ص: 2

ص: 3

محرم شدن دختر زن معقوده ··· 136

زنا، آثار و توابع آن ··· 138

ازدواج با دو خواهر و نامحرم بودن خواهر زن ··· 152

لواط، آثار و توابع آن ··· 156

4 - ازدواج در عدّه و تكميل عدد ··· 168

ملحقات به ازدواج در عده ··· 171

ازدواج مجدد ··· 174

5 - كفر ··· 175

ازدواج با بهايى ··· 175

ازدواج با اهل كتاب ··· 176

ازدواج با غير اهل كتاب ··· 179

ازدواج و ارتداد يكى از زوجين ··· 180

ازدواج با ناصبى ··· 193

ازدواج با اهل تسنن ··· 193

ازدواج غير هاشمى با هاشميه ··· 194

ازدواج با شرابخوار ··· 194

ازدواج انقطاعى (ازدواج موقت) ··· 195

عيب هاى موجب خيار فسخ و تدليس ··· 201

مهر

مقدار مهريه و مهر السنّه ··· 220

شرط نبودن ذكر مهر در عقد دائم ··· 227

شيربها و بعض وجوه دريافتى ··· 228

ص: 6

حق مطالبه مهريه و تمكين زوجه ··· 237

استحقاق تمام يا نصف مهريه در صورت طلاق يا فوت ··· 240

اختلاف در تحقق دخول نسبت به استحقاق مهر ··· 252

نقش پدر نسبت به مهريه همسر فرزند ··· 252

تفاوت ارزش مهريه تعيين شده با نرخ فعلى ··· 253

اجاره مهريه ··· 265

تقبّل مهريه از طرف پدر داماد ··· 265

حكم مهريه در صورت بطلان عقد ··· 266

جريان احكام فضولى در صداق و مهر ··· 267

بخشش مهريه توسط زن ··· 268

حكم مهريه در صورت ظهور عيب و نقص در زوجه ··· 268

هداياى ازدواج ··· 268

جهيزيه

··· 271

شرط هاى مذكور در عقد ازدواج ··· 275

قسم و نشوز و شقاق ··· 293

حقوق زن و شوهر نسبت به يكديگر ··· 293

نشوز

··· 335

احكام اولاد، ولادت و ملحقات آن ··· 345

نام گذارى فرزند ··· 352

خواندن اذان و اقامه در گوش بچه ··· 353

ختنه كردن ··· 353

عقيقه كردن ··· 355

شير دادن به فرزند ··· 355

ص: 7

حق حضانت فرزند در زمان حيات پدر ··· 356

حق حضانت فرزند بعد از فوت پدر ··· 367

اتمام دوران حضانت و مختار بودن فرزند بعد از بلوغ ··· 376

تربيت فرزند ··· 377

نفقات ··· 379

نفقه زن ··· 379

نفقه اقارب (نزديكان) ··· 389

كتاب طلاق

شرايط طلاق ··· 405

اعتبار قصد و اختيار در طلاق دهنده ··· 405

لازم نبودن اطلاع و رضايت زوجه از طلاق ··· 415

اعتبار حائض نبودن زن به هنگام طلاق ··· 416

وقوع طلاق توسط حاكم شرع در صورت حرجى بودن زندگى ··· 422

در اختيار شوهر بودن طلاق ··· 424

وكالت زن در طلاق ··· 444

اعتبار تنجيز در صيغه طلاق ··· 451

طلاق و ازدواج به شيوه اهل سنت ··· 451

حضور دو شاهد عادل هنگام اجراى صيغه طلاق ··· 453

شرط در ضمن طلاق ··· 456

حكم شك در صحت وقوع طلاق ··· 456

اقسام طلاق

··· 459

شرايط محلل ··· 460

ص: 8

احكام عدّه ··· 461

عدّۀ فراق ··· 461

عدّۀ وفات ··· 463

حكم زوجه شخص مفقود الأثر و غايب ··· 463

رجوع در عدّه ··· 480

كتاب خلع و مبارات

احكام خلع و مبارات ··· 487

كتاب ظهار

احكام ظهار ··· 495

كتاب مواريث (ارث)

احكام مواريث ··· 499

موانع ارث:

اول: كفر به اقسامش ··· 501

دوم از موانع ارث: قتل ··· 507

سوم از موانع ارث: متولد شدن از زنا ··· 511

مواردى كه به موانع ارث ملحق شده:

اوّل: مانع بودن حمل از ارث بردن مرتبه يا طبقه متأخر ··· 515

دوم: مانع بودن طبقه متقدم از ارث بردن طبقۀ متأخر ··· 518

سوم: مانع بودن درجه متقدم از ارث بردن درجه متأخر ··· 521

ميراث انساب:

طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد ··· 529

ص: 9

حَبوه (اموال مخصوص به پسر بزرگ تر از ارث پدر) ··· 564

طبقۀ دوم: برادران و خواهران و اجداد ··· 565

طبقۀ سوم: عمو، عمه، دايى و خاله ··· 569

ميراث به سبب زوجيت ··· 570

ارث افراد بدون وارث ··· 595

ارث افراد مفقود الاثر ··· 598

ميراث خنثى ··· 602

ميراث افراد غرق شده، زير آوار مانده، و ملحق به آن ها ··· 603

ارث نبردن فرزند خوانده ··· 611

پرداخت ديون ميت از اصل تركه ··· 615

ارث و حقوق پرداختى به بازماندگان ··· 617

اختلافات وراث و مسائل مربوط به آن ··· 624

ص: 10

ص: 2

[سؤال 10165] 5654

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف

محترماً؛ معروض مى دارد: دخترى را يك نفر خواستگارى نموده و دختر نه پدر داشته و نه جد، و خودش راغب بوده كه به فرد خواستگار شوهر كند و مادرى داشته كه زوجه ديگرى بوده و نمى گذاشته دختر به نفر مذكور شوهر كند. البته همان نفر خواستگار مجبور شده كه دختر غير بالغه خود را ولايةً براى پسر مادر دختر عقد نمايد. اكنون بعد از آن كه دختر بالغه شده، اظهار مى دارد: من مايل نيستم به پسر لا ابالى شوهر كنم. بفرماييد: تكليف اين دختر چيست؟ پسر هم حاضر نمى باشد كه طلاق دختر را بدهد. اين موضوع به محضر مرحوم آيت الله محلاتى رسيد و ايشان فرمودند كه پسر بايد استحباباً دختر را طلاق بدهد؛ ولى پسر حاضر نمى باشد و مسأله لاينحل مانده است؛ لذا از آن مقام مقدس شامخ روحانيت استدعا دارم حكم الله را بيان بفرماييد كه مورد حاجت است.

بسمه تعالى، اگر معلوم نيست كه عقد براى دختر مفسده داشته، محكوم به صحت است و بدون طلاق دختر نمى تواند با ديگرى ازدواج نمايد.

[سؤال 10166] 5655

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

در افغانستان دختر را به كسى مى دهد و دختر آن را نمى خواهد و دختر را به زور

ص: 3

مى دهد به ضرب شلاق يا پدر دختر يا برادر دختر يا مادر دختر يا عموى دختر اين كار را مى كند راضى بودن دختر را شرط نمى داند تا آخر عمر از دختر سؤال نمى كند راضى شدى يا نشدى آيا عقد دختر صحيح است؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر كسى كه دختر را عقد به ديگرى كرده پدر يا جد پدرى دختر بوده با وجود مصلحت عقد صحيح است و در غير اين صورت صحت عقد منوط است به رضايت خود دختر.

[سؤال 10167] 5656

بسمه تعالى

خدمت رهبر بزرگوار السلام عليكم، ان شاء الله خداوند امام بزرگوار را براى اسلام و مسلمين تا انقلاب مهدى نگه بدارد.

با اجازه، سؤالم را عرض مى كنم: اگر دخترى را خانواده اش مجبور كنند كه با مردى ازدواج كند و آن دختر اصلاً راضى نباشد، آيا اين عقد از نظر اسلام باطل است يا نه؟ البته وقتى رساله امام را مى خواندم، در مسائل 2370 و 2374 اين طور فهميدم كه ايشان مى فرمايند كه اين عقد باطل است. آيا صحيح فهميدم يا نه؟ لطفاً مرا راهنمايى كنيد. والسلام عليكم ورحمة الله

بسمه تعالى، غير از جد پدرى و پدر، افراد خانواده در ازدواج دختر ولايت ندارند و نمى توانند او را مجبور به ازدواج كنند و اگر پدر يا جد پدرى او را به كفو عرفى و شرعى عقد كرده، عقد صحيح است و بايد رضايت دهد على الاحوط.

[سؤال 10168] 5657

بسمه تعالى دهم شوال المكرم 1398 ق

محضر مبارك حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمين آيت الله العظمى الامام الخمينى، مدّ ظله العالى

ص: 4

1. در توضيح المسائل مسأله 2429 فرموده ايد پدر و جد پدرى مى تواند براى محرم شدن يك ساعت يا دو ساعت زنى را به عقد پسر نابالغ خود درآورند و نيز مى توانند دختر نابالغ خود را براى محرم شدن به عقد كسى درآورند ولى بايد آن عقد براى دختر مفسده نداشته باشد فعلاً هم نظرتان همين است يا تغيير كرده است؟

بسمه تعالى، فتوا تغيير نكرده است و در صحت عقد براى صغير يا عقد صغيره از طرف پدر يا جدّ پدرى عدم مفسده كفايت مى كند اگر چه احوط رعايت مصلحت است.

2. كسى كه قصد ماندن ده روز در جايى نموده ولى به اين كيفيت مثلاً ساعت هشت صبح شنبه تا دوشنبه هفته بعد و روزه اش را گرفته بعد معلوم شد كه بايد تا ساعت هشت صبح سه شنبه مى بايستى قصد كرده باشد آيا تكليف چيست؟

بسمه تعالى، با قصد اقامت ده روز، اشتباه در حساب مضر به صحت اقامت و جريان حكم آن نيست.

3. كسى كه قصد اقامه ده روز در جايى مى كند اگر از اول قصدش اين باشد كه هر روز مثلاً به مادون مسافت يك ساعت الى دو ساعت برود و برگردد اين قصد صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در حين نيت اقامت ده روز قصد كند كه در تمام ده روز روزانه ولو يك ساعت يا دو ساعت از محل اقامت خارج شود صدق اقامت ده روز و ترتب حكم آن محل اشكال است.

4. در تظاهرات دينى شركت زنان را صلاح مى دانيد يا خير؟

بسمه تعالى، در كارهايى كه احتمال مى رود خطر به همراه داشته باشد زنان نبايد شركت كنند.

5. به واسطه اختلاف سليقه و عقيده بالخصوص در مورد پيشامدهاى اخير بين بعضى از دخترها و پدرهايشان دخترها مايل به ازدواج بعضى از پسرها مى شوند كه هم فكر و هم سليقه اند با آن ها، ولى پدر مايل به ازدواج دختر با آن ها نيست آيا باز هم رضايت پدر را در عقد دختر لازم مى دانيد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر با رد خواستگار مورد پسند دختر كفو شرعى و عرفى ديگرى براى دختر پيدا مى شود و تأخير ازدواج دختر تا پيدا شدن كفوى كه مورد پسند پدر هم باشد مفسده ندارد اجازۀ پدر شرط است.

ص: 5

6. كسى كه حج واجب خود را انجام داده ظاهراً، ولى مى خواهد باز هم از باب احتياط مجدداً به عمل بياورد آيا قصد احتياط كند يا به قصد ما فى الذمه به جا آورد؟

بسمه تعالى، به قصد قربت مطلقه به جا آورد كفايت مى كند.

7. شخصى دو طواف نساء بر ذمه اش بوده مثلاً آخرى را انجام داده ولى اولى بر ذمه اش مانده آيا مى شود گفت به مقتضى صحت عمل كه در آخر واقع شده زن بر او حلال است يا به لحاظ اولى هنوز زن بر او حرام است؟

بسمه تعالى، با انجام طواف نساء در آخر عمل زن بر او حلال مى شود.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار، خدايا خدايا رزمندگان ما را نصرت و يارى فرما

[سؤال 10169] 5658

بسمه تعالى 25 / 7 / 1361

پس از عرض سلام خدمت حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

در مسأله شمارۀ 2429 از حضور مباركتان طلب استنتاج دارم. بنده در رابطه با استفاده از اين مسأله، دخترم را در سن چهار ماهگى به صيغۀ شوهر خواهر همسرم در آوردم و به عنوان مهريه، صد ريال گرفتم. البته لازم به تذكر است كه خالۀ دخترم آن طورى كه خودشان مى گفتند و مى گويند، قلباً با اين كار مخالف بوده و از اين كار ناراحت بوده اند، ولى خوب از ايشان براى انجام اين كار زباناً اجازه گرفته شده. به هرحال حالا كه اين دختر به سن 15 سالگى و پسر آن مرد به سن 20 سالگى رسيده اند، از چند آقا از جمله از دفتر خودتان كه در تهران است - با تماس تلفنى - اين مسأله را پرسيده ام؛ مى گويند: اين صيغه باطل است و پسر و دختر خاله به هم مى رسند و البته بايد معروض دارم كه دليل آن برادرى كه از دفتر شما به اين مسأله جواب داد اين بود كه چون دختر هنوز به سن تميز نرسيده بوده و از اين صيغه هم نفعى عايد او نگشته، پس بنابراين صيغه باطل بوده و دختر و پسر به يكديگر نامحرم هستند و در صورت تمايل مى توانند با يكديگر نيز ازدواج بنمايند. از شما حضرت آيت الله العظمى امام خمينى استثنائاً تقاضا دارم كه شخصاً بنده را در اين مسأله بغرنج

ص: 6

راهنمايى فرماييد. با عرض معذرت و تشكر فراوان، ملتمس دعا

بسمه تعالى، تا محرز نباشد كه عقد مزبور در آن موقع كه واقع شد به مصلحت طفل نبوده و يا آن كه خالۀ دختر اجازه نداده، عقد مزبور محكوم به صحت است و ازدواج دختر و پسر در فرض سؤال، صحيح نيست.

[سؤال 10170] 5659

بسمه تعالى 25 / 9 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دامت بركاته

احتراماً به عرض مى رساند زنى اهل يكى از روستاهاى دوردست اظهار درد نموده و استمداد مى خواهم و علاج دردم را از آن پدر روحانى مى خواهم. پدرم بدون اطلاع من عقد مرا خواند و پول را گرفته. بعد از رؤيت زوج، بنده قبول نكرده و رضايت به عقد نداده ام از طرفى چون دهاتى ها اختيار به دختر نمى دهند مثل زمان جاهليت اختيار فروش دختر را به خود مى دهند از روى جهل و نادانى براى اين كه شخصيت واهى آن ها صدمه نبيند مرا اكراهاً به زور به خانه شوهر كه در واقع يك مرد اجنبى و مى خواهم بگويم زانى فرستاده اند و تمكين هم به زور و تهديد بوده است و فعلاً قريب به پنج سال است كه خانه نشين و بدبخت شده در كشمكش هستيم اين مرد بى حساب مرا رها و ول نمى كند و مدرك قانونى و شرعى هم ندارد فقط متوسل به زور جهلى خود شده چند مرتبه دست به انتحار زده و آخر هم علاج خود را در خودكشى مى بينم آيا بدون رضايت من عقد صحيح است يا نه؟ جواب بفرماييد والاّ مسئول خون مظلوم من هستيد.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، عقد محكوم به صحت است مگر آن كه به وجه شرعى ثابت نماييد كه عقد مزبور براى شما مفسده داشته و بعداً هم راضى به آن نشده باشيد.

ص: 7

[سؤال 10171] 5660

بسمه تعالى

آيا مى توانم دختر خودم را كه حدود دو سال دارد به صيغۀ موقّت كسى كه با من نامحرم است در بياورم تا با من محرم شود؟ اگر مى شود، بچّۀ آن مرد نسبت به دخترم چه حالتى را دارا مى باشد؟

بسمه تعالى، مادر اختيار به عقد در آوردن بچّۀ خود را با ديگرى ندارد.

[سؤال 10172] 5661

بسمه تعالى 22 / 12 / 1361

حضور محترم حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، با عرض سلام، سؤالى شرعى داشتم كه استدعا دارم جواب مرقوم فرماييد:

دو مرد، همسر دو خواهر هستند. يكى از آن ها دختر ديگرى را كه طفلى نابالغ بوده با اذن پدر دختر و همسر خود (خاله دختر)به صورتى كه ذيلاً عرض مى شود، به مدت ده سال براى خود صيغه تمتّع مى خواند. اين امر صرفاً به خاطر ايجاد محرميت بين مادر دختر و آن مرد بوده است. در عين حال همسر آن مرد (خاله دختر) از مدت صيغه اطلاعى نداشته و فكر مى كرده كه صيغه محرميت، يك يا دو ساعته جارى شده است و اگر مى دانسته كه اين صيغه براى مدت ده سال است، با آن مخالفت مى كرد؛ حال كه دختر بيست ساله است و تا كنون به جز مجرى صيغه - يعنى خود آن مرد و پدر طفل - كسى از مدت صيغه خبر نداشته است، اين مسأله به چه صورت مى باشد و آيا اين صيغه از لحاظ شرعى صحيح است يا خير؟

از درگاه خداى تبارك و تعالى، طول عمر آن رهبر عظيم الشأن اسلام و مسلمين، و پيروزى ملت شهادت طلب كشور اسلامى ايران را خواستار است.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، صيغه صحيح است؛ و در صورت اذن ولىّ مدت معيّنى را، عقد در غير آن فضولى است.

ص: 8

[سؤال 10173]‘ 5827

6. متعۀ دختر نابالغ كه رشيده هم نباشد، بدون اذن ولىّ شرعى او چه صورتى دارد؟ آيا عقد به عمل مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، باطل است.

[سؤال 10174] 5662

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت آيت الله امام خمينى، رهبر عالى قدر مستضعفين جهان

در رسالۀ شريفه آن امام (توضيح المسائل، مسأله 2421) آمده است: «صيغه كردن زن، اگر چه براى لذّت بردن هم نباشد صحيح است».

سؤال: در صورت عدم هم خوابى، آيا صيغه كننده محرم دختران آن زن مى شود.

بسمه تعالى، اگر به قصد ازدواج با شرايط ديگر؛ از جمله اذن پدر دختر و مراعات صلاح صغير عقد شود، صحيح است و آثار مترتب مى شود.

[سؤال 10176]‘ 769

9. عقد المنقطع هل يجوز على الباكر بدون إذن أبيها دون افتضاضها وعلى تقدير عدم الجواز فما حكم النكاح بمثل هذا العقد.

بسم الله تعالى، العقد على الباكر موقوف على إذن أبيها بلا فرق فى ذلك بين الدوام والانقطاع.

[سؤال 10177] 5664

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله العالى

دخترى است بسيار مكتبى و درس خوانده، عاقله و رشيده، تمايل دارد كه با جوانى كه طلبه است و در قم زندگى مى كند ازدواج نمايد و متقابلاً آن طلبه هم تمايل دارد و از هر جهت توافق فكرى و رضايت از طرفين موجود است، لكن پدر و مادر و قبيله دختر كه ثروتمند هستند مخالفت شديد دارند و مى گويند ما ميل نداريم كه دخترمان با روحانى ازدواج كند و به دختر اصرار براى ازدواج با افرادى مى كنند كه خود دختر هيچ تمايل زندگى با آن افراد را ندارد، چون اشكالات مذهبى در آن ها مى بيند، ولى علاقه شديد دارد كه با طلبه مذكور ازدواج كند، در ضمن خود دختر هم درس طلبگى خوانده است و تفكر دختر بر اثر برخورد با افراد مذهبى كاملاً با تفكر خانواده اش كه بعضى از مسائل مذهبى را مراعات نمى كنند مخالف است و اين خود باعث عذاب روحى براى آن دختر شده است، مستدعى است بفرماييد آيا اين دختر در اين صورت مى تواند بدون رضايت چنين پدرى كه مكتبى نيست، بلكه با عقيده دختر مخالف است خود را به ازدواج اين طلبه درآورد كه آن طلبه هم رضايت كامل دارد يا خير؟

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره اذن پدر شرط است، مگر اين كه دختر ميل به ازدواج داشته و پسرى كه خواستگار است كفو عرفى و شرعى او باشد و دختر بترسد كه اگر با او ازدواج نكند بعداً شوهر خوبى پيدا نكند.

ص: 10

[سؤال 10178]‘ 5909

2. اگر ولىّ دختر باكره اى به عللى مصرّاً به ازدواج دائم با جوانى اجازه ندهد و طرفين نيز به هر وسيله شده ازدواج نمايند، در صورت وقوع و اجراى صيغۀ عقد دائم بدون حضور و اجازه ولىّ، اين ازدواج شرعاً چه صورتى خواهد داشت؟

بسمه تعالى، موقوف است به اجازۀ پدر يا جدّ پدرى دختر.

[سؤال 10179] 5665

بسمه تعالى 18 / 12 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب، ياور همۀ مستضعفان و نايب بر حق مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سلام عرض مى كنم، از خداوند متعال سلامتى شما و توفيق روز افزون شما را براى انجام مسئوليت هايتان خواهانم.

مسأله اى براى من پيش آمده كه حدود شش ماه است با بسيارى افراد مشورت كرده ام و چون مقلد شما هستم تصميم گرفتم با شما كه مى دانم مرا آن طور كه صلاح و امر خداست راهنمايى مى كنيد در ميان بگذارم.

من دخترى هستم 18 ساله كه به خاطر دستور اسلام و سنت پيامبر تصميم به ازدواج گرفتم و با يكى از برادران پاسدار تفاهم كرديم و خانواده هم در ابتداى امر از اين مسأله راضى بودند و وقتى ما به تفاهم كامل رسيديم و بنا بر برگزارى مراسم عقد شد، پدرم مانع شدند و گفتند چون ايشان بنا دارند به جبهه بروند من به پسرى كه به جبهه برود و در جبهه باشد دختر نمى دهم و هرچه با ايشان صحبت شد از طريق افراد ذى صلاح و همچنين طرفين ازدواج، باز هم پدرم راضى نشدند و وقتى آيات قرآن و يا احاديث را مى خوانديم كه آنچه مايه خوشبختى است تقوى و ايمان فرد است و در صدر اسلام پيامبر به فلان كس در مورد خواستگار خوب چه گفتند و چه شد؟ مى گفتند اين شرع است، يك مقدار از عرف بگوييد، در حالى كه پدرم فردى مذهبى هستند و كاملاً متوجه آيات و روايات مى شدند و قبول مى كردند ولى نفس ايشان،

ص: 11

ايشان را از اين كار منع مى كرد، به خصوص اين كه من خواستگارهايى از آن طبقه اى كه پدرم مى خواستند - داراى خانه و ماشين و پولدار - داشتم و مرتب مى گفتند من اول بايد قبول كنم بعد تو و من هم قبول نمى كنم، تو حالا در احساسات به سر مى برى و اين مسائل را درك نمى كنى، من تجربه دارم. برادر پاسدارمان نيز به علت اين كه فرمانده يك قسمت از سپاه مركز هستند (فرمانده توپخانه كه نوبنياد هست در اهواز) و به سبب تجربه اى كه ايشان در اين دو سال كسب كرده اند از نظر شرعى نمى توانند جبهه را ترك كنند، به خصوص در اين برهه كه اسلام به افراد متخصص مكتبى در جبهه نياز دارد و كفويت كاملى نيز بين ما وجود دارد. برادرمان از حضرت آيت الله منتظرى سؤال كردند و شرايط موجود را توضيح دادند و حضرت آيت الله منتظرى گفتند اگر ايراد، جبهه رفتن شماست شما مى توانيد بدون اجازه پدر دختر اين عقد را جارى كنيد و اين مسأله مستقيماً از خود آيت الله منتظرى پرسيده شده است، ولى چون ما مقلد شما هستيم باز هم گفتيم مستقيماً از خود حضرت عالى سؤال كنيم.

خانواده و از جمله پدرم ايشان را پسنديده اند از نظر نجابت و ايمان و گفته اند اگر از جبهه بياييد ما اين كار را مى كنيم، من خود نيز با تحقيقات زياد چنين مسأله اى را هر چند مشكلات دارد تنها به خاطر خدا قبول كرده ام، چون بالاخره ايشان و افرادى كه خود را در مقابل خدا مسئول مى دانند و در جبهه اند بايد ازدواج كنند، به خصوص اين كه ايشان در اهواز هستند و آن جا خط مقدم است و اكثر دخترها و تقريباً همه خانواده ها به چنين امرى راضى نمى شوند كه دختر خود را به پاسدارى كه بنا دارد تا جنگ هست در جبهه باشد بدهند. حال با توجه به كفويتى كه بين ما وجود دارد و استخاره هم پيش فرد معتبر كرده اند و بسيار خوب آمده، شما اجازه مى دهيد كه بدون اجازه پدرم اين كار را بكنم؟ وظيفه شرعى من چيست؟

به اميد روزى كه همۀ ما در همۀ كارها تنها رضاى خدا را در نظر داشته باشيم.

خواهشمندم حتماً بنويسيد كه آيا خود حضرت امام دامت بركاته جواب اين نامه

ص: 12

را مستقيماً داده اند يا دفتر ايشان. به خاطر اين كه حضرت آيت الله منتظرى كه دومين فرد مذهبى جهان هستند، با اين شرايط به ما چنين اجازه اى را داده اند و در صورتى كه امام خودشان جواب اين نامه را بدهند من به پدرم نشان خواهم داد و امكان اين كه ايشان راضى بشوند با جواب امام، خيلى زياد است؛ چون ايشان از دوست داران امام هستند و احتمال نزديك به يقين حرف امام را خواهند پذيرفت.

بسمه تعالى، بدون اجازه پدر نمى توانيد ازدواج كنيد، بلى اگر مرد مزبور كفو عرفى و شرعى شما است و خوف داشته باشيد كه اگر با او ازدواج نكنيد ديگر شوهر خوبى براى شما پيدا نشود پدر شما حق منع ندارد و اگر منع كند مى توانيد بى اجازه او ازدواج نماييد.

[سؤال 10180] 5666

بسمه تعالى 4 / 4 / 1361

محضر مبارك حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى

پدر دخترى مهريۀ مربوط به ازدواج دخترش با يك پسر را تعيين و به پسر پيشنهاد نموده است و پسر آن را پذيرفته است و در همين رابطه عقد ازدواج در غياب پدر دختر جارى شده است. در اين ضمن پدر دختر از اجراى عقد اطلاع نداشته است و حضور شخصى در جلسۀ عقد نداشته است، ولى پدر دختر در همان غيبت خود، از ازدواج دخترش با پسر مورد نظر (چه در زمان قبل از اجراى عقد و چه در زمان حين اجراى عقد و چه در زمان بعد از اجراى عقد) رضايت كامل داشته است. آيا عقد جارى شده صحيح است؟

به اميد پيروزى جهانى اسلام بر كفر و استكبار جهانى

بسمه تعالى، حضور پدر دختر در جلسۀ عقد شرط نيست، ولى ازدواج دختر باكره منوط به اذن يا اجازۀ پدر است و مجرد رضايت باطنى كافى نيست بنابر احتياط.

ص: 13

[سؤال 10181] 5667

بسمه تعالى

17 سال پيش در يكى از روستاهاى شهرستان ميانه به دنيا آمدم. تا دو سالگى پيش پدر و مادرم زندگى مى كردم و دو ساله بودم كه به علت اين كه عمه ام بچه نداشت مرا به عنوان فرزندى قبول كرده و همراه آن ها به تهران آمده ام پيش آنان زندگى مى كردم و هر ساله سه ماه تابستان را با عمه ام به روستا مى رفتيم و سه ماه پيش خانواده ام مى ماندم و دوباره با آن ها اول مهر مى آمديم تهران. هفت ساله بودم كه به مدرسه راه پيدا كردم، تا كلاس سوم راهنمايى بدون هيچ مشكلى درس خواندم. اول نظرى بودم كه پدرم با مدرسه رفتنم مخالفت كرد، ولى بر اثر اصرار عمه ام من ادامه تحصيل دادم تا امسال كه سال چهارم دبيرستان رشتۀ علوم انسانى (اقتصاد) هستم. در كلاس دوم راهنمايى بودم كه پسر عمه ام نسبت به من علاقه پيدا كرده بود، ولى چون ابراز نمى كرد من هم مخالفتى و يا هيچ عكس العملى در مقابل او نداشتم، تا اين كه كلاس دوم اقتصاد بودم كه يكى از خويشان به خواستگارى آمد. پسر عمه ام به خاطر اين كه به آن طرف جواب مثبت ندهم به خواستگارى آمد. پدرم بدون اين كه نظر ما را بپرسد به آن فرد جواب رد داد و به پسر عمه ام جوابى نداد كه بعد از حدوداً شش ماه به او جواب مثبت دادند. در اين مدت يك فرد متعهد و مكتبى به خواستگارى آمد، ولى پدرم بدون نظرخواهى از من جواب رد داد. من با اقدام پدرم خيلى مخالفت كردم كه اين مخالفت همراه با گريه و داد و بيداد بود و گاهى هم صحبت كردن و با زبان خوش حرف زدن. ولى متأسفانه هيچ كدام جواب نداد و علت مخالفت من با پسر عمه ام به دلايل زير مى باشد: ايشان مسلمان هستند ولى به رعايت ضوابط و معيارهاى اسلامى مقيد نيستند. مثلاً نماز نمى خوانند، روزه گاهى مى گيرند، گاهى نه و به دلخواه موسيقى گوش مى كنند، قمار بازى نمى كند ولى اگر جمعى بازى مى كنند، نگاه مى كند. فكرشان بيشتر فكر زندگى با رفاه بيشتر و مسائل مادى است. مطالعه كتاب هاى اسلامى ندارند و خيلى مسائل

ص: 14

ديگر. البته اين را هم بگويم كه خود بنده قبل از انقلاب يك فردى به اين شكل بودم و در همان مسيرى كه جز فساد و تباهى چيزى نداشت و بعد از انقلاب بود كه نسبت به مسائل آگاه شدم و فهميدم كه چقدر از مسأله پرت بوديم و چقدر در زندگى اشتباه كرديم و سعى كردم خودم را با اسلام تطبيق دهم و ازدواج وسيله اى باشد براى رشد بيشتر و تكامل، به خاطر همين مى خواهم با فردى ازدواج كنم كه مشوقى باشد براى اين كه اسلام را بهتر و بيشتر بشناسيم و آن را در زندگى پياده كنيم و فرزندان ما هم در آينده تربيت آن ها بر اساس موازين اسلام باشد و چون ايشان فاقد اين ارزش ها مى باشند نمى توانيم با هم زندگى كنيم. در ضمن هم خانواده ايشان و هم خانوادۀ من از خصوصيتى كه براى اين فرد شمردم برخوردارند و با انقلاب ميانه زياد خوبى ندارند. پدرم با همه مخالفت هاى من با ايشان صحبت كرده و حتى شيربها هم گرفته اند و قرار گذاشته اند تابستان كه من درسم تمام شد پدرم بيايد مرا ببرد ده. آيا من مى توانم با چنين ازدواجى مخالفت كنم و اجازه پدر تا چه حدى شرط است؟ در حالتى كه حتى نظر من كه يكى از اصول ازدواج است براى آن ها مهم نيست و اگر من مخالفت كردم آيا مى توانم بدون اجازه پدرم كار بكنم و يا به مكان هاى آموزشى مثل تربيت معلم و يا حوزه بروم؟ چون اگر مخالفت كنم پدرم مرا به ده مى برند و در آن جا من نمى توانم هيچ گونه فعاليتى داشته باشم و يك فردى بى ارزش خواهم شد و كسى هم در آن جا نيست كه در زندگى به طور صحيح راهنمايى ام كند و يا به بالا بردن سطح آگاهى ام كمك كند. خواهش مى كنم تكليف من را از نظر شرعى روشن كرده و من را راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، امر ازدواج دختر باكره با پدر است، ولى پدر اجازه و اختيار ندارد كه دختر خود را به عقد كسى كه كفو شرعى و عرفى وى نيست درآورد و يا به ازدواج كسى درآورد كه آن ازدواج براى دختر مفسده داشته باشد، بلكه در چنين مواردى عقد در حكم فضولى و بدون اجازۀ دختر

ص: 15

صحيح نمى شود و همچنين اگر پدر از ازدواج دختر با كفو شرعى و عرفى وى ممانعت كند و رضايت ندهد و با ميل دختر به ازدواج، خوف آن باشد كه خواستگار ديگرى كه كفو شرعى و عرفى دختر باشد پيدا نشود در اين صورت نيز ولايت پدر ساقط است.

[سؤال 10182] 5668

بسمه تعالى

سلام عليكم، يك نفر از خواهران مسلمان مسائلى را بيان كرده اند كه در زير درج مى گردد، خواهشمند است طبق فتواى امام خمينى(دام ظله) وظيفۀ شرعى اين خواهر را بفرماييد.

1. اين خواهر مى گويند: نزديك به ده سال پيش يك آقاى روحانى از او خواستگارى كرد پدر و مادر اين خانم به دليل سنت هاى غلط مرسوم موافقت نكرده اند. و اكنون آن آقا با كس ديگر ازدواج كرده، ولى باز هم تصميم بر ازدواج با اين خواهر را دارد. و همسر كنونى آن آقا نيز به دلائلى موافق با ازدواج آن ها است. ولى والدين اين خانم راضى به چنين كارى نمى شوند وظيفۀ شرعى اين خانم چيست؟ آيا با اين آقا ازدواج كند يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره منوط به رضايت پدر است و در ازدواج با زوج متأهل بايد مقررات دولت اسلامى مراعات شود.

2. پسر و يا دخترى كه اكنون در خانۀ پدرش زندگى مى كند و خود نيز شاغل است. پدرش نيز خمس و زكات نمى پردازد و آن فرد نيز مجبور به زندگى با آن ها است، در اين صورت حساب سال چطور است؟

بسمه تعالى، از اموال پدر كه مورد تصرف او واقع مى شود اگر يقين ندارد كه خمس در آن است، چيزى بر او نيست، ولى در صورت يقين بايد در مقدارخمس اجازه از مرجع تقليد بگيرد.

3. پسر يا دخترى كه شاغل مى باشد و مقدارى از پولش را پس انداز مى كند جهت زندگى آينده اش آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟ در صورت تعلق گرفتن، حساب آن و پرداختش چگونه بايد باشد؟

ص: 16

آيا مى تواند به امام جمعۀ شهر و به حساب امام پرداخت نمايد يا خير؟

بسمه تعالى، از درآمد كسب هرچه آخر سال زياد بماند خمس دارد و به وكيل مسلّم الوكاله اين جانب بپردازيد.

[سؤال 10183] 5669

بسمه تعالى 23 / 6 / 1361

با سلام و درود فراوان بر شهيدان و رزمندگان اسلام و با آرزوى ظهور هرچه زودتر حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و پيروزى هرچه زودتر جبهه اسلام.

با عرض پوزش از اين كه مقدارى از وقت عزيزتان را گرفته و مانع از انجام كارهاى مهمترى شده ام، اما راهى جز اين نيافتم كه سؤالم را با شما كه منبع مطمئنى هستيد در ميان بگذارم. دخترى هستم 15 ساله كه امسال اول نظرى را به پايان رسانيده ام. در حدود 16 يا 17 سال پيش مادرم با يكى از بستگانش بالاجبار ازدواج نمود، بعد از يك سال از ازدواجشان من به دنيا آمدم، بعد به عللى پدر و مادرم از هم طلاق مى گيرند و من پيش مادر مى مانم و پدر هم به دنبال كار خود مى رود تا اين كه دو سه سال بعد، مادرم دوباره ازدواج مى كند. ناپدرى من در ابتدا خيلى مهربان بود و من هم فكر مى كردم واقعاً او پدر من مى باشد و برايم نقش يك پدر واقعى را داشت. در حدود 8 يا 9 سال داشتم كه متوجه شدم محبت هاى ناپدرى ام خالصانه نيست، و نيت سوء دارد از اين رو به خاطر مادرم و وضع موجود با نارضايتى حاضر به ازدواج شدم همه مى گفتند بعد از عقد علاقه پيدا مى كنى اما نه تنها بعد از يك ماه بلكه بعد از پنج يا شش ماه يا بيشتر هم اين علاقه را پيدا نكردم، بدتر از آن احساس تنفر هم پيدا كردم، من بدون هيچ تمايلى به عقد همسرم درآمده ام و حالا نسبت به او احساس تنفر دارم. يكى از دوستانم مى گويد شايد عقد شما - چون سر عقد راضى نبودى - درست نباشد بهتر است با دفتر امام در ميان بگذارى و جواب قطعى بگيرى. خواهش مى كنم بگوييد آيا عقد من درست بوده يا باطل مى باشد؟ اگر درست بوده من چگونه مى توانم با چنين

ص: 17

فردى ازدواج كنم و زندگى مشتركى داشته باشم؟ و در صورت درست نبودن چگونه مى توانم به آن ها بفهمانم؟ چون آن ها اهميتى به نظر اسلام نمى دهند. آيا درست است كه من براى مدتى بدون اجازه از خانه بروم و جاى ديگرى زندگى كنم؟ چون شايد به نفع آن ها نيز باشد.

خواهش مى كنم به اين بندۀ حقير و بى ارزش خدا كه غير از شما كسى را نيافته تا از او كمك بخواهد و جواب بگيرد كمك نموده و مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، اگر پدر يا جدّ پدرى داريد صحت عقد موقوف بر اجازه پدر يا جدّ پدرى است و در صورت رد و عدم موافقت محكوم به بطلان است، ولى اگر پدر و جدّ پدرى نداريد با فرض اين كه رضايت به عقد داديد عقد محكوم به صحت است و جدايى تنها با طلاق ميسور است كه آن هم اختيارش با شوهر است و بنا را بر تسليم در قبال مقدرات و سازش با زندگى بگذاريد، خداوند مشكلات را رفع مى فرمايد.

[سؤال 10184] ‘ 5973

4. دختر بالغۀ رشيده با مردى ازدواج نموده بدون اطلاع پدرش و پدر بعد از اطلاع، اجازه نكرده است و پدر هم در بلد نبوده و در شهر ديگرى بوده، ليكن امكان اين كه از رأى وى، زوجين با اطلاع گردند بوده است. چون حضرت امام استيذان از ولىّ را احتياط دارد و مرد حاضر به طلاق نيست، آيا به اين احتياط امام، قاضى مى تواند حكم به عدم صحت عقد نمايد؛ خاصه اين كه پدر هم غايب بوده به نحوى كه ذكر شد، يا چون مقلد مى تواند در احتياطات، به مجتهد ديگرى رجوع كند و مرد مى گويد رجوع مى كنم - و خاصه در موردى كه مرد، عامى هم هست كه احتمال عدم دقت دربارۀ تقليد صحيح وى مى رود و دربارۀ فروج و دماء هم احتياط لازم است - حكم به صحت بايد كرد؟ و زن هم حال حاضر نيست با مرد زندگى كند. بفرماييد: اگر اصلاح ممكن نشود، وظيفۀ قاضى چيست؟ و اگر مرد گفت: من از مجتهد ديگرى

ص: 18

تقليد مى كنم چه بايد كرد؟ يعنى اشكال مرتفع مى شود و مى شود حكم به زوجيت كرد به مجرد گفتۀ او يا خير؛ چون در مظان جلب نفع است؟

بسمه تعالى، عقد مزبور باطل است و دادگاه حق طلاق ندارد؛ ولى خود طرفين اگر بكارت دختر زايل شده، مى توانند ثانياً بدون اجازۀ پدر باهم ازدواج كنند.

[سؤال 10185] 5670

بسمه تعالى 26 / 3 / 1361

محضر حضرت امام خمينى تقاضا مى شود به سؤالات زير پاسخ دهند

1. اگر پدر دختر نسبت به ازدواج دائم دخترش رضايت داشته باشد، ولى از قرائت صيغۀ عقد بى اطلاع باشد و در جلسۀ عقد حاضر نباشد و براى اين ازدواج دائم مهريه دخترش را پدر تعيين كرده باشد آيا رضايت پدر دختر براى ازدواج دائم با توجه به اين كه مهريه ازدواج دائم مذكور را نيز پدر دختر تعيين و پيشنهاد كرده باشد و پسر پذيرفته باشد كافى است براى صحت عقد؟ و آيا عدم اطلاع پدر از قرائت عقد و عدم حضور شخص پدر در جلسۀ عقد موجب ابطال عقد نمى شود؟ با توجه به اين كه پدر دختر، قبل از زمان اجراى عقد ودر زمان حين اجراى عقد و بعد از آن هم راضى به اين ازدواج باشد آيا عقد جارى شده بدون اطلاع دختر و بدون حضور پدر دختر صحيح است؟ آيا مفهوم مسألۀ شمارۀ (2376) از رسالۀ حضرت امام خمينى كه مى گويد: «بنا به احتياط واجب اجازه بايد بگيرد از پدر» تأمين شده است و عقد صحيح است؟

بسمه تعالى، اگر پدر در وقت عقد به آن راضى بوده و يا آن كه بعداً راضى شده و عقد را اجازه نموده عقد صحيح است. و حضور پدر در مجلس عقد شرط نيست.

2. اگر كسى قصد انشا را نداند، ولى عقد را صرفاً به قصد محرم شدن جارى نمايد، آيا عقد صحيح است. مثلاً اگر دختر و پسرى عقد را دوتايى بين خود جارى نمايند؛ به طورى كه پسر قصد انشا و معنى هر يك از كلمات عقد را بداند، ولى دختر قصد انشا و معنى كلمات را نداند و ايجاب را به قصد اين كه

ص: 19

با آن پسر محرم بشود، با قرائت صحيح بخواند. پسر هم صيغۀ قبول را با قرائت صحيح به قصد انشا بخواند و از هر كلمه معنى آن را قصد نمايد. در عقد مذكور، دختر مقدار مهريۀ خود را نيز - كه پدر دختر تعيين كرده است - مى داند كه چقدر است. عقد مذكور را هم از روى رساله خوانده. آيا عقد مذكور صحيح است؟ فتواى حضرت امام خمينى در اين باره چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، عقد صحيح است.

[سؤال 10186] 5671

بسمه تعالى 6 / 5 / 1361

از محضر حضرت امام خمينى، تقاضا مى شود به سؤال زير پاسخ دهند:

پسرى براى ازدواج با دخترى به خواستگارى وى مى رود. دختر با اجازۀ پدرش، به آن پسر جواب مثبت مى دهد و پدر دختر نيز با ازدواج آن ها موافقت مى نمايد. مدت ها آن ها با هم نامزد بوده اند. در حين نامزديشان، يك روز، اعضاى خانوادۀ پسر، به منزل پدر دختر مى روند و پدر دختر در حضور چندين نفر، مقدار مهريه و شيربهاى دخترش را تعيين، و به آن پسر پيشنهاد مى كند. پسر مهريه و شيربهاى مزبور را مى پذيرد. سپس در نتيجۀ صحبت پدر دختر و اعضاى خانوادۀ پسر، قرار مى شود در آينده، آن ها به عقد هم در آيند. بعدها پدر دختر، خودش براى زندگى دخترش و آن پسر، اقدام به خريد يك فرش مى نمايد. و اعضاى خانوادۀ پسر به همراه افرادى از خانوادۀ دختر، به اتفاق هم، مقدارى اجناس لازم براى ازدواج آن دو، خريدارى مى نمايند، و پدر دختر نيز نسبت به اين خريد - كه در جامعه به «خريد عقد» معروف است - راضى بوده است. در همان روزها، دختر و پسر مذكور براى اين كه به هم نامحرم نباشند، عقد دائم را خودشان در غياب پدر دختر، از روى رساله جارى مى نمايند. با توجه به اين كه پدر دختر - همچنان كه به طور خلاصه در فوق به عرض رسيد - نسبت به ازدواج آن ها راضى بوده است، آن ها براى قرائت صيغۀ عقد، از پدر دختر اذن نمى گيرند. و بر اساس همين عقد، روابط بسيار محرمانۀ زناشويى با هم

ص: 20

داشته اند، به جز دخول، كه آن هم براى عروسى و رسوماتى كه در جامعه مرسوم و معمول است، انجام نشده است. در همان روزها پسر براى آزمايش خون جهت ازدواج، به دادن خون در بيمارستان اقدام مى كند و پدر دختر نيز راضى بوده است. حتى پدر دختر، خودش پسر را براى معرفى به بيمارستان، به دفتر ثبت ازدواج متعلّق به يكى از دوستان قديمى خود راهنمايى مى كند. پسر نتيجۀ آزمايش خون را به منزل پدر دختر مى برد و پدر دختر از نتيجۀ آزمايش خون نيز مطلع مى شود و قرار مى شود كه در چند روز آينده، همان دفتر ثبت ازدواج مذكور، جهت ثبت ازدواج آن ها، به منزل پدر دختر بيايد. چند روز قبل از ثبت ازدواج، به علت خروج آن دختر از منزل و رفتن دختر به جايى بدون اجازه و موافقت آن پسر، بين آن ها اختلاف پيش مى آيد. و در اثر آن، دختر مى گويد: يا بايد مرا طلاق بدهى و يا اگر نمى خواهى طلاق دهى، بايد همۀ مهريه و نفقۀ ايام گذشته ام را نقداً بپردازى، تا به تو تمكين كنم. در نتيجه پسر مى پذيرد كه مهريه و نفقۀ ايام گذشته او را نقداً بدهد، ولى طلاق نمى دهد، و دختر نيز قبول مى كند كه در صورت دريافت مهريه و نفقه به طور نقد، تمكين نمايد. در اين حين پدر دختر نيز راضى مى شود كه دخترش از آن پسر، مهريه و نفقه دريافت نمايد. اين قضيه مى گذرد و پسر اقدام به پرداخت نفقه مى نمايد. بعد از يك ماه، دوباره دختر و پدر دختر اظهار مى دارند كه چون در هنگام قرائت عقد مذكور، از پدر دختر كسب اذن نشده، آن عقد باطل است. و اين موضوع را وسيله اى قرار مى دهند، تا دختر بدون طلاق از آن پسر جدا شود. حالا اين سؤال مطرح است كه با وجود گذشته اى كه از اول تا آخر، به طور بسيار خلاصه ذكر شد، آيا دختر مى تواند بدون طلاق از آن پسر جدا شود؟ و آيا عقد صحيح است يا باطل است؟

به اميد پيروزى جهانى اسلام

بسمه تعالى، با فرض اين كه پدر عقد را اجازه داده، عقد صحيح است و جدايى با طلاق حاصل مى شود و اختيار طلاق با شوهر است.

ص: 21

[سؤال 10187] 5672

بسمه تعالى 21 / 9 / 1361

دفتر رهبر كبير انقلاب اسلامى

سال گذشته با پسرى آشنا شدم و با شناختى كه از او داشتم مى دانستم كه مى تواند كمكم كند و همان طور هم شد ولى چون در درجه اول مى دانستم حرف زدنم با ايشان گناه مى باشد و در ضمن علاقه اى كه هم از نظر فكرى و هم از نظر احساس به يكديگر داشتيم بر آن شديم كه خطبه عقد دائم را بخوانيم لذا خودمان خطبه را خوانديم و بايد اضافه كنم از زمانى كه خطبه را خواندم چنان رفتار او بر من تأثير گذاشت كه ايمانم را نسبت به خدا و اسلام چندين برابر كرد و آن كارهاى زشتى را كه قبلاً مرتكب مى شدم انجام نمى دهم و مى دانم باعث اين كار ايشان بودند و از اين ماجرا كسى خبر نداشت تا زمانى كه مسأله را با يكى از دوستان خوبم در ارتباط گذاشتم و بعد از صحبت كردن به اين نتيجه رسيديم كه بنابر آن فتوا كه شما (امام) داديد احتمال دادم كه خطبه صحيح نباشد گفتم نامه اى بنويسم و جواب شرعى را از خود شما بپرسم كه آيا به خاطر رفتارهاى بد پدرم كه با من داشتند آيا اذن پدر ساقط نمى شود؟ لطفاً چون جواب شرعى مى باشد برايم فورى بنويسيد.

بسمه تعالى، اگر قبل از عقد، بكارت دختر از بين رفته باشد يا پدر عقد را اجازه كند عقد صحيح است.

[سؤال 10188] 5673

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى

حدود يك سال و نيم پيش خواستم با دخترى ازدواج كنم؛ از او در مورد رضايت پدرش پرسيدم؛ اظهار داشت: پدرش موافقت نموده است. با توجه به اين كه امام خمينى رضايت پدر را احتياط واجب دانسته و احتياط واجب را ايشان و تقريباً همۀ

ص: 22

فقها اجازه داده اند كه از مجتهد ديگرى تقليد كنيم و آيت الله شاهرودى اجازۀ پدر را مستحب دانسته بودند، خودمان صيغۀ عقد را خوانديم؛ (براى من مشكل بود كه تحقيق كنم كه او راست مى گويد يا نه) سپس براى احتياط، من در مورد او و عقد از دختر وكالت گرفتم و دوباره خودم به وكالت او صيغۀ عقد را خواندم. مدتى قبل فهميدم آيت الله شاهرودى در آن موقع فوت كرده بودند؛ ولى من خبر نداشتم؛ الآن به علت اختلافاتى نمى توانم از پدر دختر تحقيق نمايم كه اجازه داده است يا نه؛ و در ثانى در اين اواخر به قدرى اين خانواده به من دروغ گفته اند كه حرفشان را هم نمى توانم باور كنم؛ ولى مطمئنم كه خانواده از ازدواج ما خبر داشته اند. آيا عقد ما درست است يا باطل؟ و آيا بدون اجازۀ من مى توانند اين دختر را به عقد ديگرى درآورند؟ چون احتمالاً بايد اين جواب را به خانوادۀ دختر نشان بدهم، اگر امكان دارد جواب را زير مسأله بنويسيد تا هم مسأله و هم جواب آن با هم مشخص باشد. قبلاً از مزاحمتى كه ايجاد نمودم پوزش مى طلبم.

بسمه تعالى، نمى توانند بدون طلاق، زن را به ديگرى شوهر دهند و احتياط آن است كه يا پدر دختر عقد را اجازه كند و يا مرد زن را طلاق دهد.

[سؤال 10189]‘ 2169

3. آيا عقد دختر بدون اجازه پدر و بدون اطلاع او، باطل است يا صحيح؟

بسمه تعالى، صحيح نيست، مگر آن كه پدر دختر آن را اجازه دهد.

[سؤال 10190] 5674

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب و امام امت، خمينى بت شكن سلام عرض مى كنم.

سلام بر شما كه قلب مستضعفان جهان هستيد شما كه در برابر سختى ها مقاومت كرديد و بدانيد امام عزيز كه شما را بهتر از پدر و مادر خود دوست دارم. من دخترى هستم كه هفده سال دارم و محصل هستم و دلم مى خواهد كه در يكى از ارگان ها عضو

ص: 23

بشوم، اما پدر و مادرم اجازه نمى دهند. آن قدر پيش آن ها التماس كردم تا اين كه اجازه دادند. فقط در كلاس هاى مواضع حزب شركت كنم و چيزى را مى خواهم برايتان بنويسم كه برايم خيلى مشكل است، اما براى شما كه عزيزتر از افراد خانواده ام هستيد مى نويسم. امام عزيز، پدر من كه خود را يك مسلمان واقعى مى داند مى توانم بگويم كه هيچ يك از احكام دين را انجام نمى دهد و آن هايى را هم كه واجب است انجام نمى دهد و هميشه عذر مى آورد كه نمى توانم انجام دهم. آيا وظيفه من اين است كه طبق آيه قرآن به او سلام نكنم و همانند يك غريبه كه واجبات را انجام نمى دهد رفتار كنم؟ خواهشمندم كه جوابم را بدهيد.

سؤال ديگرى دارم. پدرم مى خواهد مرا مجبور كند با مردى ازدواج كنم كه هم اكنون سرباز است و چندى قبل كه مى بايست به جبهه برود گريه مى كرد كه چرا بايد به جبهه برود و من حاضر نيستم كه با چنين مردى ازدواج كنم. چون در اين زمان جوانان 12، 15 ساله براى رفتن به جبهه گريه مى كنند كه هرچه زودتر آن ها را به جبهه ببرند؛ اما او كه سرباز است براى اين كه او را از طرف ارتش به جبهه مى برند گريه مى كند و مى ترسد كه شايد كشته شود. از شما مى خواهم كه به من بگوييد با اين مرد ازدواج كنم يا نه؟ فقط به سخن شما عمل خواهم كرد. اى امام عزيز، از شما خواهش مى كنم كه جواب اين سؤالات مرا بدهيد تا جواب شما را نشان خانواده ام بدهم و به همان عمل بكنم. خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگهدار. والسلام عليكم ورحمة الله

بسمه تعالى، به پدر خود احترام كنيد و در ازدواج با صلاح ديد خودتان و مراعات اذن پدرتان اقدام نماييد.

[سؤال 10191] 5675

بسمه تعالى 12 / 10 / 1358

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى نايب الامام، امام خمينى، دامت بركاته

پس از اهداى سلام وافره و تحيت به ساحت آن وجود مقدس، ان شاء الله مصون و محفوظ بوده باشيد.

ص: 24

معروض به اين كه يك شخص با دوشيزه اى نامزد كرده است و براى نامزدى آن دوشيزه مبلغى پول براى شيرينى و لباس و غيره خرج كرده است. بعد از مدتى دوشيزه مى گويد: «به آن شخص ازدواج نمى كنم» ولى آن شخص حاضر است با تمام مخارج بعدى با او ازدواج كند دوشيزه به ازدواج حاضر نمى شود در اين صورت آيا مخارجى كه آن شخص خرج نموده است به او مى رسد يا نه؟

ضمناً اگر دوشيزه به ازدواج حاضر شود، اما ولىّ او مانع ازدواج باشد چطور است؟ سلامتى شما را از خداوند متعال خواهان و خواستاريم.

بسمه تعالى، حق مطالبه مخارجى كه كرده ندارد و ازدواج دختر باكره بدون اذن پدر يا جدّ پدرى صحيح نيست.

[سؤال 10192] 5676

بسمه تعالى 4 / 12 / 1361

دفتر محترم رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته، اميد است با امعان نظر و بذل توجه مخصوص، به استفتا و استعلام زير پاسخ شرعى مقتضى را مرحمت فرماييد:

دخترى به سن رشد و كمال عقل رسيده و آموزگار نيز مى باشد. مردى را شيفتۀ خود ساخته و به او قول ازدواج داده و حتى سندى رسمى تنظيم كرده كه پدر و مادر و بستگانم نيز حق مداخله در زندگى ام ندارند. ضمناً پس از اين كه مرد را مجذوب خود نموده؛ به پدر خودش از طريق دفتر ازدواج ابلاغ نموده است كه من شوهر دل خواه خود را با ذكر اسم و تعيين دقيق مهريه و صداق معين نموده ام و مايلم با او ازدواج كنم.

اخطاريه به منزل پدرش فرستاده شده است و پدر دو روز بعد به دفتر ازدواج رفته و اظهار نموده كه بلااشكال است. البته چند روز وقت داده اند حق هرگونه اعتراضى را داشته است، ولى عكس العملى انجام نداده است. اينك، پس از اين كه در تاريخ 11 / 7 / 1356 به نامبرده ابلاغ شده و در تاريخ 21 / 8 / 1356 نيز عقد ازدواج اجرا گرديده

ص: 25

است؛ پدر پس از سپرى شدن اين مدت مدعى بى اطلاعى شده و اظهار نموده كه رضايت ندارم. لذا متمنى است، پاسخ شرعى و قانونى خود را مرقوم فرماييد كه آيا اين عقد ازدواج باطل است يا صحيح است؟

بسمه تعالى، اگر عقد بدون اذن يا اجازۀ پدر دختر واقع شده، صحيح نيست.

[سؤال 10193] 5677

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، اين جانب دخترى داشتم كه در ده سالگى با يكى از خان ها رفته است. يعنى او را براى خدمتكارى با خود برده است. الآن در حدود 17 سال است كه در خانه او است و او نمى گذارد دختر من بيايد به خانه تا من او را شوهر كنم. براى اين كه غيرت من قبول نمى كند كه ناموس من در خانه اجنبى باشد، از آن دفتر تقاضا مى نمايم دستور شرعى آن را بيان فرمايند.

بسمه تعالى، اختيار با خود دختر است و كسى حق ندارد مزاحم او شود و در ازدواج دختر، اذن پدر معتبر است.

[سؤال 10194] 5678

بسمه تعالى

با سلام به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى و درود بر شهيدان گلگون كفن از صدر اسلام تا به حال با اجازه از شما؛ درخواست مى كنم مرا كه در سر دو راهى قرار گرفته ام هدايت كنيد. مشكل من اين است كه آقايى به خواستگارى اين جانب آمده و تمام معيارهايى را كه من براى همسر آينده ام گذاشته ام، ايشان دارا هستند. و به طور كلى مى توان گفت:

داراى تمام ضوابط اخلاق اسلامى هستند و علاقه اى كه ما نسبت به همديگر داريم وصف ناپذير است؛ اما پدرم اجازه نمى دهد و مى گويد: من دلم مى خواهد تو را به

ص: 26

شخص ديگرى بدهم. در صورتى كه من هيچ علاقه اى به اين شخص ندارم. حالا شما به من بگوييد كه من در اين جا چه بايد بكنم؟ آيا بايد تسليم حرف پدر شوم و زندگى خشك و بى روحى را با كسى كه علاقه اى به او ندارم شروع كنم؟ آيا رضايت مادر هم كافى است؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره بدون اذن پدر صحيح نيست.

[سؤال 10195] 5679

بسمه تعالى 10 / 12 / 1360

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله عمره، پس از سلام؛ تقاضا مى شود جواب سؤالات زير را محبت فرمايند كه محل حاجت است:

1. باتوجه به فتواى حضرت آيت الله كه در ازدواج باكره اجازه پدر شرط است، اخيراً وقتى كه برادران پاسدار به خواستگارى مى روند دختر و بستگانش اظهار تمايل مى كنند؛ ولى پدرش مخالفت مى كند و مى گويد كه پاسداران مى روند كشته مى شوند و دختر ما بى سرپرست مى ماند. آيا اجازه پدرى كه اين چنين منطقى دارد باز هم لازم است؟

بسمه تعالى، اجازه پدر شرط است.

2. بعضى از خانم ها بچه زياد دارند و يا اصولاً بچه آوردن براى سلامتى آنان ضرر دارد. براى بستن لوله رحم نيز اطبا معالج تقاضاى مجوّز شرعى از ائمه جمعه دارند؛ وظيفۀ ائمه جمعه در اين رابطه چيست؟

بسمه تعالى، اگر موجب عقيم شدن يا ضرر نباشد، با اجازه شوهر مانع ندارد.

[سؤال 10196] 5680

بسمه تعالى 15 / 1 / 1361

1. خواهرى تصميم به ازدواج با شخص معلولى گرفته كه در اثر جنگ و يا هر اتفاق ديگرى معلول شده؛ ولى پدر او مخالفت مى كند. آيا مى تواند بدون اجازه اقدام به اين عمل نمايد؟

بسمه تعالى، اذن پدر در ازدواج دختر باكره شرط است؛ ولى اگر دختر ميل

ص: 27

به ازدواج دارد و پسر كفو شرعى و عرفى او باشد و بترسد كه اگر با آن پسر ازدواج نكند بعداً شوهر خوبى براى او پيدا نشود، پدر حق منع ندارد.

2. كشتۀ عراقى ها از نظر تغسيل و تكفين و نماز و دفن چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، واجب نيست، مگر معلوم شود كه از روى اجبار و اكراه به جبهه آمده است.

3. تصرف در اموال اسرا، مثل ساعت، اوركت، لباس ها و غيره از نظر شرعى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، موقوف است به رضايت صاحب اموال.

4. آيا وسايل و لوازم كشته هاى عراقى جزو غنيمت جنگى حساب شده و هر فردى مى تواند هر مقدار كه توانست بردارد يا خير؟ در صورت تفصيل در قضيه، ذكر بفرماييد.

بسمه تعالى، در غير آلات و اسلحه جنگى براى رزمندگان مانع ندارد با رعايت مقررات دولت اسلامى.

خداوند آن حضرت را در كمال صحت و سلامت به خدمتگزارى اسلام بيش از پيش توفيق دهد.

[سؤال 10197] ‘ 5657

5. به واسطه اختلاف سليقه و عقيده بالخصوص در مورد پيشامدهاى اخير بين بعضى از دخترها و پدرهايشان دخترها مايل به ازدواج بعضى از پسرها مى شوند كه هم فكر و هم سليقه اند با آن ها، ولى پدر مايل به ازدواج دختر با آن ها نيست آيا باز هم رضايت پدر را در عقد دختر لازم مى دانيد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر با رد خواستگار مورد پسند دختر كفو شرعى و عرفى ديگرى براى دختر پيدا مى شود و تأخير ازدواج دختر تا پيدا شدن كفوى كه مورد پسند پدر هم باشد مفسده ندارد اجازۀ پدر شرط است.

[سؤال 10198] 5681

بسمه تعالى

1. دختر باكره اگر بدون اذن رضايت پدر ازدواج كند عقد او صحيح است يا باطل؟

بسمه تعالى، صحيح نيست؛ مگر در صورتى كه پدر از ازدواج دختر با كفو خودش ممانعت كند و دختر نياز به ازدواج داشته باشد و بترسد كه اگر اين ازدواج را نكند ديگر شوهر خوبى براى او پيدا نشود.

ص: 28

2. بعضى بچه ها هستند كه اول بلوغ، پدر و مادر به آن ها مى گويند: «شما ضعيف هستيد و روزه نگيريد». ولى خود آن بچه ها تشخيص نمى دهند كه روزه مضر است يا نه. و به گفتۀ پدر يا مادر روزه نمى گيرند و بعد از رشد و بزرگ شدن هم ياد ندارند كه آن روز واقعاً ضعيف بوده اند و روزه مضر بوده يا نه، فقط پدر يا مادر مى گويند كه «شما ضعيف بوديد». اين گونه اشخاص علاوه بر قضا كفاره عمد هم بايد بدهند يا خير؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

[سؤال 10199] 5682

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

1. آيا دخترى كه بالغۀ رشيدۀ عاقله بوده و حدود بيست سال سن داشته و تحصيل كرده است و مايل به ازدواج با جوان متديّن مسلمان است. پدر دختر به واسطه امور مادى اذن نمى دهد. آيا دختر مى تواند بدون اذن پدر ازدواج كند؟

2. در صورتى كه پدر دختر بهانه تراشى كند و به جهات مختلف از قبيل بيكارى و بى خانه بودن پسر، اجازه ندهد؛ تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اذن پدر در ازدواج دختر باكره شرط است، مگر در صورتى كه از تزويج به كفو منع كند و دختر نياز به ازدواج داشته باشد و بترسد كه اگر از اين ازدواج صرف نظر كند، شوهر خوبى براى او پيدا نشود.

[سؤال 10200] 5683

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب اسلامى ايران - دام ظله - سلام عرض مى نمايم

غرض از مزاحمت، من دخترى هستم 19 ساله كه چهارم نظرى را تمام كرده ام و مدت هفت ماه است كه پاسدارى از من خواستگارى كرده و با تمام وجود حاضر به ازدواج با من مى باشد. و از همه جهت، خود و خانواده و تمام ارحام به دليل داشتن ايمان قوى او، با اين ازدواج موافقند، جز پدرم كه به علت قلّت اطلاع اجازه نمى دهد و

ص: 29

تنها دليل او اين است كه پاسدار است و ممكن است شهيد و يا ترور شود و قلب من راضى نيست. اكنون با توجه به اين كه من جز زن پاسدار، همسر كس ديگرى نمى خواهم بشوم و اين پاسدار از ايمان والايى برخوردار است، تكليف شرعى من در مورد ازدواج چيست؟ لطفاً جواب را هرچه زودتر كتباً مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در تزويج دختر باكره اذن پدر شرط است، مگر آن كه با رغبت دختر به ازدواج، پدر از ازدواج او با كفو شرعى و عرفى وى منع كند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى او پيدا نشود، كه در اين صورت ولايت پدر ساقط است.

[سؤال 10201] 5684

بسمه تعالى 28 / 4 / 1361

تهران، جماران، دفتر امام خمينى

جوانى است كه بنا به وظيفۀ شرعى و نيازهاى روحى، تصميم به ازدواج گرفته است. وى دختر جوان رشيدۀ بالغۀ 21 ساله اى را انتخاب كرده است كه با او توافق كامل دارد، ولى پدر دختر موافقت نمى كند. تكليف شرعى چيست؟

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره، اذن پدر شرط است؛ بلى اگر دختر مايل به ازدواج باشد و پسر، كفو عرفى و شرعى او هست و دختر بترسد كه اگر او را رد كند، بعداً شوهر خوبى پيدا نشود، پدر نمى تواند او را منع كند، و در صورت منع، ولايتش ساقط مى شود.

[سؤال 10202] 5685

بسمه تعالى 11 / 5 / 1361

سلام عليكم ورحمة الله

پدر عزيزم! مشكلى دارم كه مزاحم وقت گران بهايتان كه متعلق به تمام امت است، مى شوم. بنا بر وظيفه اى كه احساس مى كنم و براى خشنودى امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، به يارى

ص: 30

خداوند تعالى، تصميم گرفته ام با طلبۀ جوانى كه دو پاى خود را در راه رضاى الله از دست داده است، ان شاء الله ازدواج نمايم. با رضاى پدرم با جوان صحبت كرده و برنامۀ زندگى آينده مان را ريخته ايم. ولى بعد از آمدن پدر جوان به منزل ما، مادرم شديداً مخالفت كرده و پدرم را نيز به مخالفت وامى دارد، به طورى كه پدرم اكنون مخالفت مى نمايد و از رضايت قبلى خود دست برداشته است. در رابطه با حل اين مشكل، با يك برادر روحانى صحبت كردم. ايشان در صحبت هايشان فرموده اند كه در اين مورد خاص امام اجازۀ پدر را شرط نمى داند. و نيز فرمودند: براى اطمينان بيشتر به شما نامه اى نوشته و از شما اجازه بگيرم. خواهش مى كنم هرچه سريع تر در اين مورد، مسئوليت و وظيفۀ من را معين كنيد، تا خداى نكرده باعث گناه بيشترى نگردم.

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره منوط به اجازۀ پدر است؛ ولى هرگاه با رغبت دختر به ازدواج، پدر از ازدواج او با كفو شرعى و عرفى خويش ممانعت كند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى او پيدا نشود، در اين صورت ولايت پدر ساقط است.

[سؤال 10203] 5686

بسمه تعالى

سلام گرم ما به حضور آن بزرگ رهبر و پدر مهربانمان كه همچون قلب تپندۀ امت، در پى مشكلات امت مى تپد. اينك ما دختران شما به مشكلى دچار شده ايم كه راه حلش را در پناه گفتار شما مى جوييم.

مشكل ما، مشكل ازدواج و تشكيل زندگى شرافتمندانه در سايۀ اسلام و حكومت اسلامى است، ليكن خانواده هايمان مشكلاتى از قبيل زندگى مادى و طايفه و همچنين مسأله روستايى و شهرى را مطرح مى كنند. البته همراه با اين مسائل، مسأله ايمان فرد و اصالت اسلاميش را مد نظر دارند، ولى اگر كسى ايمانش خوب بود و از نظر مادى هم در حد متوسط بود و پدر و مادر - بدون هيچ عذر شرعى - اشكال تراشى كنند، آيا

ص: 31

مى شود در اين مورد با ايشان مخالفت كرد يا نه؟ و در صورتى كه مسأله فقط طايفه و خانواده باشد و خودش از نظر اسلامى و انسانى تأييد شده مى باشد و پدر و مادر به استخاره متوسل مى شوند، آيا بايد به اين استخاره، محل گذاشته شود يا نه؟

و اگر خانوادۀ طرف از نظر عقيدتى و فكرى زياد انقلابى فكر نمى كنند، اما طرف خودش با انقلاب و اسلام حركت مى كند و فكرش اسلامى مى باشد و به خاطر امر خدا و پيغمبر اين كار را مى خواهد انجام دهد، آيا مى شود در اين مورد با ايدۀ پدر و مادر مخالفت نمود يا خير؟ اگر پدر خانوادۀ پسر از نظر شغلى به ظاهر مناسب نباشد، منظور اين است كه مثلاً در رژيم گذشته ژاندارم بوده، اما حالا بازنشسته شده و اكنون خانواده به اين علت كه شغلش - شغل پدرش - اين بوده مخالفت مى نمايند، اما خود طرف، عضو سپاه مى باشد در اين مورد آيا بايد به مخالفت پدر و مادر ترتيب اثر داد يا نه؟ از شما خواهش مى كنيم به طور كلى بنويسيد كه در چه شرايطى پدر و مادر مى توانند از ازدواج دخترشان با يك فردى كه از نظر شرعى عذرى ندارد، فقط عذرشان يك مقدارى مادى، و يك مقدارى به خانواده و طايفه ترتيب اثر مى دهند و با ازدواج با يك فرد مخالفت مى كنند چيست؟

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره اذن پدر شرط است، مگر اين كه دختر ميل به ازدواج داشته و پسر، كفو شرعى و عرفى او باشد و بترسد كه اگر او را رد نمايد بعداً شوهر خوبى پيدا نخواهد كرد، كه در اين صورت ازدواج او بدون اذن پدر صحيح است.

[سؤال 10204] 5687

بسمه تعالى

خدمت امام و رهبر بسيار عزيزم، امام خمينى

پس از عرض سلام و احوالپرسى، مى خواستم مقدارى با شما درد دل كنم. مى دانم كه وقتتان بيشتر از اين ارزش دارد كه ما بخواهيم به خاطر مسائل فردى، مزاحمتان

ص: 32

شويم، ولى امام! خيلى دلم گرفته و به هيچ كس به اندازۀ شما اطمينان ندارم. خلاصۀ مطلب اين است كه دخترى هستم كه تحصيلات دانشگاه را تمام كرده ام. پدرم به شدت مخالف انقلاب است و براى همين هم ما را خيلى در تنگنا قرار مى دهد. قبل از انقلاب هم هميشه با من به خاطر اين كه روسرى مى پوشيدم و يا به مردها دست نمى دادم، دعوا داشت و مى گفت: من بايد تو را به كسى بدهم كه روسريت را بردارد. بعد از انقلاب هم با اين كه خواستگار زياد مى آيد، نمى گذارد ازدواج بكنم. مى گويد:

شماها در خيابان ريختيد و مشت هايتان را بالا گرفتيد و مملكت را به هم زديد، من هم مى خواهم از شما انتقام بگيرم. زندگى را از شما مى گيرم و مى خواهم بدبخت شويد، همان طور كه مملكت را به روز بدبختى انداختيد. ناگفته نماند كه بعد از انقلاب هم، نمازشان را كنار گذاشته اند؛ با اين كه كارمند دولت بوده و ضررى هم از انقلاب به ايشان نخورده است. من جرأت رفتن به مسجد و يا نماز جمعه و يا راهپيمايى ها را ندارم؛ چون كه در خانه غوغا به پا مى شود. چند ماه پيش شما را خواب ديدم و به شما گفتم: امام! التماس دعا از شما دارم و شما خنديديد. حالا هم ديگر دلم خيلى گرفته بود، واقعاً راه به هيچ جا ندارم. خواستگار هم كه مى خواهد بيايد، يا از خانه بيرون مى رود، و يا تلفن را قطع مى كند كه نتوانند تماس بگيرند و مى گويد: من دختر به حزب اللهى نمى دهم. يك خواب ديگر هم چند ماه پيش ديدم و آن خواب حضرت فاطمه عليهاالسلام بود. البته خودشان را نديدم، ولى قصرى بود و مرتب نور به طرف من مى آمد. من زبانم بند آمده بود و نمى توانستم حرف بزنم. بعد از مدتى دو كلمه از دهانم خارج شد، يكى «شوهر خوب» و ديگرى «شهادت»؛ ولى وقتى «شوهر خوب» را گفتم، ابر كوچك سفيدى جلو آمد و وقتى كلمۀ «شهادت» را گفتم، ابر ناپديد شد. خلاصه امام من خيلى ناراحتم. اصلاً ديگر نمى دانم چه كار بايد بكنم. شما را به جان حضرت مهدى عليه السلام قسم مى دهم كه من را هم با نفستان دعا كنيد. البته مى دانم شما آن قدر خوب هستيد كه همه را دعا مى كنيد. ولى از شما خواهش التماس

ص: 33

دعاى مخصوص دارم. در ضمن چند بار هم خواسته ام كه در محضر عقد كنم و اصلاً از خانه بيرون بروم، ولى راستش دوباره ترسيدم؛ چون كه به مردها نمى توانم آن قدر اطمينان كنم؛ مى ترسم در زندگى سركوب بشوم كه تو چنين و چنان كردى. خلاصه امام من بعد از خدا، اميدم به شما است. هرچه شما بفرماييد به روى چشم انجام مى دهم.

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، موكول به اجازۀ پدر است؛ ولى اگر دختر مايل به ازدواج باشد و پدر با ازدواج وى با كفو شرعى و عرفى موافقت نكند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، در اين صورت اعتبار اذن پدر ساقط است.

