ششم تا هشتم جمادی الاولی یادآور شهادت ابرمردی است که اگر پس از رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) می بود سقیفه ای برپا نمی شد، حقّ اول مظلوم عالم، امیرمؤمنان علی (عليه السلام) غصب و غدیر پایمال نمی گردید، تهاجم به بیت وحی صورت نمی گرفت، حضرت صدیقه ی کبری (عليها السلام) به شهادت نمی رسید، کربلا رقم نمی خورد، غیبت امام زمان (عليه السلام) به وقوع نمی پیوست، دنیا این چنین تیره و تار نمی شد و در یک جمله تاریخ مسیر دیگری را پیموده بود و امروز دنیای پیرامون ما رنگ و بوی دیگری داشت. شخصیتی که حتی مخالفان شیعه نیز نتوانسته اند کوچک ترین خدشه ای بر عظمت و جلالت ایشان وارد نمایند، ولی با کمال تأسف و درحالی که منابع و کتاب های شیعه و سنی آکنده از مناقب و

ص: 2

فضایل اوست، از ناحیه ی هردو جریان مورد جفا، بی مهری و غفلت واقع شده است. از مخالفین انتظاری جز این نیست، چرا که بردن نام و ذکر فضایل او به تقویت موضع و تحکیم حجت امیرمؤمنان (عليه السلام) منجر خواهد شد، اما جای سؤال و تأسف این جاست که چرا در میان طایفه ی شیعه حضرت جعفر طیار (عليه السلام) تا بدین اندازه غریب، مظلوم و از یاد رفته است؟!

اگر حتی یک آیه ی قرآن در فضیلت حضرت جعفر طیار (عليه السلام) نبود، اگر حتی یک روایت در منقبت وی صادر نگردیده بود، تنها همین که این بزرگوار، فرزند حضرت ابوطالب (عليه السلام) و برادر ارشد مولای ما حضرت امیرمؤمنان (عليه السلام) است و مولای متقیان در شهادت وی بی تاب گردیده و فرموده اند:

«... الان انفصم ظهری...»

«الان کمرم از هم گسیخت»

همین که پیامبر خاتم (صلی الله عليه وآله وسلم) بر فراز منبر گریسته و اولین روضه خوان او گردیده، همین که حضرت زهرای اطهر (عليها السلام) برای او ناله سرداده کفایت می کرد که در روز شهادتش جهان تشیع

ص: 3

یکپارچه به سوگ بنشیند، بر سر و سینه بکوبد و با آل ابوطالب (عليه السلام) مواسات نماید.

به جرأت می توان گفت پس از امیرمؤمنان (عليه السلام) [که خود قرآن ناطق است و در کتاب های شیعه و سنی هزاران آیه از قرآن کریم به آن وجود مقدس تفسیر و یا تأویل شده است] برای هیچ یک از اصحاب پیامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) به اندازه ی حضرت جعفر (عليه السلام) و حضرت حمزه (عليه السلام) آیه نازل نشده است. آری، در عظمت و جلالت حضرت جعفر طیار (عليه السلام) همین بس که در تفسیر حدود چهل آیه از قرآن کریم به نام این بزرگوار به عنوان شأن نزول یا مصداق آیه برمی خوریم که به منظور تبرک و تیمن فقط به دو آیه اشاره می کنیم.

در آیه 46 از سوره مبارکه اعراف می خوانیم:

«وَبَيْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيماهُمْ»

«و در بین آن دو [بهشتیان و دوزخیان] حجاب (و حائلی) است و بر «اعراف» مردانی هستند که هریک از آن دو [گروه] را به چهره هایشان می شناسند.»

حضرت امیرمؤمنان (عليه السلام) فرموده اند:

ص: 4

«نَحْنُ أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ أَنَا وَ عَمِّی وَ أَخِی وَ ابْنُ عَمِّی...»

