام كارى كه به عهده ی ما بوده نفهمد،و در باره ی اين جنايت ها و خيانت ها كه در حقّ ما شده است بى تفاوت باشد با مرتكب آن شريك خواهد بود.»
در واقع آن چه لازم است شناخت گمراهی ها و انحرافات از اصل دین می باشد و آشنا شدن با پیشوایان گمراهی و ضلالت و معرفی آنان به جامعه اسلامی، از این جهت این شناخت لازم و ضروری است که ما را از بدعت ها و کجروی های پیشوایان ضلالت و گمراهی آگاه ساخته و دور نماید. لازم به تذکر و یادآوری است که، چون امّت پیرو اسلام و قرآن در مقابل خود، دشمنانی مشترک دارند که آنان طمع به نابودی اصل دین بسته اند، طبعاً به حکم عقل لازم است تمام امّت اعم از شیعه و سنی در یک صف واحد در مقام دفاع از موجودیت اساس دین برآیند و متحداً به مبارزه با آن دشمنان مشترک بپردازند؛ ولی این مستلزم آن نیست که شیعه در مسأله«تولّی و تبرّی» که دو رکن اصیل مذهب وی می باشد، و شیعه، مرگ و حیات اسلام و قرآن را به وجود و عدم این دو اصل مسلّم می داند، کوتاهی نماید. بنابراین نباید در مرحله بحث و تحقیق استدلالی و در مقام تبلیغ در محافل عمومی و رسانه های همگانی و در فعالیت آموزشی در مراکز تعلیم و تربیت اعتقادی کودکان و جوانان به عذر این که احترام به عقیده طرف مقابل لازم است و هم چنین ترس از ایجاد شکاف در صف اتحاد مسلمین، از اظهار عقاید حقّه ی شیعه خودداری ورزیم و از صراحت در بیان آن حقایق خودداری نماییم. زیرا که نتیجه این عمل چیزی جز آن نیست که نسل آینده(از تشیّع) در هاله ای از ابهام نسبت به عقایدش باقی می ماند و مسأله اتحاد سیاسی را مبدّل به وحدت اعتقادی نماید به گونه ای که اسلام راستین در اذهان ساده لوحان ناآگاهِ هر دو گروه شیعه و سنّی را، از پویندگان راه حقّ و صراط مستقیم جدا سازد و در نتیجه مسأله«تولّی و تبرّی» که دو رکن اصلی و اساسی اسلام است از فضای اعتقادی شیعه خارج گشته و اسلام از پایه فروریخته می شود.
ائمه ی اطهار (علیهم السلام) مظهر همه ی خیرات و خوبی ها می باشند و تمام موجودات و انسان ها اعم از کافر و مؤمن ذاتاً و فطرتاً با طینت پاک، آن بزرگواران را دوست دارند مگر کسانی که زنگار کفر و عناد، فطرت آنان را آلوده کرده باشد، همان گونه که اکنون نیز بسیاری از غیرمسلمانان به اهل بیت (علیهم السلام) علاقمند هستند. پس مرز ایمان و کفر در تبرّی از هم جدا می شود.
ص: 19
بنابراین تبرّی از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) در متن حیات و جهان آفرینش نهفته است همان گونه که حبّ و مودّت آنان از اشیاء جدا نیست و بغض و دشمنی بر دشمنان آنان نیز در درون اشیاء وجود دارد و از آن ها جدا نمی باشد.
چنان چه امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«محبّت اولیای خدا واجب و ولایت، حقّ آن ها و مربوط به آن هاست و نیز بیزاری از دشمنان آن ها و کسانی که به آل محمّد (علیهم السلام) ظلم و ستم کرده و بی احترامی نموده و هتک حرمت کردند، واجب است؛ همان کسانی که فدک را از حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) گرفته، او را از ارث پدر منع نموده و حقّ حضرت زهرا(سلام الله علیها) و همسرش حضرت علی (علیه السلام) را غصب کردند.
آنان که در آتش زدن به خانه اش اهتمام ورزیده و دست به یکی کردند که اساس ظلم را پایه ریزی کنند و همین ها اساس ظلم را ریخته و روش و سنّت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را تغییر دادند. از اینان دوری جستن واجب است و برائت از ناکثین، قاسطین و مارقین واجب است. برائت از انصاب و ازلام و پیشوایان ضلالت و سردمداران ظلم و ستم از همه آن ها و از اولین و آخرین واجب است و برائت از عاقر(قطع کننده ی پای شتر) ناقه ی ثمود واجب و از قاتل امیرالمؤمنین (علیه السلام) بیزاری جستن واجب است. هم چنین به طور کلی برائت از جمیع قاتلان اهل بیت (علیهم السلام) واجب است...»(1)
ص: 20
ص: 21
دین چیزی جز عشق و محبّت نمی باشد و محبّت وقتی واقعاً تحقق پیدا می کند که چیزی جز محبّت محبوب و کسی جز محبوب در وجود محّب حاکم و موجود نباشد. محبّت ما به خداوند تبارک و تعالی، وقتی تمام است که از غیر خدا بیزار باشیم و از هرچه و هرکس که مقابل اوست دوری کنیم تا آن جا که حتی اگر در خودمان نیز منیّت و خودیّتی مقابل حضرت حقّ باشد از آن باید بیزار باشیم، چرا که غیر خدا، شرک و کفر است و توجه به غیر خداوند بت پرستی است. بر همین اساس از شدت توجه به حقّ نسبت به غیرحقّ بی توجه هستیم و از جان و دل هرکس غیر از او را کنار می زنیم و از آن بیزاری می جوییم، لذا شهادت می دهیم«لا اله الا الله» خدایی نیست جز الله، این اقرار به یگانگی خداوند، ثمره اش بیزاری از غیرخدا می باشد.
چنان چه امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
«دین محبّت است و محبّت هم دین است و اصل محبّت برائت و بیزاری از غیر محبوب است.» پس توحید حقیقت دین است و به فرمایش امام باقر (علیه السلام) این گونه تعریف می شود:
«هَلْ الدِّین الّا الْحُبِّ وَ الْبُغْض»(1)
«آیا دین چیزی جز حبّ و بغض است؟»
ص: 22
ص: 23
بنابراین لعن، نسبت به کسی که مستحق و سزاوار لعن باشد، خود تکلیف بندگان می باشد.
چنان چه خداوند (عز و جل) می فرماید:
«لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ»(1)
«ای رسول الله! هرگز مردمی که ایمان به خدا و روز قیامت آورده اند را چنین نخواهی یافت که با دشمنان خدا و رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) دوستی نمایند هرچند که آن دشمنان از پدران یا فرزندان و یا برادران و خویشان آن ها باشند.»
و هم چنین خداوند (عز و جل) در آیاتی دیگر از قرآن کریم گروه هایی از مردم را لعن کرده و در پاره ای از این آیات امر به لعن نیز فرموده است. مانند:
«... فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ»(2)
«... پس لعنت خدا بر کافران باد»
«... أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ »(3)
«... بر ایشان است لعنت خدا و ملائکه و تمام مردمان.»
«... أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ»(4)
«... آنان را لعن کند خدا و لعنت کنند، لعن کنندگان(جن و انس و ملک).»
«أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا»(5)
«این گروهند که خدا آنان را لعنت کرد و هرکه را خدا لعنت کند و از رحمت خود دور سازد، دیگر هرگز کسی مدد و یاری او نتواند کرد.»
«... وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا»(6)
«... و خدا بر او خشم و لعن کند و عذابی بسیار شدید برای او مهیا سازد.»
«... أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا»(7)
«... یا آن که بر شما مانند اصحاب سبت (جهودانی که مخالفت حکم خدا روز شنبه صید نمودند) لعنت و عذاب فرستیم که قضای خدا واقع شدنی است.»
«... أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ»(8)
ص: 24
«... آگاه باشید که لعن خدا بر ستمکاران عالم است.»
«... لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ »(1)
«... خدا آن ها را در دنیا و آخرت لعن کرده است.»
پس مبدأ ایجاد لعن و برائت و بیزاری جستن نسبت به دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) ، کلام وحی می باشد زیرا خداوند تبارک و تعالی در آیات بسیاری از قرآن کریم اهمیّت خاصی به این مسأله داده است و آن را به عنوان یک اصل بیان نموده لذا شیعه طبق این آیات به بیزاری جستن و اظهار برائت نسبت به دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) اقدام نموده است.
چنانچه خداوند سبحان (عز و جل) می فرماید:
«إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا»(2)
«به درستی که کسانی که خدا و پیامبرش را آزار می دهند، خداوند آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده است(و از رحمت خود دور ساخته) و در قیامت برای آنان عذابی خوارکننده مهیا ساخته است.»
با توجه به آیات ذکر شده، ملعونین در قرآن کریم عبارتند از:
«اِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا»(3)
«به درستی که کسانی که خدا و پیامبرش(صلی الله علیه و آله و سلم) را آزار می دهند، خداوند آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده است(و از رحمت خود دور ساخته) و در قیامت برای آنان عذابی خوارکننده مهیا ساخته است.»
طبق این آیه تمام کسانی که خدا و رسولش(صلی الله علیه و آله و سلم) را آزار داده اند مورد لعن الهی می باشند.
طبق روایات متعددی که از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)در کتاب های پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) (شیعه) و حامیان مکتب خلفا(تسنن) وارد شده است.
حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«فاطمه(سلام الله علیها) پاره ی تن من است، هرکس او را بیازارد مرا آزرده و هرکس مرا بیازارد خدا را آزرده است.»(4)
پس آزار و اذیت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)که در حقیقت آزار و اذیت خداوند تبارک و تعالی است مشروط به آزار پاره ی جگر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) یعنی صدیقه کبری(سلام الله علیها) می باشد. طبق شواهد عینی و تاریخی، آن چه مسلّم است
ص: 25
این است که حضرت توسط عمر و ابوبکر مورد آزار و اذیت واقع شده اند و قصه ی پر از غصه ی آتش کشیدن خانه ی حضرت فاطمةالزهرا(سلام الله علیها) و شکستن پهلوی مبارکشان و کشتن فرزند معصومشان، حضرت محسن بن علی (علیه السلام) و ناله های دلخراش و جانسوز آن بانوی مطهّره و گریه های شبانه روزی و دفن شبانه و مخفیبودن قبر مطّهرشان و هم چنین اعلام صریح بیزاری و برائت آن مظلومه ی شهیده از آن دو، هنگامی که به ظاهر به عیادت آن حضرت رفتند ولی در باطن رفته بودند تا شاهد جان دادن ایشان در بستر شهادت باشند، ولی حضرت زهرا(سلام الله علیها)، حتی جواب سلام آن ها را ندادند و در حضور آن جمع، خدا را شاهد گرفتند که این دو مرا آزردند، همه ی این ها شاهد بر آن است که آن دو ملعون مشمول این آیه می شوند که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)را آزار و اذیت کرده اند و در حقیقت خدا را آزرده اند و قرآن این دسته را به صراحت تمام در دنیا و آخرت لعنت فرموده و آنان را به عذابی دردناک وعده داده است.
چنان چه حضرت زهرای مظلومه (سلام الله علیها) به ابابکر فرمودند:
«بعد از هر نماز تو را نفرین می کنم.»(1)
پس طبق همین آیه لعن بر عمر و ابوبکر جایز می گردد.
«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ»(2)
«کسانی که دلایل روشن و هدایتی که نازل کردیم را بعد از آن که برای مردم در کتاب بیان نمودیم، کتمان کنند، خداوند آنان را لعنت می کند و همه ی لعن کنندگان نیز آن ها را لعن می کنند.»
طبق این آیه هرکس حقایق دین را انکار کند و بپوشاند واجب اللعنه می شود و مستحقّ لعن خداوند و همه لعنت کنندگان می باشد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)در سال آخر حیات مبارکشان در بازگشت از حجّةالوداع در روز غدیرخم در برابر جمعیتی بیش از 120هزار نفر به فرمان خداوند، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را به عنوان جانشین و خلیفه خویش معرفی نمودند. این اعلام جهانی در میان انبوه زائران خانه ی خدا که نمایندگان امّت اسلامی از نقاط مختلف دنیا بودند، رسماً برگزار گردید تا دیگر برای هیچ مسلمانی نقطه مبهم و تاریکی باقی نماند و علاوه بر این پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)در لحظه لحظه حیات خویش، مسیر خلافت را بعد از خود روشن ساخته بودند که در بسیاری از کتب تاریخی و روایی و تفسیر و اعتقادی شیعه و سنّی موجود می باشد. و این حقیقت عظمی را آن حضرت در روز غدیرخم به فرمان خداوند ابلاغ نمودند.
عمر و ابابکر کسانی هستند که بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)این حقیقت بزرگ دین را انکار کردند و بعد از انکار این رکن اساسی دین(ولایت و خلافت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) )، هزاران حکم الهی را عوض کردند و بدعت ها در
ص: 26
دین نهادند.(که در فصلی جداگانه به آن اشاره خواهیم نمود.)
طبق این آیه آن دو، مستحق لعن خدا و لعن کنندگان می باشند.
«... أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ»(1)
«... آگاه باشید که لعنت خدا بر قوم ستمگر است.»
طبق این آیه هرکسی که ظلم کند مورد لعنت خداوند واقع می گردد. در میان ظلم ها و ستم ها، هیچ ظلمی بالاتر از منحرف کردن مردم در مسیر دین و ایجاد اختلاف بین امّت اسلام و برانگیختن گرد و غبار فتنه و فساد نیست. آنان کسانی هستند که خانه ی وحی را به آتش کشیدند و درب شهر علم نبی (علیه السلام) را بستند، مردم را به بیابان سرگردانی و حیرت انداختند و خویشتن را به ناحقّ بر گردن مردم سوار کرده و خود را به دروغ خلیفه ی خدا و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)خواندند و هر ظلم و خیانت و جنایتی را به اسم خدا و رسولش مرتکب شدند. آیا آنان از ظالمین نیستند؟ آیا فراتر از این ظلم در عالمِ وجود، ظلمی تصوّر می شود؟ پس طبق این آیه عمر و ابوبکر که بنیانگذاران این ظلم هستند، ملعون می باشند.
«... وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ»(2)
«... و آن ها که به احکامی که خدا نازل کرده حکم نمی کنند، همان ها کفر ورزانند.» طبق این آیه بایستی افرادی که بر خلاف حکم خداوند، حکم می کنند و بدعت ها را در جامعه ی اسلامی روا می دارند، لعن کرده شوند. بنابراین افرادی که در حکم الهی آشکارا تغییر و تبدّل ایجاد کرده اند منافقان امّت بوده اند و طبق آن چه در کتب و منابع اهل سنّت آمده است به نصّ کلام خدا مستحقّ لعنت می باشند.
آن دو ملعون بزرگترین حکم الهی که خلافت و جانشینی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بود را تغییر دادند و برخلاف«ما أنزل الله» حکم کردند و در سقیفه بنی ساعده، ابابکر را به جانشینی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، غاصبانه برگزیدند.
«إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا»(3)
«خدا کافران را لعن کرده و بر آنان آتش افروخته ی دوزخ مهیّا گردانیده است.»
قطعاً ابوبکر و عمر و تمام بنیان گذاران سقیفه از کافران بوده اند و لحظه ای ایمان به خداوند و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نیاوردند و اسلام آن ها بخاطر طمع در ریاست بوده است.
ص: 27
«فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً...»(1)«به واسطه ی پیمان شکنی یهودیان آنان را لعنت نمودیم و دل هایشان سنگ و سخت شد...» مسلّم و قطعی است که بنیان گذاران سقیفه در اجرای اهداف شیطانی خود با یهود هم فکر و هم دست بوده اند و شواهد تاریخی بر این امر دلالت دارد.
«... فَنَجعَل لَعنَتَ اللَّهِ عَلَى الكاذِبينَ»(2)
«... پس قرار می دهیم لعنت خدا را بر دروغگویان.»
در موارد زیادی بنیان گذاران سقیفه بر خدا و رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) و اولیاءخدا نه تنها دروغ بستند بلکه در احکام الهی بدعت و افتراء وارد نمودند که در بخش بدعت ها خواهد آمد.
«وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فيها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظيماً»(3)
«و کسی که مؤمنی را عمداً بکشد پاداش او جهنم ابدی و خشم و لعنت خداست و خداوند عذاب بزرگی را برای او مهیّا نموده است.»
به اقرار و اعتراف قطعی شیعه و بسیاری از اهل سنّت عمر و ابوبکر علیهما لعائن الله قاتل حضرت زهرا (سلام الله علیهما) و حضرت محسن و تعداد دیگری از شیعیان بوده اند.
«لَعَنَةُ اللَّهُ وَ قالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبادِكَ نَصِيباً مَفْرُوضاً»(4)
«خدا شیطان را لعنت نموده و شیطان گفت قطعاً از بندگان خدا بهره ی معیّنی را می گیرم.» قطعاً شیطان در تمام برنامه های انحرافی عمر و ابوبکر (لعنهما الله) مدیریت مستقیم داشته است. از باب نمونه در جریان غدیرخم وقتی شیطان دید تمام نقشه ها و توطئه های او(با اجرای14نفر از منافقین که معروف به اصحاب صحیفه هستند) ناکام ماند و پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت علی (علیه السلام) را رسماً با فرمان خداوند به جانشینی خود معرفی کردند. شیطان تمام لشکر خود را در منطقه ی غدیر جمع کرد و فریاد می زد بیچاره شدم. بعد به فکر چاره افتاد که چه کنیم نگذاریم این جانشینی به فرجام برسد؟!
ص: 28
این گونه طرح نقشه کرد که حضرت علی (علیه السلام) را به قتل برسانیم. اولین کسی که اجرای این طرح را قبول نمود عمر (لعنه الله) بود(شیطان این پازل را طراحی و مجری هم عمر بود) ولی غافل از آن که خداوند، فاطمه (سلام الله علیهما) را پشت پرده تربیت نموده تا پیش مرگ حضرت علی (علیه السلام) شود و اتفاق افتاد آن چه افتاد. برای اطلاع بیشتر به تفاسیر شیعه در ذیل آیه ی شریفه:«وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُۥ فَٱتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِّنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ»(1)
«و همانا ابلیس گمانش نسبت به آنان به تصدیق و درستی رسید، پس پیروی نمودند از او بجز گروهی از مؤمنان.»
«وَ الَّذينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ميثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ»(2)
«کسانی که پیمان الهی را می شکنند و آن چه را خدا امر به وصل آن نموده قطع می کنند و فساد در زمین می کنند بر آنان لعنت خدا و جایگاه بد باد.»
قطعاً از مصادیق بارز و پیمان شکنی و قطع رحم و فساد در زمین عمر و ابوبکر و تمام بنیان گذاران سقیفه بوده اند.
«لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ و الذینهم فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لا یُجاوِرُونَکَ فِیها إِلَّا قَلِیلًا* مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتِيلاً»(3)
«اگر منافقان و مریض دلان و شایعه پراکنان دست از توطئه ها و نقشه های خود(علیه اسلام و مسلمین) بر ندارند(ای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم) مردم را علیه آنان بسیج می کنیم و می شورانیم، سپس حقّ ماندن در شهر را ندارند مگر اندکی(باید تبعید شوند) آنان مورد لعنت و نفرین هستند هرکجا پیدا شدند دستگیر و اعدام می شوند.»
مسلماً از مصادیق بارز سه گروه فوق بنیان گذاران سقیفه هستند که یک نمونه از شایعه پراکنی آن ها را در جنگ اُحد(تنها جنگی که عمر و ابوبکر (لعنهما الله) شرکت کردند و چه جنایاتی نمودند) می توان یافت که وقتی حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در جنگ اُحُد زخمی شدند و حضرت علی (علیه السلام) مشغول پانسمان زخم های پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بودند، عمر و ابوبکر (لعنهما الله) بالای بلندی کوه اُحُد رفتند و فریاد زدند«قُتِلَ محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم)» «محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) کُشته شد» در این هنگام جبرائیل بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد و این آیه را آورد:
ص: 29
«وَ مَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ ...»(1)
«نیست محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) مگر فرستاده ی خدا که قبل از او هم پیامبرانی آمدند آیا اگر او بمیرد یا کشته شود شما به عقب برمی گردید!(کافر می شوید!).»
ضمناً در همین هنگام در رابطه با شایعه پراکنی عمر و ابوبکر (لعنهما الله) آیه نازل شد:
«إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا ...»(2)«همانا کسانی که در روز مقابله ی دو گروه با یکدیگر(مسلمانان و مشرکین در جنگ اُحُد) پشت کردند و فرار نمودند همانا شیطان آنان را به استحضار می رسانیم گروه های دیگری هم در قرآن کریم مورد لعنت قرار گرفته اند که بجهت اختصار به آن چه ذکر شد بسنده می کنیم.»
أصبغ ابن نباته از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمودند:
«نُزِلَ القُرآنُ أربَعهَ أرباعٍ، رُبعَ فینا وَ رُبعٌ فی عَدُّوِنا و رُبعٌ فی حَلالٍ و حَرامٍ و رُبعٌ فَرائِضُ وَ اَحکامٌ»(3)
«قرآن نازل شده است در چهار بخش، یک چهارم آن راجع به ماست، یک چهارم دیگر درباره دشمنان ما، یک چهارم درباره حلال و حرام، و یک چهارم دیگر در واجبات و احکام است.»
هیچ جای شکّی نیست که ابابکر و عمر و پیروانشان، از دشمنان سرسخت اهل بیت (علیهم السلام) هستند و با توجه به روایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در قرآن کریم آیاتی موجود است که در مورد این گروه می باشد.
لذا ما مختصری از آن آیات را، با استفاده از احادیث گوهربار معصومین (علیهم السلام) ذکر می کنیم.
«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ* يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ مَا يَشْعُرُونَ»(4)
«و برخى از مردم مى گويند ما به خدا و روز قیامت ايمان آورده ايم حال آن که ایمان نیاوردند* می خواهند خدا و اهل ایمان را فریب دهند و آنان جز خود را فریب ندهند و آن ها نمى فهمند.»
امام موسی بن جعفر (علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند:
«روز غدیر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)به امر خداوند، امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به خلافت نصب نموده، و به دومی گفتند با امیرالمؤمنین (علیه السلام) بیعت کن. فلانی و فلانی و هفت تن دیگر از منافقین و رؤسای مهاجر و انصار با آن حضرت بیعت کردند. دومی گفت: یا علی! خلافت و ولایت بر تو مبارک باد، صبح کردم در حالی که می بینم
ص: 30
مولای من و مولای تمام مؤمنین می باشی، و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) این بیعت و عهد را بر آنان محکم گردانید. سپس آنان مخفیانه با رفقای خود بنا گذاشتند که بعد از پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نگذارند امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر منصب خلافت باقی بماند و حقّ او را غصب کنند.
ولی همین که به حضور پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)می رسیدند می گفتند: ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) محبوب ترین و نزدیک ترین اشخاص نزد خداوند را بر ما خلافت و ولایت بخشیدی.علی (علیه السلام) برای دفع ستمکاران از لحاظ سیاست و دین از ما شایسته تر و مردی لایق مقام خلافت می باشد. و خداوند می دانست آن ها آن چه در دل دارند غیر از آن است که بر زبان می آورند و بر دشمنی خود با امیرالمؤمنین (علیه السلام) باقی هستند، از این رو خداوند از عقاید باطنی آن ها پیامبرش را باخبر ساخت و فرمود:
ای رسول ما! بعضی از مردم می گویند ما به امر خداوند درباره نصب امیرالمؤمنین (علیه السلام) به خلافت ایمان داریم اما آن ها دروغ می گویند و ایمان ندارند و بر هلاکت شما و هلاکت علی (علیه السلام) با هم متحد شده اند و اشخاص متمردّی هستند و طغیان و فساد زیادی خواهند نمود.
سپس حضرت (علیه السلام) فرمودند: پس از آن که خداوند پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را از نفاق و توطئه منافقین باخبر ساخت، آن ها حضور پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) شرفیاب شده و قسم دروغ خوردند، و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آن ها را ملامت و سرزنش نمود. اولی گفت: ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)! به خدا قسم هیچ چیز در نظرم لذت بخش تر و بهتر از بیعت با علی (علیه السلام) نبوده و امیدوارم بر اثر این بیعت خداوند درهای بهشت را به رویم باز کند و مرا از ساکنین بهشت گرداند.
دومی گفت: ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)! من عملی که شایسته بهشت رفتن باشد ندارم جز همین بیعت با علی (علیه السلام) .
به خدا قسم هرگز خیال نکرده و خوش ندارم که نقض بیعت نمایم و اگر جواهراتی به اندازه ما بین زمین و آسمان به من بدهند که این بیعت را بشکنم قبول نخواهم کرد.
سومی گفت: ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)! من از بیعت به حدّی مسرور و خوشحالم که تصور آن نشود. و یقین دارم اگر گناه انس و جن را نموده باشم خداوند به سبب این بیعت تمام گناهان مرا آمرزیده است.
و رفقای دیگر آن ها هم این سخنان را گفتند و قسم خوردند و این جا بود که خداوند این آیه را نازل فرمود:
«يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ...».»(1)
ابن بابویه در کتاب توحید صدوق به سند خود از سعدبن صدقة بن زیاد روایت کرده؛ از حضرت امام صادق (علیه السلام) سؤال نمودم که در روز قیامت وسیله نجات از آتش جهنّم چیست؟
حضرت فرمودند: «خدعه نکردن با خدا؟ زیرا هرکه با خداوند خدعه کند، خدا نیز با او خدعه نموده و ایمان را از دل او می برد و چنین کسی در حقیقت با خویش خدعه کرده است.
راوی گوید: به محضر امام (علیه السلام) عرض کردم: غرض از خدعه با خدا چیست؟
ص: 31
فرمودند: در ظاهر اوامر خدا را قبول نموده ولی در باطن معتقد نبوده و ایمان نداشته باشد و آن که به ظاهر اوامر را اجرا نموده ولکن برای غیر خدا باشد. از ریاکردن بپرهیزید که این عمل شریک قرار دادن برای خداست. در روز قیامت شخص ریاکار را به چهار نام می خوانند و صدا می زنند: ای کافر! ای فاجر! ای حیله گر! و ای زیانکار! اعمال و عباداتت از بین رفت پاداش خود را از کسی که برایش عبادت نموده ایبخواه.»(1)
« وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ* أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَكِنْ لَا يَشْعُرُونَ* وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ كَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَكِنْ لَا يَعْلَمُونَ* وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ* اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ* أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ»(2)
«و چون به آنان گفته شد در زمين فساد نكنيد مى گويند: ما خود اصلاح کنندگانیم* آگاه باشيد كه ایشان سخت مفسدند ولی خود نمى فهمند* و چون به آنان گفته شود همان گونه كه مردم ايمان آوردند شما هم ايمان بياوريد مى گويند: چگونه ايمان آوريم به مانند بی خردان، آگاه باشید كه آنان همان كم خردانند ولى نمى دانند* و چون با كسانى كه ايمان آورده اند برخورد كنند مى گويند: ما ايمان آورده ايم و چون با شيطان هاى خود خلوت كنند مى گويند: در حقيقت ما با شماييم ما فقط[آنان را« استهزاء مى كنيم* خدا»است كه] آن ها را تحقیر مى كند و آنان را در طغيانشان رها می کند تا سرگردان شوند* همين كسانند كه گمراهى را در مقابل هدايت خريدند پس تجارتشان سودى نکرد و راه هدايت نيافتند.»
در تفسیر البرهان از حضرت امام باقر (علیه السلام) روایت شده که فرمودند:
«این آیات در حقّ فلانی و فلانی و فلانی نازل شده، که در ظاهر ایمان داشته و تسلیم ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) بوده و چون در خلوت به دشمنان آن حضرت می رسیدند می گفتند: ما با شما همراه و هم مسلک هستیم و علی بن ابی طالب (علیه السلام) را استهزاء می کنیم.
خداوند فرمودند: ما کیفر و سزای این عمل منافقین و استهزاء به امیرالمؤمنین (علیه السلام) را در عالم آخرت خواهیم داد.»
حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود:
«وقتی به منافقین گفته می شد روی زمین فساد نکنید و با اظهار نقض بیعت خود به اشخاص ضعیف و سست عقیده، رخنه در دین آن ها نکنید،
ص: 32
جواب می دادند: ما از اصلاح طلبان هستیم زیرا به دین و مذهب اعتقاد نداریم و در دین متحیریم و به دین محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) و اسلام در ظاهر، راضی هستیم و در باطن بر طبق دلخواه خود عمل کرده و از بندگی و فرمان برداری، خود را رهانده ایم.آن گاه خداوند فرمود: ای منافقین بدانید و آگاه باشید که شما در حقیقت از مفسدین روی زمین هستید و خداوند شما را به پیامبرش(صلی الله علیه و آله و سلم) معرفی کرده و به خوبی شناسانده و به مسلمانان حقیقی(شیعیان مرتضی علی (علیه السلام) ) امر فرموده که بر شما لعنت نمایند.»
و نیز حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود:
«هر وقت به منافقین بگویید شما هم مانند سلمان و مقداد و ابوذر و عمّار که در نصب خلافت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اطاعت اوامر خدا و رسول(صلی الله علیه و آله و سلم)، ایمان آورده اند ایمان بیاورید، به هم مسلکان خود بگویند: آیا ما هم مانند سلمان و مقداد و ابوذر و عمّار سفیهانه ایمان بیاوریم؟ چرا که منافقین از دریچه ی چشم دل، تسلیم شدن مؤمنین را به اوامر خدا و رسول مشاهده ننموده و به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و دوستی ذریّه ی گرامی آن حضرت، تن نداده و آن حضرت را ترک نموده و محبّت یهود و نصاری را در دل خود جای دادند که دشمن خدا و رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) بودند و در ظاهر از آن ها تبرّی جسته و در باطن به یهود و نصاری پیوسته اند.» هم چنین حضرت فرمودند:
«اما مسخره کردن آن ها در دنیا همین است که در دنیا به صورت ظاهری اسلام را پذیرفتند تا احکام اسلام در مورد آن ها اجرا شود، اما در مقابل مسخره نمودن خداوند نسبت به آن ها در دنیا، امر به لعنت کردن آن ها است تا تفاوت مسلمانی منافق گونه با مسلمانان حقیقی و خالص مشخص گردد و استهزاء آن ها در آخرت از سوی خداوند به این است که جایگاه مؤمنین در بهشت به آن ها نشان داده شود و جایگاه این گروه نیز به مؤمنین در بهشت نشان داده می شود...»(1)
«فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ*أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ»(2)
«اگر حکومت را به دست گیرید، آیا جز این انتظار می رود که در مین فساد نمایید و پیوند خویشاوندی را قطع کنید؟* آن ها کسانی هستند که خداوند کر و کورشان ساخت.»
ابومحمّد علی بن یونس بیاضی در کتاب خود آورده:
«هنگامی که این آیه شریفه نازل شد پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب به آن سه نفر فرمودند: این آیه در مورد شما نازل شده است.»
ص: 33
«... يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ...»(1)
«... خداوند برای شما آسانی را می خواهد و برای شما حرج و سختی را اراده نمی کند...»امام باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه شریفه فرمودند:
«الْيُسْرَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) و الْعُسْرَ فُلانٍ وَ فُلانٍ»(2)
«آسانی امیرالمؤمنین (علیه السلام) و حرج و سختی فلانی و فلانی(ابابکر و عمر) هستند.»
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ...»(3)
«اى كسانى كه ايمان آورده ايد همگى به صلح و آشتی درآييد و از گام هاى شيطان پیروی نكنيد...»
ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) بعد از تلاوت این آیه شریفه فرمودند:
«آیا میدانی«سِّلْمِ» چیست؟
عرض کردم: شما داناترید.
فرمودند: «وَلَايَةِ عَلِيٍّ وَ وِلايَةِ الْأَئِمَّةِ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ بَعْدِهِ»
ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و امامان جانشین بعد از اوست. سپس فرمودند:
«خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ و الله ولایةُ فلانٍ و فلانٍ»
و گامهای شیطان به خدا قسم ولایت فلانی و فلانی(عمر و ابابکر) را قبول کردن است.»(4)
«... و َإِنْ تُبْدُوا مَا فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ...»(5)
«... و اگر آن چه در دل هاى خود داريد، آشكار يا پنهان كنيد، خداوند شما را به آن محاسبه مى كند؛ آن گاه هركه را بخواهد مى بخشد، و هركه را بخواهد عذاب مى كند...»
امام صادق (علیه السلام) درباره آیه شریفه فوق فرمودند:
«کسی که ذرّه ای از محبّت اوّلی و دوّمی را به دل داشته باشد استحقاق بهشت ندارد.»(6)
ص: 34
«أُولَئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللَّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغًا»(1) «اينان همان كسانند كه خدا مى داند چه در دل دارند پس از آنان روى برگردان و آن ها را موعظه کن و با گفته ای رسا سیرتشان را گوشزدشان کن.»عبدالله نحّاس گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که در مورد این آیه شریفه فرمودند: «یعنی والله فلاناً و فلاناً» «به خدا قسم مقصود فلانی و فلانی(عمر و ابابکر) هستند.»(2)
«وَ كَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا»(3)
«و بدين سان براى هر پيامبرى دشمنى گماشتيم...»
ابوحمزه از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل می کند که حضرت فرمودند:
«ما بَعَثَ الله نَبِیاً اِلاّ وَ فِی زَمانِه شَیطانان یؤَذیانه و یَضِلان الناس مِن بَعده و صاحِبا محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم)حبتر و دلام»(4)
«مبعوث نگشت پیامبری مگر این که دو شیطان بودند که او را اذیت می نمودند، و بعد از او مردم را گمراه می کردند و دو شیطان هم زمان با حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم)، حبتر و دلام(فلانی و فلانی)(عمر و ابابکر)بودند.»
«مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا...»(5)
«هركس كار نيكى بياورد ده برابر آن(پاداش) خواهد داشت...»
در ذیل این آیه ی شریفه از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمودند:
«هرکس هر روز صبح فلانی و فلانی(عمر و ابابکر (لعنهما الله) ) را لعن کند خدای تعالی برای او هفتاد حسنه نوشته و ده گناه از او محو نموده و مقامش را ده درجه بالا برد.»(6)
«وَ قَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ...»(7)
«و شيطان هرگاه که كار تمام شود مى گويد...»
ص: 35
عیّاشی از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده که حضرت فرمودند:
«در این آیه و هرکجا در قرآن جمله«قَالَ الشَّيْطَانُ» است منظور«فلانی» می باشد.»(1)
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَ إِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَ يَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ...»(2)«همانا خداوند به عدل و احسان و بخشش به خويشاوندان فرمان مى دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم نهی می نماید...»
امام باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه ی شریفه فرمودند:
«العَدلُ شهادة أن لااله الا الله و الاحسان وِلایة امیرالمؤمنین (علیه السلام) و الفَحشاء، الأول، و المنکر، الثانی و البغی، الثالث»(3)
«عدل یعنی گواهی بر این که معبودی نیست جز خداوند تبارک و تعالی و احسان یعنی ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) و خداوند نهی می نماید از فحشاء و منکر و بغی یعنی از فلانی و فلانی و فلانی(ابابکرو عمرو عثمان?).»
«وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ* لِيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ* وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ* وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ * الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ* وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ»(4)
«و پيش از تو[نيز« هيچ رسول و پيامبرى را نفرستاديم جز اين كه هرگاه چيزى تلاوت مى نمود شيطان در تلاوتش القاى»شبهه« می کرد پس خدا آن چه را شيطان القا می کرد محو مى گردانيد سپس خدا آيات خود را استوار مى ساخت و خدا داناى حكيم است* تا آن چه را كه شيطان القا مى كند براى كسانى كه در دلهاي شان بيمارى است و»نيز« براى سنگدلان آزمايشى گرداند و ستمگران در ستيزه اى بس دور و درازند* و تا آنان كه دانش يافته اند بدانند كه اين»قرآن« حقّ است»و« از جانب پروردگار توست و بدان ايمان آورند و دلهاي شان براى او خاضع گردد و به راستى خداوند كسانى را كه ايمان آورده اند به سوى راهى راست راهبر است* و»لى« كسانى كه كفر ورزيده اند همواره از آن در ترديدند تا بناگاه قيامت براى آنان فرا رسد يا عذاب روزى بدفرجام
ص: 36
به سراغشان بيايد* در آن روز پادشاهى از آن خداست ميان آنان داورى مى كند و »[در نتيجه] كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغهاى پرناز و نعمت خواهند بود* و كسانى كه كفر ورزيده و نشانه هاى ما را دروغ پنداشته اند براى آنان عذابى خفت آور خواهد بود.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«اَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم)أَصَابَهُ خَصَاصَةٌ فَجَاءَ إِلَى رَجُلٍ مِنَ اَلْأَنْصَارِ فَقَالَ لَهُ هَلْ عِنْدَكَ مِنْ طَعَامٍ فَقَالَ نَعَمْ يَارَسُولَ اَللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم)وَ ذَبَحَ لَهُ عَنَاقاً وَ شَوَاهُ فَلَمَّا أَدْنَاهُ مِنْهُ تَمَنَّى رَسُولُ اَللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم)أَنْ يَكُونَ مَعَهُ عَلِیُّ وَ فاطِمَةُوَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ (علیهم السلام) فَجَاءَ أَبُوبَكْرٍ وَ عُمَرُ ثُمَّ جَاءَعَلِيٌّ (علیه السلام) بَعْدَهُمَا فَأَنْزَلَ اَللَّهُ فِي ذَلِكَ «وَ مَا أَرْسَلْنَا
مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لاَ نَبِيٍّ وَ لاَ مُحَدَّثٍ إِلاَّ إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى اَلشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ»
يَعْنِي أَبَابَكْرٍ وَ عُمَرَ « فَيَنْسَخُ اَللّهُ ما يُلْقِي اَلشَّيْطانُ» يَعْنِي لَمَّا جَاءَ عَلِيٌّ (علیه السلام) بَعْدَهُمَا «ثُمَّ يُحْكِمُ اَللّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ» يَعْنِي يَنْصُرُ اَللَّهُ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ:«لِيَجْعَلَ ما يُلْقِي اَلشَّيْطانُ فِتْنَةً» يَعْنِي فُلاَناً وَ فُلاَناً «لِلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ اَلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ» يَعْنِي إِلَى اَلْإِمَامِ اَلْمُسْتَقِيمِ ثُمَّ قَالَ: «وَلا يَزالُ
اَلَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ» أَيْ فِي شَكٍّ مِنْ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ «حَتّى تَأْتِيَهُمُ اَلسّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ» قَالَ اَلْعَقِيمُ اَلَّذِي لاَ مِثْلَ لَهُ فِي اَلْأَيَّامِ ثُمَّ قَالَ: «اَلْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِلّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّالِحاتِ فِي جَنّاتِ اَلنَّعِيمِ `وَ اَلَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا» قَالَ وَ لَمْ يُؤْمِنُوا بِوَلاَيَةِ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ اَلْأَئِمَّةِ (علیهم السلام) «فَأُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ».»(1)
«رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دچار تنگی معیشت شدند، از این رو نزد یکی از یارانشان رفته و فرمودند: آیا غذایی نزد تو موجود است؟ عرضه کرد: بله یا رسول الله! و بزغاله ای برای حضرت ذبح کرد و بریان نمود، وقتی غذا را خدمت حضرت آورد، حضرت آرزو نمود که ای کاش علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) هم، با ایشان هم غذا می شدند، ناگهان فلانی و فلانی(عمر و ابابکر) آمده و پس از اندکی امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز وارد شدند. آن گاه آیه نازل شد که:
«وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لاَ نَبِيٍّ وَ لاَ مُحَدَّثٍ* إِلاَّ إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى اَلشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ»
«پیش از تو هیچ فرستاده و پیامبری نفرستادیم* مگر آن که چون درخواستی می کرد شیطان درخواسته او دسیسه می کرد.»
یعنی فلانی و فلانی(عمر و ابابکر)
«فَيَنْسَخُ اَللّهُ ما يُلْقِي اَلشَّيْطانُ»
«آن گاه خداوند القائات شیطان را نابود می ساخت.»
یعنی هنگامی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) بعد از آن دو آمدند.
«ثُمَّ يُحْكِمُ اَللّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ»
ص: 37
«آن گاه خداوند آیه هایش را استوار می سازد.»
یعنی خدای متعال امیرالمؤمنین (علیه السلام) را یاری می فرماید. سپس فرمودند:
«لِيَجْعَلَ ما يُلْقِي اَلشَّيْطانُ فِتْنَةً»
«تا خدا القائات شیطان را مایه ی آرامشِ(فلانی و فلانی(عمر و ابابکر) قرار دهد.»
برای بیمار دلان و سخت دلان نسبت به امام مستقیم فرمودند:
«لِلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ اَلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ يَعْنِي إِلَى اَلْإِمَامِ اَلْمُسْتَقِيمِ»امام مستقیم: مقصود تفسیر «وَ اَلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ»است، یعنی عمر و ابابکر که دلهایشان نسبت به امام حقّ و مستقیم سخت و سنگ شد تا جایی که حقّ ایشان را غصب کردند و ظلم های فراوان نسبت به امام حقّ نمودند!!
سپس فرمودند:
«وَلا يَزالُ اَلَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ»
«و کافران هم چنان درباره آنان دچار تردیدند.» یعنی در رابطه با ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در شک و تردیدند.
«حَتّى تَأْتِيَهُمُ اَلسّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ»
«تا ناگهان رستاخیز آنان را فراگیرد یا روزی عذاب مهیب گریبان گیرشان شود.»
فرمود: عقیم یعنی روزی که مانند آن در روزگاران نیست.
سپس فرمودند:
«اَلْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِلّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّالِحاتِ فِي جَنّاتِ اَلنَّعِيمِ وَ اَلَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا»
«در چنین روزی فرمانروایی از آن خداست که میان آن ها داوری خواهد کرد پس کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند در بهشت پرنعمتند و کسانی که کفر ورزیدند و آیات ما را دروغین خواندند،
بر ایشان عذاب خوارکننده ای خواهد بود.»
سپس فرمودند: آنان که ایمان نیاوردند به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و ائمه (علیهم السلام) :
«فَأُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ»
«بر ایشان عذاب خوارکننده ای خواهد بود.»
«وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ»(1)
ص: 38
«ما در هر امّتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید؛ و از طاغوت اجتناب کنید. خداوند گروهی را هدایت کرد و گروهی ضلالت و گمراهی دامانشان را گرفت.»
امام باقر (علیه السلام) با استدلال به آیه فوق فرمودند: «خدای تعالی هیچ پیامبری را مبعوث نفرمود مگر آن که به ولایت ما و تبرّی از دشمنان ما مأمور بود.»(1)
«وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلاً * يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلاً * لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولاً»(2)
«و روزى است كه ستمكار دست هاى خود را مى گزد و مى گويد اى كاش با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) راهى برگزیده بودم* ای کاش فلانى را به عنوان دوست خود برنگزیده بودم* که او مرا گمراه نمود و از ذکر بعد از آن که بر من عرضه شد گمراه ساخت و شیطان برای انسان مایه ی فروگذارنده و خوارکننده است.»
علی بن ابراهیم قمی در تفسیر خود در مورد ظالم در آیه فوق چنین می گوید:
«الظَّالِمُ یعنی الاوّل»
«ظالم یعنی اوّلی(ابابکر).»
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
«يَقُولُ يَا لَيْتَنِي...»
«ظالم می گوید: ای کاش همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، امیرمؤمنان را به عنوان ولیّ و سرپرست قبول می کردم.»
« يَا وَيْلَتَى...»
«ای کاش فلانی را دوست خود نگرفته بودم یعنی دومّی(عمر).»
«لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ»
«مرا از«ذکر» یعنی«ولایت» گمراه ساخت.
«وَ كَانَ الشَّيْطَانُ...»
«یعنی دومی(عمر) برای انسان گمراه کننده است.»(3)
اولی در دنیا به این حقیقت اعتراف کرد آن جا که گفت:
«خداوند فرزند صهّاک را لعنت کند که او مرا از ذکر(ولایت) گمراه کرد بعد از آن که بر من عرضه شد.»(4)
«به درستی که زشت ترین صداها صدای خران است.»
در تفسیر آیه فوق از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت شده که حضرت فرمودند:
«خداوند گرامی تر است از آن که مخلوقی را بیافریند و آن را تحقیر و یا انکار کند مراد از«حمیر» در آیه شریفه، الاغ نیست بلکه منظور از آن فلانی و دوست او(ابابکر و عمر) می باشد که در تابوتی از آتش بهصورت دو الاغ بوده و چون صیحه می زنند، اهل آتش و جهنم از صدای آن ها در عذاب بوده و منزجر می شوند.»(1)
«ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلًا فِيهِ شُرَكَاءُ مُتَشَاكِسُونَ وَرَجُلًا سَلَمًا لِرَجُلٍ هَلْ يَسْتَوِيَانِ...»(2)
«خدا مَثَلى زده است، مردى است كه چند خواجه ناسازگار در[مالكيت« او شركت دارند»و هر يك او را به كارى مى گمارند« و مردى است كه تنها فرمانبر يك مرد است آيا اين دو در مَثَل يكسانند سپاس خداى را »نه] بلكه بيشترشان نمى دانند.»
ابوخالد کابلی می گوید: امام باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه فوق فرمود:
«اما آن کس که شریکان بر سر او به کشمکش پرداختند همان اولی(عمر) بود که گروه های مختلف به حکومت او گرد آمدند و با این حال یکدیگر را لعن و نفرین می کردند و از هم بیزاری می جستند اما آن مردی که تسلیم دیگری بود آن پیشوای نخستین و بر حقّ شیعیان(امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ) بود.
سپس حضرت فرمودند: همانا«یهود» پس از حضرت موسی (علیه السلام) هفتادویک فرقه شدند که یک فرقه آن در بهشت و هفتاد فرقه دیگر در دوزخ هستند و «نصاری» پس از حضرت عیسی (علیه السلام) هفتادودو فرقه شدند که یک فرقه آن در بهشت و هفتادو یک فرقه دیگر در دوزخ هستند. و این امّت(مسلمانان) پس از پیامبرشان(صلی الله علیه و آله و سلم) هفتادوسه فرقه شدند که هفتادودو فرقه در آتش و یک فرقه در بهشتند و از این هفتادوسه فرقه، سیزده فرقه آن ها دوستی و محبّت ما را با خود دارند(ادّعای دوستی ما می کنند.) که دوازده فرقه آن ها در دوزخ و یک فرقه در بهشتند.»(3)
«الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ»(4)
«كسانى كه كفر ورزيدند و(مردم را) از راه خدا باز داشتند(خدا) اعمال آنان را تباه خواهد كرد.»
در تفسیر علی بن ابراهیم قمی آمده است:
ص: 40
«این آیه درمورد کسانی نازل شده است که بعد از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مرتد شدند و حقّ اهل بیت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را غصب کردند و (مردم را) از امیرالمؤمنین (علیه السلام) و ولایت ائمه (علیهم السلام) بازداشتند. و اعمال آنان را ضایع و باطل نمودند.»(1)
«إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى»(2)«کسانی که بعد از روشن شدن حق به آن پشت کردند.»
عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که حضرت در مورد این آیه فرمودند:
«فلانی و فلانی و فلانی هستند که با ترک ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) از ایمان روبرگرداندند.»
سپس در مورد این آیه سؤال نمودم:
«ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ»(3)
«این به خاطر آن است که آنان به کسانی که نزول وحی الهی را کراهت داشتند گفتند ما در بعضی از امور از شما پیروی می کنیم.»
حضرت فرمودند: «به خدا قسم این آیه در مورد آن دو نفر و پیروانشان نازل شده است.»(4)
و نیز روایت شده امام صادق (علیه السلام) راجع به آیه شریفه:
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا»(5)
«همانا آن ها که ایمان آوردند سپس کافر شدند، باز هم ایمان آوردند و دگر بار کافر شدند و سپس بر کفر خود افزودند.»
«لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ»(6)
«هرگز توبه آن ها قبول نمی شود.»
فرمودند: «این آیه نازل شد درباره فلان و فلان و فلان(ابابکر و عمر و عثمان) که در ابتدای کار به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)ایمان آوردند و هنگامی که ولایت بر آن ها عرضه شد در آن وقتی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: کسی که من مولای اویم پس این علی مولای اوست، کفر ورزیدند؛ سپس به بیعت برای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ایمان آوردند، پس هنگامی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)رحلت فرمودند کفر ورزیدند و به بیعت اقرار نکردند و سپس در کفرشان زیاده روی نمودند و بیعت گرفتند برای خودشان از کسانی که با مولا بیعت کرده بودند، پس در وجود ایشان ذرّه ای ایمان باقی نمانده است.»(7)
ص: 41
«وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ»(1)
«خداوند ایمان را در قلوب شما محبوب گردانید و آن را در دل های شما آراسته نمود و برای شما کفر و فسق و نافرمانی را ناخوش گردانید.»
در تفسیر علی بن ابراهیم قمی از امام صادق (علیه السلام) در ذیل این آیه چنین آمده است:«...زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ»
«یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) »
و «كُفْرَ وَ فُسُوقَ وَ عِصْيَانَ»
«یعنی فلانی و فلانی و فلانی(ابوبکر و عمر و عثمان).»(2)
«وَ الشَّمسِ وَ ضُحاها* وَ القَمَرِإذا تلاها*وَ النَّهارِإذاجَلّاها* وَ الَّیلِ إذا یَغْشاها»(3)
«سوگند به خورشید و تابشش، و سوگند به ماه وقتی که از پی آن درآید، و سوگند به روز هنگامی که زمین را روشن سازد و سوگند به شب وقتی که زمین را فراگیرد.»
ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) پیرامون تفسیر آیات فوق سؤال نمودم،
حضرت فرمودند: «مقصود از«خورشید» رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) است که خدای عز و جل به وسیله او دین را برای مردم روشن می سازد. و مقصود از«ماه» امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است که از پی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و آن حضرت، دانش را به طور کامل در او دمید (همان طور که ماه نور خود را از خورشید کسب می کند) و مقصود از«شب و تاریکی» پیشوایان ناحق(فلانی و فلانی و فلانی) هستند که از روی خودسری در برابر خاندان رسول خدا (علیهم السلام) ایستادند، و خلافت را غصب کردند و بر مسندی نشستند که خاندان رسالت به آن سزاوار بودند. پرده تاریکی را با ستم و انحراف خود بر دین پوشاندند و خداوند کار آنان را به این بیان حکایت کرده که فرمود:
«سوگند به شب وقتی که زمین را فرا گیرد». و مقصود از«روز» امام(مهدی (عجل الله تعای فرجه الشریف) ) از نسل فاطمه(سلام الله علیها) است که درباره دین رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از او پرسش شود و او آن را برای پرسش کننده روشن سازد و خدای عز و جل این جریانات را به این شکل بیان فرموده.»(4)
ص: 42
«قُل أعوذُبِرَبِّ الفَلَقِ»(1)
«پناه می برم به خدای فلق»
علی بن ابراهیم قمی در تفسیر خود روایت کرده است:
«فلق چاه عمیقی است در جهنم که اهل آتش از شدّت حرارتش به خدا پناه می برند و آن چاه از خدا می خواهد که حرارتش را از خود خارج سازد، پس خدای متعال به آن چاه اذن می دهد، پس وقتی آتش از آن چاه خارج می شود، تمام جهنم را به آتش می کشاند و در این چاه صندوقی است که از آتش آن، اهل آن چاه به خدا پناه می برند و آن صندوق تابوتی است که در آن شش نفر از اولین و شش نفر از آخرین عذاب می شوند اما شش نفر از اولین: قابیل پسر حضرت آدم (علیه السلام) است که برادر خود را کشت، و نمرود آن کسیکه حضرت ابراهیم (علیه السلام) را در آتش افکند، و فرعون که پادشاه زمان حضرت موسی (علیه السلام) بود، و سامری که گوساله ساخت، و آن کسی که مردم یهودی را به شرک بازگرداند و آن که نصارا را مشرک نمود. و اما شش نفر از آخرین: اولی و دومی و سومی و چهارمی و رئیس خوارج و ابن ملجم ? می باشند.»(2)
«کَلّا إنَّ کِتابَا لفُجَّارِ لَفِی سِجِّین*...الَّذینَ یُکَذِّبُونَ بِیَومِ الدِّینِ* وَما یُکَذِّبُ بِهِ إلَّا کُلُّ مُعْتَدٍ أثیمٍ* إذا تُتلی علیهِ آیَاتُنا قالَ أساطیرُ الاوَّلینَ*...ثُمَّ إنَّهُم لَصالواالجَحیمِ* ثُمَّ یُقالُ هذَا الَّذی کُنتُم بِهِ تُکَذِّبونَ* کَلَّا إنَّ کِتابَ الأبرارِ لَفی عِلِّیِّینَ* وَماإدراک َماعِلِّیُّنَ...عَیناً یَشْرَبُ بِها المُقَرَّبونَ*إنَّ الَّذینَ أجْرَموا کانوا مِنَ الَّذینَ آمَنوُا یَضحَکونَ* وَ إذا مَرُّوا بِهِم یَتَغَامَزُونَ»(3)
کلبی از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیات فوق روایت می کند که:
«کَلّا إنَّ کِتابَا لفُجَّارِ لَفِی سِجِّین»
«چنین نیست که آن ها درباره قیامت خیال می کنند بلکه نامه اعمال فاجران در سجّین است.»
حضرت فرمودند: آنان فلانی و فلانی هستند.
«وَ مَا أَدْرَاكَ مَا سِجِّينٌ ... الَّذِينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ»
«و تو چه می دانی سجّین چیست؟... همانا که روز قیامت را انکار می کنند.»
فرمودند: منظور فلانی و فلانی هستند که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)را تکذیب می کنند.
«ثُمَّ إِنَّهُمْ لَصَالُو الْجَحِيمِ»
«آن ها مسلماً وارد جهنم می شوند.»
فرمودند: منظور آن دو نفرند.
«ثُمَّ يُقَالُ هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ»
ص: 43
«بعد به آن ها گفته می شود که این همان چیزی است که آن را تکذیب می کردید.»
فرمودند: منظور آن دو و کسانی که از آن دو پیروی می کنند هستند.
«كَلَّا إِنَّ... عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ.»
«چنان نیست که آن ها درباره معاد خیال می کنند بلکه نامه اعمال نیکان در علیّین است و تو چه می دانی علیّین چیست؟ همان چشمه ای که مقّربان از آن می نوشند.»
و مقرّبان، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)و امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و حضرت زهرا(سلام الله علیها) و امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) و ائمه ی معصومین (علیهم السلام) هستند.
«... الَّذِينَ آمَنُوا يَضْحَكُونَ ...»«پیوسته به مؤمنان می خندیدند و هنگام عبور مؤمنان از کنارشان، آنان را با اشارات مورد تمسخر قرار می دادند.»
فرمودند: به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می خندیدند و حضرت را مسخره می کردند. و تا پایان این سوره سخن در مورد این دو نفر است.»(1)
عبدلله بن ابی یعفور گوید امام صادق (علیه السلام) راجع به آیه شریفه:
«اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا ...وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ....»(2)
«خدا ولیّ و سرپرست کسانی است که ایمان آوردند... و کسانی که کفر ورزیدند، طاغوت ولیّ و سرپرست ایشان است...»
عبدلله بن ابی یعفور گوید به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:
«من با مردمان هم نشینی دارم پس بسیار جای شگفتی و تعجب است برای من از اقوامی که موالی شما نیستند و موالی فلان و فلان(ابوبکر و عمر) هستند و دارای امانت و صداقت و وفا هستند. و اقوامی که موالی شما هستند ولی ایشان دارای آن امانت و وفا و صداقت نیستند.
ابن ابی یعفور گوید: حضرت صادق (علیه السلام) مستقیم نشستند و به من روی نموده، همانند فرد غضبناک و سپس فرمودند: کسی که اقرار کند به ولایت امام جائر و ظالمی که از سوی خدا نیست دین ندارد و ملامتی نیست بر کسی که اقرار کند به امامت امام عادلی که از سوی خداست.
عرض کردم: آن ها دارای دین نیستند، و برای آن ها ملامت و شدّتی نیست؟
فرمودند: بله آن ها دینی ندارند و برای آن ها ملامتی نیست و باز فرمودند: آیا سخن خداوند را نشنیده ای «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا...»
ص: 44
«خداوند یار کسانی است که ایمان آوردند آن ها را بیرون می آورد از تاریکی ها به سوی روشنایی و هدایت.» و آن ها را از تاریکی های گناهان به سوی نور توبه و آمرزش بیرون می آورد به خاطر ولایتشان به هر امام عادلی که از سوی خداست و خدا فرموده است:
«وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ»(1)
«اما کسانی که کافر شدند اولیاء آن ها طاغوت می باشند که آن ها را از نور به سوی ظلمت ها می برند.»
ابن ابی یعفور گوید: مگر این نیست که مقصود خداوند از آن جماعت کفّار می باشد، آن جا که فرموده است:
«وَالَّذِينَ كَفَرُوا...»حضرت فرمودند: مگر کافر نور دارد در حالی که کافر می باشد تا آن ها را از آن نور و روشنایی به طرف تاریکی ها بکشاند؟ مقصود خداوند در این آیه این است که آنان در روشنایی اسلام قرار گرفتند ولی چون به امامت ستم گران اعتقاد پیدا کردند، با اعتقاد به امامت آن ها از نور اسلام به سوی تاریکی های کفر خارج شدند و خداوند آن ها را با کفّار در آتش جهنم قرار داد.
و سپس این آیه را تلاوت فرمودند:
«أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»(2)
«آن ها اهل آتش هستند و همیشه در آن خواهند بود.»(3)
در تفسیر آیه ی«يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»(4)
در تفسیر عیّاشی از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند:
«نور، آل محمّد (علیهم السلام) است و ظلمت، دشمنان آنان می باشد.»
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولً»(5)
«ما امانت را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند و انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى نادان بود.»
ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) درباره آیه شریفه فوق روایت می کند که حضرت فرمودند:
ص: 45
«امانت، یعنی ولایت و منظور از انسان، در آیه همان ابوالشرور منافق(فلانی (لعنه الله) ) است.»(1)
«فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَقِيلَ هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ»(2)
«و آن گاه كه آن[لحظه موعود] را نزديك ببينند چهره هاى كسانى كه كافر شده اند در هم رود و گفته شود اين است همان چيزى كه آن را فرا مى خوانديد.»
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که حضرت درمورد این آیه فرمودند:
«هنگامی که در روز قیامت فلانی و فلانی مقام و منزلت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را می بینند که خدای تبارک و تعالی لواءالحمد را به دست پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می دهد و همه ملائکه مقرب خدا و پیامبران فرستاده شده از جانب خدا شرفیاب محضرش می شوند، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آن پرچم را به دست امیرالمؤمنین (علیه السلام) می دهد و در این هنگام رویکسانی که کافر شدند گرفته می شود(روسیاه می شوند) و گفته می شود این همان است که به آن ادّعا می کردید و این مقام یعنی مقام امیرالمؤمنین (علیه السلام) را برای خود می دانستید.»(3)
در روایت دیگر آمده جابر گوید؛ شنیدم امام صادق (علیه السلام) این آیه ی شریفه را تلاوت نمودند:
«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ»(4)
«و بعضی از مردم معبودهایی غیر از خداوند برای خود انتخاب می کنند و آن ها را هم چون خدا دوست می دارند.»
و فرمودند:«آن گروه، فلانی و فلانی و فلانی(ابوبکر و عمر و عثمان) هستند که مردم آن ها را پیشوای خود قرار داده اند بدون آن که پیشوای خود را کسی قرار دهند که خدای متعال او را به عنوان امام برای مردم قرار داده است.»(5)
«صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالِّينَ»(6)
«راه آنان که بر ایشان نعمت دادی، نه راه کسانی که بر آن ها خشم فرمودی(قوم یهود) و نه گمراهان(چون اغلب نصارا).»
ص: 46
در حدیثی آمده است: «کسانی که مورد خشم اند فلان و فلان و فلان(ابوبکر و عمر و عثمان) و نواصب هستند.»(1)
«وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ»(2)
«و چون با كسانى كه ايمان آورده اند برخورد كنند، مى گويند: ايمان آورديم، و چون با شيطان هاى خود خلوت كنند مى گويند در حقيقت ما با شماييم ما فقط(آنان را) ريشخند مى كنيم.»
از امام کاظم (علیه السلام) منقول است که فرمودند:
«وقتی این کسانی که بیعت خود(با حضرت امیر (علیه السلام) ) را شکستند و بر مخالفت با ایشان و دور کردن ایشان از خلافت هم رأی شدند، کسانی که ایمان آورده اند را می دیدند می گفتند ایمان آوردیم به مانند ایمان شما. آنان وقتی سلمان، ابوذر، مقداد و عمار را می دیدند و می گفتند: ما به محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ایمان داریم و بیعت و برتری علی (علیه السلام) را پذیرفتیم و تسلیم او هستیم، همان سان که شما اعتقاد دارید. اول، دوم و سوم تا نهمین(3)
شخصآنان وقتی سلمان و یاران او را در برخی راه ها ببینند،(در دل) از آنان اشمئزاز و نفرت دارند و (با یکدیگر) می گویند: اینان اصحاب ساحر و اهوج(نادان) هستند و مقصودشان پیامبر و علی (علیهما السلام) است... در ادامه امام (علیه السلام) به بیان این می پردازند که آن ها وقتی با سلمان و... رو در رو می شوند شروع می کنند از فضائل و کمالات ایشان بگویند، ولی هنگامی که رفقای منافق و سرکش خود را می بینند می گویند: در حقیقت ما با شمائیم در این که با هم قرار گذاشته ایم اگر برای محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) حادثه ای رخ داد علی (علیه السلام) را از خلافت منع کنیم، پس فریب مدح ما درباره ی اینان را نخورید و مبادا شما را بترساند... ما فقط آنان را ریشخند می کنیم.»(4)
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
«این آیه درباره ی عتیق، ابن صهّاک و نعثل(ابوبکر، عمر و عثمان) نازل شد. هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را اعلام فرمود اینان به ظاهر اقرار کردند و رضایت نشان دادند، لیکن چون با دشمنان حضرت امیر (علیه السلام) خلوت کردند می گفتند:«ما با شمائیم، فقط اینان را ریشخند می کنیم.»(5)
«وَآمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَكُمْ وَلَا تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ...»(6)
«و بدان چه نازل كرده ام-كه مؤيد همان چيزى است كه با شماست- ايمان آريد و نخستين منكر آن نباشيد...»
ص: 47
جابر بن یزید جعفی از امام محمّد باقر (علیه السلام) درباره ی این آیه سؤال کرد و ایشان فرمودند:
«مقصود خداوند(از کسانی که آنان را خطاب و نهی از کفر نموده است) فلان(ابوبکر) و رفیقش(عمر) و پیروان و کسانی هستند که اعتقاد آن ها را دارند.»(1)
«وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»(2) «و چون ابراهيم (علیه السلام) را پروردگارش با كلماتى بيازمود و وى آن همه را به انجام رسانيد، [خدا به او] فرمود:
من تو را پيشواى مردم قرار دادم(ابراهيم (علیه السلام) ) پرسيد: از دودمانم (چطور)؟ فرمود: پيمان من به بيدادگران نمى رسد.»
در حدیث آمده که حضرت ابراهیم (علیه السلام) به درگاه خدا عرضه داشت:
«آیا در فرزندان من ظالمی خواهد بود؟ و خداوند فرمود: آری، فلان و فلان و فلان(ابوبکر و عمر و عثمان) و پیروانشان.
«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَا فِي قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ*وَ إِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَ اللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ»(3)«و از ميان مردم كسى است كه در زندگى اين دنيا سخنش تو را به تعجب وامى دارد و خدا را بر آن چه در دل دارد گواه می گيرد و حال آن كه او سخت ترين دشمنان است. و چون برگردد(يا رياستى يابد) كوشش مى كند تا حاصل خلق به باد فنا دهد و نسل بشر را قطع کند و خداوند مفسدان را دوست ندارد.»
امام کاظم (علیه السلام) فرمودند:
«مقصود از این آیه فلان و فلان هستند.»(4)
«لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»(5)
«در دين هيچ اجبارى نيست و راه از بيراهه بخوبى آشكار شده است. پس هركس به طاغوت كفر ورزد و به خدا ايمان آورد، به يقين به دستاويزى استوار كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است و خداوند شنواى داناست.»
امام علی بن موسی الرّضا (علیه السلام) در حدیثی فرمودند:
«طاغوت کسانی هستند که(حقوق) آل محمّد (علیهم السلام) را غصب کردند.»(6)
ص: 48
«يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ»(1)
«(در آن) روزی که چهره هايى سپيد و چهره هايى سياه گردد اما سياهرويان(به آنان گويند) آيا بعد از ايمانتان كفر ورزيديد پس به سزاى آن كه كفر می ورزيديد. (اين) عذاب را بچشيد.»
ابوذر غفاری (رحمه الله) گوید: وقتی این آیه نازل شد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«روز قیامت امّتم با پنج بیرق نزد من می آیند؛ یک بیرق با گوساله ی امّتم می آید. از آنان(که زیر آن پرچم اند) می پرسم: با ثقلین پس از من چه کردید؟
آنان گویند: ثقل اکبر را تحریف کردیم و پشت سرمان انداختیم و با ثقل اصغر دشمنی کردیم، کینه ورزیدیم و بدان ظلم نمودیم.
پس من می گویم: تشنه و روسیاه وارد آتش شوید.
آن گاه پرچمی با فرعون این امّت نزد من می آیند، می پرسم: با ثقلین پس از من چه کردید؟
گویند: اکبر را تحریف کردیم، دریدیم و با آن مخالفت نمودیم، و با اصغر دشمنی کرده و جنگیدیم.
و من می گویم: تشنه و روسیاه وارد آتش شوید.
سپس بیرقی با سامری این امّت نزد من می آیند، می گویم: با ثقلین پس از من چه کردید؟می گویند: از اکبر سرپیچی کردیم و آن را وانهادیم و اصغر را واگذاردیم و ضایع داشتیم.
و من می گویم: تشنه و روسیاه وارد آتش شوید.
آن گاه پرچمی با ذوالثدیه(رئیس خوارج) و تمامی خوارج نزد من می آیند، می پرسم: با ثقلین پس از من چه کردید؟ پاسخ می دهند: اکبر را دیدیم و از آن بیزاری جستیم، و با اصغر جنگیدیم و او را کشتیم.
و من می گویم: تشنه و روسیاه وارد آتش شوید.
در این هنگام بیرقی با امام المتّقین، سیّدالوصیین قائدالغرِّالمحجّلین و وصیّ رسول ربّ العالمین نزد من می آید، به آنان می گویم: پس از من با ثقلین چه کردید؟
می گویند: از اکبر پیروی و آن را اطاعت کردیم و اصغر را دوست داشتیم، به ولایت آن چنگ زدیم و نصرت کردیم، تا آن که در راه آنان خون ما ریخته شد.
پس من می گویم: سیراب و سپیدرو وارد بهشت شوید. و این آیه را تلاوت فرمودند.»(2)
ص: 49
در روایات بسیاری ابوبکر به گوساله ی سامری تشبیه شده است. امام کاظم (علیه السلام) به اسحاق بن عمّار فرمودند: «ای اسحاق! ابوبکر گوساله و عمر چون سامری است.»(1)
ابوذر گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ی عمر پرسیدم و ایشان فرمودند:«کتمان کنید که او فرعون امّت است، و به کسانی که عهد و پیمان درباره ی علی (علیه السلام) را حفظ نکردند، نگویید.»(2)
«وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ»(3)
«و محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) جز فرستاده اى كه پيش از او(هم) پيامبرانی(آمده و) گذشتند، نيست آيا اگر او بميرد يا كشته شود از عقيده خود برمى گرديد؟ و هركس از عقيده خود بازگردد، هرگز هيچ زيانى به خدا نمى رساند، و به زودى خداوند سپاسگزاران را پاداش مى دهد.»
امام صادق (علیه السلام) به عبدالصمدبن بشیر فرمود:
«آیا می دانید پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مرگ طبیعی از دنیا رفت یا کشته شد؟ خداوند می فرماید: آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، از عقیده خود برمی گردید؟ ایشان پیش از مرگ مسموم شد، آن دو زن(عایشه و حفصه) ایشان را مسموم کردند. گفتم: آن دو و پدرانشان بدترین خلق خدایند.»(4)
«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا»(5)
«آيا كسانى را كه از كتاب(آسمانی) نصيبى يافته اند نديده اى؟ كه به جبت و طاغوت ايمان دارند، و درباره كسانى كه كفر ورزيده اند مى گويند: اينان از كسانى كه ايمان آورده اند راه يافته ترند.»
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«جبت و طاغوت فلان و فلان هستند.»(6)
«يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلَا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ وَكَانَ اللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطًا»(7)
«(كارهاى نارواى خود را) از مردم پنهان مى دارند، و نمى توانند از خدا پنهان دارند، و چون شبانگاه به چاره انديشى می پردازند و سخنانى مى گويند كه وى(بدان) خشنود نيست، او با آنان است. و خدا به آن چه انجام مى دهند همواره احاطه دارد.»
ص: 50
امام کاظم (علیه السلام) می فرمایند:
«مقصود فلان و فلان و ابوعبیده هستند.»(1)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»(2)
«اى كسانى كه ايمان آورده ايد، هركس از شما از دين خود برگردد، به زودى خدا گروهی(ديگر) را می آورد كه آنان را دوست می دارد و آنان(نيز) او را دوست دارند. (اينان) با مؤمنان فروتن(و) بر كافران سرفرازند، در راه خدا جهاد مى كنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمى ترسند اين فضل خداست آن را به هركه بخواهد مى دهد، و خدا گشايشگر داناست.»
علی بن ابراهیم (رحمه الله) روایت می کند:
«مخاطب این آیه آن اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند که پس از ایشان از دین بازگشتند و حقوق آل محمّد (علیهم السلام) را غصب کردند.»(3)
«بَلْ بَدَا لَهُمْ مَا كَانُوا يُخْفُونَ مِنْ قَبْلُ وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ»(4)
«(ولى چنين نيست) بلكه آن چه را پيش از اين نهان مى داشتند، براى آنان آشكار شده است. و اگر هم بازگردانده شوند قطعاً به آنچه از آن منع شده بودند برمى گردند و آنان دروغگويند.»
جابربن عبدالله انصاری (رحمه الله) می گوید:
«دیدم که امیرالمؤمنین (علیه السلام) از کوفه خارج می شدند، من هم به دنبال ایشان رفتم. به قبرستان یهودیان رسید و در وسط آن ایستاد و صدا زد: ای یهودیان!
آنان هم از درون قبرها پاسخ دادند: لبیک ای آقای ما!
آن گاه به کوفه بازگشتیم و پشت سر ایشان وارد مسجد شدم. ایشان گام هایی برمی داشتند و می فرمودند:
نه به خدا قسم چنین نمی کنم، نه به خدا قسم تا ابد چنین نخواهد شد.
عرضه داشتم: مولای من! با که سخن می گویید حال آن که کسی را نمی بینم؟
فرمودند: برهوت برایم نمایان شد و شینبویه و حبتر را در حالی که درون تابوتی در برهوت در عذاب بودند، مشاهده نمودم. آنان صدا زدند: یا ابالحسن! یا امیرالمؤمنین! ما را به دنیا بازگردان تا به برتری و
ص: 51
ولایت تو اقرار کنیم، من هم پاسخ دادم: نه به خدا قسم چنین نمی کنم، نه به خدا قسم تا ابد چنین نخواهد شد. آن گاه این آیه را تلاوت نمودند: «و اگر هم بازگردانده شوند قطعاً به آن چه از آن منع شده بودند برمی گردند و آنان دروغگویند.»
ای جابر! هرکسی با وصیّ پیامبری مخالفت کند خداوند او را کور وارد محشر می کند و در عرصات قیامت بر زمین کوفته می شود.»(1)
«الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ»(2)
«كسانى كه ايمان آورده و ايمان خود را به شرك نيالوده اند، ایمنی تنها از آنِ آنان است و ايشان هدایت يافتگانند.»
امام جعفر صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه می فرمایند:
«(کسانی که ایمان آورده اند) به ولایت(حضرت امیر (علیه السلام) ) که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آورد و آن را با ولایت فلان و فلان نیامیختند.»(3)
«وَلَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَادَى كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَتَرَكْتُمْ مَا خَوَّلْنَاكُمْ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ وَمَا نَرَى مَعَكُمْ شُفَعَاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكَاءُ لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَضَلَّ عَنْكُمْ مَا كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ»(4)«و همان گونه كه شما را نخستين بار آفريديم(اكنون نيز) تنها به سوى ما آمده ايد، و آن چه را به شما عطا كرده بوديم پشت سر خود نهاده ايد، و شفيعانى را كه در(كار) خودتان، شريكان(خدا) مى پنداشتيد با شما نمى بينيم. به يقين پيوند ميان شما بريده شده، و آن چه را كه مى پنداشتيد از دست شما رفته است.»
امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره ی این آیه فرمودند:
«این آیه درباره ی معاویه، بنی امیّه، شرکا و پیشوایان آنان نازل شد.»
«وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ»(5)
«و چون كار زشتى كنند، مى گويند: پدران خود را بر آن يافتيم و خدا ما را بدان فرمان داده است. بگو: قطعاً خدا به كار زشت فرمان نمى دهد، آيا چيزی را كه نمی دانید به خدا نسبت مى دهيد؟»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه به محمّد بن منصور فرمودند:
«آیا کسی را دیده اید که بپندارد خداوند به زنا، نوشیدن شراب و یا چیزی از محرمات فرمان دهد؟
گفتم: نه!
ص: 52
فرمودند: پس این فحشایی که ادّعا می کند خدا بدان فرمان داده چیست؟
گفتم: خدا و ولیِّ او داناتر است.
فرمودند: این درباره ی پیروان و پیشوایان جور است، آنان ادّعا داشتند که خدا آن ها را امر کرده تا گروهی را به پیشوایی بگیرند که خداوند چنین نکرده است. لذا خدا این ادّعا را ردّ می کند و آنان را دروغگوی بر خود معرفی می کند و این مدّعا را فاحشه نامیده است.»(1)
«إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ»(2)
«در حقيقت كسانى كه آيات ما را دروغ شمردند و از(پذيرفتن) آن ها تكبر ورزيدند، درهاى آسمان را برايشان نمى گشايند و در بهشت درنمى آيند، مگر آن كه شتر در سوراخ سوزن داخل شود و بدينسان بزهكاران را كيفر مى دهيم.»
امام صادق (علیه السلام) در ذیل این آیه فرمودند:
«این آیه درمورد طلحه و زبیر نازل شده و مقصود از شتر، شتر آن هاست.»(3)
«وَإِنْ نَكَثُوا أَيْمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ»(4)
«و اگر سوگندهاى خود را پس از پيمان خويش شكستند و شما را در دينتان طعنه زدند، پس با پيشوايان كفر بجنگيد چرا كه آنان را هيچ پيمانى نيست باشد كه(از پيمان شكنى) باز ايستند.»
بنابر نقل محمّد بن جریربن رستم طبری امامی (رحمه الله) صدیقه طاهره(سلام الله علیها) در قسمتی از خطبه شان خطاب به انصار فرمودند:
«پس از آن که حقّ بر شما روشن شد به کجا می روید و بعد از آن که جلو آمدید چرا پشت می کنید به گروهی که سوگندهای خود را پس از پیمان خویش شکستند و شما را در دینتان طعنه زدند، پس با پیشوایان کفر بجنگید، چرا که آنان را هیچ پیمانی نیست، باشد كه(از پيمان شكنى) باز ايستند.»(5)
امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند:
«گروهی از بصره آمدند و در مورد طلحه و زبیر از من سؤال کردند، من گفتم: آن دو، دو پیشوا از پیشوایان کفر بودند... در جنگ جمل امیرالمؤمنین (علیه السلام) این آیه را تلاوت کردند و فرمودند:
ص: 53
«سوگند به کسی که دانه را شکافت و انسان را آفرید و محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را به نبوت برانگیخت، اینان مقصود این آیه هستند و از زمانی که نازل شده تا حال با آن ها( کسانی که خدا فرمان نبرد با آن ها را داده است) جنگ نشده است.»(1)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا آبَاءَكُمْ وَإِخْوَانَكُمْ أَوْلِيَاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإِيمَانِ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»(2)
«اى كسانى كه ايمان آورده ايد اگر پدرانتان و برادرانتان كفر را بر، ايمان ترجيح دهند(آنان را) به دوستى مگيريد، و هركس از ميان شما آنان را به دوستى گيرد، آنان همان ستمكارانند.»