[سؤال 10205] 5688

بسمه تعالى 31 / 3 / 1361

با سلام و آرزوى سلامتى و موفقيت روز افزون شما اين جانب پاسدار كميته و معلم آموزش و پرورش چند ماه پيش با دختر خانمى براى ازدواج به گفت وگو نشستيم تا اين كه امسال جهت خواستگارى رفتم و با والدين ايشان صحبت كردم آن ها علاوه بر برخورد تند و خشك، مقدارى زياد چوب لاى چرخ گذاشتند و گفتند كه بايد كمِ كم ماهى 15 هزار تومان درآمد داشته باشيد تا بتوانيد زندگى تقريباً خوبى داشته باشيد و بعد از مدتى به دخترشان گفتند كه نمى گذاريم اين ازدواج صورت بگيرد. لازم است بدانيد كه والدين اين دختر ضد انقلاب و ضد اسلام و شرع هستند و زندگى غربى مآب و صددرصد مادى دارند پدر ايشان در رژيم گذشته رئيس بانك سپه بوده و مادر ايشان فردى بى حجاب و غرب زده و متوسل به رنگ و روغن، در ضمن اين دختر يك خواهر و يك برادر دارد كه خواهر ايشان در انگلستان است و برادر ايشان نيز فردى بى بند و بار و گه گاه دوستان فاسد خود را به منزل مى آورد و با هم به تماشاى فيلم ها و كاست هاى مبتذل مشغول مى شوند در كل لازم است گفته شود كه اين دختر

ص: 34

تنها فرد مذهبى و پاى بند به شرع و انقلاب است و تا حد زيادى غرق در معنويات و متمسك به ادعيه و ائمه معصومين عليهم السلام و با جوى كه در منزل ايشان هست با بودن مسائل خلاف شرع و اسلام و عقايد ضد انقلابى و ضد روحانى و با استهزاهايى كه اين دختر مى شود در اين منزل به ايشان بسيار سخت و ناگوار مى گذرد البته اين مسأله را با دفتر امام در تهران تلفنى در ميان گذاشته و به ما گفتند كه با بودن اين مسائل اگر هم كفو باشيد و دختر تشخيص بدهد كه از شما بهتر را نمى تواند پيدا كند اين جا اذن پدر ساقط مى شود و لازم نيست از پدر اجازه گرفته شود و مى توانيد بدون اذن پدر عقد كنيد لذا به محضر جهت عقد رفتيم به ما گفتند كه اين مسأله را به دفتر امام بنويسيد و اجازه را بدهد تا خطبۀ عقد را جارى كنيم در غير اين صورت ما نمى توانيم عقد كنيم لذا تقاضا مى شود كه نسبت به اين مسأله خيلى مهم تمام اقدامات لازم را مبذول فرماييد. قبلاً از همكارى شما كمال تشكر را دارم.

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره موقوف بر اجازۀ پدر است مگر آن كه با ميل دختر به ازدواج، پدر از ازدواج وى با كفو شرعى و عرفى او ممانعت كند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود كه در اين صورت ولايت پدر ساقط است و ازدواج بدون موافقت پدر محكوم به صحت است.

[سؤال 10206] ‘ 4477

11. آيا اذن پدر در عقد شرط است يا خير؟ و در صورتى كه پدر، ضد انقلاب باشد و دختر بخواهد با فردى مكتبى ازدواج كند و پدر اذن ندهد، چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره منوط به اجازۀ پدر است؛ ولى اگر با ميل دختر به ازدواج، پدر از ازدواج وى با كفو شرعى و عرفى ممانعت كند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، در اين صورت ولايت پدر ساقط است و اجازۀ وى شرط نيست.

ص: 35

[سؤال 10207]‘ 4246

2. صبيۀ بنده در تظاهرات شركت داشته؛ جوانى او را گول زده و به محضرى مراجعه نموده است. براى آن كه بنده راضى نبوده ام. - يعنى اصلاً به بنده مراجعه نشده - دختر به دروغ به صاحب محضر گفته است سابقه ازدواج دارم؛ اقرارنامه تنظيم نموده، محضر ازدواج او را عقد نموده؛ عقد صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره موقوف به اجازۀ پدر است؛ ولى با ميل دختر به ازدواج اگر پسر كفو عرفى و شرعى او باشد و دختر بترسد كه ديگر شوهر خوبى پيدا نكند، پدر حقّ منع از ازدواج آن ها ندارد.

[سؤال 10208] 5689

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

احتراماً؛ به عرض مى رساند، پسرى كه سنش بيش از 22 سال است و خدمت سربازى را نيز تمام كرده، و تمام دوران سربازى خود را در جبهه ها گذرانده است و فردى انقلابى نيز مى باشد، به طورى كه عموم مردم محل، به اين امر واقفند. اين جوان به خواستگارى دخترى رفته كه برادرش عضو بسيج بوده و حدود پنج ماه است كه به اسارت متجاوزين بعثى عراق درآمده است. وقتى پسر به خواستگارى دختر مى رود، خانوادۀ دختر به پسر جواب مى دهند كه ما از دين و اخلاق و يا هر جور ديگر از شما راضى هستيم، و خود دختر نيز همين طور، ولى براى انجام اين پيوند، بايد صبر كنى تا اسير جنگى ما (برادر دختر) از عراق برگردد. و اين امر باعث انجام نگرفتن ازدواج شده است. از آن جايى كه خانوادۀ دختر و پسر، و خود آن ها (دختر و پسر) حزب اللهى هستند و به تأخير افتادن ازدواج آن ها، به علت اسير بودن يكى از افراد خانوادۀ دختر مى باشد، و اين هم به جنگ، و جنگ هم به ايدئولوژى ما - اسلام - بستگى دارد، شايد بتوان اين مطلب را به عنوان يك مسأله شرعى مورد سؤال قرار داد كه آيا از نظر شرعى، درست هست كه خانوادۀ دختر صبر كنند تا اسير آن ها از اسارت آزاد شود؟ قابل تذكر است كه خانوادۀ دختر به امام خمينى اعتماد زيادى داشته و جواب شما،

ص: 36

مسأله را حل مى نمايد. به اميد روزى كه پيوند اين پسر و دختر انقلابى و حزب اللهى، به صورتى اسلامى انجام پذيرد.

بسمه تعالى، اختيار با پدر دختر است، مگر آن كه دختر ميل به ازدواج داشته باشد و پسر حاضر نباشد صبر كند، و پدر اگر فعلاً موافقت نكند، خوف آن باشد كه بعداً خواستگارى كه كفو دختر باشد پيدا نشود، در اين صورت ولايت پدر ساقط است.

[سؤال 10209] 5690

بسمه تعالى

با درود به امام عزيز، و با سلام به رزمندگان جبهه هاى اسلام، خدمت امام امت:

من دخترى هستم كه در خانواده اى زندگى مى كنم كه پدرم بسيار مخالف انقلاب و دولت و همه كس است، ولى برادرها و مادرم همه با من هم عقيده اند و حتى يك برادرم اسير، و يك برادرم هم پاسدار اسلام است. به هر حال مى خواستم از حضور جناب عالى بپرسم در موقع ازدواج پدرم مخالف است كه با يك فرد حزب اللهى و معتقد به انقلاب و امام ازدواج كنم و مى گويد: تا من زنده ام حق ندارد با چنين اشخاصى ازدواج كند. ولى واقعاً منطقى نيست؛ چون عقيدۀ من با پدرم متضاد است و مسلماً نمى توانم با شخصى كه پدرم مى خواهد، ازدواج كنم. به هر حال مى خواستم بدانم اجازۀ پدر تا چه حد مورد قبول است؟ در صورتى كه الآن يك فرد حزب اللهى و از هر نظر خوب آمده، ولى پدرم مخالفت مى كند و مى گويد: اگر مى خواهى ازدواج كنى، به من كارى نداشته باش. به هر حال وظيفۀ من در اين ميان چيست؟ يا بايد تا پدرم زنده است ازدواج نكنم، يا بايد بدون اجازۀ پدر دست به اين كار بزنم. لطفاً جواب را برايم بنويسيد. از خدا اميد پيروزى و نصرت شما را خواهانم.

بسمه تعالى، اجازۀ پدر دختر شرط است، مگر آن كه پسر، كفو عرفى و شرعى دختر باشد و دختر بترسد كه اگر با آن پسر ازدواج نكند ديگر شوهر خوبى پيدا نكند، در اين صورت پدر حق منع ندارد.

ص: 37

[سؤال 10210] 5691

بسمه تعالى 18 / 10 / 1361

جماران، دفتر آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با كمال احترام و ادب، استدعا دارد مقرر فرمايند نظر مبارك را اعلام دارند. چنانچه خواستگار دختر كبيره و باكره، فاقد صلاحيت اخلاقى و تقواى اسلامى باشد، اذن ولى در نكاح، شرط واجب و لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، اذن پدر يا جد پدرى، در ازدواج دختر باكره شرط است، ولى اگر پسر، كفو عرفى و شرعى دختر باشد و دختر بترسد كه اگر با او ازدواج نكند، ديگر شوهر خوبى پيدا نكند، پدر يا جد حق منع از ازدواج آنان ندارند.

[سؤال 10211] 5692

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى، قائد اعظم، مرجع اعلى، الامام الخمينى، دام ظله الشريف، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

در مسأله اى كه در ذيل استفتا مى شود، لطفاً حكم شرعى را بيان فرماييد، مورد ابتلا است. مسأله اين است كه اگر دختر بالغۀ رشيده را براى بالغ رشيد، بدون اذن پدر دختر عقد كند و بعد از اجراى عقد، از پدرش اذن طلب نمايد وليكن پدر اذن ندهد. با اين كه دختر و پسر هر دو كفو شرعى و عرفى بوده و دختر به اين پسر ميل تام دارد و هر چند از پدر اذن مى طلبد، ممانعت مى كند و پدر مى گويد كه من نسبت به ازدواج با اين پسر اصلاً اجازه نخواهم داد. و دختر مى گويد: من به غير از اين پسر با كسى ديگر ازدواج نخواهم كرد آيا در اين صورت اذن پدر لازم است يا نه؟ و در فرضى كه اذن پدر لازم باشد، از پسر ابراء مدت مى خواهد يا نه؟ بيان بفرماييد. أجركم على الله

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره منوط به اجازۀ پدر است، مگر آن كه با ميل

ص: 38

دختر به ازدواج، پدر از ازدواج وى با كفو عرفى و شرعى او ممانعت كند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، كه در اين صورت ولايت پدر ساقط است، و در موردى كه ولايت پدر ساقط نيست، صحت عقد مشروط به اجازۀ پدر است، و اگر پدر اجازه نكند دختر نمى تواند آثار عقد صحيح را مترتب نمايد و احوط آن است كه با طلاق در عقد دائم، و با ابراء مدت در عقد متعه، از هم جدا شوند گرچه اين احتياط واجب نيست.

[سؤال 10212] ‘ 5542

2. وقتى كه يك برادر پاسدارى به يك خواهر مؤمن و متعهد پيشنهاد ازدواج مى دهد و هر دو هم موافق به اين ازدواج هستند، ولى پدر و مادر و برادر و خواهر، اعلام مخالفت شديد مى كنند. در آن صورت وظيفه چيست؟ لطفاً به طور واضح تشريح فرماييد. آيا در اين صورت اجازه پدر و مادر و برادر شرط است؟

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره، اذن پدر شرط است، مگر آن كه با ميل دختر به ازدواج، پدر رضايت به ازدواج او با كفو شرعى و عرفى وى ندهد و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، كه در اين صورت ولايت پدر ساقط است.

[سؤال 10213] 5693

بسمه تعالى 2 / 12 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى، امام خمينى، دامت بركاته، السلام عليكم

احتراماً؛ نظر به اين كه در توضيح المسائل اجازۀ پدر را براى ازدواج دخترش شرط فرموده ايد، ولى در تحرير الوسيله، جلد دوم، اجازۀ پدر را در صورت خوددارى از اجازه براى دخترى كه به سن رشد شرعى رسيده باشد شرط، مقرر نفرموده ايد. مستدعى است نظر عالى را در مورد دخترى كه كبيره و رشيده است و مى خواهد

ص: 39

ازدواج بكند، ولى پدر دختر اجازه نمى دهد، بيان فرماييد كه به كدام يك از دو نظريه مذكور عمل شود.

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، بايد با اجازه پدر باشد. بلى اگر پسر، كفو عرفى و شرعى دختر باشد و دختر ميل به ازدواج دارد و بترسد كه اگر با او ازدواج نكند، ديگر شوهر خوبى براى او پيدا نشود، پدر نمى تواند او را از ازدواج منع كند.

[سؤال 10214] 5694

بسمه تعالى 3 / 8 / 1361

حضور محترم امام امت، آيت الله خمينى، دام ظله

آيا دختر بدون اذن پدر مى تواند شخصاً اقدام به ازدواج نمايد، در صورتى كه سه شرط حاكم باشد: 1. ميل به ازدواج؛ 2. هم كفو بودن دو طرف؛ 3. احتمال اين كه اگر اين شخص را رد كند، هم كفو ديگرى براى او پيدا نخواهد شد. پدر داراى صلاحيت اخلاقى نيست و تعهد به اجراى احكام الهى نيز ندارد. خداوند شما را مؤيد و منصور بدارد. به اميد برقرارى حكومت اسلامى در سراسر جهان

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، منوط به اجازۀ پدر است؛ ولى اگر با ميل دختر به ازدواج، پدر از ازدواج وى با كفو شرعى و عرفى ممانعت كند و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، در اين صورت ولايت پدر ساقط است و دختر مى تواند بدون اجازۀ پدر ازدواج كند.

[سؤال 10215] ‘ 2458

3. البته مسائل رسومات محلى در اين مناطق هنوز پا برجا است، لذا بعضى از پدران، ازدواج را به دختران خود به زور تحميل مى كنند و از كسانى كه عرفاً هم تا و هم شأن ايشان مى باشند باز مى دارند، آيا اين دختر 15 يا 17 ساله و بيشتر، در صورتى

ص: 40

كه با عقل خود كار كند، مى تواند ازدواج كند به دور از اجازه پدر؟ چون پدر، هدفش تحميلى است و اين دختر هم مى گويد كه بايد طبق موازين اسلام باشد و او دختر را باز مى دارد، در اين صورت اگر دختر ازدواج كند، بدون اين كه پدر قبول كند، چطور مى باشد؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره منوط به اجازۀ پدر است؛ ولى اگر با ميل دختر به ازدواج با كفو شرعى و عرفى خود، پدر مخالفت نمايد و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، در اين صورت ولايت پدر ساقط است.

[سؤال 10216] 5695

بسمه تعالى 16 ذى القعده 1401 ق

محضر مبارك رهبر انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى، امام خمينى، دام ظله العالى، احتراماً؛ به عرض مى رساند:

يك دختر و پسر با شناخت همديگر، قصد ازدواج دارند؛ اوّلاً: دختر نياز به ازدواج دارد. ثانياً: پسر نياز به ازدواج دارد. ثالثاً: پسر داراى شرايطى نيست كه در اسلام ازدواج با او حرام يا مكروه باشد، مثلاً شارب الخمر يا تارك الصلاة باشد، بلكه از نظر تقوا زبانزد خاص و عام است.

با چنين خصوصياتى، پدر دختر - با وجود چندين بار مراجعه - اجازۀ ازدواج نمى دهد. آيا در صورت اجازه ندادن پدر، اجازۀ او در مورد ازدواج چنين دخترى ساقط مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، موقوف بر اجازۀ پدر است؛ ولى در صورت ميل دختر به ازدواج، اگر پدر از اجازۀ ازدواج او با كفو شرعى و عرفيش امتناع ورزد و خوف آن باشد كه كفو ديگرى براى خواستگارى دختر پيدا نشود، اجازه او اعتبار ندارد.

ص: 41

[سؤال 10217] 5696

بسمه تعالى 2 / 11 / 1361

حضرت امام خمينى

به فرض اگر دختر بالغ و مسلمانى و پسرى بالغ و مسلمان يكديگر را خواسته و بدون اجازۀ پدر دختر، با هم ازدواج نموده باشند، آيا عقد آن ها باطل است يا نه؟ آيا عدم رضايت پدر دختر موجب ابطال عقد ازدواج آن ها مى شود يا نه؟ آيا دختر مذكور بدون طلاق از آن پسر جدا مى شود يا نه؟ پسر حاضر به طلاق نيست.

بسمه تعالى، عقد دختر باكره بدون اذن و اجازۀ پدر باطل است، مگر اين كه پسر، كفو عرفى و شرعى دختر باشد و دختر بترسد كه اگر با او ازدواج نكند، ديگر شوهر خوبى پيدا نكند.

[سؤال 10218] 5697

بسمه تعالى

دفتر امام، بخش شهرستان ها، برادر حجت الاسلام حسن قديرى، سلام عليكم، احتراماً به عرض مى رساند: اين جانب عضو سپاه پاسداران هستم. در رابطه با ازدواج به مسأله اى برخوردم مبنى بر اين كه خواهرى را در نظر گرفتم و اين خواهر در مورد ازدواج كاملاً موافقت داشته و هيچ مانعى از نظر ازدواج كردن با بنده ندارد. و به حد بلوغ رسيده است و ديپلم هم دارد. مادرش راضى است، برادرش نيز با ازدواج ما موافق است؛ ولى پدرش ناراضى است و دليل نارضايتى را هم فرموده اند به علت بودن بنده در سپاه مى باشد و به طور كل راضى نمى باشند. به چه صورت مى توان ولايت پدر را در اين مورد كه دختر آماده براى ازدواج مى باشد ساقط كرد؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره موقوف است به اذن و اجازه پدر دختر. بلى، اگر دختر ميل به ازدواج داشته باشد و پسر كفو عرفى و شرعى او باشد و دختر بترسد كه اگر با او ازدواج نكند شوهر خوبى براى او پيدا نشود، پدر نمى تواند منع كند.

ص: 42

[سؤال 10219] 5698

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى، امام خمينى، دام ظله العالى على رؤوس الانام

دخترى اجازۀ عقد نكاح خود به شخصى را داد و به قلم و امضاى خود، كسى را از طرف خودش، براى اجراى عقد نكاح وكيل ساخت و امضا كرد و هنوز هم اعتراف مى كند كه خودش نكاح را قبول كرده است، و نوشتۀ وكالت نامه هم از خودش مى باشد، و عقد در خانۀ ناكح انجام گرفته است. و حالا دختر مى گويد من از ترس اقرار نمودم و نوشته دادم. و ناكح مى گويد كه پدر و برادر منكوحه، در حضور شش نفر گواه و نكاح خوان - كه هفتمى بود - همراه دختر بودند پيش از اجراى عقد نكاح، از برادر بزرگ و بالغ دختر كه حاضر بود، پرسيد كه آيا پدرت و شماها از اين عقد راضى هستيد؟ برادر دختر جواب داد كه پدرم اجازه داده و من هم راضى هستم. و بر اين مطلب چند نفر شاهد هست. و مدتى بدين منوال بدون عروسى گذشت و بعداً يك رنجش ميان پدر دختر و ناكح پيدا شد، و پدر دختر مى گويد: من خبر نداشتم و الآن هم راضى نيستم. حكم اين نكاح را بيان بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر شرعاً ثابت شود كه پدر، عقد را اجازه نداده، حكم به بطلان عقد مى شود و در غير اين صورت عقد محكوم به صحت است.

[سؤال 10220] 5699

بسمه تعالى

حضور محترم اعضاى دفتر امام خمينى

پس از عرض سلام و آرزوى موفقيت و پيروزى براى شما، مسأله اى را برايتان مطرح مى كنم كه در حل اين مشكل به همكارى شما و رهنمود حضرت امام خمينى نيازمندم:

دخترى 20 ساله هستم و با پسرى از فاميل قرار ازدواج گذاشتيم، اما به دليل اين كه

ص: 43

هنوز خدمت سربازى را پشت سر نگذاشته، ناچار شديم صبر كنيم تا مدت سربازى او تمام شود. در اين بين - چون ما نمى خواستيم گناهى كرده باشيم - از روى رسالۀ يكى از مراجع كه مقلد ايشان هستم با عربى صحيح صيغۀ موقتى خوانديم، فقط به اين دليل كه به يكديگر محرم باشيم، نه به دليل ديگرى. وقتى اين موضوع را با يكى از نزديكانم در ميان گذاشتم، گفتند كه اين صيغه درست نيست؛ چرا كه بايد حتماً اجازۀ پدر باشد (البته همان طور كه مى دانيد، مطلقاً از لزوم اجازه پدر در اين باره صحبتى نشده). از چندى پيش تا به حال كه اين موضوع را شنيده ام، از اين كه مبادا گناهى كرده باشيم شديداً رنج مى برم و بعد از اين تكليف ما چيست؟ از شما درخواست و تمنا مى كنم كه به محض مشاهدۀ اين نامه، موضوع را با حضرت امام در ميان گذاشته وپاسخ آن را هرچه زودتر براى من ارسال فرماييد و بگوييد كه من چه كنم؟ لازم به تذكر است كه چون اين پسر از فاميل ما است، من نمى خواهم كه فعلاً كسى از بستگانم (پدر، مادر و يا ديگران) از اين موضوع با خبر شود. ولى اين اطمينان را هم دارم كه به خواست خدا حتماً با هم ازدواج خواهيم كرد.

بسمه تعالى، اگر پدر شما عقد را اجازه دهد، صحيح است و گرنه باطل است.

[سؤال 10221] 5700

بسمه تعالى 28 شوال 1402 ق

محضر مبارك حضرت زعيم امّة الاسلاميه، سيدنا و مولانا، امام الخمينى، اطال الله عمره الشريف

معروض خدمت سركار، به عنوان استفتا اين است چون كه يك رساله عمليه موسوم به زبدة الاحكام طبع مطبعة الاداب النجف الاشرف، از قِبَل سركار به دست ما رسيده بود و حالاً هم در دست ما موجود است. در مسائل اولياء العقد (مسأله 1) چنين تحرير فرموده ايد كه ما عين عبارت را نقلاً نوشته ايم: «وأمّا إذا كانَت بكراً، ففيه أقوالٌ

ص: 44

والأحوط استيذان منهما، نعم لا إشكال في سقوط اعتبار إذنهما إن منعاها عن التزويج بِمن هُو كُفوٌ لها شرعاً وعرفاً، مع مَيْلها» بناءً و عملاً بر اين عبارت، يك دختر بالغۀ رشيده و يك پسر عاقل و بالغ رشيد، عقد ازدواجى را بدون اذن صريح ولى، جارى نموده اند و بعد از اجراى عقد نكاح شرعى، بعضى از اشخاص مسأله را مورد بحث و نزاع قرار داده، قيل و قالى در صحت عقد كرده، و بطلان آن را ريشه و بنياد فساد قرار داده اند لهذا صحيح شدن و نشدن را تفصيلاً تحرير فرموده و با مهر شريف مزيّن فرماييد. جواب اين مسأله مورد حاجت را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر پدر اذن در عقد دختر باكره نداده و بعد از عقد آن را اجازه نكرده، عقد صحيح نيست و با اجازه پدر صحيح مى شود.

[سؤال 10222] 5701

بسمه تعالى 2 / 9 / 1361

حضور حضرت امام خمينى؛ اميد است سالم و تندرست بوده و خداوند به عمر شريفتان بيفزايد، از حضورتان چند سؤال داشتم:

1. چون شما در امر ازدواج شرط اجازه پدر در مورد دختر باكره را واجب دانستيد؛ سؤالم اين است كه اگر دختر باكره اى پدر نداشته باشد، اجازۀ چه كسى شرط است و آيا اجازه اش همانند اوامر پدر است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پدر و جد پدرى ندارد، اجازۀ خودش كفايت مى كند و اجازۀ ديگران شرط نيست.

2. شما در رساله فرموديد كه اگر دو نفر با هم راضى و خانوادۀ ايشان نيز راضى باشند، طبق شرايط، اين دو مى توانند همديگر را عقد كنند يا وكيل بگيرند؛ در حالى كه ارگان هاى نظامى اگر اين نوع زن و شوهرى كه بدون مدرك هستند را ببينند مى گيرند. لطف كنيد فتوا را در رابطه با نظام كشور اسلامى ما بگوييد.

بسمه تعالى، اگر عقد مطابق با ضوابط شرعى انجام بگيرد، صحيح است؛ ولى مراعات مقررات دولت اسلامى لازم است.

3. آيا پولى كه در قبال ازدواج - كه مبلغى به اندازۀ يك يا دو هزار تومان و يا بيشتر - به عنوان شيرينى

ص: 45

دريافت مى كنند و اگر ندهند، طلب محسوب مى كنند آيا حلال است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد شرط شده بايد بپردازد؛ و گرنه منوط به رضايت دهندۀ پول است.

[سؤال 10223] ‘ 5782

2. حدود 8 سال پيش عمۀ شوهرم كه از داشتن فرزند محروم بوده است، دخترى را از پرورشگاه به فرزندى قبول كرده است؛ حال كه فرزند به سن بلوغ رسيده، تكليف مرد (پدر) چيست؟ آيا محرم است يا نامحرم؟ و ازدواج اين دختر به چه صورت است؟

بسمه تعالى، دختر نسبت به مرد (پدرخوانده) نامحرم است و اگر پدر ندارد يا معلوم نيست، بعد از بلوغ و رشد اختيار با خود او است.

[سؤال 10224] 5702

بسمه تعالى 4 / 6 / 1361

مرجع عالى قدر و رهبر كبير انقلاب مقدس اسلامى، حضرت آيت الله العظمى الامام خمينى، دامت بركاته، سلام عليكم، از درگاه حضرت احديت تقاضا داريم وجود مبارك حضرتت را در نهايت صحت و سلامت و عافيت و در اوج افتخار و عظمت، لااقل تا طلوع فرج مولايمان حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نگه داشته و از جميع حوادث مصون و محفوظ نگه دارد.

امام عزيز! دخترى هستم در حدود 25 سال سن و در حدود ديپلم سواد دارم و اينك در يك نهاد انقلابى افتخاراً خدمتگزارم. قريب به دو سال است كه از فيض وجود پدر بى بهره شده ام و مى خواهم با مردى كه در همان نهاد خدمت مى كند و در حدود 40 سال سن دارد ازدواج كنم. متأسفانه مادر و برادر 28 ساله ام با اين وصلت مخالف هستند و دليل مخالفت آن ها تفاوت سنى ما است، در حالى كه از نظر اين جانب اين مشكلى نيست؛ چرا كه فرد مذكور را از نظر ايمان و روش زندگى قابل توجه مى دانم، مخصوصاً كه مى دانم در امر دين و عرفان مرا يارى مى كند و راهنما

ص: 46

است و ديگر اين كه او برايم شناخته شده است.

گو اين كه به آن ها گفته ام كه از نظر شرع و طبق فتواى مرجع اشكالى در امر ازدواج ما نيست، اما ايشان نمى پذيرند. و دليل ديگر اين كه پيامبر گرامى اسلام و حضرت خديجه و اميرالمؤمنين و حضرت فاطمه عليهاالسلام با هم از نظر سنى فرق زياد داشته اند، لذا اين مهم نيست، پذيرا نيستند، و مى گويند حرف مردم را چه بگوييم و چه كنيم؟!

امام بزرگوار! اينك كه به عنوان ولى فقيه، اطاعت از جناب عالى واجب است، تقاضا دارم كه اگر موضوع ازدواج ما اشكال شرعى ندارد و اگر اجازت مى فرماييد، حكمى بفرماييد تا مادر و برادرم را موظف به اجرا كند.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اختيار ازدواج و حق انتخاب همسر با خود شما است و رضايت برادر و مادر شرط نيست.

[سؤال 10225] 5703

بسمه تعالى 29 / 10 / 1361

محترماً به عرض مى رساند، نظر به اين كه اين جانب مقلد امام هستم نظر آن جناب را در بارۀ چند مسأله خواستم:

1. دخترى كه پدر و پدربزرگ نداشته باشد، مى تواند (اختيار آن را دارد) ازدواج موقت بكند (متعه شود).

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10226]

2. اگر پدر داشته باشد، ولى در شهرى ديگر كه به آسانى نمى شود با او تماس گرفت مى تواند بدون اجازه متعه شود؟

بسمه تعالى، اگر طورى است كه اجازه گرفتن از او ممكن نيست، اشكال ندارد. ولى اگر تماس با او ممكن است ولو مدتى طول بكشد يا سخت باشد، بدون اجازه نمى تواند صيغه شود.

ص: 47

[سؤال 10227] 5704

بسمه تعالى 20 / 7 / 1361

محضر مقدس حضرت مستطاب، آيت الله العظمى، امام خمينى، دامت بركاته

محترماً معروض مى دارد: فرضاً زيد با دخترى به نام سميه ازدواج كرده، پدر دختر رضايت نداده و مرجع قضايى با توجه به مسأله 2376 مندرج در توضيح المسائل امام، حكم به بطلان عقد داده است. ولى زيد با استفاده از قسمت دوم مسأله 2377، با عبارت: «... و نيز اگر دختر باكره نباشد، در صورتى كه بكارتش به واسطۀ شوهر كردن از بين رفته باشد، اجازه پدر و جد لازم نيست» و با استفاده از حالت زن بودن سميه، به دفتر اسناد رسمى مراجعه و او را به عقد خود در آورده است. آيا اين ازدواج به دلايل زير محكوم به بطلان نيست؟

منظور از عبارت «در صورتى كه بكارتش به واسطۀ شوهر كردن از بين رفته باشد» اين است كه ازدواج شرعى، با رعايت همه جهات واقع شده و سپس طلاق واقع شده، يا شوهر فوت كرده باشد و زن بيوه باشد، كه در اين صورت ازدواج دوم صحيح بوده و اذن پدر و جد بر اساس فتواى امام لازم نيست، و يا زنى كه ازدواجش باطل شده، با اذن پدر با مرد ديگر غير از زيد ازدواج كند و سپس طلاق بگيرد، يا بر اثر مرگ شوهر بيوه شود، كه در اين صورت اگر به عقد زيد در آيد، به فتوا عمل شده است؛ در صورتى كه در موارد زير، خلاف فتوا عمل گرديده است:

1. عدم اذن پدر در ازدواج، با وجود صدور حكم بطلان عقد زيد با سميه.

2. اجراى عقد براى بار دوم بين زيد و سميه، بدون اجازۀ پدر دختر، و بدون اجراى صيغۀ طلاق يا مرگ زيد. يعنى فقط بر اساس رفع بكارت، كه اساس فتوا بكارت نيست، بلكه ازدواج هر دخترى براى بار اول با اذن پدر منظور است.

بنا بر جهات معروض، عقد دوم نيز باطل به نظر مى رسد و با توجه به جهات مختلف و مضرات خانوادگى و اجتماعى، نظر مبارك آن مرجع عالى قدر را براى تنفيذ

ص: 48

عملى مسأله 2376 خواستار است. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر قبلاً با دخول ولو به نحو زناى محرّم، ازالۀ بكارت شده، صحت عقد بعدى منوط به اجازه پدر نيست.

[سؤال 10228] 5705

بسمه تعالى 18 / 7 / 1361

محضر مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

هرگاه دختر باكره اى با عقد و ازدواج بدون اذن پدر ازاله بكارت شود و بعداً با توجه به اين كه اذن پدر در ازدواج دختر باكره شرط است، با طلاق احتياطى (طلاق خلعى) از آن مرد جدا شود؛ چنانچه آن زن دوباره با همان مرد ازدواج كند، آيا صحت عقد دوم منوط به اذن پدر دختر است؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، ازدواج دومى صحيح است و اذن پدر شرط نيست.

[سؤال 10229] 5706

بسم الله الرحمن الرحيم

مولانا ما تقولون في رجل أراد أن يعقد على بكر بغير إذن أبيها، فرجع إلى تحرير الوسيلة فوجد أنّكم تقولون بالاحتياط، فرجع في هذه المسألة إلى من يقول بالجواز، فدخلت بها بعد العقد على مهر معيّن وبعد ذلك أخبرتُ بأنّكم تشترطون إذن الأب في تزويج البكر، فأصبحت ثيّباً فعقدت عليها ثانيةً على مهر معيّن آخر ولم أدخل بها بعد العقد الثاني، أفتونا مأجورين:

1. صحة العقد الأوّل وفساده؟

2. هل تستحق عليَّ مهر المثل أو مهر المسمى؟

3. هل يثبت عليه كفارة أو أمثال ذلك؟

ص: 49

4. ما هو حد البذل في الطلاق الخلعي، وهل يحقّ للزوج أن يطلب أضعاف مهر المسمّى.

بسمه تعالى، يصحّ العقد الثاني ويثبت المهر المعيّن فيه، ولا كفّارة لذلك، ولا حد للبذل في الطلاق الخلعي.

[سؤال 10230] 5707

بسمه تعالى 25 / 6 / 1361

محضر شريعت گستر، حضرت آيت الله العظمى، امام خمينى، روحى فداه

با عرض سلام، جسارتاً خاطر مبارك را به مراتب زيرين معطوف، و با پوزش از تصديع، معروض مى دارد:

كليه ازدواج هاى دخترهاى باكره اى كه تا كنون بدون اذن پدر واقع، و بنا به فتواى صريح آن پيشواى عالى قدر و حكم قطعى دادگاه هاى مدنى خاص باطل گرديده، به محض صدور حكم بطلان، بلافاصله دختر و پسر بدون اذن پدر، تجديد ازدواج كرده اند و با اين توجيه كه چون بكارت از بين رفته است، نيازى به اجازۀ پدر نيست از فتواى آن حضرت، به عنوان راه حل شرعى سوء استفاده و با اين حيلۀ شيطانى، عملاً اذن پدر در دختر باكره نيز ساقط، و احكام دادگاه ها در اين قبيل مسائل بلا اثر شده علاوه بر اين كه اين امر مغاير با مفهوم مسأله 2377، در رسالۀ عمليۀ آن حضرت مى باشد؛ زيرا در قسمت اخير اين مسأله كه عين آن ذيلاً در پرانتز نقل مى شود (و نيز اگر دختر باكره نباشد، در صورتى كه بكارتش به واسطۀ شوهركردن از بين رفته باشد، اجازه پدر و جد لازم نيست) استنباط اين است كه هر دخترى بايد يك بار با اجازۀ پدر، شوهر اختيار كند. بنابر اين وقتى ازدواجى باطل گرديده، در حكم دختر غيرباكره اى است كه بكارتش به واسطۀ شوهركردن از بين نرفته پس بنا بر مفهوم اين مسأله، بار دوم نيز نياز به اذن پدر دارد.

مضافاً چنانچه سوابق اين قبيل ازدواج ها - كه در اثر اغفال دختران معصوم، بدون اذن پدر انجام گرديده - بررسى شود، اكثراً پس از مدت كوتاهى، به عدم توافق اخلاقى

ص: 50

و جدايى اين قبيل زوجين و متلاشى شدن كانون خانواده ها منتهى مى شود، و حاصل آن اشاعه مفاسد اخلاقى و اجتماعى است. و از طرفى، پدرى كه با خون دل، دخترى را بزرگ كرده و بهتر از هر كس در صلاح انديشى صاحب نظر مى باشد، انتظار دارد كه در انتخاب داماد و سرنوشت دخترش، به خصوص در نظام جمهورى اسلامى، دخالت داشته باشد و سلب اين اختيار از طرف علماى اعلام يا حكام محترم شرع، به معتقدات مردم و آبروى جمهورى اسلامى لطمه وارد مى كند و خانواده هاى دختردار را غمگين، و دچار دغدغۀ خاطر مى سازد.

على هذا استدعا دارد نظر مبارك را نسبت به صحت يا بطلان اين قبيل ازدواج هاى توأم با حيله، كه به طور معروض، عملاً خنثى كنندۀ اثرات حكم شرعى اين مسأله مى باشد، ذيلاً مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، پدر و جدّ پدرى بر دختر غيرباكره ولايت ندارند و اجازۀ آن ها در ازدواجشان معتبر نيست.

[سؤال 10231] 5708

بسمه تعالى

در ازدواج با باكره فرموده ايد: احوط بايد به اذن پدر باشد. بعداً نقل شد كه فتوا به اين موضوع داده ايد. بنابراين اگر باكره نباشد ولى عدم باكره بودن مستند به زنا باشد آيا ازدواج بدون اذن پدر صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، بعيد نيست عدم الحاق به بكر لكن احتياط در آن ترك نشود.

[سؤال 10232] 5709

بسمه تعالى

ما با هم ازدواج نموده ايم و پدر اين جانب به عنوان اين كه اجازۀ عقد نداده به دادگاه شكايت و رأى به ابطال عقد واقع شده گرفت. مجدداً در تاريخ 6 / 5 / 1361 نامه اى به دفتر محترم امام در تهران تقديم داشته و تقاضاى كسب تكليف نموده با دستورى كه

ص: 51

در ذيل نامه از طرف دفتر محترم امام نوشته شده و تقديم مى گردد بنا بر احتياط طلاق جارى و مجدداً به ازدواج هم درآمده ايم با توجه به اين كه اين جانبان پسرعمه و دختردايى بوده و همديگر را دوست داشته و با توجه به اين كه بعد از ازدواج آميزش حاصل و به احتمال زياد زوجه حامله مى باشد تقاضا داريم امام عزيز و رهبر محبوب انقلاب چون پدرى دلسوز با اجازه به ازدواج، ما دو نفر را در پناه عدل اسلامى به زندگى اميدوار فرمايند عندالله خالى از اجر نخواهد بود.

بسمه تعالى، اگر قبل از عقد دوم دخول محقق شده عقد ازدواج دوم صحيح است و احتياج به اذن و اجازه پدر ندارد.

[سؤال 10233] 5710

بسمه تعالى 18 / 7 / 1361

محضر مبارك مرجع عالى قدر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

هرگاه دختر باكره اى با عقد و ازدواج بدون اذن پدر، از او ازالۀ بكارت شود و بعداً با توجه به اين كه اذن پدر در ازدواج دختر باكره شرط است، با طلاق احتياطى (طلاق خلعى) از آن مرد جدا شود، چنانچه آن زن دوباره با همان مرد ازدواج كند، آيا صحت عقد دوم منوط به اذن پدر دختر است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، ازدواج دومى صحيح است و اذن پدر شرط نيست.

[سؤال 10234] 5711

بسمه تعالى 30 / 5 / 1361

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، روحى فداه، با عرض سلام

دختر باكره اى بدون اجازۀ پدر، شوهر اختيار نموده و به واسطه شكايت پدر كه علت آن، فقدان صلاحيت اخلاقى پسر بوده ازدواج آن ها باطل شده؛ ولى بلافاصله مجدداً بدون اذن پدر و مادر، با همان پسر ازدواج نموده. آيا ازدواج دوم

ص: 52

با همان پسر صحيح است يا باطل؟

بسمه تعالى، اگر در وقت ازدواج دوم، هنوز دختر باكره بوده، اعتبار اذن پدر به قوت خود باقى است؛ و اگر باكره نبوده، ولايت پدر ساقط بوده است.

[سؤال 10235] 5712

بسمه تعالى

جماران، دفتر آيت الله العظمى، امام خمينى، مدّ ظله

با احترام و عرض ادب، استدعا دارد مقرر فرمايند در پاسخ، نظر مبارك را اعلام فرمايند. در رساله هاى آن حضرت اذن پدر در ازدواج دختر كبيره و باكره، احتياط واجب است. آيا اين شرط حتمى و لازم است يا خير؟ به خصوص اگر خواستگار فاقد تقوا و اخلاق اسلامى بوده، و متجاهر به فساد اخلاق باشد، و كفو دختر هم نباشد. تكليف پدر چيست؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره بدون اذن پدر دختر، صحيح نيست.

[سؤال 10236] ‘ 5505

2. دختر و پسرى كه فقط قصد درس خواندن دارند، اگر بدون اجازۀ پدر و مادر، به عقد غير دائم همديگر درآيند و فقط براى درس خواندن، بدون هيچ قصد ديگرى، آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره ولو موقت باشد، منوط به اجازۀ پدر است.

[سؤال 10237] ‘ 5909

3. ازدواج منقطع با دختران باكره با اذن ولىّ يا در صورت فقدان ولىّ براى تمتّع و زناشويى منع شرعى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، با اذن پدر يا جدّ پدرى دختر و با نبود آن ها با اذن خود دختر مانع ندارد.

ص: 53

[سؤال 10238] 5713

بسمه تعالى 10 / 9 / 1358

به پيشگاه زعيم عالى قدر، امام امت، مرجع عالم تشيع، آيت الله العظمى امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه

اين بنده ضعيف، عاجزانه از محضر مبارك آن رهبر و پيشوا استفتا مى نمايد در خصوص اين مسأله: «دخترى كه به حد بلوغ رسيده و رشيده است، يعنى مصلحت خود را تشخيص مى دهد، اگر بخواهد شوهر كند، چنانچه باكره باشد بنابر احتياط واجب بايد از پدر يا جدّ پدرى خود اجازه بگيرد و اجازۀ مادر و برادر لازم نيست».

اگر اين دختر بخواهد متعه شود و با رعايت كامل حفظ بكارت به عقد موقت فردى كه بسيار شديد مورد علاقۀ اوست درآيد، آيا در اين صورت، نظر مبارك حضرت عالى چيست؟ و آيا اجازۀ پدر باز شرط است يا خير؟

بسمه تعالى، اجازۀ پدر شرط است.

[سؤال 10239] 5714

بسمه تعالى 25 / 10 / 1361

دخترى است از هر نظر مورد قبول اين جانب؛ يعنى مؤمن، مسلمان، حزب اللهى و پايدار به انقلاب و جمهورى اسلامى است و قصد ازدواج با وى را دارم و هم خودش و هم پدر و مادرش رضايت دارند؛ ولى تا پايان دورۀ آموزش موقعيتم ايجاب نمى كند كه وى را عقد كنم. آيا مى شود بين ما توسط خودمان صيغۀ عقد موقت تا زمان عقد دائم خوانده شود؛ براى اين كه اگر منزلشان رفتم و صحبتى و نگاهى به يكديگر كرديم، از نظر شرعى اشكال نداشته باشد؟

خواهشمند است در اين مورد راهنمايى ام فرماييد؛ هر چند كه نامه ها زياد و ممكن است فرصت جواب دادن به آن نباشد، ولى استدعا دارم در اين مورد پاسخ فرماييد.

بسمه تعالى، با اذن پدر مانع ندارد.

ص: 54

[سؤال 10240] 5715

بسمه تعالى

خدمت پدر عزيزم، آيت الله خمينى

پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى شما از درگاه ايزد يكتا؛ مسأله اى بود كه مى خواستم خدمت آن پدر عزيز، عرض كنم و آن اين كه من دخترى 18 ساله هستم، كه مدت هشت ماه است خانواده ام به يكى از افراد فاميل، قول ازدواج مرا داده اند و اين ها بارها آمده اند و گفته اند كه اجازه بدهيد صيغه بخوانيم، تا اين ها محرم باشند و بتوانند با هم حرف بزنند. اما خانوادۀ من - با اين كه تحصيل كرده اند - قبول نمى كنند و مى گويند: اگر پسر مى خواهد، بيايد و برود، ولى ما نمى گذاريم صيغه بخوانيد. و من، خود حاضر نيستم و مى گويم كه گناه دارد. و ديگر آن كه خانوادۀ پسر مى گويند: در شرايط فعلى عقد كردن رسم ما نيست، وگرنه عقد مى كرديم. و خود پسر مى گويد: من بايد در بارۀ زندگى آينده خودم حرف بزنم. ولى خانواده اجازه نمى دهند، و با اين كه مى گويند: بيايد و برود ولى مى گويند صيغه نه، به من هم مى گويند: تو اصلاً جلو نيا.

خواهشمندم تكليف مرا مشخص كنيد. آيا مى شود بدون اجازۀ پدر و مادر، صيغۀ محرميت براى يك مدت معيّن، با شرايط معيّن بخوانيم يا نه؟ و اگر ممكن است، بگوييد كه از نظر شرعى ما دو نفر چه كار كنيم كه گناهى - از نظر نگاه - مرتكب نشويم و اشكال نداشته باشد؟

بسمه تعالى، بدون عقد بر يكديگر، محرم نيستند و عقد بايد با اجازۀ پدر دختر باشد.

[سؤال 10241] 5716

بسمه تعالى

با اهداى سلام به خدمتتان، سؤالى شرعى داشتم:

خانمى از آشنايان ما دخترش را در سن سه سالگى صيغه موقتى با پدر من كرده، تا اين كه خودش به پدرم محرم شود. بديهى مى باشد كه بعد از صيغه، برادر من نيز به آن

ص: 55

دختر محرم مى شود. حال با توجه به اين كه دختر سنش كم بوده و قادر به فكر كردن هم نبوده، پس وكيل او پدرش مى باشد و پدر او با يك چنين چيزى مخالف است و راضى به اين صيغه نيست، صيغه باطل است يا نه و برادر من مى تواند با اين دختر ازدواج كند؟ در ضمن دختر هم به اين صيغه راضى نمى باشد و ما با آن خانم نسبت فاميلى نيز نداريم. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اگر پدر دختر به عقد راضى نبوده و بعداً هم اجازه نكرده، عقد باطل است.

[سؤال 10242] ‘ 5827

5. متعۀ دختر بالغۀ رشيده بدون اجازۀ پدرش چه صورتى دارد؟ آيا عقد به عمل مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، صحيح نيست.

[سؤال 10243] ‘ 1152

5. ازدواج موقت با دخترى كه باكره است و صيغه خوانده اند و غرض فقط صِرف دوست بودن و از تنهايى درآمدن است - بدون شهوت و بدون استفاده از اميال جنسى - آيا اجازۀ والدين طرفين ضرورى است يا خير؟

بسمه تعالى، بدون اجازۀ پدر دختر صحيح نيست.

[سؤال 10244] 5717

بسمه تعالى 9 / 8 / 1361

با سلام به محضر حضرت آيت الله خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

سؤالى است كه استدعا دارم جواب آن را بفرماييد. از لطفتان سپاسگزارم.

چون حضرت امام، اذن پدر را در باكره احتياط واجب مى فرمايند، و در بعضى موارد هست كه پسر و دختر به هم علاقه دارند، و يا اين كه لازم مى بينند قبل از ازدواج، بيشتر با هم آشنا شوند و اين معاشرت ها حرام نباشد. و چون تحصيل اذن پدر به

ص: 56

واسطۀ شرم و حيا و موانع ديگر مشكل است، امام اجازه مى فرمايند كه اين احتياط ترك شود و بدون اذن ولى، صيغه محرميت جارى گردد يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره منوط به اجازۀ پدر است، و فرقى بين ازدواج دائم و منقطع نيست.

[سؤال 10245] 5718

بسمه تعالى 8 / 8 / 1361

با درود به رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى و نايب بر حق امام عصر و مرجع تقليد خويش، خواستم مسأله اى را كه برايم پيش آمده و مرا گيج كرده است، به حضور شما عرض نمايم.

من بيشتر اوقات خانۀ دايى ام مى روم؛ چون ايشان راننده است و هميشه در اين شهر و آن شهر مى باشد و من هم مجبورم كه شب ها پيش زن و بچه اش بخوابم و از آن ها سرپرستى كنم و وسايل مورد نيازشان را در اختيارشان قرار دهم و چون يك اتاق دارند، بايستى حتماً همگى پيش هم بخوابيم. و ايشان داراى دخترى مى باشند هم سن من، يعنى به رشد بلوغ رسيده است و مى ترسم كه احساسات نوجوانى ما را به گناه اندازد. آيا به نظر شما مى توانيم صيغۀ عقد موقت بين خود بخوانيم، و پدر و مادر هم هيچ گونه اطلاعى نداشته باشند؛ زيرا در چنين مواقعى، پدرها خيلى لجاجت مى كنند و فكرهاى سوء در بارۀ ما مى كنند و در ضمن اگر صيغۀ عقد بخوانيم هيچ گونه نزديكى با هم نخواهيم داشت. تو را به خدا هرچه زودتر جواب نامه را بفرستيد.

بسمه تعالى، پدر دختر بايد اجازه بدهد، ولى اجازۀ پدر پسر لازم نيست.

[سؤال 10246] 5719

بسمه تعالى

السلام عليكم، خدمت آقايان دفتر امام، محترماً به عرض مى رسانم:

اين جانب دخترى هستم متولد سال 1341 و ديپلمه، و مايلم با جوانى كه متولد

ص: 57

سال 1339، ديپلمه و پاسدار كميته مركزى مى باشد ازدواج كنم. ما خودمان شخصاً به توافق كامل براى اين ازدواج رسيده ايم، ولى پدر من با اين امر الهى، به مخالفت برخاسته است و مانع ازدواج من با اين شخص مى باشد. پدرم مخالفتش به اين علت است كه ايشان پاسدار، و در حقيقت بايد بگويم حزب اللهى و شخصى با ايمان مى باشد. و در ضمن يادآور شوم كه مادرم موافق با اين ازدواج مى باشد، و تنها مانع ما براى ازدواج، پدر مى باشد. حالا شما بگوييد تكليف و وظيفۀ شرعى ما، در برابر اين موضوع چيست؟ و در ضمن خانوادۀ ايشان (پسر) كاملاً راضى هستند. با تشكر فراوان، خواهشمندم كه پس از نوشتن جواب، مهر دفتر امام را نيز در آخر به آن اضافه فرماييد، تا بتوانيم به ديگران، شرعى بودن كار خود را كه از طرف دفتر اعلام مى شود ثابت كنيم.

بسمه تعالى،ازدواج دختر باكره موقوف است بر اجازۀ پدر.

[سؤال 10247] 5720

بسمه تعالى

محضر محترم حضرت امام خمينى، روحى له الفداء

با توجه به بخش مسائل متفرقه توضيح المسائل، سؤال 94 به شرح زير، نظر مبارك امام در اين مورد، فتوا مى باشد يا اين كه احتياط واجب مى فرماييد؟

1. دختر و پسرهاى امروزه كه در مدارس و دبيرستان ها و دانشگاه ها و مؤسسات با هم معاشر هستند و براى محرميت، صيغه براى خودشان يا پدر و فرزندانشان قصد دارند جارى كنند كه اين معاشرت ها حرام نباشد، چون حضرت عالى اذن پدر را در باكره، احتياط واجب مى فرماييد و در اين موارد چه بسا هست كه پدرها راضى نمى شوند و يا آن كه نمى شود اذن گرفت، اجازه مى فرماييد كه اين احتياط ترك شود و بدون اذن ولىّ، صيغه جارى گردد يا خير؟ و ديگر آن كه بعضى موارد هست كه پسر و دختر، به هم علاقه دارند و تحصيل اذن از پدر، به واسطۀ شرم و حيا و موانع ديگر

ص: 58

مشكل است. آيا ترك احتياط در اين صورت جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، شرطيت اذن پدر در صحت ازدواج دختر باكره، فتوا است نه احتياط.

[سؤال 10248]

2. حال كه بدون اذن خواستن از پدر، عقدى صورت گرفته، نظر مبارك در مورد صحت يا بطلان عقد چيست؟

بسمه تعالى، عقد مذكور باطل است؛ مگر اين كه بعد از عقد، پدر آن را اجازه نمايد.

3. در صورت بطلان عقد، در مورد مهريه چگونه عمل شود؟

بسمه تعالى، در صورتى كه دخول محقّق شده باشد و دختر عالم به بطلان عقد نبوده، مهر المثل را حق دارد.

[سؤال 10249] 5721

بسمه تعالى

سلام عليكم، مرجع عالى قدرم حضرت امام خمينى با آرزوى سلامت شما از درگاه خداوند متعال، استدعا دارم چنانچه امكان دارد به سؤالات اين جانب پاسخ بفرماييد:

1. حضرت عالى در پاسخ سؤالى كه طى آن پرسيده شده بود كه آيا اذن پدر در مورد باكره را مى توان ترك كرد؟ فرموده بوديد: «اذن پدر ساقط نمى شود. بلكه اخيراً شرط مى دانم به حسب فتوا»؛ لطفاً بفرماييد منظور از «اخيراً» به طور دقيق چه تاريخى است؟ (از چه تاريخى اذن پدر براى باكره، از احتياط واجب به فتوا تغيير يافته است؟)

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، بايد با اذن و اجازۀ پدر او باشد و حكم از اول چنين بوده است و زمان تغيير به فتوا را نظر ندارم.

2. مكلفى كه مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام داده است و حالا مقلد شده است، براى بررسى صحت يا عدم صحت اعمال گذشته اش (اعمالى كه در زمانى كه تقليد نمى كرده منظور است)، آيا

ص: 59

بايستى تحقيق كند كه زمان انجام عمل فتواى مجتهدى كه وظيفه اش تقليد از او بوده و يا فتواى مجتهدى كه فعلاً بايد از او تقليد كند، چه بوده است؟

بسمه تعالى، لازم نيست و چنانچه عمل مطابق فتواى فعلى بوده، صحيح است.

[سؤال 10250]

3. اگر مردى به دختر باكره اى كه مقلد نيست و مسائل تقليدى را نمى داند، بگويد: «براى عقد دائم اجازۀ پدر لازم است، ولى براى عقد موقت اجازۀ پدر لازم نيست»، و دختر به حرف او اعتماد كند، به لحاظ آن كه او را آدمى مذهبى مى داند و فكر مى كند كه وى به مسائل فقهى آگاه است و بدون اذن پدر - بر اساس اين حرف - صيغۀ عقد موقت جارى مى شود. آيا اين عقد موقت صحيح است يا باطل؟ پدر دختر، بعد از اطلاع مخالفت شديد ابراز كند.

بسمه تعالى، بدون اجازۀ پدر دختر، عقد صحيح نيست.

[سؤال 10251] ‘ 7087

2. آيا ازدواج با معلولين، در صورتى كه پدر و مادر راضى نباشند، صحيح است؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره بايد با اذن پدر او باشد.

[سؤال 10252] 5722

بسمه تعالى 15 / 11 / 1361

اين جانبه دوشيزه 24 ساله، معلم، در حدود يك سال است كه تصميم گرفته ام به خاطر رضاى خدا - نه به خاطر احساسات - با يكى از جانبازان ازدواج كنم؛ چون به اين نتيجه رسيده ام كه جهاد ما دختران، همين است كه اين سربازان و پاسدارانى كه به خاطر ما معلول شده اند را پرستارى كنيم. دو ماه است كه يكى از اقواممان، كه خودش هم معلول انقلاب است، جانبازى را كه در درگيرى با منافقان از نخاع كمر معلول شده به من معرفى كرده است، و اكنون بعد از يك سال و سه ماه، دكتر اجازۀ ازدواج به او داده است و من هم به خاطر حقى كه اين جانبازان بر ما دارند، قبول كرده ام و با پاسدار

ص: 60

مورد نظر صحبت نموده و موافقت طرفين حاصل شد. اما پدرم راضى نمى شود. درضمن پدرم مخالف انقلاب است. حالا از شما خواهشمنديم كه ما را راهنمايى فرماييد. آيا در اين شرايط، ما بدون اذن پدرم مى توانيم ازدواج كنيم يا نه؟ لطفاً جواب را در اين نامه مرقوم فرماييد. والسلام

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، بايد با اذن پدر باشد و بدون اذن صحيح نيست.

[سؤال 10253] 5723

بسمه تعالى 13 / 3 / 1361

حضور محترم امام عزيز سلام عرض مى كنم از خداوند متعال سلامتى و طول عمر شما را خواهانم ان شاء الله تعالى خدا شما را تا انقلاب مهدى براى ما نگهدارد. مى خواستم چند جمله اى براى امام عزيز عرض كنم. امام! دخترهايى هستند كه مى خواهند با معلولين ازدواج كنند ولى پدر و مادرشان اجازه اين كار را به آن ها نمى دهند من هم يكى از آن دخترها هستم اما متأسفانه پدرم و مقدار خيلى كمى مادرم مخالف هستند از شما مى خواستم اعلام كنيد و به مردم بگوييد كه عيب نيست ازدواج با معلول ها و به پدر و مادرها بگوييد كه اجازه بدهند كه دخترهاشان با معلولين ازدواج كنند. دوم اين كه امام! دستور دهيد كه افراد مسئول جدى تر و با پشتكار بيشتر اين مواد مخدر را ريشه كن كنند و افراد و عوامل اين كار را به سزاى عملشان برسانند. در موقعى كه جوانان عزيز ما با خونشان از اسلام عزيز دفاع مى كنند عده اى از عوامل اجنبى و سودجو جوان هاى ما را به فساد مى كشند. امام! از شما عاجزانه خواهش مى كنم دستور دهيد هرچه زودتر اين كار را انجام دهند. مطلب سوم اين كه از شما سؤالاتى داشتم: سرودها و آهنگ ها كه در راديو و تلويزيون مى گذارند كه بعضى از آن ها خيلى شاد است حرام است؟ چگونه مى توانيم استعدادها را بشناسيم؟ چگونه مى توانيم مراحل اوليۀ خودسازى را طى كنيم؟ آيا معامله چيزى كه مى دانيم از آن

ص: 61

استفاده حرام مى كنند حرام است؟ اگر هست پس چرا كشور ايران كشمش را به خارج صادر مى كند در حالى كه مى دانيم از آن شراب درست مى كنند؟ متشكرم. امام عزيز بيا به قم ما قمى ها منتظرت هستيم.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، ازدواج دختر موقوف است به اجازۀ پدر او و موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد و معامله براى استفاده حرام جايز نيست.

[سؤال 10254] 5724

بسمه تعالى

خدمت امام امت، خمينى بت شكن، دامت افاضاته، السلام عليكم ورحمة الله

اين جانب دخترى 24 ساله، اهل تجريش هستم. با توجه به رهنمودهاى رهبر عزيز، و دستورات شرع مقدس اسلام، حاضر شدم با يكى از جانبازان انقلاب، كه افغانستانى و عضو سازمان نيروى انقلاب اسلامى افغان مى باشد و در جبهۀ حق عليه باطل - منطقه دهلران - دو پاى خود را از دست داده است ازدواج كنم، و چون تصميم گرفته ام به غير از جانبازان، همسر ديگرى انتخاب نكنم، خواستگاران ديگر را جواب كرده و در اين مورد رضايت پدر و مادر خود را خواسته، موافقت نكردند. وعلت مخالفت پدر و مادرم، علاوه بر جانباز بودنش، مسأله افغانى بودنش است و عامل اين مخالفت، دوستان و آشنايانى است كه پدرم را تحريك كرده، و گفته اند كه افغانى ها، دزد و آدم كش هستند، و بايد در كشور خود مى ماندند و با ابرقدرت شرق مى جنگيدند. از اين جهت مخالفت مى كنند. و چون من با خداى خود عهد كرده ام كه خدمتگزار جانبازان انقلاب باشم. فتواى امام را در اين مورد خواستارم. با تشكر فراوان و توفيق بارى تعالى و دعاى خير شما

بسمه تعالى، بايد با اجازه پدرتان ازدواج كنيد.

ص: 62

[سؤال 10255] 5725

بسمه تعالى

سلام عليكم، با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، و با درود به رزمندگان مبارز اسلام، و با سلام به شهيدان انقلاب اسلامى ايران، مى خواهم مشكلى را با شما در ميان گذاشته و از شما كمك بخواهم. اميدوارم كه ما را در اين مشكل يارى فرموده و راه حل مناسبى را برايم بگوييد.

من دخترى 20 ساله هستم كه مدت يك سال پيش، يكى از برادران معلول از من خواستند كه با ايشان ازدواج كنم و من خيلى خوشحال شدم كه مى توانم كارى را انجام دهم كه خداوند آن را دوست مى دارد. ولى متأسفانه پدر و مادرم با اين كار مخالفت كردند. البته مادر مى گويد: من چطور مى توانم با فاميل رفت و آمد كرده و بگويم دخترم با يك معلول ازدواج كرده است. و آن برادر معلول نيز چندين بار با پدرم حرف زده است، تا شايد پدرم را قانع كند، ولى متأسفانه جواب آن ها منفى مى باشد. خود من نيز مى خواهم با يك معلول ازدواج كنم. از شما مى خواهم مرا راهنمايى كنيد كه آيا من مى توانم بدون اجازۀ پدر و مادرم، با اين برادر ازدواج كنم؟ در ضمن، خودم به خدمت در شغل معلمى، در اطراف ميانه مشغول مى باشم و مى توانم با سعى و تلاش بيشتر، زندگى خود و اين برادر را تأمين كنم. خواهش مى كنم مرا راهنمايى كرده و جوابى براى من بفرستيد. والسلام

بسمه تعالى، بدون اجازۀ پدر نمى توانيد با او ازدواج كنيد و بدون اجازه عقد باطل است.

[سؤال 10256] 5726

بسمه تعالى 27 / 3 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى، أدام الله ظله العالى على رؤوس المسلمين

ضمن عرض سلام و تحيات وافره

به پيوست، نامۀ خانمى كه مى خواهد با برادرى كه دو پا و يك دست خود را از

ص: 63

دست داده، ازدواج كند وليكن خانواده اين خواهر مخالفت مى كنند و خواهش كرده كه اين موضوع را به اطلاع برسانند كه آيا مى شود بدون اجازۀ خانواده، اقدام به ازدواج نمود يا نه؟ ارسال مى شود، خواهشمند است پاسخ نامۀ فوق را به آدرس اين خواهر ارسال نمايند. با آرزوى توفيق براى شما

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره، اذن پدر يا جد پدرى شرط است و اذن ساير افراد خانواده معتبر نيست.

[سؤال 10257] ‘ 5803

2. وقتى يك دخترى مى خواهد با يك معلول انقلاب ازدواج كند، ولى مخالفت پدر و مادر مانع از اين كار مى شود، آيا در اين صورت جلب رضاى والدين واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره، اذن پدر شرط است.

[سؤال 10258] 5727

بسمه تعالى

خدمت مسئولين محترم دفتر امام، دامت بركاته

محترماً معروض مى دارم كه من دخترى هستم كه در يكى از دهات جرقويه، به شغل معلمى مشغول هستم و تصميم گرفته ام با يكى از جانبازان انقلاب اسلامى ازدواج كنم. مى خواستم ببينم اجازۀ پدر و مادر شرط است يا نه؟ متشكرم

بسمه تعالى، اجازۀ پدر شرط است و بدون اجازۀ او، عقد صحيح نيست.

[سؤال 10259] 5728

بسمه تعالى 11 / 11 / 1361

برادران محترم مسئول دفتر امام خمينى، دام ظله

پس از عرض سلام و آرزوى سلامت و طول عمر با عزت براى امام چندى قبل نامه اى ارسال داشته و ضمن آن خصوصياتى از پدرم نقل كردم و

ص: 64

خواستم بفرماييد، با اين گفته ها آيا او كافر است يا نه؟ پاسخ داديد:

كسى كه منكر خدا يا رسالت خاتم الانبياء صلوات الله عليه و آله باشد، و يا يكى از ضروريات دين مبين اسلام را منكر شود، محكوم به كفر و نجاست است و بر فرزندان ولايت ندارد و... برادران گرامى سؤال من اين است:

من مى خواهم بنا به توصيۀ امام، و براى به جا آوردن ذره اى از وظايف خطير و اسلامى، با يك پاسدار معلول ازدواج كنم، ولى پدرم رضايت نمى دهد و مدت ها اين ازدواج به تعويق افتاده است. اگر او بر من ولايتى نداشته باشد، به نظر شما آيا مى توانم بدون اجازۀ او، اقدام به ازدواج با پاسدارى معلول بنمايم؟ و يا اصولاً هر ازدواج ديگرى را، بدون اجازۀ او انجام دهم؟

بسمه تعالى، بدون اذن پدر، نمى توانيد ازدواج كنيد.

[سؤال 10260] 5729

بسمه تعالى

1. دخترى كه مى خواهد با يك مجروح ازدواج كند ولى پدر و مادرش اجازه نمى دهند، تكليفش چيست؟ آيا مى تواند مخالفت آنان را ناديده بگيرد يا بايد به امر آنان باشد؟

بسمه تعالى، دختر بدون اذن پدر نمى تواند ازدواج كند.

2. آيا به ظرف يا لباسى كه براى انسان هديه مى آورند خمس تعلق مى گيرد؟ (از زمانى كه آورده اند آيا بايد سال قرار دهند؟)

بسمه تعالى، هديه خمس ندارد.

3. آيا گوش دادن به آهنگ هايى (سرودها) كه در حال حاضر در راديو و تلويزيون اجرا مى شود، فعل حرام است؟ چون به هر حال موسيقى در آن ها به كار رفته؛ مثلاً برنامۀ خانواده را كه از راديو گوش مى دهيم، برنامۀ تربيتى دارد، آشنايى با قرآن و تفسير و حديث و... كه برنامه هاى خوبى هستند و شنيدنشان مفيد است، ولى در بين پخش اين برنامه ها، موسيقى و آهنگ است؛ اگر تماماً بشنويم، فعل حرام است و اگر در موقع موسيقى و شعار كه توأم با موسيقى است خاموش كنيم، بعد يادمان مى رود

ص: 65

دوباره روشن كنيم و از شنيدن آن مطالب محروم مى گرديم؛ تكليف چيست؟ چرا بايد هنوز اين موسيقى و غنا از راديو (تلويزيون) جمهورى اسلامى پخش شود؟ آيا كسى نيست رسيدگى كند؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

4. آيا پوشيه زدن دخترها بدون اجازۀ مادر يا پدر جايز است، حتى اگر به مجادله و دعوا بكشد.

بسمه تعالى، لازم نيست پوشيه بزنيد؛ حجاب شرعى كافى است.

5. آيا زنى كه بچه شير مى دهد مثلاً 5 دقيقه به طلوع آفتاب مانده از خواب بيدار مى شود، بچه هم همان وقت بيدار شده و گرسنه است، در اين جا زن بايد اول نمازش را بخواند يا بچه را سير كند؟ (اگر نماز بخواند، ممكن است بچه بى تاب شود و اگر بچه را شير دهد، نمازش قضا مى شود).

بسمه تعالى، اگر مى تواند جمع كند و اگر ممكن نيست و بچه بى تاب مى شود بچه را شير دهد.

6. آيا براى درمان درد، جايز است به دكترى كه به اسلام و انقلاب و حتى شخص امام اعتقاد ندارد و بدگويى مى كند، مراجعه شود؟ (البته تنها دكتر متخصصى است كه به او دسترسى هست) از نظر شرع مقدس وظيفۀ ما چيست؟

بسمه تعالى، براى معالجه مانع ندارد؛ مگر اين كه رفتن نزد او ترويج ضد انقلاب باشد.

[سؤال 10261] 5730

بسمه تعالى

خدمت نايب بر حق امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و رهبر عظيم الشأن و پدر دلسوز مستضعفين جهان، سلام عرض مى كنم.

امام! با عرض پوزش و با توجه به كمى وقت شما، دست از مقدمه چينى برداشته و سر اصل مطلب مى روم. پدر بزرگوارم! من دخترى ديپلمه هستم و در خانواده اى به سر مى برم كه بر آن، ماديات حكومت مى كند، نه معنويات. در چنين خانواده اى كه شامل نه فرزند و والدين هست، تنها اين حقير است كه - ان شاء الله - طرفدار انقلاب مى باشد و متأسفانه الباقى... . چون نمى توانم به جبهه بروم و با مرگ سرخ خود، دفتر سياه زندگيم را ببندم و نهايتاً به لقاء الله بپيوندم، تصميم گرفتم جهادى ديگر اختيار كنم و آن ازدواج با يك برادر معلول است، ولى مى دانم كه خانوادۀ من شديداً با اين تصميم، مخالفت خواهند كرد، ولى من پيه كتك خوردن و نيش و كنايه شنيدن را به تنم

ص: 66

ماليده ام؛ چون فكر مى كنم تحمل اين سختى ها در راه خدا - ان شاء الله - عبادت خواهد بود. ولى نگرانى عمدۀ من اين است كه مبادا مادرم از ناراحتى سكته كند. بزرگوارا! به من بگوييد كه آيا من از نظر شرعى مى توانم با توكل به خدا، دست به چنين عملى بزنم. امام! من تا حدى گريز از عذاب الهى را در اين جهاد مى بينم و به اين دليل آن را حياتى مى شمارم. امام! من در جمع خانواده از نظر معنوى، بايد حالت حيوان را داشته باشم. آن ها به معنويت اسلامى توجه ندارند. پدر بزرگوار ما جوانان! مرا راهنمايى كنيد؛ زيرا شديداً به آن نياز دارم. ديگر عرضى ندارم. خداوند پرچم خونين انقلاب اسلامى ايران را، با دست مبارك شما به حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بدهد. برايمان دعا كنيد. از آخرت مى ترسم، راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، منوط به اجازۀ پدر است.

[سؤال 10262] 5731

بسمه تعالى

با سلام به پيشگاه امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و درود بر نايب او، امام خمينى

اين جانب يكى از جانبازان انقلاب مى باشم كه بر اثر اصابت گلوله به نخاع كمر، دچار معلوليتى به صورت فلج از دو پا گرديده ام و از نظر جنسى نيز دچار نقص شده ام. بدين ترتيب كه ديگر توانايى بچه دار شدن را ندارم. و از طرفى خواهرى داوطلب ازدواج با اين جانب شده اند، لكن پدر اين خواهر، در مورد اين امر رضايت ندارد. با توجه به اين كه قصد اين خواهر از اين كار، فقط خدمت به اسلام مى باشد، نه هيچ چيز ديگر؛ لذا نظر امام عزيز را در مورد اين كه آيا اذن پدر لازم است يا خير، خواهانم، ضمن اين كه اين مسأله تنها در رابطه با اين جانب نمى باشد و خواهران زيادى داوطلب ازدواج با معلولين مى باشند، و پدر يا مادر آن ها رضايت نمى دهند. امام عزيز لطف كرده و فتواى كلى در اين رابطه بدهند. من الله التوفيق

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره، بدون اذن پدر صحيح نيست.

ص: 67

[سؤال 10263] 5732

بسمه تعالى

امام و رهبر بزرگوارم! سلام عليكم ورحمة الله

امام عزيزم! ضمن سلام، دستان پر مهر و محاسن شما را از دور مى بوسم و به اين نامه حسرت مى خورم كه شما را زيارت مى كند، در حالى كه من تا به حال سعادت زيارت شما را به دست نياورده ام و نمى دانم اين سعادت نصيبم مى شود يا نه؟

موضوع مهمى كه مى خواهم عرض كنم اين است كه پسر عمه ام - كه مدت نه سال در خانۀ ما مشغول تحصيل بوده، و نيز پسرى متدين و اسلامى است - از من خواستگارى نموده، ولى چون من او را برادرى براى خودم به حساب آورده ام، حاضر به قبول نشدم. در مقابل، مادرم به خاطر اين كه مرا مجبور به قبول كند، تمام خواستگارانم را جواب رد داده و اصلاً با ازدواجم با ديگران مخالفت مى كند. حال من مردد بر سر دو راهى قرار گرفته ام، نمى دانم قبول كنم يا نه؟ تنها فكرى كه به نظرم رسيد اين بود كه از محضر شما امام بزرگوارم - كه با تمامى وجود و در همه امور، گوش به فرمانت هستم - كسب تكليف نمايم. اميدوارم كه با استفاده از كلام خداوند متعال، مرا از اين ترديد و دو دلى نجات دهيد. ضمناً توضيح بفرماييد كه آيا در صورت قبول، آيه هاى اول سورۀ مجادله شامل حالم مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر پدرتان هستند و با اين ازدواج موافقت دارند، با ترتيبى كه نوشته ايد خوب است موافقت نماييد و اگر هم نيستند مناسب است خودتان موافقت كنيد ان شاء الله موفق باشيد.

[سؤال 10264] 5733

بسمه تعالى 26 / 2 / 1361

1. اگر شخصى پدر نداشته باشد و تحت تكفل مادر باشد، براى ازدواج يا صيغه موقت و دائمِ عقد، اذن چه كسى بر او واجب است؟ آيا اجازۀ اجداد شرط است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر دختر است و جد پدرى دارد بايد با اجازۀ او عقد كند.

ص: 68

2. آيا مى شود جهت اين كه دو نفر مسلمان ميانشان به نزاع نكشد، دروغ گفت؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، مانع ندارد.

[سؤال 10265]

3. آيا اذن پدر شرط صيغۀ عقد موقت براى دختران است؟ اگر تنها با رضايت مادر باشد چطور؟ در صورتى كه پدر با عقد دائم موافق، ولى با صيغۀ عقد موقت مخالف باشد؛ مى شود براى مدت كوتاهى با فرد مورد نظر صيغۀ محرميت خواند؟

بسمه تعالى، عقد بايد با اجازه پدر باشد و فرقى بين عقد دائم و عقد موقت نيست.

[سؤال 10266] 5734

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى حاج آقا پسنديده دامت بركاته

محترماً به عرض مبارك مى رساند، شخصى مدت 9 سال است خانواده خود را ترك نموده است، مدت سه سال در زندان بوده و در اواخر سال 54 از زندان آزاد شده ليكن كسى او را نديده است از اواخر سال مزبور تا كنون كه مدت 6 سال مى گذرد مفقود و داراى 5 فرزند مى باشد كه يكى از فرزندان او دخترى مى باشد كه موقع ازدواج او مى باشد و جد پدرى هم ندارد و مادر آن ها زندگى خود را ترك نموده است آيا دختر نامبرده مى تواند با شرايطى كه پدر او مفقود شده و از او اثرى نيست ازدواج نمايد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت حاجت دختر تزويج مانع ندارد.

[سؤال 10267] ‘ 6038

4. آيا اگر زن و شوهرى طلاق بگيرند، باز هم بايد دختر براى ازدواج از پدرش اجازه بگيرد يا خير؟ در صورتى كه آن پدر را نتوان پيدا كرد بايد چه كرد؟

بسمه تعالى، اجازه پدر در ازدواج دختر باكره شرط است. بلى در صورت

ص: 69

نياز دختر به ازدواج اگر پدر غايب است و تحصيل اجازه ممكن نيست اجازه معتبر نيست.

[سؤال 10268] ‘ 769

12. عادة سيّئة في بلادنا أنّ الشابّ يخطب الفتاة من أهلها فيرفض الأهل فتخرج الفتاة مع الشابّ ويتزوّجها بالعقد الدائم ويدخل بها ثمّ بعد مدّة يصالح أهلها فهل يكون النكاح قبل الصلح شرعياً؟

بسم الله تعالى، قد مرّ أنّ العقد على الباكر موقوف على إذن أبيها.