ما اصحاب اعراف هستیم، من و عمویم (حضرت حمزه (عليه السلام) ) و برادرم (حضرت جعفر (عليه السلام) ) و پسر عمویم (حضرت محمد (صلی الله عليه وآله وسلم) ). قسم به خدای شکافنده ی دانه ها و هسته ها، دوستداران ما هیچ گاه وارد آتش نمی شوند و دشمنان ما هیچ گاه وارد بهشت نمی گردند.(1)

در آیه ی 33 از سوره ی آل عمران آمده است:

«إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ»

بی تردید خدا آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را [به خاطر شایستگی های ویژه ای که در آنان بود] بر جهانیان برگزید.

در تفسیر فرات کوفی ذیل این آیه ی شریفه آمده:

روزی پیامبر (صلی الله عليه وآله وسلم) بر حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام) و عایشه وارد شدند در حالی که آن دو افتخارات خود را برای یکدیگر بیان می کردند به طوری که رنگ رخسار هردو به سرخی گراییده بود.

ص: 5

رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) جریان را پرسیدند و پس از آن با عتاب به عایشه فرمودند:

«یا عایشه، أما علمت انّ الله اصطفی آدم و نوحاً و آل ابراهیم و آل عمران و علیاً و الحسن و الحسین و حمزه و جعفر و فاطمه و خدیجه علی العالمین»

«ای عایشه! مگر نمی دانی که خداوند آدم، نوح، آل ابراهیم و آل عمران و علی و حسن و حسین و حمزه و جعفر: و فاطمه (عليها السلام) و خدیجه (عليها السلام) را بر عالمیان برگزیده است؟»(1)

و اما روایات زیادی از اهل بیت: راجع به عظمت حضرت جعفر طیار (عليه السلام) به ما رسیده است، از جمله:

در کامل بهایی از امام باقر (عليه السلام) نقل شده است که آقا امیرالمؤمنین (عليه السلام) همواره می فرمودند:

«وَالله، لَوكانَ حَمزَةُ وَ جَعفَرُ حَيَّينِ، ماطَمَعَ فيها اَبوبَكرُ وعمر.»

«به خدا قسم اگر حمزه و جعفر زنده بودند، ابوبکر و عمر در خلافت طمع نمی کردند.»

و در کتاب شریف کافی آمده است که امیرمؤمنان (عليه السلام) فرمودند:

ص: 6

«... أَمَا وَاللهِ لَوْ أَنَّ حَمْزَةَ وَجَعْفَراً کَانَا بِحَضْرَتِهِمَا مَا وَصَلاَ إِلَی مَا وَصَلاَ إِلَیْهِ،وَ لَو کانَا شَاهِدَیهِما لأتلفا نَفسَیهِمَا»(1)

«... اگر حضرت حمزه (عليه السلام) و حضرت جعفر (عليه السلام) زنده بودند آن دو نفر (اولی و دومی) به آن چه رسیدند (خلافت) نمی رسیدند و اگر حمزه (عليه السلام) و جعفر (عليه السلام) بودند و شاهد و ناظر بودند، آن دو نفر جان سالم به در نمی بردند. (شاید هم منظور آن باشد که حضرت حمزه (عليه السلام) و حضرت جعفر (عليه السلام) جان خویش را در دفاع از امیرمؤمنان (عليه السلام) فدا می کردند.)»

و باز در روایت دیگر امیرمؤمنان (عليه السلام) با حسرت تمام فرموده اند:

«... لَوْ كَانَ بِهِمْ حَمْزَةُ أَوْ أَخِي جَعْفَرٌ مَا بَايَعْتُ كُرْهاً»(2)

«اگر عمویم حمزه (عليه السلام) و یا برادرم جعفر (عليه السلام) بودند، از روی اجبار بیعت نمی کردم.»