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«کفر، در باطن این آیه، ولایت اولی و دومی و ایمان، ولایت علی بن ابی طالب (علیه السلام) است.»(3)
«لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ»(4)
«(دوزخی) كه براى آن هفت در است و از هر درى بخشى معين از آنان(وارد مى شوند).»
امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند:
«(روز قیامت) جهنم را می آورنددر حالی که هفت در دارد؛ در اول برای ظالم است که اولی(ابوبکر) می باشد،در دوم برای دومی است که حبتر(عمر) می باشد، در سوم برای سومی(عثمان) است، چهارمی برای معاویه، پنجمین آن ها برای عبدالملک، ششمین برای عسکر بن هوسر و هفتمین از آنِ ابوسلامه است، آنان درهای(ورود به جهنم) برای پیروانشان هستند.»(5)
علامه مجلسی (رحمه الله) می فرماید:
«درباره ی عسکر دو احتمال است؛ یکی آن که کنایه از عایشه و اهل جمل باشد، زیرا در روایات آمده نام شتر او عسکر بود، و دیگر آن که مقصود بعضی از خلفای بنی امیّه یا بنی عباس باشد. ابوسلامه نیز احتمال دوم عسکر را دارد، علاوه بر آن که می تواند کنایه از ابومسلم خراسانی یا منصور دوانیقی نیز باشد.»(6)
«وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ»(7)
«و کسانی را که جز خدا می خوانند، هیچ چیز نمی آفرینند و خود نیز آفریده می شوند.»
ص: 54
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«كسانى كه را جز خدا مى خوانند؛ اولی و دومی و سومی هستند، آنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را در این فرمایش: که علی (علیه السلام) را دوست بدارید و از او پیروی نمایید، تکذیب کردند و با علی (علیه السلام) دشمنی نمودند و او را دوست نداشتند، و مردم را به ولایت خود فراخواندند.»(1)
«وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ وَلَا تَنْقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ * وَلَا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكَاثًا تَتَّخِذُونَ أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ أَنْ تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَى مِنْ أُمَّةٍ إِنَّمَا يَبْلُوكُمُ اللَّهُ بِهِ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ»(2)
«و چون با خدا پيمان بستيد، به پيمان خود وفا كنيد و سوگندهاى(خود را) پس از استوار كردن آن ها نشكنيد با اين كه خدا را بر خود ضامن(و گواه) قرار داده ايد، زيرا خدا آن چه را انجام مى دهيد مى داند.* و مانند آن(زنى) كه رشته خود را پس از محكم بافتن(يكى يكى) از هم مى گسست مباشيد كه سوگندهاى خود را ميان خويش وسيله(فريب و) تقلب سازيد، (به خيال اين) كه گروهى از گروه ديگر(در داشتن امكانات) افزونترند. جز اين نيست كه خدا شما را بدين وسيله مى آزمايد و روز قيامت در آن چه اختلاف می کرديد قطعا براى شما توضيح خواهد داد.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«هنگامی که ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شد؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:بر علی (علیه السلام) با عنوان«امیرالمؤمنین» سلام کنید، از جمله اموری که خداوند بر آن دو(ابوبکر و عمر) تأکید کرد آن بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به آن دو خطاب کرد و فرمود: برخیزید و بر او به عنوان«امیرالمؤمنین» سلام دهید.
آن دو گفتند: یا رسول الله! این امر از سوی خداست یا از طرف رسولش؟
ایشان فرمودند: از خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله و سلم) و آن گاه خدای (عز و جل) این آیه را نازل کرد: و سوگندهاى(خود را) پس از استوار كردن آن ها نشكنيد، با اين كه خدا را بر خود ضامن(و گواه) قرار داده ايد، زيرا خدا آن چه را انجام مى دهيد مى داند. و مقصود (از آن چه خدا می داند) گفتار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب به آن دو و سخن آن هاست که گفتند: آیا از سوی خدا یا رسول وی، و مانند آن زنی که رشته خود را پس از محکم بافتن، (یکی یکی) از هم می گسست می باشد که سوگندهای خود را میان خویش وسیله(فریب و) تقلب سازید.
امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: آن زنی که رشته خود را پس از محکم بافتن، (یکی یکی) از هم می گسست: عایشه است که سوگندهای خود را شکست.»(3)
ص: 55
«يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَءُونَ كِتَابَهُمْ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا»(1)
«(ياد كن) روزى را كه هر گروهى را با پيشوايشان فرا مى خوانيم. پس هركس كارنامه اش را به دست راستش دهند آنان كارنامه خود را مى خوانند و به قدر نخ میان هسته خرمايى به آن ها ستم نمى شود.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«هر قومی در دنیا به امامت کسی اعتقاد دارند، روز قیامت می آیند در حالی که او ایشان را لعنت می کند و آن ها او را، مگر شما و کسانی که چون شمایند.»(2)
«قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَجُلًا»(3)
«رفيقش در حالى كه با او گفت وگو می کرد به او گفت آيا به آن كسى كه تو را از خاك، سپس از نطفه آفريد آن گاه تو را(به صورت) مردى درآورد، كافر شدی؟»
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
«وقتی امیرالمؤمنین (علیه السلام) را با گریبان می کشیدند و (از منزل) بیرون می بردند، درکنار قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ایستاد و صدا زد: ای فرزند مادرم! این گروه مرا ناتوان گرفتند و چیزی نمانده بود که مرا بکشند. در این هنگام دستی از قبر آن حضرت بیرون آمد که آن را می شناختند، دست رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و صدایی که می دانستند صدایحضرت است، با توجه به ابوبکر فرمود: آيا به آن كسى كه تو را از خاك، سپس از نطفه آفريد آن گاه تو را(به صورت) مردى درآورد، كافر شدی؟»(4)
در برخی روایات از جابربن عبدالله انصاری (رحمه الله) آمده است که:
«مروان روزی بر فراز منبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آن چه را که سزاوار خود بود به امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفت و جسارت کرد، آن گاه دستی از قبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بیرون آمد و بر آن این عبارت نوشته شده بود: ای دشمن خدا! آيا به آن كسى كه تو را از خاك، سپس از نطفه آفريد آنگاه تو را (به صورت) مردى درآورد، كافر شدی؟»(5)
«أَفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ يَتَّخِذُوا عِبَادِي مِنْ دُونِي أَوْلِيَاءَ إِنَّا أَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ نُزُلًا»(6)
«يا كسانى كه كفر ورزيدند، پنداشته اند كه(مى توانند) به جاى من، بندگانم را سرپرست بگيرند؟ ما جهنم را آماده كرده ايم تا جايگاه پذيرايى كافران باشد.»
ص: 56
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
«مقصود آن دو نفر(ابوبکر و عمر) و پیروانشان هستند که آن دو را به جای خدا سرپرست گرفته اند.»(1)
«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلْنَاهُ لِلنَّاسِ سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ»(2)
«بى گمان كسانى كه كافر شدند و از راه خدا و مسجدالحرام كه آن را براى مردم، اعم از مقيم در آن جا و باديه نشين، يكسان قرار داده ايم جلوگيرى مى كنند، و (نيز) هركه بخواهد در آن جا به ستم(از حق) منحرف شود، او را از عذابى دردناك می چشانيم.»
امام صادق (علیه السلام) به عبدالرحمن بن کثیر که از این آیه از ایشان سؤال کرده بود فرمودند:
«این آیه درباره آنان(ابوبکر، عمر، ابوعبیده جراح، سالم مولی ابی حذیفه، عبدالرحمن عوف و مغیره) نازل شد، هنگامی که آنان وارد کعبه شده، بر انکار آن چه در مورد امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شده پیمان بستند و در کعبه به ظلم و ستم بر رسول و ولیِّ او راه انحراف را در پیش گرفتند.»(3)
«وَإِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُود* وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ* وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَى فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ»(4)«و اگر تو را تكذيب كنند قطعاً پيش از آنان قوم نوح و عاد و ثمود(نيز) به تكذيب پرداختند* و(نيز) قوم ابراهيم و قوم لوط* و(هم چنين) اهل مدين و موسى تكذيب شد پس كافران را مهلت دادم سپس(گريبان) آن ها را گرفتم. (بنگر) عذاب من چگونه بود؟»
امام کاظم (علیه السلام) در حدیثی فرمودند:
«فلان و فلان(ابوبکر و عمر) و گروهی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمدند و گفتند: خلافت بعد از شما به چه کسی می رسد؟ به خدا سوگند اگر به مردی از اهل بیت تو برسد ما از او به خود هراسانیم و اگر دیگری عهده دار آن شود شاید به ما نزدیک تر و مهربان تر باشد.
پس ایشان شدیداً غضبناک شدند و فرمودند: آگاه باشید که به خدا قسم اگر به خدا و رسولش ایمان داشتید بغض آن ها را نداشتید، چرا که بغض آنان، بغض من است و بغض من کفر به خداست... ولی آنان نپذیرفتند و خداوند این آیه را فرو فرستاد.»(5)
«وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ»(6)
ص: 57
«و كسانى كه در(باطل کردن و بی اثر نمودن) آيات ما مى كوشند(و به خيال خود) عاجزكنندگان ما هستند، آنان اهل دوزخند.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«آنان که در قطع نمودن رشته موّدت آل محمّد( کوشیدند(و به خيال خود) عاجزكنندگان ما هستند، آنان اهل دوزخند و چهار نفرند؛ تیمی(ابوبکر)، عدوی(عمر) و آن دو اموی(عثمان و معاویه).»(1)
«وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّى إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ»(2)
«و كسانى كه كفر ورزيدند، كارهايشان چون سرابى در زمينى هموار است كه تشنه، آن را آبى مى پندارد، تا چون بدان رسد آن را چيزى نيابد و خدا را نزد خويش يابد و حسابش را تمام به او دهد و خدا به یک لحظه حساب تمام خلایق را می کند.»
جابربن یزید جعفی از امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که درباره ی این آیه فرمودند:
«کسانی که کفر ورزیدند بنی امیّه اند، و تشنه نعثل(عثمان) است.»(3)
«أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ»(4)«يا(كارهايشان) مانند تاريكي هايى است كه در دريايى ژرف است كه موجى آن را مى پوشاند(و) روى آن موجى(ديگر) است(و) بالاى آن ابرى است. تاريكي هايى است كه بعضى بر روى بعضى قرار گرفته است. هرگاه(غرقه) دستش را بيرون آورد، به زحمت آن را مى بيند، و خدا به هركس نورى نداده باشد او را هيچ نورى نخواهد بود.»
از امام صادق (علیه السلام) درباره ظلمات در این آیه پرسیدند ایشان فرمودند:
«اولی و رفیق اوست، موجی که آن را می پوشاند سومی است، این که روی آن موج دیگری است تاریکی های دومی است (جنایاتی که عمر کرد)، تاریکی هایی كه بعضى بر روى بعضى قرار دارد معاویه و فتنه های بنی امیّه است...»(5)
«وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَنُرِيَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا كَانُوا يَحْذَرُونَ»(6)
ص: 58
«و در زمين قدرتشان دهيم و(از طرفى) به فرعون و هامان و لشكريانشان آن چه را كه از جانب آنان بيمناك بودند بنمايانيم.»
مفضّل بن عمر (رحمه الله) از امام صادق (علیه السلام) درباره فرعون و هامان که در این آیه آمده اند سؤال کرد و ایشان فرمودند: «آن دو عمر و ابوبکر هستند.»(1)
شیبانی (رحمه الله) از امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) روایت می کند که فرمودند:
«فرعون و هامان در این جا دو تن از جباران قریش هستند.»(2)
«مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ»(3)
«داستان كسانى كه غير از خدا دوستانى اختيار كرده اند، هم چون عنكبوت است كه خانه اى براى خويش ساخته، و در حقيقت اگر مى دانستند سست ترين خانه ها همان خانه عنكبوت است.»
امام باقر (علیه السلام) درباره عنکبوت در این آیه فرمودند:
«آن عنکبوت حمیراء(عایشه) است.»(4)
مفسر و فقیه بزرگ شیعه سیّدشرف الدین نجفی (رحمه الله) می فرماید:
«علت این که در این حدیث عنکبوت کنایه از عایشه آمده است آن است که عنکبوت حیوانی است ضعیف و برای خود سست ترین و ضعیف ترین خانه که نه برای او نفعی دارد و نه دفع ضرری از او می کنداتخاذ می کند، عایشه نیز با رأی ضعیف و عقل سخیف خود- در مخالفت و عداوت با مولایش- خانه ای در سستی و ضعف مانند خانه عنکبوت بنا کرد، خانه ای که نه تنها نفعی برایش ندارد، بلکه زیان دنیا و آخرت را به دنبال دارد،
«مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ في نارِ جَهَنَّمَ ...»(5)
«زیرا آن را بر لب پرتگاهى مشرف به سقوط پى ريزى كرده و با آن در آتش دوزخ فرو مى افتد.»(6)
«وَ قَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَ لَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى...»(7)
«و در خانه هايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم زينت هاى خود را آشكار نكنيد.»
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیثی در شیخ صدوق (رحمه الله) نقل می کند فرمودند:
ص: 59
«یوشع بن نون وصیِّ موسی (علیه السلام) سی سال پس از او زیست و صفوراء دختر شعیب(همسر موسی) بر او خروج کرد و گفت: من از تو به این امر(جانشینی موسی) سزاوارترم. یوشع با او جنگید و لشکریان او را کشت و او را به اسارت گرفت و(لی) با او نیکو برخورد کرد. دختر ابوبکر نیز با چند هزار از امّت من بر علی (علیه السلام) خروج خواهد کرد و با او خواهد جنگید. علی (علیه السلام) هم جنگجویان او را می کشد و او را به اسارت می گیرد و(لی)با او نیکو برخورد خواهد نمود و خدا درباره عایشه این آیه را نازل فرمودند: و در خانه هايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم زينت هاى خود را آشكار نكنيد. مقصود(از جاهلیتِ قدیم) صفوراء دختر شعیب است.»(1)
«مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا»(2)
«از رحمت خدا دور گرديده و هر كجا يافته شوند گرفته و سخت كشته خواهند شد.»
حضرت امیر (علیه السلام) در خطبه ای درباره ی حضرت مهدی (عجل الله تعای فرجه الشریف) چنین فرمودند:
«خداوند(در رجعت) او را بر بنی امیّه مسلط می کند. او هم آنان را زیر گام های خود قرار داده و مانند آسیاب خرد می کند. آنان از رحمت خدا دور گردیده و هرکجا یافت شوند، گرفته و سخت کشته خواهند شد.»(3)
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا»(4)«ما امانت(الهى و بار تكليف) را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند و(لى) انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى نادان بود.»
ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه سؤال کرد ایشان فرمودند:
«امانت ولایت است و انسان(که آن را به گزاف برداشت و ستمگری نادان بود) ابوالشرور(پدر بدی ها) منافق(ابوبکر) است.»(5)
«وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ»(6)
«و قطعاً شيطان گمان خود را در مورد آن ها راست يافت. و جز گروهى از مؤمنان(بقيه) از او پيروى كردند.»
ص: 60
امیرالمؤمنین (علیه السلام) به سلمان (رحمه الله) فرمودند:
«ای سلمان! آیا می دانی اول کسی که با او(ابوبکر) بر منبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیعت کرد که بود؟
عرض کردم: نه، ولی او را در سقیفه بنی ساعده دیدم هنگامی که انصار محکوم شدند و اولین کسانی که با او بیعت کردند مغیره بن شعبة و سپس بشیر بن سعید و بعد ابوعبیده جراح و عمر بن خطاب و سالم مولی ابی حذیفه بودند.
فرمودند: درباره این ها از تو نپرسیدم، آیا فهمیدی هنگامی که بر منبر بالا رفت اولین کسی که با او بیعت کرد که بود؟
گفتم: نه، ولی پیرمرد سالخورده ای را دیدم که بر عصایش تکیه کرده بود و بین دو چشمش جای سجده ای بود که پینه آن بسیار بریده شده بود! او نخستین کسی بود که از منبر بالا رفت و تعظیمی کرد و در حالی که می گریست گفت: سپاس خدایی که مرا نمیراند تا تو را در این مکان دیدم. دستت را برای بیعت باز کن.
او هم دستش را دراز کرد و آن پیرمرد بیعت کرد. سپس گفت: روزی است مانند روز آدم (علیه السلام) .
آن گاه از منبر پایین آمد و از مسجد بیرون رفت.
حضرت امیر (علیه السلام) فرمودند: ای سلمان! می دانی که بود؟
عرضه داشتم: نه، ولی سخنش مرا ناراحت کرد، گویا از مرگ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مسرور بود.
حضرت فرمودند: او ابلیس بود که لعنت خدا بر او باد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز غدیر مرا خبر دادند که ابلیس و رؤسای اصحابش هنگام نصب من به دست آن حضرت به فرمان خداوند در روز غدیر خم حضور داشتند.ایشان مردم را آگاهانیدند که من نسبت به آن ها از خودشان صاحب اختیارترم و به آن ها فرمان دادند که حاضران غائبین را از آن آگاه سازند.
در آن روز شیاطین و یاران سرکش ابلیس رو به او کردند و گفتند: این امّت مورد رحمت قرار گرفته مصون و محفوظ اند و ما و تو دیگر راهی در آنان نداریم، زیرا پناهگاه و امام پس از پیامبرشان به آن ها معرفی شد. پس ابلیس غمگین و محزون شد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من خبر دادند که مردم در سقیفه بنی ساعده- بعد از آن که با حق و برهان ما استدلال می کنند- با ابوبکر بیعت می کنند. سپس به مسجد می آیند و اولین کسی که بر منبر من با او بیعت خواهد کرد ابلیس / است که به صورت پیرمردی سالخورده و با پیشانی پینه بسته چنان خواهد گفت.
آن گاه از مسجد خارج می شود و یاران، شیاطین و ابالسه اش(1) را جمع می کند. آنان به سجده می افتند و می گویند: ای آقای ما! ای بزرگ ما! این تو بودی که آدم را از بهشت بیرون کردی!
ص: 61
ابلیس می گوید: کدام امّت بعد از پیامبرشان گمراه نشدند؟ هرگز! گمان کردید که من بر اینان سلطه و راهی نخواهم داشت؟کار مرا چنان دیدید، هنگامی که آن چه خداوند و پیامبرش درباره اطاعت او دستور داده بودند ترک کردند.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) (و یا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) )در این جا فرمودند: و این همان سخن خدای تعای است که: و قطعاً شيطان گمان خود را در مورد آن ها راست يافت. و جز گروهى از مؤمنان(بقيه) از او پيروى كردند.»(1)
در حدیثی دیگر از امام صادق (علیه السلام) آمده است:
«وقتی یاران ابلیس اظهار ناامیدی از سلطه بر این امّت کردند ابلیس گفت: هرگز، آنان که پیرامون او(پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ) هستند به من وعده داده اند که هرگز تخلف نخواهند کرد و خداوند این آیه را فرو فرستاد.»(2)
«أَفَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ»(3)
«آيا آن كس كه زشتى كردارش براى او آراسته شده و آن را زيبا می بيند(مانند مؤمن نيكوكار است)؟ خداست كه هر كه را بخواهد بى راه مى گذارد و هركه را بخواهد هدايت مى كند. پس مبادا به سبب حسرت ها بر آنان، جانت(از كف) برود قطعاً خدا به آن چه مى كنند داناست.
علی بن ابراهیم (رحمه الله) روایت می کند که: «این آیه در باره زریق و حبتر(ابوبکر و عمر) نازل شده است.»(4)
«إِنَّا جَعَلْنَا فِي أَعْنَاقِهِمْ أَغْلَالًا فَهِيَ إِلَى الْأَذْقَانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ»(5)
«ما در گردن هاى آنان، تا چانه هايشان غُل هايى نهاده ايم، به طورى كه سرهايشان را بالا نگاه داشته و ديده فرو هشته اند.»
امام صادق (علیه السلام) در بیان عقوبت کسانی که به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اوصیاء (علیهم السلام) پس از ایشان اقرار نکردند، این آیه را تلاوت فرمودند.»(6)
«أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ»(7)
ص: 62
«يا(مگر) كسانى را كه گرويده و كارهاى شايسته كرده اند، چون مفسدان در زمين مى گردانيم، يا پرهيزگاران را چون پليدكاران قرار مى دهيم؟»
امام صادق (علیه السلام) «الْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ و الْفُجَّارِ» را به حبتر و زریق و یارانشان تفسیر نمودند.(1)
«هَذَا وَإِنَّ لِلطَّاغِينَ لَشَرَّ مَآبٍ»(2)
«اين است(حال بهشتيان) و (اما) براى طغيانگران واقعاً بد فرجامى است.»
در روایت آمده است که:
«مقصود از طغیانگران، زریق و حبتر(ابوبکر و عمر) و بنی امیّه اند.»(3)
«قَالُوا رَبَّنَا مَنْ قَدَّمَ لَنَا هَذَا فَزِدْهُ عَذَابًا ضِعْفًا فِي النَّارِ»(4)
«مى گويند: پروردگارا، هركس اين(عذاب) را از پيش براى ما فراهم آورده، عذاب او را در آتش دو چندان كن.» در روایتی آمده است:
«بنی امیّه می گویند: پروردگارا، هركس اين(عذاب) را از پيش براى ما فراهم آورده، عذاب او را در آتش دو چندان كن. مقصود آنان آن دو نفر نخستین است.»(5)
«وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِيبًا إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ نَسِيَ مَا كَانَ يَدْعُو إِلَيْهِ مِنْ قَبْلُ وَجَعَلَ لِلَّهِ أَنْدَادًا لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِكُفْرِكَ قَلِيلًا إِنَّكَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ»(6)«و چون به انسان آسيبى رسد، پروردگارش را - در حالى كه به سوى او بازگشت كننده است- مى خواند سپس چون او را از جانب خود نعمتى عطا كند، آن(مصيبتى) را كه در رفع آن پيشتر به درگاه او دعا می کرد، فراموش مى نمايد و براى خدا همتايانى قرار مى دهد تا(خود و ديگران را) از راه او گمراه گرداند بگو به كفرت اندكى برخوردار شو كه تو از اهل آتشى.»
عمّار ساباطی از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند:
«این آیه درباره ابوفصیل(ابوبکر) نازل شد. او رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را ساحر می دانست ولی چون به بیماری مبتلا می شد توبه کنان از باور خود درباره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به درگاه خدا رو می آورد، و آن گاه که خدا او را از جانب خود نعمت یعنی عافیت عطا می کرد، آن چه را که در رفع آن بیشتر به درگاه او دعا می کرد، فراموش می نمود، یعنی توبه اش را به درگاه خداوند (عز و جل) از آن که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را ساحر می دانست، فراموش می کرد و لذا
ص: 63
خدای (عز و جل) فرمود: «بگو! به کفرت اندكى برخوردار شو كه تو از اهل آتشى.»(1)
«وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ»(2)
«و(لى) آنان كه خود را از طاغوت به دور مى دارند تا مبادا او را بپرستند و به سوى خدا بازگشته اند آنان را مژده باد، پس بشارت ده به آن بندگان من.»
امام باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه157 سوره اعراف در تفسیر«المفلحون: رستگاران» می فرمایند: «آنان کسانی هستند که خود را به دور می دارند تا مبادا جبت و طاغوت را بپرستند، و جبت و طاغوت فلان و فلان و فلان(ابوبکر و عمر و عثمان) هستند، و عبادت آن ها اطاعت از آن هاست.»(3)
«وَقِهِمُ السَّيِّئَاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئَاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيم»(4)
«و آنان را از بدي ها نگاه دار و هركه را در آن روز از بدي ها حفظ كنى، البته رحمتش كرده اى و اين همان كاميابى بزرگ است.»
در روایتی از امام باقر (علیه السلام) آمده است:
«کامیابی بزرگ برای کسانی است که خدا از ولایت فلان و فلان آنان را نجات داده است.»(5)
در روایتی سیّد شرف الدین نجفی (رحمه الله) از آن حضرت نقل می کند که «سیئات» به آن سه(ابوبکر و عمر و عثمان) تفسیر شده است.(6)
«وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ»(7)
«و كسانى كه كفر ورزيدند گفتند پروردگارا آن دو(گمراه گرى) از جن و انس كه ما را گمراه كردند به ما نشان ده تا آن ها را زير قدم هايمان بگذاريم تا زبون شوند.»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند:
«مقصود آن دو نفرند. و فلان(عمر) شیطانی بود.»(8)
در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) آمده است:
ص: 64
«ایشان سه بار قسم یاد کردند که مراد آن دو نفر هستند.»(1)
در حدیث قدسی مفصلی که ابن قولویه (رحمه الله) از امام صادق (علیه السلام) روایت می کند که چنین آمده است:
«نخستین کسی که در مورد او حکم می شود محسن بن علی (علیه السلام) است که درباره قاتل او حکم جاری می شود و آن گاه قنفذ محاکمه می شود، پس او(عمر) و رفیقش(ابوبکر) را می آورند و با تازیانه هایی از آتش بر آن دو می زنند که اگر یکی از آن ها را بر دریاها بزنند از شرق تا غرب به جوش می آید. و اگر بر کوه های دنیا قرار گیرد ذوب می شوند تا به خاکستر تبدیل شوند. آن گاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) برای مخاصمه با چهارمین، روی انگشت های پا می ایستد و آن سه تن در چاهی قرار داده می شوند و در بر روی آنان بسته می شود، نه کسی آنان را می بیند و نه آنان کسی را. پس آنان که ولایت ایشان را داشتند صدا می زنند:
«آن دو[گمراه گرى] از جنّ و انس كه ما را گمراه كردند به ما نشان ده تا آن ها را زير قدم هايمان بگذاريم تا زبون شوند.»(2)
ابن عباس از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت می کند:
«نخستین کسی که برای دادخواهی نزد خداوند بر روی انگشتان پا می ایستد من هستم، و نخستین کسانی که به جهت ستم بر من در دو زمام از آتش وارد دوزخ می شوند ابوبکر بن ابی قحافه و پسر خطابند و آن گاه این آیه را تلاوت فرمودند.»(3)
«وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ...»(4)
«و نيكى با بدى يكسان نيست.»
امام کاظم (علیه السلام) درباره این آیه می فرمایند:
«حسنه ماییم و سیئه بنی امیّه.»(5)
«حَتَّى إِذَا جَاءَنَا قَالَ يَا لَيْتَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ* وَلَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذَابِ مُشْتَرِكُونَ* أَفَأَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَمَنْ كَانَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ* فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ»(6)
«تا آن گاه كه او(با دمسازش) به حضور ما آيد(خطاب به شيطان) گويد اى كاش ميان من و تو فاصله خاور و باختر بود كه چه بد دمسازى هستى* و امروز هرگز(پشيمانى) براى شما سود نمى بخشد چون ستم كرديد در حقيقت شما در عذاب مشترك خواهيد بود* پس آيا تو مى توانى كران را شنوا كنى يا نابينايان و
ص: 65
كسى را كه همواره در گمراهى آشكارى است راه نمایی؟* پس اگر ما تو را(از دنيا) ببريم قطعاً از آنان انتقام مى كشيم.»
ابوحمزه ثمالی (رحمه الله) از امام باقر (علیه السلام) روایت می کندکه فرمودند:
«تا آن گاه که به حضور ما آیند، مقصود فلان و فلان است که یکی از آن دو وقتی دیگری را ببیند گوید: اى كاش ميان من و تو فاصله خاور و باختر بود كه چه بد دمسازى هستى!... و درباره این که از آنان انتقام می کشیم فرمودند: از فلان و فلان.»(1)
«وَ لَا يَصُدَّنَّكُمُ الشَّيْطَانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ»(2)
«و مبادا شيطان شما را از راه به در برد زيرا او براى شما دشمنى آشكار است.»
امام صادق (علیه السلام) در پاسخ عبدالرحمن بن کثیر درباره این آیه فرمودند:
«مقصود دومی است یعنی تو را از امیرالمؤمنین (علیه السلام) باز ندارد.»(3)
«أَمْ أَبْرَمُوا أَمْرًا فَإِنَّا مُبْرِمُونَ *أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ»(4)
«يا در كارى ابرام ورزيده اند ما(نيز) ابرام مى ورزيم* آيا مى پندارند كه ما راز آن ها و نجوايشان را نمى شنويم آری! و فرشتگان ما پيش آنان(حاضرند و) ثبت مى كنند.»
امام صادق (علیه السلام) در جواب ابوبصیر که از این دو آیه پرسید فرمودند:
«این آیه درباره فلان و فلان(ابوبکر و عمر) و ابوعبیده جرّاح، عبدالرحمن بن عوف، سالم مولی ابی حذیفه و مغیرة بن شعبة نازل شد آن روزی که پیمان نوشتند و توافق کردند که چون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رود، خلافت و نبوّت از میان بنی هاشم برای همیشه بیرون رود.»(5)
«وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ»(6)
«و بدانيد كه پيامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در ميان شماست اگر در بسيارى از كارها از(رأى و ميل) شما پيروى كند قطعا دچار زحمت می شويد ليكن خدا ايمان را براى شما دوست داشتنى گردانيد و آن را در دل هاى شما بياراست و كفر و پليدكارى و سركشى را در نظرتان ناخوشايند ساخت آنان(كه چنين اند) ره يافتگانند.»
امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه فرمودند:
ص: 66
«خدا ايمان را براى شما دوست داشتنى قرار داد و آن را در دل هاى شما بياراست، امیرالمؤمنین (علیه السلام) است و این که کفر و پلیدکاری و سرکشی را در نظرتان ناخوشایند ساخت، اولی و دومی و سومی است.»(1)
«الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَأَلْقِيَاهُ فِي الْعَذَابِ الشَّدِيدِ* قَالَ قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُهُ وَلَكِنْ كَانَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ* قَالَ لَا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَقَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ* مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ* يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَتَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ»(2)
«کسی كه با خداوند، خدايى ديگر قرار داد. (اى دو فرشته) او را در عذاب شديد فرو افكنيد.* (شيطان) همدمش مى گويد پروردگار ما من او را به عصيان وانداشتم ليكن(خودش) در گمراهى دور و درازى بود* (خدا) مى فرمايد: در پيشگاه من با همديگر ستيز نکنيد از پيش به شما هشدار داده بودم* پيش من حكم دگرگون نمى شود و من به بندگانم بيدادگر نيستم* آن روز كه (ما) به دوزخ مى گوييم آيا پر شدى و مى گويد آيا باز هم هست.»
از اهل بیت (علیهم السلام) منقول است که فرمودند:
«این آیات در مورد آن دو نفر و پیروانشان است.»(3)
«فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَان»(4)
«پس كدام يك از نعمت هاى پروردگارتان را منكريد.»
امام رضا (علیه السلام) به حسین بن خالد در مورد این آیه فرمودند:
«این آیه در ظاهر جن و انس را خطاب می کند، ولی در باطن مخاطب آن فلان و فلان اند.»(5)
در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) منقول است که فرمودند:«هرچه « فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَان» در سوره است در مورد ابو فلان و فلان(ابوبکر و عمر) است.»(6)
«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ»(7)
ص: 67
«آيا ندانسته اى كه خدا آن چه را كه در آسمان ها و آن چه را كه در زمين است مى داند هيچ گفتگوى محرمانه اى ميان سه تن نيست مگر اين كه او چهارمين آن هاست و نه ميان پنج تن مگر اين كه او ششمين آن هاست و نه كمتر از اين(عدد) و نه بيشتر مگر اين كه هر كجا باشند او با آن هاست. آن گاه روز قيامت آنان را به آن چه كرده اند آگاه خواهد گردانيد زيرا خدا به هر چيزى داناست.»
امام صادق (علیه السلام) درباره ی این آیه به ابوبصیر فرمودند:
«این آیه درباره ی فلان بن فلان و ابوعبیده جراح و عبدالرحمن بن عوف و سالم مولی ابی حذیفه و مغیرة بن شعبه نازل شد. زیرا آنان نامه ای نوشتند و پیمان بستند که چون محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رود، خلافت و نبوت هرگز در میان بنی هاشم نباشد.»(1)
ابن عباس می گوید:
«قریش تصمیم گرفتند که امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به قتل برسانند و این مطلب را بین خود نگاه داشتند و(پیمان) نامه ای نوشتند و آن را به دست ابو عبیده جراح سپردند.
جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد و این خبر را به ایشان داد.
قریش وقتی فهمیدند که آن حضرت از قصد آنان آگاه است گفتند: از کجا می داند و حال آن که کسی به او خبر نداده است؟
پس خداوند سبحان این آیه را بر رسولش (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل کرد.»(2)
«إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَلِكَ ظَهِيرٌ»(3)
«اگر(شما دو زن) به درگاه خدا توبه كنيد(بهتر است) واقعاً دل هايتان انحراف پيدا كرده است و اگر عليه او به يكديگر كمك كنيد در حقيقت خدا خود سرپرست اوست و جبرئيل و صالح مؤمنان(نيز ياور اويند) و گذشته از اين فرشتگان(هم) پشتيبان(او) خواهند بود.»بر اساس روایات شیعه و سنّی این دو زنی که در این آیه مورد خطاب و تهدید قرارگرفته اند عایشه و حفصه هستند.
ابن عباس می گوید:
«مدت ها بود که می خواستم از عمر درباره این دو زنی که خدا چنین آن ها را خطاب نموده سؤال کنم که چه کسانی اند، ولی میسر نمی شد تا آن که حج به جا آوردیم و از او درباره آن دو پرسیدم، وی گفت: ای پسر عباس! از تو در شگفتم، آن دو عایشه و حفصه اند.»(4)
ص: 68
خدا در آیات این سوره بدان سان در دفاع از پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) لشکرکشی کرده است که در جای دیگر قرآن نمی بینیم. خود او، جبرئیل، صالح المؤمنین و فرشتگان همه در صف دفاع از آن حضرت هستند. آن دو چه کرده اند که استحقاق چنین مقابله ای را دارند؟
سیّد بن طاووس (رحمه الله) در مقام ردّ، جبائی که مدعی است شأن نزول این سوره و این آیات آن است که رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد همسرشان زینب بنت جحش شربت عسل نوشیدند و وقتی نزد عایشه و حفصه رفتند آنان گفتند: ما از شما بوی شربت عسل را استشمام می کنیم و ایشان آن را بر خود حرام کرد، می فرماید: «این سخن وی که سّر آن حضرت درباره نوشیدن شربت عسل یا مغافیر بود(و این آیات در توبیخ عایشه و حفصه درباره این تحریم نازل شده است) با ظاهر آیه سازگار نیست. چرا که تهدید سنگین و وعیدی که در این آیه به همراه یاری نمودن توسط خدا، جبرئیل، صالح المؤمنین و ملائکه آمده است، با آن نمی خواند.»(1)
خدای متعال در آیات پسین این آیه برای ادامه تهدیدات خود نسبت به این دو زن، سخن از دو زن دیگر به میان آورده است، که یکی زن نوح نبی است و دیگری زن لوط و این که صرف همسری پیامبران خدا (علیهم السلام) برای نجات کافی نیست و آن دو زن اهل آتش هستند.
این مطلب را نیز می توان به فرمایش ابن طاووس افزود و در ادامه نتیجه گرفت که همان گونه که ایشان فرمودند، در چنین امور جزئی و خردی چنین تهدیدات کلانی مناسب نیست، و این توبیخ ها و تهدیدها حکایت از توطئه ای بزرگ از ناحیه آنان می کند، توطئه ای که در روایات شیعی روشن می شود.
امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: «اگر به درگاه خدا از تصمیم بر مسموم نمودن(پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ) توبه کنید، چرا که قطعاً دل هایتان منحرف شده است.»(2)
در روایات آمده است که: «پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به حفصه دختر عمر، رازی را گفتند و از او عهد گرفتند که آن را به کسی نگوید. ولی او به عایشه خبر داد و خبر به پدرانشان ابوبکر و عمر رسید. و این چهار نفر در صدد برآمدند تا آن حضرت را سم دهند و خداوند رسولش را آگاهانید.»(3)شیخ مفید (رحمه الله) می نویسد:
«وقتی به عایشه خبر رسید که امیرالمؤمنین (علیه السلام) (در مسیر جنگ جمل) در منطقه ی ذی قار فرود آمده اند، به حفصه دختر عمر نامه ای نوشت: ما در بصره فرود آمدیم و علی (علیه السلام) در ذی قار، خداوند گردن او را مانند تخمی که بر روی صخره ای باشد خرد می کند. او بسان شتری است(!) که اگر جلو برود او را نحر کنند و اگر عقب برود او را پی کنند.وقتی نامه به حفصه رسید شادمان شد و کودکان بنی تیم و بنی عدی را گرد
ص: 69
آورد و به کنیزانش دف هایی داد و آنان را دستور داد تا بر دف ها بزنند و بگویند: خبر چیست، خبر چیست؟ علی (علیه السلام) مانند شتری(!) است در ذی قار که چون جلو برود نحر شود و اگر عقب رود پی.
به امّ سلمه! خبر رسید که آنان جمع شده اند و مشغول بدگویی به امیرالمؤمنین (علیه السلام) هستند و از نامه ای که از عایشه رسیده مسرورند.
پس گفت: لباس مرا بیاورید تا بروم و با آن ها برخورد کنم.
ام کلثوم (علیها السلام) فرمود: من به جای شما می روم که از شما به آنان آشناترم. پس لباس پوشید و به صورت ناشناسی بر آنان داخل شد. وقتی آن حالت را از آنان دید نقابش را کنار زد و به حفصه فرمود: اگر تو و خواهرت در مقابل امیرالمؤمنین (علیه السلام) پشت به پشت هم داده اید، پیشتر در مقابل برادرش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین کرده بودید و خداوند درباره شما آیاتی نازل فرمود. و خدا در جنگ با شماست.»(1)
در این جا روایتی را که به شناخت بیشتر حفصه دختر عمر کمک می کند، مرور می کنیم تا به اندکی از خبائث وی نیز پی ببریم.
سیّد بن طاووس (رحمه الله) از امام کاظم (علیه السلام) و ایشان از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کنند که در وصیتی خطاب به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند:
«یا علی! فلانه و فلانه(عایشه و حفصه) با تو دشمنی و مخالفت می کنند و فلانه در لشکری از آهن بر تو خروج می کند و دیگری می ماند و برای او لشکر جمع می کند. آن دو در(وزر و وبال) این کار مساوی هستند، پس تو چه خواهی کرد یا علی؟
ایشان پاسخ دادند: یا رسول الله! وقتی چنین کردند کتاب خدا را برایشان تلاوت می کنم که حجّت میان من و آن هاست، اگر پذیرفتند[چه بهتر« وگرنه از سنّت»و فرمایشات شما] و اطاعت و حقّ واجبی که برایشان دارم برایشان می گویم، پس اگر پذیرفتند(که هیچ) وگرنه خدا و شما را علیه آن ها شاهد می گیرم و به خاطر گمراهی شان با آن دو خواهم جنگید.
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: و آن دو شتر را پی می کنی اگرچه در آتش بیفتد؟
عرضه داشتم: آری.فرمودند: خدایا گواه باش و ادامه دادند: یا علی! هنگامی که آن دو کاری را انجام دادند که موجب می شود قرآن علیه آن ها شهادت و گواهی دهد، از من جدایشان کن(و طلاقشان ده) که دیگر با من هیچ ارتباطی نخواهند داشت، و پدرانشان در کرده های آن دو شریکند.»(2)
«ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ»(3)
ص: 70
«خدا برای کسانی که کفر ورزیدند، زن نوح و زن لوط را مَثَل آورده(که) هر دو در نکاح دو بنده از بندگان شایسته ما بودند و به آنان خیانت کردند، و کاری از دست(شوهران) آن ها در برابر خدا ساخته نبود، و گفته شد: با داخل شوندگان داخل آتش شوید.»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند:
«این مَثَلی است که خداوند سبحان برای عایشه و حفصه زده است، زیرا آن دو علیه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پشت به پشت هم دادند و سرّ ایشان را افشا کردند.»(1)
«فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ* بِأَيْيِكُمُ الْمَفْتُونُ»(2)
«به زودى خواهى ديد و خواهند ديد* (که)کدام يك از شما دستخوش جنونيد.»
امام باقر (علیه السلام) از رسول گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کند که به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود:
«هیچ مؤمنی نیست مگر آن که موّدت مرا در قلبش خالص می کند، و موّدت من در قلب کسی خالص نمی شود مگرآن که موّدت علی (علیه السلام) را در قلبش خالص کند. یا علی! کسی که می پندارد مرا دوست دارد ولی دشمن توست، دروغ می گوید. در این هنگام دو تن از منافقین با خود گفتند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره این پسر دستخوش جنون شده است، در این هنگام خداوند این آیات را فرو فرستاد: به زودی خواهی دید و خواهند دید،(که) کدام یک از شما دستخوش جنونید. دوست دارند که نرمی کنی تا نرمی نمایند. و از هر قَسَم خورنده فرومایه ای فرمان مبر.»(3)
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
«عمر حضرت امیر (علیه السلام) را دید و گفت: توئی که این آیه را می خوانی و به من و رفیقم کنایه می زنی؟
حضرت فرمود: آیا به تو درباره آیه ای که در شأن بنی امیه نازل شده خبر ندهم: پس[ای منافقان«! آیا امید بستید که چون سرپرست مردم شدید در»روی] زمین فساد کنید و خویشاوندی های خود را از هم بگسلید.عمر گفت: دروغ می گویی، بنی امیّه از تو به رحم خود بیشتر می رسند ولی تو تنها در پی دشمنی با بنی تیم و بنی عدی و بنی امیّه ای.»(4)
«وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ* هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ * مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ * عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِكَ زَنِيمٍ»(5)
«و از هر قسم خورنده فرو مايه اى فرمان مبر* عيب جوست و براى خبرچينى گام برمى دارد * مانع خير متجاوز گناه پيشه *گستاخ (و)گذشته از آن زنازاده است.»
ص: 71
در روایتی که شرف الدین نجفی (رحمه الله) از حضرات معصومین (علیهم السلام) نقل می کند در تفسیر آیاتی از سوره قمر آمده است:
«و از هر قَسَم خورنده ی فرومایه ای فرمان مبر: مقصود دومی است، (که) عیب جوست و برای خبرچینی گام برمی دارد. مانع خیر، متجاوز، گناه پیشه، (و) گذشته از آن زنا زاده است، عتل کافری است که کفری عظیم دارد و زنیم ولدالزنا.»(1)
«وَ إِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»(2)
«و آنان كه كافر شدند چون قرآن را شنيدند چيزى نمانده بود كه تو را چشم بزنند و مى گفتند او واقعاً ديوانه است.»
حسان جمال می گوید؛امام صادق (علیه السلام) را از مدینه به مکّه بردم. وقتی به مسجد غدیر رسیدیم به سمت چپ آن نگریست و فرمود:
«این جا، جای پای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است در آن هنگامی که فرمودند: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ» آن گاه به سمت دیگر نگاهی کرد و فرمودند: آن جا محل خیمه فلان و فلان(ابوبکر و عمر) و سالم مولی ابی حذیفه و ابو عبیده جراح است، آنان وقتی دیدند که آن حضرت دست حضرت امیر (علیه السلام) را بالا گرفته اند، برخی شان به بعضی دیگر گفتند(در روایت تفسیر قمی از امام صادق (علیه السلام) گوینده عمر است): چشمان پیامبر را نگاه کنید که به چشمان دیوانه ای(!) می ماند و جبرئیل (علیه السلام) این آیه را آورد.»(3)
«وَجَاءَ فِرْعَوْنُ وَمَنْ قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ»(4)
«و فرعون و كسانى كه پيش از او بودند و(مردم) شهرهاى سرنگون شده(سدوم و عاموره) مرتكب خطا شدند.»
امام محمّد باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند:«و فرعون، یعنی سومی(عثمان)، و کسانی که پیش از او بودند، یعنی آن دو نفر نخستین(ابوبکر و عمر) و(مردم) شهرهای سرنگون شده، یعنی اهل بصره و جنگ جمل، آن خطاکار، یعنی حمیرا را آوردند.»(5)
بزرگ شارح نهج البلاغه علامه ملاحبیب الله هاشمی خوئی (رحمه الله) پس از آن که روایت امام باقر (علیه السلام) را ذکر می کند، می فرماید:
ص: 72
«منظور از این که ابوبکر و عمر و عثمان، عایشه را آوردند، آن است که آن ها با جور و جفایی که در حقّ اهل بیت (علیهم السلام) روا داشتند، برای عایشه بنیانی نهادند که بدان واسطه خروج و قیام برایش مقدور شد، و اگر آنان چنین نمی کردند، عایشه جرأت بر چنین کارهایی پیدا نمی کرد.»(1)
«وَ أَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ * وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ»(2)
«و اما كسى كه كارنامه اش به دست چپش داده شود گويد اى كاش كتابم را دريافت نكرده بودم * و از حساب خود خبردار نشده بودم.»
امام حسن مجتبی (علیه السلام) خطاب به معاویه فرمود:
«تو صاحب آن زنجیری که می گوید: ای کاش کتابم را دریافت نکرده بودم و از حساب خود خبر نداشتم.»(3)
در حدیث دیگری امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«آن کسی که کارنامه اش به دست چپش داده می شود شامی(معاویه) است.»(4)
«ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُكُوهُ * إِنَّهُ كَانَ لَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ»(5)
«پس در زنجيرى كه درازى آن هفتاد گز است وى را در بند كشيد* چرا كه او به خداى بزرگ نمى گرويد.»
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
«معاویه صاحب آن زنجیری است که خداوند می فرماید: در زنجیری که درازی آن هفتاد گز است وی را در بند کشید. چرا که او به خدای بزرگ نمی گروید، و او فرعون این امّت بود.»(6)
«سَأُرْهِقُهُ صَعُوداً»(1)
«به زودى او را به بالارفتن از گردنه (عذاب) وادار مى كنم.»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه روایت شده که فرمودند:
«صعود کوهی است از مس که در جهنم قرار دارد و حبتر(ابوبکر یا عمر) بر آن حمل می شود تا علی رغم آن که بدش می آید از آن بالا رود. وقتی پاهایش را برآن قرار می دهد تا زانو ذوب می شوند، و چون می خواهد دوباره گام بردارد پاهایش برمی گردند و هر آن مدت که خدا بخواهد چنین است.»(2)
«فَقَالَ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ * إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ»(3)
«و گفت اين(قرآن) جز سحرى كه(به برخی) آموخته اند نيست * اين غير از سخن بشر نيست زود است كه او را به سقر در آورم.»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیات فرمود:
«عمر گفت: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ما را درباره علی (علیه السلام) سحر کرده است و این(ولایت علی (علیه السلام) ) غیر از سخن بشر نیست، یعنی وحی از خدای (عز و جل) نیست. زود باشد که او را در سقر درآورم.»(4)
«إِنَّهُ فَكَّرَ وَ قَدَّرَ* فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ * ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ *ثُمَّ نَظَرَ* ثُمَّ عَبَسَ وَبَسَرَ* ثُمَّ أَدْبَرَ وَ اسْتَكْبَرَ*
فَقَالَ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ* إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ* سَأُصْلِيهِ سَقَرَ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ * لَا تُبْقِي
وَ لَا تَذَرُ *لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِ»(5)
«آرى(آن دشمن حق) انديشيد و سنجيد* کشته بادا چگونه (او) سنجيد* (آرى) كشته بادا چگونه(او)
سنجيد* آن گاه نظر انداخت* سپس رو ترش نمود و چهره درهم كشيد* آن گاه پشت گردانيد و تكبر
ورزيد* و گفت اين(قرآن) جز سحرى كه(به برخی) آموخته اند نيست* اين غير از سخن بشر نيست*
زود باشد كه او را به سقر درآورم* و تو چه دانى كه آن سقر چيست* نه باقى مى گذارد و نه رها مى كند*
پوست ها را سياه مى گرداند.»
از امام صادق (علیه السلام) منقول است که در ذیل این آیات فرمودند:«وقتی که او در سقر باشد، اهل مشرق به مانند اهل مغرب او را می بینند و حال او برای آنان معلوم می شود و مقصود از تمام این آیات حبتر(ابوبکر یا عمر) است.»(6)
«فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى* وَلَكِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّى* ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ يَتَمَطَّى* أَوْلَى لَكَ فَأَوْلَى»(7)
ص: 74
«در آن روز گفته مى شود او هرگز ايمان نياورد و نماز نخواند * بلكه تكذيب كرد و روى گردان شد* سپس بسوى خانواده خود باز گشت در حالى كه متكبرانه قدم برمى داشت* با اين اعمال عذاب الهى براى تو شايسته تر است شايسته تر.»
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند:
«در روز غدیرخم وقتی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) مرا برای ولایت منصوب نمود، عمر بود که با رفیقش(ابوبکر) گفتگو کردند. او گفت: در بالا بردن کار پسر عمویش هیچ کوتاهی نمی کند. و دیگری گفت: در این که بازوی پسرعمویش را بلند کند هیچ کوتاهی نمی کند و نیز در حالی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مرا نصب کرده بود، به رفیقش گفت: این واقعاً کرامتی بزرگ است. رفیقش به تندی وی را نگریست و گفت: نه به خدا قسم هرگز سخن او را گوش نمی کنم و از او فرمان نمی برم. سپس به او تکیه داد و رفتند. خداوند هم به عنوان تهدید و بازداشتن او این آیات را نازل فرمود.»(1)
مشابه این جریان درباره معاویه نیز نقل شده است.(2)
«أَلَمْ نُهْلِكِ الْأَوَّلِينَ * ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِينَ»(3)
«مگر پيشينيان را هلاك نكرديم* سپس از پى آنان قومی دیگر را هلاک مى کنيم.»
امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
«پیشینیان اولی و دومی هستند و پسینیان سومی و چهارمی و پنجمی(معاویه ویزید).»(4)
«انْطَلِقُوا إِلَى مَا كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ * انْطَلِقُوا إِلَى ظِلٍّ ذِي ثَلَاثِ شُعَبٍ* لَا ظَلِيلٍ وَلَا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ»(5)
«آن روز واى بر تكذيب كنندگان * برويد به سوى همان چيزى كه آن را تكذيب می کرديد برويد به سوى(آن) دود سه شاخه.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«هنگامی که مردم از تشنگی چاره جویند، به آن ها گفته می شود: بروید به سوی همان چیزی که آن را تکذیب می کردید، مقصود امیرالمؤمنین (علیه السلام) است، (مردم خدمت آن حضرت می روند و) ایشان می فرمایند: بروید به سوی آن سایه سه شاخه.
سپس فرمودند: مقصود فلان و فلان و فلان است.»(6)
سیّد شرف الدین نجفی (رحمه الله) ذیل این آیات می نویسد:
ص: 75
«معنی آیات بر اساس این روایات آن است که دشمنان آل محمّد (علیهم السلام) در روز قیامت دچار تشنگی می شوند و آب می طلبند. به آنان می گویند: به سراغ حضرت امیر (علیه السلام) که ولایت و امامتش را تکذیب می کردید بروید، زیرا او اختیار کوثر را دارد و دوستانش را می نوشاند و دشمنانش را منع می کند.آنان نزد آن حضرت می روند و آب می خواهند. ایشان می فرمایند: به سوی آن سایه سه شاخه بروید.منظور از این سایه ظلمی است که بر اهل بیت (علیهم السلام) شده است. این سایه سه شاخه دارد که هر یک صاحبی دارد و آن سه صاحبان پرچم های سه گانه و پیشوایان ضلالت اند و هر پرچمی سایه ای دارد که اهل آن پرچم در زیر آن در می آیند.
آن گاه امر را بر ایشان واضح می کند و می فرماید: نه سایه دارد تا شما را در بر گیرد و نه شما را از آتش یعنی تشنگی محافظت می کند، بلکه عطش را می افزاید.و این سخن تنها برای استهزاء و خوار نمودن آن هاست که شایستگی و اهلیت آن را دارند.»(1)
«فَالْيَوْمَ الَّذِينَ آمَنُوا مِنَ الْكُفَّارِ يَضْحَكُونَ * عَلَى الْأَرَائِكِ يَنْظُرُونَ* هَلْ ثُوِّبَ الْكُفَّارُ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ»(2)
«و(لى)امروز مؤمنانند كه بر كافران خنده مى زنند* بر تخت ها(ى خود نشسته) نظاره مى كنند* (تا ببينند) آيا كافران به پاداش آن چه می کردند رسيده اند.»
امام سجاد (علیه السلام) می فرمایند: «چون روز قیامت فرا رسد دو تخت آراسته از بهشت بیرون می آید و بر لبه جهنم گسترده می شود. آن گاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) می آید و بر روی آن ها می نشیند و چون نشست می خندد و با خنده ایشان جهنم دگرگون شده و بالای آن به پائین(و پائین بالا می آید)، پس آن دو نفر را بیرون می آورند و در مقابل ایشان قرار می دهند.آن دو می گویند: یا امیرالمؤمنین و یا وصیِّ رسول الله! آیا بر ما ترحم و نزد پروردگارت شفاعت نمی کنی؟پس حضرت می خندند و بر می خیزند و آن دو تخت هم بالا می رود. آن دو نفر نیز به جایگاهشان باز می گردند و این است سخن خدای (عز و جل) : امروز، مؤمنانند که بر کافران خنده می زنند. برتخت ها(ی خود نشسته)، نظاره می کنند. (تا ببینند) آیا کافران به پاداش آن چه می کردند رسیده اند؟»(3)
امام باقر (علیه السلام) به معروف بن خربوذ فرمودند: «آیا می دانی تأویل این آیه چیست؟
گفت: نه!
فرمود: آن کس دومی است. خدا کسی را در روز قیامت چون او عذاب نخواهد کرد.»(1)
«وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا»(2)
«سوگند به شب چو پرده بر آن پوشد.»
امام صادق (علیه السلام) در مورد این آیه فرمودند:
«مقصود از شب، پیشوایان جور است که خلافت را از آل رسول (علیهم السلام) برای خود سلب نمودند و در جایگاهی نشستند که آل رسول (علیهم السلام) شایسته آن بودند، پس دین خدا را با ظلم و جور خود پوشاندند و خداوند آنان را حکایت نمود و فرمود: سوگند به شب چو پرده برآن پوشد.»(3)
«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ * ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ»(4)
«براستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم* سپس او را به پست ترين(مراتب) پستى بازگردانيديم.»
امام رضا (علیه السلام) در تفسیر این دو آیه فرمودند:
«انسان ابوالفصیل(ابوبکر) است (و مقصود) آن هنگامی است که خدا از او بر ربوبیت خود، نبوت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و ولایت اوصیاء او میثاق گرفت و او هم اقرار نمود و گفت: آری، آیا نمی نگری که خداوند می فرماید: سپس او را به پست ترین(مراتب) پستی باز گردانیدیم، مقصود درک اسفل است و(این) زمانی است که (از اقرار خود) روی گردانید و با خاندان پیامبر (علیهم السلام) چنان رفتاری کرد.»(5)
ص: 77
ص: 78
ص: 79
لعن در لغت به معنای طرد و دور کردن است.(1)
هم چنین لعن به معنای راندن و دور کردن، همراه با ناخشنودی و ناراحتی است چنان که لعن از جانب خداوند به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و عذاب و عقوبت اخروی می باشد. لعن توسط انسان نوعی دعای بد، نفرین و بدخواهی برای دیگران است.(2)
سبّ در لغت به معنای دشنام می باشد.«السبّ: الشّتم»(3)
الشّتم: «قبیح الکلام»(4)
شتم به معنای کلام زشت است.
سبّ عبارت است از دشنام و سخن زشت که موجب تنقیص و تضعیف می شود و راغب اصفهانی نیز سبّ را به معنای دشنام دردناک دانسته است.(5)
بنابراین ماهیّت سبّ با لعن تفاوت دارد اگرچه در سبّ و دشنام نیز مانند لعن، بیزاری و تنفّر از طرف مقابل وجود دارد. از آن جایی که دشمنان دین دائماً در صدد ایجاد شک در قلوب مؤمنین هستند و می خواهند پایه ها و اصول دین را متزلزل سازند، هر روز با نقشه ای جدید وارد عمل می شوند و تیر مبغضانه آنان، گاه اصل تبرّی و گاه مجالس عیدالزهرا(سلام الله علیها) و گاه دشنام دادن به دشمنان دین را هدف می گیرد؛ ولی مؤمنین زیرک در این میان باید دین خود را حفظ نمایند. متأسفانه در سال های اخیر دشمنان تشیّع بر روی مسائل دشنام دادن به دشمنان دین، انگشت گذاشته و بدین جهت بسیاری از مجالس تبرّی را مورد مذمت قرار داده و اسفناک تر از آن، این که برخی شیعیان ساده لوح با آنان هم نوا شده و از دشنام دادن به اصل فتنه و شّر، مردم را نهی می کنند، غافل از آن که دشمن گام به گام همیشه پیش می رود و پس از نهی از دشنام دادن، لعن و بعد آن کل مجالس تبرّی و در نهایت اصل مسأله تبرّی و در آخرین مرحله اصل تولّی و تشیّع را زیر سؤال می برند.
ما به عنوان یک شیعه در زمان غیبت وظیفه داریم از اعتقادات راسخ خود دفاع کرده و به دشمنان اجازه تیشه بر ریشه دین زدن را ندهیم. اکنون برای اثبات لزوم سبّ به عمر و ابابکر چند دلیل عقلی و نقلی بیان می کنیم.
ص: 80
نفرت داشتن از کسی که به انسان ظلم و ستم فراوان کرده است، یک قاعده بشری و کاملاً فطری است و نیاز به آوردن دلیل و برهان ندارد. مثلاً اگر شخصی پدر یا مادر کسی را به قتل رسانده باشد یا مالی را به ناحق از کسی ربوده باشد یا کسی را از حقّ مسلم خود محروم ساخته باشد، حتی اگر علنی نتواند به مخالفت با وی بپردازد، بی شک در درون او را سزاوار بدترین ناسزاها می داند، پس دشنام دادن به عمر و ابوبکر که سرمنشأ تمامی ظلم ها و ستم ها از ازل تا ابد هستند امری کاملاً طبیعی و بدیهی است. سبّ و دشنام، نشان دهنده اوج انزجار، بیزاری و برائت است.
خداوند در قرآن می فرماید:
«لَا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا»(1)
«خداوند بانگ برداشتن به بد زبانی را دوست ندارد مگر کسی که به او ستم شده است.»
از این آیه برداشت می شود که سبّ و شتم همیشه مذموم نیست و در مواردی جایز و حتی لازم شمرده شده است که موارد آن را با رجوع به کتب معتبر از جمله مکاسب شیخ انصاری یا مصباح الفقاهه آیةالله خوئی می توان برشمرد.
برخی از موارد جواز سبّ:
1- سبّ کسانی که برای دین خداوند بزرگ احترامی قائل نیستند.
2- سبّ کسانی که در دین بدعت می گذارند.
3- درباره افرادی که سبّ و دشنام آن ها در واقع بیان واقعیت و خصایص وجودی آنان است مثلاً ستمگری که با بی رحمی مرتکب قتل شده را قاتل بگوییم یا به شخص خیانت کار، خائن گفته شود یا به شخصی که از راه نامشروع به دنیا آمده باشد یابن الزانیه بگوییم و...
«أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ»(1)«آگاه باشید که آنان سفیه و نادان هستند.»
«أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ»(2)
«آنان مانند چهارپایان هستند بلکه از حیوان بسی گمراه ترند زیرا آنان ناآگاه و غافل اند.»
«صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ»(3)
«کر و لال و گنگ و کور هستند زیرا آنان عقل خود را به کار نمی گیرند.»
«فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ»(4)
«مثل آنان مثل سگان است.»
«مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ»(5)
«مثل آنان که تورات را به دوش گرفته و عمل نمی کنند مانند الاغ است.»
«الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ»(6)
«زنان بدکار ناپاک، شایسته مردان بدکار و ناپاک و مردان بدکار و ناپاک، شایسته زنان بدکار ناپاک هستند.»
«تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ...وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ»(7)
«بریده باد دو دست ابی لهب...و همسرش حمّال و هیزم کش جهنم است.»
«قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ»(8)
«مرگ بر اصحاب اخدود.»
«إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ»(9)
«به درستی که زشت ترین صداها صدای خران است.»
«إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ»(10)
«به درستی که دشمن بدگوی تو دُم بریده و مقطوع النسل و ابتر است.»
در آیات فوق از مصادیق سبّ، کلمات چهارپا، حیوان، بدتر از حیوان، خر، سگ، کور، لال و گنگ و کر، سفیه و نادان، حمال و بارکش و... بکاربرده شده است.
ص: 82
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:«إذَا رَأیْتُم أَهلَ البِدَعِ مِنْ بَعْدی فَأظْهِرُوا الْبَرائَةَ مِنْهُمْ وَ أکْثِرُوا مِنْ سَبِّهِمْ وَ الْوَقیعَةَ فیهِمْ»(1)
«هرگاه پس از من بدعت گذاری را مشاهده کردید از او آشکارا بیزاری بجویید و زیاد آنان را دشنام داده و غیبت کنید.»
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: «خداوند سلمان و ابوذر و مقداد را رحمت کند چه خوب آن دو(ابوبکر و عمر)را می شناختند و بیزاریشان از آن دو و لعنتشان بر آن دو شدید بود.»(2)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
« نَحنُ مَعاشِر بَني هاشِم نَأمُر كِبارَنا و صِغارَنا بِسبَّهِما و البَرائة مِنهما»(3)
«ما گروه بنی هاشم بزرگ و کوچک خود را به سبّ و دشنام دادن و بیزاری جستن ازآن دو(عمرو ابوبکر) امر می کنیم.»
در زیارت ناحیه مقدّسه که از زبان مبارک امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) جاری شده می خوانیم:
«أَلسَّلامُ عَلى قَتیلِ الاْدْعِیآءِ»(4)
«سلام بر کشته شده به دست زنازادگان.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«...خدا خلقی از سگ نجس تر خلق نکرده است و کسی که عداوت ما اهل بیت (علیهم السلام) را دارد از سگ نجس تر است.»(5)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خداوند ما را از نور عظمت خویش آفرید... و ارواح شیعیان ما را از گِل ما آفرید...و خدا هیچ کس را جز انبیاء از خلقت ایشان بهره ای نداد از این رو ما و آن ها آدمی شدیم و مردم دیگر خر مگسانی هستند که سزاوار دوزخ هستند.»(6)
سیره و روش اهل بیت (علیهم السلام) همیشه ملاک و الگو برای ما شیعیان است. اگر تاریخ زندگانی ائمه ی معصومین (علیهم السلام) را مورد مطالعه قرار دهیم، شاهد داستان های بسیاری خواهیم بود که در آن ائمه (علیهم السلام) ، منافقان و دشمنان دین و بالاخص شخص عمر و ابوبکر را سبّ و لعن کرده و بدین وسیله برائت از آنان را به تصویر کشیده اند.
ص: 83
عبدالرحمن بن عوف می گوید:
وقتی مروان را نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند حضرت فرمودند:«هُو الوَزَغ ابن الوَزَغ المَلعُون بن المَلعُون»(1)
«او چلپاسه(سوسمار کوچک) پسر چلپاسه و ملعون پسر ملعون است.»
امام حسین (علیه السلام) درباره ابن زیاد (لعنه الله) فرمودند:
«أَلا! وَ إِن الدعِی بْنَ الدعِی قَدْ رَکزَ بَینَ اثْنَتَینِ: بَینَ السلةِ وَالذلةِ،»(2)
«ای مردم آگاه باشید! این شخص که پدر او معلوم نیست -زنا زاده است- مرا بین دو کار مخیر گذاشته است.»
در تفسیرعیّاشی مروی است که امام صادق (علیه السلام) هرگاه اسم دو نفر را می شنیدند فوراً می فرمودند:
«وَلدُ الزِّنا»
«یکی منصور دوانیقی و یکی عمربن الخطاب.»
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در جریانات پس از شهادت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به عمر فرمودند:
«ای پسر صهّاک! آیا ما در خلافت حقّی نداریم و خلافت از آن تو و فرزند مگس خوار است؟!!»
«ابن صهّاک» اشاره به سوء نسب عمربن الخطاب و زنازادگی او دارد که در زمان او هرکس می خواست وی را تحقیر کند و او را دشنام دهد او را با نام مادرش صهّاک خطاب می کرد.(3)
صهّاک کنیزی حبشی بود که شترها را به چراگاه می برده است. روزی در اثر ارتباط نامشروع با شخصی بنام نُفیل صاحب پسری بنام خطاب شد. پس از این که خطاب به حد رشد رسید، در اثر ارتباط نامشروع او با مادرش صهّاک دختری بنام حنتمه به دنیا آمد. صهّاک به دلیل ترس از مولایش آن دختر را در پارچه ای پیچیده و بر سر راه گذاشت. هاشم بن مغیره او را یافته و به خانه برد و بزرگ کرد. وقتی حنتمه به حد رشد رسید پدرش خطاب، او را از هاشم خواستگاری کرد و با وی ازدواج کرد و نتیجه ی این ازدواج شوم موجودی بنام عُمَر به دنیا آمد. یعنی خطاب پدر و جدّ و دایی عمر بوده و حنتمه مادر و خواهر و عمه او بوده است و این نسب به قدری مشهور بوده که مردم هرگاه می خواستند عمر را با حقارت خطاب کنند به او می گفتند:«یا ابن الصهّاک الحبشیّه»(4)
من جّده خاله و والده *** و أَمه أخته و عمته
أجدر أن یتغض الوصی و أن *** ینکر یوم الغدیر بیعته
«کسی که جّد او دایی و پدر اوست و مادرش خواهر و عمه او می باشد چنین نسبی سزاست که وصی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را دشمن بدارد و بیعت خود را با او در غدیر منکر شود.»
ص: 84
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به معاویه فرمودند:
«به زودی ... فرزندت یزید که خدا او را لعنت کند فرزندم حسین (علیه السلام) را می کشد، آری این کار فقط از آن زنازاده ساخته است ...یکی از فرزندان تو سفیانی، بسیار شوم و ملعون و احمق و ستمگر که قلبش وارونه، سر سخت و مرد غلیظی است که خداوند مهر و رحمت را از قلب وی کنده است. دایی های او از نسل سگ هستند. گویی او را می بینم...»(1)
وقتی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) طلحه و زُبیر را لعن و نفرین می کردند و آن دو خبیث به ایشان اعتراض نمودند حضرت در جواب به این مطلب اشاره کردند که: «فَإنَّ لِکلِّ مَوقِفِ عَمَلاً»(2) «هر برهه ای اقتضای نوعی برخورد را دارد.»
یعنی در میدان جنگ با شمشیر و اکنون برای دفاع از دین با لعن و نفرین با شما مبارزه کرده و دشمنی خود را اظهار می کنم. در زمان ما نیز همین طور است از آن جایی که در زمان غیبت جنگ علنی با نیزه و شمشیر میسر نیست پس متناسب با این بُرهه از زمان با زبان می توان از دین دفاع کرد.
ابوذر غفاری نقل می کند: عمر و ابوبکر نقشه قتل امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را طراحی کردند و خالدبن ولید را مأمور این کار نمودند که بعد از سلام نماز با شمشیر حضرت علی (علیه السلام) را به قتل برساند. ابابکر به سلام دوم که رسید ترسید و سلام را سه مرتبه تکرار کرد و بار سوم گفت:«یا خالد لاتفعل ما أمرتک»
سپس گفت: السّلام علیکم و رحمة الله و برکاته و نماز را تمام کرد.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «ای خالد میخواستی چه کنی؟ خالد اقرار کرد که می خواستم شما را به قتل برسانم. حضرت با یدالهی، خالد را از زمین بلند کرده و به ستون مسجد چسباندند.
ابوذر می گوید: دیدم که حضرت دو انگشت مبارک را در گردن او گذاشته و فشار دادند و خالد از ترس خودش را خیس نمود... سپس او را بلند کرده و به زمین زده و روی سینه اش نشستند. ابوبکر گریبان عمر را گرفت و گفت: «هذه مَشورتُک المَنکوسَه» «این مشورت با تو جواب وارونه داد. تا این که عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را واسطه قرار دادند و او امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را به حقّ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت زهرا(سلام الله علیها) قسم داد حضرت گلوی خالد را فشار داده و رهایش کردند و فرمودند:
«مَنْ يقتلني اَضَيَقُ حَلْقَةِ اِسْتٍ مِنْكَ»
«کسی که مرا می کشد گلویش از ما تحت تو تنگ تر است!!!(یعنی پشت تو خیلی گشاد و بزرگ است!!!)» و با این عبارت وی را مورد طعن قرار دادند.»(3)
حتی خود منافقین و ظالمین نیز همدیگر را سبّ و لعن می کردند که در تاریخ بسیار ذکرشده، چنان چه ابابکر، عمر را سبّ و لعن می کرد و عمر او را.
ص: 85
هم چنین عثمان عایشه را سبّ و لعن می کرد و او را زن تندخو و خیانتکار می نامید و عایشه در ملاء عام عثمان را تکفیر می کرد و بدترین دشنام ها را به او می داد و مردم را به قتل او تشویق می کرد و او را« کفتار پیر لنگ» خطاب می کرد. و این مطلب در کتب خود اهل سنّت ذکر شده است.(1)
راویان عامه آورده اند که عمر گفته:
«کاش من گوسفند خانواده ام بودم آن قدر در تغذیه من می کوشیدند تا حسابی چاق و فربه شوم، آن گاه بعضی از دوستانشان به دیدن آن ها می آمدند(مرا ذبح کرده) قسمتی از گوشت مرا کباب و قسمتی را(برای ذخیره) خشک نموده سپس آن ها از گوشت من تناول کرده و من به صورت عذره(مدفوع) از آن ها دفع می شدم، ولی بشر نشده بودم!»(2)
ص: 86
ص: 87
در روایات بسیاری از معصومین (علیهم السلام) ولایت اهل بیت و دوستی ایشان و دوستانشان و برائت و بیزاری از دشمنان ایشان به صراحت بیان شده است. چنان چه در زیارت عاشورا که دارای سندی محکم است و از صدر اسلام تاکنون مورد عنایت علماء بوده است، در ضمن جملاتی، پایه گذاران ظلم و جور در واقعه ی دلخراش عاشورا را معرفی و لعن کرده و پایه و اساس دین را برائت از دشمنان خدا و اهل بیت (علیهم السلام) قرار داده و لعن ایشان را سبب قرب ما به پرورگار و اولیاء الهی می دا ند.
«اَللّهُمَّ اِنّی اَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ ... بِالْبَراَّئَهِ مِنْهُمْ وَاللَّعْنَةِ عَلَیْهِمْ»(1)
«خداوندا! تقرّب می جویم به سوی تو ... با بیزاری از دشمنان خدا و اهل بیت (علیهم السلام) و با لعن بر ایشان.»
در این زیارت لعن های بسیاری نثار بنیان گذاران ظلم به اهل بیت (علیهم السلام) شده است و در آخر زیارت صد مرتبه لعن ایشان را مقدم بر سلام بر سیّدالشهدا و اهل بیت (علیهم السلام) و اصحابشان ذکر می نماید و این خود حکایت از اهمیت لعن و برائت و نقش بسزای آن در شکل گیری دین و ریشه دار بودن آن دارد. و آن گاه بعد از سلام دوباره دست به دعا برمی دارد و پایه گذاران اصلی این جنایت بزرگ را(واقعه عاشورا) یک به یک لعن می نماید.
«اَللّهُمَّ خُصَّ اَنْتَ اَوَّلَ ظالِمٍ(ابابکر) بِاللَّعْنِ مِنّی وَ ابْدَاءْ بِهِ اَوَّلاً ثُمَّ الثّانِیَ(عمر)وَالثّالِثَ(عثمان)وَ الرّابِعَ(معاویه) اَللّهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ خامِساً...»(2)
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«خداوند ایمان هیچ بنده ای را قبول نمی کند مگر به ولایت علی (علیه السلام) و برائت و بیزاری از دشمنان او.»(3)
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«مَنْ لَمْ يَعْرِفْ سُوءَ مَا أُوتِيَ إِلَيْنَا مِنْ ظُلْمِنَا وَ ذَهَابِ حَقِّنَا وَ مَا نُكِبْنَا بِهِ فَهُوَ شَرِيكُ مَنْ أَبَى إِلَيْنَا فِيمَا وَلَّيْنَاهُ...»(4)
«هرکس ظلم هایی را که به ما شده و حقّی را که از ما به یغما رفته است و گرفتاری هایی را که به آن دچار شدیم ناروا نداند(و به جنایات و خیانت هایی که درباره ما اهل بیت (علیهم السلام) شده اهمیت ندهد) با مرتکب آن، شریک خواهد بود.»
خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کردند: « إِنَّ فُلاناً يُوالِيكُمْ إِلَّا أنَّهُ يَضْعُفُ عَنِ الْبَراءَةِ مِنْ عَدُوِّكُمْ فَقالَ: هَيْهَاتَ، كَذَبَ مَنِ ادَّعي مَحَبَّتَنا وَ مِنْ عَدُوِّنا»(5)
«فلانی شما را دوست می دارد ولی در برائت و بیزاری از دشمن شما ضعیف است،حضرت فرمودند: هیهات! دروغ می گوید کسی که ادّعای محبّت ما اهل بیت (علیهم السلام) را دارد و از دشمن ما بیزاری نمی جوید.»
ص: 88
پیامبرگرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در واپسین روزهای عمر مبارک خویش لشکری را به فرماندهی اسامةبن زید به مرزهای روم گسیل داشتند تا عرصه را برای به دست گرفتن خلافت توسط حضرت سیّد الموحدین امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) خالی کنند و کسانی که سودای خلافت در سر دارند و یا در پی آن هستند که مانع به خلافت رسیدن آن حضرت شوند را از مدینه دور نمایند.(1)
در حدیث مفصل جناب حذیفةبن یمان چنین آمده است:
«رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، آنان(ابوبکر، عمر، سالم، ابوعبیده جراح و...) و کسانی که در کنار آنان بر ضد علی (علیه السلام) و از دشمنان او بودند و نیز طلقا(2) و منافقین را -که نزدیک به چهار هزار نفر بودند- جمع نمود و به فرماندهی اسامةبن زید فرمان خروج به سمت شام را داد. آنان گفتند: یا رسول الله! ما تازه از سفری که با شما بودیم بازگشته ایم. از شما می خواهیم که به ما اجازه بدهید تا این جا بمانیم و به امورات خود بپردازیم و آماده سفر شویم.ایشان اجازه دادند به مقداری که برای آماده شدن نیاز دارند بمانند و به اسامه دستور دادند تا در فاصله چند مایلی مدینه در محلی که ایشان مشخص کردند اردو بزنند و منتظر آن ها باشند.
آن حضرت با این اعزام در صدد آن بودند تا مدینه از آن ها خالی شود و هیچ یک از منافقین در آن نباشند(3)
وقتی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دیدند لشکر در اطاعت فرمان ایشان سستی می کند، با تأکید فراوان دستور دادند روانه شوند و تأکید خود را با لعنت فرستادن بر کسانی که تخلف ورزند به نهایت رساندند.
ایشان فرمودند:«جهزوا جیش اسامه، لعن الله من تخلف عنه.»(4)
«لشکر اسامه را تجهیز و آماده کنید، خدا لعنت کند هر کسی را که از آن تخلف کند.»
از سویی بزرگان مورخین سنّی اعتراف می کنند که ابوبکر و عمر در لشکر اسامه به امر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حضور داشته اند، و از طرفی همه اتفاق دارند که آن دو همان ایامی که می بایست با اطاعت از فرمان آن حضرت در لشکر اسامه باشند، در مدینه بوده اند و از لشکر وی تخلف کرده اند.