[سؤال 10269] ‘ 398

2. اگر يك دختر بخواهد با يك شخص مورد نظر خود كه واقعاً اسلامى است ازدواج كند - فرق نمى كند چه پاسدار، چه جانباز و چه حزب اللهى - اگر با مخالفت پدر و مادر روبه رو شد، آيا حق ازدواج را ندارد يا دارد؟

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره موقوف است به اذن پدر.

[سؤال 10270] ‘ 5827

7. متعۀ دختر نابالغ كه رشيده هم نباشد بدون اذن ولىّ او چه صورتى دارد؟ آيا عقد به عمل مى آيد؟ و اگر دخول واقع شد، ولى افضاء نشد، آيا حرام ابدى نمى شود؟

بسمه تعالى، عقد باطل است و حرام ابدى نمى شوند.

[سؤال 10271] 5735

بسمه تعالى

با تبريك به مناسبت پيروزى رزمندگان اسلام در جبهه خرمشهر

آيا اگر كسى به خواستگارى دخترى آمده باشد كه غريب باشد و مسلمان باشد و دختر پسر را خواسته باشد مى تواند بدون اجازه پدرش با او ازدواج كند؟ اگر نمى شود از شما خواهشمندم كه چند نصيحت به پدر من بكنيد از شما خواهشمندم يك

ص: 70

روحانى خوب براى ما بفرستيد.

شما را به امام مهدى عجل الله فرجه الشريف قسم مى دهم به خواسته هاى ما فورى جواب دهيد.

بسمه تعالى، ازدواج دختر بايد با اجازه پدر دختر باشد و بدون اذن و اجازه او صحيح نيست.

باشد، پول دار باشد، با سواد و نام خانوادۀ دختر بلندآوازه باشد؛ اگر اين بلندآوازه گى در زمان طاغوت هم بود اشكالى ندارد برايشان. حال از محضر آن امام بزرگوار مى خواهم كه برايم تكليف شرعى اين مسأله را بگوييد.

1. آيا اين ها مى توانند در انتخاب همسر براى بنده دخالت و يا مخالفت كنند و يا تأكيد كنند كه فلانى را بايد بگيرى؟

2. آيا به نظر شما با چنين دخترى كه اين مشخصات و مسائل را دارد ازدواجمان شرعى خواهد بود؟

3. اگر در اين مسأله، پدر و مادر مخالفت كردند وظيفۀ ما چيست؟

4. با بودن برادر بزرگ تر و خواهر كوچك تر كه هر دو مجرد مى باشند، اين كار ما درست خواهد بود؟

5. در ضمن اين ها با جبهه رفتن و به سپاه آمدن بنده شديداً مخالف بودند كه بدون اجازۀ اين ها اين كار را انجام دادم.

در ضمن اگر اين ازدواج از لحاظ شما ايرادى ندارد، از محضر مباركتان تقاضامندم كه وقتى را براى عقدمان مشخص فرماييد تا به ديدار آن چهرۀ نورانى نايل گرديم.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اختيار ازدواج در دست خود شما است و پدر و مادر در ازدواج پسر ولايت ندارند؛ ولى تا مى توانيد رضايت آن ها را تحصيل نماييد.

[سؤال 10273] 5737

بسمه تعالى 26 / 11 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، روحى فداه

با عرض سلام خدمت آن برادران عزيز، از آن جا كه ما بندگان خدا موظف هستيم مشكلاتمان را تحت رهبرى ولى فقيه زمانمان حل كنيم و مطيع فرمان و حكم ولى

ص: 72

فقيه يا نمايندۀ او باشيم، در مشكلى كه دارم شما را - كه نمايندۀ امام هستيد - مديون مى كنم كه مسأله ام را حل بفرماييد و جواب دهيد. و خواهشمندم سريع تر به آن رسيدگى كنيد.

دختر 22 ساله اى هستم حدود يك سال است كه توسط رابطى كه ايشان شهيد شدند با پاسدارى براى ازدواج آشنا شدم. ما با هم صحبت كرديم و به توافق رسيديم، ولى چون خانوادۀ من مذهبى نيستند، خانوادۀ ايشان مخالفت داشتند. من مخالفت شديد خانوادۀ ايشان را نمى دانستم و فكر مى كردم مسأله مان به ازدواج ختم مى شود. اين بود كه بدون اين كه پدرم بداند، با ايشان محرم شدم و خود را زن ايشان حساب كردم، البته هنوز دختر هستم. در اين مدت ما به هم علاقه مند شديم و تقريباً ساعات زيادى را با هم گذرانديم. ايشان و من هر دو منتظر بوديم و او هم تلاشش را براى رضايت خانواده اش كرد كه به خانه مان بيايند، ولى آن ها راضى نشدند و كاملاً با ازدواج با دخترى كه خانواده اش نمازخوان نباشند، مخالفت مى كردند. پس از ماه ها انتظار، كه براى من بسيار سخت مى گذشت؛ چون در ميان همسايه ها هم مجبور شديم كه بگوييم محرم هستيم و به زودى ازدواج مى كنيم، يعنى من كه يك مربى تربيتى هستم، در نظر همسايه ها طور ديگرى معرفى شدم.

خلاصه در اين مدت من خيلى عذاب كشيدم و در فشارهاى روحى سختى بودم. از طرفى جوّ خانواده برايم زجردهنده بود و گفته اند كه زودتر ازدواج كنم. سرانجام پس از اين همه مكافات - كه البته آزمايش هاى الهى است - وقتى ناراحتى ام را به اين پسر گفتم، ايشان بدون خبر و رضايت من، چون از دست من هم ناراحت شده بودند، رفتند و استخاره كردند و بعد گفتند كه استخاره بد آمده و نمى توانند ديگر كارى كنند.

البته بعد هم بسيار پشيمان بودند كه استخاره كرده اند و فشارهاى خانوادگى و رفتار من مجبورشان كرده بود. ولى من نمى توانم چنين مسأله اى را قبول كنم. خدا مى داند برايم بسيار سنگين و گران تمام شده است. خواهشمندم مرا راهنمايى كنيد و احكام شرعى را بفرماييد و بگوييد آيا رضايت پدر و مادر در ازدواج پسرشان لازم است يا نه؟

ص: 73

و مهم تر از آن اين كه آيا مى توانيم خلاف اين استخاره عمل كنيم، يا استخاره، استخارۀ پس از عمل بوده، يعنى ايشان تصميمش را به ازدواج با من گرفته و بعد استخاره كرده است؟ و به اين هم توجه داشته باشيد كه ما به هم علاقه منديم و براى من مطرح شدن شوهرى ديگر، خيلى سخت است. مسأله ما فقط مسأله خانواده بوده، كه تقصير هيچ كدام از ما هم نيست. شما عزيزان را محرم اسرارم دانستم. احكام شرعى را بفرماييد و سعى در مخفى داشتن نامم كنيد. اجر شما با خدا و التماس دعا، خداحافظ؛ خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگه دار

بسمه تعالى، اجازه پدر و مادر در ازدواج پسر شرط نيست، و استخاره الزام نمى آورد و به اين استخاره ترتيب اثر ندهيد. ولى در صحت عقد شما اجازۀ پدرتان شرط است.

[سؤال 10274] 5738

بسمه تعالى 7 / 11 / 1361

دفتر محترم استفتائات حضرت امام خمينى، مدّ ظله الشريف على رؤوس المسلمين، پس از سلام حضور آن برادران گرامى؛ خواهشمند است نظرات خود را كه همانا مطلع نمودن اين جانب از دستورات شرع مقدس اسلام مى باشد در موارد زير بيان فرماييد:

جوانى هستم متولد سنه 1342 ه.ش. با توجه به شرايط موجود، تصميم به امر ازدواج گرفته ام (دانشجوى رشته پزشكى و عضو دائم سپاه...) و متأسفانه در اين راه مواجه با مخالفت پدر و مادر خود - كه آن ها را بر خود عزيزتر مى دانم - گشته ام. به دليل پرهيز از اطالۀ كلام، تنها نظرات ايشان را - كه در ازاى مخالفت خود بيان مى دارند - عرض كرده، نظرات شما را در خصوص آن ها جويا مى گردم.

1. مى فرمايند سن فردى كه به بنده معرفى شده است در مقايسه با سن خودم زياد است. (ايشان ظاهراً متولد 1343 مى باشند).

ص: 74

2. مى فرمايند از لحاظ ظاهر مناسب نيستند. در اين مورد، به اعتراف خودشان، يك بار هم ايشان را نديده اند.

3. بيان مى دارند كه چون ايشان فرزند يكى از شهداى گران قدر انقلاب مى باشند؛ لذا از بستگان شخصيت هاى جمهورى اسلامى محسوب مى گردند، كه مناسب حال ما نمى باشند.

4. بيان ديگرشان اين است كه ما بايد خودمان، فردى مناسب براى تو انتخاب نماييم، البته بنده هم حرفى ندارم و ليكن دليلى هم بر عدم تناسب فرد معرفى شده، نمى بينم.

در انتها بايد عرض كنم كه ملاك هاى ايمان، تقوا، حجب و عفت موجود در ايشان، مورد تأييد والدين محترم بنده هم مى باشد. و نكتۀ ثانى اين كه ايشان را چند تن از دوستان مورد وثوق كامل، به ما معرفى نموده اند و همگى به اتفاق، بر متناسب بودن و كفو بودن فرد مورد نظر، نظر مساعد دارند. تقاضا دارم ما را در موارد فوق الذكر راهنمايى فرماييد، كه به يارى خداوند متعال، همگى بر اساس رضاى او و احكام شرع مقدس تصميم گيرى نماييم. والسلام

بسمه تعالى، رضايت پدر و مادر در ازدواج پسر شرعاً معتبر نيست، اگر چه بهتر است رضايت ايشان را تحصيل كنيد.

[سؤال 10275] 5739

بسمه تعالى

دفتر امام بزرگوارمان آيت الله العظمى امام خمينى، پس از سلام توفيق شما را در كارهايتان از پروردگار بزرگ خواستارم.

اين جانب ساكن شهرستان زاهدان مدّتى است با يك خانواده آشنا و در نتيجه تمايل پيوند با آن خانواده را گرفتم، اما با يك دندگى پدرم مواجه شدم و هرچه به پدرم گفتم تمام حرف هايش نه بود، من هم قصد ازدواج فقط با همين دختر را دارم و پدرم

ص: 75

به هيچ عنوان رضا به اين كار خير نيست، تكليف من از نظر شرعى چيست و چه كار بايد بكنم؟ منى كه تا به حال نخواسته ام موجبات ناراحتى پدرم را فراهم كنم و اين يك امر بسيار مهم است و سرسرى نبايد گرفت و حتى كارمان به جايى رسيده كه پدرم آن خانواده را تهديد مى نمايد كه مرا رد نمايند و چون من از امام بزرگوار تقليد مى كنم موظف هستم از آن جناب كسب تكليف نمايم. خداوند نگهدار همه تان باشد.

بسمه تعالى، رضايت پدر در ازدواج پسر بالغ عاقل شرط نيست ولى سعى كنيد بدون رضايت پدر اقدام به ازدواج نكنيد.

[سؤال 10276] 5740

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، دامت بركاته

جوانى بيست و سه ساله مى باشم. حدود دو سال است كه تصميم به ازدواج گرفته ام، اما با اختلاف سليقه اى كه بين من و مادرم وجود دارد هنوز نتوانسته ام ازدواج كنم. دو نفرى را كه تا كنون خودم انتخاب نموده ام، با انواع و اقسام ايرادها - از قبيل اين كه: قدش كوتاه و يا بلند است - رد كرده است؛ گاهى اوقات مى گويد تا 30 سالگى نمى خواهد ازدواج كنى. من ملاك هاى انتخابم همان ملاك هاى مكتب اسلام (اخلاق، ايمان، تقوا...) است اما مادرم ملاكش قيافۀ خوب و سر و زبان خوب دختر است. ضمناً براى هم چشمى با قوم و خويش ها مى خواهد حتماً جشن باشكوهى گرفته شود؛ با توجه به اين كه من احساس مى كنم كه ازدواج در حال حاضر بر من واجب است و ضمناً درآمدى به آن صورت ندارم. وظيفه من را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، رضايت مادر در ازدواج معتبر نيست.

[سؤال 10277] ‘ 6097

2. حدود دخالت مادر شوهر در زندگى زناشويى پسر و عروسش چيست؟

بسمه تعالى، حق دخالت ندارد.

ص: 76

است و نمى توان نتيجه اى گرفت.

ناگفته نماند كه خانم مادرى دارند 80 ساله كه همسرش فوت نموده و تمامى فقها راه را در اين مى دانند كه مادر خانم را به صيغه اين پسر ده ساله درآورند. تا اين جا نظرها يكى بوده، اما در مورد نحوۀ صيغه نظرها مختلف است. گروهى مى گويند: «بايد هم مادر بداند و هم كودك تا صيغه انجام گردد» و بر طبق گفتار خانم امكان گفتن نيست. گروهى ديگر مى گويند: «مى توان وكالتى از بچه گرفت، ولى مادر خانم بايد بداند تا صيغه انجام گيرد». نظر سوم آن است كه بايد عمل آميزش (زناشويى) هم انجام گيرد كه محال است. چون جواب اين امر با شرايط فوق مشكل و خارج از امكان در تهران بود. از آن حضرت مسئلت داريم كه بدين مهم پاسخ گويند.

طول عمر و سلامتى شما را از خداوند منان خواستارم

بسمه تعالى، صيغه كردن براى پسر ده ساله كه پدر و جد پدرى او معلوم نيست، باطل است و از نظر شرع حكم اولاد ندارد و تا به حد بلوغ نرسيده از جهت حجاب تكليفى نمى آورد.

[سؤال 10279] 5742

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

مستدعى است به سؤال زير پاسخ دهيد:

كسانى كه بچه اى را به عنوان فرزند قبول مى كنند، راه هاى محرم شدن به چند صورت است؟ اگر مثلاً بين پسر خوانده و مادر خوانده يا بين دختر خوانده و پدر خوانده، صيغۀ محرميت جارى شود آيا به نزديكان درجه اول نيز، چه سببى و چه نسبى محرم مى شوند يا بايد بين تك تك آن ها صيغه محرميت خوانده شود؟

در ضمن، آيا صيغۀ محرميت در زمان كودكى قابل اجرا است يا حتماً بايد پس از بلوغ خوانده شود؟ در خاتمه ذكر نماييد كه صيغه محرميت چگونه بايد

ص: 78

خوانده شود؟ با تشكر از شما

بسمه تعالى، صيغه محرميت صيغه ازدواج موقت است و مادرخوانده اگر شوهر دارد نمى تواند با آن پسر صيغه مذكور را بخواند و در هر صورت، تا پسر و دختر ذكر شده بالغ و رشيد نشده اند، بدون اذن ولى شرعى آن ها عقد صحيح نيست.

[سؤال 10280] 5743

بسمه تعالى 16 / 9 / 1361

دفتر محترم امام امت

اين جانب كارمند بهدارى مشهد مى باشم، خواهشمند است در موارد زير از لحاظ شرعى يارى ام دهيد.

چون مدت پنج سال از ازدواجم مى گذرد و خداوند متعال نخواسته است بچه اى به ما ارزانى دارد، على هذا به اتفاق خانمم تصميم گرفته ايم از پرورشگاه كودكى را به فرزندى قبول كنيم. البته چون من مادرم را در كوچكى از دست داده ام و داراى مادر ناتنى مى باشم و براى جلوگيرى از اين مسأله كه در آتيه، موقعى كه كودك بزرگ مى شود نمى خواهم از جانب كسى، به خصوص مادر ناتنى ام - كه حتماً مى دانم به او مى فهماند بچۀ اصلى ما نيست - ضربه اى ببيند، مى خواهيم طورى وانمود كنيم كه همه فكر كنند خانمم حامله شده و بچه، مال خودمان است و همه فكر كنند كه معالجه شده ام. البته ما مى خواهيم دو كودك - يكى پسر و يكى دختر - از پرورشگاه بگيريم. على هذا از آن دفتر محترم خواهشمندم مرا راهنمايى كنند كه بدون اين كه كسى متوجه شود، چطور دختر و پسر را نسبت به خودم و خانمم محرم كنم؛ به طورى كه اگر قرار است صيغۀ كسى شوند و يا صيغه كنند آن ها، بدون اطلاع آن افراد باشد؟ چون اگر يك نفر بداند، احتمال اين كه مابقى افراد نيز بدانند بسيار زياد است و اين ها همه بدان خاطر است كه خودم در موقعى كه فهميدم مادر اصلى من فوت نموده

ص: 79

(در سن 5 /1 - 2 سالگى) ضربۀ بسيار شديدى خوردم و متأسفانه چون خدا نخواسته من بچه دار شوم، حالا كه تصميم گرفته ايم بچه اى را به فرزندى قبول كنيم، مى خواهيم حداقل گرفتارى ها و ناراحتى هايى را كه من تمام عمر گريبان گيرم شده نداشته باشند.

با تشكر فراوان و طول عمر براى امام عزيز

بسمه تعالى، حكم فرزند شما و خانم را پيدا نمى كنند و تا صغير هستند، نمى توانيد با عقد، نسبت به آنان ايجاد محرميت نماييد.

[سؤال 10281] 5744

بسمه تعالى 19 / 10 / 1363

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب، آيت الله العظمى امام خمينى، ارواحنا فداه

محترماً به عرض مى رساند:

1. بسيارى از خانواده هاى بى فرزند، دختر يا پسرى را به فرزندى مى پذيرند. اين خانواده ها براى محرم شدن با اين فرزندخواندگان درصدد عقد آن ها براى كسى كه موجب محرميت شود، برمى آيند؛ آيا مجتهد يا وكيل او مى تواند براى عقد اين گونه بچه هاى بدون ولىّ، اِعمال ولايت نمايد؟

بسمه تعالى، مى توانند اين كار را انجام دهند.

2. در مواردى كه رد مظالم را بدون اجازه پرداخته اند، اجازۀ بعد از پرداخت كافى است يا بايد مجدداً با اجازه پرداخت نمايند؟

بسمه تعالى، چنانچه به اين قصد پرداخته اند كه بعداً اجازه بگيرند، كافى است.

3. در رد مظالم اگر پرداخت كننده فقير باشد، مى توان به او اجازه داد كه خودش بابت رد مظالم، قبول نمايد و يا بايد حتماً دستگردان نمود؟

بسمه تعالى، به خود آن شخص نمى توان داد.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار، خدايا خدايا رزمندگان ما را نصرت و يارى فرما، زيارت كربلا نصيب ما بگردان

ص: 80

1. زنى، مردى را وكيل نموده جهت اجراى صيغۀ عقد موقت؛ ولى مرد، صيغۀ عقد دائم را اجرا مى كند و به زن هم نمى گويد، مگر بعد از مدتى زندگى كردن. آيا اين عقد، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، عقد، فضولى است؛ اگر زن اجازه كند، صحيح و الاّ صحيح نيست و با هم محرم نيستند.

2. شخصى در سفر حج، قبل از شروع مناسك، جنب مى شود و غسل را فراموش مى نمايد. بعد از پايان اعمال و آمدن به شهر خود، يادش مى آيد. وظيفۀ اين شخص چيست؟

بسمه تعالى، حج، صحيح است؛ ولى بايد براى طواف و نمازهاى عمره و حج و نساء، مراجعت نموده، انجام دهد و در صورت عدم امكان، بايد نايب بگيرد.

3. منزلى جهت سكونت عالم محل، به وسيلۀ مؤمنين خريدارى شده است و وقف گرديده وعالم، متدين و عامل به وظايف اسلامى است و منزل مذكور، نياز به تعمير دارد. آيا از زكات فطره مى توان جهت تعمير آن اقدام نمود يا خير؟ و چنانچه از زكات فطره نشود، از سهم امام عليه السلام اجازه مى فرمايند يا خير؟

بسمه تعالى، در صورتى كه عالم محل، تمكن از تعمير خانه ندارد، زكوات فطره را به او بدهند تا صرف تعمير خانه نمايد.

[سؤال 10284] 5747

بسمه تعالى 1 / 4 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام عليكم

رهبر بزرگ انقلاب اسلامى خواهشمند است بفرماييد: اگر پدرى در جبهه باشد و همسرش دخترش را بدون اجازه او شوهر بدهد، در صورتى كه شوهر دختر فاسد باشد، آيا پدر حق به هم زدن عقد را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، عقد دختر باكره منوط به اجازۀ پدر است و مادر در اين باره ولايت ندارد و اگر پدر اجازه نكند، دختر نبايد خود را تسليم شوهرش كند و تمكين نمايد، و احوط آن است كه با طلاق از هم جدا شوند و آنچه ذكر شد، در موردى است كه شوهر كفو باشد و اگر از او جدا شود، خوف دارد همسر مناسب پيدا نشود.

ص: 82

[سؤال 10285] 5748

بسمه تعالى

در صورتى كه ولىّ دختر بالغۀ رشيده، راضى به اصل ازدواج دخترش با شخصى باشد، لكن نسبت به خصوصيات ازدواج - از قبيل مقدار مهر و يا كيفيت جشن و تعيين زمان عقد و زمان عروسى و غيره - كه دختر با پسر توافق نموده اند مخالفت مى كند و به نحوۀ توافق آن ها رضايت نمى دهد، آيا اگر بدون رضايت و اذن ولىّ شرعى نسبت به خصوصيات مذكوره، عقد بين آن ها واقع شود، صحيح و قابل ترتيب اثر است يا نه؟

بسمه تعالى، با فرض راضى نبودن پدر نسبت به خصوصيات مورد توافق پسر و دختر، اگر باز به اصل ازدواج آن ها راضى است، عقد صحيح است؛ وگرنه صحت عقد، موقوف به اجازۀ پدر است.

[سؤال 10286] 5749

بسمه تعالى 20 / 10 / 1358

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

1. دختر باكره اى هنگام اجراى صيغه عقد دائم اظهار داشته: پدر و جد پدرى ندارم. و عقد جارى شده اما بعد معلوم شده است اظهار زوجه دروغ است، ولىّ دارد؛ آيا اين عقد چه صورت دارد، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، صحت عقد موقوف است به اجازۀ پدر يا جد پدرى دختر.

2. سؤال شده در عقد دائم و يا منقطع غير از زوجين و حضور آن ها شاهد ديگر لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، شاهد لازم ندارد.

[سؤال 10287] 5750

بسمه تعالى

خدمت مبارك حضرت آيت الله العظمى، امام خمينى، دام ظله

پس از عرض سلام، خواستم مسأله شرعيه اى را سؤال نمايم، كه اگر دخترى بالغه و رشيده و باكره، مقلد كسى باشد كه ازدواج بالغۀ رشيدۀ باكره را، بدون اذن پدرش

ص: 83

تجويز مى نمايد و پسرى هم كه بالغ است، مقلد مجتهدى است كه مى گويد در نكاح اذن پدر زوجه، شرط در صحت نكاح است. اين دو با هم ازدواج نمايند و پدر دختر هم راضى به اين ازدواج نباشد. حكم اين ازدواج در صورتى كه از روى نسيان باشد يا عمداً و يا جهلاً باشد، چيست؟ و حكم آن را، هم در حالى كه قبل از دخول باشد و هم اگر بعد از دخول باشد، بيان بفرماييد. والسلام

بسمه تعالى، پسر نمى تواند ترتيب آثار ازدواج صحيح بر اين تزويج دهد مگر در صورتى كه پدر دختر عقد آنان را اجازه دهد. بلى، چنانچه دخول شده باشد بعيد نيست كه بتوانند مجدداً بدون اذن پدر ازدواج نمايند هرچند احتياط نبايد ترك شود.

[سؤال 10288] 5751

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

1: زيد دختر بكر را كه باكرۀ رشيده مى باشد بدون اذن پدرش عقد كرد. بعد از اين عقد تكليف اين زن و مرد چه مى باشد؟ جواب مرحمت بفرماييد، محل ابتلا است.

بسمه تعالى، ازدواج دختر باكره موكول به اجازۀ پدر است.

2. دست و پا كه از مقتولى مانده و غسل دادن ممكن نيست، آيا تيمم لازم است؟ و بر فرض لزوم، كيفيت آن چگونه است؟

بسمه تعالى، نسبت به دست جدا شده از مقتول مسلمان، احوط استحبابى تيمم دادن است و در كيفيت آن احوط آن است كه زنده به دست خودش آن را تيمم دهد و با دست جدا شده هم در صورت امكان تيمم دهد.

[سؤال 10289] 5752

بسمه تعالى 20 / 9 / 1361

دفتر محترم امام بزرگوار و رهبر كبير انقلاب در قم با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و دعا به جان امام عزيز، محترماً به عرض مى رساند:

ص: 84

آيا از نظر اسلامى و فتواى امام، كسى كه براى يكى از اقارب - همانند برادر يا خواهر يا فرزندانشان و همچنين عمو و عمه و دايى و خاله - اجراى صيغۀ عقد بنمايد اشكال دارد و يا محكوم به صحت است؟ متمنى است جواب مسأله را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر به وكالت از آن ها براى آن ها عقد اجرا كرده صحيح است و الاّ فضولى و موقوف به اجازۀ آن ها است.

[سؤال 10290] 5753

بسم الله الرحمن الرحيم

بنتٌ باكرةٌ اُكرهت على القبول في عقد النكاح بالإغراء وغيرها. وقد تمّ العقد بمحضر جملة من المؤمنين. فإن كانت البنت لازالت غير راضية بالزوج، فهل يبقى العقد صحيحاً؟ وكذلك المهر الحاضر الذي كتب بالعقد بأنّه سلّم إلى أهلها، لم يستلم.

فهل يجب على العاقد في حالة بطلان العقد أن يسلم نصف المهر أم على المصالحة؟ وإن كان العاقد قد أعطى بعض الهدايا إلى ذويها، هل تُعطى له إذا طالب بها؟ والسلام

بسم الله الرحمن الرحيم، إن اُجري العقد عليها بمباشرة أبيها أو جدّها أو بالوكالة من أحدهما وكان الزوج في نظر وليّها كفواً لها، فالعقد صحيح وليس لها الخيار فيه، وإلاّ فالعقد في مفروض السؤال فضولي، موقوف على إجازتها ولا عبرة بكتابة استلام المهر، بل على فرض صحّة العقد، يجب على الزوج تسليم المهر إليها، وعلى فرض بطلان العقد، لا موضوع للمهر، وفي الهدايا يكون لمهديها الرجوع فيها، ما دامت باقية بعينها، بشرط أن لا تكون قرابة بين المهدي والمهدى له وإلاّ فليس له الرجوع فيها.

[سؤال 10291] 5754

بسمه تعالى

اگر مردى با دختر باكره اى - بدون اذن پدرش - ازدواج كرد و از او اولاد پيدا كرد. اگر بعد از اولاد آوردن، پدر دختر آن عقد را اجازه دهد در حليت كافى است يا خير و

ص: 85

آيا فرق است بين اولاد آوردن و قبل از پيدا شدن حمل يا خير؟

بسمه تعالى، با اجازه پدر، صحيح مى شود و فرقى نيست.

[سؤال 10292] 5755

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

حضرت امام خمينى

دختر و پسرى عقد دائم را خودشان با قرائت صحيح از روى رسالۀ امام خمينى خوانده اند و بر اساس همين عقدى كه جارى نموده اند مدت ها با يكديگر هم بستر و هم آغوش شده و روابط محرمانۀ زناشويانه داشته اند، ولى پسر براى حفظ بكارت دختر جهت عروسى كه در جامعه معمول است، از دخول خوددارى كرده است؛ اما با هم هم خوابى بسيار داشته اند. بعد از چند ماه يك روز دختر مى خواسته به جايى برود، چون پسر با رفتن دختر بدان جا موافق نبوده است، با استناد به رسالۀ امام مبنى بر اين كه خروج زن از منزل بدون اجازۀ شوهر صحيح نيست، از دختر مى خواهد كه بدان جا نرود، ولى دختر با اظهار اين كه بعضى از احكام را قبول ندارد، از منزل خارج و به جايى كه مى خواسته مى رود؛ و به دلايلى از قبيل پيشنهاد پسر مبنى بر اين كه در منزل، آقايان در اتاقى جدا و خانم ها در اتاقى ديگر (به هنگام ميهمانى ها) جداگانه بنشينند تا موازين شرعى بين افراد نامحرم رعايت شود، اين مسائل به اطرافيان و فاميل هاى خانوادۀ دختر خوش نمى آيد و به مرور زمان كار به جايى مى كشد كه يك روز دختر به دادگاه مراجعه مى كند و اظهار مى دارد كه من (زوجه) عقد دائم را براى اين خواندم كه به زوج محرم بشوم و با زوج به عقد دائم شرعى با مهريۀ يك صد و پنجاه هزار تومان زن و شوهر شده ايم؛ ولى حالا چون زوج حاضر به طلاق نيست، در صورتى به او تمكين مى نمايم كه همۀ مهريه و نفقۀ ايام گذشتۀ مرا نقداً فى المجلس بپردازد؛ و پسر مى پذيرد كه مهريه و نفقۀ ايام گذشتۀ او را فى المجلس بپردازد. بعد از حدود يك ماه كه از اين قضيه مى گذرد، دوباره دختر با راهنمايى و ديكتۀ ديگران كه او را عليه زوج

ص: 86

تحريك مى نمودند، به دادگاه مراجعه مى نمايد و اظهار مى دارد كه چون هنگام جارى نمودن عقد، قصد انشا و معناى كلمات را نمى دانستم، لذا عقد باطل است و خود را زن او نمى دانم و تقاضاى اعلام بطلان عقد را دارم.

آيا اين عقد را مى توان باطل اعلام نمود؟ او (دختر) بعد از تقاضاى مهر و نفقه، يك بار هم از دادگاه مجدداً تقاضا نموده است كه چون از نظر نفقه در مضيقه هستم، خواهش مى كنم هرچه زودتر شوهرم را براى دريافت نفقه، به دادگاه جلب نماييد و نفقه مرا از وى دريافت و به من (زوجه) بدهيد؛ و پيرو همين موضوع، پسر مبلغ نفقۀ مربوطه را به دادگاه تحويل مى دهد (چون دختر هنوز در منزل پدرش است).

از محضر حضرت امام خمينى تقاضا مى شود نظر و فتواى حضرتشان را به اين جانب ابلاغ فرمايند كه حكم در مورد مسأله فوق چيست؟ آيا عقد صحيح است؟ و يا مى شود آن را باطل اعلام نمود؟

ضمناً چون خانوادۀ دختر هم، آن ها را زن و شوهر مى دانستند و به يكديگر محرمشان مى دانستند، بر همين اساس قبل از بروز اختلاف، يك روز مادر دختر يعنى همسر پدر دختر، در حضور دخترش اقدام به بوسيدن آن پسر (زوج آن دختر) مى نمايد و اين هم عملى بر اساس يك عقد صحيح بوده است كه مادر دختر انجام داده بوده است و حالا بعد از چندين ماه يكباره تازه مسلمان شده اند و همان عقد را باطل مى دانند و...! به اميد پيروزى جهانى اسلام، منتظر جواب از امام خمينى

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اگر با اذن پدر عقد واقع شده يا بعد از عقد اجازه داده، عقد صحيح است و بايد رعايت حقوق زوجيت را بنمايند و زن در صورت نشوز حق نفقه ندارد.

ص: 87

[سؤال 10294] 5757

بسمه تعالى 28 / 10 / 1358

يك نفرى داراى دو زن مى باشد كه يكى از اين دو زن را طلاق داده و آن زنى كه طلاق داده يك پسر دارد. بعداً همين زن مى رود به مرد ديگر ازدواج مى كند و دختر به وجود مى آورد. اين پسر و دختر كه از مادر يكى و از پدر دو تا مى باشند از روى ندانستن مسأله با هم ازدواج مى كنند. آيا ازدواجشان حلال است يا خير؟ اگر ازدواج درست نيست، بايد مهرى را بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج مذكور باطل است و با فرض اين كه جاهل بوده اند و دخول شده، مهر المثل ثابت است.

[سؤال 10295] 5758

بسمه تعالى

با عرض سلام خدمت رهبر كبير انقلاب، روح الله الموسوى الخمينى و با آرزوى طول عمر براى ايشان، سخن را آغاز مى كنم:

بارى امام عزيز! به خاطر اين مزاحم كار شما شدم كه مى خواستم مسأله اى كاملاً ضرورى را از شما سؤال كنم؛ و آن اين بود كه مى خواستم بدانم آيا نوۀ خواهر به برادر، محرم است يا خير؟ يعنى اين كه دختر دخترِ خواهر به برادر محرم است؟

بسمه تعالى، محرم هستند.

[سؤال 10296] ‘ 1335

12. پدر من با دختر خاله اش - كه مادر من است - ازدواج كرده است و دايى من هم با دختر خاله اش - كه عمۀ من است - ازدواج كرده است و ما با پسر آنان هم پسر عمه ايم و هم پسر دايى؛ مى خواستم ببينم در اين صورت من بر دختر دايى ام كه دختر عمه ام است محرمم يا كه نامحرم؟ و ازدواج بين ما اشكالى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج با دختر عمه و دختر دايى اشكال ندارد.

ص: 89

[سؤال 10297] 5759

بسمه تعالى

به حضور رهبر عالى قدر مسلمانان جهان و نايب برحق امام زمان، حضرت امام خمينى، مدّ ظله، سلام اى امام امت، اى ياور مستضعفان جهان و اى نور چشم ملت شهيد پرور ايران جان به فدايت اين ملت عزيز ايران و اين رزمندگان اسلام، هميشه پشتيبان اسلام و قرآن و شما هستند و نمى گذاريم - ان شاء الله - دشمنان اسلام، نفس بكشند و راحت باشند و ان شاء الله حق مظلوم را از ظالم مى گيريم و تا آخرين قطرۀ خون و تا آخر عمر، در برابر ظالم و دشمنان اسلام خواهيم جنگيد و يا همه مان شهيد مى شويم و يا پيروزى نهايى را به دست مى آوريم. اى امام كاش تو را مى ديدم و پاهاى تو را مى بوسيدم. من يك سؤال دارم، خواهش مى كنم از لطف و بزرگى خود جواب بفرماييد:

من يك برادر دارم كه ناتنى است، يعنى از پدر با هم هستيم و اما از مادر نه، او يك دختر دارد كه عاشق برادر من - يعنى برادر خودم كه مى شود عموى دختر - شده، آيا اين دختر محرم است يا نامحرم؟ لطفاً به اين سؤال جواب بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر دو برادر شما از جهت پدر يا مادر يا هر دو، با هم برادر باشند، دختر يكى از آن ها با ديگرى نمى تواند ازدواج كند و چنانچه از طرف هيچ يك از پدر و مادر، برادر نباشد، ازدواج دختر يكى با ديگرى اشكال ندارد.

[سؤال 10298] 5760

بسمه تعالى 15 / 4 / 1361

با عرض سلام، از حضور محترم شما خواهش مى كنم سؤالات مرا پاسخ بدهيد.

1. آيا دايى و عموى ناتنى (كه از پدر، يكى و از مادر، جدا هستند يا برعكس از مادر، يكى و از پدر، جدا هستند) جزو محارم مى باشند؟

بسمه تعالى، جزو محارم هستند.

ص: 90

2. در مسأله ريا: اگر شخصى براى جلب توجه خلق عملى انجام بدهد ريا محسوب مى شود؛ اما آيا كسى كه مثلاً نمازش در خلوت، سى دقيقه طول مى كشد، اگر جلوى دوستش يا در بين مردم نيز همان سى دقيقه نمازش طول بكشد، آيا اين ريا است؛ با توجه به اين كه نمازهاى معمولى ممكن است ده دقيقه بيشتر طول نكشد؟ و اين شك براى من زياد پيش مى آيد كه در ميان مردم و يا در مسجد، مثلاً اگر بخواهم نمازى بخوانم، جدا از نمازهاى يوميه احساس مى كنم و شك مى كنم كه ريا است و اين عمل را انجام نمى دهم و مثلاً اگر در صف اتوبوس ايستاده باشم و فقيرى از كنارم رد شود، به دليل اين كه نكند اگر به او پول بدهم ديگران من را نگاه مى كنند و اين ريا مى شود، اين كار را نمى كنم. لطفاً در اين زمينه توضيح بدهيد.

بسمه تعالى، ريا راجع به قصد است؛ اگر قصد نشان دادن به غير نداشته باشد ريا نيست.

3. در مسأله غيبت تا آن جا كه من مى دانم امر غيبت در صورتى انجام مى گيرد كه شخصى كه از او غيبت مى كنيم راضى نباشد؛ اما اگر شخصى خودش مثلاً بداند كه قدش كوتاه است و از اين بابت ناراحتى نداشته باشد، اگر پشت سرش حرف بزنند و بگويند قدش كوتاه است، آيا اين غيبت محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، نسبت به صفات ظاهر - كه همه از آن آگاهى دارند - اگر قصد هتك و تحقير نداشته باشد، اشكال ندارد.

4. آيا غيبت در مورد اشخاص بيگانه نيز هست؟ مثلاً اگر من و دوستم در اتوبوس نشسته ايم و شخص غريبه وارد مى شود و وضع ناجورى دارد و من به دوستم عيب او را مى گويم، آيا اين غيبت است؛ در حالى كه ممكن است ما ايستگاه بعدى پياده شويم و آن شخص را ديگر اصلاً نبينيم؟ لطفاً توضيح بدهيد.

بسمه تعالى، اگر عيب آشكار نيست، ذكر آن در غياب شخص غيبت است.

5. وقت مخصوص نماز عصر و نماز عشا را بر طبق ساعت بيان بفرماييد. لطفاً دقيقاً ساعتش را با ذكر تاريخ همان روز بيان كنيد.

بسمه تعالى، اول مغرب و نصف شب را مشخص نماييد؛ قبل از مغرب، به مقدار اداى نماز عصر، مخصوص عصر و قبل از نصف شب، به مقدار اداى نماز عشا، مخصوص نماز عشا است.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

ص: 91

[سؤال 10299] 5761

بسمه تعالى

خدمت آن برادرى كه اين نامه را مى خواند

با سلام و درود فراوان به پيشگاه آن برادر گرامى؛ اميدوارم كه حالتان خوب باشد و در راه خدمت به خدا و خلق خدا همواره كوشا باشيد.

بارى برادر عزيزم! اين دومين نامه اى است كه برايتان مى نويسم؛ در حالى كه هنوز جوابى دريافت نكرده ام. اميدوارم كه اين نامه را خوانده و به من كمك كنيد. جريان را برايتان توضيح مى دهم.

جريان از اين قرار مى باشد كه آقايى با خانمى ازدواج مى كند و از آن خانم، صاحب دخترى مى شود؛ بعد از مدتى خانمش فوت مى كند. اين آقا با خواهر خانم خود - يعنى خالۀ دخترش - ازدواج مى كند؛ از آن خانم هم صاحب فرزند پسرى مى شود. البته در اين مدت، دختر اولش نيز ازدواج كرده و صاحب يك دختر شده است. حال اين پسر مى خواهد با آن دختر كه نوۀ آن آقا مى شود ازدواج كند. آيا اين عمل درست است يا نه؟ خواهشمندم با در نظر گرفتن همۀ جوانب، جواب را هرچه سريع تر بفرستيد.

بسمه تعالى، محرم يكديگر هستند و نمى توانند با هم ازدواج كنند.

[سؤال 10300] 5762

بسمه تعالى 19 / 12 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب حضرت امام خمينى دامت افاضاته، از لحاظ فقهى مشكلى برايم پيش آمده، لذا از آن مرجع عالى قدر خواهشمندم مشكل را حل نمايند.

پدرم با زنى ازدواج كرد كه داراى خواهرانى بود، از آن زن پسرانى تولد يافتند كه آن خواهران خاله هاى پسران مى شدند، اما آن زن اول فوت كرده و پدرم مادر مرا

ص: 92

گرفت كه مشكل من در اين است كه آيا خاله آن برادران ناتنى من نسبت به من كه از مادر دوم هستم محرم هستند يا خير؟

در ضمن مادر من قبلاً زن پدر آن خواهران بود كه فرزندى به دنيا نياورده، بعداً پدرم همين مادرم را گرفت كه حاصلش ماييم كه پسرانِ زن دوم ايشان هستيم همان طور كه قبلاً ذكر گرديد آيا خاله برادران ناتنى من نسبت به ما محرم هستند يا خير؟ از خداوند طول عمر و عزت بيشتر براى آن رهبر عنايت فرمايد.

بسمه تعالى، محرم نيستند.

[سؤال 10301] ‘ 6181

2. بر فرض مذكور در مسألۀ فوق بچه اى كه از چنين زن و مردى متولّد شده چگونه است؟ و آيا بر عمّه و مادر پدرش محرم است يا خير؟ و همچنين اگر دختر باشد، عمو و پدر بزرگ بر او محرم مى شوند يا خير؟

بسمه تعالى، با جهالت پدر و مادر حكم ولد حلال را دارد، و در هر صورت در محرميت فرقى با سايرين ندارد.

[سؤال 10302] ‘ 5987

2. اگر نعوذ بالله شخصى با زنى زنا كند و دخترى به وجود بيايد، مى تواند با آن دختر ازدواج كند يا خير؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

[سؤال 10303] ‘ 5987

3. شخصى با زنى زنا كرد و دخترى از زن متولد شد كه معلوم نيست مال شوهر زن است يا نه؟ اگر پسر اين شخص با دختر آن زن ازدواج كند، درست است يا خير؟

بسمه تعالى، دختر اگر از آن مرد نباشد، پسر آن مرد مى تواند با آن دختر ازدواج كند.

ص: 93

[سؤال 10304] 5763

بسمه تعالى

ضمن عرض سلام، از شما سؤالى دارم كه اميدوارم هرچه زودتر جوابم را بدهيد.

بنده، دايى دارم كه هم دايى ناتنى من است و هم پسرعموى من. اين موضوع به اين صورت است كه مادر بزرگ من، شوهرش فوت كرد و بعد مادر بزرگم به عموى من شوهر كرد و پسرى به دنيا آمد كه اين پسر، هم دايى من يعنى برادر مادرم است و هم پسر عموى من. آيا به من كه خواهرزادۀ او مى شوم محرم است يا نه؟ اميدوارم كه منظور مرا متوجه شده باشيد. در ضمن اين را بگويم كه در موضع بالا، پدر ما جدا است و فقط مادر يكى است. به اميد اين كه جوابم را هرچه زودتر بدهيد تا مرا نيز از سرگردانى نجات دهيد. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، محرم است.

[سؤال 10305] 5764

بسمه تعالى

استاد عزيز! به عرض مى رسانم كه اين جانب به يك اشكال بسيار بزرگى برخوردم كه حل كردن اين موضوع براى من بسيار مشكل است. بارى در زمان هاى قديم، خانمى با آقايى ازدواج مى كنند؛ در طى اين چند سال، اين خانم بچه دار نمى شد و به اين صورت، سه بار از همديگر طلاق مى گيرند ولى بعد از مدتى چون اين ها هنوز همديگر را دوست دارند، به رجوع همديگر تن مى دهند. ولى چون اين خانم سه طلاقه است و همه مى دانيم كه در دين اسلام حرام است، پس از مدتى يك نفر، واسطه و (مُحلّل) اين دو نفر مى شود و اين خانم را عقد مى كند و يك هفته تحت اختيار اين آقا (محلّل) قرار مى گيرد. خلاصه پس از مدتى طلاقش مى دهد و به عرض برسانم كه قبل از طلاق، اين آقا (محلّل) خانم را در بيمارستان معالجه مى كند و طلاقش مى دهد و اين خانم بعد از مدتى به شوهر اولى خود رجوع مى كند.

اين جا من متذكر شوم كه اين آقاى محلّل كه اين خانم را به عقد خود درآورد، قبلاً

ص: 94

زن و بچه دار بود. الآن همين آقاى واسطه (محلّل) داراى چند پسر بزرگ است و اين خانم هم داراى چند دختر بزرگ است. كه حالا مسأله اين جا است آيا امكان دارد پسر بزرگ اين آقاى محلّل با دختر بزرگ اين خانم ازدواج كند يا خير؟

از شما خواهش مى كنم خيلى واضح، اين موضوع را هم براى من و هم براى ديگران شرح دهيد كه همه از اين موضوع آگاه شوند. خيلى ممنون و متشكرم

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بين پسرهاى واسطه و دخترهاى زن، محرميت نيست و ازدواجشان اشكال ندارد.

[سؤال 10306] 5765

بسمه تعالى

مردى با زن بيوه اى ازدواج كرده و اين زن بيوه دختر بزرگى دارد. در زمانى كه زن هنوز همسر آن مرد است آيا پسر آن مرد مى تواند با دختر آن زن ازدواج كند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10307] 5766

بسمه تعالى 28 / 9 / 1361

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

حضور شما برادران سلام عرض مى كنم و سعادت و سلامت شما برادران كه به اسلام و مسلمين خدمت مى كنيد را از درگاه ايزدمنان خواهانم.

اوّلاً استدعا دارم حتماً سلام گرم من را كه از راه دور مى فرستم، به امام عزيز برسانيد. هرچند بنده اين قدر مشتاق ديدار امام بودم، ولى خداوند توفيق واصل شدن به ديدار امام را تا كنون به اين جانب نداده است؛ ولى اميدوارم هرچه زودتر - از هر راهى كه پروردگار بزرگ قسمت بفرمايد - بتوانم حتى براى يك بار رهبر عزيز را ببينم.

ثانياً موضوعى را كه اينك مى خواهم مطرح كنم، وظيفۀ خود دانستم كه به فتواى امام در اين مورد عمل نمايم؛ و خواهشمندم جواب اين مسأله را كتباً براى بنده - هر

ص: 95

طور شده - ارسال فرماييد. حدود هفت سال پيش خواهرم با مردى كه قبلاً همسر داشته ولى يك سال قبل از ازدواج خواهرم با آن مرد، وى فوت نموده ازدواج مى كند و وقتى اين مرد با همشيرۀ من ازدواج كرده، از همسر قبلى خود فقط يك دختر داشته كه در آن زمان هفت يا هشت ساله بود و اكنون هفت سال از ازدواج خواهرم با آن مرد مى گذرد و خواهرم حال داراى چهار فرزند است و آن دخترى كه از همسر قبلى اش داشته، به سن 14 - 15 سالگى رسيده است. ضمناً تا كنون اين دختر با مادربزرگش بوده و بعضى اوقات، به ديدن پدر و زن پدرش مى آمده است. حال سؤال بنده اين است كه آيا من اگر خواسته باشم با اين دختر ازدواج نمايم، مى توانم يا نه؟ يعنى آيا اين ازدواج، از نظر شرعى و اسلامى اشكال دارد؟ خواهشمندم فتواى امام در اين مورد را با توضيح بيشتر براى بنده ارسال داريد.

بسمه تعالى، مى توانيد با آن دختر ازدواج نماييد.

[سؤال 10308] ‘ 2032

2. آيا فرزند پسر كه از زن اول مى باشد، با مادرِ زن دوم محرم است يا نه؟ و آيا به همين فرض مى تواند با خواهر زن پدر خود ازدواج كند؟

بسمه تعالى، در فرض اول، محرم نيست؛ و درفرض دوم، ازدواج مانع ندارد.

[سؤال 10309] 5767

بسمه تعالى 6 / 11 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله العالى

با آرزوى توفيق از درگاه ايزد متعال براى حضرت عالى، و پيروزى اسلام بر كفر جهانى، و پيروزى رزمندگان اسلام در پناه جمهورى اسلامى ايران عليه استكبار جهانى به سركردگى امريكاى جهان خوار و سرسپردگى صدام خائن، و آرزوى

ص: 96

سلامتى براى رهبريت انقلاب، اين حقير از آن رهبر كبير انقلاب، تقاضاى حل يك مسأله شرعى را دارم؛ اميدوارم ما را در اين امر يارى فرمايند.

در خويشاوندى ما مردى هست كه همسرش چندين سال پيش فوت نموده است و از آن مرحومه، چهار دختر به جا مانده است. پس از فوت همسر اولش، زن ديگرى اختيار نمود و حالا قصد دارد يكى از دخترانشان را - كه از همسر اولش مى باشد - به عقد و ازدواج برادر زن جديدش درآورد، در صورتى كه زن دومى آن مرد، داراى چند دختر و پسر مى باشد. در صورت عقد، آن دختر هم خواهر پسرها و دخترها مى شود، و هم زن دايى آن ها. آيا اين امر از نظر شرعى صحيح است كه دخترى كه چند خواهر و برادر از نامادرى، و چند خواهر و برادر تنى دارد به عقد برادر زن پدرش - كه هم دايى برادر و خواهرانش، و هم نادايى اش مى شود - در آيد. از پيشگاه رهبريت تقاضامنديم لطف فرمايند و هرچه زودتر با فتواى خود، ما را در اين امر يارى كنند؛ چون امكان دارد هرچه زودتر، اين عقد انجام گيرد، لذا بنابر اين شد كه اول كسب تكليف نموده، بعد مبادرت به اين كار شود.

بسمه تعالى، ازدواج در مورد سؤال، اشكال ندارد.

[سؤال 10310] ‘ 3208

6. اگر كسى با محارم خود، بدون اطلاع ازدواج كند و بچه اى بياورند و بعد معلوم شود كه محرم بوده، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بايد از هم جدا شوند و بچه هايى كه در زمان جهل پيدا شده، حكم ولد حلال را دارند.

[سؤال 10311] 5768

بسمه تعالى 15 / 10 / 1358

خدمت مرجع و رهبر عالى قدر آيت الله العظمى امام خمينى پس از عرض سلام، به حضور جناب عالى بايد عرض كنم: مدتى است كه موضوعى مرا رنج مى دهد، به

ص: 97

همين دليل خواستم با ايجاد مزاحمت جريان را با شما در ميان بگذارم و جوابم را دريافت نمايم. وقتى كه من كودكى بسيار خردسال بودم مادرم از پدرم جدا شد و پدرم همسر ديگرى گرفت و من از كوچكى در خانواده مادر دوم خود پرورش يافتم. حالا كه بزرگ شده ام، متوجه شده ام كه مادر اصلى من كيست، ولى هيچ كس نمى داند كه من به اين موضوع پى برده ام و شوهرم مى گويد: امكان دارد دايى هاى ناتنى ات به تو نامحرم باشند. من كه از كوچكى در آغوش آن ها بزرگ شده و حتى آن ها را بيشتر از دايى هاى اصلى خود دوست دارم، آيا بايد در مقابل آن ها حجابم را حفظ نمايم و آن ها به من نامحرمند يا خير؟

بسمه تعالى، محرم نيستند.

[سؤال 10313]‘ 5774

2. آيا اين حرام بودن تا ابد برقرار است يا اين كه بعد از حرام شدن، توسط عقد مجدد با هم محرم مى شوند.

بسمه تعالى، حرمت حاصل از شير دادن ابدى است و با عقد، حرمت برطرف نمى شود.

[سؤال 10314] 5770

بسمه تعالى 23 / 9 / 1358

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى نايب الامام، امام خمينى، دام ظله

پس از عرض سلام، بفرماييد: زن شوهردارى پسر بچه اى را شير غير زايمان بدهد، در صورتى كه آن پسر بچه به اندازۀ محرم شدن، شير آن زن را بخورد، بفرماييد: آيا اين پسر بچه، به اين زن محرم است يا خير؟

بسمه تعالى، شير اگر از غير ولادت باشد موجب نشر حرمت نمى شود.

[سؤال 10315] 5771

بسمه تعالى

رياست محترم دفتر امام خمينى

ضمن عرض سلام، سؤالى است كه مى خواستم جوابش را فورى براى ما بدهيد.

از نظر محارم رضاعى (شيميايى و فيزيكى) چرا بچه بايد شير را مستقيماً از پستان مادر بخورد؟

بسمه تعالى، حكم الهى است.

[سؤال 10316] 5772

بسمه تعالى

خدمت زعيم عالى قدر حضرت نايب الامام روح الله الموسوى الخمينى سلام عرض مى كنم، اميدوارم كه حال شما امامم در پناه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هميشه سلامت

ص: 99

باشد رهبر عزيز براى اين جانب سؤالى پيش آمده كه از شما بزرگوارم تقاضاى جواب كاملى را دارم كه مى خواستم عرض كنم.

من سه ماهه بودم كه در جوار ما كودكى به دنيا آمد كه بعد از يك ماه پدربزرگ اين كودك دار فانى را وداع گفت در نتيجه خبر را طورى به مادر اين بچه گفتند كه موجب بيمارى شديد مادر از لحاظ روانى و خشك شدن شير او گشت اين بچه از نخوردن شير مادر رو به مريضى گشت كه به دكتر مراجعه كرده دكتر معالج اين چنين تشخيص داد كه بايد از شير مادر استفاده كند.

مادر اين جانب همچنان كه من سه ماه بودم شيرش از حد زياد تجاوز مى كرد طورى شده بود كه مجبور به دور ريختن شير مى گشت و تصميم به شير دادن اين كودك گرفت و مادر اين جانب نه از راه سينه بلكه از راه دوشيدن در ظروفى به كودك شير مى رساند لذا از شما امام عزيز و رهبر بزرگ و انقلاب اسلامى ايران تقاضا دارم كه آيا امكان دارد كه بنده، ايشان را به همسرى خويش در بياورم يا نه؟

امام عزيز در ضمن به رسالۀ شما رجوع كردم ولى متأسفانه نتوانستم پاسخى نسبت به اين مورد بيابم ولى در ضمن نامه اى تحت همين عنوان به دفتر سركارعالى فرستادم در جواب قيد كرده بود كه محرميت حاصل نيست ولى با اين حال باز هم تقاضا دارم مرا بيشتر از اين ها روشن تر سازيد «البته چيزى كه كمى مهم است اين است كه كودك تقريباً هشت ماه از شير مادر من تغذيه كرده است» اميدوارم كه هرچه زودتر امام زمان تمام انسان هاى روى زمين را خوشحال سازند با ظهورشان در صحنه.

بسمه تعالى، مانع ندارد و رضاع موجب حرمت حاصل نشده است.

[سؤال 10317] 5773

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام عرض مى نمايم. پس از عرض سلام و احوال پرسى، اميدوارم كه حالتان خوب باشد و خداوند متعال به شما طول عمر عطا بفرمايد؛ ان شاء الله تعالى، يك مسأله برايمان پيش آمده كه از هر كس

ص: 100

سؤال كرده ايم، نتوانسته اند جوابمان را بدهند.

مسأله اين است: اگر كسى شير زن خود را بخورد، آيا زن به مرد حرام مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، حرام نمى شود.

[سؤال 10318] 5774

بسمه تعالى

1. در رسالۀ عمليۀ حضرت امام در احكام شيردادن مسأله 2472 فرموده اند: «اگر زنى بچۀ دختر خود را شير دهد، آن دختر به شوهر خود حرام مى شود. و همچنين اگر بچه اى را كه شوهر دخترش از زن ديگر دارد شير دهد، ولى اگر بچۀ پسر خود را شير دهد، زن پسرش كه مادر آن طفل شيرخوار است بر شوهر خود حرام نمى شود». آيا شيرى كه باعث سلب محرميت مى شود شير كامل است - به طورى كه در مسأله 2474 آمده است - يا اين كه يك دفعه شير دادن باعث آن مى گردد كه زن بر شوهر خود حرام شود؟

بسمه تعالى، يك دفعه شير دادن، موجب نشر حرمت نمى شود و احكام شير دادنى كه موجب محرميت است، در رساله ذكر شده است.

2. آيا اين حرام بودن تا ابد برقرار است و يا اين كه بعد از حرام شدن توسط عقد مجدد با هم محرم مى شوند.

بسمه تعالى، حرمت حاصل از شير دادن ابدى است و با عقد حرمت برطرف نمى شود.

[سؤال 10319] 5775

بسمه تعالى 24 / 3 / 1361

دفتر امام خمينى، ضمن تقديم عرض سپاس و تشكر از فعاليت هاى آن برادران و اميد پيروزى هاى بيشتر براى رزمندگان اسلام در جبهه هاى حق عليه باطل بدين وسيله به اطلاع مى رسانم كه اين جانب، زنى هستم كه به خاطر برخورد با مسأله اى شرعى كه براى من گنگ و مبهم است، از شما تقاضاى جوابى براى

ص: 101

سؤال هاى ذيل دارم تا اين مشكل براى من حل شود.

در رسالۀ حضرت امام خمينى در مسأله 2472، احكام شير دادن آمده: «اگر زنى بچۀ دختر خود را شير دهد، آن دختر به شوهر خود حرام مى شود». من يك چنين شرايطى را در 23 سال پيش برخورد نموده ام و با نداشتن شناخت اسلامى و آگاهى از اين جور مسائل، به اين موضوع، اهميت ندادم؛ تا اين كه در تاريخ 20 / 3 / 61 در رسالۀ امام خمينى متوجه اين موضوع شدم و بلافاصله آن جريان 23 سال پيش را به ياد آوردم و اين مشكل براى من پيچيده تر شد. در ضمن، در آن موقع من چهارده سال داشتم و نه تنها من، بلكه مادر من هم شناخت اسلامى و سواد خواندن و نوشتن را نداشت و الآن داراى چهار فرزند هستم و 25 سال تمام با هم (با شوهر) زندگى مى كنيم. وضعيت شناخت و شرايطى كه در 23 سال پيش داشتم:

1. نداشتن سواد خواندن و نوشتن و داشتن سن كم و آگاهى نداشتن از مسائل شرعى.

2. در آن موقع من در بستر بيمارى بودم و عمل جراحى داشتم (جراحى سينه) كه حتى چرك از سينه هايم بيرون مى آمد و سن بچۀ من بيش از دو يا سه ماه نبود.

3. شوهر مادر من، پدر من نبود (پدر ناتنى). با وجود اين، يك مرتبه از لحظه اى كه مادرم مشغول شير دادن به دخترم بود، تذكر داده است ولى من به علت اين كه در اين جور مسائل شناخت نداشتم، توجه به حرفش ننمودم و فكر كردم كه اين حرف پدر ناتنى فقط به خاطر غذا است نه شرعاً.

توجه: بقيۀ غذاى بچه را از شير خشك تهيه نمودم.

در ضمن، مادر من بيش از پنج يا شش مرتبه بيشتر به دخترم (بچه ام) شير نداده است. ضمناً اگر لازم مى دانيد، چون اين مسأله، عموميت دارد، در رسانه هاى گروهى به اطلاع عموم برسانيد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، كه شرايط رضاعِ محرّم متحقق نشده، حرمت حاصل نيست.

ص: 102

[سؤال 10320] 5776

بسمه تعالى

يك مردى زنش را در حالت حمل طلاق داد و بعد از عدّه، دخترى زاييد. آن مرد آن دختر كوچك را از مادر ربود يا خود مادر از آغوشش دور كرد. بعداً والد، آن دختر مذكوره را در قبيلۀ خود از شير يك زن، تقريباً سه دفعه سيراب كرده و بعد از آن سه دفعه، سيراب شدن بعضى مى گويد: دو دفعه يا سه دفعه شير دادن ديده ام و زياد از آن معلوم نيست. آيا عقد ما بين آن دختر مذكور و پسر زن مذكوره كه به آن دختر شير داده چه حكمى دارد؟ مفصلاً جواب را تحرير فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، محرميت حاصل نيست و ازدواج مانع ندارد.

[سؤال 10321] 5777

بسمه تعالى 25 / 3 / 1361

محضر آيت الله العظمى امام خمينى رهبر انقلاب اسلامى ايران

زن شير دهى يك پستان خود را به بچه اى (كه شير مادرش كم و يا بعضى مواقع ممنوع از خوردن شير مادر مى باشد) به مدت يك الى دو ماه اختصاص داده باشد به طورى كه توسط شير زن مرضعه انبات لحم و عظم در بچه شده باشد آيا محرميت حاصل مى شود؟

بسمه تعالى، اگر شرايط ديگر موجود بوده محرميت حاصل مى شود.

[سؤال 10322] 5778

بسمه تعالى

محضر مبارك نايب الامام، روح الله الموسوى الخمينى، پس از عرض سلام، سلامتى آن بزرگ مرد تاريخ را از درگاه ذات بارى تعالى خواستارم و اميدوارم در سايۀ رهبرى آن جناب، اسلام و كشور اسلامى، از خطرات مصون و محفوظ بماند.

اين جانب دخترى شانزده ساله هستم كه قبل از تولد من، مادرم دخترى به دنيا

ص: 103

آورده بود كه اينك فوت كرده است همزمان با تولد آن دختر، خاله ام پسرى به دنيا آورده بود كه روزى دو مرتبه صبح و عصر مادرم به او شير مى داده است. ضمناً كودك در بين شيرى كه مادرم به او مى داده، خوراكى هاى ديگرى از قبيل شير مادرش و قند آب و غيره مى خورده است. آشنايان مى گفتند: اين بچه از وقتى شير خاله اش را خورده است كمى چاق شده است. مى خواستم ببينم: آيا اين پسر به اين جانب محرم است يا خير؟ از راهنمايى هاى شما بى نهايت متشكرم.

بسمه تعالى، اگر بين پانزده شير از مادر خود نيز شير مى خورده و يك شبانه روز شير كه بين آن هيچ غذاى ديگر نخورده باشد، نخورده و رشد بچه مستند به شير خالۀ تنها نيست؛ رضاع محرّم حاصل نشده است.

[سؤال 10323] 5779

بسمه تعالى

با توجه به شرح زير، آيا من با خواهر رضاعى ام ازدواج كرده ام كه دختر عمويم هست؟

طبق گفتۀ مادر و زن عمويم (مادر زنم)، در سه ماهگى به مدت يك شب و دو روز از زن عمويم شير خوردم. در بين اين مدت، چيزهايى از قبيل سوسه - كه از چهل گياه تشكيل مى شود - با آب و شكر مخلوط كرده، به اندازه نصف نعلبكى در صبح، و نصف نعلبكى در شب، به من مى دادند، و نيز يك داروى من درآوردى آن روز، كه پوست حلزون و موش را ساييده، با مقدارى شكر و آب، به اندازۀ يك قاشق غذاخورى، دوبار در تمام مدت فوق، و همچنين نصف نخود چربى خوك به من داده اند. لازم به تذكر هست زن عمويم به علت پرهيز، و كافى نبودن شير، پس از شيرخوردن، آب جوش شيرين در بعضى از اوقات به من مى داده است. و حال بنده داراى دو فرزند مى باشم؟

بسمه تعالى، اگر غذاى بچه، در آن يك شبانه روز، منحصر به شير زن نبوده، احكام رضاع مترتب نيست.

ص: 104

[سؤال 10324] 5780

بسمه تعالى 2 / 11 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام عزّه

محترماً به عرض مى رساند: زنى دخترى را در ايام رضاع، به مظنۀ قوى، مدت چهار ماه، روزى يك مرتبه شير داده و بقيۀ شبانه روز را به غذا و شير گاو و شير مادرش مى گذرانيده. آيا اين نحوه شيردادن موجب نشر حرمت مى شود يا خير؟ و آيا شهادت آن زن كه مورد وثوق مى باشد و مظنۀ قوى دارد كه همه روزه شير مى داده، مثبت مقدار مزبور هست يا خير؟ بالجمله، ازدواج بين اين زن با اولاد مرضعۀ مزبوره صحيح است يا باطل؟ خواهشمند است تكليف آنان را بيان و اعلام فرمايند.

بسمه تعالى، در فرض مزبور، رضاعِ موجب نشر حرمت محقق نشده و ازدواج مانع ندارد و تا يقين به تحقق رضاع با شرايط معتبر حاصل نشود، حكم رضاع ثابت نمى شود.

[سؤال 10325] 5781

بسمه تعالى 14 / 4 / 1361

محضر مبارك رهبر انقلاب و مرجع عظيم الشأن جهان تشيّع، حضرت آيت الله العظمى، امام خمينى، دامت بركاته

اين جانب سربازى از لشكريان اسلام، و از جان گذشتگان در راه اسلام، كه در نيروى دريايى بندرعباس خدمت مى كنم برايم مسأله اى شرعى پيش آمد، كه لازم دانستم با حضرت امام در ميان بگذارم. اين جانب متأهل، و داراى يك فرزندى پانزده ماهه مى باشم و موضوع، شيردادن اين بچه مى باشد. در ابتداى به دنيا آمدن اين بچه، مادرش با كمبود شير مواجه مى گردد، كه بنا به كم اطلاعى، مادر خانم اين جانب به عنوان كمكى، بچه ام را در روزهاى متوالى، و بيش از چندين و حتى پانزده مرتبه، شير مى دهد. البته اين بيش از پانزده مرتبه بدين صورت كه در هر دو روز يك مرتبه، و يا

ص: 105

احياناً هر روز و روزى يك مرتبه بوده است، و در ما بين نيز شير خشك يا شير خانمم را نيز خورده است. با مراجعه به عده اى از روحانيون و غيره، جوابى جز حرام بودن خانم حقير بر بنده نشنيده ام و در رسالۀ امام نيز جز اين نيست. حال با وجودى كه در وهلۀ اول كسى هستم كه سخت پايبند مسائل اسلامى هستم و دوم اين كه مدت دو سال است كه ازدواج كرده و هيچ گاه به صورت زيادى در خانه نبوده ام، و مدتى در سپاه پاسداران، و حالا نيز در ارتش خدمت مى كنم. و اگر موضوع جدايى پيش بيايد، ضربۀ هولناكى است كه بر پيكر سه نفر - من، خانمم و فرزندم - وارد مى شود. و مهم تر از همه اين كه اگر خانم حقير، از موضوع جدايى با خبر شود، ممكن است دست به كارهاى خطرناك بزند؛ چون با شناختى كه نسبت به او دارم، ممكن است اين كار انجام شود، و ديگر اين كه با در نظرگيرى موقعيت حقير كه همۀ اميد و آرزوهاى اين جانب در تشكيل يك خانوادۀ گرم و صميمانه و اسلامى، از بين مى رود. كانون كوچكى را كه الآن دارا مى باشم، از دست مى دهم. مستدعى است با راهنمايى از محضر مبارك امام عزيز، آن پدر مهربان، حقير را ارشاد كنيد.

بسمه تعالى، اگر بچه فقط روزى يك بار يا حداكثر دوبار، از مادربزرگش شير مى خورده و بقيۀ شبانه روز از مادر خودش شير مى خورده، چنين شير دادنى، موجب حرام شدن زن شما بر شما نيست.

[سؤال 10326] 5782

بسمه تعالى 1 / 8 / 1361

حضور رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و مرجع عالى قدر عالم تشيع، پس از سلام و عرض ادب و ارادت به حضورتان؛ چند سؤال شرعى برايمان پيش آمده كه به حضورتان معروض مى داريم:

1. پدر اين جانب چون از داشتن مادر در بدو تولد محروم شده است، او را دايه اى شير داده كه خود داراى چند فرزند بوده، 2 پسر و 4 دختر، يكى از اين پسران كه پدرم

ص: 106

با او شير خورده به مدت دو سال است كه دار فانى را وداع گفته، ولى پسر ديگر، مانده و داراى فرزند هم مى باشد. حال مى خواهيم بدانيم كه اين پسر مانده، عموى ما به حساب آمده و محرم است يا خير؟ و اگر تا به حال از او حجاب نكرده ايم، چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه صاحب شير، يعنى شوهر زن شيرده، پدر پسر ديگر هم باشد، عموى شما است از جهت رضاع و از محارم است.

2. حدود 8 سال پيش عمۀ شوهرم كه از داشتن فرزند محروم بوده است، دخترى را از پرورشگاه به فرزندى قبول كرده است؛ حال كه فرزند به سن بلوغ رسيده، تكليف مرد (پدر) چيست؟ آيا محرم است يا نامحرم؟ و ازدواج اين دختر به چه صورت است؟

بسمه تعالى، دختر نسبت به مرد (پدرخوانده) نامحرم است و اگر پدر ندارد يا معلوم نيست، بعد از بلوغ و رشد اختيار با خود او است.

3. از شغل بنگاه اتومبيل كه عده اى به آن اشتغال دارند، پولى كه به دست مى آيد حلال است يا حرام؟ مادر شيرده و يا زن باردار مى تواند از آن پول استفاده كند يا نه؟

بسمه تعالى، با رعايت ضوابط شرعى، حق الزحمه يا سود معامله حلال و استفاده از آن جايز است.

4. عقيقه حكم واجب دارد براى نوزاد يا نه؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

5. نذر كرده ايم كه يك سفرۀ حضرت عباس پهن كنيم در جاى مشخصى، ولى حال كه شما مى فرماييد جبهه ها را تقويت كنيد، مى شود پول سفره را به حساب جنگ زدگان بپردازيم؟

بسمه تعالى، در صورتى كه نذر با صيغه نبوده، اختيار با خودتان است.

6. سقط بچه اى كه آلت تناسلى اش نشان دهندۀ پسر بودنش باشد، از روى عمد، چه ديه اى به پول ايران دارد؟ و اگر بعد از 10 روز از عدّۀ ماهانه گذشته باشد، سقطش به پول ايران چقدر است؟

بسمه تعالى، ديۀ نطفه پانزده مثقال طلاى مسكوك است و اگر خلقت طفل كامل شده و روح در او دميده، ديه اش مثل انسان بزرگ است.

سلامتى و سعادتمندى جناب عالى را در خدمت به اسلام و مسلمين از خداوند متعال خواستاريم. والسلام على عباد الله الصالحين

ص: 107

[سؤال 10327] 5783

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، ضمن عرض سلام و تشكر، لطفاً اين جانب را راهنمايى بفرماييد.

بنده به علت بيمارى از داشتن فرزند محرومم. حال تصميم گرفتم بچه اى به عنوان فرزند از شيرخوارگاه بياورم. دختر يا پسر از نظر محرميت به من يا همسرم چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر از راه شيردادن با شرايط يكى از عناوين موجب محرميت حاصل شود مثل اين كه خواهر زن يا خواهر مرد با شرايط بچه را شير دهند محرم مى شوند.

[سؤال 10328] 5784

بسمه تعالى 28 / 9 / 1359

محضر مقدس حضرت امام خمينى، با عرض سلام؛ متمنى است نظر شريف را در مورد اين مسأله بيان فرماييد:

كودكى پس از اين كه مادرش او را به دنيا آورده، پس از ده روز مادرش وفات نموده و خالۀ كودك وى را برده و نگهدارى نموده و شير داده است. خاله پس از اين كه كودك به حد بلوغ رسيده، دختر خود را به آن كودك كه خواهرزاده اش بوده تزويج نموده تا ثروت و دارايى شان به علت ازدواج دخترش با كس غيرى، نصيب ديگرى نشود و فعلاً مدت چهار سال است كه ايشان ازدواج نموده و زندگى زناشويى دارند. اين ازدواج از نظر شرع صحيح مى باشد يا خير؟ آيا پسر با آن دختر خواهر رضاعى نمى شود؟ والسلام علينا و على عباد الله الصالحين

بسمه تعالى، اگر رضاعِ موجبِ نشر حرمت به شرحى كه در رساله مذكور است، متحقق شده، ازدواج مزبور باطل است و در صورت شك در آن، ازدواج محكوم به صحت است.

ص: 108

[سؤال 10329] 5785

بسمه تعالى

به نام خدا، پاسدار خون شهيدان و با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى و به تمام شهداى انقلاب اسلامى ايران و با درود و سلام به تمام روحانيت مبارز، آيت الله منتظرى و على اكبر هاشمى رفسنجانى و سيد على خامنه اى و...

غرض از نوشتن نامه خدمت دفتر امام و مزاحمت براى آن محضر مقدس، اين بود كه يك سؤال خدمت جناب عالى داشتم كه به چند تن از برادران روحانى مراجعه كردم ولى جواب صحيح نشنيدم. ولى يكى از روحانيون فرمودند كه چون مقلد امام هستيد بايد از ايشان سؤال فرماييد و سؤال به اين نحو است: من يك عمو دارم كه با برادر بزرگم هم شير بوده اند، و عمويم از شير مادرم خورده و به او محرم شده. مى خواستم بدانم كه دختر همين عمويم به من محرم است يا نه و آيا من مى توانم با او (دختر عمويم) ازدواج كنم يا نه؟

بسمه تعالى، چنانچه با شرايط، شير خورده است، نمى توانيد با دختر او ازدواج نماييد.

[سؤال 10330] 5786

بسمه تعالى 8 / 9 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى رهبر بزرگ انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى، دام ظله، پس از عرض سلام، با نهايت ادب به عرض مى رسانم:

دخترى داشتم كه سيزده روز بعد از ولادت، او را از ما ربودند. الحال كه نُه سال از اين قضيه مى گذرد، در خانۀ خواهر عيالم او را پيدا كرده ايم. شوهر خواهر عيالم بچه ندارد و بر آن ها بسيار دشوار است كه اين دختر را از خودشان جدا كنند. با وجود اين كه ثابت شده شوهر خواهر عيالم از هيچ عمل زشتى امتناع ندارد و ما اطمينان نداريم كه اين دختر در منزل ايشان باشد، وظيفۀ شرعى ما چيست؟ آيا مى توانيم بچه

ص: 109

را از دست آن ها بگيريم؛ با وجود اين كه ما را تهديد مى كنند كه اگر اقدام به اين عمل نموديد، به شما اذيت جبران ناپذير مى دهيم؟ و در مدت نه سال آيا حق گرفتن نفقۀ بچه را از ما دارند يا خير؟ استدعا دارم وظيفۀ شرعى ما را تعيين فرماييد.

اضافه از اين، عروس برادر نگهدار بچه، شيرداده به اين بچه، آيا به اين مرد محرم است يا خير؟

بسمه تعالى، رسيدگى به اين قضيه، موكول است به دادگاه هاى صالحه در جمهورى اسلامى واگر ثابت شود كه بچه از آن ها نيست، حق مزاحمت ندارند و نفقه اى كه داده اند را حق ندارند مطالبه كنند. و اگر شير دادن به بچه با شرايط بوده و از آن مرد، شير حاصل شده، بچه نسبت به آن مرد، فرزند رضاعى مى شود و محرم او است.