وقتی امیر عالم هستی را با دست بسته برای اخذ بیعت اجباری به مسجد می کشاندند، یکی از جملاتی که بر زبان

ص: 7

ایشان جاری شد این بود:

«و انه قال وا جعفراه، ولا جعفر لی الیوم، وا حمزتاه، ولا حمزه لی الیوم»

«وا جعفراه. و امروز جعفر (برای یاری من) در کنارم نیست. وا حمزتاه. و امروز حمزه در کنار من نیست.(1)»

در روز عاشورا،سید الشهداء (عليه السلام) نیز خطاب به لشکر کوفه فرمود:

من له عمّ کعمي جعفر؟

چه کسی غیر از من عمویی همچون جعفر دارد؟

و حضرت زینب (عليها السلام) بر فراز تلّ زینبیه فریاد «واحمزتاه! واجعفراه!» سر داده است.

ابن عساكر در «تاريخ دمشق» از پيغمبر اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) نقل مى كند كه فرمود:

«نَحْنُ بَنُو عَبْدِ الْمُطَّلِبِ سَادَةُ أَهْلِ الْجَنَّةِ رَسُولُ اللَّهِ وَ حَمْزَةُ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ جَعْفَرٌ ذُو الْجَنَاحَيْنِ وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ»

«(ما فرزندان عبدالمطّلب بزرگان اهل بهشتيم من و حمزه

ص: 8

سيّدالشهدا و جعفر ذوالجناحين و علي و فاطمه و حسن و حسين:)»(1)

حضرت جعفر طیار (عليه السلام) دومین نفری است که به امر حضرت ابوطالب (عليه السلام) اظهار اسلام نموده است. همواره امیرمؤمنان علی (عليه السلام) و اهلبیت: به این وجود مقدس افتخار کرده اند. امیرمؤمنان (عليه السلام) در احتجاجات با اهل سقیفه، ضمن برشمردن فضایل خویش خطاب به ابوبکر فرموده اند:

«فأنشدك باللّٰه، أخوك المزيّن بالجناحين في الجنّة أم أخی؟»(2)

«تورا به خدا سوگند آیا برادر تو با دو بال در بهشت با فرشتگان پرواز می کند یا برادر من؟»

ابن اثیر از علمای اهل سنت در «اسدالغابه فی معرفة الصحابه» در معرفی حضرت جعفر طیار (عليه السلام) می گوید:

«کان اشبه الناس برسول الله (صلی الله عليه وآله وسلم) خلقا و خلقا»

«شبیه ترین مردم به رسول الله از نظر خلقت و خلق وخو بود»

یعقوبی سنی در کتاب تاریخ خویش می گوید: پیامبر اکرم (صلی الله عليه وآله وسلم)

ص: 9

پس از شنیدن خبر شهادت حضرت جعفر (عليه السلام) فرموده اند:

«علی مثل جعفر (عليه السلام) فلتبک البواکی»(1)

«برای مثل جعفر طیار (عليه السلام) باید گریه کنندگان گریه کنند»

در روضه کافی آمده که روزی امام سجاد (عليه السلام) در مدینه نگاهش به عبیدالله فرزند حضرت قمربنی هاشم (عليه السلام) افتاد. بی اختیار اشک از چشمانش سرازیر شد و فرمود:

«هیچ روزی برای رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) سخت تر از روز احد و شهادت عمویش حضرت حمزه (عليه السلام) نبود و پس از آن هیچ روزی برای رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) سخت تر از روز موته نبود که پسرعمویش حضرت جعفر طیار (عليه السلام) به شهادت رسید...»

یکی از فضایل حیرت انگیز حضرت جعفر طیار (عليه السلام) و حضرت حمزه (عليه السلام) آن است که این دو بزرگوار در صحرای قیامت به عنوان شاهد نبوت انبیای اولوالعزم خواهند بود.

آقا امام صادق (عليه السلام) می فرمایند:

... إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهْ وَ جَمَعَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْخَلَائِقَ کَانَ نُوحٌ (عليه السلام) أَوَّلَ مَنْ یُدْعَی بِهِ فَیُقَالُ لَهُ هَلْ بَلَّغْتَ ...