تخلف کردند؛ که ابوبکر توانست به خود جرأت دهد و بیاید در جای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای اقامه نماز بایستد، تخلف کردند؛ که در مجلسی که آن حضرت قلم و دوات خواستند تا برنامه ای برای امّت بنویسند که هرگز گمراه نشوند، عمر صدا زد این مرد هذیان می گوید، تخلف کردند؛ که توانستند در سقیفه اجتماع کنند و
ص: 89
حقّ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را غصب نمایند، تخلف کردند؛ که توانستند به خانه دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هجومآورند و با هیزم و آتش برای تسلیت او بروند و فرزندش را به شهادت رسانده، همسرش را ریسمان به گردن به مسجد برند...
و ما هم با رسول مظلوم الهی (صلی الله علیه و آله و سلم) هم صدا شده فریاد می کنیم: «لعن الله من تخلف عنه.»
با این حساب اینان با سرپیچی و بازگشت از لشکر اسامه، مشمول لعنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شدند.
در روایت حذیفه زوایای دقیق و مهمی از جریان لشکرکشی اسامه آمده است، وی می گوید:
«بیماری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شدید شد. عایشه، صهیب رومی را فراخواند و به او گفت: نزد ابوبکر برو و به او خبر بده که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) در حالی است که امید به بهبودی او نیست، پس با عمر و ابوعبیده و کسانی که مصلحت می دانید بیایید و البته شبانه بیایید. وقتی صهیب خبر را آورد، آنان او را نزد اسامه بردند و خبر را به او هم رساندند. آنان گفتند: ما چگونه می توانیم از مشاهده رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دور بمانیم؟ و از او اجازه خروج از لشکر را خواستند.او هم اجازه داد ولی شرط کرد که کسی از این امر خبردار نشود و اگر ایشان بهبودی یافتند آن ها باز گردند و اگر هم از دنیا رفتند به اسامه خبر دهند. ابوبکر و عمر و ابوعبیده وارد مدینه شدند.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) یک مرتبه به هوش آمدند و فرمودند: امشب شر و فسادی بزرگ وارد مدینه شده است.
برخی پرسیدند: چه شده است؟
ایشان فرمودند: برخی از کسانی که در لشکر اسامه بودند از آن برگشته و با من مخالفت نموده اند، بدانید که من از آن ها بیزارم. وای بر شما لشکر اسامه را روانه کنید.(1)
و پس از آن که عایشه برای پدرش پیغام فرستاد که برود و به جای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز بخواند و او هم آمد و گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمان داده تا با شما نماز بگذارم! و خبر به آن حضرت رسید، خود ایشان با آن حال ناخوش آمدند و ابوبکر را از محل نماز خود کنار زده، ایستادند و خود نماز را به جای آوردند.
ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم) روی خود را برگرداندند ولی ابوبکر را ندیدند، پس فرمودند: آیا از پسر ابوقحافه و یارانش-که آنان را روانه کردم و تحت فرماندهی اسامه قرار دادم و فرمان دادم تا به سمتی که مأمور بودند بروند- تعجب نمی کنید، و آنان مخالفت نموده و برای ایجاد فتنه به مدینه بازگشتند، بدانید که خداوند آنان را در آن فتنه سرنگون کرده است.»(2)
ص: 90
امام حسن مجتبی (علیه السلام) در مجلس معاویه با او، پسر عثمان، مغیرةبن شعبه، عمروعاص، عتبةبن ابی سفیان و ولید بن عقبة که در قسمتی از آن خطاب به معاویه سخن از هفت مرتبه لعنت فرستادن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بر ابوسفیان به میان می آورند، در هفتمین مورد می فرمایند:
«هفتمین موضع روز گردنه بود، روزی که دوازده مرد- که هفت نفرشان از بنی امیّه بودند و پنج نفر از سایر قریش- بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هجوم آوردند و خداوند تبارک وتعالی و رسول او (صلی الله علیه و آله و سلم) تمام کسانی را که بر فراز آن گردنه قرار داشتند- غیر از خود و سائق(عمار که از پشت شتر را سوق می داد) و قائد(حذیفه که از جلو شتر ایشان را راهنمایی می کرد)- را لعنت نمود. قابل توجه آن که عمر، ابوبکر، عثمان، معاویه و طلحه از کسانی هستند که در این واقعه در صدد قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برآمدند.»(1)
عیسی بن مستفاد از امام کاظم (علیه السلام) نقل می کند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«بدانید که من هیچ کس را بر علی (علیه السلام) مقدم نمی کنم. پس هرکه بر او مقدم شود ظالم است. بیعت پس از من با کسی جز او گمراهی، امری بدون تدبر و لغزش است. بیعت نخستین کس و پس از او دومی و نیز سومی ظلالت است و وای به حال چهارمی، سپس وای بر او، وای بر او و پدرش، وای بر آنان که پیش از او بودند، وای بر آن دو[ابوبکر و عمر« و رفیقشان، خداوند هیچ لغزشی از آنان را نبخشد.»(2)
راوی از امام کاظم (علیه السلام) روایت می کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«یا علی! تا زمانی که یارانی نیافتی بر ظلم ظالمان صبر کن، چرا که کفر و ارتداد و نفاق با اولین آن ها، سپس با دومی که بدتر و ظالم تر از اوست و آن گاه با سومی روی می آورند، آن گاه است که پیروانی برای تو گرد می آیند که به وسیله آن ها با ناکثین و قاسطین و مارقین خواهی جنگید.»(3)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:
«مراقب کینه هایی که از تو در سینه ی کسانی است که تنها پس از مرگ من آشکار می شوند باش، آنان را خداوند و لعنت کنندگان لعنت می کنند.»(4)
ص: 91
امام جعفر صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کند که فرمودند:«ملعون است، ملعون است کسی که پس از من به دخترم فاطمه(سلام الله علیها) ظلم کند، حقّ او را غصب کند و او را به قتل برساند.»(1)
ابن عباس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایت مفصلی-که در آن حضرت امیر (علیه السلام) ، صدیقه طاهره(سلام الله علیها) و حسنین (علیهما السلام) نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد می شوند و ایشان چون هریک را می بینند گریه می کنند و پس از آن علت گریه خود را بیان می فرمایند، بعد از آن که از مصائبی که بر سر دخترشان خواهد آمد سخن می گویند- نقل می کند که فرمودند:
«آن گاه خداوند فاطمه(سلام الله علیها) را به من ملحق می کند و او نخستین کسی خواهد بود که از اهل بیتم به من ملحق می شود. پس اندوهگین، ناراحت، غمگین، با حقّی غصب شده و در حالی که به قتل رسیده است بر من وارد می شود. و من در آن هنگام می گویم: خدایا! لعنت فرست بر کسی که بر او ظلم نموده است، عقاب کن کسی را که حقّش را غصب کرده است، ذلیل کن آن که او را ذلیل نموده و در آتش جاودان نما؛ کسی که بر پهلوی او زده تا فرزندش را بیندازد، آن گاه فرشتگان می گویند: آمین.»(2)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دخترشان صدیقه طاهره(سلام الله علیها) فرمودند:
«پس از من با ظلم و کینه مواجه خواهی بود و یکی از استخوان های پهلویت خواهد شکست. خدا لعنت کند کُشنده ی تو را، کسی را که بدان فرمان می دهد، کسی را که بدان راضی است، آن که کمک می کند، کسی که بر ضد تو یاری می رساند و آن را که به شوهر و دو پسرت ستم نماید.»(3)
سلمان می گوید: «شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دو بار تو را لعنت فرستاد و پس از آن برای تو طلب آمرزش نفرمود.»(4)
غاصبان خلافت و طلقا، کینه و دشمنی خود را با حضرت امیر (علیه السلام) علنی کردند و هرگونه ظاهرسازی را کنار گذاشتند، تا زمانی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در حیات بودند، آن ها نمی توانستند عداوت خویش را علنی سازند و لذا ناگزیر از ظاهرسازی بودند.
اما حضور آن حضرت مانع از توطئه های مخفیانه آنان نبود و لذا نقشه هایی را که نسبت به امیرالمؤمنین (علیه السلام) و سایر اهل بیت (علیهم السلام) پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اعمال کردند، در حیات آن سرور کشیده بودند.
ماجرای پیمان نامه و صحیفه ای که اینان نوشتند در منابع شیعی منحصر نیست، بلکه سُنیّان نیز در نقل آن سهیم اند. ابن ابی الحدید معتزلی گزارش فوق العاده ای را نقل می کند، وی می نگارد: شخصی از حضرت امیر (علیه السلام) پرسید:
«آیا اگر پسری بالغ و رشیدی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باقی می ماند، قریش در برابر خلافت او تسلیم می شدند و بدان گردن می نهادند؟
ایشان پاسخ دادند: نه!، بلکه اگر به مانند من رفتار نمی کرد او را می کشتند، عرب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را خوش نداشتند و نسبت به برتری و فضلی که خدا به ایشان عطا فرمودند حسادت می ورزیدند، روزگار ایشان به درازا انجامید تا آن که عرب- با وجود آن همه احسان و نیکی- به همسر آن حضرت تهمت زدند، شتر ایشان را رم دادند، و در زمان حیات ایشان اتفاق کردند که خلافت را بعد از ایشان از اهل بیتشان سلب کنند، و اگر این نبود که قریش نام آن حضرت را وسیله دستیابی به ریاست و نردبان رسیدن به عزت و امارت قرار داده بودند،پس از درگذشت ایشان حتی یک روز خدا را عبادت نمی کردند.»(1)
امام صادق (علیه السلام) به ابابصیر فرمودند:
«اصحاب صحیفه ملعونه پیمان بستند که چون محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا برود، خلافت و نبوت تا ابد از بنی هاشم بیرون رود.»
نکته ی مهمی در اینجا لازم به ذکر است: اینان بین خود دو صحیفه با این مضمون نوشتند و امضا کردند، که صحیفه نخست در مسجدالحرام و کعبه نوشته شده است.
زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که درباره آیه «وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِالْحادٍ بِظُلمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ ألِیمٍ»(2) «هرکه بخواهد در آن جا(مسجدالحرام) به ستم(از حق) منحرف شود، او را از عذابی دردناک می چشانیم.» فرمودند: «آنان بر ضد آل محمّد (علیهم السلام) پیمان بستند که وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت، خلافت را از خاندان ایشان بستانند، و آنان را از خمس محروم کنند...»(3)
ص: 93
عبدالرحمن بن کثیر هم از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه سؤال کرد و ایشان فرمودند:«درباره آنان نازل شد،آن هنگامی که وارد کعبه شدند و پیمان بستند تا آن چه را که در مورد حضرت امیر (علیه السلام) نازل شده است(یعنی ولایت) انکار کنند.»(1)
ابن شهرآشوب (رحمه الله) نیز روایت می کند:
«اینان در کعبه با یکدیگر توافق کردند و هم پیمان شدند تا خلافت را از بنی هاشم دور کنند.»(2)
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به اصحاب صحیفه ملعونه فرمودند:
«به صحیفه ملعونه تان که در کعبه بر آن پیمان بستید که اگر حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) بمیرد یا کشته شود، خلافت را از ما اهل بیت (علیهم السلام) دور کنید، وفا کردید.
ابوبکر گفت: تو از کجا می دانی و حال آن که ما درباره ی آن به تو نگفتیم؟
ایشان فرمودند: تو ای زبیر و تو ای سلمان و تو ای اباذر و تو ای مقداد، از شما به حقّ خدا و اسلام می پرسم: آیا از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشنیدید که در حضور شما می فرمود: فلانی و فلانی و همین پنج نفر(ابوبکر، عمر، سالم، ابوعبیده و معاذبن جبل) را شمردند، بین خود صحیفه ای نوشتند و در آن عهد و پیمان کرده اند و سوگند یاد نموده اند بر آن چه انجام دادند.
آنان هم گفتند: آری، از آن حضرت این مطلب را شنیدیم که به شما می فرمود: اینان در میان خود عهد بسته اند که اگر من کشته شدم و یا مُردم، بر ضد تو پشت به پشت هم دهند و خلافت را از تو دور سازند.»(3)
اینان صحیفه دوم را با همان مضمون و به نحوی مبسوط تر با حضور سی وچهار تن در بازگشت از حجّةالوداع، در مدینه، ماه محرم و در خانه ی ابوبکر نوشتند.»(4)
در روایت حذیفه آمده است:
«کسی که عهدنامه(دوم) را به او سپردند تا در کعبه دفن کند ابوعبیده جراح بود. او به مکّه رفت و آن را در کعبه دفن نمود و تا زمان عمر مدفون بود و او بود که آن را از آن جا بیرون آورد. پس از نوشتن این عهدنامه و دفن آن در کعبه، آن ها یک روز صبح در نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حاضر شدند. پس از نماز و قبل از طلوع فجر آن حضرت رو کردند به ابوعبیده جراح و فرمودند: خوشا به حالت، خوشا به حالت که امین این امّت شدی! و این آیه را تلاوت کردند:
«فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَ وَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ» (5)
ص: 94
«پس وای بر کسانی که کتاب(تحریف شده ای) با دست های خود می نویسند، سپس می گویند: این از جانب خداست، تا بدان بهای ناچیزی به دست آرند پس وای بر ایشان از آن چه دست هایشان نوشته، ووای بر ایشان از آن چه(از این راه) به دست می آورند. شبیه به اینان(که در این آیه سخن از آن ها به میان آمده) مردانی در این امّت هستند که:
«يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلَا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ وَكَانَ اللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطًا»(1)
«(کارهای ناروای خود را) از مردم پنهان می دارند، ولی از خدا پنهان نمی دارند، چون شبانگاه به چاره اندیشی می پردازند و سخنانی می گویند که وی(بدان) خشنود نیست، او با آنان است. و خدا به آن چه انجام می دهند همواره احاطه دارد.»
آن گاه فرمودند: در این امّت و در این روز گروهی مشابه آنان که صحیفه ای بر ضد ما نوشتند و در کعبه آویختند حضور دارند. و خدای تعالی آنان را بهره مند می کند تا هم آنان و هم کسانی را که بعد از آنان می آیند بیازماید، تا خبیث و طیب از یکدیگر جدا شوند و اگر خداوند سبحان فرمان نداده بود که برای تحقق هدف او از آنان رو بگردانم، هرآینه آن ها را جلو می آوردم و گردن هایشان را می زدم.»(2)
از امام صادق (علیه السلام) منقول است که فرمودند:
«آنان(اصحاب صحیفه) اتفاق کردند که در مسجدالحرام عهدنامه ای میان خود بنویسند که چون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت، هیچ کاری را به علی (علیه السلام) نسپارند.
وقتی جنازه ی ابوبکر را پوشاندند، حضرت امیر (علیه السلام) وارد شد و فرمود: هیچ کسی دوست ندارد خدا را ملاقات کند در حالی که صحیفه ای مانند این شخص دارد. وقتی که عمر را نیز(پس از مرگش) پوشانیدند آن حضرت را بر جنازه ی او فراخواندند و همان جمله را فرمودند.
امام صادق (علیه السلام) در ادامه فرمودند: این همان صحیفه ای است که بین خود نوشتند که هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رود، خلافت را به حضرت امیر نسپارند.
ابوبکر در هنگام مرگ آه و واویلا می کرد. عمر به او گفت: ای خلیفه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ! چرا چنین می کنی؟
او گفت: این رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی (علیه السلام) هستند که مرا به دوزخ بشارت می دهند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با خود صحیفه ای را دارد که در کعبه بر آن عهد بستیم.
ایشان می گویند: به جانم سوگند که به این صحیفه وفا کردی و با یارانت بر ضد ولی خدا پشت به پشت هم دادید، پس تو را بشارت باد به دوزخ در اسفل السافلین.»(3)
مشابه همین مطلب در هنگام مرگ عمر، معاذبن جبل، ابوعبیده و سالم مولی ابی حذیفه نیز رخ داده است.(4)
ص: 95
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در وصیت خود به حضرت امیر (علیه السلام) فرمودند: یا علی! این صحیفه را- که اینان نوشته اند و در آن عهدها برای دور کردن تو و ربودن حقّت بسته اند و بر ظلم بر تو کوشیده اند- بگیر و نزد تو باشد، تا فردا»ی قیامت« آن را برای من بیاوری و بدان با آن ها احتجاج کنی.»(1)
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) از ابوبکر و عمر به گوساله سامری تعبیر می کنند.
ایشان می فرمایند:
«سبحان الله! از ابتلا به این دو نفر و فتنه ی ایشان یعنی گوساله و سامریشان که مهرشان در قلوب اینان سرشته شده است.»(2)
حضرت علی (علیه السلام) درباره ابوبکر و عمر و سایر کسانی که در غصب حقّ ایشان سهیم بوده اند و امّت را به گمراهی کشاندند می فرمایند:
«مایه ی شگفتی است که محبّت اینان و کسانی که امّت را از راه پروردگارشان بازداشتند و از دینشان برگرداندند، در قلوب این امّت جا گرفته است. به خدا سوگند اگر این امّت تا روز قیامت بر روی پاهایشان بر خاک بایستند، خاکستر بر سر بریزند، به درگاه خدا تضرع کنند و کسانی را که- با جرمی که به امّت نمودند- آن ها را گمراه کردند، از راه خدا بازداشتند، به سوی آتش فراخواندند، در معرض غضب خدا قرار دادند و عذاب او را بر آنان واجب گرداندند، نفرین کنند باز هم کوتاهی کرده اند.»(3)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) به حارث اعور فرمودند:«آیا می بینی آن چه را که من می بینم؟
عرضه داشتم: چگونه من آن چیزی را که شما می بینید ببینم و حال آن که خداوند برای شما نورانی(و واضح) کرده است و شما را چیزی عطا نموده که به هیچ کسی عطا نکرده است؟
فرمودند: این، اولی است که بر روی دری از درهای آتش قرار دارد و می گوید: یا اباالحسن! برای من طلب آمرزش کن. خدا او را نیامرزد.
اندکی مکث کردند و دوباره فرمودند: آیا آن چه را که من می بینم تو هم می بینی؟
عرضه داشتم: چگونه من آن چیزی را که شما می بینید ببینم و حال آن که خداوند برای شما نورانی(و واضح) کرده است و شما را چیزی عطا نموده که به هیچ کسی عطا نکرده است؟فرمودند: این دومی است
ص: 96
که بر روی دری از درهای آتش قرار دارد و می گوید: یا اباالحسن! برای من طلب آمرزش کن. خدا او را نیامرزد.»(1)
حارث اعور گوید:
«شبی از شب ها نزد امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) رفتم. ایشان فرمودند: به چه جهت آمدی؟
گفتم : به خاطر دوستی و محبّت شما.
فرمودند: به خدا؟
عرض کردم: به خدا قسم.
فرمودند: آیا درباره کسی که بیشترین دشمنی را با ما و دوستان ما دارد برایت نگویم؟
گفتم: آری یا امیرالمؤمنین! به خدا که گمان می کنم چه کسانی هستند.
فرمودند: گمانت چیست؟
عرضه داشتم: ابوبکر و عمر؟
فرمودند: ای اعور! نزدیک بیا، من هم نزدیک رفتم، ایشان فرمودند: ضجه و فریاد آن دو اهل آتش را می آزارد.»(2)
اصبغ بن نباته، رشید هجری و ابوکدینه گویند:
«در مسجد نشسته بودیم که حضرت امیر (علیه السلام) از باب صغیر وارد شدند و دستشان را به طرف راست دراز کردند و فرمودند: آیا آن چه را که من می بینم شما نمی بینید؟
عرضه داشتیم: یا امیرالمؤمنین! مگر چیزی می بینید؟
فرمودند: ابابکر عتیق(نام وی در جاهلیت) را در گودالی از آتش می بینم که با دست به من اشاره می کند و می گوید: برای من طلب آمرزش کن، خدا او را نیامرزد.»(3)
سلمان (رحمه الله) در روایتی مفصل می گوید:
«... آن گاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) به من فرمودند: آیا می خواهی او را به تو بنمایانم؟
عرضه داشتم: آری.
پس لب های مبارک را تکان دادند و یکباره دیدم فرشتگانی سخت گیر و خشن مردی را که زنجیرهای آهنین در گردن دارد، و آتش از بینی و دهانش تا آسمان خارج می شود آوردند، دود سراسر آن مکان را
ص: 97
فراگرفته بود، و ملائکه او را می زدند تا راه رود، و از شدت تشنگی زبان از دهانش بیرون زده بود. هنگامی که به ما نزدیک شد حضرت فرمودند: او را می شناسی؟ با دقت نگاه کردم دیدم عمربن خطاب است.
عمر صدا زد: یا امیرالمؤمنین! به دادم برسید که تشنه و معذّبم.امام (علیه السلام) فرمودند: بر عذابش بیافزایید. ناگهان دیدم که زنجیرها، فرشتگان و آتش افزون زیاد شدند، و او را با ذلت و خواری بردند.
سپس فرمودند: ای سلمان! این عمربن خطاب است و چنین حالی دارد، از روز مرگ او تا به امروز چنین بوده که ملائکه او را بر من عرضه می دارند، و من هم می گویم: بر عذاب او بیفزایید، و بر عذابش افزوده می شود و تا روز قیامت نیز چنین خواهد بود.»(1)
حضرت علی (علیه السلام) در حدیثی فرمودند:
«خدایا عمر را به سزایش برسان که به هر سنگ و کلوخی ستم کرد.»(2)
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «هیچ کسی آن چنان که عمر با اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دشمنی داشت، با قومی دشمنی نکرد.»(3)
دعای صنمی قریش که امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به ابن عباس تعلیم فرمودند و در آن پرده از چهره ی واقعی ابوبکر و عمر و سرسپردگانشان برداشتند، بیانگر برخی از جنایات آن هاست.
این دعای نفیس در آینده خواهد آمد.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «معاویه، فرعون و عمروعاص، هامان این امّت هستند.»(4)
بنابراین نقل، این دو به مانند ابوبکر و عمر فرعون و هامان امّت عنوان شده اند.
حضرت علی (علیه السلام) در قنوت مغرب می فرمودند:
«اَللّهُمَّ الْعَنْ مُعاوِیهَ بادِئاً وَ عَمْروَبنَ الْعاصِ ثانیاً وَ اَبَاالْاَعودَ السَّلمی ثالِثاً وَ اَبا مُوسَی الْأشعَریَّ رابعاً»
«خدایا ابتدا معاویه را لعنت کن، سپس عمروعاص، آن گاه ابوالاعورسلمی و سپس ابوموسی اشعری.»(5)
ص: 98
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:«پسر هند(1) نمی میرد، مگر پس از آن که صلیب در گردن بیاویزد.»(2)
ابوبکر و عمر برای جلب رضایت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) تقاضا کردند تا آن حضرت به آن ها اجازه ورود به منزلشان را بدهد، اما ایشان اجازه ندادند!
آن دو امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را واسطه قرار دادند و حضرت زهرا(سلام الله علیها) پذیرفتند. وقتی که در حضور آن حضرت نشستند، ایشان صورتشان را به سمت دیوار گرداندند، آن دو سلام کردند ولی ایشان پاسخ ندادند!
ابوبکر گفت: ای محبوب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ! به خدا قسم خویشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد من از خویشان خودم محبوب ترند و تو هم از عایشه دخترم. دوست می داشتم آن روز که پدرت از دنیا رفت این من بودم که می مردم و پس از ایشان باقی نمی ماندم. آیا بر این باوری که من با آگاهی از فضیلت و شرافت تو از ارث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) محرومت داشتم؟ من از پدرت شنیدم که گفت: ما پیامبران ارث نمی گذاریم و آن چه از ما باقی بماند صدقه است.
حضرت فرمودند: آیا اگر حدیثی را از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برایتان بگویم آن را می شناسید و بدان عمل می کنید؟
گفتند: آری.
فرمودند: شما را به خدا قسم می دهم، آیا از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نشنیدید که فرمود: رضایت و خشنودی فاطمه(سلام الله علیها) از خشنودی من است و خشم او از خشم من، هرکس فاطمه(سلام الله علیها) دخترم را خشنود سازد من را خشنود ساخته و هر آن که او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است؟
صدیقه طاهره(سلام الله علیها) فرمودند: پس من خدا و فرشتگان را گواه می گیرم که شما دو نفر مرا به خشم آوردید و خشنود نساختید، و چون پدرم را ببینم از شما به او شکایت می کنم.
ابوبکر صدا زد: از خشم تو و خدا! به خدا پناه می برم و شروع کرد به گریه کردن چنان که نزدیک بود قالب تهی کند.حضرت خطاب به او فرمودند: به خدا قسم در هر نمازی که می خوانم تو را نفرین می کنم.»(3)
الف) جواب سلام مسلمان واجب است، ولیکن در این واقعه می بینیم که صدیقه کبری(سلام الله علیها) که به نص آیه تطهیر و دلائل متعدد دیگر معصوم است، سلام این دو نفر را پاسخ نمی دهند، آیا این چیزی غیر از حکم به کفر آن دو می باشد؟
ص: 99
ب) هنگامی که ابوبکر با نارضایتی و شکایت آن حضرت مواجه شد گریست، بدان سان که نزدیک بود جان دهد، اما ایشان نه تنها تحت تاثیر گریه ی او قرار نمی گیرند، بلکه فراتر آن که خطاب خود را سخت تر می کنند و سخن از نفرین وی در هر نمازی به میان می آورند.
در جریان دیگری نیز حضرت زهرا(سلام الله علیها) به ابوبکر چنین خطابی کردند که: «به خدا قسم تو را نفرین می کنم.»(1)
پس از گفتگوی فراوان و در غیاب عمر، ابوبکر حاضر شد فدک را به حضرت زهرا(سلام الله علیها) باز گرداند، وقتی که ایشان از نزد او بیرون رفتند با عمر مواجه شدند، او نامه را از آن حضرت گرفت و آب دهان در آن انداخت و آن را پاره کرد و گفت: ابوبکر احمق شده است.
صدیقه طاهره(سلام الله علیها) به او فرمودند: «چه کار داری؟ خداوند به تو مهلت ندهد، تو را بکشد و شکمت را پاره کند.»(2)
صدیقه کبری(سلام الله علیها) نه تنها در مدتی که بین شهادت پدرشان تا شهادت خودشان فاصله بود، تا آن جا که می توانستند به اعلان بیزاری از دستگاه حاکم و سردمداران آن پرداختند، حتی پس از شهادت مظلومانه شان نیز انزجار خود را به تاریخ اعلان کردند.
ایشان به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) چنین وصیت کردند:
«از تو به حقّ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می خواهم که چون از دنیا رفتم این دو نفر بر جنازه ام حضور نیابند و بر من نماز نگذارند.»(3)
حضرت امیر (علیه السلام) در حدیثی به ابوبکر و عمر فرمودند:
«به خدا سوگند فاطمه(سلام الله علیها) به من وصیت کرد که شما بر جنازه و در نمازش حاضر نشوید، و من کسی نیستم که با دستور و وصیت او مخالفت کنم.»(4)
معاویه بر فراز منبر به گزاف و دروغ ادّعا کرد که امام مجتبی (علیه السلام) او را شایسته خلافت دیده اند، امام در پاسخ به او فرمودند: «معاویه برای شما چنین تصور می کند که من او را شایسته خلافت دیدم ولی خود را
ص: 100
نه، معاویه دروغ گفته است، ما در کتاب خدا و بر زبان پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) شایسته ترین مردمان نسبت به آنهاییم، لیکن ما اهل بیت از زمانی که خداوند تعالی پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم) را به نزد خود برد، مظلومیم، خداوند میان ما و کسانی که در حقّ ما ستم کردند، ناروائی را بر ما تحمیل کردند، مردمان را مقابل ما قرار دادند، ما را از بهره مان از فیء (دارائی های اسلامی) محروم نمودند و مادرمان را از حقّی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای او قرار داده بود منع کردند،(خدا) حاکم است.»(1)
معاویه، عمروعاص، عمرو بن عثمان، ولید بن عقبه، عتبةبن ابی سفیان و مغیره در مجلسی جمع شدند و به سراغ امام حسن (علیه السلام) فرستادند تا ایشان را سرکوفت زنند!
ایشان هم حضور یافتند و تمامی بدگویی های آن ها را شنیدند، هنگامی که ناسزاگویی هایشان پایان یافت، ایشان خطاب به معاویه فرمودند:
«ای ازرق! به خدا قسم! کسی غیر از تو مرا شتم نکرد و فحش نداد، اینان نبودند که چنین کردند، بلکه این تو بودی که شتم نمودی و فحش دادی، و منشأ آن دریدگی، سوء رأی، ظلم، عدوان و حسادت با ما بود، و نیز دشمنی گذشته و کنونی تو با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) .»(2)
امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا پس از آن که با خون های مبارک محاسن خود را آغشته نمودند، فرمودند:
«با چنین حالتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را ملاقات می کنم و می گویم: مرا فلان و فلان کشتند.»
از امام حسین (علیه السلام) درباره ابوبکر و عمر سؤال شد و ایشان فرمودند:
«به خدا سوگند آن دو نفر(حقّ) ما را ضایع کرده و ربودند، در جایی نشستند که ما شایسته آن بودیم، بر گردن ما گام نهادند و مردمان را بر گردن ما سوار کردند.»(3)
روزی عمر بر فراز منبر سخنرانی می کرد و خود را صاحب اختیار و اولای بر مردم معرفی کرد. امام حسین (علیه السلام) از گوشه مسجد صدا زد:
«ای کذّاب از منبر پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) - و نه منبر پدرت- به زیر آی.»(4)
ص: 101
ابوحمزه ثمالی (رحمه الله) به امام سجاد (علیه السلام) گفت: از شما از سه چیز سؤال می کنم و می خواهم بدون تقیه پاسخ دهید.
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند:«بپرس.
گفتم: از شما درباره فلان و فلان می پرسم؟
فرمودند: تمام لعنت های خدا بر آن دو باد، آن دو در حال کفر و شرک به خدای عظیم مردند.»(1)
از امام سجاد (علیه السلام) درباره ابوبکر و عمر پرسیدند و ایشان فرمودند: «هم آن دو کافرند و هم دوستدارانشان.»(2)
ایشان در حدیثی دیگر به ابوحمزه ثمالی (رحمه الله) فرمودند:
«آن دو نخستین کسانی بودند که بر ما ستم کردند میراث ما را ربودند و در جایی که ما شایسته آن بودیم نشستند، خدا آن دو را نبخشد و رحم نکند، هم آن دو کافرند و هم کسانی که ولایت آن ها را پذیرفتند.»(3)
از امام سجاد (علیه السلام) درباره ابوبکر و عمر سؤال کردند و ایشان فرمودند:
«امید به چه سخنی درباره آن دو می رود؟ خدا آن دو را رحم نکند و نیامرزد.»(4)
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:«پشت سر پدرم بر استر ایشان سوار بودم که یکباره مردی را دیدم که زنجیری در گردن داشت و مرد دیگری پشت سر او بود .او گفت: یا علی بن الحسین! به من آبی بده.آن مردی که پشت سر او و گویا موکل او بود گفت: او را آب نده، خدا او را آب ندهد. او معاویه بود.»(5)
امام باقر (علیه السلام) به سدیرصیرفی فرمودند: «ای ابوالفضل! چرا از آن دو نفر می پرسی؟ به خدا سوگند، هیچ کسی از ما نمی میرد، مگر آن که بر آن دو غضبناک است و هیچ کسی از ما امروز زنده نیست، مگر
ص: 102
چنین است، بزرگ ما این مطلب را به کوچک ما وصیت می کند. آن دو در حقّ ما ظلم کردند و ما را از فیءمان محروم نمودند، آن دو نخستین کسانی بودند که بر گردن ما سوار شدند و رخنه ای را در اسلام بر روی ما گشودند که مسدود نشود تا آن که قائم (عجل الله تعای فرجه الشریف) ما قیام کند یا متکلم ما سخن گوید.
آن گاه فرمودند: بدان به خدا قسم! چون قائم (عجل الله تعای فرجه الشریف) ما قیام کند و متکلم ما سخن گوید، درباره ی آن دو آن چه را که کتمان می شده آشکار می کند و آن(فضائل دروغینی) را که آشکار می شده کتمان می کند(و محو می نماید)، به خدا سوگند هیچ گرفتاری و واقعه ای که بر سر ما خاندان آید پایه گذاری نشد، مگر آن که آن دو نفر آن را بنیان نهادند، پس لعنت خدا، ملائکه و تمام مردم بر ایشان باد.»(1)
امام باقر (علیه السلام) به سدیر فرمودند:
«شیخین(ابوبکر و عمر) از دنیا رفتند در حالی که توبه نکردند و آن چه را که بر سر امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) آوردند، یاد نکردند، پس لعنت خدا، ملائکه و تمامی مردم بر آنان باد.»(2)
امام باقر (علیه السلام) به کمیت (رحمه الله) که درباره ی ابوبکر و عمر سؤال کرده بود فرمودند:
«ای کمیت! به خدا سوگند به اندازه ی شاخ حجامت خونی ریخته نمی شود و مالی به حرام به دست نمی آید و سنگی روی سنگی جابه جا نمی شود، مگر آن که بر گردن آن دو نفر می باشد.»(3)
ابوطاهرعیسی بن عبدالله علوی می گوید:
«پدرم از پدربزرگم نقل می کرد که با امام باقر (علیه السلام) در منا بودیم. ایشان پس از آن که رمی جمرات را انجام دادند، هنوز پنج سنگ دیگر در دست داشتند، پس سه تای آن ها را به یک سو و دوتای دیگر را در سوی دیگری انداختند.
پدربزرگم گفت: فدایت شوم، دیدم شما کاری انجام دادید که تا حال از کسی ندیده ام، رمی جمرات کردید و بعد سه سنگ دیگر به یک سو و دوتای دیگر به سویی دیگر انداختید!
امام (علیه السلام) فرمودند: آری، وقتی که موسم حج فرا رسد، آن دو فاسق و غاصب را بیرون می آورند و در این جا از هم جدا می کنند، آن ها را تنها امام عادل می بیند. من اولی را دو سنگ انداختم و دومی را سه سنگ، زیرا او از اولی خبیث تر بود.»(4)
ص: 103
امام باقر (علیه السلام) در ضجنان فرود آمدند و سه بار فرمودند:
«خدا تو را نیامرزد.
سپس فرمودند: آیا می دانید چرا چنین گفتم؟
آنان گفتند: چرا؟ خدا ما را فدای شما کند.
ایشان فرمودند: معاویه در میان زنجیری کشان کشان از اینجا عبور می کرد و زبانش(از شدت تشنگی) بیرون بود، از من خواست تا برای او طلب آمرزش کنم. این دره ی ضجنان از دره های جهنم است.»(1)
داود رقی (رحمه الله) می گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: برای من از آنان(دشمنانتان) بگویید.
«ایشان فرمودند: نزد تو سخن بهتر است یا مشاهده؟
عرضه داشتم: مشاهده آنان.
آن گاه به امام کاظم (علیه السلام) فرمودند: برو و آن چوب را بیاور. ایشان هم آن را آوردند. امام جعفرصادق (علیه السلام) با آن ضربه ای بر زمین زدند که یکباره دریایی سیاه نمایان شد. بر آن هم زدند که دری آشکار شد. کسانی را دیدم که بدن ها و صورت هایشان سیاه بود و چشمانشان زرد. هریک به صخره ای بسته شده بود و فرشته ای بر آن موکّل و نگهبان بود.
آنان صدا می زدند: یا محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) !
ولی ملائکه در پاسخشان می گفتند: دروغ گفتید، محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) برای شما نیست.
عرض کردم: فدایت شوم اینان کیانند؟
فرمودند: ابن الجمل(در نوادر ابوجهل)، زفر(عمر)، نعثل(عثمان) و لعین(اگر مقصود از ابن الجمل ابوبکر باشد، لعین ممکن است معاویه باشد، و اگر ابوجهل باشد چنان که در نوادر آمده، ممکن است مراد از لعین ابوبکر باشد.) آن گاه در بروی آنان بسته شد.»(2)
هشام بن سائب روایت می کند: وقتی امام جعفرصادق (علیه السلام) به عراق آمد در حیره فرود آمد. ابوحنیفه نزد ایشان آمد و سؤالاتی پرسید. از جمله آن که گفت: فدایت شوم، امربه معروف چیست؟
حضرت فرمودند:«ابوحنیفه! معروف، معروف نزد اهل آسمان و اهل زمین امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه السلام) است.
گفت: فدایت شوم، منکر چیست؟
ص: 104
فرمودند: آن دو نفری که در حقّ او ظلم کردند، حقّ او را ربودند و مردم را بر شانه اش سوار کردند.»(1)
شخصی از شیعیان به امام صادق (علیه السلام) گفت:
«من خوف آن دارم که از دنیا بروم و یا شما از دنیا بروید و من آن دو را نشناخته باشم.
امام جعفرصادق (علیه السلام) فرمودند: از آن دو بیزار باش، خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله و سلم) از آن دو بیزارند.»(2)
عبدالله بن بکیر گفت:«در مسیر مدینه به مکّه با امام صادق (علیه السلام) همراه بودم. در منزلی که عسفان نام داشت فرود آمدیم.کوه سیاه وحشتناکی در مسیر بود که تا آن روز ندیده بودم. در این باره از ایشان سؤال کردم و ایشان سخن از آن به میان آوردند که این کوه بر دره ای از دره های دوزخ است و قاتلان امام حسین (علیه السلام) در آن هستند و من در مسیرم هرگاه بر این کوه مرور می کنم آن دو نفر را می بینم که به من استغاثه می کنند. من به قاتلان پدرم(امام حسین (علیه السلام) ) می نگرم و به آن دو می گویم: اینان کاری را انجام دادند که شما بنیانش نهادید. وقتی به حکومت رسیدید، بر ما رحم نکردید و ما را به قتل رساندید و(از حقوقمان) محروم نمودید، و بر حقّ ما تجاوز کردید و امر(امامت) را با استبداد از آن خود کردید، خدا کسی را که بر شما رحمت فرستد، رحمت نکند، وبال آن چه را از پیش برای خود فرستادید، بر دوش کشید و خدا نسبت به بندگان ظالم نیست و آن که تضرع و التماس بیشتری می کند دومی است. و چه بسا که بایستیم(و عذاب آن دو را ببینیم) تا بعضی از آن چه(دردهایی) که در دل دارم تسلی یابد.»(3)
شیخ صدوق (رحمه الله) از امام جعفرصادق (علیه السلام) نقل می کند:
«هرکسی در کفر و دشمنی ما و کسانی که بر ما ستم کردند شک کند، کافر است.»(4)
داود رقی (رحمه الله) می گوید: «من، مفضل و ابوعبدالله بلخی در حضور امام جعفرصادق (علیه السلام) بودیم که کثیرالنوری وارد شد. او گفت: ابوالخطاب به ابوبکر و عمر ناسزا می گوید و از آن دو اظهار برائت می کند.
امام جعفرصادق (علیه السلام) به ابوالخطاب رو کردند و فرمودند: ای محمّد! چه می گویی؟
او گفت: به خدا قسم دروغ می گوید، هرگز بدگویی به آن دو را از من نشنیده است.
امام جعفرصادق (علیه السلام) فرمودند: قسم خورد و به دروغ قسم نمی خورد.
ص: 105
کثیر گفت: راست می گوید، من از او نشنیده ام، ولی شخص ثقه ای برایم گفت.
امام جعفرصادق (علیه السلام) فرمودند: ثقه چنین چیزی را نمی رساند.
وقتی کثیرالنوی خارج شد امام جعفرصادق (علیه السلام) فرمودند: به خدا سوگند اگر ابوالخطاب چنان کند که کثیر گفت(به خاطر آن است که(درباره آن دو نفر چیزی را می داند که کثیر نمی داند. به خدا قسم آن دو غاصبانه در جایگاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) نشستند، خداوند آن دو را نیامرزد و از آن ها درنگذرد.»(1)
امام جعفر صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند:«بر خدا شایسته است کسی را که به اندازه مثقالی از دانه ی خردل محبّت آن دو نفر را در دل داشته باشد داخل بهشت نکند.»(2)
علی بن سوید از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) در حالی که ایشان در زندان بودند سؤالاتی پرسید و آن حضرت پاسخ او را دادند. در یکی از سؤال ها فرمودند:
«قسم به جانم که آن دو از پیش نفاق پیشه کرده بودند و سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را رد کردند و او را به تمسخر گرفتند. آن دو نفر کافرند و لعنت خدا و ملائکه و تمامی مردمان بر آنان باد. به خدا سوگند که از زمانی که از حالت پیشین خود(شرک علنی) بیرون آمدند، ذرّه ای ایمان وارد دلشان نشد و تنها شک و تردیدشان افزون شد. آن دو بسیار نیرنگ باز، شکاک و منافق بودند تا آن که فرشتگان عذاب آن ها را به محل خواری و ذلت در دارالمقام بردند.»(3)
اسحاق بن عمّار به امام موسی بن جعفر (علیه السلام) گفت:«فدایت شوم، درباره ی آن دو نفر حدیثی بفرمایید، زیرا من از پدرتان احادیثی درباره آن دو شنیدم.
فرمودند: ای اسحاق! اولی مانند گوساله است و دومی چون سامری.
عرضه داشتم: فدایت شوم، بیافزایید.
فرمودند: به خدا قسم آن دو(مردمان را) نصرانی، یهودی، و مجوسی کردند، پس خداوند این کارشان را نیامرزد.
گفتم: فدایت شوم، بیفزایید.
فرمودند: سه گروه هستند که خداوند نظر(رحمت) بر آن ها نمی کند، آنان را پاک نمی گرداند و عذابی دردناک دارند.
ص: 106
عرض کردم: فدایت شوم کیانند؟
فرمودند: کسی که امامت کسی را که از سوی خدا نیست بپذیرد، آن که بر امامی که از سوی خداست ایراد گیرد و کسی که گمان کند آن دو بهره ای از اسلام داشته اند.
گفتم: فدایت شوم، بیافزایید.
فرمودند: اسحاق! باکی ندارم(و فرقی نمی کند) که (آیات) محکم کتاب خدا را محو کنی، یا نبوت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را منکر شوی، یا گمان بداری که در آسمان خدایی نیست و یا آن که بر حضرت امیر (علیه السلام) خود را مقدم داری.
عرضه داشتم: فدایت شوم، بیفزایید.فرمودند: در جهنم دره ایست بنام سقر، از زمانی که خدا او را آفریده نفس نکشیده است. اگر به اندازه ی سر سوزنی به او اجازه تنفس دهد، هر آن چه بر روی زمین است را می سوزاند. اهل آتش از شدت حرارت، بدبویی، آلودگی آن درّه و آن چه خدا در آن برای اهل آن مهیا فرموده، پناه گاه می جویند.
در آن درّه کوهی است که اهالی آن از شدت حرارت، بدبویی، آلودگی و عذابی که خداوند در آن کوه برای اهل آن مهیا کرده، پناه گاه می جویند. در آن کوه شکافی است که اهل کوه از شدت حرارت، تعفن، آلودگی و آن چه که خدا در آن برای اهل آن مهیا فرموده، پناه گاه می جویند. در آن شکاف چاهی است که اهل شکاف از شدت حرارت، تعفن، آلودگی و آن چه که خدا در آن برای اهل آن مهیا فرموده، پناه گاه می جویند.
در آن چاه ماری است که اهل چاه از خبث، تعفن، آلودگی و زهری که خدا در دندان های آن برای اهلش مهیا فرموده، پناه گاه می جویند.
درون آن مار هفت صندوق است که در آن ها پنج تن از امّت های پیشین و دو تن از این امّت قرار دارند. عرض کردم: فدایت شوم، آنان کیانند؟فرمودند: اما آن پنج نفر: قابیل که برادرش را کشت، نمرود که با ابراهیم درباره ی پروردگارش احتجاج کرد و گفت: من زنده می کنم و می میرانم. فرعون که گفت: من پروردگار اعلای شمایم. یهودا که مردمان را یهودی کرد و بولس که آنان را نصرانی نمود. و دو اعرابی از این امّت.»(1)
یکی از برمکیان از امام رضا (علیه السلام) درباره ابوبکر و عمر سؤال کرد،
ایشان فرمودند: «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الاالله و الله اکبر!
آن شخص بر سؤال خود پافشاری کرد و امام (علیه السلام) فرمودند: ما مادر صالحه ای داشتیم که از دنیا رفت و بر آن دو نفر غضبناک بود، پس از آن که از دنیا رفت خبری از رضایت او از آن دو نفر به ما نرسید.»(2)
ص: 107
دعای سجده شکری که امام رضا (علیه السلام) تعلیم فرمودند آن است که، اگر کسی آن را بخواند همانند کسی است که در کنار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در جنگ بدر تیر انداخته باشد.
در قسمتی از آن می خوانیم:
«اللَّهُمَ الْعَنِ اللَّذَيْنِ بَدَّلَا دِينَكَ وَ غَيَّرَا نِعْمَتَكَ وَ اتَّهَمَا رَسُولَكَ ص وَ خَالَفَا مِلَّتَكَ وَ صَدَّا عَنْ سَبِيلِكَ وَ كَفَرَا آلَاءَكَ وَرَدَّا عَلَيْكَ كَلَامَكَ وَ اسْتَهْزَءَا بِرَسُولِكَ وَ قَتَلَا ابْنَ نَبِيِّكَ وَ حَرَّفَا كِتَابَكَ وَ جَحَدَا آيَاتِكَ وَ سَخِرَا بِآيَاتِكَ وَ اسْتَكْبَرَا عَنْ عِبَادَتِكَ وَ قَتَلَا أَوْلِيَاءَكَ وَ جَلَسَا فِي مَجْلِسٍ لَمْ يَكُنْ لَهُمَا بِحَقٍّ وَ حَمَلَا النَّاسَ عَلَى أَكْتَاف آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ الصَّلَوَاتُ وَ السَّلَامُ»
«خداوندا، لعنت کن دونفری را که دین تو را تغییر دادند، و نعمتت را دگرگون ساختند، و به پیغمبرت تهمت زدند، و با دینت مخالفت کردند، و از راهت منحرف شدند، و احسانت را ناسپاسی کردند، و کلماتترا به خودت برگرداندند، و به پیامبرت اهانت نمودند، و فرزند پیامبرت را کشتند، و کتابت را تحریف کردند، و آیاتت را انکار کردند، و در جایی نشستند که حقّشان نبود، و مردم را در مقابل خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار دادند.»(1)
زکریا بن آدم (رحمه الله) می گوید: من در خدمت امام رضا (علیه السلام) بودم که حضرت جواد (علیه السلام) را که کمتر از چهارسال داشت آوردند. او با دست بر زمین زد و سر را به طرف آسمان برد و مدتی طولانی به فکر فرو رفت.
«امام رضا (علیه السلام) فرمودند: فدایت شوم، چرا فکرت به درازا کشید؟
عرضه داشت: در آن چه بر سر مادرم فاطمه(سلام الله علیها) آمد به خدا سوگند آن دو را بیرون خواهم آورد، سپس به آتش خواهم کشید، آن گاه پراکنده شان کرده و به دریا خواهم ریخت.در این هنگام امام رضا (علیه السلام) او را به خود نزدیک کرد، بین دو دیده اش را بوسید و فرمود: تو شایسته امامتی.»(2)
احمدبن اسحاق قمی (رحمه الله) روایت می کند که در روز نهم ربیع الاول حضور امام هادی (علیه السلام) رسید و ایشان برای او از فضائل این روز بیان فرمودند:
از جمله آن که جریان شرفیابی حذیفةیمانی (رحمه الله) در چنین روزی به محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و عید گرفتن آن حضرت، امیرالمؤمنین (علیه السلام) و حسنین (علیهما السلام) را ذکر کردند. آن انوار مقدّس مشغول تناول بودند.
ص: 108
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به حسنین (علیهما السلام) فرمودند:
«بخورید، برکت وسعادت این روز گوارایتان باد. زیرا این روز، روزی است که خداوند دشمن خود و دشمن جدّ شما را هلاک می کند. این روز، روزی است که خدا اعمال شیعیان و دوستان شما را قبول می کند.
بخورید، زیرا امروز روزی است که گفتار خدای تعالی انطباق می یابد، آن جا که می فرماید:
«فَتِلْکَ بُیُتُهُمْ خاوِیةً بِماظَلَموُا»(1)
«و این(هم) خانه های خالی آن هاست به(سزای) بیدادی که کرده اند.»
بخورید، امروز روزی است که فرعون اهل بیتم (علیهم السلام) و ظالم و غاصب حقّ آن ها از بین می رود. بخورید امروز روزی است که خدا به اعمال آنان می پردازد و آن ها را گَردی پراکنده می سازد.
حذیفه گوید: عرضه داشتم : یارسول الله! آیا در میان امّت و اصحاب شما کسی هست که چنینحرمت هایی را هتک کند؟
ایشان فرمودند: ای حذیفه! بتی از منافقین است که بر آنان به ریاست می رسد، در میان امّتم ریا و تزویر به کار می بندد، به خویش می خواند، تازیانه خواری را بر شانه می کشد، از راه خدا باز می دارد، کتابش را تحریف می کند سنّتم را تغییر می دهد، ارث فرزندانم را غصب می کند، خود را عَلَم(و نمودار حق ) قرار می دهد، پس از من بر من تعدی می کند، اموال خدا را به ناحق حلال می شمارد و در غیر طاعت و فرمان او صرف می کند، برادر و وزیرم را تکذیب می کند، دخترم را از حقّش دور می کند. دخترم به درگاه خدا او را نفرین می کند و در چنین روزی دعایش مستجاب می شود.»(2)
شیخ احمدبن فهد از جارالله زمخشری درکتاب«ربیع الابرار»روایت کرده: چون وفات عمربن خطاب فرارسید به فرزندان و اطرافیان خود گفت: اگر برای من تمام زمین از طلا و نقره بود فدیه(3) می دادم از ترس آن چه می بینم.
مرحوم نوری(نورالله مضجعه) درکتاب«شاخۀ طوبی»حدیثی درباره ی روز قتل عمربن خطاب نقل فرمود:
دربردارنده ی فضایل شادی و تکالیف تبرایی در این روز است و تصریح در این که روز قتل عمر روز نهم ربیع الاول بوده است. لذا ما آن را نقل می کنیم:
«سیّد بزرگوار علی بن رضی الدین ابی القاسم علی بن طاووس (رحمه الله) درکتاب«زوائدالفوائد» روایت کرده از محمّد بن ابی العلاء همدانی و یحیی بن محمّدبن جریح بغدادی که روزی منازعه کردیم در باب قتل عمربن خطاب. درشهر قم نزد احمدبن اسحاق قمی رفتیم که از خواص حضرت امام علی النقی (علیه السلام) و امام حسن
ص: 109
عسکری (علیه السلام) بود و به خدمت حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) نیز رسیده بود. چون در را کوبیدیم، دختر عراقیه ای بیرون آمد، احوال احمد را از او پرسیدیم؟
گفت: او امروز مشغول اعمال عید است، «روزنهم ماه ربیع الاول بود».
گفتیم: سبحان الله! عیدهای مؤمنان چهار است: عید فطر و عید اضحی و عید غدیر و روزجمعه.
آن دختر گفت: احمدبن اسحاق از امام علی النقی (علیه السلام) روایت می کندکه امروز روز عید است و بهترین عیدها نزد اهل بیت رسالت (علیهم السلام) و شیعیان ماست.
گفتیم: رخصت بطلب به نزد او آییم.
چون دختر او را خبرکرد، به سوی ما در آمد در حالی که لنگی بسته و عبایی برخود پیچیده بود و بوی مشک از او ساطع بود. ما گفتیم: این چه حالت است که در تو مشاهده می کنیم؟
گفت: هم اکنون از غسل عید فارغ شده ام،گفتیم: امروز مگر عید است؟
گفت: بلی.
ما را به خانۀ خود برد، بر کرسی نشاند و گفت: روزی با جمعی از برادران، نزد مولای خود امام حسن عسکری (علیه السلام) در سرّمن رآی رفتم در مثل این روز که شما به نزد من آمده اید. چون رخصت یافتیم و به خدمت حضرت رسیدیم، دیدیم که حضرت، مجلس خود را آراسته و مجمره در پیش خود گذاشته و به دست مبارک خود عود به مجمره می اندازد و مجلس خود را مزیّن گردانیده و بر غلامان و خدمتکاران خود جامه های فاخر پوشانیده است.
گفتم: یابن رسول الله! پدر و مادران ما فدای تو باد، آیا برای اهل بیت (علیهم السلام) امروز فرجی تازه روی داده است؟
حضرت فرمود: کدام روز حرمتش از این روز نزد اهل بیت (علیهم السلام) عظیم تراست؟!»
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) فرمودند:
«گوارا باد بر شما برکت این روز(نهم ربیع الأوّل- عید بقر)، ...
خداوند به من وحی فرمود که: ای محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ! همانا من امروز را برای تو و اهل بیتت (علیهم السلام) و هر آن کس از مؤمنین و شیعیان که ایشان را پیروی نماید، روز عید قرار دادم، و خویش را به عزّت و جلال و بلندی مرتبتم سوگند دادم که... هر سال در چنین روزی هزاران نفر از شیعیان و محبّین و دوستان شما را از آتش رها کنم، و سعی ایشان را پاداش دهم و گناهشان را ببخشایم و اعمالشان را بپذیرم.»
امام هادی (علیه السلام) فرمودند: «حرمت کدام روز برای اهل بیت (علیهم السلام) بیشتر از نهم ربیع الأوّل است!؟»
ص: 110
و هم چنین مستند این که خلیفه دوم در روز نهم ربیع کشته شده است، روایتی است که در کتب مختلف آمده است و علامه مجلسی آن را در بحارالانوار به نقل از احمدبن اسحاق قمی از نزدیکان امام عسکری (علیه السلام) نقل می کند:
«راوی می گوید: در مورد عمربن خطاب اختلاف ما بالا گرفت، تصمیم گرفتیم به نزد احمدبن اسحاق قمی از یاران امام عسکری (علیه السلام) برویم و از او مسأله را جویا شویم، کسی را به منزلش فرستادیم تا از او برایمان خبر بیاورد،واسطه ما گفت: احمدبن اسحاق مشغول عید خودش است، زیرا امروز(نهم ربیع الاول) برای او روز عید است،
ما گفتیم: سبحان الله! اعیاد شیعه، عید قربان و فطر و غدیر و جمعه است.
واسطه گفت: احمدبن اسحاق از امام عسکری (علیه السلام) روایت می کند: که امروز، روز عید است و بلکه افضل اعیاد در نزد اهل بیت (علیهم السلام) و دوستداران آن ها است،
گفتیم: زمینه حضور ما را به نزد احمدبن اسحاق فراهم کن.آن ها وارد بر احمدبن اسحاق شدند،
احمدبن اسحاق گفت: من به خاطر عید امروز غسل می کنم.سؤال کردند: که آیا امروز روز عید است؟
گفت: بله، امروز که روز نهم ربیع الاول است، روز عید است.
احمدبن اسحاق به آن ها گفت:
روزی خدمت امام یازدهم (علیه السلام) مشرف شدم دیدم حضرتش مجلس را آراسته، خدمتگزارش جامه های فاخری بر تن کرده اند، و مجمره ای در مقابل حضرت است که ایشان با دست مبارکشان در آن عود می ریزند.
عرض کردم: یابن رسول الله! آیا در این روز شادی و فرح تازه ای بر آل محمّد (علیهم السلام) روی داده است؟
حضرت فرمودند: چه روزی حرمتش از این روز بالاتر می باشد؟ به درستی که پدرم فرمودند: حذیفه بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شد، روز نهم ربیع الاول بود، پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همراه با علی بن ابیطالب (علیه السلام) و حسنین (علیهما السلام) مشغول تناول طعام بودند، حضرت به روی آنان تبسم می کرد و به حسنین (علیهما السلام) می فرمود: بخورید که گوارایتان باشد، در این روز خداوند دشمن شما و دشمن جدّ شما را هلاک می کند، و در این روز دعای مادر شما علیه آن دشمن مستجاب می شود، در این روز اعمال شیعیانتان مقبول می شود، و درستی کلام خدا آشکار می شود.آن جا که می فرماید: «فَتِلْكَ بُيُوتُهُمْ خَاوِيَةً بِمَا ظَلَمُوا»(1)
«این خانه های آن هاست که به سبب ظلمشان خالی گشته است.»
در این روز است که شوکت مبغض جدّ شما شکسته می شود، در این روز فرعون اهل بیتم و ستم کننده بر ایشان و غاصب حقوقشان هلاک می گردد و نفرین دخترم مستجاب می گردد.
حذیفه سؤال کرد: چه کسی حرمت اهل بیت (علیهم السلام) شما را هتک می کند؟
ص: 111
پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) پاسخ داد: کسی که جبتی از منافقین است، که مردم را به خود می خواند، مردم را از راه خدا باز می دارد، سنّتم را تغییر می دهد، فرزندم را از ارثش منع می کند، خودش را به عنوان امام قرار می دهد ...حقّ دخترم را غصب می کند، دخترم آرزوی مرگ او را می کند و خداوند دعایش را در مثل چنین روزی مستجاب می کند... خداوند به من گفته است که روز کشته شدن او را عید برای تو و برای اهل بیتت و مؤمنین و شیعیان قرار داده ام و تا سه روز قلم را از بندگان بر می دارم و چیزی از خطاهایشان را نمی نویسم، ... به کسی که این روز را عید بگیرد ثوابی دهم مانند ثواب کسانی که به دور عرش احاطه دارند، بر اموالش بیفزایم و هرگاه بر خود و عیالش وسعت دهد و هر ساله در این روز صد هزارهزار شخص از شیعیان شما را از آتش جهنم آزاد کنم، اعمال آن ها را قبول کرده و گناهانشان را بیامرزم.
حذیفه می گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وفات کرد و من بعد از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شاهد بودم که کفر و ارتداد بازگشت کرد، بیت وحی آتش گرفته شد، سنّت تغییر کرد، شهادت علی (علیه السلام) رد شد، فاطمه(سلام الله علیها) تکذیب شد، فدک غصب شد، دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را خشمگین کردند و راضی نکردند، پس از آن دعای مولایم فاطمه(سلام الله علیها) بر آن منافق مستجاب شد، و قتلش به دست قاتلش جاری شد، هنگامی که برای تبریک خدمت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) مشرف شدم،فرمودند: ای حذیفه! آیا در خاطر داری آن روزی را که آمدی به نزد سیّد من رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و من و دو سبط او حسن و حسین (علیهما السلام) نزد او نشسته بودیم و با او غذا می خوردیم پس تو را دلالت کردند بر فضیلت این روز؟
گفتم: بلی! ای برادر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) !
حضرت فرمودند: به خدا سوگند که این روزی است که حق تعالی در آن دیده ی آل رسول (علیهم السلام) را روشن گردانید و من برای این روز هفتادودو نام می دانم.
حذیفه عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! دوست دارم این نام ها را از شما بشنوم، آن روز، روز نهم ربیع الاول بود. سپس حضرت علی (علیه السلام) به شمردن یکایک آن ها پرداخت و فرمودند: این روز، روز استراحت است که مؤمنان از شرّ آن منافق امان یافتند.
1. روز زایل شدن کرب و غم است. و روز غدیر ثانی است. 2. روز تخفیف گناهان شیعیان است.3. روز اختیار نیکویی است برای مؤمنان. 4. روز برداشتن قلم از شیعیان است. 5. روز در هم شکستن بنای کفر و عداوت است. 6. روز عافیت است. 7. روز برکت است. 8. روز طلب خون های مؤمنان است. 9. روز عید بزرگ است. 10.روز مستجاب شدن دعاست. 11. روز موقف اعظم است. 12. روز وفای به عهد است.13. روز شرط است.14. روز کندن جامه سیاه است. 15. روز ندامت ظالمان است. 16. روز شکسته شدن شوکت مخالفان است. 17. روز نفی هموم است. 18. روز فتح است. 19. روز عرض اعمال کافر است. 20. روز قدرت خداست. 21. روز عفو از گناهان شیعیان است. 22. روز فرح ایشان است. 23. روز توبه است. 24. روز انابت به سوی حق تعالی است. 25. روز زکات بزرگ است. 26. روز فطر
ص: 112
دوم است. 27. روز اندوه یاغیان است. 28. روز گِرِه خوردن آب دهان در گلوی مخالفان است. 29. روز خشنودی مؤمنان است. 30. روز عید اهل بیت (علیهم السلام) است. 31. روز ظفر یافتن بنی اسرائیل است بر فرعون. 32. روز مقبول شدن اعمال شیعیان است. 33. روز پیش فرستادن تصدقات است. 34. روز زیادتی مثوبات(1) است. 35. روز قتل منافق است. 36. روز وقت معلوم است. 37. روز سرور اهل بیت (علیهم السلام) است. 38. روز شهود است. 39. روز قهر بر دشمن است.40. روز خراب شدن بنیاد ضلالت است.41. روزی است که ظالم انگشت ندامت به دندان می گزد. 42. روز تنبیه است. 43. روز شرم است. 44. روز خنک شدن دل های مؤمنان است. 45. روز برطرف شدن پادشاهی منافقان است. 46. روز توفیق اهل ایمان است. 47. روز رهایی مؤمنان است از شرّ کافران. 48. روز مظاهره است. 49. روز مفاخره است.50. روز قبول اعمال است.51. روز تبجیل(2)
و تعظیم است. 52. روز نحله(3) و عطاست. 53. روز شکر حق تعالی است. 54. روز یاری مظلومان است. 55. روز زیارت کردن مؤمنان است. 56. روز محبّت کردن به ایشان است. 57. روز رسیدن به رحمت های الهی است. 58. روز پاک گردانیدن اعمال است. 59. روز فاشکردن رازهاست. 60. روز برطرف کردن بدعت هاست. 61. روز ترک گناهان کبیره است. 62. روز ندا کردن به حق است. 63. روز عبادت است. 64. روز موعظه و نصیحت است. 65. روز انقیاد(4) پیشوایان دین است. و....
حذیفه می گوید پس از خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) برخاستم و با خودم می گفتم اگر هیچ کاری خوبی هم بلد نباشم و ثوابی هم نخواهم، مگر دوست داشتن این روز(نهم ربیع الاول)، برایم کافی است.(5)
پس محمّد و یحیی راویان این حدیث گفتند که: چون این حدیث را از احمدبن اسحاق شنیدیم، هر یک برخاستیم و سر او را بوسیدیم و گفتیم: حمد و شکر می کنیم خداوندی را که برانگیخت تو را از برای ما تا آن که فضیلت این روز را به ما برسانی. پس به خانه های خود برگشتیم و این روز را عید گرفتیم.»(6)
شیخ عباس قمی می نویسد: «روز نهم ربیع الاول، روزی عظیم الشأن و روز سرور شیعه و عید بزرگ آن ها است، حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) این روز را عید قرار داده و امر کرده که مردم نیز آن روز را عید قرار دهند، هرکه در این روز چیزی انفاق کند، گناهانش آمرزیده است، مستحب است در این روز اطعام برادران مؤمن و خشنود کردن آن ها و توسعه دادن در نفقه و پوشیدن جامه نو و شکر و عبادت خدا، و این روز، روز برطرف شدن غم هاست.»(7)
ص: 113
صاحب جواهر می نویسد:
«و اما غسل برای روز نهم از ماه ربیع الاول، پس به تحقیق حکایت شده که احمدبن اسحاق قمی در این روز به عنوان عید غسل کرده است. به خاطر روایتی که از اتفاق واقعه عظیمی در این روز خبر می دهد که سرور مؤمنین و غضب منافقین را به دنبال دارد... و به تحقیق به روایت مفصلی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در فضل و برکت این روز و این که روز شادی و سرور برای ایشان می باشد برخورد کردم که ذهن انسان در فهم آن متحیر و سرگردان می شود. و در آن روایت به وقوع آن امر(کشته شدن عمربن خطاب) در این روز تصریح شده است. پس چه بسا که ما به علت مستحب بودن غسل در مثل چنین ایامی قائل به استحباب غسل در این روز شویم. و مخصوصاً که این روز برای ما و پیشوایان ما (علیهم السلام) روز عید و سرور می باشد.»(1)
در روایت است که امام حسن عسکری (علیه السلام) درباره ی کسانی که در لیلةالعقبه اول، که پس از تبوک بود خواستند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را ترور کنند و از جمله ی آنان ابوبکر، عمر، عثمان و سعدبن ابی وقاص، معاویه و... بودند فرمودند:«کافران فاجر در لیلةالعقبه خواستند تا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را بر روی گردنه به قتل برسانند، و باقی ماندگان منافقین در مدینه بر آن شدند تا حضرت امیر (علیه السلام) را از بین ببرند. ولیکن آنان نتوانستند بر پروردگارشان غلبه یابند. حسادت آنان نسبت به بزرگداشت و تکریمی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) انجام می داد، آنان را بر این کار واداشته بود.»(2)
سعدبن عبدالله اشعری قمی (رحمه الله) در قم با فردی ناصبی به مناظره می پردازد. سعد با وجود مهارت خاصی که در مناظره در موضوع امامت داشته، نمی تواند از پس او برآید. زیرا او دو شبهه را مطرح می کند که وی را یارای پاسخ گویی به آن ها نیست و مجلس سپری می شود.
دو شبهه وی چنین بود:
یکی: آن که شما رافضیان ولایت و امامت ابوبکر و عمر را قبول ندارید و حال آن که این صدّیق است که گوی شرافت را ربوده است و از همه اصحاب برتر است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای این او را به غار برد که می دانست خلافت پس از ایشان از آن اوست، و همان سان که در صدد حفظ جان خود بود، می خواست او را نیز
ص: 114
محافظت کند. و علی (علیه السلام) را بدین خاطر در بستر خود خوابانید که می دانست اگر او کشته شود، می تواند دیگری را جایگزین او کند!
دوم: آن که ابوبکر و عمر را منافق می دانید و به جریان عقبه استناد می کنید، بگو ببینم آیا آن دو از سر طوع و رغبت اسلام آوردند و یا از سر خوف و وحشت، او خواهد گفت: مگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در مکّه قدرتی داشتند تا بتوانند کسی را مجبور به اسلام کنند!
بعدها وی خبردار می شود که جناب احمدبن اسحاق قمی (رحمه الله) به سامراء و زیارت امام عسکری (علیه السلام) رفته است، خود را به او می رساند تا او هم به دیدار آن امام همام (علیه السلام) مشرف شود و شبهات خود را حل و دفع کند. احمدبن اسحاق و سعد وقتی که به حضور امام (علیه السلام) می رسند، امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) را که در سنین خردسالی بودند نزد ایشان مشاهده می کنند. صحبت هایی در این بین رد و بدل می شود، تا آن که نوبت به سؤالات سعد می رسد. سعد سؤالاتی غیر از آن دو شبهه را می پرسد و جواب می گیرد، و یک باره حضرت مهدی (علیه السلام) بدون آن که سعد از آن دو شبهه سخنی به میان بیاورد به او می فرمایند:
«ای سعد! چرا ادّعای او را به این مطلب نقض نکردی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) (به اعتقاد شما) فرمودند: خلافت پس از من سی سال است و این سی سال متوقف بر عمر چهار خلیفه راشدین در مذهب آن هاست.
او هم چاره ای نداشت که بگوید: آری،آن گاه تو می گفتی: آیا چنین نیست که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همان طور که می دانستند ابوبکر پس از ایشان به خلافت می رسد پس از او عمر و عثمان و علی (علیه السلام) خواهند بود. باز هم چاره ای جز تأیید نداشت.
در این هنگام می گفتی: بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) لازم بود که هر چهار نفر را به غار ببرند و همان طوری که بر جان او ترسیدند، بر جان آن سه دیگر نیز بهراسند. در حقّ آن سه استخفاف نورزند.
و هنگامی که او گفت: آیا صدیق و فاروق از سر رغبت اسلام آوردند و یا به جهت بیم و هراس. چرا نگفتی: آن دو با یهودیان نشست و برخاست داشتند و از آن ها درباره جریاناتی که رخ خواهد داد و در تورات و کتب پیشین آمده بود- از جمله ماجرای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و عاقبت دعوت ایشان- خبر می گرفتند.
یهودیان می گفتند: محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) بر عرب مسلط و پیروز خواهد شد، همان سان که بُخت النّصر بر بنی اسرائیل سلطه و ظفر یافت، إلا این که او در ادّعای نبوت دروغ گوست!
لذا آن دو آمدند و ایشان را در امر توحید یاری نمودند و با ایشان بیعت کردند، به طمع این که چون امور ایشان به نتیجه رسد، هریک ولایت بر منطقه ای را از طرف ایشان به دست آورند. اما چون از دست یابی به این مقصود ناامید شدند، نقاب زدند و با تنی چند از منافقین امثال خودشان بر فراز گردنه رفتند تا ایشان را به قتل برسانند. لیکن خدای متعال نیرنگ آنان را دفع کرد و آنان را بی آن که به نتیجه ای رسیده باشند، به غیظ(وحسرت) بازگرداند. همان گونه که طلحه و زبیر نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمدند و به
ص: 115
طمع این که از سوی ایشان به فرماندهی ناحیه ای برسند، بیعت کردند و چون مأیوس شدند، بیعت خود را شکستند و بر آن حضرت خروج کردند.»(1)
ص: 116
ص: 117
ص: 118
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«داخل بهشت شدم دیدم بر سر در بهشت نوشته است:
«لااله الاالله، محمّد حَبیب الله، علی بن ابیطالب وَلّی الله و الحَسن و الحُسین صَفوة الله، علی مُبغضِیهم لَعنة الله»(1)
«... بیزاری از دشمنان دین و لعن آن ها شرط ورود به بهشت است و در این جا کسانی جای می گیرند که شعارشان لعن بر دشمنان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و آل ایشان (علیهم السلام) باشد.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«حَقِيقٌ عَلَى اَللَّهِ أَنْ لاَ يُدْخِلَ اَلْجَنَّةَ مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ حُبِّهِمَا.»(2)
«سزاوار است بر خداوند متعال که داخل بهشت نکند کسی را که در قلب او به اندازه دانه خردلی محبّت آن دو نفر(ابوبکر و عمر) باشد.»
از امام حسن عسکری (علیه السلام) روایت شده است که شخصی خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کرد:
ای پسر پیامبر! من از یاری شما ضعیف و ناتوانم تنها کاری که از من برمی آید بیزاری از دشمنان شما و لعن و نفرین به آن هاست حال مرا چگونه ارزیابی می کنید؟
حضرت فرمودند: پدرم از پدرش، از جدّش از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«هرکس از یاری ما اهل بیت ناتوان باشد و در تنهایی های خود دشمنان ما را لعن کند، خداوند صدای او را به جمیع ملائکه می رساند. پس آ ن ها نیز همراه با او دشمنان ما را لعن می کنند و کسانی را که از لعن ایشان خودداری می کنند نیز لعن می نمایند. سپس برای او استغفار نموده و بر او ثنا می کنند و می گویند: خدایا! بر روح این بنده ات صلوات و درود فرست که در یاری کردن اولیاءات کوشش تمام کرده و اگر بیشتر از این در توان او بود انجام می داد.
خطاب می رسد: ای ملائکه! من دعای شما را در حقّ او مستجاب نموده و بر روح او صلوات فرستاده و او را از برگزیدگان و نیکوکاران قرار دادم.»(3)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«إنَّ حَولَ العَرْشِ لَتِسْعینَ أَلْفَ مَلَکٍ لَیْسَ لَهُمْ تَسبیحٌ وَلا عِبادَةٌ إلّا إلطّاعَةَ لِعَلیِّ ابْنِ اَبیطالِبٍ وَ البِرائَةَ مِنْ أعْدائِهِ والْإسْتِغفارَ لِشیعَتِهِ.»(4)
ص: 119
«در اطراف عرش خداوند نود هزار ملک هستند که هیچ تسبیح و عبادتی ندارند جز این که به فرمان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بوده و از دشمنان او بیزاری می جویند و برای شیعیان او استغفار می نمایند.»
«شرط قبولی عبادت و ولایت ائمه (علیهم السلام) »
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:
«ای علی! قسم به آن کسی که مرا مبعوث داشت به نبوّت و مرا به تمام خلق برگزید، اگر بنده ای خدا را هزار سال عبادت کند، از او قبول نمی شود إلا به ولایت و محبّت تو و به ولایت و محبّت ائمه (علیهم السلام) از اولاد تو و به درستی که ولایت تو قبول نمی شود از کسی مگر به بیزاری از دشمنان تو و از دشمنان ائمه از اولاد تو.»(1)
حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«... و کسی که یکی از دشمنان ما را دوست بدارد یا دوستی از ما را دشمن بدارد، به خداوندی که سبع مثانی و قرآن عظیم را نازل کرده کافر شده است.»(2)
هنگامی که امام صادق (علیه السلام) در کوه کَمَد آن دو را دید که(در عالم برزخ) در عذاب هستند خطاب به آن ها فرمود:
«خدا نیامرزد کسی که در دلش نسبت به شما رحمی باشد. وزر و وبال(و نتیجه) رفتار ناشایست خویش را بچشید که خدا به بندگان ظلم نمی کند.»(3)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«مَنْ تَأثَمَ أنْ يَلْعَنَ مَنْ يَلْعَنَهُ الله فَعَليْهِ لَعْنَة الله»(4)
«هرکس گناه بشمارد لعن کردن کسی که خدا او را لعنت نموده، لعنت خدا بر خود او باد.»
راوی عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ! چگونه بفهمیم که من در راه خدا دوستی و دشمنی کرده ام..؟
ص: 120
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) کردند و فرمودند:«دوست این شخص(امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ) دوست خدا، و دشمن او دشمن خداست، با دشمن او دشمن باش، و دوست او را دوست داشته باش، گرچه قاتل پدر و فرزندت باشد و با دشمن او دشمن کن، گرچه پدر یا فرزندت باشد.»(1)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«وَالَّذی بَعَثَ محمّداً بالحَقِّ لوانّ جبرئیل و میکائیل کان فی قَلبیهِما شیٌ(مِن حُبِّهما) لا کبِّهُما الله فی النّار علی وُجوهِما»(2)
«سوگند به کسی که حضرت محمّدبن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم) برحق مبعوث نمود، اگر بر قلب جبرئیل و میکائیل ذرّه ای از حبّ آن دو نفر باشد خداوند آن ها را به صورت در آتش جهنم خواهند انداخت.»
امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
«کَمالُ الدّینِ وَلایَتُنا وَ البَراءَةُ مِن عَدُوِّنا»(3)
«نشانه کامل بودن دین، ولایت ما اهل بیت (علیهم السلام) و بیزاری از دشمن ماست.»
ابوحمزه ثمالی (رحمه الله) از امام سجاد (علیه السلام) پرسید:«کامل شدن حقیقت ایمان به چیست؟
حضرت فرمودند: به ولایت اولیاءالله، دشمنی اعداءالله و همراه بودن با صادقین که خدا دستور داده است.سپس حضرت اولیاءالله را به معصومین (علیهم السلام) و اعداءالله را به ابابکر، عمر، عثمان، معاویه و پیروان آن ها معنا فرمودند.»(4)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«مَن ذَکَرَها فَلعَنهُما کلّ غَداة کَتَب الله لَه سَبعین حَسنةً و مَحی عَنهُ عَشر سَیِئات وَ رَفعَ لَه عَشر دَرجاتٍ»(5)
«کسی که هر روز آن دو نفر (ابوبکر و عمر) را به یاد آورد و ایشان را لعن کند، خداوند برای او هفتاد حسنه می نویسد و ده نامه از اعمال او را پاک می کند و ده درجه بر درجات او می افزاید.»
ص: 121
امام حسن عسکری (علیه السلام) فرمودند:
«پرتوی نور مؤمن در قیامت به اندازه مؤالات او نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) و دشمنی او با دشمنان آن ها می باشد.»(1)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«کسی که ما و دوستان ما را فقط برای خدا دوست بدارد بدون این که اغراض دنیا را در نظر داشته باشد، و با دشمنان ما دشمنی کند نه به جهت کینه شخصی، اگر در صحرای محشر وارد شود و به اندازه ریگ بیابان و کف های روی آب دریا گناه داشته باشد خدای تعالی او را می آمرزد.»(2)
حضرت ثامن الحجج (علیه السلام) فرمودند:
«شیعیان ما کسانی هستند که ولایت اهل بیت (علیهم السلام) را داشته و از دشمنان ما بیزاری بجویند، آن ها اهل ایمان و پرهیزگاری و ورع و تقوا می باشند.»(3)
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«خدای تعالی هیچ پیامبری را مبعوث نکرده مگر به ولایت ما و بیزاری و برائت از دشمنان ما چنان که خدای (عز و جل) در قرآن فرموده:
« وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ...»(4)
«و در حقيقت در ميان هر امّتى فرستاده اى برانگيختيم(تا بگويد)خدا را بپرستيد و از طاغوت(فريب گر) بپرهيزيد پس از ايشان كسى است كه خدا(او را) هدايت كرده و از ايشان كسى است كه گمراهى بر او سزاوار است...» (5)
ص: 122
از فرمایش امام صادق (علیه السلام) درباره ی آیه شریفه:
«...حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ...»(1)
«...ولى خداوند ايمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دل هايتان زينت بخشيده، و كفر و فسق و گناه را منفورتان قرار داده است...»