[سؤال 10331] 5787

بسمه تعالى

حضرت مستطاب مروّج الاحكام، زعيم عالى قدر، مرجع شيعيان جهان، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى

در موضوع رضاع اگر بعد از برادر و خواهر رضاعى، اولادى به ثمر برسد، آيا ممكن است با هم ازدواج كنند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر منظور اين است كه مرضعه يا صاحب شير اولاد پيدا كرده اند، حكم برادر و خواهر رضاعى را دارند و نمى توانند با هم ازدواج كنند.

[سؤال 10332] 5788

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

زن و شوهرى هستيم كه بچه دار نمى شويم؛ ما قصد داريم بچه اى چند روزه

ص: 110

بياوريم و بزرگش كنيم؛ مى خواستم بپرسم كه چگونه اين بچه (دختر يا پسر) به من و شوهرم محرم مى شود؛ با توجه به اين كه نه من خواهرى دارم و نه شوهرم؟

با آرزوى توفيق جناب عالى، والسلام

بسمه تعالى، اگر ولىّ ندارد، راهى براى محرم شدن با عقد نيست؛ بلى اگر زن، مادر دارد و بچه پسر باشد، در صورتى كه با شرايط، او را شير دهد بر زن محرم مى شود؛ و همچنين اگر بچه دختر باشد و مادر مرد او را شير دهد، بر مرد محرم مى شود.

[سؤال 10333] 5789

بسمه تعالى 18 / 3 / 1362

محضر مبارك امام خمينى، مدّ ظله العالى، با آرزوى سلامتى و طول عمر براى آن امام بزرگوار

آيا حسين مى تواند نوۀ پسرى خاله اش را به نام سهيلا به ازدواج خويش در آورد در حالى كه با دخترخالۀ خويش محرم مى باشد؟ (خواهر حسين و دختر خاله اش، خواهر رضاعى مى باشند و هر دو از مادر حسين شير خورده اند). ضمناً اين مسأله با روحانيون مختلفى در ميان گذاشته شده، اما جواب هر يك با ديگرى مغايرت دارد و از طرفى، هر دو فاميل مايل به ازدواج اين دو نفر بوده و تنها مسأله محرميت مطرح مى باشد. خواهشمند است راهنمايى هاى لازم را مبذول داريد.

1. فاطمه و معصومه خواهر مى باشند.

2. طاهره و صديقه هر دو خواهر رضاعى مى باشند - زيرا هر دو در يك زمان با رعايت مسأله شرعى، از فاطمه شير خورده اند - كه در نتيجه، حسين، محرم طاهره مى باشد.

3. مهدى از فاطمه شير نخورده و بزرگ تر از طاهره مى باشد.

آيا حسين مى تواند سهيلا (نوه پسرى معصومه) و يا دختر مهدى را به ازدواج

ص: 111

خويش در آورد؟ ازدواج حسين با سهيلا از نظر شرعى چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بين پسر و دختر مشاراليهما در فرض مرقوم، محرميتى نيست و ازدواجشان اشكال ندارد.

[سؤال 10334] 5790

بسمه تعالى 30 / 10 / 1358

خدمت زعيم عالى قدر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

سلام گرم اين جانب را از راه دور بپذيريد.

جان نثار عرض كوچكى داشتم كه خدمتتان عرض مى كنم. يك ماه قبل از اين كه من به دنيا بيايم دخترى در همسايگى ما به دنيا آمده و وقتى كه من به دنيا آمده ام، مادرم به آن دختر شير مى داده است. همان طور كه خودتان مى دانيد، من و آن دختر، خواهر و برادر رضاعى هستيم و شرايط در اين مورد كامل است. بعد از يك سال در خانوادۀ آن دختر، دخترى ديگر به دنيا آمد؛ حالا من و آن دختر «دختر دومى» تصميم به ازدواج داريم. مى خواستم بدانم كه آيا من مى توانم با آن دختر ازدواج كنم يا نه؟

با اميد اين كه هرچه زودتر اين انقلاب به پيروزى كامل خود برسد.

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10335] 5791

بسمه تعالى

محضر مبارك مرجع تقليد معظم، حضرت آيت الله خمينى

لطفاً در صورت امكان، به مسأله زير پاسخ گوييد:

اگر خواهر مردى از يك زن شير خورده باشد، آيا آن مرد مى تواند با دختر آن زن ازدواج نمايد؟ در ضمن، آن زن شيردهنده، دختر دايى اين مرد است.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نسبت محرميتى بين آن مرد و دختر آن زن شيردهنده متحقق نيست و ازدواج مانع ندارد.

ص: 112

[سؤال 10336]‘ 1436

2. دو خواهر و برادر رضاعى هستند كه يكى از آن ها مدت چهارماه پى درپى شير ديگرى را خورده است. آيا به جز آن خواهر و برادر، خواهرهاى آن خواهر نمى توانند با برادرهاى اين برادر ازدواج كنند؟

بسمه تعالى، ازدواج آنان مانع ندارد.

[سؤال 10337] 5792

بسمه تعالى 3 / 5 / 1361

با عرض سلام خدمت اولياى محترم دفتر امام و آرزوى موفقيت و پيروزى براى شما عزيزان و طول عمر براى رهبر عالى قدر حضرت آيت الله امام خمينى چند سؤال دارم كه اميدوارم جواب بدهيد.

1. اگر طفلى در كودكى از پستان زنى غريبه شير خورده باشد، زمانى كه بزرگ مى شود با فرزندان آن زن (منظور زنى كه از او شير خورده است) خواهر و برادر رضاعى مى شود. آيا برادر و خواهرهاى همان طفل هم كه از آن زن شير خورده است، با آن بچه هاى زن، خواهر و برادر رضاعى حساب مى شوند يا اين كه فقط همان طفل؟

بسمه تعالى، فقط با همان طفل محرم مى شوند.

2. ما فتواهاى جديد امام را كه از يك سال پيش فتوا داده اند، از كجا بايد به دست بياوريم به طور كامل؟

بسمه تعالى، اگر در رساله ها نيست استفتا نماييد.

3. آيا يك شخص مسلمان، موقع نماز درست است كه در گردنش صليب باشد با اين كه قبول دارد كه يك شخص ديگر را به جاى حضرت عيسى عليه السلام به صليب كشيده اند و فقط براى زيبايى مى اندازد يا اين كه بايد در بياورد؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

4. گوش دادن به سرودهايى كه معنا و مفهوم از آن شنيده مى شود هر چند كه موسيقى داشته باشد امام گفته اند كه اشكالى ندارد؛ اما زمانى كه مفهوم و معنا از آن درك نكنى و موسيقى زيبايى باشد، آيا گناه دارد؟ مانند سرود الله واحد.

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

ص: 113

5. آيا در نماز جماعت، پشت سر پيشنماز اهل تسنن (سنى) نماز بخوانى اشكال دارد؟ و اگر كه ندانى و ميان نماز متوجه بشوى كه شخص، سنى است اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، در مورد تقيه اشكال ندارد.

[سؤال 10338] 5793

بسمه تعالى 2 / 11 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، پس از عرض سلام

زنى به دختر برادر خود ده روز تمام شير داده است. برادر اين دختر، خواستگار دختر آن زن (دختر عمۀ خود) شده است. ازدواج اين دختر با اين پسر (پسر دايى و دختر عمه) چه صورتى دارد؟ خلاصه، شير دادن عمه به دختر برادر مانع ازدواج دختر عمه و پسر دايى مى شود يا خير؟ اين پسر برادر از عمۀ خود اصلاً شير نخورده و فرزند اول برادر آن زن است و دخترى كه از آن زن شير خورده، فرزند چهارم برادر آن زن است.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 10339] 5794

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر انقلاب و اميد مستضعفان جهان حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، معروض مى دارد:

دو پسر از يك زن شير مى خورند كه برادر رضاعى مى شوند. آيا خواهر كه بعد از يكى از اين پسرها به دنيا مى آيد؛ مى تواند با پسر ديگر آن زن كه بعد از پسر اول به دنيا آمده ازدواج كند يا نه؟ لطفاً جواب فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اگر دختر و پسر با هم خواهر و برادر رضاعى نباشند، ازدواجشان با هم مانع ندارد.

ص: 114

[سؤال 10340] 5795

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

1. اگر مادر حسين از شيرى كه به حسين مى دهد، به زهرا بدهد تا صدق رضاع بكند، آيا حسين كه برادر رضاعى زهرا است مى تواند با يكى از خواهرهاى زهرا ازدواج كند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10341]

2. يكى از برادران حسين آيا مى تواند با يكى از خواهران زهرا ازدواج كند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10342] 5796

بسمه تعالى

قم، دفتر امام خمينى، مسأله اى دربارۀ ازدواج:

دختر عمه اى دارم، مى گويند: با او ازدواج كن. مادرش شير زيادى به من داده است، ولى مدت آن معلوم نيست. و من با او احساس خواهرى مى كنم و هيچ احساس همسرى نمى كنم. آيا ازدواج كردن با او صحيح است؟

بسمه تعالى، اگر شرايط رضاع موجب نشر حرمت - كه در رساله مذكور است - محرز نيست، اشكال ندارد.

[سؤال 10343] ‘ 2408

2. آيا خويشاوندان نزديك مى توانند به بچه شير بدهند؟ مثل شير دادن عمه به برادرزاده؟

بسمه تعالى، حرمت تكليفى ندارد؛ لكن بايد احكام رضاع مراعات شود كه در رساله ذكر شده است.

ص: 115

دختر بچه در حال، زنده است. در مرحله اول، مدت يك هفته شير مادر خودش را خورده و گاه گاهى هم شير از مادربزرگش، يعنى مادر عيال اين جانب و بعد از يك هفته، مادر بچه ام مريض شد و براى معالجه، وى را از ايلام غرب به كرمانشاه برديم و دختر ما مدت چهار شبانه روز از پستان مادربزرگش - كه مادر عيال اين جانب مى باشد - مرتب شير خورده، بدون آن كه در مدت چهار شبانه روز، از شير كسى ديگر يا شير خشك و يا غيره خورده باشد و بعد از چهار شبانه روز از شير مادر خودش خورده و باز از شير مادربزرگش به مدت سه روز استفاده نموده و عيال بنده هم شير خودش را به خواهر شيرخواره اش داده. و اين كار از روى ناآگاهى نبوده است.

در تاريخ 28 / 9 / 61 داشتم از رسالۀ رهبر كبير استفاده مى كردم كه به مسأله 2472 برخورد كردم؛ چون به طور كامل برايم روشن نبود، تقاضاى كسب تكليف دارم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، زن شما بر شما حرام شده است.

[سؤال 10349] 5800

بسمه تعالى

حضور مستطاب رهبر كبير انقلاب، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى

پس از عرض تحيّت، سلامتى و صحت آن حضرت را از خداوند تبارك و تعالى مسئلت مى نمايم. غرض از اين نوشتار، تقاضايى است در رابطه با تشريح واضحى از مسأله 2472 رسالۀ شريفۀ آن مقام؛ چرا كه اين مسأله در قريۀ دغاغيه و نظاير آن متداول است. به طور مثال در مورد خود فدوى، مادر همسرم به فرزندانم شير داده و بنا به حكم مذكور، همسرم بر من حرام است. و چون اين قضيه همان طور كه معروض داشتم در اكثر نواحى عرب نشين تعميم دارد؛ لذا مستدعى است در رابطۀ اين مسأله ما را از فرمايشات و بيانات خود مستفيض بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر مادر همسر به فرزند شخص شير دهد و شرايطى كه در رساله - براى شير دادنى كه موجب حرمت مى شود - بيان شده، موجود باشد؛ همسر شخص بر او حرام مى شود.

ص: 118

[سؤال 10350] 5801

بسمه تعالى 7 / 1 / 1362

دفتر استفتائات امام خمينى

خواهشمند است به سؤال ذيل به طور كامل و ساده پاسخ دهيد.

1. با توجه به اين كه در كتاب واجب و حرام، از على مشكينى، صفحه 135، مسأله 312 نوشته كه اگر مادر زنتان به فرزند شما شير دهد، عيالتان بر شما حرام است؛ آيا موضوع صحت دارد يا نه؟

2. اگر چنانچه اين موضوع صحيح است، اين كار براى چند مرتبه و چه مدت بايد انجام گرفته باشد، تا زن بر مرد حرام شود؟

3. آيا براى حرمت، بيست مرتبه شير دادن مادر زن به نوه اش كافى است؟

بسمه تعالى، اگر با شرايط معتبره - كه در رسالۀ عمليه ذكر شده است - شير داده باشد، حرام مى شوند و شرايط شير دادن را مى توانيد در توضيح المسائل و غير آن ببينيد.

اين بچه ها را تقريباً به فرزندى قبول كرديم. در ضمن وكيل و وصى هم ندارد.

البته لازم به تذكر است كه در آن موقع، اين طفل يك خواهر دوقلو هم داشته است. حال اين بچه، به نه سالگى رسيده است و ما در خانه، خواهر هجده ساله اى داريم و مادرى. مى خواهم سؤال كنم كه چگونه مى شود اين بچه به ما محرم شود؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، راهى براى محرميت نيست؛ مگر آن كه بچه اگر پسر باشد، بعد از بلوغ شرعى، با ازدواج محرم شوند.

[سؤال 10352] 3530

2. اگر زن و شوهر مسلمانى طفل شيرخوار پسر و دخترى را به فرزندى قبول نمايند، شرعاً اين بچه ها فرزند آن ها مى شوند يا خير؟

بسمه تعالى، شرعاً فرزند آن ها محسوب نيست و آثار فرزندى مترتّب نمى شود.

[سؤال 10353] 5803

بسمه تعالى

به نام الله، پاسدار حرمت خون شهيدان و صالحان، با درود فراوان به امام امت، و با سلام به شهيدان و معلولين و مجروحين انقلاب اسلامى، ضمن عرض سلام، از پيشگاه امام امت مى خواهيم كه ما را در مورد اين مسائل راهنمايى كنند، خيلى ممنون.

1. وقتى شخصى مسئوليت بچه اى را از پرورشگاه به عهده مى گيرد، تا او را به عنوان بچۀ خودش بزرگ كند، زمانى كه اين بچه - چه پسر باشد و چه دختر - بزرگ مى شود، آيا براى والدين نامحرم نمى شود؟ و يا وقتى يك پسر و يك دختر مى آورد، اين دوتا علاوه بر اين كه به پدر و مادر نامحرم مى شوند براى همديگر هم نامحرم مى باشند. خواهش مى كنم در اين مورد ما را راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، تنها بزرگ كردن بچه، سبب محرميت نمى شود و همچنين پسر و دخترى كه پيش يك خانواده بزرگ مى شوند، نسبت به هم محرم نيستند.

ص: 120

2. وقتى يك دخترى مى خواهد با يك معلول انقلاب ازدواج كند، ولى مخالفت پدر و مادر مانع از اين كار مى شود، آيا در اين صورت جلب رضاى والدين واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، در ازدواج دختر باكره، اذن پدر شرط است.

ما دو تا دوست هستيم كه مى خواهيم با يك معلول ازدواج كنيم. البته معلولى كه ضايعات نخاعى داشته باشد. و در اين جا با مسأله بچه روبه رو مى شويم كه در سؤال بالا مطرح شد. از شما خواهش مى كنيم كه ما را در اين مورد هرچه بهتر و بيشتر راهنمايى كنيد. خيلى متشكرم.

[سؤال 10354] ‘ 6556

9. فرد مسلمانى كه داراى همسر مى باشد به خاطر خدا بچه اى را از سر راه يا بچه يتيمى را مى آورد منزل بزرگ مى كند. اين بچه اگر پسر باشد بعد از چند سال به حد بلوغ مى رسد؛ تكليف محرم يا نامحرم بودن اين بچه به همسر فرد مسلمان چه صورتى دارد؟ آيا مرد مى تواند همسر خود را با آن بچه در منزل بگذارد و به سر كار برود؟ آيا راهى دارد كه با همسر اين فرد مسلمان نوعى محرميت پيدا كنند كه بشود اعتماد نمود؟

بسمه تعالى، پسرخوانده بر زن محرم نيست ولى اگر مادر آن زن بلامانع باشد و به عقد پسر درآيد يا اگر زن، دختر يا نوه داشته باشد و پسر او را عقد كند، زن بر او محرم مى شود.

[سؤال 10355] ‘ 6556

10. سؤال بعدى مربوط به دختربچه است؛ اگر دختربچه را بياورد منزل بزرگ نمايد، تكليف مرد با اين دختربچه چه مى شود؟ آيا اين دختربچه كه قبل يا بعد از حد بلوغ در اين منزل است آيا با بودن مرد اين خانواده منافات با اسلام ندارد؟ چه راهى دارد كه بشود از طريق اسلام محرم باشد؟ و با ديدن مثلاً موى سر اين دختربچه، مرد مرتكب فعل حرام نمى شود؟ آيا مى تواند اين دختربچه را به صيغۀ خود درآورد، مثلاً براى 13 سال و بعد از 13 سال او را شوهر دهد به ميل خود دختر؟

بسمه تعالى، دخترخوانده بر مرد محرم نيست مگر اين كه به عقد مرد يا پدر

ص: 121

يا پسر يا نوۀ او درآيد و در هر صورت، زندگى كردن با رعايت حجاب شرعى اشكال ندارد.

[سؤال 10356] 5804

بسمه تعالى

بچه اى را به پسرخواندگى قبول كرده ام، فرموده اند كه بايد خواهر همسرم به فرزند ما شير بدهد تا او به عنوان پسر خواهر همسرم در ميان ما زندگى كند، لذا خواهر همسر اين جانب چندى قبل ازدواج نموده و تا او بچه دار بشود زمانى طولانى مى خواهد كه در آن موقع هم فرزند ما بزرگ شده و نمى تواند شير او را بخورد. خواهشمند است مرا كه در راه خدا و براى رضاى او قدمى برداشته ام راهنمايى كنيد كه سخت نگران مى باشم؛ چون نمى خواهم از يك طرف ثواب كرده و از طرفى ديگر گناه و اين كه زن من هميشه در زندگى ناراحت باشد و حس كند كه بچۀ او به او نامحرم است. منتظر راهنمايى شما هستم.

بسمه تعالى، پسر خوانده، محرم نيست و بدون اين كه يكى از اسباب محرميت - مثل شير دادن با شرايطى كه در رساله هست - حاصل شود، محرم نمى شوند.

[سؤال 10357] 5805

بسمه تعالى 10 / 11 / 1361

دفتر امام خمينى؛ سلام عليكم، با فرا رسيدن پنجمين سالگرد پيروزى انقلابمان، موقع را مغتنم شمرده و ضمن عرض تبريك، سلامتى و سعادت همگى شما را از خداى بزرگ خواستارم و خواهشمندم كه به سؤالات زير پاسخ فرماييد:

1. كسانى هستند كه فاقد فرزندند ولذا نوزادى را از طفوليت گرفته و بزرگ كرده اند.

الف. اين فرزند اگر دختر باشد به پدرخوانده اش و اگر پسر باشد به مادرخوانده اش محرم است يا خير؟

ص: 122

ب. پس از فوت پدر يا مادر، اين فرزندخوانده حق ارث هم دارد يا خير؟

بسمه تعالى، محرم نيست و ارث نمى برد.

2. در توضيح المسائل راجع به آداب وضو گرفتن زن ها توضيح داده نشده و لذا طريقۀ درست وضو گرفتن زن ها چگونه است؟ و اصولاً چه فرقى با وضو گرفتن مردها دارد؟

بسمه تعالى، در كيفيت و مقدار واجب فرق ندارند.

3. هنگامى كه مردها وضو مى گيرند اگر احياناً دست طورى قرار گرفت كه آب وضو به طرف آرنج سرازير شود، اشكالى در وضو ايجاد مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

4. آيا براى تعيين سال (جهت محاسبه و پرداخت هميشگى خمس و سهم امام) در ابتدا لازم است تمام وسايل زندگى را از نظر قيمت محاسبه كرده و جمعاً مشخص شود؟ در اين مورد، قيمت خريد اجناس بايد حساب شود يا قيمت فعلى آن ها؟ در هر دو صورت، ممكن است انسان تسلط نداشته باشد و دقيقاً مشخص نشود، زياد يا كم شود؛ به هر حال، آيا ايجاد اشكال مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، آنچه در زايد بر مصارف زندگى در بين سال، سر سال باقى بماند خمس دارد و مى توانند نزد يكى از وكلاى مسلم الوكاله اين جانب حساب كنند.

5. بعضى از دختر خانم هاى آموزگار، حقوق دريافتى شان را كلاً پس انداز مى كنند و چون فعلاً در خانۀ پدر و مادر هستند احتياجى به خرج كردن پول ندارند؛ از طرفى قصد تهيۀ خانه هم ندارند و فقط مقدارى از اين پول را جهيزيه تهيه مى كنند؛ آيا اين ها هم بايد سال مالى داشته باشند يا خير؟ آيا به پس انداز آن ها يا جهيزيه شان خمس و سهم امام تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در بين سال جهيزيه تهيه كرده باشند خمس ندارد، ولى اگر پول پس انداز نموده، بايد خمس آن را بدهد.

[سؤال 10358] 5806

بسمه تعالى 14 / 4 / 1361

حضور محترم كاركنان دفتر امام خمينى، سلام عرض مى كنم

از اين كه وقت گران بهاى شما را مى گيرم معذرت مى خواهم؛ زيرا كه مسأله اى برايم به وجود آمده و من مى خواهم با شما كه منبع اصلى جواب گويى مسائل شرعى هستيد در ميان بگذارم. خواهشمندم كه اين مسأله مهم شرعى مرا به حضور امام

ص: 123

عالى قدرمان برسانيد واز زبان مبارك ايشان، جواب مسأله مرا بدهيد.

حدود هشت سال است كه ما بچه دار نمى شويم. روزى به حرم مطهر شاه عبدالعظيم رفته بوديم وبچه اى كه سرش كلاه سبز گذاشته بودند دست خدّام آن جا بود و ما از آن جا كه بچه نداشتيم، براى رضاى خدا آن بچه را گرفتيم و به خانه آورديم. و اما بچه، پسر است و بعد از هفت روز كه به خانه آورده بوديم تازه نافش افتاد و من با هزار زحمت و رنج و با شير خشك و غذا او را بزرگ كرده ام و اينك وارد پنج سال شده است. آيا وقتى بزرگ شد، به من محرم مى شود؟ و اگر نمى شود، مرا راهنمايى كنيد كه اگر صيغه اى باشد كه ما به هم محرم شويم، به من پيشنهاد بفرماييد.

ضمناً من خواهر يكى از شهداى خونين انقلاب اسلامى هستم و روز و شب مشتاق آنم كه خداوند به من سعادت عنايت كند تا به پيشگاه امام عظيم الشأنمان مشرف شوم. از شما خواهشمندم كه به من و خانواده ام و چند تن از دوستان اجازه بدهيد واز امام وقت بگيريد تا من و خويشان به اين آرزوى ديرينه خود برسيم. باور كنيد از اين كه مشتاق ديدار امام هستم، هر شب خواب آن بزرگوار را مى بينم. اى كاش هرچه زودتر رؤياى من به بيدارى مبدل شود.

بسمه تعالى، فرزند خوانده محرم نيست؛ مگر آن كه پس از بلوغ مادر شما اگر بلامانع باشد، به عقد او درآيد تا بر شما محرم شود.

[سؤال 10359] 5807

بسمه تعالى 25 / 2 / 1362

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى، مدّ ظله

پس از تقديم عرض سلام، سلامتى شما را از درگاه خداوند متعال خواهان و خواستارم، و اميدوارم كه خداوند بر عمر و عزت شما بيفزايد.

سؤال اين جانب اين است كه بنده مدت چندين سال است كه ازدواج نموده ام و خداوند به بنده اولاد نداده است. تصميم گرفتم كه بروم از بچه هاى بى سرپرست بياورم، ولى هرچه فكر كردم ديدم اگر پسر بياورم، بر خانم، و اگر دختر بياورم، بر

ص: 124

خودم نامحرم مى باشد. از آن امام عزيز خواهش مى كنم جواب اين مسأله را، با خط و امضاى خود مرقوم فرمايند. و در ضمن پدرى دارم كه صدسال از عمرش مى گذرد و آرزوى ديدار شما را از نزديك دارد، اميدوارم كه اين خواسته هاى ناقابل ما را با خط و امضاى آن رهبر عزيز مرقوم بفرماييد. بيش از اين كه مزاحم اوقات پربهاى شما نمى شوم.

بسمه تعالى، آوردن بچه بى سرپرست و تربيت او مانع ندارد، لكن همان طور كه مرقوم شده، محرم نيست.

بايد انجام پذيرد، بنابر اين تفاصيل، از آن مقام معظم تقاضا دارم كه تكليف اين جانب را در مورد اين مسأله روشن بنماييد.

ضمناً درخواست دارم دو دعا در حق بنده بنماييد: اول اين كه سعادت ملاقات شما نصيب بنده گردد. دوم اين كه مرگ مرا شهادت در راه خدا قرار دهد. والسلام

بسمه تعالى، اگر با نظر ولىّ شرعى دختر، عقد او با پدر شما خوانده شده محرم شما است و نمى توانيد با او ازدواج نماييد.

[سؤال 10361] ‘ 294

4. چنانكه زن پدر به پسر شوهرش كه از زن قبلى است محرم است. آيا مادر زن پدر نيز به اين پسر محرم است؟

بسمه تعالى، محرم نيست.

[سؤال 10362] 5809

بسمه تعالى 14 / 1 / 1362

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى

با سلام بر آن امام بزرگوار و با درود بر شهيدان گلگون كفن انقلاب اسلامى، متمنى است در خصوص استفتاى زير فتواى خود را مرقوم فرماييد.

برادر اين جانب چند سال پيش همسرى از خانواده اى اختيار نمود كه فقط داراى يك خواهر مى باشد پس از چندى به دليل رفت و آمد برادرم به منزل خانواده همسر و وجود خواهر زن در منزل، پدرم براى محرميت برادرم با خواهر زن، خواهر زن برادرم را به مدت يك ساعت صيغه شرعى محرميت نموده و طلاق داده است و لذا ايشان اسماً به خانواده ما غير از پدر محرم مى باشد. اين جانب مدت مديدى است كه در فكر ازدواج با خواهر زن برادرم مى باشم متمنى است بفرماييد رابطۀ اين جانب با خواهر زن برادرم چگونه است و آيا امكان ازدواج با ايشان مى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله ازدواج شما با او صحيح نيست.

ص: 126

[سؤال 10363] 5810

بسمه تعالى

دفتر استفتائات امام خمينى رهبر كبير انقلاب، سلام عليكم، خواهشمند است نظر حضرت امام را در مورد مسأله زير بيان فرماييد:

دخترى پدر و مادرش فوت كرده است و مى خواهد با خواهر و شوهر خواهرش زندگى كند، براى اين كه به شوهر خواهرش مادام العمر محرم شود، آيا مى تواند به مدت نيم ساعت يا يك ساعت صيغه پدر شوهر خواهرش شود؟ (صيغه فقط براى محرم شدن) يا خير؟ سن دختر در حدود 10 سال مى باشد.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، مانع ندارد ولى اگر جد پدرى دارد بايد با اجازۀ او باشد و اگر ندارد خود او بايد رشيده باشد و بايد زوجيت را جدّاً قصد كند ولو براى اين مقصد .

[سؤال 10364] 5811

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، ضمن عرض ارادت و التماس دعا، خواهشمندم به سؤالات اين جانب در موارد ذيل پاسخ دهيد:

1. اگر دو خواهر فرزندان دختر خود را به عقد غير دائم شوهران يكديگر (صيغۀ چند ساعتى) در آورند، آيا پسران آن ها در آينده مى توانند با دختران خالۀ خويش ازدواج نمايند؟ يا به طور كلى، دختر خاله با پسر خاله در اين صورت، محرم يكديگر هستند يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، هيچ يك از پسر خاله ها نمى توانند با دختر خاله اى كه به عقد پدرشان درآمده ازدواج كنند، ولى ازدواج با خواهران او مانع ندارد.

ص: 127

2. به تازگى در بين خانم ها حجابى معمول گرديده كه از يك روسرى گشاد، مانتوى گشاد و شلوار تشكيل گرديده؛ آيا به نظر امام با اين لباس مى توان نماز گزارد؟

بسمه تعالى، در حجاب، لباس خاصى معتبر نيست، هرچند پوشيدن چادر بهتر است؛ ولى بايد از پوشيدن لباسى كه جلب توجه نامحرم كند احتراز نمايند.

[سؤال 10365] 5812

بسمه تعالى

محضر مبارك امام امت و رهبر عظيم الشأن و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى، سلامٌ عليكم

اين جانب مسأله شرعى برايم پيش آمده است كه از حضور امام عزيزمان استدعا دارم كه مرا مستفيض نموده و جواب آن را كتباً به اين جانب ارسال نمايند.

بنده، دختر خاله اى دارم كه تمايل به ازدواج با ايشان را دارم، ولى با وجود اين مسأله مى گويند امكان ندارد. شرح حال بدين قرار است: والدين دختر خاله ام در طفوليت ايشان در خانه اى مستأجر بوده اند. پدر ايشان و صاحبخانه براى محرميت بين خود و همسر ديگرى هر كدام دختر ديگرى را براى خودش صيغه مى نمايد؛ بعد از آن چون با پدر و مادر من روى يك خانه بوده اند، باز مبادرت به چنين كارى مى نمايند و در سن دو سالگى دختر خاله ام و خواهرم را براى پدرم و خودشان صيغه مى نمايند، بدون اين كه خودشان راجع به مسأله آگاهى داشته باشند و يا همسرانشان را آگاه نمايند؛ چون فكر مى كردند فقط صيغۀ محرميت است و نمى دانستند كه اين عمل باعث مى شود كه هيچ كدام از افراد خانوادۀ ما نتوانند با هم ازدواج نمايند. همچنين در سن هشت الى نه سالگى باز ايشان را براى فرد ديگرى صيغه نموده اند. پدر دختر فوت نموده است و مادر من هم حال كه نسبت به مسأله آگاهى يافته است، چون نمى دانسته چنين جريانى پيش مى آيد، اظهار نارضايتى مى نمايد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، دختر خالۀ مورد نظر، نامادرى شما حساب مى شود و بر شما محرم است و ازدواج شما با او حرام است.

ص: 128

[سؤال 10366] 5813

بسمه تعالى

با سلام خدمت رهبر كبير انقلاب، خمينى بت شكن و با درود بر شهيدان گلگون كفن انقلابمان، غرض از مزاحمت، يك مسأله عمدۀ فاميلى و خانوادگى است كه بدين شرح مى باشد:

در زمان طفوليت پدر و مادر ما، پدربزرگ هاى ما با هم رفت و آمدهاى زيادى داشتند و در پى اين آمد و رفت ها مادربزرگم (مادرى) از لحاظ حجاب و پوشش، در سختى و ناراحتى بود و بنابراين براى رفع اين ناراحتى در فكر چاره اى بودند تا اين كه برادرزادۀ پدربزرگم (پدرى) كه يك روحانى بود پيشنهاد كرد: دختر كوچك خانوادۀ مادر بزرگم را براى پدربزرگم صيغۀ محرميت بخوانند تا بدين وسيله راحت تر رفت و آمد كنند. بعدها دخترهاى ديگرى در خانوادۀ مادربزرگم به دنيا آمدند؛ همين طور مادرم؛ و آن دختر صيغه شده كه هم اكنون خالۀ بزرگمان است ازدواج كرد و صاحب فرزندانى شد و مادرم همين طور؛ و حالا بنا بر گفته هاى همان روحانى كه پيشنهاد صيغه خواندن را كرده بود، تمام ما بچه ها با هم و دختر خاله هايمان (بچه هاى خاله بزرگ) محرم هستيم و همين طور نسل اندر نسل، اين محرميت محفوظ مى ماند و ما موظفيم كه اين موضوع را به نسل هاى آينده نيز تذكر دهيم تا در اين مورد، اشكالى از نظر فاميلى رخ ندهد. و نمونه ديگر اين است كه همان آقاى روحانى (شوهرعمه) با ما رفت و آمد زيادى داشت و باز اين مسأله براى مادرمان از لحاظ حجاب، باعث ناراحتى مى شد و باز طبق گذشته عمل كردند؛ بدين ترتيب كه كوچك ترين دختر خانوادۀ ما را به عنوان واسطه صيغه خواند و آن دختر كه بنده باشم، به فرزندان عمه ام محرم مى باشم و حالا همگى ما از حضور جناب عالى تقاضا داريم تا فتواى خود را در اين مورد بفرماييد؛ و در ضمن آيا چنين چيزى مى تواند صحت داشته باشد يا خير؟ و اگر ما همه به هم محرم مى باشيم، اين محرميت تا چه حدى جايز است و آيا از نظر

ص: 129

ازدواج مانعى وجود دارد يا خير؟

تذكر: پدربزرگ ما (پدرى و مادرى)، همين طور مادربزرگ (مادرى) و آقاى روحانى همگى فوت شده اند. در ضمن از حضور امام عزيز، تقاضاى يك استخاره دارم. لطفاً نتيجۀ استخاره، سوره و آيه هاى مربوط را در نامه تذكر دهيد.

بسمه تعالى، هر دخترى كه صيغۀ مردى شود، آن دختر بر پدر و فرزندان آن مرد محرم است و ديگر ازدواج آنان صحيح نيست. ولى فرزندان آن دختر، بر فرزندان آن مرد محرم نيستند و ازدواج بين آنان مانع ندارد.

[سؤال 10367] ‘ 5609

2. سؤال ديگرى كه هميشه در جمع بچه ها مطرح است، اين است كه با صيغۀ محرميت (با توجه به بى اشكال بودن وجه و كفين در مقابل نامحرم) تا چه اندازه بايد حجاب داشت؟ آيا حتماً بايد حجاب داشت؛ يعنى موى سر را پوشاند و چادر به سر كرد؟ و آيا با صيغۀ محرميت، آن مردى كه از صيغه محرم مى شود، باز هم يك غريبه است؟ به عنوان مثال، محرم شدن به مرد با صيغه پدرش شدن به مدت كوتاه باز هم به عنوان يك غريبه است؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه عقد صحيح شرعى شده، با فرزند او محرميت حاصل شده است.

[سؤال 10368] 5814

بسمه تعالى 1 / 7 / 1358

محضر مبارك حضرت آيت الله امام خمينى، رهبر عالى قدر ايران

به عرض عالى مى رسانم: پسرى با دخترى ازدواج مى كند و قبل از تصرف و دخول به او از دنيا مى رود يا كشته مى شود؛ آيا پدر آن پسر كه محرم دختر بوده، حال كه پسرش قبل از دخول به آن دختر مرده، محرميت او باقى است يا تمام مى شود؟

بسمه تعالى، محرميت باقى است.

ص: 130

[سؤال 10369] 5815

بسمه تعالى 5 / 10 / 1361

دفتر استفتاى امام

دخترى را شوهر داده ام به مردى كه پسر دايى شوهرم مى باشد و دخترى ده ساله دارم. چطور مى شود كه پسر دايى شوهرم با دختر ده ساله ام محرم شود به دليل اين كه پسر دايى شوهرم دائم مى خواهد در منزل ما، به زنش سر بزند، آيا مى توانيم دختر ده ساله را به پدر داماد، صيغه چند ساعته كنيم و يا اين كه راه ديگرى دارد خودتان راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، اگر دختر از شوهر فعلى شما نيست، با شرايط معتبره مى تواند به عقد دايى شوهر شما در آيد، و محرم پسر دايى شوهر شما مى شود.

[سؤال 10370] 294

3. در ازدواج دختر - اعم از دائم يا موقت - مادر دختر به داماد محرم مى شود، چه آميزش حاصل شده باشد يا نه. آيا همين دختر به پدر شوهرش - در صورت عدم آميزش و جدايى از شوهر - محرم است يا خير؟

بسمه تعالى، محرم است.

[سؤال 10371] 5816

بسمه تعالى 20 / 2 / 1362

خدمت رهبر عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، با سلام، سلامتى و طول عمر آن بزرگوار را از خداوند متعال خواستارم، غرض از مزاحمت اين بود كه اخيراً مشكلى براى اين جانب پيش آمده است كه خواستار راهنمايى مى باشم:

مدتى است كه تصميم گرفته ام با دخترخاله ام ازدواج نمايم و ليكن با يك مشكلى برخورد نموده ام؛ چون پدربزرگ من كه او نيز روحانى مى باشد و در شهرستان زندگى مى كند، هنگامى كه دختر خاله ام بچه بوده، او را به صيغۀ خود در آورده تا با مادر بچه

ص: 131

كه خاله ام باشد محرم بشود و پس از چند ساعت، صيغه را فسخ نموده است و اين براى من مسأله اى به وجود آورده كه آيا دختر خاله ام با من محرم مى شود يا خير؟ در ضمن، كسانى كه شاهد بر قضيه بوده اند - به جز يك نفر - مى گويند: ما نمى دانيم كدام دختر خاله ات به صيغۀ پدر بزرگت درآمد؛ آيا آن كسى كه من مى خواهم يا خواهران ديگرش. لذا از آن مقام و مرجع تقليد، تقاضاى راهنمايى دارم. والسلام

بسمه تعالى، اگر معلوم است كه با كدام يك از دختر خاله عقد براى محرميت خوانده شده، با همان دختر خاله محرم هستيد و نمى توانيد با او ازدواج كنيد؛ و اگر معلوم نيست كه عقد با كدام يك بوده، با هيچ كدام از آن ها نمى توانيد ازدواج كنيد، ولى با هيچ كدام محرم نيستيد.

[سؤال 10372] 5817

بسمه تعالى 17 / 10 / 1358

پس از عرض سلام، اميدوارم حالتان خوب باشد و با اين همه گرفتارى كه داريد، وقت جواب دادن به نامۀ اين حقير را نيز داشته باشيد.

مسأله اى برايم پيش آمده كه بستگى تام به زندگى من و او دارد.

علاقه اى شديد بين من و دختر خاله ام به وجود آمده و سه يا چهار سالى است كه ادامه دارد، و اسم آن را مى توان عشق گذاشت، ولى مسأله اى مانع ازدواج من و او مى شود. هنگامى كه او دختر بچه اى بيش نبوده، به وسيلۀ پدربزرگم كه هم اكنون فوت كرده، و به ولايت پدرش، صيغۀ پدرم شده و بلافاصله همان موقع صيغه را پس مى خوانند. اين عمل گويا به خاطر اين بوده است كه خاله ام كه مادر او مى شود، به پدرم تقريباً محرم شود و چون در يك منزل زندگى مى كرده اند، او نخواهد رو بگيرد و از اين حرف ها... حال مى گويند اين صيغۀ جارى شده، مانع ازدواج من و اوست. اگر جواب مرا هرچه زودتر بدهيد، خيلى متشكر مى شوم.

بسمه تعالى، در فرض مذكور، محرميت حاصل است و نمى توانيد با هم ازدواج كنيد.

ص: 132

[سؤال 10373] 5818

بسمه تعالى 31 / 1 / 1362

محضر مبارك ولىّ فقيه، امام امت، حضرت آيت الله العظمى آقاى خمينى، مدّ ظله، با تقديم سلام و دعاگويى

پسرى دارم كه متأهل شده است. آيا عروس بنده به پدرخانم بنده محرم مى شود يا خير؟ مستدعى است جواب را به آدرس ذيل مرقوماً و ممهوراً ارسال فرماييد.

بسمه تعالى، اگر خانم شما مادر داماد است، پدرخانم شما با عروس شما محرم هستند.

[سؤال 10374] 5819

بسمه تعالى

محضر مبارك امام الامّة، زعيم الملّة، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله

محترماً چه مى فرماييد در اين مسأله: جدۀ دختر صغيره از طرف جدّ او به عاقد عالم به شرايط صحت عقد مى گويد: نوه مرا براى زيد صيغه محرميت بخوانيد در غياب زيد؛ در صورتى كه زيد غايب، و جدّ و جدّه عالم به شرايط صحت عقد نبوده و نمى باشند و حتى از تعيين مهريه و بذل مدت صحبت نشده، و مدت ها زيد و جدّه طفل صغير و مادر او به علم محرم بودن، از يكديگر پرهيزى نداشته و فعلاً كه مدت ها گذشته اين دختر كبير شده و با پسر زيد مى خواهد ازدواج كند، متمنى است در ذيل نامه مرقوم فرماييد صيغه محرميت صحيح بوده است يا خير؟ والسلام عليكم

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، عقد محكوم به صحت است و ازدواج دختر مشارٌاليها با پسر زيد جايز نيست.

[سؤال 10375] ‘ 573

2. عروسى كه شوهرش شهيد شده، تا چه مدت با پدر شوهرش محرم است. اين مسأله بعد از ازدواج وى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، پدر شوهر با عروس هميشه محرم است.

ص: 133

[سؤال 10376] 5820

بسمه تعالى 20 / 10 / 1361

تهران، دفتر محترم حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، سلام عليكم، مسأله شرعى اى پيش آمده؛ لطفاً جواب مرقوم نماييد.

دو مرد، شوهر دو خواهر هستند، يكى از آن ها دختر ديگرى را با اجازۀ پدر دختر و همسرش كه خالۀ دختر است، در سن دو سالگى براى محرم شدن خواهر همسرش به مدت ده سال متعه مى نمايد. (هدف مدت متعه، براى قابل شدن دختر براى تمتع بوده، ولى هيچ گونه تمتعى انجام نشده) پس از گذشتن زمان متعه، آيا پسر مرد مُتَمَتِّعْ مى تواند با اين دختر كه حالا بيست ساله است ازدواج نمايد يا نامادرى پسر محسوب مى شود؟ اگر امام فتوايى دارند با ذكر فتوا جواب مرقوم نماييد.

خداوند بر عمر و سلامت و عزت آن رهبر عظيم و مرجع تقليد شيعيان جهان بيفزايد، ان شاء الله.

بسمه تعالى، نمى توانند با هم ازدواج كنند.

[سؤال 10377] ‘ 51

2. دامادهاى شوهرم آيا به من محرم هستند يا نه؟

بسمه تعالى، محرم نيستند.

[سؤال 10379] 5821

بسمه تعالى

آيا بعد از طلاق دادن زن موقت يا دائم، مادر زن باز هم با داماد محرم مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، ازدواج موقت طلاق ندارد و مادر زن با داماد محرم است حتى بعد از جدايى.

[سؤال 10380] ‘ 2294

2. مسأله صيغه محرميت بين نمازخوان ها غالباً رواج دارد و يكى از زنان مؤمن با داشتن شوهر، براى محرم شدن بچه كوچك خود را به مرد جوانى صيغه كرده و خود كه زن جوانى است به آن مرد جوان محرم گرديده، به طورى كه كاملاً با روى باز روبه روى اين آقا مى نشيند. آيا اين عمل شرعى است؟

بسمه تعالى، اگر متصدى عقد، پدر يا جدّ پدرى صغيره باشد و با شرايط عقد شود، محرميت مى آورد.

[سؤال 10381] 5822

بسمه تعالى 5 / 11 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله امام خمينى، رهبر عالى قدر مستضعفين جهان

در جلد سوم رساله نوين، صفحه 82، محارم سببى چنين نوشته شده است: «مسأله 1: اين كه معمول شده كه براى محرم شدن با زنى، دختر كوچولويش را براى يكى - دو ساعت عقد موقت مى كنند، خالى از اشكال نيست؛ به جهت اين كه در صحت چنين عقدى اشكال است».

آيا بنابر اين كه تنها اجراى عقد براى محرميت كافى نيست. اكنون من مى توانم با دختر خالۀ خود كه در پنج سالگى براى محرميت به عقد موقت يك ساعتۀ پدرم درآمده، ازدواج نمايم؟

ص: 135

بسمه تعالى، نمى توانيد با او ازدواج كنيد و آنچه از رسالۀ ذكر شده نقل كرديد صحيح نيست.

[سؤال 10382] 5823

بسمه تعالى 25 / 3 / 1360

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، دامت بركاته

محترماً معروض مى دارد: پدرى دختر يك سالۀ خود را به عقد موقت فردى درمى آورد و صرفاً غرض اين است كه خانمش محرم آن مرد بشود؛ آيا اين محرميت حاصل مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر اين عمل به صلاح دختر باشد صحيح است و محرم مى شوند.

[سؤال 10383] ‘ 7135

4. دختر صغيره اى را كه جهت محرميت عقد مى كنند آيا بايد مقدارى از سن بلوغ را هم در عقد بياورند يا اگر صرفاً دختر يك ساله را چند ماهه عقد كنند محرميت حاصل مى شود؟

بسمه تعالى، با قصد جدى تحقق ازدواج در هر سنى باشد صحيح است.

كرديم كه آن دختر را صيغه بخوانيم كه مادرش به من محرم شود، لذا به همان صورت نامحرم مانديم كه اين مسأله باعث مى شود كه من با آن خانواده نتوانم صميمى باشم، مى خواستم بدانم اگر راهى وجود دارد كه بنده به زن پدر همسرم محرم شوم لطفاً راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، مى توانيد با عقد كردن مادر او با زن پدر همسر محرم شويد و تا وقتى عقد باقى است با او محرم هستيد؛ مگر اين كه دخول با مادر او محقّق شود كه در اين صورت بعد از مدت عقد هم محرميت باقى است.

[سؤال 10386] 5824

بسمه تعالى 16 / 12 / 1361

با سلام و درود به امام امت و امت شهيدپرور و سلام به مسئول محترم دفتر امام، مسأله اى براى ما پيش آمده كه از حضورتان تقاضاى جواب را داريم و آن مسأله اين است:

بيست سال پيش خانواده اى پسر بچۀ يك ماهه اى را از خانواده اى جهت نگهدارى تحويل گرفتند كه همسر شخص تحويل گيرنده، به آن پسر بچه شيرهم نداده كه مادر رضاعى او به حساب آيد و حالا سرپرست خانواده فوت نموده و آن پسر بچۀ يك ماهه حالا بيست ساله شده است. آيا از نظر شرعى پسر بيست ساله با خانم شخص مرحوم مى تواند زندگى كند يا نه؛ يعنى براى آن خانم محرم هست يا نامحرم؟ جهت اين كه مسأله و مشكلى از نظر محرم بودن پيش نيايد، مادر زن را صيغه بچه كرده بودند كه او هم حالا مرحوم شده است. از شما خواهشمند است جواب مسأله را براى ما ارسال فرماييد و بيان نماييد اين كه آيا از نظر شرعى راه حلى براى اين مشكل هست يا نه؟ والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر مدت صيغه، گذشته و دخول به مادر زن ذكر شده هم نشده است، محرم نيستند.

ص: 137

[سؤال 10387]‘ 2710

2. زنى دخترى دارد؛ مردى زن را به عقد ازدواج خود در مى آورد و پس از مدتى زن را يا طلاق مى دهد و يا آن كه زن از دنيا مى رود. در اين موقع مرد، دختر آن زن - كه از شوهر قبل بوده است - را به عقد خود درمى آورد و زندگى را با وى ادامه مى دهد. آيا چنين عقدى درست است؟

بسمه تعالى، اگر دخول به مادر شده، جايز نيست دختر او را عقد كند و ازدواج با دختر او باطل است.

[سؤال 10389] 5826

بسمه تعالى

جوانى در حال مستى با زن شوهردارى زنا كرده، فعلاً آن زن از شوهرش جدا شده و عده اش تمام است. آيا آن جوان حالا مى تواند با آن زن ازدواج كند؟ در صورتى كه در حال مجامعت عالم نبوده كه اين عمل موجب حرمت ابدى است. لطفاً جواب مسأله را مرحمت فرماييد.

بسمه تعالى، حرمت ابديه ثابت است.

[سؤال 10390] 5827

بسمه تعالى 3 / 8 / 1358

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مد ظله

1. اگر برادر مردى يا يكى ديگر از اقوام نزديك با زن برادرش (نعوذ بالله) زناى محصنه كند آيا آن زن به برادرش حرام نمى شود؟ همچنين زنا به وسيله ساير اقوام مرد يا زن؟

بسمه تعالى، زنا باعث حرمت زن به شوهرش نمى شود.

2. در توضيح المسائل مسأله 2406 آمده است كه: «اگر با مادر يا خواهر يا دختر كسى ازدواج نمايد و بعد از ازدواج، با آن شخص لواط كند، آن ها بر او حرام نمى شوند». آيا اگر بعد از اين ازدواج طلاقى پيش آمد، در عدّه مى شود رجوع كرد؟ اگر عدّه گذشت، مى شود عقد مجدد كرد؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، رجوع و عقد مانع ندارد.

[سؤال 10391]

3. پيرو مسأله قبل اگر - نعوذبالله - لواط با برادر زن بعد از طلاق يعنى در عدّه انجام شد باز مى توان رجوع كرد؟ و اگر بعد از گذشتن عدّه، با برادر آن زن، لواط شد، مى شود عقد مجدد كرد يا خير؟

بسمه تعالى، رجوع مانع ندارد؛ ولى در صورتى كه لواط بعد از عدّه بوده، حرمت ابديه ثابت مى شود.

ص: 139

[سؤال 10392]

4. پيرو مسأله يك، اگر نعوذبالله مردى با شخصى لواط كرده و آن شخص، با زن لواط كننده زنا كند، آن زن به شوهرش حرام نمى شود؟

بسمه تعالى، گذشت كه زنا باعث حرمت زن بر شوهرش نمى شود.

5. متعۀ دختر بالغۀ رشيده بدون اجازۀ پدرش چه صورتى دارد؟ آيا عقد به عمل مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، صحيح نيست.

6. متعۀ دختر نابالغ كه رشيده هم نباشد، بدون اذن ولىّ شرعى او چه صورتى دارد؟ آيا عقد به عمل مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، باطل است.

7. متعۀ دختر نا بالغ كه رشيده هم نباشد بدون اذن ولىّ او چه صورتى دارد؟ آيا عقد به عمل مى آيد؟ و اگر دخول واقع شد، ولى افضاء نشد، آيا حرام ابدى نمى شود؟

بسمه تعالى، عقد باطل است و حرام ابدى نمى شوند.

8. اگر در عقد شرط شده باشد كه اگر مرد زن ديگرى بگيرد، اجازۀ طلاق به دست زن است، [آيا] مرد مى تواند زن ديگرى بگيرد ولى به زن خودش اطلاع ندهد؟ يا مى تواند صيغه كند و به زنش اطلاع ندهد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد

[سؤال 10393] 5828

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

با تقديم عرض سلام

فدوى در زمان طاغوت مثل ساير جوان ها چون مسائل حيات بخش اسلامى براى بنده مطرح و توجيه نشده بود، تحت تأثير هواى نفس و فريب شيطان، با يك خانم شوهردار روابط نامشروع پيدا كرده بودم؛ آن خانم از شوهر خود طلاق گرفت و من با اين كه حق ازدواج با او را نداشتم، با او ازدواج كرده و چندين سال را با او به سر برده كه حاصل از اين ازدواج نامشروع، يك طفل به سن دو سال و نيم است؛ اكنون كه به

ص: 140

كتاب احكام اسلامى و فتواى حضرت عالى توجه پيدا كرده و در جريان واقع شده ام، اطلاع يافته ام كه قطع نظر از حرمت آن روابط، ازدواج بنده با ايشان شرعى نبوده و فعلاً نيز به سر بردن بنده با او نامشروع است؛ اين موضوع را با خانم مذكوره در ميان گذاشته ام و حرمت و نامشروع بودن اين زيستن را به ايشان تذكر داده ام؛ او معتقد است تا از حضرت امام دستخطى صادر نشود كه اين ازدواج حرام است، حاضر به انفصال و جدايى نمى شوم. اينك حقيقت موضوع به عرض حضور مبارك مى رسد؛ استدعا دارم ذيلاً حكم اين موضوع را صادر فرماييد تا مورد اطاعت و عمل طرفين قرار گيرد. در ضمن، اين جانب حاضرم براى تأمين آيندۀ زندگانى آن خانم و بچه، يك دستگاه خانه كه دارم تمليك بچه و مادرش نمايم؛ گرچه آن خانم كارمند دولت و حقوق بگير نيز مى باشد.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، زناى با زن شوهردار موجب حرمت ابديه است؛ بنابر اين ازدواج زانى با آن زن باطل است و بايد از هم جدا شوند؛ و با جهل به مسأله، بچه حكم ولد حلال را دارد.

[سؤال 10394] ‘ 339

3. اگر مردى، اول با زن شوهردار زنا كند - در حالى كه خواهر شوهر آن زن هم در منزلش مى باشد - و بعد در زمان طاغوت، كار به دادگاه بكشد و دادگاه، زن زناكار را مجبور كند به طلاق، مردى كه با آن زنا كرده، مدتى باز با آن زنا كند و بعد آن را عقد كند، آيا حكمش چيست؟ بچۀ آن ها چه مى شود؟ آيا قانون مى تواند دربارۀ اين شخص، حكم اجرا كند؟ آيا مى شود منزلش رفت؟ نماز هم نمى خواند.

بسمه تعالى، زنا با زن شوهردار، موجب حرمت ابدى آن زن بر زانى مى شود و بعد از طلاق شوهر، ازدواج آن ها با هم باطل است؛ و در صورت اعتقاد [به] صحت عقد، بچه ها حكم ولد حلال را دارند.

ص: 141

[سؤال 10395] 5829

بسمه تعالى

حضرت امام دو مسأله در نظر است. با نظر لطف پاسخ دهيد.

1. اگر زن و مردى از احكام دين، بى اطلاع و جاهل باشند و وقتى زن در عدۀ طلاق رجعى است، با هم زنا كنند و بعد از انقضاى مدت عده، با هم ازدواج نمايند و بعداً بفهمند كه زنا در طلاق رجعى باعث حرمت مى شود، آيا اينان بايد از هم جدا شوند، در صورتى كه هر دو بازگشت و توبه نموده اند و فرائض دينى را انجام مى دهند؟

2. اگر زنى به شوهرش بگويد: مهرم حلال و گردنم آزاد و شوهر را ترك كند، اما قبل از قرائت صيغۀ طلاق، زنا بدهد و بعد از طلاق و انقضاى مدت عده، با مرد زانى ازدواج نمايد و هر دو نيز از حرمت ابدى بى اطلاع باشند و در موقع ارتكاب جرم نيز جاهل باشند و بعداً نيز توبه نمايند، آيا اينان بايد عقدشان را به هم بزنند و كانون خانوادگى خود را از هم بپاشند؟ لطفاً به اين سؤالات جواب بدهيد.

بسمه تعالى، در هر دو مسأله، بر يكديگر حرام ابدى هستند و بايد فوراً از هم جدا شوند و نيازى به طلاق ندارد.

[سؤال 10396] ‘ 5453

6. با توجه به اين كه در رساله آن حضرت ذكر شده كه اگر كسى با زنى غير خاله و عمه نزديكى كند دختر آن زن بر او حرام مى باشد (عقد باطل مى باشد)، تكليف كسى كه از چنين جريانى اطلاع دارد كه فردى ضمن انجام آن عمل با زنى با دخترش ازدواج كرده است، چيست؟ با توجه به اين كه ممكن است در صورت گفتن به نزاع بكشد.

بسمه تعالى، تكليفى ندارد.

[سؤال 10397] 5830

بسمه تعالى 15 / 12 / 1361

حضور محترم كليۀ برادران حاضر در دفتر بت شكن زمان، خمينى كبير، براى من

ص: 142

روشن نماييد كه منظور امام از مسأله 2395 چيست؟

مسأله 2395 - اگر با دختر عمه يا دختر خالۀ خود ازدواج نمايد و پيش از آن كه با آنان نزديكى كند با مادرشان زنا نمايد عقد آنان اشكال ندارد.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

بسمه تعالى، مقصود در اين مسأله اين است كه اگر عقدى صحيح واقع شد و بعد از آن عمل حرامى انجام شد آن عمل موجب بطلان عقد صحيح نمى شود.

[سؤال 10398] 5831

بسمه تعالى

در توضيح المسائل ستون زن هايى كه ازدواج با آنان حرام است مسأله 2396 مطرح شده، ولى در اين قسمت در مورد اين كه اگر يك كسى ندانسته چنين كارى را انجام بدهد و از آن ها هم بچه هايى به وجود بيايد و عمل طلاق هم صورت گرفته باشد و در اين صورت مسأله به چه صورت است آيا بچه هاى اين پدر حلال هستند يا حرام و گناه اين بچه ها چيست و چون اين مسأله برايم خيلى مهم است در شهرمان به يك روحانى مراجعه كردم و سؤالم را مطرح كردم در پاسخ گفتند گناهى است كه پدر كرده و پسر او مقصر نيست و همچنين از طريق تلفن با اين دفتر تماس گرفتم در پاسخ فرمودند كه چون ندانسته اين كار را كرده پس بچه هاى او زنازاده نيستند ولى چون من مى خواهم با پسر او ازدواج كنم و موضوع حلال يا حرامى است مى خواهم بدانم آيا اين پسر با اين مشخصات زنازاده است جواب ها مرا قانع نكرده اند از حضور شما تقاضا دارم جواب كامل مرا به آدرس زير بفرستيد.

در پايان پيروزى كامل اسلام و مسلمين و سلامتى امام را از خداوند متعال خواستارم.

بسمه تعالى، زنازاده نيست و ازدواج با او اشكال ندارد.

ص: 143

[سؤال 10399] 5832

بسمه تعالى

سراغ دارم كه از روى نادانى و در زمان طاغوت شخصى دختر زنى را كه با او جماع كرده است به همسرى انتخاب كرده و الآن داراى فرزند هم هست آيا همچنان مسأله اى چه بايد بشود آيا بايد زن را طلاق داد و مدتى كه زنش بوده است زنا كرده است؟ اين جانب سخت در فكر اين مسأله هستم.

ضمناً اى امام بزرگوار هر طورى كه باشد فكر مرا در حل كردن اين مسأله آزاد بفرماييد زيرا مردم از من و امثال من همچنان مسأله هايى را مى خواهند.

بسمه تعالى، اگر با مادر دخترى زنا كند بعداً نمى تواند دختر را عقد كند و اگر عقد كند باطل است ولى چنانچه قبل از زناى با مادر دختر را عقد كند زناى بعد از عقد موجب بطلان عقد نمى شود.

[سؤال 10400] 5833

بسمه تعالى 9 / 11 / 1361

با عرض سلام به پيشگاه منجى عالم بشريت، دوازدهمين پيشواى شيعيان، حضرت بقية الله الاعظم، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ارواحنا له الفداء. و با درود و سلام به محضر مبارك امام امت، رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران به عرض مى رسانم كه اين جانب در مسأله اى از آن مرجع تقليد مسلمين مى خواستم استفتايى كنم:

1. اگر كسى (مردى) بدون زن، با زنى بيوه كه شوهر ندارد (شوهر مرده) نعوذ بالله از روى ناآگاهى، عمل زنا را انجام دهند و پس از آن، پشيمان شده و در درگاه خداوند رحمان و رحيم توبه كنند و آن زن از قبل، فرزند دخترى داشته باشد و پس از مدتى آن مرد بخواهد دختر آن زن را بگيرد و يا پس از آن مدت، دختر او را گرفته باشد، آيا مانعى دارد يا خير؟

ص: 144

2. آيا دربارۀ قبول توبۀ آن ها و يا براى گرفتن آن دختر بايد كفاره اى بدهند يا خير؟

بسمه تعالى، دختر كسى را كه با او زنا كرده نمى تواند بگيرد و اگر گرفته بايد از هم جدا شوند و بر يكديگر حرام ابدى هستند.

[سؤال 10401] 5834

بسمه تعالى

اول سلام بر تو اى رهبر عالى قدر روح الله موسوى خمينى و سلام بر تو اى نور چشم ملت ايران، آرزوى موفقيت شما را از درگاه خداوند متعال خواستارم.

اين جانب كه اين نامه را خدمت شما نوشتم چهارده سال قبل ازدواج كردم. وقتى كه با آن دختر مى خواستم ازدواج كنم، به من قول دادند كه چند وقت بماند بعد ازدواج كن. بعد اين ها پشيمان شدند. من هم نادان بودم با آن دختر زنا كردم. بعد راضى شدند بعداً مادر آن دختر من را گول زد با آن هم يك دفعه زنا كردم. بعد با آن دختر ازدواج كردم و الآن چهارده سال از اين مسأله مى گذرد. از اين زن هفت دختر دارم همه آن ها در خانه هستند و زنم هم باردار است. چون قبل از انقلاب دسترسى به رساله شما نداشتم و مقلد شما بودم جاهل به مسأله بودم از آن موقع كه زن گرفتم از كارهاى زشت توبه كردم و بعداً خمس و زكات مالم را دادم. و هميشه وصيت نامه دارم و آن را ماه به ماه يا كمتر يا بيشتر تجديد مى كنم. و حالا كه رسالۀ شما را گرفتم و مطالعه كردم؛ ديدم ديگر هيچ ندارم؛ افتادم در لجن گناه و معصيت. اول از خدا، دوم از جناب عالى راه نجاتى مى خواهم.

البته لازم به ذكر است كه همسرم مى گويد: من رفتم پيش مادرم، مادرم قسم ياد كرد كه من با شوهر شما نزديكى نكردم.

بسمه تعالى، اگر زناى با مادر، قبل از عقد با دختر باشد، عقد باطل است و بايد جدا شوند.

ص: 145

[سؤال 10402] 5835

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

زنى با مردى ازدواج كرده و بعد از چند سال كه فعلاً داراى بچه هستند، فهميده اند كه زوج با مادر زنش قبل از ازدواج زنا كرده و حكم را نمى دانستند. اكنون بايد چه كنند؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، به احتياط واجب بايد از هم جدا شوند و حرام ابدى هستند.

[سؤال 10403] ‘ 6556

12. مسأله اى را سؤال كردند كه در رساله توضيح المسائل نيافتيم، مجبوريم از حضرت آيت الله جواب را بخواهيم؛ ان شاء الله كه مى بخشيد و سؤال اين است: اگر شخصى بعد از ازدواج و بعد از نزديكى با همسر خود كه دختر خاله و يا دختر عمه اش مى باشد با مادر همسرش - يعنى با عمه اش يا خاله اش كه مادر همسرش مى باشد - زنا كند، آيا همسرش به خودش حرام مى شود يا خير؛ يعنى عقدشان باطل مى شود يا نه، فقط مرد گناهكار است؟

بسمه تعالى، زناى بعد از عقد موجب بطلان عقد نمى شود.

[سؤال 10404] 5836

بسمه تعالى

پيشگاه مبارك زعيم عالى قدر جهان تشيّع حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله، از پيشگاه امام خواهش مى كنم به چند سؤال من پاسخ دهند:

اولين سؤال من دربارۀ اين است كه: شما در رساله خودتان گفتيد كه پسر مى تواند با دختر برادر خود و دختر با پسر برادر خود عروسى كند.

دومين سؤال من دربارۀ اين است كه: شما باز گفته ايد كه اگر پسرى با دختر عمه

ص: 146

خود عقد كرد، اگر به عمه خود دخول كند، هيچ اشكالى در عروسى او با دختر عمه اش نيست.

سومين سؤال من دربارۀ اين است كه: شما باز گفته ايد كه زن به هيچ وجه بدون اجازه شوهر حق ندارد از خانه خارج شود. خواهشمندم كمى بيشتر توضيح دهيد و اگر شما اين ها را نگفتيد بفرماييد در روزنامه آن را تكذيب كنند. تا همه مسلمانان ايران با خبر شوند. ديگر عرضى نيست.

بسمه تعالى، ازدواج پسر با دختر برادر و دختر با پسر برادر باطل است و زناى با مادر دختر، اگر قبل از عقد با دختر است موجب حرمت ابديه و بطلان عقد است؛ ولى اگر زنا بعد از عقد باشد عقد را باطل نمى كند. و چنين نسبتى كه مرقوم داشته ايد صحت ندارد. و زن بدون اذن شوهر نبايد از خانه خارج شود، مگر در واجبات.

[سؤال 10405] 5837

بسمه تعالى 18 / 1 / 1361

برادر مسئول و محترم، پس از تحيت و سلام و عرض تبريك بابت پيروزى رزمندگان در جبهۀ شوش و دزفول و فرارسيدن سال نو به شما اميدوارم كه حالتان خوب باشد.

نظر به اين كه در رسالۀ توضيح المسائل امام خمينى، در مسأله شمارۀ 2395 راجع به ازدواج مى گويد: «اگربا دختر عمه يا دختر خالۀ خود ازدواج نمايد و پيش از آن كه با آنان نزديكى كند با مادرشان زنا نمايد، عقد آنان اشكال ندارد»؛ من به اين مسأله شك و اشكال دارم. از مسئولين محترم خواهش مى كنم كه اين مسأله را به صورت كتبى با پست براى ما بفرستيد. بار ديگر از جواب دادن به اين مسأله سپاس گزارم.

بسمه تعالى، مقصود اين است كه عمل حرام، موجب باطل شدن عقد سابق نمى شود.

ص: 147

[سؤال 10406] 5838

بسمه تعالى

دفتر مرجع تقليد شيعيان جهان، امام خمينى

ضد انقلاب شايعات و تبليغات گسترده اى در سطح استان كهكيلويه و بوير احمد و استان خوزستان در مورد مسأله 2395 توضيح المسائل امام پخش كرده اند و مى گويند: «امام در رساله گفته: هر كس با عمه و خالۀ خود زنا نمايد، اشكال ندارد كه دختر آن ها را به همسرى خود چه قبل از عقد و چه بعد از عقد درآورد و در اصل امام نوشته كه زنا اشكال ندارد» حرف آن ها از قول توضيح المسائل است. و اين حرف به شدت در روستاها بر سر زبان است و بر روى آن بحث مى شود و منجر به دعوا و گاهى اسلحه كشيدن به روى همديگر شده است. خواهشمند است در اين مورد مسأله را بازتر كنيد تا در رسانه هاى گروهى براى عموم مردم گفته شود و ضربۀ ديگرى را به سربازان بدون يونيفرم صدام وارد كنيم. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، منظور اين است كه عمل حرام، موجب باطل شدن عقد سابق نمى شود و مغرضين از هرگونه خلاف كارى كوتاهى نمى كنند.

[سؤال 10407] 5839

بسمه تعالى 24 / 1 / 1361

برادران مسئول پاسخ گويى به سؤالات مذهبى دفتر امام، سلام

ضمن عرض سلام اميدوارم كه حال شما و جميع رزمندگان داخلى و خارجى اسلام خوب و در پناه صاحب الزمان محفوظ و پيروز بوده باشيد.

اين جانب از شما سؤالى دارم رسالۀ توضيح المسائل امام خمينى را مطالعه مى كردم رسيدم به مسأله 2395 كه نوشته است اگر با دختر عمه يا دختر خاله خود ازدواج نمايد و پيش از آن كه با آنان نزديكى كند با مادرشان زنا نمايد عقد آنان اشكال ندارد در مسأله بعدى نوشته است اگر با زنى غير از عمه و خالۀ خود زنا نمايد احتياط

ص: 148

واجب است با دخترشان ازدواج نكند. سؤال: زنا كردن با عمه و خاله خود از نظر اسلام حرام است چطور عقد اشكال ندارد؟ خواهش مى كنم به طور واضح جواب را برايم بنويسيد تا من هم بتوانم به ملت اين حومه بفهمانم كه روى اين مسأله بد تعبير نكنند.

بسمه تعالى، منظور اين است كه عمل حرام موجب بطلان عقد سابق نمى شود.

[سؤال 10408] 5840

بسمه تعالى

پس از سلام، توفيق شما را از خداوند متعال خواهانم

غرض از مزاحمت، اشكالى است كه راجع به مسأله 2395 رسالۀ عمليه امام خمينى، براى اين جانب و بعضى اشخاص پيش آمده. صورت مسأله به شرح زير است: «اگر با دختر عمه يا دختر خالۀ خود ازدواج نمايد وپيش از آن كه با آنان نزديكى كند بامادرشان زنا نمايد، عقد آنان اشكال ندارد».

اولاً، مگر عمه يا خاله بر انسان محرم نيستند؟! اگر محرمند، زناى با آنان حرام است، چطور ممكن است عقد آنان اشكال نداشته باشد؟! و چگونه مى شود كه انسان باز آن چنان رويى داشته باشد كه بعد از زنا با مادر دختر - كه خاله يا عمه است - با دختر او كه زنش نيز هست نزديكى كند؟!

بسمه تعالى، منظور اين است كه عقد بر دختر خاله و دختر عمه از جهت زناى با مادرشان كه بعد از عقد شده، باطل نمى شود.

[سؤال 10409] 5841

بسمه تعالى 28 / 10 / 1361

دفتر مرجع تقليد شيعيان جهان، روح الله الموسوى الخمينى

ضمن عرض تبريك پيروزى به رهبر بزرگ اسلام و رزمندگان جبهه هاى جنگ

ص: 149

حق عليه باطل، به خصوص آنان كه در هر لباس به كشور جمهورى اسلامى ايران خدمت مى كنند.

عرض مى شود: ما عشاير و كشاورزان چهارمحال و بختيارى از نظر سواد خيلى عقب هستيم. از نظر كم سوادى خودمان با پاره اى از مسائل روبه رو شده ايم و خيلى هم دربارۀ اين مسأله بحث شده است و بعضى از اشخاص مى گويند كه اين مسأله از توضيح المسائل امام نمى باشد و آن مسأله اين است: مسأله 2394 مى فرمايد: «اگر انسان پيش از آن كه دختر عمه يا دختر خالۀ خود را بگيرد، با مادر آنان زنا كند، ديگر نمى تواند با آنان ازدواج كند». اين مسأله از نظر ما خيلى خوب و درست است. مسأله ديگر، مسأله 2395 مى فرمايد: «اگر با دختر عمه يا دختر خالۀ خود ازدواج نمايد و پيش از آن كه با آنان نزديكى كند با مادرشان زنا نمايد، عقد آنان اشكال ندارد». از نظر ما اين مسأله، خيلى مشكل است! از مرجع تقليد تقاضامندم كه اين مشكل را حل نمايد و جواب صحيح زير همين ورقه با مهر مرجع تقليد بفرستد تا بعضى از مردم به اين مشكلات برخورد نكنند. اگر اين مسأله از توضيح المسائل امام نيست، دستور فرماييد از كتاب حذف شود.

دعاى خير تمامى مظلومان بدرقۀ راه آن رهبر انقلاب و اميد مستضعفان باد

بسمه تعالى، حكم همان است كه از رساله نقل كرده ايد و اشكال ندارد و منظور اين است كه عمل حرام اگر بعد از عقد واقع شده، موجب باطل شدن عقد سابق نمى شود.

[سؤال 10410] 5842

بسمه تعالى

زنى از زنا حامله شده و شخصى با آن زن به همين حال ازدواج كرده، آيا عقد او صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، صحيح است.

ص: 150

[سؤال 10411] 5843

بسمه تعالى

خدمت پيشواى امت مسلمان و شيعه اثنا عشر، حضرت آيت الله العظمى، رهبر عالى قدر، امام خمينى، با عرض سلام، به استحضار مى رساند:

آقايى داراى گرفتارى خانوادگى مى باشد. ايشان قبل از ازدواج در اين خانواده با خواهر اولى رابطۀ نامشروع برقرار كرد. خواهر اولى، شوهر كرد و او با خواهر دومى نيز رابطه دوستى برقرار كرد و بعداً به رابطه نامشروع كشيده شد. سپس با او ازدواج نموده است و فعلاً داراى يك فرزند پسر مى باشد. به هم علاقه زيادى دارند. از محضر جناب عالى تقاضاى راهنمايى را دارند كه آيا اين ازدواج شرعى است و مى توانند ادامه زندگى دهند؟

بسمه تعالى، ازدواج صحيح است.

[سؤال 10412] 5844

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، قسمت مسائل شرعيه، با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و شهيدان راه حق و كليۀ رزمندگان سپاه اسلام

من زنى هستم كه پس از طلاق از شوهر اولم پس از چندين سال با آقايى آشنا شدم و از روى ناآگاهى و نادانى با مرد مزبور عمل زنا انجام دادم وپس از مدتى به عقد همين مرد در آمدم و صاحب سه فرزند مى باشم. خواهش مى كنم مرا از نظر شرعى راهنمايى فرماييد تا از اين عذاب الهى كه مرا عذاب مى دهد نجات پيدا كنم. و ضمناً جواب بدهيد كه آيا عقد به هم مى خورد و ما براى يكديگر حرام مى شويم يا نه؟

بسمه تعالى، درفرض سؤال، شما بر آن مرد حرام نشديد و ازدواج مذكور محكوم به صحت است.

ص: 151

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار، خدايا خدايا رزمندگان ما را نصرت و يارى فرما

بسمه تعالى، محرم نيستند وآنچه در رساله مرقوم در اين جهت نوشته شده صحيح نيست.

[سؤال 10415] 5847

بسمه تعالى

خدمت برادران مسئول در دفتر رهبر كبير انقلاب و مرجع عالى قدر عالم تشيّع، سلام عليكم، ما برادران شما در جبهۀ غرب، شبى در حال تفحّص كتاب رسالۀ نوين جلد سوم (مسائل خانواده) در صفحۀ 82 در بند 5 از محارم سببى دچار اشكال و اختلاف عقيده شديم، لذا بهتر ديديم كه از شما عزيزان يارى طلبيده و بپرسيم كه: آيا خواهر زن محرم است؟ آيا شوهر خواهر محرم است؟ خواهشمند است به طور واضح و روشن توضيح فرماييد.

بسمه تعالى، خواهر زن و شوهر خواهر محرم نيستند و بايد حجاب واجب اسلامى در اين دو مورد نيز مانند ساير موارد مواجهه با نامحرم مراعات شود.