ص: 10

در روز قیامت آنگاه که خدای متعال آفریده ها را گرد می آورد، نوح (عليه السلام) اوّلین کسی خواهد بود که فرا خوانده می شود، و به وی گفته می شود: «آیا رسالت خویش را ابلاغ نمودی»؟ عرض می کند: آری. به او گفته می شود: چه کسی برای تو شهادت و گواهی می دهد؟ عرض می کند: «حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) ». فرمود: «پس نوح (عليه السلام) خارج می شود و از میان مردم می گذرد تا اینکه نزد حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) برسد، درحالی که آن بزرگوار بر تپه ای از مشک است و علی (عليه السلام) همراه وی است و این همان سخن خداوند عزّوجلّ است فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِیئَتْ وُجُوهُ الَّذِینَ کَفَرُوا، و نوح به حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) می گوید: ای محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) ! خدای متعال از من پرسید: «آیا رسالت خویش را ابلاغ کردم»؟ و من پاسخ دادم: آری! و فرمود: چه کسی برای تو شهادت می دهد؟ عرض کردم: «حضرت محمّد (صلی الله عليه وآله وسلم) » آن حضرت می­فرماید: «ای جعفر! ای حمزه! بروید و شهادت دهید که رسالت خویش را ابلاغ نموده است». امام صادق (عليه السلام) فرمود: «پس جعفر (عليه السلام) و حمزه (عليه السلام) دو شاهد و گواه پیامبران برآنچه ابلاغ نمودند، هستند». عرض کردم: «فدایت شوم!

ص: 11

پس علی (عليه السلام) کجاست»؟ فرمود: «منزلت و شأن ایشان از این والاتر است.»(1)

بازگشت حضرت جعفر (عليه السلام) از حبشه مصادف با فتح خیبر بود. رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود: نمی دانم به کدام یک خوشحال تر باشم، فتح خیبر یا بازگشت جعفر؟(2)

در روایات عدیده از شیعه و سنی تأکید شده که پیامبر حضرت جعفر (عليه السلام) را از طینت و شجره خویش معرفی کرده اند:

إنّی و جعفر من طینة واحدة(3)

رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود: فردای قیامت چهار پرچم به من داده خواهد شد. پرچم حمد به دست خودم، پرچم تهلیل را به علی بن ابی طالب (عليه السلام) ، پرچم تکبیر را به دست عمویم حمزه (عليه السلام) و پرچم تسبیح را به جعفر (عليه السلام) خواهم داد.(4)

در چندین روایت نام حضرت جعفر طیار (عليه السلام) در کنار پنج تن

ص: 12

آل عبا و امام عصر (عليه السلام) آورده شده که حاکی از اوج عظمت و جلالت آن جناب است. از جمله در کتاب شریف کافی از آقا امام صادق (عليه السلام) نقل شده:

خرج النبي (صلی الله عليه وآله وسلم) ذات يوم و هو مستبشر يضحک مسرورا ...

... روزی رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) خارج شد در حالی که خندان و مسرور بود. مردم گفتند: خداوند شما را دائماً خندان و مسرور نمايد و سرور شما را زياد کند. رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) فرمود: روز و شبی نيست مگر آن که برايم تحفه ای از طرف خدای تعالی می رسد، بدانید که پروردگارم امروز تحفه ای به من عطا نمود که مانندش در گذشته نیامده بود. جبرئيل آمد و گفت: ای محمد! خدايت سلام می رساند و می فرماید: خداوند از بنی هاشم هفت کس را برگزیده است که در گذشته مانند آن ها را نيافريده و در آينده نیز نخواهد آفرید. اول، شما رسول خدا که اشرف پيامبرانی و سپس علی بن ابی طالب8 وصی تو بزرگ اوصيا، و سپس حسن و حسين دو نواده تو آقای همه اسباط و بعد حمزه عموی تو سيد الشهداء و آن گاه جعفر پسر عمويت که پرواز می کند در بهشت با ملائکه هر جائی که بخواهد، و از شماست قائم (عليه السلام) است که