«استفاده می شود که محبّت و بغض دشمنانشان را خدا به دل اهل ایمان انداخته است.»(2)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«طلحه و زبیر کسی را نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرستادند که: تو نسبت به ما پرده دری کرده ای و ما را نفرین می کنی! این چه کاری است؟! از تو - که از شجاعان عرب هستی- انتظار نداشتیم که لعن بر ما را دین خود قرار دهی، فکر می کنی با این کار ما را شکست داده ای؟
حضرت علی (علیه السلام) در جواب فرمودند: ... چرا از لعن و نفرین من فراری هستید؟
« فَإن لِکُّل موُقِفٍ عملاً»
«هر برهه ای اقتضای نوعی از برخورد را دارد.»
(یعنی در میدان جنگ با شمشیر و الان با لعن و نفرین با شما مبارزه کرده و دشمنی خود را اظهار می کنم.)»(3)
ص: 123
ص: 124
مرحوم محمّدبن جریربن رستم طبری امامی درالمسترشد می نگارد:
«پدر ابوبکر(ابوقحافه) عثمان بن عامر است و مادر او امّ الخیر دختر صخر، و عثمان با دختر برادرش ازدواج کرده بود.»(1)
نَسَبی که بسیاری از بزرگان مکتب برای وی ذکر می کنند چنین است:
پدر او عثمان بن عامر بن عمرو بن کعب بن سعدبن تیم است.
مادر او سلمی بنت صخر بن عامر بن عمرو بن کعب بن سعد بن تیم است.(2)
با توجه به این سلسله نتیجه ای که به دست می آید همان است که طبری امامی فرمود، چرا که در این صورت عثمان و صخر برادر خواهند بود و عثمان و سلمی عمو و برادرزاده.
جالب آن که بعضی از عالمان سنّی به این مطلب تصریح نموده اند.
ابوعبدالله محمّدبن اسحاق العبدی مشهور به ابن منده می نویسد:
«مادر ابوبکر سلمی بنت صخر بن عامر بن عمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مرة بن کعب است، و دختر عموی ابوبکر می باشد.»(3)
حاکم نیشابوری نیز می گوید: «نام او سلمی بنت صخر بن عامر بن کعب است و او دختر عموی ابوبکر می باشد.»(4)
ابن عبدالبرنیز تصریح می کندکه سلمی دختر عموی ابوبکراست.(5)
گرچه این نسب برخی از سنّیان را خوش نیامده است، و لذا می بینیم که از سلسله نسب سلمی یکی را حذف می کنند تا وی دیگر برادرزاده ابوقحافه نباشد، بلکه دختر عموی او باشد.(6)
ابن شهرآشوب می نویسد: «سلمی کنیزی بدکار بود که در اسارت به سرمی برد، و مالک او فرزندان او را می فروخت، هنگامی که او ابوفصیل(ابوبکر) را به دنیا آورد، از او خوشش آمد، لذا از مولایش خواست تا او را آزاد کند، وی نیز چنین کرد.»(7)
ملامحمّد طاهر قمی (رحمه الله) استاد علامه ی مجلسی (قدس سره) می نویسد: «مادر او سلمی از پرچم داران مکّه بود و در ابطح پرچمی داشت، زیرا عرب را خوش نمی آمد که با زناکاران در یک جا باشند و لذا آنان را از نزدیکی منازل خود دور می کردند، پرچم سلمی سرخ بود که بر فسق و فجور وی دلالت می کند.»(8)
ص: 125
البته شایان ذکر است که پدر او ابوقحافه نیز دامان پاکی نداشت و رسوایی به بار آورده است.(1)
ممکن است کسی بگوید: اگر ابوبکر ناپاک زاده باشد، چگونه امام باقر (علیه السلام) با نواده او ازدواج می کند و امام صادق (علیه السلام) ثمره آن می باشد، به علاوه آن که خود ایشان می فرمایند:
«من دو انتساب به ابوبکر دارم.»(2)
و در توضیح آن می گویند: مادر آن حضرت امّ فروة دخترقاسم بن ابی بکر است و مادر امّ فروة، اسماء دختر محمّدبن ابی بکر.
و در پاسخ می گوییم: این عبارت در هیچ یک از مجامع حدیثی شیعی ذکر نشده و آن را مرحوم اربلی در کشف الغمة از حافظ ابومحمّدعبدالعزیز بن محمود بن الأخضرالجُنابَذی حنبلی(3)
نقل می کند، به عبارت دیگر هیچ مأخذ شیعی ندارد.
علاوه بر آن که قول دیگری درباره ی نَسَب امام صادق (علیه السلام) وجود دارد که از آنِ قرمانی حنفی مورخ است، وی مادر آن حضرت را این گونه معرفی می کند:
«امّ فروة بنت قاسم بن محمّدبن ابی سمرة.»(4)
در کتاب«شاخۀ طوبی» عالم جلیل القدر شیخ یوسف بحرانی (رحمه الله) ، و محمّدبن السایب کلبی و ابی مخنف لوط بن یحیی ازدی در کتاب«صلاة» در معرفت صحابه و کتاب«التنقیح» در نسب صریح، روایت کرده اند از عبدالله بن سیابه که او گفت: «نکاح شبهه از اقسام نکاح حلال است، و متولد از شبهه و زنا نجیب تر است از ولد فراش(5) ، و گاه در بعضی نسبت ها کراماتی اتفاق می افتد که مناسب حال و سزاوار شأن اوست، از ارتباط نسبت بعضی به بعض. و عرب فخر می کرد اگر این قسم نسبت درخودشان یا در چهارپایان ایشان بود.»
شاعری در تعریف شتر خود گفته:
بعد از آن گفته: نفیل از حبشه بنده کلب بن لوّی بن غالب قریشی بوده است. بعد از مردن کلب، عبدالمطلب او را متصرف شد. و صهّاک کنیزی بود که از حبشه برای آن جناب فرستاده اند. روزها نفیل را به چراندن شتران و صهّاک را به چراندن گوسفندان به صحرا می فرستاد و در چراگاه میان ایشان تفرقه می انداخت. روزی اتفاق افتاد که این دو در چراگاهی جمع شدند. نفیل عاشق صهّاک شدو عبدالمطلب زیرجامۀ پوستی بر پای صهّاک کرده بود و بر آن قفلی زده بود و کلید آن را با خود نگاه می داشت. چون نفیل اظهار میل و
ص: 126
خواهش جماع کرد، صهّاک گفت: راه این کار مسدود است با این لباس پوست که پوشیده ام و این قفلکه بر آن است. نفیل گفت: به جهت آن حیله کنم. پس قدری روغن گوسفند گرفت و آن پوست و اطراف آن را نرم کرد و آن را پایین کشید که تا زانو رسید، پس با او جماع کرد. و به خطاب حمل برداشت. چون صهّاک زایید از ترس جناب عبدالمطلب آن را در مزبله انداخت و زن یهودیۀ نانوایی او را برداشت و تربیت کرد. چون بزرگ شد شغل هیزم کنی پیش گرفت. از این جهت او را حطّاب(باحاء بی نقطه) می گفتند، و در زبان ها به غلط خطاب شد. و صهّاک در نهان گاه گاه او را سرکشی می کرد. روزی در نزد او کج شده بود، کفل او نمایان شد. خطاب برخاست و ندانست او کیست و با او جماع کرد و حامله شد به حنتمه! او را نیز بعد از زاییدن به مزبله انداخت و هشام بن مغیرة بن ولید آن را برداشت و تربیت کرد و از این جهت در نسب به او نسبت می دهند. چون بزرگ شد، خطاب در خانه هشام تردد می کردکه حنتمه را دید، در نظرش مرغوب افتاد و خواستگار شد. هشام حنتمه را به او تزویج کرد و از او، عمر متولد شد. پس خطاب، والد عمر است به جهت این که از نطفۀ او، حنتمه او را زایید و جدّ اوست چرا که از زنای او با صهّاک، حنتمه متولد شد. و چون حنتمه و خطاب از یک مادرند، پس خطاب دایی و جدّ مادری و پدر اوست، و حنتمه مادر اوست که او را زایید و خواهر او ،چون عمر و حنتمه از یک پدرند و عمۀ او زیرا که حنتمه و خطاب از یک مادرند که صهّاک باشد.(1)
علامه حلی (رحمه الله) از دو کتاب مثالب بنی امیّه اثر اسماعیل بن علی السّمان الحنفی و بهجةالمستفید ابوالفتح جعفربن محمّد همدانی چنین نقل می کند:
«مسافر بن(ابی) عمرو زیبارو و سخی بود. او شیفته هند دختر عتبه شد و با وی زنا کرد. این مطلب در میان قریش منتشر شد و لذا مسافر از ترس عتبه پدر هند به حیره فرار کرد. عتبه هم ابوسفیان را طلب کرد و به او وعده ثروت فراوان داده، او را به ازدواج دخترش هند درآورد و سه ماه بعد معاویه از او زاده شد!»(2)
زمخشری می نویسد: «معاویه به چهارنفر نسبت داده می شد؛ مسافر بن ابی عمرو، عمارةبن ولید، عباس و صباح. ابوسفیان سیاه رو و کوتاه قد بود، ولی صباح که اجیر وی بود جوانی خوش سیما. هند صباح را به خود دعوت کرد و او هم با وی زنا کرد.»(3)
سبط بن جوزی از هشام بن محمّد کلبی روایت می کند: «هند زنی شهوتران بود و به سیاهان تمایل داشت، لیکن چون فرزندی سیاه پوست به دنیا می آورد آن را می کشت.»(4)
ص: 127
سیّدبن طاووس از هشام بن محمّد کلبی چنین نقل می کند:«معاویه به چهار نفر منسوب بود؛ عمار(ة)بن ولید، مسافر بن ابی عمرو، ابوسفیان و مردی دیگر.»
هند مادر معاویه از زنانی بود که بسیار شهوانی بود و محبوب ترین مردان نزد او سیاهان بودند.
حمامه که یکی از مادر بزرگ های هند بود(نیز زناکار بود و) در ذی المجاز از صاحبان پرچم بود.(1)
ابن ابی الحدید می نویسد: «هند در مکه به فجور و زنا مشهور بود.»(2)
ابن شهرآشوب (رحمه الله) می نگارد: «جوانان قریش پیوسته با هند زنا می کردند.»(3)
زیاد بن ابیه در نامه ای به معاویه می نگارد:
«این که تو مرا به واسطه سمیّه(زناکار معروف) سرزنش می کنی، اگر من پسر سمیّه هستم، تو هم فرزند جماعتی هستی.»(4)
نکته ای که در این جا لازم به ذکر است، آن است که اینان که نام برده شدند تنها کسانی نیستند که با هند زنا کرده اند، بلکه این لیست هنوز به پایان نرسیده است.
شخص دیگری که به مصاف هند رفته است عمربن خطاب می باشد.
هنگامی که هند در فتح مکّه نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد تا اظهار اسلام کند، آن حضرت بر او و دیگر زنان شروطی را ذکر کردند، از جمله آن که زنا نکنند. در اینجا هند گفت: مگر زن آزاد زنا می کند؟ در این هنگام عمر به خاطر آن چه بین او و هند در جاهلیت گذشته بود، تبسم کرد.(5)
و شاید آن مرد دیگری که در نقل سیّدبن طاووس نامی از او برده نشده است، همین عمر باشد.
علاوه بر آن که ابوسفیان نیز عمر را درباره هند متهم می کند.(6)
گفتار درباره ی نسب معاویه را به سخن آیةالله شیخ محمّدحسین کاشف الغطاء (رحمه الله) پایان می بریم، ایشان می فرمایند:
من در مورد معاویه نظری خاص دارم که ظاهراً تنها کسی باشم که چنین نظری داده ام:
«آن نظر این است که هند از خلیفه دوم عمر باردار شد و بدون تردید معاویه فرزند اوست و من بر این ادّعا شواهد بسیاری دارم که مجال ذکر آن در این مصاف نیست.»(7)
ص: 128
ابن صلاح بحرانی (رحمه الله) و دیگران می نویسد:
«مادر یزید میسون بنت بجدل کلبی بود. او غلام پدرش را تمکین کرد و یزید این گونه به دنیا آمد.»(1)
نسابه کلبی که خود از سنّیان است می سراید:
«اگر زمانه خبر از کشته شدن ترکان و مرگ سریع می دهد
دعی(زنا زاده) و عبدِ قبیله ی کلب در سرزمین کربلا فرزندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را کشتند.»(2)
مقصود از دعی«عبیدالله بن زیاد» است و منظور از عبد کلب«یزید» است که پدرش عبد و غلام بجدل کلبی بود.
امام حسن مجتبی (علیه السلام) او را چنین خطاب کردند:
«تو تنها سگی هستی که مادر تو زناکار بود و تو بر بستری مشترک به دنیا آمدی، پنج تن از مردمان قریش درباره تو اختلاف کردند، ابوسفیان بن حرب، ولیدبن مغیره، عثمان بن حرث، نضربن حرث بن کلده و عاص بن وائل و همه می پنداشتند که تو پسر آنهایی.»(3)
زمخشری می نگارد:
«نابغه مادر عمروعاص کنیز مردی از عنزه بود که پس از آن که به اسارت رفت، عبدالله بن جدعان او را خرید. اوکه زناکار بود بعد از مدتی آزاد شد. ابولهب، امیة بن خلف، هشام بن مغیره، ابوسفیان و عاص بن وائل در یک ظهر همه با او زنا کردند و عمروعاص به دنیا آمد. هر پنج نفر ادّعای فرزندی او را داشتند و خود نابغه را به داوری انتخاب کردند. او هم عاص را به خاطر بخشندگی او، پدر بچه اعلام نمود. می گویند که عمرو به ابوسفیان شباهت بیشتری داشته است.»(4)
محقق ثانی کرکی (رحمه الله) او را از زنازادگان مشهور معرفی می کند.(5)
جالب است که حضرت امیر (علیه السلام) بارها او را ابن النابغة خواندند و این مطلب از شهرت عمروعاص به حرامزادگی حکایت می کند.(6)
ص: 129
امام حسن (علیه السلام) نیز او را به همین نام خواندند،(1) و حتی عثمان نیز او را بدین نام خطاب کرد.(2)
اروی دختر حارث بن عبدالمطلب عمه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مجلسی خطاب به وی گفت:«ای پسر زن زناکار! تو سخن می گویی؟! و حال آن که مادرت مشهورترین زنادهنده مکّه و کم اجرت ترین آنان بود. پنج تن از قریش ادّعای فرزندی تو را داشتند و در این رابطه از مادرت پرسیدند و او گفت: همه آنان با من نزدیکی کرده اند، ببینید کدام یک بیشتر به او شباهت دارد و عمرو را به او ملحق کنید. و چون شباهت عاص بن وائل بیشتر بود تو را به او نسبت دادند....(3)
در نقل ابن طیفور آمده که علاوه بر این عبارات گفت: «مادرت را ایّام منا در مکّه دیدم که با هر فاجری بود.»(4)
اروی بنت حارث بن عبدالمطلب خطاب به مروان گفت:
«ای پسر زرقاء تو سخن می گویی؟ به خدا قسم که تو به موی غلام حارث بن کلده شباهت بیشتری داری تا به حَکَم بن ابی العاص. من حَکَم را دیده ام، او موهایی نرم وصاف داشت و قامتی بلند. بین تو و او نسبتی نیست مگر نسبت میان اسب لاغر و ماده الاغی که یکی از پدر و مادرش عربی باشد و دیگری غیر عرب.»(5)
اروی در این عبارت به گونه ای لطیف بیان می کند که مروان از آنِ حَکَم نیست، بلکه مادر وی آمنه بنت علقمه وی را از غلام حارث بن کلده به دنیا آورده است!
مادربزرگ وی زرقاء بنت موهب نیز یکی از زنان پرچم دار تاریخ بوده است.(6)
در برخی روایات هم آمده که امام حسین (علیه السلام) مروان را ابن الزرقاء خواندند.(7)
ص: 130
ص: 131
زنی که در این مصاف درباره او سخن خواهیم گفت، کسی است که افتخاراتی را برای خود رقم زده است که برای یک زن در طول تاریخ، سابقه کسب آن ها نبوده است و نخواهد بود!
زنی که به مانند پدرش که نخستین کسی بود که خود را امیرالمؤمنین خواند(1)، می خواست تا او را امیرة المؤمنین بنامند!(2)
از این رو سوار بر شتری که عسکر نام داشت(3)، به مصاف امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و کشتاری به راه انداخت که آثار آن تا به کجا رفت.
ابن ابی الحدید معتزلی درباره ی جنگ عایشه و نبرد وی با امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در جمل عبارت جالبی دارد، وی می گوید: «آن چه عایشه با حضرت علی (علیه السلام) کرد، اگر با عمر می کرد، و جماعت مسلمین را(همان سان که بر ضد آن حضرت پراکنده ساخت) بر ضد او پراکنده می ساخت و عمر به او دست می یافت، او را می کشت و تکه تکه می کرد، اما آن حضرت بردبار و کریم بودند.»(4)
یعقوب سراج گوید:
«داخل شدم بر امام صادق (علیه السلام) و ایشان در کنار گهواره ی فرزندشان حضرت موسی (علیه السلام) ایستاده بودند که حضورشان رسیدم. ایشان مدتی طولانی با او نجوی کردند. من منتظر شدم تا ایشان فارغ شدند، آن گاه به من فرمودند: نزدیک بیا و بر امامت سلام کن.
من هم همین کار را کردم و او با زبانی فصیح پاسخ مرا داد و سپس فرمودند: برو و نام دخترت را که دیروز گذاشتی تغییر بده که این نام مبغوض خداست.
دیروز برای من دختری به دنیا آمده بود که نامش را حمیرا گذاشته بودم.
امام صادق (علیه السلام) به من فرمودند: فرمان او را اطاعت کن که راه حق را بیابی، من نیز چنین کردم.»(5)
علی رغم آن که متأسفانه ورد زبان ها شده که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رحلت فرمودند، ایشان مسموم شدند و از دنیا رفتند و این مطلبی است که در میان شیعه و سنی بسیاری بر آن تصریح کرده اند.(6)
در روایات ما نیز فراوان سخن از مسمومیت و شهادت ان حضرت به میان آمده است.
ص: 132
در حدیثی مفصل رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«ای مردم! چون من شهید شوم، علی (علیه السلام) از شما به خودتان سزاوارتر است... پس امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) گریان برخاست و عرضه داشت: پدر و مادرم به فدایت ای پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ! آیا شما کشته خواهید شد؟
ایشان فرمودند: آری، با سمّ به شهادت می رسم.(1)
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) خطاب به ابوبکر فرمودند:
«کسانی را که در راه خدا کشته شدند، مردگان نپندار، بلکه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند، و گواهی می دهم که محمّد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به شهادت رسید.»(2)
برخی روایات از تصمیم عایشه و حفصه و پدرانشان بر کشتن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حکایت می کنند.(3)
امام صادق (علیه السلام) به عبدالصمدبن بشیر فرمودند:
«آیا می دانید پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مرگ طبیعی از دنیا رفت یا کشته شد؟
خداوند می فرماید: آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، از عقیده خود برمی گردید؟
ایشان پیش از مرگ مسموم شدند، آن دو زن(عایشه وحفصه) ایشان را مسموم کردند.
گفتیم: آن دو و پدرانشان بدترین خلق خدایند.»(4)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره حضرت امیر (علیه السلام) به ام سلمه فرمودند:
«او با ناکثین-که پیروان شتر، سپاهیان زن و لشکر شترند- خواهد جنگید، کسی که از جلو آن را راهنمایی کند، کسی که از پشت آن را سوق دهد و کسی که آن را یاری کند، ملعون هستند. بپرهیز از آن که تو آن زنی که بر آن شتر است باشی، زیرا نظیر آن زن در خلق خدا پی کننده ی شتر صالح است.»(5)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند:
«لعنت بر اهل جمل.
کسی پرسید: یا امیرالمؤمنین!(آری) مگر آن هایی که مؤمن بودند.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: وای بر تو، در میان آنان هیچ مؤمنی نبود.»(6)
ص: 133
در حدیثی حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به اشعث بن قیس فرمودند:
«تو مرا در روز بصره که آنان بر گرد آن شتر ملعون بودند، و هر آن که پیرامون آن کشته شد، و آن که آن را یاری کرد و کسی که بر آن سوار بود و هرکس بعد از آن باقی ماند، ولی توبه و استغفار نکرد، ملعونند شناختی.»(1)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ی عایشه فرمودند:
«عایشه دست از دشمنی با ما اهل بیت (علیهم السلام) بر نمی دارد.»(2)
ابوالفرج اصفهانی و شیخ مفید می نویسند:
«هنگامی که خبر شهادت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به عایشه رسید، سجده ی شکر به جا آورد.(3)
مسروق می گوید: نزد عایشه رفتم، او غلامش را به عبدالرحمن صدا زد و گفت: آیا می دانی چرا او را عبدالرحمن نام نهادم؟
به خاطر دوستی عبدالرحمن بن ملجم قاتل علی (علیه السلام) .(4)
پس از این که امام حسن مجتبی (علیه السلام) بعد از آتش بس با معاویه به مدینه آمد، زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای عرض تسلیت شهادت امیرالمؤمنین (علیه السلام) خدمت ایشان آمدند.
عایشه گفت: ای ابامحمّد! تنها روزی که به روز از دست دادن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می ماند، روزی است که پدرت از دست رفت.
امام مجتبی (علیه السلام) فرمودند: «آیا فراموش کردی که شب هنگام در خانه ات بدون چراغ، زمین را با آهنی شکافتی و آن آهن دستت را برید و زخم آن تاکنون باقی است، پس جامه ای سبز را که در آن اموالی بود که از خیانت جمع کرده بودی و از آن ها چهل دینار که وزنش را نمی دانستی برداشتی و بین دشمنان امیرالمؤمنین (علیه السلام) از قبیله های تیم و عدی تقسیم کردی و از شهادت ایشان شادمان شدی؟»
عایشه گفت: همین طور بود.»(5)
هنگامی که حضرت زهرا(سلام الله علیها) به شهادت رسیدند، تمامی زنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای تسلیت آمدند و تنها عایشه بود که نیامد، او اظهار بیماری کرد و سخنی از او که گواه شادمانی بود، نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) بردند!(6)
ص: 134
امام باقر (علیه السلام) فرمودند که امام حسن (علیه السلام) در هنگام وفات به امام حسین (علیه السلام) فرمودند:
«برادرم! وصیتی می کنم، پس بدان عمل کن. چون از دنیا رفتم، مرا تجهیز کرده و نزد قبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ببر تا با ایشان تجدید عهدی کنم. بعد از آن نزد مادرم(سلام الله علیها) ببر و سپس به بقیع بازگردان و دفن کن. و بدان که از عایشه که خدا و مردم کردار او و دشمنی او را با خدا و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) و ما اهل بیت (علیهم السلام) می دانند مصیبتی به من خواهد رسید.
ایشان را وقتی از دنیا رفتند و بر روی تابوت قرار گرفتند، به جایی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر جنازه ها نماز می گذاردند بردند و امام حسین (علیه السلام) بر او نماز گذارد. سپس به مسجد(نبوی) بردند. هنگامی که بدن ایشان را کنار قبر گذاشتند، جاسوسی نزد عایشه رفت و گفت: حسن (علیه السلام) را آورده اند تا در کنار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دفن کنند.
او هم شتابان بر روی زین بر استری نشست(و نخستین زنی بود که در اسلام بر زین نشست) و آمد و گفت: پسرتان را از خانه ام دور کنید، او آن جا دفن نمی شود و حجاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دریده نخواهد شد.
امام حسین (علیه السلام) به او فرمودند: تو و پدرت بودید که پیشتر حجاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را دریدید و تو بودی که کسی(ابوبکر و عمر) را داخل خانه اش کردی که قرب او را دوست نداشت و خدا تو را از این کار خواهد پرسید.(1)
عایشه آمد و خود را از روی استری که مروان برایش آورده بود به پایین انداخت و صدا زد: به خدا قسم حسن (علیه السلام) را این جا دفن نمی کنید، مگر آن که موهایم را خواهم کند.(2)
و در پی آن بدن امام حسن مجتبی (علیه السلام) را تیر باران کردند و هنگامی که بنی هاشم خواستند آن ها را بیرون بکشند، هفتاد چوبه ی تیر بیرون آوردند.»(3)
بنابر بعضی اقوال عایشه خود نخستین کسی بود که تیری در چله ی کمان نهاد و به سمت تابوت ایشان رها کرد.(4)
حسین بن ثویر و ابوسلمه سراج می گویند:
«شنیدیم که امام صادق (علیه السلام) بعد از هر فریضه ای چهار مرد و چهار زن را لعنت می کردند، فلان و فلان و فلان و معاویه(عمر و ابوبکر و عثمان) و فلانه و فلانه(عایشه و حفصه) و هند و ام حکم خواهر معاویه.»(5)
ص: 135
عایشه جرمش بزرگ و گناهش بسیار است و به مقدار خون حجامت خونی ریخته نمی شود، مگر آن که در گردن او و رفیقش (طلحه و زبیر) است.(1)
فضل بن شاذان می نویسد: «این عایشه است که جامه ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را بیرون آورد و گفت: این لباس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است که هنوز مندرس نشده است، ولی عثمان سنّت او را کهنه کرد و می گفت: نعثل(2) را بکشید، خدا نعثل را بکشد، و بدان راضی نشد تا آن که گفت: گواهی می دهم که فردای قیامت، عثمان مُرداری بر روی جهنم خواهد بود.»(3)
عایشه وقتی که شورش مردم بر ضد عثمان را دید، به سمت مکّه به راه افتاد. هنگام بازگشت از مکّه خبر قتل عثمان را به او دادند. عایشه از مکّه خارج شد و به سرف رسید. از سواری از آن جا عبور می کرد پرسید: چه خبر؟ او گفت: عثمان کشته شد.
عایشه گفت: گویا مردم را می بینم که با طلحه بیعت می کنند و انگشت او دستان آن ها را(به هنگام بیعت) احساس می کند.
سوار دیگری گذشت و گفت: عثمان کشته شد و مردم با علی (علیه السلام) بیعت کردند. در این هنگام عایشه فریاد واعثماناه بلندکرد و به مکّه بازگشت، وخیمه اش را در مسجدالحرام برپا کرد. او گفت: ای گروه قریش! عثمان کشته شده و علی (علیه السلام) قاتل اوست، به خدا سوگند انگشتی از عثمان(و یا یک شب عثمان- از تمام دوران علی (علیه السلام) ) بهتر است.»(4)
حذیفه می گوید: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در بین زنانش خطاب به حضرت امیر (علیه السلام) فرمودند: تا زمانی که مدارا با اینان شایسته است مدارا کن ، هرکدام که عصیان و سرپیچی تو را کرد طلاق بده و خدا و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) از او بیزارند. همه ی زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سکوت کردند و چیزی نمی گفتند، مگر عایشه که گفت: یارسول الله! ما کسانی نیستیم که با فرمان شما مخالفت کنیم!
آن حضرت فرمودند: چرا ای حمیرا! تو بزرگترین مخالفت را با من کرده ای و به خدا قسم با همین سخن من نیز مخالفت خواهی کرد، و بعد از من نافرمانی علی (علیه السلام) راخواهی نمودو از خانه ای که تو را در آن جا گذاشته ام زینت کرده بیرون خواهی آمد، در حالی که گروه هایی از مردم بر گرد تو اجتماع کرده اند، ظالمانه به مخالفت با او پرداخته و پروردگارت را معصیت خواهی کرد.»(5)
ص: 136
امام باقر (علیه السلام) از محمّد حنفیه نقل می کنند:
«هنگامی که اصحاب جمل پا به فرار گذاشتند، امیرالمؤمنین (علیه السلام) با عمار و محمّدبن ابی بکر به کنار هودج عایشه که از کثرت تیرهایی که بر آن وارد آمده بود به خار پشت شبیه بود آمدند و فرمودند: ای حمیرا! می خواستی همان گونه که عثمان را کشتی مرا نیز بکشی؟ آیا این فرمان خدا بود؟»(1)
پس از تمام شدن جنگ جمل امیرالمؤمنین (علیه السلام) هرچه سعی کردند تا عایشه را بازگردانند، او امتناع می کرد و بر باطل خود اصرار می ورزید، ابن عباس از آن حضرت خواست به او اجازه ی اقامت در بصره را بدهد، ولی ایشان فرمودند:
«او هیچ شرّ و فسادی را رها نمی کند، اما من او را به خانه اش باز خواهم گرداند.(2)
امام (علیه السلام) دستور اسکان موقت او را در خانه ی عبدالله بن خلف دادند و برادرش محمّد را به همراه او فرستادند.
محمّد می گوید: من عایشه را به خانه ی عبدالله بن خلف بردم و زبان او همواره به ناسزاگفتن به من و علی (علیه السلام) و رحمت فرستادن بر اصحاب جمل باز بود.(3)
او پس از بازگشت به مدینه هم، مردم را بر ضد امیرالمؤمنین (علیه السلام) تحریک می کرد، و در همین راستا به معاویه و اهل شام نیز نامه نگاری کرد.»(4)
در جنگ بدر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مشتی ریگ برداشتند و به سمت مشرکان پرتاب کردند و فرمودند:
«این چهره ها قبیح و زشت باد. پس آیه نازل شد:
«وَ ما رَمَیْتَ اذْ رَمیْتَ وَلکنَّ اللهَ رَمَی»(5)
«و چون(ریگ به سوی آنان) افکندی، تو نیفکندی، بلکه خدا افکند.»
در جنگ جمل عایشه خواست تا عمل رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را تکرار کند و بدین وسیله نیز چهره ی حق به جانب خود بگیرد، لذا مشتی ریگ برداشت، به سمت لشکرحضرت امیر (علیه السلام) پرتاب کرد و صدا زد: این چهره ها قبیح و زشت باد، اما در این هنگام امیر (علیه السلام) پاسخ او را چنین فرمودند: و چون افکندی، تو نبودی که افکندی بلکه شیطان افکند!»(6)
ص: 137
عبدالله بن عمر نقل می کند:
« رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از خانه ی عایشه بیرون آمدند و فرمودند: سر کفر از این جاست و شاخ شیطان از این جا خارج می شود.»(1)
بخاری روایت می کند:
«رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با اشاره به خانه ی عایشه فرمودند: فتنه در این جاست، فتنه در این جاست، شاخ شیطان از این جا بیرون می آید.»(2)
از دیگر افتخارات عایشه دختر ابوبکر قرآن منحصر به فرد اوست. قرآنی که مع الاسف دیری نپایید و بزی گستاخ بدون کسب اجازه از عایشه آن را خورد و با نقصان و تحریف روبرو کرد.عایشه فتاوا و نظرات فراوانی دارد که بسیاری از آن ها توسط هواخواهانش جامه ی عمل پوشیده است. او بود که فتوی به وجوب قتل عثمان داد، لذا مردم خون او را ریختند. او بود که فتوی به وجوب خونخواهی عثمان و جنگ با سیّدالوصیین (علیه السلام) داد و هزاران نفر را در این میدان به هلاکت رسانید. او بود که فرمان قتل عثمان بن حنیف صحابی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را که عامل امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر بیت المال بصره بود صادر کرد، و البته علت این فرمان را باید در آن جستجو کرد که پسر حنیف در زمره ی کسانی بود که پس از غصب خلافت توسط ابوبکر در مسجد با وی به احتجاج پرداخت.(3)
و ...
از فتاوی عایشه آن است که مردان بزرگسال نیز می توانند به راحتی به زنانی که بخواهند محرم شوند!
عایشه می گوید: آیه ی رجم و ده بار شیردادن به بزرگسالان نازل شد و در صحیفه ای در زیر سریر من بود، ولی هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت و ما مشغول به ایشان بودیم ، بزی آمد و آن را خورد!
در نقلی دیگر وی گوید:
«هنگامی که ایشان بیمار بودند و ما مشغول ایشان بودیم، گوسفندمان داخل شد و آن را خورد!
البته عایشه بعدها کار مردم را آسانتر کرد و گفت: ابتدا قرآن ده بار شیردادن را برای محرم شدن لازم دانسته بود، ولی پس از مدتی نسخ شد و به پنج بار تقلیل یافت، و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت و ما این آیات را در قرآن می خواندیم!»(4)
ص: 138
عایشه بدین وسیله مردانی را که دوست می داشت نزد او بروند و او را مشاهده کنند، نزد خواهران و خواهرزادگان خود می فرستاد تا از آن ها شیر بخورند، و بر عایشه وارد شوند و دیگر از آن ها حجاب نگیرد!»(1)زهری می گوید:
«عایشه تا دم مرگ فتوا می داد که شیر خوردن پس از شیر گرفتن، محرمیت می آورد!»(2)
حضرات معصومین (علیهم السلام) به جهت ولایت الهیه ی خود، ویژگی های منحصر به فردی دارند که سایرین ندارند. یکی از این ویژگی ها آن است که حتی پس از شهادت معصوم پیشین می توانند علقه ی زوجیت و همسری که میان آن معصوم و همسرش بوده است را از بین ببرند و او را طلاق دهند.
عایشه نیز چنین سرنوشتی دارد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جنگ جمل، طبق وصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را طلاق دادند و برای همیشه از همسری آن حضرت درآوردند، گرچه حتی اگر در این همسری باقی می ماند نیز برای او سودی نداشت و سوره ی تحریم و ماجرای زنان لوط و نوح نبی (علیهما السلام) نیک گواهی بر این مطلب است.
امام محمّدباقر (علیه السلام) می فرمایند:
در جنگ جمل هنگامی که شتر عایشه مورد اصابت تیر قرار گرفت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند:
«به خدا قسم او را طلاق می دهم، آن گاه قسم دادند که هرکس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده است که فرمودند: یا علی (علیه السلام) ! اختیار زنان من بعد از من به دست تو است، برخیزد و شهادت دهد.
پس سیزده نفر که در میان آن ها دو تن از جنگجویان بدر بودند، برخاستند و بر این مطلب گواهی دادند.»(3)
در حدیث دیگری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«برخی از زنان من روز قیامت مرا نخواهند دید و آن ها کسانی هستند که اوصیای پس از من آن ها را طلاق می دهند.»(4)
امام باقر (علیه السلام) می فرماید:
«وقتی قائم (عجل الله تعای فرجه الشریف) ما قیام کند حمیرا(عایشه) را نزد او می آورند تا بر او حدّ جاری کند و انتقام مادرش فاطمه(سلام الله علیها) را از او بگیرد.
عبدالرحیم بن قصیر می گوید، عرضه داشتم: فدایت شوم، چرا او را حد می زنند؟
ص: 139
فرمودند: به جهت افترایی که بر مادر ابراهیم زد.
گفتم: پس چرا خدای (عز و جل) حدّ او را تا زمان قائم (عجل الله تعای فرجه الشریف) تأخیر انداخت؟فرمودند: زیرا خدا، محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را برای رحمت مبعوث کرده بود و قائم (علیه السلام) را برای انتقام خواهد فرستاد.»(1)
ص: 140
ص: 141
«سلیم گفت: تمام سخنان ابن غنم را برای محمّدبن ابی بکر نقل کردم.
محمّدبن ابی بکر گفت: به کسی نگو من نیز خودم هنگام مرگ پدرم حاضر بودم که وقت مرگ همین سخن را می گفت.
عایشه گفت: پدرم هذیان می گوید.
محمّدبن ابی بکر گفت: بعداً عبدالله! پسر عمر را ملاقات کردم در زمان خلافت عثمان و آن چه وقت مرگ پدرم شنیده بودم برای عبدالله گفتم، و از او عهد گرفتم که برای کسی نقل نکند.
عبدالله پسر عمر گفت: این سخن را نشنیده بگیر، به خدا قسم پدرم نیز همین سخن پدر تو را بدون کم و بیش گفت.
سلیم می گوید: محمّدبن ابی بکر گفت: بعد پسر عمر خواست گفتارش را اصلاح کند، زیرا ترسید این موضوع را به علی (علیه السلام) خبر بدهم، چون می دانست که من به علی (علیه السلام) محبّت دارم و مجذوب او هستم.
بلافاصله گفت: پدرم هذیان گفته است.
محمّدبن ابی بکر می گوید: بعد خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) رسیدم و برای آن چه از پدرم و آن چه پسر عمر برایم گفته بود، خدمت آن حضرت عرض کردم.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: این موضوع را کسی که از تو و پسر عمر راستگوتر است از قول پدرش و پدر تو و ابوعبیده و سالم و معاذ برای من نقل کرده است.
گفتم: چه کسی یا امیرالمؤمنین (علیه السلام) ؟
فرمودند: هرکسی که گفته.
من فهمیدم مقصودش کیست.
گفتم: یا امیرالمؤمنین! راست گفتی، من گمان کردم شخصی برای تو نقل کرده است زیرا وقتی پدرم مُرد کسی جز من آن جا نبود.
سلیم گفت به ابن غنم گفتم: معاذ به طاعون از دنیا رفت، ابوعبیده بن الجراح با چه مرضی مُرد؟
گفت: با «دُبَیله»(زخم و جراحتی که در داخل بدن پیدا می شود.)
سپس ابن غنم گفت: بعد محمّدبن ابی بکر را دیدم و پرسیدم آیا در وقت مرگ پدرت، جز برادرت عبدالرحمن و خواهرت عایشه و عمر کسی دیگر حاضر بود و آن چه تو از پدرت شنیدی آن ها نیز شنیدند؟
گفت: آن ها از پدرم چیزی تازه و عجیب شنیدند و گریه کردند و گفتند: هذیان می گوید. ولی من هرچه شنیدم آن ها نشنیدند.
گفتم: آن چه آن ها از ابوبکر شنیدند چه بود؟
محمّدبن ابی بکر گفت: ابوبکر صدای وای و ویل را سرگرفته بود.
در آن حال عمر به او گفت: ای خلیفه ی رسول الله! برای تو چه پیش آمده که ویل و وای سر داده ای؟
ص: 142
ابوبکر(وقت مرگ)گفت: این رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) است با علی (علیه السلام) که به من بشارت آتش می دهند و در دست ایشان همان نوشته ای است که در کعبه معاهده کردیم و نوشتیم.
او به من می گوید: به آن عهدنامه وفا کردی و با یارانت علیه ولیِّ خدا قیام نمودی، برآتش اسفل السافلین مژده ات باد!
وقتی عمر این سخنان را شنید بیرون رفت در حالی که می گفت: هذیان می گوید.
پدرم گفت: نه به خدا سوگند! هذیان نمی گویم.
عمر گفت: چگونه هذیان نمی گویی در حالی که تو دومی آن دو نفر(پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ابوبکر)هستی درغار.
ابوبکر جواب داد: اکنون هم مگر به تو باز نگفتم که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) - و نگفت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) - هنگامی که درغار در کنارش بودم فرمود: من کشتی جعفر و یارانش را می بینم که در دریا شناور است. گفتم: آن را به من نشان بده، دستی به صورتم کشید که کشتی را دیدم و در این جا یقین کردم که او جادوگراست، در مدینه این را به تو گفتم و هر دو بر این عقیده شدیم که او جادوگراست.
عمر گفت: ای اهل خانه! پدرتان ابوبکر هذیان می گوید، آن چه از او شنیدید پنهان کنید تا اهل بیت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شما را سرزنش نکنند.
محمّدبن ابوبکرمی گوید: سپس برادرم و عایشه بیرون رفتند تا برای نماز وضو بگیرند. پس از رفتن این دو، سخنانی از پدرم شنیدم که اینان نشنیده بودند. وقتی اتاق خلوت شد به او گفتم: ای پدر بگو لااله الا الله! گفت: ابداً نمی گویم و نمی توانم بگویم تا وارد آتش و تابوت شوم.
چون کلمه تابوت به زبان آورد گمان کردم هذیان می گوید.
پرسیدم: کدام تابوت؟
گفت: تابوتی از آتش که قفل زده شده به قفلی از آتش برای آن دوازده نفر، من و رفیقم از آن ها هستیم.
گفتم: عمر را می گویی؟
گفت: آری، و ده نفر دیگر در چاهی از جهنم هستیم. بر درآن چاه سنگ بزرگی است، هنگامی که خداوند اراده کند تا جهنم شعله ور شود آن سنگ را بر می دارد.
محمّدبن ابی بکر گفت به پدرم گفتم: هذیان می گویی.
گفت: نه، به خدا! هذیان نمی گویم.
خداوند ابن صهّاک(عمر) را لعنت کند، او بود که مرا از ذکر دور کرد، بعد از آن که به من رسیده بود. بد رفیقی بود برای من، خدا او را لعنت کند. سپس صورتش را بر زمین چسبانید و مدام، ویل و ثبور گفت تا چشم از جهان پوشید.
عمر وارد منزل شد و گفت: آیا بعد از رفتن من ابوبکر چیزی گفت؟
کلماتی که پدرم گفته بود برای او گفتم.
ص: 143
عمر گفت: خدا خلیفۀ رسول الله(ابوبکر) را رحمت کند. پنهان کنید همۀ این ها را، چون این ها همه هذیان است و شما خانواده ای هستید که در مریضی تان هذیان گفتن رسم است.عایشه به عمر گفت: راست می گویی؟
سپس عمر به من(محمّدبن ابوبکر) گفت: مبادا چیزی از آن چه شنیدید در بیرون بازگو شود تا پسر ابی طالب و خانواده اش شما را سرزنش کنند.
سلیم می گوید: به محمّدبن ابی بکر گفتم: به نظر تو قضیۀ آن پنج نفر و گفتگویشان را چه کسی برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل کرده است؟
محمّدبن ابی بکر گفت: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، امیرالمؤمنین (علیه السلام) هرشب او را در خواب می بیند و با او سخن می گوید به مانند حال بیداری، زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده: هر که مرا در خواب ببیند خود من را دیده است زیرا شیطان به صورت من در خواب و بیداری کسی نمی آید و نه به صورت یکی از اوصیای من تا روز قیامت.
سلیم گوید: محمّدبن ابی بکر گفتم: چه کسی این قصّه را برای تو نقل کرده است؟
گفت: علی (علیه السلام) .
سلیم گفت: من نیز از او این را شنیدم.
من به محمّدبن ابی بکر گفتم: شاید فرشته ای از فرشتگان برای علی (علیه السلام) نقل کرده است.
گفت: همین طور است.
پرسیدم: فرشتگان جز با انبیاء هم سخن می گویند؟
گفت: مگر قرآن نخوانده ای؟
«وَما اَرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسولٍ وَلا نَبیًّ ولامُحَدَّثٍ»
«قبل از تو رسول و نبی و کسی که ملائکه با او سخن بگویند نفرستادیم.»
پرسیدم: امیرالمؤمنین (علیه السلام) محدث بود؟
گفت: بلی! و فاطمه(سلام الله علیها) هم چنین بود، اما پیغمبر نبود و مریم محدثه بود و پیغمبر نبود و هم چنین ساره عیال حضرت ابراهیم (علیه السلام) ملائکه را دید، او را به اسحاق و بعد از اسحاق به یعقوب بشارت دادند، اما پیغمبر نبود.
سلیم گوید: وقتی محمّدبن ابی بکر در مصر کشته شد، به آن حضرت تسلیت گفتم: من این حدیث محمّدبن ابی بکر و آن چه ابن غنم به من حدیث کرده بود به حضرتش گفتم؛
فرمود: راست گفت محمّد، خدا او را رحمت کند، بدان که او شهیدی است زنده که رزق و روزی داده می شود. ای سلیم! من و اوصیای من که یازده نفر از فرزندانم هستند پیشوایان هدایت و هدایت شده ای هستند که فرشتگان با آن ها سخن می گویند.گفتم: ایشان کیانند؟
فرمود: این دو پسرم حسن و حسین>، سپس این پسرم- درحالی که دست علی بن حسین (علیه السلام) را که شیرخواره بود گرفت- و بعد هشت نفر از فرزندانش یکی بعد از دیگری. ایشانند که خدا به آنان قسم یاد
ص: 144
کرده: «وَ والِدُ وَ ما وَلَد» یعنی: قسم به پدر و فرزندان او. مراد از پدر، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و منم و مقصود از فرزندان، یازده نفر جانشینانند (علیهم السلام) .گفتم: یا امیرالمؤمنین! آیا دو امام در یک زمان می شود، فرمود: نه مگر این که یکی از ایشان ساکت باشد و سخن نگوید تا امام اول از دنیا برود.»
عبدالله بن عمر گفت:
«وقتی که وفات پدرم نزدیک شد، مدتی بیهوش می شد و مدتی بعد به هوش می آمد، گفت: ای پسرم! علی بن ابی طالب (علیه السلام) را قبل از مرگ به من برسان.
پس گفتم: چه کار داری- به علی (علیه السلام) - و حال آن که خلافت را در شورا قرار دادی و شریک کردی با او غیر او را؟
گفت: ای پسرم! شنیدم از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که می فرمود: به درستی که در آتش تابوتی است که محشور می شود در آن دوازده نفر از اصحاب من. سپس رو کردند به ابوبکر و فرمودند: برحذر باش از این که اولین آن ها باشی. سپس رو کردند به معاذبن جبل و فرمودند: برحذرباش مبادا دومی آن ها باشی.
سپس رو کردند به من و فرمودند: مبادا ای عمر! این که تو سومی آن ها باشی.
و به تحقیق که بیهوشی به من رو آورد ای پسرم! و دیدم تابوت را در حالی که نبود در آن مگر ابوبکر و معاذبن جبل، و بی شک من نیز سومی آن ها خواهم بود.
عبدالله بن عمرگفت: پس به سوی علی بن ابی طالب (علیه السلام) روانه شدم و عرض کردم: ای پسر عمِّ رسول خدا!
به درستی که پدرم تو را می خواهد برای امری که آن امر او را محزون کرده.
پس علی (علیه السلام) با من به خانه عمر داخل شدیم. عمر گفت: ای پسر عمِّ رسول خدا! آیا نمی گذری و عفو نمی کنی مرا؟ و آیا مرا حلال نمی کنی از خودت و از زوجه خودت فاطمه(سلام الله علیها)؟ و من تسلیم تو می کنم و برمی گردانم خلافت را.
پس حضرت (علیه السلام) فرمودند: بله، به شرط این که در جمع مهاجرین و انصار باشد و حقّ آن هایی که تو علیه آنان خروج کردی باز پس بدهی و آن چه که بین تو و صاحبت -یعنی ابوبکر- از معاهده و قرارداد بود، در جمع مهاجر و انصار اعتراف کنی که آن معاهده برخلاف بوده، و اقرار کن برای ما به حقّ ما که ولایت از آن ماست. من تو را عفو می کنم و تو را حلال می کنم و ضامن می شوم برای تو از دختر عمویم فاطمه(سلام الله علیها).
عبدالله بن عمر گفت: وقتی پدرم این کلمات را شنید روی خود را به سوی دیوار برگرداند و گفت: النار یا امیرالمؤمنین! ولاالعار، یعنی به آتش می روم و ننگ و عار را برای خود نمی خرم.
سپس علی (علیه السلام) بلند شد و از نزد او بیرون رفت.
ص: 145
پس پسرش به عمر گفت: پدرم، به تحقیق که انصاف داد به تو این مرد- یعنی علی (علیه السلام) - پس عمر به پسرش گفت: ای پسرم! به درستی که او خواست ابوبکر را از قبرش بیرون بیاورد و برای او و پدرت آتش روشن کند و طایفه قریش صبح کند در حالی که دوستان اهل ولایت برای علی بن ابی طالب (علیه السلام) باشند، بخدا سوگند این امر ابداً نخواهد شد.راوی گفت: سپس علی بن ابی طالب (علیه السلام) به عبدالله بن عمر فرمود:
قسم می دهم تو را به خدا، پدرت بعد از بیرون آمدن من چه گفت؟
عبدالله گفت: حال که مرا به خدا قسم دادی، او -عمر- گفت: به درستی که اصلع قریش-یعنی علی بن ابی طالب (علیه السلام) که موصوف بود به اصلع- مردم را به محجّۀبیضاء یعنی بر راه روشن شرع و شریعت وا می دارد و مردم را به برپاداشتن کتاب پروردگارشان و سنّت پیغمبرشان فرا می خواند.
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: ای پسر عُمَرْ! پس در جواب چه گفتی؟،
او گفت: به او گفتم پس چه تو را مانع می شود از این که او را خلیفه قرار دهی؟
علی (علیه السلام) فرمودند: چه جواب داد؟
عبدالله بن عمر گفت: عمر رو کرد به من و گفت: کتمان کن.
علی (علیه السلام) فرمودند: پس به درستی که رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در حیاتش و شب وفاتش به آن چه عمر گفت مرا خبرداد. قسم می دهم تو را به خدا ای پسر عمر! اگر من خبر بدهم به تو به آن- به آن چه پدرت- مرا تصدیق می کنی؟
پسر عمر گفت: اگر سؤال بشوم-یعنی اگر سؤال کنی- می گویم.
علی (علیه السلام) فرمودند: او(یعنی عمر) وقتی که گفتی: پس چه چیز تو را منع می کند این که او را خلیفه قرار دهی؟
در جوابت گفت: منع می کند مرا نسبت به آن صحیفه ای که نوشتیم و آن عهدی که در کعبه است- اشاره به همان صحیفه که در کعبه آن را دفن کردند و قبلاً ذکر آن گذشت -پس پسر عمر ساکت شد. علی (علیه السلام) به او فرمود: سؤال می کنم تو را به حقّ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) برای چه ساکت شدی و جواب نمی دهی؟ سلیم گفت: دیدم در حالی که گریه گلوی او را گرفته و چشمان او اشک می ریخت. سپس عمر آهی کشید و ساعتی بعد مُرد.(1)
مُردن او در شب نهم از ماه ربیع الاول سال بیست وسه از هجرت نبوی اتفاق افتاد و نیز گفته شده چهار روز باقی مانده از ذی الحجه از سال مذکور مُرد؛ البته قول اول صحیح تر است و عمر در آن وقت هفتادوسه ساله بود.
ص: 146
نافع از ابن نعیم از عامربن عبدالله بن زبیر از پدرش گفت:
«یک روز صبح با عمربن خطاب در بازار می رفتیم در حالی که او به دست من تکیه زده بود. ابولؤلؤ غلام مغیرةبن شعبه او را دید و گفت: آیا دربارۀ خراج من به مولای من سفارشی نمی کنی؟
عمر پرسید: خراج تو چند است؟جواب داد: یک دینار.
عمرگفت: سفارش نمی کنم، تو کارگر خوبی هستی و این خراج زیاد نیست.
سپس عمر به او گفت: یک آسیاب برای من می سازی؟ ابولؤلؤ گفت: آسیابی برای تو می سازم که زبانزد مشرق و مغرب شود.
ابن زبیرگفت: با سخن ابولؤلؤ امری در دلم خطور کرد و واقع شد. چون ندای نماز صبح داده شد عمر از خانه خارج شد.
ابن زبیر گوید: من در مصلای خودم مشغول نماز بودم و ابولؤلؤ روی زمین دراز کشیده بود در کمین عمر که پس از آن با شش ضربۀ کارد او را زد که یکی از آن ها زیر نافش اصابت کرد و باعث قتلش شد.»(1)
مجلسی (رحمه الله) در«بحار»آورده که ابولؤلؤ با خود چاقویی دو لبه آورده بود، چون عمر از مسجد خارج شد سیزده نفر با او آمده بودند و با او خارج شدند که ابولؤلؤ دستگیر شد و زمانی که دستگیر شد خود را کشت.
از کتاب«استیعاب» نقل شده است که:
«چون ابولؤلؤ با چاقو به شکم عمر ضربت زد، عمر گفت: برای من طبیب بیاورید.
چون طبیب آوردند از او پرسید: کدامیک از شراب ها برای تو خوش تر است؟
گفت: نبیذ. به او نبیذ خوراندند.
نبیذ از یکی از سوراخ های شکم او بیرون ریخت.
مردم گفتند: این خون و چرک است.
گفت: شیر به من بدهید، شیر به او دادند باز از محل سوراخ بیرون آمد.
طبیب به او گفت: فکر نمی کنم به شب برسی، هر چه می خواهی بکن.
این کیفیت قتل او که باید با شکم پر از شراب بمیرد.»
مجلسی از یکی از اصحاب نقل کرده است که:
«عمر دوست داشت خدا را ملاقات کند در حالی که شکم او پر از شراب باشد. پس نظر کنید ای صاحبان بصیرت به حال خلیفه که با چه افتضاح و خلاف شرعی از دنیا می رود و با دقت نظر کنید؛ این
ص: 147
کجا و شهادت سعادتمندانه ی امیرالمؤمنین مولی الموحدین (علیه السلام) کجا، آن حالات روحانی و کلمات حکمت آمیز و آثار نور و علم از آن حضرت، در وقت رحلت و شهادت.»
سدیر از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده:
«شارب خمر روز قیامت با روی سیاه و زبان آویزان و آب دهان بر سینه اش سرازیر، می آید؛ و حق است بر خدای (عز و جل) که او را از طینت خبال یا از چاه خبال سیراب کند.
راوی گفت: گفتم چاه خبال چیست؟
فرمود: چاهی است که چرک و کثافات زناکاران به آن چاه می ریزد.»معلوم شد که خلیفۀ وقت با این گناه بزرگ که مورد عذاب الهی است از دنیا رفت تا گفته شود: آن چه ظلمت و نکبت همه دارند تو تنها داری.
ص: 148
ص: 149
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«عمر را روز قیامت می آورند در صدوبیست قید و بند و صدوبیست غُل و زنجیر! ابلیس نگاهی به او انداخته و با تعجب می گوید: این دیگر کیست که خدا عذاب او را مضاعف کرده؟! این من بودم که همه را گمراه کردم!
گویند: این عمر است!»(1)
در روایت آمده که:
«مقصود از آیه ی شریفه ی:
«فَيَوْمَئِذٍ لَا يُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ* وَ لَا يُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ»(2)
«پس در آن روز هيچ كس چون عذاب كردن او عذاب نكند* و هيچ كس چون دربند كشيدن او دربند نكشد.»
عمر (لعنه الله) است که عذاب او در قیامت از همه بیشتر و غُل و زنجیر او از همه سخت تر می باشد.»(3)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«اهل جهنم از ابوبکر و عمر اذیت می شوند! و از صدای(ناله و شیون) آن ها عذاب می کشند!»(4)
امام صادق (علیه السلام) از پدرشان از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) روایت کرده اند که شیطان می گوید:
«هنگامی که به جهت گناهم مرا(رانده و) به آسمان چهارم پایین آوردند عرض کردم: ای خدای من! ای آقای من! گمان نمی کنم از من بدبخت تر و شقی تر آفریده باشی!
خطاب آمد: چرا! شقی تر از تو هم آفریده ام. نزد مالک(مسئول جهنم) برو تا او را به تو نشان دهند... مالک مرا به طرف جهنم برد، اولین طبق را بالا زد...تا این که به هفتمین طبق رسید، هر آتشی از آتش قبل سخت تر!... دو نفر را دیدم که زنجیرهای آتشین به گردنشان انداخته آن ها را آویزان کرده و با گرزهای آتشین بر سر آن ها می کوبند...
مالک گفت: مگر بر ساق عرش نخواندی...«لا اله الا الله، محمّد رسول الله»
ص: 150
«یاری کردم محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را به واسطه ی علی (علیه السلام) !» این دو نفر دشمن ستم گر در حقّ آن دو بزرگوار می باشند.»(1)
جناب سلمان می گوید امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در روز بیعت با ابوبکر فرمودند:
«من فقط یک مطلب را می خواهم بازگو کنم: شما را به خدا! ای چهار نفر!(یعنی من(سلمان)، زبیر، ابوذر، مقداد) آیا شنیدید که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: دوازده نفر- شش نفر از گذشتگان و شش نفر از آخرین- در صندوقی آتشین در چاهی از جهنم هستند، صندوقی که قفل بر آن زده شده است، بر آن چاه صخره ای است که هرگاه خدای تعالی اراده فرماید جهنم شعله ور شود آن صخره را از در آن چاه بردارد، جهنم از شعله ی آن چاه پناه به خدا می بَرَد!
وقتی از نام آن ها پرسیدیم فرمود:
از گذشتگان: فرزند حضرت آدم (علیه السلام) که برادرش را کُشت(قابیل)، فرعون(بزرگِ)فرعون ها، و آن که با حضرت ابراهیم (علیه السلام) درباره ی پروردگارش احتجاج کرد(نمرود)، و دو نفر از بنی اسرائیل که باعث تحریف کتاب آسمانی و تغییر سنّت (پیامبران (علیهم السلام) ) شدند: یکی مردم را یهودی و دیگری، دیگران را نصرانی کرد، و ششمین آن ها ابلیس است.
اما آخرین: دجّال، و پنج نفری که صحیفه(ملعونه) را نوشتند و هم پیمان شدند بر دشمنی تو- ای برادر!- و تصمیم گرفتند که به کمک یکدیگر علیه تو فعالیت کنند و یک یک آن ها را نام بردند. سلمان می گوید: ما چهار نفر گفتیم: راست می گویی، شهادت می دهیم که ما این مطلب را از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدیم.»(2)
بنابر روایت دیگر: «نفرات آخرین: ابوبکر، عمر، عثمان، معاویه، بزرگ خوارج(ذوالثدیه) و ابن ملجم می باشد.»(3)
ابوحمزه ثمالی (رحمه الله) گوید، امام سجاد (علیه السلام) فرمودند:
«ثَلاَثَةٌ لايُكَلِّمُهُمُ اَللّهُ يَوْمَ اَلْقِيامَةوَ لاَ يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ وَ لاَ يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ: مَنْ جَحَدَ إِمَاماً مِنَ اَللَّهِ أَوِ اِدَّعَى إِمَاماً مِنْ غَيْرِ اَللَّهِ أَوْ زَعَمَ أَنَّ لِفُلاَنٍ وَ فُلاَنٍ فِي اَلْإِسْلاَمِ نَصِيباً»(4)
«سه گروهند که خداوند در روز قیامت با آن ها سخن نمی گوید و به آن ها نظر لطف نمی افکند و آن ها را از گناه پاک نمی سازد و عذاب دردناک خواهند داشت: 1- کسی که امامت امامی از ائمه طاهرین (علیهم السلام) را
ص: 151
انکار کند. 2- کسی که ادّعای امامت از طرف غیر خدا کند. 3- کسی که گمان کند ابوبکر و عمر نصیب و بهره ای در اسلام دارد.»
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«عثمان مُرداری بر صراط باشد که دوستانش به طرف او کشیده شده و دشمنانش از او عبور نمایند.»(1)
همین مطلب از امام حسین (علیه السلام) نیز روایت شده است.
حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند:
«چون حضرت رسالت (صلی الله علیه و آله و سلم) را به معراج برند، حق تعالی به او وحی کرد که:
«... و اولین کسی را که در قیامت به او حُکم خواهد کرد، محسن فرزند علی (علیه السلام) خواهد بود، که حُکم خواهد کرد بر کشنده ی او عمربن خطاب، بعد از او، بر قُنفُذ که به امر او رفت و در بر شکم فاطمه(سلام الله علیها) زد و محسن او را شهید کرد، پس آن دو ملعون را حاضر کنند و تازیانه های آتش بر ایشان بزنند، که اگر یکی از آن ها بر دریا واقع شود همه به جوش آیند از مشرق تا مغرب و اگر بر کوه های دنیا بگذراند هرآینه خاکستر شوند...»(2)
دیلمی آورده است: (هنگامی که اولی در حال جان دادن بود) آه و واویلا می کرد؛
«دومی به او گفت: ای خلیفه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چرا چنین می کنی؟
گفت: این رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه علی بن ابیطالب (علیه السلام) است که مرا بشارت به جهنم می دهند و با ایشان آن صحیفه ای است که در خانه کعبه بر آن هم پیمان شدیم(که مربوط به توطئه قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در شب عقبه بود) و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: همانا به عهد خود وفا کردی و بر ولیّ خدا خروج نمودی پس بشارت بر تو و رفیقت در پایین ترین درکات جهنم.
دومی گفت:... بگو«لااله الا الله».
اولی گفت: نمی گویم و هیچ گاه نیز نمی توانم بگویم تا این که در جهنم وارد و داخل تابوت شوم.
وقتی اسم تابوت را برد گمان کردم هذیان می گوید، از این رو گفتم: کدام تابوت؟
گفت: تابوتی از آتش که با قفل آتشین بسته شده که در آن دوازده نفرند من و این رفیقم و... سپس صورتش را به زمین چسباند و پیوسته آه و واویلا می کرد تا جان داد.»(3)
ص: 152
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به حادث اعور که نزد حضرت بود فرمودند:
«آیا می بینی آن چه را من می بینم؟
عرضه داشت: چطور ببینم آن چه شما می بینید و حال آن که خدای متعال برای شما نوری قرار داده و چیزی عطا فرموده که به هیچ احدی عطا نفرموده است؟
حضرت فرمودند: این فلانی- اولی- است بر دری از درهای آتش قرار دارد و می گوید: ای اباالحسن! مرا ببخش. خداوند او را نیامرزد.
گوید: حضرت کمی مکث کرده و سپس فرمودند: ای حارث آیا می بینی آن چه را من می بینم؟
عرضه داشتم: چطور ببینم آن چه شما می بینید و حال آن که خدای متعال برای شما نوری قرار داده و چیزی عطا فرموده که به هیچ احدی عطا نفرموده است؟
حضرت فرمودند: این فلانی-دومی- است بر دری از درهای آتش و می گوید: ای اباالحسن! مرا ببخش. خدا او را نیامرزد.»(1)
حضرت سلمان گوید که امیرمؤمنان (علیه السلام) به من فرمودند:
«ای سلمان! آیا دوست داری کسی را که(در دنیا) با تو معاشرت داشت نشانت دهم؟
عرض کردم: آری!
حضرت لب هایش را تکان دادند. دیدم ملائکه غلاظ و شداد(ملائکه عذاب) شخصی را آوردند که بر گردن او زنجیرهای آهنین بود و آتش از بینی و دهان او تا آن جا که چشم می دید به طرف آسمان می رفت و دود آن خلق را فراگرفته بود و ملائکه ای که پشت سر او بودند و او را می زدند تا راه رود و زبانش از شدت عطش از پشت بیرون آمده بود تا نزدیک به ما شد،
حضرت به من فرمودند: آیا او را می شناسی؟
آن گاه من نظر کردم دیدم او، فلانی-دومی-(در روایت به اسم او تصریح شده) است.
او گفت: ای امیرمؤمنان به دادم برس، من تشنه ام و عذاب می شوم.
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) امر فرمودند: عذاب بر او بیشتر کنید، دیدم زنجیرها بیشتر شد و ملائکه و آتش هم بیشتر شدند و او را با ذلت و خواری گرفتند.
آن گاه حضرت فرمودند: ای سلمان! این فلانی است. این احوال اوست و همانا از اول مرگش تا امروز روزی نیست مگر این که ملائکه او را نزد من می آورند و من به آن ها می گویم: عذابش را بیشتر کنید، پس عذاب بر او بیشتر می شود تا روز قیامت.»(2)
ص: 153
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به جابربن عبدالله انصاری فرمودند:
«ای جابر! برهوت بر من نمودار شد و شینبویه و حبتر(اولی و دومی) را دیدم که در تابوتی در برهوت(1)
عذاب می شوند.
پس مرا صدا زدند: ای اباالحسن! ای امیرمؤمنان! ما را به دنیا برگردان، اقرار به فضل و ولایت تو می کنیم.
من گفتم: نه به خدا سوگند نمی کنم– نه به خدا سوگند – این کار ابدا نمی شود.
سپس حضرت (علیه السلام) این آیه را قرائت فرمودند:
«وَلَو رُدُّوا لَعادوالِما نُهُوا عَنْهُ وَ إنَّهُم لَکاذِبونَ»(2)
«اگر برگردانده شوند(به دنیا) دوباره به آن چه از آن نهی شده اند بازگردند و آنان دروغگویانند.»(3)
با آغوش باز پیش به سوی جهنم
مرحوم آیت الله سیّدهاشم بحرانی در کتاب مدینة المعاجز می نویسد:
«درباره جریان قتل فلانی(در روایت به اسم دومی تصریح شده است) از ابن عباس و کعب الاحبار در حدیثی طولانی آمده است که عبدالله فرزند فلانی(دومی) گفت: چون زمان مرگ پدرم فرا رسید گاهی از هوش می رفت و دوباره به هوش می آمد تا این که یک بار که به هوش آمد مرا صدا کرد و گفت: فرزندم! قبل از این که بمیرم علی بن ابیطالب (علیه السلام) را بر بالینم حاضر کن.
گفتم: تو را با علی بن ابیطالب (علیه السلام) چه کار؟ و حال آن که برای بعد از خود شورا تشکیل داده ای و او را هم یکی از آن ها قرار داده ای؟
پدرم گفت: فرزندم! از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می گفت: در آتش دوزخ تابوتی است که در آن 12 نفر از اصحاب من در آن خواهند بود و آن گاه رو به اولی(در روایت به اسم اولی تصریح شده است) کرد و گفت: از آن بترس که اولین آن ها باشی! سپس رو به معاذبن جبل کرد و فرمود: بپرهیز که دومین آن ها باشی! سپس رو به من کرد و فرمود: بترس که سومین آن ها باشی!
فرزندم! لحظاتی قبل از هوش رفتم و در همان حال تابوتی را مشاهده کردم که در آن اولی(در روایت به اسم اولی تصریح شده است) و معاذبن جبل بودند و من هم سومین آن ها بودم.
عبدالله می گوید: به سراغ علی بن ابیطالب (علیه السلام) رفته و گفتم: ای پسر عموی رسول خدا (علیه السلام) ! پدرم برای امری که او را نگران ساخته فرا خوانده.
پس او به همراه من آمد و چون بر بالین پدرم حاضر شد؛ پدرم به او گفت: ای پسر عموی رسول خدا (علیه السلام) !
ص: 154
آیا قصد نداری مرا عفو نموده و از سوی خود و از جانب همسرت فاطمه(سلام الله علیها) مرا حلال نمایی؟ و من نیز در عوض، خلافت را به تو تسلیم نمایم؟علی (علیه السلام) به او گفت: آری اما به شرط این که مهاجر و انصار را جمع نمایی و حقّی که از من غصب کرده ای را به صاحبش برگردانی و آن چه را که بین تو و بین دوستت(اولی) از عهدی که بین ما بود را بیان کنی و به حقّ ما اعتراف نمایی! در آن صورت تو را حلال کرده و نیز از جانب دختر عمویم فاطمه(سلام الله علیها) ضامن حلالیت وی می شوم.
عبدالله می گوید: پدرم چون این سخن را شنید رویش را به دیوار کرد و گفت: ای امیرالمؤمنین (علیه السلام) ! نار و آتش را بر ننگ و عار ترجیح می دهم.
از این رو علی (علیه السلام) هم برخاست و از نزد پدرم خارج شد.
عبدالله به پدرش گفت: پدر! او به انصاف با تو برخورد کرد.
گفت: فرزندم! او می خواهد اولی را از قبر بیرون کشیده و او و پدرت را به آتش کشد و قریش را از دوستداران و پیروان علی بن ابیطالب (علیه السلام) قرار دهد نه به خدا قسم این شدنی نیست.
سپس حضرت علی (علیه السلام) به عبدالله گفت: ای فرزند(در روایت به اسم فرزند دومی تصریح شده است)!
تو را به خدا قسم می دهم پدرت بعد از خارج شدن من چه گفت؟
عبدالله گفت: به خدا قسم چیزی نگفت فقط گفت: اگر مردم با مرد کم موی جلوی پیشانی(أصلع) بنی هاشم بیعت کنند آن ها را بر مسیر نورانی و اقامه ی کتاب خدا و سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رهنمون خواهد گشت.
سپس فرمود: ای فرزند(در روایت به اسم فرزند دومی تصریح شده است)! تو چه پاسخی دادی؟
گفت: من به او گفتم: پدرم چه چیز مانع می شود که او را جانشین و خلیفه بعد از خود نسازی؟
حضرت فرمودند: پدرت چه پاسخ داد؟
گفت: چیزی نمی توانم بازگو نمایم.
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) من را به آن چه که بین تو و پدرت رد ّو بدل شده باخبر ساخته.
عبدالله گفت: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از چه چیز تو را با خبر ساخته؟
حضرت فرمودند: مطلبی را پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در حیاتش شبی که پدرت را در خواب دیدم که مرده است با خبر ساخت و کسی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در خواب ببیند مانند آن است که در بیداری ملاقات کرده باشد.
ای فرزند ثانی! آیا اگر آن را برای تو بازگو کنم تصدیق می کنی؟
عبدالله گفت: یا تصدیق می کنم یا سکوت اختیار می کنم.
حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: پدرت بعد از آن که من از نزد او خارج شدم در جواب تو که از او سؤال کردی چه چیز مانع می شود که او را بعد از خود جانشین خود نسازی، گفت: به خاطر آن صحیفه و پیمان نامه ای
ص: 155
که آن را در بین خود (مربوط به نقشه قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در شب عقبه) و در خانه کعبه در حجةالوداع نوشته و امضاء نموده ایم. پس از این فرموده ی حضرت، عبدالله سکوت کرد و گفت: از تو می خواهم که به حقّ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دست از سرم برداری.سلیم(راوی حدیث) می گوید: عبدالله را در آن مجلس دیدم در حالی که اشک در دیدگانش حلقه زده و گریه، او را دچار تنگی نفس کرده بود، سپس پدرش بعد از ساعتی ناله ای زد و مرد.»(1)
عیّاشی در تفسیر خود به اسناد ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است:
«هنگامی که قیامت برپا می شود، ابلیس را در هفتاد قید و هفتاد زنجیر می آورند(قید را در پا و زنجیر را به دست و گردن می زنند) و زُفَر(فلانی) با صدوبیست قید و صدوبیست زنجیر است.
ابلیس به زُفر می نگرد و می گوید: این کیست که خدا عذابش را چندین برابر کرده است در حالی که من همه خلق را گمراه کرده بودم؟
گفته شود: این فرد«زُفَر» (فلانی) است.
می پرسد: چرا سزاوار چنین عذابی شده است؟
در جواب او می گویند: به خاطر سرکشی و طغیان بر(حضرت امیرالمؤمنین) علی (علیه السلام) !
ابلیس به زُفَر(فلانی) می گوید: وای بر تو، آیا ندانستی خدا مرا به سجده آدم امر کرد، من عصیان نمودم و سجده نکردم و از خدا خواستم مرا بر محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیتش (علیهم السلام) و شیعیانش تسلط دهد، خدای مرا اجابت نکرده و گفت:
«إنَّ عِبادِی لَیسَ لَکَ عَلَیهِمْ سُلطانٌ إلَّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الغَاوِینَ»(2)
«در حقيقت تو را بر بندگان من تسلطى نيست مگر كسانى از گمراهان كه تو را پيروى كنند.»
مرحوم ابن قولویه در کتاب شریف«کامل الزیارات» این چنین روایت می کند:
«از عبدالله بن بکیر ارجانی نقل شده، وی گفت: با حضرت صادق (علیه السلام) در راه مکّه از مدینه همراه بودم، پس به جایی که«عسفان» نامیده می شد فرود آمدیم و سپس از کنار کوهی سیاه که در سمت چپ جاده بود و کوهی وحشتناک به نظر می آمد عبور کردیم، به محضر آن حضرت عرض کردم: ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، چقدر این کوه وحشتناک است! در این راه کوهی مثل این ندیده ام.
حضرت فرمودند: ای پسر بکیر، می دانی این چه کوهی است؟
عرض کردم: خیر.
ص: 156
فرمودند: این کوهی است بنام«کَمَد» و آن در وادیی از وادی های دوزخ بوده و در آن قاتلین پدرم امام حسین (علیه السلام) نگه داشته شده اند، (خداوند) آن ها را به ودیعت در این کوه قرار داده است. در حالی که در زیر آن ها آب های جهنّمی جاری می باشد، این آب ها عبارت اند از:غسلین(آبی که از پوست و گوشت دوزخیان جاری است)، صدید(آبی که ناشی از چرک و زرد آب باشد)، حمیم(عرق دوزخیان را گویند) آبی که از چاه جوّی خارج می شود و آن آبی است گندیده و متعفّن، آبی که از چاه فلق در دوزخ خارج می شود و آن آبی است حاصل از چرک و خون مجرمین، آبی که از خبال یعنی چرک بدن دوزخیان جاری است، آبی که از جهنم روان است، آبی که از لظی(وادی از وادی های جهنم) بیرون می آید، آبی که از حطمه(وادی از وادی های جهنم) خارج می شود، آبی که از سقر(وادی از وادی های جهنّم) بیرون می آید آبی که از حمیم(وادی از وادی های دوزخ) خارج می شود، آبی که از هاویه(وادی از وادی های دوزخ) بیرون می آید، آبی که از سعیر(وادی از وادی های دوزخ) خارج می شود و من هرگاه در مسیر خود از این کوه عبور کرده ام دیده ام که آن دو تن فریاد برمی آورند و ناله و زارى می کنند و من به قاتلان پدرم حسین (علیه السلام) مى نگرم و به آن دو تن مى گویم:
این قاتلین آن چه را که شما تأسیس کرده اید انجام داده اند، چرا وقتی زمام امور به دستتان بود به ما رحم نکرده و ما را کشتید و از حقوق خود محروممان نمودید و بر قتل و کشتن ما اقدام کرده و استبداد محض و کامل را به اجرا گذاردید خدا رحم نکند به کسی که به شما دو نفر رحم کند بچشید وزر و وبالی را که خود فراهمش نموده اید و خدا نسبت به بندگانش ظالم و ستمکار نیست.
البتّه دوّمی تضرّع و اضطرابش شدیدتر از اوّلی است و بسا ایستاده و حالشان را مشاهده کرده تا اندکی از بغض و کینه و ناراحتی که از ایشان در قلب دارم کاهش یافته و کمی تسلَّی و آرامش خاطر پیدا کنم و گاهی از کوهی که آنان در آن قرار دارند، که همان کوه کَمَد است می گذرم.
به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: فدایت شوم هنگامی که از کوه می گذری چه می شنوی؟
فرمودند: صدای آن دو را که فریاد می زنند: به سوی ما بالا بیا تا با تو سخن بگوییم... و می شنوم فریاد زننده ای از کوه فریاد می زند و به من می گوید: جواب آن ها را بده و به آن دو بگو:
«إخسَوُا فیها...»
«دور شوید و با من سخن نگویید.»
راوی می گوید به حضرت عرض کردم: فدایت شوم! چه کسانی با آن ها هستند؟
فرمودند: هر فرعونی که از خداوند سرکشی نموده و خداوند اعمال او را حکایت کرده و هرکسی که به بندگان خدا کفر را تعلیم نموده.
عرضه داشتم: آن ها چه کسانی هستند؟
ص: 157
فرمودند: مانند«بولس» که به یهود تعلیم داد که دست(قدرت) خدا بسته است و مانند«نسطور» که به نصارا آموخت که حضرت عیسی (علیه السلام) پسر خداست و به آن ها گفت: خدایان سه تا هستند (أب و إبن و روح القدس) و مانند فرعون(زمان حضرت) موسی (علیه السلام) که گفت: من خدای برتر شما هستم و مانند نمرود
که گفت: اهل زمین را مقهور ساختم و هر که در آسمان بود را به قتل رسانیدم؛ و مانند قاتل امیرالمؤمنین
علی (علیه السلام) و قاتل حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و حضرت محسن بن علی (علیه السلام) و کشنده(دو امام بزرگوار)حسنین (علیهما السلام) اما معاویه و عمروعاص؛ طمعی به خلاصی ندارند و همراه آن ها تمام کسانی هستند که با ما دشمنی نمودند و دشمنان ما را علیه ما با زبان و دست و مال یاری دادند...