[سؤال 10416] 5848

بسمه تعالى 23 / 10 / 1361

با سلام و درود بيكران بر برادران حزب اللهى و با درودى كه از ته قلبم برمى خيزد خدمت پيرجماران، خمينى بزرگ

غرض از مزاحمت، سؤالى است كه مدتى براى من مطرح شده و آن سؤال، راجع به محرميت مى باشد: مسلم است كه من طبق مسأله 2390 رسالۀ حضرت عالى نمى توانم تا زمانى كه خواهرم در قيد حيات است به عقد شوهر خواهرم درآيم. آيا در مورد حجاب هم شوهر خواهرم به من محرم است يانه؟ و آيا اگر من با لباس مرتب

ص: 153

و پوشيده، فقط بدون روسرى و چادر نزد شوهر خواهرم - كه البته همۀ خانواده آن را به عنوان برادر بزرگمان قبول داريم - حاضر شوم، دچار گناه در بارگاه الهى مى شوم يا نه؟

از اين كه جواب مرا بدهيد و مرا از اين نگرانى راحت سازيد، صميمانه سپاس گزارم. به اميد سلامتى و راحتى و طول عمر براى امام امت و همۀ امت حزب الله

بسمه تعالى، شوهرخواهر نامحرم است مثل ساير نامحرم ها و بايد رعايت حجاب شرعى نسبت به او بشود.

[سؤال 10417] ‘ 3302

2. آيا نگاه نمودن به خواهر زن بالغه كه هنوز شوهر ننموده است، حلال است؟

بسمه تعالى، خواهر زن نامحرم است.

[سؤال 10418] 5849

بسمه تعالى 1 / 10 / 1361

دفتر امام خمينى، قسمت استفتائات

با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى و سلام به تمامى رزمندگان اسلام در كليۀ جبهه هاى نبرد حق عليه باطل و با درود فراوان به روان پاك شهيدان انقلاب اسلامى ايران و با درود و سلام به كليۀ مسئولين جمهورى اسلامى ايران و شما برادران عزيز كه در راه ترويج دين انسان ساز اسلام كوشش مى كنيد و اميدوارم كه موفق باشيد.

برادر عزيز! من يك سؤال دارم و اين سؤال را با عدۀ زيادى از افراد در ميان گذاشته ام ولى به نتيجه نرسيده ام. سؤال اين است: اگر من با دخترى ازدواج كردم، آيا خواهران اين دختر هم به من محرم مى شوند يا نه؛ يعنى خواهر زن به شوهر خواهر محرم است يا نه؟ طبق فتواى امام خمينى پاسخ دهيد.

بسمه تعالى، خواهر زن محرم نيست.

ص: 154

[سؤال 10419] 5850

بسمه تعالى 9 / 10 / 1361

مسئولين محترم پاسخ به نامه هاى واصله به دفتر امام، مدّ ظله العالى

با درود بى حد و حصر به رهبر كبير انقلاب و به اميد پيروزى حق بر كليۀ جبهه هاى باطل و با درود بر شما مسئولين متعهد و همچنين درود بر رزمندگان اسلام

برادران ارجمند! تقاضا مى شود در صورت امكان، به يك سؤال تقريباً ابهام برانگيز از نظر اين جانب پاسخ فرماييد.

1. آيا خواهر زن در صورت حيات داشتن خواهر بر داماد محرم مى باشد؟

بسمه تعالى، محرم نيستند.

[سؤال 10420]

2. آيا داماد مى تواند با خواهرزن خود ازدواج نمايد؟ (داماد: شوهر خواهر). اگر نمى تواند دليلش چيست؟

بسمه تعالى، جمع بين دو خواهر در ازدواج صحيح نيست.

[سؤال 10421] 5851

بسمه تعالى 5 / 11 / 1361

محضر محترم دفتر حضرت امام خمينى، با سلام و درود بر امام خمينى، براى اين جانب مسأله اى پيش آمده است، كه صحيح دانستم با آن دفتر تماس گرفته و پاسخ صحيح و فتواى دقيق امام را دريافت نمايم.

آيا نگاه كردن مرد به موى خواهر زنش، تا وقتى خواهر ديگر همسر او است، در صورتى كه روسرى سرش است، اما يا كنار مى رود، يا مقدارى از مويش ديده مى شود، جايز است يا خير (محرم موقت)؟ خواهشمندم توضيحات لازم را مبذول داريد.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، جايز نيست.

ص: 155

[سؤال 10422] 5852

بسمه تعالى

بعد از طلاق و جدايى از زن اول كه در عقد دائم بوده، پس از چه مدّت مى توان با خواهر او ازدواج نمود؟

بسمه تعالى، اگر طلاق بائن است بعد از طلاق، و اگر رجعى است بعد از گذشتن ايّام عدّه.

كار را انجام دهند، نمى تواند با خواهر مفعول ازدواج كند، تكليف اين شخص چيست؟ آيا بايد جدا شود يا نه؟ والسلام عليكم

بسمه تعالى، اگر معلوم است كه دخول، محقق شده، خواهر مفعول بر فاعل حرام است و طلاق ندارد.

[سؤال 10425] 5855

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت آقاى حاج سيد روح الله الموسوى الخمينى

پس از عرض سلام، خواهشمندم به سؤال زير جواب بفرماييد؛ شخصى بالغ با شخصى بالغ عمل لواط انجام داده و بعد از ده سال چون مسأله را نمى دانسته اند لواط كننده با خواهر لواط دهنده ازدواج كرده و اكنون كه دو فرزند دارند، مسأله را دانسته اند؛ تكليف چيست؟ آيا عقد صحيح است يا خير؟ و آيا لواط كننده لازم است براى پاك سازى خود را به امام و يا حاكم شرع معرفى بكند كه حد لازم را بر او جارى بكنند يا بين خود و خدايش توبه بكند كافى است؟

بسمه تعالى، عقد باطل است و معرفى لازم نيست و اولاد حكم حلال را دارد.

[سؤال 10426] 5856

بسمه تعالى 30 / 11 / 1361

سلام به رهبرمان امام خمينى، اميدوارم كه هميشه سلامت باشيد و از خداوند مى خواهم كه شما را براى ما نگهدارد؛ آمين يا رب العالمين.

من سؤالى از شما دارم كه كتبى مى نويسم و از شما هم مى خواهم كه جوابم را هرچه زودتر كتبى بدهيد. سؤال من اين است كه هفت سال پيش ازدواج كردم و بعد از دو سال شوهرم به من گفت كه طبق رساله و مسأله 2405 ما بر هم حرام هستيم و نمى بايست ازدواج مى كرديم و الآن هم بايد هرچه زودتر از هم جدا شويم؛ چون من

ص: 157

در سن پانزده سالگى با برادرت لواط كرده و نمى دانستم كه نبايد با تو ازدواج كنم و حال بايد بگذارى تا بچه مان بزرگ شود و بعد من و تو از هم جدا شويم.

اى امام! به جز جدايى راهى براى ما نيست؟ براى شما نوشتم تا جوابم را بدهى و اطمينان كامل داشته باشم و بعد جدا شوم. ما الآن سه بچه داريم. يك دختر 5 ساله و دو پسر دو قلوى سه ساله. خواهش مى كنم جواب را هرچه زودتر بنويسيد و ما را راهنمايى كنيد. متشكرم، اگر بد نوشته ام به خوبى خودتان ببخشيد.

بسمه تعالى، اگر آنچه نوشته ايد ثابت است بايد فوراً از هم جدا شويد، و نيازى به طلاق ندارد، و بر يكديگر حرام ابدى هستيد، ولى بچه ها حكم ولد حلال دارند مگر بچه هايى كه بعد از علم به حرمت، نطفۀ آن ها منعقد شده باشد.

[سؤال 10427] 5857

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

1. بچه نابالغ كه هنوز منى ندارد هر دو تا با همديگر خداى نخواسته لواط كنند منظور لواط نبوده بلكه بازى كردن بوده اين ها كه بالغ شدند مى توانند خواهر همديگر را بگيرند. شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، خواهر مفعول به فاعل حرام است.

2. غذايى كه از حلال تهيه شده آن را در ظرف غصب شده بخورد. اشكال دارد يا ندارد؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، غذا حلال است و تصرّف در ظرف حرام است.

[سؤال 10428] 5858

بسمه تعالى 1 / 3 / 1983

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى جهان، اميد مستضعفين جهان، خصوصاً مرجع عالى قدر شيعيان جهان، ولى فقيه، نايب الامام، حضرت آيت الله العظمى امام

ص: 158

خمينى، دام ظله العالى، بعد از قدم بوسى، فتواى جناب عالى را درباره اين مسائل لازم داريم.

1. دو مرد بالغ مرتكب فعل لواط شده اند، ولى مقدار حشفه دخول نشده؛ آيا در اين صورت فاعل مى تواند خواهر و دختر مفعول را در ازدواج بگيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر دخول محقّق شده، ولو به كمتر از ختنه گاه نمى تواند آن ها را بگيرد.

2. در بعضى از مناطق پاكستان رواج شده كه در ركعت دوم در تشهد نماز واجبه و مستحبه بعد از شهادتين - يعنى شهادت توحيد و رسالت - شهادت ثالثه يعنى شهادت «على ولى الله» مى خوانند آيا شهادت «على اميرالمؤمنين» پس از شهادتين مستحب است يا جزء مسائل نماز نيست؟

بسمه تعالى، بايد تشهد نماز به همان طور كه وارد شده و متعارف است خوانده شود.

[سؤال 10429] 5859

بسمه تعالى 25 / 9 / 1361

سلام بر رهبر بزرگ اسلام، حضرت آيت الله امام خمينى

من تقريباً يازده يا دوازده ساله بودم كه با پسر همسايه مان كه از من كوچك تر بود لواط كردم، اميدوارم كه خداوند مرا ببخشد، اكنون مى خواهم با خواهر او عروسى كنم و هم من به دختر علاقه دارم و هم او به من؛ چون با هم بزرگ شده ايم و سه بار هم استخاره كردم خوب آمده حالا شما بفرماييد چه كنم؟

بسمه تعالى، اگر يقين داريد به دخول - ولو به كمتر از ختنه گاه - خواهر او بر شما حرام است و ازدواج با او باطل است؛ و در صورت شك، ازدواج محكوم به صحت است.

[سؤال 10430] 5860

بسمه تعالى

محضر مقدس امام خمينى، با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى و نايب بر حق مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

ص: 159

در ايام كودكى يعنى حدود 8 الى 9 سالگى، دو تا بچه با يكديگر لواط كرده اند و بعد از چند سال، خواهر مفعول را براى فاعل خواستگارى كرده و مدت 5 سال اين دختر در گفت وگوى پسر بوده است و ميان مردم و اهل قبيلۀ دو طرف پخش شده كه فلانى براى فلانى است و هنگام عقد، من از جريان ايشان اطلاع پيدا كرده و گفته ام كه بر طبق مسأله 2405 از رسالۀ امام، اين دختر بر شما حرام است و من تا اندازه اى مانع كار ايشان شده ام.

خواهشمندم هرچه زودتر جواب مسأله ما را بدهيد كه شايد بتوانم يك قدمى در راه رضاى خدا بردارم.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر يقين به دخول - ولو به كمتر از ختنه گاه - داشته باشند، ازدواج باطل است؛ و اگر يقين ندارند، ازدواج مانع ندارد.

[سؤال 10431] 5861

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر استفتائات امام خمينى، ارواحنا فداه

در حدود 7 يا 8 سال پيش من با برادر دخترى عمل لواط انجام داده ام؛ در آن زمان كه چيزى نمى فهميدم و نابالغ هم بودم. باتوجه به مسأله 2405 و 2406 رسالۀ امام اگر كسى شك كند كه به اندازه ختنه گاه داخل شده يا نه؟ و يا در صورتى كه از روى ندانستن مسأله با خواهر مفعول ازدواج بكند و بعد از ازدواج مسأله را بفهمد، آيا اين دختر بر او حرام است يا خير؟

از شما خواهشمندم اين دو مسأله مهم را براى من روشن كنيد به طورى كه ديگر براى من شك و شبهه اى نماند.

بسمه تعالى، اگر دخول واقع شده، ولو به كمتر از ختنه گاه، خواهر مفعول بر فاعل حرام است؛ هر چند از روى جهل باشد.

ص: 160

[سؤال 10432] 5862

بسمه تعالى

حضرت عالى در توضيح المسائل در مسأله 2405 فرموده ايد: «مادر و خواهر و دختر پسرى كه لواط داده بر لواط كننده حرام است، اگرچه لواط كننده و لواط دهنده بالغ نباشند، ولى اگر گمان كند كه دخول شده يا شك كند كه دخول شده يا نه بر او حرام نمى شود». خواهشمندم در اين مورد كمى توضيح دهيد.

از خداوند متعال، توفيق و عمر بيشتر امام كبير را مسئلت دارم

بسمه تعالى، اگر معلوم است كه دخول واقع شده ولو به كمتر از ختنه گاه، خواهر و مادر و دختر لواط دهنده بر فاعل حرام ابدى است و اگر شك در دخول حتى به مقدار مذكور باشد، حرمت ثابت نيست.

[سؤال 10433] 5863

بسمه تعالى 14 / 3 / 1361

اى امام من حدود 13 سال پيش بچه بودم با پسرى و خواهر آن لواط كردم بعداً بدون در نظر گرفتن اين مسأله چون ندانسته بودم عاشق آن دختر شدم حال آيا آن دختر بر من حرام شده است؟

بسمه تعالى، اگر دخول نسبت به آن پسر متحقق شده ولو به مقدار حشفه خواهر او بر شما حرام ابدى است.

[سؤال 10434] 5864

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى، سيد روح الله الموسوى الخمينى

بعد از سلام و دست بوسى، استدعا دارم به سؤالم پاسخ دهيد، قبلاً از محبت شما سپاس گزارم. با كمال معذرت بايد عرض كنم كه حدود يك سال و نيم است دخترى را خواستگارى كرده ام و در گذشته مرتكب عمل خلاف اسلام با برادر وى شده، در

ص: 161

صورتى كه اصلاً از عواقب آن اطلاع نداشته و اكنون كه اطلاع يافته ام، نادم و پشيمان هستم. و حال استدعا دارم با اين كه بر هم زدن اين موضوع باعث كينه و دشمنى دائم والدين مى شود، مرا راهنمايى كنيد و هر دستورى كه اسلام مى فرمايد صادر كنيد، تا خود اجرا كنم.

بسمه تعالى، نمى توانيد با او ازدواج كنيد و اگر ازدواج كنيد، باطل است و بر شما حرام ابدى است.

[سؤال 10435] 5865

بسمه تعالى 18 / 1 / 1360

محضر مبارك امام امت، خمينى عزيز، متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

در رسالۀ عمليۀ آن حضرت، مسأله شمارۀ 2405 آمده: مادر و خواهر و دختر پسرى كه لواط داده، بر لواط كننده حرام است.

1. آيا خواهر لواط دهنده بايد ابوينى باشد يا فرق نمى كند؛ ابى، امى، ابوينى؟

بسمه تعالى، فرق نمى كند.

[سؤال 10436]

2. اينك با توجه به اين كه در زمان طاغوت، فساد بر همه جا چيره بوده و خيلى از مردم از وجود چنين حكمى بى خبر بوده و هستند والآن ازدواج هايى هم شده، آيا با توجه به جهل به حكم و شرايط كثيف زمان طاغوت و پاشيدگى اى كه در بعض خانواده ها پيش مى آيد و هزاران نابسامانى و دلزدگى نسبت به انقلاب و اسلام و همه چيز را در بردارد، جناب عالى اجازه مى دهيد آنچه كه در گذشته بوده ناديده گرفته شود كه عفا الله عمّا سلف باشد و لطف شريعت سهله و سمحه و رفع عن امتى... ما لا يعلمون اين جا را شامل شود؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه در رساله ذكر شده و اختصاص به زمان خاصى ندارد و قابل عفو نيست.

ص: 162

[سؤال 10437] 5866

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى نايب الامام، امام خمينى، دامت بركاته

محترماً به عرض مى رساند: شخصى با برادر همسرش قبل از ازدواج لواط نموده و بعد از چند سال با خواهر ايشان ازدواج نموده است و در شرايط فعلى داراى دو فرزند مى باشد و جاهل به مسأله بوده و به طور كلّى قبل از ازدواج اطلاعى از اين مسأله نداشته و اخيراً كه رساله را مطالعه مى نموده، به اين مسأله برخورد كرده است. فاعل يقين دارد كه دخول شده؛ اما مفعول يقين دارد - به طورى كه قسم مى خورد - دخول نشده است. حال با در نظر گرفتن شرايط فرهنگ حاكم بر جامعۀ قبل از انقلاب كه جوانان بى اطّلاع از اين مسائل بودند و در حال حاضر، وضعيت زندگى و جوّ فعلى خانوادگى متفاوت شده، نظر شريف را در امر حلّ اين مسأله مرقوم فرماييد.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر فاعل يقين به دخول دارد، بايد از همسر خود اجتناب كند و از او جدا شود و اگر شك دارند، ازدواج محكوم به صحت است.

[سؤال 10438] 5867

بسمه تعالى

اگر كسى در اثر جهل به حكم شرعى با خواهر كسى كه با او لواط نموده ازدواج نمايد، و بعد از گذشت چندين سال با چند فرزند اكنون متوجّه حرمت ازدواج شده باشد، با در نظر گرفتن حيثيّت فرد، اكنون تكليف شرعى چيست؟

بسمه تعالى، اگر دخول محقّق شده به لواط دهنده - ولو به كمتر از ختنه گاه - عقد ازدواج باطل است، و بايد از هم جدا شوند، و با فرض جهل، بچه ها حكم حلال زاده دارند.

ص: 163

[سؤال 10439] 5868

بسمه تعالى

حدود سيزده سال پيش به علت خصومتى كه بين دو پسر پيش مى آيد يكى از آن ها از روى انتقام با ديگرى لواط مى كند، در آن موقع پسرى كه با او لواط شده مى گويد كه عمل (دخول) انجام نشده ولى شخص فاعل مى گويد كه اين كار انجام شده؛ پس از يازده سال كه از اين موضوع مى گذرد، شخص فاعل با خواهر مفعول ازدواج مى كند و صاحب فرزند هم مى شوند، ولى اكنون اين مسأله برايشان پيش آمده كه آيا اين زن و شوهر ازدواجشان با هم حرام بوده يا نه؟ تكليف چيست؟

خدايا، خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار، از عمر ما بكاه و به عمر او بيفزا

بسمه تعالى، اگر دخول نشده يا معلوم نيست كه دخول شده باشد، ازدواج اشكال ندارد؛ ولى اگر دخول معلوم است، ازدواج با خواهر مفعول باطل است و بايد از هم جدا شوند.

[سؤال 10440] 5869

بسمه تعالى

سرپرست محترم دفتر مرجع عالى قدر شيعيان جهان و رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، ضمن سلام و با درود بر امام امت، خمينى بت شكن و قلب پرتوان امت شهيد پرور و مجاهد ايران و با سلام و درود به روح پرفتوح شهداى گلگون كفن انقلاب اسلامى و مخصوصاً جنگ تحميلى صدام كافر، با عرض معذرت از اين كه مزاحم اوقات شريف مى شوم.

اگر پسر هفده ساله اى كه خودش تمايل به ازدواج نداشته باشد و با زور و كراهت پدر و مادرش با يك دخترى ازدواج نمايد و بعد بفهمد كه قبلاً با برادر نامبرده، عمل قبيح لواط انجام داده - در حالى كه طبق فتواى حضرت امام اگر قبل از ازدواج اين عمل انجام پذيرد، حرام هميشگى مى شود - آيا جايز است اين زن را در خانۀ خودش نگه

ص: 164

دارد و اگر اولادى هم داشته باشند حلال زاده است يا حرام زاده؟

بسمه تعالى، بايد از هم جدا شوند و بر يكديگر حرام ابدى هستند و بچه، حكم ولد حلال را دارد.

[سؤال 10441] 5870

بسمه تعالى 31 / 5 / 1361

اين جانب چند سالى است دخترى را براى ازدواج در نظر گرفته ام، و دختر و خانوادۀ وى هم با ازدواج ما موافقت كرده اند، ولى من در زمان گذشته از روى نادانى و جوّ حكومت طاغوت با برادر آن دختر لواط كرده ام، و حالا سخت پشيمانم، اكنون با مسأله اى در رساله برخورد كردم كه وقتى آن را به دقت خواندم متوجه شدم نمى توانم با اين دختر ازدواج كنم. لطفاً بفرماييد تكليف من چيست؟

بسمه تعالى، اگر يقين داريد كه به برادر آن دختر دخول كرديد، دختر بر شما حرام ابدى است و نمى توانيد با او ازدواج كنيد؛ و براى حفظ آبرو مى توانيد با خوددارى از ازدواج با آن دختر، موضوع را كتمان كنيد.

[سؤال 10442] 5871

بسمه تعالى 18 / 7 / 1361

درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، پس از عرض سلام، سلامتى امام امت و شما روحانيان عزيز را از درگاه خداوند متعال خواستارم.

در كودكى و در سن پنج سالگى با پسرى عمل لواط انجام دادم و بعداً با خواهر او مرتكب عمل منافى عفت شدم حال آيا مى توانم اين دختر را به عقد خودم در بياورم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر يقين داريد هنگام عمل شنيع لواط، دخول انجام گرفته، خواهر مفعول بر شخص فاعل حرام ابدى است و نمى تواند با او ازدواج كند.

ص: 165

[سؤال 10443]‘ 5827

2. در توضيح المسائل مسأله 2406 آمده است كه: «اگر با مادر يا خواهر يا دختر كسى ازدواج نمايد و بعد از ازدواج، با آن شخص لواط كند، آن ها بر او حرام نمى شوند». آيا اگر بعد از اين ازدواج طلاقى پيش آمد، در عدّه مى شود رجوع كرد؟ اگر عدّه گذشت، مى شود عقد مجدد كرد؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، رجوع و عقد مانع ندارد.

[سؤال 10444] 5872

بسمه تعالى

به نام خداوند يارى دهنده خردها و انديشه ها

«مسأله 2405. مادر و خواهر و دختر پسرى كه لواط داده بر لواط كننده حرام است اگر چه لواط كننده و لواط دهنده بالغ نباشند؛ ولى اگر گمان كند كه دخول شده يا شك كند كه دخول شده يانه، بر او حرام نمى شوند». با توجه به اين مسأله، به سؤالاتم جواب بدهيد:

1. اگر پسرى با پسرى ديگر لواط انجام بدهد، اما دخول نكند، آيا خواهر و مادر و دختر آن پسر بر لواط كننده حرام است يا نه؟

2. اگر پسر لواط كننده شك يا گمان كند كه دخول شده يا نه، آيا حرام مى شود يا نه؟

3. چرا پسرى كه لواط كرده نمى تواند با خواهر يا دختر و يا مادر پسرى كه لواط داده ازدواج كند و اگر ازدواج كند چه مى شود و اگر ازدواج كرد و بعد متوجه شد چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه از رساله نقل كرده ايد و با شك در دخول يا يقين به عدم دخول، ازدواج مانع ندارد و در صورتى كه ازدواج حرام است، اگر ازدواج كنند باطل است و حكم اجنبى را دارند.

ص: 166

[سؤال 10445] 5873

بسمه تعالى

به نام خدا پاسدار حرمت خون شهيدان

در سال 1353 با يك نفر عمل ننگين لواط انجام داده ام و چون مسأله را نمى دانستم و اطلاعى از مسائل نداشته ام در سال 61 با خواهر او ازدواج كرده ام و در يك شب كه در پاى منبر يك روحانى بودم كه اين مسأله را گفت: اگر كسى چنين عملى بكند ازدواج با خواهر لواط دهنده حرام است واقع قضيه اين است كه نمى دانم دخول محقّق شده يا نه؟ در اين صورت آيا مى توانم با خواهر آن شخص ازدواج كنم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر شك در دخول داشته باشد ازدواج مانع ندارد ولى در صورت يقين به دخول مقدارى از ختنه گاه، ازدواج فاعل با خواهر مفعول حرام و باطل است.

[سؤال 10446] 5874

بسمه تعالى 1 / 6 / 1361

حضور محترم رهبر انقلاب اسلامى ايران و سيدالعلماء و المجتهدين، سيد روح الله موسوى خمينى، دامت افاضاته الشريف

پس از عرض سلام؛ سلامتى وجود شريفتان را از درگاه خداوند تبارك و تعالى خواهانم و آرزو دارم كه خداوند وجود شريفتان را از گزند روزگار حفظ بفرمايد و تا انقلاب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) طول عمر به شما عطا بفرمايد تا از وجودتان اسلام و مسلمين بهره بردارى كنند.

اين جانب يك سؤال بسيار مهمى برايم پيش آمده كه در رساله آن را نيافتم، به همين علت قصد كردم تا آن را از شما به طور مستقيم سؤال كرده و با دستخط شريف جواب آن را بنويسيد.

من بر سر دو راهى رسيده ام. من و يكى از دوستانم هميشه با هم بوديم، اما چون

ص: 167

مهر و محبت ما خدايى نبود به درۀ گناه عظيم و كبيره اى افتادم و خواستم از او كناره بگيرم كه ديدم اين كارم حسد را به وجود مى آورد. امتحان هم كردم و هر دفعه حسدم بيشتر مى شد. فكر كردم كه با او فقط سلام عليكى داشته باشم؛ ولى باز ديدم با اين كار نيز به وسيلۀ مهر و محبتى كه با هم داريم، نزديك تر مى شويم و شيطان هم بيشتر فرياد پيروزى را سر مى دهد. بعد فكر كردم كه از او به طور كلى كناره گيرى كنم، باز مشكلى پيش رويم آمد كه بيش از سه روز دورى روا نباشد و نماز قبول نباشد. چه كنم؟ از شما خواهش مى كنم مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر از با هم بودن به گناه مى افتيد بايد از هم جدا شويد.

خيال صحت عقد با آن مرد همبستر شديد، بايد عدّه نگهداريد و عقد دوم اگر در زمان عدّه عقد اول واقع شده، باطل است.

[سؤال 10448] 5876

بسمه تعالى

با عرض سلام و عذرخواهى قبلى، جواب مسأله اى را از دفتر امام مى خواستم كه بدون مقدمه و اتلاف اوقات شريفتان، مطرح مى كنم البته براى گرفتن جواب درست و حكم كامل، احتياج به توضيح زيادى دارد كه بنده سعى مى كنم خلاصه عرض كنم.

1. مردى كه ظاهراً خود را عابد و صالح جلوه داده و سمت مربّى و استادى دختر مسلمانى را به عهده داشته، از اعتماد قبلى خانوادۀ دختر نسبت به خودش سوء استفاده كرده و با داشتن دو زن و چندين بچه، به دختر اظهار علاقه مى كند. دختر ابتدا به هيچ وجه راضى به ازدواج با او نمى شود؛ ولى او با اظهار بدبختى هاى دروغين در زندگى گذشته اش و توجيه مسأله تعدد زوجات در اسلام، او را راضى مى كند و در ضمن از او مى خواهد براى حفظ آبروى او با كسى صحبت نكند تا او كم كم حقيقت را به پدر دختر مى گويد و رضايت مى خواهد.

از طرفى پيش پدر دختر مى رود و با انواع دروغ ها و تهمت ها به دختر، وانمود مى كند كه دختر منحرف است و به استادش نيز (همان مرد) اظهار عشق كرده و مى گويد با او ازدواج كند! در ضمن به پدر مى گويد: تو با دخترت صحبت نكن؛ چون اگر او بفهمد من حرف هاى او را به تو گفتم، خودش را مى كشد! به هر حال پدر باز هم سخت مخالفت مى كند، اما بعد كه فكر مى كند دختر قلباً راضى است، با كراهت وكالت مى دهد تا مرد مذكور غياباً پيش عاقدى برود و دختر را به عقد دائم خود درآورد. اين ها مدتى عقدكرده باقى مى مانند؛ بعدها كه حيله هاى اين نامرد آشكار مى شود، دختر راضى به اين ازدواج نمى شود و پدر دختر هم مى گويد: من هم آن موقع كه براى

ص: 169

وكالت رضايت دادم، قلباً راضى نبودم و رضايت دخترم را در نظر داشتم؛ حالا كه اين مرد را شناختم اصلاً راضى نيستم.

اين دختر خانم تصميم قاطع دارد كه اگر عقدش صحيح بوده طلاق بگيرد. در صورتى كه بين اين دو نفر بايد صيغۀ طلاق جارى شود، مدت عدّه اين خانم مطرح مى شود. اين ها نزديكى به معناى دخول كامل نداشته اند؛ اما بنا به گفتۀ پزشك، پردۀ بكارت «مختصرى» صدمه خورده؛ آيا در اين صورت، عدّه لازم است و اگر جواب مثبت است، چه مدت؟

در صورتى كه بكارت كاملاً سالم باشد و دكتر ديگرى اين را بگويد، آيا ايشان بايد بعد از طلاق عدّه نگهدارند؟ اگر ايشان در مدت عدّه، به عقد ديگرى درآيد، ولى به هيچ وجه تا مدت اتمام عدّه، نزديكى نداشته باشند، آيا اين كار حرام است؟

بسمه تعالى، اگر به قدر حشفه داخل كرده باشد، ولو اين كه پردۀ بكارت سالم مانده باشد، حكم مدخول بها دارد كه بايد پس از طلاق، عده نگهدارد و مدت آن سه طهر است؛ و عقد در حال عدّه باطل است، و اگر با علم به حرمت باشد، ولو اين كه نزديكى انجام نگيرد موجب حرمت ابدى مى شود.

2. وكالتى كه آن مرد با ريا و تدليس به دست آورده و عقدى كه به اين صورت انجام داده، آيا صحيح است يا خير؟ اگر صحيح نيست، روابط اين دو در زمان به اصطلاح محرميت چه حكمى دارد؟

در ضمن بايد ذكر شود كه هيچ گونه سندى - نه در شناسنامه و نه در ورقه اى از طرف عاقد - مبنى بر اين كه عقدى صورت گرفته وجود ندارد؛ تنها ادّعاى آن مرد است كه مى گويد: من با وكالت پدر غياباً دختر را به عقد دائم خودم درآوردم و طلاقش هم نمى دهم؛ او زن شرعى من است.

بسمه تعالى، اگر در اصل وقوع عقد شرعى توافق دارند، در فرض سؤال، عقد محكوم به صحت است و راه جدايى طلاق است؛ ولى چنانچه در اصل وقوع عقد اختلاف داشته باشند، بايد به محاكم صالحه مراجعه كنند.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

ص: 170

[سؤال 10449] 5877

بسمه تعالى 4 / 9 / 1358

خانمى كه در عده طلاق بوده است با عدم علم به حرمت مؤبد به عقد ديگرى درآمده است؛ حكمش چيست؟

بسمه تعالى، عقد ازدواج در حال عدّۀ غير، سبب حرمت ابدى است. بلى، در صورتى كه زن و مرد جاهل باشند به اين كه زن در عدّه است و يا جاهل باشند به اين كه عقد در حال عدّه جايز نيست و دخول هم محقق نشده باشد، حرمت ابدى پيدا نمى شود و فقط عقد باطل است و بعد از گذشت عده مى توانند با هم ازدواج كنند.

[سؤال 10451] 5879

بسمه تعالى

خدمت برادر محترم، پس از عرض سلام، برادر، از شما خواهش مى كنم جواب مسأله اى را كه مطرح مى كنم، به طور كامل براى من بنويسيد:

حدود نه سال پيش مردى مرا صيغه كرد؛ البته اين صيغه، دائمى بود و مى گفت كه بعد عقد مى كنم و در موقع صيغه، ما شهودى نداشتيم و بعد از چند ماه، اين مرد بناى ناسازگارى گذاشت و به من خرجى نمى داد و مى گفت: مى گذارم و مى روم و بعد از شش ماه بى خبر گذاشت و رفت و من نه مدركى از او داشتم و نه آدرسى داشتم و هيچ يك از اقوامش را هم به من معرفى نكرد و ديگر خبرى هم از او نشد و ضمناً در آن موقع من حامله بودم و بعد كه بچه به دنيا آمد، چون شناسنامه نداشت و من هم خرجى نداشتم، بچه را به پرورشگاه گذاشتم. بعد از دو سال، يكى از اقوام من او را ديده بود و به كلانترى برد و آن جا به دست پاسبان آن جا سپرده بود كه نگهدارند و بعد آمد تا مرا ببرد. وقتى رفتيم به كلانترى، ديديم او را آزاد كرده بودند. وقتى از پاسبان پرسيديم و شاكى شديم، گفت كه آن مرد گفته كه او زن من نبوده و اين ها دروغ مى گويند و من اين را نمى شناسم و بالاخره با حقّه فرار كرده بود. در ضمن، به آن فاميل ما هم اين را گفته بود كه من اين زن را نمى شناسم و او زن من نبوده و حاشا كرده بود و بعد از چند وقت هم يكى از همسايه ها را ديده بود و همين را گفته بود كه او زن من نبوده و من او را نمى شناسم و دوباره حاشا كرده بود و من بلاتكليف مانده بودم؛ تا اين كه از آقايى اين مسأله را پرسيدم. ايشان گفت كه اين صيغه باطل شده؛ چون متاركه كرده و خرجى نداده، خود به خود باطل مى شود و من هم شوهر كردم. اكنون مدت دو سال است كه شوهر كرده ام و حالا دوباره به شك و ترديد افتاده ام و برايم مسأله اى شده؛ با دفتر امام در تهران، تلفنى تماس گرفتم و پرسيدم؛ آن جا گفتند كه شما حق اين كه شوهر بكنيد نداشتيد و بايد طلاق بگيريد و در آن خانه حرام است بمانيد و بعد به ما گفتند: اگر شما به دفتر امام در قم نامه بنويسيد بهتر است و مسأله شما را جواب

ص: 172

مى دهند. حالا از شما خواهش مى كنم هرچه زودتر جواب اين نامه را بدهيد و مرا از نگرانى در بياوريد. متشكرم

بسمه تعالى، اگر شما با او ازدواج دائم كرده ايد و صيغه دائم خوانده شده، ازدواج دوم شما باطل است و بر شوهر جديد حرام ابدى هستيد و بايد از او جدا شويد و نيازى به طلاق ندارد و همچنين اگر صيغۀ ازدواج موقت خوانده شده و مدت آن باقى بوده يا در اثناى عدّه، ازدواج با دومى نموده باشيد. ولى اگر صيغۀ موقت بوده و بعد از گذشت مدت و ايّام عدّه، ازدواج با دومى نموده ايد، ازدواج دوم صحيح است.

[سؤال 10452] 5880

بسمه تعالى 3 / 9 / 1358

مسئول محترم پاسخ دادن به سؤال هاى شرعى دفتر حضرت امام خمينى

احتراماً؛ به عرض رسانده و اميد جواب دارم.

اين جانب در تير ماه سال جارى با خانمى سى ساله ازدواج نمودم و بعد از ازدواج متوجه شدم كه خانم مزبور سه سال در عقد شرعى و قانونى پسر دايى اش بوده و بعد از طريق دادگاه خانواده طلاق گرفته و براى ازدواج مجدد، شناسنامه خود را عوض نموده است. يك ماه پس از ازدواج به مسأله 2836 رساله امام برخوردم، مبنى بر باطل بودن اين گونه طلاق ها كه توسط دادگاه هاى خانواده انجام شده زيرا قوانين آن از مجلسين منحله و غير قانونى گذشته بوده است. چون از نظر زناشويى و صاحب اولاد شدن در شبهه هستم، مستدعى است بفرماييد: اين ازدواج شرعاً صحيح است يا نه؟ و اگر از نظر شرعى اشكال دارد بفرماييد: تكليف حقير چيست؟ مضافاً اين كه خانم مزبور در ازدواج با من باكره بوده و توسط خودم تصرف شده است و از هنگام وقوف بر مسأله فوق هيچ گونه تماس جنسى با وى نداشته ام و اولادى هم در ميان نيست.

بسمه تعالى، در صورتى كه طلاق با اذن زوج و وكالت او نبوده، ازدواج دوم باطل و در فرض تحقق دخول، زن بر شما حرام مؤبّد است.

ص: 173

[سؤال 10453] 5881

بسمه تعالى

محضر محترم مسئول دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

پس از ابلاغ عرض سلام به عرض مى رساند:

اگر چنانچه كسى يك دخترى را عقد نمايد و فرد ديگرى بيايد اين دختر را براى خودش عقد نمايد، بدون اين كه شوهر اولى طلاق دهد و اين شوهر دومى از آن دختر، صاحب اولاد شود وظيفه چيست؟ آيا عقد محكوم به صحت است يا نه و آيا اين اولاد حلال زاده است يانه؟ لطفاً جواب را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر عقد اول با شرايط و صحيح واقع شده، عقد دوم باطل است و با تحقق دخول، زن و مرد دوم بر هم حرام ابدى مى شوند؛ ولى با فرض جهل، بچه حكم ولد حلال را دارد.

آن ها را حرام دانسته ايد. حقير هم از ابتدا مقلد آن جناب بوده ام. تكليفم چيست؟ اگر زندان بروم چون كارمند ادارۀ آموزش و پرورش شهرضا هستم ممكن است از كار بركنار و ناراحتى هاى ديگرى برايم فراهم شود. آيا مسائل مذكور به حال خود باقى است؛ يعنى عمل به آن ها حرام است و اين قانون خانواده لغو مى گردد يا اين كه بايد به آن ها عمل كرد؟ منتظر جواب و اوامر آن جناب مى باشم.

بسمه تعالى، ازدواج صحيح است و قوانين مخالف اسلام، نبايد اجرا شوند.

[سؤال 10455] 5883

بسمه تعالى 27 / 10 / 1361

محضر حضرت امام خمينى، مرجع تقليد و رهبر بزرگ انقلاب اسلامى ايران

در مسأله 2836 توضيح المسائل حضرت عالى نوشته شده كه طلاق و يا امر به طلاق به وسيلۀ قانون خانواده باطل مى باشد، اگر چنانچه مردى با داشتن يك زن با چند فرزند با اجازۀ قانون خانواده با زن ديگرى (دختر) ازدواج مجدد نموده و از زن دوّم داراى فرزند شده باشد، خواهشمند است حكم خدا را بيان فرماييد و اگر خداى ناكرده اشكالى داشته باشد چارۀ آن چيست؟ آيا عقد زن دوم درست است يا خير؟ و آيا فرزند حاصل از زن دوم ارث مى برد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم ازدواج دوم صحيح و فرزند از زن دوم حلال زاده است و ارث مى برد.

العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با كمال احترام به عرض آن رهبر عالى قدر و حامى ضعفا مى رساند، آيا شخص مسلمان مى تواند طبق دستور و آيين مقدس اسلام با احكام ازدواج اسلامى با دختر بهايى عقد ازدواج نمايد و دختر مسلمان مى تواند طبق آيين و شرايط اسلامى با عقد و نكاح اسلام به وسيلۀ عالم عاقد با مرد بهايى كه حاضر شده با اين شرايط عقد نكاح نمايد ازدواج نمايد يا خير؟ استدعاى بذل توجه را دارم، جواب مسأله را مرقوم و ارشادمان فرماييد.

بسمه تعالى، ازدواج مرد بهايى با زن مسلمان و بالعكس ازدواج مرد مسلمان با زن بهايى جايز نيست و باطل است.

[سؤال 10457] 5885

بسمه تعالى 18 / 10 / 1361

قم، دفتر آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

يك جوان مسلمان با يك دختر بهايى ازدواج كرده؛ هم عقد بهايى كرده اند و هم عقد اسلامى؛ در صورتى كه جوان، به عقد بهايى معتقد نبوده و دختر هم به عقد مسلمانى آيا اين ازدواج چطور است؟ و ثمره و اولادهاى اين جوان مسلمان و اين دختر بهايى و يا بالعكس - دختر مسلمان و جوان بهايى - چه مى شود؟

بسمه تعالى، عقد مزبور باطل است و بچه ها در صورت جهل، حكم بچۀ حلال را دارند و ملحق بمسلمان هستند.

بسمه تعالى، ازدواج موقت مسلمان با زن كتابيه مانع ندارد؛ ولى ازدواج دائم صحيح نيست.

[سؤال 10459] ‘ 5159

4. ازدواج با زنانى كه معلوم نيست اهل كتاب مى باشند به طور دائم يا موقت، در بلاد كفر چگونه است؟

بسمه تعالى، با زن كتابيه مى تواند ازدواج موقت نمايد.

[سؤال 10460] 5887

بسمه تعالى 26 / 5 / 1361

حضور معظم رهبر عالى قدر، امام خمينى، دامت بركاته

عقد دائم دو نفر اهل كتاب (مسلمان و مسيحى) در صورتى كه هر دو نفر در دين خود باقى بمانند، صحيح است يا خير؟ و در صورتى كه مجاز است، شرايط آن را توضيح دهيد. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، ازدواج دائم مسلمان با غير مسلمان - ولو اين كه كتابى باشد - باطل است.

[سؤال 10461] 5888

بسمه تعالى 2 / 6 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، محترماً معروض مى دارم:

اين جانب برادرى دارم كه مى خواهد با يك دختر مسيحى ازدواج كند. تكليف ما با اين خانواده چه مى باشد؛ با توجه به اين كه ما نمى توانيم ايشان را ارشاد كنيم و به دين اسلام راهنمايى كنيم؛ چون اين كار انجام شده و اثرى نداشته است؟ آيا رفت و آمد با اين خانواده اشكال شرعى ندارد؟

بسمه تعالى، ازدواج مسلمان با دختر مسيحى به صورت دائم باطل است.

ص: 177

[سؤال 10462] 5889

بسمه تعالى

1. در مورد معاشرت مسلمان با اهل كتاب (مسيحى)، آيا يك مسلمان مى تواند با مسيحيان امروزى معاشرت داشته و ضمن انتظار همدردى و همكارى از ايشان، آنان را افرادى مؤمن بداند؟ آيا مسيحيان امروز جزو اهل كتاب هستند يا جزو كفار و اگر از كفار نمى باشند پس تفسير آيه 98 سوره البينه كه در مدينه نازل گرديده و ربط آن آيه با اين موضوع چه مى باشد؟

2. اكثر مسيحيان دنيا به خصوص مسيحيان غرب را اعتقاد بر اين است كه مسيح عليه السلام فرزند خدا مى باشد و از آسمان به زمين آمد و بدين جهت آنان حضرت مريم و مسيح عليه السلام و پروردگار را در يك مقام جا مى دهند و از سه خدا ياد مى كنند. آيا اينان را بايد مسيحى به آن صورت كه حضرت مسيح عليه السلام مى خواسته بدانيم و يا اين اعتقاد اينان كفر است و تماس با آنان تماس با كافران است و درخواست كمك از آنان درخواست هم رزم شدن با كفار است؟

3. با توجه به سؤالات بالا آيا صلاح است مسلمانان ايرانى مقيم خارج سعى به جلب كمك آنان و جلب كمك از كليساها بنمايند. و آيا اين معنى بيعت ما با كفار مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، مسيحى ها از اهل كتاب هستند و روابط با آن ها بر اساس ضوابط و موازين اسلامى مانع ندارد.

[سؤال 10463] 5890

بسمه تعالى 18 / 3 / 1361

آقايان محترم، به جواب سؤالات زير، هرچه سريع تر نياز دارم.

1. يك مرد يهودى در چه شرايطى مى تواند با دختر مسلمان ازدواج كند؟ آيا مردى يهودى حتماً بايد به دين مقدس اسلام برگردد؟

بسمه تعالى، زن مسلمان نمى تواند با مرد يهودى ازدواج كند.

ص: 178

2. در صورتى كه چنين مرد يهودى براى اولين بار قبلاً با يك دختر يهودى ازدواج كرده و او را طلاق دهد و از او فرزند پسرى شش ساله داشته باشد، آيا بعد از اين كه پدر مسلمان شد، حق دارد فرزند را از مادر يهودى بگيرد و در آغوش اسلام بپروراند يا مادر مى تواند اقدام قانونى كند و فرزند را از پدر بگيرد و در دين يهود بزرگ كند؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، پدر مسلمان، فرزند را از مادر يهودى بگيرد.

مى باشد و چون جواب اين سؤال خيلى برايم حياتى است، در صورت امكان جواب را با صلاح ديد امام برايم بنويسيد وگرنه خودتان جواب بدهيد.

آيا يك دختر مسلمان مى تواند با يك مردى كه كمونيست است و خدا را قبول ندارد در صورتى كه و پدر و مادر اين پسر مسلمان مى باشند، ازدواج نمايد يا خير؟ اگر خير، دليل را مختصراً توضيح دهيد. قبلاً از زحمات شما مراتب تشكر و قدردانى را ابراز مى دارم.

بسمه تعالى، ازدواج زن مسلمان با مرد كافر جايز نيست و كافر كفو مسلمان نمى باشد.

بعضى اوقات به جان تهديد مى كرد و به زور به خارج از شهر (كه پدر و مادر و ديگر اقوامشان كه يكى از ديگرى فاسدتر و بدترند) مى برد و براى اين كه روح مرا عذاب دهد بدترين ناسزاها را نثار انقلاب و مردم انقلابى مى كرد بعد از مدت سه سال كه از پيروزى انقلاب مى گذرد هنوز از ناسزاگويى ها و بدگويى هاى او كاسته نشده بلكه خروارها زيادتر شده است و من به گفته امام عزيزم و از جان بهترم كه مى گفت هر كس به من ناسزا گفت شما چيزى نگوييد براى حفظ وحدت عمل مى كردم و دم نمى زدم خدا گواه است كه در دل من چه مى گذرد و هر لحظه كه شوهر من دهان باز كرده ناسزايى به امام خمينى و امامان عليهم السلام و اسلام مى گويد به اندازه چند سال مرا عذاب مى دهد. اكنون مدت چند ماه است (ببخشيد كه اين ها را بر روى كاغذ مى آورم) كه وجود خدا را انكار مى كند و مى گويد خداوند اصلاً وجود ندارد و اصلاً اسلامى وجود ندارد و باز براى سومين بار مى گويم خدا گواه است چه حالى دارم اين دو سه ماه و وقتى كه به رسالۀ امام خمينى مراجعه كردم او را مرتد يافتم و اكنون مانده ام كه چه كنم از طرفى وجود دو بچه بى گناهم را و از طرفى تكليف شرعى من. نمى دانم چه كنم؟ مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين است حكم مرتد و كافر دارد و بايد از او جدا شويد.

[سؤال 10469] 5895

بسمه تعالى 9 / 12 / 1360

دفتر امام خمينى، سلام عليكم، پس از عرض سلام از فرسنگ ها راه دور خدمت رهبر و خدمتگزاران اسلام، به استحضار مى رسانم كه وظيفۀ شرعى من ايجاب نموده تا مطالب زير را به خدمت شما برسانم.

مدت سه ماه است كه ازدواج نموده ام. در اوايل ازدواج، همسرم اظهار مى داشت كه همه مسلمان هستيم؛ ولى از آن موقع تا كنون كه مرورى از زمان مى گذرد، هدفش

ص: 181

عوض شده و مى گويد كه مگر عقيده آزاد نيست؛ هدف و عقيدۀ من كمونيستى است. لذا خواهشمندم كه بفرماييد تكليف شرعى من دربارۀ اين زن چيست؟ هرچه سريع تر روشن فرماييد. از پروردگار متعال، طول عمر رهبر كبير انقلاب امام خمينى را خواستاريم.

بسمه تعالى، اگر جداً كمونيست است كه منكر خدا يا رسول يا ضرورى دين باشد، محكوم به ارتداد و كفر است و بايد از او جدا شويد.

[سؤال 10470] 5896

بسمه تعالى

پس از عرض سلام و ادب مى دانم گرفتارى داريد و خيلى از امور هست ولى من هم بايستى به وظايف شرعى خود عمل كنم و چاره اى ندارم. من يك مسلمانم و تا اندازه اى كه مى توانم به وظايف دينى خود عمل مى كنم و همسرى دارم كه به تمام مقدسات مذهبى ناسزا مى گويد، تقاضا دارم وظايف شرعى مرا تعيين نماييد كه چطور با كسى كه به پيغمبر و ائمه اطهار و مقدسات مذهبى فحش هاى ناروا و مستهجن مى دهد ادامۀ زندگى دهم؟

بسمه تعالى، اگر از روى عمد و اختيار كلمات كفر مى گويد مرتد است و بايد فوراً از او جدا شويد و احتياج به طلاق ندارد و در صورت مرتد ملى بودن او اگر در ايام عده توبه نكرد عقد شما منفسخ شده است.

[سؤال 10471] 5897

بسمه تعالى 9 / 8 / 1360

پيشگاه مبارك زعيم عالى قدر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

با عرض سلام و آرزوى سلامت براى آن مقام شامخ، اجازه مى خواهم سؤال شرعى خود را مطرح سازم و استدعاى پاسخ نمايم.

اگر زن و مرد مسلمانى با يكديگر ازدواج دائم نمايند و پس از چند سال مرد از

ص: 182

اسلام خارج و به يكى از اديان صاحب كتاب (مثل زرتشتى يا كليمى و يا مسيحى) وارد شود؛ آيا تكليف زن كه مسلمان باقيمانده است، چيست؟ مى تواند با شوهرش ادامۀ زندگى دهد و يا بايستى طلاق بگيرد؟

بسمه تعالى، اگر مرد مسلمان بوده و مرتد شده؛ نكاح باطل است.

[سؤال 10472] 5898

بسمه تعالى 14 / 9 / 1361

حضور مبارك دفتر امام خمينى، دامت بركاته

1. مسأله اى شرعى مربوط به زن و شوهردارم كه خواهشمندم نظر مبارك را بيان فرماييد.

شوهر خدا را انكار مى كند و مى گويد قيامت و عدل و امامت وجود ندارد و به هيچ يك از قوانين الهى و اسلامى عقيده ندارد و قرآن و پيامبر را انكار كرده و ناسزا مى گويد. آيا زن مى تواند طلاق بگيرد يا نه؟ و زن هم راضى به طلاق است، آن ها داراى دو فرزند مى باشند؛ يكى پسر كه كبيره است و يكى هم دختر كه از نظر شرعى، كبيره مى باشد. نظر مبارك را در اين مورد مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مذكور، طلاق لازم نيست و زن بايد فوراً از چنين شوهرى جدا شود و بر او حرام است.

2. صفات سلبيه و ثبوتيه را معنا نماييد.

بسمه تعالى، صفاتى كه در خداوند متعال هست - مثل علم و قدرت - آن ها را صفات ثبوتيه و آنچه در او نيست - مثل تركيب يا داشتن جسم - آن ها را سلبيه مى گويند و براى تفصيل و توضيح مطلب، به كتاب هاى مربوطه مراجعه نماييد.

[سؤال 10473] 5899

بسمه تعالى 16 / 9 / 1361

با درود به رهبر انقلاب اسلامى كه اين انقلاب را تا كنون جهت رسانيدن پيام اسلام به تمام جهان پيش برده اند، تقاضا دارم مرقوم فرماييد كه حكم شرعى من

ص: 183

در مورد مشكل اخير چيست؟

نزديك دو سال پيش به عقد محضرى فردى از افراد دور فاميل درآمدم. مدتى بعد و قبل از شروع زندگى مشترك، ايشان دستگير شدند و اكنون پانزده ماه است كه در زندان هستند. اخيراً كه پرونده شان به جريان افتاده، به گفتۀ بازپرس ايشان، او با منافقين فعاليت و همكارى داشته. حال با توجه به مسأله نفاق ايشان آيا عقد باطل مى شود يا خير و بايد از نظر شرعى تقاضاى طلاق بكنم يا خير؟

به هر حال به حكم شرع - در شرايط بالا - وقتى چنين فردى آزاد شود، مى توانم با او زندگى كنم؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، عقد باطل نيست، مگر يقين به ارتداد او باشد.

[سؤال 10474] ‘ 221

4. بنده شوهرى دارم كه با انقلاب رابطه خوبى ندارد، در عين حال ضد انقلاب هم نيست كه دست به بمب گذارى و ترور بزند و يا با افرادى كه اين كارها را انجام مى دهند رابطه داشته باشد، ولى نماز نمى خواند در خانه هم به من و بچه ها بدى مى كند آيا من به اين مرد حرام هستم؟

بسمه تعالى، مجرد آنچه ذكر كرديد موجب حرمت شما به او نمى شود و لازم نيست طلاق بگيريد.

[سؤال 10475] 5900

بسمه تعالى

با تقديم عرض سلام، محضر مبارك قائد عظيم الشأن و زعيم عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى، در مقام زحمت برآمدم:

اگر زنى از شوهر خود كلمات كفر آميزى بشنود لفظاً و عملاً؛ از قبيل توهين به حضرت محمد صلى الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام و امام رضا عليه السلام و سيد احمد بن موسى عليه السلام و

ص: 184

قرآن كريم، و منكر خدا و نماز و روزه و معاد باشد و واجبات دين اسلام را قبول نداشته باشد، آيا اين زن به چنين مردى - در صورت ثابت شدن اعمال فوق بر زن و مشاهدۀ چنين اعمالى در همۀ حالات روحى مرد - حلال است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بر چنين شوهرى حرام است و بايد فوراً از او جدا شود و نياز به طلاق هم نيست.

[سؤال 10476] 5901

بسمه تعالى

زنى هستم كه شوهرم طبق مسأله 2447 و 2448 رساله، مرتد است و 39 سال سن دارم و در اين مسأله آمده كه بايد عده نگهدارد من نمى دانم چگونه؟

ضمناً از لحاظ اخلاق خانوادگى مرا فوق العاده اذيت مى كند و زندگى برايم تنگ شده است. ضمناً چون او روحيۀ نفاق دارد، جلو افراد اظهار انكار خدا و معاد و نماز را نمى كند، اما در خانه، حتى فحش و ناسزا به پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمه - صلوات الله عليهم - مى گويد. با توجه به قوانين جديد و دادگاه ها، من چگونه اين كار را بكنم و شواهد زيادى بر ارتداد او دارم. از محضر امام تقاضاى فتوا در اين مورد را دارم، تا وظيفه و تكليف الهى من روشن بشود. البته حرف هاى زيادى در رابطه با زندگى من و شوهرم وجود دارد كه به علت كمبود وقت امام، آن ها را متذكر نشدم. فقط عمده مطلب آن را در اين جا آوردم و تقاضاى تعيين تكليف دارم.

بسمه تعالى، اگر شما يقين به ارتداد او پيدا كنيد، ديگر محرم او نيستيد، و نمى توانيد با او زندگى نماييد.

[سؤال 10477] 5902

بسمه تعالى 5 / 10 / 1361

ضمن عرض سلام و آرزوى سلامتى شما از درگاه خداوند تبارك و تعالى و با آرزوى مستمر پيروزى رزمندگان كفر ستيز اسلام در جبهه هاى نور عليه ظلمت

ص: 185

حقير ضمن پوزش از مزاحمت، خواستار پاسخى قاطع مانند هميشه در مورد مشكل خود بوده و چشم انتظار پاسخ جناب عالى هستم.

اين جانب زنى هستم مسلمان و در خانواده اى مسلمان به دنيا آمده ام و در دامن پر بركت اسلام تربيت يافتم. حدود يك سال و اندى پيش با شخصى ازدواج نمودم وليكن بعد از گذشت مدتى به نكته اى اساسى و تكان دهنده پى بردم و آن نكته اين بود كه در موقع نماز حاجت شوهرم سجادۀ نماز را از زير پايم كشيد و گفت: اين چه حركتى است كه انجام مى دهى و نماز و دين بى فايده و بى معنا است! و اين حركات ابلهانه را (به قول خودش) انجام مده. بعد من ضمن تشريح مبانى شريعت مقدس اسلام خواستم فلسفۀ دين را تا حدودى كه مى دانستم برايش توضيح دهم، ولى انگار مانند ديوارى بود كه برايش صحبت مى كردم و در ضمن صحبت من، پدر و مادر او به طرفدارى از او برخاسته و ضمن فحاشى به اين شريعت الهى، موجب درگيرى شدند. باز بعد از گذشت مدتى كه به ديدار اقوام خود رفته بودم، در موقع مراجعه ملاحظه نمودم كه چند مرد نامحرم - كه به قول شوهرم از اقوامش بودند - در اتاق من مشغول قمار بودند و اثاثيۀ اتاق به هم ريخته بود. من چون خود را در مقابل آن ها ناتوان ديدم بازگشتم. بعد از گذشت اين ماجرا در شبى كه بسيار سرد بود، در موقع روشن كردن بخارى اتاقم - به منظور گرم كردن خود و طفلى كه در شكم داشتم - پدر شوهرم با عجله بخارى را خاموش و به گوشه اى پرت كرد و گفت: چرا آن قدر به خودت مى رسى و مگر ما مى توانيم اين نفت را استفاده كنيم؟! با اين كه آن مقدار نفتى كه در بخارى بود را از خانۀ پدرم آورده بودم. باز هم بعد از گذشت مدتى آن مرد هنوز بى دين بود. من هرچه خواستم او را راهنمايى و به راه راست هدايت نمايم قبول نمى كرد و هنوز كفر مى گفت؛ تا اين كه من از خانۀ آن مرد - البته با اجازۀ او - خارج شدم و به خانۀ پدرم مراجعت كردم. بعد از گذشت مدتى كه در خانۀ پدرم اقامت داشتم، او ديگر به دنبال من نيامد؛ چون قرار بود به دنبالم بيايد. ولى با كمال تأسف

ص: 186

چند ماه بعد نامه اى از دادگاه آورده بود و مرا به دادگاه احضار نمود و متأسفانه با اين كه من جزئيات زندگى خود را براى مسئول دادگاه تشريح نمودم، رأى به نفع او صادر شد؛ ولى ضمن پى گيرى اين موضوع، پرونده به مقامات عالى قضايى رجوع شد كه هنوز جوابى از آن ها دريافت نكرده ام. از جناب عالى خواستارم كه به سؤالات اين جانب پاسخ كامل و قاطع عنايت فرماييد.

آيا من مى توانم با آن مرد كه از راه راست منحرف شده و اصول اسلام را منكر گرديده است زندگى كنم يا نه؟

و نيز آيا تكليف شرعى من با شخصى كه بعد از گذشت يك سال، نه به ديدن من و نه به ديدن فرزند خردسالش نيامده، چيست؟

و اسلام در مورد شخصى كه قرآن را در موقع مسافرت كه براى رفع بلا در جلوى او مى گيرند به گوشه اى پرت مى كند و به قرآن كريم ناسزا مى گويد، چه مى گويد، و نظر جناب عالى در مورد اين شخص چيست؟

خواهشمندم كه اين جانب را راهنمايى نموده و جواب قاطعى در مورد اين مطالب به من بدهيد. چشم انتظار جواب شما هستم. با موفقيت روز افزون قواى اسلام و طول عمر شما، من الله التوفيق

بسمه تعالى، چنانچه منكر خدا يا رسول خدا يا يكى از ضروريات دين باشد، محكوم به ارتداد است و بايد از او جدا شويد.

[سؤال 10478] 5903

بسمه تعالى

دفتر محترم امام، ضمن عرض سلام و پوزش از مزاحمت، استدعاى دقت كافى و پاسخ گويى مشكلى را داشتم.

خواهرى هستم در شرايط سنى و شغلى: سى و شش سال و كارمندى با سه هزارتومان حقوق؛ حدود بيست و يك سال است كه ازدواج كرده ام و داراى سه

ص: 187

فرزند - 1. پسرى 17 ساله 2. دختر 14 ساله 3. پسر 7 ساله - مى باشم.

مشكلى كه دارم، دانستن زندگى كردن من از لحاظ شرعى، با مردى است كه مشروب مى خورد و نماز و روزه و به طور كلى، هيچ يك از دستورات خدا را انجام نمى دهد و فقط مسلمان شناسنامه اى است. گاه مى گويد: خدايا مرا ببخش. گاهى مى گويد: بهشت و جهنم همين جا است و هنگامى كه انسان فوت كرد، ديگر تمام شده و تقريباً به معاد عقيده ندارد. از لحاظ اخلاقى هم هيچ خوب نيست؛ يعنى وقتى مشروب مى خورد، فحاشى مى كند به طورى كه به من نسبت ناسزا و ناروا مى دهد. چون اخيراً من يكى - دو تا از كتاب هاى آقاى دستغيب، به خصوص گناهان كبيره را خوانده ام، در گيجى عجيبى فرو رفته ام و تصميم به جداشدن دارم. حتى چند ماهى است كه با او طورى رفتار كرده ام كه تماس زناشويى هم نداشته ام؛ چون خوانده ام زنى كه با مرد شراب خوار تماس داشته باشد، به زنا رفته. البته در اين مدت چند سال، دو بار خواستم جدا شوم و تقاضاى طلاق هم داده ام، ولى چون قاضى هايى كه از طرف رژيم ملعون سابق در رأس كار بودند، شراب خوارى را عيب ندانسته، در جواب مى گفتند: دلايل تو قانع كننده نيست. البته او هيچ حاضر نيست كه جدا شود. مهم تر از همه، بچه ها را به من نمى دهد. خلاصه ناراحتى من از اين است كه در پيشگاه خداوند به خاطر زندگى كردن با چنين مردى مسئول نباشم؛ و گرنه اگر بدانم از لحاظ شرعى، مسئوليتى برايم نيست، به خاطر منحرف نشدن بچه ها باز هم ناراحتى ها را تحمل مى كنم.

ديگر اين كه قبل از انقلاب و اوايل زندگى، مرا هم از كارهاى دينى منع مى كرد، ولى اكنون هيچ جلوگيرى از كارهاى من نمى كند و فقط غير مستقيم، نارضايتى خودش را از رفتن به جلسۀ دينى و راهپيمايى و نماز جمعه و دعاى كميل نشان مى دهد. از اين نظر هم مى خواستم بدانم آيا بايد در اين موردها به حرف چنين شوهرى گوش كرد يا اطاعتش واجب نيست؟

ص: 188

در ضمن، در اثر دادخواست دادن و كشمكش، قباله نامه ام هم گمشده و چيزى در دست ندارم، ولى هيچ چشم داشتى به حق و حقوق ندارم. فقط استدعاى عاجزانه دارم جواب را طورى لطف بفرماييد كه اگر لازم بود جدا شوم، در دادگاه مورد استفاده قرار گيرد. با خواهش از خداى بزرگ، در جزاى خير براى شما.

بسمه تعالى، تا كفر و ارتداد، به وجه شرعى ثابت نشود، زوجيت به حال خود باقى است و احكام آن مترتب است.

[سؤال 10479] 5904

بسمه تعالى 10 / 9 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب و امام عزيزتر از جانم

سلام خود را از جوار امام هشتم، شهر شهادت، به حضورتان تقديم مى دارم.

با عرض معذرت، از حضور شما امام عزيز خواهشمند است در مورد مشكل خانوادگى، تكليف شرعى من و فرزندانم را روشن نماييد.

زنى هستم 56 ساله و خانه دار كه مدت 40 سال است كه ازدواج كرده ام و مادر هشت دختر مى باشم، كه چهار تن از دخترانم ازدواج كرده اند و چهار تاى ديگر مجرد و در منزل مى باشند. شوهرى دارم بازنشستۀ ادارۀ دارايى كه مدت 40 سال است كه معتاد به ترياك و مشروبات الكلى است و نه نماز مى خواند و نه روزه مى گيرد و حتى منكر روز قيامت مى باشد و تقريباً مدت ده سال است كه اختلافات ما شديدتر شده و در اين مدت ده سال اخير به هيچ وجه خرجى من و بچه هايش را نمى پردازد، و دوتن از دخترانم - كه معلم و مجرد مى باشند - خرج زندگى را مى پردازند و حتى از شوهرم نيز، مانند ميهمان پذيرايى مى كنند و مدتى است كه شوهرم به من تهمت زنا مى زند و بسيار مرا معذّب و ناراحت مى كند، و فرزندانم كه بسيار انقلابى و با ايمان هستند، از داشتن چنين پدرى رنج مى برند و به من مى گويند كه اگر از نظر شرع اشكالى ندارد، طلاق بگير. و من الآن حيران مانده ام كه چه كنم؟ آيا از اين مرد جدا شوم و يا اين كه در

ص: 189

منزل او باقى بمانم؟ اگر طلاق بگيرم به كجا بروم؟ فرزندانم را چه كنم؟ البته همۀ آن ها كبير مى باشند و فقط كوچك ترين دخترم پانزده ساله است. آيا مى شود در منزل شوهرم باقى بمانم و طلاق نگيرم و ليكن اطاعت او را نكنم؟ بارها به شوهرم گفته ام كه تو مى توانى زن ديگرى بگيرى، و او نيز گاهى به من مى گويد: از منزل من بيرون برو، تو زن فاسق و بدكاره اى هستى، من تو را نمى خواهم. در صورتى كه تمام فاميل و آشنايان، گواهى به پاكى من مى دهند. در ثانى منزلى كه ما در آن زندگى مى كنيم، شوهرم به صورت اشتراكى، با دامادم خريدارى كرده است، و نه دامادم امكان مالى دارد كه بقيه سهم منزل را بخرد و نه شوهرم. مى ترسم طلاق گرفتن من نيز، باعث آبرو ريزى فرزندانم گردد. و ديگر اين كه هر چند وقت يك بار، شوهرم نان و يا شير مى خرد و به منزل مى آورد؛ با توجه به اين كه او خمس و زكات مالش را نمى پردازد، خوردن آن ها بر من و فرزندانم حلال است يا نه؟ شوهرم حتى به فرزندانمان مى گويد: از منزل من بيرون برويد و شما آزاديد كه هر كجا كه مى خواهيد، برويد. ولى چنانچه از او اجازه نگيرند، مى گويد: شما به پدرتان احترام نمى گذاريد. و مدتى است كه فرزندانم با پدرشان فقط سلام و عليك مى كنند، و با او صحبتى نمى كنند؛ چون هر وقت با او صحبت مى كنند، او از انقلاب بدگويى كرده، و به من فحش مى دهد، كه در اين صورت فرزندانم بسيار ناراحت مى شوند، و ترجيح مى دهند كه سكوت كنند.

لطفاً تكليف شرعى من و فرزندانم را روشن نماييد؟ و همچنين، برخورد فرزندانم با پدرشان چگونه بايد باشد؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر منكر قيامت است، محكوم به كفر است و بايد از او جدا شويد، مگر بدانيد كه منكر خدا و رسول او نيست، كه در اين صورت اختيار طلاق در دست اوست، و شما و فرزندان، بايد او را ارشاد و راهنمايى كنيد.

ص: 190

[سؤال 10480] 5905

بسمه تعالى

با درود به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، و با سلام به شهيدان و رزمندگان اسلام، و با آرزوى طول عمر امام، سؤال خودم را شروع مى كنم، اميد است جواب قانع كننده اى را دريافت دارم.

من زنى هستم بيست و پنج ساله كه حدود هشت سال است ازدواج كردم با مردى كه هم اكنون سى و پنج سال دارد و هنوز خداوند به ما فرزندى عطا ننموده است. در موقع ازدواج به ظاهر مسلمان بود و از باطنش اطلاعى نداشتم، اما حال پى به باطنش بردم، و حتى از ظاهر كردن آن هم ابايى ندارد. منظورم اين است كه نمازى مى خواند، ولى در مورد ديگر احكام اسلام توجه چندانى نداشت، اما فعلاً چندى است كه نماز را كنار گذاشته، به طورى كه من فكر مى كردم جاهل به مسأله است و يا كاهل نماز مى باشد. اما اخيراً همان را به طور كل رها كرده، به صورتى كه وقتى از او به طور جدى سؤال مى كنم كه آيا نماز نخواندن و اين اخلاق جديدى كه پيدا كرده اى، نادانى است، يا با غرض، يعنى اين كه قبول ندارى؟ چون اگر قبول نداشته باشى، بنا به گفتۀ امام - كه من مقلد او هستم - تو مرتد خواهى بود. جواب مى دهد: بلى، من قبول ندارم. حتى بهشت و دوزخ را همين جا مى داند و چون فقط با خاله و شوهر خاله اش، و دوستان همكارش - كه فاقد اعتقاد اسلامى هستند - رابطه دارد، به انقلاب بدبين است و همۀ تقصير را به گردن انقلاب و من - كه زن او هستم و از اين لحاظ، يعنى امور دينى، اوامرش را گوش نداده و مطابق ميل او كه همانا مثل خودش شدن است، نشدم - انداخته است و مى گويد: هر كارى مى خواهى بكن، اگر دوست دارى با من زندگى كنى، پس بساز. و ديگر نسبت به من بسيار بى تفاوت و بى توجه است و مى گويد: تو مرا درك نمى كنى، و بايد از من پشتيبانى كنى؛ چون من هستم كه نان تو را مى دهم. يعنى منظورش اين است كه هرچه هم به ناحق بگويد، من بگويم حق

ص: 191

با توست، ولى من اين كار را نمى كنم.

حال از شما مى خواهم تكليف شرعى مرا معلوم كرده و پاسخ دهيد كه من مى توانم با اين مرد - كه به طور عملى عقيده اش تغيير كرده - ادامۀ زندگى دهم يا نه؟ با تشكر فراوان و به اميد پيروزى كامل اسلام بر كفر

بسمه تعالى، اگر خدا يا رسول خدا يا يكى از ضروريات دين را جداً انكار مى كند، مرتد است و شما بايد از او جدا شويد و با او نامحرم هستيد، و نيازى به طلاق هم نيست.

[سؤال 10481] ‘ 1335

5. شوهر عمۀ من ضد اين انقلاب است و شراب هم مى خورد اما خود عمۀ من فردى است مسلمان و انقلابى؛ از لحاظ شرع، عمۀ من بر شوهرش محرم است يا نه؟

بسمه تعالى، محرم است.

[سؤال 10482] 5906

بسمه تعالى

اگر مؤمنى ازدواج كند و بعد از ازدواج متوجه شود كه همسر وى، بى دين است تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اگر كافر نيست، ازدواج صحيح است.

[سؤال 10483] 5907

بسمه تعالى

اگر مؤمنى مسلمان زاده اى را به همسرى برگزيند و بعداً معلوم شود كه همسر وى على رغم اقرار به اسلام، عامل به احكام ضرورى نمى باشد، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اگر منكر نيست اشكال ندارد.

ص: 192

[سؤال 10486]5910

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى

دختر شيعه را مردى سنى دزدى كرده برده به دين خود تربيت كرده سنّى شده اين را به طريق خود عقد كرده كه سنى ها عقد مى كنند ودختر چند مدت زن سنى بوده يك وقت اين دختر از خانه مرد سنى فرار مى كند برمى گردد به وطن خود دين سنى را رها مى كند دوباره دين شيعه را اختيار مى كند و يك مرد شيعه با اين ازدواج مى كند حالا عقد سنى درست است يا عقد شيعه؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر دختر با طيب خاطر به عقد اول تن داده عقد دوم باطل است.

[سؤال 10493] 5913

بسمه تعالى

محضر مبارك امام، دام ظله

در عقدنامه عبارتى است؛ بيان فرماييد آيا از آن، عقد دائم استفاده مى شود يا عقد موقت؟ و آن عبارت اين است: طبق خطبه عقد دائمى دستور اسلام به مرحلۀ 99 ساله انجام شد.

بسمه تعالى، در عقد ازدواج اگر مدت ذكر شود - ولو اين كه طولانى باشد - عقد متعه حساب مى شود.

[سؤال 10494] 5914

بسمه تعالى 29 / 7 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، با تقديم تحيّت و عرض ادب و دست بوسى به استحضار مبارك مى رساند: خواهشمند است بيان فرمايند قبل از انقضاى مدت نكاح منقطع براى زوجينى كه قصد ازدواج دائم را دارند، نيازى به بذل و ابراء مدت مى باشد يا خير؟ والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، تا مدت نكاح منقطع تمام نشده يا آن را زوج نبخشيده، ازدواج دائم صحيح نيست.

[سؤال 10495] ‘ 6038

2. يكى از دوستانم در رژيم گذشته با پسرى ازدواج كرد كه چون جزو دستگاه رژيم گذشته بود در ايران نمى تواند به سر ببرد، از طرفى اين دو نفر فقط عقد يكديگر هستند آن هم مدت دار و به مدت نود و نه سال. اين دختر ديگر نمى خواهد با شوهرش پيمان داشته باشد. آيا يك طرفه مى تواند طلاق بگيرد يا خير؟ در صورت عدم امكان، آيا اگر شوهرش حاضر بشود بگويد بخشيدم؛ اين عقد باطل است يا خير؟ لازم به تذكر است كه اين دختر هنوز هيچ گونه رابطه اى با شوهرش نداشته است و

ص: 196

همچنان باكره است. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، عقد مدت دار طلاق ندارد و تا مدت تمام نشده يا شوهر، آن را نبخشيده؛ به حال خود باقى است و اگر شوهر بگويد مدت را بخشيدم عقد به هم مى خورد.

[سؤال 10496] 5915

بسمه تعالى

حضور محترم امام امت دامت افاضاته

احتراماً برادرى با يك زن مشرك (مسيحى كاتوليك) ازدواج كرده و پس از سال ها حالا مى خواهد حكم اين ازدواج را بداند، الآن هم صاحب چهار فرزند مى باشند اين خانم حاضر نيست ترك مذهب خودش را بكند و اين برادر هم به اميد اين كه مى تواند او را عوض كند با او ازدواج كرده و ايشان الآن امريكا هستند. چنانچه بخواهند طلاق دهند بنا به قانون امريكا بچه ها و تمام مايملك اين برادر به زن متعلق مى شود. آيا اين برادر مى تواند به اين زندگى ادامه دهد؟ چنانچه غير از اين است حكم آن را بفرماييد.

بسمه تعالى، مى تواند آن زن را به عقد موقت ازدواج كند.

[سؤال 10497] ‘ 7159

2. آيا وجود شاهد و نوشته، در مسأله صيغۀ موقت ضرورى است؟ و شرايط كلّى درست بودن صيغۀ موقت چيست؟

بسمه تعالى، اگر مقرراتى دولت اسلامى در اين باره دارد، بايد مراعات شود و شرايط صحت عقد در رساله مذكور است.