ص: 13

عيسی پشت سر او نماز کند آن زمانی که خداوند او را به زمين هبوط دهد (و قائم (عليه السلام) ) از ذريه علی (عليه السلام) و فاطمه (عليها السلام) و از اولاد حسين (عليه السلام) است.(1)

امام سجاد (عليه السلام) در خطبه ی خویش در مسجد اموی شام فرمود:

«أَيُّهَا النَّاسُ أُعْطِينَا سِتّاً وَ فُضِّلْنَا بِسَبْعٍ ...

اى مردم! خداوند به ما شش خصلت عطا فرموده و ما را با هفت ويژگى بر ديگران فضيلت بخشيده است. (آن شش خصلت) علم، بردبارى، سخاوت، فصاحت، شجاعت و محبت در قلوب مؤمنين را به ما ارزانى داشت و اما برتری ما بر ديگران اينكه پيامبر بزرگ اسلام، صديق (امیرمؤمنان (عليه السلام) )، جعفر طيار، شير خدا و شير رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) (حضرت حمزه) و امام حسن (عليه السلام) و حسین (عليه السلام) دو فرزند بزرگوار رسول اكرم (صلی الله عليه وآله وسلم) را از ما قرار داد.(2)

ختم کلام آن که ابن ابی الحدید در جلد 15 از شرح نهج البلاغه خود از عبدالله بن جعفر (عليه السلام) فرزند گرامی حضرت جعفر طیار (عليه السلام) که داماد حضرت امیر (عليه السلام) و شوهر علیا مخدره

ص: 14

حضرت زینب کبری (عليها السلام) است نقل کرده:

«کنت اذا سئلت عمی علیا (عليه السلام) شیئا فیمنعنی اقول له بحق جعفر فیعطینی»(1)

«هرگاه از عمویم [حضرت] علی (عليه السلام) چیزی می خواستم که مرا منع می کرد، می گفتم: به حق جعفر، آن را به من عطا می کرد.

روزی رسول خدا (صلی الله عليه وآله وسلم) خطاب به جعفر طیار (عليه السلام) فرمود:آیا به تو بشارت ندهم؟ عرض کرد:بله یا رسول الله! رسول مکرم فرمودند:

أخبرنی جبرئیل أنّ الذي یدفعها إلی القائم هو من ذریتك... یکتنفه جبرئیل و میکائیل.

جبرئیل به من خبر داد که آن کسی که پرچم را به قائم خواهد داد از فرزندان توست... جبرئیل و میکائیل او را حمایت خواهند کرد.(2)

یقیناً امام عصر (عليه السلام) نیز مثل اجداد خویش به داشتن

ص: 15

عمویی همچون حضرت جعفر (عليه السلام) افتخار می کند و بر اساس روایات حضرت جعفر طیار (عليه السلام) با ظهور رجعت خواهند کرد.

بیایید در این روزگار وانفسا که جامعه ی بشریت با انواع و اقسام مشکلات پیچیده روبرو است و جز ظهور امام عصر (عليه السلام) راه نجاتی برایش متصور نیست، ما نیز با ابراز ارادت به ساحت مقدس حضرت جعفر طیار (عليه السلام) و اقامه ی ماتم در ایام شهادت آن بزرگوار، از آقا امیرالمؤمنین (عليه السلام) بخواهیم برای ظهور امام عصر (عليه السلام) و رفع موانع فرج و نجات جامعه ی شیعه و بشریت، از این سرگردانی و حیرت وساطت و شفاعت فرمایند.

جان جعفر جان زهرا یا علی *** کن فرج را دیگر امضا یا علی

برگرفته از کتاب سیمای حضرت جعفر طیار (عليه السلام) در آیات و روایات

ص: 16