راوی گوید به حضرت عرض کردم: فدایت شوم نهایت این کوه کجاست؟
فرمودند: زمین هفتم و در آن؛ جهنم بر روی دره ای از دره های آن است. بر آن نگهبانانی است که از ستارگان آسمان و قطرات باران و هرچه که در دریاها و زمین است، تعدادشان بیشتر است ؛هریک از ملائکه به چیزی گمارده شده که بر آن(کار) پایدار است و از آن مفارقت نمی کند.»(1)
قالَ الله تَبارک وتعالی:
«فَیَومَئِذٍ لایُعَذِّبُ عَذابَهُ أحَدٌ* وَ لایُوثِقُ وَثاقَهُ أحَدٌ»(2)
«در آن روز هيچ كس عذابي همانند عذاب او نمي كند* و هيچ كس هم چون او كسي را به بند نمي كشد»
سلمان فارسی (رحمه الله) به فلانی(دومی) گفت: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد آیه فوق:
«درآن روز(قیامت) کسی مانند او عذاب نمی شود و کسی مانند او به بند کشیده نمی شود.» سؤال کردم،
حضرت فرمودند: «به درستی که آن شخص تو هستی ای فلانی! او به سلمان گفت: ساکت شو.»(3)
ص: 158
ص: 159
خداوند تبارک و تعالی در قرآن این دو خبیث و ظالمین دیگر در حقّ اهل بیت (علیهم السلام) را لعن می نماید و مورد عذاب خود قرار می دهد:
«إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا»(1)
«بى گمان كسانى كه خدا و پيامبر او را آزار مى رسانند خدا آنان را در دنيا و آخرت لعنت كرده و برايشان عذابى خفت آور آماده ساخته است.»
بنابر نقل از طریقه ی عامه و خاصه پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد حضرت زهرا(سلام الله علیها) فرمودند:
«فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی وَمَنْ آَذَانِی فَقَدْ آَذَی اللَّهَ»(2)
«فاطمه(سلام الله علیها) پاره تن من است هرکس او را اذیت کند مرا اذیت کرده و هرکس مرا اذیت کند خدا را اذیت کرده است.»
و باز به نقل از همان دو طریق روایت است که حضرت زهرا(سلام الله علیها) به آن دو لعین فرمودند:
«فَإِنِّي أُشْهِدُ اَللَّهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ أَنَّكُمَا أَسْخَطْتُمَانِي وَ مَا أَرْضَيْتُمَانِي، وَ لَئِنْ لَقِيتُ اَلنَّبِيّ َ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَأَشْكُوَنَّكُمَا إِلَيْه»(3)
«خدا و ملائکه را شاهد می گیرم که شما دو نفر مرا به خشم آوردید و مرا خشنود ننمودید و اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را ملاقات کنم هر آینه شکایت شما دو نفر را به وی خواهم کرد.»
هم چنین ابن ابی الحدید معتزلی گفته است که:
«حضرت فاطمه(سلام الله علیها) از دنیا رفتند در حالی که سخت از عمر و ابوبکر غضبناک بودند.»(4)
پس با استفاده از این مطلب معلوم می شود که آن ها مورد لعن خدا قرار می گیرند و هیچ جای شکی نیست در جایی که خدا لعن کند، انبیاء و اولیاء و ملائکه هم لعن خواهند نمود، و ما هم باید با تمام وجود از آن ها بیزاری بجوییم و از خداوند بخواهیم که این حالت را به ما عطا بفرماید و ما را با چنین عقیده ای محشور بفرماید.
حدیث از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که آیه ی شریفه:
«فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ*أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ»(5)
ص: 160
«پس(اى منافقان)آيا اميد بستيد كه چون(از خدا) برگشتيد(يا سرپرست مردم شديد) در زمين فساد كنيد و خويشاوندي هاى خود را از هم قطع کنید* اينان همان كسانی اند كه خدا آنان را لعنت نموده و(گوش دل) آن ها را ناشنوا و چشم هايشان را نابينا كرده است.»
نازل شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ابوبکر و عمر و عثمان را احضار کردند و فرمودند:
«این آیه درباره شما نازل شده، اشاره به این که اگر شما سرکار آیید باعث فساد(شده)، قطع رحم آل محمّد (علیهم السلام) نموده و مستوجب لعن خدا می گردید، و خداوند آن ها را کر و کور نماید.»(1)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«مَنْ شَكَّ فِي كُفْرِ أَعْدَائِنَا وَ اَلظَّالِمِينَ لَنَا فَهُوَ كَافِرٌ»(2)
«کسی که شک کند در کفرِ دشمنان ما و کسانی که ظلم کردند به ما، کافر است.»
ابوحمزه ثمالی از امام سجاد (علیه السلام) می گوید درباره ابوبکر و عمر پرسیدم؟
«قلت له: أسأَلُکَ عَن فُلان وفُلان؟ قالَ: فَعَلیهُما لَعنَة الله بِلَعَناتِه کُلّها، ماتا وَ اللهِ کافِرینَ مُشرِکینَ بِالله الْعَظیم»(3)
حضرت فرمودند:
«لعنت خدا بر آن دو باد به عدد تمام لعنت های الهی و به خدا سوگند آن دو مُردند در حالی که کافر و مشرک به خداوند بزرگ بودند.»
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند:
«قال: عَليهِما لَعائِنُ اللّهِ كلُّها، مَضَيا وَ اللّه، مُشرِكَين ِكافِرَينِ بِاللّهِ الْعَظيمِ.»(4)
«همه ی لعنت های خدا بر آن دو نفر(ابوبکر و عمر) باد. به خدا قسم آن دو نفر کافر و مشرک به خدای بزرگ بودند.»
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«مَثَل أبی بَکْرٍ وَ شیعَتِه مَثَل فِرعَونَ وَ شیعَتِه و مَثَل عَلیٍّ (علیه السلام) وَ شیعَتِه مَثَلُ مُوسی (علیه السلام) وَ شیعَتِه»(5)
«مَثَل ابوبکر (لعنه الله) و پیروانش مَثَل فرعون و پیروان وی، و مَثَل علی (علیه السلام) و پیروانش مَثَل موسی (علیه السلام) و پیروانش است.»
ص: 161
حسین بن یوثر و ابوسلمه سراج گویند:
«أَبِي سَلَمَةَ السَّرَّاجِ قَالا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِاللَّهِ ع وَ هُوَ يَلْعَنُ فِي دُبُرِ كُلِّ مَكْتُوبَةٍ أَرْبَعَةً مِنَ الرِّجَالِ وَ أَرْبَعاً مِنَ النِّسَاءِ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ مُعَاوِيَةُ وَ يُسَمِّيهِمْ وَ فُلَانَةُ وَ فُلَانَةُ وَ هِنْدٌ وَ أُمُّ الْحَكَمِ أُخْتُ مُعَاوِيَةَ»(1)
«شنیدم که امام صادق (علیه السلام) بعد از هر نماز واجب خود چهار مرد و چهار زن را لعن می فرمود؛ از مردها ابوبکر و عمر و عثمان و معاویه و از زن ها عایشه و حفصه و هنده و امّ الحکم(خواهر معاویه).»
حضرت زهرا(سلام الله علیها) خطاب به ابوبکر فرمودند:
«به خدا قسم در هر نمازم بر تو نفرین می کنم.»(2)
اصحاب ما روایت کرده اند که:
«امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در پاره ای از نافله هایش دو بُت قریش یعنی ابابکر و عمر را در قنوت لعنت می فرمودند.»(3)
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند:
«همه ی لعنت های خداوند بر آن دو نفر(ابابکر و عمر) باد.»(4)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
« نَحْنُ مَعَاشِرَ بَنِی هَاشِمٍ نَأْمُرُ کِبَارَنَا وَ صِغَارَنَا بِسَبِّهِمَا وَ الْبَرَائَةِ مِنْهُمَا.»(5)
«ما طایفه بنی هاشم به کوچک و بزرگمان امر می کنیم که آن دو نفر(ابوبکر و عمر) را سبّ نموده و از آن ها بیزاری جویند.»
راوی گوید از امام باقر (علیه السلام) درباره عمر و ابوبکر پرسیدم، فرمودند:«چه می پرسی از آن دو؟ به خدا سوگند همه ی گذشتگان ما خاندان بر آن دو غضبناک بوده، و همه ی ما نیز در این روزگار بر آن ها غضبناک می باشیم. بزرگان ما خردسالان خود را سفارش به دشمنی با آن دو می کنند.»(6)
امام مجتبی (علیه السلام) فرمودند:
ص: 162
«ای شیعیان! به فرزندانتان بغض عثمان / را بیاموزید که هرکس محبّت او را داشته باشد، اگر دجّال را درک کند به او گرویده و ایمان آورد، وگرنه در قبر به او اقرار کند.»(1)
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) فرمودند:
«شگفتا! چگونه این امّت دلباخته و فریفته ی خلفا شده اند؟! چه محبّتی از آن ها و معتقدین آن ها به دل دارند؟! محبّت به کسانی که آن ها را از راه خدا بازداشته، از دین برگرداندند! به خدا قسم اگر سرپا بر خاک ایستاده و خاکستر بر سر بریزند و با تضرع و زاری نفرین نمایند بر کسانی که سبب گمراهی آن ها شده و آن ها را از راه خدا بازداشته و به سوی آتش فراخوانده، در معرض سخط خدا درآورده، و آن ها را جهنمی کردند- به واسطه ی گناه و جرمی که در مورد آن ها مرتکب شدند(اشاره به ابوبکر و عمر...)- و تا قیامت این کار را ادامه دهند، باز نتوانسته اند آن چنان که باید آن ها را لعن کنند(و استحقاق آن ها نسبت به لعن بیش از این است.)»(2)
عَنْ عَبْدِالرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي عَبْدِاللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) :
«... خَبِّرْنِي عَنِ الرَّجُلَيْنِ، قَالَ ظَلَمَانَا حَقَّنَا فِي كِتَابِ اللَّهِ (عز و جل) وَ مَنَعَا فَاطِمَةَ (علیها السلام) مِيرَاثَهَا مِنْ أَبِيهَا وَ جَرَي ظُلْمُهُمَا إِلَي الْيَوْمِ قَالَ - وَ أَشَارَ إِلَي خَلْفِهِ - وَ نَبَذَا كِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمَا.»(3)
عبدالرحمن بن ابی عبدالله می گوید؛ به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:
«نظر خود را درباره آن دو نفر برای من بگویید.
حضرت فرمودند: آن دو نفر درباره ی حقّ ما که در قرآن مجید است(ولایت) به ما ظلم کردند و میراث مادرمان فاطمة زهرا(سلام الله علیها) را که از پدرش به او رسیده بود غصب نمودند و ظلم آن دو نفر تا امروز جاری است. سپس با دست مبارک به پشت سر اشاره نموده فرمودند: و کتاب خدا را(این چنین) به پشت سر انداختند.»
امام کاظم (علیه السلام) فرمودند:
«به جان خودم سوگند! آن دو(ابوبکر و عمر) از پیش منافق بودند، کلام خدای (عز و جل) را(نپذیرفتند) رد کردند، و به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) استهزا نمودند. هر دو کافرند! نفرین خدا و فرشتگان و همه ی مردم بر آن ها باد. به خدا سوگند! از زمانی که تغییر حالت دادند، هیچ گاه به دل ایمان نداشتند، و پیوسته شک آن ها افزون
ص: 163
می گشت، همیشه حیله باز و اهل اشک، ریب و نفاق بودند، تا ملائکه عذاب آن ها را قبض روح و به جایگاه خواری در دارالمقام(دوزخ) فرستادند.»(1)
سعدبن عبدالله اشعری از امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) ، علت اظهار اسلام ابوبکر و عمر را چنین بازگو کرده است:
«آن ها برای طمع مسلمان شدند؛ زیرا با یهودیان سر و کار داشتند و شنیده بودند که بنابر آن چه در تورات و بقیه کتب آسمانی و پیش گویی هایی که درباره حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) شده که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خروج می کند و بر عرب چیره و غالب می گردد مانند غلبه ی بخت النصر بر بنی اسرائیل...
هنگامی که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) امر نبوّت خویش را اظهار(مردم را به دین اسلام دعوت) فرمود، این دو به طمع این که- پس از پیروزی و موفقیت حضرت- حکومت بخشی از بلاد مسلمین به آن ها واگذار شود(به ظاهر به او گرویده) شهادتین را بر زبان جاری کردند، ولی نتیجه ای نگرفتند. لذا پس از مأیوس شدن به همراه هم فکران و دوستانشان در لیلةالعقبة چهره های(نحس) خود را پوشاندند(که شناخته نشوند) و مرکب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را رَم دادند تا حضرت را نابود کنند، ولی خدای تعالی آن حضرت را از کید و حیله ی آن ها محفوظ داشت و کاری از پیش نبردند.»(2)
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:
«رحمت خدا بر سلمان و ابوذر و مقداد باد! چقدر شناخت آن ها نسبت به ابوبکر و عمر دقیق، و تنفرشان از آن دو شدید بود! چه بسیار بر آن دو(خبیث) لعن و نفرین می فرستادند.»(3)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) عمر/ را نفرین نمود و به درگاه خدا عرض کرد:
«بار پروردگارا! عمر را سزا ده که به هر سنگ و کلوخی ستم نمود!»(4)
حضرت صدیقه کبری(سلام الله علیها) خطاب به ابوبکر و عمر فرمود:«خدا و فرشتگان را گواه می گیرم که شما مرا به خشم آوردید و خشنودم ننمودید، هرگاه به دیدار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نائل شوم از شما حتماً شکایت خواهم
ص: 164
کرد.ابوبکر شروع به گریه نمود، حضرت زهرا(سلام الله علیها) به او فرمودند: به خدا سوگند! در هر نمازی که می خوانم تو را نفرین می کنم.»(1)
راوی گوید از امام باقر (علیه السلام) از عمر و ابوبکر پرسیدم، حضرت فرمودند:«چه می پرسی از آن دو؟ به خدا سوگند همه ی گذشتگان ما خاندان بر آن دو غضبناک بوده، و همه ی ما نیز در این روزگار بر آن ها غضبناک می باشیم. بزرگان ما خردسالان خود را سفارش به دشمنی با آن دو می کنند. آن دو بر ما ستم کردند، و حقّ ما را گرفتند و(خمس) غنیمت که اختصاص به ما داشت از ما دریغ داشتند، و اولین کسانی بودند که بر ما چیره و غالب شده، علیه ما در اسلام رخنه ای ایجاد کردند که تا قیامت حضرت مهدی (عجل الله تعای فرجه الشریف) پایدار خواهد ماند، هنگامی که آن حضرت قیام نماید جنایات آن ها را اظهار و از تبلیغات دروغین و فضائل ساختگی آن ها جلوگیری خواهد کرد.
به خدا سوگند! هر بلایی که بر ما اهل بیت (علیهم السلام) پایه ریزی شود، هر حادثه ای که بر ما پیش آید، اساس و بنیان اولیه اش را آن دو گذاشته اند، پس لعنت خدا و فرشتگان و همه ی مردم بر آن دو باد!»(2)
حارث همدانی گوید: شبانه به منزل امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) شرفیاب شدم، حضرت فرمودند:
«چرا در این ساعت شب اینجا آمده ای؟
عرض کردم: محبّت و دوستی شما مرا به این جا کشاند.
فرمودند: تو را به خدا راست می گویی؟
عرض کردم: آری.
فرمودند: نمی خواهی به تو بگویم چه کسی با ما و دوستان ما از همه دشمنی اش بیشتر است؟
گفتم: بلی! ای امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، به خدا سوگند گمانی برایم پدید آمده.
فرمودند: بگو.
گفتم: فلانی و فلانی(ابوبکر و عمر)!
فرمودند: نزدیک من بیا.(چون به جهت تقیه نمی توانستند بلند صحبت کنند.) وقتی نزدیک رفتم؛
فرمود: از آن دو بیزار باش، خدا از آن دو بیزار است.
و بنابر روایت دیگر فرمودند: آری، سوگند به خدایی که دانه را شکافته و مردمان را آفریده(درست حدس زدی)، همان دو نفر مقصود من بودند. آن ها در حقّ من ستم کرده، عیش مرا مکدّر نموده، به من حسادت
ص: 165
ورزیده و آزارم دادند. جهنمیان از سر و صدای آنان در میان آتش، و از این که پیامبر (علیه السلام) (همیشه) آن ها را ملامت می فرمایند، اذیت می شوند.»(1)
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:«آن دو اولین کسانی هستند که به ما ستم کرده، حقّ ما را به یغما بردند، بر ما چیره شدند و دری از ظلم و ستم به روی ما گشودند که تا قیامت بسته نخواهد شد، خدا از ستمی که در حقّ ما نمودند، نگذرد و آن ها را نیامرزد.»(2)
ابوحمزه ثمالی گوید: به امام سجّاد (علیه السلام) عرض کردم:
«سؤالاتی دارم که می خواهم بدون تقیه مطرح کرده، جواب بگیرم. حضرت پذیرفتند، من عرض کردم: نظر شما درباره ی ابوبکر و عمر چیست؟
فرمودند: نفرین خداوند- به تمام اقسام و انواع لعنت هایش- بر آن دو باد! به خدا قسم هر دو در حال شرک و کفر به خدای عظیم از دنیا رفتند.»(3)
ابوحمزه (رحمه الله) می گوید: در خلوتی از امام سجاد (علیه السلام) درباره ی عمر و ابوبکر پرسیدم در پاسخ فرمودند:
«آن دو نخستین کسانی هستند که در حقّ ما ستم کرده، میراث ما را به غارت بردند و بر مسند خلافت- که ما شایسته و سزاوار آن بودیم- تکیه زدند. خدا آن ها را نیامرزد و به آن ها رحم نکند، هر دو کافر بودند. کسی که ولایت آن ها را داشته باشد(نیز) کافر است.»(4)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«به خدا سوگند آن دو جایگاه امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را غصب کردند، خدا نیامرزدشان، خدا از آن ها نگذرد.»(1)
«تا قیامت هر خون ناحقی که ریخته شود، هر مالی که از حرام کسب شود، و هر فحشایی که مرتکب شوند، همه بر گردن آن دو می باشد، تا این که قائم آل محمّد (علیهم السلام) به پا خیزد(و از این اعمال جلوگیری کند.) ما بنی هاشم به بزرگ و خردسال خود دستور می دهیم که آن دو را سَبّ نموده(ناسزا گویند) و از آن ها بیزاری بجویند.»(2)
راوی در منا خدمت امام باقر (علیه السلام) عرض کرد:
«خدا مرا فدایت گرداند!(در مناسک) از شما برنامه ای دیدم که هیچ کس آن را به جا نمی آورد، شما پس از رمی جمرات پنج دانه ریگ به طرف راست و چپ زدید!
حضرت فرمودند: آری، ای پسر عمو! هر سال هنگام مراسم حج خدا آن دو جائر پیمان شکن را تر و تازه(از قبر بیرون آورده)، این جا(یعنی منا، محل رمی جمرات) به چوبه ی دار آویزان می شوند، جز امام(امام زمان (علیه السلام) ) کسی آن ها را نمی بیند. اولی را دو دانه ریگ زدم و دومی را سه ریگ؛ چون کفرش بیشتر و در اظهار دشمنی با ما شدیدتر بود، گرچه اولی وحشتناک تر و تلخ تر بود.»(3)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«این لقب(امیرالمؤمنین) فقط شایسته امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) است که خدا به آن حضرت اختصاص داده است. کسی نیست که او را به این لقب بخوانند و به این امر راضی باشند مگر منکوح شود، گرچه قبلاً مبتلا به آن نبوده باشد. همین مطلب مقصود خدای تعالی است از آیه ی شریفه:
«إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِنَاثًا وَإِنْ يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطَانًا مَرِيدًا»(4)
«مشرکان جز خدا جماداتی را نمی پرستند و در حقیقت جز شیطان سرکش گمراه را اطاعت نمی کنند.»(5)
ص: 167
از احادیث متعدد استفاده می شود که اولین کار حضرت مهدی (عجل الله تعای فرجه الشریف) -پس از ورود به مدینه طیبه- بیرون آوردن جنازه ی ابوبکر و عمر از قبر و آتش زدن آن هاست، خلاصه مطلب آن است که:
«حضرت از مردم می پرسد: آیا بین شما کسی هست که آن دو را بشناسد؟در پاسخ می گویند: ما آن ها را از اوصافشان می شناسیم. کسی غیر از آن دو نفر کنار جدّ شما به خاک سپرده نشده است. حضرت باز می پرسد: آیا کسی هست که این مطلب را انکار کند؟ یا شک و شبهه ای داشته باشد؟
(همه یک صدا) پاسخ می دهند: نه.
تا سه روز صبر می کنند تا خبر بین مردم منتشر شود سپس دیوارهای کنار قبرشان را خراب می کنند. هنگامی که می خواهند دیوار قبر را خراب کنند(شاید منظور شکافتن قبر آن ها باشد) به دستور خداوند بادهای شدید و صاعقه های(وحشت زا) و پُر از رعد و برق فضا را پر می کند، تا این که مردم می گویند: این حوادث به جهت بی احترامی به قبر شیخین است و یاران حضرت از اطرافشان پراکنده شوند تا جایی که حضرت یکه و تنها گردد! پس خود کلنگ به دست مبارک گرفته و دیوار را منهدم سازد. سپس یاران حضرت برگشته و شروع به(کمک در) خراب کردن دیوار کنند.
حضرت به نقباء می فرماید: شروع کنید به نبش قبر و جستجو نمودن، آن ها با دست خاک ها را کنار می زنند تا به جنازه ی آن دو رسند و جسد آن ها را تر و تازه به صورتی که از دنیا رفته اند بیرون آورده، کفن را کنار می زنند. حضرت به اذن خدا آن دو را زنده نماید، آن ها را لعن و نفرین کرده و از آن ها برائت و بیزاری می جوید. سپس با آن ها صحبت می کند و آن ها پاسخ می دهند.
حضرت دستور می دهند که آن دو را بر درخت خشکیده ی پوسیده آویزان کنند. پس از آن، درخت سبز شده، شاخه های آن رشد نموده و برگ تازه بروید.
اهل شک و ریب و پیروان شیخین(با خوشحالی) گویند: به خدا سوگند این شرافت حقیقی است! یقیناً ما به واسطه ی محبّت و ولایت این دو رستگار شده ایم!
هرکس ذرّه ای از دوستی آن ها را به دل داشته باشد، عقیده ی خود را اظهار نماید. همه ی آن ها برای تماشا کنار جنازه ی دار آویخته ابوبکر و عمر حاضر شده شیفته و مفتون آن دو شوند(و به گمراهی افتند).
منادی از طرف امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) ندا دهد: هرکس این دو صحابی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) - که در کنار او مدفون بوده اند- را دوست دارد یک طرف جدا بایستد.
مردم دو دسته شوند: طرفدار و دشمن.
حضرت به طرفداران آن ها فرمایند که از آن دو اعلام بیزاری نمایند، ولی آن ها امتناع کرده گویند: به خدا سوگند! از تو بیزاریم و از کسانی که به تو ایمان آورده، آن دو را قبول نداشته، به آن ها بی احترامی کرده، جنازه ی آن ها را بیرون آورده، بر دار آویزان نموده اند!
ص: 168
مردم به فتنه ای دچار شوند از فتنه ی گوساله ی سامری شدیدتر! به امر مبارک امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) باد سیاهی بوزد و همه ی آن ها را مانند ریشه ی درخت خرمای پوسیده نابود سازد. سپس دستور فرماید جنازه ی آن دو را پایین آورند. سپس به امر حضرت همه جمع شوند(تا شاهد محاکمه ی آن ها باشند). سپس تمام رفتارهای ناپسند آن ها را در هر عصر و زمانی بر آن ها بشمارد و آن ها اعتراف به جنایات خویش نمایند.به دستور حضرت ابتدا حاضرین از آن ها قصاص کنند. سپس حضرت امر فرمایند که آتشی از زمین بیرون آید، همان آتشی که بر در خانه ی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) آوردند، و با همان هیزمی که برای آتش زدن اهل بیت (علیهم السلام) جمع آوری کرده بودند-و نزد اهل بیت (علیهم السلام) باقی مانده، و از یکدیگر ارث می برند- آن ها را آتش زده سپس دستور دهند که بادی وزیده و خاکسترشان را به دریا ریزد و پراکنده نماید.
مفضّل از امام صادق (علیه السلام) پرسید: ای سرور من! آیا این آخرین عذاب آن دو است؟!
حضرت فرمودند: هرگز! ای مفضّل! به خدا سوگند! سیّد اکبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و صدیق اکبر امیرمؤمنان (علیه السلام) و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) و بقیه ائمه هدی (علیهم السلام) و تمام آن هایی که ایمان خالص داشته اند و تمام کسانی که کافر محض بودند(در جبهه مخالف) برمی گردند و آن جا حاضر شده،
قصاص می گیرند تا جایی که در یک شبانه روز هزار بار کشته می شوند ولی باز به صورت اول برمی گردند.»(1)
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«مردم با امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) در مکّه بیعت می کنند ... سپس حضرت به راه می افتند و مردم را به کتاب خدا و سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ولایت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و بیزاری از دشمنانش دعوت می کنند.»(2)
«إِنَّ لِلَّهِ خَلْفَ هَذِهِ اَلنِّطَاقِ زَبَرْجَدَةً خَضْرَاءَ مِنْهَا اِخْضَرَّتِ اَلسَّمَاءُ قُلْتُ وَ مَا اَلنِّطَاقُ قَالَ اَلْحِجَابُ وَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَرَاءَ ذَلِكَ سَبْعُونَ أَلْفَ عَالَمٍ أَكْثَرَ مِنْ عَدَدِ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ وَ كُلُّهُمْ يَلْعَنُ فُلاَناً وَ فُلاَناً»(3)
«همانا خدا را پشت این نطاق آسمانی زبرجد سبزی است که به واسطه ی آن آسمان سبز گشت، گفتم: نطاق چیست؟
فرمود: پرده است، خدا را پشت آن(پرده) هفتاد هزار عالم است بیش از تعداد جن و انس و تمامی آنان فلان و فلان(ابابکر و عمر) را لعنت می کنند.»
ص: 169
حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:
«إنَّ لِلّه بَلدةَ خَلفَ المَغرب یُقال لَها«جابِلقا» و فی جابِلقا سَبعونَ ألفَ أُمَة لَیسَ فیها أُمُةٍ الا مِثلَ هذِه الأمة فَما عَصُوا الله طَرفَةَ عَینٍ فَما یَعمَلونَ عَملاً و لا یَقولوُنَ إلا الدُّعاء عَلَی أَلاّولین و البَرائَةَ مِنهُما و الوِلایَةَ لِاَهلِ بَیتٍ رَسولِ اللِه (صلی الله علیه و آله و سلم) »(1)«در پشت مغرب این عالم شهری است بنام«جابلقا» که در آن هفتاد هزار امّت است، امّتی مانند این وجود ندارد که به اندازه چشم برهم زدنی خدا را معصیت نکرده اند و هیچ عبادت و دعایی ندارند مگر لعن بر ابابکر و عمر و بیزاری از آن ها و ولایت اهل بیت رسول الله (علیهم السلام) .»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«إِنَّ مِنْ وَرَاءِ أَرْضِكُمْ هَذِهِ أَرْضاً بَيْضَاءَ ضَوْؤُهَا مِنْهَا فِيهَا خَلْقٌ يَعْبُدُونَ اَللَّهَ لاَ يُشْرِكُونَ بِهِ شَيْئاً يَتَبَرَّءُونَ مِنْ فُلاَنٍ وَ فُلاَنٍ.»(2)
«به راستی خدا را از پس این زمین شما زمینی درخشان است که پرتو این زمین از آن است، در خلقی است که خدا را عبادت می کنند و شرک به او پیدا نمی کنند و از فلان و فلان(ابابکر و عمر) بیزاری می جویند.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«إنَّ مِنْ وَراءِ عَینِ شَمسِکُمْ هذِهِ أَربَعینَ عینِ شَمسٍ فیها خَلقٌ کَثیرٌ و ِإنَّ مِنْ وَراء قَمرِکُم أرْبَعین قَمراً فیها خَلقٌ کَثیرٌ لا یَدِرونَ أنَّ الله خَلَقَ آدَمَ أمْ لَم یَخْلقه ألْهَمُوا إلْهاماً لَعْنةُ فُلانٍ و فُلان»(3)
«همانا پشت این چشمه ی خورشید شما چهل چشمه ی خورشید دیگر است، و در آن ها خلق بسیاری است و به راستی پشت ماه شما چهل ماه دیگر است و در آن ها خلق بسیاری وجود دارد، نمی دانند که خدا آدم را آفریده یا نه، و به الهام، لعن بر فلان و فلان(ابابکر و عمر) را دانسته اند.»
«لعن حیوانات بر آن ها»
امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
«قنبره(نوعی گنجشک است که به آن چکاوک گفته می شود) را نخورید و آن را دشنام ندهید و به دست بچه ها ندهید تا با آن بازی کنند، چرا که این حیوان بسیار تسبیح می گوید و تسبیح او این است: خدا مبغوضین آل محمّد (علیهم السلام) را لعنت کن.»(4)
ص: 170
انس بن مالک نقل کرده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
« إِنَّ ِللَّهَ خَلْقاً، لَیِسوُا مِن وُلدِ آدَم يَلْعَنُونَ مُبْغِضِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ هُمْ يَا رَسُولَ اَللَّهِ ؟ قَالَ: هُم اَلْقَنَابِرُ يُنَادُونَ فِي اَلسَّحَرِ عَلَى رُءُوسِ اَلشَّجَرِ: أَلاَ لَعْنَةُ اَللَّهِ عَلَى مُبْغِضِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ السَلامُ عَلی عِبادِه الَذّینَ اصْطَفی»(1)«خداوند مخلوقاتی دارد که از فرزندان آدم نیستند، اینان مبغض علی بن ابیطالب (علیه السلام) را لعن می کنند،
عرض کرد: اینان چه کسانی هستند یا رسول الله؟
فرمودند: اینان چکاوک ها هستند که سحرگاهان به بالای درختان ندا می دهند: لعنت خدا بر مبغض علی
بن ابیطالب (علیه السلام) ، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ و سلام بر بندگانی که خدا برگزیده است.»(2)
امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرمودند:
«أَنَّ عَلِيّاً عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَانَ يَوْماً بِأَرْضِ قَفْرٍ فَرَأَى دُرَّاجاً فَقَالَ يَا دُرَّاجُ مُنْذُ كَمْ أَنْتَ فِي هَذِهِ اَلْبَرِّيَّةِ وَ مِنْ أَيْنَ مَطْعَمُكَ وَ مَشْرَبُكَ فَقَالَ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ أَنَا فِي هَذِهِ اَلْبَرِّيَّةِ مُنْذُ مِائَةِ سَنَةٍ إِذَا جُعْتُ أُصَلِّي عَلَيْكُمْ فَأَشْبَعُ وَ إِذَا عَطِشْتُ أَدْعُو عَلَى ظَالِمِيكُمْ فَأَرْوَى.»(3)
«امیرالمؤمنین (علیه السلام) روزی از سرزمینی عبور می کردند که در آن هیچ آب و غذایی نبود و کسی در آن زندگی نمی کرد و نگاه حضرت به کبکی افتاد، به آن خطاب کرد و فرمود: ای کبک! تو از چه زمانی در این بیابان هستی؟ و از کجا آب و غذا تهیه می کنی؟
عرضه داشت: ای امیرالمؤمنین (علیه السلام) من از صد سال پیش تاکنون در این بیابان هستم و هنگامی که گرسنه می شوم بر شما درود و صلوات می فرستم و بدین وسیله سیر می شوم، و هنگامی که تشنه می شوم بر ظالمین شما نفرین می کنم تا این که بدین وسیله سیراب می شوم.»
در روایت دیگری از عمّار، یاسر و جابر انصاری آمده است که هر کدام گفته اند:
«در خدمت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در بیابانی بودم که دیدم حضرت از مسیر جاده بیرون رفته، من هم به دنبال ایشان رفتم و دیدم که حضرت (علیه السلام) به طرف آسمان نگاه کردند، سپس تبسم نمودند و فرمودند:
احسنت ای پرنده! به فضل او(خدای متعال) می خواندی!
عرضه داشتم: مولای من! پرنده کجاست؟
حضرت فرمودند: در هواست. آیا دوست داری آن را ببینی و صدایش را بشنوی؟
عرضه داشتم: بلی مولای من! پس آن حضرت نگاهی به آسمان کرده و زیر لب دعایی خواندند که ناگهان پرنده ای به طرف زمین آمد و روی دستان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرود آمد.حضرت دست خود را بر پشت آن پرنده نهادند و فرمودند: به اذن خدا سخن بگو که من علی بن ابیطالب (علیه السلام) هستم.
ص: 171
پس خدای متعال زبان آن پرنده را به لغت عربی واضح به نطق درآورده و آن پرنده گفت: سلام بر تو امیرالمؤمنین (علیه السلام) و رحمت و برکات خدا بر تو باد،
پس حضرت جواب سلام داد، فرمودند: در بیابان خشک و بی آب و علف، غذای خود را از کجا تهیه می کنی؟عرضه داشت: مولای من! هرگاه گرسنه شوم یاد از ولایت شما اهل بیت (علیهم السلام) می کنم و از این طریق سیر می شوم و هرگاه تشنه می شوم از دشمنان شما بیزاری می جویم و از این طریق سیراب می شوم. حضرت فرمودند: برکت برای تو باشد. برکت برای تو باشد.»(1)
اوّلی گفت:
«لَعْنَ الله إِبْن صَهّاک، هَو أَضَلَّنِی عَن الذِکْر بَعْدَ إِذْ جاءَنی فَبِئسَ القَریِن»(2)
«خدا پسر صهّاک را لعنت کند، او مرا به ذکر(ولایت) گمراه کرد و به راستی که او چه بد همنشین و رفیقی است.»
در روایت است که دوّمی خطاب به امام حسین (علیه السلام) عرضه داشت:
«یا حسین! مَنْ أَنکَر حَق أبیکَ فَعَلیه لَعْنَة الله»(3)
«ای حسین (علیه السلام) ! لعنت خدا بر کسی که حقّ پدرت (علیه السلام) را منکر باشد.»
بقاء و استمرار صلوات در چنین عالمی حتماً به دلیل، حافظ و نگهبان نیاز دارد و آن دلیل و برهان و حافظ، فقط و فقط به طرد و دوری جهات خلافی است که فقط با لعن بر معاندان تحقق پذیر است، لذا است که بلافاصله بعد از آیه ی صلوات
«أِنَّ اللَّهَ وَ مَلَآئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِ یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ صَلُّواْ عَلَیْهِ وَسَلِّمُواْ تَسْلِیماً»(4)
«خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود فرستید و به فرمانش بخوبی گردن نهید»
آیه ی لعن موذیان بر خدا و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است.
ص: 172
نخستین وجه برتری لعن نسبت به صلوات این است که در واقع علت بقاء صلوات و بروز و ظهور آن فقط در طرد و دوری از جهان، بی قراری بر لعن دشمن صاحب صلوات میسّر و مقدر است، گرچه لعن در قالب خود صلوات بوده باشد که به هر حال، لعن، علت بقاء صلوات خواهد بود.
آن کسی می تواند ادّعا کند که من در حفظ و امان صلواتی از جمیع شئون قرار دارم که اساس خلاف عداوتی را یکباره کنار گذاشته و لعن کننده باشد و تا در لعن بر اعدای اهل بیت (علیهم السلام) نباشد، هرگز رحمتی ازبهره صلواتی نخواهد برد، گرچه این فرد به حسب ظاهر به اعمال ظاهری عامل باشد و آن ها را انجام بدهد؛ زیرا این فرد، فاقد حافظ صلوات است که تحقق صلوات فقط به لعن امکان پذیر است.
نتیجه می گیریم که لعن بر دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) از صلوات افضل و برتر است؛ چرا که با لعنت کردن دو جهت در آن کاملاً رعایت می شود: یکی ضرر ملعون برطرف می شود و دیگری سلامتی و رحمت کسی که صلوات بر او فرستاده می شود وجود دارد و آشکار می گردد.
شیخ ابوالحسن مرندی از شیخ حرّعاملی(صاحب وسائل الشیعه)نقل نموده:
«امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در حال طواف کعبه بودند که دیدند مردی پرده خانه ی کعبه را گرفته و صلوات بر محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرستد، حضرت بر او سلام نمودند. دفعه ی دوم حضرت او را دیدند ولی سلام نکردند.
آن مرد عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! چرا این بار به من سلام ننمودی!
حضرت فرمودند: نخواستم تو را از ذکر لعن که این بار مشغول آن بودی باز دارم، چرا که لعن از سلام و جواب سلام و صلوات بر محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) بالاتر است.»(1)
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
«مرد خیاطی دو پیراهن نزد امام صادق (علیه السلام) آورد و عرض کرد: من هنگام دوختن یکی از این دو پیراهن صلوات بر محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرستادم و هنگام دوختن دیگری لعن بر دشمنان محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ، شما کدام یک را اختیار می فرمایید؟
امام صادق (علیه السلام) پیراهنی را که با ذکر لعن دوخته شده بود را انتخاب نمودند و فرمودند: من این پیراهن را بیشتر دوست دارم.»(2)
ص: 173
ص: 174
ص: 175
بدعت در لغت به معنی تغییر دادن می باشد.
بدعت در دین
«إدْخالُ مالَمْ یَکُنْ مِنَ الدّینِ فِی الدّین»
یعنی: داخل کردن آن چه جز دین نیست در دین.
مَطاعن: جمع کلمه مُطعِن می باشد که ریشه آن طعن است که در لغت به معنای نیزه می باشد.
مطاعن: یعنی زشتی ها و بدی هایی که موجب لعن می شود.
اگر افرادی بخواهند بنام پیشرفت اسلام، بدعت هایی را در دین وارد و بر آن تحمیل کنند چه بخواهند و چه نخواهند لعنت خدا و اولیای الهی بر این دسته از مردم خواهد بود، چون اینان خود را حقیقتاً شریک پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می دانند. همان گونه که عمربن الخطاب به مبلغان اعزامی از سوی خودش در زمان غصب خلافت می گفت:
«جَرِّدُوا القُرآنَ ولا تَفسَّروا أقِلّوا عَنْ رَسُولِ الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و أنا شَریکَکُم»(1)
«از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سخنی نگویید؛ فقط قرآن را بر مردم بخوانید...»
این سخن عمربن الخطاب حاکی از آن است که من در عرض پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هستم و با آن حضرت برابری می کنم و من شریک پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هستم. از این رو بود که او به سبب جبر و زور و قدرتی که بعد از غصب خلافت یافت آن همه بدعت هایی را که در دین وارد کرد و به عبارتی بر مسلمانان تحمیل نمود و آن گاه کارش به جایی رسید که دستور داد برای نخستین بار نمازهای مستحبی شب های ماه مبارک رمضان به جماعت(تراویح) خوانده شود و آشکارا می گفت:
«نعمت البدعة هذه»
«خوب بدعتی است، این که نماز تراویح را به جماعت بخوانید.»
او این بدعت را رواج داد، حال آن که خود اهل تسنن نقل می کنند که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«کُلّ بِدعَةٍ ضَلالَةٌ وکُلُّ ضَلالةٍ فِی النّارِ»(2)
«هر بدعتی، گمراهی و هر گمراهی در آتش است.»
بسیار جالب است که برای آشنایی با بدعت های عمربن الخطاب به کتاب جلال الدین سیوطی مراجعه شود، او در کتاب تاریخ الخلفا از عسکری حسن بن عبدالله بن سهل بن سعیدبن یحیی، چنین نقل می کند: «عمر نخستین کسی است که خود را امیرالمؤمنین نامید، نخستین کسی است که نماز تراویح را بدعت
ص: 176
نهاد، نخستین کسی است که عقد موقت را حرام کرد و نخستین کسی است که مردم را در نماز میّت بر چهار تکبیر واداشت...»(1)
به راستی این جرأت از کجا سرچشمه گرفته بود؟ و به خاطر چه بود؟
به یقین او اول خودش را در مقام پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دید و در ردیف آن حضرت دانست و شریک بودن با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را برای خود مسلم دانست و کار را به جایی رسانید که دستور داد روایات پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را نیز آتش بزنند!
در طبقات ابن سعد چنین آمده است:
«عمر به مردم گفت: احادیث پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را بیاورید!
وقتی مردم سخنان و احادیث حبیب خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را جمع آوری کردند و پیش وی گذاشتند.
گفت: همه آن ها را بسوزانید.»(2)
حتی بر اساس فرض و ادّعای این که او جانشین پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است، راستی این گونه برخوردها را کدام یک از مسلمان ها نسبت به دیگری روا داشته اند؟ ولی متأسفانه عمر تا توانسته، حقوق شریک ادّعایی خویش را به هیچ وجه مراعات نکرده است.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
« إذا رَأيتُم أهل الرَيبِ والبَدع مِن بَعدي فَأظهَروالبَرائَة مِنهُم وأكثَروا مِن سَبّهِم وَالقُول فيهِم وَالوَقيعة وَ باهتُوهم كَيلا يَطمَعوا في الفَساد فِي الاسلام ويَحذرهُم النّاس ولا يَتعَلمُون مِن بَدعِهم يَكتب الله لَكم بِذلِك الحَسناتٍ ويَرفعُ لَكُم به الدَرجات في الآخِرَة.»(3)
«هنگامی که اهل شک و بدعت را بعد از من مشاهده کردید پس برائت و بیزاری از آنان را آشکار سازید و آنان را زیاد سب و لعن کنید و درباره آن ها گفتار ناپسند بگویید و به آن ها تهمت بزنید تا این که آن ها برای فساد در دین اسلام طمع نکنند و مردم از آنان بترسند و دوری کنند و از بدعت های آنان فرا نگیرند اگر شما چنین کاری درباره بدعت گذاران انجام دادید، برای شما حسنات نوشته می شود و به واسطه این کار درجات شما در آخرت بالا می رود.»
ص: 177
یکی از بدعت ها، ازدواج موقت است. همه ی مسلمانان ها می دانند که آیه ی شریفه:
«فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ»(1)
«و زنانی را که متعه(ازدواج موقت) می کنید، واجب است مِهْر آن ها را بپردازید.»
در مورد حکم ازدواج موقت نازل شده، که بر هر شخص مسلمانی واجب بوده زنانی را که متعه می کند، مهرشان را بپردازد.
امّت اسلامی تا زمان عمر به این حکم عمل می کردند، ولی او تنها فردی بود که آشکارا اعلام کرد:
«مُتعَتانِ مُحَلَّلَتانِ کانَتا عَلی عَهدِ رَسولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) و أنا أُحَرِّمُهُما وَ أُعاقَبُ عَلَیهِما»(2)
«دو متعه(حج و ازدواج موقت) در زمان پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عملی می شد و من آن دو را تحریم می کنم و هرکس انجام دهد، او را مجازات خواهم کرد.»
عمر مکرر در منبر می گفت:
«ای مردمان سه چیز است که زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بودند و من آن ها را حرام می کنم و از آن ها نهی می کنم و مرتکب را عقوبت خواهم کرد، متعه زنان و متعه حج و حیّ علی خیرالعمل.»
این از محکم ترین دلیل هاست بر کفرش، زیرا کسی که در جمعیت مسلمانان(تحت عنوان خلیفه ی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ) فریاد زند که آن چه را رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حلال کرده من حرام می کنم و دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را رد کند(و شرع را تغییر دهد) و بر خلاف شرع عقوبت کند کافر و از بدترین کفار است.
بنا به نقل تاریخ، نخستین آیه ای که دستخوش تغییر شد و حقیقت و صراحت آن را دگرگون کردند، آیه ی شریفه خمس بود. آن جا که خداوند متعال می فرماید:
«وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»(3)
«بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا و برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و برای ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است، اگر به خدا و آن چه بر بنده ی خود در روز جدایی حق و باطل، روز رودررویی دو گروه نازل کردیم، ایمان آوردید و خداوند بر هر چیزی تواناست.»
ص: 178
آری، اولین فردی که معنا و مفهوم این آیه را تغییر داد( به عبارت دیگر)تحریف کرد و خمس را به اهل بیت (علیهم السلام) نداد، همان نخستین غاصب حقّ خلافت مولا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بود. البته بر همین مبنا و اساس ، فدک حضرت زهرا (سلام الله علیها) را نیز گرفت و غصب کرد.
به طور طبیعی، پرداخت خمس به صاحب خمس یعنی حضرت علی (علیه السلام) است، که در حقیقت با پرداخت آن به ساحت مقدّس آن حضرت، ابراز علاقه و محبّت می شود. به سخن دیگر، وقتی علاقه و حبّ نسبت به مولا بروز و ظهور نکند، مسلمانان، خدمت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نمی آیند و خمس مالشان را به آن حضرت تقدیم نمی کنند. دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) متوجه شدند که با سوق مردم به سوی قرآن، یقیناً قرآن آن ها را به ربط و ...
محبّت و مودّت و مرتبط شدن با امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) رهنمون می سازد؛ آن هم به طور مستقیم نه با کنایه، که از تصریح رساتر است چرا که همواره در سراسر قرآن به ربط و پیوند با امام (علیه السلام) توصیه شده است. چاره این کار را در این دیدند که معنای ظاهری آیات قرآن را تغییر دهند و به شکلی مرموزانه و به فرمان شیطان به گونه ای آیه ی شریفه را از نصّ ظاهری آن تحریف کردند که مسلمانان در روزهای نخست متوجه نشدند که آنان چه جنایتی را مرتکب شده اند.
چرا که اگر آیه ی شریفه را یک باره حذف می کردند و منکر آن می شدند و می گفتند: چنین آیه ای اصلاً در قرآن نبوده است. هیچ یک از مسلمانان، که بسیاری از آنان حافظ قرآن کریم بودند، زیر بار این سخن سست، واهی و بی اساس آنان نمی رفتند. لذا آشکارا گفتند:
«یک پنجم سهم اموالی که به دست می آورید، مال خداست.»، از باب تبرّک در آیه«سهم الله» ذکر شده است!
درباره سهم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز گفتند: وقتی که پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از دار دنیا عروج کرد، سهم او ساقط می شود!
از همه شگفت آورتر گفتند:
منظور از ذوی القربی، خویشاوندان خلیفه وقت است! هرکس به خلیفه وقت نزدیک و از وابستگان خلیفه باشد، خمس را بایستی به او تقدیم کرد اگرچه آن فرد از منفورترین افراد جامعه بوده و پیش تر حکم قتل او را رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) صادر کرده باشد!»(1)
تراویح جمع ترویحه به معنای استراحت و نشستن است، زیرا بعد از هر دو رکعت نماز، نمازگزار سلام می دهد، نمازگزار پس از چهار رکعت استراحت می کند. البته شیعه به جماعت خواندن این نماز را حرام می داند و از بدعت های عمر این بود که می گفت: برای اتحاد و همبستگی مردم از این پس، نمازهای مستحبی ماه مبارک رمضان را به جماعت بخوانید و آشکارا می گفت:
ص: 179
«نعمت البدعة هذه» «خوب بدعتی است.»(1)
4- حُکم به اینکه: در صورت نبودن آب، جُنُب نماز نخواند و تیمم لازم نیست!
مسلم در کتاب صحیح خود در باب کیفیت تیمم از چهار طریق از عبدالرحمن نقل می کند:
«مردی نزد عمر آمد و سؤال نمود، گاهی جُنُب می شوم و برای غسل آبی نمی یابم تکلیف من چیست؟ و چگونه نماز بخوانم؟
خلیفه دوم اهل سنّت فتوی داد: نمازت را ترک کن.
در بعضی از نقل های آنان است که عمر جواب داد: اگر جای تو بودم تا وقتی که آب پیدا نمی کردم نماز نمی خواندم.
در جای دیگر شبیه این روایت را از شخصی بنام عمار نقل کرده که بعد از این سؤال و جواب به عمر گفت:
«ای خلیفه! یادت هست که من و تو در یکی از جنگ ها جُنُب شدیم و برای غسل آبی پیدا نکردیم در حالی که تو نماز نخواندی، اما من در خاک غلطیدم و نماز خواندم سپس نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمدیم و از او سؤال کردیم و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نحوه تیمم را به من و تو تعلیم داد که دستان خود را به خاک زده سپس صورت و دست هایمان را با آن مسح کنیم.
عمر وقتی این مطلب را شنید گفت: از خدا بترس!
عمار در جواب گفت: ای خلیفه! اگر تو بخواهی حرفی نمی زنم.»(2)
5- محدود کردن مهریه ی زنان
روزی خلیفه دوم اهل سنّت، بالای منبر مردان را از پرداخت مهریه بیش از 400درهم به همسرانشان را منع کرد.
هنگامی که از منبر پایین آمد، زنی از او سؤال کرد: ای عمر ما کتاب خدا را تبعیت کنیم یا از حرف های تو؟
گفت: از کتاب خدا!
زن به او گفت: مگر قرآن نخوانده ای؟
خداوند (عز و جل) می فرماید:
«وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَارًا فَلَا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَيْئًا...»(3)
«اگر مال بسیار، مهریه زنان خود قرار دادید چیزی از آنان باز نگیرید...»
وقتی عمر این سؤال را از آن زن شنید گفت:
ص: 180
« كُلُّ النَّاسِ أفْقَهُ مِنْ عُمَرَ حَتَّى رَبَّاتِ الْحِجَالِ»(1)
«همه ی مردم از عُمَر عالم ترند حتی زنان.»
6- جواز شُرب خَمر
خلیفه دوم اهل سنّت (لعنه الله) روزی شراب بسیار تندی خورد و مست شد و استخوان فک شتری را گرفته و بر سر عبدالرحمن بن عوف زد و سر او را شکست و آن گاه بر سر قبر کشته های روز بدر که از کفار بودند نوحه سرایی کرد. بار دیگر در راه مدینه شخصی اعرابی به خیال این که در کوزه عمر آب است آن را برداشته و از آن نوشید. غافل از آن که در کوزه عمر شراب بوده نه آب. اعرابی پس از خوردن شراب مست شد و عمر دستور داد تا وی را 80 تازیانه زدند.
اعرابی پس از خوردن تازیانه به عمر گفت: ای عمر من از شرابی که تو می خوردی خوردم، عمر مقداری آب در شراب ریخت و خورد و گفت: من تو را به دلیل شراب خوردن حد نزدم، بلکه به دلیل مست شدن زدم اگر می ترسی شراب تو را مست و لایعقل کند تندی شراب را با مخلوط کردن آب از بین ببر و آن گاه بنوش.(2)
7- جواز مسح بر کفش در وضو(3)
8- شستن پاها در وضو به جای مسح(4)
9- حذف«حَیَّ عَلی خَیرِ العَمَل» از اذان(5)
10- اضافه کردن«اَلصَّلاةُ خَیْرٌ مِنَ الْنَوْمِ» در اذان(6)
11- تَکَتُّفْ در نماز(دست بسته بودن)(7)
12- اضافه کردن آمین بعد از حمد(8)
13- اضافه کردن قنوت بعد از رکوع(9)
14- زیاد کردن«اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللَّه الصّالِحینَ» در تشهد اول(10)
15- کم کردن یک تکبیر از پنج تکبیر نماز میّت(11)
16- حکم به جواز سه طلاق در مجلس واحد(12)
ص: 181
17- حکم به جواز ازدواج همسر مفقود پس از 4سال،سپس اگر شوهر پیدا شود مخیر است
بین گرفتن مهریه از شوهر دوم و برگرداندن همسر(1)
18- مالیات بر اراضی سواد بر حسب مساحت، نه درآمد(2)
19- حکم به تحقق بلوغ به شش وجب بودن(3)
20- تغییر جزیه ای(4)
که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مقرر کرده بودند(5)
21- منع از نقل و جمع آوری و تدوین احادیث نبوی(6)
22- بدعت عول(7)
در تقسیم ارث(8)
23- منع خرید و فروش کنیزان بچه دار(9)
24- تبعیض نژادی و ترجیح قریش بر سایر عرب در ازدواج(10) به این معنا که زن گرفتن مردان قریش از بقیه قبائل جایز است ولی دیگران نمی توانند از طایفه قریش زن بگیرندو ترجیح عرب بر عجم در ارث، ازدواج، امانت، جماعت،... بیرون کردن عجم ها از مدینه
25- خیانت در اموال عمومی(11)
او هنگام مردن هشتاد هزار درهم به بیت المال بدهکار بود.
26- تبعیض در تقسیم بیت المال و برتری حفصه و عایشه(12)
عُمَر در آخرین لحظات عمر خود به چند کار ناروای خود اقرار نمود از جمله:
بازگشت از لشکر اُسامه، توطئه برای محروم ساختن اهل بیت (علیهم السلام) از خلافت، ناگهانی بودن بیعت ابوبکر، تبعیض بی جا در تقسیم بیت المال، سوء نیت و شرارت های باطنی.(13)
ص: 182
-1 احراق همه مصاحف و این که همه بایستی طبق قرائت زیدبن ثابت قرآن بخوانند.(1)
2- تأخیر نماز صبح تا روشن شدن هوا برای این که در تاریکی مثل عمر او را ترور نکنند.(2)
3- تمام خواندن نماز در منا(بااین که مسافر بود).(3)
4- در حال احرام صید خوردن و حکم به جواز آن.(4)
5- تقدیم خطبه های عید فطر و قربان بر نماز.(5)
6- یک اذان روز جمعه اضافه کردن بر آن چه حضرت مقرر فرموده است.(6)
7- دستور به سنگسار کردن زنی که شش ماهه زاییده بود.(7)
1-پستی نَسَب(8)
2- نداشتن شخصیت اجتماعی(9)
3-نزول آیات عدیده در مذمت هر دو(10)
4- نفاق و کفر باطنی و اظهار اسلام به جهت طمع(11)
5- اعتراف به شک در نبوّت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) (12)
6- نسبت سحر و جنون و کذب به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (13)
7- اجرا نکردن دستورات حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) (14)
8- مخالفت علنی و اعتراض به فرمایشات ایشان(15)
ص: 183
9- بی ادبی به ساحت مقدّس آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) (1)
10- توطئه ترور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (2)
11- فرار از جنگ(3)
12- لیاقت نداشتن برای اداره امور(4)
13- زیردست دیگران واقع شدن به دستور آن حضرت(5)
14- پایه گذاری تمام شرور و فتنه ها وظلم ها و....(6)
15- پیمان شوم غصب خلافت و نوشتن صحیفه ی ملعونه(7)
16- بازگشت از لشکر اُسامه(8)
17- حضور خودسرانه در محراب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (9)
18- نسبت هذیان دادن عمر به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (10)
19- ادّعای بی جای«حَسْبُنَا كِتَابُ الله»(11)
20- مانع شدن از نوشتن دستور تضمین کننده هدایت و عدم گمراهی امّت و سرپیچی از دستور حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) در آوردن قلم و کاغذ(12)
21- عدم حضور در مراسم تجهیز و نماز و دفن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (13)
22- انکار شهادت حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) (14)
23- شرکت در سقیفه ی بنی ساعده و غصب خلافت(15)
24- اجبار مردم بر بیعت(16)
25- هجوم به خانه حضرت زهرا(سلام الله علیها)(17)
ص: 184
26- سوزاندن درب خانه ی حضرت زهرا(سلام الله علیها) (1)
27- ضرب و جرح حضرت زهرا(سلام الله علیها) که سبب شهادت حضرت شد.(2)
28- اسقاط حضرت محسن (علیه السلام) (3)
29- بیرون کشاندن امیرمؤمنان علی (علیه السلام) از خانه(4)
30- اکراه حضرت بر بیعت(5)
31- دروغ بستن بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که«خدا پیامبری و خلافت را در خاندان ما جمع نخواهد کرد.»(6)
32- لقب امیرالمؤمنین به خود بستن و در نتیجه منکوح واقع شدن!(7)
33- لقب خلیفه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) به خود بستن.(8)
34- جهل به احکام و معارف دینی(9)
35- غصب فدک و اخراج کارگران حضرت زهرا(سلام الله علیها)(10)
36- مطالبه بیّنه از حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) با این که ذُوالْیَدْ(صاحب اختیار) بودند.(11)
37- رد کردن گواهی امیرالمؤمنین (علیه السلام) و امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) و امّ ایمن به بهانه های واهی(12)
38- تکذیب قرآن - آیه تطهیر- به واسطه تکذیب حضرت صدیقه(سلام الله علیها) و ردّ شهادت اهل بیت (علیهم السلام) (13)
39- پاره کردن سند فدک(14)
40- منع حضرت زهرا(سلام الله علیها) از میراث پدر(15)
41-افترا بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که«نَحْنُ مَعاشِرَ الْأَنْبِیاءِ لا نُوَرِّثُ ما تَرَکْناهُ صَدَقَةٌ».(16)
«یعنی ما گروه پیامبران از خود چیزی به ارث نمی گذاریم، و آن چه از ما باقی بماند صدقه است.»
42- تأکید حضرت زهرا(سلام الله علیها) بر عدم حضورآن ها بر جنازه حضرت(سلام الله علیها)(17)
ص: 185
43- توطئه ترور امیرمؤمنان (علیه السلام) (1)
44- تکلّم در اثناء نماز فریضه(2)
45- تصمیم نبش قبر حضرت زهرا(سلام الله علیها)(3)
46- غضب، برائت، تنفر اهل بیت (علیهم السلام) از آن ها در موارد کثیره مانند: خطبه شقشقیّه، خطبه فدکیه، ...و لعن بر آن ها در موارد دیگر.(4)
47- انتخاب افراد نالایق، فاسق و شرور برای اداره امور و بلاد.(5)
48- تعطیل احکام و حدود شرعی(6)
1- قطع شجره ی بیعت رضوان
همه مسلمان ها می دانند که حضرت خاتم الانبیاء محمّدمصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) در جریان صلح حدیبیّه، زیر درختی نشستند و مؤمنان با آن حضرت بیعت کردند و این آیه ی شریفه نازل شد:
«لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ ...»(7)
«خداوند از مؤمنان- هنگامی که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند- راضی و خشنود شد...»
مقدّس بودن آن مکان به جهت تداعی بخشی بیعت با ساحت مقدّس نبیّ مکرّم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) افتخاری است که برای مؤمنان حاصل شده و احترام این مکان از این پس بر وفق فطرت آدمی است.
اما در منابع اهل سنّت آمده است:
نافع می گوید:«مردم زیر درختی که بیعت رضوان رخ داده بود، می رفتند و نماز می خواندند، این خبر به عمر رسید، و مردم را تهدید کرد و آن گاه دستور داد آن درخت را بریدند.»(8)
ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه می نویسد:«پس از وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مردم به کنار درختی که بیعت رضوان رخ داده بود می رفتند و زیر آن نماز می خواندند، عمر گفت: ای مردم! می بینم که به بت عزّی برگشته اید! آگاه باشید هرکس پس از این روز، کنار آن درخت برود او را مانند مرتد با شمشیر خواهم کشت. آن گاه دستور بریدن درخت را صادر کرد.»
2- تحریف حدیث«باب دانش شهر نبوی (صلی الله علیه و آله و سلم) »
ص: 186
در روایت معروفی ساحت مقدّس حضرت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) در منقبت حضرت مولا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:
«أنَا مَدینَةُ الْعِلم وَ عَلیٌّ بابُها»(1)
«من شهر علم هستم و علی (علیه السلام) باب آن شهر است.»
از آن جایی که دشمنان حضرت علی (علیه السلام) نتوانستند این فضیلت را ببینند، به تحریف آن دست زدند، ابتدا گفتند: پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده: «من شهر علم هستم و در آن بلند است.»
بنابراین تحریف، کلمه علی را صفت گرفتند، نه اسم!
آن گاه دیدند این خطای ادبی که کلمه«علی» صفت باشد، با صدر حدیث سازش ندارد و از نظر دستور زبان مشکل ساز می شود، وقتی دیدند این گونه سازگار نیست، به طور کلی خواستند حدیث را حذف کنند و گفتند: اصلاً پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین کلامی ندارد!
با این سخن به بن بست دیگری خوردند، چون در منابع وافری در کتاب های متعدّد، بسیاری از اهل سنّت مکرر این حدیث را نقل کرده اند، در نتیجه اقدام بعدی را در جهت تحریف شروع کردند و اعلام کردند:
«بله، در آن حدیث آمده که عمر و ابوبکر سقف و دیوار این شهرند.»
در صورتی که شهر و مدینه علم به خودی خود فاقد سقف و دیوار است! زیرا با فرض سقف و دیوار برای شهر علم(که حاکی از محدود بودن آن است)، آن هم شهر علم بی پایان و بی منتهای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، مطمئناً آن شهر علم پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نخواهد بود.
چون وقتی حصر و حصار برای هرچیزی در میان آید، حاکی از محدود بودن آن است و حال آن که خود بیان « أنَا مَدینَةُ الْعِلم...» گویای بی حصر و بی حساب بودن علم آن حضرت است.
3- توهین به پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله و سلم)
در زمانی که حبیب خدا حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) در بستر بیماری بودند فرمودند:
« قلم و دواتی حاضر کنید که شما را در این لحظات حساس سفارش و توصیه نمایم.»
عمر گفت: نمی خواهد قلم و دوات بیاورید! -نعوذبالله– این مرد هذیان می گوید.
او با این سخن اختلاف اصلی و شکاف عظیمی را بین مسلمانان ایجاد کرد و تخم نفاق و جدایی را برای همیشه بین آنان پاشید و مردم را از محور حبل الله و وسیله ی الهی دور کرد.
4- درشت خو وخشن و بد رفتار بودن(دفن دخترش در جاهلیت و قضیه تازیانه او مشهور است)(2)
5- دستور به قتل سعدبن عباده در سقیفه، و عملی کردن آن بعداً(3)
ص: 187
6- منع خمس از ذوی القربی(1)
7- تجسّس از عیوب مردم(2)
8- اسقاط حدّ رجم از مغیره(3)
9- برگرداندن مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) به محل زمان جاهلیّت(4)
10- شُرب مسکرات(5)
11- مصادره نصف اموال کارگزارانش(6)
12- منع از تبرّک به محل نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (7)
13- تغییر صاع و مدّ حضرت(8)
(که میزان وزن کردن بود، و احکام شرعی بر او مترتب می شد).
14- نظریات متفاوت در مسائل دینی(9) (حکم های مختلف در یک قضیه)
15- زدن کسی که از معنای آیات قرآن سؤال می کرد.(10)
16- وصیّت به دفن جنازه اش در حجره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بدون هیچ حقّی(11)
17- جهل به احکام و اعتراف به این که همه از او داناترند حتّی زن ها!(12)
18- دستور به سنگسار کردن زن حامله، زن دیوانه، زنی که شش ماهه زاییده، منع از زیاد بودن مهریه، عدم اعتقاد به احترام حجرالأسود، ندانستن کیفیّت قرائت آیات قرآن، ندانستن معانی آیات.(13)
19- تبعید نصربن حجاج و ابوذویب از مدینه چون زیبا بودند!(14)
20- منهدم کردن خانه حضرت جعفربن ابی طالب (علیه السلام) و الحاق آن به مسجد بدون این که قیمت آن را به ورثه ایشان بپردازند.(15)
21- واگذارکردن خلافت به شورای شش نفره(16)
22- دستور به قتل اصحاب شوری در صورت عدم اتفاق نظر(17)
ص: 188
23- دستور به قتل کسی که در اقلیّت واقع شود یعنی امیرمؤمنان (علیه السلام) (1)
1- عزل ابوبکر از تبلیغ سوره ی برائت(2)
2- انکار و احتجاج اصحاب بر او(3)
3- اعتراف عمر که بیعت با ابوبکر امری ناگهانی و بدون مشورت بود.(4)
4- تعیین اُجرت از بیت المال برای خودش(5)
5- اعتراف به تسلط شیطان بر او(6)
6- اعتراف به برتر نبودن خودش(7)
7- توطئه قتال با مالک بن نویره و کشتار قبیله اش و اسارت زن هایشان(8)
8- ترک قصاص خالدبن ولید / در قتل مالک و زِنا با همسرش(9)
9- تغییر صدقات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (10)
10- انتخاب عمر با این که آن ها می گویند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) کسی را تعیین نکرد.(11)
11- بریدن دست چپ سارق(12)
12- سوزاندن فجائه سلمی(13)
13- وصیّت به دفن جنازه اش در حجره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بدون هیچ حقّی(14)
ابوبکر هنگام مرگ با اعتراف به برخی از جنایات خود از جمله هجوم به خانه حضرت زهرا(سلام الله علیها) می گفت: «ای کاش از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیده بودیم چه کسی سزاوار خلافت است؟!»
ص: 189
1- قضاوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را ناحق دانستن.(1)
2- تصمیم ازدواج با همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و غضبناک بودن حضرت بر او تا پایان عمر(2)
3- پناه دادن به کسی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور قتلش را صادر کرده بود، و کمک کردن به او با این که حضرت لعنت کرده بودند کسی که او را کمک کند.(3)
4- عجز از خواندن خطبه در اول خلافت.(4)
5- تصمیم به ملحق شدن به دوست یهودی اش در جنگ اُحد(5)
6- برگرداندن حکم بن ابی عاص(که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را تبعید کرده بود) به مدینه.(6)
7- انکار و اعتراض اصحاب بر او(7)
8- رفتار ناپسند(مثل توهین، شتم، ضرب، تبعید و حبس) با گروهی از صحابه مانند ابوذر، عمار، ابن مسعود و...(8)
9- دستور قتل محمّدبن ابی بکر(9)
10- به آتش کشیدن قرآن ها(10)
11- پندار این که در قرآن غلط وجود دارد.(11)
12- تضییع بیت المال با بخشش های بی جا بر نزدیکان(12)
13- ترک قصاص پسر عمر در قتل هرمزان(13)
14- مصادره خانه های اطراف مسجد، و حبس اعتراض کنندگان(14)
15- منع مسلمانان از چراگاه های عمومی(15)
16- اجتماع صحابه در کشتن او(16)
ص: 190
1-افشای اسرار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (1)
2- نقشه ریزی برای مسموم کردن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (2)
3- تهمت زدن به ماریه قبطیه(3)
4- حسادت بر حضرت خدیجه(سلام الله علیها)(4)
5- دشمنی با حضرت زهرا(سلام الله علیها)(5)
6- برپا کردن جنگ جمل با همکاری طلحه و زبیر(6)
7- تحریک مردم به مبارزه با آن حضرت حتی بعد از جنگ جمل!(7)
8- شادی در شهادت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) (8)
9- امّتناع از ذکر نام امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به جهت دشمنی! (9)
10- اظهار کینه هنگام تشییع امام مجتبی (علیه السلام) (10)
11- نام گذاری غلامش به عبدالرحمن به جهت محبّت ابن ملجم(11)
12- تحریک مردم به کشتن عثمان (لعنه الله) و قیام به خونخواهی او پس از بیعت مردم با امیرمؤمنان علی (علیه السلام) (12)
13- اصرار بر مخالفت با وجود یادآوری کلام پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگام رسیدن به حوأب
(آبگیری نزدیک بصره در راه مکّه بود که سپاهیان جنگ جمل از کنار آن عبور می کردند.)
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همسرش عایشه را به دوری از حَوأَب و واقعهٔ آن(جنگ جمل) توصیه کرده بود. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفته بود: «روزی را می بینم که سگ های حوأب به یکی از شما زنان واق واق می کنند، حمیرا(عایشه) مبادا تو باشی. در ماجرای جنگ جمل و خارج شدن گروه ناکِثین از بصره برای جنگ با امام علی (علیه السلام) ، عایشه در بین راه به هر جا می رسید، نام آن جا را می پرسید، تا این که به آب های حوأب رسیدند و سگ های آن جا واق
ص: 191
واق کردند. او وقتی نام آن جا را دانست، تصمیم گرفت از سپاه جدا شود و به مکّه باز گردد؛ اما عبدالله بن زبیرعبدالله بن زبیر پنجاه نفر را جمع کرد و قسم خوردند که این جا حوأب نیست. بدین ترتیب عایشه را از تصمیمش منصرف کردند»(1)
14- دستور به حبس و کندن موهای سر و صورت و ابروی صحابی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، عثمان بن حنیف و تصمیم به کشتن او(2)
15- تصرف بی جا در خانه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به دفن ابوبکر و عمر(3)
16- طلاق دادن امیرمؤمنان (علیه السلام) او را از شرافت امّ المؤمنین(4)
این روایت در کتاب«فاطمةالزهرا بهجةقلب المصطفی»(5) به نقل از کتاب«دلائل الامامة» آمده است و عین عبارت بدین گونه است:
ابوالحسین ابومحمّد هارون بن موسی بن احمد تَلَّعُکْبَری، از پدرش از ابوعلی محمّدبن همام از جعفربن محمّدبن مالک فزاری کوفی، از عبدالرحمن بن سنان صیرفی، از جعفربن علی جواد، از حسن بن مسکان، از مفضّل بن عمر جعفی، از جابر جعفی، از سعیدبن مسیب روایت کرده:
«پس از آن که خبر شهادت امام حسین (علیه السلام) به مردم مدینه رسید، مردم از این که سرآن حضرت را بریده و برای یزید بن معاویه برده اند و هجده نفر از افراد خاندان و سی وپنج نفر از یاران او را کشته، گلوی کودکش علی را آماج تیر ساخته، او را پیش رویش کشته و زنان و فرزندانش را به اسارت برده اند، سخت ناراحت شده و در منزل امّ سلمه در حضور زنان و همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و دیگر خانه های مهاجران و انصار به اقامه عزا و تشکیل مجالس سوگواری پرداختند.
عبدالله بن عمرخطاب شیون کنان، گریبان چاک، بر سر زنان، از خانه به در آمده می گفت: ای گروه بنی هاشم! و ای قریش! و ای مهاجرین و انصار! آیا شما زنده هستید و روزی می خورید و می بینید که درباره رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان و فرزندانش چنین ستمی را روا داشته اند، با وجود یزید قرار و آرامشی نیست.شبانگاه از مدینه خارج شده به هر شهری که می رسید، فریاد می زد و مردم آن جا را علیه یزید تحریک می کرد- گزارش کار او مرتب به یزید می رسید- و به هیچ جمعی نمی رسید مگر این که آن ها یزید را لعن و نفرین می کردند، به
ص: 192
سخنان عبدالله گوش فراداده، می گفتند: این عبدالله پسر عمربن خطاب خلیفه رسول خداست که از اعمال یزید ناراحت شده کارهای او را نسبت به خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زشت دانسته و مردم را علیه یزید تحریکمی کند. هرکس جواب مثبت به او ندهد، دیندار و مسلمان نیست. تا این که به شهر شام رسید. مردم از دیدار او و شنیدن سخنانش مضطرب شدند. سرانجام وی به همراه گروهی از مردم که پشت سرش به راه افتاده بودند بر در خانه ی یزید رسید. نگهبان یزید بر او وارد شد، وی را از ورود عبدالله آگاه کرد. عبدالله دست بر سر گذاشته و مردم در اطراف او جنب و جوش داشتند.
یزید گفت: این خروشی از فریادهای ابومحمّد است و به زودی از این حالت بیرون می آید.یزید به خود او به تنهایی اجازه ی ورود داد و عبدالله شیون کنان وارد شد و می گفت: وارد نمی شوم، ای امیرالمؤمنین! تو با خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) کاری انجام دادی که اگر تُرک و روم می توانستند کاری انجام دهند، این کارها را نمی کردند و آن چه را که تو روا داشتی، روا نمی دانستند. از این جای برخیز تا مسلمانان کسی را که از تو شایسته تر است برای خود برگزینند!
یزید به او خوش آمد گفت: او را در آغوش گرفت و گفت: ای ابومحمّد، آرام گیر و جوش و خروش نداشته باش، عاقلانه بیندیش، با دیدگان خود بنگر و با گوش خود بشنو! درباره ی پدرت عمربن خطاب چه می گویی؟ آیا خلیفه ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را انسانی راهنما و هدایت یافته و یار و یاور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و پدر زن او می دانی که خواهرت حفصه را به عقد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در آورده است و آن کسی که گفت: «خداوند در پنهانی عبادت نمی شود؟»
عبدالله گفت: آری، وی همان گونه بود که تو او را توصیف کردی، درباره ی او چه می گویی؟
گفت: آیا تو حکومت شام را به پدر من دادی یا پدر من خلافت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را به پدر تو داد؟
گفت: پدر من حکومت شام را به پدر تو واگذار کرد.
گفت: آیا به واگذاری حکومت شام از سوی پدرت به پدر من راضی هستی یا نیستی؟
عبدالله گفت: آری، راضی هستم.
گفت: آیا پدرت را قبول داری؟
گفت:آری. در این هنگام دست بر دست عبدالله بن عمر زده او را گرفته و گفت: از جا برخیز ای ابومحمّد! تا نامه پدرت را بخوانی! وی به همراه یزید حرکت کرد تا به یکی از خزانه های او وارد شد.
آن گاه یزید صندوقچه ای را طلبیده، در آن را باز کرد و از درون آن جعبه ای قفل شده و سر به مُهر را بیرون آورد و از درون آن نوشته ای نازک را که در پارچه ی ابریشمی سیاه بود بیرون کشید. نامه را به دست گرفته، آن را گشود و سپس گفت: ای ابومحمّد! این خط پدر توست.
گفت: آری به خدا سوگند! و نامه را از دست او گرفت و بوسید.
یزید به او گفت: بخوان!
ص: 193
و عبدالله شروع به خواندن نامه کرد، در آن نامه چنین آمده بود:
«بسم الله الرحمن الرحیم، آن کسی که ما را با شمشیر وادار کرد که به او اعتراف نماییم، اقرار کردیم ولی به خاطر ناخشنودی از آن دعوت سینه ها از خشم و غضب خروشان و جان ها آشفته و مشوش،فکرها و دیدگان دچار شک و تردید بود. بدان جهت از او اطاعت کردیم که شمشیر زور قوم و قبیله ی یمنی خود را از بالای سرمان بردارد و آن کسانی از قریش که دست از دین اجدادی خود برداشته بودند، مزاحم ما نشوند. به بت«هبل» و به دیگر بتان و «لات» و «عزی» سوگند که عمر از آن روز که آن ها را پرستیده، دست از آن ها برنداشته، پروردگار کعبه را نَپَرسیده و گفتاری از محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را تصدیق ننموده است و جز از راه نیرنگ و فریب ادّعای مسلمانی ننموده و می خواسته او را بفریبد، چون جادوی بزرگی برایمان آورده و در سحر و جادوگری بر سحر بنی اسرائیل با موسی و هارون و داوود و سلیمان و پسر مادرش عیسی (علیهم السلام) افزود و سحر و جادوی همه آنان را او یک تنه آورد و بر آنان این نکته را افزود که اگر او را باور داشته باشند، باید بر این مطلب که او سالار ساحران است، اقرا داشته باشند.
ای پسر ابوسفیان! تو آیین پدرت را بگیر و از ملّت خود پیروی کن! و به آن چه که پیشینیان تو گفته و این خانه را -که می گویند پروردگارشان به آنان دستور داده سوی آن آمده، پیرامونش بچرخند و طواف کنند و قبله ی خود قرار دهند- انکار کرده اند، وفادار باش! و به نماز و حجّ شان که رکن دین خود قرار داده، می پندارند که از آنِ خداست، اعتنایی نداشته باش! از جمله کسانی که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را یاری کرده، همین شخص ایرانی الکن«روزبه» است. و می گوید به او(محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ) وحی شده است:
«اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضُعَ لُلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَة مُبارَکاً وَهُدیً لِلْعالَمینَ»(1)
«نخستین خانه ای که برای عبادت مردم قرار داده شده، همان خانه است که در شهر مکّه است و با برکت می باشد و موجب هدایت و راهنمای جهانیان است.»