[سؤال 10498] 5916

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

1. شخصى زن را صيغه مى كند قرار مى گذارد كه وطى از دبر مى كنم زن هم راضى

ص: 197

مى شود اين صيغه صحيح است يا باطل است و جايز نيست؟

بسمه تعالى، مضر به صحت عقد نيست.

2. در توضيح المسائل در مسأله 889 فرموده ايد مرد و زن هر دو اگر در جايى خلوت باشد نماز هر دو باطل است ولى نفرموديد در حال ناچارى هم باطل است يا صحيح؟

بسمه تعالى، باطل نيست و فرقى بين دو صورت نيست و در توضيح هم نوشته شده باطل نيست.

3. اگر كسى به مرغ دخول كند، هم مثل حيوان هاى ديگر نجس مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، نجس نمى شود بلكه حرام هم نمى شود و در حيوانات ديگر نيز نجس نمى شوند و لكن بهائم حرام مى شوند.

[سؤال 10499]

4. شخصى زن را صيغه يك ساعته قرار مى گذارد يك دفعه در اول دخول مى كند دفعه دوم بعد از 55 دقيقه دخول مى كند ده دقيقه طول مى كشد آن پنج دقيقه كه زياد شده حلال است يا حرام؟

بسمه تعالى، حرام است.

[سؤال 10500]

5. شخصى يك ساعته صيغه مى كند يك ساعت كه تمام شد زن بگويد يك ساعت ديگر راضى هستم راضى بودن زن صحيح است يا اين مرد بايد دوباره صيغه بخواند؟

بسمه تعالى، بدون عقد جديد جايز نيست.

[سؤال 10501]

6. يك زن يك ساعت به چهار نفر صيغه مى شود در آخر يك غسل مى كند اين طور صيغه ها صحيح است؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، يك غسل كفايت مى كند و اگر زن يائسه باشد صيغه ها هم مانع ندارد.

ص: 198

[سؤال 10502] 5917

بسمه تعالى 5 / 10 / 1361

محضر مبارك مرجع تقليد شيعيان جهان، حضرت امام خمينى

با سلام به حضور اقدس حضرت عالى، تقاضاى عاجزانه دارم جواب مسأله زير را برايم بنويسيد.

1. پدرم فوت كرده است؛ مادرم جوان است و مى خواهد شوهر داشته باشد؛ اگر با وجود شرايط زير صيغۀ موقت كند صحيح است يا نه؟ و شرط بهتر و شرعى كدام است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10503]

2. اگر بيست سال صيغۀ موقت شود و بچه دار شدند، وضعيت ارث فرزند و مرد و زن چگونه است؟

بسمه تعالى، در ازدواج موقت، بين زن و شوهر توارث نيست و احتياط آن است كه شرط توارث نكنند؛ ولى بچه از هر دو طرف ارث مى برد و بالعكس.

3. مادرم از شوهر قبلى چهار فرزند صغير دارد كه بنده برادر بزرگ و ولىّ آن ها هستم؛ آيا مادرم به بهانۀ مادر بودن مى تواند مرد جديد را به اين خانه بياورد و با او در همين خانه بخوابد؟ و اگر مى شود، حقّ مالكيت صغيرها چه مى شود؟

بسمه تعالى، حق ندارد.

4. آيا بنده مى توانم از طرف چهار فرزند پدرم كه صغيرند، اجازۀ شوهر كردن به طريق فوق را به مادرم در خانۀ خودمان بدهم؟

بسمه تعالى، شما اگر ولايت شرعى بر صغار نداريد، نمى توانيد اجازه دهيد.

[سؤال 10504]

5. چون مادرم فرزند شيرخواره ندارد، بهتر نيست شوهر كند؟ چون 45 ساله است

ص: 199

و امكان بچه دار شدن زياد است. و آيا زن با اين سن مى تواند صيغه موقت، با مدت بالا انجام دهد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 10505] ‘ 536

2. اگر در ازدواج موقت، مرد و زن قصد ازدواج دائم داشته باشند و اين امر را مقدمه قرار دهند (به جاى دوران نامزدى كه وجه شرعى داشته باشند) اگر بعد از مدتى يكى از آن دو پشيمان شود، مجاز به ترك است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى تا مدت ازدواج منقطع باقى است زن بايد از شوهر خود تمكين كند.

[سؤال 10506] 5918

بسمه تعالى

محضر مبارك مستطاب آيت الله العظمى و المرجع الدينى الأعلى و رهبر عالى قدر، امام خمينى، دام ظله العالى، چه مى فرماييد دربارۀ اين مسأله:

زيد زنى را به زوجيت منقطعه تزويج نموده است هشت سال از زمان زوجيت باقيمانده او را اِبراء مى كند، به شرط اين كه با عمرو و بكر ازدواج نكند؛ آيا اين ابراء مشروط صحت دارد يا خير؟ و بر فرض صحت، آيا شرط ضمن ابراء لازم الوفا است يا خير؟ و در صورت لزوم وفا، آيا حرمت ازدواج با عمرو و بكر تكليفى است و يا عقد ثانى باطل مى باشد؟ متمنّى است مشروحاً بيان فرماييد. اجركم على الله.

بسمه تعالى، ابراء مدت صحيح است و شرط در آن باطل و بى اثر است.

ص: 200

منزل بسترى بود. چون بهبود كامل پيدا نكرد ايشان را براى معالجه به يك كشور خارجى اعزام كردم؛ ولى با كمال تأسف در آن جا نيز معالجه نشد و ضربۀ فوق الذكر لاعلاج تشخيص داده شد. اكنون كه متجاوز از دو سال از تصادف مى گذرد، ايشان به هيچ وجه قادر به كار نمى باشد و حالت جنون پيدا كرده و تعادل مغزى و فكرى ندارد. غير از حرف هاى ركيك و كتك زدن من كارى انجام نمى دهد. مركز پزشكى قانونى طبق نامۀ شمارۀ نيز تأييد كرده است كه ايشان قادر به اداره امور خود نمى باشد. بنا به دلايل فوق الذكر و با توجه به اين مسائل كه جنون ايشان لاعلاج تشخيص داده شده است، از آن مقام مستدعى است بعد از تحقيق صحت عرايض فوق ترتيبى اتخاذ شود تا حاكم شرع حكم به جدايى ما بدهد.

بسمه تعالى، اگر مرد مجنون شده، زن حق دارد عقد خود را فسخ كند.

[سؤال 10509] 5921

بسمه تعالى 30 / 9 / 1361

مقام معظم و مرجع عالى قدر شيعيان جهان و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى؛ خواهشمند است جواب را ذيلاً مرقوم فرماييد كه مورد حاجت مبرم است.

اگر مردى با زنى (دوشيزه) به عنوان اين كه او زنى سالم است ازدواج نمود؛ بعد معلوم شد بر طبق گواهى پزشكى قانونى آن زن از نظر عقلى و فكرى عقب مانده بوده، حتى قادر به اداره امور شخصى خود نيست، آيا حالت چنين زنى باعث فسخ عقد نكاح مى باشد يا خير؟ و اولياى دختر ملزم به پرداخت خسارات ناشى از مخارج عقد و عروسى مى باشند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر عقب ماندگى عقلى و فكرى در حد ديوانگى نباشد و در ضمن عقد ازدواج، سلامت از جهت ذكر شده، شرط نشده حق فسخ ثابت نيست. مگر آن كه صحت به نحو اشتراط يا توصيف در عقد ذكر شده يا

ص: 202

عقد مبنىّ بر آن واقع [شده] باشد به طورى كه تدليس صدق كند، و تدليس سبب شده باشد كه شوهر گول بخورد.

[سؤال 10510] 5922

بسمه تعالى 27 / 10 / 1361

محضر مبارك حضرت مستطاب، حجت الاسلام و المسلمين، جناب آقاى پسنديده، دامت بركاته

شخصى جوان با دخترى جوان ازدواج نموده، بدون اين كه ابتدا دختر را رؤيت نموده باشد. پس از مدتى متوجه شده است دختر به مرض پيسى مبتلا بوده؛ يعنى بدن و پيشانى او كه مخفى نگاه مى داشته لك لك سفيد و به قول ما پيسى دارد.

با كمال احترام، از جناب عالى مى خواهم جواب مسأله را در ذيل ورقه مرقوم بفرماييد. موفقيت حضرت عالى را از خداوند متعال خواهانم.

بسمه تعالى، اگر اصل پيسى و اين كه قبل از عقد وجود داشته محرز شود، شوهر حق فسخ عقد ازدواج را دارد.

[سؤال 10511] ‘ 6211

2. اگر پس از دو سال كه از ازدواج زن و شوهر مى گذرد عقيم بودن مرد اثبات گردد آيا زن حق فسخ عقد را دارد؟ مسألۀ مهريه چه مى شود؟

بسمه تعالى، حق فسخ ندارد و مهريه ثابت است.

[سؤال 10512] ‘ 3547

3. شخصى سفيه كه گاه گاهى هم حالت جنون پيدا مى كند با زنى ازدواج كرده و مدتى زن در خانۀ آن مرد زندگى كرده و دو فرزند از او پيدا كرده. بعد از آن مدت 12 سال است كه آن زن از خانه مرد بيرون رفته و هيچ گونه معاشرتى با او نداشته و ندارد و به هيچ عنوان راضى نمى شود در خانۀ مرد بيايد و زندگى كند و مدّعى طلاق است. آيا اجازه مى فرماييد زن را طلاق دهند؟ تكليف مهريه زن از چه قرار است؟ در ضمن مرد

ص: 203

مذكور قبل از ازدواج همين حالت را داشته است.

بسمه تعالى، اگر زن عيب مرد را مى دانسته و با اين حال اقدام به ازدواج كرده، تا مرد به اختيار او را طلاق ندهد زوجيت باقى است و در هر حال مهريه خود را حق دارد.

[سؤال 10513] 5923

بسمه تعالى 9 / 9 / 1361

محضر مقدس حجت الاسلام و المسلمين حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، چه مى فرمايند. در مورد مسائل ذيل:

1. تشخيص جنون عارض بر احد زوجين، آيا بر عهدۀ پزشك و متخصصين است يا با تشخيص حاكم شرعى؟ و در صورتى كه نظر طبيب متخصص مبنى بر جنون اعلام گرديد، آيا حاكم شرعى مى تواند آن را رد نمايد؟

بسمه تعالى، در موارد اختلاف، ميزان، ثبوت به طريق شرعى است.

[سؤال 10514]

2. اگر جنون زوجه پس از عقد ثابت و قيّم هم براى او تعيين گرديد، آيا زوج مى تواند همسر خود را فقط طلاق دهد و يا مى تواند نكاح را فسخ كند؟ توضيحاً اضافه مى نمايد دادگاه، حكم نموده كه جنون زوجه متصل به صغر بوده است.

بسمه تعالى، اگر ثابت شود كه جنون زوجه از پيش از عقد بوده و زوج از آن، هنگام عقد اطلاع نداشته، حق فسخ براى زوج ثابت است.

[سؤال 10515] 5924

بسمه تعالى 21 / 2 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

در صورتى كه زوج مدعى عدم بكارت زوجه، و زوجه مدعى بكارت باشد،

ص: 204

تكليف چيست؟ و آيا هر دو مدعى شمرده مى شوند، با اين كه يكى از آن دو مدعى و ديگرى منكر است؟

بسمه تعالى، قول زوجه مقدم است، مگر آن كه خلاف آن، به وجه شرعى ثابت شود.

[سؤال 10516] 5925

بسمه تعالى

اگر زنى ادّعا كند كه شوهر او عنّين است، و اين ادّعا ثابت شود، به شوهر جهت «مقاربت» چه مقدار فرصت مى دهند؟

بسمه تعالى، بعد از ثبوت عنن اگر زن به حاكم شرع مراجعه كرد تا يك سال - از زمان رجوع به حاكم - به مرد مهلت داده مى شود.

[سؤال 10517] 5926

بسمه تعالى

1. آيا دوست نداشتن يا شش سال در خانۀ شوهر نبودن موجب طلاق مى شود؛ در صورتى كه شوهر علاقۀ به همسرش دارد و حاضر است هر زمانى كه همسرش به خانه برگردد، با اخلاق اسلامى با او زندگى كند و به هيچ وجه حاضر به طلاق نمى باشد.

2. حكمى از طرف دادگاه مدنى خاص، جهت تمكين زن از شوهرش صادر شده و اين حكم از طرف دادگاه تجديد نظر و از طرف ديوان عالى كشور تأييد گرديده است. پس از اين كه حكم به زن ابلاغ شده زن به خانه شوهر برنگشته، آيا از نظر شرعى، دادگاه يا مأمور اجرا مى تواند زن را وادار به آمدن به خانۀ شوهر كند.

3. زنى شش سال قبل، بعد از ازدواج پنج روز در خانۀ شوهر مانده است و بعد از پنج روز با ادعاى عنين بودن شوهر، خانه او را ترك نموده است و تقاضاى طلاق كرده است. عنين بودن شوهر ثابت نشده و سالم تشخيص داده شده است؛ لذا دادگاه حكم

ص: 205

تمكين داده است. زن بعد از حكم ادعا كرده كه شوهرش را دوست ندارد. شوهر هم به هيچ وجه حاضر نيست زنش را طلاق بدهد و مى گويد به همسرش علاقه مند است. آيا دادگاه مى تواند بدون رضايت شوهر، او را طلاق حرجى بدهد؟ با توجه به اين كه شوهر كوچك ترين خلاف در مورد همسرش نداشته و حاضر است بعد از اين هم با او به خوبى و خداپسندانه زندگى كند.

بسمه تعالى، بر زن واجب است از شوهر اطاعت كند و تمكين نمايد و اختيار طلاق با شوهر است؛ و اگر زن مدعى عنين بودن شوهر باشد، مى تواند به دادگاه شرعى مراجعه كند تا اگر پس از يك سال از مراجعۀ به حاكم شرع ناتوانى شوهر ثابت شد، زن حق فسخ نكاح دارد.

[سؤال 10518] 5927

بسمه تعالى 27 / 11 / 1361

حضور محترم مرجع عالى قدر و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

در صورتى كه زوجه مدعى عنين بودن زوج خود شود، طريق اثبات آن چيست؟ و حكم شرعى كدام است و حاكم محكمه محل رجوع چه تكليفى از لحاظ شرعى در اين ترافع دارد؟ والسلام على من اتبع الهدى. با تقديم احترام

بسمه تعالى، زن مى تواند به حاكم شرع مراجعه كند و حاكم شوهر را تا يك سال مهلت مى دهد، اگر نتوانست در خلال مدت با آن زن يا با زن ديگرى نزديكى كند، زوجه مى تواند عقد را فسخ نمايد و خود را آزاد سازد.

[سؤال 10519] 5928

بسمه تعالى 18 / 7 / 1360

دفتر محترم امام خمينى، دامت افاضاتهم

احتراماً؛ با تقديم عرض سلام، و طلب طول عمر براى امام به استحضار مى رساند:

ص: 206

اين جانب در حدود يك سال قبل، با پسر عمويم ازدواج نمودم. از اول زندگى مشتركمان، اعمالى از ايشان سر مى زد كه يك آدم سالم انجام نمى داد، و چون هدفم ادامۀ زندگى بود، صبر و حوصله نموده و توجهى نمى كردم، تا اين كه تدريجاً اين اعمال شدت گرفت و كم كم جنونش آشكار شد، به طورى كه يك شب بدون هيچ گونه سبب و علت و اختلافى، اين جانب را از خانه اش بيرون كرد و من به خانه پدرم رفتم. دو شب بعد به خانۀ يكى از همكارانش مى رود و مى گويد من مهمان شما هستم و شب را آن جا مى ماند و مى خوابد و از ساعت دو بعد از نيمه شب، به بهار خواب حياط آن ها رفته و با صداى بسيار بلند، شروع به هذيان گفتن و حرف هاى نامعقول زدن مى كند، به طورى كه اكثر همسايگان و اهالى محله بيدار مى شوند و دور او جمع مى گردند و به پدرش تلفنى اطلاع مى دهند و پس از آمدن پدر و برادرانش، با زحمت زياد در اول آفتاب با اتومبيل، او را به خانه پدرش مى برند، و بعداً براى معالجه به تهران مى روند و جنونش كاملاً آشكار مى گردد و در سطح شهر منتشر مى شود. بنده هم به قصد به هم زدن عقد در خانه پدرم اقامت كردم و تصميم خود را به اطلاع وى و بستگانش رساندم. ضمناً مادر وى سال ها است كه ديوانه مى باشد. استدعا دارم با توجه به مراتب بالا، به سؤالات ذيل پاسخ مرحمت فرماييد:

1. آيا اين جانب شرعاً مطلقه و آزاد هستم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مجنون است و عقد را فسخ كرده ايد، از او جدا هستيد و بعد از عدّه مى توانيد شوهر كنيد.

2. طلا و جواهر و ملبوس زنانه، كه در مراسم ازدواج از طرف داماد و بستگانش به من اهدا شده، با متاركه به اين جانب تعلق مى گيرد، يا بايد به آن ها پس بدهم؟

بسمه تعالى، در صورتى كه عين آن موجود است، مى توانند پس بگيرند.

[سؤال 10520] ‘ 3381

4. اگر كسى دختر باكره را به عقد دائم درآورد و بعد از دخول ثيّبه درآمد، حق فسخ

ص: 207

دارد يا خير؟ اگر حق فسخ دارد، بايد تمام مَهر را بدهد يا مثل؟

بسمه تعالى، در موارد ثبوت خيار فسخ، حق فسخ با دخول ساقط نمى شود و در صورت تحقق دخول، مهر را بايد بپردازد.

[سؤال 10521] 5929

بسمه تعالى 31 / 3 / 1361

پيشگاه مبارك امام امت، رهبر مستضعفان جهان بشريت دامت توفيقاتكم

در نهايت احترام به استحضار عالى مى رساند اين جانبه نظر به اين كه مدت سه ماه با شوهرم زندگى كرده ام، و شوهرم اين جانبه را مبتلا به بيمارى برص (جلدى) نموده است و دادگاه شهركرد حكم فسخ نكاح را صادر كرده است، حضرت عالى در مورد مهريه و كسوه و نفقه و ايام عده شرعيه چه مى فرماييد؟ خواهشمند است جواب را كتبى بنويسيد تا ما آگاه شده، مسائل شرعيه را به نحو احسن انجام دهيم. قبلاً از الطاف و عنايات خاصى كه در اين مورد مبذول مى فرماييد، بى نهايت تشكر مى كنم.

بسمه تعالى، فسخ نكاح اگر بعد از دخول واقع شده، زن حق مطالبۀ تمام مهر را دارد، ولى در مورد فسخ، نفقۀ ايام عدّه بر عهدۀ شوهر نيست.

[سؤال 10522] 5930

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى، امام امت و راهنماى حق و حقيقت، مولانا و مقتدانا، آقاى خمينى، دام ظله العالى على رؤوس المسلمين

با كمال احترام از مقام عالى، مسأله شرعيۀ زير را استفتا مى نمايد و تقاضا دارم فتواى عالى مشروحاً اعلام گردد كه مورد احتياج است. اين جانب دخترى را خواستگارى نمودم و با موافقت پدر او و تعيين صداق، عقد ازدواج واقع گرديد. پس از انجام مراسم عروسى، در اولين شب به مشكلى برخورد نمودم كه دختر آلت و حالت زنانه در او منتفى است و از اين جهت موجبى براى انجام وظايف زناشويى

ص: 208

حاصل نشد. و بعد از آن، به طورى كه گفته شده قاعده زنانه در او منتفى بوده است. حال با فقدان صفت خاص و آلت زنانه، كه اين جانب مهريه را در مقابل آن تعيين و تمليك او قرار داده ام، مالك مهريه مى شود يا خير؟

ضمناً مشاراليها به هيچ نحوى حاضر به معاينه دكتر نمى شود. به چه نحو و طريقى مى توان موضوع را ثابت نمود؟ نظريه و فتواى عالى مورد استدعا است؟

متّع الله المسلمين بطول بقائكم الشريف

بسمه تعالى، اگر يكى از عيوب مجوز فسخ - كه در رساله ذكر شده است - در زن هست، شما مى توانيد ازدواج را فسخ كنيد و با فسخ قبل از دخول، مهريه ساقط مى شود.

[سؤال 10523] 5931

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى رهبر عالى قدر امام خمينى مدّ ظله العالى، احتراماً معروض مى دارد و مستدعى است به مسائل ذيل جواب عنايت فرماييد كه مورد احتياج است.

1. در صورتى كه پدر و برادران دخترى او را شوهر دهند و از وجود عيبى از قبيل پيسى و سوختگى و كچلى آن دختر مطلع باشند و به شوهر نگويند اولاً مجرد كتمان عيب تدليس مى باشد يا خير و ثانياً بر فرض تدليس، مدلس شخص دختر است يا بستگان او ثالثاً مدلس ضامن مهر مى باشد يا خير و رابعاً بر فرض ضمان مدلس اگر طلاق قبل از دخول واقع شود نصف مهر به عهده مدلس مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، مجرد نگفتن عيب تدليس نيست.

2. آيا احكام فضولى در صداق و مهر زوجه جارى مى باشد يا خير، به اين معنا كه اگر ملك ديگرى را صداق قرار دهند و بعداً صاحب ملك اجازه دهد صحيح است، يا خير؟

بسمه تعالى، صحيح است.

3. در وقف و حبس فضوليت جريان دارد يا خير؟

ص: 209

بسمه تعالى، در وقف و حبس جارى نيست.

4. اصرار به مخالفت احتياطات وجوبى بدون مراجعه به غير مستلزم فسق است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر بدون حجت اصرار به مخالفت مى كند معامله عدالت با او نمى شود على الاحوط.

5. هدايايى كه بستگان شوهر به عنوان كرايه زبان به زن مى دهند هبه معوّضه مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، هبه غير معوّضه است.

6. ابراء و صلح به امضاى ذيل ابراءنامه و صلح نامه بدون انشا لفظى محقق مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، مجرد امضا كفايت نمى كند.

[سؤال 10524] 5932

بسمه تعالى

من پسرى دارم كه در ضمن تحصيل تحت تعقيب ساواك قرار گرفت، اوّلين بارى كه به وسيلۀ مأمورين مورد آزار و اهانت قرار گرفت خيلى غير منتظره بود، به تشخيص دكتر همان ناراحتى ها باعث بيمارى او شده، مدّتى به ضعف اعصاب دچار بود، پس از معالجه به تحصيل خود ادامه داد و اكنون سالم است. حال كه تصميم به ازدواج گرفته و از من خواسته كه در اين مورد اقدام كنم، آيا لازم است به خانوادۀ دختر راجع به اين بيمارى او بگويم؟ البته با گفتن اين موضوع امكان دارد خانوادۀ دختر به شكّ بيفتند و اين ازدواج انجام نپذيرد آيا اگر نگويم مسئول نيستم؟

اميدوارم كه در پرتو عنايات حق موفق و مؤيد باشيد؛ ان شاء الله، خدا نگهدار

بسمه تعالى، گفتن سابقه كسالت لازم نيست ولى تدليس جايز نيست.

[سؤال 10525] 5933

بسمه تعالى 8 / 8 / 1358

دفتر امام خمينى، استدعا دارد به مسائل زير طبق فتواى امام پاسخ فرماييد:

1. اگر شخصى به عنوان اين كه شخص سالمى است دخترى را از خانواده اى به عقد خود درآورد و بعد از عقد معلوم شود كه شخص مزبور، خانواده و دختر را فريب

ص: 210

داده و هروئينى و معتاد است، چه صورت دارد و تكليف دختر بيچاره با اين انسان گرگِ صفت چه مى باشد؟

2. يك شخص معتاد به هروئين با يك ديوانه چه فرقى دارد؟ در صورتى كه ديوانه به ناموس خود خيانت نمى كند ولى شخص معتاد حاضر است براى يك مقدار گرد ناموس خود را بفروشد و دختر بدبختى را به فحشا و پلشتى بكشاند. خواهشمند است به اين موضوع هرچه زودتر جواب مرقوم فرمايند؛ زيرا پاى شرافت و ناموس دختران معصوم در ميان است.

بسمه تعالى، اگر عدم اعتياد در ضمن عقد، شرط يا عقد مبنى بر آن واقع شده باشد، زن حق فسخ دارد.

[سؤال 10526] 5934

بسمه تعالى

رهبر عالى قدر مرجع كبير جهان تشيع حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، با عرض سلام و اهداى تحيّات، از خداوند متعال مسئلت مى نمايد كه وجود مقدس آن حضرت را از بليّات مصون و سايۀ مبارك را بر سر مسلمين مستدام بدارد. ضمناً معروض اين كه جواب مسائل زير را لطفاً مرقوم فرماييد:

1. زنى و مردى با هم ازدواج نمودند. بعد از ازدواج، زن متوجه شد كه شوهرش معتاد است. آيا زن مى تواند عقد ازدواج را فسخ كند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد شرط نشده يا عقد مبنى بر آن واقع نشده، حق فسخ ندارد.

2. مردى زنش را طلاق داد و زن پس از انقضاى مدت عدّۀ طلاق با مرد ديگرى ازدواج كرد. پس از ازدواج براى زن معلوم شد كه شوهر سابقش در زمان عدّۀ طلاق فوت شده است؛ تكليف اين زن چيست؟

بسمه تعالى، ازدواج صحيح است و از زمان بلوغ خبر فوت شوهر اول زن بايد عدّۀ وفات بگيرد.

ص: 211

[سؤال 10527] 5935

بسمه تعالى

تهران، دفتر امام خمينى

ضمن سلام و دست بوسى اگر كسى به تدليس، زنى به كسى بدهد و موقعى كه عروسى كرد روز بعد فهميد كه زوجه مرض واگيرى كهنه دارد و او را برد خانه پدرش و دكتر گفته خوب شدنش طول مى كشد و زوج با وجود عيب احتياطاً صيغه طلاق را هم جارى كرد آيا زوجه حق مهر را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر دخول واقع شده زوجه تمام مهر را حق دارد.

[سؤال 10528] 5936

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى، پس از ابلاغ سلام، سلامتى شما را از خداوند مسئلت دارم.

شخصى صاحب زن و فرزند، به داعى كلك و خدعه، با ارائه شناسنامۀ المثنى كه در آن ثبت ازدواج نشده، دختر باكرۀ 17 ساله اى را خواستگارى كرده است. دختر ياد شده به داعى ازدواج با شرط ارتكازى تجرد مرد، پس از تحقيق لازم با مرد مذكور ازدواج مى كند. سپس مراسم عقد، عروسى و بالاخره ازالۀ بكارت به واسطۀ عمل زناشويى انجام مى گيرد. بعد معلوم مى شود كه مرد، زن و بچه دارد. با توجه به اين كه چنانچه دختر مى دانست كه آن مرد معيل است با وى ازدواج نمى كرد و با در نظر گرفتن اين جريان:

1. آيا عدم شرط ارتكازى موجب فسخ عقد مى شود؟

2. آيا زن مى تواند با همان لحاظ، تقاضاى طلاق كند؟

3. بر فرض عدم جواز فسخ، آيا زن مى تواند تقاضاى كل مهريه را دفعتاً بكند؟

4. آيا اين عمل از ناحيه مرد، موجب تعزير نيست؟

بسمه تعالى، زن حق فسخ ندارد و نمى تواند مرد را به طلاق اجبار كند، ولى

ص: 212

مى تواند تمام مهريۀ خود را به قرارى كه در عقد ذكر شده، مطالبه نمايد و چيزى بر مرد نيست، مگر آن كه تدليس كرده باشد، كه در اين صورت حاكم شرع مى تواند او را مؤاخذه كند.

[سؤال 10529] 5937

بسمه تعالى 25 / 10 / 1361

دفتر محترم امام خمينى

احتراماً؛ خواهشمند است به مسأله شرعى اين جانب پاسخ دهند.

مسأله بدين شرح است كه پس از جارى شدن صيغۀ عقد، پس از يك ماه مشخص گرديد كه دختر دروغ گفته است؛ يعنى اين كه سن خود را با بردن شاهد به دادگاه در زمان جمهورى اسلامى، پنج سال تقليل داده است؛ لكن با رجوع به مدارك تحصيلى و سال ورود به مدرسه مشخص گرديده سن واقعى ايشان غير از سنى است كه در شناسنامه قيد شده است؛ و در حال حاضر سن دختر، چهار سال از پسر بزرگ تر مى باشد و اينك پسر راضى به تشكيل خانواده نمى باشد.

خواهشمند است نظر خود را راجع به مهريه و هزينه هايى كه پسر متحمل شده و دختر اينك در خانۀ پدر مى باشد و تصرف نگرديده و با توجه به اين كه در ابتداى زندگى چنين دروغى گفته، به چه اميدى مى توان به تقواى چنين شخصى اعتماد كرد و چرا بايد دروغ بگويد؟! خواهشمند است تكليف شرعى را مشخص نمايند.

بسمه تعالى، با اين مقدار، پسر حق فسخ پيدا نمى كند و اگر قبل از دخول او را طلاق دهد، مهر نصف مى شود.

[سؤال 10530] 5938

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام عزّه

محترماً معروض مى دارد: اگر دختر را به پسر با چادر، سر به زير نشان دهند، به

ص: 213

طورى كه صورت دختر ديده نشود و پسر از واسطه ها بپرسد كه دختر عيب و نقصى نداشته باشد و واسطه ها بگويند: عيب و نقصى ندارد و خيلى هم دختر زيبايى است و سر به زيرى دختر از خجالت است ولى بعد از عقد، پسر ببيند كه چشم هاى دختر چپ و چاپيدگى در ابرو دارد؛ آيا عقد صحيح است يا نه؟ و اگر پسر عقد را پس بخواند، از مهريه چيزى به دختر تعلق مى گيرد يا نه؟ (نا گفته نماند پسر در اول كار به واسطه ها مى گويد: من دختر متدينه و با حجاب مى خواهم و بعد معلوم بشود كه دختر نسبت به احكام بى اعتنا بوده و از دبيرستان هم پاك سازى شده است). به فرض اين كه در موقع ديدن پسر و دختر، صيغۀ محرميت خوانده باشند، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، عقد ازدواج صحيح است، ولى اگر وصف كمال يا عدم نقص، در ضمن عقد شرط شده، يا عقد مبنى بر آن واقع شده، در صورت تخلف، شوهر حق فسخ دارد و در غير اين صورت، حق فسخ ثابت نيست. و در فسخ قبل از دخول، مهر ساقط است و بعد از دخول، تمام مهر ثابت است؛ و در طلاق قبل از دخول، نصف مهر و بعد از دخول، تمام مهر ثابت است.

[سؤال 10531] 5939

بسمه تعالى

حضرت مستطاب، آيت الله العظمى، امام خمينى، مدّ ظله العالى

اين جانب با توصيف و تعريفِ زنى، دخترم را به عقد دائمى برادر زن وى درآوردم، بدون اين كه من و يا دختر، قبلاً اين جوان را ديده، و يا شناختى از حال او داشته باشيم. بعد از اجراى عقد به وسيلۀ يك روحانى در محل، قبل از ثبت در دفتر اسناد، براى من و دخترم ثابت و معلوم گرديد كه آن صفات كماليه را - كه خواهر مذكوره اش، قبل از اجراى عقد، ذكر و شرح داده بود كه در تهران نامبرده صاحب چندين مغازه است، و خودش شخصاً، مدير مدرسه و آموزگار است، و صاحب حيثيت و شخصيت و شرافت و آبرو است - فاقد است و خودش بدون شغل مى باشد.

ص: 214

بعد از اطلاع از حالات نامبرده، دخترم حاضر به زندگى كردن با اين شخص، كه فاقد آن صفات است، نيست و در دفتر ازدواج حضور به هم نرسانيد، و به امضاى دفتر رضايت نداده و نمى دهد.آيا اين جانب مى توانم اين عقد را فسخ نمايم يا نه؟ لطفاً عنايت فرموده، جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر عقد مبنى بر وجود صفات كماليه در زوج، واقع شده و بعد از عقد معلوم شد كه زوج آن صفات كماليه را ندارد، زوجه مى تواند عقد را فسخ كند و خود را از قيد زوجيت آزاد نمايد، و نياز به طلاق از طرف شوهر ندارد.

[سؤال 10532] 5940

بسمه تعالى 31 / 2 / 1362

محضر مقدس حضرت آيت الله، امام خمينى، مدّ ظله العالى، محترماً بعد از سلام، مستدعى است نظر مبارك خود را در موارد زير بيان فرماييد:

شخصى زن بيوه اى را عقد دائم نموده است و پس از تصرف و چند روزى زندگى مشترك، زن دچار حالت بيهوشى گرديده و مدتى از طرف شوهر، به دكترهاى متعددى مراجعه و اقدامات لازم معمول گرديده، و بهبودى حاصل نشده است و ناچاراً از اهل روستايى كه زن در آن زندگى مى نموده و همچنين از پدر شوهر اول زن تحقيق به عمل آمد و معلوم شد كه زن قبلاً نيز دچار همين بيمارى بوده و به همين علت شوهر اول، او را طلاق داده است.

اينك چون زندگى با او مشكل است و هر دقيقه ممكن است در خانه تنها مبتلا به بيهوشى شده و پيشامد ناگوارى رخ دهد، قصد طلاق شده است؛ لذا مستدعى است مرقوم فرماييد آيا رضايت زن در اين مورد لازم است يا خير؟ همچنين چون قبلاً خود زن و كسان او، بيمارى نامبرده را در موقع خواستگارى به شوهر دوم نگفته اند و موضوع را كتمان كرده اند، آيا صداق ايشان لازم است پرداخت شود؟ و اگر لازم باشد، به چه نحو بايد پرداخت شود؟ و خسارت وارده - كه موضوع بيمارى را مكتوم

ص: 215

نموده اند - بايد به چه نحوه براى شوهر جبران شود؟

بسمه تعالى، بيمارى بيهوشى موجب حق فسخ نيست، و اختيار طلاق با شوهر است، و سكوت از ذكر بيمارى مذكور، موجب ضمان خسارت يا صداق نمى شود.

[سؤال 10533] 5941

بسمه تعالى 15 / 1 / 1362

دفتر محترم حضرت امام خمينى

از معظم له مسأله اى كه مورد ضرورت و محتاج به پاسخ است سؤال مى شود:

مردى دخترى را ازدواج كرده است كه عيوبى داشته است كه قبل از عقد ازدواج آشكار نكرده. است چشم مرد 60% نابينا است، كه توسط عينك پنهان كرده و بعد از عقد ازدواج دختر فهميده است. حال دختر مى تواند عقد را به هم بزند يا خير؟ اگر مى تواند عقد را به هم بزند، نصف مهر را مى تواند بگيرد يا نمى تواند؟

بسمه تعالى، در مورد سؤال نمى تواند عقد را فسخ كند.

[سؤال 10534] 5942

بسمه تعالى 16 / 9 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام، سلامتى وجود مقدس امام عظيم الشأن را از خداوند متعال مسئلت دارم.

از مقلدين حضرت امام هستم. خواهشمند است در مسأله زير مرا راهنما باشيد.

چنانچه مرد داراى عيبى غير از عيوب مندرج در مسأله 2381 باشد، شرعاً بايد در هنگام ازدواج و عقد به زن اعلام دارد يا خير؟

با آرزوى موفقيت و سر بلندى جمهورى اسلامى ايران، به رهبرى حضرت امام، در ظلّ توجهات حضرت ولى عصر عليه السلام

بسمه تعالى، اعلام لازم نيست.

ص: 216

[سؤال 10535] 5943

بسمه تعالى

1. اگر مردى در عقد شرط كند كه زن باكره باشد ولى بعد از عروسى معلوم شود كه زن باكره نيست و زن با اعتراف كردن به گناه خود و با توبه كردن بخواهد مهريه 150 هزار تومانى خود را به 14 سكه طلا به نيت 14 معصوم و 20 هزار تومان كم كند و بقيه مهر را ببخشد مرد مى تواند قبول كند و با هم زندگى كنند؟ و آيا پدر و مادر حق فهميدن اين كار را دارند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10536]

2. چون زن مى خواهد كه پدر و مادرش از اين گناه با خبر نباشند ولى دفتر ازدواج هم چون سن زن 17 سال است پدر او را مى خواهد، اگر مى شود كارى كنيد كه دفتر ازدواج قبول كند.

بسمه تعالى، در ثبت در دفتر ازدواج بايد مقررات مراعات شود.

[سؤال 10537] 5944

بسمه تعالى 2 / 11 / 1358

به نام خداوند بخشنده و مهربان

حضور محترم رهبر انقلاب، حضرت آيت الله امام خمينى، مدّ ظله العالى

اين جانب طلبه هستم و در قم ساكن مى باشم. ازدواج كرده ام و بعد از عروسى متوجه شده ام زنم باكره نبوده؛ چون نشان هايى را كه در عرف مردم مرسوم است، پس از زناشويى نديده ام. لذا به پزشك بانوان مراجعه شد تا مراتب معلوم گردد و چون پول پزشك را خانوادۀ زنم داده اند و پزشك گفته است كه آثارش مخفى است، آيا من مى توانم گفتۀ پزشك را قبول كنم كه زنم قبل از زناشويى باكره بوده است؟ از حضور محترم جناب عالى مى خواهم كه جوابم را بفرماييد و اگر جوابم به باكره نبودن زنم

ص: 217

مى باشد، چه مقدار از مهريه بايد كم شود؟ و تفاوت مهريۀ باكره و غير باكره چطور بر من معلوم شود؟ با تشكر و موفقيت در راه اهداف اسلام، خداحافظ

بسمه تعالى، مهريه همان است كه در عقد ازدواج تعيين شده و فرقى بين باكره و غير آن نيست، بلى اگر در عقد شرط بكارت شده، يا عقد مبنىّ بر شرط بكارت بوده و شوهر به طريق معتبر شرعى عدم بكارت را اثبات نمايد، مى تواند عقد را فسخ كند.

[سؤال 10538] 5945

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب، ابراهيم زمان حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دامت توفيقاته، سلام عليكم

لطفاً پاسخ سؤالات زير را مرقوم بفرماييد:

1. حكم ازدواج خواهران با برادرانى كه به طورى معلول شده اند كه مقطوع النسل گرديده اند چيست؟

بسمه تعالى، اختيار با طرفين است و در صورت توافق اشكال ندارد و اگردختر باكره است بايد با اجازه پدرش باشد.

2. حكم جوراب پوشيدن خانم ها را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، پوشيدن ساق پاها از نامحرم به وسيله جوراب يا چادر يا لباس ديگر واجب است.

[سؤال 10539] 5946

بسمه تعالى 24 / 2 / 1361

رياست محترم دفتر امام خمينى، ادام الله عمره، سلام عليكم، درود و سلام بى پايان به رهبر كبير انقلاب اسلامى حضرت امام خمينى و شهيدان صدر اسلام خوشا به حال ما كه در دورانى زندگى مى كنيم كه صراط مستقيم الهى نصيب ما گرديده و حكومتى بر

ص: 218

ما مسلط است كه تنها خواهان زندگى شرافتمندانه مى باشد، اين جانب روزى براى همسرم قرآن خوانده و ترجمه كردم، او شروع كرد به گريه كردن و گفت: من گذشته هاى بسيار تلخى دارم و مرتكب گناه شده ام، حال من با همسرم چگونه رفتار كنم؟

بسمه تعالى، توبه قبول است و لازم نيست مطلب را به كسى اظهار كنيد به خصوص اگر مفسده داشته باشد.

[سؤال 10540] 5947

بسمه تعالى

با دعا براى سلامتى امام كبيرمان و همچنين دعاى خيرمان بدرقۀ راه رزمندگان سخت كوشمان.

دخترى در سنّ پنج يا شش سالگى با پسرى از فاميل كار منافى عفّت انجام داده كه البته باكره مى ماند، اكنون بزرگ شده و مى خواهد ازدواج كند و به خاطر اين مسأله از ازدواج عاجز است؛ (زيرا فكر مى كند بايد اين مسأله را با مردى كه مى خواهد ازدواج كند بگويد تا زندگى با صداقتى را آغاز كند، و از طرفى نمى تواند بگويد، و به همين خاطر نمى تواند ازدواج كند) لطفاً وى را راهنمايى فرماييد؟

بسمه تعالى، لازم نيست مطلب را بازگو كند؛ بلكه لازم است خوددارى كند.

ص: 219

[سؤال 10543] 5950

بسمه تعالى

آيا در تعيين مقدار مهريه توافق دختر و پسر شرط است يا آن كه والدين آن ها هم حق اعمال نظر دارند؟

بسمه تعالى، بستگى به توافق دختر و پسر دارد.

[سؤال 10544] 5951

بسمه تعالى 24 / 12 / 1361

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى

احتراماً زنى به زوجيت مردى درآمده، مهريه او در قباله در ستون مربوطه مبلغ (هيچ) و يك جلد كلام الله مجيد و يك آينه و شمعدان ذكر شده است. اكنون مرد در مقام طلاق زوجه است. مقرر فرماييد اعلام گردد زوجه مستحق مهريه هست يا خير؟ و به عرض مبارك مى رساند كه زوجه به هنگام اجراى صيغۀ عقد چند بار شفاهاً و كتباً از تعيين مهريه صرف نظر كرده و بر همين مبنا ازدواج صورت گرفته است. نظر مبارك را اعلام فرمايند.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم كه مهريه در ضمن عقد فقط يك جلد كلام الله مجيد و آينه و شمعدان قرار داده شده، زن زايد بر آن چيزى بابت مهريه استحقاق ندارد.

[سؤال 10545] 5952

بسمه تعالى

حضور رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى، با سلام و درود خدمت امام عصر حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، و سلام و درود خدمت آن رهبر عزيز و اميد مستضعفان جهان، خواهشمند است در مسائل زير ما را راهنمايى بفرماييد:

1. اين جانب ذرۀ ناچيزى از اين امت امام هستم و با تمام وجود به اسلام و رهبرى

ص: 221

آن امام عزيز معتقدم و در جهاد سازندگى كوشش مى نمايم تا رسالتم را انجام دهم؛ اما پدر و مادرى دارم كه هر دو بالاى پنجاه سال سن دارند و فرائض دينى را انجام مى دهند، اما اعتقاد راسخى به جمهورى اسلامى ندارند، ولى ضديت نمى كنند. الآن اين جانب تصميم به ازدواج گرفته ام، اما آن ها مى گويند: بايد پنجاه - شصت هزارتومان خرج كنى و بالاى صد هزار تومان مهريه تعيين نمايى، و اين جانب در مقابل آن ها مقاومت كرده ام. خواهشمند است نظر خودتان را در اين مورد بفرماييد.

بسمه تعالى، زياد قراردادن مهريه اشكال ندارد، ولى هرچه كمتر باشد بهتر است.

2. حكم موسيقى هايى كه الآن از راديو و تلويزيون پخش مى شود را بفرماييد.

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

3. حكم بهره اى كه بانك ها مى دهند چيست و اگر در زمان طاغوت آن بهره را گرفته ايم و خرج كرده ايم، چه بايد بكنيم؟ و آيا در حال حاضر مى توان بهره را گرفت و به حساب رزمندگان واريز نمود؟

بسمه تعالى، بهره پول، ربا و حرام است و گرفتن آن جايز نيست و آنچه گرفته ايد را در صورت يأس از شناسايى صاحبش از طرف او به فقير صدقه دهيد.

[سؤال 10546] 5953

بسمه تعالى 10 / 11 / 1358

محضر قائد اعظم و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، دامت بركاته

با عرض معذرت و پوزش از گرفتن وقت حضرت عالى، خواهشمند است پاسخ سؤال زير را مرقوم فرماييد:

مسأله اى كه اكثر جوانان در موقع ازدواج با آن روبه رو هستند؛ قرار دادن مهريۀ زياد، از طرف والدين دختر مى باشد. با توجه به اين كه كراراً از وعاظ و سخنرانان مذهبى شنيده ايم كه قرار دادن مهريۀ زياد خلاف اصول اسلامى است. نظر حضرت عالى در مورد زياد بودن مهريه چيست؟

بسمه تعالى، در اسلام حدى براى مهريه، به نحو لزوم معين نشده، ولى

ص: 222

مستحب مى باشد كه مخارج ازدواج و همچنين مهريه را كم كنند و نيز مستحب است، مقدار مهريه از مهرالسنه كه پانصد درهم است زيادتر نباشد.

[سؤال 10547] 5954

بسمه تعالى 21 / 6 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، لطفاً به سؤالات اين جانب جواب دهيد.

1. در مورد مقدار مهريه از حضرت امام سؤال شود كه آيا پدر و يا مادر پسر مى توانند مهريه بنويسند و يا اين كه بايد خود پسر براى همسرش مهريه بنويسد؟ و تعدادى كه پسر مى نويسد، آيا همان وقت بايد آن مقدار پول يا طلا و يا ملك را داشته باشد؟ چون در بعضى موارد گفته مى شود كه در موقعى كه خطبۀ عقد جارى مى شود، اگر پسر مهريه اى را كه نوشته موجود نداشته باشد، زن و مرد بر هم حرام هستند و از نظر اسلام بهترين مهريه چقدر است و از چه تعدادى كه تجاوز كرد گناه محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، مالك بودن مقدار مهريه در حين عقد لازم نيست و مى تواند پدر يا مادر و يا خود پسر مهريه را به ذمه بگيرد و مهريه هر مقدار باشد مانع ندارد، ولى بهتر است از مقدار مهرالسنة تجاوز نكند.

2. براى رفتن به جبهه در حال حاضر اجازۀ پدر و مادر شرط است يا نه؟

بسمه تعالى، مادامى كه جبهه ها نياز به نيرو دارد، شركت در جبهۀ دفاع واجب است و اجازۀ والدين شرط نيست.

[سؤال 10548] 5955

بسمه تعالى 13 / 11 / 1361

با حمد به پيشگاه بارى تعالى، و سلام حضور برادر مسئول در دفتر امام خمينى

محترماً معروض مى دارد: در مورد يك مسأله شرعيه كه ذيلاً مطرح و تقديم مى گردد، خواستار جواب و پاسخ و فتواى امام عزيز در اين مورد مى باشد. خواهشمند

ص: 223

است - چون امر خيرى تا عيد در اين مورد در نظر است - در مورد پاسخ تسريع فرماييد.

در مورد مهريه، كه تأكيد در اين مورد به ميزان مهر السنه، در حدود پانصد درهم مى باشد، تقاضامند است ميزان آن را به پول امروز مشخص فرمايند، كه ان شاء الله نظر امام عزيز در اين مورد رهگشا براى اين جانب و بسيارى از جوانان اسلام باشد.

بسمه تعالى، مقدار مهر السنه 5/262 مثقال نقره مسكوك است و قيمت آن را از بازار تحقيق كنيد.

[سؤال 10549] ‘ 559

5. بفرماييد مهر السنة به پول روزگار ما دقيقاً چه مقدار است؟ در شهر ما شايع است كه مهر السنه شصت و پنج هزار تومان است.

بسمه تعالى، مهرالسنّه پانصد درهم است و قيمت آن به پول رايج، با مراجعه به اهل خبره مشخص مى شود.

[سؤال 10550] ‘ 2418

2. مهر السنّه در زمان ما چه قدر به حساب مى آيد آيا در يك عقد ازدواج مى شود هم مهر السنّه را به حساب آورد و هم مبلغ ديگر و چيز ديگر را به آن ضميمه نمود يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و مقدار مهر السنه 5/262 مثقال نقره مسكوك است و قيمت آن را از اهل خبره سؤال كنيد.

[سؤال 10551] 5956

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

دفتر استفتائات حضرت امام خمينى، سلام عليكم، اميدوارم در پاسدارى اسلام عزيز بيش از پيش موفق و مؤيد و منصور باشيد، استدعا مى شود كه به سؤالات زير پاسخ فرماييد:

ص: 224

1. مرسوم است كه بعضى از دختر خانم ها به عنوان اجراى احكام دين مقدس اسلام در موقع ازدواج مهريه خود را يك جلد كلام الله مجيد قرار مى دهند، آيا اين مسأله جنبه اسلامى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر قيمت آن معين شود مانع ندارد.

2. قسمتى از فرش نجس شده، در تطهير آن چه فرقى دارد با آب قليل بشوييم يا با آب جارى (آب لوله كشى شهر حكم جارى را دارد)؟ آيا در هر دو حال مى بايست آن قسمت از فرش را فشار داده و غساله آن را بيرون بريزيم يا فقط در تطهير به وسيله آب قليل؟

بسمه تعالى، در آب جارى جدا شدن غساله از محل نجس كافى است و لازم نيست بيرون ريخته شود و در آب قليل بايد غساله را بيرون بريزند.

[سؤال 10552] 5957

بسمه تعالى

پيشگاه مبارك زعيم عالى قدر، قائد عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته، خداوند سايۀ بلندپايۀ آن جناب را على رؤوس الانام مستدام بدارد.

محترماً؛ معروض مى دارد: اين جانب در موقعى كه پدرم براى اين جانب مجلس عقد گرفت مقدارى اراضى و مجارى و خانه به عنوان صداقيه داده است. عيال اين جانب در ازاى ارقام مذكور، اقرارى داده و راضى به ازدواج شده است و طبق قانون در دفتر ازدواج پول نوشته شده است. در حال حاضر پدرم نادم شده است و اظهار مى دارد كه زوجۀ شما فقط پول مى خواهد. استدعا دارم مقرر فرماييد: چنانچه شرعاً زوجۀ اين جانب حق پول دارد قبول كنم و جواب مثبت به نامبرده داده شود.

بسمه تعالى، آنچه عقد بر آن واقع شده؛ همان صداق و ملك زن است.

[سؤال 10553] 5958

بسمه تعالى

احتراماً؛ استدعا دارد نظريه شرعى و فتواى خود را نسبت به فتوكپى نكاح نامه اى

ص: 225

كه به پيوست مى باشد اعلام فرمايند كه مورد حاجت است.

ضمناً، يادآور مى شود كه از حضرت آيت الله منتظرى و حضرت آيت الله خاتمى امام جمعه محترم يزد طى نامه اى كه فتوكپى هر دوى آن ها به پيوست مى باشد استفتا شده، كه چون مفاد سند روى كاغذ نوشته شده بوده، مورد قبول واقع نگرديده است. از اين نظر اصل سند نكاح نامه را ارسال داشته تا نظريه شرعى و فتواى خود را نسبت به آن اعلام فرمايند.

اين جانب مبلغ اصل صداق - يعنى 000/ 450 ريال بابت وجه مهريه و 000/ 50 ريال بابت وجه التزام سند مذكور - را طى دو فقره چك داده ام كه در پرونده دادگسترى موجود مى باشد. استدعا دارد بيان فرمايند كه آيا شرعاً زوجه اين حق را دارد كه با توجه به مفاد سند علاوه بر مبلغ مرقوم، خانه و باغ را مطالبه نمايد يا خير؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، تنها نام بردن چيزى در قباله كافى نيست. آنچه كه عقد مبنى بر آن خوانده شده و يا آن كه در ضمن عقد تصريح بدان شده معتبر است.

[سؤال 10554] 5959

بسمه تعالى

محضر مقدس فقيه عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

احتراماً؛ به عرض مى رساند: در مورخۀ 17 / 11 / 59 قبل از صيغۀ عقد، زوج متعهد و ملتزم مى گردد كه يك صد و پنجاه متر از قطعه زمين مشاع را در دفترخانه اسناد رسمى بابت مهريه ما فى القبالۀ نكاحيه واگذار نمايد. ولى بعداً در تاريخ 17 / 12 / 59 يك ماه بعد از جريان نامبرده در بالا، با حضور زوج و زوجه و خويشاوندان طرفين صورت جلسه اى تنظيم مى شود و زوج و زوجه موافقت مى نمايند كه مهريه به مبلغ وجه عندالمطالبه تبديل گردد و طبق همان صورت جلسه كه در تاريخ 17 / 12 / 59 تنظيم شده صيغۀ عقد خوانده و در دفتر ازدواج ثبت و به

ص: 226

امضاى طرفين رسيده است. مستدعى است مقرر فرمايند: زوج تعهد زمين نامبردۀ بالا را مديون است يا تعهد جديدى كه قائم مقام آن مى شود و در قبالۀ نكاحيه نوشته شده است؟ و يا زوج هر دو تعهد را مديون است؟ متمنى است طبق شرع انور به سؤال در ذيل اين ورقه جواب دهيد.

بسمه تعالى، چيزى كه عقد بر آن واقع شده مهريه است و بايد همان داده شود.

[سؤال 10556] 5961

بسمه تعالى

در بلاد كشمير مرسوم است كه براى ازدواج يك ورقه به نام وكالت نامه مى نويسند و بر آن اسم ناكح و منكوحه و وجه مهريه و اسم وكيل عقد را درج مى كنند و از منكوحه و ناكح امضا مى گيرند و چند شاهد امضا نموده، سپس نزد وكيل مى برند و او صيغۀ عقد را جارى مى كند. بنابر آن در يك معامله، در وكالت نامۀ آن وجه مهريه مثلاً يكهزار و چهارصد و يك روپيه نوشته شد و براى شهود و منكوحه چهارده هزار و يك روپيه خوانده شد. و چون منكوحه سواد نداشت، مهريۀ مقرّره را كه به زبان شنيده امضا مى كند. وكيل هم صيغه را از روى نوشته كه كمتر از مقرّره لسانى بوده جارى مى كند. چون دختر از اين ماجرا مطلع مى شود، از ازدواج مُنكر مى شود. بيان فرماييد:

در همچو معامله اى شرعاً تكليف چه خواهد بود؟ آيا صيغه عقد صحيح خواهد بود يا خير؟ آيا اين دختر احتياج به طلاق دارد يا خير؟ بيّنوا توجروا

بسمه تعالى، عقد صحيح است و اگر مهر مورد توافق طرفين نبوده و زن آن را اجازه نكند، مهرالمثل ثابت مى شود.

درآورد و اين مقدار زمين تحت كشت برادران بنده است، چون بنده در حال حاضر محتاج هستم آيا به نظر شريف اين كمينه مى توانم حق خود را از نظر دستور اسلام و رهبرى آن امام بت شكن ادعا نمايم؟ آيا اين زمين كه پدر بنده از شوهر به عنوان شيربها گرفت حق بنده است يا از برادران است كه زمين را در دست دارند. استدعاى عاجزانه دارم مرقوم فرماييد كه اگر اين زمين مذكور را كه به عنوان شيربها گرفته شد بنده حق دارم دعواى حق خود را نمايم، و اگر هم به دستور اسلام حق دار نيستم آن را مرقوم فرماييد. حاليه تقاضامندم حكم شرعى اين سؤال را بفرماييد تا دستور اسلام شرعاً اجرا شود.

بسمه تعالى، اگر شيربها به پدر دختر داده شده و او [به] برادران دختر بخشيده و تحويل آن ها داده مال برادران است.

[سؤال 10558] 5963

بسمه تعالى

1. دوشيزه به عقد كسى درآيد و قبل از اين كه عروسى صورت بگيرد بعد از چند روز از وقوع عقد، داماد پشيمان شده و عقد را به هم زده و طبق قانون شرع به پرداخت نصف قباله محكوم شده؛ آيا اثاث و شيربها يا خرج مطبخ را كه داماد پرداخت كرده، حق پس گرفتن آن ها را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، آنچه كه در قبال انجام كارى پرداخت شده اگر كار انجام نگرفته، بازگشت دارد و گر نه برگشت ندارد و آنچه كه به عنوان هديه و بخشش پرداخت شده اگر به حال خود موجود است و طرف مقابل ذى رحم نيست، مى تواند در آن رجوع نمايد و پس بگيرد.

[سؤال 10559]

2. در قسمت شيربها يا خرج مطبخ كه حضرت امام در جلد دوم تحرير الوسيله فرموده منظور از تلف شدن شيربها يا خرج مطبخ فقط براى خرج عروسى است يا هر

ص: 229

خرج ديگر را شامل است؟

بسمه تعالى، آنچه كه به عنوان هديه براى هر منظورى باشد پرداخت مى شود اگر به حال خود در دست طرف باقى نباشد، دهنده حق رجوع و پس گرفتن ندارد.

3. اگر برادر عروس امانتى على حده از اثاث عروسى از برادر داماد بگيرد و بعد از به هم خوردن عقد، آن اثاث امانت را پس ندهد، در شرع جايز است يا خيانت؟

بسمه تعالى، چيزى كه به رسم امانت از كسى گرفتند، هر وقت صاحب امانت مطالبه كند بايد برگردانند.

[سؤال 10560]

4. مبلغ شيربها يا خرج مطبخ به هيچ عنوان خرج عروسى نشده؛ زيرا قبل از جلسۀ عروسى عقد به هم خورده.

بسمه تعالى، ميزان همان است كه در بالا ذكر شد ولى اگر مالى را براى مصرف به خصوصى در اختيار طرف گذاشتند و در آن مصرف خرج نشده، مى توانند پس بگيرند.

[سؤال 10561] 5964

بسمه تعالى

1. كسى در گرفتن شيربهاى دختر زياده روى مى كند و جهيزيۀ مناسب هم به دختر نمى دهد، مثلاً مبلغ 25 هزار تومان به عنوان شيربهاى دختر نقداً مى گيرد و از همين پول مذكور، مبلغ پنج هزار تومان را مثلاً براى جهيزيۀ عروسى مصرف مى كند و باقى پول كه بيست هزار تومان مى باشد را پدر دختر به عنوان شيربها مى گيرد؛ البته اين مبلغ مذكور، غير از مهر و علاوه بر آن است. آيا اين پول كه به عنوان شيربها مى گيرد، حلال هست يا حرام؟

بسمه تعالى، اگر شيربها را در مقابل عملى مثل سعى در ازدواج مى گيرد، يا با رضايت به او مى بخشند، حلال است.

ص: 230

2. طلبه اى در اثر تحصيل علوم دينى به مرض صداع و اعصاب گرفتار مى شود و در معالجۀ آن زحمت زياد كشيده، اما فايده نبخشيده است و مدت شش سال است كه به اين مرض گرفتار مى باشد؛ و لذا نمى تواند در تحصيل، به طور معمول زحمت بكشد؛ مثلاً يك هفته درس مى خواند و يك هفتۀ ديگر مشغول مداوا مى باشد و يا از شدت درد قادر به مطالعه نيست، و خلاصه، به مقدار قدرت خود زحمت مى كشد. او با اين وضع شهريه هم مى گيرد و به غير از شهريه هيچ راه درآمد ديگرى ندارد تا امرار معاش نمايد و عائله مند هم مى باشد و اين را هم يقين دارد كه با اين وضع نمى تواند كار كند؛ آيا اين شهريه گرفتن براى او جايز هست يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، جايز است.

3. شخصى جاهل به مسأله ظهار است، ولى در حضور دو مرد و يك زن به زنش مى گويد: پشت تو مثل پشت مادرم و خواهرم باشد؛ به خداوند و رسول اكرم صلى الله عليه و آله قسم كه من ديگر با تو همبستر نمى شوم و اين جمله را هم چند بار تكرار كرده است؛ اما عدالت آن دو مرد معلوم نيست و اين كلام از جهت دعوايى كه در بين آن ها بوده، در حال قهر و غضب گفته شده؛ آيا اين زن براى اين مرد حرام شده يا خير؟

بسمه تعالى، حرام نشده است.

[سؤال 10562] ‘ 6003

3. اگر در متن عقد ازدواج گفته شود كه مهر، يك صد هزار تومان و شيربها، بيست هزار تومان باشد و مراد، اين باشد كه شيربها را قبل از عروسى، به پدر و مادر دختر بدهند كه براى او جهيزيه و نحو آن فراهم كنند، آيا شيربهاى مذكور، جزء مهر مى باشد و به طلاق قبل از دخول، تنصيف مى گردد يا حكم ديگر دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، جزء مهر محسوب نيست.

[سؤال 10563] 5965

بسمه تعالى

شخصى دخترى را با ارتكاز ذهنى بكارت بدون اشتراط در متن عقد به ازدواج درآورده است؛ لكن بناء خارجى متعاقدين بر آن بوده است و بعد از دخول معلوم شده كه قبل از عقد، به گفتۀ زوجه توسط حمل بار سنگين زوال بكارت شده است ولى

ص: 231

زوج شك دارد كه توسط حمل بار سلب بكارت شده و يا سبب چيز ديگر است. يعنى در علت شاك است. لذا شب اول زفاف مطلب را به پدر زوجه اطلاع داده، و او گفته: «من براى دخترم مهريه نمى خواهم، مطلب مسكوت عنه باشد تا آبرويم ريخته نشود» و با اين حرف زوج ساكت شده و از طرفى هم اطمينان پيدا كرده كه سبب زوال، حمل بار است. در نتيجه نه ماه با هم زندگى كرده اند؛ ولى حالا مى خواهد طلاق بدهد و ادعا مى كند: اين دو علت باعث شد من عقد را فسخ نكنم. همچنين مى گويد: «زوجه اگر مى دانسته به توسط حمل بار بوده، چرا قبل از عقد به من اطلاع نداد تا عقد نكنم». زوجه هم مى گويد: «من درست يقين نداشتم كه بكارتم سلب شده. بلى، احتمالش را مى دادم. همچنين خجالت باعث شده كه مطلب را فاش نكنم و فقط به عيال برادرم گفتم. و اگر پدرم مهريه را بخشيده، از خودش اين عمل را كرده و به من خبر نداده و من مهرم را نبخشيده ام».

حالا بيان بفرماييد نسبت به مهريه و شيربهاى پرداخت شده تكليف چيست؟

در ضمن شيربها چيزى است كه در محل مرسوم است و به پدر زوجه مى بخشند به داعى كمك به خرج عروسى و تهيه جهيزيه از براى دخترش. و فرض اين است كه عين پول يا خرج شده و يا تبديل به جهيزيه شده است.

بسمه تعالى، شيربها را در فرض مذكور حق نداريد مطالبه كنيد. و زوجه نيز مهريه را استحقاق دارد و اختيار طلاق با شوهر است.

[سؤال 10564] ‘ 5701

3. آيا پولى كه در قبال ازدواج - كه مبلغى به اندازۀ يك يا دو هزار تومان و يا بيشتر - به عنوان شيرينى دريافت مى كنند و اگر ندهند، طلب محسوب مى كنند آيا حلال است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد شرط شده بايد بپردازد؛ و گرنه منوط به رضايت دهندۀ پول است.

ص: 232

[سؤال 10565] 5966

بسمه تعالى

شخصى كه دختر كسى را براى فرزند خود نامزد كرده وپيش از عقد كردن، آن دختر از دنيا رفته است. آيا مى توان مالى را كه پدر دختر از داماد خود قبل از عقد گرفته است پس گرفت يا خير؟ جواب را واضح بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر مهريه بوده و قبل از عقد دختر فوت كرده يا در مقابل عملى داده اند كه انجام نشده مى توانند پس بگيرند.

[سؤال 10566] 5967

بسمه تعالى 1 / 6 / 1361

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

پس از اهداى سلام و تحيت

پدرى مى خواهد براى فرزند خود زن بگيرد. پدر دختر و يا كسى كه اختيار عقد با او است مبلغى پول، مثلاً از چهل هزار تومان تا يك صد هزار تومان بر حسب قدرت طرف از وى مى خواهد يا صورتى مى دهد كه داماد اشيايى براى جهيزيه دختر تهيه نمايد و تحويل پدر دختر و يا كسان وى نمايد تا دختر با خود به خانه شوهر ببرد و در صورتى كه اين عمل انجام نشود اين وصلت انجام نمى گيرد؛ آيا اين پول و يا اين اشيا را زن مالك مى شود يا خير؟ در صورتى كه پس از انجام وصلت زن بميرد و يا طلاق بگيرد، اين وجهى كه بابت پول براى جهيزيه گرفته شده و يا صورت اشيايى كه كسان زن خواسته اند تا داماد خريدارى كند و تحويل كسان زن دهد و زن با خود به خانه شوهر ببرد. كسان زن كه ورثه او باشند حق ادعاى آن اشيا را دارند يا در موقع اخذ طلاق زن، حق مطالبه آن جهيزيه را دارند يا خير؟ مستدعى است حكم الله را در اين مسأله بيان فرماييد. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، پول يا اشيايى كه داماد داده، اگر جزء مهريه است، نمى تواند

ص: 233

پس بگيرد و اگر از مهريه نيست تا عين آن باقى است، پس گرفتن آن اشكال ندارد.

[سؤال 10567] 5968

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

دخترى كه پدر ندارد و در منزل عمو يا عمه يا خاله يا خالو يا برادر يا كسى ديگر بزرگ مى شود و كار هم مى كند مرسوم است هر وقت دختر به بلوغ رسيد او را عروس مى كند و چند مبلغ پول به نام گله مى گيرد آيا هر وقت دختر خانه شوهر رفت گله را مى تواند از آن كس مطالبه كند؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، حق مطالبه ندارد لكن اگر به رضايت چيزى به او بدهند يا در مقابل عملى قرار داده شود گرفتن آن مانع ندارد.

[سؤال 10568] 5969

بسمه تعالى 19 / 1 / 1361

دفتر مبارك استفتائات حضرت امام، مدّ ظله

نظر به اين كه در اكثر مناطق ايران مرسوم است كه هنگام ازدواج، مبلغ خيلى زيادى مثلاً دويست هزارتومان به عنوان شيربها از طرف داماد مى گيرند، شرعاً چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، در شيربها تفصيلى است كه در رسالۀ عمليه ذكر شده است.

[سؤال 10569] 5970

بسمه تعالى 8 / 3 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب، مرجع تقليد شيعيان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، أدام الله ظله

در كشور ما مرسوم است كه صاحبان دختر، مبلغى در حدود سى الى چهل هزار

ص: 234

تومان پول را به نام گله از داماد مى گيرند و اين مبلغ مذكور را پدر و مادر دختر تصرف مى كنند. البته مهريۀ دختر را على حده تعيين مى كنند. آيا تصرف مبلغ مزبور، مجوز شرعى دارد يا خير؟ خواهشمند است حكمش را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر با رضايت داماد گرفته شود مانع ندارد.

[سؤال 10570] 5971

بسمه تعالى 13 / 10 / 1361

به نام خدا، پاسدار حرمت خون شهيدان، سلام عليكم، دفتر محترم امام امت، خمينى كبير، رهبر انقلاب، با درود و سلام بر امام زمان، برپا كنندۀ عدل و عدالت و منجى عالم بشريت، و سلام بر امام امت، خمينى كبير، و درود و سلام بر تمامى شهيدان راه حق و عدالت، و سلام بر تمامى رزمندگان جبهۀ حق عليه باطل و كفر جهانى، و سلام بر شما برادرانى كه شب و روز در پيش برد اهداف مقدس جمهورى اسلامى كوشش مى كنيد. سؤالاتى چند خدمت شما عرضه مى دارم و خواهشمندم كه جواب را همراه با امضا و مهر آن دفتر به آدرس نامبرده ارسال داريد.

1. آيا مقدار پولى كه پدر عروس به عنوان «شيربها» يا پيش كش از داماد مى گيرد، صحيح است يا نه؟

اگر صحيح است به چه مقدار؟ و اگر مخالف شرع مقدس اسلام است، به چه مقدار؟ مكروه است يا حرام؟

2. روستايى است در بيرجند كه هر كس مى خواهد ازدواج كند، عده اى از مردم مى گويند كه بايد حتماً كلّ ده را غذا بدهد؛ يعنى به درب هر منزل يك ظرف غذا ببرى، ولى فكر نمى كنند كه اين جوان اين همه هزينۀ مخارج را از كجا تأمين نمايد و از آن گذشته اگر جوانى پدر نسبتاً پولدار هم داشته باشد، به فرزندش آن قدر كه بايد بدهد، نمى دهد. جوان مجبور مى شود يا داماد نشود و يا اگر خواسته باشد داماد شود، بايد از همان اول تشكيل زندگى از كسى قرض بگيرد و بعد از مدت ها هم نتواند قرض خود

ص: 235

را ادا نمايد. در صورتى كه اين روستا هم نسبتاً بزرگ است و جمعيت آن 170 خانوار مى باشد و تقريباً 25 الى 30 هزار تومان خرج همان يك روز مى شود و هيچ فكر نمى كنند كه اين يك وعده غذا براى آن كسى كه مى خورد، هيچ دردى را دوا نمى كند، ولى آن جوانى كه اين هزينۀ هنگفت را خرج مى كند و مى خواهد خانواده تشكيل بدهد، چه سختى هايى، و چه دردها و رنج هايى كه متحمّل نمى شود. جوانى كه اين هزينۀ هنگفت را خرج مى كند، مى تواند دست كم 10 هزار تومان آن را لوازم خانوادگى بگيرد تا يك عمر خود او و زن و فرزندان او از آن استفاده نمايند و يا پنج هزار تومان آن را به حساب امام و يا علماى ديگر، و يا به حساب جنگ زدگان و يا جنگ بريزد.

برادران محترم به اين سؤالات بندۀ حقير وجداناً پاسخ دهيد؛ چون كه عدۀ زيادى به موجب اين اشكالات از تشكيل دادن كانون پر مهر و محبت خانواده محروم هستند و شايد افرادى به علت فقر مالى داماد نشوند. در خاتمه توفيق شما را در راه خدمت به اسلام و مسلمين خواستاريم. ناگفته نماند اين نامه را از يكى از روستاهاى بيرجند نوشته ايم. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، كم كردن مخارج ازدواج امر مطلوب و مرغوبى است، بلكه اگر مخارج موجب اسراف يا مفاسد ديگر باشد، بايد ترك شود. و شيربها تابع قراردادى است كه در ضمن عقد مى شود.

[سؤال 10571] ‘ 862

2. پدر مبلغى به نام شيربها از داماد مى گيرد آيا مجاز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر با رضايت مى دهد مانع ندارد.

[سؤال 10572] ‘ 6667

2. پول نقدى كه قبل از عقد جهت تهيه جهيزيه به خانواده زن داده مى شود چگونه است و از آن كيست؟ گاهى پدر داماد مى گويد كه اين مبلغ را براى ما هرچه مى شود

ص: 236

بخريد. با اين قيد، اين پول مال كيست؟

بسمه تعالى، اگر پول را به كسى نبخشيده، باقى بر ملك مالك اول است.

1. هر گاه درصداق نامۀ زوجه نوشته شده است كه مثلاً مبلغ ده هزار تومان صداق است كه تماماً برذمه زوج يا پدر زوجه است كه وقت مطالبۀ زوجه به وى بپردازد، آيا در صورت مفروضه، زن مى تواند بگويد تا مهر مرا ندهى تمكين نمى كنم و برفرض اين كه بگويد، آيا اگر مانع از جماع قُبُلاً گردد، نفقه طلب دارد و مستحق نفقه است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر بعد از عقد تمكين نكرده، مى تواند تاگرفتن مهر خود تمكين نكند و در اين صورت، استحقاق نفقه دارد.

2. در جاهايى كه رسم است زن مدتى در عقد است و در خانۀ پدرش مى باشد و غير از جماع، آن هم مخصوصاً قُبُلاً، زوج ساير استمتاعات را از زن مى برد، البته نه هميشه بلكه گاهى، ليكن زن از مقاربت خاصه قُبُلاً اِبا مى كند، آيا در اين صورت مى تواند مطالبۀ نفقه هم بكند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر متعارف است وعقد، مبنىّ بر آن است، حق نفقه دارد.

3. در صداق نامه مى نويسند كه مرد بايد پنج من زمين بخرد يا يك خانه بسازد براى صداق و قيمت مى شود مثلاً هزارتومان. آيا چون زوج در آن حال زمين و خانه را نداشته، مهر باطل است و مبدل و برگشت به مهر المثل مى شود يا خير؟ و اگر صحيح است ليكن تا حال خريده نشده، آيا قيمت روز نوشته شده - يعنى همان هزار تومان - را بدهكار است يا بايد زمين به قيمت حال قيمت شود؟ و اگر قيمت زمين ها مختلف باشد، بايد حد وسط را در نظر گرفت يا خير؟

بسمه تعالى، مهر باطل نيست و بايد زمين يا خانه تهيه كند؛ و در خصوص قيمت، اگر تعارفى در بين نيست مصالحه نمايند.

4. دختر بالغۀ رشيده با مردى ازدواج نموده بدون اطلاع پدرش و پدر بعد از اطلاع، اجازه نكرده است و پدر هم در بلد نبوده و در شهر ديگرى بوده، ليكن امكان اين كه ازسوى وى، زوجين بااطلاع گردند بوده است. چون حضرت امام استيذان از ولى را احتياط دارد و مرد حاضر به طلاق نيست، آيا به اين احتياط امام، قاضى مى تواند حكم به عدم صحت عقد نمايد؛ خاصه اين كه پدر هم غايب بوده به نحوى كه ذكر شد، يا چون مقلد مى تواند در احتياطات، به مجتهد ديگرى رجوع كند و مرد مى گويد رجوع مى كنم - و خاصه در موردى كه مرد، عامى هم هست كه احتمال عدم دقت دربارۀ تقليد صحيح وى مى رود و دربارۀ فروج و دماء هم احتياط لازم است - حكم به صحت بايد كرد؟ و زن هم حال حاضر نيست با مرد زندگى كند. بفرماييد: اگر اصلاح ممكن نشود، وظيفۀ قاضى چيست؟ و اگر مرد گفت: من از مجتهد

ص: 238

ديگرى تقليد مى كنم چه بايد كرد؟ يعنى اشكال مرتفع مى شود و مى شود حكم به زوجيت كرد به مجرد گفتۀ او يا خير؛ چون در مظان جلب نفع است؟

بسمه تعالى، عقد مزبور باطل است و دادگاه حق طلاق ندارد؛ ولى خود طرفين اگر بكارت دختر زايل شده، مى توانند ثانياً بدون اجازۀ پدر باهم ازدواج كنند.

[سؤال 10576] 5974

بسمه تعالى

احتراماً؛ به استحضار مى رساند عيال اين جانب كارمند بوده و به قرار اطلاع، كليه اموال و اثاثيه ام را با همكارى چند تن از بستگانش، در غيابم سرقت نموده، و نيز فرزند خردسالم را رها، و مهريه دويست و پنجاه هزارتومانى خود را به اجرا گذاشته، و من قدرت پرداخت آن را نقداً ندارم. با توجه به اين كه من از ابتدا به چنين مهرى راضى نبودم، لكن با توجه به سخنان فريبندۀ خانواده اش، از قبيل اين كه ما مهر را نخواهيم گرفت، مهر را چه كسى گرفته، ما به خاطر سنگينى و سربلندى دخترمان در بين اقوام، اين مهر را تعيين مى كنيم، و جملات فريبنده ديگر، اين جانب به چنين ازدواجى تن دادم. حال با عنايت به مطالب فوق استدعا مى شود موارد زير را اعلام و ابلاغ نماييد:

1. با توجه به مطالب فوق پرداخت مهريۀ وى از نظر شرع چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، مهريه اى كه قرار داده اند را ضامن هستيد و بايد به او بپردازيد، و اگر قدرت نداريد بايد به شما مهلت دهند.

2. در صورت عدم مراجعه به محل انتخابى مسكونى، نفقه به او تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شرط مسكن براى زن نشده، بايد به مسكنى كه شوهر اختيار كرده، برود و اگر تخلف كند استحقاق نفقه ندارد.

3. با توجه به اين كه فرزند خردسال و شوهر شرعى اش احتياج به سرپرستى دارد و اين جانب راضى به سر كار رفتن وى نيستم اما وى توجهى نمى نمايد از نظر شرع چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد شرط نشده كه زن به كار خود مشغول باشد يا عقد مبنىّ بر اين شرط واقع نشده، براى خارج شدن از منزل بايد از شوهر اجازه بگيرد و اگر بدون اجازه برود

ناشزه است.

ص: 239

[سؤال 10577]‘ 4626

3. بعد از اين كه شخصى زنى را براى خود عقد كرد، قبل از تصرف - طبق فتواى حضرت آيت اللهى - زن حق دارد كه تمكين نكند تا مهر خود را بگيرد. بعد از تصرف و تمكين زن، آيا زن اين حق را دارد كه تمكين نكند تا مهر خود را بگيرد يا خير؟

بسمه تعالى، بعد از تمكين، حق امتناع ندارد.

[سؤال 10578] 5975

بسمه تعالى 17 / 5 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

در تحرير الوسيله، جلد دوم، مسأله يازده فرموده ايد: «بل لها أن تمتنع من التمكين و تسليم نفسها، حتّى تقبض مهرها الحالّ». ما در دادگاه با زنانى مواجه مى شويم كه مى گويند: ما از شوهرمان تمكين نمى كنيم و خود را تسليم وى نمى كنيم؛ چون مهرمان را نداده اند، و مطالبه مى كنيم و نمى دهد. آيا اين مسأله شامل حال زنانى مى شود كه قبلاً تمكين كرده اند و چه بسا از شوهر خود بچه هم پيدا كرده اند و يا فقط شامل زنانى مى شود كه شوهر براى اولين بار مى خواهد با آن ها نزديكى كند؟ خيلى محل ابتلاء است، زود جواب مرحمت فرماييد.

بسمه تعالى، اگر قبلاً تمكين كرده، حق امتناع ندارد.

1. در عقدنامه ها مكتوب است كه زوج به زوجه وكالت ضمن عقد خارج لازم داده كه با توجه به شروط مندرج در آن و اثبات در مرجع صالحه خود را مطلقه نمايد. و اين طلاق بائن بوده و در صورت توافق كتبى طرفين در زمان عده قابل رجوع است. حال اگر يكى از موارد مندرج محقق شد و زوجه با وكالت مأخوذه طلاق بگيرد و گرفت. آيا حق اخذ مهريه هم دارد؟ در ضمن، بائن بودن طلاق از چه باب است؟ ديگر اين كه آيا در اين موارد زوج بدون رضايت زوجه مى تواند رجوع كند؟ در صورت مثبت بودن جواب؛ آيا نقض غرض نمى شود؟

بسمه تعالى، اگر زوجه مدخول بها بوده، تمام مهر و اگر غير مدخول بها بوده، نصف مهر بعد از طلاق بايد داده شود. و طلاق رجعى با شرط، بائن نمى شود و چنانچه طلاق رجعى بوده، شوهر مى تواند در عدّه رجوع كند، هر چند بدون رضايت زن باشد.

2. در بعضى عقدنامه ها غير از شروط چاپى مندرج حين عقد، شرط يا شروط ديگرى بين زوجين منعقد مى گردد؛ از آن جمله شرط مى كنند: اگر زوج به زوجه، ظرف شش ماه از قرار ماهيانه يك هزار تومان نفقه نپردازد؛ زوجه به وكالت بلاعزل مى تواند خود را مطلّقه نمايد. اين شرط محقق مى شود و طبق شرط مذكور، زوجه از دادگاه درخواست رأى طلاق با اخذ مهريه يا بدون اخذ آن مى نمايد. دادگاه طبق وكالت سابق با عدم رضايت فعلى زوج، حكم طلاق صادر و زوجه مطلقه مى شود. آيا با اين كيفيت زوج حق رجوع به زوجۀ مطلقه - بدون رضايت زوجه - را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر طلاق رجعى است مى تواند رجوع كند.

3. در عقدنامه ها شرط ضمن عقد شده كه اگر زوج بدون رضايت زوجه همسر ديگرى اختيار نمايد، زوجه وكيل و وكيل در توكيل غير، بلاعزل باشد كه خود را مطلّقه نمايد. حال اگر زوجه بدون عذر موجه از زوج تمكين ننمايد و موضوع عدم تمكين در دادگاه به اثبات رسيده و منتهى به دادنامۀ قطعى بر عدم تمكين و نشوز زوجه صادر گردد و زوج بخواهد به علت عدم تمكين و نشوز زوجه ازدواج مجدد نمايد و يا به علت مذكور ازدواج مجدد هم كرده باشد. زوجه مى تواند با وكالت مأخوذه ضمن عقد خود را مطلّقه نمايد؟ يا اين كه وكالت مأخوذه در مورد ازدواج مجدد زوج، به علت عدم تمكين زوجه، از اين امر (طلاق زوجه) مستثنا مى باشد.

بسمه تعالى، اگر بنحو مطلق، شرط توكيل در طلاق شده، استثنا نمى شود.

ص: 241

[سؤال 10580]‘ 2928

5. دخترى را كسى به عقد خودش درآورده و با آن دختر قبل از عروسى ملاعبه مى كند و آن دختر قبل از دخول حامله مى شود و بعد از اين منجر به طلاق مى شود، آيا اين دختر مهر كامل حق دارد؟ و بعد از طلاق عده دارد يا نه؟

بسمه تعالى، با طلاق قبل از دخول، مهر نصف مى شود و تا وضع حمل بايد عده نگهدارد.

[سؤال 10581]‘ 2685

3. اگر كسى زن ثيّبى را به عقد خود درآورد و قبل از دخول طلاق دهد، آيا تمام المهر را بپردازد يا نصف المهر؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، نصف مهر را بايد بپردازد.

[سؤال 10582] 5977

بسمه تعالى 20 / 7 / 1358

پيشگاه مبارك رهبر عالى قدر امام خمينى، محترماً به عرض مبارك رهبر انقلاب مى رسانم اين جانب از عشاير ايل زايى جزء استان كرمان در سال 1356 با يك سيده ازدواج كردم. مبلغ 12000 هزار تومان مهريه معين كرده و مبلغ 45000 تومان پول نقد از حقيرگرفته اند براى خريد اجناس دختر تا اين كه دختر در خانه پدرش فوت كرد و به تصرف اين جانب نرسيد. در ثانى يك قالى دادم كه آن قالى را هم پدر دختر تصرف كرد من 2 انگشتر طلا و 1 النگو طلا و يك ساعت و تعدادى لباس و چمدان بردم براى پوشيدن دختر باز هم آن ها را ندادند استدعا دارم از مقام عظيم الشأن رهبر انقلاب فتواى دينى مرقوم بفرماييد.

بسمه تعالى، با فرض اين كه زن بعد از عقد و قبل از دخول فوت كرده، نصف مهريه را مستحق است و اموالى كه با پول نقد شوهر صرف در تهيه جهيزيه شده ملك خود شوهر است مگر هبه كرده باشد و اموالى كه در

ص: 242

حين فوت ملك زن است به ورثه او كه از جمله شوهر است مى رسد و سهم شوهر نصف است.

[سؤال 10583] 991

2. اگر پدرى يك دانگ خانۀ مسكونى خود را صداق عروسش كرد و پسرش قبل از عروسى فوت كرد. آيا نيم دانگ خانه از مهريۀ عروس - چون عين آن باقى است - به پدر بر مى گردد يا به پسر، كه در اين صورت پدر در ارث شريك مى گردد؟

بسمه تعالى، در فوت شوهر قبل از دخول، نصف مهر به شوهر بر مى گردد و جزو تركۀ او محسوب است.

[سؤال 10584] 5978

بسمه تعالى

با سلام خدمت رهبر عزيز، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى و طول عمر براى شما، مى خواهيم يك مسأله اى را براى ما روشن كنيد.

مسأله اين است كه: فرزند من چند ماه پيش در حمله فتح المبين توسط بعثيان كافر به آرزوى ديرينۀ خود يعنى شهادت، رسيد. همسر وى نيز دختر باكره مى باشد كه هنوز به خانۀ شوهر نيامده و در منزل پدر به سر مى برد. حال مى خواستيم ببينيم آيا به چنين همسرى از حقوق شهيد چيزى مى رسد؟ و همچنين مى خواستيم ببينيم كه از مهر چقدر مى رسد. و همچنين از اموال شهيد ارث مى برد؟ و اگر اموالى از شهيد و خانوادۀ او نزد عروس و خانواده اش به رسم امانت سپرده شده كه در موقع عروسى به منزل داماد بياورد، مى توانيم مطالبه و استرداد نماييم؟

بسمه تعالى، نصف مهريه را حق دارد و از اموال شهيد ارث مى برد و آنچه را شهيد به او بخشيده، ملك او است و نمى توانند پس بگيرند و ديگران اگر چيزى به او داده اند، تا عين آن باقى است مى توانند پس بگيرند و حقوقى

ص: 243

كه به خانواده شهيد داده مى شود، از كسى است كه به حسب مقررات به او مى رسد.

[سؤال 10585]‘ 3452

2. آيا خانمى كه خودش دادخواست طلاق بدهد و در دادگاه محكوم شود مى تواند تقاضاى گرفتن مهريه را بنمايد؟

بسمه تعالى، مهريه را حق دارد.

[سؤال 10586] 5979

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى

محضر مباركتان را آگاه مى سازم مبنى بر اين كه در زير نامۀ اين جانب در خط مباركتان آمده است كه تمام مهر را مستحق است هر چند عيب مرتفع نشده باشد. امام عزيز و گرامى لازم به يادآورى است كه از طرف دادگاه، نامبرده را به پزشكى قانونى معرفى كرديم و فتوكپى آن به پيوست ارسال مى گردد و در گواهى نيز آمده است كه الآن امكان دخول نيست و درآمدى نيز ندارم كه بخواهم همسر ديگرى انتخاب كنم. و با نامبرده نيز زندگى برايم ميسر نيست. از محضر مباركتان استدعامندم بفرماييد كه آيا شرايط فسخ به نامبرده تعلق مى گيرد يا نه؟ و اگر نمى گيرد چه مقدار حقوق به وى تعلق مى گيرد، از محبت هاى امام عزيز كمال سپاس گزارى را دارم.

بسمه تعالى، با فرض تحقق دخول، تمام مهر را استحقاق دارد و در صورت وجود شرايط فسخ مى توانيد فسخ كنيد.

[سؤال 10587] 5980

بسمه تعالى 29 / 11 / 1360

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

بيان فرماييد با در نظر گرفتن اين كه (تملك الزوجة، المهر بأجمعه بمجرد العقد)

ص: 244

اگر زفاف واقع نشده و طلاق هم از طرف زوج واقع نشده كه مهر تنصيف شود؛ آيا زوجه مى تواند تمام مهر را از زوج مطالبه كند و در صورت عدم پرداخت مهر، به وسايل قانونى متوسل شود و مهر را تماماً بگيرد يا نمى تواند؟

بسمه تعالى، زن مهريه را به عقد مالك مى شود و مى تواند مطالبه كند، ولى بدون تمكين استحقاق نفقه ندارد.

[سؤال 10588] 5981

بسمه تعالى 14 / 1 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى، قائد عظيم الشأن و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، پس از تقديم سلام و عرض ارادت، سلامتى وجود مبارك حضرت مستطاب عالى را از خداوند متعال - همواره - تقاضا دارم، و بعد؛ لطف فرموده، پاسخ اين مسائل را مرحمت فرماييد:

1. مردى زنى را به عقد دائم عقد مى كند و پس از دو روز كه زوجه را ملاقات مى كند، عقد را فسخ مى كند و اظهار مى دارد: اين زوجه را نديدم و صيغه خواندم؛ و آن طورى كه وصف و تعريف كردند نبود و اين زوجه، براى من قابل قبول نيست و مسامحه بردار هم نيست و الاّ عقد را فسخ نمى كردم. اولياى زوجه مى گويند: چون صيغۀ عقد را خوانديد، بايستى نصف مهريه را بپردازيد؛ زوج در جواب مى گويد: اين در صورتى است كه مرد، زن را ديده باشد و الاّ اگر زن را نديده، و توصيف و تعريف، شنيده باشد كه پس از رؤيت، مطابقت نداشته باشد، نصف مهريه را حق ندارد. در اين مورد، حكم چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر موجبى براى فسخ نباشد، مهريه ساقط نيست؛ و به طلاق قبل از دخول، مهر تنصيف مى شود؛ و مواردى كه شوهر حق فسخ دارد، در رساله ذكر شده است.

2. زنى سؤال مى كند كه من با مرد پيرى ازدواج كردم و مهريۀ من بيست هزارتومان است؛ آيا من با اين مهريه، مستطيع هستم و حال آن كه به غير از اين مهريه، چيز ديگرى ندارم و بعد از شوهر، كسى كه

ص: 245

خرج مرا عهده دار شود ندارم؟

بسمه تعالى، در صورتى كه تمام احتياجات زن، به توسط همسر او رفع مى شود و وجه مذكور براى مخارج حج او كافى است، مستطيع است.

3. زياد سؤال مى كنند كه اين آوازهاى راديو و تلويزيون، همۀ آن ها استماعش اشكال ندارد و هيچ كدام موسيقى نيست و ما مى توانيم همۀ اين صداها و آهنگ ها را گوش دهيم؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك، مانع ندارد.

4. عكس زن كه كاملاً مشخص و پيدا باشد و صورت زن نمايان شود در عكس و در معرض و دسترس و نظاره همه مردها قرار گيرد چگونه است و اين كه بين مردم معروف است كه عكس زن براى مردى كه او را نمى شناسد اشكال ندارد بيان فرماييد.

بسمه تعالى، چنانچه صاحب عكس شناخته نشود و در ديدن مفسده نباشد نگاه كردن به عكس جايز است.

[سؤال 10589] 5982

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، حفظه الله تعالى، سلام عليكم بما صبرتم ورحمة الله وبركاته، ضمن عرض سلام و آرزوى توفيق حضرات و شما خدمتگزاران صديق و پيروزى هرچه زودتر اسلام عزيز بر استكبار جهانى، بدين وسيله محترماً؛ سؤالى شرعى را مطرح مى نمايم و اميدوارم برادران پاسخ گوى سؤال - از آن جايى كه اين مسأله، در واقع سرنوشت زندگى دو نفر را مشخص خواهد نمود - دقيقاً سؤال را خوانده و جواب را كتباً عنايت نماييد.

قريب به 27 سال پيش - تقريباً در سال 1334 - مرد و زنى به عقد يكديگر درآمده و سپس ازدواج مى نمايند؛ پس از ازدواج مشخص مى گردد كه نوزادى از آن ها متولد نخواهد شد. در اين رابطه، دفعات متعددى به دكترهاى متخصص - متخصص هاى غدد جنسى در اصفهان و تهران - مراجعه مى نمايند و حتى مراجعات چندى نيز به متخصصين داروهاى طبى و داروهاى گياهى داشته اند و جواب تمام پزشكان منفى بوده است.

ص: 246

البته اين نكته قابل تذكر و توجه است كه عيب و نقص، از جانب مرد و شوهر مى باشد. پزشكان متخصص، با آزمايشات مكرر و معاينات پزشكى به شوهر اطلاع داده اند كه شما در واقع نطفه نداريد و داراى فرزند نمى شويد و زن نيز به اين اميد كه شايد - ان شاء الله - در آينده در اثر معالجات، نطفه دار و نتيجتاً فرزنددار گردند، مانده و به زندگى ادامه داده است؛ لكن تا كنون همان گونه كه قبلاً بيان گرديد، جواب و نتيجۀ مثبت مشاهده نشده است. در اين رابطه، چند سؤال براى ما مطرح است كه تقاضامنديم دقيقاً به اين سؤالات جواب فرماييد:

1. آيا زن با توجه به مسائل و موضوعات فوق الذكر، بدون رضايت شوهر (خواه شوهر، راضى باشد يا راضى نباشد) مى تواند طلاق بگيرد يا خير؟ و اگر با ميل خود، خواست طلاق بگيرد، مسأله مهريه چگونه خواهد بود؟ آيا بايد از طرف شوهر به زن، تماماً پرداخت گردد يا بايد نصف پرداخت گردد و يا اساساً لازم نيست مهريه اى به زن پرداخت شود؟

بسمه تعالى، طلاق بدون اذن شوهر باطل است و بعد از تحقق دخول، تمام مهر را بايد بدهد.

2. آيا شوهر مى تواند با اجازۀ زن، براى مدتى - مثلاً يك سال - زنى ديگر را صيغه يا عقد نمايد؟ اين سؤال را از آن جهت مطرح نمودم كه در واقع، براى مرد اتمام حجت شده باشد.

بسمه تعالى، ازدواج زن ديگر - موقت يا دائم - جايز است و بايد رعايت مقررات دولت اسلامى بشود.

3. اگر زن با ميل خود، خواست كما فى السابق، با توجه به اين كه مى داند از شوهر، فرزنددار نخواهد شد بنشيند و به زندگى خود ادامه دهد، در اين جا مسأله شرعى اين موضوع چگونه خواهد بود؟ آيا زن، گناهكار نخواهد بود؛ با توجه به اين كه اگر طلاق بگيرد، مى تواند از شوهر ديگر - ان شاء الله - بچه دار شود و مرتكب معصيت نخواهد بود در دنيا و آخرت؟ و در واقع، مسأله آخرتى مطلب چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، صبر زن با شوهر مذكور اشكال ندارد.

اميدوارم كه در پرتو عنايات حق موفق و مؤيد باشيد؛ ان شاء الله، خدا نگه دار

ص: 247

[سؤال 10590] 5983

بسمه تعالى

محضر مقدس و مبارك رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

زنى هستم كه شوهر خود را از دست داده ام و داراى قطعه زمينى هستم كه در صداقم قرار داشته و فعلاً متصرّف و از طريق كشت و زرع با آن امرار معاش مى نمايم؛ و از طرفى فاقد محل سكونت بوده و از حيث مسكن در مضيقه قرار گرفته ام. آيا جايز است در زمينى كه از طريق صداق، در ملكيت اين جانبه قرار داده شده، دو اتاق براى سكونت خود بسازم يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 10591] 5984

بسمه تعالى 2 / 5 / 1361

تهران، دفتر محترم حبر اعظم، رهبر كبير انقلاب اسلامى جهان، امام خمينى

احتراماً؛ ضمن درود فراوان بر پيامبران راستين خدا از آدم تا خاتم صلى الله عليه و آله و نثار سلام و تحيّت بر ائمه برحق و سلام بر خمينى بت شكن، خاطر عالى متصديان و مسئولين محترم دفتر امام را به سؤال ذيل، معطوف مى دارد.

اگر زن بدون خواسته و رضايت مرد، با استفاده از نفوذ در دادگاه هاى آريامهرى و توانايى اجيرنمودن وكيل زبردست در آن دادگاه هاى كذايى - با وجود داشتن مرد، مدارك متعدد و كافى و شرعى و قانونى، از قبيل دعوت رسمى و ارسال چند مرد عادل و بى نظر، براى دعوت زن به زندگى، و مدارك و ادلۀ زياد دال بر عناد و سرپيچى زن از مراجعت به زندگى و منزل مرد - غياباً حكم طلاق گرفته باشد، آيا:

1. وصول مهريۀ نامبرده با توجه به نكات فوق و معيل بودن مرد، به چه نحو و صورتى خواهد بود؟

ص: 248

2. آيا صدور حكم طلاق غيابى، بدون حضور و رضايت مرد، شرعى است؟

استدعا دارد رأى و نظريۀ دفتر مرجعيت بزرگ اسلامى را امر به ابلاغ فرمايند.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، مهريه، ملك زن است و شوهر نمى تواند دوباره آن را به خود برگرداند؛ ولى طلاقى كه بدون اذن شوهر و بدون مجوز شرعى انجام گرفته، باطل است.

[سؤال 10592] 5985

بسمه تعالى 11 / 4 / 1361

حضور محترم نمايندگان امام در قم، پس از عرض سلام و درود و طلب رحمت خدا و آرزوى توفيق بيشتر در انجام وظايف سنگينى كه به عهده داريد. مزاحمتان گشتم تا به چند سؤالى كه فهم آن از رساله برايم مقدور نگشت پاسخ بفرماييد.

1. آيا مرد مى تواند به قولى كه به همسرش داده، على رغم توانايى بر انجام آن، عمل نكند؟ دليل او اين باشد كه اگر مرد در عقد نكاح قصد داشته باشد مهريه را ندهد، عقد صحيح است و اين حكم را دليلى براى وفا نكردن به قول خود قرار دهد تا توجيه شرعى هم كرده باشد؟

بسمه تعالى، از صفات مؤمن وفاء به وعده است، و در هر صورت شوهر نمى تواند از اصل پرداخت مهريه امتناع ورزد.

2. وظيفه شرعى يك زن در برابر شوهرش كه با استفاده از احكام اسلام مبنى بر اطاعت زن از شوهر، همسر را از ديدار بستگانش و آشنايانش باز مى دارد - به اين دليل كه آن ها اثراتى مى گذارند كه باعث مى شود علاقه زن به آن ها زياد شود و به خاطر اين علاقه نتواند برخى از حرف هايشان را رد كند، در حالى كه آن ها مسلمانند و كافر هم نيستند و نماز و روزه شان هم سرجايش است - چه مى باشد؟

بسمه تعالى، خروج زن از منزل شوهر براى غير واجبات، منوط به اجازۀ شوهر است.

3. آيا به اين دليل كه كودك بايد دو سال كامل شير بخورد مى توان از همخوابى با شوهر اجتناب كرد؟ چون در آن صورت احتمال حاملگى مجدد و قطع شير هست.

ص: 249

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در صورت درخواست شوهر، زن حق امتناع ندارد.

4. آيا ادكلن هاى خارجى مردانه و زنانه كه انسان نمى داند در آن ها الكل هست يا نه، نجس هست و انسان به واسطه استفاده از آن بدنش نجس مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، محكوم به طهارت است.

5. ظروف و دستكش هاى پلاستيكى اگر نجس شود، مثلاً به مدفوع كودك آغشته گردد؛ آيا با آب كشيدن آن ها و برطرف شدن نجاست، تطهير مى شوند يا نه؟

بسمه تعالى، پس از زوال عين نجاست با آب كشيدن پاك مى شود.

6. اگر انسان نذرى كرده باشد، مثلاً روزه گرفتن ده روز اول ماه قربان و فراموش كرده باشد كه آيا قيد زمان را مطرح كرده يا نه و منظورش هر سالى كه شد، بوده است يا حتماً اولين سال بعد از اداى نيت مرادش بوده، در صورتى كه در اولين سال فرا رسيدن آن ماه به واسطه كسالت نتواند آن را ادا كند؛ آيا مى تواند اين روزه ها را در سال هاى بعد در همان ماه بگيرد و يا مى تواند روزه ها را در هر روزى قضا كند و آيا بايد كفاره بدهد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، كفاره واجب نيست، ولى سال بعد روزه ها را بگيرد و نيّت ادا و قضا نكند.

[سؤال 10593] 5986

بسمه تعالى 8 / 4 / 1361

درود بر روان پاك شهيدان اسلام، درود بر امام امت، سلام بر امت بيدار و هميشه در صحنۀ حزب الله، برقرار باد پرچم پر افتخار اسلام.

براى من يك مسأله پيش آمد، كه لازم شد شما را در جريان بگذارم و شما رهنمودى در اين باره بفرماييد.

اگر كسى زنى را عقد كند و او را در خانه نياورد و بعد بخواهد او را طلاق دهد، چگونه با وى رفتار مى شود؟ آيا پول پس داده مى شود يا نه؟ آن مقدار پول كه به او داده اند، سى هزار تومان است، و پشت قباله شصت تومان مى باشد با توجه به هفت عيب هايى كه در رساله ذكر شده، داراى هيچ كدام نمى باشد، فقط پير و فرسوده است، و حدود 34 سال تكميل سن دارد. از جناب عالى خواهشمنديم كه جواب را ارسال

ص: 250

فرماييد. الله اكبر، خمينى رهبر، با تشكر از امام امت، خمينى كبير

بسمه تعالى، اگر طلاق قبل از تحقق دخول انجام گيرد، نصف مهريه اى كه در ضمن عقد براى زن قرار دادند، به او بر مى گردد.

[سؤال 10594] 5987

بسمه تعالى 11 / 3 / 1361

1. اگر مرد جوانى با دختر جوانى طبق سنّت دين مبين اسلام ازدواج نمايد و در عقد شرط نكنند كه دختر باكره باشد، ولى طبق معمول، فرض بر اين است كه دختر باكره باشد و ديگر لازم نمى دانند كه شرط كنند و عقد مى بندند. اين فرد جوان با فرض

اين كه دختر، باكره است؛ مهر زن و تمام چيزها را قرارداد كرد. بعد از ازدواج معلوم شد كه دختر باكره نيست و مدت دو - سه سال، باز هم معمولى با هم زندگى كردند، ولى شوهر از اين ازدواج ناراضى و از زن متنفّر است. آيا حق طلاق دارد؟ و اگر داشته باشد، زن حق گرفتن مهريه را دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، زن حق دارد تمام مهريه را مطالبه كند و اختيار طلاق با شوهر است، ولى مراعات مقررات دولت اسلامى هم لازم است.

2. اگر نعوذ بالله شخصى با زنى زنا كند و دخترى به وجود بيايد، مى تواند با آن دختر ازدواج كند يا خير؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

3. شخصى با زنى زنا كرد و دخترى از زن متولد شد كه معلوم نيست مال شوهر زن است يا نه. اگر پسر اين شخص با دختر آن زن ازدواج كند، درست است يا خير؟

بسمه تعالى، دختر اگر از آن مرد نباشد، پسر آن مرد مى تواند با آن دختر ازدواج كند.

4. اگر فردى ابزار كار خريده و مى خواهد با آن امرار معاش نمايد، آيا اين ابزارها سر سال خمس دارند يا خير.

بسمه تعالى، ابزار كار، در حكم سرمايه است و خمس دارد.

ص: 251

جوانى 23 ساله: شغل درجه دار ژاندارمرى، داراى زن، بدون اولاد در اثر تصادف با ماشين وفات نموده. زن متوفى از پدر شوهرش مطالبه مهريه مى نمايد. در صورتى كه از متوفى مالى به جا مانده پدر شوهر هم فقير و بى چيز است؛ آيا خانم (زن متوفى) مى تواند از پدر شوهرش مهريه بستاند؟

بسمه تعالى، پدر شوهر ضامن مهريه نيست.

متعارفى در اين باره در بين نيست با توجه به اين كه ميزان ارزش تعيين شده از قيمت سكه ها كمتر است در مقدار تفاوت بايد مصالحه نمايند.

[سؤال 10599] 1270

3. وقتى كه خواستند مرا عقد كنند قرار شد مهريه مرا خانه قرار دهند، ولى چون داماد منزل شخصى نداشت، آقاى عاقد گفتند نمى شود و آن موقع يعنى در سال 1355 مبلغ 200 هزار تومان كه قيمت يك منزل نسبتاً خوب بود مهريه من كردند. بعدها شوهرم هميشه مى گفت هر وقت خانه خريدم به جاى مهريه ات به نام تو مى خريم، تا اين كه سال گذشته در خارج از تهران در جاده ورامين منزلى قرار شد بخريم و براى تهيۀ پول آن من مجبور شدم كه تمامى طلاهايم را حتى حلقه ازدواجم را بفروشم به اين اميد كه خانه به اسم من خواهد بود و مهريه ام نقد مى شود، ولى وقتى كه خانه را قولنامه كرديم شوهرم به نام خودش قولنامه كرد (متذكر مى شوم كه قيمت آن 215 هزار تومان بود كه مبلغ پنجاه هزار تومان آن از فروش طلاهاى من تأمين مى شد) وقتى كه به او اعتراض كردم گفت حالا تا روز محضر خيلى مانده و بالاخره روز محضر آمد و او خانه را به نام خودش كرد. وقتى كه به او گفتم مگر نه اين كه مهريۀ من عند المطالبه

است و من هم طلب آن را كرده بودم چرا چنين كردى؟ در جواب گفت: قيمت خانه ترقى مى كند، هر وقتى كه خواستى طلاق بگيرى نمى آيند كه خانه مرا بفروشند مهريه تو را بدهند، آن وقت قسط بندى مى كنند و ماهى 500 يا 1000 تومان به تو مى دهند آيا شرعاً چنين است؟ و يا هر وقت پولدار شدم و نخواستم ديگر چيزى بخرم آن وقت به تو مى دهم. ديگر اين فكر را نمى كند خانه اى كه در سال 55، دويست هزار تومان بود الآن چقدر قيمت دارد؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد پول، مهريه قرار داده شد فقط همان پول را استحقاق داريد و نسبت به خانه خريدارى شده به نسبت پولى كه در تهيۀ قيمت آن پرداختيد مى توانيد مطالبه كنيد.

ص: 254

[سؤال 10600] 5992

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

1. در مهرنامۀ زنى نوشته شده زوج مبلغ هفتاد تومان پول بابت ملك و خانه به عنوان مهريه به زوجۀ خود بدهكار است. اكنون بعد از گذشتن سال هاى متمادى آيا همان هفتاد تومان را بدهكار است يا ملك و خانه را؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه پول خانه و ملك مهريه شده همان پول را حق دارد، ولى اگر ملك و خانه مهر شده و به مبلغ مذكور تقويم نموده اند بايد ملك و خانه داده شود.

2. اگر شخصى از عوايد بين سال زمين موروثى را باغ كرد به قصد اين كه از ميوه اش استفاده كند، نه به قصد تجارت، آيا نموّ درختان و زيادى قيمت باغ خمس دارد يا نه؟ در صورتى كه در توضيح المسائل مسألۀ 1771 مرقوم فرموده ايد: فقط بايد خمس ميوه را بدهد.

بسمه تعالى، درختانى كه از عوايد تهيه شده و ميوه، در زايد بر مؤونه سال خمس دارد.

[سؤال 10601] 5993

بسمه تعالى 23 / 7 / 1360

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته العالى، به عرض مى رساند:

1. اگر خانمى مدتى قبل به عقد كسى درآمده با مهريۀ رايج آن روز، كه به حساب امروز مبلغ قابل توجهى نيست، در صورت طلاق اگر دادگاه صلاح بداند، آيا مى شود به پول رايج امروز بر آن افزود و يا نه؟ در صورت منفى بودن جواب، طريق افزودن مهريه چيست؟ با توجه به اين كه زوجه در منزل زوج، قصد تبرع داشته يا بدون درخواست زوج كار مى كرده.

بسمه تعالى، زن همان مهر تعيين شده را استحقاق دارد.

2. در صورت امتناع زوج از طلاق، اگر دادگاه صلاح را در متاركه بداند، آيا مى تواند بدون اذن زوج،

ص: 255

زوجه را مطلّقه نمايد يا نه؟ و اگر جواب منفى است، در چنين بن بست هايى طريق حلش چگونه است؟

بسمه تعالى، اختيار طلاق با شوهر است.

3. اگر زوجه در رژيم قبلى مطلّقه شود و زوج الآن ادعا مى كند كه طلاق، بدون اذن بوده، در صورت اثبات آيا طلاق قبلى باطل است يا نه؟

بسمه تعالى، طلاق بدون اذن شوهر باطل است.

[سؤال 10602] ‘ 1753

10. در عقدنامه هاى سابق مثلاً نوشته اند صداق باقى يا مهريه ده تومان كه صد ريال است حاليه زوج همان ده تومان را بايد بپردازد يا ده تومان فعلى را يا در مسأله تفصيلى است؟

بسمه تعالى، ميزان پول رايج فعلى است مگر خصوصيتى قيد شده باشد.

[سؤال 10603] 5994

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر عالى قدر و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از اهداى سلام و تحيات وافره، و آرزوى بقاى وجود با بركت تا انقلاب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، جواب مسائل زير را بيان فرماييد:

1. شخصى حدود سى سال قبل با زنى ازدواج كرده و مبلغ دويست تومان مهر قرار داده است و الآن مى خواهد طلاق بدهد. در مدت مزبور زن به خيال اين كه خانه مال خود و شوهرش مى باشد، زحمت فراوانى را متحمل شده. آيا زوج مى تواند بدون حق الزحمه با پرداخت مهر تعيين شده، زنش را مطلقه نمايد يا بايد حق الزحمه زوجه را بپردازد؟

بسمه تعالى، زن بيش از مهر تعيين شده حق ندارد و در مقابل خدمات كه انجام داده، چنانچه با دستور زوج بوده و قصد تبرّع نداشته، اجرة المثل را مى تواند مطالبه كند.

ص: 256

2. در قبالۀ ازدواج، مادۀ 8 قانون حمايت خانواده، چهارده مورد ذكر شده، كه در موقع اجراى عقد يا در ضمن عقد لازم ديگر زوجين شرط مى كنند كه اگر يكى از اين چهارده مورد محرز شود، زوجه از طرف زوج، وكيل و وكيل در توكيل غير است كه خود را مطلقه نمايد. نوعاً اين موارد به زوجين تفهيم مى شود، ولى بعضاً زوجين بدون تفهيم پاى ورقه را كه اين موارد نوشته شده است امضا مى كنند. در صورت دوم اگر يكى از اين موارد ثابت شود، زوجه مى تواند خود را مطلقه نمايد يا بايد موارد چهارده گانه به زوجين تفهيم شود؟

بسمه تعالى، مجرد امضا و تفهيم موارد كافى نيست و بايد در ضمن عقد شرط شود و يا عقد مبنياً عليه واقع گردد.

3. راننده اتومبيل خود را به تمام معنا از لحاظ ترمز و چرخ تجهيز مى نمايد، ولى موقع رانندگى، چرخ ماشين در مى آيد و ماشين چپ مى شود و شخصى كشته مى شود. آيا راننده بايد ديه بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، مصالحه نمايند على الاحوط.

4. زوجه با زوج شرط كرده در صورت ثابت شدن يكى از موارد چهارده گانه مذكور در سند نكاحيه، از طرف زوج وكيل است خود را مطلقه نمايد. آيا مى تواند با بذل مقدارى از مهريه خود را مطلقه نمايد، يا بايد تمام مهريه را بذل كند؟

بسمه تعالى، در فرض ثبوت حق طلاق براى زوجه، بايد در اجراى طلاق طبق وكالت مشروطه عمل نمايد.

5. زوجين شرط كرده اند اگر چنانچه زوج محكوم به زندان شد و اين محكوميت مغاير با حيثيت و شؤون خانوادگى باشد، زوجه از طرف زوج وكيل و وكيل در توكيل غير است كه خود را مطلقه نمايد. زوج در سال 1359 در رابطه با اعتياد به مواد مخدر دستگير و محكوم به دو سال زندان شده و بعد از سه ماه با عفو از زندان آزاد مى شود. الآن زن مى تواند با ادعاى اين كه محكوميت 3 سال قبل، مغاير با حيثيت و شؤون است، خود را مطلقه نمايد يا خير؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است؛ اگر شرط وكالت در طلاق منوط به مجرد محكوميت زوج بوده، حق طلاق براى او ثابت است.

6. زوجه از زوج تمكين نمى كند، حاكم حكم تمكين مى دهد، باز تمكين نمى كند، آيا حاكم شرع مى تواند زوجه را به عنوان مرتكب به گناه، تعزير نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، مى تواند او را به تمكين اجبار نمايد.

ص: 257

[سؤال 10604] 5995

بسمه تعالى 14 / 2 / 1361

حضرت احديت عمر آن رهبر را طولانى فرمايد و وجودش را از گزند حوادث محفوظ داشته و مقام رهبريش را از سر ما كوتاه نگرداند. ان شاء الله تعالى

استفتا از قائد اعظم، حضرت امام خمينى

با توجه به اصل حرمت ربا ترديدى در بعضى از مواد قانون مدنى كشورمان، با اوضاع و احوال كنونى امت مسلمان ايران (به شرح ذيل) پديد آمده است:

1. مهريه بانويى فرضاً در سى سال پيش دويست تومان تعيين گرديده است و شوهر آن بانوى محترمه پس از سى سال به عللى او را طلاق مى دهد. اكنون آن زن بيوه محترمه مسلمان كه سال هاى جوانى خود را با آن مرد سپرى كرده، فقط مستحق دريافت دويست تومان فعلى است. و دويست تومان سى سال پيش تقريباً برابر با دويست هزار تومان حاليه است. او نمى دانسته و يا نمى توانسته كه موقع ازدواج، به جاى دويست تومان مهريه، فرضاً بگويد بيست مثقال طلا، كه امروز بتواند بيست مثقال طلايش را به بيست هزار تومان بفروشد. آيا حق زن كه مقام والايى در دين مبين اسلام دارد، در اين مورد رعايت شده است؟

بسمه تعالى، قدرت خريد پول ميزان نيست، بلكه هرچه كه در ضمن عقد، مهريه قرار داده شد، همان را زن استحقاق دارد.

2. فردى به حق كسى تجاوز كرده و پولى را كه فرضاً بنا بوده ده سال پيش بدهد، نداده و پس از طى مراحل گوناگون آخرالامر فرضاً در دادگاه محكوم به پرداخت همان پول به انضمام هزينه هاى دادرسى شده است، ولى اين پول، پول ده سال پيش نيست و تقريباً ده صدم آن است؛ به عبارت ديگر واقعاً مديون يك دهم پول را مى دهد، نه اصل را، و فرض آن است كه توانايى پرداخت تمام بدهيش را نيز دارد و امثالهم. اين گونه تنزل ارزش پول در صدر اسلام و قرن هاى بعد از آن هم سابقه و نظير نداشته و اين پديده اى است بسيار جديد و نو. اگر آن پيشواى مسلمين جهان مصلحت مى دانند در اين مهم تعمقى بسزا فرمايند.

بسمه تعالى، اگر فصل خصومت در محاكم صالحه انجام گرفته، آنچه را كه حاكم بدان حكم

ص: 258

كرده، طلبكار همان را استحقاق دارد و قدرت خريد ميزان نيست، ولى اگر فصل خصومت در محاكم صالحه نشده طلبكار حق دارد اصل طلب خود را مطالبه نمايد.

[سؤال 10605] ‘ 6395

2. مهريه من كه در سال 1340 موقع ازدواج من هفت هزار تومان است آيا همان مقدار الآن حساب مى شود يا به ميزان روز؟

بسمه تعالى، مقدار مهريه همان است كه در عقد قرار داده شده و با اختلاف ارزش پول و قدرت خريد تغيير پيدا نمى كند.

[سؤال 10606] 5996

بسمه تعالى 7 ربيع الثانى 1403 ق

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب اسلامى و مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى و مولانا الاعظم، امام خمينى، دام ظله العالى، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

مصدّع اوقات گران بهاى آن مرجع عالى قدر مى گردد كه در مهريه نامچه بانويى چنين نوشته شده: «مهر: يك جلد كلام الله مجيد كه هديه آن يك هزار ريال و يك جام آينه و يك جفت شمع دان به ارزش شش هزار ريال و طلاجات مقدار پنجاه مثقال و مقدار پانصد عدد سكه طلا يك پهلوى، كه حسب الاقرار كلام الله و مقدار پنجاه مثقال طلا رسيده، فقط مقدار پانصد عدد يك پهلوى طلا بر ذمۀ زوج است عند المطالبه تسليم نمايد. مقدار پانصد عدد يك پهلوى طلا به ارزش يك ميليون و دويست و پنجاه هزار ريال تعيين گرديد»؛ حالا با در نظر گرفتن جملات مرقوم كه عيناً از مهريه نامچه نوشته شد، آيا زوج بابت مهريه، مقدار طلاى مرقوم يا قيمت فعلى آن را بپردازد؟ و يا مبلغ مرقوم را كه در آن تاريخ بر مقدار طلا تعيين گرديده بپردازد؟ البته قيمت فعلى طلا نسبت به آن تاريخ ترقى زياد نموده است. لطفاً نظر مبارك را ذيلاً مرقوم و ممهور بفرماييد. متّعنا الله و الاسلام بطول بقاء وجودكم الشريف

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، سكه هاى ياد شده بر عهدۀ زوج است و در

ص: 259

صورت تعذر تسليم عين سكه ها، ميزان قيمت روز پرداخت بدهى است، مگر آن كه زوجه راضى به قيمت كمتر شود.

[سؤال 10607] 5997

بسمه تعالى 25 / 6 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر عزيز ايران، مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام، اميد است در پناه خداى بزرگ از سلامت كامل بهره مند بوده باشيد. محترماً سؤالى به شرح آتى به استحضار مى رسد:

زوجين به يُمن پيروزى انقلاب اسلامى، و ضرب سكّۀ طلا - بهار آزادى - مهريه را به تراضى، تعدادى سكّه بهار آزادى تعيين و در عقدنامه قيد شده و سردفتر هم براى اخذ حق التحرير به مبلغى تقويم كرده است. زوج در اواخر سال 1360، به فيض شهادت نايل گشته و فعلاً ورّاث در مقام تصفيه حساب هستند، و زوجه مطالبۀ سكّه ها را دارد و اظهار مى نمايد: مقصود ما (زوجين) مهريه به سكّه بوده و الاّ سكّه ها به بهاى آن روز تعبير و در عقدنامه به ريال نوشته مى شد و نيازى به ذكر سكّه نبود. استدعا دارد نظريه محترم را براى روشن شدن قضيه و به كار بستن، ذيلاً مرقوم فرماييد.

با آرزوى طول عمر و توفيقات بيشتر

بسمه تعالى، اگر سكه و قيمت هر دو ذكر شده، چنانچه متعارفى معمول باشد، بر طبق همان متعارف عمل نمايند و گرنه مصالحه نمايند.

[سؤال 10608] 5998

بسمه تعالى 25 / 5 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير جمهورى اسلامى، دام بقاؤه، احتراماً؛ به عرض مبارك مى رساند:

فرزندم در حالى كه دانشجو بود، به واسطۀ تصادف ماشين كشته شده و از او طفل صغيرى باقيمانده. ماتركش منحصراً يك باب خانه و يك دستگاه ماشين ژيان مى باشد

ص: 260

و خانه هم در قبال يك صدو هشتاد هزار تومان وامى كه موقع خريد گرفته، در رهن بانكى مى باشد. خانم پسر متوفايم كارمند آموزش و پرورش و حقوق بگير است. مهريه وى سيصد سكۀ طلا به ارزش يك صد هزار تومان بر ذمه پسرم باقى است. حال خانم مذكور از من كه ولى قهرى صغير هستم مطالبه سيصد سكه طلا به ارزش امروز - يك ميليون و پنجاه هزار تومان - مى نمايد كه تمام ماترك متوفى جواب آن را نمى دهد و براى صغير ديگر چيزى نمى ماند. با تقديم يك برگ رو نوشت مصدّق مهر نامه ذيلاً حكم الله را مرقوم فرمايند كه بايد به زوجۀ پسرم، مورد مطالبۀ زوجه - سيصد سكۀ طلا به ارزش فعلى (يك ميليون و پنجاه هزار تومان) - پرداخته شده و يا اين كه يك صد هزار تومان ارزشى كه در مهرنامه تعيين گرديده است؟ توضيح آن كه قيمت ماشين ژيانِ مانده از متوفى با قروض متفرقۀ متوفى برابرى دارد.

بسمه تعالى، اگر متعارفى در بين هست، بايد به همان متعارف عمل شود و در صورتى كه متعارفى نيست، بنابر احتياط مصالحه نمايند.

[سؤال 10609] ‘ 6366

2. اگر مهريه همسرم قابل پرداخت است، به قيمت سال 1356 است يا به قيمت امروز؟

بسمه تعالى، اگر متعارفى در بين نيست، بايد مصالحه كنند.

[سؤال 10610] 5999

بسمه تعالى 18 / 10 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله امام خمينى

پس از عرض سلام، كارمندى هستم كه چند سال قبل ازدواج نمودم. زمان عقد به نظر پدر همسرم، معادل مهريه او را به تعدادى سكّۀ طلا تبديل، و چون در توان پرداخت آن بودم، قبول و بر ذمه خود گرفتم.

اكنون پس از پنج سال قيمت سكّه طلا حدود 14 برابر شده و تهيه آن در حال و

ص: 261

آينده نيز برايم غير ممكن و محال است. لذا بفرماييد تعهد بدهى من در چه زمانى محرز شده و ذمه من به چه ميزان مشغول است؟ چه تهيۀ اين مقدار از سكّه، در حال و آينده براى اين جانب تعهد به امر محال، و غير قابل انجام است. والسلام

بسمه تعالى، اگر تعدادى سكّه در قرارداد مهريه در ضمن عقد ذكر شده، همان را بدهكار هستيد، هر چند قيمت آن اضافه شده باشد.

[سؤال 10611] 6000

بسمه تعالى 11 / 1 / 1362

حضرت آيت الله العظمى، امام خمينى

پس از سلام، دوشيزۀ 12 ساله اى را در مقابل يك دانگ خانه و مبلغى وجه، به عقد ديگرى در مى آورند. به علت اشكال قانونى كمى سن دختر، صاحب خانه (پدر داماد) سندى به مبلغ دو هزار تومان، به پدر دختر مى دهد تا سن دختر 18 سال تمام شود و يك دانگ خانه را به دختر واگذار نمايد، و بعد سند مذكور را از پدر دختر گرفته و باطل نمايند. سال ها گذشته و به علت بى توجهى طرفين، خانه به دختر منتقل نگرديده و صاحب خانه (پدر داماد) فوت مى نمايد. خواهشمند است حضرت امام بفرمايند اين بانو، يك دانگ خانه را، يا دو هزار تومان وجه را طلبكار است؟ از حضور امام امت تقاضا مى شود در اين امر ما را يارى فرمايند. دعاگوى حضرت امام

بسمه تعالى، اگر مهريه در ضمن عقد، خانه معيّن شده، بايد خانه را به او بدهند؛ مگر در صورتى كه با رضايت دختر معامله و تبديل به پول شده باشد.

[سؤال 10612] ‘ 2223

3. اگر شخصى مثلاً 6 سال قبل ازدواج كرده و مهريۀ زنش را نوشته اند يك هزار سكۀ طلا (آن روز سكه در حدود 200 تومان يا كمتر بوده است) اگر حالا بخواهند از هم جدا شوند يا اين كه شوهر بخواهد مهريۀ عيالش را بپردازد (و حالا سكه در حدود

ص: 262

000/ 4 تومان است) در اين مورد به خصوص تكليف چيست؟ و در صورتى كه شوهر وُسع مالى هم نداشته باشد چطور؟

بسمه تعالى، همان سكه ها كه مهر شده را ضامن است و تبديل به قيمت، مربوط به رضايت طرفين است.

[سؤال 10613] ‘ 5973

3. در صداق نامه مى نويسند كه مرد بايد پنج من زمين بخرد يا يك خانه بسازد براى صداق و قيمت مى شود مثلاً هزارتومان آيا چون زوج در آن حال زمين و خانه را نداشته، مهر باطل است و مبدل و برگشت به مهر المثل مى شود يا خير؟ و اگر صحيح است ليكن تا حال خريده نشده، آيا قيمت روز نوشته شده - يعنى همان هزار تومان - را بدهكار است يا بايد زمين به قيمت حال قيمت شود؟ و اگر قيمت زمين ها مختلف باشد، بايد حد وسط را در نظر گرفت يا خير؟

بسمه تعالى، مهر باطل نيست و بايد زمين يا خانه تهيه كند؛ و در خصوص قيمت، اگر تعارفى در بين نيست مصالحه نمايند.

[سؤال 10614] 6001

بسمه تعالى 10 / 8 / 1361

زوج آقاى... و زوجه دوشيزه... صداق مبلغ پنجاه و نه هزار و سيصد ريال، كه در عوض اشياى مفصله ذيل تعيين شده:

1. چهار ساعت آب و ملك مزرعۀ قائم، با كليۀ توابع ولواحق شرعيه و عرفيه، مشاعاً كه يك ساعت آن مربوط به صلح والدۀ زوج است، و بقيه به عهدۀ خود زوج بهاى مبلغ پنجاه هزار ريال.

2. خانه مسكونى سه دانگ، مسبوق به صلح والدۀ زوج به زوج، بهاى مبلغ هفت هزار و پانصد ريال.

3. مس و فرش، هر يك شش كيلو؛ بهاى يك هزار و دويست ريال.

ص: 263

4. سه تا نتاج به عنوان زيرزبانى؛ بهاى ششصد ريال.

جهيزيۀ زوج پنج دست لباس گرم؛ بهاى يك صد و پنجاه تومان.

موارد فوق در قباله نكاحيه نوشته شده است، كه چندين سال قبل، عقد ازدواج طبق آن واقع گرديده و بعد كه خواستند عقد ازدواج را در دفتر رسمى ثبت نمايند، به علت موانع قانونى از ثبت آب و ملك، در قبالۀ رسمى قيمت آن روز ثبت گرديده است. آيا زوج به تأديۀ آب و ملك و ساير اشيا مسطورۀ فوق مكلف است، يا به پرداخت قيمتى كه در قبالۀ رسمى ثبت گرديده است؟ مستدعى است جواب را ذيلاً مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر به وجه شرعى معامله اى واقع نشده، بايد عين آنچه عقد بر آن واقع شده را بدهند.

[سؤال 10615] 6002

بسمه تعالى 17 / 11 / 1361

دفتر محترم استفتاى حضرت امام، مدّ ظله

پس از اداى احترام؛ اين جانب در تيرماه 1357 ازدواج نمودم و مهريۀ زوجه را مبلغ يك هزار سكۀ پهلوى طلا (هر يك تمام پهلوى) قرار دادم، با نيت اين كه بهاى آن بيش از سيصد هزار تومان نبود؛ ولى به علت انقلاب اسلامى و تغيير بنيادى كشور، بهاى هر سكۀ پهلوى تا حدود چهار هزار تومان بالا رفت و زوجۀ اين جانب مبادرت به صدور اجراييه نموده. چون اين كار در دادگسترى به علت نبودن قانون صريح، بلاتكليف مانده، خواهشمندم راهنمايى فرماييد كه مهريۀ زوجه، بر طبق بهاى سكۀ پهلوى در زمان ازدواج تقديم گردد يا طريق ديگرى؟

اين جانب فاقد قدرت مالى نيز مى باشم. ضمناً رونوشت قسمت صداق و قرارداد به شرح زير است:

مبلغ يك هزار سكۀ پهلوى (هر يك تمام پهلوى) به انضمام يك جلد كلام الله

ص: 264

مجيد، به هديۀ يك هزار ريال تماماً بر ذمه زوج مرقوم باقى است؛ عندالمطالبه كارسازى زوجه مزبور نمايد. خواهشمند است نظر شرعى را - به علت بلاتكليف بودن پرونده - اعلام فرماييد. والسلام عليكم

بسمه تعالى، اگر سكه مهريه شده، عين سكه را ضامن هستيد و چنانچه بخواهيد قيمت آن را بدهيد، بايد با رضايت زوجه تعيين شود. بلى در صورتى كه قدرت نداريد، بايد به شما مهلت بدهند و تا قدرت پيدا نكرده ايد، حق مطالبه ندارند.

2. اگر زن در متن عقد ازدواج، شرط كند كه علاوه بر مهر، مبلغى را به پدر و يا مادر او بدهند، اين شرط، صحيح و لازم الوفا مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، واجب الوفاء است.

3. اگر در متن عقد ازدواج گفته شود كه مهر، يك صد هزار تومان و شيربها، بيست هزار تومان باشد و مراد، اين باشد كه شيربها را قبل از عروسى، به پدر و مادر دختر بدهند كه براى او جهيزيه و نحو آن فراهم كنند، آيا شيربها مذكور، جزء مهر مى باشد و به طلاق قبل از دخول، تنصيف مى گردد يا حكم ديگر دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، جزء مهر محسوب نيست.

سلامتى و سعادتمندى جناب عالى را در خدمت به اسلام و مسلمين از خداوند متعال خواستاريم. والسلام على عباد الله الصالحين

[سؤال 10618] 6004

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر عالى قدر انقلاب، آيت الله العظمى امام خمينى، ارواحنا فداه

احتراماً؛ استدعا مى شود به مسأله ذيل جواب دهيد كه مورد احتياج است.

آيا پدر داماد مى تواند از اعيان ملك خود چيزى را به صداق عروس خود در آورد بدون اين كه ابتدا آن را به فرزند خود ببخشد، يا نمى تواند اين كار را بكند؟

خداوند شما را براى مسلمين پايدار بدارد.

بسمه تعالى، مى تواند. اگرچه احتياط غير واجب اين است كه ابتدا به فرزند ببخشد.

امت حزب الله. اجر و پاداشتان با خداى بزرگ و با سلام حضور محترم پدر بزرگوار و رهبر بزرگ شيعيان

من از شهر شهيدپرور و از شهر خون و شهادت و ايثار، با شما سخن مى گويم و اميدوارم سلام و پيام مرا از راهى دور پذيرا باشيد. سخنم را كوتاه مى كنم و اصل مطلب را برايتان مى گويم. ولى اى خوانندۀ محترم، من سخنم را به اين شرط مى نويسم كه شما نيز پاسخ گوى سؤالاتم باشيد و سرسرى از مطالب رد نشويد، بلكه در مقابل حرف هايم پاسخى برايم بنويسيد تا مشكل مرا حل كنيد. با سپاس فراوان.

من دخترى هستم كه در سال 1360 با يكى از جانبازان انقلاب و يكى از مشتاقان حزب الله و سربازى از سربازان امام زمان ازدواج نمودم. اولين شرط شوهرم چنين بود كه من هميشه به جبهه خواهم رفت و با شروع زندگى با شما، وضع تغييرى نخواهد كرد و من هر لحظه آمادۀ شهادتم. من نيز كه خواستار بودم به طريقى دين خود را نسبت به امام و انقلاب ادا كنم، قبول نمودم و با ايشان ازدواج نمودم. حدود دو ماه عقد كرده بودم و حدود شش ماه نيز با ايشان زندگى مشترك داشتم. يعنى جمعاً هشت ماه. تا اين كه در حملۀ رمضان همسرم به درجۀ رفيع شهادت رسيد. با اين كه مرگ او ضربۀ روحى و عاطفى سختى به من وارد ساخت، ولى فيض عظيمى را نيز - همان طور كه قرآن مى فرمايد - به من داد. اما كوله بار سرخ و پرمسئوليت ايشان را بر عهدۀ خويش نهادم و سوگند خوردم كه ادامه دهندۀ راه وى باشم. خلاصه بعد از چهلم شوهرم؛ چون متأسفانه فرزندى از ايشان نداشتم، به خانۀ پدرى ام نقل مكان كردم. بعد از يك ماه كه گذشت، قرار شد اموال شهيد را تقسيم كنند. و اين كار صورت گرفت و طبق قانون و حكم شرع اموال به من كه همسر ايشان مى باشم تعلق گرفت.

در اوايل، مادر شوهرم با مهربانى همه چيز را مى پذيرفت، ولى كم كم وضع عوض شد و مادرشوهرم روى خشونت را به من نشان داده و مى گويد به چه حقى تو بايد اموال پسر مرا ببرى و از اين حرف ها، بگذريم.

اى خوانندۀ محترم، من تو را نمى شناسم و شما هم مرا نمى شناسيد. ممكن است

ص: 269

شما از درد سنگين من با خبر باشيد؛ زيرا درد من، درد همه است، يعنى اكثر همسران شهدا. حال با كوهى از گرفتارى برخورده ام و نمى دانم چه كنم و تكليفم چيست؟

1. در مورد رى گشون، رى گشون پول ها و هدايايى هستند كه رسم است به عنوان تبريك ازدواج عروس و داماد به آن ها هديه مى دهند. اين هدايا يا پول هستند يا جنس، حال نمى دانم كه اين پول ها و اجناس، متعلق به چه كسى هستند. شايد بفرماييد كه از حاكم شرع بپرسيد، حاكم شرع مى فرمايند: بايد هرچه خانوادۀ داماد داده اند و هرچه خانوادۀ عروس داده اند، آن ها را از هم جدا كنيد و هر كدام سهم خودشان را ببرند. دو تن ديگر از علما، مى فرمايند: اين هدايا را به عنوان شروع زندگى به پسر و دختر مى دهند؛ پس حال، كسى حق ندارد آن ها را از شما بگيرد حتى اين پول ها خمس هم ندارند.

من مانده ام، چه كنم، با كدام قانون رفتار كنم! مرا راهنمايى كنيد و پاسخم دهيد. من از شما خواستارم، تمنا دارم و خواهشمندم كه مرا بى جواب نگذاريد. به خدا برادران هيچ كس نيست كارم را انجام بدهد، به هر كسى كارى بگويم با يك اخمى پاسخم مى دهد. همه خودشان را از اين موضوع، كنار كشيده اند. يكى مى گويد هر چيز دارى به آن ها بده و حرف نزن. يكى ديگر مى گويد اين ها حق خودت هستند. خلاصه حرف ها زيادند؛ ولى از شما تمنا دارم از روى قانون قرآن و اسلام، مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، به حسب عرف محل، هرچه براى زن آورده اند اختيارش با خود او است.

2. آينۀ عروس و تشك و لحاف عروسى به چه كسى تعلق دارند؟ به همسر شهيد يا مادر شهيد؟ من كه سؤال كرده ام و مى گويند: اين ها جزو نقدينۀ مهريه حساب مى شوند. باز هم از شما سپاس گزارم، اگر پاسخم را بدهيد.

بسمه تعالى، اگر جزء مهر نيست و به زن بخشيده نشده؛ جزء تركه شهيد محسوب است.

3. در مورد لباس هاى شهيد، آيا من حق دارم از آن ها مقدارى بردارم يا خير و آيا حتى لباس هاى شهيد جزو اموال محسوب مى شوند يا اين كه آن ها را نبايد به حساب بياوريم؟

بسمه تعالى، لباس هاى شهيد، مثل بقيه اموال او جزء تركه او مى باشد.

ص: 270

به اميد اين كه پاسخم را بدهيد و مرا از گرفتارى درآوريد. من مطيع و مقلد امام بزرگوارمان هستم و دلم مى خواهد مطلب صحيح را از ايشان بشنوم؛ زيرا حرف هاى حاكمان شرع با هم تطابق نمى كند و موضوع اين است كه متأسفانه، يك حالت خصومت بين من و مادرشوهرم وجود دارد. نه من، بلكه اكثر همسران شهدا اين گونه هستند. آن ها به ما اين طور وانمود مى كنند كه ما همسران خود را كشته ايم. روزى هزار بار تحت اين زخم زبان ها قرار مى گيرم. با من قطع رابطه كرده اند و هيچ كس از آن ها به ديدنم نمى آيد. با اين وجود، صبر را پيشۀ خود ساخته ام و در تمام مصائب از خداوند متعال طلب يارى و مدد مى جويم. در اين ميان شما را يافتم و مى دانم كه دل همسرى داغدار را بى پاسخ نمى گذاريد. به اميد جواب دادن به سؤالاتم و رهانيدن من از اين افكار كه شب و روز عذابم مى دهند. وقت با ارزش شما را بيش از اين نمى گيرم و از يكايك شما سپاس گزارم.

دست پدر بزرگوارم را از راهى دور مى بوسم و برايشان طول عمر و سلامتى را خواستارم

4. آيا در اسلام خريد و فروش عروسك اسباب بازى گناه دارد و حرام است يا نه؟ زيرا در كتاب گناهان كبيره از آيت الله دستغيب آمده است كه اين معامله حرام است. از نظر شما چطور است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، اگرچه ساختن مجسمه ذى روح جايز نيست.

[سؤال 10626]‘ 3452

3. آيا خانمى كه داراى دو فرزند باشد و فرزندش را براى شوهرش بگذارد و با كلى اثاثيه و طلا آلات فرار كند مى تواند تقاضاى استرداد جهيزيه را نمايد؟

بسمه تعالى، جهيزيه اى كه زن با خودش آورده ملك او است و مى تواند برگرداند.

[سؤال 10627] ‘ 7314

9. جهيزيه كه زن به خانۀ شوهر مى برد و از شوهر در كاغذى امضا مى گيرند كه در تحويل تو است، آيا اين امضا دادن، حق ملكيت براى شوهر ايجاد مى كند يا خير؟ يا اين كه فقط اين اموال در اختيار او است و بايد عوض استهلاك آن را بپردازد؟

بسمه تعالى، مجرد امضا موجب ملكيت نمى شود و اگر اجازه در تصرف بوده، استهلاك را كسى ضامن نيست.

[سؤال 10628] 6009

بسمه تعالى

پيشگاه مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

محترماً به عرض مى رساند: اين جانب ساكن خرم آباد لرستان بدين وسيله مسأله زير را پرسش مى نمايم كه ذهن مردم مسلمان روشن گردد.

مثلاً پسرى براى خواستگارى دختر شخصى مى رود، صاحب دختر، اول مطابق جهيزيه اى كه مى خواهد به دختر خودش بدهد و حتى بيشتر از آن، از داماد پول مى گيرد. چنانچه جريان طلاق رجعى پيش بيايد؛ زن ادعاى جهيزيه نموده و اگر پدر دختر - به طرزى كه در محل دهات مرسوم است - به دخترش گاو يا گوسفندى بدهد؛ آن وقت زن مطالبه همان گاو و يا گوسفند با منافع و ازدياد آن ها را مى كند.

اگر چنانچه مرد بعد از طلاق شرعى بخواهد رجوع كند و در بين عدّه شرعى سه ماه و ده روز صيغه طلاق خوانده نشود، زن ادعاى مهريه بيشتر از مهريه اول را مى كند.

ص: 272

و مرد هم به هيچ عنوان توانايى بيشتر كردن مهريه را ندارد؛ لذا از حضور مبارك، خواهشمند است جواب فرماييد تا مؤمنين و مؤمنات به طور كلى از نظر شرعى روشن شوند و خداى نخواسته كسانى كه از مسأله شرعى بى اطلاع هستند، نا آگاهانه عمل ننمايند.

بسمه تعالى، جهيزيه اگر به دختر تمليك شده، به او اختصاص دارد و نماءات و نتاج هم تابع عين است و ملك دختر مى شود و در صورت طلاق اگر در بين عدّۀ رجعيه مرد رجوع كند زن حق مطالبۀ مهر جديد ندارد و اگر بعد از عدّه بخواهند عقد جديد كنند، اختيار تعيين مهر جديد با خود زن و شوهر است.

[سؤال 10629] ‘ 5563

10. جهيزيه در حال حاضر با توجه به شرايط انقلاب چگونه بايد باشد؟

بسمه تعالى، رعايت اقتصاد مطلوب است.

[سؤال 10630] ‘ 5575

2. جهيزيه اى كه در حال حاضر مورد رضاى خداى تبارك و تعالى مى باشد و اسلام آن را حلال بداند، چه مى تواند باشد؟ آيا يخچال، كولر، بخارى، ظرف چينى، اجاق گاز، فرش، گلدان و... مى تواند جزو جهيزيه باشد و اين جهيزيه حلال باشد؟

بسمه تعالى، هرچه مورد احتياج و تهيۀ آن براى جهيزيه متعارف است، مانع ندارد.

[سؤال 10631] ‘ 5575

3. آيا من كه هنوز ازدواج نكرده ام، مى توانم از حالا جهيزيه اى را كه اسلام قبول دارد، تهيه نمايم؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 273

[سؤال 10632]‘ 5575

5. آيا داشتن چند دست لباس از نظر اسلام اشكال دارد يا خير؟ و همچنين لباس ها ايرانى باشد؛ ولى اگر پارچه خواستم بخرم و پارچه خارجى بود و خودم هم بدوزم اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و بهتر است ميانه روى مراعات شود.

[سؤال 10633] 6010

بسمه تعالى 10 / 6 / 1361

حضور مرجع عالى قدر و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله

به عنوان مقلد شما خواهشمندم حكم شرعى مسأله زير را در ذيل ورقه مرقوم فرماييد:

در صورتى كه به واسطۀ اختلاف زناشويى بين زن و شوهر، زن مجبور به اقامت در منزل پدرى خويش باشد و تعيين تكليف زندگى آن ها توسّط دادگاه مدنى خاصّ در جريان و مدت ها به طول بينجامد، اگر زن احتياج به جهيزيه و لوازم شخصى خودش - كه ليست آن به امضاى شوهر رسيده و در نزد شوهر به امانت است - داشته باشد، آيا زن مى تواند اقدام به استرداد اموال خويش كند يا بايد تا تعيين تكليف نهايى وضع زناشويى از طرف دادگاه صبر نمايد؟ والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، هرچه كه ملك زوجه است، اختيار آن با خود زوجه است و مى تواند اقدام به استرداد آن نمايد.

ص: 274

باشد، آيا در اين مدّت براى خروج از منزل بايد از پدر اطاعت كند يا از شوهر؟ چون در بعضى موارد اطاعت از شوهر ممكن است به نزاع با پدر كشيده شود.

بسمه تعالى، بايد بر طبق شرط شرعى عمل شود، و با فرض شرط شوهر بايد صبر كند، و در اين فرض شوهر مى تواند خروج زن را از منزل پدرش اجازه ندهد.

[سؤال 10636] 6013

بسمه تعالى 8 / 9 / 1402 ق

نظر مبارك امام را در مسائل ذيل خواستار است:

1. در رابطه با مسأله ازدواج ترديدى نيست كه مهريه حاضر و غايب و آنچه از مهريه تهيه مى شود از قبيل جهازى كه معمولاً داماد براى عروس مى خرد ملك زن است، و همچنين مسكن و مصرف و لباسى كه بر شوهر واجب است به صورت اباحه تصرف براى زن است، نه به صورت تمليك.

لكن آيا طلاجاتى كه شوهر حسب قراردادش براى عروس تهيه مى كند به صورت تمليك است تا مانند مهريه جزو دارايى زن باشد، يا در حكم مسكن و مصرف و لباس است تا در صورت جدايى به مرگ يا طلاق به خود شوهر برگردد؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است اگر جزو مهريه آمده و يا آن كه در ضمن عقد بر مرد شرط شده كه آن را براى زن تهيه و به او تسليم كند، ملك زوجه است وگرنه تابع قصد شوهر در موقع تسليم است.

[سؤال 10637]

2. در كتب فقهى مى خوانيم شرطى كه مخالف با كتاب الله باشد جايز نيست. بنابراين زنى كه حين العقد با شوهرش شرط مى كند كه در زندگى او زن ديگرى اختيار نكند حسب القاعده بايد اين شرط او فاسد و باطل باشد. با اين كه سال گذشته در بعض از مطبوعات خصوص اين مسأله را از محضر امام سؤال كرده بودند و ايشان در جواب

ص: 276

فرموده بودند عيب ندارد، لطفاً وجه جواز آن را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، صورت استفتا را ارسال داريد تا روشن شود.

3. جلوگيرى از حمل زنان به وسيلۀ داروهاى فعلى و همچنين اسقاط جنين پيش از ولوج روح چه حكم دارد؟

بسمه تعالى، اسقاط جنين ولو قبل ولوج روح باشد حرام است و ديه دارد و جلوگيرى موقت اگر موجب نقص عضو و قطع نسل نشود اشكال ندارد.

[سؤال 10638] 6014

بسمه تعالى 20 / 5 / 1361

محضر مبارك زعيم عالى قدر، اميد مستضعفان جهان، امام امت حضرت آيت الله خمينى دامت بركاته

از نظر شرعى و قانونى اجازه ازدواج مجدّد به زوج داده مى شود. حال اگر زوج اقدام به ازدواج مجدد كند آيا اختيار طلاق كه حق مرد است نسبت به زوجه (همسر اول) سلب مى شود؟

منظور اين است زن اول مى تواند خود را مطلقه نمايد يا دادگاه (حاكم شرع) طلاق بدهد، ضمن اين كه زوج حاضر به طلاق دادن نيست و قصد هيچ گونه آزار و اذيت را نسبت به زوجه ندارد و دخالت پدر و مادر زوجه (همسر اول) براى دادگاه محرز است كه مانع از تمكين زوجه نسبت به زوج مى شوند. از آن جا كه آن امام امت و رهبر مستضعفان جهان حلال مشكلات و مسائل شرعى مسلمين مى باشيد نسبت به اين مسأله حقير را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اختيار طلاق در دست شوهر است، بلى اگر در ضمن عقد نكاح شرط وكالت در طلاق براى زن يا دادگاه شود شرط نافذ است و به مقتضاى وكالت مى توانند عمل كنند.

[سؤال 10639] ‘ 3356

3. اگر كسى كه در سپاه پاسداران خدمت مى كند بخواهد ازدواج كند و در ضمن

ص: 277

عقد، شرط شود كه شب ها بايد در خانه باشد، وظيفۀ سپاهى در برابر اين شرط و انجام وظيفه در سپاه چه صورت و حكمى دارد و چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، اگر شرط شده كه در منزل بماند، بايد به شرط وفا كند. بلى با رضايت همسر مى تواند خارج شود.

[سؤال 10640] 6015

بسمه تعالى

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

استدعا دارد نظر مبارك را در مورد ذيل ابلاغ فرمايند:

على الرسم در مذاكرات مقدماتى بين خانوادۀ زوجين درباره مهريه و ساير شروط، توافق هايى مى شود، ليكن در موقع اجراى صيغه عقد نكاح و ثبت قباله ازدواج احياناً در آن شروط، من جمله در نوع و مقدار مهريه تغييراتى داده مى شود. استدعا دارد نظر عالى را در اين كه آيا يكى از طرفين مى تواند با عدول از مندرجات عقدنامه و شروط ضمن العقد به استناد مذاكرات قبلى كه ممكن است در نوشته اى عادى منعكس شده باشد ادعاى جديدى بنمايند، مرقوم فرماييد. با تقديم تحيت و احترام

بسمه تعالى، آنچه در ضمن عقد با رضايت طرفين قرارداد شده، نافذ است و نيز اگر عقد، مبنىّ بر شرط واقع شده باشد، شرط بنايى مذكور هم نافذ است و غير آن نفوذ ندارد.

[سؤال 10641] 6016

بسمه تعالى

حضور مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، مرجع عالى قدر و دانشمند و فقيه اهل بيت عصمت و طهارت، از شما تقاضاى فتواى مسأله حياتى زير را دارا هستم:

دخترى با پسرى ازدواج كرده اند. در هنگام ازدواج دختر در آموزش و پرورش معلم بوده است. پيش از عقد، شوهر با وى شرط كرده كه از كارش استعفا دهد و اين

ص: 278

شرط نوشته شده و عده اى از جمله خود دختر و پدرش امضا كرده اند.

در ضمن شوهر توانايى دارد كه به طور معمول و معروف جامعه، نفقه و خرجى او را تأمين كند و اكنون نيز نسبت به ادامۀ كار او رضايت ندارد. آيا با اين شرايط، خانم مذكور شرعاً مى تواند بدون توافق شوهر به شغل معلمى خويش در آموزش و پرورش ادامه دهد؟

بسمه تعالى، شرط مذكور اگر در ضمن عقد بوده، نافذ است و زن بدون اجازۀ شوهر نبايد از خانه خارج شود، هر چند شرط نشده باشد.

[سؤال 10642] ‘ 6003

2. اگر زن در متن عقد ازدواج، شرط كند كه علاوه بر مهر، مبلغى را به پدر و يا مادر او بدهند، اين شرط، صحيح و لازم الوفا مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، واجب الوفاء است.

[سؤال 10643] 6017

بسمه تعالى 25 / 9 / 1361

محضر مبارك نايب حضرت ولى امر ارواحنا فداه، حضرت آيت الله امام خمينى، مدّ ظله العالى

دختر بالغه و عاقله و رشيده، با اذن پدر و مادرش، قرار ازدواج موقت هفتاد روزه اى با مردى به مبلغ 250000 تومان مى گذارد و صيغه هم جارى مى گردد. در حالى كه عملاً قرار بر اين است در اين مدت عمل نزديكى و زناشويى انجام نشود، و باز قرار است بعد از انقضاى مدت هفتاد روز، با همان مهريه، عقد دائم شرعى و عرفى فى ما بين جارى گردد. در ميان همان مدت هفتاد روز، زوج مذكور اظهار عدم تمايل به زوجه اش نموده و بدون عمل زناشويى كنار مى رود. آيا نسبت به مهريۀ فوق - بعضاً يا كلاً - به دختر بدهكار است، يا نه؟ لطفاً جواب فرماييد. توضيح اين كه دختر مقلد حضرت عالى مى باشد.