و می گویند خداوند گفته است:
«قَدْ نَری تَقَلُّبَ وَجهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبلَه تَرْضیها فَوَلِّ وَجهَکَ شَطْرَ المَسجِدِ الحَرام وَحَیْثُ ما کُنتُم فَوَلّو وُجُوهَکُم شَطْرَهُ»(2)
«ما روی گردانیدن تو را به سوی آسمان می بینیم و رویت را به سوی قبله ای قرار می دهیم که تو از آن خوشت بیاید، پس روی خود را به سوی مسجدالحرام بگردان! و شما(ای مسلمانان) در هرجا که هستید، روی خود را به سوی مسجدالحرام بگردانید!»
آنان نماز خود را برای سنگ ها قرار داده اند، اگر نبود سحر او چه چیز باعث می شد که ما از پرستش بتان دست برداریم با این که آن ها هم از سنگ و چوب و مس و نقره و طلاست؟ نه، به لات و عزی قسم! که دلیلی برای دست برداشتن از اعتقادات دیرین خود نداریم، هرچند که سحر کنند و (ما را) به اشتباه
ص: 194
بیندازند. تو با چشم بینا بنگر، و با گوش شنوا بشنو، با قلب و عقلت وضع آن ها را بیندیش، و از لات و عزی سپاس گزار باش! و از این که آقای خردمندی هم چون عتیق بن عزی بر امّت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) حکم فرما شده و در اموال و خون و آیین و جان و حلال و حرام ایشان و مالیاتی که به خاطر خدایشان جمع آوری می کنند تابه أعوان و انصار خود دهند حاکم است، خشنود باش! وی به سختی و درستی زندگی کرد، در ظاهر خضوع و خشوع می کرد و در پنهان سیر سختی و نافرمانی داشت و غیر از همراهی با مردم چاره ای نمی دید. من بر ستاره درخشان و نشان پر فروغ و پرچم پیروز و توانمند بنی هاشم که«حیدر» نامیده می شد و داماد محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) شده و با همان دختری که بانوی زنان جهانیان قرار داده و «فاطمه» اش نامیده اند ازدواج کرده بود، حمله بردم تا آن جا که بر در خانه ی علی و فاطمه و فرزندانش حسن و حسین و دخترانشان زینب و ام الکثوم (علیهم السلام) و کنیزی بنام فضه، به همراه خالدبن ولید و قنفذ غلام ابوبکر و دیگر یاران ویژه ی خود رفتم.
به سختی حلقه ی در را گرفته کوبیدم.
کنیز آن خانه پرسید: کیست؟
به او گفتم: به علی (علیه السلام) بگو، کارهای بیهوده را رها کن و خود را به طمع خلافت نینداز! اختیار امور به دست تو نیست. کار دست کسی است که مسلمانان او را برگزیده بر او اجماع کرده اند. بخدای لات و عزی سوگند! که اگر کار به ابوبکر واگذار می شد هیچ گاه به آن چه که می خواست نمی رسید و به جانشینی ابن ابی کبشه(حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ) دست نمی یافت. لکن من چهره ی خود را برایش گشوده، دیدگانم را باز کردم. ابتدا به قبیله ی نزار و قحطان گفتم خلافت جز در قریش نمی تواند باشد، تا وقتی که از خداوند اطاعت می کنند، از آنان اطاعت کنید! و این سخن را بدان جهت گفتم که دیدم پسر ابوطالب خواهان خلافت شده و به خون هایی که در جنگ ها و غزوات محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) از کفار و مشرکان ریخته و قرض های او را که هشتاد هزار درهم بود، ادا کرده و به وعده های او که جامه ی عمل پوشیده و قرآن را جمع آوری نموده و بر ظاهر و باطنش حکم می کند، استناد می نماید و هم چنین به گفتار مهاجرین و انصار که وقتی به آنان گفتم: امامت در قریش خواهد بود،
گفتند: همین انسان اصلع و بطین(1)
امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه السلام) است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای او از تمامی امّت بیعت گرفت و ما در چهار موضع با او به عنوان امیرالمؤمنین سلام کردیم.
ای گروه قریش! اگر شما فراموش کرده اید ما از یاد نبرده ایم، بیعت و امامت و خلافت و وصیت حقّی معین و امری صحیح بوده، بیهوده و ادّعا نیست...
ما آنان را تکذیب کرده و من چهل نفر را وادار کردم که شهادت دهند که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) گفته امامت با انتخاب و اختیار مردم است.
در این هنگام انصار گفتند: ما از قریش سزاوارتریم، زیرا ما به آنان پناه داده، یاری کردیم، مردم به سوی ما هجرت کردند. اگر قرار است کسی که این مقام مربوط به اوست کنار گذاشته شود، ما از دیگران
ص: 195
سزاورتریم. گروه دیگری پیشنهاد کردند: امیری از ما و امیری از شما باشد.به آنان گفتیم: چهل نفر گواهی دادند که امامان از قریش می باشند. عده ای پذیرفته و جمعی نپذیرفتند و با یکدیگر به نزاع پرداختند.
من- در حالی که همه می شنیدند- گفتم: فقط به کسی می رسد که از همه بزرگسال تر و نرم و ملایم تر باشد.
گفتند: چه کسی را می گویی؟
گفتم: ابوبکر را که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) او را در نماز بر دیگران مقدم داشت و در روز بَدر در زیر سایبانی با او به مشورت نشست و رأی او را پسندید، یار غار او بود و دخترش عایشه را به همسری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در آورده و او را امّ المؤمنین نامید. بنی هاشم با عصبانیت و خشم جلو آمدند. زُبیر از آنان پشتیبانی کرده در حالی که شمشیرش را از نیام درآورده بود، گفت: جز با علی (علیه السلام) نباید بیعت شود وگرنه این شمشیر من گردنی را راست نخواهد گذاشت.
گفتم: ای زبیر! انتساب به بنی هاشم تو را به فریاد درآورده است، مادرت صفیه دختر عبدالمطلب است.
گفت: این یک شرافت والا و یک امتیاز ویژه است، ای پسر حنتمه و ای پسر صهّاک، ساکت باش ای بی مادر! و سخنی گفت؛ چهل نفر از حاضران در سقیفه ی بنی ساعده از جا جسته بر او حمله ور شدند. به خدا سوگند نتوانستیم شمشیرش را از دستش بگیرم مگر وقتی که او را بر زمین افکندیم، با این که هیچ کس به یاری و کمک او نیامده بود.
من به سرعت خود را به ابوبکر رسانده با او دست داده، بیعت کردم و به دنبال من عثمان بن عفان و دیگر حاضران در سقیفه غیر از زبیر چنین کردند.
به او گفتیم: بیعت کن و گرنه تو را خواهیم کشت! بعد مردم را از او دور ساخته، گفتم: مهلتش دهید، او از روی خودخواهی و نخوت نسبت به بنی هاشم به خشم درآمده است. دست ابوبکر را در حالی که از ترس می لرزید، گرفته سراپا نگه داشتم و او را که عقلش مخلوط گشته بود و نمی دانست چه می کند، بر روی منبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نشاندیم. به من گفت: ای ابوحفص! من از قیام و خروش علی (علیه السلام) می ترسم.
به او گفتم: علی (علیه السلام) کاری به تو ندارد و سرگرم کار دیگری است. ابوعبیده جرّاح در این کار به من کمک کرده دست او را بر روی منبر می کشید و من از پشت سرش او را مانند بُز نری که بخواهند بر بز ماده ی بجهانند، بر روی منبر گذاشتم. گیج و سرگردان بر روی منبر ایستاد.
به او گفتم: سخن را نیک کن و خطابه بخوان! زبانش بند آمده به وحشت افتاده و از سخن باز ایستاده بود. من دست خود را از شدت عصبانیت به دندان می گرفتم و به او گفتم: تو را چه شده؟ چرا گیجی؟ و او هیچ کاری نمی کرد و سخنی نمی گفت. می خواستم او را از منبر به زیر آورم و خود جای او را بگیرم. ترسیدم مردم از سخنانی که خودم درباره ی او گفته بودم، تکذیبم کنند.
ص: 196
عده ای پرسیدند: پس آن فضایلی که درباره او گفته بودی و برشمردی کجاست؟ تو از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ی او چه شنیده بودی؟گفتم: من از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ی او فضایلی شنیده بودم که دوست می داشتم و آرزو می کردم ای کاش مویی بر بدن او می بودم و من داستانی از او دارم.
به او گفتم: سخنی بگو و گرنه از منبر پایین آی!... خدا می داند که اگر از منبر فرود آمده بود من بالا می رفتم و سخنی می گفتم که به گفتار او منجر نشود.
وی با صدایی ضعیف و نارسا و ناتوان گفت: من ولیّ و سرپرست شما شده ام، اما بهترین نفرات شما نیستم با این که علی (علیه السلام) در بین شماست، بدانید که مرا شیطانی است که بر من مسلط شده و مرا وسوسه می کند و خیر مرا در نظر ندارد و هرگاه لغزیدم، شما مرا بر پای داشته، راست کنید! که من در پوست و موی شما وارد نشوم، برای خود و شما استغفار می کنم.
از منبر پایین آمد. در حالی که مردم به او خیره شده بودند، دستش را گرفته فشار داده او را نشانیدم. مردم برای بیعت با او جلو آمده من در کنارش نشستم تا هم او را و هم کسانی را که بخواهند از بیعتش سرباز زنند، بترسانم.
او گفت: علی (علیه السلام) چه کرد؟
گفتم: وی خلافت را از گردن خود برداشت و به خاطر این که مسلمانان کمتر اختلاف داشته باشند، به اختیار آنان گذاشت، و خود خانه نشین شده است. مردم با اکراه بیعت کردند.
وقتی بیعت او فراگیر شد، فهمیدم که علی (علیه السلام) ، فاطمه و حسنین (علیهم السلام) را به در خانه ی مهاجران و انصار می برد و بیعت ما را با خود در چهار موضع یادآور شده آنان را تحریک می کند، مردم شبانه به او نوید یاری می دهند ولی صبحگاهان کسی به کمک او نمی رود. به کنیزش فضه گفتم: به علی (علیه السلام) بگو برای بیعت با ابوبکر بیرون آید، چون مسلمانان با او بیعت کرده اند!
پاسخ داد: علی (علیه السلام) مشغول است.
گفتم: بهانه نیاور و به بگو خارج شود وگرنه وارد شده به زور بیرونش می بریم!
فاطمه(سلام الله علیها) از اتاق بیرون آمده پشت در منزل ایستاده و گفت: ای گمراهان دروغگو! چه می گویید؟ و چه می خواهید؟
گفتم: ای فاطمه(سلام الله علیها)!
گفت: عمر چه می خواهی؟
گفتم: چرا پسر عمویت تو را برای پاسخ گویی فرستاده و خود در پس پرده نشسته است؟
گفت: طغیان و سرکشی تو، ای بدبخت مرا از خانه به در آورده است، و حجّت را بر تو و بر همه گمراه کنندگان تمام کرده است.
ص: 197
گفتم: این یاوه ها و حرف های زنانه را کنار گذاشته به علی (علیه السلام) بگو بیرون آی! دوستی و احترامی در بین نیست.
گفت: ای عمر! آیا مرا از حزب شیطان می ترسانی، با این که حزب شیطان کوچک است؟گفتم: اگر بیرون نیاید هیزم فراوانی آورده برروی ساکنان این خانه آتش می افروزم و تمام کسانی را که در این خانه باشند، خواهم سوزاند؛ مگر این که علی (علیه السلام) را برای بیعت بیرون کشانده همراه ببریم و تازیانه ی قنفذ را گرفته بر او زدم و به خالد بن ولید گفتم: بروید و هیزم بیاورید و گفتم: آن را برمی افروزم.
(فاطمه(سلام الله علیها))گفت: ای دشمن خدا و دشمن رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) او و دشمن امیرالمؤمنین (علیه السلام) !
فاطمه(سلام الله علیها) دست هایش را جلو در خانه گرفته نمی گذاشت در باز شود. او را به یک سوی افکندم، سر راه بر من گرفت، با تازیانه بر دست هایش زدم، از شدت درد ناله و فریادش بلند شد. تصمیم گرفتم قدری نرم شوم و از در خانه برگردم، در این هنگام به یاد دشمنی علی (علیه السلام) و حرص و ولع او در ریختن خون بزرگان عرب و نیرنگ محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و سحرش افتادم، لگدی بر در زدم، وی که محکم بر در چسبیده بود تا باز نشود، فریادی زد که پنداشتم مدینه زیر و رو شد و صدا زد: ای پدر! ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ! با حبیبه ی تو و دخترت بدین گونه رفتار می شود. آه ای فضه مرا بگیر! به خدا سوگند! که فرزندی که در شکم داشتم کشته شد. صدای آه و ناله ی او را به خاطر درد زایمان در حالی که به دیوار تکیه داده بود شنیدم. در را باز کرده وارد خانه شدم، با چهره ای با من روبه رو شد که دیدگانم را فروبست، از روی مقنعه به گونه ای بر صورتش نواختم که گوشواره از گوشش به در آمده و به زمین پخش شد.
علی (علیه السلام) از خانه بیرون آمد. همین که چشمم به او افتاد، با شتاب از خانه بیرون رفته به خالد و قنفذ و همراهانش گفتم: از گرفتاری عجیبی رها شدم،(و در روایت دیگری: جنایت بزرگی مرتکب شدم که بر خود ایمن نیستم، این علی (علیه السلام) است که از خانه بیرون آمده من و همه ی شما توان مقاومت در برابر او را نداریم)،
علی (علیه السلام) او را دریافت در حالی که فاطمه(سلام الله علیها) دست بر جلو سر گرفته می خواست چادر از سر بردارد و به پیشگاه خداوند از آن چه بر سرش آمده شکوه نموده از او کمک بگیرد. علی (علیه السلام) چادر بر سر او انداخته در حالی که به شدت عصبانی بود، به او گفت: ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ! خداوند پدرت را به عنوان رحمت برای جهانیان مبعوث کرد، به خدا سوگند اگر چادر از سر برداری و از پروردگارت بخواهی که این مردم را نابود سازد، دعایت به اجابت خواهد رسید به طوری که در روی زمین از اینان هیچ انسانی باقی نخواهد ماند، زیرا مقام تو و پدرت در پیشگاه خداوند بزرگتر است از نوح که خداوند به خاطر او تمام ساکنان روی زمین و کسانی را که در زیر آسمان به سر می برند به جز همان چند نفری که در کشتی بودند، نابود ساخت و نیز قوم هود را به خاطر این که او را تکذیب کرده بودند و قوم عاد را به وسیله ی باد تند و سهمگین از بین برد. تو و پدرت از هود برترید، ثمود را که دوازده هزار نفر بودند بخاطر آن ناقه و بچه اش عذاب کرد.
ص: 198
تو ای بانوی زنان! بر این خلق نگون بخت، رحمت باش و موجب عذاب و نابودی آنان مباش! درد زایمان سخت او را فراگرفته بود، به درون خانه رفت و کودکش را که علی (علیه السلام) او را محسن نامیده بود، سقط کرد. جمعیت فروانی را در آن جا گرد آوردم، اما نه بدان جهت که از کثرت آنان در مقابل علی (علیه السلام) کاری ساخته باشد، بلکه برای دلگرمی خودم. او را در حالی که کاملاً در محاصره بود، به زور از خانه اش بیرون آورده برای گرفتن بیعت به جلو راندم، و به درستی می دانستم که اگر من و تمامی ساکنان روی زمین کوششمی کردیم که بر او پیروز شویم، زورمان به او نمی رسید. اما مطالبی را در نظر داشت که من به خوبی می دانستم و هم اکنون نمی شود که بگویم.(1)
هنگامی که به سقیفه ی بنی ساعده رسیدم، ابوبکر و اطرافیانش از جا حرکت کرده علی (علیه السلام) را مسخره کردند.
علی (علیه السلام) گفت: ای عمر! می خواهی در آن چه که فعلاً به تأخیر انداخته ام، شتاب کنم و کاری که از آن خوشت نمی آید، انجام دهم؟
گفتم: نه یا امیرالمؤمنین!
به خدا سوگند که خالد سخنان مرا شنید، به شتاب نزد ابوبکر رفته سه مرتبه به او گفت: مرا چه کار با عمر؟ و مردم این سخنان را می شنیدند.
هنگامی که علی (علیه السلام) به سقیفه رسید، ابوبکر کودکانه به او نگریست و وی را مسخره کرد.
به او گفتم: تو ای ابوالحسن بیعت کردی برگرد! ولی خود گواهم بر این که او بیعت ننموده و دستش را به سوی ابوبکر دراز نکرده و من می ترسیدم که در آن چه که می خواست انجام دهد و به تأخیر انداخته بود، عجله کند. از این رو، چندان اصرار نکردم که باید حتماً بیعت کند.
ابوبکر از ناراحتی و ترسی که از او داشت، اصلاً نمی خواست که علی (علیه السلام) را در آن جا ببیند. علی (علیه السلام) از سقیفه برگشت. پرسیدم: کجا رفت؟
گفتند: به کنار قبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رفته در آن جا نشسته است. من و ابوبکر از جا حرکت کرده دوان دوان به مسجد رفتیم.
ابوبکر می گفت: وای بر تو! این چه کاری بود که با فاطمه(سلام الله علیها) انجام دادی؟ به خدا سوگند این کار زیانی آشکار است.
گفتم: بزرگ ترین کاری که نسبت به تو انجام داده، همین است که با ما بیعت نکرد و چندان مطمئن نیستم که مسلمانان اطرافش را نگیرند.
گفت: چه می کنی؟
ص: 199
گفتم: چنین وانمود می کنم که او در کنار قبر محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) با تو بیعت کرده است. خود را به او رسانیده در حالی که قبر را پیش روی خود قرار داده دست هایش را روی خاک قبر گذاشته بود و سلمان و ابوذر و مقداد و عمار و حذیفة بن یمان اطرافش را گرفته بودند، در کنارش نشستیم. به ابوبکر گفتم که او هم به مانند علی (علیه السلام) دستش را روی قبر نزدیک دست علی (علیه السلام) بگذارد. او دستش را گذاشت و من دست او را گرفته تا به دست علی (علیه السلام) بکشم و بگویم علی (علیه السلام) بیعت کرده است، ولی علی (علیه السلام) دستش را برداشت. با ابوبکر از جا حرکت کرده پشت به آنان نموده می گفتم: خداوند به علی (علیه السلام) پاداش خیر عنایت کند! وقتی به کنار قبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حاضر شدی، از بیعت با تو خودداری نکرد.ابوذر جندب بن جناده غفاری از بین مردم از جا جسته فریاد می زد و می گفت: به خدا سوگند ای دشمن خدا، علی (علیه السلام) هیچ گاه با یک برده ی آزاد شده بیعت نکرد.
ما به راه خود ادامه داده به هرکسی که می رسیدیم می گفتیم: علی (علیه السلام) با ما بیعت کرده است.
و ابوذر تکذیب حرف ما را می کرد. به خدا سوگند! که وی نه در دوران خلافت ابوبکر و نه در زمان حکومت من با ما بیعت نکرده و نه با کسی که پس از من خواهد بود.
دوازده نفر از اصحاب و یاران او نیز با ابوبکر و من بیعت نکردند.
ای معاویه! چه کسی کارهای مرا انجام داده و چه کسی انتقام گذشتگان را غیر از من از او گرفته است؟
اما تو و پدرت ابوسفیان و برادرت عتبه، کارهایی که در تکذیب محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و نیرنگ هایی که با او کردید، به درستی می دانم و کاملاً از حرکت هایی که در مکّه انجام می دادید و در کوه حراء می خواستید او را بکشید آگاهم، جمعیت ها را علیه او راه انداختید. احزاب را تشکیل دادید، پدرت بر شتر سوار شد و آنان را رهبری کرد و محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ی او گفته بود: خداوند سواره و زمامدار و راننده را لعنت کند، که پدرت سوار و برادرت زمامدار و تو راننده بودی.
مادرت هند را از خاطر نبرده ام که چقدر به وحشی بخشید تا این که خود را از دیدگاه حمزه پنهان کرد و او را در سرزمینش«شیر خدا» می نامیدند، با نیزه زد و سپس دلش را شکافت و جگرش را بیرون کشیده نزد مادرت آورد و محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) با سحرش پنداشت که وقتی جگر حمزه به دهان هند برسد و بخواهد آن را بجود، سنگ سختی خواهد شد. او جگر را از دهان بیرون انداخت و محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و یارانش او را هند جگرخوار نامیدند
و نیز سخنان او را در اشعارش برای دشمنی با محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و سربازانش فراموش نکرده ام که چنین سرود:
نَحْنُ بنَاتُ طارِقٍ نَمْشی عَلَی الًنماِرقِ
ما دختران طارقیم که بر روی فرش های گرانبها راه می رویم.
کَالدُّرِّ فِی المَخانِق ِ وَالْمِسْکِ فِی المَفارِق ِ
به مانند دُر در صدف و مشک در مشکدان می باشیم.
اِنْ یقْبَلُوا نُعانِقُ اَوْ یَدْبَروُا نُفارِقُ فِراقَ غَیْرَ وامِقٍ
اگر مردانی روی زمین آوردند در آغوششان می گیریم و اگر پشت کنند. بدون ناراحتی از آن ها جدا می شویم.
ص: 200
زنان قبیله ی او در جامه های زرد پررنگ چهره ها را گشوده، دست و سرهایشان را برهنه و آشکار نموده مردم را بر جنگ و پیکار با محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) تحریک می کردند. شما به دلخواه خود مسلمان نشدید، بلکه در روز فتح مکّه با اکراه و زور تسلیم شده، محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) شما را آزاد کرده و زید برادر من و عقیل برادر علی بن ابی طالب و عمویشان عباس را مثل آنان قرار داد. وی از پدرت چندان دل خوشی نداشت هنگامی که به او گفت: به خدا سوگند! ای پسر ابی کبشه مدینه را پر از مردان جنگی و پیاده و سوار خواهم کرد و بین تو و این دشمنان جدایی افکنده نمی گذارم زیانی به تو برسانند.محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) در حالی که به مردم فهمانید که باطن او را می داند به او گفت: ای ابوسفیان! خداوند مرا از شرّ تو نگه دارد! و او(محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) ) به مردم گفته بود: بر این منبر کسی غیر از من و علی (علیه السلام) و پیروانش از افراد خانواده اش نباید بالا برود. سحرش باطل و تلاشش بی نتیجه ماند و ابوبکر بر منبر بالا رفت و پس از او من بالا رفتم و ای بنی امیّه! امیدوارم که شما چوبه های طناب این خیمه را برافراشته باشید! بدین جهت ولایت شام را به تو سپرده هرگونه تصرف مالکانه را در آن سرزمین به تو واگذار کرده، تو را به مردم شناساندم تا با گفتار او درباره ی شما مخالفت کرده از این که او در شعر و نثر گفته بود: جبرائیل از سوی پروردگارم به من وحی کرده و گفته است:
«وَالشَّجَرة الْمَلْعُونه َفِی الْقُرانِ»(1)
و پنداشته که مقصود از شجره ملعونه شمایید، باکی ندارم. او دشمنی خود را با شما به هنگامی که به حکومت رسید، آشکار کرد همان طور که هاشم و پسرانش همیشه دشمنان عبدشمس بودند.
ای معاویه! من با این یادآوری ها و شرحی که از جریانات به تو کردم، خیرخواه ناصح و دل سوز تو می باشم و از کم حوصلگی، بی ظرفیتی، نداشتن شرح صدر و کمی بردباری ات ترس آن را دارم که در آن چه به تو سفارش کرده اختیار شریعت و امّت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را به دست تو دادم، شتاب کرده و بخواهی از او انتقام بگیری و از این که مُرده ی او را نکوهش کرده و یا در آن چه که آورده، بخواهی آن ها را رد کنی و یا کوچک بشماری و در آن صورت تو به هلاکت خواهی رسید، و آن وقت هر آن چه که بر افراشته ام، فرود آمده آن چه که ساخته ام، ویران می شود.
به هنگامی که می خواهی به مسجد و منبر محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شوی، کاملاً بر حذر باش و احتیاط را از دست مده و در ظاهر تمام مطالبی را که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) آورده، تصدیق کن! با رعیت خود درگیر مشو و اظهار دل سوزی و دفاع از آن ها را بنما، حلم و بردباری نشان داده و نسیم عطا و بخشش خود را نسبت به همگان بگستر! حدود را در بین آنان اقامه کرده به آنان چنین نشان نده که حقّی از حقوق الهی را واگذار می کنی، واجبی را ناقص نگذار و سنّت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را تغییر نده که نتیجه اش آن می شود که امّت بر ما شورش می کنند و تباه می گردند، بلکه آن ها را از همان محل آرامش و امنیتشان بگیر و به دست خودشان آنان را بکش و با شمشیر
ص: 201
خودشان نابودشان ساز! با آنان مسامحه و سهل انگاری داشته باش و برخورد نکن، نرم خو باش و غرامت مگیر! در مجلس خود برایشان جای باز کن و به هنگام نشستن در کنارت احترامشان بگذار، آنان را بدست رئیس خودشان بکش، خوش رو و بشاش باش، خشمت را فروده و از آنان بگذر! در این صورت دوستت خواهند داشت و از تو اطاعت خواهند کرد. از این که علی (علیه السلام) و فرزندانش حسن و حسین ' بر ما و تو شورش کنند، خاطر جمع نیستم، اگر به همراهی و کمک گروهی از امّت توانستی با آنان پیکار کنی، انجام ده و به کارهای کوچک قانع مباش و تصمیم به کارهای بزرگ بگیر! وصیت و سفارشم را به تو کردم، حفظ کن، آن را پنهان نموده آشکار مساز، دستوراتم را اجرا کرده گوش به فرمانم باش! بر تو مباد که به فکرمخالفت با من باشی، راه و روش پیشینیان خود را در پیش گیر و انتقام خون آنان را بگیر و دنباله رو آن ها باش! من تمام رازهای نهانی و مطالب آشکار خود را به تو گفتم و مطلب را با این شعر به پایان می برم:
مَعاوِیش اِنَّ الْقَوْمَ جَلَّتْ اُمورُهُمْ بِدَعْوَهِ مَنْ عَمَّ الْبَرِیَّهَ بِالْوَتْری
ای معاویه! مردم کارهایشان بزرگ شده و پیشرفت کرده به دعوت آن کس که به تنهایی تمام جهان را گرفت.
صَبَوْتَ الِی دینٍ لَهُمْ فَارابَی فَابْعِدْ بدِینٍ قَد قَصَمْتُ بِه ظَهْری
کودکانه و از روی نافهمی به دینشان مایل شدم و مرا به شک و تردید انداخت، دور باد آن دینی که پشت خود را به آن شکستم!(تا آخر ابیات).
ص: 202
ص: 203
نام اصلی آن بزرگوار «فیروز» و کنیه اش «ابولؤلؤة» (به علّت داشتن دختری به نام لؤلؤة که بعدها به علّت سهولت و آسانی تلفظ به ابولؤلؤ مشهور گردیده) و لقبش شجاع الدین(به سبب شجاعت منحصر به فرد وی در آن اقدام بزرگ) بوده است.(1)
اصلیت وی ایرانی و زادگاهش شهر نهاوند بوده است.(2)
قبل از تشرّف به دین مبین اسلام،(هم چون سایر ایرانیان) آئین وی نصرانی و یا مجوسی بوده است.(3)
(که ناگفته پیداست که داشتن دین مسیحیت و یا زرتشتی(قبل از اسلام) که از ادیان الهی هستند، برای کسی منقصت و عیب محسوب نمی گردد که اهل تسنن سعی نموده اند با بزرگ جلوه دادن این نکته آن را به عنوان دین همیشگی آن بزرگوار اثبات نمایند و حال آن که بزرگان و شیوخ و خلفای خودشان قبل از اسلام آوردن ظاهری، به آئین کفر و بت پرستی مشهور بوده اند).
ابتدا در جنگ میان ایران و روم به اسارت رومیان در می آید و بعدها در جنگ بین مسلمانان و رومیان به اسارت مسلمانان در می آید و او به عنوان اسیر جنگی در سهم«مغیرة بن شعبة» که از دشمنان امیرالمؤمنین (علیه السلام) بوده است درآمد، و از آن به بعد مرحله ی دیگری از زندگی وی در مدینة النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) رقم می خورد.(4)
یکی از محبّین و دوست داران نزدیک امیرالمؤمنین (علیه السلام) جناب هرمزان بوده است که وی پسر یزدگرد سوم، پادشاه وقت ایران و برادر علیا مخدره حضرت شهربانو، همسر سیّدالشهداء حسین بن علی (علیه السلام) بوده است؛ که او نیز ایرانی و در جنگ بین مسلمانان و ایران به اسارت در می آید و هنگامی که او را نزد خلیفه ی دوم اهل تسنن، عمربن خطّاب می برند، وی اسلام را بر جناب هرمزان عرضه می کند؛ امّا هرمزان از پذیرفتن آن امتناع می ورزد، از این رو عمر خطّاب دستور می دهد تا او را بکشند که جناب هرمزان می گوید: شایسته نیست اسیر را در حال تشنگی بکشید. از این رو برای او ظرف آبی می آورند، وی می پرسد: آیا تا زمانی که آب را نیاشامیده ام در امانم؟ عمر پاسخ مثبت می دهد و هرمزان نیز با زیرکی خاصی ظرف آب را به روی زمین می ریزد و از خوردن آن امتناع می ورزد تا به این طریق اجرای فرمان قتل را به خاطر امانی که از خلیفه گرفته بود، به تأخیر اندازد. عمر که از منظور جناب هرمزان مطلع گردید، مجدداً دستور به قتل هرمزان حتی در
ص: 204
حال تشنگی می دهد که در این بین وجود مقدّس امیرالمؤمنین (علیه السلام) که در مجلس حاضر بوده اند، در اعتراض به حکم عمر می فرماید: «کسی را که امان داده اید نباید بکشید.
عمر از حضرت امیر (علیه السلام) سؤال کرد: به نظر شما با چنین شخصی چگونه رفتار کنیم؟حضرت فرمودند: حکم اسلام این است که فدیه و مبلغ یک غلام را به نفع بیت المال مسلمین بگیرید و او را به عنوان غلام به شخصی از مسلمانان واگذار نمایید.
عمر گفت: چه کسی به شخصی هم چون او رغبت می نماید؟
حضرت فرمودند: من این مبلغ را می پردازم و او را قبول می کنم.
و این جا بود که جناب هرمزان با مشاهده ی این بزرگواری از حضرت (علیه السلام) ، به دین مقدّس اسلام تشرّف یافت و نیز از همان روز بغض و کینه ی خلیفه ی اهل تسنن را به دل گرفت. حضرت نیز به علّت تشرف جناب هرمزان به اسلام وی را آزاد نمود. (و از آن به بعد جناب هرمزان خود را از ملازمان حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) نمود.) و بیشتر اوقات خود را در مسجد و عبادت در آن به سر می برد.(1)
با عنایت به مطالب فوق و با توجه به قرائن و اشتراکاتی چون اصلیت ایرانی حضرت ابولؤلؤ و جناب هرمزان و نیز آزاد گردیدن جناب هرمزان توسط امیرالمؤمنین (علیه السلام) و کینه ای که وی از عمربن خطّاب به دل گرفته بود و از سوی دیگر، ظلم و ستمی که از سوی مغیرة بن شعبة که حضرت ابولؤلؤ در بند و گرو او بود و از سهم اسرای جنگی او به شمار می رفت و مغیرة بن شعبة که از نزدیکان عمر خطّاب و بنا به تصریح تاریخ، دشمنی زائدالوصفی از زمان حیات رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به بنی هاشم به خصوص نسبت به امیرالمؤمنین (علیه السلام) داشت و عدم رسیدگی عمر به شکایت های پی درپی حضرت ابولؤلؤ از مغیرة بن شعبة در خصوص ظلم ها و ستم های بی شماری که از سوی او بر حضرت ابولؤلؤ روا داشته می شد و نیز خراج و مالیات سنگینی که مغیرة بن شعبة بر عهده ی حضرت ابولؤلؤ وضع کرده بود؛ این ها همه می تواند زمینه های آشنایی و نزدیکی بین این دو یار خاص امیرالمؤمنین (علیه السلام) را فراهم گردانیده باشد و آنان را در هدفی مشترک(ریشه کن ساختن اساس ظلم و تباهی) همراه سازد.
و این نزدیکی بین حضرت ابولؤلؤ و جناب هرمزان به حدّی بوده است که به نقل تمامی تواریخ معتبر اهل تسنن، بعد از ضربه خوردن عمر به دست جناب ابولؤلؤ، فرزند عمر به نام عبیدالله به محض شنیدن خبر، این اقدام(قتل عمر) را به قطع و یقین به جناب هرمزان نسبت داد. فلذا فوراً به عنوان قصاص جناب هرمزان را به شهادت رسانید و این در حالی بود که وقتی عمر در بستر مرگ این خبر را شنید، خود نیز این کار فرزندش را تقبیح نمود و حتی حکم قصاص فرزند خود را صادر کرد ولی عثمان خلیفه ی بعد از او هرگز این حکم را اجرا نکرد، امّا حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) همواره خون خواه خون به ناحق ریخته ی جناب هرمزان بود.(2)
ص: 205
و امّا درباره ی شخصیت پلید و منفور مغیرة بن شعبة که حضرت ابولؤلؤ در زیر چنگال و سیطره ی او ناچار به تحمل دوران بود؛اولاً: لازم است بدانیم که او یکی از افرادی بود که به همراه عمر و قنفذ در ماجرای آتش زدن درب خانه ی حضرت زهرا (سلام الله علیها) و شکستن درب خانه و به شهادت رساندن فرزندش محسن بن علی (علیه السلام) نقش مهمی را ایفا کرد.
ثانیاً: او بنا به تصریح مورخین اهل سنّت، یکی از چهار نفر مغز سیاست گذار فتنه و دسیسه ی جهان عرب آن روز بود که این چهار نفر عبارت بودند از: «ابوسفیان»، «معاویه»، «عمروعاص» و «مغیرةبن شعبة».
ثالثاً: امام مجتبی (علیه السلام) در خطابی طولانی نسبت به معاویه و دار و دسته اش که در جلسه ای تهمتی ناروا به وجود نازنین و مقدّس امیرالمؤمنین (علیه السلام) وارد کرده بودند، تک تک آنان را از سوءپیشینه و پرونده ی سراسر سیاه شان در مکّه بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست، باخبر ساخت تا آن جا که نوبت به «مغیره» می رسد و خطاب به او می فرماید:
«... و امّا تو ای مغیرة بن شعبة! تو دشمن خدا و رهاکننده ی کتاب خدا و تکذیب کننده ی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشی و تو زناکار بوده و سنگ سار نمودنت را(عمر) به تأخیر انداخت و حقّ را با اباطیل درآمیخت و سخن را با گفتارهای نادرست قبول نکرد و این ها علاوه بر عذاب دردناک و پستی در دنیا است که خداوند برایت مهیا ساخته و عذاب آخرت خوارکننده تر و دردناک تر می باشد و تو کسی هستی که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) دختر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را مورد ضرب و شتم قرار دادی.
(الهی بشکند دست مغیره *** که در کوچه چنین بی مادرم کرد)
تا این که بر اثر ضرب و شتم های تو خون ریزی نمود و فرزندش را سقط نمود و این به خاطر آن بود که تو خواستی پیامبر را خوار گردانی و با دستورش(مبنی بر محبّت و مودّت در حقّ فاطمه (سلام الله علیها) و اولادش «لا أسألُکُم علیهِ أجراً إِلاّ الْمَوَدَّةَ فیِ القُربی»(1))
مخالفت نمایی و احترامش را زائل سازی. در حالی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده بودند: ای فاطمه! تو برترین زنان اهل بهشت هستی.
«فاطمة سیدة نساء اهل الجنة أجمعین»
ای مغیره! خداوند تو را در آتش خواهند افکند و وبال گفتارت را دامنگیرت خواهد ساخت.»(2)
رابعاً: به توصیف ابن ابی الحدید سنّی مذهب درباره ی مغیره توجه نمایید:
«مغیرة بن شعبة کسی است که از زمان حیات رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) بغض و کینه و دشمنی خاصی با علی بن ابیطالب (علیه السلام) داشت. و بغض او با همه ی بنی هاشم مخصوصاً علی بن ابیطالب (علیه السلام) امری معلوم و بر
ص: 206
همگان آشکار است. زمانی که با معاویه بیعت صورت گرفت، مغیره از طرف معاویه خطبایی را مأمور کرد تا در خطابه های خود، علی بن ابیطالب (علیه السلام) را لعن گویند.»(1)
(این جاست که اهمیت نزدیکی شخصی چون جناب ابولؤلؤ که غلام و دربند چنین شخصیت منفور و فاسقی چون مغیره بوده است با جناب هرمزان که آزاد شده و محبّ خاص امیرالمؤمنین (علیه السلام) بوده بیشترمشخص می گردد و این آشنایی و ارتباط زمینه ای در جناب ابولؤلؤ پدید می آورد که وی نیز از یاران خاص حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) می گردد) که به نقل صاحب مستدرک سفینة البحار«فیروز (ابولؤلؤ) از اکابر مسلمین و مجاهدین بلکه از اتباع خاص حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بوده است.»(2)
و نیز از همین جا(علاقه و نزدیکی حضرت ابولؤلؤ به امیرالمؤمنین (علیه السلام) ) علّت ظلم و ستم ها و وضع خراج و مالیات سنگین از سوی مغیرة بن شعبة بر حضرت ابولؤلؤ واضح می گردد که چیزی مطابق سه تا چهار درهم در روز بوده است و او که توانایی پرداخت این مبلغ را نداشت، چندین بار به عنوان اعتراض و تظلّم به خلیفه دوم اهل تسنن(عمربن خطّاب) مراجعه کرد، امّا نه تنها جواب مثبت نشنید بلکه در آخرین بار وقتی عمر با اعتراض و شکایت حضرت ابولؤلؤ مواجه شد، در جواب گفت: این در حقّ تو که به حرفه ی حدّادی (آهنگری)، نجّاری و... آشنایی داری چیز زیادی نیست.
آن گاه وی از ابولؤلؤ سؤال کرد: شنیده ام تو از ایرانیان هنر آسیاب سازی آموخته ای که می تواند با نیروی باد
به گردش درآید، آیا می توانی برای ما نیز چنین آسیابی بسازی؟
اینجا بود که این کلام و سخن ابولؤلؤ، عمربن خطّاب را به یاد تعبیر خوابی انداخت که مدت ها قبل دیده بود: «انّ دیکاْ احمر نقره ثلاث نقرات» که پرنده ای قرمز با سه ضربه منقار به او ضربه می زند؛ که معبّرین خواب این گونه تعبیر کرده بودند که: تو را به زودی مردی از عجم با سه ضربه خواهد کشت.
از این رو عمر به محض شنیدن این جمله از جناب ابولؤلؤ، درباره ی او چنین گفت:
«انّ العبد قد اوعد ولو کنتُ اقتل احدا بالتهمة لقتلته»؛
«این غلام مرا تهدید به قتل کرد و اگر من بتوانم کسی را ولو با تهمتی ناروا به قتل برسانم آن کس او خواهد بود.»(3)
از آن روز به بعد بود که جناب ابولؤلؤ که ظلم فاحش و آشکار بر خود را که نمونه ای کوچک و ناچیز از آن ظلم روا رفته بر جامعه ی اسلام و مسلمین و نیز بر شخصیت ممتاز در آن عصر و همه ی اعصار بعد از رسول گرامی اسلام یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) را مشاهده می نمود که آن گونه حضرت را خانه نشین و بغض در گلو و خار در چشم ساخته و همواره راه صبر را پیشه نموده؛
«صَبَرتُ و فِی العَینِ قَذىً، و فِی الحَلقِ شَجاً»،
ص: 207
فلذا عزم خود را جزم نمود تا انتقام خشم فرو خورده ی آن حضرت و انتقام همسرش حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) را بستاند.
از جمله ی زیر به خوبی می توان برداشت نمود که جناب ابولؤلؤ تصمیم خود را به اطلاع امیرالمؤمنین (علیه السلام) رسانده بود و تقریر و تأیید حضرت را نسبت به عمل خود بدست آورده بود و یا به نحوی دیگر آن حضرت (علیه السلام) در جریان امر قرار داشت چرا که طبق این نقل:
«سیقتلک ابولؤلؤ توفیقاً، یدخل به والله الجنان علی الرغم منک»؛
که ابولؤلؤ، تو را به زودی به توفیقی که خداوند نصیب او می سازد، به قتل می رساند و به خدا قسم علی رغم میل باطنی تو وارد بهشت می گردد.»(1)
و یا طبق نقل دیگری:
«إن امیرالمؤمنین (علیه السلام) قال للثانی: یا مغرور! إنی أراک فی الدنیا قتیلاً بجراحة عبد، تحکم علیه جوراً فیقتلک توفیقاً»؛
امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطاب به دومی فرمود:
«ای مغرور! همانا تو را می بینم که در دنیا به واسطه ضربت و جراحتی که از عبدی که تو از روی ظلم و جور بر او حکم می رانی، کشته می شوی و این توفیقی است که نصیب او می گردد.»(2)
استفاده می گردد که حضرت (علیه السلام) به نحوی از این اقدام با خبر بوده اند و آن را برای حضرت ابولؤلؤ توفیقی از سوی خداوند شمرده و باعث متنعم گردیدن به بهشت خداوند می داند.
سرانجام قهرمان تاریخ ما حرفه ی آهنگری خود را به خدمت گرفت و خنجری دو سر، که قبضه ی آن در وسط قرار داشت، تهیه نمود. تا این که بنابر قول صحیح و مشهور در نزد شیعه در سحرگاه روز دوشنبه نهم ربیع الاول سال 23 ه ق، در حالی که عمربن خطّاب تازیانه به دست در حال امر کردن نمازگزاران بود که صفوف خود را منظم نمایند
«إستَوُوا إستَوُوا صُفُوفَکُم»، خود را به وی رسانده و با سه ضربه ی کاری شکم خلیفه را تا خاصره(سه بند) او شکافت و در حالی که عده ای از نزدیکان و اطرافیان عمربن خطّاب قصد دستگیری و حمله به او را داشتند، با زخمی کردن سیزده نفر دیگر از آنان از محل حادثه گریخت.(3)
و عمر بعد از آن که سه روز در بستر افتاده بود، در سن پنجاه و پنج سالگی از دنیا رفت.
ص: 208
تاریخ ضربت خوردن و قتل عمر که در فوق مطرح گردید، برخلاف آن چیزی است که در بین اهل تسنن مشهور است که تاریخ هلاکت عمر را بیست وشش و یا بیست وهفت ذی الحجه می دانند و مؤید قول مشهور در نزد شیعه(نهم ربیع الاول) روایتی است که سیّدبن طاووس در کتاب«زوائدالفوائد» و حسن بن سلیمان در کتاب«المختصر» آورده است که در فصل پنجم صفحه 164 گذشت؛مرحوم شیخ عباس قمی، صاحب مفاتیح الجنان نیز با استناد به حدیث مزبور در اعمال روز نهم ربیع الاول این چنین می نویسد:
«روز نهم: روز عید بزرگ و روز عیدالبَقْر(روز شکافتن) است و از برای آن شرح بزرگی است که در جای خود ذکر شده و روایتی نقل شده که هرکه در این روز چیزی انفاق کند، گناهانش آمرزیده می شود و گفته اند که مستحب است در این روز اطعام برادران مؤمن و خشنود گردانیدن ایشان و توسعه دادن در نفقه و پوشیدن جامه های نو و شکر و عبادت حق تعالی کردن و این روز، روز برطرف شدن غم ها است و روز بسیار شریفی است و چون روز هشتم ماه ربیع الاول، روز وفات امام حسن عسکری (علیه السلام) می باشد، این روز(نهم ربیع الاول) روز اول امامت حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) و سبب مزید شرافتش خواهد بود.»
فلذا حدیث مزبور و یا اسرار دیگری که در این بین نهفته بوده و ما از آن مطلع نیستیم، باعث گردیده است که از قدیم الایام مؤمنین و محبّین حضرت زهرا (سلام الله علیها) مراسم جشن عیدالزهرا را در نهم ربیع الاول برگزار نمایند.
بعد از گریختن جناب ابولؤلؤ از مکان وقوع واقعه در مسیر راه، خود را به امیرالمؤمنین (علیه السلام) رسانیده و به محض مواجهه با حضرت که بر درب منزل نشسته بود(که از این مطلب می توان استنباط نمود که علت انتظار امیرالمؤمنین (علیه السلام) در آستانه ی منزل این بوده است که حضرت ظاهراً منتظر بازگشت ابولؤلؤ بوده اند و این بدان معنی است که حضرت در جریان امر قرار داشته اند و منتظر شنیدن خبر موفقیت آمیز او بوده اند)، خبر اقدام خود را به حضرت می رساند و عرض می کند:
«یا مولای! شققت بطنه؛ مولای من! شکم آن شخص را پاره کردم.
و حضرت با شنیدن این خبر(گویا به یاد مصائب وارده بر همسر مطهرشان، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) توسط عمر افتادند و هم چنین به یاد نفرین حضرت زهرا (سلام الله علیها) به هنگام سیلی خوردن از عمر که خطاب به او فرمودند: «خدا شکمت را پاره کند»، افتادند) ضمن بکاء و گریه ی شدیدی، فرمودند:
«یا لیت بنت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) کانت حیّة فسمعته»؛
«ای کاش دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) امروز زنده می بودند و این خبر را می شنیدند.»(1)
ص: 209
و حضرت بعد از آن به قدرت و اعجاز خود ضمن نامه ای برای قاضی کاشان مبنی بر پناه دادن و تکریم وی و تزویج دختر خود به او، آن جناب را بر مرکب مخصوص خود(بنام دُلدُل) نشاندند و او را به سرزمین شیعه نشین کاشان فرستادند و سپس امیرالمؤمنین (علیه السلام) که از تعقیب مأموران حکومت با خبر بودند، از آن مکان قبلی که نشسته بودند برخاسته و جای دیگر نشستند و چون مأموران که در تعقیب جناب ابولؤلؤ بودند با حضرت مواجه شدند و از حضرت جویای ابولؤلؤ شدند که آیا او را ندیده اید؟و حضرت با فرمودن جمله ای به حقیقت، آنان را گمراه نمودند و فرمودند: مادامی که در این مکان بوده ام او را ندیده ام.»(1)
(که منظور شریف شان، تا آن زمان که جای جدیدی را برای نشستن اختیار فرموده اند، بوده است.)
در ابتدای امر شاید بعضی گمان کنند که تحقیق پیرامون تعیین تاریخ دقیق قتل عمر، بحثی صرفاً تاریخی است و از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشد، در حالی که واقع امر این است که ریشه ی اختلاف در این مبحث به اختلاف عقایدی مابین اهل سنّت و شیعیان بر می گردد که کاشف از اموری است که شاید در ابتدا آن چنان مهم به نظر نمی رسید و از اهمیت چندانی نیز برخوردار نبود، امّا از آن جایی که یکی از شیوه های رایج در مهم ترین مصادر اهل تسنن، جعل و وارد کردن روایات کذب و دروغ در متون اسلامی بوده تا بدین وسیله بتوانند در عقاید مشهور و معروف در نزد شیعه خدشه وارد ساخته و موجبات تشتّت و افتراق را فراهم سازند. خاصّه این که ایجاد شک و تردید در امر مهمّی چون تبرّی و بیزاری نسبت به بزرگ ترین دشمن اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) باشد. شک و تردید در اصلی که مقوّم مذهب تشیّع و وجه تمیز و افتراق مذهب ما از سایر مذاهب منتسب به اسلام می باشد.
عمربن خطّاب در دیدگاه اهل تسنن، مقدّس ترین شخصیت در تاریخ اسلام و حتی در تاریخ بشریت(و یا به تعبیر بهتر بزرگ ترین بتی است که مورد پرستش آنان قرار گرفته و می گیرد) به شمار می رود. در کتاب های صحاح ستّه ی اهل تسنن، اقوال و اعمال او را، حتی بر قول خداوند عزّوجل و سنّت نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز مقدم می دارند و هرکجا تعارضی بین قول عمر و قول خداوند و رسول او پیش آید، قول و فعل عمر بر قول خداوند و رسولش مقدّم است!
از این باب به عنوان نمونه کفایت می کند ترجیح دادن قول عمر بر قول خداوند و فعل رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که گفت: «متعتان کانتا محللتان فی زمن رسول الله و أنا أحرمهما و اعاقب علیهما؛ متعة النساء و متعة الحج»؛ «دو متعه و عمل مستحب در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود که من آن دو را حرام می نمایم و عمل کننده به آن را عقاب می نمایم: 1- نکاح موقت 2- حج تمتع»(2)
ص: 210
این سخن وی در حرمت نکاح موقت در معارضه با نص صریح خداوند در قرآن کریم است که
فرمود: «فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً»(1)در حالی که خود عمر اعتراف می نمود مسلمانان به این دو امر در زمان حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و حتی در حیات ابوبکر و مدتی از خلافت غاصبانه ی خود او) به آن عمل می نمودند و نیز حرمت حج تمتع در معارضه ی با نص صریح خداوند در آیه196 سوره ی مبارکه ی بقره است که فرمود:
«فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ»
و نظائر فراوانی از این قبیل که در حوصله ی بحث ما نمی گنجد.
امّا آن چه بسی جای تأسف و نیز عبرت دارد این که هم چنان پس از گذشت 1400 سال، اتباع و پیروان عمر، قول خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله و سلم) را رها کرده اند و تبعیت از قول و فعل او را ترجیح داده اند. از این روست که باید بدون شک و تردید به این گفته ایمان آورد که: «عمربن خطّاب؛ بزرگ ترین بتی است که در عالم بشریت پرستیده شده و می شود»؛ چرا که در زمان جاهلیت هیچ بتی به این مدت، از زمان و این تعداد پرستش کننده، مورد پرستش واقع نگردید.
و این جاست که باید به حقیقتِ این آیه ی شریفه از قرآن کریم پی برد که:
«يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ ... *أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا»(2)
«آنان که به جبت و طاغوت ایمان می آورند ... آن ها کسانی هستند که مورد لعنت خدایند و کسی که مورد لعنت خداوند قرار گیرد، هیچ یاوری برایش نیست.»
(اللّهم العن الجبت و الطاغوت).
امّا از آن جا که باطل هرگز دوام ندارد و هم چون حباب روی آب، رفتنی است؛
«إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا»(3)
با تمام مکرها و دسیسه هایی که از سوی اهل تسنن در مهم ترین اسناد تاریخی خود مبنی بر دگرگون جلوه دادن تاریخ قطعی قتل عمربن خطّاب وارد شده، امّا برای اهل تحقیق واضح گردیده که آن چه از قدیم در بین شیعیان مرسوم و معمول بوده است که همواره تاریخ نهم ربیع الاول را عیدالزهراء (سلام الله علیها) و تاریخ قتل عمر می دانسته اند، عین حقیقت است و برای تأیید آن ادله ی قطعیه و براهین جلیّه قائم گردیده است و آن چه مورد اتفاق اهل سنّت قرار گرفته که این واقعه در اواخر ماه ذی الحجه سال 23 ه.ق روی داده است، دروغی بیش نبوده که از این قبیل اکاذیب تاریخی که ارتباطی به عقاید شیعیان نیز ندارد، در متون آنان به وفور به چشم می خورد تا چه رسد به این امر مهم که به اهمیت آن در اعتقاد به تبرّی شیعیان اشاره نمودیم؛ «وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ»(4).
ص: 211
(طالبان تفصیل در این موضوع می توانند به کتاب هایی که در این زمینه نگاشته شده رجوع کنند).
اوصاف و تعابیر دلالت کننده بر مقام آن بزرگوار و عظمت اقدام منحصر به فرد وی در نزد اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) متعدد است که ما در این جا به ذکر اوصافی که در روایت «احمدبن اسحاق قمی» که در صفحات قبل به آن اشاره شد، آمده است بسنده می کنیم که تفصیل این روایت و سایر روایات در این زمینه را می توان در کتب مفصل جویا گردید.
او کسی است که خداوند به دست او دشمن خود و رسولش را هلاک نمود.
او کسی است که به دست او خداوند نفرین حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را در حقّ عمر مستجاب فرمود.
او کسی است که خداوند بواسطه او قول خود در قرآن را محقق نمود: «فَتِلْكَ بُيُوتُهُمْ خاوِيَةً بِما ظَلَمُوا»(1).
او کسی است که شوکت مبغض رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را در هم شکست.
او کسی است که خداوند به واسطه ی او فرعون اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) و ظالم در حقّ آنان و غاصب حقوق و از بین برنده ی حرمت آنان را هلاک ساخت.
او کسی است که رئیس منافقین و بُتِ«جبت» را از بین برد.
او کسی است که خداوند به واسطه ی اقدام او چشم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را روشن ساخت.
او کسی است که خداوند به واسطه ی او غم و غصه اهل بیت (علیهم السلام) را مبدل به خشنودی ساخت.
او کسی است که خداوند به واسطه ی او انتقام خون اهل بیت (علیهم السلام) را باز ستاند.
او کسی است که خداوند به واسطه ی او لباس سیاه را از اهل بیت (علیهم السلام) و پیروان شان بیرون کرد.
او کسی است که غم های اهل بیت (علیهم السلام) را برطرف ساخت.
او کسی است که خشنودی و سرور را به شیعیان اهل بیت (علیهم السلام) باز گردانید.
او کسی است که عید را برای اهل بیت (علیهم السلام) ایجاد کرد.
او کسی است که خشنودی را برای اهل بیت (علیهم السلام) پدید آورد.
او کسی است که دشمن اهل بیت (علیهم السلام) را مغلوب ساخت.
او کسی است که ضلالت و گمراهی را از بین برد.
او کسی است که مؤمنین را راحت ساخت.
او کسی است که سرّ و راز منافقین را افشاء ساخت.
او کسی است که مظلوم را نصرت بخشید.
او کسی است که بدعت ها را برای مسلمانان کشف نمود.(2)
ص: 212
که اوصاف فوق و دیگر اوصافی که برای او از روایات و احادیث استفاده می گردد، نشان گر علّو ایمان و بلندی مقام و مرتبه ی او در بهشت خواهد بود. که ناگفته پیداست که رسیدن به چنین توفیقی که در بالا ذکر گردید، بدون توفیقی از سوی خداوند (عز و جل) میسر نمی گردد؛«اِنَّما یَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ المُتَّقین»(1)
به اتفاق نظر كارشناسان ميراث فرهنگي، بقعه و بنايي كه هم اكنون بر فراز قبر آن بزرگوار خودنمايي مي كند، به جا مانده از معماري سبك ايلخاني مغول يعني بين 800 - 700 سال قبل مي باشد و نيز در بازديد دقيقي كه اخيراً يكي ديگر از كارشناسان ميراث فرهنگي شهرستان كاشان به عمل آورد و تعجب و حيرت بيشتري را بر انگيخت، نكته اي مهم بود كه وي اين گونه ابراز داشتند:
«با توجه به اسناد و مدارك معتبر از كاوش ها و تحقيقات تاريخي پيرامون ابنيه و اماكن داراي قدمت در اين شهرستان، در سال 1192 ه.ق يعني حدود 233 سال قبل، زلزله مهيب و ويران كننده اي به وقوع مي پيوندد كه طبق مدرك فوق، شهر به كلي ويران شده و از هر 800 نفر 600 نفر آن كشته و 200 نفر متواري گشته اند و اين در حالي ست كه در اوايل همان قرن نيز زلزله اي ديگر شبيه اين زلزله كه حدود 330 سال قبل بوده، به وقوع پيوسته است، امّا با توجه به اين كه تقريباً كليه ی ابنيه و اماكن تاريخي كاشان كه بر اثر آن دو زلزله تخريب و يا در معرض تخريب قرار گرفته و پس از آن بارها مورد بازسازی و مرمت اساسی قرار گرفته، امّا عجيب اين است كه اين بناي منحصر به فرد بدون هيچ گونه تزلزل و بازسازي اساسي هم چنان از جمله استوارترين و محكم ترين سازه هاي معماري سبك قديم بوده و مي باشد.»
و اين علي رغم كم لطفي ها و بعضاً دشمني هايي بوده است كه در زمان هاي گذشته و به خصوص در زمان سلاطين جور و ظلم در بي اعتنايي به اين مكان و يا حتي اقدامات زمينه ساز در جهت تخريب اين مكان به عمل آمده است.
شايان توجه بيشتر اين كه در ديداري كه اخيراً با مسئول ميراث فرهنگي شهرستان كاشان و معاونت فني ميراث فرهنگي كشور، جناب مهندس امينيان صورت پذيرفت، ايشان اظهار داشتند كه دلايلي قوي در دست است كه تأييد مي كند پايه گذاري اصلي بناي بقعه ي ابولؤلؤ به قرن دوم و يا سوم قمري يعني حدوداً 1100 - 1200 سال قبل صورت پذيرفته است.
كه مطلب فوق، شاهد ديگري ست بر قدمت و اصالت غير قابل انكاري بر نزديكي و اتصال اين مكان و صاحب اين قبر شريف به زمان ائمه معصومين (علیهم السلام) و تكريم و احترامي كه از قديم الايام در بين مؤمنين و متشرّعه نسبت به اين مكان و بقعه و بارگاه موجود بوده است.
ص: 213
از نکات حائز اهمیتی که تأمّل و توجّه هر زائری را بر می انگیزد این که یکی از اولاد و نوادگان امام زین العابدین (علیه السلام) متوفای سال 964 ه-.ق که در عصر خود عالم و فقیهی بزرگ محسوب می گردیده، بهوصیّت خود، مدفن و مزار خود را پایین پای قبر مطهر حضرت ابولؤلؤ و در آستانه ی ورودی زیارت وی قرار داده است، که هم اکنون نیز محل زیارت زوّار مرقد حضرت ابولؤلؤ می باشد. که این گویای مقام رفیع و عظمت شأن حضرت ابولؤلؤ در نزد آن بزرگوار بوده است که او را به چنین وصیتی ترغیب نموده است.
در ماه صفر سال 381 ه.ق حضرت آیت الله العظمی سیّد شهاب الدین نجفی مرعشی به اتفاق جمعي از فضلا و مدرسين حوزه علميّه قم به شهر کاشان تشريف فرما شدند تا از قبور امامزادگاني که در اين شهر و حومه آن مدفون هستند، زيارت نمايند .که از جمله برنامه ی ايشان زيارت بقعه باباشجاع الدين ابولؤلؤ بود که در زمان خود مورد توجه عام و خاص گرديد.(1)
1- در دیداری که سیّدمجتبی ابولؤلؤئی به عنوان یکی از اعضای هیئت امناء با یکی از مراجع عظام تقلید جهان تشیّع در سال 1383 داشته است چنین نقل می کند(که از جهت برخی صلاح دیدها، نام وی و سایر بزرگان دیگر در دفتر آستان مقدّس حضرت ابولؤلؤ ثبت می باشد، از ذکر نام آنان در این مجموعه خودداری می نماییم)، معظم له ضمن تأييد و تأکيد در بزرگداشت و تکريم جايگاه آن بقعه و بارگاه و صاحب آن مرقد شريف، بر اين نکته اصرار ورزيدند که:«دلائل محکم و متقني در دست است که ثابت مي کند سيره ی سلف و گذشتگان از قديم الايام تا زمان متصل به عصر ائمه معصومين (علیهم السلام) در بزرگداشت و احترام از اين شخصيت بزرگوار به خصوص در بقعه و مدفن وي در کاشان بوده است.»
و نيز در سؤالي که سیّدمجتبی ابولؤلؤئی از معظم له در خصوص جواز به کارگيري تعبير«حضرت» در کنار اسم آن بزرگوار(حضرت ابولؤلؤ) داشته است، وي فرمودند:
«بعد از مقام حضرات ائمه ی معصومين (علیهم السلام) چه کساني شايسته تر از هم چون او مي باشند.»
2- و نيز در توفيقي که در ديدار با یکی دیگر از مراجع عظام تقلید جهان تشیع نصيب سیّدمجتبی ابولؤلؤئی گرديد نقل می کند که:
معظم له ضمن ابراز خرسندي از اهتمام به بزرگداشت و تکريم آن بقعه و بارگاه، جمله اي فرمودند که حقیر را به شدت تحت تأثیر قرار دادند؛ وی خطاب به اینجانب فرمودند:
ص: 214
«در اولين نوبت زيارتي که مشرف مي شويد و نگاهتان به قبر حضرت ابولؤلؤ افتاد، از جانب بنده سلام بده و اين گونه بگو: سلامي از عبد ناقابل خدا به عبد صالح خدا.»
و فرزند بزرگوار معظم له که در نوبت های متعدد جهت تشرّف در آن مکان حضور می یافتند، تکیه کلامی داشتند به این تصریح که:«باالله العظیم، ما برای گرفتن حاجات اضطراری خود به آن مکان مشرّف می شویم.»
3- سیّدمجتبی ابولؤلؤئی نقل می کند:
در دیدار دیگری که خدمت یکی از حضرات اساتید درس خارج فقه و اصول قم(این حقیر که توفیق شرکت در حلقه ی درس خارج ایشان را داشتم و از نزدیک بر ولایت مداری و مرزبانی معظم له از کیان و حریم اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) و ارشادات و حمایت های بی دریغ ایشان نسبت به امورات این آستانه مقدّسه آگاه می باشم) رسیدیم، ایشان نکات قابل توجهی را خاطرنشان نمودند، وی فرمودند: «یکی از مهم ترین نشانه ها و دلایل اعتقاد قلبی و عملی مردم شیعه ی اصیل کاشان، وجود چنین مکان و بنای ارزشمندی است که پدران و بزرگان و علمای ما از دیرباز این مکان و بنا را محافظت و حراست نموده و اکنون این امانت را به دست ما سپرده اند که ما نیز باید به نحو احسن در حفظ و نگهداری این امانت به خوبی انجام وظیفه نماییم.»
و نیز وی عنوان فرمودند:
«تمامی توجه و عنایتی که به مشاهده ی مشرفه و زیارت های متبرکه از مراقد حضرات معصومین (علیهم السلام) و امامزادگان بزرگوار در همه ی خطّه ها و أقصی نقاط بلاد اسلامی مبذول می گردد در یک کلمه تجلّی تولّی و دوستی نسبت به آن بزرگواران است امّا از سوی دیگر خصوصیّتی که این مکان را منحصر به فرد می سازد این است که تنها مکانی را که می توان در عالم تشیّع به عنوان مرکز تجسّم و بروز تبرّی و دشمنی نسبت به دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) یافت، این مکان می باشد.»
و نیز ایشان ضمن بیان خاطره ای از جدّ بزرگوارشان که از علمای سلف شهرستان کاشان بوده اند، فرمودند:
«بر اساس نقل های متعدد از پیشینیان، جدّ بزرگوار ما(که از علمای شهر کاشان بوده اند) هز از چندگاه به اتفاق مردم با پای پیاده به زیارت این مکان عظیم مشرف می شده اند که این گویای توجه عمیق بزرگان و گذشتگان ما به زیارت از این بقعه و بارگاه می باشد.»
سیّدمجتبی ابولؤلؤئی نقل می کند:
1- نقل یکی از خدّام آن بارگاه که اسم و مشخصات او در دفتر آستانه ثبت می باشد و هم چنین مطالب ذیل را از طریق فرزند ارشد شخصیت ذکر شده در متن، استماع نموده ام:
ص: 215
«روزی چهار نفر از نزدیکان مرحوم آیت الله حاج شیخ حسن اثنی عشری که سابقاً توجه خاصی به این زیارت و تشرف به این مکان داشتند، نزد من آمدند و گفتند: خاطره ای را از آن مرحوم برایت نقل می کنیم تا شما نیز برای زائرین بیان نمایی. جریان از این قرار است که حدود دوازده سال قبل که این زیارت وضعیت عمرانی فعلی را نداشت و در مدخل ورودی زیارت درب چوبی قدیمی وجود داشت(که اکنون نیز در انبار زیارت نگهداری می شود)، در آن هنگام ما به اتفاق مرحوم آیت الله اثنی عشری از تهران برای زیارت به کاشانآمدیم. زمستان بسیار سردی بود، به حدّی که تمام آب داخل حوضچه ی وسط حیاط زیارت یخ زده بود. آن مرحوم جهت وضو گرفتن از آب حوضچه، با عصای شان یخ ها را شکستند و در حال وضو ساختن بودند که ما متوجه شدیم درب چوبی زیارت بسته است. هرچه کردیم بلکه بتوانیم درب را به شکلی باز نماییم تا بعد از طی مسافت و راه زیاد از تهران به زیارت مشرف شویم نتوانستیم. آمدیم خدمت آقا و با نا امیدی گفتیم: حضرت آقا! متأسفانه درب بسته است و نمی توانیم به زیارت مشرف شویم. ایشان بعد از وضو گرفتن آمدند و در مقابل درب چوبی ایستادند و لعن مخصوصی را گفتند و رو به درب کرده و با صدای بلند خطاب کردند: «ای درب به اذن مولای ما امیرالمؤمنین (علیه السلام) باز شو!»
ایشان گفتند: به محض صدور این خطاب، ناگهان هر دو لنگه ی درب به طور هم زمان به شدّت باز شد؛ به شکلی که هر دو لنگه ی در به دیوار کوبیده شد و ما به اتفاق آن مرحوم به زیارت مشرف شدیم.»
2- نقل از یکی از فضلای حوزه ی علمیّه ی کاشان(که اسم او در دفتر آستانه ثبت می باشد):
«آقای حاج حسن فرشچی(توکّلی) از شاگردان خاص مرحوم حاج شیخ رجبعلی خیاط حاجتی داشتند و از محضر امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) درخواست حاجت کردند که امام در جواب ایشان که از اولیای خداوند بوده اند، در عالم مکاشفه می فرمایند:
«حاجت شما را به جناب ابولؤلؤ در کاشان حواله داده ایم.»
وی می گوید: ما به اتفاق عده ای از دوستان به کاشان سفر کردیم و به بارگاه مطهر و باصفای حضرت ابولؤلؤ مشرف شدیم و ختم لعن چهار ضرب را به پایان رسانیدیم و به اذن خداوند سبحان و عنایت آن بزرگوار حاجت خود را نیز گرفتیم. و از آن جا بود که متوجه گردیدیم که آستان حضرت ابولؤلؤ یکی از ابواب توسل به ائمه معصومین (علیهم السلام) می باشد و چه بسا کسانی که می خواهند به حاجات خود برسند، باید از طریق این بزرگوار به محضر آن بزرگواران توسّل یابند.»
3- یکی از هنرمندانی که در زمینه ی ساخت ضریح بقاع متبرکه و مشاهد مشرفه فعالیت داشته و از اهالی شهر اصفهان و مسئول گروه فنی مرمت و تعمیرات ضریح مطهر و قبر منوّر حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) می باشد، که هر شش ماه یک بار مضجع و مرقد مطهر ثامن الحجج (علیه السلام) جهت انجام بعضی از تعمیرات در قُرق و خلوت ایشان و گروه فنی تحت نظر ایشان قرار می گیرد و از جمله اموری که باید توسط ایشان اقدام گردد، تعویض نمودن نگین های انگشتری شرف الشمس است که بر قبر مطهر حضرت متصل می باشد، که وی مدتی است توجه شدیدی به امورات آستان حضرت ابولؤلؤ پیدا کرده و با توجه به مسافت
ص: 216
بعید و مشغله ی کاری که برای وی وجود دارد امّا در فواصل زمانی کوتاه و نزدیک، به شهرستان کاشان سفر نموده و به زیارت این آستان مشرف می شود و در جهت ساخت ضریح آن بزرگوار سعی بلیغی را آغاز نموده است. وی در توصیف علت این اهتمام و کوشش پیگیر این گونه عنوان می نماید:
«اینجانب که سابقاً توجهی به این مکان نداشتم و قدر و جایگاه این مرقد مطهر برایم آشکار نبود، شبی در عالم خواب و رؤیای صادقه، مکانی بس تیره و ظلمانی را دیدم که در آن واقع شده بودم و هیچ گونه نور و روشنایی جهت عبور و حرکت برایم وجود نداشت و از این امر سخت متحیّر و خائف گردیده بودم تااین که ناگهان متوجه شدم یکی از نگین های انگشتری شرف الشمس که قبلاً به قبر مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) متصل کرده بود، بر روی قبری قرار گرفته و باعث متصاعد گردیدن نور شدید و بسیار زیبایی بود که به سوی آسمان در حال صعود بود و تمام محیط اطراف خود را تا شعاع فراوانی روشن نموده است. در همان عالم خواب توجه نمودم و ملهم گردیدم که این قبر مطهر متعلق به حضرت ابولؤلؤ، خشنودکننده ی قلب مقدّس آقا علی بن موسی الرضا (علیه السلام) است. بعد از آن رؤیای صادقه بود که توجه جدیدی نسبت به این بارگاه پیدا نمودم و متنبه گردیدم که این مکان در آینده مرکز توجه و عنایات خاص قرار خواهد گرفت. از این رو تمام کوشش خود را در جهت خدمت به این آستان مقدّس به کار گرفتم و با خداوند خویش عهد نمودم تا پایان عمر خود در این مسیر از هیچ خدمتی فروگذار ننمایم.»
4- مطالب ذیل از خدّام بارگاه حضرت ابولؤلؤ که یکی از اعضای هیئت امناء آن آستانه بوده، نقل شده است: «ایام باصفای ماه مبارک رمضان سال 83 ه.ش بود که برای اولین بار در طول ماه مبارک، درب حرم مطهر شبانه روز به روی زائرین باز بود و این حقیر نیز توفیق خدمت تمام وقت در آن مکان، به عنوان اقامه ی نماز جماعت و سخنرانی و تبلیغ احکام دین را نائل بودم.
مدت زمانی حدود یک ماه بود که پشت بام های آن بقعه و بارگاه جهت مرمت و عایق کاری، آواربرداری شده بود و از هرگونه پوشش و عایق، عریان و رخنه ها و شیارهای متعددی به درون حرم باز شده بود(عکس ها و تصویر مراحل بازسازی و مرمت پشت بام که گویای این امر است، در دفتر آستانه موجود می باشد و هرگاه کارشناسان میراث فرهنگی، جهت سرکشی از روند کار به این مکان سرکشی می نمودند، نسبت به عواقب بارندگی معمولی هشدار می دادند و خواستار تسریع در روند کار می شدند. ما نیز بارها با توسل و دعا از خداوند خواسته بودیم که در این موقعیت به واسطه ی بارندگی مشکلی ایجاد نگردد.
در هفته ی سوم ماه مبارک رمضان که مصادف با شب جمعه ای بود، ناگهان رگبار شدید باران در مدت طولانی باریدن گرفت؛ به شکلی که فاضلاب های کف صحن و حیاط حرم مطهر، جواب گوی عبور و انتقال سیل باران به درون خود نبود. به محض آغاز بارندگی، اینجانب که در نقطه ی دیگری از شهر بودم، فوراً خود را به بارگاه ابولؤلؤ رساندم تا با کمک سایر دوستان حداقل از خیس شدن و از بین رفتن قرآن ها و مفاتیح ها و فرش ها و سایر وسایل داخل حرم جلوگیری نماییم و به جمع آوری سریع آن ها بپردازیم. وقتی
ص: 217
به محل رسیدم، بعضی از اهالی محل نیز که از وضعیت پشت بام ها مطلع بودند خود را به زیارت رسانده بودند و به تعبیر خودشان می گفتند: احتمال می دادیم با این بارندگی شدید، سقف بقعه پایین آمده باشد، آمدیم تا به کمک آسیب دیدگان برسیم. امّا آن چه که تاکنون و برای همیشه تعجب و حیرت بنده و سایرین را برانگیخت این که نه تنها تا آن وقت بلکه تا پایان بارندگی شدید آن شب، حتی از قطره ای نشت و نم و سرایت باران به داخل بنا اثری نبود و هنگامی که فردای آن روز کارشناسان میراث فرهنگی و یا سازمان اوقاف و امور خیریه برای بررسی آثار تخریبی به محل آمدند، به شگفتی آفرین بودن این امر تأکید مضاعف نمودند. آری! گویی اراده ي الهی بر این تحقق یافته است که این قطعه از زمین خداوند، با وجود همه ی کم مهری هاو یا حتی بی مهری ها در زمان های گذشته، برای همیشه هم چون خواری در چشمان کور دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) پا بر جا بماند و تا قیام حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) ، استوار و مستحکم باقی بماند.»
5- یکی دیگر از ارادتمندان به بارگاه حضرت ابولؤلؤ از اهالی شهر مقدّس مشهد است(که تاکنون متجاوز از ده سال است که کمر بسته در خدمت این بارگاه، از هیچ گونه خدمتی فروگذار نمی باشد). وی(ساکن شهر مقدّس مشهد و از محبین صدیق حضرت صدیقه ی طاهره (سلام الله علیها) بوده و جلسات عیدالزهرای وی در شب نهم ربیع الاول در سطح شهر مقدّس مشهد زبانزد عموم می باشد) بسیاری از اوقات به اتفاق خانواده جهت زیارت و خدمت به آن آستانه ی مقدّس به شهر کاشان سفر می کنند و در اتاق ها و غرفه های آن بارگاه ملکوتی بیتوته و اقامت می گزینند و جهت گرفتن حاجت های خاص خود به آن آستان مقدّس متوسل می گردند.
سیّدمجتبی ابولؤلؤئی می گوید: این توجه عمیق و مصرّانه ی وی جالب توجه و تأمل فراوان بود، از وی خواستار شدم تا آن چه را که باعث و انگیزه ی این گونه تلاش و فعالیت بی دریغ وی در این زمینه گردیده را برایم بیان نماید. که وی با وجود امتناعی که در این خصوص داشت و سربسته با اشاراتی از کنار قضیه می گذشت امّا با اصرار حقیر به نکات زیر اشاره نموده و از تفصیل بیشتر امتناع ورزید.
«من از قدیم الایام بنا به سنّت مرسوم آباء و اجدادی در خصوص اقامه ی امر مجالس عزا و مصائب اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) به خصوص حضرت صدیقه طاهره (سلام الله علیها) در منزل خود که یک طبقه ی آن را به عنوان حسینیه و دارالعزای اهل بیت (علیهم السلام) قرار داده بودم، سعی بلیغ و تلاش وافری داشتم و نیز در خصوص تبرّی عملی و ابراز و ظهور این بخش از فروع دین فعالیت دیرینه داشتم. تا این که در یکی از مسافرت هایی که به همراه خانواده و فرزند خردسالم به شهر کاشان داشتیم، بعد از زیارت و مواجه گردیدن با غربت و مظلومیت بقعه و بارگاه این شخصیت بزرگوار و عدم رسیدگی کافی به عمران و آبادی آن، با جمله ای از فرزند خردسالم، سیّد محمّدعلی مواجه گردیدم که من را به شدت لرزاند و به خود آورد و با وظیفه ی خود آشناتر ساخت. فرزندم وقتی به مشهد مقدّس بازگشتیم به من رو کرد و گفت: باباجان!
ص: 218
ما در خصوص احیاء و اقامه ی مجالس عزای اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) از این همه خرج و بذل مال فروگذار نیستید امّا رسیدگی به آن مکان زیارتی که به کاشان رفتیم که به شکل مخروبه و محقّر تبدیل گردیده، اولی و سزاوارتر نیست؟
وی در ادامه می گوید: از آن روز به بعد بود که با وجود بعد مسافت و دوری راه، تمام توان و کوشش خود را در هرگونه خدمتی حتی افتخار جاروکشی آن بقعه و بارگاه به کار گرفتم و از آن روز به بعد درهای گشوده از فیض الهی که شامل حال خود و خانواده ی من می گردید را بالعیان مشاهده می نمودم. من هر بار که به کاشان سفر می کنم با وجود توان مالی برای اقامت در هتل های مرفّه کاشان، اقامت در اتاق ها و غرفه های مجاور آن بزرگوار را برای شب های سرد زمستان و روزهای گرم تابستان، ترجیح می دهم و به این امر افتخار می نمایم و از خداوند نیز خواسته ام که این خدمت را تا آخر عمر از خود و در آینده از فرزندانم سلب ننماید.