ص: 279

بسمه تعالى، با فرض اين كه عقد مبنى بر شرط ازدواج بعد از انقضاى مدت واقع شده، لازم است ازدواج كنند و اگر مرد حاضر به ازدواج نشد، بايد تمام مهرى كه در ضمن عقد تمتع مقرر شده را بپردازد. بلى اگر در اثناى مدت عقد منقطع، مدت را ببخشد، مهريه نصف مى شود.

[سؤال 10644] 6018

بسمه تعالى

دفتر استفتائات حضرت امام خمينى، در قم

احتراماً؛ مردى زنى را به مدت يك ماه، و مبلغ يك هزارتومان، با شرط عدم دخول متعه نموده، تا پس از يك ماه، به عقد دائمش در آورد. پس از يازده روز مرد منصرف شد و به جاى مبلغ فوق، مبلغ دو هزار و پانصد تومان تقديم كرده است و زن هم به اين كار راضى شد و تا هنگام فسخ، غير مدخوله بود. شرعاً چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 10645] 6019

بسمه تعالى 15 صفر المظفر 1403 ق

محضر مقدس رهبر عظيم الشأن حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه، به شرف عرض عالى مى رساند: با تقديم فتوكپى قرارداد ازدواج، استدعا دارم نظر مبارك را در اين مسأله، مرقوم و مزيّن فرماييد.

چون شوهرم خانه تهيه نكرده و از طرفى وسيله انتقال خانۀ پدر شوهرم فراهم شده، آيا اين كمينۀ مغروره به قاعدۀ المغرور يرجع الى من غرّ، حق مطالبۀ دو دانگ خانه را از پدر شوهرم دارم يا نه؟ براى مزيد اطلاع، اجراى صيغۀ عقد هم با شرط ذكر شده در قرارداد، حاصل گرديده. ادام الله ظلكم على رؤوس الأنام

بسمه تعالى، با فرض اين كه شرط شده، حق مطالبه دارد و مورد قاعده غرور نيست.

ص: 280

[سؤال 10646]6020

بسمه تعالى

سلام عليكم، خواهشمند است سؤالات زير را جواب دهيد:

1. دخترى بوده كه با پسرى عقد كرده و روابطى داشته اند و در زمان عقد، قرارداد اين بوده كه پسر، عضو سازمان منافقين نشود؛ البته دختر هم طرفدار سازمان بوده و همين طور پسر، ولى شرط اين بوده كه پسر، عضو سازمان نشود. بعد از مدت ها كه پسر و دختر زندانى مى شوند و معلوم مى شود كه پسردر اثر رفت و آمد، عضو سازمان شده بوده و اكنون دختر كه مدت زندانى او به سر آمده و آزاد شده، در آن جا به او گفته شده كه عقدتان باطل است، زيرا پسر به قول خودش وفا نكرده و عضو سازمان شده و تو مى توانى با شخص ديگرى ازدواج كنى، با توجه به اين كه اين پسرودختر يكديگر را دوست دارند و نيز با توجه به اين كه آن ها عقد كرده و روابطى داشته اند، عقد آن ها چه صورتى پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، عقد باطل نيست.

2. اگر زن شوهردارى بخواهد دستگاه جلوگيرى از حاملگى در داخل دهانه رحم بگذارد، اگر اين دستگاه را دكتر مرد بگذارد چه صورتى دارد و اگر دكتر زن باشد چه صورتى؟

بسمه تعالى، جايز نيست و فرقى بين دكتر مرد و دكتر زن دراين جهت نيست.

3. آيا كلاً اين دستگاه را گذاشتن، شرعى است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر دستگاه به وسيلۀ كسى كه جايز نيست لمس يانظر به عورت او كند گذاشته مى شود و مستلزم لمس و نظر است حرام است، و در غير اين صورت مانع ندارد؛ مگر اين كه موجب عقيم شدن يا نقص عضو شود.

4. اگر شخصى مدير يا مسئول كارى باشد، مثلاً مدير دبستان يا راهنمايى يا دبيرستان باشد ودر مديريت، كارهايى انجام دهد كه احتمالاً شرعاً صحيح نباشد، مثلاً براى انتخاب نمايندۀ دبيران، شورا بگذارد و شورا نماينده را انتخاب نمايد، با توجه به اين كه همۀ افراد دبيران، مكتبى نمى باشند و معيارهايى كه در نظر گرفته مى شود معيارهاى شوراى اسلامى نباشد، آيا رفتار اين مدير را مى توان به مسئول بالاتر گفت و يا حتى به شخص ديگرى كه مسئول نمى باشد ولى مى تواند حرف ها را به مسئول

ص: 281

بالاتر برساند؟ آيا اين عمل، غيبت مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مخالف موازين شرعى عمل شده، مى توانند گزارش كنند.

[سؤال 10647] 6021

بسمه تعالى

با عرض سلام به پيشگاه امام امت، خمينى

با توجه به استفتائات جديد كه حضرت عالى طلاق هاى رژيم گذشته كه توسط دادگاه حمايت خانواده، با حكم عدم سازش و از روى اكراه زوج يا بدون اذن او انجام مى گرفت را باطل اعلام فرموده ايد، معروض مى دارم: اين جانب بعد از پيروزى انقلاب (سال 1359) از طريق دادگاه حمايت خانوادۀ شهرستان بيرجند و استان خراسان با ارائه مدارك و استشهادهاى همسايگان و آشنايان مبنى بر عدم سازش همسرم توانستم از دادگاه حمايت خانوادۀ استان، حكم عدم امكان سازش بگيرم؛ ولى چون نامبرده حاضر به طلاق دادن نبود، از وكالتى كه ايشان در ضمن عقد به من داده بودند، با واگذارى چهل هزار تومان از هفتاد هزار تومان مهريه ام خودم را مطلقه نمودم. حال بفرماييد: اين طلاق از نظر شرع مقدس اسلام صحيح است يا خير؟ اگر نيست، وظيفه من نسبت به گذشته و آينده چيست؟ چون اگر بخواهم دوباره اقدام كنم، ايشان به هيچ وجه حاضر به طلاق دادن نيستند. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته، التماس دعا

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد ازدواج يا ضمن عقد لازم ديگر، شرط شده كه زن، وكيل در طلاق خودش باشد و طلاق با ساير شرايط مقرره انجام گرفته باشد، محكوم به صحت است؛ وگرنه، طلاق در فرض سؤال، باطل است و زوجيت به حال خود باقى است.

[سؤال 10648] 6022

بسمه تعالى 23 / 4 / 1361

محضر مبارك قائد اعظم و رهبر معظّم، آيت كبرا و فرماندۀ كلّ قوا، حضرت امام خمينى، روحى فداه و متّع الله المسلمين بطول بقائه، پس از عرض سلام، اميد است

ص: 282

وجود مبارك، قرين عافيت بوده، از درگاه حضرت احديّت، طول عمر، صحت جسم، موفقيت بيش از پيش در راه به ثمر رساندن و هرچه پربارتر نمودن انقلاب اسلامى را تا ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواستارم. آمين رب العالمين

اماما! محترمه اى است كه حدود پنج سال است شوهرش او را ترك گفته و مفقودالاثر گرديده و تا كنون هيچ گونه اطلاعى از وى در دست ندارد. نامبرده در تاريخ 26 / 1 / 1358 يك بار تقاضاى طلاق از دادگاه عمومى را نمود كه از طريق جرايد، سه بار شوهرش را به دادگاه دعوت كردند، ولى سرانجام شوهر وى شناخته نشد و در دادگاه حاضر نگرديد و دادگاه غياباً حكم طلاق را صادر كرد. از آن جايى كه اين متدينه، مقلد آن حضرت مى باشند، از مراجعه به دفترخانه و گرفتن طلاق خوددارى ورزيدند. اينك اين بانوى محترمه به دادگاه مدنى خاص مراجعه كرده اند. نظر به اين كه در عقدنامه شرايطى قيد گرديده كه يكى از آن ها اين است: (هرگاه يكى از زوجين زندگى خانواده را ترك كند، زن يا شوهر مى توانند از دادگاه تقاضاى صدور گواهى عدم امكان سازش كند)، دادگاه بر آن شد تا از يكى از طرفين اجراى صيغۀ عقد سؤال كند كه آيا اين شرايط، ضمن عقد قيد گرديده يا خارج عقد؛ كه حجت الاسلام و المسلمين جناب آقاى نصيرى در اين رابطه پاسخى داده اند كه فتوكپى آن پيوست مى باشد. استدعا دارد بيان فرماييد كه آيا بر اساس اعلام جناب آقاى نصيرى - كه يكى از متعاقدين بودند - دادگاه مى تواند مبادرت به صدور اجازۀ طلاق غيابى صادر نمايد؟ و در صورت عدم اجازه، باتوجه به اين كه براى جناب آقاى نصيرى كه يكى از علماى شهر هستند، محرز است كه حدود پنج سال است شوهر ترك خانه را نموده، آيا كافى است يا بايد دادگاه از حين اعلام زوجه، چهار سال صبر نمايد و در اين بين نيز توسط جرايد، اعلام شده و سپس تصميم مقتضى اتخاذ گردد؟

بسمه تعالى، اگر محرز باشد و يا آن كه به وجه شرعى ثابت شود كه زن در ضمن عقد، شرط كرده كه وكيل در طلاق خود باشد، مى تواند در فرض مرقوم، در محضر عدلين، خود را مطلقه سازد؛ وگرنه بايد صبر كند.

ص: 283

[سؤال 10649] 6023

بسمه تعالى

محضر رهبر عالى قدر، امام خمينى

در عقد ازدواجى كه زوج با ميل و رضايت و آگاهى، در حين عقد، اشتغال به كار زوجه را مى دانسته و شغل وى در سند ازدواج قيد گرديده و به امضاى طرفين عقد رسيده است، آيا زوج مى تواند از ادامۀ اشتغال زوجه جلوگيرى نمايد؛ در صورتى كه در ضمن عقد، شرطى بر اين كه شوهر بتواند مانع از كار زن گردد، قيد نگرديده است؟ مضافاً به اين كه شغل زوجه، مخالف با شؤون اجتماعى و مخالف با شرع مقدس اسلام نمى باشد. مستدعى است نظر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى را در اين قسمت مرقوم فرماييد كه مورد حاجت است. مزيد تشكر است.

بسمه تعالى، با فرض اين كه عقد مبنىّ بر اشتغال زوجه واقع شده، شوهر حق منع او را از آن اشتغال ندارد.

[سؤال 10650] ‘ 6801

2. اگر دو نفر قبل از ازدواج در مورد يك مسأله (مثلاً فعاليت زن در اجتماع با شرايط صحيح) به توافق برسند ولى بعد از ازدواج يكى از طرفين (مثلاً مرد) مسألۀ به توافق رسيده شده را زير پا بگذارد و خلاف آن عمل كند و دستور دهد، در اين جا تكليف طرف مقابل (مثلاً زن) چيست؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد، شرط نشده و عقد مبنى بر آن نبوده، وفا واجب نيست.

[سؤال 10651] 6024

بسمه تعالى 15 / 9 / 1361

استفتاى مسألۀ شرعى از محضر مقدس مرجع عالى قدر شيعه و پناه و ملجأ مظلومان، حضرت امام خمينى، دام ظله:

ص: 284

چنانچه زنى در هنگام عقد، شغل خود را به شوهر گفته و در عقدنامه ذكر شده و در مدتى كه در منزل شوهر به سر برده است، به شغلش ادامه مى داده، بعد از چند ماه كه به واسطۀ عدم رفتار اسلامى و توافق اخلاقى با هم متاركه نموده و زن در منزل پدر به سر مى برد و در طىّ زمانى كه در حال متاركه بوده اند، كوچك ترين نفقه و خرجى از طرف شوهر نرسيده، شوهر طىّ نامه شكايتى عدم رضايت خود را از كار كردن زن اعلام داشته، اوّلاً: فعلاً با هم زندگى مشتركى ندارند كه تضييع حقّى از او شده باشد؛ و ثانياً: براى امرار معاش، زن مجبور به ادامۀ شغل مى باشد؛ چون كوچك ترين درآمدى ندارد. لذا با توجه به مسائل فوق و اين كه زن مُربّى امور تربيتى و دينى مى باشد، آيا مى تواند عدم رضايت مردى كه داراى چنين شرايطى است و هيچ گونه صلاحيت اخلاقى و دينى ندارد، از نظر اسلامى ارزشى داشته باشد و از كار كردن زن جلوگيرى كند؟ در خاتمه متمنى است حكم الله و نظر مبارك را در اين مورد مرقوم فرماييد. خداوند سايۀ مبارك را مستدام فرمايد.

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد، شرط اشتغال براى زن شده يا عقد، مبنىّ بر اين شرط واقع شده، زن مى تواند به شغل خود ادامه دهد و شوهر نمى تواند مانع شود.

[سؤال 10652] 6025

بسمه تعالى 12 / 3 / 1361

محضر رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

چنانچه در عقدنامه رسمى كه به امضاى زوج با سواد و روحانى و زوجه با سواد رسيده، شرط شده باشد كه زوجه وكيل است كه چنانچه زوج بدون اجازه وى همسر ديگرى اختيار نمايد خود را طلاق بدهد، در صورتى كه در موقع اجراى صيغه نكاح تلفظ به شرط مذكور نشده باشد و زوج هم نسبت به آن شرط تخلف كند و بدون اجازه زوجۀ خود، همسر ديگرى اختيار نمايد، آيا براى زوجه اول وكالت در طلاق

ص: 285

ثابت است؟ لطفاً نظر مبارك مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، اگر عقد مبنى بر شرط وكالت مذكور باشد، زوجه وكالت دارد.

[سؤال 10653] ‘ 5503

2. آيا مى شود هنگام عروسى با دخترى، شرط كند كه مثلاً تو بايد تا آخر عمر مادرم به او خدمت كنى، يا مثلاً بايد تا مدت زيادى، زندگى مشتركى با مادر و پدرم داشته باشى، يا اين كه مثلاً بايد لباس و غذا و احتياجات زندگى مرا فراهم نمايى؛ با اين كه در رساله نوشته شده كه نمى شود زن را مجبور به كار منزل نمود؟

بسمه تعالى، در عقد مى توانند شرط كنند، ولى شرط وقت عروسى اثر ندارد.

[سؤال 10654] 6026

بسمه تعالى

احتراماً؛ به طورى كه در اسناد نكاح نامۀ مربوط به رژيم گذشته ملاحظه مى شود، شرايطى بر خلاف دستورات شرع چاپ گرديده و در اجراى صيغۀ عقد نكاح، هرگز عاقد آن ها را قرائت نمى كند. حال، زوجه به برخى از شرايط، استناد و تقاضاى طلاق نموده و دادگاه - على رغم تذكر بر اين كه شرايط باطل است - اعلام نمايد شرايط مورد استناد تحقق يافته، و زوجه مى تواند خود را به طلاق خلع، مطلّقه نمايد.

اولاً. در صورتى كه شرايط باطل باشد، حكم معتبر است يا خير؟

ثانياً. در صورتى كه شرايط تحقق نيافته باشد، در اين مورد هم تذكر داده شود حكم چه صورتى خواهد داشت. با توجه به اين كه دو نفر شهود - حاضر در مراسم اجراى صيغۀ عقد نكاح - تصديق نموده اند كه شرعاً شرايطى در هنگام اجراى صيغۀ عقد نكاح، قرائت و تفهيم نگرديده است.

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد، شرط ذكر نشده و عقد مبنى بر شرط مورد توافق طرفين واقع نشده، شرط نافذ نيست.

ص: 286

[سؤال 10655]‘ 5994

2. در قبالۀ ازدواج، مادۀ 8 قانون حمايت خانواده، چهارده مورد ذكر شده، كه در موقع اجراى عقد يا در ضمن عقد لازم ديگر زوجين شرط مى كنند كه اگر يكى از اين چهارده مورد محرز شود، زوجه از طرف زوج، وكيل و وكيل در توكيل غير است كه خود را مطلقه نمايد. نوعاً اين موارد به زوجين تفهيم مى شود، ولى بعضاً زوجين بدون تفهيم پاى ورقه را كه اين موارد نوشته شده است امضا مى كنند. در صورت دوم اگر يكى از اين موارد ثابت شود، زوجه مى تواند خود را مطلقه نمايد يا بايد موارد چهارده گانه به زوجين تفهيم شود؟

بسمه تعالى، مجرد امضا و تفهيم موارد كافى نيست و بايد در ضمن عقد شرط شود و يا عقد مبنياً عليه واقع گردد.

[سؤال 10656] 6027

بسمه تعالى

توقيراً، به طورى كه مستحضر هستيد، در زمان حكومت رژيم منحوس پهلوى در اسناد نكاح نامه پس از چاپ عين مادۀ 8 قانون منسوخ حمايت خانواده، 14 شرط و يك تبصره ديگر نيز چاپ شده بود. حال استدعا دارد اعلام فرمايند: شرايط و ماده و تبصرۀ چاپى مذكور شرعاً صحيح بوده و يا باطل است؛ به ويژه اين كه وكيل عاقد، اختيارى در قبول شرايط از طرف زوج نداشته؟

ضمناً جواب فرماييد: در صورت باطل بودن شرايط، آيا اصل عقد نكاح نيز باطل است يا خير؟ با توجه به اين كه دو نفر شهود حاضر در مراسم اجراى صيغه عقد نكاح، تصديق نموده اند كه شرعاً شرايطى در هنگام اجراى صيغه عقد نكاح قرائت و تفهيم نگرديده.

بسمه تعالى، تا شرايط، در ضمن عقد ذكر نشده و يا عقد مبنياً عليه واقع نشده اثرى ندارد و مجرد چاپ آن ها در عقدنامه كافى نيست و اصل عقد نكاح صحيح است.

ص: 287

[سؤال 10657]‘ 6070

5. هنگامى كه شوهرم براى خواستگارى من آمده بودند، قرار بر اين شد كه اجازه بدهند من درس علوم اسلامى را بخوانم و حالا بعد از يك سال و چند ماه كه از ازدواجمان مى گذرد مى گويند: نه تو نبايد درس بخوانى. اين جا تكليف من چيست؟ و هدف از درس خواندن من، آگاهى پيدا كردن به اسلام و عمل كردن به آن است؛ ان شاء الله.

بسمه تعالى، با فرض اين كه شرط شده، زن مى تواند به درس خواندن خود ادامه دهد.

[سؤال 10658] 6028

بسمه تعالى 10 / 9 / 1361

برادر مسئول محترم دفتر استفتاى حضرت امام، مدّ ظله العالى

با نهايت ادب و درود به روان پاك شهيدان گلگون كفن، معروض مى دارد: چنانچه شوهرى به همسرش در ضمن عقد، حق ادامۀ تحصيل داده باشد و زن دو سال بعد به اتفاق فرزند خردسال، ضمن ترك خانه و اعلام شكايات واهى متعدد منتهى به منع پيگرد - و اخيراً تقديم دادخواست طلاق به دادگاه، بدون توجه به دعوت شوهر و راهنمايى معتمدان - در منزل پدرش زندگى كند و مرد هفت ماه از ديدن تنها فرزندش محروم باشد، آيا ادامۀ تحصيل زن با استفاده از شرط مذكور، مشروط به تمكين زن از شوهر است يا خير؟ ثانياً اخذ تأييديه از امام جماعت محل سكونت، براى ادامۀ تحصيل نامبرده چه حكمى دارد؟ مستدعى است عريضۀ تقديمى را مزين به حكم شرعى فرمايند. به اميد پيروزى لشكريان اسلام بر كفر و استكبار جهانى

بسمه تعالى، با فرض اين كه حق ادامۀ تحصيل در ضمن عقد شرط شده، زن مى تواند ادامۀ تحصيل دهد؛ لكن در وظايف زناشويى بايد كاملاً از شوهر تمكين نمايد، وگرنه استحقاق نفقه ندارد، علاوه بر اين كه معصيت كار است.

ص: 288

[سؤال 10659] 6029

بسمه تعالى

محضر حضرت امام خمينى، دامت بركاته

دخترى است طلبه. چندين سال درس مى خواند و بعد خواستگارى براى او مى آيد و در ضمن عقد با شوهرش شرط مى كند كه بايد درس را بخوانم، و شوهر هم با اين شرط حاضر به ازدواج مى شود. بعد از چند وقتى شوهر به او مى گويد: «راضى نيستم بروى درس». زن مى گويد: «مى روم» و رفت. چون در ضمن عقد شرط كرده بود كه بايد درس بروم و شوهر نيز قبول كرده است. با اين شرايط اگر زن بدون اذن شوهر به درس برود ناشزه و معصيت كار است يا نيست؟

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد شرط كرده، مى تواند بر طبق شرط درس بخواند و ناشزه نيست.

[سؤال 10660] 6030

بسمه تعالى 8 / 11 / 1358

خدمت رياست محترم دفتر امام خمينى، دامت بركاته

پس از سلام، اين جانب به عرض مى رسانم: زن و شوهرى وقتى مى خواستند به عقد يكديگر درآيند، زن شرط كرد كه در محضر بنويسند كه: من نيز حق طلاق دارم. مرد نيز قبول كرد، محضردار عقد اين دختر و پسر را خواند، ولى پس از خواندن عقدنامه و گرفتن رضايت نامه، شرط مزبور را ننوشت و اظهار داشت كه من با قانون كار دارم. بنده جواب دادم كه اين دو نفر با اين شرط با هم ازدواج كردند و نيز حضرت امام خمينى، دامت بركاته، از طريق راديو و تلويزيون فرموده است كه زن مى تواند شرط نمايد كه من نيز حق طلاق دارم؛ باز گوش نداد. حتى داماد نيز به محضردار گفت كه فتواى امام را شنيدم كه فرموده: زن مى تواند شرط نمايد كه من نيز حق طلاق دارم. باز محضردار ننوشت. اما ننوشتن شرط مزبور موجب نارضايتى شده است. آيا محضردار حق دارد كه شرط مزبور را ننويسد يا نه؟ چون طرفين با اين شرط به

ص: 289

ازدواج رضايت داده بودند و شرط مزبور كه محضردار ننوشته موجب نارضايتى شده؛ آيا اين عقد از نظر اسلام درست است يا نه؟

لذا استدعا دارم جواب نامه را كتباً مرقوم فرماييد كه در باره موضوع ما كسى با خبر نشود. خواهش دارم هرچه زودتر جواب اين نامه را مرقوم بفرماييد.

بسمه تعالى، در هر صورت عقد صحيح است و اگر به اين نحو شرط شده كه زن حق طلاق داشته باشد شرط باطل است و شرط صحيح اين است كه در ضمن عقد شرط كنند كه زن وكيل شوهر باشد در طلاق.

[سؤال 10661] 6031

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر عالى قدر، امام خمينى، مدّ ظله العالى

در صورتى كه دختر مى تواند حين عقد ازدواج شرط نمايد كه اولاً شوهرش حق ازدواج با غير را نداشته باشد و ثانياً حق طلاق داشته باشد، مستدعى است دستور فرمايند نحوۀ شرط شرعى را مرقوم فرمايند.

از خداوند متعال، طول عمر و صحت و سلامت و موفقيت آن زعيم بزرگ را مسئلت مى نمايد.

بسمه تعالى، شرط نمودن اين كه شوهر حق ازدواج با غير را نداشته باشد يا ازدواج با غير نكند و همچنين شرط اين كه زن حق طلاق داشته باشد باطل است. بلى اگر به اين نحو شرط كنند كه زن، وكيل شوهر باشد كه چنانچه شوهر ازدواج با ديگرى كند، خود را طلاق دهد صحيح است.

[سؤال 10662] 6032

بسمه تعالى

دفتر محترم امام خمينى با سلام

خداوند متعال سايۀ مقام روحانيت متعهد را از سر ضعفا كم نكند، حجج محترم

ص: 290

جالسين عقد با ژرف نگرى ضمن عقد اختيار مكان مطلق را به زوجه تفويض نموده زوج هم قبول كرد. در خرداد ماه هذه السنه كه زوجه در 7 ماهگى حاملگى بوده زوج بدون دينارى او را روانه خانه پدرش مى نمايد. پدر تمام نفقۀ ايام حمل و مخارج وضع حمل و نفقه بعد از حمل را تا كنون تحمل كرده. از طرفى چون آب آشاميدنى اقامتگاه زوج از چاه و تصفيه هم نيست دو روز پس از وضع حمل آثار انگل از دهان زوجه ظاهر و سرانجام به گواهى پزشكان و مطلعين قريب دو كيلو انگل از زوجه خارج شد و چون طفل از شير مادر تغذيه مى كند سلامتى هر دو در خطر است حاليه زوج نه نفقه مى دهد نه مخارج وضع حمل را پرداخت مى كند و چون قلدر و بستگان عديده دارد با تهديد و ارعاب زوجه را تحميل به مكانش مى نمايد در صورتى كه زوجه هم اختيار مكان دارد و هم سلامتى خود و طفلش در معرض خطر است. مضافاً اثاثيه امانى كه پدر زوجه به زوج طبق رسيد داده تصاحب كرده تكليف زوجه و حكم اسلامى چيست؟

بسمه تعالى، شوهر بايد شرط مكان كه در ضمن عقد شده عمل نمايد ولى زن حق ندارد بدون اجازه مرد از خانه خارج شود مگر اين كه در ضمن عقد شرط نمايد.

[سؤال 10663] 6033

بسمه تعالى

نظر مبارك امام را در مسأله زير خواستار است.

اگر در حين عقد نكاح، شرط كنند كه اختيار سكنا به دست زن باشد، آيا چنين شرطى صحيح و واجب الوفاء است، يا نه؟

بسمه تعالى، صحيح و لازم الوفاء است.

[سؤال 10664] 6034

بسمه تعالى 20 / 7 / 1361

زنى با شخصى ازدواج كرده و ضمن ازدواج شرط نموده كه سكونت در جنب پدر

ص: 291

و مادر و محل سكونت ايشان بوده باشد و حاليه كه زن حامله است، شوهر مزبور الذكر امتناع مى نمايد؛ در اين بُرهه انتظار است كه جهت رفاه زن و عموم مردم كتباً مرقوم فرماييد. و دو نفر دختر بچۀ صغير از شوهر ماضى نيز دارد و شوهر از سرپرستى و حضانت آن ها ناراضى است كه دو نفر دختر بچه غير از مادر سرپرستى ندارند. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر در ضمن عقد زواج بر شوهر شرط شده كه محل سكونت زن را در محلۀ خاصى تهيه كند، واجب است بر طبق شرط عمل نمايد.

[سؤال 10665] ‘ 5827

8 . اگر در عقد شرط شده باشد كه اگر مرد زن ديگرى بگيرد، اجازۀ طلاق به دست زن است، آيا مرد مى تواند زن ديگرى بگيرد ولى به زن خودش اطلاع ندهد؟ يا مى تواند صيغه كند و به زنش اطلاع ندهد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 10666] 6035

بسمه تعالى 17 / 6 / 1360

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى

احتراماً؛ پاسخ سؤال زير را مرقوم فرماييد تا در مواقع حاجت حجت گردد.

شخصى در ضمن عقد نكاح شرطى مى كند و بعد طلاق مى دهد و مجدداً رجوع مى كند؛ آيا شرط در ضمن عقد با رجوع به زوجيت به حال خود باقى است يا خير؟ اين شرط اگر در ضمن عقد خارج لازم قيد شده باشد؛ آيا همين حكم را دارد يا خير؟

ادام الله ظلكم على رؤوسنا و رؤوس المسلمين ان شاء الله

بسمه تعالى، در فرض مسأله عمل به شرط در هر دو صورت لازم است.

ص: 292

[سؤال 10670] 6037

بسمه تعالى

با سلام و درود فراوان به رهبر و امام عزيز و بزرگوار

اين جانب در بسيج مسجد محل در هفته يك شب پاسدارى مى دهم، مدتى قبل ازدواج كردم. بعد از ازدواج همسرم با رفتن من به بسيج مخالفت كرده و علت آن اين بوده است كه مادر همسرم او را مديون كرده بود. غرض از نوشتن اين نامه هم همين مسأله بوده كه آيا همسرم با وجود اين كه مديون شده است، آيا مى تواند به من اجازه بدهد كه به فعاليت خود در بسيج ادامه بدهم يا خير؟

بسمه تعالى، شما در انتخاب شغل اختيار داريد و همسر شما و مادر او در آن دخالتى ندارند.

[سؤال 10671] 6038

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر امام خمينى، مدّ ظله، پس از عرض سلام و آرزوى تندرستى و موفقيت، لطفاً به سؤالات اين جانب پاسخ لازم و كافى را بدهيد:

1. مدت دو ماه و اندى مى شود كه شوهرم مرا ترك كرده و با وجود داشتن دو دختر هجده و شانزده ساله و يك پسر بيست و يك ساله، براى ما خرجى نگذاشته است. البته من مقدارى پس انداز دارم؛ ولى اين مقدار را براى روز مبادا گذاشته ام. آيا از جهت شرعى اين اجازه را دارم كه از وسايل خانه كه مربوط به شوهرم است، بفروشم و امرار معاش كنيم؟

بسمه تعالى، بدون مراجعه به محكمۀ شرعيه، حق چنين كارى را نداريد.

2. يكى از دوستانم در رژيم گذشته با پسرى ازدواج كرد كه چون جزو دستگاه رژيم گذشته بود در ايران نمى تواند به سر ببرد، از طرفى اين دو نفر فقط عقد يكديگر هستند آن هم مدت دار و به مدت نود و نه سال. اين دختر ديگر نمى خواهد با شوهرش پيمان داشته باشد. آيا يك طرفه مى تواند طلاق بگيرد يا خير؟ در صورت عدم امكان، آيا اگر شوهرش حاضر بشود بگويد بخشيدم؛ اين عقد باطل است يا

ص: 294

خير؟ لازم به تذكر است كه اين دختر هنوز هيچ گونه رابطه اى با شوهرش نداشته است و همچنان باكره است.

بسمه تعالى، عقد مدت دار طلاق ندارد و تا مدت تمام نشده يا شوهر، آن را نبخشيده؛ به حال خود باقى است و اگر شوهر بگويد مدت را بخشيدم عقد به هم مى خورد.

3. آيا در نظر امام چادر بهتر پاسخ گوى حجاب لازم است يا مانتو و روسرى؟

بسمه تعالى، به هر نحو، مقدار واجب پوشيده شود كفايت مى كند و چادر بهتر است.

4. آيا اگر زن و شوهرى طلاق بگيرند، باز هم بايد دختر براى ازدواج از پدرش اجازه بگيرد يا خير؟ در صورتى كه آن پدر را نتوان پيدا كرد بايد چه كرد؟

بسمه تعالى، اجازه پدر در ازدواج دختر باكره شرط است. بلى در صورت نياز دختر به ازدواج اگر پدر غايب است و تحصيل اجازه ممكن نيست اجازه معتبر نيست.

[سؤال 10672] ‘ 44

2. آيا پدر خانواده مى تواند همسر و بچه هايش را كه مرتكب خلاف هاى جزيى و كلى دينى و اجتماعى و خانوادگى مى شوند، تنبيه نمايد؟ در غير اين صورت اگر به هيچ وجه نتواند آن ها را متنبه نمايد، ترك و يا طرد آن ها جايز است يا خير؟ از نظر شرع و قانون چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست و تنبيه اولاد به مقدارى كه موجب ديه نشود و متعارف باشد، مانع ندارد، ولى زدن زن جايز نيست.

[سؤال 10673] ‘ 6647

3. كسى زن خود را مجبور كند به كار صحرايى مثل چوپانى يا دهقانى يا درو كردن يا گليم بافى يا قالى بافى، آيا زن مى تواند از شوهر خود مزد بگيرد؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، حق دارد اجرت بگيرد.

[سؤال 10674] 6039

بسمه تعالى

1. اگر زن بدون اجازۀ شوهر كار كند و حتى دستمزدش را به مصارف خانوادگى

ص: 295

برساند؛ آيا در نظر اسلام صلاح است يا خير؟ وضع و تكليف شوهر چه خواهد بود؟

بسمه تعالى، كار كردن زن منوط به اجازۀ شوهر نيست؛ ولى خروج زن از خانه بدون اجازۀ شوهر جايز نيست.

2. با آن كه زن كار مى كند و بعضى از مشكلات زندگى را با پول خود برطرف مى نمايد؛ آيا حق دارد كه سهمى از اختيارات شوهرش را در امور اخلاقى و مديريت خانوادگى سلب نمايد؟

بسمه تعالى، حقوق شوهر سلب نمى شود.

3. آيا شوهر مى تواند با تشخيص دادن دخالت غير منطقى اطرافيان همسرش، وى را از معاشرت با آنان منع نمايد؟

بسمه تعالى، اگر مستلزم خارج شدن زن از منزل يا ورود ديگران در خانه شوهر است، مى تواند از خروج زن از خانه و ورود ديگران ممانعت نمايد.

4. آيا كسى كه مدت 25 سال زادگاهش را ترك كرده و حتى يك بار هم به آن جا نرفته و ملك و زمين هاى ارثى از پدرش در 25 سال پيش به وى رسيده و در اين مدت او هيچ گونه زحمتى براى آنان به عمل نياورده، حق دارد تمام وسايل ارثى با بهره و سود او را دريافت نمايد؟

بسمه تعالى، ملكيت سهم الارث با نرفتن به محل و طول زمان سلب نمى شود و همچنين عوايد و منافع آن تابع اصل ملك است.

5. پدرى وصيت نموده و يكى از فرزندانش را وصى خود قرار داده و مقدارى پول جهت مخارج حج تعيين كرده و با آن كه پدر مستطيع بوده پول را در اختيار وصى قرار داده و وصى از رفتن حج امتناع نموده و مى گويد: جهت نماز و روزه، پول به مصرف رسيده است. تكليف الباقى وارث ها در اين امر چه خواهد بود؟

بسمه تعالى، بر عهده وصى است كه حج را انجام دهد.

به اميد پيروزى لشكر حق بر باطل، والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

[سؤال 10675] ‘ 5608

3. در هر يك از اين صُوَر اگر با عدم رضايت شوهر روبه رو شود (يعنى شوهر بگويد من راضى نيستم كه صورت خودت را بپوشانى) چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، مرد حق ندارد در اين جهت زن را تكليف كند.

ص: 296

[سؤال 10676] 6040

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

با سلام و درود به بندگان صالح خداوند، خصوصاً شهداى انقلاب اسلامى و عرض ادب خدمت نايب بر حق امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، چند دقيقه اى تصديع اوقات مى كنيم.

زنى معلم است و اين امر را يك فريضۀ شرعى مى داند و از طرفى هم شوهرش عقيده و اصرار دارد كه كارش بيرون از خانه، مانع از رسيدگى و تربيت كردن صحيح فرزندانش مى شود و مى بايست يا وقت خود را صرف كارش نمايد و يا تربيت و سرپرستى فرزندانش، تكليفش چيست؟ خداحافظ شما تا ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

بسمه تعالى، خارج شدن زن از منزل بايد با اجازۀ شوهر باشد؛ ولى شوهر نمى تواند او را وادار به رسيدگى به فرزندان نمايد.

[سؤال 10677] ‘ 5598

3. آيا انجام فريضه بايد به اجازه شوهر باشد يا با توجه به حديث «طلب العلم فريضة على كلّ مسلم ومسلمة» زن مى تواند بدون اجازه شوهر به تحصيل ادامه دهد يا خير؟ حق شوهر در اين مورد چيست؟ همچنين در مورد جهاد سوادآموزى، آيا فراگرفتن دانش منوط به اجازه شوهر مى باشد؟ اگر شوهرى مانع تحصيل همسرش باشد چه حكمى براى زن مترتب است؟

بسمه تعالى، تحصيل و سوادآموزى زن موقوف به اجازه شوهر نيست، ولى خارج شدن زن از منزل بايد با اجازۀ شوهر باشد، مگر در واجبات.

[سؤال 10678] 6041

بسمه تعالى 8 / 10 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى، احتراماً؛ به عرض مبارك مى رساند كه:

ما زنان ايرانى مقيم پونه، در تاريخ ششم محرم الحرام 1403 تشكيل شوراى

ص: 297

اسلامى داده ايم؛ چون ضد انقلاب و منافقين در اين شهر رخنه كرده و با كمال بى شرمى شايعه پراكنى و بدگويى به امام عزيز، خمينى كبير و بدنام كردن جمهورى اسلامى پرداخته اند. متأسفانه مردان ما و انجمن اثنى عشرى مهر سكوت بر لب زده و هيچ گونه عكس العملى از خود نشان نمى دهند. ما زنان تصميم گرفتيم كه زينب گونه پيام خون شهدا و گفته هاى امام عزيزمان را به گوش مردم مستضعف هند برسانيم؛ چون انجمن اثنى عشرى اجازه نداد كه دانشجويان اسلامى هم در امامباره بيايند و راه اين از خدا بى خبران را سدّ كنند. (امامباره، حسينيۀ بزرگى است كه حاجى محمد جواد اصفهانى براى ايرانيان مقيم پونۀ هندوستان وقف نموده است). متوليان اين امامباره هم متأسفانه از اسلام و انسانيت بويى نبرده اند. با دانشجويان عزيزى كه مى آمدند و دعاى كميل و ندبه مى خواندند و رزمندگان اسلام و امام عزيز را دعا مى كردند، از در مخالفت درآمدند و تصميم گرفتند كه دانشجويان را از آن جا كه سنگر اسلام شده بيرون كنند. و گفتند كه بايستى رأى گيرى كنيم. بعد هم همين انجمن اثنى عشرى به درب خانه يك يك از اين مردم مستضعف رفته و از آن ها خواستند كه بر عليه دانشجويان اسلامى رأى بدهند. چون اعضاى اين انجمن از طاغوتيان هستند و با دين و اسلام مخالف هستند؛ دانشجويان را از امامباره بيرون كردند. اين عمارت بدون استفاده افتاده و پايگاه ضد انقلاب شده است، ولى دانشجويان بايد براى انجمن اسلامى خودشان هر ماه سه هزار روپيه اجاره بپردازند.آيا اين بى انصافى نيست؟! از شما مى خواهيم با فرستادن يك نفر با شخصيت به محل، به نداى حق طلبانۀ ما پاسخ داده و مردم را به راه راست هدايت كنيد. شوراى اسلامى زنان، به سفارت و كنسول گرى جمهورى اسلامى نامه نوشته است كه هرگونه نشرياتى جهت تبليغ اسلام در دسترس دارند به آدرس شوراى اسلامى زنان بفرستند تا ما هم بتوانيم به نوبۀ خود براى اسلام عزيز تبليغ نماييم. ناگفته نماند كه قبل از انقلاب، دبستانى براى ايرانيان مقيمى بوده كه فارسى درس مى دادند و بعد از انقلاب بسته شده است. اكنون به گفتۀ

ص: 298

امام عزيز كه مى گويند: حتى پيرزنان و پيرمردها هم بايد سواد داشته باشند؛ ما به كمك خواهران دانشجوى اسلامى مى خواهيم مدرسه را باز كنيم، ولى انجمن اثنى عشرى مخالفت مى كند و مى گويد هر كس مى خواهد فارسى ياد بگيرد، برود ايران. ضمناً چون كسى نيست كه به مسائل ما پاسخ بدهد؛ خواهش داريم جواب مسائل ما را مرقوم فرماييد.

1. تكليف زنى كه مردش مجبورش كند كه نماز نخواند و حجابش را بردارد، چيست؟

بسمه تعالى، اطاعت شوهر در امر به ترك نماز و حجاب واجب، جايز نيست.

2. زنى كه بى حجاب است و حاضر نيست كه با حجاب شود، آيا مى تواند عضو شوراى اسلامى باشد؟

بسمه تعالى، عضو شوراى اسلامى بايد متعهد به اسلام و عامل به دستورات دينى باشد.

3. آيا حسينيه اى كه در قديم از طرف شخص مسلمانى وقف شده، مسلمانان حق دارند در آن بنشيند و درباره اسلام و جمهورى اسلامى بحث و گفت وگو نمايند. اگر متصديان اين حسينيه بخواهند جلوى تبليغات اسلامى را بگيرند و بگويند كه محل نمازگزارى است، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، استفاده از حسينيۀ موقوفه، تابع مقررات وقف است و كسى حق ندارد از استفاده مطابق با جهت و مصلحت وقف ممانعت كند.

4. فرق بين ايرانى مسلمان مقيم، با يك دانشجوى مسلمان پيرو خط امام چيست؟ تكليف ما زنان كه پيرو خط امام و قرآن هستيم، با كسانى كه بين ما و دانشجويان متعهد به اسلام تفرقه مى اندازند ولو شوهر يا فرزندمان باشند چيست؟

بسمه تعالى، بين مسلمانان از زن و مرد فرقى نيست و همه موظف هستند از اسلام و رهنمودهاى آن تبعيت كنند و از تفرقه كه موجب ضعف و شكست مى شود حذر كنند.

5. آيا صلاحيت شوراى اسلامى زنان يا مردان متعهد در خارج از كشور، كمتر است از يك انجمنى كه بر مردم تحميل شده و در دوران منحوس پهلوى براى شاه معدوم سر و دست مى شكسته و هنوز هم اميدوار است كه بچه او به كشور بازگشته و سلطنت نمايد؟

بسمه تعالى، هر كس از زن و مرد در حدود توان خود با مراعات ضوابط اسلامى، موظف است در خدمت به اسلام و معرفى آن و توحيد صفوف مسلمين كوشا باشد.

ص: 299

[سؤال 10679] ‘ 5614

3. اگر شوهر راضى نباشد، زن مى تواند براى جبهه خدمت كند؛ از قبيل خياطى، بافندگى، عزيمت به جبهه و غيره؟

بسمه تعالى، در صورتى كه بدون اجازۀ شوهر از منزل خارج نشود، مانع ندارد.

[سؤال 10680] ‘ 7314

7. مرد حق دارد به زنش بگويد موهاى خود را كوتاه نكن يا خير؟

بسمه تعالى، حق ندارد؛ ولى بايد مراعات حال شوهر را بنمايد.

[سؤال 10681] 6042

بسمه تعالى 29 / 6 / 1361

دفتر مخصوص امام خمينى، رهبر عالى قدر و كبير كشور جمهورى اسلامى ايران

محترماً به استحضار آن مقام مى رسانم: از نظر شرع مقدس اسلام، به دو مسأله برخورد نموده ام كه براى اين جانب لاينحل مى باشد. خواهشمندم در حل آن اين جانب را يارى نماييد و جواب را كتباً پاسخ گو باشيد.

1. آيا در قانون شرع مقدس اسلام، زن مى تواند بدون اجازۀ شوهر از منزل خارج شود؟

2. آيا در قانون شرع مقدس اسلام، زن مى تواند بدون اجازۀ شوهر در مؤسسه اى مشغول كار باشد؟

سلامتى و سعادتمندى جناب عالى را در خدمت به اسلام و مسلمين از خداوند متعال خواستاريم. والسلام على عباد الله الصالحين

بسمه تعالى، كار كردن زن در بيرون منزل اگر منافى با حقوق زناشويى شوهر نباشد، با حفظ حجاب، اشكال ندارد؛ ولى خروج زن از منزل منوط به اجازۀ شوهر است.

ص: 300

[سؤال 10682] 6043

بسمه تعالى

حضرت آيت الله حاج آقا سيد روح الله الموسوى الخمينى، السلام عليكم، از محضر آن بزرگوار سؤالى داشتم تا در مورد مسأله اى كه براى اين فرزند حقيرتان پيش آمده، از لحاظ شرعى كسب تكليف نمايم. ان شاء الله با راهنمايى شما از اين سردرگمى بيرون آيم.

در مورد مسأله كار كردن زن، وقتى شوهر قلباً ناراضى بوده ولى براى حفظ مصالح زندگى مخالفتى نمى نمايد، آيا زن مى تواند كار كند؛ در صورتى كه پدر زن به خاطر كمبودهاى زندگى اصرار زيادى در اين امر دارد؟ البته آن قدر دستشان تنگ نيست كه نتوانند در حد ابتدايى نزديك به متوسط، زندگى را تأمين نمايند و خود زن هم به خاطر نارضايتى شوهر، راضى به كار كردن نيست؛ چون در اين صورت، اسلام و شرع اسلام را بهتر رعايت مى كند؛ اما براى اين كه احترام پدرش حفظ شود و از داماد خود روگردان نشوند، نمى داند كه چه بكند؟ خواهشمندم اين سؤال مرا صريح - طورى كه ديگر سؤالى برايم پيش نيايد و نگرانى نداشته باشم - جواب فرماييد كه آيا در اين شرايط، رضايت شوهر واجب تر است بر زن يا رضايت پدر؟ و اصولاً آيا زن بايد رضايت شوهر را در همۀ مسائل زندگى به دست آورد يا نه؛ به خصوص كه شوهر، شخصى مؤمن و متّقى است؟ از لطف پدرانۀ شما بى نهايت سپاسگزارم.

بسمه تعالى، كار كردن زن اگر مستلزم بيرون رفتن از خانه نيست و موجب تضييع حق شوهر نمى شود، مانع ندارد؛ ولى اگر بايد از خانه بيرون برود يا حق شوهر از بين مى رود، بدون اجازۀ شوهر جايز نيست.

[سؤال 10683] 6044

بسمه تعالى 27 / 10 / 1361

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، مرجع عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، با تقديم سلام و درود به

ص: 301

پيشگاه مقدس حضرت عالى و سلام و درود به روان پاك شهيدان اسلام، خواهشمند است جواب سه سؤال زير را مرقوم فرماييد:

همسر من مالك نيم دانگ از شش دانگ خانۀ مسكونى پدرم مى باشد و فعلاً هم مستأجر ديگرى هستيم. پدرم شديداً اصرار دارند كه نيم دانگ همسرم را خريدارى نموده و قيمت آن را به وى بپردازند، ولى چون با پول آن حتى ارزان ترين و كوچك ترين خانۀ قابل استفاده را هم نمى توان تهيه نمود، همسرم موافق نيست.

1. آيا من كه اختيار همسرم را دارم، مى توانم او را مجبور سازم كه نيم دانگ خانه اش را بفروشد و پولش را دريافت دارد تا رضايت پدرم حاصل شود؟

بسمه تعالى، حق نداريد و شوهر، اختيار همسرش را ندارد و طرفين، حقوق متقابله اى دارند كه بايد عمل كنند.

2. آيا اگر همسرم راضى به فروختن نيم دانگ خانه اش شد، پدر همسرم حق دارند به او اجازه ندهند و يا سند آن را كه نزد خودشان است، در اختيار وى قرار ندهند؟

بسمه تعالى، حق ندارند.

[سؤال 10684]

3. آيا در صورتى كه مجاز باشم كه همسرم را مجبور به فروختن نيم دانگ خانه اش بنمايم، پدر همسرم حق دارند سند آن را در اختيار من نگذارند؟

بسمه تعالى، شما حق نداريد او را مجبور كنيد.

[سؤال 10685] ‘ 1074

2. بگوييد زن شوهردار مسلمان چگونه بايد تقليد كند؟ و مى تواند عقيدۀ ديگرى به جز اسلام داشته باشد و در اين صورت سزايش چيست؟

بسمه تعالى، زن در تقليد، مستقل است؛ ولى در امور زناشويى بايد از شوهر اطاعت كند و بدون اجازۀ شوهر نمى تواند از منزل خارج شود.

ص: 302

[سؤال 10686] 6045

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى، حجة الكبرى، رهبر انقلاب اسلامى، امام خمينى، دام ظله العالى، با درود به شهداى اسلام، و با آرزوى موفقيت رزمندگان كفر ستيز اسلام در جبهه هاى نبرد با استكبار جهانى. به عرض عالى مى رساند كه:

خواهرى با آقايى، در ژانويه 1977 ازدواج نمود و بعد از عروسى معلوم گشت كه شوهرش تارك الصلاة و دائم الخمر است. هر وقت كه داخل خانه مى شود، در حال مستى زنش را كتك مى زند، و گاهى بطرى مشروب را به خانه مى آورد و به زنش اصرار مى كند كه با او مشروب بخورد، و نماز و روزه را ترك نمايد، و در صورت امتناع، زنش را مورد ضرب و شتم قرار مى دهد. روزى با دوستان وارد خانه شد كه همۀ آن ها مشروب خورده بودند، و به زنش دستور داد كه از دوستانش پذيرايى كند و به خاطر امتناع زنش را كتك زد. از روزى كه اين خواهر ازدواج كرده است تا به حال - كه سال ششم آغاز گرديده - نان و نفقه هم از ناحيه شوهر دريافت نكرده است.

لازم به يادآورى است كه اين خواهر از شخص نامبرده، دخترى شش ساله هم دارد، ولى چون دختر بچه ديده است كه پدرش مادرش را كتك مى زند از پدر ترس دارد. اين قضيه با آقاى سيد شبيه الحسن رضوى هندى كه بنا به دعوت خوجه جماعت لندن، از طريق سازمان تبليغات تهران، به عنوان عالم محل تشريف آورده اند، در ميان گذاشته شد. ايشان گفتند كه امام امت دستور صادر فرمايند، تا اين كه بنده طبق آن دستور عمل كنم. لذا خواهشمند است كه آن اميد مستضعفين جهان و رهبر كبير مسلمانان و مرجع تقليد شيعيان، تكليف اين خواهر را روشن فرمايند.

بسمه تعالى، اگر بودن زن در منزل شوهر مزبور حرج است، مى تواند از منزل او برود و در جاى ديگر زندگى كند، ولى اختيار طلاق در دست شوهر است و تا او را طلاق نداده، نمى تواند به ديگرى شوهر نمايد.

ص: 303

[سؤال 10687] 6046

بسمه تعالى 10 / 8 / 1361

محضر مبارك حضرت امام خمينى، رهبر و مرجع عالى قدر اسلام

با تقديم عرض سلام خالصانه، استدعا دارم اعلام فرمايند:

اگر دخترى كه در دبيرستان مشغول تحصيل است، به عقد جوانى درآيد ولى هنوز در خانۀ پدر به سر برده و جشن عروسى نگرفته وكمترين آرايش و تغييرى در صورت و رفتارش نداده و با حجاب اسلامى رفت و آمد مى نمايد، به دبيرستان رفتن او از نظر شرعى بلااشكال است يا خير؟ تقاضا دارم نظرمبارك را ذيلاً مرقوم فرمايند. مزيد دعاگويى است.

بسمه تعالى، اگر با رضايت شوهر از منزل خارج مى شود مانع ندارد.

[سؤال 10688] ‘ 465

5. اگر همسر اين جانب زدن مقنعه را براى حجاب سر و صورت بر من واجب كند - در حالى كه روسرى بلند، تيره و ضخيم نيز حجاب باشد - مسأله چگونه است؟

بسمه تعالى، بهتر است از شوهر در اين باره اطاعت كند.

[سؤال 10689] 6047

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى متع الله المسلمين بطول بقائه

1. بانوانى كه قصد شركت در جلسات دينى از قبيل قرآن، دعاى ندبه، دعاى كميل و نماز جمعه را دارند ولى با منع شوهران مواجهند بايد از گفته آن ها اطاعت كنيم يا خير؟

بسمه تعالى، خروج از منزل منوط به اجازۀ شوهر است.

2. وظيفه كسى كه روز جمعه مى خواهد نماز ظهر بخواند صبر كردن تا گذشتن وقت نماز جمعه است

يا نه؟

بسمه تعالى، صبر كردن لازم نيست و نماز جمعه واجب تخييرى است.

ص: 304

3. آيا حاكم مى تواند شخصى را مجبور به پرداخت خمس كند يا پرداخت به خود خمس دهنده واجب است؟

بسمه تعالى، ولى امر مى تواند بدهكار خمس را الزام به پرداخت آن نمايد.

4. اشيايى كه از قبيل فرش و غيره مورد احتياج شخص بوده و تهيه كرده ولى پس از چند بار مصرف ديگر احتياجى به آن نيست آيا خمس آن را بايد پرداخت كند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر از ارباح مكاسب به حساب مؤونه تهيه شده هر موقع كه از مؤونه بودن خارج شده خمس دارد.

5. اگر شخصى در سر سال خمسى پول خود را كه سرمايه اوست داده و سرمايه اش فرضاً ده هزار تومان بوده در سال ديگر وقت حساب دو هزار تومان كسر دارد در سال سوم دو هزار تومان از سال دوم كمتر دارد در سال چهارم موجودى فعلى او به ده هزار تومان رسيده آيا بايد خمس مازاد در سال سوم را كه شش هزار تومان است بدهد يا چون اصل سرمايه اش ده هزار تومان بوده خمس دارد؟

بسمه تعالى، ضرر سال قبل از ربح سال بعد جبران نمى شود و ربح سال بعد در زايد بر مؤونه خمس دارد.

6. اهميت نماز جمعه و اخبار كه در مذمّت ترك و توبيخ تارك آن وارد شده آيا مخصوص زمان حضور است يا زمان ما را نيز كه به فتواى آن حضرت واجب تخييرى است شامل مى شود؟

بسمه تعالى، در حال حاضر نماز جمعه واجب تخييرى است و آثار واجب تعيينى بر آن مترتب نيست.

7. در تحرير الوسيله در مسأله شماره 4 مربوط به نماز آيات فرموده ايد: «يختص الوجوب بمن في بلد الآية» ولى به بنده مى گويند كه به وسيله تلفن از دفتر سؤال كرديم گفته اند كه اگر در شهرى خورشيد گرفت به مردم شهرهاى ديگر لازم است نماز آيات بخوانند تقاضاى جواب دارم.

بسمه تعالى، حكم همان است كه در تحرير الوسيله مرقوم است.

[سؤال 10690] 6048

بسمه تعالى

اعضاى دفتر امام خمينى

زنى 36 ساله هستم كه داراى شش فرزند مى باشم. دخترم را شوهر داده ام و الآن بچه بزرگم كه پسر است چهارده ساله مى باشد. هفت سال پيش شوهرم مرد و مرا

ص: 305

بدون خرج و محتاج گذاشت. دو سال بعد از فوت شوهرم، برادرش كه داراى زن و فرزند مى باشد، به خاطر محرم بودن و كمك به ما، مرا صيغه دائمى كرده؛ اما خانه ما با خانه شوهرم فرق مى كند و من بعضى از مواقع كه مى خواهم جايى بروم، مثلاً با مادر و زن برادرم و يا دخترم - كه در خانۀ شوهر است - به دكتر بروم، دسترسى به شوهرم ندارم تا از او اجازه بگيرم. بعد از اين كه او را مى بينم تا من بخواهم به او بگويم، او مى گويد: «من راضى نيستم» و بگو و مگو مى كنيم و ناراحتى ايجاد مى شود. من مى دانم كه بايد از او اجازه بگيرم؛ ولى نمى توانم.

مرا در اين مورد راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، خروج زن از خانه بايد با اجازه شوهر باشد.

[سؤال 10691] 6049

بسمه تعالى

خدمت امام عزيزتر از جانم سلام عرض مى نمايم.

اگر از برنامۀ زندگى من خواسته باشى، هيچ خوب نيست. اين همه دعا كرديم كه خدايا امام عزيز ما را به وطن برگردان كه بلكه خفقان تمام شود؛ اى امام عزيز من يك زن نسبتاً مسلمان هستم كه نمى توانم هيچ نفسى بكشم:

1. شوهر من اجازۀ از خانه بيرون رفتن را نمى دهد و هيچ گونه دستور خدا را عمل نمى كند؛ مسلمان است، ولى خودش را يك كافر نشان مى دهد. هر چيز كه عليه اسلام است من در او مى بينم. با اين انقلاب، هيچ خوب نيست؛ ولى هيچ كارى از دست او ساخته نيست كه بر عليه انقلاب انجام دهد.

2. به من مى گويد: مسجد نرو، من راضى نيستم؛ بهشت زهرا نرو؛ نماز جمعه نرو. من يك زنى هستم توى خانه و شوهرم هيچ حساب سال ندارد؛ من با لباس خمس نداده، نماز مى خوانم. من نمازم درست نيست. چه كنم؟ قالى مى بافم، دلم مى خواهد هيچ گونه خلاف اسلام كار نكنم. من يك كلاس سواد دارم، بعد از عم جزء قرآن هم تا

ص: 306

سورۀ «عبس و تولّى» خواندم ولى با چه برنامه اى! بعد پرسيدم، گفته اند كه بايد بى اجازۀ شوهر از خانه بيرون نروى؛ هرچه او مى گويد تو گوش دهى. با شنيدن اين حرف به مرگ خودم راضى شدم و مى خواست روحم از تنم جدا شود. آن قدر دلم مى خواهد كه با سواد شوم و قرآن بخوانم كه تنها آرزوى من همين است. صحبت زياد است ولى وقت شما را بيشتر از اين نمى گيرم. به من مى گويد: خانۀ پدر و مادرت نرو. شما من را راهنمايى كنيد تا ببينم چه بايد كرد. و من مى خواهم از اين كاركرد خود به جبهه كمك كنم به هيچ وجه اجازه نمى دهد. جواب نامه هرچه زودتر برسد. به اميد عمر طولانى امام عزيز و به اميد پيروزى تمام مسلمين جهان. اى امام عزيز، من از دست منافقين جگرم خون شد.

بسمه تعالى، بيرون رفتن زن از خانۀ شوهر در غير واجبات بايد با اجازۀ شوهر باشد و شما تا علم نداريد كه در آنچه از شوهر براى شما از لباس و غذا و غيره تهيه مى شود خمس هست، براى شما حلال است و شما در اموال خود اختيار داريد و شوهر شما حق دخالت در آن را ندارد.

[سؤال 10692] 6050

بسمه تعالى

من يك دختر ديپلمه هستم كه چند ماه است به عقد برادر پاسدارى در آمده ام و بسيار مايلم كه به شغل شريف معلّمى بپردازم و در جهت اسلام گامى بردارم. به همين منظور، در تربيت معلم شركت كرده و قبول شده ام؛ حالا ايشان راضى نيست كه من در شهر ديگرى يا روستا به تحصيل و يا خدمت مشغول شوم. البته بايد متذكر شوم كه پدر من راضى است و صحبت تحصيل من در زمان نامزدى، بين پدر و مادر ما بوده است؛ ولى مستقيماً بين ما قرارى نشده است. حال وظيفۀ من چيست؟ آيا اجازۀ شوهر در زمان عقد براى تحصيل، شرط است؟

بسمه تعالى، براى خارج شدن از منزل بايد شوهر اجازه دهد.

ص: 307

[سؤال 10693] 6051

بسمه تعالى 3 / 12 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى، نايب الامام، امام خمينى، دامت افاضاته

1. احتراماً؛ نظر مبارك آن مرجع عالى قدر در مورد ارتباط كارمندان زن - به طور كلى - با مسئولين مرد، خصوصاً در آموزش و پرورش چه مى باشد؟ با در نظر گرفتن تجرد و تأهل و داشتن فرزند و رضايت شوهر و شرايط كنونى جامعه، سخنان فوق چه صورتى پيدا مى كند؟ در تمامى موارد آيا كار كردن در بيرون جايز است؟ كدام يك مستحب و خدا پسندانه تر است؟ در صورت مجاز نبودن كار براى زن در بيرون در برخورد با مسئولين، آيا حقوقى كه تا كنون دريافت نموده حلال است يا خير؟ در صورت حلال نبودن خمس آن از چه طريقى بايد پرداخت گردد؟

بسمه تعالى، زن بدون رضايت شوهر نبايد از منزل خارج شود، و در هر صورت، اجرت كار او حلال است و خمس دارد.

2. در صورت باقيماندن دو سال به پايان تحصيلات، حضور در دانشكده، بعد از انقلاب فرهنگى - با توجه به تعهدى كه قبلاً براى خدمت در آموزش و پرورش داده شده - براى تكميل دورۀ ليسانس، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، چنانچه بر خلاف قرار و مقررات نباشد مانع ندارد.

[سؤال 10694] 6052

بسمه تعالى 17 / 11 / 1361

محضر مبارك مرجع عالى قدر تقليد، امام خمينى، أيّده الله تعالى، سلام عليكم

1. خواهشمند است نظر شريف را در رابطه با تقدم هر يك از وظايف زير مشخص فرماييد.

الف. تقدم بين وظايف تربيت فرزند و ادامۀ تحصيلات دانشگاهى براى خواهرانى كه قبل از ازدواج به دانشگاه مى رفته اند؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است، و خروج زن از منزل بايد با اجازۀ شوهر

ص: 308

باشد، و چنانچه فرزند سرپرستى ندارد، گاهى نگهدارى او بر مادر لازم مى شود.

[سؤال 10695]

ب. تقدم بين وظايف تربيت فرزند و تدريس در مدارس دخترانه براى خواهرانى كه قبلاً تدريس مى كرده اند؟

بسمه تعالى، در حكم مسأله قبل است.

2. لطفاً وظيفۀ شرعى يك زن متأهل را در برابر پدر و مادرش بيان فرماييد؟

بسمه تعالى، وظيفۀ خاصى ندارد و براى خارج شدن از منزل بايد شوهر راضى باشد.

3. آيا خلف وعدۀ مرد به زن و دروغ گفتن به او جايز است؟ در چه صورت؟

بسمه تعالى، خلف وعده حرام نيست؛ و دروغ گفتن جايز نيست.

[سؤال 10696] ‘ 708

6. آيا بدون اجازه شوهرم مى توانم به مسجد يا به دعاى كميل يا نماز جمعه يا زيارت يا بهشت زهرا و امثال اين ها بروم؟ اگر رضايت نداشته باشد اشكال دارد؟

بسمه تعالى، خارج شدن زن شوهردار از منزل بايد با اجازه شوهر باشد.

[سؤال 10697] ‘ 6039

3. آيا شوهر مى تواند با تشخيص دادن دخالت غير منطقى اطرافيان همسرش، وى را از معاشرت با آنان منع نمايد؟

بسمه تعالى، اگر مستلزم خارج شدن زن از منزل يا ورود ديگران در خانه شوهر است، مى تواند از خروج زن از خانه و ورود ديگران ممانعت نمايد.

[سؤال 10698] 6053

بسمه تعالى 20 / 2 / 1361

محضر مبارك زعيم عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام عمره

مصدعاً؛ به عرض مى رساند: اين جانبه زن شوهردارى هستم كه به لحاظ قلت

ص: 309

معيشت و داشتن وام بانكى درآمدمان تكافوى مخارج روزانه را نمى نمايد. با توجه به اين كه فعلاً امكانات استخدام برايم موجود است، تقاضا دارد اعلام فرمايند كه آيا از نظر شرعى بلامانع است يا خير؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، استخدام بلامانع است؛ ولى با اجازه شوهر بايد از منزل خارج شويد.

[سؤال 10699] 6054

بسمه تعالى

برادران عزيز دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

مى دانم كه اين نامه خدمت امام بزرگمان نخواهد رفت، لذا از قلم فرسايى در مورد عظمت و بزرگى ايشان و ابراز ارادت و كوچكى خودم نسبت به وى صرف نظر مى كنم. گرچه قلم من كه سهل است، زبان و قلم بزرگان امت ما نيز از اين مطلب قاصر و ناتوان است. لذا با دعا براى طول عمر ايشان تا ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و آرزوى اين كه بتوانم شاگرد و سرباز كوچكى در خط ايشان باشم مسائلم را مطرح مى كنم تا ان شاء الله وقت شما عزيزان را نيز نگيرم. ولى تقاضا مى كنم سلام مرا به امام بزرگوارمان برسانيد و از ايشان بخواهيد تا براى من و خانواده ام دعاى خير بفرمايند.

1. با توجه به پيام تاريخى امام به مناسبت بازگشايى مدارس كه تك تك آحاد مردم را مسئول دانستند؛ آيا مرد مى تواند از كار همسرش به عنوان كارمند شاغل در وزارت آموزش و پرورش به دلايل نزديك بودن وضع حملش و اين كه به زودى مسئول بچه دارى و خانه دارى خانواده وى خواهد شد جلوگيرى كند؟ اگر استعفاى زن باعث كمبود كادر مسلمان و مؤمن و متخصص آموزش و پرورش شهرستان محل سكونتشان شود و با توجه به اين كه خود زن نيز به استعفا رضايت دارد، چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، خروج زن از خانۀ شوهر موكول به اجازۀ شوهر است.

ص: 310

2. آيا شخص مى تواند وسيله اى مثل موتور سيكلت را كه از طريق مساجد و با نرخ دولتى خريدارى كرده، به دليل بى پول شدن و نياز به پول پيدا كردن، در بازار مسلمين به نرخى بيش از آنچه كه خريده بفروشد؟ مثلاً ده هزار تومان خريده، هجده هزار تومان بفروشد؟ با توجه به اين كه خريدار راضى بوده، حتى بيست هزار تومان بدهد و نيز با توجه به اين كه اصولاً در بازار كمتر از اين نرخ خريد و فروش نمى شده است، اگر نه، تكليف كسى كه اين كار را كرده است چيست؟

بسمه تعالى، اگر به حد اجحاف نرسد با مراعات مقررات دولت اسلامى مانع ندارد.

[سؤال 10700] 6055

بسمه تعالى 17 / 4 / 1361

پيشگاه قائد عظيم الشأن و نايب الامام، دامت بركاته، سلام عليكم

اماما! قائدا! اين جانب بانويى هستم 27 ساله و كارمند آموزش و پرورش، داراى همسر و يك دختر 5 / 2 ساله، كه همسرم نيز كارمند آموزش و پرورش مى باشد. چندى قبل به دنبال دعوت ستاد جذب نيرو از كليۀ داوطلبين اعزام به كردستان، در يك سمينار يك روزه شركت كردم و تا حدودى به موقعيت حساس و نياز مبرم استان كردستان به نيروهاى فرهنگى - كه تا حدودى بتوانند انقلاب فرهنگى را به مردم غم ديده و ماتم زده و اسير دست گروهك هاى دمكرات، كومله و فدايى و منافقين انتقال دهند - پى بردم و در پايان سمينار، موافقت خود را جهت همكارى اعلام داشتم، به اين اميد كه حتماً موافقت همسرم را نيز مى توانم جلب نمايم، و حتى در امتحانى كه

مدتى بعد از داوطلبين گرفته شد شركت كردم؛ و ليكن بعد از آن، نه رئيس ادارۀ آموزش و پرورش ناحيه حاضر شد با من مصاحبه كند - به بهانۀ اين كه فعلاً در اصفهان به شما نياز بيشترى هست - و نه همسرم با رفتنم موافقت نمود و من ماندم بر سر دوراهى كه چه كنم؟ از يك طرف، نياز كردستان و دعوت مكرر ستاد براى اعزام نيرو و نداى هل من ناصرٍ ينصرنى شهيدان در خاك و خون غلطيدۀ كردستان، و از طرف ديگر مخالفت همسرم؛ و چون نتوانستم وظيفه را بشناسم، بنا را بر اين نهادم كه مطلب را با شما در ميان گذاشته تا هر گونه كه شما تكليف نماييد، همان گونه عمل نمايم.

ص: 311

باشد كه بدين وسيله خشنودى ورضايت الله و رستگارى دنيوى و اخروى خود را تأمين نمايم.

بسمه تعالى، اگر شوهر شما موافقت نكند و مسئول امور آموزش و پرورش دستورى در اين باره صادر نكرده باشد، شما تكليفى در رفتن به كردستان نداريد؛ بلكه با مخالفت شوهر جايز نيست.

[سؤال 10701] ‘ 5985

2. وظيفه شرعى يك زن در برابر شوهرش كه با استفاده از احكام اسلام مبنى بر اطاعت زن از شوهر، همسر را از ديدار بستگانش و آشنايانش باز مى دارد - به اين دليل كه آن ها اثراتى مى گذارند كه باعث مى شود علاقه زن به آن ها زياد شود و به خاطر اين

علاقه نتواند برخى از حرف هايشان را رد كند، در حالى كه آن ها مسلمانند و كافر هم نيستند و نماز و روزه شان هم سرجايش است - چه مى باشد؟

بسمه تعالى، خروج زن از منزل شوهر براى غير واجبات، منوط به اجازۀ شوهر است.

[سؤال 10702] 6056

بسمه تعالى

خدمت مرجع عالى قدر، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى

خانمى هستم كه قبل از انقلاب فرهنگى، در يكى از دانشكده هاى فنى تهران در رشتۀ مهندسى مكانيك به تحصيل مشغول بوده ام و در حدود 90 واحد از 140 واحد آن موقع را گذرانده ام. هم اكنون متأهل و داراى فرزندى نيز هستم. با توجه به بازگشايى دانشگاه ها و امكان ادامۀ تحصيل در رشته هاى مفيدتر براى خواهران، لطفاً نظر مبارك را در رابطه با ادامۀ تحصيل و يا رها كردن تحصيل بيان فرماييد.

بسمه تعالى، زن براى خارج شدن از منزل بايد از شوهر اجازه بگيرد و چنانچه اجازه بدهد، ادامۀ تحصيل مانع ندارد.

ص: 312

[سؤال 10703] 6057

بسمه تعالى 25 / 9 / 1361

خانم من كه به خانۀ من آمد - در حدود بيست سال پيش - بزرگ شدۀ تهران و خيلى معتقد نبود. با زحمت زياد هدايتش كردم. فعلاً نتيجۀ ازدواجمان شش اولاد است (سه تا بزرگ - پسرها پاسدار و يك دختر بزرگم بحمدالله مكتبى هستند - و سه تا كوچك از سه ساله تا سيزده سال داريم). خودم دو مرتبه به جبهه رفتم و بدون تظاهر، آنچه از دستم بر مى آيد تبليغ مى كنم. پنج ماه است خانم، زندگى را برايم حرام كرده. آزادى زن در رژيم سابق اثر گذاشته بود. مى گويم اين كار را نكن؛ مى گويد: آزادم؛ پيغمبر صلى الله عليه و آله و رهبر، آزادم كرده. براى كمك به جبهه، به كميته مى رود و به من نمى گويد و بچۀ كوچك در ميان آب و آتش مى ماند. من كه مجبورم به سر كار بروم؛ مى گويم من اجازه ندادم بيرون بروى. جواب مى گويد: تو شوهر من نيستى. آيا شرعاً جايز است بدون اجازۀ من - نسبت به عرايض فوق - بيرون برود يا نه؟ لطفاً جواب را در ذيل نامه بفرماييد.

بسمه تعالى، زن بدون اجازۀ شوهر حق ندارد از منزل خارج شود.

[سؤال 10704] 6058

بسمه تعالى 13 / 9 / 1361

حضور محترم رهبر و مرجع و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، مدّ ظله، با سلام فراوان خواهشمند است فتواى آن حضرت را راجع به شاغل بودن زن با نارضايتى همسرش، با عنايت به اين كه زن، تعهد كار كردن در زمان ستم شاهى سابق به آن دولت غير قانونى را داده است، ذيل اين ورقه مرقوم بفرماييد.

بسمه تعالى، خارج شدن زن از منزل بايد با رضايت شوهر باشد، مگر اين كه در وقت عقد شرط كرده باشند.

ص: 313

[سؤال 10705] 6059

بسمه تعالى

شخصى دخترى را به عقد نكاح دائم ازدواج نموده، ولى در خانۀ پدرش هست و شوهر، او را به خانۀ خود نبرده و تصرّف نكرده و بكر است و آن دختر مى خواهد مدرسه برود براى تحصيل علم، و شوهر اجازه نمى دهد. آيا جايز است دختر، بى اجازۀ شوهر براى دانش آموزى به مدرسه برود يا خير؟

بسمه تعالى، براى خارج شدن از منزل بايد از شوهر اجازه بگيرد، مگر اين كه در متن عقد شرط شده باشد.

[سؤال 10706] 6060

بسمه تعالى 26 / 7 / 1361

محضر مقدس رهبر مستضعفان جهان، آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

احتراماً؛ نظر مبارك امام را در اين مسأله بيان فرماييد:

عقد پسرودخترى به صورت عادى خوانده شده است. عاقد قبل از اجراى صيغه گفتند: چون امام فرموده اند: ازدواج غير رسمى خلاف مقررات دولت است، بايد رسمى كنيد و احتياطاً قبل از عروسى رسمى كنيد و چون سن پسر از لحاظ شناسنامه به حد قانونى نرسيده، محضر عقد رسمى جارى نمى كند. استدعا دارد بيان فرماييد كه بايد حتماً عقد رسمى جارى شود يا اين كه اگر عروس به خانۀ شوهر برود و هر موقع سن آن ها به حد قانونى رسيد، سند محضرى رسمى جارى شود كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، اگر عقد خوانده شده، زن و شوهر هستند و با مطالبۀ شوهر، زن بايد به خانۀ شوهر برود.

[سؤال 10707] 6061

بسمه تعالى

حضرت مستطاب، زعيم عالى قدر و امام امت و رهبر رشيد انقلاب مقدس اسلامى ايران، امام خمينى، دامت بركاته

ص: 314

با كمال احترام، معروض مى دارد اين جانب در چند سال قبل دخترى را به همسرى برگزيدم و مهريه و خطبۀ عقد آن دختر با اجازۀ پدرش، به وسيلۀ يكى از روحانيون خوانده شد. در حال حاضر كه مى خواهم عيالم را به منزل خود ببرم، پدرش امتناع مى ورزد و مى گويد: من عقد آخوندى را قبول ندارم. تقاضا دارم اگر اين دختر خانم، همسر قانونى و شرعى حقير است و پدرش حق ندارد چنين مطلبى را بيان دارد، نظريه حضرت معظم را در اين باره بيان نماييد.

بسمه تعالى، در فرض مذكور دختر شرعاً زن شما است و حق داريد او را به خانه خود ببريد، ولى در مقابل، دختر حق دارد مهريه خود را از شما مطالبه كند و يا براى محكم كارى، مطالبۀ محضرى شدن عقد و مهريه خودش را بنمايد.

[سؤال 10708] 6062

بسمه تعالى

1. آيا زن تابع مرد است يا مرد بايد از زن تبعيت نمايد؟

بسمه تعالى، عنوان تبعيت در بين نيست و هر يك بر ديگرى حقوقى دارد كه بايد مراعات شود.

[سؤال 10709]