وی هم چنین می گوید: در یکی از سفرهایی که به قصد زیارت جناب ابولؤلؤ از مشهد مقدّس عازم کاشان بودم، در مسیر راه به درد شدیدی در ناحیه ی پهلو و کمر مبتلا گردیدم به شکلی که دیگر از ادامه ی سفر ناتوان بودم و قدرت هرگونه حرکتی را به سختی داشتم. به هر شکلی بود خود را به کاشان رساندم و به جای مراجعه به دکتر و بیمارستان که شدیداً مورد نیاز بود، مستقیماً به زیارت حضرت ابولؤلؤ مشرف گردیدم. به هنگام تشرف به محض ورود، خطاب به آن بزرگوار عرض کردم: ای آقا! در حقانیت و بزرگواری شما هیچ شک و شبهه ای ندارم امّا اگر این حقیر را قابل خدمت به خود می دانید، برای بیشتر شدن یقین خود و سایرین، شفای مرا خود عنایت فرمایید. که به شکل معجزه آسایی در همان لحظه احساس کردم که دیگر هیچ گونه درد و مشکلی در خود احساس نمی کنم و انگار اصلاً چنین دردی وجود نداشته است.»
ص: 219
ص: 220
ص: 221
مرحوم آیةالله حاج سیّدحجّت هاشمی(1) نقل فرمود:
جدّ بزرگوار ما مرحوم نخودکی اصفهانی در جوانی پس از طیّ مراحل دروس حوزوی از اصفهان عازم نجف اشرف شدند و پس از تحصیل و تهذیب و رسیدن به درجه ی اجتهاد، در ایّام عیدالزهرا(سلام الله علیها) که در نجف مراسم و جشن های متعددّی برگزار می شد در یکی از شب ها در مجلس فرحةالزهرا(سلام الله علیها) شرکت می کند که در این مجلس علمای بزرگ نجف و اقشار مختلف حضور داشتند مِنْ جمله استاندار نجف که سنّی ناصبی بوده حضور پیدا می کند. در اواخر جلسه استاندار نجف جسارتی به حضرت زهرا(سلام الله علیها) می کند و کسی جرأت نمی کند پاسخ او را بدهد، حاج شیخ حسنعلی در آن مجلس تصمیم می گیرد تا صبح(طلوع فجر) نشده او را به درک واصل کند، بلافاصله حاج شیخ از مجلس خارج می شود و کارد و وسائل قتل استاندار نجف را فراهم می کند و در یکی از کوچه های منتهی به آن مجلس، کمین می کند تا این که لحظاتی پس از نیمه شب استاندار به آن کوچه می رسد حاج شیخ حسنعلی نخودکی به او حمله می کند و با شجاعت تمام با چند ضربه ی کارد او را به درک واصل و به عمر / ملحق می نماید و با طمأنینه و آرامش خاطر به منزل خود باز می گردد. بلافاصله خبر در نجف پخش می شود که استاندار نجف را کشته اند. ساعاتی بعد مأمورین حکومتی که متوجه شده بودند این قتل کار کیست! به منزل حاج شیخ هجوم آوردند و او را دستگیر نموده و به بغداد(همراه مأمورین ویژه) می فرستند. حاج شیخ در باطن و ظاهر هیچ احساس ترس و وحشت نداشته و مطمئن بوده که عمل به این وظیفه ی شرعی الهی که موجب خشنودی حضرت زهرا(سلام الله علیها) است نموده است.
زیرا سنّی ناصبی واجب القتل است. حاج شیخ را در بغداد به زندان و سلول انفرادی می فرستند. یک هفته از این ماجرا می گذرد و قریب به اتفاق همه منتظر اعدام حاج شیخ حسنعلی از طرف حکومت بعثی عراق بودند. پس از یک هفته رئیس زندان بغداد که سرهنگی بوده، حاج شیخ را به دفتر خود احضار می نماید و درب دفتر را از پشت قفل می کند. حاج شیخ احساس می کند جلسه ی بازجویی است و کار تمام است.
ابتداء سرهنگ از حاج شیخ اصل ماجرا را از اوّل سؤال می کند و حاج شیخ هم کاملاً توضیح می دهد. سرهنگ می پرسد: آیا شما کشتی استاندار را؟
حاج شیخ می گوید: بلی من کشتم! همین سؤال را دوبار دیگر هم می پرسد و حاج شیخ جواب مثبت می دهد. به حسب ظاهر سه مرتبه اقرار از حاج شیخ می گیرد(مراحل دادگاهی طیّ می شود).
پس از این مراحل ناگهان جناب سرهنگ می گوید: ای حاج شیخ هیچ نگران مباش چرا که من شیعه هستم و کسی هم خبر ندارد. من دیشب در عالم رؤیا محضر صدیقةکبری (سلام الله علیها) شرفیاب شدم بی بی دو
ص: 222
عالم فرمودند سرهنگ، حاج شیخ ما را باید از زندان نجات دهی! من هم به حضرت زهرا(سلام الله علیها) قول مساعد دادم لذا فردا که مراسم صبح گاه(طبق برنامه هر روز) از 7 صبح تا7:30 در حیاط زندان داریم آخر این راهرو درب کوچکی است که به بیرون زندان باز می شود و کلید این درب را فقط من دارم ساعت7وپنج دقیقه من دربرا باز می گذارم شما خارج می شوی و پشت سرت را هم نگاه نمی کنی که اگر خدای ناکرده دستگیر شوی، هم تو را اعدام می کنند و هم مرا! تا این جای ماجرا با من است ولی از این جا به بعد با خودت(قطعاً حضرت زهرا(سلام الله علیها) از این جا به بعدهم مدیریت و هدایت می فرمایند) حاج شیخ گوید: من با جناب سرهنگ دست به بغل شدم و مدتی گریه می کردیم(اشک شوق) سپس با سرهنگ خداحافظی نمودم و مرا به اطاق(سلول) خودبرگرداندند تا صبح بیدار بودم و مشغول مناجات و تشکر از عنایات حضرت زهرا(سلام الله علیها)... تا این که موعد مقرر رسید و رأس ساعت7 و پنج دقیقه از سلول(کاملاً سرهنگ باگذاشته بود) خارج شدم و به طرف درب خروجی را هر و حرکت کردم و از درب خارج شدم گویا به قلبم الهام شد که باید از بغداد خارج شوم ناگهان خود را در بیابان های بغداد یافتم متحیّر و سرگردان بودم که چه کنم و کجا بروم؟! که ناگهان اسب سواری در مقابل من ظاهر شد ابتداء آن بزرگوار به من سلام کردند چنان جمالش زیبا و نورانی بود که همه چیز را فراموش کردم و لحظاتی محو جمال زیبایش شدم! سپس به من فرمودند: من از طرف مادرم حضرت زهرا(سلام الله علیها) به نزد شما آمدم تا پیغام مادر را به شما برسانم!(یا فارس الحجاز ادرکنی، یا اباصالح المهدی ادرکنی) حضرت فرمودند: اولاً مادرم تشکّر نمودند که یکی از دشمنان ما را به درک واصل نمودید؛
ثانیاً فرمودند: به شما بگویم حاجتی و مطلبی از ما درخواست کنید؟
عرضه داشتم: مولای من آقا جان من کاری خاص و غیرعادی انجام نداده ام که مستحق مطب و حاجت باشم بلکه به وظیفه ی الهی خود عمل نموده ام!
حضرت فرمودند: مادرم چنین دستور داده اند؛
حاج شیخ می گوید: مطب به این جا که رسید(فرمان بی بی دو عالم چنین است) من لحظاتی فکر کردم و پس از آن عرضه داشتم مولای من، تأثیر نَفَس می خواهم! حضرت ولیّ عصر ارواحناه فداه فرمودند:
تقاضای مادرم این است که فعلاً صلاح نیست شما در عراق بمانید بلکه باید به مشهدالرّضا (علیه السلام) روید و مجاور گردید! عرضه داشتم آقای من چگونه بروم
فرمودند: با طیّ الارض!
از محضر امام عصر ارواحناه فداه خداحافظی نمودم و با یک چشم برهم زدن خودم را کنار مضجع شریف و نورانی حضرت سلطان، ابالحسن الرّضا (علیه السلام) یافتم و ساکن شدم و از آن لحظه به بعد کرامات الهیّه بر من شروع شد(اراده می کردم مرده، زنده شود می شد، کور مادرزاد شفا یابد، فلج راه بیفتد می شد و...
حتی فرموده بود: انجیر و مویز و دعا بهانه بود برای این که کسی غلّو نکند و از دایره ی ایمان خارج نشود بلکه همان اراده ی نفسانی من کافی بود برای اثر و نتیجه!) تا این که در زمان رضاشاه و کشف حجاب بانوان
ص: 223
حاج شیخ از مشهد مقدّس هجرت نموده و در روستای نخودک مشهد(چند کیلومتری مشهد) ساکن و تا آخر عمر همان جا زندگی و پس از وفاتش او را در صحن اسماعیل طلائی مقابل ایوان طلای حضرت سلطان ابالحسن الرّضا (علیه السلام) دفن می کنند که مزار او هم دارای کرامت است.
شیخ کاظم اُزری از شعرای اهل بیت (علیهم السلام) و نوابغ فحول بوده و در محله ی او شخصی ناصبی، مغازه و دکان داشت. شیخ کاظم همه روزه صبح که از مقابل مغازه او عبور می کرد بعد از سلام چند جمله لعن می گفت و از مقابل مغازه او عبور می کرد و مغازه دار ناصبی هم که از شدت عصبانیت سرخ و برافروخته می شد اما چون چاره ای جز سکوت نداشت مدت زمانی در فکر نقشه ای بود.
از این رو به ناچار نزد قاضی شهر رفت و از شیخ کاظم شکایت کرد.
قاضی گفت: تو باید دو نفر را که مورد اعتماد من هستند را به عنوان شاهد عادل به درب مغازه خود ببری تا جریان را از نزدیک مشاهده کرده و به من گزارش کنند. قرار بر همین شد و آن دو نفر در گوشه ای خود را مخفی کردند.
در همان شب شیخ کاظم ازری در عالم رؤیا، حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) را دید که به او فرمودند:
شیخ کاظم کلام هر روز خود را نسبت به مرد ناصبی تغییر بده. و چون از خواب بیدار شد دانست که امروز وظیفه اش با مغازه دار ناصبی چیز دیگری است. لذا آن روز بعد از مواجهه با ناصبی سلام و احوالپرسی گرمی کرد و با آرامی گفت: برادرم چه قدر امروز و فردا می کنی و بدهکاری خود را نمی پردازی؟ می روم از تو نزد قاضی شکایت می کنم.
مرد ناصبی از این گونه سخنان متفاوت او مبهوت گردید و گفت: شیخ کاظم! چرا مثل هر روز صحبت نمی کنی؟
شیخ کاظم هم در پاسخ گفت: مگر من روزهای دیگر جز آن چه که امروز گفتم با تو گفته بودم و بعد از این شیخ کاظم مکان را ترک کرد و دنبال کار خود رفت.
آن دو نفر معتمد قاضی شهر از مخفی گاه بیرون آمدند و نزد قاضی رفتند و آن چه دیده بودند شرح دادند. قاضی هم دستور داد مرد ناصبی را احضار کنند و بعد از توبیخ و سبّ و دشنام بسیار، دنبال شیخ کاظم فرستاد و پس از تجلیل و احترام فراوان او را نزد خود نشاند و گفت: شما چرا قضیه اختلاف خود را زودتر به من خبر ندادید.
شیخ کاظم گفت: جناب قاضی! از کجا به قضیه ما پی بردی در حالی که من این قضیه را برای کسی نگفته بودم؟
قاضی هم ماجرا را برای شیخ کاظم تعریف کرد.
ص: 224
شیخ کاظم رو به مرد ناصبی کرد و گفت: آیا این جزای احسان و نیکی به تو است که نزد قاضی به من تهمت بزنی؟ قاضی هم مرد ناصبی را جریمه کرد و نیز ملزم به پرداخت مبلغ مورد ادّعای شیخ کاظم نمود.
فردای آن روز که شیخ کاظم از مقابل مغازه مرد ناصبی عبور می کرد دوباره مانند هر روز لعن و نفرین در حقّ دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) را از سر گرفت اما این بار مرد مغازه دار هم با شیخ کاظم هم زبان شد. علاوه بر آن چه که شیخ کاظم گفت او هم مطالبی بر آن افزود و نثار دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) کرد و با التماس و خواهش از شیخ کاظم خواست که جریان را برای او بگوید که چگونه شد که فقط یک روز رویه ی خود را تغییر داد؟و شیخ کاظم هم از خوابی که دیده بود او را با خبر ساخت و به این وسیله نور ایمان در دل صاحب دکان تابیدن گرفت و مستبصر شد و شیخ کاظم هم مبلغ جریمه و ادّعایی نزد قاضی را، به او بازگردانید.
در حلّه حاکمی بود که او را«مرجان صغیر» می گفتند و او از ناصبیان بود! پس به او گفتند که«ابوراجح» پیوسته صحابه را سبّ می کند. پس آن خبیث امر کرد که او را حاضر گردانند. چون حاضر شد، امر کرد که او را بزنند و چندان او را زدند که به هلاکت رسید و جمیع بدن او را زدند، حتّی صورت او را آن قدر زدند که از شدّت آن، دندان های او ریخت و زبان او را بیرون آوردند و به زنجیر آهنی آن را بستند. بینی او را سوراخ کردند. ریسمانی از موی را داخل سوراخ بینی او کردند. سر آن ریسمان مویین را به ریسمان دیگر بستند و سر آن ریسمان را به دست جماعتی از عوّانان خود داد. و ایشان را امر کرد که او را با آن جراحت و آن هیئت در کوچه های حلّه بگردانند و بزنند. پس، آن اشقیاء او را بردند و چندان زدند تا آن که بر زمین افتاد و به هلاکت رسید. پس، آن حالت او را به حاکم لعین خبر دادند و آن خبیث امر به قتل او نمود.
حاضران گفتند: «او مردی پیر است و آن قدر جراحت به او رسیده که او را خواهد کشت و احتیاج به کشتن ندارد، خود را داخل خون او مکن.» و چندان مبالغه در شفاعت او نمودند تا آن که امر کرد که او را رها نمودند.
رو و زبان او از هم رفته، ورم کرده بود و اهل او، او را بردند به خانه و شک نداشتند که او در همان شب خواهد مرد. پس چون صبح شد، مردم به نزد او رفتند، دیدند که او ایستاده است و مشغول نماز است و صحیح شده است و دندان های ریخته او برگشته است و جراحت های او مندمل(1) گشته است و اثری از جراحت های او نمانده و شکست های روی او زائل شده بود.
پس، مردم از حال او تعجّب کردند و از امر او سؤال نمودند.
گفت که: «من به حالی رسیدم که مرگ را به عینه دیدم و زبانی نمانده بود که از خدا سؤال کنم.
ص: 225
پس به دل خود از حق تعالی سؤال و استغاثه و طلب دادرسی نمودم از مولای خود، حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) و چون شب تاریک شد، دیدم که خانه، تمام پر از نور شد.
ناگاه حضرت صاحب الامر و الزمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) را دیدم که دست شریف خود را بر روی من کشیده است و فرمود: «بیرون رو و از برای عیال خود کار کن! به تحقیق که حق تعالی تو را عافیت عطا کرده است.»
پس صبح کردم در این حالت که می بینی.
و شیخ شمس الدین محمّدبن قارون مذکور راوی حدیث گفت:
«قسم می خورم به خدای تبارک و تعالی که این ابوراجح، مرد ضعیف اندام و زرد رنگ و بد صورت و کوسه وضع و من دائم به آن حمام می رفتم که او را بر آن حالت و شکل می دیدم که وصف کردم.پس در صبح روز دیگر من بودم با آن ها که بر او داخل شدند؛ پس دیدم او را که مرد صاحب قوت و درست قامت شده است و ریش او بلند و روی او سرخ شده است و مانند جوانی گردیده است که در سن بیست سالگی باشد و به همین هیبت و جوانی بود و تغییر نیافت تا آن که از دنیا رفت.»
چون خبر او شایع شد، حاکم او را طلب نمود. حاضر شد و دیروز او را بر آن حال دیده بود و امروز او را بر این حال که ذکر شد و اثر جراحات را در او ندید و دندان های ریخته او را دید که برگشته! پس حاکم لعین را از این حال رعبی عظیم حاصل شده و او بیشتر از این وقتی که در مجلس خود می نشست، پشت خود را به جانب مقام حضرت (علیه السلام) که در حلّه بود می کرد و پشت پلید خود را به جانب قبله و مقام آن جناب می نمود و بعد از این قضیه روی خود را به مقام آن جناب می کرد و به اهل حلّه نیکی و مدارا می نمود و بعد از آن، چند وقتی درنگ نکرد که مرد و آن معجزه باهره به آن خبیث، فایده نبخشید.
علامه امینی از چهره های درخشان علم و عمل و از ستارگان فروزان بیان و قلم و از مرزبانان حریم ولایت و امامت اهل بیت (علیهم السلام) است. هم نام خودش بلند آوازه است و هم اثر ارزشمند و شاهکارش(الغدیر).
او داستان شنیدنی از نجات خویش از خطر مرگ دارد که به نقل از یکی از فضلای قم برای علاقه مندان ترسیم می گردد. و به نقل یکی از افراد مورد اعتماد می گفت:
فردی از مرحوم علامه امینی پرسید: آیا شما به افتخار تشرّف به محضر امام عصر (عجل الله تعای فرجه الشریف) نائل آمده اید؟
ایشان پاسخ دادند: آن گونه که آن بزرگوار را بشناسم نه، اما داستانی دارم که شنیدنی است.
آن گاه فرمود: فردی از اهالی بغداد که سنّی متعصب و افراطی بود با من دوستی و آشنایی داشت و من هم برای هدایت او و زدودن غبار و زنگارهای تعصّب از ذهن او گاه وبی گاه از کتاب های خودشان مطالبی را در مورد ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) برای او نقل می کردم و او می شنید.
من شب نهم ربیع الاول که«عیدالزهراء» گفته می شود همیشه در منزلم به خاطر عشق به اهل بیت (علیهم السلام) و بیزاری از ظالمان و غاصبان حقوق آنان، مجلس داشتم که گروهی از اهل علم و ایمان شرکت می کردند و فرد مورد اشاره نیز به خاطر آشنایی با من به آن مجلس راه یافت، اما از اول تا آخر به صورت عبوس و
ص: 226
ناراحت در گوشه ای نشست و به سخنان دوستان گوش داد. مدتی از این مجلس گذشته بود که روزی نزد من آمد و مرا به خانه خویش به میهمانی دعوت کرد و من نیز باز هم به امید هدایت او پذیرفتم و در یک روز تعطیلی مقرر شد به بغداد و به خانه او بروم. روز موعود فرا رسید و من وارد بغداد شدم سر کوچه ای که می باید طبق آدرس می رفتم، سیّد گرانقدری جلوی من آمد و ضمن سلام و تعارفات معمولی گفت: منزل فلانی را می خواهید؟
گفتم: آری! و فکر کردم او را به عنوان راهنما فرستاده است.
گفت: من شما را راهنمایی می کنم، بفرمائید!به همراه او به منزل رفتیم، در زدیم، میزبان درب منزل را که در کنار دجله بود، گشود و بسیار به گرمی استقبال کرد و ما را به طبقه ی فوقانی هدایت کرد. در طبقه ی فوقانی اطاقی بود که درش بسته و کلید روی درب بود. از درون اطاق صدای گروهی به گوش می رسید و معلوم بود که پر از میهمان است. ما را به اطاق دیگری راهنمایی کرد و سریع یک چائی آورد و ضمن گفتگویی کوتاه از دهانش پرید که: شیخ عبدالحسین!
امشب می خواهم حساب نهم ربیع و مطالب الغدیر شما را تسویه کنم و پاداش شما را بدهم. تا این جمله را گفت سیّد که من تاکنون فکر می کردم از دوستان اوست و او هم فکر می کرده که همراه و دوست من است برخاست و گفت: (تهدید می کنی؟چه گفتی؟) و گلوی او را آنقدر فشرد که خفه شد. و آن گاه به من گفت: شالت را بده.
و شال را گرفت و دست و پای او را محکم بست و پنجره ای را که به سوی شط دجله بود باز کرد و او را آهسته به دجله افکند و به من گفت: زود حرکت کن که این جا جای تو نیست.
هنگامی که حرکت کردیم آن در اطاق را که گروه زیادی داخل آن بودند و کلید روی درب بود پیچاند و قفل شد و هر دو به سرعت از پله ها پائین آمدیم و از خانه خارج شدیم. به کوچه که رسیدیم من دیدم که کسی مرا با نام و نشان صدا زد گفت: شما شیخ عبدالحسین هستید؟
گفتم: آری!
و دیدم سیّد ناپدید شد. آن مرد گفت: (تعال! ارکب!) یعنی: بیا! زود سوار شو.
دیدم قایق کوچکی آماده است، سوار شدم و به همراه او از دجله گذشتم. از او پرسیدم: شما از کجا مرا می شناسی و چگونه به سراغ من آمدی؟
گفت: من روزها در دجله کار می کنم و شغلم انتقال مسافر به وسیله ی این قایق کوچک است. امشب در منزل بودم، غذا خورده و در خواب بودم و پاسی از شب گذشته بود که حضرت کاظم (علیه السلام) را در عالم رؤیا دیدم.
او به من فرمود: برخیز! به این آدرس برو و یکی از دوستداران ما را که نامش(عبدالحسین) و اینک در مخاطره است از شطّ عبور ده و از بغداد به کاظمین برسان. و من به دستور آن حضرت آمدم.
ص: 227
«حکايتي عجيب در توسل به فاطمه زهرا»(سلام الله علیها)
در جلد هفتم گنجينه دانشمندان از مرحوم حجةالاسلام آخوندملاّعباس سيبويه يزدي نقل شده است که گفت:
«من پسر عمويي بنام حاج شيخ علي داشتم که از علما و روحانيون يزد بود. يک سال آن مرحوم با چند نفر از دوستان يزدي براي تشرّف به حج به کربلا مشرف شده و به منزل ما وارد شدند و پس از چند روز به مکّه عزيمت نمودند. من بعد از انجام مراسم حج، انتظار مراجعت پسر عمويم را داشتم ولي مدت ها گذشت و خبري نشد. خيال کردم که از مکّه برگشته و به يزد رفته است تا اين که روزي در حرم مطهرحضرت سيّدالشهدا (علیه السلام) به دوستان و رفقاي او برخوردم اصرار کردم مگر چه شده، اگر فوت کرده است بگوييد.
گفتند: واقع قضيه اين است که روزي حاج شيخ علي به عزم طواف مستحبي و زيارت خانه خدا، از منزل بيرون رفت و ديگر نيامد. ما هرچه انتظار برديم و درباره او تجسس کرديم، از او خبري به دست نياورديم. مأيوس شده حرکت نموديم و اينک اثاثيه او را با خود به يزد مي بريم که به خانواده اش تحويل دهيم، احتمال مي دهيم که اهل سنّت او را هلاک کرده باشند. من از شنيدن اين خبر بسيار متأثر شدم. بعد از چند سال روزي ديدم در منزل را مي زنند. در را باز کردم، ديدم پسر عموست. بسيار تعجب کردم و پس از معانقه و روبوسي گفتم: فلاني کجا بودي و از کجا مي آيي؟
گفت: اکنون از یزد مي آيم.
گفتم: چنان چه نقل کردند تو در مکّه مفقود شده بودي، چطور از يزد مي آيي؟
گفت: پسر عمو، دستور بده قليان را حاضر کنند تا رفع خستگي کنم، شرح حال خود را براي شما بازگو خواهم کرد.
بعد از صرف قليان و استراحت، گفت: آري! روزي پس از انجام مراسم حج از منزل بيرون آمدم و به مسجدالحرام مشرف شدم. طواف کرده و نماز طواف خواندم و به منزل بازگشتم. در راه، مردي با ريش تراشيده و سبيل هاي بلند ديدم که با لباس افندي ها ايستاده بود. تا مرا ديد قدري به صورت من نگاه کرد و بعد جلو آمد و گفت: تو شيخ علي يزدي نيستي؟
گفتم: بلی!
گفت: سلام عليکم، اهلاًومرحباً، و دست به گردن من انداخت و مرا بوسيد و دعوت کرد که به منزلش بروم. با آن که وي را نمي شناختم با اصرار مرا به منزلش برد و هرچه به او گفتم شما کيستيد، من شما را به جا نمي آورم،
گفت: خواهي شناخت، مرا فراموش کرده اي، من از دوستان و رفقاي شما هستم.
خلاصه ظهر شد خواستم بيايم نگذاشت؛ گفت: مکّه همه جاي آن حرم است.همين جا نماز بخوان و برايم ناهار آورد و من هرچه گفتم رفقايم نگران و ناراحت مي شوند، گفت: چه نگراني؟ اين جا حريم امن
ص: 228
خداست. خلاصه شب شد و نگذاشت من بيايم. بعد از نماز عشاء ديدم افراد مختلفي به آن منزل مي آيند تا جماعتي شدند و آن شخص شروع کرد به بد گفتن و مذمت کردن شيعه ها.
گفت: اين شيعه ها با شيخين ميانه خوبي ندارند، مخصوصاً با خليفه دوم، و اين ها شبي را در ماه ربيع الاول بنام«عيدالزهرا» دارند که مراسمي را در آن شب انجام مي دهند و از وي برائت و تبرّي مي جويند و اين هم يکي از آن ها است و اشاره به من نمود و چندان مذمت از شيعه کرد و آ نها را عليه من تحريک نمود که همه آن ها بر من خشمناک شده و بر قتل من متفق گرديدند. من هر چه مطالب او را انکار کردم، وي بر اصرار خود افزود و در آخر گفت: شيخ علي، مدرسه مصلي يزد يادت رفته؟ تا اين جمله را گفت به خاطرم آمد که در زمان طلبگي در مدرسه مصلي همسايه اي بنام شيخ جابر کردستاني داشتم که سنّي بود واز ما تقيّه مي کرد و در شب مذکور که طلبه ها جلسه جشن داشتند او به حجره خود مي رفت و در را به روي خود مي بست، ولي بعضي از طلبه ها مي رفتند و در حجره او را باز مي کردند و او را مي آوردند و در مقابل او شوخي مي کردند و بعضي از حرف ها را مي زدند و او چون تنها بود سکوت و تحمل مي کرد.
پس گفتم: تو شيخ جابر نيستي؟
گفت: چرا شيخ جابرم!
گفتم: تو که مي داني، من با آن ها موافق نبودم.
گفت: بلي، اما چون شيعه و رافضي هستي، ما امشب از تو انتقام خواهيم گرفت. هر چه التماس کردم و گفتم خدا مي فرمايد:« وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا»
«و هركه در آن درآيد در امان است...»
گفت: جرم شما بزرگ است و تو مأمون نيستی.
گفتم: خدا مي فرمايد:
«وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ ....»
«و اگر يكى از مشركان از تو پناه خواست پناهش ده»،
گفت: شما از مشرکين بدتر هستيد! و خلاصه، ديدم مشغول مذاکره درباره کيفيت قتل و کشتن من هستند، به شيخ جابر گفتم: حالا که چنين است پس بگذار من دو رکعت نماز بخوانم.
گفت: بخوان.
گفتم: در اين جا، با توطئه چيني شما براي قتل من، حضور قلب ندارم.
گفت: هر کجا مي خواهي بخوان که راه فراري نيست!
آمدم در حياط کوچک منزل، و دو رکعت نماز استغاثه به حضرت زهرا صديقه کبري(سلام الله علیها) خواندم و بعد از نماز و تسبيح به سجده رفتم و چهارصدوده مرتبه«يا مَوْلاتى يا فاطِمَةُ أَغيثينى» گفتم و التماس کردم که راضي نباشيد من در اين بلد غربت به دست دشمنان شما به وضع فجيع کشته شوم و اهل و عيالم در يزد چشم انتظارم بمانند.
ص: 229
در اين حال روزنه اميدي به قلبم باز شد، به فکرم رسيد بالاي بام منزل رفته خود را به کوچه بيندازم و به دست آن ها کشته نشوم و شايد مولايم اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (علیه السلام) با دست يداللهي خود مرا بگيرد که مصدوم نشوم.
پس فوراً از پله ها بالا رفتم که نقشه خود را عملي کنم. به لب بام آمدم بامهاي مکّه اطرافش قريب يک متر حريم و ديواري دارد که مانع سقوط اطفال و افراد است. ديدم اين بام اطرافش ديوار ندارد. شب مهتابي بود. نگاهي به اطراف انداختم، ديدم گويا شهر مکّه نيست، زيرا مکّه شهري کوهستاني بوده و اطرافش محصور به کوههاي قبيس و حراء و نور است ولي اين جا فقط در جنوبش رشته کوهي نمايان است که شبيه به کوه طرزجان يزد است لب بام منزل آمدم که ببينم نواصب چه مي کنند؟ با کمال تعجب ديدم اينجا منزل خودم در يزد مي باشد!گفتم: عجب! خواب مي بينم، من مکّه بودم، و اين جا يزد و خانه من است! پس آهسته بچه ها و عيالم را که در اطاق بودند صدا زدم.
آن ها ترسيدند و به هم گفتند: صداي بابا مي آيد.
عيالم به آن ها مي گفت: بابايتان مکّه است چند ماه ديگر مي آيد. پس آرام آن ها را صدا زدم و گفتم:
نترسيد من خودم هستم بياييد در بام را باز کنيد؛ بچه ها دويدند و در را باز کردند همه مات و مبهوت بودند.
گفتم: خدا را شکر نماييد که مرا به برکت توسل به حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) از کشته شدن نجات داد و به يک طرفة العين مرا از مکّه به يزد آورد سپس مشروح جريان را براي آن ها نقل کردم.»(1)
علامه محمّدباقر مجلسی نقل نموده که شیخ شمس الدین مذکور، ذکر کرده است که مردی از اصحاب سلاطین که اسمش معمّربن شمس بود و او را مذوّر می گفتند. پیوسته قریه برس را که در نزدیکی حلّه بود، اجاره می کرد و آن قریه وقف علوییّن بود و از برای او نایبی بود که غلّه آن قریه را جمع می کرد و او را ابن الخطیب می گفتند و از برای آن ضامن غلامی بود که متولّی نفقات او بود که او را عثمان می گفتند و ابن خطیب از اهل ایمان و صلاح بود و عثمان ضدّ او بود و ایشان پیوسته با یکدیگر در امر دین، مجادله می کردند.
پس روزی اتّفاق افتاد که هر دو ایشان در نزد مقام ابراهیم خلیل (علیه السلام) که در برس در نزدیکی تلّ نمرود بود، حاضر شدند در وقتی که جماعتی از رعیّت و عوام حاضر بودند.
پس ابن خطیب به عثمان گفت: ای عثمان! الآن حق را واضح و آشکار می نمایم. من بر کف دست خود می نویسم نام آن ها را که دوست دارم که ایشان علی و حسن و حسین (علیهم السلام) اند و تو بر دست خود بنویس نام
ص: 230
آن ها را که دوست داری که آن ها ابوبکر و عمر و عثمان است. آن گاه دست نوشته من و تو را با هم می بندیم و بر آتش می گذاریم و دست هر یک که سوخته است، آن کس بر باطل است و هرکس دست او سالم مانده است، او بر حقّ است. عثمان این امر را انکار کرد و به این راضی نشد.
رعیت و عوام که در آن جا حاضر بودند، بر عثمان طعن نمودند: اگر مذهب تو حقّ است، چرا به این امر راضی نمی شوی؟ مادر عثمان مشرف بود بر ایشان و بر سخنان رعیّت و عوام مطّلع گردید که ایشان بر پسر او طعن نمودند و او در حمایت پسر خود بر ایشان لعن کرد و ایشان را تهدید نمود و ترسانید و در اظهار کردن دشمنی نسبت به ایشان مبالغه نمود.پس در حال، چشم های او کور گردید و هیچ چیز را نمی دید. چون کوری را در خود دید رفقای خود را آواز کرد. چون به آن غرفه بالا رفتند، دیدند که چشم های او صحیح است ولکن هیچ چیز را نمی دید. پس دست او را گرفتند و از غرفه فرود آمدند و به حلّه بردند.
این خبر شایع گردید میان خویشان و همسران او.
پس اطبّا از حلّه و بغداد آوردند برای معالجه چشم او و ایشان قادر نبودند. پس زنان مؤمنانی که او را می شناختند و رفقای او بودند به نزد او آمدند.
به او گفتند: آن کسی که تو را کور کرد، آن حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) است پس اگر شیعه شوی و دوستی آن حضرت اختیار کنی و از دشمنان او بیزاری جویی، ما ضامن می شویم که حق تعالی به برکت آن حضرت، عافیت عطا کند وگرنه خلاصی از این بلا، برای تو ممکن نیست.
و آن زن به این امر راضی شده، پس چون شب جمعه شد او را برداشتند به آن قبّه که مقام حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) است در حلّه، بردند و او را داخل قبّه کردند و آن زنان مؤمنات بر در آن قبّه خوابیدند و چون یک چهارم شب گذشت، آن زن بیرون آمد به سوی ایشان با چشم های بینا و او یک یک ایشان را می شناخت و رنگ جامه های هریک ایشان را به ایشان خبر داد و ایشان همگی شاد گشتند و خداوند را حمد کردند بر حسن عافیت و از او پرسیدند کیفیّت احوال را.
گفت: چون شما مرا داخل قبّه کردید و خود از قبّه بیرون آمدید، دیدم که دستی بر دست من رسید و گفت: «بیرون برو که خدای تعالی تو را عافیت داده است.»
پس کوری از من رفت و قبّه را دیدم که پر از نور گردیده بود و مردی را در میان قبّه دیدم.
گفتم: تو کیستی؟
گفت: منم محمّدبن حسن (علیه السلام) . پس از نظر من غایب گردید.
پس آن زنان برخاستند و به خانه های خود برگشتند و عثمان پسر او شیعه شده و ایمان او و مادرش نیکو شد و آن قصّه شهرت کرد و آن قبیله یقین کردند به وجود امام (علیه السلام) و ظهور این معجزه در سال هفت صدوچهل وچهار بوده است.(1)
ص: 231
میثم بن عبدالله ناقد از بشّار مکاری نقل می کند که او گفت: خدمت امام صادق (علیه السلام) در کوفه شرفیاب شدم در حالی که طبقی از خرما در مقابل ایشان بود و حضرتش میل می فرمود.
«حضرت فرمودند: ای بشار! نزدیک شو و میل کن.
عرض کردم: گوارای وجودتان خداوند مرا فدای شما گرداند، غیرت مرا گرفته چون در بین راه صحنه ای دیدم که مرا سخت تحت تأثیر قرارداد.حضرت فرمودند: ماجرا چه بود؟
عرض کردم: در بین راه مأموری از حکومت را دیدم که بر سر زنی می زد و او را به سوی زندان می برد و آن زن نیز در آن حال فریاد می زد:
«المستغاث بالله و رسوله»
«از خدا و رسولش کمک می خواهم» و کسی به کمکش نمی رفت.
حضرت فرمودند: علت چه بود؟
بشّار گفت: شنیدم از مردم که می گفتند: آن زن پایش لرزید و به زمین افتاد و گفت:
«لعن الله ظالمیک یا فاطمة»
یعنی: «یا فاطمه(سلام الله علیها)! خداوند ظالمین در حقّ تو را لعنت کند.»
بشّار گوید: حضرت دست از طعام کشید و در حالی که پیوسته گریه می کرد.
فرمود: بشّار بلند شو تا با هم به مسجد سهله برویم و برای نجات این زن دعا کنیم.
راوی گوید: یکی از شیعیان را به دربار حاکم فرستادند و دستور دادند از آن جا دور نشود تا این که اگر حادثه ی تازه ای برای زن رخ داد برای حضرت خبر بیاورد.
بشّار گوید: به مسجد سهله رفتیم و هر کدام از ما دو رکعت نماز خواندیم سپس حضرت دست به دعا برداشتند و برای آزادی زن دعا کردند. تا این که حضرت به سجده افتادند و جز صدای نفس چیز دیگری از ایشان شنیده نمی شد. سپس حضرت سرشان را بلند نمودند و فرمودند: برخیز که زن آزاد شد.
بشّار گوید: با هم خارج شدیم که در راه آن مرد که حضرت برای خبر دادن گمارده بود به ما رسید و خبر آزادی زن را داد.
حضرت فرمودند: آزادی او به چه صورت بود؟
گفت: نمی دانم اما من آن جا ایستاده بودم که ناگهان نگهبانی خارج شد و آن زن را صدا زد و به او گفت: چه حرفی زدی؟
آن زن گفت: لغزیدم و بر زمین افتادم و گفتم: «یا فاطمه(سلام الله علیها)! خدا ظالمین تو را لعنت کند» این را گفتم که رفتاری این چنین با من کردند.
ص: 232
نگهبان دویست درهم به پیرزن داد و گفت این را بگیر و امیر را حلال کن. اما پیرزن از گرفتن مبلغ خودداری کرد و به خانه اش بازگشت.
بشّار گوید: حضرت از کیسه ای که در آن 7دینار بود به ما داد و فرمودند: این کیسه را به منزل او ببرید و سلام مرا به او برسانید.
راوی گوید: با هم به منزل او رفتیم و سلام حضرت را رساندیم.
آن زن گفت: شما را به خدا آیا جعفربن محمّد (علیه السلام) به من سلام رسانده؟
گفتیم: آری خداوند تو را رحمت کند. آن زن فریادی کشید و بیهوش شد.می گوید: صبر کردیم تا به هوش آمد و گفت: دوباره بگو به من. سپس به او گفتیم و این کار تا سه مرتبه تکرار شد. سپس هدیه امام صادق (علیه السلام) را به او دادیم و به او بشارت دادیم. او هم از ما گرفت و گفت: از امام صادق (علیه السلام) بخواهید کنیزش را از طرف خدا ببخشد و من کسی را بزرگتر از ایشان و پدران و اجدادشان (علیهم السلام) نمی شناسم که به وسیله آن ها به خدا متوسل شوم.
راوی گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) برگشتیم و وقایعی که رخ داده بود را به حضرت بازگو کردیم. حضرت هم گریستند و در حقّ او دعا کردند.(1)
مرحوم آیت الله سیّداسماعیل هاشمی(نماینده سابق مجلس خبرگان رهبری از اصفهان) نقل کرده بودند که در دوران مرجعیّت مرحوم آیت الله آسیّدابوالحسن اصفهانی در شهر نجف اشرف همزمان با روز نهم ربیع الاول در منزل این بزرگوار بودیم که جمعی از فضلا و روحانیون حوزه علمیّه نجف به مناسبت این روز فرخنده جشنی برپا کرده و مشغول مزاح و مطایبه گویی و خنده بودند که یکی از مقلّدین ایشان که از تجّار بازاری ایران بود برای پرداخت خمس و وجوهات شرعی به نجف آمده بود و آن شب در منزل آن بزرگوار حضور یافت و از مشاهده این مجلس مملوّ از فضلا و علما خیلی ناراحت شد و مجلس را ترک کرد. اما صبح روز بعد دیدیم که همین شخص در حالی که چهار چرخه ای را پر از میوه و شیرینی و خوراکی های دیگر کرده است به همراه خود به منزل مرحوم آسیّدابوالحسن آورده و با خوشحالی زائدالوصفی که موجبات تعجب و حیرت همه ي حاضران را برانگیخته بود وارد شد و خدمت آن بزرگوار سلام و عرض ادب کرد و وقتی آن بزرگوار از علت ناراحتی شب گذشته و رفتار امروز وی سوال کردند گفت: من دیشب وقتی این شوخی و بذله گویی ها را از این مجلس مشاهده کردم به شدت ناراحت شدم و با خود گفتم: «حیف از این وجوه و سهم امام و سادات که برای مصرف این افراد بپردازم.» و مجلس را با ناراحتی ترک کردم. اما وقتی به منزل رفتم و خوابیدم در عالم خواب دیدم که قیامت برپا شده و حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) در کناری ایستاده و
ص: 233
من از شدت ترس آتش جهنم و هول قیامت به وی پناهنده شدم، اما با تعجب دیدم حضرت به سوی آتش جهنم حرکت کردند و من هم پشت سر آن حضرت با ترس و لرز پیش می رفتم تا این که ناگهان از میان شعله های دوزخ هیکل بسیار زشت و خبیث و آتش گرفته ای که متوجه شدم او ملعون ازل و ابد -فلانی- می باشد سر از آتش بیرون آورد و با فریاد خدمت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کرد: «یا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ! من از امّت تو شکایت و گلایه دارم چون این قدر مرا لعن و نفرین می کنند، بفرمایید دیگر بس کنند و این قدر مرا لعن و نفرین ننمایند و من فقط در بین امّت تو از این شخص که پشت سر توست راضی و خشنودم که مرا لعنو نفرین نمی کند.» با این جمله از خواب پریدم و به ارزش کار شما و اشتباه خود پی برده و امروز جهت شرکت در مجلس جشن و شادی شما به این جا بازگشته ام.(1)
آمده است که جماعتي از ثقات ذکر کردند که مدتي ولايت بحرين تحت حکم فرنگ بود و فرنگیان مردي از مسلمانان را والي بحرين کردند که شايد به سبب حکومت مسلم آن ولايت معمورتر شود و اصلح باشد به حال آن بلاد و آن حاکم از ناصبیان بود و وزيري داشت که در نصب و عداوت از آن حاکم شديدتر بود و پیوسته اظهار عداوت و دشمني نسبت به اهل بحرين مي نمود به سبب دوستي که اهل آن ولايت نسبت به اهل بیت رسالت (علیهم السلام) داشتند پس آن وزير لعین پیوسته حیله ها و مکرها مي کرد براي کشتن و ضرر رسانیدن اهل آن بلاد پس در يکي از روزها وزير خبیث داخل شد بر حاکم و اناري در دست داشت و به حاکم داد، حاکم چون نظر کرد بر آن انار ديد بر آن نوشته:
«لا اله الا الله محمّد رسول الله و ابوبکر و عمر و عثمان و علي (علیه السلام) خلفاء رسول الله»
و چون حاکم نظر کرد ديد که آن نوشته از اصل انار است و صناعت خلق نمي باشد پس از آن امر متعجب شد و به وزير گفت: اين علامتي است ظاهر و دلیلي است قوي بر ابطال مذهب رافضیه، چه چیز است رأي تو در باب اهل بحرين،
وزير گفت: اين ها جماعتي اند متعصب، انکار دلیل و براهین مي نمايند و سزاوار است از براي تو که ايشان را حاضر نمائي و اين انار را به ايشان بنمائي پس هرگاه قبول کنند و از مذهب خود برگردند از براي تو است ثواب جزيل و اگر از برگشتن، ابا نمايند و در گمراهي خود باقي بمانند ايشان را مخیر نما میان يکي از سه چیز، يا جزيه بدهند با ذلت، يا جوابي از اين دلیل بیاورند، و حال آن که مفري ندارند، يا آن که مردان ايشان را بکشي و زنان و اولاد ايشان را اسیر نمائي و اموال ايشان را به غنیمت برداري.
حاکم رأي آن خبیث را تحسین نمود و پي علما و افاضل و اخیار ايشان فرستاد و ايشان را حاضر کرد و آن انار را به ايشان نمود و به ايشان خبر داد که اگر جواب شافي در اين باب نیاوريد مردان شما را مي کشم و زنان و فرزندان شما را اسیر مي کنم و مال شما را به غارت بر مي دارم يا اين که بايد جزيه بدهید با ذلت
ص: 234
مانند کفّار، و چون ايشان اين امور را شنیدند متحیر گرديدند و قادر بر جواب نبودند و روهاي ايشان متغیر گرديد و بدن ايشان بلرزيد، پس بزرگان ايشان گفتند: اي امیر! سه روز ما را مهلت ده شايد جوابي بیاوريم که تو از آن راضي باشي و اگر نیاورديم بکن با ما آن چه که مي خواهي.
پس تا سه روز ايشان را مهلت داد و ايشان با خوف و تحیر از نزد او بیرون رفتند و در مجلسي جمع شدند و رأي هاي خود را جولان دادند تا آن که ايشان بر آن متفق شدند که از صلحاي بحرين و زهاد ايشان ده کس را اختیار نمايند پس چنین کردند، آن گاه از میان ده کس سه کس را اختیار کردند پس يکي ازآن سه نفر را گفتند که تو امشب بیرون رو به سوي صحرا و خدا را عبادت کن و استغاثه نما به امام زمان حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) که او امام زمان ما است و حجّت خداوند عالم است بر ما شايد که به تو خبر دهد راه چاره بیرون رفتن از اين بلیه عظیمه را.
پس آن مرد بیرون رفت و در تمام شب خدا را از روي خضوع عبادت نمود و گريه و تضرع کرد و خدا را خواند و استغاثه به حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) نمود تا صبح و چیزي نديد و به نزد ايشان آمد و ايشان را خبر داد و در شب دوم يکي ديگر را فرستادند و او مثل رفیق اول دعا و تضرع نمود چیزي نديد پس قلق و جزع ايشان زياده شد.
پس سومي را حاضر کردند و او مرد پرهیزکار بود و اسم او محمّد بن عیسي بود و او در شب سوم با سر و پاي برهنه به صحرا رفت و آن شبي بود بسیار تاريک و بدعا و گريه مشغول شد و متوسل به حق تعالي گرديد که آن بلیه را از مؤمنان بردارد و به حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) استغاثه نمود و چون آخر شب شد شنید که؛
مردي به او خطا مي نمايد: اي محمّدبن عیسي چرا تو را با اين حال مي بینم و چرا بیرون آمدي به سوي اين بیابان؟
او گفت: اي مرد مرا واگذار که من از براي امر عظیمي بیرون آمده ام و آن را ذکر نمي کنم مگر از براي امام خود و شکوه نمي کنم آن را مگر به سوي کسي که قادر باشد.
بر کشف آن گفت: اي محمّدبن عیسي منم صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) ذکر کن حاجت خود را.
محمّدبن عیسي گفت: اگر توئي صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) قصه مرا مي داني و احتیاج به گفتن من نداري.
فرمود: بلي! راست مي گوئي بیرون آمده اي از براي بلیه اي که در خصوص آن انار بر شما وارد شده است و آن توعید و تخويفي که حاکم بر شما کرده است.
محمّدبن عیسي گفت: چون اين کلام معجز نظام را شنیدم متوجه آن جانب شدم که آن صدا مي آمد و عرض کردم: بلي! اي مولاي من تو مي داني که چه چیز به ما رسیده است و توئي امام ما و ملاذ و پناه ما و قادري بر کشف آن بلا از ما،
پس آن جناب فرمود: اي محمّدبن عیسي به درستي که وزير (لعنه الله) در خانه او درختي است از انار وقتي که آن درخت بار گرفت او از گِل به شکل اناري ساخت و دو نصف کرد و در میان نصف هر يک از آن ها
ص: 235
بعضي از آن کتابت را نوشت و انار هنوز کوچک بود بر روي درخت، انار را در میان آن قالب گِل گذاشت و آن را بست چون در میان آن قالب بزرگ شد اثر نوشته در آن ماند و چنین شد،پس صباح چون به نزد حاکم رويد به او بگو که من جواب اين بیّنه را با خود آوردم ولکن ظاهر نمي کنم مگر در خانه وزير، پس وقتي که داخل خانه وزير شويد به جانب راست خود در هنگام دخول غرفه اي خواهي ديد پس به حاکم بگو که جواب نمي گويم مگر در آن غرفه، زود است که وزير ممانعت مي کند از دخول در آن غرفه و تو مبالغه بکن به آن که به آن غرفه بالا روي و نگذار که وزير تنها داخل غرفه گردد زودتر از تو و تو اول داخل غرفه شو پس در آن غرفه طاقچه اي خواهي ديد که کیسه سفیدي در آن هست و آن کیسه را بگیر که در آنقالب گلي است که آن ملعون آن حیله را در آن کرده است، پس در حضور حاکم آن انار را در آن قالب بگذار تا آن که حیله او معلوم گردد.
و اي محمّدبن عیسي علامت ديگر آنست که به حاکم بگو معجزه ديگر ما آنست که آن انار را چون بشکند به غیر از دود و خاکستر چیز ديگر در آن نخواهد يافت، و بگو اگر راستي اين سخن را مي خواهید، بدانید، به وزير امر کنید که در حضور مردم آن انار را بشکند و چون بشکند آن خاکستر و دود بر صورت و ريش وزير خواهد رسید و چون محمّدبن عیسي اين سخنان معجزنشان را از آن امام عالیشان و حجّت خداوند عالمیان شنید بسیار شاد گرديد و در مقابل آن جناب زمین را بوسید و با شادي و سرور به سوي اهل خود برگشت و چون صبح شد به نزد حاکم رفتند و محمّدبن عیسي کرد آن چه را که امام (علیه السلام) به اوامر فرموده بود و ظاهر گرديد. آن معجزاتي که آن جناب به آن ها خبر داده بود.
پس حاکم متوجه محمّدبن عیسي گرديد و گفت: اين امور را کي به تو خبر داده بود؟
گفت: امام زمان و حجّت خداي بر ما،
والي گفت: کیست امام شما؟ پس او از ائمه (علیهم السلام) هر يک را بعد از ديگري خبر داد تا آن که به حضرت صاحب الامر (عجل الله تعای فرجه الشریف) رسید،
حاکم گفت: دست دراز کن که من بیعت کنم بر اين مذهب و من گواهي مي دهم که نیست خدائي مگر خداوند يگانه و گواهي مي دهم که محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و رسول او است و گواهي مي دهم که خلیفه بلافصل بعد از آن حضرت، حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است، پس به هر يک از امامان بعد از ديگري تا آخر ايشان (علیهم السلام) اقرار نمود و ايمان او نیکو شد و امر به قتل وزير نمود و از اهل بحرين عذرخواهي کرد و اين قصه نزد اهل بحرين معروف است و قبر محمّدبن عیسي نزد ايشان معروف است و مردم او را زيارت مي کنند.(1)
ص: 236
پانزده سالی بود که در قم ساکن بودم ایام محرم و صفر بیشتر شب ها در مسجد جامع قم(که اکنون در آخر شهر در جنب میدان کهنه است) منبر می رفتم در مقابل مسجد جامع مدرسه ای بنام مدرسه خان قرار داشت که شاید قدیمی ترین مدرسه قم باشد این مدرسه به مرور ایام به صورت مخروبه ای درآمده بود حضرت آیت الله بروجردی آن را بازسازی کرد و به صورت فعلی درآورد. یکی از دوستانم به عنوان مشهدی ابوالقاسم که شخص متدین و با اطلاعی بود به این مسجد می آمد او می گفت(طلبه ای بنام عبدالرحیم سال ها ساکن این مسجد بود می گفت: از اهل عراق و بغداد است او برای دیدار وطن –بغداد –از مدرسه رفت سال ها از او خبر نداشتیم تا این که یکی از طلاب مدرسه به قصد زیارت امام حسین (علیه السلام) به عراق مشرف شد وقتی بازگشت به نزدش رفتیم و از قضایای سفر سؤال کردیم گفت: قضیه ای مهم تر از این سراغ ندارم که به برکت علی (علیه السلام) و توسل به آن حضرت جانم حفظ شد و به قم برگشتم.
پرسیدم: مگر در سفر اتفاق مهمی روی داد؟
گفت: آری! روزی که به قصد زیارت نواب اربعه امام عصر (عجل الله تعای فرجه الشریف) به بغداد رفتم با شیخ عبدالکریم برخورد کردم او مرا در برگرفت و اظهار محبّت زیادی کرد چون ما در مدرسه خان با هم، هم مباحثه بودیم و روزها و شب هایی را با هم گذرانده بودیم لذا من هم از دیدن او خوشحال بودم چون محل قبر نواب اربعه را در بغداد نمی شناختم همراه او به زیارت مشرف شدم. ناهار را هم در یکی از آن مشاهد مشرفه صرف کردیم، نزدیکی های عصر که از زیارت فارغ شدیم با او خداحافظی کردم تا به کاظمین برگردم او گفت: هرگز این تقاضا را قبول نمی کنم و امشب حتماً باید به بغداد و منزل ما بیایی.
من هم قبول کردم و شب را به منزل او رفتم. خانه ای بسیار مجلل و مرتب داشت متوجه شدم که میمونی در گوشه خانه اش نگهداری می کند لبخندی زدم و گفتم هم مباحثه خوبی انتخاب کرده ای!
گفت: آری بهتر از شما است و قدری صورتش را درهم کشید آثار خشم در چهره اش پیدا بود وقتی هم که شام آورد با تندی با من سخن می گفت: من از این تعجب می کردم که چرا او برخلاف سابق اینگونه سخن می گوید! به شوخی گفتم: میزبان باید خوش صورت باشد هرچند مهمان خون گریه کند، ناگاه غرق در غضب شد و گفت: خیر میزبان باید دریای آتشی را که ده سال می سوخت و صبر می کرد امشب با خون مهمانش خاموش کند.
بسیار وحشت زده شدم چون طلبه غریبی در گوشه شهر بغداد بودم و نصف شب هم راه فراری نداشتم. شیخ عبدالرحیم پرده از روی اسرار دلش برداشت و گفت: در شب و روز نهم ربیع الاول آن چه صحنه ای بود که در مدرسه به وجود می آوردید؟(عید تاج گذاری حضرت صاحب العصر و الزمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) که شیعیان جشن های بسیار مفصلی می گیرند) من که چیزی برای گفتن نداشتم تنها به خنده ای بسنده کردم.
گفت: امشب در عوض آن بی احترامی ها تو را به سخت ترین صورت می کُشم تا قلبم شفا یابد. تازه برایم معلوم شد که شیخ شیعه نبوده و می خواهد امشب مرا بکشد هر چه عذر می آوردم مفید واقع
ص: 237
نمی شد تا این که در پایان کار گفت نه تنها تو را می کشم بلکه بعد از کشتن تو بدنت را هم به آتش می زنم تا قلبم شفا یابد.
من که از وحشت و ترس حال سخن گفتن نداشتم فقط چند مرتبه در دل گفتم(یا علی (علیه السلام) ! به دادم برس) ناگاه چیزی به ذهنم رسید و گفتم: من فقط یک تقاضا از تو دارم آن را بپذیر و بعد هرچه می خواهی انجام بده. با همان خشم سابق چشمان سرخ شده اش را به من دوخت و گفت بگو! گفتم بیا نام چهار خلیفه پیغمبر را بر روی کاغذ بنویسیم و جلوی این میمون بگذاریم و حقانیت چهار خلیفه را از او بخواهیم!
گفت باشد و بی درنگ کاغذ و مدادی آورد و به طرف من پرتاب کرد و گفت بنویس.من در حالی که دستم می لرزید و اشک از چشمانم جاری بود با خود گفتم: یا حلالّ مشکلات یا علی (علیه السلام) به دادم برس. کاغذها را جلوی میمون گذاشتیم بوزینه هر سه قطعه کاغذ را یک به یک برداشت نگاهی به آن ها کرده و هر سه را کنار گذاشت کاغذ چهارم را که برداشت و باز کرد بوسید: و بر سر و روی خود کشید و در گوشه دیگر نهاد.
شیخ عبدالرحیم آن کاغذ را برداشت و دید که نام علی (علیه السلام) در آن نوشته شده است چند بار الله اکبر گفت. آن گاه دست مرا گرفت و مرا به طرف درب حیاط کشید و گفت حق به جانب شماست اما من هرگز از محبّت(شیخین) دست برنمی دارم. او مرا در میان کوچه پرتاب کرد و درب خانه را به شدت برهم زد و بست. چند قدمی که آمدم پلیس بغداد رسید و پرسید: نصف شب کجا بودی؟
گفتم: منزل شیخ عبدالرحیم. چند مرتبه با خود گفت شیخ کبیر. بعد پرسید کجا می روی؟
گفتم: به زیارت قبر ابوحنیفه مشرف می شوم.
ساعتش را نگاه کرد و گفت نزدیک صبح است برو تا برسی اذان می گویند.
من چون از دست همه رها شدم ماشین گرفتم و خودم را به حرم موسی بن جعفر و امام جواد (علیهم السلام) رساندم و نماز صبح را با جماعت در حرم شریف به جا آوردم. (1)
طبق سنّت دیرینه در بین علمای دین و شیعیان راستین؛ سالی مجلس جشن و سرور روز نهم ربیع الاول«عیدالزهرا» در شهر نجف اشرف در منزل آیت الله العظمی حاج آقا سیّدحسین قمی-مرجع تقلید بزرگ شیعیان- برگزار شد.
در این مجلس؛ فقهای طراز اول و آیات عظام و علمای اعلام و فضلا و طبقات مختلف با ایمان حضور داشتند و به جشن و سرور مشغول بودند که عده ای از اهل وِلا برای طنز و مزاح بیشتر مترسکی را به شکل عمربن الخطاب درست کردند و بر الاغی سوار و وارد مجلس نمودند، در این هنگام مرحوم آیت الله العظمی
ص: 238
قمی از دیدن این صحنه ناراحت شدند و این عمل را مناسب با چنین مجلسی ندیده و از روی ناراحتی مجلس را ترک نمودند. در همان شب حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را در خواب می بینند که در مجلسی حاضرند و چون مرحوم آیت الله قمی وارد می شوند حضرت زهرا(سلام الله علیها) از او روی برمی گردانند.
وی با نگرانی و تعجب زائدالوصفی از این عمل حضرت زهرا (سلام الله علیها) افسرده خاطر شده و سؤال می نماید:
مگر بنده سیّد و از نسل و ذراری شما و محرم با شما نیستم؟ پس چرا از من روی برمی گردانید؟
حضرت زهرا(سلام الله علیها)در پاسخ می فرماید: چرا هستی. ولی به چه علت مجلس شادی و سرور ما را ترک کردی؟ مجلس به یُمن شادی دل ما برگزار شده بود.مرحوم آیت الله العظمی قمی با شنیدن این جمله از خواب بیدار گشته و علت ناراحتی حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) را متوجه گشته و فردای آن روز دستور دادند تا در شهر نجف اشرف اعلام کنند که«ما مجلس دیشب را اعاده می کنیم» و نیز دستور دادند همان الاغ را دوباره وارد مجلس شادی و سرور کنند.
سلمان (رحمه الله) می فرماید: زنی که امّ فروه نام داشت، مردم را بر ضد ابوبکر می شوراند و بیعت با حضرت امیر (علیه السلام) را یاد آور می شد.
خبر به ابوبکر رسید، او را فرا خواند و گفت: توبه کن، اما امّ فروه نپذیرفت،
ابوبکر گفت: ای دشمن خدا! می خواهی اتحاد مسلمین را برهم بزنی، در مورد امامت من چه می گویی؟
امّ فروه گفت: تو امام نیستی.
ابوبکر گفت: پس من کیستم؟
امّ فروه پاسخ داد: تو امیر قوم خویشی، آن ها تو را امارت دادند و چون ناخوش دارند تو را عزل خواهند کرد!
امام کسی است که خدا و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) او را نصب نموده اند، پنهان و آشکار را می داند و از هر آن چه در مشرق و مغرب روی دهد آگاه است، دیگر علامتش آن است که سایه ندارد. امامت کسی که بت پرستیده و یا بعد از کفر به اسلام گرویده ممکن نیست، تو کدامین هستی؟
ابوبکر گفت: من از امامانی هستم که خداوند برای بندگانش برگزیده است!
امّ فروه گفت: برخداوند افترا بستی، اگر چنین است نام آسمان های هفتگانه را بگو.
ابوبکر حیران ماند و بعد گفت: اسامی آن ها را خدایی که آفریده است می داند.
امّ فروه گفت: اگر برای زنان شایسته بود که به مردان بیاموزند تو را می آموختم.
ابوبکر گفت: ای دشمن خدا! یا می گویی یا تو را خواهم کشت.
اوگفت: آیا مرا به مرگ تهدید می کنی؟ به خدا قسم بیم آن را ندارم که به دست چون تویی کشته شوم، ولی نام آن ها را خواهم گفت- و یک یک را نام برد-.
ص: 239
ابوبکر گفت: درباره علی (علیه السلام) چه می گویی؟
او گفت: درباره امام امامان، وصیِّ اوصیاء، کسی که زمین و آسمان به نور او روشن است، و توحید تنها با معرفت او کمال می یابد چه بگویم؟ ولیکن تو از کسانی هستی که بیعتت را زیر پا گذاردی و دینت را به دنیا فروختی.
ابوبکر صدا زد: او را بکشید که مرتد است، و او را به قتل رساندند.
زمانی که این وقایع رخ داد امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مدینه حضور نداشتند و در زمینی که در وادی القری داشتند به سر می بردند، وقتی آمدند خبر را به ایشان رساندند.ایشان سر قبر امّ فروه آمدند و صدا زدند: ای کسی که جان ها را پس از مرگ زنده می گردانی، و ای آن که استخوان های پوسیده را بعد از فوت گرد هم می آوری، امّ فروه را برای ما زنده گردان و او را عبرت کسانی که عصیان تو می کنند قرار ده.
در این هنگام هاتفی ندا داد: یا امیرالمؤمنین! برو(که خدا اجابت فرمود).
آن گاه امّ فروه در حالی که جامه ای سبز در بر داشت از قبر خارج شد و گفت: مولای من ابوبکر خواست نور شما را خاموش کند، ولی خداوند نورتان را افزود.
این خبر به ابوبکر و عمر رسید و تعجب آن ها را به دنبال داشت، من به آن ها گفتم اگر امیرالمؤمنین (علیه السلام) خدا را قسم دهدکه اولین و آخرین را زنده کند، خواهد کرد.
حضرت او را نزد شوهرش بازگرداند او هم شش ماه پس از شهادت ایشان زندگی کرد و دو پسر به دنیا آورد.(1)
ص: 240
ص: 241
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که در روز مباهله چنین دعا می فرمود:
«بارالها! برمحمّدوآل محمّددرود فرست، و مرا محشور فرما بر ایمان به تو و تصدیق پیامبرت (صلی الله علیه و آله و سلم) و ولایت علی بن ابی طالب (علیه السلام) و پیروی امامان از آل محمّد (علیهم السلام) و برائت و بیزاری از دشمنانشان، که من به این(اعتقاد) راضی هستم ای پروردگار من!»(1)
نظیر این مطلب در دعاهای ایّام ماه مبارک رمضان و دعای عصر عرفه نیز آمده است.(2)
در دعای دیگر از تعقیبات نماز صبح روز جمعه آمده است:
«خدایا! ... کامل گردان معرفتی که به ما عنایت کردی از شناخت حقّ اهل بیت (علیهم السلام) و ولایت دوستان و برائت از دشمنان آن ها، و محبّت کسی که آن ها دوست بدارند و کینه کسی که مبغوض دارند، و انجام آن چه بپسندند، و ترک آن چه مکروه دارند.»(3)
در زیارتی که از ناحیه ی مقدّسه وارد شده است می خوانیم:
«بارالها! ... دلم را از نور یقین و سینه ام را از نور ایمان و دوستی ام را از نور موالات محمّدوآل محمّد و یقین مرا از قوت برائت دشمنان محمّدوآل محمّدسرشار فرما تا هنگامی که به ملاقات تو آیم به عهد و میثاق تو وفا کرده، و مشمول رحمت تو گردم.»(4)
در دعای روز عید غدیر که از امام صادق (علیه السلام) روایت شده، پس از اشاره به کامل شدن دین به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) و برائت از دشمنانشان به درگاه خداوند عرضه می داریم:
بارالها! ... ما را زنده بدار بر وفای به عهد و میثاقی که از ما گرفته ای بر ولایت دوستانت و برائت از دشمنانت ... و بر آن بمیران... بارالها! ... ما را زنده بدار بر وفای به عهد و میثاقی که از ما گرفته ای بر ولایت دوستانت و برائت از دشمنانت ... و بر آن بمیران ... (خدایا) زندگی ما را بهترین زندگی، مردن ما را بهترین مردن، و بازگشت ما را بهترین بازگشت قرار ده، بر موالات دوستانت و برائت از دشمنانت، تا هنگام جان
ص: 242
دادن از ما راضی باشی و به رحمت خویش ما را از اهل خلود در بهشت قرار دهی... پروردگارا!... ما را با امامان هدایت از آل محمّد (علیهم السلام) محشور فرما...ما آن ها را به عنوان امام، پیشوا و بزرگ خویش پذیرفته ایم و جز آنان کسی را شایسته این مقام نمی دانیم و غیر از آن ها پناهی نداریم...»(1)
فرمایشات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه غدیر سراسر پیام ولایت و برائت است. در قسمت هایی از آن چنین آمده است:
«کسی که مخالفت با علی (علیه السلام) کند ملعون است، و هرکس از او پیروی کند مورد رحمت خداست.
ای مردم! او از جانب خدا امام است، و خدا توبه کسی که منکر ولایت او شود نپذیرفته، هیچ گاه او را نخواهد آمرزید. این اراده حتمی خداوند است با مخالفین او، و عذابی سخت و همیشگی خواهند داشت.
پس بر حذر باشید از این که مخالفت کنید و به آتشی دچار شوید که(قرآن درباره آن فرموده):
«وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ»(2)
«کسی که در این مطلب شک کند کافر است، و هرکس در قسمتی از این گفتار شک داشته باشد به تحقیق در تمام آن شک کرده و جایش در آتش است...»
دعای صمنی قریش دعایی بسیار مهم و با ارزش است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) در شب و روز و سحرها برآن مواظبت داشته، در قنوت نماز آن را قرائت می نمودند:
بِسم الله الرَّحمنِ الرَّحیمِ
«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ العَن صَنَمَی قُرَیشٍ وَ جِبتَیها وَ طاغُوتَیها وَ إِفکَیها وَ إِبنَتَیهِما اللَّذینَ خالَفا أمرَک وَ أنکَرا وَحیَک وَ جَحَدا إِنعامَک وَ عَصَیا َرسُولَک وَ قَلَّبا دینَک وَ حَرَّفا کِتابَک وَ أحبا أعداءَک وَ جَحَدا آلاءَک وَ عَطَّلا أحکامَک وَ أبطَلا فَرائِضَک وَ ألحَدا فِی آیاتِک وَ عادَیا أولیاءَک وَ والَیا أعداءَک وَ خَرَّبا بِلادَک وَ أفسَدا عِبادَک ...اللّهُمَّ العَنهُما وَ أتباعَهُما وَ أولیاءَهُما وَ أشیاعَهُما وَ مُحِبّیهِما فَقَد أخرَبا بَیتَ النُّبُوَّه وَ رَدَما بابَه وَ نَقَضا سَقفَهُ وَ ألحَقا سَماءَهُ بِأرضِهِ وَ عالیَهُ بِسافِلِه وِ ظاهِرَهُ بِباطِنِه وَ استَأصَلا أهلَه وَ أبادا أنصارَه وَ قَتَلا أطفالَه وَ أخلَیا مِنبَرَه مِن وَصیِّه وَ وارِثِ عِلمِه وَ جَحَدا إمامَتَهُ وَ أشرَکا بِرَبِّهِما فَعَظِّم ذَنبَهُما وَ خَلِّدهُما فی سَقَرٍ وَ ما أدراکَ ما سَقَر لا تُبقی وَ لا تَذَر...
اللّهُمَّ العَنهُم بِعَدَدِ کُلِّ مُنکَرٍأتَوهُ وَ حَقّ ٍاَخفَوهُ وَ مِنبَرٍ عَلَوهُ وَ مُؤمِنٍ أرجَوهُ وَ مُنافِقٍ وَلَّوهُ وَ وَلیّ ٍآذُوهِ وَ طَریدٍ آوَوهُ وَ صادِقٍ طَرَدوهُ وَ کافِرٍ نَصَرُوهُ وَ إِمامٍ َقهَرُوهُ وَ فَرضٍ غَیَّرُوهُ وَ أثَرٍ أنکَرُوهُ وَ شَرٍّ آثَرُوهُ وَ دَمٍ
ص: 243
أراقُوهُ وَ خَیرٍ بَدَّلُوهُ وَ ُکفرٍ نَصَبُوهُ وَ إرثٍ غَصَبُوهُ وَ فَیءٍ اقتَطَعُوهُ وَ سُحتٍ اَکَلُوهُ وَ خُمسٍ استَحَلُّوهُ وَ باطِلٍ أسَّسُوهُ وَ جَورٍ بَسَطُوهُ وَ نِفاقٍ أسرَوُهُ وَ غَدرٍ أضمَرُوهُ وَ ظلمٍ نَشَرُوهُ وَ وَعدٍ أخلَفُوهُ وَ أمانٍ خانُوهُ وَ عَهدٍ نَقَضُوهُ وَ حَلالٍ حَرَّمُوهُ وَ حَرامٍ أحَلُّوهُ وَ بَطنٍ فَتَقُوهُ وَ جَنینٍ أسقَطُوهُ وَ ضِلعٍ دَقُّوهُ وَ صَکٍّ مَزَّقُوهُ وَ شَملٍ بَدَّدُوهُ وَ عَزیزٍ أذَلُّوهُ وَ ذَلیلٍ أعَزُّوهُ وَ حَقٍّ مَنَعُوهُ وَ کِذبٍ دَلَّسُوهُ وَ حُکمٍ قَلَّبَوهُ...
اللّهُمَّ العَنهُم بِکُلِّ آیَهٍ حَرَّفُوها وَ فَریضَهٍ تَرَکُوها وَ سُنَهٍ غَیَّرُوها وَ رُسُومٍ مَنَعُوها وَ أحکامٍ عَطَّلُوها وَ بَیعَهٍ نَکَسُوها وَ دَعوى أبطَلُوها وَ بَیِّنَهٍ أنکَرُوها وَ حیلَهٍ أحدَثُوها وَ خیانَهٍ أورَدُوها وَ عَقَبَهٍ اِرتَقُوها وَ دِبابٍ دَحرَجُوها وَ أزیافٍ لَزَمُوها وَ شَهاداتٍ کَتَمُوها وَ وَصیَّهٍ ضَیَّعُوها ..اللّهُمَّ العَنهُما فی مَکنُونِ السِّر وَ ظاهِرِ العَلانیَهِ لَعناً کَثیراً أبَداً دائِمَاً دائِباً َسرمَداً لا انقِطاعَ لِأمَدِه وَ لا نَفادَ لِعَدَدِه لَعناً یَغدُو أوَّلُهُ وَ لا یَرُوحَ آخِرُهُ لَهُم وَ لِأعوانِهِم وَ أنصارِهِم وَ مُحِبّیهِم وَ مُوالیهِم وَ المُسَلِّمینَ لَهُم وَ المائِلینَ إلَیهِم وَ الناهِضینَ بِاحتِجاجِهِم وَ المُقتَدینَ بِکَلامِهِم وَ المُصَدِّقینَ بِأحکامِهِم...
پس چهار مرتبه بگو:
اللّهُمَّ عَذِّبهُم عَذاباً یَستَغیثُ مِنهُ أهلُ النّار آمینَ رَبَّ العالَمین ...»(1)
«خدا درود بفرست بر حضرت محمّد و آل محمّد، خدايا لعنت کن دو بت قريش(ابوبکر و عمر) را و دو مشرک آن را، و دو سرکرده ضلالت را، و آن دو دروغ پرداز را، و دو دختر آنان را(عایشه و حفصه)، کسانی که فرمانت را زير پا نهادند، و وحي تو را نپذيرفتند، و نافرماني پیامبرت را کردند، و دينت را واژگون نمودند، و قرآنت را تحريف کردند، و دوستي کردند با دشمنانت، و نعمت تو را انکار کردند، احکام تو را بي ثمر گذاردند و تباه کردند احکام واجب تو را، و از در دشمني با آياتت برآمدند، و دشمني کردند با دوستانت و دوستي کردند با دشمنانت، و شهرهاي تو را ويران ساختند، و بندگانت را به فساد کشاندند، خدايا! لعنت کن آن دو و پیروانشان و يارانشان و گرويدگان به آن دو و دوستانشان را، زيرا آن دو ويران ساختند خانه نبوت(وحي) را، و در آن را کاملاً بستند، و شکستد سقف آن را، و آن را زير و رو کردند، و بالا و پايین آن را يکي کردند، و ظاهر و باطنش را ويران کردند، و اهل آن را از بیخ برانداختند و ياوران آن را هلاک کردند، و کودکانشان را کشتند، و منبر نبوّت را از وصيِّ نبي (علیه السلام) و وارث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، تهی کردند، و انکار کردند امامت وصيِّ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را، و مشرک به خدا شدند، پس خدايا گناه آن دو را بزرگ شمار و براي همیشه در جهنم سقر جايشان بده، جهنمي که بندگان نمي توانند شدت عذابش را درک کنند، جهنمي که نه چیزي را باقي می گذارد و نه رها می سازد.
خدايا! آن دو و پیروانشان را به عدد هر کار ناروايي که انجام دادند لعنت کن، و به عدد هر حقّي که مخفي داشتند، و هر منبري که به ظلم بر آن بالا رفتند، و هر مؤمني که تبعیدش کردند، و هر منافقي که به کار گماردند، و هر دوست خدا که آزردند، و هر تبعید شده اي که پناهش دادند، و هر راستگويي که راندند، و هر کافري که ياري کردند، و هر امام بر حقّي که مقهورش کردند و هر واجبي که آن را تغییر دادند،
ص: 244
و هر دلیلي که انکارش کردند، و هر امر زشتي که اختیار کردند، و خون هايي که به ناحق ريختند و هر خیري که آن را عوض کردند، و هر کفري که به پا داشتند، هر ارثي که به زورگرفتند، و هر غنیمتي که به ناحق ملک خود ساختند و هر مال حرامي که خوردند، و هر خمسي که براي غیر اهلش حلال شمردند، و هر باطلي که اساس آن را نهادند، و هر ستمي که گسترش دادند، و هر نفاقي که پنهان داشتند، و هر نیرنگي که انجامش را به دل گرفتند، و هر ستمی که آن را پراکندند و وعده هايي که بدان وفا نکردند، و پیمان هايي که شکستند، و حلال هايي که تحريم نمودند، و حرام هايي که حلال کردند، و پهلوهايي که شکافتند، و جنیني که سبب سقط آن شدند، استخواني که شکستند، و هر سندي که آن را دريدند، و هر اجتماعي که پراکندند، و هر عزيزي که خوارش کردند و هر خواري که عزت بخشیدند، و هر حقّي که از صاحبانش باز داشتند، خدايا! لعنت کن آنان را به عدد هر آيه اي که آن را تغییر داده و تحريف کرده اند، و هر واجبي که آن را ترک کردند و هر روش پسنديده اي که تغییرش دادند، و هر حکمي که آن را وارونه کردند، و جلوي انجام آن را گرفتند. و هر بیعتی که شکستند و هر ادّعای حقّی که نپذیرفتند و هر شاهد عادلی که انکار کردند و هر نیرنگي را که انجام دادند، و هر خیانتي که وارد دين کردند، و هر گردنه اي که بالاي آن رفتند(براي کشتن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ) و هر سنگ گردی که آن را غلطاندند و هر تقلبي که مقیّد به او بودند، و هر امانتي که به آن خیانت کردند، و هر امری که شاهد آن بودند، و هر وصیتی که آن را تضییع نمودند. خدايا! لعنت کن آن دو(عمر و ابوبکر) را در پنهان و ظاهر و آشکارا لعنتي زياد، پیوسته، مدام، بي ابتدا و بي انتها، لعنتي که زمانش پاياني ندارد و عددش را انتهايي نیست، لعنتي که آغازش را صبحي باشد ولي انجامش را شبي نباشد، لعنت تو باد بر آنان و يارانشان و مددکارانشان و دوستانشان و پیروان آن ها و آنان که به آن ها ايمان آوردند و کساني که خود را در اختیار آنان گذاشته اند و به آنان مايلند، و کساني که ادّعاهاي بي اساس آنان را علَم کردند. و پیروي کردند از سخنان آنان، و قضاوت ها و احکام باطل آنان را تصديق نمودند.
پس چهار مرتبه بگویید: خداوندا عذاب فرما آنان را، عذابي که استغاثه و فرياد اهل آتش از آن عذاب بلندست. امین رب العالمین.»
از امام باقر (علیه السلام) یا امام صادق (علیه السلام) روایت شده که:
«هرکس این دعا را شب هنگام بخواند، اگر آن شب بمیرد اهل بهشت است.»
این دعا چنین است:
«اَللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ وَ أُشْهِدُ مَلاَئِكَتَكَ اَلْمُقَرَّبِينَ وَ حَمَلَةَ عَرْشِكَ اَلْمُصْطَفَيْنَ أَنَّكَ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلرَّحْمَنُ اَلرَّحِيمُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ وَ أَنَّ الحُجَة بنَ الحَسَن إِمَامِي وَ وَلِيِّي وَ أَنَّ أَبَاهُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَ عَلِيّاً وَ اَلْحَسَنَ وَ اَلْحُسَيْنَ وَ عَلِيّاً وَ مُحَمَّداً وَ جَعفَراً وَ موُسی وَ عَلِيّاً وَ
ص: 245
مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ الحَسَنَ وَ الحُجَة بنَ الحَسَن أَئِمَّتِي وَ أَوْلِيَائِي عَلَى ذَلِكَ أَحْيَا وَ عَلَيْهِ أَمُوتُ وَ عَلَيْهِ أُبْعَثُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ وَ أَبْرَأُ مِنْ أبی بکر وَ عُمَر وَ عُثمَانٍ [وَ مُعَاوِیَةَ] .»(1)
«خدایا! همانا تو را و فرشتگان مقربت را و حاملان برگزیده عرشت را شاهد و گواه می گیرم به درستی که تو خدایی و جز تو معبودی نیست، تو بخشنده و مهربانی و همانا محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و فرستاده توست و همانا حجةبن الحسن امام و ولیِّ من است و به درستی که جدّش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است و علی (علیه السلام) و حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) و علی (علیه السلام) و محمّد (علیه السلام) و جعفر (علیه السلام) و موسی (علیه السلام) و علی (علیه السلام) و محمّد (علیه السلام) و علی (علیه السلام) و حسن (علیه السلام) و حجةبن الحسن (عجل الله تعای فرجه الشریف) امامان و سرپرستان من هستند، و بر این اعتقاد زندگی می کنم و می میرم و بر این اعتقاد روز قیامت برانگیخته می شوم و بیزاری می جویم از ابوبکر و عمر و عثمان و معاویه.»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«یکی از حقوق ما بر دوستان و شیعیانمان این است که هریک از آنان قبل از آن که این دعا را بخواند، محل نماز خود را ترک نکند، سپس هرچه می خواهد دعا کند.»(2)
آن دعا این است:
«اللهمَّ اِنّی اَسئلکَ بِحَقّکَ العظیمِ العظیم اَن تُصلّیَ عَلی مُحَمّد و آلِ مُحَمّد الطاهرین و اَن تُصَلّی علیهم صَلوةً تامّةً دائمةً و اَ ن تدخلَ علی محمّد و آل محمّد و مُحِیبیهِم و اُولیائِهم حَیثُ کانوا و اَینَ کانوا فی سَهلٍ او جَبَلٍ اَو بَرٍّ اَو بَحرٍ مِن بَرَکةِ دُعائی ما تَقَرُّ بِه عُیونُهم، اِحفَظ یا مَولایَ الغائِبینَ مِنهُم واردُدهُم اِلی اَهالیهِم سالِمینَ و نَفِّس عَن المَهمُومِینَ وَفَرِّج عَن المَکرُوبینَ وَاکُسُ العارینَ واشبِعِ الجائِعینَ و اَروِ الظامِئینَ و اِقضِ دَینَ الغارمِین وَ زَوِّجِ العاذِبِین واشفِ مَرضَی المُسلِمِینَ و اَدخِل عَلی الامواتِ ما تَقَرُّ بِهِ عُیُونُهُم و اُنصُرِ المَظلومِینَ مِن اَولِیاءِ آلِ محمّد عَلیهِم السلام واَطفِ نائرةَ المُخالِفِین اَللهُمَّ و ضَاعِف لَعنَتَکَ وَ بَأ سَکَ وَ نَکا لَکَ وَ عَذابَکَ عَلی الذَینِ کَفَرا نِعمَتَکَ وَ خَوّنا رَسُولَکَ و اِتَّهُما نَبِیّکَ وَ بایَناهُ حَلّاعَقدَهُ فِی وَصِیِّتهِ وَ نبذا عَهدَه ُفِی خلِیفتِهِ مِن بَعدِه و اِدّعَیا مَقامَهُ وَ غَیّرا اَحکامَهُ و بَدّلا سُنَّتَهُ وَ قَلَّبا دِینَه و صَغَّرا قَدرَ حُجَجِکَ وَ بَدا بِظُلمِهِم و طَرَّقا طَرِیقَ الغَدرِ عَلَیهِم وَالخِلافِ عَنِ اَمرِهِم وَ القَتلِ لَهُم وَ اِرهاج الحُروبِ عَلَیهِم وَ مَنعِ خلِیفَتِکَ مِن سَدِّ الثُلمِ و تَقوِیمِ العِوَجِ وَ تَثقِیفِ الاَوَدِ وَاِمضا ءِالاَحکامِ وَ اِظهارِ دِینِ الاسلامِ وَ اِقامَةِ حُدودِ القرانِ اَللهُمَّ اَلعَنهُما وَ ابنَتیَهِما وَ کُلِّ مَن مَالَ مَیلَهُم وَ حَذا حَذوَهُم وَسَلَکَ طَرِیقتَهُم وَ تَصَدّ دَ بِبِدعَتِهِم لَعناً لا یَخطُرُ عَلی بالٍ وَ یَستَعِیذُ مِنهُ اَهلُ النارِ اِلعَنِ اللهُمَّ مَن دانَ بِقَولِهِم و اتِّبع اَمرَهُم وَ دَعا اِلی وِلایَتِهِم وَ شَکَّ فِی کُفرِهِم مِن الاَولِینَ وَ الاَخِرین»
ص: 246
«پروردگارا! به حقّ عظیم و بزرگیت تو را سوگند می دهم و از تو درخواست می کنم درود فرستی بر محمّد وآل طاهرین محمّد و درود فرستی بر آنان درود کامل و دائم و از برکت دعای من وارد کنی بر محمّد و اهلبیت او و دوستان آنان و موالیشان هر کجا که هستند چه در بیابان، چه در کوهستان، در خشکی یا در دریا. ای مولای من! غائبین آنان را نگهدار و تندرست به سوی خانواده شان بازگردان و غمگینان آن ها را رهائی بخش و غمگینان را گشایش ده و برهنگان را بپوشان و گرسنگان را از غذا سیرگردان و تشنگان را از آب، قرض مقروضین اداء گردان و مجردان را تزویج کن، بیماران مسلمین را شفاء عنایت فرما و بر اموات وارد کن چیزی که چشمانشان بدان روشن گردد و مظلومین از دوستان آل محمّد (علیهم السلام) را یاری نما و آتش فتنه ی مخالفین را خاموش کن.
خداوندا! لعنت و سختی و عقوبت و عذابت را دو چندان کن، برآن دو نفر(عمر و ابی بکر) که نعمت تو را ناسپاسی و آن را پنهان نمودند و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) تو را نسبت ناروا دادند و پیغمبر تو را افتراء بستند و با او مخالفت نمودند، پیمان او را در حقّ وصیّ و جانشین او و عهدش را درباره ی خلیفه بعد از او شکستند و ادّعای مقام او را کردند(ولایت را به خود منسوب ساختند)، احکام پیغمبرت را دگرگون و سنّت وی را عوض و دینش را تحریف نمودند و منزلت و مرتبه حجّت های تو را خرد و کوچک شمردند و ظلمشان را نسبت به آنان آغاز نمودند، راه مکر و حیله علیه آنان و راه مخالفت از امرشان و قتل بر آنان و جنگ ها علیه آنان را گشودند، راه بازداشتن جانشین تو از مسدود کردن خلل (شکافهای وارده در اسلام) و راست کردن کجی ها و انحرافات و هموار نمودن خمیدگی ها و برقراری احکام و آشکار ساختن دین اسلام و برپا داشتن حدود قرآن باز کردند.
پروردگارا! آن دو نفر را و آن دو دختر(حفصه و عایشه) را و هر آن کس که رغبت کرد مثل رغبت آنان(هم عقیده آنان شد) و گام نهاد هم چون آنان و راه آنان را پیمود و عهده دار بدعت آنان شد لعنت کن، لعنتی که به هیچ خاطری خطور نمی کند و اهل دوزخ از آن لعن پناه جویند.
لعنت کن بارالها کسی که به گفتار آنان نزدیک شد و دستورشان را پیروی نمود و به سوی فرمانروائی آن ها فراخواند و لعنت کن هر آن که در کفر آنان شک کرد از اولین و آخرین.
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
« إذا اِنصَرَفتُ عَن صَلاةٍ مَكتوُبَة فَلا تَنصَرف إِلّا بِانصِرافِ لَعنِ بَني اُمَيَّةَ.»(1)«از نماز واجب که فارغ شدی، تا بر بنی امیّه لعنت نکنی بلند مشو.»
راوی گوید:
«شروع و پایان هر نمازم به لعنت بر ابوبکر وعمر بود شبی در خواب دیدم پرنده ای- که ظرفی به همراه دارد و جوهری شبیه خلوق(2) در آن است- کنار روضه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد، دو نفر را از دل خاک بیرون آوردند و او از آن خلوق به گونه های آن دو مالید، سپس به قبر برگندانده شدند.
از اطرافیان خویش پرسیدم: قضیه چیست؟
دلم راضی نمی شد که آن دو را لعن کنم تا این که نزد امام صادق (علیه السلام) رفتم، همین که چشم حضرت به من افتاد خنده اش گرفت، فرمود: آن پرنده را در خواب دیدی؟
عرض کردم: آری ای آقای من.
فرمود: بخوان:
«إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ...»(3)
«به درستی که نجوايى صرفاً از(ناحیه) شيطان است تا كسانى را كه ايمان آورده اند دلتنگ و پریشان گرداند(ولی) جز به فرمان خدا هيچ آسيبى به آن ها نمى رساند...»
هرگاه در عالم رؤیا چیز ناگواری دیدی این آیه را بخوان. به خدا سوگند آن فرشته برای احترام آن ها این کار را انجام نمی دهد، این فرشته که به شرق و غرب زمین موکل است تا هرگاه خونی به ناحق ریخته شود، از خون او می گیرد و به گردن آن دو می اندازد، زیرا آن دو باعث تمام ستم هایی هستند که از زمان آن ها به بعد واقع شده است.»(4)
امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
هر کس این دعا را در سجده ی شکر بخواند مانند کسی است که در جنگ بدر به یاری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رفته و به سوی کفر و مشرکان تیراندازی کرده باشد. دعا به صورت کامل چنین است:
ص: 248
«اَللَّهُمَّ الْعَنِ اللَّذَیْنِ بَدَّلا دینَکَ، وَ غَیّرا نِعْمَتَکَ، وَ اتَّهَما رَسُولَکَ صلی الله علیه و آله و سلم، وَ خالَفا مِلَّتَکَ، وَ صَدّا عَن سَبیلِکَ، وَ کَفَرا آلائَکَ، وَ رَدّا عَلَیْکَ کَلامَکَ، وَ اْسْتَهْزَءا بِرَسُولِکَ، وَ قَتَلاَ ابْنَ نَبِیِّکَ، و حَرَّفا کِتابَک، وَ جَحَدا آیاتِک، وَ سَخِرا بِایاتک، وَ اسْتَکْبَرا عَنْ عِبادَتِکَ، وَ قَتلا أَولیائَکَ، وَ جَلَسا فی مجْلِسٍ لَمْ یَکُن لَهُما بِحَقّ، وَ حَمَلا الناسَ علی أکْتافِ آلِ محمّد (علیهم السلام) .اَللَّهُمَّ الْعَنْهُما یَتْلُو بعضُهم بعضاً، و احْشُرْهُما وَ أتباعَهُما إلی جَهَنَّمَ زُرْقاً. اَللَّهُمَّ اِنَّا نَتَقَرَّبُ اِلیک بِاللَّعْنَةِ لَهُما، وَ الْبَرائَةِ مِنْهُما فِی الدّنیا وَ الآخرة.
اَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أمیرالمؤمنِین، وَ قَتَلَةَ الحسینِ بنِ علیّ، و ابنِ فاطمةَ بنتِ رسولِ اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم. اَللَّهُمَّ زِدْهُما عذاباً فوقَ عذابٍ، وَ هَوانا فوقَ هَوانٍ، وَ ذُلاًّ فوقَ ذُلٍّ، وَ خِزْیاً فوقَ خِزْیٍ. اَللَّهُمَّ دُعَّهما فی النّار وَ اَرْکِسْهُما فی اَلیمِ عقابِکَ رَکْسا.
اَللَّهُمَّ اَحْشُرْهُما وَ اَتْباعَهُما إلی جَهنّمَ زُمَراً. اَللَّهُمَّ فَرِّقَ جَمعَهُم، وَ شَتِّتْ اَمْرَهُم، وَ خالِفْ بَیْنَ کَلِمَتِهِمْ، و بَدِّدْ جَماعَتَهُم، و العَنْ اَئمَّتَهُم، وَ اقْتُلْ قادَتَهُم وَ سادَتَهُم وَ کُبرائَهم، و الْعنْ رُؤَسائَهُم، و اکْسِر رایتَهم، وَ اَلْقِ البَأسَ بینَهُم، وَ لاتُبْقِ منهم دَیّاراً،
اَللَّهُمَّ العَنْ اَباجهلٍ وَ الولیدَ لَعناً یَتْلُو بعضُه بعْضاً وَ یَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً. اَللَّهُمَّ العَنْهُما لَعْناً یَلْعَنُهُما بِهِ کُلُّ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ کُلُّ نَبی مُرْسَلٍ وَ کُلُّ مُؤْمنٍ امْتَحَنْتَ قَلْبَهُ لِلایمانِ. اَللَّهُمَّ الْعَنْهُما لَعْناً یَتَعَوَّذُ مِنهُ اَهلُ النارِ. اَللَّهُمَّ الْعَنْهُما لَعْناً لَمْ یَخْطُرْ لِاَحدٍ بِبالٍ. اَللَّهُمَّ الْعَنْهُما فی مُسْتَسِرِّ سِرِّکَ، وَ ظاهِرِ عَلانِیَتِک، و عَذِّبْهُما عَذاباً فی التقدیر، و شارِکْ مَعَهُما ابْنَتَیْهِما وَ اَشیاعَهُما و مُحِبِّیهما و مَن شایَعَهُما، اِنَّکَ سَمیعُ الدّعاءِ.»(1)
«خداوندا، لعنت کن آن دو نفر(عمر و ابی بکر) را که دین تو را دگرگون نمودند و نعمت تو را تغییر دادند.
و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) تو را متهم ساختند، و با آیین تو مخالفت کردند، و از راه تو بازداشتند، و بخشش های تو را ناسپاسی نمودند، و سخن تو را رد کردند، و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) تو را مسخره کردند، و فرزند پیامبر تو را کشتند، و کتاب تو را تحریف(معنوی) کردند، و آیات تو را انکار نمودند و به تمسخر گرفتند، از بندگی تو سرپیچی کردند، و دوستان تو را به قتل رساندند، و در جایی نشستند که حقّ آن ها نبود، و مردم را بر ظلم و ستم آل محمّد (علیهم السلام) وادار کردند.
خداوندا! هر دو را لعنت کن لعنتی پیاپی، و آن دو و پیروانشان را کبود چشم و نابینا به سوی دوزخ بران. خداوندا! ما در دنیا و آخرت با لعن آن ها و بیزاری از آن ها به سوی تو تقرب می جوییم.
خداوندا! قاتلان امیرالمؤمنین (علیه السلام) و قاتلان حسین بن علی (علیه السلام) و پسر فاطمه(سلام الله علیها) دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را لعنت فرست. خداوندا! بیفزا بالاترین عذاب را بر عذاب آن دو و بالاترین رسوایی را بر رسوایی آن ها و بالاترین ذلّت را بر ذلّت آن ها و بالاترین خواری را بر خواری آن ها، خداوندا! آن دو را به سوی آتش بران و در عقاب دردناک خود سرنگون ساز.
ص: 249
خداوندا! آن دو و پیروانشان را گروهی به دوزخ فرست. خداوندا، جمعشان را پریشان کن و کارشان را پراکنده ساز، و میان آنان اختلاف افکن، و جماعتشان را از هم جدا ساز، و پیشوایانشان را لعنت فرست، و جلوداران و سروران و بزرگانشان را بکش، و سرانشان را لعنت کن، و پرچمشان را بشکن، و میانشان جنگ و نزاع افکن، و احدی از آنان را باقی مگذار.خداوندا! بر ابوجهل (لعنه الله) و ولید (لعنه الله) پی درپی لعنت فرست. خداوندا، لعنت کن آن دو را لعنتی که هر فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل و هر مؤمنی که قلبش را به ایمان آزموده ای آنان را همان گونه لعنت کنند.
خداوندا، آن دو را لعنتی فرست که دوزخیان از آن پناه جویند. خداوندا، آن دو را لعنتی فرست که به خاطر احدی خطور نکرده باشد. خداوندا، آن دو را در نهان ترین نهان خود و ظاهر آشکارت لعنت فرست، و در تقدیر خود به عذاب سختشان گرفتار کن، و با آن دو نفر(عمر و ابی بکر)، دو دختر(حفصه و عایشه) و پیروان و دوستان و دنباله روهای آنان را در لعنت شریک آنان ساز، همانا که تو می شنوی صدای آن کس را که تو را بخواند.»
در زیارت نامه حضرت زهرا(سلام الله علیها) آمده است:
«لاِنَّكِ بِضْعَةٌ مِنْهُ وَ رُوحُهُ الَّذي بَيْنَ جَنْبَيْهِ، اُشْهِدُ اللهَ وَرُسُلَهُ وَ مَلائِكَتَهُ، اَنّي راض عَمَّنْ رَضيتِ عَنْهُ، ساخِطٌ عَلي مَنْ سَخِطْتِ عَلَيْهِ، مُتَبَرِّءٌ مِمَّنْ تَبَرَّئْتِ مِنْهُ، مُوال لِمَنْ والَيْتِ، مُعاد لِمَنْ عادَيْتِ، مُبْغِضٌ لِمَنْ اَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ اَحْبَبْتِ، وَ كَفي بِاللهِ شَهيداً وَحَسيباً وَ جازِياً وَ مُثيباً.»(1)
چرا كه تو پاره تن او و روح بين دو پهلوي او هستي، خدا و رسولان خدا و فرشتگان را گواه مي گيرم كه من خشنودم از كسي كه تو از او خشنودي، و خشمگينم بر كسيكه تو بر او خشمگيني، و بيزارم از هر كه تو از او بيزاري، و دوست دارم هركه را تو دوست داري و دشمنم هركه را تو با او دشمني، و متنفّرم از هركه تو از او نفرت داري و محبّت دارم به هركه تو به او محبّت داري و خدا براي شهادت و حسابرسي، كيفر دهي و پاداش دهي كافي است.
در زیارت مطلقه مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است:
«اَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَميرِالْمُؤْمِنينَ، اَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، اَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الاْئِمَّةِ، وَعَذِّبْهُمْ عَذاباً اَليماً لا تُعَذِّبُهُ اَحَداً مِنَ الْعالَمينَ، عَذاباً كَثيراً لاَ انْقِطاعَ لَهُ، وَ لا اَجَلَ وَ لا اَمَدَ بِما شآقُّوا وُلاةَ اَمْرِكَ، وَ اَعِدَّ لَهُمْ عَذاباً لَمْ تُحِلَّهُ بِاَحَد مِنْ خَلْقِكَ، اَللَّهُمَّ وَاَدْخِلْ عَلي قَتَلَةِ اَنْصارِ رَسوُلِكَ، وَعَلي قَتَلَةِ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ، وَعَلي قَتَلَةِ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ، وَعَلي قَتَلَةِ اَنْصارِ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ، وَقَتَلَةِ مَنْ قُتِلَ في وِلايَةِ الِ مُحَمَّد اَجْمَعينَ، عَذاباً اَليماً مُضاعَفاً في اَسْفَلِ دَرَك مِنَ الْجَحيمِ، لا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ، وَهُمْ فيهِ مُبْلِسوُنَ مَلْعوُنوُنَ ناكِسوُا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ، قَدْ عايَنوُا النَّدامَةَ وَالْخِزْيَ الطَّويلَ لِقَتْلِهِمْ عِتْرَةَ اَنْبِيآئِكَ
ص: 250
وَرُسُلِكَ، وَاَتْباعَهُمْ مِنْ عِبادِكَ الصّالِحينَ، اَللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ في مُسْتَسِرِّ السِّرِّ وَ ظاهِرِ الْعَلانِيَةِ في اَرْضِكَ وَسَمآئِكَ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْ لي قَدَمَ صِدْق في اَوْلِيآئِكَ، وَحَبِّبْ اِلَيَّ مَشاهِدَهُمْ وَ مُسْتَقَرَّهُمْ، حَتّي تُلْحِقَني بِهِمْ، وَ تَجْعَلَني لَهُمْ تَبَعاً فِي الدُّنْيا وَالاْ خِرَةِ، يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ.»«خدايا قاتلان اميرمؤمنان (علیه السلام) را لعنت كن. خدايا قاتلان حسن و حسين و امامان (علیهم السلام) را لعنت كن. و آنان را عذاب نما، عذابي دردناك،كه بدان گونه احدي از جهانيان را عذاب نكني، عذابي بسيار، كه قطع شدن و مدّت و اندازه براي آن نباشد، به خاطر دشمني هايي كه با واليان حكومتت كردند، و براي آنان عذابي آماده كن،كه آن را به احدي از بندگانت فرود نياورده باشي، خدايا وارد كن بر قاتلان ياوران رسولت (صلی الله علیه و آله و سلم) ، و بر قاتلان اميرمؤمنان و بر قاتلان حسن و حسين (علیهما السلام) ، و بر قاتلان ياوران حسن و حسين (علیهما السلام) ، و بر قاتلان كساني كه در راه ولايت خاندان محمّد (علیهم السلام) كشته شده، عذابي دردناك،دو چندان، در پست ترين طبقه دوزخ، كه عذاب از آن ها سبك نشود، در حالي كه در آن جا نااميد و لعنت شده و در پيشگاه پروردگارشان سرافكنده باشند، و ببينند پشيماني و رسوايي طولاني را به خاطر قتل عترت انبياء و رسولانت و پيروان آنان از بندگان شايسته ات. خدايا آنان را در پنهاني پنهان، و آشكار آشكار، در زمين و آسمانت لعنت كن. خدايا درباره اوليايت براي من قدم صدق قرار ده، و زيارتگاه ها و قرارگاهشان را محبوب من گردان، تا به آنان ملحقم كني، و پيرو آنانم گرداني در دنيا و آخرت، اي مهربانترين مهربانان.
«... اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَعادِ مَنْ عاداهُ، وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ، وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَالْعَنْ مَنْ نَصَبَ لَهُ مِنَ الاْوَّلينَ وَالاْخِرينَ،»
«خدايا! دوست بدار هركه دوستش دارد، و دشمن بدار هركه دشمنش دارد، و ياري كن هر كه ياري اش نمايد، و خوار كن هركه او را واگذارد، و لعنت كن هركه به دشمني اش برخاست، از پيشينيان و پسينيان، در زیارت امام حسین (علیه السلام) در حرم امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است:
«وَ اَشْهَدُ اَنَّ الَّذينَ خالَفوُكَ وَحارَبوُكَ، وَاَنَّ الَّذينَ خَذَلوُكَ، وَ الَّذينَ قَتَلوُكَ، مَلْعوُنوُنَ عَلي لِسانِ النَّبِيِّ الاْمِّيِ، وَقَدْ خابَ مَنِ افْتَري، لَعَنَ اللهُ الظّالِمينَ لَكُمْ مِنَ الاْوَّلينَ وَالاْخِرينَ، وَضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الاْليمَ،»
و شهادت مي دهم كسانيكه با تو مخالفت ورزيدند، و با تو جنگيدند، و آنانكه از ياري ات دريغ نمودند، و آنانكه تو را كشتند، بر زبان پيامبر امّي ملعون هستند، و زيانكار شد كسي كه افترا بست،خدا ستمكاران بر شما را از گذشتگان و آيندگان لعنت كند، و عذاب دردناك را بر آنان دو چندان سازد.
در زیارت پنجم آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است:
«... فَاَشْهَدُ اَنَّكَ لَقيتَ اللهَ وَاَنْتَ شَهيدٌ، عَذَّبَ اللهُ قاتِلَكَ بِاَنْواعِ الْعَذابِ، وَ جَدَّدَ عَلَيْهِ الْعَذابَ جِئْتُكَ عارِفاً بِحَقِّكَ، مُسْتَبْصِراً بِشَاْنِكَ مُعادِياً لاِعْدآئِكَ وَ مَنْ ظَلَمَكَ،»
ص: 251
شهادت مي دهم كه تو خدا را ملاقات كردي. در حالي كه شهيد بودي، عذاب كند خدا كشنده ات را به انواع عذاب، و بر او عذاب را تازه كند، به سويت آمدم، شناساي به حقّت، و بيناي به شأنت، دشمن با دشمنانت و آن كه به تو ستم كرد.»
در زیارت وداع حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است:«... وَ اَشْهَدُ اَنَّ مَنْ قَتَلَهُمْ وَ حارَبَهُمْ مُشْرِكُونَ، وَ مَنْ رَدَّ عَلَيْهِمْ في اَسْفَلِ دَرَك مِنَ الْجَحيمِ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مَنْ حارَبَهُمْ لَنا اَعْدآءٌ وَ نَحْنُ مِنْهُمْ بُرَءآؤُ، وَ اَنَّهُمْ حِزْبُ الشَّيْطانِ، وَ عَلي مَنْ قَتَلَهُمْ لَعْنَةُ اللهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النّاسِ اَجْمَعينَ، وَ مَنْ شَرِكَ فيهِمْ وَ مَنْ سَرَّهَ قَتْلَهُمْ»
«و گواهي مي دهم: هركه آنان را كشت و با آنان جنگيد مشرك است، و هركه سخنانشان را مردود دانست جايگاهش در پست ترين مرتبه از دوزخ است، و شهادت مي دهم كساني كه با آنان جنگيدند دشمنان ما مي باشند، و ما از آنان بيزاريم، و آنان حزب شيطانند، و لعنت خدا و فرشتگان خدا و همه مردم بر كساني كه آنان را كشتند، و آنان كه در ريختن خون ايشان شريك شدند، و از كشته شدنشان شاد گشتند.»
در زیارت مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام) در روز غدیر آمده است:
«... فَلَعَنَ اللهُ جاحِدَ وِلايَتِكَ بَعْدَ الاْقْرارِ، وَناكِثَ عَهْدِكَ بَعْدَ الْميثاقِ،»
«پس خدا لعنت كند منكر ولايتت را بعد از اقرار،و شكننده پيمانت را پس از پيمان بستن، «...فَلَعَنَ اللهُ مُسْتَحِلِّي الْحُرْمَةِ مِنْكَ، وَذائِدِي الْحَقِّ عَنْكَ، وَاَشْهَدُ اَنَّهُمُ الاْخْسَروُنَ، الذَّينَ تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النّارُ وَ هُمْ فيها كالِحُونَ،»
«لعنت خدا بر حلال شمارندگان حرمتت، و دفع كنندگان حقّت، و شهادت مي دهم كه آنان از زيانكارترين مردمي هستند كه آتش چهره آنان را مي سوزاند، و در ميان دوزخ زشت و عبوس هستند،
«...صَدَقْتَ وَاللهِ وَقُلْتَ الْحَقَّ، فَلَعَنَ اللهُ مَنْ ساواكَ بِمَنْ ناواكَ، وَاللهُ جَلَّ اسْمُهُ يَقُولُ، هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ، فَلَعَنَ اللهُ مَنْ عَدَلَ بِكَ مَنْ فَرَضَ اللهُ عَلَيْهِ وِلايَتَكَ،»
«اي اميرمؤمنان به خدا سوگند راست گفتي، و حق گفتي. پس خدا لعنت كند كسي را كه تو را با آن كه با تو دشمني كرد، برابر قرار داد، در حالي كه خدا مي فرمايد: آيا كساني كه مي دانند، با كساني كه نمي دانند برابرند؟ پس خدا لعنت كند كسي را كه مساوي تو قرار داد، آن كس را كه خدا ولايتت را بر او واجب كرد،
«...فَالْعَنْ مَنْ عارَضَهُ وَاسْتَكْبَرَ، وَكَذَّبَ بِهِ وَ كَفَرَ، وَسَيَعْلَمُ الَّذينَ ظَلَمُوا اَيَّ مُنْقَلَب يَنْقَلِبُونَ،»
«پس لعنت كن كسي را كه با آن معارضه كرد، و به آن كبر ورزيد، و آن را تكذيب كرد، و كافر شد، و زود است بدانند كساني كه ستم كردند، به چه بازگشتگاهي برگردند.
«...اَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَنْبِيآئِكَ، وَاَوْصِيآءِ اَنْبِيآئِكَ بِجَميعِ لَعَناتِكَ، وَاَصْلِهِمْ حَرَّ نارِكَ، وَالْعَنْ مَنْ غَصَبَ وَلِيَّكَ حَقَّهُ، وَاَ نْكَرَ عَهْدَهُ، وَجَحَدَهُ بَعْدَ الْيَقينِ وَالاْقْرارِ بِالْوِلايَةِ لَهُ يَوْمَ اَكْمَلْتَ لَهُ الدّينَ، اَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ وَمَنْ ظَلَمَهُ، وَاَشْياعَهُمْ وَاَنْصارَهُم، اَللَّهُمَّ الْعَنْ ظالِمي الْحُسَيْنِ وَقاتِليهِ، وَالْمُتابِعينَ عَدُوَّهُ
ص: 252
وَناصِريهِ، وَالرّاضينَ بِقَتْلِهِ وَخاذِليهِ لَعْناً وَبيلاً، اَللَّهُمَّ الْعَنْ اَوَّلَ ظالِم ظَلَمَ آلَ مُحَمَّد وَمانِعيهِمْ حُقُوقَهُمْ، اَللَّهُمَّ خُصَّ اَوَّلَ ظالِم وَغاصِب لاِلِ مُحَمَّد بِاللَّعْنِ، وَكُلَّ مُسْتَنّ بِما سَنَّ اِلي يَوْمِ الْقِيمَةِ»
«خدايا كشندگان پيامبرانت، و جانشينان انبيايت را به تمام لعنت هايت لعنت كن، و آنان را ملازم حرارت آتشت گردان، و لعنت كن كسي را كه حقّ وليّ ات را غصب كرد، و پيمانش را انكار نمود، و او را پس از يقين و اقرار به ولايتش روزي كه دين را براي او كامل كردي منكر شد، خدايا لعنت كن قاتلان اميرمؤمنان (علیه السلام) و كساني كه به او ستم كردند، و پيروان و ياران آنان را. خدايا ستم كنندگان بر حسين (علیه السلام) را لعنت كن، و هم چنينقاتلانش، و پيروي كنندگان از دشمنش و ياوران دشمنش، و راضيان به قتلش، و دريغ كنندگان از ياري اش لعنتي شديد و سخت، خدايا لعنت كن اول ستمكاري كه به خاندان محمّد (علیهم السلام) ستم كرد، و آنان را از حقوقشان بازداشت، خدايا اوّل ستمكار و غاصب حقّ خاندان محمّد (علیهم السلام) را به لعنت اختصاص ده، و هر پيروي كننده از آن چه او شيوه ساخت تا روز قيامت.
«... وَ لَعَنَ اللهُ مَنْ بَلَغَهُ ذلِكَ فَرَضِيَ بِهِ، اُشْهِدُ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ اَنْبِيآئَهُ وَ رُسُلَهُ، اَنّي وَلِيٌّ لِمَنْ والاكَ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عاداكَ،»
«و خدا لعنت كند كسي را كه اين اخبار به او رسيد و به آن خشنود شد. خدا و فرشتگان و پيامبران و رسولانش را شاهد مي گيرم، كه من دوستم با كسي كه تو را دوست دارد، و دشمنم با آن كه تو را دشمن دارد.
در زیارت آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) در روز مولود آمده است:
«فَلَعَنَ اللهُ مَنْ دَفَعَکَ عَن حَقَّکَ وَ اَزالَکَ عَن مَقامِکَ وَلَعَنَ اللهُ بَلَغَهُ ذلِكَ فَرَضِيَ بِهِ،»
«خدا لعنت کند کسی را که از حقّت منع کرد و از مقامت کنار گذاشت،
در زیارت مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام) در عید مبعث آمده است:
«لَعَنَ اللهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ خالَفَكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنِ افْتَري عَلَيْكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ ظَلَمَكَ وَغَصَبَكَ حَقَّكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ بَلَغَهُ ذلِكَ فَرَضِيَ بِهِ، اِنّا اِلَي اللهِ مِنْهُمْ بُرَآءُ، لَعَنَ اللهُ اُمَّةً خالَفَتْكَ، وَجَحَدَتْ وِلايَتَكَ، وَتَظاهَرَتْ عَلَيْكَ وَقَتَلَتْكَ وَحادَتْ عَنْكَ وَخَذَلَتْكَ،»
«خدا لعنت كند كسی كه تو را كشت، و آن كه با تو مخالفت ورزيد، و آن كه به تو دروغ بست، و آن كه بر تو ستم روا داشت، و حقّت را غصب كرد، و خدا لعنت كند كسي را كه اين خبر به او رسيد و به آن خشنود شد، ما با توجّه به خدا از ايشان بيزاريم، خدا لعنت كند ملّتي را كه با تو مخالفت ورزيدند، و ولايتت را انكار نمودند، و عليه تو به هم كمك رساندند و تو را كشتند، و از تو منحرف شده، و از ياري ات دريغ كردند،
در زیارت مطلقه امام حسین (علیه السلام) آمده است:
«...لُعِنَتْ اُمَّةٌ قَتَلَتْكُمْ، وَ اُمَّةٌ خالَفَتْكُمْ وَ اُمَّةٌ جَحَدَتْ وَلايَتَكُمْ، وَ اُمَّةٌ ظاهَرَتْ عَلَيْكُمْ، وَ اُمَّةٌ شَهِدَتْ وَ لَمْ تُسْتَشْهَدْ، اَلْحَمْدُ للهِ الَّذي جَعَلَ النّارَ مَاْويهُمْ، وَبِئْسَ وِرْدُ الْوارِدينَ، وَ بِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ،»
ص: 253
«ملعون باد امّتي كه شما را كشت، و امّتي كه با شما مخالفت نمود، و امّتي كه ولايت شما را انكار كرد، و امّتي كه عليه شما يكديگر را پشتيباني نمود، و امّتي كه حاضر بود و شهادت خواهي ننمود، خدا را سپاس كه قرار داد آتش را جايگاهشان، و بد جايي است براي واردشوندگان، و بسیار بد ورودگاه و منزلگاهی است.
«...لَعَنَ اللهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ شَرِكَ في دَمِكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ بَلَغَهُ ذلِكَ فَرَضِيَ بِهِ، اَ نَا اِلَي اللهِ مَنْ ذلِكَ بَريءٌ»
«خدا لعنت كند كسي كه تو را كشت، خدا لعنت كند كسي را كه در خونت شريك شد، و خدا لعنت كند كسي را كه اين واقعه به او رسيد، و با آن خشنود شد، من به سوي خدا از اين واقعه هولناك بيزارم.
در زیارت پنجم آقا امام حسین (علیه السلام) آمده است:«وَاَشْهَدُ اَنَّ الَّذينَ سَفَكُوا دَمَكَ، وَاسْتَحَلُّوا حُرْمَتَكَ مَلْعُونُونَ مُعَذَّبُونَ عَلي لِسانِ داوُدَ وَعيسَي بْنِ مَرْيَمَ، ذلِكَ بِما عَصَوْا وَكانُوا يَعْتَدُونَ»
«و شهادت مي دهم آنان كه خونت را ريختند، و حرمتت را حلال شمردند، در لعنت و شكنجه بر زبان داود و عيسي (علیه السلام) پسر مريم اند، به خاطر گناهي كه مرتكب شدند، و اهل ستم و تجاوز بودند.
در زیارت ششم آقا امام حسین (علیه السلام) آمده است:
«وَاَشْهَدُ اَنَّكَ وَمَنْ قُتِلَ مَعَكَ شُهَدآءٌ، اَحْيآءٌ عِنْدَ رَبِّكُمْ تُرْزَقُونَ، وَاَشْهَدُ اَنَّ قاتِلَكَ فِي النّارِ، اَدينُ اللهَ بِالْبَرآئَةِ مِمَّنْ قَتَلَكَ، وَمِمَّنْ قاتَلَكَ وَشايَعَ عَلَيْكَ، وَمِمَّنْ جَمَعَ عَلَيْكَ، »
«و شهادت مي دهم كه تو و كساني كه كشته شدند، با همه شهيدند، نزد پروردگارتان زنده ايد و روزي داده مي شويد، و شهادت مي دهم كه قاتل تو در آتش دوزخ است،خدا را پيروي مي كنم، با بيزاري از كسي كه با تو جنگيد، و عليه تو از دشمن پيروي كرد، و از كسي كه عليه تو گرد آمد، «...فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اَسْرَجَتْ وَاَلْجَمَتْ وَتَهَيَّاَتْ لِقِتالِكَ،»
«خدا لعنت كند امّتي را كه براي كشتنت اسب ها را زين كرده، و دهنه زدند و آماده شدند.
در زیارت هفتم آقا امام حسین (علیه السلام) زیارت وارث آمده است:
«... فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَ لَعَنَ اللهُ اُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَ لَعَنَ اللهُ اُمَّةً سَمِعَتْ بِذلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ،»
«خدا لعنت كند امّتي را كه تو را كشت، و خدا لعنت كند امّتي را كه به تو ستم كردند، و لعنت كند امّتي را كه اين واقعه را شنيدند، و به آن خشنود شدند،
در زیارت نامه حضرت عباس (علیه السلام) آمده است:
«لَعَنَ اللهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ جَهِلَ حَقَّكَ وَاسْتَخَفَّ بِحُرْمَتِكَ، وَلَعَنَ اللهُ مَنْ حالَ بَيْنَكَ وَبَيْنَ مآءِ الْفُراتِ،»
«خدا لعنت كند كسي كه تو را كشت، و لعنت كند كسي را كه جاهل بود به حقّت، و حرمتت را سبك شمرد، و خدا لعنت كند كسي را كه بين تو و آب فرات پرده شد.
ص: 254
«... فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً ظَلَمَتْكَ، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اسْتَحَلَّتْ مِنْكَ الْمَحارِمَ، وَانْتَهَكَتْ حُرْمَةَ الاْسْلامِ،»
«خدا لعنت كند امّتي را كه تو را كشت، و لعنت كند امّتي را كه به تو ستم روا داشت، و لعنت كند امّتي را كه حرمت هاي تو را حلال شمرد، و پرده احترام اسلام را دريد،
در زیارت مخصوصه امام حسین (علیه السلام) آمده است:
«فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ وَالْجَوْرِ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الْبَيْتِ، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقامِكُمْ، وَاَزالَتْكُمْ عَنْ مَراتِبِكُمْ الَّتي رَتَّبَكُمُ اللهُ فيها،»
«خدا لعنت كند امّتي را كه اساس ستم و بي عدالتي را بر شما اهل بيت (علیهم السلام) بنيان نهاد، خدا لعنت كند امّتي را كه شما را از مقامتان دور كرد، و از مرتبه هايتان كه خدا براي شما چيده بود بركنار نمود، هم چنین در زیارت امام حسین (علیه السلام) در روز نیمه رجب آمده است:«اَلا لَعَنَ اللهُ قاتِليكَ، وَلَعَنَ اللهُ ظالِميكَ، وَلَعَنَ اللهُ سالِبيكَ وَمُبْغِضيكَ، مِنَ الاَْوَّلينَ وَالاْخِرينَ،»
«خدا لعنت كند قاتل و ستمگر و غارتگر و دشمنت را از گذشتگان و آيندگان،
«...لَعَنَ اللهُ قاتِليكَ، وَلَعَنَ اللهُ ظالِميكَ، »
«خدا لعنت کند کشنده تو را، و ستم کننده بر تو را،
در زیارت امام حسین (علیه السلام) در شب های قدر آمده است:
«اَشْهَدُ اَنَّ الَّذينَ خالَفُوكَ وَحارَبُوكَ، وَالَّذينَ خَذَلُوكَ، وَالَّذينَ قَتَلُوكَ مَلْعُونُونَ عَلي لِسانِ النَّبِيِّ الاُمِّيِ،»
«گواهي مي دهم آنان كه با تو مخالفت كردند و جنگيدند، و از ياري ات دريغ ورزيدند و تو را كشتند، بر زبان پيامبر درس ناخوانده ملعونند.
«...لَعَنَ اللهُ الظّالِمينَ لَكُمْ مِنَ الاْوَّلينَ وَالاْخِرينَ، وَاَلْحَقَهُمْ بِدَرْكِ الْجَحيمِ.»
«خدا ستم كنندگان به شما را، از گذشتگان و آيندگان لعنت كند، و به هلاكت گاه دوزخ ملحق نمايد.
در زیارت امام حسین (علیه السلام) در روز عید فطر و قربان آمده است:
«وَحَمَلَةَ الاْوْزارِ الْمُسْتَوْجِبينَ النّارَ، فَجاهَدَهُمْ فيكَ صابِراً مُحْتَسِباً مُقْبِلاً غَيْرَ مُدْبِر، لا تَاْخُذُهُ فِي اللهِ لَوْمَةُ لائِم، حَتّي سُفِكَ في طاعَتِكَ دَمُهُ، وَاسْتُبيحَ حَريمُهُ، اَللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ لَعْناً وَبيلاً، وَعَذِّبْهُمْ عَذاباً اَليماً.»
«و آنان كه باركشان گناه، و سزاوار آتش دوزخ بودند اطاعت كردند، پس با آن ها براي تو شكيبايي و به حساب تو جهاد كرد، بدون اين كه از دشمن رو برگرداند، براي تو سرزنش ملامتگران را به چيزي نگرفت، تا جايي كه خونش در طاعت تو ريخته شد، و هتك حريمش حلال شمرده شد. خدايا آنان را لعنت كن لعنتي ناگوار و سخت و عذابشان كن عذابي دردناك.
در زیارت امام حسین (علیه السلام) در روز عرفه آمده است:
«فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً ظَلَمَتْك»
ص: 255
خدا لعنت كند امّتي را كه تو را كشت و به تو ستم روا داشت
«...وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اسْتَحَلَّتْ مِنْكَ الْمَحارِمَ، وَانْتَهَكَتْ في قَتْلِكَ حُرْمَةَ الاْسْلامِ،»
«و حلال شمرد از تو حرمت ها را، و در كشتنت پرده حرمت اسلام را دريد،
«...فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اَسْرَجَتْ وَاَلْجَمَتْ وَتَهَيَّأَتْ لِقِتالِكَ،
«خدا لعنت كند قومي كه اسب ها را زين كردند، و دهانه زدند، و آماده پيكار با تو شدند،
«فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً قَتَلَتْكَ، وَاَبْرَءُ اِلَي اللهِ وَاِلَيْكَ مِنْهُمْ فِي الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ.»
«خدا لعنت كند امّتي را كه تو را كشتند، به سوي خدا به جانب تو، از ايشان در دنيا و آخرت بيزاري مي جويم.
در زیارت عاشورا معروفه امام حسین (علیه السلام) آمده است:«فَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ وَالْجَوْرِ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الْبَيْتِ، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقامِكُمْ، وَاَزالَتْكُمْ عَنْ مَراتِبِكُمُ الَّتي رَتَّبَكُمُ اللهُ فيها، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً قَتَلَتْكُمْ، وَلَعَنَ اللهُ الْمُمَهِّدينَ لَهُمْ بِالتَّمْكينِ مِنْ قِتالِكُمْ، بَرِئْتُ اِلَي اللهِ وَاِلَيْكُمْ مِنْهُمْ وَمِنْ اَشْياعِهِمْ وَاَتْباعِهِمْ وَاَوْلِيآئِهِم،»
«خدا لعنت كند امّتي را كه بناي ستم و بيداد را بر شما اهل بيت (علیهم السلام) بنيان نهادند، و خدا لعنت كند قومي را كه شما را از مقامتان دور كرد، و از مرتبه هايتان بركنار نمود، مرتبه هايي كه خدا شما را در آن ها جاي داد و خدا لعنت كند امّتي را كه شما را كشتند، و خدا لعنت كند آنان را كه امكان و توان جنگ با شما را براي ايشان تدارك ديدند
«...وَلَعَنَ اللهُ آلَ زِياد وَآلَ مَرْوانَ، وَلَعَنَ اللهُ بَني اُمَيَّةَ قاطِبَةً، وَلَعَنَ اللهُ ابْنَ مَرْجانَةَ، وَلَعَنَ اللهُ عُمَرَ بْنَ سَعْد، وَلَعَنَ اللهُ شِمْراً، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اَسْرَجَتْ وَاَلْجَمَتْ وَتَنَقَّبَتْ لِقِتالِكَ»
«و خدا لعنت كند خاندان زياد و خاندان مروان را و خدا همه بني اميّه را لعنت كند، و لعنت كند پسر مرجانه و عمربن سعد و شمر را، و لعنت كند امّتي را كه مركبها را زين كردند و لگام زدند و جنگ با تو را دنبال كردند،
«...وَبِالْبَرآئَةِ مِمَّنْ قاتَلَكَ وَ نَصَبَ لَكَ الْحَرْبَ، وَ بِالْبَرائَةِ مِمَّنْ اَسَّسَ اَساسَ الظُّلْمِ وَالْجَوْرِ عَلَيْكُمْ، وَاَبْرَءُ اِلَي اللّهِ وَ اِلي رَسُولِهِ[ مِمَّنْ اَسَسَّ اَساسَ ذلِكَ، وَبَني عَلَيْهِ بُنْيانَهُ، وَجَري في ظُلْمِهِ، وَجَوْرِهِ عَلَيْكُمْ وَعلي اَشْياعِكُمْ، بَرِئْتُ اِلَي اللهِ وَاِلَيْكُمْ مِنْهُمْ،»
«و به بيزاري از كسي كه با تو مقاتله كرد و جنگ با تو را برپا كرد و به بيزاري جستن از كسي كه شالوده ستم و ظلم بر شما را ريخت و بيزاري مي جويم بسوي خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله و سلم) از كسي كه شالوده اين كار را پايه گذاري كرد و بنا نهاد بر آن بنيانش را، و روان شد در ستم و بيدادش بر شما، و شيعيان شما، از ايشان به سوي خدا و شما بيزارم
«...اَللَّهُمَّ اِنَّ هذا يَوْمٌ تَبَرَّكَتْ بِهِ بَنُو اُمَيَّةَ، وَابْنُ آكِلَةِ الاْكبادِ، اللَّعينُ ابْنُ اللَّعينِ عَلي لِسانِكَ وَلِسانِ نَبِيِّكَ، صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ،»
ص: 256
«خدايا اين روز روزي است كه به آن تبرّك جستند بني اميّه، و فرزند جگرخوار، آن لعنت شده فرزند لعنت شده بر زبان تو و زبان پيامبرت(درود خدا بر او و خاندانش)
«... اَللَّهُمَّ الْعَنْ اَبا سُفْيانَ وَمُعوِيَةَ وَ يَزيدَ بْنَ مُعاوِيَةَ، عَلَيْهِمْ مِنْكَ اللَّعْنَةُ اَبَدَ الاْبِدينَ، وَهذا يَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِياد وَآلُ مَرْوانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَيْنَ، صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِ، اَللَّهُمَّ فَضاعِفْ عَلَيْهِمُ اللَّعْنَ مِنْكَ وَالْعَذابَ [الاْليمَ ]، اَللَّهُمَّ اِنّي اَتَقَرَّبُ اِلَيْكَ في هذَاالْيَوْمِ، وَفي مَوْقِفي هذا، وَاَيّامِ حَيوتي بِالْبَرآئَهِ مِنْهُمْ، وَاللَّعْنَةِ عَلَيْهِمْ، وَبِالْمُوالاتِ لِنَبِيِّكَ وَآلِ نَبِيِّكَ عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمُ اَلسَّلامُ.»
«خدايا لعنت كن اباسفيان، و معاويه و يزيد فرزند معاويه را، كه از جانب تو بر آنان لعنت باد به جاودانگي جاودان ها، و امروز روزي است كه خوشحال شدند به اين روز خاندان زياد و خاندان مروان، بخاطر كشتن حضرت امام حسين (علیه السلام) (درود خدا بر او) خدايا پس لعنت و شكنجه ات را بر آنان دو چندان كن، خداي منبه تو تقرّب مي جويم در اين روز و در اين جايگاه و همه روزهاي زندگي ام ،به بيزاري ام از اينان و لعنت بر ايشان، و به دوستي پيامبر و خاندان پيامبرت(درود بر او و ايشان).
«اَللَّهُمَّ الْعَنْ اَوَّلَ ظالِم ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَآخِرَ تابِع لَهُ عَلي ذلِكَ،اَللَّهُمَّ الْعَنِ الْعِصابَةَ الَّتي جاهَدَتِ الْحُسَيْنَ، وَشايَعَتْ وَبايَعَتْ وَتابَعَتْ عَلي قَتْلِهِ، اَللّهُمَّ الْعَنْهُمْ جَميعاً»
«خدا لعنت كن نخستين ستمكاري را كه به حقّ محمّد و خاندان محمّد ستم كرد، و آخرين كسي را كه در اين ستم از او پيروي نمود. خدايا لعنت كن جمعيتي را كه با حسين (علیه السلام) پيكار كردند، و همراهي نمودند و پيمان بستند، و پيروي كردند بر كشتن آن حضرت، خدايا همه آنان را لعنت كن،
«اَللَّهُمَّ خُصَّ اَنْتَ اَوَّلَ ظالِم بِاللَّعْنِ مِنّي، وَابْدَأْ بِهِ اَوَّلاً، ثُمَّ الثّانِيَ وَالثّالِثَ وَالرّابِعَ، اَللّهُمَّ الْعَنْ يَزيدَ خامِساً، وَالْعَنْ عُبَيْدَ اللهِ بْنَ زِياد وَابْنَ مَرْجانَةَ، وَعُمَرَ بْنَ سَعْد وَشِمْراً، وَآلَ اَبي سُفْيانَ وَآلَ زِياد وَآلَ مَرْوانَ، اِلي يَوْمِ الْقِيمَةِ.»
«خدايا اختصاص ده اوّلين ستمكار را از جانب من به لعنت، و آغاز كن به آن لعنت اولين را، سپس دومين و سومين و چهارمين را، خدايا يزيد پنجم آنان را لعنت كن، و لعنت كن عبيداللّه بن زياد و پسر مرجانه و عمربن سعد و شمر و خاندان ابوسفيان خاندان زياد و خاندان مروان را تا روز قيامت.
در زیارت عاشورا غیرمعروفه امام حسین (علیه السلام) آمده است:
«لَعَنَ اللهُ اُمَّةً خَذَلَتْكَ، وَتَرَكَتْ نُصْرَتَكَ وَمَعُونَتَكَ، وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ لَكُمْ، وَمَهَّدَتِ الْجَوْرَ عَلَيْكُمْ،»
«خدا لعنت كند امّتي را كه از ياري ات دريغ كردند و نصرت و كمك به تو را رها نمودند، و خدا لعنت كند امّتي را كه بنيان ستم بر شما را بنا نهادند و زمينه بي عدالتي بر شما را آماده كردند،
«اَللَّهُمَّ وَهذا يَوْمٌ تُجَدَّدُ فيهِ النِّقْمَةُ، وَتُنَزَّلُ فيهِ اللَّعْنَةُ عَلَي اللَّعينِ يَزيدَ وَعَلي آلِ يَزيدَ، وَعَلي آلِ زِياد وَعُمَرَ بْنَ سَعْد وَالشِّمْرِ، اَللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ وَالْعَنْ مَنْ رَضِيَ بِقَوْلِهِمْ وَفِعْلِهِمْ، مِنْ اَوَّل وَآخِر لَعْناً كَثيراً، وَاَصْلِهِمْ حَرَّ نارِكَ، وَاَسْكِنْهُمْ جَهَنَّمَ وَسآئَتْ مَصيراً، وَاَوْجِبْ عَلَيْهِمْ وَعَلي كُلِّ مَنْ شايَعَهُمْ وَبايَعَهُمْ وَتابَعَهُمْ
ص: 257
وَساعَدَهُمْ وَرَضِيَ بِفِعْلِهِمْ، وَافْتَحْ لَهُمْ وَعَلَيْهِمْ، وَعَلي كُلِّ مَنْ رَضِيَ بِذلِكَ لَعَناتِكَ الَّتي لَعَنْتَ بِها كُلَّ ظالِم وَكُلَّ غاصِب، وَكُلَّ جاحِد وَكُلَّ كافِر، وَكُلَّ مُشْرِك وَكُلَّ شَيْطان رَجيم، وَكُلَّ جَبّار عَنيد، اَللَّهُمَّ الْعَنْ يَزيدَ وَآلَ يَزيدَ وَبَني مَرْوانَ جَميعاً، اَللَّهُمَّ وَضَعِّفْ غَضَبَكَ وَسَخَطَكَ وَعَذابَكَ وَنَقِمَتَكَ، عَلي اَوَّلِ ظالِم ظَلَمَ اَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكَ، اَللَّهُمَّ وَالْعَنْ جَميعَ الظّالِمينَ لَهُمْ، وَانْتَقِمْ مِنْهُمْ اِنَّكَ ذوُ نِقْمَة مِنَ الْمُجْرِمينَ، اَللَّهُمَّ وَالْعَنْ اَوَّلَ ظالِم ظَلَمَ آلَ بَيْتِ محمّد، وَالْعَنْ اَرْواحَهُمْ وَدِيارَهُمْ وَقُبُورَهُمْ، وَالْعَنِ اللّهُمَّ الْعِصابَةَ الَّتي نازَلَتِ الْحُسَيْنَ بْنَ بِنْتِ نَبِيِّكَ، وَحارَبَتْهُ وَقَتَلَتْ اَصْحابَهُ وَاَنْصارَهُ، وَاَعْوانَهُ وَاَوْلِيآئَهُ وَشيعَتَهُ وَمُحِبّيهِ وَاَهْلَ بَيْتِهِ وَذُرِّيَّتَهُ، وَالْعَنِ اللّهُمَّ الَّذينَ نَهَبُوا مالَهُ وَسَلَبُوا حَريمَهُ، وَلَمْ يَسْمَعُوا كَلامَهُ وَلا مَقالَهُ، اللّهُمَّ وَالْعَنْ كُلَّ مَنْ بَلَغَهُ ذلِكَ فَرَضِيَ بِهِ مِنَ الاْوَّلينَ وَالاْخِرينَ، وَالْخَلائِقِ اَجْمَعينَ اِلي يَوْمِ الدّينِ،»
«خدايا امروز روزي است كه انتقام در آن تازه مي شود، و لعنت فرود مي آيد در آن بر لعنت شدگان يزيد و خاندان يزيد، و بر خاندان زياد، و عمربن سعد و شمر، خدايا آنان را لعنت كن، و لعنت كن كسي كه به گفتارو كردارشان راضي شد، از آغاز تا پايان لعنتي بسيار، و آنان را در آتش سوزانت وارد كن، و در دوزخ جايشان ده، دوزخي كه بد جايگاهي است، و دوزخ را واجب گردان بر آنان و هركه با آنان همكاري كرد، و با آنان هم پيمان شد، و به آنان مساعدت نمود، و به كردارشان راضي شد، و باز كن بر روي ايشان و بر آنان، و بر هركه به اين حادثه راضي شد لعنتهايت را كه به آن لعنت كردي هر ستمكار، و هر غاصب و هر منكر و هر كافر و هر مشرك و هر شيطان رانده شده و هر گردنكش لجبازي را، خدايا يزيد و خاندانش و فرزندان مروان همه را لعنت كن. دو چندان كن غضب و خشم و عذاب و انتقامت را بر اول ستمگري كه به اهل بيت پيامبرت (علیهم السلام) ستم كرد، خدايا تمام ستم كنندگان بر آن ها را لعنت كن، و از آنان انتقام بگير، زيرا تو صاحب انتقام از تبهكاران هستي، خدايا و لعنت كن اولين ستمكاري را كه به خاندان محمّد (علیهم السلام) ستم كرد، و لعنت كن ارواح و شهرها و گورهايشان را، و خدايا لعنت كن جمعيتي را كه به كارزار با حسين (علیه السلام) فرزند دختر پيامبرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمدند، و با او جنگيدند، و كشتند ياران و ياوران و كمك كاران و دوستان و شيعيان و دوستداران اهل بيت (علیهم السلام) و فرزندانش را ، و خدايا لعنت كن كساني را كه مالش را غارت كردند، و حريمش را ربودند، و سخن و گفتارش را نشنيدند، و خدايا لعنت كن هركه اين حادثه به او رسيد و به آن راضي شد از گذشتگان و آيندگان و همه خلايق تا روز قيامت
در زیارت اربعین امام حسین (علیه السلام) آمده است:
«وَاسْتُبيحَ حَريمُهُ، اَللَّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبيلاً، وَعَذِّبْهُمْ عَذاباً اَليماً،»
«و حريمش مباح گشت خدايا آنان را لعنت كن لعنتي سنگين، و عذابشان كن عذابي دردناك،
در زیارت جامعه ائمه (علیهم السلام) آمده است:
«وَبَرِئْتُ اِلَي اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ اَعْدآئِكُمْ وَمِنَ الْجِبْتِ وَالطّاغُوتِ،»
«به سوي خدا از دشمنانتان بيزاري مي جويم و نيز بيزاري نمودم از جبت و طاغوت
«...وَلَعَنَ اللهُ ظالِميكُمْ وَغاصِبيكُمْ،»
ص: 258
«خدا ستم كنندگان بر شما و غاصبان حقّ شما را لعنت كند.»
در دعا غیبت امام زمان (عجل الله تعای فرجه الشریف) آمده است:
«وَاقْطَعْ عَنْهُ مادَّتَهُمْ، وَاَرْعِبْ لَهُ قُلُوبَهُمْ، وَزَلْزِلْ اَقْدامَهُمْ، وَخُذْهُمْ جَهْرَةً وَبَغْتَةً، وَشَدِّدْ عَلَيْهِمْ عَذابَكَ، وَاَخْزِهِمْ في عِبادِكَ وَالْعَنْهُمْ في بِلادِكَ، وَاَسْكِنْهُمْ اَسْفَلَ نارِكَ، وَاَحِطْ بِهِمْ اَشَدَّ عَذابِكَ، وَاَصْلِهِمْ ناراً، وَاحْشُ قُبُورَ مَوْتاهُمْ ناراً، وَاَصْلِهِمْ حَرَّ نارِكَ فَاِنَّهُمْ اَضاعُوا الصَّلوةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَواتِ، وَاَضَلُّوا عِبادَكَ وَاَخْرَبُوا بِلادَكَ»
«و ريشه ی آن ها را از او قطع كن، و رعب او را در دل هاي آنان درانداز، و قدم هايشان را بلغزان، و آن ها را آشكارا و ناگهان بگير، و عذابت را بر آنان سخت كن، و در ميان بندگانت رسوايشان ساز، و در كشورهايت به لعنت گرفتارشان گردان، و در قعر آتش جايشان ده، و شديدترين عذابت را بر آنان فرو انداز، و با آتش دوزخ ملازمشان نما، و گورهاي مردگانشان را از آتش پر كن، و در سوز آتشت واردشان ساز، كه اينان نماز را تباه كردند، و از شهوات پيروي نمودند، و بندگانت را به گمراهي كشيدند، و كشورهايت را ويران كردند.»
لعنیّه جناب خواجه نصیر طوسی (رحمه الله) مُشتمِل بر15 فصل و هر فصلی مخصوص است به یکی از مُعانِدین و ظالمین در حقّ آل پاک حضرت محمّدمصطفی (علیهم السلام) .
لعنیّه حاضر از روی نسخه طوماری که در صفر سال1327هجری قمری بخطّ یحیَی بن محمّد حسن الحسینی الخونساری کتابت شده، استنساخ و پس از مقابله با پنج نسخه خطّی و یک نسخه چاپی و تصحیح لازم به قرار زیر می باشد:
بِاسمِهِ تَعالی شأنُهُ؛
اَعوذ ُباللهِ مِنَ النّار ِ؛ و مِن غضَبِ الجبّار ِ؛ وَمِن شرِّ الکُفّارِ؛ العِزَّةُ لِلّهِ الواحدِ القَهّارِ؛
بسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ
1) اللّهمَّ العَن اَوّلَ ظالم ٍ ظَلَمَ حقَّ محمّدٍ و آلِ محمّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) و غصَبَ حَقَّهُم؛ و هُوَ الزِّندیقُ الأکبَرُ، الاَحمقُ الاَبتَرُ، الکافِرُ المَردودُ، ثانِیَ اثنَینِ لِنَمرُودَ، الفاسِقُ الفاجِرُ، المُشرِکُ المَطرودُ، عَدُوّ ُاللهِ وعَدُوُّ الرّسول (صلی الله علیه و آله و سلم) ، الَّذی اَنکَرَ حَقَّ البَتولِ (علیها السلام) ،غاصِبُ اَرض ِ فَدَکٍ، المَدفونُ بِقَعرِ الدَّرَکِ، رَأسُ اَهلِ الضَّلالةِ و الشَّقاوَةِ، خَسِرَ الدُّنیا وَ الآخِرَةَ، المُلَقَّبُ بکَلبِ وادِی التَّهامَةِ، المُؤَبَّدُ فی عَذابِ یَومِ القِیامَةِ، قاطِعُ حَقِّ الخِلافَةِ، «اَبوبَکرٍ ابنُ اَبی قُحافةَ، لعنةُ اللهِ عَلَیهِ»
2) اللَّهمَّ العَن الشَّقِیَّ الاَعظمَ و المُلحِدَ المُشرِکَ المُنجَذَمَ، رَئیسَ اَهلِ الظُّلَمِ، عَدُوَّ اللهِ و عَدُوَّ الوَلِیِّ، المَلعونَ بالنَّصِّ الجَلِیِّ، غاصِبَ حَقِّ اَبی تُرابٍ (علیه السلام) ، باعِثَ ایجادِ النّارِ وَ العذابِ، مُخرِّبَ المَسجِدِ و المِحرابِ، فِرعَونَ اُمَّةِ شافِعِ یَومِ الحسابِ، المَحرومَ مِنَ الحَسَناتِ و الثَّوابِ، مَردودَ الاَعمالِ و الآدابِ،
ص: 259
الظّالِمَ عِندَ اُوْلِی الاَلبابِ، الکافِرَ بجمیعِ الکِتابِ، المُعَذَّبَ بجَمیعِ العِقابِ، المُخاطَبَ بکَلبِ سَقَرَ، الکَذّابَ بالفَجَرِ، المُرتَدَّ المُرتابَ، المُخَلَّدَ فی غَضَبِ المَلِکِ الوَهّابِ،«عُمَرَ بنَ الخَطّابِ، عَلَیهِ اللَّعنةُ وَ العذابُ»
3) اللَّهمَّ العَن الاَشَلَّ الاَعرَجَ، الاَحمَقَ الاَعوَجَ، الخلیفةَ بِغَیرِ الحَقِّ، الفاسِقَ الفاجِرَ، المنافِقَ الکافِرَ، اَکبَرَ وُلدِ الشَّیطانِ، سارِقَ کلامِ اللهِ المَلِکِ المَنّانِ، دَجّالَ آخِرِ الزَّمانِ، شارِبَ الزَّقُّومِ، لابِسَ القَطِرانِ، اِمامَ اَهلِ النّیرانِ، ثالِثَ قارونَ و هامانَ، مُبطِلَ الآیاتِ و اَحکامَ القرآنِ، المُلَقَّبَ بکَلبِ الاَوثانِ، الواصِلَ اِلی عِقابِ الرَّحمنِ، الشَّیطانَ بنَ الشَّیطانِ،«عُثمانَ بنَ عَفّانَ، عَلَیهِ اللَّعنةُ وَ النِّیرانُ.»
4) اللّهمَّ العَنِ الشَّریرَةَ الملعونةَ الطّاغِیَةَ الباغِیَةَ المُحارِبَةَ حَرْبَ الجَمَلِ، المُخَلَّدَةَ فی عَذابِ المَلِکِ الاَعظمِ الاَجَلِّ، المُعَذَّبَةَ فی قعرِ الدَّرکِ الاَسفَلِ مِنَ النّارِ، بِنتَ شَرِّ الاَشرارِ وَ خلیفةِ الکُفّارِ وَ الفُجّارِ، الذَّلیلَةَ فی یَومِ الآتِیَةِ، بِنتَ اَبی بکرٍ اللَّعینِ،«عایِشةَ، لعنةُ اللهِ عَلَیها»
5) اللَّهمَّ العَن مُحارِبَ خلیفةِ الرَّحمنِ وَ مَجوسِیَّ اُمَّةِ رَسولِ السُّبحانِ، شَدّادَ اَهلِ بَیتِ النَّبیِّ الاَمینِ، عَدُوَّ اللهِ و عَدُوَّ اَمیرِالمُؤمِنینَ (علیه السلام) ، المُکَنّی بخالِ الکافِرینَ، اَمیرَ الفاسقینَ والفاجرینَ و سَبَبَ تضییع ِمذهبِ سَیِّدِ المُرسَلینَ، المَلعونَ بالدَّلائلِ وَالبَراهینِ، رَئیسَ الاَشقِیاءِ مِنَ الاَوَّلینَ وَ الآخِرینَ، لَعنة ُاللهِ عَلَیهِ مِنَ الآنِ اِلی یَومِ الدّینِ، مُؤَسِّسَ الظّلمِ وَ البِدعَةِ و الطّغیانِ، «مُعاوِیَةَ بنَ اَبی سُفیانَ، عَلَیهِ غَضَبُ الرَّحمنِ.»
6) اللَّهمَّ العَنِ الزِّندیقَ بنَ الضَّحّاکِ، الکافِرَ المُنافِقَ السَّفّاکَ، الظّالِمَ العاصِیَ الطّاغِیَ الباغِیَ المُعادِیَ المُفسِدَ المُلحِدَ المُجرِمَ، وَلدَ الزِّنا، قاتِلَ سَیِّدِالشّهداءِ (علیه السلام) ،اَشقَی الاَشقیاءِ، الَّذی عَجَزَ عن لَعنِهِ جمیعُ الاَشیاءِ، المُسْوَدَّ وَجهُهُ فِی الآخِرَةِ وَ الاُولَی، المُقَیَّدَ بسَخَطِ خالِقِ الارضِ وَ السَّماءِ، النَّجِسَ الکَلبَ الظالِمَ، المَحبوسَ فی قعرِ الهاوِیَةِ،«یَزیدَ بنَ مُعاوِیَةَ، لعنةُ اللهِ عَلَیهِ.»
7) اللَّهمَّ العَنِ الکافِرَ الفاسِقَ، الفاجرَ المُنافِقَ، المُشرِکَ الملعونَ، الزِّندِیقَ المطعونَ، الظّالِمَ الجَبّارَ المَکّارَ، الشَّریرَ المَردودَ المطرودَ، کاتبَ عثمانَ الغَدّارِ، عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّ اَمیرِالمُؤمنینَ الکرّارِ (علیه السلام) ،الشَّقِیَّ المشهورَ بَینَ الاُمَمِ، الخائِنَ الخاسِرَ فِی الوُجودِ و العَدَمِ، خِنزیرَ اَلوادِ العرَبِ و العجَمِ، الدّائِمَ فی عذابِ جَهَنَّمَ،«مَروانَ بنَ الحَکَمِ، لعنةُ اللهِ عَلَیه»
8) اللَّهمَّ العَن مُصَنِّفَ اَحادیثِ اَهلِ الخِلافِ، مُختَرِعَ البدعةِ فِی الحَجِّ وَ الطَّوافِ، الکافِرَ الطّامِعَ اللَّعینَ النَّسناسَ، الجَعّالَ لِلمَنکورِ وَ الخَنّاسَ، الَّذی کَانَ یُوَسوِسُ فی صُدورِ النّاسِ، عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّ اَمیرِ البَرَرَةِ (علیه السلام) ،شَیخَ الکَفَرَةِ وَ الفَجَرَةِ،«اَبا هُرَیرَةَ، لعنةُ اللهِ عَلَیهِ.»
9) اللَّهمَّ العَن اَمیرَ الکوفةِ وَ بغدادَ، ثانِیَ اثنَینِ لِنَمرُودَ وَ شَدّادٍ، باعِثَ اَهلِ الفَسادِ، المَلعُونَ فِی المَبدَءِ و المَعادِ، الکافِرَ بِالآباءِ وَ الاَجدادِ، المُبَرَّءَ مِن کُلِّ صَلاحٍ وَ سَدادٍ، المُضطَرَّ فی یَومِ یُنادِی المُنادِ، المَشهُورَ فی جَمیعِ البِلادِ بِالشَّرِّ وَ العِنادِ، الدَّیُّوثَ القَوّادَ، لَعَنَهُ اللهُ وَ حَشَرَهُ مَعَ الشّیاطینِ فِی المَعادِ، «عُبَیدَاللهِ بنَ زیادٍ، لعنةُ اللهِ عَلَیهِ»
ص: 260
10) اللَّهمَّ العَن مَن اَقَرَّ بِظُلمِهِ آحادُ المُمکِناتِ، وَ اعترَفَ بِبَغیِهِ اَفرادُ المَوجُوداتِ، المَذمُومَ فِی الاَرَضینَ والسَّمَواتِ، الخائِفَ فِی العَرَصاتِ، المَحرومَ مِنَ الثَّوابِ وَ الدَّرَجاتِ، مَغضوبَ رَبِّ العالَمینَ، قاتِلَ اَمیرِالمؤمنینَ (علیه السلام) ، عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّ الرَّسُولِ وَ اَهلِ البَیتِ الجَلیلِ، الشُّؤمَ المَلعونَ فِی التَّوراةِ و الاِنجیلِ، المَیشومَ بِتَأویلِ الکِتابِ وَ التَّنزیلِ، الیَهُودیَّ الفاجِرَ البَخیلَ، وَلَدَ الزِّنَا الَّذی خَلَّدَهُ اللهُ فی عذابِ غِلاظٍ و شِدادٍ، الّذی کانَ فی غَیِّهِ المُتمادِی، «عَبدَ الرَّحمنِ بنَ مُلجَمٍ المُرادِیَّ، لعنةُ اللهِ عَلَیهِ.»
11) اللَّهمَّ العَن مَن دَخَلَ فی سَقیفةِ بنی ساعِدَة َ، المُقِرَّ بخِلافةِ اَبی بکرِ بنِ اَبی قُحافَةَ، الَّذی اَنکَرَ بَیعةَ یَومِ الغدیرِ، الکافِرَ الملعونَ الشَّریرَ، عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّ رَسُولِ المَلِکِ المَعبُودِ (صلی الله علیه و آله و سلم) ، الَّذی فَضَلَ عَلَیهِ کَلبُ النَّصاری وَ الیَهودِ، المَردودَ الغاوِیَ الضّالَّ الهالِکَ،«عَونَ بنَ مالِکٍ، لعنةُ اللهِ عَلَیهِ.»
12) اللَّهمَّ العَن شدیدَ العَداوَةِ مِنَ المُهاجِرِ وَ الاَنصارِ، الذَّلیلَ الخبیثَ الَّذی اَعانَ الکُفارَ و الفُجّارَ، رَئیسَ المُنافِقینَ و الاَشرارِ، الَّذی لَم یُؤمِن بِاللهِ وَ رَسُولِهِ المُختارِ، دَلیلَ المُنافِقینَ اِلَی النّارِ، عَینَ المَعایبِ و الفضایحِ، جامِعَ المَثالِبِ و القبایحِ، مُقتدی اَهلِ البُهتانِ وَ الخَوفِ،«عَبدَ الرَّحمنِ بنَ عَوفٍ، لعنةُ اللهِ عَلَیه.»13) اللَّهمَّ العَنِ الکافِرَینِ الفاسِقَینِ المَلعونَینِ المَشهورَینِ الباغیَینِ فِی البَرِّ وَ البَحرَینِ، رَئیسَ اَهلِ الظُّلمِ فی المَشرِقَینِ وَ المَغرِبَینِ، مُخرِّبَیِ الحَرَمَینِ الشَّریفَینِ، باعِثَی حَربِ الجَمَلِ وَ الصِّفِّینَ مَعَ امامِ الکَونَینِ (علیه السلام) ، الکافِرَینِ الزِّندیقَینِ قاطِعَی سُبُلِ الخَیرِ، اَعني «طَلحَةَ و الزُّبَیرَ، لَعنةُ اللهِ عَلَیهِما.»
14) اللَّهمَّ العَنِ الظَّالِمَینِ الطّاغِیَینِ الباغِیَینِ الکافِرَینِ الخَبیثَینِ النَّحِسَینِ النَّجِسَینِ السّاحِرَینِ الکاذِبَینِ المَجنونَینِ المَحرومَینِ مِن ثوابِ یَومِ الوَعدِ وَ الوَعیدِ، عَذَّبَهُمَا اللهُ فِی العَذابِ الاَلیمِ الشَّدیدِ، اَعني«سَعداً(سعدَ بنَ أبی وَقّاصٍ) و سعیداً(سعیدَ بنَ العاصٍ، اَخا عَمرِو بن العاصٍ)، لَعنةُ اللهِ عَلَیهِما.»
15) اللّهمَّ العَنهُم جَمیعاً وَ لا سِیَّما بنی اُمَیَّةَ قاطِبَةً و خُلَفاءَ بَنِی العَبّاسِ وَ مَن تابَعَهُم اِلی یَومِ الدّینِ، آمِینَ رَبَّ العالَمینَ.
اللّهمَّ العَنهُم جَمیعاً اِلی یَومِ القیامةِ.
اللّهمَّ العَن اَربَعةً و اَربَعاً:
«اَبابَکرٍ وَ عُمَرَ و عُثمانَ و مُعاوِیَةَ وَ عائِشةَ وَ حَفصَةَ وَ هِنداً وَ اُمَّ الحَکَمِ(اُختَ مُعاویةَ)» «اللّهُمَّ عَذِّبهُم عَذاباً یَستَغیثُ مِنهُ اَهلُ النّارِ، آمِینَ رَبَّ العالَمینَ.»(1)
ص: 261
لعن دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) از اسباب قوی برای قرب پروردگار و اجابت دعا و قضاء حوائج است، در اینجا دو ختم مجرب ذکر می کنیم:
1- هفتاد یا هفتصد مرتبه:
« اَللهُمَ الْعَن عُمر،ثُم ابابَكر و عُمر،ثُم عُثمان و عُمر،عُمرَ عُمرَ عُمرَ عُمر» گفته.
سپس عرض نماید: «يا مَوْلاتى يا فاطِمَةُ أَغيثينى»
2- گودالی کنده و هفتادویک عدد سنگریزه برداشته و به هریک از آن سنگریزه ها این لعن را بخواند:
« لَعَن اللهُ عُمَرَ، ثُمَّ اَبابِكرٍ وَ عُمَرَ،ثُمَّ عُثمانَ وَ عُمَرَ، لَعَن اللهُ عُمَر» و داخل گودال اندازد سپس گودال را پر کند.
3- ختم منقول از مرحوم شیخ بهایی:
1197سنگریزه برداشته و جدول زیر را 12عدد کشیده و داخل آن را به ترتیب از عدد کوچکتر تا بزرگتر پر کرده مثلاً عدد291 را داخل خانه اش بنویسد و بعد292 تا آخر. بعد11بسته100تایی و1بسته 97تایی سنگریزه آماده کند، به هر سنگ یک لعن بگوید:«اَللهُمَ الْعَن عُمر،ثُم ابابَكر و عُمر،ثُم عُثمان و عُمر،عُمرَ عُمرَ عُمرَ عُمر»
بعد از تمام شدن لعن سنگ های هر بسته، همراه با یک جدول در آتش اندازد، و بسته 97تایی را در آخر قرار دهد. باید توجه کند که از حین شروع ختم تا پایان آن با کسی تکلم ننماید.(1)
291
1
305
14
302
11
299
8
303
12
298
7
292
2
304
13
297
6
300
9
307
16
293
3
306
15
294
4
296
5
301
10
سزاوار است قبل از شروع ختم صدقه ای دهد.
ص: 262